Skip to main content

Full text of "Elementa physiologiae corporis humani"

See other formats 


■  /' 

^-^'^  ..^'     '>^'/^"^'  '^>           \ 

^/'//^ 

"   --^^^/0'^       .i^ 

^-^>,,/i/'     J^frw 

^  -^<--' 

-  -    "^     -  ^     r^^W'  /\ 

. 

;,^'^    ^-     C~-  </ca   ^ 

\ 

t- 

// 

^if^r  A^  .;      -  ^   :-.  :::>.. '^  _._ ^ 

/    / 

A 

o 


^- 


z:^ 


^ 


'o 


xM^ 


'-^^^^ 


Sirll 


T 


^  ^  ^ll 


<  ^ 


M 


^nrvJTwv^h'^^ 


^  ^  .-i . 


■<*  d  ^ 


^ 


H 


1 

b- s 

a=S 
-cr              I 

nj 

• 

^ 

1 

^ 

-^ 

^ 

N 

0- 

>^ 

e^ 

J 
^ 

h 


ELEMENTA 

PHYSIOLOGI^ 

CORPORIS     HUMANl. 

A    V    C    t    0    R    E 

ALBERTO  V.  HALLER, 

PRiESIDE     SOCIETATIS     ReG.     S  CI  E  N  T.      G  6  T  T  I  N  G. 

SoDALi  AcADD.    Reg.   Scient.    Paris.  Reg.    Chir.    Gall^ 

Imper.     Berolin.     Suecic.    Bononiens.    Bavar. 

SociET.   Scient,    Britann.    Upsal.   Bot.    Flor.   Helvet. 

1n    Senatu    Supremo    Bernensi    Ducentumviro. 

r  0  MU  S      SECUISIDUS. 

SAKGi:iS.  rjUS  MOtU^.  HUMORUM    SEPARATia 


^  *«<34»W  ■*»■ 


LAUSANN^. 
Slimptiblis     SlGISMUKDI      d'Aruat 


M    D    C    C   L    X. 


l^  ^  ^ 


FRIDERICO  V 

DANORUM, NORVEGORUM, 

GOTHORUM ,  VANDALORUM 

R    E     G     I 

F  TO,  F  E  L  I  CI ,  S  A  P  lE  Ntl. 


_/  N/cripum  facro  T  u  O  nominl  lihrum 
ea  cum  indulgentia  acceptum  fuiQe  \, 
qua    conatibus  hominum  literatorum  pro^ 


pims  foles  adfulgere  ^  ex  Regia  T  U  A  libe-^ 

rulitate  edoStus  ^  au6ta  cum  alacritate  adopus 

perficiendum  accejfi  ^  quod  T  i  B  l  R  E  G  u  M 

S  APIENTISS I MO ,  non  videretur  difplicuiffej 

In  omnibus  imperii  artibus  T  E  poiejlate  fu^ 

'prema  ita  uti  ^  univerfa  Europa  teflatur  ,  ut 

T  U  U  sfeptentrio  9  medias  inter  convulfi  OrUs 

calamitates  ^ferena  pace  fruatur ,  unaque  &^ 

commercia  ^  &  opificia  ^  &"  agri  cultus  ^  & 

felicis  vitiC  prafdia  apud  gentes  TiBi  fub* 

jeStas  quotidiana  capiant  incrementa.     Sed 

ctiam  ea  minime  dedignabilis  fummi  f^figH 

ejl  prarogativa ,  quod  ipf  hominum  animi  l 

a  Divina  Tu  A  munificentia  ^  tanquam  abe-^ 

nefico 


neficofok  5  novos  ad  fructus  ferendos  conca^ 
lefcant.  //^  D  E  i  ^  Regum  exempli  ^  adfmdi- 
tudinem  Te  conformafli  ^  ut  ingenia  alaSyeX" 
citefque  y  qua  IPSE  dedit, 

R  0  c  H  E   Bernenfium    d.    22.  OcH:.    i  7  5"  P- 


*    >  P  JR  JiiL* 


PRuEFATlO. 


t^^T—  Frius  fi  hoc  volumen  prodit  ,  partim  rerum  mearum 
^•V  o  '^l^  coiiverfus  ftatus  in  culpa  eft  ,  partim  bibJicj^olLnm  fe- 
f"«f  -ff"  ceflio  ,  inque  novam  locietattm  coeuntiin'  jiti.e  ne- 
""      ^    ^  ceflarise  mor?e  ,  partim  exper.menta ,  qiise  cie  pullo  in- 


'r^T^wy^  cubato  numeroia  interim  edidi 


Levis  hsec  culpa  eft  ,  majorem  vereor  ne  commiferim  in  pal^te 
operis  ,  quse  pene  tota  in  livpothefi  verfetur  ,  aque  anatonies  luce 
remotior ,  ex  mera  fpeculaticiie  lit  repetenda.  Dicenda  fuerunt  , 
quas  ipfe  non  viderim ,  chemica  inprimis  experimenta  ,  dicenda  , 
qu?e  nemo  mortalium  vidit  ,  &  m  elementis  corporis  animalis 
N  A  T  u  R  jE  occulta  poteftas  regit ,  exemplo  fecretionum. 

Priora  corrigere  neque  vitae  genus  fivit  ,  nequ^  certe  vehe- 
menter  concupiyi.  Ab  egrcgiis  vins  fumma  cum  cura  fadlae  ana- 
lyfes ,  in  maximis  explorandi  fanguinis  voiuminibus  ,  haud  facile 
a  me  quidem  emendari  potuerunt. 

Quae  nemo  vidit  ,  exque  mxcntis  fpeculantis  meditatiope  repe- 
luntur,  ftuduiut  quam  facillimo  fermone  propcnercm  ,  Leqie  fpem 

..    ......  facerem 


facerem  majoris  certitudiiiis  ,  quam  quidem  praeftiturus  effem. 
L«tus  autem  ud  rcipirationeni  exponendam  redeo  ,  qu^e  6c  ab  ana- 
tome  declarf  tur  ,  (3c  a  vivis  animalium  incilionibus ,  &  a  notiffimis 
exiperimentis ,  qu^e  aeris  indolem  declarant.  Ad  eum  ergo  iaborem 
me  traasfero  ,  ad  quem  D  E  u  s  ipfe  mihi  otium  conceliit  ,  qui  in 
quiet  e  patricC  iilentem  receffum  me  duxit ,  ubi  prseter  mea  fludia 
iieque   officia  milii  fere  fupereflent ,  neque  voluptas  uila. 

Repetitiones ,  exofum  mihi  vitium  &  ledlori  fafl:idiofum  ,  non  po- 
tui  undique  evitare.  Nimis  irequenterre  de  eadem,  duobus  locis  pluri- 
busque  agitiir  ,  ut  utrobique  neceiTe  iit  experimenta  producere  , 
&  le  tueri  ratiocinio  :  n^ique  enim  ab  omni  tirone  fperare  licet, 
ad  priorem  iocum  eum  reverfurum  ,  quo  caufcC  momenta  trade- 
b.mtur. 

Voluminis  brevitatem  deprecor.  Nutritionis  c^  incrementi  hif- 
toriam,  huic  tomj  deftinatam ,  vidi  certe  redliuscum  embryonis  e- 
volutione  ,  &  incrementis  conjungi.  Quare  libri  inteOTi  argu- 
niento  ad  finem  totius  operis  rejecSlo  ,  hujus  quidem  Tomi  pa- 
ginis  aliquid  deceffit.  Sed  ferenda  ea  jadtiyra  erit ,  duiii  ruiiqua  fir- 
siia ,  dum  faciiia  ea  liiit 

His  diim  finem  impono ,  vidso  Tll.  A  l  b  i  n  i  Adnotationum  L.  IV. 
qua  acrem  cenfuram  mihi  imprimis  fummo  viro  opponere  vifum 
elt ,  diicipulumque  fui  amantillimum ,  a  quo  tot  locis  cum  merito  qui- 
dem,  fed  tamaa  grato,  fei  vokiiitario  ,  fed  vividiffimo  fuae  vene- 
rationis  teilimonio ,  laudatus  eifet,  opprimere,  quantum  quidem 
in  tanta  audloritate  poteft ,  non  eit  dedignatus.  Nunquam  equi- 
dem  id  obtinebit ,  quin  memor  fim  fcholarum ,  quas  ante  3  z  an- 
iios  apud  eugi  frequentavi  ,  quin  juventutis  meae  Pr?eceptorem 
jeternum  fufpiciam ,  quin  honores  ejus  pergam  ornare.  Id  unice 
ne  Ipfi  quidemdifplicuerit ,  ii  lineas,  qu?e  adeo  vehementer  ipii 
difplicuerunt ,  liic  interpretatus  fuerim. 

Wachendorfius  fult ,  olim  vir  morum  fuaviffimorum  ,  qui 
propriis  ad  me  ditis  literis  co;i:|u;iT:a3  efl:,  de  filentio,  quo  com- 
miims  noftcr  JPr.c  :eptor  m^m  j.\ui.e    papillaris  NY  a  c  h  e  n  d  o  r  f  i- 

A  N  A  M 


ANAM  defcriptionem  prseterierat.  Non  veritiis  eft  niecum  queri  ,. 
(uumque  apud  me  dolorem  deponere  ,  quem  noverat  ,  ejuidera 
rnembraire  ,  proprios  pcr  labores  detecl:?e ,  inventione  ipli  facillime 
cciriffe ,  quam  primum  priora  Vii'i  optimi  jura  pervideram. 

Nunc  de  fabrica  non  vafculofa  corporis  agitur  ,  deque  valvula 
coli.  Illam  quidem  refutaverat  A  l  b  i  n  u  s  ,  refutaveram  ego  , 
Albini  excitato  111.  uomine.  Sed  erat  certe  multa  pars  mea  , 
nuam  poterat  P  r  je  c  e  p  x  o  r  in  difcipulo  laudaffe  ,  fi  perinde  ,  ut 
e£^o  foleo ,  difcipulorum  laude  l?etaretur.  DifTolvi  in  aqua  mem- 
branas  corporis  humani  aut  plurimas  ,  aut  omnes,  dc  vidi  in  cel- 
lulofas ,  foiidas  fquamas  fecedere.  Non  ex  intertextis  vafis  ergo  ,. 
fed  fiocculis  filifque  fieri ,  quodciunque  effet  membranoii  ,  expe- 
rimentis  confirmaxL 

Dudum  iis ,  &  ab  anno  ij^j/m  primis  lineis,  periculis  uiiis 
fueram  ,  dudum  nofter  S  ;  h  o  b  i  n  g  e  r  u  s  fuis  in  theiibus  anno  1748 
eadem  propofuerat.  Eaque  experinienta  ,  ut  nunc  quidem  recor- 
dor  ,  non  erant  neque  aut  a  K  a  a  u  w  i  0  ,  aut  ab  111.  A  l  b  i  n  o  fafta» 

Potuerat  III.  Albinus  ,  cum  opinionem  conti-ariam  refelleret,; 
horum  laborummeminifTe,  neque  ego,fi  Providentia vices  noflras 
commutafTet  ,  hanc  opportunitatem  innocentiffimae  cupedinis  be- 
nefaciendi  mihi  pafTus  eflem  eripi.  Id  adnotavi  ,  non  meo  no- 
mine  ,  fed  tamquam  fcriptor  diarii.  Aiiter  enim  in  diario ,  aliter 
noftro  nominc  fcribitur ,  cum  illo  quidem  loco  publicam ,  &  ab 
omni  proprio  alienovo  amore  puram  perfonam ,  fuflineamus  ,  ha- 
dlcnus  aliquanto  iiberiores ,  ut  de  nobis  ip£s  loqui  &  poflimus ,  &c 
aliquando  debeamus.. 

De  valvula  coli  ip-nofcat  vir  fummus ,  fi  repeto ,  &  hanc  pli- 
cam  inteftini  ,  fimilefque  veficularum  feminalium  ,  &  biliarise  „ 
&  arteriarum  flexiones  a  cellulofa  tela  fieri  :  eamdemque  eile,  quje 
continua  adtraftione  caecum  fetus  inteflinum  ,  in  hominis  adulti 
fabricam  con\'crtit.  Etianifi  mufculofae  fibrae  de  laxo  inteflino  in 
?:ne\iftiu3  tranfeunt,  non  tamen  vai\'ula; ,  non  obliqui  fitus  inteftini 
CcGci  &  ilei  cauia  funt  :  neque  poffent  omnino  ab  inteftino  ad  iii- 

*  *  teftinum 


teftiiium  tranliie  ,  nili  cellulofa  tela  iitrumque  iibi  inteftiiium  eum 
iii  coatradluiii  litum  addiicerct.  Erat  autem  praiterea  iii  opulculo 
noftro  comparatio  recemis  coli  v^alvul^eque  cum  licca  ,  &  iiiutata 
per  varios  gradus  rerum  facie  ,  &  alia ,  quse  potuerat  vel  no- 
niinafle  vir  III,  ne  induftriam  difcipuli  iibi  difplicere  lilentio  tefta- 
sretur.  Nequc  dubito  mecum  fenfurum  ,  fi  6c  animum  meum  , 
laudium  iplius  plenum  pervideret ,  &  operas  noftras  ea  cum  benig'- 
pitate  legeret ,  quae  bojia  luoriira  probat ,  excuiat  deteriora. 

Legem  in  Belgio  latam  neque  officere  potuiffe  Germani  ho- 
mini^  in  edendis  Boerhaavji  fcholis  libertati  :  neque  poft  an- 
num  1750  contra  me  produci  debuifte  ,  cum  anno  174Z.  unicus 
heres  Bofbjmavji  ,  non  fine  iignificatione  fuae  araicitise  ,  meara 
editionem  adoptaverit  :  neque  oportuifte  cum  notariis  turpiffime 
maculv-forum  libellorum  Boerhaavii,  a  Bibliopolis  editorum, 
de  quibus  vir  beatiis  conqueftus  erat  ,  meas ,  utcunque  non  per- 
feclas,  prseledliones  eodcni  loco  haberi ,  aeqvws  ipfe  feutiet  Albi- 
II  u  s  ,  quando  depoiitis  iris  rem  ipfam  ,  non  perfonam  hominis  ex- 
pendet ,  ii  quidem  e,a ^maximo  certe iiieo  cwmdolore, ipii  odiofa  eft. 

Cseterum  in  his  ipiis  admtationihus  errorem  in  citatione  dif- 
putationis  Weffelingiwinae  ex  vocis  nervofae  minus  folito  ufu,  6c 
ejus  iibelli  ablentia,  natum  ab  III.  viro  refte  notatum  reperio  , 
gratiafque  ipii  egero  ,  quoties  docftiorem  me  dimittet ,  oppor- 
tunitatemque  prasbebit,  ut  in  magno  opere  ^  ejus  beneficio ,  ma- 
gis  cominus  ad  verum  accedere  poffim. 


Bjcj^e  pw  j^qmlcglenji  Bernenfium  ditione ,  Novembris  die 
anni  ijSS)' 


(  I  > 

ELEMENTORUM    PHYSIOLOGliE 

L  I  B  E  R      a.U  I  Nl^U  S. 
S  A   N    G  U   I   S. 


S    E    C    T    I-  O       I. 

AD  SANCUINIS  HISTOK.IAMIN  UNIVERSUM  CONSIDERATI, 
§•  L    Qiiantuin  fangumis  in  vajis  humani  corporis  contineatur. 

I^^'i|^^'  "^  arteriis ,  vcnifque  ,  quas  diximus  ,  &  per  cordis  caveas  , 
^.pJi;L>^i|  univerlumque  corpus  animale ,  vitalis  humor  circumit ,  quetn 
\W\l  ^  \cM  ^"^'  ^o^ii^'  ^  beftiis,  ubicunque  rubet,  Janguincm  veteres 
»■  1,-^.]*^,   jjxerunt ,  cruorem  enim  pecuLariter  eam  fanguinis  portioneni 


dicemus  ,  quse  ruborem  libi  prpprium  fola  poflidet  Infedo- 
rum  fuccos ,  qui  fsepe  alterius  coloris  funt ,  fanguinem  vocare  non  folent. 
In  eo  nunc  humore  multa  funt  ,  quje  phyfiologum  conteniplari  oportet  : 
primum  &  fimpliciffimum  videtur ,  ut  quantitatem  ,  ut  aiunt ,  five  unciarum 
rumerum  definiamus ,  quas  univerfus  fanguis  pendet.  Eam  enim  vitalis  hu- 
moris  copiam  &  ad  definiendum  circuituum  tenipus ,  &  ad  terminandam 
finguinis  portionem,  quam  fibi  fingula  vifcera  fum.unt,  &  ad  alia  neceflc 
efl:  cognolcere.  Tn  morborum  demum  curatione  videtur  ,  temerarium  eflfe 
medicum ,  qui  fanguinis  non  paucas  libras  detrahat  ,  neque  tamen  menfu- 
ram  teneat  neceflTarii  humoris,  abfque  quo  vita  fuperefle  non  poflfit ,  &  cu- 
jus  fi  majorem  aliquam  portionem  removeris  ,  cordis  vires  labafcant  ,  & 
animal ,  etiam  multo  retento  fanguine ,  taraen  pereat  (  a  ). 

Sed  ea  quidem  quseftio  noja  efl:  facillima.  Promtum  equidem  videtur,^ 
aniraali  vivo  arteriam  incidere  ,  donec  amiflTo  fanguine  intereat  :  aut  fan- 
guinis  poadus  cum  totius  corporis  pondere  conferrc ,  deinde  corpus  ani- 
malis  cum  humano  comparare  ,  &  pro  ratione  ponderum  utriufque  ,  fanguiais 
in  hominis  vafis  circulum  obeuntis  pondus  seftiniare.  Hanc  viani  ingrelFus  Cl. 
Haller    Fhyjiolog.    Toni.   IL  A  olim 

i  a  )  L.  IV.   p.    45*0. 


3  1 75.  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

olim  medicus  A  l  l  e  n  M  o  u  l  i  n  s  ( Z> )  in  ove  1 1  g .  librarum  fanguinis  libras 
quinque  reperit,  cum  parte  quarta ,  ut  totius  animalis  pars  fere  23'*  fanguis 
elTet.  In  eodem  animale  quatuor  libras  fanguinis  H  a  r  v  e  i  u  s  repererat  (c ) , 
uncias  vero  6S  Cl.  olim  vir,  Edmundus  King  id).  In  agno  triginta 
libras  pendente  ,  cum  femiffe ,  fanguinis  fesquilibra  fuit ,  quae  eft  pars  ani- 
malis  fere  vigefima  (e).  In  anate  librarum  duarum  ,  unciarum  quatuorde- 
cim  ,  cum  quinquaginta  granis ,  fanguinis  fuit  uncia ,  cum  drachmis  qua- 
tuor  ,  &  granis  53  .  qua^  portio  eft  totius  animalis  pene  trigefima  (/).  In 
cuniculo  ,  cujus  pondus  erat  unciarum  decem  ,  drachmarum  feptem ,  gra- 
noruin  quinquaginta ,  fanguinis  fuerunt  drachmse  duas ,  grana  ^7  cum  di- 
niidio  ,  qux  denuo  pars  totius  animalis  eft  trigefima  (g).  Ex  his  rationi- 
bus  deduxit  Vic  Cl.  poffe  fanguinem  haberi  pro  partc  totius  corporis  ani- 
malis  vigefima ,  atque  adeo  hominis  adulti  fanguinem  ad  octo  libras  scftimari 
poffe.    Neque  ab  eo  calculo  receffit  Ci.  olim   archiater  ,  Martinus   L  1  s- 

T  E  R    (  /i  }. 

§.    I L   Quid  in   eo  calculo  defidcrarl  ^o{Jit. 

Multa  tamen  funt,  qua^  non  finunt  hunc  calculum  recipere.  Nam  experimenta 
primum  diffentiunt.  Itaexcane  48  librarum,apertis  arteriis ,  fanguinis libras 
quinque ,  partem  adeo  pene  decimam ,  eduxit  Carohis  D  r  e  l  i  n  c  o  u  r  t  (z)  , 
quatuor  vero  libras  Bartholomdcus  de  Moor  {k^,  quseeftpars  fere  duo- 
decima.  Ex  bove  ,  incifis  vafis ,  3  3  librse  (  /  )  effluxerunt ,  exque  alio  /\.6 
librse  (m)  cum  femiire,cum  bovis  pondus  effet  500  1.  atque  adeo  fangui- 
His  portio  fuit  pene  undecima.  Ex  equo  librae  3  8  ,  exque  alio  44  eolle- 
git,  Cl.  nofter  CoIIega  Stephanus  Hales  (n). 

Deinde  aliae  caufse  funt,  cur  Moulini  experimentum  veram  fangu" 


11- 
nis 


(  i  )   Phil.    Traufacl.  num    191. 

( c )  Exerc.   drcnl.  fani;.   p.  48. 

(d)  Phil.    Tranfail.  n.  z{. 

(e)  M0UI.INS     1.  c. 
(/)    Ibid. 

(5)  Ibtd. 

(A)   Phil.    Tranfacl.  n.  270. 
(  i  )   Canicid.  I. 
(*)  hijiaiirai.  Medic.  p.   50. 
(/)    SLEcELrf?   motu  fang.  p.  104. 
(m)  Haees    fhilof,  exper.  p.  91. 
(a)  Idem  bttmajia(.  \).   8-  .idd.THOMsoH  dijfert.  med.  p,  41. 


SECf.  L      IN    UNIVERSUM.  3 

.nis  copiam  non  definiat.  Nempe  dudum  Jacohm  Primirose  (  o),in- 
de  Keilius  (p)  &  nuper  Stcphamts  Halzs  (  5)  oftenderunt,  ex  ani- 
male  vivo,  cui  arteria  aperitur ,  &  fanguis  ad  mortem  ufque  effluit  ,  non 
omnem  fanguinem  exire,  qui  toto  vaforum  fyftemate  continebatur.  Pluri- 
mus  enim  fanguis  in  aiteriis  minlmis,  venifque  (  r),  etiam  majoribus  fu- 
pereft ,  quando  ex  jadura  fanguinis  animal  periit ,  neque  enim  tum  demum 
exfpirat,  quando  univerfus  decorpore  fanguis  exhauftus  eft.  Equi  equidem  ,  iii 
experimentis  Cl.  Halesii  perierunt ,  quando  fanguinis  columna  ex  incifa 
arteria  ad  duos  pedes  cum  unciis  quinque  (x),  &  ad  uncias  demum  de- 
cem  fupra  duos  pedes  ( if )  fubfiliit  ,  manifcfto  argumento  ,  minimc  con- 
temnendam  fanguinis  copiam  in  arteriis  ipfis  inque  venis  fuperfuiiTe.  Venaj 
fedio  nimia  parum  fanguinis  emittit,  etiam  quando  plurimum  detrahimus  , 
&  tamen  fubito  occidilfe   vifa  eft  (  zi ). 

§,    III.     Ut  recUiis  ineatiir. 

Aliam  ergo  viam  a'ii  Clari  (\')  viri  ingrefii  funt  CoIIegerunt  ex  hi- 
ftoria  medica  exempla  hominum ,  qui  maximam  fanguinis  de  naribus ,  aut 
aliam  corporis  fui  partem  amiferunt.  Nunc  fi  lenta  hsemorrhagia  fiaerit, 
multo  ea  major  eft ,  quam  in  fubitis  illis  fanguinis  jafluris ,  quas  de  viola- 
to  majore  vafc  erumpunt.  Nani  in  lento  malo  liurnores  tenuiores  (^y  )  ,  quj 
fubtiliora  vafcula  permeant,  in  evacuata  vafa  rubra  per  vim  derivationis  (z) 
fuccedunt  ,  madamque  fanguinis  augent.  Quare  unice  iis  utemur  exemplis, 
in  quibus  intra  breve  tempus  ea  fanguinis  copia  deceffit ,  quam  ad  sftiman- 
dam  univerfi  humoris  vitalis  copiam  adhibemus.  Tuto  vero  poni  poteft, 
aliquanto  plus ,  etiam  in  his  exemplis ,  fanguinis  in  corpore  hominis  fuiffe, 
qujm  quideni  amifit,  cum  debifitata  vis  cordis ,  quae  mortem  prjccedit,  non 
poflTit  de  minimis  vafculis  adtraftum  ad  parietes  vaforum  fanguinetn  expelle- 

A    %  j-g. 

C  e  )  D^   circ.  faiig    p.  4. 

(/)  )   re  quaiiiit.  fang.    a  princip. 

iq)  Hamajiat.  p.  7.  14.  i6.Teichmbteh  anthropel  Senac  fn  Heisterum: 
ed  nov.  p.  506.  Sauguinis  ne  dimidia.  quidem  paite  emilla  animal  peiit,  rRfMiRosE 
in  H  A  R  V.   p,   41. 

(r)  Ibid.  Vense  plenae  &  aliquid  in  aorta  &  corde.  Venjc  cav»  fanguiue  plen«es 
cum  arteifofus  fanguis' efHuxifTet  D  REt  in  co  UR  T  Gcmicid.  i. 

( j)  Hamafat.  p.    16. 

(O  p.    II. 

(t:)  Zacutus  Lv  siv  Avv  s  prax.  admrab.   L.  III.  obf.   14J. 

C«)Keii,ius1.  c. 

C.^y  )   Q.UESNAI  de  la  faignee   ed.   nov.  p.   55J- 

(2)   Defcripta  infecond  Mbn,  fnr  le  mouv.  dnfiKg  p.  jj5.  ^c. 


4  i  Z  5.    F.   S  A  N  G  U  I  S. 

re.  Deinde,  cnm  hi  homines  pene  omnes  cuni  fanitate  reconciliati  fue- 
rint ,  necelle  eft  non  minimam  portionem  vitalis  humoris  m  vafis  fuper- 
fuiflfe  ,  qui  ad  reftituendam  &  alendam  vitam,  cordifque  neceflarium  ftimu- 
lum  fiifFecerit. 

E.x  naiibus  ami(rae  librae  novem  fanguinis  :  inde  animi  deliquium  ,  eventu 
felici  (a).  Decem libraruin  de  naribus  jaflura,  abfque  malo  eventu  (b),8c 
undecim  (  c).  Duodecim  fanguinis  librae  ,  unica  node  vomitu  rejedae  (^). 
Floridi  fanguinis  libra;  14  intra  24  horas  egeft^  (  e  ).  Haemorrhagia  narium 
librarum  i  s  (/)■  Vomitus  ofto  pintarum  fanguinis  ,  five  librarum  fedecim 
in  fplenetico  (g)-  Ododecim  librae  de  naribus  amiflae  (A),  &  librse  2  3 
(i).  Totideni  libr^  de  pulmone  rejeclse  ( (' ">.  Q.ui  20  libras  nigrarum 
dejedionum  ,  neque  femel  cmifit ,  tamen  is  fanus  evafit(/).  Diana  Eftenfis 
22  fanguinis  libras  ex  naribus  amifit ,  neque  periit  (m  ).  Ex  venis  raninis  fan- 
guinis  24  librse  fluxerunt  (?z).  Intra  24  horas  29  librae  coadi  fanguinis 
vomitu  excretie  (0).  Triginta  librarum  hxmorrhagia  per  nares^l)).  San- 
guinis  enormis  vis  vomitu  reddita  ,  ad  i  f .  27.  30.  24.  ig.  &  in  eodem 
paroxyfmo  libras ,  ut  furama  amifli  fanguinis  elfet  librarum  202,  neque 
tamen  eo  minus  ceger  convalefceret  (gr). 

Poftquam  h^ec  teftimonia  produxiraus  ,  licet  aliqua  exempla  adjecifle  , 
in  quibus  non  fubita  adeo  jadura ,  fed  adeo  tamen^  inmenfa  fuit ,  ut  om- 
nino  fuppeditari  nequiflet,  nifi  magna  fanguinis  \is  in  vafis  hunianis  con- 
tineretur  ,  etfi  facilis  dederim  ,  &  remiflbs  in  vacua  vafa  fuccos  non  rubros, 
&  de  cibis ,  quodcunque  in  fanguinem  verti  potuit ,  hanc  moleni  auxifle. 
Tn  Angola ,  P-  C  a  r  l  i  quotidie  tres  quatuorve  fanguinis  libras  per  nares  a- 

mittebat 

(  rt  )  Heii);  cle  H  E  e  R  s   obferv.  oppido  va.r.  p.  66.      '- 
(Zi)  RosETTi   nov.  fyjiem.   p.  ig- 

(c)  Lancis.  de  mort.  fubit.  L.  IL  c.  ult. 

(d)  Ofrai  de  la  RIettrie  Comment,  in  Bocrb.  Tom.  IL  p  41}. 

(e)  Spindlir   obf    44- 

(/)   Sacchi  fnedicin.   thenr.  prn^.  p  ig. 

(p)  Barthohk    Centur.  1.  hiji.  87. 

(/,)  De  Heydi,  dijlnrf.  p.  11.  R  H  o  D  Centiar.  L  obf.    50.  Brassavola  apuA 

Rlitium    p.  Ji. 

(f)  Amat.   Lu  siTAN.    ad   hiUnr.    150.  Ceiitnr.  11. 
(Ar)  LiKDEN   dt  circul.  faug.  n.   1 6. 

(/)  Cardan  in  aphonfiii.  hipp.    p.  z^j. 
(w)  Idem  ibid.  p.  547-  ^x  Brassavola. 
(  m)   B  u  chher  mifcell.  ann.  173°.  P-  io6i. 
(o)SoEENANDfiR  ConJ^.  Med.    Secl.  V.  p.  483. 
(p)  B  A  R  o  N  I  u  s    de  pleiiroperipjzeumonia  p.  2??. 
(5)  Irenaui  Vehr  cafiu  agri  fang.  vomenti*. 


SEGl'.   L       IN     UNIVERSUM.  t 

mittebat ,  cum  parciffime  viveret  ,  &  intra  bienniam  nonagies  fepties  ve- 
nam  libi  fecari  paflus  efl;(r).  Hominis ,  qui  frequentiflTime  venam  libi 
fecabat,  &  fanguinis  fingula  vice  triginta  &  quadraginta  uncias  emittebat, 
meminit  Henricus  de  Heers  (5).  Quse  1020'^^  m  19  annis  venam 
fecuit,  ob  morbum^  hyftericum ,  ea  ex  erumpente  per  uterum  fangnine  de- 
mum  fana  evaflt  (  t ).  Virginis  de  Pifana  gente  celebris  hiftoria  eit ,  quse 
omni  menfe.uncias  fanguinis  12^  amifit  ,  neque  paucis  annis ;  &  intra  14 
menfes  partim  alternis  diebus ,  &  partim  quotidie,  venam  fibi  fecare  paflTa 
eft  (u).  Alia  librarum  fanguinis  miile  intra  annum  amiflarum  hiftoria  ex- 
ftat  (  5C  )  ;  aUa  hccmorrhoidum  ,  per  quas  totis  continuis  62  diebus ,  quoti- 
die  hbrse  fanguinis  quinque  perierunt  {y)  :  alia  juvenis ,  qui  intra  decem 
dies  fanguinis   libras  7^  perdidit  (  Z  ). 

Verum ,  utcunque  has  immenfas  fanguinis  jatfluras  interpreteris ,  certum 
eft  ex  prioribus  ,  fanguinis  Ubras  non  paucas  per  vafa  noftra  circumtluere 
Nimis  parcus  eft  'Theo^hilus  Lobb  (fl),  qui  fanguinem  decimam  fextam 
totius  corporis  humani  partem  sequare  perfuadetur  ,  etiam  parcior  Richar- 
dus  LowER  (^),  qui  decimam  quintam.  Ex  eo  enim  calculo  vix  de- 
cem  in  adulto  homine  fanguinis  hbrse  continerentur.  Propius  utique  ad 
\trum  aut  Francifcus  Queskai  accefllt  (c),  qui  27  Hbras  fanguinis 
admifit  ,  aut  Fridericus  Hofmann  (d!),  qui  viginti  &  oflo  ,  quae  ra- 
tio  eft  ad  mediocrem  hominis  molem  ,  ut  i  ad  f.  Nani  odoginta  hbras  (£■), 
centum  (/)  &  ultra  de  humoribus  &  fluida  parte  corporis  univerfa  ad- 
niittere  poITis ,  nimias  tamen  futuras,  fi  de  vero  fanguine   fumerentur. 

Neque  difllmulandum  eft,  obiter  h^c  &  vage  definiri.  Infinita  enini 
procul  dubio  in  ratione  fanguinis  ad  reUquam  corporis  molem  varietas  eft , 
&  in  fimilibus  unice  hominibus  ea  lex  admitti  poteft  (  g ) ,  quse  fanguinis 

A    3  copiam 

{>■)  Hijioir.  gener.  des  voyages   L,  XII. 
is)0bf.i7. 

(t)  Jonrn,  de  medec.    1757.  Mai. 

(  u )  Ejiis  hiftoriam   dedit  P.  Ant.  M  r  c  a  « I,  o  f  T  u  s. 
(a?)  ThurneiseR  vom   Urin  L.  VI.  p.   Si. 
(y)  Lettere  al  D.  Curzio  p.  J4' ??• 
(2)  Aci.  Erud.   Lipf.  aun.   1658. 
(a)  0/  fevers  p,    278. 
Ib)  De  corde  C.  III.  p.    170. 

lc)  De  /a  faignee  nov.  edit  p.  4S.  47.  Huniorum  molem  faclt  i zo  I. 
{.  d)  Apud  S  c  H  u i  z  E   in  prajudicat.  opinion.   de  ventt  feSi. 
(?)  De  fanguine  Hameergbr  phyjiolog.  p.  ?. 
(/)  Keil  p.    gs», 
(5  )  S  A  u  V  A  c  E  s  p.  14.  in  notis  ad  H  al  e  s  i  u  m. 


tf  LIB.  V.     S  A  N  GU  I  S. 

copiam  in  diverfis  mortalibus  in  triplicata   ftaturarum  rationc  facit.    Nam 

cseterum ,  quo  plus  in  corpore  adipis  eft ,  eo  minor  procul  dubio  fangui- 

nis  eft  portio  ,  quoe  ad  rationem  novi  auftarii  ponderis  niinime  crefcat.  Sed 

etiam  juniori  ( /2 )  homini ,  aut  animali  ,  plus  fanguinis  eft ,  per  experimen- 

ta,  quam  feni  vetulove.    Hinc  recens  nato   homini  cutis  univerfa  ,    &  ipfa 

cornea  oculi  tunica  rubet,   quae  omnia  fcnfim  diminuta  fanguinis  portione, 

per  setatem  exalbefcunt  (?).    Plus  etiam  fero  animali  fanguinis  eft  ,  quam  do- 

nieftico  ,  &  in  univerfum ,  fanguinis  pondus  eamdeni  rationem  ad  reliquum 

corpus  obtinet ,  quam  cor  obfervat  ( k  ).  Minoribus   adeo   animalibus  pUis 

fanguinis  ineffe  videtur ,  quam  quidem  grandibus ,  non  abfque  fufpicione  , 

ob  eam  caufam  calidiora  effe,    Deinde  inter  pifces ,    quicunque  calent ,   ii 

plurimo  cruore  abundant,  phocarum  exemplo  [l],  in  quibus  incredibilem 

vim  fanguinis  efle  legimus  :  forte  quod  in  maxima  receptacula  venofa  con- 

geftus  facile  per  vulnera  effluat.     Contra  in   pifcibus   frigidi  fanguinis ,  & 

ferpcntibus  parcinimus  fanguis  eft.    Ex  multis  anguilHs  segre  aliquot  uncias 

coUegit  CI.  Vincentim  M  e  n  g  h  i  n  u  s  [  m  ].     In  crocodilo   fanguis  mi- 

norem  ad  totum   animal   rationem  habet  [?i].     In  vipera ,   quae  drachmas 

pendebat  triginta  cum  femiffe  ,  non  fupra  80  grana  fanguinis  fuerunt,  quae 

portio  eit  totius  animalis  vigefima  [  0  ]  feptima ,  ut  adeo  quintuplo ,  &  ul- 

tra  parcior  his  animalibus,  quani  homini  fanguis  infit. 

CGeterum  hujus  fanguinis  copiam ,  fi  in  arterias  &  venas  diftribuere  vo- 
.lueris ,  &  arteriarum  diametrum  ad  3  aeftimaveris ,  venarum  ad  duo  [p  ] , 
cum  parem  utriufque  fyftematis  longitudinem  ponere  poffimus,  reperies  » 
iix  arteriis  quidem  quatuor  partes ,  in  venis  novem  contineri. 

§.  IV.    Neqiie  enim  aneriofus  fanguis  a  venofo  dijfert. 
Qui  differre  fcripferint 

Idem  in arteriis  inque  venis  fanguis  eft,  neque  enim fanguinis  evic^lus  circui- 

tus 

(£»)  LisTER  de  bnmorib,  p.  6,  ex  M  0  e  i  N  i   experinientis.  R  o  s  e  u    am(,  bakri/n 

pag.    i?*^- 

(  O  R  o  s  E  H    ibiii. 

ik)L.  IV.    p.  431- 

(/")  MarTens    Spizbergijche  Reife   p.  77» 

.(w)  Ex  centum  anguillis    luiciam   Comm.    Bouon.  1,  c,  p,  2^t.' 

( ;: )  II  A  s  s  E  r,  Q_u  I  s  T  refa  til  PaUJiitia  p.   25 {• 

(0)  Memoir.  de  i'Acad.    Roy.  des  Scienc.  17}*.  p-  »ff. 

ip)  L.  II.    p.    J5J. 


SECT.  I.      IN    UNIVERSUM.  7 

tus  difcrimen  adniitrit,  cuni  nihil  in  arterias  veniat ,  nifi  quod  cx  venis  cor 
accepit.  Infedit  tamen  medicorum  animis  contraria  &  perantiqua  opinio  , 
quse  ex  hypothefi  primum  nata  ,  etiam  nunc  hypothefeos  neceflitate  fe  tue- 
tur.  Nempe  diverfi  generis  humorem  in  arteriis  ,  &  in  venis  veteres  po- 
fuerunt  ,  non  ii  quidem  adeo  contra  fua  principia ,  qui  diverfam  utriufquc 
fanguinis  originem  recepiffent.  Primum  adeo  Erasistratus,  fincerum 
in  arteriis  fpiritum ,  contineri ,  in  venis  vero  fanguinem  ,  cum  fua  feda  do- 
cuit  [g].  Ita  apud  Cic  ER  ONEM  legimus  [r*],  fpiritum  ex  pulmone  in 
cor  recipi ,  &  per  arterias  diftribui ,  fanguinem  per  venas.  Ita  R  u  f  u  s , 
cordis  ventriculum  dextrum  fanguineum  ,  finiftrum  pneumaticum  vocat  , 
cum  ab  accepto  fpiritu  moveatur  \_s].  Sed  Galenus  etiam ,  cum  Era- 
sisTRATi  placita  ftudiofe  everteret  [f],  tamen  arteriofum  fanguinem 
a  venofo  diftinxit,  illumque  ex  venofo  quidem  per  fepti  cordis  poros  pe- 
netrante  natum,  caeterum  fpiritu,  five  aere  a  pulmone  reccpto  ditari ,  fla- 
vumque ,  &  floridum  effe  ,  &  vitam  partium  corporis  animati  unice  fuftinere 
docuit ,  cum  interim  venofus  cruor  ,  his  dotibus  deftitutus ,  eafdem  partes 
mitriat.  Denique  Aretjeus  [k]  perinde  fere  ,  uti  nuperi  fcriptores  , 
fanguinem  ex  arteria  flavum  ,  tenuemque  fluere  fcripfit  ,  a  vena  craftum  , 
ut  tamen  adderet ,  arteriofum  difficulter  fpiiTefcere ,  venofum  facile. 

Cum  H  A  R  V  E 1  u  s  fanguinis  in  orbem  iter  detexiflfet  ,  vix  poterat  haec 
recepta  utriufque  fanguinis  divcrfitas  firma  manere.  Non  enim  unice  idem 
in  arteriis  fanguis  eft  ,  qui  in  venis  fuit ,  fed  praeterea  rapidiflimus  fanguinis 
circuitus  facit,  ut  idem  nunc  ex  arteria  fanguis  fluat  ,  qui  ante  non  ple- 
num  horse  minutum  venofus ,  per  arteriam  puhnonalem  advenit.  Quare 
Harveius  [?c],  primique  circuitus  fanguinei  ftatores  ,  arteriofum  fan- 
guinem  aut  segre  a  venoib  differre ,  aut  nihil  quidquam ,  comniuni  fere 
confenfu  docuerunt  [j],  neque  in  colore  difcrimen  admiferunt ,  neque  in 
denfitate  ,  neque  in  elementis ,  in  quse  fanguis  refolutus    difcedit.     Neque 

remotus , 

(q)  Apiid  G  A  I,  E  M  u  M  de  Hipp  &  Platohis  decretiilt.  VI.  c  7.  &  in  libello 
Mupevlus  fcripto ,  ait  fangtiis  ntitura  in  arteriis  contineatur, 

(»•)  D?  nattira  deorum  L.  II.  p.  ni.  ffog. 

(x)  De  apfeUat.  part.  L.  II.  p.   .js.  edit.  Clinch. 

(*)  Ak  fangtds  natiira  in  arter.  contin. 

(.u)  J)e  cattjis  ^Jtgnis  Acittor.   L.  II.  c.  2. 

(«)  Exercit.  II.  p.  221. 

(> )  Jo/;.  \V  ALS  us  de  motti  chyli  ^  fanguinis  apiid  BAn.THOi.iHUM  Edit.  I. 
p.  ?8^.  Edit.  IV.  p.  •jei.  Barthohnus  ipfe  Edit.  IV.  anat.  renov.  p.  ?8o.  P  l  e  m- 
1 1  u  s  in  fu?idam.  tnedic.  p.  1 1 7.  SEVtikimspbuca  an.it.  p.4 1 .  deinde  Li ster  Exerc.  Anat.V..  p.2 5  ?. 


8  LIB.  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

reniotus  ab  ea  fententia  J.  Dominicm  S  a  n  d  r  i  s  in  homine  &  fimilibus 
animalibus  leviter  a  venofo  fanguine  arteriofum  difFerre  fcripfit,  in  phoc^- 
na  vero  ,  caftore  ,  erinaceo ,  quce  pro  frigidis  animalibus  habebantur ,  nulium 
utriufque  difcrimen  efleCz].  Contra  ,  qui  circuitum  fanguinis  recufabat  ad- 
mitterc ,  Homohonus  P  i  s  o  n  i  antiquani  illam  differentiam  reftituit ,  fangui- 
nifque  venofi  alium'coIorem  repetiit  [a]. 

Vcrum,  cum  paulo  poft  Harveium  plerique  phyfiologi  nitrum  ae- 
reum  in  fanguinem  reciperent ,  quod  ruborem  ,  aliafque  dotes  fanguini  con- 
ciliaret;  rediit  antiqua  opinio  ,  quse  aliquid  in  arteriofo  fanguine  pofuit  , 
quo  fuper  venofum  excelleret.  Deinde  cum  nuperius  m  pulmone  fangui- 
neai  dcnfari  docerent ,  inque  minus  volumen  comprimi ,  etiam  ex  ca  prce- 
judicata  fententia  ,  veftigia  novae  hujus  denfitatis  in  arteriofo  fanguine  con- 
fpici  ,  Cl.  fjus  fette  audores  fcripferunt.  Ergo  fanguinem  arteriofum  flo- 
ridum  ,  pulihre  rubrum  ,  'venofum  obfcuri  coloris  efl^e  communis  fere  a  Lo- 
w  E  R  o  Scholarum  dodrina  fuit  [  6  ]»  Id  difcrimen  ab  aere  nafci ,  qui  fan- 
guinem  in  puhnone  mutet  [rj  fere  confentiunt ,  ficet  in  modo  ,  quo  aec 
eam  mutationem  efl^ceret  ,  varie  fentiant.  Quare  addunt  ,  etiam  abfque 
pulmone  ,  aerem  flatu  cum  fanguine  venofo  conmiftum  ,  novum  ei  rubo- 
rem  fuppeditare  {d)  :  8c  contra ,  fupprefla  refpiratione  ,  aut  afpera  arteria 
lino  intercepta ,  carotidis  fanguinem  eeque  obfcurum  de  vulnere  prodire  , 
ac  quidem  vense  cavge  cruor  {e).  Addit  Johannes  Mayow,  qui  inter 
principes  nitri  aerei  auctores  eft ,  arteriofum  fanguinem  in  fpatio  inani  va- 
lidiflinie  ebiillire  ,  venofum  lentius  (/). 

Nuperiores  enim  lcriptores  ahqui ,  fuis  aliunde  meritis  illuftres    fangui- 

nem 


(  2  )    I>«  faiJgtihie  p.   1 1 1. 

(a)    UJt.  autiqitit.  p.  40. 

(6)  Lo  \v  E-B.de  corde  p.  1 79.  W 1 1 1,  i  spluirmac.  raiion.  P.TI.  p.  1 7.Ed.  Angl.  IV.  S  w  A  m- 
M  r  RD  A  M  de  refpir.  p.  iii.  Leai,  Lealis  hebdom.  febril.  p.  1 1 1.  D  u  v  e  R  n  e  r  mi- 
moires  delAcad.  avant  16^9.  T.  I.  p.  157-  Mimoir.  de  FAcad.  1701.  p.  2;8.  Slare  pbi- 
lof  iranfaci.  «.  204.  L  a  n  ci  s.  1.  c.  p.  ii.  V  er  h  b  Y  en  L.  II.  p.  179.  H  e  l  v  e  T  i  u  s 
Memoir.  deTAtad.  des  Sciences  171 8.  p.  197.  Eclaircijfemens  p.  17-  P-  A.  Mi  c  h  e  r.  o  T  T  u  s 
in  Epifi.  ad  Fontenellium  p  XXIII.  XXV.  &c.  S  c  h  w  e  n  k  e  hamatolog.  p.8;.  K  a  a  u  w  de  per. 
fpir.  n.  46J.  Schreiber  in  E!em.  p.  542.  343.  &c.  Hammerschmidt  de  fanguin. 
orter.  ^  venofi  dfcrim.  \i.  ci.    Klanke  de  ven.  p.  29.  qui  diveriitatem  exiguam  repeiit. 

(c)  ScHREiEER  1  c.  &c.  de   vcnx  pulmoiialis  fanguine. 

(rf)  Lower  1.  c.  Helvetius  nmnoir.  ann.  I7i8-  P-  ^3*.  fclaircijf  p.  z,  Ijer- 
T  lER  phyfque  des  corps  anirKes  p.  65^. 

(  c  )  L  o  w  e  R  1.  c.    belg.  1711.  Helvetius  edaircijf.  p.  j. 

(/)  De  nitro  aereo  p.  jji. 


SECf.  l      IN    UNIVERSUM.  9 

nem    arteriofnm  calidiorem  feceruat,  ut  caloris  ratio ,  ad  vcnofi  fanguinis 
calorem  eflTet  ,  uti  97  ad  94,  uti  100  ad  9^  ,  uti  99  ad  97  (g). 

Verum  in  aliis  fanguinis  dotibus  omnino  Cl.  viri  in  diverfum  abierunt.  Hiec 
quidem  opinio,  quam  novinime  dixi ;  cum  ea  confentit ,  quae  fanguinem  arterio- 
fum  venofo  rariorem  facit ,  minufqueponderofum  ,  quo  quidem  olim  Aretjii 
locus  inclinat  (/z)  ,  deinde  M.  A.  S  e  v e  R  i  n  u  s ,  ( z )  ,  Georgius  E  n t  (k), 
Archibaldus  Pitcairn  (/,),  J,  M.  LanciSius  (m),  Pctrus  An~ 
tonius  M I  c  H  E  L  o  T  T  u  s  {n  ),  Addit  I  d  e  m  duorum  experimentoruni 
fidem ,  in  quibus  venofum  fanguincm  pondere  reperit  fuperalTe.  Non  du- 
dum  auditor  nofter  J.  Ajidreas  H  a  m  m  e  r  s  c  h  m  i  d  t  ,  experimentis 
etiam  inftitutis,  fanguiiiem  aiteriofum  leviorem  reperit,  ut  cjus  ad  venofum 
latio  elfet  uti  1404  ad  1414  (0).  Idem  venofum ,  celerius  exaruilfe 
vidit,  quod  nempe  plus  folidarum   partium  continere  videretur. 

Alii  contra ,  qui  fanguinem  in  pulmone  cogi  docuerunt ,  ab  ipfa  fua 
theoria  coadi ,  fanguinem  arteriofum  denfiorem  fecerunt ,  &  ipfe  prin- 
ceps  /  Claudius  Adricmiis  Helvetius  (0*),  &  alii  nuperiores  (p), 
&  prius  fanguinem  arteiiofum  faciiius  concrefcere  Le  al  fcripferat  (g), 
uti  minus  feri  continere  Helvetius  nuperior  andtor  eft  (r).  Accu- 
ratius  Francifcus  Boissier  rationem  denfitatis  in  arteriofo  fanguine  ad 
venofi  cruoris  denfitatem  ingentem  conftituit,  nempe  20.  000.  000  ad 
14.  000,  000  five  2.0. 14  (j),  &  Georgius  Ehrhardus  Hamberger, 

eamdem 


(g)    ScHWENKE   p.    31. 
ih)  p.   ?. 

(f  )  Duplum  feri  ineffe ,  fi  cum  veiiofo  comparaveri-s  apud  Scheihammerum 
de  lympb.  &  de  aq.  pericard.  coiif.   Baktholin.   hifb.  Cy.   Cent.  III. 

(/(•)  paulo  ferofiorem  effe ,  cuni  iu  conle  aliqua  portio  olei  confumta  fit  ,  in  apo!o- 
gia  pro  chc.  ed.  Londin.  poller.  p.  31. 

(/)  Leviores  aliquanto  particulas  facit,  qu?e  colore  fint  floridiori  de  canjts  diverfa 
molis  qtia  fiuit  fanguis  per  pulmonem  animalis  nuti  ^  mn  nati  n,  25. 

( }»  )  1    c. 

(  M  )   L  c.  p.  22.  4.2. 

(»)  Nempe  in  eodem  volumine  fanguinis  arteriofi  reperit  drachmas  2j.  grana  24. 
venofi  vero  drachmas  25.  grana  54.  p.  19. 

(0*)   Memoires  \.   c.   p.  234.  Ec/aircijf.  p.  44. 

(p)  J-  F^-  ^^  Ja  SouRDi  ERE  &  Bernard  in  thef.  in  hsec  verba.  Ergo  non  uti- 
fue  cerporis  fanguis  idetn  Parif  1745.  L  N.  H.  von  der  verdickung  defs  bltttes.  Kn  olle 
in  lib.  ejusdem  tituli.  Hambeb.gerus.     fr,  Boissier.  Fizes   Ae  Hene  p.    ii2. 

iq)  Hebd.  febr.    p.  55. 

(  »■  )  Memoires  p.  235. 

(  y )  De  inflammat.   p.  244. 


HalUr  Phyfiolog.  Tom.  II.  B 


10  IIB.    r..    SANGUIS. 

eamdem  rationem  numeris  expreflit  ,  qui  fe  paulum  diverfo  modo 
habent,  ut  denfitas  in  arteriis  ad  venofam  denfitatem  alias  fe  habeat  uti 
482  ad  46 5I,  alias  uti  417  ad  407,  aUas  uti  f2^  ad  ^T  (f  )•  Ad- 
dit  Helvetius,  a  denfitate  ruborem  floridum  eire,  hinc  etiam  veno- 
fum  fanguinem  pulchre  rubere ,  quando  emiffus  durefcit(«)  Duriorem 
cfle  etiam  Michelottus(?«)  &  rubicundiorera. 

§.    V.    Quid  in  ea  opinione  defiderari  poJjiL 

Continuo  fe  vehemens  fufpicio  offert ,  parum  omnino  in  his  experi- 
mentis  firmi  effe  ,  quas  adeo  e  direfto  fecum  pugnent.  Deinde  fi  calidior 
•arteriofus  fanguis  eft ,  aut  fi  certe  venofo  non  frigidior  eft  ,  uti  vix 
quisquam  frigidiorem  facere  fuftinuit,  qui  poflit  denfior  efle,  fiquidem  a 
calore  raritas  feparari  nequit? 

Ego  quidem   nonnunquam  in   arteriofo   fanguine  alium  a  venofo   colo- 

lem    in  vivis  animahbus  vidi  [>-],  ut   ille    haud   paulo    laetius    ruberet. 

Sed    freqnenter  omnino ,  &  in  diverfis   emifli  de  eadem  ejusdem  hominis 

vena  fanguinis  patellis,    &  demum  in  eadem  vena  (z)  ejusdem   animalis 

parem  omnino  diverfitatem   vidi ,  ut  floridifljmus  fanguis  flavo  cruori  con- 

trarius  occurreret ,    &  in  rana  quidem ,    in   qua   non  magnam  a  pulmone 

fanguinis    mutationera    fperes,   quem    haud    masimus  aortae   ramus  adeat. 

Sed  etiam  aliena  teftimonia  exftant,    ab  idoneis  profccla  teftibus.    Sanguis 

primus    fspe    denfiflimus,   alter   folutifiimus,    tertius  compadtus   de  incifa 

vena  prodit  (a).     Etiam    vulgo    innotuit ,  fa:pe  fanguinem  qui   pofterior 

mittitur ,    floridiori   colore   elTe  ,    ut  arteriofum   vocent.   Vidit    Johaniies 

Freind    fanguinem  ex  vena  fecla    emiflxim  ,    floridum    crafl^umqae   fuiflTe 

ierum  fuum  plufculis  horis  non  dimififle  ,  ex  eodem  vero  homine  breve  poft 

intervaUum,  emiflum  fanguinem  aqueum  feroque  pleniflimum  prodiflTe^i). 

£x    brachio  humano    fanguis    fpilfus  fluxit  ,     cum  ex  pede  floridus   fali- 

ret  (c).  In  pleuritico  homine ,  fanguis  primas  patellse  fioridus,  in  alterius 

cruftam 

(i)   Vhyflolog.  p.   J. 
(  M  )  Tii  cclaircijf. 

f  X  )  Epift.  ad  FanteiuU.  p.  XXIl.  XXIII.    Nunr  demum  invenio  (.1.^  Stevemsonio 
vtnoiuni  languinem  calidioroni  virum     Ejf.  of  a  Sucict.  at  Edimb.  T.  V.  Pj  II.  p.  8i?. 
(jy)  Secoiid  Memoire  fur  le  monvemcnt  du  fmg  Exp.  zz. 
(a)  Ibid.  cxp.   I?.  185.  &  iii  pullo  iucubato   Obf.  4}>  4S-  «6.  27J. 
(a)   De  Haek  rat.   meil.  p.  104. 
(  b)  Locus  excidit. 
(£)  BucnNER  *  Eberhard   diff.  de faugitifc.  p.  ^o. 


SECf.    I.       IN    UNIVERSUM.  ir 

cruftam  habuit  [d].  Pedum  fanguis  fepe  rubicundus ,  magis  inflamma- 
tas,  fanguis  vero  de  brachio  obfcurior,  feroque  miftus  uberiore  prodit  [e]. 
Feminae  dantur ,  quarum  primus  [/]  de  vena  miflTus  fanguis  ruber ,  altec 
niucofus  eft.    Et  qu;^  alia  infinita  hic  adducere  facile  fuerit. 

Sed  etiam  in  puUis ,  quos  ovum  continet  ,  neque  aer  tangere  poteft, 
aut  diducere  puhiiones,  fanguinem  arteriofum  non  raro  floridiorem  mihi 
vifus  fum  percipere  [g],  ahas  fimilem  [h],  denique  obfcuriorem  [i]. 
In  fuis  vaiis  utiquc  femper  floridior  videtur,  quod  craflSora  fint,  &  mul- 
torum  ordinum  globuiorum  fanguinis  fatura  purpura  per  tenuem  vena& 
membranam  fincera  pelluceat  ,  cum  eum  ruborem  albus  arteriae  paries 
temperet  ,  rofa^que  reddat  fimiliorem  ,  &  in  tenuiori  arteria  pauciores 
ordines  globulorum  congerantur.  Hinc  idem  in  a^quaHs  diametri  arteriis 
venifque  color  fuit  [^  k].  Ita  fere  fanguis  venofus ,  dum  dehquefcit ,  & 
adeo  acervi  globulorum  minuuntur ,   una  floridior  redditur  [^*]. 

Denique  fcepe  comparavi  arteris  pulmonaUs  cavaeque  vense  fanguinem , 
cum  arteriofo  fanguine  venoe  de  pulmone  reducis  (/),  nunquam  in  mul- 
tis  experimentis ,  aliquam  in  colore  utriufque  fanguinis  diverfitatem  vidi , 
neque  Harveius  vidit  [m],  neque  Guilielmus  CHESELDEN[n]j 
neque  Cl.  Knigth  [o],  neque  Ci.  nofter  auditor  Ev^rtsen  [p],. 
neque  ipfe  contrariae  opinionis  audor  Hambergerus[5]. 

Sed  etiam  alias  arteriofi  fanguinis  pracrogativas  gnari  in  experiendo 
viri  invenire  nequierunt.  Ita  in  pondere  nullum  difcrimen  Jurinus  re- 
perit  [r];  nullum  in  calore  ,  aut  Cl.  vir  Georgius  Martine  [s],. 
in   hbro    quem    de    eo    ipfo    calore    fcripfit.      Denique  cum  varios  fuc- 

B  2  cos 

(d)    PisONi  de  dtculat.  fang.  p.   359. 
(  e  )  RnmaUus  P  a  R  o  l  i  n  u  s  Ettrop.  Medic.  p.  267; 
-    (/)  Z  w  I N  G  E  R  diff.  de  vennfeci.  pedis   faUaci. 

Ig)  Mein.  fur  la  form.  du  poukt  Exp.  z^i.  M^.  aSli. 
(/&)    Exp.  25?.  coiif.   241. 
(2]    Exp.  78.  224. 
ik)  Obf.  341. 

ik*)  MusscHrNBROEK  difT.  de  aere  ^c.  p.    10. 
(/)    Seco?td  mem   fur  le  mouvment  du  fang  exp.    20.   li.  i?.   35. 
(  »;  )    Exerc.  de    circul.  fang.  p.  1 7 1 . 
(«)  yinat    of  human  body  p.  194«  edit.  1726. 
(0)  Of  the  cauje  of  heat  p.   120. 

( j»  )    In  experimentis  in  fubmer/is  captis  Gotting.  I75J' 
ig")  De  refpirat.    p.  yt- 
(r)   Bijfert.  phyf.  math.  VIII.  p.   104. 

(s)   De  calore   aninml.    fvnil.  p.  177.  Aliqusimiliim  frigidiorem  efle  fangiiijiem  veilOU 
fiim  3  gradiun  tameu  definiri  uou  poffe  3  quo  differant. 


la  LIB.   V.     SANGCJIS. 

cos  cum  arteriofo  pariter  &  venofo  fanguine    mifceret   DRELrircouR- 
.  T  I  u  s   ( z< ) ,  &  Archihaldus   Pitcairn  {x),    fimilia    fere   in    omni- 
bus   periculis,    &  in  arteriofo  fanguine   &  in   venofo  phsenoraena  reperc- 
runt. 

Si  quando  elegantior  arteriofi  fanguinis  rubedofuit,  eam  Harveius^j^J 
angufto  vulneri  tribuit ,  ut  obfcurior  idem  manaret,  quoties  per  patulum 
vulnus  elabebatur.  Ideni  experimentum  etiam  Helvetius  recepit  [ z]. 
Contra  Francifcus  CIuesnai  [a]  arteriarum  fanguinem  faturate  purpu- 
reum  vocat,  &  nigriorem  fuilfe  cordis  finiftri  fanguinem  contrarias  fedl:c 
princeps ,  ipfe  vidit  Helvetivs  [6],  adeo  haec  omnia  incerta  funt , 
&  varie  eveniunt  in  variis  corporibus. 

§.    VI.    An  in  fanguine  divcrfarum  arteriarum  difcrimen  fit. 

Varii  quidem  phyfiologici  fciiptores ,  &  princeps  omnino  B  oerhaa- 
VTUS  (  r  )  ,  fanguinem  arterix  carotidis  memorabiii  aliqua  mobilioris  indo- 
lis  uberiorumque  fpirituum  pra^rogativa  pollere  docuerunt.  Neque  defue- 
runt  y  qui  experimenta  producerent ,  quse  pro  ea  hypothefi  teftimonium 
dicerent.  Ita  Francifcus  Boissier  [<n?]  in  fex  unciis  fanguinem  ca- 
rotidis  arteri02  feptemdecim  granis  leviorem  fecit ,  quam^  aliarum  arteria- 
rumfanguis  eft.  Ita  nofter  olim  difcipulus  Daniel  Johanncs  TAUBE[e] 
in  carotidis  fanguine  aliquanto  plus  aquse  reperit,  ut  feri  in  carotide  ra- 
tio  ,  eflet  ad  lerura  in  arteria  femorali,  uti  132  ad  1^9,  hactenus  con- 
trarius  J.  Baftift<x  Biancho  (/),  ipfique  aliis  fuorum  librorum  locis 
Boerhaavio  [g^,  qui  fanguinem  renalis  arteri^  fero  abundare  fcri- 
pferunt.  Verum  ea  experimenta  ,  alicquin  non  fatis  repetita  ,  alibi 
evidenti  coroUario  comparabimus  ,  quod  a  fangr.inis  in  circulum  iiine- 
re  fumitur.    Nullum  euim  vifcus,  membrum  nuilum  fibi  proprium  fangui- 

nem 

(«)  Apiul  Manget  in  Mliotb.  aiiat.  p.  551. 

(«)   Elemctit.  ntcd.  tuathemnt.  \).   35.  l'qr[. 

iy  )  ExtYc.  II.  p.  2z}.  tum  D  1  0  ni  s  mirs  (faitat,  p.  4? >. 

(a)  Meiuoir.  1.  c.  p.  zj^.    256. 

( «  )   O'con.  anim.  T.  III.  p.    3  7. 

(6)  Meninir.  1.  r.  p.  231. 

(c)    Prahclioit.  T.  II.   n.  25^.  p.   3<;s». 

(rf)  Memoir.  de  fjjcad.  de  Montpelier  174.;.  p.  41.  4?. 

(e)  In  riiff.  de  fanguinis  ad  ccrebrum  tendcmis  indole  Gotting,   175?]'  p.  27, 

('/)  H-:Jior.  Iwpaiic.  p.  6^. 

(ij)  Prale^f.T.  IU.  n.  ;{?. 


s^ect:.  I.    iN  universum:  ij- 

nem  acciplt,  fed  ex  communi  penu  de  corde  emifTa  ,  &  ipfa  quidquid  Iia- 
bet,  mutuatur ,  &  in  eandem  penum  oninium  partium  corporis  animalis 
remiflus  fanguis  confunditur. 

Num  venofus  fanguis  hepatis  [  /z  ]  ,  lienis ,  omentive  peculiares  aliquas 
dotes  poffideat ,  hic  nondum  defiuio  ,  neque  poflidere  repugnat.  Sed  de  ea 
peculiari  indole  alias  videbimus  :  interim  ,  quse  dicemus ,  ed  omnia  de  orani 
corpo-ris  animati  fanguine  dida  volumus. 

§.  VII.   Ruhor fangidnis. 

Sequitur,  ut  de  fanguinis  colore  dicamus.  Verus  fanguis ,  hominis  & 
animalium  plerorumque ,  etiam  non  refpirantium ,  ruber  efl: ,  colore  in  fa- 
ho  homine  eleganter  certe  florido  ,  &  coccum  aut  sequante ,  aut  fuperante. 
Neque  tamen  aut  in  omni  setate  eo  colore  nitet  ,  aut  in  onini  tempera- 
mento ,  aut  in  ejufdem  hominis  venis  totus  fincero  rubore  fplendet.  Et 
primo  fetui  humano  fanguis  minus  pulchre  rubet  ,  &  obfcurior  atque  fuf- 
cus  magis ,  quam  in  adulto  ejus  color  eft.  Deinde  fi  etiam  propius  ad 
primordia vitoe  animalis  retrofpexeris ,  rubiginofus  [z]  exque  flavo  mifl:us, 
denique  totus  flavus  [ ,('  ]  reperitur ,  &  ante  eum  colorem ,  omnino  pellu- 
cet  [/].  Idem  ex  vitello  flavo  nafcitur,  cujus  vafa  rubent ,  quo  tempore 
nihil  in  fetu  non  album  eft  \_  in  ].  Flavus  etiam  iis  temporibus  manet ,  qui- 
bus  in  ovo  bene  incubato  rubet ,  quoties  cordis  vires  diminutx  languent  [?z].' 
In  eamdem  flavedinem  ,  ex  qna  per  vit^e  vim  in  ruborem  perfedus  eft , 
redit  idem  per  morbos;  ex  vehementiflimis  putredinofis   febribus  [o],  ex 

B     3  ferpentum 


C^f']  Ommum  fliudii^finuim  &  mobiliffimum  efle  venae  ad  poitas  fangiiinem  Faseliu* 
in  diff.  de  eo  fangiiine  p.  29.  confentiente  etiani  111.  Mekeli  i  expeiimeato.  Mein.  de 
rAcad.  de  Berliu  T.  XII.   &Heusrmanno  Phyjtolog.  T.  III.  p.  73^. 

C  ?']  L  A  N  c  I  s  I  u  s  1.  c.  p.  8i>  Memolr.  fur  le  poulet  T.  II.  p.  ?6.  obf.  66.  67.   69. 

[  k  ]  fll  A  L  p  1 G  H.  de  forut.  fetu  ^.6.  L  a  m  c  i  s  i  u  s  1.  c.  p.  8 1 .  S  e  n  a  c  T.  I.  p.  414. 
4t  J.  Mem.  fur  le  pouki  T.  II.  p.  ^6.  180.  obf.  J5.  47.  {i.  <?.  62.  74,  78.  80.  95.  55-  i34- 

[/]  Menioir.  T.  II.  p.  j^.  Birch   T.  III.  p.  3H- 

[  wr]  AI  A  I  TRE  jE  A  N  p.  ^f.  ^3.  65.  Bu  FFON  T;  II.  p.  jn-  Beguelin  bibl.  impari. 
y^o.  H  A  M  B  u  R  G.  M  A  G  A  2.  T.  XIX.  p.  1 44.  Mem.  de  l'Acad.  de  Berlin  1749.  B  i  r  c  H 
T.  III.  p.  134.  Adnotant  cl.  viri  mboremin  fangiiine  nafci ,  &  in  figtua  venofa  apparere  , 
qi:0  tempore  fetus  ipfe  albus  elt.  Inde  voces  D.  de  la  C  A'sE,cor  poltcrius  generari,  quaii- 
do  %'arr  fanguinea  jam  appaiueiuat.  Idee  de  i'Honme  ^b^Jiqtte  p.  100.  loi.  Neinpe  coi  nou 
i-eperiri  credit ,  quando  uOn  ivbet. 

[«]  Secomi  T^fem.  p.  %6. 

(  •)  EUiin,  Ef.  HQf.  T,  II.  ait.  a». 


-14  J-IB.  V.      SANGUIS. 

ferpentum  peflimis  morfibus  [j?],  ex  variis  noii  fads  certis  caufis  [gf]  ,. 
exictero  ,  ex chlorotica  debilitate  [r],  &  in  animalibus  frigicii  funguinis  pau- 
ci  [i]  languentis  beftiolae  globuli  in  venis  fub  mortem  flavent.  Sed  etiam 
in  cellulofas  telas  effufus  fanguis ,  quoties  refolvitur ,  ex  pene  nigro  rubore 
in  flavedinem  tranfit  [f]  ,  ut  omnino  a  fanguine  flavedo  non  aliena  fit, 
etfi  fani ,  adultiquc  hominis,  aut  animalis  fanguis ,  etiam  in  aqua  dilutus, 
nuUum  flavoris  veftigium  oftendit  [n]. 

Ultraflavedincm  in  decolorem  denique  colorem  nonnunquamin  cachedicis 
&  phlegmaticse  temperiei  hominibus  redit.  Cryftallinum  fanguinem  cordis 
Santes  Zarint  (x),  mere  pituitofum  R  h  o  d  1  u  s  defcripfit  (j  )  , 
tenuem  &  decolorem  in  homine  pene  fame  enedo  Kirkland  (z).  De 
fcorbutica  poft  plurimam  jaduram  albus    exiit  (  a  ). 

Sed  etiam  albus  nonnunquam  adparet ,  aut  vitiofe  totus  ,  aut  fanus  , 
fed  chylo  nondum  fubado ,  neque  mutato  miftus.  Et  cruftam  quidem  pleu- 
riticam  hic  omittimus ,  nam  etiam  in  aliis  diuturnis  morbis ,  aut  in  minus 
firma  valetudine  ,  quando  ad  malum  habitum  corpus  inclinatur,  pars  ma- 
gna  fanguinis  in  album  &  fubcaeruleum  coagulum  abit  ( 6 ) ,  atque  hsc  al- 
bedo  a  chylo ,  quem  excitabimus  ,  omnino  differt.  Albus  erat  fanguis  & 
valde  coagulatus  ,  quem   111.   Senacus  dixit(c). 

Nempe  in  vivis  animalibus  chylum  albo  fuo  colore  confpicuum  ,  faepe 
per  vafa  fanguinea  oberrare  ,  de  vulnere  fluere  ,  aut  in  cor  ipium  apertum 
de  auricula  efFundi  vidi  (^).  Ita  quatuor,  aut  quinque  a  capto  cibo  horis 
lac  in  carotide  vivi  canis  Lowbrus  reperit(e),  &  iimilia  funt  T^hom^ 

SCHWENKE. 


ip)  Ut  afpidis  H  A  s  s  E  l  (i,u  i  s  T  reja.  til  pakjiina  p.  <9<5.  Viperae  caudllbns  Fevillb'b  j. 
viperae  Europseae  Caedan  in  apborifm.  Hipp.  p.  513.  Frank.  Anmeek.  T.  11« 
p.   344.  .    . 

(^)  Sanguis  m  calculofo  flavus   Rlaunig  nofocom.  p.  8y. 

[  r  ]  M  »  E  0  de  platit.   najiiircin.  p.  42.  B  o  E  R  h  a  a  v  e  praleil,  T.  II.  p.  29?.  ^96- 

f /]    Second  mem.far  le  mouv.  dtt  faug  Exp.   i^.  19.   lij? 

ff]  ScHWENKE  p.  120. 

[«]  Gaubius  infi.patholog.  p.   155. 160.' 

(  «  )  P.  II.  hift.  7. 

(jy)    Obf  71.  Cent:  J. 

(2)0/  gaiJgrens    p.  78. 

(n)  Matani   de  aneuryfm.  p.   jj. 

(Zi)  Floyer  praternatural  Jiate  of  hum,  p.   jr. 

(c)  T.   II.    p.    i}i.  446. 

(d)  Second  mem.  fur  les  fart,  irrU.  ^  fenjlb.  Exp.  543.  tt.  4h  pihlet  T.    II.  p.  I«{. 
C«.)  !•  e.  p.  i}7.  839. 


LIB.   L      IN   UNIVERSUM,  17 

ScHWENKE,  clariffimi  medici  (/)  ,  &  ]oannis  Bohnii  (g),  &  J. 
Godofredi  de  Berger  (A)  experimenta.  In  anate  porro  ,  animale  lac- 
teis  alioquin vafis deftituto  ,  chylum  in fanguine  Waljeus  (z)  vidit ,  inque 
anfere  aliifque  avibus  Olaiis  Borrichius(Z'). 

Nihii  ergo  eft,  quarc  vehementer  admiremur  ,  fi  quando  de  vena  ia 
homirie  incifa  chylus  fluxerit ,  quem  aHquot  a  cibo  capto  horis  nondum 
niutatum  fanguis  in  omni  honiine  circumfert.  Exempla  numerofiffima  ex- 
ftant ,  excitabo  pauca.  Lac  bubulo  fimile  fanguini  innatabat ,  in  T  u  l- 
Pii  hiftoria  (/).  Tres  partes  fanguinis  lactese  fuerunt  h\  T^honije  Gur- 
DOT  (m)  exemplo,  inque  alio  ,  in  quo  fanguinis  pars  per  venas  fubduda 
eft,  pars  alia  de  naribus  ftillavit ,  tertia  ladis  pars  fuit  (n).  Boni  faporis  id  lac 
effe,  &  cafeum  inde  adjuto  acido  fadum  Regnerus  habet  d  e  G  k  a  a  f  fp): 
inque  nutrice  (  q)  verum  lac  fuit ,  quod  perinde  cogeretur.  In  puerperis ,  & 
a  fuppreffis  lochiis  (  r )  ,  inque  febre  ladea  (  ^ )  ,  frequentes  etiam  funt  hi- 
ftoriGe  ;  funt  etiam  audores ,  qui  frequentius  ab  equitatione  lac  de  vena  incifa 
fluere  fcripferunt  ( t ).  Sed  etiam  de  femoris  ulcere ,  &  ex  cucuibitula  lac 
fluxit  (  f * ).  In  exemplis  colligendis  (  « )  uberior  fui  ,  quod  fint ,  qui  ne- 

gent 

(/)    H,e!uata!og,   p.   ij.  ^ 

(  g )   Seniiii  chylofuin  vocat  ,  circul   p.   ijSi. 

(  *  )  Iii  ventiiculo  dextro  ,  de  natur.  bnman.  p.  1 60. 

(i)  Epifl.  de  chylo  apnd  Bartholinum  p.  4»i.  conf.  >i«F.  Maf».  Aitn.  t,   obf.  XI 

ik)  Cheinic.  agypt.  fapieiit,  n.    262. 

(./)  Obf.  ?8.   L.  I.  

(!w)  Prolegom.  p.  44. 

(h)  Eph.  tiat.  cur.  Bec.  II.  ami.  IV.  obf.  1^5, 

(0)  Ibid.  ami.  IX.  X.  obf.   65.  66. 

(;>)  Opcr.   Oinn    p.  46. 

{q)  Verduc  iifag.  des  part.  p.  188. 

(r)  Ga/er.  de  Minerv,  T.  V.  p.  14J.  Zarini  de   ven^p^,  p.  '9^  ^^i^-  Sj. 

(s)  Eartholin.  de  laB.  thorac.   p.  39.  hij}.  17.  Ceut.  l  &  hepat.  defun^.  ^,  51^,  ^  ^ 

{t{  Meinoir.de  PAcad.  des  Scieiic.  17^2.  p.  12?.    Verum  lac  &  coagulabile. '' ,' ' '  •   ,  '  *  ^ 

(**)  Eph.  nat.   Ctir.  Bec.  \.  ann.  IX.  X.  obf  6<^.   C6, 

(zt)  Habent  alia  Cardanus  [  qui  pro  veneno  habuit.]  Contradic.  Med.  1,,  II.  tradl. 
S.  p.  17;.  b.  Marcelhis  Dona  Tus  hifl.  med.  niir.  p.  50.  Wil  li  s  rfe  febrib.\).  log.  G. 
E  N  T.  upolog.  pro  circ.  fang.  p.  210.  L  o  w  Sr  p.  2}8-  J-  N.  Pec  h  ui  h  obf.  ij-  L.  II. 
Rhodiu  s  obf  j6.  Cent.  I.  obf.  ;2.  Cent.ll.  Schneider  de  catarrh.  T  III.  p.  10. 
J.  BiERLiNG  adverfar.  p.  17S.  ^' e  n  ■£  i.  phyj^ol.  p.  iJ7.  qui  addit  in  obefis  non  rarum 
efle.  Matmtius.  H  o  f  m  a  n.  de  ntammar,  conjiit.  Bei-nardus  A  l  e  i  n  u  s  de  pravit,  faiig.  p.  5 1. 
A  M  M  a  N  paranef  p.  40. 4 1 .  V  i  r  i  n  e  t  de  prim.  cocl.  II.  «.18.  H,  Frid.  Teichmeyer 
aiuhropohg.  p.  /fz.  de  po'.yp.  «.  2  z.  Philof  Trnnf.  n.  6.  g.  443-  E^^-  ««« •  "<>'•  ■^«'f-  L  «««• 
III  obf  12;.  ann.  VI.  VII.  obf.  zia,  La  Fay  x  princ,  de  cbir,  p.  5}».  534.  Frank. 
yiwmr*.  T.  III  fub  fiai.  "  "     ".'. 


t6  LIB.  V.     S  A  N  G  U  I  S. 

gent  {%),  x'eriam  cliylum,  verumve  lac  elle,  quod  album  cum  fangulns  circumit ; 
aut  de  vena  incifa  elabitur.  Sed  id  omne  ,  quod  in  fanguine  lacteum  ciicumit , 
id  paucis  a  cibo  fumto  horis  evanefcit,  &  tota  porro  fanguinis  maQa  fia- 
cere  rubet. 

Uti  viciofe  fanguis  expallefcit ,  ita  viciflim  per  morbps  in  atrorem  de- 
generat,  tuncinprimis ,  quando  reftagnat ,  aut  in  varicibus(j)  aut  in  utero, 
aut  alio  loco  (  z  ).  Haec  proculdubio  prima  caufa  fuit  ,  cur  de  atra  bile 
veteres  cogitarent  .  Etiam  cetaceis  pifcibus  ,  qui  taraen  refpirant ,  fangLiis 
ater  efl ,  phocse  (  fl  ),  bala:nse .(  6  ). 

A  fanguinis  rubore  etiam  carnes  rubent  (  c ) ,  &  eloto  fanguine  ad  na- 
tivum  colorem  redeunt  (d).  In  pediculo  manifefto  percipitur ,  ut  fanguis 
totum  corpus  perfluat  ,  ipfafque  antennas  rubro  colore  tingat  (f  ).  Ut  albif- 
Cma  fit  vitulina ,  pridie  fanguinem  animali  detrahunt ,  pene  univerfum  ,  altera 
diedemum  occidunt  (/).      Ita  enim  penitius  fanguis  exhauritur. 

§.  Yi.U-      Sanguis :  fponte  coit. 

Etiam  hoc  toti  fanguinis  mafl^Ee  comraune  eft ,  ut  in  fano  homine  con- 
tinuo  ,  uti  ex  vena  emilTus  eft  {g),  aut  de  poro  narium  ftillavit  ,  in  craf- 
fioris  minufque  cohjerentis  tremulam  gelatinae  fpeciem  coeat  ,  quae  com- 
prefta  digiti  veftigium  recipit  ,  &  ferum  fudat,  atque  vicifllm  fe  dimifla 
reftituit,  fcrobemque  delet.  Perinde  coit,  aut  in  aeftivo  aeris  calore  ,  qui 
ad  50  ufque  Fahrenheith  gradus  adfcendit  (  A ) ,  aut  hiberno  tem- 

p  ore 

(«)  Anat.  p.  2^2.  2^?.' 

(a?*)  Lac  duodecima  horainfanguinemabit  Lo  WEK.  p.  2J9.  ed.  Eat. 
(,y)    NoRFORD  of  cancrous  tumours  p.  65.   70. 

(  2 )  In  ipfo  corde  atram  bilem  in  tophi  nigri  fpeciem  concretam  reperit  F  E  R  k  E- 
fcius  patbolog.  L.   V.  c.  ti. 

(  «)   ScHE  LHAMMER    apud    V  A  L  B  N  T  I  N  U  M   .i4»«pto/j'.     2oO^  p.  89« 

{b)   Pbil.    TraiifaB.    n.    ?j4. 

(c)  De  Graaf   Be  ufu  Siphon.  p.  553.  Barthol,  metb.  aHot. 

(d)BiRcH    hifl.    of  the  royal  Society.    T.  IIL  p.  240. 

(e)LEEuwENHOECK  PbH.   Trauf.  n.  156. 

(/ )  K  A  L  M  Americ.  refa  T-    II,  p.   8. 

(g)  HoFMAN  Iijflit.  p.  zjg.  jEssENajESSEN  de fonguine  p.  i^.  Scc.  In  ipfis 
tubulis  transfuforiis  fanguis  grumefcebat ,  hscque  ex  praecipuis  caufis  infelioium  eventuum 
fuit.  Co«f.  L.  III.  p.  2g^, 

(b)  ScHWENKF  1.  c.  p.  90.  Jof.  Ajiton.  PujAlFi  de  morbo  Naroniano  p.  \io.  In 
perpetuo  calore  tamen  digcftionis  five  96,  craduum  fervatus  fluidus  maiiftt  B  irch  1.  e, 
T.  IIL  p.  2}8. 


SECt.   I.     IN    UNIVERSUM.\  17 

pore ,  m  hoc  tamen ,  fi  nonnuUis  e>;perimentis  fides  etiam  niagis  (  i  ). 
A  frigore  certe  feptem  gradubus  citius  quam  aqua  (/.•)  congelatur  ,  &  ctius 
adeo,  quam  lac  (/)  ut  initium  coDgelationis  m  ambitu  fiat  (/*),  inque 
centro  fluidus  fanguis  fuperfit.  Polypi  ex  frigore  vivis  in  homuiibus  na- 
fcuntur  (/«)•  I"  homine  frigore  exftinfto  fanguis  in  omnibus  arteriis  ve- 
nifque  in  polypofas  teretes  concretiones  abierat ,  ut  etiam  in  dura  meninge 
vafa  fanguine  turgerent  (  n  ).  Caeterum  quaJrupedum  quidem  ,  &  calidi  fan- 
guinis ,  &  frigidi ,  &  avium  ,  &  pifciurn  fanguis  cogitur ,  majorum  tamen 
animalium  &  robuftiorum  fanguis  vehementius  aliquanto  coagulatur  (  0  )  , 
de  rana  (l»)  tamen ,  perinde  ut  de  homine,  emiflus  in  laminas  rubras 
concrefcit.  lu  pifcibus  etiam  continuo  ,  &  totus  ,  fanguis  coit  (5), 
etli  funt  ,  qui  id  craffkmentum  tenerius  effe  aiunt  (  r).  Num  in 
teftudine  ( i  )  ,  ^  laraantino  ( t  )  neque  in  frigore  denfetur  ,  neque  in 
calore,  id  non  dixerim,  teftis  tamen  ejus  eventus  exftat.  Soli  infeclorum  vitali 
humori  proprium  eft  ,  nullo  frigorc  dcnfari  (  11  ).  In  cochleis  ( Zi  *  )  & 
paffim  in  infedis,  alioquin  gelatinam  refert 

Etfi  nunc  ex  fani  hominis  incifa  vena  miflTus  fanguis  utique  denfatur, 
denfior  tamen  eft  in  iis ,  qui  corpus  valide  exercent  ( JC ),  ut  i\\  agricolis, 
aliifque  mortalibus ,  qui  fuo  labore  vitam  fuftentant.     Vehementius  etiam 

coit 

(  i  )  Q.U  B  s  N  A  I  de  la  faigme  ed,  nov.  p.  ^519." 

(k)  Car.  Aug.  a  Bergen  'Nov,  Epb,  2^ai.  Cur.  vol.  I.  app.  p. 45.  Gradii  i^  cogitur 
M  A  R  T  I  N  E   ejfays  p.    5  $  i . 

(  / )  Qiiod  piimo  gradu  congelafcit.  In  RulTico  frigore  fauguis  cogitur  B  i  s e  h  I.  c. 
Toni.  II.  p.  445. 

( /  *  )  S  c  H  w  E  H  K  E  p.   97. 

(  «;.  )  B  o  E  H  M  E  K  de  pritcavmd.  polyp.  gener. 

(  «  )   Q_y  E  L  M  A  L  2  de  frigor.  effecl. 

(0)  Ut  in  equo  H  u  x  h  a  m  of  fore  throat  p.  55.  Ejus  fangui';»  quando  frigetj  con- 
tinuo  in  gelatinam  B  i  r  c  h  I.  c.  T.  lY.  p.  2>z.  Phocae  vifcidiffimus  ell  &  valde  adhie- 
ret  Hart  mann   mat.  phoc.  p-  2 5. 

(p)  Secomi  Memoir.  fur  le  mouvem.   du  faiig  Exp.   57.38,  i}. 

[^]  Amdry  Alim.  du  carime  p.  415. 

C*"]  LisTBB.  bumor.  p.  345. 

[i]  Oexmelin   Mji.  des  avantmiers  T.  I.  p.  8ff-  87. 

[i  J  I  D  E  M  ibid.  p.  99.  Codtus  tamen  coitj  &  in  phocaj  animale  Lamentini  adfiiii,  etiain 
in  frigore    Hartmann    I.   c. 

[zi]  Mem.  de  l'Acad.  Roy.  des  Sciences  1734.  P-  188.  Eiucae  hiemale  frigus  annii^o?. 
vitales  fuiieraruiit. 

[?(*]  LisTsa.  decocbl.p.  25. 

[:t']  BroTvue  Langrish  modcrn.  praciice  ^,  7$.  gradum  tamen  caloris  92  FahreiJiei- 
tiaui    thermometri  per  aliquem  errorem  ponit,  cum  oportitiffet  gradum  poni  94. 

Halkr  Fhfwlog.   Tom.  II.  C 


iS  LIB.    V.     S  AN  G  U  I  S. 

coit  in  hominibus  arthriticis  Cy )  ,  apopledicis  (  z ) ,  rheumaticis  ^  po- 
dagricis  (a)inque  febribus,  quibus  inflammatio  fubeft  [fl*].  Sed  etiam 
in  exanthematicis  febribus ,  cum  inHaramatione  tamen  conjunftis  [b ] ,  fan- 
guis  denfior  reperitur;  &  in  ardentibus  febribus  abfque  fero  vifus  eft  [c], 
&  grumofus  adhcefit  [^],  ejusdemque  generis  in  univerfa  acutaruni  fe- 
brium  clafie  (e),  certc  fub  morbi  principia  mittitur.  Nam  in  febre  milia- 
ri,  minime  benigna,  inque  alia  graviflima,  de  eryfipelaceo  genere,  proprium 
fanguinera  nieum  vehementer  coadum  vidi.  Sed  etiam  in  varioUs  certi 
teftes  [/]  exftant,  in  aliis  febribus  malignis  alii  (g);  &  in  ipfa  Siamenfi 
febre  [A],  in  que  pefte  [i],  ut  prse  tenacitate  fanguis  vix  de  vena  prodiret, 
&  in  vaccarum  contagiofa  lue  [^'].  In  febribus  tamen  putridi  generis 
cum  adolefcente  febrc  fanguis  utique  refolvitur ,  inque  tenue  liquamen 
abit,  quod  aUas  fufius  repetemus. 

Verum  etiam  intra  vafa  corporis  humani  [/],  &  animalium,  calidio- 
rum  [?«]  maxime  &  grandiorum  ,  frequen^  eft,  coactum  fanguinem  re- 
perire.  In  homine  ab  afthmatica  anxietate  (n)  oppreflx»  univerfae  &  ar- 
teriffi  &  venae  nigerrimo  ,   coacto,  fanguine  plense  ftaerunt  (  n  * ) .  In  fu- 

nefta 


tjv]  AncissEWSKY^e  remedio  KndffeHi  p.  s^.  9^. 

C2]   In  apopledlici  fan;iiine  feriini  non  lecedebat  Sc  h  w  E  nk  e  p.  177. 

[flj  C  o  s  T  E  fiir  la  goute  p.  21    iit  tamen  aqi;»  copiani  conjundlam  habeat. 

C  rt  *  2  'n  moibo  acuto  fanguis  fine  feio  F  a  n  t  o  n  obf.  7. 

[[Zi]  In  variolis^Bo  ERH  A  A  V  E  frax.  med.  T.  I.  p.  2if^.  G.  v.  -wikten  Comni. 
T.  II.  p.  4s8.  ut  ne  gutta  quidem  difflueret,  quae  de  naribus  itillabat.  Au  g  e  n  i  u  s  de  ve- 
nafe£i.  L.  IX.  c.  24.  Baghv.  oper,  p.  617.  Baj5.k.£B.  obj]'.  0«  tbe  frefent  fev.r  p.  ic. 
P  u  j  A  T  I  de  niorbo  Naroii.  p.  86. 

(c)    AUGENIUS   1.    c. 

(rf)  Panarolus  Pentecojl.  II.  c.  19. 

(f)    Bartholettus    de  refpirat.   diff.  \i.  zj2. 

if)  Brormte   Langrish    direil.  on  the  fmallpox  p.  ^. 

(g  )  B  A  G  L  I V.  1.  c.  pro  re  frequente  B  a  r  k  e  r  1.  c.  B  i  n  n  i  n  g  e  r  aci.  hehet.  T. 
11.  p.  88.  Q_i]TSN  Ki  de  febr.Ti.  II.  p.  45.  Franic  alleluja  p.  J29.  In  augina  nialigna 
HuxHAM    I.   c.  p.   37.  38. 

{h)  TiTsiNGH  geneeskonfl  voor  de  beehneeflm  p.  1 1 5 .  1 1 4.  Nouv.  Vwyage  de 
Guinee  p.    jii.  in  nov.  colledt.  Acl.  Edimb.  T.  II.  art.  29. 

(  z  )  B  E  R  T  R  a  N  D   tr.  de  la  pefe. 

(k)    Eitrop    medicin.  p.  2?fi.  Frdnckifche  anmerck.  T.  II.   p.  10?. 

(/)  RioLAN  Enchir.  anat.  pathol.  p.  42.  Notat  de  motucord.  p.  97- 

(m)  Canibus  imprimis  vifcidillimus  fanguis  eft :  etiam  Cl.  viro  Andrea  PasTA 
Kfte. 

(«)  "WiLLis   de  morb.  Convulpv.  p.  i?o.  de  morio  hypochoudr,  p.  15. 
( » * )  Conf.  Walther   dt  atra  bik. 


SECT.    l     IN    UNIVERSUM.  19 

neda  [0]  fyncope  fanguis  in  arteriis  vcnifque  adeo  coadus  fuit,  ut  foli- 
da  ejus  mafiTa  extraheretur:  quod  quidera  phaenoruenon  &  alias  [p], 
&  in  vafis  potiffimum  uteri  vidi.  Nimis  frequens  equorum  morbus  la 
gourine  a  fanguine  in  magnis  vafis,  venis  cordeque  coado  nafcitur  [p*T 
Inde  nata  eft  Cl.  viri  opinio  (g),  qui  totani  fanguinis  mafl^am  non  pro 
huoiore  aliquo  vafa  perfiuente  habuit,  fed  pro  vero  textufibrofo,  mufcu- 
lofo ,  folido.  In  vena  cava  ,  &  aorta  arteria ,  fanguinem  quafi  fibrofum 
alias  reperi  [r],  &  cum  minutali  in  iliaca  vena   comparavit  Cl.  chirurgus 

PALLUCCI    [J]. 

§.    I  X.     In  vafis  etiam  vivi  hominis  fangids  coit, 

Minime  rarum  eft  ,  de  vena  incifa  ,  polypofa  coagula  extrada  fmf- 
fe  [t],  aut  venam ,  cum  fecaretur,  obftruxiflTe  [z^].  Ita  ex  incifa  vena 
fanguis  ad  funis  modum  vafculum  percufllt  (sc),  inque  album  folidum 
quafi  arcum  (  5C  *  ) ,  &  in  mafllam  pene  tendineam ,  fibris  impHcatis 
contextam  abiit  [y].  In  apopledico  fanguis,  cum  vena  incideretur,  con- 
cretus  erat  [z].  In  homine,  cui  femur  amputatum  fuerat,  cruor  de  tan- 
to  vulnere  nullus  manavit,  cum  arteria  grumis  fanguineis  plena  efl[et  [a]. 
Hi  iidem  procul  dubio  vermes  [fi]  funt,  quos  aliqui  fcriptores  de  vena 
educlos  defcripferunt.  ^ 

C    s      ^       •  Sed 

(0)  P.  SAtius   apud  J.  H.  de  H  e  u  c  h  e  r   opcr,  oim.  i\  581. 

(p)  Habent  etiam  limiles    obfeivationes  Joh.   Fernelius   de  fide  faadt.  ^c.  L. 
VI.  c.  7.  Felix  Peatxr  Prax.  P.   I.  c.  14.   qui  ciim  coralliis  comparavit.    P,  Pavius  ohf.' 
2i.  M.  Ant.    Severinus    de  recoudit.  abfcejf,   p.  277.   Thom.  Bartholinus   hij}.  94.  Ce>tt. 
III.  in  homine   melancholico.  Miilta   exempla  collegit   P.  J.  Sachs  Ocea»,  microcofm.  ■p. 
126. 

(p*)   ViRiDET  du  boM  cbyle  p.  421. 

(i^)  D.  C  APiLuPi   apud  y  AL  IS  N  ER  i  UM  0/»«'.    T.  III.  p.  3JI. 

(r  )  Opiifctd.  pathohg.  obf.  15.  lo. 

(  X )  Lithotom.  perfeSHonn.  p.  6%. 

(?)  LiTTF.  E  Memoir.  de  t  Acad.  Aa  fdmc.  1704.  p.  Z4. 

(«)  Joitrml  dcs  javans   1697.  n.  29. 

(«)   S  E  MAC    T.    II.    p.  151.  445.    Lec  A  A  }J   p.  37. 

iX*  )   P  ECHHN  T.  II.  obf  IJ. 

(51)   Mangbt  bibliothec.  p.  9^3. 

(z)  Hi  GHMOR  difqitif.  anat.  p.  i v**. 

(«)  Ts  CHEPP  de  ainpiitat.  mn  cruent.  Sc  fimile  exemplum  Habet  P  e  T  i  T  Metn.  de 
l' Acad. .des  fcienc.  1751.  p.  J54. 

(6)Coi.STTB  Journ.  Encyclofedique  ly^^.febr.  Vahdermonde  Journ.  Petiod. 
1751,  avril. 


20  1 1  R    F.    S  A  N  G  U  I  S 

Sed  etiam  inter  duo  vincula  inmiotus  fanguis  coit  [  C  ] ,'  inque  umbi-. 
licalibus  vafis   notiflinium  expsrimentuni  eft.    Demum  in  vivis  animalibus, 
quibus   tegumenta    corporis    pellucent  ,    fanguis    manifefto  fublato    motii 
&  in    globulorum  agmina  {d),    &  in  rubri  olei  fpeciem  coalefcit    {e) 
quod   ad   unguinis  inftar    ftagnat;   fub   qua  equidem  fpecie  veri  globuli, 
nondum  mutata  figura  latent,   quos  videas  ab  incifa  vena,  fluento  fangui- 
nis  reftituto ,  renafci  ( /)  »  fphaericamque  figuram  recuperare.   In  ejusdem 
tribus   beftiolis    fanguinis   in  vafis   liberis  (g) ,  aut   inter  mefenterii  lami- 
ms(h),   coagulum  oculis  fubjicitur,   &  grumi  demum  formatio,  qui  in 
arteria}  venaeve  incifae  vulnere  refidet  (z),  &  rimam  obturat,  ut   hxmor- 
rhagia  fponte  ceflTet :    eum  autem  grumum   adunati   globuli  conftituunt , 
quos  multa  lympha  in  nubium  fpeciem  concreta  circumftat  (k).  Is  idem 
in  homine  grumus  arteriam   violatam   denique  claudit,  &  a  claris  chirur- 
gis  (/)  pafllim  memoratur.    Sed  etiam  renalem  venam  laefam  grumus  fan- 
guinis   niger  &   folidus  circumfedet ,  cujus  in  raedia  fede   papilla   carnea , 
coadus  nempe  cruor  vulnus  obturat  (  m ) .    Cordis  demum  vulnus  fangui- 
nis  coagulum  obfedifiTe  vifum  eft,  ut  vita  ad  feptimum  diem  fupereftet  {n). 
In  ipfa  arteria  pulmonali ,   in  fyncope,   atque  febrili  frigore  fanguinem  in 
polypofa    coagula    flocculofque  cogi  ,    Gerardiis  v.   S  w  i  e  t  e  n  auttor 
eft  [o],   inque   febrili  frigore  coagula  nafci  perfuadetur,  quse  per  totam 

^  X  vitani 

% 

(c)  In  experlmento  Drelincourtii  apudDRAPER  de  pletirit.  Leid.  isst. 
Poft  menrem  in  ligata  aiteria  fanguis  iutus  polypofus  reperitur  L  A  n  c  i  s.  de  corde  ^  «- 
7uiirifm.  p.  124    ed.  1718. 

(rf)  Lbeuwekhorck   exp.  ^  cont.  p.  178-  179.  &c. 

(  e  )  Exp.  18.  20.  iji.   ij;.  Conf.  M  a  l  p  i  CH.  pofih.  p.  if. 

(/)  Exp.  i;i.  i5{. 

(g)  £xp.  (fo.  9j.  conf.  177.  228. 

[/j]  Exp.  255- 

[i]   Exp.  si   i«o.   i(f7.  170.  17?.  177.  178.  179-   i8i.  18?. 

[*]  Exp.  88.  X53.  H4'  155.  157.  1^3.  167.  170.  171.  175.  175.  iSo.  1S2,  185.  1S7. 
189.   212. 

[ /  ]  Ak-x.  M  o  N  R  n  o  Ejfays  of  a  Society  at  Edimlmrg.  T.  IL  p.  27?.  Andrcas  P  a  s  T  a 
de  motii  fai/g.  &  poiyp.  p.  7?.  Pbtit  Meiii.  de  1'Acad.  17  52.  p.  554.  17}  ?•  P-  441.44». 
ut  nullus  ex  amputata  tibia  fanguis  flueiet.  Morand  Mem.  de  l'Acad.  des  fciem.  17?«. 
Ex  adhibito  agaiico  conicus  grumus  natus  arteriam  obturavit  Philof.  Tranpn.  175?.  n. 
10.   &  a  lycopcrdo  La  F  o  s  s  e  in    objf.  fur  les  malad.  des  chevaiix  p.  75. 

[_m  ]  I^Iem.  de  Chir.    T.  IL  p.  117. 

[_n  ]  Dionyfitts    Sancas  sani   obf  4 1- 

[0]  Co/,mi.  iit  Boerhaave  aphor.  T.  \.  p.  684.  T.  II.  p.  175.  Ea  tamen  coagii- 
la  per  fubortam  palpitationem  folvi  credit. 


SECf.    I.     IN    UNIVERSUM.  22 

Titara  fuperfint  (0*).  Ex  fola  recenfione  horridi  objefli  deliquinm  ani- 
nii  Si  mors  ,  fanguine  in  vafis  magnis  de  corde  ^xeuntibus  concre- 
to  [0**].  A  fubito  timore  polypi  (0*^*).  Ex  frigore  fubiti  in  ha- 
mine  fano  polypi  nati  ( o  *  *  *  * ). 

§.   X.      F.adem  coagula  polypomn  nomine  venumt. 

Uti  in  rehquis  vafis,  ita  in  cordis  aut  thalamis,  aut  auriculis  adeo  fre- 
quenter  ejufmodi  fanguinea  coagula  reperiuntur,  ut  abfque  iis  fere  nul- 
lum  ( p  )  cadaver  reperiatur  :  frequentiores  tamen  aliquanto  in  ve- 
na  cava  &  dextra  auricula,  &  in  vcntriculo  dextro  reperio.  Ilic  procul 
dubio  vermis  in  corde  fuit,  Severino  didus  (q),  &  Rhodio  [r], 
&  Zacuto  (s),  &  RioLANo  (t),  &  alUs  (u]  forte  aucloribus. 
Haec  eadem  vipera  eft,  hominum  fermonibus  celebrior,  quam  olim  ad 
fanguinis  coagula  fagacior  retuUt  Valisnerius  (x).  Sed  etiam  iii 
elephanto  (j-),  leaena  (z),  leone  (a),  pygmxo  (6),  equo  (c),  aliis- 
que  animahbus  (r*)  ejufmodi  fanguinei  grumi  vifi  funt.  Sinus  cerebri 
frequentiffime  eodem  cruoris  vitio  obfidentur ,  ut  in  numerofiffimis  exem- 

C  3  pUe 

[0*)  T.  II.  p.  17?. 

n  0  *  *  ]     S  E  N  A  C     T.    II.    p.    41? 4. 

[o***]   Malpighius    de  polyp.  p.   128. 

j-jj**.ic*-j     BoEHMERrff  polyp.  gener.  pr.tcav.  p.  2 r.  ,  _ 

[f]  Pro  perpetuo  habet  Galenus  de  bippocr.  ^  phii.  decret.  L-I.  Deincfe  inter 
nuperos  re<;ie  videruat  JuHamts  0  f  r  a  i  1.  c.  p.  3 1 5 .  d-  Edmimd^is  T  y  s  o  n  anat.  of  tbe 
fy&'"y  &Behrens  in  Breslati.  Sammhmg  172?.  Januai-.  &  Thomas  .Schwenke  p, 
107.  &  111.  Sen  Ac  T.  II-  p.  46>  &  alii  Cl.  virij  vix  adultuin  cadaver  reperiri,  cui  iij 
corde  coaguhtus  faiiguis  non  reperiatw. 

(?)  Vipera  pyth.  p.  281.  2S2. 

[>■]  Centiir.  III.   ohf.  61.  Sz. 

[j]    Prax.  admirab.  L.  I.   obf.  155.   140.  L.  III.  obf.  95. 

[*]  Eiichirid.  patbol.  p.  141.  Serpentis  figura  caro  in  utroque  cordis  ventriculo 
'WlLLis  de  morb.    convulf   p.   i^n. 

[?«]  Eph.  Nat.  Ciir.  Dec,  I.  ann.  1.  obf.  50.    &  forte   P  l  a  n  t_u  e  biblioth.  T.  III.  p, 

J5I.    ^?2. 

[a:]  Oper.  omn.  L.  l  p.  12^.  126, 

[jV]  Blair  pbilof  tranfacl.  n.  526. 

[2]  Epb.  Nat.  Ciir.  D;c.  I.  ami.  z.   obf.  5. 

[«]  Barthol.  hijl.  1 00.  Cent.  i\'. 

[6]   TysoNin  ejus  aninralis  anatonic. 

[c]  In  lue   eqiiorum  freqiiens  nialum  Lakcisius. 

[c*]  In   cane   etiani  frequentes  PhiU  Trcinf.  a.  555.  De  wfulo  co.xH  mondi  F  .4  Rr- 

SIHI. 


22  L  IB.    F.     S  AN  GVIS. 

plis  vidi ,  &  alii  (J)  clari  viri  viderunt,  &  trifle  in  celeberrimb  (c) 
anatomico  exeniplum  exftat.  Ubique  nempe  in  vafis  animalibus  fanCTuis 
cogitur,  quam  primum  ejus  per  fua  vafa  motus  fraclus  ell:  ( f).  Hi  funt 
polypi  in  corde  magnifque  vafis  reperti,  quos  nullum  ante  mortem  fym- 
ptoma  prseceffit  (g).  Hinc  in  aneuryfmatibus  non  unice  fanguis  aut  col- 
ligitur  (/z),  aut  denfatur  (z),  fed  prseterea  accurate  definitos  denfitatis 
gradus  induit,  vt  eo  moUiores  quafi  laminx  fint,  quo  axi  arteriae ,  mo- 
tufque  fedi  propiores  ,  eo  duriores  vero  ,  magifque  membranarum  fimi- 
les,  quo  remotiores  a  fede  motus,  &  parieti  arterix  viciniores  funt  (^). 
Sed  etiam  in  varice  polypi  reperti  funt  (/)•  Hinc  fanguis  de  vena  lente 
fluens  magis  coagulatur  (?«),  &  cum  contrarii  oppoficarum  caufarum 
effedus  fint,  idem  in  phiaU  conculfus ,  ne  in  frigore  quidem  coaguia- 
tur  (7z). 

§.  XI.    Polyp  veri. 

Non  ideo  cum  Fontx\:so  (o) ,  &  Kerkringio  (p),  &  RuySchig  (g), 
&    Tysone  (r)  ,    &    hadeuus    cum     Schwenkio   (i)    cmni^ 

no 

l^J]  Blas.  L.  VI.  obf.  2  Joiiyn.  des  favaiis  169^.  n.  28- go.  Hemrici  de  ahfcejjk 
liiefenterii.  Harmes  de  caufa  nmrt.  mamaci,  qiise  iiitev  noflras  recula  exftat.  Pbil.  Tranf. 
n.   157.  224.     Apud    Vandermondb  Jozim.  period;  T.  II.  n.  4. 

[e]  Cl.  ohm   Hu  n  a  uld  Commerc.   Litt.  Noric.   1745.  p.  284. 

[/]    S  E  N  A  c  T.  II.  p  46«.  P  A  s  T  A  dei  Jiuffo  d'  fangtte  p.    i/z.  feqq. 

[^  ]    B  o  H  N   experient.  fallac.  n.  64.  6?. 

[&]    In    noftris  experimentis  Jt^cowrf.  memoir.  fur  le  mouv.  dti  fang.  Exp.  97.  &c. 

[f]  Lancis.  rff  aitetiryfm.  prop.  LXI.  ed.  uov.  p.  251.  Aiteiiam  in  magno  aneu- 
ryfmate  fornice  polypofo  obduci  nionet,  &  fimilia  habent  Bogdan  obf.%.  Rutsch 
obf.  2.  BiANcHi  apud  M  a  n  c  e  t  Theatr.  p.  135.  S  a  v  i  a  r  d  obf  61.  B  o  e  r  h  a  a- 
V  B  pvax.  med.  T.  I.  p.  ;94.  G.  v.  S  w  i  e  T  b  n  Comm.  T.  .1.  p.  250.  Hijl  de  CAcad.  det 
fcitiic.  1707.  p.  zi.    1711.  p.  51.   ohf  uojlr.  fathol.  n.  4.  19.  Obf.  of  a  Society  at  Lond. vol, 

I.  p.  iS. 

[/{•]  Ri  V  A  in  Eph.  Nat.  Cicr.  Dcc.  I.  aim.  I.  ohC.  i^.  L  A  n  c  i  s.  l.c-p.zji.  Mem.de 
TAcad.  Roy.  1712.  p.  75-  ft^qci-  17^4-  ^.  2.  1756.  T.  10.  f.  6.  S  t  e  n  2  e  l  Jiectomat.  aort.  p.  10, 
NoRTWTcK  frafat.  tid  N i h  u L 1 1  prafagia.  Obf.  of  a  fociety  at  Loiid.  vol.  I.  p.  541?.  Obf. 
nojlr.  patJ:ol.    4.  19- 

[/]    Sandris  de  fangtuiie  p.  2,18.  P  a  w  obf  ii.  in  vena  cava. 

[>H  ]  Q.U  B  s  N  A  I  de  ia  jaignee  ed.   nov.  p.  ?99. 

[w]    S  EN  Ac  T.  II.  p.  154.   i}5.    Verduc   de  1'ttfagi  des parties  T.  I.p.  j^4- 

[oj  Coagula  pituitofa  cordii  negavit  polypos  redte  vocari ,  aut  aliquas  cordis  mor- 
bofas  adfedliones  fequi  ad  V  e  s  a  l  lu  m  p.  25. 

[/»]    Fpicileg.  obferv.  amt.  "]"!.  ' 

[^]  Apud  BoERHAAviuM  Prax.  Med.T.  I.  Ab  eo  viro  foite  hanc  .inimadverfio- 
neni ,  nt  alia  multa  ,  Kerkringius   habuit. 

C  r-  ]  Polypis  fanguinis  ferum  a  morte  coaduni  effe  1.  c. 

f/O  Plerofque  polypos  fub  niortem  ;  &  a  morte  generaii  1.  c  p.  107. 


SECr.  I.      IN    UNIVERSUM.  23 

no  ex  morborum  numero  polypos  velim  relegatos.  Sspe  enim  vidi,  & 
alii  idonei  teftes  ante  me  viderunt,  nimis  dura  (t),  &  alba  (zO.  neque 
adeo  fubito  nata  folida  coagula,  in  auricula  potiffimum  dextra  valvulis 
venofis  tendineis  (?c)  funiculis  &  ramis  fuis  intertexta  cordifque  lacer- 
tis  (^),  &  demum  ita  innata  (z),  ut  lacerando  feparare  necefle  efTet, 
aut  demum  minimis  inter  reticulatas  cordis  interni  fibras  quafi  radiculis 
fuis  infixa  (a). 

Sed  etiam  natura  iis  polypis ,  quam  grumo  fanguinis  fubito  efFuQ,  di- 
vcrfa  eft.  Teneri  primo,  grumuni  (6)  utique  cruoris  pro  centro  habent, 
quem  aiba  lympha  in  carnis  tremula;  fpeciem  coada  circumdat  (c),  omni- 
no  uti  ruber  grumus  in  vulneribus  vaforum ,  alba  &  lymphatica  ne- 
bula  ambitur  (  d  ).  Ejufmodi  polypum  ipfe  vidi.  Senfim  idem 
incrementa  fumit ,  novifque  lymphae  quafi  laminis  (  f  )  accedentibus  au- 
getur,  &  fibris  quafi  diftinguitur  (/).  In  vetufto  malo  magna  tenaci- 
tas  (g)    acgedit,  exprefla  fluidiori   parte  (/O.  eo  vero,  quod   reliquum 

eft 

(f)  Tendineum  vidit  PkchsiN  de  corde:  de  nigred.  athiop.  p.  16.  ohf.  i,  Cent.  II. 
Pene  cavtilagineum  Blasius  olif,  i.  Part.  VI.  Barrere  amt.  p.  loo.  feqq.  Olfeum, 
iii  aneuiyfmate  111.    Senac  p.  $62    Lapidi  fimilem  Sneli,  de  cordis  polypo. 

(k)  Albos  effe  monet  Peyerus  wethod.  anat.  p.  8;.  feqq.  Hccc  caufa  eft ,  quare 
vetuftiores  fcriptores  cum  adipe  comparaverint  ut  Jasoilinus  colleg.  amt.  p.  15.  HiP- 
poLYTUS  Boscus,  qui  cum  candela  contulit  facult.  amtt.  p.  58.  SmeTius 
tiiifcell.  L.  X.  p.  ^z^.  C.  Bauhinus  p.  218.  C.  Hoffman  de  pingttedine  n.  23.  Bon- 
T  I  u  s  obf  8.  L.  III.  RioLAN  us  enchir.  anat.  path.  p  zi6.  qui  frequenter  fe  reperire 
monet  ,Barthoi.inus   in  apopledlico  Epijl.  ad  W  o  r  m  r  u  m  p.  tf  ?i. 

(:<•)  Bartho  lin  hifor.  17.  Cent.  III.  Schagher  in  progr.  ann.  i^zi.  edjtoj 
Senac    T.  II.  p.  461.  de   Hae  N    rat.  rned.  alt.  p.   i-a. 

(^y  )  G  o  H  I,  von  Hertzgeivacl.fen^  B  i.  A  i  r   de^lephanti  polypo  1.  c. 

C2)  Bartholin  Controverf  anai.  p.  481.  Blasius  obf  i.  Part.  VI.  Cal- 
B  E  s  i  delle  tartariighe  T.  IX.  f.  2.  Chiflet  obf  16.  Valisnerius  oper.  Tom.  III, 
j).  jio.  iiiter  obfervationes  vaiias  Phil.  TranfaS.  n.  464.  481.  Boltens  bibHoth.  Hain- 
bttrg.  p.  i?o.  de  Haen  1.  c.  Rarum  tamen  efle  monet  Fantonus  dijf  anat.  p.  joj. 
Ad    arteriarunr  valvulas    adhaerenteni    Mittelmayer   de  polyp. 

(  a  )  L.  IV.  p.  ?8i. 

ib)  RuMLER  obf  8i.  J.  v.  HoRNE  iu  ep  de  aneuryfn.  Bergek  de  polyp-. 
Mauchart   de  pilfu  crepitante  p.  11.   B  a  R  r  e  r  e  1.  c. 

(f)  RumlerI.  c.  &c.  Mucum  vocat   Boehmerus  de  pracav.  polyp.  getter. 

(d)  p.  20.  In  grumis  arterias  incifas  claudentibus  lymphatica  pellicula  piriter  re- 
perittu-  Phil.  Tranfacl.  17?  !•  a  lo.  k  F  o  s  s  e  1.  c.  &  conf.  P  e  t  i  T  Mem.  de  l'Acad^ 
1732.  p.   293. 

(e)  Malpich.  de  polyp.  p.  114.  J.  v.  H  or  n  k  I.  c.  F  ant  o  n  ad  obf  31.  Mor- 
cagn.  adverf  II.  p.  81-  Bkhrens  in  Brfsl.  fiini.  17S2.  April.  S  c«A  c HE r  in  progr. 
quo  contra  R  e  r  k  rI  i  n  c  i  u  m  poiypos  vindicat.  _ 

(/)SCHACHBR     1.    C. 

(  g  )    not.   t.    B  A  R  R  E  R  E    1.  C. 

ib)   PASXAadRoNcAttuM   Eiirep.  Mtdic.  p.  2^2. 


24  175.  F.     S>  N  G  U  I  S. 

eft,  a  ccrdis  vehemente  labore  compacl:?.  In  aqiia  fervida,  inque  vini 
acerrimo  fpiiitu  polypi  in  dura  coaguh  abeunt.  Membranas  vero  veras  0 
polypos  involvere,  aut  in  iis  membranis  vafj  reperiri  ( ^' )  »  id  utique 
rimium  efl: ,  neque  flaramam  concipsre  crediderim  (/).  Sedes  polypo- 
rum  verorum  in  utraque  cordis  cavea  efl: ,  in  dextra  tamcn  mngis  (  m  )  : 
etfi  neque  a  fmiftro  thalamo  abfunt  (n).  Frequenter  omnino  in  magnas 
arterias  (o)  venafque  (o*)  quafi  propagines  educunt ,  neque  exemplum 
deeft,  ejufmodi  coagulum  a  corde  ad  pedis  ufque  arterias  continuatum 
fuifle  (p). 

Neque  ex  fabrica  unice  adgnofcimus,  aliud  a  grumo  fanguineo  con- 
crementi  genus  polypos  efle.  Nam  ea  quidem  pars  fanguinei  receptaculi, 
quae  polypum  continet,  utique  fuper  naturae  (g)  legem  dilatatur,  cum 
prster  polypum  etiam  fanguini  fpatium  eflTe  neceife  fit,  Coidis  in  poly- 
pofis  air.pliflimi  numerofifljma  exempla  exftant  (r). 

Deinde 

(  2  )  S.  C  o  L I,  I  N  s  in  Timotbei  C  i,  a  r  k  e  viii  Cl.  cada%'eie  p.  771. 

(^)   Dir-WERBROECK   opcr.  omu.  p .  2,78 .  Z79. 

(  /  )  Ut  D  A  M.   S  I  N  o  p  E  u  s  in  parerg.  p.  gz. 

(>rt)  Alb  1  N  us  /^f  polyp.  p.io.  M  ALp  iGH  I  us  1.  c.  Sch  vv  e  nke  p.  107.  B  oeK' 
3MER  1.  c,  n.  12.  rhil.  Tratifaci.  n.  212,  Fanton  ad  obf.  19.  Addit  a  diliicili 
trans  pulmones  itintre  lianc  fiequentiam  nalci. 

(  «  )  Exenipla  non  rara  lunt  ,  apud  Vesalium  loco  queni  citabo ,  B  o  s  c  u  m  1. 
c,  BartholiMum  1.  c.  nuper  in  EpijK  ad  W  o  r  m.  Is  polypus  vense  pulmonalis 
aditum  claulerat.  Idem  &  addit,  Isepe  l"e  eam  pituitam  vidifle  defeif.  vafor.  lymph.  p. 
86.  i'orro  fimilia  excmpla  exltant  in  Phil.  Tra>ifaU.  n.  188.  2S1.  4«-4:  apud  Malpighi- 
V  M  p.  IZ9'  Francifium  B  a  y  l  j;  Ui:  apopkx.  p.  ^i.  53.  iJtASiUM  L.  I.  obf.  19.  P  e  c  n- 
»  I  N  u  M  1.  c-  C  A  L  D  E  s  i  1.  c.  Tab.  9.  £  ii  P  E  c  H  r,  i  n  L  II.  obf  1.  Bergerum  de 
polyp.  p.  28.  Jof'-  V  I  R  I  D  s  T  dtt  /m7i  chyle  p.  68^.  6 «7.  Fr.  de  S  a  u  v  a  o  e  s  de  inflam- 
mat.  p  »40.  IMittelmeyer  de  polyp.  SchaarschmiDi  Barrerep-  i 00. 
B  o  E  H  M  E  R  p.  «.  7.  Q.U  E  I  T  6  c  H  fcleel.  Fnv2i'jf  T.  IV.  ^ol.  VI.  Duriora  effe  hic  fi- 
niftrse  cavese  coagula    addit   A  i,  b  i  n  u  s  1.  c. 

(0)  "WoRM  ep.  p.  6'0-  G0ET2  de  po'yp.  mm^t.  Bartholettus  refpir. 
^iff.  p.  525.  Barrere  obf.  ?!ov.  p.  loz.  feqq.  p.  104.  il-qq.  Ulnaris  in  arteiia  niagna 
B  E  c  K  hijhpalpyt.?n\y^us  pedis  longitudine  -ex  ventriciilo  fniiitro  in  aiterias  «xtenliu  Mi  t- 
•T  E  L  M  A  y  E  r  de  polyp. 

( 0  *  )  In  venani  cavam  ad  hepar  ufque  in  fubclaviani  &  jugulareni  S  a  1  z  m  a  n  m 
de  fanguine  in  pericard.  effiif.  \n  jugulaies  venas  ad  finus  ufque  lateiales,  &  ad  media 
fcmora  HiJ}.  de  tAcad.  1705.  n.  8.  In  venis  maximis  &  coule  dextro  iii  ju-,alaresi  ulquc 
&  abdominis  venas   Pbil.  Tranfaii.n.  157. 

(^)  Sauvages  1.  c. 

(  ^  )  Irloc  veri  polypi  indicium  olim  M  a  i  p  i  c  11 1  u  s  propofuit  pqflbum.  p.  4.?.  &  nu- 
per   111-   S  R  N  A  c  T.  II.  p.  4sr 

(r)  Marchett  aiMt.  p.  7;.  V  i  r  j  d  b  T  dic  boii  chyh  p.  25.  jo.  Vhil.  Tranfa^. 
u-  157.    Berger  1.    c.    Fanton  iOJot.  (orp.  hum.  p,  287.  obf.  i>.  zi,-  JVIitteb,- 

JW  A  T  li  K 


SECf.  L      IN    UNIVERSUM.  2<; 

Delnde  fymptomata  polypum  in  cadavere  inventum  prseceflemnt ,  quse 
«ladifefto  corfirniant  (^),  in  vivente  jam  homine  impedimentum  in  cor- 
dis  caveis  adfuiOTe  ,  quod  non  nuper  demum  ,  interque  moriendum,  na- 
tum  iit.  Ergo  polypus  in  iis  hominibus  reperitur,  quibus  pulfus  inordi- 
natus  (f)  fliic  ,  &  cor  palpitavit  (^O.  cum  fe  imperfede  depleret ,  ne- 
que  unquam  eo  liberaret  flimulo  (x:),  qui  a  polypo,  crafTo  corpore, 
internam  caveam  obfidente  natus,  non  poterat  non  cor  perpetuo  follicitare. 
Praeterea  &  afphyxia  (^)  a  polypo  nafcitur,  quando  fanguis  ab  arteria- 
rum  majorum  oftiis  avertitur:  eademque  caufa  fyncopes  cardiacae  (z);' 
apoplexias  (a)  mortilque  fubitse  eft  (6).  In  iis  etiam  hominibus,  quos 
polypus  obfidet ,  refpiratio  difficilis  fupervenit  (c),  ex  animse  conatu, 
quae  ad  cxpediendum  fanguinis  ex  dextro  thalamo  in  finiftrum  iter  omnes 
fuas  dilatando  pulmoni  idoneas  vires  impendit :  dolorem  eadem  in  fede 
perpetuum  alii   obfervarunt  (c*),  aque    cordis  polypo  orientem  gangrse- 

nain 

MATER    1.    C.    p.    12.    BkckIR    obf.     J7.    LaMGIS     1.    C.    p.    39.       SeWAC    T.    II.    p.' 

417-    BoERHAAv»  Prax.  T.  I.  Aoitae   olllum  dilatatum  Valisner  oper.  T.  111. 

p.   JIO 

{s)  G  o  E  Tz  1.  c.  p.  2j.  contra  Kerkrimgium,   Ai.binus  de  polyp.  p.  6. 
it)  Malpigh.  pqjih.  p.   4?.  de  polyp.  p.  128.   G  O  ili,  1.  C.  V  IR  i  D  E  T  1.  c.  p   2(5  J. 
68S  687.    Pullus  inde  intermittens  Malpigh.   p.   izS.  Albim.  de  polyp.  p.  f.  B  o  e  h- 

MER,    BarreRE   p.    100  &  104.     GOETZ    1.   C. 

(«O  SmtTius  1.  c.  Phil.  Tranf,  n.  481.  p.too,  T  o  2  2  i  theor-  p.  205. De  H  a  e  » 
1.  c  p.  122.  PissiNius  p.  iif.  iz6.  Coftas  fregit  palpitatio  in  h.Aoria ,  quam 
habet  Waldschmidt  de  fraHur.  abfque  eauf.  exterit.  Maxima  ut  emiuus  exaudiretur 
Fanton    obf  22.   PuUus  insequalis  Malpich.  p.  118. 

ix)  L.  IV.  p.  490. 

f^y)  RioLAM.  in  C.  Bauhin.  p.  704.  attthropol.  p.  J515.  ■Welsgh  epifagm.  «tf. 
34.P  issiNius   de  eord.  folyp.  p.  125. 

(2:)  Wepfer  de  apoplex.  p.  i8i.  FanToh  Ep.  8.  ad  M  A  m  c  e  T  ,  L  A  n  c  i  s.  p. 
35.  ed    prior.  Berger   1.  c.  Boehmbr  1.  c. 

(a)TuLP.  obf.  27.  L.  I.  P/j/V.  r>-a«/ n.  224.  Viridet  1.  c.  p.  z6\.  Lamcis. 
obf  4.  poft  traS  de  mort-fubit. 

{h)  Catarrhus  fuffocativus  Sghacher  1.  c.  fubita  mors  Riolam.  enchir.  p.  2j5>. 
F  A  N  T  o  N  obf.  8.  ViRiDET  1.  c.  &  p.  zSj.Behrkns  Trtga  caf  tnemor.  D  i  o  n  i  s 
de  la  mort.  fubitc  p.  62.  65.  S  a  L  z  m  a  n  1.  c.  H  e  u  c  H  e  r  oper.  p.  jiJ6.  B  e  r- 
CER  1.  c.  p.  28.  Eph.  Nat.  Cur.  vol.  7.  obf.  iiz.  Vena  cava  inde  rupta  &  niors  fubita 
B  u  R  N  E  T  tbef  praH.  L.  III.    S.  «8. 

(c)  RioLAN  i  c.  Pissinius  p.  iztf.  Viridet  p.  *86.  «87.  Marchbtt. 
p-  7}.  A  L  B  i  N  1.  c.  Phil.  Tranf  n.  ^6^.  S  e  n  a  c  T.  II.  p.  4<7-  B  a  r  r  er  e  p.  loo. 
102.  105.  Bartholettus  p.  5*9-  Afthma  cimi  polypo  ASl.  Budjf,  art.  55.  De 
H  A  H  N 1 .  c.  In  ^oo.  afthmaticis  polypi  in  corde  fuetunt  G  R  «  v  i  u  s  apud  H  o  f  f  m  A  n. 
»  U  M  rfe  gener.  mort  fubit  '  • 

(c*)  RosEN  beskrifn  p.  2  {•  in  C.  Fkming. 

Halkr   Phyfiolog.    Tom.  U.  D 


ftS  IIB.  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

nam    (c**).    Sed  Sc  hydropem  (<i)    a  polypo   nafci,  non   abfurdum 
eft  (e),  quod  venofo   humori  reditum  anguftiorem  reddat,   &  difficilio- 

rem- 

Caufa  polypi  videtur  in  aliqua  fanguinis  in  vivo  animale  quiete  (jT) 
eflc,  quaecunque  ejus  quietis  caufa  fuerit.  Poteft  ergo  polypus  ab  impe- 
dimento  aliquo  pulmonis  nafci ,  unde  non  raro  in  medicis  hiftoriis  cum 
difficili  refpiratione ,  afthmate  (g),  peripneumonia  (A)  &  phthifi  (/;*) 
polypus  conjungitur.  Puflunt  a  mcerore  (O  aliifve  caufis,  vitae  vires  fran- 
gi,  uti  quidem  in  chronicis  morbis  polypus  frequens  eft  (^).  Poteft  ter- 
ror  (/)  fubito  coidis  adionem  intercepifle,  ut  fanguinis  per  cordis  ca- 
veas  motus  derepente  deftrueretur.  A  quiete  enim  fanguinem  cogi ,  & 
vinculum  (w),  &  aneuryfma  (?0'  ^  noftra  (o)  nuper  excitata  ex- 
perimenta  confirmant.  Pofliint  acida ,   aut  fpirituofa  venena  lento  &  multo 

ufu 


(c**)    Ves^l  Exam.  ^.  i{4. 

((i)BARTHOI,ETTUS       1.     C.      VlRIDET:         ChiFFI,ET     ohf. 

16.  BARTHOtiN.  controverf.  p.  481.  pro  re  frequenti  B  a  g  t  1  v.  p.  6\-j. 
ScHAARscHMiDT  Yelat.  T.  IV.  p.  411.  Comm.  Lit.  Vor.  171^,  hebd.  45.  Pallor 
iiide  &  cedema  Barrere  p.  ico.  102.  104..  Cachedticiis  leo  fiiit  in  quo  iioly^nim 
Barthoi.inus  invenit  hift.  ico.  Cent.lW.  lu  hydrocaidia  corde  20.  iincije  lentse  pi- 
tuitae  Elas  L.  I.  obf.  i  <>.  In  hydrope  pedloris  caro  alba  veiitriculis  adnata  Chipflet 

(f  )  L-  11.  p.  iH- 

C/)  P  A  s  T  A  de  mot.  fimg.  p.  64.  del  jhijfo  dijangue  p.  172. 

( ^ )  p-  2?.  Conf.  Bartiiolettum  refpir.  diff.  p.  2>o. 

( /j )  Non  abfonum  eil:  &  a  polypo  refpirationem  difficilem  nafci ,  &  a  refpiratione 
difficili ,  alhmde  nata,  polypiun,  Nam  &  cordi  male  fe  depknti  anhelitii  fubveninius ,  & 
a  puhnone  impedito  fanguis  in  corde  fiftitur.  Ergo  in  epidcniia  naiitica  poft  difficiles 
refpirationes ,  acutanique  febrem ,  in  plerifque  defun<ftorum  cadaveribus  nionftiofi  &  la- 
niinati  in  corde  polypi  fucrunt  Phil.  Tranf.  n.  464.  Poft  pleuritidem  frequentes  polypos 
albos  valvuhs  intertextos  reperit  Senac  T.  II.  p.  467-  Frequenter  polypuni  ab  ea  cr.ufa 
iiafci  Idem  monuir  p.  ^ss.  &  nuper  exftindlus  venerandus  ohm  Fantonus  ad  olf. 
19.  Huc  etiam  pertinent  CKempla  C  o  w  p  e  r  i  Phil.  Tranfail.  n.  270.  Dom.  de  M  a  r- 
chettis  1,  c.  p.  7j.  Caldesi  p.  91.  Weissii  in  pyogram-  V.  p.  12.  Goetzh 
1.  c. 

(.h*)  WoRM.  ep.  6^}.  &c.  Bartholin  Controverf  p.  48'.  Bech  de  paipi:.  corU' 
p.  ?8-  iihiam  longmn    "Wi  ll  i  s  morb.  convnlf  p.   150.  pro  frequeiite  niaio, 

(i)  Viridet  dubonchyie  p.  19. 

(^)  Pbilof.   Tranf  11  zia.  in  vena  Cava. 

(/)   M  A  L  PIC  HI  U  ^    p.   Ilg.     Bo  BHMER    l    C-   p.    21.    IS,    J7'  '' 

(>»)  p.  20. 
(«)  p.  22. 
(  0 )  p.    20. 


SECT.  L       IN     UNIVEKSUM.  ay 

ufu  in  ranguinem  viam  fibi   feciiTe  (p^,  Sc  cruorcm  periiide  coegiflfe ,  ut 
in  animalibus  folent ,  quorum  venis  injiciuntur  (^). 

Cseterum  primam  polypi  defcriptionem  apud  Benivenium  repe- 
rio  (r),  &  alteram  ,  apud  V  e  s  a  l  i  u  m  ,  qui  glandulofam  carnem  in  (i- 
niftro  ventriculo  diu  haerere  fcripiit,  eofque  homines  mori,  abfque  dolore, 
cum  gangraenoiis  artubus  (j).  Perantiquus  etiam  audor  fcholiorum  JVI.  S.  quse, 
adjeda  Liidovici  V  a  s  s  a  e  i  hitlonaE ,  in  bibliotheca  mea  exftant ,  fangui- 
nem  in  hominibus  propinato  opio  enedis ,  &  apopleclicis  in  corde  fer? 
in  pituitam  congelari  fcripferat.  Nomen  polyporum  amftelodamenfes  me-. 
dici  pituitse  in  finiftro  ventriculo  apopledicorum  concretae  primi  impo- 
fuerunt  (r):  &  eodem  fere  tempore  Bartholinus  (u)  cuot 
"WoRMio  carunculas  ex  utroque  cordis  ventriculo  exemit ,  quas  poly- 
pos  dixit  imitari.  Veros  polypos  dari  contra  Kerkringium  Pechli- 
Nus  dettndit  (zi*),  &  Malpighius  (i^**),  &  Sneuius  (w***), 
&    Vaterus    (u****)  ,   &  G.  ^i/g.  Langguth  (m*****),  & 

SCHACHERUS    (j^******). 


S  E  Qt  10    II, 

Elementa  fangumis. 
§.   I.    Calor. 

aUi  homogeneus  vldetur  fanguis,  quando  primuni  de  nare  ftillat,  aut 
de  incifa  vena  fiuit,  is  quidem  in  diverfas  &  alieni  ingenii  partes  aut 
fola    quiete  abit ,  aut  adjefta  ignis ,  faliumve  vi.    Eas  partes  fanguiuis  pri- 

D  2  ^^ 

(p)  Hiji.de  l'Acad.  des  fcienc.  obf.  ?,  Ab  abufu  certe  fpiritus  frumeiUifrequeutcm  iu 
l)iilmonibus  icinhum  deduco ,   quem  in  Saxonia  inferioii  Dnmictt  vocaat, 

(?)  L.  III  p.  zzy.ziS. 

(r  )  Abdit-  nwrb.  cazif.  C   }^. 

(x)  In Ejcamine  obferv.  Fallop.  p.  154. 

(<)  TutPio  tefte  obf.  27.  L.  1, 
'.        {tt)  Anat.  renov.  p.  Jsj. 

(«*)  L.  II.  obf.  I. 

(  «  *  *  )  De  poiypit. 

(«***)  JDe  fotypo  cordis. 

(u****)  1.  c. 

[?f****  *)  1.  c. 

(«******)  Progr,  cit. 


ag  IJE.   F.     S  AN  G  U  I  S. 

mas  contemplari  sequum  eft,  in  quas  fponte  fua  &  abfque  artis  iniperio 
difcedit.  Aereni  breviflirae  tangemus ,  quem  putredo  ,  aliaque  artificia  de- 
niorftrant,  id  enim  aeris  elementum  a  refpiratione  aque  pulmonis  effica- 
cia  (jc)  divellere  fas  non  eft  ,  quo  quidem  loco  inquirere  oportebit, 
num  aer,  qualis  nos  undique  ambit,  in  fanguine  contineatur;  an  potius 
aliae  ejus  aeris  dotes  fint,  qui  inter  elementa  cruoris  eft. 

Ignem  calor  demonftrat.    Omnium  enim  animalium  fanguis ,   dum  vi- 
vunt ,   aliquot   gradibus,  per  thermometrum  definicndis,  fupra  aquam    aut 
aerem  calet  (_y),   in   quo  ea   animalia  vivunt.    Eorum  nempe  pifcium  vi- 
talem  humorem,   a  quorum  fabrica  pulmo  abeft,  &  fanguinem  animalium 
quadrupedum  oviparorum,   quibus    pulmo    eft  ,   fed    exiguus  ,    &   uni^us 
cordis  ventriculus ,  penitus  quidem  frigere  ,    nempe  eo  calore  unice  frui , 
qui  in  atmofphaera  eft,  aut  in  aqua,  recepta  fuit  opinio.    Dc  vipera  (z), 
teftudine  (a),  etiam  robufta,  &  cujus  cor  valide   micaret  (J),  teftimo- 
Hfa   exftant,  ut    etiam    aere  (c)  ,    &  aqua  (^)   frigidiorera  fanguinem 
habere  ,    fint ,   qui    fcripferint  :    alii  tamen    haud  paulo   reclius    relique- 
rint  ((?),  ea  temperie  eife,    quoe    aquae  eft.   Facile   vero  peregrinatoribus , 
a  naturae  ftudio    plerumque  alienis ,   ejufmodi    errores  obrepunt.    Nempe, 
qui  thermometri  auxilio  deftituti   folo   ex  fenfu    fuo   ealorem  mejtiuntur, 
iis  omnia  frigida  videntur,  quse  fuo   fanguine    minus  calent ,   aut  elemen- 
tis  fuis   organa  noftri  fenfus  minus  celeriter  emovent ,  quam  proprius  fan- 
guis  (/).  Hinc  fit ,  ut  profundiores  cellae  fontefque ,  qui  de  intimis  mon- 
tis   fcaturiunt ,    hieme    calere ,  seftate    vero    frigere   videantur :  tempcriem 
enim  non    mutant,    qu^e  fere    53    (g)    Fahrenheitianorum  graduum , 

etiam 

Ixl  T.  III.L  VIIT. 

Xy)  Georgitis  MAKTinE  jn  libello  de  aniimlihus  finilibus ,  6e  inpdmis  in  Ljfuys  me-. 
iical  and  philofofhical  p.  J17.  feqq. 

(2)B0RRICH1US    adBARTHOLINUM  Epft.  S2.   Cent.  IV. 

(n)  Ejus  fanguineni  frigere  R  o  n  d  e  l  e  t  de  pifcib.  p.  448.  ?7$.  Fabek  ad  Her- 
»  A  N  D  E  z  \>.  448-  P  L  u  Mi  E  R  in  Jotmial  de  Trecoux  1 70^.  M.  Febr.  jAC0B.fflUs  tit 
nmis  p.  106.  H  u  g  he  s  miUira/  bijhry  of  Barhados  p,  i99'  dnc. 

ib)  Thil.  Traif.  n.  17. 

(c)  Ibicl 

(rf)  RicHER  Memoir.  de r Acai.  avant  1699.  Voyage  de  Guiautie  p.  gi^.  Du  Hamel 
hiji.acad.  Reg.Jlieiit.  p.  157-  Deterius  Leoitardits^  Capo  a,  qui  etiam  delphliii,  phoc3e& 
cetorum  corda  aere  frigidiora  fecit  dcUe  nwffecte  p.  44. 

(e)  Halley  apud  Bik  cu  bi/i.  of  ithe  R.  Soc.  T.  IV.  p.  zj7.  Bazih  objf.fnr 
ks  phntes  p.  201. 

(/)  B  o  Y  L  E  of  cold.  p.  3.  &c.  W  o  r.F  VQtt  den  "vfiirkungen  der  natur.  n,  74. 

(g)  M  A  KTi  j.E   Ejfays  ]i.  ziis 


SECT.  11.     CRUOR.  Z9 

etiim  in  profundo  mari  eft  (/2)  Sed  hi  gradus  aeftivo  aeris  calore  mi- 
nores  funt ,  hiberno  majores.  Inde  etiam  intelligitur,  cur  peregrinatores , 
qui  ex  algidis  montibus  in  valles  defcendunt ,  regionem  ( i ),  de  dimidio 
colle  quali  fufpsnfam,  calidam  praedicent,  quam  iidem  frigere  queruntur, 
quoties  de  calidiilima  maritima  planitie  ad  eadem  oppida  adfcenderunt. 
Perinde  Kenelmus  Digby,  cum  balneorum  turcicorum  diverfo  gradu  ca- 
lentia  hypocaufta  perambularet,  aque  fervidiflimis  in  frigidum  aerem  redi- 
ret ,  frigida  fibi  vifa  fuifte  narrat ,  quae  cahdiffima  fibi  vifa  fuerant ,  quan- 
do  primum  Hbero  ex  aere  bahiea  adiverat  ( z*  *  )o 

Multo  minus  verum  eft  aut  matinarum  avium  (^k)  fanguinem  frige- 
re,  aut  erinaceorum  (/),  quibus  animalibus  pulmo  noftri  fimilis  datus 
eft.  Si  unquam  ab  experimento  hae  traditiones  originem  duxerunt ,  hie- 
me  forte  ,  frigore  ,  &  fomno  fopitum  animal  incifum  fuiffe  (?«)  necelfe 
eft,  uti  certe  muris  montani  fanguis  fuis  in  hibernacuhs  friget.  Aeftate 
vero  erinaceorum,  quos  diffecui,  fanguis  calidus  fuit,  &  paria  illuftrium 
virorum  teftimonia   exftant  (/z). 

In  ipfis  ergo  pifcibus ,  qui  branchias  agitant  f  fanguis  unico  (  0  ) ,  & 
unico,  cum  dimidio  (p),  &  feptem  (g)  demum  Fahrenheitiani  ther- 
mometrum  gradibus  magis  calet,  quam  aqua ,  in  qua  vivunt :  quinque 
vero  gradibus  fanguis  ranae  &  marinas  teftudinis  (r).  Sed  etiam  vipera 
poft  mortem  magis  friget ,  quam  quidem  dum  vixit  frigebat  ( ^ ).  Infeda 
dtmum  ,  quae  fingula  nobis  frigere  videntur ,  coUeda,  folo  obfcuro  motu , 
&  agminis  denfitate,  tantum   calorem  generant,  ut  humani  fanguinis  ca- 

D   3  lori 

(/))  Ellis  in  Jsmal.  OecoKom.  17^4.  I^T.  April. 

(j)  Tarigaguam   Ullo  a  in  itinere  amtricano  p.  z8^. 

(  z  *  )  du  H  A  M  E  L  de  corp.  tinim.  L.  1. 

(/fe)  Calere  oninino  oftendit ,  de  ave  macreufe ,  qm.m  expcdiebat  fanguine  frigido  effei 
ut  pro  pifce  haberi,  &  in  quadragefunali  jejunio  inttr  cibos  recipi  poffet ,  Andry  tr, 
des  alim.  de  careme  p.  41}. 

(/)  ScHRADEP.  decad.  III.  obf.  ?.  cum  cor  faliret.  B  l  a  s.  anat.  p.  «f^.  T  y  s  o  n 
apud  BiEGH  T.  IV.  p.  is8.  &  de  Siamenfi  erinaceo  Tachard  Voyage  de  Siam.  T.H. 
p.  251. 

(m)  LisTERi  jam  coajeiftura  in\X  de  hinnor .  p.  104. 

in)  L  I  s  T  E  R  1.  c.  Tancredus  R  o  b  1  n  s  o  n  in  E^iji.  pojib.  adRAiUM,  Lak- 
G  I  si  1.  c-    p.  ?8.  —  ' 

(0)  Martine   ejf.  p.  551.   552. 

(p)  Kraft  phypc.  theoret.  p.  zyj. 

(  ^  )  I  D  E  M  ibid. 

^r)   M  ART  l  NE   p.   jjt. 

(i)  WooDWARD  fuppkr.i.  p.  83. 


go 


LIB.   V.  S  A  N  G  U  [  S. 


lori  sequalisj  aut  major  fit  (t),  &  aegre  denique  manubus  toleretur  («)• 
Sed  etiam  abfque  eo  acervorum  fotu ,  erucae  duobus  fuper  aerem  gradibus 
calent  (  x  ). 

Avibus,  quadrupedibus  viviparis ,  &  ipfis  etiam  pifcibus  cetaceis  (y) 
&  pulmo  eft ,  &  duo  in  corde  ventriculi ,  &  arteria  pulmonalis  aortae 
fere  sequalis.  De  horum  animalium  fanguine  in  univerfum  nemo  dubi- 
tat ,  quin  caleat,  &  jam  olim  Sanctorius  pronunciavit  ,  qui  pri- 
mus  ( s )  thermometri  ad  medicinam  faciendam  utditatem  fenfit ,  etiam 
fub  aequatore  (a)  aut<pi  aeftivis  ardoribus  (6),  tamen  fanguinem  eo  aere 
calidiorem  efTe,  quem  refpiramus  ,  eademque  Caesaris  Magati(c) 
fuit  obfervatio,  &Boylex(c?),  &  Boerhaavii  (e)  Aliquanto 
vero  accuratius  hsec  definire  oportet,  cum  inprimis  hic  a  fumniis  viris 
diffideamus. 

§.  II.   An  CDvJlm^cr  major  atmof^hoercf;  calore. 

Nempe  aeris  atmofphxrici  aeftivi  calor  a  64  ( /)  gradibus  Fahren- 
heitianisad  i  ^  6  adfcendit,  ut  omnino  in  calidis  regionibus,  liOn  unice  con- 

ftantior 

(#)Graclmim  nempe  97.  MARAtDi  Mem.  ds  PJlcad.  Roy.  des  fdenc.  1712.  p.  ?ij. 
Conf.  Martine  anim.  Jimil.  p.  210.  EjJLtys  p.  i%i.  Reauivkjr  Mein.  pour  fervir  d  l'biji, 
des  iufecles  T.  V.  p.  671.  «71.  Hinc  in  fiigore  peruunt  B  a  2  1  n. 

(«)  Neumann  Cbym.  ex  edit.  ZiMMERMAUNip.  5J7.  Reaumur  Mein. 
fiutr  fervir  d  l'bijl.  des  infeiies  T.  V.  p.  671. 

(fl?)MARTiNE   p.    jgo.  ;;i.  Boerhaave   Elem.    Cbem.   T.   I.    p.  41 9. 

(^)  Delphino  Martbiiin  calidiiruims  firnguis  eft,  ut  funiet  A  nd  r  y  tr.  des  alimejts 
du  carenie  p.  479.  Adde  T  a  c'h  a  r  1»  voy.  T.  1.  p.  jz.  J.  de  Trevottx  1740.  p.  izjo. 
11 1  c  H  E  R  vay.  de  Guyamte. 

( 2  )  In  Comm.  ad  priimtm  feit.  Avicen.  Inde  ad  segros  thernionietri  ufum  tranftulit 
SwAMMERnAM  de  refpir.  p.  m.  &  ad  animalia ,  deinde  G.  Cockbui!.ne  </ 
feadifeafes ,   <Sc  111.  Boerhaavius. 

(fl)  p.  ?i8. 

(6)  p.   14«. 

(c)  Derara  medicat.  vuln,  p.  i;.  ed.  Venet,  i5i.f. 

(d)  Hijt.fang.  p.  xi. 

(  ^  )  Elem,  Chem.  p.  191, 

(/)  Ante  omaia  gradus  RnAUMURrAMOs  cui»  FAHRnfiHBiTiAKis 
coniparare  oportet.  Calor  ergo  fangiiinis  huniini  eft  feio  <)S  grad.  F  a  a  R.  calor  iden\ 
JJ  grad.  Reaumurii.  Frigus  coiigelationis  eil  huic  quidem  olim  celebri  artifici 
Fahrenheitio,  J2.  gr.  denique  calor  aquae  ebuUientis  ett  apod  R  e  a  u  m  u  R  i  u  m 
87,  ajud  Faheenhbitium  214.  Sunt  ergo  frigus  iiiter  glaciale,  &  aqua;  buUientls 
arcoicm  gradus  Reaumusiani  S^jFAnREKHEiTiANi  i8».  ut  iili  quidem  prio- 
ruii!  pene  liibdiipli  fuit. 


SECT.  II.     CRV  OR.  51 

I 

ftantior  (g^  calor  fit,  fed  praeterea  major.  Ergo,  ut  multas  obfervatio- 
nes  in  brevem  tabulam  colligamus,  calor  equidem  aeftivus  medius  Edim- 
burgi  eft  Sj  00,  Londini  64  (i)  &  70  (/:) ,  in  Helvetia  planiori  fere 
go.  Sed  in  calidioribus  regionibus  ,  Patavii  eft  g?  &  91  ("0> 
in  infula  Curaflau  80  ad  8  ^  ( ?0-  Jamaicse  mediocris  calor  eft  8  ?  (  0  ) , 
Maderfe  a  60  ad  80  (p),  Javae  ad  88  (?),  Alepi  ^ii  (/),  in  infula 
fl.  Senegal  88  quando  frigidiffimus  aer  eft  0),  in  capite  bonse  fpei  ad  90 
&  ultra  [t].  Sed  longe  acrius  fsepe  caelum  calet ;  calor  enim  asftivus  in 
^Europa  &  Berolini  quidem  adfcendit  aliquando  ad  86  [11] ,  Gedani  ad  85>. 
90  [x],  Gottingae  ad  95  [j],  Londini  ad  90  [z]  96  8c  100  gra- 
dus  [a],  Petropoli  ad  96  [Z>  ],  Parifiis  ad  100  [c],  Aftracani  ad  98  & 
103  [^],  Tolofae  ad  io5  &  paulo  ultra   [4^],   Vienuwe  ad  107  (d**). 

Veruni 


(|)  Ita  vulgo  fcribi  foletj  ut  Parifiis  non  minor  quam  fub  tropico  calor  fit,  in  jVff- 
moir.  de  tAcad.  des  fcieuc.  1737,  Neque  Maffiliae  quam  in  antillis  infulis  minorem  aeftum 
effe.  D.  L  A  V  A  L.  Sed  etiam  Petropoli  calorem  quarta  parte  niajorem  fecit  > 
quam  in  2ona  torrida  Ci.  K  r  a  f  t  de  praiogat.  reg.  feptent,  Ita  Javae  cahnn  in  umbra 
non  fupra  88  grad.  calere  ,  fed  ideo  jegre  tolerari  fcribit  Cl.  vir  C.  Ang.  a  Bergem  ,  quod 
is  calor  nodtu  parum ,  &  vix  6  gradibus  minuatur  Hamb.  Magaz.  T.  V.  p.  254.  Eph. 
2iat.  Cur.  tiov.  vol.  I.  app.  p.  Jg.  Carthagine  nova  Ameticae  aelhim  mediocrem  fed  perpe- 
tuum  effe  Ulloa  viage  p.  ?8.  &  Panamae  «qualem  aftivo  gallis  xftui  ,  fed  peiiude 
conftantem  effe    I  d  e  m  p.  i(54.    Ssd  etiam  aliud  &  verum  difcrimeu  fubeft. 

(/&)PlTCARHB     apud  M  A  R  T  I  N  £. 

(?)  Newton  ibid. 

ik)  Martine  Ejfayt  p.  jTa. 

(«j)  PoLEH.   apud    M  a  r  t  I  N.  anim.Jimil.  p.  144. 

(«)  TiTSiNG  genees  konjl   voor   de  hetlmeejl  p.  J8i. 

i  0  i  Gentlem.  Magazine   1754-  Jan. 

(p  )  Phii.  Tranf  vol.  48-  P-  6i8. 

(  5  )  Car.  Aiig.  aBERGENl.  c. 

( r- )  Is   aeftivus  medius  calor  eft  ,  apud  R  u  s  s  E  l,  Natural  hift.  of  jVeppe. 

{s)  Adanson  Voyage  ait  Senegal. 

(«)    Mem.  de  i'Acad.  175 1.  p.  447. 

(w)  Mfc.  Berolin.  T.  V.   p.i?i. 

\x)  Hanow  feltenheiten  p.  477.  ^^7.    Etiam  Tubiugse  89  grad.  fuit  R  R  A  F  t  mv; 
comment.  T.  I.  p.  144. 

iy)  DuNTZEin  difT.  faepe  laudanda  p.  1 1.  in  umbra. 

(2)Maty    Jotirn.   Srit.   1750.  M.  Aug. 

(  fl  )  Gentleman  Magazine  1.  c.  Julio  Menfe  17{». 

(  i  )  M  A  T  Y   i.  c. 

(  c  )  M  A  s.  T  I  M  E  1.  c.  In  umbra  gradus  fecit  ad  89.  Kraft  exp.  meteor.  in  foli    ad 
10}.  Idem  ,   &  mnov.  Comment.  T.  I.  p.  144. 

[d]  Lerch  ia  Mem.  de  l'Acad.  des  fcienc.  de  Berl.  17^6.  MaTY  1.  c.   G  M   t  h  i  11 
flor.  fbir.  praf.  p.  LXXXXI. 

(d*)    Memoires  prefentes   T.  II.  p.  (TIi. 

(^d**)   De  Habn  1.  c,  p.  160.  161.  la  umbra  erat  71. 


3t  LIB.  V.      S  A  N  G  U  I  S. 

Verum  neque  ifti  ardores  fummi  funt.  In  umbra  enim  tantus  Patavii 
calor  fuit,  qualem  dixinius,  in  fole  multo  acrior.  Solis  enim  aeftus  calorem, 
qui  in  umbra  eft,  valde  fuperat, non  12  folis  gradibus  {d\),  aut  20  (<^**), 
fed  50  (cf***),  &  35  (d****),  &  demum  in  calidis  regionibus  enormiter 
major  eft  (^*****).  Ita,  in  ipfa  iterum  Europa,  Monfpelii  ova  in  fole 
coda  fuerunt ,  &  ruptum  thermometrum ,  idemque  calor  faeviit,  qui  fe- 
bum  dinblvit  (c),  &  demuiu  calorem  aquae  ebuilientis  fuperavit  (/). 

Deinde  aliis  in  regionibus  major  adiiuc  ,  quam  in  Europa ,' 
caeli  seftus  certis  experimentis  innotuit.  In  Carolina  in  umbra  calor  eft: 
ad  98  ufque  &  99  (g),  &  Pondicherii  calor  fuit  32-  grad.  R.  qui  incu- 
bantis  gallinae  calore  majoreft  (hj,  tum  Apameae  ad  3  ^  Reaumurianos  (z), 
qui  eertus  Fahrenheitianis  106  major  eft.  In  capite  bonae  fpei  calor  ad 
eofdem  3f  adfcendit  (^).  Alepi  quatuor  menfibus  aeftivis  calor  a  92  ad 
10 1  ufque  Fahr.  gradus  (/)  fere  pervenit.  Jn  Senega  flum.  seftus  ad 
gr.  F  AH  RENHEiTiANos  lo^  (772)  &  ad  3  8r  (m).  4°.  &  45  (o) 
Reaumurianos  gradus  faeviit  In  Catolina  cxli  ardor  aliquando  ad  126 
adfcendit  (p),  totifque  28  gradibus  calorera  fanguinis  humani  foperavit  (q). 

I  Hic 

Crf-j-)  Hales  veget.  Jiat.  c.  t. 

(,d**)  Petiopoli,  iiL-mpe  lo;,  cum  111  lUnTjra  elTet  8j.  KrafT  obf.  mete»r. 

(d***;  M  A  T  Y    17 50.  Aug.  p.  448. 

(d****)  De  H  AEN  p.  160.    61. 

(d  *****)  Duplo  calidior.  Cum  enim  innmbra  ad  ^t  liqiior  adfcenderetiin  fole  adfccn- 
dit  ad  j-o.  Le  Bok  Alem.  de  la  foc.  de  Mmitpel.  1746.  Duplo  etiam  calidior  in  Frcotcifci 
de  Sauvages  obfervatione.  Nam  ad  60  gradus  liquor  venit  >  cum  in  umbra  non  fu- 
peraret  ?o.  eff.ts  de  l'air  p.  91.  Triplo  autumno  fuperat  le  Bon   1.  c. 

(e)  In  fole  quidem  H//?-  dc  l'Acad.  Roy.  desfcienc    I70<;.p.  59. 

(/)  Ita  le  BoN  1.  c.  non  accmate.  Nam  ad  80  gradus  Reaumurian. 
liquor  adfcendebat  ?  fed  verus  ebullitionis  gradus  eft  87.  Sed  eo  pevveuifle  legimus  iii 
Memoir.  de  PAcad.  des  fcienc.  1706.  p.  15. 

(g)  LiNiNG.    Pbi/.   Tranf  n.  487. 

( i&  )  Meni.  dc  l'Acad.  des  fcmic,  1 7 }  7.  pi  485.  M.  Febr. 

(i)  Ibid    1756. 

[«r]  i7?i.  p.  447. 

(/)  Junio  fuit  56.  grad.  Julio  loi.  Augufto  517.  "Russ  kl  in  uat.  hiji.  of  Aleppa. 

(>m)  M  at  t  1.  c. 

(w)  Afffw.  de  PAcad.  17 j8-  p-'402.  Gradum  }8.  ponit  C1.  de  Buffon  hili.  dt  Ir. 
mt.  T.  III.  p.   J17.  518. 

Co)  Adanson  relat.  p,  gi.  Ipfo  in  fluvio  nodlurnus  calor  erat  ?:  graduum ,  qui 
fere  fanguinis  eft.  In  fabulo  calor  erat  60j  quo  ova  iadurefcerent ,  &  pix  colliquefcit 
p.  26.  17-  81.  130.  iji.  Ova  eiiim  iii  calore  i^j  Fahr.  coquuntm  Trallis  Cmlsbad. 
P-    J5>. 

(/))  Phil.  Tranfa.  45^. 

(?)  Ibid.  11.  487. 


SEC1'.  IL      CRUO  R.  3J 

Hic  fiimmus  caloris  gradiis  eft,  qui  certo  obfervatus  fit,  &  Jg.'^'-^''"  g^^a- 
dum  Reaumurii,  quo  fupra  calorem  congelationis  aerem  calere  polTe 
vir  111.  exirtimavit ,  quando  a;(tus  maximus  eft,  muUis  numeris  fuperat,  uti 
multum  infra  gradus  38  (r)  fub  congelationis  punCto  Sibirice  frigus  ther- 
mometri  liquorem  deprimit 

Mofambicenfem  aut  Suaquenfem  calorem  nimium  credas ,  in  quo  figiU 
la  liquefcant  (y)  plumbeaeque  glandes,  &  calcei  torreantur,  &  cutis  de- 
cedat  (t).  Neque  tamen  penitus  fabulofas  vel  has  hiftorias  dixerim ,  quo- 
ties  eas  cum  venti  Samiel,  aut  Harmattan,  violentia  comparavero,  qui  iii  de- 
fertis  circa  Euphratem  fluv.  &  ahbi,  &  fubito  mortales  occidit  (zij,  &  pecora, 
quse  deprehendit,  faciemque  &  agros  amburit  (x),  ut  rubra  turaeat,  quafi 
ab  ebulliente  aqua  percuffa,  &  aquas  calorem  eumdem  imprimat,  qui  faa- 
guinis  eft  (y). 

Demum  peculiaris  ille  calor ,  quem  in  balneis  experimur ,  plerofque 
in  orbe  terrarum  sftus  aut  aequat,  aut  fuperat.  Aqucc  equidem  minerales 
ad  134  (j'*),  140  (z),  152  (a)  &  1^7  (6)  grad.  Fahr  ufque  ca- 
lent,  non  tamen  ideo  eo  fummum  calorem  elevaverim  ,  quem  homo 
dtolerat.    Fert  autem  certa  per  exempla  97.   98-  (c),   99  (d),  100  [e], 

IIO 


(r)  Mem.  diTAcad,  dss  fcienc.  17?^.  p.  48 S- 
.Cr)BoTLE    nat.  hiji.  of  the  air  \>,  16%.  K  A  E  MP»ER  p.  J22.' 

O)  LuDOLPH.  hijl.  athiop.  1  c, 

C«)  Qiiatuor  millia  homiimm  occidit  THEVEifOT  T.  II.  L.  1.  c.  10,  ?i(S.  vide 
Kahmpfer  p.  671.    Bai:.bt  itin.  p.  ?}.  Eft  Alfeman  AvrcENNAE  L.  I.  T.ll.  do^r.  z.c.  g; 

(»)  Chardin  T.  IX.  p.  iij.224..2i5  qiii  iii  Caramaaia  iple  eKpeitus  ell.  T  h  e- 
VEN  OT  voyag.  T.  III.  L.  I.  c.  lo.  11.  12.  Ch  ar  d  1  w  T-  IV.  p.  22.  Dampier  of  vpiiiis 
jp.  50.  Iii  arenofis  Barbarise  B0YI.E  hijior.  of  tbe  rtzV  p.  150.  in  .Slgypto  Mallet  T. 
II.  p.jfts.  ed.  belg.  Habet  etiani  Pe  R  R  y  p.  2s6.  &    Kaempfer. 

(jy)  Thevenotus  nifi  fallor  T.  II.  c.  54.  80.  nec  enim  nunc  ad  manus  eft, 

( jr  *  )  Aponenfes  calent  5  2^  gradu.  Si  Reaunuuiani  funt,  erunt  gradus  Fahreuh. 
IJ4.  Vandelli  dijf.  p.  7. 

(2)  Aquae  urbis  Dax  apud  Cl.  Secondatium,  III.  patris  ogregium  filiuni » 
quas  credit  calidiffimas  effe.  Aquae  Porceti  gradu  144.  calent  LucAs  of  min  Watsrs 
T.  IIL  p.  196. 

Ca)  LucAs  ibid.  de  aquis  etiam  Porretanis. 

(6)  Aquae  Balarucenfes  ad  42|-  &  47  gradum  Rx  a  u  M  UR  1 1  seftuaut  Mmoir. 
ie  PAcad.  des  fcicfices  17^2.  p.  5?^. 

C<")  J.  Plancos  vir  eiuditiff.  in  tberm.  Pijanar.  defcriptione  p,  40« 
C^)  Libere  in  eo  calore  refpiratur  Senac  T.  II.  p.  zjo. 
(f)   MAiTiNE  mtim.  Jlmi/.  p.  144. 


Halkr  Ph^fioiog.  Tom.  II. 


34  ZiS.  F.     S  A  N  C  U  I  S. 

Tio  [/]  &  iiC  gradus  [g],  licet  Cl.  le  Monnier.   calorem  40  grad. 
Reaumcrianorum  five    ji6  fere  gr.  Fahr.   tolerare  non  potuerit  [/z  j. 
Sunt  tamen   ?egri,  qui  etiam  42^   &  demuni  47  gradum  Reaum.   per   7 
\el  8  minuta  ferant   [i],   qui   efl:  130  grad.  Fahr.  diutius  toleraturi , 
fi  confuetudo   [  k  ]   accefferit.    Demum  in  illo   asftu  Caroliniano.  ut  aliqui 
mottales  perierunt  [^'*],  ita  alii  &    plerique  vitales  edurarunt  [/] ,  Ccilor 
vcro  Senegalleniis  etiam  a  laborantibus  sethiopibus  toleratur.    Ita  cancs  in 
vapoiariis   inclufi  ,   gradu    demum    113     [w] ,    UT    ['O  >     122    [0], 
&  146  [p]    perierunt,  &  tolerarunt  gradus  106  [q],   log  [r] ,  109  [j], 
120  [t],  126  [11],  &  demum   1^6  (x).    Longe  majorem  ardoris  excefTum 
animalia  frigida   ferunt,  fi  cum    innato   calore  fui  fanguinis   comparaveris. 
Nam  in- aquis  calorem  humani  fanguinis  sequantibus  cyprini  vivunt  ( j/); 
qui  tanien  calor   totis,  ad  miniaiunij  93  (z)    gradibus  calorem  fangui- 

ni 


(/)  In  f.qiiis  Bathonlams j  per  Tioras  tolerari  GeAss  0/  Eathi  p.  27.  Gradum  j<}' 
Re  A  UM.  plerifque  sonvenire  Mem.  17^2.  p.  657.  Sed  is  eft  Fahrenheitii    ii^. 

(g)  hi  Rufforiini  vaporariis  108  &  ii6.  grad.  calentibus  per  integram  horam  durant 
G  M  E  L  1 N  flor.  i  Sibiric.  prsef.  p.  LXXXI.  Pene  ardentem  calotem  fcrre  W  e  b  e  r  veraad 
Riislaiid.  T  I.  p.:2. 

(/j)  Memuir.  de  rAcad.  1747.  Multos  uon  ultra  grad.  3«  tokrare  Mem.  1752. p.  e^y. 
ruit  107.  grad.  F  a  h  r.   S?  i,  a  n  c  u  s  1.  c. 
(0   Menioir.  1791.  p.  63^. 

(A^)  In  balneo  vapori^  prima  die  vix  6  minutis  dm-ant  &  pene  diffluunt",  izide  ad 
ijminuta  lidur.int  S  p  k-i  ng  s  f  e  r,  d   i(.  Carhbad.  \>.z6z. 

(it*)  Etlam   in  Europje  sefiubus  nonnunquam  liomines  &   animalia  fubito  perierunt 
Ma  ss  A   de  fdtr.  pejiileji!.  p.  14'f,   D  e  r  h  a  m  phyf.  tbeol.  p.  I?,  die  8  J"l.  1707.   Gamroui 
&  •homines  pereunt ,  &  canes  KAEMPfBR  P-  7ii» 
*(/)  Vhit.  Traiif.n.^S'!. 
(«i)   DuNTZE  exp,  I. 
(  ?/]   &;'.  i.  5  &  119.  gradi.1?. 
(  0  )  £A;p.    5. 
(p  )  &p.  4. 

(^)  Exp.   6.  per  quatiiot  horas  cum  dimidla." 
(>•)    £xj'.  6. 

( s )  £.v;'.  6.  Venaefedione  revocatus  eft ,  qui  eum  calorem  toleraverat  p.  tf; 
(O  £s;^  3. 

(«< )  Poft  fefquihoram  demum  in  eo  ardore  periit  canis  Experimeuti  f.  ' 

{x)  Demum  pofl  57  min.  periit  canis  Experimeuti  4.  in  calore  14^.  gr. 
(rii^LucAS  1.  c.  p.  20^206.  In  calore  71  vivunt  Muschenbroeck  irtjH^: 
phyflc.  p.  121.  inque  tepidis  oris  thermarum  ebullientium  Valisneri  oper.  T.  III. 
p.  471.  47^.  T.  V.  p.  112.  Ad  27.  29.  ?8.  vivunt  cantharides  &  buccina  Vandel- 
1. 1  p.  52.  tepet  auteni  aqua  z^mo.  In  thermis  pifces  &  ranae  vivunt  Conring  c^iiL 
imiat.  p.  42.  4V  inque  thermis  Islandise  calentibus  Anderson  ^- 17j. 
(  3  )  CLui  fit  unius  aut  ad  fummiuii  7  graduum   p.  19. 


SECT.  11.     cruor;  3> 

ai  eorum  pifciutn  familiareni  fuperat ,  ut  exceffus  inde  idem  fit  ,  qui 
foret ,  fi  homo  in  calore  i88  graduum  viveret.  Sed  etiam  in  aquis 
hoc  ipfo  gradu  calidioribus,  quarum  aeftus  ad  gradus  Fahr.  fere  iir 
adfcendit,  etii  pifces  pereunt(z*),  ran£e  tamen  vivunt  (a)  ,  quaruni 
fanguis  io5  gradibus  minus  calet:  quae  iterum  sque  memorabilis  calo- 
ris  eft  tolerantia,  quam  hominis    eft,  qui  in    aoo  calore  Fahrenheitiano 

§.    III;    Non  perpetuo  fuperau 

Per  haec  adeo  experimenta  conftat  ,  hominem  in  calore  120  gra- 
duum  Fahr.  &  aliquanto  etiam  majore  vivere.  Sed  is  calor  niukura 
fuperat  fanguinis  humani   calorem. 

Nam  in  thermometro  fub  alas  hominis  dato  argentum  vivum  ad  33 
REAUittURii  (6),  &54(c),  9f.  ^6  (d),  98  (e)  ,  99  (/) 
F  A  H  R.  gradus  adfcendit  ,  ut  ahus  homo  alio  fervidiorem  temperiem 
iiadus  eft,  &  diutius  menfura  adhibetur  (/ * ).  Sanguinis  ipfius  ,  auc 
vifcerum  abdominis  vin  animaHs  ahquanto  major  (g )  calor  cft,  ut 
uno    duobufve   gradibus    F  a  h  r.    fuperet. 

Inter  animalia  multa  funt  ,  quce  aliquanto  magis  calent  ,  iit  ex 
quadrupedibus    carnivoris,  canes    [h^    felesque  ,   quorum    calor    eft   fere 

E  s  103 

(2*)  Pereiint  96.  M  u  s  c  H  enb  r  o  e  c  k.  Tn  calidiilimis  aquis  lanse  peieunt» 
TAB.GroHi  ■viagg-T.Tl.  p.  419.    De  Porcetanis    LucAS   of  vcaters  T.  III. 

(a)  CoccHi    bagni  di  Pifa  p.  ^9. 

ib)  In  thermis  Aponenfibus  plantae  vivunt  M  a  P  P  U  s  de  potu calido  p.  37.  Mem.  de 
TAcad.  1754.  p.  {isa.  f6j.  1758.  p.  i,9i. 

(c)  BoEPvHAAVE  Elem.  Chem.  T.  I.  p.  41 5. 

id")    ScHWENKEp.  44.  4;.    R  u  T  T  Y  fy;top/i}  0/  mitter  •vaaters  p.   554. 
Fahrenheit  apud  M  a  r  T  i  m  e.     A  de  H  a  e  n  1.  c.  p.  1 5  J. 

(e)MARTiNE  ajum.jtmil.  p.  141.  de  fuo  calore  Ejfays  p.  35^.  In  Minorca  inf 
98.  &  femel  ico  :    R  uT  T  Y    1.  c. 

(/)  Maty  Joitrn.  Brit.  1750.^.447.  Nimis  frigidnm  fanguinem  fecerunt  Boee- 
H  A  A  V I  u  s ,  qui  calorem  humanum  ad  52  gi\  &  in  infantibiis  ad  94.  aeftimavit :  tum 
Sifi-teiw  ELales,  qui  pene  ad  5}  gr.  FahK..  calculo  fado  fubfilHt  veget.Jiat.  c.  i.  p.  jsJ 
&  Cl.  S  A  u  V  A  G  B  s  5  qui  50  R.BAUMURrANOsgi\  admifit  ejets  de  l'air  ,  &  niagis 
;-.dliuc  PiTcARHius  apud  M  a  r  t  i  n  e  ,  qui  90.  F  a  h  r  e  n  h.  Nimis  calidus  potius 
fit,  fi  dimidium  calorem  aquse  ebullientis  ipfi  tribueris  J/'./.  TranJ.  n.  Z7'- 

(/*)  A  de  H  A  en  1.  c.  p.  IS7.    Ad  fex  deir.um  gracus  liquor  pcr  moram    adfcendit. 

(g)  Martine  anim.  fmil.  p.  ii^.  Ejjays  p.  jjff.  HJ.  3J8.  Whytt  pbyjjo/. 
ejf.  p.  16.  non  adeo  12  gradibus,  -ut  Tbcoj^hiius  L  OE  B  de  febrib.  n.  Zf5-  Urinam  qua- 
tuor   gradibus    c-alidioiem    facit     Hales  1.  c. 

(A)  M  A  R  TijfE  mim,fiiniL  1.  c,  e^fays  p.  116, 


3^  LIB.    V.      S  A  NGU  IS.       '^ 

103  graduum ,  phoc»,  quibus  102  in  cute  &  105  graduuni  in  abdo- 
inine  calor  eft  [ij,  deinde  aves,  quae  etiam  iftas  beftias  fuperant.  In- 
ter  femora  enim  gallinarum  ,  &  columbarum  &  monedularum ,  liquoi: 
thermometri  ad  105.   I04.    107.    107^  &   108   gradus  adfcendit  [ /t  ]. 

Sed  etiam  in  hominibus  per  febres  calor  major  nafcitur  {l).  In 
febre  rubra  tantura  fuiffe  seftum  legimus ,  qui  de  faucibus  aegri  exibat, 
ut  medicus  caput  a  vapore  detorqueret  (m).  In  morbo  boum  fanguis 
caliJiflimus  (  ^  )  ,  etiam  tadu  fuit ,  inque  malignis  febribus  seftus  acerri- 
mus  (0).  Fuit,  quje  balnei  aquam  fuo  aeftu  (p)  vehementer  caleface- 
ret,  calida  vero  aEftimatur  aqua  ,  qus  100  gradum  adtingit.  In  pleurit- 
de  inf.  Minorcae  ^egrotantium  aeftus  fuit  grad.  102  iS:  104  {q) ,  idemque 
IG2  grad.  in  ii.iva  febre  (r),  in  febre  vero  intermittente  ^ov  (  j)  grad.  & 
aliis  106  &  lOb'  {t),  in  condnua  ad  locp  (t*).  Denique,  qui  fummus  caloris 
animalis  gradus  eft,  is  in  cane  init,  (\uQm  Arnoldus  Duntze  vaporario  146" 
gradu  calenti  incluferat.  Is  tamen  in  abdomine  iio  grad.  non  excef- 
fit  (f*).  Unicum  enim  experimentum  nondum  recipio ,  hominis,  qui 
manus  fuae  calore ,  thermometrunr  Fahrenheitianum  fregerit ,  qualia 
fpiritu  vini  repleta  I  1 2  gradu  terminantur  {u  \  Neque  Surinami ,  in 
calidiffima  regione,  fanguis  magis  incalefcit ,  quam  noftratibus.  In  ore 
cnim  ipfo  thermometrum  gradum  94  ad  97^  indicavit  (dc),  &  calorem 
humanum  cum  calore  aeris  non  pariter  intendi,  neque  fub  a»quinod:iali 
linea,  quam  in  Europa  ,  majorem  elTe,  obfervavit  III.  Senacus  {y), 
neque  in  maxima  febre  ultra  8  vel  jo  gradus  calorem  animalem  fupe- 
rare  (j/*). 

(i  )  1  D  EM  ibid.  p.  5^7. 

(  ife  )  M  A  R  T  I  N  E  anhn.  Jtniil.  p.  141.   ejjays  I.  c.  "W  a  T  T  T  1.  Ci 

(/)  Navier  fiir  p/ujwtirs  malad.  popitiaires. 

(m  )  Frankische  Anmerhungen   T.  II.  p.  loj. 

(w)  HuxHAM   fore   throat.  p .  ? 8- 

(0)  Cl.  Chomel  in  thef.    Ergo  tumidis  bitmorrboidibus  hirudinesl 

(/;)  Clechorne  of  miiiorca  p.  245. 146. 

iq)  Effays  nteciical  and  litterary  0/  a  Society  at  Edimb.  T.  II.  ait.  25 i 

(r  )     S  C  H  W  E  NK  E     p.  J7. 

{s)    Martine  EJftyi  ^-   J42.    ScHWENKEp.   77,    Tantum   loo    in  qiiartana 

S  C  H  W  E  N  K  E. 

(i)     ScHWENKB    p.77. 

(**)  A  de  Haen  p.  168.  Ad  iii  folus  afcendit   Cl.  BoistiEi  mfmni.     p.  u». 

(t**)DuNTZE  exp.  4.  p.  ts. 

(  «  )  "W  o  L  F  vernunftige  abjichtcn  n.  208. 

(*(  Algmi.  Magazin  T.  V. 

iy)  1.  c.  T.  11.  p.  147. 

C^  *  )  I D  E  M   ibid.  p.  24«. 


'      SECT.  II.    CRUOR.  3T 

Ex  his  ergo  omnibus  coniparatis  conficitur,  fanguinem  quidem  ex 
recepta  opinione  plerumque  atmofphxra  calidiorem  (z)  eflTe,  in  qua  vi- 
vitur  :  fed  etiara  in  eo  aere  vivi  poflTe  ,  qui  fupra  fummum  fanguinis 
calorem  fcdecim  gradibus  calefcat  &  ultra.  Nam  in  aeftu  illo  Caroliniano 
undecim  (s*)  &  28  gradibus  calore  98  graduum  fanguini  proprio  aec 
niagis  ceftuavit,  &  thermometrum  in  aere  umbrofo  defcendit,  cum  in 
os  hominis  transfertetur  (a).  Haec  operofe  erui  (6)j  qujrum  alibj 
utilitas  adparebit. 

§.  IV.    HJitiis. 

Solo  taflu  ignis ,  halitus  etiam  oculo  percipitur.  Nempe  fanguis  ex 
fani  hcnunis  inciia  vena  emitrus  ,  aut  fanguis  vivi  animaiis  aeri  utcunque 
expofuus ,  fumuni  evidentem  exhalat ,  quem  etiam  aeitivo  tempore  ad- 
fcendere  videas,  hiberno  tamen  magis.  Eum  vaporem  nelcio  annon  pri- 
mus  Helmontius  (c)  viderit,  qui  nuperis  medicis  nunc  vulgo  in- 
notuit  id).  Eft  in  eo  fubfalfus  fapcr,  odor.iue  parum  foetidus  (e),  uri- 
nofi  ingenii  ,  acrior  uterque  in  morbis  if)  &  in  animaHbus  carnivo- 
ris  (g) ,  herbivoris  mitior.  Sed  etiam  de  humano  fanguine  nonnunquam 
olidus  vapor  exhalat  ,  &  huic  ipfi  caufae  imputatum  eft  (/j),  quod  a 
tradtdtis   vulneribus  morbi  exitiofi  chirurgos  invaferint. 

£    3  Idem 

(2)  Ut  p.  j  I .  compar- aim  ?i;.Iii  locis  iiifolatis  sequalemfere  facit  111.  Senac  T.  II,  p, 
24.7.  ciim  coiitra  Cl.  Sauvages  fan^uinis  calorem  hicme  faciat  zg  grad.  Reaumurii, 
Cjuando  aer  odavo  gradu  friget  ,  ieltcite  jo  quando  aer  circa  25  &.  zy  gradum  tepet 
effcU  de  Pair. 

(2  *  )  Fhil.  Trajif.  n,A96.  nempe  in  fole.  In  ipfa  umbra  calor  cum  fit  58  graduunij 
fanguinis    humani  calorem  fuperat  Linings  ibid.  n.  487. 

(n)  Pbil.  Tranf.  n.  487- 

( fc )  Qiiod  vulgo  cum  Bokrhaavio  credatur ,  hominem  in  eo  aere  vivere  non 
pofTe  ,    qui   fanguinis  calorem  liabeat.  Cbem.  T.  I.  p.  192.  1513.    S  a  u  v  A  c  £  s  effets  dc  fair 

P-    '5-  .       - 

(c)  Atir.  vital.  p.  ^77,.  edit.   E  i.  2  e  v  i  r.  oper.  omn. 

(,d)  Conf.  M.  M  A  L  p  I  G  H I  u  s  de  po/yp.  p.  4;  o.    Tbomas  Cobmei.ius  progymnqfm. 

VII.  p/jiJ.  V  E  R  H  E  ir  B  N  L.  II.  p.  16.   (  fpiritum  vocat   roriferuiu)    J.    Muriit  Lanci- 

sius  p.  18.  15.  ed.  nuper.   Pet,  jint.  Michelotti    de  feparat.  fiuid.  p.    jj.    Jlmim 

S  C  H  W  E  N  K  E    1.    C.     p.    50. 

( c )   Rol'.  B  o  Y  L  E    de  confervat.  corp,  in  vacm    M.    Malpiohvus   1.  c.    Lanci- 

«lUS    1.  C.    MlCHEL  O  T  T  U  S    1.  C.     S  C  H  W  E  N  L  E  1.    C. 

(/)  Simon  P  au  l  i   in  digrejf.  de febre  malign. 

(g)  Is  eft  vapor  f*tidus ,  qni  de  canis  corcie  exlwlabat   K.yEBa  de  bum.  fericards 

{b)  Vaucuton  oj^er.  de  Chir.  p.  24^. 


H  IIB.  V.    S  A  N  G  U  I  s: 

Idem  vapor,  quando  leviffinio  ignis  gradu  adhibito  de  fanguine  ad- 
fcendit,  &  puriffimis  vitreis  vafis  excipitur ,  in  aquam  (f)  coit,  ut  re- 
liqui  vapores ,  qui  de  corde  ,  vifceribus,  membranifque  animalium  te- 
pentibus  exeunt  (  k  ).  Ea  aqua  parum  odora  (/) ,  penc  infipida  ,  nulium 
aut  acid.-B  indolis  fignum ,  aut  alcalina:  ,  cum  aliis  falibus  comraifta 
edit  ( m ).    Eadem  perfpirationis  matcria    effe   videtur. 

Hoc  vapore  amiflTo  ,  reliqua  fanguinis  mafla  in  eodem  volumine 
plus  habet  ponderis.  Difcrimen  ejufmodi  facit  Cl.  J  u  k  i  n  ,  ut  calidus 
languis  10^3  partes  pendeat,  frigidus  lOff  (?2  ).  Georgius  Mar- 
TiNE  (0)  aliquanto  majorem  diverfitatem  reperit,  ut  pondus  calentis 
ianguinis  ad  pondus  sequale  fanguinis  frigidi  fe  habere  doceat,  uti  13^ 
ad  134.  Iterum  aliquanto  majorem  rationem  facit  amicus  nofter 
olim  fingularis  J.  Fr.  Schreiberus   nempe   loo  ad  $9  (p). 

§.  V.    Pars  riihra  fa?igmms  five  crmr.^ 

Tonderofwr  efl  fero  &  aqiia. 

Diximas  fanguinem,  qui  de  vena  fluit,  continuo  totum  coire  [5],' 
ut  hadenus  ejusdem  ingenii  totus  liquor  fit,  qui  vivi  animalis  vafis  con- 
tinetur.  Verum  pofl:  brevem  utique  moram  fudat  rubruni  coagulum;  & 
flavae  cx  eo  guttuLx  adfcendunt ,  fuperque  cruorem  aqua  natat,  magna 
vero  pars  penitus  volatilis  avolat,  ut  de  unciis  fex  intra  odo  horas  grana 
64  [g  *],  &  intra  primas  24  horas  fanguinis  totius  dimidia  pars  ia  vaporem 
conlumta  aufugerit  [g**j.  Ita  pergit  cruor  minui,  quoad  ejus  feri  multum 
natum  fit,  &  placerita  in  vafe  fuo  libera  moveatur:  manifefto  argumen- 
to ,  duos  in  veuofo ,    aut  arteriofo  vivi  animalis  fanguine  diverf^  naturae 

humores 

(z)   BoERHAAVE  Ehit.  Cfwin.  T.  II.  p.  355.   oper.  1 1 9. 

(*)  Conf.  L.  IV.  p.  :>5.z9<r. 

(/)  Oclorem  tamen  inefle  Car.  Ang.v.  B&kges  bamatofcop.  11.9. 

(  MZ  )     B  O  E  R  H  A  A  V  E  1.  C. 

(  m)  Bif.  fhyf.  matb.  VIII.  p.   104. 
(0)  Effays  of  a  Socict.  at  Edhnb.  T-5j.  p.  97.  n.  7.  p.  99. 

(i»)  Almagefl.  p.  ij6.  Pnoiem  huic  eanidem  facit   Martine,  fed  inrigniter  ceite 
dilfeiiint. 

iq)  p.  16.  ^ 

(j*)ScHWEMKBp.  8j.  Sextam  ponderis  partem  C.  Aug.  v  Behcfh  1.  c 

p.  8. 
C?**)Sc«WENKEp.  SO. 


SECf.  II.     CRUOR.  39 

humores  eiTe,  qui  mifti,    dutn   animal  vivebat,     unum  fanguiiiem  con- 
ftituebant. 

Cruorem  amamus  eam  partem  vocare,  quje  rubra,  qiiae  ponderofi- 
or  eft,  quce  globulis  conftat  ,  qux  fola  ferrum  continet,  &  partem  in- 
ilaminabilem.  In  colqre  nihil  eil,  quod  dubium  fit.  Omnis  enim  aquaj 
quae  de  cruore  fecedit ,  perpetuo  flavefcit ,  neque  quidquam  praeter  cruo- 
rem  in  animale  rubet  De  pondere  poffit  ambigi  ,  fiquidem  eximius 
olim  &  de  univerfa  naturali  philofophia,  &  de  fanguine  audor,  cruorem 
iii  fero  natare,  tancoque  leviorem  cife  fcripfit,  ut  ratio  fit  utriufque,' 
quai  1041  &  11^4  fere  quae  10  &  ii  [r],  neque  mirum  eft,  IIL 
viri  auftoritatem  alios  fcriptores  in  fuas  partes  traxifl^e ,  cum  ejufraodi  ex- 
perimenta  inllirumentum  otiumque  pofcant,  quo  omnino  multi  eruditi 
viri ,    verique   cupidi  deftituuntur   [j-]. 

Olim  ergo  grumum  fanguinis  lubrum  fibi  permiftum  fundum  petere 
monuit  Hieronymis  Barbatus  [t],  idque  experimentum  alii  [m] 
confirmarunt.  Inde  fit ,  ut  grumi  pars  fuperior  exalbefcat  [  x  ].  Sed  etiam 
globulos  rubros  fero  graviores  effe  knCet^t  Antonim  v.  Leeuwenhoeck[j]. 
Inde  accuratius  Jacobus  J  u  r  i  n  [  z  ]  pondus  ,  quod  vocatur  fpe- 
cificum  ,  fanguinis  ad  ferum  ea  ratione  aeflimavit  ,  q\ix  eft  10^4 
ab  1030,  cruoris  vero  folius  ad  feruni,  uti  Ii25  ad  1030  [a].  Geor^ 
gius  Martine  glohuloram  maffam  folam  ad  ferum  facit  uti  1093  ad 
J022,  fanguinem  vero  ,  uti  1045  sd  eumdem  numerum  [b].  Fetrus 
V.  MusscHENBROECK  rationes  ponderum  fanguinis,  cruoris,  &  feri 
conftituit  ]o^;  ad  fummum ,  tum  1084  &  1027  [c].  CI.  olim  medicus, 
S  w  1 F  T 1 1  amicus  &  P  o  p  1 1 ,  Johannes  Arbuthnot  rationem ,  in- 
volutam    quidem ,     dedit    fanguinis    ad    ferum   uti   1020  ad    10,00  (d)^ 

Deinde 

(  r  )  Roberitts  B  o  YtE  appead.  ad  hjfi.  fatig.  p.  28.  ^7. 

(x)  Seiiim  iina   fexta  parte  quam  fanguis  gravius  eft  Sc;he,Bibeb.   Elmi/it.  tneJ^ 
malhem.  p.  255. 

(?)  Be  fangtiim  ^  fero  p.   1^4 

(a)   Pas'.:a  I.  c.  p.  74.  Ertrop.  medic.  p.  2(54.   ScHWE  nke  p.  loi.  JoEiH    1-  e» 
f .  99.  100. 

(«  )  P  K  T  I  T  bift.  de  FAcad.  des  fcienc.  17?  J.  p.  ?i  . 
iy")  Phil.  Trunfaci.  n.  106.  diinle    Attonius  de   H  ZYVE  obf.  S^, 
(2  )  Phil.  Tranfaa.  n.  ??i.  dilfVm.  p.  i  04. 

(a)  Ibid.  p.  110    Experimsatum  dat   1034,  Sed  ob    varias  vatioues  eum  numenii». 
Gonigit  ad  11 15, 

Ib)  1.  c.  p.  104. 

(e)  1'tfiii.  phyj?c.p.ie4,_ 

(d)  1.    proX:  cit.. 


40  '         LIB.  V.     S  A  N  G  U  I  S. 

Deinde  'Thomas  Schwenke  fanguinis  pondus  ad  pondus  Teri  reperit ,"* 
uti  1173  ad  1142  (e),  cruoris  vero  feoiriin  fumti ,  ad  iJem  ferum 
comparati ,  uti  1204  ad  1142  (/).  ].  Ba^tijla  Mazinus  rationeni 
ianguinis  ad  ferum  admittit,  quai  eft  188  6  ad  1803  {g).  G.  Erhardus 
Hamberger  multa  experimcnta  fecit,  quae  eamdem  proportionem  pon- 
deris  confirmant  ,  feri  nempe  ad  fanguinem  venofum  pondus  in  homine 
facit,  ut  400  ad  40^;,  in  cane  uti  ^oo  ad  51^.  ferum  vero  fanguinis 
arteriofi  fuum  ad  fanguinem,  uti  ^oo  ad  fzj  ,  neque  in  cane  aliam 
rationem  conftituit  (  h  ).  Inde  vir  CI.  Johannes  Silbsrling  in  eo- 
dem  volumine  fanguinis  reperit  partes  2\6,  feri  209  (z).  Adolphus 
vero  Fridericus  Hofmannus  {k^  fanguinis  totius  pondus  le 
habere  expertus  eft  uti  2072,  cruoris  ut  2206,  feri  ut  1938,  ut  grumus 
tota  odava  parte  feri  pondus  fuperaret.  Ex  his  oranibus,  paulum  utique 
diverfis ,  conficitur  tamen ,  cruorem  fero  graviorem  effe ,  hinc  etiam  fan- 
guinis  ex  fero  &  cruore  mifti  pondus  feri  gravitatem  ,  minori  utique 
difcrimine  ,  fuperare.  Vera  enim  ratio  ponderum  fpecificorum  rubrse  al- 
baeque  partis  fanguinis  vel  ideo  erui  vix  poteft,  quod  cruorem  fmcerum 
habere  non  detur  ( /  ). 

Juvat  etiam  comparatum  cum  aqua  fanguinis  pondus  addere  ,  quale 
prsecipui  in  experimentis  viri  conftituerunt  ,  etfi  non  ignoro ,  ipfam 
aquam  ,  perinde  Uti  fanguis  ,  pondcre  alio  elfe ,  alioque  ,  ut  alia  & 
alia  purior  fuerit.  Ergo  J  u  r  i  n  u  s  fanguinis  totius  pondus ,  ad  pondus 
aqua^  reperit,  uti  105 1.  10^3  &  lo^f  ad  1000,  ut  medius  fere  inter 
diftentientia  experimenta  numerus  foret  105  j-.  Cruoris  Iblius  pondus  ad 
eamdem  aquam  facit  efle,  uti  ii2<rad  1000  (w).  Porro  vir  IWT^ho- 
mas  ScHWENKE,  per  experimenta  magna  cum  cura  inftituta,  totum 
fanguinem  ad  aquam  facit  uti  1173    ad    nio,   cruorem  uti    1204  ad 

• 

(f  )  1.  c.  p.  Jl?. 

(/)  1.  c.  conf.  p.  6t. 

(g)  Mecbcat.  morbor.  T.  I.  p.  J4. 

(b)  Phyfiolog.  p.  4.  In  vacca  eamdem  rationem  {eri,  ad  faiiguincm  ,  facit  uti  ?I5.  arf 
'j27,  in  equo  uti  jog.  528.  m  fue  uti  i;o?.  51  j.  fatis  fuiules  onuies. 

(i)  p.  15.  Varias  auteni  iMtiones  repeiit,  ut  fauguis  ad  fenim  modo  effet  uti  10  ad 
8,  modo  uti  II  ad  10,  niodo  uti  12  ad  lo,  p.  14.  dilf.  dc  iiwitor.  corp.  hitmfni.  s^avitnt. 
fpecific.  Argent.  174». 

(/t)  Nov.  hypothef.  de  rebus  phyjk.  p.  f, 

(/)   Gaubius  patbol.  p.  i6j, 

(m)  1.  c.  p.  104.  108. 


SECT.  IL      CRUOR;  41 

X  1 1  o ,  five  uti  1 2  ad  1 1  proxime  (  n  ).  Cl.  vir  Petnis  v.  M  u  s  s  c  h  e  x- 
BKOECK  fanguinis  ad  aquani  rationem'  facit  1040  &  lo^cT  ad  looo, 
feri  1027  ad  1000,  cruoris  abfque  fero  1084  ad  looo  (0).  Georgius 
Martine  fanguinem  ad  aquam  facit  uti  io<;6  aut  1057  ad  1000, 
ferum  ut  1032  (p).  Mazinus  fanguinis  ad  aquam  rationem  habet 
1881^  ad  1745  (g);  HAMBERGERus(r)  405»  ad  38^:  Fridericiis 
HoFMANNus,  celebrior  ille  Halenfis  raedicus  di  5  ad  ^Sf  (j).  Cl. 
SiLBERLiNG  fanguinem,  in  diverfis  experimentis,  aqua  graviorem  repe- 
'i^Si^s  deinde  '-^,1^ ,  ferum  vero  '^^^^  (t),  &  alibi,  ftngui- 
nem  ad  aquam  facit  uti  281  ad  2  5i  (^u),  ferum  uti  272  ad  2  5i. 
Adol^lii  Friderici  Hofmann  rationes  funt  (jc),  fanguinis  totius  ad 
aquam  uti  2072  ad  iS^Jjgrumi  rubri  uti  2205  ad  i87>,  feri  folius  uti 
1938,  ad  187P  ut  maffa  fanguinis  decima  nona  parte  fui  ponderis  aquae 
pondus  fuperet,  ferum  nonnifi  trigefima  prima  (y).  Ex  M  a  r  t  i  n  1 1  ex- 
perimentis  uncia  anglici  ponderis  aequivalet  i,  6^2  5  poll.  fanguinis  calen- 
tis,  uncia  vero  fanguinis  occupat  i.  813  poUicis  (z).  Ad  aquam  falfam 
Johannes  Arbuthnot  fanguinem  &  ferum  comparavit ,  reperit  fan- 
guinem  ad  eam  aquam  fe  liabere  uti  2  5  ad  15",  ferum  uti  300  ad 
353  (a).  Ad  aerem  rationem  recepit  Cl.  Hales,  quse  ell  841. 
r.  (a*). 

§.    VI.    Sponte  cogltur  in  fciJJUe  quofi  hepar.' 

Mirum    omnino   videri    potnt   meditato  ,     cruorem  ,  qui    pene  totus 

aqua  fit  {b),   cogi  poITe,   &  fluidiflimum  aquae  elementum  inter  fangui- 

'    '  ueas 

(»)  {1.  125. 

(  0  )  1.  c. 

( p  )  1  c.  54  &    100. 

(?)lc. 

(r)  1.  c.  p.  ;. 

(  r)  Med.  fyjiem.  T.  I.   p.  9%. 

(*)  1.  c.  p.  14.' 

(  M  )    p.    I  ^. 

(  -r  )    1.    0.   p.  5.    S. 

^y)  p.  17- 

(  2)  1.  c.  p.  100. 

('()  Ejfay  concernmg  tbe  nature  of  akmmts  p.  ££1.  isz. 

t<«*)  H^majiat.  p.  $%. 

ilt)  Oileuditiu-  iu  aiialyfi ,  quanta  iu  fau3;uinc  aauss  fit  portlo. 

Haller    Phyfiolog.    Tom.  U,  F 


4i  LIB.   F.  S  A  N  G  U  I  S. 

neas  moleculas  quafi  coerceri ,  &  una  firmuni  ftarc  (c).  Et  tamen  hanc 
coagulabilem  fanguinis  naturam  facillima  experimenta  oftendunt.  Dixi- 
mus  ,  ut  in  vivi  animalis  vafis  in  unguinis  fpeciem  cocat,  quam  primum 
perpetuo  motu  circumagi  cefl^at  ( c  * }.  HmifTus  idem  ,  fi  exigua  maflTa 
fuerit  ,  in  laminas  ruberrimas ,  lentas,  tremulafquc,  ad  gelatinx  modum 
Perizccque  hibernte  cogitur.  Major  mafla  aut  in  figuratum  intra  vafa  fua 
grumum  (d),  aut  in  latam  figurabilem  fciffilemque  placentam  in  patera 
coit ,  qu92  continuo  fccedente  fero  in  infulam  folidelcit ,  quam  plurima 
aqua  circumfluit.  Dum  ea  aqua  avolat  (e  )  ,  evanefcit  una  infula  , 
donec  crufta  rubra,  fubnigra ,  ficca ,  friabilis  fuperfit,  quse  patellae  ambi- 
tum  obducit  (/  ".  Eam  cruftam  celerius  ex  ruforum  fanguine  nafci  Cl. 
audor  exftat  (g). 

Coit  autem  in  placentam  in  aere  utcunque  calente ,  certe  in  Europa. 
In  frigore  etiam  abfque  fero  (//)  ante  reliqua  fanguinis  elementa  cougeh- 
tur  (0,  in  frigore  nempe  ,  quod  <?.  lO  gradibus  Reaumurianis  de- 
terminatur  (k). 

Solent  medici  galli  (/)  nuperiores  monere ,  duriora  coagula  efte, 
quae  ex  fero  nafcuntur,  &  ferum  vi  denfabiii  cruorem  fuperare ,  cum 
in  frigida   coeat,    dum  fanguinis  pars  rubra  fluiditatem  confervat  {m). 

Verum  certum  eft ,  etiam  ex  rubro  cruore ,  dura  nafci  coagula ,  & 
quidni  nafcantur ,  cum  in  ea  fanguinis  parte,  &  terrcc,  &  ferri ,  plurima 
fit  portio.  Et  primum  ne  membranas  Ruyschianas  fero 
tribuas,  certum  eft  una  cum  fero  integrum  fanguinem  quanafTe  R  u  y- 
scHiuM   [o],  inque    membranam   vertiflTe,    quam    foltbat  medicis ,   qui 

fe 


(f)    ScHWENKE    p.  147« 
(  f  *  )  p.    10. 

(^)  p.  ib, 

(f)  r-  ?8- 

(•/)  De  H  A  I  N  rat.  med.  p.  84.  8f.  E  1. 1  SR  Mem.  de  PAcad.  des  Jcienc.  de  Bcrliit  T. 
VII. 

( g  )  Intra  24  horas  Burgcraf  de  aere  ^  aq.  Francof.  p.  i  J. 
( /j )  B I R  c  H  1.  c.  T.  II.  p.  445- 
(ODjebold    de  aere. 
(k)  Id  EM  ibid.  p.  2j. 

(/).Petit  Me»i.    de  l'Acad.  des  fcienc.  1751.  p.  3? 5.    SekAc  T.  II.  p.  jiz: 
(  »1 )  P  K  T  I  T   1.   c. 

{0)    Thefyil.  vy.  1%     Tf.'cf.  I.    aff.    I.    n.    3.     Thef.    WflAr,     aijS-      Citr.  remvnt. 

11.  15. 


SECT.    II     CRUOR. 


43 


fe  inviferent,  senigmatis  locp  oftendcre.  TotLira  etiam  fanguiiiem  de  vena 
caientem,  in  lageuam  receptum  (p),  quaillmdo  brevi  in  membranam  mu- 
tavit  Vir  11!.  Antonius  de  Hj^en  (g);  recentem  autem  effe  oportet ,  nam 
confervatus  eamdem  membranara  non  reddit,  neque  ex  fero  ea  membrana 
fit(r),  &  ablata  ea  membrana  tamen  ferum  concrelcibile  fupereft  (jr). 
Sanguis  arteriofus  poft  amputatos  artus  in  celiulofum  telam  efFufus ,  in  ti- 
bras  indurefcit  (?).  Denique  rubra  iila  fila,  fibraeque  folidse  placentee 
fanguineae ,  quae  ex  fanguine  in  uterum  effufo  nafcitur  ( ?0 »  ^''^'^  oflen- 
duQC,  etiam  ex  rubro  cruore  firma  coagula  parari.  In  fanguinea  cruila, 
quce  ficcata  in  folidam  naturam  abiit,  fibrofus  &  ceilulofus  habitus  adpa- 
ruit  (x).  Demum  etiam  ia  vivo  aniraale  grumi  fanguinis  enati  duriores 
fuerunt  (^). 

Uti  fponte  grumus  ruber  ex  fluido  fanguine  nafcitur,  ita  firmius  coit 
idem  ,  fi  praeterea  calor  major  acceiferit,  five  is  circa  140  (2)  gradum 
Fahr.  aut  aliquanto  major  (a)  fuerit,  five  demum  omniuo  ebuliientis 
aqu»  fervorem  adtigerit :  ita  enim  denfus ,  &  tamen  intus  rubens  ( 6  ) 
grumus  nafcetur.  Etiam  teftudinis  fluidifliraus  fanguis  coftus  cogitur(c). 
Neque  ob  fluidarura  particularum  jaduram  nova  hsec  foliditas  nafcitur, 
nihil  enim  grumi  ponderi  decedit,  dum  coagulatur  (^):  &  oportet  uti- 
que  adtradilem  fanguinis  vim  hic  adgnofcere,  cujus  eflicaciam  fublatus 
motus  progreflTivus  nunc  flberam  fibi  reliquit. 

Uti  calor  igneus ,  ita  febrilis  a^ftus  fanguinis  naturam  compadlilem 
auget.     In   valida  febre  vis  cohaefionis  fanguinis  ab  8,  9   &  i2  gradibus 

F    2  qui 

n.  15.    Thtf.Vl.  n.  i{.   conf.  Boesmer   de  pracav.  polyp.  p.   ij.  14.  Lofsghb.=i 
Anthropolog.  exper.  p.    Jf.    M  A  l  p  hi  6  Hi  w  M    de  [olype   p,    n6.   fed   inprirais    Cl.  ck 

H  A  E  N. 

(p)  H  A  EN  p.  88- 
iq)  Idem  p.  91.  gZ, 

(  »•)    Id  E  M  p.   87. 
(  J  )  l  D  E  Wl    p.    i*4. 

(1;)  MoNROO    Ejfays  0/  a  ^uciety  at  EchiHi.   T.  IL  p.  17 u 

(m  )  Smei.i,ib  cafes  in  midmifry.  p.  $6. 

(«)  FuANK.    Anmerk.  T.  I.   p.   44^- 447' 

(>)  Mem.  de  PAcad.  de  Chir,  T.  II.  f.  "• 

(a)    ScHWBHKE    p.   106. 

(a)  p.  \i6.  Ad  ignem  coire  vidit  "W  11.1 1  siu  s  Ae  cersho  p.iJ4, 

(  6  )    S  C  H  W  E  N  K  E   p.     lOiJ. 

(f)  Oexmelin  bij}.  des  avcffitur.  T.  I.  p.  8^.  87- 
00  Sguwehke  p,  ij6, 137. 


44  IIB-  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

qui  in  fano  homine  funt,  crefcit  ad  32  (<?),  48,  ?5,"  &  funefto 
equideni  eventu  ad  ^4.  In  homine  fano,  in  placentam  cruoris  ante  24 
horas  emifli ,  dimiflTum  odo  drachmarum  pondus  grumum  frangit ,  in  fc- 
bre  vero  etiam  70   drachmas  requiruntur  ,  ut  placenta  cedat  (/). 

.  §.  VII.     Idem  fibi  permijfus  dijfolvitur. 

Grumus  coadi  fanguinis  paulatim  in  libero  aere,  &  in  modico  calo- 
re  (g)  aut  50  graduum,  aut  minori ,  putrefcit,  &  levior  fit  fenfim, 
ut  in  aqua  nunc  natet ,  mergique  renuat  [h']  ,  qui  recens  emiflus  conti- 
nuo  fubfidebat.  Ita  in  aquam  fiavam  (i)  &  volatilem  faetidamque  (k) 
-raturam  degenerat ,  quoad ,  praster  eam  rubram  cruftam ,  quam  dixi ,  ni- 
hil  fuperfit :  celerius  tamen  in  juvene ,  in  fene  tardius  cruentum  grumum 
evanefcere  auctor  eft  Cl.  a  Bergen  (/).  Non  fine  rifu  videas  cele- 
brem  olim  .medicum ,  fanguinQm  poft  elapfas  24  horas  in  aquam  refolu- 
tum,  pro  re  rara  &  aquie  fpadanae  fimili  habuiflTe  (^n).  Sed  etiam  in  vivo 
homine  maxima  eff^ufi  in  cellulofam  telam  cruoris  coagula  diffblvuntur  (0) 
&  evanefcunt,  ut  ruber  grumus  in  fufcum,  tunc  in  viride  ,  deinde  in 
flavum  liquamen  redeat ,  maneatque  a  difliipato  cruore  fimilis  fere  rufus 
pulvis  (jp),  qualis  a  fanguine  poft  exhalationem  fupereft.  Mirum  exemplum 
juvenis  recordor  me  vidiflrt*,  cui  a  prsecipiti  ex  alto  lapfu  fanguineum  qua- 
fi  alterum  capu*;  vertici  accefferat.  Is  enorrais,  facile  unius  librae  grumus, 
fecundum  cellulofa  niufculorum  ,  &  oirium  fpatia  in  palpebraium  du- 
plex  intervallum ,  faciemque  defcendit ,  ut  ea  asthiopis  fimihor  effet  :  ne- 
que  multis  diebus  interpcfitis ,  per  eos,  quos  expofui ,  colorum  medios 
gradus  tota  ea  maflTa  didbluta  evanuit.  Idem  calor  incubantis  galli- 
ase  fanguinem  per  nienfes  fluidum  retinet,  neque   cogi  permittit  (g). 

Sed 

(e)  Brorotte  LamgRish    imdeni.  praSlice  p.  «?.  129.  Scc~. 

(  /*)  Sumuel  Mi  H  I,  E  s,  ad  veifionem  printarunt  liitcar,  pbyjiolog.  T.  II.  p.  i^T.- 

(g)  S  c  H  WE  NK  E  p.  128.  add.  Pri  N  er.  E  expcr.  p.  416. 

(;!))  S  c  H  W  E  N  K  E    p.    II  J. 

^j  )  H  A  u  V  E  I  de  gaier.  p.  160. 
(yt)NoRFORD   0/  cancrov.i  iumoiirs  p.  107. 
(Ol.c. 

(  m  )     S  C  H  W  E  N  K  E    p.    50, 

(«  )  H  E  E  R  $  fpadacrene    obf.  2J.  p.  in.  207. 

<o)    HeU  C  HER  p.    J4.5.. 

/■j,)  Siib  iiiiguibus  de  diifipato  fanguina  fuperfiiifle  ScilwSNXE  p  99 
J^)  BiRCH  1.  r.  T.  lir.  p.  ;.;8, 


SECT.   II     CRUO  R.  4r 

Sed  in  vivi  etiam  hominis  vafis  fanguis  ita  mutatur,  ut  amiffa  natiira 
coagulabili   pallidum  -in   liquamen    abeat ,   quod  porro   nuUa   arte ,  nullo 
alcohole    corrigi   cogique  queat,   neque    membranas  iilas   dare  aptum  fit. 
In  cachedicis,  chloroticis,  (  r  )   ah'ifque    debifibus  ( 5  )  fcorbuticis  (  t )  ,  & 
hsemoptoicis  (ii)  aegris  res  vulgo  nOta  eft,  eoque  refero  eoruni   hominum 
hiftorias,   quos  aiunt  folo  jure  carnium  vixiflTe  (so),    quod  per  arterias  & 
/enas   fanguinis   locum    teneret.    Memorabile  vero    eft  inprimis   id  refolu- 
tionis  genus  ,  quod    in  morbis  acutis  ,    plerumque  ,    tamen    aham  etiani 
poft  febrem  fupervenit ,  nam  in  intermittentis  febris  principio  fanguis  len- 
tus  eft,  in  fine  iioridior  (y).   Sanguis  in  petechiis  fub   initia  niorbi  ruti- 
lus ,    inde  niger  &  difl^olutus,  in  faniem  putridam  abit  (z).    In  febre  fla- 
va  infularum  antillarum  fanguis  fub  principia  floridus,  abfque  fero,  omni- 
no  ut  ex  venis  profluit  [flj,    cogitur,    poft    triduum  vero   flavum  colo- 
rem    induit,  naturamque    depouit    coagulabilem    (6).     Idem    in    angina 
maHgna  locum   habuit  (c),   ut  farguis,   qui   in    morbi   ptincipiis  denfus 
fuiflet,  poft  tres  quatuorve   ven?e  fecliones  merus   nunc   exiret  ichor.    Ita 
porro  in  variolis  (^),  petechiis  (e) .  morbis  malignis  variis  (/),  pefte  (g\ 
vaccarum  lue  (h)    fanguis  difllblutus   educitur.    In   febribus    maligniflimis 
regionuni  calidioruni   fanguis    in    principio    fanus,  poftea   refolutus  pro- 

F    3  d^Jt 

(r)  Freind  EmnHnr<L  p.  iiS.  Edit.  OxoH; 

(r)  Wkpfer  de  apop/cx.    p.   jS^. 

(/)  HuxHAM  of fevers   c.  <;. 

( ?0  Ex  hseaioptmci  fauguine  membiana  Ruyschiana  parari  nequiit  de  H  a  e  m 

tx)  Apud  LowERUM    c,  II.  p.  71.  ed.  belg.    Haknes  in  dijf.  qtia  fttttm  J^er  m 
ntttriri  oliendit. 

'  (:v)  Ta  B  OR   p.  Z74- 

(2)  HuxHAM  of fevers  T.  II.  p.  85.  of  fore  throat.  p.  ?9. 

(a)  p.    18.  „         , 

(  6  )  W  A  R  R  E  N    of  the  yellovp  fever.    p.  1 1.    L  i  n  i  n  c  s  £^  medx.  anil  fbilof.  T.  IL- 
»vt.  z9.   HuGHES    Kat.' hijK  of  Barhad.  p.  38.  N.  voyag.  de  Gttinee  p.   511- 

(c)   HuxHAM  offore  throat.  p.  57. 

(rf)  HuxHAM  0/  fevers  p.  s  ^-   s  ?••  S  c  H  w  e  n  k  e  p.  izs.  L  i  s  t  e  r  de  tariol  p.  5'S' 

(e)  Idem  ibid.  p.  $8.  <;5>.  6r.    Bianchini  kttcre 'p.  155. 

(/■)  In  Parilienii  morbo,  celeriter  ad  mortejTi  tendente ,  fanguis  tenuis  fuit,  ut  pul- 
\i  cmox  Me;mritin.  de  fAcad.  desfdiitc.   1749-  P-   i'5.    In   angina     maligna     fimilia   haber 
HuxHAM  of  fore  threat.  p.  <;z.  in  febre  nofodochiali  iam  provecla  Pringle  de  morb.. 
cajireitf.   p.    z^6.  Sanguis  in  malignis  amittit  nuicofum  elementorum.  vincukun    du    B  o  ?i^ 
X)  B  u  dupouls    p.  ;o?. 

(^)  In  pefte  fanguis  floridlis  &  ruber    Ohff.  fur  la  pejie  p.  343>- 

i.b)  Hannaeus  in  libeJlo  de  ea  hie  £ropio  2-  i.a. 


4(j  -        IIB.    V.    SANGUIS 

dit  (//^).   It:  Bredaiia  febre  fanguis  lividus ,  &  fo:tidiis,  nbn  concfevit  (?'). 

Ii)  omnlLus  vero  his  morbis  ianguinem  non  coire  malum  eft  (^),  &  noii 

inipciite    liiipani  •(/)     in    maligna    febre   fanguinem    mortem  portendere 

autiimant,  ii  tiuidus  de  vena  prodierit.  Inde  Etiam  funeftiflimx  illse  liarmor- 

ihagice  fluidi  ianguinis,  qui  in  malignis  febribus  (/»)  faniofus  de  auribus, 

oculis,  n::ribus,  ore,  utero   inteftiniique  ,  &  de   cute  veficantibus  emplaftris 

erofa ,  aut  cum  fudore  Qi)  erumpit;  &  in  pefte  (o)  de  naribus ,  utero ,  "& 

de  incifa  vena,  :iut  icaiificata  cute  fiuens  vix  coerccri  poteftf^);  idemque  in 

limili    putredme,    quam    ferpentium    morfus  ( 9' )    ianguini  imprimit,  ex 

turibus,  naribus   oculifque  manat,  tum  in   morte  fubita   ex  vapore  fentinse 

putrido  (r).  Etiam  hx  hxmorrhagiae  fere  funeftae  eveniunt(j),  &   raro 

evadunt,  quibus  in  [f]  variolis  ianguis  per  urinas  exiit,   docliirimis   anglis 

tcftibus.    A  putredine  enim   hsc  diQblutio   eft ,  qua^   vires  cordis  potentif- 

iime  dcthuit,  ut  tenuitas  ea  fanguinis  cum   pulfu  minimo  [t'*']  fere  con- 

jungatur ,  neque   maium  auxifia    fere  admittit,  fiquidem  corrupto  fanguini 

fua   nativa  denfitas  rcddi  nequit  (n).     Sed  etiam   alii  in  corpore  huma- 

no  humores  coagulabilem  naturam  per  morbos  amittunt  ( x  > 

§.  VIIL 

(;&*)  RussEi,  natiiA  bil}.  s/ Aleppo  p.  20y. 
(i)  Vtinder  M  y  e    apud  G.  v.  S  w  1  e  t  e  n  j\  i2|.     _ 

(/;)'"  '>''^'  'olis  L  I  s  T  E  R  1.  c.   Pio  figno  malignae  febiis  habet  B  i  a  n  c  n  i  n  r. 
(/)  Zuciit.  LusiT.  frax.  admir.  L.  UI.    obf.  ?9- 

(  m  )  lu  EiuopJEis  nialiguis  &  petechiaUbub  fcbribus  H  u  x  h  a  m  offore  tbroat  p.  €0. 
<5i.  offtvers  p.  44.   In  i'ebre  flava   L  i  n  i  n  g  s   L  c.   Wakr£n  1.  c.  2/.  vayag.  de  Siam 

V-  »"■  r  r 

(  j/ )  H  u  X  H  A  M  0/  fevcrs  p.  44. 

(0])  I\TuRALT    cbir.  Sibriften  p.  ?S7. 

(p)  TiMONius   iu  gener.  cbronol.  hij}.  of   feafom    p.  i?4- 

(  5  )  P  I  s  o   bij}.  7iat.  I)hi.  p.  275.  de  nioilu  fcrpeutis  Ibiracoa. 

(y)  Contiuuo  fanguis.de  ore  ,  iiaribus  &  aiuibus  exiit  cuni  uiagna  initredjne  RuTt 

^y  rynopf.  p.  148-  '     .    ^     ,     r 

U)  lu  pclte  V.  MuRALT  1.  c.  Laeadie  de  /a  pefe  k  Touloufe  p.  1^20. 
R  A  D  c  z  I N  s  K  I  p.  167.  la  febre  flava  L  i  n  i  n  c  s  1.  c.  in  morbo  fere  eodem,  quem  fu- 
tlorem  fanguincuni  vocat  H  e  l  v  e  t  i  u  s  pcrtcs  de  fang  p.   87.   88- 

L  /;  (  L  l  S  T  E  R    1.    C.      S  Y  D  E  N  H  A  M. 

(j;*)  ^Jem.    de  l'Acad.  des  fcienc.  1749-    P-  "?.  Huxham  of  jore  tbroat.  p.  J9.  60. 

ffl.LlNINGSl.    C.  -jT 

(a)  De  fanguine  Sciiwenke  p.  iZi'.  de  ichthyocolla  putnda  Lister  aq.  me-[ 
ilic.   y^wg/.  T.  11.  p.  90-  .  ;;/;      T    TIT 

(*)  lu  f.;oibuto,  ut  vocat,  vaccarum  lac  uon  cogitiu:  riAK'i.VE  *»'.    -i-  ^^^- 


SECr.  II.     CRU  OR.  47 

§.    VIII.    O-uoris  &  feri  in  fangiiine  prtio." 

QucC  nuper  expofita    funt,  non  permittunt    certam    feri  ad  gruni.i:n 
rationeni  efle  (>):    cum   enini,tot  ex  caufis  feri  copia   aut  crefcat,   aut 
diminuatur ,    cuni  cruor    perpetuo   aliquani  feri  copiam  exJudet ,  qua:  fibi 
decedit ,  adsoque    feri  portio    crefcit,   donec  de  cruore  vix  fuperfit  quid- 
quam  ,  non  oportet  certam  utriufve  elenienti  ad  alterum  rationem  fperare. 
Nihil   ergo  ab  exfpeclatione  noftra  alieni  elt ,   quando  clariflimi  fcriptores 
alias  &  alias  de  utriufque  in  fanguine  partis  rubrse,  quam  diximus,  &  fla- 
vx   rationes  admiferunt,     Oportet    autem  eos   audire,    quorum  major  eft 
audloritas.   Qui  miniraam  feri  portionem  fecit  H  am  b  erg  e  ru  S,  seftimavit 
ad  tertiam  fanguinis   partem ,  inque    homine  rationeni    ejus   ad     cruoreni 
fecit   105».  212.   ut  tamen  ea  ratio   paulatim  creiceret,  &  denique    ferum 
ad   cruorem  efiet,  uti    145    ad   175  (z).    Tertiani,  &  paulo  ultra,  ne- 
que  tamen  penitus  dimidiani,  rccepit  Brovvne  Langrish  (a).    Ru- 
bri  fanguinis  partes  62.  albi  38   reperit   Raymondus  Vieussens  (&). 
jEqualem    utriufque    portionem  facit  Robertus  BoYLE(f)    8c  Carolus 
Drelincourt.    (J),    &   Ad.   Frid    Hofmann  (e).     Q.uinque 
cruori    duodecimas,  fero  feptem  ^dCignat   fohannes  Tabor  (/).    duin- 
Que  feri ,  tres  cruoris   partes  xilimat  Hombergius   (g'),    duas  tertias 
feri ,  cruoris  unam  T^homis  Schwenke  (/z).   Tres   quartas  partes  fe- 
ri,   unam  cruoris  admittit  Francifcus  Q.uesnai  (i),   nofterque   amicus 
Schreiberus  (^  )    &   oUm  Frizimelica  (/),    inque  ah"o  expe- 
rimento    Carolus    Drelincourt    (wJ.     Sed    etiam   aUbi    Robertus 

B  o  Y  L  E 

(3»  )  Conf.  G  A  u  E  1 1  pathohr,  p.  1  $  j. 

(  2  )  phyfloiog.  p.  6. 

(a)  Medica'.  fra£liie  p.  74. 

(i)  Des  liqtieurf  p.   2^. 

(c)  Api^urat:.   p.    54.   appeml.  p.  14.   Pliis  utique  reperei-at  tcrnoii? >  fed    iiegAt   inde 
roncludi  porie,  feriim  a  criioiis  copia  fuperari. 

(rf)  Canicid.  X.  exigua  uempe  diverlitas  fuit:   Cheyni    E.»g2isb     malady  p.  izo. 

(O  1.  c.  p.  17. 

(/)  p.  (Tz.  ad  experimentum  nc«i  optinuim. 

(g)  McDt.  de  l'Acad.  Roy  des  fdenc.   171 2. 

(*)   p.  92. 

(z)  De  la  faignk  p.  14-  &  dimidia  niinorem  in  nov.  edit.  p.  ji. 

(*)  Almageji.  p.    54.  .   ^  .   . 

(/)  Apiid   Welsch   miSiomimematn  II.  n.  s8.  Pro   fangiiine   aitenofo,    fed  lutrs. 
fex  horas. 

t  m  ]   Canicid.  I. 


irg  LIB.    V.      S  A  N  G  UrS. 

BoYLE  cruorem  feri  quadruplum  fecit  (?z).  Qiaintam  paitem  cruoris» 
reliquam  fero  tribuit  J.  Baptifta  S  E  N  a  c  (  o  ).  Septem  partes  feri ,  ui^i- 
cam  cruoris,  in  deftilldtione  leni  &  iio  caloris  gradu  invenit  'Thoinas 
ScHWENKE  (jp).  Septem  etiam  oftavas  partes  feri,  unicam  cruoris  fa- 
cit  Hcrnmnnns  Boerhaave  (q).  Decimam  tantum  cruoris  portionem, 
admittit  Carolus  Augujius  a  Bergen  (r),  decimam  vel  duodecimain 
JoHannes  Bohn.  (^),  duodecimam,  five  unciam  in  libra  Cl.  Archiater 
<k  Eques  Nicolaus  Rosen  (f).  Tanto  nempe  minorem  grumi  portio- 
nem  quisque  deSnivit ,  quo  ferius  ad  experimentum  acceflit,  &  quo  plus 
leri  per  moram  grumus  fudaverat  ( u ). 

Aliai  tamen  etiam  rationes  funt,  quse  faciunt,  ut  diverfam  utriufque 
elenienti  portionem  reperire  pollis.  Plurimum  enim  hic  poteft  vidus  , 
atas ,  vita^  ratio ,    febrilis    xlius ,    hnguor  aquofus  hominis. 

Qijo  robuttior  homo  fuerit,  &  athletico  habitui  propior,  co  major 
cruoris  in  fanguine  portio  eft ,  &  concretio  celerior,  &  durior  (x).  In 
animalibus  calidioribus,  avibus,  cane,  carnivorifquc  feris ,  craflamenti  ma- 
jor  elt  portio  ( j' ).  Contra  in  debilibus  feri  copia  augetur  (z),  ut  duae 
lertiie  fanguinis  partes  aquofse  fint  ( a ) ,  &  denique  de  fanguine  vix  nifi 
ferum  fuperfit  ((^).  Ipfe  vidi ,  Sc  kpQ,  in  animahbus  frigidis ,  quge  abf- 
oue  cibo  languerant,  experimento  fubjcclis,  vix  quidquam  rubri  in  vafis 
fuiife  (c),  ut  arterix  inanes  viderentut ,  vence  inale  plena?.  Quod  enim 
inane  videtur  (d),  id  par  eft  creditu ,  lymphatico  humore  repleri.  Ita 
etiam  in  homine  pene  fime  pereunte  fanguis  valde  tcnuis  &  decolor 
imt  {d*).      Coritra    in    validis    beitiolis,  &    abunde  paftis  vafa,  utriufque 

generis 

^ii^  1.  c.  p.  <;';.  e  deflillato  f.iiiguine. 

[0]   T.  II.  p.  Sj.    Addit  experianjnta  acciuate  capta  fuiffe. 

tp]   p.  120. 

lq:\    Cbem.  T.  II.  ProcejJ'.   113. 

12  r  3   H.tmatuJ'cop.  p.   10. 

{[y]  Circul.  Anat.  phyf.  p.  171.  &  in  A3.  Ertid.  Dec.  I.  antt.  I.  p.  ili.  127- 

[f]  Anat.  beskrifmnii,  p.    19H. 

[;«<  ]  P  A  s  T  A    .id   R  o  N  c  A  L  L  u  M  in  Europ.  Meilic.  p.  iSi. 

\_x'}  ScHvvENKE   p.  }8.  RoBiNSON    of food,  aiid  difcbargcs  p.  6). 

1^31]  SHEBBEAB.E  pra3.  p.  249- 

[2;]    IdEM    p.     27«;.      SCHWENKE      p.     J  8-      I^I.    172. 
(2  a  ]    S  C  H  W  E  N  K  E     p.     174- 

12  Z»]  ].u,as  ScH&OEK  Eph.  'Nat.Cnr.  Bec.W.  ana.lY..  ohf.  xii.   Q.uEsnai  ficvr.  T.  II.  p  4?J« 
tc]  Exp.  4."  "•  l6.   71.  7}.   74.   Ti-  77-   78-  SL  »4.    SS-  Sff.   172-  »82.   ^18-  215.    21J- 
aafi.  15?.   clu  feccnd.  mem.  ftir  h  motiv.  dn  faJig. 
^d"}    loiir.  p.  14.  xs-  185»  ejiis  fec.  nicmoire, 
ld*2  11 1  r.ii.i  A ;n  a   0/ g<w^rc}!s  p.  78. 


SECT.     IL     CRUOR.  49 

•generis  uberrimo  fanguine  replentur  (e),  &  globulorum  tanta  in   aorum 
vafa  copia  fertur,   ut  fero  vix  locus  fuperfit. 

Poro  in  juniori  animale  plus  eft  feri,  fi  cum  globulis  comparaveris  (/). 
In  fex  pueris  feri  rationeni  ad  cruorem  reperit  Bryan  Robinson  (g), 
quK  eft  9187  ad  loooo.  Quo  majorem  aetatem  adtingit  animal,  eo 
magis  globulorum  rubrorum  ad  ferum  portio  crefcit.  In  media  aetate  glo- 
bulos  facit  Idem  vir  Cl.  loooo,  ferum  non  fupra  7145  (A).  In  fe- 
nio  &  ifta  portione  major  cruoris  eft  copia,  ut  cruor  quidem  femper  fit 
ut  loooo,  ferum  nunc  ut  6908  (0-  ^'^  ^t,  ut  in  setate  ineunte,  & 
adulta,  &  vergente  feri  ad  loooo  partes  cruoris  partes  fint  9X87- 7143, 
«&:  (ipog,  Senibus  copiofiffimus  cruor  T^homas  Schwenke  (yt).  Ideni 
craflTamentum  fanguinis  in  adultis  denfius  eft  (  /l'  *  ). 

Denique  in  morbis,  quo  quifque  fuerit  acutior,  eo  rainor  in  fangui- 
ne  feri  portio  fupereft  (/).  Periculum  a  celeri  morbo  abefl^e  perfuadetuc 
Georgim  Cheyne  (;«)  quamdiu  feri  dimidia ,  aut  quarta  demum  ia 
fanguine  portio  eft,  In  febre  intermittente  ferum  fanguinis  non  fupra 
tertiam  quartamve  totius  fanguinis  partem  efficit  ( n )  ,  quartamque  ( 0  ) 
in  acuta  febre  ,   &  quintam  (p)  &  feJ^am  denique  (5). 

Alterius  generis  Guiliclmi  HARVEii(r)  experimentum  eft,  qui 
fanguinem  de  animale  continuo  a  paftu  emiflTum  faniofum  reperit  ferove 
plenum  ,  poft  jejunium  vcro,  aut  urinam  uberius  redditam ,  aut  multum 
tiidorera,  eumdem  fanguinem   in  grumum  denfatum  invenit.    Id  ita  intel- 

ligq 

(*)  Pafllm  ut  Exp.  it.  &  p.  2^24; 

(/)  ScHWENKE  p.  $z.  'Witi.is  At  cmhr»  ^  ««•».  p.  i^',  ed.  8. 

(g)  W^y^  p-  4ij-  ^ 

(O  p.  42?. 

(  k  )  p.  92. 

(**)  RoB  iNSON   Ejfays  0»  atjiw.  acon.  T.  II.  p.  42 ?• 

(/ )  English  nmlady  p.  120.  B.  L  a  n  c  R  i  S  H  1.  c.  p.  74.  S  c  H  W  B IJ  K  I  p.  jtf.  ^7',  5^ 
Q.UE  s  N  A  I  des  jinr.  cont.  T.  II.  n.  45. 

(w)  Difeafes  of  body  and  niind.  c.  4.  p.   iii. 

_(«)  SvoTOw  L  AN  OR  iSH  modem.  praciice  p.  ijr  Cnior  magis  vifcidus  in  quoti'^ 
dianis  quam  in  tertianis,  in  iftis  tenaciorj  quam   in  quaitanis    Idem  ibid. 

(0)  Drachmas  16.  gr.  22.  ex  drachmis  zi.  gr.  xs.  Brovsine  Langrisb. 

(i>)  Idkm    o^fto  drachmas  grana  16.  ex  dracbmis  49.  p.  68-  leqq. 

(?)  Idsm  drachmas  16.  grana  ij.   ex  diachmis  $7,  grani»  is.  p.  5^. 

(»■)  De  generatione  anim.   p.  I«i. 

Haller  Vhyjiolog.   Toni.  IJ,  G 


50  ZIB.    F".     S  AN  G  U  I  S. 

ligo,  ut  fanguinem  eo  tempore  mfpicias,  quo  chylus  in  lympham  abiit,. 
duodecima  (^s  )  fere  poll  cibum  fumtum  hora.  • 

§.   IX.    Partes  five  Elementa  cnioris.   GlohiiH 

Ad  fubtiliores  fenfim  particulas  indagandas  defcendimus,  quae  in  cruo- 
re  animalium  reperiuntur.  Initium  faciemus  in  iis  ekmentis,  quae  fponte 
fua,  abfque  ignis  tortura ,  in  vitali  humore  adparent,  quamprimum  in- 
duftria  aliqua ,  &  vitrorum  convexoruni  poteftas ,  diametros  auctura  accef- 
fit :  inde  ad  eas  mutationes  tranfituri,  quas  Iklium  vis,  admiftique  alii 
fucci   excitant,   aut  ignis  violentia.. 

Quoties  lente  vitrea ,  non   valde  quidem  objedorum  diametros  augen- 
te,  in  frigidis  animalibus  fanguinem  fua  per  vafa  meantem  contemplamur, 
toties  utique    rubras  in  univerfum   &    rotundas    particulas    videmus ,  quse 
per  liquorem  ,  neque  microfcopii  auxiJio  confpicuum,  feruntur:    Non  abf- 
que  ratione  frigida  animalia  nominavi,  nam  calidorum  quidem  animalium, 
propriumque  inprimis   fanguinem  ,    de   vulnufculo   ia   capillarem  tubuium 
raptum,  tepidaque  dilutum  fpeculatus  eft,  figurifque  fuis   expreffit  Anto- 
Nius    VAN   Lbeuwenhoeck    (t),    poftque  eum  viruai  alii ,  ejuf- 
dem   fere  setatis  medici  (zO    viderunt.   Nunquam  autem  miiii,   etiarn  fo- 
lari  ufo  microfcopio.j  aut  eduiftum,  inque  capillare  vitrum  refumtum  cruo- 
rem,  aut    per  vafa  caUdi   animaiis    motum  ,   ita   pervidere  datum   eft,  ut 
globulos    in  eo  perciperem  (jc).     In   tubulis   qnidi^m  crafllities    ipfa  vitri 
umbram  faciat,    perpetuo    magis   nocituram ,   ut  acriori  vitro^terer  ('^ ). 
In  vivi  animalculi,   muris   in   exemplo,   mefenterio,  perinde  expanfo,   ut 
in  ranis    foiemus,    globulos  nunquam  diilinxi,   cum   a   primo  aeris  con- 
taflu    totus   in^uis  vafis  fanguis  ftaret,   rubrumque    in   filum  confifteret, 
tota  ut  vafa  tamquam  coralliorum  rami ,  uniformi  rubore  replerentur.  Non 
felicior  fuit   Remi  noftri  (z)  induftria,  neque  fere  video  quemquam  re- 
centiorum  fcriptjDrum  ,  qui    globulos   rubros    depinxerunt ,  de  calidis  ani- 
malibus  exemplar  fibi  fumfiflTe.    Non  ideo    tamen  quemquam  refutavero, 

qui 

(x)  Lctwer  p.  255.  ed.  belp;. 

(,t)  Philof.   Tratifacl.  n.  102.  1 06.    BiRCH  1.  c.  T.  ITT.  p.  ;75. 

(«)  Brunner    de  pancreate  p.  12H.   129.  Antoniiis  ile  H  e  V  D  K  ohf.  gf.  , 

(.•v)  ^ecojid  ntmioirefnr  le  monvment  dufa>igex£.  2,,  p.   18^'. 

(jy)   Ibid.  p.  18}.  ewf.  lo.. 

(3)  Diff.  l^pe  cit.  p.   is. 


SECT.  II.    CR  UOR.  ri 

qui  fclicior  ea  viderit,  quse  meos  veri  cupidos  oculos  iiigerunt.  Inveu- 
tionis  caeterum  laudem  ad  Marcellum  Malpighium  refero,  ut  tameti 
ipie  vir  III.  non  penitus  perviderit ,  quse  ipii  natura  obtulcrat ,  atque 
adipis  glebulas  fe  vidiflTe  perfuafus  fuerit,  quando  veriiTinios  fanguinis  glo- 
bulos  viderat.  Sanguincum  nempe  vas  in  omento  liyfiricis  citat ,  in  quo 
globuli  pinguedinis  ^ropria  figura  terminati  rnbejcentes,  &  coraUiorum 
rubrorum  vulgo  coronam  cemulantes  vifi  fmt,  Haec  jam  anno  166% 
fcripfit  ( a ).  Serius ,  &  aliquot  equidem  annis  ferius ,  civis  etiam  Del- 
phenfis ,  Antonius  van  Leeuwenhoeck  globulos  in  (anguine  rubros 
vidit,  die  15  auguiti  anni  1^73  (6).  Cum  tamen  Idem  hoc  in  ar- 
gumento  diligentiinme  verfatus  fit,  novafque  in  fanguine  particulas  multa 
per  animalium  genera  perfecutus  laboriofe  defcripferit  ,  fu^in  certe 
iauream,  neque  indecoram  meretur. 

§.   X.    Omnino  vera ,  fuiqiie  generis  fangulnis  funt  elementa. 

Commune  noviter  repertarum  rerum ,  neque  injuilum  -fatum  eft,  ut 
ferius  aliquanto  fidem  impetrent.  Praeftiterit  enim  aliquantum  in  du- 
bitationis  partes  declinaffe ,  quam  novas ,  neque  fatis  firmas  undique  opi- 
niones,  abfque  judicio  aut  examine  recipere.  Ergo  alii  quidem  globulos 
rubros  erronea  ab  obfervatione  natos  elTe  fcripferuut,  neque  dari  in  noftro 
fanguine  moleculas  ,  quibus  rotunditas  perpetua  fit  ;  huc  Nicolaus 
Hartsoeker  (c)  pertinet  ,  alioquin  in  Lkeuwen  hoeckiu  m 
iniquior,  &  difiicilis  nova  credere  Elias  Camerarius  (^).  Sed 
etiani  nuper  Vir  elegantiffime  doflus  J.  ZacJiarias  Platner  (e). 
fphsericas  has  moleculas  rejecit,  &  fanguinem  non  globulofum,  &  ramo- 
fum  potius  fibi  adparcre  fcripfit  Archibuldus  Adams  (/).  Verum 
etiam  ita  nollem  globulos  rubros  intelligi,  uti  pleraque  fluida  componi, 
aut  vulgo   fcribitur,    aut   ab   infigni  experirnentorum   auclore    Petro  v. 

G  3  M  u  s  C  H  E  N- 

C  «  ]  D;  omtnto  ^  adipqps  duclibus ,  Editionem  Londinenfem  cito  p.  4*» 
Ci]  Iple  diem  indicat  Philof.  Tranfaci.  n.  102. 

Ic2  Extraii  critique  p.  j.    A  liquoribiis  heteiogeneis  inmiftis  explicat. 
_  ,  [«i]  Spemn.  meuicin.  eckci.  Diff.  IV.  p.  48.  BuUas  e.\  viicoie  ali(iuo  &  aere  compofitas 
tlicit. 

[  e  ]  Df  fuppum.  cohib.  n.  4, 
in  Pbilof  TrmfMl.  u.  iij. 


5*«  Z 15.  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

M  u  s  c  H  E  N  B  R  0  E  c  K  (g)  ,  aut  ab  111.  Gaubio  (^)  inteliedum 
ert.  Ex  theoria  enim  unice  &  abfque  fenfuuni  fiJe,  globofa  elementa 
liquoribus  tribuuntur,  ut  elementorum  facillima  difceffio  explicetur :  fic 
neqi.ie  okum  ,  aut  hydrargyrus ,  aut  fumus  carbonum ,  eo  modo  ,  quo 
fariguinis  moleculae,  globulis  conftat.  Nam  in  argento  quidem  vivo  mole- 
cularum  figura  inccrta  eft  :  adtraiftione  vero  in  globulos  majores ,  acer- 
vofque  particularum  figurantur.  In  oleo  cum  aqua  fubado  (f)  inque 
emulfonem  abeunte  ejusdem  generis  globuli  nafcuntur,  adipis  ab  aqua 
circumfcriptae  maflTulae,  quibus  neque  magnitudo  conftans  eft,  neque  co- 
lor  ruber,  neque  ferri  elementum.  In  fanguineis  globulis  omnia  alia 
funt.  Solidi ,  perpetui,  circumfcripti ,  certa  magnitudine  &  figura,  cer- 
ta  ferri  portione  praegnantes ,  in  fiuido  invifibili  moventur ,  &  adtraclioue 
iuutua  adeo  non  figurantur  in  globulos,  ut  eam  figuram  amittant 

Neque  adeo  in  fanguine ,  perinde  ut  in  aliis  liquoribus  animalium  , 
communi  lege  fadtos  globulos  reperio,  ut  etiam  in  bile  {k),  fudori(/), 
faliva  (»0»  lacruma  {7i),  urina  (o},  etiam  putrida  (p),  liquore  pro- 
ftatico  (q),  pancreatico  fucco  (r),  amnii  humore  (^s),  femine  de- 
mum  (  f )  fimiles  globuli  fint,  aut  in  nervis  (^u) ,  medullave  fpinali  (5c) 
aliilque  rebus  (_v)    reperiantur,  quae  olim  Le  euwen  ho  eckii,  nuper 

vero 

Zg'}  Ejjays  de  phyjique  p.  jify. 

{  h']  Fatho/og.  p.  i6i. 

[  i]  Eo  ladlis  globiilos  lefero ,  Leeuwenhoeckio  di(ftos,  pelliicidos,  varise 
mP.gninidinis  Pi&x/.  Tnwf.  n.  loz.  Birch  T.  III.  p.  ;8o.  J.  B.  Senac  T.  II.  p.  6^y. 
Eo£RHAAVE  Prax.  Med.  T.  I.  p.  zii.  &  Petro  Erncflo  A^cHio  de  natur.  fpermatis 
e.  {s.  &c.  tum  chyloibs  illos  &  illi  111.  viro  d'd;os ,  &  Asch  lo  obf.  51.  ^z.  Globulos 
adipis  etiarn  Delphenfis  habet  obfervatioiiuoi  aiidtor  Vhil.  Tranf  n.  106.  coupreffos,  exi- 
guosque,  &  iu  pure  111.  Senag  p..  <r{>.  Cum  aceto  fubadluni  okuni  globulis  compa- 
fat  C  h  E  Y  N  E  philof.  princip. 

[yt]  AscHE  obf.   60.  61.  Minlmos  adilit  effe. 

[/]  Leeuwenhoeck   1.  modo  cit. 

[w  J  Ibidem  perpaucos.    A  s  c  h  b   n.  61-6^. 

£12  2  Ibid.    pariter  paucos. 

[o]  LBfcUWENHOECK.  .^ot.  ^  coiiteinplat.   \}.  40,    t^per,  gp"  contctiipl.  ep.  j«'.. 
A  s  C  H  B  obf  69. 

[f  ]  A  S  C  HE  ohf   76.. 

[17]  I  D  E  iVI   obf  49. 

[_rj  1  D  E  M  obf    ^o. 

[s2  Idem  obf.  j?.  etiam  in  putrldo  femine. 

[/]    p.     102.    &.C. 

[«]  LiiE  u  w  E  N  H  o  BCK  Phikf  Tyanfu^.  B.  108. 
£xj  Ibidem  n",  Ij6.. 
Ej'  3  n.  1 7' 


SECT.    11.     C  RU  0  R. 


fj 


vero  Cl.  J.Petri  Aschii  (y*)  voces  funt,  a  bullis  foite  aereis ,  aliif- 
que  peregritiis  pirticulis  natae.  In  nullo  enim  alio  liquore  ejufmodi  glo- 
bulos.  copiofos,  certos ,  conftantes  had;enus  vidi,  quos  in  ranis,  bufo- 
nibus,  pifcjif^^  ^^)  variis,  in  lacertis,  fquillis ,  caacris ,  araneis,  iibeU 
lis(fl!),  cochleis  C^)»  aut  Leeuwenhoec  kiuS-,  aut  alii  idonei  telles 
"viderunt. 

§.    X I.     Figura  ghhulorum. 

Nomen  fphserula?  indicat,  &  vulgo  pro  fphaerulis  habentur,  fphasru- 
lafque  in  calidis  aniinalibus  depinxit  Antonius  v.  Leeuwenhoeck  (c). 
Ipfe  tamen  bclgicus  inventor  in  frigidis  (^d)  animalibus,  inque  avi- 
bus  (f),  hadenus  ab  ea  figura  recelTit ,  ut  glebularum  fanguinis  tres 
inaequales  diametios  faceret,  quarum  gratia  farticulas  planovales  vocarentur : 
fectiones  nempe  elliptici  corporis  fi^uris  fuis  exprimit  Cf),  quas  crafli- 
tiem  pene  null?.m  .  longitudinem  latitudine  aliquanto  majorcm  haberent. 
Nuper  etiam  clariflimi  viri,  in  anglia  (g)  &  gallia  (/(),  figuram  harum 
molecularum  lenticularem  faciunt ,  quae  &  ipfa  denominatio  inaequales 
diametros ,    &  craffidem  longitudine   minorem  exprimit. 

Ego  quidem  folis  in  frigidis  beftiolis  has  particulas  contemplatus  fum, 
eas  vero  femper  rotundas  reperi ,  ut  nunquam  latitudine  minorcm  longitu- 
dinem  viderim  (i):  craffitiem  vero,  quatenus  microfcopiis  de  craffitie 
judicatur ,  femper  inlagnenx  repererira  (^k^ ,    cum  intenfior  in  medio  co- 

G    3  Loi.' 

ly*2  Materiem  per  fe  cohxrentem  fponte  in  globulos  formatam  effe  p.  koj.. 

f  »  ]  Second.  memoire  c.  i .  tot.  • 

[«3  Leeuwenhoeck   exper.  ^  coiitemp/at.    p.  aSo, 

\.b'Ji  LisTER^f  cucbl.  p.  5 y. 

[c]  Innumeris  locis,  qui  continuo  excitabuntur. 

f  d]  Epiji.  prior.  quas  fub  nomine  anatomia  $«f  contempktionwn  latine  verfas  edide- 
mnt,  n.  ?8.  p.  $4.  &  in  ahera  emtnteratione  p.  ?i.  in  experim.  Eff  coitemplat.  Epift.  60, 
p.  78.  in  continuat.  arcanor.  natur.  p.  ii8.  Confentit  Wyerus  Cuilielmus  JVI  u  Y  s  de  fibr.. 
nucfc.  fabric,  p.   joo.    Mistichelli  de  apoplex.  p.  41. 

[*]  Leeuwenhoecji  iisdem  fere  locis ,   ut  Ep.  60,  p,  78.  M  u  Y  s  l-  c. 

Lfl  V.  c.  epiji.   ?8.  p.   54- 

fg]  Hmricus  Mi  hles    Fti/.   Tranf.  n.  460.  , 

[*]  lU.  Sbn  A  c    in  ejjays  de  p/jj^que  T.  II,.  p..  j^Jo.  eti.   17$  5-  ^   ^«'^«  *'  *'^«^    •*■  - 

n,.  p.  sjs. 

[zj  Second.  tnemoire  Ex\i.  2.  3.  j.  15». 
LkJ  Ibid,.  Ex^.  z.  n.  17.  I.?. 


^4  LIB.   V.     SANGJIS. 

lor   fit,    orse  vero    fenfini   expallefcant.     Deinde    cum    globulos   vario  in 
fitii,  per  minimas  inprimis  venulas  nioveri  cernerem ,  nunquam  aciem  glo- 
bulorum  vidi,  ut  quidem  me  vidifTe  oportuerat,  fi   omnino  planam  latitu- 
dinem  haberent,  tenuemque  aciem.    Sed  etiam  fo'are  microfcqfium ,  quo 
enormiter  rerum  vifibilium  imagines   augentur,   fphxrulas ,  pifis   non  mi- 
nores,  oftendit  (/):    Quare   mihi  quidem  nondum  caufse  eft   fatis,    quo 
minus  pro  veris   fphaeruh^s  habeam  ,    aut  certe  ejufmodi  rotundis  molecu- 
lis  ,   quarum  craiTities    reUquis    duabus  diametris    nullo  difcrimine    cedat , 
quod   oculis   percipiatur.    Sed   etiam  in  Lee  u  we  n  h  oec  k  ii  verbis  vi- 
deor  miUi  contradiftionem  percipere.     In  cancris   nempe ,  &  fquillis  (w) 
&;  araneis  («)>    frigidae    utique   clafiis   animalculis  ,    globulos   conltanter 
vocat ,   qui  ex  minoribus  globulis  conponantur  (  o )  :  modum  etiam  icone 
exprimit ,   quo  coalefcunt  (p).    Verum  ejufmodi  conpadio  foHdam,  noii 
planam  utique  moleculam  efficit.    Pallentes  forte    (g),    hinc  ad  centrum 
parum  faturatius  tindas  pifcium  moleculas  vidit ,  quas  ob  eam  ipfam  cau- 
fam  non  crederet  cranitiem  habere.    Angulofos  globulos  ( r),  aut  cauda- 
tos  (^)    partim  obfervationis  vitio    tribuerim ,    partim  globulorum  defor- 
mationi.    Nam  &  ipfe  effufos  in  oblongam  &  vermicuh  fimilem  fpeciem 
degeneraffe   vidi  (r). 

§.    XII.     Magnitudo. 

Magnitudinem  his  moleculis  conftantem  trlbuit  Jntonius  v.  Leeu- 
WEKHOECK,  neque  ego  diverfitatis  memini ,  quam  obfervaverim  ,  pau- 
cis  equidem  animalium  generibus  ufus,  iifque  frigidis  omnibus.  Verum 
idem  clarus  belga  eamdem  omnino  globulorum  rubrorum  in  omnium  , 
etiafti  corporis  fui  mole  diverfininiorum  animalium  fanguine  reperit,  ut 
bovis  in  cruore  non  grandiores,   quam  in  rana  eftent,  &  eadem  in  cu- 

uiculo , 


ll']  Ibid.  Exf.  I. 

f  tit  1  Experitu.  ^  contcmpl.  p.  if  >; 

\_n'\  CoMtin.  arean.  nattir.  p.  ?i^. 

1^0  2  Expa:  ^  contmpl.   p.  4^1. 

tp]  Exfer.  ^  contempL  p.  z.    Canthiustt.  arcMi,  mtHi\  efi^.  iig.  f.   y.  <r. 

[1?]  Exp.  noftr.  4. 

£>•]  Frankifche   anmerkimgm  T.  I.  p,  ii , 

f  J  ]    M  I  H  t  E  s    1.  c. 

i;*]  ^ecQud.  minKJsre  i::ii\  17, 


SECl'.  11     CRUOR.  SS 

Bicnlo,  ove ,  homine,  bove,  earum  fphaDrnlarum  magnitudo  eflet,  neque 
quidquani  in  cete  differret,  minimove  pilciculo  (zO-  It^  Cl.  iMuysius 
in  fan^uine  gaUi  indici,  gaHinacei,  pair:;ris ,  afeili ,  porcelli,  hoininis  > 
bovis,  ovis.talpae  murifve  asquegrandes  globulos  (x)  vidit.  In  honiine  &  fi- 
mia  aequales  eflTe  Francifcus  Boissier  (y).  Sunt  tamen  etiam,  qjt 
diflentiant.  Nam  in  pifcibus ,  quam  in  calidis  animalibus  majores  facit 
Johannes  Tabor  (z),  &in  lacerta  humanis  inijores,  etiam  duplo 
CowPERus  (c),  quem  haftenus  fecutus  eft  Henricus  Bhker  (6) 
ut  certe  majores  faceret.  Denique  vir  clariflimus  Vincentius  M  e  n  g  h  i- 
N  u  s  ( c )  non  edmdem  in  variis  animahbus  globulorum  fanguineorum 
magnitudinem  efle,  gravis  teftis  adfirmat.  Mihi  ad  hasc  experimenta  ac- 
curata  non  fuppctunt,.  neque  videntur,  fi  abfque  dubio  rem  definire 
oporteret ,  quse  hadlenus ,  abfque  micometro  capta  funt ,  penitus  fufficere. 
Non  magis  in  ratione  conlentitur,  quam  globuli  rubri ,  etiam  cujus- 
cumque  animalis ,  diameter  ad  pollicem  habeat.  Mille  miUiones  ejufmodt 
globulorum  non  majores  efle  arenula,  phrafis  eft  Leeuwenhoeckii  (d), 
qui  alibi  globulum  uni  ^joZo  arenu'ae  zequalem  fecit  (e),  ejufmodi  auteni 
arenulam  diametrum  habere  fcribit  -i-^  pollicis  sequalem,  vir  olim  eximius 
TVierus  Gidlielmus  Muys  (/).  Propius  ad  eamdem  diametrum  defi- 
niendam  acceflit  Javobus  Jurin  (g'),  qui  diametrum  bis  millenmx; 
poliicis  parte  aequalem  tribuit ,  deinde  (/2)  pai:Io  accuratius  j^^~  polli- 
cis ,  quae  menfura  ipfi  Lee  u  we  n  h  o  eckig  placuit.  Ptoxima  111.  viri  J, 
iheodori  Elleri  (z)  menlura  tft,  qui  cum  j^zs  pollicis  compara- 
Yit.    Minorem  fecit  Sie^hanus  H  a  l  e  s  ( /O »   neque  majorem  diametrum 

dedit , 

[«  ]  Continmt.  arcanor.  natur.  p.   zxo,  Thll.  Tranf.  n.   2515. 

n»J  p-.  2>s.  2>9.  500.    Habet   tanieii  etiam  ovata  coipufcula  alia  alioium  dupla  g,. 
300. 

LJ'3  Metnoir.  fur  la  mahdie  des  b(£ufs  p.  i?' 

£2]  Exerc.  p.  jS. 

C«]    tbilof.    Tranfaci.  v.  280.  ...... 

[^]  Thc  micyofcope   ntade  eafy  p.  ii6.   Decies  majores   iii  liciiio    aqiiatico   HogiMifs- 

[c]  Comm.  Bonon.   T.  II.  P.  II.  p.  258. 

[rf]  Exfer.  t«f  contempl.  p.  i6i.  Taiito  minores  micia. fdcit  Bobrhaav  e  rfs  vi^ 
ribus  tnedic.  p.   jj. 

CO  Vbil.  Tranf  n.  lo^. 

Cfjl.  c,  p.   ?;3, 

[g]  De  aq.  ficent.   mot.    intcv  dlff.  {^.  46. 

C/j]  Pbil.  Tranfaci.  n.  ^ir.  aVc.  7.  ex  eadem  menfiua  fili  argentei,^ 

[O  Memoir ..  de  l' Acad.  des  fcieKC  de  BtrHn.T.  VII. 

[it]  p.  i(S.  ex  JuRiNi,  ut  lego,  priori  experimeato  iii  PbiL  Tratif  n:'2-ff^  relH? 
to,  qni  U.uei-  ad  mauui  aon  eft.. 


^s  LIB.  V.     S  A  N  G  U  I  S." 

dedit,  qtiam  j^xo  pollicis  Ad  —^^  digiti  geometrici  diametmm  olint 
«ftimabat  /.  Fridericm  Schreiber  (O.  a^l  7^00  Johannes  T a- 
BOR  (w),  quae  menfura  neque  /.  Bapiftce  Senac  (n)  difplicuit, 
neque  Thomi.t  Morgan  (0),  neque  amplifiimo  Gesnero  (p)  no- 
ftro.  Denique  vir  olira  in  exponendo  celeberrimus  Johannes  iheophiba 
Desaguliers  tantillam  rubro  globulo  diametrum  fecit,  ut  eflet  ^— o3 
pars  (g)  uncis. 

Ego  quideni  cum  minimorum  corpufculorum  menfuris  non  fatis  habeo 
confuetudinis ,  ut  inter  magnorum  virorum  opiniones  judex  federe  fufti- 
neam.  Comparavi  tamen ,  ad  microfcopium  folare  globulum  fanguineum 
cum  plumula  de  ala  papilionis  fumta.  In  alio  experimento  lcns  augebat 
corporum  diametrum,  ut  2^0^^  fe  ipfa  major  videretur,  &  tamen  globuli  dia- 
meter  non  videbatur  vigefimam  partem  pollicis  excedere.  Id  experimen- 
tum,  quod  minime  velini  fupra  merita  laudare,  diametrum  globuli  face- 
ret  ejuliiiodi,  ut  ad  pollicem  in  eadem  ratione  fe  habeat,  quse  eft  5O00 
-  ad    I. 

§.    XIIL     Color. 

Etfi  hx  fphaerijlae  in  univerfum  fubrje  funt,  obque  eas  folas  fanguis 
reliquus  rubet,  non  tamen  conftanter  idem  iis  color  eft.  In  animale  fano, 
valido  ,  bencque  faturo,  etiam  fingulas  fature  purpureae  funt  ( r ).  In  aliis 
aninialibus ,  malignius  paftfs,  &  debilibus,  pallent  (s)  iidem»  inque  luteum 
colorem  degenerant.  Neque  hcec  in  colore  globulorum  varietas  inde  pcn- 
det,  quod   palleant   folitarii ,  congefti,  vero   audlo    colorc  rubefcant  (t).' 

Etfi 


[/]  E'eni.    phyf.  utath.  p.  509." 

Im3   p.  ?9-  exiieiimento  non  valde  rubtili  ufiis. 

[«]    Traite  du  caiir  T.  II.  p.  «??. 

Co]  Philol'.  principl.  p.  187.   Addit ,  fibi  ea  menfura  minores  vlderi. 

^.p'^  De  natur.  flitidor. 

C-^]  Courfe  of  expcrimental  philofopby  T.  I.  p.  29,  ad  calculos  equidem  LeexjwSn* 
HObckiano  s. 

Cy]  Secmid.  mcmoire    &c.  exp.   ?.  8. 11. 

[j-]   Second.  memoire    exp.  4.  11.   iiJ.  &  p.   i88. 

[*]  Inde  niboiem  perdere,  &  acervatos  nibere  >  fingulo.f  neutiquam  A  v.  LEKtri 
WBnhobck  Phil.  Tratif  n.  106.  jivat.  ^  conttmpl.  p.  ^4.  Experim.  ^  conlemptat.  p. 
»oy.  Efijiol.  phyjtolog.  T.  IV.  p.  ;;«•.  Lakcisi  q.  zi.  Verduc  :r.  de  fufaze  dts 
}>art.  T.  I.  p.  loc^.  W.  Gttil.  Muvs  1.  c.  p.  joo.  F.  Q,uesnai  QecQiiom,  anim.  T- Uf. 
y.    J"?.   D  o  M.  MisTicHEL  I,  I  rfc  nfopkxia  ^.  4z.  &c. 


^HCT.   II      CRUOR.  5? 

Etfi  enlm  color  a  congeftionc  corpurculorum  utique  intenditur  («),  cer- 
tum  tamen  eft ,  etiam  folitariis  (x)  globulis ,  in  fano  animale,  innatam 
pLirpuram  infidere,  neque  eos,  feorfim  infpedos  &  figillatim  aut  pellu- 
cere ,  aut  rubrum  coiorem  deponere  ,  uti  quidera  paffim  fcribitur ;  etfi 
id  quidem  verum  eft ,  ubi  in  vafe  capiilari  pauci  funt ,  nudum  oculum 
in  eo  vafculo  colorem  rubrum  non  psrcipere.  Oblique  illapfa  lux 
argentei  quid  his  globulis  adfpergit  (y),  quale  &  alia  in  corpufcula 
fliiida  jubar  projicitur  ,  neque  iis  corporibus  proprium  inhaeret.  Contra 
in  venis  etiam  majoribus  ( Z ) ,  numerofi  in  debili  animali  &  congelti 
globuli  flivum  colorem  confervant.  In  eadem  etiam  vena,  non  fatrs 
nota  ex  caufa,  hunc  globulorum  torrentem  flavum,  alterum  faturate  pur- 
-pureum  fuilTe  ,   alias  monui  ( a ). 

§.    XIV.     Copia. 

Variam  horum  globulorum  rubrorum  in  pellucente  humore  copiarti 
effe  pofte  ,  fatis  intelligitur.  Inanes ,  aut  quas  oculus  certe  inanes  reperit, 
arterj^  ven^que,  utique  invifibilem  Uquorem  continent,  in  quo  aut  pau- 
cse  rubrorum  globulorum  line^  (6),  aut  oranino  ne  ese  quidem  li- 
neje  (c)  continentur ;  nempe  his  in  exemplis  ratio  globulorum  ad  lu- 
men  fui  vafis ,  adque  diaphanum  elementum  ,  in  quo  moventur ,  exigua 
eft.  Id  phsnomenon  in  captivis  anguillis  Leeuwenhoeckius  vi- 
derat  Cd).  Contra,  quo  quodvis  aaimal  robuftius  fuerit,  eo  major  vis 
globulorum  eft ,  ut  in  ranis  bene  paftis ,  bufonibufque  vix  fpatium  vi- 
deas,  quod  rubro  globulo  non  repleatur.  Confentiunt  ea  CI.  Rritanno- 
rum  theoriae,  qui  plethorae  naturam  non  in  univerli  fanguinis,  fed  ia 
rubrorum  globulorum  abundantia  ( e)  pofuerunt. 

Pauciorei 

(k)  S  EN  A  c  T.  II.  p.  6^1.    M/VLPiGH.    poflhnm.    p.  li?.  L  an  c  r  s.  1.   c.  p.  2i, 

(«■)  Exp.  j.  5.  8-  II.  iz.  ii^.  Subrubellos  effe  frdnk.  amuerk   1.  c. 

(jy)  Ex{.  14.  i{.  Etiam  hoc  phsenonieuon  vidit  111.  Arghiatrorum  Comcs 
1.   c. 

(  s  )  Frem.  niem.  p,  1 7. 

(a)  Exp.   ig. 

(*,)  Evp.    81.  8{. 

(c)  Exp.  71.  7;.  74.  75.  78.  81.  84.  86.  i7i.  181.  aig.  215-  2i?-  2z6.  235. &c. 

(  (i  )  Contin.  arcan.   ttatur.  p.  ;  ?  g. 

(e)  Georgius  JVl  a  r  t  i  n  e  Ejfays  of  a  Society  at  Eiimb.  T.  II.  P-  8j.  Er^m  R  0- 
K  I H  s  o  M   0/  foocl  and  difcharges  p.  65. 

Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  H 


58  IJJ5.   F.     S  A  N  G  U  I  S. 

Pauciores  equidem  in  frigidis  animalibus,  quani  in  calidis  globuloS' 
cfle,  fi  cum  fero  comparares,  jam  Leeuwenhoeckius  auftor  fuit , 
camque  ipfam  rationem  dedit  Thomas  Schwenke  (f),  cur  frigidus 
animalium  unico  corde  praeditorum  fanguis  flavefcat.  Paucos  etiam  in 
cochleis  cruoris  globulos  elTe,  feri  plurimum ,  Listerus  (g)  reli- 
quit ,  &  accuratior  Vincentius  Menghinus  {h)  ,  pauciores  in  an- 
guilla  quam  in  rana  ,  in  rana  rariores  quam  in  homine  globulos  reperit, 
'  raros  etiam  in  pifcibus,  avibufque.  Verum  hsc  ego  omnia  ad  languen- 
tium  animahum  niniis  frequentes  incifiones  refero ,  nimis  certus ,  in 
robufto  bufone ,  ranaque  bene  pafta  ,  &  rubicundiilimum  fanguinem  efle, 
nuHo  gradu ,  quam  in  homine  palHdiorem ,  &  in  arteriis  &  venis  micro . 
fcopio  oppofitis  tantum  globulorum  numerum  moveri  ,  ut  pluribus  nou 
iit  locus. 

§.   XV.    MoUitics.  Elater.    Figura  mutahilis. 

DifficilG  eft  cxperimentis  de  his  globulorum  rubrorum  dotibus  defi- 
nire ,  adeoque  &  in  definiendo  magnam  fcribentis  modeftiam  tflTe  opor- 
tet,  &  dubitantis  facilem  excufationem.  Cum  tota  placenta  fanguinea  cum 
elatere  molhs  fit,  cumque  pinguedinem  in  globuUs  noftris  luo  loco  fi- 
mus  demonifraturi,  non  repugnem  ,  globulos  de  plaftica  geJatinae  natura 
cflTe  ( z  ) ,  ut  tamen  aliquanto  figurae  fus  tenaciores  eflTe  videantur ,  quos 
nunquam,  tot  in  experimentis,  aut  adpulios  ad  parictes  vaforum  fuo- 
rum  comprimi  figuramque  mutare ,  aut  refumere  laxatos  videiim,  aut 
demum  in  angnftiis  varorum  minimorum  mutatis  diametris  in  ellipticam 
figuram  tranfiifte ,  cujus  longior  axis  longitudinem  lui  vafis  fequeretur , 
anguftior  diametrum  canalis  fui  metiretur.  Minime  ignoro  ,  quam  multi, 
quamque  clari  in  experiendo  viri  &  mutare  figuram  vidcrint,  &  refu*- 
mere  fibi  conmilfos ,  ipfum  nempe  principem  Antonium  v.  L  e  e  u  w  e  n- 

H  o  E  c  K 

(/")  p.  II?.  Idem  cruoiisj iii  teneftiibus  rationem  tauto  majorem  facit,  ut  aquatilium 
Gniorem   2?es  fuperet  p.  7>. 

(g)  De  cocbleis  p.45. 

(/;).!.  c.  p.  z?8. 

(i)  Elaflicos  vocat  Frattcifctts  Q.u  e  s  n  a  i  aconom.  mih)i.  T.  111.  p.  41.  &  G.  M  a  r- 
ir  I  N  E  Ediinb.  cffays  1.  c.  ik  nlii ,  &  credit  Cl.  S  c  h  vv  e  n  k  e  ,  poffe  adunatoi ,  innaio- 
que  elatere  refilientes.  ferum  interjedum  excludwe  p.  no.  CompadUles  &  figurabiles 
vocat  G  A  u  B  I  u  s   claritrmms  1.  c.  p.  i«z. 


SECT  11.      CRUOR.  fp 

HOECK  (^),  deinde  Guilielmiim  Cowper  (/),  &  inter  eos ,  qui 
cum  vitris  convexis  confueverunt,  Fridericum  W^ilhelmwn  Hokch  Qn), 
Henricum  Baker  ( n^ ,  8c  H.  Mihles  (o),  uc  alios  graves  (p) 
audores  ,  &  Gerardum  v.  Swieten  (^)  omittam ,  qui  in  lacertse 
pulmone(r)  rem  optime  adp:irere  addidit.  Cupidum  certe  pulchri  plise- 
nomeni,  non  voluntas ,  neque  in  iterando  experimento  pertinacia  defti- 
tuit,  fed  natura  utique  noluit ,  quem  avidus  accepiflem ,  eventum  in- 
duftria;  meae  dare.  In  numerofiflimis  animalculis  minoribus  globulos  fo- 
litarios  per  minimas  venulas  ferri  vidi  (i'),  perque  frequentes  earum  ve- 
narum  anfraftus  iter  fibi  aperire.  Vidi  ,  quantum  ad  excitandam  eara 
epinionem  fatis  eft,  fed  id  utique  non  vidi,  quod  fufficiat  ad  convincen- 
dum  hominem  unice  veri  ftudiofum ,  micatio  enim  aliqua  adfuit  (  t)  , 
alteriufque  fubinde  faciecul^e  lucids  modo ,  &  modo  obfcurae ,  in  globu- 
lo  alternse  apparitio.  Ipfam  figurx  mutationem  nunquam  certo  vi- 
di  ( « ) ,  neque  probabilis  ea  mihi  vifa  eft  confideranti ,  quanta  veloci- 
tate  (dc)  per  minima  vafcula  hi  globuli  ferantur,  quos  aequum  erat 
lente  reptare ,  fi  fuo  circulo  maximo  incuneati  vafculi  parietes  dilatarent, 
lumenque  fibi  cum  proprite  figur^  mutatione  pararent.  Sed  neque  oleo- 
jfum  illud  ftriarumque  a^mulum  coaguli  genus  (y)  huc  trahi  debet,  quod 
faepe  utique  vidi :  globuli  enim ,  qui  eani  faciem  induerunt ,  figuram 
fuam  non  mutarunt ,  cum  paulo  poft ,  incifa  vena ,  novoque  reddito 
fanguini  motu,  priorem  in.  fphserularum  naturam  redeant  fz).  Vidi  etiam, 
fed  rarius  in  polygonum  quafi  rete  abiifle  (a). 

H  a  §,XVI. 

(A')  Exper.  ^  cofitempLit.  p.  6i. 

(/)  Phil.  Tyai7j:u7.  n.  z.So.  appeni.  ad    BiD  l.  T.  III.  f.  4- 

(w)  Mifce//.  BeroUn.  T.  Vl.  p.  H?. 

(w)  MicrofcQpe  tnade  eafy  n.    i^e. 

(  0  )  rkU.  Trr.nf  ii.  ^Co. 

(p)  James  KEir.  of  mnfciilar  niotion  p.  !■??.  J.  B.  Senac  T.  IT.  p.  6<;7.  J-  Frid. 
S  c  ri  n  K  I  E  5  K.  almagefr.  p.  252.  Fr.mcifc.  BoiJJier  de  Sauvages  Meii:,  ds  Berliu.  I7S  J- 
p.  44.    D  o  u  G  L  A  s  on  beat  p.  ijtf. 

(<7)  Commeiit.  T.  I.  p.  195. 

(  r  )  1.  c.    An  ex  C  o  \y  p  E  R  o  ,  qiu  idem  animal  citat? 

(x)  Memoir.  fiir  le  mouvement  dit  fang.  Exp.  «4.  n^.  no-  121.  124.  izj.  125',  127, 
128.  152.  158.  14J.  144. 

(  «)   £vp.   14.  i{. 

( ^O  Exp.  8.  14.  &  p.  20.  Negat  etiam  CI.  K  r  u  g  e  r  u  s  ,  &  expenmennim  L  e  e  u- 
vvENHOBCKii    rejicit  de  refrigerat.  fang.  in  pulm.  p.   iS. 

(.«)  Exp.  115.  121.  124. 125.  \z6.  izi.  izH.  »52.  13S.  159-  '4j.  144. 

(y)  Exp.  ig.  20. 

(2)  Exp.  18.  - 

(  «)  Exp.  j.  B  o  N  A  NN  u  s  microgr.  p.  92.  ic.  ii^.  S  e  n  A  c  ir.  du  c<mr  T.  II.  p.  s^%. 


€0  £IJ5.  F.      S  A  N  G  U  I  S. 

§.   XVI.     An  acrc   elajiico  rc^lcantur; 

Cdmmunis  hasc  opinio  fuit,  ut  globuU  fanguinei  pro  bullis  habe- 
i«ntur,  ex  aere  elaftico  factis,  quem  cruoris  lamina  includeret.  Eo  tota- 
feda  latromathematica  inclinavit ,  ab  ipfo  retro  Praeceptore  noiiro  Johan- 
ne  Bernoullio  (b),  8c  Jacobo  Keilio  (c),  neque  detuerunt 
etiam  inter  alios  (d)  phyfiologiae  fcriptores,  qui  eamdem  opinionem, 
reciperent,  &  nuper  Cl.  Stevenson  (e)  tumorem  venarum  iu  pedibus 
in  calidam  demerfis  ad  fanguinis  rarefadionem  maluit  referre  ,  quam 
ad  vaforum  laxationem,  Ita  eiiam  J.  F.  Schreiber(/),  non  ejuf- 
dem  cseterum  fententis,  tamen  in  arteriis  puhuonis  globulos  elafticam 
naturam  induere  docuit. 

Multts  vero  modis  hujus  hypothefeos  infirmitas  evincitur.  Nam  ipfe 
oculus ,  hos  globulos  abfque  przejudicata  opinione  fpeculatus,  non  bullas 
videt,  intus  pellucido ,  aut  invifibili  quocunque  fluido  plenas ,  fed  craf- 
fas  mafiulas,  in  media  convexitate  opaciffimas,  quas  oporteret,  ex  hypothcfi, 
in  centro  pellucidiflrimas  eflTe,  quod  plurimus  ibi  aer,  &  colorata;.  Ipmirse- 
longius  a  fe  invicem  remotas  eflTent.  Facile  autem  bullas  pellucidas  in 
iifdem  ranis  diftinximus  (g)..  Sed  neque  quifquam  vidit  aut  coflifos  in 
refiftentes  arteriolas  globulos ,  aut  in  alios  globulos  impulfos ,  comprimi  , 
inque  minus  fpatium  redire,  &  exftat  Antonii  v.  Leeuwenhoeck 
confeffio  ,  nunquam  ejufmodi  quidquam  fe  vidifle  (A). 

Deinde ,   cum  aer  utique  in   frigore   denfetur ,    &  laxetur  in  Ciilore  , 
dudum  obfervatum   eft  ,  rubrum  cruorem  omnino    ne   in  fummo    quidem. 
frigore  in   minus  fpatium  redigi ,    ex  Samuclis  Aurivillii    (i),  cla- 
riflimi    nunc  Upfalienfium   profeflbris ,    teftiraonio ,   &  ipfius   demum  Ifl. 
■viri  Francijci   Boissier  (/:)    confenfu.     Sed    etiam    G.   E.  H  a  m- 

B  erger. 

( i ■)  In  I.  de  mffcuhrum  motu  edit.  Mi  c  h  e l  o  T  T  i  a  h  .a  n.  5.  p.  6. 

(  f  )  De  fecret.  cwim.  &  de  ntotii  tnufcuL  p.  1 00.    De-nde  Jeremias  Wainexvrigth 
«/  «?>  p.  6^    Georgiis  C  h  k  y  n  e   Pbi:of.  prittdp.   p.  50+.    Tbotms  K  n  i  g  T  H  0/  beat  p,  .4  fc . 
Qeorgius  E>/:arduf  Hambergbr  pbyjoi.  p.  16.  17. 

(rf)  Jtb.    BoHN  circtd.   anat.  pbxftoL  p.  179. 

(O  Effays  of  a  Soci.ty  at  Edmiburg.   T.  V.  P,  II.  p-  S6^.  feqq. . 

(/)  Exp.  ?.,9.  17.  is8.  114.. 

ig)  Aliuageft.  p.  344. 

(*)  Contin.  arcan.  natur.  p.  iiT. 

(O  In  diff.  de  vafoY.  pulmonaHuni  Es?  cavitatunt  cordis  irtaqmli  cimpUtud.iiie  n.  Z6. 

(*)  Frigus  glaciale   linguiusm   in  muuis  fpatium   non  conpriniit  dei  effsts    di  Pniif' 
V'  ^S-  thn.fpyjio/.  i\  1^8, 


SECf.   TL      CR  UO  R.  6\ 

FERGE  R  faffus  cft,  ne  a  colnmna  quidem  35  digitcrum  argenti  vivi  crm- 
rem  in  anguftius  fpatium  conprimi  (/).  Porro  cum  ex  profeftb  in  hanc 
litem  inquireret  ClarifT  olim  Jacobus  J  u  k  1  n  (  w  ) ,  facile  vidit  fangui- 
nem  aerem  aliqua  memorabili  portione  continere  non  pofte,  ne  ea  qai- 
dem ,  qua  in  aqua  continetur ,  cum  rubcr  globulus ,  totufque  cruor , 
aquae  pondus  internum  fuperet,  longe  levior  futurus,  fi  aerem  lamina 
unice  colorata  obvolutum  contineret. 

Iterum,  cum  aer  aut  in  niajori  calore  fe  expandat,  aut  in  vacuo  fpa* 
tio  ,  neutro  modo  globuli  aut  in  fummo  calore  fe  habent ,  aut  in  inani 
loco.  Etfi  enim  CI.  vir ,  de  feda  latromathematica ,  fanguinem  in  calore 
ebullientis  aquaj  quadragefima  (n)  parte  prioris  voluminis,  deinde  in  nu- 
perioribus  fcriptis  tantum  ducentefima  (0)  rarefieri  fcripfit ,  inque  febri- 
bus  fexcentefima  (p),  noftris  tamen  in  experimentis  (2),  cum  calor 
multo  major  adhiberetur  ,  nullum  omnino  voluminis  incrementum  in 
globulis  adparuit.  Ita  neque  in  fpatium  ab  aere  evacuatum  ( r )  diniiifi^ 
globuli  gtandefcunt,   Ut  omnino  hanc  hypothefin   dimittere  liceat. 

§,.    XVII.    Num  in  alios  globulos  minores  rubri  glohuli  diJ]Uiant.- 

Quibus  argumentis  adfrmctur. 

Majoris  etiam  momenti  hanc  quseftionem  eflfe  perfuadeor,  cum  divifio-- 
ne  globulorum ,  tamquam  altera  coiurrna,  fyftema  humorum  tenuiorum 
nitatur.  Eo  accuratius  adeo  audire  oportet ,  quse  pro  hac  divifione  ftibi- 
lienda  adferuntur.  Ergo  Antonius  v.  Leeuwenhoeck  in  proprio 
ftercore  (j)  globulos  ex  fex  aliis  compofitos ,  aliofque  vidit ,  trigefimae 
fextaeparti  fphaerulse  fanguineae  gequales :    inque  boum  &  equorum  excre- 

H   3  mentis 

(l)  De  tino  pulfu  p.  4.  pbyfioK  p.   ig." 

(»«)  In   Philof.    Tranfacl.  n.   561. 

(w)  Be  mflammat.  p.  41.  de  toto  vero  fanguine  fenr.o  cft  j  in  quem  variis  modisae,*'' 
fc  adniiicere  potuit. 

(0)    Des  effets  de  Pair   p.  32. 

(p)  Ibid.  . 

(^)  Seco^id,  memoirs  &c.  Exp.  S.  J." 

(»■)  JuRiN  1.  c.  &  in  dif.  VllT.  p.  100.  MoROAN  phiiofopk prutcip.  ofmedicinep^. 
114.    W  I  L  L  I  A  M  s  0/  fZ)e  yello-vd   fe-jer.  p.  i  ^. 

(,;)  Anat,  .'^  <:ont:h>plai.  Epiji.   H-   ''^'•I  R-  Hooke  dat.  p,  33.. 


6%  L  IB.  V.     S  A  N  G  U  I  S. 

mentis  (f)  alios  globulos  fextse ,  alios  trigefimae  parti  rubri  globuli 
sequales.  Porro  in  equi  uriua  (zO  globofas  moleculas  percepit ,  quse  ex 
fex  ffharrulis  componebantur ,  fanguinese  sequalibus  :  eaedemque  in  alias 
fex  minores  fphserulas  refolvebantur.  In  urina  humana  (3c)  multas  par- 
ticulas  vidit,  fextas  parti  rubri  globuli  eequales.  In  ipfis  cerevifiae(^) 
facibus  iterum  globulos ,  ex  fex  aliis  conflatos  ,  inque  vini  fsce  ( z  ) 
minus  Qertae  forn-se  rotundas  particulas  vitris  fuis  adtigit ,  quae  duabus, 
tribus,  fex  &  ultra  minoribus  fphxrulis  conftarent.  In  vino,  fulfuris  fumo 
medicato ,  &  fphaerulas  ex  fex  globulis  conpofitas ,  &  earum  in  fex  mi- 
nores  moleculas   didblutiorqm  diftinxit. 

His,   &   fimilibus  aliis  experimentis   confirmatus,    anno   i(?8o    (n) 
in  eam   fententiam   induflus  eft,    chyli  globulos  fingi    in  fphserulas  fextce 
patti  fanguinei   globuli    jcquales ,  ejusmodi  vero   fex  fphxrulas    in    ununi 
globulum  fanguineum  conponi ,  cum  inprimis  in  chylo   &  lacte  (  i  )   glo- 
bulos  videret,  fextse  parti  fanguineae  molecul^  a;quales.     Multa  inde  vidit, 
qi:te  eam  opinionem  fulcire  videbantur.    In  fquillarum  (c)    &  in  cancro- 
rum  fanguine  {d)   globulos  percepit,  ex  fex  pellucidis  fphaerulis  compo- 
fitos,  inque  falmonis  (e)    fanguine    ex  fex  ovalibus   platiifque    particulis. 
In    aqua   porro  globulos   fextce    parti   fphaeruls  fanguinese   xquaks  vidit , 
aut  certe  fe    vidiflle    credidit,   in   unam   fpbaerulam    fanguinese    fimillimam 
fola  agitatione   compingi  ( jf) ,   eamque   majoris  globuli  formationem  ico- 
nibus  expreffit  (g),     Viciflim   globulos    majores    iterum   dilToIvi ,    inque 
le.K  rotundas    moleculas    fingulos  difcedere  confpexit,  ex  quibus  primum 
coaluifTe   videbantur :    eam  refolutionem  &    in   vino    fulfure  vitiato  (/;), 
&  in  cerevifia  (z)    vidit.     In   fanguine  demum  {k)    moleculani  rubram 

quam^ 

(O  r-  ;?> 

(,zO  p.  40. 

(a?)  Expcr.  '^  contem^lat.  EpJ}.   {«■,  p.  ij. 

ly)  Id.  ibid.  p.  z. 

(.2)   p.  6.    7. 

(a)  1..  r.  p.  ?. 
(.ZO  Ibid.  p.  12, 

(c)  1.  c.  p.  189- 

(d)  1.   c.  p.  451. 

(e)  Contimiat.  circamy.  natttr.  EpjP.   iiS-  p.  tiS-  at-  f-  4- 
(/)  Experiin.  I^  contmiflat.  p.   10.  11. 

(g)  loc*  modo  citat.  exper.  gf  contempl.  p.  a.  contiit.  arcan.  natiir.  EiiJ^.  iziJ.  f.  j.  e. 
(h)  Experim.  'ti  contempl.  p.  8. 
(O  Ibid, 
(/t)  Ibid, 


SECf.    II.      CRUOR.  6} 

quamlibet  fex   in   fphnerulas   diffilire    expertus    eft,   qux    uiolliores   eiTent 
illis  in  vini   &    cerevifise  fsecibus  globulis ,  &  aliquanto  ditliciUus  inveni- 

rentur. 

Eodem  modo  addito  fale  volatili  oleofo  plerofque  globulos  in  fex 
minores  refolvi  ( /  )  addit ,  ut  non  alius  quam  minor  ejufmodi  globulus 
fupereifet.  Ita  fadum  eft,  ut  minime  dabitaverit ,  de  fero  perinde,  ut 
de  cruore,  pronunciare ,  &  ipium  hiinc  tenuiorem  humorem  ex  globu- 
lis   conponi   (m). 

Sed  neque  in  hac  fubiilitate  CI.  viri  induftria  fubftitit.  Viderat 
fuo  (?0  in  ftercore,  inque  bubulo  (o),  particulas  trigefmiK  fextJfi  psrti 
fubri  globuli  ^equales ,  quales  cruoreni  humanum  conftituunt ;  iti  chylo 
vero  particulas  nuilto  iis  minores ,  quas  cum  fexta  parte  rubri  globuli 
comparaverat.  Inde,  ejufdem  anni  1680  novenibre  M.  confecit  {p'), 
globulum  rubrum  fanguinis  humani  conponi  ex  fex  minoribus  fphserulis : 
has  fingulas  fex  minoribus  pilis  conponi,  &  etiam  has  minimas  fphcerulas 
forte  ex  minoribus  iterum  globulis  conftare,  ut  omnino  unicus  ruber  hu- 
mani  fanguinis  globulus  ex  3'5  (g),  &  forte!  216  minoribus  globulis 
compingatur,  inque  eos  iterum  dillblvi  poffit.  Denique  fale  volatili  (r) 
adjeclo  globulos  ita  adtenuari  vidit ,  ut  in  particulas  trigefimK  fextse 
.  parti  fuae  molis  abirent,  adeoque  fanguinem  globulum  ex  triginta  fex  aiiis 
iphaerulis  poft  nupera  experimenta    confidentius  pronunciavit  (j). 

§.    XVIII.    Aliorum  ex^erimenta ,   &  hypothejis  Boerhaaviana. 

No^  frequentes  utique  aliorum  fcriptorum  proprise  de  minoribus 
globuUs  obfervationes  occurrunt.  Luteos  tamen  orbicutos  in  vafis  mi- 
noribus  prior  jam  Malpighius  {t)  vidit.  Deinde  Johannes  Ta- 
BOR  ( z/ )  globulum  rubrum   ex   minoribus   particulis  conponi,  knte  vi- 

trea 

(/)  IbJd.  p.  ;;.  i6.  87.  Fhil.  Tranfa6i.  n.  iff. 
C>rt)  Fhiof.   Tnmfac}.  n.  117. 
( M  )  Anat.  ^  contemp/at.  p.  J  S. 
(0)  Expey.  ^   contemplat,  p.  iz. 
(p)l.  c. 

(5)  Adde  confimiat.  arcan,  natur.  p.  Ziu- 
(r)  Experiin.  £j'  contemplat.  p.  88. 
(x)  Cnntin.  arcanor.  natur  p.  122. 
(#)  Pojlbum,  p.  izj. 

(  «)  Exercit,  p.  59.  60.  Moleculas  in   fan^uine  vidit,  qiisc    ad   globulum     lubrum  fe 
habirtiiitj   iiti  I.  ai.i  H'X-  p-  6.0.- 


CA-  LIB.    V.      S  A  N  G  U  I  S. 

trea  adhiblta  expertus  teftatur.  Minores  pellucidos  globulos  Te  vidifife 
audor  eft  Carolus  Aiigujlus  de  Bergen  (x),  de  eorum  numero 
noii  perinde  certus.  Globulos  in  fanguine  albos  dixit  Johannes  Bon- 
HOMME  (_})■)  decoJores  Henricus  Baker  (z),  qui  in  minorem  ra- 
mulum  de  trunco  arteriok  redierint.  Flavorum  meminit  Francifcus 
B  o  issiER  (  fl  ),  &  compofitionem  minorum  globulorum  in  unam  maf- 
fam  congeftorum  ,  credit  liiis  fe  oculis  percepifle,  illuftris  teftis  Stepha" 
nus  Hales  (^).  Seri  globulos  modico  tepore  adhibito  in  plures  maf- 
lulas  fecedere  auctor  eft  'Thomas  ScHWENkE  (r).  Addi  poteft,  ru- 
brum  cruorem  manifelto  craftam  naturam  fuani ,  pulchramque  purpuram 
deponere,  inque  flavum  ferum  degenerare:  eam  vero  mutationem  phy- 
liologi  ita  interpretantur ,  ut  difceirionem  in  minores  malTulas  demon- 
ftret  (J).  In  minores  maftulas  abirc,  non  tamen  certo  numero,  neque 
in  ferum  tamen,  gravis  aucTior  eft  Hieronymus  David  Gaubius  (f), 
neque  ipfe  ab  ea  opinione  alienus  fui  (jf). 

His ,  &  aliis  forte ,  quas  fecundum  ingenium  magno  viro  fuppedita- 
bat,  argumentis ,  celebrem  hypothefin  fuperllruxit  Hermannus  Boer- 
HAAVE  (g),  "efte  nenipe  in  fanguine  globulos  rubros,  molecularum» 
,,  qu:e  in  humanis  humoribus  reperiantur,  maximos :  eos  globulos  ex  fex 
„  ferofis  fphxruhs  compactis  nafci ,  inque  ejufdem  iterum  generis  fphxru- 
,,  las  refolvi.  Porro  globulum  ferofum,  flavum,  five  fecundi  generis , 
,,  componi  ex  lymphaticis  pellucidis  fphaerulis,  inque  eafdem  iterum  com- 
55  minui  (  /j )  ;  in  rubro  itaque  globulo  &  fex  ferofos ,  &  triginta  fex 
,,  lymphaticos  globulos  coalitos  contineri.  Verum  neque  his  limitibus  di- 
3,  vifionem  globulorum   terniinari :   licet   oculorum   acies   ultra  nihil  fepa- 

,,ret 

(;.)!.  c. 

(j)  C.phahtontje  i).   50J. 

(3)  1.  c.  p.  i;«. 

(a)  Piilfeis    theor.    p.  24, 

(/))  Hamaftat.    p.  96. 

(C)    p.    III. 

(  ^  )  S  c  H  w  E  N  K  E  p.  112.    Wyer.  CJuiL  M  u  Y  s  1.  c.  jj.  ioc; 

(f  )   1.    C.    p.    151. 

(/)  Comment.  ad  prsleB.  Boek.h.  T.  H.  p.   522. 

(s)  l»j^it-  rei  Me.Uc.  11.  2z6.   &  in  prxkSl.    &  de  viribus  vieMc.    p.  81. 

(*)  Lympham  ex  dilifilieiitibus  lubiis  globulii  luici  leccpeiunt  prseter  Bol;Rn\A- 
VE  prahci.  T.  II.  p.  jaj.  etiam  Antonius  Deidjsr  fhyjioloe,.  p.  54-  F.  Q.V.' s  ». 
N,\i  (le  la  faignie  uoy.  edit.  p.  418.    Lorry  des  ali-in,  p.    15«.  ii^^.  &  alii. 


SECT.  II.     CRUOR.  6) 

„  ret  (i).  Nam  longo  procul  dubio  ordine  globulum  etlam  lymphati- 
,,  cum  ex  minoribas ,  &  invifibiliba?  multarum  ferierum  fphxrulis  coii- 
„poni,  omniura  vero  ulcimum  &  tenuidimum  globulum  eire,  qui  tluidum 
„  conrtituat ,  fpirituum  nomine  notius.  Sua  vero  fingulis  globulorum  fe- 
,,  riebus  &  propria  vafa  cfle ,  arteriofi  generis ,  venofique:  ferofas  nempe, 
„&  lymphaticas  arterias  venaique ,  &  perfpirantia  demum  vafcula,  & 
„  fpiritalia  (('). 

Hanc  hvpothefin  ,  late  per  pathologiam  ctiam  regnaturam  ,  plurimi 
recentiorum  medicorum  &  mathematicorum  admiferunt  (/),  ipfequc  Pe- 
TRUS  Antonius  JMiCHELOTTif»!),  belgicseque  inprimis  fchclis 
doctores  Thomas  Schwenke  (n),  Johanncs  de  Gorter,  Gcrar- 
dus  V.    S  w  I  E  T  E  N ,    alii. 

§.    XIX.    Qj^ii    contra  fcripferint. 

Ut  fere  fit ,  quam  plurlmo  cum  plaufu  p!erique  receperunt  hypothe- 
fin,  eam  pauci  primo ,  fenfim  plures ,  infirmare  fufceperunt.  Primus,  ni 
f.iUor ,  Johannes  Tabor,  alioquin  de  Stahlii  fecla  homo ,  negavit, 
vifum  fibi  globulum  ferofum,  qui  in  minores  fph:erulas  difcederet  (o). 
Inde  J.  Maria  Lancisi,  cum  globulos  fanguineos  curiofe  contem- 
platus  eflst ,  nunquam  ex  minoribus  moleculis  componi  vidit  (p  ).  Por- 
ro  eruditifiimus  olim  coUega  nofter  J.  Godofridus  Brendel  (5), 
proprio  libello  oflendit ,  fieri  non  poire,  ut  una  &  diametri  ratio ,  & 
pouderis  aucli,  globulorum  majorum  vera  fit. 

Sed 


{i)].c. 

(*)  Idiil.  11.   24«'  p>:tiecl.  atad.  T.  IT.  n.  u?.  5if. 

\l)  Georgiiis  M  a  r  t  i  n  e  1.  c.  p.  ^ g.  C ifthouus  W  i  N  T  R  i  n  G  H  a  t.1  lcnior  ch  pada- 
gj-.t  p.  28.  C/.  Ailriamis  Hei,vetius  cecojiom.  njiimal.  ubique,  &  iii  hiji.  de  CAcad. 
dis  Jcicnc.  1715.  Martimis  Nogue2  anat.  dit  corps  hnmain  p.  908.  Servatitts  AtKjtjUnus 
V  1 1. 1  E  n  s  phyjiolog.  p.  161.  J.  Fraiicijcut  le  F  e  v  r  e  opiiivn  p.  47.  Jofepbtts  L  i  e  u  T  a  u  o 
plyjiolog.  p.  84- 8?.  t'rancij'cits  Q.uESNAt  ( lymphaticum  iiempe  globulum  fex  in  miiiO' 
les  clividi)  acotiom.  anim.  T.  II  [.  p.  41.  78.  &c.  J.  Friderictts  Schreiber  EUment .  med. 
Phyj]  math.  L.  II.  c.  2.  Aimagejl.  p.  168.  Ernejltis  Jsremias  Neifeld  de  fecretiane  p.  .52. 
Tbamas  R  t  N  ne  i  R  0/  nerves  p.  S.  7.  Francijciis  deSAUvAGES  phyjiokg.  p.  izs. 

(jw)  Leeuwi:<hoeckii    nemi>e   expefimenta  probat  de  Jliparat.  httmor.  ^.23\. 

(  n  )  1.  c.  p.  io=. 

(  0  )  1.  c.  p.  -f  o. 

(p)  1.  c  p.  zi. 

(  ^ )  Programraate  Gottiugae    ann.  1747.   edito. 

Haller   Fhyfiolog.    Tom.  II.  I 


^5  T IB.    V.      S  A  NGU  IS. 

Sed  inprimis  /.  Bapijia  Senac,  qua  pollet  ingenii  acie,  copia- 
fiiis  contra  B  o  e  r  h  a  a  v  i  a  n  a  m  globulorum  fanguiaeoriim  divirioaem 
dixit,  negavitque  ferum ,  aut  lymphani,  globulis  conftare  (r),  eofque, 
qui  pro  Hivis  globulis  aliquotics  ab  ^«ro;«o  v.  L  e  euwenhoeck  !u- 
biti  funt ,  omniiio  rubros  quidem  globulos  ,  fed  folitarios  (s)  fuiire, 
fuoque  impofuilTe  pallore ,  p^rfpicax  fufpicatus  eft.  Porro  acervos  fuiiXi 
globulorum,  quos  bonus  fenex  ex  globulis  conponi  putavit  (t)i  neque 
quemquam  vidinTe  duos  glcbulos  uniri,  ut  in  unum  confluant  (ii);  neque 
ejufmodi  coalitionem  probabilem  videri;  neque  viciffim  certa  fide  inno- 
tuiffe  globulum  rubrum  in  miuores  fphserulas  difctffille  (x);  neque  de- 
mum  ex  rubris  globulis  diffipatis  lympham  nafci ,  cum  globulis  deftru- 
ftis  ipfa  fupetfit  {y),  Idem  III.  Auctor  notavit. 

§.   XX.     Qjiid  in  glohulorum  divifione  firmum  vidcatur. 

Audoritas  hinc  amati  praeccptoris,  inda  contraria  argumenta  &  expe- 
rimenta,  fecerunt,  ut  propriis,  neque  paucis,  periculis  in  naturam  globu- 
lorum  fanguineorum  inquirerem  (a).  £a  experimenta ,  ut  numerofa  fue- 
runt,  in  eo  demum  confenferunt ,  ptseter  globulos  rubros,  unius  claffis 
&  magnitudinis ,  nuUam  in  fanguine  indigenam  fphcerulam  reperiri:  qui 
vero  globuii  paffim  &  mihi  (fl),  &  aliis,  flavi  vifi  eflTent,  eos  ipfos 
globuiis  rubris  minime  minores,  de  eodem  gcnere  effie,  &  unice  pallere, 
aut  quod  foiitarii  adparerent,  aut ,  quod  magis  probabile  videtur  ,  quod 
in  Lnguente  beftiola  experimentum  fadum  effi^t  (6). 

Porro  icones  Le  Bu  w  en  HO  ECKiA  N  AE  confirm^nt ,  globulorum 
omrino  acervos  fuifle ,  qnos  in  falmone  pro  fphserula  ex  miiioribus 
fphxrulis  compofita  habuit  vir  Cl.  Ita  enim  toties  in  meis  pcriculis  fu.guinis 
coagula  cum  Leeuwenhoeckii  figura  (c)    coiifentiunt ,  ut  nilnl  ma- 

gis. 

(r)   Traite  da  cceur  T.  H.  p.  si.  6So. 

Isj  Ibid.  [\  662. 

(O  p.  S(,5. 

(«)  P-<5?«- 
(*)  \).   r,6<;. 

(  2 )  Memoir.  fur  h  motcvtmmt  du  fuKg  c.  t. 
(«)  Ibid.  exp.   3.  4.  II.  13.  i6.  17. 

(c)  Epji.   128.    f.  4-  Confer  eius  agmiua  globuloiiim  £11  exltr.  ^lcontm^l  P-   i??- 
175.  i8<'-  soj-  »08.  in  Continnat,  arcaii.niUiir.  epilt.  115.    P-  u?* 


SECT.  II.     CRU  OR.  67 

gis.  Deinde  neque  unqustii  aut  difrilienteni  in  minores  globulos  rubrum 
iiiura  vi  ji ,  aut  vicifTim  minores  fphaerulas  in  majorein  unicam  coalefce- 
re.  Videntur  aatem  rubri  globuli  nimis  fuae  figiirae ,  fuiqiie  voluminis 
tenaces  efle,  neque  ejufmodi  aut  regularem  divlliorem,  aut  coalitionem  ad- 
mittere :  in  coagulo  enim,  &  fanguineo  grumo  (d),  &  unguine  (e) 
demum  quafi  oleofo,  in  quod  ii  globuli  per  quietem  degenerant,  figa- 
ram,  quam  amififfe  videntur,  confervant,  facilequc  recuperant  immutatam. 
In  ipfis  demum  111.  Elleri  experimentis  adparuit  ,  falem  marinum, 
nitrum  ,  faltm  Epfomenfem,  alumen,  variis  modis  globulorum  unionem 
niutare ,  ut  ianguis  aut  cogatur,  aut  folvatur,  &  tamen  figuram  globofam 
in  eo  coagulo,  aut  in  folutione  fupereffe  (_/);  demum  ipfum  falis ,  & 
nitri,  &  vitrioli  fpiritum  ,  qui  vehementer  fanguinem  coagulant,  globulos 
tamcn  neque  deftruere,  neque  mole  minuere  (g).  Serum  denique ,  per 
quod  ipfum  rubri  globuli  moventur  ,  totum  ita  pellucet,  ut  ne  quidem 
oculis  percipi  poflit,  &  rubri  globuli  per  inane  ferri,  videantur,  etiam 
Jofcpho  Antonio  Puiati  tefte  {h),   graviffimo  cquidem  viro. 

Deinde  globuli  rubri  in  lympham  dehquefcere  non  videntur,  qui  &inflam- 
niabile  elementum  plurimum  contineant  (z),  &ferrum  (/),  quo  l^^^mpha  (??;) 
pene  tota  caret,  &  cujus  ejufmodi  firmitas  eft,  quam  leni  calore  deftrui  poffe 
non  debeat  fperari.  Sed  idem  calor,  qui  cruorem  in  lympham  refolvit, 
ctiara  lympham  adtenuat,  &  eam  indoIe;n  deftruit ,  qux  a  potentiori 
acore,  &  a  vini  fpiritu  cogitur,  ut  non  probabile  fit,  coagulabilem  na- 
turam  in  lympha  fupereffe  poffe ,  fi  in  eam  cruor  contabuiffet.  C^uare , 
quoties  ruber  fanguinis  grumus,  m  flavum  liquamen  diffluit,  vel  omni- 
no  globulorum  moles  diminuitur,  ut  porro  &  armato  oculo  propria 
fubtilitas   eos  fubripiat  ( ?2 ) ;   aut    fmiplicius ,    grumus   ruber   ferum   qui- 

I   2  dem 


(il)  Exp.  160.  i6i.p.  ioi.&.c. 
(.  f )  p.  20. 
(/)  1.  c.  p.  15.  15. 
ig')  Ibid.  i).  16. 

ib)  De  morho  Namtian,  p.  104. 
(0  Sed.  iftius  n.  58. 
(/)  S>i<L\.   iilius   n.  43. 
C  w»  )  Sed:.   III.  n.  8. 

( 'i  )  Theoria  eft  111.  S  h  n  a  c  i ,   T.    II.    p.    666.    etiam    eXpeiiniento  nixa.^    Etidm 
fnle  coiticis  peniviani  admifto  ita  exteuuantur,  ut  porro  oculis  percipi  uou  poflint. 


6g  LIB.  V.     S  A  N  G  U  r  S. 

dem  exfudat ,  quod  inter  rubros  globulos  continebatur ,  nequc  tamen  ad 
eorum  naturam  pertinebat.  Quando  vero  diutius  adfervatus  fanguis  & 
globulofam  fabricam  amittit  &  colorem,  &  in  aquam  refolvitur,  tunc 
utique  adipofa  globulorum  natura  per  putredinem,  lenifque  caloris  ope- 
ram ,  in  aquulam  pallentem  eliquatur,  uti  omnis  adeps  putredine  con- 
tabefcit.  NuUo  autem  experimento  conftat ,  ejufmodi  in  ichore  globulos 
clfe ,  aut  eam  naturam  fupereffe ,  qua;  cum  corporis  humani  integritatc 
confiftere  queat. 

Nunc,  fi  ifta  conferas  cum  iis,  quae  dudum  contra  vaforum  decrefcen- 
tes  feries  monuimus  (o),  &  ea  vaforum  quafi  per  gradus  pergens  di- 
minutio  ,  &  perinde  refpondens  globulorum  iii  minores  fphasrulas  difibw 
lutio ,  pariter  infirmo  fundamento  niti  videbuntur.  Non  id  nego »  &  te- 
neriora  vafa  dari ,  &  his  aptos  tcnuiores  hiimores:  id  volo  ,  de  ris  humo- 
ribus  pronunciari  non  pofte ,  aut  globuhs  conftare,  aut  eos  globulos 
perpetua  fcala  ex  rubris  globulis  natos  efte,  inve  rubros  globulos  iterum 
compingi  pjft^i.  Coagula  caeterum  globulorum  ex  quiete  nita  ,  ipfe 
vidi  (j?),  &  modum ,  quo  vafcula  minima  ex  pallore  [5)  invifibili 
oculis  confpicua  rubraque  reddi  pofibnt ,  dum  fanguinis  copiofioribus 
undis  perfiuuntur.  Inverfo  experimento  iutclligitur,  ut  pofiint  rubra 
etiam  vafa  evanefcere,  quando  parciori  fanguine  adluuntur.  Nam  &  rubor 
dirainuto  globulorum  numero  decrefcit ,  &  albor  membranarum  cum  ea- 
rum  craflitie  augetur  (  r  ). 

§,    XXI.     Num  in  fanguhie  viventh  animalis  fihrcc  fint. 

Antiqua  res  eH:  fibra  fduguinis,    nam  &  audor  libri  de  carnibui  (j) 
habet,  qui  inter  HiPPocRAxrcos   adfervatur ,   &  inprimis  Aristo- 
TELES,    qui   fibras    calidorum    animalium    fanguini   ineffe,   non    peritide 
timidorum  (t)     ani;nahum  cruori,  &    eirum   fibrarum   gratia  fanguineni 
concrefcerefcribit:  hincranguineni  damie  cervi-iu^,  meticulofarum  bi^Itiarum, 

V  minus- 

(•  ^  L.  TI.  p.   117.  iis.  \i^. 

ip)  Conf.  p.  10. 

iq)  Iii  experiiiK-utismimJioris  71.  91.  si-  >;   iS}.  &c.  S^xonl  McmU-.  ^"u- 

(»■)  Exp.  70.  77.  i^2. 

(O  "•  y- 

( t )  U'jl(jr.  aitim.  L.  IIL  c.  6.    JDe  ^axtibu:  auim.  L.  II.  c.  4- 


SECf,    11.     CR  U  0  R.  [69 

minus  firraiter  cogi,  omnlno  vero  non  coireeum  fanguinem  ,  de  quo 
fibras  exeraeris  ( ^O  •  q^^  eadera  Galeni  (x)  eft  fentontia  :  qiiam 
haftenus  correxit  Johannes  Fernelius  (y),  ut  damarum  etiam  & 
cervorum  in  fanguine  fibras  reperiri  adderet.  In  fcholis  medicis,  cum 
aliis  Galeni  placitis,  recept:^  fibras  diu  abfque  contraria  voce  regna- 
runt,  &  iater  recentiores  etiam  fcriptores  &  elailicas  (z)  effe ,  &  con- 
tradtioni  arteriarum  reniti,  &  effe  contradionis  capaces  &  relaxationis  (a) 
alii  fcripferunt,  alii  cum  mufculorum  fibris  compararunt  (b),  aliis  ipfa> 
fibras  ex  animali,  &  ex  vegetabili  etiam  cibo,  in  corpus  humanum  rapi, 
&  fibrarum  noftri  corporis  intervallis  adponi ,  ut  onmino  eadem  fibra 
nunc  hominis  fit ,  quse  modo  fuit  cvicula;  (  r  )  ,  probabile  vifum 
eft,  &  gravi  atque  nuperrimo  fcriptori  tertium  cum  cruore  &  fero  fan- 
guinis  eiementum  fibra  ei\{d),  Neque  defuit ,  qui  fibras  diminutas  iti 
globulos  abire  fcripferit  (^*). 

Duplici  potiffinium  experimento  naturam  fibrofam  fanguinis  confir- 
mare  tentarunt,  quibas  ea  fententia  placuit.  Piacenta  nempe  fanguinis^ 
ex  fuis  vafis  eflTufi  ,  fponteque  fua  coacli,  foHdarum  quafi  partium  rc-ticu- 
lum  refert,  in  quarum  areoh's  ferum  fedet.  Eas  foiidas  particulas  pr» 
fibris  habent.  Ita  Malpighius  (£■),  &  clari  viri  difcipulus  (/)y 
&  ipfe  Malpighii  adverfarius  J.  Hieronymiis  Sbaralea(/*) 
pari  fere  modo  rete  fanguin;um  defcripfit.  Porro  valde  nuper  vir  Cl. 
Vincentius  Menghincs  ig)  fibras  fanguinis  linteo  impofiti,  elatis 
aqua  adfufa  globulis  feparavit ;  &  III.  vir  Hieronymus  David  G  a  u  b  i  o  s 
de  fanguine  frigefcente ,  &  ft.ig  lante ,  multa  frigida  abluto ,  filamenta  fe- 
re  merabranofa  ob;inuit  Qh  ). 

I    j  de 

(zi)  Hi/ior.  anima\  L.  III.  c.  8.  S:  i>.  Part,  anim.  1.   c. 

C  * )  De  elemeiitis   L.  II. 

(>)  D^  fanguin.  nutur.  L.  VI.  c.  7.  Iii  ce .vi  cruoie  etiam  fibras  reperit  A  l.  P  e  t  r  o: 
Sf  I  u  s  apud    Cagnatum  obfera.  vm:  p.  ^(5, 

(2)  He  c  q_u  E  T    de  la  tritur.  T.  I.  p.  60.  &:» 

(  a  )  (.)uef]:on  fiir  /u  boijfon    E  j  u  s  D. 

(6)   WiLLis   de  cerebro   p.  i ;o. 

(c)  Arcbibaldus  P  i  T  c  a  :i  N  e  de  modo,  qm  cibi  in  veiUriculo  co>t:er,cmx  qiiideai  epifto^ 
li  Cl.  B  o  E  R  I  nomjii  pr£  f.;  fert. 

(d)H.  D    Gaubics  p:itju:u^.  p.  i6.>. 

(.  d*)  FizES  de  lieize  p.  i ij. 

(f)  1.  c.  p.  135.  136.  depe'yp. 

if)  J   Maria  L  A  n  c  i  s  i  u  s  '..::.  p.  21.   ed.  nov. 
(/*)   Matt  s  i^  ocul:  vigi!.  p.  105.  106. 

(g)  CMtMiiit.  Bjnjit.  T.  ll.  V.  II.  y.  154. 

(i  )  ^v  1^8-  H.\bit  etiaiu  libr.is  infilii:    i>  h  e  b  e  e  -v  r  k  T.  II  p  zo.  ex  quibus  corium 
r.rj^u:n:s  cvidit  ccdefcere. 


70  LIB.    V.    SANGUIS 

Et  omnino  fangnis ,  qui  in  frigidani  de  nare  deftillat,  continiio  in 
oleofam  ftriatamque  croftam  expanditur,  quse  aqux  iniiatat.  Ab  ea  vero 
macula  continuo  lineffi  per  aquam  defccndunt  fundumqiie  petunt,  quse 
'm  calida  in  nebulas  abeunt,  cum  ■  alcohole  vero  vini  in  pelliculas  (i). 
Si  majori  copia,  ut  ex  vena  pedis  incifa,  fanguis  frfgida  exceptus  fuerit, 
ctiam  evidentius  pellucida;  fibrae  in  aqua  nafcuntur ,  quK  fe  amplexie  & 
cohsrentes  ad  vafis  fundum  defccndunt  (  k  ). 

Iterum,  ex  fanguine  in  aqua  agitato  fibrofa  lanugo  nafcitur,  quae 
fundum  aquae  petit ,  111.  noftro  olim  focero  auclore.  In  fuillo  fanguine 
quafTato  fibrs  oriuntur  (/).  quse  membranas  conftituunt.  Sanguis  fuil- 
lus ,  per  horam  percuft^us ,  involutus  erat  fubftantia  ex  fibris  membranara 
referentibus  facta,  carnis  omnino  fimili ,  in  qua,  plurima  aqua  macerata, 
fibrx  slbas  adparuerunt  (?«)•  Et  fanguis  animalium  cruftaceorum  exficca- 
tus  in  mufculofam  &  fibrofam  carnem  abit  (^u). 

Huc  etiam  polypi  revocari  poftunt,  fibrofi  utique,  quafi  cellulofa  tela 
mifti,  quse  fibras  conneclit,  five  in  corde  reperiantur  (o),  five  ex  fan- 
guine  de  vena  mifiTo   in  fervida  nati  fuerint  (p). 

Denique  non  defuerunt  teftcs ,  qui  in  fanguine ,  pariter  ut  globulos , 
ita  fibras  fe  vidifte  referant,  Philippus  nempe  Verheyen  (^)  & 
]ohannes  BoNHOjyiME(r). 

§.    XXn.     Quid  coutra  eas  fbras  adfiratur. 

Primus ,  quantum  quidem  meniini,  J.  Alfhonfus  Borellus  (j) 
fibras  fanguinis  haclcnus  impugnavit,  ut  inter  ejus  humoris  elementa 
nollet  recipere.    Pha:uomena  utique ,  quibus  fibrce  folebant  ftabiliri ,  non 

iguora- 


(  i)  jintoma  dc  H  e  y  d  e  vbf.  ^y-   S  e  u  a  c  T.  II.  p.  105. 

(;(:  )  F  E  R  NE  I,  I  u  s  ].  c.  L.  VI.  c.  7.  B  a  r  t  o  jl  i  dil  gbiaccio  p.  184.  M  a  l- 
ricHius  fojlhum.  p,  4?-  Sylva  de  ia  Jliiguee  T.  II.  p- ss?-  Schwenke  p.  lo^. 
E  R  u  Y  N  s  T  E  E  N  dt  inflwiimat. 

(/)Teichi\ieykr   de  po'yp.  n-  1 2.  A>:thropolog.  p.  65. 

(>»)  BoBHMER  de  pracaveiid.  polyp.  geuer.   p.  14. 

(  ?/)  L  I  s  T  B  R   de  hiMiorib.  c.  li. 

(o)TEicHivtEYER    de  polyp.  n-  i o. 

(p)  ScHutzE  \n  phyjical.  belujlig.    T.  HI.  p.  10^5.  iq66,  10S7. 

(tj)  L   II.  p.  32. 

(  r  )  CcphalQtuuiie  p.    505. 

(j-)  De  mot.  a»!ni.  L.  II.  Piop.  iji.  p.  i,6^.zs6. 


SECl'.    II.     CRUOR.  Ti 

ignoravit  vir  Cl.  in  viventis  tamen  hominis  fanguine  fibras  negavit  repe- 
riri ,  qua^  nimis  magnse  lint ,  neque  niinimis  vafciilis  corporis  humani 
recipi  pcffint.  Neque  defuerunt,  qui  Claro  viro  venirent  in  iubfidi- 
um   (  t )  ,■"    neque  Boerhaavius  fibras  fanguinis  admifit. 

Qui  vero  pau!um  longitudinem  fibrarum  fanguinearum  meditatus  fuc- 
rit,  &  gravitatem,  &  mollitiem ,  continuo  peduadebitur ,  nuUo  mo-''o 
fieri  pofle,  ut  vis  a  corde  veniens  hujufmodi  longum  flexileque  fi!uni 
per  minimorum  vafculorum  angufuas  &  anfractus  promoveat ,  quod 
sequum  fit  ad  primam  quemque  vafculi  flexionem  inpingere ,  &  repulfuni 
in  fe  ipfum  convolvi. 

Sed  in  vivo  animalis  fanguine  nihil  unquam  fibrae  (ii')  fimile  adpa- 
ret ,  aut  in  meis  experimentis ,  aut  in  ahenis ,  aut  in  emiifo  cruore , 
quamcunque  convexorum  vitrorum  vim  adhibueris  In  fero  utique  fangui- 
nis  capillari  vitrea  fiituh  recepti  ramenta  Malpighius  (jc)  reperit , 
quae  in  folidum  corpus  coire  vidit.  Sed  ea  non  debent  pro  fibra  fangui- 
nea  excitari ,  quse  a  fero  diverfa  fit. 

Denique  utiliter  monuit  111.  Schwenkius  (j)  omnino  fibras, 
quse  in  frigida  colliguntur,  in  vivo  animale  adeflfe  non  pofl^e ,  cura  in 
calore,  qualis  cfl:  vivi  animalis ,  difiToIvantur  &  evanefcant.  Ipfe  deraum 
III.  fibrarum  defenror  Gaubius  fibras  in  vitali  fanguinis  ftatu  nondum 
reperiri  fatetur  (  z ).  In  calidam,  fi  fanguinem  de  vena  emittas,  nulte 
fibrae  generantur  (  fl  ).^ 

Qux  vero  experiraenta  pro  fibris  producuntur,  eorum  aliqua  ad  mem- 
branam  fanguinis  pertineiit ,  qvx  prjecipue  ex  fero  coacto  fit  (  Z>  )  :  aii- 
qua  ad  mucaginem ,  quae  in  fanguine  plurima  efl: ,  &  in  aqua  frigetuc 
colli^itur  (c):  aliqua  ad  gummofas  particulas,  qux  cum  fanguine  cir- 
cumeunt,  fluidas  hadenus,  dum  vita  &  calor  fuperelt,  ad  coeundum  vero 
aptas,   quando  frigus  acceflit  &  quies. 

§.  XXIIL 

C*)  Jobaiires  B  o  h  N  circul.  attat.  p.  1^9.    HieroMymus  Se  aragi,  1  ].  c.p,  105.  Gui- 
Helnnis  C  o  w  p  e  r  f.d  Eidl.    T.   23.  f.  i5. 

(  ?<)    S  C  H  WE  N  K  E     p.    lOj. 

(.x)  Pojibimi.  p.  4^.   Habet  etiam  lil.   Sekac  particixlas  in  lympha  ramofas  T.  11. 
p.  9J,  6«o. 

(>)  p    102.  103. 

(2)   P;    158. 

(«)   BarTOLI    1.   C.     ScHWENKE    p.   ICJ. 

(6)  Coaf.   Floybr  ^r^eiertiatural.  Jiale  ofhtamurs,  p.  5.  Sehac    T,  II.  p.  104, 
(«■)  Sec1:.  III.  n.  5, 


73  LIB.   V.  S  A  N  G  U  T  S. 

§.    XXIIf.     Sal  fanguinh ,    num   oculis  percipiatur. 

Tranfimus  paulatim  ad  ea  fanguinis  elementa.qus  demum  per  alia  corpora 
aJmilb  innotelcunt,  neque  in  f.uii  vivique  anim.nlis  fanguine  fponte  fua  fe  of- 
ferunt,  fales  nempe,  oleum,  terram,  ferrum,  aerem.  Et  ialem  quideni  fanguini 
inefle  fapor  (d)  prodit.  Sanguis  nempe  de  naribus  faniflimi  hominis  ftiflans, 
propriaeque  oblatus  linguse,  vehementer  falfus  videtur ,  ut  obiter  aquam 
falfam  e.^primat,  cui  centefima,  &  major  etiam  pars  fslis  coramunis  ineft. 
Salem  ergo  continet  &  uberiorem,  quam  quidem  faliva ,  aut  mucus , 
cum  quorum  humorum  fale  lingua  confuevit.  Non  ideo  a  marino  falc 
efl:,  quam  in  cibis  receperimus.  AnimaUa  enim  fera,  quas  nullum  faleni 
cuUnarem  adniittunt  ,  pariter  falfum  Iiabent  fanguinem  ( t' )•  Q.^'is  autem 
Is  fal  fit ,  nondum  inde  definitur,  Oculum  equidem  armavit  Leeu- 
WENHOECKius,  ut  defiuiret ,  crediditque  fe  variis  in  humoribus  ani- 
malium  fales  vidifl^e  ,  neque  unius  generis.  Ergo  marino  quidem  fimilem, 
rubrumque  ialein  vidit  in  lente  cryftallina  (/),  inque  fanguine  (g)  de 
quo  aqua  aliqua  exhalavcrat ,  tum  in  cancri  vitali  humore  (/i)»  & 
fquiilas  (O  >  ^  aranei  ((')•  Similia  fere  in  fanguine  experimenta  Lan- 
cisius  addidit  (/),  &  U^ierui  Guiliclmm  Muys  '^m^.  Alias  por- 
ro  particulas  falinas  fanguinis  fpiculorumque  fimiliores  Dominicus  G  u  i- 
LiKLMiNus  (71)  defcribit ,  &  Philippns  Verheyen(o);  qua- 
les  equidem  particulas  in  fudore  etiam  Leeuwenhoeckius  vide- 
rat  (p)  ,    iii  viperarum  vero  veneno  depinxit  cruditiflimus  olim  medicus, 

Richardus 


(li )  ISl  iS.c^jutn  Chym.  prnf.  \-.  i^^.  Q^uesmai  (eco>i.  aiMti.  ed.  vet.  p.  t^o.  Jus 
carnis  abique  ad/eifto  Ihle  coquendo  lalUuii  tit  Sghweider  de  catmrh.  p.  i3J. 

(  f  )  Falco  ,   P  E  Y  E  R  obf.  48. 

(/)  Ati^t.  ^  coiitemplat.  p.  8. 

(g)    Pbiloj:   TrajiJhSi.  n.    117. 

[/>]   Kvper.   £cf   co>!tsmp/at.  Y>.  ^^z. 

[/]  EpiJK  phyjhlog.  p.  11. 

[^]  Ci3>itin.  arcai!.  >tatiir.  p.  550. 

C  l']   Diff   IV. 

\_ni~\   De fibra  inujc.  [i.    too,    Phi'of.    Trnjtfac!.  n.  5?5/. 

[h]  De  fa>2gui>i!s  »atur.  ^  ctnjlit.  n.  ja.  "li>  liccato  cquidcm  rcin  iiarticnlas  Yitie  ad- 
hseientes  Ipeculatus  eft. 

[0]  L.   II.  p.  n. 

LpI  Exper.  y  contempl.  p.  ;98. 


SECt.    II.      C  R  U  O  R.  73 

;■  Hir/iar Jjti    M  E  A D  ( g  ) ,    inque    afelH    majoris   humora    cryllallrao  (r) 

■  idem  iterum  delphenlium  civis. 

Nos,  ut  fateamur  quod  verum  efl,  hzrum  rerum  nihil  fimile  vidimus 
im<^uani,  &  eas,  quas  in  liccito  fanguine  ftrise  vifro  adhEefeiunt  (J), 
•non  differre  credimus  ab  iis  nondum  certx  naturs  falibus ,  quales  piuri- 
mosBAKERUS  depinxit.  In  vivi  animalis  fanguine  angulou  quidquam 
•auc  linearum  fimile  circumBuere,  ea  mole,  qua;  oculis  armatis  fc  ofFerat, 
-atque  adeo  vaforum  minimorum  diametro  squilis  fir,  id  quidem  non  vi- 
.detur  cum  eo  ej^pedito  circuitu  conciliari ,  qui  ad  vitae  integritatem  adeo 
-neceflarius  eft. 

§.    XXIV.    Ut  mutetur  a  falibus  jnediis  admljlis. 

Variis  modis  adnaturam  hujus  falis,  aliorumque  elementorura  fanguinis 
•indagandam  acceditur,  admiftis  lalibus,  per  obfervatos   mcrbos,  per  putredi- 

■  neni,  denique  ignis  tortura  adhibita.  Salium  autem,  &  fpiriluum,  aliorumque 
humorum  admiftorum  pha:nomena  prima  repetemus,  poftquam  aliqua  monue- 
rimuf.  Experimenta  CI.  virorum  fi  quas  excitabinius,  alia  cum  toto  fanguin'e 
capta  funt,  alia  cura  cruore  a  fero  feparato,  neque  femper  facile  fuit  diftinguere, 
quse  ad  fincerum  grumum,  adve  totam  maftdm  pertinent.  Quoad  tamen  ejus 
fieri  poteft,  fcopus  nofter  elt  de  rubra  parte  fanguinis  dicere,  five  pura  fue- 
rit,  five  admiftum  ferura  phaenoraena  grumo  propria  non  valde  vitiaverit. 
Deinde  cavere  oportet  ,  ne  orania  ^  qu«e  fanguini  accidunt,  unice  ad- 
miftis  falibus  tribuantur:  ita  fibi  reliflus  fponte  luaftat,  nullo  equideih 
fale  admifto,  ut  no.n  continuo  fali  alicui  imputari  debear,  fi  fanguis  poft  ali- 
quam  moram  in  placentam  coiverit  (i*).  Ex  hac  ipfa  forte  cautela  pote- 
rit  fieri,  ut  eae  htes  componantur,  qu«e  de  vi  nitri  aut  cogente  fangui- 
nem ,  aut  folvente  agitats  fuerunt.  Stahlius  (r)  enim  a  nitro, 
tamquam  frigus  inferente  pharmaco,  fanguineni  addenfari  docuit,  non  im- 

-probabUt 

[?]   Ofpoifom  ji.  i^.  ed.  IV.  T.l.  f.  lo.  In  apis  veneuo  Id  £m. 

[r]  Epjiol.  phyjhl.  p.   lo.  12. 

[1]  Ut  iii    GuitiELMiNi  oxperiniento. 

[j*]  Monet  ut  ab  eftedhi  aqiiae  nobis  caveannif,  Snelle.n-  fAfOV.  p.  z6(5.  •id/. 

[«]  Opttfc.  fhyf.  med.  tum  CI.  Viri  P.  Valcarenghi  meilichi.  ration.  ^.  ^9.  Si 
Autloris  des  le^cHs  de  Chymie  p  4.  Sanguineni  inde  in  gelatinani  cogi  Tbonias.  S  c  h  w  e  n  ic  e 
p.  14^.  &  ELLEg.  ].  c.  p.  I}.  ut  tanien  globuli  feparati  &  ordiniti  fint  Ei.i,e&.  Oaincs 
humores  huniani  a  nitro  adniifto  deufantur    I  m  e  £  s  T.  ^tt-iji.  tited.  XII.  p.  +z. 

Haller  Phyfwlog.   Tom.  I-I.  K 


74  L  I  B.    V.     S  A  N  G  U  I  S'. 

probabili  ratiocinio  ufus  :  alii  coiitra ,  &  princeps  Fridcricus  Hofmann  (ii) 
&  nuper  Francifcus  Boissier  (x)  a  nicro  ranguinem  pocius  folvi  ma- 
laerunt,  ut  ab  aliis  mediis  falibus  folvitur. 

Ergo  primo  ea  communis  falium  mediorum ,  &  lixivioforufii  natura 
eft,  ut  fluidum  plerumque  fanguinem,  reddant(y),  aut  liquidum  con- 
fcrvent,  colorem  vero  rubrum  aut  firment  (z),  aut  omnino  augeant  (fl).. 
A  nitro  fanguis  neque  folvitur,  neque  cogitur,  in  meis  quidem  experi- 
nientis  (6).  Admifto  enim  nitro  laminae  equidem  ctuoris  flgridiffime  ru- 
bentes  nafcuntur,  verum  ese,  etiani  abfque  nitii  ope  ,  pariter  ex  eodem 
fanguine  coeunt.  Color  autem  vividiflime  coccineus  {c)  utique  nitro  de- 
betur ,  quo  fale  non  alius  Ixtiore  purpuru  fanguinem  ditat.  Et  tamen  , 
is  ipfe  fal,  ad  novem  omnino  grana  in  duabus  unciis  aquae  diflolutus ,  iu 
praeftantiflimorum.  virorum  experimentis  canem  fubifo  occidit  {d),  queui 
ejus  periculi  exitum  quidem  mallem  cafui  tribuere ,  cum  unice  mldum  a 
nitro  in  fanguinem  injedo  alius  ,  magns  auftoritatis  fcriptor  (f),  cita- 
tum  viderit.  Csterum,  ii  de  lite  iila  omnino  definire  oporteret ,  crede- 
rem  nitrum  fanguinem  potius  refolvere,  fiquldem  leviorem  reddit  (f), 
neque  raea  experimeata  penitus  repugnant  (g). 

Alii  fales  medii  utcunque  fimilia  faciunt.  Sal  marinus  cum  fanguine 
commiftus  floridura   (^)    colorem   facit,    caeterum   coagulationem  neque- 

valde 

(m)  T)e  acido  ^  vifcido  p.  {i.  timi:  alil  prxftaiites  viri  MAtPiCHius  de  po'yp.. 
p.  iji.  Aut.  diiH.EYVE0bf.S7.  VERHnYEN  L.  II.  p.  ji.  Th.  Schwekke  in. 
€xp.  p_.  jS si.  BoECLBR  &  VoLMARin  dilp.  ad  defimeiidam  litem  piopofita,  «;/  «i. 
trum  fangitinem  coagiclet.  Kv  T  T  Y  fynopf.  p.   ?2. 

(Af)Inter  onuies  lales  languinem  fluidiffinnim  reddere,  fitr  Pejet  des  tnedicamcnt 
V-  ?5. 

(jy)  Bo  E  RH  A  A  V  E  Elem.  Chemia  T.  II.  p.  578.  579.  Malpighi  p.  i}i.  Ad- 
riit,  inprimis  fi  moti  fuerintj  Thomus   Schwbnke  p.  i>o. 

(  2 )  Ne  brevi ,  ut  alias  folet ,  in   obfcurtuii  fpadiceumque  colorem  elangueat.. 

(a)BoERHAAvE  1.  c.  EicHEL  in  difp.  qua  Etperim.  chca  fungttin.  coutiu.  n,. 
J4.p.  2i.n.  44-p.2^ 

(6)  SecoJid  Memoire  exp.  19.  ?4. 

(c)  C  L  A  Y  T  o  N  mifcell.  citr.  T.  III.  p.  547.  P  e  t  i  T  fecoiAe'  lcttre  p.  ?4-  ScnwKN'-- 
KE  1.  c.  Hales  hsmafkcct.  p.  154.  Eller  memoir.  de  tAcai.\des  fcunc.  de  Benin  T.. 
VII.  p.  ij.  Sauvages  fur  Feffet  des  medicamtns  p.  ^-  ^^^-  "'<^o>'.  z6.  ty,  28.  i^.  34*- 
R  u  T  T  Y  1.  c. 

(r<)CLAYT0Nl.    c.    Petit   1.  c. 

(f)MALPIGHIUSl.  C.  p.     151.. 

(/■)    SlLBiRtlNG    1.    C.    p.    16. 

\g')  Exp.  2.7.  zg. 

(16)  Verhe  Y  BN  T..II.  p.  15.  E  r.  t  ER  1.  c.  p.  ij; 


SECf.  IL      CRUOR. 


7) 


valde  promovet,'  neque  impedit  (f),  nifi  motus  accefrtrlt,  qui  etiam 
folus  coagulationem  irapediviflTet  (  k  ).  In  venas  vivi  animaiis  impulIUs  fi- 
tini  fecit,   ultra  non  nocuit  (/). 

Tartarus  folubilis  ruborem  auget  (m),  ut  nitrum,  in  venas  tamen  in- 
pulfus  enecuilTe  vifus  eft(tt).  Cffiterum  non  oportet  diHimulaflTe ,  fubi- 
tam  hanc  liquidorum ,  inprimis  frigentium  injeclioneni ,  etiam  quando  na- 
tura  humoris  rnnocentiflima  eft  ,  animalia  occidere.  ita  legimus  ab  aqua 
injecla  (o),  &  a  lacte  (p),  &  ab  oleo  (gf)  in  venas  dato  animalia  fubi- 
to  periifle. 

Sal  Epfonrenfis  fanguinem  perinde  floridiorem  reddit,  fluidumquc, 
globulorumque  difl:inftionem  confervat  (r).  Sal  mirabilis  cogit  utique 
fanguinem  (s).    Sed  is  ipfe  fal  ctiam  aquam,  ut  notuin  eft,  coagulat. 

Nitrum  calcarium  variorum  fontium,  mirabilis  falis  adfine,  fanguineia 
fere  cogit  (i*),  &  lac,   tum  fal  polychreftus  (ji**)    &  prunellae. 

§,    XXV.     Ut  ab  acidis. 

Sales  acidi  leniores,  fanguinem  alias  cogunt,  alias  aut  non  cogunt, 
aut  omnino  diluunt(f)'  Tartarus  regeneratus  ianguinem  fluidum  reddit, 
fervatque ,  &  floridum  {t*).  Cremor  tamen  tartari ,  qui  terram  propriam 
conjundam  habet ,  fanguinem  feparavit ,  ut  pars  infcrior  cogeretur ,  & 
globuli  in  planitiem    conprimerentur  ( ii ).    Vinum  fanguinem  diluit ,  ne- 

K    2  .  quc 

(i)  Sbaracei  I.  c.  p.  III.  112.  Stat  iii  gelatiii3e  riibrse  fpeciem  Schwenkb 
p.  101?.  14^.  189.  Eller  1.  c.  addit  globulos  leparatos  &  ordinatos  manere.  Fluiditatem 
confervat  Rutty  1.  c.  tab.  AA.  &  adtenuat  p.  143. 

{k)  ScnwEKKE  p.  106. 

(/)  Ph.L  Tranf.   n.   };<;■ 

(wj)  Petit  Epiji.  II.  p.  ?4. 

(«)  Ibid.  p.  }7-  ^ 

(0)  Sandris  de  Jlatii  junguiHis  p.  100.  Gelida  erat. 

(;))  hovj  ^K  de  corde  c.  z.  conf.  L.  III.  p.  128. 

Iq)  Oleo  injedo  alter  canis  Uibito  periit ,  alter  poft  foporem  PhH.  Tranf.ii.^i^. 

(>•)  E  L  I,  ER  1.  c. p.  15.  R  u  T  T  Y  p.  7ff.  de  vulgari  lale  faditio.  Addit  miiius  te- 
nacem  reddere. 

(  j  )  I  D  BM   ibid. 

(i*)  RuTTY  p.  tfo.  90.  116.  150.  Aqua  tamen  fulfii  reo  nitrofa  minui  tenacem 
rcddidit  p.  ?z?. 

(f**)RuTTY    p.  78.    tenaciorem   fanguia.-m   facit  5<  fiimioiem  ScawtiCKE 

p.     liO. 

(t)  Ru  T  T  Y    p.  210. 

(f*)  BoERHAAva   Chem.  Elem.  S.  II.  p.'}7f. 
(«)  Eli,  ER  p.   14- 


7C-  LIB.  V.    SANGUIS. 

que  ccire  finlt  j  etfi  a  vino  generofo  venis  injedo  in  pulmone  co3gulatu<ij  ? 
fanguinem  reperit  Caro/z;j  G  i  a  J4  e  l  i.  a  (  ^;  )  •  femper  enim  oportet  mq» 
mores  efTe ,    quam   facile   a   morte  fanguis  his   in.  vafis   abfque   alia  caufa  i 
admifta  cogatur, 

Acetum   fanguinis  fluiditatem  non  mutat  (j^),  nec  auget  (z),  caste-. 
rum   peculiarem,  ingratinimum.  luridumque  colorem  in  fanguine  admiftum  • 
producit  ( fl  )  :    ut  omnino  non    alius    liquor    inamoeaius     cruorcm    tinr 
gat,  quam  quidem  is  beneficus  acor.  Neque  ].  B ap t ijl ^e  du  Hamel  (6.) 
aut  Freindii  experimento   (c)  contra  ea  ,  qus  ipfe   vidi ,   fidem  tri-^  • 
buere  pofrum  ,  qui  ab   aceto  defullato  fanguinem  cogi  viderunt.    Satis  au- 
tem  notum  cft:,  acetum  .deflillatum  fimplici  &  naturali  potius  debilius  ef- 
fe.    In  venas  vivi  animalis  datum  alias  non   nocuit  {d),  alias  animal  poQ: . 
eam   infufionem  exfiindum  fuit.  ic'),   five  id  aceti  culpa  fadum  eft,  five 
cafus  vim  fuani  exferuit. 

Salacetofae  ,  quem  intelligo  eflentialem ,  &   acidum  fuiffe,  fanguinem  ; 
in   lividum  concrementum  njutaire  vifus   efl.,    ut   tamen  globulorum  ordo 
iocorruptus   maneret  (  jT). 

Sules  acidi  fofiiles  fanguinem  magis  mutant ,  potifi^imum  tamen,  fi  aco- 
rem  igne  expuleris ,  ut  fincerum  ad  cruorcm  miiceas.  Alumen  folutum 
fanguinem. aut  non  cogit  adfufum  (g),  aut  cogit,  ut  tamen  rubedo  con> 
fervetur  {h),  magis  vero  cogit ,  fi  pulverem  aluminis  majori  copia  ad- 
fuderis  (i)-^  Vcnis   inmiffum  idem  occidit  (^).  . 

Solutio 

(.r)  Saggi  di  medici».  ital.  p.  47. 

(jy)  Si'Coni  tnenioire  Exp.  17.  Q.UESNAI  acon.  T.  IT.  p.  66,  DrelincourT 
aputl  M  A  N  G  E  T  Bibliotb.  T.  I.  p-  95 1 •  V  e  r  h  e  y  r  n  L.  II.  p.  ?  i-  B  o  e  r  h  a  a  v  e  1. 
c.  p.  578.    ScHWENKE  p.  150.  Non  diliiit  jiifi  tiitus  accedat   Krucer  rf/rf/rt.p.214 

(^)  EicHEL  p.  j4.    Sauvages   aci.  des  piiedicatuens  p.  57. 

(  «  )  Ibid.  exp.  Z7.  28.  34..  D  r  e  l  i  n  c  o  u  r  t  apiid  M  a  n  g  e  t  bibl,  anat.  T.  IT.  p, 
5^1.  E  I  c  H  i  L  p.  31.  V  I  R  H  E  ¥  E  N  I.  c.  p.  2>.  Sauvages  1.  c.  Luteutii  iiide  ficii 
(ab  aceti  fpiiitu  )  Boyle  affend.  ad  htl}.  fang.  ^.  loi.  Redle,  fi  teneuni  aut  lutoluir 
roloicm  iDtclJi^it. 

(b)  mji.  ^Acad.  p.  7^.  , 

(c)  p.    177.  ... 

(rf)  Petit  J.  c.   p.  57.  cum  ad  duas.-nncias  iiifudiffet ,■  Courten    PbU.   Trmif 

"•  ???•  .... 

(e)  PiVELLi  de  podagra  p.  ^50,  Sfroeckl  p.  .79.  A  copia  r.ceti  occiluni   ani^  - 

n).nl  Fi-ti  ND  p.  1S2. 

(  /")  E  LL  EE   p.   i?. 

(g)    Q.UESNA1    T.  I.    p.    lOj,-    ScHWENKE    p.     I48.    1 49. 

ih)  Eller  p.   ij.  coiif.  S  c  H  w  E  N  K  E  p.  150.  ^nt.  de  He  T  D  b  obf  S?.  Hu  T 
1"  Y  T.  Aii.   Bagliyius   &  cogere ,   &    obfcuio    lividoque  colore    tingcre    audtor  elt 

r-  .4^4- 

(/■)  EicHEL  p.    ?o.   Sciiwe:teb   1    c. 
(<•)  PbJ/or.  TranfaS.  n.  i;o. 


SECt.II.     C  R  U  OR.  77 

Solutio  vitrioli  potentius  operatur,  &  in  fanguinem  cinereum  coagu. 
liim  flocculentum  excitat  {l),  ut  globuli  in  fihmenta  mutentur.  Vitrio- 
lum  album,  quod  metailicum  aliquid  admiftum  habere  videtur,  fanguinem 
admiftum  coagulat,  &  injeccum  in  vivi  animalis  venas  cogit  (w).  Sal 
martis,  qui  &  ipfe  vitrioli  genus  efi:  aliquanto  magis  artificiofum,  fangui- 
nem  folutus  addenfat  (n),  ejuTque  tinclura  nigrum  ipfi  colorem  imper- 
tit  (o).  In  venas  inmifla  anima  martis  beftiam  letho  dedit  (p).  Vitrio- 
lum.  cseruleum,  cupreum  &  potentius,  fanguinem  &  plerosque  humores  CO' 
git  (jf?*),  etiam  aquse  eo  vitriolo  feta^  (jC'**). 

Vehementius  it-erum  fanguinem  mutant  acidi  h'quores,  quos  multus 
jgnis  de  falibus  exegit.  Diluti  equidem  niitius  hadenus  fieviunt.  Spiritus 
vitrioli  debilior ,  &  aluminis  Hquor ,  fanguinem  nondum  coguntf^), 
&  potius  diluere  videntur  (r),  &  in  venam  injecTius  fpiritus  falis  dilutus, 
&  aqua  regia  debihs ,  animal  non  occidit  (y).  Sed  etiam  vitriolicus  h- 
quor  longo  ufu  fanguinem  valde  inflammatorium  arthritici  hominis  potius 
diiuiire  vifus  eft  (?).  Meraciores  iidem  fpiritus  uiique  totumcum  fero  fangni- 
nem  cogunt  («) ,  nigrumque  reddunt.  Tnprimis  autem  fpiritus  falis  fangui- 
nem  coagulat  (Jc),  coloremque  ad  atrum  tendentem  inducit  (y),  glo- 
bulos  tamen  non  deftruit  (z).  Ejusmodi  maiTa  cruoris  nigro  carboui  fimj- 
lis  incorrupta  manet  (a).    Ssd  etiam  dulcis,  ut  vocant(6)j   falis  fpiri- 

K   3  tus 

(/)Ei.i,ER  I.  c.  Sc  H  We  HK  E  p.  19?.  Wireris  de  viridi  negare,  ut  folvere  ^ht 
CRuTTY  p.  2(?2.263.  cnin  tamen  aquas  vitriolicas  fenim  &  falivam  adicatcogere  p.2<S. 

( >» )  C o  u  R  T  E  N  1,  c.  &  fubito  Qccidit.  De  hungarico  vitriolo  DEiDiEs.de  la 
fejie  in  colled.  p.  ?5+. 

(a)  Wricth  de  ferro  p.  j  r , 

(0)     SlLBERLINC.    p.l8. 

(/» )  De   H  E  Y  D  E    dbf.  so. 

(/>*■)  Rutty    T.  AA.  &  p.  s«i.  26?'.~ • 

(p  *  *  )  Id  E  M    p.  ISI, 

(^)MalpighiI.  c.  p.  iji.  PiTCARKB  Elefnent.  med.  niath.  p.  \6.  Q.  u  e  s  h  a  » 
I.1C.  p.  j6. 

(r)CoLONius    de  tbermi!  p.   zo. 

(j)  Arcissewsky  de  curatioue  podagra   p.   96.  97. 

(  f  )  P  E  T I  T  1.  c.  p.  \i.  Sproe  gbi,  exp.  ^€. 

(  «  )  Ant.  de  H  E  Y  D  E  obf.  87.  E  i  c  h  e  l  n.  jji.  de  H  a  e  n  1.  c.  p.  112.  &c-  B i  £  c  k 
bijl.  of  the  R.  Soc.  T.  I.  p.   509. 

(«)    BoERHAAVE,    PlTCARNE    1.    C.    FrEIHD    p.    I77.     S  C  H  W  E  N  K  E. 

Xy)  Plerique  prionim. 

(  2  )    ElLE  SL    1.    C.   p.    16.  ' 

(a)DeHAENp.  iiz.. 

(  A  )  F  &  e  I N  D ,   S  c  H  w  E  N  tt  E,  Ixi  veiws  tamen  receptus  eneaut. 


78 


L  I  B.   V.    S  A  N  G  U  I  S, 


tus  fanguinem  addenfat,  minus  tanien  valide.  In  vcnns  injeclus  fpiritus 
falis  necat,  &  in  iis  animalibus ,  quse  enecuit,  fanguis  per  totam  vena- 
rum  feriem  ad  cor  ufque  in  grumos  coadus  reperitur  ( c  ).  Etiam  aqua 
regia  injeda  occidit  («i). 

Nitri  fpititus  fanguinis  colorem  per  ipfas  etiom  vaforum  vivi  animalis 
venas  in  lutu!entuni  terreumque  ( ^ )  colorera  mutat ,  unguinifque  modo 
lentum  cogit  ftare.  Nudo  fanguini  adfufus  cogit  (/).  Etiam  dulcis  fangui- 
nem  addenfat  (g).  Meracus  in  venam  vivi  aniraalis  injedus  necat  (/j)» 
iterumque  ab  ejus  acoris  violentia  fanguis  in  venis  brachii  cavaque  vena , 
&  dextra  aure,  &  ejus  lateris  ventriculo,  &  in  pulmone  in  grumos  fixus 
repertus  eft  (z).  Cum  ficco  fanguine  etiam  raagis  fervet,  quam  vitrioii 
oleum  {ky 

Spiritus  vitrloli  debilior  fanguinem  nigricantem  reddit  (l),  8c  coagu- 
lat(w),  ut  fere  limum  referat,  &  ab  ipfo  oleo  vitrioli  diluto  coagu- 
lum  terreum  &  molle  nafcitur  (72).  Debilis  fulfuris  fpiritus  injedus  ali- 
quando  non  occidit  (0),  alias  (p),  forte  non  fatis  diiutus,  &  ipfe ,  & 
fulfuris    per  campanam  (g)    paratum   oleum  animal   enecuit. 

Violentior  acidus  liquor,  qui  de  vitriolo  ftiilat ,  &  fpiritus  vocatur  , 
fanguinem  coagulat ,  fubnigrumque  facit ,  &  duruni  (  r ) :  in   venas   mif- 

fus, 

(c)  SrR.oEGlL  exp.   57.  ;8. 

(rf)  BoRRicH.  de  fimg.  p.  8?-  Ce  fpiritibus  acidis  in  iiniverrimi  v.  Aalsem 
iu  dil\i.  de  humorib.    Leid.    1671.   edita- 

(?)  Sfcond  Memoire  Exp.  24.  i?.  Nignim  vnrat  P  etiT  p.  ?4.  Fadum  Schwen- 
KE  p.  15;.  Pallidum  Ellek  Lc.   Limolum  DrvELiKcouRT  1.  c.  Teireum  Birch 

1.   c. 

(/)  Cngit  titique  apud  III.  viros  Schwenke  I.  c.  Pi  tcaeke  p.  }6.  B  0  e  r- 
H  A  A  \'  E  ,  B  A  G  L  i  V.  F  R  E I  N  D  ,    B  o  Y  L  E  aj-par.    p.  {8. 

(  g)  F  RE  I  N  D   p.    176. 

(/7)  HuRMANN    Lorberhyai!2  L.  III,   p.  274- 

(i)  FracassaTus  1.  c. 

()(:)  Gr  E  w    parts  0/  animals  p.  250. 

(/)    V  K  RHE  Y  E  N    L.  II.    p      ?Z.    £  LLER  p.    Iff. 

(  »» )  B  o  E  R  H  a  A  V  E ,  B  A  c  L  1  V.  1  c.  B  o  R  R I  c  H.  1.  c.  M  A  N  c  E  T  BibUoth.  attat. 
T.   II.   p-    i<55.    EllerJ.   c.    Jnsequaliter   addit   cogere    Fracassatus    dc  cerebr» 

p.  4  «4- 

{n)  J.  Mattr.  H  o  f  m  a  m  difcjuijit.    aJtat.  pathol.  p.  178. 

(0)  Bo  R  Ri  c  n.  1.  c.  C  o  L  E  B  A  T  cH  ifppcud.  coiiceruiug  acid.  and  alcali-  qui  caneii» 
cdaceiii  addit  reddidiffe.  Oleum  fulfuris  vocant,  qui  inuocuum  repererunt,  Criscen- 
T  I  u  s    de  febrib.  p.  (>  {.  C  o  c  k  e  u  R  n  e  of feajihiejjcs  p.  1 1  ^. 

<y)FRAcASsATus  Phiiof.  Tranf.  n.  zy.  de  cerebro  p.  411.  4  j. 

(^)Ettmuller   cbirurg.  in^itfor. 

(»■)  Eller  1.  c.  p.  i<f. 


SECT.    11.       CRUOR. 


75 


fus,  occidit,  &  cruorem  in  polypos  vertit(j-).  Oleum  vitrioli,  quiideni 
rpiritus  d\  meracior,  fanguinem  atro  colore  tingit  (;t),  &  cogit  (u). 
In  vivi  animalis  venas  impulfum  pariter  mortem  infert,  &  fanguinem  in 
grumos  addenfat  (>:).  Sed  praeterea  cum  eodem  cruore  elFervefcit,  &  calorem 
fervendo  excitat  '(.}  )•  Non  inde  protinus  alcalina  in  fanguine  indoles  de- 
monftratur.  Nam  etiam  aqua  (Zi),  &  ipfa  demum  glacies  (a),  eum. 
oleo  vitrioli  fincero  incalefcit. 

§.    XXVI.     Ut  a  Jalihus  ^er  lixivium  faciis. 

Antiqua  opinio  eft,  fales  hujus  generis ,  quos  vulgo  alcalinos  dicunt,. 
fanguinem  fluidum  (J)  reddere,  &  confervare ,  ne  craiTamentum  nafci 
poffit  (c);  deinde  ruborem  (^)  augere,  &  ab  acidis  mutato  fanguini 
luum  colorem  reddere  ,  &  limpiditatem  (t').  Hinc  coagulo  ab  acidis 
falibus  fadlo  hoc  quafi    antidoton  jubent  opponere  (/). 

Fixis  in  univerfum  falibus,  fiuidam  naturam  cum  fanguine  communi- 
cari  (g)  graves  audores  funt,  tum  de  faje  aut  oleo  tartari  (/2)  figillatim, 
&  de  calcis  aqua  (i).   Rubrum  ab   hac    claffe  colorem  intendi,   perinde 

legimus 

(r)    Fr  EIND   1.    C.     du   H  A  M  E  L    l^.    88.     B  A  GE  I  V.     p.     ^JTj. 

Xt)  EicHEL  p.  ly.    ^iuginofum   vocat  Pitcarnf. 

CiO    E  IC  H  EL  p.    2S».     Pl  T  C  AR  N  E     p.    3  4.    F  R  E  I  N  D  j    B  A  G  I,  I  V.    M  A  1  f  I  G  H  1 , 

C»)  ZoLi  coF  ER  de  dolore  p.    1 1. 

iy)  PiTcARNE  p.  j4.  EicHEL  1.  c.  Bagliv.  Cuni  ficco  tanieii  fanguiue  pa- 
litei"  feivet ,  &  cum  cervi  coinu.    G  r  e  w  parts  of  iwimals  p.  249.  250. 

(2)BoYLEde  origine  fonnar.  p .  3  4.  S'  G  R  a  v  £  2  A  n  D  E  Ehm.  fhilof.  Neivton.  n. 
144.9 .  Charas  mem.  de  l'Acad.  des  fcienc.    1691. 

(  a  )  Bo  Y  L  E  1.  c.  p.  84- 

(.6  )  D  RELi  N  c  o  u  R  T  apud  Manget  1.  c.  p.  9SI.  tsi.  HuxHAM  of  fore 
thrvat.  p.   ^j.EllerI.  c.p.14.  Petit,  Bacliv.  Ant.   de   H  e  y  d  e  obf.  ^7. 

(c)   HuXHAM    1.  c. 

(^OEllerI.  c.  Bacli  V.  1.  c.  P  e  t  i  t  Epift.  II.  p.  54.  S  c  h  w  e  n  k  e  p. 
150.  E  I  c  H  E  L  p.  2z.  (  de  fixis  falibus  )  Freind  p.  ifii.  Drelincourtius 
equidem  fubnigrxmi  coloiem  inipertiie   fatetur  1.  c. 

(  e  )  E  ic  H  E  L  p.  14.  i8.    R  u  T  T  Y   de  aquis  .alcaliuis   tab.  CC,- 

(/)  D  R  E  L  1 N  c  o  u  R  T    p.  s  5 1. 

(^)  Dodart  projet  i>our  fervir  a  Phijloire  des  phvites  p.  231?.  Freind  p.  167,- 
de  abfmthii  fale  &  geuiiiae,  BoerhaaveI.  c.  Drrlincourt.  Ellsr  p.  15, 
R  u  T  T  Y  p.  405.  tab.  CC.  &  AA. 

(^)PBTiTp.  i^.  ViEUssEKsrff  reinot.  ^  proxim.  p.  224.  B  a  c  l  i  v.  p.  46}. 
B  0  R  R  I  c  H.  p.  8?.  F  R  A  c  A  s  s  A  T  u  s  p.  41 8.   B  R  Q  E  N  r/f  diiplic.  bile  vetnmn  p.  225- 

(OCoLONius  1.  c.  Whyttow  limercater  Ed.  IF.  p.  102.  nempe  crullain  nii- 
*us  teuaceni  fiei ij  fi  iu  a^uani  calcis  dimifciis ,  quam  ii  Ccilida  pura  fuerisi  ufus. 


:SO 


:LIB.    V.     S  A  N  G  UIS. 


Jegimus  {^)-  Sic  de  falibus  volatilibus  (/),  alcalinse  clafiis  fimilia  pro- 
pofita  linit,  nempe  liquetieri  frnguinem  (772j,  &  e;Vjs  rubeum  colorem 
conrervaii  (?0  5  &  augeri  (0).  Exerapla  producta  fuiit  in  Ipiritu  Jalis 
ammoniaci  (p),  iangoinis  (g),  cornucervi  (r).  Hinc  iterum  dedudum 
elt,  in  pefte,  &  morbis  maiignis  fanguinem  ab  alcalina  vi  eliquari^y), 
acidaque  autidotorum  loco  ejie ,  quce  alcaliam  crimina  reparent ,  fangui- 
nique  fuam  coagulabilem  indolem  reddant 

Verum  equidem  mihi  nondum  certum  efl:,  aut  ruborera  ,  aut  fluidita- 
tem  fanguinis  ab  -ejusmodi  Hxiviofis  falibus  augeri. 

De  fluiditate  primum ,  deque  falibus  fixif!.  Francifcus  Quesnai 
ejufinodi  fales  coagulum  fanguinis  durius  reddere  reperit  (t).  Oleum  tar- 
tari  fanguinem ,  fi  una  digelTeris,  in  fyrupum  vertit  {u)-,  albamque  in 
cruore  coagulum  excitat  (jcj.  Sanguis  cum  fale  tamarifci,  artemifige,  ro- 
rismarini,  thymi,  &  raehloti  in  forte  coagulum  abiit  (j').  Hinc  idem  tar- 
.tari  oleum  in  venas  inpulfum  ,  canem  occidit  ( z  >,  ut  languis  omnino  coa- 
dus  &  vifcidus  arterias  infarciret  (  a  }, 

Deinde 

• 

(  /t  )    1E'  R  E  J  N  D  1.  C.    V  r  T  G  A  R  N  E    1.  C.    B  R  O  E  N  1.  C.     F  R  A  fi  A  S  S  A  T  U  S    1.  r.  E  L- 

XBR  1.  c.  A  tiuctuia  Piulinionii  E  r.  l  e  b.  p,  77.  A  ciiieribiis  rnitkis  putash  Rutty 
p.  4c^.  a  nnaali  alcalefceutt:  iiitio  p.  407  a  faJe  urince  p.  iii.  equideni  miuus  Ixivio- 
foi    ab  aquis  alcalinis  tab.  CC.  a  nitro  tib.  A^. 

(/)  Bo  YLE  PbiL  Tvanf.  n.  i4<;-  204.  Eller  p.  14.  Fixo  f.ile  etiani  flustliorem 
reddere  fanguineii:, 

(«OI^EcHLiN  depiYgant.  p.  100.   du    Hamel   p.  88.-Eighel  n.  45.   B  o  e  r- 

H  A  A  V  E   J.   C. 

(«)    B  O  ER  HA  A  VE 

(0)  Major   Chinirg.   infus.    p.  Z2_;.    Pbi'.  Trmf   v:   204.   Manget  bibl.   T.  If. 

p.  169. 

(  p  )  Diluere  fanguineni  B  o  y  l  e  ap^arat.  p.  58-  S  c  h  w  s  n  k  e  p.  191.  B  a  c  l  i  v. 
p.  454.  floridum  reddere  Fb.e,iijd  p.  iso.  de  Heydk,  B  i  k  c  h  T.  I.  p.  ^o^.  tum 
de   urinae   fpiritu  fnnili?. 

( ^  )  Eo  ad  giunium  fanguinis  adfiifo  ruborcm  nafci  fioriduni  B  o  y  l  e  apparat.  atl 
hift.fang.  p.  41.  4J.    app.nd.  '^.  n^.  uS.    F  l  o  i' er.o/  Z/v   pr^tijrnaiunii  Ihtc   of  banmtrt 

(»•)  Ruboiem  augere  fanguin's  Floy  e  r.  1.  c.  Firch  J.  c. 

(1)  D  R  E  L  I  NC  O  U  R  T    1.  C.     p.    ;y?r.    H  U  X  n  A  M,    B  O  ER  H  A  A  V  E    &C. 

(*)  Oecomm.  anini.  Edit.  I.  p.  xxvii  pifxf. 

(.«)  Petit  Epift.  n.  p.  ?^. 

(»)  BoYLE  apparat.  acl  hiji.  fanr.  p.  1^9. 

(jy  ]  Pl  T  C  ARN  E   p.   40.  41. 

(rt)  CoLEBATcn  appcncl.  comevu.  acicls  .vid  ci.kal.  11.  zi'?.  pofl.  aliquot  dicsj  cor.ti- 
nuo  veio  in  expciimento  Cl.  Courten  Philo^'.  Tranf  n.  jj^.  &  S  pro  e  u£  1 1 1  i,., 
i.  p.  88.  Eadeni  videiunt  Ettmwller  cbir,  infifm;  ile  H  s  Y  D  e  ohf  30, 

(.1)  SpjioegelI. c. 


SECT.    11.      CRUOR.  8r 

Deinde  colorem  in  fanguine  non  rubrum  produxifTe/  fed  fubni- 
grum  (6),  obfcurum  (c),  atrocinereuni  {d),  nigrum  denique  (e) 
audores    exftant. 

Porro  de  volatilibus  falibus ,   ex  urinofo  genere ,  ( &   nonnunquam  a 

fixis),  grumiim  nigriorem  fieri ,   Cceterum  communi   fententiae  addiftus  fa- 

tetur    Cl.    E  I  c  H  E  L   ( jf) ,    deque    fale    ammoniaco  ,    equidem   nondum 

omnino  alcalino ,  auftor  eftCl.   Schwenke   (g),    a   quo  ad  cruorem 

admifto  gelatinam  fature  rubram  nafci ,    etiam  Ellerus  vidit(A).    De- 

inde  in  nuperis  experimentis    fuis  fpiritum  falis  ammoniaci   fanguinem  in 

camdem  maflkm  tenacem,  inque  carbonem  abituram  cogi  teftis  elt  Claris- 

fmius  vir  Antoiiiiis  de  Haen  (z).    In  venam  injeclus  idem  ,  quem  mo- 

do  diximus,  falis  ammoniaci  fpiritus,  animal  enecat  {k)f  nifi  parva  dofis 

adhibeatur  (/),    &  folet  ab  ea  adminiftratione  fanguis  per  venam  cavam 

undique  coadus   reperiri  ( 7n ).    Ita  &  cantharides   injedae ,  pariter  &  lixi- 

viofce,  &  volatiles,  fanguinem  nigro  colore  tinxerunt,  &  coagularunt  (ji): 

earumdem  tindura,   etfi  non  coegit,  nigerrimum  tamen  reddidit  (o). 

Has  contrarias  opiniones ,  ut  conciliarem ,  fanguini  fano,  &  recenter 
de  vena  emiffo ,  inque  diverfa  vafcula  recepto  ,  oleum  tartari  per  deliqui- 
um  natum  adfudi,  fpiritumque  cornu  cervi.  Ifte  quidem  fanguinem  nigrio- 
rem  reddidit ,  coagula  etiam  nubeculofa  &  membranofa ,  non  multis  horis 
duratura,   excitavit.    Grumo   coacto  adfufus  idem  nihil  mutavit. 

Oleum  vcro  tartari  utique  &  fanguini ,  &  grumo  rubicundum ,  ele- 
gantem   colorem  conciliavit,  non  tamen  fupra  24  horas  fuperfuturura.    Coa- 

guia 

(  6  )  D  R  E  r  r  N  c  o  u  R  T. 
<c)  Bagliv.  p.  465. 

{d)    PlTCARNEp.   40. 

Ce)  Helvetius  eclcurciffemeKS  p.    i8.  ' 

(/)  »•  ??-46. 

(g)  P-  185. 

(*)  P.  14. 

(O  p.    112. 

(*)  Petit  Epiji.  IT.  Dre  n  Nc  G  u  RT  I.  c.  p.  9;i.  B  Aurp  zma  NN  in  cUji 
de  pejie  Leid.  1 675.  de  eodeni  Drei.ingourtii  experimento  locutus  ;  C  o  u  R  T  e  n 
pbilof.  tranfucl.  n.  gjj.  ZollicoferI.  c.  vanAi,sem  etiam  ab  unico  fciitinilc) 
injedlo. 

(/)  Petit   1.  c.    Eo  refero  iioa  funeflum  eventum   in   expeiimeiito  Harusri: 
jipiar.  obf.  ij. 

(>m)Zolhcofer1.  c. 

(w)  Veratti  Cumment.  Bonon.  T.  11.  Part.  II.  p,  log. 

(0)  Baghvi  1.  c.  p.  4ff  4.  Experim.  de  vefic.  II. 

Haller  Phyfialog.    Tom.  II.  L 


ga  Z/J5.  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

gula  idem  in  recente  fanguine  ftriata ,  radiata ,  laminata  ,  &  pene  mem^ 
branofa  excitavit  ,  quae  ultra  biduum  fuperfuerunt ,  neque  fponte  natos 
grumos ,  impedivit ,   folvitve ,  neque  grumum  fponte  fua  faclum.. 

§..  XXVII.     Qiiid  injlammabiles  fpritus,. 

Liquores ,  qui  flammam  admotam  concipiunt ,  fi  finceri  fuerint  valde* 
que  meraci,  fanguinem  equidem  cogunt(jp),  in  fibrofi  cujui^dam  paren^ 
chymatis  aut  infantilis  hepatis  fpeciem  (g),  idque  coagulum  durabile. 
perfiilit  (r).  Ejufmodi  coagula  a  liquore  vini  (ti)latitio  facla  vidi  (j), 
&  a  terebinthin^  oko  (t),  vivorum  in  hominum  vulnera  calide  in(Hllato». 
To  gelatinam  albam  ab  eorum  liquorum  vi  fanguinem  cogi  non  vidi  (ii).. 
Diluti  iidem  fanguinem  non  cogunt  (jc)..  In  venas  inj-ctum  vini  alcohol 
«necat  iy  ) ,  late  coado  in  placentas  fanguine  (  z  )  :  dilutum.  idem  ine-- 
bfiat,  &   apoplexiam  movet,  neque   occidit(o).. 

Sed  etiam  oleum  juniperi  fincerius  aque  aqua  liberum  fanguinem  co- 
<^it  (b),.  pariterque  fpirituofae  ,  quas  vocant ,  efrmtiac  (f),  &  tindu- 
rx  C  ^ ) ,  qii^  liquorem  vini  continent.  Sales  volatiles  oleofi  pelliculam  ,, 
cruftce  pleuritic^  fimilem  exciiant  ((?),  aqua  vero  cinnamomi  leve  ,  & 
gelatum  concrementi  genus  (/).  Laudanum  liquidum  Sydenhami  fangui- 
nem  pqtips   Hquidum   retinet  (g),  globulos  tamen  quaii  glutine  adunit.. 

Spiritus, 

(  «  )  B  o  T  L  E  apparat.  p.  29.  appe»d.  p.  n-.  B  o  e  r  h  a  a  v  e  1.  c.  p.  ?7^.  F  r  e  i  n  d 
i)     160.   P  I  T  c  A  RN  E  p.  j'?.   S  c  H  w  B  N  K  E  p.   i^z.   Secoud  mmoire  uu  Exp.  17-  z&.  ?4- 

(  ^  )  Second  menwire  ex".  17.  z  8.  Fabricius  ab  Ai^LUapendente  etinm  odor- 
rcm  &  fapoiem  hepatis  in  fanguine  nafci,  leliquit  de  format.  ovi  p.  sj.. 

(r  )    S  C  H  W  EN  K  E    p.   IJIi. 

(x)  De  eo  intelligenda  fereloca  n.   \^>. 
(OYouNGE  curs.  trmmphal.   terebintb.  p.  42.. 

(«)    ElCUEI.    p     3Z. 

(«)  Solveie   potius  M  a  l  p  i  ghiu  s  p.  i?i..    de  Heyde  l.  c. 
(j)   Ant.  de    Heyde  obj.  ^o.  Petit    p.  xj.  Courten  Shil.  Tranf.  n.   ?J5.. 
Ereind  p.  168.  SrROEGEt  exp.  (,0. 

(2)  Sproegel  1.  c.  fecond.  memoire.  exp.  S.i..;6,  &  exp.  fere  n.  2J,. 

(fl)    Co  U  R  T  EN    1.  C.    B  A  GLI.V.. 

(b)  ScnwENKR   p.  i!*S... 

(c)  E  L  L  E  R    p.    17. 

(ti)    ScHWENKE    p.    IJ>4'. 

(e)  Leigh    dijfert.  p.  79,. 

( /  )   B  A  G  L  I  V  1    p.     4«  4.  .  m   TY        ■ 

(g)  E  L  LER  1.  c.  Aliter  CL.  Stakc  aru  s  in  Comnnnti.  ACfidiBtrcp.T.T.qui  rotius 
«ogi  fcritferat.. 


SECT.   II.      CRUO  R.  83 

Spiritus  vini,  dum  fanguinem  addenfat,  pondus  fpecificum,  quod  vocant, 
auget  (  /2  ). 

Arfenicum  ,  dubium  corporis  genus,  fanguinem  cogit  rubrumque  red- 
dit  (z).  CEeterum  intinita  alia  cum  variis  luccis  inftituta  experimenta , 
apud  Cl.  viros  legere  oportet,  quos  excitavi  (^').  Obiter  autem  ex  iis, 
quas  repetii,  difcas,  quam  parum  ad  medicamentorum  virtutes  dignofcen 
das  utilitatis  ab  liis  experimcntis  poffis  arguere.  Arfenicum  enim,  fum- 
mum  venenura,  fanguinem  fere  ut  beneficum  illud  nitrum  mutat.  Act^ 
tum  inter  omnia  pharmaca  triftiffimum  colorem  fanguini  inducit,  non  ideo 
rainus    innocuum.    Acidi   liquores  &  lixiviofi  pariter  cogunt. 

§.   XXVIII.    Fer   h.^c   experimenta  fanguinis  natura 
nondwn  innotefcit. 

Ex  his  experimentis  nondum  oltenditur ,  fincerum  aliquem  falem  iu 
fanguine  habitare.  Acidam  indolem  neque  aliquis  cum  lixiviofo  fale  fervor 
denionfl:rat,  neque  odor,  neque  fapor,  neque  aliud  fignum  liberi  acori?. 
Sed  neque  lixiviofa  indoles  perfeda  huic  humori  ineft.  Cum  nuUo  acid6 
liquore  fervet ,  folo  oleo  vitrioli  excepto ;  fapore  non  eft  alcalino  ;  ne- 
que  colores  cxcitat,  quos  id  falium  genus  producere  folet;  neque  pra:" 
cipitat,  quae  ab  acido  liquore  diffoluta  fuerunt.  Id  equidem  per  experi- 
menta  oftenditur,  quae  nunc  proponemus,  eflTe  in  fanguine  eam  naturam,, 
quae  adjuta  ab  aeris  calore  ,  aut  a  motu  mufculorum  audo,  aut  demum 
adjedo  aliquo  fale  fixo  in  putredinem  abeat.  Is  corporum  ftatus  nondum 
quidem  ad  alcalici  claflem  ea  transfert.  Neque  enim  certo  experimento 
humorQs  in  corpore  humano  vivente  lixiviofi  fiunt.  Etiam  in  ardente  fe- 
bre  lotium  (^),  ut  acre  fit,  nondum  tamen  cum  aceto  elFervefcit,  &  uni- 
cum  experimentum ,  neque  forte  fatis  fidum  (m)  extat  fanguinis  poda- 
grici  hominis ,    qui  fyrupum  violarum  viridi  colore  tinxerit. 

L   z  HaClenus 

C^DSlLEERLINop.    Iff. 

[?J   E  LLE  a  p.  n. 

C*]R.  BoYLK,  Car.  Drelihcourt,  Archibaldum  PiTcARnk,  Georgmni 
i)  A  G  L I  V  r ,  Job.  F  R  E  i  N  D  ,  Thomam  S  c  h  w  e  n  k  e  ,  Joh.  Theodortim  E  l  l  e  r.  Vciiiani 
fcievel  ob  ea  peto ,  qr.se  hic  iterato  retiili,  uiHxime  quse  ab  infurione  venenorum  fumta 
plunma  ad  L.  III.  jam  reiata  funt.    Verum  hic  uihilominus   idoxieo  Jojo  lcguntur. 

f/]  BoERHAA\'B   Frax.  Med.  T.  I.  p.  1 90.   B,   L  a  n  g  r  i  s  h  modern.  praiiice  p.  98. 

[wj  C  o  L  B  AT  cH  of  ths  goiit  n.  2j^.  431.  cieque  fero  doclrins  of  acids  ajferted. 
l^  450. 


84  LIB.    V.     S  A  N  G  U  I  S. 

Haftenus  tamen  ad  alcalinam  naturam  fanguis  accedit,  ut  omnino,  lievr 
exhalatione ,  quo  ad  fapam  redigitur,  qualem  extracium  vocant  (?z),  ad. 
lixiviofam  utique  indolem  difponatur;  ut  aqua,  qua  grunius  fanguinis  di- 
geftus  eluitur,  figna  pra^ltet  lixiviofae  indolis  (o);  ut  ficcus  fanguis  cum-, 
acidis  liquoribus  eftervefcat  (^),  cruitaeque  ,  quae  de  ficcatis  fanguineis. 
placentis  fuperfunt,  alcalini  quid  Iiabeant(g);  ut  putrida  urina  cum  fpi-- 
ritu  nitri  ferveat  ( r  ).  Putredo  vero  adeo  prope  ad  naturam  lixiviofani 
accedit ,  ut  acidilBmi  quique  frudlus ,  aut  mero  acefcente  frumento  paita 
animalium  corpora,  quando  compucruerunt ,  nullum  nunc  ab  admoto  igne 
aut  efTentialis  acidive  (  y  )  falis  ,  aut  ammoniacalis ,  aut  fixi  ( it  )  demum 
veftigium  reprsefentent ,  exqug  iis ,  pridem  adeo  acidis  corporibus ,  fince- 
ri  nunc  fales  alcalini  foli  adfcendant.  Adeo  vero  volatilem  faUum  ge- 
nerationem  putredo  adjuvat,  ut ,  qui  poft  aquam  fales  adfcendebant  acidi, 
ii  nunc  alcalini,  &  volatiles  ante  aquam  adfcendant  {u).  Sed  etiam  in 
animalium  carnibus  putredo.  non  impedit,  quin  folita  urinofa  elementa 
fuppeditent  (  ?c )  ,  &  olea.  potifilmum  ita  adtenuantur,,  ut  calore  nunc 
levi  cum  fale  volatili  in  fummas  phialas  fuftollantur  ^)').  Haec  ideo  pau- 
lo  curiofius  moneo  ,  quia  nuper  Cl.  P  r  i  n  g  l  e  ( Zi  j  multis  experimentia 
iyit  evidum ,  non  idem  efle  putridum  corpus ,  &  alcalinum.. 

§.  XXIX.    Sanguis  ■j^utrejcitya  motu  mufculorum,  a  fcbre.. 

Corporis  vehementior  exercitatio  fola,  urinam  fsetid^m  ,  acrem,  uren- 
tem  reddit,.  fudorem  ingratum  nidorem  olentum  ,  fanguinem  acrem ,  fe- 
brefque'  omnium  ardentiflimas  ,  &  fubitas  mortes.  Ea  mala  ex  unico  die 
pedeftris  itineris  fuccefliire   vifa.  funt  (  a  ).    (^ui  imperia  ducis  ad  exercitum 

defe- 

[  K  ]  V  E  R  H  E  Y  n  N  L.  II;  p.  j8ii. 
[  0  ]  De  H  A  E  N  1.  c.  p.  84. 
[p]  Gre  w  1.  c. 
[5]  Hah  n  1.  c. 

[r]  Palucci  iitbotomie  pirfeilionnee  ^.  {8.  Schaper  de  ttmjj'.  fatig..cnrp.  p.  }i. 
\_s'}  Boekhaave   Elem.  Chem.  T.   II.  p.  igs- feqq..  Natuia  animalis     acoreni  deT 
ftniit  .>!  a  LO  u  I  N   Chyiiiie  fratique.  T.  II.  p.  441. 

[f  ]   Bo  R  F.H  A  A  V  E     1.    c.    p.    290.  5  28.     M  A  C  Q_U  E  R.    1.    C.    p.  42^, 

[m]Neuman  Chym.  T.  III.  p.  14.  Boerhaavi   1.  c  p..}i$.. 

[x]  Navier  fur  famoU.  dcs  os  p.  7. 

\.y2  1  D  E  M  ibid. 

[2]   Ol'Jf.  on  the  difeafes  of  the  army  p.  4^0;  &c. 

[«]  BucHNK R  dt  motii  vohmtar,  excedente  n.  i^i. 


SECT.   IL      CR  U  O  R.  8s 

deferebat  (5),  ex  ardore  in  officio  nimio,  ipfo  die  pugns  periit.  Curfo- 
rem  publicuni ,  qui  magni  momenti  nuntium  adtulerat ,  fu.T.ma  cum  velo- 
citate ,  intra  biduum  memini  ex  peffima  febre  periifTe.  Ex  itinere  fub  dio 
nimio  febris  ardens ,  &  hydrophobia  vera  fucceflit  (r),  qua  in  obferva- 
tione  niemoria  dignum  videtur,  humores  acres  m  humano  corpore  natos, 
eamdem  venenatam  efficaciam  exferere,  quam  quidem  virus  canis  rabidi.. 
Simiiia  a  convulfionibus  gravicribus  fiuntj  qu^  &  ipLe  ad  motum  mufcUh 
lorum  vitiofe  auflum  pertinent  (  d). 

In  animaUbue  curfu  nimio  ad  mortem  ufque  exercitis ,  eadem ,  vet. 
horum  etiam  majora  fiunt.  Cervus  vehementiflime  a  venatoribus  agifjtus 
cum  faetido  fanguine  vulnus  ftillaret  (  c') ,  periit.  Animalis  ad  curfuni 
violentum  coacti  carnes  cito  putrefcunt  {f),-.  ut.  argentum  tingant ,  &. 
cochleari  difcerpi  poffint   (g).. 

Quae  motus  mufculorum  ,  eadem  febris  facit,  quaecunque  ejus  origo 
fuerit :  dum  fanguinis  motum  vehementius  augc-at.  Putrelcunt  in  febre  hu- 
mores  [h),  &  in  variohs  (z)>  &  '"  petechiaU  genere  Ck),  flavaque 
illa  infularum  antiilarum  pefte  (/),  fanguis  f^tidus  per  os  &  nares  erum- 
pit.  In  variolis  conftuentibus  penetrabilem  fsetorem  Ikpe  expertus,  nuUis 
aceti  in  planas  patinas  expofiti  contrariis  vaporibus  fatis  emendare  potui. 
Ipfum  inde  lac  ebuty  atum  ,  &  citri  fuccus  putrefcit  (m).  Faetent  ante 
mortem,  qui  febre  pjludofa  putrida  laborant  (?z).  Faetorem  combuftarum 
folearum  fimilem ,  adeoque  alcalinum ,  in  malignis ,  fudoreraque  enormi- 
ter  olentem  S.eg,e.rus  obfervavit  (o).     Funeflus  cadaveris  odor  in  ho- 

L    3  minibus 

[  6  ]  Ven.  <S£  Dodliff.  Vir.    C  a  m.  'F  a  l  c  o  n  e  t  des  fievres  p.  19. 

[c]  Ger.  V.  SwiKTEN  Commeiiiar.  T.  IIT.- p.  j}?.  &  iu  diario ,  quod  edidit  CL. 
Vandermonde    1757-  meas.  Jul. 

[rf]  "Wii.i,is  de  convtdf.   p.  175. 

[e]  Baynard   Pfyibreiiijia  or  of  cohl  baths  p.  ?28. 

[/]  LiSTER  de  bnmorib.  p.  ^4.  Boeb.haave  Praled.  Acad.  T.  III.  p.  joi.  T. 
S  c  H  W  E  N  K  E    p.   52.  54. 

[g]  WiXLis  pharmac.  rational.T.W.  p.  91.. 

[  Z)  ]  H  o  F  M  A  N  rff  gener.  fal.  morbofor.  M  u  x  h  a  m  ow  yore  throat ,  qiii  veros  fales 
alcalinos  proiiuci  rredit.  F  k  i  n  g  l  e  p.  425.   Addit  idem ,  quamprimuin  perlpiratio  celTat.. 

[i]  HuxHAM  offevers  p.  $2.  5}. 

[  *  ]  I  D  E  M  ibid.  n.  62. 

f/]  LiNiNGS  EJfays  and  obfervat.  of  a  Soc.  »t  Edi»ib.   T.,II.  art.  29. 

[>w]  ScHWENKE  p.   55. 

[  k]  Pri  n  g  le  p.  211. 

[0]  Pkitrit.  morbo  miliari  critice  folut.  Fsetidus  in  pefte  fudor  F  a  l  l  o  r.  de  bubon. 
eftil,  p.  9.  &   in  febre  carcerum  P  r.  i  n  c  l  s  on  /.i//  fever  p.  2>9. 


85  LIB.  F.     S  A  N  G  U  I  S. 

nnnibus  pefte  laborantibus  (p)  percipitur,  qualem  ab  asgro  ipfo  perceptum  m?- 
niini  in  bibliopola  propri^  niortis  certa  praefagia  dedilFe :  is  autem  in  pefte 
odor  inficit,  lateque  malum  propagat  (q).  Mira  virulentia  humorum  in  ho- 
minibus  eft,quipefl:e  pereunt,  &  fanguis  ipfe  faetet  (r),  &  vapor  deftil- 
lati  de  peftilente  bubone  puris  quaft  fulminis  iclu  male  curiofum  medicum 
proftravit  (  ^  ).  Adeps  animalium  ,  de  bubula  claHe ,  lue  interemtorum  , 
clentiflimus  eil  ( f ),  Corpora  hominum  pefte  exftinttorum  iu') ,  auC 
paludofa  febre  (  x  )  ,  continuo  putrefcunt. 

Sed  &  ah'ae  caufae ,  haflenus  febribus  adfines,  fimiles  in  fanguine  & 
humoribus  corruptiones  producunt.  Ipfe  vitftus  mere  carneus  (y),  febrem 
facit,  ut  fanguis  putrefcat.  Idem  in  fame  fit  (z),  cujus  effedus  fubitas- 
que  humorum  putredines ,  alias  exponemus.  Abufus  faUum  volacilium , 
quos  juvenis  majori  copia  adfueverat  efitare ,  hsemorrhagias  de  inteftinis, 
naribus ,  gingivis ,  pruritum  intolerabilem,  febrem  heclicam  ( fl  )  mortera- 
que  intulit,  novo  argumcnto  ,  quam  cognata  febri  alcalina  natura  fit.  Pu- 
trcdo  aliunde  nata  fimilem  &  funeftam  in  fanguine  putredinem  genera- 
vit  («,*). 

Calor  nimius  aeris ,  non  quidem  adeo  fubitam  ( J  )  putredinem  in- 
fert,  ,ut  animal  vivum  tabefcat,  fseteatve,  id  tanien  efticit ,  ut  celerri- 
me  [c]  carnes  corrumpintur.  Idem  venti  illi  ardentes  orientis  efiici- 
unt  [d],  neque  multo  blandius  aer  operatur,  quem  nimiae,  inque  loco 
claufo  ftipatDE,  turbae  fuis  halitibus  corruperunt.  PerniciofifGmae  inde  &  pu- 

tridiflimae 

[plJlVluRALT  Chjrurg.  fchriffim  ii.  ^78- 
[<?  J  I  DE  M  ibid.  \}.  58?. 
[  j-  ]  Z  A  R  I  N  u  s   de  mijf.  fangnin, 

[)•]  Alprunner  in  Zudiac.  Med.  Gall.  T.  II.  p.  104.  &  ainid]  V  a  T  e  R  u  M  de 
fejliluit.  p.  ?o. 

[?]  De   Haen  verhaui.    van  de  rmtdveeziekte  p.  8. 
[w]  Art  de  faire  les  raports  p.  gjff. 

[a;]  P  R  IN  GL  E    p.  2H. 

[jy]  H  u  X  H  A  M   0/  the  >;ialignoiis  fore  throat  p.  Sz. 
[  2  '.1  I  DE  M   ibid.  p.  62.  65. 
[  «]  l  D  E  M  ibid.  p   «8- 

[rt*]  Vapor  iiempe  de  aqua  fentiiiae  putridus  Rutty  p.  148» 
[6]  Nam  ianguis  non  fsetidus  fuit  in  calorc    loj».  &  iio.  giaduum  Fahrcu^.  Dun- 
2  F  exp.  4.  (S. 

[c]  Idem  exp.   I.  2.   ut  etism  aer  altero  die  pet  cellulofa  intervalla  effunderetur. 

[(0  Continuo  putrefcunt,  quos  ventus  Saniiel  percuilit,  ut  menibra  trada  nianum  fequan- 
tur  C  H  A  R  D  I  N  vqy.  m  Perfe  T.  IV.  p.  21.  T  a  s  v  P.iio  x  iv^ng,  T.  111.  L,  I.  c.  10.  T. 
11.  L.  L  c.  12. 


SECf.    II.     C  R  U  OR.  S7 

trididimae  febres  nafcuntur  [c].  Mercurii  vis  per  vafa  corporis  humarii 
fanguinem  refolutum  ita  agitat,  ut  fa:tidiffima  inde  animas  corruptio  nafca- 
tur  [/],  &  urinae ,  &  fudoris ,  &  fanguis  ipfe  faeteat  [g],  unaque  fe- 
bris  oriatur  non  exigua  [h],  & ,  ex  peritorum  certe  virorum  fide  ,  hac 
quidem  ex  caufa  vera  alcalina  degeneratio  in  humoribus  locum  habeat, 
falivaque  fyrupum  viohfum  colore  tingat  viridi  [zj,  &  cum  acidis  fer- 
veat.  Sed  etiam  animalium  venenatoruni  morfus  fubitam  putredinero ,  & 
humorum  eliquationem ,  excitant  [/:],.  &  carnes,  perinde  ut  ab  igneo  il- 
lo   vento  ,  ab  eo  veneno  ilaccefcunt. 

Sed  etiam   alii,  chronici   magis  ingenil    morbi ,   ingentera   humorum 

acrimoniam    conjuniftam    habent.    Scorbutus    lentius   equidem ,   fed    >nagis 

quam  ipfs  febres ,  fanguinem  fundit ,   ut  de  gingivis ,  de    inteftinis  [/]> 

de  cute,  cum  intolerabiii  faetore  diffluat.   Adeo  enim  acris  lympha  fcorbu- 

tica  eft,  ut  in  ventrem  effufa   chirurgorum  digitos  excoriet  [7;/]?  &  lia- 

tea  corrodat  [n],    &  tanta  in   ejusmodi  malis  in  fanguinem  etiam  vivea- 

tium  aegrotorum  tabis  vis  tranfiit ,  ut  hirudines  eum  cruorem  refpuant  [0], 

&  maculae  a  fanguine  in  linteo   natse  nimis  profunde  fedeant,  neque  pof- 

fint  elui  \-p'\.    Ab    eodem   moibo  major   urinofi  fahs  portio    de  fanguine 

deftillat  [j?*]     Halitu    phthificorum    mufcae   intercmt^e   fijerunt,  ut  etiam 

cognomen    menio^^iae    regis    Abdelmehk,   ex    Muhavidarum    gente,   ab  ea 

animae  virulentia  hsferit.    Ruchiticae  puellae  faetidiflima   anima  aviculam  oc- 

cidit  [5]. 

Similis  utique  etiam  in  rehquis  humoribus  corruptio  nafcitur.  Urina 
retenta ,  caHdique  coiporis  tepore  fota,  adeo  acris  redditur ,  ut  catheteris 
argentum  fufco  colore  viti.:t,   &  fa^tore  fuo  in  chirurgo  leviorem  peripneu- 

moniam 

[  f  ]  P  R  I  N  G  L  E  0/  the  jayl  fever.  Ab  aeie  nofoconiiorum  Bei,i,o  ste   Cljir.  de  Phopi. 
g.  67..  Ab  ^cv^  ventilaioris  qui  c.rxerem  repurgabat  Pb.ingi.e  Pbil.   Trauf.  n,  ^i. 
C/3  Graingkr.  de  ptyaHfmo  p.  zi,  zt.  Scc. 

[  g  ]   I  D  _E  M. 

[_k2  Puliuum  lio.  I  jo.  I  D  E  M. 

[  i  3  B  A  E  o  N  in  notis   ad  L  e  m  e  r  y  cours  de  cbetnie  p.  190. 

[  ^  ]  A  lerpcnte  caudifono   F  e  u  i  l  l  e  b  Jouriial ,  a  iepe  H  A  s  s  b  l  clu  i  s  T    p.  59^- 

r  /]  L  I  N  D   of  fcurvy  p.    167.   B  o  E  R  H  A  A  -^'  E  Introd.  in  praxim  clinicmn  p.  ?. 

[w]  Menioir  de  l'Aiad.   des  fcicnc.  1699.  p.  176. 

[m]Ciiaanen,    Mbno    MATTHiffi    obf.  XI.   J..  B.   P  A  N  T  o  N  obf.  j  6. 

[0]  LisTER  de  fccrbuio  Mem- de  l'Acad.  1.  c.  p.  17;.  Panarolus  Pentetofi.  iv,. 
obf.  7.  la  M  E  T  T  R  I  E  obf.  de  medec.prat.  p.  50.    H  u  x  h  a  m   c.  5.  &c. 

[p]  Smalts   aputl  Craanen  de  homine  p.  jii.. 

[^*]   CoLBATCH   Effay  cohcerning  acid.  nnd.cilcai. 

C  ?  ]  J-  P(lr.  B  u  c  H  n  E  R  iu  diif.  d^  nwhitide ,  qiuuii  in  colledlione  iuea  pradlica 
i-erulam  dedi.. 


88  LIB.    V.      S  A  N  G  U  I  S. 

moniam  excitaverit  (rj,  cumque  acidis  liquoribus  efFerbuerit  [i].  Etiain 
in  urina  fcorbuticorum  verum  fincerumque  alcali  fuifTe  legitur  [  t  ]  ,  etfi 
regabat  fe  vidifle,  quinto  funeftae  ifchurise  die  Boerhaavius  [  « "^. 
Ita  in  aqua  hydropicorum,  fada  paracentefi  edutSa ,  veftigia  lixiviofae  in- 
dolis  apparuerunt  [  5C  ] ,  ut  ab  ejus  percepto  faetore  morbus  convulfivus 
nialigni  ingenii  fequeretur  [y],  inque  hydatidum  fimili  fero,  quod  oculis 
receptum  dolorem  excitavit  [z].  Adeo  magna  etiam  innocui  alias  de 
naribus  muci  acrimonia  fuit ,  ut  labia  continuo  excoriaret  [a],  tum  la- 
•crumas,  in  epiphora  [^*]-  Acrimonia  aquae  forti  haclenus  comparabilis 
in  glandulis  fiphiiitici  cadaveris  guftu  percepta  eft  [a**].  Lac  in  febre 
alcalefcit  [fl***]. 

His  omnibus  ,  quos  excitavi ,  humoribus  ,  violentius  venenum  eft 
ichoris ,  qui  de  cancfofa  mamma  fudat.  Ab  ejus  guftatione  temeraria  te- 
terrimus  faetor  chirurgo  indivifus  coraes  adhxfit,  ad  mortem  ufque,  quae 
ex  hoc  ipfo  contagio  fecuta  eft  [b].  Odor  folus  cancri  mamoiam  uxo- 
ris  erodentis  perinde  ad  mortem  ufque  coni^ans,  Francifcum  Bellin- 
<3  E  R  ,  non  incelefarem  fcriptorem ,  interemit  ( c  ).  Sed  ea  fanies  de  al- 
calino  ingenio  eft,  viridique  colore  fyrupum  violarum  tingit  [d],  ut  non 
probabile  fit ,  cum  cancrorum ,  quos   vocant,  ocuHs  efFerbuiffe  [e^, 

§.    XXX.    Fiitredinis  ^rogreffus. 

Nemo  putredinem  accuratius  defcripfit ,  celebri  illo  oh*m ,  &  una 
paradoxologo  viro  ,  Joachimo  Beccher  [/"],  qui  die  quinto  fado- 

rem 

[  >■  ]  G-r.  V.  SwiETEN  Conmtent.  T.  I.  p.  i  j  i. 

[j3  J5CHAPKR  de  majfa  Jujig.  corpujlulis  p.  51. 

[t]   BoREitJH    hermcc.    'Cgypt.  Japient.  p.  551. 

[  a]  Ekm.  Cbim.  T.  11.  p.  ?o6. 

[a;]  PiNELLi  de  podagra  p.  187.  Pitga.kne  de  opera  qucmi  prdjiant  acida  ^ 
ulcalitta  p.  IS7. 

[j>  ]  Phi/of.   Tranfa^.  11.4^4. 

£2]  Hbukrmann  ph^ijhlog.  T.  I.  p.  zo2.   conf.  B  i  r  c  h  I.  c.  T.  IV.  p.  n?* 
'  [d]  ^I  E  I  E  o  M.    de  ukerib.   n.  JJ. 

[  <j  *  ]  Col.  dt:   ViLJLARs  cours  de  Chirurg.  T.  11.  p.  1 3  ?. 

[a**]  Masson  de  carie  ofjhim. 

[«***]    PvAULiN  obj]'.  de  Medec.  p.  1 82. 

[Zi]  Harris  dij]'ert.  ttifd.  Chir.  p.   iSH. 

[f]  Ibid.  p.  169.  A  cadaveris  fjetore  fimilem  fiineflum  acutiim  niorbum,  cum  per- 
petiia  fsetidiirimi  odoris  prsefentia  natum  habet  Kiihipatkik  de  anaiys.inucul^.  variei. 
p.   12. 

[_d2  Memoir,  de  Cbirurg.  T.  I. 

[e]  Schaarschmid  relatio»  T-  U.  P-  ln» 

[/]  Fhyjic.  fubterran.  p.  148. 


SECT.   /I.     CRUOR.  89 

rem  vehementer  increfcere ,  die  duodecimo  ftercoreum  fieri ,  die  trigefi- 
nio  fitum  five  mucorem  efflorefcere ,  iiide  cutem  &  carnes  in  foraTiina 
coUabi ,  vernierque  irrepere  animofus  obfervator  refert.  Ad  ufus  noftros 
interim  aliqua  adfpergemus.  Putredo  omnia  vincula  partium  aninialium 
rumpit ,  humores  aUoquin  coagulabiles ,  cruorem ,  lympham ,  ovi  albu- 
laien ,  amnii  liquamen ,  in  acre  &  nuUo  porro  veneno  coagulabile  tabum 
refolvit ,  adipem  colliquat,  carnes  (g')  membranafque  &  fibras  emoUit 
primo,  inde  in  mucum  diluit.  Omnes  humores  animales  a  putredine  in 
deteftabile  venenum  abeunt,  ut  in  ovo  Bellinus  (h),  expertus  eft,  & 
de  boum  morbo  exftinftorum  tabo  refert  Griffith   Hughes  (f). 

Princeps  vero  phaenomenon  putredinis  ,  neque  hadenus  adultas  ( ^  ) 
eft,  expedire  aerem.  In  humanis  &  animalium  carnibus ,  faetubufque  in- 
tegris  fdepe  vidi  (/),  fub  aqua  manfifte,  donec  integr^e  erant,  cum  fubnato 
faetore  vero  undique  de  tota  cute  aerem  effloruifle  ,  quibus  quafi  veficis 
fublevatje  carnes  ad  fummam  aqus  fuperficiem  adfcenderent.  Saepe  mihi 
jeftivo  tempore  in  corde  aer  cum  fpuma  intritus  vifus  eft  (w).  In  vivo 
homine,  fed  putrefcentibus  humoribus  infecto,  in  peifimo  fcorbuto  (n), 
in  gangrxna,  fimilis  omnino  aer  generatur,  qui  late  fub  cute  regnat ,  & 
emphyfema  refert.  Eum  aerem  &  fanguis  generat,  &  ferum  (o),  & 
adeps  (p),  &  ipfae  demum  folidifllimae  corporis  animahs  (g)  partes.  San- 
guinem  CI.  Favelet  (r)  cominus  obfervavit,  qui  de  incifa  vena  in 
vitrum  exceptus  ,  odava  jam  hora  turgere  incepit ,  diffluere  ,  vaporem 
acrem  fpargere ,  &  urinofum ,  idemque  vitrum  denique  displofus  fregit  (s). 

Ex 

[g)  Navier  fur  famolijf.  des  os  p.  34.  feqq. 

[|&]    P  R  I  N  G  r,  E     p.   4^1. 

[i]   Natural  hijiory  of  barbados  p.  6i. 
[*  ]  Pri  N  Gi  E   p.  416. 
[/]  Meiiioir.  fur  la  nfpirat.    Exp.  i;i. 
[«»]  Fringle  p.  417. 

[«]  Fr.bnk    amnerk.  T.  III.   p.  41?.    Copiofifllniumj  CX    lUlO  fanguiiiis   polHce   ad 
poUiccs  3}.   H  AL  Es  vegetabk  flatiks  c.  vi.  exp.  4^. 

[  0  ]  Apparat.  ad  hijl.  fang.  p.  70. 

[  p  ]  Pai  itcr  miiltum  I  d  e  m  ibid. 

[^]  Hai,es  ibid.  conf.  ciim  hamajiat.  p.  178» 

[.r2  Be  ferment.  ventric.  p.  iii. 

[  j]  B  o  Y  r,  H  p.  88.  K  R  u  G  E  R  ph^olog.  n,  f  j.  Die  feptimo  fanguls  putrefcit  R  y  T- 
TY  fympf^.  J04. 

Halkr  Phyfiolog.  Tom.  II.  M 


90  Z  75.  F.      S  A  N  G  U  i  S. 

Ex  ofTe  putrefcente  faetidiffimam  fpumam  ciim  fonitu  erupiffe,   alius  teftis 
exftat  (f). 

Plerumque  tamen,  aeris  atmofphaerici  liber  conimeatus  ad   putredinem; 
requiritur  *   &    in    claufo   vulnere  fanguis  in  polypum  abit,  neque  in  uni- 
verfum    putrefcit  ,    fi    motum    abftuleris   (z().    In   ipfo    etiam  utero    fe- 
tus    tjcftindus    integcr  ,    &    valde    utique    putrefcibilis    placenta  ,    abfque- 
putredine    per    mcnfes   annofque    circumgeruntur  (sc),   dura  claufus    ute- 
rus    aercm  non  admiferit.     Multum    vero    putredo   adjuvatur,    fi    fangui- 
ni,  ai;t  bili,  aut  cuicunque  humoii,  putredini    deftinato  ,    falem    lixivio- 
fum   fixum ,    aut    certe    terram    acido    oppofitam    addideris.     Cancrorum 
oculi  fanguinis  (j')   &  fal  fixus  (  z )   carnis  putredineni  promovent.  lidem, 
bili    admifti    &    fEetidiorem    putredinem    faciunt  ,    &    velociorem    ( a  ) ,, 
eumdemque  effedum  ipfa    terra   pra^ftat  (6).    Sal   tartari,   aut  clavellatus, 
cinis  ,    fanguini  nuper   de  vena  miftb  admiftus  ,    odorem  urinofnm  cogitr, 
adfcendere  (c),  &  cuni  fudore  idem  praeftat  (d).    Hoc  quidem  argumen- 
to  oftenditur,  magnani  fali  fanguinis  cum  ammoniaco  fale  adfinitatem  ia' 
tercedere  ,    nam    &   ifte    fal  adjedo  fale   fixo    urinofum  odorem  exhalat. 
Sed  in   vivente  etiam   homine  lixivi    fales ,   qui  Stephani.ino  medicamenco 
efliicaciam  praeftant,  longo  ufu  fanguinem  alcalinum,  acrem  ,  fcorbuticiim,. 
hedicumque  (  e )    reddidcrunt ,  ut  etiam  veficas  de  cute  elevaverit  (/). 
Hinc  a  faponis  ufu  &  lotione  linteorum  proxinia  peftis  erumpit  (g),    & 
in  vico   linteariorum  Conftantinopoli  primum   araat  faevire  (/z).    Volatiles 
alcalini  fates  putredinem  potius  morantur(z)  &  impediunt:.  Sic  fales  ve- 

getabiles 

L*D  Micb.  Bernh.  V  A  l  e  n  T  i  n  rf.'//r  fJpj/?;  II L   p.  nr. 

[«O  Conf.  Drelingourt  apud  Manget  bibliothec,  anatom.  T.  11,  p.  wiC. 
^ln-aham  C  Y  i' R  i  A  VI  epiji.  «rfMiLLiNoTON  p.  55.  56. 

[«3  Q.UBSNAI  flPcTK.  aniiii.  T.  II,  p.  izi. 

[jV]  Fringle  append.   p.  ■)9:f.  414. 

[a]  Pi  N  ELLi  1.  c.  p.  160.  Mireris  ergo  legi,  putredinem  a  fale  taitari  adjedo  hu 
Mbcri  Ru  T  T  Y  1.  c. 

[_a2  GiLBERT   (ie  pitredine  in  corp..  anim.  p..  18.. 

[  6  ]    1  D  E  M    &   Cl.     P  R  l  N  G  L  E. 

[  f  ]   H  u  M  M  E  L   de  arthritide. 

[rf]  Coynmerc.  I.it.  Noric.  17 59.  hebd.  4,.MoDEt  vom  perJJfchen' fahe . 

[f]  HuxHAM  of  feven   p.  48.  49. 
[/"^Parsokso/  thc  bladder  p.   11?.. 

[g]  Dibmerbroeck:  &  finiilirt  habet  de.  H  e  Y  D  n  h  fyfiopf.  difc.  p.  149.. 
[/)]   Gemdli  Carreri  "coyag.  T.   I.  p.  311. 

[i  3  P  r iN  G  L £  3  R  Tjr  T  T. V  1.  c.  G  i  L  B  E  R  T  p.  I j.  14-.  Slccam  idenv.LfHl  albamque.- 
earr.em  reddit.. 


SECt.    II.     CRUOR.  91 

getabiles  (i*)  &  magis  adhuc  acidi  (^),  de  foffilibus  parati  liquores; 
&  princeps  inflammabiiium  alcohol  putredinem  avertunt.  Sed  etiam  me- 
dii  fales  ( / ) ,  culinaris  ille ,  &  nitrum,  copiofius  adjedi  incipientem  omni- 
no  piitredinem  frangunt,  nondum  natam  occupant,  aqua  mineralis  Newhol- 
tenfis  penitus  impedivit  (/*).  Plena  putredo,  abacto  per  fstidum  halitutn 
volatili  elemento  fatuam  relinquit  &  tenerrimam  terram  (/**). 

§.    XXXL     Animalia   quihiis    humofes   lixiviofc^   indoU 

■propiores  funt. 

Alia  animalia  humores  univerfos  acres ,  &  eorum  nonnuUa  pene  ma- 
nifefto  lixiviofos  habent ,  infeda  maxime,  deinds  ferpentum  genus,  de- 
nique  carnivorse  ferociores  beftiae.  Lac  falamandr^  intolerabiliter  acre 
eft  (m).  Lacerta  Gecko,  fi  nudam  hominis  cutem  perambulaverit ,  viffi 
fuae  veftigia ,    ruborem  ,  calorem  ,   puftulafque  relinquit  ( n  ). 

Bufonis  flammei  de  pofterioribus  cruribus  emilFus  vifcor  catarrhum  in 
iis  excitavit,  qui  vivum  animal  dilTecuerunt,  inque  oculis  dolorem  (o). 
Liquor  de  apis  veficula  linguam  acrimonia  fua  vehementer  percellit  (p  )  , 
inque  vulnufculum  dimilFus,  eumdem,  quem  ictu,  dolorem  producit  (^g ), 
Tigridis  urina  odore  eft  cantharidum  (>*).  Omnibus  fere  erucis  vis  adu- 
rens  ineft,  qvx  veficas  excitet  (f  *). 

Sed  in  aliis  exemplis  natura  Uxiviofa  manifeftior  eft.  Millepedum  ge- 
nus  urinofo  falis  ammoniaci  odore  Listerus  defignavit   (j).     Jus  can- 

M  z  croruni 

Ik"]  Siiccus  limoniim  piitredmem  faiiguinis  ad  diem  2j.  diftulit  RuTtY  I.  c.  Lac 
adjeClum  ctiam  putridum  fauguiuem  acore  fuo  lubigit  Pringle  p.  406.  Etiam  urinam 
aliquamdiu,   tk  diutius  quam  alcalini  fales  a  putredine  fervant  Haen  p.  7y. 

[/]  GiLEERT  p.   14.  Ad  dieni  8  uitrimi  ad  duodecimum  fal  marinus  R  u  T  t  Y. 

[  /  *  ]  R  U  T  T  Y    1.  c. 

[/**]  Salis  lixiviofi  copiam  minorem  putredo  prxilat,  quam  ignis  Neumann 
Tom.  III.  p.  10. 

[«O  AnMAuLD  de  Noeleville  bijhire  natuT.  dcs  amnmix  T.  II-  P.  2.  p.  204. 

[m]  Hassei,  q_u  I  s  T   refu  t:l  palaftina  p.  go8. 

[  0  ]  J.  Aifg.  RoESEL  de  RosENHOF  in  eximia  bifloria  raHanim  indigenantnt 
p.  1 c  o. 

[p]  ScHRADER   ds  armatur.  aitim.  Imitor. 

[9]  Reaumue.  me.noir.  pottr  fervir  a  l^htjioire  des  i}feS}es  T.  Vll.  p.  j  58.  P  A  i.  T  E  A  u 
traite  des  rztckes  de  bois. 

[r]  Hifl.  de  l'Acad.  Roy.  des  fdcuc.   1747.  V-  78. 

[>■*]  Piso  biflor.  HMur.  Ind.  L.  V.  p.  281. 

[j-]  Df  humorib.  p.  71.  edit.  be!g.  Giun  uitro  tamen  eum  potius  falem  coniparat  J, 
F.  He  NKEL    de  caSaracln  p.  zz. 


93  IIB.    F.   S  A  N  G  U  I  S. 

eromm  non  cogitur ,  &  violaceum  fffipe  fyrupum  viridi  colore  vitiat  (f), 
Bombycum  celerrima  &  faEtidiffima  eft  putredo  (^tt),  &  fericum  plurimuns 
inter  omnes  animantium  partes,   aut  humores ,  falem  volatilem  gignit  (jc). 
Sed  etiam  viperae  copia   falis    volatilis  excellunt ,   &   in    ranis  denique  fe- 
cundum  vertebms  albus  poHen   fedet  (y),  qua  nervi   prodeunt,  qui  cura 
acidis  falibus  effervefcit.    Cantharidum  eti?.m   in  pulverem   redadarum  to- 
tam  naturam  cum  aceto  fervere  legeram,  fed  expertus  falfum  reperi;  cum 
fpiritu  nitri  utique  fervent  [zl.    De  vipera  equidem  locus  exftat  Richardi 
JVIbad  [a].    celeberrimi   medici,  quo  dicitur ,  fuccum  heliotropii  ab  eo 
veneno  admifto  rubro   colore    tindum    efle.    Verum  aliquis   in  eo  experi- 
mento  ab   impuro  vafe  aliove   caiu  error  obrepfiflTe  videtur ,  cum  &  che- 
mica  analyfis  repugnet ,    &  vipera  de  carnivororum  animalium  generc  fit. 
Cantharides  fucco  piantarum   vivunt,  earumque  acrimoniam  pariter  ad  aci- 
dam  claffem  vir   infignis  [b]   reduxit,  vefparumque  [c].    Sed  experimen- 
tum  effervefcentis  acidi    liquoris    nimis    fimplex  eft ,   eorumque  animaliura 
liquor  acerrimus,  &  empyreumaticus ,  non  ideo  tamen  acidus  eft ,  etfi  fa- 
le  voktili  hoc   quidem  animal  minus  abundat  [d}. 

§.  XXXIL      An  mdlus  in  aninutlihm  acor  fiiperfit. 

His  ab  experinientis ,  exque  iis ,  quae  ignis  de  humoribus  animalium 
elicit  eUraentis,  fadura  eft,  ut  oranino  folos  in  animalibus  urinofos  fales 
dominari ,  neque  acidi  quidquam  reperiri ,  contra  priorum  medicoruni 
opinionera  paffim  fcriptum  fit  [e].  Addiderunt  aliqui  ,  ne  eos  quidera 
homirjes  acidum  in  fai,guine  elemcntum  habere,  qui  folis  acidis ,  pane, 
limonum  fucco  &  oiivdrura  oleo  in  Ligurise  raontanis  viftitant  [f]. 

Non 

E  /]  Comment.  Acad.  Sonon.  T.  II.  P.  I.  p.  s6.  ftqq:. 

[«]  BoERHAAVE  pntx.  med.  T.  I.  p.  175. 

[a]  ^NiUMANN  C^tin.  T.  III.  p.  7««. 

tJV  i  Apud  Jacoe^um  de  natis  p.  47.. 

[  2  ]    G  R  E  w  1.  c.   p.  Z49. 

[  «  )  D(?  venen.  p.  8.  s.  adile  Pl  anq_ue    biblinth.  de  medcc.  T.  IIT.  p.  104. 

[6]Cartheuser  mater.  med.  p    455.  Adde   H  o  m  b  e  8.  c  i  u  M  1.  c.  p.  172. 

[c]  Neumann  I.  c.  p.  5^.  Sed  obitci  oiiiuiuo. 

[  i<  3  H  I  L  L.  mater.  med.  p.  8a}.. 

[  e  ]  Fridericus  S  i  a  r  b  apud  B  i  R  c  h  Ioco  faepiiis  cit.  T.  IV.  p.  419.  H  o  f  m  a  N  n 
de  ft'.  niorbofor.  gcmrat.  p.  ij.  Jonrs  de  febrtitts  inter>hitient.  p.  42.  Colebatgh 
do^rhi  of  atids  fiirther  ujferted  p.  448.  P  i  N  1 1,  L  i  «fe  fodogra  p.  77.  feqq.  li.  B  o  E  R  h  a  A- 
V  E   Ekr,:.,  Chi>,i.  T.  II..  p    }  lO. 

[/]  PlN  ai.Ll   1.  c-  p.H. 


SECr.   II.     CRU  OR,  93 

Non  tamen  finit  experimentorum  fides  haec  pro  veri?  recipi ,  aut  aco- 
rem  penitus  de  natnra  animali  eliminari.  Infedta  quidem  bene  multa  plu. 
rimum  de  natura  acida  confervant,  qux  de  vegetabili  utique  cibo  aluntur. 
Sapor  acidus  penetrans ,  vis  chartam  caeiuleam  &  cichorium  tingens ,  & 
acor  denique  coagalaturus  ,  reperitur  in  liquore ,  quem  de  vefica  prope 
oefophagum  pofita  eruca  faligna  cauda  bifurca  projicit  (g).  Formicarum 
faiiva ,  aut  fuccus  certe ,  quera  cum  morfu  efFundunt ,  ex  veteri  experi- 
mento  ( /z )  cichorei  casruleos  fiores  rubro  colore  vitiat.  Eaedem  deiHlla- 
tae  copiofiiTunum  acidum  liquorem  fuppeditant,  ad  undecim  omnino  ex 
fesquilibra  uncias  ( i  ).  Sed  eum  quidem  acorem  ad  male  fuperatam  na- 
turam  acidam  vegetabilem  refero ;  nam  formicarum  quidem  nymphse ,  quae 
nondum  plantarum  fuccos  guftarunt,  acidum  non  praeftant  (/i')>  formicas 
exclufx  utique  &  copiofum  ,  &  manifellum  (/)  folas  inter  animalia  (/"^) 
chemico  fub  igne  fundunt.  Acctofus  eft,  nequc  ad  mineralem  acorcm  perti- 
net  (/«)•  Eo  etiam  retulerim  ,  fi  firma  funt,  quK  de  apum ,  &  vefpa- 
rum ,  &  cantharidum  acida  indole  pafiim  legimus  (7i).  Sed  in  canthari- 
dibus  accuratior  Chemia  lixiviofa  omnia  ?  prseter  terram  mortuam,  & 
fervorem  cum  acidis  confirmat  (  22*  ). 

In  humoribus  etiam  nonnullis,  juniorum  potifiimum  anim.alium,  manifcftus 
acor  reperitur,  in  adipe  etiam  evidentior.  Jus  &  gelu  de  carne  vituli,  fibi  relicla 
acent  (o).  A  butyro  rancido  £es  erodicur  (p)  &  virefcit,  ut  ab  acidis  liquoribus. 
folet.  Lac  cum  putrido  animalium  fanguine  miftum,  tamen  acidum  liquorem 
generat,  neque  acor  a  putredine  vincitur  q\  In  pure  acida  indoles  refidet  (r), 

M  3  led 

[?]  In  egiegii  colleg^  noftri   Caroli  Bonnet  memoir.  des  favans  Eirangers  T.  IT. 

[/^3  Traotjs  audlor  experimenti  eft ;  dciiule  Rai  pbihf.  traiifj.cl.  n.  «g.  Homberg 
T.  III.  p.  45'  Hahn  de  fakbsts  med.  1711.  p.  271.  Neumann  ope-f.  cbeinicor.  Ed.  nov. 
Srpenska    -pretensk     acad.   handliugar     I741.     p.    59. 

[«  ]  N  EUMA  N  N  1.  c.  p.  4^  ??.  57.  <,H.  Habe  eum  fplriuun  Hierne  Ttntn^ 
men  II.  p.  44-  &    Gleditsch  Mmi.  del'Acad.  de  Birlin  174.5.  &  Raius    1.  c. 

\_k\  Neumann  ibid.  p.  55. 

[_/]  I  D  B  M  ibid.    p.  54. 

[/*  }  I  n  EM  ibid. 

[?m2Gleditsch1.  c.  Ray  I.  c-  Sacchanim  Saturni  praeftat ,  &  rubro  colore 
fores  borraginis  t'ngit.    Cum  alcall  fixo  in  cryllallos  abit    Gleditsgh  1.  c. 

[w]  p.  prior.    not.  ^.    Cartheuser  mat.  mei.  p.  4J3. 

[«■*]    Pbi:.   Tra-tf   u.   ic,z. 

[0]  Memoir.  derAcad.de  Chirmg.  T.  I.  P.  IL  p.  70.  ed.  12.  S  e  :.r  a  c  ElJuys  de^.pfjyx 
Jique  p.  5?z.  edit  1759.  trixiti  dii  cwur  T.  II.  p.  58.  L  0  RR  Y  des  aJmeiis  T.  1.  p.  jjj, 

(p)  <XuESNAi    oecon.  anim.  T.ll.  p.  ij4. 

(5)    PRINGLE    app  nd.    p.   JOl. 

())  Q.UESNAI  edit.  I.  p.  itfj.  195.  z^T' 


54  l  I  B.    V.     S  A  N  G  UI  S 

fed  id  fere  ex  adipe  fit.  Caro  cruda ,  cum  pane  &  aqua ,  m  pulteni  tu- 
fa ,  leni  calore  digefca ,  poil  biduuni  fermenti  modo  sltuat ,  acidumque 
faporem  manifeftum  edit,  etiam  poft  initia  putredinis  (j).  Putrida  tri- 
duaiia  faliva  (f)  cum  pane ,  &  pifce  (zi)  fermentat ,  &  acor  fuperat 
putredinem.  Ovilla  bilis  fermentationem  potius  auget  (  m  ).  Puerorum 
exhalatio  fxpe  acet  ,  &  cruftas  laclea;  acidje  fuiit  indolis  ( J ).  Acidum , 
iiigrati  odoris  fudorem  criticum  in  febre  anomala  percepit  Cl.  Medicus 
Scotus  ( s ).  Acidum  oluit  ejiis  femins  ludor  ,  quam  ofla  emoUita  ce- 
iebreni  reddiderunt  (a),  &  vapor  abdominalis  (i)  in  alio  exemplo  , 
cum  ofta  eniollita  effent.  Cor  humanum  diutius  confervatum  acidum  fpi- 
rat ,  &  illuftris  ejus  eventus  teftis  cxftat  (c).  Cerebro  paneni  fermentari 
alius  audor  eft(^).  Etiam  putrida  caro  bubula  fpiritum  fubacidum  de- 
dit^f"),  ut  alias  analyfes  omittamus ,  in  quibus  chemia  acidum  liquo- 
rem  ex  fanguine  obtinuit.  Non  ideo  penitus  inter  elementa  fanguinis  per- 
pctua  acidum  reciperem ,  ut  quidem  clari  viri  receperunt  (jT),  id  tamen 
hadenus  credo  oftenfum  eife^  in  animalium  humoribus  latere  acorem, 
qui  perinde  ut  putredo,  in  cadavere  manifeftius  fe  exferit  ,  etfi  utique 
neque  perinde  conftans  eft,  ut  alcalina  degeneratio ,  &  demum,  ipfa  diu- 
turniori  evolutione  fua ,  in  putredinem  totus  evanefcit  (jf*).  Sed  neque 
negaverim  aliquando  acidam  intemperiem  in  corpore  humano  nafci  pof- 
fe  (/**). 

§.  XXXIIL 

(j)  PniNGLF    ibid.  p.   156.  597.  J98.  coaf.  quse  de  ladlc  diximus. 
(t)  P  R  I  N  G I  E  dpfeit.i.  p.  401. 
(  J«  1    l  n  E  M    ibiil.  p.  4ci. 

(X)    I  D  5  M    p.     4'?- 

(j)  Pbchi,in  ohferv.  p.  5 }2. 

(  2  )  G  R  A  I  N  G  E  R"  ^i?  fclni:  butava  p.  J  J.  In  piiii  iiia  R  o  s  e  ^'  fymxton:.  }>U}f.  clmn. 
fcurb.  p.  16.  Habet  eriam  III.  L  u  d  wi  c  i  u  s  patbolog.  p.  S4.  izz. 

(a)  Navier   fur  l'ti>iio.'ijfeiiieKt  des  os  p.  «*. 

(  Z<  )  Z  E  L 1.  E  R  de  Ihicliir.  g  andtil.  p:et.  nat. 

(f)  S  R  N  A  i;   trcite  dtc  cattr  T.  II.   p.    lli. 

(  rf  )  Traite  des  fermens  adr.iirabks. 

(f)  N  A  V  I  ER    1.   c.  p.  }4.  leqq. 

(/)  Raymundits  Vi  e  u  s  s  en  s  tr.  des  liqtieurs  P.  III.  c.  t.  &  in  Jciirml  de  Trevcnx 
i70i(.  M.  Novemb.  Francifcus  Q.uesnai,  qui  in  eo  acido  uaUiiv.m  melancholiae  poiiit 
wcon.  anim.  T.  III.  p.  5 3- 

(/*  )  Mem.  de  PJcad.  de  Chir.  T.  I.  p.  ix8. 

(/*,*  )  K  E.  u  c  E  K  fatkolog.  p.  21C.    L  u  D  W I  fl  1.  C. 


SECT.    II.    CRU  OR.  9T 

§.    XXXIII.     Odorcs   animales. 

Unico  verbo  liceat  monuiffe ,  odorem  omnium  partium  ,  qus  ex  ani- 
malibus  prodeunt,  nobis  plerumque  ingratos  videri ,  quoad  multa  aeris 
partem  eorum  elementorum  difflaverit ,  quaj  odorem  excitant.  Ipfe  mo- 
fchus  (/""**)>  &  zibethum  ,  &  mariupiah"s  (g' )  animahs  odoratus  fuc- 
cus,  dum  recens  eft  ,  int-.grifque  viribus,  fstet,  neque  ierri  poteft:  ve- 
tuftior  idem  fiacta  olfaclihum  particularum  violentia  ,  grate  nos  adficit. 
Eodem  modo  &  putrefatla  bihs  (g^),  &  ftercus  etiam  humanum  ,  & 
animale  o'eum  (A),  diilipata  vehementia,  odorera  acceptum  adquiruat. 
Inter  quadrupeda  calidi  fnrguinis  (A*)»  avesque  &  pilces  non  niemini 
aliquam  fpeciem  ceita  fide  rcperiri  (//**),  quse  fuo  non  plerumque  pe- 
euliari  odore  difpliceat.  Infeda  paucula  exftant,  quorum  odor  placet  (?'),. 
Sed  hacc  in  olfadus  hiftoria  ornatius   perfequemur. 

§.    XXXIV.     Analyfis  ,  qii^  igne  ft- 

Sequitur  ,.  ut  eas  mutationes  exponamus  ,  quae  fiunt,  quando  ignis; 
violentia  ad  fanguinem  humanum  acceffit ,  quam  chemicam  vocant  analy- 
fin ,  &  ut  ea  elementa  defcribanuis ,,  in  quEe  fanguis  in  ea  ignis  tortura 
difcedit.  Non  ideo  tantim  tribuimus  huic  nimis  rapidae ,  nimis  violents 
ignis  operationi,  ut  ab  ea  vera  Qk)  elemeuta   fani  fanguinis  fincera  fpe^ 

reniu& 

(/*  *  *  )   C  H  A  R  D  I  N   It.m.  T.  \V.   p.  4^. 

(.g)  Tysont  amtoiui  of  the   Opojfitm  p.   ifi. 

(g*)  Alston  of  qHiklinie   p.   gj. 

{h)  la  A\{^,  me  inarfide  Gottiiigae  a.  1747.  piopofita.  Ex  niifcela  giimmi  fagapeni,, 
galbaui ,  opopanacis  aliifque  digeflis ,  oclor  mofclii  uatus  eft.  Mtm.  de  l'Acad.  170$,. 
p.  6. 

(A*)  Inter  frigida  Caynian  &  Crocodilus  vdiementem  mofchi  odorem  fpirat, 
CHARLEvoix  St.  Bomiugue  T.  I.  p.  27.  Rochefort  bij}.  des  Antill.  p.  z^i.  Ht 
aquas  late  imprjegnet   Rochefort. 

(i&**)  Eifi  de  pardali    iEnANus   habet  L.  V.c.  40. 

(i)  Aromatici  odoris  in  hyofcyamo  infedum  BiRch  T.  IT.  p.  48?.  Meloe  fuavii 
violae  odore  e{l  Ro  elreutek  iafeel.  coleopter.  p.  41.  Scarabseus  D  e  m  p.  51. 
Castell  p.  {.  LisTKR  itifecio  -  theol.  T.  IL  p.  11  o.  n.  3  o.  C  a  r  d  a  n  variet.  p.  1 6s„. 
&  formicje  aliquae  Listkr  ibid. 

{k)  Vexa  clementa  lerum  per  analyfin  chemicam  fe  oftendere  Cl.  viri  perfuafi 
fiienuit ,  DoDARTu  s  olim  in  Projet  pour  fervir  a  thijhire  des  plantes  p.  165.  deinde 
Raymu72dus  Vi-eu  ssens  epij}.-  de  fan^mnt  IL  p.  155.  &  L  p.  4.  pitef.  truite  dts  li^ueurs 
p-    30. 


^5  L  I  B.    F.     S  A  N  G  U  i  S. 

remus  renafci;  aut  eos  faies,  ea  olea  ,  eos  fpiritus,  in  hominib  viventis 
fanique  auore  efle  perfuadeamur  (/),  quales  ignis  ex  fanguine  obtinet. 
Tunc  enim  demum  ea  elenienta  adparent ,  quando  calor  ad  2y6  Fah- 
RENHEiTii  gradus  adfcendit,  quo  certe  in  xila  nullum  animal  vitale 
fupereit  (»2).  Nimis  tenerae  funt  animalis  regni  &  vegetabilis  particulae, 
neque  poffunt  abfque  ingenti  commutatione  tantam  igois  vim  pati  (»). 
Blandifnmum  oleum  ab  ca  vi  acerrimum  fit;  ovum  ,  quo  niiiil  mitius 
tit,  penetrabilem  vehementiam  adquirit;  acidiflima;  herbae  (o)  alcaiinos  li- 
quores  fundunt ,  &  qux  alia  ejusmodi  minus  nunc  eft  necefle  nionere  , 
quam  olim  neceile  fuit.  Deinde  certum  efl:,  fales  adeo  acres ,  olea  adeo 
tenacia,  fpiritus  adeo  fervidos  ,  terram  tam  gravem  immeabilemque  his 
artibus  obtineri ,  quales  quidem  aut  liquores ,  aut  terras,  cum  vitx  inte- 
gritate  confiftere  pofre,  ne  fufpicio  quidem  locum  habere  debeat.  Multo 
minus  fperamus,  eam  effe  in  languinis  hbra  mutuam  horum  elementorum 
inter  fe  ipfa  rationem,  qu3E  inter  liquores  eft,  qui  ignis  vehementia 
ex  ea  fanguinis  libra  eiiciuntur,  ut  tantumdem  in  vivi  hominis  fanguinis 
iibra  aquae,  fpiritus ,  olei,  falis  fit,  quantum  quidem  ex  ea  hbra  aquae, 
fpiritus,  oiei,  falisve  deftillat  Nimia  haec  fpes  eft  (p  ) ,  &  a  faciUimis 
experimentis  refutatur.  Conmifti  enim  inter  fe  liquores ,  quos  ignis  ex 
fanguine  feparavit,  non  blandum  illum  temperatumque  cruorem,  fed  ranci- 
dum  &acre  &  diverfiihmum  magma  reddunt,  in  quoneunicus  quidem  fan-' 
guinis  globulus  reftituitur.  Deinde  etiam  in  ea  fpe  non  oportet  nimis  ef- 
fe  Isetos,  ex  analyfi  fanguinis  temperamenta  hominum  diverfamque  indolem 
nos  deteduros.     Inter  ducentos   rufticos,  quorum  fanguinem  Helmon- 

TI  us 

(/)  Diidun^  monuit,  ne  ab  ejurmodi  analyfi  vcvA  pviucipia  reiutn  fperaiemus,  pii- 
Jinis  Ro[>:rtus  B  o  Y  l  e  in  Chyuujla  fLeytico  ,  deinde  Leonardus  a  C  a  p  o  a  deii  iiicertez- 
•za.  degli  mudiciW.mti  p.  55.  inde  Fridericus  Slare  of  Jhgar  p.  ;o.  Henkel  pyritolog. 
11.  jSs-.  Herinanims  Borrhaavk  £.'«)?.  Chem.  T.  II.  p.  ^nS.  CaJJKir  N  u  u  wi  a  n  n  Cheui. 
o;n:  T.  1.  P.  2.  p.  64  Tbeod.  BAEONadLEMERY  cotirs  de  Cbymie  p.  5.  De  plantarum 
viiibus  Mariotte  de  hi  veget.  des  ]'/ant.  p.  199.  Seoifim  de  fanguinis  analyfi  utiliter 
docueiunt,  non  veia  ejus  hunioris  elementa  ojtmcri  Rob.  Boyle  nppar.  ad  hiji.  fang, 
p.  48.  J.  Muria  Lancisius  dijf.  Ined.  iv.  Georgins  CnnYNE  dijeafes  of  bo.iy  aud 
viiud  p.  III.  Heriu.  BorRHAAVE  Ekm.  Chcm.  T.  II.  p.  ?4?'  5?7.  I^'"'*/-  ^d  n.  zij. 
1.  R.  M.  Tbomas  S  c  H  w  e  n  k  e  1.  c.  p.  i  52. 

(  )W  )    B  O  E  R  H  A  A  V  E    1.    C.  p.    J  J?. 
(  «  )    H  E  N  K  E  I,    1.  C. 

(0)  Metn.  des  favans  etrangers  T.  II.  p.  ?;o. 

(p)  A  ViEussENio  concepta  5  Jourjial  des  favans  1698.  n.  ^.  Fpitre  TI.  p.  14?- 
traite  des  liqueurs  p.  ^4.  &c.  Contra  eam  Lancisius  dixit  iii  dill.  iv.  tunt  Medici 
IloniAni  in  tpillola  ad  R^ymundum  Vieusseks. 


SECT   II.     CR  UO  R.  57 

Tius  (5)  igne  exploravit,  analyfis  nuUuni  memorabile  difcrimen  inve- 
nit :  Et  notiffimum,  eft,  etiam  inter  plantas  venenatas  belladonnam ,  atque 
brafficam  ,  eadem  fere  elementa  in  analyfi  repraefentafle. 

Non  ideo  analyfes  fanguinis  utilitate  fua  deftituuniur,  dum  fapienter 
noverim-us  fpes  noftras  recidere  ,  neque  plura  docere ,  quam  a  natura 
difcimus.  Oftendit  ignis ,  non  quidem  fales ,  non  pura  in  fanguine  olea  , 
fed  pingues  tamen  in  fanguine  particulas  elTe  aliafque  ita  fabrefadas,  ut 
addita  certa  ignis  vi  m  urinofos  fales  tranfeant.  Sed  etiam  ferri  terram 
ignis  deoperit :  certiorem  iftam ,  cum  de  foffilium  rerum  genere  fit , 
quarum  multse  abfque  magna  degeneratione  ignis  violentiam    ferunt. 

Deinde  ad  niorborum  curationem  aliquid  tamen  praeiidii  in  analyfi  eft. 
Ea  nos  docet  febrem  aliquam  partem  ejus  efFedus  prcducere,  quem  ignis 
elficacia  generat ,  falium  certe  urinoforum  evidentia  veftigia  [  r"  ]  ,  olea 
ambufta  &  fstida  [  ^  ] ,  aquae  diminutam  portionem.  Inde  per  comparatas 
prudenter  fanguinis  de  fano  homine ,  &  cruoris  de  febriente  cegro  fumti 
analyfes  conftat ,  febrem  ita  fanguinem  mutare,  ut  eadem  vis  ignis,  plus  fa- 
lium ,  plus  oleorum  de  data  fanguinis  copia  educat,  quam  folebat  de 
fani  hominis  fanguine  educere.  Nunc ,  fi  &  humores  febrientium  abfque 
igne  confiderati,  &■  eorum  per  ignem  refolutorum  elementa  confentiunt , 
humanos  humores  in  febre  ad  alcalinam  indolem  degenerare  ,  minime  im- 
probabilis  conjeftura  nafcitur ,  hanc  degenerationem  ea  remedia  fibi  pofce- 
re,  qu3e  alioquin  falium  alcalium  evolutionem  tatdant,  aquam  ,  quietera, 
fales  acidos.  Ita  adgnofcitur  quidem  ex  minori  globulorum  ad  reliquam 
fanguinis  partcm  ratione,  ex  tenuitate  adeo  &  decolore  pallore,  ferri  por- 
tioncm  ad  reliquum  fanguinem  ,  in  debilibus  ^gris  &  in  chloroticis  mi- 
nui.  Nihil  hic  firaplicius  videtur ,  quam  ferro  ifto  propinato  fanguini« 
temperiem  reftituere.    Neque  Qinicorum   experientia  diflentit. 

§.  XXXV.     Aqua  fanguinh, 

Si  in  analyfi  aliqua  eft  utilitas,  adtendendum  ergo  eft  ad  phKnomena, 
quse  viri  in  artc  periti  nafci   viderunt,  quando  ignis  vim  ad  fanguinis  na- 

turam 

(q)  Citatus  a    D.  Lorrt   tr.  des  alimens  T.  11.  p.   50.  neque  enim  nunc  a<l  raa. 

niis  elt. 

(  *•)  Acres  fales  vocat  &  lulfur  Cl.  H  u  x  H  am  Jore  tbroat.  ^).   ^8. 
(r)  Conf.  n.  19.  deinde  feqq.  n.  ;8. 

Haller   Phyfiolog.    Tom.  II.  N 


9g  Z  J  J5.    I/.     S  A  N  G  U  I  S. 

turam  explorandam  adhibueriant.    Cavendum  vero  eft,  ne  putridi  fanguinis 
analyfm   proponamus ,    cujus   multum    diverfa   a  fano    fanguine  elementa 
funt  ( t )•    Primum  ergo  elementum ,  quod    iio    Fahrenheitiano 
caloris  gradu  in  vafe  claufo  de   fanguine  adfcendit,  porroque  ad  gradum 
ufque    2 1  2    pergit  (  u )    adfcendere  ,    id    aqiiam  fangiiinis    vocamus , 
phlegma  alii.    Hasc  aqua  omnino  idem   eft,   quem  de  fanguine  fugientem 
defcripfimus  (  >: )  ,  halitus ;  coUeda  vero  eadem  latex  eft  paUidus ,  fonta- 
na  &   vulgari  aqua  vix  gravior  (j/),  blandus ,  odore    &  fapore  leviftimo 
tindus  (  Z ) ,  in  quo  minimum  terrse  (  a  )  momentum  eft  ,  parciffimo  fa- 
le  imbutae,  &   nonnihil   etiam  ejus  elementi,  quod   ab  igne  urinofam  in- 
dolem  accipit  (6).    Idem  ab  admifto  vitrioli  oleo   paulum  cogitur  (  c  ). 
Hujus  aqux  ad  fanguinem  rubrum    portio   varia  a  variis   fcriptoribus 
definitur.    Nofter  olim  prasceptor   tantam   fecit,    ut  feptem  partes  oftavas 
totius  fanguinis   fola  efficeret  (^),  aut  drachmas   112   in    128,  neque 
receflit   "Thom^  Schwenke   experimentum ,    cui   ex   quindecim  unciis 
fanguinis  tredecim   intra   24   horas  exhalarunt   (e).     Potius    major    ratio 
HoMBERGii   fuit,   qui  in    16  libris,  five25  5  unciis,   omnino  quatuor- 
decim   libras  ,    uncias    quindecim  ,   aut    unclas    in    univerlum    239.   five 
119!  drachmas  in  128   reperit  (/).    Major  iterum  Johannis  Hill,  qui 
120  drachmas  iive  tot  uncias  aqus  facit,  quot  funt  fanguinis   librx  (/*)• 
In  libra  128  drachmarum ,  drachmas  feri   1 1 7  nofter  olim  CI.  auditor  ap- 
pendit  (g).    Fere  eamdem  portionem  habet  Gcorgius  Erhardiis  Ham- 

B  E  RGER, 

it)  Id  vitium  in  experimento  Philippi  Verheten  eft,  &J.  Baptijl^  V  e  r  d  u  c 
tr.  Ae  rtifage  des  parties  p.  jsy.  ^  ^    ^ 

(«)  BoERHAAvE  Elem.  Cbem.  T.  II.  p.  3  5?-  T.   Sch  wenke  p.  120.  ijy. 

(«)  Sedl  II.  n.  4-  .,.  .  •        n   T  j-fl- 

(_j)  Vieu  ssens  ir.  des  liqueiirs  p.   2«.   Unica   niillefima  gravior  elt  JuaiN   dtjj. 

*  "(2)  Vbrheven    L.  II.  p.  J4-  Hofman  0//fr».   Chem.  \}.  xi.    Crrr.  aBERoEM 

ruHMTi>TX.(,7t  p.  XJ.   I6.JUR.IN    1.  C.  ,        •         .,  »•     i-i,  r,- 

(.«)  ViEU  b  s  E  N  s   1.  c.    p.  lo.   Ad  grana  nempe  duo  m   phlegmatis  Ubra,  ex  leii 

ac,'ia ,  quam  param  crediderim  differre. 

(i,)ViEussENS  in    prxf.   ad  duas  Epift.    ad  |    falis  volatUis  grana  in  duode- 
cini  aqux  unciis. 

(c)JuRiN  1.  c. 

(rf)I.  c. 

CO  1   c.  p.    I?9- 

(f)  Memoir.   de  l'Acad.  des  fi.ienc.  1712.  p.  15. 
(/*)  Mat.  Med.  p.  87 j. 

(g)  Rhades  de  f.rro  fu?zg.  p.  7.  ex  loLiuIlo  juvene. 


SE  CT.    II.     CRUO  R. 


9? 


BERGER,  nempe  74  aquas  partes  in  partibus  fanguinis  90,  five  drachmas 
ji6-    in   128    drachmis  {h\    Intra  hanc   rationem  eft,  quam   Brovvnc 
Langrish,    &  quam  Philippus   Ve  rhe  y  en,  atque /.  ^fipti/?^  V  e  r- 
D  u  c  proponunt.    Eas  enim  tacili  calculo  ad  drachmas  fi  redegeris,  habc- 
bit    Cl.    Langrish  in    128    drachmis   fanguinis    aquae   drachmas    lo^ 
cum  femiffe  (i),    VerhByenius(^')  autem  &  Verduc  (/)  quam 
proxime  drachmas   lo^.    Kaymundus  Vieussens  ex  fex  Hbris  fangui- 
nis   aquae  Hbram  (?»)  ehcuit.     In    aUo  experimento    de  Hbris  undecim , 
&   unciis  tribus ,   aqucC    habuit  Hbras  quinque  ,   uncias  undecim  ,  qux  ra- 
tio  iterum  fere  eadeni  eft,  non   penitus  nempe  duarum  aquae  partium   ad 
ficcioris  grumi    partem   unam  (?z).    Robertus  Boyle    fex  feptimas  feri 
reperit,   five   in    Hbra    drachmas    102^  (0).     Qui  fequuntur ,   minorem 
aqua:  portionem  habent.     CI.  Flutton   vix  fupra  93    drachmas  admit- 
tit  (p):  Antiqui  academici  galH  drachmas  88  (5):   ]oh.  Colebatch 
drachmas   83  (J')    &   Jacobus  Jurin  drachmas  80  (^s)  quae  omnium 
minima  ratio  mihi  innotuit,    Ingens  difcrimen  eft ,   cum   ad  128   fangui- 
rsis  drachmas  aHi    109   drachmas  aquae,  ahi  non  fupra  80  habeant.   Gual- 
therus  Needham   ex   grumi  fanguinis  humani  unciis  decem  phlegmatis 
habuit  uncias  quatuor,    unde  portio   ad  fanguinem  totum    aha  exfurgit , 
uti  grumi  in  fanguine  aHa  portio  fuerit  ( f  ).    Et  tamen  potuerunt  omnes 
ad  vera  experimenta  fcripfiflTe.   Nempe  Hombergius,    Schwenki- 
us  &  Boerhaavius,   qui  multum  aquae  habent  ,  ii  de  fanguine  qui- 
dem  aquam  omnem  abegerunt,  donec  ficcus  grumus  fupereftet,  e-amque 
aquam  omnem  in  rationes  fuas  retulerunt.     Qui  parvam  aqu»  portionem 
proponunt  ,    ii  ab  inodoro    &  blando  phlegmate  id  unice  feparaverunt  , 

N  2,  quod 

(Z))  Pbyjjohg.  fned.  p.  7. 
( i  )  Modern.  pra^ice  p.  80. 
{k)  p.   ?«. 

(.')  p.    ?7'-    Sed    txdet   Verducii  verba  repetcre,   qul   fua  pondera  a  Veel. 
H  H  Y  E  N  1  o  miituaffe  videatur. 

(  ni  )   Traitii  des  liqueurs  p.  iS. 

(n )  Ibid.  p.  17. 

( 0  )  ChymiJ}.  fcept.  P.  II. 

(p)  Ex   centum  partlbus   faiiguinis   partes  aqux  7?.  de  fnuguin.  ^  circulal.  p.  7. 

iq)  Memoires  de  VAcad.   av.int  165(9.  T.  I.  p.  40^. 

(r)  Drachmas  zx  ex  fanguinis  drachmis  54,  quae  ratio  eft  8j.  xz8.  doiirine  of  aeids 
ttjferted. 

Cs  )  1.  c.  p.  106.  Uncias  habet  46  cum  ^f  in  unciis  78« 

CO   BlRCH    T.   III.p.  iJ5. 


loo  Zi5.    F.     S  A  N  G  UI  S. 

quod  faporera  haberet  odoremve,  atque  adeo  aquae  portionem  diminuc- 
runt.  Quare  illi  quidem  fere  omnem  in  fanguine  latentem  aquam  metiti 
funt,  hi  id  unice  fatuum  phlegma,  quod  magis  proprie  aqua  fanguinis  vocatur. 
Non  inutile  putavi  fore,  fi  alia  experimenta  in  hominum  varii  tem- 
peramenti,  variifque  morbis  adfedorum  fanguine  inftituta  repeterem ,  in 
quibus  aquae  ad  reliquum  fanguintm  alia  &  alia  proportio  fuit.  Initium 
faciemus  a  morbis,  in  quibus  feri  pottio  increvit.  Ergo  in  phthifico  homine 
ratio  feri  ad  ianguinem  fuit  proxime  90  ad  1Z8  (zO-  In  heclicae  femin^ 
fanguine  ,  phlegmatis  valde  urinofi  fuerunt  fupra  107  partes  in  libra  (x). 
Hoc  in  exemplo  fanguinis  refoluti  teftimonium  habemus,  qualis  a  phthifi 
exfpedari  poteft;  in  priori  hadenus  etiam  feri  portio  major  fuit,  cum 
Idem  auclor  fani  fangiiinis  ferum  valde  parcum  recipiat  (yj.  In  phleg- 
matico  homine  de  unciis  1 3  fanguinis  ficci  cruoris  manferunt  drachmae 
20,  unde  ratio  nata  eft  loj^  aquas  in  128  drachmis  fanguinis ,  quam 
excitavimus  (z). 

Contra  idem  auftor  in  cholerico  homine  rationem  feri  reperit  10477 
in   nielancholico  105^,  in  femina  melancholica  loif^  (fl)« 

In  fcorbutici  hominis  fanguine  ,  aquae  minima  portio  fuit ,  ad  1  r 
drachmas  grana  10  in  drachmis  2<5,  inque  libra  drachmarum  5*5*  (/5).  Sed 
&  ifte  fcriptor  fpiritum  ad  aquam  fanguinis  noluit  connumerare. 

In  podagrici  a?groti  fanguine  aquae  meras  tres  quartas  five  i^6  partes 
12  8™^'*.  poiuit  (c). 

Cl.  Browne  Langrish,  qui  in  libra  fanguinis  de  fano  homine 
fumti  I05r  aquae  drachmas  repererat ,  idem  in  homine  quinquagenario  , 
&  plethorico  reperit  drachmas  104  grana  fo,  nempe  aliquanto  miaus. 
In  febre  ardente  die  fecundo  feri  drachmse  104^  in  128  drachmis  fangui- 
nis  fuerunt  (^d):  &  die  fere  quarto  103  drachmae  (6*),  ut  mireris,  non 
niajus  fcri  decrementum  fuifte  in  morbo,  qui  urinam  adeo  flammeam , 
adeo  fero  pauperem  fere  comitem  habeat. 

Haec 

(?«)  CoLBATcH  1.  c.  p.  416.  nempe  drachmse  aquse  14  ex  lo  drachmls  fanguiiiis. 

C«)  Idbm  p.  415.  nenipe  52  diachins  leri  in  fangiiiiiis  drachmis  62. 

(y)  In  fano  honuue  drachmas  in  libia  85)  iu  phthifico  drachruas  >o.  admittit. 

(2)Rhades1.c.  p.  8. 
(  «  )  p.  90. 
(/')  p.  4XO. 
(c)  1.  c.  p.  50. 
id)  p.  8». 


SECt,   IL     C  RUOR.  loi 

Haec  experimenta  ,  nimis  equidem  pauca ,  videntur  tamen  oftendere , 
minui  aqus  copiara  in  plethora  ,  podagra,  febre  valente  ,  &  fcorbu- 
to  (/),  augeri  contra  in  phthifi,  inque  temperamento  phlegmatico. 

Sanguis  bubulus  humano  multo  fpiffior  eft.  In  libris  enim  quatuor 
fanguinis  craflamcnti  fuerunt  librae  omnino  duae  (g).  Contra  in  viperfe 
fanguine  ex  Sogranis,  humoris  fuerunt  62^  five  fuper  tres  partes  quv 
tas  aqus  [^*]-- 

§.    XXXVI.     Spiritus  fajigidnis. 

Rarillimum  eft  extra  putrem  ftatum  ante  phlegma  fpiritum  adfcende- 
re  [A],  etfi  exemplum  invenio  ;  in  omnibus  aliis  periculis  ,  quam- 
diu  calor  non  fuperat  aquae  ebulHentis  gradum,  fimilis  fere  aqua,  unice 
paulo  fub  finem  acrior  adfcendit ,  &  in  fundo  vafis  ficcus  [i]  ahquan- 
tum  empyreumaticus  grumus  fupereft ,  qui  cum  vitrioli  oleo ,  &  aliquan- 
to  validius  cum  nitri  fpiritu  effervefcit  [k].  Huic  nunc  fanguinis  fapae 
vehementior  ignis  fubjicitur,  cum  arena  seftum  eo  longe  majorem  conci- 
piat,  quo  aqua  ebulht.  Ita  prodit  liquor  utcunque  pinguis ,  oleofus, 
amarus ,  fubrufus ,  natur^e  jam  manifeftius  urinofse  ,  quani  Robertus  B  o  y- 
tE,  multis  cehhratum  experimentisti  fpritwn  fanguinis  vocavit.  Is  ex 
fale  volatili  ficco  in  aliqua  fuperftitis  phlegmatis  portione  diflToIuto  [/] 
confta-t.  Similis.  enim  fpiritus  paratur ,  fi  falem  volatilem  fanguinis  in  aqua 
folveris,  &  una  deftillare  coegens.  Aqua  vero  &  falinfpiritu  ea  ratione  mifcen- 
tur ,  ex  Kayniundi  Vieussens  experimento ,  ut  in  drachma  phlegma- 
tis,  grana  falis  volatiiis  viginti  &  feptem  [w]  cofliquefcant.  Urinofam 
naturam,  quam  alcalinam  volatilem  vocant,  odor  lacile  prodit,  &  cum 
fpiritu  falis  aliifve  acidis  liquoribus  tamiharis  fervor  [  7Z  ].  A  fpiritu  tamen 
urinae  &  cornu  cervi  aliquo  difcrimine  differt  [0]. 

N  3  PrsEter 

(  /)  In  quo  aliqui  aHgeii  credideiant  S  utton  p.  104, 

(g)NEEDHAIVll.C.p.2;4. 

(g*)  Mem.  derAca.l.  des  fcieuc.   lyjz.  p.  26. 
(/j)   C  O  L  B  A  T  c  H  1.  c.  p.  407. 

(  O    B  O  E  R  H  A  A  V  E    1.    C.  p.   ?  56.     H  O  M  B  E  R  G   1.  C.  p.    I  }.   V  I  E  U  S  S  E  N  S    p.   2T.     Al- 

cali  aniniale  non  difcedit ,  neque  folviturj  nifi  ad  aquae  eb-uUientis  caloreni   B  a  r  o  n   ad 
Lemery  Cours   de  Chymie  p.   80 j. 

(/fe)  Grew   1.  c. 

(/)  BoYLE   aifarat.  p.  91.  53.    append.  p.  16. 

(;ji)  ViEUssENS  preface  aux  deiix  dijjertatjom. 

(w)  BoYi,E  apparat.  p.  97.   H  0  m  b  e  r  o  1.  c.  p.  12.    GjR  e  w  1.  c.  p.  251. 

(0)  Boyle  apparat.  p.  57. 


102  ^  L  IB.    V.     S  A  N  G  U  IS. 

Praeter  eum    falem  oleum  in  fanguinis  fpiritu  continetur :  cum  aqua 

cnim  laftescit  [p],    cunique  nitri  fpiritu ,   poit  folituoi  fervorem ,  crufta 

oleofa  pavoninis   coloribus    varia  nafcitur  [5].     Sed   neque  acidae  naturae 

veftigia  obfcura  funt.    Idem  enim  rubefcens  fpiritus  fuccum  heliotropii  ru- 

bro  colore  tingit  [r],  maxinie  fi  morae  aliquantum  concefTeris,  ut  volati- 

lis  urinofus  fal  avolet  [j];  neque  hic  a  rufo  pariter  de  plantis  ftiUante  fpi- 

ritu  diftat  [f].    Sed  etiam  ex  urina  putrida  [«],  &  ex  carne  [jc],  quae 

contabuit ,  rufus  latex  obtinetur,  in   quo  notae  acoris  fuperfunt.    Idem  li- 

quor,  a  volatili   fale  feparatus,  quod  redificare  vocant,  manifefto  auftero 

&  acido  fapore  eft  \_y\     Scaturigo  quidem  hujus   acoris  nihil   valde  ob- 

fcuri  habet;   a  fale  niarino  non  oritur,  cum  ex  fanguine  viperarum  ,  pifci- 

um  ,  in  dulcibus  aquis   habitantium   [  z  ] ,   &  aquaticarum  avium  oranino 

fimilis ,  &  perinde  acidus  fpiritus  eliciatur.    A  male  fuperata  vegetabili  in- 

dole    potius  nafci   videtur    [  z  *  ]  ,    qu£e    fponte    fua    ad    acorem    vergit ; 

omnia   vero  animalia  aut  ipfis  plantis   aluntur,  aut  certe  aliis  animalibus, 

quorum   victus  ex  herbis  eft.    Deinde ,  cum  pinguedo  animalis    infigniter 

aceat  [a),  nihil  mirum  fuerit,  fi  in  pingui  fpiritu  acoris  veftigia  fuerint. 

Cseterum  acrior  utique,  &   totus  igneus   de    fanguine   fpiritus    adfcendit, 

quando  de  admifta  calce   deftillat ,   quae  acorem   fuperftitem  deftruat  \h  \ 

JuRiNus  duplicem    fanguinis    f^iritum    fecit,    debiliorem  primum  , 

qui  pondere    tamen  aquam   fupcrat,  adque  eam  fe  habet    uti   1007   ad 

1000   [c],  inde  meraciorem  ,    qui  fit  uti  logo  ad  i.   [J].    . 

Rationem,  quam  fpiritus  ad  fanguineum  grumum  ficcum  habet,  ex 
quo  prodit ,  adeoque  ad  totum  fanguinem  ,  iterum  variam  reperimus , 
Raymundiis    Vieussens  ex  unciis  179   fanguinis  in  priori  experimen- 

to, 

(  p  )  V  K  R  H  E  Y  E  N   1.  C.    p. .  J  I- 

.   ((^)BoYLE  appeml.  bij}.  fang.   p.  g^.  • 

(r)HOMBEEGl.  C.     HAMBERGBRp.  10. 

( !•  )  M  A  c  Q_u  E  R  Chymie  pratiqitc  T.  11.   \^.  457. 
(r)  HoMBBRG    Mem.  de  PAcmI.    1709.  p.  JS4« 
(m)  Idem  ibid.  1711.  p.  174. 
(*)  Navier  1.  c.   Cum  faetoi e  cafei  putridi. 

(y)  HoMEERG  Mem.  de  l^Acad.  1712.  p.  ii.  PoTT  Mifcell.  Berolin.  T.  VI. 
p.  »1. 

(3)  H  o  MB  H  RG  1.  c.   p.   i^.    Luciuni  pifcem  iiominat 

(3*)  Nrumann    edit.  Z  i  i\i  m  e  r  m.  p.  12x0. 

(fl)  L.  L  p.  51.  iz. 

(6)  BoYi,  E  hili.  fanguin.  append.  p.  jo.  ji.  apparat.  p.  iJJ. 

(c)    JuRIN  p.   IQ6. 

(rf)  Ibid. 


SECT.    II.     CRUOR.  103 

to,  &   crafTamenti  ficci   libris  tribus,  fpiritus  eduxit  drachmas  28    grana 
30  [e]:   in    alio  vero   experimento  ex   fanguinis  integri   libris   fex  uiiciis 
quatuor,  ficci  vero  cruoris  unciis    viginti,   omnino  fpiritus  uncias  deceni , 
drachmafque  feptem,  five  plus  dimidia  parte  fpiritus  elicuit  [/] ,    quae  qui- 
dem  copia    priorem  multum  fuperat.     Gualtherm  Needham  ex  fapse 
fenguinis  humani  unciis  fex  fpiritus  uncias  tres  obtinuit.  Proxima    ERi^iE- 
Lii     eft     ratio    qui     dimidise"    parti    languinis    fuum    fpiritum     cequalem 
habuit  [/*] ,  dimidiam  ergo  partem  totius  fapae  [g]  grumi  vero  /o  Jaco- 
hiis  J u  R  I N  [h],  vel    Johannes  B k 0  w n  e  quo  artifice  ,  CI.,  vir  ad  ex- 
perimenta    ufus    efl:,   de    unciis   fanguinis    78   habuit ,   cruoris  ficci  uncias 
41,  drachmas  duas,    deque  his  41   unciis  fpiritus  debilioris  uncias  feptem, 
nieracioris  uncias   feptem  &  drachmas  fex,  adeoque   fere  ~j,  plus  nempe 
tertia  fanguinis  ficci,  fanguinis  vera   totius  i|-   Caf^arus  Neumann  [z], 
ex  fanguinis  ficci  drachmis  28,  integri  vero  fanguinis  libra  una  ,  obtinuit 
fpiritus  unciam  ,   five  partem  fanguinis  decimam  fcxtam,   grumi  non  peni- 
tus  tertiam.    Proximum   efi:   Verheyenh  experimentum  ,  in    quo    fe- 
re  -j-S  fuerunt   fpiritus  [k].    Jn  cxperimento  alio  a  J.    B.   Verduc   re- 
lato  alia  fpiritus  portio  eft  fore  ~,  nempe  drachmse  quatuor  cum  dimidia  ex 
78  [/].      Hombergius    ex  libris  fanguinis  ftdecim  fpiritus ,  fed  una 
cum   fale  habuit  uncias  duodecim,   partem  nempe  totius  fanguinis  duode- 
cimam  [m],  fi  de  Hbris  12  unciarum  fermo  ell.  Robertus  Boyle   [n] 
cx  ficci  fanguinis  unciis  viginti  quatuor  ,  fpiritus  appendit  uncias  6  cum 
dimidia,  partem  adeo  fere  tertiam.    In  his  periculis  ratio    fpiritus  ad  gru- 
mum  fanguinis  ficcatum  eft    a  dimidia    ad    tertiam  fere  partem  ,  in  priori 
enim    experimento     Vieussenius    fanguincm    nimis   ficcafle    videtur. 
Inde  fi  grumus  ruber  fexta  pars  eft  fangui^iis  totius ,  fpiritus  pars  erit  aut 
duodecima,  aut  decima  odava  fanguinis.    Facile  vero  aliqua  diverfitas  vel 

ex 


(*)  Traite  des  liqueurt  p.  iS. 

(/)  Ibid. 

(/■*)  A>2at.  p.  7*. 

(g)  1.  c.  p.  z;^ 

ib)  1.  c.  p.  106. 

(i)  1.   c.  p.  76?. 

(  *)  Ap.  V  E  K.  D  u  c   p.  J71.  drachmarum  triiini  cx  feptem  wnciis. 

(O   V  ERD  u  c    p.    }67. 

(  »1  )  Mcmoir.  171  i-  p.  i?- 

(  K  )  A^pnrat.  ail  hiji.  farig.  p.  50. 


J04  I  /  B.     F.     S  A  N  G  U  IS. 

ex  folo  nomine  oriri  potuit,  uti  laticem  de  fanguine  adfcendentem  quis- 
que  diutius  phlegmatis  nomine,  aut  prsecocius  fpiritus  titulo  appellare  ma- 
luerit. 

In  experimentis  Johamis  Colbatcm  morbi  diverfitatem  fecerunt. 
Ex  hominis  fani  fanguine  fpiritus  portio  fuit  fere  feptima  (o)  aut  partes 
19  ex  128.  in  phthifico  tts  ( p  )  i  in  tufficulofa  femina  24  &  fere 
2S  (?).  earumdem  partium ,  in  duobus  aegris  fcrophulofis  fere  32  (r), 
perinde  in  hyfterica  (s),  in  rheumaticae"  feminae  fanguine  59  [t],  in 
fcorbutico  partes  407-J  [u^,  in  podagrica  calculofa  muliere  43  [x], 
in  hypochondriaco  ^ijj  [>■],  in  chlorotica  femina  ^5",  quae  rationes  fe- 
re  enormes  videntur  [z]:  fed  memores  efle  oportet,  hunc  auctorem  fa- 
lem  volatilem  cuni  fpiritu  numerare.  Caeterum  ex  ejus  experimentis  ad- 
pareret ,  in  podagra  [  z  *  ] ,  morbo  hypochondriaco  ,  &  hyfterico  portio- 
nem  urinofam  fanguinis  maximam  effe.  Ex  Needhamo  denique  repe- 
to ,  taurini  fanguinis  fpiritum  ex  craflamenti  libris  duabus  feciflTe  ad  un- 
cias  novem  fupra  libram  [a] ,  majori  adeo  in  ratione,  quam  in  ullo  hu- 
mani  languinis   experimento. 

'  §.    XXXVII.     Sal  volatilis. 

Cum  eo  fpiritu ,  &  poft  eum  ,  &  an(e  oleum  fanguinis  [  J  ] ,  &  cuni 
eo  oleo  ,  adfcendit  de  grumo  cruoris  fal  vrlatilis  folidus,  albus ,  vehe- 
mentis  odoris,  &  indolis  fumoie  penetrabilis.  Adhaerct  idem  ori  excipu- 
li,  &  collo  ampullse  retortae,   ex   qua  adfcendit.    Plerumque  aliquam  olei 

portionem 

(0)  Nempe  drachmae  qiiinque  cx  fanguinis  drachmis  g^.  doSrhte  of  ndds  njferttd 
p.  4'8. 

(p)p.  4.I6. 

iq)  V-  419. 

is)  [).   41?. 

(O  p.  414- 

(/0    p.   4iO. 

.    (.r)  p.  4-17.  Addic  ante  'phkgina  adlcendfffe?. 

(y)  p.  4*1. 
( 2 )  p.  420. 

(^*)  CoLBATcH  I..  c,  in  vatione  6  &  ^!..  ad  4^  In  fcoibuto  perlnde  Ejfay  10»- 
cern.    acid.  and  akali. 

(rt  )    1.   C.  p.    254. 

{b)  BoERHAAVB  1.  c.  p.  5  5^.     H I  L  I,   iiiat.  tited,  p.  874. 


SECf.   11.       CRUOR. 


lOf 


portionem  adh^rentem  (r)  habet,  quando  vero  feorfim  obtinetur,  ad- 
fcendit  ramofa  arbufcularura  fpecie  {d);  fmgula  vero  ejus  falis  granula 
parallelepipeda,  cubica,  oclaedra,  &  regularium  polygoniorum  (e)  corporura 
fimilia  funt.  Si  calcem  fanguini  adjeceris,  nuHus  fal.  ficcus  obtinetur,  ejus- 
que  locum  fpiritus  ,  folito  &  copiofior ,  &  valentior  occupat  (,f) :  fi  ve- 
ro  falera  tartari  (g)  pro  calce  addideris ,  fpiritus  quidem  debilior,  pluri- 
mum  vero  falis .  volatilis  adfcendet. 

Vehementer  cum  acidis  liquoribus  fervet  ( ^ )  :    fpiritu  vero    reclore 
amiflTo  ,   minima   parte  fui  ponderis  levior  ,  omnino  inodorus  fupereft  (z). 
Qnzm  in  univerfo  fanguine    portionera   obtineat ,  difficulter   certe  di- 
citur.    Caf^ar    N  e  u  m  a  n  n   ex  libra  fanguinis ,  cruorifque    ficci  drachmis 
28   obiinuit    drachmam    falis  ficci    dimidiam ,  quse   ratio    totius   fanguinis 
eft  Ck)   j'sT*    Gualtherus  Needham  de  fanguinis  ficci  unciis  fex,  quas 
poflis  habere  pro  fapa  de  20  unciis  fanguinis  extrada,  falis  volatilis  drach- 
mas  duas  paravit,  five  partem  ^^  (  / ).  Jacobus  Jurin  ex  ficcis  78  unciis 
fanguinis  drachmas  falis  volatilis  feptem,  five  partem  fere  g'p(w)  elicuit.  Rober- 
tiis  BoYLE  inpriori(7z)  experiraento  ficci  fanguinis  uncias  exploravit  24,  ob- 
tinuit  falis  volatilis  drachmas  decem  cum  femiflTe,  qu^  portio  totius  fanguinis 
eft  fere  ^j.     Siccum  enim  fanguinem  quartae  parti    totius   mafl£e  compa- 
rat  (0).    In  alio  (p)   experimento    ex  ficci  etiam  fanguinis   unciis  12, 
obtinuit  falis  volatilis  uncias  duas ,  drachmas  duas ,  triplum  certe  prioris , 
quae  enormis  ratio   efllicit  ad  -^  totius  maflfae,    &  nimis  a  priori  aberrat, 
ViEUSSENius    in  experimento  priori  ( g )    ex  unciis  1 00  fanguinis  , 
unciis  vero  viginti  ficci  cruoris ,   obtinuit  drachmas    decem ,  five  ^~.     In 

alio 

(c)  ViEUssENs  praef.  cit. 

(d)  BoYtE   apparat.  p.  }4. 

(e)  Idem  ibid.  p.  j^.  &  append.  p.  ig.  Rhomboideje  particulse  in  fanguinis  fpiri- 
tu  Grew  Cofmol.  p.  i^.  itf.  &  in  fale  volatili  huniani  fanguinis  Bo  yle  Chem.  fcept 
T.  IV.        ■  ■       J  r 

(/)  Ideivi  apparat.  p.  155. 

(?)  ylppettd.  hijlfang.  p.   34- 

(h)  Grew    1.  c.  p.  iji.  ijz; 

( i )  B  o  Y  L  E    apparat.  p.  51. 

Ik)  1.  c.  p.  ri??- 

(/)  1.  c.  p.  1^5. 

(;ji )  p.  106. 

(  M  )  Apparat.  p.  jo, 

(  0  )  Ibid.  p.  46. 

(e)   Append.^.  5. 

(?)  p.  28. 

Haller  Phyfiolog.    Tom.  II.  O 


lo^  Ll  B.    V.     S  A  N  G  U  I  S. 

alio  (r)  exemplo  de  179  unciis  drachmas  fex,  grana  18,  five  portio- 
nem  non  majorem ,  qiiam  ^if,  quas  ratio  vehementer  aberrat.  /.  Qonra^ 
dus  Barchusen  (j-)  ex  fanguinis  abfque  fero  unciis  quatuor,  grana 
liabuit  f  ^  ,  five  partemeV'  ^"t  ultra.  J.  B.  Verduc  in  alio  experi- 
mento  de  drachmis  78  elicuit  fesqui  drachmam,  five  j^  (t).  Fhilif-' 
pis  Verheyen  (u)  de  fanguinis  ficci  5*6  drachmis  drachmas  duas 
lalis   obtinuit,   five   ji.     totius  vero    cruoris  fere   -j-jj, 

In  febre  portio  falis  volatilis  augetur.  In  od:o  unciis  fani  fanguinis  de 
j.uvene  mifli  repererat  Brovvne  Langrish  grana  38  five  partem  fe- 
re  j^j-  (>c).  Sed  idem  in  viro  quinquagenario  in  eodem  {y^  pondere 
fanguinis  grana  reperit^efive  ^'^:  in  febre  ardente  die  fecuiido  grana  6s  ^- 
ve  /j=  (z),  die  quarto  omnino  grana  94  five  fere  ^^  obtmuit  (fl).  In 
podagra  ex  libra  fanguinis  prodierunt  grana  58  five  ^j  fi  de  medica  libra 
fermo  fuerit  ( i ).  Quare  ex  principibus  febris  effedibus  videtur ,  falis  VQ- 
latilis  urinofi  portionem  augere. 

In  taurioi  fanguinis  (c)  fibris  quatuor  fuerunt  drachmae  du^e ,  fcru- 
pulus  unus  grana  fex ,  five  fere  jaj=  fi  Jibrae  civiles  funt ,  aut  ^V  fi  medi- 
Cae  duodecim  unciarum. 

^^   XXXVIII.     Olewn  Jmgiiims. 

Una  cum  fale  volatili,  aliquanto  tamen  ferius,  adfcendit  flavum  ole- 
nm  (  ^  )  fanguinis ,  hadtenus  fluidius ,  &  altero,  quod  continuo  fequitur, 
levius,   ut  de  eo  fponte  fecedat,  fi  comraifcucris. 

Nempe  fi  ignem  urferis,  fuccedet  albus  fumus  (je  )  ,  &  rufum,  &  tenax 
icde,  piceuraque  oleum,  non  abfque  periculp,  fi  collum  retcrt»  phialae 
pinus  anjplum  fuerit,  &  fanguis  vehemente  igne   fubito    pellatur. 

Utrumque 

(r-)  p.    18. 

(j)  hfi  «froawjiiia .exp.  XL. 

(  O  p.  i&i. 
(«)L.  n.  p.j^ 
(*)  1.  c.  p.  80. 
(  j)  Ibid.  p.  81. 
(2)  p.   gi. 
(n)  83. 

(  i>  )    P  IN  Etl,  1    p.  ?0. 

(  c  )  N  E  E  D  n  A  M   1.  c.  p.  2;  {. 

(rf)  Succineum  di(flum  Robem /^011%  fl^^Rrtii.  ad  bijl.  faflg,  p.  4'o.  &  ex  eo  Domi- 

ttltO    .S  A  N  D  R  I  S   p.   S*. 

(f)  BOERH  A  A  V  E   1.    C. 


SECf.  11.      CRUOR,  107 

Utrumque  oleum  cum  acidis  fervet  (/) ,  ut  tamen  non  in  iflo  folum 
oleo,  fed  etiam  in  animali  illo  Dippeliano  (g)  veftigium  acidas  na- 
turse  fuperfit,  chartaque  caerulea  rubro  (A)  inde  coiore  vitietur.  Deftil- 
latum  idem  rufum ,  fktidumque  fpiritum  reddit ,  qualis  ex  fanguine  pro- 
dit  ( i ). 

Hoc  oleum  partim  ex  vera  per  fanguinem  mifta  pinguedine  nafcitur, 
quae  nonnunquam,  in  obefioribus  animalibus,  etiam  oculis  conrpicuam  fe 
offert  ()(')»  &  i"  recenti  etiam  fanguine  demonitratur,  quando  in  aquam 
deftillando  cadit.  Rubram  enim  &  oleofam,  &  aquse  innatantem  cuticu- 
lam  efHcit.  Alia  pars  ex  rubris  globulis  prodit.  In  iis  enim  inHammabi- 
lis  natura  manifefta  eft.  Sanguis  ab  omni  fero  &  aqua  omni  feparatus , 
merace  ruber,  folisque  nunc  adeo  fadus  globulis,  durus  fit,  fragilis,  & 
ignem  capit  alitque  (/).  Et  rubcr  pulvis  percolatione  &  elotione  de 
fanguine  paratus,  aut  crufta ,  quae  de  fanguinc  poft  exhalationem  omnis 
aquaj  fupereft,  vafisque  ftunneis  adhccret,  in  igne  niicat,  crepitat,  inflam- 
niatur.  Alio  etiam  modo  III.  G  a  u  b  l  u  s  cum  aqua  ebulliente  cruorem 
folvit,  ut  in  floccos  abeat  i  ita  in  pultem  fpifTefcit,  quae  per  colum  trajecta, 
&  leni  calore  ficcata  friabilis  eft ,  flammamque  concipit,  &  ardet  ( 7n ). 

Ex  ea  fanguinis  pinguedine  cum  alumine  pyrophorus  (  «  )  conficitur, 
neque  ab  eo  oleo  differt,  quod  aut  ex  cornubus ,  aut  ex  cranio  demuni 
humano  paratur ,  &  fpem  aterni  luminis  fecit  ( o  )  ,  quod  lentiflime  de- 
flagret,  &  exiguum  ejus  olei  pondus  aliquot  menfium  flammulae  fufficiat. 
Pyrophorum  olim  Cardanus  dixit,  fsecem  de  fanguine  humano  digefto 
"&.  deftillato   natam,  in  fimum  fepultam  ,  &  ignis  avidam  (^). 

Oleum  hujus  fimile,  quod  defcripfimus,  ex  omnibus  animalibus,  & 
animalium   partibus  oranibus  paratur  :    folae  formicae ,  quantum  innotuit , 

0  3  prseter 

(  /■)  B  o  T  r.  B  1.  c, 

(fi)  MANGOi,D  vermifehte  vortheile  n.  43, 

C^)  Id  E  M  ibid. 

(:')  Vi  BussENS  pref.  hux  deux  differtaticns. 

{k  )  Adeps  in  fuis  fanguine  R  u  r  s  c  h  thefnir.  aiiat.  X.  affert.  I.  vl  ;.  Habct  etiani 
Malpighius  de  omcnto  p,  z ? ;. 

(/)BoYLE  append.  p.  Z4.  B  e  c  c  H  E  R  pkyjtc.  fitbte>rav.  L.  I.  S.  {#  c.  i.  p.;o8.  S  T  U  b- 
BE  0«  pblebot.  p.  4if.  1 06.  107.  HoFjviAN  obferv.  Cheiii.  p.  210.  medi..  fyjiem.  T.  Lp. 
y?.  Vinc.  Menghinus  in  Comment.  Sonon.  1.  fepe  cit.  W  6  s  T  P  h  a  i.  de  luhiere  in- 
tefiini  ilei  p.  ff.  E  t  L  E  R   1.  c.  p.  S. 

(w)  p.    IJ5.  160. 

(n)LEMEUT   Memoir.  de  l'Acad.  des  fcienc.  ili^.  \i.  ^f^i.  .    .    p 

(0)  111.    Principis  de  S.  Severo   espeiimento ,    quod  in  propiio   libello   defcriplit 
I^ttres   concernant    une  decouverte    &c.  Napies  17? 3-  4.    conf.  HMii/nig,    Magnzia  T.   aI. 
X  I  L  n.  ff.  quo  loco  ea  fpes  aliqiiantum   niinuitur. 
.(f)  Casoahus  dt  fubtiiHate  p.   5 16. 


108  IIB.   F.    S  AN  G  U  I  S. 

prseter  atnmale  oleum  etiam  aliud  oleum  ,  illi  fmiile  dederunt,  quod 
de  pinguibus  plantarum  feminibus  ex^rejjiim  (  5  )  »  vulgo  notum 
eft,  exque  iis  demum  animalculis  oleum  aethereum  verum  parari  potcft  (q*). 
Animale  oleum  a  vegetabili  empyreumatico  aliquantum   differt  (g**). 

In  proportione  ,  quam  oleuni  ad  fanguinem  univerfum,  aut  ad  ficcum 
fanguinem  habet,  iterum  maxime  diftentitur.  Ex  integri  fanguinis  ot\o 
unciis ,  in  fano  juvene  ,  Erovvne  L  a  n  g  r  i  s  h  obtinuit  olei  gra- 
na  52  (r)  &  ex  quinquagenarii  viri  fanguine  grana  72  (5).  Prior 
ratio  eft  7V1  sl^era  ^j.  Proximum  eft  experimentum  Jaco&z  Jurin,  qui 
ex  unciis  fanguinis  78  unam  unciani  olei  elicuit  (t).  ^  fextuplam  gru- 
mi  rubri  fanguinis  copiam  feceris.  Robertus  B  o  v  l  E  /^  habuit  olei  (  u ), 
quando  de  libra  una  drachraas  duodecim  deftillatione  fafta  appendit.  Solet 
autem  minorem  grumi  ad  fanguinem  portionem  facere.  Cafpar  N  e  u- 
MANN  ex  unciis  tribus  cum  femiffe  fanguinis  ficci  drachmam  olei  elicuit 
dimidiam ,  quse  ratio  ad  fanguinem  eft  5.-3  fi  fextuplum  grunii  feceris  (y  ). 
HoMBERGius  ex  totius  fanguinis  unciis  2^6  olei  utriufque  uncias 
quinque  coegit  adfcendere  five  ^'j  (z).  Raymundus  Vieussens  (a) 
in  priori  experimento  de  unciis  1 79  fanguinis  habuit  olei  uncias  quatuor, 
drachmas  tres ,  quae  ratio  eft  ^'o.  In  altero  de  100  unciis  fanguinis ,  un- 
cias  olei  prodierunt  duse,  drachmse  quinque,  grana  40  ,  quse  ratio  eft 
j=r  ( 6 ) ,  fi  rede  pondera  interpretor ,  in  quibus  utique  facile  erratur.  Ex 
ficci  fanguims  unciis  tribus  CI.  ViSSChero(c)  vifae  funt  adfcendifte 
drachma^  olei  quatuor  &  aliquanto  plus,  quae  ratio  ,  fextuplo  fuinto  gru- 
mi  fanguinis,  eft  fere  j|.  Partera  ^^  fanguinis  cffecit  in  Verducii' 
experJmerto  (  ^  ).  In  alio  experimento  Roberti  B  o  y  l  e  i  de  fanguinis 
drachmis  gi  &  granis  13   olei   fadse  funt  drachmae  duae  grana  48  (^)» 

five 

(.q)  Metmh.  de  fAcad.  Roy.  des  fcieuc.   de  Berlin  i749.  P-  40,41. 

(^*)  Njumann  ex  edit.   Z  imm  e  rm.  p.  1168. 

iq**)  Idem  ex  edit.    R  e  s  s  e  l  T.  I.  P.  II.  p.  3  jo. 

(r )  1.  c.  p.  80, 

(O  1-  c.  p.  82. 

(/)  p.   10?.    AdWit,  aliquid  olei  capitl  mortuo  adhsefifTe, 

(m)  Jppind.  p.  7.  8.  Magna  ha;c  copia  111,  viro  vifa  eft, 

(^)  1.  c.  p.   763. 

(2)  1.  c.  p.  i?. 

(«)  P-ig. 

(&)p.28. 

(  c.)  Diff.  de  cholepokji  p.  7.'       _ 

Cd)  Drachmas  duas  cum  dimidia    ex  78  ch".  p.    3<f8.  3^>« 

(  Q  ul££araL  ad  hifl.fang.  p.  40. 


SECl'.    11.     C  RU  O  R.  109 

five  fere  ^j.  Philippis  Verheyen  de  fuo ,  putrido  quidem  cruorc 
ex  drachmis  ^  6  olei  Grafli  ( nani  fubtile  oleum  hujus  viri  ahis  audori- 
bus  fpiritus  efl)  obtinuit  fcrupulos  odo  ,  five  fupra  partem  -'p  (/) 
Guakerus  N  e  e  d  h  a  m  ex  unciis  decem  grunii  de  humano  fangufne  fe- 
parati ,  fecit  olei  unciam,  partem  adeo  vigefimam  totius  fanguinis,  fi  gru- 
jni  duplum  feceris  (  f*  ). 

Denique  cx  drachmis  34  fanguinis  o!ei  elicuit  drachmas  tres,  vir  ex 
fuo  vit32  genere  haflenus  chemis  peritus  Johannes  Colebatch.  Uxc 
enormis  olei  copia  efl  fere  ^j-  totius  fanguinis.  Adparet,  adeo  diverfos 
eventus  in  Cl.  virorum  periculis  fuiffe  ,  ut  ahi  fere  ^- ,  ahi  pene  j,  olei 
de  fanguine  extraherent.  Potuit  in  nonnulhs  experimentis  aliqua  fpiritus 
portio  in  carbone  fanguinis  hxfiflTe.  Aliquod  etiam  difcrimen  ex  aetate  , 
&  temperaraento  ,  &  fano  ,  xgrove  ftatu  eorum  hominum  interpretamur , 
quorum  fanguis  ad  experimenta  adhibitus  fuit.  Videmus,  ex  Cl.  Brovvne 
Langrish  in  adukioris  hominis  fanguine  olei  majorem  portionem  fuif- 
fe  (g).  Idem  vir  Clar.  in  febre  ardente,  die  fecundo  olei  habuit  tan- 
tum,  ut  g:  fanguinis  ficci  efhceret  (/z).  Johannes  Colebatch  (z)» 
cujus  pondera  aUoquin  a  refiquorum  fcriptorum  ponderibus  vehementer 
diflTentiunt ,  habet  olei  in  fcorbutico  portionem  cequalera  decimze  iertice 
parti  fanguinis;  in  rheumatica  fere  ri,  in  chlorotica  pariter  ji ,  in  hy- 
pochondriaco  homine  jo  ,  in  tufficulofa  femina  fere  ^'j,  in  fcotbutica  fcro- 
phulofa  aegra  perinde,  in  hytl:erica  -^,  in  fcrophulofo  homine  jV,  in  phthifico 
j7  ,  ut  oinnino  portio  olei  maxima  effet  in  fanguine  hominis  fcorbutici, 
minima  in  phthliico.  In  podagrico  Pinellus  partis  oleofse  reperit  in- 
ter  -5  &  jj.  In  bubuli  fanguinis  libris  quatuor  ,  &  crafl^amenti  libris 
duabus,  fuerunt  oiei  drachmse  tres,  five  j^  aut  certe  j-^^  pars,  valde  certe 
exigua,  fi  reputaveris  fpiritus  25  uncias  fuiffe  (/). 

Hoc  ex  oleo ,  &  ex  pilis ,  lana ,  ungulis ,  lumbricis  ferico,  flercore 
humano  parari  potefl,  &  ex  viliori  oleo  fanguinis  cervini  omnino  parari 
folet  5  celebre  illud  (  m  )  animale  okwn  D  i  p  p  b  l  1 1.   Sive  fanguinem  in 

O  3  aquofo 

{/)  1.  c.  p.  57." 

(/*)    1.   C.    p.  2g^ 

(5)  P-  80.  feq. 
(/->)  Ibid. 
O')  p.  41  <5-  feqq. 
(/)  1.  c.  p.   50. 

(wi)  Bresiaun-  famluugen  1718.  M.  Jaiiuar,  S.  Cari,  Comrtterc.  Lit.Vork.  i7j;.n.  31. 
Krambr  ibiil,  I7S4-  u.  4. 


iio  LIB.    V.     SA  N  G  UIS. 

aquofo  balneo,  cura  multa  aqiia  deftiilet,  ex  b.  foceri  mel  H.  Fride* 
rici  Teichmeyer;  (/j)  confilio :  five  repetito  reclijicetur  ( o  ) ,  five 
alio,  magis  compofito,  modo  cum  fpiritu  falis  &  tartari  deftillato  oleo 
iterato  coholetur  ( o ).  Id  oleum  depofito  faetore,  gratum  nunc  odorem 
fpirat  gratumque  faporetn  (  p )  prseftat.  Vires  medicas  alii  aliter  seftimant.  Pa- 
radoxus  inventor  pro  fummo  remedio  vendidit,  quo  convulfio  omnifque 
nimius  in  nervorum  univerfitate  motus  compefci  poflit.  Anodynam  potefta- 
tem  admittit  Burchardus  David  Mauchart  (g)  &  alii  laudant  (r); 
ad  vulnera  vero  commendat  CI.  Cartheuserus.  Alii  multo  minores 
fpes  de  eo  oleo  concipiunt  (i'*).  Felix  &  gratiofus  medicus  Balthafar 
Ididovicus  Tralles  (^)  fpiritum  cornu  cervi ,  aliaque  id  gcnus  ani- 
malia  olea  iisdem  pollere  viribus  monet :  anonymus  autem ,  qui  D  i  p  p  e- 
L  1 1  medicum  opufculum  vertit,  &  commentarios  fuos  adjecit ,  omnino  to- 
tum  rejecit  (t):  neque  mihi  in  vivi  hominis  corpus  &  fanguinem  olea 
animalia  unquam  placuit  recipi.  Olim  Olaus  Borrichius  adnotavit , 
oleum  cranii  humani  fxtore  exutum  una  vires  deponere,  ignavumque  fie- 
ri  («)• 

§.    XXXIX.     Carbo  fanguinis. 

Atque  nunc  imprimis  oportet  recte  temperare  ignem  ,  ne  niafia  reli- 
qua  cruoris  quafi  fermentet ,  intumefcat,  &  adfurgat  (jc);  ita  manet 
in  fundo  vnfis  retorti  faex  nigerrima,  fplendida  ,  fpongiofa,  porofa,  levis, 
friabilis  ,  falfa,  amara ,  empyreumatica ,  urinofo  odore  (j'),  ii'flammabi- 
lis  ( z ) ,  quam  olim  J.  Bapijia  ab  H  e  l  m  o  n  t  (  a  ) ,  inde  Hermannus 

BOE  R- 

(w)  Etiam  MaucharTus    de  oleo  anim?l!  credit  fatis  effe ,   fi  bis  deflilletur. 
(^o')C'&.K'X\itVi'EKpbarmacolog.  p.   250.  24 j.    Neumann  edit.    Zimmerm. 

p.    X2+?. 

(o*)RoHTE   Chymie  \}.   iij. 

(p)  In  difp.   iiie  proEfide^defenfa    Gotting.  1747. 
(5)  I.  c.   Monet  taiiien  fpoute   fua  conumpi. 

(  >■  )   K  R  A  M  E  R    1.    C.    M  A  N  O  O  L  D. 

(r*)    Ad   epilepiiam    &  cataraduin  ciyftallinam,  ad  folvendos   illitu    fcinhos    A^. 
At^ad.  Mcgimt.  T.  I.  p.  257.  fq..&  5  jij.    De  epilepiia  K  a  a  m  e  r  1.  r. 
(j)  Exain.  tnedkam.  terreor.  p.  iji;. 
(t)   Vit.  aunu.  r,torb.  z^  iindii:  p.  ij.8. 
(m)  Herinetic.  jEgipt.  f-pient.  p.  ^jz. 
(.v)BoERHAAVE  1.  c.  BovtE  «plaW.  ad  hiji.  faiig.  p.  48. 

\yS   N  A  V  1  E  R  1.  C.  p.  J  J . 

(i)  BoYEB  affeud,  p.  S. 
(1»)  Opcr.  p.  91.  n.  {. 


SECf.II.     CRUOR.  III 

BoERHAAVB  carhoiiem  dixit  (6)   fanguinis,  multi  alii  caput  mortuuni 
non   recte  dixerunt ,    cum  varios    fales   contincat.    Ejus  ad   fanguinem  re- 
lati    portio    iterura   varie    appenfa  eft.    Robertia   Boyle  (c)   ex    libris 
diiod£cim  fanguinis  uncias  quatuor  drachmas  duas  carbonis   obtinuit ,  quK 
portio    elt  Hmguiuis  ~  "^^^  >  ^  '^^  ^^^^^   medica  fermo  eil,  ferc  —  H  o  yi- 
BERGius    ex  quatuor    libris    fenguinis    reliquas  habuit  54   carbonis  five 
_'-  (d).    Raymimdiis  V  i  e  u  s  s  e  n  s  ex   centum  (e)  unciis  fanguinis  fic- 
cse.  fiiecis  vidit  fupcreflTe  uncias    quatuor  drachmas  fex ,  quae  ratio  efl:  fere 
-'-:  in  alio  vero  experiraento,  valde  diverfi  eventus  {/),  ex  179  unciis, 
uncias   omnino    22  &  drachmas  feptem   five  fere    g-.    Gmltherus  Need- 
H  A  M  de   grumi  rubri  unciis  decem,  quse  potuerunt  cruoris  totius  copiam 
dare    unciarum    viginti,    habuit    drachmas  decem,   five  j^  (g).     Cafpar 
Neumann  ex  libra  unciam  five  pariter  jj  (A).    Jacohus  Jurin    ex 
179  unciis  uncias  odo  cum  femiffe  (z)  five  ~.   Brovvne  Langrish  (^) 
ex  odo  unciis,    unciam    unam   grana    12  five  ^  &  ultra.     Antomus  de 
Heyde    ad    quintam    partera   totius    fanguinis  seftimat   (/).    Phili^pus 
Verheyen  ex  78    drachmis  habuit  drachmas  16  five  ^  (m).     Iterum 
enormis  eft  in  experimentis  diverfitas ,  quse  poteft  ab  olei  portione  pende- 
re,  quam  alii  de  carbone  patienter  abegerunt ,  aUi  reliquerunt  admiftam. 

In  morbofis  hominibus ,  fi  fides  eft  Joharini  (^oeebatch  (n) 
alia  &  alia  carbonis  portio  eft,  Sano  homini,  totius  moiis  fanguinis  effe- 
cit  jV  ,  in  tufliculofx  pene  phthificae  feminas  fanguine  jV  *^  /o  »  i"  ^cor- 
butico  homine  jj>  in  rhtumatico  j'^  >i=  ~^^,  in  calculofa  podagrica  ^3=  >J«  jf^, 
in  phthifica  ^'^  >^  jt^.  fere  ,  m  chlorotica  ^-  ,  in  ah"a  fcrophulofa 
fo  ^  tIo»  in  byfterica  ^j  'f<  jU,  in  fcrophulofa  x?  >th,  '^  hypochon. 
driaco  j^. 

Eubulus 

(&)1.  c.  p.  354. 

(c)  Appnid.  p.  ^. 

C<i)  Et  ficci  cruoris  unciis  ^igiiiti  p.  iS.. 

(*)  p.  18. 

(/■)  1.  c.  p.  z3j. 

(«)1-  c. 
(  *  )  1.  c. 
CO  1.  c. 
(^k)  p.  80.  g:.. 
U)Obf.  87. 
(»t)  1.  c.p.  j^, 
(«)  L  c. 


iij  LIB.  V.    SANGUIS. 

Bubulus  fanguis  iu  libris  fex  habuit  uncias  lo  five  pene  /^  ( 0  ). 

§.     XL.      Sal  fangidnii  in  ignc  fxus. 

In  hoc  carbone  multa  latent,  terra,  fal  fixus,  fal  mariiius ,  fal  acidus 
vehementer  tixus,  ferrum  ,  oleum  denique  ponderofuTimum.  Id  oleum  de- 
monftratur  ex  deflagratione,  quam  i?  ipfe  carbo  patitur  Exuftus  ergo , 
pcr  aliquot  horas,  relinquit  cinerem  fubrufum ,  ex  terra,  cum  fale  miftum. 
In  lixivium  redacto  cinere  ,  terra  de  1'ale  fecedit,  qui  in  igne  fixus  fuper- 
fuit.  Cineris  B  o  y  l  e  u  s  fex  drachmas  &  femiffe ,  ex  duodecim  fanguinis 
ficci  unciis  abllulit,  quce  portio ,  ex  Boylei  calculo,  eft  j^.  Cafpaf 
Neuhann  ex  ficci  pariter  cruoris  unciis  tribus  &  femis,  &  libra  fangui- 
nis  integri,  rctulit  calcis  drachmas  feptem,  five  pene  j^,  ii  de  Ubra  me- 
dica  fermo  eft. 

Qui  ex  hoc  cinere  fal  obtinetur ,  ambiguse  naturae  eft  (p ).  Jn  igne 
quidem  perfiftit ,  casterum  alia  figna  habet  marini  fahs ,  alia  lixiviofi ,  ut 
omnino  ex  utroque  genere  commiilus  fit  (g).  Lixiviofum  efte,  vulgo 
admittitur  (r),  cum  acidis  enim  liquoribus  fervet  (^),  &  iti  aere  deli- 
quefcit  (f),  neque  crepitat  (zO»  ^  reperitur  in  animahbus  nullo  utique 
marino  fale  (  5C )  utentibus.  Fixuni  etiam  in  ignc  falem  Hxiviofum  nuper 
ex  oflTibus  recoxit  Cl.  M  a  c  q.u  e  r  ( j  ) ,  exque  fanguine  /.  Henricui 
PoTT  (z).  Eum  ,  ne  colliquescant  tejhe  docimaJiiCiV ,  artifices  eluunt. 
Sed  fi  lixiviofi  faUs  figna  habet,  non  defunt  marini  falis  evidentia 
▼eftigia.   Syrupum  violarum  viridi  colore  minime  tingit  (a):  fapore  mari- 

num 

(o)    N  E  ED  H  A  I\1   \.  C.p.  t;4. 

(p)  Helmon  t.  lihis  Lnmian.  n.  59.  Taghen  hyppcrat.  cbym.  c.  2i.  Multiim 
cffe  >    addit   H  E  L  M  o  K  T  I  u  s.  .... 

(5)  BoRRicH.  a6i.  hafmenf.  vol.  2.  De  fale  cainmni  aninialium,  fanguuiis,  bilis, 
uiin«i  offiuni  perinde  loquitur.  Inde  habet  P  o  t  e  e  1  u  s  rf?  febriij.  L.  I.  c.  zj.  P  o  t  T 
mifcell.  Berol,  T.  VI.  p.  17.    V  i  e  u  s  s  e  n  s  pref  attx  deitx  dijf. 

(r)  In  deux  dijfertat.  Epijt.  ai  LiyJ^enfes  Phikf.  Tranfaci.  n.  441.  Fi  nelh  1.  c.\}.  50. 
D  E  I  D  I  E  R  princip.  p.  i  o.  iScc. 

(f)  BoRRiCHius  1,   c.   Broivne  LANCRisHp.81. 

(j)  ViEUssENS  trait^  des  lliuiitrs  p.  44..  deiix  diJJ.  p.  6. 

(  «  )  Ibid.  dcnx  difj'.  p.  6. 

\x)  I  D  EM  ibid.  p.  4}. 

iy  )  1.  C.  p.  478. 

(2)  Mifcellan.  Berolin.  T.VLp.  17. 

(«)  BoYEE  apparat.  ad  hijl.  fang.  p.  41;.  BoERHAAYE  \.  c;.  p.  jji.  Conhrmat 
tanien ,  utique  tingere  V  i  b  u  s  s  e  n  s  pref.  mx  Aeux  di[f. 


SECT.  11.     C  R  UO  R.  '     113 

mm  tcmulatur  {h),  argentuni  in  aqua  forti  difToIutum  albi  pulveris  fpecic 
prxcipitat  (r),  aquam  fortem  iii  regiam  commutat  [d),  denique  in  cryftailos 
abit(e),  telfellatas  (/),  &  tetragonias.  Ejufmcdi  etiam  fal  ex  Ipiritu 
fanguinis  (^)  obtinetur,  aut  ex  ficco  fanguine  (/2),  ejusve  carbone  (i) 
educitur:  tum  ex  carnis  vitulinoe,  bubulaeve  lixivio  (k),  ex  urina  (/), 
cervorum  corimbus  (w),  humanis  &  animalium  ofiibus  (?z),  carne  ani- 
nialium  carnivororum  (0),  lade  (^ ) ,  &  univerfis  rapacium  beftiarum 
Garnibus(g),  ipfoque  demum  uiinofo  phofphoro  (r).  Sed  etiam  in 
plantis  ejuidem  falis  indicia  funt  (r*).  Idem  copia  falem  fixum  fupe- 
rat  ( i ). 

Hujus  mifti  falis  diverfa  ad  fanguineni  portio  eft,  quam  diverfi  fcripto- 
res  referunt,  ut  enormis  hic  varietas  fit.  J.  Conradus  Barchusen  ex 
unciis  odo  fanguinis  ovilli ,  de  fero  fuo  feparati ,  atque  adeo  fere  ex  un- 
ciis  fedecim  fanguinis  totius  duo  grana  habet ,  five  j^-^is ,  fanguinis  (  t  ). 
Gmhhenis  Needham  ex  carbonis  fanguinis  five  excradi  unciis  fex,  & 
fanguinis  rubri  unciis  decem ,  atque  adeo  ex  20  fere  unciis  fanguinis  to- 
tius,  habuit  grana  8  five  jjo»    («).    Vieussenius  in  altero  experi- 

mento 

(6)   BoRRlCH.    1.    C. 

[cj  BoYLE  1.  c.  Bro-wiie  L  A  k  G  R  i  s  H  1,  c.  p.  gi. 

[rf]     B  O  YEE    p.  46. 

[_e']  Beddevole  Ejjays  d'Anat.   difc.   2.    S  A  n  D  R I  S  p.   10- 
C/]  Vide   locc.  feqq.  "coiif.  Rhades  p.  7. 
Cg]  Grew  Cofmo/og.  facr.  p.  ij.  16.  B  o  y  i,  E  app.  p.  ?ff. 
[/-']  Lancisius  ad    Mhrgati    metallothecam  p.  37.  &  in  dijfert.  iv. 
C  i ]  S  c  H  w  E  N  K  E  p.  I  {o.   M  A  c  QjJ E  k  chym.  prat.  p.  458«  Habet  eumdem    P  0  T  «- 
R  I  u  s  de  febrib.  L.  I.  c.  25. 

C*]  Memoir.  de  l'Acad.  des  fcieiic.  1750.  p.  224. 

(/]  Henkee^o*-.  Satiirniz  p.     24J.   Vieu  s  sens   refpouf.  ad  tiied.   Rom,    N  E  u- 

MANN    edit.    Z  I  MMERM.   p.  I22I.       W  AEt  ERI  U  S    ad    Hl  A  RN  E   T.  H.  p.  70.    P  0  T  T 

1.  c.  R  u  T  T  Y  fympf  T,  L  p.  4<i7. 

C?h]  Geofroi   Memoir.  de  l'Acad.  dcs  fcieiic.  1*752.  P-    I9- 

[jz]  HAVBRsrfe  ojjib.  M  a  c  q.u  er  p.  478-  Ge  of  r  01  1.  c.  p.  17.  i3. 

C  0  ]  H  E  N  K  E  t  1.  c.  In  afelli  caine,  Barchusen  poji  acromat.  exp.  10.  ad  gr,  5.  ex 

imciis  qiiatiior. 

Cp  ]   M  A  C  Q_U  E  R    p_:  4?  9. 

C/j]  BoRRicH  fapietrt.  agypt.  hermct.  p.  401.  fales  nempe  cubicse  figurX. 
Cr]   Albinus    de  phofpboru,  Boerhaave   T.  IL  proc.  55.    E^   capite  nioituo 
phofphori  Homb  erg  Memoir.  de  iAcad.   17 it.  p.  274. 

C»'*]  Cryitalli  falium  plantarum  plersequs  ciibics  funt  Grew  Cojtmlog.fMr.^.  ifii^* 

C^]    POTT   1.  C. 

C*]  Vojl  acfooMM^a  cxper.  XI» 
C?0  1.  c.  p.  2} 9, 

Haller  Phyfwlog.   Tom.  IL  P 


114     *  "^^^-    ^-      S  A  NG  U  IS. 

mento  (50)  de  fanguinis  ficci  unciis  viginti ,  aut  totius  fanguinis  unciis 
centuni,  draclimas  duas,  grana  fex,  cum  dimidio  hsbet,  five  ^i^.  lii 
altero  experimento  ex  175  unciis  fanguinis  integri  elicuit  unciani  femis , 
grana  novem  ,  five  j^  (y).  In  tertio  de  libris  quinquagnta  unciam 
unam  elicuit  five  i<^o  (z).  Idem  ex  olei  uncia  grana  falis  odto  (a)  ex- 
traxit.  Cajpar  N  e  u  xM  a  n  n  de  libra  fcrupulum  dimidium  ,  five  y^i  (  b  ,', 
Thomas  Pinellus  ex  podagrico,  cui  fal  fanguinis  abundat,  de  libra 
una  drachmam  dimidiam  five  j^r  (  c  ) ,  fi  libra  medica  efl: ,  vigehes  majo- 
rem  copiam  quam  quidem  Barchusen.  Robertus  B  o  \  l  ^  ex  ficci 
cruoris  unriis  duodecim  fex  fcrupulos  ehcuit  five  ^V  (^),  quje,  fi  qua- 
driplum  fumferis  pro  fanguine  toto ,  portio    iterum  eft  ^-^^  totius  fangui- 

nis. 

Sed  etiam  ifte  fal  in  variis  corporis  humani  temperamentis  morbifve 
aha  elt  copia  aliaque.  In  fano  juvene  Brovvtie  Langrish,  in  unciis 
fanguinis  odto  repererat  grana  quinque  five  ^lg  (e).  In  quinquagenario 
grana  fuerunt  odo  five  430  (/).  Secundo  die  febris  ardentis  nonnili  gra- 
na  quatuor  ( g )  &  femilfe ,  &  quarto  die  grana  fex  ,  five  ^^^  ejufdem 
fahs  invenit ,  fed  in  febre  manifeftius  lixiviofi  (  h ).  In  fanguine  bubulo. 
faUs  fixi  de  libris  fex  fuerunt  fcrupuli  5,  grana  4,  five  ^J  C0« 

§.    XLI.     Acor  fanguinis. 

In  eo  fale  fanguinis ,  qui  ignis  violentiam  tolerat,  primus  (i*),  ni 
fdllor,  Raymundus  Vieussens  five  ex  proprio  cxperimento,  five  ab 
aHis  monitus  (/Oi    acidura   liquorem  invenit.    Majorem    nempe ,    quani 

hadenus 

[»]  Traite  des  liqueun  p.  28. 

lyl  P-  '«• 

[2]  Epift.  tr.  des  liqueurs  p.  71. 

[fl]  Dcux  dijfcrtations. 

[  /j]    Oper.  chem.  T.  III.  p.  7^5. 

[c]  I.  c.  p.  <;o. 

(rf)   jippead.  p.  6. 

U  )   p.  80. 

(.0  p.  81. 

iS)  V-   8z. 

(»)  p.  8?. 

C  /  )    I^J  E  E  D  H  A  M    1.  C.  p.  1  g  5. 

(2  *  )  Habet  tc\nien  P  o  t  r  r  lu  s  ex  fsece  fangiunlsj  de  qua  fpirltus  deftillavit,  falem 
copioiiiiib  fubacida   dulcedine ,  nitii  &   amnioniacl  falis  adiinem  1.  c. 

{k)  Habuifle  a  Cl.  Sioobrej  Petrus  Chis.ac  JiQ  rejiexiom  prelimimires  aux  trois 
Itttres. 


SEC7'.  Jj.      CRUO  R.  117 

hadenus   tentatum  fuerat,  fanguinis  copiam  in  calcem   redaxit,  inde  lixi- 

vio  faclo,  falem  fixum   novo  &   vehemente  igne  torfit(/).    Ita  paucum 

omnino  acorem ,  &    de  quinquaginta   fanguinis    libris    omnino    drachmas 

quatuor  grana   ocSodecim    (;»),  inque  alio  experimento ,    ex  uncia    falis 

fixi  fanguinis  drachmas  tres  vere  acidi ,  meraci  liquoris  obtinuit  (n).  Prior 

portio  efl:  totius  fanguinis  7:^3?»  altera  j/j-j.    Eum  nunc  acorem,  fub  prin- 

cipia    hujus  fecuh",   medicorum  principes  non  valde  lubenter  recipiebant , 

qui    nuper    acidam    illam    Tachenianam     &    Helmontianam 

morborum  theoriam  refutaffent ,  neque  facile  perfuaderentur ,  in  animali- 

um  fanguine  verum  acorem  reperiri.    Quare,  quod  invenerant  acidi  hquo- 

ris  Romani  Medici  (0),  &  princeps  Lancisius  (p),  tum  H.  B  o  e  r- 

H  a  A  V  E  (g)  ahique  (r),  id  omne  ad  falem  raarinum  retuierunt,  qui  pertinax  in 

liquoribus  humanis  refideat,  nuper  in  fudore  a    iheodoro  Tronchin  (i), 

celeberrimo   medico  deteflus.   Bolum   ahi  ( t )    accufarunt ,    quam  deftilla- 

tioni  fuse  Vieussentus  addiderat,  in  quo  certe  terrarum  genere  verus 

acor    vitriohci   generis   latet.    Alii  utrumque  fontem   conjunxerunt  iu), 

aerem  accufarunt  ahi  (x);    nuperi  denique  Itali  niedici,  breviter  nodum 

gordium    fecarunt  ,    ut    hunc    acidum    laticem    oninino    reperiri    nega- 

rent  (y). 

Contra  Vieussenius  decus  fuum  inventumque  acriter  tuebatur : 
&  quidem  non  ex  bolo  C  z )  eflTe  facile  oflendit ,  cum  perinde  absque 
bolo ,  adhibita  arena  (fl),  bolove  (6)  ,  de  qua  omnis  acor  foUicite 
educlus  fuiflTet ,  aut  denique  fanguinis   fohs  faecibus  (c)  adjedis,  perinde 

P  a  de 

(/)  In  deiix  diJfertatioMS :  in  EpiJ}.  ail quafdam  vtedicin.  facult,  in  tr.  des  liqueurs ^.  70,  SiC. 

(  w  )   Traite  des  liqueurs  1.  c. 

(  w  )  Ibid.  p.  7?. 

(  0  )  Vhilof  TroiifaB.  n.  2'J4. 

(^  )  Ad  M  E  R  c  A  T  I  metalloth,  p.  »7.  dijf.  iv. 

(5)  1.  c.  procejf.   loi.  itij. 

(r)  Hahn  de  fale  fals.    p.  xxi. 

[j]  In  L.  Colic.fiii.  In  vitriarionim  indufiis  cOngelatum  falent  vidi,  nimi  ma» 
rinus  effet ,  non  memini  me  inquifiviffei 

Zf]  Coiif.  ViEussENs  deux  di(f.  p.  11. 

[«]  PiTCARNE  de  opera  qtiam  prajiat  acidum  ^  alcali  p.   I j^. 

[  »]  Cui  fanguis  diutius  expofittis  fuiffet  P  i  n  b  l  li  p.  218.  zzg. 

[jy]  In  praef.  ad  Ghisi  Lmere ,  in  qua  citantur  experimenta  Florenti»  fadla  a. 
1747- 

[3  ]  Etfi  in  bolo  acidum  fedet  V  i  e  u  s  s  en  s  difl'.  p.  18. 

C  a  ]   Traite  des  liqueurs  p.  66. 

C^]  Deux  dijfi).  i6. 

l,c]  Traite  des  liqueurs  p,  iij. 


iitf  LIB.V.    SANGUIS. 

de  fanguine  acldus  liquor  ftillet.  Sed  neque  a  fale  marino  elTc  ,  cum 
idem  ex  bovis  (d)  vitulive  [e]  fanguine  acor  obtineatur,  addit :  quani 
quidcm  Vi  Eu  ssENii  apologiam  Hombergii  [jf^j  induftria  confirnia- 
vit.  Is  enim  vir  ex  omnibus  animalibus  ejusdem  indolis  acidura  fpiritum 
paravit. 

Alium  etiara  a  marino  fale  in  humanis  humotibus  acorem  latere , 
phosphori  argumento  oflenditur,  in  quo  non  faUs  marini  unice  acor  ,  fed 
ctiam  alius,  vitriolici  ingenii ,  per  experimenta  eruitur  [g],  &  majori 
copia  quidem,  quam  iile  de  muria  acidus  latex  [h]. 

Nobis  adeo  facilHmum  videtur,  acidi  fpiritus,  qui  de  fale  fixo  fangui- 
nis  adfcendit,  partem  a  marino  fale  effe  [z]  ,  partem  ab  acida  vegetabili 
natura ,  quam  nulla  vis  vitse  animalis  penitus  deftruit.  Inde  intelligitur, 
quare  ii  liquores  evidentifrmnmi  acorem  &  plurimum  contineant,  qui  pa^ 
rum  a  natura  vegetabili  diffentiunt,  &  celerrime  generantur  [k]:  cur  par^ 
cior  ex  ordine  acoris  copia  in  iis  corporis  animahs  partibus  fit ,  qu^ 
]ongo  viCae  labore  generantur  [/],  nuUus  ergo  ex  folidis  [w]  animaliuni 
partibus  obtineatur ,  uti  convincitur  ex  coUata  analyfi  offmm  [nj,  cartila- 
ginum  [o],  ungularum  [p],  cornuum  [gf  ] ,  carnium  [r] ,  tendmum  [j], 
pilorum  [t  2  >  ferici  [  z/] ,  cerebri[5«],   nervorum  [)<],  unionum  [z], 

(?alculi 


td"]  Deux  diJJ".  p.  %6. 
[  f  3    Traite  des  liqueiirs  p.  ffl. 
[/]   Memoir.  de  l'Acad.   171 2.  1,  C, 

[g]  BoERHAAVE  1.  c.  inop.   loi.    H  o  M  E  «  R  c  1.  c,  p.  i?^.  27?'  Psntzki  d« 
^hoiphoro  minte. 

[/j>]  PenTzki  ibid. 
[j]   Henkee    rediviv.  p.  177» 
£/t]  Lac,  biityium  ,  adeps  L.  I.  p.  jr. 
[/?]  Ut  in  bile. 

[wj]  Gerike  Chym.  p.  176. 

[m]    Gorter    Cbirtirg.     p.    24.     Nbumamn    ex  edit.    ZiMMERM.  p.   iz^g. 
124.9.  1^50-   Macq^ukr   1.  c.  p.  478» 
[0]  BarchusenI.  c.  exp.  1 4. 
[/)]  Barchusen  exp.  zo.  N  eum  ann  p.  I2{i. 
[9]  Barchusen  exp.   i.  F  k  a  n  k  de  migiiib.  monjirof. 

[r  ]  Ne  UM  AN  N  1.  c.  p.  1106.   Barchusen   ex{,  li,  B.  L  AHCRif  H  p-  H- 
[j]  I  D  n  M  ibid.  p.  ji.  B  a  rc  h  u  s  e  n  exp.  ij. 

[«]    N  B  U  M  ANN    1.  C.    p.  I50S. 

r«]  Neumann  ibid. 

[  .■V  ]  N  E  u  M  A  N  N  T.  IU.  p.  6  5  ff.  ed.  nov« 

[jy]   P  IN  EL  LI    p.   i6j. 

C»J  Neumahn  p.  ii8<;-ed.  ZiMM. 


SECT    IJ.     CRUOR.  ii7 

calcuH  [a]  humani.  Facile  enini  intelligitur  vegetabilem  cibum  mutari 
plurimum ,  donec  in  folidas  animalis  partes  mutetur.  Male  adeo  D  i  p  p  E- 
Lius  (b),  glandulas  animalium  acidum  laticem  ftillare  docuit ,  &  fi 
unquom  ex  carnibus  acidus  liquor  prodiit,  eura  adipi  non  feparato  non 
iniqui  tribuimus  (  c  ). 

Caeterum  in  eo  a  Vieussenio  recedere  oportet  ,  qui  acidum  in 
fanguine  /?nc?2<flre  fcripfit,  ut  moneanius,  non  ideo  fincerum  in  fanguine 
acorem  efie,  quia  ex  eo  ab  igne  expellitur,  uti  in  farina  non  eft,  etfi 
cum  aqua  pafta  acefcit, 

§.   XLIL     'Terra  fangidms. 

Sale  privata  terra  fimplicifliraa  fupereft  (d!-,  quac  calci  accedit,  &  cum  acidis 
effervefcit  (0«  Ejus  iterum  ad  farguinem  ratio  varie  fumta  eft.  Ci.  nofter 
Rhades,  cujus  experimenta  pleraque  vidi  (/),  &  plurirai  facio  ,  sfti- 
mat  ad  ~^o  totius  fanguinis.  Raymundus  Vieussens  ex  unciis  centura 
fanguinis  grana  obtinuit  iS^  (g).  quae  pars  eft  ~-\^y  aliquantum  tamen 
terrae  in  ( /2)  oleo  empyreumatico  latuit.  Ex  duodecim  unciis  ficci  fan- 
guinis  Rohertus  Boyle  (z)  fcrupulos  habuit  quatuordecim ,  five  g'^  , 
fi  ficci  cruoris  portionem  ad  toiuni  fanguinera  fubquadruplara  feceris.  la 
alio  experimento  ex  unciis  24  grana  produxit  119  ( /O  five  -gj-  Clar. 
Flutton  seftimat  ad  3^  millefimas  five  rV  (  0-  Verheyenius 
ad  duas  drachmas  ex  unciis  feptem  fanguinis  0?z)  five   ~j. 

P   3  In 

E;a]BoERHAA'vE  prakB.  de  calc.  p.  15.  R  o  e  1  n  s  o  n  0/  /^ff  fiom  p. 
47.  57.  Slare  phil.  trMjf.  n.  i?7.  M  a  e  T  3  apud  BirchT.  IV.  p.2Si.  De  calculit 
itercoreis  Me>n.  cle  Chir.  T.  111.  p.  1 5.  ex  bile ,  piito  ,  natis. 

\_b~\  Vit.  unim.  mors  &  medic.  p.  $5.  iijy.   Negat  ipfe  conimentator  p.  129. 

[c]   Navier   1.  c.  p.  }4.  (eqq. 

Id^  Junker  edit."gall.  T.  I.  p.  so8.  Hinc  oiliiim  animalium  eluti  cineres  igni  re- 
fiftunt,  &  ad  exploratorias  teftas  feliguntur.  In  phofphoro  vitrefcibilis  rep*rta  efl;  apud 
Pen  T  ZKi  p.  11.  &  in  olTibus  pariter  humanis  apud  Hswkel  in  fior.  fattirnizmtts  p. 
572.  etiara  terra  vitrefcibilis  latet ,  fi  major  vis  ignis  accefferit, 

[e]BoYLErf?  origine  qitalit.  ^  forai.  p.  i  jy. 

[/]  De  ^erro  fangttinis  p.  10. 

Ig  ]  Traite  des  liqueurs  p.  aS^ 

[  /j  ]   I  D  E  M. 

[  i  ]   Append.  p.  6.  • 

[*]    Apparat.  p.  4$. 

[/]1.  c. 


irg  LIB.  V.      S  A  N  G  U  I  S. 

In    hircino    fanguine    folam    abfque    fale    terram    reperit    JoJiawies 
H I  L  L  (  n  ). 

Eadem  terra  multis  modis  etiam  abfque  chemia  demonflratur,  in  urinae 
fedimentis,  concretionibus  fabulofis,  odeis.  Iii  fanguine  fcorbutici  &  arthri- 
tici  hommis  febaceum  quid  cralFumque  natabat,  quod  in  gypfeam  &  fere 
lapideam  natunmi  abiit  (o);&  arenularum  etiam  meminerunt  Cl.  viri,  quae 
in  fanguine  fuerint  (  o  *  ).  fiadem  terra,  de  oflibus  humanis  aceti  ope  ex-. 
tracla,in  ciyltallos  (^)  vertitur. 

§.  XLIII.     ferrwn  fanguims. 

Sed  neque  ha^c  terra  fimplex  efl:  aut  fincera.  Dudurli  innotuit,  tec- 
ras  pairmi  (5)»  &  aquas  minerales  aliasve ,  ferrum  continere,  aut  cer- 
te  calcem ,  quam  magnes  trahit.  In  calculo  humano  particulas  duduni 
LiSTERUs  reperit,  quae  magnetem  fequebantur  (r*).  Inde  repertuni 
eft ,  in  cespitum  cineribus ,  in  foece  a  dettillato  oleo  lini ,  &  terebinthi- 
nae  (j  )  reliqua ,  in  plantisque  plurimis  exuftis  (t)  cineris  particulas  con- 
ttneri ,  de  quibus  magnes  micas  aliquas  trahit.  Aliquamdiu  receptum  fuit, 
hoc  ferrum  unice  in  plantis  reperiri,  &  ab  animalium  partibus  abede, 
paulatim  vero  ctiam  in  animalibus  repertum  eft  {u )  ,  in  lumbricis  (5c), 
&  in  variorum  animalium  oflibus  iy),  parca  Qquidem  copia,  inque  car- 
ne  (z),   &  urinse  terra  (c).    Primi  in  iplb  hominum  fanguine  itali  re- 

pe- 

(w)  Mnter.  med.  p.   S74. 

(0)  APi.  me.iic.  Bitdijjin.  p.  7J, 

(0*)  C.  Aug.  a  Beegen  \Uff.  cit.  p.  26.  laplUonimque  Ei'lj.  ¥at.  Cur.  Dec.  I. 
au».  I.  obf.  '?{. 

(p  )  N  A  \'  i  K  R  1.  c.  p.  9    &  in  nieo  wemoire  fiir  la  format.  des  v  Exp.  $1.  55. 

(.q)  Couf.  Galeagius  1.  c.  p.  58.  Conuiviit.  Bmon.  T.  II.  i*.  II.  &.  celebie 
expeiimentum  feni,  quod  Stahlius  ex  argilla  cum  oieo  paravit. 

(^r  )  De  aqiiis  medic.  diff.  II.  p.  14;. 

(x)  MusScHENBROECK   Ejfays  de  fbyjiqiie  p.  2841. 

(?)  Memoir.  de  t'Acad.  des  fcienc.  1704.  1705.  1700.  1707.  &  1708-  Neumanh 
p.  ijji.  edit.  ZiMMERM.  &  in  lccl.  public.  anno  1751.  editis  p.  375.  Galeacius 
p.  19.  qui  equidem  pius  ferri  in  iis  Itiipibus  reperiri  addit»  qu«  circa  fetrarias  officinas 
ijafauitur  p.  ji.  j». 

(w)  N  E  u  M  A  N  N  1.  r.  Addit  AIenchinus  circa  ferrarias  Ilvs  orficiuas  hoc 
ferrum  Ilvenfi  fimile  effe  Comment.   Bviwft.  T.  II.  P.  II.  p.  zsi. 

(at]  In  his  abuiidat    G  a  le  a  g  lu  s  p.  251. 

Iy2  Mbnghinus  p.  151.  in  cane  perpaucum,  in  homine  ex  libris  duabus  quiu- 
tam  graiii  partem, 

[2]  Menghinus  ibid.  G  A  l  e  a  c  i  u  s  p.  2$.   Plus  tamen  quam  offa  habent. 

[.a^  ScuLOsSiR<;fe  fak  urina  p.  1 5. 


SEGT.  11.     CRUOR.  119 

perei  unt ,  JofepJnis  B  a  d  i  a  (  Z>  ) ,  Doimnicm  Gufmann  G  a  i  k  a  c  1  u  s  (r) 
&  Vincentius  Menghinus  [d'].  Inde  in  germania  experimenta  re- 
pptita  funt ,  tum  a  Clariffimo  juvene  Rhades,  me  audore  &  teil:e  [e], 
tum  ab  erudito  anonymo,  cujus  experimenta  in  hamhurgenfi  diario  ex- 
ftant  [jTj,  aque  Cl.  Widmer  [g].  Ergo ,  fi  de  fanguine  in  crucibu- 
him  recepto  vivo  igne  celeiiter  aquam  &  oleum  cum  odore  [  ^  j  ,  & 
flamma  [z]  difpuleris,  abibit  totus  vitalis  liquor  in  calcem  rubram,  croci 
martis  hadenus  fimilem.  Huic  obiter  tritse  calci,  fi  magnes  propius  ad- 
hibeatur,  aut  ferrum,  magnetica  vi  armatum  ,  ita  fubito  ad  eum  magne- 
tem,  vis  fatis  magna  micarum  de  Ccilce  fanguinis  partim  advolabit  {k), 
&.  partim  fponte  adhserebit  admoto  (/),  aut  ctrte  adglutinabitur ,  fi  calor 
accefierit  (7?0*  Sed  etiam  in  fanguine  ad  lenem  igneni  ficcato  particula? 
funt,  quas  magnes  adtrahit  (n),  scgrius  equidem,  quam  in  ea  calce , 
quse  violenti  ignis  vim  toJcravit  [0]. 

Veram  effe  terram  ferri  conftat,  quod  adjedo  phlogifto  quocunque 
corpore  '  p),  &  etiam  ab^c.ue  ea  additione ,  fi  ignis  (g)  vehementior 
fuerit ,  micae  de  fanguine  extraflse  in  verum  ferrum  fufae  confluunt.  tx 
eadem  materie  cum  ammoniaco  fale,  flores  flavi  parantur  (r),  &  ficcus 
cruor  cum  fale  Hxiviolo  fufus  folutusque  ab  adjedo  fpiritu  vitrioli  ca?rule- 
um  Boruilicum  pulverem  prascipitem  deponit  (s],  nullo  aut  ferro  aut  vitriolo 
adjeito.   Cum  gallarum  folutione  calx  fanguinis  [t]   atramentum  efficit,   uti 

cum 


[£>]  Opufcul  Jcientif.  filolog.  T.  ig.  p.  141.  iu  fanguine  viiginis  epilepticse. 
tc3  Comment.  Bonon.    I.  c.  p.  20.  icqq. 
[»i]  Ibid.  p.  241.  feqq. 

[ej  In  difC  de  ferro  fanguinis  Gotting.    1755. 

[/]   Hambtirgfcbes  Magaztn  T.  XIII.  n.  i.  ^ 

(gl   Vom  marggrafliihen  bade  p.  igg. 
[  Z)  ]    R  H  A  D  E  s    p.  6. 
[  /]  1  D  E  M  ibid, 

[it]  Rhades  p.  7,    Vocat   particulas  primi  geneiis  111,  Menghimus  p.  a^j. 
347- 

[/]  Meh  CH  IN  U  S    1,  C. 

[w]Menghinus  p.  24?. 
[m]Menghinus  p.^si^. 
[  0  ]  p   i6o. 

([»)  H.wtbm-g.  Mag.  I.  c. 
iq)  Mengkinus  p.   x6t. 

(r)RHADESp.     II. 

(f)  Idem  ibid.  Hoc  pigmentum  Sccietati  Regl^e  fcientiamni  obtulimus. 
(i!)RHADEsp.  i?.   Hambur^.  Magaz,  1,  c. 


120  LIB.  V.    S  A'N  G  U  I  S; 

cum  vitrioli  oleo  atramentuni  dare  dudum  Malpighius  [u]  vide* 
rat ,  &  fedimentum  a  deftillatione  fanguinis  fupeii^es ,  cum  acido  vitrio* 
lico  vitriolum  fubviride,  atfjue  martiali  fimile  reftituit  [?o].  Denique  vi- 
trum  mctallicum'  fufco  colore  tingit ,  ut  fcrrum  folet  [x;*]. 

Num  vero  haec  ferri  terra  in  plantis  [y  ]  inque  fanguine  jam  fua  ad.^ 
fit,  num  per  calcinationem  demum  nafcatur  [z]  oleo  ad  teriam  remifto, 
quxri  hadenus  poteft,  ut  tamen  niemores  fmius,  absque  ea  violentia,  ta- 
men  de   fanguine  &  fero  ferrum  nafci. 

Reperitur  autem  in  hominis  &  animalium  fanguine ,  ut  in  canis  l 
equi ,  bovis ,  avium ,  anguillae  ranaeque  cruore.  Homo  omnium  plurimum 
habet  [a],  inde  quadrupeda  [h]  calida  ,  parcior  ranis  eft  [f],  avi- 
bus  [_d)  iterum  minor  copia ,  pauciiTmia  in  pifcibus  {e).  Paratur  potis- 
fimum  ex  iplb  cruore  ,  exque  rubris  globulis  (/}.  In  fero  (g)  inque 
crufta  pleuritica  (h)  &  albumine  (z)  reperitur  utique,  fed  minori  longe 
copia ,  &  omnium  parcifrunum  in  adipe  ( k  }.  Ex  unciis  fanguinis  unde- 
cim  Cl.  Rhades  grana  calcis  habuit  23  (/),  quK  eluta  redierunt  ad 
terrae  ferreas  grana  decem  cura  femifle ,  five  partem  pene  flj.  Alias  ex 
unciis  duodecim  calcis  cruoris  grana  prodierunt  24.  terrce  tredecim  grana 
cum  dimidio,  five  partes  ^I^,  &  alias  paulum  diverfa  ratio  fuit.  Anony- 
mus  'jn)  croci  copiam  ex  duabus  fanguinis  libris  seftimavit  ad  drachmas  tres,  gra- 

na 


(«)  Pojlhiiin.  p.  |." 

( A.'  )   R  H  A  D  E  S    1.    C. 

ly')  Veiiim  in  plantis  ferrum  efTe  defendebat  Lembrt  l.  c.  ann.  i^oS.  1708.  Ne- 
gabat  pleniim  nietalluni  cfle  »  &  per  ignem  demiim  nafci  adfeverabat  Cl.  G  e  o  jf  r  o  1 
ann.  1707. 

(  2  )  Ita  in  Hambiirg.  magaz.  T-  XV.  p.  44. 

C  rt  )  M  E  N  o  H  I  N  u  s  p.  2 5  I. 

(6)  Ibid.  Crocus  ferreu!,  in  honiine  habet  fe  ad  eumdem  in  bove  crocum  utl  5;o. 
ad  }os. 

( c  )  Tertia  fere  pars  cMcis  feriuni  eft  Menghinus  p.  ii;o. 

(d)  Menghinus  ibid.  &  p.  157.  zjS.  Diniidio  miuor  portio  eft,  quaml  quadiii- 
pedum. 

(e)  Mbnchinus  p.  250.  157. 

(/")   1  DE  M   p.  2{9.  l?<.  357.  l{8i 

(fi)  r-»54- 

(  /^)   W  ID  ME  R    p.   l29i 

( i )  I  D  B  M  ibid. 

(it)MEHCHlNUsp.  352. 

(Op-7. 
(  »» )  1.  c, 


SECf,    11     CRUOR.  121 

lu  I  ^  ,  qnx  quidem  copia  multo  major  eft,  quam  in  prioribus  experi- 
mentis.  Vincentius  I\Ie  ng  hin  us  (?i  )  ex  globulorum  humani  fangui- 
nis  unciis  duabus  elicuit  calcis  fcupulum  ,  quam  magnes  trahebat,  erat- 
que  in  ejus  viri  experimentis  ferri  portio  ad  ianguinem  ut  i  ad  120  (0). 
Non  obfcurum  casterum  eft,  unde  ferrum  in  fanguinem  adveniat. 
Nam  &  aquas  bene  multx  ferrum  a  volatili  acido  diftblutum  vehunt ,  & 
terrae  plerasque  .in  toto  terrarum  orbe  aliquani  ejus  metalli  portionem 
continent,  &  plantse  denique,  quibus  alimur,  eodem  abundant.  Quare 
vero  homo  plus  ferri  in  fanguine  fuo ,  quam  animalia  habeat ,  quadrupeda 
vero  aves  pifcesque  fupercnt,  non  facile  dixero,  nifi  forte  portio  globu- 
lorum  in  eadem  ratione  fit ,  quod  vix  probabile  videtur. 

§.    XLIV.     Aer  fanguinis. 

Etfi  alio  loco  de_  hoc  elemento  dicere  prseftat ,  non  omnino  tameii 
in  chemicaJ  analyfeos  hiftoria  omittendum  videtur ,  cum  non  a  putredine 
fola,  fed  inprimis  etiam  a  vehementiori  igne  de  aere  liberetur,  cujus  omni- 
no  non  exiguam  portionem  etticit.  Cum  enim  Cl.  Hales  fanguinem 
fuillum  ex  retorto  vafe  vitreo  igne  ad  plenam  ficcitatem  usque  urgeret, 
utique  triginta  &  tres  aeris  poliices  de  fanguinis  cubico  pollice  in  exci- 
pulum  tranfierunt  (p)  totidemque  unciis  aquam  repulerunt ,  quK  in  eo 
excipulo  continebatur.  Quare,  cum  aer  fere  millies  fanguine  levior  fit  (g), 
utique  fere  trigefima  tertia  pars  totius  fanguinis  vetus  cft  aer ,  ita  in 
reliquo  humore  diflblutus ,  ut  nulla  ejus  bulia  adpareat  (r).  Cl.  Flut- 
TON  (s)  aeris  portionem  ad  147  millefimas  seftimavit.  Sed  is  quidem 
calculus  nimius  eft.  PIus  in  cruore,  qiiam  in  fero,  aeris  elle  videtur. 

§.  XLV. 


(k)  P.  2<5?. 

(  0)  p.  24y. 

(p)   Vtgetable  fiatiks  exp.  49. 

(^)  Ad  aquani  aeiis  pondns  Te  lubet  uti  i  ad  goc.  fere,  fed  fangiiis  aqua  gravior 
eft)  fere  iiti   10^5.  ad  1000.  p.  40. 

(■  r')  Leeuwenhoeck  Pbilof.  traufue}.  n.  1 45.  fecottd  mem.  fur  le  imtiv.  du  fang 
p.  188.  n.  5. 

CO  1-  c.  p.  7. 

Ilaller  Fhyfiohg.    Tom.  H.  (2 


121.  £15.  F.      S  A  N  G  U  I  S. 

§.   XLV.     Alia  elementa  humonim  nojlrorum. 

Ex  carne  vervecum ,  aut  ex  lade  potius  equlno  ( t )  ,  verum  inflami- 
niabilem  fpiritum  elici,  clari  audores  funt.  Sed  de  eo,  caeterum  parunj 
probabili,  humorum  ammaiium  elemento ,  redius  dicetur,  quando  de  lade 
ieimo  erit. 

Elementum  eledricum  in  fanguine  etiam  reperitur ,  &  quando  de  ve- 
na  liominis  eledlricam  naturam  induti  falit,  pluvia  inde  lucida  exit  (zi).. 


S  E  C  Tl  0     III. 

Serum  fanguinis. 

§.    I.      In  imiverfum. 

'Oc  nomine  flavercentem,  &  aquofam  fanguinis  parteni  intelligimus , 
quae  de  cruore  decedit ,  &  ex  continuato  fudore  auda ,  flavura 
efficit  laticem,  qui  rubrani  infulam  circumfluit.  Ejus  quideni  laticis  non 
fimplex  natura  eft ,  quamdiu  tamen  varia  eius  elementa  confufa  unicum 
in  liquorem  mifcentur,  fapor  feri  falfus  (x)  eft,  ut  tamen  ab  igne  falfedo 
augeatur.  Lixiviofae  naturae,  aut  acid^  (y)  fignum  nullum  edit,  dum  fin- 
cerura  eft.  Pondus  hujus  laticis  aliquantum  ,  quam  rubrae  parti  fanguinis 
niinus  eft  (z),  uti  fuo  loco  expofuimus,  cseterum  quam  aquae  majas. 
Rationes  aliquantum  diverfa;  reperiuntur.  Jticobus  J  u  r  i  n  ad  aquam  repe- 
rit  efle,  uti  J030  ad  1000  (fl),  &  paululum  aliter  Georgius  MARXi- 
KE  uti  1035  ad   1000  (6),  quando  friget,  calidum  enim  rarefcit,    & 

ad. 

[<]  Conf.  Cotnm.Lit.  'Soric.  17^2  Jjebd.  21.  81  ly^S.h.  42.  DtmdeoVim  C  a  r  d  a  n  u  ivi 
de  fubtiLL.  VIII.  L  uc  a  e  Relat.  de  la  tartarie  quse  prodiit  in  Recueil  des  voyagei  an  nord 
T.X.  p.  zj.  Reciuil  d'ObJf.cur.T.  11.  p.  141.  &  in  defaiptione  ^/«toA-d  Calmukeriet:  luecice 
edita. 

[«]  Des  Hais  de  hemipleg.  per  eleclric.  curaiid. 

C;v]  Qpufcul.  fcientif.  fihlog.  T.  XVIIl.  p.  iso.  Aqua  hydropica  falfa  eft  D  u  v  e  e- 
NB  Y    Mem.  de  PAcad.  des  fcimc.   17O1.  p.  1^2. 

[j']  BoERHAAVE  Elem.  Cbem.  T.  II.  n.  114.  Bojin  de  meiiftr.  mtiverf.  p.  479. 
J^HADEs  p.  18.    De  fero  hydropico.  Gmelin   Conimerc.  JJt,  iioric.  i74f.  /-'fW.jz. 

[2]  p.  ?s.  40. 

[a]    Diff.  VIII,  p.   loj: 

t,  i  3  £;dimb.  EJfays  T.  II. .  p.  1 0 1 . . 


SECT.    III.     SERUM.  125 

sd  aquam  nunc  eft,  uti  I02if  ad  looo  (c).  Johanncs  Tabor  fere 
eandem  rationem facit,  nempe  io32>5[*^|f  (<i).  Georgius  Ehrhard  Ha.m- 
berger  uti  1036  ad  1000  (e)  &  Fetrus  v.  Musschenbroeck 
uti  1027  3^1  1000  (/).  Johamies  Silberling  uti  1037  (g)  (ad 
fummum)  ad  1000,  &  quando  minimum  ,  uti  1027  ad  1000.  Adol- 
phus  Fridericus  H  o  f  m  a  n  pondus  feri  ad  aquae  pondus  ponit  fe  habe- 
re,  pene  uti  1034  ad   1000  {h). 

Idem   pondus   augetur  in  febre ,  ut  ferum  hominis   febrientis ,  fit  ad 

fcrum   fani  hominis,uti  IO353,  10381,  1035)9,  &  I0409  ad  10300  (z), 

vel  uti    571,    572,    ^74    ad    ^51  (^k).     Cum  aetate  hominis  hoc   idem 

pondus  decrefcere   audor  eft    Bryan   Robinson   (/),    ut  ferum  anno 

setatis  odavo  pendeat    loz-jj ,  anno    72  unice    10266  improbabili  certe 

experimento  ,  cum    ^equum  fit  creditu  ,  in  univerfis  corporis  humani  hu- 

nioribus  terrse  portionem  perinde  cum  fenio    crefcere,    Nifi  forte  in  feni- 

bus  aqua,  in  juvenibus  gelatinofa  pars  in  fero  dominatur.    Sed  agnini  ta- 

nicn  fanguinis  ferum  leviflimum  reperit  HAMBaRCERus,  ut  fit  ad  huma- 

num  uti  494^  ad   502}  (/*).    Ahquanto  albumine  levius  eft,  uti  qui- 

dem   exfpectari    poterat ,    cum  in    albumine   membranse   fint ,   partes  vero 

folidae  fluidas   pondere   fuperare  foleant.     Ovi  pondus   eft  1090  cuticulae 

vero  albae  ex  fero  natae  pondus  1082  (w),  habctque  fe  ferum   ad  albu- 

men  ,  uti  f6p  ad   ^75  (?z). 

Lympha  lac  paulum  pondere  fuperat  (o). 

Q.  z  §.    II. 


[fl  ibld. 

Qrf]  p,  «4-  i't»  t^s»  ad  {{t. 

Ze2    Phyfiul.  tncd.  p.   y.    nempe   ntl    50:!    ad   48?.   Vaccinl  vero  feri     rationem  ai 
i.quam  facit ,  iiti   iit  505^^  ad  eumdem  numeriim,  caniui  ut  500,  agnini  ut  49'>5. 
[/]  Inflit.  Pbyf.  p.  564. 

[g]  Nempe  uti  199- 198.  <Sc  zs6  ad  iS8-  (^s  pondere  fpecif,  butnor.  corp,  hufn.  p.  I4« 
[&]  tiov.  bypoth.  phyjhlog.  p.  6.  uenipe  uti  1958.  1875. 
[f]  Bryan  Robinson  Auim.  Oecon.  T.  II.  p.  4}o. 
[*]  T  AB  OR  p.  «4. 
tO  1-C.  p.^4ts. 
('*)1.  c. 

(»m)  D  av  I  s   fhilof.  trattfaB.  n.  488. 
(«^Taborp.Sj. 
[0]  Serum  eft  ad  lac  uti  565  ad  $67  vel  j68.    Tab  or  p.  64. 


124  III?.    F.     SANGUIS 

f.    II.      Serl  pars  qiu^   cogitiir  five  gelatinoja. 

In  fero ,  aquam ,  perpetuo  fluidam  reperimus,  tum  mucum,  qui  ha- 
dtenus  confiftit,  ut  a  fluida  natura  paulum  difl:et,  denique  gelatinam ,  quae 
variis  ex  caufis  tremulum  in  gelu  cogitur.  Quando  totum  ferum  conmi- 
ftum  eft,  totum  etiam  addenfatur,  ut  omnino  in  eo  natura  gelatinofa  donii- 
netur ,  neque  aquae  copia  ,  qux  in  fero  maxima  elt ,  vim  poteit  impedire, 
qua  gelatinofcC  moleculse  fe  trahunt.  Aquas  vero  portio  tanta  eil:,  ut  in 
decem  libris  partis  albuminofae  feri  libra  (_p )  una ,  uncise  decem  cum  fe- 
miflTe  repertae  fint,  etfi  facile  credo  Johanni  Bohn,  qui  incertam  con- 
crefcibih"s  gelatinse  portionem  eflTe  monuit  ( q ).  In  fero  fanguinis  taurini 
tamen  plus  dimidia  pars  aqua  efl:  (r),  in  humano  fero  longe  major,  ad 
|i  in  Cl.  Rhades  experimento  (y).  Fluiditas  modico  cum  calore  ma- 
jor  quam  grumo  efl; ,  ut  omnino  cruor  fponte  coeat ,  ferum  vero  de  fa- 
no  fanguine  fudans  non  perinde  fponte  fua  addenfetur,  inque  fani  pariter 
hominis  cadavere  fluidum  femper  reperiatur,  nifi  in  animalibus  cahdioribus, 
quibus  in  pericardio  in  gelatinas  naturam  fponte  coit  [t].  Sed  ejusmodi  anima- 
hbus  ipfa  etiam  urina  (u)  vifcida  eft,  tSc  coagulo  proxima.  Multis  tamen  modis 
ferum  fanguinis  cogitur.  Extradum  ignis  ope  de  animaliura  carnibus  ferum,  in 
frigore  fponte  fua  ftat ,  inque  gelu  abit :  in  eadem  frigida  pars  certe  lym- 
phae,  de  qua  paulo  plura  dicere  oportebit,  in  tenerrimi  gelu  fpeciem 
colligitur.  Deinde  calor  (x)  paulo  major,  quo  aqua  nondum  ebuiiiat, 
graduuni  tamen  148  &  (  J' )  i  ^o,  thermometri  F  a  h  r  en  h  e  i  ti  an  i  , 
utique  ferofam  fanguinis  partem  cogit,  hoc  cum  difcrimine  ,  ut  cruor  ru- 
ber  nuUa  fui  jadiua  fadta  confiftat,  ferum  vero  magnam  fui  ponderis  par- 
tem  prius   amittat  ,    quam  in  gelu  coeat ,  quam  partem   ad   duas  tertias 

JoJianncs 

Cp)  ViEUSsENs    traice  des  liqucms  p.  zo. 

(  9  )  De  mmjiriw  univcrf.  \}.  4^4- 

(r)  BiRC  H  1.  c.  T.  III.  p.  1J5- 

(x)  11.  zi. 

[t]  L.   IV.   p.  «84. 

[«]  Urina  ccrvi  refiigerata  ad  iebi  niodiim  concrefcit  £;ii.  Vat.  Cur.  D.c.  I.  .vii/.  8. 
ohf.  ?o.  <k  fenien  arietis  B  u  f  f  o  n    T.  V.  p.  zi. 

(,x)  BoYiE  apparat.  p.  i  J  3.  P  e  T  i  t  epiji.  II.  p.  25. 

ly)  ScHWENKE  p.  139.  BoERHAAVE  Ekw.  Chcm.  T.  II.  exp.  116.  117. 
Shebbeare  T.  II.  p.  31.  Verduc  T.  I.  p.  ;?{.  !n  lympha  eadem  natiira  ell 
Verheyen  L.  II.  p.  10}.  &  in  fero  hydropico  non  putrido  Blair  wifiell.  p.  ii8. 
Hbister  de  bydroule  p.  1$.  Littrk  Mem,  de  i'Ac>^d.  des  fiieue,  i/oi.  p.  joj. 
Gmelin  Commirc.  Lii,  Noric.  1745.  bebd.    50. 


S  E  C  t.    III.     S  E  RU  M.  12? 

Johannes  Tabor  (z),  ad  tres  omnino  quartas  partes  Anto/iius  de 
Heyde  (fl)  aeftimat.  Cnriofius  olim  auditor  nofter  Cl.  Rhades  (Z)) 
Terum  fanguinis  in  caloris  148  gradu  Fahrenheitiano  opacum 
reddi ,  ad  15*0  vaporem  emittere  ,  ad  151  in  gelatinam  cogi  ,  ad  15" 3 
albuminofum  coagulum  imitari  obfervavit.  In  CI.  Francifci  Roissier 
experimento,  redudis  gradibus,  lympha  gradu  fere  141  incipit  albefce- 
re,  gradu  vero  ifg  vel  160  cogitur  in  corium  (f), 

Coagulabilis  ifta  indoles  feri  finguinis  primum  Gmlichno  Har- 
vEio  (<:/)  innotuifTe  videtur,  qii  ferum  codum  in  mucilaginem  abire 
vidit ,  quod  inde  experimentum  a  Bartholino  (?),  Pecq.ue- 
TO  [/],  aliisque  repetitum  eft.  Poft  eum  Cl.  G  o  l  z  a  d  i  u  s ,  //z>ro?2}'- 
ino  Barbato  [g]  Patavii  eamdem  feri  naturam  demonftravit,  &  prior 
forte,  &  ante  a.  i6fo  hibernus  medicus  aliter  perfusfo  FRiziMELiciE 
eam  denfabilem  indolem  oftcndit  [h]. 

Sed  etiam  absque  tanta  ignis  violentia  ferum  fanguinis,  aut  fponte  per  quietem 
in  vivo  animale  cogitur,  aut  a  morbis.  A  quiete  quidem  coire  fa-pe  vidi,  in 
animalibus  minime  aut  calidis  ,  aut  grandibus  ,  neque  enim  alia  aiba  il!a 
gelatina  eft,  qux  circa  vulnera  arteriarum  [z]  &  venarum  pUirima  circum- 
funditur ,  &  quas  eadem  in  ipfis  valis  (anguinem  vehentibus  non  raro  adeo 
folida  confiftit,  ut  per  folidas  vias  ruber  cruor  fibi  vafa  aperiat  [k\.  Ea- 
dcm,  procul  dubio,  etiam  in  homine  partem  ejus  operculo  conrtituit,  quod 
magnorum  vulnerum  arterioforum  oiiia  claudit  [/].  Deinde  ad  ferum 
fanguinis  pars  magna  polyporum  pertinet,  quam   pallor  [?/j!]    ipfe  prodit, 

Q  l  & 

(  2 )  p.  <f  4. 

(  a  )  Obf.  87. 

(Z>)  1.  c.  11.  17.  50. 

{c)  De  /'iJTflammat.  ^.  240. 

(d  )  De  gener.  Miitn.  p.  1 6  r . 

(f)  La^.   r/joradf.  p.  46.  bijl,  49.  Cent.  111.  aunt,  renov.  p.  tj4. 
(/)   ^'JJ-  a!2ato»i.   p.  4*. 

(g)  De  fero  fangiiiuis  p.   155. 

[/j]  Apud   BiNNiNGER  Cetitnr.  I.  obf  i?.  qui  idem  teflis  oculatus  fuit. 

[z]  Stcond.  memoir.  Exp.  88.  155-  »54-  15?-  »?7-  165.  167.  17«.  171.  175.  igj,  189, 
R  E  M  u  s  p.  <f^. 

[^]  Exp.  igo.   183. 

[O  V.  g.  Petit  Mcm.  de  rAcad.  des  fcieuc.  i7?2.  p.  59».  J513.  Pellicub.m  vocaiit 
Thil.  TranfuB.  1755.  n,  10.  quse  luper  vulnus  nalcatur ,  &  feptum  pel  lucidum  Id  Fosse 
obf.-^.  7?. 

[»r]  Chiflet  obf.  iS.  Polypi  albi  &  fubalbi  M  a  l  p  i  g  h.  ppjihimi.  p.  4  j.  B  a  r- 
RERB  obf  anat.  p.  100.  ed.  nov.  p.  104.  feqq.  V  a  n  D  b  r  m  o  n  D  e  T.  11.  p.  57.  >8. 
Pi  s  s  I  N  1  u  s   de  Diabete  p.  1 5 1.  ex    E  lid  mo    P  a  D  u  a  n  o, 


125  T:IB.    V.  S  A  N  G  U  I  S, 

&  quse  fecit,    ut  vetuiti  fcriptores,  polypos  cum  adipe  (?!),   ciim  febo  ^o\ 
ci;in  incdulla   i,p),  cum  pituita  (_p*),   cum  gelatiin  (p**),   cum  mu- 
co  (  5  ) »  cum    tendine  denique  ( r  )  compararent    Ex  filamentis  albumir 
nofis  polypos  olim  Samucl  Collins  (j)  deduxit ,  &  Tyson  (  s  *) 
&  polyporum  {undamentum  iympham  eOTe  111.  Senac   (t)    audor  eft, 
Iterum  vix  poteft  dubitari,  quin  idem  fanguinis   ferum   matcriam  mN 
y?.e  illi    fatis   ctlebri  praibeat,   quae   in    fanguine    natat,  quoties   cum  in- 
Hammatione  ,  pulfuque  duro   febris  acuta  conjungitur  (^ii),  &  quam  vul- 
go  pkiiriticaffi  vocant,  etfi  etiam  intermittente  in  febre  (u*),  &  in  an- 
gina,  in  catarrho  (z^**),  in  variolis  («***),  in  colico  dolore  (x),   in 
r-lieumatifmo  (y)-,    in    podagra   (z),  in   maligna  febre  (a),  in  hydro- 
phobia  (h")  paflini  reperitur,   &   a    feminarum   gravidarum  fanguine  raro 
tota  abtft  (c  ).     Multa   quideni   in  hac    crufta   paradoxa    funt  ,  quorum 

caufas 

[h]  "Wblsch  epifiigm.  obf.  if.  Hofman  de  phtgued.  n.  2?.  Plngiies  adeo  aed!t 
lU.    Bo  BHMER,   iit  etiani    inflamm.ibiles  faciat  de  prjcav.  poiyp.  geiier. 

[o]  Hipv.    Boscus  in  fucult.  cmat. 

Cpl   Smetius  mifcel/.T.X.  p.  51?.    Blaijcard    cfoVwg.  p.  451. 

Lp*3  T  ULP.  L.  I.  obf.iy.  Pi  s  siNius  1.  c.  Ad  lo  uncias  in  dextio  ventriculo 
■Br.  A  s  L.  I.  cbf.  19. 

Cp**]  Sever  iN  de  occult.  abfcejf.  p.  277.  Jn  iitroque  cordis  finu,  %'enis ,  &  auri' 
culis  cordis  B  a  t  i.  e  apoplex.  p.  ;2.  jj.  coagula  lyniphatica  Sauvages  de  inflaiwnut. 
p.  Z40. 

C  ^  3  Mucus  in  menibra4ia  contentus  polypuni  efficiebat  B  0  e  h  m  k  R  1.  c  Cum  pi'- 
tuita  compai^abat  Blas  L.  I.  obf.  19.  &  in  HoRNunaii  cijia  fiuiilia  reperiuiitui 
i'.  456. 

[/]  Pechlin  de  nigred.  dthiop.  p.  xS. 

[j]   Syftent.  of  aiiat.  p.  770. 

[j*]  Anc.t.  cf  a  pygmy  p.  10. 

C«]  T.  IL  p.  460.  timi  B  A  BLTH  0  I.  INU  s  L.  I.  hiji.  <;i.  C.  Bauhim  theafr.  OKot. 
ex  Vesalio  p.  218-  Albam  crullam  defcribit  Malpighius,  cujus  inteillitia  fan- 
guis  ruber  occupet  de  po/yp.  p.  126'. 

[?<]  ScHELHAMMBR  de  fpbr.  p.  ;  f .  In  febribus  iaitermlttentibus  fanguis  fpiflUs  & 
pituitJe  fimilior  Cartheuser  de  fbre  intcrmitt. 

C"*]  Q.UESNAI   de  la  faignee  p.  408.  nov.  ed, 

[?<**]  Q.UESNA1  ibid.  p.  400. 

[  7«  *  *  ^  ]  de  H  A  EN  II.  p.  24.  4?.  T.  III.  p.  iji. 

[  a:  ]   V.  S  w  1  E  T  E  N  T.   III.  p.  ida. 

[.>]  Ve  R  A  T  T  I  p.  ^7.  Arcissewski  curat.  pod.  p.  96.  $7.  Q^u  E  s  u  .t  i  de  ia 
faignee  iiov.  ed.  p.  400.     De  H  a  e  n  II   p.  24.    S  T  u  e  b  e  phlebotom.  p.  125. 

C2  ]  C  o  s  T  B  fur  la  goute  p.  21.    De  H  a  e  n   rat.  nied.  II   p.  24. 

C«]  Barker  dij]'.  oii  the  prefent.  fev.  p.  10.  F  R  a  n  k  aUciuja  p,  jar.  A  de  H  A  E  N 
rat.  med.  p.  166. 

C^]  Joiirn.  Encychped.  T.  I.  p.  8?. 

Lc\J   De  H  A  E  N  r<j*.  »;f<i. p.  109.   &P.  Il.p.^f.  Q.ueshai  1.  c,  p    400. 


SECr.  IIL     SERUM.  Tzr 

caufas  nondum  rede  tenemus  (d).  Magis  manifeftani  oriri,  quando  fan,^ 
guis  arclo  vafe  excipitur,  minus  fi  amplo  ,  magis  iterum  fi  fanguis  in- 
figniori  faltu  eruperit,  vidit  Cl.  vir  Tlmmas  Schwenke  (e);  addit 
Cl.  de  HaEn,  fanguinem  quo  magis  guttatim  i^uxerit ,  &  quo  rapidius, 
eo  dcnfiorem  innatantem  habere  cruftam  ( /).  Deinde ,  de  eodem  homi- 
ne ,  eodem  terapore  mi{fi.is  fanguis  in  aliis  vafculis  cruftam  impofitam  ha- 
bet,  in  aliis  nequaquam  (g).  Denique  fanguis  fub  ea  cruita  non  ideo 
denfioreft,   &  niger  fere,  fepeque  potius  magis  difiblutus  fubeft  {h). 

Utcumque  hasc  obfcura  funt,  primurn  tamen  facile  oftenditur,  de  fero 
cruftam  nifci  (i),  cum  de  cruore  feparetur  {ky,  &  grumus  ruber  (/) 
fuis  manifeftus  dotibus  fubfit ,  neque  idem  in  eam  naturam  ullo  modo 
mutetur,  aut  cruftae  partura  cfficiat  (w);  neque  huic  fententiae  obeft, 
quod  praeter  cruftam  ferum  fluidum  nonnunquam  adeft  (  n ).  Recle  adeo 
hanc  cruftam  cum  polypis  Andreas  Pasta  (o)  comparavit,  cumque 
albumine   Francifciis    Q_u  e  s  n  a  i    ( p ). 

Deinde  iterum  certum  eit ,  a  vehemente  fere  femper  cordis  affione 
nafci  (g),  ut  fanguis  in  principio  pleuritidis  nondum  coadus ,  fecundo. 
tertio  quartove  die  crufta  pleuritica  obducatur  (r).  Una  fere  pulfus  du- 
rus  &  magnus  conjungitur  (^],  etiam  quando  febris  abeft  [f].  Porro  eo  du- 
rior   &  denCor  nafcityr,    quo   major   febris,    duriorque    pulfus  cft  [u^. 

Hinc 

[d]  Theoriam  Jege,  fi  placet,   apud  CI.  Shebe.eare  T..II.  p.  zi.    Qind  fit  ea 
pellis  piofitetur  fe  uelcire   G.  v.  Swieten  T.  I.  p.  6$^, 
[^e]  1.  c.  p.  i6o.  de  Ha  en  T.  III.  p.  ijo. 
C/)  r-  lo;. 

[g  ]   p.  lO|.    COnf.    C  L  E  G  H  OR  N  E    p.  24^. 
[  /6  ]    I  D  B  M    p.  104.  lOg. 

[?■]  Sauvages  1.  c.    Q^u  e  s  n  a  1    de  la  faignh  ed.  nov.  p.  454. 

[*]  I  D  E  M  ibid. 

[/)ScHWENKEp.  hj.VerattiI.  r. 

(  /M  )  Q.U  E  s  N  A  I  de  la  Jfaig^ee  ed.  nov.  p.  400.  408. 

(m)  ScHWENKE,  de  Haen.  Ideiii  tamen  leiiim  effe  fatetur  p.  157;  ut  ejufmodi 
ferum  fit,  quod  jarjijani  in  cruoreni  fit  traiifituium.  Sed  ea  mutatio  .incerta  eil ,  neque 
cum  aliis  pliaenomenis  confentit. 

io)   De  ntotu  fangtiin.  p.    70.  7^. 

(p)  1.  c.  p.  414. 

C^)  Q.U  E  s  NA  I  1.  c.  p.  400. 40S.  S  c  H  w  E  !7kE  p.    i€%.   de   H  A  5n.   &c. 

()')  BoERHAAVE  frax.  mcd.  T.  I.  p.  i6{.  G.  v.  S  w  i  e  t  e  n  T.  111.  p.  1S9.  T.  I. 
p.  177.  ¥  i  s  o  n  I  fpici/eg.  curai.  p.  11%.  Aq  Haen  p.  101.  In  variolis  B,  LANCRitH 
lliiin  dincl.  on  the  fmalpox  p.  ^. 

( i  )    Damianus  Si  nopeus  parerg.    med.   p.  j  5  x . 

( f )  Ib  E  M. 

0«)   S  G  U  W  E  N  K  E   p.  I  j6.   Qu  E  3  N  A  I    p.  408.     S  I  N  O  P  E  U  S  p.  387» 


12  8  L  1  JB.    ^.     S  A  N  G  U  I  S. 

Hinc  in  febribus  catarrhalibus ,  crufla  raollis  eO:,  dura  in  pleuritide  [m]. 
Frigore  etiam  per  aerem  dominante  frequentiores  cruftae  repeiiuntur  [  y  ]. 
Non  ideo  a  calore  febrili  nafcitur[z],  qui  nunquam  eo  adfurgit[n], 
ut  gradum  148  adtingat  [Z»],  ierumque  cogere  poflit.  Sed  neque  a  dif- 
foluto  fanguine  provenit  [r],  cum  ejedem  caufae  &  fanguinem  diiTolvant 
&  ferum  ,  neque  me  dubia  Cl.  Swietenii  ab  opinioue  dimovent  [c?]. 
Cum  enim  calor  14S  graduum  lympham ,  omnesque  humores  lymphae 
fimiles  cogat,  in  cruftam  pleuriticse  fimilem ,  etiam  ea  crufta  ad  denfatio- 
nis  potius,  quam  dilTolutionis  genus  pertinet.  Totus  in  pleuriticis  fan- 
guis  perinde  cogitur,  cum  color  faciei  eodem  cum  crufta  fanguinis  pal- 
lore  iit  [d*]. 

Iterum ,  etiam  in  vivo  homine  ferum  nonnunquam  in  laminas  con- 
crevic  [cj,  &  vulgo  lympha  pulmonem  intus  infarcit  [/]  denfumque 
&  folidum  efhcit,  eademque  per  fuperficiem  vifceris  exfudans,  notinima 
cfufta  hoc  vifcus  obducit[g^],  inque  aquis  hydropicorum  ,  iponte  fua 
in  membranas  abit.  Eadem  in  aneurysraaticis  faccis  videtur  fpuriam  mem- 
branam  arteriLE  addere  ,   qua  ejusmodi   receptacula  obduci  folent  [h]. 

Eadem  procul  dubio  materies  ei\  ,  quam  ferum  ad  polypos  luppedi- 
tat  [/i*]. 

Ex  fero  etiam,  neque  ex  cruore  ,  oritur  membrana  Merpeti,  qui 
partem  fanguinis  innacantem,  ferumque  adeo ,  frigore  in  glaciem  coactam, 

& 

(  .V  )   Memoir.  de  PAcad.  de  Cbir.  T.  I.  p.  tS^. 

(y  )  B  u  R  G  G  R  A  V.   de  acre  aq.  £«?  lods  Francof.  p.  go. 

(2)  Coniedura  fuit  Cl.  Q.ubsna  i,  qui  piopiiam  opinionem  candidus  antiquavit 
tr^  des  fievrcs  T.  1.  p.  119. 

(a)  Calor  iii  plcuritide  loi.  104.  graduuni  Cleghorne  p.  245.  i^6. 

(6)pj«-. 

(c)   Q.uE?NAirf^/rt  faignee   p.  406.  frbr.  co^itiu.  T.  II.  p.  56.  57-  JS- 

(rf)  p.  «s2- 

(d*)  ScHWENKR  p.  i(J4.  Vide  de  lymplise  in  calidis  morbis  coagulatione  Se  N  ac 
T.  II.  p.  94. 

(?)  BiNNiNGER    Centtir.  V.  obf.  4. 

(/)  De  phthificis  confentit  111.  S  e  n  A  c  T.  II.  p.  A^y.  De  peripneumonicis  vide 
ofufmi.  pathnlog.  obf.   14. 

(g)  Sbnac  T.  II.  p.  >7.  414.415.  VAr.cARENGHi  niedic.  ration.  p.  100.  loi. 
K  I,  A  u  N  I  0  obferv.  i  2.  Gu^er.  di  Mincrv.  T.  Vll.  p.  15.  De  H  a  e  n  ra':.  med.  P.  II.  p.  1 7- 
18.  4?-  &c. 

(  h)  Oj'"fcul.  pathnio^.  obf  19.  PetiT  tr.auoir.  de  t' Acad.  des  Jciinc.  17?^.  T.  10. 
f.  (5.   Ri  V  A  Eph.  Nnt.  Cnr   Dec.  I.  ami.  \.obf.  iH. 

(A*)  De  Harn  P.  II.  p.  17.  lic.  quem  vide  eruiUte  ofleiulcnfem  ,  ab  ea  materle 
etiam  pus  nafci :  etfi  niihi  quidem  &  fedes  &natmapuii>  inflanunabilis  h.idteuus  repugnare 
vidfentur. 


sECt.  II i.   s;eruivL  129 

&  poft  regelationem  iterum  frigori  expofitam,  iti  membtanam  abiifle  vi- 
dit  (e)?  frigore  enim  ferura  fanguinis,  &  citius  quam  aqua ,  tardius 
quam  cruor  in  glaciem  vertitur  {k).  Idem  parum  a  gelu  rarefit,  paulo 
tamen  quam  cruor  magis. 

Si  paulo  lentius  cruore  ferum  coit ,  in  firmiora  tanien  abit  coagula , 
five  a  vitae  viribus,  five  a  morbo  ,  five  a  calore  vehementi ,  Cve  a  fpiri- 
tu  acido,  aut  a  vini  parte  fpirituofa  cogatur.  Ita  recentiores  inprimis 
galli  monuerunt  (/). 

Major  etiam  vis  ignis  ferum  in  fpeciem  gummi  fragilem  &  friabi- 
lem  (m),  neque  porro  folubilem  convertit,  ut  fummam  denique  durita- 
tem  acquirat  (/i).  Sed  etiam  pleuritica  crufl:a  cum  ftillatitio  vini  liquore 
in  duriflRmum  corium  abit  ( o )  ,  &  ferum ,  leni  exhalatione ,  fenfim  in 
gluten  tenaciflimum  tranfit ,  collae  fcriniariorum  non  difllimile  (p  ).  Deni- 
que  albumen  ficcatum  in  gummi  infipidum ,  &  friabiie  addenfatur  (  q ). 

§.    III.     Eadem  dotes  in  lym^ha  re^erimtur. 

Idem  fahguinis  ferum ,  aliquando  modico  rubore  ( r  )  tindtum ,  alias 
oranino  pellucidum ,  Lymphii  nomine  in  peculiari  vaforum  genere  move- 
tur,  quod  defcripfimus.  Fuerunt  utique ,  qui  negarent,  lympham  per  va- 
fa  aquofa  meantem  fero  fanguinis  fimilem  efife :  fuerunt  qui  ^m  lympham 
exhalare  (r*)  fcriberent;  fuerunt  contra,  qui  lympha  magis  aquofum  fe- 
rum  (^)  facerent,  magisque  falfum.  Verum  certum  eft,  lympham  recen- 
tem ,    perinde  de  gelatinofa  (f)    natura  eflfe,  perinde,  poft  aliquam  ex- 

halantis 

(i)  BiRCH  T.  I.  p.  ^?4.  annoi65j. 
^k)  DiEBOLD  de  aere  in  liquid.  Imman. 

(/)  Helvhtius  ictaircijfemeizs    p.   i6.  Petit  Mr/.ioir.  de  fAcad.  17J2.  p.  J52. 
I9i.    Q.UESMAirf^  la  fiiignee  p.  i  ?.    ed.  vet.    S  i:  n  a  c  tr.  dtt  caur  T.  II.  p.  ji. 
(»0  E  L  L  E  R  Mem.de  Bcrlin  T.  XI.  p.  2?.  T.  VII.  p.  7. 
(  K  )  Oifi  cdmparat  L  a  n  c  i  s  i  u  s  1.  r.  p.  10. 

(0)    ScHWENKE     p.    156. 

(  /) )  R  H  A  D  E  s  p.  1 7.   A.  de  H  E  Y  D  E  obf.  S7. 

(^)  Saepe  vidi,  tum  Neumann  ex  edit.  Zimmkrmanni  p,  ii>7.  De  ovo 
Sturm  phyf  gener.  p.  ^;?.  &  Eph.  Nat.  Dec.  II   «km.  IIl.  obf  58. 

(r)  Pechlin  obferv.  p.  147.  P  e  Y  E  r  ohf.  i  J.  F.  S  y  l  v  i  u  s  di^.  vm,  n.  7.  V  s  R- 
HEYEN    L.  II.  p.  loij.    Flavum   Dkusing  de  funcl.   microc.   dijf.  vn. 

(r*)    1'echlin  ibid    Verhsyen  ibid.    L  i  s  T  e  b  de  humor.  c.  4°'  p.  l>o.  ed. 

bat.     M  A  L  P  I  C  H.    pOJ^b.   p.    162. 

( j  )    Elewem  de  yhyfiol.  p.  41?. 

(f)  Drelincourt,  Nicolaus  Stenonis  f.  apud  BARTHOiiMum  Cttttitr, 
IV.  epifi-  79. 

Haller  Fhyfiolog.  Tom.  II.  R 


130  IJ^.    F.     SANGUIS. 

halantis  portionis  jaduram,  ut  ferum  fanguinis  cogi  (u),  adfervatamqiie , 
etiam  fponte  coagulari  (jc),  &  cum  vitriolo  (y).  Sed  etiam  falfum  fa- 
porem  [z]  cum  fero  utique  communem  habet,  &    reliquas  dotes  [a]. 

Idem,  aut  pauciflimis  dotibus  diverfum  ferum,  iterum  reperimus  in  al- 
bumine  [S])  in  vapore  exhalante  pericardii,  pleurae,  peritonaei ,  in  ha- 
litu,  quo  minimae  cellulae  corporis  animalis  replentur,  in  hydatidibus,  in 
hydropicis  aquis,  quje  ex  vapore  congefto  nafcuntur,  in  denfo  infarclu 
minimarum  cavearum  pulmonis  totiusve  corporis.  Omnibus  enim  his  li- 
quoribus  natura  coagulabilis ,  &  fapor,  &  reliqua  communia  funt.  Hy- 
dropicum  ferum  [c],  duni  recens  eft  &  a  putredine  purum  ,  perinde  fub- 
falfum  eft  [c*]  &  a  calore  cogitur,  &  ab  alcohole,  acidisque  liquoribus. 
Idem,  perinde  ut  fanguinis  ferum,  coagulabilem  naturam  deponit  [^],  quan- 
do  adfervatum  corrumpitur.  Eadem  liquoris  hydatidum  natura  eft.  Sed 
etiam  in  cellulis  aut  cuti  fubjedis ,  aut  mufculorum  carnibus  interpofitis, 
cam  gelatinam  faepiifime  vidi  ,  non  fine  rubore.  In  tumore  fenioris  fuc- 
cus  in  calida  coagulabilis  ftetit  (  e ),  &  in  mammae  parte  cancrofa  (/), 
denfaque-  Sed  in  fcrophulis,  venereoque  malo  infedis  corporibus  lympha 
adeo  fpiffa  (g)  vifa  efl,  ut  fanguinis  de  amputato  membro  ffuxum  filte- 
ret.    In  iisdem,   venereo  malo  taClis,  &  venae  materie  alba  pituitofa  ple- 

D3e 


(m)  Bak.thoi,in  vaf.  lympb.  p.  79.  lymphat.  homin.  p.  44.  4^.  D  i  e  m  e  R  e  r  o  e  c  k 
nnat.  c.  1 J.  L.  1.  W  e  p  f  b  k.  dub.  amt.  11.  99.  Br  u  m  n  k  r  de  pancreate  p.  61.  de  gianl. 
duoden.  r.  4.  B  e  l  l  i  n  de  motn  cord.  p.  44.  V  e  r  h  b  y  b  n  L.  I].  Tr.  I.  p.  2 i.  D  e  u  s  i  n  g 
diff.  7.  de  fu7iBio)i.  microcofm,  &  acriuate  iu  DonalUi  M  o  n  k  o  o  diff.  de  bydrope  p. 
»7-  »8- 

(«)  KoHLHANS  apud  B  A  R  T  H  o  L.  defens.  contra  R  i  o  l  a  m.  p.  7S.  In  giimmi  co  it 
in  hepate  Pech  L  I  N  obf.  ^.  147. 

(ji  )  Malpigii.  pnfthum.   p.  1^2. 

(z)  RuDBEK  iiijjd.  p.  So.  B  o  H  N  progymn.  i  j. 

(a)  Barrtholin  vas.  lympbat.  p.  "  9- 

(t)  Ut  denlius  eft,  ita  aliquauto  facilius  in  fervida  coit  j  de  H  a  en  p.  57.  P  o  e  r- 
r  ER  p.  Ji. 

(c)  TuBMEL  obtrerzgeburg  jourml  T.  11.  p.  m.  R  h  a  d  b  s  p.  3  o.  Serius  aliquan- 
to  G  M  E  L  I  N  Qjmm.  Lit.  Nor.  1 74'!  •  bebd.  5 1.  V  i  e  u  s  s  e  n  s  olf.  il'a»at.  ^  de  p>at.  p.  i  ^8- 
Scdimentum  gelatinofum  &  mucofum  relinqueie,  quando  exh:ilavit  Senac   T.  IL  p.  421. 

(c*)  DuvERNEY   Mm.de  l'Acad.  des  fcienc.  1701.^.1^2.   Blandum  albuminofum 

G  M  E  L  I  N. 

(d)  n.  4.  P-  i?J- 

(*)  Mem.  del'Acad.  de  Chir.  T  L  P.  L  p.  i(i-  P-lL  p.  ff(5.  ed,  it. 
(/)  B  K  c  K  ET  de  caiicro  p.i6?-  conf.  S  e  n  ac  T.  IL  p.  98, 
(g)  P  STiT  M«m,  de  l'Acad.  des  fcienc,  i7ii<  p.  ?>4. 


SE  C1'.    IIL    SE  R  UM.  ,31 

ns  reperiuntur  (h^  &  lacerti  pituita  obdudli ,  &  eadem  in  coarticula- 
tiones  ofliuni ,  &  circa  perioftea  congefta  haeret  (z)-  l^  morbis  pulmo- 
nuni   diuturnis  lymphaticum  infardum   jam  tetigi   (^k^. 

Sed  eadem  eit  porro  lympha ,  quae  de  carnibus  animalium  ab  aqua 
calida  educitur  ,  jurique  naturam  alibilem  impsrtit.  In  jure  vitulino 
~  (/)  ejufmodi  glutinofae  materiae  fuerunt,  quae  in  gelu  confifteret.  A 
calore  enim  cum  aqua  mifta,  contra  a  fcigore,  &  nonnunquam  modico  acidi 
liquoris  (m)  momento,  in  tremulum  tenerumque  gelu  confiftit  in  culinis 
notiflimum. 

Junioribus  animalibus  aliquanto  p!us  ejusmoii  gelatinofi  laticis  in- 
cft  (n  ).  Video  Jll.  Virum  ( 0  )  ex  vetuftis  gallis,  &  ex  corde ,  plus 
gelatinae  exfpeclare;  fed  negat  Cl.  Freke  omnino  ex  vetuhs  animahbus 
gelatinam  obtineri,  &  certe  vulgo  junioribus  potius  animahbus,  vituli- 
que ,  non  bovis  carne  ad  parandam  gelatinam  utuntur ,  &  confentiunt  ex- 
perimenta  CI.  virorum  Beccarji  &  Montii  (p)j  quibus  conftat  ex 
bubula  carne  omnino  gelatinam   non  potuifle  parari. 

Aha  animalia  ahis  magis  concrefcibiles  humores  habent ,  herbivora- 
que  magis  quam  carnivora.  In  cochlea  humor  ipfe  vitahs  in  gelu  (  g ) 
modum  confiftit,  &  ex  cancrorum  (r)  lapidibus  gelatinse,  neque  fxigua 
portio  obtinetur,  fed  duodecim  omnino  grana  cx  lapidum  duabus  drachmis. 

Neque  deeft  pifcium  carni  fua  gelatina,  minirae  ItaUs  ignota  (j), 
exque  nonnullis  aquatilium  fpeciebus  lentifl[ima  (t).  In  univerfum  tamen 
gehi  de  pifcium  ,  ranarum ,  cancrorumque  carnibus  minus  copiofum  obti- 
netur  («),  nequc  perinde  facile  confiftit  (  ?c ) ,  ut  ex  viperae  carne  ter- 

R  a  tiam 


(/j)  AsTRuc  de  mnrb.  vemr.  p.  651.  Polypus  fiequens  in  veuereis   Maifioh. 
' polyp.  p.  128.  &   ciuUa  coiiacea  de  Haen   11.  p.  24. 
(  i  )   Nic.  M  A  s  i  A  de  mwbo  iteapoL  p.  105.  1 10. 
i  k)  Opnfc.  p.Ul-oL  obf.    14-     S  e  n  a  c  T.  II.  p.  467. 
(  /  )  Comment.   Bomii.  T.  II.  P.  I. 
(  >«)  V  I R  I  D  E  T  dn  bon  chyle  p.  i  ^  ? . 
(  w)  Wi  L  L  I  s  de  cerebro  p.  154.  ed.  Load.  1664.  8- 
(  0  )  S  E  N  A  c   T.  II.  p.  99. 

(/;  )  p.  142.  145.     W  I  LL  is    1.   c, 

(^)  LisTER  de  cochleis  p.  go. 

(r)  Carthf.  uSHi  matcr.  mid.  V.  T.  n.  4. 

(j)  Vahsner  oper.  omn.  T.  III.  p.  167. 

(r)  Cheyne   de  fanit.  injirm.  p.  ;  8. 

(  m)  Comment.  Bonon.  1.  c,  p.  100.  feqq. 

(x)  Ibitl.  Cancrorum  jus  uoa  coacrevit ,  fv^narum  debiliter. 


n»  I  /B.   F.     S  ANGUI  S. 

tiam  ejus  copiae  partem  fuppeditant,  quam  vitulinam  quidem  (^y).  Dcni- 
que  in  jure  cancrorum  ,  aliorumque  aquaticorum  animalium  aliqua  uri- 
nofx  indolis  fere  figna  adparent  (  z  ). 

§.    IV.     Serum  in  contlnm   tepore  dijfolvitur.    . 

Eadem  qu«  cruori ,  etiam  fero  natura  efl:  ,  ut  leni  calore ,  etiam 
quinqnaginta  graduum  thermometri  Fahrenheitiani,  intra  paucos  dies 
deliquescat  (fl),  tenuius  fiit,  putrefcat  (6),  fasteat,  ad  urinofam  in- 
dolem  accedat  (  c),  aerem  generet ,  volatile  demum  avolet:  ferius  equi-- 
dem  ,  qiiani  ruber  cruor  (d)-  Dum  putrefcit ,  fedimentum  puris  non  dif- 
fimile  deponit  (f).  idem  quando  computruit ,  naturam  coagulabilera 
totam  exfuit,  ut  porro  neque  ab  igne,  neque  a  vehemente  acore,  neque 
a  itillatitio  vini  liquore  cogatur  (jf).  Eadem  &  albumini  (/*),  &  amnii 
aquse  [g]  ^  &  ichthyocollx  (/?),  &  aquse  hydropicas  (z),  hydatidum- 
ve  [  k]  accidunt,  ut  adfervatas  &  putrefcentes  porro  eam  naturam  de- 
ponant ,  quae  ad  gelatinam  tendit ,  &  nunc  ad  ignem   totas  exhalent. 

Sed  etiam  crurta  inflammatoria  in  aqua  colliquefcit  (/),  modico  cuin 
calore,  &  vehementer  putrefcit  (w)  Quare  uti  cruor  (?2),  ita  feruin  a 
febre  ita  mutatur,  ut  porro  poft  aliquot  venx   fectiones ,   fuperata  morbj 

( j  )  Ibid.  p.  loz. 
(2)  p.  91-  92. 
(rt)  BoERHAAVK  E/ent.  Cbenu  T.  II.  n.  ii  j. 

(£)  )    P  RIN  G  L  B    p.  416^. 

(f)RHADBS     p.  28.  ^9.    BOERHAAVE     £.'«)/.   Chem.    T.  II.    p.     ?  {O.      P  O  E  R  N  E  R 

de  a:bwn.  vvor.  ?^  feri  fung.  coKvement,  p.  J». 

(,  d)  Phi/of.  TraKf.  n.  441.  S  c  h  w  e  n  x  e  p.  1 54.  Lymplia  in  afciticis  &  pedloris  liy- 
drope  vix  putiefcit ,  nifi  .idfit  vifceri  corruptio  Bohn  ktha/.  vttln.  p.  149.  Equideni  Cl. 
LoaRY  de  fanguine  partem  rubram  ultimam  putrefcerc  des  atimens  T-  I.  p.  417-  &  fan- 
guineni  fero  privatum  vix  contabeicere  fcribit  p.ioo.Veruni  ha:c  rie  ficcato  &  ab  onnii  lumioie 
nunc  libero  fanguine  interpretor.  Nimis  enmi  ex  auatome  novi,  quam  facile  paites  rubrie 
&  fanguiae  piena;  coniputrefcant. 

(e)PRiNGi,E   p.  421. 

(/)   BoERHAAVE    Pr.eUB.    T.  III.    P«  671^.  ScHWENKE    f.  "iS-}- 

(  /  *  )  M  A  L  p  I  G  H  de  furm.  fet.  p.  1 1. 
(^)  Malpighi    ibiti. 

(  A  )  L  r  s  T  E  R  de  aquii  medic.  angl.  difT.  If.  p.  90. 

(i )  ?  <;  H  A  c  H  r.  R  tiim,  ovar.  pi/of.   F  l  o  Y  e  r  patmtatur.  fiate  0/  tum.  p.  99.  negit 
nempe  ab  ignc ,  ab  alumine ,  aut  a  vitriolo  cogi  poffe. 
(  <r  )  P  o  H  I,  hydrop.  faccat. 
(/)  Haen  1.  c.  p.  85. 
(m)  PRiNGii   p.  417. 
(m)  p.  45.4^. 


SECf.    III.     S  ERUM. 


5 } 


vi ,  Hul!um  nunc  corium  pleuriticum  in  emiflTo  fanguine  reperiatur  fo). 
Ab  eadem  febre  feruni  iupra  modum  falfum  fit  (p).  Serum  in  peripneu- 
monia  ita  mutatur ,  ut  ab  acore  vix  cogi  fe  patiatur ,  neque  i^fO'^'"  fed 
189  demum  ignis  gradu  cogatur  (5),  &  altero  die  jam  viridi  colore 
fyrupum  violarum  tingat  ( r  ). 

IMinora  tamen  in  univerfum  naturse  urinofce  figna  oftendit  (5),  qmm 
cruor,  etiam  quando  conputruit ,  &  aliquando  a  recente  jam  fraciduni 
parum  habuit  difcriminis  [t  ].  Dudum  Robertus  Boyle  [u]  monuit, 
debilem  ex  fero  fpiritum  prodire ,  eti:,m  quando  computruifTct.  Caufa 
procul  dubio  hujus  a  cruore  diverfitatis  in  aquae  abundantia  eft,  quse  feri 
magnam  partem  efficit,  inque  olei ,  falfarumque  particularum  parciori  [x] 
portione. 

Difficilius  aliquanto  id  ferum  colliquefcit,  quod  in  igne  coivit,  al- 
buminisque  coacli  fpeciem  induxit  [y].  Serius  adeo ,  &  odavo  demura 
die  [z]  lenfim  folvitur,  &  fluidam  naturam  recuperat.  Id  autem  ferum, 
quod  cum  alcohole   induruit,  id  utique  per  annos  manet  infolubile   [a]. 

§,    V.     Mucilago  fcri  fanguinis. 

Aliquanto  minor  [1]  in  fero  copia  cft  diluti  rauci,  qui  modo  fub 
tenerrims  &  peliucidas  telae  fpecie  in  fanguine  apparet  [  c]  multura  di- 
verfus    a    natura  coagulabili,   quam   lynifhcticam  fanguinis   partem    gaU 

R   3  '  ii 


(s)D.   SiNOPEUs  f.  c.  p.  i7i.;3i.&c.   S  A  u  V  A  c  K  s  de  P/iiJlaniMat.  p.  z^^. 
(p)  T  A  E  o  R.  p.  79.  In  febiibus  intermittentibus  ferum  minus  acrej  quam  in  con- 
tintiis  B,   Langrish   praclice  p.  231. 
(  5  )  R  H  A  D  E  s  p.  19. 
(r)  Ibifl. 
(j)  Pbiiof.  TrcaifaSl.  n.  455. 

(  f  )      Po  ERN  E  R    1.  C    p.   ;i. 

C«)  Apparr^t.   ad  bijl.  Jang.  p.  64,72. 

(*)  Sed.  III.   n.  X. 

(jy)  Sem  A  c  T.  II.  a  408. 

(2)  ScHWENKB  p.  1^7.  Penitiis  folvi  negaverat  111.  Petit  Ep'f}.  II   p..  zj. 

<«)  Boerhaave  1.  c.  p.  ?{?.  adde  de  H  a  en  1.  c.  p.  86. 

(Z; )  Se  N  Ac  T.  II.  p.  i<7. 

(  c)  Se  N  A  c  T.  II.  p.  ico.  Q_v  E  s  N  A  I  (icon.  amin.  T.  II.  p.  ^8. 1^9.  Olim  enm  , 
de  venis  pedis  edudum  ,  debilioribus  corporibus  iupruiiis  tribuit  Godofridus  M  o  e  b  i  u  s 
p.  ijj.  &  S1KIBAI.DUS  in  flfo//.  bfronte  p.  1  ii.  Hnbet  etiam  Cl.  Sghvvenice  p. 
17?.  i7i. 


134  ZIjB.    F.     S  A  N  G  UI  S. 

H  dixerunt  (c*).  Eadem  mucilago,  accuratius  nuper  defcripta  (d),  in 
aqua  adparet ,  quae  centefimo  gradu  calida  fanguinem  de  vena  miffum  ac- 
cepit,  &  nunc  refriguit,  peilucida,  glutinofa,  tadum  fugiens  (e),  poll 
aliquot  horas  fufca,  folidior  (jf),  cujus  minima  quafi  furfurea  portio  in 
vini  fpiritu  fupereft  (g),  neque  in  membraram  unquam  tranfitura  (h); 
in   aqua  poft  aliquot  dies  fponte  evanefcit  (i),  &■  a  calore  funditur  (z*). 

Adeps  lymphae  paffim  milcetur,  inque  aqua  hydropica  (k),&.  hyda- 
tidum  (/)  latice  vifus  eft,  &  in  membrana  de  porci  fanguine  (jn).  Ca- 
fu  vero   potius  crediderini  admifceri. 

Sabuliini  in  lympha  (n),  per  morbos  adparuit,  &  in  ficcato  fero 
tenerae  molecula?  adparent  ( o ),  quales  in  tophos  podagricos  ex  muco 
denfantur  (p).  Sed  ha?c  elementa    a  fani  hominis  lympha  abfunt. 

Aerem  utique  generat,  aliquanto  minori  copia,  quam  cruor,  quando 
ad  go  gradum  calefit ,  aut  lub  vitrea  campana  ,  aeris  exterioris  preflione 
hberatur,  buUas   enim  eo  in  Itatu    generat ,  inque  fpumam  vertitur  (q). 

§.    VI.     Qiiid  fero  ab  admijiis  variis  falibiis  accidat. 

Qu3e  ab  admiftis  divcrfi  gencris  falibus ,  aut  asthereis  oleis  in  fero  ad- 
parent ,  eae  mutationes  ipfi  fere  cum  fanguinis  parte  rubra  communes 
funt.  Cum  neutro  quidem  fahum  genere  effervefcit,  ne  ea  quidem  lym- 
pha ,  quae  in  majorem  aiiquam  caveam  eftufa  ftagnavit  ( r ).    Cum  acer- 

rinio 


(  C  *  )  S  E  K  A  G    T.  II.  p.  ?7.    Q.  U  E  6  N  A  I  1.  e. 

(d)  De  Habn   p.  s7.  feqq. 

(e)  p.  97-   s8. 
(  /)  P-  98. 
(g)  Ihid. 
(A)  p.  s8.  99' 

(0  p.    99-  loo- 

(i*  )  Q.U  E  s  N  A  1  de  la  faigme  ed.  mv.  p.  41  j. 

(/t)    ScHACHBR    1.    c. 

(/)Earthoi.in   /)//for.  84.  Cf«/.  IV.    Uudluofarum   iii  hydatidibus    yaiticulaium 
nieminit  Birch  T.  IV.  p.  jt?^ 

{m)   R  iT  Y  s  c  H  thef.   1.  ajf.  I.   11.   ?. 

(m)  ASi.  BitdiJJin.  p.   7J. 

(o)  Eller  inmi.  de  Berliti.  T.   XI.  p.  25. 

(  f  )  1d  BM  ibid. 

(q)   DiEBOLD    de  aere  in  humor.  corp.  htiwan.  p.  4, 

^r)  Gmelin   Cotnmtrc.  Ut.  Nor.  1745.  Iji'}^.   51. 


SECf.    III.     SERU  AI.  I3T 

rimo  tamen  nitri  oleo  paulum  fervet,  oleoque  vitrioli  (s)-  Adeft  exem- 
plum  ubi  cum  liquore  heliotropii  potius  ruber  color  natus  eft  (s*).  Sa- 
les  niedii  perinde,  ut  rubrum  fanguinem,  ita  ferum  diluunt ,  redduntque 
liquidius  (t),  &  efficiunt,  ut  etiam  ab  igne  difticilius  cogatur  (u). 
Etiam  a  liquore  terrae  foliatx  tartari  ferum  refolvitur  (  x ).  In  aqua  ni- 
trata  cruftae  pleuriticas  deliquefcunt  (y). 

Cum  acidis  liquoribus  ex  vegetabili  regno  paratis  potius  diluitur  (z), 
tum  ferum  ,  tum  gelatina  in  corpore  huraano  ex  vafis  fuis  effufa  (a)* 
Miror  ab  aceto  cogi  vifum  Cl.  viro  (b),  quale  quid  nunquam  mihi  con- 
tigit   videre. 

Cum  acore  meraco  coagulatur ,  potiflimum  fi  auftersm  naturam  con- 
juniftam  habuerit,  cum  folutione  aluminis  (c)  adeo,  &  vitrioli  (d),  8c 
omphacio  (c)  ,  quod  de  plantarum  baccis  elicitur.  Aut  totum  (/) 
etiam  a  meraciflimo  vitrioli  acido  cogitur,  aut  pars  major  (g),  ut  reli- 
qua  aquea  fuperfit.  Rubrum  colorem  ab  ejus   contaflu  induit  (h).    Reli- 

qiii 

(j)  GnEW  1.  c.  Cum  acidis  liqnor  hydatidum  fedimentum  dejicit  Birch 
T.IV.   p.  517. 

(r*)DuVERNEYl.    C. 

(f)    ElCHEL    1.     C.    p.    li.     14.      ScHWENKS    p.    19?.    RhADES    O.    ^5.    p.     14.     ZJ. 

Cum  nitro  miftum  demum  156  gradu  cogitur.  Coagulum  fieii  Iponte  ^le  dilfoluturum 
R  U  T  T  Y  p.  5  r. 

(m)  Rhades  p.  25.  Serum  purum  151  gradu  thermom-  Fahrenh.  a  calore  cqgi- 
txH- ,  ferum  nitro  miftum  demum  ij6nio. 

(  *  )  Pbil.  Tranf.  n.  471- 

(jy  )  De  Hae  N   p.  loi. 

(z  )  ElC  H  E  L   p.    14.    Rh  A  D  RS    p.  J4.    P  O  E  R  N  SR    p.  28.    Ru  T  T  Y    p.  IIO.      Non 

cogi  Ant,  de  H  a  e  n  p.  56.  Tamen  non  impedit  acetum,  quin  140  gradu  caloris  coga- 
tur  R  H  A  D  ES    p.  28. 

(a)  Memutr.  de  Chirurg.    T.  I.  P.  II,  p.  gff. 

(6)  Fetit  Epll  II.  p.  16. 

(c)  Rh  A  DE  s  n.  jz.  p.  zz.  Sc  H  vv  E  NKE  p.  i^S.  197.  R  u  T  T  Y  p.  ZI7.  Etiam  al- 
bumen  F  L  o  Y  E  R  1.  c.  p.  6i.  &  aqua  hydropica  Duverney  1.  c.  Fhil.  Traiif.  p.  472, 
Ru  T  T  Y  p.  417.  Tab.  AA.  &  vehementer. 

(^OScHWENKEp.  i>7.  Malpighius  foflhlttt.  p.  I  62.  V  E  R  D  u  c  dc  vi- 
triolo  cseruleo  de  Fiifags  des  parties  p.  355.  Seruin  non  valde  fed  albumen  magis  cogit  idem 
RuTTY  p.  2}9.  Aquae  vitriolicae  Sliadwell  &  Cionebaum  ferum  fauguinis  &  albumen 
cogunt  R  u  T  T  Y  p.  210.  t68.  isx.  Lympha  dudlus  thoracici  a  vitriolo  cogitur 
M  A  Lp  I  G  H.   pojibunt.  [1.  162. 

(f)EicHEL   p.  16.    Cum  adftringentibus   Schwenke   p.  196.  157. 

(i' )  PiTCARNE  ekin.  med.   muth.  p.  42.  Petit  Epifl.  II.  p.   Ji.  J6.    Rhades 
p.  21.   P  o  e  R  N  E  R  p.  28.   De  lympha  dudas  thoracici  Jl  o  n  r  o  o, 
(g)  Freind   p.  178. 

(A)  Ps  TI  T   1.  C.  p.  5«^. 


15^  LlB.     P',     S  ANG  UI  S. 

qui  acidi  $c  de  falibus  ftillatitii  liquores  (i)  partem  feri  maximam  in  at- 
bum  gelu  cogunt,  ut  aliqua  tamen  portio  iluida  (k)  maneat ,  nifi  majof 
acoris  copia  admifta  fuerit  (/).  Etiam  fiydropicae  aquae  ab  iis  acidis  ipi- 
ritibus  coguntur  (w). 

A  falibus  lixiviofis  fixis  ferum  potius  addenfatur  (n),  ut  in  mollius  ge- 
lu  confiftat ,  &  pars  coada  praecipitetur  ( o  )  &  ipfe ,  non  quidem  ab 
oleo  tartari  cogi,  fed  tamen  flocculos  in  fero,  &  opacitatem  nafci  vidi. 
Cantharidum  extraftum  lympham  cogit  (o*).  Qui  diluere  dixerunt  (f), 
forte  ab  aquae  copia  fibi  paffi  funt  imponi.  Non  mutari  alii  malue- 
runt  {q).  Aqua  calcis  ichthyocollam  diifolvit  (r).  A  liquoribus  urino- 
fis  volatilibus  turbaturferum  (j),  &  pelluciditatem  amittit,  non  tamen  coagu- 
latur  ( t ).  lidem  admifti  iiitercedunt ,  ne  ferum  ab  acidis  fpiritibus  ad- 
denfetur  (ii).  Serum  hydropicum  (x) ,  &  polypum  (y)  difti  funt  fol- 
vere.  Cantharides  perinde  eam  indolem  a  fero  auferre  dicuntur,  qua  coa- 
gulationi  aptum  fit  (z).    Sed  haec  prioribus  repugnant. 

Sincerus  liquor,  qui  de  vino  ftillat,  in  fcri  parte  fuperiori  filamento- 
fam  (a)   lanuginem  excitat ,  &  ferum  eo  magis  coagulat  (  6 )  ,  quo  re- 

centius 

(z)  Petit  Lf«j"f  II.  p.  ji.  jd.  Pi  T  e  ARN  E  p.  4.1.  Cogt  a  fpiritu  nitri  &  alumi- 
nis  Verduc  1.  c.  folutione  fiibliniati  hydiaigyri  Boyle  apparat.  p.  <Io.  faturni  fac- 
charo  V  e  r  D  u  c. 

(i)    FrEIND    p.    178.     SeN  AC    T.    11.    p.    197.     S  O  H  WEN  KE     p.  197.     R  H  AD  E  S 

p.  i2.  25.  Icleo  negat  cogi  a  fpiritu  nitri,  forte  niniis  debili  Arit.  ile  Heyde  cbf.  Sg. 
&  a  fpiritu  falis  V  e  r  d  u  c  1,  c,  Lympha  ia  laiteuni  coaguhim  cum  fpiritu  uitri  coit 
Verd  uc  p.  58J. 

(/)   E  I  CH  EL     p.  I(f. 

(w)  Malpigh.  poji.  p.  161.  DwveRneY  ttiemoir.  d(  PAcad.  des  fcienc.  1701. 
p.  IJ5.  M«. 

(  H^  A)it.  de  He  yde  1.  c.  Pe  t  iT  1.  c.  p.  ;i.  ;?.  Rh  ade  s  p.  25.  Poerner 
1.  c.  R  u  T  T  Y  p.  406.   De  fero  hydropico  Duverney. 

(  0  )  S  c  H  w  e  N  K  E  p.  197.    De  lympha  duitus  thoracici  M  o  n  r  o  o  1.  c. 
(o*)RuTTYp.  217. 

(p  )  Ei  c  HE  I.  p.  14. 

(^)    PlTCARNE    £/e>«.  p.  42. 

(y)  WhyTT  on  lime  ■mater  T.  11.  p.  lOi. 

(x)RnADEsp.  2?. 

(  /  )  H  A  E  N  p.  96.  Non  mutari   Pitcarne  1.  c. 

00  BoYLE  apf.ir.  ad  hiji.  fang.   p.  74.   P  E  T  i  T  1.  c.  p.   }(5. 

(;»?)    Senac   T.  It.  11.479. 

(jy)MALPiGH.  pojib.    p.  161. 

(2)  Baglivi  exper.  IV. 

(  a  )  E  I  c  H  E  t  p.  18.  P  o  E  R  N  E  R  1.  c.  In  aquis  hydropicis  G  ivi  e  l  i  K.  Cmim.  Lit. 
1.  c.  Laflefccre  de  H  a  e  n  p.  96. 

(t)  BoERHAAVE  Elem.  Chcm.  T.  II.  p.  JH-  Sc  h  wenke  p.  198.  Mo»  ro  o 
Je  lynipha  dudui.  thoracici.  Etiam  ab  oko  terebiiithinae  ccgitur  I  D  e  M. 


SECT   IV.    SERU  M.  137 

centius  eft,  &  integrius,  liquor  vero  vini  &  meracior  fuerit,  &  calidior. 
Quod  enim  aliquot  jani  dies  adfervatum  (  f )  fuit  ferum  ,  ejus  fiuida  na- 
tura  a  vinofi  fpiritus  efficacia  vix  quidquam  patitur,  &  ea  forte  ratio 
fuerit  illius  difcriminis ,  quod  inter  Cl.  viiorum  experim-eDta  interce- 
dit  (c*).  Etiam  albumen  adultioris  puUi  male  cogitur  (c**).  Eadem 
lympha  cum  fpiritu  vini  (^)  ,  &  ab  igne   (  <?  )  faepe   rubefcit. 

Ha^c  caeterum   experimenta  cum  toto  fero  fada ,  tamen  potifllmum  ad 
ejus  partem  gelatinofam  pertinent. 

§.    VII.     Scri  ab  igne  nmtatio. 

Analyfes ,  quas  vocant ,  feri  apud  fcriptotes  medicos  fatis  «rse  funt 
Antiquifiima  debetur  Gualthero  Needham,  qui,in  pinta  feri  de  huma- 
no  fanguine  ,  uncias  plilegmatis  quinque  cum  drachma ,  fpiritus  alcafini  un- 
cias  fex  ,  falis  fixi  fcrupulos  duos ,  falis  volatilis  nihil  quidquam  repe- 
rit  (/) ,  neque  olei.  Ex  bovis  vero  fanguine  feparatum  ferum  ex  libris 
quatuor  dedit  aquas  five  phlegmatis  libras  duas ,  &  tantumdem  cra{rame.n- 
ti  refidui.  Ex  eo  craffimento  fpiritus  elicuit  vir  CI.  libram  unam,  uncias 
novem ,  olei  drachmas  tres ,  volatilis  falis  fcrupulos  feptem  grana  fex , 
capitis  mortui  drachmas  ^6  ,\n  quo  drachmac  duae  grana  quinque  falis  fixi 
fuerunt  (g).  Mireris  utique  abnormem  in  analyfi  feri  humani  &  tautini 
diverfitatem. 

Inde  Raymundus  Vieussens  duo  experimenta  fecit.  In  prio- 
i\  (h)  librse  du^ ,  unciae  fex  feri  dederunt ,  lenem  ad  ignem  ,  phlegma- 
tis  (z)  primo  limpidi,  inde  fubfaetidi  libras  duas  drachmas  fex ,  nempe 
|g|;  five  jj~   partes  totius  feri.    Refiduum,   molle  &  corneum,  ad  uncias 

quinque 

(c*)  Si  mifceatur  aqiiareglnse  hiingariae ,  vel  fulfiiris  tindhira,  vel  fpiritus  volati. 
lis  alcalinus  crufta  ,  coriacea  nuUa  nafcitur  Leigh  diff.  p.  81.  Id  ad  aqua;  ubertatetw 
retulerim. 

(c  ** )  M  A I, p  I  G  H I  fnrm.  fet.  p.  ii.  B  e  l  i,  i  K,  mot.  ctrd.  p.  17.  1 28.  M  a  1  T  r  e- 
J  E  A  N /b/'M.  du  poulet.   p.  igr.    182. 

(  d  )   Comtn.  Acad.  Petrop.  T.  I.  p.  269. 

Ce)  Deusing  de  ftm£i.  microc.  diff.  7. 

(/)  BiRCH    T.  III.  p.  2}y. 

(gj    p.  2?4.    255. 

(.  h  )   Traite   des  liqtieurs  p.  jt. 

(j )  Sen  Ac  T.  II.  p.  108.  Phlegma  non  carere  effcacibus  particulis  a('paret,  ciim 
fimihs  de  albumine  ftillatitius  liquor  myrrham  folvat  M  a  c  o  u  e  r  C/jy»J.  pat.  1.  II. 
p.  488. 

HalleT  Phyfwlog.    Tom.  II.  S 


158  LIB.    V.      SANGUIS. 

quinque  in  retcti  vafis  fundo  fuperfuit ,  idque  fpo-nte  indutuit ;  Id  isjne  de- 

Euo    adm<  to   dedit    fpiritus    uncias   tres    five  partes   /g    fa'is  volatili    ( /i' ) 

cryftallis  laminatis  adhaertntis  drachmas  duas  cum  fcmiHe,  parcautixjue  ad  to- 

tum  ferum  portione  uti  f  ad  60%;  oleinigri  (/)  craffi   drachmas  fex  cum  fe- 

mine  five  i  J  pr.rtium  in  £08.  Caput  mortuum  fpongio'um  prndcre  (exdrach- 

marum  fuit  &  granorum   22.  Id  1  xivio  fadofalis  fixi  grana  dedit  ododecim 

(m)  In  altero  expenmento  feri  dectm  libris  ijfus  {n)  ,  phh gm; tis  iibras  tres , 

fubfcetidas  elicuit.    In  ejufmodi  phlcgniatis    libra  duo   fere  funt  (  0 )  grana 

terrse.    Sed  vas   vitreum  ciepuit,  quo  audor  ufus  elt,   &   magna  pars  flvd- 

iiyris  feri   periit.     Refidui    fuerunt  unciae    2  5  cum    femiflTe.    tx   eo   denuo 

phlegmatis  ,    nam    ita    vocat  ,    uncias    fex    habuit ,    rubelli  ,     vehementer 

olentis  (j?).    Deinde  fpiritus  rufi  fponte  avolaturi  drachmas  decem  ,   olei 

liigri ,  levioris  fpiritu  ,   drachmas   19,   falis  volatilis  drachmas  fex.    Ex  re- 

fiduo  rariffimo  carbone,  cujus  uncias  quatuor  appenderat,  prodierunt  falis 

fixi   albi  drachmae    feptem    ( 5  ) ,    terrae   drachmae    fex.      In   hac    analyfi 

133- 
phlegma  videtur  effeciflTe  feri five  fere  |fsl,  fpiritus  debiliot  jtls  for- 

tior  ~ ^o  .  oleum  pff^;  fal  volatilis  75 1»  5  ^^^  ^^us  jr^o;  terra  -j-jfo-  In- 
•^Q  rationes    eiementorum  adparent. 

CI.  VissCHERus  (r),  ad  experimenta,  ni  fallor ,  Gaubiana 
ex  feri  ficci  unciis  tribus  hjbuit  falis  vo-.atilis  uriuofi  unciam  unam  cum 
femifie ,  olei  utriufque  drachmas  tres  ,  capitis  mortui  drachmas  feptem 
cum  ffmiife. 

Qiixivam  fi'it  eryflnlli  prifmatic»  in  liquore  hydropis  peritonaei  re- 
pertx  ,  non  d.xerim  (r*).  Ex  fero  hydropico  unciao  oki  duae  de  quin- 
que  1  bri»  deftillarunt  ,  &  1  quor  fale  vohitili  pleniflimus  (r**).  Ex  eo- 
dem    fero   fal    fixus    alcalinus,    cumque  acidis  liquoribus  fervefcens  fadus 

a 


eft-  f  *****  ^ 


ik)  BoYlk  (ippaY.   p.  (??.  6S. 

(/)ViEussENs  p.  }2.   Ruborem  habet .  B  o  Tr  l  e  ibi(J^ 

(miJVxeussens   p.  }4, 

(m)  p.  15»- 

(  0  )  p.  zo, 

(P)   P.  »«. 

(<?)    P.  2?. 

(  r  )  Iii  di/T.  de  cho'cpnjefl  p.  go, 

(  r*  )   Ohf.  of  a  foe  ety  at    I.nndon  n.  i. 

(»•**)  Memoiy.  dii   'A.ad.    --■  ar  1695).  T.  I.  p.  <;o*. 


SECX    IIL     S  ER  U  M.  J3^ 

Cl.  nofter  Rhades  ex  unciis  feri  qua^draginta  (j),  e]'cuit  aquoft 
laticis  uncias  oflodecim  cum  femiffe,  five  H:  deinde  liquorcm  (0  qu{ 
fenfim  magis  &  magis  urinofam  naturam  induit,  fpiritum  nempe  cum  cleo 
miftum,  ad  feptemdecim  uncias  cum  femilTe  five  |o  I"  ^o  Hquore  du- 
plex  oleum  fuit,  aliud  leve  ,  quod  aqua;  innataret,  grave  alterum  ,  quod 
fubfedit.  Porro  falis  volatilis  femuncem  five  ^l  &  olei  empyreumatici  drach- 
mas  fex  elicuit  five  ~j.  Carbonis  infiammabilis  fere  undecim  drachmae  fue- 
runt  five  ^Vo-  Ex  eo  carbone  in  lixivio  obtinuit  vir  Clar.  drachmas  terrae 
nigr^  fex  five  ^:j  ,  unde  cryftallorum  falis  communis  habuit  grana  quin- 
que ,  five  j^'^^.  Idem  rationem  fuorum  elementorum  facit  ejufmodi  ,  ut 
in  partibus  235*  feri ,  aquofi  laficis  fint  partes  215,  falis  volatiHs  fex , 
olei  empyreumatici  odo  cum  fcmiflTe,  olci  kvioris  ceracei  una  ,  terrse  fi- 
X2  tres  cum  tribus  quartis ,  faHs  marini  una  ( 11 ).  In  carbone  aHquan- 
tum  difientit  III.  Archiatrorum  comes  (^c),  &  sgrius  ignem  concipere, 
tamen  &  in  ip'o  fiammulam  nafci,  oleumque  incendi ,  de  lympha  refi- 
duum  in  igne  potius  faHs  modo  crepitare  nioneat  (^y).  Serum  modo 
fiammam  atuit ,  modo  unice  crcpitavit  (>*)   Stubbe. 

Cl.  PoERNERUS  varios  de  fero  ftillantes  liquores  feparat,  quorum 
ahi  aliis  magis  urinofi,  acres  &  empyreumatici  funt  (  z  ). 

Serum  podagrici  hominis  dedit  fpiritum  volatilem  urinofura,  seque 
acrera  ut  ip(a  urina  (z*), 

Quando  cum  fanguinis  analyfi  feri  igne  torti  phaenomena  conferuntur, 
adparet ,  quantum  quidem  in  tanto  experimentotum  diflTidio  eruere  li- 
eet  (a)  ,  aquae  in  fero  plus  efTe  ,  falis  volatilis  aut  perinde  ( /^  )  aut  plus 
omnino  (c),   olei  non  minorem  portionem  efle,   aut  majorem  (d).  Sed 

S    2t  etiam 

(y)  1.  c.  p'.  19. 
(  O    P-  iO- 

(«)  f-  II-      ■_  , 

(.r  )   Traite  du  cattr  T.  I.  p.  it&, 

(y*)  ihlebotomy  \).   ii{.   Ii5, 
(2)  p.  19.  ;o. 

(»*)    PlNELLI     p.    180. 

(«)  Sedt.  II.  n.  ^'J.feqq. 
p"     ( /' )  n.  5  8.  collato  experimento  B  o  Y  l  E  i  cimi  Rhadfsiako.  Triplo  plus  in  fan- 
guiiie  efle ,  non  recte  NeedhamusI.  c.p.  259. 

( c )  Collato  experimento   Vieussenii  1.  c. 

(ti)  lu  RHADSsiAifo  oleuni  eft  84.  ^sii.  lu  prioribus  n.  jg^.  vix  uUai  portlo  tan- 


140  LIB.    y.     S  AN  GU  l  S. 

etiam  falis-   nou  minor  eft  ratio  (f),    nec   terrae  minus  ineft  (f\    Fet- 
ruiu  a  fer»  autabeft,   aut  parciffima  ineft  copia  (g). 


se: 


S  E    C  T  I   O      IV. 

Elemeiuorum  fanguinis  proportio   <^  utilitas. 
§.    I.      Unde  temperamenta  nafcantur. 

aUae  hadlenus  numerofa  collegimus  experimenta ,  ex  iis  quidem  de- 
monftratur,  in  languine  aqiiam  in  univerlum  domin.;ri  (/z):  mef- 
fe  p  aeterea  aJipem  (z).  five  materiam,  quae  igmrni  concipere  apta  fit, 
&  in  filcum  fanguinis  igne  admoto  vertatur ,  &  particulas  ,  quae  ab  iijni';  ve- 
h  menria  i  uiinofum  volatik-mque  ( /t  )  ialcm  mutentur  ,  &  ma  in  m  'a!em 
(^'"i ,  &  terrae  m  mentum  {k**)  ,  casterum  horum  clementnrum  ad  ic  in\iceni 
rationem  variis  ex  caufis  mutari.  Vthementcm  corporis  exercitationem, 
&  febrem  (/),  aquae  portionem  minuere  ,  fanguinis  -uw  adtraftitm,  & 
denfitate^n  augere  (m),  augere  etiam  globulorum  rubrorum  ctpiim  (?2), 
cumque  iis  pondus  fpecificum  (o):  eamdem  vehementicrtm  aut  diutur- 
niorem  acrimoniam  fanguinis  8c  aptitudinem  intenfiorem  reddere  ,  qua 
aliquae  fanguinis  particulae  in  urinofam  ialfedinem  tendnnt.  Contra  igna- 
■via  &  victus  fellularius  ,  &  debilitas  (p)  ex  amiiTo  fanguine  nata  ,  feri 
copiam  augent,  &  aquae  atque  globulorum  numerum  minuunt,  ut  h'qui- 
dus,  8c   pallens    fanguis   ex  vena   fluat.     Sed   &  ferrum  aut   augcri    copia 

pottft , 

(f)  Sero   jj^  falismariniin  eft,  portiones  n.  XL.  in  fanguine  prot^ofitae  fere  niir.o 
res  fiuit. 

(/)  Sero    ^o    qua  portione   pleraeque  n.  42.  didlse  minores  fuut- 

ig)  In  albumine  &  febrili  ciufta  Widmer  p.  189. 

(  /^)  Sedt.  2.  n.   35. 

(O   n.  ?8. 

(*  )  11.  j«.  37.  (**)  n.  40.  (***)  n.  4».  4?» 

(/)  n.  u- 

(»«)  n.  6. 

(«)  Langrish   p.  t4. 

(0)  MoRGAN  ibilofoj/ij.  princip.  p.  1 17  i 

Q)  a,  8.  ss. 


SECf.     IV.     PARTIUM   PROPORTIO  &c,         141 

poteft,  aut  minui ,  iisdem  pene  ex  caufis ,  multaque  inprimis  rubri  cruo- 
ris  jaclura. 

§.    II.     A  glohulorwn   ruhrorwn  ahundantia. 

Hi'!  ex  caufis  aliisque  tem^cramenta  nafcuntur.  Nempe  veteres  medi- 
ci  mutuam  quamdam  elementorum  Idnguinis  proportionem  dari ,  reque 
temere  ptluerunt,  etfi  nonduin  pfr  experimenta  conftat ,  quibus  rume- 
ris  ea  globulorum  feri ,  particularumque  oleofarum,  aut  ad  falfam  indolem 
pronarurn  po.tio  expriniatur,  quae  legitima  qu^ifi,  optimae  valetudini  pro 
exeniphiri  fit.  Facile  vero  inttlligitur ,  fi  aliquod  horum  elementorum 
pro  rcliquorum  portione  fuperet ,  etiam  totius  corporis  temperiem  ficri, 
quse  hacleiius  ab  optimo  habitu  reiedat.  Valde  vero  difcrimen  augeri 
eviJenter  apparet,  fi  in  alio  homine  aqua  abundaverit,  in  afio  globulo» 
rum  vis ,   aut    partis,  quas   ad  ignem  urinola   fit. 

Ergo  globulorum  rubrorum  numerus ,  uti  in  diverfis  animaliunl  ge- 
neribus,  ita  in  hominibus  diverfis  alius,  &  alius  efle  potefl:.  Si  eorum 
ad  aquam  major  ratio  fuerit  (9),  ruberrimus  fanguinis  color  erit,  major- 
que  denfitas,  pondusque  fpeciticum,  Athleticus  inde  habitus  H  1  p  po  c  r  a- 
Tis  (r)  nafcitur,  quem  pcflimus  cum  fanguineo  temperamento  (5)  ve- 
ter«m  haftenus  conparare ,  ut  fimus  memores,  veteres  cum  ea  temperie 
moUe  quid ,  &  laxum  fibrae  genus  conjunxiflfe  ,  quod  a  globulorum  nu- 
mero  non  fequitur.  Ab  eo  enim  aufto  vires  cordis  totiufque  corporis  au- 
gentur.  Neque  plethora  efl:,  ea  enim  vox  nimiam  totius  fanguinis,  ut  ex 
variis  eJemencis  miftus  tft  ,  copiani  ponit  ,  quse  refiftentiam  vaforum 
fuperet ,  eademque  diftendat.  Evidtntifl^nuim  verje  plethciae  exeniplum  '\n 
iis  animalibus  (t)  reperimiis  ,  qiac  plus  ianguinis  ex  aliarrm  btftiarum 
incifis  arteriis ,  admiferunt ,  quam  bmiterant,  aut  vafis  fuis  ablque  nimia 
diftentione  poterant  recipere.  Varia  inde  iyniptom&ta  pr.flra  funt  (  z/  )  ,  &  cor, 
venaeque  fanguine  diftentae  fuerunt   (u  *  )  ,   tt  niniius  Jar.guis  etiam  ptr  uri- 

S  3  nam 

(7)  Martink  EfTays  of  a  Socieiy  at  Edimb.  T.  Tl-  p-  8?.    Q.ttfsnai    psflim, 
(  r  )  Tii  aphorifm.  princip.   Conf.  B.   R  o  r  i  n  s  o  n  o'  ;ood  ind  dijlbarges  p,  fij. 
(x)  Id  tentpeiamentum  inde  derivat  Martine  ).  c. 
(  *  )  Bi  R  c  H  T.  IT.  p.  179.  190.  151. 

(k)  Idem  1.  c.  Alterum   aninial  vulpes  erat ,  quae omnino   irflf.niHiatis  inteftinis  xu" 
teriit. 

(»*)  Ibid.  p.  i}6,  cum  duabus  libiis  majoiem  languiuis  fortioutni  acctpiflet. 


142  IIJ5.     F.     SANGUIS. 

nani  eTuniperet,  qiiae  niala  eo  fuperfluo  fanguine  per  incifam  venam'emi£- 
fo  fublata  lunt  (x).  Sed  etiam  in  homine  vaforum  nimis  fanguine  ple- 
norum  ,  &  fubitarum  inde  mortium  ,  exempla  habemus  ( y)'-  neque  u 
brutis  animalibus  id  vitium  abeft ,  quando  aut  nimium  laute  (z)  pafta 
fuerunt,  aut  vaforum  refiftentia  per  fanguinis  miffiones  frafla  fuit  ( fl ). 
Polle  \ero  in  iisdem  vafis  &  multum  ru>bri  fanguinis  contineri  &  parum, 
pcr  experimenta  oitendi  (6). 

§.    III.     A  ^articularum  uhertate ,  quos  ad  urinofam  naturam  tendum. 

Si  vero  in  fanguine  eaj  particula?  abundaverint ,  quse  ad  ignem  urino- 
fam  (c)  indokm  induunt ,  tunc  utique  id  temperamentum  producitur,. 
quod  veteies  cholericum  vocarunt.  Potuit  ea  intemperies  ab  ipfis  paren- 
tibus  congenita  dominari:  poterit  ex  alimentis  nimis  carnofis  nafci.  Idem 
eniai  cninibus  animalibus  ferocibus,  deque  praeda  viventibus,  tempera^ 
m  ntum  tft ,  acerrima  bilis  (^)  ,  fudor  olidus  (e),  fa^ces  alvi  intolera- 
biles»  if),  iirina  faetidiflima  ig),  l^c  tenue  &  olens  (h)  ,  gravis  ani- 
ma,  qvx  omnia  humorum  ad  urinofam  indolem  degenerantium  evidentia 
fjgna  iunt.  Tanta  vero  volatilis  natuiae  vis  una  eminet ,  ut  fanguis  cho- 
lericorum  hominum  intra  :r4  horam  totus  exhalet,  &  lamellas  ficcas  re- 
linquat  (i).  Conjunguntur  autem  hac  cum  cacochymia,  capilli  fa?pe  i\i- 
fi  (k),  carnes  durae ,  compads  ficcseque,   macilentia ,  cor  magnum  (/), 

pulfus 

(  x')  Idem  T.  II. p.  179. 

( j  )   C  o  CKBVm.yi  on  feajikntffes  \i.  164. 

(2)  LisLE  of Imsbandry  L.  IL    Rcquiiit  miflionem  fanguinis  Ideiw. 

(a)  Lawrence  fyjkm  of  agriudt.  de  vitulis.  In  honiine  ven^e  feftiones  pletho- 
ram  faciunt,  &  necelfitatem  uovje  niiUionis  fanguinis  augent  G.  v.  Swieten  T.  L  p. 
is-    BoND   of  the  mgtbmare  p.  y6.  77.    Hethoncae  femin*  maximas  haemonhagias  facile 

toleiant    S  C  H  WE  NK  E  1".   XT,. 

(  b)  S^cond  mem.  fur  le  mouv.  du  fang  Exp.  70.  77.  s>i.  comparat.  cum  Exp.  71.  $1.  92. 

9?.  183- 

(c)  VxEussENS    jourml  de    Trevoux   1709.    m.  nov.  _  v 

(^O  Oftendetur,  medicaram  bileni  a  rapacibus  animalibus  repeti. 

(  f  )  Sudor  olMus  athleta."  carne    caprilla  unicc ,  pafti  apud  veteres  celebris  eft. 

(/")  A  colore  diverfo  reticuli  mucofi  fubcutauei  figna  temperanientoium  fumit  Rus- 
!  E-I.  cecofi.  fiattir.  p.  155. 

ig)  De  tigride  p.  91.    92. 

(  i& )  Urinofum  adque  mundandos  pannos  utile  ,  ut  urina ,  Gstvst-  bip'  aniti.  qutt- 
druped.  p.  1 8  9. 

(f)    BuRGGRAV.  rf*  uere  aq.  ?«?  loc.  Frahcf.  p.  J9.  4«>-, 

l  k)  Baghvx  dt  leone  oper.  p.  267, 

(/)L.  IV.  p.4?i. 


SECT.   IV.     PARTIUM    PROPORTIO  &c.       143 

pulfus  ?alens  &  celer,  robur  etiam  in  minoa  corpore  fummum ,  &  ex  pro- 
priarum  virium  confcientia  nata  audacia  .  &  "ra  ,  omnia  nempe  ,  qi-aj  de 
cholericis  hominibus  vetufti  medici  fcripferunt.  Tartari  unice  carnes 
amant,  herbisque  contemnunt ,  deltinata  belliis  pabula  ( ?« )  :  iidem  ap- 
prime  feroces  funt  &  crudrles  (  n  ).  Solebat  Boerhaavius  de  homi- 
ne  narrare ,  qui  ex  compaclo  folis  perdicibus  virtitare  coactus ,  neque  eam 
vitse  rationem  ferre  potuit ,  neque  eam  morum  htimanitatem  confervavit , 
quse  ipfi  propria  fuerat.  Satis  ego  memini ,  fummam  a  vipcrarum  ufu  im- 
paticntiam  me  obfervaffe  Contra  mite  Bracbmanum  ingfnium  Ik.  Inio- 
rum,  folo  cibo  vegetabili  vitam  fuftt?ntantium,  &  fimilis  animalium  h.r- 
bivororum  placidior  indoles,  denique  fumma  dc-bilitas,  quse  ex  vidu  ve- 
getabili  homini  gravis  fupervenit,  fritis  oftcndunt  (0),  quanta  rationis 
vivendi   in  temperamento  dtfiniendo  potentia    fit. 

Similia  fere  vidus  carnofi  producunt  ca:Iuni  aeftuofum  ,  vita  labore 
exercitata ,  venatio,  fpirituofi  potus  copia ,  febris  denique  ,  quse  omnem 
eam  acrimoniam  ,  urinaeque  &  fudoris  fsetorem  ,  &  conjundum  vigorem 
mufculorum  cordi<^que  lummum  fubito  generat.  In  phlegmaticis  homini- 
biis  ipfs  variolarum  prior  ftatus  alacritatem  &  aftuoiam  indolem  gene- 
rat  (^). 

§.    IV.     Ah  aqiice  nhnia  copa. 

Fed  neque  contrarium  temperamentum  quidquam  habet  obfcuritatis , 
in  quo  ratio  globulorum  rubrorum ,  &  falfuginis  ad  aquam  nimis  nutdi- 
ca  tft.  Una  vis  denfdbilis  fanguinis  minor  eft ,  &  rubor ,  &  calor  minu- 
Untur.  Porro  in  toto  curpore,  inque  ipfo  pariter  corde  ,  fibrarum  minus 
Cdhaerentium ,  aqua  inebriatarum ,  mollium ,  luxitas  ,  ad  corporis  motuni 
inertia,  cor  parvum ,  pulfus  parvus ,  &  molli'- ,  venofi  cruoris  tardifas, 
hinc  vaporum  ad  cor  reducium  ftagnatio,  cellulofse  ttlas  aquofus  tumor, 
fudor,  urina,  aqua,  ciborum  degenerstio  in  eam  corruptionem ,  ad  quarn 
fponte  tendunt ,  flatus  ,  &c.  In  pauperibus  folo  vidu  vegetabili  utentibus 
fanguis  flavus  fere  &  abfque  rubore   (p*). 

Haed 

( >w  )  Rclat.  des  mijfions  T.  T.  p.  1 1.  J.  de  L  u  C  A  reht.  des  voyages  au  mrd  T.  II  p.  103. 
(k)  In  iiupero  bcllo  a.iui  1740  &  1741-  lego  Taitaios  nuleioruai  Feimonum  pro* 
ftiatorum  languiaem  liixifTe. 

(0)  LoBR  de  caku.'iO  p.  24?. 

(p)  KiRKPATRiK  aiiayf  *'"  inoiulatiom  p.  6Z% 

(f*)   SxuBBE  ^b.ebotQm.  p.  117. 


1^4  LIB.  V.    SANGUIS. 

Haec  omnia  &  fponte  fua  in  hominibus  ita  natis  dominantur,  &  variis 
modis  in  corpora  humana  introduci  poffunt ,  quae  nondum  a  mediocrita- 
te  recefferunt.  Quies  corporis ,  cibus  vegetabilis  ladeus ,  fomnus  nimius , 
longo  ufu  ad  eam  temperiem  ducunt,  fubito  vero  virium  qusecunque  ve- 
hementior  exhauftio  ,  five  ea  a  prxgreffo  valido  morbo  nata  fi-r ,  five  a 
fanguinis  rubri  quacunque  jactura.  Innumerabilibus  exemplis  conftitit,  fe- 
ro  omnino ,  aut  nunquam,  legitimam  globulorum  copiam  reparari,  fi 
quando  fubita  eorum  nimiaque  evacuatio  acciderit.  Paulina,  Senecae 
celebrata  uxor,  cum  de  venis  incifis  magnam  fanguinis  vim  emififfet,  a 
Nerone  vivere  coada,  nunquam  per  totam  vitani  genarum  nativum  ru- 
borem  recuperavit ,  neque  Achilles  Gasserus  (g),  cum  es  dence 
avuffo  pkirimum  cruoris  amififfet.  Sed  etiam  a  fpontaneis  fanguinis  eva- 
cuationibus  (r),  a  narium  haemorrhagia ,  quod  cxemplum  coram  video, 
&  ab  hsmorrhoidibus  (j),  &  ab  hasmoptyfi  (?)  hydrops  fupervenit ,  & 
a  nimiis  denium  de  vena  fanguinis  mifiionibus  (zO>  etiam  ab  unica  (%'), 
fed  abnormi,  evacuatione,  etiam  in  vahdifl^imis  animaUbus,  &  ab  aquo- 
fis  morbis  (^)  aUenilfimis. 

§.    V.     'Tejnperajnenta  veterwn. 

Qvx  haftenus  propofuimus,  fatis  cum  veteris  fcholee  ( Z )  placitis 
conveniunt ,  non  perinde  ,   quEe  dicenda  fuperfunt.     Schola  nempe  Galeni- 

ca 

(^)   RuMr-EK  Obf.  71. 

(  r)  Celebris  inde  apiid  Dionem  A  d  R  i  a  k  i  Aug.  hydrops.  Alia  exempla  varia 
magno  numero  exlhnt  apud  Srir,  elium  e.nat.  p.  222.  J.  Jac.  Wepfer  de  npople.xia 
J).  I9i-  G  L  I  s  s  o  N  I  u  M  de  hepate  p.  ^09.  Zecchium  cmifti  t.  med.  p.  }6.  H  i  l  n  a- 
N  u  M  CiHt.  IT.  obf.  18.  B  AU  scH  de  atite  i»  proem.  Epb,  Nat.  Cur.  D.c.  1.  ami.  I'.  ohf.  48. 
D  E  L  I  u  M  Aiiicen.  Dec.  I.  Cuf.  I.  Cornelmm  T  u  i  o  e  n  objf.  p.  18.  19.  &  olim  H  i  p  p  o  c  r. 
epid.  L.  VI.  S.  4.  n.  {. 

(f)  Zacchias  mal.  hypncb.  p.  {O.    Qe  G  o  R  T  E  R  Cbirurg.  p.  ico. 

(_t)  Jtil.  Ofrai  de  la  Me  T  TRi  E  atuvres  de  medec.  obf.  20.  De  hydrope  pericardii  lo- 
quiuir. 

Jt^J     (  ?0  H I  p  p  o  c  R  prorhet.  L.  II.  n.  XI.  Sydenham  de  hydrope ,  G  a  l  e  n  u  s  metb. 
med.  L.  XII.  addito   exemplo.  J.  Jm    WepfeRi  Raulin  des  variat.  de  /'air^,  p.  104  &c. 

(x')  Cum  quinque  librae  languinis  iano  homini  detradt*  fuiiTent  Wepfer  de 
apoplex.  p.  115. 

(.y)  In  cane  experimentum  fecit  Friderictis  Hofmann  de  elaJHcit.  fibr.  \-i.  17. 
^'    (2)  Sanguis ,  pitu'ta,   bilis  dupltx      Princeps  audtor   ell  icriptor  libii  de  n  tiirn   /'9- 
minis ,  qui  exltit  inter  hippocraticos ,  &  alterius   etiam    libri  -a^t  nvtruv   audlor ,  qui  pari- 
ter   inter  hippocraticos  elt.       Inde    R  u  F  u  s   eam  lenteutiam  teiiuit   de    appellat.  part,  p. 
4j.  44.  edit.   C  1. 1 N  c  H  ,  aliique  paffim  dogmatici. 


SECT.  IV.    PARTIUM  PROPORTIO&c.  14^- 

ca  (a)  ad  quatuor  eleraenta  ,  quatuor  etiani  in  fanguine  humores  porue- 
rat,  qui  elementis  refponderent.  Ergo  medici  fanguinis  in  vacios  humo- 
res  fecefiionem  comemplati  ,  quae  fponte  fit,  bilem  in  fanguine,  a  fiavo 
colore  ,  dixerunt  aquam  eam ,  quK  placentse  fanguineae  innatat ,  quamque 
ferum  dicimus  ,  quara  eamdem  in  proprio  fuo  receptaculo  meraciorem ,  fe- 
rio  bilis  nomen  mereri-tenebant.  Porro  fanguinem  vocarunt,  qui  fuo  fe 
rabore  prodit ,.  &  quem  pecuh^ariter  cruorem  diximus.  Aquam  ,  quce  prae- 
cipuum  utique  &  fanguinis,  &  aUorum  humorum  aniniati  corporis  ele- 
mentum  eft  ,  phlegmatis  nomine  deiignaverunt.  Denique  ,  ne  deeflfet  hu- 
mor  ,  qui  terr^  inter  elementa  refponderet ,  atram  bilem  inter  fanguinis 
prcecipuas  partes  admiferunt ,  triftius  nempe  colcratam  illam  fanguinis  fen- 
tinam  ,  quse  vafculi  fundum  contingit  ,  quo  cruor  continetur  ;  cujuf- 
modi  etiam  materiem  vomitu  rejici  viderunt ,  &  quo  nomine  recentiorum 
medicorum  ahqui  eum  fanguinem  dignum  judicant  ,  qui  diu  in  vafis  cor- 
poris  humani  ftagnavit  ( Z» ).  Hanc  fuper  theoriam  pene  totam  patholo- 
giam  ,  &  curationem  demura  morborum  xdificaverunt,  &  alia  medicamen- 
tu  affirmaverunt  flavam  bilem  ,  alia  atram  educere  :  efle  etiam  quK  phie- 
graa  peculiariter  expurgent. 

Nunc  ex  ejufmodi  quatuor  humoribus  fanguinem  ajebant  temperari  , 
juftamque  omnium  principiorum  commiftionem  perfefliffimum  temperamen- 
tum  efficere  ;  fi  vero  aut  fanguis  fupra  legitimam  fuam  quafi  dofin  a- 
bundaret  ,  five  bilis  ,  five  terra  ,  atrave  bilis  ,  five  phlegma  ,  quatuor 
tunc  fimplicia ,  &  prsecipua  temperamenta  ajebant  oriri ,  a  biHs  abundantia 
choiericum ,  ab  aquae  ubertate  phlegmaticum  ,  a  fanguinis  aufta  portione 
fanguineum ,  &  denique  a  copia  atrae  bilis  melancholicum- 

Contra  hsc  totius  medicin»  fundamenta  varia  equidem ,  acute  fatis  , 
nionuerat  J.  Bapti/ia  Helmontius  (^),  ut  tamen  medici  clanculura 
veteris  fcholie  placita  pergerent  amare.   Nam  W  i  l  l  i  s  1 1  ((')  principia  fpiri- 

tum 


Ca)  Di  eknuiitis  L.  II.  c.  i.  de  atra  hi!e  c.  2.  Coiif.  Avicihnam  F.tt.  1.  doclrin. 
IV.  SANCTORruM  que  iii  ideni  Fiti.  Qt^^Ji-  LXV.  LXX.  sut  F  f  p,  n  e  1 1  u  m  pl.yjiolog. 
L.  VL  c.  8-  aut  fere  piinuim  quemque  a  Galeno  ad  Hei-monTium  fciiptorem  , 
qui  in  manus  venerlt. 

(  6  )  S  E  N  A  c  T.  II.   p.  266. 

(  c)  Conf.    Galenum.  de  eknwniis  &c. 

Crf)  Hur,ioriJ}ar.   pajjiva    deceptiv. 

(f)    Ds  febribHS  c,   i.  %. 


Halter   Fhyfiolog,    Tom.  11. 


i.l<  /  IB     r.      S  A  N  G  UIS. 

tum  ,  falem  ,  terram  ,  aquam  &  oleum  facile  eo  retuleris  ,  &STAHLiA^fA 
elemcnta  (/),  aquam ,  principium  infiammabile  ,  terramque,  ex  quorum 
quidem  alia  &  &  alia  abundantia  III.  hujus  viri  fchola  &  eadem  tempera- 
menta  reftituit,  quae  Galenus  pofuerat ,  &  perinde  ornavit  (/*). 

-§.   V I.     Nihil  in  his  tem^eramentis  firmi  eft. 

Nos  contra  finceri  ut  fimus ,  &  unice  verum  fequamur  ,  continuo  vi- 
demus  ,  quartum  in  fanguine  principium  nullum  reperiri.  Neque  enim  vi- 
tiofe  reftagnantem  fanguinem  huc  traxiife  Hcet,  quando  de  elemencis  cir- 
cumflui  motique  fanguinis  fermo  eft:  neque  mucofa  &  mitiffima  feri  pars 
pro  atra  bile  recipi  poteft ,  quara  veteres  nigram  ,  acidam  ,  cum  pulvere  effer- 
vefcentem  ,  in  liene  ajebant  habitare ,  etfi  iidem  veteres  pituitae  nomine  me- 
lancholicum  humorem  nonnunquam  infigniverunt.  Nullo  enim  modo  vel 
eminus  probabile  eft  ,  in  vere  melancholicis  hominibus ,  aut  pituitam  a- 
bundare  ,  aut  pituitae  ubertatem  cum  terrei  principii  abundantia  confifte- 
re  (g)  ,  aut  vitiofe  acres  humores  (A)  ad  atram  bilem  pertinere.  Ita  e- 
nini  aut  fenes  omnes  melancholicos  redderes,  nam  in  iis  procul  dubio  terrse 
elementum  audum  eft  ;  aut  demum  morbofam  colluviem  ,  quas  mo'bus 
eft ,  haberes  pro  temperie.  Pituifae  certe  ubertas  phlegmatica?  eft  intempe- 
riei ,  quae  longidime  a  melancholica  diftat.  Atram  vero  imi  giumi  fuper- 
hciem  oftendemus ,  a  fola  inverfione  rutilum  colorem  recuperare  (i). 

Sed  neque  reliqua  fanguinis  principia  firma  funt ,  etfi  faniorem  fenfum 
fortcadmittunt.  Serum  illud  flavumneque  amarum  eft,  uti  bilis  (  i*)  ,  neque 
inflamma;  ile  ,  ut  eadem   bilig  eft  ,  quam  primum  niraia  aqua  exhalavit. 

Deinde  nimis  fubtiliter  quatuor  unice  temperamenta  facla  funt,  quae 
innumerabilia  fint  ,  ut  cuique  homini  fere  fuum  fit.  Abfque  faltu  ,  con- 
tinuis  gradibus  ,  lentoque  ordine  ,  a  fumma  acris  &  robufti  temperamenti 
violentia,  ad  imam  phlegmatica^  intemperiei  inertiani  deicenditur  (^k).  Con- 
fcii  veri  dudum  veteres  compofita  ex  principibus  temperamenta  excogita- 
runt ,  curo  tantam  fimplicitatem  viderent  a  natura  non  tolerari. 

§.  VII. 

(/)  Theor.  M<-d.  p.    ^oi.  hijlor.  teniperam.  &c. 

( /*  )  Noii  longe  recedunt  Vieussenianum  fuliiluir » &  H.l  acris  ,  lal  acidus ,  ter- 
ra  ,  aqiia.  deux  di[f.  p.  114.    Nidquod  fales  Stahlius  refutabar. 
(g)    Q.U  E  s  N  A  I  acou.  awm.  Tom.  III.  p.  15.  leqq. 
{b)  LoRRY  dcs  alim.  T.  II.  p.  64-  75« 
(i)  L.  VI.  Sed.  i.  n.  17- 

(?■*)  Seruni  valde  flavum  vidit  H.  Stubbh,  amarum  runqiiam  1.  r.  p.  \\s. 
(k)  Fatebatur  olim  nou  dari  tcmperamenta,  J.  Hniricus Sc h  u  t  vj  e  [hxfio.'o°.  p.  154. 


SECf.    IV.    PARTiUM    PROPORTIO    &c.         147 

§.     VII,     Partcs  frmcc  tempcramenta  faciimt. 

Denique,  non  poteil  foiis  inhumoribus,  ullo  modo,  temperamentorum  prin- 
eipium  poni.  Etfi  enim  ,  quce  ex  vidtu  fequitur  certielementi  abundantia ,  hade- 
nuso(lendit(/)  ,  non  debere  humores  ab  hac  contemplaiione  excludi,  cert^m 
e(l  toraen  ,  humorum  ,  quam  vocant  coclionerfi ,  fanguini(que  adeo  falubrem 
conftitiuionem,  &  falium  &  oleorum  demum  ubertatem  ,  a  niotu  periibltito  , 
a    cordis  (m)  tfficacia  ,  a  celeriGri  vtl  lento  cifcuitu  ,  aque  folidis  partibus 
prKcipae  pendere  ;  ut  a  finnarum  partium  fabrica ,   non  a  (^uidis  humoribus 
pendet,  diverfiflimorum    falium   oleorumque  ex  diverfis  feminibus    de  ea- 
dem  terra  nutritis,  in  aJulta  pianta  dominium.     Non   eft  hujus  loci ,  haec 
ex  ipfis  principiis  demonftrare  ,   paucis  interim   liceat    verbis  expofuifTe,   a 
robore  partium   foUdarutn  (n)  aque  ingenio    irritabili ,  majori  utroque  aut 
diminuto  ,  caufas  timperamentorum   fere  pendere  ,   eaque  principia  prasce- 
dere  ea  ,  quas  ex  vidu  ponunt   fupervenire  ,  humorum  difcrimina.    Robur 
partium  foh"daruin  &  conjunda  natura    irritabihs  temperamentum   choleri- 
cum  facit  :  robur  abfque  irritabili   indole  temperamentuni  baeoticiun  ,  cnta- 
dratnm. ,  rufticum  ,  parum  dictum  medicis  ,  ftque  phlegmatico   penitus  di- 
verfum  ,  pariter  quidem  infenfile ,  fed  una  firmum  ,    &   fuo  robore   ftans  ; 
3  melanchoHca    intemperie    perinde  alienum   ,   quod   irritabilitate    fua     ex- 
cedat.     Ergo    indoles    foiidarum    partium  apprime  irritabilis   ,   cum  debi- 
Jitate  ,   melanchoHcum  ,  hyftericuni  ,   &  hypochondriacum  temperamentum 
conftituit  :  debiiitas    denique  non    irritabilis,  id  quod    phlegmaticum    vo- 
camus. 

Non  adeo  a  fluidis  partibus ,  aut  a  vidhi ,  quam  a  congenito  ftamine 
temperamenta  pendere  multa  demonftrant.  Idem  homo  ,  cum  diverfilfiino 
vidu  ,  vegetabiH  ,  &  animaH ,  mores  fuos  &  vitia  dotefque  fua^  temperiei 
confervat ,  quod  ipfe  in  me  aut  omni  carnium  vidu ,  aut    viuo  abftinente , 

aut 

^^^  P-  '*?•  .  .  .    .     j  , .,. 

(/«)  A  corde  &  vafis  iiiagnis  in  robiiftis  5  parvis  in  debiubiis  ,  non  adeo  abfone 
temperaments  derivat.    Cl,    ]  a  n  n  phyji.olo.  g.  p.   ii^. 

(»«)  I\!ininie  difrentiunt  Cl.  viri  EriitjiHs  Stahl  th.or.  mei.  p.  \ox.  &  Jn  biflQr. 
Ump.  Jofephus  Lieutaud  phyjwiog.  p.  61,  Fmacifctti  Q,u  e  s  n  a  y  <scono;n  auii/i.  T.III. 
p.444.  Lo  rryI.  c.  p.  64.&.C,  qi:in  tomis  &  partiiini  rirnianim  robiir  ad  temperanienta  phiri- 
mum  conferant.  Neque  111.  Pr.bceptokis  iihra  debilis  x  laxa  alio  refricit.  Mr.gis 
ctiam,  &  fere  ruiice,  atl  [lartes  firmas  mcthodica  fed:a  refpexit ,  &  nuper  Geoygif-s  Bagli  v'us 
de  fibra  motrice  ^  murbofa  p.   ij.,inquv  pr.axl  celeberiimi.is  medicus    Thsodorns   T  a  o  h- 

G  HI  N. 

T     z 


1 4 S  II  i5.    F.     S  A  N  G  a  I  S. 

aiu  iifdeni   viciflim  ufo  expertus  fum.     Infantes  eodcm  lacle  nuttitl ,  tiulla 
in  viclu  diverfitate  ,  alii  impatientes  &  iracundi ,  alii  blandi  funt  aut   fomno- 
lenti  ,  &  diverfa  temperamenta  prius  demonftrant ,  quam  a  vidu    caufifque 
exterioribas  aliqua  humorum  diverfitas  acceflerit.     Qui  magnas  per  haemorrha- 
gias  ,  aut  vehenlentes  falivationes  humores  fuos  pene  omnes  amiferunt ,  novif- 
que  fuccis  regeneratis  vivunt ,  idem  temperamentum  recuperant.  Diverfce  plan- 
ts  ex  eadem  terra  ,  aut  ab  aqu«  communi  ahmento  ,  diverfinimos  fuccos , 
non  dubie  ideo  fibi  praeparant ,  quod  primigenium  firmarum  partium  fabricam 
aham  ,  ahamque  habeant.    Cum  fanguine  vituUno  ,  aut  de  vervece  infufo  non 
unus  homo  ,  tamquam  fuo  vixit ,  neque  fuos  mores ,  etiani  penitus  fingulares  , 
nuitavit,cum  tamen   aUenos  ab  humano  fanguine  vituh'nos  humores  videre- 
tur  in  intima  recepifle  (o).    Sed  etiam  sgre  aUqua  per  analyfindiverfitas  ho- 
minis  inter  fanguinem  autovis,  bovis,  &leporis,  aut  ovillum  inter  &  gal- 
linaceum  (p)  ,  aut  oculo  &  microfcopio,  aut  chemica  analyfi  adparet  (_q)  , 
tum  tamen  &  horum  animalium  mores  atque  temperamenta ,  &  hominum 
proculdubio  ab  iflis  beftiis.mores   &  indoles,  longe  rccedant  ,  neque   uUo 
modo  iracundo  animali  ,  cum  timidiflTima  ove  conveniat.    Cerebrum  etiam  hu- 
manum,  &  cerebrum  ex  animale  fumtum  eadeai  fere  elenienta  in  analyfi  fuppe- 
ditant  (r).  (^uare  etiam  ,  uc  olim  adtigimu  s,   Helmontius  monuit  (  j'  )  , 
inter  ducentas  analyfes  fanguinis  de  diverfiflimis  hominibus  emifli  vix  difcrimen 
adparere.  Sed  etiam  occifa  a  veneno  americano  animalia  nuUum  degenerationis 
in  fanguine  veftigium  habent  (;*)  &  aut  ab  opio  ( i  **  ).  Et  minimae  quseque  cir- 
cumftanti^  phxnomena  diverfa  reddunt ,  quibus  plurimum  tribuitur  (ji***)  ,  & 
fanguis  in  faniflimo  homine  vitiofus  ,  inque  morbis  pulcherrimus   adparuit 
(  j  *  *  *  *  ).     Adeo  ii  quidem   medici ,    qui   ex    fanguine  de    vena  emiiro 

natu- 

(o)  Artbnr  Coga  liomo  paulum  calidi  cerebri  Pbilof,  Tranf.  n.  i%.  Bircm.  T. 
II.  p.  21?.  aliulque  etiam.ftultior ,  gallus  D  e  n  y  s  Lettre  I.  p.  14.  Pbil.  Traitf.  n.  27.  ?i. 
Sed  etiam  animalia  ex  diverfillimie  indolis  beftiis  communicato  langiiine  vixerunt  ,  fuof- 
ques  mores  teniierunt.  Conf.  L.  III.  p.  x?4.  z}^.  Nolim  Loweri  &  Hannes  hi- 
floriis  uti ,  qui  ipfo  jure  carnium ,  loco  fanguiais  pei  vafa  circumeunte  ,  homiaem  vidti- 
tafle    reliquerunt. 

(p)  Aftt.   de  HsYDK    obi.  87. 

iq)  Ibid. 

(r)  ViEUssENS  traite  des  liqueurs  p.  210.  Video  Ri/Yscniuivi  etianl  coa- 
gula  ianguinis  vituliai  &  humani  diverfa  facere  Cttr.renov.^.  21.  forte  ex  eo  odio ,  quo 
bonus  fenex    omnem  illam  ab  animallbus  repetitam   anatomeu  premebat. 

(x)  p.  s?  96, 

(j*)    Shebbeare  T.  II.  p.   129.       (j**)   LoESEKE  Arzney  ^.   ^«'9. 

(r***)  Sanguis  pleno  inipetu  irrumpens  fortius  craffamentum  facit ,  nuUuni  qui  de- 
biliter  erumpit  Pujati  Morb.  Naro».  p.  50.  Ex  nare  pulcher ,  ex  vcna  coiun»  tempore 
tnrpis  fanguis  Stubbep.   iii. 

(  j****  )  S  T  u  B  B  E  p.  lof,   107.    B  A  L  L  o  N  £pid.  L.  II.  p.    151. 


ICT.  IV.    PARTIUM    PROPORTIO    &c;         149 

naturam  &  pericula  morborum  redius  credun-t  praefagiri  poiTe ,  quam  ex 
pulfu  aliisve  lignis  vulgo  receptis,  racrito  monendi  funt  ,  ne  iiiniis  Qbi  iu 
his    pdncipiis  placeant  (  t  ). 

§.   VIII.    Glohuhnim  ruhrorum  iitilitas. 

Quid  quaeque  fanguinis  portio  corpori  aniniato  boni  praeftet  ,  feqaituc 
ut   exquiramus.    Globulorum  utilitas  divetfo  modo  fumi  poteft  :  uti  vel  den- 
fitatem  fanguini  impertiunt  ,  vel  rotundam  figuram  fibi   propriam  accepe- 
runt  ,  aut  ferri  participes  funt.    Abfque  denfitate  fanguinis  firma  valetudo 
confiftere  nequit  (zO*    Facile  intelligitur  ,  ex  denfiori  fucco  denfiorem  & 
fortiorem  fibram  generari  :  facile    intelligitur  ,  denfiorem  fanguinem  majori 
cum  robore  a  corde  propelli ,  &  mxandros  vafculorum  minimorum  melius 
fuperari ,  cum  aqua  vafis  capillaribus  diftendendis  non  fufficiat ,  ut  omnino 
ea  coUabi  neceHe  fit ,  quam  primum  a  foia  aqua  repkntur  (jc).  Si  cadaveris 
vafa  febo  repleta ,   &  alia  terebinthinae  oleo  turgida ,  comparaveris ,  quae  ea- 
dem  vi  repleta  fuerunt ,  cyUndrica  illa  reperies ,  ha^c  plana ,  ut  vim  diften- 
dentem  febi  cum  cylindro  ,    vim  diftendentcm  olei  cum  plano  comparare 
queas.    Solum  denfiflimum  argentum  vivum  anfraclus  epididymidis  fuperat  , 
viamque  in  teftem   internum  fibi   aperit   :   aqua  aUive    liquores  nulla  vi  , 
quae  aeque  fortis  fit  ac  illa  ,  quae  mercurium  impellit ,  eo  poflTunt  promoveri. 
Nempe  eadem  femper  vi  cordis  pofita  ,  mo-mentum  fanguiuis  cum  ejus  den- 
fitate  crefcit.    Creditum  eft,  etiam  (j  )  cor  melius  a  denfiori  fanguine  fti, 
mulari,  cumprocul  dubio  fibrae  cordis  internje  profundius  a  ponderofiori  fan- 
guine  emoveantur,   &  canis  difpereat  (  z  )  ,  quando  ab  impulfa  aqua  fanguis 
nunc  valde  diluitur.     Monuimus  (  «  )  quidem  alias  aquam  ,  &  imprimis  levi- 
flimum  aerem  ,  cor  efficaciflime  ad  motum  ftimulare  ,•  dcinde    cor    vehe- 
menter  agitari ,    &  omnium  raaxima  irritabili  vi  pollere ,  quando  nondum 
quidquam  rubri  adparet  (  6  ).    Non  ideo  repugnaverim ,  fanguinem  nielius 
quam  aqua  (  c  )  ,  cor  irritare  ,  fiquidcm  cum  aqua  ,   &  aquofo  fanguine 

T    5  vis 

(?)   G.    Chetne    cttr.   of  difea.^.  p.   141. 

(ij)  BoERHAAVE  plurimis  loci;.  C.  HoFiMANK  injiitut.  ^.  z^.  Senac.  T.  II. 
P    49:- 

{x)  Hai.es  hamajlat.   p.    145. 

(  >  )  A  folo  nibro  fanguine  H  a  k  V  e  i  :le  gensr.  p.  ;  i .  A  pondeiofo  nielius  S  h M  a  G 
Tom.  II.  p.    172. 

(2)   Hai.  ESp.  iif,   Ens  de    caitfa  imtitnt  cordis  alternun  producente  n.  47. 

Ca)  L.  IV.  p.  463. 

(i)  BuFFON  T.  II.  p.  J5J.  conf.  T.  II.  p.   105,  ntem.  fur  le  poulet. 

(c)  Ibid. 


15*0  LIB.    V.      S  A  N  G  U  I  S. 

vis  laxans  ,  &  irritationes  confopiens  conjungitur.  Si  vero  &  denfiar 
fanguis  pondus  niajus  reprsefentat  ,  &  cor  celerius  ab  ejusmodi  fangiiine 
flimulatuni  contrahitur  ,  fcquitur  ut  duplici  ex  caufa  vis  augeatur ,  qua  hu- 
mores  impelluntur.  Hinc  ,  ut  interim  hanc  adnotationem  praemittamus ,  ca- 
lor  cum  denfitate  fanguinis  increfcit,  &  cum  aquofa  ejus  tcnuitiite  ita  nii- 
nuitur  ,  ut  aquofus  cruor,  etiam  vthementer  motus  ,  calorem  non  parem 
generet  (  f? ) ,  aqujE  exemplo  ,  quae  celerrimo  niotu  leviflime  intepefcit , 
&  fvminarum  teneriorum  ,  quas  neque  hyflericae  convulfiones,  neque  febr.s 
ad  eum  gradum  calefaciunt  ,   qui  in  fano  agricola  nafcitur. 

Denique  fumma  denfitatis  in  fanguine  prDerogativa  eft,  ut  in  rubro  va- 

forum  fyltemate  maneat  (i').    Aquofa  enini  pars  languinis  de  arteriis  in  cel- 

lulofam  telam  fugit ,  &  inania  vafa  deferit ,  inque  cavernulis  cachedica    re- 

Itagnat  ;  ea  ,  etfi   non  fola  ,  ratio  eft  ,    quare  hydrops  ex  fanguinis  rubri 

imminuta  portione  fuperveniat.  Vena  enira  incifa  ,  aut  arteriola  aperta  pri. 

nnim  certe  rubrum  cruorem  emittit ,  qui  vulneri  proximus  fit;  tenuiores  vero 

humores ,  utlonge  avulnere  remoti,  lentiusque  circuraadi ,  non  perinde  ad 

fedenc  minusrefiftentem  confiuunt ,  neque  pari  proportione  effunduntur  (e'^). 

Hinc  a  frequente  ven»  incifione  ,  aut  hxmorrhigia  ,  in  vafis  tenuis  &  aquo- 

ius  fanguis  fupereft  (f),  ut  in  me  ipfo  ,  polt  plurinium  de  nare  amifiTuni 

fanguincm  expertus  fum.    Verum  fi  major  nunc  humoris  tenuioris  copia  iti 

vafis  rubris  eft  ,   non  poteft   ea  in  vafis  rubris  retineri  ,  nimis  enim  facilis 

calidze  aqus  ex  arteriis  in  cellulofum   habitum  exitus  eft.    Hoc  maximum 

vitium  eft  glutinis  (g  )  de  filuro  pi*ce  ,  aut  Hufone  codi  ,   quando    u  va- 

fa  cadaveris  caiidum  inpellitur ;  continuo  enim  in  celluloftm  telam  de  vafis 

fugit ,  quse  male  p'ena  relinquit.   Inde  fugiente  in  cellulcras  tclas  aqua  fan- 

guinis ,  etfi   ttiam   alias   rationes   funt  ,   a   cachexia   promtus    in    hydropeni 

( h )  tranfitus ,  potaque  uberrime  aqua  continuo  in  corporis  habitu  effun- 

dftur.      Sanguinis    autem   rubri  globuli    eam  ad    poros   quofcunque   exha- 

Jfintes  menluram  nafti  funt ,  ut  in  fani  hominis  vafis  maneant,  nifi  vis  ma- 

jor ,  neqne  cum  natur»  lcgibus  confentiens  ,  eos  poros  dilataveiit ,  ut'  in  va- 

fa 

(  ^P'    Q.tIESNAI    eff.     p.    28?. 

(■■-)  RiDLEV  am\t.  of  tbe  bntm  ■p.  io.  ;r.  Boe.rShaave  hijlit.  n-i  nud.  n.Si. 
L  A  K  c  1  si  u  s    p.   i8. 

(f*)  Conf.  Q_uESNAi  de  la  faigme  p.  15.  Rubri  fanguiius  iSo  prates  e/fluunt  , 
a3bori;ni  luccoriini   partes  40. 

Cf)  M  1  c  H  E  L  o  T  T  I  in  hijhria  Ange'a  Pijlvtic  p..  14.  Ejfays  of  a  Soeiety  at  Eiiia-: 
burg.  T.  II.  n    20.  Al  o  R  T  o  K  plubijiijhg.   p.  i  j.. 

(?)   L.  I.  p.  ?8.  L.  11.  p.  10». 

(/•)/'  144.  Ciiic.  in  inlul.i.hifp.-uiiolavenaefedllo  Earopaeos )  aHunde  debiles  >  itn  d.Lili- 
tat,  ut  iii  hydiopem  tranfeat  Cuarlevoix  hijl.   de  St.  Domingue   ,  T.  I.  p.  i-l- 


SECf.    IV.     PARTIUM   PROPORTIO  &c.         ifr 

fa  minora  ,  urinae ,  inteftinorum  ,  cudsque  deniqile  etiam  ruber  cruor  ur- 
geatar  (  i ). 

Adparet  adeo  ,  &  plures  etiam  rationes  fuperfunt ,  quae  latentes  iftas 
caufas  adjuvant  ,  quas  expofuimus  :  adparet  inquam  ,  quam  neceflTe  fit  , 
recla  corporis  exercitatione  ,  &  viclus  contemperata  ratione  denfitatem  fan- 
guinis  confervare  {k),  amidam  vero  eodem  remedio ,  &  carneo  vidlu ,  & 
ferro,  Sc  ejusmodi  medicamentis  reftaurare,  quse  cordis  contradionera  ad- 
juvant.  Adparet  perinde,  quam  plena  periculo  Cornelii  Bontekoe 
(/)  fecla  fuetit  ,  qui  male  accufata  fanguinis  craflltie  (m)  integritatem  va- 
letudinis  fere  unice  in  tenuiflimo  fanguine  pofuerit ,  eamque  aquofam  indolem 
aqua  ,  cui  theainfufa  fuinet,  unice  conatus  fit  adfequi.  Iterum  mirari  poffis 
Cl.  viros  fuiffe  ,  qui  rubram  fanguinis  partem  fere  inutilem  efle  fufpicari  po- 
tuerint  (  n  ). 

Num  alibilem  naturam  cruor  poflTideat  quaeri  poteft.  Multi  negant  (o)  : 
&  certe  videtur  ,  albuminofam  ,  elafticam ,  Jigufabiiem ,  filaque  trahentem 
lymphaj  naturam  ad  generandum  id  gluten  aptiorem  efl[e  ,  quod  partes  fir- 
nias  corporis  animafis  &  conftituit,  &  reparat.  Deinde  nutritionis  quafi  re- 
gnum  latius  ,  quam  ruber  cruor  patet,  &  perpetuo  ordine  pauco  cum  fan- 
guine  pifces,  nullis  vefo  rubris  cum  globulis  ea  animalia  nutriuntur ,  quae 
exfanguia  dicuntur  ,  quod  rubro  vitali  humore  deftituantur.  Absque  gelati- 
nofo  vero  elemento  neque  animal  ullum  ,  neque  planta  nutritur. 

§.    IX.     Figarc^  f^hjericijs  commoda  i  tum  fcrri  i  olci. 

Etfi  utique  aureus  globulus  lamlna  ex  eodem  metallo  fada  non  den- 
fior  eft  ,  certum  eft  tamen ,  fphxricam  figuram  cum  eodem  volumine  mini- 
mam  fuperficiem  habere ,  minimam  adeo  ab  iis  particulis  fluidis  refiftentiani 
pati ,  cum  quibus  per  vafa  fluit ,  atque  adeo  motus  accepti  tenaciorem  eflc. 
Heec  ratio    eft,   quare   funeftis    illis  telis  plumbeis  feueifque  ,   conftanter 

fphsri- 

( f )  L.  I.  p.  ^g.  L.  IT.  p.  ti8. 

(  Jt  )  B  o  FS.  H  A  A  V  E  /.  c.  T  A  B  o  R  c.  L  p.  71.  Q.I-- 1  N  c  Y  efy  the  thiri  on  the  a~ 
;;'r,!a'  fibre. 

^l  )   B!'thea  \i.  «7.  C  H  E  Y  N  E  theory  p.    145-  B  l  a  N  c  A  R D  &c. 

(ji?)  Rede  montiit  Boerhaavius,  pciniciofie  Nliypothetcos  debellator  j  rede 
V.\.  .Archiatrorum  comes  T.  II.  p.  26S. 

{n  )  De  St.  Leger  Thcf.  in  hsc  veiba  Ergo  ^roxiiitA  qm  corpts  alitiir  materies  a  rubro 
fanguim  diDcrfa.    Paris  1743. 

(  0  )   I D  E  ivi  ibiil. 


Ma  Ll  B.    V.     S  A  N  G  U  I  S. 

•» 

fphaerica  figura  inipertiatur ,  ut  &  longiffime  per  aerem  ferantur,  &  vehemeu- 
tiffime  feriant.  Non  repugnat  adeo ,  &  rubra  vafcula  minima  a  rubris 
fphserulis  potentius  diftendi  ,  &  aperiri ,  &  ad  minores  humorum  feries  , 
per  eos  globulos ,  integriorem  a  corde  niotum  adferri ,  quae  noftri  olim 
Prjeceptoris  conjedura  fuit  (p).  Fridioneni  etiam  a  fphaerica  fi- 
gura  minui,  atque  parietes  minimorum  vaforum  minimum  pati  adtritum, 
vulgo  notum  eft  ,  cum  globi  unico  pundo  parietem  cavi  vafis  contingant. 
Deniquead  ofcula  rainora  fubeundafola  haec  figura  aptiffima  eft,  qua;  fecun- 
dum  quamcunque  dircdionem  feratur,  atque  eadem  femper  facifitate  fu- 
beat  ,  cum  in  omni  alia  figura  longior  aliqua  diameter  fit ,  quae  in  tranf- 
verfum  adla  oftium  fibi  prascludat,  nifi  multo  latius  fuerit  (5). 

Ferrum  ,  quod  in  globulis  efl  (  r  )  ,  non  dubie  denfitatem  ipfis  ma- 
jorem  conciliat.  Etfi  enim  ejus  exigua  ad  totum  fanguinem  portio  tfl:  (j), 
ad  globulos  tamen  ,  qui  fanguinis  minorem  partem  efficiunt ,  major  tH 
multo  ,  cumaqua  quinque  omnino  fextas  partes  (  f  )  ,  pars  vero  globofa  non- 
dum  (u)  integram  quidem  fextam  fanguinis  partem  efficiat,  fiquidemad  eam 
albuminofum  elementum  plurimum  confert.  Ferrumautem  &  feptuplo  fangui'- 
]ie  gravius,  &  prasterea  multo  ,  omni  alio  fanguinis  elemento  ,  durius  fo- 
lidiufque  efl,  &  propriam  fibi  firmitatem  cum  rubris  fphaeruiis  communi- 
care  videtur.  Aliquid  etiam  ad  calorem  generandum  conferre  ,  probabile 
reddetur  ,  cum  omnium  ,  quantum  novi  corporum ,  a  friflione  ,  &  ab  idlu 
repetito ,  vehementiffime  incalefcat  ,   folumque  a  maileo  candeat. 

Neque  ad  calorem  nihil  confert  oleum  ,  five  inflam.mabile  principium  , 
quod  in  globulis  abundat  (  x  )  ,  neque  tamen  a  fero  abeft  (_)-).  Ejus  mui- 
tiplex  utilitas  eft  ,  princeps  autem  ,  quantum  intelligo  videtur  ,  coire  cum 
aqua  ,  cumque  ea  animale  gluten  componere  ,  quod  neque  ablque  aqua  flui- 
dum  fati^  foret,  neque  abfque  oleo  fatis  vifcidum  {y*),  aut  ad  confcrru- 
minanda  terras  elementa  fatis  virium  haberet.  Idem  oleum  flexilem  ndtu- 
ram  fibris  impertit,  qus  ex  terra  fola  friabiles   fierent.    Denique  plerifque 

humori'. 

(p)  n.  261. 

C^)  Coiif.  ea  qiix  de  fecretione  ex  Pitcaunio  adferentur.  L.  VII, 

(  r  )   p  1 1 8.  Jeqq- 

(j  )     p.       110. 

it)  p.  98.   95. 

( tt  )  p.  47-  48. 

(x)    p.    107 


iy)  p.  159. 

(^*)  RoBiNSON  Ejf'^  on  mitml  tscommy  T.  II.  p.  4*6. 


SECl'.   IV,    PARTIUM    PROPORTIO  &c,         m3 

humcribus  animati  corporis  aliqua  copia  inell: ,  quam  a  fanguinis  communi 
panu  mutuencur ,  nonnuiii  vero  fere  unice  aut  potiffimum  ex  oleo  conftant » 
Ut  adeps ,  meduUa ,  bilis ,  cerumen  ,  febum  fubcutaneum. 

§.  X.     Seri  five  farth  jlavefcentis   utilitas. 

Pars  albuminofa  feri ,  ad  fibras  generandas ,  adque  conftitutionem  a- 
deo  tJtius  animati  corporis  primaria  materia  tft.  Ut  vulncra  vafqrum  clau- 
dat ,  oculorum  teitimonio  confirmavi  (z^.  Aibumine  fetum  volucrum  ali , 
nempe  ftro  (a)  ;  fimili  gelatiiia  pifcium  &  quadrupedum  oviparorum  embryo- 
nes  prirais  diebus  unice  nutriri :  fimilem  in  aninii  aqua  coagulabilem  naturani 
elTe  ,  &  ad  alimentum  iiomini  nafcituro  praeftandum  aptitudinem,  fuis  lo- 
cis  oftendemus.  Ut  mucus  in  geiatinam  ,  hsec  in  membranas  &  vifcera  , 
demumque  in  animalis  partes  folidas  conCftat  ,  per  experimenta  oftenfum 
eft   (/)). 

Hos  ad  ufus  oportet  definitam  in  fero  vifcids  materia:  ad  aquam  portio- 
nem  enfe.  Si  aquae  portionem  auxeris  ,  gluten  dilabetur ,  amiflTa  parte  ,  qu^  ter- 
reas  particulas  ligat  :  robur  omnium  fibrarum  frangetur  ,  iaxatis  vinculis ,  quss 
divifa  elementa  uniunt  :  demum  nihil  de  fero  ad  nutriendas  partes  adhxre- 
bit  ,  fed  prseteribit  ,  quae  farcienda  fuerant ,  ut  omnino  nutritium  humorem 
ab  excremento  ex  natura  coagulabili  diftinguamus  ( r ).  Porro  albuminofo 
fucco  fua  denfitas  neceflfaria  ineft,  nein  vafa  minora  tranfeac.  In  iano  ho- 
mine  nullse  ad  ignera  ,  aut  ab  acore  ,  coagulabiles  particujas  in  urinam  , 
in  lacrum.Tm,  in  aiios  tenuiores  tranfeunt  ,ne  quidem  in  febribus  (  ^/ ).  Au- 
ge  elementi  aquei  portionem  ,  tranfibunt  utique  &  fiet  ,  quod  a  raris  & 
vitiofis  corporum  conditionibus  (  £■ )  fadum  eft,  ut  alibilis  humor  pcr  u- 
rinam ,  fudorefque  difperdatur  ,  quale  in  diabete  inque  coUiquativo  iiidcre 
exempium  eft.     Non  ideo  negavero ,  multa  vi  circularis  motus  denique  fe- 

rum 

(2)  Sfcond  mtmoir.  &c.  p.  189. 

( fl )  Per  experinienta  Cl,  BEGUEi-fN  nuper  in  T.  XIX.  diarii  kmnburg,  ntaga- 
zin,  recufa. 

(^)   Sur  Li  form.  dtt  poulet  T.  I  I.  p.   175.   H  A  R.  v  E  i    p.   115. 

(c)  Lo  WE  R  p.  6.    ed.  Bat. 

(d)  Q.uefnay  des  fievres  cont.  T.  If.  p.  ^94. 

(O  Scrum  ad  igiiem  coagulabile  iii  iirina  Phil.  Tranf.  n.  221.  Urina  in  plitliilico 
pelhicida  ,  &  coagulata,ut  ranarum  ,  quod  vocatur  fperma  Epb.  N.it.  Ctir.  D'c.  I.  mm. 
8.  obl.  jo.  Urinje  vero  puerorum  gelatinam  infidere ,  nimis  pro  toto  genere  adfirmatur 
Brouzez  ediicat.  medkin.   T.  11.  p.   igi. 

Haller  Phyfiolog.    Tom.  1 1.  V 


M4  Z  /  R     F.     S  A  N  G  U  I  S. 

rum  adtetinari ,  refolvi ,  exhalare.  Verum  tunc  fuo  defundum  hiunere » 
naturam  coagulabilem  depofuit. 

Contra  neceiTe^elt,  ut  rubro  fanguine  ferum  aliquanto  tenuius  fit , 
ne  globuli  fe  comprehendant ,  inque  coagula  coeant ,  ad  quae  aliunde  pro- 
ni  iunt  (/).  Hinc  fit »  ut  diminuta  aqu5e  portione  ferique  ,  cruor  aquam  iti 
morbis  acutis  repeHat  (  g),  neque  fibi  finat  admifceri.  Sed  etiam  proprio 
cum  canali  cruorem  coaliturum  funt  qui  metuant  {h)  ,  neque  penitus  prae- 
ter  rem ,  cum  in  duclu  arteriofo  ,  in  aneuryfmatibus ,  in  arteriis  ligatis  hu- 
jufmodi  coalitionis  exempla  fint ,  inque  raris  nonnuUis  vitiis ,  qualia  ipfe 
defcripfi  (  z  >. 

Muco  plurima  fua  utiHtaS  eO: ,  alias  ornatius  exponenda.  Senfiles  ner» 
vos  ab  acrimonia  aeris,  urinae  ,  a  fridione  tuetur  ;  ficcitatem  ab  organi.s 
degUititionis ,  loquelae  ipirituique  avertit ,  oifadum  temperat ,  afias  corporis 
partes  cum  mobilitate  replet  ,  ut  in  funiculo  umbilicali ,  in  articulorum 
capfulis  exeniplum  cft.    Idem  oleum  cura  aqua  optime  commifcet  (i"*^  ). 

§.    XI.     Aqua ,  falii' ,  aeris ,  ignis  hi  fanguine  utilitas. 

ipfum  ferum  aqua  amiffa  ftat  ,  coili  albuminis  fimile ,  neque  vitalem 
circuitum  abfolvere  aptum  foret,  nifi  multa  ab  aqua  vifcidum  gelu  dilue- 
retur.  Serum  aniiflTa  aqua  in  gummi  fpeciem  coit.  Aqua  onini  alio  li- 
quido  magis  expedite  per  (janales  minimos"iter  obit.  Ssepe  expertus  fum, 
per  tenuiflimos  anellianos  tubulos  aquam  exprimi  pofie ,  non  ita  colora- 
tos  liquores.  Aqua  in  80  pulfibus  idem  iter  defcribit  ,  quod  fpiritus  viai 
in  ^6,  niparum  oleum  in  100,  argentum  vivum  ,  adeo  mobile  ,  in  124 
pulfibus   abfolvit  {  k).     Abfque  aqua  oleum  iners  reftagnaret ,  &  cogeretur. 

Iterum  aqua  fibras  animaies  irrorat,  a  ficcitate  aque  coalitu  fervat.  In- 
credibile  eft ,  quanta  a  fola  aquae  difflatione  in  partibus  animafium  dege- 
necatio  fuperveniat.  Ipfi  adeo  moUes  tenerique  nervi  ,  unice  ab  amifia 
aquula  ,  in   rigidos  ,  fuccini  finiiles ,  prse  duritate  fragiles  funiculos  abeunf. 

Sed  eadem  aqua  omnium  humorum    corporis  animahs  principem  por- 

tionera 
(/)  p-  41.  Sfc. 

(<;  )   H  u  K  H  A  M  on  fevers  p.  8. 

(^)  111.    Sr.  uwEWKEp   100. 

(/j*)  Cujiis  Jnterno  parieti  niembiamm  tfi^entam  ex  iaijgulne  nataJn  adhsefiffe  rirli. 

(z)  Qpufcttl.  pathobg.  obf. .  15.   Philof.  Trcwj'  i).  4Sj.  4*2- 

(i*)  EJfnys  of  a   Socict.  at]  LmtaBn.  V.   !■  acl  fii). 

(*)  HA.YMAK  Co.wM,  in  Bomn,  T.  VI,  p.  318. 


SEC'T  IV.      PARTIUM   PROPORTIO     &c.  if? 

t!&netn  fola  fuppeditat,  nonnuUos  vero  hun?ores  fere  fola  praeftat  ,  ut  te- 
nuiores  ilias  exliaiationes  ,  Sandorianam  cutaneam  ,  lacrumam ,  fudorem  , 
falivani  ,  huniores  pellucidos  ocu!i;  vafaque  minorum  generum  ,  quorum 
liquor  non  cogitur,  aqua  pene  fola  perfluuntur,  omnes  alios  nimis  craffos 
humoies   refutatura. 

Siies  animalium  pene  urinofi  ,  videntur  necelTariam  quibufdam  humo- 
ribus  acrimoniam  pfaeftare  ,  aut  ciborum  digeftioni  aptam  ,  ut  in  bile  ,  aut 
follicitandis  fuis  receptaculis  ,  ut  in  ftmine  ,  cerumine  ,  fecce  alvina  ,  ne- 
cefTariam.  lidem  ,  ipfum  per  repetitum  humorum  motum  nimis  meraci  , 
nimis  volatiles ,  nimis  acres  ,  urinae ,  fuioris,  alvi  faecum  ,  perfpirabilis  hu- 
nioris  pHrtem  conftituunt,  &  de  corpore  avolant,  rocituri  fi  retinerentur. 
Iterato  vero  moneo  ,  fales  me  dicere,  non  quod  falcs  jam  veri  fint,  fed 
quod  apti  nati  fint  ,  qui  cum  eerto  caloris  gradu  in  finceros  faies  abeant  (/:*). 

Aeris  dotes  &  utilitates  nondum  fatis  noidt  funt.  Id  interim  certum 
eft  ,  ad  gluten  pertinere ,  quo  omnium  firmorum  in  univerfa  natura  corpo- 
rum  elementa  cohaerent,  ut  omnino  neque  fere  mefallum,  neque  os  ,  ne*. 
que  lapis  ,  neque  tefta  ,  neque  fal ,  diffolvatur ,  quin  aer  extricatus  pro- 
deat.  Quid  in  humoribus  noftris  utilitatis  exerceat  idem ,  nura  fluiddm  na- 
turam  confervef ,  aut  ad  alias  mutationes ,  putredinis  haftenus  adfines ,  clan- 
culum  dilponat,  neque  hoe  loco,   neque  ufquam  forte  exponi  poterit. 

Ignis  omnis  in  rerum  natura  motus ,  omnifque  flufditatis  aucior ,  etiam 
noftrum  fanguinera  procul  dubio  a  congelatione  liberat.  .Multo  vero  ma- 
jorem  ignis  vim  poflidemus ,  quam  ad  hos-  quidem  ufus  erat  neceflfe.  Nam 
neque  pifcibus  i.  3.  aut  5  gradibus  calentibus  fanguis  ,  dum  vivunt ,  con- 
gelatur.  Quid  is  major  calor  utile  prxftet,  non  fatis  certe  notum  eft.  Ne- 
que  enim  h.unores  noftri ,  quam  pifcibus ,  liquidius  vafa  fua  oberrant(i), 
neque  difllmiles  noftrorum  humprum  io  iis  adeo  modico  calore  tepentibus 
animalibus  humores  naicuntur  ,  nihiioque  ineitior  biiis  eft,  &  ,  quod  mi- 
rum  videri  pollit ,  fales ,  multo  quam  nefais ,  in  frigidis  animalibus  meraciores 
parantur ,  ut  in  vipera ,  ape  ,   cantharide.     Sed   neque  deterius  pifces  aut 

V    %.  cibos 

(**)  Non  davi  in  faiiguine  yarticulas  calidas ,  quae  ciimulatsc  febreni  faciant  Lto- 
nard.   «'Capoa  raggion.  T.  II.  p-   ?5. 

(O  Hoc  addo,  ut  ne  credatur?  fliiiditatem  humoribus  a  calore  accideie.  Aquaequi- 
deni  calida  expeditius  per  vaTa  animalia  tranfit  ,  inque  4.5  &  (i  fecuudis  minutls  id  iter 
abfolvit ,  quod  frigida  in.77  &  in  8°  eiufmodi  miuutis  peincit  Ha  l  es  haniajiat.  p.  ijo. 
Verum  noltri  quidem  huniores  potius  vifcidiores  funt  iis ,  qui  pifces  animant.  Majori  cunr 
calore  aqua  difficilius  traafit  ,  Sc  vafa  conftringit  ,  quaado  j6F-baumubii  gradiuT.  , 
aut  104.    Fahr.  excedit.  Sauvacss  de  mf.ara.  p.  x)?. 


156  I  I  B.    F.     S  A  N  G  U  IS. 

cibos  digerunt ,  aut  minus  expedite  moventur  ,  aut  minori  funtrobore,  aut 
breviori  vita.  Eft  certe  aliquis  pulmonem  inter  &  calorem  confenlus ,  iii 
quem   alibi  inquiremus. 

§.  XII.    Fom  (^  pe72us  unde  fuafangiih  elemcnta  habct. 

Etfi  ad  kanc  quaeftionem ,  poft  enarratam  demum  ciborum  &  digeftio- 
nis  hiftoriam  ,  plene  refponderi  poteft ,  tamen  interim ,  donec  poft  aliquot 
annos  eo  nos  labor  nofter  ducat  ,  pauca  tempori  praeripuiffe  liceat. 
Ex  adipe  vegetabili  &  animali  globuli  laclei  (?/*)  procul  dubio  finguntur, 
ex  iftis  globulos  rubros  parari  non  eft  improbabile ,  poftquam  cum  ferro 
fubacti  fuerunt  denfatique  :  eamque  foliditatem  adepti ,  ut  mediam  per  lym- 
pham ,  non  mutata  figura  fua ,  neque  varirito  volumine  circumeant ,  inqus 
aqua  fubfideant,  qui  iii  lacte  natabant.  Inflammabiiem  naturam  ab  origine 
retinent.  In  puUo  fanguis  ex  pingui  vitello  (m*)  fub  oculis  noftris  gene- 
.ratur  ,  cum  flavedinem  evidentifiimos  per  gradus  deponat. 

Serum  fanguinis  ex  animali  gelatina  vix  mutata  facile  renafcitur.  Ve- 
rum  ,  cum  etiam  ex  folo  vegetabili  cibo  animalia  fimilUmam  noftrae  lyni- 
pham  parent ;  &  homo  folo  pane  cum  aqua  fanus  vivat  ,  fimillimofque 
humores  geoeret  eorum ,  quos  alii  ex  lautiori  diaeta  lucrantur  ,  fequitur 
etiam  ex  vegetabili  mucilagine  (n)  animalem  gelatinam  parari  pofl^e  :  ut 
tamen  in  hoc  exemplo  ,  inque  globulorum  formatione ,  acidus  fal  corpo- 
rum  vegetabilium  in  ammoniaci  fimilem  lalem  humanum  mutetur ,  qui  ad 
ignem  urinofam  naturam  induit.  Olei  etiam  major  portio  huic  gelatinae 
accedit  (  o  ). 

Oleum  fanguinis  ex  natura  vegetabili  mi^s  mutata  reformatur  ,  cum 
acidae  indolis  manifefta  veftigia  retineat  (p ). 

Sal  fanguinis  manifefto  ex   acido  fale  (^)  generatur,   qui  in  regeta- 

bili 

(m)Ex  adipe.de  butyracea  ladis  parte  decedente  >  globulos  rubros 'paiaii  Francifcus 
Q.U  E  s  N  A  I  acon.  anim.    T.  III.  p-  ;?. 

(w)  Cautiieusbk.  matcr.  med.  T.  II.  p.  ?  s  i . 

(  ;»  *  )  F  A  B  E  R  ad  H  E  Pv  N  A  N  D  K  2.    Ex  ovis  teiludimim  venini  oleum  ad  folemfit, 
levius  olivaruni   oleo    Gumii.i.a   hij}.  nntitr.  (It  POrenoqui  V.  li.  p.  u^;, 

(o)  Idem  1.   c.    LoRRT  Ww  alimcm  p.  357. 

(/))  L.  L  ]}.  ji. 

i  q)  JBoBRHAAVR  Ekut.  Chem.  T.  TL  p.  5  z^.  S  B  n  A  c  1,  c.  T.  II.  p.  1 1?.  Q.U  e  s- 
NAi  lecon.  amm.  T.  U.  p,  J7j.  J75.  &'-'•  Kevm.vhm  ed.  ZnviM.  p.  iizo.  T.  111.  ti'.. 
pofthum.  p.  40.  •    ,  ■ 


SECf.   IV.     PARTIUM    PROPORTIO    &c.       1^7 

bili  fabrica  plurimus  habitat ,  iteruni  boum  cxemplo  ,  qui  veriffimos  urinofos 
fales  in  fanguine  habent  ,  foHs  acefcentibus  herbis  paiti  ,  bombycunique  & 
aliorum  infedorum ,  qu£E  ex  acidis  ciborum  fuccis  pene  perfedos  urinofos  fa- 
ies  elaborant,  hominumque,  qui  etiam  folo  adeo  acefcente  ladis  fero,  multos 
per  annos  vitam  fuftentarunt  :  neque  rara  exempla  funt  mutati  in  alcalinum 
falem  acoris  ,  cum  &  putredo  fimilem  eftedum  praeftet,  &  ign-is ,  quarum 
caufarum  illa  quidem  ex  acidiffimo  citrio  pomo  falem  urinofum  volatilem, 
&  hcEc  ex  oxydis  acido  fale  fixum  hxiviofum  (  r)  aut  ex  acore  nitri  cum 
pulvere  carbonum  in  retorta,  quam  vocant,  tubulata  detonantis ,  urinofum 
voiatilem  Q)  falem  pro iucit.  Similem  eflicaciam  hic  diuturnus  calor  animalium 
humorum  ,  rapidufque  motus  paulatim  prasftare  videtur.  Ita  farina  repetito 
pafta ,  deftillata  ,  fola  fere  urinofa  elementa  fuppeditat  (  f  ).  Peculiares  ali- 
quos  nitrofos  animaliuni  fales  {u)  non  fatis  intelligo  ,  quos  oftenderi- 
mus ,  plerofque  ex  urinofa  volatili  tribu ,  aliquos  ex  lixiviofa  fixa  ,  alios 
ex  muriatica  claffe,  pauciffimos  acidos  effe,  qui  veteris  formae  veftigia 
retinent. 

Ferrum  animalia  facile  ex  plantis  ( 5« )  habent ;  terram  &  ex  cibis 
quibuscunque  ,  &  ex  ipfis  denique  aquis  :  quae  eadem  folidum  'fibras  ele- 
mentum ,  totique  animato  corpori  fuam  firmitatem  prsftat.  Ex  vegetabili- 
bus  recepta  ,  naturam  vitrefcibilem  magna  ex  parte  fere  mutat ,  &  in  cal- 
cariam  tranfit,  foite  quod  cum  oleo  iiitime  per  tritum  uniatur  iy). 


(  r  )  Ex  acido  falis  cryftallini  acetofellae  in  igne  fufaito  fi£  fal  fixus ,  dum  pars  acida  m 
aquam  tianfit  Neumann  T.  III.  p.  40. 

(y)    PoTT    fortfezting  der  imterfiichimg  p,  34. 
(t)  Needham  nonvelL  obj.  p.  175. 

(  K  )   S  E  N  A  c    1.    C. 

(«)  p.   118. 

(j)  JuNKBR  cf^m.  ed.  Gall.  p.  513. 


V    3  ELEMEN- 


^    (  M8  )    ^ 


ELEMENTORUM   PHYSIOLOGI^ 

L  I  B.       VI. 

ARTERIARUM  ET  VENARUM  OFFICIA. 

$   E    C    T  I  0       L 

Sanguinis  motus  qui  axin  fequitur  arteri^. 

§.    r.. 

HOc  toto  Tolumine  theoria  paffim  continetur ,  quae  anatomes  luce  ca- 
reC,nequead  evidentem  demonftrationem  poteft  protici.  Multa  ergo 
hic  hiulca  ,  raulta  dubia  fuperfunt ;  quae  certa  ea  pauciora  ,  aut  ad  pulfum 
pertinent ,  aut  per  ea  experimenta  nafcuntur  ,  quae  vivorum  animahuni 
perfpicua  cutis  permifit.  Non  alibi  magis  jatromathematica  fefta  doniinar 
tur  ,  quae  fluentis  per  conicos  &  cyUndricos  canales  fanguinis  motuni  , 
retardationem  ,  celeritatem ,  qua  fecundum  axin  vitaUs  humor  prcgreditur , 
momentum  ,  quo  in  parietes  arteriarum  dilatandos  nititur  ,  h;irumque  ve- 
locitatum  efteftus  in  mutandis  humoribus  definire  conata  cft.  Si  non  licet 
multa  firma  docere  ,  faciam  taraen  ,  ne  debiHa  pro  certis  ,  &  pro  vero 
hypothefin  offeram.  Neque  enim  hanc  phyfiologiae  particulam  omififlTe 
iicet ,  quam  &  in  toto  reliquo  opere  frequenter  ,  &tamquam  fuiidamentum 
rehquas  theorix  ,  repetere  necefle  fit :  &  abfque  qua  de  fecretione  ,  &  nu- 
tritione  ,  de  obftruCtione  denique  ,  iniiammatione  ,  febre  &  univerfa  fcre 
mofbcrum  aut  lentorum ,  aut  velocium  pathologia  vix  quidquam  dici 
poteft. 

Fonfit  videri ,  contra  leges  boni  ordinis  me  peccaffe,  quod  fanguinis 
per  arterias  venafque  fiuentis  phasnomena  nunc  demum  exponam,  poft- 
quam  dudum  arterias  defcripfi  venafque.  Verum  non  potuit  certe  fanguinis 
per  arterias  motus  intelligi  ,  nifi  cordis  prius  vires  ,  atque  adeo  f:  bricam  , 
&  qontradioiiem   delinealTem  :   peque  intelhgi ,   quse  vaforum    fangaincm 

vehentium 


LIB.  VI.    SECT.  I    SANG.  P£R  ARTER.  MOTUS  PROGRES.     159 

vehentium  fint  officia  ,  nifi  fanguinis  &  reliquorum ,  quos    continent  huw 
niorum  indolena  expofuiflem. 

§,    II.    Simis   maximiis   aortae. 

Quando  de  arteriis  in  univerfum  fermo  eft,  praeftiterit  aortam  contem- 
plari ,   ad  quam  omsiino  major  pars  arteriarum ,  tamquam  ad  truncum  rami 
pertineant  :  de  pulmonis  enim  arteria  proprio  capite  dicendi  locus  erit  (a)  ; 
quatenus  peculiares  hujus  arteriae  adfe^tiones  funt.    Ergo  ex  ventnculo  quidem 
fuperiori ,  pofteriori ,  quem  vulgo  ad  brutorum  animalium  fabricam  finiftruni 
dicunt,  fanguis  in  aortam  (6)  pellitur  ^  cujus  arteriae  prima  ftamina   alio 
loco   expoiuimus  (  c  )  ,  ad   arteriarum  nempe  coronariarum  olcula.    Qpse 
ultra  ea  afcendit  arteria  ,  quafi  laxato  cingulo  ,  quo  carnes   cordis   nafcen- 
tem   truncum   comprehendebanf ,   aliquanto  latior  eft ,  quam   intra  cordis 
quidem  ambeuntem   an-alum.     Eam   latitudinem    fe  habere  ad  cordis   oftii 
ambituni  ut    37  ad    32,  audtor  eft  Francifciis   Boissier  {d).     Csete- 
terum  ejufmodi  fmum  in  pifcibus   (e),  ranifque  (/")  ,  majorem   video  , 
ut  frigidi  maxime  fanguinis   beftiis  manifefto  tubere  aorta    fapra  cor  intu- 
mefcat  (g)j  quem   non   pauci   qiiidem   anatomici  pro   aurium  altera  ( /j ) 
habuerunt ,  alii  redius  intellexerunt.    In   eo    tabere  celluias  rugafque  D  u- 
VBRNEYUS  detexit  (0  »  l^as  laminse  fpiralis  nomine    defcripfit,  &  cu- 
jusmodi  cellulas  in  anguilia  vidi.  In   homine  ,  &  adultiori  maxime  ,  ampli- 
tudo  quidcm  manifefta  eft ,  etfi  nimis  forte  ambitiofe  maximiim  aort^e  (Ji) 
finum  Valsalva  dixit.     In  juniori  honiine  in  univerfum  aortae  oftium  , 
quam  in fene  anguftius  (  /)  eft,  &  nunc  ix\  fele  nupero  partu  exclufa  eo- 

ram 

(  «)  Lib.  VIII.  de  pulmone  ^ refpirMiotte . 

(b)  Lib.  II.  p.  us<;. 

(f)  Lib.  iV.  Sect.  111.  n.  17.  p.  S47. 

(ti)  Mem.  de  PAcad.   de  Berlin.  17?^  p.  5^. 

(  e  )  Inter  fi  igidos  piices  in  falnioue  Antonius  v.  L  i  e  u  w  e  sj  H  o  e  c  st  Thil,  Tranf. 
n.  ;i?.  &  aiite  eum  Sojnucl  Co  1,1.1«  s  S^fiem.  of  anut.  T.  IJ.  tab.  15.  f.  i,  in  nuiilela 
GT.RinG.de  pfcatur.  Salmm.  iu  xiphia  H  4  r  t  m  a  N  n    dijj. 

lu  phoca  ,  calidopifce,  h;\b«t  M.  A.  Severinus  antiferifut.  p.   jj,   Solidifliniam 
eniiu   &  gibboiain   aoitani  dicif. 

K.f)  Se  ondMtwoire  fur  les  pffTties  ftKf^  irric.    Exp.  $48.   (jl.  {{4. 

I,  g)  la  anguilla  1.  c.  exp.  ji<j. 

(  6  )  Conf.  Lib.  IV.  p.  io6.  &   RoBKRGrfe  pifc.  falntt  p.   lo. 

(  i  )Ment.  de  i'Acad.  Rny.  des  Scienc.  1^69,   f.  6.  7. 

C^-)  Dtjfert.pofibum.  I.   tab.   z.  f.  f.  p.  ijr. 

(/)  Fr.  Sauvages  Mcm.  rf«  l' AcaU.de  Eeriia  i7jj.  p.  J4.  &c. 


i6o      LIB.  VI.  SECT.  I.     SANGTJINIS  PER   ARTERIAS 

ram  ne  veftigium  qiiidem  ejuftnodi  finus  video  :  vidit  tamen  in  variis  ant, 
malibus  illuftds  Morgagnus  (m)  ,  &  in  (tta  veftigia  reperit  (;z):  ut 
omnino  non  ab  urgente  fanguine  nata  latitudo  ,  &  nativum  quafi  aneuryfma 
fit ,  fed  ab  ipfo  Naturcg  primo  inftituto  fabricatum  prodcat  (  o  ).  U:i  fe  in 
puili  incubati  corde  habeat  (p )  ,  pulfatilis  hadenus  bulbus ,  alibi  expo- 
fui  :  fed  eum  bulbum  maturior  vitac;  vis  intra  cordis  carnes  letrahit. 

§.  lll.     Ejufque  arteri^  arcus. 

Eadem  aorta ,  ad  egrefTum  fubclavias  dextras  priorem  ad  diamctrum  re^ 
dit  (  5  )  ,  quse  ipfi  ex  corde  prodeunti  fuit.  Sed  ab  ipfo  ex  corde  egreflTu 
curvam  lineam  defcribit  ,  arcus  eft  quem  volo  ,  quem  &  phyfiologia 
cognitum  ponit  ,  &  ad  evitandos  veterum  errores  hadcr^us  defcripfifie  ne- 
cefTe  eft. 

Alia  nempe  hic  homini ,  quam  animalibus  fabrica  eft.  Pleraeque  equi- 
dem  ,  quas  ego  quidem  diftecui  ,  beftise  ,  arcum  in  aorta  habent  ,  qua 
die  corde  prodit ,  ramos  vero  aliter  educunt ,  avibufque  praeterea  is  arcus 
dextrorfum  curvatur.  Ergo  in  homine  aorta  arteria  ,  quani  primum  de 
corde  exiit,  dextrorfum  aliquantum  (  r  )  dum  adfcendit,  inclinatur.  Inde  , 
&  magis  quidem  atque  magis  finiftrorfiim  flediitur ,  &  una  ,  fed  continuo 
magis  in  tranfverfum  deprimitur :  aque  fuprema  fede  fua,  finiftrorfiim  qui- 
dem  defcendit  (y)  ,  &  una  deorfum  ,  ut  vertcbrarum  dorfi  corpora  con- 
fequatur ,  quse  fibi  porro  fint  pro  fulcimento.  Eas  quando  attigit ,  reda  krQ  , 
fed  tamen  una  dextrorfum  aliquantum  ,  five  antrorfum  defcendit,  ut  me- 
diis  fe  vertpbrarum  corporibus   inponat. 

Haec  nunc  arteriae  principis  inflexio  non  f?.tis  accurate  cum  aliqua  bicruri 
curva  mathematicacompararipotdl;.  Neque  eoim  parabohe  convenit,  cum  crura 
nimis  habeat  parallela  ,  neque  circularem  (  f  )  rotunditatem  imitatur ,  cum 
crus  finirtrum  pene  redum  ,  dextrum  dextrorfum  primo  ,   inde   finiftroi  lum 

flexum 

(;?!  ")  £/>//?.  Anat.  XV.  n.  i.  ^  6. 

(  w  )  n.  5.  \:.  15.  (icnidti  Tauvry    ollm  in  vItti!o  ,  excitr.iite  Mc?.  cagnq. 
(0)   .ScHEEiBER  almav.   \i.  zlS. 

(  p  )  A/(W.  Jur  la  jormcii:cn  du  catir  dans  le  poukt  T.  II.  Sed.  VI.  n.   j. 
((7)Valsai,va   iinilhiini.p.  i?i. 

(/)WiNsi.o\v  exfof.  X.  III.  tr.  des  arttres  n.  5.  S  e  n  a  c.  rf«  caur  "X.  lY.  f.  I. 
Ican.  Anut.  fafcic.Wl.  p.  i. 

(  s )  Vide  eum  aicum  pafTim  1  fed  iniiriniis  Se  n  A  c    T.  IV.  f  i. 
( f )  Huc  MicH^LOTTus  ConniieTit .  Eonm.    T.  I.  p.  449.  450.. 


MOTUS    PROGRESSIVUS  i5i 

flexum  nadla  fit.  Sed  neque  a  fanguinis  projedione  ejiifmodi  curvitates 
unice  ,  aut  primario  naf:untur,  quarum  princeps  potius  caufa  in  ctUulofa 
tela  fjt  ,  qu3£  arteriam  ad  vicinas  firmiores  fedes  eam  in  figuram  adliget  , 
quTni  natura  requirit.  Q_iare  foluta  ,  fuis  de  vinculis ,  arteria  redtitudinem 
recuperat. 

In  eo  vero  vetuftas  (  ?0  rtiaxime  erravit ,  quod  ramum*  ex  aorta  al- 
terum  ,  fur'um  deduxerit ,  deorfum  alterum  ,  unde  nomina  illa  adfcendentis 
aortse  &  defcenJenris  inta  funt.  Avibus  equidem  totidem  truncis  ex  aortse 
arcu ,  fua  cum  cvotidi?  conjunclce  fubclaviae  exeunt,  dextra  ,  finiftraque 
(  X  .  Bijvino  generi ,  quod  coram  non  habeo  ,  video  aortse  adfcendentem 
truncum  a  cla  ilfimo  icripiore  tribui  (  x*  ).  Canum  ,  felium,  aliorunique 
quaJrup  dum  ,  ea  fere  ell  fubaca  ,  ut  ex  aort^  nafcente  arcu  grandis  trun- 
cus  nafcatiir  ,  qiii  porro  in  lubclaviani  dextram  ,  &  carotidem  utramque 
finditur  :  finillra  fub  lavia  feorfini  tere  prodit    (>J**). 

Honiini  ,  hudcnus  foli  inter  ea  animalia ,  quas  mihi  incidiflTe  contigit, 
tres  rami  (^  )  diituidi  de  convexitate  magni  arcus  proveniiint,  ut  omnino 
voce  aortae  adfcendentis  abfque  errore  nequeamus  uti.  Eorum  ramorum 
primus  fubchvia  dextra  eft ,  quae  porro  fui  lateris  carotidem  generat  :  alte- 
ra  eft  carotis  finiftra,  tertia  fubclavia  ejufdem  lateris.  Is  natura^  ordo  ra- 
ro  mut-itur,  frequentius  tamen,  fi  aliquantum  a  recepta  divifione  natura 
receflic,  quartus  de  aorta  ramus  prodiit,  qui  veitebrdfis  finiftra  eft  (z). 
•  ,  Si 

C  «  )  Obfcuie  GALENUsrfe  artey.  ^  mJiar.  diffect.  c.  IX.  inanifeftins  Jacobui  B  e  r  e  h- 
SARius  Carpeiilis  IJag.  brev.  in  anat.  lorp.  hum.  p.  52.  b.  Caro'u<  S  T  f  p  h'a  N  u  s  de 
ihjfici.  part.  corp.  hum  p.  154.  Aiidr,as  Vesalius  de  fabric.  cnrp.  bum.  L.  III  c.  12.  p. 
486.  Tab.  anter.  vaf.  tot.  corp.  iii  L.  III.  Y.  Z.  X.  D,  Ab  eo  peue  omues ,  &  nonuulli  re- 
feutioium. 

{x  )  Second  Memoire  fiir  le  poulet  p.  87- 

(»*)MoNROO  of comparat.  Anatomy  p.    4I. 

(  *  **  )  auc  tabula  C  a  s  s  e  r  1 1  di  t<oie  £r  auitu  T.  XV.  five  hom.  Tabb.  poJ}h.  L.  X  T.T. 

(y)  Viie  interun  ,  (i  placet  ,  icouem  uottram  fafciculi  Vlll.  tum  iconcni  Cl.  viii 
Arent.  Cant.  T.  IV. 

(  z)  Fifcic.  VI.  p  I.  &  ante  me  JohMnes  Leonchna  Vsslingii  olim  incifor 
PbiL  Tranf.  11.  280.  J.  G'idof'edas  ^e  Berger  AB  Erudit.  i«>8.  p.  lyf.  J.  Zacharias 
Pe  T  s  c  H  E  obfervat.  mifce  l.  \n  Tom.  V l.  mea;  ^oUetlionis  ler uf.  n.  4?  J.  B  nign.  W  i  n  s- 
Low  i.  c.  n.  II.  C  H  Ris  T  o  p  H.  J  A  c.  T  R  E  w.  Commerc.  Lit.  i75<'  ^^  hd  la.  G<or- 
giu!  Martine  adEusTACHp.  141.  Barbaut  Annio/og.  p.  }8".  Deiniic  Phi/.  A' 
dol'hiu  !&B  e -^  M  E  R  obferv.  a'tat.  fafcic.  \.  p.  XT  Cl  Loksbke  obferv.  anat.  p.  26. 
Journalck  M^dvcine  1757  ci;c.  &  Cl.  Henkel  Zv^eyte  famhing.  p.  ii.  qui  quirlem  Vir 
Ciar  duas  reperit  vevtebrales  ejus  lateris  arterias ,  hauc  ?  quce  proceflum  coili  tians\ erfuni 
qumtum  fubiit ,  &  ali^ii,  qwx  feptinuim. 

Haller   Phyfiolog.   Tom.  11.  X 


162  L.  VI.    SECf.  I.    SANGUINIS  PER   ARTERIAS. 

Si  quando  rariori  exeniplo  aut  quadrupedum  fdbrica  in  homineobtinuit  (  (3  ) , 
aut  quatuor  rami  diverfi  (  6  )  ex  corde  prodeunt ,  aut  fubclavia  dextra  ferius 
nata  retro  truncum  aortse  fuam  ad  fedem  occulta  erepit(c),  aut  raammaria 
dextra  de  ipfo  arcu  nafcitur  (-^),  aut  infula  fada  (<?)  aorta  duplicatum 
in  arcum  abit ,  aut  aorta  abfque  arcu  bifida  eft  (f) ,  aut  alia  demum 
ratione  (/*).  Natura  hanc  principem  arteriarum  originem  fabricata 
eft ,  adeo  tamen  hxc  rara  funt ,  ut  in  quadringentorum  cadaverum  incifione 
nihil  ejufmodi  viderim  ,  neque  ante  me  ,  celebris  olim  ex  manus  medican- 
tis  &  diftecantis  [olsrtia ,  Gmlielmus  Cheselden  (g).  Multuia  vero 
debemus  claris  viris ,  qui  aut  iconibus  ad  naturam  faclis  (  A  )  '  ^ut  fermone 
praeterea  ( z  ) ,  quo  epidemicum  errorem  redarguerunt ,  paulatim  aortae  ad- 
fcendentis  tabulam  ,  &  dedecorofum  in  re  facili  errorem  medicorum  re- 
^petitis  tandem  laboribus  fuperarunt  ;  ut  pauci  fint ,  qui  noftro  asvo  eo  voca- 
bulo  utantur ,  cu4  fenfus  excufabiUs  vix  invenitur. 

§.  IV. 

(  n)  Cass^bohm   apiid  J.  Zachariani  P  e  t  s  c  H  B  1.  c.  ii.  4?. 

ibyPbil.  Conr.  Faericius  AB.  4cad.  Nat.  Cur.  Vol.  X.  obf.  %S.  Thil.  Adolphus 
B  o  E  H  M  E  R   in  pi ogrammate  ,  qiiod  iii  T.  II.  niear.  difp.  recufnm  eit  ,  f.  i.  W i  n  s  l  o  \v 

I.  c.  n.  19.  Barb  AU  T  1.  c.  Joitrnal.  de  Medecine  17S8.  M.  april.  Eo  inclinat  icon  J  a- 
coBi  Drake,  hadtenus  aliquantuin  a  Cowperiana  diverfa  T.  XX.  Qj-iatuor  ra- 
mos ,    &  quintam  vertebralem  vidit  J,  Z.  Petsche  1.  c.  n.  44. 

(c)  LoESEKE  1.   c.   IIuNAULD'   bijhir.  de  fAcad.  Roy.  des    Scieiices    17? ?•  P-  JO- 

(  rf  )  P.  A  D.  B  o  E  H  M  E  R  in  progr.   cit.  f.  2. 

(e)  Optimus  Hummel,  ineus  olim  Bernse  incifor ,    Comm.  Lit.  Noric.  175 7-  bebd. 

II.  tab.    2.    f.  J.  4.  Pbil.  Conradus    F  a  b  R  i  c  i  u  s  anat.  pracl.   p.   1 18. 

(/)  Joiirn.  dts  favans  i«68.  n.  5.  in  infante. 

(/*  )  Arteria  thyreoidea  inferior ,  ex  magno  arcu  nata  apud  Hcnricum  Albertnm  N  i- 
coLAi  direSi.  vafor.  u.  7.  p.  28-  Duo  ex  aoita  trunci  ,  quorum  alter  in  carotides ,  in 
fubclavias  alter  divifus  eft  H  u  mme  l  1.  c.  f.  j.   4. 

(.?)  Anat.  of  human  body   Edit.  VI.   p.  184- 

ih)  Bartholomaus  Eu  sTachius  Tab.  XV.  f.  x.  4.  6.  T.  XVI.  f.  i.  Z)  &c 
Hieronymus  Fabricjus  ab  Aquapendente  de  form.  fetu.T.  VI.  f.  ij.utcunque  in  fetu. 
Veslingius  Syntagm.  anat.  T.  X.  f.  i.  N.  0.  0.  J.  Lsonckna  1.  c.  Ricbardus 
LowER  de  corde  c.  i.  p.  ;6.  tab.  i.  f.  4.  s-  ^-  Raymundus  Vieussens  Neuiograpb. 
T.  I}.  cui  laiidem  priniK  verioris  iconis  tribuit  Cl.  Martine  1.  c.  Gui/ielmus  Co  w- 
p  E  R  in  appejid.  ad  opus  B  i  D  l  o  i  T.  III.  &  apud.  D  R  a  k  e  T.  XX.  Phil.  Verheyen 
anca.  corp.  himt.  T.  27.  f.  i.  H.  R  id  lb  Y  ic.  5.  ^oH  obfcrvationes.  Johannes  Mery  nonv. 
fyjieme  fur  la  circulation  dii  fang.  f.  i.2t  Arent  Cant  impet.  anat.  T.  IV.  L  a  n  c  i- 
s  I  u  s  de  corde  ^  atieuryfm.  T.  IV.  f.  i.  2.  S  e  n  a  c  tr.  du  cwur  T.  IV.  f.  i.  G  a  b  e  n- 
G  E  o  T  fploHchnologic  T.  II.  p.  161.  Tab.  i?.  _  *  . 

(  i  )  Johaiines  R  i  o  l  a  n  u  s  in  animadvers.  /wLAURENTiuMp.  6  91.  inque  anace- 
phaUqfi  Natb.  Highmori  p.  163.  Caro'us  Drelincourtiu  s,  qui  aortam  curvo 
cum  baculo  comparavit ,  apud  Bf  aumont  de  cireul,  fang.   LeiU.  i6>8.  G.  Cowpe- 

KU  S 


MOTUS    PROGRESSIVirS.  i<f3 

§.    I V.    Rami  principes. 

Horum  ceterum  ramorum  maximus  eft  fubclavia  dextra ,  quse  furfum 
introrfum  (k),  &  paulo  poft  redlius  furium  carotidem  fui  lateris  emit- 
tit  / ).  Subclavia  vero ,  quae  peculiariter  hoc  nomine  defignatur ,  fenfim 
inclinata ,  &  tranfverfa  demum  ,  iuper  claviculam  (  ?»  )  >  &  pone  id  os  , 
fui  lateris  brachium  adit.  Ea  fubclavia ,  quae  anguftiori  fenfu  hoc  nomen 
confervat  ,  finifteriori  fodali  fua  aiiquanto  ampliur  eft  (^  ?z )  ,  etiam  me  obfer- 
\ante.  Rationem  reperi  uti  3^  ad  29  ,  &  uci  27  ad  25",  &  uti  24  ad 
20.  III.  S  B  N  A  c  u  s  ,  numeris  ulus  majoribus ,  eas  rationes  fecit ,  ut  2?  309 
ad  1 5 1  29  (  0  ).  Deinde  Lel.  olim  S  y  l  v  a  p  ) ,  magnatfi  rationem  ,  nempe 
diamttros  fecit  uti  1 8  ad  14.  Si  fatis  ea  ratio  firma  eft ,  &  repetitis  ex- 
perimentis  confirmatur ,  intclligitur  ,  quare  dextrum  brachium  honiini  in 
univerfum  &  majus  ,  &  una  valentius  fit  (  9  )^ 

Carotis  finiftra  &  furfum  protenditur  &  una  finiftrorfum  (r)  ,  non 
evidenter  fua  fodali  dextra  minor  ,  &  major  aliquanto  ,  fi  III.  Senaci 
menlura?  valent  {s).  Caeterum  fatis  intelligunt,  qui  multum  in  metiendis 
fartorum  cera  vaforum  luminibus  laboraverunt  ,  quam  facile  hac  in  opera 
erretur,  &  quam  non  difficulter  majoraliquantum  fiphonis  impetus,  autfle- 
xro  aliqua ,  aut  laxata  celluloia  tela  fanguinem  in  alium  ,  aliumve  ramum 
potcntius  ducat. 

Subclavia  finiftra  fuum  ad  latus  magis  inclinata  adfcendit  ultima  ( t  X 

Qui  porro  his  a  truncis  rami  arteriofi  nafcantur,  eos  oportet  in  bra- 

X    2  chiis 

Ru  s  ad  T.  XXIIT.  B  I  D I,  o  I.  Fridericus  Ruysch  in  Epift.  III.  adGAUBiUM  Si 
in  thef.  I.  p.  i  .  tbef.  IV.  tab.  5.  t.  1.  3.  Jobamtes  Eaptijia  Mo  rga  a  a  v  s  adverf.  amt. 
1.  p.  15.  n.  1(5. 

(  *)  C  A  N  T.  1.  c    T-.h.  noftr.   tot.  coip.  ant. 

(  /  )   lideni  ibid.  Fafcic.  VI.  T.  I. 

(»0  Stiperclavias  dixit  J.  Riolanus  aitthropol.  p.  344.  Eucbirid  anat.  patb.  p.  410; 
Conf.  Tab.  noftr.  fafcic.  VI.  I. 

(k)  Hei,\'etius   lettre  au  fujet   de  la  critique  de  M.  Besse   p.  181. 

(  0  )  1.  c.  T.  T.  p.  146 

( ^  )    Traite  de  la  faigme  p.  189. 

(?)  Ciim  noa  robuitius  unice  ,  fed  etiam  aliquanto  majori  fit  vohimiue  j  non  poteffi 
majus  robur  brachii  dextri  a  niajore  fanguinis  in  arteriam  fubclaviam  ejus  lateris  mino* 
rem    irruentis  velocitatem  explic.iri   Comparative  aiiatomy  p.  iiz. 

(  /  )  Fifcicul.  VI.  iconum  ajtaioinicar    T.  I . 

(x)  Rat  onem  furlha;  carotidis  ad  dextram  fecit  2}ii6'.  ad  13104  1,  c, 

(  *  )  Fafcic.  VI^  iconuni.  auat.  T.  I. 


154  L.   VI.   SECl'.    I.     SANGUINIS   PER  ARTERIAS. 

chiis  quidem  ab  anatoine  repetere  (zO  >  liic  porro  non  exponendos.  Nain 
in  capite  accuratius  aliquanto  carotidum  &  vertebralium  arteriarum  nniios 
requiremus.  Sed  plicas  etiam  ,  quae  func  fub  horum  trium  grandium  de 
aorta  prodeuntium  truncorum  originibus  ,  eas  ahbi  expofitas  (  ?«  )  ,  hic 
non  repeto. 

§.   V.     Mot'M  fangiunis  qiio  fecundum  axin  arteriarwn  pcrgit. 

In  aortam  nunc  arteriam  ,  ejusque  ramos  omnes  fmguis  de  finiftra 
cordis  cavea  magna  velocitate  impellitur.  Sed  is  ,  quem  a  corde  accepit , 
motus  duas  omnir»  in  dirediones  refolvitur.  Prima  ,  quam  tere  folam  phy- 
fiologi  vulgo  metiri  folent ,  &  contemplari  ,  ea  eft  ,  quj  fanguis  a  corde 
fecundum  redlam  lineam  fecedit ,  aut  fecedere  fumitur  ,  ut  p^-r  axin  arte- 
riarum  ,  lineasve  rectds  hui^  axi  parallelas ,  recla  a  corde  per  aortae  ,  &  ejus 
ramorum  axin  ,  ad  extreruos  arteriarum  fines  ,  inque  venarum  initia  dida- 
tur ,  qualem  fere  lineam  pofTis  a  cordis  exitu  ad  arteriam  temporalem  iatis 
redam  ducere  :  eum  motum  imaginaria  illa  cylindrus  fanguinis  fequitur, 
quam  Laurentius  Bellinus  {y)  ab  omni  in  parietes  arterias  il  ifione 
jmmunem  fibi  finxit.  Eum  niotum  ^rogrejjivum  vocant ,  eumque  pDfTis 
in  frigidis  animalibus  oculis  facile  ufutpare  :  eorum  enim  globali  fanguinci 
omnino  fecundum  axin  arteriarum  ,  lineafve  ad  axin  parallelas  ,  reftiiTima 
direftione  procedunt  (z) 

§.   VI.     TIuJus    motus  velocitas. 

Hic  ipfe  motus  eft  ,  cujus  velocitatpm  phyfiologi  ,  &  inprimis  jatroma- 
thematici  quaefiverunt  ,  quoties  cordis  vires  calcu'o  lubjicere  funt  conati  (a). 
Efttamen  aliqua  divtrfitas  inter  menfuram  velocitatis ,  quae  sdcordis  motum 
definiendum  requiritur  ,  &  menfuram  eju'dem  velocitatis  ,  qua  per  arteriam 
fertur.  Nempe  prioreni  calculum  ingr.ditur  tempons  ratio  (  b  ,  quo  cor 
in  fyftole  verfatur ,   quo  foio  nenrpe  tempore  cor  totam  fanguini    aortam 

perflu- 

( « ■)  In  fafciculo  VI. 

(*)L.  II.  p.    «7. 

(y)  Prop.  XXV.    EoERHAAVE  yrahoi.  Acad.   T.  II.  p.  186. 

(2)  Memoire  fur  k  monvement  du  fmg  p.  ijj.  &c. 

(  a  )  L.  IV.    p.   44>.  feqq. 

ib)  Ibid.  p.  447. 


MOTUS     PR  OGRESSI  VUS.  iC) 

perfluenti  velocitatem  impertit.  Hoc  loco  vero  quserimus  mediam  veloci- 
tatem  (c),  qua  fanguis  per  aortam  effluit ,  continuo  flumine  ,  lentius  uti- 
que  ,  quam  in  priori  calculo ,  cum  tempus  nunc  ,  quo  fpatium  priori  caU 
culo  inventum  psrcurrit,  non  fit  unius  fyftoles  cordis ,  fed  unius  omnino 
pulfus ,  eritque  haec  velocitas  tanto  minor  ea ,  quam  prius  invenimus  , 
quanto  fyftole  cordis  brevior  eft  tempore  pulfus  totius.  Sed  haec  ratio  , 
etfi  eam  definire.  vix  poffimus,  tamen  fubtripla,  aut  niajor  eft  :  cum  dia- 
ftoles  tempus  fyftolen  fatis  manifefto  fuperet  (  ^  )• 

Hanc  emendationeni  ,  fi  in  K  e  i  l  1 1  calculum  introduxefis ,  erunt  pedes 
5*2  ,  quos  languisex  corde  prodeuns,  in  uno  minuto  primo  percurrit  (e)  ■■> 
{\  m  H  A  L  E  s  1  A  N  u  M ,  erunt  pedes  paulo  minus  5  o  (/).  In  uno  adeo  pul- 
f u  ,  pofiiis  pulfibus  unius  minuti  yf  ,  erit  celeritas  ex  priori  calculo  pol- 
licum  oclo  in  uno  pulfu,  ex  pofteriori  aliquanto  minor. 

Qloudius  Nic.  le  Cat,  ad  dimidium  in  fecundo  niinuto  pedem  eam 
velocitatem  reducit(/*).  Franciscus  Boissier,  Vir  Cl.  in 
nupero  calcilo  eamdim  iteruni  diminuit.  Auget  enim  oftium  aortas,  uti 
monui  ,  facitquc  ,  ex  adulto  homine  diametri  10.  li,  hn.  (  g  )  ita  id 
oftium  aort»  mediocriter  extenfas  ad  lineas  i2(?.  6  sftimat  (,  h  ). 
Deinde  faltum  Halesianum,  tamquam  ex  ultimo  conatu  animalis  pro- 
dudum  ,  a  7  pedibus  reducit  ad  i  <^  poHices ,  volumen  vero  fanguinis  dua- 
bus  unciis  aequale,  ad  408^-  hn.  quadr.  (z)  ;  ita  redit  iter  ab  unda  fan- 
guiiiis,  in  fano  homine  ,  de  corde  in  aortam  propulfae  ,  ad  tres  pollices 
cum  parte  quarta  in  toto  pulfu  :  &  fi  aliquanto  plus  fumferis  fan- 
guinis  ,  ad  uncias  tres ,  erit  etiam  aliquanto  minor  velociras.  Denique  fy- 
ftolen  &  diaftolen  cordis  ajquo  tempore  peragi  ,  Idem  audor  eft  {k)  , 
ut  adeo  celeritatem  a  fyftole   cordis  natam  vehemr;nter  minuat. 

Si  hunc  calculum   cum  celeritate  fanguinis  comparaveris ,  qua  fub  mi- 

X    ^  crofco- 

(c)  ST^ffiHELtN  de  vi  cordis  p.   8-    S  a  u  v  a  c  e  s  de  infiamw.  p.  i4f  ■ 

(rf)  L.  IV.  p.  449.  ^^i..  &c.  Ail  quinquagKfianm  paitcm  icduxit  J.  R.  S  T  .ffi  H  e  l  i- 
K  u  s  I.  c.  p.  17.  &   111.    S  c  H  v^iB  E  R.  in  Aiiiugcflo. 

(?)  p.  449.  proximus ,  numerus  M  o  r  g  a  n  i  a  n  0  j  qui  vir  ?  5  pedes  iu  niinuto  prinio 
percuni  maluit. 

t.f)    p.    4U- 

(/*)   D\{{.  ftir  h  tmcanifme  dti  mouvement  des  tiwfiks  p.  8}. 

(g  )  Me,n.  de  l'Acad.  de  Berlin  1755.  p.  J4. 

(A)  P-   \6. 

(i)   p.   ?•'.  , 

ik)  Inhamafl.  p.  ji. 


166  L  VI  SEC7.1     SANGUINIS    PER    ARTERIAS. 

crofcopio  ranarum  arterias  perfluit  ,  non  adeo  lohge  a  calculo  recf^lTerit 
obfervatio.  Tanta  enim  in  iis  animalibus  velocitas  eft,  ut  oculis  gl  luilos 
fanguineos  per  arterias  fequi  non  poflis ,  &  in  tempufculo  vix  arjfignabili  , 
eam  linca  fere  longitudinem  p^rcurrant ,  quam  poflit  campus  nieriri  mi- 
crofcopii  (/).  In  pulmone  ranae ,  non  per  truncum  ,  fed  per  ranios  fan- 
guis  in  ji-oo  horje  pollic^m  perJiuxiflTe  creditur  :  quod  tempus  e(l  totius 
pulfus  fere  tf-rtia  pars  ,  atque  adeo  ea  ex  obfervatione  in  tantiilo  animale  , 
cujus  cor  eft  ex  minutioribus,  velocitas  fanguinis  fere  eadem  eflct  ,  qnz 
in  aorta  hominis  (m).  Saltus  merito  diminuitur.  Fit  enim  ex  ait.ria:  'oco, 
de  quo  folo  refiftentia  demta  eft  ( 7«  *  )  ,  multumque  fuperat  '.';-)o<  iratem 
natural-em  ^772**).  Plura  experimenta  ,  de  minoribus  vaiis  alibi  locuia 
invenient. 

§.  VII.    Adfediones  aliqiice. 

I.    Motiis  ^er   axin    celerior. 

Cum  fanguis  ex  corde  expulfus  neque  totus  axin  poflit  tenere  fui  ca- 
Malis ,  neque  ejufdem  indolis  ,  ponderifque  ,  particulis  conftituatur ,  ncn 
eadem  cum  velocitate  omnes ,  de  eodem  corde  e.vpuliai ,  particulae  ince- 
dent.  Primumque  in  univerfum  motus  pt-r  axm  ipfum  aliquanto  (  n)  ,  quam 
in  lineis  ab  axi  remotioribus  ,  propiusque  parieteni  pofitis  ,  celerior  eft. 
Ad  axin  enim  ,  qui  moventur  globuli  ,  redjm  lineam  breviflimam  tenent, 
fecundum  quam  prtflio  cordis  in  promovendo  i'v<nguine  operatur,  &  in  qua 
adeo  velocitas  accepta  ,  quoad  ejus  fit-ri  porcft  ,  confervatur  integerrima. 
Qu3re  etiam  in  vivi  aninidlis  arteriis  iinea  fanguinis ,  quje  axin  tenet  canalis 
arteriofi,  aliquanto  ceicrius  progredi  videtur  (o).  • 

§.  vm.; 


(/)  Memcir.  Jltr  k  mouvement  Uti  faiig.  exp.  67.  yi.  81.  83.  S4-  ^8i- 

(wi   )  ri  A  L  E  s  hamajiat.    p.  6»!.  ^ 

1  (  »»  *  )  B  E  r,  L  I  N^f  fa':g,  mijf.  prop.  I. 

(»»**)   In  fecond.  mem.  fur  k   msuv.  dn  /"?§  Sedl.  VII.  tot. 

(»)  Morus  aquarum  ad  lateia  taidiorelt  Ber*ioulli  hydrodynamtc  p.  id.  Conf.. 
3*0  H  »  H  I  B  E  R  almo^.   \j.  144. 

(0)  Exp.  i}4.  &  \}.  i«4.  Remus  p.  .^\.  m  vena  equidem  ;  fed  iii  aiteiiis  cndem 
ratio  valet.  Habet  etiani  M  a  l  r  i  g  h  i  po/?Z»«/K.  p.  5.2.  Bianchi  /'»/?.  hep.  T.  II.  p. 
28}.  R  I  D  B  u  X  de  fecr  t.  anim  Wa  l  t  h  e  r  in  rliff.  ejusdem  tituli  n.  XI.  Schreiber 
JE/f»».  p.  jij.  Sauvaces  fttr  1'ailioii  dts  medxcunens  p.  16.  &  olini  Carte  sius  de 
form,  fet.  y.  »ij. 


t 


'  M  0  T  U  S     P  Tv  0  G  R  E  S  S  I  V  U  S.  3^7 

§.  VIII.     Divcrfwn  momentum  particidariim  diverfi  ponderis. 


Deinde  ,  fi  in  fanguine  par-ti-culae  vehuntur  non  ejusdem  innati  ponde- 
ris  ,  non  dubiuni  efl: ,  quin  axin  eae  teneant  ,  quscunque  pondere  proprio 
reliquas  fuperant.  Communis  omnibus  a  corde  velocitas  impertitur  ,  maffa 
vero  his  particulis  major  eft  ,  &  impetus  adeo  major  ,  ut  reliquas  de  retftiffima 
linea  ,  quam  ex  corde  euntes  fequuntur  ,  fuo  robore  (p  )  depellant.  Ita  ,  jam 
Cartesius,  cum  ex  eodem  fclopo  plunbeos  globulos  &  fubereos  explo- 
deret ,  vidit  lineam  in  axi  fclopi  in  redum  edudam  a  plumbeo  globulo 
teneri  ad  latera  vero  ipargi  fubereos. 

Video  Cl.  virum,  noftrumque  dum  vixit  amicum  A.  F.  "W  a  l  t  h  e  r  u  m  , 
huic  diverfitati  parum  tribuere ,  quam  a  prima  quaque  arteri^e  contraftione 
credit  conturbari  (^f  ).  Sed  eumdem  proxima  diaftole  reftituit. 

Deinde  ,  ex  eodem  experimento  vis  ,  qua  ponderofior  globulus  fere- 
tur,  majorerit  ,  quam  vis  qua  ferturglobulus  levior.  Videocoram  PetriAnt. 
MiCHELOTTi(gf),  &  Francifci BoissiER(r),  virorum  clariffimorum 
contrariam  demonftrationem ,  qui  minorem  celeritatem  a  graviori  globulo 
recipi  oftendunt,&in  ratione  quidem  inverfa ,  fubduplicata  denfitatum,& 
lego  nobiliffimum  virum  Ru^ertwn  Gherardi(j)  haec  porro  ornantem. 
Verum  Id^em  propriam  objedionem  refolvit.  Sanguinis  enim  fuccedentes 
fibi  coluninas  majorem  fem^ier  argento  vivo  celeritatem  impertire  fatetur, 
donec  eandem  cum  fanguine  velocitatem  adipifcatur  (^*).  Tunc  vero 
utique  momento  feretur  majori ,  praecipitabit  fecretiones ,  obftrudas  glandu- 
la.s  aperiet,  &  demum  vafa  rumpet  ,  uti  in  cane  per  experimentum  con- 
ftitit  (  f  ). 

Ex  eadera  ratione  globulus  ruber  &  axin  tenebit ,  &  longius  proce- 
det ,  quam  quidem  particula  aliqua  ramofae  iiguras ,  quas  fub  majori  volu- 
mine  non  plus  habet  materiae ,  quam  quidem  globulus ,  neque  adeo  perinde 
obj.dam  quamcuoque  refiftentiam  fuperat  (^u).   Siint  enim  refiftentias  ,   ut 

quadra- 

ip)  ScHWENKE  h^inatolcg.  p,   78.  N  e  i  F  E  l  d    in  primit.  Polonic.  de  fecret.  11.  i  lo. 

(!>*)  Def.urif.   occip.  p.  IX.       ' 

(^)   De  fi-anit.  fuidor.   p.   izo. 

(»•)  Ad  hamajlatiks  Cl.    H  A  1,  E  s    p.    4J.  44, 

(  X  )  Del  ifo  del  mercurio  nella  medicina  p.  66. 

(  f  *  )    p.    17. 

(f  )  Argentiini  \\vum  canis  vense  injediim  fucrat,  ledecima  inde  feptimana  fluldum 
id  metaUum  in  pulmonis  fubnato  ulceie  repeitum  elt.  Mifcell.  ciiriof  T.  III.  Conf.  W  a  i- 
NEWR  iGTH  of  the  air.  p.  84.  n  J.  B  o  e  r  h  A  A  v  E  rff  viribus  med.  p.  226.  217.  st  Si 
-ohm    PiTcARNiuM. 

(  «  )  Irreguiaria  ad  littora  pelluntur  des  Lauds  s]T.  I.  p.  107.I 


168  LIB.  VI.  SECT.  I  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

quadrata  radiorum  ,  nenipe  ut  fuperficies  ,  maflTce  vero  ut  cubi  radiorum. 
Globulus  ergo  majorem  molem  refiftentiae  opponit  &  fuperficiem  minorem. 
Jpfa  cylindrus  refiftentiara  experitur  ,  quae  eft  ad  refiftentiam  objedam  globu- 
lo ,  ut    3  ad  2  (  X ). 

Iterum  ,  ex  eadem  ratione  ,  vehementius  promovcbitur  globulus ,  qui- 
cunque  major  fuerit  (y  ).  Is  enim  perinde  fub  eadem  iuperficie  plus  habet 
mit  nei ,  quam  ejfisdem  denfitatis  minor  globulus  ,  per  eundem  notiflimiim 
calculum  ,  qui  fuprrficies  facit  ut  quadrata  ,  maflTas  ut  cubos  ,  ut  iiTipctus 
fint ,  uti  radii  f  z  ).  Si  globulus  ex  ftx  globulis  minoribus  compingitur  , 
fup- rfi^its  ejus  ferediiplo  mii.uitur  (fl  j,  viresque  ,  h  omnia  eadem  manent, 
omnino    dccrefjunt   (  fl  *  ). 

Nunc ,  in  exemplo  ,  globulus  ruber  utique  gravior  ( 6  )  eft  fero  aliis- 
que  partihus  ,  quae  cum  globu'is  fangumem  conltituunt  :  globuli  ergo  ru- 
bn  &  axin  tenebunt ,  &  vclocius  movebuntur,  &  motum  diutius  ft-rvubur.t, 
qucim  adeps  quidcm,  aliaique  leviores,  neque  forte  perinde  globofae  hgutae 
partes. 

§.  IX.    Retardatio  motus  ^rogrejjlvu 

Ejus  caiifce. 

Velocitatem  diximus,  qua  fanguis  ex  corde  finiftro  in  aortae  princi- 
pium  expellitur.  Verum  de  ea  velocitate  perpetuo  decedit  aliquid  ,  dum 
fanguis  a  corde  recedit ,  eaque  celeritas  qua  per  minima  vala  fluit  multo  u- 
tique  minor  eft ,  quam  ea  ,  qua  ex  corde  primum  exfiliit.  Plerique  phy- 
fiologi ,  &  princeps  Keilius  retardationem  fanguinis  admifcrunt  ,  mnl- 
tumque  in  eo  ftudio  laboravit  feda  Jatromathematica  ,    quo    ea  velociiatis 


(*)  s'Gtt  A  vE  z  A  NT)  E  n.  1^18.  feqq! 

(y)  Globulus  plunibeus  major  longius  ab  eodem  fclopeto  proi^ellitur ,   quam  minor 
ejusdcm  nictalli  globuUi';  Nollet    le^om  de  ph^f>qtie  T.  I.  p.  2z6. 

(2)  Hartsoeker  coms  de  fhyjique  p.  46. 

— — i 
>  -     ^, 

(«)  Eiit  nempe  globulus  major  ad   globulos    minores    Y  b  b  ^  ?.A  6  b  b.       fi   radii 

.  ■  1 

ftierint  a  &  b.     Ponendo  b  t=  i,  erit  fuperficies   globuli  nwjoris  Y  bb  ^     :=¥?';  qtise 

radix  eft  iuter  ■ — '      &     —— Sedfexfuperficies  minoaumglobulonmieruut    ^cbb&^f' 

4  ? 

(a*)P"TA'*'i  '^'    morh.    Nityon.  p.   irp. 
(/&)  L.   V.  Sedt.  II.  p.   38-  jg.fJo. 


M  0  T  U  S    P  H  O G  a  E  S  S  S'I  V  ITS:  s,^^. 

ffinguini  impreffe  diminutio  ad  numeros  menfurasque  definitas  revocatur., 
Prius  autem  ,  quam  clarotum  vivorum  placita  &  proponamus ,  &  expenda^ 
mus  una  ,  removendae  nobis  eiunt  de  caufis  fanguinem  retardantibus  aliquK  ,. 
qu:E  cordi  equideni  obfiftunt  ,  &  debent  inter  refirtentias  numerari ,  qu.is 
valiJifljmum  id  organuin  fuperat ,  ita  tamen  ,  ut  fanguinis  per  artcrias  fla- 
entis  velocitatem  vere  non.minuant  (g), 

§.   X.    Pondiis  incumbentis  atmofj^h^r^e: 

Totum  utique  corpus  iiumanum  prtmitur  undique  a  gravi  aere ,   cnjus^ 
prefiio  eadem  efi:  ,    quae  foret  ponderis  aqise  ,   cujus   altitudo  triginta   fera. 
triumque  peduni  eflTet ,   bafis  vero  quindecim  pedum  quadratorum  ,  ea  enini 
creditur  corporis  humani  mediocris  efle  fupe:ficies.   Ita  nafcitur  enormis  pret 
no  ,  quam  3  4000  (g^)  ,  3^000  ih) ,  &■   3  ■,.  000  (  /2*)  fere  librarum  sefliimant. 
Id   pondus    utique    corporj   humano   grave  incumbere  ,    per     experimenta- 
oftenditur.   Si  enim  de  aliqua  peculiari  particula  cutis  humante  ,   quocunquo 
modo  ,  aeris  preflionem  rsmoveris  ,  tuiuebit  eacontinuo  ,  &  rub*;bit,  &  in^- 
figniter  fanguine  replebitur.    Caufa  phxnomeni  efl  ,  quod  sequa  vi  ex  cordo 
expulfus  fanguis  ,  prtfiione  fua  eas  corporis  animati  partes  extendat ,  a  qui- 
k'.\s  folis  vis  diiltnfioni  oppofita  ablata  cil:    Is  vero  tflTedus  obtinetur  admo- 
to  igne  ,  quo  aer  aiicui   cutis  particul^e  circumfufus  ita  vehementer  rarefit , 
ut  pene  inane  fpatium   cutem  inter  &  inpofitam  ,  in  exemplo,   cucurbitulani 
nafcatur  (  i  ).   Ita  pondus  irruentis  atmofphaerse  cucurbituiam  quidem  tanta^ 
vi  ad  cutis  fedem  inani    fpatio  fubjrdni  adprimit  ,   ut  omnino  adgiutinari 
videjtur  :  inter  concavam  vero  faciem  cucurbituls  cutemque,  fpatium  aer^ 
fumme  rarefaclo  plenum  nafcitur ,  a  quo  ipfa  cucurbitulae  adhajfio  preffionem- 
atmoiphaeras  avertit.     Quare,  tota  ar^acutis  ,  quae  cavse  cucurbitu'ae  fubeft  , 
nullam  nunc  ab  atmoiphisera  preiTionem  patitur.   Ea  ipfa  ergo  cutis  fedes  a 
fanguine  ,  quem  cor  impellit  ,  diltenditur ,  qua  nihil  refiftit  ,   inque  hemi- 

fphaerii, 

(g)  Llb.  IV.  p.  4<;8. 

(^  *  )  S-A  u  v-A  G  E  s  fles  effets  de  Pair  p.  7.  nempe  }4?oo.  I.' 

(b)  Accuratius  liacc  trsrlciuur  lib:-o  VHI.  L'-ge  interim  Cl.  W  a  1  n  e  w  r  i  g  th-  & 
S  A  U  V  A  G  t  s  des  effets  ile  Pair. 

{h*-')  Ap-oil  M  u  s  s  c  H  E  »B  R  o  8  c  Ki  u  M  ,  qut  corporis  fuperficiem  aliquanto  niajo- 
reni  tarit. 

(i)  Pecq__uet  diff.  anat.    p.    «p.    ^  x  Y.hS  prohkm^   XIII.    W  o  vf  verfncbe   \.    n 

Hdlcr  Fhyfiolog,     Tom.  li  Y 


i:o      L.  VI.  SECT.I.    SANGUINIS   PER    ARTERIAS 

phsrii  fpeciem  in  cucurbitulam  adfurgit.  Idem  effedtus  fequitur ,  fi  igne  qui- 
dem  abftinueris  ,  caeterum  fiphonem  cuti  adplicueris  ,  &  extrado  embolo 
feceris  (k)  ,  ut  fpatium  aere  vacuum  cutem  inter  &  embolum  nafcatur. 
Non  ideo  oportet  diflimulafl^e  ,  hsec  experimenta  etiam  aha  a  caufa  fieri ,  quod 
nempe  vis  incumbentis  in  totum  rehquum  corpus  atmofphaerae  ,  cutis  parti- 
culam,  folam  a  preflione  liberam  ,  cogat  eminere  ,  eoque,  .tamquam  ad  fe- 
dem  minime  refifl:entem  ,  humores  impellat.  Idem  enim  omnino  efi:ed:us  fe- 
quitur,  five  intus  novam  prementem  vim  generaveris ,  five  refiftentem  extus 
potentiam  abftuleris.  Hinc  cucurbituh  cum  igne  etiam  in  cadavere'(/)  fo- 
iitum  in  cute  tumorem  excitat.  Veriim  etiam  hsc  contemplatio  pondusin- 
gruentis  in  animale  corpus  atmofphasr^  ftabiht. 

Eadem  caufa  eft  elegantis  artificii  ,  quo  Papikus  (w)  primum  , 
deinde  Hombergius  (n)  ,  aUique  (  o  )  ,  &  noiler  ofim  S  t  iP,  h  e  l  i- 
Kus  (p)  coloratos  liquores  m  vafa  vifcerum  ,  porofque  ovorum  urgere 
docuerunt.  Tubuh  nempe  latius  oftium  vafculo  argento  vivo ,  aut  colorato 
certe  hquore  ,  plenum  demergunt  ,  anguftum  vero  finem  in  arteriam  Hgant , 
quse  ad  vifcus  pertinet ,  fub  campana  repofitum.  Edufto  aere,  preflilo,  quam 
id  vifcus  folebat  ab  atmofphaera  pati,  aufertur,  refiftentia  ergo  toOitur,  qu.e 
introituro  per  canalem  Hquorj  obliftebat ,  &  liquor  fponte ,  ut  videtur ,  ex 
vafculo  in  tabulum  ,  inque  omnia  vifceris  vafa  illabitur,  eaqiie  aeque  re- 
plet  penitus ,  ut  quidem  vis  emboh  potentiflime  adadi  repleviflet. 

Iterum  prefliionem  aeris  in  corporis  animati  fuperficiem  nitentis  aqua 
imitatur  ,  quae  in  demerfa  fub  profundum  mare  vafcula  tanta  vi  nititur ,  ut 
credita  fit  poros  vitri  pervadere  ,  aut  certe  in  optime  claufts  phialas  viam 
fibi  aperire ,  alias  vero  frangere  vifa  fit  (p* )  :  inque  urinatoribus  ,  quibus 
ahquae  cutis  particulee  (p**)a  preflione  tutse  funt  ,  dum  rehquae  fub 
24.  aqux   orgyis  merguntur  ,   tanta    vi  nititur  ,  ut    fanguinem  de    ocuhs , 

naribus 


(/t)  BnvtE  'nevp  cxper,  phyf.  mechMt.  toiiching  tbefpring  ofthe  air  exp.  35.  Sencuerd 
inqim-   exper.    exp.   6. 

(1  )     P  E  C  l^^U  E  T     p.    69. 

Im)  Gypfo  iilus ,  ainid  Birch   hijl.  ofthe  royalfociet.  T.  IV.  p.  29«.  &c. 

(n)    HoMBBRG  memoir.  dc  l'Acad.   Roy.  d(s  Scieiic.   1695. 

(0)    FnlycarpM   Gottlieb     ^ch  Acn  ^k  ni  ^\\(\}'  de  adminilir.anatom. 

Ip  )  Apud  CL  ScHiNZiuN  de  calce  [i.  H-   Ipf^  veio  eiufmodi  ova ,  a  claro  oliiii 
aniico  dono  data  ,   poflTideo. 

ip  "^'  )  Mem.  de  Trev.    1741. 

{p**)  Experimentum    iii  femore  fecit  Blaftus  Pascai,   de   hquilihre  h.  II-  c.  » 
II.   6. 


m  0  T  U  S     P  R  0  G  R  £  S  S  I  V  U  S.  171 

naribus ,  &  auribus  vifa    fit:  expreflifTe  (  g)  ,  &  cunei    quafi   in  aures  in- 
trufi  fenfus  nafcatur  (  g*)  &  tympauum  denique  diffringatur  (  5  *  '''). 

Verum  ha^c  tota ,  ut  immenla  fit ,  aeris  preflio  nihil  quidquam  aufert 
de  celeritate  fanguinis  circuitum  vitalem  obeuntis,  &  meruit  pro  cauHi  Uu- 
xiliatrice  contradionis  arteriofee  a  magnis  viris  haberi  (r).  Nempe  aeris 
incumbens  pondus  refiftit  equidem  dilatationi ,  quiu  a  cordis  impetu  omnea 
arterias  dilatante  fequitur.  Sed  paulo  poit,  quando  cor  nutic  laxum  quief- 
cit ,  [premit  eadem  in  atterias,  earumque  parietes  ad  axin  urget,  fanguinif- 
que  iter  promovet ,  ^raulum  certe  munus  nadla  fibrarum  ,  quae  arteriam 
orbiculatim  ambeunt.  Non  pofl^e  cerebri  vafa  depleri  ,  quia  ab  aere  noii 
premuntur ,  clari  viri  ell  obfervatio  (s),  &  omnino  in  cadaveribus  homi- 
num  ex  frigore  emortuorum  fanguis  in  vafa  encephali  congeritur  (  J*). 

§.  XI.  Pondus  partium  cor^oris   humani ,  qua:  arteriis  ineumhunt- 

Utique  mufculi ,  &  adeps,  &  cutis ,  aliaque  corporis  humani  elemcnta ,, 
arteriis  undique  circumfufa  ,  reililunt  ,  dum  fanguinis  rova  unda  arteiias- 
dilatat ,  eafque  partes  omnes  pollis  pro  pondere  h::bere,quod  a  cordis  vi , 
arterias  difl:endente  ,  elevatur.  Facilius  hoc  pondus,  certe  obiter  aeftimamus, 
quando  poplitera  alterius  pedis  ,  pedis  alterius  genu  impcnimus.  Ita  ar- 
teria  poplitea ,  hinc  refiftentem  nada  alterni  pedis  patellam  ,  inde  proprii 
fcmoris  ofla  carnefque  ,  hoc  ipfum ,  &  una  impofitum  pondus  centum  & 
ultra  librarum  ,  alium  nempe  hominem  genu  acceptum  ,  abfque  ulia  difii- 
cultate  elevat ,  quoties  arteria  poplitea  ,  a  fanguine  de  corde  expuifo  in  dia- 
ftolen  cietur.  Magnum  inde,  ut  priori  libro  oftendimus  ,  cordis  robur  adparet, 
nam  in  omnibus  arteriis  eum  nixum  exercet  ,  qui  in  unica  tot  hbras  elevat. 
Verum  nihil  inde  velocitati  fanguinis  decedit  ;  nam  paulo  poft,  idem  quod 
cor  elevavit  pondus ,  in  arteriara  decumbit,  e*m  comprimit,  &  fanguinem 
una  cum  concracla  arteria  promovet. 

Y    a  §.X1I. 


(?)  S  jv  u  V  A  G  E  s    effets  de  i'air    n.  1 3  .  B  i  r  c  h  T.  I.  p.  ;>3. 

(?*)    Pbil.   Traiifuci.  n.    349. 

(?**)  BoNANNi  recreatio  meiii.  ^  ocnL  p.  247.  fe  vida  L.  VUI,  Sedt.;  LII. 

(  >•  )'  P  B  C    Q_U  E  T     p.     74. 

(j)F.    Q_v  E  s  }i  A  i  de  la  faiguie  p.    18. 

(r  *)    Q_v  £  I,  M  A  L  z  de  fri^oy.  ijl3.  R  o  s  e  n  auat.  beitnfn  p.  24I'. 


J72       LIB  VI.  SEC7.I.  SANGUINIS  l'ER   ARTERIAS 
§.    Xll.    V7S  comraCiilis  five  elater   arterice, 

Enorniis  cft  ,  quani  tot  arteris  cordi  opponunt ,  refiftentia.  Menibrance 
Tobnftae  funt  ,  neque  iacilc  extenfiles ,  adeo  durae  ,  ut  aortam  filo  vix  con- 
ftringas ,  numerus  arteriarum  incredibilis,  area  major  ,  q-uam  quifquam  fcre 
a^ftiniaverit ,  anguftia  in  minimis  fumma  ,  cum  aucto  parietum  robore  con- 
junfta.  Et  tamen  hoctotum  innumerabilium-arteriarum  fyftema  ,  a  velocita- 
te  fanguini  imprelTa  una  dilatatur  ,  &  undique  tumet.  Totum  enim  corpus 
animale  in  cordis  fyiliole  diftenditur  ,  &  quafi  intumefcit  {t).  Ueinde  iu 
minimis  potiftimum  canalibus  arteriofis  ,  unici  globuii  capacibus  ,  unaque  , 
ut  alias  repetiimus  (w),  fere  robuftioribus  (  ?c ) ,  quo  a  corde  remotiores 
funt ,  omnium  globulorurn  extimi  diametri  arteriarum  latera  contingere  , 
&  cuneorum  fere  modo  diftendere  (j' )  dicuntur.,  non  abfgue  probabili 
ratione. 

Verum  etiam  hxc  enormis ,  cordi  utique  objedi ,  refiftentia  paulo  poft 
viribus  fanguinis  motum  pronToventibus  accf^dit  ,  cum  tantumdem  procul 
dubio  arteriae  contrahantur,  quantum  paulo  priui  dilatatae  fuerunt. 

CcBterum  ex  hac  arteriatum  vi ,  qua  cordis  motui  refiftunt,  fimilia  fi?re 
eorum  phaenomena  explicantur ,  quce  modo  propoiuimus.  In  pediluviis  , 
aut  vaporariis ,  tepor,  fubrepenfque  per  cutis  poros  aqua ,  arteriarum  ,  vena- 
rumque  parietes  laxat ,  ita  cordis  dilatantes  vires  auget ,  duiii  aufert  refi- 
ftentiam.  Vidit  Cl.  Gautier  in  ranis  vafa  ita  dilatata  ,  ut  duos  globu- 
los  nunc  tranfmitteret ,  quod  unicum  admiferat  (  Z  ).  Ergo  eam  corporis 
humarj  partem  magis ,  quam  reliquum  corpus  ,  communis  cordis  impetus 
dilatabit ,  totusque  artus  &  tumebit  (rt),  &  rubebit.  Non  ideo  fanguinis 
per  eum  artum  motus  aut  acceleratur ,  aut  expeditur.  Cum  enim  vim  con- 
traftilem  vaforum  minuat ,  tantumdem  aufert  de  viribus  in  arteriarum  fy- 
ftule  fanguinem  promoventibus  ,  quantum  viribus  addit ,  quas  in  diaftole  o- 
perantur.    Hinc  laxato   vaforum  robore,  fublata  adeo   aliqua  ex  caufis  fan- 

guiuis 

(  i  )  S  E  r  A  c  T.  II   p.  ioo. 

( z( )  Aqua  ,  cui  brachium  immiffum  j  tumefcit ,  quawclo  aiteria  micat  >  &  viciilim  fub- 
fidet  BiRcH  1.  c.  T.  II.  p.  4:2. 

(  «  )  Ex  Cliftono  WiNTRiNG«AM  vide  T.  11.  p.  75-  Non  ergo  m^gis  flexilia  funt, 
iieque  migis  dilatantur  artcriolae  minimse  ,  ut  fatis  receptum  eft  ,  &  a  fiumif.o  Boi-r- 
s  I  E  R  Viro  Clar.  pronuuciatnm  de  fulftt  p.  8.  conf.  1\  ZT»  . 

(.y )  Vide  n.  14. 

(  3)   Ohfav.   T.  III.  p.  408- 

(«)  IiENicir.s  bethefdu  p.   116.  ii?. 


M.OTUS     PROGRESSIV  US.  173 

guinis  motuni  promoventibus  (b)  ,  a  pediluviis  pedum  cedemata  narciia- 
tur,  &  augentur.  De  pondere  aqu^  in  pediluvio  cutem  urgentis  hic  oniit-- 
to  dicere  ,  cujus  omnino  minor  ,  quam  vis  laxantis  aquee  ,  eft  efficacia. 
Sed  neque  caloris  in  fvingui-nem  recepti  vim  contemplor  ,  qui  utique  non 
in  fubnierfo  artu ,  fed  in  toto  corpore  hominis  fanguinis  motum  accde- 
rat  (c). 

§■   XIII.    Figur.t  mutatio, 

Aliquantum  plus  veri  eft  in  hac  caufa  ,  quae  fanguinis  vires  retardare  di- 
citur.  Utique  enim  ,  &  fufius  haec  defcribentur  {d) ,  fanguinis  in  arterias 
impulfi  impetus  liexiones  omnes  mutat ,  &  partem  artericc  cordi  propiorem 
ultra  partem  remotiorem  protrudit  (  e),  angulumque  flexionis  reddit  acu- 
tiorem  :  arterias  una  in  niajorem  &  amplitudinem  &  longitydinem  produ- 
cit  (/)  ,  &  hadenus  vis  a  corde  accepta  in  his  mutationibus  confumitur  ■, 
tantumque  decedit  niotui  progrefllvo  ,  quantum  in  arteriarum  figuris  muta* 
tur.  Deinde  refponderi  potell,  paulo  poft  ,  in  arteris  fyftole  ,  ilexiones  om- 
nes  in  priorem  brevitatem  redire ,  anguluni  tiexionis  increfcere  ,  arteriee  a- 
xin  in  fe  ipfum  reduci  ,  &  hanc  ipfam  reftitutionem  fanguini  impuifionem 
eam  reddere ,  quam  arteriarum  membran^  fibi  fumferant.  Eft  tamen  aliquid 
in  hac  arteriarum  mutatione  ,  quod  vere  de  velocitate  demit.  Frictio  nempe, 
cum  mutata  elaftici ,  durique  fyftematis  vafculofi  figura  ,  plurima  conjungi- 
tur  :  fed  fridio  ,  uti  notiflimum  eft ,  in  omnibus  machinis  majorem  partem 
impenfae  celeritatis  deftruit.  Q.uare  de  hac  retardationis  caufa  liceat  repe- 
tere  (g). 

§.   XIV.     Verit  caufce  retardationls  in  motii  fanguims  progre^lvo 

fubnafcentis. 

Sequitur  autem  ,  ut  eas  caufa?  confideremus ,  qu.^  vere  velocitatem  a 
corde  acceptam  diminuunt.  Primo  loco  eam  enumerafle  liceat ,  qux  fit 
a  dilatato  tubo  arteriofo  ,  five  a  lumine  trunci  miifori ,  quani  funt  con- 
juncta  lumina  ramorum. 

Y   3  Rem 

(6)   ScHWENKE  hamatol.  p.  "75. 

(c)  Henkel  ibid. 

(  rf  )  n.    20. 

(f)  Mem.  fiir  k  motiv.  du  faug  E^vp.  4^.  ^S'-. 

(/)  Exp.  48.   57. 

(S)  11.  23. 


174     LIB.  VI.  SECT.I.  SAl^GViNlS    PERARERIAS 

Rem,ut  in  anatonie  arteriaruni  defcripta  eft,  prcpofuit  Guiliehmis  C o- 
L  E  (  A  ) )  indeque  deduxit ,  fanguinis  circulationem  retardare ,  qucc  circa 
cor  niniis  rapida  fit.  Ornatius  K  £  i  l  i  u  s  niodeftam  quidem  trunci  ad  ra- 
mos  rationem  fibi  fumpfit,  quse  potius  infra  veram  fit,  nempe  loooo  ad 
123-7  (O'  numerofas  vero  divifiones  adoptavit  triginta  (  y^ )  ,  quadra- 
ginta  (/),  &  demum  quinquaginta  (w),  unde  retardationes  fanguinis  e- 
normes  fequuntur ,  in  ratione  nempe  ad  nafcentis  aortae  celeritatem  6 15. 
5253.  &  44307.  Deinde  in  mefenterio  aliam  rationem  velocitatib  priniae 
ad  ultimam  dare ,  uti  ^261.  ad  i.  Denique  per  ver;ofas  mefenterii  ra- 
diculas  fanguis ,  fecundum  Cl.  virum ,  ea  Huit  celeritate  ,  qux  eft  ad  nafcen- 
tis  arteriaE    mefentericae  celeritatem,  uti  i.   ad   14513  (0). 

Magno  cum  plaufu  hsec  theoria  fere  ab  omnibus  phyfiologis  (p  )  hujus 
fcculi  recepta  fuit ,  neque  calculum  runm  penitus  negavit  Petrus  Antonim 
MiCHELLoTTus  (^).  uon  perinde  caeterum  K  e  1  l  i  a  n  a  r  u  m  hy- 
pothefium  fautor. 

Longe  aliam  rationem  fecutus  eft  nuper  Vir  Cel.  Francifcus  Sauva- 
GES  (r).  Ex  ra;ione  nempe  ioooo  ad  10274,  aortae  nempe  ad  fuos 
ramos  ,  primum  progrefiTus  {  s  ) ,  pofuit  arterialas  rubras  minimas  unius  glo- 
buii  rubri  capaces  eflTe  :  diametrum  ergo  habere  j^^^  pollicis  xqualem  (f), 
hinc  calculo  pofito  reperit,  divifiones  intercede-re  23  inter  ultimam  arte- 
riani ,  primamque- («  )  >  uumeruni  vaforuni  minimorum  in  ea  divifione  eflTe 

4  X 

(.  h  )  HigrejJ'.  de  fecret  p.   97. 

(i)  L.  II.  p.  78.  de  vclocit.  fatig.  p.  45,  experiijiento  a  femoris  artoia  Aaiito. 

C  it  )  K  E  I  L  ibid. 

C/)  Aibitraiio  calculo  ;ifus. 

C?3;)  Ibid. 

{n)   D.- fecret.  amiii.   f.  88.  8  y.  sj. 

(  'O  p.  >?. 

(  p  )  Archibaldtis  P  1  T  c  .1  r,  n  e  de  r.iodo  qtto  cibi  alttranttir  11.  %.  Job.  T  a  b  o  r  E- 
xerc.  III.  (  St,'d  is  utiqi'e  niiiiorcru  rationeni  tiunci  ad  ramos  1'unifit.  )  ThomasM  o  R  gan 
yhilofoph-:cal  primip.  p.  121.  125.  n.utatis  etiani  nunieris  ullis  :  AtigtifHitns  Fndericits  \i'  a  i.- 
T  H  E  R  de  fans.tiinis  acceiefat.'  ac  retardat.  Jofepbm  Sylva  de  la  faignee  p.  112  :  Anto- 
nius  F  I  ij  E  s  phyfiul.  confpecl.  p.  45.  :  Cl.  0  r  l  o  \'  i  u  s  de  motit  fauj^uiius  per  arterias  ^ 
veiuf  u  45  :  Cl.  BuTLKR  of  vetitefecjiun  p.  ii  15.  ;  Bryan  Kobinson  Efliys  0;/ 
finimal  (sconor.iy  p.  «■3.  65-  piop.  X.  &r.  Jcr.  N  e  i  f  e  l  n  de  fccrct.  11  217.  Frunc.  B  o  i  s., 
siER   de  infiammat.  p.   119.  &c.    Printipium  ubique  idem  ponunt  ,  in   nunicris  dilTtiuut. 

iq)\.C.  p.  ». 

(>")  In  Memoir.  di  PAcad.  des  Scienc.  de  Berlin  pour  tomh    175  J» 

(  i  )  p.   44.  Ex  K  E  1  L  I  o  dc  fecret.  aiiim.   u.  ti?" 

CO  Ibid. 

(.«)  p.  4^  4S. 


MOTUS     PROGRESSI VUS.     '  17^ 

4,  (?03  ,  000  (5c) ,  eoriimque  conjuncta  lumina  aortas  luniine  una  tertia  fere 
parte  latiora  ,  cum  id  lumen  pollici  cEquale  lit ,  lumen  vero  ramorum  conjun- 
dorum  j^oo  pollicis  sequet  (  y  ).  Cxterum  non  fupra  divifiones  i  ^  in  me- 
ienterica  arteria  ad  venas  ufque  reperit  (  z  ). 

Ego  vero,  ut  ab  anatome  principium  faciam  ,  non  credo  aut  trunci  ad 
ramos  rationem  ,  aat  divifionum  numerum  definiri  poiTe.  Illa  quideni  in 
magnis  ramis  parva  eft,  &  fere  fefqui  altera  (fl),  ut  fumma  luminum  ra- 
morum  pro  3  ,  lumen  trunci  pro  2  haberi  queat.  Sed  ea  trunci  ratio 
videtur  eundo  augeri ,  ut  omnino  in  minimis ,  unius  globuli  vafculis  ratio 
luminis  trunci  ad  ramorum  lumina  dupla  fit  (  6  ).  Adeoque  iii  minimis  ra- 
mis  contraria  ratio  obtinet  ,  ejus,  quce  in  majoribus  dominatu-r.  Deficit 
autem  experiraentorum  fides ,  qua  definiatur ,  quot  divifiones  magnam  trun- 
ci  ad  ramos  rationem  habeant  ,  quot  parvam  ,  neque  lex  nota  eft  ,  qua 
haec  ratio  it  diminutum. 

Sed  neque  numerus  divifionum  notus  eft.  In  humano  corpore ,  ab  aor- 
ta  orfus ,  numeravi  ad  retis  ufque  arteriofi  in  convcxitate  inteltini  pofiti  ulti- 
nias  confpicuas  fifliones  ,  divifiones  omnino  20,  quibus  aliquot  divifiones 
adjecifiTe  squum  fuerit ,  cum  ultimas  arterias  uniu^  globuli  oculus  nofter  non 
adtingat-  Si  nunc  ratio  fesquialtera  conftans  foret  ,  elTet  in  vigefima  divi- 
fione  ratio  trunci  ad  ramos ,  uti  potentia  vigefima  numeri  2  ad  potentiara 
numeri  3  ,  five  uti  1048575.  ad  3  ,  fS^  ,  2  i  S  ,  301  ,  qute  ratio  ad  iC- 
tam  redit ;  i  ad  3420.  Verum  ex  eo  calculo  retardatio  ,  perinde  ut  in 
Keiliano  ,  nimia  fequcretur  ,  &  etiam  major  fieret  error ,  fi  plures  di- 
vifiones   admiferis. 

£t  in  univerfum  ,  quo  minorem  trunci  ad  ramos  mediam  portionem 
fumferis,  &  quo  plures  divifiones  feceris  ,  quo  majorem  denique  fumfcris 
arteriam  capillarem,  eo  major  emerget  luminis  ramorum  ad  lumen  trunci 
ratio.  Ipfe  vir  clar.  eodem  loco  ,  patentiores  in  vifceribus  arteriolarum  fi- 
nes  recipit  (c),  &  expedidorem  inde  per  vifcera  circuitum  (  ^).  In  me- 
fenterio  demum  rationem  ramorum  5200  ad  truncum  facit  arteriK  mefen- 

■'  -        "  tericae 

(*)  l'-  49- 

(.y  )  P-  4J. 

C  a  )  P-  41. 

(«)  L    ir.  p.  80.  81. 
(  b  )  Ibid.       ' 

(  c  )  B  o  I  s  s  I E  a  1.  c.  jj.  4j.  " 

,    (  d  )  p.  49. 


ij'y       LIB.  VI  SEGT.I.    SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

tericje  fedecuplam  (  t' ) ,  valde  certe  a  priori  diverfam.  Ad  numeros  vero- 
cem  reducere,  omnino  praecocis  videtur  confilii,  neque  in  anatame  funda-. 
mentum  habet. 

In  calculo  Clariflimi  Boissier  ftatim  adparet,  gratuito  arterias  mi- 
ninias  omnes  fumtas  effe  unius  globuli  capaces ,  cum  &  in  Leeuweit. 
HOECKMNis  experimentis  (/),  &  in  meis  (g)  denique  ,  multas  arte- 
teriolae  mininiae  plurium  globulorum  diametro  fmt.  Quo  plures  autem  glo-. 
bulcs  admiferis ,  eo  magis  ramorum  ad  truncum  ratio  crefcet.  Manifeltuni 
vero  eft ,  minimam  arteriolam  ,  &  ab  aorta  remotinimam  elTe,  quas  in  venu. 
lam  continuatur.  Ut  videatur   haec  trunci  ad  ramcs  portio  infra  veram  efle.. 

§.    XV.     Indc   omnino  fanguh  retardatiir. 

Ex  hydraulicis  notitlimum  eft(/7),  celeritatem  Hquidi  in  conoinverfo^ 
cujus  fediones  continuo  ma jores  fiunt ,  continuo  decrefcere  ,  &  in  fingu- 
lis  ejus  coni  fecfionibus  ccleritates  femper  eflTe  in  ratione  luminum ,  ui 
tanto  minor  velocitas  fuperfit  in  dilatati  coni  qualibet  fedione  ,  quanto  ea 
fedio  lumen  coni  liquorem  recipiens  fuperat.  Neque  difiicile  efl;  perfpectu^ 
unde  hacc  celeritatis  diminutio  proveniat.  Paucae  nempe  particul^e  fluidi 
celeiitateni,  in  angufto  Jumine  acceptam  ,  nunc  in  ampla  iefiione  in  plu- 
rimas  particulas  diffundunt,  ut  multa?  ab  unica  particulas  propelli  necefle 
fit ;  inde  vero  aequum  eft  exfpedare  ,.  numerofiorum  particularum  firgulas 
retenturas  eam  velocitateni ,  qiiae  fit  ad  velocitatem  ejus  particukc  unicae  plu- 
res  impellentis ,  ut   niimerus   particularum  ad  unitatem. 

Hinc  in  canale  amplo  ,  qui  cum  angufto  canali  communicat ,  velocitstes 
funt  in  utroque  canali ,  in  ratione  orificiorum  inverfa  ( i }.  Hinc  in  vafe  ra- 
mofo  ,  psr  cujus  truncum  &  ramos  aqua  avi  emboli  agitur ,  etfi  ramorum 
lumina  fummam  trunci  lumine  maJGrem  conftituunt  ,  tamen  de  ramis  om- 
nibus  nihilo  plus  aftiuit  ,  quam  de  trunco  {k)  ,  etfi  ampliores  funt ,  &  m 

ramis 

(,f  )   p.    42. 

(/)  Conf.  L.  II.  p.  54, 

Ig)  Ibid.  p.  140. 

(h)  D.  Bernoulh  hyiirodynaiiik  p.    87.  coiif.  p.   176.  &    Vetri  v.    I^Iuschen- 
BROKCii  hijlUut.  phfi',  p.   3^6.  EJIivys  dc ph^Jigiie  p.   J51.    Boerhaave    Prakcl,   adj 
n.  CCXll. 

(2  ",  Orlov.   de  motti  furtg.  fer  arter.  ^  v(7ias  n.   J>. 

(jfr)  AdL'oque  m  laniis  aqua   Itiitiiis  huit ,  niajori  copia  effluxura ,  fi  iil  ampliori  oiliO) 
celeritas  eadcm  lupcrcfitt  Fr.  Boissier  de  i'i>ifla>nii!.  p.  ii?. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  177 

ramls  dilatatis  ,  in  experimento-,  celeritas  efflaentis  liquidi  decrevit  (/). 
Hinc,  cum  ejufmodi  fyftematis  ramofi  unicus  r^mus  dihitaretur  ,  velocitas 
in  toto  fyftemace  decrevit  (w).  Hinc  in  tubulis  ,  quorum  diametri  erant 
372.  i8S-  &  9  '  five  fere  g.  4.  &  2.  aq'ix  eodem  tempore  effluentis 
quantitatcs  fus.runt  179.  33  i  &  6  |  ,  minor  tiempe  pro  portione  celeritas 
canalis  latioris  (  ?i)  ^  &  anguftioris  major.  Hinc  aliquo  ramorum  obturato 
aquae  copia  augetar,  a  100  ad  io(;  (n*)-  Ita  ^^  tubis  duris  &  inani- 
niatis  res  fe  habLit. 

Sed  etiin  in  corpore  arimato  aliqua  experimenta  exftant  ,  quae  con- 
firnijnt ,  eamdem  etiam  in  hoc  tuborum  genere  legem  obtinere.  Ita  ma- 
nifufto  vidi ,  in  ancuryfm  tibus  ,  five  natura  ea  generaftet  (  0  )  ,  five  atte 
ea  aliqua  produxiftim  (,^),  fanguinis  certe  celeritatem  in  arteriae  pute  di- 
latata  ,  memorabiii  ratijne  diminui.  Neque  a'ia  procul  dubio  caufa  cft  ,  cur 
&  in  meis  experimenti?  (q)  ,  8cin  claror.  virorum  (  r"  )  adnotationibus  aneu- 
ryfmata  fere  fornice  polypofo  &  grumofo  obducantuc  ,  inque  cavea  aneu- 
ryfinatis  fanguinis  coagula  conftanter  reperiantur. 

Vidi  vero  ,  ex  eadem  ratione  ,  fanguinem  fub  aneuryfmate  iterum  ac- 
celerari  (j),  &  anguftiorem  tubum  celerius  a  globulis  paucioribus  percurrf. 
Vidi  denique  ,  cum  truncus  ramum  emitteret  anguftiorem  ,  celericatem  in 
eo  ramo  majorem  fuifTe  (f  ), 

Ex  iftis  manifefto  fequitur  ,  fanguinis  per  arterias  fluentis  velocitateni 
in  aorta  quidem  maximam  ttTe  ,  in  prima  jam  divifione  minui ,  &  magis  & 
magis  in  repetitarum  divifionum  minoribus  furculis  decrefcere  ,  donec  in  mi- 

nimia 

(  /)  Bryan  Roeinson  Ejfnys  on  animal  aconotry  p.  f^, 

(  m)  Ib^b.   p.  80,  81. 

(«  )   Ibid.  p.  Ji.  li.  ??. 

(k*)  Sauvaces.  de  pulftt  p.  22. 

(0)  M  moir.fiir  le  motiveniint   du  fang  Exp.    88.52   ic]  = 
*   (P  )    '-.-rp    95.  i^A- 

(q)  Opuful.  patho.og.  obf  4.  19.  Iii  vivis  •ai)'ira!ibus  fop.  97.  Conf.  Cl.  Boissisr 
I.  c.  p.   tx7.  in  Halfs  hamafl.t. 

(r)  Fanton  ad  obf  i .  p.  i.  M  o  r  g  /i  g  v  1  advnf  aiiat.  II.  p  8i.  Valisnieri 
T.  ni  p,  19S.  Lancisi  de  corde  ^^  anciiryfm  p.  ip.  25I  2?8.  Cnn,ni  Achd.  Fetrop. 
T.  III.  p.  401.  402.  Hi/r.  de  i'A^ad  des  Sciiticc!  1711.  p.  ;i,  Mtwoir.  ite  fjicad.  1707, 
'714  Eph  \'at.  Cur.10!. X.  6bf.  i().  M  AV  CH  AK  r.de  pufu  crfpitaitte  In  aneuiyrmate  ar- 
teriae  poi  li^eae  farigu'nis  grumofi  librae   fcdecini  Mat  a  ni  de  ^neniyfiti.  p.  i?o. 

(  I )  Memoir.  jur  le  mnzniment  dtt  fng  Exv.  So  49.  Ncgavit  :ta  tleri  Cl.  VanDeli.  » 
epiil  T.  p  LXVUl.  quem  miioj:  fidcm  negare  nieis  exper.nientis  ,  cum  fibi  fidem  baberi 
ponulet. 

(*)  Exp.1t. 

Hallcr  Phyfiolog.    Tom.  IL  Z 


178      LVI.SECTl    SANGUINIS  PER   ARTERIAS 

nimis  arteriarum  finibus  minor  fuperfit.  Quanta  vero  portione  diminuatur  j 
tunc  demum  intelligemus ,  quando  conftantem  legem  cognitaiii  habebimus  , 
qua  lumina  ramorum  trunci  lumen  fuperant  ,  &  quando  arteriarum  mini- 
marum  mediocris  diameter  rectius  definita  erit ;  atque  adeo  numerus  divi- 
iionum  a  trunco  aortse  ad  minimam  arteriam  certis  in  numeris  expreflus  no- 
tusque   habebitur. 

§.  XVI.    Frifiionis  vis  retardatrix. 

I.    A  vafis  longitudine. 

Potentiflima  caufa  retardatae  velocitatis ,  qua  ex  corde  fanguis  expelH- 
tur  ,  eft  utique  fridio  ,  five  adtritus  particularum  Huidi  contra  afperam  fu- 
perficiem  internara  canalium  ,  quos  id  fluidum  percurrit  ,  quo  praeterea  om- 
r.em  conlumtionem  ceieritatis  accepts  referimus ,  qus  plurima  fit  in  muta- 
tione  figurae  canalium  &  particularum  adeo  exigua  dilceflione  ,  quae  eos  ca- 
nales  conftituunt.  Ea  fridio  in  canalibus  aquilegum  maximam  poteftatem 
exercet ,  five  lignei  fuerint ,  five  metallici  ,  five  terrei  :  cfticitque  ,  ut  de  ul- 
timis  tubulorum  oftiis  multo  minor  in  dato  tempore  quantitas  efiiuat ,  quam 
quidem  ex  caftelli  amplitudine,  &  aqu32  per  l.:p!'um  adquiuta  celeritate  ,  li- 
cebat  exfpectaflTe. 

Ut  liquidior  fermo  fiat  ,  quatuor  minimum  modis  friclio  profluentium 
aquarum  celeiitdtem  frangit.  Ergo  ipfa  longitudo  tuborum  ,  etiam  amplo- 
rum  ,  &  cylindricorum  ,  tamen  fridionem  auget ,  cum  confridam  fuperfi- 
ciem  ,  afperorumque  punclotum  numerumauge.it,  contra  quK  elenienta  flui- 
da  adteruntur  (n).  Hinc  aqude  dudibus  praelongis  aqux  celeritas  niaximo- 
pere  minuitur  ,  &  aqu^  transflueutis  aut  copia  ,  aut  faltus  decrefcit  (x). 
In  tubo  miile  ulnarum  ,  in  experimento  ,  undecim  duodecimis  partibus 
niinus  de  ultimo  labro  effluxit  ,  quam  ex  calculo  oportebat  in  dato  tem- 
pore  effluxifle    (y ).    In  fyftemate  fuo  tuborum   reperit  Clar.   olim  ami- 

CU6 


(k)  NoLtET  /ffOJH  T.  I.  p.  2)1.  2J(S.  249.  2;?.  Fia»c.  BoissiER.  in  Memnir. 
de  PAcad.  des  Sdettc  ile'  Berlin  I7S?-  P-  47.  Q."i  ^  fuperficie  fridionem  noii  aiigeri  ,  fed 
efTe  in  ponderis  incnnibentis  ratione  ,  ^ocueriint ,  ii  de  folidorum  fnctione  unice  inrelligi 
debent ,  neque  etiam  eam  fridlionem  redie  a.itimant.  Fridio  a  duplicata  fuperficie  quarta 
parte  audta  eft ,  a  duplicata  preirione  dimidia  parte  Nollet   p.  2?v 

(«)  Mariotte  traite  dti  mouvement  des  eaux  p.  492.  edit.  Belg.  M  u  s  c  n  k  n- 
BRORCK  Effays  de  phyjjc,tee  p.  }89-  B  o  i  .s  s  i  e  R  Mem.  de  ^erli».  I7J5.  p.  47-  diJJ.fiir  la 
tnaniere  dont  let  rnedicamens  &.c.  p.  2^. 

Cjy)  J.  Theofh.  DESACU1.IERS  tbilof,  tranfa£i.  n.  ??). 


MOTQS     PROGRESSI  VUS;  179 

Gus  nofter  Bryan  Robi  ns  o  n  effluxus  aquarum  efTe  iif  ratione  inverfa  ra- 
dicum  quadratarum  longitudinum  tuborcm  (  z)  ,  in  eadem  nempe  ratione , 
quani  caiculus  poftulabat  (fl).  Iteriim  ,  pfiinde  in  duris  tubis  minimeque 
dilacabilibus  comperit  J  Adnlfhiu  Wedelius  ,  d^Minuta  lorgitudine 
tubi ,  quantitatem  effluentis  aqu3E  augeri  (6  ■.  Denique  in  floilibu!- tubis  ,  ad 
animata  corpora  ptrtinentibus ,  experimentum  fecit  Frandjcu.  Bo  iSJ  ie  r 
(c)  :  in  felis  nempe  inteitinuni  tubulum  adligavit  ;  invenic  ,  celeritates  , 
atque  adeo  quantitates  effluentis  ex  fine  inttftini  aquae ,  efte  fere  in  r-tione 
longitudinum  inverfa  ,  ut  per  inteftini  pollices  36  incra  1050  temporis  par- 
tes  ea  copia  aquae  exiret  ,  quae  intra  partes  temporis  aequales  ^fo  ex  in- 
teftini  parte  1  8  pollices  longa  elaberetur  ,  &  intra  134  partes  temporis  easdem 
de  inteftini  particula  non  fupra  fex  uncias  longa  ,  quem  quidem  experimenti 
cum  calculo  confenfum  admiferis.  Alibi  idem  vir  chriffimus  ,  decurcato 
tubo  ,  caeterum  aeque  lato  ,  tamen  copiam  tran^fluentrs  aquas  augeri  confir- 
mavit  ,  apertis  vero  ramis  ,  de  tubo  adco  nunc  longiori ,  minorcm  aquae  por- 
tionem  prodire  (d). 

^.     XVIL 

II.    Ab  airguJHa  tuborum. 

Anguftia  tuborum  ,  quos  liquor  percurrit  ,  iitique  fridionem  auget  ,-. 
deque  celeritate  demit ,  auget  emm  prnfla  conts6luum  liquoiis  ad  parie- 
tes  tubi  fui,  minuitque  nun;trum  particulf-rum ,  quse  in  latiori  ctnaie  in- 
offen(ae  per  liberum  lunen  canslis  tTarfibant  (  e).  Dudum  viderunt  a- 
quileges,  ex  tubo  duplae  diametri  plus  (/)  aquse  fiuere  ,  quam  ex  dvo- 
bus  tubis,  quorum  diameter  prioris  tubi  fubdupla  eft,  atque  cmnino  qua- 
druplum  aqu^  fluere  ex  tubo  ,  cujus  diameter  ad  minoris  tubi  diametrum 
fe  non  penicus  uti  4  ad  1  ,  fed  uti  ^*'  ad   i    habet   (g). 

Porro 

(  2i.y  Efflimis  nempe  fnerunt  17?.  i?'?.  57|'exnibis  quonim  longitudo  erat  g.  4.. 
z;  1.  c.  r.  19. 

(a)  Helsham  coiirfc  ofh^nre!  p.  47.  21  ^.   J.  D  o  m.  S  a  n  D  r  i  s  de  far.guine  p,S4 

(^b)  De  velocHate  fwguinis.  a  Jiatn  faforum  &c.   n.  50. 

(.  c^  De  puijit  p.  1  o. 

(d)  Memoir.  de  PAcad.de  Bcrlin  I7?{.  p.  47.  48. 

(  f  )  M  A  R I  o  T  T  E  1.  c.  p,  417.    J  u  B  r  N   Phiiof  traftfcl.  ti.  5  5  ^  dijfrt.  p.  j-j). 

(/■)   NoLLRT   lepnsT.   I.    p.  ij  .    Mttr.air.  de  t'Aiad.  Rty.  fles  Santc.  i-rcf.  p.  i7j; 

(g)  MtnioiresLc^.  ^77. 


iSO     X.  FI.   SECT'.  I.    SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

Porro  reparenwit,  in  peranguftis  tiibis  incredibili  fere  portione  vim 
fridionis  retardantem  crefcere.  In  tubulo  nempe  ,  cui  trium  linearum  dia- 
meter  eit ,  minuitur  celeritas  tribus  totis  decimis  (h)  ;  deinde  in  vafe  , 
quod  eundj  ardatur ,  aut  in  quocunque  demum  minori  tubuio  ,  aiunt  , 
celeritatis  diminutionem  tanto  majorem  eUe ,  liac  prima  diminutione  ,  quan- 
to  vafis  minoris  diameter  minor  fuerit  diametro  trium  linearum.  Si  adeo 
vas  capillare  diametri  fuerit,  quac  elt  globuli  rubri ,  nempe  non  major 
quam  -j-y^o  pollicis  ,  qu;e  diameter  efl:  trium  linearum  pars  48  5ta,  erit 
ctiam  decrementum  velocitatis  in  aiteria  minima  ad  decrementum  velocitatis 
in  arteria  capillaii ,  tantum  ,  ut  non  fupra  j^^:s  partem  effluat  ejus  fanguinis , 
qui  quidem  efflueret,  fi  hsec  anguftatio  non  intercederet;  enormis  ratio,  neque 
incredibilis  ,  notiffimum  enim  eft  per  tubulos  vitreos ,  multo  quam  ,p':f^  pol- 
licis  laxiores ,  nulla  fere  vi  liquidiftimam  aquam  embolo  pelli.  Ssepe  memini  , 
&  hic  repeto  ,  me  anelliano  fiphone  aquam  quidem  hadtenus  per  tubulos 
argenteos  fubtiliores  urfiffe  ,  quam  primum  vero  ea  aqua  coloratas  particulas 
receperat ,  nihil  ultra  fecutum  fuiife.  Si  nunc  arteriam  trilinearem  compara- 
veris  cum  aorta  ,  conftabit  etiam  eam  arteriam  multum  de  celeritate  amififle  , 
qua;  in  aortae  principio  eft ,  in  tubulo  ergo  capillari ,  fi  hsec  firma  funt  , 
muito  minorem  ,  quam  j^  partem  velocitatis  fuperelTe ,  qua  cor  fangui- 
nem  expulit. 

§.    XVIII. 

1 1  I.    Friciionem  auget   celcritas. 

Quo  velocius  liquor  quicunque  canalem  fuum  perfluit,  eo  plures  in 
dato  tempore  particulEe  fluidi  ad  folidam  tubi  fuperficiem  confricantur  ,  eo 
ergo  fridio  major  fit ,  quod  eft  fimpliciflimum    (  k  ). 


§.  XIX. 


(_  h  )   .^  A  u  V  A  c  E  s  i«   hamaflatiks  p.    i  lo.   1 1 1.  41. 

C^)  MuscHENBROECK  ejjays  de  i^b^fiqiie  \).  igj.  DrsAMONTONs  Mem.  de 
FAcad  169J.  p.  1^50.  DiSAcuLiKRs  lOtirfe  uf  experimentai  fhylofophy  T.  I.  p.  i^J.  R<i- 
liit.ntiam  iienipc  vir  Clar.  aelHmat  ,  iiti  piodudluin  friciiouis  in  tempus  &  velocitatem , 
Dksamontohs    fridlionem ,   ut  poiiilus  iii  vclocitatem   dudlum. 


I 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  j8i 

§.    XIX. 
V.     Et  fgur.v  in  vcife   jnutatio  ,  ob  ^licas. 


Dixi  (/).,  arterias  quidem  ex  fitu  fuo  motas  reftitui  paulo  poft,  in- 
que  ea  reftitutione  fluidum  vitale  urgerc  ,  neque  adeo  vim  totam  perire  , 
qua  latera  arteriarum  diftsnduntur  ,  &  mutantur,  &  qua  arterise  inflexae 
pars  lecunda  a  principio  motus  educitur  &  repellitur    (  m ). 

Magnam  tamen  partem  motus  accepti  in  mutatione  minimarum  parti- 
cularum  ,  qux  canalem  conftituunt ,  perire ,  utique  certum  eft.  Mutatio- 
nem  vero ,  quae  fit  in  flexion^  corporum  ,  magnam  cohaefioni  minimo- 
rum  elementorum  vim  inferre  conftat ,  cura  ea  fola  ,  repetita  ,  cmnia  aut 
folidiflima ,  aut  fiexilifllma  corpora  ,  paulo  citius  paulove  ferius  rumpantur. 

Sed  etiam  in  folidiflimis  &  leviflimis  tubis  curvitas  celeritatem  minuit, 
dum  particularum  fluidi  in  parietes  illapfus  ,  atque  adeo  contra  minimas 
afperitates  earum  particularum  confrictionem  auget.  Ln  canale  enim  ad 
angulum  redum  fiexo  ,  facile  intelligitur ,  maximam  ,  partem  fluenti  redla  il- 
labi  in  fecundi  lateris  gnomonis  pirietem  ulteriorem. 

Q.'jare ,  etfi  in  ejufmodi  canalibus  ,  liquidiflimo  humore  pienis ,  nullam 
retardationem  admiferunt  viri  clariflimi  (n) ,  experimenta  tamen  oftendunt, 
utique  etiam  in  his  tubis  flexionem  magnam  partem  accept^  celeri- 
tatis  deftruere  (o).  Datam  aqua;  copiam  reclus  canalis  tranfmittJt  intra 
tempufcula  novem.  Idem  ,  aut  xqualis  canalis ,  quater  flexus ,  14  tempuf- 
cula  requirit ,  ut  eadem  aquse  copia  perfluat ,  &  i  8  ,  fi  odies  flexus  fue- 
rit. 

Non  ideo  continuo  oportet  Bellini  (p)  calculum  probare  ,  qui 
vim  plicarum  in  minuenda  celeritats  nimii  fecit  ,  &  fingulam  plicam  tantam 
de  velocitate  primigenia  portionem  deniere  adfirmavit ,  ut  celeritas  a  plicae 
aclione  delcta  ,  fit  ad  eam  primigeniam  velocitatem  ,  ut  unitas  eft  ad  pli- 
carum  numerum.  Ita  in  canale  quater  miliies  odlingenties  plicato ,  celeritas 
eft  ,  fecundum  virum  clar.  ad  celeritatem  ejusdem  tubi  in  reclitudinem  ex- 

porredi 

C  i.)  n.  i:. 

(  m  )  Ant.  F  I  2  E  s  de  liene  p.  i  i<J. 

(k)  P.  A.   Michelottus  1.  c.  p.  159.  140.   'Walther  in  progr.  de  viflam' 
matione     J.  AMi/pbtcs    "W  e  u  e  l.    indifp.de  ■velocitate  fanguinis 

(  0  )     11   \  M  B   E  R  G  E  R    ].    C.   p.     lOZ.    10}.     I04. 

(  p  )  Ve  fsnnei/t.  ii  g  andul.  prop.  XI.     p.    i6i.    162.    Cheyke    tbecr>)i  of  tbe  gitit  v- 


iSs       L  VI.  SECT.  L    SAxVGUINIS   PER   ARTERIAS 

porredi ,  uti  unitas  ad  4800.  Hic  enim  calculus  tum  demum  verus  eft,- 
quando  tota  fluidi  celeritas  per  plicarum  repetitionem  deftruitur.  Quare 
neque  alterius  clari  viri  (q)  calculum  fequimur  ,  qui  etiam  majorem  pli- 
carum  in  celeritate  deftruenda  rationem  fecit ,  ut  fex  plicx  duplo  majorem 
velocitatis  portionem  deftruerent ,  quam  quatuor. 

Aliud  genus  plicarum  internum  eft  ,  tum  in  arteriis ,  quarum  facies  in- 
terior  rugis  quibusdam  plicisque  exaratur  ,  ut  in  at-teriofo  pueri  modo  nati' 
du(ftu,  in  arteria  bronchiali ,  lienali ,  hepatica  (r)  ;  aut  alias  plicae  nonriullce 
ad  originem  ramorum  eminent  (s).  Illae  a:iquam  utique  ,  hae  vero  parvani 
omnino  fridionem  excitare  poterunt  ,  eodem  fere  modo  ,  uti  viae  fca- 
brities  rotas  magis  ,   quam  perfeda  aequoris  planities   moratur. 

Facile  vero  intelligitur ,  utramque  retardationis  caufam  eo  potentius  o- 
perari ,  quo  canalis  plicatus  rainor  fuerit.  Eo  minor  enim  erit  numerus  par- 
ticularuni ,  quae  abfque  illapfu  ad  parietes  per  canalem  flexum  transfluunt. 

§,    X  X.     Ob  fignram  conicam. 

Alia  caufa  retardationis ,  quae  cum  priori  ad  idem  fere  redit ,  eft  in  fi- 
gura  conica ,  diredi.  Nam  etiam  hjec  figura  facit  ,  ut  liqaor  in  canalis  pa- 
rietes  illabatur ,  eos  diltendat ,  eorumque  ambitum  mutet.  Vel  leviter  enim 
meditatus  inteliigf  t ,  pofle  quidpm  totam  maffam  i^uuguinis  pro  filorum  ferie 
haberi  ,  qualia  utique  in  animalibus  frigidi  fanguinif  etiam  otuli  oftendunt. 
Deinde  in  fingulo  ramo  arteriofo  ,  cujus  amplius  oftium  adniittit  fangui- 
nem ,  enguftius  emitiit ,  reliquis  omnibus  cequalibus ,  abfque  )llapfu  quideni 
cxire  fi  orum  fanguinis  numerum  illius  a^qualem ,  quem  minus  oftium  tianf- 
mittit ;  rdiina  fiU  omnia  ,  quse  anulum  faciunt  ,  quo  oftium  minus  a  ma- 
jori  fuperjtur  ,  utique  in  pariecem  arterix  illabi ,  eumque  conari  diftendere  , 
dotiec  iumcn  vafis  minus  lumini  m^jori  aequde  fit  (  ?  ).  Etiam  ex  ifta  caufa. 
aliqua  pars  celeritatis  fanguinis  primigcnii.e  deft.ruitur  eft  enim  hcec  arteria» 
diftentio  vera  fl^xio  ,  ex  bieviori  curva  in  longam  magis.  Hinc  ,  fi  cylin- 
dro  tubum  conicum  adpenderis ,   eo  celerius  evacuatur,  quo  ilte  tubus  ma- 

gis 

(5)  Ne  I  F  EL  D  rfe/ea«r.  I).  17?. 
( »•  )  W  E  I  $  s  lie  arter.  vifcer.  prop.    &  L.  11.  p.  6S:. 
(O  L,     11.   \\  67. 

{t)  Bellin  propof.  XXV.  de   mo'it  bi-is  Scheeiber    Ekment.   p.   Jxi.  Fizbj 
ie  liem  p.  119.  B  o  £  r  h  a  a  v  b  ad  11.  CCXII. 


MOTUS     PROGRESSIVtrS  1S3 

gis  divergic  (u),  eo  tardiiis  aueo,  quo  magis  coiivergeret.  Hinc  cuin  in 
venam  arterla  per  vulnus  utrique  commune  pateret ,  ipfa  arteria  latior  fafla 
eft  (  a  *  ).  Hanc  fpeculationem  addidi ,  veratn ,  fi  arteria  conica  convergit. 
Verum  curatior  anatome  utique  detexit ,  arterias  feties  effe  cjlindrorum  , 
ad  fingulos  ramorum  exortus  minorum  (  «  **  ) 

§.    XX  [.    IV.     Ob  majores  angulos, 

Nunc  ad  angulos  tranfimus ,  in  quibus   pariter  fanguis  retardatur  ,    &; 

pars  ejus  velocitatis  perit,  qua  primum  a  corde  prodiit.    Velocitas  a  corde 

accepta  optime  confervatur   in  ea  finguinis  arteriofi  parte  ( ?c  )   ,  quas  per 

axia  fluit,  aut  axi  certe  parallela  manat ,  &  ad  quam  vis  motrix  ,  parietum 

nempe   cordis  contradio  ,  ad  perpendiculum    operatur.    Sequitur  ut    tanto 

plus  de  ea  velocitate  pereat ,  quanto  majori  fub  angulo  ,  ad  lineam  per  axin 

ducentem  fado  ,  fanguis  e  trunco  arteris  in  ramos  difcedit ,  five  ,  fluida  de  fi- 

ilulis ,  aeque  latis,  &  oblique  ereftis,  &  ex  trunco  exibunt  eeleritatibus,  quae  funt 

in  ratione  perpendicularium  Imearum  ,  quEe  obliquas  elevadones  metiuntur 

(jc*).    Omnis  enim  motus   obliquus    poteft  in  duos  refolvi  (_y)  ,  qui ,   in 

exem.plo  ,    erunt  motus  quidem  progreflivus  ,  quo  a  corde    fanguis   re- 

cedit  ,   alterque  ,  quo    fecundum  angulum  quemcunque  ab  axi  ,  &  linea 

reda  motus  progreflivi  diredrice  ,   ad  latus   declinat.    Ut    enim  haec  linsa 

augetur  ,    omnibus  aequaiibus  ,    ita  ccrte    minuitur   linea  motus   progref- 

fivi  ,   five  fpatium  ,  quo  eodem  tempore  fanguis  3  corde  recedit.     Simpli- 

cius  adhuc  ,  fi  fanguinem  in  hypothefi  vix  quidquam  diverfa  a  vero  ,  habeas 

pro  globulorum  catena  ,  dubium    non  eft: ,  quin  globuli  a  corde  velocitate 

primigenia  imbuti ,  longiflime  propellant  globulos ,  qui  in  eadem  linea  reda 

J3cent ,  &  qubs  ad  perpendiculum  feriunt  :  minus  vero  longe   propellant 

eos  ,  qui  ad  angulum  aliquem  cum  primis ,  motum  impertientibus  globulis, 

difponuntur ,   &  ad  quos  oblique   motum  fuum  transmittunc  ,  tanto  mino- 

rem  ,  quo  efl:  obliquior ,   &  quo  angulus  lineas  diredionis  obliquae  cum  li- 

nea  motus  progreflivi  recta  major  eft.    Minor  enim  erit  velocitas  anguli  fe- 

miredi 

(«")  BBRNOUtLi  hydrodymniic.  p.  44.  27«'. 

(?«*  )  Obf  of  a  foc.  at  Lond,  T.  I.  p.   J40. 

(«**)L.  11.  p.  i7. 

(*  )    p.   i6S. 

(  *  *  )    S  A  W  D  R  I  S    1.   C. 

iy  )  Conf.  H  E  L  s  H  ajm  courfe  of  leSittrts  T.  II.  f,  4« 


184  L.VI.SECT.L    SANGUINIS    PER   ARTERlAS 

mitedi  »  minor  redi  ,  minima  obtufi.  In  redo  fola  preffio  lateralis  fupc- 
reft  ,  deleta  prelfione  reda  :  in  obtufo  etiam  de  preffione  laterali  mulium 
perit  ,  cuni  latcralis  prefTio  '  >  unc  obliqua  fiat  ,  fecundumque  angulo- 
rum  cum  linea  redum  angulum  intercipiente  fadorum  augmenta  lateralis 
preifio  minuatur- 

Etiam  hanc  retardationem  re-jecit  avuncuius  olim  nofter  J  A:  olphus 
"Wedel  (z),  &  effluentis  liquidi  eamdfc^m  quantitatem  in  exptrimento 
reperit  ,  quocunque  demum  angulo  ramus  ,  in  fyftematc  tuborum  confen- 
tientium  ,  a  trunco  natus  fuilfet.  Brevitas  forte  fyrtematis  hic  in  vitio  fait. 
Cl  enim  'iri  gf-ner  ,  quem  ttijm  l)bentius  laudc  ,  poftquam  graves  mccum 
inimicitias  extrcuit  ,  Georgius  Ehrhardus  HAMBERGER(a), 
in  fimili  fyftemat^  repetitis  periculis  rtperit ,  majorem  quiderr  celeritatem  !u- 
pfrefte  i'i  remis  ad  angulum  acutum  de  trunco  natis ,  minorem  in  lis  ,  qui 
angulum  cu:n  trun.o  redum  intercipeient  ,  minimam  denique  ,  in  majo- 
ribus  inprimis  angulis ,  fi  ad  obtufum  angulum  ramus  prodiret.  Sed  etimi 
in  fluminibus  ,  aqua  eos  ramos ,  qui  ad  angulos  redos  obtufolve  de  prse- 
cipuo  flumine  prodeunt  (  6  )  ,  detredat  fubire.  Porro  CI.  B  o  i  S  s  i  e  r  ii- 
phoni  duos  tubos  vitreos  appendit  ,  quorum  alter  erat  in  diredione  trun- 
ci ,  alter  cum  ea  diredione  angulum  intercipiebat.  Longius  utique  pro- 
greftus  eft,  migrante  embolo  ,  aqua  qu^  in  tubum  diredum  prodib.it  (f). 
Inde  fequitur ,  in  ramis  minorem  ,  quam  iu  trunco  fanguinis  veloiitatem 
eflTe  (^)«  Soko  vero  hac  occafione  monere  ,  ne  projedilium  corporum 
confideratio  admifceatur  ,  quoruni  iter  ex  gravitate  ,  &  motu  trajectorio  tem- 
peratur  ,  &  in  quibus  angulus  femiredus  ad  maximam  diftantiam  corpus 
motum  promovet  (e).  Motus  enim  projedilis  menfurara  alis  ,  quaiu 
labeiitis  liquidi ,  adfediones  ingrediuntur. 

§.  XXIL 


(  2  )  De  VI  locit.  faHg. 

(fl)   Phyji(j'.  M^d.  n,  1^6.  p.  105.  &  n.  ;i9.    diff. f/w)-  lafecretion  en  ghhal  r.  XL 

(6;  Placentinus  de  ven.s  feclione  p.  65, 

(c)   De  l'i  ■fiammat.  p.  i8i. 

(d)  ScHREiBBR  a/mag.  p.  24?. 

(e)  G.  J.  s' Gr  A  V  E  2  AN  n  E  [nj}it.n.^;(y.  K^z  ^n  Kwicoztrfe  ofkHues  n.  iS(.  t?^. 
MuscHEMBROECii  ejfuys  de  pbyfique  p.  121.  &c.  B  i  R  c  n  1  c  T.  HI.  p.  100.  cx- 
perimento  in  globo  fadlo ,  qualcm  griithU.int  vocaiit  ,  i:i  ^uo  tamen  infra  i  j  major  pro- 
jectioiiis  favot  fuit» 


MOTUS     PROGRESSI VUS.  tgj 

§.   XX 11.     H<xc  ad  eorpiis  animatum  tramferuntur. 

Non  defunt  experimenta  ,  ex  quibus  probabile  fiat ,  etiam  in  animato 
eorpore  ieges  hydraulicas  valere.  Ita  a  longitudine  vaforum  retardationem 
nafci  fuadent  aliqua  ,  &  alia  demonftrant.  M.ijorum  animalium  pulfus  rari  funt 
(^)  ,  minorum  celeres,  interque  homines  111.  Archiarrorum  comes  ].  Bo^- 
tifta  Senac  (g)  pulfus  proceriorum  militum  pauciores  deprehendit  , 
quam  virorum  minoris  ftaturse  ,  quibus  nempe  brevior  a  corde  ad  carpum 
via  elTet  (  h  ).  Deinde  arteriola  exigua  ,  plus  omnino  fundit  fanguinis  , 
quando  ex  magno  arteriofo  trunco  prodit  (z),  quam  alia  etiam  latioris 
diametri  arteria  .  quae  extremis  membris  propior  nafcitur.  Quare  non  peni- 
tus  immerito  Clari  viri ,  ncftrique  (^k)  inprimis  amici  receperunt  ,  tardio- 
res    in  fanguine  motus  efte  ,   quo  longius  a  corde  receflum  fuerit. 

Sed  ab  angiiftia  potiflimum  magnorum  canalium  magna  retardatio  me- 
rito  exfpedlatur  ,  quae  tanta  eft ,  ut  noftra  quidem  vafcula  omnibus  capilla- 
ribus  tubulis  minora  fint ,  &  per  ejufmodi  poros  mechanica  emboli  vi , 
aut  ponderis  impulfu  ,  Hquorem  aliqua  cuni  celeritate  promovere  nequeas, 

Si  enim  minima  vafcula  ponas  aliquanto  majoris  efl^e  luminis  ,  quam 
eft  globuli  rubri  diameter  ,  reperies  aut  non  majora  efTe  ,  quam  j^-^-^  pol- 
licis  ,  aut  omnino ,  ut  ego  quidem  exiftimo,  minora  (/).  Inde  intelligi- 
tur,  quemlibet  nunc  globulum  fuperficiei  internaE  canalis  fui  in  omni  fle- 
xu  fui  canalis  adplicari ,  cum  in  majoribus  vafis  multa  certe  pars  fanguinis 
inofFvufa  flexum  fuperet.  Dcinde  id  fluidum,  quod  rubro  fanguine  fub' 
tilius  eft  ,  utique    plurima  parte  fui  ad  parietem  fui  canalis  fricatur. 

Si  vero  eoufque  hsec  confideratio  ornetur ,  ut  fumatur  ,  tota  fua  fu- 
perficie  (w)  globulum  minimum  totam  fuperficiem  fui  capillaris  vafculi 
radere  :  fi  praeterea  addatur ,  adeo  anguftam  per  mininia  vafcula  viam  efl"e , 

ut 

(/)  Vide  Sedl.  TTL  n.  i«. 

( g  )  Traiti  du  caur  T.  II.    p.  i  %fi. 

(   ^  )    S  C  H  W  E  N  K  E     1      r.     p.    Z^. 

( i  )  H.  Trmcijcus  le  D  r  a  n  ohfervat.  de  Chirtirg.  T.  T.  p.  iij. 

(*)  ScHEFiEEE  aimageji  p.  2  »8-  Nc^avit  diltnuf.im  a  coide  ,  &  loiigitiidineni  ar- 
teriofi  caualis  moiam  in  farguini.s  cderitate  faceie  Jojephm  W  orland  force  of  the  heart 
p.  10.  it.  &M  o  RG  AN  pbilofoph. prinap.  p.  44.  45.  leiuin  natuia  iion  fatii  reite  explorata. 

(O  L.  V.  p.   s8.    5  9- 

(  »»  ;     S  C  H  R  E  I  B  K  R    1.    C. 

Haller  Phyfiolog.  Tom.  IJ.  '         A    a 


iS6      imn.  5JE:C7'.  J.SANGUINIS  per  arterias 

ut  globuli  rubri  ne  confervata  quidem  figura  fua  tranfitum  inveniant,  inque 
•ovatas  omnino  moleculas  tranfeant,  quarum  niinor  nunc  diameter  iter  fibi  per 
•fuum  vafculum  aperit  (  »  )  »  facile  quidem  video  ,  incredibilem  fridionem 
nafci  ,  fi  lumina  minimorum  canalium  minora  ponas  maximis  globu- 
lorum  fanguiiieorum  circulis  ,  &  eos  globulos  omnes  toto  maximo  cir- 
culo  fuo  ,  contra  totos  circulos  luminum  canalium  minimorum  incunea- 
tos  impitigere  ,  atque  eos  parietes  ita  diftendere  ponas ,  ut  figuram  fuam 
a  refiftentibus  luminibus  cogantur  mutare.  Augentur  enim  aliunde  fri- 
ftiones ,  quoties  corpora ,  quae  pundis  unice  fe  contingebant ,  nunc  totis 
fuperficiebus  fe  contingunt. 

Verum  eam  figurae  in  globulis  mutationem  nondum  video  ad  eam  e- 
vldentiam  pervenifie  ,  ut  tuto  theoriam  fuperftruere  liceat  (^),  &  quidem 
mihi  femper  hic  nimii  aliquid  vifum  eft  ,  facitque  ,  ne  eam  admittam  , 
celeiitas  minime  exigua ,  qua  vidi  eos  globulos  per  fuarum  venularum 
angijftos  mseandros  circumferri  ,  cum  omnino  ab  ea  diftentione  angu- 
ftiorum    luminum    maximam  retardationem  aequum    foret  exfpedaflTe. 


§.    XXIII.    Plicarum  vis  in  corpore  animalium. 


Si  in  duris  &  immotis  canalibus  aliqua  plicarum  &  fridlionum  retarda- 
trix  poteftas  eft  ( f  )  erit  multo  major  in  canahbus  flexihbus  &  elafticis  , 
quorum  figurse.  ab  illapfo  fluido  vitah  {u)  omnino  mutantur,  inque  ea  mu- 
tatione  pars  motus  progreflivi  confumetur.  In  unica  equidem  plica  ,  arte 
fada  ,  flexuve  unico  arteriae  venaeve  vivi  animahs  ,  non  potui  fatis  certo 
esm  retardationem  percipere  (5c).  Sed  in  animalibus  utique  arteris  non 
unica  flexione  incurvantur ,  quae  motus  imprefti  exiguam  particulam  con- 
funiat  :  repetitae  &  numerofse  funt ,  &  grandium  truncorum  flexiones  (j'), 

& 

(«)  L.  V.  p.  ^8. 

(p)  L.  V.  p.  59.  \ 

(O  p.  181.  / 

(«)   ScHRHiBER  Almag.  p.  iig. 

(  a?  )  Li  duobus  experimeutis  videbatiir  iode  fangiiis  letardari  Ex'p,  ijj.  i8z.  in  tertio 
Jieutiquani  Exp.  i}6. 

(.y)  Miixime  arterianim  ,  quae  partes  adeunt,  quarum  vaiiabilis  eft  longitudo ,  lingua- 
liuni ,  facialium ,  fpleuicaium.    Vide  L.  IL  p.   84. 


MOTXJS-    PRO  GRESSrVUS,  187 

&  minimorutn  ,  plurimis  locis ,  vafculorum  ,  frequentiores  tamen  in  atero, 
reneque.  Ita  ,  dum  fingula  plica  tantillum  dc  velocitate  demit ,  conjun- 
dus  muLtarum  efFedus  utique  majoris  erit  momenti  (  z  )  Ita  in  epididy- 
mide  minime  obfcurum  ell  exemplum  ,  argentum  vivum  ,  fluidiffiuium  certe 
mttallum,  vi  magna  columnse  impendentis  (a),  aut  excitiiti  ,  ut  cgo  fo- 
Itbam,  vacui  fpatii ,  impulfum  ,  aegre  tamen  totam  vafis  unici  ,  fed  innume- 
ris  maeandris  pliCati  ,  longitudinem  relfgere ,.  &  lentiffime  demum  eo  motu 
defiu)gi ,  fi  omnino  cauto  labore  eo  urgeatur  ,  aliud^  vero  levius  liquidum  , 
aut  coloratam  aquam  ,  nulla  vi  emboli  eo  adigi ,  ut  ad  caput  ufque  epidi- 
dymidis  veniat.  Hinc  a  retardato  ianguine  ,  fleXve  ,  &  contortac  arteri» 
intumefcere  folent  ( a  )  eaque  ferpentina  figura  in  adulto  homine  augetur. 
Sed  etiam  ,  ut  ia  nonnullis  experimentis  (6)  meis ,  ita  in  aliis  f^pe 
vidi ,  quantum  etiam  unica  plica  in  motu  per  canalem  aliquem  retardando 
poflTit.  Sa?pe ,  dum  coloratum  febum  injiciebamus ,  ut  a  brachio  excluderem , 
eadaveris  iBfantijiibrachium  unice  fuper  pedus  reponebam,  ut  acutus  brachia- 
lis  arteris:  cum  fubclavia  flexus  fieret.  Ita,  quse  magno  cumimpetuin  exten- 
fum  brachium  irrumpit  cera,  eadem  a  folo  hoc  flexu  averfa  ,  in  bra.hium 
ferri  definebat.  Ita  umbilitales  ,  grandiffimae  arteiise,  ob  infignem  ,  quem 
cum  extenfo  puero  intercipiunt  anfradum ,  continuo  fanguinem  definunt 
fuppeditare.  Ita  ab  extenfione  colli  fola  nata  eft  apoplexia  ,  cum  fan- 
guis  ceierius  in  cerebrum  ferretur  (c), 

■    § .    XXIV.     Vis  angulorum. 

In  repletione  vaforum  ,  quse  fiphone  fit ,  &  cordis  utique  vim  hade- 
nus  imitatur  ,  quod  per  artcrias  humanas  liquorem  qualemcunque  in^pel- 
lat,  faepe  obfervatum  eft  ,  eos  ramos  a  liquore  negleclos  fuifie  ,  nihilque  a 
communi  penu  recepifl^e ,  atque  adeo  per  ea  vafa  celeritatem  non  fraclam 
unice  ,  fed  omnino  deletam  fuiflTe  ,  qua^  ad  angulum  retrogradum  nafcun- 
tur  {d),,  ut  in  fpinali  arteria.  Umbilicalium  truncorum  ,  quos  modo 
excitavi,  par  fere  efl:  ratio  ,  cum  certe  contra  propriam  fanguinis  per  aor- 

A  a    2  tam 

(»)  Qiiac  eft  Cl.    Mohroi    encheireris    de  femin.  ducf. 

(  a  )  Hsemonhagia'!  inde  freusri  HebemsTreit. 

(  «  *  )  Ue  carotidibiis  .  veitebralibus ,.  Iplenicis  C  o  w  p  jj  r  P/mL  Trafif  »80= 

(6)  p.    181. 

(f)  De  la  CoKDAMinK  introeUtS,  hijloriq.  p.   lot,- 

(  d)  G  o  w  p  B  R  a}tfe7i  d,    i.  a8. 


188       L.VI.  SEC7'.  L  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

tam  defcendentis  direclionem,  fanguiiiem  furfum  levehant,  etfi  vere  ad  acu- 
tam  anguluni  de  aorta  nafcuntur.  Deinde  in  vivo  animale  fanguinem  cele- 
rius  per  truncum  fluere ,  tardius ,  &  pro  niagna  portione ,  in  ramis  ad  a- 
cutum  angulum  natis ,  viri  in  natura  colenda  exercitati  eft  obfervatio  (e). 
Inter  meas  obfervationes  funt  equidem  (/")  ,  in  quibus  fanguinis  per  ra- 
mum ,  quam  per  truncum  velocior  motus  eft.  Verum  multa  funt ,  quse 
hunc  eventum ,  prster  naturas  confiljum  ,  potuerunt  producere  ,  ut  libera 
anaftomofis ,  in  quam  ramus  fe  facilius  depleret  ,  aut  vicinum  vulnus.  In 
alio  certe  experimento,  cujus  nullum  ,  quantum  novi ,  vitium  fuit,  fanguis 
per  ramos  ad  acutiores  angulos  natos  ,  celerius  iiuxit  ( g  )  ,  &  conftan- 
tiori  flumine ,  quam  in  iis  quidem  ramis  ,  quorum  a  trunoo  origo  majorem  an- 
gulum  comprehendebat. 

Ex  hac  cseterum  angulorum  contemplatione  fubtiliter  olim  deduxit 
Ceorgms  Martine  (h)  velocitatem  in  corpore  humano ,  &  in  ramis 
cordi  proximis  ,  &  in  iis  sequalem  efte  ,  qui  remotiflimo  a  corde  loco 
pronafcuntur  :  cum  rami  cordi  propiores  ad  angulos  fere  reftos  oriantur , 
in  quibus  velocitas  frangatur  ,  rami  vero  ultimi  ,  &  capillares ,  ad  angulos 
peracutos  prodeant  ,  atque  adco  de  motu  progreffivo  minimum  amittant. 
Sed  anatome  huic  fpeculationi  minus  favet ,  cum  paflim  retia  minorum  va- 
lorum  ad  varios  omnii)o  angulos  dividantur  (i). 

Auda  fanguinis  celeritate  ,  perinde  ut  in  tubis  inanimatis  ,  etiam  in 
animalium  vafls  fridionem  augeri ,  atque  adeo  haftenus  febrem  fibi  ipfi  re- 
medio  eflTe ,  non  improbabilis  eft  conjedura  ,  cum  &  theoriae  confe-ntiat  , 
&  in  febribus  hujus  fridionis  manifefta  veftigia  adfint  ,  plus  nempe  ter- 
TX  per  urinam  egeratur  ,  &  fedimenta  aqua  graviora  nafcantur  (k). 
Febrem  vero  fibi  efle  remedio  ita  inteUigendum  eft  ,  ut  de  nimio  impetu  , 
quem  fanguis  a  corde  accepit ,  plus  quara  in  naturali  fanguinis  itinere  , 
per  friffionem  dematur ,  quae  una  cum  celeritate  fanguinis  auda    eft. 

§,  XXV. 


(e)  Hales   hiemadatiks  p.  67. 

(/)  Exf.  72.  >3. 

(g)  p    7}. 

ib)  De  animalib.   Piitilib'.  p.    187.  C  he  s  Bt  D  en  anatomy   of  buman  body  Eiiit.  VI. 

(O  L.  II.  p.  85. 

ik)    Vide  inteiim  Cl.  B.    Langrish   experimenta  moilem.  ^raUice. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  i8y 

§.    XXV.    Alix  caufa  retardationis. 

Refijkntia  qiiam  fanguis  in  ramis  ex^eritur. 

Sunt  praeter  has  conditiones ,  velocitatem  primigeniam  deftruentes ,  an5- 
mato  corpori  &  inanimatis  tubis  communes  ,  aliquae  ,  quae  corpori  animali 
peculiares  funt.  Ita  ipfa  repetita  ramorum  in  animali  divifio  ,  retardationi» 
genus  efficit ,  cujus  extra  animal  exempla  rara  funt.  Minime  enim  dubium 
eft ,  quin  fridiones  ramorum  celeritatera  minuant  ,  qua  trunci  fanguis  eva- 
cuatur  ;  ramorum  enim  plicas  efficiunt  ,  quod  efficeret  pars  luminis  claufa 
( / ).  Nam  ,  ut  femel  repetam  ,  quanta  portione  trunci  celeritas  per  ramos 
minuitur  ,  tanta  portio  luminis  trunci  poteft  pro  claufa  haberi.  Sed  ea  quafi 
obturatio  motum  progreffivum  retardat ,  &  in  lateralem  preflionem  convertit. 
Truncusramofus ,  cum  uno  ramo  aperto  dedit  uncias  aquas  2p  cura  dimidia, 
oranibus  apertis  uncias   j  6  cum  f  ( /  *  ) 

§.    XXVI.     Anajlomofes. 

Arteriarum  anaftomofes  hadenus  fanguinis  motum  adjuvant ,  qtiod  pe- 
riculum  obftruclionum  minuant  ,  ca:;terum  non  poffunt  non  inter  caufas 
effe  ,  quse  fanguinis  celeritatem  minuunt.  Sspiffime  enim  ,  etiam  majores 
arteriae,  contrario  perfede  dudu  fibi  occurrunt  ,  inque  unicum  canalem  a- 
beunt,  cujus  duae  funt  fanguinese  columnag  ,  utraque  a  corde  projeda  , 
quae  in  medio  arcu  contrariss  fibi  obnituntur.  Ita  in  arteriis  mefentericis , 
raefocolicis,  "Willifii  circulo,  arteriis  recurrentibus  cubiti ,  ulnasque,  arte- 
riis  epigaftricis  &  mammariis ,  arteriis  intercoftalibus  &  dorfalibus ,  &  ali- 
bi ,  innumeralibus  in  corpore  humano  locis ,  inque  capillarium  denique 
vaforum  per  totum  corpus  animale  difperfis  retibus  ,  arteriae  contrariae  in 
unum  truncum  coalefcunt  (?«).  Non  poteft  autem  fieri ,  quin  contrarii 
fanguinis  torrentes  in  fe  invicem  nixi ,  aliquam  partem  celeritatis  fuas  fibi 
mutuo  deftruant ,  neque  eam  exiguam  ,  cum  fanguis  eo  elatere  dellituatur  , 
quiin  collifione  obviorum  fibi  corporum  durorum  amiffam  ab  iflu  rautuo 

A  a    3  veloci- 

( / )  Conf.  Fr.  S  A  u  V  A  G  E  s  de  inJJammat.  n.  ij.BBRMOUtn  hydrQdynam.  loCQ 
tilt.  cit. 

(/*)    ROBINSOM    1.  c,    p.  65. 

C»«)  L.  II  p  as. 


^90      I.VI.  SECt.  l  SANGUINIS  PER   ARTERIA5'.. 

velocitatem  rcgenerat.  Sed.  etiam  in  vivo  animale  hos  conJtfariarum  coluns* 
parum  iclus  viJi  (n)  fatis  faepe  vividos.  Ita  ,  paulo  alio  modo,  fanguis 
etiam  in  venis  minoribus  ,  qirje  iu  majorem  fe  inmittunt,  a  torrente  ma- 
joris  trunci  repairas  de  fua  celeritate  araictit  (  o  ).  Infignis  ifte  anaftomo- 
fium  efFeclas  ,  nondum  .  quoad  nunc  memini ,  a  quoquam  lcriptorum  ja» 
tromathematicorum  confideratus   fuit. 

§.    XXVII.    Sangiims  vifcor: 

Miriime  vero  negligere  oportet  potentem  utique  caufam  retardationis ,, 
quae  efta  fanguihis  viiciditate.  Neque  enim  dubiuni  elt  ,  quin  fanguinis  fiuida 
natura  a  fulo  mocu  progreffivo  iufientetur  (p  ),  cum  in  homine  ,  &  in  aliis 
animaiibus  ,  nvijoribus  (  g  )  etiam  magis ,  (anguis  fuis  ex  vafis  emiiTus  conti- 
nuo  ,  &  intra  bievifiimum  teniporis  fpatium  in  folidam  gelatin^e  naturam. 
cogatur.  Nunc  fi  motus  fanguinis  intercedit ,  ne  is  vitalis  liquor  coeat, 
neceflrs  eft  ejus  motus  partem  ab  ipfa  ea  vifciditate  confumi ,  cujus  etfe- 
ftum.  motus  progrelfivus  deftuitjfiye,  ut  fimplicius  rem  exponaiuus ,  ejus 
motus  partem  in  dimovendis  a  l'e  elementis  languinis,  aque  vi  adtra^Sili 
abfurni  ,  qua  ii  globuli  in  mutuos  contadius  nicuntur  ,  &  quam  motus- 
progreffivus  fiiperat.  Experimentis  eniai  conftat,  motu  fanguinis  in  vivo 
animale  languente  (r)  ,  aut  dcltruclo  (  J),  globulos  continuo  ,  amifta  ,  ut 
videtur,  fphxias  figura  coire  :  eoitiemque  iterum  folvi  ,  prioremque  di- 
ftintftorum  giobulorum  figuram  recuperare,  qusndo  motus  reftitutus  tft  (f). 
Deindc  notifliTium  eft  ,.  &  in  frigidis  animaUbus  vuhiera  arteriarum  h'quo- 
re  rubro  ,  alba  circumdato  nebula  ,  continuo  claudi  (u),  qui  compaCius 
rjmam  artcriae  obducit,  utique  non  fluidus  ,  cum   vulnus    obturet ,  cordif- 

que 

(»)  Sfcond  Mcmoire  phivimis  loci?.  Tn  endeni  triinco  Exp.  9<.  129.  i-iY,  m?.  i^^- 
H4*  15^.  157.  171.  I-}.  I7A  iTi.  180.  i8l-  187.  >8-<-  190-  Nihil  inteielt  ,  (juod  ali- 
qua  hoiinn  cxpciimcmoviim  ad  veuas  pevtiueaiit.  In  contraiiis  pev  anallomofin  conjundlis 
vafiS    vide    txp.  tji.    p    ^g.    Std  plures  oblT.  aliis  fub  veibis  latent. , 

(0  )  Exp.  i?7.  t4s. 

( p )  Conf.  L.  V.   p.  16. 

Ig  )  Ut  in  tquo  Bi  r  c  h  hjflory  of  tbe  Royal  Sbdety  T.  IV.   p.  "52". 

(r)  Exp.  n- 

(  ')  E>p.   6.   7.  18.   19.  fo.   9J.   n<. 

(^)  Exp.  6.   7.  18^.   15  V    Q.ui   hunc  eventnm  ruper  re^avit-  Vavd  ei-t,  lUS;  ex 
rspetito  cxp' vimento  pvocul  diib  o  nob  fcum  ve.onc:!  abitiiv  Ep'jh  I.  p.  LXVII. 

(  ?<  )  Exp.   153.  154.    1^7.    160.    151.    1«;.   166.  1 6-?,   170,   171.   176.  I77.  •78-  l8<''    '8i. 
184.  ig-., 


IVIOTUS     PROGRESSIVUS.  191 

-que  refiftat  impetui ,  &  in  canibus  grandiorum  etiam  arteriariim  vulnera  a 
<coa6H  cruoris  grumo  fanguinem  fundere  prohibeantur  (  a' ). 

Negavit  equidem  rationem  hujus  vilciditatis  haberi  debere ,  acris  olim 
ingenii  vir  Georgiui  Erhardm  Hamberger  (>).  Verum  vel  fola  in- 
jedio  anatomica  facile  oftendit,  quam  magna  ratione  facilius  aqua  pura 
per  corporum  animatorum  vafa  urgeatur  ,  fi  cum  tardo  aliquo  vifcidoque  li- 
quore  ,  cera  ,  febOve  ,  comparaveris. 

Alia  adhuc  ratio  cft.^qua  vifcidi  liquores  motum  progreflivum  fangui- 
nis  debilitant.  Nempe  ad  fuorum  canalium  parietes  &  fanguinis  globuli 
adtrahuntur  ,  &  lymphatica  gelatina.  Illud  quidem  phxnomenon  faepe  vi- 
di,  ut  contra  proprium  pondus  ad  parietes  etiam  exteriores  arteriarum 
globuli  rubri  retinerentur  (z):  &  diifccla  arteria  ,.  foramine  mefenterio 
infliclo,  tamen  fanguis  ad  circubre  lumen  difciffee  arteriae  retentus  defluere 
negaret  (  rt  )■  Hinc  ,  nam  eti.im  huc  priora  experimenta  redeunt,  in  par- 
vis  animalibus  haMnorrhagise  vix  oriuntur,  quod  majori  vi  fanguis  ad  arte- 
riarum  parietes  adtrahatur,  quam  quidem  a  corde  depellitur  (6).  1«  my- 
tulis  fanguinem  ,  quem  aUqua  vafcula  effuderant ,  alia  leforbent  (  c  ).  Sed 
etiam  grandium  arteriarum  ,  aortsque  interiori  faciei  adeo  potenter  grumi 
fanguinei  adhaerefcunt  ,  ut  huic  arterise  pro  membrana  fint ,  ejufque  in  fub- 
ftantiam  ,  quam  vocant ,  omnino  tranfeant  {d). 

De  lympha  faepe  &  repetito  monui ,  eam  albae  nebulae  fpecie  medios  in 
rima  arteriolae  venaeve  Isefae  globulos  ambire  (^)  ,  &  venae  parieti  adeo 
adhcerere  ,  ut  nihil  quidquam  effluat  ,  cum  deterfa  ea  nebula  continuo  tof 
rentis  ad  modum  fanguis  de  vuinere  erumpat. 

H^ECcaeterum  adhsfio  (/)  in  minoribus  tubulis,  etiani  inanimatis,  inque 
omnibus  fluidis  notis  conftanter  dominatur.Argentum  vivum  fluidinimum,ad  le- 
','iflimum  barometri  vitrum  ,  vehementer  trahitur ,  ut  capillares  tubos  omittam. 

De 


(*)  S  AtTv  a'gss  in  H  At  ss  p.  45-  Savi  ard   exp.  6s.  conf.  L.  V.  p,  zo. 

(y)  Dc  cordis  diaftole  n-  X.  conf.  L.  IV.  p.  44z. 

(2)  Exp.  so.  98.  i>8.  116.   219.   Z20.  Ita  palpebrse  intei-jeifluni  llquorem  adtrahunt 
Sauvages  phyjiol.  p.    1 76. 

(a)  Exp.   iio.  *ii.  2i£.  2IJ.2I4' 

(&)  Kruger  phy/to!o^ie  n.  201. 

{  c  )  H  A 1  E  s   h,im-ijhit.  p.  96.   S  c  H  w  E  N  K  E   p.   27. 

(  d  )    Opufml.  patbolog.  obf.    19. 

(O   L.  V.  p.  125. 

(/)  Eani  inter  caufas  motus  fanguinis  varii  fcriptores   pofnerunt  v.  g.    NKiEEtD 
de  fecret.  p-  85.  8^.  De  vaiis  ladteis  adfirmat  Whyt  X  phyjiai.  ejf.  p.  74. 


193       I.  FI.   SECT:  7.  SANGUINIS    PER  ARTERIAS 

De  anellianis  tubulis  monui ,  fed  hoc  loco  expedit  repetiiffe ,  aquam  equi- 
dem  ,  quaj  minus  vifcida  fit  ,  emboli  vi  de  anguftiffimis  canaliculis  ex- 
pelli  poffe ,  coloratum  vero  liquorem  retineri  ,  neque  hoc  iter  abfolvere 
poflTe  f  quod  craffiores  proculdubio  particulas  canali  vehementius  adhae- 
ret(g). 

Nunc  fi  faiguis  arteriarum  canalibus  avet  adhaerere  ,  neque  tamen  in 
vivo  animale  fanoque  adhaeret ,  minime  dubium  eft  ,  quin  haec  potentia  a 
contraria  potentia  deftruatur  ,  eamque  viciffira  deftruat  ,  nartemque  adeo 
progreffivi  fanguinis  motus  occupet  aboleatque. 

§.   XXVIII.     Ergo  fanguinis  per  arterias  minhms  Jluentis  celeritm 

minor  eft. 

Afenfiira  hujiis  decrementi. 

Ex  iftis  caufis ,  &  ex  aliis ,  fi  qu3E  forte  meam  diligentiam  fugerunt  , 

vulgo  confentitur  ,   minori  in  minimis  vafis  ,  quam  in  truncis  ,   cekritate 

fanguinem  circumferri  :  &  in  univerfum  celeiitatem  in  minimis  vafis  tanto 

minorem  fupereflfe  ,   quanto  quaevis  arteriola  minor  eft  ,   &  a  corde  reno- 

tior.    Ita  lentum  in  vafis  capillaribus  fanguinis  motum  eflfe  ,    primus  fortc 

infignis   olini  naturae    cultor  Johannes  bWAMM  e  r  d  a  m    (/2)   monuit  : 

fed  etiam  Antonius  deHEioE   (i)in  vafis  capillaribus  prius  ,  quam  in 

trunco   fanguinem   ftagnare  ,   fua  per    experimenta    reperit.     Porro  Hen- 

ricus  MiHLES  (k)  in  majoribus  canalibus  ranae  fanguinem  torrentis  modo 

ruere ,  in  minoribus  rubros  globulos ,    aiiquo  intervallo  diftindes  ,  lentius 

fe  infequi,  non  adeo  dudum  retulit.  Magnam  rationem  hujus  retardationis 

elTe ,  quae  tamen  calculo  erui  nequeat ,  graviter   pronunciavit  Petrus  An- 

tonius  MicHELOTTus  (^)  :  &  vafa  capillaria  lente  a  fanguine  peiflui 

J.  Bapijia  Senac  (m),  &  Hermannus  Boerhaave  (n),  &  alii 

auftores  confenferunt.     Addit  Cl.  Stevenson,  globulum  rubrum  arpam 

micfofco- 

(g)  Simile  experimentum  habet  Stephatms  Hai,es  hama}i..\},  i^Oj 

(  h  )  Iii  corollar.  ad  diff.  de  refpiratione. 

(f)  £x->.  8. 

(  k  )   PhU.    Tranfaa.   n.  460. 

(/)    Scpar.  fiuid.    p.  pji.  100. 

( w)  r-  II.  p.  n8. 

(  «  )  PrakH.  ad  l>ij}it.  rei  Med.  n.  zzi. 


MOTUS      PROGRESSIVUS.  193 

microfcopio  fubjedam  ,  exilem  utique  &  unius  forte  line^ ,  intra  odo  &  de- 
ccni^demuni  pulfus  percurrere    (  ?2  *  ).  ■ 

§;    XXIX. .  Qui  inenfuram  aliquain  propofuerint 

Propius  accuratam  rationem  primigeniae  velocitatis  ad  diminutam  illam ;  ■ 
inque  minimis  vafis  fuperftitem  ,  exploravit  Jacobus  Keilius  (0)  unica 
equidem  caufa  ufus  retardationis. 

Deinde  Stefhanm  Hales,  fangninem  in  vaOs  mufculofis  ranas  intra 
minutum  primum  duas  unice  tertias  pollicis  partes  percurrere ,  adeoque 
645'"  (^^)  tardius  fluere  ,  quam  ex  corde  humano  exeuns  fanguis,  fe 
vidiffe  putavit  :  multum  equidem  non  a  noftris  unice  ,  fed  ab  Antonii  v. 
Leeuwenhoeck  (g)  experimentisdiverfus.  Ifte  enim  Vir  ,  in  obfer- 
vandis  utique  naturas  phsnomenis  &  folers  ,  &  multa  expertus ,  in  anguil- 
la  fanguinem  intra  unum  pulfum,  aut  ='5- n^inuti  primi ,  decimam  quintam 
pollicis  partem  percurrere  ,  atque  adeo  pene  quinque  in  minuto  primo 
pollices  fuperare  ,  calculo  pofito  fcripfit,  quse  celeritas  eft  ad  Halesia- 
i^AM  ut  I  if  ad  2.  Cum  vcro  rana  multo  vividius ,  quam  anguilla  fit  ani- 
mal,  &  intra  idem  tempus  plures  habeat  pulfus ,  adparet  ,  in  rana  etiam 
fiKiguinem  plus  quara  quinque  pollices  percurfuium, 

Alia  etiam  ratione  in  definiendo  hoc  decremento  ufus  eft  idem  inge- 
niofus  audor  Stefhanus  HALEs(r).  Metitus  nempe  aqux  pondus , 
qnse  dato  tempore  de  oftio  trunci  arterias  mefentericee  efflueret,  eam  quan- 
titatem  cum  ea  aqua  comparavit ,  quam  omnia  inteftina  dilfcda  reddunt:ita 
enim  credit  exprirai  aquse  quantitatem/quce  per  oranes  ramos  arteris  me- 
fcntericce  apertos  dato  tempore  fluit.  Eam  rationem  Vir  Cl.  tripla  non 
majorem  reperit.  Deinde  ,  cum  arteria  mefenterica ,  ut  ingens  fit ,  tamen 
aorte  fit  ramus ,  inque  nafcente  aorta  celeritatem  majorem  efTe  facile  per- 
fuadeamur,  rationem  celeritatis  in  aorta,  ad  celeritatem  in  arteria  mefente- 
rica  reperit  ut  i.  17.  ad  i.  Denique  liquorem  aortse  injedum  in  venam 
adeo  lente  trajeciflTe  experiundo  comperit ,  ut  intra  quadraginta  minuta  non 
fupra  fesqui  pollicem  progrederetur  (j).  . 

Porro 

(«*)  EJTays  nfa  Societ.  at  Edimb.  T.  V.  P.  2.   p.  Zzu-- 

(  0  )  p.    174. 

(/>)   HMtmjlatiks  p.  68. 

(?)  £.rp.  '^  cmtempl.  p.   ij^. 

(r  )  Ibid.   Exp.  9.  p.    5^.  j 

(  J  )    p.    I2Z. 

Haller    Fhyfiolog.    Tom.   II.  B'b 


194LIB.VI.SECT.L   SANGUINIS  PER   ARTERIAS 

Multum  ab  fo  viro  diverfus  Bryan  Roqinson  celeritatem  in 
aorta  ,  ad  veiociratem  m  vafis  minimis  fuperftitem  xftimavit  ,  ut  iico  ad 
I  (t).  Cl.  vero  Robertiis  Whytt  ,  cujus  intererat  celeritatem  a  corde 
acceptam  vthementius  diminuere  ,  ex  Keiliano  calculo  globuh  fan- 
guinei  momentum  a  corde  acceptum  negat  fuperare  dtplum  pondus  glo- 
buli  (u)  :  deinde  ,  ccnfiderata  fridlione  ,  probabile  exiftimat ,  momentum 
a  corde  acceptum  globuli  rubri  in  arteria  capiUari  minus  effe  ,  quam  glo- 
buli  (  X )  pondus  ,  nempe  omnino  eum  globulum  promovere    non  pofl^e. 

Iterum  vir  Cl.  Francijcus  B  o  i  s  s  i  e  r  ex  carotidis  trunco  aperto  iii- 
tra  aequale  tempus  novem  partes  t-ffluere  reperit ,  ex  ramis  autem  carotidis 
majoribus  non  fupra  feptem  ( y  ).  Deinde  in  duobus  sequae  molis  canibus 
hanc  arteriam  mefentericam  diliecuit  5  inde  ,  inteftinis  difTedis  ramos  ejus 
arteriae  plerofque  :  tunc  aqucC  quantitatem  comparavit  ,  quae  per  truncuin 
mefentericum  ,  &  quae  per  ramos  efflueret  ,  &  reperit  efiTe  uti  i  o  ad  i 
(  Z  )  :  atque  magis  dcmum  exquifita  ratione  ,  cum  truncus  dsret  partes 
aquge  viginti  ,  ramos  primos  vidit  dedifle  partes  16  ,  ramos  tertios  partes 
tres  ,  inteftina  ipfa  partem  unicam. 

Porro  idem  vir  Ciar.  rem  eandem  de  integro  nuper  adgrefFus  eft  (fl)  , 
diminuto  diviiionum  numero  ,  &  ratione  ramorum  ad  truncos  reducla  ., 
deinde  in  arteriis  quidem  minimis  fanguinem  unica  tertia  parte  minus ,  quam 
per  aortam  velociter  fluere  (^)  ,  fluidum  vero  tranfpirabile  7  ,  85*45000 
lcntius ,  quam  de  corde  fanguinem  moveri  pofuit  (  Z)*).  Quorum  priora  quidem 
abantiquis  Cl.  viri  placitis  valde  diffident ,  cum  noftris  vero  mireconveniunt  , 
quae  paucos  ante  annos  edidi  (r).  Addit  denique  vir  CI.  aliam  ,  aliamque 
in  diverfis  corporis  animati  partibus"  celeritatem  efte ,  faciliusque  per  vifcera 
fanguinem  fluere  ,  quam  per  mufculos  ,  cura  parum  aquae  ex  arteiiis  in 
venas  pec  carnes  tranftat  (  d ). 

Supereft 

it)  Offcod  aml  difcbarges  p.  ij; 
C  z<  )  Phifiologica!  ejjays  p.    lo. 
( «)  Ibid.  p.   16.   17. 
Cy)  De  puljh  p.  21. 

(2)    De  JHJiainwat.  n.   17.    p.   247.  phyjtolog.   p.    8j. 
((»)  Iii  Meiii.  de  r  Acad.  dcs  fcieuc.  de  B-rrlin   17??. 

(  ^  )  p.  47-  Ideni  tam-.n  eodciii  iLripto  tantiim  niotus  coiifumi  d?.t ,  ut  iu  venis  plii!qua:ii 
%  c^ltrit^th  in  coide  adhibits  fupticfle  11011  poiTint- 

(fc*)  p.  4^. 

(c  )  Tu  Mem.  fur  le  tmuvement  rfr^yaw^.  editisa  1756. 

(.d)  p.  4S. 


MOTUS    PROGRESSIVUS;  V^T 

Sapereft  ,  ut  exploremus,  quid  ipfa  nos  natura  doceat,  &  quse  caufa  fit 
erroris  reliqui.  Dudum  equidem  M  a  l  p  ig  h  i  us  (e)  ,cumdicat  ,  faepe 
fc  vidifTc ,  in  truncis  arteriarum  cclerius  quam  in  ramis  fanguinem  moveri , 
utique  innuit ,  in  aliis  exptrimentis ,  non  celerius  motum  fUiflTe.  Porro  le- 
gimus  apud  Antonium  v.  L  e  e  u  w  e  n  h  o  e  c  k  (i^*)  ,  infinitis  fere  locis ,  velo- 
ciflinium  in  arteriis  venisque  maturn  fe  vidifle.  Eo  quidem  teflimonio  mi- 
nime  abutcmur  ,  cum  facile  intelligamus  ,  velocitatis  menfuram  eflTe  per- 
curfa  fpatia  :  atque  adeo  fi  feceris ,  ut  ea  fp-Uia  majora  videantur  ,  effice- 
re  te  utique  ,  ut  celeritias  niajor  adpareat ,  &  fexagies  major  ,  Vx  lens  vitrsa 
dianxetrum  corpufculi  lexagies  majorem  repiaifentaverit  (_/"), 

§.    XXX.    Quid  ex^erimcnta  doceantj 

Ad  experimenta  ergo  accefii ,  qus  in  calidis  animalibus  utique  inftitui  n&- 
qtieunt  ,  in  frigidis  vero  capta  hadenus  valent  ,  ut  a  majori  calentium  bef- 
tiarum  corde  velocius   fanguinem  projici  memores  fimus. 

Ergo  vidi  ,  neque  lentibus  vitreis  convexiflimis  minimifve  ufus ,  in  mini- 
mis  ,  &  capiilaribus ,  &  unico  globulo  patentibus  venis  ,  fanguinem  cele- 
riter  moveri  (g)  ,  ut  fugitivos  globulos  vix  oculus  fequatur  ,  qunndo 
per  flexuofos  minimarum  venularum  anfractus  alternis  quafi  undis  procur- 
runt ,  &  fitu  ,  &  fulgore  perpetuo  alio  micant.  Facile  vero  dederit  aequus 
rerum  arbiter ,  per  venulas  minimas  non  majori  ,  quam  per  arterias ,  cele- 
ritate  fanguinem  moveri  ,  cum  venofus  cruor  fuum  ab  arteriofo  impetum 
htibeat. 

Non  jgnorab.im  ,  effc  qui  idipfum  objiciunt  (h)  ,  quod  adeo  nuper 
monui  ,  velocitatem  nempe  vitrea  lante  adhibita  augeri.  Ergo  eam  ipfam 
in  minimis  vafis  flijends  fanguinis  celeritatcm  cum  ea  comparare  if>ftitui  , 
qua  per  vafa  majora  manat.  Facile  enim  adparet  ,  &  in  magnis  vnfis  &  in 
parvis  ,  pro  e;idem  portione  celeritatem  per  vitrorum  convexorum  ufum  in- 
crefccie.  Qfjseritur  aucem  unice  ratio  celcritatis ,  quas  in  magnis  vafis  ob- 
tinet,  ad  eam  cderitatem ,  quse  in  parvis  fupereft.  Ratio  autcm  duarum 
qiiintitatum  non  mutatur ,  quando  utraque  per  eundem  numerum  multi- 
plicatur, 

B  b    a  Ergo  , 

(  e')   Toftbwit.  p.  9i. 

(  e  *)  Qontin.  arcanor.  mttir.  p.  ijt.' 

(/)  PoLiNiERE  coiirs  d'experiences    p.    54^.  Ba  ker  microfcope  made  safy'-^..  Cj. 

(g)  Exp.   129.    12L.  124.  m.    iz6.    1^7-   iiS-  i?i-   !?*?•  i4j-  144. 

{h)  Cl.  J  A  M  p  E  R  T  in   diip.  de  cazfis  incrementi  p.    16. 


19^     LlB.VI.  SEC1'.I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

Ergo ,  quantiini  abfque  micrometro  ejas  fi.'ri  potuit,  contuli  celerits- 
;  tem ,  qua  fanguis  per  niajores  arterias  fiuit ,  cum  ea  ,  quam  in  minimis 
vafculis  arteriofis ,  venofifve  fibi  fervat.  Deinde  comparavi  etiam  conftan- 
tiam  motus ,  qui  in  magnis ,  &  motus  ,  qui  in  parvis  vafis  confervatur. 
Vidi ,  fincerus ,  nulloque  fubrepenti  fyfteraatis  amori  ferviturus  ,  non  raro 
equidem  celeritatem  in  minoribus  vafis  minorem  ,  quam  in  grandioribus 
( z )  arteriis  fuiflfe  :  &  motum  in  iiiyem  ,  inque  venarum  unius  glbbuli 
,  capacium  reticulato  opere  s  citius  cefTaffe  (k^  ,  dum  in  majoribus  fubfirtebat. 
Sed  etiam  iii  venis  ,  quod  alio  loco  digniusrepetetur  ,  minoribus  fsepeaeque 
celeriter,  qunm  in  raajoribus  truncis ,  inque  venis  fitjpe  aeque  rapide  ,  ac 
quidem  in  arteriis  ianguis  circumiiuit.  Venx  vero  niinimce  eas  caufas  om- 
nes  expertae  funt ,  quae  fanguinem  in  arteriis  retardant    (/). 

Sed  contra  alii  fuerunt  eventus ,  in  quibus  celeritas  in  utroque  vafo- 
rum  genere  sequalis  (w)  fuit,  iuerunt  denique  multa  exempla ,  &  celerio- 
ris  in  minimis  venulis  fiuenti,  &  demum  conflantioris  (  ?0  5  ut  omnino 
tunc  in  minimis  vafis  motus  fuperefTet  aliquis  ,  quo  tempore  ia  aliis  ma- 
joribus  &  vicinis  nullus    fupererat.  — 

Cum  minoribus  animalibus  majorum  phagnomena  contuli.  Sispe  nem- 
pe  incifis  canum  aliorumque  animalium  arteriis  ,  expertus  lum  ,  de  exiguis 
vafculis  multo  vehementius  fanguinem  exfiHifle  ,  adque  majorem  altitua;- 
nem  ,  &  longiorem  diitantiam  faitum  continuafle  ,  quam  quidem  recepta 
theoria  permitteret.  Sunt  exiguse  arteriolse ,  quas  mammariarum  intenw- 
rum  truncus  generat ,  &  quae  pafllm  de  cotl;arum  intervallis  ad  mufculo- 
rum  carnes  feruntur  (0)  qui  eas  coibs  elevant  ,  graciles  eciam  in  ho- 
minetrunculi ,  quarta  parte  line»  non  latiores  ,  ut  in  catello  vero  etiam  intra 
hanc  menfuram  fubfifianr.  Ex  iftiufmodi  arteriolis  vidi ,  ad  tres  pedes  (Sc 
pollices  quatuor  in  priori  experimento  (.p)  ,  in  altero  ad  fex  pedes  (q) 
poIUcefque  totidem  fanguinem  profiliifiTe.  Sed  ex  arteria  iliaca  ,  tanto  la- 
tiori ,  fanguis  unice  ad  tres  pedes  in  Ke  i  l  1 1  (r)  experimento  prorupit , 

quem 

(r  )  SeCQiid  Jtfemoire  fur  le  moiivemeni  dit  fafig.^.  zSS. 
{(:)  Exp.  s^.  72. 
(/)  Exp.  6^. 
{M)Evp.  6z.  68-  7;. 
■  («)  Ibid.   p.  2(1.  Vidit  etipm  Cl   Schwbnke   p.  67. 
(  0  )  Iioutim  anat.  f.fdc.  Vlll.  p  65,  t6.  &.  iii  Fofcic.  VI.     Habet  &  etian)  Cl.  K  u  hn- 
SAUM  cle  refpir.    Ultraj.  1754.   p.  n. 
(|))  Exp.  4j, 
(  q  )  Exp,   4z. 
(  )•)  De  vi  cordis  p.    56.' 


MOTUS     PROGRESSI VUS.  i^"/ 

quem  ex  theoria  exfpedares  ,  longe  majorem  parabolam  defcriptiiriitn  , 
quam  minutae  illae  inter  coftas  arteriolse.  Sed  ipfaru'!!  venarum  fanguis 
arteriofi  fimiles  faltus  nonnunquam  edidit  (r*). 

Cum  itaque  in  vafis  minimis  fanguinis  velocitas  minus  decrefcat ,  quam 
quidem  ese  caufae  videntur  admittere,  a  quibus  fanguinem  diximus  retardari  (i"), 
fupereft  ,  ut  inquiramus  ,  quasnam  caufa  fubfit ,  cur  aliter  effedius  fe  habeat , 
quam  caufie  poUiceantur.  Poteft  autem  minor  efle  caufarum  retardantium 
efficacia  :  poteft  novus  aliquis  motus  fanguini  acceffifte ,  poftquam  ex  corcte 
projectus  eft  :  aliam  caufam  erroris  dati  poffe  non  video. 

§.    XXXI.    Quce  minuant  retardationem. 

De  ea  retardatione  dixi ,  qus  non  poteft  non  oriri  ab  aorts  arteri^e  ramis 
latioribus.  Stepe  animo  meditatus ,  aliqua  reperio ,  quae  hanc  retardationem 
minuant  ,  qas  tollant  non  invenio.  Cutn  rami  aortdC  primi  ,  qui  de  arcu 
nafcuntur ,  aorta  majores  fint  {t )  ,  cnm  eorum  ramorum  quisque  ,  quem- 
cunque  tibi  fumfsris ,  &  in  exemplo  carotis,  denuo  duobus  fuis  ramis  mi- 
nor  fit  (  n  ) ,  externa  vero  carotis  iterum  lumen  conjundo  ramorum  lumine 
minus  habeat  (  m  )  >  vides ,  dudum  antequam  ad  anguftiffimos  canales  di~ 
vifio  proceflferit ,  habere  Te  canalem  anguftiorem  ,  qui  aorta  eft ,  immiftuni 
in  canalem  latiorem ,  qui  eft  fumma  ra&iorum  aortae.  Neque  eam  rationem 
efle  eam  quae  5  ad  2  .()'  )  ,  fed  longe  utique  majorem  ,  vel  ex  ramis  trium 
primarum  divifionum  aortse  adparet  ,  quorum  ad  truncum  ratio  conftanter 
fesqui  altera  eft  ,  &  quod  excedit  (  Z  ). 

Id  unice  minuit  omnium  ramorum  conjundam  ad  truncum  rationem ,  quod 
in  minimis  &  capillaribus  vafis  ea  ratio  multo  minor  fit.  Et  omnino  oftendimus 
(  a),  truncum  penultimum  ramis  minimis  fatis  meraorabiU  ratione  majorem 
elle.  Hic  ergo  lex  priori  contraria  obtinet  ,  &  rami  trunco  minores  funt. 
In  retibus  enim  :  fi  truncus  in  duos  ramos  finditur,  frequentiflime  etiam 
duo  rami  in  unicum  truncum  venofo  more  confiuunt ,  ciijus  ,  per  legem 

B  b   3  venis 


(  »•*  )  De  falvatella  L 1  n  D  e  n  feledl,  p.  ^7:?. 

(  f )   n.  15.   ad  i8. 

(O  L.  II.  p.  80. 

( II  )  Ibid. 

(  X  )  Ibid. 

(^)  Sauvages  Mem.  cle  Beriin   1.  c.   p.  4j. 

(2)    L.  ir.  p.  80. 

(u)  L.    H.  p.  si.  &  L.VLp.  i7{. 


i$8  LIB.VI.  SEC7'. /.  SANGUINIS   PER 'aRTERI  A  S^ 

venis  fcripfcam  perinde  &  arteriis,  minor  erit  fuis  ramis,  unde  nafcitur.  Vt  adeo 
pars  arteriofi  fyftematis  a  corde  remotior  ,  potius  dirainuatur  ,  quam  cref- 
cat,  aut  certe  ,  li  duo  vafcula  unius  globuli  in  unicum  duorum  globulo- 
rum  trunculorum  confluxerint  ,  poft  eam  divifionem  canaliculus  aiteriofus 
non   minof   erit  ,  quam  fuit  ante  divifionem. 

Si  nunc  animo  expenderis ,  vaforum  in  humano  corpore  multo  maxi- 
mam  partem  minutam  efle  ,  atque  capillaris  ingenii  ,  adparebit  ,  in  ma- 
xima  parte  vafculorum  animati  corporis  aliam  obtinere  legem  ,  quam  eam , 
ex  qua  retardatio  nafcitur.  Inde  fequetur  ,  hanc  quidem  ob  caufam  ,  m 
majoribus  truncis  arteriofis  fanguinem  retardari  :  fed  eam  retardationem  in 
minimis ,  contra  quam  creditum  eft  ,  iterum  niinui-. 

Fridlionem  non  poflis  penitus  refutare  ,  funt  tamen  quas  minuant.  PIu- 
rimum  enim  per  experimenta  Pctri  v.  Al  uss  che  n  broec  k  (b)  de  fric- 
tione  demitur  ,  quando  per  politiflimam  fuperficiem  fuorum  canalium  liquor 
meat.    Nihil  autem  noftris  arteriis  levius  elt. 

Etiam  globofa  figura  glebularum  fanguinis  fridionem  minuit,  quce  punc- 
ta  contadus  cum  parietibus  quam  paucifllma  admiuat  ( c ).  Porro  mitioc 
motus  moliisque  appuifio  fanguinis  videtur  fridlione  lenire ,  fia  frigidis 
animalibus  ad  calida  analogiam  rransferre  licet.  Sxpe  vidi  globulos  in  ca- 
nalium  fuorum  arterioforum  (^)  &  venoforum  (e)  parietes  ,  &  divi- 
fionum  calcaria  illabi ,  femper  vidi  abfque  vortice  ,  abfque  impeiu  in  eos 
parietes  ferri. 

Quin  longitudo  de  celeritate  demat ,  minime  dubitari  poteft  ,  indeque 
repetimus  ,  quod  pedum  &  minor  calor  ,  &  major  oederaatis  metus  ,  & 
per  frigus  adurens  prima  gangrcena  fit. 

Anguftiam  vaforum  minimorum  ,  quam  Jacobus  K  E  i  l  ad  joooo  polli- 
cis  seftimavit,  nos  ad  fummum  eam  reperimus  ,  quae  globulum  fanguineuni 
facile  &  abfque  fridione  tranfmittat.  baepe  vero  majorem ,  &  plurium  glo- 
bulorum  diaraetro  sequalem  (  g  )  expcrimenta  demonftrant, . 

Miiiuitur 


(&)  hijiiftit.  phyjic.  p.  i7f.  141.    NoillET  legotts  de  phyjiqiii  T.  I.  it.   t?r- 
(c)Langguth   de  arteria  ab   oJjJcio  cordis  >tmuh  remota    \),    31.    S  c  h  r.  e  i  B  s  R 
Alfltageji.  p.  z?6. 

(d  )  Exp.  gg.    70.  82. 
(  e)  E.vp.   I2J.  iji. 
(fi)  P-    176. 


MGTUS     PROGRESSIVUS.  1^9 

Minuitur  ita  aliquantum  vis  fridionis  ,  ut  tamen  mirari  poflis  ,  noti 
majorem   in  experimentis  reperiri. 

Plicarum  vim  retardatricem  oftendimus  infignem  fuperefTe.  Conica  vero 
figura  unice  ,  (i  ullarum  ,  certe  majorum  arteriarum  eft ,  cum  minima  vaf- 
cul.i  ,  aut  unius  globuli  capacia  ,  aut  in  venas  recurva  ,  aut  alioquin  noa 
r^mola  ,  omnino  cylindrica  fint  (h)  :  unde  incurfus  flucnti  in  vaforum  pa- 
rietes  utique  magna  portione  minuitur  (z). 

Id  autem  celeritatis  decrementum  ,  quod  a  vifcida  natura  fanguinis  naf- 
citur,  non  videtur  refutari  polTe  :  ncque  adtradio  ad  canalium  parictes 
nuila  videtur. 

De  diverfa  celeritate  fanguinis  in  diverfis  corporis  humani  partibus  alibi 
locus  erit  dicendi.  Itaque  tamen  interim  diflimulo ,  me  in  anatomicis  injedio- 
nibus ,  expeditum  omnino  in  artubus  ab  arteriis  in  venas  tranfitum  reperiffe. 

Cum  adeo,  omnibus  follicite  penfitatis,  &  rejectis ,  quas  niinus  firma 
admifta  fuerunt  caufas  tamen  celeritatis  diminutae  multse  ,  &  potentes  fu- 
perfint ,  neque  tamen  pro  earum  ratione  celeritas  in  minimis  decrefcere  vi- 
deatur ,  neque  erroris  caufa  vera  fit  indicata  ,  non  videtur  hadenus  pro- 
blemati  elTe  fatisfadum. 

§.    XXXU.     Nova  velocltatls  caiifx  non  vene. 

Supereft ,  ut  ad  caufas  novse  celeritatis  confugiamus  ,  quae  praeter  viin 
cordis  fanguini  acceffit.  Ejufmodi  caufae  variae  propofitae  fuerunt,  nosvero 
ab  iis  incipiemus ,  quas  oportet ,  tamquam  alienas  a  vero  eliminare.  Fue- 
runt ,  neque  aut  incelebres  viri  (/^)  ,  aut  parvae  audoritatis  ,  qui  ab  ipfa 
anguftia  minimorum  canalium  celeritatis  in  vafis  mininiis  incrementum  fpe- 
rarunt.  Vulgari  ,  ut  videtur  experimento  nituntur  ,  qui  hanc  hypothefin 
propofuerunt  :  infundibuli  nempe  ,  conive  cavi,  cujus  amplius  labrum  aquam 
recipit  ,  anguftior  vero  tubulus  emittit.  In  ejtifiiiodi  canali  utique  velocius 
per  anguftius  oftium  aqua  erumpit ,  &  in  univerfum  fere  (/)  tanto  velo- 
cius ,  quo  latior  fuerit  aquae  in  caftello  fuperficies ,  quae  in  aditum  canalis 

reci- 

(/^)  L,  n.  p.  55. 

(z)   St^helim   de  fulfu  p.  4. 

(*)  Bazzicaluve  tbeor.  tumor.  Piop.  I.  Trid.  H  0  F  wi  A  n.  phyjtolog.  qu» 
iuedkina  fyiftmiatica  prinms  tomus  efl  ,  p.  H2.  Olini  Gnattberus  Chari.bTon  tnplo  ce- 
lcrius  in  artenis-,  qium  iii  corde  fauguiuem  fluere  fcripferat  ,  quod  e.uum  lumen  trit  lo 
efTet  anguftius  three   lcclures   p.   28. 

(  / )  S  c  H  E  L  a  A  ivi  M  E  R  de  yulfn  axiom.  III.  Bernoulli   bydrudymmic  p.  112. 


200     LIB.  VlSECf.I.   SANGUINIS  PER  ARTERIAS- 

recipitur,  inque  exeuntem  gurgitem  nitetur.  Verum  fufficiat  monuine,  ar- 
teriam  quidem  (m)  unicam  ejurraodi  tubum  efTe  ,  fi  cum  aorta  coraparetur. 
Summam  vero  luminum  vaforum  minorum  ,  de  qua  quaeritur  ,  lumine  aortas 
ampliorem  ,  adeoque  canalem  aiteriofum  inverfum  infundibulum  efFe ,  quod 
per  anguftius  oftium  aquam  recipit ,  &  emittit  per  amplius- 

Subtiliter  alius  vir  (?z)  olim  Cl.  impetum  fanguinis  in  vafis  a  corde 
remotioribus  adeo  non  miiiui  docuit  ,  ut  augeretur  ,  inque  venis  denique, 
quam  in  arteriis  mnjor  effet.  Simplici  utique  utebatur  ratiocinio ,  fanguinem 
jirteriis  contentumhabebat  pro  una  columna,  cylindro  v.  c.  cujus  bafis  in 
corde  ,  longitudo  a  corde  eflet  ad  venas.  Eam  coluranam  datam  veloci- 
tatem  a  corde  accipere ,  majorem  adeo  impetum  nafci ,  fi  ea  velocitas  in 
majorem  mafTam  ducatur.  Verum  ,  etfi  vere  omnino  velocitas  in  lumen 
duda  ,  in  aquis  f^uentibus  impetum  facit ,  non  tamen  fequentur  ,  qucC  poilu- 
lat  Cl.  J  u  R  1 N  u  s ,  fi  velocitas  fanguini  impreffa  in  majori  ratione  decre- 
verit  ,  quando  longius  a  corde  rcceditur  ,  quam  quidem  longitudo  co^  - 
lumnae  fanguineae  inprevit  (  o  ). 

$,   XXXIII.    Vis  po7ideris. 

Num  pondus  fanguinis  aliquid  in  circuitu  adjuvando  aut  accelerando 
poflit,  efl  difpiciendum,  Non  defuerunt  Cl.  viri  (p)  ,  qui  fanguinem  per 
continuum  arteriarum  venarumque  tubum ,  tanquam  per  bicrurem  canalem 
fluere  pofuerunt  :  inde  vero  fequetur  utique  ,  ut  gravitas  fanguinis  per  <ir- 
terias  delapfi  ,  cogat  fanguinem ,  adfcendere  per  venam  cavam ,  tanquam  crus 
aiterum  incurvi  fanguinei  tubi. 

Non  alienum  eft  ab  experimento  ,  ponderis  aliquam  in  mutanda  fan- 
guinis  celeritate  potefi:atem  eflTe.  Nemo  ignorat ,  venofum  fanguinem  ,  &  cum 
eo  vaporem  reforbtum  ,  difficilius  a  pedibus  ad  cor  redire,  hinc  oedemata, 
colledi  nempe  vaporis  mafl^am,  omnium  prima  in  pedibus  reperiri ,  hinc  varices 
in  cruribus  ftantis  harfifpicis  fubnafci  :  hinc  aquofos  tumores  decunibentis 
corporis  folo  fitu  diflipari,  ut  pedes  ex  notiffima  obfervatione,  per  diurni 
fitus  eflfeftum  >  fub  noftem  tumidifllma  fint  .,  redeunte  vero  mane  eadem 

furgenti 

(tn)  L.  IT.  p.  8i. 

(n)  JuRiN  de   aqiiis  fluentibus   p.  40.    4f.- 

(0)  Dudum  contia  lianc  hypothefin  dixit  Thomas  Morgan  'm  philofo^hic.  pymdpks  1 

p.    78.   75*. 

(/■  )  J-  .Domiwcns  GuiLEi.MtMUSj  J.  G.  Krugbr  pb^J^olog.  n.  104. . 


MOTU.S    PROGRESSSIVUS.  201 

furgenti  fmt  graciliflinia.  In  debili  femina  (q)  diuturno  in  morbo  ,  fanguis 
ad  id  latus  adeo  vehementer  incubuit ,  quo  pondus  ducebat  ,  ut  omnino 
mors  inde  ,  fupprefTo  fanguinis  reditu,  fequeretur.  A  decubitu  inbrachium  , 
amiiro  fenfu,  gangrtena  celerrime  fucceflic,  ut  mumise  fimile  membrum  mifera 
circumferret  (  r  ).  Jugularem  venam  latiorem  fieri  ,  &  cum  ipfa  foramen  ofli 
occipitis  &  temporum  infculptum  ,  in  eodem  latere  ,  amplius  patere  ,  in 
quod  folitus  fuerit  homo  caput  in  fomno  deponere  ,  ab  accuratis  difletT:ori- 
bus  obfervatum  eft  («).  In  fitu  lupino  fanguis  in  cerebrum  congeritur  , 
per  arterias  euim  facilius  fubit  lubtr.ida  pondtris  refifhntia  ,  per  venas  tac- 
dius  redit ,  demto  auxiUo  gravitatis   {b), 

Demum  eam  vim  ponderis  in  vivis  animalibus  multa  per  experinieuta 
confirmavi.  Vidi  fanguinem  vencum  celerifer  ad  cor  redire  ,  &  per  totum 
venarum  mefentericarum  fyftema  expedito  fluento  ferri  (c).  Inverti  mefen- 
terium  &  viJi ,  cum  nunc  inteftina  loco  infcriori  cfl^tnt  ,  ianguinem  veno- 
fum  &  in  reditu  retardari  ,  &  ,  neque  infrequenter  demum,  omnino  contra 
naturae  'egem  a  corde  in  mefcnterium  relabi  ,  venafque  inteftinales  ccnge- 
ftum  diftendere.  Reftituto  vero  favore  ponderis  ,  ut  mteitina  certe  corde 
non  hiimiliora  eflent  ,  continuo  venas  raefentericas  iterum  evacuari ,  fuum- 
que  cordi  ianguinem  reddere  experiebar. 

EaJem  tamen  experimenta  me  docuerunt ,  in  arteriofum  vivi  animah^s 
fanguinem  parum  omnino  ,  aut  nihil  quidquam  (d),  fanguinis  gravit^tem 
poffe  :  neque  iter  a  corde  ad  extremos  vaforum  fines  aut  a  confentiente 
pondere  acctlerari ,  aut  a  contraria  vi  gravitationis  ulla  ccnfpicua  portione 
retardari.  Sed  neque  in  vivo  homine  aliqua  ,  in  arteriofi  fanguinis  motum , 
ponderis  poteftas  efl^e  videtur  ,  de  quo  folo  hic  fermo  eft.  In  capiteenim, 
quo  fanguis  contra  proprium  pondus  adfcendit,  primus  rubor ,  facilior  fu- 
dor,  &  arteriarum  pulfatio ,  &  exanthematum  &  hsemorrhagiarur^  famili.^ris 
fedes  eft  ;  in  pedibus ,  quo  fanguis  per  aortam  fuo  ex  pondere  labitur ,  om- 
iiia  contraria  reperimiis ,  primum  frigus ,  gangrsense  initia  ,  hsemorrhagias  vix 

unquam 

(^)  Storche    Kranken  ■vcarterht  p.  64, 
(r)  H  E  U  ER  M  A  NN  c£i/V.   cp!r.    T.  I.  p.    i^, 
(  «  )  L.  X.   cfteiidenir. 
(  6  )  Coaf.  B  o  ?J  D  of  the  night-mare  p.  1  o, 
(c)  Exp.  104.   zo6.   jog,   aii.  aig.  a3i. 
(  d)  Exp.  i8.  zog. 

Halkr  Phjfiolog.  Tom.  II.  ■  C  c 


Zo2       LVL  SECt.  l  SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

unquam  ullas  ,  neque  alia ,  nifi  fanguinis  tarde  moti  teftimonia  (  £"  ). 
Tubi  bicruris  comparationem  excludit  vaforum  minuties  ,  &  ramofa 
natura  ,  quae  arteiias  cum  venis  conjuugunt ,  quorum  fridio  tanta  eft  ,  ut 
nunquam  aqua  ,  qua  arteriam  repleveris  ,  ex  fola  vi  pondcris  in  venas  tran- 
fcat  (/ ).  Nam  etiam  per  aortam  arteriam  ,  pondus  aqtse  per  carotiden-'  in- 
pulfae ,  in  tubo  cruraii,  magnae  utique  arteriae  ,  inmiflb,  non  potuit  aquam 
in  aequihbrio  fuftinere  (g). 

§.    XXXIV.     Vis  nervonim. 

An  nervorum  vis  in  fano  atque  tranquillo  homine  «liquid  in~  promo- 
veiido  fanguinis  itinere  poflit  ,  inquiri  nunc  oportet.  Sufpicionem  certe 
hujus  potentise  non  levem  excitat  magna  adfeduum  animi  in  mutanda  fan- 
guinis  veiocitate  poteftas.  Ira  (  /2 )  pulfus  frequentiam  (  z  )  incitat ,  in 
facie  manifeftum  calorem,  &  rubortm ,  &  harmorihagias,  &  labiorum  tu- 
morem  producit ,  in  ipfa  bile  (  i'  )  motum  celeriorem  incitat ,  ut  per  in- 
teftina  manifefto  eff"undatur.  Contra  terror  (/),  &  fubitus ,  maximufque 
moeror  pulfum  humikm  reddif ,  &  a:gre  confpicuum,  &  fiigus,  &  pallo- 
rem ,  &  animi  deliquium ,  &  denique  mortem  lubitam ,  non  raris  in  ex- 
emplis  ,  adeoque  perfedam  &  durabiiem  fanguinis  quietem  efficit. 

Praeter  animi  motus  aliae  etiam  neivotum  adfectiones  pulfum,  adeo- 
que  fanguinis  motum  aut  incitant  aut  retardant.  Dolor  &  inflammatio  cu- 
jufcunque  in  corpore  anim^ito  particulGe ,  pulium  durum  reddit  celeremque , 
quahs  eft  in  pleuritide.  Puhum  a  dolore  a  g6  ad  centum  (m')in  minuto 
primo    auctum  ,  proprius  de  pulfa  auttor  cbfervavit.     Magis  auget  pulfum 

merabra- 

(f)  Confer,  fi  videtiir ,  qu»  contra  hanc  ijondeiis  in'adjuvando  fanguine  potentiam 
faipferunt  Cl.  viri  Pf.c'1.uet  dijfeit.  anat.  c.  6.  Arg.  Frid.  Waltker.  dc fangiditit 
accelerat.  ^  retard.  Jofias  WeiTbrecht  C'onim.  Acad.  PctropuL  T.  YII.  p.  284« 'eqq- 
Franc.  Q_u  e  s  n  a  i  de  la  fuignee   p.  XV.   XV. 

(/)  Conf.  contra  haiic  theoriam  ,  qux  Cl.  Jo/wx  "Wei  »r  B  R  E  c  h  T  habet  1.  c. 
p,   288.    I9J. 

(£)  ',>.aando  nenipe  columna  4.  pedum  &7  iiollicum  immittebatur  ,  aqua  in  alteio 
tubo  fablillebat  ad  quatuoi'  pedes  ,  &  poUices  quatuor  Haees  /jama/h  [i.  i4i. 

(h)  bicHWENKE    hamntolcg.  p.  64.    St.^ehelin  de  pulfti  \}.   17.   &c. 

(  i  )  Ab  80.  ad  104.  F I.  o  Y  E  R  fbyjiciatfs pulfevoatch  p.  91.  Defenefcente  ira  ad  priorem 
numerum  redierunt. 

(*)  Pechlin-    in  obfP. 

(/)  Conf.  Commtnt.  fiujir.  iit  praleS.  Boerhaav.  T.   IV.    p.  44^.  '"'-'1Q-  • 

-     (m  )  p.  224. 


MOTUS      PROGRESSIVUS,  '2O3 

membranofarum  (12)  partium  dolor ,  quam  vifcerum ,  ubicunque  nempe  kn- 
fus  acutior  fuerit.  Olim  a  Ipina  pulfum  accelerari  Helmontius  auctor 
fuit  (  0  )  Circubtio  fanguinis  velocior  fequitur  inflanimationem  ,  uti  pruti- 
tum  unguium  fcalptio ,  apud  Francifciim  de  Sauvages.  Denique  pe- 
culiares  topicof^ue  in  arteriis  motus  a  vi  ftimuli  nafci  111.  Johannes  a 
GoRTER  propofuit  (p)  &  glandularum  nervos  liquoruni  iter  inhibere, 
etiam  fi  cordis  impulQo  manferit  ,  Carolus  Malouin   {q). 

Ciim  adeo  ccrta  exempla  efle  crederent ,  in  quibus  nervofum  imperium 
fan^uinem  regit ,  eo  proniores  fuerunt  Cl.  aliqui  viri  in  eam  opinionem  ,  qua 
recip>tur ,   etiam  extra  animi  emoti  turbas  »    vim  nerveam  celeritatem  fan- 
'  guinis  aut  augere  ,   aut  minusre  viciiTira. 

Sed  etiam  de  modo  cogitatum  eft  ,  quo  nervi  fanguinem  per  arterias 
incitent,  tardentve.  111.  Archiater  (  y^a  liquido  nerveo  aiterias  conftringi , 
eafque  rigefcete,  &  earum  elaterem  augeri ,  docuit ,  inque  ira  fanguinis 
motura  incitari ,  uCi  viciOim  in  paralyfi  fanguinis  niotus  debilitatur.  Deinde 
eofdem  nervos  minima  varcula  conftrida  tenrre  exiftimat  vir  III.  ne  quid- 
quam  fanguinis  tranfeat ,  exemplo  hyfterici  frigoris  (  f  )  ,  &  ad  cor  po- 
tius,  ipfas  per  arterias  fanguis  reiiuat  Deniqae  animi  adfeclus  ipfum  cor 
arclare  probabile  putat ,  uc  tenue  fanguinis  filum  inde  prodeat  (z/)-  Ita 
porro  a  fpafmo  venofas  obftrudliones ,  deteriores  arteriofis  ,  deducit  Fran- 
cifciis  duESNAi  (  JC  )  ,  &  in  fpafmis  hyftericis  arterias  carotides  venaf' 
que  jugulares  tumidiflimas ,  &  corpus  demum  maculofum  vidit  nuperus  au- 
clor  Cl.   Matanus  Cy). 

In  vivo  demum  animale  Malpighium  legimus  vidiffe  ,  motum  fan- 
guinis  intfrruptum  ab  enata  convulfione  rel^itutum  fuilTe  (2S)  5  quale  quid 
etiam  ipfe  putavi  me  vidiffe  (a). 

§.  XXXV. 

(«)     ScHWEJTKBp.    S5. 

(o)  Blas  huHtan    n.  28- 

(j;  )  Chintrg.  repurg.   p.  jg. 

(<7)  Des  Jolid.  ^  fluid.    p.  6?. 

(  O  S  E  N  A  c  dit  caeur  T.  IIL   p.  170»  408.  Q.  u  E  s  n  a  i    de  la  gangyeiie  p.   J  }o. 

O)  p    170.   208. 

(a  )  p.  5H 

(  *  )   Des  fievrss  p.   i  i  *, 

i  y)    De  aneuryfm.  p.  iic. 

(a)   Pojlhum.  p.  ss. 

(«)  E.xt>,  117.    5cc. 

C  C       2 


204.        J^'1^'  VI.  SZCi:.  I.     SANGUINIS  PER    ARTERIAS 

§.  XXXV.  Laqiici  nervei. 

Propius  etiam  alii  clari  viri  (6)  ad  niechai  ismum   interpretandum  ac- 
cenTerunt  ,  quo  nervi  fanguinis  iter  regont  ,  neque  adeo  ,  ante    hos  qua- 
tuordecim  annos   (c)  dciperavi ,  aliquanto  magis  cominus  hic  ad  naturam 
accedi  poffe  ,  neque  illnftres  viri  defueruat ,  qui  mcam  expoGtionem  admit- 
terent.'  Reperiebam  nempe  ,  manifefti  s  ,  quam  ante    me  fadum  erat  ,  & 
copioiius ,  plerosque  truncos  arteriolbs  per  nervorum  diicedentium  ,  iterum- 
qus  unitorum  quaO  laqueos  tranfire  :  exempla    numerofinima  inveniebam  , 
in  aorta  ,  &  fubclavia  dextra  ,  quas  quafi  hamo  fufceptas  nervus  recurrens  cc.m- 
pleditur  id)  :  tum  in  utraque  fubclavia,  quam  perfecta  anfa  (c)  nerviin- 
tercoftalis  in  fuum  ganglion  thoracicum  iupremum  redeuntis  intercepit  :  in 
vertebrali  arttria  (/)  ,  quam  alii  ejuldem  trunci  rami  ambcunt,    in  teni- 
porali  (g),    meninger.  majori  (/2),  cervicdli    profunda  (0>   arteria    me- 
fenterica  iupcriori  ( /^  )  ,  coeliaca ,  phiepica,  renali  utraque  ,  attfria   hume- 
rali  (/),  crutali,  ateriis  hypogaftrr.is  (  m)  .  vena    portarum.    £as  emm 
bmnes  arterias ,  aut  anla  nervola  ,  aut    multipltx  utique   ncrvorum  plexus 
ampleditur. 

Nunc  videbatur  equidem  probabiie  ,  non  nifi  ad  magnos  ufus  crea- 
TRiCEM  Sapientiam,  has  nervofas  anfas  artcriis  circumdediiT.  Ne- 
que  penitus  rejiciendam  putavi  hypoth^  iin  ,  qvx  horum  nerveorum  la- 
queorum  vim  explicat  Poterat  nervus  arteriam ,  t^mquam  circumjeaus  fu- 
nioulus ,  ard^re.  Id  poteft  aut  vehen.entiT  ,  aut  leviter  ,  aut  ccntinuata 
prcffione  ,  aut  alterna  adllridione  fieri.  Si  altcrna  ,  ied  ordinata  nervi  ccn- 
tradio  perfifteret,  intelligebam  ,  novani  circuitus  adjuvandi  caufam  accedere  , 
atque  eam  ia  fano  homine  rationem  efte  ,  qua  vis  nervea  motum  vitalis 
fluenti  promoveat.     Si   remiflus   nervus  deficrit  arteriam  adftringere  ,  deeft 

altera 

(&)  'Wii.tts  (te  cercbrn  ^  ncrvk  p.    121.  Ht  tamen  ipie    pi-opriain  hypothefin   an- 
tiquavei-it.    J.   Ec<i'tiJ}n  Bianchi   billor.  kc^at.  p.  ii 

(^c)  Bc  nervoritm  in  arterias  impe.io  Gotting.  1-44.  &  in  T.  TI.  difput.  aiiat. 
(d)  Difl.  cit.  n.  18. 

(f  )  ibid.  u.  17.  ik  tab.  noftr.  arter.JJjyreoid.  ant,  in  fafdaco  II. 
(/)  n.  i^. 
(g)  D.  14. 
(/')  n.  M. 
'(i)  11.  ij. 
(  *  )  n.  20. 
(/)  n.  ri. 
(«Olbid. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  20; 

altera  caufa  fanguinis  motrix  ,  atque  adeo  ejus  fluentum  retardatur.    Qiiando 

denique  acteria  in  medio  nervo  intercepta  ,  continua  ejus  nervi  conftriclione 

comprimitur  ,    adparebat ,  tamquam  vinculo  fado ,  ianguinem   ab  ea  arte- 

ria   averlum  regurgitare  ,    nullamrjue  porro   fanguinis  penum   ad  eum  ar- 

tum    venire ,  cujus  arteria   conlhingeretur.      Quando     alternis  quidem    ad- 

ftridionis  &  relaxationis  vicibus  nervea  anfa  potentius ,  &  convulfive  ,  fuam 

arteriam  comprimit ,  ut  in  ira  credebara  fieri ,  fanguinis    equidem  circuitus 

vehementius   iiicitatur,  &  nova   poteltas  n^ta  eft ,  qu^-e    ejus  humoris   iter 

pr:ecipicit.      lnde  fdcile  eft ,    obiter  rem   contemolanti  ,  &   lentorum   ani- 

mi  adicctuum ,  &  vclociijm  in  tardando  ,  fupprimenJo  &  incitando  fangui- 

nis  motu  effectus  exponere. 

§.    XXXVI.     Citr   h.ec  non  finna  fint. 

Vcrummultum  de  ifta  fpe,  prascocibusque  de  gaudiis,  per  experimenta 
mea  deceifit ,  qua?  oftenderunt  ,  nervos  utique  ab  omni  vi  irritabili  efte 
aheniftimos  (  »  ) ,  non  pofte  adeo  vel  breviorcs  rcddi ,  ut  mediani  arteriam 
ar:!:'  nt  ,  quam  fua  anfa  comprthendTint ,  vel  viLilTim  laxari.  Eo  ipfo  enim 
tempulculo  ,  quo  vehementifTmic  irritatus  nervus  artum  integrum  in  con- 
-Vulfionem  cict,  manet  ipfe  immotus ,  null.ique  iraaginabili  lua»  longitudi- 
nis  porcione  aut  brevior  fit ,  aut  vicifti.Ti  longior.  Uno  ut  verbo  dicam  , 
nos  omnes  laqueorum  nervoforum  vires  ornabamus  ,  transferebamUs  ad  ner- 
vos  ,  quod    Uiiice  mufculofum  ell ,  vim   contracliiem. 

Deinde  in  concuffionibus  iUis  ,  qus  fanguinem  accelerare  videbantur  , 
mechanicam  (0)  murculorum  fubfultantum  vim  fubetfe  noii  tunere  fu- 
fpicor,  qui  arterias  agitabant ,  neque  adeo  ad  nervos  etiam  hanc  fangui- 
nis  accelerationem  pertinere.  Convulfiones  enim  totius  animalis ,  ab  irnta- 
ta  medulla  fpinah  natx  cordis  motum  non  fulcitant  (^),  neque  cum  ma. 
ximis  doloribus  pulfus  aut  major  eft  ,  aut  velocior  (p*).  Porro  in  para- 
p'egia  ejus  artus  arteriam  ,  qui  omni  motu  amifiTo  debilitatus  langnet  , 
pjifam  immutatum  (g)  video  conlervare  ,  argumento,  abfque  nervorum 
officio  fanguini  circuirieunti  conftantem  fui  motus  cauam  fupereflTe.    Con- 

C  c     ?  tra 

(k)  ^ecottd  memoir.  fur  les  part.  irrit.  '^ ^enfibl.   Sedl.   IX.  Exp.    209. 

(0)  •^econX  memoir.  fur  ie  mouiiement  du  fang.  ]).  542.  Fon  T  ana  Epitre  k  M.  T  O- 
SETTi   E^.per.  j^.  ad  <<).   &   104.  ad  174. 

Cp  )  Sur  les  part.  fenf.  ^  irrit     Exp.  489. 

(r*)  H.tarkm  vet/jattcltl  T.  IV.  p.  szi,  jij.  CoE  bilUoy  coiicret  p.is^.  A  n  o  i?. 
de  febyib.  intermitt.  p.  66. 

C2)  iJes  Hais  d»  hemiphkgia.     W oa  bxv  AKV  fe/ei'}.  cafes  p.  ^5.  77. 


206         LIB.  VI.  SECT  L  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

tra ,  in  vehementiflimis  opifthotonis  &  fpafmis  feminarum  hyftericarum  ,  to-' 
tum  corpus  agitantibus  ,  &  in  arcum  curvantibus  ,  neque  pulfus  incitari  , 
neque  fanguinem  accelerari  ,  faepe  vidi.  Sed  etiam  in  uterina  placenta  , 
abfque  fulpicione  nervei  auxilii  fanguis  movetur  ,  &  in  ofleis ,  ut  aUbi 
excitavi  ,  arteriis,  multis  utique  fenibus  (  r  )  humor  vitalis  circunifertur  , 
a  quibus  omnis  irrit<.bilitas  tmnifque  compreflio  abeft  :  &  in  plurimis 
animalibu  expcd'te  humores  vitales  circumfluunt  ,  quibi?s  nuUa  certa  ce- 
rebri  capitifque  fimilis  particula  efl,  toti  nempe  oitreorum  &  mytulorum  alio- 
rumque  bivalviuni  clafTi. 

Q.uate  crediderim  nervos ,  qui  arterias  adeuiit ,  utique  ad  vim  earum 
contrafliifm  pertinere  ,  fibrifque  earum  carneis  id  mobile  principium  iniper- 
tire  ,  quod  a  nervis  carnes  mutuantur.  Neque  credj  ahVnum  efTe  a 
veri  fpecie ,  eos  nervos  pofTe  vel  magis  irritabiles  arterias  rcddere ,  vd  mi- 
nus,  prouti  in  ipfis  iftis  ntrvis  ineffabilis  ea  mutatio  prarcelTit ,  quae  prurien- 
tem  eorum  fenfum  intendit.  Sed  inprimis  cordis  ipfius  naturam  irritabilem 
incftfcete  ,  aque  nervea  n  utaticne  ceitrrimum  ejus  organi  motum,  veranique 
convulfionem  produci  poflfe  ,  atque  adeo  ipibm  fontcm  motus  fanguinis 
nova  fcaturigine  augeri  probabile  fit,  ut  ex  palpitatione  manifeflum  elt,  qv^ 
in  ira  ,  gaudio  ,  aut  defiderio  ,  &  exfpedatione  obfervatur.  Sed  ea  omnia 
in  bhimis  Jatere  elementis  video  ,  neque  ad  experimenti  fidem  revo- 
cari  ^ofle.  Dc  niodo  ,  quo  adfedlus  animus  corpus  mutat  ,  alibi  rtftius. 
dicetur. 

§.  XXXVII.    Caiifa  veriores.   Comrafllo  arteriarum. 

De  contradlicne  arteriarum  alibi  fufius  diximus  (s),  hic  tamen  mul- 
ta  fuperfunt,  quibus  nofter  fermo  carere  ron  pottft.  Di^bii.m  equidem 
nullum  cft  ,  majorum  arteriarum  ,  quae  alterne  micanf ,  diametrum  tantum 
pcr  fuam  contracflionem  ardari ,  quantum  paulo  ptius  a  cordis  vi  audta  fuit, 
atque  adeo  regenerari  eam  vim  ,  quam  cor  in  dilatanda  arteria  impendit , 
fruftra  utique  ,  fi  ad  fanguinis  motum  progrefTivum  unice  refpextris.  Si 
enim  major  vis  contradionis  arteriofae  foret,  arteria  poft  fingulum  puirum 
arftior  fieret  :  fi  minor ,  poft  fingulum  pulfum  niajori  foret  diametro.   Hinc 

cum 

(r)  Vksal  Exam.  olf.'fal!op.   p.  jtf.    FisCREA  Ae  fmio  ^. /^i.  LucAs   of  miru-^ 
ral  Waters  T.   I.  p.  158.  &c. 

(O  L-  ll   1>.  71.   72.  L-  IV.   p.  4?S-  440. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  207 

Cum  eodetn  idlu  &  aiteria  pertufa  fuiffet ,  &  vena  ,  atque  ex  artei-ia  ia 
venam  iiber  commeatijs  pateret,  vena  ea  in  fede  mere  intumuit  (.s^). 

Neque  dubium  eft ,  hanc  vim ,  qua  arterise  prefTiGni  laterali  refiftunt , 
ejufque  efFeftum  conpenfant,  utique  magni  momenti  elTe.  Etfi  enim  pa- 
rum  aut  crafT^e  fibrae  funt ,  aut  multse  (  t  ) »  quK  mufculofam  partem  arte- 
riae  conftituunt,  etfi  lenis  contradio  videtur,  qua  arteria  fe  in  vivo  ani- 
male  diglco  fubducit  (n)  ,  ipia  tamen  longitudo  inmenfa  areae  mufculofc  , 
quds    ad   arterias  pertinet ,  earum  fibrarum  parvitatem  compenfat. 

Grandiores  enim  arteriae  omnes ,  ad  eas  ufque,  qua^  fexta  lineaj  parte 
(  5c )  non  latiores  funt,  utique  unicum  conftituunt  continuum  ,  mufculofiim  , 
tubum ,  a  corde  ad  Ajltimos  hajas  diametri  ramos  extenfum  ,  qui  tubas 
a  cordis  vi  dilatatus  eodem  ,  quantum  videtur ,  tempore  fe  arctat ,  &  fangui- 
nem  propellit. 

Neque  ejus  contradionis  vim  video  fanguinem  retroagere  (y)  ,  ut  di- 
midia  ejus  poteftas  in  eo  ,  fruftraneo,  conatu  confumatur.  Nam  globuli 
certe  rubri  ranarum,  priusquam  morbofus  ftatus  acceflit,  unice  legitimo  motu 
contra  vafa  minora  propelluntur  (  Z  ) ,  quo  iter  per  venas  liberum  eft  , 
novaque  a  corde  fuccedens  unda  procul  dubio  intercedit ,  ne  ad  cor  ex  vi  ar- 
teriof*  conftridionis  fanguis  retroeat.  Caufa  ,  quare  de  arteriis  fanguis  ad 
cor  non  redeat ,  eft  in  arteriofi  fyftematis  ad  contradionem  follicitatione  , 
quae  non  fubito  in  toto  eo  fyftemate  ,  unico  in  tempusculo  ,  fed  in  multis 
tempufculis  fit  ,  quae  ex  ordine  fibi  fuccedunt  ,  ut  ea  pars  prima  foilici- 
tetur ,  quse  cordi  eft  contermina  ,  deinde,  ut  fequuntur ,  fenfim  remotiores 
a  corde  arterise  particuls.    Inde  fit ,  ut  priraa  contrahatur ,  eademque  po- 

tentifT» 

(.s*)   Obferv.  of^a  St)ciet  at  Lond.  n,   i,  p,   }40. 
(t )  L.  II.  p.  60.  64. 

{^«  )  Sur  le  mouvemeut  du  fung.  exp.  44.  50.  R  1 M  tJ  s  Exp.  2.  Nempe  adeb  lenis 
is  aileriie  dilatatae  &.  lubridentis  niotus  cli:  ,   ut   fepe  nuUus  adpare.it. 

{x)  Sur  le  monvemeitt  du  fuug  Exp.  45.  Ultra  exteiiorem  iuteftinorum  tunicam  pulfus 
iion  procedit  NandenBosrfe  viv.corp,  bum.  folid.  Exp.  9.  Nonomnino  a;qiius  caterum  in 
nie  fuit  Cl.  olim  aminus  nolter  ,  qui  contrattioneni  arteriarum  a  me  negan  fcripiit  ,  iis  ad 
totam  arteriam   translatis ,  quse  de  miuoribus  ramulis  fcripli.    Almag.  p.  zjy.  n.    144. 

iy)  Ita  docuit  vir  111.  Parus  Antonius  Michelottus  1.  c.  p.  >?.  ut  niliil  onuiino 
arteriarum  contradlio  viribus  fanguinem  promoventibiis  adderet.  Sed  etiam  Claridinius 
SchreibeS  ,  qui  caeterum  de  fuccedcnte  fibi  in  Vrtrlis  arterise  pattibiis  fanguinis  motu 
nobifcum  fentiti  cylindrum  tamen  fanguinis  dimidiam  ,  &  in  minoribus  vafis  majorem  j 
ad  cor  repelli  fcripfit.  Ahncigeji.  p.  zic  Adeo  alienani  a  vero  hanc  periftaltlcam  fuccef- 
foneni  motus  arteriofi  credit  Cl.  Shebbeake?  ut  tamquam  argumento  ad  abliuduai 
■contra  vim  cordisutatur  Vrimipi  of  Fniiiice   p.  ic4. 

(s)  In  onmibus  experimer.us  meis. 


208  L'   VI.   SECr,   L     SANGUiNK   PER  ARTERIAS 

tentifllme  p^rs  aortse ,  quse  carnibus  cordis  continetur,  aut  proximaadfidef ; 
eaque  fola  utique  fanguinem  contra  cor  retroagit  (a).  Inde  reliqua  tota  . 
arteriae  lorgitudo  farguinem  non  urget  retrorfum  ,  cum  ea  in  parte  arteria  eo 
ipfo  tempuiculo  ,  quam  maxime  in  contraftione   verfetur  ,    fed  antrorfum  , 
aque  corde  remotius,  qua  ftde  arteria  hadenus  neque  a  novo ,  quem  cor 
fubmit-.it ,  fanguine  iiiitata  tft  ,  neque  contrada.  Hanc  fucceflion<;m  requiric 
nectflario  fenfim  retardata   velocitas ;  quje  fola  facit ,  ut  unda  nova  ptaece- 
dentcm  fupfrveniat,  esmque  ,  ut  alias  dicetur  ,  &  prorfum  ad  venam  ur- 
geat ,  &  in  parietes  arteiiarvm.    Sed  ea  ctleritatis  in  fanguine  pofterius  fe- 
quente  major  rstio  decrefcit   perpetuo  ,  dcnec  in  venis  nulla  fitCi).  Dx- 
latatur  autem  arteria  ,  ut  in  pLliufc  hiftoria  oftendetur  (f),  quia  unda  prioi' 
kntius  fugit ,  novaque  urda  ij.fi  celericr  fupervtnit  .  ut  duae  undae  conjunc- 
tx  in  eodem  fpatio  aiteriam  repleant  ,    ttque  adeo  diftendant.    Ito   fit  ,  uS 
tempufculum,  breve  equidcm  ,  unius  diaftoles  arteriofae  ,  in  {.lures  parti- 
culas  dividatur,  quarum  in  prima  pars  aortse  cordi  proxima   dilatatur  ;  in 
altera  pars    paulo  ulteiior  ,  in  qua  minus  magna  eft  celcritatis  vr.dx  infe- 
quentis  ad  celeritatem  minorem  undse  prioris  ratio  ,   atque  adeo  minus  ce- 
leriter  ,  unda  fequens  anttcedentem  adtingit.    Et  ita    porro  femper  paulo 
ferius  unda  prior    a  pofteriori   adtirgetur  ,    &    feriuh  cRieo  erit  dilatationis 
aiteriofaE  tempufcukm.    Si  dilatadones  in  aliqua  temporis  fucctflione  fiunt» 
de  contradionibus  dLbium  nuUum  eft ,  quin  perinde  ex  ordine  ierius  in  vafis 
fiant   a   corde  remotioribus,    Priraa  arteria    aorta  pedorah's ,  deinde  abdo- 
minalis ,  tunc  arteria  iliaca  ,  poftea  femoralis ,  ti.nc  tibiaHs  poftica  ,  denjque 
piantaris    externa   ardabitur.    In  vivoium  inkcioium  arteria  evidertifl^mum 
exempk'm  eft  (d).    Atque  eo  modo  ,   tota  vis  arteriae  ,  minima  particula 
cxcepta  ,  in  fanguine  prcmovendo  utiliter  impcndetur. 

Non  ideo  non  eodem  tempore  cor  ifiicabit  (e)  ,  &  ultima  pedis  ar- 

teria. 

(a)  'WeitbbschT  Covmnnt.  Jcad.  Petrcp.  T.  VI.  p.  ^cr.  &  operis  niei  L.  IV 
p.  414.  Ni  valvulae  foieut,  in  cor  iitique  iVingiiis  letiouet  ,  &  letioit,  cum  funeita  &• 
]ieipetua  roidis  iiritatione,  quaudo  valvujarum  oflicium  ceflat  L.  IV.  p.  4i{.  Cowpsk 
Fbiiof  Tranf.  n.   295». 

(  b  )  Hoc  libro  Std.  V.  n.  jl 

(c)  Sea.lT.  n  ?. 

(  d)  L.  IV.  y.  ?oi;.  <!o6.  Conf.  Clar.  vir,  Crescbntium  de  fibribus  p.  i.s.  M  o  H' 
OAN  pbilnf  priticip.  p.  150. 

(f  )  Uti  clari  viri  <  udum  videiunt  ,  Harvxi  rff  ^fner.  cjiiwal.  p.  157.  S  p  1  g  e- 
rius  >r  Miftt.  lorp.  hhm.  p.  J/Z  experimeiito  in  eviiacco  fsdlo  ,  Hofman  nnd.  ton. 
fult.  T.  "Sl.dtc.Yil.  (uf.  ^.  in  vivo  &  %'iilnerato  honrne  ,  Verhiyen  anat.  L.  II.  y. 
21$.  ScK^vEKKB  l.amatol,   p.   i*.    Sauvacfs  de iziifa  ^.  zq.  Couf.  L.  IV.  p.  447. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  aop 

teria.  Cum  enim  fanguisea  celeritate  feratur,  ut  ex  corde,  perque  magnas  ar- 
terias,  pulfus  fere  i  f  o  pedes  (/)  aut  pcllices  igoo  in  minuto  primo  horae 
percurrat ,  &  cum  adeo ,  dilatatio  totius  trunci  unius  pedis  ,  quem  in  vivo 
animale  poflis  oculis  obfervare  ,  fiit  in  minuti  fecundi  parte  pene  tertia, 
plerique  mortales  fucceflionem  adeo  brevem  oculo  non  percipiunt  (g; , 
neque  diftinguunt  ,   etfi  funt ,  qui  fe  diftinguere  crediderunt  (A). 

Menfura  contradionis  arteriofe  eadem  eft ,  quae  dilatationis ,  cui  per- 
fecle  sequaUs  eft  (i)-  Q.uare  vi  cordis  minor  eft  ,  &  aequat  fanguinis  velo- 
citatem  totam  a  cor  ie  generatam ,  diminutam  toto  motu  progreffivo.  Quare 
dum  arteria  contrahitur  ,  pergit  equidem  faoguis  de  vulnerata  aorta  falire  , 
fed  diminuto  impttu,  &  tanto  niinus  altum  faltum  edit  ,  quo  minor  eft 
vis  ab  arteriis  generata ,  ea  vi ,  qux  a  cordc  nafcitur.  Ex  arteria  coronaria 
fanguis  a  cordis  vi  ad  pollicem  elevatur,  in  fyftole  vero  arteiiae  abfque  faltu 
effluit  (  k  ).  Vidit  Stcfhamis  H  a  l  e  s  duobus  tribufve  poUicibus  fangui- 
nem  altius  falire  ,  quo  tempore  cor  conaahitur  {  k  *  )  ut  omnino  faltus 
a  contrado  corde  natu?  ,  tunc  quando  altius  fanguis  exfilit ,  modo  decima 
fexta ,  modo  decima  odava  parte  faltum  fuperet,  qui  fic  in  arterise  fyftole  , 
in  mediocri  vero  motu  fanguinis  a  vigefima  tertia  paite  ad  octogtfimam. 
Hinc  odogefimam  tertiam  partem  retinuit  Franc^fcus  Ho  issieik  de  Sau- 
VAGEs(  k*^).  Quantum  autem  arteria  fe  depnmat ,  nondum  definiri  po- 
teft  ,  cum  praeterea  in  omni  arteria  alia  menfura  contradionis  fit.  Artcrix 
contraclas  ad  dilatatam  lumen  facic  ,  uti  9  ad  4  ,  Cl.  deSAu  vages  (/), 
atque  adeo  diametrum  uti  3  ad  2  ,  qux  mihi  aut  contradio  ,  aut  dilata- 
tio  potius  nimia  videtur.  Nam  oculus  faepe  nuUam  in  vivo  aniniale  perci- 
pit ,  femper  exiguam ,  lenemque.  Sed  dilatationem  alibi  seftimare  cona- 
bimur. 

Ab 

(/}   L.  W.  p.  249.  &c.  L.  VL  \x-i6i.  i6<;. 

ig  )    (^uos  ncnipe   modo  excitavi  p.  103. 

(  h  ^Jofias  WziTB  REcnT  1.  c.  p  ?i7.  In  carotide  v.  Geuns  p.  16".  ScHEtHAivtMERUs 
oiini,    intervalluni  effe  ,  ut  tamen  percipi  iion  poffet  ,    icripfii:  in    L.  de  pulfu  p.  27. 

(i)  p.   171. 

(*)  Exp.  fiir  les  part.  fenf.  ^  irvit.  exp.  ?o2.  ^^6.  ^iz.  fj.;.  54.4.  Conf.  S  T  r.AK  E 
de  reliquii  ijtjirztmentis  quibus  faig.   in  circulum  movitur.  u.  xz. 

(/t*)  H.eman.    p.    10. 

(jt**  )  X)f  pulfu  p.   18.  Elem.  phyfol.  p.    87- 

(  l)  J3e  pulfu  p.  3.  Veriiin  ex  theoiia  &  ex  comparata  contradlione  fibrariiai  longi- 
tudinem  fequeutium  (  quae  nullae  funt  )  diffecftae  arteriae  lianc  menfuram  ,derivat  aucitor 
Cl.  Sed  aliaoinnino  ratio  eli:  arteriae  ,  quasdiirecta  fe  contraiiit ,  aloco  minime  iirmo  ad  iniice 
firmum.  In  mortuo  animale  quam  in  vivente  ,  \ita  quadruplo  anguftior  eit  F.  Lamure 
de  fecret.  Verum  in  hoc   cafu  lenta  coutracflio ,  cum  txficcatione  vires  fuas  conjuu^it. 

Halkr  Phyfiolog.   Tom.  II.  D  d 


aio  I.  VI    SECf.  I.    SANGUINIS   PER   ARTERIAS. 

Ab  hac  contra(flione  expHcatur  ,  quare  per  minutas  etiam  arterias  niul- 
tum  fanguinis  effluat  ( m )  ;  &  quire  nou  fubito  de  valis  in  animalis  ma- 
gno  vulncre  l^efis  fanguis  omnis  exeat,  fed  altero  denuim  die  ,  novo  vul- 
nere  fado  (n)  carnes  pcnitus  exalbefcant.  In  utroque  phcenomeno  con- 
tradio  vaforum  lentior  equidem  ,  &  cum  tempore ,  fanguinem  abundantius 
expellit. 

§.  XXXVIII.    Unde  ect   vis  ahfit, 

Supereft,  ut  contemplemur,  qunnta  fedes  hujus  contradionis  fit,  <& 
a  qna  caufa  cieatur.  Vulgo  quideni  arterias  omnss  dilatari  ,  omues 
contrahi  docetur  ,  ut  vis  contractilis  ad  definitionem  &  communem 
arteriarum  naturam  referatur  ( o  ).  Mihi  quidem  ha:c  r.on  adeo  iiquida 
videntur.  In  fngidis  ceite  animalibus  Ibla  arteria  aorta  fuperior  &  pulmo- 
nnlis  pulfat(jt>),  &  truncus  meftntericus ;  ab  aorta  abdominaii  aque  ra- 
mis  mefentericis  ( gf ) ,  uti  omnis  dilatacio,  ita  contradlio  omnis  abeli:.  Ni'- 
qne  enim  unquam  aut  oculo  nudo  ,  aut  armatOjartetix  ullam  dilatationem 
videre  potui  ,  aut  viciffim  contradionem  aliquam,  ncque  vtnulae  arteiiis  in> 
pofitx  eievantur  (r)  ,  neque  niinutininiae  rima^  ab  artenae  vi  contradiii  dila- 
tantur  (  j  )  Sed  neque  acerrima  vcnena  ( t )  ,  quae  aitetias  folent  ad  contra- 
ftionem  cogere ,  in  haec  vala  quidquam  polTunt.  Denique  ,  cum  globulos  fan- 
guinis  facillime  vidercm  ,  nihil  quidquam  fibris  mufcularibus  fimile  in  iis  , 
non  adeo  exiguis ,  plurimorumque  globulorum  diametrum  ,  habentibus  arte- 
riolis   vidi  :  fed  alba  undique   &   cellulofac:  fimilis  eft  indoles. 

Si  a  frigidorum  animaiium  arteriis  plerilque  manifefta  contradio  abcft ,  m 
calidis  etiam  animalibus  infinita  vis  vaforum  minorum  nuUo  certo  experimento 
demonftratur  pulfu  agitari.  Arterias  majores  maxime  dilatari  certum  eft ,  cum 

& 


(  »«  )  K  E I  L  qiimttity  o/  blooiL  p    56. 

(«)  Kalm  anieric.  Refa  T.  II.  p.  8.  Ut  nenipc  viUilinam  penitus  nlbani  habeant 
Angli,  piinia  die  nuikum  eniittunt  fanguinis  ,  altera  reliquum  cruorcm  hauriunt. 

(  0 )  Arterias  miuimas  retinse  piiUare  Sauvages  ttov.  uci.  Acad.  nat.  cur  Vol.  I. 
obf.  ?iJ. 

(f )  Exp.   8^.  102    Fritakifche  amurkin/geiz  T.  I.  p.   20. 

(^)  Exp.  66.  67.  6j>.  70.  7>.  81.  S4.  85.  158.  vaudun  B  0  s  de  vivis  cor^.  hum.folid. 
exp.  II. 

(r)  Exp.  71. 

( j  )   Sxp.    180.  200. 

(O  Ejtp.  7{.  7ff. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  211 

&  minus  refiftant ,  &  cordis  vim  propiorem  &  integriorem  patiantur  (  u  ). 
Verum  in  lumine  vaforum  minorum  neque  oculus  mutationem  percipit , 
neque  microfcopium  ,  neque  tot  in  expedmentis ,  quando  calidorum  ani- 
malium  fanguinem  circumeuntem  fp^^^culabantur  clari  viri(5c),  unquam 
dilatationis  merainerunt ,  aut  ardatae  vicifllm  diametri  :  aut  fibrarum  muf- 
culoiarum,  quas  parvas  eiTe  oportet,  fi  globulo  rubro  minores  funt,quem 
globulum ,  iifdem  in  periculis  ,  clari  viri  potiflii-num  contemplabantur,  & 
ftcillime  confpiciebant.  Sed  etiam  in  puilo  ,  qui  in  ovo  eft  ,  aorta  ipfa  , 
&  reliquae  ,  prseter  umbilicales ,  arterise  abfque  pulfu  funt,quem  oculi  certe 
etiam  armati  percipiunt  (  y  ).  Demum,  cum  obfervata  per  numerofa  ex- 
perimenta ,  arteriarum  firmitudo  fit  ejufmodi  (z),  ut  in  univerfum  eundo 
crefcat,  &  arteriae  artuum  manifefto  ,  quam  trunci  cordi  propiores ,  robu- 
ftiores  fint,  non  eft  improbjbile ,  minima  &  capillarium  de  arteriarum  triba 
vafgula  eadem  in  calidis  beftiis  eflfe  firmitate  ,  quoe  eft  in  vafculis  ,  etiam  ma- 
joribus ,  frigidorum  animalium.  Si  firmitas  eadem  eft ,  fequetur  ut  a  dimi- 
nuto  pec  toc  caufa"5  cordis  impetu  nequaquam  eleventur :  atque  adeo  vicif- 
fim  non  contrahantur.  Denique  jam  olim  monuit ,  Francifcm  Boissier 
(a),  differentiam  velocitatis  undae  prioris  fanguinis  und.^eqae  pofterioris  , 
perpetuo  minui ,  quo  longius  a  corde  receditur ,  atque  adeo  principem 
caufam  diiftoles  arteriofae  in  arteriis  minimis  debiliftimam  fupereflTe ,  ut 
etiam  ob  hanc  rationem  dilatatio  duricris  &  magis  refiften  is  minoris  arte- 
rix  minus  exfpeclarl  debeat.  Id  dederim,  in  valis  ,  quae  fano  homini  non 
micanc,  per  morbos  pulfum  nafci  (6),  fi  nemp;  per  infljmmationem  ci- 
tatior  cordis  impetus  in  ea  vafa  fanguinem  egerit.  Idem  enim  tunc  fic , 
quod  fieret ,  fi  cordi  propiora  reddidiffes  (  r  ). 

Si  pulfa  deftituitur  totum  arteriarum  fere  fyftema  ,  quod  minus  eft 
fexta  parte  lineae,  magna  certe  pars  ejus  novs  celeritatis  d  letur  ,  quae  a 
contradione  arterioia  fperatur.     Maxima  enini  pars  vafculofi  iyfteraatis ,  ad 

D  d     s  hanc 


(k)   ]  xc-rso^s  de  veit^  feciiwe  {i.  j.   &c.    ScHE.i-:iEER  Almagtft.  p.  21;. 
'       (a^^SAUVAGES    de  mflammat.    p.   150    Guiiielrmis  C  o  \v  v  s  k   Philof.    TraiifaEl.   n. 
iSo.   18?.   Antonius  v.  Leeuwenhoeck  ex^trim.  ^  coiiiemt'1,   p.  2r.o.  lu  vci'p.;itilione. 

(>)  Du  puulet   T.  II.  p.  100. 

(3)  L.   II.  p.  75. 

(a)  1.  c. 

{b)  Arteri^  minimse  non  pulfant ,   nifi  in  febre   Harvei    E:::rc.  IIL    p.    2?S.    A 
llifpiiio  pulius  ad  extremos  ungues  H  e  n  s  n  a  w  n-erocba  :'t.  p.    17  ^ 

(c)  De   arteriis  nunonim   generum  adrirmat    CL  Nicolai  vom  puJjfchlage  ^,.  zy. 


21 Z      LIB.   VI.  SECT  I.     SANGUINIS    PER    ART£RIAS. 

haiic  immobilem  arteriarum  daflrem  pertinet ,  &  mufculofa  pars  arteriofi  tu- 
bi  multo  nunc  minima  fupereft. 

Sed  delentur  etiam  omnia,  quae  a  vi  irritabili  &  ofcillatione  vaforum 
minimorum  Clari  viri  exfpectjrunt  (d).  Si  enim  arteris  minores  non  con- 
trahuntur  ,  fequicur  neque  irritabiles  cffe ,  neque  fanguinis  iter  promovere. 
Sed  repetere  non  neceffe  eft ,  quae  ahbi  ad  hanc  hypothefin  monuimus  (f). 

§.   XXXIX.    Hujiis  contraciionis  caujja. 

Contradionis  arteriarum  caufam  aHqui  fcriptores  fimphciffunam  fecerunt, 
ut  ab  elutere  membranarum  (  /  )  unice  pendeat  ,  quibus  arteria  con- 
ftat.  Eas  enini  membranas  habent  pro  chordis-  ahoquin  tenfis ,  quas  a  vi  di- 
latantecordis,  &  languinis  nixu  in  majorem  convexitatem  adae  ,  atque  adeo 
nunc  longiores ,  quani  funt  fibi  rehctae ,  in  ftatu  funt  violento ,  ex  quo 
ad  naturalem  brevitatem  dimiflse  fe  reftituunt.  E^xperimenta  adducunt  , 
arteriai  etiam  a  raorte  aiunt  contrahi ,  &  vulneratus  pUcas  agere ,  vulnufquc 
claudere ;  quae  quidem  vulnerum  obturatio  a  fibris  (g)  longitudinem  fe- 
quentibas ,  nunc  tumentibus  derivatur.  Elatereni  autem  ,  ut  alibi  monui- 
mc!s  (h) ,  arteris  non  modicum  ineffe  pergunt ,  ut  dilbada  dup!o  fe  ipfa 
anguftior  fiat ,  antequam  fe  patiatur  rumpi  ,  &  tnplo  ,  &  quintuplo  lon- 
gius  diffeda  fe  retrahat ,  quam  quidem  nervus  (i)  ,  &  qyae  alia  fuo  loco 
diximus  {  k). 

Plerique  recentiorum  accedere  putarunt  vim  mufculofam  vitalemque  (/), 
de  genere  irritabih.  Excitant  fibras  carneas  in  majoribus  arteriis  appriaic 
confpicuas ,  eas  ex  natura  carnibus  couimuni  in  brevitateni  niti  recle  do- 
cent.    Quare   alu   ipfis  quidem  venenis  irricabilera    vim  demonftrari  poffe 

quo 

(rf)  "Whytt  phi/iol.  i'jj'  p  $3.  S7.  &  olini  M  a  l  o  u  i  k  tr.  dcs  folides  ^  fttides. 
n.   II. 

(O  L.  IV.  p.  445. 

( /)  P  E  c  H  L I  N  de  pitrgojitih.  p.  478.  Schblhammek  de  piuju  Schreibf,  R 
almageji.  nied.   p.   2?8.  Pro  cope  analyfe  de  ta  tritttr.   p.   ^4.  7^.  ^ 

{g)    AI0RAND   Men'.,  de  l'AciU  des  Scienc.   17 i^. 

( A  )   L.    II.    p.    70.   71. 

(f)   Sauvagks  theor,   ttuiior.   p.  8. 

(A- )  L.  II.  p.  70.  71. 

(/)  G.   Cheyne  phHof.  priiicip.  of  relig.  Joh.  de   G  o  n  T  e  R  de  moiu  vitali  n.  48. 
4».  Q^v  isa  XI  de  la  faigme  110  v.  edit.  p.  60    61.  £.  Anton.   N  i  c  o  l  a  i  vaiu  pULjfU.tge  , 
BinK«R  de  natur.  bnrit.  p.  45.  vaiiden  Bos  rff  tiivV  corp.  htm.folid. 


MOTUS     PROGRESIVUS. 


-1  3 


quo  tada  arteria  contrahatur  (  m ) ,  aut  refecl.i  ad  vermis  moduni  repat ,  utique 
(  n  )  putarunt ,  alii  certe  ab  eleclrica  fcincilla  in  aorae  trunco  excitatum  con- 
tradionem  produxerunt  (o).  Sed  &  nervos  addunt  arterias  adire  (p),po{re 
adeo  in  iis  tubis  &  nimiam  vim  f;nfas,  five  erethifmuiu  locum  habere  , 
&  verum  demum  fpafmura  (^  )•  A  fpafmo  arteriae  pulfus  durior  fic  Q.ues- 
NAi  (r).  A  contrat^^ione  carocidis  fpafmodica  apoplcxia  (  .f ).  A  convul- 
fione  fibrarum  longarum  aorta^  palpitatio  (  t ).  Demum  ab  irritacione  au- 
cta,  hinc  accelerata  arteriarum  actione  febrem  derivant  ,  &  id  praecipuiun 
BoERHAAVil  inventum  elTe  ,  grati  praedicant  (zO-  Inde  vim  irritatioiiis 
porro  &  infiammationis  deducunt  ,  quae  facit,  ut  fanguis  in  aliena  &  fe- 
rofa   vafa  dolentis  in  exemplo  oculi  tranfeat  (  x)  ,  abtque  cordis  ope. 

Hlec  ita  decet  proponi ,  ut  n^  fupra  veruni  aliquid  a-idanius.  Mufcu- 
lofas  arteriarum  majorum  fibras  diftentas  fe  reftituere  non  eit  dubiuiu  : 
neque  carnes  naturara  fuam  contraclilem  hic  deponere  aequum  elt  fufpicatu. 
Q;jod  ab  excernis  venenis.aut  a  cultri  rafione  non  contrahantur  arteride  (/), 
partim  a  plarima  fuperj?cT:j  cellulofa  tela  explico  ,  quse  carneas  fibras  pro- 
tegit ,  partim  a  fibrarum  carnearum  parvitate.  Vim  magnam  exfpeclare  vetat 
ipfi  earum  fibrarum  exilitas  (  z)  ,  tum  fenfus  ,  qui  in  arteriis  per  experi- 
menta  miuimus  eft  (  a  )  ,  neque  a  minutifiimis  nervis  major  poteft  exfpe- 
d:.iri.  Convulfiones  adeo  in  arteriis  locum  habere ,  ut  oculis  confpici  pof- 
fint ,  nullo  experimenco  confirmatur.  Augeri  irritabilem  naturam  non  re- 
pugnavero  ,  ut  tamen  eam  mutationem  a  mentis  potius  fubtilitate  excogi- 
tare  liceat ,  quam  fenibum  teftiiuonio  confirmare.     Ut  irritabilis  natura  ad 

inflam- 

(«OZiMMERWANN  de  irritabilit.  p.  44.  adde  Antonii  de  H  e  y  d  e  obf.  85.  L  o  E,- 
RY  Joiirn.  de  med.    1757,  Jan.  Ab  oleo  vitiioli  vaiiden  Bos  exp.  9. 

(  ;/ )  Des  pa>t.  irrit.  ^  fenjtbl.    Exp.  ^6j.    06.    5^7. 

(0)  Vanden  Bos  diil.  cit.   Exp.  10. 

(p)  NicoLAi  1.  c.  p.  5.  S  E  N  A  c  T.  II.  p.  170.  Nervis  in  aiterix  d"aftole  com- 
prefiis  ,  in  arteria  evacuata  fe  contrahentibus  ,  fyLtoleu   tiibuit  Giorgius  Chb  yne   J.    c. 

(5)  NicoLAi  betntihung  in  theoret  und  praHifchtn  theilen  dtr  medic.  III  fliick^.  U. 
4.  &c. 

(r  )   Des  fievres  p.  135. 

(  i- )  M  I  H  L  E  s  in  nieas  priime  phyjiohgrit  iineas  p.  *22. 

(?)Lancis.   p.   119.   150.  edit.  1728. 

(m)  Q.UESKAI)  tr.  des  fievres  p.    77.  75. 

(*)   Whytt   pbyjjoiog.   ejfays  p.  46'. 

(jy  )  In  noltris  expcrunentis  tr.  de  la  nature  fenf  ^  irrit.  p,  2?4.  R  E  M  u  s  p.  57. 
48.  vanden  Bos  exp.  10.    11.  Caldan  in  epijioiu  I.  p.   jjj. 

(z)  L.  l\.  p.  61. 

( «  )  L.  II.  p.  70.     FONTANA    Exp.  4?.   4i' 


ai4    IIB.  I^J.  SECT.I.  SANGUINIS    PERARERIAS 

infiammatas  (b)  pattes  fanguinem  congreget  ,  nondum  credo  explicatum 
fuifle,  &  facilius  forte  a  venarum  vehentium  conftriflione  aliqua  explicari 
crediderim ,  etiam  penis  exemplo ,  quam  ab  arteriolarum  minimarum  qua- 
cunque  vi  contradili, 

Denique  liceat  ex  pathologicis  addidiffe,  in  hominis  perfediori  fabrica 
hanc  arteriofi  fyftematis  refiflentiam  ad  cordis  dilatantes  vires  ita  contempera- 
tam  efie ,  ut  cordi  cedat ,  fed  eadem  proprio  robore  fe  reftituat.  Si  cor- 
dis  vires  fuperaverint ,  fundamentum  jaclum  eft  aneuryfmatis  (r  ).  Per  to- 
tum  vaforum  f)ftema  eam  debilitatem  po(re  dominari  (d)  vel  ex  iis  ex- 
emplis  adparet,  in  quibus  in  majoribus  quidem  arteriis  multa  per  totum 
corpus  aneuryfmata  fucrunt ,  in  minimis  vero  ex  pari  debilirate ,  diminuta 
rcfiftentia ,  &  inde  natje  maculae  ie).  Ex  eadem  denique  caufa  artcriae 
rumpuntur ,  aut  pulmonalis  truncus  (f)  ,  aut  frequentius  quidcm  rami  aor- 
tse.  Huc  evidenter  pertinent  eorum  hsemorrhagis ,  qui  artus  amifei  unt  (^). 
Cordis  enim  vires  eaedem  funt ,  arteriarum  rtfiftentium  fyftema  minus.  Quan- 
do  cordis  vires  non  fufficiunt,  ipfum  quidem  amplius  redditur ,  ut  vulgo  in 
fenibus  ampHus  eft  (g),  &  aneuryfmaticum  (g**)  ,  denique  etiam  ex  he- 
leditaria  difpofitione  (h)  ,  neque  abfque  exemplo  eft ,  omnino  medium  di- 
ruptum  fuifie   (//*). 

§.  X  L.     Vis  derivationis. 

Etfi  adeo  vim  arteriaj  contradilem  nimis  ornatam  fuifTe  perfuadeor,  ad 
occultae  tamen  contradionis  fpeciem  ,  vim  non  illubens  referrem,  quam  dixi, 
derivationis ,  &  quae  &  in  vivente  animale ,  &  in  nuper  mortuo ,  fangui- 

nis 

(i)   L.  II.  p.  4^6.  444-    WhYTT  phJ^o^-  ejjays  p.  46.  67.  &c. 

(c)  1.  c.  c.  VII.  p.  i;i.  ed.  [irior.  Phil.    Tranf   n.}4S.  BoerhaaveT.  II.  p.  127. 

(d)  Mekel  Mem.  de  Berlin  T.  XII.  p.  tfj. 
(  f  )   M  A  T  A  N  I  de  aneuryfm.  p.   49. 

(/)  Idem  p.    iiz.  efllifeque   fanguin-s  libise  fedecim. 

(g)  LisTER  de  cochleis   p.  60. 

(g*)TABORi).  jij.    Helvetius    klaircijf.  p.  40.  M  e  it  e  l  Mem.  de  Berl.  T. 

XII.    p.    <;^.    6}. 

(g**)  Lancis.  p.  134-  'cfle  addit  in  dextio  ventiiriilo ,  frequentius  nialuni  effe. 
Habet  etiani  exeniplum  T  ab  a  r  r  a  n  u  s  in  obf.  anat.  ed.  II.  p.  i8.  aliud  M  a  t  an  u  s 
de  anenryfm   p.  17.  &c. 

(/))  Lanc/i  s.  p.  i}t.  ed.  prioris.  Adgnofci  ex  pulfatione  dextri  lateris ,  &  ad  tri- 
nepotes  \)roi)agari  credit. 

(/;*  )  Ommi.  Bomn.  T.  IV.    p.  33.  34.  Fruak  anm.  T.  IL  &c. 


MOT'JS    PR0GRES3IVUS.  215 

ilis  motum  fola  giibernet.     Nempe    de   incifa   arteria  ,  &  perinde  quidem 
de    fecta    vena  ,    fanguis   maxima   velocitate   effluic  (z),  eo  modo   ,    ut 
de    vicinis    truncis    ramifque  ,    &    fecandura    circuitus    fanguinei    leges  , 
&   coiitra  eafdem  (^),  in  vulnus  ruJt ,  ut  etiim  contra  ponderis  vim  (/) 
&   diredionem  aaturalem  in  rimam  le  prsecipitet.     Ita  etiam  in  ftagnante 
fanj;uiiie  (  m)  njva  nafcitur  velocit3s,&  evulfo  demum  corde  (  n),  aut  re- 
vind:is  Eiagnis  aortae  ramis,  atque  recifa  adeo   ab   arteriis  cordis  potentia, 
tamen  fanguis  novam  velocitatem  adq  iirit ,  quae  nsque  a  corde  eft  ,  neque 
a  ponde.-e ,  neque  ab  ulla  potentia  nobis  cognita ,  nifi  occultam ,  atque  fub- 
tihHimam    vafoium    niinimorum  confactionem  admittas  ,  qu£    fanguineni 
contentum  undique  urgeat ,  pan  vi,  &  quce  motum  nullum  generet  ,  dum 
omnia  vafa  integra  funt ,  tunc  autem   fe   exferat ,    &  fanguinem  m    novum 
motuiii  reftituat,  &    denique  per  vulnus  exprimat  ,  quando    locus    aliquis 
natus  eft,    a  quo   eamJem  prefTunem  demferis.     Non  ideo  velim  me  vi- 
deri  contraria  di:ere  priorum,  quando  contraclilem   vim  ab  arteriis  eorum 
animalium  minoribus   abefle   fcripli  (  0  ).   Phaenomena  eo  loco  narravi ,  ne- 
gavi  confpicuam  in  minimis  arteriis  contradtionem  reperiri  ,  &   nunc  fince- 
ru3  aliud  phenomenoa  propono  ,  quod  non  videtur  abfque  aliqua  contra- 
dione  intelhgi  poflfe  :   ea  vero  contraclio  a  vita  non  pendet ,  neque  muf- 
culofse  eft  ind.jlis ,  quae  a  morte   fuperfit ,  &  ad  nativum   potius  elaterem 
tenfae  fibrse  celljlofse  fpedat  ;  ea  enim  alio  etiam  in  exemplo,  fed  lente  , 
&  multis  continuis  diebus  (  p  ) ,    arterias  calidorum  animalium  refedas  exi- 
nanit ,  diametruraque  minuit ,  &  lumen    delet.    Motum  fangainis  haclenus 
hsc  latens  contradio  adjuvat ,  quod  diftentam  a  corde  ,    fibrarum  carnea- 
rum  auxiliaris  focia  ,   arteriam  arclet.     Tunc  demum    confpicua   fe    exfe- 
rit ,   quando  conditio  nata  eft  ,  nunquam  in  vivente  fanoque  animali  nafci- 
tura  ,    membranarum    nempe    violatio   ,    ex    quibus    arteri^     componun- 
tur.  NuUum  vero  manifeftum  motum  videtur  producere,  quod  per  arterio- 
fum  fyftema  ita  fit  diftributa,  ut  minimi  arteriarum   fines   omnem  prefiio- 

nem 


(O    Exp.  Ij8-    200.    119.   220,  221.    231.    21?.    218.  IJO.    IJIt    ijj.    I}f.    IStf.  172.  I7f. 

I76.  180.  187. 

ik)  Exp.    I>8.    100.   220.     Zil.    2tz.   22<i,     2z8.  2J0.    Ijl.    If  J.     IJ4.     IJ5.     17J.    17? 
176.  180.    187. 

(O  Exp.  119.  i2j..xi6.  (  de  vetia  ), 

(»»)  Exp.  iis».  254.  iji,    i8i. 

(m)  Exp     ly8.  21j.  130.    Jll,  SlJS.  2ZJ.'ix8>    ijo* 

(  0  )   p.  210.  * II. 

(p  )  L.  II.  i».  7J. 


216      LIB.VI.  SECT.I.  SANGUINIS  PER    ARTERIAS 

nem  majorum  vsforum ,  fua  readtione  cequilibrent ,  neque  fmant  eam  trun- 
corum  contradionem  ullum  confpicuum  efFeclum  edere  ,  quod  quidem  cum 
anatome  apprime  confentit.  Tunc  vero  utique  in  effedum  eadem  preffio  erum- 
pit ,  quardo  aiiqua  a  parte  arteriEe  aequa  parietum  repreifio  ablata  eft.  Ita 
putaverim  phxnomenon  exponi  poffe  ,  quod  abfque  interpretatione  (  q ) 
io  friori  commentario  narravi ,  ne  hypothefm  rebus  geftis  mifcerem.  Nunc 
in  pleno  opere  exiftimavi,  non  fore  indecorum  ,  fi  aliquanto  propius  ad 
veii  fpeciem   accederem. 

Inde  vero  fit ,  ut  non  vulnere  quidem  inflido ,  fed  debilitata  ah'qua- 
rum  arteriarum  refiftentia ,  eo  fanguis  congeratur.  Inde  a  pediluvio  nu-n- 
fes  (  r )  :  finde  capitis  ab  eadem  caufa  levamen ,  fubtraL^to  quo  onerabatur 
fanguine  (jr). 

§.   XLI.    Motus   7mifculorum. 

Sequitur  earum  caufarum ,  quae  praeter  cor  fanguinem  movent ,  utique 

potentiffima  ,  mufculorum  motus ,  quo'cmnino  ftatio  ,    ejufque  mutatio  , 

greflus  ,  faitus  ,  pronunciatio  ,  refpiratio  citatior  ,  deglutitio  ,  deuique   fe- 

verior  animi  ad  diflficile  opus  intentio  pertinet.    Et  in  univerfum  ,  quicunque 

niufculi  celerius ,  &  conftantius  ab  animse  voientis  imptrio  in  motum  fue- 

rint  exciti  ,  nova  inde  femper ,  eaque  maxima  ,  in  fanguine  velocitas  exci- 

tatur.    Sed  etiam  in  |homine  ,   aut  animale  ,   quod  exaninie  languere  vide- 

tur  ,  integrum  catterum  ,  &  expers  putredinis ,  aut  coaguli  ,  motus  iutefti- 

norum  ,  vomitus  ,  fternutatio  (  f)  ,  aut  quicunque  vehementior  mufculoium 

motus  latentem  vit?.m  exphcat  ,    &    fanguinem  a  quiete  ad  circuitum  cfli- 

caciter  revocat.    Inde  a  curfu  fumnius  rubor  ,  calor  ,  fudor  ,   urina  ilam- 

mea,  putredo  humorum  {u)  ,  debilitas ,  omnia  demum  eadem,  quae  funt  iu 

acutiffimafebre(5C),  &  demum  febris  ipfa  ,   intra  paucas  boras  funtfta  fequi- 

tur  iyy^  Inflammationem  univerfi  corporis,  quae  fit  a  folo  nimis  incitato  curiu  , 

leporum 

(  9  )   Second   Mitmir.  p.    ?  j  8. 
(r)  Kloekhof  morb.  mhn.  p.   105.  &c. 
(x)   Storch    von  den  Krcinkb.  dcr  Sclmangeyn  p.  130.  &c, 
(  O  L.  IV.  p.  456.  L.  VIII.  Sedl.  IV. 
(«)   LiSTER    de  humor.  p.    ^4. 

(a-)  EoERHAAVB   praleU.  ad  Injfif,  T.  III.  p.  500,   foi; 
(y)  L.  V.  p.  84.   8S. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  117 

feporum  cxemplo  folebat  Prjeceptor  (z)  confirmare  ,  aque  tetano  cor- 
pus  omne  nigrefcere ,  &  111.  medici  obfervarunt ,  &  vulgo  quideni  notum  eft. 

Perinde  vero  ,  ut  a  contrariis  etiam  argumenta  noftra  petamus  ,  cer- 
Jum  efl; ,  motu  mufculari  negledo  ,  fanguinem  ubique  ,  fed  in  abdoraine 
maxime,  retardari  ,  calorem  corporis  univerfi  minui ,  perfpirationis  copiam 
decrefcere  ,  urinam  augeri  ,  adipen»  in  cellulas  fubcutaneas  ,  in  omentum  , 
in  hepar  congeri ,  reducem  a  pedibus  vaporem  ftagnare ,  colligi  ,  in  conf- 
picuam  aquam  converti  ,  uno  verbo  eadem  fymptomata  nafci  ,  quae  a  di- 
minuta  cordis  poteftate  exfpedari  poffunt  (a). 

Qua  ratione  corporis  exercitatio  &  mufculorum  raatus  fanguini  no- 
vam  velocitatem  addant  ,  alibi  utique  fufius  diceraus  :  breviter  hic  tameii 
enarrari  vifum  eft  ,  cum  incerta  vitae  fuperftitis  fpes  ,  &  forte  prius  dudum 
communi  naturae  legi  mihi  parendum  fit  ,  quam  quidem  id  volumen  abfolvi 
poteft.  £rgo  Clari  quidem  virt  docuerunt  ,  mufculum  ,  dum  contrahitur  , 
expallefcere  (  6  )  ,  nempe  fanguinera  fuum  expellere  ,  ut  adeo  vis  muf- 
culi  fecundi  cordis  vice  fungatur ,  &  fanguinem  per  fua  vafa  cogat  fugere. 

Verum  inmimerabilia  certe  experimenta  me  convincunt,  nihil  quidquam 
agentis  mufculi  rubori  decedere  (  r)  ,  &  in  vivo  animale  ,  vitro  convexo 
ad  arteriam  adhibito  ,  qux  per  mufculi  fuperficiem  decurrit  ,  omnino  fan- 
guineos  globulos ,  eorumque  continuatum  motuni  percipi  ,  quando  quanv 
maxime  caro  in  contradione  verfatur ,  pauloque  poft  velociflimum  adionis- 
m.ufculofse  tempufculum  ,  ea  vafa  utique  fanguine  perinde  plena  efte  ,  ut 
quidem   ante  eam  contraftionem  plena  ftierunt. 

Alio  ergo  modo  oportet ,  a  carnium  adione  fanguinera  promoveri.  Nempc 
inter  majores  mufculos  ubique  trunci  arteriofi  ,  venofique  ambulant  ,  &  ve- 
nofi  potiflimum.  Verum  mufculi  ,  dum  agunt ,  tument ,  quod  notiflimura 
phaenomenon  interim  recipimus.  Quoties  ergo  vaforum  fafcicu^us  medios 
inter  mufculos  incedit  ,  toties  utique  per  totam  eorum  vaforum  longitudi- 
nera  compreflio  undique  adplicatur  ,  quas  parietes  ad  axin  urget ,  &  ejuf- 
dem  eft  effeclus  ,  ac  fi  ipfis  vaforum  parietibus  nova  vis  contradilis  quafi 
iofunderetur. 

In 

(2)1.  c.    p.    ^or". 

(a)  Fufms  de  his  omnibus  dixi  in  Cnnimeut.  ad  PrahSl.  Boerb.  T.  illl  n,  Aie.  Sc 
dicam  Libio  VIII.  &  XI.  XIIT. 

(A)   BoEKHAAVE  biftit.  rei  Med.  n,  40^.  &  prtekcf.  acad    T.  III. 

(c)  Prnnier  Memoir.  fur  le  motiv.  du  fang.  p.  141.  Secoad  Meiuo:r.  fur  ies  farties  ferf- 
ftbles   Bf  irrit.    Scci.  IX.  Exp.   xz6.  234,.  2J».  140,   341.  242. 

HallQr  Phyfiolog.    Tom.  I L  £  e 


21  g  IIB.  VI    SECf.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERlAS 

Tn  ??rtenarum  fsnguin^^m  niinng<^oit>fl:  feiifciilflmni  p^efHo  :  ir.*.n  rni- 
nores  arter'3e  durioribus  membranis  ccniin?Rt!!r^  &  %pe  omnino  e.xfra 
mufculorum  potertatem  profundiori  loco  fecundum  offa  meant  ;  neque  per- 
inde  utiiiter  utique  premerentur  ,  quae  valvularum  praefidio  deftitutae  fint , 
ut  omnino  non  magis  ab  ea  communi  carnium  preffione  fanguinis  arte- 
riofi  motus  adjuvetur  ,  quam  quidem ,  repreflR)  ad  cor  fluento  ,  ab  eadera 
caufa  retardaretu".  Si  ufquam  ,  iis  locis  aliquis  mufculorum  iii  arterias  ad- 
mitti  pofiTet ,  quoties  os  inter  &  potentem  mufculum  arteria  ponitur ,  ut 
tota  ejus  carnis  vis  comprimens  ab  arteria  excipiatur ,  quae  cedere  nequit. 
Poteit  etiam  mufculofum  cingulum  aliquam  in  corpore  animato  caveara 
ambire  &  arflare ,  quale  in  abdomine  exemplum  eft  ,  cujiis  quidem  cin- 
guli,  &  conjundae  diaphragmatis  efficaciae  ,  vis  in  bile,  &  venis  portarum 
fanguine  promovendo  alias  oftendetur  :  fed  vena  ad  portas  ,  fi  ad  valvulas 
refpexeris,  arteria  eft.  In  cjus  certe  ven?e  ramis  ftagnatio  ocnlis  manifc-ftif- 
fima  fe  offert,  quam  primum  inciforis  manus  mufculos  abdominis  deftru- 
xit  id). 

Sed  etiam  in  arteriis  celeritatem  fanguinis  a  motu  mufculorum  aufto  in- 
citari  interim  recipimus  ,  &  alibi  oftendemus.  Cordis  nempe  ab  ea  caufa  vi- 
res  follicitantur  &  increfcunt,  &  fanguis  in  arterias  velocius  exit. 

§.  XLII.    Thccnomena  motus  ^rogrcjjlvi  turhati  &  languentis. 

Supercft  ut  turbati  &  languentis ,  &  denique  fubprcffi  motus  progref- 
iivi  phgenomena  exponam ,  meis  fere  experimentis  ufus  ,  qu3e  ex  frigido- 
rum  equidem  animaliinn  contemplatione  fiimta  ,  de  calidis  tamen  perinde 
vera  effe  videntur ,  cum  &  paria  in  calidis  bcftiis  phaenomena  obfervemus, 
&  caufani  non  reperiamus ,  cur  his  in  phaenomenis  a  frigidis  diffideant. 
Oportet  auteni  diligenter,  &  non  abfque  ahqua  patientia  in  animale  vivo 
phaenomena  fpeculari  ,  qus  vividam  inter  vitae  vim  ,  plenamque  mortem 
intercedunt ,  &  quibus,  tamquam  gradibus,  a  legitimo  fanguinis  motu  in 
plenam  quietem  tranfitur. 

Animali  vivo  primuni  in  motu  fanguinis  vitium  eft,  lentius  moveri  (0  ♦ 
eademque  debilitatis  &  menfura  eft  ,  «&  effedus.  Nam  &  cordis  pulfatio- 
nes  rariores  fiunt ,  &  languinis  per  aiteriam  motus   lentefcit. 

Inde 

(d)    Feco7id.  Meninir.  fnr  k  ntouv.   du  fang  Exp.   loj.  4f. 
ie)  Ibid.  Exp.  6<i.  66.  ^8.  71.   8i.  gi.    «S-    >»•    1S8,    iS?. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  219 

Inde  turbatio  fere  fequitur.  jEquibilis  in  fano  animale  impetus  eft, 
quo  fanguis  per  arterias  fluit  ,  veloci  ,  fcd  una  tranquillo  rivo  fimilis ,  in 
quo  neque  celerius  unquam  unda  fugit  ,  neque  viciffim  fufpenditur.  Contra 
in  animale  languente  ,  inaequale  fluentum  eft ,  &  raodo  tardum  ferpit , 
modo  novg  velocitate  reftituta  ruit  (f).  Cordis  nenipe  vis'eft  ,  quse  fubinde 
novo  conatu  fanguinem  ,  quem  a  venis  accipit  ,  in  arterias  inpellit  ,  ut 
vtlocior  unda  refi.  em  illam  priorem  accejeret. 

Aliud  &.  nuperius  aliquando  vitium  folet  elTe ,  ut  fanguis ,  qui  lentius 
per  arterias  advenit,  nunc  omnino  contra  cor  retrocedat  (g).  Ita  fieri  ia 
vivis  atnmalibus  experimento  conftat ,  ita  in  hominibus  fe  habere  jam  o- 
ftciifurti  eit  (/2).  Caufa  hujus  vitii  fere  in  derivatione  eft,  ut  fanguis  ar- 
terio  us  ad  le 'em  vulneris  retrorfum  ruat ,  aut  in  coagulo  fanguinis ,  aut , 
&  pleromque  proculdubio  ,  in  minori  cordis  robore  ,  quod  refiftentiam  vafo- 
rum  minimorum  nequit  fuperare.  Morienti  pullo  fanguis  ex  umbilicali 
membrana  in  fetum  redit  (z). 

Rctroceffionem  fanguinis ,  nifi  mors  excipit  ,  fequitur  ofcillatio  (  ^' )  , 
frequentiffimum  in  vivis  animalibus  phsenomenon.  Qlu  nempe  fanguis  ad 
cor  redibat  refluus,  eum  vis  cordis  fuperftes  incitata  in  nativum  ordinem 
reftituit  ,  cogitque  porro  ad  extremos  ramulos  ferri.  Sed  caufa ,  quas 
motum  fanguinis  invertit  ,  eadem  porro  fe  cordi  obponit  :  ergo  paulo 
poft  fanguis  ex  ramis  in  truncum  regreditur  ,  novoque  a  cordis  inpulfu 
in  legitimum  ordinem  reducitur,  donec  vel  plena  cordis  vidoriafit,  vel , 
quod  nunc  ponimus ,  motus  fanguinis  omnino  fubprimatur.  NuUa  autem 
linea  eft,  fecundum  quam  fanguis  non  eat  redeatque  ,  non  ex  ramis  in 
truncum  proprium  unice  ,  fed  ex  ramo  per  canalem  medium  in  alium 
truncum  ,  aut  per  ipfum  divifionis  pundum  angulique  verticem,  ex  ramo 
in  alterum  ejus  ttunci  ramum,  auc  mille  demum  aliis  modis.    Diu  ofcilla- 

E  t    z  tio 


r/)  Exp.  6%  69.  71.  7;.  81.  82,  S4.  ff.  91.  175.  189.  A.  V.  Lbeuwenhoeck 
exper.  ^<^  c9)!temfL  p.  159.  16;.  175.  AoAMsp.  4j.de  Heyde  exp.  9.  PhiU  Tranf. 
11.  460. 

(g)  Exp.  61.  6?    66.  67.  68.  6».  72,  82.  S7.  93.   55, 

(/j)  L.  IV.   p.  20?. 

(O  Bbguei-in  Hambtirg.  Magaz.  T.  XIX.  p.    145. 

(*)    Exp.    61.    6%.    6<:    6-7.    68.     Gy.    TL.     7J.     8i.    87.    sJ.    5^.     L  B  E  U  W  E  N  HO  E  C  K  I. 

c.  p.  154.  1(5?.  i8<».  188.  T-  lll.  \\  III.  ii2.  BoERHAAVE  de  ttfti  rat.  meilmn.  p.  ;4- 
HoRCH  )nifcell.  Beroi.  T.  VI.  p.  t  f.  M  i  h  l  e  i  Phil.  Tranf.  n.  460.  p.  728,  F  k,  A  N- 
K I  S  c  H  B  Ak  M  I  R  K  T.  I.  p.  ao,    M  A  L  P  I  0  H.   Ep.  U.  de  pi/m.  p.   143. 


aao       LIB.VL  SECt.  L  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

tia  faperen:,  muius  uepe  horis  (/).  m^ixime   in  ramo  ,    qui  duos  truncoK 
u.iit.     Oicillatio  ranguiiiis  moiaiii  iiepe  retticuit  (  m  ). 

la  deterioii  auiinalis  itatu  j  quem  ponimus  ,  poft  ofciHationem  fuccedit 
quies  (?i).  E.i  a  partibus  extrerais  plerumque  incipit ,  ut  a  corde  quidem  ad 
aortae  brevem  p.irticulam  funguis  (  o)  expellatur ;  ad  reliquam  arterise  lon- 
gicudinem  &  ru.mo3 ,  in  exemplo  ,  mefenterii ,  nihil  de  eo  motu  reniat  quid- 
quara  ,  fed  inmotus  fanguis  in  iis  ramis  ftet  (jp),  aut  fenfim  potius,quod 
coutinuo  dicetur,  de  ea  tota  corporis  parte  fugiat.  £a  vero  quies  in  ali- 
quibus  raniis  praevalet ,  dum  in  aliis  fanguis  moveri  pergit ,  fenfim  vero 
major  pars  arteriarum  immota  redditur.  Ita  in  homine  faepe  ,  diu  etiam 
ante  raortem  ,  uno  alteroque  die  ,  pulfum  &  pene  calorem  a  manu  ab- 
fuifle  vidi  ,  cuni  interim  capot  vigeret ,  mentifque  imperia  lingua  libere 
exprimeret.  Neque  quies  in  ramis  arteriofis  abfque  fpe  ,  neque  rarum  elt , 
a  novo  cordis  vigore  fanguinem,  qui  motum  amiferat  ,  iter  fuum  ice- 
rafle  Cq)  '>   eftque  inciise  arteriae  ,  venaeve  hic  pene  certus  effeclus  (  r  ). 

Inanitio  arteriarum  plerumque  cum  languore  incipit  ( i"  )  .  &  i"  quiete 
perficitur.  Decrefcit  fenfim  ordinum  numerus  ,  quos  globuli  in  eodem 
trunco  effecerant ,  ut  pauciores  (t)  fenfim  fiant ,  &  denique  tota  arteria 
inanis  eft  :  five  nunc  occulta  illa  ,  jam  a  nobis  excitata  lentaque  arteriarum 
contradio  in  caufa  fuerit  ,  five  cordis  debilis  impetus  remotiores  globu- 
los  fenfim  a  fe  ,  fuoque  principio  eas  in  fedes  removeat  ,  ad  quas  nuUa 
porro  a  cordc  efficacia  pervenire  poflit.  Alter o  die  (u)  in  animalibus  fri- 
gidi  fanguinis  plerumque  arteriae  inanes  rcperiuntur.  InGuiLiELMO  III. 
nullus  a  morte  praeter  pulmonem  fanguis  fuit  ( x).  Arteria  in  crure , 
quod   amputabatur ,  inanis ,  fanguinem  nullum  dedit  (?<*). 

Si 

(/  )  Exp.  69.  7?.  21^. 

( >M  )  1.  c.  p.  61.    Exp.    66.  9}.  9^,    L  K  «  U  W  EW  H  O  I  C  K  T.  II.  p.  164.  Iff  J  T.III. 

p.     II  2- 

(«)  Exp.  60.  si.  6j.  5}.  73.  8i.  i6i.   i>i.  I9J.  212.  2x6. 

(0)   Exp.  6ii.  85. 

Ip)  Ibid.  Nonnunqiiam  tameu  in  truncis  ftagnaC  ,  dum  in  raniis  potro  niovetut 
£xp.   61.  68. 

(  ^)  Exp.  6<;.  i8s  &  alias.  Leeowenhoeck   1.  c. 

(r)  Exp.  i?4  i6i.  164.  166.  178.  17?.  180.  iSi-  18«.  187.  i89'  isi.  19J.  226. 
21S.  4)j.  Non  feparavi  arteriotoinen. 

(f)   Exp.   7«.  7J'    91.   172.    182.    184.    187.   151-   I5(.    217.    218.    224.   216.     235' 

(«)  Exp.  7}.  H4.  18?.  iS?.  18».  135.  200.  42J.   228.    2JI.    Non   leparavi  fafus  ia 
quibus  fanguis  mcifo  vafe    cjfltixerat. 
(m)  Exji.   7j.    &c. 
(*)  B'blioth.  Anat.  T   IIL  p.  ^94. 
(x*)TscHir   de  am^ut.  non  cruentc 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  aat 

Si  poft  quicteni  motus  fanguini  redierit ,  eti^m  fangins  redft,  irjrrtf- 
que  porro  tubulos  frequentat,  audo  fenlim  lilo  ,  ut  in  pkni:.m  flumen  per- 
ificiatur    iy  ). 

§.  XLIII.    Cauja   imtm  a  morte Juperjlitis. 

Supereft,  ut  dicamus,  quis  ab  ipfa  morte  in  fanguine  motus  fupereiTe 
•poffit';  mortem  vero  hic  obiter  vocamus,  cordis  conftantem  quietem ,  cum 
plena  fenfus  ,  &  voluntarii  motus  fuppreffione  conjunclam.  Eo  in  ftatu 
nondum  omnis  a  fanguine  motus  abeft  (z)  ,  cujus  caufas  paucis  ex- 
iponemus ,  ut  motus  progrcffivi  hiftoriam  finiamus.  Primum  ,  etiam  abfque 
corde,  aut  interrupto  certa  fanguinis  in  arterias  commeatu ,  derivationis 
efficacia  aliquamdiu  fupereft  :  incifa  nempe  aut  arteria  (  a),  aut  vena  ( 6  )  , 
fanguis  ad  eam  fedem  rapide  concurrit ,  in  qua  vulnus  eft.  Vidi  ad  vi- 
ginti  feptem  ,  triginta  ,  a  corde  avulfo  minuta  prima  fanguinem  perinde 
ad  vulnus  concurrere,  ut  perfediori  vita  folebat.  Vidi  etiam  in  minimis 
vafis  unius  globuii  fanguinem  decem  a  refeda  aorta  minutis  motum  fuum 
continuaiTe  (c). 

Supereft  etiam  a  morte  vis  ponderis  (d),  eaque ,  quando  aliae  caufae 
ceflant ,  fola  humores  regit.  In  canibus  ,  vario  in  iitu  difpofitis,  reperit 
Vir  Cl.  Andrgas  Pasta  (c),  ad  eam  femper  corporis  partem  fanguinem 
fe  recipere ,  quse  ima  fuerit,  &  quam  ex  vi  gravitatis  occupat.  Similia  in 
cadaveribus  huraanis  promptum  efl  videre  ,  quorum  fere  dorfum  fanguis  re- 
plet,  vafaque  minora  diftendit,  totique  cuti  intenfum  ruborem  conciliat. 
Std  etiam  reliquae  corporis  aniraaHs  partes  pondere  fuo  in  vafa  nituntur, 
&  fanguinem  ad   majores  truncos  compellunt. 

Paria  fere  frigus  efficit  ,  quod  extremum  corporis  animalis  ambitum 
conftringit  ,  ut  cutis  artuum  nafique  tota  exalbefcat  ,  &  fanguis  ad  in 
teriora,  quae  vim  gelu  minus  percipiunt,  undique  confugiat  (jf|     Stringit 

£  e    3  cnita 

(a-^Exp.  88.  91.  S>J.  i82.  18?.   184.  i8{.    rSs.   i>i.    ii9.  23^ 

(2)  Exp.  194.  i9{.   i9(f.  104.   2i7.   zii.  ti*.  414.  in.zx6.  iz7.  129.    iJJ.  2?4.  l)f. 
(^a  j  Exp.  198.  iJt.   220.  Z2I.  lii.   ii^.  428. 

(6)   Ex;i.  204    io5.105.108.z10.  z\6.  218.  izj.  i2{.  i2iy.  229.  t}o.  zsi.   1J2.  t?4.; 
{c  )  Exp.  zn- 

(d)  Exp.  206.  zi6.  218.  222.  214, 
(  a  )  1.  c. 

(/)  Vafa  fanguinea  cerebii  cruore  pleuilllma in  homine  frigore  enedlo  Ro  sem  a»af. 
p.  I4&.     Q.  U  B  LiiVi  A  I.  2    de  frigor,   cfftc. 


22a      LIB.  VI.  SECT.l   SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

frigus  animalem  fibram  (g  ),  atque  breviorem  reddit,  ut  ipfam  cutem  ,  non 
alium  ftimulumfenfuram,  ipfamque  cellulofam  telam  fcroti  in  motum  cieat , 
mufculofi  motus  non  penitus  dillimilem.  A  frigore  fit ,  ut  fanguis  in  ftrangu- 
latis  hominibus  congeftus,  a  morte  fponte  evanefcat  (h)  ,  &  venae  in  liga- 
to  brachio  turgentes  fponte  laxentur,  fi  in  gelidam  merferis   (i). 

Hanc  principem  caufam  efte  crediderim  ,  quae  facit  ,ut  fanguis  etiam  poft 
niortf.-m  ad  majora  va^a  confluat,  &  in  rubro  fyftemate  {k')  &  in  lym- 
phatico  (  /  ).  K 

Vis  adtractionis ,  quae  fanguinem  ad  parietes  membranofos  (  n  ) ,  adque 
alios  jam  natos  (  o  )  languir  is  acervos  adlicit ,  perinde  ,  dum  fluit  vitalis 
liquor  ,  eum  periJit  regere.  Eamenim  vim  recepi ,  quod  motum  aliquem  abf- 
que  corde  fuperelTe  vidert m  ,  qui  neque  a  pondere  elTct ,  neque  a  deri- 
vatione  {p)  ,  ncque  in  vafis  unice  ,  fed  etiiim  extra  vafa  confpiverttur  q). 
Debilis  cseterum  eft  parumque  velox  :  duratione  fere  motum  a  derivatione 
nntum  aequat  (  r ). 

JVIaxima  tamen  a  morte  poteftas  eft  evoluti  aeris  (j).  Eum  putrefa- 
facli  humores  animalesundique  generant ,  aut  ex  fixo  ftacu  ,  in  elafticani  vim 
&  confpicuam  buUarum  fpeciem  reftituunt  (t  )  ,  id  enim  generare  voca- 
mus.  Eum  aerem  in  vafis(u)  maximis  cerebri  frequentiflime  ,  in  corde 
ipfo ,  intritum  cum  fanguine  fpumofumque  laepe  vidi.  Idem  a  calore  adju^ 
tus  &  expanfus  vafa  dilatat ,  quibus  continetur ,  neque  infrequenter  rum- 
pit ,  ut  ,  qua  via  patet,  pf-r  pulmones  in  afperam  arterianf  agatur ,  atque 
per  os  ipfum  cadaveris  exundet.  Ita  in  puerperis  vidi,  &  apopledicis,  & 
miliari  morbo  defundlis  corporibus ,  neque  rarum  fpedtaculum  eft.  Ex  ca- 
daveris  epidemica  febre  enedi  ore  naribufque  plurimum  fanguinem  prodiiflfe 

Qar, 

Cg)  BiRGH  bi/i.  oCthe  Roy.  Soc.  T.  IV.  p.  254- 
ib  )  H  A  R  V  E  I  exer,  111.  p.  zji. 
(  i)  1d  E  M   p.  275. 
(*)Pechlin   de  purgant.  p.  484. 

(/>  V  E  RHE  YIN    L.   11.    p.    lOl. 

(«)    Exp,    IS7-    ISi».  IIO.    2X1.  2l  3.  II  {.   21«.    ZlS.   2i4.   »2S»         • 

(0  )  Exp.  ziH.  T.U. 

iP)  l'-   ??9-   ibid. 

(?)  Exp.   io8.   zl4.  115.    316.  ii8.  223.   224.  22j.  *5J.  134- 

(r)  L.  IV.  p.  45J.    4?9. 

(x)  Lancis  1.  c.  Fermentationem  cum  vaforum  collapfu  conjungir. 

(OL.VIll.  Sedt.  }.«. 

(«)Littre    M»n.    dt  PAcaU.     da    Scicnc.    1714.  p.    4»8.  *»^-   de    C A-xi.  1704. 


«bf. 


17. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  223 

Chr.  J.  A.NTCN1US  PujATi  (x)  aufl^or  eft.  Sangulg  fx  spojpl€<n:'C'' 
cadaverc  c;;m  fpuma  &  {bnitu  ernpit  (j)-  In  futfocato  homine,  decima 
fexta  a  morte  hora  fanguis  per  os  exiit  (z  ).  Mictus  a  morte  cruentus  (  a). 
Per  uterum  a  morte  cruor  me.v.ftruus  manavit(6),  &  tertio  de  naribus  die 
(  c).  Sanguis  expulmone  poft  niortem  per  os  regurgitavit ,  in  ichorem 
diflblutus  (d).   Alias  hiftorias ,  minime  infrequentes ,  lubens  prsetereo. 

Neque  aha  natura  eft  vampyrorum  ,  cadaverum  nempe  ,  quibus  in  GraE- 
cia  (e),  Hungaria(/),  Iliyrico  ( g)  ,  os  fluido  fanguine  plenum  repe- 
ritur,  poftquam  epidemico  fere  morbo  exftindta  fuerunt.  Simplex  phscno- 
menon  ,  neque  aHenum  a  noftris  obfervationibus  ,  oHmque  ab  Antonio 
Galateo  defcriptum,  immpnflim  deforraavit  fuperftitio  ,  &  partim  aliena 
a  vero  ornamenta  hiftori^  addidit  ,  partim  dsmonum  machinas  inmifcuit, 
Id  facile  dederim  ,  alios  raorbos  aliis  potentius  fangiiinem  refolvere,  aeris- 
que  exfolutioni  favere. 

De  vita  minima,  five  motu  fanguinis  tardifilmo  &r  dubio  ,  quenihomines 
aquis  fuffbcati  (g*)  mediis  in  undis  hirundineg  (h)  ,  m  alpinis  antris  mu- 
res  montani  (i)  ,  fuis  in  ftagnorum  receilibus  raras  ,  &  in  univerfum  hie- 
mahbus  menfibus  infeda  confervant,  alio  loco  opportunius  dicemus.  Pu!« 
fus  videtur  minimus  (k)  &  fanguis  motus  adeo  lentus  eflfe  ,  ut  calorera 
non  generet  (  / ). 

SEC- 


i  x)  De  tmrbo  iiarowenji    p.  149. 
{.y)   ScHUKiG  falograph.  p.  405. 

(.z)  HrtDAN  centftr.  III.  obf.  12.    In  hiftoiia  inetli,*  exemp'nm  habet  de  herniofo 
(a)  Bresl.   famlimg.   1-14.  M.  Jan.    p.   112.. 

{b)  Bauer  de  nervis   p.  26.  S  c  h  u  bl  i  G  fartbeno'.og.  p.  izo    Efh.  Nat.  Cttr.  Bee 
III.  ann.-  IV.  obf.  ji.  die  omuino  a  niorte    qiiarto. 

(e  )   M  o  R  T  o  N  natmal  bijl.  of  Northampon  Sh.rt  p.  414. 

(d)  Jmm.  de  Med.  Jul.  1757. 

(e)  Thevinot  voy.au  Levajtt  T.  I.    P.  I.    c.    6%.    Tournkfort   vny.    ati 
Levant  T-  I.  L.  j.  p.  155.  Vocant  Zorcolacas. 

(/)  Celebris  circa  anniim  1750  hiftoria  ,  aut  fabiila  ,  multis  libellis  concelebrata  fuit. 

(g  )  Anton.  Galateus  de  Jitu  Japygia  conf.  Rasgztnski  h  ftor.  natur.  Polon. 
T.  I.     p.  3  f?.    Vocat    Upjevos 

(g*>   Journal.  de  Mid.  1758.  M.    Nov.    Fothergii.i-  philof.  tranf    n.    475-  f^rt. 
XI.  &c. 

f        (A)  Nehring  mpalingenes.^.  ^i.BortE  onfroji  p.  zjz.  Bt  an  c  a  ard  chir.  p. 
liS,   B18CH   1.  c.  p.  i?7.   LiNNAEUS  ceconom.  nat.  p.  J9. 

(i)  CiTESius  abl}:n.  confh/ent.  Journai   Ocon.   1758.  M.  Mait. 

(*)  Elle  aliquem  HJ}.  des  uhiui.  T.  IH.  p.   ;n. 

(/)  Neque  calorem  j  neque  niotum  reperit   HAavEi  ap,  B  i  R  c  h  T.  IV.  p.  «37. 


«     (    2*4   )     ^ 

r  SECl^IO    II' 

PRESSIO     LATERALIS, 

p  u  L  s  u  s: 

§.   I.     Unde  ea  pejjlo  ftk 

SI  in  arterias  inanes  fanguis  de  corde  fe  diffunderet ,  neque  cehrius  pee' 
anteriorem  finem  fanguis  aufugeret ,  quam  quidem  perfinem  cordi  pro- 
piorem  fubit  ,  tunc  quidem  arterise  a  fanguine  non  dilatarentur  :  neque  alia: 
preffio  lateralis  locum  haberct  ,  quam  communis  illa  ,  omnibusque  propria 
liquoribus  ,  in  quemcunque  canal^m  cfFufis  ,  quibus  peculiare  ,  aque  fo- 
lidorum  corporum  natura  diverfum  eft  preffionis  genus  (W2)  ,  quo  undique 
in  omnem  ambitum  fui  vafis  nituntur  ,  neque  toto  pondere  in  partem  in- 
fimam  gravitant,  ut  quidem  foiida  corpora  folent. 

§.  II.     Arteria  femper  ^lena. 

Sed  alia  in  arteriis  corporis  animalis  preffio  reperitur ,  quae  multis  modis 
ab  illa  communi  prefTione  diflat.  Et  primo  quidem  arterise  animalis  vivi 
fuo  vitali  humore  perpetuo  plenae  funt.  Non  repeto ,  quae  alias  protuli ,  ut 
oftenderem  ,  multum  in  vivi  animalis  arteriis  fanguinem  effe  (  «  )  ,  muitum 
etiam  in  ipfis  cadaveris  (o)  arteriis  reperiri ;  iupereft  nunc  ut  oftendam  ,' neque 
vacuum  fpatium  in  arteriis  relinqui  ,  quod  a  fanguine  non  repleatur ,  neque 
quidquam  in  arteria  inane  relinqui ,  five  ea  in  fyftx)le  fua  ardetur  ,•  five  vi- 
ciflim  a  nova  unda  expandatur  (p). 

*  Occurrit  continuo  facile  experimentum.  Si  enim  arteriam  percufl^eris , 
five  eam  in  fyftole  minimave  diametro ,  etiam  minimo ,  neque  ultra  parietes 
penetrante  ,  vulnere  laeferis ,  five  in  maxima ,  perinde  fanguinem  effundet : 
argumento  ,  etiam  in  contrada  arteria  fanguinem  praefto  fuiffe  ,  qui  per  ri- 

mam' 


(w)  M  u  s  s  c  H  K  w  B  R  o  E  c  K  wjittut.  n.  784.  drx. 
(m)  L  III.  S.  L  n.  I. 

(O  )     11.    1. 

ip)  Momit  j.am  CgARLETON  tbree  leSlnres    p.  xi„ 


MOTUS    LATERALIS.  22f 

mam  exfilirct.  Porro  ,  quotier.  fanguis  de  arterise  vulnere  p?u!o  diutius  cf- 
fluit,  toties  utique  continuo  (q)  faltu  prorumpit ,  etiam  in  arterias  ftatu  mi- 
nimo  ,  five  in  iyftole ,  qua;  eft  ante  novK  undae  in  arteriam  receptioneni  : 
etfi  enim  in  arterias  fyftole  humilior  faltus  eft  ( r  )  ,  eft  tamen  p6rpetuus , 
neque  definit  fluere  ,  quando  cor  vicifllm  fua  in  diaftole  quiefcit.  Expe- 
rimentum  in  arteriis  coronariis  ,  intercoftalibus ,  cruralibus  ,  carotidibus  , 
&  ipfa  denique  aorta  feci,  neque  quemquam  dari  crediderim ,  qui  facillimo 
periculo  refragetur. 

Verum  in  animalibus  frigidi  fanguinis  propius  utique  ad  naturam  con- 
templandam  progreflTus  fum,  cum  per  membranas  pellucentem  vitalis  liu- 
moris  fanguinis  motum  contemplarer  :  fsepifiime  enim  vidi ,  arterias  anima- 
lis  vegeti  fanguine  ,  dum  is  quidem  movebatur  ,  perpetim  plenas  effs  , 
tum  quando  fanguis  a  cordis  contradione  novo  impetu  projedus  primam 
undam  accelerabat ,  tum  paulo  poft  ,  quando  viciflim  ea  acceleratio  evanuit, 
&  cor  laxatum  quiefcit.  Id  autem  potiflimum  oportebat  oftendifl^e ,  prius 
arteriam  fanguine  plenam  efle  ,  quam  novam  undam  a  corde  impulfam  ac- 
cipit.     Audorum  ,  cum  facile  pofl^em,  confenfum  non  repeto, 

Video  contra  hoc  experimentum  nonnulla  ,  neque  abfque  veri  fpecie 
pofle  objici  ;  &  in  meis  ipfis  inciforum  animahum  hiftoriis  minirae  rarum 
efle  ,  in  ranis  ahquot  diebus  malignius  paftis  (t)  ,  arterias  aut  omoino 
inanes  reperiri  (11)  ,  aut  certe  paucas  intus  globulorum  lineas  ( ?<: )  fu- 
pereflTe  ,  dum  interim  reliqua  cavea  inanis  videtur  ,  &  omni  liquore 
vacua  eft  ,  quem  oculi  detegere  pofllnt.  Idem  pha-nomenon  frequens 
eft  ,  quando  per  repetitas  venarum  incifiones  (y  )  fanguinem  exhau- 
fimus  ,  aut  fponte  etiam  cruenti  globuli  de  arteria  furtim  fe  fubduxe- 
runt  (z). 

Neque  tamen  vellem  queraquam  his  meis  abuti  experimentis.  Poteft 
in  arteria  feniiplena  inane  fpatium  poni,  ita  adverfarii  :  poteit  aer  inefle  ; 

poteft- 

Cq")  Harvei  proxm.  ad  Exercit.  de  fangitinis  circulatione  p.  4.   Exiyc.  I.  p.  5}.  Exerc. 
III.  p.   116.  270.  Hales  hMiajiatiks  p    4.  ii,   1  .  &'C.  T  £  a  l  L  E  s    coiifiuer.  vit.   ^.  j8. 
(r)    p.  2  i;. 

(i  )  Second    Mem.  Jiir  k  tmuv.  du  fa»g  Exp.  74.  84.   2  18.  3J5. 
(  «)  Ext>.  7}.  75.  84.  8'f.  loz,   218.  iiJ.  »»^.  2S3- 
(  x)  Exp.    7j.  7?.  81.  8?. 

iy)  Exp.   7?.  171.    125.   Z1.6. 
(  Z  )   Exp.  71.   7}. 

Halkr  Phyfiohg.    Tom.  I L  F.  f 


225     L.  Fl  SECT.  II  SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

poteft  denique  ,  quxcunque  in  arteria  pars  a  fanguine  non  occdpatur ,  ea  pel- 
lucente  repleri  liquore.  Inanelpatium  nemo  admiferit  ,  qui  nieminerit ,  in 
idipfura  fpatium  continuo  fanguinem  omnem  fe  diffufurum ,  v.t  in  eam 
fedem  veniat ,  a  qua  oranis  ubetl  refiftentia.  Aerem  inefte  nemo  dixerit , 
qui  nobifcnm  viderit  ,  quam  diverfa  facie  (a)  aer,  in  maximas  bullas 
unitus ,  in  arteriis  vifui  fe  offrrat.  Supereft  ut  id  omne ,  quod  in  arteriis 
inane  videbatur  ,  peliucido ,  &  inconrpicuo  liquore  plenum  fit.  Eum  hu- 
niorem  multa  praeterea  confirmant :  ianguinis  per  id  ,  quod  in  arteria  ina- 
ne  videbatur ,  aut  adftridse ,  aut  partitt-e  viae  (  6  )  ,  quse  non  poffent  ardari 
aut  dividi  ,  fi  nihil  in  arteriis  cffet  ,  quod  conftringeret ,  aut  divideret  : 
raotus  ,  quem  globuli  rubri  unice  a  corde  habent ,  &  qui  utique  in  eo 
femi  inani  ftatu  arteriarum  ,  inque  interrupta  globulorum  ferie  fupereft ,  ne- 
que  a  primo  globulo  ,  cordique  proximo,  ad  ultimum  continuari  poffet  > 
iiifialiquis  medius  intereffet  huinor  ,  qui  a  primo  globulo  (  c  )  ,  ad  longe  re- 
motum  alterum  ,  motuni  a  corde  impreffum  tranbftrret.  (^uare  eas  voces  , 
quibus  inanes ,  aut  certe  femivacuas  arterias  paflim  infignivi  ,  ita  omnino 
inteiligi  velim  ,  ut  oculorum  exprimant  teftimonium  ,  neque  ideo  refiftant 
iis ,  quae  ex  rationis  ufu  ,  atque  argumentis  aliunde  repetitis  flunnt. 

Subtilius  argunicntum  eft  ,  quod  fere  ex  theoria  olim  fumfit  III.  PRiE^ 
CEPTOR,  mea  vero  cxperimenta  confirmant.  Nempe  arteria ,  fecundum 
BoERHAAviUM  (<^),  uti  fauguinis  facit  jaduram  ,  ita  perinde  lumine 
n:inuitur,  ut  in  minima  diametro  omnino  pcrinde  plena  fit ,  ac  quidem 
eft  in  maxima.  Solcbat  autem  hominum  cadaveriDus  fe  tueri  ,  qui  ex 
phthifi  interiiffent  (e)  ,  quorum  utique  in  vafis  &  vivis  &  niortuis  paucif- 
fima  fanguinis  copia  fupereft.  Eam  rem  ego  quidem  in  vivis  animslibus 
de  frigida  claffe ,  vidi  manifeftius.  Ssrpe  nempe  in  ranis  ,  ftib  principium 
experimenti ,  artcriarum  pene  nullum  eft  lumen  ,  ut  craffffmias  inter  mem- 
branas  exiguus  canalis  decurrat ,  cujus  diametrum  pauciffmii  unici  ordinis 
globuli  metiantur  (f).  Eafdem  inde  arterias  rcdeuns  cordis  vjgor ,  maxime 
li   venam  incideris  ,  ita  fanguine  rcplet  ,    ut   lumen  duplo  &  triplo  latius 

nunc 

(«)  p.  i553.  n.  i. 

ib)  Exp.  88-    &  iSo.  etfi  hic  nlbus  Hqndr  magis  ronfpicuus  fuit. 

(f)  Pbil.T^ajtf.n.  n.'io.  &  mficnrd  Mcmo-re  p.  igS.  iS^Wubi  vid,- excitata  locaaccett. 

(rf)   ['raecl.  in  propr.  injtitiit.   T.  II.  p.  14.7. 

(  e)  iJifTccui  honunem  )  cui  fan^uini";  fupia  'dua^  uncias  non  ftipereffet  J.  de  G  o  r- 
^EX  de  perfpir.  iitftnjib.  p.  58?-  Conf.  ,S  c  h  u  b  1  c  haiihiiol.  p.  2;j.  S  c  n  it  t,  11  a  i\i  l«  1:  R 
de  fulfu  p.   57.  RoNjEATi   tefUmonium  de  Guilislino  111»  <!s:fupia  p.  210. 

(/)    Fxp.   70.    77.     51.     92.     1«J. 


MOTUS    LATERARIS.      '  zzy 

nunc  fiat,  membranarum  vero  cr^flities  pro  cadem  portione  mlnuatur  (^). 
Hoc  experimentum  meditatus  reperict  utique,  arterias ,  &  cum  magno  lu- 
mine  plenas  efle ,  &  cum  parvo  ,  atque  adeo  pro  ea  portione  fangjinis , 
quam  amittunt  ,  laxatis  parietibus  angufliores  reddi  ,  lumenque  ita  decref- 
cere ,  ne  quidquam  inane  in  earum  tubis  fit.  Si  in  hominum  cadaveribas 
pofl:  iteratas  venarum  incifiones ,  &  arterias  &  venas  vacuas  repererunt ,  ut 
modicum  crafli  fanguinis  in  dextra  aure  fupereflfet  (  /z  )  :  fi  paflam  inanium 
arteriarum  recurrit  memoria  ( z ) ,  potuit  utique  in  cadavere  laxata  arte- 
riarum  natura  fpeciem  inanitatis  referre  ,  quse  in  vivo  homine  ,  dum  firmior 
fe  arteria  fuftinuit ,   nuUa  fuit. 

§.  III.    Sanguis  imfulfio  ah  imda   infcqucnte. 

Si  arteria  aorta  plena  eft  ,  novufque  fanguis  in  plenam  arteriam  projici- 
tur,  fupereft  ut  is  fanguis ,  quij  nunc  in  arteria  efl:  ,  cedat  priori,  atque 
ab  eo  impellatur.  Non  oportet  dillimulafle  eum  quidem,  qui  nunc  aor- 
tam  replet ,  fanguinem  non  quietum  efl^e  ,  fed  motu  in  prioribus  pulfibus 
a  corde  accepto  incitatum  fugere.  Si  velocius  fugeret,  quam  nova  a  corde 
unda  imequitur,  utique  non  percelleretur  ab  ea  nova  unda  ,  &  fupereflet 
eam  inter  prioremque  fanguinis  columnam  inane  fpatium  ,  in  quod  nova 
ea  unda  abfque  obftaculo  fe  difFunderet-  Verum  oftendimus  (k^,  velo- 
cius  ptiorem  undam  non  fugere  ,  cum  ea,  quas  nova  fequitur  ,  totam  eam  ve- 
locitatem  confervet ,  quae  in  fanguine  cogitari  poteft ,  aliqua  vero  portione 
ea  velocitas  eo  magis  minuatur,  quo  magis  a  corde  receditur.  Sed  neque 
eadem  velocitas  eft  prioris  und» ,  qu»  novae  :  quod  fi  aeque  velociter  fuge- 
ret  prior,  ac  quidem  altera  fequitur  ,  neque  illa  impulfum  pateretur,  neque 
ifta  obftiiculum  experiretur  ullum.  Minus  autem  velociter  cum  prior  unda 
fugiat,  quam  nova  infequitur,  necefl~e  eft  fuperveniri  a  noviflima  unda  ante- 
cedentem  ,  atque  adeo  hanc  ab  illa  percuti  ( / ).     Quo  major  erit  velocita- 

F  f  2  tis 

(g)    Exp.    51.   5j.  9,.   igj. 

w;  J>BNAc  1.  c.  T  II.  p,  i^f.  Siniile  eyeniphiiii  cordi?  veutn*ciiIomm  &  aurium 
iiianmm,  poft  magnas  _  fangiiinis_  jaftiiras  habent  Frakk  Ammerk  T.  III.  p.  417. 
,  ,  }V  "'""•^  ftngunis  ,  aiit  nihil  quidqnam  in  arteriis  a  morte  reperiebat  Harvkius 
apucl  h.RcH   biflory  of  the  Ro^yal  Society  T.  IV.  p.  S5f. 

<-  *  ;  sedt    I   n.  9.  feqq. 

,.B  ^Ji?  ^'''""'jf"''  BoissiiR  de  Sauvaces  in  Hai,*sh   b^maftat.  p.  24*.  147. 
Z48.  tteoria  pu^as   p.  15.  j        t:      t        -rf 


228  I.  Fl  SECT.  11  SANGUINIS    PER  ARTER^AS 

tis  Jn  utraque  difFerentia,  eo  magis  evidens  erit  prioris  undie  impulfio  l  & 
manifefticri  idu  a  nova  unda  vetuftior  illa  pertutietur.  Jta  iii  animalibus  vi- 
vis  (wz)  inipuifio,  quam  prior  unda  patitur.  tunc  demum  ab  oculo  di- 
llinguitur  ,  quando  cordis  vis  elanguit ,  atque  adeo  fanguinis  velocitas  infi- 
gniter  decrevit.  Oculus  enim  rationem  celeritatum  facile  diftinguit,  quas 
funt  uti  3  ad  2. ,  difficulter  alteram ,  qu^  Ibnt  uti  151  ad  20.  Quando  id 
difcriraen ,  de  quo  dicimus ,  exiguum  eft  ,  tunc  quidem  percuflio  unda 
pofterioris  in  priorem  nuUa  videtur  (?i),  etfi  certo  eft  aliqua  ,  cum  certo 
priores  unds  pcfterioribus  lentius  progrediantur  (0).  H«c  eft  impulfio  ,  qua 
unda  ,  ventriculi  finiftriareseaqualis ,  &  paucos  utique  pollices  longa  ,  quae 
nuper  in  novifiimo  puliu  de  corde  exiit  ,  fanguuieni  ultra  eos  pollices  po- 
fitum  accelerat,  vimque  novam  fanguinis  ad  extremos  ufque  artus  impertit. 

Qui  eam  impuifionem  negaverit,  nullam  rationem  dare  poterit ,  qua  vi 
fanguis  in  circulum  progrediatur.  Corde  evulfo  ,  ut  notifiimum  eft ,  fan- 
guis  continuo  quiefcit,  &  pulfus  ceilat  (p)  ,  nempe  fanguis  a  prioribus 
cordis  contradionibus  propuifus  motum  fuum  continuo  amittit.  ti  amifit, 
neque  a  nova  unda  inlequente  cordis  novam  accipit,  fupereft,  ut  etiam  in 
vivo  animale  fanguis  continuo  ftagnet  (g  ).  Idem  eft,  five  cor  deftruxe- 
ris  ,  five  negaveris  ,  novam  cordis  vim  ad  priorem  undam  pervenire.  Si 
omnino  fanguis  quieverit ,  ut  in  aqua  merfis  &  fuffbcatis  fit ,  totus  omniuni 
arteriarum  fanguis  ab  hac  una  unda  primum  emovetur ,  adque  motum  re- 
vocatur. 

Rationes  iftas  celeritatis ,  qua  fanguis  ex  corde  nuper  exeuns  incitatus , 
&  qua  fugit  anterior ,  definire  fufcepit Ccl.  Vir.  Francifcus  B  o i  s s  1  e  r.  Om- 
nium  optimum  efFedtum  fequi  ,  five  antecedentem  undam  plurimum  a  nu- 
pera  &  noviflima  promoveri ,  ex  hydraulicis  recipit,  quando  velocitas  mo- 
toris ,  quod  cor  eft,  ad  velocitatem  tluidi  movendi  ,  five  und»  prioris,  eft 

uti 


(»;)  Second  Mem.  ftir  U  moiev.  du  fang  Exp.  67.  gt.  «4.  8f-  9»-  i»'?-  i^V  I73-    iS?- 

(  K  )  Hiiic  iii  miiiinus  iion  oblervata  Antonio  van  Leeuwemhobck  Expi;r  y  con- 
templut  T-  II.  p.  107.  exque  theoria  Bryimo  Roei  ksok  EDays  on  acon.  anim.  Prop.  XI. 
conf.  L.  IV.  p.  4jy. 

(  0  )  In  aliis  obrenationibus  ipfe  eam  in  rainimis  vaftulis  vidit  Antonius  v.  L  e  e  u- 
WKNHOBCK  1.  c.  T.  IL  p.  17^.  T.  III.  p.  114.  deinde  Antunus  de  Heyde  de  ve- 
n.tfeSl.  p.  6.  Hemicru  Baxbr  microfc.  y.nide  ttfy  p.  i}<f.  Ceorg.  Ad  ams  microfc.  p.  4J' 
Stcfbanus   Hai,es  hamajiat.  p.  ij.   Conf.  L.  IV.  p>  4}9< 

(p  )L.  IV.  p.  4*S>- 

(g-)}.  Fanton   (Ktatom.  p.  goy. 


M  0  T  U  S   L  A  T  E  R  A  L  I  S.  219 

uti  4  ad  3  ( r ).  Verum  ex  corde  fanguinem  tanta  velocitate  prodire  , 
ut  ex  ipfo  thalamo  cum  celeritate  profiliat  ,  quae  fit  ad  velocitatem  ultra 
valvulas  fuperftitem  ,  uti  3  ad  1  (j").  Deinde  in  arteriis  univerfum  fan- 
guinem  nuper-a  cordis  fyrtole  expuKum  celeritate  ferri ,  quae  fit  ad  fangui- 
nis  in  fine  fyftoles  arteriarum  moti  celeritatem ,  uti  3  ad  2  (t).  Ita  ex 
theoria  vir  Clar.  fed  etiam  olim  Jacobiis  Ke  il  fanguinis  in  unda  priori  ce- 
leritatem  aeftimavit  ut  15".  Sanguinis  vero  per  venas  redeuntis  celerita- 
tem  ,  quam  habuit  pro  velocitate  undse  nuperse  ab  unda  priori  retardatae, 
fecit  ut  6  ( ^O  '  "1"^  ^^^  prioribus  utcunque  confentiunt.  Nobis  enim  & 
faltus  fanguiais  vivorum  animalium  ,&  motus  per  arterias  mefentericas ,  pau- 
lo  alia  dederunt  corollaria ,  &  in  iftis  quidem  arteriis ,  cum  impulfionem 
oculus  non  diftinguat ,  non  videtur  ea  ratione  undx  nuper»  celeritatis  an- 
terioris  velocitatem  fuperare  ,  quae  fit  uti  3  ad  2.  tantam  enim  diverfita- 
tcm  non  videtur  oculi  accurati  fenfum  efFugere  pofte.  Neque  tamen  prae-. 
termitto  ,  ab  arteriis,  quas  folas  oculo  armato  contemplatus  fum  ,  fyftolen 
«&    diaftolen   abefte. 

§.    IV.    Prejjh  in    latercr. 

.  Arteria    in    longitudinetn   exporrigitiir. 

Hanc  nunc  impulfionem  dimittimus ,  quss  ad  motum  progreffivum  per- 
tinet.  Sed  alii  funt  effedus  fanguinis  ex  corde  in  arterias  injedi,  eorum- 
que  fimpliciffimus  eft ,  arteriae  produdio  in  majorem  longitudinem.  Eam 
in  omni  pulfu  ,  .five  ligata  fuerit  arteria  (  JC  ) ,  five  refeda  (y  )  ,  five  fle- 
xa  ( z  ) ,  oculus  in  vivis  animalibus  &  hominibus  confirmat.  In  fmgula 
nempe  cordis  contradione  arteria  longior  fit ,  atque  ,  fi  flexa  fuerit ,  pars 

F  f     3  prima 

(  r)  Meiu.de  PAcaJ.  deBerlin  175?.  p.j8.  Typographi  erroiem  effe  crediclerim,  t]uando 
numeri  ilH  ponuatur  t  ad  4-  Nunquam  enim  vis  nova  ,  cujus  celeritas  effet  ut  j  adtin- 
geret  celeritatem  priorem ,  quse   eiTet  ut  4. 

(^)  P-    39.  ob  aortae  latelcens  lumen. 

(*)  p.    40. 

(  M  )  D?  vi  cordis    p.    5  4. 

(«)   Secofid  Mem.  fiir  le  tmitv.  du  fang.   Exp.   47.  48,    f?; 

(  V  )  In  fiiigulo  puUu  arteriam  refedlam  de  vulnere  emiuere  vidit  Gerardus  VtSvfiv- 
T  E  N    Comnrent  in    B  o  e  rh.  T.  II.  p.  7?. 

(2)  Second  Mem.  Exp.  ^s.  0,  Jojias  wei^bhecki?  Comm.  Pctrop,  T.  VH. 
P-  557- 


250       LIB.VISECT.  JJ.SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

prima  ultra  fecundam  producitur  :  fi  refedla  Hgatave ,  certe  i,n  longitudinem 
efFcrtur.  Eadeni  omnino  fiunt ,  quando  in  arteriam  cadaveris  liquor  aliquis 
iropfllitur. 

Quare  arteria  a  fanguine  de  corde  inpulfo  lorgior  fiat ,  non  eft  obfcu- 
rum  intellectu.  A  decrefcentibus  quidem  diametris  artsrise  ,  quam  pro  uni- 
ca  habes ,  facile  intelligitur  fequi  ,  ut  columnarum  fanguinearum  per  arte- 
riam  fluentium  tanta  portio  in  parietes  arterix  inpingat  ,  quanta  conti- 
ne(ur  in  anulo  imaginario ,  qui  acqualis  eft  ditferentiae  luminis  majoris  mi- 
norifque.  Sed  c^  columnae  utique  arteriae  parietes  fecundum  fuam  dire- 
ftionem  impellunt,  nempe  a  corde  removent,  quod  vocant  extendere.  Sic 
etiam  in  fli-xa  arteria  coluoinae  fanguinis  ,  quae  funt  in  fuperiori  parte  ca- 
nalis,tctum  effedum  fuum  in  ipfum  parieiem  fecundae  partig  arterise  confu- 
munt  ,  eumque  a  corde   removent. 

Verum  etiam  cylindrica  arteria  longior  fit ,  &  reda  :  nam  arterias  cy- 
lindrorum  feriei  fimiles  effe ,  poft  Cl.  virum ,  noftrumque  fingularem  ami- 
cum  J.  Fridericum  Schreiber  (a)  alias  oftendi.  Subtilior  aliquanto 
hujus  extenfionis  rJtio  eft  ,  &  a  celeritate  diminuta  fanguinis  pendet.  Con- 
tinuo  oportebit  altius  (  h )  repeti ,  fi  arteriofum  canalem  habueris  pro  u- 
«ico  tubo  ,  atque  in  eo  tubo  celeritatem  pofueris  majorem  in  principio  , 
inque  fine  minorem  ,  tunc  eum  finem  haberi  pofie  pro  anguftiori  parte 
(c)  canahs,  five  pro  canali,  cujus  pars  claufa  fit.  Eodem  enimtempore 
&  in  hac  hypolhefi  ,  &  in  priori  ,  minor  fanguinis  portio  de  extremo  ca- 
nale  effluit.  Nunc  fi  ea  ultima  pars  arteriufi  tubi  claufa  eft,  fanguinis  a  cor- 
de  appellentis  vis  obftaculum  ea  in  fede  reperit ,  &  in  canalis  arteriofi  pa- 
rietes  nititur  ,  eofque ,  fecundum  diredlionem  ,  quam  a  corde  accipit ,  ex- 
porrigere  conatur.  Si  canalis  penitus  claufus  fuerit ,  tunc  etiam  magis  ex- 
tendetur ,  uti  fit  in  corporibus  cavernofis  penis ,  five  ea  fanguis  libidinan- 
tis  animalis  diftendit  ,  five  fipho  anatomicus  ceram  tn  ea  corpora  impel- 
lit.  Ita  fit  in  uretere  claufo,  qui  frequentiflime  ad  inteftini  fimilitudinem 
dilatatur.  Si  tubus  idem  non  totus  claufus  eft ,  fed  ex  parte  aliqua  ,  tunc 
minus  quidem ,  fed  pro  ea  ratione  extendetur ,  qua  major  tubi  jpars  cscum  fi- 
nem  habebit.. 

§.  VJ 

( « )  L.  II.  p.  f  r. 

(  (  )  Nihil  exit  per  oftiiim  ,  iit  credit  ViE  Ct.  amlis  llberi .  cylindrlci.  Si  obftaculum  op- 
pofueiis  libero  motui ,  ftatim  aqua  exfilit  St^helin  de  [idfu  p.  9. 


MOTUS     LATERALIS.  aji 

§.  V.    Prejjio  in  latera  artcriariim  perpendicularis, 

Etiam  majoris  momenti  eft  ,  qiiem  .nunc  proponimus  ^  fanguinis  in  af- 
teriarum  parietes  efF^dus.  Et  primo  quidem  dudum  oftendic  J  a  c  o  b  u  s 
H  E  R  M  A  N  N  ,  &  Petrus  Antonius  Michelotti  (^),  languinis  glo- 
bulum  ,  aut  columnam  ,  oblique  per  arteriam  projeflam  ,  premere  parietes 
fux  arteri^e  fecundum  lineas  j  quse  in  ejus  ambitum  ad  perpendicalum  inci- 
dant.  Faciiis  eft  demonltratio  ,  cum  obliquus  ifte  duftus  in  duas  redas  lineas 
rciblvacur  ,  quarum  altera  ad  axin  &  ad  parietem  arteriss  rediftimae  parailela 
cft ,  altera  ad  utrumque  verticalis.  Sed  atteri^  nullo  in  animali  a  corde 
in  reditudinem  exporriguntur :  earurnque  ipfum  principium  arcus  eft.  Qnare 
in  aort^e  potiffimum  ea  prima  fede ,  ejufque  parte ,  in  quam  axis  oftii  cor- 
dis  ducit ,  aneuryfmata  frequentiffima  feperiuntur  ( <? )  ,  ita  vero  grsci  vi- 
tiofam  artericE  dilatationem  vocarunt  ;  quas  manifefto  nafietur  a  nixu  fangui- 
nis  arteriam  undique  diftendentis  ,  fingulifque  ab  iftibus  cordis  incitati  , 
Sed  etiam  iii  eadem  fede  frequentilEmj  ofta  prxter  naturam  generantuf 
(f),  in  fenibus  tamen  magis  (g')  :  eas  fquamae  mufculol^am  inter  &  intimam 
aortae  membranam  (A)  concrelcunt,  molles  in  principio  &lutof3e  (/),  inde 
callifimiles,  demumque  cartilagineae  &  oflfe^   Eas  inter  fquamas  quodcunque 

moile 

(d)   D*  feparat.  fijiidov.  p.   ^j.  ^e,   0, 

(  f  )  In  iiiiu  maximo  Vai.sai.va  p.  i?i-  fiaque  tota  fede  ,  qua  aoita  dextioriiim 
iirinio  ,  iiide  luiiftrorliim  fledtitur  J  Bnpt.  M  o  e  g  a  g  n.  Advers.  An.it  II.  p.  8i.  S  c  h  r  e  i- 
B  E  R  E!cm.  p.  529.  MicHELOTTi  Cjmittent.  Acad.  Bonon.  T.  I.Lancisius  de  cords 
£?  anntr^ifm.  p.  y6.  1 10.  edit  1728.  J.  B.  S  f  n  a  c  tr.  du  ccenr.  T  II.  p.  5 19.  H  e  n  k  b  i,  me- 
ak.  chir.  famhnigenW.  p.  ^^.  Warner  ad  cas.  ii.  Habent  eti?.ni  exempla  Saporta 
dc  tttmor.  p.  17;*.  H  e  i  s  t  e  r  ainial.  Jul.  i  ^i»?.  Aiigiijlimis  Frid.  W  a  i,  t  h  e  r  de  fnmryfm. 
F1SCH8R  de  modo\qtio  fe  njfa  accommoiaiit  p  ;i.  Timm  ubff.  18.  H.  F.  leDRAX  ohf.\o.  Vir  erudi- 
fiff.  Bim.  Gwl.  Triller  de  oris  veiitricidi  callos.  angitji  11.  17.  C.  G.  S  T  e  n  2  e  l  de  aort, 
Jkatoiii.  rbil.  Tratf.  11.  1706.  Qo»mi.  Lit.  Nor.  17;!.  p.  ?o.  S  c  h  a  c  h  e  s.  l  rogr.  dn  mat. 
qjfjic.  Heuermann  phy/ioL  T.  IV.  p.  26.  Mekel  Eer/in  T.  Xil.  p.  44.49.  Jenty  courfe  T.  III 
1x4? I.  Hu  >(r  t  E  Kolf.  SocLoud.  T-I.ip.  }4S.  Adjuvat  autcm,  quodeapars  aortae,  pro  raniol 
rum  portione  tenuior  d\  ,  fecundum  CLiFTOif  Wintr.ingham.  Vide  L.  11.  p.   7? 

(/)  Cheselden  Anat.  of  hvm.  bod.  L.  III.  c.  6  JenTY  1.  c.  Beck  dcpalp.' 
cord.  Dkidier  toiwmrx  obf.  j.  ScHACHSRrff  mat.  o//^'.  Heuermann  1.  c. 

(/;)  OpttfiuL  patbol.  obf.  18.19.  47.51.  Cheselden  ibid.  R  h  o  D.  Cent.  III.  nbf. 
6%.  Vesai.  Exam.  obf.  faltop.  p.  jff.  LucAs  of  Waters  T.  I.  p.  i^S.  Bass  D^c.  III. 
ohf.  4.  B  u  c  H  w  A  L  D  obf.  ?.    B  1  D  L  o  o   Exerc.  II.  n.  X.    H  u  n  t  e  r    1.  c.    p.   }?. 

ih)  Opufc.  pathoL  obf  ig,  59.  47.  51.  C  RE  l  l  1.  c.  Schacher  1.  c.  Boeh- 
MER  prafat.  Fibras  mufculofas  anularcs  olTefcere  fcriptum  eft  Mem.  defAcal.des  Scienc. 
17?^.  p.  31^.  Id  quidem  nunquamvidi  fadtum  efie  ;  conf.  Cl.  K  u  l  r.i  U  s  tcrsd,  Ai.hill,  ru^t, 
n.  5. 

(  i )  J.  Fri.i.  C  u  E  L  L  dc  ciyL  coroHi  indur.    Opnfc.  pathoh  obf.  47. 


\ 


232       L.VL  SE Cl'.  ILSAl^ CUINIS  P£R  ARTERIAS 

moUe  fupereft ,  id  a  vehemente  cordis  impetu ,  queni  potentiorem  luinc 
fuftinet ,  deteritur ,  diirolvitur  {  k)  ,  in  ulcera  abit ,  &  denique  ita  eroditur  , 
ut  arteria  omnino  fanefto  eventu  difrumpi  poffit  (/)•  Exemplum  hujus 
maximi  &  frequentis  vitii  &  ipfe  vidi  ,  &  alii  viri  clarillimi  defcripferunt 
(772).  Semper  autem ,  quantum  ego  quidem  novi ,  offea  natura  cum  ar- 
teriae  diiatatione  (  ?z )  ccnjungitur,  ut  a  cordis  impetu  &  fanguinis  in  mem- 
branas  arterias  nixu,  utrumque  vitium  communem  caufam  habere  confirme- 
tur.  Ad  idem  denique  majus  aneuryfmatis  periculum  Natura  refpexit  , 
quando  nafcentis  aortse  arcum  in  convexitate  denfiorem  (n*)  fecit  &  craf- 
iiorem  (  o  ).  Altera  fedes  aneuryfmatis  in  ea  parte  aort£e  fuit ,  ad  quam 
fanguis  ab  arcu  repercuffus   adlidit  (p). 

§.   VI.    Porro  confrmatur. 

Sed  aiiae  etiam  caufae  funt ,  magis  proprise  animato  corpori ,  qua?  pref- 
fionem  fanguinis  in  arteriarum  latera  determinant.  Eas  modo  tetigi.  Nem- 
pe  unda  prior ,  ex  prioribus  nimis  nunc  fsepe  repetitis ,  tardius  fugit ,  quem 
fequitur  pofterior ,  eftque  adeo  huic  und^  pro  obftaculo ,  cuni  ea  progredi 
nequeat  ,  nifi  priorem  impulerit ,  fibique  viam  coegerit  aperire ,  five  quod 
eodem  redit,  non  exit  de  uittma,  arteria  tantum  fanguinis ,  quantum  prinia 
cordique  proxinia  arterise  origo  recepit.  Quare  denuo ,  nafcitur  eadem  re- 
rum  conditio,    quam  modo  propofui,  &  poteft  tota   arteriarum  univerfitas 

pro 

(  *  )  Ofufcul.  patbolog.  obf.  1 8. 1 9.  47-  C  m.  t  I.  c.  III.  Pi,AMCUs^<f  monflris  i'n  fiphilicis 
ulcera  &  pulhilas  frequentes  reperit.  lude  lupta  denuim  arteria  liomo  periit  Mekei. 
T.  XII.    Me>a.  de  Berlin   p.  62..    6j. 

(/)  Opufc.  patLol.  obf.  51. 

(»»)  ChiFlet  obf.  19.  Du^^KRNST  traite  des  maladies  des  os  T  II.  p.  i?7. 
Lancis.  de  cordc  ^  aueur.  p.  zi8.  252.  X51.  ed  nov.  M  b  n  i  fnedic.  efamin  p.  17J. 
Hilhir.  de  l'Acad.  1701 .  p.  2 y.  M  E  k  e  i,  1.  c.  p.  44-  V  A  T  e  r  1.  c.  Afem.  de  i'Acai.  Rny. 
des  Scienc.  1712.  p.  75.  fe'^q.  I7J}.  Valcaeenghi  in  hiflor.  II.  Guisabd  traite 
des  playes  T.  II.  p.  4??.  S  c  A  r  D  o  n  a  aphor.  de  cognofcend.  gf  curaud.  morb.  T.  II.  p. 
8).  in  thoracis  hydrope  H  i  k  k  Ei  1.  c.  p.  10.  F  1  s  c  h  e  r  1.  c.  p.  ?i.  S  h  a  rp  e  operat. 
p.  jo^.  Commem  nov.  Acad.   Fetrop.   T.  III.  p.  401.  40».  Daubemton  hijior.  naturell, 

T.  III    p.    162. 

(a)  Aneur-yfmata  arteriae  oflea  Phil.  Tranf.  n.  zs».  Mo  rc.  Adverf.  II.  p.  82.  L  a  m- 
c  I  s.   pofl-.  I.  de  mort.  fubit.  obf.  6.  Mekei.  1.  c.  p.  ^s.  47. 

(«*)  WiNTRiJiGHAM  Exp.  iz.  I?.  Ad  concavsE  partis  denfitatem  couvexac 
denfitas  fe  habet  iit  82.  ad  81.  ut    50.  ad  49  iScc. 

(0)   Craflities  convexse  partis  fe  habet  ad  conca%'S  craffitiem  uti  8    ad  7.  &c.   ibid. 

(p)  Mekbl  1.  c.  p.  4t. 


MOTUS      LATERALIS.  233^ 

pro  unico  tubo  haberi ,  cujus  pars  uUima  anguftior ,  atque  adeo  cujus  ultimi  fi- 
nis  pars  caeca  eft.  £t  hic  iterum  ,  fi  perfede  caeca  foret  arteria  ,  eaque  effet 
unica ,  totus  cordis  irapetus  confumeretur  ,  partim  in  inpellendo  eo  caeco 
fine  ,  partim  in  diiatando  relii.]UO  tubo  arteriofo  ,  ut  Ipatium  fanguini  pa- 
raretur  ,  quem  cor  continuo  fubmittit.  Id  autem  fpatiuni  utique  paratur 
per  lateralem  preflionem ,  quas  poteft  haberi  pro  preffione  fanguinis  ab 
axi  ad  perpendiculum  in  latera  nitentis.  Nunc  quidem  finis  arterise  caecus 
non  eft  ,  &  fanguis  in  venas  pergit  tranfire ,  neque  adeo  cordis  vis  peni- 
tus  in  parietes  canalis  impenditur.  Cum  vcro  lentius  ira  venas  fanguis  tran- 
feat,  quam  quidem  a  corde  advenit,  tanca  par"-'  preflionis  a  corde  adhibitae 
in  dilatandam  arteriam  impenditur ,  quanta  eft  differentia  velocitatis  in  primo 
arteriae  principio  ,  inque  fine  ultimo  ,  eiitque  preflio  lateraiis ,  fi  reliqua  pa- 
ria  fumferis  ,  tanto  major  (q),  quo  iendus  per  minima  fanguine  movebi- 
tur ,  doncc  infinita  fit ,  nempe  fola  motum  cordis  confumat ,  quando  nul- 
lus  per  minima  arteriarum  fanguis  viam  fibi  aperit.  In  cochlea ,  cum  hie- 
me  lentiffmie  fanguis  moveretur ,  aorta  decies  corde  amplior  fada  eft  (  5  *  )• 
Soilicite  in  hac  preffione  demonftranda  verfatus  eft  Vir  CI.  Francifciis  B  0  i  s- 
SiER  (r)  &  quidem  plurimum  ea  ad  interpretandum  mufcularem  motum 
ufus  fuerat  Richardus  Jcnes  ,  neque  eam  prelfionem  Jacobus  J  u  r  i  n  (j) 
ignoravit.  Conica  figura,  cum  oftium  arteriae  ulterius  minuat,  adjuvat  pref- 
fionem  lateralem  ,  non  facit.  Nam  etiam  cylindrics  arteriae  pulfu  agftantur ,. 
ut  carotides  (  J  )• 

§.    VII.     Ejiis  ^reljhnis    menfura,- 

Hanc  preflionem  multa  funt ,  etiam  in  vivis  animalibus ,  quae  confirmant ; 
ea  nempe  phaenomena  omnia  ,  qu£e  oftendunt ,  ambitum  arceria;  in  vivo  ani- 
male  crefcere  ,  vicinafque  partes  corporis  repellere  ,  puffus  equidem  ,  de 
qyo  uberius  dicetur,  digitique  percuflio  ,  arteriarum  infljmmatarum  tumor, 
fulci,  quos  atterise  offibus  infcribunt,  in  offe  fincipitis,  frontis ,  occipitis, 

muitifor-- 


(  5  ) '  Jo  N  E  s  de  ntitfc.  nioiu  ,    Sauvages  Ioco  modo  cit.  p.  i )  i; 

(g'*)   LisTER    txerc.  Anat    II    p.  19. 

(r)    'Nov.    Aci.    Acad.  nuUtr.  ciiriof   vol.  I.   obf.  %6.   p.  I3X.  feqq. 

(  O  Diir.  Vlll.  p.  71.  71. 

(«)  Moneo,  ob     Cl.    S  t  «  h  e  lini  locum  nuper  citatuiru' 

Haller  Phyfwlog.  Tom.  II.  G   gj 


234      L  VI.  SECt.  II.    SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

multiformi aliifque  ;  aneuryfmata ;  arterias  oflfeae  obftruflae  (m)  compreflae (5«) ; 
ligatse  (y)  ;  foveae ,  quas  fibi  anearyfmata  in  vertebris  aliifque  offibus  pa- 
runt ,  eorurave  offium  caries  ( z  ) ;  arteriae  a  cordis  impctu  ruptae  (  a ). 
Menfuram  prellionis  lateralis  111,  D.  Bernoul  lius  definivit ,  ut  fit  £e- 
qualis  velocitate  inttgrae ,  quo  fanguis  de  foramine  libero  tubi  elaberetur  , 
diminutas  velocitace  acluali  ,  qua  per  arterias  transfluit  (6),  tubumque 
etiatn  propofuit ,  in  quem  fanguis  de  arteria  nitatur ,  &  in  quo  altitudo 
ejus  preflionis  menfura  fit  (c  ).  Difficilius  eft  affignare ,  quanta  pars  mo- 
tus  a  corde  fanguini  impreffi  in  dilatanda  arteria  confumatur ,  &  quanta 
progreffum  per  venas  eodem  urgeat  tempore.  Magnam  iftam  portionem  , 
&  priori  majorem  effe ,  oftendi  poteft ,  &  fatis  ad  msnfuram  veriorem  ac- 
cedi.  Nempe  uti  dilatatio  arterias  eft  ,  ita  viciffim  ejus  ,  quae  proximo  tem- 
pufculo  fequitur  ,  conftridio  Sed  ejus  conftridionis  efFcctus  eft  fanguinis 
faltus ,  qui  fit  de  incifa  arteria ,  dum  cor  remiffum  languet.  Motus  vero 
piogretfivus  sftimatur  ex  faltu ,  qui  de  arteria ,  quse  tota  refecatur ,  eo  tem- 
pufculo  fit ,  quo  cor  contrahitur ,  folufque  ,  abfque  arterias  auxilio  ,  fan- 
guinem  promovet.  Sed  ifte  quidem  faltus  ,  qui  cordi  debetur  ,  manifefto 
eum  fuperat ,  qui  fit  ab  arterias  vi  contradlili ,  adeoque  fuperat  etiam  pref- 
fionem  lateralem  ,  quae  huic  contraftioni  aequalis  eft.  Alio  etiam  modo  o- 
ftenditur  minorem  effe  ;  quod  nempe  procul  dubio  iyftoles  cordis  tempuf- 
culum  longius  eft  tempufculo  diaftoles.    Verum  in  fyftole  arteriarum  reji- 

citur 

C « )  L  o  B  B  offevers  p.  247.  In  mamma  amputata  arteriola  radiali  3equalis  P  a- 
I.  u  G  c  I  p.  joi.  &c.  iWire  dilatata  arteria  recurreiis  polt  revindtiim  in  cubito  trudcum 
IVlor,LiNEi.Li    de  aimnyfiii.    T.  I.  f.  ».   T.  II.   f.    j. 

(x)  GarenGBot  oprr.  .ie  chir.  T    Ul.   p.   zio. 

(y)  Warner  caf.  ij.    /ineuryfma  fuper  viuculum. 

(  z  )   VAZ.CARENGH1  Jiiit.  II.    S  A  p  o  R.  T  A    de  ticiHor.  p.  f]Z.  H  E  I  s  r  B  R  amtal. 

Jul.    GuibARD     1.    C.    p.      145.      DaUBEMTON    T.      III.      p.      171.      RUMLER     obf.     Sl. 

DuvERNEY  1.  c.  p.  257.451.  Marcot  Mcm  de  f /)ca±  1717.  Duvrrnoi 
Comment.  Acal.  Felrop.  T.  V.  p.  ;io'.  C  h  i  f  l  et  1.  c.  N  o  r  T  w  Y  c  k  in  pr*f.  ad 
N  I  H  E  L  I  u  M  ,  L  A  N  c  I  s  I  us  1.  c.  p.  2i8.  iSi-  (Jla\iculjt  ab  aueuryfmate  eroia:  Ma- 
TANi   aww.   p.  14?.    144.  rupta.  L  f  d  e  a  n  Kobf.  40.    ^ertebra;    deleta;    Hunter  1.  c. 

ia)  Conf.  L.  H.  p.  74.  L.  IV.  p.  4J8.  &  de  arteriis  aueuryfmAticis  Mbll  i  1.  c, 
p.  17;.  Michklotti  coMiMJ.  Bonon.  1.  c  Maloet  1.  c.  Sharpe  1.  c.  V  a  l- 
cARENGHihift.  II.  GuisardI.  c.  Daueenton  I.  c.  Moinichen  o/'J'.  1 4. 
S  K  V  E  R  I  N  de  nov.  abfcefj'  c.  7.  D  o  D  o  n  .^  u  s  pofl  vitis  hij}.  c.  J?.  Harder  apiar. 
obf.  8^.  DuvERNEY  1.  c.  Opnfc.  pathol.  obf  jz.  hilt.  2.  AIatani  de  aiieiiryfn.  p. 
xij.    120.    122.  Lancis.  p.  iic.ed.   prior. 

(6)  Hydroiyn.  p.  2T2.  Cl.  Boissier  aeftimat  per  quadratum  velocitatis  primigeniae 
fanguinis  in  principium  aortx  impulii ,  diminutum  quadrato  velocitatis ,  quJC  fuper  obfla- 
ciila   iu  fine  arteriae  fuperell     dc  quo  quaeritur  1.  c. 

(c;  Sauvagss  de  iitflamn   p.  148. 


MOTUS     LATERALIS,  23$ 

cftur  a  contradione  parietum  ,  iii  tubum  medium  ,  inque  venas ,  ea  portio 
fanguinis ,  quas  eafdem  arterias  in  earum  diaftole  dilataverat.  Si  plus  fan- 
guinis  in  venas  mitterent ,  arteriarum  lumen  minueretur  continuo.  Ea  ergo 
copia  fanguinis  eft  nirnfura  preffionis  lateralis ,  quae  arteriam  diiatavit.  Nunc 
fi  tempus,  quo  cor  languet ,  arteriave  contrahitur ,  duplam  foret  tempo- 
ris,  quo  cor  contrahitur  &  arteria  laxatur  ,  &  tamen  in  fyftolcs  fuse  du- 
plo  tempore  arteriae  non  plus  fanguinis  in  vcnas  rejicerent ,  quam  in  fub- 
duplo  tempore  diaftoles ,  dimidio  ergo  minor  effet  vis  cordis  in  parietes  ar- 
teriarum  nitens ,  ea  vi ,  qua  fanguintm  cogit  in  venas  tranfire  (^d).  Ac- 
curatior  nienfura  pendet  a  certiori  menfura  temporis  in  fyftole  cordis  im- 
penfi  ,  qua  caremus ,  &  quse  omnino  inventu  difficilis  eft  (  e  ).  banguinis 
portionem ,  qua;  arteriam  diftendat ,  ad  j  totius  fanguinis  de  corde  expulfi 
a;ftimdt  Schreiberus  (/)  ,    &  olim  Stephaiiiis  H  a  l  e  3    (g). 

Caeterum  eo  rainor  erit  preftio  lateralis ,  eadem  poiita  cordis  vi ,  quo  ex- 
peditior  fanguinis  circuitus ,  &  eo  major  ,  quo  majora  ofFendit  impedimenta  , 
major  adeo  ,  li  arteriam  ligaveris ,  obftruxeris  ,  comprefleris ,  alio  modo  im- 
pediveris  (h).  Oftium  aortse  pro  vario  cordis  impulfu  inde  a  J6  ad  40 
&  50  partes  diiatari  (i)  seftimat  Vir  Cel.  Inde  deducit  I  d  e  m  Clariffimus latro- 
mathematicus  ,  in  febre  multo  majorem  partet-n  motus  a  corde  impulfi  iii 
arterias  dilatandas  confumi  ,  neque  adeo  perinde  aut  antecedentis  undae  , 
aut  fanguinis  cifcumeuntis  celeritatem  augeri ,  tritum  vero  in  fanguine  maxi- 
mum  oriri ,  inter  undam  infequentem  ,  &  priorem  illam  ,  quae  ipfi  eft  pro  obfta- 
culo  (k).  Eam  quidem  obfervationem  itainterprctor  ,  ut  fim  memor ,  fi  magis 
dilatantur  arteriae  ,  etiam  magis  contrahi ,  atque  adeo  ,  nifi  velis  arterias  in 
febribus  in  aneuryfmata  abire,  utique  celeritatem  fanguinis  intendi ,  cum  & 
cor  forcius  eum  humorem  projiciat ,  &  arteriae  vehcmentius  contradae  eum 
potentius   promoveant. 

Cseterum  ,  quscunque  hujus  dilatationis  menfura  fuerit,  cettum  eft.niil 

G  g    a  Gonti-r 


(d)  p.    140.    14.1.    S  A  U  V  A  GE  S  1.    C. 

Ce)  L.  IV. p.  4^7.  Cfite  q'.;adragefini3epartitot!UsminutI  fecundiaequalefecit  Schrei- 
jB  B  R  u  s  almag.   &  St«helinus  de  piilfu  \}.  17. 

(/)  Alinag.  p.  z^i     Vcnis  coronsnis  drachmas  duas  adiignat. 
(i?)  Hanmflat.   p.   24 

(/:>)  1.  c.  p.  iji.  Aneuryfmata  oriuiitur  a  fanguine  craffo  ,  arteriisque  extremis  con- 
tractis. 

CO  Mem.  de  l' Acxd.  Roy.  di  Berlht  1755.  p.  J7. 
(fc)    luid.   p.    ]9, 


a3<r     L.VI.  SECT.  II    SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

continuo  a  contraclione  legitima  reparetur ,  magis  &  magis  arteriam  dilata- 
ri ,  cum  i^ngiilus  pulfus  aliquid  diametro  addat.  Nc-que  obftat ,  quod  ar~ 
teria  tenfa  magis  refiftat  (/  ) ,  aut  chordarum  flexiones  fint  in  ratione  pon- 
derum  fledentium  fubduplicata  ,  atque  adeo  audla  vi  diftendente  ut  4 ,  flc- 
xio  arterias  augeatur  unice  ut  2  (/*),  &  in  dilatata  arteria  fanguis  re- 
tardetur  (  m ).  Nam  fub  aneurysmate  contradla  aiteria  adfecliones  habet 
vafis  pene  claufi ,   &  columna  fanguinis  arteriae  dilatatae  major  eft. 

S.    VIII.  Ef  effe&iu. 

Memhramrum  arteriae  denfatio. 

Ab  eo  efFeiftu  initium  facimus ,  qui  in  omni  animalium  genere ,  inque 
omnibus  arteriis  locum  habet.  Nempe  ,  dum  fecundum  perpendiculum  fan- 
guis  in  arterias  parietes  nititur  ,  primam  prefGonem  impertit  intiraa;  mem- 
branae ,  eamque  ab  axi  ad  ambitum  expellit  ,  dum  exterior  illa ,  laxiorque 
cellulofa  tela  ab  idu  fanguinis  remotior,  minus  prefta  ,  non  pari  pafTu  ab 
axi  removetur  :  ita  fit  ,  ut  arteriae  interna  membrana  ad  extimara  propius 
accedat ,  &  anulus ,  quem  arteriae  parietes  conftituunt  ,  minorem  in  quali- 
bet  feflione  latitudinem  aut  crafTitiem  retineat ,  dum  una  in  minus  fpatium 
compadae  membranae  denfantur.  Id  phaenomenon  equidem  unice  in  arte- 
riis  frigidorum  animalium  vidi ,  in  quibus  dilatatio  ab  expulfo  de  corde  fan- 
guine  nuUa  fequitur  :  quin  vero  in  calidis  beftiis  locum  habeat  ,  inque  ipfo 
homine  ,  non  videtur  dubitari  pofl^e 

In  frigidis  certe  beftiolis  manifefto  vidi ,  &  frequenter ,  dum  cordis  vis 
languet ,  &  fanguinis  copia  in  arteriis  exigua  eft ,  lumen  arteris  parvum  , 
fed  infignem  parietum  effe  crafTitiem  (  n).  Ea  autem  arterias  conditio  in  fy- 
ftole  arterise  calidi  animahs  utique  adeft.  Deinde,  quando  redux  cordis  vi- 
gor  juftam  fanguinis  penum  in  arteriam  impellit  ,  augetur  in  ranis  arte- 
riarum  lumen  (0),  &  pari  ratione  membranarum  crafllties  diminuitur.  Sed 
is  ftatus  diaftoles  arteriofae  fimiUimus  eft.     Vidi  autem  lumen  arteriae  inanis 

noQ 


(O  Senac  T.  TT.  p.   20?. 

(/*)   Sauvages  de  wflamntat.   p.  H4. 

(jk)  Morcan  mechan.  fraHf.  p.  47.  conf.  W  in  T  r  i  n  g  h  A  M  I.  c.  p.    i  ?2. 

(k)  Secoiui  Mem.  fur  le  tnouuement  du  fang  Exp.  31.  >».  18}' 

(0  )  Exp.   91.  si.   i»5.    I8J. 


MOTUS     LATERALIS.  '  137 

mofi  majus  ^  quam  membranarum  erat  craflities  (^)  ,  vidi  minus  (g),  vidi 
(duplo  minui  (r)  ,  vidi  denique  in  majori  diaitole  triplo  n:ajus  fuifle 
{s)  ,  ut  omnino  fextuplo  arteris  pari.-s  &:  minus  latus  ,  &  una  t^enfior 
reddatur.  Ita  ex  ipfo  fuo  elatere  arteriarum  membranas  paulo  poft  priorem 
ftatum  ,  nativamque  laxitatem  recuperant,  qu3E  fyfto'es  arteriofs  fpecies 
eft,  a  mufculofa  diverfa  ,  ipfifque  arteriis  communis ,  qus  fibris  carneis  de- 
flituuntur.  Non  praetervidit  penitus  hanc  denfationem  Jncobus  Keil  (t): 
cxiguam  vero  fecit ,  &  facilis  dederim  ,  in  homine ,  quam  in  frigidi  fan- 
guinis  beftia  ,  minorem  efle  ,  cura  in  his  quidem  extima  membrana  inte- 
riori ,  a  corde  impulfa^  ,  inmota  refiftat ,  in  homine  vero  etiam  exterior 
illa  cedat- 

In  eadem  membranarum  arteriae  denfatione  locum  habet  illa  ,  P  r  je  c  e  p- 
TORi   (zO  noftro  celebrata  ,  arteriolarum  conprefiio  ,  quse  inter  majoris 
arteri^e  membranas  ponuntur ,  cui  certe  compreflioni  magnam  theoriae  fenii , 
decrementi   (x)  mortisque  naturalis  partem  lU.  olimSENEX  fuperftruxit. 
De  fenio   alias  requiretur  :  fulTiciat  interim  monuifie,  majorum  arteriarum 
vafcula  (y  )  per  extimam  cellulofam  telam  diftribui  ,   omnium  ergo  mini- 
mam  a  fanguine  per  magnum  tubum    inpulfo   prefTionem  pati  :  neque    in 
vivis  animalibus ,  ut  certo  vidi  ,   ea  vafcula  aut  inaniri  ,  aut  expallescere  : 
minima  vero  utique  vafcula  ,  parumque  nota  ,  mufculofam  inter  &  intimam 
•tunicam  pofita   conprimi  pofie.    Neque  tamen  hanc  caufam  eflTe  ,  quare  adeo 
frequcnter  (z),  &  in  fenio  frequentius ,  arterise  ofTescant.    Nameamcau- 
fam  in  fucca  elfe  efFufo  ,  alias  oftendi  (a)  ,  neque  ignoravit    vir    CI.  J. 
Fridericus  Crell  (6) 

Caeterum  haec  ipfa  hypothefis  fecit ,  ut  &  lU.  olim  PrjecepTor  (c), 
Si   fequaces   ejus     viri  difcipuli  (  <i  )  ,    fanguinem  alio   tempore    in   tu- 

G  g    3  bum 

(p)   Exp.    ^9'    71. 
(  <j  )  Exp.  77. 
(  >■  )    Exp.   77.   92. 
(  S  )    Exp.    91. 

O  )  De  fa"g-  velocit.  p.  tg. 

(k)  Pr^lecl.  in  Inft.  rei  M:u.  CCXIII.  T.  II.  p.   254..    ISchbeieer  Eem.    p.  I37. 
( » )  Infl.  rei   Med.  11.   477. 
iy  )    L.  II.  p.  68. 

(a)  BucHwALD  obf.  ;-Vesai..    1.  c.   Bass    1.   c.   FiscHER^ie  fenio  p.  \6, 
Conf.  Ado'ph.     Bernb,  W  i  n  k  l  e  r    de  lithiafi  vaforum  corp,  hum. 
(  a  )    Opiifc.  patbolog,    obf.  47. 
(  /;  )   De  iirt.   coron.  injiar   offis  hidnrat. 
(c)  BoERH  AAVE  Pralecl.  T.  II.  p,  2^  T. 
((i)ScHREiEER  tlem.  p.  297.    &  in  Ahnagiji,   p.  jto. 


238    LIB.VL  SECl'.  11.   SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

bum  magnum  arterias  recipi  perfuafi  fueriiit ,  alio  in  vafcula  ,  quse  parie- 
tes  arterise  percurrunt.  Verum  non  eft  ea  arteriae  dilatatae  preffio ,  quaevaf- 
cula  in  exteriori  cellulofa  tela  circumpofita  elidat. 

§,    IX.     Dilatatio  arterics. 

Caute  oportet  hoc  critico  fecufo  progredi,  quo  vix  qufdquara  efi:,  quod 
hominum  ing  nium  non  foHicitaverit.  Nos  quidem  calidorum  animalmm 
arterias  dilatari ,  atque  earum  axin  utcunque  augeri  ,  in  diaftole  ,  fangui- 
nifque  inpulfu  perfuademur.  Sunt  tamen  ,  qui  in  univerfum  in  vivis  ani- 
nialibus  arteriae  dilatationem  videre  non  potuerint  (f  )  ,  funt  qui  viciffim 
contradionem  ab  arteriis  abeiTe  docuerint  (/")  :  funt  qui  in  pulfu  arteriam 
potius  transferri ,  aliamque  in  fedem  migrare  ,  aliamque  a  priori  lineam  cur- 
vam  defcribere  pofuerini  ig)  ,  quam  quidem  dilatatione  fua  ferire  digitum; 
perfuafi  ,  non  effe  induabus  unciis  fanguinis  voluminis  fatis  ,  quod  fuffi- 
ciat  (  /2)  ,  ut  aliquod  inde  fenfibus  obvium  in  diametris  arterias  incrementuni 
nafcatur.  Sunt  denique  ,  qui  hadenus  arteriam  dilatari  dant,  ut  tamen  al" 
tera  diameter  decrefcat ,  dum  augetur  altera ,  atque  adeo  arteria  in  diaftole 
•ex  transverfa  ellipfi  in  ellipfin  abeat  (  i )  ,  cujus  major  nunc  diameter  ad 
priorem  perpendicularis  digitum  ferit.  Has  clarorum  virorum  cogitationes 
primum  confiderare  necefl~e  eft ,  ut  pulfus  inde  phaenomena  continuo  fer- 
mone  Hceat  perfequi. 

Mihi  quidera  de  phaenomeno  ipfo  dubium  nullum  fupereft.  Etfi  enim 
utique  non  rarum  eft ,  in  vivo  animale  incifo  pulfum  nullum  adparere  k)f 
neque  vidci  arterias  dilatari  ,  tamen  frequentes  faiis  obfervationes  funt  , 
utique  dilatationem  &  oculis  (/),  &  tangenti  digito  fuifte  manifeftam  ,  ut 
arteriae  arcum  majorem  deicribant ,  dum  dilatantur  (m)  Poteft  autem  pul- 
fus  obfcurari  a  debifitate ,  a  fanguinis  jaQura ,  aut  a  coagulatione. 

I\Ienfu- 

(  f  )   A\md  S  T  «  H  E  r,  I  N  u  ivi  de  piiljlb.   \).   ?. 

(/)  G.  A.  L  A  Ji  G  G  u  T  H  ,  queni  alias  excitavinuis  j  de  aorta  ah  officio  cordis  amuh 
remota. 

(  S  )   Jof.     W  E  I  T  B  »  E  C  H  T    1.    C.    p.   3  t  '. 

(A)  p.  314. 

(i)  Ja:oi)ui  Primirose    de  Jinici.  fnudain     P  l  E  M  P  1 1  p.    g-j.    Dudum    cOKtia 
eum  vinini  li-iipfit  BtAsius  in  Mumm.  ftmd.   Pi,empii  p.  ijf, 
(  yt  )  Ad  Exp   44.   Sicond  mcin.  fur  k  moiiv.   du  fwt  i/Exi}.   50. 
(/  )  Itil.  Exp.  44-    4^.    5  5-  ?<?. 
(  m  )  C  A  I.  D  A  M I  E[>.  p.  I.   J  J  ?. 


MOTUS     LATER-liJS.  239 

Menlbram  equldem  hujus  dilatationis  aegre  video  funii  poGTe  ,  cum  unico 
idu  oculi  ea  dilatatio  abfolvatur ,  neque  pulfilegium  a  Sanctorio  (?i) 
promifiuni  fatis  intelligo  ,  neque  ceram  aut  argillam,  cui  profundiorem  fo- 
veam  arteria  dilatata  imprimat,  naturae  progrefTiim  indicare  crediderim  ,  quae 
dilatationi  arteris  refiftat.  Stephamis  Hales  (o),ut  nuper  vidiraus ,  duas 
tertias  partes  fanguinis  ex  corde  expulfi  in  dilatanda  arteria  confumi  pofuit , 
cum  tempus ,  quo  arteria  efl;  in  fyftole ,  duplum  faciat  temporis  diafl:oles. 
J.  Alphonfus  BoRELLus  (p)  arteriae  dilatatae  ad  contradam  arteriam 
eam  rationem  tribuit ,  ut  fint  inter  fe  uti  6^  ad  ^o  ,  calculo  quidem  ufuj 
non  optirao.  In  aorta  ,  ex  calculo  tamen  potius  quam  ex  obfervatione ,  Cl. 
BoissiER  difl;entionem  asqualem  fecit  uni  quartse  parti  linese  (g).  Ad 
lineam  integram  auxit  Cl.  olim  Weitbrecht  (r)  ,  cujus  e  re  erat 
e.Te  quam  maximam.  Sad  ego  qiidem  h^c  omnia  nondum  liquere  video, 
&  in  aliis  &  aliis  arteriis  a'iter  fe  habere.  Utique  tamen  arteria  poplitea 
impofitum  alterum  femur  memorabili  aliquo  intervallo  elevar .  &  in  pulfu 
aqua  intumefcit,  in  quam  federis  (x). 

Porro  ,  cum  CI.  We  i  tb  r  E  c  h  t  a  dilatatione  arterise  pulfum  fieri  ideo 
negaverit  (f),  quod  omnino  nova  unda  fanguinis  ,  ex  corde  effafa  ,  non 
videatur  tjintum  arteriarum  fyitema  ita  dilatare  poflTe  ,  ut  difcrimen  oculo 
manuve  difliingui  poflit ,  accuratius  paulum  oportet  hanc  difficukatem  re- 
petere.  Si  nempe  aortam  pro  unico  tubo  habueris  ,  qui  contineat  fan- 
guinis  libras  decem  ,  unciasve  i  ^o  ,  tunc  equidem  du:E  eas  novae  uuiiaetu- 
bum  arteriofum  non  majori  ratione  dilatabunt,  quam  odogefima  :  quse  qui- 
dem  menfura  ,  fi  aortam  pofueris  unciae  habere  diametrum  ,  in  ipfa  aorta 
erit  lineae  pars  pene  odlava  ,  in  arteria  vero  radiali  ,  cujus  diametrum  efl; 
trium  ,  in  exemplo  ,  linearum  ,  non  exceditlines  partem  26.  Si  vero,  in  lioc 
phsenomeno,  dilatationem  arteriae  vere  obfervatam  in  diaftole  pofueris  aequalem 
quartae  lineae  parti,  auttotilineae ,  facile  adparet ,  imparemefFe  tant»  diltationi 

produ- 

(  M  )  Promittit  ejufmodi  ,  ut  motum  Sc  quietem  arterize  metiri  &  difFsreiitias  motuum 
i;;  percipere,  &demum,  qua  die  &  hora  aegri  a  ftatu naturali  recedant ,  quave  hara  au- 
gn.entum   febris  definat ,  defuiire  poffis  methodus  tiitanU.  enor.p.ii». 

(0)  p.  Zi.    1.  c. 

ip)   De  mot.    anim.  L.  II.  prop.  7I. 

(q  )  De  pu!fu   p.  zj. 

(»•)  P-  ;'?• 

(  O  B  I  R  G  H  hiHory   T.  II.  p.  '426. 

(*)  p.  5f4.  Numeros  mutavi ,  res  eadeni  eft. 


240     LIB.VL  SECt.IL  SANGUINIS  PER   ARTERIAS^ 

producendas  modicam  illam  fanguinis  copiam  ,  quae  nunc  maxime  de  corde- 
profiHit. 

Haclenus  huic  difficultati  conatus  eft  fubvenire  Cl.  Jofeplius  B  r  u  n  (  ?<  ) ,, 
ut  arteriam  in  fua  fyltole  explanatam  ,  in  diaftole  in  circulum  abire  perruadea» 
tur;  &  ita  ut  unice  radius  anterior  &  pofterior  arterias  crefcit,  aut  lolus  de- 
nique   radius  anterior  :  in  eo  a  Primirosio   diverfus  (  5C )  ,  quod   non 
perinde  difertis  verbis  tranfverfam  diametrum  dixerit  minui.    Sed  arterias  vi- 
vi    animalis  rainime  explanatas  ,  &  utique  cylindricas  (^  )   efle    conicafve,, 
dura  fanguine  replentur,  certum  eft,  five  in  fyftole  nunc  conftituantur  ,  fi- 
ve  in  diaftole.    In  demonftratione  etiam  ,  quam  non  dudum  dedimus  (  z  ) 
nihil  eft  ,  quare  lateralis  preflio  ,  in  aliqua  punda  arteriae ,  gravior  incuaibat.. 
Neque    Jofue   Weitbrecht    niniis  anguftam    interpretationem  a- 
dopto.      Nam  etiam  reilae  arterias ,  &  nufquam  flexae  ,   pulfu  agitantur  al- 
terno ,  &  parem  habent  diaftolen.      Addit  Cl.   Schreiber  ,    in    arteriis^ 
minoribus  hanc  translationem  magis  locum  habere  {&). 

Duobus  modis   autem  ea  ,  quam  propofuit  Vir   Ci.    folvitur  objectio  :: 
five  minorem  facias   dilatationcm  ,  five   oninino  non   foli   undae    tribuas  ,, 
quae  nunc   de  corde    prodiit.    Manifeftum  ,  mihi  quidem  ,    videtur  ,  eam; 
nndim    partim.  dilatare  fuam   aortae   portionem   cordi  proxiinaai  :  partim 
impeliere  undas  priores  :    ab  iis  undis ,  fuain    a    prioribus  pulfibus   veloci- 
tatem    retinentibus  ,     &    a    novo    impulfu    incitatis,   urgeri  afias    undas  , 
quas  a  prioribus  pu  fibus  a  corde  projeda»    funt  ,   &    afias    aortae    regiones- 
expandunt.     In  quot  enim  lubuerit ,   columnas  divifo  arteriarum  fyftemate,. 
qushbet   columia    anteiior    lentius    progrediens ,  a  nova  ,  quae  infequitur, 
urgebitur.    Ab  eo  vero  inipullu  unda:;  naperae  in  priorem  ,  pulfus  potiflimum 
nafcitur.     Neque  ideo   pulfus    minus  eodem  iiflu  oculi   per  omnes  arterias 
fiet:  id  autem  unice  inde  fequetur  ,  quod  omnino  fequitur,  pulfum  eundo 
debUitari  ,  five  minus   atque  minus  arterias   in   fua  diaitole   dilatari  ,    quo 
longius  a   corde  funt  remotae  (  6  )  . 

Q_;x  nunc  pofui ,  ea  ex  vivorum  animalium  contemplatione  manifefta 

reddun- 

(u)  l  c. 

( -r  )  Obfcupores  Cl.  viii  yoce?  fcceiimt  ,  ut  eamdem  utriu?qtre  aufloris  opinionem 
cfle  putavcrim  Me>it.  fur  le  n:oHv.  du  faiig  p.  i<i.  Nunc  m  litteris  redlius  mcntuiii  Cl. 
Brunii  e  lodus ,  lubcus  moueo  ,  miiuis  a  uobis  Cl.  virum  recedere  3  qiiam  rtctiiebat 
Primirosius, 

{y  )  L.  II    p.   j6. 

(»")   p    zxi. 

(  «)  Ahnugeji  p.  »57;, 


MOTUS     LATERALIS.  24T 

redduntur.  Nam  quamprimum  languet  in  mortem  inclinatum  animal ,  uti- 
que  manifeflo  ferius  atque  ferius  pulfus  in  arteriis  a  corde  remotioribus 
perc^pitur ,  qualis  ferc  periftalticus  per  inteftina  motus  proferpit  (c).  Quan- 
do  etiani  ifto  languore  debiiius  cor  nunc  falit ,  omnino  folum  principium 
magnae  arterise  micat  (d)  ,  ncque  ultra  pulfus  percipitur  ,  ut  faepe  me  in 
hominibus  moribundis ,  aiias  etiam  in  vivis  beftiolis  me  vidifTe ,  jam  alibi 
expofui  (d*).  Cu.m  polypi  in  utroque  ventriculo  eftent ,  pulfus  in  car- 
po  nuUus  ,  in  pedore  tamen  aliquis  (  d  **).  In  vivido  animale  hsec  tem- 
pufcula ,  diftintla  utique ,  ab  ipla  fua  velocitate  confunduatur  (e).  Quam 
exiguam  difcrimGn  fit  fatis  facile  intelligitur.  Sint  in  arteria  tres  fanguinis 
columnae,  n=que  enim  numerus  rem  mutat ;  tempufculum  iflus ,  quo  fecun- 
da  unda  ferit  tertiam  ,  difFert  a  tempufculo  idus ,  quo  percurritur  a  prima  ^ 
unico  difcrimine  velocitatis,  quo  iecunda  unda  fertur  ,  &quoprima.  Tota 
velocitas  eft:  ejurmodi ,  ut  pes  percurratur  ab  unda  fanguinis  in  parte  mi- 
nuti  primi  forte  centeffma  quinquagefima  fiVe  tertiis  24  (/).  Decremen- 
tum  velocitatis  maximum ,  a  corde  ad  ultimam  arteriolam  ,  fit ,  ex  clari 
viri  calculo  ejufmodi ,  ut  4  ad  5  (g),  &  ea  in  fede  fanguis  percur- 
rat  1 1 2'i  pedes  in  primo  nrinuto ,  unumque  pedem  in  ejus  minuti  parte 
j-ji  j,    Sit   a  corde  ad    arteriam  radialem    decreraentum    celeritatis    dirai- 

dium  ejus ,  quod  nafcetur  ad  arteriam  ufque  capillarem  ultimam.  Sit  de- 
crementum  in  columna  fecunda  natum  ,  tertia  pars  decrementi  totius.  Li- 
beralis  calculus  eft.  Nam  diminutionem  in  minimis  vafis  raajorem  efTe^ 
va.  majoribus  exiguam  omnia  confentiunt,  &  experimenta  ipfa,  alias  pro- 
duda  ( /O-  Percurrit  ergo  fanguinis  ex  corde  exeuntis  columna  prima 
fuum  pedem  in  24  tertiis ,  feritque  fecundam  abfoluto  hoc  tempufculo. 
Secunda  idem  fpatium  intra  -^j^  ,  ejus  minuti  primi ,  five  tertias  22^  per- 

curret,  &  feriet  tcrtiam.    Et  tertia  ,  aliquando  lentius  mota ,    feriet  quar- 

tani». 

(  c  )    Du  B  o  R  D  E  u  rccherch.  fur  li  pcitls   [i.  1 2-4.- 
((■/)■  Sccoyul  niemoire  exp.  85- 

(«(  *  )    p.    2iO. 

(d**)PissiNxusp.  125, 
(e)  p.  zog.  20?. 
(/)  Conf.  L,  IV.  p.  447-  &c. 
(g)  P-   194- 

(/j)  Qiise  faltum  in   raniis  exigiiis  arteriaruni ,  non  tanien   capillaribus  ,  ingentim  , 
nequ^  nuilto  niir.orem  iaciunt,  quaui  in  truiico  cli.  1.  c.   exp.  42.  4?.i 

Haller    Phyftolog.    Tom.  II .  H  h 


MiLIB.  VI.  SECT.  11.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

tara,  in  radii  fulco  pofitam ,  poft  terdas  21.  Totum  crgo  difcrimcn  tera- 
porum  ,  quo  columnas  priniae,  &  fecundae,  &  tettiae  parietem  arteriae  fe- 
riunt ,  eft  trium  tertiarum  ,  five  partis  vigefimae  fecundi  minuti ,  &  pofitis 
in  minuto  primo  pulfibus  80  ,  difcrimen  cequale  erit  vigefimae  quintae  parti 
xinius  pulfus,  quod  quidem  diftrimen  anima  non  percipic  (z)  :  aut  certe 
raro  ,  nam  &  Jofias  "Weitbrecht  (k)  alio  &  alio  tempore  caroti- 
dem  ,  alio  carpi  arteriam  falire  obfervat  ,  &  ego  ,  obfcuriorem  aliquam 
fuccenionem  in  corde  &  carpo  nonnunquam  percepifTe  milai  vifus  fum- 
Vulgo  nulla  temporis  fucceffio  obfervatur ,  omnefque  finiul  in  toto  cor- 
pore  arteriae  pulfare  videntur(/);  alii ,  fubtilius  rem  dmati  nobifcum  feu- 
tiunt  (  m  ), 

§.    X.     Qjtce   pulfits   cft, 

Ifec  alterna  arteriaruni  micatio  efl:,  quam  medici  pulfum  vocarunt  ," 
quo  nomine  dilatatio  quideni  arteri.^  potiflimum  intelfigitur ,  ut  tamen ,  & 
jmaginarium  tempufculum  utrumque  fyftolen  inter  &  diaftolen  interpofi- 
tum  ,  eo  noniine  comprehendatur ,  imaginarium  inquam ,  perpetuo  enim 
vei  iocrefcit  arterias  diameter ,  &  diaftole  a  minima  latitudine  ad  fummam 
pervenit  :  vel  viciiTmi  diameter  a  maxima  ad  minimam  diminuitur ,  quod 
totum  ftadium  cft  lyftoles-  Vix  noftro  csvo  neceiTe  fuerit  pulGficam  fa- 
cultatem  rehxt^iVc  ,  qux  nefcio  quomodo  fecandum  membranas  repat,  & 
de  corde  fanguinem  advocet.  Cum  tamen  ad  experimentum  Galenus 
provocet  (  n  )  ,  etiam  noftri  feculi  audientiani  meretur.  Calamum  in  ar- 
teriam  raifit ,  qui  progreflum  virtutis  pulfilicae  interrumperet;  vidit ,  fi  fi- 
des  eft  Cl.  viro  ,  fub  eo  calamo  pulfum  cefllare.  Neque  nuperiores  clari 
viri  (0),  qui  parum  caeterum  Galeni  audoritate  movebantur ,  penitus 
nihil  in  hoc  experimento  veri  reperen.n!:. 

Dudum  tamen  Vesalius  (jp)   experimentum  repetiit  ,  &   utique 

fub 

(  i  )   L-  IV.   p.   44-7. 

(<r)   p.  ?i7.    Idem  de  poplltea  &  br^chuili  obfervavit  J.  B.    Senac 

(/)  Ga»enus  Admin.  aiiat.  L.  VH.  c.  ly.  Harvei  Excrc.  I.  c.  5.  &  in  PrO' 
am.  WaljBus  ia  EpHl.  \.  apud  JB  a  rth  o  i,  inu  m  p.  405.  deqi'.e  auiis  aiteria  D  Tf- 
V  E  R  N  E  Y   de  Pouie  p.  zoi. 

(«i)  ScnHEiBBR.  Aimagcji-    p.  25S. 

(  «  )  Aii  fa>:gn:s  iiutnra  in  arterin  ioiitim.tt:tr  c.    7.    Adiiujrftr.  Anat.    L»  VIT.  c.  lilt. 

(0)  Oblcuiioreni  ceitc  fub  calinio  puUuni  rieri  fatctar  Harveius  Exerc.  III. 
p.  114.  neque  aut  WAtfflus  1.  c.  p.  404.  aut  Vi£ussknius  difl.'eiitit  }ieurogrnj>b. 
Y>.  2f.  aut  J.  B.   Senac  T.  II.  p.  224. 

(p)  I>t  fal/ric.  corp.  htim.  p.   819.   810. 


MOTUS    LATERALIS.  34!^ 

fub  calamo  arteriam  micane  vidit ,  idemque  periculom  8c  'ThoiMS  Cor- 
N  E  L 1  u  s  Confentinus  (  g  )  iteravit ,  &  P  l  e  m  p  1 1  defenfor  (  r  ),  &  Ray-' 
mundiis  Vieussens  (^).  Deinde  &  acordepulfum  fieri  idem  Vesa- 
L  1  u  s  (  t  )  rede  ,  &  ante  K  a  r  v  e  1  u  m  (  z< )  raonuit.  Porro  pulfuni 
cum  cordis  fyftole  conjongi  ,  Realdus  Columhus  xt\\(\\xii  (x),  &Har- 
V  E I  u  s  (_y )  Sed  nirais  facile  ell  undae  iter  videre  ,  qus  ex  corde  advenit ,' 
arteriamque  elevat  ,exque  arteria  incifa  profilit :  nimis  etiam  manifeftum  eft  , 
arteria  ligata  (z)  ,  aut  obftrufta  (fl),  puifum  ceflare,  quando  fanguinis 
a  corde  in  arterias  fluxcs  avertitur  ,  &  perinde  deftructo  corde ,  &  una 
ligatis  umbilici  arteriis,  plncentoe  arterias  non  pulfare  ,  ipiius  Galeni  ex- 
perimento  ( /> )  &  incifa  arteria  ,  ut  de  ejus  vulnere  fanguis  erumpat,  ul- 
tra  fedem  vulnsris  pulfum  tolli  (c). 

Omitto  aliquos  recentiores  medicos  ,  qui  ab  elatere  fanguinis  pulfum 
derivant    (  d.  ). 

§.   XI.     Ad  antiqidtates  pulfus. 

Nimis  manifefta  oculis  eft  &  digitis  arteriarum  micatio  ,  &  in  vivi  homi- 
nis  non  uno  membro  ,&  in  animalibus  fpirantibus  :  neque  potuit  hominum 
memoriam  diu  efFugere.  Dignitatem  vero  nadta  eft  ,  poftquam  medici  & 
in  China  ( ^  ) ,  antiquifhmis  jam  temporibus  ,  &  in  Grascia  fignum  morbi 
&  naturas  vires  definiturum  a  pulfu   repetere  ceperunt.     Hippocrates 

Hh   z-  arteria- 

(  q  )  ProgyniKpJin.  p.   274» 

(r)    Munit.  fund.    Fkmp.  p.  loj. 

(O   1.   c.  p.  li. 

(  O  1-  c. 

(m)  1.  c.  p.   5?.  271.  &c. 

{x)  De  re  anatom.   p.   57. 

{y)  Harvei  diff.  111.  p.  21^.  271.  "Walsus  1.  c.  p.  59}.  Seeond  Mem.fur  let 
part.  Jhif.    &   irrit.   Exp.   ?I4-   ?46.   548.  54?-    i',o.  554.  &c. 

(3)  F  A  L  L  o  p.  de  fartib.  Jimilur.  p.  170.  P  l  e  m  p.  fundam.  med.  p.  117.  Ent 
afolog.  pro  circ.  faag.  p.   }j. 

(a)  Vii.  ussENS  p.  24.  Corde  a  polypo  obftrudo  afphyxia  Malpigh  pojibum. 
p.  4?.  Valisnbri  oper.  T.  III-  p-  191.  W  e  t  s  c  h  tprp?g.  obl".  S4^  Riolak  ad  C. 
BauhIn   p.  764.    PissiNius  de  diabste    p.   iz%. 

ib)    De  util   part.    L.  VI.  c.  idt.    Conf.  L    IV.  p.  jc6. 

(c)  ytttii.   B  u  L  G  E  T.   de   cordis  affecl.   p.  17; 

i  d)   Deidier  anat.    rafonn   p.    zoo. 

(f)  Exftat  pii.fuum  theona  m  medici  Lipe  opere  Nuy- KJ»g  &  ipfe  C^tatur  auc- 
toi   h.  3  A  i?  G  T  1  tertius  injpeiii  priuccps.  C  l  t  y  sKAIed.  StKens.  p.  i<J. 


244  IIB.VL  SECT.IL  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

arteriarum  pulfum  non  ignoravit  ,  ad  numeros  tamen  ,  adque  fubtiliora 
difcrimina  non  eft  progrelTus.  Praecipua  loca ,  quae  de  arteriarum  fubfultu 
habet ,  paucis  repeto.  Quibus  vehementer  in  cubito  vena  pulfat  ,  ii  ad  in- 
faniam  proni  funt  (/).  Jn  velociflimis  morborum  pulfus  creberrimi  & 
Hiaximi  (g).  In  lethargo  pulfus  fepultus  ( /2 ).  Aha  loca  leclor  requi- 
ret  (O-  Herophilus  (^),  fubtiliter  in  hac  obfervatione  verfatus  , 
puliuum  rhythmum  ad  numeros  menfuramque  revocavit ,  fed  ejus  quidem  viri 
opera  interierunt.  Galenus  (/)eo  majorem  in  hoc  figno  laborem  pofuit , 
quod  ab  Hi^pocrate  pene  defevtum  videret.  Divifiones  vero  &  clafles 
adeo  fubtilitcr  compofuit ,  ut  ad  leftos  aegri  pulfuum  fpecies  difficilius  ad- 
gnofcas ,  quas  feparavit.  Inter  nuperiorcs  medicos  julto  libro  de  pulfu  Stru- 
T  H  1  us  egit  {m  )  :  ad  numcros  potiflia-.um  revocavit  Joh.annes  Fl  o  y  e  r  ; 
ad  notas  muficas  reduxit  F.  N.  M  a  k  q_u  e  t  (  /;  )  5  novas  ipecies ,  earum- 
que  ipecierum  fignificationes  detexic  Francifcus  Solano  de  Luclues 
(  n  *  )  ,  &  longe  ultra  S  o  l  a  n  u  m  progrelius  nuperus  auclor  (  0  ).  Me- 
retur  res,  a  medicis  aliquot  psgiuarum   pacienti^nu 

§.    XII.    Tulfus  arterioji  fedcs. 

Diximus  in  calidis  animalibus  majorem  partem  arteriarum  manifefto 
micare  ,  minores  vero  arteriolas  in  fzno  homine  confpicuo  pulfu  non  a- 
gitari  (p).  Alije  tamen  in  corpore  humano  regiones  func  ,  in  quibus 
pulfus  &  manifeitior  eft  ,  &  a  medicis  frequentius  interrogatur  :  iive  ,  quod 
arteria  paucis  muiculis  protegatur  ,  five  demuni  ,  quod  os  fubjecium  ha- 

beat, 

( n  Ephhm  II.  Sed.  V. 

(g)  Eiiidcm.   IV. 

(b)  PrMct.  Coac.    L.  I.  n.  14?. 

(  0  Coac.  fnmoi.  L.  I.   n.  ijo.  iji.   154.  &    ^iu  -rcQ^K 

(k)  Apud  G  A L  E M  u  ivi  ds  pnlfnuin  dijjh-enc.   L.  U. 

(O  Iii  quatiior  uiodo  citati  opens  hbris,  &  inlV.  1.  de  digmtiov.e  pnfutim,  aliisqne 
quatuor  de  cattjls  pidjiium  ,  iterumque  aliis  periude  qu;UT'.or  dc  prjcrgniiioiic  ex  £ttijibi'.s.  iVli- 
rifica  vero  proprix  pepitisc  in  pi^fagio  cx  puiiibus  cvempla  adducir. 

(»0  Spbygiitica  ars  fiiper  izco  oniws  pcrdita.  L'a{i!.   i^s^.  8. 

(k)  In  libcllo  'Naiiceyi  cdito  a  ly^i.  nijiLveUi:  niHhode ponr  appriitdrs a  coiinoitrc  le poitls 
de  fhomme  par  les  mtes  de  iiitiFijue. 

(k*)Iii  /apide  lydio  ApolHiiis .,  cujus  conpendium  etiid't  Jacoluts  NinEr,!,  ciini  titulf) 
Niivand  extraordiitaiy  ubfirvatioizs  conceriaiii!,  the  pulfe  London  1741.8.  Inciduum  inpriniis 
jjulfum  primus  dehuivit. 

(0)  Recherchcs  fur  k  foiils  par  nipport  atix  crifes  Paris  i7j5,  Ejus  viii  obuiv.itioncs 
confiim.wit  Cl.   M  i  c  h  e  l  ia  objf  fiir  le  ponls  Paris  17^3. 

(i»)  p.  zic.  feq. 


MOTUS     LATERALIS.  i4t 

beat ,  atque  adeo  firmiter  fulta  digito  tangente  melius  refiftat.     Vulgo  tangiiuc 
pulfus  in  arteria  radiali,  dum  radii  lenicer   excavato  fine  fiiftinetur,   prim 
paulo ,  quam  conflexa  circa  radii  finem  ad  dorfijm  manus  fe  recipit(§'). 
Chinenfes  etiani  in  eo  loco   tres  regiones   arterise  diftingunt  ,  quibus  pro- 
prias  fuas   fignificationes  diftribuunt.    Proxima  temporalis  effet  arteria,qua 
parte  fupra  jugum  cutem  inter  (r),  &  cellulofum    durumque   temporalis 
mufculi  involucrum  adfcendit.    Sic  labialis  arteria ,   dum  cucem  inter  (s  ) 
&  marginem  maxillas   inferioris  flexuofa  ad  faciem  tendit  :  &  arteria  pc- 
pliiea  medios  inter  femoiis  condylos  intercepta  (  t),  &  ophthalmicse  ar- 
teri^  ramus  (zO  »  qui  de  orbita  ad  faciem  ercpit,  &  fepti  narium  arteiiss 
(>;;),&  digitorum  (y)  non  obfcure  micant ;  maniftftiflime  vero  arteri^ 
frontalis  rami ,  qui    in  ipfo  fonte   puIfatiU  puerorum  cum  aliis  ab  occipi- 
tali  trunco  furculis  (  z  )  conveniunt.   Sed  etiam  tibiaiis  anterior  arterise  pul- 
fus    inter   hallucem   proximumque    pedis    digitum  facile  percipitur    ( a ). 
Deinde  de  altero  genere  ,  oflibus  non  fulto  ,  carotiduni  pulfus  plerumaue 
in  coilo  tangitur  (  ^  )  ,  nifi  adeps  truncum  fepeiiverit ,  &  in  labii  coronaiia 
utraque  (  c  )  micatio  manifefta  cft. 

Non  ideo  non  aliis  in  corporis  humani  partibus  micantes  arterias  per- 
cipiuntur.  Aliquando  alia  a  vulgari  naturse  fabrica  eft  ,  uti  vidi  in  dorfo 
manus  magis ,  quam  in  ultimo  radio  ,  evidentem  pulfum  fuifl^e  ,  procul 
dubio  ,  quod  arteria  radialis  majori  trunco  ad  dorfum  manus  tetenderit 
cuti  vicinior  ,  &  fimile  apud  CI.  virum  exemplum  reperio  (d).  Alias  in 
morbo  caufa  eft.  Ita  in  abdomine  aorta  duplo  amplior  pulfum  efl^ecifle 
viJetur  (e)  :   Eft  ubi  fola  macies  fecit ,  ut  ejus  aiteri^e  pulfus  per  abdo- 

H  h    3  minis 


(q)   Tdh.  tot.  cory.   ant.  in  fafc.  VIII.  Ci 

(  r )   Ibid.  p. 

(  s  )  Ibid.   Z.  d. 

(?)    Ibid.  tab.  poft.   ad  N. 

(h)  Fufck.  VII.  T.  VII.  f.    I.  fafc.  VIII.    iP  tab.  anten 

(x)  Fafdc.  IV.    T.  2.  12.  • 

(.  y  )  ScHSLHAMMER  de  cord.  ^  prt!m.   ojjic.  n.  fi  5.  di  ptdfi'.  p.  ]  I. 

(2)  Fafc.  Vlil.   p.  S9.   T.  polt.  C.  V. 

(  rt)   Piiirum  eo  loco   tangi  poffe  Am  at  u  s  Cait.  I.  hill:.  96. 

(b)  Iii  febribus  acutis  vehementer  faiit  Sylva  ds  !a fuigKee  \>.  34 j.  Bap..Tholin 
CXKt    I.    hilt.   1%. 

(c)  Ibid.    X  &  ^  &  fafc.  4..  T.  z.   y.  k.  k. 

(  iO   T  u  t- p.    L.  III.    tbf.  45.  BauHiER  di  i^inayt.   des  Jignts  de   la  mort  >    E  s- 
chenbAch  CO!:t:n.  ohf.   n?»-.   p.  fig.    A  i.  b  e  r  T  i    \fed.   Legal.   T.  VI.   oH'.  24. 
(ff)    B  L  A  N  u  A  K.  a  C^.t;- n,'.  p.  4;i.    Bonti'JS  oJjferv.  S    L,    IW,  rr.ed.  L:d. 


2  40'  L.  VI    SECI",  II.    SANGUINIS   PER  ARTERIAS. 

niinis  tegumenta  perciperemr  (/).  Eft  ubi  gadrcepiploica  arteiia  (g), 
aut  coeliaca ,  falieas  tadla  efl;  (h)  ,  quo  lienis  pulfum  reiero  ,  a 
Nicolao  TuLPi  o  deicriptum  (i),  adco  non  infrequens  malunr,  ut  pro 
fymptcmate  fpecifico  coliua:  pidoiium  aFnANCisco  Citois(/^) 
hateatur,  &  a  Zacchia  inter  hypochondriacoium  lyniptomata  refera- 
tur  (  /  ).  Obftiudio  quapcunque  ,  aiit  fanguinis  major  congeftio,  infoliiaj 
pulfationis  caufa  faifre  videtur.  Aortj^  forte  pullus  fuit,  quem  inter  fcapu- 
las  hypochondriacorum  &  hyflericorum  mulierum  Raulinus  faepe  e.v- 
pcstus  tfl  (m).  !itd  etiam  cordis  pulfus  non  eodem  femper  loco  perci- 
pitur.  Surfum  de.xtrorfum  ad  fecundx  &  tertise  coftie  interv.illum  migrn. 
verat  (n)  in  aegro  ,  cui  aorta  in  magno  arcu  vitiofe  dilatata  fuerat.  Sed 
etiain  ego  nuper  in  juvene  totum  pedus  pulfare  &  vidi ,  &  audivi  ,  &  te- 
tigi  ,  cum  a  morte  pulmones  denfi  &  vifcida  pleni  materie  ,  cor  autem 
infolitaE  molis  effet.   Sub  cartilagine  mucronata  cor  pufavit  (n). 

Contra  non  abfque  exemplo  ett,  in  carpo  nuUum  omnino  pulfum 
percipi  potuiffe,  aut  in  altero  (o)  ,  aut  in  utroque  (jp).  His  homini- 
bus ,  fi  integrsp  valetudinis  fuerint  (q)  ,  poteft  arteria  radialis  minima 
fuiflfe ,  uti  paflim  arteriau  diametro  ,  perinde  ut  itinere  ,  ludunt  ,  &  radi- 
alis  arteria  omnino  nonnunquam  exigua  fuit  ,  cuni  ejus  locum  vel  in- 
teroflea  arteria  teneret  (r)  ,  vel  ulnarrs  ,  praeter  folitum  amplior  (  s). 
Pottft    etiam  valde   profundo  loco    pofita  (t)    arteria  micationes  efiicere 

ObfCUr 

(/)  WiNSLowiUM  <&   Stlvam   de  la  faignk  p,   J49. 

(g)  Mauchart  de  fulfti  crepitante  n.  XI.  Berigt  van  een  S/aapziekte  te  Stol-wyck 
p.  2J.  C  o  L  u  M  B  u  s  de  re  anat.  p.  268.  Sed  etiani  P  bchliwi  hiftoria  exftat  L.  II. 
obf.  6.  &  Salmuthi  i,ent.  I.  obf  4?.  &  S  r  v  e  r  i  n  i  nied.  efficac.  angiolog.  p.  41.  de 
abfcejf  jiQv.  obf  (?.  X.  p.  20(5.  Eo  retiiiit  111.  S  e  n  a  c  pulfum  ,  quem  galh oepiploicai 
arttris  alii  tribuerunt  T.  II.  p.  207.  441.  Palpitatio  vetitriculi  cum  rnotu  cordis  fynchrono. 
WooDWARD  eafes  p.  2^5. 

(/j>)  Riolan  Enchir.  Anat.  Paihol.  p.  ij8.  Memoir.  de  TAcad.  des  Sciences  1750, 
p.  n4.  cum  a  colica  inteftina  gangranam  concepiffent.  In  odlogenaria  a  paftu  pulfaT 
bat  P  A  N  A  R  o  L  latrom.  I.  Pent.  V. 

(i)  L.   II.  obj.  28. 

Ck)  In  proprio  de  eo  morbo  libello  p.  zis.  ' 

(^i  )  De  bypochondria   p.   3{.  i6j. 

(^  m)  Dc!  vapetirs  p.    19. 

(w)  J.  Philipptis  EuRcGRAF   vir  clar.  in  Eph.  Nat.  Cur.  vol.  X,  obf.  39, 

(m*)Saccus   conf.  tdt.   p.  68. 

(0)  Bartholin  hiji.  42.  Centtir.  IV.  Spindler  obf.  10.  R  h  o  D  i  u  s  obf. 
44.   Ceut  II.  Epb.   Nat    Ctir.  Dec.  I.  ann.   IX.  X-  obf.    61.  Dec.  II.  ann.  2.    obf.  48, 

ip)    Spindler  obf.  29. 

(  ^  )  Apud  Balduikum  Ronsseum  Epijt.  XL  R  H  o  d  L.  II.  obj.  41. 

(^r)Fafcic.   VI.  icon.  anatmnicar.    p.  };. 

(j-)  lo  eo  forte  exemplo  3  iii  quo  pulfus  iu  carpo  nullus,  ip  cubito  fortiffuit  Ri~ 
eherches  fur  le  pouls  p.    523. 


MOTUS    LATERALIS.  247 

obfcanores  :  potcfl:  per  vulnus  tota  ea  arteria  periiflfe  (  «  )  »  "^^  ^erte  duo- 
bus  in  juvenibus  vinculo  ipfe  arteriam  medicam  intercipi  jufli ,  cum  chi- 
rurgi  non  alia  ratione  contumacem  hsmorrhagiam  fuperare  poITent  :  po- 
teft  contradior  fuifle  truncus ,  ut  cordi  anguftia  fua  refifteret  (x),  aut 
denique  omnino  denfato  fanguine  repleta  motum  amifilTe ,  qnale  ego  vi- 
tium  in  aorta  &  carotide  reperi  (^y  ) ,  BontiuS  in  vena  cava  vidit  (  z  ). 
Aliquid  ejufmodi  fubeffe  videtur  in  ^gro  ,  cujus  finiftra  manus  abfque  pul- 
fu  calore  &  fenfu  fuit ,  &  demum  in  gangrsenam  tranfiit  (  z  *  ).  Sed 
de  his  vitiis ,  deque  caufis ,  qus  pulfum  in  univerfum  intercipiunt  ,  alias 
reclius  dicetur. 

§.   XIIL    Piilfuum   difcrimina^ 

Pulfiis  freqiiens  (^    celer. 

Pulfus  in  univerfum  menfura  eft  virium  ,  quas  cor  in  promovendo  fan- 
guine  impendit ;  rariores  enim  exceptiones  hic  omittimus ,  qax  faciunt , 
ut  abfque  cordis  vitio  pulfus  mutetur.  Frequens  adeo  pulfus  erit  ,  quo- 
ties  cor  in  dato  tempore  pluries  contrahitur.  Celer  erit ,  quando  cordis  fy- 
ftole   in  quam  minimo  tempusculo  abfolvitur. 

De  celere  pulfu  &  frequenti  dubitatum  eft,  num  feparari  poflint.  Uti- 
que  diverfos  efle  ,  &  antiqui  audlores  funt  (  a  )  ,  &  recentiores  (  i  )  ,  in- 
terque  eos  princeps  Georgius  Erne/ius  Stahl  (c).  Sed  etiam  mihi 
manifefto  difFerre  videntur.  Poirunt  perinde  in  minuto  prirao  fexaginta 
pulfus  efle,  &  tamen  cordis  fyftole  in  breviori  tempufculo  abfolvi  ,  quam 

prius 

(i)  Hac  conjediu-a  olim  StRUTSius  praefagium  funeftuni  declinavit  ,  quod  a 
pulfus  defiidu  medici  fumferant  1.  c.  p.  gy. 

(«)  ,Str.uthius  p.  8^.  Inde  reparato  per  anaftomofes  fanguinis  in  arteriam  in- 
cifam  coiifluxu ,  pulfus  aliquot  a  vuluere  diebus  reftituitur  Chirurg.  an-a>e!fiing  T.  II.  p, 
800  &c. 

(  ;>? )  A  contufione  arteria  comprefla  coaluit ,  ut  pulfus  nullus  perciperetur  M  o  ra  nu 
Mem.  de  f  Acad.  I7  5<S.  p.  517. 

(^)  Progr.  ad  difp.  Cel.  Zinnii  inque  opiifail,  patholor.   obf.   15.  za 

( 2  )  1.  c.   noa  quidem  inde  mutato  carpi  pulfu. 

(3*)  De   Haen   rat.   med,    T.  111-   p.   14«.   147. 

(  a  )    G  x-Lfin.  de  d'fferent.  ptt/s.   L.  I.  c.  7.    P  h  i  l  A  r  e  T  u  s.  &c. 

{b)  Thomoi  M  o  r  o  a  n  pbi  of.  princrp.  0/  medecine  p.  400.  G.  C.  S  c  ri  e  l  u  a  m  m  e  r 
de  pulftt  p.  417,  Rarthol    do  Mo  o  r  de  metho.'o  dccendi  mtdici-iam  p.  ig 

(  c  )  In  progr.  de  d/J^renl.  [f.lf.  cekr.  ^  _,  reqianlis   in  uoltrar.  diif,  T.  II,  recufo. 


2^8    1/5.  FI.  SECT.i/.  SANGUINIS    PERARTERIAS 

prius  folebat ,  ut  diaftole  longior  fit.  Id  ita  fe  habere  poflre  ex  aniraalium 
frigidorum  ,  exque  incubati  puUi  contemplatione  liquet.  Nam  frigidorura 
(d)  animalium  pauci  in  niinuto  primo  pulfus  iiint,  quod  intervalla  duo- 
rum  piilfuum  maxima  fint  ,  non  quod  adeo  lente  cor  contrahatur.  Ica 
etiam  in  pullo  (  f  )  ,  qui  ovo  continetur ,  certus  vidi  ,  infrequentiffimuni 
equidem  pulfum  fuiiTe  ,  ut  in  minuto  horx  quatuor  ,  duo  ,  &  denique  uni- 
ca  cordis  eflet  fyftoie  ;  &  tamen  Cnguli  pulfus  magna  celeritate  abfolve- 
bantur. 

Id  contra  dederim  Cl.  viris,  &  contrariae  fententiae  audoribus ,  Fride^ 
rico  HoFMANN  (/)  ,  &  Archihaldo  Pitcarne  (g),  in  homina 
fano,autnon  infolitis  afgritudinibus  occupato ,  pulfum  celerem  difficulter 
a  minus  celeri  diftingui  (  h ).  Cuni  enim  in  unico  primo  horce  minuto 
arteria  odlogefies  micet,  &  tempus ,  quo  falit,vix  fit  temporis  unici  pul- 
fustertia  ,  erit  tempus  fyOioIes  cordis  -^^o  minuti  primi,  five  tertiarum  quiude- 
ciro.  Si  liis  tertiis  una  aut  altera  tertia  acccfi^erit,  aut  fi  viciflim  decefl"erit, 
non  facile  fatis  in  taflu  fubtilitatis ,  incjue  anima  velocitatis  erit  ,  ut  exile 
incrementum  percipiat  vel  decrementura.  Si  tamen  rariflimus  in  homine  pulfus 
obtinuerit ,  non  negaverim  ,  facilius  difcrimen  percipi,  &  diftinxit  certe 
Stahlius,  qt  longifllmum  inter  oranes  pulfum  faceret  febris  quarta- 
n»   ( i ). 

Iterum  rationi  confentire  videtur  plerumque  celeritatem  pulfus  cum  fre- 
qucntia  in  homine  conjungi,  quamdiu  vires  certe  iufficiunt,  ut  idem  puU 
fus  una  &  celer  fit ,  &  frequens.  A  ftimulo  enim  forfiori  ,  &  abundaa- 
tiori,  cor  &  celerius  cqntrahitur ,  &  una  frequentius  ( /(' ) 

-,  §.   XIV.    Ejus  pulfus    caufa. 

Et  frequentius  cor  contrahi  &  celerius  intelligo ,  fi  ftimuletur  acrius  , 
aut  ftimuli  fit  impatientius.  Ergo  pulfum  frcquentem  facit ,  unaque  procul- 
dubio  celerem  ,  magis  irritabilis  cordis  indoles  ,    ex  qua  fit  ,  ut  ab  unda 

faoguinis 


'&'■ 


(d)  Tarditas   nempe  Jn  anguilla  conf,   S  <t  mji  e  e  r  n.   de  pulfn.  p.    lo. 

(e)  Memoir.   fur  la  formaiion  du  cctttr  T.  II.  p.    m. 
(/)  M^d,fyjhm.  T.  I.  p.  113. 

( g )  Eleui.  tned.  mathem.   p.  45. 

(  /j  )     S  T  S  H  E  M  N     1.    C.    p.     17- 

{ i  )  In  nioibis  diftingui  poffe    Bellinus  de  tiritt.  ^  pulf.  p.   7», 
( k  )  Hac  reciproca  facit  T.  M  0  r  g  a  n.  1,   c.  fetl  uqu  perfuadet. 


MOTUS     LATERALIS.  249 

fano-uinis  minori  recepta ,  cor  tamen  efficaciter,  ob  innatam  quifi  prurigi- 

nolam  tcneritiidinem  ,   ad   eontradtionem  lollicitetur.     Hinc  celerior   pulfus 

niiper  nati  hominis  (/),   infjntum    (772)  ,  &  juniorum  animalium,  &   in 

univerlum    animalium    minoris    molis    (  n)  ,     quibus    uti    tota     corporis 

fabrica  tenerior  ,    &    tenuiora    nervorum  involucra  ,    ita    fenlbs  etiam    a- 

crior  ,  &  cordis  mufculi  magis  irritabilej   funr.   Columbae  pulfus  funt  fupra 

centum,  cani  78  &  ukra  (0).   ArieaS^  (pj  Bovi  56  &  3  g.rfy).  Equo  54  (r)  , 

Elcphanto   pauciflimi ,  cum  ei  animali   longiflimum  refpirationis  fl:adium  fit 

(  y  ).     Sed  etiam    cochleae  adultse   (  f  )  ,  quam  recens  natas ,  pauciores  pul- 

fationes  iunt  ,  plurims  vero  puiiclo    iaiienti(«).      Senibus    pullus  rariiiimi 

(x).    Hxc  denique  pr^cipua  rado  fucrit  ,  quare   feminis ,  &   vegeti  inge- 

nii  hominibus  puliliura  ,   etiam  in   recla   val.tudine  ,  major    fit  frequenCia. 

Ob  eandem    ra'ionem   opium  pullus  minuere   dicitur  (  v  )  ,  five  intus  fum- 

tum  fuerit   (z)  ,  hve   unice   exterius  cordi   circumfulum  (  a). 

Altera  caufa  ,  quas  facit ,  ut  cor  frequentius  contrahatur  ,  abundantia 
eft  ftimn.li ,  cujus  denuo  varii  fontes  funt.  SimpHciflimus  tft  ,  qui  a  magno 
corde  nafcitur,  magnum  voco  ,  quod  pro  reHqui  corporis  portione  magnum 
eft.     Majus  autem  cor  cil  nou    junioribus  folum  ,  &    minoribus    animali- 

bus 

(/jRoBivsOH   Ejjiiy  p.    I ? 6. 

(.;«  )  S  T  R  u  T  H  lu  s  p.    19}.   RoBiKSON-   p.   154.   LisTER    de  hmiiorib.  ^.    ;j. 
RiviN    de  p.ili'it.  cord.    Fr.    Boissier    emhryolog.   p.   ij.    cla(fes  morb.  p.    54. 
in)\..W.  p.  i;i.   &  L.  VI.   S.  '5.  n.  16. 

(0)  Brovfne  Langri  sh  Expsr.  cum  aqtia  iauro  -  ceraji    fadl.  V.    Oninino  >7.  H  A- 
LE  s    p.  ;8.  '  ^. 

(p)  Halks   hitmaji.    p.   27- 

(,q)   Sauvages  di  la  maladie  des  bceufs  p.  10.  2ilem.   de  l' Acad.  R.oy.  des  Scieiic. 
1748.  p.  158. 

(r)  Hales  hicmaflat.  p.  2.  &  ;  i.  B.   L  .a.  n  g  r  i  s  h  £.v/\   IV. 
(j)    GiLLiUsde  c/ephauto   p.  ^o;. 

(f)  Bradley    philof  accouiit  of  the    IVorks  of  natiire  p.  1:9. 

(m)  Floyer  puftvTiitch.  p.  3?o.    Piillus  nunierat  154.    Piimis    diebus   pulli  cordis 
pulfus  noii    potui  uum^-iare. 

(x)  Ad  jo.  40.  Sauvages    refpir.  diff"  p.  ^. 
(  y  )  Ad  2c.  intra  mimitum  pulfus    demit  Fr  r,  yer   p.   118. 

(2  1  Li  cane  pulfus  rediciunt  ad  76.  &  8?  Wht  tt  Edimb.  Ejf.  nov.  T.  IL  p. 
299.  ?oo.  riuTi  iu  caveam  abdominis  opiuni  iniedtiim  effet.  Kon  rette  veio  cani  jiulfus 
tribnit  no.  Denujue  ,  fed  debilitato  &  jam  moricnti  animali  pulfub  fuerunt  7.  cum  in 
ventriculum  opium  injedtum  fuiffet  p.  igi.  Hsec  lioc  loco  non  refelio  ,  qui  norim  u- 
funi  modicum  opii  pulh.um  frequentiam  augere.  Utiqre  nvnuere  dederim ,  quanrio  cordis 
vires  vehementius  fregit.    Mnn.  fur  les  part.  feiif  T.  IV.  reponfe  «  A/.  W  h  v  T  T. 

(a)  Li  rana  pulfus   inde  9    &  ^    &  p.  i>o.   iu  alia  ij.  9.   &  2.    p.  2S6.  &  in  aii 

'Haller  Plnfiolog.   Tom.  IL  I  i 


2^o      LIB.VL  SECr,  II  SMlCVims  FER  APvTERIAS 

bus,  fed  inprinjfs  in  animrilibHs  calidi  rjnguinis ,  quihus  cclnplo  (5)  ,quam 
frigidi  crucnis  pifcibus  ,    majorem   rationem  ad.  univerfum   corpiis    habet. 
Pauci    adeo    animahbus  frigidi   fanguinis    in    eodem    tempore   pulfus  funt 
In   rana  (r)    Sr  aquatica   cochlea    minori   (d)   circa   fexaginta  numerati 
funt,  totidem  in  aquatica  cochlea  (f  );  in  anguilla   30  (/) ,  in  vipera  ad 
28    (g)  >    in    tertudine  terrellri  tredecim  (h)   ,    aut   non  multo  plures. 
Exfanguibus  cor  rarius    pulfat   ( f ).    Contra    calidis    beftiis  minoris    molis 
cor    majus  ,    &  in   eadem  magnitadine    multo    numerofiores    pulfus   funt 
(i'),   hominique  raro  non  ultra  fexaginta.     Nempe  cor,  pro  vaforum  ,  & 
rcliqui  corporis  portione  grandius  ,  plus   fanguiais    dato   tempore  ejicit  , 
&  plus ,  ex  eademportione  recipft,  non  editurum,  nifi  recupcraret.  Verum 
ut  fanguinis  cor  fubpuntis  copia ,  cactcris  sequalibus  pofitis,   ita  ftimulus  in 
corde ,  &   uti  ftimulus ,   ita  contraftio. 

Sed  etiam  alise  caufx,  quaecunque  fanguinis  cordi  rcmifTam  copiam 
augent,  ps  cmnes  pulius  faciunt  frequentiores.  Has  inter  motas  n^ufcu- 
lorum  efi;  (/),  deinde  calor  aeris ,  qui  fanguinem  etiam  in  expeiimentis 
movet  (?n) ,  expandit ,  cordique  ex  valvularum  natura  fuppeditat.  Sic  pedi- 
luviurn  (n)  ,  &  balneum  (  0  )  pulfum  accelerat ,  inque  langueniibus  animalibus 
calor  externus  (p)  ,  quod  quidem  phxnomenon  in  puncto  faiicnte  ,  &incub3to 
pullo  (q)  frequentiffime  vidi ,  aliique  ante  me  clari  viri  viderunt.  Denique  ma- 
jor  relpiratio  ,  &  ipfum  fufpirium  ,  pulfum  intendit  (q*  ). 

Quare 

C6>  Conf.  L.  TV.  p.  4^1. 

(c")  Coii..   W  H  Y  T  T    1.  c.  p.  iSt.   qui  iiniD^rus   mihi  ingens  vidctiir. 

(ri)  Bakb.i   tmfloynicnt  \}.   \z6. 

(f)  Idkm  ibid.  Nani  non  liipra  8.  12.  &  xo.  facit.  Bradlev  philof.  accoant 
p.   I2>.  &  odto  ,    in  tVigore  H  a  n  o  w    feltenhciten  p.  577. 

(/)  Uc  niihi  villini. 

(  g  )  B.  L  A  K  G  R I  s  H  0/  mnfci'.'nr  r.wtioM  ad  fin.  nam  Jobaimes  "Woodward  ncn 
fiipra  17.  nunieravcrat  ,  donec  aqua  calida  adfuuclerctar  »  ita  numerus  audns  clt  ad  ji 
Jiipplmtettt  p.  F.2. 

( /j  )  Aut  paulo  [lUues  Cald  esi  p.  66.  240.  In  aqmtica  paulo  frequejit:ores 
lecenfuit  1  d  e  m. 

( i  J    H  A  R  V  E  I   p.   4^. 

(  * )   Ut  nnui ,  coluinbae ,  r.viciilis  aliis ,  quos  segre  numeravcrif. 

(m)  SeLoad  M(*".  fur  Je  tmnv.  dti  Jang  Exp.  6.   7. 

00  Stbvenson  Ejj'-ys  of  a  Smiet.  at  EdiD.b.  T.  V.  P.  II.  p.  S7i.  Kemre  a 
(f^^Ipvililbus  [adi.8. 

(0)  H  r  N  H.  E  L  hethesda  portmfa  p.  ii^.  127.  Meinoir.  derAcad.  17? 2.  p  S]~.  iii 
calore  equidtm   niniio. 

(  p  )  L.  IV.  p  4?7.  \^  H  T  T  T  p.  }  50.  B.  L  A  N  G  R  I  s  H  titufc.  niQt.  ad  iui.  "W  o  o  D- 
WARD  Jtippkm.  p.  82. 

(  ^  )  iAIan.  jiir  ta  formatioit  du  foiilct  T.  II.  p.    iio. 

(,q*  )  Conf.   H  R N  s  H  A  w   xiochatin.  p.  y^. 


M  O  T  U  S      L  A  T  E  R  A  L  I  S.  2  s  r 

Quare ,  uti  febris  calorem  in  humano  corpore  excitat,  ita  viciflim  ca- 
lor  febrem  auget.  Inde  fLineftiifimK  febres  a  calidis  hypocauftis  ,  a  vela- 
mentorum  ledorumque  caiido  (»perimento.  Pulfus  in  fomno  frequentio- 
res  ad  calorem  rede  refert  Brovvne  Langrish  (r),  &  ego  olim  re- 
tuli    (O- 

Cibus  fumtus ,  chylum  cordi  fubmittit  ,  pulfumque ,  non  minima  ratio- 
ne  ,  reddit  frequentiorem  (t). 

Iterum  omnia  obl1:acula ,  quae  fanguinis  per  arterias  liberura  iter  fuffla- 
raiaant,  cordis  motuni  vehementer  augent,  quamdiu  ejus  organi  vires  va- 
lent.  Vincuium  aonx  injedurn  mirjim  in  corue  conatuum  vehc^mentiam  ex- 
cic-at  (u),  quia  ianguinem  a  venis  accipit,  neque  poteft  edere,  neque  le 
iiberare  ftiniulo.  Quod  vinculum  id  polypus  facic  (  .\^ ).  Eadem  ratio  eft 
eorum  obftaculorum  (.y),  qux- ,  in  Itbre,  inque  iufiammatione  fubiilio- 
ra,  fanguinis  per  minima  iter  morantur.  Quoties  nempe  omnia  plena 
iunt ,  &  per  art.rias  humoris  vitalis  circuitus  abique  mora  expeditur  ,  to- 
ties  cor  facile  ftimulo  fe  liberat ,  &  integre  ,  ut  perfecie  vacuum  longiori 
demum  tempore  denuo  eam  fanguinis  copiam  recipiat  ,  qua^  aJ  pul- 
fum  excitandum  fufficit.  QiJOties  vero  per  arteriam  fanguis  celfat  exire  , 
neque  vires  hadt-nus  deficiunt ,  toties  cor  ftimulum  venoii  cruoris  retinet 
diutius ,  &  malignius  expedic ,  atque  adeo  celerius  pulfat  &  violentius. 
Rsec  eft  caufa  puifus  vehementis  febrium  inflammatcriarum,.in  quibus  lyra- 
plia  ad  corii  modura  lentefcit ,  neque  per  minima  vaforura  fanguis  libere 
circuniit  (>*). 

Sunt  qui  hos  cordis  contra  refiftentiam  objeflam  infurgentes  conatus  animje 
t;ibuunc,  qu^  vires  pro  refiftentite  ratione  iniendat.  Eos  viros  vellem  in  rana  , 
capite  deftrutio  &  fpinali  medulia  difieda  ,  aortam  vmculo  interciptre  (>**), 
aut  cor  ipfura,  cum   vafis  ligatura  de  corde  evellere  ,  atque  ejus  cordis , 

I  i    3  vi. 

(»•  )  Moclern  praciice  p.  %•:%.   a  pvinbxis   70.   arf   80  ,  ab  80  ad  ^6. 
(  J-  )  Co.nmuit.    in  prahc}.    Boerh.  T.   IV.    p.  $06. 

(  ^  )    F  L  O  Y  E  R    p.    8?.    84.     R  O  B  1  K  S  O  N    p.     143.     G.  V.     S  W  1  E  X  £  N    T.    I.    p.     6gO. 

Etiam   lac  a  phihificis  epotuni  pulhim  accelerat. 

(  ?0   L.  IV.  p.  4>o. 

{x)  Inde   palpitatio    B  e  c  k   dc  pulf.    cord. 

(  y  )   S  A  u  V  A  G  E  s    de  i)ijii\mmat.  p.    z-  8. 

(.y*)  Iia  credideiini  celeiitatem  rangiiinis  febrilem  explicari  pofle  ,  nou  a  diiui- 
nuto  yaforum  liberorum  numero  ,  atque  adeo  fanguinis  per  pauciora  lihera  ueie/farlo  ce- 
leriori  itineie. 

(ji'**)  L.  IV.  p.  47°-  iiot-  *  p.  471.  uot  t. 


25" i      LIB.   VI.  SEC7.  11.    SANGUINIS    P£R    ARTERIAS 

vi  nervea  deftitati  ,  anirnceqne  fubtradti  imperlo  ,  motum  fpeculari.  Vide- 
bunt  certe,  ut  ego  vidi,  perinde  cor  contra  obft.iculuni  niti ,  etiainfl  ani- 
nise  confilium  nullufii  nunc  fuperefr. 

Eadem  fere  debiiitatis  (  Z  )  eft  ratio ,  quae  obftaculi.  Qiiando  enim  vi- 
res  corporis  untverfi  fradas  motui  vitali  perficiendo  nunc  impares  fuccum- 
bunt ,  utique  cor  nunc  ianguidam  minus  recte  fe  venoib  fanguine  liberat , 
hinc  pluries  ad  eum  fanguinem  ejiciendum  contrahit ,  eum  vero ,  ut  debile 
elt ,  parum  promovet.  Hinc  equa^  debilis  pnlfauni  numerus  a  40  ad  100 
in  minuto  primo  adfcendit  (  fl  ).  Hinc  moribundis  animalibus  pulfus  cum 
parvitate  celer  (b  j  ,  8c  fere  eumdera  numerum  adtingit ,  qui  in  faliente 
punclo  eft  ,  &  quem  intenta  anima  medici  segerrime  niumerat ,  circa  1 40 
(c^  ,  in  prinio  minuto. 

Alia  dcnique  cau  a  cordis  celerius  &  frequentius  contradi  latet  in  (li- 
mulo  ,  five  nunc  nervi  a  quacunque  caufa  vehementer  loUicitentur  ,  five 
fanguinis  vis  increverit ,  qua  cor  in  motum  ciet.  Ergo  ab  adfeclibus  anf- 
mi ,  {d)  ira ,  terrore  &  pudore  ,  variifque  paffionibus  pulfus  acceleratur  , 
ut  etiam  medici  prEefentia  in  tenerioribns  fen:inii  arteiias  frequentius  cogat 
-micare  (t')-  S'c  vchtmens  animi  in  diiBciliori  labore  ftudium  pulfum  ac- 
celerat ,  caloremque  &  fudorem  denique  movet.  Demum  nulius  fere  major 
dolor  (f  )  eife  dicitur  abfque  velociori  pulfu  ,  quse  ca  fpina  cft  »  non  igno'ra- 
ta  H  E  LM  o  N  T  I  o  (g  ).  A  dolore  equse  pulfus  a  35  ad  €0  &  demum 
ad  100  adfcenderunt  (/2).  Et  alteri  equo  ,  libero  pulfus  in  eodem  fem- 
per  primo  minuto  fuerunt   40  ,  continuo   vero   6)  ,  cum  acrius  torquere- 

tur  ( 2*  )• 

Ad  ftimulum  Cw^Iorem  refero ,  qui  a   fridione  oritur.    Sed  etiam  elec- 

trici 


(2)  Uobwfon  Effi^.y!  on  a^:imal  acoJi.  T.  II.  i'.  J?'!.  ?8;.  PuTks  a  debilitaiitibus  medi- 
csmestls  acceleratiir  Scii  vvenke  p  .  77.  Q_vzsiiAidc  la  fagnee  ed.  110 v.  p.  eg.  69. 
olim  G  A  1  E  N  u  s. 

(  fl  )    H  A  I.  E  S      1.    C.    p.    I~. 

{bj  Formicans  Fl  o  ysr  T.  I.  p.  ;ii. 
(c)  Floyer    ibid. 
(^i)  F  L  o  Y  E  R    p.  91- 

(?)   Recherches  fur  k  ponh  par  rapport  aux  crifes  p.  ^?.    _ 

(/)  A  doloie  pulliis  ad  8«.  &  100.  in  minuco  primo  inten.iitur  Flo-v  jr  T.  I. 
p.  224. 

(5)  B!as  hunmnum  n.  lij. 
(  /'  )  H  A  L  K  s  1.  c.  p.  2. 
(i  )  Ibid.   p.  12. 


MOTUS   LATERALIS.  2:3 

tfici  ignis'  excitatus  torrens ,  pulfum  non  infrequenter  acceleravit  ((').  aJ 
decem  (/),  &  duodecim  (m)  ,  &  fedecim  demum  in  minuto  prirao 
vices.  AHas  tamen  nihil  mutavit  (72). 

Conftantior  in  excitando  celeriori  pulfu  vis  eft  fanguinis ,  occulta  cer- 
te  ,  fed  aliqua  tanien  ratione  ita  mutata ,  ut  cor  vehementius,  quam  fani 
hominis  languis ,  foUicitet.  Ejufmodi  pulfus  eft  ,  qui  a  pure  fanguini  con:- 
miiiO  nafcitur ,  in  febre  nempe  hedica  ,  quae  non  a  puhuonis  fohus  vitio  , 
fed  perinde  excitatur  ,  five  hepar  ,  five  ren ,  five  artus  ahquis  ulcere  con- 
funntur  ,  uti  quidem  faepe  ,  etiam  in   ofTmm  remotorum  artuum  vitiis  vid'. 

Ahud  exemplum  eft  gangraenofe  febris,  qu^-e  per  triftia  exempla  notiifima, 
a  cortice  peruviano  ,  ut  ahs  febres ,  fxpe  fehciter  fuperatur.  Qiioties  nempe 
putridum  liquamen,in  cehulofam  telam  effafum  ,  venis  hauritur  uberius  , 
utique  pulfus  cum  debilitate  citiffimus,  cumque  tendinum  tremore  &  de- 
fipientia  levi  conjunctus  fupervenit ,  a  quo    ad  mortem  brevillima  via  eft. 

Ejufdem  generis  ea;  febres  funt,  qu^  a  contagio  manifeil:o  acri  pefHs  , 
variolarum  (  0  )  ,  dyfenterias,  accumbentis  hominis  phthifici  (p)  ,  carce- 
ris  vaporibus  f?Etidis  pleni  ,ftagni  pleni  (q)  fordibus  (  f/*)  ,  aperti  fepulchri 
(^^*),  adeo  frequentes  nafcuntur.  Eju;dem  denuo  natur»  puUus  eft  ci- 
tatior  ,  qui  a  fermentatis  hquoribus  ,  alcohole  gravibus  (r)  ,  &  a  ca- 
hdis  niedicamentis  nafcitur:  In  cane  ,  aqua  laurocerafi  pulfus  a  7S  ad 
Ij^,  in  equo  a  34  auxit  ad  103  (5).  Sed  etinm  ab  argenti  vivi  adio- 
ne,   dum  faliva  liuit  ,  pulfus  ad  120  &   130  incitatur  (  t ). 

Deniquepulfusmagnus  una&  celer  (a)  veramin  fanguinis  circuitu  celeri- 
tatem  demonftrat,  nam  multus  fanguis  quoque  pulfu  de  corde  expellitur,  &  fre- 

I  i     3  quentio- 

(A-)  Septima ,  fexta ,  etiam  quiata  paite  des  Hais  de  beinipkgia.  Etiam  in  para- 
lytico  SnEBEEARE  priiicip.    of  pruciice  T.  II.  p.    ;?z. 

( /)  Ab  80  ad  93  J  A  L  L  AE  B  R  T    p.   79.    BiMA   voit  ekcirifcben    Wtirkwigen 

im)  A  72  ad  84.  des  Hais  Ue  bemipkgia  p.  3^.  A  72  ail  84  S  x  jeh  ei,  i  w  rf« 
pu[fte  p.   I?. 

(«)  M^m.  de  FAcad.  des  Scienc.  1749.  L'     i9- 

(  0  )  Fl  o  y  E  R.'p.  8?- 

(p)   Cerdaw   iUfsurf.    phijicomedic. 

(  ^  )  P  R I  N  G  L  E  0/  jayl  fevers  &  ia  PhU.  Tranf.  vo\  48.  De  fi.iiili  pedileutc  acrc 
uofocomioiiim   Bellostk  Cbirurg.  de  i'(op!l.t!.  p.  67. 

iq*  )  Anonym.  de  febr.  iutarmitt.   p.   i ?. 

(^**)  Laeat  voyag.  d'lia!ie  T.  IV.   p.  55. 

(  r  )  F  L  o  Y  E  R   p.    85. 

(j)   B.   Langeish    (xperhiuvit.  IV.  &  V. 

{  t)    G  R  A  I  N  G  n  R    dc  ptyidisnio. 

(«)  Sauvaghs  rfff  »i/?.  p.  237  .Freqtientem&plenuiii  nomhnt.  Conf  RoBrNSON-;'ro/».  15. 


2  54       LIB.  VI.  SECt.  11     SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

quentiores  unds  funt.    Gum  parvitate  conjuncla  frequentia  pulfus  unice  cor- 
dis  audHim  laborem  demonftrat. 

§.   XV.  Fiilfiis  rari  &   tordi  caufce. 

Facile  interigitur,  hujus  pulfus  caufas  contrarias  effe  canfis  pulfus  ve- 
lccis  :  nempe  cor  minus  irrit-dbiie  ,  aut  diminulum  ftimulum  ,  a  quo  irri- 
tatur.  Rarus  ergo  in  univerfum  pulfus  fcnis  (  x  )  ,  aut  animalis  vetuli  , 
rarus  animalis  miigni  (j^^jrarus  hominum  ,  quos  phlegmaticos  votanius  ^. 
qujbus  cor  minus  irritabile  ,  totaque  nervorum  univerfitas  furda  magis  lit 
ad  ftimulos  (  z  )  ,  rarior  nb  ufu  papaveris  omniumque  medicamenCorum  ,. 
quse   nervorum  tumultum  fedant. 

Deinde  ,  per  eadem  ,  rarum  pulfum  cffe  adparet  ,  quando  minor 
copia  fanguinis  cordi  remittitur.  Rarus  ergo  puifus  eft  auimaiibus 
frigidis  (fl),  quibus  cor  parvum ;  rarus  homini  quief:enti-,  cujus  ne- 
que  mens  curis  agitatur  acribus  ,  neque  corpus  mufculorum  motu  ex- 
ercetur. 

Sed  etiamfrigus ,  quod  motuin  in  tota  natura  fupprimit,  de  pulfuum  fic- 
quentia  dtmit  :  ad  decem  in  minuto  primo  vices ,  ex  Cl.  viri  experimento 
(5).  Pauciores  ergo  pulfus  hieme  (r),  animali  hibernanti  (£/),honiint 
iVigidiorem  Europam  incolenti  (f).  Rarior  eft  etiam  ,  quando  a  fanguine 
omnis  vitiofa  acrimonia  abeft,  quae  forte  inter  caufas  eft  ,  quare  infantes 
&  f^epe  &  blandiffime  dormiant  j  fenes  fomnum  triftes  &  fruftra  ficpe  ex- 
ijpeflent  avidi. 

Iterum  rarus  puffus  eft ,  quando  quam  minima  in  univerfa  fanguinis  via 
rcfiftentia  cordi  obfiftit.  Nam  perfedius  cor  depletur,  adeoque  intra  bre- 
■vius  tempus  tantumdem  expellit  fanguinis  (  /')  :  ut  omnino  prscter    omna 


(«^RrviN  de  palpit.  cord.  Floykrp.  4,4.  iSjj.  Sauvages  dajf.  morlor.. 
p.  g4.  de  refpir.  dijpci/i  p.  9.  liechercbds  fur  k  pouh  \).  5.  15.  M  A.RQJJ  ZT  p.  1.8.  ad  50. 
&  24.   quod  fere  incredibile. 

Cy)  p.   34S. 

(2)  Floyer  pafTim. 

<  «)  p.  250. 

(i)  FtoTER  T.  I.  L.  I.  p.  78-  &c. 

(  c  )  R  V  E  p.  170.  J04.  Raius  puUus ,  hiemalis  cochkae   L  i  s  t  E  K  Excrc,  Ai!>it.  II. 

p.  29. 

(  d)  Ly  o  N  N  n  T  1.  c.  H  A  N  o  w  1.  c. 

(f)LlNOUETl.     C.     vScHWENKE. 

(0  Sauvages  de  iKf.amma:.  p.  103^ 


TiOTUS     LATEHAIIS;  2;^ 

fxperimentum  a  vaforum  TDbftrudione  &  a  nata  inde  refiftentia  ,  8c  vifcido 
fangiiine  piilfum  retardari  Bellinus  fcripferit  (g).  Minus  enim  fsepe 
embolum  agitare  oportet,  quo  magis  expedite  aqna  de  fiphone  prodit  : 
plurefque  non  dubie  idus  requiruntur ,  quatn  primam  oportet  obftruciO';  , 
&  valide  elafticos  tubos  dilatare-  Hinc  faniffimo  homini  pulfus  rarus,ne- 
que  fere  vitium  in  niroia  raritate  efTe  poteft  (h).  Summum  Cgnum  fe- 
bris  fideliter  declinantis ,  pulfus  eft  nunc  rarior.  Memini  ,  qni  tot  febres 
continuas  esanthematicas,  alia{l|ue  ,  paftbs  fim  ,  quot  vix  quifquam  alius , 
etiam  in  vehementiflima  miliari ,  &  in  eryfipelacea  febre,  cum  in  fummo 
periculo  via  mea  verfata  fuifiet ,  omnem  me  metum  abjeciflfe,  cum  ad  pul- 
fus  igo  in  duobus  minutis  illa  enormis  pulluum  frequentia  rediiffet ;  ne- 
que  unquam  fpem  me  fefelliflre  ,  quoties  ad  eam  fere  raenfuram  malum  de- 
ferbuerat. 

Neque  egounquam  aut  in  febrium  intermittentium  principio  (z),  aut 
in  lentis  (^')?  aut  in  acutis  (/)febribus  pullJum  ad  $0  defcendiffe  vidi  , 
cum  etiam  in  intermifiionibus  tertianae  aliquanto  frequentior  fit ,  etfi  uti- 
que  debiles  &  humiks  pulius  fuiflTe  viderim.  Certe  mecumin  paroxyfmis 
febrium  intermittentiam  frigore  celerem  &  parvum  pulfum  reperit  Cl.  olim 
BrjLVi  RoBiNsoN  (w)  ,  &  nuper  111.  de  Haen  (m*),  inque  ipfo 
paroxyfmo  pulfus  100  ad  120  Floybrus  (n).  Quare  pulfus  febrium 
malignarum  (  0  )  tardos ,  aliofque  ejus  generis  experimenta  aut  abfque  ho- 
rologio ,  aut  ad  hypothefin  fada  efie  crediderim ,  aut  peculiare  aliquod 
pulmonis  vitium  cum  febre  conjunflum  pulfiim  retardafi"e.  Sed  neque  alias 
epidemicas,  &  deterioris  ingenii  febres  vidi ,  in  quibus  pulfus  neque  ro- 
bure   fuo  a  natura?  modo  diflTentit,   neque  celeritate  (p)^ 

Quoties 

(  ,{J  )     S  T  5  H  E  L  I  N     I.    C.    p.    1  5 , 

C  H  E  L  H  A  ?^  M  F  R    cle   \ltdfu     p.    45. 

n.  i8.    B.    La>)t,  RiSH  moderii  praclice   p.  zi 

duos 


^  l^    J       O     l      £    H    B    L,   I  N      I.      C.     p.     1  5, 

(b)  De  pilfie  ^   urin.  p.  7Z.    S  c  H  E  l  h  a  ?^  M  f  r  cle  pufa    p.  46. 
(O    'dy.  z  m  ovi  r  bia'  human.  n.  i8.    B.    La>)t,  rish  moderii  pracl-.ce   p.  2.16. 
(/r)  In  fibre  lenta  adeo   rariis  pulfus  ,    ut    duodecim  primos  uumeros  inter    di 
pulfus    pronunciares  R  u  m  r,  e  r  ohf.  46. 

(  /  )     B.    L  A  N  G  R  I  S  H   p.    48. 

(  );z  )  Ejfay  on   amtnal  (scoit.   T.  II.  p.  587. 

(»i*)   Celer  &  parvus  1.  c.  T.  II.  p,   154.    Non  rede  tardum   fecerat 
iaics    febr.  nterito  fzifpeil.  n.  25. 


B  E  R  P  E  K 


(  7O    p.    4?. 

(0)  Rechercbe!  fttr  le  pouh  p.  509.   Pulfum  rariorem  fuiffe  quam  in  homine  fauo  folet. 

(P  )  P.  A  LP  1  N  u  s  de  febribus  peftilentibus  Alexandrise  graflriritibus  tle  mcdk.  ^py}t. 
L.  L  c.  14.  Rye  1.  c.  p.  6.  RussEL  dc  fcbribus  Alepicis  iiatitral.  bift.  of  Aleyfo  p. 
205.  zjo.   Massa  de  febr.  fej]iUnt. 


2ftf  I.   VL   SEGT.  11.     SANGUINIS   PER  ARTHRIAS 

Quoties  nempe  pulnio  quacunque  de  caufa  ,  a  polypo  ,  glandulis  fcir. 
rhofis ,  fpafnio  forte  neiveo  impcditur  ,  neque  fanguis  expedite  a  dext^o 
ventriculo  in  finiftrum  venit ,  neque  interim  magnus  &  febrilis  conatus  fan- 
guinem  per  pulinones  urget,  tunc  utique  pulius  cum  vitio  rarus  erit.  Ne- 
que  enim  arteria  fanguinem  accipiet ,  neque  medici  digitus  ejus  dilatationein 
in  carpo  fentiet  ,  quando  ad  aortam  fanguinis  p;ircior  copia  venit  :  noii 
veniet  autem ,  nifi  per  pulmoneni  ad  finiftras  corporis  caveas  via  patebit. 
Ergo  anhelofis  pulfus  rarus  (  ^)  ut  in  ampliffimo  fene ,  vehementis  in  afthma- 
tis  paroxyfmo  ,  non  dudum  vidi.  Homini  ,  cui  fanguis  craftiftimus  con- 
tinuo  cogebatur  ,  quampnmum  ex  vena  fluxerat ,  &  in  cujus  cadavere  au- 
riculae  finiftrse  aucta  eratcavitas,  pulfus ,  dum  vixit ,  fuerunt  a  2j  ad  3^ 
(  r  )  ,  quo  numero  nunquam  minorem  aut  vidi ,  aut  ulquam  legi. 

Major  &  vitiofa  una  raritas  in  pulfu  eft  ,  quae  interminio  dicitur  ,  & 
cujus  par  omnino  caufa  eft,  fanguinis  nempe  etiam  parcior  in  aorta  pe- 
nus  ,  quam  in  raro  pulfu  fuit.  Eigo  in  afthmaticis  ,  &  in  peripneu- 
monicis  (j),  &  in  anhelofis  quidem  hadenus  cum  minori  periculo  puU 
fus  intermittit ,  ut  medelam  a  vena  incifa  id  malum  accipiat  (f)  quod 
maximum  terrorem  incutiebat.  Ita  ab  oflTeo  diaphragraatis  centro  pulfus 
intermittens  ortum  duxit  (u)  :  &  a  polypo,  qui  magnam  arteriam  obtu- 
raverat  (  x  )  ,  &  a  valvulis  aortae  oftio  praspofitis  ( j  )  ,  qui^  ofleam  naturani 
induerant ,  ut  &  in  aortam  parcius  fanguis  veniret  ,  &  in  cor  ipfum  co- 
geretur  redire  ,  &  a  gibbo  pulmonis  hbertatem  minuente  {}*)■  In  fenio , 
ab  aorta  forte  dilatata  &  cartilaginea  ,  pulfus  intermittens  (  z  ). 

Deterior  caufa  eft  ,  quas  a  corde  debilitato  provenit,  quod  parvum  fti» 
mulum  non  percipit.  Ita  in  pefilimis  febribus  ,  viralem  vim  penitus  fran- 
gentibus  ,  pulfus  ita  penitus  intermittit  ,  ut  pene  nullus  fuperfit  ,    qualia 


(^)  Zecg  hi  cok/i/.  medic.  p.  181, 

(r)  Hknkel  IV.  Samlnng.   p.  46. 

(j)   Sjepe,  &  nlmis  frequcnter  vidi.    In   pleuritide  Eph.    Nat.    Cnr.  Dec.   I.  am.  1. 

Olif.    1J7. 

(  t )  Conf.  Bartholin  hij}.  42.    Cent.  IV. 
(«)  Jonrtz.  des  SavMi'    1751.    M.   Sept. 

(*)  Klaunig  Nofoco,!!.  obl".  4,    Frequenter  hanc    pulfus    intermittentis   caufam 
efTe  IVI  A  u  c  H  A  R  T    de  pufu  crepit.    n.   11. 

(y)  CowPER  phiiof.   tranf.   n.    i>9.   h  VD  \v  i  G  patholog,    p.   135.. 

(y'*)  LuDWio  ibul. 

(a;)  Phil.  Tranf.  n.   40S.  ia  liomine   13.0  annorum.. 


MOTUS     LATERALIS.  357 

in  febre  (a),  inque  pefte  (b)  exenipla  exftant  ,  in  iis  hominibus  ,  quos 
natura  morti  deftinaverat.  Ita  certe  periculoius  is  pulfus  eft  ,  ut  etiani  , 
quando  unicus  inter  quadraginta  pulfus  deficit ,  hominem  non  ultra  men- 
fes  totidem  vitalem  fuperefl^e  ,  Chinenfes  (c)  inter  firma  prasfagia  rece- 
perint  ;  proximara  vero  mortem  inftare  moneant  ,  quando  ex  feptem  pul- 
fibus  unus  defideratur.  Denique  mors  in  animahbus  plerumque  po(t  pul- 
fum  intermittentem  longifque  intervallis  redeuntem  ( J  )  fere  fupervenit , 
ut  paulatim  auctis  intervallis  ,  denique  integro  in  primo  minuto  unicus  pul- 
fus  percipiatur.  Eo  in  rerum  ftatu  animalis  tanta  eft  debilitas ,  ut  cor  non- 
nifi  ad  majorem  ftimulum  contraflionem  perficere  valeat ,  cum  prseterea  fan- 
guis  ad  auriculam  dextram  redire  ceflet ,  neque  adeo  cordis  vires  eo  gra- 
du  follicitentur ,  qui  ad  contraclionem  efliciendam  requiritur.  Quaretarde, 
&  poft  multum  tempus ,  tantum  demum  fanguinis  ad  cordis  dextra  atria 
venit ,  quantum  pro  legitimo  ftimulo  fufficif. 

Ad  debilitatem  pertinet ,  fi  quid  ferii  eft  in  Francifci  S  o  l  a  n  i  prse- 
didlione,  qui  a  pulfu  intermittente  inftantem  diarrhaeam  praefagiri  docuit(<?}, 

Denique  ,  etiam  ante  mortem  pulfus  omnino  nullus  percipitur  ,  quan- 
do  vires  cordis  fanguini  ad  remotiores  aortse  ramos  propellendo  non  fa- 
fiiciunt  ,  folaniqUe  partem  magnas  arterise  replent ,  quas  cordi  proxima  con- 
tinuatur  (/).  Inde  ille  notiflimus  pallor  ,  qui  paulo  ante  mortem  fuper- 
venit,  funeftumque  frigus  Ita  in  animalibus  fa(?um  vidi ,  ita  fit  in  paraly- 
ticis  (g),  hemiplegicis  (/2)  debilibusque  ( z )  mortalibus ,  aque  eo  ftatu 
mors  proxime  diftat.  Aliqua  debflitas  pulfum  celerem  &  debilcm  reddit  , 
maxima  omnino  (ufpendit  &  intercipit.  Haec  caufa  eft  mortis  falfo  cre- 
ditas,  ex  qua  homines  fubinde  excitantur ,  quas  laus  Asclepiadi,  & 
nuper  Cl.  Boyer  (k)  6c  eruditiflimo   galiorum  Camillo  Falconit 

(/)  ac- 

(«)  Frank  de  alleluiah  p.  151.  Ad  quaitam  hoiae  partem  addit  lutervallum  fuiffe. 
De  febre  maligna  Aleppica  Russei    p.   209. 

(6)  Struthius  p.  go».  ;oj.    Massa  de  febrib.  peftileHt. 

(  f )  Apud  ri\i  H  A  L  D  E  in  Chinse  defcriptione.  Pulfus  cum  debilitate  &  inanitate 
iiitermittens  periculo   plenus  ,  &    Recberches  fur  le  pouls  p.   354, 

((i)  De  puUo  incubato  Mem.  fur  laform.  du  poukt  T.  II.  p.  iio.  iii.  Dealiis  ani- 
malibus  L.  IV.  p.   414. 

(  e)  Ex  edit  N  i  h  bl    conf.  p.  ^s, 

(/)  Conf.  p.   140.  241. 

(  g  )  R  H  o  D.  obf.  45.  Cent.  II. 

{h)  Eph.   Nat-   Gur.    Vol.    VII.   obf.    ig. 

(i)  MAR(i,UET  p.  54.  per  24  hora3. 

( t  )   B  R  U  H  I  E  R  T.  II.  p.   87. 

Halkr   Ph)ffioiog.    Tom.  IL  K  k 


«58    IIB.  VI.  SECT.  IL   SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

(/)  accidit  ,  deinie  Cl.  Fothergill  (/*)&  Jofepho  Raulik 
(/**).  Morfii  eniin  viJebintur,  quibijs  arteria  falire  defierat.  Eft  tamen 
i!t  abfque  taiita  deb;liratc,  unice  occuppto  aort.^  o(Ho  ,  aut  impervio  cor- 
de ,  aut  pulm.fiie  inip<-di;o  ,  pulfus  in  carpo  nullus  percipiatur.  Ita  ab  an- 
gufto  corde  frigijs  y-rpctuum  ,  pulfusque  omnino  nuUus  fuit  (m).  A 
phthifi  cum  thor;icis  hy^Jrope  conjunda  ,  quatuor  integris  ante  mortem 
menfibus  afphvxia  {7i),  &  ab  hydrope  folo  ,  in  alio  exemplo  (o).  Qua- 
dragelLr.o  ante  nion  em  die  pulfus  infanti  defuit ,  cui  pulmo  vomicis  plenus 
erat  ( p ).  Ab  aneuryfmate  aortae  maximo  ,  carneque  pleno  pene  tendi- 
nea  ,  pulfus  lateris  alterius  pene  nullus  (q).  In  idlerico  ,  cui  pulfus  fere 
dcfecerat ,  polypus  in  corde  coadusquc  fanguis  erat  (r).  Cum  ventriculus 
corJis  adipe  quafi  repleretur,  afphyxia  aliquot  dierum  ante  mortem  pras- 
cefl^it  (r*).  Q.uoties  vero  in  altero  latere  pulfus  intermittit  (jt)  ,  fuperftes 
in  altero  ,  arteriam  ejus  loci  folam  laborare  necefle  eft.  (^uibus  abfque 
morbo  utrinque  pulfus  deficit  (f  ),  vitium  in  arteriis  aliquad  ofl!eamque 
naturam  eflfe  crediderim  ,  quae  diu  abfque  confpicuis  fundionum  natura- 
lium  vitiis  toleratur. 

§.   XVI.   ^  Pidfiium  numems  pro  dherfa  astate. 

Cum  in  omni  rerum  naturalium  hiftoria  utile  fit  raenfuras  definire  & 
numeros  ,  hic  in  figno  adeo  gravi  ,  adeo  perpetui  ufus ,  &  primario  om- 
nis  prognofeos  fundamcnto  ,  utiliflimum  fuerit  accuratius  ,  perque  nume- 
ros  ,  determinafl^e  ,  quis  fit  fano  homini  pulfus ,  quis  febrienti ,  ut  diftantia 
a  valetudine  integra  ,  adque  eam  reditus  ad  certiorem  rationem  definiatur. 
Facile  intefligo,  latitudinem  aliquam  his  inrebusefle,  neque  oninium  ejus- 
dem  aetatis  hominuna  ,  neque  in  eodem  morbo  diverfarum  perfonarum  eof- 

dem 

(  /  )  I  D  R  M  p.  72.   T.  II.  ed.  nov.  ciim  F  a  r.  c  o  n  e  T  i    tr.de  fievres  p.  {5. 

(/*)  Phil.  TrauJ.  n.   47 v  n.  XI. 

(  /  *  *  )  Malad.   v.qwcitf.  p.   9.     Conf.  Journal  de  Med.   1758.  nov. 

(  »1  )   HiJ}.  de  rAcid.  Roy.  de.  Scienc.  1748.   p.  61 

(w)Bartholiv  Gent.Il.  liift.  7.  Siniile  exempluni  eft  in  Hiji.de  FAcad.  175  J.  p.i  Jo. 

(  9  )   Cl.  vir    Bona  U  M  o  n  R  o  o  Alexandri  f.  on  dropjy  p.  99. 

(p)   Spikdj:.kr  obl".  25. 

Iq)  MarcoT    Meiii.  de  FAcad.   des  Scienc.    i7»4. 

(*•)    Valisneb    oper.    oinn.    T.   III.  p-   ijiS. 

(r-*)"WEi,scH  EpiJ~^g»i.  obf.  54.  R.  i  o  l  a  N  aniimdvers.  nd  C.  B  a  u  H  i  m.  p.  704. 

(  j  )  Recberches  ftir  le  fouls  p.   318.  315». 

(*)Mauchart   1.   c.  n.  ij. 


MOTUS     LATERALIS.  259 

detn  pulfuuni  effe  numeros.  Sed  propius  tamen  ad  menfuram  veri  acce- 
dit ,  quicunque  numeros  exprimit  ,  tS;  terminum  certe  figit  ,  quem  ultro 
citroque  natura  modice  difcurrat,  nunquam   tameu  longiilime   evagetur. 

Primus ,  ni  fallor  ,  vir  ad  inveniendum  verum  ratus ,  KEPLERUs(n) 
pulfuum  in  dato  tempore  numerum  definire  fufcepit ,  nam  cardinalis  C  u- 
SANi  pulfuum  ad  clepfydram  enumeratio  ,  nunquam  ad  ipfum  opus  per- 
dufta  fuit.  Inde  proprio  libro  JohaJines  Floyer  ( y  ")  uberius  pro  ho- 
minum  morborumque  varietate  pulfuum  numeros  &  rationes  defcripfit, 
deinde  Vir  Cl.  T^homas  Schwenke  (z),  Bryan  Robinson  (a) 
&  Cl.  R  Y  E  (  6  ).  Sed  etiam  ego  jin  proprio  corpore ,  &  farailiarium  meo- 
rum  carpo  ,  ad  horologium  fecunda  minuta  indicaturum ,  numerofiflima  in 
numerandis  pulfibus  experimenta  feci  (  c  ).  Nuper  Cl.  Francifciis  de  Sau- 
VAGE  s  pendulum  cum  pulfu  carpi  ifochronum  pro  pulfilogio  propofuit  (d). 

Ut  a  priraa  origine  aniraal  repetam  ,  pundi  falientis  pullus  adeo  nu- 
merofos  inveni ,  ut  vocum  pronuncictione  nequiverim  adfequi  :  quandiu 
nempe  fuum  animalculo  robur ,  &  nativus  calor  ineit.  Qui  in  minuto  pri- 
mo  numeravit  ,1  ^4  (e)  pulfus  Cl.  Floyer,  mihi  potius  intra  verum 
fubfliiciffe  videtur,  cum  etiam  octavo  a  partu  die  majorem  in  homine  nu- 
merum   ahus  Cl.  Britannus  recenfeat. 

Noviter  nafcenti  homini  parem  194  puffunm  numerum  idem  tribuit 
Cl.  Floyer  (/) ,  Bryanus  vero ,  eo,  quem  excitavi  loco,  pofl:  odo 
a  partu  dies ,  oranino  150  (g)  :  quem  quidem  numerum  ego  nunquam 
inire,  neque  ultra  140  progredi  potui, 

Uti  pulli  ovo  erepti  puffus  continuo  vehementer  decrefcit  ( /2  )  .  ita 
hominis  in  lucem  editi  :  Triraeftri  puero,  in  eodem  femper  minuto  pri- 
mo,  pulfus  fuerunt  120  (z).    Quinto    anno    fextoque  puffus    numeravit 

K  k    «  X  o^ 

('u  )  Aftromm.   L.  III.   p,  1 1 1. 

iy)   Tbe  phyjtcions  pulfi-cvatcb. 
(  3  )  In  hamatologia. 
C «  )   £jfay!  on  animaU  Ceconomy. 

(  b)  In  medkma  jiatica  bricannica  ,  poft  R  0  G  E  i  s  hifloriam  morborum  epidemicorum 
hiberni*  ,  edita  Dublini  1754. 

(c)  Aliqua  tetigi  in  Memoires  fur  le  mouzement  du  fang  p.   j6  feqq. 

(d)  TJjeor.  pulfus   p.    51. 

(O  T.  II.  p.  jso.; 

(f)  Ibid. 

(«)  mfay  p.  ij'f. 

(h)  Ad  60   pulfus  F  L  o  T  B  R  loc.   modo  cit» 

(O   Sauvages  Entbryolog.  p.  i }. 


260      L  VI.  SECT  II    SANGUINIS   PER   ARTERIAS 

lof  &  lo^  idem  ,  quem  faepe  laudabo,  Johannes  Floyer  (k). 

Septimo  anno  pulfus  90,  decimo  quarto  80  fecit  Francifctts  Bois- 
SiER  (/).  Aino  niidecimo  ,  in  puero  vigilante  inter  90  &  too  pulfus 
nanierat  Ci.  olim  flvMBERGERUs  (w),  &  9»  in  puella  r^  annorum 
Johannes  FLovi..<  (n).  Nempe  in  univerfuin  intra  pubertatem  nume- 
rus  puliuum  major  eft, 

Adtilto  liomini  pauciores ,  quam  puero  ,  &  infanti  pulfus  funt  ,  varie- 
tatem  facit  lexui ,  aoni  tempus  ,  regio  ,  temperamentum.  Eam  varietatera 
inter  ^o  Sc  ^o  crediderim  contineri ,  neque  infra  fexaginta  pulfus  facile 
admitterem  ,  naque ,  in  fano  homine,  &  quiefcente  ,  multum  ad  80  ad- 
derem.  Qiii  fcriptores  60  (  0  )  &  pauciores ,  quam  60  pulfus  numera- 
runc  y  in  phlegmaticum  hominera  incidifle  videntur ,  aut  rariorem  aliquam 
corpoiis  humani  fabricam.  Eo  refero  III.  virum  T^homam  Schwz^s^kz, 
qui  viro  4^  annorum  pro  matutini  pulfus  numero  adfignat  n  ad  50  (p  )  : 
&  Bryan  Robinson,  qui  pulfus  matutinos  f4  numerat  (q)  ,  Sc  ma- 
gfs  etiam  Cl.  Rye  (r),  qui  non  excedit  ,  etiam  matutino  tempore , 
pulfus  45.  Sed  neque  naturse  ubertati  refpondetF.N  Marcluet,  qui 
80  infanti  pulfus ,  60  adulto  adfignat  (s)  ,  aut  Gu  i  d  ot  us  (  f^  )  ,  qui 
pro  fumma  menfura  intra  horam  3  3  00  pulfus ,  in  primo  adeo  miouto  6  5- 
ponit,  aut  "WALiEus  (ii)  ,  qui  3300  facit ;  neque  Guilielmi  C  o  k- 
BURNE  (x)  pulfus  in  febre  37.  40  &  50  redc  numerati  enfe  viden- 
tur  ,  facile  enim ,  nifi  penduli  fecunda  minuta  vibrantis  ofcillationes  fequa- 
ris  ,  vulgare  ad  horologium  in  numerando  erratur.  Dudum  numerura  ^o 
pulfuum  rarum  efle  Keplerus  monuit  (>  )  ,  deinde  Floyerus(z), 
qui  vix  unquam  minoreni  vidit. 

Propius 

(*)  1.  c. 

(  /  )  \n   Stepham   H  A  «.  t  s   hdntiijlatiks  p.  }. 
(  m  )    Phyjiolog.  med.  p.  6%6. 
(  »  )    Pu!Jhvatch. 

( 0 )  Eo  miniero  ,  ut  fAciliori  ,  <&   fecundis  miiv.itis  acquali  folebat  B  0  e  r  m  A  a- 
VI  u  s  uti, 

(  ;>  )  1.  c.  p.  40. 

(?)  Of fooil  Mid  difcharges  ji.  ff, 

(r)   1.  c. 

(f)   p.    II. 

Ct)  la  prokgomenis  ad    THZoVKizvwide  urmis   p,   j8. 

(  «  )  Apud  D  R  A  K  I  u  M  ae  circtil.  fang.  thes,  I. 

(»  )  Onfea  difeafes  ]}.  ?}.   i«i.   igi. 

(  ^  )  ].  c. 

(2)  p.  74-.  ?i<^.  T.  I.  L.  I. 


MGTUS      LATERALIS.  acTi 

Propius  ad  verum  ipfe  Keplerus  accefllt,  qui   pulfuum    in  minuto 
primo  numerum   ad  70  (a)  aeftimavit.      Eumdem  in  adulto   hcmine    nii- 
merum  recipit  Francifcus  Boissier(Z>)   &  in  trigenario  olibi ,  ut  fub 
vergentem  aetatem  feniique  principia  rainuatur.    Eumdem    pro  Anglia  nu- 
merum  Floyerus  adoptat  (c),  &  pro  aeftivis  menfibus  Cl.    Rye  (d). 
Pulfus  fuos    facit    72    Antonius    v.    Leeuwenhoeck  (e).      Pulfus 
74   fuerunt    Rolfinkio   (/)  ,    &    a    74    ad    90    aeftivo    fub    fole 
Floybro  (  g  ).    Olim   'Jhomas    Morgan  (A)    a    70  ad    80  rc- 
cenfuit,  Stephanus  Hal  es  in  calido  juvene  7f  (i).  Jacobus  Kei  l  (  ^)» 
Guil.  Cheseloen    (/)   ,  &/.   Ta.bor  (m)    odoginta  numerant , 
Hambergerus   (n)  84i  Vopfcus  Fortunatus  P  l  e  m  p  in  proprio 
carpo   omnino   %6   (0), 

Ego  quidem  ab  anno  a^tatis  47  ad  quinquagefimum ,  quo  hsec  ipfa 
recolo ,  raro  infra  78  numeravi. 

Senibus  pulfus  rariores  effe  ,  quam  adultis,  jam  monuimus  (p),  Ss 
rarior  eorum,  quos  natura  ad  longasvitatem  (q)  prasparavit.  Etiam  hic 
tamen  multum  temperamentum  poteft.  In  fene ,  fed  phlegmatico  ,  pulfus 
fo  reperit  Gnernerus  RoLFiNK(r).  Ad^^in  univerfum  in  ea  aetate  ae- 
ftimat  Johannes  Floyerus(5),  ad  eo  Francifcus  B  o  i  s  s  1  e  r 
(f).  bed  anno  aetatis  72  non  pauciores  6<;  pulfibus  habuit  Bryan 
RoBiNSON    (u),      In  centum     annorum    fene  pulfus   30  &  40    fue- 

K  k     3  runt 

(a)l.  c. 

(6)  In  hamaflatiks  p.   it.  &  daU'.  imrbor.  p.    ;4. ' 
(c)  PutsEWATcH.  p.  44.  medicht,  gerocom.   p,   lo. 
(rf)  1.  c.  p.  170. 
(  e)  T.  II.  oper.  p.   1515. 
(/)  De  corde   p  .  8f. 
(g  )   Gerocom.  p.   1 11, 
(i&)    Philof.  princip.    p.  lq% 
(i)    Hamajjatitks  p.  59. 
Ck)   Anatom,  abridgment  p.    i}g.    159. 
( l )  Aaat.    of  buman  body    Ed  VI.  p.   20«.. 
( »«  )  lu  Exercit.  Med. 
(n)   Phyfol.  med. 
(  0  )  Fitndament.   med,   p.  n  ^. 
(  p  )   Rechaciw  fttr  le  pouls. 
(  i^  )  F  L  o  Y  E  R    I.  c.  p.    1 8  5. 
(  !•  )  Ad  ;oio  in  hora  1.  c. 


(/)   Pufevcatcb.    p.  44.    Alibi  ad  7j  admittit   Gerocm.  p.    m. 

(t)  hh   anpo  retro  quinqnagefimo  ,   in  bamaftat,  p,  3.  c/aff,   tnorbor,  p'. 

(a)   Ejfay  on  animal  (economy  p.   134, 


34i 


%6z      LVI.SECT.Il     SANGCJINIS  PER   ARTERIAS 

rutit(j«)  ,  &  30  ,  atque  24,  fi  alteri  auclori  fides  habetuc  (  ^  )- 
Temperamenti  magna  ad  pulfiim  mutandum  poteftas  eft,  &  redius 
quidem  diceremus  ,  cor  aliter  &  aliter  magnum  ,  robuflaim  ,  irritabile ,  & 
temperamenta  diverfa  facere  ,  &  alios  pulfuum  numeros.  In  amico  meae 
aitatis ,  fed  phlegmaticie  magis  temperiei  ,  pulfus  reperi  66  ad  68-  Infra 
70  in  ea  hominum  clafie  fubfiftere  Floyerus  (z)  aucT:or  eft.  Atrabi- 
lariis ,  fed  rari  goneris  hominibus  ,  idem  a  5  ^  ad  60  pulfuum  numerura 
deprimi,  Ide;.i  reperit  ( fl  ).  Contra  chalericis  ocloginta  pulfus  olim 
Keplerus  tribuit  (  6  )  &  circa  eura  numerum  Floverus(c).'  ab 
80  vero  ad  90  in  cholerico  ,  etiam  fene,  recenfuit  Id  e  m  Cl.  Rve  (^). 
Eadem  ex  ratione  carnivoris  animalibus  pulfus  numerofi.  Cani  funt  ad  97. 
arieti  non  fiapra    55   ( c ). 

Sexui  feniinino  natura  irritabilis  pulfum  facit  frequentioreni ,  quem  ad 
80   fagax  dudum  Keplerus  seftimavit. 

Proceris  hominibus  111.  Archiatrorum  comes  (/)  pulfum  .rariorem  adfi- 
gnat  ,tabulamque  addit-,  in  qua  homini  duobus  pedibus  non  longiori  pulfus 
90  ,  homini  quatuor  pedesalto  pulius  So  ,  homini  quinque  pedum  pulfus  70  , 
homini  fex  pedum  pulfus  60  tribuit ,  rarumque  proccrorum  mortaUum  pul- 
fum  exemplo  centuni  cuftodum  regii  corporis  confirmat ,  quos  vulgo  hel- 
vetios  vocant.  Ego  quidem  ,  fepedalis  homo  ,  pulfusaliquanto  pluresnumero,. 
inque  aliis  ,  &  frequentibus  amicis  proceri  habitus  ,  pulfus  numerofiores  re- 
peri.  Helvetia  enim  gens  eft  ex  proceriflimis ,  &  inter  Helvetios  Bernenfes 
cives  ftatura  fere  iminent.  Multa  vero  funt  ,  praeter  ftaiuram  ,  quae  pul- 
fus  frequentiam   definiunt  :  etfi  in  univerfum  niajora  animalia  confentiunt. 

§.  XVII.    A  fonmo  ,  a  vigilia ,  a  paj}u ,  a  motu. 

Porro  ideni  homo  ,  uti  aut  vigilat ,  aut  dormit ,  aut  otiatur ,  aut  cor- 
pus  cxercet,  variifque  vitE  humanM  muneribus  fungitur,  aut  obedit  ne- 
eeflltatibus ,  ita  alium  &  alium  pulfum  medico  offert.    Ergo  matutino  tem- 

pore , 

(*)   Sauvages  de  refi>ir.  diJi.-iL  p.    {. 

(jy  )  M  A  R  q,u  E  T  p.  »8.  addit  lopoiofos  inteiiiffe. 

(  2)  p.  4<^  }i«.  &c.. 

(fl)  Ibid. 

db)  1.  c. 

(  O  1.  c. 

(rf)  1.  c. 

((?)  Halbs   httmafiat.   p.  17.  ; g. 

(/)  r»-.  du  cdeur.  T.  II.  p.   214. 


MOTUS      LATERALIS.  263 

pore ,  quando  a  falubri  fomno  expergifcimus ,  &  primus  ille  ab  operimen- 
tis  natus ,  niniiufque  calor  diffipatus  eft  ,  pulfus  in  dato  ten  pore  omrium 
pauciflmii  folent  efle.  Confentiimt  hic  Cl.  Kye  (g)  ,  &  5 /KmiC  Schwen- 
K E   (h)   viri  111.  &  mea  experimenta, 

Sed  etiam  Bryanus  Robinson  de  pulfuum  ad  guftationem  ufque 
raritate  confentit  (  z ) ,  in  aliis  a  nobis  diverfus ,  &  Senacus  (i). 

Paulatim  vigilanti ,  pulfuum  numerus  crefcit ,  ut  fub  nodis  initium  nu- 
merofiores  iint  (/),  &  oflo  vel  deceni  in  minuto  primo  pulfus  ad  cen- 
fum  pulfuum  diurnorura  addantur.  Nam  vigilanti  homini  cibus  ,  &  muf- 
culorum  motus ,  &  animi  ftudium  aut  adfedus  pulfus  augent ,  quae  omnia 
a  dormiente  homine  abfunt ,  cui  unice  a  corde  totus  fanguinis  in  circulum 
motus  pendet. 

Ex  hac  vefpertini  pulfus  frequentia  ( /  *)  intelligitur ,  qaare  in  omnibus 
febribus  continuis ,  lentis  perinde  &  acutis ,  fub  nod:em  gravior  redeat  exa- 
cerbatio  ,  ut  omnino  vix  unquam  in  Europa  ,  etiam  per  biduum  febris 
aliqua  vere  continuum  ita  typum  fervet  ,  ut  ne  matutinis  remiflionibus ,  & 
incalefcentia  vefpertina  interpoletur.  Nempe  pulfus  centum  febrem  faciunt 
mediocrem  ,  &  tolerabilem  :  fi  vero  ad  eum  numerum  decem  alii  atcefle- 
rint ,  qui  etiam  fano  in  homine  per  vigiham  nafcuntur ,  erunt  nunc  1  i  o 
pulfus,  &  intenfior  febris.  Si  vero  ad  gravem  120  pulfuum  febrem  de- 
cem  alios  addideris ,  graviflimum  certe  morbum  facies ,  nam  cum  130  pul- 
fibus  febris  acutiflima  erit ,  &  ni  remit.-ar ,  aegre  tolerari  poterit. 

Uti  vigiliae  pulfuum  numerum  augent,  ita  minuit  fomnus  ,  dum  calo- 
rem  ,  &  pulfuura  adeo  aliquam  accelerationem  a  fomni  efficacia  feparave- 
ris,  quae  certe  non  fomni ,  fed  veftium  &  plumarum  fuper  diurna  velamenta 
injedarura  efFedus  eft,  cum  iifdeiii  enim  vellibus  dormiens  ,  qu«  vigilanti  fuf- 
ficieb^nt  ,  certo  frigebit  ;  aut  demum  profundioris  &  morbofi  fomni  pul- 
fum  excluferis,  qui  cum  calore ,  fed  morbolb  conjungitur  (  /  **  ).  Ergo  dor- 
mitanti  pulfus  tardior  (/***).  Homini  fano  dccera  pulfus  in  fomno  dece- 

dere 

(  g  )  1.  c. 

C  ^  )  1.  c.  p.  41.  Non  adeo  mmiemm  pnlfimm  adeo  exiginim  reperio  ,  ac  quldem 
▼ir   Cl    qui  expeigiiceiiti  <;s    &  «o  pulfus  uunierat. 

(i )  1.  c.  p.  149.    Sed  valde  raros  mane  facit  Idem  of food  md  difch.%rZ!s  p.  6. 
ik)  T.  I[.  p    ii^ 

(  /  J     Sc  H  W  E  NKE    p.  9^. 

(/*)  Oclo  pulfus  hora  lo  &  ii  nodis  noviter  accedere  S  ch  wenke. 
(/**)  TRAi-LEsrfe  opio  p.  ijo. 
(/***)    Idim  jbid. 


t54     LIB.VI.  SECT.II.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

dere  Hambergerus  (w)  audor  eft,  &in  morbofo  ,  diuturnoque  font- 
no  pulfus  ad  fcxa^'nta  redierunt ,  demumque  in  montano  mure  ,  aliifque 
fe  in  J.ibernacula  abdentibus  animalibus ,  pulfus  fere  evanefcit  (;j). 

Cibus  pulfuum  namerum  auget ,  •etiam  guftatio  ,  fed  prandium  raagis , 
etiam  ad  tres  quaiaorve  horas  (  o  ).  Augmentum  4.  5.  pulfuum  rcperit 
Johannes  Floyer  (p),  &  denique  13  in  primo  horae  minuto  (  g  ). 
CI.  ScHWENKR  idem  incrementum  ad  8  &  14  3eftimat(r).  Mihi  fano 
non  adeo  grande  ,  fed  convalefcenti  ,  &  debili  decem  aut  i  a  pulfuum 
acceffio  fuit.  Haec  febris  a  prandio  Gerardi  v,  S  w  i  e  t  e  n  (  j  ).  Sed 
etiam  nuperus  fcriptor,  non  frequentem  unice  a  paftu  pulfum  fieri  audor 
fuit ,  verum  duriorem  etiam  &  anguftiorem  (f ). 

Facile  intelligitur,  majus  incrementum  fore,  fi  cibi  copia  major  ad- 
fumpta  fuerit  (  u  ).  Deinde  a  potu  fermentato ,  inter  prandium  admiflTo , 
pulfuum    i<j    &  20  acceffionem   Flovekus  vidit  (jc). 

Jejunium  ,  per  eadem ,  pulfum  minuit  {y  )-  Hinc  continuo  ante  pran- 
dium  pulfus  tardior ,  &  debilior ,  &  frigoris  faciUor  fenfus  (  Z  )  :  a  pa- 
ftu  incalefcimus. 

C^ando  ciborum  digeftio  abfoluta  eft  ,  quarta  fere  a  prandio  hora  , 
pulfuum  frequentia  evanuit ,  &  prior  rediit  tarditas  ( a  ). 

Repetenda  erunt  aliqua ,  quse  de  motus  mufcularis  in  pulfu  augendo 
efficacia  adtulimus ,  fed  accuratius  paulo  numeros  definiemus  augnienti.  A 
fola  extenfione  crurum  &  manuum  viginti  omnino  pulfus  in  minuto  pri- 
mo,  ad  priorem  numerum  accefferunt ,  in  J5rya7zf  Rob  i  nson  experimen- 
to  {h).  A  corporis  exercitatione  17  pulfuum  incrementum  Floyerus 
viditj  &  ab  ambuiatione  pulfus  a  70  ad  90  &  I12   increvilTc  (c),  in 

puelia 

Cw)  PlryRolog.  p,  6%6. 

C  w  )  In  bnigt  van  de  ftohpycksche  flaafzickte. 

(  0  )  F  r,  o  Y  B  R  p.  84.  S  E  N  A  c  T.  11.  p.  1 1  f>  R  0  E I N  5  o  N  Ejfoy  p.  149. 

(p)  ihdfevciatch.  p.   83. 

(^  )   Ibid.  p.    15«. 

(  *•  )  P-  40. 

(f)    Commcnt.  T.  I.   ^  6%o, 

C   t)  Recberchei  fur  le  poiih   p.  49  J. 

(   M  )  R  oBiN  s,oN  T.  U,  p.  419. 

(  *)  p.  8J. 

iy  )   Pulfus'  ad  6z  reducit  F  l  o  y  e  r  ibid. 

(2)   RoBiNsoN  Effay    p,    14^.  ScHWENKB    p.    41,    DiONis  dts  morts  filbifft 

(fl)     FtOY  FR   p.    83. 

(  b  )  Efay   p.    1  jo. 
(  O  P.  85.  87. 


MOTUS    LATERALIS;  2<Tf 

puella  vero  a  7f  ad  iio  (d).  Hinc  ambulando  incalefcimus ,  &  aeris 
ffigus  facile  fuperamus.  A  curfu  ,  faltu ,  &  vehementiori  quocunque  cor- 
poris  motu  ,  uti  eadem  debilitatio  ,  &  calor  ,  rufaor  ,  fudor  ,  acrimonia 
humorum  non  minor  nafcitur ,  quam  in  vehemente  febre  ,  ita  pulfuum  ea- 
dem  obtinetur  frequentia  ad  130  &  140  (<?)  demum  in  prinio  minuto 
pulfus.  Contra  ,  equitatio  ,  in  qua  mufculi  parum  laborant ,  pulfum  pa- 
rum  auget ,  neque  corpus  calefacit  (/).  Facile  vero  intelligitar,  pulfum 
a  motu  mufculorum  eo  potentius  augert  ,  quo  corporis  moles  gravior  , 
motus  celerior  ,   &  denique  magis  infolens  fuerit. 

Iram  dixi,  quae  motum  corporis  facere.  Ab  ea  pulfus  loS  (g).  Sed 
abfque  pabulo  ignis ,  reddita  animo  quiete  ,  etiara  abfque  veftigio  defeivet. 

§.    XVIII.     A  cceli  varietQte ,  morho. 

^ftate  (A),  &  circa  sequatorem  ,  pulfus  frequentiores  funt,  ad  120 
ufque.  In  calida  parte  orientis  pulfus  in  minuto  primo  vulgo  funt  100 
(i).  In  Jaraaicae  inlulce  incolis  perpetuus  fudor  regnat,  neque  nitidiffima 
virgo  tangi  poteft  ,  quin  lento  glutine  manus  invifcetur. 

Cum  caeli  calore  pulfuum  frequentia  minuitur,  ut  pulfus  calidioris  Hi- 
bernias,  qui  aiftate  &  ad  feptembrem  ufque  menfem  fuerunt  fere  70  , 
nunc  odobri  menfe  ad  (?^  (^i)  y  novembri  &  decembri  ad  60  redeant 
(/).  Aer  frigidus  pulfus  decem  in  minuto  primo  fubtrahit ,  &  cochlex 
pulfus  adeo  paucos  (in)  facit  ,  ut  non  fupra  unicum  in  odo  fecundis 
minutis  numeres.  A  frigore  nempe  ,  fanguinis ,  ut  cujufcunque  alterius  li- 
quoris ,  motus   diminuitur, 

In  morbis  omnibus ,  qui  febrem  conjundlam  habent ,  pulfus  acceleratur, 

tum 

(rf)  p.    87- 

(  f  )  S'c  H  wE  N  KE  p.  ;i.  41.    Ad  1 50.  fi  fiiies  Brytuio  Ro  e  i  n  s  o  n  p.  1.50. 

(/)    Fl  OY  ER   p.   87. 

(?)    Fl,  O  YER  p-    Sil. 

( Z) )  F  L  o  T  E  a  T.  I.  T.  I.  R  Y  E  1.  c.  p.  470.  504..  De  iDfedlis  Cl.  L  y  o  n  n  e  T 
tbeol.  des  infelies    p.   IJ4. 

(z)LiNGUET  in  diff.  Ergo  anmatttium  motus  ejl  nZ»  rtfre  Paris.  17  jt.  Audlorem 
experimeiiti  citat  Cl.  B  e  r  k  i  e  r. 

( /t)  R  Y  E   p.   170. 

(  /  )  I  D  E  M  ibid. 

im)  Hanow  felienheit  ^     5  77. 

Haller  Fhyfiolog.    Tom.  li  L  1 


'ii66   LIB.  VL  SECT.  n.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

tum  a  nonnul!'s  doloribus,  Nam  in  colico  morbo  ,  etiam  abfqre  fcbre  ,  prJfus 
fueriint  ioo(n),  &  in  doloribus  parturientium  pulfus  continuo  &  ple- 
nitudine  crefcit ,  &  celeritate.  In  catarrho  ieviflinia  nempe  febre  ,  centum 
pulfus  numerat  Johannes  Floyer  (o),  eumque  numtrum  &  in  febre 
intermittente  confirmavit  (j?),  &  in  univerfum  pro  febris  termino  habet. 
In  paroxyfmo  febris  intermittentis ,  in  angina ,  &  hedica  fcbre  I  d  e  m  pul- 
fus  numerat  r2o  (  g  ).  Totidfm  in  febre  BECKETus(r)  &Mural- 
Tus  (;).  Ego  diebus  liberis  febris  tertianae  ,  &  in  proprio  corpore ,  in- 
que  aliis,  minus  irritabilis  indolis,  reperi  pulfus  fere  94.  Centum  pulfus 
pro  lenioris  febris  termino  habeo.  In  catarrho  febricula  ad  log  &  113 
adfcendit  :  in  febre  quotidiana  ad  114.  in  febre  continua  gravi  ,  quo  tempo- 
re  remittit ,  124.  in  vehementiori  exacerbatione,  &  tamen  nondum  fumma  , 
134.  tantumdem  in  paroxyfmo  febris  tertianse ,  &  ad  140  in  fumma  ex- 
acerbatione  febris  eryfipelaceae  ,  quas  tamen  non  funefta  fuit.  Centum  & 
quinquaginta  in  fcbre  ,  fatis  gravi,  eruptoria  variolarum,  puella  in  qua- 
^fienni  nunieratos  fuiflTe  video  (t).  Eum  numerum  nunquam  reperi  ,  nii- 
nus  etiam  pulfus   300  ,  quos  febri  lethiferae  video  adfignari  (u). 

(^jare  obfervationes  meae ,  faepe  accurate  iteratae ,  magis  cum  numeris 
Bryan  Robinson  (x),  quam  cum  Jeremice  "Wainewrigth 
(y),  aut  Johannis  Floyer  tabuHs  conveniunt  :  quorum  ifte  (z) 
quidem  negat  fe  fupra  120  pulfus  unquara  obfervaiTe,  &  alibi  130 
pnlfus  pro  termino  ultimo  celeritatis  habet  :  pulfufque  demum  140 
in    moribundis    numerat    (  fl  ).      Verum    ego    in     tertiana     validi     ju- 

venis 

(«)    p.    2  24- 

(0)  i>.  114.  Centiim  in  piincipio  febiis  biliofae  Clar.  TissoT  in  egregio  libro 
ch  febre  btliofa  taufanmitjt  p.  ji.  Centiim  in  f ebre  eiuptoria  vaiiolaruni  iiioculataium  Journ. 
de  Med.  1757.  1'<^P'-  Nimis  paucos  facit  pro  febris  piincipio  F.  N.  M  a  r  Q_u  e  T  p, 
z6.  qui  piinio  gradui  febris  75,  lecundo  demuni  ioo  tribuif. 

(p)  p.  \y.  43. 

(^)  p.  45.  II?.  iz4. 

(r-J  Objf.  p.  18?. 

(  f  )    Vademtc.  anat.  p .  i  j  9. 

(/)  Joiirit.  de  Mcd.  1.   c.   1757.  fept. 

(u)  M  A  R  '3_U  E  T    p.  17. 

(a?  )  1.  c.  p.    107. 

(.y')   Of  fevers. 

(2)  p.   71. 

(  «  )  Hic  quidem  redius  p.  jii. 


MOTUS    LATERALIS.  2(^7 

venis  facillime  fanabili  134  pulfus  numeravi  ,  &  aliquot  ultra  ,  ut 
tangens  medicus  numerum  inire  nequiret,  in  me  ipfo  meniini  fuiflrc,  in  gra- 
viflima  quidem ,  quae  tamen  haud  ultra  duodecim  inde  horis  fubito  ad  ^o 
pulfus  relapfa   eft. 

Eum  numerum  fidae  remiffionis  terminum  effe  reperi  ,  (  a  *)  Inde  ad 
80  &  ad  nativum  numerum  pulfus  redit  (b  ).  In  erupcoria  febre  jam 
excitata,uti  fcbris  a  iioad  120.  130.  ifo  excrevit  ,  ita  ad  120.  iio. 
70.  60.  rediit  ,  cum  deferbuiffct  (c. 

Etiam  animalium  pulfus  in  febreincrebcfcunt  ,  ut  in  vaccarum  lue  a  35 
ad  50  (d)  ,  &  a  38  ad  50  (e)  numerus  in   primo   minuto  adfcenderit. 

Non  impoffibile  videtur,  in  ejufdem  hominis  duobus  artubus  non  eaf- 
dem  pulfus  effe  adtecliones  (/)  ,  ut  in  parte  iDflanimata,  inque  artu  po- 
dagrico  (g)  aliter  quara  in  carpo  pulfus  fe  habeat ,  &  in  humorum  ad 
caput  confluxu  (h)  arteriae  pedum  coarclat»  alium,quam  carotides,pul- 
fum  exhibeant.  In  vivis  enim  animalibus  frequcntiffime  vidi  (i),  fan- 
guinem  in  aliqua  corporis  regione  aut  lente  fluxiffe  ,  aut  omnino  quie- 
vifle  ,   dum  alibi  alacriter  in  circulum    pergtbat  ire. 

Pulfuum  numerum  ad  refpirationum  numerum  fubtiliter  Chinenfes  rae- 
dici  comparant ,  de  qua  ratione  alibi  dicara  fufius  ;  facile  daturus  interim 
C  E  L  s  i  (r  )  auftoritati ,  pulfura  a  caufi'^  variabilem ,  non  fplum  pro  pro- 
gnofl:ico  fufficere  ,  neque  unicum  taflum  rarumve  fufficere ,  ut  veras  in- 
de  cordis  vires  dtfiniamus  ,  &  denique  decem  (j)  in  minuto  primo 
pulfuum  incrementura  abfque   magno  aliquo  malo  fupervenire   pofle. 

Ll   2  §.XIX. 

( 6  )  Juiirii.    de  Med.    I.   t. 

(t)  Marit^uet  p.  27.   in  febre   qxiidem  futefta. 
i  d)  CoURTiVRON   mcni.  de  l'Acad.   des  Scienc.    1748,  p.  i|8. 
(^)Sauvages  de  la  maladie  des  bceufs   p,   10. 

If)  Rfcbeu-bes  fur  k  pouls   p.   jij.  ^iS.    ?2o.     ;ti.    n^-    PEeHLiw    ohf.    2.   L.  $. 
HoFMA-N  med.  fyjieni.  p.  i:?.  Ai-bertini    Comm,  Acnd.  BoHmi,  T.  I.    p.    J87. 
(g)  In  pkuiitide  du  B  o  r  d  £  u  p.  520. 

(/j)    p.    %Z7. 

(  /')   Second  Meinoire  Exp.  90.   &C. 

(  r  )  L.  111.  c.  6. 

(j)  Floyer  p.  1^7.  Senac.  T.  IL  p.  «09.  210.  XII,  AdHit  Vir  111.  a  ner- 
voruin  adlione  pulfus  iuaguos  fieri ,  inq,ue  colica  piC.louum  eo  luodc)  le  hdbere  ,  ut  io 
apoplexia  Ibkut. 


26i  L  VI.  SECl'.  11.  SANGUINIS    PER  ARTERJAS 

%    XIX. 

Alia    pulfuum    dijcrimina. 


Reliqua  pulfus  difcrimina  non  perinde  accuratam  menfuram  admittunt. 
Poterat  forte  ex  St  ruthii  confilio  (  t )  ,  robur  pulfus  pondere   impofito 
definiri ,  quod  utique  a  valido  cordis  impetu  majus ,  quam  a  minori  ,  ele- 
varetur :  non  novi  lamen  ,   queraquam    experimentum    fecilTe.      Ergo ,  ut 
paucis  fumma  rerum  momenta  adtingamus,  magnus  pulfus  erit  ,    in  quo 
arteria;  diameter   quam  maxima  redditur.     Ejufmodi  pulfus  poteft  &  a  ma- 
gna   unda  cordis  fieri ,  &a  niinori  (  u);  d^  uiagna  equidem,  fi  in  arteriam 
non  valde  plenam  &  dilatabilem  ,   a  vi  robufti  cordis,  quam  plurimus  fan- 
guis  impellitur  :  a  parva  ,  quando  arteria  valde  plena ,  qualis  in  plethorico 
homine  eft  (>c),fuper  eam  plenitudinem ,  novam,  etiam  non  maximamun- 
dam  fanguinis  accipit  ,  in  quo  quidera  pulfu  diverficas  diametri  non  magna 
erit,    fi  iyftolen  cum  diaftole  comparaverip.    Pienus    pulfus   a    magno    vere 
non   diftert  (j'),^!^  pullum  pofteriori   loco    dictum    plenum    malis   quam 
parvum  vocare.  Magnus  fere  fortis  eft ,  cumque  artcriam  valde  elevet ,  di- 
giti  adeo  pulpara   majori  difcrimine  cedere    cogit. 

Magnus  adeo  pulfus  erit ,  qnoties  mnkus  in  corde  fanguis  abnndat  ,  ^ 
cor  eum  fanguinem  valide  promovet.  Cum  tarditate  magnus  ent  ,  quan- 
do  libertas  arterice  fumma  ,  ftimuli  adeft  quam  minimum,  &  tamen  vires 
cordis  fufficiunt.  Ejufmodi  puifus  eit  in  homine  athletico  (2).  Cum  celeritate 
magnus  eft  ,  quando  multus  fanguis  &  cordis  vehementior  nixus  ,  cum  ob- 

ftaculo 


(<  )   p.    loi. 

(k)  Ejulmodi  pulfum  negat  maginim  efife  111.  Scureieerus  ,  quia  diameter 
fyftoles  iu  dialtole  non  valde  augitui'.  Elem.  nudic.  p.  j7j.  Sed  iii.igmis  ciu-n  fit  ,  cie- 
tUui  nomen  toleiaii  poffe. 

i  x)  S  T7EHELIN  de  fttlfu  p.  5.  Parvum"  equidem  vocat  GttiHdmf.s  Cokeurne 
of  fea  Jicbiefjis  p.   16.    quod  diameter  paruni   angeatur  :     rui  eadtm  refponfio  conveuit. 

(y)   Neque  peciiliarem  faciebat  pulfum   Galenus    de  Uiff.  piilf.    L.  111.    c.  S.  ne- 
que~  G.  C.  S  c;  h  e  l  h  a  m  m  e  r   p.   s  '• 
(a;)Scnv7RNKE    p,   48. 


MOTUS     LATERALIS.  2^9 

ftaculo ,    llimulo  ,  aliave    celeritatis    caufa   conjungitur ,  ut  in   apoplexia 
fit  (  a  ). 

Contrarise  caufae  pulfum  parvum  faciunt ,  quem  nupcriores  aliqui  ina- 
nem  vocant.  Parvus  autem  eft ,  quando  arterice  diameter  non  increfcit  , 
parvaque  ctiam  in  fyftole  cordis  maiiet :  Ove  fanguinis  penus  per  haemor- 
rhagias  (  6  ) ,  &  iteratas  vens  fediones  valde  diminuta  fuerit ,  five  ex  corde 
in  arterias  fanguinis  iter  malignius  patuerit ,  ut  a  polypis(c)  aortam  re- 
plentibus  ,  ab  ejus  arteriae  offeis  valvulis ,  ab  aneuryfmate  fuper  cat puni  fi- 
to  (^),  a  vifco  pulmones  impediente  fit,five  demum  prster  folitum  exi- 
gua  ejus  diameter ,  aut  tota  plurimo  adipe  merfa  fuerir,  Plerumque  ta- 
men  pulfus  ideo  parvus  eft  ,  quia  vires  cordis  exiguEC  funt ,  ut  omnino 
arteria  parum  dilatetur.  Quare  parvus  a  debili  parum  (  e  )  differt ,  nifi  quod 
parvitas  ad  arterise  inanitatem  magis  &  exilitatem  ,  debilitas  ad  vires  cordis 
exiguas  magis  fpedet.  Parvum  una  &  tardum  pulfum  elfe  rarum  eft,  ex- 
emplum  tamen  exftat  in  hyftericis  (/).  Cum  celeritate  vero  parvus  fre- 
quenter  in  periculofis  febribus  reperitur  ,  quando  ftimulus  magnus  ,  aut  va- 
lidum  obftaculum ,  &  tamen  ,  etiam  cum  his  caulis  cor  vehementius  fol- 
licitantibus ,  tanta  hujus  organi  eft  debilitas  ,  ut  undam  exiguam  ejiciat  , 
quae  arteriae  dilatandae  non  fufficiat  (g).  Q.uare  iu  febribus  nunquam  pe- 
riculo  caret. 

Durltatem  in  pulfu  efle  aiunt(^),  quoties  arteria  non  fluidi  adeo 
corporis  fenfum  ,  fed  folidi  potius  bacilli  iclum  pulpae  tangentis  digiti  in- 
primit ,  impetusve  arteri^  percutiens  diftentione  major  videtur.  Ejufmodi 
pulfus  fit,  quando  arteria  rigida,  &  tenfa ,  &  fduguis  vifcidus  &  concre- 
tioni  proximus  eft,  &  a  corde  vehementer  urgetur.  Duri  fenum  (i) 
pulfu?.  In  arteria  cubitali  cartilaginea  (k)  ,  pulfus  afper  fuit  ,  quem  du- 
rum  interpretor.    Durus  eft  in  pkuritide,  ob  fanguinem   vehementer  coa- 

L  1     3  gulabj. 

(a)    B  A  G  I,  1  V.  /Trt.V.    L.    I.    p.    Ilt. 

(.!>')     ScHEI-HAIVtMHR     p.     44.     S    T  .S  H  K  t  I   N     p.     lO, 

( c  )   yov.  Aci.  Acai     Nat  Cnr.  vol.   I.  obf.    i. 

(<0  p.  141. 

(1;)  Idein  difciimeii  ponit  G.  C.   Schelhammsr    p.  44.  4;. 

(/)  Q.uibus  prseteiea  xqu^lis  elt  W  h  y  t  t  on  vit.  nwt.   p.  117. 

(g)    ScHWEMJCE     p.    47. 

(6)  Huiic  pulfum  diificilis  ollm  ceiiror    Schrlhammerus    rejecit  p.    jo. 
(i;   Rechcrchei  J7tr  le  pouls  p.    ^.    i?.    Nicolai    vom  pdj]  hhg:    p..  Ji. 
(*)    Pchi   B.\Rrer8    objh-v.  aitat.  p.  65.    Latera  aorts,  fere    cartilagiiiea  ,  pulfus 
"ifl.ir  chorda;  valcns  Vieussens  du  caur  p.  107.  108. 


270     LIB.  VL  SECT.  LL  SANGUINIS    PER  ARTERIAS 

gulabilem.  Plerumqne  cum  magnitudine  durides  conjungitur.  Cum  par- 
vitate  tamen  durus  eflc  potett  (/),  qu^ndo  arteria  valde  folida  ,vehemen- 
ter  contrafta ,  digitum  duriter  percutit,  &  tamen  cordi  potenter  refill;it  , 
ut  parum  dilatetur  :  ejufmodi  pulfus  foret ,  quem  arteria  offea  reprsefenta- 
ret,  nifi  arteri*  dum  olTefcunt ,  una  fere  dilataret;tur.  Mollis  pulfus  a  parvo 
differt ,  quod  arteria  plena  fit,  a  duro,  quod  fauguis  a  corde  debilicer  in- 
pellatur ,  arteriamque  parum  dilatet.  In  peripneumonia  pulfus  mollis  elt  , 
quod  plethora  febrihs  dominetur ,  &  tamen  unda  a  fanguinis  a  corde  (i- 
niftto  expulfi,  ob  pulmonem  impeditum  exigua  fit. 

Reliqua  pulfuum  genera  non  ab  unius  pulfus  proprietate  definiuntur  y, 
fed  ex  aliquot  fe  inlequentium  pulfuum  comparatione.  Ita  pullus  sequalis 
ab  inasquali  diffidet ,  quod  in  illo  multi  ex  ordine  pulfus  sequis  fe  fequan- 
tur  inteivallis,  &  perinde  magni ,  fortes ,  durique  fint ,  aut  certe  aliorum 
generum  charaderem  fervent  eumdem.  Ita  intermittens  pulfus  differt  acon- 
tinuo,  quod  hujus  intervalla  naturalibus  propiora  ,  illius  nimia  fint,  five 
nunc  cum  inaequalitate  pulfus  intermiferit ,  five  paria  ,  nimis  tamen  longa 
habuerit  intervalla.  Horum  pulfuum  ,  qui  ad  ina^quales  pertinent  paucos  ^ 
&  celebriores ,  unico  verbulo  licuerit  tetigiffe.  Pulfus  dicrotus  (  m )  di- 
citur,  in  quo  duse  arteriae  diaftolje  minimo  intervalio  fe  infequuntur ,  de- 
inde  longius  ad  proximum  pulfum  intervallum  intercedit.  Ejufmodi  pul- 
fum  ab  aneuryfmate  vidit  Lancisius  («)»  <^  vulgo  credunt  ,  ab  ob- 
ftaculo  fieri  ,  contra  quod  cor  repetito  iflu  inltirgat  (  o  )  ,  ut  omnino  CI. 
M  A  R  Q.U  E  T  fyncopem  &  mortem  putaverit  portendere  ( jp  ).  Ejuidem  vero 
pulfus  fignificationem  effe  credit  Francijcus  Solano  (9),  haemorrha- 
giam  narium  ,  quae  proxima  inftet ,  &  hic  audoris  fui  prxfagia  ejus  in- 
terpres  non  penicus  deferit  (f  ).  Si  alienior  videtur  ab  hacprognofi  nuperus 
de  pulfibus  auflor  {s  )  non  tamen  longe  recedit  ,&  menfium  pulfura  dicrotum 

facit 


(  /)    S  H  N  A  C     T.    II.    p.   21Z. 

ir.i)  Marq_uet  p.  52. 

(  «)   p.   152.   edit.  I7z8. 

(0)  Effe  emboli  bis  piementis,  ut  rfilatatio  iinica  arteriae  a  duabus  coidls  contjac- 
tionibus  obtineitur  Reihenbet  fur  le  pouls  p.  14.  Bis  vel  ter  cor  in  palpLtatioiie  falire  > 
tlonec  aiteria  femel  micet  jam  Riolani   eft  obfervatio.* 

(p)  p.   I.  &c. 

(?)  i'.   U. 

(»■)  Efll-  inclinationis  ad  lijemorrhagiam  nariiim  figumn  p.  ^4    ^i- 

O)  Keche-rches  &c.  p.  47. 


MOTUS     LATERALIS.  271 

facit  ( t  )  ,  &  difertis  verbis ,  nafalem  pulfum  (u) ,  qui  per  eam  fedem  evacua- 
donem  praefagit,  ad  dicroti  figna  delineat  Cotur?iifans  puKvs  (3c)  a  diverfo 
difFert,quando  ter  in  uno  intervallo  puUus  celerrime  fe  confequuntur.  Inci- 
anus  pulfus  eft  ,  quando  fupra  primum  pulfum  fecundus  robuftior  infurgit, 
fupra  fecundum  tertius  ,  ut  in  mari  quidem  unda  violentior  priorem  fuper- 
venire  folet.  Eum  pulfum  Francifcus  Solano  definivit  (y),  &  cum 
mollitie  fudorem  (  2  )  ,  cum  duritic  idierum  (a)  credidit  portendere. 

Denique  nuperrimus  audor  (b)  multo  plenius  novas  pulfuum  claflTes  , 
novaque  a  pulfibus  prsfagia  excogitavit.  Criticum  ergo  primum  a  non  cri~ 
tico  five  irritationis  pulfu  feparavit ,  quod  ille  obitaculum  quidem  ,  fed 
evacuatione  critica  &  a  natura  fuperabile  ,  &  contmuo  fuperandum  ,  ifte 
fruftra  futuros  natur:»  conatus  ,  nervorumque  fteriles  tumultus  defignet. 
Criticus  ergo  in  univerfum  pulfus  dilatatus ,  mollis ,  &  expanfus  erit(c) 
oportet  enim  audoris  voces  ex  proximo  fequi  ;  qui  criticus  non  eft ,  is 
concentratus  (d),  ardlus  ,  frequens  eft  &  durior.  Deinde  pulfus  criticus 
per  alia  fua  figna  variarum  corporis  humani  partium  obftrudiones  defignat, 
&  imminentes  ex  iis  partibus  criticas  evacuationes  prsefagit.  Si  in  capite 
morbus  fuerit ,  &  a  fuperioribus  corporis  partibus  evacuatio  fperetur ,  pul- 
{usfiiperior  (e)  erit ,  nempe  dicrotus  ,  qui  praecipitem  redupHcationem  ,  five 
unicam  diaftolen  in  duas  divifam  habet.  Si  in  pedore  vitium  fuerit  ,  & 
inde  fperetur  evacuatio  ,  pulfus  una  moUis  erit ,  &  undofus  ,  &  asqualis 
(/)  :  fi  a  gutture  .  aHquanto  celerior  ,  &  durior  ,  &  cephaHco  propior 
eft  (g).  Si  a  capite  crifis  fequetur ,  durior  erit  una ,  vaHdior  ,  celerior , 
vere  dicrotus  (h).  Pulfus  inferior  insequaHa  habet  intervaUa,  neque  raro 

intermit- 

(  M  )    p.     46. 

(x)  Bbrner  obf.  4.  \)o(\   U  de  atris  ejfkacia. 

(jy)  P-  7- 

(2)   p.   5. 

(«)    p.  8. 

(6)  Recherches  fur  k  pouls  par  rapport  aux  crifes  Paris  I7?S.  i2.Auclio  audorem  effe 
Cl.  viruni  Tijeophi/wn  du  B  o  r  d  e  u-  Ejus  placlta  ivit  coafirmatum  Q.  M  i  Q  h  e  E 
Obferv.  fur  lepouls.  Paris  17 {8. 

(c)  p.   18. 

(d)  p.  199. 

(e)  p.  zj.   24.' 
(/)  P.   18. 

(g)   P.    ?9. 
(*)  P-   4«.  47. 


272       imFi.  5ECT'.  JI.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

interniittenti  proximos  eft  (i),  &  cum  fubfuku  conjungitur  (  k).  Iterum 
vomitum  indicabit,  fi  una  durus  ,  &  paruni  insequalis  fuerit  (l)  :  evacua- 
lionem  per  inteftina  ,  fi  magis  insequalis ,  pene  intermittens  ftepe  ,  &  fubiui- 
tibus  miftus  fuetit  (m).  Pulfus  hsmorrhoides  praefagiens  una  dicrotus,  du- 
rus ,  frequens ,  minus  inxqualis  eft  (?z).  Verum  plura  repetere  omitto  ;  cum 
audor  anonymus  Solani  sedificio  manifefto  fuum  ,  fed  ornatius  &  anv 
plius  fuperftruxcrit :  id  autem  ftruduras  genus  experimentorum  iteratione 
oporteat  aut  ftare ,  aut  everti ,  quorum  utrumque  otium ,  &  opportunita- 
tes,  &  liberum  inprimis  a  prsjudicata  opinione  animum  polcunt. 


Sectio    II L    Motiis  fanguinis  pcr   arterias  cffeclus. 

§.  I.     Frifiio. 

aUae  fequuntur  non  unice  obfcura  funt  ,  fed  id  praeterea  habent  in- 
gratius,  quod  omnino  ad  verum  cominus  accedi  nequeat.  Quarequae 
pauca  ,  hiulca  ,  vere  tamen  cognita  habeo  ,  brevis  propono  :  hypothefes 
etiam    brevius  ex  aliis  narraturus. 

Dum  fanguis  per  magna  vafa  celeriter  incedit ,  primum  eft ,  ut  fridio 
aliqua  nafcatur.  Erit  autem  ea  multipiex.  Nam  ad  parietcs  quidem  arte- 
riarum  globuli  impellentur  ,  five  arteriae  flexae  fuerint ,  five  in  coni  modum 
ad  minorem  diametrum  contrahantur  ,  utraque  enira  caufa  facit ,  !ut  non  poffit 
jnon  globulorum  pars  magna  in  parietes  illidi  :  in  priori  quidem  exemplo 
ii  inprimis ,  quos  fluentum  e  diredo  ad  flexionis  convexam  partem  ducit : 
in  altero  eae  omnes  imaginabiles  globulorum  feries  in  anulo  contentae  , 
qui  differentiae  luminum  aequalis  eft.  Demum  ipfae  globulorum  lineae ,  quae 
axin  tenent,  neceffario  in  calcaria  inpingunt,  qu^  inter  duorum  ramorum 
divifionem  ,  angulum  tenent.  Ea  illifio  quidem  ,  abfque  irapetu  in  noftris 
(  0  )  experimentis  fit ,  in  calidis  tamcn  animalibus ,  &  in  arteriis  raajoribus 

non 

( i  )  p.  ss. 
(it)  Ibid. 
(/)   p.  72. 
(»«)    p.   81. 

(  M  )    p.      iSl. 

(•)  Ccnf.  Mtnt.fur  U  iimitem.nt  dn  fiarg   cxp.  £9.  70.  Js. 


IIB.  VL  SECx .  riJ.  SANG.  ?ER  ART.  MOTI    EFFECTUS.     275 

non  eft  abfque  violentia  ,   cum  in  flexa  fede  arterise  fere    diiat^ntjr  (^^), 

Si  vero  parietes  arteriae  mutantur ,  sequum  eft,  etiam   globulos  fanguuiis, 

&  quidquid  praeter  eos  vitalem  humorem  componit  ,   inter  vim   urgentem 

Gordis  ,  &  arteriarum  vim  refil^entem  &  repellentem  premi  (  «^^ ) ,  ab  artc- 

ri^e   readione  in   fe  ipibs  comprimi ,  etiam  magis ,  quam  elaftica  corporn  , 

qiise  in  illifionis  fede  ex  notifiimis   experimentis  fovea  excavantur.  Quare  , 

fi  ab  arteriae  quidem   pariete  globulum  repelli  pofueris ,  ab  aliis  vero,  qui 

fequuntur,  globulorum  ordinibus  infequentes  contrariai:  in  fedeni  urgen- 

tur ,  poterit   globulus  in  minus  volumen  conprimi ,  quod  dcnfari  vocanr.. 

Ita   enim   &  iuperficies  undique   ad   centrum  urgetur  ,    &  quicunque    te- 

nuior  humor  ,  vacua  ,  inter   veros  globuli   atomos  ,    intervalla  replet,   is 

exprimitur  ,  ex  quo  fit,  ut  quae  fuperfunt  atomi  ,  in  eodem  volumine  plus 

habeant  materiei.    Deinde  obtinetur,  ut   quae   miftae  in    unam  moleculam 

concreverant   diverfi    ingenii  particulae  ,   eae    foluto  nexu    dilcedant.      Ita 

crediderim  ,   in  exemplo  ,  oleum  cum  aqua  fubaftum  ,  quod  chylum  vo- 

cant,   poft  aliquot  horas  evanefcere  ,  cum    oleum    nativam    pelluciditatem 

recuperet ,  poftquam   ab  aqua ,   quafi   expreflTum  ,  fecefl^it.     Arteriofi  vero 

parietes  a  particulis ,  fi  quas  fanguis  alterius  a  globofa  figurge  habet ,  irri- 

tabuntur  (r),  efFodientur,  aut  ea ,   quacunque   ratione  mutabuntur  ,   quK 

indoli  earum  particularum  conveniet.  Sed  etiam  extenfio  ,  quae  cum  omtii 

arteriae   diaftole  conjungitur  (i),  &  flexio  in  arcum  convexiorem  (^)  ar- 

teriae  particulas  minimas  quaiTat  &  diiTolvir.    hxc  omnia  maxima  erunt  ia 

aortae  prioribus  ramis  (u),   per  quos  majori    celeritate    fanguis   urgetur  , 

dam  major  unda  anterior  potentius  refiftit.    Alaxima  ergo  ea  fede  in  arte- 

ria   quidem  detritio,  &  ab  elementis  de  fua  fede  depulfis  crebriores  fover!- 

lae,  &  ad  dilatationem  major  erit  inpulfus.    Ea  omnia  in  convexitate  fie- 

xionum  iterum   majora  erunt ,  quo  ianguis  vi  projedionis  fuw,  &  centri- 

fuga  poteftate  acrius  nititur  (?c).    In  minores  vero  moleculas  globulos  ilii- 

fos  diftblvi   iy),  nonduoi    equidem  vidi  (  Z. ).. 

Aliud 
(p)  L.  IT.  p.  <T.  ;?.  L.  VT.  p.  '.?o. 
(  9  )  G.  V.  S  w  I  E  T  r  N   T.  I.    p.  1 7  <;. 

(>■)    MUSSCHKKBROECK  £.'«».   phyf.    p.    JJ7^ 
(O    P-  219- 

(O  Ibid. 

(m)  Conf,  p.  1^8.  &c.  ^AtTv«.GEs   de  pulfu   p.  ij,. 
(*)  \lARTiNErff  amm.  _pmiL  p.  ^8. 

(^)  Ni!iFEi.D  primit.  pnloa.  p.  j.  de  fecret.  n.  141.    Si  nempe  ad  angv.lbs  ramo- 
runi  &  ralcaria  allifi  fuerint. 

(  3  )  Nec  Cl.  M  1 1, 1  <;   Phjl    Trivtf  n.  4^0. 

Hdkr  Phyjhlog.  Tom.  II.  Mm 


zy\      LIB.  VL  SECT.  IIL  SANCUINIS  P"R  AKtERIAS 

Aliud  fridlionis  genus  efl,  quod  inter  ipfas  moleculas  exercetur  ,  qna; 
fenguinem  conllituiint-  Etfi  enim  eae  in  frigido  animale  fibi  parallelae  re- 
dtas  iineas  fequuntur  (  fl  )  ,  sequum  tamen  eft  creditii ,  non  ab  expetimen- 
to  quidem  ,  fed  ex  fanse  rationis  dictamine  ,  nioleculas  fanguinis  varie  con- 
turbari  ,  inter  fe  collidi,  feque  de  fuo  detuibare  itinere.  Nam  eae  mk^ffu- 
lae  ,  quse  ab  arteria^  parietibus  repercuffx  (  6  )  ',  molliter,  fed  mutata 
tanien  ea  ,  quam  fequuntur  linea  ,  ad  axin  quocunque  fub  argulo  re- 
deunt ,  eae  non  poffunt  non  lineas  axi  parallelas  fecare ,  inque  eas  molecu- 
las  illidere  ,  quse  bas  lincas  tenent.  Sed  etism  contradio  arteriae  ,  qvx 
globuios  ad  axin  repeilit ,  non  poteft  non  fecundum  lineas  ,  qvds  axin  ad 
perpenJiculum  fecant,  globulos  parietibus  primo  proximos ,  denique  qui  eos 
interiores  contingunt ,  in  eos  globulos  repellere  ,  qui  axin  cenent.  Con- 
tra  ,  qui  axin  tenent  lineafve  axi  viciniores ,  prcffione  ea  ,  qua  reliquos  or- 
dines  dimovent ,  eos  utique  ad  parietes  fecundum  perpendiculum ,  cogunt 
iliidi.  Ita  dum  iis  occurrunt  ordinibus ,  qui  a  parietibus  repercudi  redeunt, 
non  poteft  non  globulorum  ad  contrarias  moleculas  collilbrum  confndio 
fieri.  Iterum  ,  cum  aliquanto  celerius  nova  unda  infequatur  ,  prior  aliquanto 
lentius  fugiat  (  c  )  ,  &  cum  urida  prior  fequentem  inpellat ,  poterit  qusevis 
unda  haberi  pro  corpore  inter  potentiam  urgentem  ,  &  refiftentiam  con- 
preffo. 

Ita  nafcitur  illa  in  motu  globulorum  conturbatio,  quam  nos  alibi  re- 
petemus.  Oppofitorum  vero  in  fanguine  torrentium  (d  )  pugnam  &  col- 
lifionem  experimenta  gianifefto  demonftrant ,  ut  omnino  duo  contraria  fan- 
guinis  fluenta  contra  fe  nitantuf,  mutataque  a  mutua  refiftentia  diredio  in 
lineam  abeant,  quse  ad  perpendiculum  in  axin  nititur.  Rotationem  glo- 
bulorum  circa  axin  a  viris  miuime  contemnend»  audoritatis  partim  ex 
theoria,  &  ad  experimenta  (c)  demum  propofitam,  ego  quidem  nunquim 

vidi. 

Uti  vero  fanguis  per  laxatam  ,  perque  contraflam  ,  arteriam  fertur,  iti 
alise  ejus  aliseque  iunt  adfeclione?.  In  diaftole  fanguinis  elementa  ,  in  am- 
pliorem  circuluni  diffafa  ,  a  ie  fecedunt  mutuo  ,  &  a  globutis  globuli  longins 
diltanc  ,  &  contadus  moleculatum ,  adeoque  adtradio  minuiiur ,  quae  direc 

tiim 

i  a)-Seco)iA  Meat.fur  len:cinv.  (hifait?,  cyp.6i.'64  Scc.  &[\  155.  CI.  R  E  ivi  i  dif^ .  p.  ?-•'»?• 

(&)  BAZZiGAtuvg    ihcor    tinuor.  f.  8-  '^^'   i5- 

(c)  B.vtholom.  de   M  o  o  r  de  .njianrat.   mcd.    \\   i<8. 

{d)  Ha  L  E  s  p.   to8.  Premier  memoire   p.  58. 

(*)  ViBUSSENS  tr.  d^i  iiqucurs  p.  i<S.   HAtES  ha>mj\at,  p.  9^. 


MOTI     EFFECTUS.'  275 

tara  rationftn  contingentium  fe  rupei«cierum  ,  inverfam  vero  &  mi,Liplica- 
tam  diltantiarum  tenet. 

la  contradione  arteriac  horum  contraria  fiunt.  Cum  enim  arteria  fe- 
cundum  linejs  ad  axin  perpendiculares  undique  anguftior  fiat ,  globuli  fan- 
gMinei  undique  ad  axin  ,  inque  anguftiorem  circulum  coniprinmntur ,  &  ad 
aiios  globulos  propius  accedunt.  Ita  fiidlio,  quam  modo  dixi  ,  augetur , 
&  nunc  id  maxime  fit ,  quod  ex  theoria  Cl.  viri  fieri  (f)  docuerunt,  qux 
particulae  in  fanguine  iphsericae  non  funt,  ut  fphxric^e  fiant.  Poteft  enim 
qu^evis  ejus  generis  particula  haberi  pro  numerofa  vedtium  ccnapage  ,  qui 
in  centro  magnitudinis  conveniunr ,  ad  univerfum  vero  arteriae  ambitum  e- 
riguntur  undique.  Eorum  alii  longiores  funt  ,  breviores  alii  :  fi  enim  se- 
quales  feceris  ,  facies  ut  radii  Iphseiae  fint.  Qiiicunque  adeo  longiores 
funt ,  eorum  extimus  finis  a  centro  magnitudinis  longius  diftat ,  eaque 
fede  adeo  a  minori  potentia  fleditur  ,  &  dtbilioreft.  Dum  adeo  ea  fedes  ab 
aliis  fphT:ruIis  percutitur ,  poterit  fiexus  is  finis ,  &  debifior  abrumpi ,  dete- 
ri ,  donec  aequa  undique  refiftentia  aequaHum  vedium  fupetfit,  in  quibus 
nulla  ratio  fupereft  ,  quare  alius  alio  facifius  deteratur  :  fed  ea  fphara  eft. 
Ita  theoria  pcrmittit,  nam  oculus  utique  in  fanguine  nihil  videt  ,  quod 
fphaericum  non  fit.  Eo  modo  particuls  quidem  grandiores  in  fphieiulas 
abeunt ,  minora  vero  ramenta  detrita  per  eafdem  caufas ,  perinde  figurani 
undique  seque  refiftentem  adquirunt.  Ita  ,  dum  ex  niajoribus  moieculis  fiujit 
minores  ,  fanguis  utique  adtcnuatur. 

Utique  vero  harc  omnia  majora  erunt,  fi  cordis  impetus  major  ,  fjn- 
guinis  moleculae  lolidiores ,  arterije ,  ad  quas  confricantur ,  duciores  fuerint. 

§.   II.    In  romis   ut  fe    haheat. 

In  ramis  majoribus  omnia  fere  eodem  modo  fe  liabcnt.  Celeritas  e- 
quidem  fanguinis  minuitur  (g)  atque  adeo  hadenus  fiictio  niinor  eft. 
Sunt  tamen  aliae  caufae ,  quae  non  finunt  multum  minui.  Luminum  enira 
in  ramis  fumma  major  eft  ,  quam  kimen  trunci ,  cumque  ad  eum  circu- 
lum  ,  qui  lumen  metitur ,  ejufque  fimiles  totius  tubi  fediones  ,  fridio  fan- 
guinis  fiit ,  eam'  friftionem  augeri  necelTe  eft ,  auda  fuperficie  ,  quae  con- 
fi;icatur  ( h  ). 

M  m     z  Sed 

C/)  Conf.   Bazzigazuv  e  prop.  II.  BoER,HA.Avr    Btjfit.  rei  Med.  i\  210  &c. 
(g)   p,  168  leqq. 
ih)  p.  178.  feqq,. 


375  lib.fi.  sec-T. ///.  sanguinis  per  arterias 

Sed  etiam  perpetuo  plures  parcicule  ad  internam  arteriarum  fuperficieni 
confricabuntur,  cum  lumina  ramorum  perpetim  decrelcant ,  atque  adeo  linea- 
rum  ,  in  quas  lumen  maximum  na'centis  rami  diviferis ,  major  utique  nu- 
merus  in  parietes  arteris  incurrat.  Qjjare  etiam  ui  arceriarum  ramis  ea  om- 
nia  manebunt,  quoe  de.  trunco  dixinras ,  preflio  nempe  lateraiis  (z),  & 
globulorum  ad  concavam  &  tuborum  arterioforum  tacieni  adtritus ,  eo- 
rumdem  cum  iUi  fmiiiibus  confticlio  ,  conpreirio  ,  denfatio.  Ne  vero  ta- 
cile  arteriarum  rami ,  his  a  caufis ,  rumpantur ,  cavit  C  r  e  a  t  o  r  ,  dum  for- 
tiores  fecit  (  k) ,  denfiores ,  aque  majori  demum  impetu  violabiies ,  quani 
quidem  trunci  func.  Non  ideo  aut  vigefies  fexies  (/)  impetu  innitentis 
fanguinis  fortiores  ede  crediderim  ,  aut  a  nuUo  cordis  conatu  fuperabilcs. 
Nam  in  apopleclico  homine  (  w  ) ,  &  in  alio  ,  qui  vomitum  medicamento 
libi  mo\erat(n),  arteria  coronaria  rupta  fuit,  &  in  ophthaimica  (o)  , 
aneurysma  ex  rilu  natum  idoneus  omnmo  ttftis  vidic  ,  &  de  arteriis  cere- 
bti  res  vuigo  nota  eft ,  deque  variis  vafis,  quae  a  nixu  rumpuntur. 

§.    III.    l^is    anqftomofmm, 

Deinde  anaftomoles  contemplabimur ,  quarum  aliae  majores  funt,  mi- 
nimae  alis.  Majorum  commune  ofhcium  eft,  expedire  fanguinis  motuni , 
&  obltructionis  pericula  minuere,  nam  omnino  tulli  ,  neque  in  fanguineis 
vafis  obftrudionem  locum  habere  ,  id  quidem  nimium  eft  (p  )  ,  neque 
cum  phaenomenis  iniiammati  oculi ,  &  grandefcentium  manifefto  arteria- 
rum  conciliatur.  Obftrui  vafa  vocamus,  quoties  quodcunque  in  vafe  fan- 
guineo  obitaculum  fanguinis  liberum  per  tedem  obltrudlam  iter  moratur. 
Inde  fequitur ,  ut  fuper  fedem  obftrudam  fanguis  a  corde  jugiter  lubmiifus 
congrfgetur  :  five  quod  idem  eit ,  ut  arteri^  obltrudae  fedes  cordi  pro- 
pior  dilatetur.  Ita  hi  vincta  arteria  auimalis  caHdi  manifeftum  eft  (  7  )  . 

neque 

(OJoNEs  de  mot.  tnujc. 

(*■)  Enquiry  p.   >z.   10«'.   &c. 

(  / )  H  A  L  E  s  ^j.  1 9  ?.  dc  arteria.  Nam  venani  ferc  400  &  majorem  preffioiiem  abfque 
luptioiie  pati  tiocet ,  qiiam  iii  recta  valetudine  patttur   p.  i5>. 

(/«)    Efh.  Nat.  CtiY.  vol.  V.  obf.    i4'. 

(K)ViaiDET   du  bon  chyie  p.  xoo. 

(o^CowPER  ad  BiDLoo  T.  V.  f.  i. 

(p)  Shebbeare  {•railice   P.  II,  p.  41. 

iq)  SaonU  Memoire  Es^i-  4.7.  43.  ji.  js.  jj.  ,-7.  t>e  obftructionc  L  obb  of  fuat 
P.   247. 


MOTI     EFFECTUS:  ^77 

neqae  ea  diverfitas  in  diametro    arteriae   obftructa:   fenfus   fugit  ( r )  ,    etfi 
plerumque  parum  crefcit ,  dum  perftat  infuperata.     Eam  vim  fanguinis  cor 
contra   fedem  interceptam  urget ,  arteri^eque   utramque  diametrum    auget. 
Sed  is  iple  conatus  in  arteriam  conicam  (  j  )  ,  ad  ramos  decrefcentera  ,  profun- 
dius  urgct ,  fi  quid  intus  eft  obftaculi  :  cum  enim  id  in  caveam  tmineat , 
lineas  tranfeuntis  fanguinis  excipit  ,  &  cum   iis  ad  minima  pellitur  (jf*)  , 
ueque  expeditur  ,fiquidem  continuo  anguftior  vafculi  diameter  ,  obftruenti 
mafl^E  fe  praebet  difficiliorem.    Ita  fequi  videtur ,  ut  vas  obftrudum  rumpatur : 
fed  duae  caufs  faciunt ,  ut  rariflime  quidem  lioc  infortunium  accidat.  Nam 
primum,  cam  nulla  longefineramo  arteria  producacur ,  fanguis,  quem  per 
truncum  cor  impellit,  in  ramum  fupra  obftruclionem  nafcentem  copiofius  de- 
terminatur,  neque  ea  mala  in  obftruifio  vafe  finunt  nalci ,  quae  nafcitura  viden- 
tur.  Revindee  ergo  arteris  rami  fupra  fedem  vincuU  nati ,  tument  fanguine  , 
eumque  reddunt  uberiorera  ,  fi  incideris  (t).  Inde  a  vinculo  aortas  injeclo  oculi 
rubore  iWufi  (ii)  ,  anxietates ,  a  colleclo  in  pulmonem  fanguine ,  &  pulfus  arte- 
riarum  fuperiorum  evidentior  (x)  ,  aliaque  colledi  in  vafa  elatiora  cruoris  fi- 
gna.   Inde  a  femoribus  ligatis ,  &  adftricla  adeo  cruris  arteria  ,  coctinuo  pul- 
fus  audtus ,  &  doloris  &  plenitudinis  in  utero  figna ,  &  menfium  retento- 
rum  effluxus  (y^.     A  cruris  amputatione  falacitas  (y^). 

Plurimum  tamen  hic  adjuvat  vis  anaftomofium.  Sanguis  in  obftruftam  arte- 
riam  impadus  neque  potett  ,  per  priora ,  a  trunci  fubmiflis  undis  expediri,  cum 
conica  natura  impediat ,  neque  vere  expeditur ,  cum  fanguis  defertis  obftruclis 
vafis  (z)  ad  libera  vafcula  tranfeat.  Verum  pone  nunc  in  cbftruda  arteria  gru- 
mum  fanguinis  coh;erere ,  qualia  ex  congeftis  globulis  coagula  faepe  omnino 
vidi  (  ^  )  :  pone  eam  arteriam  continuato  duclu  in  aiiara  arteiiam  continuari , 

M  m    3  quod 

(r)  Cuin  ratio  arterix  obftrudlse  fit  ad  arteriam  liberam  uti  igj  ^'■^  i84-  Sauv  a- 
GS.S  de  ujftanmat.  p.  4^4.  Arterias  fuper  fcdern  iuflammationis  iutumefcere  &  aniplio- 
res  fieri  Idem  adniittit  p,  281. 

(y)  Bellin  Prop.  XXVI.  In  partem  obftrudlam  vafomm  ranle  liquores  magna  vi 
impir.gere  HoFwiANp.  9    lo.    Sed  nihil  fimile  vidi. 

(y*)  BoERHAAvE  de  virib.  medicam.  p.  78. 

(«)  Salmon  de  ucero  p.  zv.  ex  Cl-  Fekrein  experimento ,  S  c  h  vy^E  »  K  e  p. 
iS,  Cheselden  miat.  of  human  body  Ed.  VL  p.  103. 

(k)  G.  v,   Swibtbn    Comment  T.  I.   p.  185«  Sekag   T.  II.  p.  *74. 

(*)   Secoiid  Memoire   Exp.  ^2. 

Cy  )    f-Ifay!  0/  Societ.  at  Edimb.  mv.  T.  II.  p.  404.  405. 

(^*)  BoEaHAAVE   Prax.  Mid.  T.  II.  p.   105, 

(s)   Conf.  L.  II.  p.   ii^.    Second.  Mem.  exp.  9$. 

(n)  SmyiA.  Msm,  Exp.  6.  7.  60.^}.  451,  ij5.. 


278     LIB.VI.SECt.  IIL   SANGUINIS   PER   ARTERIAS 

quod  vocant  anaftomofin.  Nitetur  ergo  per  liberam  arteriam  fanguis  ,  ve- 
uiet  ad  fedem  obftrudam  ,  &  coagulo  facile  fiam  expediet ,  cum  in  latiorem 
&  inanem  canalem  abfque  refiftentia  cedat ,  &  ut  aliquid  itineris  peregerit , 
iingulo  quafi  paffu  in  latiorem  (  6),  &  faciliorcm  arterice  fedem  redeatjqjge 
non  invita  inipadum  grumulum  recipit.  Kepulfos  autem  ex  obftru  dione 
gcuraulos  &  Antonius  v,  Leeuwenhoeck  (c)  vidit  ,  &  B  e  e  r- 
HAAviusfJ),  &  ipfe  demum  vidi  ,  ut  alias  ab  aufta  cordis  vi  coa^ 
gulum  diffiparetur  (f),  alias  onmino  ofciliatio  ,  miftum  nempe  cum  vero 
fanguinis  contrarium  iter  ,  verum  fanguini  motum  reftitueret  (/). 

Alia  anaftomofium  utilitas  eft ,  deftruflas  aut  immeabiles  arterias  com- 
penfare.  Arteriae  corporis  humani  vicinat  ubique ,  nifi  paries  medius  intercef- 
ferit ,  mediocribus  ramulis  inter  fe  communicant ,  ut  propago  fuperiori  loco 
ex  trunco  emifta ,  in  redeuntem  e  contrario  ramum  arteriae  aut  ejufdem  , 
aut  vicinas  alterius  fe  continuata  inmittat  (g').  Pone  nunc  arteriam  prin- 
cipem  fub  ramo  emifTo  conprimi ,  deftrui  ,  aut  alioquin  inutilem  reddi  , 
averteretur  certe  a  toto  reliquo  artu  arteriofi  fanguinis  infiuxus ,  &  periret 
fideratum  ,  quidquid  ultra  fedem  violatam  eft ,  nifi  benefica  vis  anaftomo- 
fium  intercederet.  Nempe  cum  rami  arteriofi  ,  fuper  vinculum  ex  arteria 
nati ,  plus  fanguinis  accipiant  ,  &  dilatentur  ( /j )  ,  fit  fenfim  ,  ut  audi 
diametro  hi  rami ,  nunc  pro  trunco  fint,  &  vitalis  humoris  commeatum  ad 
uheriorem  artum  continuent ,  periculumque  fphaceli  avertant.  In  brachiali- 
bus  arteriis  exemplum  notiffimum  cft.  In  trunco  nempe  humerario,  qua  parte 
venae  medianae  fubjacet ,  in  ven^e  fedione  ,  vulgatiffima  certe ,  &  tamen  difficili, 
adminiftratione  frequentia  aneuryfmata  fiunt ,  ut  chirurgus  incifam  arteriani 
vincirc  ,  &  demum  utrinque  lino  interceptam  excidere  cogatur.  Ita,  cum 
ulnaris  arteria  ,  &  radiahs ,  &  interoflea ,  ianguinis  commeatu  priventur ,  pul- 
fus  in  carpo  evanefcit ,  &  digiti  ftigent ,  &  periculum  gangraecsE  praEfentif- 
fimum  inminet.     Plerumque  tamen,  dum  fotu  interim  aromatico  putredo 

arcetur. 


(^)  Speculationem  habet  Ai.Eivos  adnotat.  L.  U.   c,  lo 
(  c )  T.  II.  opi.1.  p.  207. 
id)  Praxtos  Med.   T.  I.  p.  298. 

(O   Exp.    >j.    Lee  0  WEK  H  oeckT.  in.  p.  III.  117.  Semac  tr.  du\cieuy  T.l. 
p.  486^. 

(/)  Second  Mem.  p.  zi6.  n.   i.   Fxp.  6;.   >j.  p.  225. 

(g)  L.  II.  p.  86.    In  exeniplb  MoLiNXtn  de  anmryfm.  T.  L  f-  *•  T.  IL  f.  J. 

(A)p.277.. 


MOTI     EFFECTUS.  27(/ 

arcetur ,  poft  trlduum  pulfus  in  carpum  &  una  calor  (z)  ,  Sc  vita  redit. 
Nempe  per  ramulos  arterise  profunJce  ab  hameraria  (  i' )  »  &  eji-is  quam  a- 
naftomoticam  (/)  dixi  ,  poft  vinculum  injedum ,  dilatatos  fanguinis  nunc 
tantum  ad  artus  partem  vinculo  fubjsdam  redit ,  quantum  ad  pulfum  ,  vi- 
tamque  fufficit.  Perinde  vidi  evenire ,  cum  arteriam  brachialem  ligari  prae- 
cepilTem ,  neque  enim  alia  fupererat  via  ,  qua  fanguinis  de  arteria  poUicis 
fubinde  renafcentes  jaduras  compefcerem.  Per  arcum  nempe  volarem  utrum- 
que  (ni)  fanguis ,  ex  ulnaritrunco  in  radialem  ,  poft  brevem  moram  rediit.  Sed 
etiam,  cum  brachium  pene  integre  prsecifum  fuiiTet ,  tertio  die  pulfus  rediit  , 
inque  manu  calor  (  n  ).  In  canibus  carotidem  fa»pe  aut  alteram  ,  aut  utram- 
que  vinculo  intercepii  (  o  )  ,  neque  quidquam  inde  mali  evenit.  Cum  tu- 
more  carotidem  (  &  externatn  una  jugularem  )  chirurgus  abfque  detrimento 
fanitatis  exftirpavit  (p  ). 

Obiter  ifta  ,  nam  anaftomofium  alis,  &  quse  magishujus  loci  fint ,  ad- 
fe(Siones  funt.  Cuni  nempe  duae  arteriae  ramos  habeant  contrario  duftu  mu- 
tuo  in  fe  inmiftbs,  poteft  direclio  facilius  mutari,  qua  fanguis  per  minora 
vafcula  fertur.  Si  in  arteria  fuperiori ,  in  exemplo  ,  cderitas  major  fuerit  , 
fanguis  deorfum  per  alteram  arteriam  agetur  ,  quas  nunc  pro  vena  erit.  Si 
inferioris  fuperius  momentum  fuerit  ,  fanguis  furfum  repelletur.  Haec  non 
ex  theoria  unice  quafi  conjeclura  aliqua  hauriuntur  ,  fed  experimentis  utique , 
&  inprimis  noftris  (q)  confirmantur.  Dudum  etiam  monui  (  r )  ,  facil- 
lime ,  ut  fitus  jubebit  ratio  ,  per  arterias  perforantes ,  fanguinem  a  dorfo 
manus  in  volam  commeare  ,  aut  vicifiim  ex  vola  in  dorfum  tendere.  Mul- 
ta  inde  vitae  human^  commoda  accedunt :  ut  fanguis  ,  qui  incitato  torrente 
in  arteriam  aliquam  fertur ,  efFugium  inveniat ,  neque  ea  tota  vi  eam  in  arteriam 
nitatur,  quam  a  corde  accepit.  Sed  etiam  ab  obftrucla  fede ,  utero  in  ex- 
emplo,  fanguis  Ipermaticarum  arteriarum  in  hypogaftricas  averticur,  ne  in 

uteru  in 

(f)  Vide  fafdctiK  kon.  auat.  VI.  p.  iz.  2?.  S  c  h  w  e  w  k  e  p.  18.  19.  Hfis  t  e  r 
de  artn:  crural.  vulii.  curuto  n.  .40.  Coleg.  HMiover  T.  11.^  p.  goo^  Coiif.  Ejftyi  0/  a  SQciet, 
at  Edimh.  T.  II.  p.  ig^. 

(/t)  Falcic.  VI.  p.  19. 

(/)  Ibid.  p.  zr. 

0«)  Ibid.  p.  28.  &  4t. 

(  w )   Chirura,  airweifung.  T.  II.  I.  c. 

(  0  )  Tum  Cl.  viii  Rob.  £  m  s  T  T  in  tentamhtibui ,  tum  ejus  labaruni  fociiis  Cl.  P  a  1. 1- 
soT  Joiim.  cecojt.    lyjfT.  januar. 

(  p  )   S  G  H  w  «  N  K  E  p.   zo. 

(^)  Exp.  ns.  n4.  175.  Etfi  enim  non  iii  anaflomofi  fangu's  contravium  iter  fecu- 
tus  eft ,  fHtiiint  in  eodeni  cmale  coUimnam  validiorem  eam  fipe;'uTe  ,  qu«  debiliori  mota 
f(»iebritur.    In  anallomoli   venofa  hoc  phwiiomeuou  vidi  exp.  ijs. 

(  r  )  Vrmier  Mein.  p.  5  8. 


a8o        LIB.  VI.  SECl',  IIL  SANCUINIS  PER  ARTERIAS. 

uterutn  gravis  nitatur ,  &  quae  alia  funt  ejufmodi.  Si  fubtilius  rem  place- 
ret  urgere,  ratio  hic  inveniretur  ,  qua  celeritas  fanguinis  in  maximis  mor- 
bis  ,   &  inflammationibus  ipfis ,  frangitur. 

Iterum  ex  anaflomofibus  conflidus  fanguinis  memorabilis  fequitur ,  ut 
contrarii  fibi  torrentes  ( J  )  obnitantur  ,  atque  globuli  in  globulos  impin- 
gant.  Ita  quidem  folet  fieri,  ut  in  ramum  aliquem  ,  aut  quodcunque  o^ 
ftium  in  fede  confliclus  (  t )  patulum  ,  fanguis  utriufque  columnae  irruat. 
Non  tamen  poteft  fieri ,  quin  &  de  velocitate  fua  fanguis  amittat ,  quem 
efFedum  dudum  tetigi  (  « )  ,  &  praeterea  friffio  inter  globulos  rubros  ea 
nafcatur ,  quae  e(t  maxima  ,  fiquidem  non  obliquo  duflu  ,  fed  diredo  ,,  in. 
globulum  globulus  incidit. 

§.   IV.    Et  retium. 

Huc  retia  redeunt ,  quse  Bellinus  (sc)  ubique  in  corpore  Iiu- 
mano,  Natura  certe  plurimis  locis  fabricavit ,  ncs  alias  deicripfimus 
iy  )'  Nihil  enim  retia  funt,  nifi  repetirse  ramorum  cujuslibct  trunci  ar- 
teriofi  cum  vicinorum  truncorum  ramulis  anaftomofes.  In  iis  retibus  cele- 
ritatem  minui  (  z  ) ,  adfridlumque  globulorum  ,  eaque  omnia  ,  quae  ex  con- 
fricatione  nafcuntur  ,  augeri  certum  eft.  Solvi  fanguinem  volebat  B  el- 
LiNUS  (a)  ,  quod  hadenus  admitti  poteft,  ut  omnino  a  tritu  minores , 
&  eminentes  molecularum  fanguinearura  quafi  ramos  deteri  ,  certum  fit , 
atque  adeo  &  majores  moleculae  minores  fiant ,  &  multae  novae  ex  prio- 
rum  ramentis  decedant.  Haec  ratio  fuadet ,  experimentum  nullum  confir- 
mat.  IVlifceri  prsterea  ,  fiquidem  humores  duarum  arteriarum  diverfi  fue- 
runt,  utriufque  Hquoris  particulas,  tertiumque  componi ,  qui  utriufque  ge- 
neris  particuias  habeat ,  eadem  ratio  oftendit. 

(j)  Secoftd  MtHi.  Erp.  i<f^.\<tA.  H4*  H^  i?7.  171.  J7|.  175.  176.  17S.  'go.  i8s 
187.  iso.  Etli  enini  hi  toneiites  iteium  in  eodem  canale  j  non  in  anafloniofi  duoiiini 
canaliuni  vift  funt  ,  nihil  tamen  inteicedit  ,  quiii  par  raniomm  gofterioris  generis  ratio 
fit.    In  anaftomofi  venofa  vidi    Exp.  i^x. 

(^)  Exp.  if4*.  is{.  171.  178'  150. 

(  M  )     p.    189.     190. 

(*)    De  ftrment.   '^  gland.    Prop.  }8. 

(>)   L.   II.    p.    91. 

(  2)  p.  189.  ito.  ,    „    ,.     , 

(a  )  !.  modo  cit.  Mo  nc  a  n  frincip.  p.  187.   Sauvagt^s      immir,  de  Beriin  1.  c. 


§. 


MOTI     EFFECTUS.  aSi 

V.    In  vafculis  minimis  globidorwn  menfxira  nafcitur. 


Ab  arteriolis  cnius  globuli  capacibus  conica  equidem  natura  abelt  , 
cum  utique  cylindricse  fint  (6),  &  hadenus  preflio  lateralis  minuitur  (r), 
Veruni  alise  funt  horum  vafculorum  adfeciiones ,  quse  frlctionem  inmenfum 
augent.  Unicum  cnim  globulum  utique  tranfmittunt,  cum  etiam  venulas 
minimx  unius  giobuli  diametrum  admittant  (^),  arteriolas  vero  venis  ma- 
jores  fingere  ,  neque  ratio  admittat,  neque  clarorura  vivorum  confentientia 
experimenta  (  f ).  Ergo  cum  arteriols  minim^e  aut  {f)  paulo  globulo  ru- 
bro  majores  fint  {s.)  >  aut  ccquales  ,  &  denique  minores  (A)  ab  aHis 
CI.  viris  habeantur ,  cum  przeterea  folidiores  fint ,  &  duriores  ,  pro  diametri 
portione  non  poteft  non  quilibet  globulus  fuae  ad  arteriolse  parietes  toto  fuo 
circulo  maximo  confricari ,  &  frequenter  ubique  ,  &  in  flexionibus  maxi- 
me,  quse  in  his  vafculis  uberrimse  iterantur.  In  flexione  enim  etiam  ali- 
quanto  minor  globulus  ad  parietes  undique  adteritur.  Ita  fit,  ut  flexilis 
globulorum  natura ,  omniro  ambitum  fuum  in  circuli  figuram  tornet,  cu- 
jus  diameter  arteriolae  diametro  paulo  minor  eft  ,  aut  aequalis.  Hic  adeo 
moduius  (z)  eft,  qui  glcbuli  rubri  magnitudinem  definit.  Sed  ad  reliqua 
de  fphaerula  eminentia  tubercula  deterenda ,  is  idecn  ,  per  angufti  canalis 
parcam  diametrum  raalignior  tranfitus,   utique  potenter  confert  (  ^  ). 

§    \l    Et   retardationis    effeclus. 

Porro  per  vafa  minima  fanguinis  celeritas  minima  fupertft  ,  cui  tot  a 

caufis 

{  6  )    L.  11.   p.    ^5. 

(  c  )    Ut  ex    vafe  cylJndnco   iiicifo  aqiia  i:on  exe?.t  S  t  .5  h  e  l  i  n  de  ptlfu.  p  4^ 

(rf)   Second  Memoire    txp.   T20.   114.  iij.    126.    IIS-   i?z.    i?8.   14?. 

(f)  Bellin  Propnf.  XXVI .  Cowper  ad  Bidioo  afj.end.  t?b.  ; .  Fhil.  Tranf 
n.  iS<i.  Hales  hdniajiatiks  p.  58.  B  a  K  F  R  fuicroajfc  made  eajy  p.  ?6.  M  v  y  s  de  fa- 
Irica  fibr.  mifc.  p.  505.  ISl  t  1,  £  s  Phi/of.  Tre.nf.  n.  460.  &c.  Kcquc  mea  txperimtiiti' 
diffentiunt. 

(/)  Exp.  6;.  64.  6S.  nifi  &  ifta  vafa  venofa  fueiint. 

( g  )  Duplo  ScHRBiB  ER  Almageji.   p.  21S. 

(A)  p.  58.  ?5. 

(  i  )  S  c  H  R  E  I  3  E  R  1,  c.  p.  24^.  Conf.  Leeuw  I  KHOECK  Exfer.  ^  cwtmfoif. 
T.  II.  p.  15    itfi. 

(*)  Codticnem  vocat  J.  de  Gorter  partlciiferum  fangiiinis  non  inquilinaium 
fom  atioii^ni  in  g'obidos  de  perfpirat.  p.  4^, 

Haller  Fhyfiolog.  Tom.  11.  N  n 


222  LIB.  VI.  SECf.  IIL  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

caufis  continuo  portio  aliqua  decelTerit  (/).  Diminuto  nunc  motu  ,  quo 
fanguis  fecunduni  axin  fertur ,  augetur  vis  ponderis  &  adtradionis ,  quas  qui- 
dem  vires  celeritas  progreffiva  non  finebat  fanguinem  regcre  (w).  Sed 
globuli  fanguinei  frada  vi  cordis  amant  confluere  ( ?i ) ,  in  unguenti  tar- 
dam  fpeciem,  atque  adeo  fumma  hic  ad  concretionem  aptitudo  nafci- 
tur ,  fi  praeterea  memor  fueris  ,  lymphae  vim  magnam  de  arteriofo  fan- 
guine  deceffiflTe ,  qax  in  majores  demum  venas  per  lymphatica  vafa  redda- 
tur.  Ea  enim  aquula  remota ,  pene  folus  in  minimis  vafcuhs  ctuor  fu- 
pereft,  qui  omnium  humorum  humanorum  ad  coagulum  proniffimus- ver- 
git ,  &  cujus  coagula  omnium  prima  nafcuntur  ,  quo  tempore  nulla  reli- 
quorum  humorum  particula  concrevit  ( o  ).  Haec  fanguinis  in  minimis 
arteriohs  tarditas  ,  &  ad  coagulationem  aptitudo ,  conjund»  caufse  funt ,  cuc 
plerumque  ,  &  in  morbis  acutis  (p  )  etiam  magis ,  fanguis  in  arterias  colU- 
gatur,  neque  in  venas  tranfire  poffit.  Inde  in  hydrophobo  (g)  fanguis 
in  arteriis  omnis  repertus  eft  ,  ut  venas  inanes  elfent.  SummuQi  ergo  hac 
in  fede  ftagnationis  &  obftrudionum  periculum  eft  (r). 

§•  VII.     Quomodo  ab  his  caujjls  fanguis  mutetur, 

Fluiditas  nafcitur. 

'  Expofuimus ,  quse  mechanice  a  motu  fanguinis  per  arterias  majores  , 
&  minores ,  fequantur ,  tranfeundum  eft  ad  mutationes ,  &  effedus  ,  qui  ab 
eodem  motu  in  fanguine  obtinentur  ,  &  ad  dotes  ,  quas  fanguini ,  &  uni' 
verfis  humoribus ,  is  motus  impertit.  Optabile  quidcm  foret ,  ut  eos  etfedus 
perpetua  ferie ,  cum  mechanicis  motus  phaenomenis  conjungere  liceret.  Ve- 

rpm 

(/)  Sea.  I.  p.  i<>i, 

(w)  De  poiidere  Second  memoire  Exp.  212.  iii.  De  adtradtioiie  couftat  ,  coagula 
ftnguiiiis  a  debilitata  demum  vi  fioidis  nafci  ibid.   Exp.  6.7.  15  j.  &c.  • 

(w  )  Loc.  modo  cit.    In  fungulos  abiie  Simson  p.  114. 

(0)  In  iisdem  ,  qux  nunc  excitavi  ,  experimentis  nuUum  lyniphse  coagulum  fuit  , 
quod  fere  iinice  a  vulneie  vafis  fangiiinei  nafcitur  ,  quaudo  pellucida  lyuipha  aut  extra 
fua  vafa  eftufa  cft  Exp.  88.  155.  154-  i??-  i?7-  '^l-  "^7.  170.  171.  176.  183.  185.  aut 
demuni  fradla  per   incifa  vafa  vi  cordis  fuis  in  vafis  rellagiiat  Exp.   igo.  18?. 

(p)BoEKHAAVE  Prax.  Med.  T.  I.  p.  98.  B  e  e  l  s  de  febrc  cx  fitlo  pulfu  digmf- 
tenda  Leid.  1747.    In  fene  decrepito  Ph.l.   Traiif.  ann.    170.?. 

(q)  HiJ}.  de  fAcad.   d:s  S.icnc    1699. 

(>-)_Bbllin  Propof  XXVI.  Boerhaave  PrakB.  Acnd^  T.  II.  u  i53.  Primm 
ihj  fanguis  ftaguat   Swamme:^dam  ile  rcfpir,  molL 


I 


MOTI     EFFECTUS.  283 

rutn  de  nonnullis  fanguinis  dotibus  nimia  ea  fpes  foret ,  fufFeceritque  inte- 
rira  ,  aliquam  partem  veri  perfpexifTe.  Exiftimavi ,  &  aliis  locis  ideni  fequar 
confiliura  ,  optime  me  afturum ,  fi  geometrarum  rationes  fecutus ,  problema 
pru  foluto  ,  &  sequationem  pro  conftruda  haberem.  Id  fiet ,  fidotes  fanguinis 
vivi  hominis  vafa  legitirae  perfluentis,  cura  fanguinis  in  integerrimo  cadavere  re- 
ftitis ,  &  fanguinis  ex  vafis  emifll ,  &  fanguinis  demum  in  fuis  vafis ,  auC  quief- 
centis ,  aut  debiliter  moti  natura  conparaverim.  Eae  cnim  dotes  omnes  ,  quae 
funt  in  vivo  motoque  fanguine  ,  &  quas  in  fanguine  lente  moto  minuuntur» 
a  fanguine  vero  quiefcente  abfunt ,  ese  omnes  a  motu  proculdubio  fequuntur , 
qui  folus  in  his  exemplis  fanguini  aut  integer  ereptus  eft  ,  aut  pars  fub- 
irada,  Si  quis  alienam  ab  hac  caufa  refpiration^s  confiderationem  admifcere 
volet,  adque  rffpirationem  ea  phaenomena  referre  ,  quibus  motus  fanguis  a 
quiefcente  difFert ,  euni  quidem  unice  monebimus  ,  praeter  folum  calorem , 
iomnia  rehqua  pha^nomena  in  animalibus  nuUo  pulmone  inftruclis  perinde 
reperiri,  neque  adeo  a  refpiratione  pendere,  Quaj  vero  pars  cauf^  caloris 
ad  pulmonem  a  ciaris  viris  relata  eft  ,  eam  utique  oportebit  tunc  demum 
cxpendere  ,  quando  refpirationis  hiftoriam  dabimus. 

Primum  ,  quod  fanguis  lentius  motus ,  aut  quiefcens ,  aut  efFufus  ,  a» 
mittit,  id  quidem  t?c  fluida  natura  ,  qua  per  vafa  ferebatur.  Stat  enim  , 
vXi  alias  oftenfura  eft  ,  gelatinae  modo  ,  globulique  in  acervos  coUiguntur , 
&  in  cadavere  ( i  )  ,  &  in  vafculo  ,  in  quod  de  vena  miffus  eft  (  f )  ,  & 
dum  aerem  de  nare  fani  hominis  percurrit ,  &  in  tubulo  de  aniraale  (  z*! ) 
in  animal  fanguinem  tranfmittente ,  &  in  aneuryfhiatico  (jc)  facco  ,  & 
in  ligatis  arteriis  (j^),  &  alioquin  in  animalis  dL-b-Iitati  vafis  (z),  Dein- 
de  in  cadavere,  etiam  quando  fanguis  in  thron  bos  non  coit  ,  fluit  ta- 
men  lutulentus ,  globulique  in  fero  pigri  labuntur  (  a  ).  Ut  omnino  ex 
fanguinis  hiruiidinum  confervata  fluiditate  merito  concludamus ,  non  abf- 
que  raotu  fanguinem  fuiffe  (6),     Contra  reddito  motu  coagula  globulo- 

N  n     z 

(O  L.  V.  p.  is. 

(  O  ib. 
(  «  )  ib. 

(«)  p.  21.  Sedecini  fanguinis  griimofi  libiae  in  aneiiiyrmatico  facco  aiteriae  poplitex 
M  ATANi  rfe  muiiryf})!.  p.  i;c,  In  receffitus  arteriae  ,  qua  fanguis  noii  movetur,  fem. 
per  coadtus  re^  eritur.  Laminse  in  aneuryfruate  cruentse  Obferv,  of  .!  Sodety  at  Lond, 
vol.  I.   p.  J4<5- 

(JV)  Lancis  p.  IZ4.  ed.  1718. 

(  2  )   p.  iO. 

(«)   MAr,piGHius   de  polyps  p.  i}o. 

C  ^)  Lx  s  T  K  R,  apud  L I N  M  ,E  u  1«  in  (econ,    naiur.  p.    gs> 


a84      LIB.  VI.    SEGT.m.    SANGUINIS  PER  ARTERIAS. 

rum  dirTipantur  ,  utfingulae  denuo  moIecul:e  Mitarise  flmnt  (b*).  Ita  flocculos 
in  fyncope  natos  credit  aborta  palpitatione  fol  vi  ili .  A  r  c  h  i  a  t  e  r  (  b  **  X 
&  obftruttiones  vaforum  conjunctivas  tunicae  ex  vinculo  ortas  palpebrarum 
niditatio    diflipat  (Z»*"*). 

Quomodo  lluidam  liquiditatem  fanguinis  vitaconfervet ,  hadenusfacile  ia-i 
telligitur.  Primum  enim  non  dubium  vid^tur ,  quin  coagula  ex  adtradione 
fiant,  eam  adtradionem  vero  is  motus  impediat,  quo  fanguis  a  corde  ad  ex- 
trema  vafa  progreditur.  Is  enim  motus  globulos  a  mutuo  contadu  continuo 
dimovet ,  neque  vi    adtradtili  tempus    dat  ,   quo    elementa    adunire  poflSt. 

Deinde  elementa  fanguinis  vivi  hominis  certa  tempetie  commiflia  fer- 
vantur  ,  in  qua  fola  fluiditatem  confervant.  Si  adipem  enim  ab  aqt:a 
feparaveris  ,  ctiam  quando  utriufque  eadem  portio  niinet  ,  non  dub- 
ium  eft  ,  quin  ille  quidem  ft:et  coadiis.  Si  vaporem  ab  utroque  abe- 
geris  ,  multum  videtur  de  fanguinis  liquida  meabilitate  decedere  ,  cum 
ferum  abado  vapore  ( c  )  in  gelatinani  vertatur ,  ferumque  pars  ma- 
gna  &  fluidior  fsnguinis  fit.  Nunc  in  quiete  fanguinis ,  in  cadave- 
vere ,  vapor  quidem  levis  avolat :  reiiqua  elementa  fecundum  pondera  fua 
feparantur,  ferum  innatat  (<i),  globuli  ima  petunt  ,  feque  incumbenCes 
&  deprimunt  &  adtrahunt.  Contra  ,  quamdiu  vita  vigtt  ,  commun's  ra- 
pidufque  fanguinis  torrens  vaporem ,  aquam  ,  globulos  ,  adipem  ,  albumen 
niifta  fervatomnia,  neque  finit  in  propiores  contadus  particulas  pingue-  aut 
gelatinofas,  aut  mucofas,  venire  ,  fed  interpofita  aqua,  &  tenui  halitu  ,  ad- 
tradilium  particularum  vicinitatem  impedit.  Violentum  flumen  cum  aquis 
&  arenas  &  avulfas  volvit  de  montibus  ornos,  idem,quando  in  planitie 
impetum  fedavit,  proximis  in  arenis  ponderofa  quasque  deferit  ,  ubi  pri- 
mum   velocitas  aquarum  fubfedcrit. 

Calor  etiam  ad  fluiditatem  facit.  Sanguis  in  calore  ,  quem  a  digeftione 
vocant  ,  per  menfem  (  c  )  fluidus  manfit,  parque  fluidiE  naturae  tenacitas 
in  fugillatione  vifa  eft  ,  cum  efFufum  cruorem  vitalis  calor  foveret  (  /). 
Nempe  calor  inteftinum  motum  fanguini  imprimit,  cor  progrefl^vum  ,  a 
neutro  finitur  quiefcere.  In  principio  exacerbat£e  febris  interniictentis  fan- 
guis  lentus  eft,  fub  finem  fluidior  (g), 

An 

i  b  *  ~)  Mem.  ftiy  le  tnottv.  dtt  fiwg.   Exi).    i?i.  i??.  &c, 

(/)**)    S  W  I   E  T  F  N     ill      B  O   E  R  H      T.    I.     [>.    6$.\. 

ib***  )  Camerar.  de  o{-htkalnt.  Venerca. 

(c)L.  V.  Scdt.   III.    p.  ii4. 

(d)  L.  V.  Sedt.  n.  1).  ?9.  40, 

(O  BiRCH  T.  in.  p.  256. 

/y-)    Cyprian  epift.  ad  M  i  l  1. 1  k  G  T  0  n  u  M  p.  ^  j; 

(g)  Taeo»  p.   174. 


MOTI     EFFECTUS.  ag^ 

Ata  niolecularum  moles  ad  fluiditatem  faciat ,  quaeri  poteft.  Non  igno- 
ro  adtradiones  efTe  ut  fuperficies ,  has  autem  in  majoribus  molcculis  au- 
geri,  CLim  globulus  ex  fex  aiiis  coalitus  non  dubie  minoiem  fupeificiem 
habeat  (  h  ).  Verum  non  ideo  fljidiora  funt  ,  quse  majoribus  fiunt  ele- 
mentis  ( z )  >  "i^  eleraenta  igais  omniam  m^xima  ,  deinde  artheris  elementa 
majora  facere  volueris ,  quam  aquae  moleculas  terraeve. 

Num  motus  inteftinus  inter  particulas  fanguinis  locum  habeat,  num- 
que  ad  fluiditatem  omnino  neceffjrius  requiratur,  hoc  loco  difputjri  poteft. 
Plerique  recentiorum  fcriptorum  vortices  ,  &  turbines ,  &  confuiam  agitatio- 
nem  in  fluidis  animalibus  recipiunt,  eumque  motum  a  fanguinis  ad  curvae 
arteriae  parietes  coUifionibus  repetunt  (^k)  ,  aut  a  communi  demum  oranibus 
liquidis  inteftino  particularum  motu ,  quem  iterum  plerique  rei  naturalis 
fcriptores  ita  aioptant,  ut  ab  aqus  glacies  potiflfimum  hoc  motu  fublato  (/) 
differat.  Alii  ab  aere  repetunt  {m^.  Nos  intima  reruai  non  profpicimus, 
videmus  autem  viros  univerfae  naturs  peritifliraos  oftendiflTe  ,  particul&s  fiui- 
dorum  non  aclu  ,  ut  vocant ,  vereve  moveri  ,  etfi  minimo  motu  dimoveri  (n) 
fe  patiuntur.  Deinde  in  fanguine  motum  inteftinum  a  Cl.  viris  non  ad- 
mitti  (  0  ),  etiam  ratione  addita .,  quod  &  progreflivo  motui  obfiftat  p  )  , 
&  fermentatio  ,  aut  putredo  ,  adeoque  inteftinus  motus  ,  a  pe^-petao  fl  ixu  , 
etiam  impediatur  ( g ).  Experimenta  mea  nullum  ejufnoii  interturbjtum 
motura  in  frigidis  animalibus,  admittunt  (r),  cam  rubri  certe  globuli 
lineas  in  motu  luo  teneant ,  qia;  a  corde  ad  vaforum  fines  recl.ffi  nae  du- 
cunt  ,neque  apud  Leeuwenhoeckium,  a'it  quemquam  fcriptorum  mi- 

N  n    3  crofco- 

{b)  Conf.  p.  t<i.  16^8- 

(  i  )  In  teuuiori  fluido  moleculas  ,  quam  in  limpidiori  niajores  effe  Francifcns  L  A- 
M  U  R.  E  d?  fecret.    p.    ig 

{  k  )  Baitbolomaus  de  M  o  o  r  de  viflaiir.  med.   T.  II.  f.   i.  B  o  b  r.h  a  a  v  e  Inji    rei 

2d^d.   w.   2tO. 

(/)   Rrrnoulli    hyiroiym.    prsef   &c. 

(  m  )  Et  de  fanguine  peculiariter  J.uohiis  K  e  i  l  tentam.  IV.  CI.  BAZZrcAEUvH 
Prop.  'V.   Vbrheyek    L.  IT.  p.  i7i    C.  Gnttl.   hv  T)  w  iG  de  leriis   muf.Reg    p.  194. 

( ?n  *  )    1]  E  R  T  I  E  R.  phyfiqH:  des  co>ps  animes. 

(n)  M  t  c  H  E  I.  o  T  T  I  i/e  apop/exi.i ,  V  e  r  h  e  Y  E  n  L.  II.  W  a  i,  T  h  E  r  p  2^.  B  e  a- 
ay  K  de  nattir.  hum.  p.  49.  F  a  k  T  o  n  anat.  p.  ;44..  Musschenbroeck  cjfays  de 
phy/ijne  n.  701.  InJ}.  phyf.  11.  76^.  excmplo  fphaerx  aqua  pknae  quanmm  ejus  lieri  poteft  , 
aliisque  gr.ivibus  argumentis. 

(0)   Tralles    exam.  med.  terreor.  p.   J24,    Schreieer  jihiiagefL  p.  27  j. 

(/)  )    S  r  E  BB  E  AR  E  p.    57. 

iq)  n.   IX. 

(r)  Second  memoir.  fur  k  mouvem.   du  fang  p.  zjj.  exp.  <5j.  54.  &c. 


2i6        LIB.  VI.  SECt.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERTas 

crofcopJcorum  certutn  aliquod  interni  motus  documentum  rcperio ,  iit  om- 
nino  ,  fi  in  c.ilidi  fanguinis  animalibus  a  calore  niotus  inteftinus  excitatur  , 
ejufmodi  fit  ,  quem  oculi  adfequi  non  poffint.  Excitari  vero  credi  poteft  , 
cum  in  niotu  calor  confiftat ,  caloris  vero  certa ,  aut  axi  arteriae  parallels 
direclio  nulla  cogitari  poflit. 

§.  VIIL    Et  calor. 

Non  ah  igne  immto  ,  fervore ,  putredijie. 

JEque  fere  celetiter,  uti  liquida  mobilitas  fanguini  de  vafis  efFufo ,  inve' 
vafis  ftagnanti  decedit  ,  ita  calor.  Friget  cadaver ,  friget  in  patellam  efFufus 
fanguis ,  friget  etiam  unice  tardius  motus  in  deliquiis  animi,  in  fubmerfis  ,. 
in  animalibus  hieme  latentibus.  Sed  gravior  eft  quaeftio ,  num  a  fanguinis 
motu  calor  nafcatur  ,  num  alia  cum  motu  progreflivo  utcunque  conjunda; 
caufa  fubfit. 

Phaenomeni  hiftoriam  non  repeto.  Fufe  expofui  ,  in  animalibus  pleno 
pulmonis  ufu  gaudentibus  ,  caloris  fupra  atmofph^rae  aquam  congelantis 
hibernae  frigus  gradus  64.  in  fano  fanguine  generari  (y)  :  deinde  pifces 
non  valde  memorabil' m  calorcm  (t),  fed  tamen  ejusmodi  producere  ,  ut 
in  g' lidis  aquis  y  ultraque  frigoris  congelantis  gradum  rigentibus ,  vivere  , 
fangidneraque  fluidum  confervare  ,  &  denique  afiquantura  fuper  id  frigus 
tepere  pufiint.    H')jus  caloris  fons  quaeritur  &  caufa, 

Et  primum  ortcndcre  oportet ,  eum  calorem  in  fanguine  fcdem  fuamha- 
bcre  j  aque  fang.iine  rtliquas  corporis  animati  partes  incalcfcere.  Facile  id 
fit ,  cum  arcus  fiigeat  ,  cujus  arteria  revinda  fuit  («)  ,  exemplo  brachii 
cuj'is  piiicipein  arteriam  ob  aneuryfmatis  (  5C  )  curationem  chirurgus  lino 
intercipit  :  id  enim  tamdiu  friget,  ufque  dum  reftituto  fanguinis  commeatu 
puifus  n  carpo  redux  percipiatur.  In  tibia  ,  cujus  artcrise  lumen  contraftum 
fuit  {))  y  inquti  artubus ,  quorum  artetice  ofleje  (  z  )  fadsc  funt ,  perpetuum 

frigu& 


(i)  L.  V.  p.  n- 

(O  L.  V.  p.   18. 

(«)  Serac  T.  IL  p.  i4if. 

(x)    p.  19. 

(y)  PbiL  Tranf.  n.  igo. 

(a)  Ibid. 


MOTIEFFECTUS.  »87 

frigus  regnat.  Pulfus  in  manu  finiftra  nullus ,  hinc  frigus  perpetuum  (  z*). 
Refpiratio  frigida  ,  fenfus  frigoris  quafi  glaciei  cum  pulfu  nuUo  (z**). 
Seepe  in  me  ipfo ,  cum  febrirem ,  nimis  accurate  percepi ,  ut  ignei  torren- 
tis  modo  fanguis  per  bractiiorum  arterias  ad  rnanus  meas  fub  initium  exa- 
cerbationis  progrederetur.  Pcli  jaduras  fanguinis  magnas ,  cum  fanguis  re- 
paratus  elfet,  seger  quafi  uliionis  fenfum  percepit  (  a  ).  Cum  aufto  lubore 
<;alor,  cum  pallore  frigus  perpetuo  fere  fosdere  conjungitur.  Etcorporis  hu- 
mani  partes  majorem  calorem  poffident ,  quascunque  plus  habent  fanguinis, 
eseque  frigent,  qu£e  pauciffimum  nadae  funt.  Oculus  cum  teftibus  ,  carpes 
cum  partibus  albis  comparatae  funt  pro  exemplo.  Ultimum  in  cadaveredor- 
fum  tepet ,  eo  enim  fanguis ,  fuo  a  pondere  ,  congeritur. 

Sequitur  ut  inquiramas ,  unde  cilorem  fuum  fanguis  concipiat.  Bre- 
viter  vetcres  innatum  calorem  cujuscunque  demum  is  naturse  elTet  ,  iix 
ipfum  cor  pofuerunt ,  ex  cujus  efficacia  fanguis  incalefceret.  Inter  fcripta  H  ip- 
pocRATiCA  libelli  funt  (6),  qui  hanc  hypothefin  continent.  Sed  etiam 
Aretjeus  (r)  cor  arteriae  calorem  tradere  fcripfit ,  neque  Galenus 
diffentit,  aut  de  fchola  medica  quifquam.  Id  tenue  utique  difcrimen  in 
hac  opinione  fuperfuit  ,utARiSTOTELES  (^)  dextrum  cordis  ventti- 
culum  cahdiorem  faceret ,  auclor  vero  Hbelli  de  corde  ,  &  G  ale  n  u  s  (c)  , 
eam  laudem  finiftro  ventriculo  tribuerent ,  cujus  carnes  hunc  innatum  ca- 
lorera  prEcftare  &  ipfe  C  L  a  u  d  i  u  s  (/)  ,  &  alii  (g)  nuperiores  addiderunt. 
Adeo  vero  in  vivo  animale  calere  ,  ut  sftus  segre  a  raanu  ferri  poffit ,  C  o- 
LUMBUS  (/i)  auiftor  exftat.  Unde  demum  is  in  corde  calor  nafceretur, 
veteres  unice  fecuri  ,  quxrere  fuperfederunt. 

Celeriter  errores  invalefcunt,  lente  imperium  deponunt  ,  etiam  hade- 
nus  morborum  epidemicorum  fimiles.  Priori  feculo ,  quo  plurimum  in  vi- 
vis  animahbtis  incidendis  laboratum  eft,  haefit  tamen  ,  in  tanta  opportuni- 
tate  videndi  veri ,  mentibus  fatalis  arundo,  In  fepto  cordis  calorem  habi- 
tare  Conringius  (z)  audor    fuit  ,    luculamque   vitakm  E  n  t  i  u  S 

'  admifit 

(2*)   Ant.  de  Haek  rat.   medeitd.  T.   III.  p.  I4^.   »47. 

(3**)  Joiirnal.  de  Medec.   17^8.    M.  Nov.     WoODWARD  tafes  p.  ?il. 

(fl)  ViRiDKT  dxt  bon  chyle    p.  26. 

i^b)    L.  1.     wjfi  S(5(;th;  &   vTEoi  K5<fdi»;. 

(c)  Cwjit,  actit.  L.  II.    c.  7. 

(  d )  De  part.  aniin.  L.  III.  c.  4.  hiHor.  aniin.  L.  I.  C.  7.  argumento  dextii  lateris  in 
ho-iiiiiie  calidioris. 

(e)  De  ufti  part.  L.  VII.  c.  9.  zi.  de  temperantenf.   L.  II.  c.  ?. 

(/)  Galenus  ibid. 

(5)  Carpemsis  adMuNDiNUM  p.  CCCLI.  b. 

(/))   De  re  matom.   L.    XV.  p.  255. 

(O   Df  calid.  imi.xt.  c,  ij.  * 


3S8         LIB.  VI.    SECT.  IIl    SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

admifit  (/j).  Car  tes  i  l":  (/ ) ,  cuni  fcholarum  hypothefibus  minime 
parccret,  tamen  infitum  ,  &  potentiffimum  calorem  retinuit  ,  quem  virum 
tota  Irda  (m),  &.qui  pene  nuper  ex vita  decellit  Gwuherus  Chriftophorus 

SCHELH^MMER    (?z)   feCUti    fuHt. 

Cum  tamen  ea  ipfa  Cartesii  fchola  canfas  rerum  curiofius  indaga- 
retur  ,  repererurt  clari  viri  varia  phaenomena  chemica ,  in  quibus  confticlus 
contrariorum  falium  calorem  generat  :  iis  fubfidiis  ftudiofe  ufi  funt.  Pri- 
mus ,  nuperse  theoriae  antiquior  auftor ,  J.  Bapijla  Helmontius  (o) 
calorem  a  fulfure  &  volatili  languinis  fale  in  corde  confricjt  s  deduxit.  Elc- 
gdntius  aliquanto  Francijcus  Sylvius  (j^),  cum  fua  fecta  (g)  ,  etiam. 
iilufl:nbus  profedoribus  (  r  )  adfentientibus ,  languinem  corpon^  indigenani. 
urinofe  naturac  propiorem  ,  cumnovo,  acidoque  chylo,  &  acida  lympha  ,  feto 
ciuorc  effervefcere  ,  ita  calorem  nafci  ,  multo  cum  piaufu  docuit.  Paulum 
aiiter  ,  in  eumdem  tamen  fenfum ,  Ci.  Henshaw  (j)  fermentationcm  fan- 
guinis  vitalem  ex  chylo  &  fanguine  deduxit.  Ex  acidis  fpiiitibus ,  &  fedi- 
,  mcnto  fanguinis  a-lealino  cordis  fervorem  derivavit  Johannes  Pascal  (r);; 
ex  novo  fauguine  in  reccflibus  cordis  calefafto  &  rarefcente  V.  P.  P  l  e  m  p- 
(zf)  ;  ex  prioiis  cruoris  reliqgiis  Joachiinus  T akg  ikv s  (x);  ex  acida 
falina  lienis  tinctuca  J.  M.  Tiling  (y)  ;  ex.  acida  materie  ,  quae  in  fi- 
brarum  cordis  loculos  deflueret  Petrus  Chirac(z);  ex  bile  &  lympha 
bAvioLus  (a);  ex  acido  fpiritu  &  lympha  alcalina  fimul  &  fulfurea 
{b)  Ainonius  Deidier;   paulum  aliter  Fom^eius  Sacchus(c)  , 

ab- 

C  k)  Apohg.  fro  circuht.- fang.   p.   xo^, 
{i)  De  format.  fetu  p.  157.  de  honiine  p.  f. 

C  m  )  Henr.    R  e  c  i  u  s  phypolog.  p.  22.  Theodqrus  Craanem,  Pi.e  mp.  p.  i  j  y. 
(?0   Diff.  Vli.    la  fanj^jume  occiiltum  igueni   lateie  I d  e m /«/.aAo/og'   nupw     editsp 
B.  CXe  IV. 

(0)  hi  fole  tabcritaculmn  p.  6zx.  G%z. 

ip)  Diff.  VIII.  11.  65.  diff.  X.  n.  s4.  &c. 

(  q)  Cernel.  Bontekok  dierige  huyihouding  p.  297.  ex  acidis  particulis  cum  fale 
vol.itiii  okofo  confligentibus. 

(  r  )  J.  S"  w  A  M  M  E  R  D"  A  M  rff  refiir.  p.  8.  Regnsrus  de  G  r  a  A  F  de  fticco  pamre»' 
tLo  p.  100.  loi.  e'lit    Iti.  iiterque  de  Sx r.vii  fcliola,- 

(y)  AciOchalinos  p.  5/7. 

(  *  )  Tra  te  ilcs  fermens   p.   jzz- 

(ff)  Fundam.   uud.  p.  155. 

(*)   r-    M9- 

iy)  De  vufe  brevi  p.  sf^. 

(z)  A\'ud  [11.  ejus  fucceiToreiti- J.  B.  SsirAc  tr.  du  caur  p.  44»'« 
(  u  ")    htaubrat  p.    f.   6.. 
{b  )    De  tumoriL 
'  ie)  l^<'  /'^'i  C'j!Ci)i,   in  Iride  fcbrili  p.  i6\ 


WOTI      EFFECTUS.  289 

ab  alcalina  natura  allmenti  ,  &  acido  fpiritu  vitali  ,•  ex  acidis  denique  & 
volatilibus  in  chylo  particulis  CiiUzehims  Coward  (^).  Denique  neque 
magna  illa  mens  Newtoni  ita  ab  hypothefiuni  amore  pura  fuit  ,  quin 
ex  fermentatione  humorum  fpiritus  in  ipfo  corde  generari  conjecerit,  qui- 
bus  id  oiganum  in  motum  cierctur  {c'). 

Diu  vero  etiam  magnorum  virorum  animis  fervor  inteftinus  fanguinis 
hsefit ,  quem  neque  W  i  l  l  i  s  i  u  s  ( /)  deferuit ,  neque  Malpighius 
(g  )  ,  neque  Pechlinus  (/z),  neque  Lancisius  (z),  neque  H  e  l- 
V  E  T  I  u  s  (/t) ,  neque  nuper  admodum  'Thomas  K  n  i  g  t  h  (/)  &  Cl.  S  t  e- 
VENSON  (7«).  Sed  etiam  Stahlius  (n)  prceter  motum  vitalem  princi-  * 
pium  etiani  internum  luminofum  retinuit,  quod  calorem  ad  fanguinis  mo- 
tum  diffundat ,  &  Targirus  (0)  fanguinem  in  fe  ipfo  fermentationem 
concipere ,  exque  ea  calorem  nafci,  quem  ,  &  vitam  una,  &  fpiritum  ,  fin- 
gulis  corporis  animati  partibus  diftiibuat,  eamque  fermentationem  a  pri- 
mis  retro  vitae  primordiis ,  fub  initium   feculi  fcripfit,  in  quo  vivimus. 

Cum  practerea  ad  oculorim  teftimcnium  contra  fanguinis  effervefcen- 
tiam  provocaretur,  regeflit  Hombergius  (p),  dari  veram  effervefcen- 
tiam ,  perennemque,  quae  oculis  confpici  nequeat,  &  ipfe  ejufmodi  fervo- 
rem  fpiritum  inter  nitri  &  cantharides  experimento  confirmavit,  non  ma- 
nifeflum  nifi  aer  accefferit.  Acida  vero  &  urinofa  fanguinis  elementa  inter 
fe  mifta  confligere,  atque  in  ipfo  adeo  cruore  effervefcere  Vieussenius 

audor  fuit  ((/j. 

Porro 

(,d)  Cl'  fermeuto  volatti  p.   g2. 

(f)BlRCH    T.    III.   p.    Zl,\. 

(./)  Idem  auimam  iu  languine  habitare  fciibit  de  anim.  bruior.  p.  $.  de  accenj.  fan- 
guinis  p.  78. 

(5  )  Depoyp.  faug.  p.    130. 

(  /))  D?  corde  n.  50.  ' 

( i )  1.  c.  p.  z8.  pundli  falientis  exetrplo  excitato. 

ik)  Eclaircijfemem  p.  44.  cecon.  p.  15. 

(/)      Ou  hcAt  p.    85. 

(  >M  )  Motum  cordis  a  motu  ianguinis  inteflini  fiifcitari  Lff.  of  a  S!ociet.  at  Eiimhitrg, 
T.  V.  P.  II.  p.  8o5.  Inter  caulas  caloris  habet  J.  E.  HeeenstreiT  de  laiore  iit 
catifi   tnorb.  g«f  iiov.  valet.  p.   45. 

i  n  )  De  mecbanifmo  mottn  progref/ivi  fangtiinii.  Idem  fibi  inventam  tribuit  caloris  a. 
motu  inteltino  fauguinis ,  ejufque  motus  a  progrelfivo  uatii  detedtam  originem  differ.puij. 
eeler.  e«?  freq.   c.  4. 

(0)  p.  ??.   71-  82. 

(p)  Memoir.  de  P Acad.  des  Sdett:.  1709.  p.  46^8. 

(  t)    Tr.  des  liqueiirs  p,  6j.  irj. 

Halkr    Fhyfiolog.    Tom.  II.  O  o 


290    I7B.  ^J.  SECT./ZJ.  SANGUINIS    PER  ARTERIAS 

Porro  ,  ut  probahilem  aliquam  rationsm  ejus  inteftini  fervoris  inveni- 
rent ,  Cl  Stevenson  calorem  ab  alteratione  deduxit  (  r  )  ,  quam  ali- 
menta  &  humores  perpetuam  experiuntur.  Cromvel  Mortimer  (y) 
a  fermcntatione  aerem  in  ianguine  liberari  pofuit,  qui  ignem  in  motum 
cieat.  Cl.  Bazzicaluve  (/■)  eundem  in  fanguine  tervorera  ab  igneis 
particulis  derivavit ,  qux  ex  ruptis  giobulis  fanguineis  exhalant.  Proximus 
Georgius  trhardus  Hamberger,  five  priorem  hypothtfm  ornavit ,  ii- 
ve  propria  cogitata  fecutus  eft  ,  calorem  fanguinis  a  refolutione  fulfurea- 
fitm  fanguinis  particularum  repetiit,  quas  particulae  urinofae  aut  hxiviofse 
adgrediantur  ,  experimentum  etiam  adduxit  (  u  )  ,  quo  avium  congefta  Ca- 
davera  incaluerint,  uti  ex  fimi  columbini  (jc)  acervis  ,  exque  foeno  (^  ), 
nata  incendia  nonnulli  fcriptores ,  aliis  quidem  refragantibus  (i),  orta 
fuiffe  reiiquerunt.  Eum  virum  aHi  fecuti  funt  (a)  neque  valde  longe  re- 
ceffit  adverfarius  viri  Cl.  P  e  r  l  i  z  ,  qui  calorem  a  motu  inteftino  mate- 
riss  caloris  m  fanguine  habitantis  communicato  derivat  ( Z» )  ,  ejufque  men- 
fliram  fecit  magnitudinem  motus  aetherei  intra  poros  excitati  (  c).  Bre- 
vius  nuperi ,  virtutem  vitalem  calorem  generare  doceat ,  ad  veterum  pene 
fimplicitatem  reduces  {d). 

§.    IX.   Qn(£  contra    has  opiniQiies  dici  ^ojjlnt. 

De  cordis  primo  infito  calore  nulla    nunc  dubitatio  fupereft.     Primus 
utiliter  monuit  Jacobus  Back  (c),    cor  in  vivo  aniniale  reliquis    vifceri. 
bus  nihilo  potentius  calefcere.    Experimento  B  a  c  k  1 1  adnotationem   con- 
tiinnvlt  Johannes  Al^honjus  Borellus  (/),  dehiide  Guilielmus  Cok- 

BURNE 

(  *•)  1.  c.  p.  8J<;. 

( r  )    PhiL   Tvanf  n.  ^7S.    n.  lo. 

(*)   Thenr.  tumor.   Prop    I[I     IV. 

(w)  Phyjiolog.   med,  p.  24. 

(  *  )  G  A  L  E  K.  de  /emperammt.  L.  III.  c.  2.  C  A  s  A  T  u  s  p.  48.  M  A  s  c  u  L  u s  ^(f 
Vefiiv.  imeiid.  p.  i6g.  Philof.  Trevifucl.  n.  29^.  Jnpoiienres  non  aniant  colinnbas  ,  quoi,i 
eaium  fimus  ignem  fponte  concipiat    H^ftoWe  des  Japonois.  p-  \is. 

(^)  Foenum  fi  permadueiit ,  in  tab.ilato  putielcit  ,  &  fope,  cum  concaluit  ,  igneni 
concipit  CoLuiviELr,A    L  11.    c-  15. 

(*)  Leopold  in  libro  cecouomico    gerni.  edito  p.  197. 

(a)  NicoLAi   von  deit  fieberit.   p.  51. 

(  6  )   Thcor,  caloris  mathenmt.  p.  5. 

(  c  )  p.  4, 

(rf)EiKKER    de  natur.  htim. 

(  e  )  Dir  corde  p.  1 8  ?  • 

(/)  Mot,  animnl,  L.  IL  c.  7.  fropol.   96. 


MOTI     EFFECTUS.  291" 

BURNE(g'),  qui  thermometro  acihibito  vifcera  abdominis  non  debilius 
tepere  repererunt,  quam  cor  quidem  t.pet.  Sed  etiam  ego  in  tenera  fele 
meraini ,  raeeumdem  caloris  gradum  fahrcnheitiano  thermometro  metitunij 
eflTe,  qui  SS  gradum  nonfuperaret   Unico  gradu  fuperat  in  monedula  (g*"  ). 

Qaae  de  fanguinis  fervore  narrantur  ,  perinde  quidem  experimento 
repugnant.  Chylum  fub  oculis  meis  in  aurem  dextram  illabi,  &placidiflime 
cum  fanguine  mifceri  ipfe  vidi ,  viditque  Carolus  Drelincourt,  cum 
praeterea  chyliferum  duflum ,  &  venam  axillarem  ligaflet  (h).  Sed  etiam 
lympha  nullum  manifcfl:um  acorcni  habet  (f)»  ceque  in  fanguine  cordis 
ipfius  alius  a  muriatico  fapcr  (  ^  )  rcpcritur ,  ne  Cartefianis  quidem  pro- 
fedtoribus  ( / )  diffitentibus  :  neque  fanguis  aut  cum  lympha ,  aut  cum 
chylo  ,  aut  cum  acido  latice  (m)  quocunque  confi^git ,  etfi  fi  cum  mera- 
ciffimis  liquoribus  fervet ,  qui  etiam  in  aqua  incalefcunt  ( ;z ) ,  &  cum  oleo 
conflagrant  :,neque  phacncmena  microfcopica  ejufraodi  conturbatum  liquorem 
oftendunt  (  0  )  qualem  in  eflervefcentia  neceffe  eft  fupponi  ,  neque  bullae 
in  fano  cruo^  erumpunt. 

Si  vero  certum  putredinis  gradum  ,  aut  agentes  in  oleofas  particulas 
urinofos  fales  pro  caloris  caufa  citaveris ,  etiam  hic  plurima  obftant  ,  ne 
in  hanc  opinionem  diHjbamur.  Gratis  utique  urinofae  in  fanguine  mole- 
cuLte  admittuntur ,  qua;'  demum  ab  igne  nafcuntur  (p).  Sed  pone  dari  , 
ron  ideo  in  homine  fano  oleofas  mafli:las  folvunt.  Globuli  enim  fangui- 
nei  utique  inflammabiles  fumma  cum  conflantia  figuram  fuam  in  omnibus 
animalibus  confervant  ( j?  * )  ,  dum  vita  fupereft  motufque  fanguinis  cir- 
cumfluus ,  neque  adeo  auc  eroduntur  ,  aut  folvuntur  unquam  ,  dum  calet  vi- 
getve  animal,  &  globuli  in  circidum  fcruntur. 

Porro  fi  omnino  alcali  prsfto  foret ,  &  oleum  fanguinis  foIveret,nullo 
argumento  conftat ,  alcali ,  dum  cleum  diluit ,  calorem  excitare.  Deinde  in 
putredine ,  agnofciinus  equidem  ,  magnas  mafl~as  vegetabilium  corporum  con- 

O  o    s  geftas 

( g')    Ceconom,  aiiinu   p.  29. 
(,e*)  Whytt  fbyjiol.  p.  15". 
(  (b  )  Iii  caizLiJ. 

(f)    p.    12i. 

(*)   p.    72. 

(/)  Blancard  ils  circulttt.  feng.  per  fibras  p.  1.5 
(kj)  p.  7?.  75.  77.  78. 
(m)  p.  79- 

( 0 )  r- 1^4.  coi  f.  Z74.  ^gf.zg-s,. 
(p)r.  s«. 
Cp*)  r-  s8.  59. 


292  LIB.VI.  SECT.III.  SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

geftas  (5),  preflTafque ,  loco  inprimis  claufo  ,  dum  putrefcunt ,  calorem 
vehementem  generare.  Verum  non  i ieo  hae-  mutatio  ail  alieniflimam  ani- 
maiium  naturam  traducenda  eit.  Caro  aflTa  cum  farina  avenacea  &  laliva 
calorem  equidem  triuni  graduum  excitat  (r)'-  fed  ea  fermentatio  eft ,  & 
in  acidum  tendit.  Fermentatio  vero  &  ab  urinofa  natura  aliena  efl ,  & 
demum ,  quando  maxima,  calorem  75  graduum  generat ,  multo  noilro 
minorem  ( j ).  Contra  ,  corpus  humanum  integrum ,  artulVe  gangraeno- 
fus ,  quando  putrefcit  ,  tunc  quidem  calere  defut  ,  frigufque  adtigit  cir- 
cumjecti  aeris  :  quamdiu  vero  calet  idem  ,  nunquam  una  computrefcit. 

Iterura,  adeo  nuUa  urinoQ  falis  in  calore  animah  producendo  poteftas 
eft,  ut  ea  animaha  frigido  (int  fanguine,  quibus  natura  manifcibflime  uri- 
nofa  eft  ( t )  ,  ut  range  ,  quarum  albi  acervi  ad  utrumque  Ipinje  dorfl  latus 
pofiti  cum  acore  efFervefcunt  :  cantharides  (  ?0  >  ^uae  totce  cum  fpiritu 
nitri  fervent.  His  potius,  quam  nobis  ,  urinofi  falis  copia  eft  ,  quas  o- 
ieofos  globulos  fanguinis  adgrediatur  ,'generetque  calorem.  Non  ob  par- 
vitatem  molis  frigent  ,  multa;  enim  aviculse ,  rana,  bufone ,  Jtcerta ,  croco- 
dilo,  minori  funt  corpufculo.  Contra  ea  animalia  calent ,  quorum  humo- 
res  longius  ab  urinofa  natura  diftant  (  5C  ).  Neque  exemplum  noverim  hu- 
moris ,  qui,  dum  perpetuo  8c  celeri  motu  circumf.-rtur ,  una  putredinem 
concipiat.  Aquse  motae  dulcedinem  fervant,  per  quietem  putrefcunt-  Hu- 
mor  de  vafe  unice  aliud  in  vas  transfufus ,  vitium  non  concipit  (}).  Sed 
etiam  noftri  humores  ,  quamdiu  moventur  ,  nunquam  putrefcunt  ,  etiam 
in  acerrimo  animalium  genere  :  iidem ,  quamprimum  quievcrunt,  ut  aquse 
contabefcunt.  Non  cum  putredine  ergo  ,  fed  cum  calore  fanguinis  ,  mo- 
tus  indivifo  nexu  conjungitur.  Continuo  enim  oftendetur  ,  calorem  no- 
fttum  au(fla  in  circuitu  fanguinis  celeritate  augeri,  minui  diminuta,  aufer- 
rifublata,  reddita  reftitui.  Valde  vero  abfonum  videtur ,  ejufmodi  cau- 
fam  calori  adfignare,  quae  nunquam  in  corpore  humano  nafcatur ,  quin  ca- 
lor  deftruatur ,  &  quse  tunc  demum  fe  e.xferat ,  quando  calor  fublatus  eft. 

Levio- 


C^)  BoEBHAA\'E  Ekin  chcm,   T.  II.   \>.  185. 

(yj    FRINCLEp.    400. 

(j)    BoERHAAVE    1.    C.   p.  1>J. 

(*)    P-  9i.   5i. 

(«)p.8i. 

(«;  1'-  >?   94- 

( J  )  Homob.  P  I  s  o  N I  ult.  mtiq.  p.  ci,\ 


MOTI     EFFECTUS.  apj 

Leylorem  iii  vivo  fanguine  putredinem  eiTe,  debile  excufsitionis  genus  eft, 
minoreni  nempe  ,  fi  minor  eit,  etfedum  edit,  &  ii  ne  proveda  quidempu- 
tredo  calorem  excitat,  quid  incerta  illa  ,  &  nullo  ex  figno  adgnofcen- 
da  poterit. 

§.  X.    Niim  a  motii  -j^rogreljlvo  calor  ft  ? 

Argumenta  qiiihus  adfirmatur. 

Vergente  priori  feculo  magis  ad  potentiam   folidarum    partium  corpo- 
ris  refpedam  elt,   &  ciiemicarum  caufarum  auctoricas   aliquantum    obfole- 
vit.    Primum  quidem  per  experimentorum  colleclorum  numerum  adparuit, 
peue  omnem  ,  &  forte  penitus  omnem  ,  in  rerum  naturacalorem  atritu  nalci 
(z).  Hic  totius  fere  naturae  confenfus  a  clariflimis  viris  ad  fanguinemtransla- 
tus   efi.    Ergo  expenderunt  animo  Cl.  viri  ( a  )  ,    fanguinem  a  corde  pe- 
renni  &  veloci  niotu  ii^aortam  projici  :  confricari  ad   cordis  parietes(6), 
tum  ad  arteriarum  membranas ,  aque  iftis  repelli ,  globulorum   oriri  vorti- 
ces  ,  eos  &  inter  fe  teri  (  c  )  &  contra  fuos  tubulos ,  eo  potentius ,  quo  vafa 
nnnora  permeant  ,  donec  toto  omnino  circulo  maximo  totum  lumen  arte- 
riolse  radant.    Sed  etiam  vaforum  parietes  rapido  &  alterno  motu  a  maxima 
latitudioe  ad  minimam  redire  {d)   ,    aque  minima  in  maximam  expandi. 
Eum,  de  quo  fermo  elt,  fanguinem  ex  natura  fua  inilammabilem  ( e  )  efte  , 

O  o     3  hinc 


(  3  )  B  o  T  r.  E  ofthe  great  efficacy  of  lauguid  ami  unlmded  local  motion  ,  M  u  s  s  c  h  e  k- 
BROECit.  Ejfnys  p.  4S0.  ^si.  BoERHAAVE  Elem.  Chem.  T.  I.  p.  i7^.  I"  iplo  ab  aeic 
evacuato  luatio  fnttio  calorem  generac.  Boyle  fhyjlco-mecbanical  exper.  touchiiig  the 
fpecies  Cj  air  &c.  p.  44.  Etiam  111  aere  glaiides  pIumbeA  ex  Iblo  celenimo  motu  conca- 
lefcunt.  Calido  liquefadlje   pondere  glandcs  L  u  c  a  n. 

(fl)  BOERHAAVB  /«7?/;.  rci  Med.  n.  iio.  Georg.  M  a  r  T  i  N  E  ds  animal.  fmilib. 
Prop.  II,  p.  146.  Thomas  Schwenke  c.  4.  Brovsine  Langrisch  medical  praSice 
p.  60. 

( Z» )  Ab  aere  quidem  admifto'  partem  caloris  venire  ,  aliam  a  fridioue ,  cum  fanguis 
a  cordis  bafi  ad  apii.eni  defcendat  ,  &  alteino  motu  ab  apice  ad  bafin  redeat  ,  ita  ad 
cordis  parietes  fricetur  Fhyjique  des  corps  animis  p.  46. 

(c)BoERHAAVE  n.  21C. 

(rf)  Ab  hac  caufa  ,  aque  fofdis  partibus  rorporis  snimati  calorem  derivat  Juhanries 
de  G  o  &  T  E  E  rff  peyfpirat    c. ,8.  Fere  eadem  eft  fententia  Cl.  L  or  r  y   1.  c.  T.  II.  p.  256. 

{  e  )  Vires  mutua'  inter  corpora  &  ignem  funt ,  uti  copia  ;particulamm  oleofarum 
Maktine  p,    234.    Calor  ut  fulfuris  copia  Pkrliz  tbeor.  calor.  p.  4. 


£94         LIB.  VI.  SECf.  III.    SANGUINIS  P£R  ARTERIAS 

hinccalori  concipiendo  ,  quam  aqua  (f)  ,  aptiorem  (g),  etiam  ob  globo- 
fam  figuram  (h)  ,  hinc  animalium  calores  fere  efTe  ut  copia  cralTcimenti 
eft  (i)  ,  hincaves ,  canem  ,  bovem  calidaelTe  animalia  ,  hominem  frigidio- 
rem  ,  cujus  fanguis  tenuior  fit  (k).  Nam  etiam  alii  humores  animales ,  de 
oleorum  clafl^e  ,  tritu  fatis  vehementer  incakfcunt  ( /  )  :  atque  ponderofi 
liquores  a  multa  agitatione  tepent  (m).  Ova  in  funda  rotata  coqui  lego 
(w*).  Addunt  aliqui ,  glcbulos  fanguineos  elatere  po^Iere  (^)  &  alternis 
vicibus  &  mutare  figuram  fphsericam  &  recuperare  (o). 

Conftat,  pergunt  CI.  viri ,  animalia  a  motu  fuo  calorem  habere  ,  quod 
neque  in  ipfo  fanguine ,  neque  in  corde  fibi  relido  calor  ullus  fupetfit , 
&  cmnia  vel  a  morte  (jp),  vel  in  animi  deliquio  profundiori ,  atque  pul- 
fus  ceflhtione,  in  eum  caloris  gradum  relabantur,  qui  in  atmofpha^ra  ob- 
tinet ;  &  qui  plerumque  triginta  fere  gradibus  fahrenheitiani  thermometri 
iflfra  teporem  humano  fanguini  famifiarem  eft. 

Contra  animalia  in  univerfum  ,  etiam  frigida,  calorem  generant ,  dum 
perpetim  fe  agitant ,  apum  exemplo ,  quac  hiemaIi#empore  fopitac  quidem 
frigent,  colleclae  vero,  ut  cftendimus ,  per  hiberna  frigora,  in  gradu  32 
ejufdem  thermometri  ,  fxpc  a  nobis  citati  ,  calorem  nihilo  minorem  pro- 
ducunt  (q),  quam  asftivi  foles  quidem  producunt.  Itidem  homo  ,  qui  ab 
aeris  externi  rigore  deprehenfus ,  aut  aquis  fubmerfus ,  aut  pulfu  manifefto 

dcftitutus 

(f)  W  lEE  I  s  de  accenjioftefang.  p.  20.  J.  de  G  o  r  T  e  R  1.  c.  p.  67.  Mortimsr 
1.  c.  S  c  H  E  L  H  A  M  ME  R  iiefebre  p.  9u  Stevknson  p.  Si".  Han-  objedtionem  ne- 
mo  pationotuni  fei  mentationis  omifit  :  ipla  tanieii  aqiia  paiUtim  a  tiitu  intepellit  M  a  r- 
TiNE  1    c.  p.   n?.  Srnac  ).  c. 

(g)  A  globulis  lubris  calor  nafcitur  ScwENitEp.    <;2.    Halbs    p.  91.  Hoad- 
5,  E  Y  of  refpirat-  p.   6j.  Lobb   of  fevers  p.   lo.  ii. 

(^h)  ScHREiBER   Ahnagej}.  p.  175.  S  h  e  b  b  e  A  R  E  T.  I.  p.  143.   T.  II.  p.  to. 

(  i  )    S  H  E  B  B  S  A  R  H    1.   C.     p.    24S. 

(  jt  )   Ibid.  p.  259. 

(/)  Cremor   ladfc  Martine  1.  c.  Chrift.  Bernh.    Albinus   de  ime  p.   ij.  Se- 
N  A  c  T.  II.  p-  24r.    Faiina  trita  Ctlet  Nollet  coim  de  fhilof  ex^n:    T.  IV.   p.  i4J. 
&lar  agitatum  G.  v.   Swietek  Commeiit.  T.  II.  p.  151. 
(w)  Argentum  vivum  Schwenke  p.  141. 
(>«*)    Cardan    de  variei.   renun   p.  281. 
(k)  Sghreiber  I.  c. 

(^oS  G.  V.  S  w  I K  T  E  N   T.  11.  p.  i  ?i .  D  o  u  G  r,  A  n  0/  heat  p.  i  ts. 

(/»)  Cadaver  integenimum  friget  S c  n  r  e  1  k  e  r  Ahiia^efl.    p.    17 J.    Exempla   funt 

eqindeni ,  in  quibus  in  cadavere  etiam  14  a  morte  horis  ca!or  aliquis  fuperfuit  Eph.  Nat.Ciir.Dee. 

1!.  aini.lV.  olf.  12.  cujus  phsenomeni  canfam  ad  imperfedkm  n'ortem  ,  vitaeque  fupcrftitis 

leliquiss  ,  vel  [ad   aliquem  cafum  referimus  ,  quem  adnotatioais  audtores  praetervideiunt. 

(?)  P-  ^?-  R.EAUM.UR  T.   V.  p.  «71.  «71.. 


MOTI      EFFECTUS.  2<;<i 

deftitutus,  idcmqus  anitnal  per  hieraalem  foporem  frigens  calorem  fuum 
5^.  &  95  graduum  recup^rat,  novofque  adeo  62  gradus  gcnerat ,  fi  cor- 
d:s  motum,  atque  adeo  fangumis  circuitum,  abfaue  novo  calore,  fimplici 
aliqua  irntatione  reftitueris. 

ALijjiem  etiam  motus  ,  quo  vitalis  humor   per  fua  vafa  progreditur  , 
poteltatcm  aliis  ex  argumenti^i  demonftrari  pergunt.    Sub  rigidiffimo  enim 
cslo  glacies  perpetua  ,  nuUo  xftivo  calore  fuperabilis ,  terrae  interiora  obfi- 
det ,  &  Hquor  thermoH-.etri  non  ad28  {T).  &  33  (j)  qus;  maxima  frigora 
efle  reputabantur  ,  fed  ad   113  (t)  &  lao^Czi)  gradus  fub  Fahr.  con- 
gelabilc  fngus  dcfc^ndit,  aer  autem  tanto  glaciali  gelu  niagis  friget,  quan- 
to  fuper  hamanuni    calorem   aEfl^us  ebuUientis  aquae  adfcendit.     In  eo  fri- 
gore  omnia  quiJem  aninialia   quieta  continuo  in  fl;atuam  congelantur  ,  & 
fanguis  (  xi  )  &    mjraciflimus   de  vino    deftillans    latex  in   glaciem   ver- 
titur(7),  &  ipfi  per  aerem  oberrantes  vapores   in  fpicula   vertimtur ,  ut 
frigus  non  fentias  ,  fed  videas.    In  ea  tamen  incredibili    vi  frigoris  homi- 
nes ,  &  animalia  vivjnt  &  calent,  &  fuos  92.  94.  *)6.  gradas  caloris  fah- 
renheitianos  conOjrvant  :  neque  enim  aut  fanguis  ,  aut   urina  unquam   non 
calet ,  neque  frigus  ad  interiora  pedoris  aut  abdominis  penetrat ,  dum  vita  fupe- 
refl; ;  nempe  anima;ia  i  S4  cjafmodi  gradus  fuifanguinis  motugenerant  (  z), 
qualibus   ebulliens  aqua  a  congelafcente  diftat    Et  hoc  frigore  majjs  Belg£e 
in  regione  mulco   magis  feptentrionibus  vicina  tolerarunt ,  qui  in  Spizbtrga 
hiemarunt  (  fl)  ,  inque  libero  aere  venando,  convehendis  lignis,  aliifque  la- 
boribus  fani  &  alacres  vitam  fuftentarunt.    Denique  in  aquis  polaribus ,  in 
quibus  per  fummos  «ftivos  calores ,  tamen  inmenfa;  glaciei  infulae   fuper- 
funt ,  pifces  cetacei ,  ipfis  fub   glacialibus  campis ,    fanguincm    &  fluidura 
liberumque  a  coagulo   &  humano    etiam    cruore   calidiorem   confervant  ; 

phocae 


(>•)  Petropoll  Maty   Jotmtal  Brit.   1750.  Avril.   MARTi>r£   p.  28 J.  28^. 

(y)   Torntse  Martine  Ejfays  1.  c.  p.  286. 

(<)  Kiiengse  Gmeun  flor.  fibir  pr^f.   p.  LX  XII. 

(  K  )  Jeuheje  G  m  e  l  i  n    1.  c. 

(  a:  )  Iu   glacicm  faugus  vertitur  gradii    2?.   aqua  gradu    ?i.    MarTinb   p.    J(;i. 

(>  )  Iii  monki  havcii  la  Pey-rbre  relat.  p.  177.  In  bndfins  bay  Vbil.  Tranf.  11.1^6^. 
Torneae   R  e  a  o  m  u  r  Mem.  de  rAcad.  des  Scienc.  i7j4'  P-  25  j. 

(3)  Gradus  iio  ^  donec  ad  frigus  congelabile  redeatur  ;  indegradus  ti  aut  64., 
donec  fanguis  94  &  94  fuos  gradus  recuperaverit. 

(  a)  Jn  Li  N  s  c  uo  ti  1  aliisque  belgsrum  itineribus  ,  qui  Spl;'.berg3e  hiemarunt.  li 
enim  foli  ex  fcorbuto  pericrunt  »  qui  refuks ,  tenerique ,  fuo  in  tugurio  fedeutaaiam  vi- 
tam  egcrunt. 


Z9S    LIB.  VI.  SECT.III.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

phocae  enim  fanguis  non  pauciffimis  gradubus  humano  calidior  eft  (  5  )  :  &  h^c 
quidem  animaha  fere  tanto  felicius  vi.'unt,  quanto  frigidioribus  in  aquis  habi- 
tant,  fibiqueinter  glaciales  infulas,  &  fub  ipfis  glaciei  campis,  defiderata  afyia 
feh"gunt.  Adeo  vero  certum  eft,  a  motu  &  corporis  exercitatione  h^ec  frf- 
gora  fuperari  ,  ut  ipfi  barbari,  qui  in  eo  geUdo  aere  facile  vitales  fuper- 
funt,  dum  venantur ,  quando  per  viarum  errores  fe  vident  perituros ,  quiete 
fola  mortem  inevitabilem  accelerare  norint  (6*). 

Addunt  111.  viri ,  eo  magis  fuani  fententiam  probari  ,  quo  penitius  in 
ejus  firmitatem  inquiratur.  Oftendifte  fe  ,  motu  fanguinis  conftituto  calo- 
rem  conftitui ,  nunc  oftenfuros ,  audo  motu  eum  calorem  augeri  ,  dimi- 
nuto  diminui ,  fublato  tolli.  Ergo  ,  cum  calor  humanus  94  &  96  fere  gra- 
duum  fahrenheitiani  thermometri  fit,  augeri  eum  calorem,  quando  puiruum 
numerus  &  plenitudo  ,  atque  adeo  celeritas  fanguinis  (c)  augetur.  Sive 
enira  ab  ira  ,  cupiditate  ,  gaudio  ,  pudore,  pulfus  incrcbefcat  ,  five  a  cor- 
poris  exercitatione  ,  five  a  paftu  ,  five  ab  aromatibus ,  aut  a  fpiritu  vini  e- 
poto  ,  five  a  febre  ,  a  quacunque  demum  caufa  ,  quse  pulfuum  numetuni 
auxerit,  &  robur  ,  ab  ea  etiam  calorem  in  fanguine  augeri,  donecfummum 
gradum  adtingat ,  qui  in  hominem  cadit,  &  qui  non  valde  multis  gradu- 
bus  centefimum  fuperat  (d).  Neque ,  viciflim ,  unquam  calorem  intendi , 
quin   una  pulfus  increbuerit  (  e  ). 

Sed  etiam  fridionem ,  irritationis  genus ,  calorem  manifefto  augere  , 
&  inflammationem  ,  in  qua  rubor  &  pulfatio  fanguinis  audum  motum  evi- 
denter  demonftrat.  Una  enim  ruborem  ,  fanguinifque  ad  confriclam  parteni 
corporis  confluxum  increfcere.  Porro  eo  majorem  nafci  calorem ,  quo  humo- 
res  vitales  denfiores  fuerint  ,  adeoque  ab  eodem  motu  per  ea  vafa  major  fri- 
(ftio  nafcitur.  Uti  globulorum  numerus  crefcit ,  &  craflTamentum  eft  uba- 
rius  (/),  eo  major  caloris  gradus  obtinet ,  neque  abfque  rubore  calor  elt, 
five  fanguinis  conci^i  abundantia.  Sed  etiam  ferri  elementum ,  quod  ia 
globwlis  fanguineis   lateta  ad  calorem    producendum  aUquid  conferre   po- 

teft, 

(  6  )  Phocse  in  cute  calor  eft  loi  giaduuni ,  in  abdonMne  gr.  loj.  M  a  r  t  i  n  e  E^Jays 
p.  3)7.   Conf.  p.  s6. 

(  f)  *  )    Oftiaci   IsERAND     iDES    jtm,  p.  4<- 

( c  )  p.g^.  166.167.  Calor  maxim^-^s  ett  cuin  pulfu  conftanter  pleno  S  c  h  w  t  N  k  e  p.di. 

(d)   p.    16. 

(f  )  Calor  a  pulfus  frequentia  Mab.ti  ne  de  wmii.  JimiUb.  p.  21}» 


MOri     EFFECTUS.  2:97 

teft  ,  cum  nuUum  corpus  a  tritu  vehementius  incalefcat  (g ).  Uti  pariter 
denfiora  vafa  (/z),  ita  calor  major  eft  ,  argamento  beftiarura  ,  quibus  mani- 
fefto  duriora  ofTa  ,  membrana£  firmiores ,  vafa  fclidiora  ,  quam  homini  funt , 
iifdemque  calor  intenfior  (  i  ).  Viri  feminis  calidiores  ( i*  ) ,  duriori  nempe 
funt  fabrica.  Contra  pueri  minus  ah'quanto  calent  (  ^' )  ?  quam  adulti  ho- 
mines,  ut  modo  natus  puer  vix  calorcm  confervet ,  nifi  follicite  &  copiofe 
veftibus  texeris  :.pueris  autem  &  abundantiam  fanguinis  eflTo,  &  pulfuum 
magnum  numerum  conftat ,  fed  vafa  molliora.,  fanguinemque  magis  aquofum. 

Porro  adeo  manifefto  a  cordis  majori  motu  calorem  augeri  ajunt  ,  ut  ea- 
dem  femper  animalia  magis  caleant ,  quibus  cor  pro  reliqui  corporis  por- 
tione  majus  eft  ,  aves  adeo  ,  in  minima  etiam  mole  (/)  ,  &  animalia  fe- 
rocia  carnivora  (  w  ).  lifdem  enim  animalibus  faepius  in  dato  tempore  ar- 
teriae  micant  (  ?2 )  ,  &  moraentum  impulfus  in  arterias  fanguinis  majus  eft, 
fiquidem  a  validiori  organo  impellitur.  Hinc  aniraalia,  hominefque,  maci- 
lentioris  corporis ,  calent.-magis  :  hmc  magnse  forte  beftias  exiguis  non  funt 
calidiores ,  cum  grandioribus  cor  pro  portione  minus  fit  (  0  )  ,  pulfufque  iii- 
frequentior  (p). 

Si  cum  motu  fanguinis  incitato  ealor  increfcit,  idem  cum  diminuto. 
motu  minuitur.  Mults  caufae  funt  ,  quce  pulfura  ,  parvum  ,  aut  demuni 
rarum  reddunt ,  nulla  ,  quse  non  una  frigus  faciat.  Rarefcit  a  fenio  ,  &  idem 
frigus  facit  ,  ut  etiam  levis  in  niimero  diminutio  ( g  )  ,  jam  calorem  fran- 
gat.  Sed  pulfum  plurima  debilitart.  Animi  adfectus  non  videtur  quidquam 
in  humoribus  mutare  pofl^e,  adeo  &  fubito  nafcuntur  ,  &  fubito  ,  abtque 
veftigio  relido  ,  evanefcunt ,  adeo  etiam  manifefto  materie  carent ,  quam  hu- 

moribus 

C^)  L.  VI.  p.  ?oi. 

(  b)  Halbs  hamajlat  p.  107.  P  e  s  l  1  z   thcor.  caior.   V-  4. 

(i)   p.    U-   3<5. 

(  z  *  )  M  A  R  T  I  w  E    animal.  JimiL    p.  271. 
_    (^)ScHWENKB  p.  ^i.  Enor  eft  tii  prgelcjTtionibiis  B  o  e  rh  a  a  v  i  A  nt  s  Leidae 
«ditis  ,   quando  duoriim  graduum  calorij  praerogativa  pueroium  faiigiiini  tribuitur   p.  J7. 

(/)  L.  IV.  p.  4JI. 

(jh)  Ibi^    RoBiNSON  of  foad  ancl  difcharges  p.  loi.  102. 

(  »i)  L.  Vf.  p.iso. 

(  0  )  L.  IV,  1.  c. 

(?)  L.  VL   hc. 

(?)  Frigent ,  quibus  pulfiis  ad  90  adve  92  redit  Schwjnef  p.  6z.  Si  in  ther- 
mometro  manu  co^nprehenlb  ad  >o  &  92  gradus  hquor  fubfidet,  pulfus  aut  taidus  eft  , 
?.ut  rarus  Sghreijser  Almagcfi.  p.  z^z. 

Halkr  Phyfwlog.    Tom.  11  Pp 


298       L  VI.  SECT.III.    SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

moribus  adf.mdant.  Et  tamen  animi  aJfedus  &  metus  inprimis  ,  frigus  fa- 
ciunt  (r)  ,  dum  pullum  debilitant.  A  morte  pronunciata  frigus  (j)  :  led 
hyftericarum  feminarum  algor  (f )  notinimus  eft.  Europasi  ,  qui  in  Cu- 
raftao  infulam  aliquamdiu  vixerunt ,  folent  fere  debilitari  ;  iis  in  tanto  caeli 
a'ftu  tres  quatuorve  gradibus  minor  calor  eft  ,  quam  Europaeis  nuper,  cum 
fuo  rubuftiori  temperamento ,  advenis  («)  Eodem  redeunt ,  qus  abfque 
humorum  vitio  fiunt,  pulfuum  debilitates,  quas  vocant  afphyxias,  Eae  con- 
ftanter  frigus  inducunt.  Afphyxia  &  perfedum  frigus ,  feptem  dierum  ,  V  a- 
LiSNERio  (5c)  didum  elL  A  lapfu  pulfus  nullus ,  frigus  univerforum  ar- 
tuum  (Jc*).  Eo  etiam  falfs  illse  mortes  hominum  pertinent,  qui  pro  exa- 
ninii  cadavcre  ideo  habiti  funt,  quod  una  frigerent  ,  neque  puifus  arteriae 
perciperetur.  Amplam  fegetem  coUegit  Cl.  Rruhier  (^),  nos  pauca 
de  muUis  decerpemus.  Vctula  frigida  ,  atque  rigens ,  cum  abfque  pulfu  & 
reipiratione  effe  videretur,  fufdtata  eft.  Homo  fubmerfus ,  frigidus,  ri- 
gens  ,  hadenus  fibi  reddi  potuit ,  ut  altero  demum  die  perierit  (  z  ).  Sub- 
merfa  femina  glaciei  ad  fimilitudinem  frigebat ,  quae  decem  poft  horas  cum 
vita  reconciliata  eft  (  fl  ).  A  vapore  fodinae  carbonaria^  exftindus  homo  , 
frigidus,  ad  vitam  revocatus  eft  (a*).  Qui  abfque  pulfu  &  calore  erat , 
inflando  fufcitatus  fuit  (a**)  Virgo  aquis  merfa,  quani  fpiritus ,  pulfus 
&  fenfus  deferuerat,  reftituta  eft  fomento  cinerum  (  &  ). 

Rara  haec  videntur ,  vuIgatiiTiraum  vero  eil:  ,  in  hibernacula  aves  (c) , 
&  alia  .animalia  fe  recipere  (  ^  ) »  ea  omnia  fopito  motu  cordis ,  pulfu  fe- 

re 


(  >•  )    S  C  H  W  R  H  !C  B   p.   68. 

(x)  Albbrti  Med.  Lrgal.  T.  V.  c    1 6. 

(*)     BOYLE    o/  cold    p.    ?  I  1.     3  IJ. 

(?0  TiTsiNG  geneikonjl  p.    %%i. 

(»)  OjJ'.  var.  in  operiim  T.  lll.  p.  278.  Confer  de  fyncopticis  Helmontium 
in  Blas  huinan  n.  19. 

(**)  GvARiNONi  cokJiL   19?.     Aliud  exempliim  Woodwand  eafes   p.  521. 

(  y  )  Snr  1'mcertitHde  des  Jigiies  de  la  mort  Paris  1 74^. 

(2)  p.  204. 

(  a)  p.   iii. 

(rt*)   FoTHERCiEt  phil.  trans.  n.  475.I 

(a**)  Jourital.  de  Medcc.    17J8.    IV].   Nov. 

(&)  p.  i+$.  Confer  alia  exempla  p.  i^;©.  ^7^.  514.  T.  II.  p,  8S.  ?i7-  J7?>  joo. 
jOt.  524. 

(c)  Klein  in  Acla  Societ.  Gedau.  Ambosius  inNEHRiNoii  pa/wgem/i.'i  p. 
7(.  Robert  Boyle  of  cold  p.  i)i.  CiTS  s  opifcitl.  p.  iji.  Linn  Oeionom.  Natur.  p. 
}>.   Bruhier  1.  c.  T.  II.  p.    126.  127, 

(d)  Cl  TK  s   p.   7J.  i&C. 


MOTI    EFFECTUS.  S9P 

re  evanefcente ,  cum  minima  vita,  abfque  fenfu  &  calore  (e)  ,  brumam  fa- 
perare,  eadtmque,  reddito  quacunque  de  caufa  cordis  motu ,  rediviva  in. 
calefcere.  Mures  montani  hieme  immoti ,  &  ut  marmor  frigidi  degunt  ((?*). 
Eo  denique  pcrtinent,  quje  aut  di(?a  func,  aut  certe  de  caufa  frigoris 
caiorifve  pifcium  ,  dici  potuerunt.  Quibus  pifcibus  pulmones  dati  funt , 
iis  coringens  (/)  ,  fanguis  plurimus  (g)  ,  calor  etiam  humano  major  (/z). 
Qui  pulmones  non  habent ,  iis  cor  parvum  ,  multo  quani  avibus  (z)  mi- 
nus  eft.  Nuper  reperi ,  cor  cyprini  9  granorum  ,  cum  pondus  animalis  ef- 
fet  4920  ,  adeoque  cor  fuit  =  ^'^^^  totms  corporis  :  cum  in  homine  pon- 
dus  fit  decem  fere  unciarum  ,  pondus  totius  corporis  hbrarum  150,  five 
unciarum  2400  ,  adeoque  pondus  cordis  ad  pondus  totiss  corporis  uti 
I  ad  340.  Sed  etiam  pifcibus  pulfus  multo  pauciores  ,  fanguinis  copia 
exiguaeft,  &  arterise  aortae  diameter,  in  eodem  pifce  cyprino,  longo  pe- 
dem  ,  non  major  7  centefimis  uncis  ,  qias  ratio  ,  fi  omnia  reliqua  eadem  po- 
fueris,  facit  fanguinis  portionem  in  ejufmodi  pifce ,  ad  fanguinem  in  homi- 
ne  ,  uti  72  ad  171  ,  cubos  vero  uti  373248  ad  500021 1  ,  Gve  uti  i  ad 
13.  Neque  objici  poteft,  cordis  majorem  in  cetaceis  pifcibus  molem  ,  certe 
media  ex  parte  ad  pulmonem  pertinere  ,  cui  alter  ventriculus  unice  de- 
ftinatus  eft  (  k).  Nam  in  pifce  proculdubio  sequa  fanguinis  portio  ad  bran- 
chias  fertur  ,  qualis  in  calido  quadrupede  ad  pulmonem,  uti  adparebit,  fi  arte- 
rias  branchias  fubeuntes  menfuraveris.  Sed  etiam  fi  cor  quadrupedi  unice  qua- 
druplum  pofueris ,  habebis  in  quadrupede  caufam  motus  quadruplo  majorem  , 
cum  fanguinis  copia  pariter  i  3^'  uberiori ,  esque  rationes  in  fe  dudse  invicem 
dabunt  calorem  in  quadrupede  f^^^  majorem  ,  quam  duo  gradus  funt ', 
quos  interim  in  pifcibus  frigidis ,  ranifve ,  aut  viperis  (  / )  ,  ponimus  gene- 
rari ,  medio  inter  iniquos  numeros  ufi.  Ita  adparebit ,  ut  calor  in  homi- 
ne  pcfrit  104  graduum  effe  ,  dum  in  pifce  graduum  eft  duorum.  Nam 
etiam  in  humano  genere  ,  frigus  perpetuum  fuit  ,  cum  cor  jufto  eflet  an- 
guftius  (w).     Et  pedes ,  esque  corporis  partes ,  quie  a  corde  longius  re- 

P  P    ^  motse 

(f)  Harvei   &c.   vide  p.   22 j. 
(e*)  Joitrn.    Occonom.    175 8.  Mars. 
(/)  L.  IV.    p.  4?i- 

(g)  De  phocis  Martens    Speiherg    Reife, 
(*)  p.  iS. 

( f  )  L.  IV.  1.  c. 

(.k)  p.  408.  40^. 

(7)  L.  VL  p.  19- 

(»0  Hiji.  de  PAcad.  1748.  p.  61.   Piillus  noa  perdpiebatiir; 


3  00       LIB.   VI.  SECT.  III.    SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

motaeminoresaccipiunt  arterias ,  primaj  frigent  minufque  concalefcunt.  Si  quid 
calculo  deeft  (7z)  ,  fanguis  pifcium  utique  aliquanto  aquofior  (o)  minusque 
ferri  momentum,  fufficient,  urintelligatur,  cur  minor  in  pifcibus  calor  generetur. 

Uti  a  cordis  fanguinifque  motu  diminuto ,  calor  frangitur  ,  ita  a  fan- 
guinis  ipfius  diminuta  copia  ,  aut  denfitate  ,  globulorumve  portione  (  q)  , 
calor  pariter  debilitatur ,  five  a  venae  incifione  (f)  ,  five  ab  hxmoptoe  (  s  ), 
five  ab  inedia  (t)licec  inminuantur.  Sed  etiam  lente  diminuta  globulorum 
ubertas  frigus  inducit ,  exemplo  leucophlegmatias  8c  chlorofeos  (  ^O  >  i^ 
quibus  cum  pallore  frigus  dominatur. 

Ex  hi«  fimilibufque  argumentis  deducunt  C!.  viri ,  omnia  confentire  ,  ut 
legem  ftatuere  liceat,  eiTeque  adeo  calorem  animalium  in  ratione  direda 
celeritatum  fanguinis  circumdufli ,  aut  (  in  Leibniziana  hypothefi  )  in  qua- 
drata  celeritatis  (x)  ;,&  in  ratione  inverfa  diametrorum  vaforum  (y). 
Nam  proculdubio  fridio  cum  anguftia  vafis  augetur  ,  &  ea  altera  eft  ra- 
tio  ,  cur  minora  animalia  eodem,  quo  grandia ,  gradu  calere  queant,  glo- 
buli  enim  aeque  magni ,  in  minoribus  earum  beftiolarum  vafis ,  vehementius 
confricantur.  Eadem  videtur  caufa  facere  ,  ut  pene  eadem  in  diverfis  cor- 
poris  humani  partibus  caloris  fit  teniperies  :  in  mojoribus  enim  vafis  cele- 
ritas  major  cum  minori  friiflione  ,  in  minoribus  fridio  major  cum  celeri- 
tate  mmori  conjungitur.    Jlrtus  tamen  ahquanto  frigidiores  funt(^*) 

§.    X I.   Qua  contra   hanc  hfpothefm    adducantur, 

Etfi  in  hac  fchola  enutritus ,  etiam  non  confcius  forte,  ad  placita  P  RiE- 

CEP- 

(w)  Sangnis  nempe  viperae  non  ij.cs  fcd  iii  minori  allqiu  ratione  parcior  quam 
quadriipedi    L.  V.  p.  6. 

(o)   BoYLE    Ckem.  Scept.  P.  II.    de   pifcibiis  &  vipe4-is. 

(^ )   L.  V.  Sedt.  II.   n.  44.  compar.  cum  fine  Sedl.  III. 

(5)    A  globulorum  pau;itate  fiigus  Hales  p.   n;. 

C  r  )  Spolatiouem  vocat  F.  Q_u  e  s  n  a  i  ,  quod  languis  ruber  ex  vulnere  exundot  , 
inque  minoribus  vafis  tenuiores  humores  refideaut ,  qui  in  niagna  vafa  reduces  fanguinem 
tenuioreni  &  aquofum  eflficiunt. 

(j)  Senac    T.  II.  p.  2?^. 

(  <  )  Ab  inedia  fanguis  ir.tra  biduum  quatuor  gradibus  refrijjeratur",  M  a  r  T  i  n  e 
anim.  Jitnit    p.    224. 

( z<  )    S  c  H  w  E  N  K  E  p.  60. 

(«)  Sauvages    de  riiij}.vivitr.t.    p.   a;9. 

ly)  In  ratione  cekritatis  &  diametri  calores  xftimat  Cl.  M  a  n  t  i  m  s  de  mbn.  /i- 
mil  p.   i«i.    1^4.    Sed>ninus  nianifeftum    eft  »  frid^ionem  in    minoribus    majociiii    eflc 

p.    17^' 

iy*)    ROBIHSOK    p,    107. 


MOTI     EFFECT0S.  soi 

CEPTORis  aptimi  furtim  noniiunquam  relabor,  non  tamen  diflitnulabo 
utiqiie  pryecipua  ,  quae  contra  hanc  caloris  theoriam  aut  dida  funt  (z)  , 
aut  mihi  dici  poflTe  videntur.  Continuo  objiciunt  contrariarum  fcholarum 
patroni ,  male  caloreoa  a  nimis  lento  ,  nimifque  debili  motu  repeti ,  quo 
fenguis  circumagatur  ,  quem  nullo  modo  oporteat  cum  enormibus  illis  fri- 
dionibus  confundere  ,  in  quibus  vel  de  Hgno  per  foramen  rotato  (  a  )  , 
aut  de  ferro  malleis  tufo  {b),  aut  de  fiHce  a  chaiybe  (c^percuflTo  ignis 
ipfe  erumpit.  Has  enim  frictiones  eflfe  durifllmorum  corporum  ad  aha  fo- 
lida  corpora  adtritorum  :  hic  de  humore  quasri  ,  qui  per  leviflima  vafa  la- 
batur  ;  aquam  vero  adeo  non  incalefcere  frictam ,  ut  etiam  in  duris  corpo- 
ribus  acfl:um  a  frictibne  oriturum  contemperet  (  d  ).  iSluUo  vero  ,  etiam  mul- 
to  celeriori  motu ,  aquam  concalefcere.  Sangainem  in  minuto  primo  150, 
in  fecundo  (e)  adeo  duos  pedes  cum  dimidio  percurrere.  bed  torrentis 
meminit  Cl.  Ulloa  (/)  >  qui  intra  29^  minuta  fecunda  sS  hexapedas 
curfu  abiblvat ,  plus  adeo  feptem  pedibus  in  minuto  fecundo.  Violentiorem 
etiam  ifto  fluvio  ruere  magnum  illud  Amazonum  flumen ,  quando  per  clau- 
ftra  montium  Pongo  12  pedes  in  fecundo  minuto  percurrit  (g)  ,  alium- 
que  fluvium  in  eo  tempufculo  quatuor  omnino  ejufdeni  menfurae  orgyas  fu- 
perare  (A)  &  alijs  in  alpibus  etiam  hoc  navigabili  flumine  multo  rapidio- 
res  cataradas  fuperefle.  Cl.  etiani  vir  J.  iheopJiilus  Desaguliers  (i) 
aquam  ex  1 6  pedum  altitudine  lapfam  intra  minutum  fecundum  fupra  3  2 
pedes  percurrere  expertus  efi:.  Nujlius  autem  momenti  cataracts  funt,  quae 
■16  pedibus_^non  funt  altiores.    Qiise  prop^  tQmplum  Lautcrbrimn  pulcher- 

P  p    3  rima 

(3)  Conf".  Hambergerum  tbeor.  htfiamm,  p.    27.  2S.  S  he  e  be  ark  princ.  o^ 
■praSlke  p.  59.  60,    61  &c. 

(«)  'Nodfyr  S?iXnni\m  fiebat  ex  duoium  duriorum  rgnoniin  confiidlione  Leibmitz 
iiiifce.'!.  Berolin.  T.  I.  p.  58.  De  americanis  res  noti.Tima  eft  Ettis  voy.  to  tbe  bitdfombay 
p.  154.  Utuutiu"  Coilotrap?.li  ligno   Browne  natur.    bijl.  of  Jarnaica  p.  iii. 

(  6  )  Ferriim  malleatum  incalefcit ,  iit  liilfur  incendat  B  o  v  l  e  de  origin.  forni.  ^  qnalit. 
p."  71.  NoLLET  T.  IV.  p.  237.  &  perinde  ex  lima  ,  debiliori  cuni  motu,  exslfuat 
Bo  T  L  E    p.  74. 

(c)  NoL  LET  T.  IV.  p.  220,  In  conflidu  chalybis  cum  filice  nafcuntur  trium  ge- 
nerum  icintillse,  fragmenta  fdicis ,  clnlybis  micae  ,  &  chalybs  in  globulos  fufus  Rr  a  u- 
M  u  R  Memoir.  175^.  N  o  l  l  e  T  cours  de  ^byjique  exfirim.  T.  IV.  p.  2i  j.  s'  G  R  A  v  e- 
s  A  ND  E    n.   Z?78. 

(<i)    SHEBBEAEEp.    ^5», 

(f  )    p,  165.  ^ 

(/)  p.  51^9    edit.  Germaii. 
(  g  )  Vay.  dn  flezive  dcs  amazoms. 
(  /j  )    luiro  inclion  p.   64.  ^ 

(r)  Courfe  of  ex[erim,  fbihf.    T.    H.  p.   .|S2. 


go2    UB.VI.  SECT  III.    SANGUINIS  PER    ARTERIAS 

rima  fe  prxcipttat ,  800  minimum  pedum  eft,  &  tamen,  cum  hac  enormi 
rapiditate  ,  aquae  nivales  primum  fuum  de  alpibus  adlatum  frigus  confer- 
vant ,  multoque  vulgaribus  aquis  vehementius  rigent.  -Sed  ttiam  aquam  , 
quam  profedor  in  vafe  animalis  impulit ,  minime  tepefcere   (  ^  )  conftat. 

Ut  ad  animalia  cominus  accedatur ,  eorumque  humores  ( /  ) ,  poterant 
advcriarii  objeciffe  ,  non  omnibus  animalibus  ftigidi  fanguinis  pulfus  infre- 
quentes  eflTe,  fiquidem  raucC  68  funt,  numerofiores  quam  equo  ,  &  ad  9^ 
atque  100  (m)  per  irritationem  increfcunt  ,  quas  frequtntia  in  homine 
febrem  facit.  Neque  frigidorum  pifcium  humores  lente  moveri  &  debili- 
ter ,  cum  fint  in  ea  clafle  animalia ,  quse  celeritate  fua  etiam  velocinimos 
equos  praevertant ,  coaftantia  immenfum  fuperent.  Certe  legine  me  me- 
mini ,  canem  pifcem,  quecjfocii  navales  ex  accepto  vulr.ere  facile  aJgnof- 
cebant  ,  quindecim  diebus  totidemque  nodibus  navem  fecutuin  eife ,  quae 
Danicos  niijfionarios  (  72 )  vehebat  :  cum  ea  navis  quovis  nydhemero  fexa- 
ginta  &  ultra  leucas  fecundo  vento  abfolveret.  Ejus  adeo  animalis  cor- 
pus  hexapedas  fere  120000  intra  viginti  quatuor  horas ,  inque  hora  5000, 
in  minuto  fecundo  vero  fupra  odto  pedes  pergurrebat  ,  triplo  &  ultra 
adeo  celerius  movebatur ,  quam  fanguis  per  arteriam  aortam  hominis  move- 
tur.  Et  tamen  his  animalibus  fauguis  eodem  fere  gradu ,  quo  ipfa  aqua  fri- 
get.  Dudum  prseterea  obfervatum  eft  ,  etiam  ad  hunc  eumdera  fiaem  , 
teftudinis  cor  valide  pulfare  ,  &  robuftiffimum  animal  tamen  frigere  (  0  ), 
Et  tamen  in  pifcibus  omnia  eadem  eflTe ,  perinde  robuftas  arterias ,  fimiles 
fanguinis  adlifiones  ,  &  a  parietibus  repercuflTiones,  &  vortices ,  qui  globu- 
lorum  in  calidis  admittuntur ,  nulla  ratione  a  frigidis  animafibus  exclu- 
di.  Neque  arteriarum  falientium  contractiones  &  dilatationes  calorem  vi- 
dere  generare  ,  quse  moIIiflJinias  fint  (p)  &  abfque  impetu  iiant  :  neque 
membranas  continuo  madentes  ab  ejusmodi  motu  incalefcere. 

Sed  fruftra  adduci ,  pifcium  fanguinem  aut  pauciores  habere  globulos , 
aut  tenerius  craflTamentum  (g).  Nam  manifefto  in  frigidi  fanguinis  beftio- 
lis  globulorum  numerum  tantum  efle,  quantus  cogitari  poteft  (r)  ,  &:  fan- 

guhiem 

(  *)  G  o  R  T  E  R  de  peifpir.  c.  8. 

(/)  Ne  pio  priori  icntentia  ciim  Cl.  Bartsch  reponatur.  aliain  ab  aqua  hamo- 
nim  aninnlium  nAturam  effe   de  calor.  anim.  p.  »i. 

(  »J  )  W  H  Y  T  T    I.  C.    p.    3  JO.  • 

(  « )  Iii  iariis  le^i  ,  quorum  84-  prodieruat  j   fed  locus    excitUt. 

(  0  )  Phi/.d  Tranf.  n.  zy.  '-^ 

(p)  p.  i??. 

iq)  LisTER  de  bummb,  p.  245. 

()r)L.  Y.  p.    57-   -iS. 


MOTI    EFFECTUS.  303 

o-uinem  fimilia  iti  coagula  abire  (s)  ,  &  mjlto  denriorem,  rubicuaiiorem- 
que  eflTe  ,  quam  phthifics'  puell^e  fang"uis  eft,  quicum  fua  aquofa  indole  tamen 
caleat,  ecfi  minus  certe  globuloruji  continet,  &  plus  aquae. 

Denique  caloris  gradus  omnino  non  elTe  in  ratione  celeritatis  fangainis 
(t).  Sano  homini  pulfus  eflfe  70  (ii)  calorem  5>6J  graduum  :  eundem  ho- 
minem  febricitantem  pulfus  habere  130  ,  atque  adeo  non  multum  infra 
duplum  numerum  ,  plenos  etiam  magaofque  in  morbis  infliramatoriis  , 
caloris  tamen  non  facile  fupra  log  gradus(z(*)  ia  eo  homine  eile  ,  qui  a 
96  duodecima  parte  difterunt.  Celeritas  ergo  fanguinis  fextuplo  fere  majori 
ratione  audaeft  ,  quam  quidem  calor, 

Iterum  ,  pone  calorem  balnei  eflTe  100  graduum  (sc)  ,  eum  caiorem  com- 
municabit  etiam  cadaveri  aut  homini  ,  quem  animus  linquit  ,  cum  pulfu 
adeo  nullo  ,  fridione  fanguinis  nulla  ,  neque  uUa  earum  caufarum  quae  ca- 
lorem  generare  dicuntur.  Sed  in  hypothefi  ,  contra  quam  laoc  loco  dicetur , 
ea  fridtio  ,  motusque  fanguinis  in  circuium  adli ,  producit  caloris  gradus  64 
(  y  ).  Pone  ergo  fyncopticum  illum  hominem  in  balneo  revivifcere  ,  debc- 
ret  in  ejus  fanguine  calor  nafci  1^4  graduum  ,  nam  &  priores  ab  aqua  lo^ 
gradus  habet ,  &  novam  caufam  ,  quae  gradus  64  dicitur  producere.  Nihil  au- 
tem  fit  ejusmodi  ,  &  calor  hominis  manebit  circa  centefimum  (  Z  )  ,  etfi 
caufas  ipfi  adfignavimus ,  quas  gequum  eflfit  producere  gradus  1 60.  Ideni 
iit,  fi  loco  balnei  ardorem  caeli  ponas  (a)  etiam  majorem  quam  balnei  , 
graduum  109.  aut  120  ,  quales  «ftus  in  aerefuiflTe  alibi  retulimus.  Is  idem 
eo  tempore  calor  erit  cadaveris  ^  pifcifve  :  fed  in  homine  caufa  eft  ,  quae 
etiam  fola  gradus  producit  (J4  ,  atque   adeo  calor  fanguinis  nunc  deberet 

efle 

(O  p.  ir.  ' 

(t)  Fatetiir  111.  Schreiberus  ,  hanc  potUrimum  ob  rationem ,  velocitatem  fan- 
guliiis  uo;i  uuicam  effe  caloiis  caulam  Almag.   p.  277- 

(  M  )    p.  2(JI. 

(«*)  Ad  109  in  febre  coutinua  de  Haen  T.  If.  p.  i?8.  Ad  59  Rb.\uiviu- 
RiANOS  gradus  in  febribus  intermittentibus  A  n  o  k  y  m.  de  iis  febribus  p.  16.  ad  qua- 
diaginta   Sauvages  de  biflaminat.  p.   zjg.  nempe  iii  gradus    Fahr,enh. 

(x)  Poteil  niajor   effe  L.  V.  p.    %%.  54. 

ly]  Plures  poni  poffant,  fi  cogites  in  fibirico  gelu  ,  fanguinem  foJo  fuo  motu  ca- 
loris  gradus  producere  214.  p  2^5.  Cl.  Douglas  trigefies  majorem  calorem  in  pul- 
nione  generari  debere  objicit ,  quod  in  eo  vifcere  trigefies  celerior  iit  circulatio  ,  quam 
in  manu  quidem  p.  28.    Sed  ea  quidem  celeritas  rejici  poteft. 

(2)  p.  }6.  Imo  eo  cum  Criloris  gradu  ?+  graduum  Reaumurii  fudavit  equi- 
dem  Le  Monnier,  cselerum  pulfus  ipfi  non  incitatus  fuit  ,  ut  oniiiino  non  videatur 
vehementer  exsclluaffe   I.L.m.  de  l'Aca.i.  des  Siienc.    1747. 

(  rt  )   D  o  u  G  L  A  s    0.7  /,\'at  p,  28. 


304      LIB.    VI   SECr.  IIL     SANGUiNIS    PER  ARTERIAS 

efle  184  graduum.  Veruni ,  contra  theoriam ,  homo  eo  in  sftu  calore 
iuo  ne  atmofphserae  quidem  calorem  adtiugit  ,  infiaque  eum  ,  1 1  &  ag. 
gradibus  manet. 

Verum  etiam  alils  in  exemplis  fummos  seftus  in  homine  nafci,quando 
pulfus  pauciores  funt ,  eofque  remittere  ,  cum  numero  pulfuum  majon. 
Ipfe  expertus  fum  ,  cum  100  pulObus  moleftiirmium  mihi  ardorcm  fuifle,, 
cum  iio  vero  omnino  me  coramodius  liabuifTc.  In  frigore  intermitten-r 
tium  febrium  pulfuum  numerus  potius  major  eft  (b)  :  inque  febribu» 
etiam  inflammatoriis  (^*)  malignis  (c)  ,  &  hetfticis  ,  segrifque  (d)  ,. 
pauciflimum  fanguinem  habentibus ,  xftus  pene  intolerabiHs  ,  pene  mani* 
ftfto  ab  acrimonia  potius  urinofi  fanguinis ,  quam  a  vitali  illa  fanguinis 
f(idione  pendet.  Denique  exemplum  exftare  ,  in  quo  nuUo  cum  pulfu 
in  hedico  homine  ,  frigus  quidem  exterius  pene  marmoreura  ,  fed  una. 
calor  ad  thermometrum  97  graduum  fuerit  (  e). 

Addidit  hifce  nuper  111.  clinicus  ,  omnino  ab  aliis  caufls  &  calorem 
oriri  &  frigus.  In  manu  en  m  paralytica  ,  bono  cum  puhu  ,  frigus  fuifle  (  <?*),- 
inque  aho,  calorem  adeo  modicura  ,  ut  75  gradus  non  fupcraret  ( e  **  ).  Et 
viciflim  frigus  nafci  a  caufis  pulfum  omnino  non  minuentibus  ,  calculo  bilario 
dudui  impaclo  ,  cathetere  veficam  adtingente  ,  inteilino  ftranguiato  ,  rupto , 
abfceflu  vifceris ,  aut  ahoquin  eff"ufo  puie  (c  ***).  Videri  adeo  ahamprae- 
ter  finguinem  ,  fanguinilve  niotum  caloris  caufam  fupereiTe, 

His  fimihbusque  rationibus  moti  Cl.  viri  ,  non  a  fricnone  aut  fola  ,  aut 
potiflimum  calorem  nafci  fibi  perfuaierunt^  fed  in  pulmone  ahi ,  pifciun^ 
exemplo  ,  &  in  aeris  eflicacia  caufam  ejus  caloris  qi:sefiveri:nt,  in  principio  vi-! 
tali  ahi,  aut  in  putredlnis  fervorifque  aUquo  irritamento. 

§.  XIL 

( £»  )  p.  266.  Conf.  etiam  de  H  a  e  n  rat.  meiL  T.  II.  p.  16%.  ze^.  Sc  A- k  o  n.  de  febr. 
JKterm.p.  z6.  Ardor  in  pefle  cum  pulfii  vix  celeiioii  Rus  sei  mtur.  bijior.  of  Alepo  p. 
io>.   2^0.  cum  languine  leloluto. 

(£>*)  Caloris  gradus  loo.  cuni  fummo  fqualore  ,  &  coriacea  crufta  ui»t,  deHAEN. 

T.   III.    p.    1J9. 

(f)  \i  v -x.  K  A  m  fare  tljroat  p.  58.  A.  de  Haen  T.  III.  p.  140.  cum  pulfustau- 
tum  j.  4..  vicibus  in  primo  mimito.  fuperent. 

{(l)  Apinus  in  diff  p.  70.  71.  In  honiine  cache<!itico  ,  fijina  ventofa  laborante» 
pal]ido,cum  pulfu  debili,tamen  calor  ico  grad.   de  Haen  T.  III.  p.  i*o. 

(  e  )  De  Ha  B  N    1.  c.   p.  u. 

(f*)  T.  lir.  p.  141.  142.   I4J- 

(«**)   p.    144. 

(f***)   ANONYMUs^Je  febribHS  interinittentibtcs  p.  si.  ■ 


MOTI    EFFECTUS.  305 

§.  XII.      Hypothefis  Roberti  Douglass. 

A  recepta  caloris  ex  fridione  nati  hypothefi  hactenus  receffit  Vir  Cl. 
(/)  ut  calorem ,  quem  animal  fupra  teporem  ambeuntis  aeris  genetat  , 
unice  ad  eam  fridionem  rubrorum  globulorum  limitaret,  qui  per  vafa  ca- 
piUaria  fua  diametro  auguftiora  tranfeant ,  &  eadem  a  medio  frigidiori  tan- 
guntur  &  ambeuntur.  Ncgat  enim  Vir  Cl.  calorem  ullum  a  friflione  in 
vafis  humani  corporis  generari ,  fi  eadem  &  fanguinis  temperies  fuerit,  & 
ambeuntis  aut  aeris  ,  aut  aquae  (g).  Excitat  ..'adem  ,  quse  etiam  nos  recen- 
fuimus  experimenta  (  /2  )  ,  ex  quibus  conftat,  per  calorem  aeris ,  aut  aquae, 
cui  inmergimur,  nullum  novum  calorem  generari.  Eo  auteni  experimento 
iti  utitur  ,  ut  fridionem  aiat  nullam  elfe,  quamprimum  aeris  ambeuntis  te- 
por  hadienus  capiUaria  vafa  dilatavit  ,  ut  eorum  lumen  diametro  rubroriim 
globulorum  majus  fit  (  i  }. 

AHi ,  nuperiores  fcriptores  (  k)  ,  eledricam  materiem  accufarunt ,  quae 
ex  terra  ,  &  ambeuntibus  corporibus  adliciatur ,  &  a  globulis  rubris  ad- 
trafla  ,  calorem  generet. 

§.   XIII.     Qtiid  ex  noflra  Jententia  hic  Jlatui  ^ojjk. 

Ut  ab  ultima  hypothefi  initium  faciam  ,  eft  equidem  in  fanguine  elec- 
trica  materies ,  quas  lucida  fpecie  &  peculiari  odore  fe  prodit.  Sanguis  enim 
hominis  eledricam  naturam  adepti ,  de  vena  faliens ,  in  tenebris  lucidam  plu- 
viam  edidit  (/).  Verum  haec  eadem  materies  a  frigidis  animalibus  non  a- 
beft ,  neque  tamen  calorem  producit.  Vipera  ,  quce  eledricum  torrentem 
emittere  apta  fadla  eft  ,  perinde  fcintillam  emittit  ,  ut  mus ,  cujus  fanguis 
calet.  Sed  etiam  cadaver  fcintillam  perinde  edit.  Non  ergo  videtur  cum 
calore  ekdtricje  materise  praefentia  aliquo  neceflfario  vinculo  conjungi. 

Deinde  in  Roberti  Douglassh  hypothefi  ,   nova  (???)  utique  , 

multa 

(/)  Effay  coKceynwg  the  gemration  of  heat  m  animah  p.  47.  48.  ij*.  &c. 
(g)  P-  ,15.  19. 
(  A)   Hujiis  libri  p.  10%. 
(i  )  Idem   vir  Cl.  p.  19.  ;S. 
(^)   Shebbeabe  1.  c.  p.   ?o.   ^i.  91.   $cc, 
(/)  Deshais  de  hemipieg.  per   eleclricit.   curata. 
(  »j )  Nova  fe  ueminique  didia  proferie  Vir  Cl.  p.  130, 

HaWzr  Phyfiolog.  Tom.  II.  Q.q 


305      LIB.  VI.  SECT.  III.   SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

multa  defiderantur ,  quorum  unicum  excitaflfe  fufficiat.  In  ranis  inprimis  &  pif- 
cibus  ea  experimenta  ftda  funt,  per  quaj  conftat,  vafa  minimaunicum  globulum 
transmittere  .•  tura  ea,  exquibus  creditum  eft  oftendi,  unicum  iftum  globulum 
fuo  vafculo  minorem  effe  figuramque  mutare  ,  ut  tranfire  poflit.  Haec  adeo 
rana  Douglassianas  conditiones  accurate  cxplet  ,  quas  ai  calorem 
producendum  Cl.  vir  credit  requiri.  Sed  tamen  ea  rana  ,  ejusque  adfines 
pilciculi  frigent.  Neque  adeo  ab  anguftia  rainimorum  vaforum  ejufmodi 
fridio  fequitur ,  quse  calorem  generet.  Sed  etiam  vifccra  ,  quEe  aerem  non 
contingunt,  cute  iemper  aliquanto  magis  calent(n). 

Qiiai  contra  Boerhaavianam,  receptamque  de  caloris  genera- 
fcionefententiam  proferuntur ,  ea  demonftrant ,  neque  penitus  accurate  tamen, 
aquam  calorem  non  generaturani  ,  fi  ioco  fanguinis  per  vafa  humana  cir- 
cumflucret.  Neque  enim  ulla  catarada  friftionem  eam  generat ,  qu^e  in  va- 
fis  noitris  numerofiflimis ,  &  minutiflimis  locum  liabet.  Deinde  non  ideo  , 
fi  aqua  ex  friftione  incalefcere  non  poteft ,  continuo  fcquitur  fanguinem  in- 
calefcere  non  poflTe  ,  neque  poteft  de  alio  corpore  unquam  tiito  dici ,  quod 
de  alio  verum  eft.  Pifcium  a  quadriipedibus  in  cordis  arteriarum  &  fan- 
guinis  ad  reliquum  corpus  portione  certum  difcrimen  ab  objeclione  oblata 
non  evertitur.  Calorem  animalem  non  fupra  108  aut  110  gradum  a  motu 
fanguinis  augeri  pofl[e  (  0  )  ,  dum  vita  fupcreft ,  per  experimenta  produfta 
evincitur :  non  tamen  ideo  oftenditur,  a  motu  calorem  non  generari.  Etiam 
aqua  nullo  ab  igne  fuper  2 1 4  gradum  calet  ,  neque  ideo  verum  eft  ,  ab 
igne  aquam  non  incalefcere.  Deinde  in  eodem  fole  aer  ,  aqua  ,  argentum 
vivum  diverfos  caloris  gradus  concipiunt,  neque  adeo  eadem  caufa  diverfos 
liquores  ad  eumdem  gradum  calefacit  (p).  In  febribus  calor  faepe  major  videtur , 
qui  non  vere  major  eft,  fed  magis  intolerabilis  (p^).  Siccus  seftus  calore 
cum  fudore  conjundto  femper  acrior  eft  ,  forte  quod  eo  in  ftatu  calidifljmus 
vapor  in  cute  retinetur ,  papillafque  teneras  ingrato  cum  fenfu  torret ,  qui 
idemvapor  in  fudore  exlialat ,  inque  aquam  congeftus ,  eafdem  papillas  tempe- 
rat ,  quas  fqualor  ,  utcunquc  natus ,  folet  molefte  adficere.  In  plithificis  equidem 
febris  adeft ,  neque  tamen  negamus ,  fanguinem  acriorem  ,  particulis  fotum 

urino- 

(m)  Martine  Efays  p.    358. 

(0)  Qiiaiie  dici  neqtiit  cuni  1512  pulfibus  calorem  in  homine  fore  aquae  ebullieutis 
Wainewrigth    p.  4}.    72. 

(p)  MusscHENBROECK  fffays  p.  48}.  Acr  calet  ad  9^.  argentuiu  viviim  ad 
iio.  aqua  ad  i^o. 

(p*)  iEIlus  intolerabilis  gradu  100  ciuii  caifta  coriacea  de  Habn  T.  III.  p.  i44> 


MOTI     EFFECTUS.  307 

nrinofis  folutoque  adipe  ,  calorem  majorem  cum  eodeirl  motu  progreffivo 
concipere  poffe.  In  febribus  intermittentibus  fenfus  molefti  frigoris  cum 
vero  ad  themometrum  calore  conjungitur ,  uti  dudura  vidi ,  &  nunc  con- 
fentientis  mecum  111.  Haenii  teftimonium  laetus  vidco  (q).  Exemplum 
vero,  quod  Idem  contrarium  ofFert  ,  videtur  oftendere  ,  fanguinis  Iblis 
in  interioribus  arteriarum  truncis  motum  fuperfuiffe  ,  qui  calorem  generaret, 
eum  interim  ad   exteriores    ramos    nulius    nunc    fanguis   perveniret  (r). 

Denique  non  femper  frigus  effe,  quando  de  frigoris  fenfu  aegrl  conque- 
runtur ,  ex  viro  III.  gratus  difco  ,  feofumque  aliquem  nervis  ingratum  pro 
frigore  haberi,  cum  quo  verus  calor  coniiftat,  legitimum  enim  calorem  ad- 
ftantes  obfervabant ,  bono  cum  pulfu,  cum  de  perpetuo  brachii  manufque- 
frigore  seger  quereretur  (r*  ).  Cuni  pulmone  purulento  frigus  per  24 
horas  marmoreum,  cum  thermometri  gradubus  97.  (r**). 

Quid  pulmo  ad  generandum  calorem  conferre  poffit ,  alias  inquiretur ,  cum 
prima  fere  &  multis  Ci.  viris  recepta  veri  fpecies  potius  perfuadeat,  frigidiorem 
aerem  magisrefrigerare,  deque  fanguine  calorem  tollere,  qui  alibi  generetur. 
Deinde  excmpla  apum  ( jr  )  oftendunt  ,  animalia  abfque  pulmone ,  &  abfque 
recentis  aeris  commeatu ,  calorem  fuo  motu  generare  poffe.  Et  folemus  in 
aeftuofo  aere  refpirationem  iterare  frequentius ,  non  certe  ut  incalefcamus  , 
neque  facile  fallit  inftindus.  Sed  ahbi  haec  repetentur,  Hadenus  certe 
maxirae  probabile  videtur,  utique  a  motu  far.guinem  incalefcere ,  etfi  nou- 
dum  conftat ,  quare  magis  quam  aqua  ,  &  quare  non  fuper  certum  gra- 
dum   incalefcere  poffit. 

§.    XIV.    JMotm  fangiiinis  pitredincm   imj^edit. 

Balfamwn  fanguinis  chemici  primo  ,  deiiide  paflim  populariter  alii 
medici,eam  caufam  dixerunt  ,  quse  intercedit,  ne  dum  vitafupereft,  fan- 
guis  in  putredinem  luat ,  fed  blandam  fuam  potius  innoxiaraque  naturam 
confervet.  Ea  caufa  procul  dubio  motus  eft  ,  quo  fanguis  circumducitur ,  & 
hadtenus  non  abs  re  111.  Stahlius  prxcipuum  finem  circuitus  fangui- 
nis  in  eo  ponit ,  ut  puttedinem ,  &  difceffionem   elementorum  languinis , 

Q.  q     X  terrae  , 

C  a  )  In  frigore  febris  interniittentis  calor  58. 100  &  10?  grsduum  1^4.     T.  II.  p,  idj. 
(  r  )  p.  i2o.  In  axillis  calor  <)6  graduum  cuni  iii  carpo  effet  73,  de  H  a  E  H  T.  III.  p.  144.- 
(r*)    de  Ha  JN  T.   III.    \}.  14^», 
(r**   Idem  T.  II.  p.  II, 


508       LIB.   VI.  SECt.  ni.     SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

terrae ,  aquae ,  &  olei  inipediat.  Nam  in  toto  huraano  corpore ,  &  in  fin- 
gulo  artu,  continaohumores  putrcfcunc ,  quando  motus  fuppreffus  eft;  & 
evidentiori  in  exemplo  ,  ovum  vitali  germine  animatum  blandum  manet  & 
inodorum ,  in  eodem  tepore  ,  qui  omnes  hamores  in  deteft^bilem  putrila- 
ginem  vertit ,  quando  vel  omnino  vis  mafcula  ad  ovum  non  accenit(t), 
aut  fetus  ante  tempus  vitam  amifit.  Prima  in  cadavere  fere  fanguinis  pu- 
tredo  eft  ,  fi  a  fscibus  alvi  recefTeris ,  inque  fanguine  primum  aer  vincuHs 
folutus  expeditur.  Sed  etiam  vivo  in  corpore  per  febres  malignas  fanguis 
in  vibicibus  ftagnans  putrefcit.  Idem  tamen  vitalis  humor ,  qui  a  quiete 
corrumpitur,  a  nimio  etiam  motu  ad  eamdem  putridam  indolem  vergit  (u), 
ut  omnino  quEedam  in  circuitu  mediocritas  ad  fanguinis  integritatem  con- 
fervandam  requiratur. 

Si  accuratius  rationem  exquifiveris ,  qua  motus  putredinem  avertat,  du-' 
plicem  inveniemus.  Nam  progreflivus  motus  inteftino  refiftit  (x)  ,  ne- 
que  adeo  finit  fermentationem  obtinere  {y) ,  neque  fere  putredinem.  Dein- 
de  vitalis  motus  fanguinis,  organorumque  fani  hominis,  humores  putrefcibi- 
les  continuo  expedit  &  abigit  (  Z  )  ,  &  quae  ad  urinofam  acrimoniam  ac- 
cedunt ,  ea  per  cutaneam  perfpirationem ,  per  urinam ,  cumque  alvi  faeci- 
bus    expurgat  &  ejicit. 

Sed  neque  mifcela  (a)  nihil  ad  avertendam  corruptionem  confert.qux 
ad  particulas  adipofas ,  urinofaeque  indohs  perpetuam  aquam  remifcet,  ne- 
que  finit  aut  ea  elementa  fe  expedirCj  quas  in  fales  abire  apta  funt  ,  aut 
ea  ,  quse  oleofae  funt  indolis. 

§,  XV.    Et  tamen  humores  ad  iirinofam  naturam  difponuntur. 

Priorum  haec  contraria  videri  pofTunt ,  cum  tamen  contraria  non  fint. 
Sublato  motu  progreflivo  fanguinis  fubita  putredo  nafcitur  (6),  conferva- 
to ,  &  audo  lentior ,  fed  ccrta  tamen  ad  acrimoniam  putredinofam  difpo- 

fitio 

(*)  Reaumur  di  fart  de  faire  eclore  les  oifeatix  domejiiques  T.  II.  p.  44. 

(«O  p.    8+.    8v 

(* )  p.  z8?.  S  n  E  B  E  E  A  R  E  p.  J7.  Etiam  aqua  ftagnans  putrefcit ,  mota  ab  eo  vi- 
tio  immunis  elt. 

(y)  BoERHAAVE  Eettt.  Cbem.  T.  II.    p.  x8«. 

(2)  PR1NG1.K  1.  c,  p.  4151,  Nempe  perfpiratione  fuppreffa  humores  animaks  cor- 
rumpuKur. 

(fl)  p.  »84. 

(  A  )  n.  1 4. 


MOTI     EFFECTUS.  '      309 

litio  in  humoribus  noftris  nafcitur.  Oftendetur  fuo  loco  (c)  G  abfque  ci- 
bo  &  potu  efi.enius ,  celeriter  fanguinem  diflblvi  ,  fputum  ,  &  mucum  o- 
ris  olidum  reddi,  acerrimam  urinam  ,  faetidum  fudorero  ,  vera  certe  pu- 
tredinis  initia.  In  febre  etiamfi  aqua  admifcetur  ,  tamen  horum  fimiha  fi- 
unt ,  &  aWquando  etiam  graviora  (d).  Si  caufam  generatae  acrimonis  pu- 
tridae  inquifiveris  ,  videtur  caior  ,  quahs  in  humano  fanguine  perpetuus  ha- 
bitat  (  c  }  ,  triiufque  (/)  perpetuus ,  qui  inter  foiidas  fiuidafque  corporis  par- 
ticulas,  &  inter  humorum  demum  elementa  exercetur ,  in  hoc  effedu 
producendo  conjungi.  Oftendimus  enim  per  experimenta,  &  a  calore  94, 
aut  96  humores  noftros  ex  propria  indole  acres  reddi,  &  putrefcere  :  & 
tritum  in  particuhs  animaUbus  eamdem  degenerationem  promovere.  Quare 
quo  utraque  caufa  potentior  fuerit,  eo  vehementiora  etiam  putredinis  in- 
crementa  funt,  five  calorem  niniium  ^eftumque  venti  Samiel  repetiifTe  (g) 
placuerit ,  five  febrium  ,  aut  mechanici  demum  tritus  (h) ,  aut  ignis  fu- 
bitam  ( i  )  efficaciam.  Subita  enim  gangrxna  a  fola  manuum  ad  rudentes 
nimis  celeri  friclione  nafcitur,  acidaque  natura  ab  ejufmodi  caufis  utique 
fubigitur  (li')-  Si  mechanicam  rationem  curiofior  repetieris,  qua  haec  a- 
crimonia  producitur  ,  nihil  adferemus  (/)  nifi  communem  legem,  qua  his 
ex  caufis  olea  acerrima  ,  particuiae  nondum  falfae  vehementer  urinof^e  red- 
dtintur  ,  pigri  vifcidique  humores  tenues  ,  minimumque  ad  ignem  adfcen- 
furi  nunc  volatiles ,  etiam  extra  corpus  animale  fiunt. 

§.    XVI.    Glohulos  facit. 

Globuli  &  ipfi ,  ferius  tamen ,  per  {jutredinem  deftruuntur  &  evanef- 
cunt  (m).  Quomodo  eos  vis  circumdudi  fanguinis  figuret  (  n) ,  quo- 
modo  a  mirwrum  vaforum   luminibus  menfuram    fuam   mutuentur  (0)  , 

Q.  q    3  non 

f  c  )  Lege  interim  Comm.  B  o  e  R  h  a  a  v.  ad  T.  I.  cap.  de  ventyic.  ad, 
(rf)  p.  89.  8^. 
(O  P.  H-  ?*. 
(/ )  p.  2  7i.  feqq. 

(g)p-  ?;. 

(  A  )  p.   *s>?. 
(i)  p.  H7. 

(<•">  MAcq_uKR  Chem.  pYat.    p.   441.    Neuman.  ef  edit  ZiMMBRm.   p. 
(  n  In  morbis  acutis  iigiKrtm  g'nbofam  humoiibus  noftris  familiarem  in  acutam  itiil- 
tari  9eftimavit  Joh.  di;    Gob.ter  Ch:rttrg.  repurg,  p.  18. 
(  )n  )  p.    45.    47- 

(k)  p.  17?.  Eo  modo  pilae  marinae  nafcuntur  Lakcis.  I,  c.  p.  29. 
(0)  B0EE.HAAVE  11.  ioo.  nuni.    5 . 


310      LIB.VLSEC1'.IIL  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

non  dudum  expofuimus.  In  pulmone  (p)  nihil  cmnino  privilegii  vi- 
deo  ,  cur  raagis  ,  quam  alia  corporis  animalis  particula  ad  globulos  pa- 
randos  aptus  fit.  Nam  8c  abfque  pulmone  in  pifcibus  ,  &  cum  pulmone 
exiguo  in  ferpentum,  ranarum  &  lacertorum  genere  ,  &  in  pullo  aere  non- 
dum  fruente  ,  neque  pulmonem  uilius  efficacise  habente  fimil  imi  globuU 
parantur  (  5 ).  Neque  in  celeritate  fanguinis  pulmones  permeantis  quid- 
quam  peculiare  effb,  fuo  loco  oftendemus  (r),  excitato  interim  expe- 
rimento  noftro  ,  quo  nihil  fimile  conftitit  (s). 

Multo  demum  viise  labore  ,  cordifque  &  vaforum  lenta  opera  (  t ) , 
globulos  parari  aliqua  fuadere  videntur  ,  plethora  menftrua  poft  23  de- 
mum  dies  renata  :  pallor  diuturnus ,  qui  fanguinis  magnam  jadturam  quam- 
cunque  fequitur  ,  lente  certe  fuperabilis.  Et  tamen  aliis  argumentis  evinci- 
tur  ,  paucorum  dierum ,  &  unici ,  opus  effe.  In  puljo  incubato  intra  50 
horas  rubedo  adparet  ( zO  >  globulis  utique  rubris  fada ,  qui  in  pelluci- 
do,  &  albo  fetu  adeo  nuper  uati  funt.  In  ranis  exfanguibus  unicus  bo- 
nus  paftus  rubedinem  in  arteriis  venifque  reftituit 

§.   XVII.    Riibor  iinde  nafcatiir.  Hyfothefes  variae.. 

In  fano  homine  fanguis  Isetifllrae  rubct ,  idem  in  cadavere ,  &  in  ve- 
nis ,  &  in  atteriis  obfcuro  colore  tingitur.  A  quiete  robor  perit,  etiam 
dum  animal  vitale  fupereft.  Sanguis  in  cellulofam  telam  effufus  nigricat 
primo  ,  deinde  ,  ut  in  cadavere  ,  in  tenue  flavumque  liquamen  abit.  In 
globulis  rubor  certo  refidet ,  fed  quomodo  in  eas  fphsrulas  introducatur  , 
id  quidem  oportet  oftendere. 

A  figura  globofa  non  pendet.  Nam  &  in  lade  globuli  funt  ,  fed  albi  ^, 
&  in  adipe  pellucidi-  Deinde  per  experiraenta  lil.  Elleri  oftenditur  , 
&  confervata  figura  globulorum  colorem  perire  ,  &  contra  mutata  figura 
luborem    manere.    Et   primo  globuli   a  fale    ammoniaco  (  oc  )  longi   & 

plani 

(f)  Repete  L.  VIII. 

(r)   L.   VIII.  de  refpu-atione. 

(i)  Secoiitl  Mem.  fur  h  mouv.  dtt  femi;  E^i\.  lor. 

(i)  Q_uEtNAr    Oecom  Anim.  T.  itl.    p.  41. 

(  ?0  Intra  24  hoias  ,  fi  fidum  effet  experimentum  Antonii  MaiTREJEAM  de 
la  form.  dii  poit/et  p.  i;?.  Sed  in  noftiis,  etfi  non  ubique  lubor  dominatur  >  tamen  cuni  jo 
hora  puudloque    fdienti  utique  adelt  .V/w«.  fiir  la  form.  dii  ^oulot   T.  II.  p.    io6. 

(*)  Mm.  de  rAiod.  di  Berliu  X.  VIL  p.  14., 


MCITI     EFFECTUS.'  311 

plani  redduntur ,  &  tamen  fanguis  in  pulchre  rubentem  "gelatinaoi  ver- 
titur.  Contra  fpiritus  acidi  fanguinera  terreo  {y  )  ingratiflBmo  colore  tin- 
guntj  &  tamen  globulos  iion  deftruunt   (z). 

Sed  neque  a  denfitate  rubor  nafcitur  ,  etfi  cum  denfo  fanguine  con- 
jungitur.  Solent  ita  docere  ( fl  )  ,  ut  minores  maflTulat;  in  unam  majorem 
coadae  ruborem  induant.  Eam  opinionem  credo  ex  coagulis  (  6  )  natam 
efie ,  quae  omnino  a  multiplicatis  globulorum  feriebus  rubedinem  faturatio- 
rem  concipiunt.  Nam  ca^terum  etfi  fuperficies  fphxrse  niajoris  minor  efl;  , 
non  ideo  aut  color  variatur  aut  denfitas :  neque  aureus  globulus  majoris  vo- 
luminis  denfior  efl:  aureo  globulo  minori  ,  cum  utriufque  idem  fit  pondus 
fpecificum  (c)  :  neque  globuli  fanguinei  ex  minoribus  aHis  compingun- 
tur  (J).  Poterunt  deraum  minores  globuli  denfiores  eflfe  deletis  ,  qui  ifi- 
ter  eos  erant  poris  ie).  Lucis  particulae  fubtiUfl^mae  funt ,  ecedemque  den- 
fiflimae. 

Iterum,  fi  velis  alio  modo  denfitatem  fumere  ,  utad  craflitiem  fuperficiei 
refringentis  pertineat ,  fitque  ruber  globulus  venofiis  (/)  ,  in  exemplo , 
crafllis  Tooo^.ooo  :  arteriofus  autem  globulus  ad  -j-^^-^soo  aut  fi  id  malis ,  fac 
ruborem  fieri  a  craflitie  duobus  ex  foliolis  fanguineis  compofita  ,  quorum  fin- 
gulum  album  eft  &  t-ooIooo  craflTum  (g)?  ut  omnlno  rubor  denfitatis  ef- 
feiftus  fit,  tuoc  utique  ad  phyfica  theoremata  reditur,  ad  quae  neque  ana- 
tome  pertinet,  neque  etiam  audacior  phyfiologia.  Et  in  priori  quidem  hy- 
pothefi  majus  inter  arteriofum  &  venofum  fanguinem  difcrimen  fumitur  , 
quam  quidem  natura  admittit  (/2).  Deinde  denfiflima  quidem  corpora 
aurum ,  mercurius ,  plumbum  non  valde  raro  rubrum  colorem  induunt  (z), 
quando  in  calces  rediguntur  ;  non  ideo  hasc  ad  globulos  nofl:ros  poflTent 
traduci ,  paulum  aqua  graviores ,  &  quibus  plurimi  liquores  denfiores  funt, 
neque  ideo  non  pellucidi ,  argumento  ^vitreorum  globulorum ,  olei  vitrioli 

&g. 

(2)  Eller  ibid,  p.  I (.. 
(a)  Conf.  BoERH.   n.  220. 

(6)    p.    10. 

(c)  PujATi  de  Morb.   Naron.  p.   loj. 

{d)  p.  66.  feqq. 

(e)  MicHEtoTTi  litt.   p.  41.  49.   NoLLET  T.  I.  p.  125.  &c. 

(/)  Sauvages  de  riitflammat,  p.  144. 

(g  )  Eberhard  phyjio/og.  p.    70. 

(*)   p.    10.    II.    ID. 

(?)    Newxok  optiks  p,  »05« 


312         LIB.  VI  SECT.  IIl    SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

&c.  Denique  interfperfo  aere ,  quem  flatu  adigimus ,  rariori  adeo  reddita 
malTa ,  tamen  rubor  augetur  (  ^  ). 

Ne  ii  quidera  verum  eft,  a  majofi  propinqujtate  ruborum  globulorum 
ruborem  penderc.  In  fanguine  enim  a  folutione  falis  ( /  )  ,  aut  a  fixo  (m) 
alcali,  ave  fale  Epfomenfi  (?2)  pulcherrime  rubente ,  globuh  vere  femoti  ab 
III.  viro  vifi  funt  ,  f^zpeque  &  ftipatos  globulos  flavos  vidi ,  &  folitarios 
pulchre  rubere  (  o  ). 

Denique  a  denfitate  omnino  ,  quse  ex  cohaefione  pendet ,  globuli  non 
rubefcunt  Coriura  enim  pleuriticum  rubra  placenta  multo  tenacius ,  tamea 
album  eft  (p). 

Sed  neque  in  pulmone  rubor  oritur  ,  quaecunque  detnum  ejus  proxi- 
ma  caufa  fnerit.  Nam  pifcibus  ,  ranifque  fanguis  nihilo  minus  eleganter 
rubet  quam  homini ,  pullo  incubato  (  i^  )  etiam  laetius ,  qui  mediis  in  aquis 
natat  (r),  Et  infeftorum  fucci  dantur  omni  fanguine  pulchrius  rubri, 

Si  a  refpiratione  rubor  non  eft  ,  non  erit  ab  aereo  nitro ,  quse  pras- 
terito  inprimis  feculo  celebris  hypotefis  fuit  (y)  &  hadenus  fupereft  ,  ut 
certe  ab  aere  ruborem  CI.  viri  derivent ,  etfi  nitrunl  non  nominant  ( t ). 
Duobus  experimentis  tQta  hcec  theoria  nititur.  Sanguinis  quidem  ,  qui  ab 
admifto  nitro  fluidum  ruborem  induit  (u^  :  deinde  cruoris  in  pateliani  re- 
cepti  ,  cujus  facies  obverfa  aeri  floridius  rubet ,  dum  ea  ,  quae  fundum  va- 
fis  contingit  ,  &  ab  aere  diftat ,  obfcurior  fit  ,  &  pene  ad  atrorem  inclinat 
Id  experimcntum  in  afini  fanguine  Aristoteles  (x)  fecit ,  deinde  plo- 
rimi  nuperorura  repetunt  (y  ).   Etiam  lien  in  cadavere  fufcus  ,  in  fuperfi- 

eie 

(  *  )  Conf.    MrcHEE.oTTUM  in  epift.  ad  F  o  n  T  K  w. 
(  / )  E 1 1  E  R  1.  c.  p.  .  1 7. 
(w)  Ibid. 

(«)  P-  M- 

(0)  p.  ?<J.  j7. 

(p)  MicHELOTTi    epijl.  ad  FontencU.   p.  XV. 

(9)   Harvei  de  generat.   anint.    p.   45.  Mau.  fr.r  la  form.   du  potilet  T.    11.    p.  ^T. 

(x)  Haec  peitinent  ad  Borrhaave  Infl.  Mcd.  n.  200.  yf^r.  K  a  a  u  w  Boer- 
H  A  A  V  E  de  perfpirat.  11.    464. 

{  s)  L  o  w  E  R  1.  c.  c.  3.  M  A  y  o  v/  Tr.  II.  de  refpir.  Mahicbias  T  h  r  u  s  T  o  n  m 
diatrib.  ile  refpir. 

(t)A.  Kaauw    1.    c.    n.   46^.    Hei-vetius    eclaircijfemms. 

(«)  p.  7?.  74. 

(*)    Hiflor.   anim.  L.  IIL  c.    10. 

iy)  LowER  p.  ig?.  edir.  belg.  R.  Boyi.  b  cle  occult.  aeris  qmlitat.  F  r  a  c  a  s- 
s  ATI  appurat.  ad  biji.  fang.  p.  n6.  12.  Phil.  Trauf  n.  zy.  Helvetius  1.  c  p.  5J. 
Mem.  de  PAcad.  des  Scienc.  171 8.  p.  x??.  M  »  c  h  e  l  o  T  T  i  Ep-ijl  p.  XIX.  Sc);W£NKB 
p.  iij.  iitf. 


MOTI      EFFECTUS.  315 

eie  aerl  expofita  rubefcit  f  z  ).  Mukis  modis  utraque  hypothefis  evertitur. 

Primain  niillum  in  ianguine  ,  neque  in  rtliqua  natura  nitrum  cil  ,  & 
abutuntur  utique  Ci.  viri  acore  illo  univerte  atmofphaerae  indigena  , 
qui  no.nduni  nitrum  (a)  eft  ,  &  cum  terra  vitrioiica  in  vitrioluni  , 
cuni  terra  inflammabili  in  nitrum  (  b  )  ,  cum  afia  ad  lixiviofam  na- 
turam  tendente  terra  in  falem  marinum  abit.  Id  acidum  putum  quidem  vix 
innotuit ,  &  quando  meracum  habetur  ,  fanguinem  potius  tetro  aliquo  co- 
lore  inficit  (  c  ).  Minime  vero  phiiofophi  elt ,  corpori  cuicunque  dotes  tri- 
buere  ,   quce  funt  alterius.   Sed  de  nitro  aeris  alias   accuratius  dicetur. 

Deinde  ,  etfi  utique  globuli  folitarii  non  pallent ,  in  fano  certe  animale , 
((i),  verum  elt  tamen  ,  congcfiob  rubedine  efiTe  intenfiori  (e)  ,  uti  oni- 
nes  utique  aliquo  colore  tinfli  hquores  fuum  calorem  eo  magis  faturatuni 
poflident  ,  quo  plures  laminas  coloratse  fibi  incumbtnt.  Ita  fit ,  ut  fupre- 
mi  globuli ,  qui  tenuem  hadenus  fimplicemque  laminam  eflficiunt,  cocco 
nativo  fpl^  ndcant ,  inferiora  autem  ejuidem  fanguinis  ftrata  eo  profundiori 
fint  purpura ,  quo  plura  fibi  incubuerunt  (f).  Omnino  uti  vinum  ru- 
brum  5  cujus  fingulae  guttul^ae  pallent,  dum  idem  in  fcyphos  majores  con- 
geltum    nigricar.. 

Dudum  ergo  oftenfum  efl,  in  fanguinea  placenta  nigram  faciem  ,  quae 
patellie  fundum  contigit,  inverfo  coagulo  languinis  fupremam  nunc  fadam 
laete  rubere  (  g)  ;  atroremque  ,  &  triltem  colorem  ad  eam  laminam  nunc  def- 
cendere  (/2  )  ,  qu:e  pulchre  rubebat.  Nunc  enim  fimplex  eft  laxatarum  fphcE- 
rularum  laniina  ,  quae  hacTienus  plurimis  ,  &  fibi  incumbentibus  globulis 
conpontbatur  :  ultima  vero  mnumerabilium  laniinarum  fit ,  eaque  ab  omni- 
bus  reli.juis  teda,  quae   olim  fupreraa  fuir. 

Ideo   fit  ,  ut  in  lata  ,  &  paiuni    piofunda    pelvi  (i)  fanguis    totus  ru- 

(0)    Verrtst  de    refpir.  p.   ji.    Lambrechts    obferv.  anat.  p.  29, 
(a)   Slare   Phil.    Tranf.  n.   104.  H  r  n  k  e  l  ft.  faturn.  p.  z?8. 
ib)  Henkei.  ibid.   JSl  e  u  m  a  n  n  &c. 
ic)    1-.  77. 

(d)  \>.    s7-  .  ^  .  .  ^ 

(f  )  Aitt.  V.  L  E  E  uw  E  N  H  o  EGK  5  qui  aliam  ratioiiem  fubeffe  negavit  Phtl  Tranf 
n.  10«.  Adde  Bobrhaave  Inftit.  rei  Med.  n.  i2i.  S  c  h  w  e  n  it  e  , ,  M  i  c  h  b  i.  o  t  T  i 
epifl.   p.  XllX.  &   alii. 

(/)BoaNp.  171.  Pata,  Sandris  ,  Michelotti  p.  XX.  B  o  y  tE 
hiji.  fang    p.  10.   ii. 

(g)MusscHKNBROECK  de  aere  \\  10.  A.  de  H  e  y  u  e  olf.  87.  M  a  l  p  i  G  h. 
pofih.  p.    ly.   4I.Papa  debwnor.c.  i.  9.  Bohn  drcid.  anat.  p.  170.  Boyle   p.  11. 

{h)      S  C  H  W  E    N  K  E    p.    l  1  7.      I\l  A  L  P  l  G  H.    1.    C.    B  O  H.K    1.     C.    S  A  N  D  R  I   S  p.   lOi, 

( «  )    Fr.   B  A  Y  L  E  probkm.  V.    H  e  i.  v  e  T  1  u  s  1.  c, 

Halkr  Fhyfiolog.  Tom.  II.  R  r 


5  14    LIB.  VL  SECT.  JJ7/SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

bcat ;  in  profundo  &  angufto  vafe  omiiino ,  ut  de  vino  diximus,  nigricet. 
Inde  fit  etiam,  ut  fanguis  in  aquam  emiffus ,  laxatis  globuHs,  quifolebant  in 
placenta  congeri  ,  pulchrioreni  purpuraminduat  fy^).  Hincflatu,  tritu,  aere 
inter  mafTulas  cruoris  interpofito ,  femotis  adeo  globulis  fanguis  coccineus 
redditur  (/).  Inde  in  ipfo  moribundo  animale  ,  aut  mortuo  demum ,  in- 
flato  pulmone  aut  pulmonali  vena  ,  diductis  vafis ,  &  aere  inter  venulas  in- 
t?rfperfo  ,  rubor  excitatur  floridus  (m),  uti  vafa  rubra  per  cutem  pellu- 
centia  rofcum  colorem  efficiunt.  Inde  fanguis  venofus  nigrior  (n)  adparet , 
quod  multum  de  aqua  fua  &  lympha  amiferit. 

Iterum  ea ,  quae  fub  crulta  pleuritica  fanguinea  placenta  latet ,  &  nuf- 
quam  aerem  contingit ,  tamen  luperiorem  fuperticiem  pulchrius  rubentem 
habet  (o).  Is  etiam  fanguis,  qui  de  vena  in  claufum  tedumque  vafcu- 
lum  falit  (^p^,  potius  rubicundior  eo  efl;,  qui  aeri  exponitur.  Denique 
in  ipfo  fpatio  inani  (  g  )  .  grumi  fanjuinis  facies  fuperior  florido  colore 
eft,  trifti  qus;  imum  tundum  contingit ,  &  viciflim  eadem ,  nuncfuprema, 
abfque  aeris  ufu  lcetum  colorem  recuperat  Omitto  idoneos  teftes  ,  quibus 
oftenderem ,  inverfae  placentce  fuperflciem  aeri  obtenlam ,  non  femper  las- 
tam  rubedinem  recuperare   (r). 

Non  negarem ,  globulos  imos  a  fupremis  comprenbs  liguram  mutare  , 

6  cum  ea  colorem  floridiorem  deponere  ,  cum  experimenta  producantur, 
in  quibus  pars  placentse  cruoris  fuperior  folidior ,  ima  niollior  efie  dicitur 
(y).  Verura  facilitas ,  qua  inverfae  placent;^  facies  fuperior  ruborem  recu- 
perat  ,  non  videtur  admittere,  ut  globulorum  figura  mutata  fuerit. 

Alias  de  ruboris  origine  hypothefes  chemica  (t)  experimenta  fuppedi- 
tarunt.   Videbant  lac  cum  lixiviofo  fale  codura    rubere  (ii)  )  fimilemque 

colorem 

(  ^  )  P  U  J  A  TI   1.  r.   p.  90. 

(/)  KenneT  theatr.  tabidor.  p.  9.  Birch  T-  II.  p.  r-4.  MigheloTTi  & 
Helvetius   hiji.  derjicMl.  1718.  p.  26.    Hales  hamnjiatiks  ^1.  105. 

(  HJ  )  F  E  R  RE  I  N   ill  difp.  B  0  H  N  de  iMJiitxu  aerii  p.  45«^. 

(h)  MicHELOTTi  cpiji.  p.  XX  VIII.  conf.  de  fauguine  hepatis  S  e  w  a  c  T.II. 
p.  50. 

(  o^)   Ant.  de  Haen  ratio  medend.  p.   110. 

(l>)  PujATi  p.  8if.  de  Habn  p.  10.  Addit  luborem  tertio  die  ad  medium  pe- 
netiarc. 

(  q)   C    Aug.    a  B  E  R  G  E  N    a:fx.xT!i7-/.t7t  P-   *■   R  E  Ct  4  apud    ScHWENKE      p.     Il6. 
(  >■  )    De    H  AEH   p.    H  I.    P  U  J  A  T  I    p.    87. 

(x)  Helvetius  Meir.oir.  de  fAcad.  des  Sciatc.  I7ii!.  p.  2?;.  Schwenkk. 
Negat  imam  paitem  iempei-inoUioren  elu:  M  i  c  u  rlc  t  T  i  p.  XIIX- 

(<)  Kessei.  de  chemia  a.i  corpm  hiimanum  adpHcittn  K  R  u  c  sn   ihy/:(t'cij  v.  9:. 
(«  )  i?o^.  B  o  Y  L  B  apparat,   ad  hiftor.  fiVtg.    p.  7}.  L  o  E  s  c  a  E  »  Antroyol' g.   erfcri- 

incjit. 


M  O  T  I     E  F  F  E  C  T  U  S.  ?  i  f 

cororem  ex  oleo  ,  aut  fulphure  per  lixiviofos  fales  diflToluto  nafci  (x)  :  aut 
B^  vini  fpiritu,  fuper    ejufmodi  fales  adfufo   (_y)  :  aut  ex  falibus  urinofis 
volatilibus  cum  fulphureis  fpiritibus  digeftis  (z),  aut  ex  inflammabili  ele- 
mento   adtenuato    (  a).    Videbant  pallido  &  cacheftico  fanguini  ferum  pcr 
fpiritum  cornu   cervi  adfufum    ruborcm  reftitui  (  b ).     Ejufmodi  ergo  ali- 
quam  caufam  ruboris  efle  ,  &  in   alcalini  principii  cum    fulphureo    conjun- 
ftione  latere  fere-  perfuadebantur  Cl.  viri ,  non  memores  ,   diverfiflimas    fi- 
mihs  phaiuoineni  caufas  effe  pofle  ,  &  fere    ejus    vitii  complices ,  quo  ex 
fingularibus  phajnomenis   niniis  late  patentia  corollaria  deducuntur.     Nam 
etiam  ex  acidis  principiis  rubor  nafcitur.     In  vegetabili  regno  ita  pleruni- 
que  cum  rubro    colore  acor   conjungitur,  ut   fe.mper   conjungi  Cl.   L  i  n- 
N  iF,  u  s  pro  lege  pofuerit.    Acidis  fruclibus  fokim   adfulgens  foHs  jubar  ru- 
borem  impertit.  -   Coccus  americanus  ab  acidiflimis  fpiritibus  foUitus  rubo- 
rem  fuum  elegantius    impertit,  qui    ab    urinofis   lahbus  in  purpuram  dc- 
primitur.     Serum  &  lac  cum  acidis   fpiritibus    evidentius  ,   quam  cum  fale 
fixo  lixiviofo  rubet  ( c  ).    Non  ideo  quifquam  acido   fanguinis    elemento 
ruborem  tribuerit.    Denique  repetinius ,  neque  lixiviofum  (  J )  in  faie  fati- 
guinem  efle ,   neque  cruoris  o!eum  ab  eo  fpiritu  folvi. 

Unico  verbo  tangimus  nuperi  fcriptoris ,  ex  pidorum  ofiiicina  (e)  pro- 
deuntis,- hypothefin.  In  centro  globuli  rubri  album  punftum  efle  audor 
efl: ,  quod  per  muitum  ferum  translucens  rubrum  adpareat.  Nobis  qui- 
dem  argenreum  ejusmodi  jubar  (jf )  non  femel  in  folitariis  globulis  vifum 
eil:  ,  ut  naturam  ab  eo  pidore  vilam  eflie  non  negemus.  Verum  non  eo 
niinus  certum  eft,  medium  globulum  adeo  non  aibum  eflTe ,  ut  in  ea  ma- 
jori  craflitie  rubor  intenfior  habitet  (g). 

Rr    z  %.  XVIII. 


fiient.  p.  10.  BoERHAAVE  Elem.  chem.  T.  II.  prop.  91.  Arbuthnot  1.  c.p. 
77-  DooRscHOoTEN  de  lacie  p.  i?.  Knicth  Vmdic.  p.  61.  K  e  ss  e  l  1.  c.  pio 
CmpHci  eventu  experimenti. 

(»)  HoFMAK  Med.  fyflnnat.  T.  I.  p-  S  f .  K  e  s  s  e  i,  1,  c. 

(jV  )   K  E  S  S  E  L     1.    C. 

(  2  )  Vander  B  e  c  k  e    de  prittcip.  p.    <> 4. '  Tiudluia  cochinellae  aut    roccsUse  ab    al- 
ealina  urina   exaltatur  R  u  T  T  y  fynopf.  p.  405. 
(a)    h  o  JK  K  Y  de  aiimeKt.    p.  i?4. 
(Z>)    Floter  praternatural  Jiute  of  humours  p,  51, 
(  c  )  P  E  T  I  T    Epifl.  II.  p.  ;6. 
(  d  )  p.  56.   &c. 

(f)  GauTier  ohjf.  de  phyflqtte   T.   I    P.  III.    p.   40^.    410, 
(/)  Second  Memoir.  fur  ie  niouv.  du  fwg  Exp.   14. 

(g)  Ibid.  Exp.  i>. 


316   LIB.  VL  SECT!  7//.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

§■  XVIII.    AliiX  de  caufa  riihom  conje&ur^r. 

Cimi  priora  omnia  non  fatis  firma  videantur  ,  tentandum  efl: ,  ut  ali- 
qua  niagis  probabilia  profetantur.  Primum  ergo  memoria  repetemus ,  a  vi 
valida  cordis  ruborem  nafci  (h),  eumque  in  fanguine  minui  ,  inque  fla- 
vorem  relabi ,  qiioties  in  homine  aut  inciibato  puUo  (  i  )  aut  in  rana  (k)  , 
vis  cordis  frad^  languet.  Sed  etiam  effufum  extra  vafa  cruorem ,  ex  ru- 
bore  in  priftinum  flavorem  redire.  CoiUra  flavam  lympliam  facile  aiit  ad- 
jnoto  igne  (/)»  ^ut  vini  fpiritu  (m),  aut  lixiviofo  aliquo  fale  ,  aut  ab 
aiiqua  non  fatis  nota  caufa  (  n  )  rubefcere.  Denique  fanguinem  rion  du- 
bie  ex  flavo  vitello  nafci,  primsevum  fanguinis  colorem  flavum  efle  ,  qui  per 
varios  rubiginofi  coloris  gradus  in  ruborem  confirnietur  (o).  Videtur  a- 
deo  nos  propius  ad  verum  acceiTuros,  fi  flavi  coloris  caulas  detegantur  , 
quse  erutu  faciliores   fini. 

Ergo  calcinata  fanguinis  terra  flava  (p),  crocoque  martis  adfinis,  ea- 
demque  ipfi  vitro  encauftico  (^),flivum  colorem  impertit,  qualem  idem 
&  a  ferro  foflili  accipit.  Porro  ferrum  cociis  argillis,  adfinique  cancrorum 
tiioraei,  &  gemmis  (  r  )  denique  ruborem  dat.  Nunc  hujus  ferri  copia  in 
Iblis  fere  rubris  globulis  reperitur  (s)  ,  paucior  procul  dubio  in  animali 
debili  ,  cui  fanguis  flavet ,  copiofior  in  robufl:o  ,  cui  intenfe  rubet  (  f  ). 
Iterum  ferri  elementuni  (t*)  chloroticis  flavifque  pucllis  ruborem  legiti- 
mum ,  folitamque  genis  purpuram  reflituit  (  u  ).    Non   ergo    improbabile 

videtur 

(  h)  p.  19«'.  feqq. 
(?)    p.    {5.  15. 

(k)  ib. 

(/)   De  Ivmpbi  diKftii^!  thoracici    Dettsinc  de  funilion.  min-ocofm.  diff.  7. 

(xj)   DuvERNOl    Cumment.   Acarl^   Petrop.    T.  I.    p.    26>. 

(  «  )  Riibra  lympha  frcqiit:ns  eft  P  e  r  e  r  ohf  r ;.  1-*  b  c  h  l  i  n  olf.  ^o.  L.  I.  p.  141;. 
Sylvius  <ie  le  B  o  e  diff.  VIII.  n.  7.  Duvbrnoi  1.  c.  Gilatina  in  cellulor:un  tclam 
efnila  frequentiiiinie  rubet ,  quo  argumento  contirmor ,  uon  imice  a  fanguine  admilto 
adnotatum  lymphge  ruborcin  efle. 

(0)  p.  ij. 

(j>)  p.  119. 

iq')  \>.   110. 

(  r  )  H  I  L  L     Mater.  Med.  p.  7, 

(j  )    p.    liO. 

(«)    Siquidem  globulnrum  plus  efi:.   p.  48.  ^7. 

(^*)  Iiifigne  exeiiipluni  !r;ibet  Wepfbrus  in  diff.  de  med.  cba'yb.  pallidae  vir- 
ginis  &  aqmfo  habitu  languenfis ,  cui  ferrum  coloreni  &   vigorem  reflituit. 

(«)    "WiLLisrff  febm  p    loS. 


lil  0  T I     E  F  F  £  C  T  U  S.  517 

videtur  \  eam  terram  cum  oleofa  parte  fanguinis  fubadam ,  multa  vi  cor- 
dis  (>:)  vividique  in  circulum  motus  fubaclam  ,  miltamque  ,  ruboris  cnufam 
enfe ,  etli  nondiim  utique  explicare  fufcepero  ,  quo  mschanifmo  id  elemeu- 
tum  in  lamellas  rubrum  potiffimum  colorem  refledentes  praeparetur. 

§.  XIX.     Denfitas. 

Etiam  hsc  fangoinis  adfeflio  cum  vita,  cumque  vigore  vitas  nafcitur  ; 
&  a  morte  aliquamJiu  ptti^it.  Sed  demum  &  ipfa  deletur,  cum  fanguis  in 
fiavara  aquam  refoljtus  difpereat  (y).  Primumque  omnium  a  vifciditate 
denfitatem  feparare  oportet ,  cujus  diverfiffimas  cau^ae  fint.  Denfa  fiuida  funt , 
quibus  fub  eodem  volumine  muitum  efi:  malBe  ,  adeoque  ponderis  :  vifci- 
da',  quorum  particul^e  aegre  a  mutuo  contadu  dimoventur.  Cum  denfitate 
fumma  fluiditas  perfediffima  conjungi  potefl;,  in  argenti  vivi  exemplo  :  cum- 
que  raritate  vifciditas ,  ut  in  oleo  :  interque  fanguuiis  elementa  ,  globull 
quidem  rubri  denfiffimi  funt ,  fed  iidem  ad  motum  obeundum  aptilfimi. 
Deinde  non  oportet  coagulum  cum  denfitate  confundere  :  illud  enim  a  glo- 
bulis  vitiofe  unitis  &  confluentibus  fere  nafcitur  ,  denfitas  autem  ~ex  glo- 
bulorum  rubrorum  auda  copia  ,  adque  reliqua  fanguinis  elementa  portione. 
Coagulum  quietis   partus  efl:,  denfitas  a  motu  nafcitur. 

Vcra  denfitas  in  fanguine  vel  totius  maffiae  efi: ,  vel  globulorum  ,  vel 
utriufque.  Quscunque  fit ,  cum  rubore  femper  conjungitur ;  quo  Ijetius 
enim  languis  rubet ,  eo  major  globulorum  ad  ferum  circumfluum  portio  efl: , 
&  pariter  eo  firmior  cujufque  globuli  compage?.  Q.ii  vero  fanguis  abfque 
denfibili  p^acenta  carnium  loturam  refert ,  is  una  debiliter  rubet. 

Denfitas  totius  maflas  eft  in  globulorum  numero,  adque  ferum  portione. 
Cum  enim,  quam  ferum  ,  ponderofiores  fint ,  eo  majoi  etiamfub  eodem  vo- 
lumine  fanguinis  maffa  erit ,  quo  major  totius  fanguinis  portio  globulis  conf- 
tat.  Quo  major  contra  feri  eft  portio  ,  eo  minus  in.  eo  fanguine  eft  pon- 
deris ,  ruboris ,  calorifque  (  z  ). 

Iterum  globulos  ipfos  valde  probabile  eft  ,  alias  folidiores  efle  ,  mol- 

R  r     3  liores 

C*)  Hiiic  puerperae  pallidulse  per  corporis  exercitiuni ,  ufumque  aromatum  i&  idoneo- 
nim  reinediorum  ,  legitimum  ruborem  recuperaiit  ,  aque  vi  nafturcinoruni  medicaminum 
alise  carhedlicae  feminae  parem  in  co]ore  fuo  emendationeni  expertae  funt.  Schwenxe 
p.  J14     M.iv.G  de  pluut.  najhircin.    p.   41. 

(.y  )    P.      44-  feqq. 

(2)    SCHWENKE     p.    38.    X7l.    17». 


318       1/5.  Fl.  S£C7'.  /7.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

liores  alias ,  quod  jatn  Antonii  v.  L  e  e  u  w  e  n  h  o  e  c  k  aut  inyentuni  fuit 
(  fl  )  ,  aut  experimentum.  Inde  vero  aut  tenerius  ,  moUiusque  coaguluni 
erit ,  aut  deniius ,  robuftiusque.  In  tenera  virgine,  in  horainibus  pulmonem 
debilem  nadis  ,  in  animale  multo  ufu  aquae  laurocerafi  quafi  venenato  {h) 
cjusmodi  delicatum  fanguinis  coagulum  efl ,  rubrum  tamen  ,  &  la^tiffimi  colo- 
ris  led  minus  cohaerens ,  fluidoque  humori  proprius. 

Denique  poterit  utraque  fanguinis  denfitas  conjungi ,  nempe  &  denfi  glo- 
buli  effe  pofTunt ,  &  multi  :  poteft  etiam  utrinfque  dotis  contrarium  obtinere. 
Ita  in  aucta  utraque  denfitate  &  major  placenta  ad  ferum  erit  portio ,  & 
placenta  ipfa  firmior  folidiorque  ,  inde  &  totus  fanguis  in  eodem  volumine 
plus  habebit  ponderis ,  &  placenta  feorfim  (  c  ).  Contra  in  debih'tate  chlo- 
rotica  &  feri  major  portio  efl ,  &  qui  fuperfunt  globuli  in  mollius  ,  mi- 
nusque  denfum  coagulum  abeunt ,  quod  aliquando  prae  levilate  fero  inna- 
tavit  (^). 

Denfitas  utraque  unde  nafcatur  ,  eft  ut  inquiramus.  In  pulmone  fan- 
guinem  denfaii ,  magni  viri  conjedura  fuit  (e),  quod  fanguinem  in  eo 
vifcere  majorem  tritum  pati  crederet  :  quod  in  venam  anguftiorem  fanguis 
de  puhnone  redux  conpingatur  :  quod  a  deftructo  pulmone  ,  aut  inutiii  , 
languinis  phthifica  tenuitas  nafcatur  {f)  :  quod  pifcium  minorem  ,  &  mi- 
nus  denfam  placentam  efTe  perfuaderetur  :  quod  fanguis  pulmonis  effica- 
ciam  paffus  in  vena  hujus  vifceris  magis  (g)  undique  fibi  fimilis ,  &  flo- 
rido  rubqre  fit ;  quod  per  pulmonem  celerius  fanguis  circumeat  ,  eodeni- 
que  tempore  omnis  totius  animalis  fanguis  circulum  obeat  ,  quo  per  totum 
corporis  ambitum   circumfertur. 

Adfinis  hadenus  alia  theoria  eft  ,  quae  fanguinem  a  frigore  fufcepti 
per  refpirationem  aeris  in  pulmone  addenfari  ponit ,  plurimofque  ,  ab  ipfo 
retro  Cartesio  (h)  audtores  habet, 

Contra  utramque  hypothefin  interim  obfervamus  ,  in  ranis  ,  aliisque 
animalibus  pulmone  ipio  deftitutis  ,  &  globulos  eflTe  ,  &  denfabilem 
fanguinem  ( i ).     Deinde    omnia   ulcera   perinde   fanguinem  diflblolvere , 

nequc 

(a)  Lbbuwekhoick  philof.  tra}tfa!3.    n.    117. 
(6)   B.    LAKcnisH   phyjical  expcr.  tipou  brutes. 

(f)    ScHWENKEp.    ?8. 

id)  Idem   |).  171. 

(f)   BoKRHAAvi  Injiit.  rei  nicd.  n.  too.  204. 

(/)   n.    204.  i6i,    PralcU.  T.  IL    p.  12J.  487. 

(fi)  ".  104. 

(h)    Be  format.  fet,   p.    2ol, 

(  j)  p.  55.  *^t. 


MOTI    EFFECTUS  '  319 

neque  quidquam  in  pulmonum  ulceribus  peculiare  effe.  Denium  fan- 
guinem  a  multo  majori  frigore  mininie  addenfari  (^k)  ,  quam  quidem 
vulgo  experimur  :  quac  vero  de  fanguine  venae  pulmonalis  prserogativa  di- 
cuntur ,  ea  experimentis  repugnare. 

AAlio  ergo  videtur  recurrendum.  MafTse  quidem  fanguineas  denfatio  ob- 
tinetur,  quoties  plurimi  globuli  parantur.  Oportet  adeo  eoruni  materiem, 
adipem  ,  ferrum  ,  copiofe  praefto  effe  ;  multamque  vim  circumeuntis  fan- 
guinis  eam  materiam  ,  uti  diximus  ( / )  ,  in  globulos  figurare.  Oportet  eas 
vires  vitae  elTe  ,  &  vifcerum  imprimis  prxparationi  chyli  praefedorum  » 
ut  materies  globulis  parandis  apta  omnis  eiaboretur  neque  ,  per  diarriio^as 
crudaque  alvi  excrenienta  difperdatur,  Aquae  copia  minuitur  bona  &  ube- 
riori  perfpiratione ,  fudore  ,  expedito  per  omnia  excernicula  fanguinis  com- 
meatu  ,  viribus  iis ,  quae  non  finant  crudas  manere  particulas ,  ex  quibus 
globuli  parari  poffint. 

Singulge  fanguinis  maflTul^  ut  denfentur  ,  fere  diximus.  Si  recipere  li~ 
cet ,  lactis  globulos  albos  (m)  ,  grandes ,  &  laxos  efle  ,  poterunt  ucique 
ii  globuli  preffi  ,  multaque  vi  per  angufta  minimorum  vafculorum  cola  afli, 
aqua,  &  leviori,  aut  peregrina  materie  liberari,  ea  vero  elementa  ,  quae 
globulorum  propriam  naturam  conftituiint,  in  propiores  contactus  urgeri, 
ut  pori  minuantur ,  leviorifque  materiei  portio  decrefcat  ,  denfiorque  fu'- 
perfit.  Ita  la<£lis ,  chylive  pondus  fpecificum  augebitur  (  n  )  ut  fero  primo, 
deinde  cruori  cequale  fiat.  Neque  dubium  eft ,  globofam  figuram  facere , 
ut  ponderofioris  materiei  in  jdato  volumine  plus  fit  ,  quam  uUa  in  alia  fi- 
gura  efle  poteft. 

Etfi  nunc  naturas  arcanas  fabricas  utique  minime  penitus  perfpicimus, 
tamen  indubitatum  eft,  murculorum  diligentem  ufuai ,  corporisque  niul- 
tam  exercitationem  in  homine ,  inque  ipfis  animalibus  adipis  &  aquae  por- 
tioneni  minuere,  globuloruni  vero  copiam  acgere  ,  fanguinemque  rubruni 
reddere  denfumque :  febrem  denique  (  0  ) ,  qu»  &  ipfa  audlus  cordis  labor 
eil: ,  pene  fubito  coaguli  duritatem  augere  ,  &  aqua:?  portionem  minuere  , 
inque  vivi  hominis  aneuryfmate  fanguinem  eodem  ordine  denfari  eo  ma- 
gis,  quo  cordisvires  potentioresexperitur,  ut  intima  arteria:  mollia  coagula 

tcneantj 

(;•)  L.  Ylll.de  refpir. 

i  l)  p.  309.  510. 

(  >h)  Coiif.  p.    52. 

(«)   Lac  ad  fenmj   cft  uti  567  &    <;68.   ad  ^6$,    T  a  b  o  a  exncit.    p.  64. 

(  0)  p.  45.  44. 


310        LIB.  VI.  SECt.  IIL  SANGUIN  S  PER  ARTERlAS 

teneant ,  lamina;  parietes  veftiant  facci ,  liibricae  intus  ,  extus  duriores  (o*)^ 
quae  ipfa  maxirro  argumento  eft ,  veras  nos  addenfationi».  caufas  prcpofuifTe- 
Nihil  enim  febris  ad  denfandum  fanguinem  conferre  poteft,  pra-ter  motcni 
cordis  audum  ,  &  aqus  diminutam  portionem.  Desiide  contraria  horum, 
fanguinem  laxum  ,  aquofum  ,  tenuem  genetare  ,  otium  nempe  ,  iom- 
num ,  refrigerantia  medicamina  ,  &  quaecunque  cordis  irritationem  ,  pul- 
fuunique  robur  &  numerum  minuunt.  Adparebit  utriufque  obpofitx  caufce 
efficacia,  fi  debilis  virginis  aqueum  fanguii  em  &  decolotem  ,  cum  robufti 
agricolae  denfabili  cruore  comparaveris.  Caeterum ,  perinde  ut  liuiditas,  ita 
denfitas  quamdam  in  motu  fanguinis  mediocritatc  m  poltulat.  Quies  fan- 
guinem  quidem  cogit,  fcd  laxe.  Motus  mediocris  fluiditatem  reddit,  ma- 
jor  addenfat,  iterum  major  refolvir. 

Seri  fanguinis  deniatio  ab  iifdem  caufis  pendet,  &a  febre  etiam  magis ,. 
quam  gruiiii  denfitas  (p)  ,  fubito  augetur.  Incertum  elt  unice  ,  num  ferL 
elementa  globulorum  aliave  figura  fint. 

$.  XX.     Ekmentorum  fcparatio. 

Etfi  ornatius  haec  humorum  tenuiorum  a  fanguine  feceffio  repetetur  , 
paucis  tamen  verbii.  oportet  hic  monere  ,  de  fanguine  arteriofo  dccederc 
plurima,  quae  in  principio  venatum  defiderantur  ,  ut  omnino  ,  eo  certe 
loco  (5)  ,  fanguis  vtnofus  arteriolo  craflioi-  fit.  Qiiae  enim  de  fanguine 
dectdunt  ,  ea  plcraque  fanguine  tenuiora  iurt  {  r)  6<  fliidiora.  Eigo  de 
fanguine  decedit  adeps  (.y),lympha  (f),  vapor  exh.ilabilis  varius  (ii), 
hsec  ubique  ,  deinde  fuo  quoque  loco  pecuharis  aliqui^  humor  (x  "^  ,  faliva , 
urina  ,  vapor  perfpirans ,  iudor  ,  febum  ,  nervcus  luccus  ,  aut  dearticula- 
tionum  unguentum  ,  &  alia  id  genus.  In  venulas  ergo  nafcentes  cruor  qui- 
dem  omnis  tranfit ,  nen-pe  globuii  rubri  :  dtinde  fiquor  tenuis ,  in  quo  ii 

glo- 

(0*)  Ohf.ofa  Society  at  Lond.  T.  I.  p.  ?4«r.  Simplex  conaiflio  etiam  eflufiim  ex 
vaiiS  ranguiiiem  addenlat. 

(p)   [1.    125.    >27. 
(.  g  )  FiZES  de  liene  p.   it2. 

(j-)   Hinc  fanguinem  iu  minimis   vafcu  difuniii  ^    de^ravsui    fcripfit     B.  Hoad- 
V  E  Y  en  refpiration  p.  61. 
{s  )    L.  I.   p.  j6. 
(*)  L.  II.  p.  log.feq. 
(  «O  p.  102.  ad  108. 
(*•)  p.  58-    ad  loi. 


MOTl     EFFECTUS.  321 

globuli  rooventur.  Non  ideo  univcifus  venofus  farguis  arteriofo  craflior 
erit.  Nam  paulo  poft ,  quam  ex  arieriis  vtiulae  ortce  funt ,  remifcetur  in 
eas  adeps  (y)>  vspor  exhdlans  celli:].^!um  (z)  ,  vapor  cavearum  gran- 
diorum  (a),  lympha  {b)  forte  de  valvulcfis  vafculis  ,  humor  de  aere  in 
cutem  ,  in  pulmonem  refumtus ,  humor  de  cibis  reforbtus  ,  alii  forte  nii- 
nus  noti  liquores,  ut  denuo  inccrti;m  fit  ,  num  omnino  fanguis  majorum 
venarum  aiteriofo  craflior  fit ,  tenuiorve. 

§.    XXI-      VifcidhaS' 

Tardioris  motus  aliqua;  pr-ocul  dubio  adt^ecliones  funt ,  uti  celerioris 
fluenti.  Tardiorem  auteni  aliquanto  fanguinis  arteriofi  motum  in  minimis 
efle  ,  aequum  eft  creditu  (c).  Quomodo  inde  adtraclio  particularum  fan- 
guinis  augeaturf^),  non  repetimus ,  unice  taduri ,  humores  iu  nrteriarum 
finibus  ad  vifciditatem  difponi ,  adtradicne  eortm  elenientorum  ,  quaemotus 
progreflivus  divellebat,  Sed  eam  vifciditatem  demum  plena  quiete  perfici , 
&  humoris  tenuioris  rerorbtione  ,  quo  amiflb  reliqua  portio  craflior  fupe- 
reft.  Plerique  vero  humores  huniani  aliquanto  aqua  vifcidiores  funt ,  etiatn 
urina  Qe)    &  faliva  (/). 


S   E    C   T  I  0        IV. 

Motus  fanginnis  ^er   venas  reducis. 

§.  I.     Motiis  fangidnis  fer  venas  progrejjlvus. 

'Imilis  fere  venofi   fanguinis  contemplatio  erit  ejus  ,  qua  a-teriofi  cruoris 
motum  confideravimus  ,  neque  natura  majoris  arterias  ,   quani  venas 

fecit , 

(y)  L.I.  p.  40.      (2:)  L.  n.  p.  ifi.       («)  p.  iti. 

(Z>)   Addend.   ad  T.   L  p.  518. 

(  f)  L,  V.  p.  i^z. 

( .'i )  L.  V.   Se<a.  III.  n.  s. 

(e)  Sauvagss   ad  Hales  hawajlat.  p.  4J.  Vis  adhsErens  uiinae  ad  aquRm  'HM- 
«liiipla  eft. 

if)  Odiupla  ad  aquam  ibid. 


Halkr  Ph}fiolog.  Tom.  II.  S  s 


3  22  LIB.  VI  SECf.  IV.  SANGUINIS  PER  VENAS 

fecit  )  etfi  nuperi  medici  illaruni  phasnomena  fere  unice,  harum  vix  obiter 
expofuerunt ,  ha(ftenus  veterum  mori  penitus  contrarii ,  qui  venarum  hifto- 
riam  arteriofe  ptcctulerunt.  Eft  autem  in  venis,  perinde  ut  in  arteriis  ,  mo- 
tus,  quo  fanguis  a  minimis  &  narcentibus  venulis  ad  cor  revehitur  j  quera 
■progrejjlvwn  vocant  ,  eft  fua  in  venis  iateralis  preflio  ,  funt  utrique  fui 
cfFectus.  Bievioribus  tamen  verbis  licebit  hanc  partem  motus  fanguinis  def- 
ctibere ,  quod  plurima  in  venis  &  arteriis  aut  fimilia  ,  aut  perfette  oppo- 
lita  fint ,  neque  repetitioue  indigeant. 

§.    H     Motiis  fangmnis  in  minimh  venulis. 

Uti  atteriofi  fanguinis  motus  a  corde  incipit ,  ita  venofi  hiftoriam  a  ra- 
diculis  venofis  ordimur.  Esc  ,  quam  arteriolle  ,  notiores  Junt  ,  &  cculo 
armato  facile ,  tutoque  confiderari  poflunt.  Quas  ego  vidi  ,  eae  in  mefen- 
terio  rete  facicbant  ,  ohm  jam  notum  {g)  ,  acutangulum,  venularum  varie 
inplexarum ,  quarum  principia  ex  arteriis  continuata ,  eo  quidem  loco ,  nun- 
quam  vidi ,  fed  in  caudis  piicium  accuratius  &  ego  confpexi  {h) ,  &  clari , 
quos  excitavi  ,  viri  (z).  £x  venuls  adeo  tenuesfunt,  ut  menibranx  eva- 
nefcant ,  globulique  in  corollae  precariae  fpeciem  emineant  (  k  ).  Has  venu- 
las  minimas  merito  voco  ,  quibus  minores  dari  repugnet.  Unius  (/)  enim 
globuU  capaces  ,  fi  paulo  anguftiores  forent  ,  eum  globulum ,  adeoque  ru- 
brum  fanguinem  ,  penitus  excluderent.  In  iis  nunc  venis  fanguinei  globuli 
celeriter  fugiunt  ,  anfraclusque  vafculorum  expedite  fuperant  (m)  ,  etfi  fe 
non  contingunt,  inanique  fpatio  feparari  videntur  (?i). 

Celeritas  plerumque  eadem  fere  adparet ,  quae  in  majoribus  venarum  trun- 
cis  (  0  ) ,  ahquanto  minor  quam  in  arteriis  (p  )  )  ut  tanien  haec  niinora  vafa 

frequen- 

C  g  )  A,  de   H  E  Y  D  E  1.   c.  p.  8. 

(/&)  L.  III.  p.  140.  Stcond  Mcin.  fur  k  mouv.  du  fang  Exp.  jj.  ^z.  ^?.  61. 

(  O  L.  III.  p.  2}7  leqq. 

>  (*)   Exp.    Ii4. 

(/)    Second  Memoir.   1.   c.    &   exp.    ii^.    I20.  is*.    itJ.    HS.    xzy.  128.  ij».  IJ». 
143.   i4f. 

C»0   \.  c.  Exp.  119.  120.  112.  114.   i»S.  i*^.  "7.  128.   IJ2.  i?8.   I4J.  144. 

(m)   Exp.    121.    124.    117.     128-    I32.     14?. 

_  (0  )  Exp.  ns.  121.  Aliquaiito  minor  Exp»  121.  &  Vrim.  Mem.  p.  82.  Aliquantoce- 
leiior  Exp.  158. 

(f)  Exp.  iij.  117.  118.  121.  iis<  "8    i}4>  »J^.  ^iua  cderitate  Exp.  Iij.  iso. 
121.  124. 


MOTUS     PRCGRESSiVUS.  323 

frequentius  prima  quiefcant  (5),  &  didipatis  globulis  evanefcant  (y).  Noti 
defunt  tamen  experimenta  ,  in  qiiibus  diuturnior  minimorum  vafculorum 
quam  grandium  ,  motus  fuit  (  j  )  ,  &  aliquanto  celerior.  Sed  cafui  lianc 
pra?rogativani  tribuerim  :  uti  certo  ad  cafum  ea  pertinet ,  qua  nonnunquani  ve- 
nofi  fanguinis  celeritas  arteriofam  fuperat  (  f  )  ,  &  qua^  bono  feni ,  Antotiio 
V.  Leeuwenhoeck  olim  impofuit  ,  ut  fanguinem  venofum  arteriofo 
perinde  celerius  fiuere  fcripferit  (  n  )  ,  uti  nonnunquam  conftantius  fluit  (x'). 

§.  IIL     In   venis  plurium  globulorum. 

Aliquas  plurium  glcbulorum  venae  ex  ipfis  arteriis  oriuntur  (y^  ,  & 
Leeuwenhoeckio  (z),  &  aliis  claris  viris  (a).  Aliae  nafcuntuc 
ex  contiuxu  (6)  vcnularufn  unius  globuU  ,  quce  venam  duorum  globu- 
lorum,  inde  plurium  conltituunt.  Ex  minimis  venulis  fanguis  in  iftas  con- 
fluit  (c)  ,  &  ex  iftis  in  venas  majores  (d)  ,  quarum  adeo  grande  lumen 
eft  ,  ut  plures  ordines  globulorum  eas  peifluant  ,  quam  quidem  numerare 
facile  fit.  In  his  nunc  venis  globuli  ,  frigidis  certe  in  animalibus ,  fecunduni 
lineas  inter  fe  (  f )  &  axi  pjrallelas  ftruntur,  aliqusnto,  quaui  in  arteiiis  (/) 
lentius  :  priufque  certe  plerumque  fluere  ceflant  (g). 

Velocitas  globulorum  fecundum  axin  fluentium  aliquanto  major  eft  (A). 
In  calcaria  ( i )  ,  &  in  flexiones  venarum  (k),  globufi  inpingunt ,  fed  mol- 

S  s     2  liter 

(q)  Exp.  lig.   nz. 

(  r  )  Exp.  iz6. 

(x)  Exp.  iiz.  125.  I2tf. 

(t)   Exp.    TJ^. 

(m)  Pbi/.   Tranf.  n.  J15.  Vdoceni  viderat  in  contimtat.  arcan,  tiatttr.  p.  ijt.  &c. 

( «■ )  Esp.  \zs, 

(jy  )  L.  IIL  p.  24C. 

(  2  )  Ibid.  p.  257. 

(a)    Ibiri.  p.  1^8- 

(6)  Secoiid.  Memoire  Exp.   ij4. 

(c)  Exp.  14?. 

(rf)  Exp.  117.  i;-'.  i?9.  i^i. 

(*)  CanL  prtm.  Mernoir.  p.  85.    M  i  I. P  I  fi  H i  poJ}b.   ».   j2. 

(/)    Vide  11.  i. 

(g)  Exp.    116.    119.    112. 

(h)  Exp.  iji.  Sic  habct  M  A.LPIQH  iuspo/J,6«;«.  p.  51.   &Petriav.M.  usscheh- 
BROBCK    EjfayT  de $byf,  p.  131, 
(O  Exp.  iji. 

(k)    Exp    17.6, 


324     LIB.VI    SECf.IV.   SANGUINIS  PER  VENAS. 

liter  :  irter  fe  invicem  collidi  non  vidi ,  neque  va'de  ad  parietes  fricari(/)." 
Ita  ad  truncos  maximos  tendunt  ,  quorum  nullcC  peculiares  funt  adfediones, 
&  quorum  phaenomena  dudum  expotui  {m\ 

:§.     IV.     Mr^tns  vcnofi  acccleratia. 

Utl  perpftuo  aliquid  motui  fanguinis  artcriofi  decedit,  ita  vencfi  reditus 
continuo  acceleratur.  Multae  vero  iiujus  accelerationis  caufce  funt ,  a  qnibus 
oportet  eas  feparare  ,  quse  non  ver?e ,  ex  aliqua  hypothefi  addit:?  fuerunt. 

Prinia ,  quam  removemus  ,  cor  eft.  Etfi  enim  longe  maximam  partem 
omnis  motus  animalis  a  corde  unice  repeto  (  n  ) ,  neque  venofum  fanguinem 
alia  a  caufa  credo  potentius  moveri  (o)  ,  non  tamen  credo  ,  a  contrado 
corde  in  fuo  motu  accelerari.  Credidit  fe  vidiHfe  Antonius  v.  Leeuwen- 
HOECK  (p)  &  111.  nuper  experimentorum  phyficorum  audor  Stepharius 
Hales  (g),  Verum  ego  (r)  ,  tot  in  experimentis  ,  nihil  unquam  vel 
in  minoribus  venis  ,  vei  in  majoribus  fimile  vidi  ,  &  Cl.  virorum  teftimonia 
ad  vitiofas  turbationes  motus  fanguinis  refcro  ^  q*ii  poft  lentum  ,  nullum- 
ve  motum  ,  reftitutis  animalculi  viribus  ,  recuperato  impetu  in  circuium 
nonnunquani  agitur  (^).  Verum  ejusmodi  pha:nomena  rariora  funt ,  ne- 
quead  unumquemque  pulfuum  redeunt,  neque  intcr  legitimas  motus  cau- 
fas  numerari  debent. 

Sed  neque  venarum'  vis  contraftih's  multum  poteft,  etiam  fi  multnm 
iffi  tribuerunt  clari  viri  (i),  qui  ligatas  etiam  venas  depleri  ,  neque  adeo 
ab  arteriofi  motus  fuccenione  per  venas  fanguinem  moveri  ,  fcripferunt. 
Etfi  enim  non  penitus  nulla  eft  venarum  vis  contradilis ,  quam  in  deriva- 
tiorie  demonftrabimus  hadenus  veram,  ut  venae  utique  elatere,  fibrae  ani- 

niall 

(  /)'  Exp.    12^. 

(«j)  L.  III.  Ssa.  I.  tot.' 

(m)  L.  IV..  p.  4i8.    feqq. 

(o3p.  4' 7.  Adde  valde  fimplex  exi-ierimentiim.  Tn  deliqnio  nempe  animi »  five  cordis 
quiete  ,  langiiis  etiam  de  vena  incila  flueie  definit    G.  W  att  s  de  revuljime  p.  zi. 

(/>)  Philof.  TranfaSi.  n.  319.  V.  Uffenbach  reifen  T-  Hl-  p.   ii°' 

(  q)  Hiemafatiks   p.  ■<9. 

(r)  Secomi  Meinoire  Exp.  tsi.  130.  151.  tum  Jnt.  de  HeTDE  exp.  6,  George  A- 
DAMs  1.  c.  p.  4^.  J.  ji/pb.  BoRELi.  us  ile  motu  anim.  L.  IL  i^-o;».  ?i.  Cl.  Dklius 
frHrik  anm.  T.  I.  p.  21. 

is  )  Premier  Memoire  p.  48.    Semid   Mem.  exp.   17^- 

(t)  Malouiv  dtt  mQiivem.7it  des  foliUes  ^  des  fitides  p.   j4,   couf.  _^L;  IL  p.    ii^. 

(«)  L.  JL  p.  124. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  32^ 

ntali  etlam  non  mufculofe  innato ,  fua  diftentione  reriftant ,  ranguinifqus 
preriionem  coerceant  ,  lentnm  tanien  &  a  miifculofaruni  fibrarum  efficacia 
'  multum  direrfum  incrementum  velocitatis  eft  ,  quod  inde  fperari  ponit. 
Nam  Sc  abfque  confpicuis  mufculofis  fibris  ( ?< )  venas  efTe  oftendimus  , 
&  abfque  irritabili  natura  (>:),  inque  vivorum  animalium  incifionibus  , 
neque  venas  contrahi  (y)  vidimus ,  neque  incifis  venis  vulnera  dilatari 
(  z )  ,  qu32  tamen  diflTeiSarum  fibrarum  retraflio  etiam  a  debili  vi  contra- 
clili  exfpedari  poffet. 

Non  penitus  negavero  ,  aliquando  fieri  ponTe,  ut  fanguis  per  venas  eo 
celerius  rfdeat,  quod  in  fpatium  inane  fere  rapiatur  (a).  Deinde  fangui- 
nem  in  anriculam  dextram  ,  tanquam  in  vacuum  caftellum  approperare  , 
ne  id  quidem  videtur  abfque  fpccie  veri  dici.  duando  enim  auricula  nunc 
traxime  inanita  fe  remifit,  non  dubium  eft  ,  quin  facilius  in  auriculam  ina- 
nem  ,  quam  in  plenam  ,  proximse  vens  cavae  fuum  fanguinem  efFundant.  Saepe 
tamen  vidi  ,  revindis  venis  ,  atque  adeo  hac  in  auriculam  depletione  im- 
pedita ,  fanguinem  venofum  tamen  ad  cor  redire  (  ^. 

§.  V.    Accelerationh  fanguinis  in  venis  caufce  vcra. 
A  venarum  figura  conica. 

Praecipua  procul  dubio  eft  ,  quaeeademin  arteriis  fanguinera  potentifli- 
tne  retardat(c),  venarum  nempe  fanguinis  in  vas  continuo  auguftius  con- 
fluxus.  Cuni  enmi  vense  perinde  ( <^  )  ea  lege  fabricentur  ,  quae  lumina  con- 
junda  ramorum  trunci  lumine  majora  fecit  ,  &  cum  ea  lex  periade  ad 
minora  vafa  continuetur ,  adparet  fyftema  venofum  pro  cono  haberi  pofte  , 
cujus  ampliflimum  labrum  in  omnium  extremarum  venarum  corporis  ani- 
malis  univerfitate  ,  anguftiflBmus  exitus  in  venis  cavis  eft.  Nunc  per  eadem 
hydraulica  (  e  )  principia ;  cum  multi  ramorum  globuli   unicum  in  trun- 

S  s     3  co 

(.v)  Secoad' Metn.  far  les part.  fe»f.  fj?  irrit.  p.  i?^.  Etfi  enim  a  veiienis  Scidis  coii- 
ftringuiitur  ,  ea    tanien  experimenta  ad  auimati  corporis  phacnomena  nialc  transferuntur. 

(jy  )   Secijnd  Mem.  fttr  le  mouv.  du  fng   Exp.  izo.    i;i.  ij6.   235. 

(2)  Exp.  x8o.  &  poffunt  Iiuc  referri  experimenta  156.  &  i^i,  etli  uon  difertis  ver- 
bls  addidi ,    rimam  aon   fuiffe  audlam. 

(a)  RuDiGER  de  regrejfu  faaguinii  per  venas  mecbamcQ. 

(&)  Seco7tA  Mem.  Exp.    iio.   ui.  iit.  &c, 

(c)  Sefl.  I.  p.  17S. 

(<0  L.  II,  p.   lij. 

(e)  EBRNOutLi  lydrodymmic.  p.  n z. 


3i5  LIB.  VI.SECf.  IV.  SANGUINIS  PER  VENAS 

co  globulum  urgeant ,  tanto  major  in  trunco  velocitas  nafcetur ,  reliquis 
iifdem  manentibus ,  quanto  majus  ramorum  lumen,  majorve  in  globulis  ra- 
morum  numerus  eft ,  cum  lumine  ,  numeroque  globulorum  trunci  compa- 
ratus.  Ita  in  hydraulicis  notum  efl:  ,  contrado  iluminis  alveo  ceieritatem 
augeri  (/)  ,  dum  vires  moventes  fufficiant.  Neque  in  corpore  animato 
expvrimenta  diflTentiunt  (g)  quae  in  ordinato  naturae  more  fanguinem  ce- 
lerius  in  trunco,  quam  in  ramis ,  moveri  oftendunt ,  inque  truiici  pnrte 
argufta  celerius ,  quam  in  latiori  (  h  ).  Ejufmodi  vero  hanc  accelerationeni 
effe  aequnmell;  creditu  ,  ut  in  primis  venis  minimis  uniusglobuli  fanguis  ali- 
quanto  lentius ,  quam  in  proxime  majori  trunculo  fluat  ,  in  majoribus  ite» 
rum  truncis  niajor  velocitas  fit ,  quam  quidera  in  venis  mediocribus  (  i ). 

§.    V  I.     Cmifi^   auxiliares, 

Mufcidi 
• 
Haec  procul  dubio  potiflima  caufa  eft,  quae  venofi  fanguinis  motum  ita 
adjuvat,  ut  abfque  ea  minimis  potiffimum  in  vafis  intcger  continuari  ne- 
queat,  &  videtur  omnino  Creatoris  lapitntia  ita  tines  rcrum  contt-n  peralTe, 
ut  corporis  exercitatio  tamquam  auxiliaris  cordis  potentia  addita  fit ,  qua 
diftitutum  cor  folum  fuo  niunefe  segrius  fungatur.  Sola  quies  animalium 
hibernantium  fanguinis  motum  ita  frangit ,  ut  neque  cordis  pulfus  fenfibus 
noftris  fe  offerat  ( /j  )  ,   neque  calorem  porro  producat  (  /). 

Hinc  in  hominibus  fellulariis ,  litteratisque  viris  &  regnorum  recloribus 
frequens  hypochondriacus  morbus  (m)  ,  neque  rarx  ha?morrhoides  (?0» 
cum  fanguis  in  vena  portarum  ftagnet.  Hinc  ab  exercitationis  defedu  oede- 
mata  ,  &  hydrops.    Inde  nimia  obefitas  hominum  refidura  (p)  >  &  a"i- 

mali- 

(/)   Gravezan-de  EJem.  phyfic.   mathem.   p.  48?.   J.  de  C  OKt^^de  perfpir. 

(5)  Srmzd.  Memoire  Ex^^  iz<.  conf.  Morgan  mecbaJt.  HrincifL  p.  78.  Prof.  6. 
E  u  T  L  B  R    de  venjfeU.  p.  1 1 .    S  c  H  w  E  N  k  e  p.  t^. 

(,b  )  Obf  12*. 

(?)  Sbnac  T.  11.  p.  17J.  coiif.  phaenomenon  m  fhil.  traiif.  n.  4^0. 

(*)  Conf.  L.  rV.  p.  4? 7.  HAi.£Ea  Gefchwhte  der  thieren  p.  %S.  dc  niele  Hab.". 
YHi  apiid  BiRCH  T.  IV.    p.  5^7. 

(/)    L.  VI.  p.  is8.  Z99. 

(  w  )  Pr<tleci.    in  Boerh.    iKft,  T.  TII.   p    497. 

(w)  Ib'd.  p.  ^47.    Stahx.  vonder  gnldnen  ader  p.   110. 

(p)  Pralecl.  in  Eoerb.  Jnjhs.   T.  Ul.  p.  498.  &  hujus  operis    L.  L  p.  i9- 


MOTUC    PROGRESSIVUS.  327 

jKalium  l  quas  corpus  fuura  exercerc  prohibentur.  Haec  vitia  omiiia  ad 
impeditum  fanguinis  venofi  niotum  pertinent.  Fuit ,  cui  ne  ex  vena  quidem 
fanguis  fiuebat,  nifi  corpus  exercuilTet  (g).  A  folo  raotu  brachii  fanguinis 
faltus  altior  profilit  (r). 

Non  unica  ratione  niotus  mufculorum  fanguinis  venofi  reditum  pro- 
movet.  Primam  expofuimus  ( j )  ,  qua  vense  medios  inter  mufculos  po- 
iitx ,  a  tumentibus  mufculis  manifefto  conprimuntur  &  inaniuntur.  Ita  , 
dum  trunci  majores  celerius  depientur  ,  fequitur  ex  minoribus  ramis  pro- 
ximus  fanguis  ,  &  expedita  in  fpatia  fuccedit ,  ex  ea  fere  ratione  ,  quse  in 
derivatione  locum  habet.  Per  easdem  caufas  ,  depletis  ex  corporis  exerci- 
tatione  venis  rubris,  vapor  &  adeps  ex  minutioribus  vafis  &  celluUs  in  ve- 
nas  inanitas  refumitur ,  uti  hydropicaeaquse  pofl:  purgantium  medicamentorum 
aflionem  in  rubras  venas  redeunt.  Certum  enim  eil ,  etiam  per  experimenta 
(  r  ) ,  fanguinem  vaforum  majorum  nimis  plenorum  fanguini  ex  minutis  ra- 
diculis  redituro  refiftere,  eumque  repellere. 

Aliud  ,  nihiio  inertius  exercitati  corporis  commodum  eft  ,  quod  cor  ad 
contradionem  vehementius,  &potentiusfollicitetur.  Quando  enim  mufculi 
turgentes  venas  comprimunt ,  plus  utique  fanguinis  in  dato  tempore  ad  ve- 
nam  cavam  venit ,  plus  adeo  eft  ftimuH  ,  qui  cor  dextrum  follicitet  ,  fre- 
quentius  ergo  &  majori  vi  idem  contrahitur,  plufque  fanguinis  in  pulmones 
fubmittit.  Nam  poft  magnos  corporis  motus  &  in  homine  ,  &  in  anima- 
libus,  fanguis  in  venam  cavam  &  dextram  auriculam  congeftus  reperitur  (n). 
Inde  animal  moribundum ,  cum  frigida  adfperfum  fe  concuteret ,  ad  vitauj 
rediit  (  ?c ). 

Cum  venls  majoribus  etiam  cor  majus  eft  (j*)  ,  cum  parvis  parvum. 
Sed  cor  majus  eft  animalibus  ferocibus  (z)  ,  &  athleticis  (a  ),  domeiticis 
(  6  )  &  debilibus  minus ,  ut  alias  expofui. 

Si 

(q  )  Epb.  Nat.  Cm.  Dec.  II.  a}vi.   3.  obf.  154; 

(.r  )  DioNis  conrs  d'oper.  p.  459. 

(  i  )  L.   III.    p.  10?.   feqq. 

(i)  Secoiid  Mem.  fiir  le  mouv.  du  fang   Exp.  in-   *4f' 

(m)   Sekac    T.  II.  p.  277. 

(»)  Kaauvv  ir,jpet.  fac.  a.  45$. 

(^)     SCHWBNKE   p.    zz. 

(3)  RoBXNsoN  of  food  and  difcharges  p.    loi.    lOi.  104,  etiatn  eadem    rationc 

"a.Ulita.  • 

(a)  p.   117.  118.  119. 

(b)  Feli  domelticae  quam  ferge  minus  de  Buffon  bijloin  naturtlk  T.  H.  p.  29- 
Huc  referrem  venarum  brachii ,  quae  evanueraut ,  per  exci^iatam  naturam  ekctricaiu  le- 
iUtiiticm«m.,  &  auctum  aitus  ambitum  D  e  s  a  a  i  s  de  bcmi^ieg. 


328       Ii£.  F/.  SEC7'.  IF.  SANGUINIS  PER   VENAS 

Si  vero  ex  auclo  fanguinis  in  venas  cavas  confluxu  ,  plus  cruoris  ,  in 
dato  tenipore  ,  in  pulmonem  venit ,  fumemus  interim  ex  iis  ,  quae  alibi 
reclius  demonitrabuntur  (r),ad  copiam  fanguinis  pulmonibus  inmifli  refpi- 
rationis  etiam  frequentiam  ,  atque  ipfam  pulmonis  in  quavis  refpiratione  di- 
latationem  augeri.  Ipfam  anhelationem  liominum  ,  qui  corpus  excrcent ,  in- 
terim  excitaflTe  fufFccerit ,  nihil  enim  ea  eft  ,  prjeter  vehementiorem  infpira- 
tiunem ,  &  celeriorem.  Sed  infpiratio  vehementior  exfpirationem  fibi  ref- 
pondc-ntem  utiq-ie  pofcit ,  nifi  velis  pulmonem  fanguine  plenum  difcumpi. 
Celerior  ergo  etiam  ex  comprefiTo  pedore  fanguinis  ad  cor  finiftrum  re- 
fluxus  erit  (^)j  celerius  idem  contrahetur  (e^  &  celerius  fanguinis  pe- 
nus  in  aortam ,  adeoque  in  totum  corpus  animatum  redit.  Non  poteft 
diflrmulari  ,  nimis  exercitati  corporis  motum  haftenus  circuitum  fanguinis  , 
iteique  venofi  fanguinis  tuibare  ,  quod  refluxum  fanguinis  excitet  ,  quem 
ornatius  oportebit  demonftrare  ,  quod  parum  nota  res  fit  ,  &  in  contro- 
verfiam  venerit  (/). 

§.  VII.   Derivationis  effeclus^. 

Intcr  potentiflTimas  caufas  eflle  ,  quae  fanguinis  venofi  motum  expediunt, 
jam  ad  arteriarum  hiftoriam  docui  {  g).  In  venis  autem  potius  evidcntior 
eft  efficacia.  Incredibile  eft ,  quanta  rapiditate  fanguis  venofus  fe  in  incifae. 
ven^e  vuhius  (A)  ,  aut,  fi  cor  refecucris  ,  in  prsecifos  venae  cavae  (z)  fi- 
nes  conjiciat.  Hujus  derivationis  tanta  vis  eft,  ut  contra  ponderis  rcfiften- 
tiam  (k) ,  contra  legitimum  iter  (/  ) »  fanguis  undique  ab  omnibus  venis, 
in  locum  laxatum  quocunque  fub  angulo  (m)  apertis ,  aut  pcr  alios  ramos 
cum  eo  confentientibus ,  fein  vulnus  conjiciat,  maximoque  cum  impetu  de 
rimavtnae  eflHuat.  Ea  nova  celerita;  nafcitur,  five  fanguis  legitimo  motu  hacle- 
uus  ad  cor  redierit  (n)  ,  ut  unice  a  vi  derivationis  acceleretur,  five  lan- 

guidius 

(<r)  L.  VIII 

l  U  )  L.  IV.  p.  410.  4it. 
(  f  )   Ibirl.    p.  49». 
(/)  Vide    1».  ?Jo.  feqq. 

(g  )  p.  214.  '"eqq. 

4fj  )  Secoud    Meimire  p.  joo. 
i  )  Ibid.   Exp.  '2o. 

(  *  )   p.    ?0l.     Exp.     19%. 

(/)  Ibid.  Exp.  ijo.  isi.  152.  ISJ.     1J4-  » f  4*    IJ$.    &C.  /htt,  (l«  HeiDB    lle  jMrg, 
tnijf.  p.  i. 

i.  m)  Exp.  157.   177. 

(»)  Exp.  ijj.  i6i.  i6s,  180. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  329 

fuidius  &  praeter  naturae  legem  nunc  fluxerit  (  0  )  ,  five  denique  jam  amiffo 
niotu  (p)  quieverit  :  nafcitur  denique  etiani  corde  evulfo  (g),  aut  p^^ss- 
cifis  ligatifve  magnis  arteriarum  truncis  (r)  ,  quando  in  toto  corpore  ani- 
kialis  nulla  porro  potentia  fupereft ,  qus  fanguinem  eirjoveat.  Ex  ea  ce- 
lerirate  &  coagula  diffip.antur  {s  )  ,  &  in  arterias  venae  incifoe  focias  (t) 
fanguis  etiam  ab  iis  arteriis  averfus  (m)  violentius  convertitur.  Etfi  nunc 
ea  derivationis  vis  a  medica  potius  manu  ,  quam  a  naturae  confilio  fere  naf- 
eitur ,  non  tamen  ignoranda  fuit ,  cum  plurima  animati  corporis  phaeno- 
mena  ex  ea  lege  unice  explicentur.  Huc  enim  pertinet  omnis  hun:orjni 
confluxus  ad  eas  parces,  de  quibus  reriftentiani  lubtraximus ,  pediluviorum, 
emollientium  cataplafmatum. 

Huc  fubitse  fanguinis  converfiones  ad  abdomen  ,  de  quo  incumbens 
aquarum  pondus  chirurgica  acus  removit.  Huc  animi  dcliquia  ,  ex  qua- 
cunque  majori  evacuatione  nata  ,  ad  cujus  fedem  fanguinis  de  ipfo  corde 
refugit.  Etiam  ideo  hanc  de  effedu  incifs  venae  paginam  addidi ,  quod 
tota  haec  res  in  plurimis,  in  gallia  maxime  libris  agitata  ,  etiam  a  clarif- 
fimis  viris  ad  examen  revocata  fuerit  (  3C  ).  Hadenus  tamen  per  experimenta 
nortra  certum  videtur  (y  )  ,  utique  ad  fedem  vulneris  vicinarum  venarum  fan- 
guinem  ,  nova  cum  celeritate  (z)  confluere  ,  &  arterias  ad  eumdem  artum  fan- 
guinem  ducentes  nova  cum  veiocitate  (  fl  )  fanguinem  abducere  ,  atque  adeo 
ab  aliis  remotioribus  venis  &  arteriis  fanguinem  ad  fedem  vuineris  abduci ,  quod 
revclli  vocant ,  nifi  valvuls  impediverint  (&),.&  denique  in  tota  vena- 
rum  &  fanguinis  univerfitate  languidum  aut  fuppreDTum  motum  renafci  (c). 
Non  ideo  oportet  diffiteri ,  &  continuo  ,    poftquam  vena  deligata  fuerit  , 

hanc 

(0)  Exp.  161.  Ant.  de  Heyde    \.  c^ 

(p)  Exp.  154*.   i??.  ii;>.  160.  ifi.  i6-].  170.  177,  178.  Remus  1%  tft, 

(9  )  Exp.  149.  i>o. 

(r)   Exp.  168.  i^y.  151.   192.  19?- 

(j)  1-  c.  p.  ioi.  Exp.  151.   155.  ,^^ 

{t)  Hxp.  16%.  1^4.  171.  178.  179.  igi.  '&2.  r^.  184.  i8<5.  187.  189.  i5i.  193. 

(«)  Exp,  169.  173.  178    i8i.  iSJ.  184.  186.  iS7-  189.  151.  i>5. 

( :c  )   Premier  Memoire  fur  le   mouv.   du  lavig  Secit.V. 

(jy  )  Ibid.   &  SecoMd.   Mcmohe  p.   ;co.  leqq. 

(  3  )  p.  joo.  Idem  iit  in  tubis  inanimatib   fiat ,  lege   apiul  Hklsham  lect.  p.  i?^. 

(  «)  p.  joi.   302. 

(6)   p.  ;oi.  &c. 

(  £■  )  p.   300.    fcqq. 

Haller  Phyfwlog.    Tom.  II.  T  t 


3  30  LIB.  VI.  SECT  IF.  SANGUINIS  P£R  VENAS 

hanc  venas  fedlionis  efficaciam  ceflare ,  &  derivationem  denit]ue  pariter  at- 
que  revulfionem  non  opo^-tere  ad  nimis  diftantia  vafa  extendi  (c*),  quae 
utique  parum  ,   ab  ea  quidem   caufa  ,  patiuntur. 

Alii  inc  fx  ven^e  cfFectus  non  funt  hujus  loci ,  rubrorum  nempe  globu- 
lorum  diminuta  abundantia ,  atque  adeo  aquae  &  tenuiorum  humorum  aucta 
in  maflu  fanguinis  portio  (fi?)  ;  deinde  diminuta  refiftcntia  ,  quse  vafis  mi- 
noribus  fe  evacuaturis  opponit  (^),  hinc  major  circuitus  hbercas.  bi  ad 
cordis  vires  retuleris ,  invenies  a  vense  fectione  &  augeri  poffe  &  minui. 
Stimulus  quidem  funtrahitur  ,  ut  celeriter  ,  ex  magno  vafe  incifo  (^f) ,  & 
niinuatur  cordis  celeiitas,  &  demum  fupprimatur  :  qui  inprimis^magnas  &  Ga- 
lenicae  fanguinib  niifilonis  efFedus  efl:  (g  ),  &  deliquium  animi  vocatur.  Contra 
fi  cordis  vires  in  plethora  promovendo  humorum  ponderi  impares  fuerint , 
eadeni  fanguinis  mifllio  fubtrada  refiftentia  ( /i  )  potcft  a:qiiiHbrium  ,  & 
expeditam  adeo  circulationem  reftituere  ,  etfi  celeritatem  cordis  minuit  , 
cum  obftacilum  fubtrahat  :  ab  omni  enim  obftaculo  cordis  motus  accelera- 
tur,  qui  a  ftimuli  prsefentia  continuatur  (  i).  Hic  autem  fere  niinoris  mif- 
fionis  fanguinis   efFedus  eft  (  k'). 

§.  VHI.    Cauf.e  motiiin  fangidnii  vencfi  mutantcs. 

Rcf^iratio. 

Hie  caufas  exponere  oportet,  qui  motum  fanguinis  venofi  partim  ad- 
juvant ,  partim  niorantur ,  neque  adeo  inter  auxiliares  caufjs  rt-de  refr-run- 
tur  ,  neque  inter  eas  ,  qua;  fanguinis  venofi  motum  retardant.  Earum 
caufarum  illuftrior  ,  forte  &  eflicacior ,  eft  refpiratio.  Adjuvare  videtur.fan-. 
guinis  circuitum,  quod  per  Hookii  experimentum  ,  aliaque  (/)  in  eum. 
dem   fenfum  inftituta  ,  utique  fanguis  in  pulmonem  infiatum  facihus  (ubeat, 

facilius 

(c*)  Opder  in  propria  dlf^).  Senac   Ef.  de  phyf.   p.  ^ZQ- ed.  17??. 

(  d)  L.  V.  p.  i<2.  145  .Non  ignoiata  Beh,ino  de  fang.  '«j^.  piop.  V.  Q.uesnai 
de  la  fu!g  ee  p.  n;. 

(r)  Secoiid  Mcm.  p.  264. 

(/)    Mem.  fttr  /..  fwm.  dit  poidet  T    II.  p.  xi8. 

(g)  Heuerman  opcrat  T.  IH.  p.  266.  laudat  perinde  ejufmodi  fangiiiuis  mifli- 
ones ,  qi.iae  diias  aut  tre';   libras  liibito  fubtiahant. 

(  h)  Oetinger  f  leH.  cecmi.    T.  II.  p.    204.   lOJ. 

(  z  )    L.  IV,  p.    4?  o.  451. 

{k  )  Oetincer    1.   r. 

{/)   Mcm.  fur  la  nat,  fenf.  ^  irriiabk  E-xp.  476-478.  482-  4jiS. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  331 

facilius  etiam  circulum  per  pulmonem  abfolvat ,  celeriufque  in  finiftrum  ven- 
triculum  redeat.  Jta  faspe ,  &  in  vivis  animalibus ,  infiato  pulmone  vidi , 
&  in  mortuo  pulmone  ,  quem  minifter  infl;ibat ,  dum  interitn  per  fipho- 
nem  liquorefli  tenuem  ,  colore  tamen  aliquo  faturato  tinctum  ,  in  venam 
cavam  impellebam.  Is  enim  liquor  longe  facillime  per  pulmonem  ,  vehemen- 
ter  diftentum  ,  &  in  finiftrum  vcntriculum  ,  &  in  afperam  arteriam  tranfit. 
Hadtenus  adeo  ihfpiratio  pulmonera  aperit  fanguini ,  &  expedit,  abfque  ea 
futurum  immeabilem.  Sed  ea  contemplatio  alium  locum  inveniet.  Nupc- 
riorem  hic  oportet  refpirationis  efficaciam  detegere  ,  qu3e  pulfum  venofum  , 
fed  cum  refpiratione  connexum ,  producit. 

Pf odierat  anno  1750  J.  Danielis  Schlickting  libellus  (  ;;j  )  , 
quo  cerebri  akernum  motuni  contra  Boerhaavium,  &  contra  So- 
flnjlai  ,  vir  CI.  experimento  defendcbat.  Admiratus  Clari  viri  confidentiam  , 
quam  non  poteram  cum  indubitata  durae  membranas  cerebri  ad  cranium 
adhEcfione  conciliare,  per  experimenta  me  dubio  folvere  fum  conatus.  Ea 
annis  17 fi.  17^2  &  «7n-  inftitui  ,  anni  vero  17^2  menfe  A- 
prili  in  conventu  focietatis  regiae  piaelegi  (n),  &  circa  ejus  anni  initia 
Gum  amicis  gallis  in  litteris  meis(o)  communicavi.  Eadem  experimenta 
anno  i7n  a  Cl.  Walsdorfio  menfe  Martio  (p),  &  eodem  tempore 
in  To?no  II.  Commentariorwn  Gottingenfiiim  edita  fuerunt ,  atque  in  Acad. 
Suecicae  Commentariis  fuecice  rccufa  (^*),  inlrer  Gomn-.entarios  autem 
Academiae  Parifinx  ad  annum  demum  1753    recenfa  funt  (q). 

Minute  hasc  recolo  ,  quia  fere  fub  eadem  tempora  Cl.  Francifciis  Lamure 
fimilia  hadenus  experimenta  fecit,  qta;  ex  viri  Cl.verbisanni  1751  vernis  men- 
libus  incepta  (  r  ),  deinde  inierrupta  ,  annoque  1752  repetita  (  5  )  ,  ejus  anni 
menfe  aogufto,  ad  Academiam  R.  Scient.  Gallicam  mifl^a  funt ,  quo  tem- 
pore  &]III.  vir.  Ren  Antonins  FERCHAUDde  Reaumur  mea  experi- 
menta  dudum  acceperat  (0>  &  dudum  a  Cl.    de  Sauvages  communi. 

T  t    3-  cata 

C  ni )  Inter  Memoircs    des  Savans  etrcwgers  prefattes  a  i^Acaciemie  T.  I. 

(  w  )  Iiiter  ciijiis  coninientarios  exftat  T.  II 

f  o)  Ad  D.  de  S  au  v  a  g  es  die  lo.  Dec.  1751.  ad  D.  de  R  e  a  u  iw  u  a  die  Z6. 
Jaii.   i7?z. 

(p  :>  Diff.  qiia  experimenta  circa  motiun  cerebri-,  cirehelli,  dura  niatris  ^  venarum  in  vi- 
vis  animabbus  inllitiitu   Gott  ng    i-r^i. 

(p*)   Svrenska  Wetenskaps  Acad.  bandlingar    1755.   Trimrjir.   I.  &  IL 

(  q  ,    Ujioire  p.  i?^. 

(>')   Fcbu-r    i?-;!.  hia  experimenta. 

{s)  A(!  nieiifciii   Blaii  17^«  reliqua. 

(f)  Miffa  26  Januar.  1752,  ad  qua;  lefpondit  9  aug-  17$*. 


332      LIB.VI.SECT.IF.   SANGUINiS    PER  VENAS. 

cata  habuerat  Francijciis  Lamure.  Cuni  anni  tamen  1749  commenta- 
riis  ea  experimtnta  prudierunt  anno  1753  sertivis  menfibus  ,  ut  nectffe 
milii  videretur  (u),  plagii  fufpicionem  declinare ,  cum  oltenderem  &  ni- 
hil  de  Cl.  viri  experimentis  me  lefciviflTe,  &  mea  ipfi  cognita  fuifie  (y: )  , 
Sc  priora  mea  publicata  fuifTe.  Non  asqua  certe  epiftola  (y)  vir  Cl.  non  fe 
tuituseft,  neque  enim  erat  neccflTc; ,  quem  nemo  accufaverat,  &  {tudiofilTime 
conviceram  ,  non  acciiHiri ;  frd  in  rae  nunquam  a  me  intentatam  accufationem 
retorfit,  nihil  tota  iii  r^  meum  efTe  ,  praeter  expoficionem  (  2  )  ,-aliena  experi- 
menta ,  alienam  phxnomcni  explicationem.  Iniquiflime  omnino  ,  tot  poft  meas 
vivorum  anima'ium  ,  eo  jam  tempore  editas  incifiones,  pro  aUenorum  experi- 
mentorum  notario  me  habet  &  etiaminiquius  me  accufamet  viracris,  quod  mea 
pericula  dudum  ,  &  prius  ipfi  innotuerant,  quamederet  quidquam.  Deinde  ad- 
parebit  continuo  ,  etiamii  diverfa  utrius  fit  interpretatio  ,  &  meam  tamen  veraiii 
eflfe  ,  &  Lamurianam,  quam  minime  ignoravi  ;  multo  vero  nume- 
rofiora  experimenta  me  fecifTe  ,  niulto  plures  caufas  (  a  )  motus  venofi  me 
detexiflfe  ,  inque  aliis  quam  Vir  Ci.  venis  (b)  multa  vidiflTe,  ut  a  natura 
fiunt  ,  qu£e  Cl.  vir  non  rede  vidit  (  c  ). 

Prsecipuis  tamen  in  rerum  capitibus  utique  confentimus ,  eademque  phx- 
numena  vidimus  :  qu^  unice  faepius  repeLii ,   plura  vidi ,  edidi  prior. 

§.  IX-   Pidfus  venfas  qui  a  ref^irationc  fd . 

Ergo  fi  vivo  animali ,   non   nimis    debilitato  ,   craniuni  aperueris  ,  aut 
trcpano    aut  unco  ,  duramque    membranam   detexeris,  &  digito  a   cranio 

depref- 


(«)  Ideo  ueceffe  vifum  ,  quia  Cl.  Lamuiiii  libellus  commentaiiis  aniii  1745 
adjedlus  poteiat  viocii  dudLini  ante  mea  ,  anii.  1752  demum  edita  ,  fcriptus  mifTusque 
fuiHe.  .Slquus  iit:que  ledlor  pr*tixuii)  a  Lamurio  meaus  augulli  ii.miim  dieim  1751 
legere  potcrat ,  fcii  multi  judices  lcdent ,  qui  etiam  nmaut  caufam  inveaire  ,  ciu  coii- 
dcmnent. 

(a? )  Per  epiftolam  Cl.  dc  S  a  u  v  a  c  e  s  d  itam  /  Man.  17J». 

iy)  Lettre  a  M.  iC Aiiniout  &c.   Lyon  175^.  8. 

(3  )  p.  >.  13.  lA.  27.  .  _ 

(a)  Addidi  nempe  ad^ionem   diaphragmatis  ,  &  auriculse  dextrse. 

(6)  Mon  vidit  invenis   brachii  Vir  Cl.       _ 

(c)  PuUum  fiinuim  cerebri  male  adfirmat  vir  Cl.  p.  ^47.  Noii  redle  etiam  jugulares 
venas  airmil  fopire  fcribit  ,  fi  Hgentur  p.  ?4-?-  ?44.  Neq^ic  fjntmn  inter  dius  meninges 
eft,  &  vixrefpirations  in  cerebrum  eiTedtiisdemonltrari  pocell ,  nifi  durammatrem  a  cranio 
depreilcris :  vidc  moncntcm  ttiam  C_a  l  d  a  num   p.  2>i. 


?,1  0  T  U  S     P  R  0  G  R  E  S  S I V  U  S.  333 

deprelTeris  (  c^ ") ,  videbis  ad  fiiigulas  infpirationes  fubfidere  cerebrum  (e), 
aut  folum  (f),  aut  cum  fuis  involucris  (g)  ,  &  cerebellum  (h),  fe- 
qu-e  a  cranio  rcmovere,  &  deorfum  quafi  reforbtum  recipere.  Viciffim  in. 
exfpiratione  idem  cerebrum  furgere  (  z  )  »  cranio  fe  admovere  ,  digitum  ia- 
poiitum  repellere  (k  ), 

Deinde ,  per  experimenta  mea ,  ii  pedus  (  /)  ,  aut  abdomen  (m)  ; 
aut  collum  (  n  )  ,  aut  brachia  (  0  )  animalis  aperueris  ,  venas  grandiores 
cavam  fuperiorem  ,  inferiorera  ,  jugulares  ,  fubclavias  (p  )  ,  brachiales  , 
mammariamve  (q)  nudaveris  ,  videbis  periude  ,  dum  animal  infpirat  , 
fanguinem  undique  ad  cor  redire  ,  ven:ifque,  quas  nominavi ,  a  corde  re- 
cedere  ,  etiam  ad  aliquot  lineas ,  depleri  ,  pallefcere  ,  explanari  ,exfangue.s 
fieri.  In  exfpiratione  vero ,  qcije  proxi:Tu  fequitur  ,  easdem  venas  fanguine  a 
corde  rejetlo  turgere ,   c:€ru(eas  ,  cylindricasque   fieri. 

Magni  ergo  trunci  venofi  capitis ,  colli ,  pedoris ,  abdominis ,  brachli  (r) 
ejusmodi  motuagitantur,  in  vivis  animalibus ,  ut  per  exfpitationem  fanguine 
aut  retento  ,  autacorde  reflao  turgefcant  ^per  inl^irationem  remiflTo  ad  cor 
fanguine  esEdem  depleantur  :  hinc  per  infpirationem  ,  recedente  de  cerebri 
magnis  vafis  fanguine  ,  cerebrum  fubfidet  ,  idemque  eo  fanguine  per  ex- 
fpirationem  retento  ,  &  reduce  intumefcit  &  mole  crefcit  (r*).  In  vchcmen- 

T         3  tiori 

( r? ")  Alioquui  iion  adparet  S  c  h  z,  i  c  i  t  i  v  g  1.  c.  p.  1 1?.  !^eco»i  mentoire  fur  les 
Varties  fenjibles   l^  irritables  ex^).    75.  7ji.    ^o.   8^-   85.   87-    88.    89.    Walsdorf  exp.    t. 

6.    7.    9.    10.    II.     15.     iS.    17. 

(f  )  1.  c.  Exp.  IX.  7+.  7^,  79.  80.  81.  8'^.  .87.  8*?.  89.  92.  loi.  Walsdorf  exp. 
I.  X    y.  s.  10.    17.  Calda^    p.   28?.    TosETTi    Let.    II.   obf.    2.    9.    LAMtjRE 

P^   S+2. 

(/)  Exp.  75.  So.  82.  s2.  9?.  W  A  LSD  o  R  F  exp.  ;.  6.  7  8-  9-  i^-  M.  i+.  1?  Sproe- 
G  E  L   exp.   ?2. 

(g)  Exp.  7?.  74.7;.  79-  80.  82.8^.  87.  83.  89.  92.  Caldak  1.  c.  Wals- 
D"0  R  F    p.    2.    ?.   4- 

( /j  )  Exp.  95-  obfcutius ,  nielius  Walsdorf  exp.  4.^.  &  FraHi?Jc«/ L  a  Rt  u  r  e 
p.    5!?. 

(  i  )  Exp.    7;.  &C.    C  A  L  D  A  N   1,    C.     T  O  S  E  T  T  I     1.     C.    L  A  M  U  R  E    1.      c. 

(  k)   Exp.  7?.   7?. 

(/)  Exr.   loi.  109.   III.  "Walsdorf  exp.    i?. 

(  m  )  Exp.  97.  93.  99.  101.  104.  "Walsdorf  cxp.  5.  p.  ;i.  exp.  €.  p.  i;i.  &  p.  54. 
L  AMUR  E  p.  ?'?• 

(  k)  Exp.  100.  ic<.  105.  107.  108.  III.  n6.  W  A  L  3  D  o  R  F  exp.  g-  p.  u.  u.  ij. 
Lamure   p.   ?;?.  Sproegel   exp    jj. 

(  0  )    Exp.    91.    1C2.    loJ.    110  116.   E  M  E  T  T   L.  II.  p.     i;.    W  AL  S  D  ORI    &C. 

(  p  )    Exp.  11«.  117. 

iq)  Ibid. 

(r)   Addit  Iliacas   La  murb  p     ?;;.   In  iis  non  vidi. 

(  r  *  }  Ment.  fty /es    part.    fenjibl,   T.IV.  Exp.  5, 


3  34  LIB.VI.  SECt.  IV.   SANGUINIS    PER    VENAS. 

tiori  refpiratione  omnia  evidentius  adparent  (j-).  Ha:c  phaenomena  in  debili 
(  f  )  animale  ,  aut  parum  habente  fanguinis ,  aliafve  ob  caufas ,  quas  ( z< )  cafus 
obponit,  inque  minoribus  demum  artuum  venis  («*  )  non  femper  equidem 
confpicua  ,  fatis  tanien  numeroiis  in  experimentis  (x)  a  me  Clarifque  viris  L  a- 
w  u  K  E  (  y  )  &  W  A  L  s  D  o  R  F  I  o  (z)  ,  &  I!l.  B  0 1  s  s  I  E  R  («)  &Caldano 
(i),  &TosBTTo,&  Robcrto  Emett,  (S'Cr.  vanGEUN  s  (Jt)'^)  &Schwar- 
z  ;o  (6**)  vifa  funt,  &  ab  aliis  Cl.  viris  adoptata  (5*"*)  ,  ut  dubii  de  eorum 
veritate  &  conftantia  nihil  poffit  fupereffe.  Neque  enim  hominem  moror  (r)  , 
qui  horum  contraria ,  &  venas  per  infpirationem  turgentes  vidinTe  voluit , 
aut  alios ,  qui  cerebri  motum  pulfaticni  arteriarum ,  rei  diyerfifljmae  fynchro- 
num  fecerunt  (  J  ).  ^ 

§.  X.    Caufie  -^hixnommorum. 

Non  unica  nunc  hujus  phaenomeni  caufa  eft.  Prima  quidera  ,  quae  o- 
lim  Santorino  (c),  abfque  tamen  experimento  ,  eadem  etiam  mihi, 
fe  obtulit,  &  nuper  111.  Francifco  Boissier  (/)  ad  idem  phaenome- 
non  interpretandum  adhibita  fuit.  Nempe  per  infpirationem  via  in  pulmo- 
neni  facilior  aperitur  (g),  nafcitur  ergo  derivatro  ( A)  >  &  fanguis  ve- 
nofus  undique  ad  eam  fedem  confiuit ,  a  qua  refiftentia  ablata  eft  :  confluit 
ergo  per  infpirationem  fanguis  auricularum  &  cordis  in  pulmonem  ,  fanguis 
venarum  cavarum  in  auriculam  ,  fanguis  venarum  proximarum  in  venas  ca- 
vas  ,  deplentur  erga  vense  remotiores  ,  cerebri  ,  brachii  ,  abdominis  ,  & 
inaniuntur. 

Contra. 

(j)Exp.    8'.    Walsdorf    i^. 

(*)  Exp.  74.  82.  "Walsdorf  exp.  ri.  ij. 

Cm)  Exp.  76.  77.  78-  8>.  8?.  84.  85-  8^,  51.  pro   ceiebro ,  deiiide  exp.  ^s. 

(?«*)  Exp.  lot.  loj.   104.   10?. 

(x)  Mea  fuut  35. 

(y)  Lamu&ianA   in  univeifutii  i;. 

(2)  WALSDORFiANA.fia  nieis  feparaveris  ,  noti  faLile  numero  ,  fed  noii 
pauca  fint. 

(a)   Pnifus  tbeoria   p.  41;.  &  de  refprrat.  difficiii. 

(£>  )  Mem.  fiir  ks  part.  fenf.    T.  IV.  p.  '>?. 

(  6*)  Alteinam  venae  jugidaris  contradlioneni  vidit  qux  fanguiiiem  ad  cor  pelleret  ^f? 
vita  p.    16. 

(6**)  I)e  vomitu  n.  17.        - 

(^b***  y  Cl.  A  N  D  E  E  jB  rfc  irritabil.  p.  20. 

(c)  Radniczky  iu  diff.  Pragae   1755  edita  Sedt.  III.  obf.  I. 

(rf;  Epiit.  II.  p.  ?2. 

(f)  In  ohf.  anat.  p.  147. 

(/)    Df  refpir.    dijpaii  p.  2.  J. 

(g)   Praeci.   Bnerb.   T.   II.  p.   17}-   i/*-   Kaauw   Pcrfpir.   n.   1^0. 

(/j)  p.  zi4.feqq. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  3  3V 

Contra  in  exfpiratione  fanguis  in  pulmones  conprefTos  difficilius  reci- 
pitur  ,  diffijilius  adeo  cor  dextrum  fe  deplet ,  ftagnat  fanguis  in  venis  cavis, 
in  vena  jugulari ,  in  cerebro  demum  toto  ,  atque  adeo  finus  cerebri ,  & 
venae  juguljres  intumefcunt  ,  quod  a  minimis  vafculis  fanguinem  acciperc 
pergant ,  emittere  nequeant. 

Ad  lianc  caufam  altera  accedit  ,  quam  non  monitus  per  experimenta 
cognovi  '  i)  ,  ornatius  vero  ai  phaenomenon  interpretandum  adhibuit 
Francifcus  Lamure  (k).  In  exfpiratione  nemps  inprimis  thorax  con. 
trahitur,  conprimuntur  puhuones, .auriculae ,  venae  cavx  ,  fit  refluxus  fan- 
guinis  in  venas  cerebri  ,  e.c  erg3  in  exfpiratione  turg^nc  ,  cerebrumque 
una  totum.  Hinc  preifo  ,  ut  ego  prederam  ,  thorace  (/),  elifjque  vena 
cava   ( m  )   perinde  cerebrum  eievatur. 

Dudum  ,  d  placeret  malignum eiTi  ,  J.  Adrianus  S  lh  vogt  (n )  in  tufli 
cerebri  finus  intumefcere  vidit ,  emetica  (  o  )  vero  metMcamenta  ,  qua;  exfpi- 
rationcm  violtfntam  cient,  fanguinera  in  caput  determinare  alii  Ci.  viri.  Ve- 
rum  omnino  uberius  haec  ,  cum  experimentis  conjunxit  Francijcus  L  a- 
MURE,  &  etiam  mea  experimenta  (p)  non  finunt  dubitare  ,  quin  ve- 
ram  pha?nomeni  caufam  aperuerit.  Videntur  haec  amplius  a  CI.  de  BoR- 
DEu  diduci ,  ut  etiam  pulfum  arteris  a  brachio  refluum  cum  infpiri.tione, 
undamque  quafi  expulfam  cum  tufii  five  exfpiratione  ,  conjungi  narret  (^). 

Fa>jile  intelligitur,  quonam  hic  fermo  tcndat,  exfpiratioiiem  ne  tipe  ha- 
6lenus  reditui  fanguinis  venofi  refiftere  ,  &  inter  caufas  retardationis  nume- 
rari  poflTe.  Non  tamen  oportet  immemores  nos  ^ffi  ,  vehementes  exfpira- 
tiones  neceffario  a  nragnis  infpirationibus  praecedi ,  eas  fanguinis  in  pulmo- 
nem  iter  accelerare  ,  atque  adeo  id  detrimentum  ,  quod  ab  exfpirarione 
fanguinis  venofi  motus  patitur  ,  haclenus  ab  infpiratione  compenlari  :  eo 
magis,  cum  exfpiratio  pulmones  evacuet ,  atque  adeo  novae  fanguinis  unds 
aditum  in  id  vifcus  faciiiorem  aperiat.  Deinde  inprimis  m.nte  debere  re- 
tineri ,  haec  omnia  in  vivo  fanoque  homine  non  tanta  elfe  poflTe  ,  cum 
venarum  valvulae  refluxum  paffim  impediant  ,  &  in  vehemente  demum  exfpi- 

ratione 

( j  )   Secottd  mem.  fitr  les  part.  fiitf.   ^  irrit.    Exp.  78^ 

(.k)   p.   547.   ?s8-   5  5V.   561.   &c. 

(O  P.    S48- 

(»J  )    p.    SSI.    ??2. 

(«)  In  flifp.   de  dura   matre. 

(o)   G   V.   SwiETEN   Comment,  T.  III.  p.  266. 

(p  )   Sciond  mem    Exp.  116.  117. 

(?)  •t'«  i'0«//  p. .  324. 


■V 


33<f         LIB.  VI.    SECT.  ir.    SANGDINIS  PER  VENA3. 

ration2  obtinere  ,  etiam  experimenta  dcnionftrent  (f)-  Subfidentiatn' 
cerebri  on;nino  dura;  membranu:  vehemens  adhxfio  non  permittic  , 
quare  nec  in  experimentis  adparet,  nifi  eam  adhasfionem  violuite  folve- 
ris    (s). 

Contra  neque  diflimulafiTe  oportet  ,  etiam  infpirationem  vehementeni 
fanguinis  vcnofi  iter  morari-  Certum  eft  infpirationis  temperamentum  ,  quo 
fanguincm  in  puhiionem  adh'cit;  fi  ultra  protenditnr  ,  neque  exfpiratio  fuc- 
cedit,  neque  pulmo  depletur,  neque  fanguis  ergo  in  pulmoneni  eadem  fa- 
cilitate  recipitur,  cujus  repletae  arteriaj  non  depleantur.  Stat  ergo  fanguis' 
ante  pulmonem ,  repletur  auricula  dextra ,  vena  cava  ,  jugularis ,  venarum 
demum  univerfitas.  Sufflatur  rubore  facies,  &  rubefcit,  &  frontis  venae 
turgent,  totumque  corpus  undique  tumet.  Periculolus  hinc  nixus  eft,  & 
venas  in  ccrebro ,  &  afibi  in  corpore  paflim  rupifle  vifus.  Hsec  interim 
decerpimus ,  quse  alias  ornatius  enarrare  prseftet ,   &  opus  fit. 

AHa  caufa  eft  refiuxus  fanguinis  venofi  in  fepti  tranfverfi  contraflione. 
Is  mufcuh]s  infpirationis  praecipuum  organum  eft  ,  «&  in  ea  adione  contra- 
hitur  ,  venamque  cavam  utique  ftringit  ,  etfi  tendinibus  undique  intercepta, 
minus  valide  premitur ,  quam  quidem  a  carnibus  eam  tangentibus  preme- 
retur  (  f  ).  Sed  conftrirfgitur  tamen  &  inanitur,  &  contra  renes  deducitur 
&  explanatur.  Mechanice  ha:c  fiunt ,  neque  cum  pulmonis  ftatu  quidquam; 
sommune  habent :  &  olim  ab  aliis  Cl.  viris  obfervata  funt  (zO" 

§,  XI,    Ven^  cavae  contraciio  &  refuxus  inde  mtiis. 

Cum  hoc  inprimis  pulmonis  ftatu ,  alia  caufa  refluxus  venofi  conjurr- 
gitur ,  quam  dudum  excitavimus  ( JC  )  ,  &  ad  vivorum  animalium  incifio- 
nes  frequenter  adnotavimus.  Nempe,quando  animal  moribundum  ,  apefto 
pedtore ,  pulmonem  comprcflTum  habet  &  inmeabilem ,  &  tamen  fuo  porro 
robore  irritabilis  auricula  pergit  micare ,  tunc  fit,  ut  ex  auricula  ,  in  pul- 
mone  dextroque  corde  obftaculum  nperiente,  fsnguis  in  venam  cavam  {y) 

utramque, 

(»•)   Second  mem.  fur  ks  part.  /(»/.  ^  irr:tab,'e!  exp.   113.   iii-    ;  i  J-  Memoirc  ftir    /a 
refpiration  txp.   5?.  ^6.   57.  S9-  60.  61.  61. 

(.  I  )  ScHWARTZ  de  vomitu  ,  in  colledl.  mearuni  difp.   ;.r.at.   T.  I- 
(i)  Sfcond  Memoires  p.   115.  114.  115. 
C  a  )  S  c  H  w  A  R  z  de  vnmit. 
(«)  L.  I"V^.    p.  401.  Lamure    p.   v^-'. 

iy)  Second  Mem.  fiir  lej  part.  fnf,    y   irrit.  c>:^).  118     119.   1:0.  iii.   \ii.  124.17.5% 
;.'<,    !  ;7     A.r 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  337 

utfamque  ,  earumque  eiiuii  ramos  (z)  ,  longe  repellatur  &  vehementer , 
&  fub  ipium  hepar.  Similis  in  venis  pulmonalibus  refiuxus  a  nie  obfer- 
vatus  alibi  defcribitur  (  a  ).  Sed  etiam  hoc  vitium  a  legitimo  hominis 
ftatu   alienum  elTe  vidctur. 

§.  XII.    Anajlomofium    effcCius. 

Et'iam  hoc  naturae  praefidium  partim  fanguinis  per  vcnas  motum  ad- 
fuvat ,  &  partim  celeritatem  ejus  frangit.  Adjuvaut  equidem ,  &  potentius 
quam  in  arteriis.  In  venis  enim  fere  ubique  rami  ,  quibus  etiani  duarum 
linearum  diameter  eft  ,  truncos  vicinos  uniunt  {h)  ,  cum  in  arteriis  hae  a- 
naftomofes  &  rariores  fint ,   &  plerumque  minorum  ramorum. 

Si  praeterea  infignifiimam  faciiitatem  expenderij  ,  qua  in  omnibus  nof- 
tris  experimentis  fanguis  direclionem  fluenti  mutat ,  adque  ah'am  &  aliam 
fedemtendit,  uti  quseque  expeditior  eft  ,  &  minorem  moto  fanguini  refif- 
tentiam  obvertit ,  etiam  ob  hanc  rationem  ,  ab  anaftomofibus  venofum  fac- 
guinem  magis ,   quam  arteriofum  iegi  confenties. 

Denique  cum  fanguis  venofus  a  pondere  niulto  magis  dirigatnr  l'  c)  , 
qnam  quidem  artcriofus  humor,  iterum  liquebit  ,  magis  varium  &  muta- 
bile   ejus    per  venas   iiuentis  fanguinis  per  anallomofes  iter  efTe. 

Pone  nempe  quocunque  loco  ,  faciliorem  fanguinis  venofi  motum ,  flve 
a  vulnere,  five  a  depleto  abdomine  venam  cavam  hberante,  five  ab  inflito 
pulmone  ,  five  a  fitu  deprefTo  &  inclinato  faciei ,  five  abalneo,  five  ab  alia 
quacunque  caufa  demum  ea  faciiitas  nata  fuerit.  Eo  ergo  non  per  truncum 
folum  venofum  eo  ducentem,  fed  ab  omnibus  aliis  vicinis  venis ,  cum  eo 
trunco  communicantibus ,  fanguis  confluet  ,  etiam  contra  nativum  venofi 
cruoris  iter  ,  eaque  pars  corporis  venofuni  fanguinem  uberrimum  ,  brevifli- 
mo  eo  tempore  recipiet. 

Pone  contra  difficilius  aliquo  loco  iter  eiTe  fanguinis  venofi  ,  five  a  coagu- 
lo  ,  five  a  comprtflione,  five  ab  obftrudione  vifceris ,  five  a  fitu  altiori ,  five  a  fri- 
gore  ei  p:irti  adplicato ,  five  a  quacunque  alia  caufa  ea  diflicultas  orta  fuerit , 
per  inverfam  prioris  propofitionis ,  &  per  noftra  experimenta,  fugiet  (  d  )  eam 

par- 

(z)  Exp.  iij?.  128. 

(a)    L.    IV.    IX    410.     ■ 

(6)  L.  n.  p.   ii5. 

(c)   Second  Mein.  fitr  k  tHoiiv.  dti  fafig  p.  ?J5. 

(rf)   Ibid.    Exp.  iri.  123.  ijf.   ig^. 

Hallcr  Phyjiolog.  Tom.  I  L  V  v 


33  8         LIB.  VI.    SECt.IV.    SANGUINIS   PER  VENAS 

partera  fanguis  venofus.  inque  vicinas  venas ,  per  quamcunque  anaftomofin ,' 
cxitum  inveniet ,  donec  fedes  obftruda  manebit.  Ita  vidi  (f),  cum  vena  cava 
abdomiiialis  medulla  polypofa  inferciretur ,  fanguinem  venofum  de  inferiori 
corporis  parte  omnem  pcr  minutam  renulam ,  ex  iliaca  in  fpermaticam  com- 
municantem  ,  viam  invenilFe ,  ut  ea  fpermatica  non  valde  infra  legitimum 
cavR:;  venos  diamctrum  inta  efrct.  Ita'  altera  vcna  jugulari  ligata  ,  aia  utra- 
t|ue ,  jugulares  exteroa:  fanguinem  ad  cor  revehunt ,  neque  caput  tumet 
oculive  (jf).  Cum  nunc  eae  facilitates,  &  diiTicultates  miUe  moais  aiiae  effc 
poffint  aliaeque  ,  intelligitur ,  venofum  fanguinem  certum  iter  non  tenere  ,  fed 
alio^&aliotendere  ,  quacunque  viam  invetiiet  expcditiorem.  Prono  homini 
fanguis  de  cerebri  finubus  in  faciem  exiliet,  fupino  fanguis  in  cerebrum  de  ju- 
gulari  vena  regurgitabit  ,  femins;  gravidae  fanguis  in  venis  infra  iliacarura 
divifionem  morabitur  ,  uterique  truncos  diftendet ,  infpiranti  ia  collo  colli- 
getur  &  in  capite  ,  hifque  caufis  remotis   horuni  iient  contraria. 

Ab  his  CiiuGs  hadeinis  fanguinis  venoii  circuitus  adjuvabitur,  quod 
multis  etiam  venis  magnifve  obftructis  &  conpreffis  ,  abfque  magno  incora- 
modo  vivatur ,  &  jugulari  interna  canis  nitraque  ligata ,  &  refeda  ,  abfque 
ul!o' fymptomate  canis  ,  &  in  vetuii:o  exemplo  (g)  fupervixerit  ,  &  in 
noftro  (/O-  Hinc  etiam  fit ,  ut  paflim  vena  ligata  ,  vinculum  inter  (i) 
&  radiculas  fuas ,  minime  intumefcat ,  neque  cor  inter  &  linum  inaniatur, 
quodper  communicantes  vcnas  fanguis  aiio  feratur.  Inde  fit  etiam  ,  ut  cute 
refrigerata  fanguis  facillime  in  vafa  profunda  fe  recipiat  ,  periculumque  de- 
vitet  coagulationis  ,  &  quas  alia  ex  faciU  hac  fanguinis  in  novas  vias  avo- 
catione  l:quuntur. 

Hadenu?  tamen  circuitui  fanguinis ,  &  velocitati  vcnofi  cruoris  anafto- 
mofes  obfunt  (  ^ ) ,  quod  contraria  fanguinis  flaenta  fibi  obfiftant ,  &  fe  mo- 
rentur,  vicifiiimque  fuam  fibi  celeritatem  dcftrunnt  (/  ),  ufque  dum  torrens  al- 
ter,  fuperato  altcro  folus  obtineat  (  w  ).  Poteft  autpm  aliquamdiu  fanguis 
librari  (n),  &  oicillatione  alterna  ita  moveri,  ut  nihil   promoveatu-r.    lif- 

dem 

(  e  )   Opiifad.  fatbohg.  obf.  19. 

(/■)  N  u  c  K  defmf.   duci.  aquofor.  p.  14.  ^ 

(g)   BlRGH    T.    IV.    \}.    ?05.     COllF.   p.    JOf. 

(*)  Seioud  Mem.  fm- le  mouv.  du  fwg.    Exp.  113,   114.      ' 

(i  )  Obf  iit.  &c. 

( it  )  Ut  in  arteriis  p.  17^. 

(;)  Vide  venofoiuni  toncntliiiii  lugtias  Exp.   137, 

(>m)     Exp.     6v    9J.     9<^.T.Zl.li9.  n  .  •  r      A         1         U 

C«)  E.xp.  iji.  IJ7'  'Si-  ^^9-  ^55-  '"  lanio  aii:\ltomctico >  couf.  A.  cle  rtHTDE 
obf.  8^: 


/ 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  339 

dem  prociildubio  anaftomofibrs  (0),  licet    non  folis ,  fanguinis  venofi   in 
iuotu  mira  inconftantia  dcbetur,  quse  utique  reditum  in  cor  mire  moratur. 

§,  .XIII.    Qu<^  caufje  fanguinem  venofum  rftardenu 

Frifiio.  ^ 

Harum  caufarum  ali^use  a  venis  abfunt,  arteriis  fere  propriy.  Huc  pli- 
cas  numero,  quje  multo  in  venis  ,  quam  in  ajteriis  infrequentiores  funt, 
eciam  quando  a  profedtoris  nianu  fejo  fupra  naturalem  mediocritatem  di. 
ftentce  fuerunt.  • 

Fridio  etiam  minor  eft,  tum  quod  celeritate  minore  fanguis  venofus 
feratur  (p)  ,  tum  quod  ampliores  pro  fanguinis  portione  fint,  quam  arte- 
rise ,  atque  adeo  multo  plures  globuli  medium  per  lumen  incedant,  paucio- 
res  parictes  radant  (g),  Eaque  differentia  non  exigua  cft  ,  cum  venae 
fodalibus  arteriis  plus  duplo  ampliores  efie  foleant  ( r  ).  Solent  etiam 
pro  caufis  minoris  friftionis  adducere  ,  tum  quod  fanguis  venofas  prxce- 
dens  fanguinem  fequentem  non  moretur  ,  ut  qui  cclerius  fequente  fera- 
tur  (j)  :  tum  quod  vena  quaelibet  perpetuo  eundo  amplior  reddatur,  co- 
nique  fit  fimilis,  cujus  bafis  in  corde  eft ,  unde  iterum  fieri  perfuadentur, 
ut  fanguis  venofus  continuo  minorem  in  parietcs  impreftionem  faciat  ,  quo 
cordi  propior  eft  ,  proque  eadem  portione  plures  globuli  inofFenfi  per  li- 
berum  lumen  fluant  (  J  ).  Inde  credunt  fieri  ,  ut  nullae  in  venis  obfiruc- 
tiones  nafcantur.  Utramque  caufdm  niinoris  fridionis  accuratius  opo;tet 
examinare. 

Sanguinem  venofum  anteriorem  fequenti  refiftere  manifeftum  eft,   tum 

quod  continuum  pcr  venas  fluentum  fibi  continuetur  ,   &  manifefto   ante- 

cedentes  columnse  a  fequentibus  trudantur  :  tuni  quod  ad  incifae  vense  vul- 

nus  fanguis  accelerato  motu  feratur ,  unice  proculdubio  ,  in  vcnis  non  con- 

t.-acliiibus ,  aque    morte    aut   refecto    animalis    corde,  quia  anterior   unda 

vulnerique  proxima  in  fedem ,  de  qua  refiftentia  fublata  eft,  exit,  locum- 

V  V     2  que 

(0)  Exp.  12;.  137. 
{  p)  p.  180. 

(  ?)  P-  17S. 
(r  )  L.  II.  p.   ig?. 

(f)  BoEiHAAvi  ad  n.  212.  z6o.  %6i. 

(t)  MusscHiifBROicK  elfuys  de  jJ-yJlqne  p.  gpz.  Ihflitut.  phyj^.  p.   izC.  Ob  e.v.n 
caiuaiu  pulliim  a  vtms  abeffe  olim   Gtiiliebms  Cole  de  fccret.  p,  107, 


3  40  LIB.  VI.  SECf.JV.   SANGUINIS  PER  VENAS 

que  facit  undis  infequentibus ,  quarum  preflio  tanto  majorem  effeiftum  e- 
dit,  quanto  minorera  refiflentiam  invenit.  Sed  etiam  oculorum  teftimo- 
nio  de  refiftentia  conftaC  ,  quam  fanguis  truncorum  ramorum  fanguini 
opponit  (  u  ). 

Porro  ,  uti  arterise  non  vere  conice  convergunt  ( 5C )  ,  ita  neque  venae 
*v'ere  conice  divergunt.  Non  tota  venarum  univerfitas ,  cum  ea,  ad  venas 
cavas  comparata  ,  non  vertex  ,  fed  bafis  coni  fit  (y).  Non  du;^  vense  con- 
paratse  cum  fuo  trunco  ,  in  quem  conveniunt ,  nam  etiam  iftai  du^e  vense 
fuo  trunco  potius  arapliores  funt  (  Z  ).  Non  unica  vena  ,  abfque  ramis 
confiderata.  Vens  enim  longe  abfque  manifefto  ramorum  augmento  pro- 
duflse,  Sc  ipfas  cylindricse  funt  ,  <^  quaelibet  vena  inter  duos  ramos  seque 
ampla  eft ,  tuncque  demum  amplior  redditur ,  quando  a  novo  ramo  aucla 
eft.    Verum  tunc  res  redit  ad  lumen  trunci  minus  lumine  ramorum. 

Si  non  vera  caufa  eft,  peque  efFeclus  veri  erunt.  Venasobftrui  certum 
eft ,  certuni  eft  intumefcere  ,  &  enormiter  quidem  fe  ipfis  majores  reddi, 
multo  ,  quam  in  arteriis  evidentius.  Obftructas  vidi  aliquoties  coado  fan- 
guine ,  qui  in  polypolas  fibnllas  coiverat(a).  Vidit  Bontius  (b)  & 
repetiit  Blancardus  (6*)  ,  cavam  venam  materie  adipofa  plenam  , 
&  duplo  ampliorem,  quani  oportebat.  Vidi  uteri  venas  omnes  obftrudas , 
pene  folidas  ,  coado  duroque  fanguine   plenas. 

Sed  vulgatiflimum  eft  ,  venas  fupra  modum  dilatari  ,  argumento 
haftenus  obftrudas  eiTe,  ut  acceptum  fanguinem  nequeant  emittere.  In- 
tumefcunt  in  utcro  gravido ,  in  fpermaticis  (c)  vafis  per  farcocelen  &  va- 
ricocelen  ,  iu  hydropicorum  abdomine  (  d^  ,  in  fcirrhis  vifcerum  (hsec  evi- 
denter),  in  phlegmonc  denique  ,  magis  quara  arterise  (e),  &  a  fpafmis 
(/)  iu  morbis  chronicis  in  univerfum  (g).    In  tum.oribus  tum  periodicci 

fangui- 

(«)  SecoMcl.  Mem.  Exp.  1J7,  14^. 
(*)  L.  II.  p.  is. 

(  a )  ib. 

la)   Opufiiil.  patboi.  obf.   19.  10. 
(  6  )  Medic.  litd. 
ib*)  Cbirurg.  p.  4gt. 

(c  )  lu  giavida  obf.  of  a  Societ.    at  EiVmb.    p.  41?.  ^***» 
(<i)  Salziviank  niir.  ahfceff.  hijlor.  P  s  y  e  K  de  ovar.  hydrop. 
(e)  Francifcu!  cie  Sauvages  de  pufu  p.  17.  theor.  titimr.  p.  14- 
(/)   Q,uE»NAi  des  fievres  p.  2iz.  Matani  de  aiietayfiii.]).  110.  quoruni  uterque 
fpafmos  accuCat.  ,  .   t-    t 

(j)  S.inguinem  in  venis  congreg.nit  Boerhaave    Frax.  Med,  1.  i.  p.  ^8. 


MOTUS      PROGRESSi  VUS.  341 

fanguinls  efFufione  venae  tumidiffimae  (g'*).  In  febre  tertiana  intermittente 
vena  portarum  turgidiflima  (fi^**).  Colldri  adftricto  conjundiva  rubet  (^***). 
In  pleuritide  rami  vense  fine  pari  varicofi  (»•  ****).  Eo  major  vero  hu- 
jiis  phsnomeni  vis  eft  pro  demonftranda  propofitione  noftra  ,  quo  magis 
his  obflcuclionibus  venarumque  tumori  anallomofes  refillunt. 

§   XIV.    AILt    caufx. 

Ergo  de  ccleritate  in  minimis  venulis'  fuperftite  demit  aliquid  fridio, 
qiias  non  penitus  ad  parietes  venofos  nuUa  eft  :  demit  refiftentia  fanguinis 
anterioris ,  demit  etiam  pondus.  Oftendi  per  manifeftiffima  experimenta 
(//),  in  venis  fanguinem  adeo  potenter  a  fua  gravitate  regi  ,  ut  penitus 
csflet  ad  eorredire,  invcrfoque  fiuento  verfus  fuas  radiculas  relabatur,  quara 
primum  ita  animal  difponitur ,  ut  cor  fuperiori  loco  ,  radiculae  nafcentium 
venarum  imae  fmt.  Id  fi  verum  eft  ,  facile  intelhgitur ,  plurimum  de  cele- 
ritate  redeuntium  venarum  fere  in  toto  corpore  decedere  :  quamdiu  quidem 
homo  fedet ,  in  vena  cavainferiori  ,  venafinepari ,  venis  humeralibus  &  bra- 
chiahbus ,  venis  inteftinorum  craiTorum  ,  &  ferc  tenuium  ,  venis  hepatis  bene 
mulcis ,  venis  parrium  pelvi  contentarum ,  venis  pulmonis  bene  multis : 
quando  ftat ,  etiam  in  tibiae  venis ;  quando  decumbit ,  in  venis  dorfi  ,  qua- 
rum  deleto  niotu  gangraena  nafcitur.  Ut  omnino  non  niirum  fit,  abfque 
motus  mufculorum  auxiliatrice  potentia  facillime  hominibus  diutius  ftanti- 
bus  in  cruribus  varices  nafci,  pedefqiie  tumere  (z)>  ^  abdomen  fanguine 
repleri ,  &  haemorrhoides  intum^fcere  (X')- 

Solae  fere  venae  capitis  pondere  in  homine  adjuvantur,  non  ita  in  ani- 
malibus ,  eaque  certe  opportunitate  indigent ,  ut  cerebrum  farpiflime  conge- 
1^0  arteriofo  fanguine  obrutum  ,  nullo  fere  mufculorum  auxilio  adjutje ,  ex- 
pedite  depleant.  Nemo  ignorat ,  quam  intolerabilis  fitus  fupinus  fit  ,  cut 
vel  paulo  plus  fanguinis  in  vafis  ejufve  motus  celcrior  eft.  Nerape  eo  ia 
fitu  fangui»  artcriofus ,  ponderis  refiftentia  fublata  ,  celerius  in  ccrebrum 
irruit  ,  8c  venofus  fanguis,  fublata  aiixiliatrice  gravitatis  vi ,  tardius  redit. 

Vv  3  Tofc 

(  g  *  )  A  i»  o  N  Y  M.  de  febr.  intermitt.  p.  9 1. 
C  .','  *  *  )  I  D  B  M  p.    1  Z9. 
(g***)   Cameras.  ophthalii].  veiitr. 
(g****)  Lancis.  decAvena  p.  %<, 

•J}')    Second  Men.  fiir  le  imtiv.  dit  fang  e:ip.  104.   *jc.  iioS.    ».i.'    11 3,  211.  Cujif.  L. 
m.  p.  207. 

(  i)  In  ty-pographis. 

V  *  )  H^e  «rtiam  in  fedeiitibiis. 


343     LIB.  J/I.  SECT.IV.  S^NGUi-NlS    PERVENAS 

Tot  autem  a  caufis  cum  fanguinis  venofi  velocitas  mutetur ,  &  cum  eae 
caufae  adeo  fubito  nafcantur  atque  evanefcant,  pondus  potiflimum,  mulcu- 
lofus  motus  &  refpiratio,  cum  porro  eaedem  caufse  in  fanguinem  arterio- 
fum  ( /)  niulto  minus  iniperium  habeant,  non  mirum  videri  dcbet,  velo- 
citatem  venoii  cruoris  ,  multo  quam  arteriofi  incertiorem  efle  ,  &  modo 
lentc  per  venas  fanguinem  fluere  (m)  ,  quando  caufas  tardantes  operanturs, 
modo  celeriter,  quando  accelerantes  caufas  pr;Evalent. 

§.  X  V.    Menfura  cderitath  qua  fanguh  per  venas  rcdit. 

CeJeriter  fanguinem  in  magnis  venis  moveri ,  vel  vena?  in  fano  homi^ 
ne  incifio  demonftrat,  de  qua  ,  ctiam  mediocri,  pene  arteriofo  faltu  fsn- 
guis  falit  (  71 ).  Maxima  vi  fanguinem  ex  vena  umbilicali  profilire  vidic , 
qui  ex  placenta  redibat  Cl.  D  e  n  y  s  (  «  ^  ).  Scd  menfuram  celeritatis  ali- 
qui  abfolute  ut  vocaut,  tentarunt  definire,  ut  iter  metirentur,  quod  fan- 
guis  iii  veaa  intra  datum  tempus  abfolvit  Alii  unice  rationcm  celeritatis 
in  venis  ad  fodalium  arteriarum  vclocitatem  qusefiverunt.  Facilc  vero  in- 
telligitur  ,  hadenus  pofle  arterias  venaique  focias  vocari  ,  &  earum  cele- 
litates  coimparari  ,  quod  perinde  in  minimis  venulis  minimifque  arteriolis 
ea  celeritas  niinima  ,  in  meaiocribus  raniis  utriufquc  generis  &  ipfa  medio- 
cris ,  in  maximis  truncis  iterum  maxima  fit.  In  arteriis  cnim  ,  uti  a  cor-- 
dc  recedunt,  ita  velocitates  minui  (o),  in  venis,  uti  ad  cor  propius  acce- 
dunt,  ita  augcri  vidimus  (j))-  (^itaBdo  vero  abfoluta  vclocitas  quaeritur , 
utique  addendus  eft  venae  truncus,  in  quo  experimentum  captum  cft ,  cuni 
inventa  in  brachio  celeritas  neque  de  vena  cava  vera  fit ,  neque  de  vena. 
in  digito  nafcente. 

Ergo  in  abfolutam  quidem  celeritatem  inquifiturus  Johanncs  T  a  e  o  r 
venam  valvulofam  brachii  digito  conpreflit ,  iterumque  laxavit ,  ita  vidit  a 
vaivula  ad  valvulam  ,  pollicis  fpatium  intra  pulfus  tempufculum  a  fanguine 
venofo  percurri  (  5 )  ,  nimis  certe  parvis  calculis  ufus.    Etfi  cnira  vix  certa 

fatis 

(/)  De  poiidi.ie   p.  loi.  de  nuifcuHs  p.  iig; 

(w)  Q.UESNAI   (ecun    anhn  p.  255.  cd   vet..&  ed.iiov,  T. HI.  p.  4i5'  4><5i 

(^zl   Ljkdek    Selici.  >iied.  p.   575,. 

(  n*  )    Vrvedniejko    p.  2 7 } . 

(0  )  p.  i>2.  ^ 

(/>)  P-   ?2^ 

(.q)  Egtn:  Mcd.  p.  1 1-;* 


MOTUS     PR0'GRESSIVUS.  345 

f.itls  ejufmo Ji  tempufcula  definiuntur ,  multo  tamen  majus  fpatlum  in  bra- 
chio  abfolvi  vidi  ,    dum  vocem  duarum  fyllabarum  pronuntiabam. 

Eamdem  fcre  celeritatcm  in  venam  cavam  tranftuiit  Jacobus  J  u  r  i  n  , 
ejufque  tanguinis  momentum  comparavit  duodccim  libris  ,  infra  fecundum 
minutum  per  unciam  motis  (  r ).  Idem  ,  in  pulmone  minus  momentura 
fecit ,  ut  celeritas  eadem  ,  pondus  motum  quadruplo  minus  foret.  Ex  his 
quidem  menfuris  celerit^s  fanguinis  venofi  ,  ad  mediocrem  fanguinis  arte- 
riofi  celeritatem ,  fere  fubtripla  fieret  (  s  ). 

Longe  alias  menfuras  alii  propofuerunt.  Fucrunt  Cl.  viri  (t),  qui 
arteriofi  fanguinis  momentum  tamquam  vivum  motum  ,  ex  celeritatis 
quadrato  in  mafiam  du<So  ceftimarunt,  venofi  ,  tamquam  a  mortua  preffio- 
ne  adti  ,  ex  vclocitate  fimplici ,  in  eamdem  raafiam  duifta.  Verum ,  fi  n- 
triufque  motus  caufa  in  corde  (_  u)  cH  ,  non  poterit  alia  in  venofa  ,  quam  in 
arteriofa  celeritate  definienda  menfura  adhiberi. 

Deinde  Jacohi  Keil  calculos  omittimus ,  enormiter  in  privilegiis  ar- 
teriofi  fanguinis  libcralis  viri :  quem  fi  fequereniur ,  fanguis  in  venarum  ca- 
pillarium  ad  portas  pcrtinentibus  ramulis  i^fi'!^^'^  (^x)  lentigs  quamin  ar-» 
teria  mefenterica  fiueret,  &  intra  minutum  primum  vix  fupra  lineam  deci- 
malera  ,  inquehora  non  fupra  fex  pollices  percurreret  ,  etiam  ^i  celeritatem  ar- 
teriae  mefenterica?  aort-:E  velocitati  pnrem  faceres.  Idem  tamen  vir  CI.  ia 
arteria  venaque  focia  effluxus  reperit  efie  uti  1  ^  &  (J ,  &  valde  probabi- 
lem  ccrte  rationem   invenit  (>). 

Ci.  CoIIega  nofier  Ste^hanus  Hales  ex  faltu  fanguinis  de  carotide 
farfum  pulfi  ,  cum  faltu  de  vena  juguiari  comparato  ,  utramque  velocitateru 
metiri  nialuit ,  reperitque ,  cum  ex  carotide  faltus  foret  pedum  quinque  & 
unciarum  totidem  ,  in  vena  iodali  tredecuplo  fere  minorem ,  &  quinqud 
fere  unciarum  cum  dimidia  fuifle  (z).  Verum  faltus  quidcm  de  vena  plu- 
rimuni  a  laxitate  ejus  vafis  minuitur  ,  quod  fanguini  magis  cedit  ,  &  ceie- 
ritatis  portionem  in  dilatationeni  fuam  confumit ,  cum  arterije  firmitas  co- 
lumnam  fanguineam  contineat.  Non  dubium  eft ,  quin  de  metallica  cylin- 
dro  aqua  altius ,  qu?.m  de  merabranacea  profiliat. 

Mihi 

(>•)  Differt.  p.  48. 

(i-)  Si  menfiiram  p.  ?4.4.  di^flam  lecipinnis. 

(«)  Kruger  phyjiologie  n.  1 1 z.   leqq.  Nicola  um  ^ttljfcb 'ags. 

(m)  p.    334. 

ix)  Be  fecretione  p.  93. 

Cy)  De    vi  corclis  p.  ^-  Juriji    ciilT.  i\  4;>i 

(s)    Haimjiat,  p.   27.  jv 


344         LlB.VI.SECf.  IV.    SANGUiNIS   PER    VENAS 

Mihi  quidem  res  multo  fimplicior  videtur.   lu  fodalibus  arteriarum  ve- 
nis  fanguinera  in  ea  fcre  ratione   lentius  fluere  reperi,  quae  inverfd  efi:  lu- 
niinum ,  paulo  niinor  nempe  qua-m  fubdupla  (fl).    In  venis  cavis  cordi  m' 
minis   non  dubium  eft  ,  quin  ea  ratio  legitima  fit.  Neque  enim  ,  ut  ad  fin7- 
pliciora  unius  'veutricuii  corda  calculum  referamuf ,   quidquam    aorta   edu- 
cere  poteft  ,  quod  a  venis  cavis  non  accepit.    Si  ergo  per  cas  venas  fanguis- 
lentius  fluit ,  debet  is  lentor  accurate  per  venarum  majus  iumen  compenfari , 
&  fi  ratio  lentoris  major  foret ,  quam  inverfa  luminum  ratio  ,  minorem  certe 
copiam  aorta  acciperet,  &  cum  ea  differentia  fingulis  pulfibus  repeteretur, 
intra  breve  ten^pus  ficca  foret.     Quare  ut  celeritatem   in  nafcente  aorta  , 
cum  celeritate  in  venis  cavis  comparemus ,  fufficit  comparaflTe  lumina.     Si 
ea  ratio  eft  1 1  ad  <?  aut  1O677   ad  91027  (6),  celeritas  venofi  faugni- 
nis  ad  arteriofum  erit  uti  gi    ad    121.    Si    rationes  funt   2  ad  1  ut  apud 
Taborum  (r),  motus    per   eam  venam  accurate  duplo  lentior  erit  , 
quam  per  aortam.    Si  rationes  luminum  funt  uti  347^   &  S177  ,  qtie  ex 
"W  j  N  T  R  I  K  G  H  A  iM  lA  N  1  s  menfuris   fequitur  (  J)  ,  celeritas  aortae  erit  fere 
ut   82  ,  vens  cavEe  ut   3  5  ,  minor  ergo  quam  fubdupla.     Si  ex  nienfutis 
Cl.  BoiSsiER  (  e)  aorta  luminum  conjundorum  uniusque  cavae  fubtripla 
eft  ,  celeritas  inverfa  cavarum  venarum  &  ipfa  fubtripla  erit.  Si  ex  meis  menfu- 
ris  conjunda  venarum  cavarum  lumina  ad  aortam  iunt  uti  50303  ad  i  doo, 
iterum  celeritas  in  vena  cava  aliquanto  major  quam  fubdupla    crit.       Dia- 
metros  euim  reperi  in   vcna  cava  fuperiori    37.    in  inferiori    ^7.   in  aorta 
ad  cor  40.  cent.   poll.  Si ,  ut  in  alio  exemplo  vidi  ,  conjunda  lumina  ve- 
narum  ad  aortae  lumen  fuerunt  uti    24  ad  f?.  tunc  velocitas  venofa  ad  ar- 
teriofam  erit  ufi  9  ad  24.    Supra  eam   menfuram  differcntia  non  multum 
evagari  poteft  ,   cum  praeterea  verse  a  cera  longe  magis   fuper  nstivum  mo- 
dulum  diftendantur  quam  arteriae ,  eafque    in  vita  minores  effe   probabile 
fiat. 

Omnino  ergo  non  penfitatis  rebus  nuper  Ci.  viro  excidit  ,  fanguini 
ad  cor  redrunti  vix  decimam  partem  momenti  fupereflfe,  quod  in  aortani 
cxiit ,   &  riovem  decimas  ejus   momenti  in  tranfitu  per   cor  &   pulmones 

acquiri 

(a)  Second  Meut.  fur  le  mottr.   cht  fiwg  exp.  i»4.  ccnip.  cum  i2i. 

ib)  Sawtokiv    olf.  anat.  c.   8.  n.  5.  lefbrmatis  luinieiis ,  qui   vitio  laborrait. 

(  C)  p.    ICT. 

{d)\.  c.  Exp.  55.  in  bnito    sn-niale  :_fed  veiirm  cavm  fiiperiorem  Himis  grandcm 
f?.cit5&  aoita  niajoiem  ,    qiise  minoi  fit. 
(f  )  Phfokg.  p.  -j. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  H? 

acquiri  (  f).    Nam  raotTicntum  utriufqus  fanginnis  perfscie  idem  efl:,cum 
taato  plus  in  cava  fit  fanguinis  ,  quanto  minot  celeritas  eft. 

§.  XVI.    Qiio  temfore  fanguis  circidum  majorem  abjolvat. 

Continuo  poftquam  fanguinij  major  circuitus  ex  corde  in  ultinias  ar- 

terias  ,  e\'   ii?  per    v=nas  in  cor    inventus    fuit ,  multum  eft  difputatum  , 

quo  tempore  univerfus  fanguis  eum  circulum  abfolvat.    Plerique  prioris   fe- 

culi  aiiclores  fimpiiciffima  methodo   funt  ufi.      iEftimarunt    maflTam  fangui- 

-neam,  tot  libris  ;   deinde  undam  fanguinis  uno  pulfu  de  corde  expreflTi  ad 

draclamas  appenderunt  ,    pulfus    in    hcra  numernrunt  ,  invenerunt   tot  un- 

cias  intra  horam  ex  corde  exire ,  eife  vero  in  tota  vnforum  univerfitate%ion 

fupra  eas  libras  .   quas  ab  initio  pofuerunt  ,  toties  ergo  in  hora  eas  libras 

omnespercor  circumire  debuifle  ,  ut  efl"et ,  unde  id  organum  tot  dra  chmas 

&  uncias   in    ea   hcra  expelleret  :  in  ea  ergo   p?:rte  hoiae  copiam  fanguinis 

xqualem  toti  fanguineas  mafl^ce  ,  per  cor  ,  univerfumque  corpus  circumivifle. 

Piimus  ergo  Harveius  ,  cujus    e  re   erat   oftendiflTe,  non  abfque 

redeunte  ex  arteriis  fanguine  cor  eam  penum  accepturum  fuiflfe  ,  quam  in  aor- 

tam  expendit  ,  tamen  ut  magnornra  virorum  is  unus  fuit  modeftiflinius,  ejuf- 

modi  calculum    inftituit  ,    qui  longe  minns    fibi    faveret  ,  quam    res    ipfa 

favet.     Pofuit  adeo  pulfus  in   hora    2000,   qui  fint  4^00.  Sanguinis  vero 

drachmas  tres  in   aortam  projici   Idem  pofuit ,  cum  duse  uncias  projiciun- 

tur  &  ultra.    Inde  confecit  ,   unicam   tamen    intra    horam  plus    fanguinis 

per  cor  circumire ,  quam  in  totius  corporis  vafis   reperiatur  (g  )  ,    nempe 

libras  fere   ^o.     In  poJJhumis  fchedis  Idem   bis  in  hora  circuitum  abfolvi 

reliquit.    iDEMVeriores  numeros  minime  ignoravit ,  etfi  maluit   minus  pro- 

pitiis   uti  (  A  ). 

Indc    Johmmes  "Wal^us    pro  unda  fanguinis  de  corde  expulfi  uni- 
eum  fcrupulum  fumfit ,  de  induftria  parcior ,  pulfufque  iterum  bis  miile  (  z). 

Vo-^ijcus  Fortunatus   Plempius,  jam  confirmata  vi  veri  ,    pulfus 
fecit  5376^,  undam  fanguinis  tanien  ad  dccem  grana   iniquius    reftrinxit, 

marram 

(/)  "Whttt  fhyfwl.    eff.    p.  J4;.  * 

(g)  De  motu  coniis  diff.   I.  p.  g8. 

ih)  Apud  BiRCH   T.  IV.  p.  55 j. 

(i)  Apud  T.  Bartholinum  in  amtomet  pofteiiori  editione  Exercit.  I.  p  77?. 

Haller    Phyfiolog.    Tom.   II.  X  x 


34^    LIB.VL  SECf.IV.   SANGUINIS  PER  VENAS 

mafTani  fanguinis  pofuit  Jo  librarum  ,  ita  perfectus  circuitus  intra  horas 
tres  &  paulo  ultra  abfolvitur  (y^), 

Gucrncrus  Rolfink  pulfus  4420  numeravit ,  undam  fanguinis  ite- 
rum  ad  fcrupulimi  dimidium  aeftimavit ,  libras  fanguinis  totidem  ac  PlE  m- 
p  I  u  s ,  ita  unica   intra   decem  fere  horas  circulatio  cpnficitur  (  O- 

Richardiis  Lower  undain  fanguiais  de  corde  expulfi  reftius  ad  un- 
cias  duas  auxit,  pulfus  illos  parciores  bis  mille  retinuit  ,  Ubras  fanguinis 
fumfit  2^.  Ita  totus  fanguis  intra  tredecimam  horae  partem  circulum  fuuni 
perficit  (/w).  J.  Godofredus  Berger  undam  uncialem  fecit ,  libras  fan- 
guinis  fedecim  ,  pulfus  5500;  ita  univerfus  fanguis  intra  horam  trigefies 
per  cor  ,  unde  exiit,  redit  (?z).  Johannes  Floyer  ,  cum  undam  priori 
ai-qifelem  ,  pulfus  4200,  fanguinis  libras  13  faceret, ,  repetit  circuitus  in- 
tra  horas  viginti  ( 0).  Ex  Jacobi  Keilii  (p)  calcuUs  ,  fi  uncialem 
iterum  undam ,  pulTus  4^00,  fed  hominis  pondus  fexaginta  librarum  po- 
fueris ,  ita  tantum  fanguinis  intra  36  minuta  prima  circulum  obibit,  t;uan- 
tum  corporis  ponduself,  &  intra  1  8  nunuta  ,  fi  duas  ,  ut  quidem  verius  fu- 
meres,  uncias  fumas  Johannes  T  ab  or  librss  fanguinis  16  numerat  ,  pul- 
fus  feptuaginta  ,  undani  pondere  granorum  1500  ;  ita  univerius  fanguis 
circuluni  in<f3  minutis  abfoivit  ( g ).  Denique  uiephamis  Hales  in  cane 
52  Ubras  pendente ,  reUquis  fere  cum  Kei  lig  atPiimatis ,  rcperit  cir-uUim 
intra  12  fere  minuta  perfici  (r),a  copia  fanguinis  loti  animali  aequali. 
PU  fculos  alios  caicuios  Bartholinus  Cs)  collegii. 

Multa  in  hujufmodi  calcuUs  d^i^fiderari  ,  f.cilliine  adparet.  Ipfe  princeps 
H  A  R  V  E  I  u  s  monuit  (t)  ,  fang^iinem  alias  celerius ,  tardius  alias  per  cor 
trajxi,  neque  adeo  aut  in  omni  homine,  aut  in  omnibus  hominis  partibuf,  con- 
ftante  aliquo  tenr  ore  circulum  fangnineuni  abfolvi  (u').  Inde  Nicohus 
F,0NTANUs  notr.yit ,   alias  corporis  animalis  paites  cordi  propiores   adfi- 

dere  , 

(it)  Fundain.  Medic.  ^.\\.<;.  Ex    calculis  Leiti;  ita  fequitui. 

(/)  Ex  calculo   dijf.   anat.  {i.  246. 

(»0  p.    170.  eci.  belg.  Conientit  Morg>g«us    Aherf,  Anat.  V.  p.  a8. 

(*)  23#  /latiir.  hztman.  p.   iii. 

(  0  )   Iji  phyjiciivis  puhrratcb 

(f.)  Apud   f I  A  L  E  s    ^).    J5. 

Cq)   \.  c.  p.   H7. 

()•)  Hitmajiat.    p.    39. 

O)  1.  c.  p.  376. 

(O  p.  91. 

(«)  p.  iji. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  ^374 

dere  ,  al-as  longiori  intervallo  diftare ,  atque  adeo  per  illas  quidem  circui- 
tuni  fanguinis  minori  tempore  abfolutum  iri ,  ptr  alias  remotiores  tardius 
(  X  ) .     Similia  &  K  e  i  l  1 1  monfta  funt  (}}  ,   &.  bcHELHAMHERi, 

&    EOERHAAVII    (z)  ,8c   SCHREIBERI    (a),&    STiEHELINl(i). 

Nuper  etiam  Cl.  de  S  a  u  v  a  o  e  s  conjectura  non  improbabili  reperit  ,  per 
v^fcera  in  dato  tempore  plus  fanguinis  trajici ,  laxioremque  viam  ,  per  muf- 
dblos  difficiliorem  &  iter  tardius ,  cum  aquae  parum  ex  atteriis  in  venas  iis 
quideui  in   partibus  tranlire  perfuaderetur  (r). 

Ego  quidtm  utique  ,  cuni  ceraui  fere  ubique  in  corpore  hiunano  fa- 
cile  circulum  obire  reperirem,  diificilius  tamen  vidi  itrr  fuuiii  rclegere  in 
glandulis ,  in  membranis  ,  facilius  in  renibus ,  vena3  portarum  fyftemate  , 
pulrnonibus ,  cerebro  ,  facile  certe  etiam  in  artubus.  Deinde  ,  cum  vivo-. 
rum  animaliun-  pha:nomcna  fpecularer ,  certo  vidi ,  fanguinem  aliis  in  par- 
tibus  anininlis  cuiefcere  (d)  ,  aut  lente  labi  ,  aut  inverfo  &  naturae 
contraiio  ordine  noveri,  dum  in  aliis  ejufdem  mefenterii  fedibus  ,  aut  aliis 
ejufdein  fedis  vafculis  libere  ,  &  legitime  circuitum  obibat.  Frigora  certarum 
partium,  dum  aiiac  calent ,  pallorque  febrilis  (e),  &  infianimationes,  at- 
que  pulfatioues  fingukrium  artuum  ,  fimilem  in  horainis  valls  ina?qualitateni 
demonftrant. 

Porro  oportebit  de  hac  quaeflione  removere  peculiares  certorum  humo- 
rum  circuitus ,  adipis,  vaporis  celiularum  minimaium  ,  medullae  ,  bilis 
exhalationum  variarum  ,  qui  quidem  humores  omnes  de  fanguine  veniunt ' 
inque  funguineni ,  fed  diverfiflimis  periodis  redeunt.  Deinde  ponendunr 
e£l  fanguinem  omnem  ,  qui  de  corde  exiit ,  in  cor  eadem  copia  redire , 
neque  ufquam  elabi.  Sed  neque  in  fingularum  corporis  particularum  ce- 
leritates  proprias  defcendi  ,  neque  cordis,  aut  pedoris,  aut  capitis  velocior 
circuitus ,   a  pedum  lentiori  circuitu  feparari  poteft. 

His  ergo  quafi  nodis  fepofitis ,  &  quaeftione  ad  fimplicitatem  revocafa, 
haclenus  refponderi  poteft.  Pofitis  ergo  fanguinis  libris  triginta ,  numera- 
tis  pulfibus  4500  ,  unda  quae  de  corde  finiftro  exit ,  ad  qiSnque  femuncias 

X  X    i  aeftimata, 

(*•)  InVESALii  ipitonwt   p-   2 y. 

( j  )  jiitat.  Abrilgmeiit  p.  140. 

(2)  Iiiji.   rei  >»eU.  n.'  475.  &  T.  H.  p.  io6. 

(  a  )  In  alwag 

Cb)  Be  pulf.  p.  17. 

(c)  Mentcir.  de  t' AcacL.  de  BerUn   17^;.  p.  49. 

(d)  De  arteriis  Second  mouven-ent  exp.  62.  6?.  «8.  <9>   71.   71.  73.  gi.   8z.   90     9;. 
fle  venis  cxp.  119.  izi.  iz?.  125.    ii8.  i%9.  ijz.  i}7. 

(e)  ScHRKiBiR  ibid. 


34S        LIB.  VI.  SECT.  IV.   SANGUINIS   PER  VENAS 

seftiniata  ,  exibunt  de  corde  intra  horam  drachmat  50,  000.  Sed  in  ho- 
niinc  funt  drachmac  fanguinis  3840  ,  erunt  adeo  intra  horam  pleni  circui- 
tus  ^jlll  five  2^  8c  *~%l  :  &  unicus  fanguinis  de  corde  finiftro  in  cor 
dextrum  circuitus  abblvetur  intra  minus  quam  tria  minuta  prima.  Inde  porro 
fequitur,  fatis  magnam  tamen  in  minimis  vafis  moram  eflTe  Namfi  celeritatem 
a  corde  acceptam  fanguis  fervaret ,  &  intra  minutum  primum  folos  260  pol'- 
lices  five  pedes  21  percurrerer ,  qui  raodeftus  Francifci  Boissier(/*) 
calculus  eft ,  adparet  bis  vel  ter  "  in  rainuto  fanguinem  de  corde  per 
caput,  aut  pedes  in  cor  rediturum. 

§.   XVII.  lyfotus  venofus  pertiirhatus. 

In  arteriarum  contemplatione  oftendimus  ,  quam  facile  &  faepe  ,  ia 
vivo  animale ,  ex  debilitate ,  aut  ob  vim  derivationis ,  aut  aliis  ex  caufis 
arteriarum  motus  perturbetur.  Multo  incertior  venarum  motus  eft,  qui 
a  pluribus  caufis  (g)j  &  ab  omnibus  potentius  mutetur  (/2).  In  venis  a- 
deo  frequens  ,  &  facile  cum  vita  &  fanitate  recouciliabilis  fanguinis  eft 
retardatio  ( z  )  >  &  plena  demum  quies  (  k  )  ,  aut  viciftim  nova  accele- 
ratio  (/).  Sed  neque  rara  eft  inverfio  motus,  ut  fanguis  venofus,  ad  fedem 
minus  refiftentem  ,  aut  ad  inferiorem  fui  vafis  regionem  ,  aut  omnino  a 
debilitate  contrario  duitu  fluat,  quani  quidem  a  natyra  fluere  jubetur ,  qu» 
eft  motus  ipverfio  (  m  )  ,  &  ipfa  cum  reftituto  motu  ad  cor  reconciliabi- 
fis  (;i).  Sic  ab  obftaculo  quocunque  dudu  rcfugit  (0).  Iterum  vulgati- 
flimum   eft,  fanguinem  in  venis  contrariis  motibus  librari  (p)  atque  al- 

terno 

(/)  Meiii.  de  Berlin.   17 J?. 
(1;  )   P.  ?42. 

( A)  Conf.  n.  6.  7.  8.  14.. 

(f)  Second  Meiii.  fiir  le  mouv.  du  faiig  Exp.   iz?.  155.  ijg.  ij?. 
(*)  Ibid.  ex^  iis.  117.  119.    ii2.  124-  i^S'  li^-    ij».  154*    IJJ.    IJ9«    Ko.    16}. 
170.  i?;.  177.   178.   185.  ISI.   i04.  2?J. 

(/)  Exp.  m8-  I??.  IS9.  1^0-  19'«  &c. 

O")  Ibid.  Exp.  117.  129.    142.  i{0.    151.    i^i.    i^j.    IJ4.    154*   15^.    ijc.    157. 
158-  i-a.  11J4.  fS6.  167.  169.  171.  174.  »77-  178-  180.  18}.    184.    '88-  i>o..   191.   is?. 

15(8.     204.    lO^.      205^.     208.    310.     ill.    2l8-      2i0.      22J.     224.    225.      225.      225.    2JO.     2}I.     2,2. 

2J4.    Lkbuwenhoeck  ariat.  ^  cextenipl.  p.  20S. 

(w)    Ibid.    Exp.    117.  H9-   H4*    1S5-    15<^.   •SS.   174.   I77.  129.   igj.    205.   Zl6,  2Zs. 

(0)  Ibid.  Exp.  12}.   155.    i%z.  i<iy.  21?.  2^4. 

(p)  Exp.  117.   J»?.   i»S.   i?4.   137.   !4».  143.    146.    i$4-   i*»'    »18-    221.   32».  22J. 

Z24.    22(.    22?.    227.   229.    2;;.    2^4. 


MOTUS     PROGRESSIVUS.  34, 

terno  itiiiere  ad  cor ,  aut  ad  partes  extremas  ferri ,  &  in  ^enarutn  fyfte- 
mate  conpofito  demuin  motu  ,  partim  legitimum  iter  tenere  ,  partim  legiti- 
mo  contrarium  ( g  )•  Cum  ofcillatione  pugna  contrariarum  columnarum 
non  raro  conjungitur  (  r  ).  Etiam  hoc  non  rarum  eft ,  poft  hanc  ofcil- 
Jationem  motum  naturalem  reftitui  (J  )  ,  quando  pugna  praeceffit,  ex  qut 
columna  fequens.  naturale  fanguinis  iter  fuperior  exiit. 

Qu3e  in  animalcuiis  frigidi  fanguinis  vidi ,  eorum  aliqua  manifefto  etiam 

in  homine  locum  habent  ,  cum  nihil  in  natura  ejufmodi  animalium  fic  ,  quod 

ea  phcenomena  a  calidis  animalibus  avertat   De  retaidatione  dubium  non  vide- 

tur ,  quam  in  venis  mefentericis  animalis  manifefto  videas ,  cui  abdomen  aper- 

tum  eft.    Quies  videtur  in  fubmerfis ,  fufFocatifque  locuni  habuilTe  ,  &  quoties 

neque  pulfus  fupereft,  neque  refpiratio    (  ?  ).      Relapfum   fanguinis  venofi 

in  minima  videtur  demonftrare  pudor,  ruborque  genarum  ,  quem  arterix 

vix  tantum  efficerent :  diftentio    venarum  minimarum  inteftinalium  in  he- 

patis ,  aut  venas  ad  portas  obftrudione  ,   haemorrhoidum   inpriniis  fluxus  , 

quo  nihil  manifeftius  eft  ,  indeque  natum  obftrudorum  abdominis  vifcerum 

levamen ;  tum  vsnnd  incilk  fubitus  effectus  in  fufFocatis  &  fufpenfis ,  quibus 

fanguis  in  auricula  dextra  ,  vena    cava  liipcriori  ,   vena  jugulari ,  colledus 

per  vulnus  abducitur.    Relapfu  pofito  fequi  videtur  ofcillatio  ,  quamprimum 

nempe  ,  in  -exemplo  fanguis  ,    de    hsemorrhoideis  venis  in  legitimum  iter 

redit ,  atque  hepatis  viam  repetit.    In  omni  etiam  anaftomofi  ,  quodes  aliam 

a  priori   directionem   fanguis  adoptat  ( «  )  ofcillationem  prsecefiifre  proba- 

bile   eft. 

Obftrudionem  ,  ut  pathologici  potius  argumenti  ,  omitto  ,  laudaremque 
plurimum  ejus  viri  laboreni  ,  qui  confirmare  fufciperet,  quanta  venarum  in 
obftruclione  ,  &  inflammatione  pars  lit  ,  quos  ego  morbos  multo  facilius 
crederera  expUcari  poflTe  ,  fi  omnino  non  in  arteriis ,  multo  rarius  obftruitis  y 
fed  in  venis  caufa  mali  quaereretur  (u^). 

X  X     5  §.  XVIIL 

Cq')  Exp.  137. 

(r)  Exp.  11?.  IJ4.  ig7,  14'.  i4t' Conf.  p.  50.  si.Sc  Aiii.  v.  Leeuwenhoeck 
tcntvi.  arcanor.  natur.  p.  xi6.  Malf  la  sii  foJJhmt.  p.  92.  Haies  h.miajlnt  iii  my- 
tulo.  ■> 

(x  )  Exp.  119.  i'4». 

O)  Fufius  L.  VIIL  hsecdicentiir. 

(w)  p-  337-  ns. 

(■«*)  Huc  Q.uESMAi^f  lafmgtiee  ed.  iiup.  p.  5S7. 


3  50        LIB    VL  SECT.  IV.   SANGUINIS   PER  VENAS 

§.  XVIII.    Sangidnis  venofi  a  morte  motus. 

Paucis  hunc  abfque  corde  fanguinis  motum  tetigiflfe  fufficiat  ,  qui  eo- 
dem  fere  modo  in  venis  (  x )  fe  habet  ,  atque  in  arteriis  ,  &  abfque  nlla 
cordis  impellente  vi  ,  in  meis  experimentis  ad  56  (j^^^ufque  minuta  prima 
fuperfuit  ,  quando  longiffime.  Ejus  motus  caufae  funt  pondus  (  z  )  ,  frigus 
conftringens  (fl)  ,  vis derivsitionis  {b)  ,  aer  de  cruore  expeditus  (c)  ,  vis 
demum  non  fatis  hadenus  cognit;i  ,  quam  ex  probabili  rationum  ccnfenfu 
ad  adtradionem  maffarum  (d)  coadi  fanguinis  retuli.  Eum  motum  vidi 
naturale  iter  fecutum  (  c )  effe ,  aut  contrarium  fuiffie  kgitimi  (/) ,  aut  de- 
mum  ad  ofciilationem  pertinuiffe  (g). 


S  E   C   T   I    O      V. 

Prcjjio  lateralii  fanguinis  venofK 
§.  I.     Argumenta   quibus  rejicitur. 

MUlti  nuperorum  aut  nuUam  preffionem  in  venis  lateralem  admiferunt  ,. 
alii  exiguam.   Nullam  admifit   vir   III.    Petrm  v.    M  u  s  s  c  h  e  n- 
BROECK   (A),ob  eamque  rem  auUani  in  venis  medicaraentorum  aftio- 

nem 

(.v)    Exp.   195.   x^6.    204.    XO{.     io6.     207.     109-    *I0.    »1^-     21S.    220.    221.     222.    225, 
214.    2»?.    21*.     227.    228.    22S>.    2;0.    2J2.    cn-    J?4'    i}$- 

iy)  Exp.  i4tf.  conf.  322.  225.  ix6.  223. 
(a)  Exp.  2o6.    216.  218.  "2.    i*4> 

(rt)  L.  IV.  p.  4})j.     S  w  AMM  a  RD  AM  rfe  >ejp»-.  p.   loS. 

{b')  Exp.  i<^8.  204.  205.  206.  107.  iio.  216.   218.    iio.    221.    22{.    22<5'.    228.    129. 
3JI.   274. 

{  c)  Conf.  p.  222.  22J. 

(.0    Exp.    21«.    217      224.    i»<^-   *27.    223     22JP.   tum    CXp.    157-    ilf-   il8.     2-12.    224. 
^2;.     IJ2.     2J4. 

(f)  Exp.    I9<5.     198.    20?.     210.    217-     1I8-     220.      225.     21?.     22f.      227-     2Z8       2:9.      2?0. 

242.  2? 5.  2J4.  235.  In  cadaveie  fanguis  pei=  vcnas  in  vafa   majora  niovetur   Pechi,in 
(ie  fiirgaiit.  p.   484. 

(/)   Exp.    204.    20?.    210,    217.    218-    2''I'  i22.    2IJ.    2,24.    215."Stff.    225.   2}2.  154. 

(g)  Exp.   14^.  121.  22j.  225.  22«.    229.  1}4- 

( /j  )  Elem.   de  phyjK.  p.   }2«.  J.  G.   Bkrger  de  mtur,  hum.  p.  72.  R.    Jackson 
de  venit  feii  p.  9. 


MOTUSLATERALIS  ~3fi 

nem  adgnovit ,  cum  parietes  neque  contingant,  neque  adeo  irritent.  Exi- 
guaiM  ,  minoremque,  quam  arteriarum  ,  non  rejecit  Fr,  Boissier  (z), 
obque  ejus  parvitatem  etiam  parietes  debiliores  effe  obfervavit  (k).  Ratio- 
nera  procul  dubio  CI.  viri  in  dilatata  continuo  venae  diametro  quxfiverunt  (/), 

§.  IL     Conjirmatur. 

Sed  facile  demonftratur  ,  in  venis  omaino  preffionem  lateralem  nihilo 
obfcuriorera  efTe  ,  quam  in  arteriis ,  perindeque  debilioribus  membranis  ve- 
nofis  adaptatam  ,  ut  arteriola  illa  ad  robuftos  arteriarum  canales.  Si- 
quidem  columnae  fanguinis  venofi  continuo  in  anguftiorera  canalem  ftipan- 
tur  ( m )  ,  atque  adeo  plures  globulorum  ordines  in  parietes  nituntur ,  & 
praeterea  uti  motus  progreffivus  minor  ,  ita  lateralis  preffio  major  eft  (n), 
Sed  etiam  dilatationes  vena.um  ligatarum  ,  quam  arteriarum  evidentiores 
funt  (  0  )  ,  ut  in  vena  jugulari  aliisque  ibepiffime  vidi ,  e^  vero  dilatationes 
preffionem  lateralem  metiuntur.  Conftantes  etiam  venarum  tumores  frequen- 
tiores  reperiuntur  (p),  &  ruptiones  a  parvis  caufis  minime  rarae  funt  (q). 
Demum  in  vena^  fedlione  ,  celeritas  nova  ,  qua  fanguis  per  vulnus  erumpit  , 
manifefto  eam  preffionem  demonftrat.  Non  enim  nova  aliqua  caufa  per 
vulnus  nafcitur  ,  quae  fanguinem  in  eam  fedem  urgeat ,  &  unice  fanguinis 
circumeuntis  celeritati  additur  preffionis  parietum  venoforum  integer  &  ple- 
nus  nunc  effedus ,  quem  dudum  in  fedem ,  nuper  incifam  ,  tunc  vero  inte- 
gram  ,  exercebat ,  fed  quem  fanguinis  refiftentia  non  finebatadparere.  Veruni 
fi  venofi  parietes  contra  fanguinem  premebant  ,  certum  eft  fanguiiiem  contra 
ipfos  preffifl^e :  nifi  enim  preflifTet ,  parietes  canalem  ea  ipfa  fua  vi  ardaflent. 
Eum  vero  effeclum  eflTe,  &  celeritatem  fanguinis  per  vulnus  a  preffione  va- 
forum  integrorum  augeri  ,  &  mea  experimenta  evincunt  ,  &  aliorum  claro- 
rum  virorum  (r),  neque  hic  poffum  cum  illuftribus  viris  fentire ,  qui  non- 

dum 

(i)  Mem.  de  l'Ac.xd.  de  Berlin  T.  XI.  p.  ?o. 

(*)  P-  5?. 

(/)  Hiiic  iii  vafis  seque  latis  »  ut  rada  ,  preifionem  lateialem  locum  habere  5  ad- 
mittit  Cl.  BoissiER  1.  c.  p.  50.  Verum  oftendimus  p.  5.J0.  omnes  venas  effe  ejiitinodi. 
Dudtus  tho-acicus  ,  cylindricus,  iutuniellit  lA  o  vi  k o  o  de  h^'dr(^e  p.  17.  ig.  &c,  ^xxii- 
ter  obllruduis    li  e  n  r.  1  c  i  de  abjcejf.  meftitt. 

(  >;0  ».   }2,-. 

(  M  )  p.  2g  j.  J  o  N  H  s   de  mot.  mv.fcul. 

(  0 )  L.  IT.  p.   ii8. 

(  ;>  )  Ib  d.  &  p.  J40. 

iq)  p.    12?. 

(v)  Ant.  de  Hjj  YDE  p.  2.  4,  l!  Ai.  E  5    p.    itf;.  S  ATTVACE.'!  de  i^h/flam/f-tt.  n.  i?. 


3^2       LIB.  VI.  SECT.   V.    SANGUINIS  PER    VENAS 

duni  fadis  experimentis ,  fanguinem  ,   per  vulnus  venofum  accelerari  ( y ) 
ita  non  admiferunt ,  ut  vinculo  opus  effet ,  quo  efflueret  (t). 

Si  objeceris  me  contra  propria  diclata  loqin  ,  qui  venas  mufqulofis  fi- 
bris  deftitutas,  vifque  adeo  irritabilis  expertes  efTe  dixerim  (h)  ,  accufa- 
tionem  ni  fallor  non  aegre  diluero.  Contradio  eft  ,  qiia^  fibris  anima- 
Jibus  communis ,  extenfioni  fuae  refiftit  ,  feque  in  minimam  longitudine-m.. 
reftituere  conatur.  Eam  vim  venena,  aut  fcalpella  non  excitant  (■:c)  ,  neque 
nervi  aut  augent  aut  minuunt ,  eadem  ,  etiam  cellulofae  telae  propria .  ex 
qua  vense  formantur  ,  etiam  in  cadaveris  venis  &■  arterii?  potius  potentior- 
refidet ,  hadenus  unice  eflScax  ,  ut  dilatationi  tubi  renitatur ,  qu93  abfque  fi- 
brarum  venam  conftituentium  aucla  longitudine  elTe  nequeat.  Derivationem 
Gseterum  ,  &  olim  (^ )  ,  &  nuper  (z),  a  contradtione  vabrum  minus 
oculis  maoifefta  deduximus. 

Cseterum  hanc  preftionem  in  vafis  minimis  minorem  efi^e  ,  in  truncis 
vero  venofis  perpetuo  crefcere  ,  uti  majores  &  cordi  propiores  funt ,  facile 
intelligitur ,  cum  venae  eundo  arflentur.  Circa  cor  vero  &  maximam  efte  opor- 
tuit ,  &  cum  pari  flexilitate  conjunflam  ,  ut  venae  quam  latifllmas  reddi  pof- 
fent,  quia  in  variis  vitae  ftadiis  fanguis  ea  fede  ante  cor  &  pulmones  necef- 
fatio  retiuetur  ,  ut  in  omni  nixu  ,  in  curfu  ,  I;;boreque  intenfo.  Hinc 
in  animalibus  amphibiis ,  quae  din  abfquc  refpiratione  funt,  venae  amplif- 
lims  {a).  Uti  vero  arterioG  fanguinis  impetus  ,  quam  venofi  major  eft  , 
ita  refiftentia  vencfarum  membranarum  minor  eft  ,  quam  arterioforum  ve- 
lamentorum.  Inde,  cum  lanceola  per  venam  in  arteria  brachii  penetrante 
fanguini  arteriofo  via  in  venam  apcriretur  ,  mirifice  ea  hoc  loco  dilatata 
fuit  (6). 

§.  III.     Cur  venje  pidfu  dejlituantur.- 

Si  in  vcnis ,  perinde  ut  in  arteriis  ,  fanguis  in  parietes  premit  ,  quajri 

poteft  , 

(j)  MoRnsoN    kttres  fur  h  choix  dcs  faignees    L.  V.  Ejjays  de  $hyf\qiie  ecl.  irj?» 
n,  522.   Haivibergee.    Ae  veiiafesi.  n.  45. 
(  /  )  Ibid. 

(,z<)  Vrem.  Mem.  fur  les  fart.  irrit.  fs?  fif{f'  P-    ??• 
i.x)  L.  II.  p.  1 2^. 
(jy)  Sccmid  Mem.  <Scc.  p.  J?8. 
(2)   Suiua  Scdl-.  L  n.   39. 

(a)ScHELHAMMBRin  phoca  apiid  VAi,BNTiNuivr. 
(6)   Obl].  ofa  Societ.   at  Lond.  T.  L   p.  340- 


MOTUS     LATERALIS.  3^5 

poteft,  cur  venae  non  perinde  alterno  pulfii  agitentur,  perque  fiias  vices 
aut  dilatatae  micent,  autcontraclse  fe  fubducant.  Neque  enim  verus  pulfus  eft  , 
quem  dcfcripfimus  (c)  ,  neque  venarum  cavarum  (d)  ,  &pu!uionaliuni  motus 
(e)  ,  aut  alia  pauca  ea  exempla  (/)  huc  trahi  poiTunt  ,  in  quibus  raris  non- 
nuilis  niortalibus  venae  falierunt  Innumerabilibus  enim  experimentis 
conftat.grandes  etiam  venas ,  nudas  ,  &  fuo  tumore  etiam  iotegram  per  cu- 
tem  confpicuas ,  immutabili  diametro  in  vivo  homine  vivoque  animale 
perfiftere. 

A  figura  conica  divergente  pulfatio  non  impeditur  (g),  cuni  Sc  vens; 
in  truncos  confluentes  potius  anguftiores  fiant  ,  &  fanguis  ex  arteria  in  ve- 
nam  fluens  utique  pulfationem  moveat  (  /z  ) ,  &  in  varicibus  venifque  li- 
gatis  pulfus  nullus  nafcatur ,  ubi  oportuit  maximum  elle,  cum  finis  ejuf- 
modi  venarum    non   anguftior    folum  ,    fed  ccecus  fit. 

Conftat  omnium  primo,  ideo  non  micare  venas  ,  quod  ad  eas  cordis 
vis  acceleratrix  non  perveniat ,  qu^  in  arterias  alterne  plus  fanguinis  im- 
pellit.  Nani  etiam  illa  ianguinis  alterna  propulfio  ,  quam  in  arteriis  cordis 
contractio  producit  ,  ea  a  venis  undique  abeft  (  i). 

Supereft  ,  ut  caufa  inveniatur ,  ob  quam  alterna  cordis  contraflio  non 
perinde  alterne  fanguinem  venofum  vehementius  incitet  ,  cum  tamen  utique 
a  corde  motus  fanguinis  venofi  nafcatur.    Varia  varii  obtulerunt. 

Primus  111  vir  Francijciti  Boissier  &  olim  {  k)  ,  &  fufius  (/) 
nuper  ^folutionem  dedit  probleniatis ,  fereejufmodi.  Sanguinem  nempe  ait 
in  ultimis  jam  arteriolis  moveri  velccitate  uniformi,  cum  in  truncis  pul- 
fantibus  alterne  novus  fanguis  praecedentem  urgeat,  &  alterne  remittat  ur- 
gere.  Nempe  in  arteriis  velocitatem  a  corde  acceptam  perpetuo  decrefcere 
eundo  ,  ut  diaftole  femper  minor  fiat  ,  minbrque  fit  difFerentia  ,  qua  fan- 
guinis  unda  fequens   antecedentis  velocitatem  fuperat. 

Contra  vis  contradilis  in  arteriis  velocitatem  generat  tempore  fyftoles , 

quae 

(c)  p.  ;?2.  feqq. 

(rf)  L.  IV.  p.  J55. 
(e)  Ibid.  p.  410. 
(/)  p.  j{«. 

(g)  Inde  impediri    G.  Co  le  de  fecrel.  p.    107.  Refutatiii-  ab  (11.  S  e  n'a  c  0  1.  c.  T. 
II.  p.  201.  101. 

(h)R.  Jacksoh  1.  c.  p.  <s.  J.  DMiiel  Schlichtinc  memoir,  p^cfentis  p,  121. 

(z)  p.    524. 

{k)   Be  fidfu  p.   z%.   zs. 

(  O  Iii  l^ov.  Epb.  Niit.    Ctir.  Vot.  I.    obf  Jtf. 

Halicr  Fh)Jiolog.  Tom.  11.    '  Y  y 


3C4         LIB.  VI.  SECf.  V.     SANGUINIS  PER  VENAS 

quse  perpetuo  crefcit  ,  cum  a  majori  ferie  arteriarum  generetur.  Quare  ^ 
cum  velocitas  in  fyftole  generati  perpetuo  iiicrefcat,  celcritas  vero  a  corde 
imprefla  perpetuo  minuatur,  differentia  ergo  utriufque  p^rpetuo  decrefcat, 
necefife  eft  aliquod  punctum  efTe ,  iw  quo  haec  differentia  evanefcat,  &  ce- 
leritas  ab  arteriae  contradione  nata  Eeque  magna  fit  ,  ac  celeritas  a  corde 
imprelTa.  Id  fi  fadum  fuerit  ,  fanguis  movebitur  celeritate  aeque  magna 
in  iyftole  arteriae,  quando  cor  a  motu  remittit  ,  &  in  diaftole,  quando 
cor  contrahitur,  nempe  fanguis  celefitate  uniformi  movebitur,  &  pulfus 
nallus  erit.  Id  fit  in  ultima  arteriola  ,  atque  adeo  etiam  in  vena  fanguis 
uniformi  velocitate,&  abfque  pulfu,  movebitur. 

Unico  vero  argLimento  impediniur ,  ne  hanc  problematis  folutionem 
adoptemus.  Nempe  etiam  in  iis  animalibus  vense  abfque  puUu  funt ,  <k. 
abfque  acceleratione ,  in  quibus  pleraeque  arteris  vi  contradili  carent, 
(  m  )  neque  adeo  in  fyftole  fua  celeritatem  aliquam  generant ,  qu^  veloci'- 
tati  a  corde  acceptae  feniim  aequiparari  poffit.  Si  ergo  venofi  pullus  ab- 
fentia  etiam  abfque  vi  contradili  arteriofa  nafci  poteft ,  alidin  caufam  habe- 
re   necefte  eft. 

Deinde  alia  experimenta  oftendunt  ,  folam  longitudinem  canalis ,  ira 
quem  alterne  liquor  expeliitur ,  &  magnam  diftantiam  ab  inpellente  em- 
bolo  ,  problemati  fatisfacere,  ut  difFerencia  celeritatis  unds  fubfequentis  , 
qua  celeritatem  undag  prxcedentis  fuperat,  pauiatim  diminuatur ,  &  deni- 
que  evanefcat ,  licet  in  eo  canale  nulla  concractilis  vis ,  aut  novae  veloci- 
tatis  -caufa  fiierit.  Inttftino  infiato  H  a  r  v  e  i  u  s  pulfus  phacnomena  imita- 
tus  fuerat  (71)  :  in  vacc^  etiam  prselongo»,  fed  mortuo  ,  neque  irritabili 
inteftino  Johanncs  F  l  0  y  e  r  rem  expertus  eft ,  cum  alterne  embolum  a- 
gitaret ,  &  viciffim  ab  agitardo  remitteret ,  atque  adeo  cordis  fanguinem 
in  arterias  impellentis  alternam  adionem  imitjretur ;  prima  nempe  inteftini 
volumina  ,  emboloque  proxima  ,  uti  alterne  liquorem  recipiebant ,  ita  alterne 
intumuerunt ,  &  tiabfederunt  viciflim  (  0  ).  Conrra  ad  majorem  ab  impel- 
lente  embolo  diftantiam  (p),  denique  eodem  &  continuo  fluxu  aqua  et- 
fliuxit  ,  etiamfi  alterne  profecfor  embolum  agitabat ,  &  temperabat  ab  agi- 
tando. 

Aiio 

(«i)  p.   tio. 

(»)  E.yen:  TTI.  [>.  r\6. 

(0)  [■/.njltiafis  pii'fevrafcb  p.  25.  iS.  K  aauv^    ir.ipet.  faclcnt.  p.  igj, 
Ip)  K  A  A  u  w  1.  c. 


MOTUS     LATERALIS.  gff 

Alio  experimento  repertum  eft  (q),  liquorem ,  qui  alterno  impulfu  in 
minimos  poros  fpongiofosque  anfradus  inpellebatur,  ita  penitus  alcerni  nio- 
tus  ac  quietis  difFerentiam  amifitTe,  ut  continuis  ftiilis  de  fpongia  elabjre- 
tur.  Cum  vero  in  corpore  animato  pericalum  imitaretur  Vir  Cl.  &  li- 
quorem  in  arteriam  mefentericam  alterno  impetu  impellcret  ,  defmeret' 
que  impellere  ,  perinde  de  vena  mefenterica  aquae  continuum  fluentum  rediit 

Hsec  experimenta  meditatus  reperi ,  pulfationem  utique  pendere  a  vicinia ,, 
&  a  magnitudine  ,  atque  robore  cordis ,  hinc  in  liominc  ixibriente  ,  cui  cor- 
dis  vires  morbus  intendit ,  pulfationem  in  confuetis  quidem  fedibus  vehe- 
mentem ,  &  demum  aiiquam  etiam  iis  locis  percipi  j  in  quibus  fano  ho- 
mini  arteris  non  faliunt  (r),  Deinde  homini  fano  ,  cui  cor  granJe  fic 
pro  corporis  portione  ,  pulfationem  evidentem  ad  arterias  ufque  continua- 
are,  quse  fere  fextffi  pattis  hnese  diarnetrum  habeant  (j).  Contra  in  rana, 
cui  cor  multo  pro  corporis  portione  minus  eft  ,  inque  pifce  ,  puiratiO" 
nem  in  truncis  etiam  majoribus  brachii  ,  cruris ,  nieienterii  evaneicere 
(t ) ,  eoque  propius  ad  cordis  viciniam  terminari ,  quo  animal  dsbiiius 
fuerit  (a). 

Hsec,  quando  cum  experimentis  Floyeri  &  Plemimi  confero  , 
nullum  mihi  dubium  relinquunt,  quin  fimpHcifnma  ratione  pulfatio  evanefcat , 
quam  primum  velocitatis  in  unda  confequente  fuper  undx  praecedentis  ve- 
locitatem  exceifus  evanuit.  Sufficit  autem  ad  deilruendamhancdiiferentiam  ,. 
ut  undae  cordi  proxima?  pluiimuai  de  fua  velocitate  amiitant ,  undse  vero 
remotiores  minus.  Verum  id  ita-  fe  habere  oftendimus ,  cum  in  minimis 
retibus  omnino  figura  ab  arteriis  ccnica  abfit,atqi:e  cdto  illapfus  in  arterias 
minuatur  (x),  in  minimis  porro  vafcuHs  reticulata  njtura  tantum  fere 
luinen  ramorum  faciat,  quantom  ei\  hmien  trunGi^y),  cum  celeritas  iii 
minimis  minor  ,  atque  adco  triclio  minor  fit  ,  quam  in  magnis  (  z  ) ,  cum 
venarum  vicinia  ,  laxiorque  natura  fanguinis  in  arteriis  minimis  tranfitum 
cxpediat  (  a ).    Ex  hoc  principio  res  tota  con-ftituitur.     Si  enim  undam    a 

Y  y    c  corde 

(  g)  Plkmp.  fundament.  medicin.  p.  i6o.  le  C  le  g.  c  an  p'.i!fat:onis  defeSus  ab  .tqicn- 
bilitate  fanguinis    Paris   174^. 

( >• )  p.  2 1  o.feq.  A  fi.ai.i;iIo  ad  exuemDs  uugues  pulfus  perGi^itur  Hemshaw  aerochul.^^.;-^,. 

(O  p.  21t. 
(  ?  )  p.  2  I  O. 
(  «)  p.  210. 
(*)   L.  It.  p.    95». 

(.r)  p-  197- 

(  2  )  per  180. 

(a)  £:i  vi  derivationis  p,  214.  ftqq 


3  s  ^  LIB.   VI.  SECf,  V.    SANGUINIS  PER   VENAS 

corde  ad  digitum  decem  in  regiones  diviferis  ,  in  proxima  cordi  regione  ,  pri- 
maque,  multo  celerior  erit  unda  proximepraecedente  ,  quae  refiltentias  varias 
detrimentumque  paiTa  eft,  Sed  diiTerentia  unds  frcundae,  a  corde  remotioris , 
qua  undee  antecedentis  velocitatem  fuperat ,  jam  minor  eft  ,  quani  difterentia 
primae ,  minor  iterum  differentia  tertiae  undat  quartaque ,  inque  perpetua 
progreffione  minor  nonae  fupra  decimam  ,  donec  ea  diverfitas  evanefcat. 
Evanefcit  autem  eo  citius ,  quo  prima  unda  minorem  celeritatem  accepit  , 
&  evanefcit  eo  integrius ,  quo  plures  a^que  longae  undae  fuerint,  quae  cor 
inter  &  extremum  vaiculum  intercedunt,  nempe   quo    arteria  longior    eft. 

§.  I V.    Vhiofus    venarum  pulfus. 

Dixi  in  raris  quibufdam  cafibus  venas  alterne  micaviffe ,  ut  arterias  fo- 
lent.  Plerique  cafus  fuerunt  obftaculi  (b)  alicujus  circa  cor  pofiti  ,  &  iter 
fanguinis  venofi  morantis.  Cor  ampliflimum  ,  &  tenue  ,  &  in  utraque  ar- 
teria  pra^longus  polypus  ,  fibrofus  erat  :  huic  a^gro  venae  bracliii,  &  colli, 
eodem  cum  corde  tempore  micabant  (r).  Cor  mngnum  &  aneuryfma  dextri 
ventriculi ,  cuni  palpitatione  ,  &  afthmate  ,  caufa  fuit  pulfationis  jugula- 
num  (  d  .  Valvulae  mitrales  in  hydropico  pene  claufie  ,  cor  amplum  ,  vense 
in  coUo  pulfare  vife  (  c )  A  polypo  perpetua  &  ex  ordine  fibi  fuccedens 
venarum  jugularium  pullbtio  (/).  Pulfatio  valida  fuper  umbilicum  ,  carpi 
pulfui  fynchrona ,  cum  vena  cava  defcendens  adipofa  membrana  &  medullae 
(imili  infirciretur  (g).  Adde  paulo  obfcurius  exemplum  ,  puKantiiim  in  fe- 
bre  petechiali  venarum  ,  ut  earum   iubfultus  arteriarum  fimiles  efl^ent  (h). 

Hos  pulfus  meditatus  eo  adducor  ,  ut  ad  venas  cavas,  maligne  in  cor  ob- 
ftriidum  fe  deplcntis ,  vitiurn  pnUationis  venofje  cstufam  referam.  Ab  ea  caufa 
faiiguis  refluus  ( z )  >  proxinios  truncos  ,  &  potiiiimum  jugulares  inflavir. 
■^^Ei  TB  RECHTi  hiftoriam  ,  fi  in  toto  corpore  vsnx  falierurrt  ,  ego  qui 
dem    omnino    non    intelligo. 

Sinuum  venoforum    cerebri  pulfum  ,  omitto ,  qui  nullus  fit. 

SEC- 

(fi)    Sc-REIEBR   ahnageft.   p.   iso. 
(c)  HoMBERG  Mi:iiuiir.    lie  l' Acad.    1704.  p.   11 8. 
(rf)  L  A  N  c  i  s.  1.  c.  p.  i?f.  i4t.  ed.  piior.  Rom.   17*8.' 
(f)  MoNROO  de  hydrope  p.  15. 

(/)  MoRAHD    Memoir.  de  VAcad.  i??!- !'•  43z.   4??. 
(5)  BonT    Medic.  hidor.  Rlancard   C/j.V.  p.  4-?.i. 

( /j  )  Weitbrecht  bifl.fcbr.  petecbizant,  quam  ui  I  tomo  colleclionis  mese  rc- 
ciidi  fcci. 

(  O  L.  IV.  p.   'JOi. 


^    (  3S7  )    ^ 

s  E  c  t:  I  0     V  L 

Mottis    venofi    effeclus. 
§.  I.    Qua  venofus  motus  cum  arteriofo   communia  habet. 

BRevifTimum  etiam  hic  eflTe  licebit.  Pleraque  enim  in  venis  eadem  fi- 
unt ,  quae  in  arteriis ,  celerque  in  truncis  motiis  eadem  ,  quae  velox 
in  arteriis  motus,  fed  mitius,  lentior  idem  in  ramis  eadem  potentius  eHi- 
ciet ,  quse  in  arteriis  lentior  motus  fecit.  Sed  etiam  anaftomofium  venofa- 
rum  eadem  ,  quae  arteriofarum  utilitas  eft,  paruraque  venofa  retia  ab  ar- 
leriofis  difFerunt.  Quare  &  confricatio  globulorum  ,  &  generatio  caloris , 
&  denfitatis ,  &  alcalinx  acrimoniae ,  &  ruboris  hic ,  quam  ii\  arteriis ,  mino- 
res  effe  videntur  ,•  cum  in  univerlum  venofi  fanguinis  motus  ,  quam  arte- 
riofi  minus  celer  fit  {ky  Globulorum  (/)  modulum  venae  minimas  pe- 
rinde  prseftant  ,  quse  &  ipfas  unius  globuli  capaces  fint  >  par  etiam  eft  a  pu- 
tredine  praefervatio.  Adtraclio  globulorum  &  vifciditatis  produftio  hic  etiam 
majores  effe  videntur  ,  cum  motus  in  minimis  venulis  lentior  fit  :  unum 
demum  eft,  in  quo  vense  arteriarum  contrarium  efFeclum  operantur. 

§.  II.     Mijlio. 

Arteriae  diverfx  indolis  patticulas  feparant ,  quas  conjundae  fanguinis  maf- 
fam  coniticuebant.  Eas  in  diverfi  generis  vafcula  diftribuunt.  Vense  contr;< 
ea  elementa  conjungunt ,  quas.  eamdem  milfani  remifts  reparant.  Sanguini 
ergo  arteriofo  lympham  reddunt  ( ?» ) ,  &  adipem  (n)  &  vapores  exha- 
lantes  minorum  cellularura  (  o)  ,  &'  magnarum  cavearum  aquas  (p  )  , 
&  de  receptaculis  reforbtos   humores  varios  ex  veficula  fellea    (  2  ) ,  lemi- 

Y  y  3  nali 

(^)  P.   ?44. 

(/)  p.  ?os.  ?io.  nifi  quod  niollioies  niinus  fanG;tiinem  mutant. 

(  wi )  T.  I.  addend. 

(ft)    L.  I.   p.    4'J. 

(o)  L.  1.  \\  Mi.  1??. 

(p)  L.  I.   p.    i!i.  feqq. 

{^q)   In  lequeutibus  eadem  opoitebit  demonftsare. 


srs     LIB.VI.  SECT.VI.   SANG.  PER  V£NAS  MOT.  EFFECT. 

nali  utraque ,  ex  ventriculo ,  ex  inteftinis ,  ex  urinas  receptaculo  ,  &  po- 
tifliinum  refumtum  ex  digeftionis  offi:inis  fuccuni  alibilem  ,  in  quo  futuro- 
rum  humorum  humanorum  elementa  continentur.  Uti  in  aorta  ergo  ,  ita 
in  venis  cavis ,  diverfi  humores  omnes  continentur,  plenaque  quafi  fangui- 
nis  penus  eft  :  in  minimis  nalcentibufque  venis  craor,  cum  paucis  tenuio- 
ribus  aquuUs  fupereft  ,  cui  ex  ordine  ii  humores  redduntur  ,  qui  de  artt'- 
riis  fecefferunt.  Ita  fit,  ut  in  corde  omnia  genera  liquorum  iterato  con- 
veniaut,  qux  iu  diverfas  animati  corporis  provincias  debent  diftribui 


IIBER 


€    C  5?9  )    ^ 


L    1    B     E    R        riL 
S     E     C     R     E     T     I     O. 


S    E    C    T    I    O       I. 

Humores. 
%.     L 

SEcretionis  minus  equidem  latino  noniine  intelHgitur  ea  corporis  animatj. 
fundio,  qua  ,  de  communi  fanguinis  maflTa  ,  alii,  &  a  fanguine  diverfi , 
&  a  fe  ipfis  varii,  humores  ea  lege  parantur  ,  ut  in  quaiibet  ejus  corporis 
particula  idem  conifanter  humor  generetur.  Multa  in  phyfiologicis  obfcura  iunt, 
obfcurius  hac  ipfa  fundione  nihii.  Omnia  enim  in  minimis  vifcerum  glandu- 
larumque  quafi  elementis  aguntur ,  quorum  fabrica  neque  fenfuum  auxilio  , 
neque  rationis  meditantis  acuraini  accelTa  eft.  Sed  neque  experimentis  valde 
locus  eft  ,  quibus  naturam  imitantes  deprehendamus  :  aut  certe  nondum 
quidquam  hac  quidem  via  tentatum  fuit.  Inde  ,  cum  hiatum  aliquem  iti 
fyftemate  homines  aegerrime  admittant  ,  fadum  eft  ,  ut  hypothefis  aedilica- 
verit ,  qu^  anatome  fabricare  recufat.  Sed  ego  hypothefes  quidem  hadenus 
non  excludo  ,  quin  placere  poffint  aliis,  quK  mihi  parum  improbabiiia  vi- 
dentur  :  deinde  quod  fen/.ina  fsepe  veri ,  aut  ccrte  ad  experimenta  iacienda 
praelucentes  lcintillae  ,  ex  hypothefibus  utiliter  emicuerint.  Firmi  quideni 
promitto  paruni ,  in  id  maxime  intentus  ,  ne  pro  veris  laudem  ,  quse  u- 
nice  probabilia  funt  ;  ledori  noa  longe  dux  futurus ,  ut  tamen  in  erroreni 
non  abducam. 

Ordinem  eum  videor  utiliter  fequi  ,  quo  humorum  primum  claffes  & 
Yariam  indolem  dotesque  diverfas  recenfeam  :  deinde  organa  ,  in  quibus 
eorum  humorum  quisque  de  fanguine  feparatus  feceflerit.  Ita  fore  fperavi, 
ut  aliquanto  propius  ad  eam  caufani  accederem  ,  quse  facit ,  ut  de  fanguine 
definitus  humor  fecedat,  neque  alius.  Si  cnim  inpirticula  definita;  fabricaj 
&  unice  ,  &  femper ,  idem  fuas  per  dotes  p.^riter  definitus   humor   nalci- 

tur , 


3  50  LIB.  VIL     SECRETIO. 

tiu"  ,  valde  quideni  mihi  probabile  videtur ,  in  ea  fabrjca  veram  caufam  pe- 
culiaris  indolis  elle  ,  qn;E  in  eo  iiumore  ell,  qui  ea  in  parte  feparatur.  Pro- 
pius  utique  ad  verum  accederem  ,  fi  redius ,  &  plene  ,  ea  fabrica  inno- 
tuiffet ,  nunc  taHtum  citra  fcopum  fubfiilere  neceire  elt,  quantum  a  cogni- 
tione  fabricse  diftamus.    . 

§.  1 1.    Clajfes  humorum 

Nimis  parca  mihi  videtur  divilio  ,    quam    prior   Archihaldiis    P  i  x- 

CARNE    (fl)  prGpofuit  ,    irde  recepit  Vir  olim   CI.  Petrus   Antonius 

IVlicHELOTTus  (6).     Sufficere  putarunt  hi  quidcm  cel.  viri  ,  fi  craflbs 

humores  a  tenuibusfepararent.    Paulo  contradior  contra  mihi  olim  divifio  pla- 

cuit  ,  quam    quidem    claro  in    naturae.  hilloria   aud:ori    Johanni     Gods- 

clalk  Wallhrio  (c)  ,  &  fanguinem  quidem  omitto  ,  de  quo  diduni 

fit  :  fed  fpirituofos  etiam  humores  nimisignoratos ,  nunc  quidem  prsetereo. 

Superfunt  ,  quae  olim  (^)  propofui  ,  alii  vero  clari  viti  adoptarunt  ,  ge- 

nera  humorum  quatuor  :  aquoforum ,  mucoforum  ,  gelatinoforum ,  oleo- 

forum.    Hoc  ordine  eos  humores  enarro  ,  quo  ipfos  naiura  evidenter  pro- 

ducit.    Aqua  enim  de  terra  forbta  ,  in   mucum  prmio  perficitur  ,   five   in 

foliis ,  five  in  ftipite  ,  five  in  femine  hunc  naturse  laborem  requifiveris.   Ex. 

muco    aliquanto  major  maturitas   gelatinam  ,  perfefla  demum  ,   in    femine 

oleofam   farinam  parat  (d  *).     Eo  itinere  tritici   farina   ex  aqua  fenfimque 

fpifliori  muco  nafcitur,   Sincerioribus  his  humoribus  alios  compofitos  miftot- 

que  addemus. 

§.  Ilf.     Humores  aqiiei. 

His  humoribus  commune  eft  ,  aquae  habere  ad  reliqaa  elementa  ratio- 
nem  quMm  maximam  ,  hinc  expeditiflime  fluere  ,  neque  trahere  fila.  Ab  igne 
eadem  tuta ,  ittt  minimo  terrex  momento  fuperftite  ,  difl^ipantur  ,  neque 
ab  alcohole  vini,  aut  a  meracifli;iiis    de  metallico  etiam  fale  ftillantibus  aci- 

(a')  De  circu/cit,  fMfguin.  per  vaj.  min,  n.  r^.. 

ib)  Be  fepnrat.  hiimornm  c.   i. 

(  c  )   Hydrolog.   p.    79- 

(rf  )  Comm.  ad   Fraleit.    L  o  s  a.  h  A  A  v.    T.  II.   p.  41  r. 

(_d*}  Stnham  H  a  l  i  s  in  vegetMe  Ji.-.tiks, eft  obfei vatioi. 


SECf.  J.    HUMORES.  3?i 

^flis  nquoribos  coguntur.  Admiftas  utique  &  ipfi  terreas  glebulas  habent ,  3i 
falis,  &  denique  olei  :  Sed  neque  a-fontium  aqua  ejusmodi  firmiora  ele* 
mcnta  abfunt.  Eorum  humorum  in  homine  niagna  portio  eft.  Aliqui  dc^ 
corpore  amandantur  inutiles  ,  quos  excrementa  vocant ,  urina  nempe ,  cu» 
jus  in  homine  fano  quidem  natura  nunquam  fpiiTabilis  eft  ,  deinde  perfpi- 
rabiiis  aSANCxoRio  (c)  appenfa  materies ,  deque  puhnone  exhalans- 
(/)  anima.  Nam  fudoris  indoles  mifti  generis  eft  ,  cum  ex  cleo  fubcu- 
taneo ,  ex  febo  faepe  glandulofo ,  &  ex  temiiori  aquula  vaforum  perfpiran- 
tium  componatur. 

Sed  etiam  inter  iDquilinos  humores ,  qnos  ad  fuos  ufus  in  corpore 
snimahs  natura  refervat,  funt  quibus  praeter  aquam  psruoi  omnino  alterius 
indolis  ineft.  Eo  falivam  refero ,  verioreni  illam ,  aque  muco  longe  dt- 
"serfani,  tum  iimilem  falivae  pancreaticum  humorem  ,  &  lacrumam  denique, 
qux  raris  in  occahonibus  profundatur  ,  perpetuo  c^terum  nares  de  oculia 
demilTa  irroret.  Scd  etiani  ia.  oculo  puriftima  &  pellucidiftima  aquula ,  & 
inter  corneam  membranam  lentifque  cryftalhnas  anteriorem  faciem  effundi-* 
tur ,  &  in  fibrarum  intervalla ,  quibus  hsecj  ipfa  lens  conponitur  ,  &  in 
vitrei  humoris  cellulas  ,  eadcraque  corneas  membranx  lamitias  inebriat. 
I»Jeque  fpeeie  caret  veri ,  etiam  alios,  fed  fenCbus  inacceifos,  ejufmodi  dia- 
phanos  latioes  paffim  per  corpus  animale  latere  :  neque  abfque  magna 
audloritate  forem ,  fi  nerveuni  ihum  celeberrimum   fuccum  huc  referrem^ 

§.  IV.   Mucofi   humores, 

Ahquantum  ab  aqua  recente  miiciu  difFert ,  &  ipfa  aqua ,  quando  ftandb 
Titium  contrahit,  vifcidam  una  ,  mucique  fimiliorem  ,  naturam  induit ,  inque 
"vegetabilium  vafis  plerumque  rauci  dotes  imitatur.  Ab  aqua  mucus  hadenus 
diftatj  quod  minus  fluidus  fe  trahat  ,  filaque  ducat  ,  &  ad  folida  corpopa 
fortiter  adhasrefcat.  Cxterum  cum  aqua  facile  mifcctur  ( g  )  ,  inque  ea 
promte  dHuitur,&  pariter  odore  caret  faporequc  ,  &  demum  colore^  nifi 
e^rulei  quiddam  plerumque  fubefiet.  Pariter  etiam  neque  igne  ,  neque  ulla 
ftiilatitiorum  hquorum  etiam  acidifnmorum  ,  viokntia  cogitur ,  neque  in  al- 

bumen 

{  f  >  Perfpirabilis  vapor  fiigldo  vitro  fiifcephi''  inp.qxTrnl  msdicc  fAi&rn  cogitur  E  o- 
SRHAAVl  de- fab;-ic.   glandnl.   p.   ^.   6'.  PrieleSl.    T.  III.    p.   540, 
(/)  I  D  E  M  ibid. 
(g  )  Mimoir.  de  fAeail.  dt  CUrurg,  T.  I.  p.   105, 

Haller  PhyfwlGg,  Tom.  Ih  Z  z 


362  LIB.  VII.  SECRETIO. 

bumen  abit.  A  putredine  adeo  aliena  (  /z )  muci  natnra  efl: ,  ut  integro  anno 
confervatus  abfque  fsetore  ( z )  manferit.  Pondus  efl  quod  aqus  ,  aut  ali- 
qaanto  minus  (  k  ).  Solidi  elementi  quani  aqua  plus  habet ,  certe  in  nonnullis 
exemplts ,  ut  iiccatus  ,  poftquara  aquam  exhalantetn  amiQt  (  / )  ,  in  cruftas 
afperas ,  fragilesque  abeat ,  nam  de  omnibus  muci  generibus  ,  deque  ure- 
thrae  muco  &  inteftinorum ,  experimentura  non  habeo.  In  omni  muco  glor 
bulos  oleo  familiares  olini  Gornius  (m)  vidit. 

Aquam  cum  oleo  mifcet ,  certe  ex  plantis  fumta  mucilago  ,  quod  u- 
triusque  naturse  particeps  fit  (?z).  Nam  in  plantis  univerfis  ,  &  in  oUvis 
ipfis  in  oleum  abit.    Virides  vifcidum  mucum  dant ,  maturs  oleum  (  o  ). 

Cliemica  experimenta  in  muco  facta  rara  exftant.   In   calida  induratuc^ 
(jj),  inque  igne  in  carbonis  fpeciem  amburitur  (g)  :  fed  etiam  lens  cryf- 
taliina ,  ali^que  aqueo  fucco  ebriae  corporis  particulse ,  perinde  ab  igne  mu- 
tantur. 

Liquor  de  vino  deftillans ,  qui  pafTmi  ignis  phi^nomena  imitatur ,  etiam 
mucum  aliquuiitum  cogit  (r)  ,  five  purus  fuerit  ,  five  ars  modice  fucato 
fpiritui  elTentise  nomen  impofuerit.  Qiu  vero  de  nitro  ,  fale  ,  alumine ,  vi- 
triolo  ,  acidi  latices  vehementiori  igne  eliciuntur  ,  adeo  meraci ,  ut  vapo- 
rem  in  aerem  confpicuum  difFundant ,  pituitam  adeo  non  cogunt ,  ut  fol- 
Vilfe  vifi  fint  ( j).  A  vitriolo  tamen cupreo  cogi  dicitur  (  jf*  ) ,  & ab alumine 
(i**).  Lixiviofi  fales  mcdiique  pituitam  non  folvunt  (f). 

Adhibito  igne  ,  abfque  emiiTo  odore ,  in  carbonera  infipidum  -,  &  inful- 

fura 

(&)  Senac  ty.  du  cxuY  T.  II.  p,  xoi.  Q.ueskai  1.  c. 

( i )  Comment.  Acad.  Scicnt.  Petropol.   v.  XIV.  p.   205. 

(A-)  Senag  t,  c.  ob  adniiihun  puto  aeiem  3  giaviorem  enim  efie  conveiiit ,  qui  plus 
teirse  contineat. 

(  l)  Senac  I,  c,  Boerhaave  de  fabric.  glaiid.  p,  lo.  Q.  u  E  s  n  A  i  <ccon.  mim, 
T.  II.  p.  347. 

(jm)  DifT.  de  ptuita  n.  J8. 

( »z  )  Qbf.  of  a  Soc.   at  Lond.    T.  I.  ad  fin. ' 

(  e  )  L  E  i\:i^  E  R  Y  tr.  des  alimens  T.  I.  p.  ?o3. 

(  p  )  S  E  M  A  c    1.  c. 

(^)  Idem  ibid.  p.   loi.  . 

(  r  )  Andrcas  R  u  d  i  g  e  r  ,  vel  Chrijli.vias  Adanms  G  o  r  n-  ;  quent  titulais  auilorem  vo- 
cat,  in  (liff.  ds  pituita  Lipllae  ann.  1718.  edita  ,  &  in  Tonio  VII.  colledionis  meje  lecufa 
c.  I.  n.  IR. 

(  j )  Idem  1.  c,  n.  7.  n. 

(f*)  RuTTY  Jynopf.  p.  262. 16^.  etiam  in  aqiia  mineiali  cuprea  p.  isi.  de  fputo 
enim  ,  aut  muco  faucium  intelligo  ,  etfi  Vir  Cl.  falivam  nomiuat.  IVlartium  vitriokmi 
fafivam  iion  cogit  p,  zj?.  aqua  vitriolica  miuus  l  d  E  M  p.  2<i8. 

(  i  *  *  )  R  u  T  T  V  p.  2 1 7. 

(t)  GoRN  n.  17.    Etiam  cogunt  Rutty  p.  40S. 


SECt.   I.     HUMORES,  3^3 

funi  abit  (u).  ClauCs  in  vafis  igni  expofitus  (w)  mucus  recens  aqux  par- 
tem  maximam  edit ,  ut  omnino  decima  odlava  pars  non  aquea  fit.  Olei 
habet  centefimam  quadrogefimam  partem  (jc*)  ,  a  quo  ,  procul  dubio  , 
naturam  vifcidam  habet.  Salis  volatilis  ficci  (5C**)  ineft  nonagefima  fexta 
pars  ,  &  tantumdem  oleoii  liquoris  ,  qui  falem  diflblutum  continet  ,  & 
Ipiritus  audit.  Demum  falis  lixiviofi  ,  in  igne  perfiftentis ,  particula  efi:  millc- 
fjma  quadringentefima  quarta.  Adeo  parum  aut  olei  cum  habeat,  autfalis, 
adparet  ,  quare  neque  linguae  papillas  emoveat  ,  neque  narium.  Ea  ipfa 
nota  prsEter  alias ,  etiam  a  lympha  differt  (.y).  Terrae  aliquid  ineft  (j^). 
Adfervstus,  poftintegrum  annum  ,  haclenus  mutatur,  ut  acerrimum  oleum, 
&  faiem  volatilem  ftindat ,  de  afpera  arteria  fumtus  (  Z  ). 

Etfi  non  ubique  eadem  natura  «nuci  eft,  huc  tamen  pertinet  lubricus 
humor  (a)^  quo  tota  aeris ,  ciborum ,  urinaeque  via  late  obungitur ,  in 
naribus,  palato  ,  linguse  facie  poftrema,  faucibus  ,  btoncho ,  pulmone,  c^- 
fophago,  ventriculo  ,  dudibus  bilariis  ,  inteftinis,  vefica  urinaria,  urethra 
utriufque  fexus ,  utero  ,  vagina  muliebri.  Eorum  lir.imentorum  ficcifil- 
mum  eft ,  quod  nares  obfidet ,  inde  fenfim  ,  ut  ad  interioia  corporis  rece- 
ditur  ,  ita  fluidior  generatur  :  pariterque  a  cruftacea  natura  alienior  in  iis 
partibus  reperitur ,  qux  lotium  aut  femen  tranfmittunt. 

Lubricus  inprimis  pifcium  cutem  obfidet  (b)  ,  nam  in  hcmine  un- 
guen  cutaneum  alterius  indolis  eft.  Ad  muci  naturam  etiam  fuccus  funi- 
culi  umbilicalis  accedit ,  &  verior  pars  feminis ,  quae  a  tefte  advenit ,  nifi 
quod  ea  quidem  odoratis  &  voUtilibus  particulis  abundat.  Perinde  tamen 
fenien  glutinis  fimile  lila  trahit,  aque  acido  latice  folvitur  (c)  ,a  lixiviofo 
fale  potius  cogitur  (d).    Anno  30  A.  C  N.  a  Sanhed  r  in  fado  expc- 

Z  z    2  rimcnio 

(  K  )    S  E  N  A  C   I.    C. 

(x)  iJARCHHUSFN  pnj{  acroamata  Exp.  7.  Multum  PiNEti,i  dc  podagra  p.  zij. 

(  *  *  )  Parciffimuiii  P  i  n  e  l  l  i. 

(***)  In  fcoibuticis  habet  ejus  falis  momentuni  fedmiiius  Pineli.i. 

(y)  Ex  fuiguine  &  fuccis  lymphaticis ,  fecedeute  paite  falina  ,  iit  mucus  Q.ues- 
H  A  1  jiev.  contiH.    T.  II,  p.  5. 

(jy*)  l^iNEtLi 

(2)  Coinm.  Acad.  Petrop.   I.  c. 

(fl)  Conf.  Boerhaa  VE  1.  c.  p.  9.  feqq.  ut  tamen  admiflum  prflim  febum  fub- 
cutaneum  fepares. 

(&)  De  eo  unguine  ciicetur  L.  XIT.  Vide  i-nterim  Comment.  ad  Bocrb.  pr.tkcl.  T.  III. 
p.   $47. 

(r)  GoRN  1.   c.  n.  25.    Monroo    de  foiiine  ^  tejlib,  p.  $7. 

(rf)  GornJ.  c.  Monroo  ibid.  Piicium  iemen  leutifl-.mum  Monroo  ibid^ 
Xdem  a  fpiritu  vini  non  ccgitur  ,  ceite_de  cadavere  3  dcfiuc  feminalibus  vefxulis  funitnm. 


$64  IIB.     VII     SECRETIO. 

rimento  conftititjfemen  ab  albumine  hcftenus  diffeire ,  qucd  ad  ignem  di£. 
fluat  ,  albumen  cogatur  (^*).  Ad  mucum  denique  etium  referti  po- 
teft,  quod  adhaEreat,  &  in  aquam  fncile  fe  diflundat  ,  nigruni  illud  pig- 
menti  genus ,  quo  averCa  uvei  anuli  facies  in  multis  animalibus  obducituc. 
Utilitas  manifefta  muci  lubricique  huraoiis  eft  ,  teneros  ,  &  acriter  fen^ 
tientes  nervulos  tueri  :  quos  ficci  aeris  vis  ,  aut  vehementior  friftio  , 
aut  aifperi  falfique  humoris  tranfitus  ingratidimo  fenfu  adficeret ,  nifi  benc- 
fica  muci  vis  intercederet.  Q,ai  urethrae  mucum  acri  aUquo  humore  inje- 
do  abraferunt  ,  ii  nimis  experiuntur ,  quam  intolerabile  abfque  muco  ip- 
fius  uriuK  "iter  fit  ,  quam  ipfam  fani  homines  abfque  incommodo  emittunt. 
Sed  etiam  in  acutis  morbis ,  aut  acriori  catharrho,  per  nares  penitus  fic- 
cas ,  ingratiflimus  tranfeuntis  aeris  fenfus  eft ,  neqae  blandius  aut  per  e- 
'iuta  fahbus  purgantibus  inteftina ,  nudatamve  muco  veficam  ,  aut  fa:ces  al- 
vi  tranfeunt,  aut  lotium.  Afpera  arteria  etiam  cum  muco  ne  aquam  qui- 
i^em  tolerat. 

5"   'V.     Et  gelatinoji. 

'Horum  quidem  humorum  naturam  dudam  expofuimns,  quando  lym- 
pham  defcripfimus  ( i' )  fanguinifque  ferum.  Omnibus  ea  comraunis  natura 
eft,  ut  igne  admoto ,  aut  fervida  adfufa  ,  aut  hquore  ,  qui  de  vino  flillat, 
jneraciori,aut  acore  demum  minerali ,  infioccos,  grumos,  geluque  demuiii 
cogantur.  lidem  humores ,  dum  infra  148  gradum  fahrenlieitianum  ca- 
lent ,  fluidi  funt ,  minufque  quam  mucus  fe  trahunt ,  neque  multum  aqux 
jpfi  haflenus  meabili  fua  natura  cedunt,  eamdemque  adfervati,  ad  putre- 
dinis  initia  foti  ,  ita  augent ,  ut  nulla  porro  admifti  liquoiis  acidi , 
-aut  vinofi  vi  cogi  fe  patiantur  (/).  Plerifque  blandus  aut  leniffime  falfus 
fipor  eft.  Siccati  in  cruftas  abeunt  gummeas  (g),  ut  plus ,  quam  mu- 
cus ,  partium  terrearum  ,   plus  etiam   olei  continere  yideantur. 

Ad  hanc  claflTem  pertinet  ergo  fanguinis  ferum,  &Iympha  vafculorum  val- 
xuloforum  (/z)  ,  &  ovi  alburaen  (i) ,  &  humor  qui  piillum  in  ovo  circumfimt, 

at 

CA*)  GuN'z  b'u.rg  HR  7iiedic.  Talunid.  p.  22.' 
(O  L.  V.  Sea.IlI. 

(/)  p.  1  }i;  M  A  L  p  I  G  n.  de  pull.  iiicub.  p.  12.  de  adultiori  albunjine. 
(g)   Albumen  inprimU  ovi   Bei.li  u  de  motH  cord,  ^,  zj,  zZ.    ViXi  awi  pioxim» 
iion  cnncvefcit,  &  ea  portio  quotidie  augetiH'. 
(6)  p.   iiy. 
(i)  p.  ijo. 


SlSCt.    l     nUAIORES.  -55) 

&  amnii  humani  liquor,  muci  quidem  fimiliot  ,  fed   tamen  coagulabilis , 
quaiido  fatis  recens  deprehenditur  ( k  ).     Eadem  natura  efl  exhalantis    la- 
ticis,  qui ,  in  vivo  vegetoque  animale,  humidi  vaporis  fpecie,  in   caveas 
ventriculorum  cerebri  (/),  peftoris  (/a)  ,  pericardii  (?j),  &  abdorainis 
deftiliat  ,  quem  partim  expofuimus ,  &  partim   fuis  locis  uberius  expone-. 
Dius.     Huc  etiam  ovulorum  Graafianorum  liquor  pertinet,  &  liquor  ^lan^ 
dubrum  renaliuni  k  meraciori  vLni  fpiritu  coagulabilis ,  & ,  fi  purus  haberi 
poITetjpropior  futurus  eshalantl  liquori  fuccus  rentriculi  (  o),  &  inteftino^ 
rum  proprius  (p).  Sed  etiam  in  minores  cavernulas  cellulofi  textus  hali- 
tus  exit  (a)>  qui  colledus ,  etiam  fponte ,  in  gelatinam  rubram  confiftit^ 
Qualis  etiam  in  hydatidibus  humor  eft.     Huc  denique  crediderim  referri  , 
fctfi   experimenta   non  habeo  ,   vifcidum  illud  gluten ,  quod  B  e  l  l  i  n  u  s 
(r)  ,  priorque   Malpighius  (s)  in  nervis  medullaque  fpinali  rcperit. 
IMifti  ctiam  generis  eft  ,  &  alio  magifque  confpicuo  modo  ex  oleo  & 
glandulari    humore   conponitur    («)  uiigiien  Haversianum  ,    quod 
late  in  caveis  articularibus  totius  animati  corporis,  &   in  tendinum  etiaiH 
v^ginis  (  5C  )  reperitur :  difFert   tamen  a  lympha  ,   quod   fponte  vifcidifli- 
mum    fit  (j )  )  :  non  ideo    mucofum ,  cum  ab   alcohole    adfufo    in  fik 
coeat,  quod  &  ipfevidi,    &  olim  JofepJms  Guichard  Duverj^ey  (z\ 
Ssd  idem  humor  ad  ignem  coagulatur  ,  etiam  vitiofe  colledius   («)  :  & 
cum  minerali  acore  in  albumen  abit,  porro  infolubile  ,  candidumque  (5). 
A  lixiyiofis  ialibus  folvi  lego   ( c ).     Si  in  aliis  pericuUs  totum  exhalavit  , 

Z  z  3  tenuem» 

('*)  Nortris  ctlam  iii  experlmentis-,  In  fila  flocciilofque  abiit,  ut  lyir.pha  folet. 
C/)  Anniii  liqiior  cogitur  ,  non  allantoidis  Bab.batus  dt  fero fmg.  p,  ijy.  ^zzr. 
tiN  u  s  de  njatti  cord.  p.  54.  edit.  Piftorienf. 

(i;0  L.  11.  p.   ni.  1^3.  &  L.  VIII.   Sea.  II- 

(m)  L.  IV.  p.  ig;.  284. 

(0)  CoLLiNS  fyfient.  attat.  p.  315. 

(jK)  PEGHtiN  de  purgavtib.  p.   511.  BRUNME*<^ff  itadem  p,    y^. 

(^)  L.  L  p.  2?.  1.6. 

(  *■ )  Lemmat.  quie  ad  Mervos  pertiaent. 

C  S  )   Pofihum.  p,   J9. 

(«)  C/optnn  Ha  VER»  ojieohg.  ?u>v.  difourfe  IV.  p.  X89.  aoo.  toj,' 

(•-■)  ScHLicHTiNG  Epb.  Nat.  cur.  vol.  VIII.  obf.  17. 

(  3  )  Traitt  fttr  les  maladies  des  os  T.  II  p.  }«o. 

(  «  )  In  hydrope  articuli  gtinu  S  c  h  n  c  h  T  i  n  g   1.  c.  Cegi  D  u  v  u  n.  h  b  t  p,  g  5 9. 

(i)    CllJptOlt     HaVERS    1.      C.    p.    217.    218.    DUVERNEY     J.     c.    Teichmever 

fatbolo;;.  p.  ig^.  Acad.  Scient.  SonoM.   Comnieiit.  T.  I.  p.  148  D  a  t  e  -  I  k  G  r,  a  m  0/  the  goui 
p.    46. 

(c)  DuviK,NEif  1.  c,  Tagoonus  1.  c.    Sed  iu  CanmtHt,  Somu,  cogi  fcripHt. 


365  LIB.  VII.    SECRETIO. 

tenuemque  cruftam  reliquam  fecit.  (  ^ ) ,  id  quidem  violentiae  conceptx  pn- 
tredinis  tribuero.  Hic  idem  eft  niucofus  &  lubricus  circa  nervos  humor 
Aristoteli  dictus  (e),  cui  nervi  audiunt,  quse  nobis  liganienta  funt. 
In  tihi3e  dearticulatione  idem  Carolo  Stephano  (/)  didus  eft  ,  & 
Petro  Paw  (g')>  qui  monuit  ,  genu  inmobile  fsfluni  effe ,  cum  a  chi- 
rurgo  emiflus  humor  periiflet  ,  qui  pro  pure  habuerat. 

Oleum  admiftum  habet  ,  &  ex  offium  cavea  per  cartilagines  penetra- 
bile  (h)  ,  8c  evidentius  aliud ,  ex  pinguibus  glebis ,  qus  in  dearticulatio- 
nibus,  pariter  ut  glandulae  reperiuntur  (z),  &  in  genu  potiffimum.  Flui- 
da  autem  ,  dum  vivimus ,  &  calemus ,  &  meabilis  pinguitudinis  natura  eft 
( J; ).  Sed  neque  adeo  longe  a  lymphatica  claflTe  oportebit  removifte ,  nara 
magis  atque  niagis  difcimus ,  lymphatica  valvulofa  vafcula  humores  in  te- 
lam  cellulofam  elFufos  ,  adeoque  oleum  refumere  ( / ). 

§.    VI.  Humores   oleojt. 

Quarta  tribus  eorum  humorum  eft  ,  qui  perfedli  &  maturi ,  aque  ali- 
qui  fuperflua  aquae  portione  liberati ,  ad  ignem  flaramam  concipiunt  :  aut 
certe  multum  ejufniodi  materiei  continent ,  qus  ad  ignem  incendatur ,  & 
deflagret.  Maturos  aio ,  quod  omnes  ejufmodi  humores ,  ne  oleo  qui- 
dem  excepto,  in  prima  origine  fua  (m)  plurima  aqux  copia  conftent , 
neque  haftenus  aut  inflammentur ,  aut  plenam  pinguitudinis  indolem  imi- 
tentur,  mucique  potius  aut  gelatin^  fimiles  fint,  uti  de  plantarum  pingui- 
tudine  monui.  Ad  hanc  adeo  infiammabiUum  liquorum  claffii^m  princeps 
adeps  pertinet ,  &  medulla  offium  ,  quibus  plurimum  pirjguis  naturs  ineft, 
&  aquae  minus.  Sed  eos  liquores  defcripfmius  (  ?z  ).  Deinde  hucreferri 
debet  febaceum  unguen  varii  generis ,  cutaneum ,  albunl ,  oleofum  &  lubri- 

cum 

(d)HAVKF.s  p.  :cj.  M  o  n  T.  0  o .  of  tbe  bo»es  p.  ?7.  Ed.  iilt.  Dvveen-ey  tr, 
des  maladies  des  os  p.   )^8     Pi  t  s  c  h  Et  af?  aximgiu  articulor,  g.  i?- 

(f )  Hift.  Aunml.  L.  III.   c.  9. 

(/)  Be  dijj'(.'£l.  part.  corp.  hti»s.  L.  L   c.  2z.  2;; 

(g)  rrimit.  Atiatoni.  p.  175. 
(h)  L.  1.  p.  48. 

( i )  Hibct  etiair.  X^^  a l  t  h e  r u  s  in  tr.  ii?  artic.  gcf  ilg.  peii. 
ik)L.  L  p.  i8. 

(/)    L.  U.  p.   is-j.  Haec  poiro  per  ea   coiifirmantur  ,  qiree  ex  Mbjce  iii   IH.  viri 
cpfflola  ,   &  Alcxiirsdri  M  o  n  r  o  o   iu  acldcDciis  retiiliiinis. 
(  m  )  L.  1.  p.  p.  25.  zS. 
(;;)   L.  I.  Scdt.  IV, 


SECT.L     HUMORES.  5(^7 

cum  duni  recens  efl: ,  fponte  in  craflloris  axungias ,  albi  luti ,  ficcarumque 
demum  non  raro  lemarum  naturara  abiturum  (  o  ).  Etfi  enim  de  oculo- 
rum ,  cutifque  febo ,  &  praputii ,  nympharumque  olido  linimento  experi- 
nienta  non  habeo,  certum  eft:  tamen ,  cognatse  naturse  cerumen  (p).  fic- 
catum  deflagrare ,  deinde  zibethicuni  odoramentum  flammam  concipere  (q), 
&  caflioreum  (  r) ,  quod  pilorum  perinde  fpecie  de  fuis  foUiculis  expref- 
fum  prodit. 

Deinde  non  longiflTime  a  cerumine    bilis   diftat  ;'   cujus  quidem  multa 
pars  aquea  efl: ,  ut  tamen  &  abafta  aqua  fapa  bilis  ( ^  ) ,  inflammetur ,  & 
calculi  (t  )  \ eficas  felleae ,  ex    fpiflTata  bile    nati.     Huc    porro    fanguinis 
cruor   (  u )  ,  huc  ipfum  lac  pertinet ,  etfi  mifta  in  lade  natura  eft.     Nam 
alias   experimenta  mea  enarrabo ,  quibus  non  intra  glandulam  dudlus  mam- 
m82  laiftiferos  fubftitiflfe  ,    conftitit ,  fed  in    circumpofltum   utique    adipcm 
propagari ,  ut  perinde  oleum  refumant ,  ac   lymphatica  vafa  folent.    Dein- 
de  ladi  notifl^imit  pars  butyracea  vere  oleofa   ineft.    Ladiis    autem  in   ho- 
niine  non  unus  lucus   eft ,  fpeciefve  eadem.     Nam  prxter  lac  mammaruni 
utriufque  fexus ,  fimillimus  albiflimufque  humor  in  utero  reperitur,   tene- 
risque  in  virgunculis ,  etiam  nondum  natis ,  caveam  tenerrimi  vifceris  re- 
plet.    Sed  etiam  in  thymo  ferofum  lac ,  &  in  proftatis  reperitiir ,  lymphs 
hadenus  adfine  utrumque  ,  quod  in  eo  fila  ex  adfufo  vini   meraco  fpiiiDj 
nafcantur. 

Obiter  huic  clafli  materiem  eleclricam  fubjecero ,  qus  &  igneae  natu- 
rae  particeps  fit ,  &  plurima  in  corporibus  flammam  alentibus  habitet,  & 
de  animalibus  odora  exeat,  atque  adeo  in  oleo  habitet  ,  cui  demum  foii 
odor  infit ,  ifque  inprirais  odor ,  quem  fianimula  eleclrica  fpargit. 

§.   VII.   Hiimores   mifcellanei 

Eorum  huraorum ,"  quos  hadenus  recenfui ,  multihuc  potius  pertinent, 
cum  fincerura,  unicumque  elementura  in  eorum  nuUo  fit.     Deinde  eorum 

multi 

(o)  De  febo  aiu-Iculse )  umbilici ,  nafi  ,p?.rtluni  pudendaium  Iisecvera  fuat  B  o  e  r- 
K  a  A  V  E  de  fahric.  glandul.  p.  g.  ii.  13. 

(p)    BOERHAAVE    1.    C.    p.    g- 

(5)  Mem.  de  l'Acad.  Roy.  des   Sder.ce;   i^iS.  p.  409, 

( ■<■)  Man.  pom  fervir  a  f/jij}.  des  auinu  T.  III.   P.  I.   p.  \.\.i. 

C  i  }  Couf.  P  R  y-E  L  E  c  T.  B  0  EK  H.  T.  I.  p.  -HL  (S:CJ.  Sarrazin  h-iMein.  dc  P/icad. 

(*)  Opifciil.  patboiog.  obf,  jj. 


3<j4  tlB.Vlt     SECRETIQ. 

muiti  evidentsr  ex  non  uno  liumore  conftant,  prhis  fr.o  p^culiari  loco  fe- 
creto,  quos  ferius  natura  mifcuit,  poftquani  puros  gei.eravit.  Ita  femen 
mafculinufii  ex  odoro  teftium  muco ,  &  ladle  pioftatico  componitur.  Ita 
in  fudore  oleura  fubcutaneum ,  febumque  folliculorum ,  cum  aqua  perfpi- 
rabili  mifcetur.  Sed  etiam  lacruma  &  aquam  &  febum ;  unguea  articula- 
re ,  ut  nuper  monui  ,  oleuni  &  lympham  ;  lac  mammarum  glandulofam 
Jympham ,  &  adipem  fubcutaneum  ;  fputum  faliVam  mucumque  continent , 
&,  in  chylo  demum  plerique  corporis  animalis  humores  conmifti  habentur^ 
aquci ,  mucofi  ,  lymphatici  ,  oleofi.  Ne  tamen  fubtiles  fimus,  cuique  hu- 
mori  a  praecipuo  fuo  elemento  nomen   clafficum  impofuiffe  fufFecerit. 

In  aliis  animalibus  alterius  generis  fuis  in  vafis  humores  dantur ,  quo- 
rum-  nihil  in  homine  fatis  fimile  reperitur.  Eo  refero  argenteum  liquorem 
■»aforura  anguillas  aliorumque  pifcium ;  atramentum  fepiae  ,*  venenura  apis. 

§.  VIII.    Hi  limmres  m  fangiiine.  poie  perfefii  continentiir... 

Quos  haclenus  enarraviraus  humores,  eos  aut  pcrfeiftos ,  aut  psrvse 
lOmnino  indigentes  mutationis ,  in  fanguine  reperimus  ( 5C )  ,  hadlenus  a  fin- 
ceris  partium  fingularum  huraoribus  diverfos ,  quod  nimia  aqua;  copia  di- 
lutse  moIecuIaE  tum  demum  fe  pofllnt  comprehendere ,  inque  purum  eura 
"humorem  coire  ,  quandb  ab  ea  nimia  aqua  liberatse  funt  (y).  Aqua  , 
mucofus  vifcor  (  z  )  ,  lympha  coagulabilis ,  adeps  verus  (  «  )  ,  chylus  lac- 
tis  fimillimus  (  6  )  ,  fanguini  infunt.  Oleum  (  c )  ,  falifque  urinofi  elc- 
jnentum  (  fi^ )  ,  quse  bilis  naturam  conftituunt ,  in  communi  humorum  maffa 
abundant-  Si  nondum  perfectum  in  fanguine  femcn  (  e)  eft,  ineft  tamen 
&  mucus",  &  fKtidum  illud  volatile  odoramentum ,  quo  animafium  non 
caftratorum  caro  ,   &.  univerfum  corpus  inficitur  (  e  *  ).. 

S.  IX. 

( 11 )  L.  V.  p.  X07. 

(a?)   Coiif.    etiam    finnlia    obfenantES   J.     Ct."  Adriamtm  HetviTiuM    «te?t, 
mnm.  p.   i  s(S.    B  u  r  c  h  a  r.  t   de  Jecret.  F  l  u  r  A  n  T  fplancbuol.  i'.  }  14.  H  o  o  k  k]  &r. 

(jy)   J-  fi«  GoRTKE  de  fecret.  mwn.   1.  n.- 10.    jiT.  II.  11.  4^..  &c.. 

(*)  L.  V.  p.  i?5.  134. 

(«)  L.  1.  p.  ;s. 

ib)  L.  V.  p.   14.  i^  .     ^     . 

('£•)  In  fangitine  apparuilTe  5c  MAfPiesros  audlor cft ,  «f«  omtnfo^.  tj^»&Rt?- 
TsCHi  u  s    Advers.   II.  p.  28. 

id)L.%  p.  7i.  &c.. 

(tf. )   Kt»L  oLridgement   p;  6^.    ?ohwE)»KB    t,  c.   p.  7?". 
\t*[)    H'UKA.tiD  des  vapncrs  ^.  28>  :.>o.  tSic. 


SECf.  I.    HUMORES.  3^9 

§.  IX.    Fere  qidlibet  humor  per  qiiodcunque  colum  feparari  ^otcj}. 

Sed  etiam  hxc  adnotatio  magna  partc  laboris  non  levat  ,  nimiumqije 
myftfrii  metUQi  diffipat ,  qua  conftat ,  fere  cmnes  humores  hum<inGS  adeo 
jam  fua  cum  definita  indole  perfeflos  per  fanguinem  circumire  ,  ut  fuo 
proprio  colo  minime  egeant ,  perque  ah'enifiimas  fcEpe  glandulas  ,  aut  niaxiaie 
varla  vifcera  de  fanguine  fecefierint,  &  nihil  a  fe  ipfis  diverfi  vifi  fint  > 
dumraodo  aut  proprius  CBique  excretorius  duftus  obfcudus  fit ,  sut  a'io- 
quia  is  humor  in  fangnine  abundaverit.  Ergo  non  adeo,  ut  pafiiui  credi- 
tur ,  neceflTaria  cujuslibet  coli  p^cuharis  fabrica  eft,  ut  hunior  ei  co!o 
proprius  non  aliter  nafci  poflit.  Notifiimum  efi;  dudum  ,  aliam  e::cr?tio- 
nem  ab  aha  compenfari  (/).  Praeftat  ire  per  fingula,  cum  hoc  ipfum  , 
ab  ipfa  natura  funpeditatum  ,  experimentum  maximi  momenti  fit. 

Inter  humores  aquofos  obfervavit  HipptocPvAXES,  perfpirabilem  ma- 
teriam  ad  alvum  converti  ,  &  viciflim  ,  quando  pronunciavit  ( g )  ,  fic- 
cam  alvum  iis  efle  ,  quibus  cutis  mollis  eft.  Nempe  vu'gatiflimum  quidem 
eft,  cute  a  fiigore  percuflTa  ,  exutis  veftibus,  penc  oculi  idu  citius  urinse 
ad  exitum  adfedlantis  ftimulum  percipi ,  lotiumque  exire.  Nunquam  ma-- 
nus  lavabat  Michacl  le  Vayer,  quin  miduriret.  In  hyfterici:,  &  hy- 
pochondriacis  honiinibus,  frequentifliraum  eft,  ficca  cum  cute  ,  frigldaque, 
nimium,&  vires  frangentem  urinae  cffluxum  conjungi.  Ad  nares  repercufl^a 
pcrfpiratio  notiflinam  ftillani  hibernam  facit  (g*). 

Sed  etiam  alvum  reprefl"a  perfpiratione  moveri  (g**)  conftat  ,  five  a 
metu  conftrida  fuerit  ,  five  a  primo  autuninaU  frigore  ,  five  frigido  pavi- 
mento  pedcs  inmiferis  (/2)  .  quo  remedio  ad  hberandam  alvum  dudii-n 
ceflantem  vix  aliud  porentius  eft  (  h*).  Aliquanto  rarius,  non  ignotum  tamen 
etiam  veteribus  auxilium  eft  ,  quo  hydrops  fanatur  ,  dum  univerfa  cutis 
pice  accurate  obducitur,  ut  repercufla  perfpiratio  in  diurefin  convertatur  (  i  ). 

Sed  etiam  ad  fahva»  vias  humor  perfpirabilis  migrat ,  quando  pedum 
refrigerium  Ck),  aUave  caufa  fudorem  (/)  fupprtfiit,  aut  alioquia  copi- 

ofior 

C/)  RoBiKso  Kf   Efay  o«  ammal  aconomy  p    4^7.  4^8.  Ru»  s  e  i.  acoji.  nattir. 
(,?)  Evidem.   L.  VI    Pcrf^:irationis  &  ludnris  (.xten.'  excretiones  viravias  Bouvar» 
m  th.^f.  »..  1737.  ed.  DiAirhoea  miiiuit  perfpiratioueni  'Kosiv %os  difcharg.  p.  80. 
(g*)  Raauw  pt.rfpir.  n.  18. 
(g**)  In  Earbados  ex  reperciiffa  tranfpiratioue  hydrops  Htjghe  s  f.-.ij}.  nat.  p.   55, 

(/>)Ii?NESrff   Iko    p.     ?;. 

(6*)  Stevbnsok  Ejfays  0/  tdimK  T.  V.  p.  89?. 

(»)  REAuwtJR  m^noir.  poiir  fervir  a  fhijiuirt  des  tKfeiles  T.  II.  p.  $4. 

(*)   Bre:latier  SamlUngen  171«     p.  7x7. 

(  /  )   B  l  N  K  I  N  G  E  B   1.  l.    obf  I  o. 

Haikr  Fb^fiolog.   Tom.  11  Aaa 


570  LIB.   VII    SECRETIO. 

ofior    fputi  effluxus  ,    materiem    perfpirabilem    avertit    (m). 

Viciffim  ,  uti  ad  intedina  pcrfpirabile  iJ  aberrat  ,  quod  per  cuteiu 
exhalavit  ,  ita  in  cutem  tranQt ,  qaod  per  inteftina  exludabat.  SuJoc 
enim  motus ,  corporifque  vehemens  exercitatio  diarrhcSfis  fuppriniit  (  ?i ), 
Sed  etiam  urinam  alvura  fluxam  minuit  (o).  iiadem  d.abeten  exctpit  (|>). 
In  cholera  biduo  urina  fubprefTd  fuit  (  ^  ), 

Porro  faliva  ,  cujus  flumen  argentum  vivum  prjecipitat,  aut  ad  intefli^na 
convertitur  (  r)  ,  aut  per  fsetidas  urinas  defcendit  (  f  ).  Quam  vero  lali- 
vationem  falutare  naturx  confilium  in  fecunda  febre  variolarum  expedit  , 
eam  falubriter  tumor  faciei  manuumqne  aquofus  fupplet  ,  exkalatio  nempe 
in  cellulofam  telam. 

Celebriores  funt  magifque  varlse  urinje  aberrationes  ,  quss  unicuni  exi-« 
tum  nadla,  facilius  fupprimatur.  Vix  ullus  humor  efl: ,  cujus  viamlotium, 
fuo  ab  itinere  averfum  ,  non  adfedaflTe  vifum  fit ,  adco  fuis  dotibus  confpi- 
-cuum,  ut  non  fincerius  ab  urethra  profluat  Et  primo  ligatis  ureteribus  , 
faiivas  vifcidas  copia  profluxit  ( if  )  ,  atteriisque  renalibus  tevindib  vomituB 
urinofus  (zf)  fucceiiit ,   in  cane  utrinque. 

Deinde  ,  quando  per  morbum  quemcunque  urinae  fecretio  &  esitus  im- 
pediuntur ,  exit  urina  per  alvum,  fudorem,  mammas  ,  fdlivam,  &  cellulo- 
■fam  telam.  Puero  ,  qui  intra  17  die''  urioam  non  reddiderat,  perpetua 
interim  diarrhoea  fuit  (x).  In  ifchuria  vera  per  alvum  urina  decefiit,  quae 
odore  fuo  &  tenuitate  fe  proderet  (y  )•  In  eodem  morbo  lotium  per  al- 
vum  felicem  exitum  reperit  (  Z  ).  Cum  duodecimo  die  fupprefllse  urinae 
jam  gravis  lethargus  ingrueret ,  urina  multa  per  alvnm  cum  levamine  egefta 
efl:   (  fl  )•    Et  alioquin  diarrhcea  minuit  iotii  copiam  (fl*). 

Eadem, 

(jk)  S^livJvtione  praecedente  al/us  dura  ,  ui-iaa  pauca ,  fecictiones  otmes  pai-ciorcs 
ifuccedunt  G  b  a  i  n  r.  e  r  de  phtyatifm.  p.  17. 

(7x  )  Couf.  R.f)BiNso>j  Lc. 

(o  )  I  D  BM  ibid. 

(p)   BiNKiKGta   Ccfttur.  V.  ohf.  70. 

i  (]  )   La   Mhttkie  objjl.de  medec.  prat.  \i    ^. 

(r)  TutP.  L.  IH    b:Ji.   ix.  &c. 

(  t )  Eph.  Hat.  Ctir  \o:  VIII.  ob<'.  8.  La  MiT  v  &i  e  optr.fra^  p.  24.  J,  D.  S,?Hrii- 
e  B  T  it^  c,  ^/tphil.   M"^»t^.f'"    cr:t''C.  p.    2\i. 

(  i  )   N  u  G  K  d.fmf  dztiS.  aqnofor.  p.    lo, 

(  «  )    H  E  I.  V  K  T.    mcoK.  an  ni.   p.    i  jS. 

(*  )     P'nlof.    Tvanf  n.   ?J7 

iy  )    V  z  (.:  n  i.  \\i  -obr   XI.    L-  T. 

(.2  )  P>.HODi  u  s  obf  9:1.  Ce'jt.  IL   Coiif.   etiam  84. 

(«)GaoBNEVEtT    de  tuto  cant'Huridum  ttfu  p,    171,  I^t. 

(a*  ^  R08INSON   difcburg.  p.  so. 


5EC7'.  I.    HUMORES.  371 

Eadem  ,  quae  per  alvmii ,  urinx  via  etiam  ad  ventricuTura  ducit.  Ce- 
lebris  olim  Chiruigus  Lanfrancus  ipfe,  cum  cpIcuIo  laboraret,  iotium 
vomuit  (b).  Laweri\  illa  ,  o!im  per  fuum  morbum  notiflima ,  aliquo- 
ties  urinam  vomitu  reddidit  (c).  Aquofus  in  ifchuria  vomicus  (d).  In 
femina ,  cui  vuinus  natuijm  ciaufcrat,  locium  per  os  regurgitavit  (  e).  Die 
drcimo  fuppreffi  urina  fuo  conipicuo  fapore  per  os  egdta  eti  (/).  ChTufa 
urethra  vomitus  aquofus  urinx  fimilis  fucceflit  (g). 

Cum  urma  fuas  per  vias  non  poflTet  effluere  ,  faHvae  loco  faEtidiflima 
«rina  reddita  tfl: ,  fauito  quidem  eventu  (  A ).  Sputa  &  mictus  alterne  fe 
exceperunt ,  &  diabetes  demum  fputum  defl:ruxit  (  2 ). 

In  narcs  urina  fe  convertit  ,  raro  in  exemplo  ,  cuni  in  paralyfi  vefica 
officio  non  fungeretur  :  arenofae  enim  glcbuis  naribus  adhitfiTunt  (k). 

In  cerebri  ventriculis ,  pofl:  fymptomata  «ifFcdi  cncephali  ,  aqua  urinae 
fastore   vitiofa  reperta  eft  (  / ). 

Per  mararaas  ,  lotium  virgo  reddidit ,  quae  abfque  natura  alvive  oflia 
nata,   pubertatis  tamen  tempus  adcigerat  (m). 

In  cellulofae  tela^  cavetnulas  loriura  deceflit  ia  exemplo ,  in  quo  cedema 
urinolum  ifchuriae  fupervenir  (  n  ). 

Frequentius  per  ludoris  vias  averfus  a  fua  fede  obfccenus  liquor  exiit- 
Tranfpiratio  fxtida  in  urinse  iuppreflione  (0).  Sudor  flavus,  cum  aqucfo  vo- 
niitu  cor.jundus  in  eodem  malo  ,  ARETiEo  jam  didtus  eft  (p).  Cum 
urina  a  calLulo  fupprefla  eiiet  ,  fudor  urinofus  (q).  Per  cutis  poros  ab 
axillis  ad  inguina  urina  prodiit  (r).  Qtiae  undecim  feptimanis  lotium  nu!- 
lumreddidit,  ei  per  totam  cutera  capitis  fupprefius  humcr  csfudavit,  caqii? 

A  a  a    a  derauai 

(,b)  1n  chirnrg    p.  iij.  fa  coHeifl   Venet. 

(  c  )   Sis.jfmu!iJ..  K  OE  N I  G  lithrgfnes     htinian  fpec.    p    z^. 

(d)  Aket  JE  V  s    de  cauf.  i'^  Ji-n.  aait.  L    11.  c.    lo. 

(c)    Tbsobaldus   Fittich   ad   H  o  r  s  T  i  u  m  i?/?    med,  p.   508. 

(/)  Valisneri  ojferv.  rar.  in  op.r.  omn.  T.  HI.  p.  ;?8. 

(5)  ScHURiG  Gynaculng.  n.  14.S  Alia  ejiifileni  feriiiis  exenip!?.  paflrm  reperias  a- 
|n'.d  Thummig  Erklarms.  P.  III.  C  Stalp4RT  vaiider  "W  i  e  i  Ctntur.  I.  oljf 
51.   AIae  ANGONi   in   hijK  de  i'  ^cad.    R-.y.   des  Sdsnc,  171$.  (ibf.  J. 

CZ>)  Wallbe.  in  uB.   Societ    Lit    Vpfal.  1737. 

(O  Camerar  de  mici.  firiod. 

(*)   Eyh.  Nat.   Czir.   vol    Vl/.   ohf  loj. 

(/)   Vr.tl(ci.  Boerha.iv.  T.  111.  p.   ;h- 

(  iM  )  ./«.'>■;?.  de  Me.Uclne   17^:8.    M.  ftbr. 

(«)  Raulin  oi)jf.  iie  medec.  p.   i>>.  zqo. 

(  0  )  I D  E  M  ioid. 

(p)  1.  c. 

{  q)   S  A  L  M  U  T  H    L.    II.    nbf    8z.    E  G  E  F  H  /^  ,4  V  B   1.   C,   p,   3  !«■. 
()•)    £p/j.    a^U.    CiiT.   DfC.    11.    «;;;;.    10.   olf.   7J. 


57*  LIB.    VII.   SECRETIO. 

demum  ejedlis  ca'culis  convaluit  (5).  Femina ,  qnaE  totis  22  tnenfibas  u^ 
rinam  noii  reddidic,  obfcceno  odorc  &  induiium  totumque  cubiculum  re- 
plevic  K^t). 

Omnino  monere  oportet ,  hanc ,  adeo  varias  per  vlas ,  expulfam  uri- 
nam  ejasmodi  fuilTe ,  quee  cum  fanguine  nondam  i^  renibus  lecrtta  circu- 
mivit.  In  ejusmjdi  enim  miiis  ,  paucifiima  &  craffiffinia  urina  in  vefica 
urinaria  repericur  ,  de  qua  fi  aquulam  reforberi  ponas  ,  non  tamen  ejas- 
inodi  copia  reforberi  fatebrris,  qux  ad  diarrhceam  Sc  ad  falivationem  fufti- 
ceret.  Sed  etiam  corruptis  cum  renibus  &  obftrudlis  ,  ut  in  exemplis  of- 
tendimus ,  ureteribus  ,  cum  nihil  ad  veficam  veniret,  tanien  urinofa  natura 
alieno  loco  appsruit.  Cum  renum  fabrica  deftruda  eifet ,  urina  tanien  pec 
fuperftites  papillas   fanse  fimilis  deceffit  ( 11 ). 

In  mucota  clafTe  fimiles  humorum  converfiones  fiunt.  Muci  enim  loco 
aqua  pura  frequentiffime  aut  per  nares  in  coryza  ,  aut  per  palmones  ia 
eonvulfiva  tuffi  excemitur.  Viciffim  ,  fi  mucoia  organa  majori  aliquo  fl;i- 
mulo  foliicitaveris  ,  pro  muco  eadem  lympham  fiavam  ,  etiam  laigunolen- 
tani  eKcerncnt ,  ut  in  urethra  yidi ,  qux  acnori  aliquo  liquore  iijeclo  irri- 
tabatur,  &  in  narium  calidiori  catharro.  bcd  etiam  inteftinu;um  mucus  in 
slvi  fluxu  aquofus  prodit. 

Ex  cldfie  coagulabili  alias  oflendimus  (^),  nulkim  alicujU'^  in  animali 
corpore  iiquoris  colum  efie,  quod  fanguinem  aliquando  non  tranlmifrit, 
ctiam  per  integra  organa ,  facile  ad  legitimum  munus  reditura.  Lyn^.pha 
per  cutis  poros  pro  perfpirabifi  fanfloriano  in  ambuftis  ,  in  veficis  ab  acri 
veneno  excitatis  excernitur  ;  eadem  in  locum  laclis  uterini  ,  poft  partum 
fuccedit  per  plures  dies  &  eifiuit ,  &  in  tcllulas  adipofas  (y  )  ,  medullas- 
que  (z)  cavernulas ;  &  per  pulmones ,  vaporis  vias  fecuta  exfcreatur  ,  & 
quae  aiia  hujus  generis  freqnsntia  alias  repetentur. 

Ex  oieofa  claflTe  oftendimus  ,  in  cellulofam  fubcutaneam  telam  pro 
adipe  aquam  etfundi  (n)  :  &  viciffim  oleum  per  Equofos  niucofofve  in.' 
teftinorum  vllios  egeftuin  (b)  per   alvum  defccndere  ,  aut  vaporis  modo 

cxhala- 

(i)  S.  T.  M.   D  vcm.  nrif.  p.   148. 

(t  )  Z  I  'T  A  Ni;  del  Jhto  ipocbondriaco   p,    1^7. 

C«)  Taharran  ol]j'.  p.  iv  ed.  fec. 

1«)  L.  II.  p.   »18.  L.  I.   p.  J7.   &c. 

(y  )  L.  L    p.  44. 

(*)  In  r.-xchitidc. 

C  « )  L.  I.  p.  44. 


SECf.  I.    HUMORES.  173 

exhalare  (c),  aut  cuni  lotio  egeri  (d).    Pus,  de  olei  genere  ,  •certa  per 
cxempla  de  pulmone  reforbtum  per  urinae   vias  exiit  (<?).    Per  refeda  vaf- 
cula  cutanea  ,  in  vulneribus  primis  diebus  tenue  ferum  def\il'at ,  deinde  fex- 
to  die  ,  &  qui  fequuntur ,  crudus  &  diflolutus  adeps  ,  &  dcnique  pus  (jf), 
Bitis ,  vulCTatiflimo  experimento  ,  quoties  ab  intefl:inis   avertitur ,  in  oculos 
(  g  )  ,  in  urinam ,  in  falivam  (h)   denique  tranfit.    Lac  de  mammis  reper- 
<;u(fum  ,   per    diabeten   alias    exit  (0  »  frequenter  per  albam  diarrhceam 
ik),  aliquanJo  per  vafa  falivalia  (k^)  :  alias  vaporis  locum  tenuit  ,  in- 
xjue  abdominis  cave^m  ( / )  fuis  per  dotes  notuni  ,  exhalavit ,  &  intefliina 
oblinivit.    Sed  etiam  per  femoris  puftuias  (  w )  ,  perque  vulvae  labia  veri 
laclis  fpecie  exfudavit.    Lac  locliiale  [n)  ,   fuo  cremore  confpicuum  ,  per 
alvum  effljxit,    Vitiofum  denique  laxi  uteri   lacquod  albi  fluoris  namine 
venit ,   &  per  pulmones  tnflis  (  o  )  fpecie  ,  &  per  pedis  fudorem  ( p  )  ita 
evacuatum  efl: ,  ut  alterne  veriori  fucco  locura   redderet.     Magis  paradoxa 
omitto  ,  ut  calcul-fse  materiei  a  renibus   ad  dentes  revolutionem   (g)  & 
a  curata  podag  a  iaccujii  iiortse  .adhKreftteai  ,  quem  tuphacea  materies  re- 
plebat. 

Qjando  hasc  exempla  repetemus  ,  conflabit ,  non  ejufdem  unice  claf- 
lis  diverfos  hjmores  fua  inter  fe  cola  commutare,  fed  etiam  per  muci  or- 
gaaa  aquam,  pcr  muci ,  aqux  &  adipis  cola  lympham  &  fanguinejn  ,  per 
aquae  ,  muci  ,  &  lymphse  vias  adipem  ,  bilem  ,  fanguinemquc  fecerni  ,  at- 
qne  adeo  oni'  ino  >  nullum  iii  animat.T  corpore  feparatorium  organum  effe  » 
quod  non  omnium  claflium  humores  fuis   cum  dotibus  fecernere  queat. 

liccat  artis  conatus  cum  naturae  molimitjibus  conjunxiflTe.    Etiani  ana- 

A  a  a    3  tomici 

(^)  p.   4?". 

(rf)  Pr.tl-ci.  Boerh.  T.  IIT.  p.  129.  Oleutn  amyg:lalarum  psr  unnam  i-edditxim  M»« 
B  H  £  I.     Obff  fitr  h  ponb   p.   6U 

(c)  ViEussENS  obferv.  tSanat.  ^  de  fratiqm  p.  jai, 

(  /  )  B  A  c  I E  u  £''?  amputac.  p.  40 ; . 

(g)  Lancis.   diff.    Epifl.  III.  ik  fecrct. 

Cb  )  Saliva  icterici   crocea  111.  VAtcAi!.Kws3i  miAic.  yafion.  p.  X41. 

(i)   C.   S  T  AbP  A  RT  vmder   W  z  e  r,     Centur.lJ.  obf.   ?8. 

(jb)   J.  M.  HoFMAHH  difqiiijit.  Mtot.  pathoL  p.  z6i.    SMxaLii  miiroifry  p.  41». 

ik*  )     Ex    DOLAFO. 

(/)    Mcmnir.  de  l'Ac:%d    Roy.  des  S:ienc.  17  ^S.  p.   ISI, 

(>«)  J.iirn.  dts  Suvanf   is>n. 

(m)   Jnl.  Ofrai  oif.  /le  p^aiiqiie  n.  28. 

(  o  )    Prndrfi-m.  ^cl.  /v!ed    bafnienf  a;l   fin. 

(  p  )  Ei'h    Nat.  Ciir    vol.  8.  obf    j  - 

(q)  BaouzBT  Educat.  mtdic.  ues  enftuu  T.   I.   p.   ;8o. 


374.  JtlJS.   VII.     SECRETIO 

tomici  manus  facile  obrinet ,  ut  oleum  ,  adepsque  calidus  pcr  omnia  aquse 
deltinata  cola  ,  &  per  gelatinolb  vapori ,  &  muco  demum  apta  v.ucula  exeat .' 
nam  in  celluloiam  telam ,  renales  tubulos ,  lymphaticarum  glandularum  in- 
teriorem  fabricam  ,  ladeaque  vafa  oleiim  terebinthin.^  expedite  tranfic.  Vi- 
ciHim  gluten  de  pifce  hufone  coduro ,  quod  gelatiriofe  indoiis  eft ,  in  vias 
adipis ,  urince,  muci  ,  etiam  facilius  exit  De  aqua  non  dubium  rft ,  quin 
per  omnia  ,  omnium  humornm  cola  ,  abfque  labore  viam  fibi  aperiar.  Std 
etiam  argentum  vivum  penetrabih  vi  lua  per  aquei  humoris  vafcula ,  perque 
vulnufcuia  exigua  a  phoenigmis  excitata  tlfluxit(r).  Ita  ,  ut  utilem  obfer- 
Vationem  repetam  ,  in  plantis  per  eadem  vafcula  aqua  primo  ,  deinde  ge- 
latinofus  mucus  ,  porro  lac  aut  terebinthina  fluit.  Icerum  adparet,  nullnm 
adeo  ineludabilem  neceffitatem  cfTe ,  qyx  ad  iuum  unice  colum  fuum  hu- 
xnorem  revinciat. 


S  E   C   T  I  0       11. 

Organomm  fecretioms ,  five  colorum  fabrica. 

§.  I.    Aqicofus  humor  fecernitur  -per  vafcula  artcriis  continuata. 

Uibus  in  colis ,  &  qua  cum  f  brica,quisque  humor  de  fanguine  fe- 
cedat,  eft  ut  inquiramus.  Aquofi  ergo  humores  ,  quorum  furpli- 
cior  natura  ett ,  non  uno  modo  feparantur.  Multis  omnino  corporis  ani- 
mati  locis  vafcula  fimpliciliima  ,  minora  tamen  ,  rubris  arteriis  continuata  , 
ejusmodi  aquara  de  fanguine  deftinatam  ad  fedem  ducunt.  Ita  perfpira- 
bile  illud ,  tum  Sanctorianum  ,  tum  de  puinione  halans  altefum  , 
certe  de  arteriis  rubris ,  facili  &  continua  via  cxir.  Nam  aqua  colore  ali- 
quo  tinda  (j),  aut  gluten  pifcium  ,  aut  oleum  etiam  terebinthinse  ,tene- 
rioris  corpufculi  arteriis  injeflum  ,  in  meis  periculis ,  inque  nonnulhs  fcli- 
cioribus  exemplis  ,  ipfum  folidius  febum  (?)  perpetuis  guttulis  de  cute 
fudat,  de  qua  epidermidem  tepida  in  aqua  removimus ,  quo  exempo  non 
ahud  naturam  magis  cominus  imitatur.    In  pulmone  periiide  ,  aquam  cae- 

rule^ 

(y)    Icndnn    Maga2.  J''<^.   Aipplem. 

(j)   Commmt.    aU   Pf^kii.  Boerb.    T.  IH.  p-  <40. 

(.t )  ibid.  ex  Rvjyscmi  esperimeiito  &  A  t,  b  i  k  r. 


SECT.  II.    COLA.'  37^ 

foteo  colore  ttnflam  ,  perque  cavam   venam    in  praecipuam    ejus    vifceris 
arteriam  inpuilam  ,    cum  plurima  fpuma  de  aipera  arteria  rediifrc  ,  faepe 
vidi(H)-  ^^<^  etiam  in  rene  cola   arteriis  continua    aquam  ,   aerem  ,   fe- 
bum  ,  in  papillarum  poros  pelvimque  ureteris  ducunt   (x).  Aqueum   hu- 
mortrm  de  arteriis   periode  exlidhre  ,  olei  terebintfiinaE  (y  )   aliorumve  pi- 
gmentotum,  &  vivi  argenti  iter  perluadet,  quod  anatomica  manu  impul- 
fum  ,  aut  omnino   vivo  m  homine  a  confuetis  naturse  viribus    eo  deduc- 
tura ,  m  ejus  humoris  ,    quam   vocant ,    cameram   depluit.    Ita  etiam  la- 
crumas  de  tcto  oculo  ,  &  iateriori  pjlpebrjrum    facie  halantis ,  iter  aqua 
injefla  exprimit,   quae  deiis.quas  nominavi  partibus   plurima  exfudat  {  a'). 
Neque  aut  vitrei  corporis,  aut    cryltallinas  lentis  ,   puriffimus   humor,  aut 
cornese   membranae  aquula  alia  via,  aut  per  glandularum  ambages,  de  ar- 
Eeriis  iua  ad  loca  decedjt. 

§.  1 1.  Per  glandiilas.   Earum  fabrica. 

Diverfnm  aliis  in  corporis  regionibus  naturae  artiiiciura  eft.  Plurimi 
enim  humores  aquofi  per  vivi  hominis  glandulas  utique  perculantur ,  fali- 
vae  exemplo  ,  lacrumae  glandulofse,  pancreatici  fucci. 

Eae  giandul£e,  quae  aquam  tranfmittunt,  proprium  genus  conftituiint 
Laxas  giandulas,  in  quas  vafa  fanguinea  fe  inmittant  ,  Marinus  (  b)  di- 
sit ,  ut  a  denfiG  aliis  ghndulis,  ad  vaforum  divdionem  pofitis ,  diftir-sgue- 
ret.  Paulo  propius  GalenuS  (  c)  a  glandulis  vaforum  divifioni  fubje- 
dis  ,  aliud  genus  fecrevit ,  quod  pituitofum  ah'quid  generaret ,  &  exempla 
in  larynge  dedit ,  in  hucibus,  inque  mefenterio.  D ■rw.um  Francifcus  Syl- 
vilis  de  le  B  o  K  (d)  a  conglobatis ,  lymphatico  humori  dclbndtis  g'an- 
duJis  ,  has  ex  acinis  quafi  in  gloraerem  conjunftis  compofitas  ghndulas 
fsparavit ,   dixitque  conglomerutas ,  &  id   quidem  nomen  retinuerunt 

Ergo  ejus  quidem  generis  glanduln?  paffira  conglobatarum  ,  quas  defcri- 

piimus 

(k)  Tn   eoA.  opcre  T.  IT.  p.   log.  2»j. 

(x)Ibid.   T.  III.   p.  211.  2ij.  conl.  hujus  pperis  L.  I.    p.  jj." 

{y-)  T   IV.   p.  178. 

(s)   "WooLHOuSE   in  nlh^lone  opufcttlurunt  de  catarnda  Fyit»cofityteuli  \i.  js. 
(  a  )  r.W?c7.  T.  IV.    p.  •,6. 
(  b  )  AiMul  G  A 1,  E  N  u  M  de  fcimne   L.  IL 
(c)  Ibi.l.  &  mctho'ii  meJeiidi  L.  XIV. 

{A^  Dilpiit    mcd.  V.  Deinde  ilircipuli  Nicohms    Sten-on'is    f.  de  g^milnlU  tr:s  n. 
f.   de  glaKdiiiis  ^  niiifctil.  p.  52.  Regmrtts  dc  Oraaf  de  iHi,icrea,e  \).  <o. 


3TS  lib.  vil   secretio. 

pfimus  {e),  raagnitudinem  fuperant ,  non  casdem  aut  fimpllces  ,  aut  fibi 
continuse  ,  fed  ex  lobulis  compofitse ,  quos  laxior  ceUulofa  ttla  revincit , 
&  per  quorum  intervalla  vafa  fanguinea  nervique  repunt.  Eos  lobos  aqua 
per  arterias  injecla  ita  laxat ,  ut  facilius  videas  iterato  ex  minonbus  iobulis 
conftare  ,  inter  quos  minora  vafcula  intercedunt ,  donec  repetita  divifioue  , 
ad  minimos ,  ocuio  tamen  ccnfpicuos ,  acinos  perventum  fit ,  firmiores  perpe- 
tuo,  uti  minores  funt ,  quia  eorum  particuiae  breviori  celluloia  tela  diftinguun- 
tur  ,  firmiusque  ab  ea  revinciuntur ,  quam  quidem  cum  majoribus  lobulis 
■cohaerent.  Csteium  in  univerfum  rotundi  ,  pallidi  fere  acini  funt,  &abf- 
<jue  redarum  fibrarum  confortio ,  qua  nota  a  carne  manircdo  diftingium- 
tur.  Si  eos  acinos  lente  vitrea  ,  deinde  acrius  augcnte  convexiori  fphs- 
jula  contemplatus  fueris  ,  reperies ,  a  lineolis  cellulofis  iterum  in  minores 
acinos  dividi  ,  quos  brevior  femper  cellulofus  textus  conjungit ,  neque  n- 
nem  invenies  divifionis  ,  albidaquc  femper  natura  fupererit ,  quam  cellulo- 
ix  &  vafculofse  lineas  interfi;inguunt.  Ea  cellulofa  tela,  in^^er  minimosacinos 
brevis  (/)  &  denfa  ,  inter  raajores  fenfim  laxior  &  longior  ,  miftaque 
fubinde  pinguicudine  ,  demum  in  extrema  facie  ghndulas  longiores ,  reflio- 
resque  in  fibras  ftipatur  ,  non  abfque  fplendore  ,  quse  lobulos  coiligunt  , 
dilapfutos  ab  invicem  ,  fi  eas  fibras  refecueris.  In  parotide  &  glandula 
maxilkri  evidentifiime  fraudi  fuerunt  Cl.  viris  ,  ut  glandulis  capfulas  (g) 
&  mufculofas  demum  vaginas  tribuerent.  Nihil  enim  quidquam  ulla  harum 
gianduiarum  mufculofi  habuit»  Uti  vero  varia  celluloia;  tclcC  ad  rxinos  ra- 
do  ,  longitudo  &  laxitas  efi:  ,  ita  alize  gbndula^  aut  laxiores  funt  ,  aut  fir- 
jniores  vicifiim  :  firmiffima  mammae  glandula  ,  &  parotis  ,  mollis  thyreoi- 
dea  glandula ,  thymus  moriifilimus.  Lobulorum  eiiam  magnitudo  alia  eft  ia 
aliis  ,  minima  in  renalibus  capfulis  ,  magna  in  mamma  ,  inqae  maxillari 
filivae  dicata  glandula,  Lobulorum  ita  obfcurum  veftigium  cft  in  proftata , 
ut  conglonieratis  vix  accenfere  poflis. 

Firmitas  fenfim.  auda  cellulofae  telaE  facit ,  ot ,  perinde  uti  conglobatse , 
ita  conglomeratae  aliquce  ,  &  princeps  thymus ,  cum  adultiori  aetste  dimi- 
•Duantur ,  pueris  in  univerfum  ,  ixiinoribusque  animalibus  maxima:. 

iirterix  non  pauc^  congloraerati  gentris  glandulas  adeunt  ,  denfio- 

res , 

'fo  L.  II.  Sefl.  rir. 

</)  Eam  brevem  telam  gjutcn  dixit  LoSsrTTs,  quod  exfiis  vafis  adhafreat,  Ctque 
pars'  gelatiin?  iVinguinis  ,  ilc  giandul.  n.  9-  «?.  5i.  Pio  v.ifculis  minorutn  generum  defcri- 
pfit  iJOiCHETTOs   lie  falivat.  p.  r«.  Fibras  vocabat  Gk£Wivs  Cofmoiog.  Sacr.^.to. 

(  £  )  W  A  t  w  a  B  R   de  lingua  humana  p.  6. 


SECf.   IL     COLA.  577 

res  (A),  quam  ad  carnes  ire  folent ,  uti  in  univeiiUni  artfcria*  fccr(.'torii6 
organis  deftinatas  firnntate  fuperant  ,  tum  mnjjre-  ,  cum  pariter  iriinimee 
(i  .1,  &  ipfa  demuni  cum  fuii  ramis  portarum  vena  (  k)  ,  quas  bili  fepa- 
rsndae  deftinatur.  ,la  univerfum  etiam  arteriae  colis  hun.orijra  majores(/) 
datae  funt :  adg^andulas  tamen  conglomeratas  ubique  multi  potius ,  quam 
magnitrunculi  veniunt,  ut  ad  falivales  glandulas  ,  pancreas,  thymum,  capfulas 
renales.  Thyreoidea  glandula  &  multas  arterias  hibet  &  fupra  fidem,  in- 
prmiis  in  puero ,  magnas  (  m  ).  Numerofinimi  Cit-terum  arteriarum  lurculi 
lobulos  &  acinos  diftinguunt ,  ut  petiolorum  fimiles  eorum  quafi  racemos 
fufpenfos  tenreant,  quando  in  tcpida  nexus  lobulorum  emollitus  fuit.  Ve- 
nas  viciftim  ,  quam  alibi  &  pauciores,  &  laxiores ,  &  grandiores  ( 7z)  fe- 
cretona  organa  acceperunt. 

De  ncrvis  ita  tenenduni  eft,  ut  per  plufculas  glandulas  multi ,  magnique 
tranfeant ,  per  falivale  inprimis  genus  &  lacrumale.  Inde  forte  fadum  fue- 
rit,  ut  plerique  phyfiologi  (  o  )  &  multos  &  grandes  glandularum  nervos 
eflTe  fcripferint.  Verum  levi  omnmo  ftudio  percipiet  ,  quicunque  verum 
unice  fedatur,  eos  grandes  nervos  non  morari  in  his  glandulis  ,  fed  ad 
alias  partes  abire  ,  ut  in  ialivaUbus  omnibus ,  &  in  lacrumali  glandula  cer- 
tum  exemplum  eit.  In  ipfa  glandularum  carne  parum  raanet  nervorum , 
&  funt  qusE  paucos  &  exjguos  hnbeant ,  ut  thyreoidea  glandula ,  funt  quae 
nuUos  ,  certe  fcalpello  perfcquendos ,  ut  thymus  ,  cui  non  dixero  nuUos 
efiTe  ,  fed  ea  mole  efle  mgavero  ,  qa;e  aut  cultello  i^acile  perfequi  perniittat , 
aut  uUo  modo  cum  nervis  mufculorum  cutifve  comparari  poflit.  Univerfse 
glandulae  experienti  minime  irritabiles  videntur  (p)  ,  neque  vchementer 
aut  mofboi  fentiunt ,  aut  illatas  a  profedore  injurias  (§). 

§.  II. 

(  b)  "Wiktringham  experimentaL   inquiry  p.  i  lo. 

(:  )   P-  2it' 

(*  )  p    zio. 

(/)  Alaiore<;  iii  glanriulis  effe    Listek  de  bttniorib.  c   2o. 

(nr)  Fitfcicul.  anat.  A:t.  t''yr.  jup.  iiot.  d  Aiteiia  thyieoidea  infenor  (ubclaviam  & 
vertcbralem  m  puero  seqmt  aut  luperat.  Sed  etiaui  glaadula  jcui  profpicit,  in  pueio  pei". 
niagna  eft.     L.  IX-  Sect.  L 

(  k)  P-  zi?- 

(o)  Gttil.  CotK  p.  nR.  BoERHAAVE  Frakcl.  Acai.  T.  VIL  p,  i^S.  Tbeopbi- 
}us  de  B  o  R  D  E  u  recherches  ftir  les  glandes  |i.  ?  jz.  Francifcti;  Lamurep  zj.  qui  tiiplo 
};kires  ad  paiQtidem  ,  quam  ad  reuem  ire  ,  addit  p.  14.  Caro/us M  a  l  o  v  in  des  corps  foiides 
f^  flurdes  p.  *;. 

(;»)  lu  Afemoir.  fin-  les  part.  fntjih!.  ^f?  irrit.  p  59.  Experiuieuta  riulLi  receufui,  fed 
taiftae  a  fcaipello  &  irritats  uon  coultriuguntiir ,  &  no.a.ic  video  Cl.  And  re.*  oniiiii)o 
pcrexperimeuta  fua    uaturam  irritabilem  glaudulis  ncgare  de  irritabilit.  p,  16. 

(.  q)  Ibid    p.  19. 

Hallcr  Phjfwlog.  Tom.  II.  B  b  b 


378  LIB.  VII.     SECRETIO. 

§.  1 1 1.    DuClus  glmdulce  excretorius. 

Pleraeque  glandulae  conglomeratae  generis  dudura  excretorium  5- 
mittunt  ,  aliquae  etiam  plufculos ,  ut  lacrumalis  glandula  ,  &  fublingua- 
lis.  Si  aliquse  funt  ,  qus  confpicuo  ejufmodi  dudu  deftituuntur  ,  non 
oportet  defperare  ,  quiii  aliquando  detegatur ,  ut  quidem  in  thyreoidea 
glandula  plurinium  Jaboratum  eft.  Dufius  excretorius  canalis  gi^nus 
eft  ,  venae  haflenus  aemulum  ,  cujus  radiculas  minimae,  neque  nudo  oculo 
confpicucC,  ex  acinis  perinde  minutiflimis  exeunt  ,  rivorumque  fimiles, 
qui  in  fluvium  confluunt  ,  in  majorem  alveura  fe  inmittunt  ,  qui  porro 
cum  fui  fimilibj;  conjundus  ,  fenfim  ,  fecundum  confuetam  omnium 
vaforum  legfm  ,  in  majores  trunculos  uniuntur,  fuis  ramis  conjundlis  mi- 
nores ,  donrc  leceptis  omnibus ,  quos  omnes  totius  glandulas  acini  emittc- 
bant ,  r:nuilis ,  prsecipuus  nunc  canalis  cylindricus  fere  de  glandula  fua  exr 
eat ,  humoremque  fuum  demum  aperto  ofculo  ,  conftriclo  plerumque ,  & 
aliquantum  reh"quo  dudu  anguftiori ,  in  ampliorem  ahquam  caveam  emit- 
tat,  ut  in  oris  internam  faciem  ,  aut  inteftini,  aut  demum  omnino  de  cor- 
poris  cutiique  luperficie  ehminet  ,  ut  in  lacrumalibus ,  boum  certe  ,  o- 
viumque   dudubus ,  &  per  nupera  experimenta  ,  etiam  humanis. 

His  duQubus  membrana  ex  cellulofa  ftipaca  tela  data  eft,  quae  tena- 
cem  firmitatem ,  ut  vcn»  habet ,  non  perinde  tamen  in  omnibus  dilata* 
tationi  refiftit.  Exterius  cellulofa  tela  ,  faepe  pulchre  vafculofa,  circum- 
ponitur  ,  verae  membranse  innata.  Interior  duflus  excretorii  membrana  cum 
velamento  ejus  cavese  continuatur ,  in  quam  quifque  dudus  fuum  humo- 
rem  effhndit  ,  palpebrse  nempe  internam  membranulam  ,  inteftinive  ,  aut 
oris.  Dux  adeo  pofl^unt  in  quoque  dutftu  tunicae  cogitari  ,  etfi  non  no- 
rim  arte  anatomica   duas  feparatas  fuifle. 

In  his  porro  excretoriis  dudibus  alius  a  fanguine  liquor  conti- 
netur.  Eum  quin  ab  arteriis  habeant  ,  non  dubium  eft  :  non  tamen 
adeo  facile  eft  ,■  experimento  conjun^S^ioncm  arteriolarum  minimarum 
cum  nafcentibus  dudubus  dcraonftrare.  Qiise  V  i  e.u  s  s  e  x  i  u  s  vi- 
dit  (r)  ,  ego  quidem  ad  cellulofam  unice  fabricam  pertinere  perfuadeor. 
Neque  enim  quifquam,  ultiraa  convexiiTimce  ientis  potentia  adjutus  ,  ex  mi- 
nima  arteriola  alierius  generis  canalcm   nafci  vidit ,    ut  alias  raonui  ( 5 )  , 

qui 

(r)  ViiussBJfS  de  Jiruii,  vifc.  p.  Co.  dcs  Uqumrs   p.  is^  &c. 


SECT    77.     COLA.  579 

qui  verc  cavusforet,  &  tenuius  liquidum  contincret.  Quare  fere  ad  injec- 
tiones  anatooiicas  ,  morborque  oDortct  confuijifre  ,  ut  u!ias  monui.  Injedi 
quidem  liquores  in  gldndulis  conglompr.itis  difficulter  ex  arteriis  in  duflum 
excretorium  tran'eunt  ,  &  fi  tenuiores  fuerint,  ftcile  in  cellulofam  telam  fe 
difFundunt ,  aliqua  tauien  exempla  fcliciora  excitavi  (t  ). 

§.    1 V.    Fahrica  iiltima  acinonm ,  an  glandulofa. 

Hucufque  quidem  experimento  progrefTum  efl.  Sed  multum  fupere- 
rat ,  quod  phyfiologi  inviti  ignorarent  ,  fabrica  nemne  hujus  acini ,  qui 
ultiinum  oculi  confpicuum  elementum  glandulae  conftituit.  Duse  fere  fc- 
ftae  fuerunt ,  quae  eorum  acinorum  ultima  ie  perfpexifTe  putarunt,  &  contraria 
docuerunt.  Prior  quidem  Malpighius  ab  anno  retro  i.66').  qui  dc 
Jlruclura  vifcerum  exercitationes  edidit ,  Europae  fsre  toti  perfuafit,  aci- 
norum  eam  fabricam  efTe  ,  quae  folliculi  five  glandulae  fimpHcis  muciparce, 
qualem  paulo  pott  defcribemus  ,  rotundi  nempe  utriculi,  per  arteriolas 
minimas  liquorem  accipientis  ,  quem  in  dutlum  excretorium  amandet. 
Varia  funt,  quibus  tiaec  ivit  perfuafum  argumenta. 

§.  V.     Comparatio   cum  vifcerihus. 

Et  primum  cum  vifceribus  glandulas  comparabat,  ut  hepar  ,  ren  ,  teflis , 
magna  conglomerati  generis  glandula  effet ,  quae  perinde  &  acinis  conlli- 
tet,  fuumque  hmnorem  per  dudum  fecretorium  amandartt  ,  fimillima  ra- 
tione  ex  minicr.is  radiculis  in  truncum  confiuentem  ,  qui  perinde  in  aliquam 
ferc  caveam  fecretum  hnmorem  effunderet.  J^ed  etiam  arteriae  vifcerum  fe- 
cretoriorum  pro  portione  multo  majores  funt  (  u  )  ,  caedem  robuftiores(5c), 
&  rediores  (  y  ).  Ex  bis  arteriis  inpulfi  humores  per  duclus  excretorios 
facile  continuoque  tranleunt,  in  rene  expeditiilime  ,  in  hepate  difficilius  , 
fed  tranfeunt  tamen  (  z  ).  Neque  acinofa  fabrica  a  vifceribus  abeft ,  in  a- 
liis  quidem  animiiiibus  manifeftior.  In  renibus  humani  fetus  (  fl  ) ,  &  plu- 
rimorum  animalium ,    de  oviparo  genere  ,  pifcibufque,  lobuli  cellulofae  te- 

B  b  b    a  1« 

(  <  )  Ibid    p.  59. 

(k)   Coif  etiam  Sauvagfs    Mem.  de  P /cad.   de  Berl.    1755.  p  4j. 

(*)     fETSCHE     1.    C.    n.      }».     WlNTRlNGHAM      1,    C.     p.    IIQ. 
(jy)    P  B  T  S  C  H  K    1.    C. 
(  S  )    Coilf.    L.    1!.     p.     99. 

(a)  Harvei  de  gentrat.  «"/«««/,  ijcmit.  5$,  p,  186. 


3  80  LIB.  VIL    SECRETIO. 

lae  vincolo  m  majorem  maflTani  coUiguntur  :  quales  iti  lacerto  majori  vidi, 
alii  in  dclphino  (  6  )  j  teflxidine ,  urfo  ctiam  ,  erinaceo  ,  lutra. 

Porro  in  hepate  ,  acinos  idcm  vidit  fubrotundos  ,  qui  cellulofo  ambi- 
tu  hexagono  (c),  aut  multangulo  cinguntur;  in  fetu  humano  (^),  tal- 
pa  ( c  ) ,  fciuro  (/) ,  erinaceo  (g),  fue  (/2)  ,  bove  (z)>  fele  (^), 
pifcibus  (/),  laccrtis  (/«),  cochleis  (»)  •  ^^'^ie  porro  acini,  perinde  ut 
in  conglomeratis  glandnlis  ,  racemorum  modo  minores  in  acinos  refol- 
vuntur. 

lii  tefte  humano  lobuli  equidem  ,  cellulofa  tela  laxa  coUecli ,  maiiife- 
fto  in  ovalem  ,  glandulae  fimilem  molem  conjunguntur.  Sed  etiam  m  ce- 
rebri  cortice  fubrotundos  lobulos  (  0 )  ,  atramenti  fuperfufi  lineis  circum- 
fcriptos ,  inque  oleo  fervente  in  folidiores  acinos  fe  collecluros ,  mvigni  viri 
dixerunt.  Hsec  certe  ,  facila  oculis  fe  fubjeflura  ,  fimilitudo  fecit ,  ut  olim 
Aretjkus  (jD)  renum  fabricam  glandulofam  fecerit  ,  fitnilemque  de 
mammis  hepatisque    natura  fententiam   tulerit  (  <2  )• 

Si  iftos  lobulos  acinofque  microfcopii  ope  fpeculatus  fueris ,  corpufcu- 
la  erunt  cohserentia  ,  fere  fubrotunda  ,  quse  lineis  cellulofis  ambeuntur ,  at- 
que  adeo  ,  ut  in  glandulis  ,  acini  ,  ex  acinis   compofiti  in  lobiilos   coalef- 

cunt. 

Objedionem  prius  placet  occupare  ,  qux  cor.tra  Ma  lpi  g  h  i  a  n  u  1« 
ratiocinium  adferri  poteft ,  &  omnino  a  me  ipfo  adlata  eft  (r).  Acini 
nempe  ,  quibus  variis  in  animalibus  vifcera  conponi  Ma  l  pigh  i  u.s  fcrip- 
fit ,   paffim  nimis  grandes  funt ,  neque  ad  elementa  eorum  vifcerum  ,    fed 

ad 

(i)   Coi.f.  Comm.   ad  Pra/ci}.    Boerb.    T.  111.  p.  xis.  ciim   not.  ^\  gg.  kh.  ;V. 
(c)  M  A  t  r  I  G  n.  ^e  k(pate  c.    2,  p.  6i,  in  honiine   &  fck  >  WiN5i.ow  Exp(i/jt. 
Matom.  T.  IV.  1).  22^  :8f.  287. 

(rf)MAi.riGH.    ibid.  c.  ?.  p.  5j. 

(  e)  Ibem    in  pojlhimns  p.  ?o. 

(/)   Idkm   dc  lepate  p.    60. 

(g)  InEM  polihnnt.  p.  jo. 

(  A  )  De  gliVid.  conglohat.  p.  S. 

(  i  )  M  A  L  P  I  G  H.    dt  hep.  p.  Sc. 

ik)  Ibid.  p.   60.  61. 

(,1)  It)  svi  ibid.    p.  59.  conf.  Coy).)».  lui  Prsicl.  liorrh.  T.  lll.  p.    i}4. 

(w  )    I  D  £  M  p.  ??. 

(  n)  I  DB  M   p.   ?8. 

(0)  Cnnf.    Conmt.  ad   TrteleB.  Boerh.  T.  II.  n.  264. 

(j>)    Cauf.   &  fg>'-    ""<'    L.  n.  c.  5». 

(^)  Idcm   de  cun<'.  ^'i  Jign.  diuttir.  L.  II.  e.  J. 

{r)PrwM.  lin.  pbyfiolog-  u,   i^j. 


SECT.   II     COLA.  181 

ad  grandcs  ,  exquc  minorib-us  acinis  compofitos  lobos  pertinent.  Vere 
quidcm  ;  neque  tamen  diffimulo  ,  prxter  eos  nimios  coUiculos  minutos  ctiam, 
aegrc  oculis  conCpicuos  ,  neque  glandulis  fimplicibus  majorcs  acinos  apud 
IMalpighium,  aliofque  claros  viros ,  Bertisum  (s)  etiam ,  F  e  r- 
RSMiuM  (t)  ,  &  ipfuin  denique  contrailTe  kdx  audorem  Ruyschium 
defcriptos  rcperiri  ,  &  in  rcnibus  (  «O  j  1'ene  (>:  ),  hep-teque  (y)  exi- 
gua,rotunda,  definitae  magnitudinis ,  neque  facilc  mutabilia  corpufcula 
adparere  ,  in  quae  vafcula  minima  fc  inmittunt  ,  &  ex  quibus ,  fi  uila  cla- 
ris  viris  (  z  )  fides  cft  ,  etiam  duiflus  excretorii  prodeunt ,  ut  verarum  glan- 
dularum  undique  fimifia  fint.  £a  demum  analogia  eo  perfedior  erit  ,  fi- 
quidem  vifcera ,  multis  in  animalculis,  non  ex  folidis  adeo  acinis  ,  fed  om- 
nino  ex  cavis  oblongis  folliculis  componuntur ,  qualis  de  pancreatc  quidem, 
&  hepate  ,  non  pancarum  beftiarum  Malpighii  obfervatio  exftat ,  de 
pancreate  (fl)  nempe  xiphias,  afelli ,  bombycis,  de  hepate  (b)  cancri , 
ta!p:e   Impertti,  de  teftibus  plurimorum  infedorum. 

§.  VI.  CGmparatio   ciun  glandulis  ey:  Jlmplicibus  compojitis. 

Pofliquam  adeo  vifcerum  cum  glandulis  analogiam  ftabiliverat ,  qusefivit 
porro  Ilf  hujus  opinionis  auclor ,  quae  demum  cujufque  acini  interior  fa- 
brica  elTet.  Offerebat  ie  continuo  fumma  cum  glandulis  fimpliciffimis  fi- 
militudo  :  qax  perinde  Ixpe ,  cellulofa  ,  laxaque  tela  conjunguntur.  Ejus  ge- 
neris  glandulas   Jeremias  Lossius   congrcgatas   dixit  (f),  adeo  con- 

B  b  b     ,'  glo- 

(y(  Mfiiioir.  cle  PAcad.  des    Scienc.   1744. 

(i)    Ibid.    1749. 

(w  )  B  E  R  T  I  N  1.  c.  p.  49 8.  &  olim  AI  a  l  p  r  o  h  i  u  s  de  gland.  conff  'ofiat.  p.  6.  de  re- 
nibuic.  %.  pojlhum.  Y.  J4.  Wiwslow  1.  r.  n.  410.  R  u  Y  s  c  h  rfe  /aZ>w  a  gJaudnfar.  p.  75. 
Thef.  ar.at.  U.  ojj'.  6.  11.  i.  Thef.l.  ujf.  2.  n.  i.  Thef.\lll.i-\.  41.  Morgagh  adverf  an^. 
ill.  p.  71.  Alba  gianuU  vocat  Fbrrein  1.  c. 

{x  )  lil-lem  hic  verbis  utitur  I  d  e  i\i ,  atque  ornate  ,  &  fufe  hos  acinos  defcribit. 
Habet  olim  Malpighius  de  liene  c.  ^.  p.  in.  poJUvim.  p.  41.  P  e  r  er  o"Jerv.  ana'. 
12.  Stepbanus  LoREv2i>ri  de  torpedine  p.  j?.  edit.  Angl.  Friderkus  Rutsch  apud 
BoERHAAVE  de  Ohrica  g/and.  1.  c.  P  o  z  2  i  in  commerc.  epijiol.  p,  dl.  conf.  alios  au-. 
torcs  citatos    in  Comm.    ad  PraltB.   Boerb.  T.  III.  p.  j^6.   47. 

(jy  )  R  u  Y  s  c  H  1.  c.  n.  78.  Ontur.  olfcrv.  nied.  cbir.  n.  9  r.  Ir^uf.  '-nrior.  repojit.  4.  n.  1 5. 
M  A I.  p  I  G  H.  i/f  hepate  p.  61.  de  gland.  coughbat.  p.  6.  B  i  A  N  c  h  i  hj}.  hepat.  p.  1 1 60  W  f  p- 
F  r  R  ditb.  anat.  \).  s8  B  i  e  r  w  in  T  h  t^^'  fnbr.  hfpat.  p.  70.  Aaulo  ex  ^afe  itttiexo  cow- 
pofito  comp^rit  F  s  p.  r  e  i  n  1.  c.  p.   497.  448. 

(  2  )    L)e  lenis  a,  ifr,';   B  s  r  t  i  .v   1.  c.  p.   s8.  59. 

(  n )   Df  ghvi.l.   congtobiit.  p.  S. 

(6)    l.;il 

(  c  )    1.   c.  u.  j  c. 


",Sa  LIB.   VIL     SECRETIO. 

glomeratis  fimiles ,  ut  sEgre  te  contineas ,  ne  utriufque  gcneris  eamdcm  na- 
tiiram  effe  pronuncies ,  &  perinde  iitas  conglomeratas  pro  acinorum  race- 
mis  habeas ,  qui  finguli  ejufdem  naturs  fint .,  quse  eft  in  folliculis  fimplici- 
bus.  Ssepe  comparavi  glandulas ,  quas  cartilaginibus  aryta^noideis  infident, 
&  inter  conglomeratas  a  magnis  viris  (J)  recenfentur.  Si  in  viciniam  nunc 
oculos  dimiferis ,  videbis  fnfim  laxari  acinorum  vinculum,  ut  demum  fo- 
]it  risfi.it,  qunles  plurimae  perinternam  laryngis  membranam  fparguntur  (e)^ 
veraj,ut  videtur ,  muciparo  de  genere  ,  cavse  glandula?.  Ita  chr  olimvir  (_/") 
congi.omeratse  glandulse  nomine  fimplicium  fclliculorum  agmen  intellexit  , 
quas  plurimae  latera  poftremumque  lingu^e  dorfum  circumftant.  Aliud  in 
tonfillis  exeuiplum  eft  :  in  iis  enim  glandulis  &  ccllulofas  telae  ope  con- 
jundas  g'andulas  fimplices  (/ *)  reperias ,  &  prsetcrea  commune  velamentum 
inuHim  glomfrem  eos  quafi  acinos  conjungit ,  qiiales  glandulas  Lossius 
conglutinatas  vncabat  (g).  Neque  nliud  argumentum  pro  Malpighia- 
NA  opinione  &  cavea  acinorum  credam  dici  pofte  ,  quod  plus  fpeciei  ha- 
beat. 

§,  V II.    Cavea  acinorwn  ^er  morhos  confrmatur. 

Demum  M  AL  p  iGH  lus  olim  (h)  ,  deindeque  clari  viri  fententiam 
defenderunt ,  Hcrmannus  Boerhaave  (i),  J.  Bapijla  M  o  b  g  a  g- 
Nus  (k)  &  Petrus  Nannius  (/),  morborum  in  primis  efft^tu  ad 
confirmandum  c^vam  acinorrm  elementarium  natursm  ufi  lunt.  Nmipe  nul- 
lum  vilcus  tlt,  quod  non  vifum  fit ,  neque  infrequenter  ,  aut  totum,  aut 
certe  ex  parte  a!i  .ua ,  ui  rotundos  ,  grandes  ,  cavofqiie  folliculos  manife- 
fto  Ci'nvertum  fmlf'.  In  ejufmodi  vitiofo  utriculo  iua  uniique  coutiiiua 
nr  n.bruna  fuir ,  (uis  pi^l:a  vafculis  :  fuit  cavernula  vario  humore  plcna, 
fuit ,  fi  tides  nonnuliis  hypotheieos  defenfotibus ,  fuus    ductus  excretorius 

(;w) 

(  d^    1\T  o  R  r.  A  r  V.  adverf.    amt.  I.  T.  H. 

(  e^   Coiu"    L.  IX.    '^^a.   r. 

(/     V  x  T  FR  di  *)  >     ilucl.  faliv.    /;«g.  p.  ii.  z2.  T.  I.  f,  i.   J. 

(/*  )    S  I,  F  V  o  G  T   de  gnrgnl.  a     14. 

{g       I     c    11      10      ?i. 

{b)    De  z''>t'l   c^t-n^nh  t.  11    S.  pojibui».  p.  J4.  &c. 

(n    D-    fi.h/c.  g,'iimi.  11.   ?«.    ^c. 

(  k  )   V')H  V  \  I  <;  A  r,  V  ■E   Lpilf.   mat.    ITI. 

(/)  CQmaeitt.  AcaU,  fcimt.  BQiion,  T.  1.  p.  J36.  *c. 


SECT.   11.     COLA.  m 

(m).  Videbatur  adeo  dubium  nuUum  fupereffe ,  quin  ejufmodi  in  vifcera 
acini ,  colledta  ,  per  obftrudionem  aliquam  ,  materie  paulatim  repleti ,  tur- 
gidique,  &  fuper  legitimam  magnitudinem  diftcnti  ,  demum  ex  invifibili 
parvitate  in  molcm  oculis  confpicuam  increverint. 

In  his  nunc  folliculis  nonnunquam  nihil  fuit  ,  nifi  ipfe  inquilinus  cu- 
jufque  vifceris  humor  ,  ut  omnino  fola  moles  vitiofa  cftet.  Ejufmodi  d? 
renis  acinis ,  deque  hepate  obfervationes  exftant ,  ut  morbofi  acini  urina  (  ;i) 
pleni  elTent  ,  aut  bile  (  o  ).  ^quus  haec  moneo  ,  cum  acris  ingenii  vir  J  B. 
MoRGAGNus(p)  ex  hac  humoris  indigenas  conditione  oftendi  per- 
fuadeatur ,  ejufmodi  foUiculos  minime  in  celiuiofa  tela  nafci.  Alias  utique 
aHenus  a  legitimo  humor  eos  folhculos  replet ,  fcirrhofi  generis ,  durus 
&  albus  ,  in  hepate  (^  ),  rene  (r).  Eft  ubi  calculofi  quid  &  lapidei  con- 
tinuerunt ,  non  in  rene  folo  (s)  ,  kdin  hcpate  ( f  )  pariter ,  &  liene  ( u). 

Verum  ea  inprimis  degeneratione  in  fuos  ufus  utebantur  Cl.  viri,  quae 
facit ,  ut  acini  vifcerum  lympha  diftendantur  ,  quod  vitium  hydatides  vo- 
cant ,  veficas  nempe  membranaceas ,  liquido  plerumque  coagulabili  plenas. 
Accurate  Valsalva  (?c)  hepar  defcribit  ,  ex  foUiculis  compofitum  ,  quo- 
rum  membrana   etiam  duplex   elTct  &  triplex  (>  ),    aliifque  carneae  fibrae 

inefrent 


(  »1 )  De  rene  inpiimis  apiul  Mai.?ighium  cie  gland.  congloh.  p.  6.  8c  Akxinm 
LiT  T  RE  in  mem.  de  PAcad.  Roy.  des  Scieuc.  1705.  p.  14«.  nimis  ceite  felicein  naturse  fpc- 
culatorem,  qui  in  quoque  acino  fuam  arteriam  ,  veniilam ,  nervuluna  ,  dudunique  urini- 
ferum  diftinxerit. 

(«)  MALPiGHiin  epiji.  ad  Jac.%  p  o  h  p.  2?.  in  poHhum.  p.  3?.  de  gland.  conghbat. 
p.  6.  Valsalva  Epiji.  Anat.  a  M  o  »  g  a  g  n.  edit.  111.  11.  S.  p.  8.  L  i  T  T  a  b  1.  c.  &  a. 
1701.  hifl,  z.  1702.  biji.   ^.   M  o  R  G  a  G  N.  Advers.  amt.  \\l.  p.  69. 

(  0  )  M  A  L  p  I  G  H.  1.  c.  '&  in  pojlhum.  p.  30,  P  o  2  2 1  u  s  1.  c.  p.  70,  M  a  l  oe  T  bijl. 
de  l'Acad.  Roy.  des  Scienc.  1717.  obf.  j.  Piriformes  folliculos  aut  felleae  veficulse  fimiles 
babet  Petrm  Nannius  p.  328.  flavum  in  folliculis  ichorem  Browm  PbH.  Tranf.  n. 
178.  glandulas  hepatis  unice  ningnas   Mert    Hiji.  di  i'Acad  des  Scienc.  1706.  n.  9. 

(p  )  Epil}.  cit.  n.  i+. 

iq)  Lange  in  Zod.  nied.  Gall.  T.  II.  M.  Jul.  obf.  i2.  Jofphtis  G  i  n  s  o  n  ,  qui 
fphaerica  tubercula  vocat  Ejfays  of  a  Societ.  at.  Editnb.  T.  II.  p.  5??-  J-  jMohus  P  e  t  E  f, 
obf.  annt.  VI.  p.  17.  J.  Philippus  BuRflGRAv.  Com.  Lit.  Noric.  1734.  hebd.  jo.  SffAHi 
de  afcite  ,  qui  in  hydropicis  hepar  quafi  ex  albidis  lentibus  componi  fcribit. 

([r  )  ZoD.  Med.  Gael.  T.  II.  p.  lo^.  Rutsch    Catal.  Mvf  p.  iio. 

(f)    VIalpighi    ad    Sponium    1.  c. 

(  O  Idem  ibid.  Regemontkr  apud  F.  Glissonium  de  hipate  p.  96.  S  T  E  n- 
XI  L  Steat.  aorta  p.  50. 

(w)  M  a  l;p  i  G H.  po///>HW.  p.  4».  DouGLAS  Pbil.  Tranf.  u,  349.  Msn»  hifi,  d» 
fAcad     de<  Sdenc.  1702.  obf   2. 

(*  )  Epiji.  III.  n.  7.  8.  9.  10.  p.  8.  ji.  10.  11. 

(.>)    Le  Cat  Pbilof.  Tranfai}.  u,  45 ©.  Brbbm  dc  hydatid. 


5g4  LIB.    VII     SECRETIO. 

ineinR-nt,  alii  ex  minoribus  veficulis  componerentur  :  eos  vera' intus  bll- 
plenos  rcpeiit  ,  porofque  in  exteriori  fupeificie  numerofos  ,  &  tubulos  ee 
jufmod' ,  quale?  Tijnt  in  avium  ventriculis  membranacei?,  Ejuimodi  vere 
hepatis  cx  liydatidibuF  conipofiti  cxempla  numerofa  (z)  exftant,  tum  renis 
{a)  ttiam;  &  vcficu&fum  corticem  cerebri  III.  teftis  {b)  defcripfit. 

in  aliis  etiam  aut  vifceribus ,  aut  glandulit,  vitiofos  acinos  fcriptores 
medici  viderunt ,  candicances  in  lirne  globulos  junior  Peyerus(c)  , 
&  praegrandej  eti^m  Johawies  Mery  (d)  :  ftabiies  in  pancreate  caver- 
nulas  Nannius  (f),  &in  mamma  erinacei  vtficulas,  nofter  olim  pra!- 
ceptor  J  Ceorglus  D  u  v  e rn  o  y  (f). 

Eo  niagis  vero  ex  his  morbofis  tumoribus  veram  vifcerum  conglome- 
ratarumque  glandulaium  fabricam  innotcicere,  Cl.  viii  fibi  ptrruafeiint  (g), 
quod  in  vcris,  ^.  indubitata  cavea  inftrudis  glandulis  fimplicibus,  febaceis  & 
fubcutaneis,  utiquefimillimi  tjmoresadipofi  ,  fcirrhofi,  aquei  paflim  nafcantur, 
quoies  earum  proprius  foccus  vitiofe  ftagnavit.  Sed  ctiam  ovariorum 
mulifcbrium  nativas  veficul£e  fsepiflime  in  vitiofas  hydatides  iutumefcunt.  Si- 
miies  nempe  eventus  fimilibus  de  caufis  nafci,  putant  pro  lege  haberi  poffe. 

His  fere  rationibus  fenteniia  Malpighiana  ita  conftituta  iuit,  ut 
pene  totus  orbis  medicus  eam  pro  demonftrata  recipcret  ,  interque  axio- 
Ujata  poneretur ,  omnem  humorum  feparationcm  per  glandulas  fieri  ( /z  ) 
&  abfque  fblliculo  fecretionem  peragi  non  pofl!e  :  omnes  ergo  glaudulas 
conglomeratas ,  vifcera  fecretoria  omnia  ,  veros  minimorum  cavorumque 
follitulorum  glomeres  effe.    Nequc  faventes  valde  judicts  experti  funt  A71- 

tonius 


(  2  )  J.  Dom  P  /  N  A  n.  o  L  u  s  jn  lutyohgifm.  Petitec.  V.  obf.  i'?.  Francifcus  G  r.  i  s  £  o  n 
de  bepate  \i.  Ss-  i°  Omu  Rudb  e  k  dric}.  bcp.U.  ttqms.  c.  4.  p.  291.  iii  nie(fc  airca.  M. 
Malpichi  ad  SroNiUM  p.  z?.  Fiid.  K  u  v  s  c  h  CcJitnr.  ohf.  n.  6?.  Thef  I.  «[T  ^. 
11  12.  7/)f/'.  Vin  n.  10.  Adverf.  j1i:at.  III.  Avtoiiau  Pacchionus  dijf.  j'hyf.  nna:.  de 
duramn  ed.  1721.  p  :?;.  Audtorcs  Zodiaci  Gallici  T.  I.  p-  lOi  T.  V.  p. 
i?i.  Jofefhus  CouRTiAt  Journ.  dts  Samiis  idSS-  n  24-  J  Goygius  Du\'ernoy 
Comm.  Acnd.  Pctr.  T.  I  p.  jgo.  qni  veficuiarimi  novem  niillia  numjravit.  C.  G.  Sten- 
ZEL  de Jieatom.  aort.   in  rue. 

(«)  J.  C.  Peyer  Excrc.  anH.  n.  54.  ?5.  Pmlus  Gott!  W  k  r  l  i!  o  f  C  mm.  Lit. 
Voric.  17??.  hehd.   ?o,  P.   A.  Boehmkr  fi^fi:  II.  pra;f.  p    VI. 

(^)  J-  J  c-  Wepf  ER  de  apoplex.   hilL  14.    Eyl}.  Nat.  Cur  Dec.  I.  anit.  III.  obf.  i2i>. 

(  f  )   O^f.  anat    7.    p     2z. 

{d)  H'J}.  de   i'Aail.  Koy.   des  Scienc.    1702.  n.  i. 

(f  )  Coimit.   Bomti.  1    c.  p.  119. 

if)  Coinm-  jicad.  Put>op.  T.  XTV.  p.  :oo.    feqq. 

(g)BoERHAAVErfp  fabric.  giani.   p.  i?.   i:,.    i^. 

(*)  Pet iR  parerg.  j.  &  in  Meryco-Jogi^.  1'etrns   N  anki  ers  I,  c. 


SECl'.   II.     COLA.      ^  38>' 

tonm  NucK  (O  ,  cum  glandubrum  folliculos  impugnaret ,  &  Ray- 
mundns  Vieussens,  cum  duclus  excretorios  ex  vafe  primi  ordinis ,  aut 
fecundi ,   ablque  medio  aliquo  utriculo  deducerct  (  k  ). 

§.  VIII.    Contraria  fententia  Ruyfchii. 

RuYSCHio  hanc  fententiam  tribuimus,  etfi  antiquiores  audores  ha- 
bet.  Per  Ruyschiana  enim  potiflimum  artificia  audoritatem  &  feda- 
tores  mvenit.  Nempe  vifcera  omnia.,  &  glandulae  pariter  conglomeratie  , 
fecundum  hsec  placita  vafculis  conftant ,  &  cellulofa  tela  ,  abfque  interpo- 
fitis ,  ductus  inter  excretorios  &  arterias  ,  folliculis.  Vifcera  primus  E  d- 
MUNDUsKiNG  (O  meris  undique  vafis  conftare  fcripfit  ,  ante  R  u  v- 
scHiuM  (w),  anno  omnino  1666.  De  giandulis  eadem  fententia  fuit 
Nehemi^G  REw  (?2)  viri  in  plantarum  inque  animalium  anatome  multa 
experti ,  etfi  ad  eum  quidem  virum  fama  inventorum  Ruyschianorum 
pervenifte  potuit.  Verum  ,  quando  haec  fcripfit  ,  valde  jam  fenex  erat 
Grewius,  dumque  glandulas  ex  vafis  conponi  docuit  fibrisque ,  plus  a- 
liquantum  cellulofx  telse  tribuit,  quam  quidcm  Ruyschius.  Ex  vaf- 
culis  &  veficulis  totum  corpus  humanum  componebat  Jofe^hus  Duverney 
(;2*).  Sed  RuYSCHius,  etfi  neque  ingenii  velocitate  valde  emi- 
nuit ,  neque  adfiduitate  legendi ,  aut  cruditione ,  frequentifliima  tamen  cada- 
verum  confuetudine ,  &  opportunitate  ad  confulendam  naturam ,  &■  diiTec- 
tionibus  pene  per  totos  ofloginta  annos  continuatis ,  &  artifice  etiam  ma- 
nu  ,  plerofque  mortales  fuperavit  ,  eoque  majorem  iiudoritatem  fibi  com- 
paravit  ,  quod  ab  hypotheft  alienior ,  parum  ultra  ea  doceret ,  quae  vider:.t. 

Junior  equidem ,  cum  toto  fere  feculo  fuo  ,  in  vifceribus  acinos  glan- 
dulofos  admifit,  ut  in   hepate  (0)  ,  rene(jf'),  liene  (fy),  aliifque  cor- 

poris 

C  O  In  ademhgia. 
(*)   2V.  dis  liqueztr!  p.  Ii^,  &C. 
(O   Fhilof.    Tranfaa.  ii.   ^2- 

( >ii )  Miiltis  poft  haiic  seiam  aniiis  RuYscHius  glandulas  vifceium  admifiti 
(«)  Cnfmo.og.   Sacra  p.  roi 
(«*)  Meai.  azcnt.   i^^9.  [>.  Zgi. 

(o)  Catvr.  ilf.  med.  ckir   n.  51.   }ytifai  re.ricr,   Repnjitsr.  4.  n.   i<. 
_(p)    Ibif  11,   <',ir.  n.  I.   1/.-ej    III.  ij.  41.    qv.D  quidem  loco   &  paucas  gLuiduIas  ad- 
mittit ,  &  'n  bvutis  animalibus, 

((7)  CertnY.  olf.  1.  c.  qiio  tanun  loco  non  videtur  de  \erioiibui>  lienis  tlenicutis  lai- 
l'.fiflV.  Add.  Fabric.  g!ar.d.  p.  75. 

Halkr  Ihfidcg.  7Lm.U.  .  Ccc 


38^  LIB.    VII    SECRETIO;  ' 

poris  humani  partlbus.  Inde  ,  cum  magis  atque  magis  videret  \  &  mem- 
branas ,  albiflinias  quamdiu  ars  abfuif,  poit  artificiofam  repletionem  innume- 
rabilibus  vafis  percurri ,  &  vifcerum  maximam  utique  partem  febacea  ma- 
terie  repleri ,  a  maceratione  vero  in  aqua  ilmplici  'n\  vafcula  refolvi ,  pau- 
latim  fententiam  mutavit ,  &  ab  anno  fere  16^6  (  r  )  eo  animumflexit, 
ut  doceret  ,  &  vifcera  ,  &  conglomeratas  glandulas  (j),  &  fimplicium 
demum  plerafque  (t),  totas  undique  folis  ex  vafis  componi ,  paucafque 
per  corpus  humanum  cryptas  admitteret  {u) ,  in  quibus  vera  glandulae  fa- 
brica  fuperefiet.  Princeps  argumentum  erat  ejufmodi.  Ex  hydroftaticis 
conftat,  liquorem  ex  parvo  canale  in  amplum  receptaculum  demifibm ,  in 
eo  receptacuio  maxime  retardari ,  hinc  frada  vi  progreffioiiis ,  aufta  pref- 
fione  laterali  (  w )  ,  id  receptaculuui  diftenderc.  Concors  inde  cum  hac 
contemplatione  experimentum  confirmat,  ceram  febumve  ,  per  vafcula  ar- 
teriofa  aliave  in  caveam  quamcunque  in  pulfa  ,  amiifa  celeritate  fua ,  minu- 
ta  foramina  ,  in  id  receptaculum  patula  ,  Kgerrinie  fubire  ,  fed  diftentis 
receptaculi  parietibus  ,  amifla  fili  fpecie  ,  in  nodulum  maculamve  abire  {y  ). 
Sed  in  vifceribus ,  injeda  m  arteriam  prsecipuam  materies  febofa  ,  repltt 
minimas  arteriolas  .  tranfitque  in  duflus  excretorios  ,  eofque  infej  cit ,  con- 
tinuo  filo  ,  nullo  nodulo  inter  arteriolam ,  &  excretorium  duflum  interpo- 
fito.  Nunc  ,  fi  febura  inter  arteriolam  minimam ,  duduraque  excretoriuni 
nufquam  in  nodulum  intumefcit,  fequitur,  nufquam  etiam  receptaculum  in- 
ter  finem  arteriolae  ,  dudulique  excretorii  originera  interponi ,  adeoque  ne- 
que  glandulofam  fabricam  eo  loco  sSq  ,  &  minimae  arteriolse  minimum  ex- 
•cretoriura  duftum  continuari. 

Continuati  ex  arteriis  in  dudus  excretorios  itineris  exempla  jam  re- 
cenfuimus ;  in  rene  facilliraa  (  z  )  res  eft  :  in  hepate  fuccedit  (  a  )  ,  quan- 
do  vena  cava  revinda  in  portarum  venam  tenuior  liquor  inmittitur  ;  in 
glandulis  conglomerati  (  6  )  generis  demum  ,  etfi  rarius ,  facceflit  tamen. 

§.  Vill. 

(  r  )  Iii  Ept!\.  pYohlem.  1 1 1 1.  qua  aciiios  M  a  l  P  i  g  h  i  i  rejicit ,  rationc  addita ,  quod 
proprio  velamento  leftituantur. 

(  f )  Epiji.  anat    XV.   p.  7.   de  manimii. 

(  O  De  glandiilis  nafalibus  Thej.  VI.  u.  3.  de  glaariulis  ventriculi  il>iJ.  u.  }}.  de 
iateninalibus ,  eodem  loco. 

(k)  Conf.  hujus  S^:(fl.  n.   18. 

(*)  Advers   onat.   II.  n.  J.  de  fabrk.  gland.   ^t.  ^4.   Thtf.  X.  n.   57- 

( jy  )  De  glandulis  inteftiiiorum  Peteriahis  EoERHAAVsrff  fubrk.  ghnJ..  p. }  7- 

(^)  L.  II.  p.  <)s. 

(«)  Ibid. 

(  b  )  Ibid. 


SECT.   II     COLA;  387 

§.    Viill.     OhjeCiio  occupatur. 

Sentiebat  vini  argumenti  perfpicax  MalpighiAnjr  tlieorise  patro- 
nus ,  Hermannm  BoERHAAVE(r),  Ut  eam  vim  frangeret ,  vere  eqni= 
dtm  hadcnus  monuit ,  in  cortice  cerebri ,  aliifque  vifceribus  R u  y  s  c  h  i  a  n  a 
manu  repktis,  quodprcf-parnrcvocant,  multum  propiix  carnis  cujufque  vifce- 
ris  ds/iderari ,  ut  partem  ccrticis  cerebri  ,  paitem  hepatis  ,  lienifve  R  u  y  s- 
c  H I  u  s  cilendat ,  phiriraaai  autem  ejufdem  corticis ,  ejufdem  hepatis  lienifve 
niatcriem  ,quamfebum  coioratum  nonreplevit.neque  a  vi  putredinis  &  aquae 
macerantis  tuetur ,  in  ipfa  aqua  fenfira  deftrui ,  inque  muci  fpeciem  con- 
verfam  ad  fundnm  phialarum  defcendere,  aut  a  feduli  artificis  manu  omni- 
no  fordium  cum  opprobriofo  nomine  abjici.  Reftc  BoERHAiVJU3,ii 
iinicc  monet,  nondum  per  penitifiimas  repletiones  oitendi,  fola  in  vifceribus 
Vafa  efTe,  totumve  vifcus  conftare  vafcuhs  ,  quae  cera  repleverit.  Eadem 
mousnt  Bernardus  Siegfried  Albinus  (d),  &  Antonius  Ferrein 
(  C  )  ,  &  res  rpfa  monet.  Verum  fi  ideo  contendic  magnus  nofter  P  r  je- 
CEPTOR  ,glandulas  fuilFe  folliculofve ,  quod  de  vifcere  inter  Ruyschian.as 
nianus  periit ,  tunc  equidem  non  poffumus  vim  argumenti  probare.  Com- 
preffos  equidem  inter  repletas  arterias  foUicuIos  interire  aiebat  Vir  Ili. 
Verum  fi  interiiffent ,  non  poffet  febum  de  arteria  in  dudum  excretorium 
tranfiiflTe.  Pone  arteriolam  inter  duciumve  efle  folliculum  ,  pone  eum  fol- 
hculum  a  quacunque  caufa  eUdi,  interceptus  erit  ex  arteriola  in  dudum 
corameatus  ,  &  nulla  via  fuperefl;  ,  per  quam  febum  in  eum  dudum  ve- 
niat.  Id  argumentum  lufficere  crediderim  ;  addebat  autem  Ruyschius 
(/)  ,  nulla  fe  in  replendis  vifceribus  violentia  uti  ,  aliamque  nafcituram 
rerum  faciem  ,  fi  vi  nimia  uteretur  ,  inde  enim  inflammationis  fpeciem 
apparituram  :  quam  nos  interpretamur  de  exfudatione  febi  colore  tindi  , 
quod  ex  arteriohs ,  ia  cellulofam  cavernulam  viam  fibi  aperuit. 

Ccc   s  §.  IX. 

(f )  D?  fabrk.  gland.  p.  i6.   57. 

(<i)Noii  omiiia  vafa  efle,  fed  fuam  peciiliarem  aiiqiie  parti  fubftaiitiam  adKotat,  L. 
III.  p.  ti. 

(  e  )  Nempe  neqiie  acinos  fiios  vifcenim  carnem  conficere  ,  nijqje  alba  in  Iiene  re- 
nibusq»*  grana  ,  neque  rubra  iJUiidta,  nimis  difpcrfa  ,  ad  vifceruai  uaturam  coiirutueuddtn 
fufficere.  Mi:»i.  de  l'Acad.  des  Siienc.  »749.  u.    4«, 5.  4^^, 

if)  Ibid.  p.  7;. 


3S3  LIB.  VII    SECRETIO. 

§.  X.    Novae  fentcnti.^  ^rogrejfus. 

Ab  his  initiis  progreCus  Ruysch  i  u  s  ,  fufcepit  denique  demonftra- 
re  ,  etiam  eos  acinos,  quos  pro  fua  opinione  M  a  l  p  i  g  h  lus  produxerat, 
omnino  &  ipfos,  totaque  adeo  vifcera  ,  totafque  ghndulas,  meris  conitarc 
valcnlis.  Potuerat  jam  tunc  teftium  exemplum  proponere ,  &  propofuit 
aliquando  (g).  Glandularum  enim  fimilis  caro  tamen  Qianifefto  ex  confpi- 
cuis  vafculis  unice  componitar,  quam  primum  argentnm  vivum  in  teftis 
naturam  felicius  impulfum  fuit.  Replicata  ea,  demum  multiplice  congef- 
tione  lobulos  efticiunt ,  quos  cellulofa  teh  interpofita  conjungit,  &  qui 
toti  vera ,  communi,  menibrana  colledi  teftem  ,  glandulx  inprimis  conglo- 
batJE  fimilem.componunt. 

Sed  etiam  hepatis ,  lienis  renumque  acinos  adgreftus  accurate  repletos 
in  aqua  maceravit,  &  ccmperit  (^  )  ,  communi  quidem  velamento  deftitui 
(i),  quod  totam  giandulam  carnem  conprehendat ,  &  ad  verje  glandulse 
fimplicis  ef]cntiajn  utique  pertineat  :  cum  contra  vifcerum  acini  follicita 
evolutione  in  vafcula  difcedant ,  quorum  celkilofis  filis  collectorum  glomer 
id  fit,  qaod  acinvjn  Malpighius  dixit.  Inter  ea  granula,  pulpofofque 
(i?)  vafculorum  fines,  quos  in  pomis  pirifque  reperit  vir  folertidinuis,  fum- 
inam  fimilitudincm  ajebat  effe  ,  cum  tamen  in  pomoium  certe  pulpa  nulla 
de  glanduloh  fabrica  fufpicio  locum  habeat.  Sed  etiam  abfque  maceratio- 
iie  boni  fenis  iadulLria  hepatis  acinos  explicuit  ,  quos  eofdem  ad  fines  ra- 
mulorum  venaE  portarum  cavseque  inferioris  venae  ad  modum  anferini  pe- 
dis  expanfos  Vieussenius  (/)  reduxit.  Adeo  hoc  fpectaculura  evidens 
fuit,  utBoERHAAVius  (?«),  fuuimus  contrariae  fedx  patronus  ,  pro 
iua  ingenuitate  fateretur,  nihil  fe  videre  in  hepatis  acinis ,  prjeter  vafcula. 
Ita  porro  Albinus  acinos  ad  vaforum  congeriem  revocavit  ,  qui  ultimo 

fine 

(g)   nKj:,nr.  VI.  11.   7?.   Thef.  VIII.  n.  ?4. 

(h)  Epiji.  aiiat„  II.  p.  6,  7.  quo  loco  addit,  ad  himc  iifque  diem  acinos  fibi  glan- 
diilanim  aliqua  Ipecit:  imiiofuiiTe  :  timi  Thef.  anat.  I.  elf.  i.  n.  i.  alf.  a.  11.  7.  ufl.  ;.  n. 
10.  ly.  Thef  H.  «/  ^  n.  i».  Thef  U\.  n.  7.  Jj.  4t.  72.  Thf  VI."  n.  R2.  Thff  Vll.  n. 
4.  II.  tah.  1.  f.  I.  Thf  VIII.  11.  U-  Thef._  IX.  n.  59.  T/v/.  X.  n.  77.  Sj-  R«.  Ss.  yo.  ^4. 
143.  Tkcf.  ALi.v.  n.  loi.  Hsec  de  hcpate  ,  liene  ,  rene  ,  &  ceiebii  coitice  dida  funt.  Adde 
totain  c^)ittolani  de  glandulaiuni  fabi'ica>,  &  impriiiiis  \\  6^.   70.  74.    75.  7  S. 

(.  /■  )   j'  1  j:  R  w  I  R  T  H  de  hepat.  fhudtur.  f.   i .  ex   hepate. 

(*  )  Thtf  IX.  n    ^".    Thf.  max.  Tab.  I.  Adacrf  anat.  Dec.  III.  n.  29. 

(l)   OhJJ'.    iJCiAtiat.   ^  de  iiudec.  iratiq.  ji.   159. 

(  jsj  )    De  fubrie.  glaitd.   p.  71.  71. 


SEC7'.  11.    COLA. 


5S5 


fina  fe  incurvati  fere  cotnprehenderent ,  ut  folent  Rofas  Hierichuntlnse  ra- 
niuli  (??)•  I"  glandulis  congloaieratis  diffolYendis  non  memini ,  queciquam 
experimentum  fecifTe. 

§,  XI.   Refpondetm'  ad  aygwnentum  a  morhofis  ghnduUs  repetkwn. 

Cum  Malpighius,  ejufque  viri  celeberrimus  advocatus  Boer- 
H  A  A  V I  u  s ,  ad  morbolhm  fabricam  paffim  provocarent  ,  multa  ad  argu- 
mentiiiii  inde  repetitum  jam  Ruyschius  refpondif ,  primumque ,  etiam 
abfque  primceva,  &  a  natura  creata  glandulofa  fabrica  folliculos  tumidos 
varia  materie  plenos  nafci.  Ita  grandines  (  o  )  rotunda  funt  concrementa , 
continua  membrana  claufa  ,  qu2e  materiem  puris  fimilem  continent  ;  fed 
grandines  manif:fto  in  fpatiolis  fubcutaneis  cellulofis  oriuntur  ,  &  inde  glan- 
duhrum  etiam  fufpicio  adeft.  lifdemque  in  cavernulis  etiam  fteatomata  ■, 
&  aquofi  demum  tumores  (_p)  frequentifTime  reperiuntur  :  quoties  non  in 
ghndula  certe ,  fed  in  cellulofa  cavernula  (  q  )  retenta  raateries  ftagnando. 
congefta  eft.  In  omento  ,  quod  pariter  ad  pingues  telas  pertinet ,  perindc 
numerofae  glandulze  minimae ,  fcirrhofa  duritate,  vifae  funt  (^r)... 

Pr^eter  cellulofae  demum  telas  vulgo  notum  imperium  ,  fimiles  ctiam 
tumores  in  aliis  corporis  humani  partibus  enati  recenfentur  ,  in  quibus  ne 
adverfarii  quidem  folliculum  quxrunt ,  ut  in  cornea  ocuh  tunica  (  s)  ,  in 
optico  nervo  (t)  ,  tympani  membrana  ( z^) »  artubus  (  5C  )  ,  pulmone  (_y). 
Et  ipfe  quidem  in  pueri  pulmone  ,  rotundas,  alba  materie  plenas,  quafl 
grandines  vidi  (  z). 

Porro,  quoniam  Cl.  adverfarii  (n)  nntivum  in  vitiofa  dilatata  recepta- 

C  c  c     3  cula 

(  «)  F  R  A  N  K  E  N  de  hepate  p,  18.  Alibi ,  &  nos  olim  ,  &  miper ,  difcipulos  docuit  t 
acinos  efTe  fere  veiias  ,  qtias  vini  fpiiitiis  conltiinxiffet  Leisl  er  de  f;cret.  p.    lO. 

(0)  S^-.'Q>mn  Ar. BERTi  de  grandmib.   p.  41.  _    . 

(/' )    Qiialem  ipfe  111.  Bokrhaavius  defcripfit  de  Jabric.  glmdtil.   p.  19. 
(f)   RoYxcHrff  fabyic.  gland.  p.  ^s,  77. 
(r)  BuRCHARTrf'  gla'td.  fcirrbojts 
(j)Ruy3CH   de  fabr.  gland.  p.  77.  in  Stauhylomate, 
(O  Ibid.  ...:    ■ 

(  «  )  I  D  is  M  thf.usr.  arut.  W.  n.  24. 

(.v)  Huc  adventitiae  illae  in  feniore  &  brachio  glandulae  Tboma'^~  h  nvi.T  on  ide' 
Kogr.^f-h  p.  17}.  . 

(  y  )  AI A  u  c  H  A  R  T    de  appcHatiom  glmiduU  ,  Burchart  de  clandul.  fiirthof. 
(2)  Optftil.  patbolog.  obl.  i^Conf.  L.  HX. 

(1)  P.    ?8|. 


5S0  LIB.  VIL   SECRETIO. 

cnlj  humorem  nobis  opponunt ,  non  omitterc  oportet,  nihil  omijino  h\- 
tercedere  ,  fjquidem  fanguis  in  celiulofa  fpatioh  f^Epifiinie  exfudat  ,  quiii 
perinde  in  obftrufto  jecinore  bilis  ,alioquin  penetrabilis ,  aut  ipfa  exhalet , 
aut  certe  humorem  celluiofis  cavernulis  contentum  fuo  colore  videt,  q«o 
adeo  frequenter  &  inteftina  pingat ,  Sc  peritonseum. 

§.  XII.     Et  ah  hydatidihus, 

Hydatides ,  quibns  rotunda,  fuifque  limitibus  circumfcripta  figura  cft, 
propriumque  velamentum  aquiim  comprehendit,  plerumque  in  cellulofis  cn- 
vernuiio  (  6 )  uafcuntur ,  in  quas  humor  efFufus  ftagnavit.  Nihil  Iioc  vitio 
frequentius  eft  circa  renem  ,  in  circumjefto  adipe  ,  circa  uterum  ,  tubaf- 
que  &  ovaria  (  c  ).  bed  etiam  in  cordis  fuperficie  ejufmodi  veficse  efflo- 
ruerunt  (J),  &  fub  extimo  inteftinorum  velaraento  (f)a  &  in  omento 
(/),  in  exteriori  ambitu  raembranae  coftas  fuccingentis  (g),  inque  pul- 
mone  (^  h ).  In  ovium  pelvi ,  pariter  in  cellulofa  tcla  frequens  vitium  eft , 
grandefque  bulla2,non  abfque  animalisinde  contabefcentis  detrimento ,  paffim 
generantur.  Hic  eft  A  r  e  t  je  i  hydrops  alius  ( z  )  »  io  quo  veficas  parvse 
&  frequentes  ,  humore  plense.  Manifefto  etiam  vidi ,  in  morbo ,  quem 
pro  magico  plebs  habebat ,  de  ukere  femoris  plurimas  fubinde  hydatides 
exiifte  ,  de  quibus  dubium  non  elTet ,  in  vicino  cellulofo  textu  natas  efTe. 
Simile  exemplum  Parifini  Academici  recenfuerunt  {k).  Ita  ex  ulcere  fub 
eoftis  quingentae  hydatides  ( i)  effluxerunt ,  &  ex  abfceflTu  vis  hydatidum ,  pa- 
ritei-j  ut  quidem  videtur ,  de  femore  manavit(m).  Ita  in  inguine  hydatides 

refe- 

(^)  BiHRENs  Sreslauer  famlungen  171?.  M.  Jaiiuar.  GnAsHUTt  Epb.  N.it.  Cnr' 
Tol.  VII.  obf.  110.  p.  416.  &  poft  tracl.    de  coli$a  pi£lon. 

(  c)   Opufcul.  fathol.  obf  41.  Ru  T  s  c  H.    adverf.  anat.  I.  U.  i.  &c. 

(fi)  Fanton.   obf  11, 

(e)   iNGRAssiASiJ?  tumor.   p.   229. 

(/")  Harder  apiar.  obf  i ;.  T  T  s  o  n  phil.  tranf  n.  l9?.HiPP0EYTUS  Boscus 
He  facttlt.  anat.  p,  17.  Nempe  veficuhs  aqiia  plenas  per  iilciis  piodiiffe  ,  per  quod 
onicnti    poitio  elapfa  erat.    Conf.  etiam  B  iumi  canaletti  p.  »00. 

(.g)  Co  T^Ltrj  i  fyjiem.  anat.  p.  195.  G  A  s  p  A  R  i  o^e>-.  p.  IV.  Hycktides  diaphra^ 
niati  adnatae   Birch  T.  IV.  p.  377. 

(  /j  ;  M  *  I  o  E  T  hij}.  de  rAcad.  172  j. 

(  O  Cauf   diuturn.    L.   II.  c.  i. 

(/t)  Mem.  de  F Acad.    avant   1695    T.  II.  p.  zix'. 

(/)    Phil.   Trunf  n.  2sj, 

(>W)    GABR.QI.    Obl^   17.  ' 


SECT  II.    COLA.  351 

refediflTe  leguntur  (n)  ,  &  fub  trapezio  mufculo  vaftiffimam  (o)  bullam, 
quae  36  alios  folliculos  fua  caverna  comprehenderet.  Ita  urinaria  vefica, 
renes ,  uterus,  ventriculus,  inteftina  ,  cor ,  pericardium  ,  in  cadavere  undi- 
que  pendulis  cyftidibus  aqua  flava  plenis  effloruerunt  (p).  In  alio  corpo- 
re,  cum  fubinde  per  paracentefin  ova  quafi  pifcium  prodirent ,  millenx  hy- 
datides ,  cum  utero ,  hepate,  raefenterio,  totum  per  abdomen  connexse  , 
poft  mortem  apparuerunt  ,  cum  nempe  in  univerfum  tradum  cellulofum 
aqua  fe  diffudiffet  (  g  ).  Ita  in  cellulofa  tela  fepti  tranfverfi  (  r )  hydatides 
facco  membranaceo  coraprehenfa;  vifas  ,  aliacque  plurimse  de  facco  fuper 
hepar  pofito  (x)  per  infiidum  vulnus  exierunt.  Sexaginta  hydatides  in 
tumore  a  pofteriori  cranii  fede  ad  fcapulam  defcendente  fuerunt  (  f ) , 
cum  reliqua  pars,  craffiori  adipe  plena,  ad  fteatoma,  &  atheroma  pertine- 
ret.  Hinc  cum  aqua  in  hepatis  hydatidibus  febum  conmiftum  fuit  (u)  ,  in- 
quilina  cellulofse  raembranse  materies.  Inde  etiam  inteliigitur  ,  quare  fre- 
quenter  adeo  Sc  duK.(5<:)  in  hydatide  membranse ,  &  hydatides  legantur  , 
quae  alias  fua  in  cavea  continuerint  (y  ).  Nam  vel  duas  laminas  ftagnans 
aqua  fibi  circumpofuit ,  vel  unica  praegrandis  bulla ,  mire  intumefcens ,  fu- 
per  alias  minores  fe  fuperfudit 

Prima  hsec  hydatidum  fpecies  efl,  fupereft  &  altera.  Nam  etiam  fan- 
guinea  vafa  in  hydatides  degcnerant  (  z  ).  Ipfe  vidi,  inque  thefauris  uca^ 
demicis  confervavi  (fli)  ,  veficularem  placentam  ,  cujus  buUas  aqua  plense 
cum  anguftioribus  pcv-iunculis  ramofifque  alceruje  continuarentur,ut  omnino 

mani- 

(h)  Ridlky  okferv.  praci.  ; 2. 

(o)  BiDLOo  de  bydatid.  T.  I.  f.  r. 

(p)  Maur.  CoiLDEUs  in  hippocrat.  muheh.  p.  ji.  &  fmiile  fere  exempluai  habet 
Vo'chents   Coiter    vbjf.   anat.  p.    115. 

(■2)    Bp.ehm   de  hydatid. 

(  r  )    P  o  H  L  rff  hydatid. 

(;)  Jozira.  des  S:ri)aiis  lyiz.  M.  0«f!t.  Fer  viilnus  etiam  lateris  hydatldes  prodierunt 
iu  vhiltoria  ,  quae  exftat    apud  CI.  Birch  T.  III.    p.  jzi. 

(O  Fhil.  Trafifaci.  n.  ;o8. 

(jOStenzel   de Jleatomat.  dovt.  p.   jo.  * 

(  *■ )   B  R  E  H  M  de  bydat.  P  o  h  l  hydrop.  facaxt  8cc. 

iy')  Cabrol  1.  c.  "Weszpremi  ohf.  prope  veficam.  Kiit  quaitiit.  fatg. 
p.   2£. 

(2)  RuYscH  in  adverf.  »nat.  I.  n.  *.  &c. 

(n)  Opufcul.  anat.  obf.  40.  finiiles  obfervationes  paffim  exftaat.  Habet  RuYSHrus 
thef.  anat.  VI.  Tab.  ^.  f.  ;.  4.  ^.  ^.  quibus  totus  progreffus  degineratiouis  exponitur,  Thef. 
X.  n.  5  5-  S^.  6^.  Advcrf  oMot.  I.  n.  2.  II.  p.  24.  ?2.  obferv.  anat.  Chir.  n.  ;;.  M  c  e- 
QAGi;.  Advtrf.  auut.  III,  n.  14.  Yalisnsbi  foria  d'unii    vejicaja   B  s  :a  c  i  u  s  for.vk 

p.      liO. 


392  LIB.    VIL    SECRETIO. 

rnanifeftum  eflfet ,  vafafuifle,  qusein  hydatides  degeneraffent.  Idem  vJtium, 
minus  equidem  frequens ,  in  majoribus  hepatis  vafis  ohm  Ruyschius 
vidit  (  c  ). 

Liceat  pauciflimas  ahquas  de  origine  hydatidum  opiniones  cxcitare, 
quas  nos  quidem  res  ipfa  vetuit  recipere.  Dudum  {d)  ,  iterunique 
nuper  (  e  )  ,  a  lymphaticis  vafis  degenerantibus  hydatides  nafci  fcrip. 
tura  efl:  ,  ut  inter  duo  valvularum  conjugatarum  juga  inclufa  lym- 
pha  fenfini  vafcuh  parietes  extrorfum  urgeret  ,  donec  rotundae  bul!.Te  fa- 
ciem  induerent  :  ad  quam  fententiam  hadenus  Godofrcdus  B  i  d  l  o  o  (jf) 
acceflit ,  ut  hydatides  perinde  etiam  a  lympha  ,  Cve  a  nutritio  humore  in 
arteriarum  venarumque  intervalla  eftufo  ,  nafci  admitteret  (g).  AddidiC 
Richardiis  Mead  ( /O  .  eruditiflimus  olim  medicus  ,  fe  aquis  innatantes 
funiculos  vidiffe  ,  ex  tenuibus  &  pene  concatenatis  limpidis  vafculis  fados , 
corruptarum  lymphaticarum  venarum  reliquias.  Verum  in  univerfum  niul- 
to  latius  patet  hydatidum  fedes  ,  quam  quidem  lymphaticorum  vaforuni , 
&  muitis  in  fedibus  corporis  humani  hydatides  repertae  funt,  in  quibus 
nulla  induftria  lymphatica  vafa  reperit ,  vel  cerebri  exemplo  (2),  &  ute- 
rinse  placentse.  Quod  Mead  lus  vidit ,  onienti  degenerantis  vitium  fuifle 
■videtur. 

Hypothefin  CI.  viri  dimittimus ,  qui  hydatides  pro  vermium  opere  ha- 
buit  (k). 

§.   XIII.    Argumenta  ex  theoria  repetita. 

Alia  fuperfunt ,  qui  pro  caufa  RuTschiana  dicuntur,  &  nihilo- 
minas  pondus  habent ,  etiamfi  ab  experimento  ,  &  anatomica  adminiftra- 
tione  iiou  perinde  cominus  repetuntur.  Et  primo  ,  facile  oftenditur ,  abfque 

foUicu- 

(f )  Tbef.  I.  aff.  n.  12.  Tbef.  VI.  n,  11.  TJjef  VIII.  aff.  2.  n.  10. 

(rf)  Tlmynas  "W  h  a  r  t  o  n  in  adencgraph.  \}.  49-  TliQui.  BARTnotiN  Nf.  «7. 
Centui-.  II.  C  o  u  R  T  I  A  I,  in  JoMual  dcs  Suvmis  i688.  n.  24.  J.  K  e  i  l  de  qtimtuate  fuiigui- 
ms  p.  t6.    Godofred.  b  i  dl  o  o  Exerc.    II.   de  hy.iatid.  T.  L  f.  2.  ?.  4. 

{e)  Sah.  MoRAND  vii- dodiidmms  bif.  de  PAcad.  des  Sdeiicts  172}.  p.  13.  kc^^i 
Mmoir.  \).  n8.  feqq. 

C/)    Ibici.  p.  ij. 

(g)  Liquof  omnuio   coagulabilis   eft  Thll.    Trauf.  n.  ^Co. 
(/))    Motzit.  nied.  p.  12?. 

(z)  IlI  hcmilphseiio  ceiebri  dextio  )  infeiiori  locojcyftis  veficse'  fimilis  Jmtrnal  de'Me- 
4ecin.  175«.  M.  f.br  Piexus  choioideus  hydaridibus  miftus  (  fiequens  utjque  fpedlaculum  ) 
Rul'SCH   Epiii.  aaat.  XII.  p.  2x. 

(  *  )  T  Y  s  0  N   1.  c. 


SECT.    IL    COLA.  353 

folliculis  arteriolas  inter  &  excretorios  canalcs  pontis ,  utique  humorct.  a 
fanguine  feparari  poflTe.  Ipfa  enim  res  docet  (/),  ex  ajteriolis  miniaiis, 
in  villos  exhal  jntes  ventriculi ,  &  inteftjnorum ,  in  poros  vaporiferos  cutis , 
p?ritoricei,  pericardii ,  pleurce ,  &  in  tenues  oculi  vias,  aquam  puririiaiam 
vehentcs-  aquam  etiam  &  gluten,  anatomicofiphone  impulfum,  facilhme  exire  , 
aHcs„  crafiiores ,  hquores  minus  facil : ,  tamen  etiam  fcqui.  In  his  autem 
colis  nullo  micrdfcopio  ahquid  globofi  ,  aut  cavi  ,  aut  folhculo  fimile  con- 
fpicitur.  Haclenus  adco  oftcnfum  eft  ,  abfque  folhcuhs  fecretioneni  efte 
poffe. 

Deinde  aqnofos  huraores  non  folum  abrque  foISiculis  parari  poffe,  fed 
cum  folHcuhs  omriino  non  pofiTe  generari,  quin  propriam  aquae  naturani 
&  limpiditatem  amittant  ,  continuo  oftendemus.  Ex  AIalpighian  a 
fententia  artedo'»  iti  folHcLslos  fuum  liquorem  deponunt.  Pone  eum  fol- 
liculum  fefqui  lincae  diametrum  habere ,  quales  utique  crypts:  lingux  dor- 
fum  circumftant.  Ponc  arteriam  minimam  rubram  diametri  efle  ,  auae  vul- 
go  globulo  adfignatur  ,  fiv3  j/^  (m)  poUicis  :  pone  arteriolam  ,  qu«e 
folam  aquam  tranfmittit  ,  rubrofque  globulos  excludit ,  dimidio  tantum  ru- 
bro  vafculo  2nguftior?m,  five  di^raetro  unius  jg'^^  pollicis.  Erunt  adeo  dia- 
nietri  artcriolas  fecretoriae,  follicuhque  recipientis  inter  fe  ,  uti  &  jjgo  polli- 
cis ,  five  uti  485  &  I-  Verum  cx  notilhma,  far.peque  a  nobis  repetita(n)  icge  , 
velocitas  liquoris  exangufto  tubo  in  amplum  folliculum  effufi  eft  infolliculo  ad 
velocitatem  ,  quaper  tubum  arcliorem  fluxit ,  ti  lumen  tubi  ad  lumen  folliculi. 
Erit  crgo  cehritas  liquoris  in  folliculum  depofiti ,  ad  ccleritatem  ,  qua  per 
vafculum  minimum  movebatur ,  uti  i  ad  23^22 f.  Pone  in  eo  vafculo 
ejmdem  fupereflTe  celeritatem,  quas  eft  in  minirna  arteriola  rubra  :  fit  ea 
celeritas  ejufmodi,  ut  vigecuplo  lentius  ,  quam  per  cor  fanguis  per  ejuf- 
modi  arteriolam  (  0  )  feratur.  Defcribat  autem  ex  corde  exeuns  fanguis  in 
minuto  primo  pedes  150  (^),  defcribet  in  minimo  vafculo  pedes  j^  five 
lineas  lOgo  :  in  foUiculo  vero  r j^|j= ,  five  —^  lineaD  partem ,  atque  adeo 
tribus  egebit  horis  &  dimidia ,  ut  unam  hneara  percurrat.  Nempe  in  fol- 
liculo  humor  aquofus  ita  ret^rdabitur ,  ut  ejus  motus  pro  nullo  haberi  pof- 

fit. 

(  /■)    L.  IT.  p.  102,  feqq. 
(m)   L.  V.    p.    ?^ 
(kI  L.  VI.    p.  17^. 
(  0  )  Eod.  L        [).  IJ4. 
(i>)  L.  n.  p.  44?. 

Haller    Phyfiolog.    Tom.  II .  D  d  d 


354  LIB.  VII    SECRETIO. 

iit,  Neque  a  calculis  res  ipfa  difFert  :  nam  iti  iis  partibus  corporis ,  qua- 
rum  humores  vere  per  foUiculos  generantur,  lentiffinius  motus  eft,  mucut- 
que  ex  naribus  nunquam  fponte  effluit ,  hsretque  in  organis  fuis ,  dum 
per  emundtionis  vim  aut  Iternutationis  cjiciatur. 

Vcrum  humorum  humanorum  plerorumque  ca  natura  eft ,  ut  celeritate 
aliqua  egeant  ,  qua  ad  ufus  neceflarios  pareatur  ,  &  oinnino  per  c.xperi- 
menta  velociter  moveantur.  Non  ergo  poterunt  per  colum  parari  ,  cujus 
natura  velocitatem  omnera  deftruit.  Non  ergo  potcrit  aut  urina  per  fol- 
liculos  percolari ,  aut  perfpirabile  fubcutaneum,  aut  animalis  ills  nervorum 
fpiritus. 

Imo  vero  nullus  humor  non  mucofus ,  neque  lcntus ,  per  folliculos  gc- 
nerari  poterit.  Ea  enim  communis ,  &  infeparabilis ,  omnium  humorum  hu- 
nianorum  natura  eft  ,  ut  retenti  &  immoti  fpiflTefcant,  exemplo  bilis ,  muci , 
feminis  ,  adipis  ,  ceruminis  ,  laflis  .•  adfunt  enim  undique  per  recep- 
tacula  forbentes  venulas  ,  qus  de  humore  ftagnante  fibi  bibunt  ,  quidquid 
tenuioris  aquce  continet.  Q.iiare  fluidos  humores  per  fblliculos  percolari , 
rei'  ipfi ,  &  Natur;»  fapientiee  repugnat. 

§.    XIV.    Cauja  R  u  y  s  c  n  i  a  n  a  vincit. 

Cum  rationes  &  iftas  ,  &  alias ,  pro  R  u  y  s  c  h  i  o  paffim  Q-  viri  ad- 
ferrent ,  ipfeque  c:iufam  fuam  pulcherrimorum  ,  mmu  fua  praeparatorumj, 
cadaverum  oftenlione  confirmaret ,  fenfim  fadum  eft ,  ut  ejus  caufa  prje- 
valerct,,  Vifcera  nempe  fecretioni  deftinata,  eorumque  inprimis  acinos  , 
glandulafque  conglomeratas  ,  rneris  conponi  vafculis ,  cellulofa;  telre  ope 
conjundis  ,  eo  cum  vinculi  robore  ,  ut  confiftat  acinus ,  aque  fui  fimilibus , 
laxioribus  filis  fibi  adnexis  ,  totus  &  integer  deduci  poffit.  In  quolibet 
prscterea  acino  ,  vaforumve  glcmere  ,  ex  eadem  fententia  ,  dudus  excre- 
torius  eft  ,  plurefve  duduli ,  qui  de  arteriola  minima  ,  tamquam  ramulus 
minor,  &  fanguini  imperviu?,  decedere  videtur,  qute  fabrica  in  rene  certo 
reperitur  ,  in  aliis  quidem  coUs  magna  cum  vcri  fpecie  ex  conjedlura  admitti- 
tur.  Secretio  adeo  a  vulgari  fanguinis  circuitu  haftenus  differt,  quod  ia 
jfto  quidem  trteriola  rninima,  cylindrica,  in  venam  fibi  aequalem ,  aut  am- 
pliorem  continuetur ,  quae  fanguinem  recipere  apta  fit ,  in  humorum  vero- 
feparatione  dudos  excretorius  ,  rubro  vafculo  artenofo    miaor,  tamquam 

ramus 


SECT.  21   cola;  39^ 

raiMus  ex  eo  vafculo  prodeat.  Inter  primos  novae  fententise  auflores  Jere- 
niias  Lossius  fuit  ( r  )  ,  qui  ab  snno  i6Si  glandulas  pro  valoroni 
glomeribus  habuit  ,  quos  glutinofa;  particuk  connederent.  In  reni- 
bus  &  earum  glandulis  eamdem  ,  ab  anno  retro  1680  J.  Conradm  Peyer 
(  j  )  fententiam  docuit,  deque  glandulis  in  univerfum  Bmiardiis  A  l  b  i- 
N  us  (?)  ,  &  difcipulus  R  u  YS  CH  1 1  ,  vir  eloquio  valcntis  &  ingenioj. 
Godofrediis  de  Berger  (  u)-  I"  Gallia ,  propria  per  experimenta,  vaf- 
culoiam  vifc::rum  glandularumque  fabricam  i^fl>'mz;n<^«j'  Vi  e  uss  ens  (\") 
adftrucre  adnifus  eft,  quem  J.  Cl.  Adrianus  Helyetius  {y)  fecutus 
eft,  &  alii.  Angli  inter  primos  Malpighianas  glandulas  rejecerunt 
( z  ) ,  eorumque  piincipes(a)  glandulam  ita  dcfiniverunt,  ut  ab  arteria 
iDinima  complicata  non  difFerret.  Neque  folliculos  Petriis  Antoniiis  M  i- 
CHELOTTUS  retinuit  (5),  neque  noftro  aevo  fere  aliter  docetur  (r). 
Ipfe  demum  candidiflimus  olim  Boerhaayius,  ultimis  vits  fuae  annis' 
80  animum  inclinavit,  ut  in  amici  opinionem  tranfiret,  uti  ex  FeldraannianO' 
(^d)  codice  5   &  cerebri  exemplo  adparet. 

§.    X V.     Aliqiia    addidit   Ferrenius. 

Nuper  demum  eamdem  vafculofam  viicerum  fabricam  fuis  ornavit  expe-- 

D  d  d    2  riratn- 

C'r)   DJffT  cit.  Xi.   9. 

(;■)  Exerc.  anat.  p.  197. 

(  r  )  De  poris  lorp.  hum.  n.  IX.  &e. 

(  H  )  Di  natiir.   kiim  n.    p.    1 1 8. 

OA')   Tr.  des  Jiqumrs   p,   izj.   5  {8.   Scc,- 

(,y)  OicOfiomie  aitimale  p.  64.  129.    &c. 

(  z  )  Martinus  Li  s  T  e  r   dt  /lummib.  c.  24. 

(rt)  ArclnbaUus  PiT  cairn  de  cmulat.  per  miniin.  n.  29.  Jiuolus  'Ktiz  de  fec/e^,'- 
mim.  p.  8i-  8?.  edit.  Angl.T.  H.  f.  j.  Georgim  Cheyne  philof.  principl.  of  reiig.  p. . 
i  ■  <.  Tbeory  of  acui.  and  s  o-ge.  difafcs  p.  6$.  Jeremias  "Wainewrigth  animal  fecr^K- 
Prop.  Xr.  {  ex  ea  vero  aiteria  iiBd^que  diidhis  excretorios  eniifTGs  pingit  )  Jof  M  o  r  i,  a  n  d^ 
Philof  Tranfacl.  n.  28J.  jtlandulcim  renipe  vocat  glomerem  arteiianan  veijariiir.qiie  filjs-; 
rolledlaruni  5  quae  ex  commrini  venarum  membraria  oriantur-  ;  Thom  M  o  rc  a  k  phiof' 
jrincipi.  p.  1/^6.  qui  tanien  comnnine  hnic  glomeri  velamentum  ciicum^onit  :  ThiOphilm 
LoBB  national  method.  curi>^g  fevers  p.  27.  Ifte  quideni  Vir  Cl.  fimpliceni  glandulam  ita  ■ 
delcribit  u.t  vafculum  fit  ex  rubra  aiteriola  ortum  ,  ferpentiiium  ,  ex  quo  vafa  lymphatica.i 
tindique  oriunda  partem  humoris  tenuioris  relbibent,  abfqne  foUiculis,  Idem  coiiglo-- 
meratam  g!andiilam  fyftcma  facit  glandularum   fimplicium  ibid.  p.   28. 

(.  b)   De  feparat.    bmmr.  p.   250. 

(  c  )  jMMcntius  H  2  I  s  T  E  R  ,  Jercmias  NsiJELn  de  feeret,  p.  58.  qui  L  o  b  b  nf 
ftlac  ta  retinet. 

(d)  Couf.  noflrae  cditiejis   FrxkUicnts  Acad.  T.  IL   p.  4S8. 


39^  LIB.    VII.    iiCRiTIO. 

rinientis  Vir  Cl.  Antonius  Ferrein  (r).  Vifcera  nenipcexfilis  albis  & 
aliquantum  pellucidis  conftare  ,  qux  a  vafis  Ruyfchiana  arte  repletis  diverla 
fint  ,  &  polt  penitiflimam  vafculorum  minimorum  infaraionem  alba  \m\- 
neant ,  intcrque  repleta  vafa  niedia  contrahantur  ,  inque  ficcato  vifcerc 
evanefcant ,  ut  id  ,  quod  de  vifcere  reliquura  fit  ,  totum  nunc  valis  rubris 
conflare  vidcatur  ( f )  ,  pofl:quam  alba  ea  fuhjlantia  deleta  eft  ,  ex  qua 
vifcus  vere  conftibat.-  In  cortice  renum ,  &  hep^te  infantili ,  alba  ea  natu- 
ra  ,  fecundum  ill.  viri  experimenta  ,  plena  eft  tuberculorum ,  five  rotun- 
darum  (g),  oblongarum  ,  rsumerofiiliinarum  particularum,  quarum  mille- 
nas  in  unico  acino  fpatii  habeant  fatis.  Accuratillima  denique  indagine  ia 
humano  rene  &  hep^te  fada  ,  eas  particulas  anulos  videri,  albos,  vera- 
que  reffcxa  vafa  efTe  ,  fed  a  rnbris  vafis  diverfa  ,  quibus  renis ,  qui  dicitur, 
cortex  { /O  componntur.  Negat  loEMVir  Cel.  aliis  exemplis  vafculofani 
vilcerum  fabricsm  hadenus  conftitifle  ,  prjeter  teftem  ,  uveamque  oculi  mem- 
branam  ,  &  folHcite  cavit,  ne  ea  ,  qiam  defcribit  fabrica,  pro  ea  habeatur, 
quam  Ruyschius  aut  replevit,  aut  dt;fcripfit.  Adparet  adeo,  fi  omni- 
no  ea  confirmantur  ,  quae  Vir  III,  proponit,  vafculofani  quidem  femper  vif- 
ceriim  fabricam  eflfe  ,  caeterum  ea  vafcula  ,  quibus  vifcera  conftant,  nimis 
fubtilia  eflTe,  &  angufta,  neque  liquoribus  acced^i,  qujs  iiciforuni  manu  in- 
jiciuntur. 

Profundius  aliquonto,  fed  conjcdura,  fabricam  coli  fecretorii  indagare 
fufceperat ,  Celeberrimus  fenex  J.  E  £  n  i  g  n  u  s  "W  i  n  sl  o  w.  Inter  prima 
(i)  nempe  fui  ingenii  monunienta  hypothefin  reliquit ,  quae  ad  modulum 
fere  inteftinorum  humorum  fecretionem  reduceret ,  villos  nempe  arteriofos 
in  dudum  excretorium  undique  defcendere ,  patulifque  ofculis  in  ejus  du- 
dus  caveam  fuum  humorem  dimittere.  Aliquantum  firmitatis  huic  conje- 
dut£e  cx  ducluum  bihferorum  interiori  faciei  accedit ,  quse  utique  reticulata, 
&  villofiE  alicujus  tunicae  hsdenus  fimilis  eft  ,  &  in  hepate  ,  &  in  folliculo 
felleo  ,  &  in  dudu  ,  qui  ex  folliculo  nafcitur.  Sed  etiam  feminis  rccepta- 
cula  fimili  reticulo  interius  exafperantur  ,  tum  alii  finus  nonnulli ,  &  mu- 
ccfi  folliculi  variorum  animalium  (/(').     Dudum   MALriGiiius    fimilcni 

de 

(e)  Mhn.  ie  i'Jcad.  Roy.  des  ScieKC.  1745.  p.  45?. 

(/")   Idfm    ibid. 

C  «  )  P.  497- 

(^)  p.   497-   498. 

(7)  jV/f'./?.  di  CAcmI,   Roy.  des  Scia:c.  1711 ,  p.  31?. 

(*)  Vidc  u.  20. 


S  E  G  T.   11.    COLA.  397 

de  folHculis  fimplicibus  conjefluram  protulerat  (/)  ,  ncque  "Winslowi 
opinio  C!.    Viris  difplicuit  (w)  ,  neque   recedit  eorum    auftorum   confi- 
lium  ,  qui  cum  inteftinoruni    fabrica  glanduls   ftrudturam  con:paraverunt, 
ut  inteftinuni  glandulam  primariam  ,  aliarumque    exemplar  vocarcnt    ( n ). 
Vcrum,  fi  omnino  dicendum  eft,  quod  res  cft  ,  plerique  utique  du- 
^us  excretorii,  ctiam  in  minimis  fuis  radiculls  ,  undique   leves  funt ,  in  re- 
nuni  potiflimum  exemplo ,  inque  falivofis  ductibus  &  pancreatico  toto ,  qui 
continuo  naturam  reticulatam  deponit ,  poftquam  a  choledocho  difcefiit.    lii 
eodem  porro  rene  ab  arteriolis  rubris  in  dudtus   uriniferos  via  oculo  telte 
continuatur,  &  denique  villofa  fabrica  cum  liatura  aquofi  &  celeriter  moti 
liquoris  minus  convenit ,   cum  irerum  (o)  liquor  de  minimo  quoque  ofcub 
exhalantis  flocci  in    amplutn  canalem  excretorium  elapfus ,'  tantum  dc  fua 
celeritate  amittat ,   quantam  lamen  habetlumine  ejus  canalis  ardius. 

ViEussENii  (p)  fubtiliorem  dufluum  divifionem  omittimus ,  qui 
tres  duftuum  excretoriorum  fpecies  fecit,  quorum  alii  ex  arttriis  nati  venis 
infererentur ,  adipofi  nempe  ,  lymphatico  arteriofi,  &  lymphstico  vencfi  : 
alii  ex  lymphatico  arteriofis  prodircnt ,  ut  pancreaticus  :  alii  ex  fecunda 
claffe  nafcerentur ,  ut  nervex  fiftulae.  Nempe  manifefto  Vir  Jll.  vafa  mino- 
rum  or-dinum  imitatus  fuiflfe  videtur. 

Sed  etiam  Cl.  J.  Daniel  Kuntsche  (q)  q^Si  exG.Erhardi  Ham- 
B  E  R  G  E  R I  difcipulis  fuit ,  extremum  vas  fecernens  internam  fuperficiem 
vafis  fecrctorii  ambire  finxit ,  ut  in  ileo  inteftino ,  inque  duodeno  fit. 

§.  XVI.     Miici    cola. 

I.  Vafcula  exhalantia 

Non  eodem  modo  vifcidi  fucci  de   fanguine  feparantur.    Ex  glandulis 

D  d  d     3  conglo- 

(  / )   I>e  gland.  coKglobat.    ' 

(  Hi  )  V  E  R  D  I  E  R  in  abrege  d'anat.  H  »  t  v  e  T  i  u  s  (ean.  anlm.  p.  i  ;5.  cle  hepate 
quideni.  Neque  lecedit  Georgius  C  h  «  t  «  b  ,  qui  villum  in  glanduia  adniittit  ,  qiiJc.fecuu- 
dum  Cl.  virum,  complicata   aiteria  cft  ,   difeafcs  of  loily    m:d  mind  p.   2j. 

(n)  Petkr  gioKU.  inttj}.  J.  God.  de  Bergbii  de  mtur.  htm.  p.  57-  C«kthe 
ihtoyy  p.  «7.  Tb.  ISl  o  R  G  A n  phhofo^b,  prittci^L  p.  172.  Birgiir  in  propiia]  dilputa- 
tione  Parif.  a.  1741.  piopofita. 

(«)   P-    15?. 

(^)    Tr.  des    liqtteun    p.   125.    130. 

Iq)  De  fecrtty  in  ginere  n.  jiS. 


59S  LIB.    VII.    SECRETIO. 

conglomeratls  nufquam  eqnidem  mucus  percolatur ,  nifi  mucus  efl ,  quem 
glandulae  Cowperianse  (  r  )  generant ,  fed  ejus  quidem  fucci  indoles  parum 

nota  eft. 

Frequcntius  abfque  folliculis  glandulofis  mucuf  paratur  ,  quibus  certe  ia 
exempHs  confilium  Natura:  folliculos  ftruentis  manifcflio  innotefcit.  Nempe 
quoties  per  ipfos  extremos  vaforum  exhalantium  fines ,  abfque  interpofitis 
folHcufis  ,  mucofus  liquor  ad  defiinata  loca  excernitur ,  toties  etiam  is  idem 
liquor  in  magnam  aliquam  caveam  effijnditur,  in  qua  celeritate  amifii  fta- 
gnet ,  reforbentium  venarum  actioncm  experiatur,  &fpiflrescats  aut  ab  aere 
ipfo  addenfetur,  poftquam  pars  maxime  diflii.bilis  ab  aura  abrepta  eft.  Ica 
in  teftibus  mera  pcr  vafcula  femen  ftparatur ,  quod  de  muci  claffe  eft  : 
idem  autem  pcr- inimenfas  epididymidis  ambages  segre  emcrgit ,  &  in  am. 
pliori  dudu  defcrente  ,  ejufque  celiulis  veficularum  fimiiibus ,  retinetur  ,  inque 
eorura  animalium  vcficulis ,  qu£e  ejufniodi  receptaculum  nada  funt.  Ita 
Bterus,  &  vagina  (5)  ,  &  urinaria  vefica  plurimum  mucum,  certis  inpri- 
mis  temporibus  generant,  neque  tamen  confpicuas  glandulas  oftendunt. 
Sed  in  ipfa  quafi  muci  metropoii ,  narium  nempe  cavea  ,  multi  receftbs 
funt,  &  finus  ipfi  pituitarii,  in  quibus  muci  quidem  vis  magna  refervatur,, 
neque  tamen  giandulae  ullac  apparent.  Conftat  inde  ,  moram  efle  ,  quann 
natura  in  glandulis  fimplicibus  fabricandis  quaefivit ,  neque  ultra  ejufmodi; 
glandulas  requiri ,  fi  alioquin  caufa^ ,  moram  facientes ,  prajfto   funt. 

Niger  ille  mucus  averfas  faciei  uveae  pariter  ex  vafculis  exhalare  videtur. 

§.  XVII.    Glandiila  fimple^:. 

Multis  tamen  utique  locis  mucus  proprium  in  receptaculum  ab  arte-> 
riis  dfponitnr,  in  quo  coUedtus  reftagnet ,  ufque  dum  ad  deftinatam  fedeni: 
fuas  per  caufas  feratur.  Diverfa  ejufmodi  receptaculi  figura  eft  &  fabrica,, 
rotunda  p'eraque  funt ,  longa  alia ,  duflum  alia  excretorium  confpicuum 
habent,  non  perinde  alia  ,  &  aUqtiorum  refeda  crypts  membrana  patet,, 
eftque  pro  excretorio  canaliw  Demum  &  fimplices  glandulae  ejus  generis. 
exftant,  &  compofitae.      D:  omnibus  oportet  ex  ordine  diccre. 

Gbndula  fimplicinima  eft  ,  qux  radicibus  linguae  adfidet.   Figura  rotunda: 
eft,  ut.  tamen  &  ellipfeos  fimiles  reperianturj   &  circuli,    Velamentum  ip- 

fis 

(k)  Vide  interim   Comni.  ad  P)'aM.  Boerh.  T."  V.  P.  I.  p.  ]i7.  f<.'qq.i 
(x;  Moa^ate  hio.  ViEUssENio  tr.  des  liqmws  p.  J8J. 


S  E  C  t.  11.     COLA. 


399 


lis  tenue  e(t ,  duplex  tamen  ,  cum  &  epidermide  conftcnt ,  &  veriori  oris 
membrana.  Hanc  membranam  rubra  vafcula  percurrunt  :  tumet  autem  , 
&  hemifphaerii  fere  conyexitatcm  imitatur.  Altcra  pars  glandulae  ab  ipfa 
linguffi  carne  perficicur ,  cui  crypta  infidet ,  rubra  eadem  ,  &  perinde  vat- 
cuUs  rubrisabunde  piifla  ,  &  pulpofa ,  &  tubsrcuk)fa.  Inter  utramquc  glan- 
dulsE  partcm  cavea  intercipitar ,  qua:  in  oris  cavernam  per  membrane ,  in  fum- 
ma  hcmifphserii  parte  fatis  araph'ter  refedK ,  dehquium  patet ,  eademque  via 
propriis  temporibus  mucum  effundit ,  quem  continebat  ( t ). 

Dubiuni  non  videtur ,  in  ejufmodi  glanduhs  vafcula  exhalantia  hngus 
in  caveam  foUicuh  hquorcm  fuum  deponere,  qui  porro  preffo  velamento  , 
ehfa  cavca  cffluat.  Aqua  certe  in  arterias  impulfa  ejufmodi  fecretioneai 
non  difficulter  imitatur  ,  nonnunquam  &  febum  (  w ). 

§,  XVIII.    Glandida  nwnhramcea. 

Ahis  locis  pars  membranacea  fohicuh  major  eft  ,  &  portio  carneae 
partis,  cui  fclhculus  inhdet ,  autminor,  aut  denique  nuUa,  ut  tota  tunc 
crypta  continua,  praeter  oftiolum  excretorium  ,  membrana  perficiatur ,  qua- 
lem  finiphcem  glandulam  potiffimum  Malpighius  delcripfit  (  ?c  )  , 
RuYSCHius  cryptam  ( j  )  dixit,  Boerhaavius  uberius  expofuit(z). 
Circularis  etiam  earum  glandularum  fsepe  figura  eft,  ovata  ahas  (a).  So- 
lent  in  cehulofa  tela  difponi  ,  tegique  eodcm  pulpofo  velamento ,  quod 
majorem  caveara  vcftit ,  cui  ipfi  ihinendae  n;ucus  foUicuU  deftinatur.  Cry- 
ptai  involucrum  in  faucibus  &  afpcra  arteria  firmum  ,  per  intcftina  tenerius 
eft.  Glandulae  fimiles  ctiam  in  plantis  reperiuntur  (6).  Vihum  tamen  , 
quem  in  ejufmodi  glandulas  cavam  fupeificiem  confpicuum  produci  & 
Malpighius  (c)  fcripfit ,  &  ex  eo  audore  Boerhaav  ivs  repetht, 

ego 

O)  Ejufmodi  glandulas  Mo5  gacnus  depiiixit  Adverf.  anat.  1.  T.  I.  f.  i.  h  Sc 
dcfcripfit  Epift.  a-ii.xt.  III.  u.  zj.  kouem  ctiani  dedi  in  Qiff.  inai:giiiali  de  duBu  falivaH 
Cofchvphiaito ,  qi\x  in  colledlione  niea  lecufa  eit  T.  I.  &  IL  Simileni  glandtilaium  Peti:- 
3iiAii(ARUM  riefci  iptiontm  rieriit  111.    K  a  a  u  w  ptrfpir.  Hi^p.  u.  » { J. 

(«)  BoBRHAAVE  de  fabr.  gland.  \>.  57.  K  a  a  u  ir  1.  c  de  intellinoriim  glau- 
diilis. 

(*)  D?  g^ani  con^hb.  p    2.  ed    4to. 

<,y)  Be  fabr.  ghmd.  p.  45>.    57. 

(*  )  ft)id.    p.   j. 

(a)  WoRGAG.   epift.  IX.  n.  21. 

(&)  In  recai-taculo  pl?.nt«  Ean  Mfni.  d:  fAcad.  dcs  Sciince.  irsi-  T.  21. 

(f )  r>  50.  31. 


j^oo  LIB.   VII    SECRETIO.' 

ego  quideni  in  folliculis  humanis  non  reperio  ,  nifi  tubercula  carnis  lingus 
eo  traxiffe  velis  ,  membrsna  enim  tota  levis  eft.  In  animalibus  ,  inquc 
iinuum  cIufT^   villus  locum  habet. 

Ejufmodi  cryptae  plerumque  proprium  duflum  excretorium  nadz  funt. 
Cavus  ,  cylindricus  ,  multo  ,  quam  glanduls  area ,  anguflior  tubulus  cft  , 
quem  Sr  velamentum  glandulae,  &  cpidermis  fui  communis  receptaculi  in- 
veftit.  Is  canaliculus  ex  cavea  fuae  glandulse,  per  ejus  communis  recepta- 
culi  involucrum  penetrat  ,  inque  fuperficie  cava  rcccptaculi  aperitur,  five 
cs  fuerit ,  five  fauces ,  fire  afpera  srteria  ,  five  inteftinorum  cavea.  Preffa 
crypta  ,  per  oftiolum  cxcretorium  guttula  humoris  effunditur  ,  eo  ofculo 
mnjor.  Huc  refero  glandulas  buccales ,  labiales ,  epiglottideas ,  pharyngeas, 
oefophageas  :  palati  mollis  demum  ,  partis  pofteiioris  imas  convallis  nari- 
iim,  afpersc  arteriar ,  oerophagi ,  ventriculi,  inteftinorum  folitarias  glandulas, 
Nam  de  veficse  urinarise ,  &  veficulae  feileae  fclliculis ,  &  agminibus  intefti- 
norum  (e)  glandulofis  nondum  pronunciaverim    (f). 

Eft  ubi  glandula  manifcfta  fit ,  duclus  vero  excretorius  obfcurus ,  mu- 
cus  tamen  intus  manifeftus  ,  quales  in  cervice  niuliebris  uteri  caeci  lolliculi 
fedcnt.  Neque  ova  ,  quse  Graafiana  vocantur  ,  recedunt ,  nifi  quod  liquori 
ceagulabili ,  potius  quam  mucofo  ,  replentur. 

Contraria  exempla  funt ,  in  quibus  dudlus  excretorius  manifeflus,  glan- 
dula  obfcura  eft,  ut  in  poris  fepti  narium  (g),  &  fecundum  bafin  fepti , 
aliisque  narium  mucofis  foraminibus  (  /2  )  ,  in  iarynge  porro  (  z  )  ,  redoque 
inteftino  (  ^  ). 

§.  X I  X.     Glandalce  ex  fimpUcibus  co?n^ofit<^. 

Non  uno  modo  fimplices  cryptae  in  majores  glandulas  coalefcunt.  Ali- 
quando  unice  vicinas ,  cellulofo  vinculo  laxe  conjundae ,  fuuni  tamen  quae- 
que  oftiolum  excretorium  fibi  proprium  habent,  ut  in  expanfione  illa  mucofa 
poftremae  &   inferioris   linguae   partis ,  inque  iis  laryngis  glandulis ,    quas 

I\l0R- 

(f")  Peter  parers.  IT.  p.  i^. 

(/)  Spinlrts  dixit  RuYscHius  tbcf.  wi.it.  VI.  n.  8-  ??•  &  niiper  LiEErRKUH- 
Kiu'5.     Fti'\  eam  litem  fuo  loco  attliigcie  nialo. 
(g")   Cmnmrnt     B<ierh.  T.   IV.  p.    4S.   ^o. 
(.  i) )  KuYSCH  thef.  VII.  p.  41. -&  6-^.   Comm.    Boerh-  ibid. 
(  i  )    M  n  R  G  A  c  N.   adverf.  avat.  1    Tab.    II.    f.  i. 
(k)  RuYsca  ep-ijl   anat,  XI.  thef  VII.  a-  61;.  T.   g.  f.   4- 


SECt.    II.     COLA.  401 

MoRGAGNus(/)  Vir  Ili.  arytaenoideas  vocat.  Hae  L  o  s  s  1 1  (tn) 
Congregatjs  funt. 

Alias  vicini,  perinde  numerofi  folliculi  ,  Sc  praeterea  communi  velamen- 
to  obvoluti ,  in  aliquem  ejus  receflTum  ,  raultis  cryptis  perinde  patentem  , 
mucuni  fuum  deponunt ,  tonfillarum  exemplo.  Hae  L  o  s  s  i  o  congluti- 
natce   audiunt. 

Denique  alias  fimplex  foUiculus  fuum  quidem  quifque  excretorium  du- 
dlum  habet ,  ii  vero  dudus  ex  multis  vicinis  folliculis  in  unicum  commu^ 
nem  canalem  excretorium  conveniunt  ,  quas  glandulas  refle  dixeris  exjim~ 
plicibus  compojltas  (n) ,  &  fibi  oftendi  Ruyschius  petebat  (  0 )  : 
eae  etiam  funt ,  quae  conglomeratse  glanduljE  fimiles ,  opinionem  potuerunt 
facere ,  etiam  eas  glandulas  ex  fimplicibus  foUicuIis  conponi.  Exemplum 
ex  CI.  Galeacii  experimento  (jp),  in  nonnullis  inteftinorum  compo- 
fitis  folliculis  :  aliud  in  dufto  caeco  linguas ,  aliud  in  narium  fepto  (  g  ) , 
aliud  ex  finuum  clafie ,  ccntinuo  dicentur. 

§.  X  X.   Sinus  mucoji. 

Nerape  finus  vocamus  cylindricas  ,  mucofas  fiftulas ,  membranaceo  ve- 
lamento  faftas,  quod  a  fuocommuni  receptaculo  habent,  cui  mucum  inmlt- 
tunt ,  &  ex  qua  cavea ,  ipfi  fenfim  in  telam  cellulofam  exterius  circumfcrip- 
tam  oblique  producuntur.  Refedo  quafi  ofculo  in  viam  urinariam  ,  ae- 
ream  ,  cibariamve  aperiuntur.  Rotundos  folliculos  in  hujufmodi  finus  pa- 
tentes  non  reperi ,  &  in  urethra  quidem  humana  interna  facies  undique 
leviffima   eft. 

Horum  finuum  ,  perinde  ut  cryptaruuj  ,  alii  fimplices  funt ,  in  naribus 
fecundum  fepti  bafin ,  urethra  virili ,  &  muliebri ,  in  finu  valvularum  fu- 
periorum  pudendi  feminini  ,  in  parte  cftii  vaginae  inferiori ,  in  ventriculo 
ciconias  (  r ). 

Alii 

(/)    Mvirf.  T.T.  TI.  f.  S.  b.  7.  k.I. 

(jh)   Loss.  in  cit.  difl".  n.  35.  Citat  glaudulas  cefophagi ,  ventiiculi  i  inteftinonim. 
(m)  B  o  E  RH  A  A  V  E  L  c.  p.   2^.    M  A L  p  I «  H  I  u  I   1.  c  p.  3 .   ail    vocss    pioxhna 
fucadunt,  &  ex  genere  lebaceo  tab.  is.  f.  lo. 
(  0  )  •  De  fibric.  glmd.  p.  6%. 

(p)  Ofimi!)!!.  B.nym.  T   I.  p.  47c.  T.  I.  f.  J.  l  i.  i. 
i^)  Cnmu  Boerh.    T.  IV.  p.   50. 
(,  (■  )   Wipy  ER  epb.  UiiP.  cur.  dic.\.  aJ:n.    II.   df.  151, 

Halkr  Fbjiolog.    Tom.  U.  Eee 


4o.a  LIB.    VII.    SECRETIO. 

Alii  ex  multis  fintbus,  ad  aiboris  modum  iu  unam  majorem  lacunsm 
per  ejus  latcra  inmiflis ,  coalefcunt.  Ejufiuodi  finus  conpoficos  etiam  urethra 
virilis  habet  (/)  >  eoque  referri  poffunt  dudtus  mucofi  reiai  inteitini  ,  qui 
in  valvularum  reftarum  intervalla  aperiantur.  Huc  etiam  tubuli  ramofi  ven- 
triculi  fibrini  pertinent  (f).  Analogia  inter  hoc  villorum  genus  eit ,  & 
cxca  receptacula  mucofa  pifcium  ,  quse  ventriculos  numerofa  ambire  fo- 
lent  (  u).  Viliis  intus  hirfuti  funt  &  ipfi  in  avibus  fibrifque ,  homini  per- 
inde   leves. 

§.  ■XXI.  Humorum  gelatmofonm  orgamfccretorla.  Vafcula  e>ihalantia. 

Etiam  pro  hac  humorum  claffe  natura  non  unius  generis  colo  utitur. 
Plerifque  nempe  locis  utique  ex  artenis,  abfqui  folliculorum  ambagibus 
nafcuntur,  aut  glandularum  ,  qui  etiam  e.x  refedis  arteriis  in  valnere  Ipon- 
te    plorent. 

Porro  idem  gelatinofus  humor  ex  arteriis  rubris  in  vafa  lymphatica  ex- 
pedite  tranfit  ,  oleumque,  quod  ex  terebinthina  (tiliat,  rubro  co'ore  tinc- 
tum  ,  inque  artetias  abdcminales  impniruni  (x),  non  muko  l.ibore  in  he- 
patis  lymphatica  vafa  ,  inque  ladea  ,  &  duclum  deaium  thoracicum  .igitur, 
continuos  certe  per  canaics,  inque  celiuloia  tda  maniurum,  fi  in  eam  fe 
thffudiffct.  Sed  neque  gbndulas  ulias  hic  arterias  inter ,  &  lymphatica  vaf- 
ciila  interponi ,  abfentianodulorum  oftendit  (/). 

Iterum  idem  gelatinofus  humor  in  omnes  &  p.irvas ,  &  mngnas  corporis 
humani  caveas  &  celeriter  effunditur  (z),  t^  pari  velocitate ,  qua  per  ar- 
terias  exit,  etiam  per  venuias  reforbetur.  Ipfum  pifcir.m  g'uten,  per  eaf- 
^em  vias,  iu  terebri,  pedtoris ,  pericardii,  pedtonazi,  onienti  caveas ,  mino- 
relque  in  toto  corpore  cavernulas  facillime  exit ,  nullo  iterum  noduio  in- 
terpofito  ,  qui  inter  arteriolas  porumque  e.xhalantem  interfit  ,  humo- 
remque  retineat ,  atque  ab  ca  niora  grandelcat.  Proxime  a  languine  in  fetu 
ejufmodi  humorem  abeffe  mcnuimus ,  qui  totus  undique  rubeat. 


§.  XXI- 


'(  f )  M  o  R  r,  A  G  N.  adverf,  amt.  T.  4.  ?-  4-  D-  D. 

(r)  1.  c.   Et  ilH    veio  ,  &  ciconise  tubiili  iaius  viiii>r»  fuat. 


(m)   Redi  de  amnial.  intra  awm.  T.   4.    f.    1.   1. 
{x)  Coiifer  etiam  Petri  Tarin  poblema.  anatoinicitm  a.  1741   edituni ,  iiique  iio- 
flrA  drfi  utatwmm  anatoniicamm  cuUeiiioMe ,  ejulque /«p/xV/Mfwfo  recufuni. 
(jv )  L.  JI.  p.  109. 
(2)  L.  II.  p.  >9. 


i 


S£  G  Tl    //.     COLA.  4^3 

g.  XXII.    Glandulx.  I.  Conglotneratc^.  ■ 

Non  ideo  omnes  omnino  humores ,  qui  ab  igne  ,  aut  a  ftillatitio  vini  liquo- 
re  coguntur ,  ea  in  coli  fimplicitate  nafcuntur.  Nam  in  renalibus  quidcm  con- 
glomeratis  glaudulis  faccus  rubef:ens  &  coagulabilis  fep.iratur  :  dcindc  iu 
omnibus  dearticulationibus  corporis  humani  vifcidinjnium  albumen  eftjCU- 
jas  dotcs  expofuimus  («),&  a  quibus  omnino  ad  gelatinoforuai  humorum 
clafTcni  revocatur.  Ejus  non  una  ,  fed  tamfn  etiani  glrmdulofa  crigo  t(l, 
Utique  enim  perfuadeor ,  in  articulationum  caveas  vaporem  de  artetiis  exha- 
lare  (b),  cum  nuUa  in  corpore  huraano  cavea  fit,  in  quam  ejuimodi 
vapor  non   excat. 

Conglomeratas  primum  glandulx ,  in  majoribus  &  in  minimis  etiam  de- 
articulationibus  reperiuntur,  cum  etiam  inter  comniifias  iibi  laryngis  carti- 
lagines  lacinia  (c)  ejufmodi  fe  interponat.  Ex  numerofis  cx  acinis  (.  d  } 
componuntur  ,  crafiiorique  bafi  in  ahquo  ofiium  rectffu  fedent  (f),  quo 
deltnduntur  ,  ne  in  motu  ejus  articuli  vehcmentius  contrits  Isdantur  (/). 
Aker  liraes ,  verfi!?;  civeam  articulationis  converfus ,  in  tenuem  aciem  gra- 
cilefcit  (g)  >  '^i-^  crenato  fine  Huitat  ,  multo  tamen  plerumque  adipe 
comprehenfa  ,  qui  idem  eas  glandulas  amat  smbire  ,  ut  nuper  CI.  viri 
omnino  totas  glandnlas  aut  pro  adipe  habuerint  (  h) ,  aut  de  ea  qcteftions 
amp!i:u-e  maluerint  (z).  Sunt  tamen  in  his  glandulis  iirmi ,  rubrique  aut 
flavi  acini ,  quos  cavos  effe  ,  ex  conjedura  doceas  (k)  ,  neque  taraen  aut 
nudo  oculo  ,  aut  vitris  convexis  adjuto ,  oftendas  (/).  Velamento  obdu- 
cuntur  celluloio,  quod  cum  perichondrio  continuatur.  Sed  neque  cylin- 
dricos  duflus,  muco  articulari  plenos  vidi ,  qui  in  tenui  fimbrire  acie  ape- 
riantur,  etfi  celebres  anatomici  fibi  vifos   defcribunt  (  ni),    Poros  alii  ha- 

£  e  e    2  bent 

(rt)  p.  ?<?. 

(  /;  )  Etiam  III.   rvl  o  n  r  o  i  conjedura  efl:  of  bonts  ed.  ult.  p.  48. 

(,f)  iM  o  R  G  A  G  N.   adverf.  I.  p.  i  ?.  adverf.  11.  i-;.^  5. 

(^O  WiNStow  traiti  des  os  fraisin.  63.  Be  r  t  i  n  ojieolog.  T.  I.  p.  17}. 

(  i-  )  H  A  V  B  K  s   p.   i>4. 

(/)  iDEMibid.  Bertin   p,  174.  i8i' 

(5)    HAVERSp.    154. 

Ci)  LiEUTAUD    efjhys  amtom.  p.  21. 
(O    Recherches  fur  les  glaudes   p.    ?;7.   ;5S- 

{k)   Veilculas  iibi   vif.^s  riefciibit  Cl.  Haves.';  p.  191,    Arinos  rorto  vidit,  fuo  al- 
buminc  turgKios. 

(/)  Vide   qiise  contra  eos  folliculos  AJorg  agnus  nioiiuit  advirf  miat.  II.  p.   <^6. 
(w)  CowPER.  apud  D  E  R  H  A  M  ply/ico-thcolog.  L.  ly.  C.  8.  M  O  R  G  A  G  K.  1.  c.  p.  s  J. 


404  IJJS.   F//.    SECRETIO. 

htntCn)8i.  ipfos  mihi  ignotos  (o).  ILec  carunculae  vafcuUs  numercnrilmjs 
pin^untur  (p)arteriofis  venolifqut* ;  qiiorum  trunculos  paiTim  ucfcriptos  dedi 
(  y  ).  Nervos  anatome  non  oftendit.  Ilabent  utique ,  fi  vere  dolent  (  r  ).  Sed 
in  doloribus  articulorum  veram  redeni  tormenti  nondum  fatis  definitara 
habemus.  Tota  mafla  mollis  eft  (s),  etfi  acini  firmiufculi  funt.  Tenuiorera 
effe  gelatinam  ,  quam  iftae  conglomcratJe  glandulce  parant  ,  111.  auctor  eft  , 
Ahrahamus  Kaauw  (t). 

Has  glandulas  veteres ,  excuf^bili  certe  errore,  cum  adipe  confuderunt, 
coque  nomine  defcripfit  Carolus  Sxephanus  (u)  ,  non  indoAus  ico- 
num  RiVERiANARUM  interpres.  Sed  etiam  alia  apud  aniiqiiitatem  h^- 
rum  particularum  veftigia  ,  pro  fua  plurima  eruditione  ,  J.  B.  Morgag- 
NUS  (  5c)  detexit.  Cum  vero  fufius  ,  &  per  fingulos  articulos  a  C!.  vi- 
ro  Clopmi  Havers  (>:)  defcriptae  fint,  folent  ejus  viri  nomine ,  tam- 
^uam  fui  inventoris ,  cluere  ;  ipfe  tamen  Gidlidmum  Cowpbr.  (z)^ 
notifljmum  inciforem  ,  in  partem  laudis   adoptat. 

§.  XXIII.   Sigillanm  recenfentur. 

Liceat ,  uc  in  conglobatis  ghndalis ,  ire  per  fiugulas.  Prim-e  fere  innotu- 
erunt ,  eccdemque  grandifl^imie  funt ,  quae  inferioribus  in  corporis  articulatio- 
nibus  ponuntur.  Maxima  ergo  glandula  fedet  in  deliquio  acetabuli  pelvis  , 
quod  ad  recipiendum  os  femoris  ei:  tribus  oflibus  coalefcit,  &  in  ea  par- 
te  ,  a  qua  cartilag'nea  crul^a  abeft  (fl)  :  eam  mulcus  adeps  ambit. 
Alia  parva ,  plana ,  crcnata  ,  in  fovea  capitis   femoiis   eft ,  pcnitus  ab  ifta 

diverfa , 


(«)  B>  RTi  jr  1.  t. 

(o)   D  WEnNEY  ;ii3;W.  des  w  T.  II   p.   '{J. 

(p)  UuYscH  advcii".  111.  n.  j. 

(9)  In  n;:etAbulo  fcmorjs  ,  genu  &c.  Fafcicu'.  Ico::.  .<i/;.tf . lY.  AiteiiolaiU  IiabetBza- 
Vis   T.  IV.  p.   ij. 

(v)  AIoNROoor  theb<})7es  p.    \t.  ecUt.  nov.  De  gbndi;!.-'.  acctabuli  fcmoiis  adnimat. 

(j)  Havers  p. ipi.  Cl.  BERTiT<r  T.  IV.  p.  ;}•  "WtNSLOw  11.  i?,  C  H  B- 
SELDEN  ojieograpb.  nov.   c.  VI.   Bertiv  p.    173. 

(  f )    De    fcrjpir.  i;.  S^o. 

(h)  De  dijjieh.  ivrp.  httni.  L.  T.  c.  zz.  2j. 

(ic)  Advirf.  jinat.    II.  anmadverf  2i.    p.  {». 

( jy )    In  ofeohgite  difcourfe  IV. 

(2  )  p.  187.  edit.   t(9t. 

(a)  Conf.  Havers  p.  150.  j^6..CowviR  dppem.  ad  Ijiiii.,  T.  39  f.  1.  i- 
P  I  T  ti  c  H  E  r.   d;  aningia  articttl,  n.  17.  B  e  R  T  i  m   T.  IV.  p.  JZ. 


S  E  C  t.   11   COLA.  40,- 

dlvetfa ,  &  praetcrea  oelUilofa  pinguis  tela  ,  veficulis  acinorum  iimilibus  ple- 
na  ,  cingit  iniertionem  ligamenti  tcretis  (^*). 

Patellam.quae  cum  imo  feniore  committitur  multse ,  glandulae  ambeunt," 
quas  plurimus  adeps  obvolvit.  Eas  pro  unica  glandulofa  maffa  J.  B  e  n  i- 
GNus  WiNSLow  (J)  numerat  ,  pro  tribus  Clopton  Havers  (c)  , 
qui  pofteriorem  ,  fuperiorem  &  inferiorem  recenfet.  Duas  reperio ,  ante- 
riorem  &  pofteriorem,  difcerptam  utramque,  inter  tendineos  lacertos  infer- 
tos  patellae.  Denique  retro  patelhm  globofus  adeps ,  five  burfula  glandu- 
lofi  habitus ,  inter  patellam  &  ligamentum  extenforium  ponitur. 

In  ipfo  poplite  ,  inter  femoris  condylos  ,  alia  glandula  inCdet  liga- 
inento  decuirato  anteriori  (^),  duaeque  alix  in  ea  fede  ,  qua  ligamenta 
dccuilata  fc  propius  refpiciunt  (  e  ) ,  in  angulo  inter  ligamentum  tranfver- 
fum  fibulam  tibiamque  imam  conjungens ,  &  faciem  articularem  nialleoli 
externi.  In  tibix  conjundione  cum  fibula  infignis  glandula  in  lateris  ex- 
terni  imae  tibiae  depreffa  facie  (f)  ponitur.  Altera  minor  eft  ,  in  fovea 
minori   fibulce  ,  pone  externum  malleolum  (g ). 

In  facie  inferiori  tali  una  utrinque  glandula  »  infignis  utraque  longi- 
tudinis  jacet  (A)  ,  alia  in  cavitate  inter  facieculam  articularem  majorem 
&  tibiam  :   alia  ad   finem  pofteriorem  tali. 

Parvse  etiam  in  articulis  onium  metatarpi ,  &  digitorum  (  /2*)  reperiuntur. 

Non  perinde  aut  grandes ,  aut  vulgo  notas  funt,  quae  ad  fuperiorem  parteni 
corporis  humani  pertinent.  Et  primo  glandula  ex  minoribus  granulis  com- 
pofita  ,  limbo  menirci  cartilaginei,  condylo  maxilL-e  inferioris  impofui,  adnaf- 
citur  (  z )  '  &  slia  ,  quae  in  pofteriori  parte  cavitatis  glenoidea^  tempo- 
rum  a  Cl.  F  i  t  s  c  k  e  l  i  o   defcribitur   (  k  ). 

Qua  occiput  adtingit  epiftrophaeus ,  fuam  utrinque  glandulam  oppofi- 
tam  habet  (  /). 

E  e  e     3  VertebrK 

(  a  * )  B  E  R  T  t  N  T.  IV.  p.  I  ?, 

ib)   !.  c.  n.  i8.<.  187. 

( c- )  p.    i>s.    cum    icone.    Conf.    Pitschei,   n.  t^    DuvEa.NET  1.  c.  T.' II. 

p.     J<4. 

(.d)    "WlNSLOW    I.    C.  PlTSCHKL    n.    If. 

(  e  )  P  I  T  S  G  H  E  t   1.   c.    "W  I  N  s  L  n  w    ;z.    1  8«.     i  Ss».  D  U  V  E  R  h  E  T. 

(/)   PiTSGHEi,  n.  16.   ciim  icone.  P.i;j^tik  T.  IV.  p.  86. 

(  g  )   P  I  T  S  C  H  E  I,   1.    C.  B  E  R  T  I  N  T.    IV.    p.   80 . 
(  </  )    P  I  T  S  C  H  r.  L     1\    17. 

(/>*)  Bertin  T.  111,  p.  4ijr.    482. 

(  i  )   C  O  W  1'  E  R   cj^p^nj.   f.    s.     f .   M  O  R  fi  A  G  N  I    l.    c. 
(/:)      Pl   T  SG  H  KL     11.     f. 

(/)  Havers  p.    155. 


4o^  LIB.  VIL   SECRETIO. 

VeitebrDe  cuilibtt ,  \n  iitraqiie  fofiTa  ,  quse  collam  recipit,  fua  eft  glandula , 
inferiori  tanien  in  foveic  parte  major  (  m  ). 

In  fcapula  majufcula  glandula  ad  infertionem  tendinis  bicipitis  ante- 
rius  fupercilio  ejus  acetabuli  inminec  (n')  :  altera  trans  eum  tendinera 
non  longiGin^e  diftat  (o).     Articulus  humeri  nullam  habet. 

In  hi;nieri  cum  ciibito  dcarticulatione  aHamagraglanduIa  ponitur,  in  po- 
fteriori  facie  trochlea:  humeri,  fuperolecranum,  coada  pinguedine  cindta,  cuni 
paucif;  acmis ,  ( p  ) ,  in  anteriori  aha  (  g  )  quam  ita  reccnlet  Cl.  P  i  T  s  c  h  e  l  , 
utduasfaciat  (  r  ).  Alia  in  humero  eft,fedfuper  trochleam  radialem  ,  hxz 
minor  a  bicipitis  tendine  velamcntum  nafla.  Alia  in  exigua  tuberculi  rn- 
dii  fovcola  fedet(y);  in  ulna  alia  ( t  ) ,  qua  radio  fe  adaptat,  &  a!ia  ite- 
rum  in  eaparte,  qua  procellus  coronoideus  ab  olecrano  diftinguitur  (u'). 

Ad  ulnse  cum  radio  commiffuram  glandula  pofterior  ,  eademque  ma- 
jor,  ab  ulnae  proceftu  ftiii  ftmili ,  ad  parem  in  radio  procefium  educitur 
(  X  ).  Dux  aliK  anteriorcs  sd  latus  interius ,  &  pofterius  ulnas  adponun- 
tur  {)■).  Ab  intervallo  faciecuis  articulatoriae  oflis  navicularis  &  fcmiluna- 
ris ,  ad  intervallum  duarum  dimidiarum  facierum  levium  radii ,  &  iigamcn- 
tum  5  quod  huic  incumbit ,  lacinia  vafculofa  &  glandulofa  extendicur.  Re- 
liquas  inter  minores  glandulas  articulares  recenfebimus. 

Sunt  ctiam  minores  aliqua: ,  non  in  articularionum  adeo  caveis  ,  fed 
aliis  in  ofiium  foveis  repofitae ,  qualis  quidem  in  eo  oflis  recelTu  eft,  qucm 
major  trochanter  protegit  (z). 

§.   XXIII,    Glctndnlce  minores. 

Minus  alterum  genus  glandularum  articulationibus  prsepofitarum  eft  ,  cu- 
jus  minuti  acini  non  peiinde  fibi  vicini  funt  ,  neque  in  alium  m:ijorena 
acervum  congerunturj  etfi  non  ideo  continuo  pronuntiare  licet,  de  fimp  i- 


cium 


(m)  Havers  ibid.   P  i.  a  T  n  E  e  Chiriirg.  p.  1 1 ;  ?. 

(?«)  Havers?Pit?chi;l  n.   5?.  Conf.  Ber  t  i  n    T.  IH-    P-   Ko- 

(  0  )   H  A  V  B  R  s  p.  1  s^.   l^  E  K  T  I  M  T.  III.  1).  474-   "W  1  N  s  L  o  w  n.    }  57. 

(<?)  Havers  ibid. 

(  r  )  1.  c.  f.  10. 

(  ;)  Be  s  T  I  N  1.  c.  p.  47 j. 

(  /  )    P  i  T  s  r;  H  E  I,    1.  c. 

(h  )  Id  2IVI  ibid. 

(  *  )   I  -D  E  M    n.     II. 

iy)  l  D  EM   ibid. 

(a)  Bs*  T  1  N  T.  1.  p.  178. 


•  1| 


SECT.   11.    CULA.  407 

cium  ghndularum  genere  cus  (aj=  Earurn  humorem  craflloretn  effe ,  Cl. 
K  A  A  u  \v  I  u  s  monuit  (  6  ). 

Horum  acinorum  duplex  inprimis  fedes  efl :  plurimi  in  omnibus  capfulis 
articulos  continentibus  ponuntur  ,  &  intervaila  fibrarum  ca}5fulam  eificitntium 
tenent  (  c )  ,  difgregati ,  Kquas  inter  fe  magnitudinis (  d) ,  non  earum  glandu- 
larum  diffimiles ,  quas  in  dura  membrana  cerebri ,  per  fibrarum  perinde  inter- 
va'Ia  fedent.  Has  capfubrum  rimae  non  patent ,  &  raery^ranulis  propriis 
clauduntur,  ne  utilis  humor  elabatur  (c).  Hujusmodi  glandulas  III.  MoR- 
GAGNUS  in   ea  capfula  defcripfit ,  quo  genuum  articulatio  continetur. 

Alise  glandulaeminores  paffim  (?)  reperiuncuradconfinia  ligamentofi  ve!a- 
menti ,  quod  capfulam  articulationis  vocare  folent,  qua  de  cartiiaginis  fui  offis 
fine  fecedit.  Ejufmodi  acini  funt  in  clivicul:^  cum  fterno  commifTura  {h)  i 
in  dearticulatione  humeri  cum  fcapula(z):  in  conjundione  humeri  cum 
cubito  (,k):  cum  radio  (/C'*),  circa  coUum  radii  (  ^  ** )  :  ad  cubiti 
cum  carpo  articulationem  (/)  ,  &  radii  cum  carpo  (/*)  intota  facieint.rna 
capfulEarticubdonis,  qusead  radiumrefpicit,  in  offium  carpi  &  invicem  &  cuni 
metacarpo  (;w)  conjundione  :  in  com-nilfuris  articulorum  digitorum  (  ;z ) : 
coitarum  cum  rterno  (?!"'),  earumdem  cum  vertebris  (0):  in  condylo- 
rum  finioris  inferiori  fina  (^) ;  in  ambitu  cartilaginis  pati4l3D(  J)*)  :  in  capi- 
te  tibije  circa  aJhaefiones  ligamentcrum  deculTdtonim  anteriores  &  poiterio- 

res 

(.a^  Etiam  in  grandiorlbus  Rutschius  glaudulofam  fabricatu  uegavit  Aclvcrf. 
III.  n.   ;. 

(&)   De  perfpirat.  n.  871. 

(  C  )  B  B  R  T  I  N    T.  I.  p.  176.    G  O  RT  K  B.  CMr.  p.   s  7» 

((i)   Havers  p.  190. 

(    f  )    BEkTl  N    1.    C.     p.     185. 

(/)  1.  c.  y.    ?5.  ,^ 

(s)  Bertih  p,  S7^.   Wiwstow  u.    J^7.  &C. 
(  /;  )  P  i  T  s  H  E  L  n.   g. 
(  O   I D  E  M  n.  3 . 

(^)    IdeM    H.     lO,    Be  RTI  N  T.  in.     p.   41 J. 

(^*)  ib. 

(***)   Id.  ib. 

(/)  Idem  n.    II.  Bertim  T.  IIL  p.  47?.  47& 

(/*  )  Bertin  III.  p.  475. 

(m)  PiTSGHEi,  u.   I*.  Bertiw  ibid.  p.  477«  4^8.  D  •"  T  «  R.  K  «  T  i.  C.  pJ  J  f  4» 

(k)  PiTsQHEL  n.  ij.   Bertiii  ibid.  p.  481. 

(  « * )  Col    de  VitLAHs    conrs  de  Cbirurg.  p.  51.   de  primis  fsK  coftis. 

(9)BaRTlN    T.    III.    p.    129. 

(p)  BeRTiK  T.  IV.  p.  6».  DioMis  cours  ^Mtat.  p.  ixS, 
(p*)  Bertim  p.  70.  71. 


408  SEC7.    II.     COLA. 

res"(g"):  in  fibul^  cartilaginea  faciecula  (r)  :  in  tibiae  &  fibulae  epfphyfi 
inferiori  (  J  )  :  in  depreflionibus  lateralibus  offium  tarfi  ,  metatarfi ,  digito- 
rum  pedis,non  incruftatis  cartilagine  (i*)  :  in  vaginis  tendinum  ,  qui 
manum  pedemque  {t),  Sc  utriufque  digitos  fledunt :  in  corporis  cujufque 
vertebrse  fovea  ( «)  :  in  anteriori  &  pofteriori  arcus  vertebrarum  fedc  con- 
cava  (x)  :  in  ligamcntofo  aliquo  fulco,  per  quem  mobilis  tendo  tran- 
feat  {y ).  Aliae  exteriores  articulationum  viciniam  circumftant  (  Z ) ,  ut 
tamen  fubinde  liquorem  fuum  in  ejus  caveam  efFundere  poflint  (  a),nii- 
niin-ise  ese ,  &  a  pinguitudine  segrius  feparabiles  (  6  ).  Eas  vero  ignoro  , 
qu3e  a  Cl.  viris  circa  membranara  communem  mufculorum  (6*)  defcti- 
ptse  fuerunt. 

Vifcidum  albumen  cum  omnes  fecernant ,  non  dubium  efl:  quoties  in 
Tita  inertiori  compreflio  legitima  deficit ,  vitiofe  eas  intumefcere  (c). 

Praeter  glandulas  multus  verufque  in  articulationibus  utique  adeps  eft 
(/]).  Ex  eo  adeo  ,  &  ex  medulla  oflium  ,  exque  perfpirabili  liquido  , 
&   glandulofo  muco ,  unguen  articularc  compoBitur, 

§.  XXV.    Viae  qiiihis  himores  okofi  de  fangiiine  fe^arantiir. 

Etiam  hoc  liquorum  humanorum  genus  diverfis  in  colis  generatur.  Ut 
a  dilutioribus  initium  faciam,  lac  quidem  mammarum  partim  in  glandula 
eonglomerata  feparatur,  partim  in  cellulofa  tela  (c),  quae  fuum  humorem 
exhalando  recipit.    Lac  uterinum  &  vaginale  exhalat  ,    abfque  glandulofa 

fabrica. 

((/)  BeRT  IN  1.   C.  p.    70.   Mo  K  G  AG  JT.   Adverf.   II.  p.   JJ.  D  U  V  ZR  NB  Y  1.  c.     Ad 

interioris  inprimis  ligamentl  iMf-Ttionem. 
(»-)Bertin1.  c. 
(  y  )    I  D  s  M  ibiri.  p.  S?.  S^.    In  tali  articulo  Kn  o  l  l  2  luxat.  art.  fvp.  p.  lo. 

(;*)    BeRTIM    T.    IV.   p.  16?. 

(;)  DuvEKMKyp.  S^s.  MoReACw.  Advnf.  II.  p.  i8. 

(«)  DuPRi'  Jomnal  dcs  Savans  1^99-    "•   21. 

(  *  )    C  o  w  p  E  R   ad  B  I  D  L  o  u  M  ,  M  o  R  C  A  G  N  I  1.  c.  p.  fij. 

(jy)    HAviRsp.  ico.   G  o  B.  t  E  R    Cbirurg.  1.    c. 

(a)  Bertik  T.  I.   p.    ly-J. 

(«)     1  DEM     p.     1.79-    - 

(  b  )  Coiif.    Idem  ibid. 

(A*)  AN6ELOCRAToiL<ff  g^Mid  \haur:.  E.  u  s  s  e  i  ceioit.  laum.  p.  9  Voeat 
r.origlonurfitas. 

(  f  )  D  u  V  E  R  NE  T  p.  J57.  R  1 1  M  A  r.  u  s  in  egregia  difput.  de  tmmribus   li^anitiit. 

p.     25-  ,.  ^ 

(d)    De  pedc   Walthkr  de  ligam.  arfc.  ped.   p.  e,rn.  edit.  noltrje. 

(  «  )  Ut  cx  iioftjis  czpcxiiucntis  coklt.tL ,  yus  alibi  nielius  kgentur. 


S  E  Ct.   II.    COLA. 


W 


fabriea.  Lac  protlaticum  in  glandula  fingularis  gencris  gignitur,  cellulofie 
tela:  ftricl»  &  addenfata:  fimili ,  acinifque  confpicuis  deflituta ,  at  lint  Cl. 
viri  (/)  ,  qui  omnino  negent  glandulam  efle ,  fuccumque  proflatlcum  ma- 
lint  ab  inviObilibus  acinis  repetere ,  qui  in  ea  cellulofitate  lateant.  Lac 
glandularum  lymphaticarum  ex  arteriis  in  cellulofum  habitum  videtnr  ex- 
halare  (g).  Lac  thymi  in  glandula  conglomeratarum  Gmili  fed  niolli,  in 
cellulofas  pariter  cavernulas  exfudat. 

Bilis ,  quae  aliquanto  fpiiiior  eft ,  in  vifcere  generatur ,  cujus  acini  cx  vaf- 
culis  conponuntur. 

Adeps  in  cellulas  de  minimis  arteriolis  perfpirat  (^). 

Cerumen  adipofum  ,  inflamraabile ,  amarum,  fluidum  ,  oleoque  fimile» 
dum  recens  eft,  evidenter  in  glandulis  fimplicibus  percolatur  ,  qua;  inter 
fila  cellulofse  telse  per  areolas  difponuntur,  duduque  fuo  cutcm  meatum 
auditorium  obiinientem  perforant  (  i  ).  Ejufmodi  glandulae,  muciferaium 
totas  fimiles ,  membrana  flunt ,  quas  rotundx  caveas  fe  circumponit. 

Sebum  fubcutaueum  in  glandulis  quideni  nafcitur ,  fluidum  oleique  fimile 
{k)  :  omnium  humorum  humanorum  idem  fpiflTiflimum  ,  lentae  paftae  naturani 
induit  j  atque  ficcse  lemae ,  quoties  diutius  adfervatum  exaruit ,  etfi  etiam  hujus 
febi  aliae  fpecies  alias  fluiditate  fuperant.  Butyrofum  adprimis  eft ,  quod  auricu- 
larum  partem  convcxam  obungit ;  oleofum  ,  quod  in  plica  inguinis ,  inque  alis 
reperitur  ,  inque  clunibus  ,  fcapulis  ,  ccrvice ,  &  femoribus  (l).  Sic- 
cius  eft  ,  &  in  cruftas  denfabile ,  quod  in  nympharum  convexitate  ,  in 
glandis  virilis  corona  ,  in  umbilici  (m),  &  mammae  areola,  in  lacrumali 
caruncula  ( ?2 )  ,  in  concha  auriculse  ,  in  narium  aditu  paratur.  Spif- 
fiflimum  etiam  eft  ,  fed  unguenti  fimile,  inque  vermiculos  amat  figurari, 
quod  de  poris  convexi  nafi  exprimitur.  Neque  caftoreum  ,  zibethum , 
niofchus  ex  variis  animalibus  fumtus  ,  ab  unguenti  fimilitudinc  recedit. 

Fontes,  qui  febum  feparant,  non  ubique  funt  iidem.  Cum  ob  bra- 
chii  violentiflimam  a  lapfu  contufionem  continuis  fex  feptiraanis  humerum 

corpori 

(g)  L.  IT.  p    i8(5. 

(*  ).  L.  1.  p.   i<i. 

(2      Coiif.   Comm.  in  Frakll.  Boerh.  T.  IV.  p.   310.  j}!. 

(*>  BoERHAAVH  de  Jiiln-k.  g/and,  p,  i>. 
( ;  )  M  o  R  G  A  G  N.    Miers.  1    &  IV. 
(»0  F  D  K  M  AJvfrs.  IV.  D,   j9, 
(«)  AJv^>f.    l.  T.  4-  f.  1. 

Haller  Phyfiolog.  Vom.  11  Fff 


401  LI  B.    VII.    SECRETIO. 

corpori  meo  adplicatum  gererem ,  fatis  memini  ,  in  ficca  alioqum  inte- 
rioris  humeri  ciite  ,  eumdem  unguinofum  fuccum  me  tetigifTe  &  olfeciffe, 
qui  in  dorfo  auriculs  reperiri  folet.  Ea  fede  nemo  acinos  vidit  ;  id  ergo 
febi  genus  ex  oleo  fubcutaneo ,  &  exhalante  vapore  natum  effe  videtur. 
Neque  fordes  inter  pcdum  digitos   confpicuae  aliquEe  glandulas  generant 

Pierifque  tamen  locis  febuni  ex  glaadulis  aut  fimplicibus ,  aut  com- 
pofitis  generatur,  aut  demum  in  Onubus. 

Qtj3e  glandulae  fimplices  funt  ,  earum  exempla  in  caruncula  lacrumali 
(o),  in  areola  mammarum  fp),  in  vallecula  inter  nymphas  &  pudendi 
muliebris  labia  manifeftiora  funt.  Rotundas,  cavje  ,  membrana  fiunt  ,  quaj 
arteriolis  numerofinimis  in  retis  fpeciem  inpJicatis  pingitur  (  g  )  ,  ex  quibus 
in  caveam  acini  humor  exhalare  videtur, 

Earum  glandularum  aliquae ,  perinde  ut  pars  mucofarum ,  abfque  dudlu 
excretorio  funt ,  &  refedo  de  hemifphaerio  fegmento  patent  (r)  ;  aut  an». 
guito  ,  abfque  alicujus  longitudinis  duclu  ,  porulo  (j),  de  quo  nonnun- 
quam  vifum  eft  unguentum  febaceum  prominuiffe  (  f  ).  Huc  pertinent , 
quse  in  nymphis  ponuntur  (u)  ,  inque  aHs  &   inguinibus   (  u  *  j. 

AUae ,  fub  crafTiori  cute  in  celluiofis  fpatioiis  fitK,  duclum  habent  evi- 
der.tiorem  ,  cujus  diametrum  porus  excretorius  indicat ,  ex  quo  unguentum 
fuper  cutem  fe  difFundit ;  longitudinem  vermiculus  metitur  ,  qui  ex  ejus- 
modi  glandula  exprimitur ,  longus  idem  &  gracilis  {x).  Ejusmodi  po- 
ros  t6ta  facies  plurimos  habet ,  potiffimum  vero  naftis  (y)  ,  &  vallecula  , 
quse  nafum  inter  &  genas  efi: ,  denique  labrum  fuperius  (  3  ). 

Ornnes  glanduije  febaceae  amant  pilos  producere  (a),  etiam  in  anima- 
lis  mofchiferi  folliculis ,  novo  argumento  indolis  oleofse  febi.  Nam  pili  fere 
ex-  adipe  nafcuntuf. 

(o)MouoACM.  Advtrs,  1.  T.  IV.  f.  i. 

(jj)  Ibid.  f.  3. 

(  51 )  K  A  A  u  w.  n.  tio. 

(j-)  Memoir.  de  l'Acad.   dss  Sciertc.   172.S.    T.  n. 

(x)    MoRGASN.  Adverf.  I.  1.  g.    T.  4-  f.  >.  *  &  Adverf.  IV.  p.  5t. 

(  «  )    13  O  E  R  H  A  A  V  E    1.   C. 

(  «  )   M  o  R  G  A  «  V.   Adverf.  1.  1.   c. 

(  K  *  )    Eas  glandiilas  habet  C  o  w  ?  b  R.  ad  T.  B  i  D  t  0  1    IV.  p.  6. 

(;*)  BoERHAAVE  dc  fahic.  gLvtU.  1.  c.  V  AE  i  s  w  E  iM  contia  AndrYum'?.  zij. 

(.y  )  M  o  R  c  A  G  N.  Adverf.  I.  p.  9. 

(  z  )  I D  E  M  ibid. 

(fl)  Ibid   ii.  II.  Conf,  111,  Lv  wi  la  hmior'ait.  imotg.  p.  16.  17. 


S  E  C7.   11.   COLL  41, 

Aliae  glandulae  febaceae  compofitae  ,  dudus  fuos  excretorios  in  unum 
communem  Cdnaliculuni  conjungunt.  Exempia  inter  majores  glanduias  coni- 
pofKas  nafi  (  6  )  ,  &  faciei  reperta  funt  ,  tum  in  glandulis  ejus  odoriferi 
aninialis     d  )  ,  quod  nuper  excitavi ,  &  zibethicse  felis   (e). 

In  finubus  febucn  palpebrale  nafcitur,  &  quidem  oblongis ,  ramof]'?,  m 
'jnum  inrelbnulum  confluentibus,  csecis  folliculis  (/}.  In  eas  glarfdulas 
per  arterias  RuyscHius  fuam  ceram  urfit  (g). 

§.  XXVI.     Ferorath. 

Ex  his  omnibus  colHgitur  ,  glandularum  &  organorum  fecretoriorum 
hiagnam  va.ietatem  efle,  &  parum  omnino  videri ,  quod  diverfas  glandu- 
larum  cliiires  commune  habcnt  ,  cum  neque  fabrica  conveniant  ,  ne- 
que  facie  (^),  neque  funClione  :  ut  omnino  segre  definitionem  invenias , 
quse  &  &  fiinplici(]im.im ,  &  conglobatam  ,  &  conglomeratam  glandulam 
comprehendat.  Q.!are  utiiius  futurum  videtur ,  fi  diverfa  his  claffibus  no- 
mina  imponerentur  :  nequ'  id  cmne  glandulae  nomine  comprehendi  vellem 
(f),q;iod  liumorem  de  fanguine  (eparat ,  ex  quo  certe  confilio  confu- 
fio   augftur. 

Cseterum  ,  per  eadem  adparet ,  glandularum  veras  clalTes  efle  ;  conglo- 
batas;  fimpliciflima":,  &  quae  ex  iis  conponuntur  ,  quo  finus  referimus ;  & 
glandulas  congiomeratas.  Denique  &  vifcera  inter  cola  efle,  per  quae  humores 
de  fdnguine  fecedunt,  &  arccriarum  fines  exhalantcb.  Harum  claflium  prim:i, 
conglubata ,  ad  lymphatica  vafa  fpcdat.  Altera  fimplex  feparat  de  fanguine 
mucum  ,  oleum  ,  febum  :  tfrtid  conglomwata  aquam  ,  gelatinam,lac.  Vifce- 
ra  squam  ,  &  lac  ,  &  oleufum  humorem  gtnerant.  Arteriae ,  abfque  alteri;)s  nrgt- 
ni  auxilio,  aquam ,  mucuin ,  geiatmam,  oleum  ,  oainiuia  nempe  tlafliuni 
humores.     * 

Fff  2  S  E  C- 


(  t>  )  M  o  "v  G  A  G  N.    Epifi.  ITT.  n.  4. 
(c     M  A  L  P  I  G  H.  po){lm»i._  11.  i<.  T-   Iff.  f.   »0. 
(rf)  Mcm.  dePAiad-  des  Sueac.   i-»?!.    p.  4«^.  T  4.  tot, 
(f)   DREtiMrouRT    apnrt  K  i,  a  s  auat.  ani.n. 
( /)  Z  t  M  w  d'  fuHic.  «  ul.  T.  7.    f-  8- 
(j;)  Thf.  a^.at.  X    n.  izq. 

(h)  Ex  qiM   H  ?7 1  s  T  K  R  u  s  ghndulx  ch^rai^ereni  Ainie-e  inVct  CompcHd.  Ar.at.   aAf- 
mgr.pb.  P    II.  <Sc    in  Mauch  ARTi  Aii^-  de  vsra  gianUhU  ap£e!,at. 
i.i  )   P  2  T  E  &  parerg.  p.    8i. 


-Tnaiirnnwiiiiw»  ■m>m(iii«  iiiiiii»nii»«  itaipiiiiiiiiiicf»  »<iiiwi<«w>r«-v,«wwww— n 


S   E    G  T  I  O     .///. 

Caujaqua  facuuH ,  ut  in  defiiih^x  fabnca  organo  fuus  corJ}antcf 
humor   de  fmiguim  fepareiur. 

§.     I. 

MUito  ditficilior  pr.rs  operis  eKigenda  faperell:.  Quae  hadenus  expofui- 
mus  de  humoruiii  indole,  coloiumque  fabrica,  de  iis  qaidem  oculormu 
conftat  auctoritate.  Quando  vero  declarare  oportet ,  quare  pec  fuum  quodquc 
organum  proprius  liumor  unice  feparetur ,  multa  ccrte  pars  veri  in  elemen- 
torum  corporis  animati  ignorata  fabrica  latet ,  de  quibus  aut  filere  neceffe 
fit ,  aut  conjeduris ,  non  abfque  temeritatis  mctu  ,  aliquanto  propius  ad 
rerum  naturam  accedendum.  Oftendendum  eft  adeo  ,  quare ,  dum  fua  cor- 
pori  integritas  conftat,  in  parotide  &  femper  faliva,  &  nunquam  alius  hu- 
mor  de  fanguine  fecedat ;  in  hepate  &  bilis  unice  &  fenrper ,  in  rene  urina 
generetor ,  neque  converfis  colis ,  in  falivali  glandula  urina  ,  faiiva  in  rene , 
bilis  in  mamma,  mucus  in  febi  cryptis  ,  nafcatur.| 

Auget  certe  operis  difficultatcm,  fpemquc  minuit  noftram  ,  quod  inter 
diverfas  claiTes  huraorum  quaeque  non  unice  ,  in  unic»  fabricgc  colo,  de 
fanguine  fecernatur.  Idfiforet,  id  folum  qua^rendum  eiTet,  qucmodo  ejus 
coli  fabrica  ad  indolera  fecreti  liquoris  fe  habeat.  Nunc  horum  contraria  locum 
habent ;  liam  (k)  aquofi  ingenii  humores  Sc  per  coniinua  vafcula ,  &  per  con- 
glomeratam  glandulam  generantur ,  oleofi  vero  generis  fucci  omnino  per 
omnia  fere  colorum  genera  fecermmtur.  Hxc  meditato  ,  continuo  metus 
fubnafcetur ,  non  in  cognita  fenfibuique  accelTa  fabrica  caufam  diverfi  in 
fuo  liquore  charaderis  poni ,  fed  utique  multo  profundius ,  inque  organi  fe- 
cretorii  conditlonibus  ienfuum  aciei  inacceflis  caufam  iatere,  quarein.quo- 
que  organo  ifle  humor,  neque  alius  feparetur.  Quarc  non  ignari ,  quan- 
tas  per  tenebtas  fit  incedendum  ,  conabinmr  ea  prima  proponcre ,  de  qui- 
bus  aut  certa  fenfuum  nde  conltat,  aut  quo  breve  omnino  ex  rerum  natura 
petitum  filum  fpontc  ducit.    Inde  ea  «ddcmus ,  quse  conjcdura  fatagit  fup- 

pedita- 

fk)  p.  411. 


LIB.  VII  SECt.m.  CAUS.    DIVERi>IT.  HUMOR.     413 

pedltare ,  non  abfque  jufti  nntus  teflimonio.  Demque ,  ne  alioruni  auclo- 
ruin  placfta  defiderentur ,  etiam  ea  breviter  adtingemus  ,  qu»  ne  proba- 
bili  quidcai  conjedura  ,  fed  hypothefi  unice  mera  nituntur. 

%.  11.  Condhiones  p-^q-iarantes.    I.  Sangulnii  a.l  colum  ddati 

diverfa  natura. 

kb  iis  cauGs  divctfaruni  fecretionuni  initium  faciemus ,  qnae  extra  ipfum 
colur-i  cuafi  fitiE  fuiit.  Diximus  (/)  in  fanguine  omnes  hcmorum  claifes 
repefiri,  quas  diverfa  per  cola  de  fanguine  oportet  feparari.  Nunc  mini- 
me  dubiuni  eft,  qusecunque  fit  humotis  aliquo  in  organo  fecretotio  pcr- 
colati  natura  ,  facilius  ejus  humoris  fepaiationem  iri  inteileclum ,  fi  ad  ip. 
fum  organum  fanguis  veniat,  qui  quam  piurimls  ejufmodi  pardculis  plenus 
fuerit ,  quales  per  id  colum  fecedere  videmus  :  Adeo  certe  id  verum  eH: ,  ut 
in  quocunque  organi  fecretorii  genere  quicunque  humor  nafcatur ,  dura 
fanguis  eo  humore  vehementex  imprsegnatus  fuerit ,  bilis  exemplo  ,  iqusc 
onines  per  glandulas ,  vifcera  omnia  ,  halituofaquc  vafcula  (  m  )  exit,  quan- 
do  fanguis  retenta  bile  inebriatur ,  &  urinas,  &  argenti  denique  vivi ,  quod 
per  ipfos  cutis  («)  poros  ,  perque  oris  exhalantes  villos  (0)  manifeitit- 
fimum  erumpit ,  quando  plurimum  in  fanguine  receptum  eft. 

Nunc ,  ia  fano  homine  quidem  ita  fanguis  contemperatur ,  ne  uilus 
humor  tanto  cum  vitio  abundet.  Verum  ctiam  in  faniflimo  honiine  non 
tamen  penitus  idem  fanguinis  ad  quamque  corporis  partem  euntis  ingenium 
cft,  valdeque  probabilis  conjedura  eft,  quae  fidem  fibi  faciat  apud  invituni, 
ad  hepar  ejufniodi  fanguinem  niitti,  qui  prascipua  biiis  clementa  copiouora 
advehat,  quam  quifque  alius,  aliud  ad  vifcus  delatus  fanguis.  In  hepate 
enim  &  oleum  de  mefenterio ,  de  mefocolo ,  de  omento  refotbtum  ,  & 
fubputrida  ex  inteftinis  aquula,  denique  jam  propior  urinofs  indoli  fzcum 
atvinarum  fuccus  copiofiflimus  advenit  {p  ).  In  bilis  vero  natura  &  adepg 
doniinatur,  &  acrimonia  ,  quae  ad  urinofam  volatileui  falem  accedit, 

Fff   3  NoH 

(O  p.  ;68.  fcqq. 

( >« )  Q.Mando  totus  fvnguls  uhIus  generls  humore  plenus  eft ,  c&  fpecies  per  otnnii 
cola  feparatur  Sauvages  pfyyjiolog.  p.  i8i. 

(w)  Ex  vulnere  veficatorii  effluxit  Loitdon  Magazin  17$^.  fuplem. 

( 0  )  Ut  aurum  dentibus  preheufum  (.lealbcut  j  qax  conftaus  de  metallariis  Idviae 
fama  eft. 

Cp)  Prim.  Li».  Tb^xJiol  p.  <8j. 


L1B.VIL  SECT:.   IIL   CAUSiE 

Non  perinde  in  alio  quocunque  colo  fanguis ,  peculiari  jani  indole  iti- 
lignis ,  aque  aliorum  vifcerum  fanguine  diverfus  adferri  p  jtelt.  Per  artc- 
rias  enim  advenit ,  quodcunque  alia  cola  habent,is  autem  langiis  a  corde 
veniens  commifta  de  penu  fanguinis  dimitticur.  hft  tamen  etiam  de  ifto  fan- 
guinq  valde  probabilis  conjedura,  certas  ad  fedes  aliis  ,  quam  ad  alias ,  ad- 
fedionibus  imbutum  fanguinem  advenire.  Si  in  cipite  humor  omnium  fub- 
tihiruiius  &  mcy?iUffimus  generatur,  non  tft  abronun  ,  in  fanguine  per  ca- 
rotides  fubmiflTo,  etiam  ejufmodi  volatiles ,  atque  aqua  ,  o!eo  a  iifque  fan~ 
guinis  elementis  fubtiiiorfs  particulas  abundare.  Cum  enim  a  duabus  contrariis 
poreftatibus  diverfae  fanguinis  particulae  regantur  ,a  pondere,  &  a  motu  a  corde 
accepto  ,  quorum  illud  ad  inferiora  fanguinem  deducit ,  hoc  autem  rediffi- 
ma  via  ad  certbrum  pe!!it  ,  non  dubium  videtur ,"  defctnfuras  de  arcu  aor- 
tae  eas  particulas  (5),  inque  abdomen  fe  converfuras  ,  quaecunque  pon- 
dere  magis  valent :  adicenfuras  adt^o  ad  caput ,  quaecunque  leviffimie  ,  mo- 
biliftimae  ,  minori  vi  deorfum  trahuntur-  Cura  enim  ejufmodi  particularura 
inotus  ex  pondere  &  cordis  vi  componatur,  poteft  haberi  pro  duobus  paral. 
lelogrammi  lateribus  ,  quorum  laterum  alterum  gravitatio  eft  ,  alterum  motus 
a  corde  acceptus ,  dijgonali^  autem  linea  mediu  ti  iter  exprimit ,  qaa  fanguis 
ab  his  duabus  viribus  fimul  folhcuatus  progreditur  Qjio  minor  ell  gravi- 
tatio,  eo  majori  portione  motus  a  corde  acceptus  (uperat  :  quo  maju^  eft 
pondus,  eo  potentius  in  arcus  aortae  partem  inferiorem  detrohitur  ,  fupe- 
rata  cordis  vi.  Particulae  enim  ,  in  mcdio  acre  narantes,  eti 'm  in  fanguine 
fuperiora  tenebunt  ,  &  a  cordis  communi  vi  ia  caput  mittei.tur  ,  a  minori 
vero  pondere  debilius  ,  quam  uWx  alias  ,  in  aortae  infcnores  ramos  follici- 
tabuntur,  Inde  videtur  inteihgi  ,  quare  carnphon  (r)  ,  fpiritus  vini ,  aut 
vapor volatilis  aquarum  Pyrdontanarum  cominuo  in  capite  efficaciam  fuam 
expediint  is'),  8c  ftuporem  aliquem  ,  aut  plenam  demum  eb^ietatem  .  prius 
inducant  ,  quam  in  ufta  alia  corporis  particuli  mutent  quidquam.  Huc  etiam 
pertinere  putes,  quod  yenena  maxime  volatilia  ,  &  variolofum  potiffimum 
mtafnia  ,  in  facie  inprimis  fuarn  violentiam  oftiendnnt  ,  quae  tamen  a  per- 
petuo  aeris  adflatu  potius  dmfioreni  cntem  ,  quam  aliae  partes  corporis  na^fra 
fitr.     Neicio  an  huc  non  penineat ,  quod  opium  (i)»  aliaque  in  cerebrum 

elHca- 

(^^WivTRiNGHAm   de  foxiagrjt  p.  ?  5. 

(y)   Vriii.   Vn.  p^yjio'og.  r,    xi^. 

(i)  Df  convexa  pirte  arcui   aoitae  eniininmf  ex  particulae  ,  gii«  vi  centrifuga  magis 

?aleilt    P     M  (  C  H  B  L  O  T  T  I.   M  A  R  T  I  N  K    rf'?  0;««.'.  Jiwif.   p     58 

*"•   (f)  Canis  tolvrat  oph  imrnpifam  vhn  ,  &  ad  du.\s   drachmasj  abfque  periculo  devorat 

SpJLOE  6BL   Exp.  11     *i^. 


DIVERSITATIS    HUMORUM,^  41  f 

efScacia  venena  homini ,  etiam  in  minima  dofi  plus  noceant ,  cui  cerc- 
brum  majus ,  ampliores  pro  portione  carotides ,  &  caput  eredum  fit.  ( t"*]. 
Non  nimis  tamen  hsc  oportet  ornalTe  ,  cum  ex  eadem  carotide  mucus  etiam  , 
&  adeps ,  &  febum  ,  &  fuccus  oflium  nutritius  ,  adeoque  viftidi  &  iuertes 
fucci   generentur. 

§.  III.     Particula  ccrt^  indolis  ofliis  fecretoriis  ohlatce. 

Etiam  alia  confideratio  huc  adferri  folet.  Ex  corde  utique  reftior  via 
( w )  per  dextram  carotidem  ,  deinde  per  finiflram  ad  caput  ducit ,  dum 
&  fubclavis  arterise,  &  aorta  inferior,  cum  linea  ex  oftio  aort^e  producta , 
aut  angulum  rectum ,  aut  demum  acutum  ,  intercipiant.  Nunc  &  cum 
mathematicis  demonftrationibus  convenit  ,  &  cum  experimento  ,  inter 
varii  ponderis  particulas  ,  communi  a  potentia  propulfas  ,  reclam  li- 
neam ,  primsmque  diredionem  eas  tenere  ,  quascunque  gravifiiraae ,  &  prie- 
terea  rotundae  funt ,  atque  adeo  &  momentum  plurimum  habent ,  &  ad 
refiftentias  fuperandas  aptiflTmiae  fafls  funt  :  minufque  adeo  &  ob  fuper- 
ficiem  minimam  ,  &  ob  maximum  monientum,  ab  alia  quacunque  caufa  dc 
linea  ,  quam  tenent ,  fe  dejicere  finunt.  Notiflimum  Caktesii  {x)  fclo- 
petum  eit,  quo  projedas  pluufjcae  fphaerae ,  &  ligneae  ,  &  fubereae ,  ea  le- 
ge  progreflje  funt ,  ut  rediflimam  viam  plumbeae  tenerent ,  reliquas  ad  la- 
tera  difpergerentur ,  quaecunque  leviores  eflfent.  Id  experiraentum ,  ad  hu- 
manum  fanguinem  translatum ,  videtur  perfuadere,  rotunda  ,  eademque  in- 
nato  pondere  plurimo  feta  corpufcula ,  de  corde  projcfta ,  ea  lege  ferri ,  ut 
axin  aortae  teneant  (y  )  ,  leviora  vero  quaeque ,  &  quae  maxima  cum  fu- 
perficie  minimnm  habent  veri  corporis,  ad  latera  vergere.  Ii^de  non  u- 
nuni  coroflarium  fequitur;  ponderofiflima  nenipe  &  levifliima  corpufcula 
de  corde  projeda ,  ob  viie  reditudinem  in  carotidem  utramqUe  ,  &  in  dex- 
tram  potifliraum  ,  inque  caput  adeo  venire  :  uti  certe  argentum  vivum  , 
levifiimum  ,  ponderofiOSmum  ,  rotundiirirais  fadum  globuHs  ,  in  capite  , 

inque 

(**)  Addebat  111.  vir  H.  BvJ  ia.H  a  a  ve  >  iu  letioiCtiam  abutentis  vini  fpiiita  ho- 
niinis  ,  alcohol  non  reperiri ,  ejufmodi  ergo  paiticulas  ad  caput  non  firti  FJem.  cbem  T. 
II.  P.  lo.  c,  sj-  Conf.  Bakkitfnris  Laidovici  Tralles  elejjantitiimuni  de  opio  librurw 
^.  2IO.    feqq 

(  u  )  Oftendetur  L.  X.  Sedl,  I. 

i'i)  De  forinato  fetu  p.  iij.  Payem  in  diff.  Ergo  variis  bwnortbus  fecernendis  var 
rius   mottts. 

{y  ,  Fr.  BoissiiR  difl".  des  nudicamms  "Wjn  T  jli  hch  am  1.  c.  p.  4^.  Nii- 
rEtQ  de  jecret,  11.  16  j.  feqq. 


^16  LIB.  VILSECT.  III.   CAUSiE 

inque  falivalibus  glandulis  fuss  vires  demonflrat.  .  Neque  haec  fpeculatio 
priori  contraria  eft ,  hic  enim  non  ob  minus  pondas ,  fed  eb  viae  reditu- 
dinem  cerebrum    aditur. 

Sed  aliud  latiufque  patens  corollarium  inde  fluit  :  in  arteriis  nerape 
nbique  ,  deinde  etiam  in  arteriis  fecretoriis,  globulos  rubros  manifefto  pon- 
derofi  jres,  arteriae  axin  tenere  (  z),  atque  adeo  ad  venam  continuatam  pro- 
perare ,  dum  leviores ,  &  minus  ad  motum  aptae  particube,  adipofac  &  mucofx , 
ad  parietes  artcriae  accedunt.  Sed  in  iis  parietibus  oftiola  excretcria  funt.  His 
adeo  eae  particulae  fe  ofFerunt  ffl),  adque  feparationcm  feftinant.  Faciie 
certe  vidi ,  in  meis  ctiam  experimentis ,  quotics  torrentis  modo  fanguis  de 
incifo  vafe  fe  praecipitat ,  globulos  rubros  centrum  tenere,  quos  nebula  pal- 
lidior,  inque  ambitu  tota  alba  ambit  (6).  Sed  etiam  in  anatomicis  vafbrum 
repletionibus ,  quando  injeftura  ,  cinnabarique  tindum  febum  flagnavit ,  in 
centro  ponderofiffirtam  cinnabarim  ,  albumque  fere  &  decolor  in  ambitu 
fcbum  reperio  (6*).  Denique  cruftis,  qu£e  aneuryfmata  aortae  obduccre 
folent ,  rubrs  &  cruentae  medium  tenent  tubum ,  leviores  albae  ferofaeque 
cxteriorem  ad  parietum  vicmiam  adhxrefcunt. 

Alia  etiam  exerapla  funt  ,  alium  ad  certa  cola  fanguinem  duci,quatn 
quidem  ad  alia  feparationis  organa  ,  qrr^tcunque  demum  eorum  ex- 
emplQrum  caufa  fit.  In  choroidea  certe  oculi  tunica  arterije  fanguineae 
fpadicco  &  caftanco  colore  funt ,  inter  uveas  vero  membranas ,  &  in  ciliari 
anulo  omnino  decolores  :  ex  lis  vero  arteriolis ,  earurave  ramulis,  aquofum 
humorem  exhalare  probabile  fit.  Aliud  exempium  Boerhaavius  pro- 
ponebat;  feminalem  arteriam  (  c)  putabat  omnem  fuum  fanguinem  lodali 
vens  tradere ,  donec  decolor  ipfa  ,  Sc  humorc  folo  plena  ,  qui  fanguinc 
tenuior  fit ,  ad  interiora  teftis  locumque  veniat ,  quo  ferum  generari  opor- 
teat.  Iterum  in  cortice  cerebri  {d^  fimilc  artificium  locuni  credit  habere  : 
in  eo  eiiim  non  de  rubris  vafis ,  fed  de  cinereis  arteriolis ,  tenuioremque  fan- 

guincm 


(a)  L.  VT.  Seai.  «.8. 

(a)  Jfephus  dd  Pap/.  i?e  huKvi:  c.  7.  p.  100.  Job.  dc  Go»TXR  de  fvcret.  I  a. 
aj.   Jufeplms  LiEUTAUD  fhyfiolog.   p.  159. 

(^  b )  Secomi  Meni.  fnr  ie  mouv.  du  fang  Exp.  iH*  '67.  17^.  177.  180.  ig:.  i8j. 
&  p.  ?o:.    ?r  ,. 

(/>*)  Cera  di.verroru:m  celonim  injecfta  fqiaratur  Nttck  duS.   aquof.  p.  gc. 

(c)  hfl^t.  rri  Med..  n.  c6z.  PrMha.  T  II.  p.  541.  T  V.  P.  I.  p.  igj.  1d  ouperio»- 
ribiis  cod  cibus  de  ea  peculiaii  aiteria;  fenjiualu  praiogativa  ccpit  dubitars. 

(<^)  IfiaiB  h  c.  n.  274. 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  417 

guine  humorem  vehentibus  vafcuh^s,  nerveus  ille  fubtiUQiaius  fuccus  fepa- 
ratur.  Et  in  univerfum  huc  111.  Viri  (e)  ,  atque  VieusSenii  (/) 
theorema  pertinet,  quo  humores  fubtiUores  non  ex  rubro  primove  arte- 
riai  genere  parari  docent  ,  fcd  ex  aUquo  minorum  arteriarum  ordinc  , 
qui  aut.abrque  fanguine  lympham  flavam  ,  aut  tenuiorem  etiam  abfque  fe- 
ro  vel  fanguine  humorem  vehat.  Ita  fiet  ,  ut  ad  oftiola  fecretoria  neque 
fdnguis  fe  offerat  ,  neque  ahi  craffiores  humores  atque  fimplicius ,  puriuf- 
que,  exque  paucioribus  miftuin  liquidum  fit ,  ex  quo  deftinatus  fuccus  fe- 
paratur.  InteUigitur  autem  facilius  ,  ex  pai'cis  particularum  ordinibus  eum 
feligi ,  quem  oportct  feparari  ,  quam  ex  mafla  ,  in  qua  plurima  ,  diver- 
fa ,  elementa  confufa  funt.  Simplicifilmum  enim  duoriim  luminum  colum 
humorem  ex  duobus  ordinibus  particularum  ,  conmiftum  in  duos  humores 
feparabit,  quorum  alcer  purus  erit.  Verum  nolim  hic  repetere  ,  quse  aUas 
de    vafis  minoribus  m(^iui. 

§.  IV.  Vehckas  diverfa  fangui?m  arteriofi.. 

Etfi  in  conditionibus  ipfius  organi  fecretorii  multa  de  velociori  motu 
aut  tardiori  funt  dicenda  ,  aliqua  tamen  non  ad  coli  fabricam  pertinent  , 
qucC  adeo  priora  exponemus,  Velocitatis  -communis  in  corde  fons  eft  ea 
vero  ve!  in  ipfo  cordeaHa  eflTe  poteft,  atque  inde  experimento  conftat  fecreti- 
oues  omnes  mutari  ',  vel  alia  &  aHa  in  arteria  efife  poteft,  quae  ad  colum  venit. 

Ergo  velocitatem  in  toto  animale  ,  inque  corde  potiflimum  ,  augentmo- 
ti  mafculi  ,  &  exercitatio  :  nixus  &  aucla  refpiratio  ,  ut  in  parturienti- 
bus  :  potus  inflammabili  fpiritu  plenus  :  ftimulantia  medicamenta ,  aroma- 
ta  :  veJiemens  ftudium  :  &  potifllimum  febrile  irritamentum  ,  cujufcunque 
demum  naturse  fuerit ,  quo  pulfuum  numerus  in  dato  tempore  augetur. 

Poterit  etiam  velocitas  ad  organum  quodcunque  major  eflfe  minorve 
viciilim.  Magnam  facit  cor  proximum  ,  qua  fede  vires  fanguinem  impel- 
lentes  nondum  diminutse  fuperfint.  Hinc  enormes  ilH  de  minimis  atterio- 
lis  pedorahbus  (g)fanguinis  faltus.  Hinc  in  vulneribus  plus  llinguinis 
dato  tempore  ex  arteria  etiam  minori  fluet,  quam  ex  majori  alia  ,  dum 
illa  propius  ad  cor,  aut  ex  grandiori  trunco  ngta  fit  (h),     H^^ifc  viciflTms 

pedum 

(  f  )    Id  K  J\i  1.  c.  n.  ;4'9. 

(/)    7V.  ites  Uqueurs   p,   119. 

(g)    ^econd  mer.mr  fur  It  inauv.  du  fang,  ExP    ■♦z.  41. 

(/O  L    VI.  p.  1^6.  ^    "       ^     ^      ^' 

Haller  Phjfiolog.  Tom.  11.  G  g*g 


4T3  Lin.  VII    SEC7'.  III.    CAUS^ 

pedum  ftigus ,  rariof  niri  iii  certis  hoi-ninibus  fudor ,  fenor  e.vanthematum 
eruptio  ,  tardius  increnier>tum. 

Velocior  etiani  fanguis  ad  eas  partes  corporis  advenit,  quaruni  arterisc 
&  reds  funt ,  &  e  direcio  cordis  oftio  opponuntur,  copitis  excmplo  (i). 
Iterum  enim  ab  ipfis  arteriis  retardatio  aberit  ,  quse  oritur  a  flexioue  {k^ 
&  ab  angulis  (/)  ramorum  cum  trunco    ejufque  axi  intercepti?. 

Velocior  iterum  ex  alia  caufa  raotus  erit  ,  quotiesarteria  fecretorii  organi 
proxima  ab  aorta  provenit :  evitabitur  enini  ea  retardatio  ,  quae  fit  a  mul- 
tiplicata   divifione  ,  knninibufque  ramorum  lumen  trunci  fuperantibus  (  m  ). 

Per  eadeni ,  aliquanto  melius  confervabitur  velocitas  in  iis  arteriis ,  qu»e 
de  truncis  fuis  fub  minoribus  angulis  prodierint  ( 11 ).  Velocior  crit  etiam 
fanguis  in  magnis  arteriis ,  in  minoribus  tardior,  &  quia  trunco  ampliorcs 
funt ,  &  quia  fridHo  major  (  0  ).  Vifcerum  fecretoriorum  arterias  majorcs 
funt ,  &  in  dato  tempore  plus  aquae  tranfmittent  ^  p  ). 

In  arteria  cylindrica,  qualis  carotis  eft  ,  celeritas  melius  ccnfervatur,' 
quara  in  ramofa  arteria.  Minus  denique  velocitatis  de  arteriis  tirmioribus 
perit ,  quarum  figura  ab  impulfo  fanguine  rainus  diftendatur ,  minus  flec- 
tatur ,  hinc  minor  fridio  fit.  Hinc  arteris  fecretoria^  deniiovzs,(q)  ,  & 
robuftiores.  Hinc ,  inter  alias  caufas ,  alii  in  fctu  ,  alii  in  adulto  homine  hii- 
mores  per  eadcm  organa  percolantut ,  aliique  in  athleticis ,  alii  in  mollibus 
ejufdem  aetatis  corporibus. 

Velocitatis  majoris  eflfeftus  nihil  habent  obfcurf.  Et  primo  ,  fecreti 
humoris  copia  in  univerfum  augetur ,  quando  fanguinis  celeritas  magna  eft, 
Ad  idem  enim  colum  seque  magna  unda  fanguinis ,  fspius  in  eodem  tem- 
poris  fpatio  adplicatur.     Hinc    dormienti  (r),    raoerenti,  hibernanti  ani- 

mali , 

(i)    Coilf.   p,   164. 
l    (*)p.    187. 

(/)  Ibid.  ■ 

(;;z)  p.  173. 

(«)   p.  18?.  Hamberger  phyfiol  n,  318.  de  fecretione  m  geiiere  n.  5. 

(0)  Sauvages   Mmt.  de  B^rhn  17^1.  p.   45.   Murculoiuni  majoies  tieivi  Aint  ,, 
VJfcen.im  arteriae  majores.    Compaia  arteriam  renis  ■>  tantilli  vifceris ,   cum  brachii  arteria  , 
Si  viciiiim  pltxum  n^ivorum  brachialem  ,  cum  plexxi  renali. 

ip)  Sauvages   p.  45.  &  interna  vafcula  miuus  forte  ,  quam  in  artubus  angufti 

P-  43- 

(5)  L.  II.  p.7}. 

(  r  )  Fraitc.  L  A  M  U  R  K  de  fecnt.  p.  *i.  DE  Bordeu  rcjiexions  fiir  le  pniils  p  ?  <  <. 
Nara  auda  in  noftro  fomno  trani^iratio  catoris  a  reftibus  audi  opus  elt  ,  &  colledtae  circa 
xutem  calidjc  atnicfphjerse. 

i 


DIVERSITATIS   HUMORUM;  41^ 

mali ,  in  univerfura  parcse  fecretiones.     Hinc  perfpirationis  immenfa  a  cor- 
poris  exercitatione  copia. 

A  velocitate  fit,  omnibus  reliquis  iifdem  pofitis  ,  ut  iii  oftium  fecre- 
torium  particul^  raajores  impellantur.  Cum  enira  omnia  vafcula  corporis 
aniiiiati  dilatationi  obiequantur ,  fintque  flexilia  ,  nunc  vero  vis  minima  va- 
fa  diftendens  aucla  Gt ,  dilatabuntur  utique  ,  eorum  vaforum  oftia  ,  ab  humore 
cum  majori  velocitate  innitente  ,  &  majoribus  particulis  patebunt  ,  esedemque 
ipfse  auclo  momento  fuo  ,  ad  oftiola  coli  fui  dilatanda  vi  majori  utentur. 
Subeunt  ergo  in  oftia  fecretoria  ejufmodi  particulae ,  quse  cum  minori  cels- 
risate  fubircnt  nunquam  (i).  Ita  fipho  anatomicus  vi  modica  aquam  in 
mininn  vafcula  inipe:lit  ,  febum  demum  vi  maxima.  Ita  a  corporis  exer- 
citatione  &  ftbre,  pro  tenui  perfpirabili  ,  craflTus  vifcidufque  fudor ,  pro 
urina  ftraminei  coloris  &  aquofai,  urina  rubens  ,  ponderofior  ,  fstidior, 
terrseqas  copia  majoii  fcta  ,  eadem  in  cola  tranfit.  Sanguis  ipfe  denique 
velocitate    vehementer  auda   per    omnia    corporis    humani  vafcula    pene. 

trat  (  t  ). 

Hinc  velocitas  major ,  mukis  modis ,  impuras  facit  fecretiones  &  hu- 
mores  in  oftiola  fecretoria  urget  ,  alienis  plenos  moleculis.  Cum  enim 
angufta  ofcula  majores  quafque  particulas  excludat ,  dilatata  eadem.  cum  te- 
nuibus  glebulis   etiam  majores  tranfmittunt. 

Iterum,  celeritas  major  faciet  fecretiones  humorum  fluidiorum  («O  > 
neque  finet ,  fuis  in  colis ,  vifcidos  humores  nafcL  Oftenfum  eft  ( JC  )  , 
motum  progrejjivum  fanguinis  diverfa  elementa  ,  pondere  varia  &  figura, 
aliifque  adfectionibus ,  adipemque  &  aquam  ,  &  mucum  &  gelatinam ,  ter- 
ram  etiam  ferrumque  ,  mifta  confervare.  Vires  enim  adtradrices,  dum  fu- 
pereft,  impedit  progrejjivus  motus  ,  particulafque  a  mutuo  contadu  di- 
vcllit  j  ut  niinus  fe  trahere  poflTmt.  Quare  non  finit  vifcidas  particulas  , 
adipofafve  ita  fe  arapledi  ,  ut  uniantur  ,  inque  homogeneas  maflas  con- 
fiuant ,  ut  quidem  confluere  in  fecretione  necefle  eft.  Ergo  a  multo  mo- 
tu  fanguinis  adipis  generatio  impedietur  (y)  ,  &  muci.  Phlegmaticorum 
eft  muco  abundare. 

Ggg"   2  §.V. 

( / )  C/ifiGtz  ■WinTRikghamI.   c.  p-   2 19.  LaMurb  p.  21.    , 
(f )  L.  II.  p.  118.  iis. 

(k)  Waihewkigth  de  fecrtt    an:m.  Neifeld  de  fecret.  n,    loS.   Addit  Cl. 
W  A  I N  E  w  X  I  G  H  T  fanguiuie  abuiiciantiani  fiiiidas  fecretion?s  facere. 
(  *  )  L.  VI   p.  284. 
iy)  L.  L  p.    is>. 


4^-0  LIB.VII.     SECf.  III    CAUS/E 

§   V.    'tardioris  in  fanguine  colitm  adcunte  caufie  Q^  motus  rfficacia. 

Tarditateni  in  fanguine  fecretorium  colnm  adeunte  facit  arteria  a  corde 
remoto  (  z  )  loco  orta  ,  eadenique  praeterea  pr^longa  (o)  ,  &  exigua  (b)  , 
ut  in  feminali  arteria  exemplum  eft.  Porro  arteria  raraofa,  in  qua  repetitai 
diviQoi.es  lumen  ramorum  multo  majus  faciunt,  quam  eft  lumen  trunci  , 
quam  quidem  ad  fecernendum  pracparationem  oiim  Guil.  Cole  (c)  te- 
ftis  excmplo  illuftravit.  Ejufdem  generis  cft  arteria  ,  quae  eundo  diiatatur 
(<i).  Huc  porro  facit  arteria  flexuofa  (e)  ,  &  incurvata ;  nata  ad  anga- 
lum  redum  ,  recloque  majorem  (f);  mollis  praeterea  (  g  ) ,  quse  a  vi  cor- 
dis  extendente  valde  dilatetur ,  inque  gyros  agatur.  Ab  his  omnibus  caufis 
frangitur  motus  progrelTivus ,  &  preiTio  lateraiis  pro  eadem  portione  au- 
getur. 

Effedus  mechanici  retardationis  intelliguntur  fere  ex  contraria  velocita- 
tis  efficaLia-  Secrctio  primum  parca  erit  ,  in  dato  enim  tempore  pauciores 
fangumi.s  unciae  ad  idem  colum  adplicantur.  Parca  ergo  bilis  fecretio ,  pro 
vifccrismole,  parciflima  feminis. 

Tarditas  excludct  particulas  crafliores ,  facietque  humores  puros ,  cum 
craffiores  nunc  gkbulae  ab  ofliis  roinoribus  prsecludantur.  Poft  urinam 
cratfum ,  pOnderofam ,  reftiruta  fanguinis  naturali  tarditate  ,  iterum  citrina 
&  aquofa  urina  excernitur.  Sanguini  menilruo  ,  fuperato  qui  eum  incita- 
vit  impetu ,  mucus  uterinus  fuccedit.  Puros  autera  humores  vocamus  ho- 
mogeneos.    li  multis  modis  a  tarditate  fccretionis  adjuvantur. 

Homogeneos  humores  fe  adtrahere  ,  &  oppofita^  indolis  particulas  re- 
pellere  notum  eft.  Miftus  aquas  adeps  ,  mucurque  ,  fola  quiete  fecedit  , 
&  ad  mucum  vifcidx  particulse,   ad  adipem  olcofse(/;),  ad  aquam  aqucse 

fe 

(s)  Keil   de  fecyft.  anlm.  p.  loo, 

(rt)  CowPHR  fhilQf,  trMifaii.  11.  i3o.  KKir,  ibid.  In  porco  ,  ob  flexioiies  repe- 
titas  quinqut;  pedes  cum  dimidio  loiigi  ell  (VI0NB.00  de  tejiili.  g«?  femiue  p.  17. 

(  i  )  K  K  1  L  ibid. 

(c)    De  fecr  t.  anhn.   p.  loi. 

(  rf  )  l)c  ipci  tn.itica  aitei  i.i  id  docetur  apiid  K  E  it  1.  c.  Vigefies  &  quinqiiies  in 
qu?.cliui:edibus  ampliorem  rcddi  M  o  if  r  o  o    dc  fntiue  ^  ttjlib.  p.  17. 

(?)  Vilcidiiiimus  liquor  piSi'aiatur  iu  aiteiia  mcixime  coiiiplica  td  W  AiMK  ws.  1  c  h  T 
^rojof.    16.    MoRQAH   principl   p.   17^. 

(/)  L.  VI.  p.  i8?.  184.  Ham  B  E  RCE  R  1.  c.  U.  3,1%.  de  fecretioKc  \.  C. 

( g )  liuc  j  litfi  ?.lias  veiias  fimiitate  luperat ,  tamen  pertinct  vena  poi tarum  i  arteriis 
ceite  tcnuior  &  flexLlior. 

(  * )  K  E 1 1.  p.  j/3.  &c.  W  A I WE  w  R I  a  T  B  {ro^of  i^. 


DIVERSITATIS.  HUMORU.M  421 

fe  congregant.  In  globulos  non  vifcidus  foluni  aJeps ,  oleumve ,  fed  flui- 
diffimutn  argentum  vivum ,  &  aqua  demum  fe  coUigit,  Ergo  diminuta  ("an 
guinis  celeritate  ,  caufa  frangitur  ,  quae  congregationem  fimilium  particula- 
rum  impeiit.  Quare  ,  fi  arterise  ad  fecretorium  colum  tendentis  fangiiis  tar- 
de  fluit,  coUigcntur  utiquc  in  ipfo  fanguine  ,  deque  alienae  indolis  parti- 
culis  fe  fegrcgabunt,  particulae  mucofar  ,  oleofae,  pingues  ,  reditque  ea  effica- 
cia  adeam  praepjrationem,  quam  primo  loco  diximus  ;  fanguis  ntnipe  ad  co- 
lum  dellin.itum  ejusmodi  ducitur  ,  in  quo  plurimac  particulx  ejus  humorii-  fimt- 
les  continentur,  qui  per  id  colum  debet  ieparati.  Uudum  fenfsrunt  Cl.  viri  (  z") 
hanc  tarditatis  ad  fecretionem  necefTitatem  ,  ut  etiam  negarent ,  abfque  lentiori 
fanguinis  motu  ,  quidquam  fecerni  pofle.Eddem  eft  ratio  ,  quare  Cl.  N  e  i  fe  l  o 
acutum  angulum  fecretioni  conirarium  elTs  fcripflt,  redum  favere  (^). 

Iterum  lentus  motus  auget  preflionem  lateraiem  (/)  ,  particulas  ergo 
fecretioni  deftinatas  parietibus  adplicat ,  in  quos  fecretorice  particulx  patent. 
Ceieritas  contra  finguinem  per  a.xin  urget  luminis  ,  ut  perlegat  longitudi- 
nes  fui  canalis  ,  minusque  in  pariects  nitatur.  Uxc  potefl:  caufa  eflle  ,  quare 
adeps  in  homine  exercitato  minus  in  cellulas  congregetur. 

Augctur  hic  tarditatis  e-ffedtus ,  &  facit ,  ut  vilcidi  potiflimum  humore? 
fecernantur ,  cum  motu  progreflivo  fracto  aut  fublato  ,  facilius  fe  ampledan- 
tur,  inque  fuis  vafis  vifcidius  jam,  adque  motiBm  ineptius  liquidum  coiifti- 
tuant  ( in  ),  Reguntur  enim  fola  adtradione  ,  quando  contraria  vis  pro- 
grefliva  fublata  fuit.  Ita  CI  Nesbit  (n)  in  minimis  vafis  oflium  particuias 
fcrupeas  reperit,  alii  glutinofas ,  &  refarciendo  callo  aptas  (0)  ,  quas  in 
magna  arteria  nemo  vidit, 

Sed  eaedem  particulas  ,  ut  minus  mobiles  ,  obque  vifciditatem  pigrae  , 
de  axi  fu3E  arteriif  per  validiores  alias  deturbabnntur  (p),  adque  parietes 
fuorum  vaforum  etiam  hanc  ob  caufam  ,  depellentur  ,  lentiusque  fluent  , 

Ggg    3  uti 

WCi")  GrdL  Cott  de  fecret.  p- lol,  Lanois.  dift  III.  SpotETUS  ,  ut  ex  aliis 
percipio  ,  H  a  l  e  s  hatnullatik:  p.  121;.  Villard  &  Mac  clu  e  r  in  thef.  Ergo  ab  immi' 
ituta  iit  capil  aribus  fangiiim!  vehcitute  facilior  fecritio  Paris.  1740,  Hamsergbs.  de  fccret. 
iu  guuiire  &c. 

(*  )  n.   i?9.  24^   Sauv  AGES  pbyfol.  p.  171.  &c. 

(/)   JoNEs    de  mot.  mufcul    coiif  L.  VI.  p.  x;j&c. 

(  »>  )  p.  }i.  De  fecretioue  bilis  hscc  Spoleti  th?o):a  fuit  de  fecrtt.  bilis  Ve- 
tiet.   168?. 

(m;    Nbsbit  hitman  ojfeogeay   p.  20, 

(0)   WiisDE   voK  der  nutrition. 

(P)  P-  41?. 


423  LIB.VII.    SECr.    IIL     CAUS^. 

uti  omnis  per  canales  ,  etiam  exanimes  ,  fecundum  latera  motus  eo  len, 
tior  eft  (f/)  ,  qui  per  axin  ptrgit. 

Porro  eo  magis  vifcidae  patticulae  per  retardationem  in  vafcula  fecre- 
toria  lecedent  ,  quia  ad  parietes  arteriarum  &  vafculorura  fuorfm  alioquin 
adtrahuntur  (  r  ).  Cum  ergo  &  fponte  fe  ad  latera  conferant  ,  &  a  prel- 
fione  laterair  eo  urgeantur,  intelligitur  ,  quomodo  vifcidi  humores  adeo 
celcriter,  &  abunde  ,  in  quicta  &  fedentaria  vita  coUigantur.  Pmguedi- 
nem  vaiculorum  lateribus  adha:rentem  credit  fe  vidifle  Baglivius  (j). 

Subtiliora  etiam  aliqua  fuperiunt,  quje  ex  tarditate  fequuntur.  Si  hu- 
mor  in  arteria  ad  fecretorium  colum  veniente  jam  vifcidus  advenit,  &  par- 
ticulse  glutinofae  fe  in  eo  trunco  amplexae  addenfavetint ,  fi  tunc  porro  cx  ea 
arteria  minores  fifliuJoe  exiverint ,  fecedet  per  eos  ramos  quodcunquc  llui- 
dius ,  iiique  olcuhs  aptius  efl;,  qui  ncque  adipofa,  neque  mucofa  ,  neque 
gelatinofa  admittunt ,  atque  in  trunco  ipfo  manebit,  quidquid  cft  vifcidiOi- 
nii  &  pigerrimi  (  f). 

Adfine  eft  hadenus  ,  diverfum  tamen  ,  quod  alii  Cl.  viri  docuerunt. 
Ponderola  aiebant  axin  tenere  fui  canalis,'  longius  crgo  a  cordis  eommu- 
ni  vi  propelli ,  quod  momento  majori  ferantur  ,  in  loco  ergo  a  corde  re- 
motiflimo  id  omne  fecerni,quod  eft  craffiflimum.  Contra  eam  utique 
theoriam  monuit  Cl.  Shebeeare(w)&  omnia  omnium  corporum 
ekmenta  seque  gravia  effe,  &  argenti  vivi  fublimati  folutionem  in  vafo- 
rum  fyftema  inpulfam  ,  aeqoe  acrem  ,  &  a;que  adco  ebriam  metalli  copia  , 
ad  magnas  a  fonte  m.ofus ,  parvafque  diftantias  prodire ,  ponderofiora  sdeo 
a  levioribus  non  fegregari,  Verum  prior  adfirmatio  unice  vera  eft  aut 
de  ccrpore  per  inane  fpatium  delapfo  ,  aut  de  veris  elementis  ,  quae  in 
graviori  corpore  numerofiora  funt  :  pofterius  experimentum  unice  docet , 
metallum  accurate  a  folvente  humore  folvi,  &  adeo  pertinaciter  ipfi  ad- 
hserere  ,  ut  in   exiguo  fpatio  non  feparetur. 

Hce  &  aii.^  harum  fimiles  contemplationes  fecerunt ,  utplerique  pbyfiologi 
diverla  velocitatis  rationem  Iiaberent ,  quando  diverforum  humorum  fecre- 

tioncs 

(^)  Bernoui.i.1   hydrodynum.  p.  j tf. 

(-/•)  De  pjosulis  lubiif  Seiomi  mcnwhe  fur  k  mmvemmt  du  fa>ig  p.  J40-  &'^-  Vifcitla 
id  lateia  \afoium  auhpcicnt  M  i  c  h  e  i.  o  t  t  i  1.  c.   p.  {?. 

(  J'  )  "  Oper.  nnin.  p.  675. 

(^)  CHftun  WiHTRiNGnAM  hiquh-y  p.  120.  Conf.  TJ.  Morgak  pri>tcip'.es 
p.  170. 

(.«)   Fiinc.  of  praMice  p.  512.  31«.  jiy. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  423 

tioncs  explicars  adgrediebantur ,  &  inter  primos  Gmlielmus  Cokh^urne 
(  'j:^.  Cum  diametrorum  vafculoforum  iecretoriorum  confideratione  veloci- 
tatis  rationem  Gforsi^m^  Che  YNE  (j')  con]\ii\x[t ,  Sc  Bartholom.-em  Bo- 
GCHETT  I   (  z)  ,    &  alii. 

§.  VL    CaufiS  dherjae  fecretionis  qiia  in  ipfo  colo  pGir.intur. 

I.  Arteriolarum  in  organo  hahitui. 

Multa  naturae  confilia  funt,  quibus  ad  diverforum  humorum  fepara- 
tionem  obtinendam  ufa  eft  :  &  qua2  partim  ex  conjedura  adtingimus  , 
partim  etiam  oculorum  teftimonio  confirmamus.  Huc  ergo  recenfeo  retia 
vafoFum  diverfa  ;  oftiolorum  fccrctoriorum  divcrfum  lumcn  ;  firmitatem 
-duduuni  excretoriorum  non  ubique  eamdem  ;  irritabilemvim  organi  fecre- 
torii  magnam  debilemve;  brevitatem  canalium  humorem  fecretum  accipien- 
tium ,  aut  viciflim  longitudinem^  deinde  rectitudinem  aut  anfraclus  ;  folli- 
culos ,  in  quos  natura  humorem  fecretum  efFundit  ,•  eorum  foUiculorum 
potentias  moram  augentes  aut  minuentes ;  reforbtionem  venolam  ;  conmi- 
itionem  diverforum  humorum.  Sed  haec  omnia  praeterea  variis  modis 
inter  fe  conjungi  &  conbinari  poflfunt.  Neque  ideo  N  a  t  u  r  je  divitias  ex- 
haufcrimus ,  cum  in  fabrica  intima  plurima  latere  queant ,  quse  seternum 
nos  fint  fugitura. 

Initium  hujus  contcmplationis  merito  fiet  ab  iis  conditionibus  ,  quas  hu- 
;norera  nondum  natum  regere  creduntur.  Scquentur ,  quse  jam  feparatum  hu- 
morem  determinant.  Eo  magis  vero  foUicitos  nos  effe  oportet  in  hac  hiito- 
ria ,  quod  clariflimi  viri  plurimum  huic  in  arteriarum  r-etibus  diverfitati  tri- 
buerint  ipfeque  ,  parum  favens  hypothefibus ,  R  u  ys  c h  i  u  s  (  a )  ab  ea  fo- 
la  caufa  fecretionum  varietatera  crediderit  explicari.  Videbant  alios  aliosque 
arteriolarum  in  diverfis  corporis  humani  particulis  fines  ,  cum  aliis  &  aliis 
fecretionibus  conjnndos  ;  neque  improbabile  videbatur  ,  hoc  difcrimen  in 
arterioiarum  fabrica  non absque fapicnti  Natur«  ,  nihil  fruftra  moUturce 

confiiio 

C  .V  )    Oecoiz.  anitn. 

(jy  )  Th  E  o  RY  p.  69,  philnf.  principl.  of  relig.  p.  257. 

(  2  )    De  falivat.    ait.  ;.  ad  rin. 

(«)  In  Prafat.  ad  Thef  VI.  p.  6.  Thef.  max.  11.  152.  Adverf.  Anat.  1.  o.  j.  ///.  a, 
8.  In  aliis  etiani  aliisqr.e  paitibus  coiporis  Iiumani  diverlbs  efle  extrem-os  arteriaruni  Jiiies 
momiit  Epiji.  III.  p.  28. 


424  tlB    Vll  SEC7.IIL    CAUS^E 

confiUo  effe.  Id  confilium  ita  funt  intcrpretati  ,  ut  ab  alia  retiuni  fabrica  ,' 
aliud  organi  munus  fequeretur  :  fique  id  munus  fuerit  ,  huniorem  aliquem 
feparare,  tunc  quidfm  qujeque  fabricEe  arteriofas  quafi  fpecies  fuum  peculi- 
arem  fuccum  produceret  :  plape  uti  plantarum  &  diverfi  fucci  funt  ,  & 
earumdem  folia  alios  &  alios  neryorum  inceiTus  oftendunt.  Eo  magis  vero 
probabilem  lentenciam  fe  fequi  perfuadebantur  ,  quod  diverfas  humoruni 
fluentium  adftdtiones  fe  per  njathemata  confirmaflTe  crederent. 

Nempe  velocitas  major  nafcitur,  fi  canalis  redlus  fuerit  ;  minor  Ci  in- 
fl;  xus  (6).  Inter  ramorum  cum  fuis  truncis  interceptos  angulos  difcrimea 
eft ,  atque  parvi  anguli  plus  vflocitatis  (c)  fuo  humori  impertiunt ,  magiii 
mirms  Velocitatis  autem  &  niajoris  fua  in  varianda  feparatione  humorts 
cfiicacia  eft  id) ,  &  minoris.  Verum  in  variis  corporis  humani  arteriofis 
retibus  ,  aut  fyftcmatibus  redi  canales  dommantur ,  flexi  in  aHis ;  anguli  in 
plerisque  acuti  ,  in  nonnullis  tamen  refti.  Sequi  videbatur  ,  ex  ea  ipfa  di- 
verOtate  fieri,  ut  in  quibusdam  corporis  partibus  fanguis  celerius  in  vafa  fe- 
cretoria  veniret,  tardius  inalia,  indeque  ea  omnia  eventa  fluerent,  humo- 
sifque  feparati  difcrimina ,  quae  a  celeritate  &  a  lentore  nafci  oftendimus. 
Sed  ctiam  diverlam  arteriarum  magnitudinem  in  retium  varietatem ,  alia- 
rumque  adfedionum  difpares  naturas ,  indc  vero  ahas  etiam  humorum  in- 
doles  generari  au^umant. 

Ergo,  ut  eamus  per  fingula,  redtse  arteiiolae  per  choroideam  oculi  mem- 
branam  incedunt  (  e ).  Redas  etiam  funt ,  quae  in  liene  (/  )  Ru  y  s c h  i  a-. 
KA  arte  innotuerunt ;  tum  quae  ex  pia  membrana  (g)  iri  cerebri  corti- 
cem  fe  demiitunt ;  redlse  fere  quas  in  pituitario  narium  veiamento  Idem 
Vir  Ci.  oftendit  (h).  Flexa  contra  ,  8c  ferpentium  fimilia  ,  vafcula  funt 
in  rene  (z)  huraino,  in  uteri  ovilli  tunica  (yt)  intimajin  utero  virgi- 
num  maxime  teneriorum  (  /  ). 

Angulij 

(i)  L    VI.  p.  181  fcqq. 

(.c)p.  i8?. 

(rf)  L.  VII.  p.  4   7-ftqq.  ,  ^ 

ff)  lco\  Aiiat.  fajlir.  VII.   tab.  arter.  omh   t.  4. 

(/)   Ku  Y  ^-  c  H   Lpijt.  T.  iV.  f.  4.  Toel  11.  t.  g.  f.    ?.    Tbef.  VU.  :T.  :I.  f.  i. 

(g.   InEM  Epiji.  Xll    T.  14.   f.  !}•    Tbcf.  VL  p>-olyo:n.  lig.  «.  ;Albin  aAnoi.it.  «- 

(  h)  Loiigi  nenipc  &  in  univerfui-n  refli  Tbf  VIL  t.  ;.  f.  i.  etfi  ,  non  abrqne  ir.a- 
iiifeflo  etiam    m.itomi.c-^  rcplctionis  eftedlu  ,  aiirnMiituni  flc-xuola  fnnt. 

(r)  RuvscH  Thef  IL  T.  c.  f.  7.  T/n/JIL  T.  .4. /.  j.  ThefJV.T.  I.  f.  i.  7»</. 
VL  piodr.  f    1.  4- 

C*)  Thf.   n   T.  e.  f.8. 

(/J  Couf.  NucK   m  alenograpb.  f.  js. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  41^ 

Anguli,-ad'  qaos  arteriolae  dividuntur ,  valde  frequetiter  exigui  funt 
Ad  parvos  angulos  choroidese  membranae  arteriolse  dividuntur  (/«),& 
ciliarium  proceflTuum  (;2)>tuni    pituitariae  etiam  (  0  )   membranae    vafcula. 

Acuti  anguli  dominantur  in  membranis  fere  omnibus  ,  hepatis  nempe 
(  w  )  ,  veficulse  fclleae  (  5  )  ,  p!eur?e  ( r* )  ,  pericardii  (  5  )  ,  fcroti  (  f )  , 
arteriarum  (ii) ,  fub  cranii  cute  {x),  fubque  planta  pedis  (y)  ,  ia  pia 
matre  (  z  }  ,  omento  (ci) ,  periolteo  ( 6  )  externo  ,  interno  ,  chorio  (  c  ) 
[vitulino  quidem  ]  (d)    &  corde  (f). 

Ad  exiguos  anguloa  fe  dividunt  lienis  vafcula  (f)  ,  quse  ex  eodem 
trunculo  numerofa  ,  &  inter  fe  parallela  ,  &  cum  trunculo  progrediuntui. 
Sed  etiam  in  placenta  uteri  eo  modo  fe  habent  (g)  ,  inque  glandulis  intcfli- 
Borum  (/2)  ,  quas  cum  pedicillo  vieto  Ruvschius  inventor  coraparavit. 

Aliquanto  majores  ad  angulos  dividuntur  vafcula  hepatis  ( z )  ,  quae  ex 
communi  trunculo  ad  fcellae  modum  in  ambitum  difcedunt ,  tum  in  tympani 
membrana.  (  ^  )  ,  cujus  arteriola  ramofum  arboris  truncum  refert.  Per  intefti- 
norum  etiam  membranas  (/)  ,  &  potiffimum  per  cellulofa  fpatia  inter  muf- 
colofan^  &  nerveam  membranam  ,  arteriae  cralforum  inteitinorum  ad  acu- 

to« 

(«;)  Fajcie.  anat.  !.  e. 

(  w  )  Z  1 N  N  ocul.  Imm.  T.  t.  f-   5- 

(  0  )    R  U  Y  S  C  H    I.    C. 

(p)   Thef.  X    T.  j.  f.  5. 

(^)  Epil}.  IV.  T.  <;.  f.  4.   Thef.  IX.  T.  4.  l  i^ 
(r)    EpiJ}.  II.  T.  2.  f.  !.  j. 
(O   Epill   IV.  T   5.  £4. 
( t  )  Ep!j}.   II.  f.   z. 

(  z(  )    Aoitae  Epifl.  III.  T.  ?.  T.  i.  2.  j. 
(«)   A. -L  B  i  VI  adaoi,  L.  !.  T.  6. 
(j)  RuYscH   T7je/  III.  T.  ?.  f.  r. 
(s)  iipiyff.  VII.  T.  8.  f.  2.  3.   Alein  L.  I.  T.  2.  f.  j.' 
(a)    T/'?/:  II.  T.  <;.  f.   i. 

(ii)  Epij}.  IV.  T.  s.  f.  1.2.8.  EpiJ}..YIll.  T.  IX,  p.  ^,  10.  Albini  uen.  oj.  fet. 
fig.   1 62. 

(c)  Albln  ^f^Ho*.  L.  III   T.  ?.  £  £. 

id)   Tbef   II.   T.  5.  f.  8.    Tbef   mau-.  T.  2. 

(f)  £/«/f.   Itl.   T.   ;.  f.  I.  z.   rZ-f/  IV.  T  J. 

(/^  £w/?.  ;V.   T  4.  f  4.  Thef  11.  T.  s.i.  j.   T»f/  VII.  T.  L  f.  i. 

(5)  r*?/  II.  T.  6.  f.  I-  4. 

(A)  Ep;,'?.  XI.  p.  o. 

(  f  )  T/i.^  IX.  T.  4.  f.  I.  2  j .  E 1 1  ?.  -w  :  E.  'r  H  fl."  flriKi.  hn^.  f.  j  .  V"  i  e  u  s  s  e  h  •  «If. 
:l'aiat.    5«?  rfe  ?;3t'i.  prat.    \>.  135. 
(*)   £p///.  VIT.  T.  9.  f  5. 

C    /  )     A  6  E  I  N     rf»    D«^(  i7JtCJtii:6;'. 

Haller  Phyfioiog.  Jom.  IJ.  HhK      *- 


4Z(5     ^  LIB.VII.  SECT  IIL     CAUS^ 

t09  z\)p^v\o%  dlviduntur  :  iidetn  vero  ani:«!l  m  teiiuibuj  intcdin";?  frnam  la- 

Magnos  angulos  viii  in  vafis,  qijE  inter  paralklos  truncos  arterlofos  ve- 
nofo-^que  piftiuiii  media  intercedusit  :  mnx''mi  detrum  funt ,  ad  quos  ar- 
terics  anulos  facientes  divaricantur  per  niefiP.tcnuni  { ii)  pprqiis  eum  ctr- 
culum  ,  quem  arteriola;  chorcides  (  o  )  retro  uveam  faciiint ,  aliumque  quo 
n'.rvum  opticum  (p)  cingunc  ,  tum  in  vafculis  es  quibus  circulus  vitelli 
riiber  in  ovo  nafcitur  (  ^' )  :  &  anguli  demum  ramorum  ,  qui  divifis  cru- 
ribus  peripherise  figurse  vcnofiS  fe  addunt  (r)=  Refios  vero  angulos ,  quos 
in  \eficula  feliis  (f)  ,  inque  mufcuiis  (f  )  ,  &  alibi  paiTim  in  membranis 
Cl.  viri  defcripferunt ,  ut  arterioliE  a  truncis  fuis  redos  ad  angiilos  natac  > 
ad  reiftos  pariter  in  venas  fe  inmittant ,  eos  quideai  angulos  anatome  noa 
confirmat. 

Sed  neque  ubique  in  corpore  humano  retia  efle  doceri  debuit.  Vifcera 
quidem  vera  vix  in  interiori  fabrica  retia  habent ,  ramique  potius  arterioii  refti 
incedere  folent ,  fibique  paralleli ,  ut  in  licne  ,  hepate  ,  placenta  .:  neque 
ferpentuii  renum  ad  rete  pertinent ,  quod  ne  in  majoribus  quidem  ramis 
reperio  ,  qui  utrinquc  papillee  folent  inminere-  Inter  niembranofa  vafa  abf- 
que  anaitomofibus ,  atque  adeo  abfque  reticulata  fabrica  funt  ,  quae  cellulas 
oflium    adeunt  (  zO' 

§.  VII.    Quamum  diverjitati  finiurn  artertoforum  trihui  pqffit. 

Alibi  retiura  adfedionem  expofuimus  (x).  Ea  in  univerfum  diminuunt 
ramorum  ad  truncum  rationem  ,  faciuntque  ut  truncus  ramis  potius  major 
lit  (  y  ).     Hadenus  crgo  celetitatis  decremcnta  niinora  faciunt. 

Contra 


(»0  RuyscM  Thef.  wax.  T.  ?.   Advetf.  tmat.  III.  T.  i.  f.  4.  J.  S.  7. 

-  (  «  )  lii  ftsfcic.  IV.  tab.  arl.  mefiHt, 
(0)  Fifde.  VI.  t.  6.  i.   <,.  6. 
(f  )  Ibid.  f.  4.  ?.    Z  I  N  r»   1.  c.  p.   zi7. 
iq")   Be  hi  format.  du  poulei  T.   il.  p.   t^S. 
(y)  Ibid.  p.  2y. 

(x)   HAtBS    hamaftat.  p.  Ijo.  i^i. 
(  *  )  lu  E  M  ibid.  p.   158, 

(  V.)  Bestin    ojietlog,  T.  I.  p.   Z^^.fiP^.  3*i> 
(*)  L.  VI.  p.  z8o. 
(^)  ibid.^.  jjs. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  427 

Contra  fi"  reth  fuerint  ejurmodi ,  ut  rami  diverforum  tirncorum  ,  ma- 
gnos  ad  angulos  nati ,  magnos  pariter  ad  angulos  conveniant;  eoium  qui- 
dem  ianguis  contrariis  idibus  collidetur  (z).  Si  omnino  fanguis  teritur , 
inque  minora  abit  ramenta,  hoc  certe  loco  abibit.  Ad  tritum  enim  nihil 
potefi:  potentius  excogitari ,  fi  a  preflionc  direda  recelTeris  ,.  quam  per/eclus 
e  contrario  concurfus, , 

Qijo  minor.aRgijlus  efr ,  quo  dao  trunculi  coeunt ,  eo  minor  fiet  confilio  , 
&  eo  pacatius  duo  fanguinis  Humina  in  unum  torrenteni  confentient.i»  Pius 
eni.n  etl:  in  eorum  direftione  ,  quod  convenit ,  minus  omnino  quod   pugnat. 

Vcrum  his  omnibus  coHefris ,  nondum  certe  ad  verum  ,  adque  caufani' 
diverfs  fecretionls  cominus  accelllmus.    Primo   quidem  loco  fatendum  efta 
ipfam  rei ,  uti  fe  habet ,  hiRoriam  ,  retiumque    veram   varietatem    nondum 
innotuiiTe ,   cum  de  minimis,  ultimifque  inprimis  arteriolis   hic  qussratur  ^ 
ex  quibus   vafcula  novum  humorum  vehentia  prodeunt.    Quss  vero  majora 
retia ,  ex  truncis  potius  muitorum  globulorum  conHuunt ,  ea  non  fatis  fui^ 
difiimilia,  neque  pro  diverfi  humoris  ,  qui  quoque  loco  gignitur  ,  varietate 
(atis  a  fe  invicem  aliena  funt.  Cur  perinde  pene  reda  vafa  &  h'eni  data  funt , 
&  tenerrimis  humoribus  oculi  ?  ,Cur  fimilis  nimis  corticis  cerebri  ,  henis  pla- 
centxque    uteri ,    diniraillimis   cum    utiiitatibus  &   humoribus   fabrica  eft  T 
cum   inde  kumorum  omnium   tenuiflimus  nafcatur  :  liic  aut  nihil,  aut  pi'*- 
grum   quid  bilis  generandas  auxilium. 

Denique  ,  quod  mihi  fere  oinneni  fpem  eripit  ,  venarum  eft  fabrica. 
Neque  enim  ego  quidem  venofa  retia  laxiora  (  fl  )  neque  eorum  angulos- 
redos  reperio  ,  fsd  frequentifGme  fimillimas  j  quales  arteriarum  funt ,  om- 
nino  divifiones.  Arliplcuias  inteftinorum  arteriofas  fimillimas  venofas  arbuf- 
cuis  comltantur.  Anuli  mefenterii  majores  perinde  ex  venis  fibi  occur- 
rentibus  coalefcunt  ,  ut  ex  arteriis  (b);  in  ovo  autem  omnino  ii  circuli 
unice  venofi  funt ,  quibus  nihii  pulchrius  vel  cogitari  poteft  (r).  Veruni 
a  venis  fecretio  exfpeftari  nequit  Sed  etiam  ubi  nuUa  fecretio  ,  prgeter 
fimilem  ubique  vaporem  obtinet ,  ut  in  membrinis ,  diverfifiima  aliis  ,  & 
aliis  locis  retia  funt.  Quare  diverfce  iV.x  quidem  arteriarum  fabricse  ad 
alias  &  alias  circuitus  farguinei  adfcdiones ,  ad  retardationes ,  impedimen- 
ta,  accelerationes,  &  auxilia  raagis  pertinere  vidrntur  ,  quam  quideni  ad 

Hhh    z  defini- 

(z^  i!id.    f.  zSo. 

(<i")  Hale  .    1.  c.  p.  i;-.  L.  II.  p.    135; 

(6)   Tab  R-t.  mef.  in  falc.  IV... 


428  LIB.    VII.  SECT  III    CAUS^. 

definicndam  peculinrcm  hLTBorls  quoqv^e  loco  geniti  nniuram.  Et  fi  quid- 
qiiam  iude  ad  fccretioncs  hmnorum  definiendas  facit ,  id  ad  praeparatoriam  iU 
■lam  tuinci  artGucfi  celeritatem,  aut  tarditatem ,  adque  copiam  aut  parci- 
.tatemfanguinis  retulero  ,  qni  fecretoria  organa  /^ubit.  Quse  omnia  eminiw 
quafi  aliquantum  ad  fccretioncm  fpeclant. 

§.  VIII.     //.  Diverfa  diameter  vafculi  recipientis, 

SimpIicifTimum  hoc  naturcE  artiP.cTium  efl,  quo  obtinuit ,  ne  fanguis  iti 
^  xtlh  vafcula  fecretoria ,  in  aliqua  ne  gelatina  quidem  fubiret.  Vafculo  nem* 
pe  recretojrio ,  quod  a  mbra  arteria  nafcitur  ,  fuumque  humorem  accipit , 
cftiolum  minus  fecit ,  quam  eft    diameter  globuli  rubri.     Ita   ifte  quidem 
excluditur  ,  reliqux  vero    molecula;  admittuntur ,  quscunque    diametrum 
lumine  oftioli  fecretorii  minorem  habent.     Ita  porro  facile   eft  intellc6tu  , 
li  muita  fuerint  particularum  in  fanguine  circumeuntium  genera,  potuiflfe  na- 
turam  levi  artificio  primam  quafi  ad  fecretionem  prseparationem  ,  hac  uni- 
ca  .providentia  obtinere ,  ut  diverfam  etiam    magnitudinem   poris  fecretCK 
i-iis  admetiretur.     Fac   ex    ordine  ,  molecularum    ejufmodi    progrelTionem 
efle ,  ut  fanguinis  maximce  malTuIas  ,  sdipis  fecundx   magnitudinis  fKit ,  bi- 
lis   elementa  tettias  ,  lymphx  flavs  glebul32  quarta;  ,  falivs  particulae  quin- 
tx,  aquse  exhalabilis   quaecunque    guttulae  fextee  fint.    Fac  inde  poros   fe- 
cretorios,  quorum  lumen  (k  fecundae  magnitudinis  molecularum  diametro 
aequale,  aliofque  ,  qui  particularum  tertiae,  quartx  ,  quintae  clafi!is  diametro 
pares  fint.    Ita  per  genus  fecundoe  claffis  molecularum  capax  ,  cxdufo  fan- 
guine ,  exibit  adeps ,  bilis  ,  lympha  ,  faliva ,  exhalabue  fandorianum  :  per 
poros  tcrtii  ordinis   neque    fanguis ,  neque  adeps ,  caeterum  bilis ,   ferum  , 
faliva  ,  halitus  :  per  quartum   genus   pororum  neque   fanguis  ,  neque   ad- 
eps ,  neque  bilis ,  neque  lympha  ,  fed  f.iliva  ,    &  perfpirabilis  vapor  ;  per 
quintum  neque  adeps ,  neque  bilis  ,  neque  lympba  ,  neque  faliva ,  fed  unice 
fr.ncloriana  aquula  feparabitur.   Solus  ergo  humor  ultimus  purus  erit ,  reliqui 
emnes  impuri ,  Sc  tenuioribus  generibus  eo  numerofioribus  conmifti  ^  quo 
majoribus  particulis  conftant.  ^ 

£x  omnibus  autem  faaguis  excluditur  ,  qui  folus  fiat  corpusculis  certa 
fide  confpicuis ,  atque  adeo  majoribus  ,  quam  reliqui  humores ,  quibus  in- 
confpicua  funt.    Qui  bilem  fanguine  crailiorem fecerunt  {d)  ,  ii  obliti  funt , 

nafci 

(d)BiANCHi  in  bijloria  bspatica  edit.  I.  p.  37.  *  iioft  reprehenfionem  Lakci- 
1 1  cdit.    iin-  p.   Sf. 


DIVERSITATIS   HTJMO.RUM  4^^ 

rafci  tenuem  (e)  ,  de  nafcente  vero  unice  fermonem  efle  :  &  clalTEs  duas 
diftindifiimas  rerum  confuderunt  (/)  ,  craffum  ncmpe  vifcidumque.  Glu. 
tinofa  enini  natura  non  a  magnitudine  molecularum  ptndet  (g)  ,  fed'a 
cohsefionis  vl  majori.  Esftat  Cl.  Iatro  m  at  he  m  at  icu  s  ( /O  >  q^i 
tnoleculas  vifcidi  humoris  potius  mincres  faciat.  Certe  fi  adtraclionis  aut 
cohsfionis  vis  eftet ,  ut  fuperficies  ,  minorum  utique  molecularum ,  cum 
cadem  utrinque  figura  ,  major   erit  fuperficies. 

Hypothefin  cseterum  fi  cum  experimento  comparaveris  ,  perinde  fere 
confentire  videbitur ,  ut  cum  mathematura  elementis  confentit.  Primumque , 
fi  cordis  vim  cum  fiphone  anatomico ,  fanguinem  cum  injeda  materie  cera- 
cea  coniparaveris  ,  certum  eft  cerara  ,  febumque  in  maxima  vafa  fola  pe- 
netrare,  &  difficillime  fubire  in  minora,  qus  &  craflfa  materies  Ct,  &  tenax. 
Deinde  tenue  terebinthinae  oleum  in  rainima  quxque  oculorum  aliarumque 
partium  corporis  humani  vafa  penetrat  Iterum  certum  eft,  per  mea  ex- 
permienta  ,  in  pulmonis  exemplo  ,  gluten  de  filuro  pifce  in  bronchia  de- 
color  tranfiifle ,  &  caeruleas  indici  veneni  particulas  in  arteriis  pulmonaiibus 
deferuiflTe. 

flaec  de  liumoribus."  Ofculorum  vero  vaforum  fi  diverfa  lumina  repe- 
lieris  ,  probabile  fiet  utique ,  venofa  maxima  eflfe  ,  qu«  globulos  rubros 
admittunt ,  lata  etiam  oleofa  ,  &  fanguine  proxime  minora ,  qui  frequenter 
per  ea  ipfa  erurapat  (  z  )•  Ei^go  in  adipofas  cellulas ,  penitus  ex  theoria  , 
omne  fere  genus  injectae  ab  anatomicis  materiei  fubit  ,  febum  fufum ,  etiam 
craflTo  minio  tindura  ,  adeps  calefadus  ik)  ,  gluten  pifcium  difTolutum  j, 
aqua  ,  argentum  vivura,  aer.  In  mucofa  vafa ,  Peyericlue  (/)glan- 
dulas  cera  tranfit ,  craflTas  vero  cinnabaris  particulas ,  nimis  oppido  aiagnas, 
non  poteft  fecum  tranfmittere. 

Contra  exhalantia  vafcula  angufta  oftiola  habent,  ex  Leeu  wevho  e- 
CKiANis,  haclenus  nobis  fofFeduris  experimentis  ,  fed  ab  iis  ofculis  & 
cera,  &  febum  fere  arcetur,  aqua  facilc  tranfit.  In  tenerriraa  vafcula  vi- 
trei  huraoris  ,  lentis  cryftallinx ,  corticis  cercbri,  aut  nihil  fubit,  aut  te>. 
nuiffimus  unice ,  magno  cum  labore  liquor. 

H  Ii  h    3  Iteruiffl 

V 

(f)   Monuit  LaWcitsius    Gakria  di  Minerva  T.  Vll.  p.  >«. 

(O    Ut  ThoHias  MoRG  AN  qiti  okum  adi^e  ciafliiis  facit  1.  c.  p.  ?4*' 

(g  )  P.  A.  M I G  H  E  L  o  T  T  I  l  c.  p.  i<,.    Jiih.  de  G  o  r  t  «  r   de  fccr?ti(mt  II.  h,  yj. 

(*)  Lamure  de  fecret.  n.  i8. 

(i)  h.A.  iv,^.  , 

(i-)  ScHULZE    Coiwnerc.   Lit.  Noric.   17  ii,  fpec.  V. 

(/)  Ro  YscH  Epift.  M!»t.  XI.  p.  5.  Mverf  afiut.  \I.  n.  ?. 


430  LIB.  VIL  SECt.  II l   CAUS^ 

Iterum  a  fola  anguftia  luminum  excretorii  dudus  craOiores  particulas 
excludi ,  aliquanto  probabilius  reddicur  ,  quod.  audia  velocicate  fanguinis  , 
audo  adeo  impetu,  quo  globuli  iri  oltiola  fecretoria  nituntur  ,  omnino 
fanguis  in  ea  etiam  oiHoIa  viam  fibi  aperiat,  qus  integro  in  rerum  ftatu 
folos  tenuiures  humores  tranimittunt.  Oftendimus  enim  (/«)  fanguincm, 
cx  folo  febris  imperu,  aut  a  corporis  exercication-i  vehementiori ,  non  Itefis 
crrganis ,  per  duclus  excretorios  urinas ,  fudoris  ,.  muci  narium  ,  pulmonis 
veficilas,  pericardii  (?i)aquulam,  intcftinoram  vaporem,  aliofque  canales 
aquofos  exire.  Plane  ut  in  anguftum  tubum  globulus  plumbeus  fubit ,  fi 
b.;ciilo  Vdlide  impuleris  ,  non  fubicurus ,  nifi  ea  vis  accefliflfet. 

Neque  fanguis  folus  in  tenuiora  vafa  tranfit ,  nara  etiam  craflTus  oleofuf- 
que  fudor  in  vafa  perfpirabilia  viam  fibi  explicat :  in  urinam  oleum  craillus 
penetrat ,  merufque  in  phthificis  adeps ,  iu  varios,  alienos  &  teneriores  da- 
d.us  demum  lac  a  fuis  viis  repulfum. 

Etiam  ulterius  paulo  clarorum  virorum  fagacitas  progreflla  eft.  Nana  ra- 
tionem  invenerunt,  qua  fien  poffet ,  ut  ex  folo  fecretoriorum  duduum  di- 
rerfo  ordine  puri  humores ,  neque  aiterius  generis  particulis  mifti ,  de  fan- 
guine  fepararentur.  Ergo  fi  fcopus  fuerit,  crafliflimum  aliquem  humoreni 
fecernere ,  bilem  iii  exemplo,  prseftitetit  cx  arteria  fecretioni  bilis  deftinata 
educi  ex  ordine  ramos  minoris  diametri  ,  quam  funt  bilis  moleculie  ;  fac 
multos  efle  ,  &  longa  ferie  ,  exibunt  adeo  de  ea  arteria  particulcc  omnes ,  quse 
bilis  glebulis  minores  funt ,  fi  fatis  fuerit  oftiolorum  hos  humores  avehen- 
tium  ,  ufquedum  cum  fanguineis  globulis,  in  arteria  fecretoria  aut  foli  bilis  glo- 
buli  fupetfint  ,  aut  certe  pauciflimis'  fubtilioribus  parciculis  mifceantur  (  o). 
Hactenus  certe  exemplum  vafculorum  capillarium  huc  referrc  poflTis  ,  quai 
folos  globulos  rubros ,  aut  certe  ita  pauco  tenuiori  humorc  miitos  ,  con- 
tinent,  ut  unicus  globulus  ruber  totum  ejus  vafculi  lumen  fibi  fumat.  Con- 
tra  ,  fi  quam  tenuillimum  &  limpidiflimum  liquorem  fecerni.  volueris,  pa- 
ra  ejufmodi  arteriam  ,  ex  quj  i-nagni  canales  adipis  ,  bilis,  aliorumque  craf- 
forum  humorum  glebuhs  adaptati  longa  ferie  prodeant :  avehent  ii  crsfiiores 

huniores , 

C«;)  L.   I.  p.  ii8..&ri. 

{n  )  Santorini  lioria  di^un  feto   p.   ?  i* 

(  •  )  Jof  VI  o  R  T,  rt  N  D  T)/"  r/u'  jorce  of  tht  heart  p.  Sj.  qiii  &  hiHs  &  (<in  W-  exempli:iu 
adcknit,  tuni  in  phiiof.  iruiif  cl  n.  1S5.  K  e  i  t.  de  fecrH.  anim.p.  119.  igo.  VbrhrYEK 
L.  II  p,  2>3.  Neifeld  de  fecret.  [\^i-  Ailhuis  cll  ill.  LuD  lY  is.'h;^/otlufis,  qui  ts- 
iiu.oiss  humoies  pcr  venulas  ^bducit  ^hyfoiog.  n.  liy. 


J 


J)IVERSrTATlS   HUMORUM  451 

humores  ,  nt  folus  curn  fanguine  in  ultinia  arteria  is  humor  tenuior  fuper? 
fit ,  quem  voles  fecerni  (p), 

Secundura  id  confiliLun,  variatis  (5)  fiflularum  de  arteria  produifijrum 
luminibus  ,  poterit  utique  obtineri ,  ut  ante  finem  arteriae  i^ere  is  humor  a- 
bundet ,  quem  de  eo  fine  fecerni  volueris :  fubdudis  nempe  ante  eum  fin-mi 
zliis  humoribus  quibuscunque.  Quod  quidem  machinationis  genus  etiam 
ad  prccparationem  fecretorii  fanguinis  (r)  hadanus  pertineret  ,  niii  fiftulas 
abducentes  in  ipfa  glandula,  aut  in  vifcere  neceife  elTet  difponere. 

Ut  ut  ha3C  fe  habeant ,  certe  ofculorum  fecretoriorum  diameter  ,  gle- 
.  buhV  cujufque  humoris  elementum  conftituentibus  apta  ,  a  primis  fere  me- 
chanicse  feil:«  initiis  ita  placuit  ,  ut  in  omnium  feclarum  placita  admitte- 
rctur.  Sola  ea  fere  machina  ufus  eft  Cl.  Kei  l  ,  neque  aliud  oftioioruni  fe- 
cretnrioruni  difcrimen  admifit  (;):  ex  ea  fola  totum  myfteriutti  feparatio- 
nis  Pi  Tc  ARN  j  us  explicavit  (  t),  &J.  Maria  Lanc  1  srus  (  li) ,  &  Pe- 
t7'ns  A^:tonius  Michelo-ttus  (  x  ).  Ea  fola  etiam  ita  ufus  eft  Ja- 
fephus  MoRLAND  (/)  ,  ut  tenuem  humorem  ob  ipfam  arditudinem  le- 
cretorii  oftioli  fecerni  doceret ,  quse  fanguinem  repelleret. 

Qui  velocitate  prasterea  diverfa  uti  voluerunt  ,  figurisVe  pororum  ,  n 
tamen  omnes  ad  diametros  oftiolorum  pariter  refpexerunt.  Cum  figura  eam 
fpeculationera  conjunxerunt  Cl.  \ivi. Guiliclmiis  Cole  (z),  J.  Alfhon- 
fus  BoRELLus  (fi),  Guilielmus  Cokburne  (5),  Philippus  V  e  r- 
HEXEN  (  c).  Cum  velocitate  ,  &  angulo  fecretorio  lummis  rationem 
compofuit  (d)  Georgius  C  h  e  y  n  e  ,  cum  velocitate  ,  denfitate  ,  &  an- 
gulo  Clifton  WiNTR  iNGH  AM  ( e).  Ncque  ab  ea  contemplatione 
Boerhaavius  abftinuit 

§.X„ 

C/>)  Tii  ranis  Stcond  mem.  fttr  k  mouv,  du  fang   Exp.  xi«.   isi.  114.  (Jcc. 
( <7 )  Conf  K  R I  L  1.  c. 
(>■)  p.  416.  417. 
(x)l.  c. 

(jt)  De  cirail.  fang,  per  min.  n.  i{,  16,   17. 

(«)  In  Epilt.  ad  J.  B.  Biakchum  quae  iii  opeilb.  omaibus  sxilat  &  pro  dijfart. 
III.  uuniei-atiir. 

(«)  1.  c.  Lex.  I.  Exdudit  velocitatem  lege  II.  p.  ajo., 

iy )   Philof    Tranfaci.  n.    z8j. 

(z  )  Be  fecret.   anim.  p.  gz. 

(  « )    D-  motu  anim.   L.  H.  Prop.  140. 

(  6  )    Orc»n.   anim, 

(c)  jinat.  L.  11.  p.  2>t. 

(d)  '^biofoph.  principl.  of  yelig.  p.  ify. 
(  *)  Enquiry  p,   178.  ng. 


43a^  LIB^    VII   SECt.  IIl    CAUS^ 

§.    I X.    Obje^iohes. 

Non  ideo  didinulanre  oportet  ,  varia  contra  hypothenn  objici  poiTe', 
quae  ab  ofculorum  fecretoriorum  diverfis  lnminibus  feparationem  diverlbrum 
humorum  deducit.  Primumque  dubitari  poffit ,  num  omnino  diverfa  parti- 
cularum  magnitudofit,  quae  diverfos  humani  corporis  humores  conftituunr. 
De  globuUs  rubris  credo  conftare ,  forte  etiam  de  lafteis  globuHs  ,  efTe 
maximas,  folafque  confpicuas  fanguinis  glebulas.  Sed  de  adipis  certc  ,  lyni- 
ph?e ,  muci,  fahvae,  urinas,  lacrumae  particuUs,  nuUum  experimentum  pro- 
ducitur ,  &  ne  quidem  produci  poteft.  Craffiorum  humorum  elementa 
funt  qui  crafta  faciant ,  funt  qui  tenuia  (/)  ,.  adeo  incerta  res  eft.  Neque 
haec  diverfa  magnitudo  difcrimen  charaBcriJlicum  humornm  exhaurire  vi- 
detur,  quod  facit  ,  ut  fui  in  omnibus  hominibus  fimiles  ,  aliorum  humo- 
rum  diffimiles  fint.  lidem  laffis  globuli  dum  recentes,  dulces  funt  ,  di- 
verfiffimi  a  feipfis ,  poftquam  per  circuitum  faejpe  itcratum  acrimoniam  in- 
duerunt  rancidanr. 

Verum  altera  ,  multo  feverior,  objedio  lupcreft ,  quam  Georgius  Martine 
propofuit  (  g  )  I  Frajicifcus  B  9 1  s  s  i  e  r  diiTolvere  conatus  eft  (  h  ).    Ncra- 
pe  in  animaUbus  grandiffimis  ,   qualis  elephas  eft  ,    &  minutiffimis ,   ut  in 
niure  :  deinde  in  honiine  adulto  ,  &    in  eodem   puero  ,    per  fimilia    vif- 
cera  fimiles  humores  generantur  ,    bilifque  ,  in  exemplo  ,   horum  anima- 
iium    hominumque   eadem    eft  ,   easque   dotes  habet  ,   quse  bilis  charade- 
rera  in  univerfum  ingrediuntur.      Nunc  porro  trunci  arteriofi  quicunque  a- 
dulti  honiinis  procul  dubio  multoties  majores  funt  iifdem   analogis  truncis 
in  puero  ,  &  vena  portarum  hepatica  viri  quam  pueri   hepatica    vena    ma- 
jor   eft       Eadem  in  ratione  jull:um  eft ,  &  primos  ramos  venae  portarum  viri 
majores  eiTe  primis  in    puero   venae    portarum    ramis  :  idemque  difcrimen 
eportet  in  fecundis,  &  in  tertiis,  &  in  omnium  divifionum  ramis  recurrere  : 
id  enim  nifi  rccurrerit,  tunc  utique  aut  vifcera  pueri  sque  magna  forent , 
qu-am  quidem  adulti  hominis  vifcera ,  aut  pauciores  in  puero  rami.  Quare 
fi  omnia  vatcula  hepatis  viri  majora  funt ,  quani  pueri ,  majora  etiam  erunt 
coia   fecretoiia  bilis ,  &  tamen  eumdem  humorem  parant.    Non  ergo   a  ma- 
gnitudine   diverla  pororum  fecrtLorioruui   diverforum  humorum  feparatio. 

§.  X. 

(  O    L  A   M  U  R  K    I."  C.     p; 

(g)     l't  mn.alib.  fn.ihb.  p.  ii.  fefjq. 
(i-)      il^J,<j,cg.  \).   iS).   207. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  ^33 

§.  X.    Refpondetur. 

Prima  quidem  objedUo  ha£tenus  videtur  iniquior  efle,  qiiod  elementa 
aqu3B  non  lainora  faciat ,  quam  terrse  faliumque.  Nempe  humorum  corpo- 
jis  humani  onmium  pars  maxima  aqua  eft  :  differunt  autem  ,  quod  hcec 
aqua  in  aliis  pe.ne  pura  fit ,  in  ahis  admillun#habeat  falem  ,  terramque ,  & 
eorum  quidem  elementofum  diverias  portiones  ,  denique  oleum,  Nunc 
aquae  quidem  purx  elementa  plus  quam  probabile  eft  minora  cflTe  ( z)  > 
quam  elementa  ialis,  terrsque  ,  quibus  •&  imajus  pondus  inOt,  &  minor 
in  univerfum  penetrabihtas-,  naturaque  conCftens  ,  adque  motum  pigra- 
De  oleo  poffis  ambigere  ,  fed  ttiam  oleum  ab  aqua  hadenus  didat,  quod 
fiuiditate  ci  cedat,  quod  fenfus  noftros  guftus  vifufque  inprimis  ,  magis  quani 
aqua  emoveat,  idcraque  minus  put:um  fit,  &  iterum  ex  aqua  fiat,  ahoque 
elemento,  quod  aquse  &  lentorem  impertic,  &  opacitatem  ,  &  faporem  , 
aliafque  dotes  ipfas ,  quibus  oL.^um  ab  aqua  diftat  ,  adcoque  particuUs  ma- 
gis  fenfibiiibus  conftac. 

Quare  ,  quantum  quidem  de  rebus  a  fenfu  remotis  dici  poteft  ,  proba- 
bile  videtur  ,  utique  diverfas  efte  glebularum  magnitudines  ,  ex  quibus  humo- 
res  noftri  coraponuntur  ,&  fubtihffimos  videris ,  qui  mera  aqua  fiunt ,  craffiores 
ex  ordine  eos ,  quibus  plus  majorura  particularum  fahs,  terrae,  olei ,  ferri, 
conmiftas  fuerint. 

Ad  alteram  objedionem  hadenus  refponderetonatur  VirlU.  Francifcus 
BoissiERdeSAUvAGES,  vafa  fecretoria  pueri  &  viri  tamen  aeque  grandia 
effs  ,  eth  \iicera  ,  glandul^que,  &  totae  ftaturae  injpares  funt.  In  juniori  vero 
homitie  (aut  animale  )  puuciora  ej,ufdem  vafcula  ttre  ,  cum  plurima  nondum 
evoiuta  litcant.  Nihil  ergo  intereffe ,  quin  dtfinita  in  viri  puerique  vifce- 
ribas  magnitudo  fit,  cumque  ea  fimilis  humoris  feparatio  conjungatur.  Ne- 
que  defunt  argumenta,  quibus  Cel.  viri  exphcatioTiem  ad;uves,  Nempe 
vafcula  minima  globulorum  rubrorum  moduli  funt ,  eofque  tranfmittunt  fin- 
gulos  :  ut  potlis  fere  tuto  collis^ere  ,  ramorum  minimorum  in  diverfis  ani- 
nialibus  lumiua  fe  habere  ,  ut  globuiorum  rubrorum  circuh  maximi.  Sed 
rubri  globuli ,  per  experimsnta  hominum  ()6)  in  microfcopicis  contempla- 

tionibu* 

(i)  BoERHAAVE  Ehin.  cbym.  T.  I.   p.  5 ^ ;. 

(k)  Le£uwbnhock   Fhilof.   TraitfuS.   u.  a>j.  oper.    omn    T.  II.  p.'78.  T.  UI. 

p.  2Z0. 

HjtUer  FhyJiQlog.    Tom.  II.  1  i  i 


434  LIB.VII.   SECf.IIL   CAUS^ 

tioribus  exercitatorum ,  &  iti  magno  animale  ,  &.  in  parvo ,  &  in  viro  ,  & 
iii  puero,  ejulUem  funt  raagnitudinis.  Eadem  sequalitas  etiam  in  fibris  car- 
neis  obtinet ,  quas  &  in  minimis  animalium  ccque  magnas ,  ac  quidem  ia 
Vuftinimis  beiluis,  olim  ab  omni  hic  prxjudicati  opinione  purus  Antoiiim 
V.  Leeuwenhoeck(/)  repetito  reperit.  Supereft  ,  ut,  ex  probubili 
valde  anaiogia,  &  in  magn^  &  in  parvis  animalibus  etiam  alia  vafcuh  , 
ipfaque  excretorii  de  arteria  rubra  nafcentis  canalis  oftiola  asque  magna  fint. 

Ingeniofa  haec  excufatio  accuratius  meditantis  animum  non  penitus  con- 
firniat.  £t  primo  ab  evolutione  repetita  folutio  problematis  non  pottft  ad 
animah'a  minora  transferri,  quae  adulta  &  perfeda  fint ,  &  quorum  vifcera 
nullam  porro  evplutionem  exfpedant,  Deinde,  cum  vafa  hepatis,  &  vifce- 
ris  cujufcunque  fanguinea  ,  pauciora  quidem  in  fetu  fint ,  csterum  aeque 
niagna  ,  dic  num  asque  denfa  fint,  num  in  fetu ,  quam  in  viro  molhora. 
^que  denfa  quidem  non  funt ,  cum  &  totus  fetus  tener  fit ,  &  hepar  co- 
agulato  fanguini  fimile  ad  taftum  diffluat ,  &  aorta  fetus  multo  ,  qUam  aor- 
ta  viri  debiJior  reperiatur  ,  &  eadem  diverfitJis  in  omnibus  vafis  hepatis  , 
primae,  fecundcip,  aliarumque  divifioiium  recurrat.  Pone  nunc ,  fola  vafcula 
minima  &  fecretoria  fetus  ceque  denfa  elTe  ,  fequetur  infinita  fere  ratione 
denfiora  fore  ,  quam  funt  ejufdem  vifceris  trunci ,  tota  nempe  ratione  , 
qu3  robur  aortse  viri ,  robur  aortae  fetus  fuperat.  Sed  ejufmodi  denfl  ca- 
nales  nunquam  per  moUiflimos  truncos  replerentur.  Cura  enira  &  truncis 
minores  fint ,  &  una  dilat^ione  fua  immenfum  magis  refiftant ,  impellenti 
cordi  trunci  tanto  cedent ,  quam  ramuli ,  facilius  ,  quanto  hi  denfiores  lunt , 
nempe  motus  cordis  ex  progreCfivo ,  in  lateralem  convertetur. 

Contra  pone  vafcula  fecretoria  in  fetu  minus  denfa  eflTe ,  quam  in  viro, 
uti  omnino  minus  denfa  funt ,  &  tamen  multo  majora  ,  tanto  nempe  , 
quanto  vir  fetu  major  eft.  Sed  fetui  cor  &  majus  eft ,  &  magis  irritabile , 
3c  pulfat  frequentius  (  m  ).  Huic  cordi  vafa  minima  aeque  ampla  refiften- 
tiam ,  quam  in  adulto  viro  ,  miliies  minorem  obponunt.  Quare ,  cum  vires 
diftendentes  potentiores  fint ,  refiiientia  minor  multo,  dilatabuntur  ea  fetus 
vafcula,  neque  manebit  ea  diameter,  qua:  in  viro  eft  ,  vafaque  fecretoria 
fetui,  quamviro,  majora  fient,  quod  eft  contra  hypothefin.  CI.  enim  vir 
vafcula  fecretoria  fetus  negat  crefcere. 


Verum 


C  O  EpiJ}.  pbyjjolog.  p.  tf. 
Oa)  L.  IV.  p.  430.  4JI. 


DIVERSITATIS    HUiMORUM.  43>- 

Verum  ipfo  prseterea  oculo  confirmatur ,  fetus  vafu  minima  fecretoria 
non  polTe  seque  ac  in  adulto  magna  efle.  Unicus  porus  excretorius  urinae, 
nudo  certe  oculo  confpicuus  ,  in  viro  ca  eft  diametro  ,  ut  totus  ren  niinoris 
cmbryonis  non  major  fit ,  quem  non  poflis  unico  ex  poro  urinifero  com- 
ponere,  qui  prster  eura  porum  certe  neceffario  &  arteriam  contineat  &  ve- 
nam.  Fuit  tempus  ,  quo  vixit  fetus  ,  in  puflo  incubato  confpicuus ,  in  quo 
veie  ejusmodi  renfuit,  neque  majus  hepar  unico  ramo  bilarii  dudus  adultae 
avis ,  quem  ultima  oculi  acie  adfequaris.  Non  ergo  in  fetu  vafa  fecretoria 
seque ,  quam  in  viro  ,  niagna  funt, 

Iterum  ,  perpetua  ea  evolutio  novorum  in  grandefcente  homjne  cana- 
lium  fecretoriorum  experimento  ,  &  rei  ipfi  non  refpondet.  ^que  perfeda 
&  copiofa  eft  valbrum  fetus  quafi  fceletus  ,  &  omnes  aortas  rami ,  eorum- 
que  furculi  furculorumque  propagines  ,  &  omnia  vafcula  miniraa  oculi  hu- 
mani ,  alteriusve  vifceris,  quse  in  numeratis  habemus ,  ea  quidem  eodem  nu- 
niero  &  in  fetn  funt  ,  &:  in  viro ,  neque  unicum  vafculum  cum  aetate  acce- 
dit ,  allqua  vero  ,  fi  fides  elt  peritiflimis  difledoribus  (?2)  ,  utique  evanef- 
cunt,  &  panciora  in  viri  ,  quam  in  fetus  vifceribus  vafcula  adparent.  Om- 
nino  uti  in  fbliis  &  teneris ,  8c  adultis,  eumdem  nervorum  numerum,  pa- 
remque  nervorum  diftantiam  ,  Cel.  Stcphamis  Hales   rep  rit  (o). 

Alio  vero  modo  fi^^ri  poteft,  ut  in  nonnullis  vifceribus  ,  ut  in  utero  , 
plura  in  muliere ,  quam  in  viiguncula  materno  utero  comprehenfa  ,  vafcula 
adpareant.  Non  dubium  eft ,  grandefcere  eadem,  tfum  totum  corpus  in- 
crementa  capit.  Pone  nunc  in  fetu  vafculum  uterinum  tota  in  longitudine  fua 
unicum  globulum  rubrum  rece^ifle  ,  tunc  quidem  nudo  certe  oculo  invifibile 
erit  (p),  &  obfervantiincifori  nullum  ,  cui  rihil  exfiftit,  nifi  quod  videt.  Pone 
nunc  a  cordis  vi  impellente  idem  vafculum  pluribus  globulis  repleri ,  red- 
detur  confpicuum  ,  &  ex  «c„  nunc  emerget  ,  in  quo  prius  latebat.  Poterit 
autem  aut  totum  vafculum  dilatari ,  ut  in  rubrse  arteriae  exemplo  ,  aut  fi 
fubtiliorem  efle  placet ,  poterit  pars  prior  cordis  finitima  expandi ,  quae 
prima  iftum  dilatati  emboli  experta  fit  ,  ultimumque  ofculum  minutum  , 
unique  globulo  pervium,  &  fecretioni  aptum  manere.  .■Equum  enim  eft 
creditu,  in  prin:ipium  cylindri  cor  validius  mti  ,  vimque  dilatantem  expe- 
dire  majorem  ,  quam  quidem  in  finem. 

1  i  i   a  Deinde 

(k)  Ruysch  Advns.  Ana\  Cec,  II.  p.  4. 
(0)    Vtget  patiks  f.  44.    45. 
L     (P)  L.  II.  p.  115. 


435  LIK  VII.   SEC1'.  III.    CAUSiE 

Deinds  muito  rcs  fimplicior  eft  ,  neque  tanta  egeb^t  perfpicacitate. 
Certum  eft  ,  utcunque  in  fetu  maturo  fyftema  vafLulolum  grande  fuerit,  Sc 
pro  portione  corpufculi  grandius  ,  non  eo  minus  tempus  fuifle  ,  in  quo 
aorta  tota  non  aniplior  fuit  ,  quam  unius  rubri  globuli  diameter  eft.  Eo 
terapore  nuUus  in  fetu  fanguis  efTe  potuit ,  fed  neque  /uit.  ]n  ea  aetatula 
duclus  fecretorii  utique  minores  ,  quam  in  adulto  honiine  fuerunt,  cum 
etiam  acrta  ne  fanguinem  quidem  tranfmicteret.  £o  ergo  tempore  per  ea 
vafcula  excretoria  humor  magna  ratione  fubtilior  tranfiit  ,  quam  per  ejuf- 
dem  nominis  in  adulto  hominc  vafculum  excrctorium,  neque  fimilis  uti- 
que  humor  tunc  ex  eo  vifcere  prodiit.  Nam  omnino  neque  femen  in  fetu 
generatur,  neque  menftruus  fanguis ,  neque  bilis  (^),  neque  atrum  uvecC 
membranse  pigmentum  (r),  ntque  adeps  (j);  fed  mucus  ubique  iners, 
pellucidus  ,  infipidus ,  pene  aqueus  ,  minori  olei ,  falis  terraeque  portione 
fetus.  Ipfum  ordinem  oftendi ,  quo  particulae  colorem  impertientes  pri- 
mura  in  bileni ,  in  oculum ,  in  alias  fetus  particulas  viam  fibi  aperiunt  (  t  ). 
Ita  adeo  objedio  Georgii  Martine  folvitur,  ut  non  verum  fit ,  in  fetu 
fimiles,  quales  in  viro  ,  humores  feparari.  Vafa  minora  funt ,  humores  te- 
nuiores   (  ii ). 

In  minoribus  animalibus  aduUis.fi  verum  eft  globulos  rubros  ^5:  fibras 
carneas  cCque  grandes  elfe  ,  poterunt  &.  dusflijs  excretorii  jeque  grandes 
cfL",  nc  in  vaftioribus  belluis.  Tunc  vero  necefte  eft  utique  ,  ex  paucio- 
ribus  vafis  renem  aul  nepar  ,  aut  alia  quxcmquc  vifcera  glandulafve  in  mi- 
nori  animalculo  conponi,  quam  qiiidem  in  grandiori  alio  aniirale  ren,  he- 
par ,  aut  ejufdem  nominis  giandula  conftat.* 

§.   XI.    ///.   Oftiolorwn  fccrctoriorum   dcnfitatcs. 

EtO  parum  hic  anatome  lucis  adfundit ,  prsebet  tamen  nonnihil ,  &  ali- 
quantum  theoria  addit.  Pofita  adeo  eadem  velocitate  fanguinis  adluentis  , 
eademque  particularum ,  quas  oftio  excretorio   fe  cfferunt ,  natura ,  tamen 

alius 

iq)  AIucus  netiipe  pro  bile.  Viredo  a.lparet  liii  ij  &  ii.  Amnror  decimo  qusrto 
Miiin.  fur  k  poulct  \}   ifo. 

(r)  Incipit  adparere  tlie  i^uarto   ibiil.  p.   i^^o. 

(f)  Incipit  generari  poil  quartuni»  certe  in  meis  cxpeiinientis  meJifem ,  in  honiine 
L.  I.   p.  z^. 

(  t)  Me»t.  fiir  It  pmdft.  T.  II.  ^.  130. 

(«)    Ibul,    p.    1S3.    I>J. 


DIVERSITATIS   HUMORUM.         *  457 

alius  humor  feparabitur ,  fi  alia  canalis  fecretorii  in  oftiolo  fuo  denfltas 
fuerat.  Pone  denfiorem  eflfe  ,  refiitet  magis  impulfis  particulis ,  &  majo- 
res  repudiabit,  tum  fegniores  leviorefque  •■,  adraittet  aquofas,  admittet  mino- 
res,  Iias  quia  abfque  dilatatione  fubeunt,  iftas ,  quia  majori  momento  m  ca- 
nalis  fecretorii  ofliolum  nituntur.  Contra  pone  laxum  oftiolum  fecreto- 
rium  ,  minus  rcfiftet  utique  impulfo  humori  ,  facilius  admittet  &  magnas 
particulas ,  &  leves  moliefque.  Denfa  ergo  oftiola  fecretoria  puriores  fe- 
cretiones ,  fed  minus  copiofas  facient  &  humores  transmittent  graves  a- 
queoiVe  :  laxa  oftia  faciunt  ,  fecretiones  impuras ,  quod  varii  generis  hu- 
mores  admittant.  Hanc  contemplationem  haiftcnus  Cliftomis  W  1  n  t  rin  g- 
HAM  (x)  adtigit ,  &  Jofifhiu  Lieutaud  (j'),  &  muko  ornatius 
Francifcm  Lamurk  (z). 

Si  anatomen  confulueris ,  &  fecretionum  vitiofas  converfiones ,  non  mi- 
nuetur  utique  probabilitas  hypothefeos.  Certum  eft  laxata  organa  ,  qu^ 
prius  denfiora  fuerant  ,  humores  tranfmittere  crafliores.  Denfus  ,  & 
acerbus  tener^  virginis  uterus  fomentis  laxacus,  &  vapore,  pro  muco  fan- 
guine  ftillabit.  Laxior  idem  in  multorum  liberorum  matre  ,  pro  eodem 
tenui  muco  copiofiflimum  ladeum  albumque  humorem  fecernet.  Sicca  vul- 
neris  latera  tenuem  lympham  ,  laxata  eadem  per  calorem  ,  tepidaque  fomen- 
ta  ,  aut  eraollientia  emplaftra  craffum  pus  fubpeditant.  In  exemplo  ,  poft 
amputationem,  die  quarto,  quintove  de  trunco  tenue  ferum  ftillat  :  die  6. 
7.  8-  folutus  ,  neque  coClus  adeps  :  aliquanto  ferius  demum  verum  ,  «Sc 
crafilus  pus  (  Z  *  ).  PoflTet  vidcri ,  tenues  per  denfa  vafa  fecretoria  humo- 
res ,    craflbs  per  laxa  feparari. 

.  In  corpore  humano  non  minuitur  analogia.  Renum  dudus  uriniferi  (  a) 
denfiflima  carne  fiunt  :  iidem  dum  fani  funt ,  aquse ,  ponderofa  cum  terra 
intirae  miftse  ,  patent.  Laxiflimi  adipis  loculi  ,  &  per  experimenta  anato- 
.mica  ,  lax^  in  eos  loculos  de  arteriis  vise  funt :  levis  ergo  adeps  eo  fece- 
dit ,    &  crafliflimus  fanguis  facile  fequitur. 

Sed  etiam  in  vafculis   excretoriis   feminis  ,  uteri ,  &  iuteftinalibus  vil- 

I  i  i    3  lis , 

( a; )  A  vai  us  arteriarum  equlclcm  fecretorkrum  di\'erritatibus  feci-etiones  varls  E«- 
qiihy  p.  17S.  218. 

iy)  Phyjiolvgie  p.  \S6.  i^y. 

(3  )  Vidc  n.  ?7. 

(2*)  Bagieu  de  amputat.  p.  ^oj, 

(«)  Ul:  fuo  loco   oftendemus. 

\ 


4J8"  LIB.   VII.   SECT.  III    CAUS.E 

lis ,  diverfas  denfitates  pffendimus  :  ^  in  arteriis  diverforum  vircerum    ar- 
tuumque,  fimile  difcrimen  eft  (i). 

§.  XII.   Il^-  Irritahilis  vis  duCiiaim  Oicretoriorum  mdjor  minorqiiCr 

Etfi  nequ-e  multi  nervi  ad  glandulas  plerafque  eunt  (c)  ,  neque  me- 
chanica  illa  cultelli  vel  acus  irritatio  ullumj  confpicuum  motum  produ- 
cit  {d),  non  ideo  a  glandulis  irritabilis  natura  abeft  ,  &  fere  ubique  & 
excretionem ,  &  ipfam  fecretionem  prsecipitat  ,  efficitque ,  ut  glandulde  & 
muitum  humorem  excernant  (c),  &  propter  morae  defeclum  tenuem  , 
nihilque  mutatum. 

Aliquando  irritatio  unice  videtur  excretionem  expedire,  cum  organum 
fecretorium  ne  adtingat  quidem.  Ita  in  puerpera  ,  lac  plerumque  tubulis 
iiiis  coercetur ,  neque  fponte  effiuit»  nifi  ultra  modum  abundaverit;  fed 
omnino  in  feminisformK  ftudiofis,  commodiorifque  vitae,  perpetuo  retinetur, 
inque  flavam  cafeofamque  unguenti  fpeciem  fuis  in  duftibus  abit  ,  quod 
multos  poft  menfes ,  integrofque  poft  annos  ab  ultimo  puerperio ,  in  mam- 
marum  ladiferis  dudibus  deprehendi.  Caufam ,  quae  retinet ,  diximus  (f). 
Si  vero  ftimulus  ad  p^pillam  gcceflTerit ,  five  preffio  fuerit  puerilis  labri  , 
five  digito  leniter  fcalpente,  aut  excutia  papillam  confricaveris ,  pallida  papil- 
la  er'g'tur  ,  rubet  caletque ,  &  una  lac  erumpit.  Ita  femen  in  viro  cifto  aufr 
diutiflTime  retinetur ,  aut  femper  :  idemque  tamen ,  fi  fridio  accefierit  fenfi- 
liffimorum  in  nafcentis  glandis  inferiori  parte  duorum  colliculorum  ,  non 
abrque  violentia  exilit. 

Verum  ,  fi  accurate,  quas  eveniunt,  fpeculatus  fueris,  tamen  hos  ftimnlos 
fecretion.em  ipfam  praecipitare  ,  &  augere  compries.  In  priori  niammse  exemplo» 
io'a  fuflio  in  virgine  innocentiffima  (^g')  ,  in  viro  demura  (  A  )  ,  nuUum  un- 
quam  lac  alioquin  daturo  ,  fenfim  repetito  ftimulo  ,  foli  papillas  admoto ,  ta- . 
inen  laiflis  generationem  auget,  &  demum  tantam  ejus  copiam  fuppeditat , 
quanta  ad  alendum  puerum  fuflScit.  In  feminis  exemplo  ,  fola  mechanica  illa 
glandis  irritatio  feminis  fecretionem  adeo  vehementer  accelerat,  ut  ab  ejus 

jaciura 

<  6  )  L  I  F  U  T  A  V  D    1.  r, 

(c)l).  377.  ' 

(d)  Ibid. 


(f  )  De  BoR  DEU  p.  ???. 

(/)   Flicse  (iiidiuini  la(!l;if(.rorura 

(e;  )  Ibid.   p     4.}i.  44?. 

i  )})  Cem.  Bocrh.  'T.  VI .  P.  II.  n.  -f^o.  p.  4^}.  444.' 


D 1  V  E  R  S  I  T  A  T  I S     H  U  M  O  R  U  M.  439  , 

jadura  totura  corpus  niiferrime  contabefcat  (z).  Ita  poliutiones  ,  quas 
vocant  ,  &  teftium  tumores  in  gonorrhoea  fucccdunt  ,  &  fecretio  adeo 
feminis  praxipitatur ,  etfi  acris  ille  ichor  in  urethrae  fine  paulum  fuper  glan- 
dem  reQdet  (z*).  Ad  glanduias  irritatas  liquores  confluere,  ut  fangjis  ad 
dolentes  &  infldmraatas  confluit ,  nupera  conjedtira  eft  (  z**). 

In  aiiis  fecretoriis  organis  adhuc  evidentior  irritationis  adhibitsc  effir:a- 
cia  eft ,  quse  acri  aliquo  corpore  admoto  fit.  Omnino  autem  audtae  in 
organo  fe"cretoiio  velocitatis  phsnomena  imitatur  (^),  fecretionem  nem- 
pe  cekrem,  tenuemque  ,  &  aquofam  ,  qua3  fecretioni  lentae^  mucofi,  craf- 
five  humoris  fuccedit.  In  naribus,  reforbto  puivere  hellebori,  aut  arri  [\te 
quocunque  fapidoque  corpore,  prior  mucus  emungitur,  qui  in  nanj-u 
vernulis  pitefto  fuit  ,  atque  adeo  excretio  promovetur  ,  deindc  ,  repetica 
fternutatione  ,  aqua  copiofiifime  de  naribus  exturbatur. 

Ita  in  ore  ,  acris  cujufcunque  fere  corporis,  fed  inprimis  tamen  acriani 
nonnullarum  ftirpium  ,  manducatio  &  excretionem  falivae  auget,  &  om- 
nino  etiam  fecrecionem.  A  foliis  abfinthii  integrifolii ,  quod  draconem  vo- 
cant,  commanfis,  &  etiam  magis  a  itmmc  jabadill(X ,  five  ea  aconiti  fpe-- 
cies  eft  ,  five  ex  delphinii  genere  ,  incredibilis  lentae  falivse  copia  ,  etiam 
tunc  pergit  effluere,  quando  dudum  acrem  eum  apophlegmatifmum  de  ore 
rejecimus.    Scincilla  eledrica  falivam  perinde  accelerat  (  /  ). 

Eodem  penitus  modo  acres  fuliginis  in  fumo  latentis  particulaj  lacru- 
marum  fecretionem  ita  pr^cipitant  ( /« )  >  "t  dudus  r-eforbentes  minime 
fahk  aqu^e  abfumcndae  fufl^ciant,  quae  porro  de  genis  defluit. 

Iterum  per  inteftina  admiflfa  medicamenta  purgantia ,  glandularum  mu- 
ciferarum,  arteriolarumque  exhalantium  fines,  per  vilbs  fuos  patentes,  tan- 
ta  vi  foUicitant ,  ut  inmenfa  frpe  aquae  vis  pef  anum  defccndat ,  cujus  ne 
guttula  quidem  unquam  ,  abfque  ea  violentia  ,  de  inteftino  redo  exiifl^et. 
Qua  vero  ratione  ea  fecretio  urgeatur ,  &  aliis  Ci.  viris ,  &  doclo  noftro 
ohra  auditori    D.  Felici(«),    6c  milii  non  in  brutis  folum  animali- 

bus 

( i )  Lege  de  his  graviter  commentanteiii  Cl.  vlnim  elegantilfimumciue  medicuni  D. 
T  i  s  s  o  T    de  mxnuftuprationii  noxis. 
_     (z*)  MoNROo    de ftmine  £<f  teliih.  p.  64.   ^5, 

(i**)  Andr,e.e    de    irfitub.  p.  1 7. 

(*)    P.4IS.  419. 

(/)  ZETZKLt  confeSI.   ekilric. 

(j«)  Whytt  pbyfwlog.  ejjays  p.   50.  cordis  motii  niliiU'  mutr.to. 

( K )  Addead.  ad  dirp.  de  motu  periiialtico  inteftinorum  in  coUeclionls  noftrx 
Tom.  YTL 


440  LIB.  VIL    SECT.  IIL    CAUS^ 

'bus  To)  ,  fed  in  femina  nuper  Tidifle  contigit  ,  cui  inmenfa  portio  ,  &  in- 
credibliis ,  redi  &  iaxioris  inteftini  de  ano  defcenderat.  Cum  enim  a  Cl. 
vifo  Jabpam  ,  a  nie  mitius  nitrum ,  nudo  ,  ruberrimo  ,  &  ficco  colo  in- 
teiHno  inlperfum  fuiifet,  undique  aquula  de  innumeris  poris  rubrae  &.  de- 
nudatcE  villofae  tunicae  fudavit,  ut  totum  late  commadelceret. 

Porro  ,  cum  interiorem  veficam  ,  continuamque  urethram  leniflimus 
mucus  modice  obliniat  ,  cujus  niliil  quidquam  de  glande  fani  viri  deftiilet 
unquam  ,  acris  quicunque  liquor  ,  in  fanifllimi  hominis  peneni  inpulfus  , 
copioium  filbrubelli  ,  tenuis  ,  calidique  humoris  effluxum  non  fine  da- 
lore  ciet. 

Iterum  per  univerfam  cutem  febum  quidem  modicum ,  &  tenuis  homor 
pcrfpirabilis  fe  diftundit.  Si  vero  ejufdem  cutis  cuicunque  regioni  acres  her- 
bas,  ut  ranuncutum  paluftris  apii  folio  ,  aut  cantharidum  tiitarum  pulvc- 
rem  ,  aut  falfm  aliquem  lixiviofum  per  aliquot  horas  nnpofueris  ,  aut  de- 
mum  ignem  ,  tamquam  ftimulum  omnium  potentiflimum  ,  cominus  admo- 
veris ,  incredibili  celeritate  enormis  vis  humoris  de  cutis  vafculis  fecerni- 
tur  ,  qui  epidermidem  fibi  ,  ut  videtur  ,  non  fatis  patulam  ,  de  cutc  re- 
pellit ,  atque  in  hemilphaericas  bullas  cogit  elevari. 

Q_uanto  vero  celerior  ea  fecretio  fit ,  quam  fani  hominis  perfpiratio  , 
fatis  adparet.  Si  pofueris ,  de  tota  cute  undique  ampuilas  abfcedere  ,  quod 
nonnunquam  triftiflimo  eventu  ,  in  magnis  ambuftionibus  fadum  eft  :  fi 
earum  ampullarum  akitudinem  fex  linearum  feceris  ,  quaE:  intra  oclo  mi- 
nuta  horae  ab  aqua  ebulliente  admota  efflorefcunt  :  fi  cutis  fuperficiem  i  ^ 
pedibus  seftimaveris  \  habebis  excretionem  lo  unciarum  aquac  ,  qualis  qui- 
dem  24  horis  continuata  exhalatio  ad  75  in  hora  uncias  pervenirct  ,  quo 
tempore  in  eodem  homine  non  fupra  tres  uncias   perfpiratur. 

Hujus  enormis  in  fecretiones  potentiae  caufam  fedemque  ut  explore- 
mus.alia  pisetereairritationis  exempla  confiderafie  oportet  ,  in  quibus  iu  toto 
quidem  organo  feparatorio  nihil  mutatur  neque  ullus  ftimulus  admovetur, 
&  tamcn  a  mera  vi  irritationis  humoris  excretio  ,  &  feparatio  promovetKr» 
Simpliciirimum  exemplum  elt  falivae  in  fano  homine  ad  odorem  ,  vel  ad  no- 
uien  etiam  grati  fcrculi ,  de  ductu  maxillari  profilientis.  Aliud  in  lacrumis 
clt ,  quarum  fecretionem  aut  triftis ,  aut  nimium  fuper  omnem  fpem  laetus 
nuntius,  penade  pra:cipitat,  ut  famofa  cepe ,  acrisve  fumus.  Sed  etiam  ve-' 
jieresE  idese  in  fomniante  frequenter  difiicilem  illam  alioquin  feminis  excre- 

tioneni 

(«1   Stiond  Mtm.  fttr  ks  fart.  irrlt.   ^  fenRbl.  Exp.  41^.   410.  4Z{.   4jo. 


DIVERSITATIS   HUMORUM  441 

tionem  pei-ficiunt ,  audo  fimul  proculdubio  modico  illo  proflatarum  Iiu- 
more  ,  qui  in  fano  viro  ,  ut  gignitur  ,  ita  reforbetur  ,  nunc  fubito  -nimia  uber- 
tate  adfufus  ,  confpicuus  erumpit  (q)  :  ferainis  enim  ,  quod  vocatur ,  ma- 
jor  pars  ad  proftatam  pertinet.  Porro  in  timidis  mortalibus  ,  inque  brutis 
etiam  animalibus ,  tormento  crudeliori  fubjedis  ,  terror  fubito  perfpirabileni 
humorera  .  de  cute  repercuffara  ,  ad  inttftma  prscipitat ,  ut  fajces  prodituras 
diluat.  Sed  etiam  ira  bilis  (  r  )  ad  inteftina  i^umen  accelerat ,  fanguinem- 
que  (  J  )  fajpifiime  per  naces  urget  ,  ut  per  muci  vafa  ,  aut  exhalantis  lif 
quoris  oftiola  erumpat. 

Deinde  propius  adhuc  ad  fecretionum  gubernationem  pertinet ,  min 
illa  mutatio  urinae  ,  quae  in  hominibus  hypochondriacis  ,  ad  ingrati  nuntii 
adventum  ,  ita  enim  vidi ,  fubito  veficam  ftimulat  ,  depofitoque  colore 
paliida  ,  &  limpid^  denique  aquae  fimilis  efFunditur  Cf  )  ,  durabili  etiam  vi- 
tio  ,  ut  in  diabeten  (u)  abeat. 

Haec  cum  videreot  Cl.  viri ,  multa  indp  deduxerunt ,  quae  ad  fecretionem 
regendam  fpedant.  Tonum  partium  a  fucco  nerveo  confervari ,  ita  ad  fe- 
cretionem  nervos  facere  J.  Godofredi  deBERGER  (>:)  opinio  fuit.  CI. 
vero  Carolus  M  a  l  o  u  i  n  motum  certe  liquoris  per  glandulas ,  a  nervis 
inhiberi  ftatuiC  «  dum  interim  cordis  impulfio  manet  (y  ).  Ulterius  pro- 
greifus  Cl.  vir  Francifcus  Qu  ESNA.i(z)a  diverfa  fenCbiUtate  vaforum  fe- 
parantium  humorum  difcrimina  deduxit.  Sed  etiam  Cl  vir  'Theophihis  de 
BoRDEU  tantum  nervis  tribuit  ,  ut  iis  ligatis  fecretiones  turbari  (^): 
fyiiolen  (fl*)  autem  arteriarum  ab  iisdem  augcri ,  hinc  fecretionem,  nuper 
docucrit.  David  Hartley(6)  motum  periftaltieo  fimilem  in  organis  fe- 
cretoriis  defcribit ,  quo  ab  irritante  caufa  audo ,  plus  prodeat  humoris.  Inde 

*  S  T  A  H- 

iq)  Candor  feminis  a  ladle  proflatarum  eft. 

(r)  Pechlin  obferv.   z<;.  L.   lil.  ^ 

O)    Comment.  ad    PraleB.BoERn.   T.  W.   p.   44%^ 

(t)  KuRN  inotH:  mufad.  momenta    aliqna  p.   i>. 

( ?0  H  o  o  K  E  fojihum.  p,  20.  ni  fallor.  Inde  deducit ,  neqiie  a  rrotii  fanguinis ,  hc- 
que  a  celeritate.  aut  momento  ejusi  fecretionum  difcrimiiia  peudere.  Habet  etiani  K  e  a  t- 
BENSTEiN-  diabetis  tbeor.  queni  a  nervis  vafa  venofa  conftringentibus  derivat.  Seufibili- 
tatis  in  fecretione  vis  repetitur  ftank  annierck.  T.  III,  p,  41?, 

(v)   De  natur.    htiman.    \t.   izz. 

('jy )    Hs^  corps  fnlid    ^  fluid.   p.  ^i. 

C2)  Effiiys  fur  i'<rcon.  anim.  T.  III.  p.  4J7, 

(a)    kecherches  fiir  ies  glandes   p.  Jjt. 

(«*)   1».   %69. 

ib)  Ejfays  on  man  p,  174. 

Halkr  Fhyfiolog.  Tom.  II,  K  k  k 


442  LIB.   VIL   SECT.IIL   CAUS^ 

Stahlius,  &  qui-  ante  S  T  a  h  l  i  u  m  animae  etiam  vitalium  motoum 
frena  tribuernnt,  ab  anima  vim  fecretionis  dirigi  fcripferunt,  &  nuper  (c) 
Adolphns  Fridericus  Hofmannus  {d)  ,  animadverfa ,  ut  puto  ,  magna 
fatellitii  nervofi  potentia ,  totam  fecretionum  diverlitatem  animae  tribuit ,  quae 
fphinderuni  valvularumve  ope  fecretoria  oftiola  regat,  eaque  modo  claudat, 
ne  particulas  fuis  praevifis  finibus  contrarias  admittat,  modo  ad  eas  aperiat, 
quas  emitti  e  re  fua  putet. 

Nimia  certe  hsc  funt ,  oportetque  memores  nos  eiTe,  etiam  in  plantls 
feparationem  humorum  perfici ,  deque  communi  per  radicem  reforbta  penu 
balfamos ,  refinaj ,  gummata,  coloratum  lac  feparari.  In  homine  equide-m  , 
quin  nervea  poteftas  multum  valeat  ,  vix  poteft  dubitari.  In  urinse  certe 
hypochondriacK  exemplo  (e)  vix  poflis  tibi  temperare  ,  quin  adgnofcas , 
nervos  oliiola  urinifera  amplexantes  ftringere  ,  ut  exclufis  craflioribus ,  & 
colore  aliquo  tindis  particulis  ,   puram  aquam  folam  tranfmittant 

In  pierifque  aliis  exemplis  etiam  vix  poflis  te  retinere  ,  etiam  fi  ana- 
tome  nihil  hic  nos  adjuvat  ,  quin  in  glandulis  minimos  &  inconfpicuos 
mufculos  admittas  ,  qui  ab  acri  quocunque  corpore  foUicitati ,  alterne  con- 
tradi  &  laxati  foIUcuios  emungant.  lidem  ipfam  per  inanitionem  dudus 
auE  folliculi ,  parato  fpatio ,  in  quod  minori  cum  refiftentia  novus  humor 
fuccedat  ,  fecrctionem  etiam  ejus  fucci  augere  videntur ,  cujus  excretioneni 
pr^cipitaverunt. 

Exempla  certe  aliqua  exftant  ,  in  quibus  verifiime  per  mufculorum  ir- 
1'itationem  admota  acria  excretionem  urgent,  &  accelerant :  in  cavea  nem- 
pe  aUqua  praefens  vis  humoris  ftimulive  mufculos  ,  magnos  eos  &  notos, 
follicitat,  ut  moleftiee  finem  faciant  ,  incommodumque  corpus  expelUnt. 
Ita  farces  in  redo  inteftino  colledae  agunt ;  ita  femen  fani  hominis ,  in  fe- 
minalibus  veficulis  colledum.  Utroque  enini  ex  ftimulo,  pariter  convulfo  ac- 
celeratore mufculo ,  anique  fphindere  vigilanti  faeces,  per  quietem  femen  cietur. 

§.  XIII.  V.  Duiiii^  fxcretorii  mfcentis  r^Ciitudo  aut  anfraClus. 

Non  dubium  videtur,  quin  dudlus  excrctorius  reclus  ,  abfque  angulo 
ab  arteria  exporrectus  ,  &  abfque  ilexionc  produdus ,  yalvulifque  purus  & 

rugis , 

(c)   PbrraueT   dtt  toHchcr  p.    < yj. 
Cd.)    Nov.    itypothef.  pbyjiolog.  ^).    ij. 

ie)  Conf.  E.y«N,  HooKBj   Kratzeks  b?sik  1.  c. 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  443 

ru2is ,  celeriorem   primo   &;  uberiorem  fecretionem   faciat ,  cum   obftacula 
veiocitatem  frangentia  niinora  fint,  quae  contiuuo  confiderabimus. 

Subtilius  aiiquanto  eft,  ejufmodi  dudtum  facere  humores  crudos,  nem- 
pe  ejulmodi,  qui  cum  iifdem  adiedionibus  immutati  excrceantur,  cum  qui- 
bus  f  creti  funt.  Multum  enim  mora  miitat ,  ut  continuo  adparebit ,  hic 
vero  mora  nulla  injicitur. 

Verum  breviflimus  dudus  excretorius  fadt  fecretionem  facilem  ,  copio- 
fam  ,  &  craffi  humoris.  Per  brevifiimum  enim  canalem  ,  etiam  fi  paulo  angu- 
ftior  fuerit ,  tamen  multo  facilius  magna  particula  tranfibit ,  quam  quidem 
traufit  ,  fi  idem  longes  fuerit,  &.  angultia  fua  continuata  repetito  itined 
ejus   particulae  obftiterit. 

Denique  dufluum  excretoriorum  ,  venofo  more  ex  ramis  nrinoribus  coa- 
kfcentiura  ,  fabrica  humoris  univerfum  iter  accelerat.  Neque  enim  fieri  po- 
teft,  quin  perinde  ut  in  venis  (g),  per  truncum  anguftiorera  ,  quam  radices 
Ibnt  unde  co  -fluit  ,  tanto  celerius  liquor  tranfigatur  ,  quanto  ipfe  angu- 
ftior  eft,  fi  ad  fniftionem  utique  auiftam  ,   non  relpexeris. 

Hacc  fi  ad  anatomes  leges  expenderis  ,  non  valde  abfona  videbuntur. 
Redi  primo  ductus  uriniferi  {h),  fecretio  adeo  copiofiflima  ,  fluida  eadem  , 
etiem  poftquam  in  folliculuni  depofita  fuit.  Breviflima  vafcula  adipem  fe- 
cernentia,  quae  forte  unice  pori  funt  ,  hinc  velox  fecretio ,  &  crafli  hu- 
moris ,  8r  cr«iftioris  fanguinis  facilis  eruptio.  Dt-mum  omnium  duduuni 
excretoriorum  ,  qui  venas  referunt ,  exque  rarais  coalefcunt,  humores  om- 
nes  aquofi  funt ,  &  tenues  ,  &  copiofi ,  nifi  bilem  exceperis ,  quae  tamen 
&  ipfa  ab  hepate  adeo  fluida  advenit ,  ut  nuper  ,  &  ab  infigni  corporis  hu- 
mani   fcrutatore  (  /2*)  ,  pro  lympha   habita  tuerit. 

Celeriusetiam  fluet  ,  fi  valculum  Itpariinsamplo,  patuloque  oftio.nullam  reft- 
ftentiam  opponente,  fuas  in  deftinationis  (edem  patuerit,  ut  in  pancreatic<>  ducliu. 

Poft  contrarias  caufas  eventa  contraria  espectari  poflunr.  trgofiduflus 
excretorius  rainime  refla  via  ab  arteria  fua  prodierit ,  fed  pficam  cum  ea 
interceperit ,   difliculter  humorem  recipiet  (f),   tard=;que  iecretio  erit. 

Si  dudus  excretorius  toto  fuo  itinere  anguftus  eft  ,  fridio  augcbitur  ;, 
&  tarditas  humoris  (  k  ).    Si  longo  itinere  ab  arteria   ad  excretorumi  po- 

K  k  k    2  rum 

ig^  L.  VT.  p.  JK.   - 

(/7)  IluYscH    Tbsf.  III.   T.  4.  f-   ?•  &c. 
(i*)ViEussBNs   in  objjl  d'aKat.  ^  A  patiqtis. 
(O  L  VL  p.  187. 
ik)  Ibid   p  .i8s. 


444  LIB.VIl  SECl',111.   CAUS^ 

rum  iter  fecerit,  tardus  quideni  motus  erit  (l),  a  fridione  diuturna  ,  & 
confequentur  onines  ex  mutationes ,  quaecunque  a  retardc-tione  exfpeftan- 
tur,  adtradio  particularum  fimiliuni  ,  &  vifcidarum  potiflimum,  &  reforb- 
tio  venofa.  Caeterum  dudus  excretorius  diffieiliorem  fe  prasbebit  crafliQri 
cuique  particulae ,  &  fecretio  purior  erit. 

Si  flexiones  in  ipfo  dudu  repetentur,  tardius  (m)  equidem  &  lon- 
giore  demum  tempore  tranfibit  humor ,  idemque  omnibus  caufis  niutanti- 
bus  obnoxius  erit,  &  adtradlio  molecularum  augebitur  (m*). 

Si  pliCcB  (n)  in  canale  fuerint  internae ,  rugaeque  ,  quibus  fuperficies 
exafperatur,  quam  transflucns  humor  contingit,  etam  haec  caufa  frictionem 
augebit ,  tarditatem  faciet,  ejufque  eff^ecTius. 

Si  dudus  excretorius  in  latiorem  caveam  quomodocunque  fe  diflTude- 
rit,  retardabitur  in  ea  cavea  tffufus  fuccus ,  tanto  potentius  ,  quanto  lu- 
\        men  putis  dilatatae  latius  erit  lumine  partis  angufliioris  (  o  ). 

Si  dudtus  excretorius  ia  fine  fuo  infigniter  anguftior  fuerit ,  retardabi- 
tur  utique  in  ipfo  dudu  humoris  fluentum  ,  aut  nununi  erit,  totufque  r&- 
tinebitur.  Exempla  funt  in  vafculi  feminalis  oftio  ad  urethram  (p)  paten- 
te ,  In  duduum  falivaiium  ,  inprimis  maxillarium  oftiis ,  in  finuura  pituita- 
dorum  fine  ad  nares  aperto. 

Pleraque  ifta  anatome  confirmat,  fi  quidem  fabricam  dudtuum  excreto- 
riorum  adtingit  Animalibus  herbivoris  longiflima  inteftina,*f?£ces  ficcae ; 
carnivoris  brevia  ,  faeces  vix  mutatse  ,  fluidae.  LongiflTimus  omnium  duc- 
tuum  excretoriorum  feroinalis  eft,  humor  lentiflimus. 

Non   alius  eodem  feminali  dudu  anguftior  eft. 

Non  alius  magis  flexus ,  &  crilpioribus  cincinnis ,  quam  teftis  ipfe  ,  tum 
epididymis  (  qr  )  ,  &  dudus  deferens.  Tanta  inde  nafcitur  retardatio ,  uC 
vix  ulla  vi  mobiliflimum  etiara  argentivivi  metallum  ,  lentifllraa  preflione , 
cpididymidis  plicas  relcgat  ,  tantumque  flexionum  eft  ( r  )  ,  ut  prelfione 
progrefliiva  deftruda ,  lateralis  denique  fola   fuperfit ,  du(^umque ,  fatis  cae- 

tera 

(«n)  p.  186.  187. 

(m*)  Ii:  valis  coiitoitis  utiiuntur  globuli  (  faiigiiinei  )  NEiFEta  n,  1^5, 

(  »  )   p.  182. 
(0)  p.    I7ff. 

Cp")  Print.  litt    phyJJol   p.   78?.  , 

(^  )  Obf  nnftr.  in  phihf  tranfa^.  n.  494.  conf.  Bei,i.iw  1.  c.  pro^p.  \9. 
(*•)  Nunieium  flcxionum  inivit  Cl,  IVIqmROO,  ijc  ad  jiog  iu  tclte ,  ad  ixioo  ia 
epididyraide  £elU«iavit  1.  c.  p.  jo.ja, 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  44^ 

fcera  denfum  ,  fere  femper  perrumpat.  Sed  etiam  alii  humores  vifcidi  pli- 
cas  fuas  pafiim  habent,  ut  bilis  in  cyftico  dudu  repctitas  illas  flsxiones  (j), 
quibus  cervix  veficulas  contorquetur.  Laftis  etiam  tubuli  folis  plicis  (t  )  i 
in  quas  in  papilla  laxata  coUabuntur,  ita  clauduntur,  ut  longe  plerumque  , 
nihil  ex  pleniffimis  mammis  effluat ,  donec  irritario  accefferit ,  &  ■viam  rec- 
tara  aperuerit.     Sebacei  palpcbrarutn  canales  repetito  fle(ftuntur. 

Internarum  plicarum  exemplum  ia  viis  bihs  eft  ,  quaruni  totus  canalis  un- 
dique  reticulato  opere  exafperatur  (  m  ) »  cyfticus  vero  dudus  adeo  arde  a 
celiulofa  tela  in  brevitatem  colhgitur ,  ut  membranae  in  tubulum  emineant, 
quas  pro  valvUlis  habeas  ( so ) ,  &  quae  totum  pene  canalem  repleant.  Jn- 
teftina  valvulas  habent ,  humoremque,  qui  ex  ea  fiuiditate,  quas  in  tenuibus  in- 
teftinis  ipfl  maxima  eft ,  tn  craflltiem  &  ficcitatem  addeiifatur ,  quas  notilfi- 
ma  eft. 

Duflus  epididymidis  latefcit,  dumin  deferentem  abit,  deferens  ipfe  ia 
cellulas  laxatur  (y  )  contcrtuphcatas  ,  hinc  femen  etiam  abfque  veiiculis 
vifcidum.    f  oiUculis  proprium  locum  deftinamus. 

§.  XIV.    VI.  Reccptacula  &  Folliculi 

Frequentiilime  hoc  mechanifmo natura  utitar,ut  humorem  fecretum  re- 
Cineat,  perficiat,  infpiflet,  ad  deftlnatos  ufus  contemperet  ,  hgitima  occa- 
fione  etfundat.  Varium  receptaculorum  genus  eft  ,  grandius  altcrum ,  quod 
ad  inftrunientum  fecretionis  non  numeratur ,  alterum  minutius,  quoipro- 
pius  ad  fecretoria  organa  pertineat.  Inter  grandia  receptacula  funt  intefti- 
na  pro  bile,  pro  fucco  inteftinaH,  pro  mafla  cibaria  ,  pro  faliva  varia  :  ve- 
ficula  fellis  pro  bile,  &  niuco  :  vefica  urinaria  pro  lotio  :  cellulse  duduS 
deferentis  &  veficulae  feminales,  pro  teftium  fpermate  :  caveae  articulatio- 
num  &  vaginarum  tendinofarum  pro  albumine  articulari  :  fmus  pituitarii  i 
ventriculi  laryngis  pro  muco  :  uterf  cavea  pro  uterino  fero  ;  flnus  valvulofi 
ad  orientis  vaginae  latera ,  pro  muci  propriis  fontibus ;  capfulse  renales  pro 
fuo  rubro  flavefcente  humore  :  utcunque  etiam  oculi  cavitas  hinc  conca- 
ya  cornea,  inde  convexa  lente  cryftallina  intercepta,  pro  humore  aqueo. 

K  k  k    j  Minora 

C  f )  Trim.  Kn.  pfyjtol  n.  «88. 

(/)   PraUa.  Comm.  Boerb,  T.  V.  P.    I.  p.  417,  PrifM.  Un.  n.  8)0i 

(  «  )  Frim.  lin.  1.  c, 

(*)  Ibid. 

(^)  Ibid.  u.  7«?. 


44^  LIB.  VIL  SECf.  III.   CAUS^ 

M'tiora  receptacula  ,  piriter  fuum  liquoreni  recipiunt,  &  adfervant  ^ 
donec  a  caufa  ali^jua  peculiari  ,  neque  ad  vires  huraores  univerfos  in  cir- 
culum  jgentes  referenda  caufa  ,  evacuentur  :  Eu  foUiculi  fimplices  virii  ge- 
neris  percinent ,  quos  ubique  Nitura  vifcidis  humoribus  perficiendis  prsefe- 
eit  (  i)  :  tum  li  lus  five  folhculi  oblongi  Huc  etiam  poflis  dudfuum  fe- 
cretorujrum  dilatationem  ,  cellulafque  referre.  In  ipfis  plantis  cryptae  ,  five 
nedaria  ,  vifcidum  humorem  colligunt 

Non  rarum  eft,  eumdem  humorem  plus  femel  in  foUiculos  &  recep- 
tacula  deponi,  Ita  narium  mucus  ex  arteriohs  in  minimas  cryptas ,  ex  cryp- 
tis.  in  finus  pituitarios  efFunditur.  Maxillares  finus  in  cadavere ,  oflibus  un^ 
dique   remotis ,  ut  membr^ana  fola  fuperfit ,  femper    muco  plenos  reperias, 

In  bihs  via  &  foiiiculis  felleus  eft  ,  &  inteftinorum  cavitas. 

In  femine  omnium  plurima  recepcacula  alterneque  amphores  dndius  na- 
tura  conjunxic.  Laxius  rete  efr,  quod  albugineae  fubjacet  ,  perangufti  du- 
dus  illi ,  qui  conos  vafcuhferos  efFerentes  conftituunt  («).  Iterum  his  du- 
dibus ,  qui  raulti  fint ,  anguftior  canaHs  epididymidis,  etfi  fingulis  laxior 
eft  (  6  ).  Laxatur  idem  in  deferentera  dudum ,  qui  tamen  ad  imum  tef- 
tem  latior  (c),  in  itinere  ad  vtficam  urinariam  anguftior  fit,  Sed  idem  ia 
ceUulas  fub  urinaria  vcfica  muho  ampliores  (d)  diducitur  ,  quas  anguftus 
canahs  fequitur  (  £") ,  quo  ese  cellulse  in  veficulas  parent.  Ibi  femen  de- 
nuo  in  amplum  receptaculum ,  idemque  mire  antraduofnm  fe  diffundit  , 
ut  porro  ,  fuos  ad  ufus ,  per  anguftioiem  dudum  leminalem  if)  in  ure- 
thram ,  nihil  porro  moraturam  ,  expriraatur. 

§.  XV.    Varia  folliculorum  efficacia.  Retinere  humoretn  fecretwru 

Variis  modis  fit ,  ut  in  folliculis  humor  coiligatur  &  retineatur.  Cele- 
litas  equideni  oranis ,  quam  a  vi  irapeUente  cordis  depoiitus  humor  habuit, 

iiit 

(3)  Sauvages  pb^Jiolog,  p.   I7S.  &c. ■ 
( a )  Pbil.  Tranf:  n.  4y4.  T,   2.  f.  i.  e  e. 

(&)  Teftium   vafcula  — ^  poUicis  aequalia  fecit  Ci.  Akxander    MoKB.00    A  i  B  X,. 

F.  cum  vas  e^ididyjjiudem  coiifl:'tuens   fit  —  ejusdem  menfiu*. 

( c  >  FbH.   Trimf.  1.  c  T.  ».  f,  1,  iuter  g  &  ^, 
id)  f.  1.  g. 
(  e  )  Ibid.  0. 
if)  Ibid,  i'. 


J 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  447 

iti  folliculo  evanefceret  (g),  "t  alibi  oftenfiam  cfl: ,  fi  claufus  foret.  Cuin 
tamen  apertus  fit,  &  oltiolo  ad  Jedem  (ux  utilicatis  pateat  ,  opcrtiiit  ttfi- 
cere  ,  ne  continuo  ,  ut  in  folliculum  feponitur,  ita  per  excretonum  of- 
culum  effundaiur. 

Huc  ergo  anguftia  oftii  excretorii  facit ,  quae  aquae  quidem  parum  ,  mu- 
ci  nihil  dimittat ,  nifi  preflio  acceilerit.  Id  fere  commune  natui:?  pra.iidjum 
eft  in  folliculis  glandulofis  ,  in  magnis  receptacolis  bilis  ,  urins  ,  feminis , 
in  iinubus  pituitariis ,  dudtibus  item  excretoriis  falivalibus. 

Eft ,  ubi  anfraclus  excretorii  duclus  exitum  morantur  ,  ut  in  dudibus 
feminiferis,  bilariis,  ladiferis ,  &  in  inteftinis  ,  inque  pituitariis  finubus;  efl 
ubivdlvulae  iter  humori  per  excretorium  canalem  difficile  reddunt ,  ut  in  via 
bilis.  Eft  ubi  fola  vis  ponderis  in  uno  alterove  corporis  humani  fitu  ef- 
fluxum  humoris  retenti  moratur,  ut  in  maxillari  finu,quoties  caput  in  idem 
latus  recubuit,  &  in  vefica  urinaria,  cujus  pars  pofterior  repleta  infra  anterio- 
rem  defcendit.  Sed  etiam  bilis  de  folliculo  fuo  adfcendere  cogitur  (  /z  )  ,  ut 
effluat ,  &  finuuni  mucolbrum  penis  vulvaeque  multi  fundo  fuo  deorfum 
fpeiftant. 

Aliquando  dura  cellulofa  tela,  denfo  quafi  muro  circumpofito,  du^ftum 
excretorium  compriniit,  uti  quidem  proftata  dudus  feminiferos  ardat.  Aut 
inter  membranas  tubi  alicujus  idem  oblique  incedit,  ut  a  preflione  hu- 
moris  in  magna  tubi  cavea  contenti  comprimatur  ,  in  dudlus  biliferi  & 
pancceatici  exemplo.  Aut  intra  propriam  {^apiilam  retrahitur ,  atque  oftio- 
lo  connivet,  quam  papillam  vis  detnum  acceftbria  extendat,  oftiolumque  in 
redtitudinem  porngat ,  ut  in  \v'hartoniano  falivs   dudu. 

Alibi  fibras  inter  mufculofas  dudus  excretorius  prodit ,  quarum  vi  coer- 
ceatur ,  nifi  contraria  caula  acceflerit,  Ita  de  urethra?  de  vefica  prodeuntis 
oftio  vulgo  certe  creditur,  ita  inteftinum  ,  folliculorum  maximura  ,  (phindere 
manifefto  clauditur. 

Verum  erfi  in  aliis  canalibus  excretoriis  conftringentes  oftiola  mufculos  often- 
dere  non  licet  ,  non  ideo  minus  idoneo  rationis  ufu  demonftrantur  adeffe.  ita 
in  cute  mufculofi  nihil  adparet  ,  neque  irritabilis  natura  e'.'perinK'nto  ana- 
tomico  confirmatur  (_z).  Notiflimum  tamen  eft,  cutem  a  irigore  &  a  ter- 
rore  ita  conftringi  ,  ut  fuppreffo  fudore,  &  perfpitatione    cohiUta  ,   tota 

iii 

(?)  P    !>?. 

Cb  ;  Prhn.  lin.  phyf.  n.  ifSS. 

(  O  £x£er.fctir  ies  part.  irntnbl.  p.  4j. 


448  LIB.  VII    SECT  III.   CAUS^ 

in  tubercula  elevetur ,  qu:e  com  cute  anferina  populari  ferraone  comparan- 
tuf.  Eorura  ruberculorum  non  alia  origo  tlTe  videtur ,  quam  fubita  dufluum 
perfpirantiurn  conftridio.  Ea  vero  non  poteft  nifi  a  vi  contradiii  ,  nempe 
a  fijris  incoiifpicuis  orta  fuifie  ,  quas  nervea  pottntia  follicitaverit ,  contrahi^ue 
eoesjerit.  Neque  dubiuni  eft  ,fi  in  ejufmodi  violentia  propria  in  cute  fabrica 
adruit ,  qua^  contradiOnem  operaretur,  quin  eadem  etiam  fabrica  in  fano 
homine  praefto  fuerit ,  quam  nulla  cum  fpecie  veri  fubito  per  Cerrorem  or- 
tam  fuifte  diceres,  Nunc  fi  fphinclerum  fimiles  vires  adfuerunt ,  quae  vaf- 
culorum  cutaneorum  ofcula  fubito  clauferunt ,  earum  natura  femper  eaiera 
fuit,  quse  tota  in  contradione  ponitur.  Adfuit  ergo  ejufmodi  machina, 
quae  ,  magno  ex  ftimulo  excitata  ,  duclus  perfpirantes  totos  obturat  ,  modi- 
ca  vero  vi  eofdem  ardat. 

Non  alia  videtur  caufa  efie ,  quare  in  glandulis  finubufque  amplo ,  ut 
videtur  ,  oftiolo  patulis ,  inque  urcthra ,  ejufque  ad  fummam  vaginam  exitu 
potiflimum  (k)  apertis ,  tamen  mucus  magna  capia  congregctur ,  quein  vi& 
yencrea ,  fubitave  irritatio  fubito  faepe  expeilac. 

§.  XVI.  In  foilicuUs  retentus  hiimor  jfijjatuf. 

Princeps  equidera  foliculorum  ,  &  communis  efFeflus  eft,  vifcidiorem 
ffeddere  humorem ,  quem  fluiduna  receperunt ,  nifi  cmnino  natura  ejus  humoris 
th  omni  vifcidittte  aliena  eft  ,  ut  in  aqueo  oculi  humore.  Ipfa  vefica  urinaria 
urinam ,  non  quidem  vifcidam ,  roinus  tamen  aquofam  magifoue  &  co- 
loratam ,  &  fastidam  reddit ,  quam  actepit.  Debiie,  femine ,  muco  dubiuni 
nullum  eft.  In  naribus  aquofus  omnino  &  pituita  iimpida  nafcitur ,  eamque 
naturam  confervat,  quando  in  coryza  de  naribus  defluit,  aut  emungitur;  tunc 
enim  fiogularis  acrimonia  nares  follicitat ,  ncque  finit  rauci  materiem  in  na- 
ribus  eammoram  agere,  a  qua  vifcorem  contrahit.  In  homine,  cujus  faciem 
frigus  pcrcuQit,  quod  exeuiplum  omnem  morbi  fufpicionem  exciudic ,  tenuis 
utiqne  &  limpida  ft.Ila  ds  naribus  delabitur.  A  repttita  fternutatione,  ejuf- 
modi  aqua  exturbatur ,  qualis  nempe  praefto  fuit ,  poftquam  primre  concuf- 
fiones  paratam  muci  penum  exhauferunt.  Jiic  perinde ,  qui  folet  vitreus 
de  afpera  artcria   mucas  excreari ,  ideiu  a  convuIQva  tuffi ,   abfque  morbo 

etiam 

(.!(')  Conf.  Ixin,  no^i-ani  iiteri  i;j  fafckHl^  !•  Koa,  anai^ 


DIVERSITATIS    H  U  M  O  R  U  M.  449 

efiarj  ex  fumi  ftimulo  ,  aut  illapfo  alieno  corpusculo  nata  ,  fubito  excu- 
tiv>.i .  neqite  naturam  iiiorando  mutare  potuk ,  aquuia  mera  elt.  Sappe  vi- 
dl ,  lade  calente  contemperata  ea  violentiflima  tuni  ,  continuo  malum  re- 
irirfere ,  quando  vel  paulum  mu!,i  codi  ejicitur.  Id  eniin  fignificat ,  fra- 
da  vi  acrir.ionise  nupc  in  foiliculis  iuis  macum  fo'itam  raoram  ducere. 
Ita  porro  in*eftina  lentiflimo  muco  obducuntur  :  vtTLim  fi  acris  clyfter  , 
per  rediim  inreltinum  impulfus,  fenfilem  naturam  inctftini  foHicitavit ,  con- 
tinuo  tenuis  aqua  ejicitur  ,  qualem  etiam  a  timore  ,  aut  ab  ira  deceflifl^e  vidi. 
Sed  etiam  de  urethra  monui  (/)  ,  flaventem  aquulam  ,  /lon  rtbfquj  dolore 
educi ,  fi  acrem  liquorem  injeceris.  Cerumen  iplum,adeo  lentum  ,  fiuidutn 
tamen  educitur  ,  quando  diutius  foUicitata  aure,  demum  nuper  natum  con- 
fpicuum  prodit.  Vidi ,  neque  amarum  ,  neque  fpifflim  ,  dilute  flavum ,  mol- 
liique  olei  fimile  prodiiiTc.  Seminis  per  loca ,  poft  nimiam  venerem  ,  inque 
iila  gonorrlijea  ,  qiJ3s  a  virofo  eorum  organorum  ulcere  fequitur,  imbel- 
lis  aqua;  gutta  effunditur.  Bilis  de  hepate  lymphse  fimUis  effiLiit  {m):  ea- 
dem  in  foUiculo  fdleo  ita  craffefcit ,  ut  fila  trahat ,  poftquam  in  eo  recepta- 
culo  aliquamdiu  quievit. 

Infpiffari  adeo  humorem  folliculis  receptum  ,  non  dubium  videtur.  Un- 
de  fpiflefcat ,  facili  labore  oftenditur.  Aliquid  calor  poteft,  qui  particulas  te- 
nues  &  aquofas  omnium  humorum  ,  etiam  extra  afiimalium  corpora  ,  dif- 
fiat  &  abigit.  Bilis  certe  particulds  penetrabiles  de  foUiculo  fuo  emittit  , 
quas  &  exteriores  veficulae  membranas ,  &  vicinum  amplius  inteftinum  ,  & 
periton.seum ,  late  flavo  colore  tingunt.  Tenuiorem  effe  bilis  partem  neceffc 
eft,  qus  per  mtmbranas  folliculi  viam  fibi  aperuerit ,  dum  reliqua  pars  bi- 
iis  retinetur.    Sed  tenuiori  parte  abada  ,  fpiflTeicit   refiduus  humor. 

Neque  nihil  putefl;  adtradio  particularum  fimilium  ,  quam  nuilus  nunc 
progreflivus  motus  torbat.  Ergo  collfgcnttir  ad  aqucas  particulas  aqueae,  ad 
oleolas  oleofe  ,  ad  mucofas  mucorx'.  Qias  ergo  pingues  ,  aut  mucofs 
nioleculse ,  cum  aqua  miftas  ,  per  fanguinem  inconfpicuae  oberrabant  ,  ex 
nunc  p^r  quietem  coeunt,  inque  adipofis  cellulis  in  vernm  adipem,  in  mu- 
cofis  receptaculis  in  Yerum  mucum   gdunantur  (?2). 


§.  XVII. 


(O  p.  440. 

(w  )    p.  44^ 

(«)  J.  de  GoKti.v.  de  fxretio:te  n,  45.  40. 

Halkr   Fhyfioiog.    Tom.  II .  L  II- 


4T0  LIB.  VII.   SECT.  IIL   CAUS^ 

%.  XVII.    Fars  tenuior  bumoris  reforbetur. 

Verum  plus  in  humoribus  incraffandis  omnino  poteft  tenuioris  laticis 
rerorbtio  per  vcnuLs  ,  quae  cje  cavea  folliculi  hauriunt.  Nobile  hoc,  quan- 
tum  memini  ,  magni  Prxceptoris  noftri  inventum  eft  (o).  Nempe,  uti  in 
folliculum  undique  arteriol:e  minimac  patent ,  humoreraque  ftium  exhalant, 
ita  viciffim  plurimae  venulse ,  in  idem  foUiculi  cavum  produdae  ,  aqueam  Sc 
Volatilem  partem  depofiti  humoris  refumunt,  fanguini  reddunt,  &  reliquum 
adco  in  foiliculum  humorem  fpifTiorem  relinquunt.  Non  difficilis  &  in 
jnagnis  reccptaculis ,  &  in  mininjis ,  eft  demonftratio.  In  magnis  quidem 
princeps  exemplum  inteftinorura  eft ,  in  quibus  de  fluida  matfa  ciborum  , 
etiam  in  febriente  homine ,  qui  nihil  non  fluidum  per  os  admiflt ,  ad  fi- 
nem  laxiorum  inteftlnorum  ,  ne  guttula  pcr  anum  aminTa  ,  nihil  fupereft, 
prJEter  duriffima ,  lapidum  pene  fimilia  fcybala.  Caufa  fimplex  eft  ,  &  ocu- 
lorum  teftimonium  habet.  Aqua  enim  per  venam  portarum  inpulfa  ,  &  te- 
rebinthin^  oleum,  facillime  ,  totis  libris ,  pcr  venas  mefentcricas  in  caveani 
intiftinorum    depluit. 

De  femine  partem  volatilem  reforberi  plurima  oftendunt  ,  &  faefor 
potiffimum  ,  qui  carnes  animalium  mafculorum  undique  replet  (  o  *  ).  Is 
proprius  maribus  nidor  non  a  particulis  iemineis  eft  ,  quae  per  fanguinem 
oberrent ,  ut  per  teftes  feparentur,  fed  omnino  a  particulis  fit,  quse  de  fe- 
mine  jam  nato  refuiruntur.  Caftratum  enim  animal  hoc  toto  pa;dore ,  & 
una  cornubus ,  in  cervino  genere  caret ,  cui  fola  vafa  feminalia  revindla 
fuerunt ,  nihil  ergo  mutatum  cft  ,  unde  fieret  ,  ne  in  fanguinis  maffa  de 
cibis    ejufmodi  particulse    generarentur. 

Sed  eamdem  venarum  reforbeutium  frcquentiam  fuis  locis  demonftravi- 
imis  ,  aut  porro  confirmabimu?  ,  in  caveis  plcurae  ( j)),  pericardii(g  )  ,  pe- 
ritonsei  (  f  )  ,  venuiculoiura  ccrebri  ( 5 ) ,  veficuiae  fellcae ,  veficse  urinaria; 

(f) 

(o)  TrakS.  Acad.  T.  II.  ad  n.  2(9.  stllafo  etiam  inteflinonini  e^jcniplo.  Sed  etiam 
uupcii  iciiptores  parciiis  ejus  rc(otbtionis  niemiuerunt.  Habet  Cl.  ^i  ei  f  el  d  p.  J8. 
&  F  I.  u  R  A  N  >r  fplanchmlog.  T.  I.  p.  J74.  led  inpriniis  praeilantitlimus  vir  Ayrahumus 
Kaauw  E0HK.HAAVE   de  ferfpirat.  hippocr.  mnltis  locis. 

(  0  *  )  Fattet  veneris  tempore  ajiri  caro  &,  cervi  3  &  fapore  fit  naufeolb  H  u  n  a  u  i-  o 
dts  vfipfiirs   p.  189.  299.  , 

(p)    L.  II.  p.  i;i.  i{3- 

(  9  )  L.  IV.  p.  257. 

(r)  L.  n.  p.  1^2.  Kaauw  n.   614. 

O)  L,  II.  p.  ijj.  Ka.au  IV  n.  ^14. 


DlVERSJTATiS    [HUMORUM.  4^ 

(t),  humofis  aquei  (  zO  oculi.  In  ea  enim  receptacula  omnia  aqua  per 
vetias  inpulfa  ,  undique  exfudat ,  &  perinde  ipfum  dinblutum  in  ftumenti 
fpiritu  pifcium  gluten, 

In  minoribus  cellulis  pari  facilitate  denionftratur,  aquam  per  venas  in- 
pulfam  exiudarc  in  loculos  adipi?  (  ?i )  ,  cavernulas  pulmonis  ()'),  fol- 
licuios  inttftiuorum  folitariop  (y*),&,ut  uro  verbo  totam  rem  com- 
prthcnd^m,  tam  hue  inhalatio  venofa  patet,quam  exhalatio  arteriofa  (z). 

hlt  ubi  de  dudtu  ipfo  pars  tenuior  pcr  vafa  lymphatica  reforbetur.  Eo 
v-afculum  de  epididymide  aberrans  pertinct,  quoJ  a  rae  inventum  jutrlor 
^a)  MoKROUs  confirmavit  (  6  ). 

§.  XVIII.    Humores  in  follkulis    depurantiir. 

Hsec  maximi  momenti  maturatio  proxime  utique  ad  aiscanam  artem  in». 
terpretandam  accedit ,  qua  natura  ex  eodem  fanguine  humores  adeo  mul- 
tis  dotibus  a  fe  invicem  diverfos  eduxit.  Nenipe  dudum  vidimus ,  vix  evi- 
tari  poUe  ,  quin  cum  craffioribus  humoribus  tenuiores  una  fecernantur.  iE- 
gcrrime  enim  fieri  poteft,  lie  per  craffius  oftiolum  etiam  tenuiores  parti= 
culse  viam  inveniant  (  c  ). 

Neque  intra  fpeculalionem  hsec  obfervatio  confiftit.  Certum  eft  enim 
sdipem,  qiiando  primum  generatur,  aqua  miftum  ,  gelatinaeque  fimiliorem 
efie.  BiHs  primum  nata  dulcis  &  aquofa  eft,  tenue  femen,  quando  primum 
per    cola  fua  in  receptacula  defcendir. 

Hanc  nuuc  ^iquss  vitiolam  ubertatem  reforbentes  venulae  emendant ,  dum; 
quidquid  eft  tenuis  laticis ,  fuifque  oftiolis  idoneum  ,  refumunt ;  craffiora  , 
ut  nimis  arcta,  refpuunt;  acria  facpe  a  vi  itimuli  contracla  repudiant,  uti 
certe  bilis  a  lacteorura  vaforum  oftiolis  refpui  videtur.  De  adipe  adeo  , 
plurima  aqua  mifto ,  qualis  nupcr  in  cellulolas    adipolas  feceffit,  cum  plu-- 

L  1 1     2  riniam 

C  t)   Idc\n  n.  4.91    BoEP.  HAAVE    Infiit.   n    5  ?4. 

C«)   Conimeni.  ad  Prakci.   Boerh.   L.  IV.   p.  185. 

(«)  L.  II.  p.  i<i.  &c. 

(y)  Conf.  iateiim  prim.  lin.  p\yf.  n.  271.  Kaauw  &c. 

C^"*)  .^qiie  eiiim  feliciter  per  arterias  perque  veiias  repleutur.. 

(s)    Kaauw  pluriniis  locis. 

(«^  Tii  piogr.  de  viis  feminis  a.   174?.  edito. 

(6)  lu  d,{r.  ite  fjmiiie  ^  tejlilms. 

(c)  Hiiiiiores  aon  geiicrantur  pini  Ctpri  akus  in  epiji.  de  fettt  tttlavio  p.  ?8.^9» 
Fatetur  tcnucs  cuitt  craiiis  particulas  fecerai  HAMBEiCEr. us  de  furetioiie  in  geuete- 
Ou  S8. 


4f2  LIB.  VII    SECf.IIL   CAUSm 

rimara  aquam  venulas  refurasnt,  in  ifto  quideni  exemplo  lymphaticae ,  pu- 
rior  litique  inflammabilis  materics  relinquitur.  De  bile  ,  duni  tenuis  pariter 
latex  hauritur,  rcHqua  portio  &  vilcidior  fit  ,  &  artiafior  ,  veriorque  bilis. 
Idem  in  articulorum  humore  ,  &  in  toto  corpore  animato  locuni  h.ibet  , 
&  humores  omnes  indolem  fibi  propriam  finceriorem  induunt  ,  poftquam 
fuperflua ,  nihil  ad  charaderem  faciens  ,  8c  omnibus  communis  aqua  fc- 
ceffit, 

§.  XIX.  CommiJHo  dherforum   humorum. 

Sed  uti  ad  perfedionem  quorumdam  humorum  pertinet  puros  effe  , 
uniusqiie  &  ejufdem  generis  particulis  unice  conponi ,  aliorum  ad  humo- 
ruin  naturam  contra  poftulatur,  ut  ex  diverfis  fuccis  coalefcant.  Non  alia 
ratione  haec  elpmentorum  commiftio  commodius  obtineri  potuit ,  quam  re- 
ceDt.iculo  ,  in  quod  diverfa  cola  excretoria  patent  ,  quae  diverfae  pariter  in- 
dolis  latices  advehunt.  li  enim  in  folliculo  retenti,  calore  fani  animalis 
digefti,  eopotentius  mifcentur ,  quo  adfervantur  diutius.  Ex  chcmicis  enini 
notiftimum  eft,oIea  difficiilima  ,  tenuefque  balfamos,  foia  digeftione  intime 
folvi  ,  &  cuui   vini  fpiritu    potentiflime  mifceri. 

Iterum  multis  m.odis  diverfi  humores  in  eumdeni  folliculum  convenire 
pofiunt.  Simplicius  ex  theoria  fumptum  artificium  fuerit ,  fi  in  recepta- 
culum  quodcunque  arterise  diverfse  msgnitudinis  apertis  oftiolis  patuerint ,  aut 
in  eumdem  &  arteriofus  hnmor  exhalaverit ,  &  pigrior  alius  de  glandulofis 
cryptis  fuccus  fubiverit.  Earum  enim  alise  crafiiores  humores  percolabunt, 
teneriores  aliae ,  quale  fere  inteftina  exemplum  pr^bent.  In  id  enim  recep- 
taculorum  amplinimum  &  craflTus  de  glandulofis  folliculis  mucus  venit ,  & 
tenuior,  fatis  tamen  &  ipfe  crafius  humor,  de  majoribus  &  confpicuis  vil- 
iorum  oftiolis ,  &  tenerrimus  dcmum  de  inconfpicuis ,  etiam  armato  oculo 
inacceflis  arteriolarum  finibus.  Hsec  quidem  Pctri  Nannii  (d)  viri  Cl. 
fpeculatio  fuit. 

AUo  modo,  potfcft  in  receptaculo  definitas  indolis  humor  contineri  , 
ad  eum  vero  per  exhalantes  arteriolas  alius,  multo  tenuior  adfundi,  aut 
per  glandulas  vicinim  ,  crafl^or  alius  adiemperari.  Ila  probabile  fit  ,  aJ 
Haversianum  albumen  in  articulorum  caveis  perfpirabileni  &  aqueuui 
arteriarum  fudorem   addi.    Ita  non  dubium  vidctur ,  qain  fn  bilis  foUicuIo 

ad 

C  ri  )  Commeut.  Acad,  Boiion.  T.  I,    p.  5  j  z. 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  4^3 

ad  hepaticam  fubamarani  fubpinguem  lympham ,  &  mucus  in  folliculis  ejus 
receptaculi  natus  conmifceatur  •  Sc  aquofus  latex ,  qui  de  arteriolis  exha- 
lat.  Ejufmodi  pariter  tenuis  humor  in  veficulas  feminales  per  arteiiolas  vi- 
detur  deponi ,  mucufque  forte ,  qualem  reticulata  interipr  fabrita  promittit. 
Eo  etiam  Pr^ceptoris  nolM  (e)  conjectara  tendebat,  qui  ipfus  a- 
iiimales  fpiritus.  in  glandulis  quidem  conglobatis  lymphs  ,  in  ventriculo 
manie  fubigendse  admifceri  perfuadebatur,  etfi  ea  quidem  hypothefis  de- 
monftrationem  non  admittit. 

Poteft  demum  ad  humorem  in  receptaculo  adfervatum  liquor  alibi  pa- 
ratus  adfundi ,  qui  per  proprios  dudus  adveniat,  ut  adeo  ex  duobus ,  jam 
fuis  diverfis  in  organis  fecretoriis  percolatis  ,  liquoribus  tertius  contempc- 
retur.  Hujus  opificii  plurima  in  corpore  humano  exempla  funt.  In  chy- 
mum ,  quem  ventriculus  fubmittit,  natura  bilem,  aiio  in  vifcere  natam ,  &  pan- 
creaticum  fuccum  adfundit ,  ut  nova  inde  ,  fluidiorque  ■mifcela  nafcatur 
chyli  nomine  (/).  Ita  ad  cifternara  chyliferam  albus  pinguifque  chylus, 
&  gelatinofa  lympha  conveniunt.  Ita  in  ipfa  urethra  femen  ex  teftibus  fup- 
peditarum,  cum  ladte  proftatico  mifcetur  ,  inque  nonnullis  quadrupeduni  ad 
vifcidiffimum  femen  (g )  propriarum  glandularum  tenuicr  humor  adfundi- 
tur.  Jta  in  articulationum ,  quas  vocant,  capfulis  ,  cum  gc-Iatina  Hater^ 
SiANA  oleum ,  de  ipfo   ofils  majori  tubo  penetrabile,  convenit. 

Per  ejufmodi  artificia  folliculus  omnino  contrarias  priorum  adfectiones  * 
in  humore  feparato  generare  poterit  ,  &  dilutionera  ,  &  fluidtatem  majo"" 
rem.  Si  enim  arteriarum  in  folliculum  exhalantium  copia  &  laxitas  ma- 
jor  fuerit,  humorque  tenuis  maxima  cuni  ubertate  in  folliculum  depluerits 
dilui  utique  poterit ,  &  fluidior  exire,  qui  in  eo  foiliculo  refidet  humor- 
Exemplum  in  fa?cibus  alvinis  eft,  quas  irritatio  auda ,  &  copiofus  humo- 
ris  arteriofi  confluxus ,  evidenter  mollit  diluitque. 

§.  X  X.  Acrimonia   in  folliculis   nafcitiir. 

Humores  humani  pene  omnes  ejus  funt  indolis ,  ut  in  calore  ,  quaiis 
cft  corporis  humani  fani,  aliquot  diebus  confervati  (^)  ,  fi  piseterea  claufo 

L  I 1     3  in 

(*)  Pra/i-B.  Acai.  T.  IL  p,  js;,  356.  Vieusseks  niiirogra^l.  !-■.  jo2.  ti»i\  fyjiera. 
faf.r.  p    <^7.  &c. 

if)    N  K  I  F  1  L  D    [\    (<8     -T?. 

(g)  MoKRoo  1    r    p.  j7.  In  aiiete  vifcidiffimum  Hifl.  natur.  T.  V.  p.  >i. 
.Ci')  L.  V.    p.  »4.  izqci. 


4u  LIB.VII.    SKCT:   /JI.  CAUSiE 

in  recepcaculo  humiditateni  fuam  retinueiint ,  acrijnoniani  utique  concipianr , 
quae  ad  putredinofatn  corruptionem  ducit  ,  &  urinofae  indoli  favet.  Scd 
ejufmodi  mutatio  non  uno  loco  ad  pravifos  Naturae  fines  pertin.t,  neque 
abfque  ea  acrinionia  idem  humor  fuis  officiis  digne  defungi  poflct.  Ita  in 
veficula  fellis  bilis  (/t*),  qvx  mitis  ab  hcpate  advenit  ,  amariflima  red- 
ditur  &  acerrima.  Ita  in  feminaiibus  veficulis  femen  de  teltibuj  venicns , 
flavefcens  idem  &  tenue  ,  in  fature  flavum  ,  olenfque  hquamen  abit.  Sed 
ctiam  lac  ftagnando  ex  dulci  amarum  redditur ,  &  in  muco  partium  niu- 
liebrium  acrimonia  fuboritur  (/2**).  Atque  id  ad  corporis  integritata- 
tem  fpectat ,  ut  in  laxioribus  inteftinis  fasx  alvina.acricr  fiat  faetidiorque. 

§.     XXI. 

FoIlicuU  humores  retinent ,  ut  fuis  ajHifq^ue  temporihus  unice  effwidantur, 

Cum  priori  contemplatione  ha:c  ipfa  necefTaria   adfiintJte  conjungltur. 

In  foUiculis  nempe  &  reccptaculis  humor  moratur,  &  coiligicur,   ut   uno 

eodemque  tempore  omnis  eftiindatur,  quod    quidem  tempus  vitae  animalis 

commodis  ndaptatur.     Exempla  funt  ,'  ubi   copia   qujentur  humoris  utilis  , 

qui  abfque  folliculorum  prxfidio  perpetuo  defluens  ,  reque  ad  loca  a  Na- 

tura  deltinata ,   neque  neceilario  impetu  ,  neque  ea  copia  pcrveniret,  quse 

viti:  ufibus  fufliciat.    Ita  femen  quidem  necdfe  fuit  in  veficulas,  aut  in  pa- 

res   veficulis    dacH^us   deferentis  ceilulas  coHigire ,  ut  in  maftulam   alicujus 

&  molis  &  ponderis  fieret ,  quae  a  mufculo  acceleratore  momentum  itineri 

agendo  aequale  recipere  poflet.    Eo  enim  momento  eguit,  ut  per  vaginam  , 

fepe  longam  ,   uterumque,  in  quadrupedibus  longiflimuni  ,    ad  ipfa    ovaria 

vis  fcminis  petvenire  ,   indeque  ,  quodcunque  tft   humai-itatis  elcmentum  , 

exturbare  pofl"et.     Huic  enim  oflicio  nunquam  guttula  feminis  fufi:ecifl"ct  , 

qualis  a  vafculo  epididymidis  ftillare   poteft. 

Ita  probabile  eft,  omnino  veficulim  fflleam  bilis  aliquam  penum  colli- 
gere  ,  qux  eo  maxime  tetnpore  in  duodenum  copiofior  tflunderetur ,  quo 
digeftio  fervet,  bileque  plurima  opus  eft  (i).  Sed  ctia)n  in  valvulis  illis 
laryngis  ,  in  folUcuIis  pharyngis.in  cryptis ,  totoque  longo  inteftinuli  ver- 

miculati 

(^*')   Q.XTPsWAr  tecM.  mhn.  T.  11.  p.  17;; 

Qb**  )  F  A  N-  T  o  N  ■  p.  185. 

(i)  Prim.  lin.  fhyfiohg.  n,  Syi,  C^i^ 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  45^ 

niiculati  folHculo  ,  in  cellulis  extremi  inteftini  redi ,  mucus  coiliginir,  qui 
loquesiE  ,  deglutitioni ,  cxcretioni  excrementorum  adjuvandae ,  fub  ea  ma- 
xime  tempora  uberior  fuppetat. 

Alia  fed  adfinis  iterum  ,  folliculorum  utilitas  eft  ,  faetidos  fenfibufque  in- 
grstos  humores  aliquos  refervare  ,  ne  praster  voluntatem  perpetim  defluant, 
corpufque  civili  vit3C  deftinatum  inquinent.  Ita  urina  in  vtfic;i  propiia  , 
ita  in  laxis  inteftinis  fiex  alvina ,  ita  in  naribus  mucus ,  inque  fuis  veficu- 
•^ulis  femen  retinetur. 

S.  X  X  1 1.    Ui  folliculus  evaciietur. 

Etiam  id  boni  adfervatio  humoris  facit ,  ut  acrimonia  fua ,  &  copia , 
receptaculuni  fuum  potentius  irritet  ,  virefque  adeo  evacuantes  follicitet. 
Ita  obtinetur,  ut  neque  ultra  aptani  naturse  finibus  copiam,  neqie  ultra 
definitum  acrimonix  gradum  humores  noftri  refervari ,  neque  vitse  commodis 
obtfte  poflint ,  utque  demum  ad  dcrftinata  loca  quifque  humor  veniat.  Quani 
infuperabihs  enim  vis  ftimuli  Ot,  quo  humores  ,.etiam  mitiores ,  excretio- 
nem  fuam  follicitent  ,  docet  neceffitas  intolerabilis  ,  qua  ad  ftcrnutationem, 
tufilm ,  alvi  laxationem  ,  miclionem ,  feminis  effufionem  cogimur ,  ut  cor- 
pus  humanum  retenco  humorc  liberemus.  Quibus  vero  machinamentis  h^c 
excretio  obtineatur,  oftendere  oportet. 

Mufculus  eft,  qui  irritatus  contrahitur,  mufculofam  fabricam  ,  plerum- 
que  confpicuam  ,  aliquando  fenfibus  noftris  fubtiliorem ,  Natura  tolliculis 
circumdedit  ,  qux  ab  extenfione  ,  ab  acrimonia  ,  a  cupiditate  fola  &  ima- 
ginationis  vi ,  irritata   humorem  de  folliculo  expellat. 

Diverfis  autem  modis  mufculofse  fibr'cE  folliculo  adaptantur.  ,  Aliquando 
in  ipfam  folliculi  fabricam  recipiuntur ;  alias  exterius  &  quafi  eminus  cir- 
cumpofitse  ,  aut  unum  folliculum  ,  aut  totum  glandularum  fyftcma  una 
exinaniunt. 

Proprias  grandium  reccptaculorum  mufculofas  fibras  pafiir;:  oculis  per- 
cipimus.  Qiiin  ventriculus ,  &  inteftinum  ,  &  vefica  urinaria ,  &  uterus 
a  fuis  mufculofis  fibris  inaniantur  ,  dubium  non  cft  ;'|etfi  enim  aliqui  Cl. 
viri  dubitarunt,  experimentorum  tamen  fide  confirmatur. 

In  folliculis  minoribus  omnia  minora  funt,  neque  fibrs  mufculofce  aut 
oculis  difpalefcunt ,  aut  experimentis  crafTioribus ,  quse  acu  fiunt  aut  fcal- 
pello.    In  iildeni  tamen  foUicuiis  vira  irritabilcni  acrimonia  diemica  detegit , 

quae 


4^5  I/J5.  P"//:  SECT.   III   CAUSJE 

qua?-  in  vivo  homine  admota ,  eorum  buniorum  excretionem  mire  accele- 
rat.  Cryptas  narium  errhina  medicamenta  emulgent  ,  oris  glandulas  apo- 
phlcgmnizonta ,  fducium  mucum  gargarifmi  educunt,  intellinorum  ler.turn 
huinorem  acres  pulveres  infperfi  concitant.  Analogiam  folliculorum  cum 
ventriculo  duduni  Cl.  viri  (  k  )  fenfeamt  ,  neque  in  donandis  tibris  car- 
neis  avare  fd  gc(r;runt.  Oa»nibus  glandi.-lis  alii  motum  perirtalticum  tri- 
buerunt  (/)  ,  alii  excretoriis  arteriis  carneas  libras  adfignarunt ,  quibus  & 
ftringerentur  alterne  &  laxarentur  (/«)•  Alii  non  verrs  folum  foliiculis , 
fed  pulmoni  prseterea  ,  hepati  ,  renibus  ,  tellibus  ,  vires  fuas  mufculofas 
donarunt  (?z  ). 

Facilius  eil ,  in  exteriori  fyfteraatum  foliiculoforum  facie  mufculofam 
fabricam  detegere  ,  ut  quae  grandiora  fint.  In  animalibus  equidem  glan- 
dulae,  qu«  in  avium  ventriculo  membranaceo  (o)  ,  inque  caftoris  (p  ) 
ventriculo  pulcherrimas  funt ,  carneis  fibris  ambeuntur ,  quas  eximius  olim 
Wepferus  pulchre  defcriptas  dedit.  Sed  etiam  unguentum  odoratum 
Zibethici  (  <2  )  animalis  ,  alteriufque  ex  africa  (r)  mofchum  fundentis, 
&  folliculi  caftorei  (^)  :  deinde  vulgares  illi  avium  (t),  &  plerorumque 
quadrupedum  circ.i  anum  pofiti ,  faetidi  unguinis  facculi  ,  involucra  fua  mui^ 
culofa  habent.  Glandulac  mucofae  marfupialis  ,  five  didelphidis ,  cum  fuis 
facculis  a  fphindere  comprimuntur  (zj ).  Cutaneus  mufculus  glandulas  coili 
in  caftore  defciptas  exprimit  (x). 

Sed  neque  honio  ejufmodi  involucra  nulla  habet  Teftium  numerofif- 
firni  funt  excretorii  ductus ,  mufculus  qui  comprimat  unicus  ,  nempe  cte- 
mafter,  qui  de  toco  tefte  femen  exprimit ,  in  equo  quidem  evider.tius  (^  ). 
Ita  crypta:  minores  adeo  numerofae  ,  pharyngis  ,  oefophagi ,  int-ftinorum , 
membrana  communi  carnea,  fibrilque  anularibus  totum  tubuni  ambeuniibus 

adeo 

( * )  M  o  R  G  A  N  1.  t;  p.  140. 

(/)    L  ANCISIUS  diff.  lll. 

(  >«  )  E  u  R  a  -i  A  R  T  de  fecret.  p.    J9-  40. 
(m  )  BELtiN  difcorf-amt.  I.  p.  19. 
(0)  Eph.   Nat.  Cur.   Dtc,  I.   ann.  x.  obf.    2ji. 
(p)  Ibi.l 

\q)  PERRAurT.  MemoT.  pottr  fervir  a  Ihifl.  des  timmaux  T.  IIT.  V.  I.  p.  K^, 
MoRAND    hfeiii.  de  i'Aiad.   des  Scimc.    1718-  L'-  ^+^. 

(  y  )  Francifcus  0.^01    DB    la   Petrokie    jV/ivw.   de    l'Acud .   des  Scieiic.    1 7  j  i .   p 

4IU.  4S* 

(y)WKrFSR.lc.  , 

it)  Blas.  jluat  <wi„t.  p.  17.  iii  cane  &c.  Hifl.  natur.  T.VH. p.  115.  i"  mele. 

(«)   CowPRSi.  pfnlof  trauf.   n.  130. 

(»;)  Fantom  hift.  auat.    p.    <;*. 

iy  )  M  A  L  p  I  G  u  1  u  s  de  fairif.  glaud,  conglob. 


DIVERSITATIS    HUMORU.M.  477 

adeo  arde  teguntur,  ut  nunquatii  es  fibrse  officio  fuo' fungi ,  majoremque 
tubum  arclare  poffint ,  quin  ex  iis  cryptis  mucucn  exprimant. 

Iterum  a!io  modo  ,  &  amplinimis  potiflimum  receptaculis  evacu:::ndis  Na- 
tura  proipexit.  Totum  nempe,  fed  cum  fyftemate  vicinorum  vifcerum  jampliffi- 
mo  mufculofo  cingulo  circumdedit,  quo  ita  univerfa  cavitas,  cum  aliis  partibus 
receptaculum  continens ,  de  quo  quaeritur,  ardetur ,  ut  is  una  foliiculus  pcten- 
ter  uf-geatur  ,  &  exprimatur.  Ita  mufculofa  illa  potentiffima  prela  hinc  tranf- 
verfi  lepti  ,  inde  mufculorum  obliquorum  &  tranlverforum  abdominis  ,  ma- 
xima  vi  uterum  ,  veficam  nrinarlam  ,  felieamque  veiicuiam  inaniunt.  Ita 
levatorum  ani  cingulum  mufculofum  feminales  veficulas  Sc  prcftatEm  expri- 
mit,  ita  uvulam  columnae  du^  mufculofse  pharyngis  urgent  (  z  ).  Neque 
valde  diverfum  srtificiuni  eft ,  quo  parotidem  fubjedtus  mafieter  agitat,  ma- 
xillarem  glanduLim  biventer,  palpebrarum  orbicularis  mufculus  lacrumalem 
glandulam  ,  fublingualem.  mylo  -  hyoideus ,  thyreoideaai  fternothyreoidei , 
fternohyoidei ,  aliique. 

Video  dudum  S  t  a  h  l  i  t  m  ,  &  Michaelem  Aleertum  (a)  ,  & 
nuper  Theophihim  de  Bordeu  (b)  e  re  fua;  feflas  exiftimaire ,  ut  hanc 
preffionis  mechanicse  vim  rejicerent  ,  qua  glandulas  exprimit.  Adco  vero 
manifeftum  eft ,  a  viribus  mufculofis  maxillas  agitantibus  falivam  elici  ,  ut 
etiam  ligno  dentibus  fubado  copiofa  adfiuat,  a  qua  certe  perfede  mecha- 
uica  vi  omnis  cupido  &  voluntas  abeft.  Experimentum  leve  ,  ad  demon- 
ftrandum  tamen,  quod  oftendere  oportct ,   breve  &   efficax  ,  ipfe  fcci. 

Aliud  non  murculofum  prtffionis  gtnus  eft  ,  quo  ventriculus  cibis  ple- 
nus  ,  &  ab  aere  diftentus  ,  veficuhini  fellis  urget.  Ita  omnino  facpiffime 
magna  portione  ceras  in  vafa  inteftinalia  ada ,  elila  eorum  cavea,  faeces  per 
.livum  exiviffe.  Ita  dilatato  aere  ,  inque  abdomine  fe  expandente,  fub  ina- 
nitam  campanam  indufa  animalia  faeces  egerunt. 

§.  XXIII.    Recepacula    caca. 

Non  abf!-]ue  exemplo  eft,  omnino  nihil  de  cavea  glandulofa  evncuari, 
qu3B  undique  c£eca  fit  &  claufa.     Ita  caveae  articulationum  ,  adeo&  gran- 

des 

(2)  Nnn  diiEtente  Thf^phHo  de    Bo  rdftj  recberches  fur  ks  gJaiTdcs  p.  i?o. 
( fl    Iii  Hii^.toiurn  pbilo  oph   »ti(iie.  coiiedtione  ,  qiis  gi;tm?.;iice  iroditnin^ 
(Z/;  1.   c. 

Haller  Fhyjiohg.  Tom.  IL  M  ra  m 


4S8  LIB.VII.  SECT:.   II L    CAUSiE 

des  8c  numeforse ,  fynoviam  fuam  fibi  fervant ,  neque  emittunt  quoquam : 
ita  cavse  tendinum  vagins,  &  renales  glandijlse,  &  ocuU  cameise  ,  &  Uraa- 
fiana  ovula ,  &  cerebri  forte  ventriciili ,  &  caves  pericardii  ,  pleurae  ,  pec- 
toris  ,  abdoniinifque  &  amnii  ,  &  adipis  cavernulas ,  &  unibilicalis  funiculus , 
aliaque  plurima  celluloise  telje  fpatiola  fuos  humores  retinent.  In  iis  exem- 
plis  fecretioneni,  reforbtione  ,  autexhalatione  compenfari  ccquum  eft,  tantuni 
dem  nempe  per  venas  refumi ,  aut  aliunde  diilipari ,  quantum  arterias  depofue- 
runt.Neque  repugnaverim  ,  in  horum  exemplorum  nonnullis ,  vivo  in  homine  , 
per  ipias  claufi  receptaculi  membranas  ,  aliquam  humoiis  fecreti  partem  pe- 
netrabiii  fua  vi  fibi  viam  aperire  ,  inque  circumjeda  qusque  fe  diffundere. 
Siquidem  bilis  per  poros  fuaruni  membranarum  exhalat ,  cur  alii  humores 
non  pofiint ,  etfi  non  perinde  colore  fuo  fe  produnt. 

§.  XXIV.    VII.  Conditiones  ^riores  varic  comhinantur. 

Sequitur,  ut  de  iis  in  feparatione  humorum  difcriminibus -dicamus,  quse 
ex  prioribus  caufis  inter  fe  compofjtis  nafcuntur. 

Ita  poifunt  variae  caufae  conjungi ,  quae  lentorem  faciant.  SimpHciflima 
fpecubtio  eft,  quam  primam  propono.  In  omni  canale  particuice  fecun- 
dum  latera  lentius  moventur :  in  ea  ergo  fede  adtraclio  molecularum  vif- 
cidarum  major  efl:.  Si  prreterea  tota  arteria  ramofa  ,  aut  ferpentina  , 
aut  aliam  ob  rationem  quamcunque  ad  lentiorem  in  fanguine  niotum 
generandum  apca  fuerit  ,  tunc  iterum  particulie  vifcid^e  fecundum  latera 
arteria;  magis  fe  trahent.  Nam  &  in  axi  lente  movebantur  ,  &  in  lateri- 
bus  de  eo  parciori  motu  iterum  portio  decedit.  Ita  vehementer  utique  ad 
latera  arteriae ,  &  ad  oicula  canalium  indeortorum,  particuls  mucidffi,aut 
adipofa^  adha;refcent. 

Refifl:entia  ramorum  ,  duduumque  excretoriorum  ,  celeritatem  in  ipfo 
trunco  minuit,  cum  sgrius  depleatur.  PofiTunt  ea;  conditiones  adefle  , 
quse  in  arteria  vciocitatem  frangunt  ,  &  eae  adcedere  ,  quae  tarditatem  in 
duclu  excretorio  generant.  Ita  jam  in  ipfo  fanguine  particulse  mucofae  , 
sdipofie  ,  gelatinofae ,  incipient  fe  adtrahere  ,  &  potentius  in  dudlu  excre- 
torio  ,  ejufquc  foliiculis  &  anfradibns  fe  adtrahent ,  qux  vicina^  ,  paucifque 
fluidis  particuiis  feparatx  eo  advenerint.  Ita  in  feminis  mafculini  arteria 
lentor  incipit,  &  augetur  in  plieatse  epididymidis  anfradibus.  Sequitur  , 
ut  quam  vifcidifFimum  fiat. 

Poterit 


DIVERSITATIS     HUMQRUM.   ,  455» 

Poteric  etiam  combinari  trunci  in  exemplo  ,  cotaplicatio  &  angulus , 
fub  quo  raraus  de  trunco  prodit ,  celeritari  contrarius ,  aut  plica  ,  quam 
is  dudus  cum  trunco  interceperit.  Duplici  i»  ratione  inde  lentor  Itereti 
humoris  crefcet.  Cum  enim  in  arteria  tardus  jam  motus  fit ,  deque!paa- 
co  ,  iterum  angulus  non  favens  dimidium  motus  abltulerit ,  parum  utique  cele- 
ritatis  fupererit.  Et  uti  ponderis  vis  in  cdeci  fanguinis  motu  cCgre  percipitur, 
eademque  jam  iardiorem  venofi  fanguinis  motum  potenter  mutat,  ita  ctiam 
angulorum ,  plicarumque  dudus  excretorii  cum  arteria  interceptorum  vim, 
in  tardiorem  jam  fanguinem  morandum  potentius  operari  sequuni  elt. 

Porro  in  trunco  artericc  tardior  motus ,  cum  retis  vaforum  minimorum 
iterum  ccleritatem  frangente  natura  ,  cumqije  duflus  excretorii  plicis ,  & 
cum  folliculis  intermediis  ,&  cum  multa  reCorbtione  ,  &  cum  admiftione  hu- 
moris  etiam  vifcidioris ,  aut  omnifaus  ,  aut  aliquibus  combinari  poteft. 

Et  facile  adparebit  rneditanti  ,  conditiones ,  quas  in  arteriae  fecretoriae 
trunco  ,  inque  ejus  ramis ,  in  pororum  iccretoriorum  diverfa  dtnfitate,  re- 
dlitudine  ,  plicis,  longitudine,  foHicuHs,  exhaiatioDe,,  rcforbtione,  irritabili- 
tate ,  &  qua;  alia  expofuimus  ,  fere  in  infinitum  alias  &  alias  fecretiones 
fieri  poflTe.  Ex  decem  diverfis  conditiombus  1023  humorum  genera  com- 
binari   poflTe ,   alias   oftendi  (c). 

§.  XXV.     Priora  in  com^endiiim  reducuntiir. 

Quce  longo  fatis  fermone  expofuimus ,  alia  ab  experimento  repetita,  ex 
tlieoria  alia,  ca  nunc  in  breve  compendium  contrahemus  ,  ut  quid  nobis 
niagis  probabile  videatur ,  uno  intuitu  coniprthcndi  poflit  Qu.^ ,  remo- 
tiora  a  demonftratione  ,  raera  in  fpeculatione  nituntur  ,  hic  oniittere  malu- 
mus,  facile  aliis  magis  animofis  fcriptoribus  gloria  ceflTuri,  quam  a  plenio- 
re  difficillimae  fundionis  interpretatione  fperant. 

£rgo  in  ianguin#  utique  oftendimus ,  particulas  tfl"e  aut  omnino  ejus 
naturg? ,  quje  in  humore  jam  fecreto  dommatur,  aut  certe  ad  eam  indolem 
pronas.  Eft  in  fanguine  aqua  ,  &  liquor  coaguiabilis ,  &  non  maturus  qui- 
dem  mucus ,  fed  mucofus  tamen  vifcor ,  cft  adeps  (d)  impcrfeclior.  Ea 
corpufcula  omnia  ,  &  mucoia,  &  gelatinofa ,  &  pinguia  ,  aqua  puriori  pro- 
cul  dubio   pigriori,  de  fanguine   feparari    aequum  eft,    tum    quod  cftiola 

M  m  m    2  lubris 

(c)    Con:>it.   in    P/ako}.    Bnerh .  T.  II'  p.    457. 
{d)  p.  107. 


4^^  £/5.  VIL    SECT.  III.    CAUSiE 

ffubris  globulis  minora  fint ,  per  quse  a  fanguine  necefTe  fit  fecedere ,  quod- 
cunque  eo  humore  tenuius  eft  (^),  tum  quod  fponte ,  quae  vilcida  fint  ,' 
&  ad  fui  canalis  parietem  a<?cedant  ,  &  a  globulis  axin  tenentibus  eo  de- 
pellantur  (f)  ,  quibus  &  foliditate  c?dunt ,  &  ad  motum  aptitudine  :  de- 
nique  quod  in  minimis  arteriolis ,  retardato  j.im  fanguinis  motu  ,  particulae 
mucor^ ,  gclatinofae ,  oleofas  fe  adtrahere  incipi.mt  ,  adque  fui  fimiles  fe 
colligere  ,  ad  mucofas  raucofa»,  ad  gelatinofas  albu.-ninofae  ,  pingues  ad  oleo- 
fas  (g).  Sed  quo  magis  cum  fui  fimilibus  coeunt  ,  eo  ad  motum  inep- 
tiores  fiunt ,  eo  magis  ad  parietes  canalium  ,  ofliulaque  inde  nata  adhseref- 
cunt,  exemplo  lymphs,  quje  de  naribus  ,  aut  pulaicne  .  aut  urethra  poft 
mucum  exit,a  majori  aliqua  irritatione  follicitata.  Flavo  enim  tunc  co- 
lore  fubeuns  Jympha  fe  prodit. 

Porro  ex  his  tribus  vifcidiorum  humorum  generibus  adipofae  quidera 
fubeunt  oftiola  maxima ,  Sc  una  brevifiimos  canales  :  parvoque  motu  a  re- 
Jiqua  vi  cordis  incitat33  ,  ideo  ea  oitiola  fubeunt ,  quia  omnium  poft  fangui- 
neos  illices  (h),  maxima  funt.folaque  ejufmodi  pigris  &  crafiis  particulis 
patent.  Inde  in  cellulas  per  poros  fimplices  (  z"  )  »  "t  videtur,  cominus  de- 
ponuntur,  cum  longiorum  canaiium  (^k)  aut  anguftiorum  refiftentia  ma- 
jor  fit  ,  neque  a  lentifllmo  fucco  fuperari  poffit.  In  cellulas  recepti  ftagnant 
egcdem  (  / )  ,  propiufque  fe  coraprehendunt  ,  nuUo  nunc  interpofito  hu- 
more  defenfs.  In  iis  receptaculis  aqua  ,  &  lympha  cum  adipe  mifta  ,  li- 
beratur  adeps ,  per  reforbentes  (m)  venulas  minores ,  quara  qua:  adipem 
quietum  recipiant ;  ita  purior  demum  colligitur. 

Coagulabilis  humor  fecedit  in  ofcula  ,  aliquanto  minora  ,  quam  adipis 
pori  funt,  adeoque  fanguineis  oftiolis  etiam  majori  ratione  anguftiora  («): 
fecedet  etiam  in  adipis  patentiores  vias  (n*).  Cum  lympha  &  aqua 
tcanfibit,  fed  eadem  aut  permiuima ,  albuminofamm  particularum  diametro 


angu- 


(/)  !'•  4»i.   4»i» 

Cg)]?-  420. 
(*) p.  419. 

(i)p.  44J-  "i 

Ck)    ibid. 

(O    P-   ?5?. 

( IH  )   p.   4?o.  _  ,        .  . 

(«)  Cimi  in  adipofoB  loculos  'ympha»  noii  ita  vJciiCin  m  lymiili&tica adep? latcgnii 
animalis  rebus  tranleat. 
(«*)  L.  II.  p.  167. 


DIVERSIT!^TIS    HUMORUM,  4^1 

angufliora  ,  foramina  exit  (0),  aut  pzt  villos  inh^lantes  reforbetur  (p)  , 
do!iec  fecluib  adipe ,  aqua  reforbta  ,  in  propriis  nanc  vafculis  is  folus  hu- 
mor  dominetur  ,  qui  albuminis  adfediones  habet.  Idera  cum  fluidior  muco 
fic,  &  um  ponderofior  (q),  per  longiores  (r)  duclus  excretorios  viam 
inveniet ,  qua  neque  adeps  psrmeare  queat ,  &  ne  mucus  quidem.  De  adipe 
idem  per  reforbtionem  feparatur. 

Mjci  vise  angultiores  eife  videntur,  quam  vel  o!ei  vel  lymphx,  quam  tum 
demum  admittant  ,  quando  major  velocitas  acceffit.  Egedem  breves  fere  f;mpet 
funt,  &  vilius  mucifer  in  folliculum  non  longo  itinere  patet.  Credibile  eft,  mu- 
cuin  ex  arteria  vel  flexa  ,  vel  longe  capiliari ,  &  a  magnis  truncis  arteriofis  remo. 
tiiis  nata  ,  progigni.  Si  abfque  foUiculo  mucofus  hanior  nafcitur ,  tunc  & 
ex  arteriolis  minoribus ,  &  longioribu?  ( i" )  ,  &  cinciinatis  (t)  mucum 
generari  opinabile  fuerit ,  ut  ipfam  per  morarn  particulae  vifciJiores  vi  ad- 
tradtili  coire  poiTmt.  In  foliiculo  demum  ,  aut  in  prselongo  dL:clu  excreto- 
rio,  lentor,  qui  in  recente  pituita  parvus  fuit ,  per  reforbcionem  i^ii )  aqu» 
&  particularum  (x)  adtradione  perficitur. 

Humores  aquoFi  tranfeunt  per  olcula  tenuiora  (^  )  ,  quse  neque  muco- 
fas  particulas  recipere  apta  fint,  neque  coagulabiles ,  neque  pingues ,  quam- 
diu  fua  organo  integritas  conftat,  Eaedem  alias  de  rubra  arteria  fecedunt , 
aut  de  atteriola  minori ,  quae  rubro  fanguine  fe  liberavit  (  z  )  :  aut  demuni 
de  prioribus  humorum  generibus  reforbetur.  Aquofo  humori  deftinatas  fi- 
ftulas  prseterea  rtdas  efTe  videtur  (a),  &  fub  iis  angulis  (b)  iifque  con- 
ditionibus  &nafci,  &  produci,  quae  celeritati  confervandx  aptiflimae  ,  & 
ab  omni  mora  quam  alieniflimae  fint. 

His  quatuor  humorum  generibus  fubdudis  ,  folus  in  arteria  rubra  fan. 

guis  fere  fupereft ,  quem  minora  oftiola  ob  craflitiem  repudiarunt  ;  &  qui 

idem  foHdior  ,  tuendo  axi  confcrvandae  celeritati ,  minimarum  arteriolarum  , 

ad  alios  humores  conniventium  denfitati    fuperandse    aptiflimas  nioieculas 

M  m  m    3  nadus 

(0)  p.  42S.  • 

(p)  p-  450. 

(9)    p.    162. 

(r)  p.  44 J. 

( ;  )  Ut  in  lemine  p.  4«*» 

(O  ibid. 

(k)  p.    4to.  ^ 

(:r)  p.  420, 

(.y)  V'  4*8. 

(2)  p.  4JO. 
(a)  p.  424. 
(4)  ibid. 


462  LIB.VIL    SECT.    IIL     CAUS7E 

naflus  eft.  Non  penitus  tamen  aut  aqua  fanguinem  iis  in  arteriolarum  ti- 
nibus  tota  deferit ,  aut  minorum  humorum  genus.  Diametrum  lui  vafculi 
totam  tenere  glofaulum  (c),  per  experimenta  noftra  conftitit  ,  inconfpi- 
cuum  vero  humorem  una  tranfire  ex  intercepto  globulorum  filo  adparet  , 
Quorum  motus  abfque  conjungentium  minime  quidem  vifibilium  (  ^  )  par- 
ticularum  ordine  non  poflTet  intelligi. 

§.  XXVI.    Exem^la  in  humonhus  vifcidis ,  biie,  feminc. 

Exempla  Isetitiam  ahquam  ferio,fermoni  adfpergere  folent ,  iifque  ficiliora 
efie,  qui  abftradas  de  fingulis  objefliis  &  generales  ideas  minus  vivide  percu 
piunt.  Ergo  ad  bilis ,  vifcidi  &  irna  inflammabilis  humoris ,  generationem 
hse  nobis  quidem  notc-e  conditiones  confentiunt.  I.  Sanguis  advenit  ad  vif- 
cidum  ,  oleofum  ,  acrem  humorem  fuppeditandum  idoneus^f")  ,  plenus  neni- 
pe  oleo  ,  vapore  abdominali ,  inteltinorum  putrido  habitu,  ut  henis  igno- 
ratam  hactenus  utilitatem  prastermittamus.  a.  Is  fanguis  per  vifcus  fecretioni 
deftinatum  fluit  quam  lentiflime  ,  per  canalem  a  corde  remotiflimum  ,  ab 
arteriis  ipfis  tota  ferie  capiilarium  in  variis  vifceribus  &  membranis  vafcu- 
lorum  feparatum,  per  vennm  demum  ,  arteriis  tamen  minus  ficmani  ,  per 
ramos  maximos  ,  numerofiflimos  ,  fuo  trunco  in  maxima  ratione  majort^s. 
3,  Dudus  excretorius  parvus  (/) ,  fi  cum  trunco  fanguineo  fecernente  com- 
paraveris ,  intus  undique  rugis  &  reticulo  fridionem  augente  afper  ,  4.  du- 
cit  fecretum  humorem  in  folliculum  ,  unico  oftio  praeditum  ,  impedito  , 
angafto ,  adfcendente  ,  in  fundo  fuo  cs;cum  ,  in  quo  bilis  quiefcere  ,  &  re- 
forbtionis ,  caloris ,  incipientis  etiam  putredinis  vires  experiri  poteft  ,  &  a 
muco  ttiam  veficulce  proprio  novam  yifciditatem  mutuatur.  <,.  Ex  eo  foHi- 
culo  bilis  vi  potente  mufculofa  ,  ccrto  tamcH  tempore  (g  )  uberius  expri- 
mitur  per  dudum  valvulis  pene  claufum  ,  anguftum  ,  reticulatum  ,  perque 
fibrarum  mufculofarum  inteftini  vaide  mobiiis  &  irritabih's  hiatum  ,  per  dua- 
rum  deniquc  (/i)  tunicarum  ejus  inteftini  fibi  inftratarum  intervalium  ,  ut 
cninino  caufarum  fatis  adfit  .  quse  bilarium  duftura  conprimant,  claudant- 

que 

f  c)  p.  iS';.  186. 
(d)  p.  22^. 

(<■)    P-   4M. 

(/)  P.Iulto  minorpro  hepatls  ponione  rquani  i)io  rcnis  portione  i;reter. 

(jf>)   Prim    lin.  phnJtoL  n.  «8«. 


DIV  ERSITATIS   HUMORUM.  4(^3 

que,  quoties  inteftinum  vcl  intus  ab  aere  expanditur,  tunicamque  fuam  in- 
terioreni  ad  exteriorcm  adprimit,  vei  viciflim  fibra;  carneae  irritabili  vi  motse 
idem  inleftinum  ardant.  Ita  obtineri  videtur  ,  ut  in  hepate  feparetur  humor 
acris ,  amarus ,  inilammabili  materie  prjsgnans  ,  lentus ,  parcufqae ,  qui  certi> 
demum  temporibus  in  duodenum  inteftinum  majori  cum  abund-intia  efilin- 
datur  Minime  recufo,  alias  coniitiones  fuperelfe  ,  quae  nos  lateant ,  hn 
tamen ,  quas  propofui  ,  ita  fe  habere  crediderim  ,  ut  ahus  ,  neque  bilis  ii- 
milis  humor  nafciturus  eflTct  ,  G  earum  conditionum  unicam  fuitulMTes. 

Iterum  femen  etiam  ad  certos  humores  pertinet ,  haflenus  diverfum  , 
quod  materic  intiiimmabili  dcftitutum  ,  mucofae  tribui  propiu'^  fit.  trcjo 
femcn  i.  fecernitur  ex  parva  (i),  prxlonga  (k)  ,  tortuofa  (/),  infcrne 
potius  iatiori  arteria  :  certe  in  nonnulHs  animaUbus.  2.  Secernitur  de  fan- 
guine  per  arteriolarum  ramos  adeo  minutos  (w)  ,  ut  nulla  arte ,  li:juor 
uUus ,  hactenus  ex  artcriae  trunco  in  dudus  feminis  e  ■ccretorios  urgeri  po- 
tuerit.  ^.  Deponitur  in  teftis  vafcula  inniimerabilia  ,  fupra  fiiem  longa  ,  iii 
crifpillimos  cincinnos  flexa.  4.  Inde  fluit  femen  in  rete  vafcuiofum  ,  laxius , 
quod  non  difKculter  repleas.  5".  Hinc  denuo  in  conos  illos  vafculofos  (  n ) 
r.iulto  fubtiliores  ,  iterum  in  frequentiflimos  gyros  intortos  ,  indeque  in  fi- 
miie  longifliraum  vafculum  ,  quod  fola  fui  repetitione  epididymidem  confti- 
tiut.  6.  Ex  duclu  eo  anguftifllmo  redit  in  latiorem  canalem  ductus  defe- 
rentis,  iterum  ardatum  ,  &  fecundo  latef(:entem  in  cellulis ,  veficae  u^nariae 
fubjecT:is.  7.  Ex  iis  per  anguftum  duc1:um  in  amplas  cavernofas  contortas  ve- 
ficulas  feminales.  Tunc  8.  poft  multam  moram ,  nunquam  fponte  fua  ,  fed 
mufculofa  demum  irritabili  vi  expellitur  ,  quando  fcepe  totis  menfibus  in  fuis 
veficulis  ftagnavit,tranfitqueper  anguftaoftiolaad  urethrampatula.j.  Inipfo 
cxitu  mifcetur  cum  albo  proftat^  liquore  ,  ut  copia  augeatur  ,  &  forte 
etiam  fluidius  reddatur ,  certe  in  nonnullis  animalibus.  Haec  fi  repetieris , 
invenies  moram  in  arteria  ,  in  dudu  excretorio ,  in  folliculis ,  reforbtionem 
(  0  )  de  cellulis  ,  de  ipfa  epididymide  (p)  ;  peculiarem  fotum  fuper  in- 
teftina  s  putrefcente  ijiaterie  plena  j  receptaculum  perfecle  claufum  ,  nifi  fti- 

mulus 

(  f  )   p.   4iO« 
Ck)  ibid. 
(  /  )  ibid, 

{»0  L.  II.  p.  55. 

(w  )  Hxc  cum  ieqq.  vidc  p.   444.  44$.  ' 

(o)  p.  450. 
(P)   P-  451. 


4^4  LIBER   VII.   SECl'.   III.     CAUS^. 

mulus  veneris  accenerit  Omnia  ergo  confetitiunt  ,  ut  parum  vifcidi  humoris 
fiat,  qui  prarterea  putredinofi  nonnihil  a  fuo  fotu  habeat ,  &  forte  ,  ob  pri- 
mam  anguftiam  arteriolarum  feparantium  fubtilillimis  particulis  abundet. 

Nunc  fi  duos  iftos  diverfos  fuis  dotibus  humores  cum  fuis  colis  focre- 
toriis  comparaveris ,  poterit  utique  probabile  videri ,  multa  communia  eiTe 
ob  £ibricae  fimilitudineni ,  difcrimen  eflTe  in  bihs  copiofo  oleo  ,  atque  pu- 
trido  de  inteftinis  reforbto  vapore  ,  qui  conjundi  humores  ,  flagnando  a- 
marefcant.  In  femine  olei  minus ,  plus  vifcoris  eft  ,  uti  plus  eft  machinarum 
retardantium  ,  plus  tamen  fubtilium  molecularum  ,  ob  primos  excretorics 
pcros  anguftiores. 

In  genere  albuminofo  tanta  eft  fimplicitas  ,  ut  fola  ardatione  oftiolo- 
lum  fanguini  patentium  pro  fanguine  lympha  tranfeat ,  ut  in  exemplo  io-  • 
eliiorum  ,  vulnerum  (r )  ,  aut  vicifiim  lola  dilatatio  pororum  albumini 
deftinatorum  fanguineni  admittat  ,  aut  in  anatomicis  experimentis  adipem  ^ 
in  exemplo  vaporis  fspe  rubri  pedoris ,  pericardii  (j)  ,  ventriculorum  ce- 
K.fcbri ,  inque  ipfis  vafis  lymphaticis  adeo  fcspe  tubrum  humorem  vehentibus. 

§,    XXVII.     Exempliim  in  hiimore  aqiieo. 

Si  vicifiim  renum  fecretionem  contemplatus  fueris  ,  aqucive  humoris 
oculi ,  reperies  ,  in  rene  quidem  arteriam  maximam  ,.  hinc  fecretionem  cc- 
piofam  celeremquc.  2.  Ramos  quidem  arterise  cincinnatos  ,  ut  aliquantum 
f  neuinis  velocitatem  diminuant ,  &  aliquas  forte  particuias  excludant,  quae 
in  iftis  cincinnis  rttardatse  venis  refumantur  ,  qiiK  renibus  ampliflin-.ae  funt 
&  laxifiimje.  3.  Ex  iis  arteriis  rediflimi  duclus  excretorii  continuantur  .  unde 
velox  iterum  &  fluida  lccretio.  4,  Sed  ii  ductus  denfi  funt  ,  fingulari 
inter  omnes  excretorios  cjnaies  exemplo  ,  qua  quidem  arte  humures 
fortc  leves  excluduntur,  &  adipofi  :  indeque  forte  fit ,  ut  sutla  demum 
celeritate  fanguinis  ,  hinc  vi  ,  quas  particulas  in  excrstorios  duclus 
impellit ,  adeps  in  lotii  vias  tranieat.  s-  Urina  in  rene  fecreta  in  r£- 
cegLiAcpJum    deponitur ,   in  quo  retenta  acrior  fit  ,  &  fsEtidior ,  &  demum 

6.  op- 


(r)  Ex  dente  caivofo  pofl  }isfniorrh?.giam  nia>;iniam  fenim  linipidum  fairumqtie  fi.c- 
•efJlt  Hei-Wig  obf.  17.  roll  max  nias  ffmgiurii  j.iduii-.as  fanguis  albiis  effliixit  Ka- 
TA  Ni  orMyyJHi.  p.  36.  Iii  julii  onis  MiliJtre  lutvo  laiguis  txiit  1  feufim  fcrinTi  5  dc- 
n.um  rtq;ioliis    uhor.  HARDfcR  opar.  obf.  fs,. 

^O   L.  IV.   \:   28 J- 


D  1 V  £  R  S  I T  A  T  I S  H  U M  O  R  U  Al  4^^ 

6,  cpportuno  tempore  ,  cum  nfceQ^irta  ad  munditiem  celeritate  ,  expellitur. 
ilasc  ego  velomnino  certa  iide  evicta  cire,  vd  a  probabili  ratiocinio  addi 
perruadeor ,  neque  diffiteor,  niuita  aiia  in  recondita  organorum  fecretorio^ 
rum  tabrica  latere  poITe.  Si  quis  ta;nen  arcanam  recretionis  naturam  (  f  )  efle 
maluerit  ,  fi  in  cisjusvis  particulie  corporis  animati  propriam  &  reconditam 
vim  nec^iTariam  crediient,  non  valde  ego  repugnabo  ,  ut  unice  ex  p'-io- 
ribus  rep?tam  ,  in  plantis  tamen  c^m  vafis  omnibus  cylindricis  (  «)  ?  ^'-^" 
nibus  mera  eclullo.fa  tela  fartii  ,  abique  cords  &  anima,  de  puriflima  aqua, 
pariter  mucum  ,  gclatinam  ,  oleum  ,  particulas  demum  odoratas  fubtiliilimas, 
luis  in  definitis  organis  ieparari  (.\')  ,  ut  in  fola  petala  odoratae  particuls , 
in  corticem  ,  buU  isve  epidermidis  baifamus  terebinthinse  fimiiis ,  in  fruduai 
dulces  particulas  exeant. 

§.    X  X  VI 1 1.     Il}fothefe%  I.  Fcrmcnta. 

Unicus  libor  fupereft  .,  eas  reeenfere  hypoth^^fes    quibus  Clari  vid,  tan- 
quam  adfciritiis  alis  ,  propius  ad  lucem  veri  accedere  conati  funt. 

Primus  ergo  J.  Baptifia  v.  HELMONT,cum  ad  phyfiologite  decla- 
rarionem  experimenta  chcmica  transferret,  fermcntorum  exemplo  inter  muita» 
alia  abufus  elt.  Nempe  acidae  paltc  meraciores  ,  corporibus  nondum  aci- 
dis  admiltas ,  fed  ad  acidam  tamen  indolem  vergentibus ,  in  iis  corporibus 
fuae  fimilem  acidam  naturam  generant.  Contmuo  fimile  cuique  vifceri  fer- 
mentum  tribuit  vir  acris ,  quod  nofcris  admiftum  humoribus  eos  in  fuam 
fibi  propriam  naturam  convertat.  Ergo ,  ut  propria  Cl.  viri  verba  immu- 
tata  repetsm  ,  fermentwn  (y  )  ita  definivit  ,  ut  cmnis  tranfmutationis  cau- 
f J  ,  idque  fit,  quod  ex  aqua  ,  communi  omnium  corporum  elemento  , 
propria  fibi  femina  rerum  facit  (  z  ) ,  in  propagationem  fpeciei-  Deinde 
fermentum  aiiud  vitale  efie,  quod  ad*"piret  in  viventem  animam  Alterum 
faltem  continere  mitium  generationis  rei  in  rem  (a).  KlTe  vero  tot  in 
nobis   fsrmenta  ,    qucl   d!gefi.iones    funt  (  h  ),    Inflari    ferraenti   odores 

•  a  vs- 

(?)  Jo''.  de  G  o  R  T  E  R    Fxernt.  V.  • 

(jt)  LuDwiG  billit.   rign.  v gtt.  p.  iSy.    ig^.  %g&. 

(y)   nfigo  fenmriti  imp"ifs,nnt  maffam  feniine  n.  l, 

(a)  Cmja  ^  iizitia  nutttrul.   ii.  15. 
(«  )  Ibid.   11.  8. 

(b)  Sextitpiex  digeflio  aliinenH  h.niani  O.  2.   6, 

EcMer  Fhfdog.  Tom.  II.  N  n  n 


46dr  LIB    Vll  SECl.in.    CAUS^ 

a  vafis  eontlnentibus  (c).  Dividi  per  ea  corpora  in  minima.  five  in  ato- 
mo3  (J).  EITe  in  ventriculo  fuum  aciium  (  <?  )  propiium  ,  Ipecificum  , 
vitale  fbrmentum  ;  effc  in  hepate  fermentum  felli»  (/)  ,  quod  acorem  fto- 
machi  in  felem  falfum  convertat.  ^ed  m  inteftinis  1  niieftum  itercoreura 
fuccedere  (g^,  alteramque  ejufdem  n^mmis ,  f:^d  lotii  r.nMram  inJuturum 
fermentum  in  rene  habitare  (h):  aliud  in  hepatr;  Iia;md;opoieti:um  refide- 
re  (?)»  &  in  corde  fanguinem  arterialem  a  proprio  feruiento  in  vitalem 
fpiritum  mutari  ^k).  Ulcimas  culinas  memororam  lequi  (/)  ,  qus 
in  fingulis  membris  (ingul^  fanguinem  in  alimenturu  partium  mutent  Haec, 
obfoleta  quidem  ,  paulo  fufius  ideo  perfecutu5  fum  ,  quod  inprimis  ma- 
gnus  olim  Pr^ceptor  noller  voces  Hclmontiarias  paflim  repetere  fo- 
leat ,  eafque  aut  ^xcufare  ,  aut  refutare. 

Non  valde  dillimilia  propria  fermenta  funt ,  quae  'Thoma^  Willis 
(  ?7i  )  in  corde  ,  ventriculo  ,  ^--fte  ,  liene  ,  liepate  adfignat ,  qui  idem  om- 
nia  in  corpore  animato  per  fermentationes  geri  fcripfit ,  qua  voce  etiam  ef- 
fervefcentiam  intelligit. 

Porro  Gidlielmus  Cole,  minime  ca^tcrum  contemnendus  audor,  iii 
glandulis  fcripfit  fermenta  nafci  (  n  )  ,  qux  fe  per  omnia  diffundant  (  o  )  , 
•&  peculiares  de  fanguine  particulas  feparent  (p).  Id  autem  fermentum 
fuccum  nervofum  elTe  (  g  )  ,  ^  ob  eam  rationem  magnos  in  glandulis  ner- 
vos  rcperiri  (J'),  inque  paralyfi  fecretiones  injuriam  pati  (  i  )/  Ab  eo  porro 
fucco  fanguinis  quidem  moleculas  in  oftiola  propelli ,  in  ea  fubitura  ,  quas 
fibi  niagnitudine  relpondeant  (O  &   figura,     Adparet  virura  CI.   fermenti 

nomine 

(  c)   Imago  fcrimiii  n.  i«. 

(rf)  11.  1?. 

(  f)  n.  24.   Stxtupkx  dlgeRio   n.  14, 

(  f)  Sextiipkx  digeftio  n.  17. 

(g)  n.  81. 

{h)  Latex  humvr.  ncgleci.  u.  10.  &C. 

ii)  n.  J8. 

(*)  n.  6i. 

(/)  n.  67*. 

^m  )   De  fennentatione  c.  ?. 

(^d)  De  fecrct.  unim.  c.    10.   p.  i^f' 

(  0)  p.   150. 

ip)  P-  «4?. 

iq)  c.  XI.  p.   147. 

(*•)  r-  is8. 

(  ^  )  p.   1 1 1. 

it)  C.   12,  fp.  I8j.  1%S.  conf.  c.  7.  p.  Si.  %l.  • 


DIVERSITATIS    HUI\10RUM  467 

nomine  non  cheimice  ufum  elTes  neque  fenfuni    receptum  ei  quidem  voci 
tribuiflTe. 

AliquaPto  accuratius  eadem  voce  utitur  Johanhos  Pascal  {u  ).  Do- 
cuit  idem  ,  dati  in  corpore  humano  fermenta  volatiiia  ,  circulantia  ,  acida  , 
cx  cerebro  orta  :  &  alia  fixa ,  quas  cum  alcali  in  fubftantiam  corporis  hu- 
mani  abirent.  Sed  illa  volatilia  ,  quse  ipfi  (unt  fpiritus  ,  cum  fanguine  in 
ccrie  efFervefcere  ,  eademque  in  vtntnculo  pro  fermento  efle  ,  cum  femi- 
ne  feminino  alcalino  in  cQmpendiam  partium  cotporishumaci  abire,  &  qua; 
alia  ,  eum  fere  in  fenfurn  fcripta  reliquit. 

Denique  Laurentiiis  Bellinus  (sc)  fetmentum  fibi  dari  poftulavit, 
quod    fariguinem  chylumque  folvat  ,  &    folutum  ad  organa  fecretoria  niit- 
tar.      Ideni   tamcn    peculiaria    feimenta   refutavit  ,  priorque  caufas  utiliter 
expofuit ,  ob  quas  chemica  hserefis  ftare   nequeat.     Si  enim  in  vifcere  fer- 
mentum  ponas  habitare ,  quod  ejus  vilceris  fanguinem  in  luani  naturam  con- 
vertat ,  hujus  fermenti  originem   c  ftcndere  oportet.     Pone  in   fanguine  pa- 
ratum  prseilo  fuifle  ,  non  intelligetur ,  quare  finguli  in  fingulis  partibus  cor- 
poris  humani  humores  de   comnvjui  fanguinis   mafla    feparcntiT.      Si  mavis 
a  fanguine  in  vifcere  demum  fermentum  generari/redibit  qua;ft:io ,  ad  qu3m 
refpondes.     Nam  humorum  mutationes  a  fermento  fieri  dlxidi ;  nunc  fan~ 
guinem  in  dato  vifcere  in   fermentum  mutatum  fuifle  admittis ,   fupereft  ut 
oftendas  aliud  fermenfum  ,  quod  fanguinem  in  fermenti  naturam  converte- 
rit  :  eodemque  modo  fermentorum  fermenta  perpetuo  requirentur  ,  neque 
ejus  nectfliatis  finis  invenietur  (x*). 

Si  nialis  fermentum  cum  homine  in  quoque  vifcere  connatum  inefl^e, 
quo?  fere  Hel.viontii  &  Pascalii  opinio  fuit ,  major  iterum  nafcetur 
difiicultas.  Fermenti  enim  copia  ,  quae  ab  embryonis  rene  capi*potuit,  nunc 
fufficere  debet,  quotidie  in  urinam  mutandis  inttgris  hbris  /anguinis  :  & 
adeo  pertinatis  efle  efficaciEE  ,  ut  ea  fermerti  copia  ,  grano  certe  fubuli 
minor  ,  in  hom  nc  quipquag-nario  ad  22,  000  ,  cco  libras  fanguinrs 
mirceri  potuent ,  ntque  adeo  epormi  copia  al  eni  hLmcrs  aut  fupeiari ,  aut 
dilui  ,  'Jut  dt-Htut.  Si  trim  rtnibus  undecirrc<m  paittm  totius  de  corde 
tmini  fpnguinis  tribueris ,  &  duabus  arteriis  renahbus  t^ntum  fanguinis  rtcipi 
admiferis,  qu&ntim  alteiutra  liitclavia    auferr  ,  art  caiotidum  alttraj  aut 

N  n  n    3  ilia- 

(«")  J^ouveUes  derott-ertcs  fur  hs  fmnens. 
ix      Prvtof  XXXV.  ■. 
(«*)  Pro^ef  XXX^, 


458  LIB.FII.    SECl'.  III.    CAUS^ 

aut  iliacaruiM  una,  aut  hypogaftrica  demum  vel  cceliaca,  vel  mefenterlca  , 
accipiet  cette  ren  ,  in  fingulo  pullu ,  quatuor  fanguinis  lcrupulos ,  in  hora 
adeo  fcrupulos  19200  five  libras  quinquaginta ,  in  dic  libras  1200  ,  in 
50  annis  Hbras  21   900  ,  000. 

Nunc  ex  omnium  fc;rmentorum  cxemplo  ccnflat ,  nunquam  vlres  ejuf- 
modi  corporis  abique  fuis  finibus  efle ,  fed  utique  ccrtam  fermenti  ad  eam 
iraiTam  proportionem  requiri,  quam  mutandam  lufcipis.  Deinde  non  oin- 
nes  fales  fermenti  modo  fe  habere ,  inqus  fuam  naturam  admifta  corpora 
convertere;  quae  quidem  vis  fere  regno  vegetabili  piopria  fit  :  omnefque 
qualitaces  humorum  ,  qui  da  fanguine  fecedunt ,  ejufmodi  efie  ,  quse  per  nul- 
lam  fermentationis  fpeciem  adquiri  pofTint,  cum  eaeomnes  ,  unico- in  exem. 
plo,  olea  dellruant.  aut  cum  aqua  certe  penitas  per  intima  conmifceant. 
Neque  ullus  acor  in  rerum  natura  exftat ,  ullumve  falis  genus,  quod  fubito 
de  fanguinis  parte  urinam  aut  conficere  poffit  ,  aut  ea  celeritate  feparare  , 
qua  iu  homine  fecedit.  Omnia  enim  fermenta  ,  ut  alia  corpora  in  fuam 
naturam  mutent ,  &  ti^ipore  egent  ,  &  aere ,  &  amplis  vafis ,  Sc  tardiffi- 
mo  motu,  aut  plena  quiete(>').  Hsec  aliquanto  fufius  repetii,  quod  alia, 
eaque  celeberrima  hypothefis  fere  iifdem ,  quibus  fermenta  ,  vitiis  obnoxia 
fit ,  &  per  eafdcm  caufas  evertatur. 

^     §.    X  X I  X.    Vororwn  figura. 

Cekbris  ille  hypothefium  audor  B.enatns  Descartes  per  aptas  fuis 
finibus  corporum  figuras  (z)  univerfa  fere  naturse  opera  explicare  tenta- 
vit.  I D  E  M  etiam  humorum  in  animato  corpore  feparationem  a  figuris  po- 
rorum  fecretoriorum  ad  particularum  fecernendarum  figuras  aptis  exponere 
fufcepit.  In  univerfum  adeo  organa  fecretoria  cum  cribris  comparavit  , 
quorum  foramina  diverfarum  figurarum  efiTent.  Deinde  etiam  in  fanguine 
divcrfas  particularum  figuras  finxit.  Ita  facile  vides ,  cujufque  figura^  parti- 
culas  in  fanguine  circumfluentes ,  quam  primum  per  confuetum  humorum 
circuitum  ad  fua  cola  appellunt,de  fanguine  fecefi^liras  :  triangulares  parti- 
culte  per  triangulares  poros  elabentur  ;  quadrangulares  per  poros  tetrago- 
nios ;  rotundae  per  teretes  tubulos ;  &  ita  porro  alii^  particularum  figur^ 
alios  invcnicnt  poros ,  per  quos  ob  adfinitatem  proprise   figurae  exeant.  Ac- 

curatas 

iy")  B  oRSLi.  de  ntot.  anim    L   IT.  Prop.  ig*.  i}7.  &c, 
(,2)  Ut  magneticas  figiu-as ,  &  giimi  ekmenti  ^u.  • 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  4C9 

curatas  vero  f?cretiones  fied  addebat  Idem  (a),  cr.m  quifque  porus  fua: 
unice  figurs  tuokculas  admittat ,  reliquas  ouines ,  quar  alterius  figurae  fint , 
refpuat  &  expcllai. 

Amant  utique  mortales  ejufmodi  hypothefes  recipere  ,  qus  faciU  fua 
rimp'ic  tate  &  problema  plcne  folvere  videantur,  Sc  abfque  mentis  labore 
apprehendantur.  M^gno  ergo  plaufu  cribrorum  hypotheun  recepLrunt  viri 
clarifiimi  (  6  )  ,  pororumque  figuras  cum  magnitudine  conjunxerunt ,  iijter 
quos  aUqua  prinii  ordinis  (c)  nomina  re^eriuntur. 

Sxpius  monui  ,  infelicibus  excmplis  expeftus ,  raro  enni  efTe  hominuni 
felicitatem  ,  ut  vera  fint ,  qus  facile  &  fponte  quafi  mecti  fe  oiierunt  :  uti  rarii^li- 
merefte  divinaturum  puerum  ^quumelt,  qui  caufas  compofitiflimae  machinse, 
&  cujusque  particulae  praevifos  fines  explicare  fufciperet  Nempe  non  longo 
ab  inventa  hypothefi  tempore,  vitia  nov^e  hypothefeos  tanta  innotuerunt ,  ut 
eadem  fer^  facilitate  de  medicinae  legibus  rejecta  fuerit ,  qua  recepta  fue- 
rat.  Primus,  nifi  quidem  fallor  ,  Fr ancifcns  Glissot^  (  J),  vir  alioquin 
non  mediocris  ingenii,  obfervavit,  omnes  in  humano  corpore  meatus  te- 
retea  effe,  &  omnia  ofcula  circularem  feiftionem  habere  ,  recle  quidem  , 
quamdiu  de  arteriolis ,  etiam  armato  oculo  confideratis ,  fermo  eft.  Id  i^- 
fum  primum  argumentum  fuit  ,  quo  Clariflimi  viri  ( c )  cribra  ,  poris  va- 
rie  figuratis  pcrtula ,  a  fecretionum  explicatione  removerunt. 

Poterat  hactenus  pro  Cartesio  adferri  ,  &  venas  triangulares  certa 
fide  in  humano  corpore  reperiri ,  &  non  penitus  impoffibile  videri ,  fecreto- 
rium  organum  cellulofum  dari  pofi^e  ,  exque  laminarum  intervallis  cribri  ge- 
nus  componi  ,  cujus  foramina  vari^  ,  &  cujafque  fere  figurse  fint ,  quam 
requiras.  Deinde  in  fanguine  &  globuh  funt,&  fans  marinicubi,  afixque 
aliarum  figurarum  particulas,  certe  per  imaginationis  folertes  vires  excogi- 
tari  polfunt,  quas  cum  fanguine  circumeant.  Alia  ergo  ratione  ad  hypo- 
thefin  cribrorum  evertendam  Pitcarnius  ufus  efc  (/).    Cujufcunque 

N  n  n     3  nempe 

(rt)  Tie  homine  p.    i^i  de  formato  fetu  III.  n.  z{. 

( /; )  Tbeo.iorus  Craanen  de  bomine  p.  174.  additis  iconibus  ,  quibus  liypothefin 
declarar.  Phi/ippits  V e  r  n  e  y  e  ^  Anat.  h.  II.  p.  »92.  DowfwcM;  G  u  i  r.  i  k  l  mjk  u  s 
de faugitine.  Matthietes  Georgi  de  homine  propof.  40.  Gui.ielmm  Cockbuxnb  ia 
ecouom.  animal.  6i  iiuper    Hyacinthtis  Vog  1. 1  in  fitidi  Mr/vci  bijhria.  p,    18.   19. 

(c)  J.  Alpbonfus  BoRE  LLUs  de  HKiii  aniuiAt.   L.    II.  iVo/'.  J13S.  140. 

(rf)    De  ventricttl.  fj  inteji.  c.    cj.  p.  449.  ccijt.    Belg. 

(  1;  )  ArcbibMtis  P  i  t  c  a  1  r  :?  de  mottt  fanguinis  per  minima  i).  16.  Jncobus  K  K  1  r,  de 
fecret.  anim.  p,  61.  Kermanmts  iioERHAAVE  Injlit.  rei  Med,  11.  255,  job,  Gortbk 
1.    c.    n.    38. 

(/)  1.  c.  D.  11; 


470  LIB.VIL  SECl'.  III.   CMJSM 

nempe  figurs  poros  feceris,  oftendit,  adaiittere  utique  omnes  particulas  ' 
alieniflimas ,  &  cujufcunque  iteruni  figurae ,  dumniodo  earum  niaxima  dia- 
meter  minor  fit  minima  diametro  pororum  (  g  )•  Quare  per  C  a  R  t  e  s  i  a- 
VVM.  ubique  cribrum  non  folae  poris  ejus  adaptatae  iimililque  figurae  mo- 
leculs  tranfibunt  ,  fed  tenuiores  utique  omnes  ,  &  omniuni  adeo  figura- 
rum   particulae  per  omnia  ex  zequo  cribra  meabunr. 

Iterum  particulas  alterius ,  quam  fpha^riccC  quidem  ,  figurae  effe  oportet ," 
cum  alioquin  diverfs  pororum  ftgurse  utilitate  careant.     biijt  ergo  alterius 
figurse  :  tunc  iterum  particula  poro  ccqualis  erit :  eo  vero  in  cafu  non  tran- 
fibit ,  neque  de  fanguine  per  adeo    aptum  fibi  porum  feparabitur ,  lictt  fi- 
gura   congruat    &    magnitudo.     Cum    enim    particula  non    Ct  JpliGerica , 
iabebit    majorem    aliquam    diametrum  ,   &  perinde   porus ,   cujus    eadeni 
figura  fit,  &  ipfe  majorem  aliquam   diametrum  habebit.    Quotifs   una  ma- 
jor  diameter  particulx  mcijori  diametro  pori  refpondet  &  congfuit ,    toties 
trarfibic    utique,   &  de  fanguine  feparabitur.     Verum  is   cafus    unicus  eft 
inter  innumerabiles  alios ,  in  quibus  major  diameter  particulse  extra  majo- 
rem  pori  didmetrum  cadit ,  atque  adco  in  minorem  quamcumquc  pori   dia- 
metrum  incidit,  atque  adeo  a  poro   anguftiore  repulfa  refutatur  ,  neque  de 
fanguine  fecedit.     Eruntque  ,  ut  vere  cmninn  ,  Pitcarnius  (A)  mc- 
nuit,  vircs  exclufionis  infinitefies  numerofiores  ,  quam  unicus   admifilonis 
cafts  eft. 

Ad  hanc  P  i  tc  ar  n  i  i  demonftrationem  refpondit  haflenus  Pctrus  An- 
tonhis  Kl  1  c  H  E  L  o T  T  u  s  '  i)  ,  non  ille  quidem  ferius  cribri ,  pororumque 
advocatus,  famse  tamen  Borelli  &  GuiLielmjni  ftudiofus.  Putat 
vir  C).  in  ilhs  diametri  maximi  particuIiK  a  diametro  maximo  pori  aber- 
rationibus  ir^pingere  equidem  particulam  in  parietem  pori ,  neque  expedite 
fubire  :  cseterum  pcfle  ab  iis ,  quac  infequurtur.  particulis  in  redam  \iam 
dirigi ,  dum  rotatorium  ab*  iis  particulis  motum  fequitur ,  ufque  dum  deni- 
que  diametri  fibi  refpondeant,  &  ipfa  per  canalem  excipientem  \hm  fibi 
aperiat. 

Verum  canalis  fecretorius  poterit  coniciis  efife,  &  certe  conicus  tft  in' 
exemp lo  arteriae  decoloris ,  quales  in  uvea  men.brana  a  rubris  arteriis  nat 
cuntun     ho   vcro  in  calu    vitiofi    pariiculae  longiori   dianietro   prseeuntfs 

impulfio 

(g^MlCHEfDTTE    Ij    C.     LcS.    1 

(  Z)  )    1.    c.  n.  1 2. 
(.  i )    Ibid.  p.  244. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  471 

impuluo  in  progrefTu  adeo  non  corrigetui*  ,  ut  omnino  malum  augeatuc 
eundo,  &  tanto  minores  admifTionis  vires  fient  ,  tantoque  major  illilionis 
in  parietem  metus ,  quanto  profundius  in  canalem  particuia  poro  non  con- 
gruens  proceffit.  Sed  etiam  rotatio  iila  particularum  fanguinearum  omnino 
abfque  deraonftratione ,  &  praeter  experimenti  fidem  ( /v)»admittitur. 

§.  XXX.    Colorum  hj^othcfis. 

Valde  adfinis  ea  prioris  efl: ,  cola  enim  a  cribris  haclenus  difFerunt, 
guod  cribra  firma  &  ficca  corpufcula  difcernant ,  cola  contra  fluidos  hu- 
mores  feparent.  Deinde  hypothefis  ,  quam  propono  ,  non  quidem  poros 
definitse  figurae  potcit ,  fed  coli  poros  definito  humore  plenos ,  eodem ,  qui 
per  totam  animalis  vitam  per  quodqua  colum  de  fanguine  fecernitur  :  ut 
bilis  vafcufe  fecretoria  bile  a  prima  hominis  origine  plena  fint ,  feminis 
cola  femine.  Ad  eum  nunc  humorem  homogeneas  de  fanguine  particulas 
adtrahi  creditur ,  aque  eodem  alienae  indolis  humores  repelii.  Solent  viri 
CI.  exemplo  coli  aqua  pleni  uti ,  quod  oleum  refpuit ,  aut  viciffim  coli 
oleo  ebrii ,  a  quo  aqua  tranfitura  p^ohibetur.  H^ec  opinio  priorem  fimpli- 
citate  vincit  etiam,  &  maximis  quidem  &  numerofiffimis  viris  (  / )  placuit  , 
interque  eos  Godefrido  (tn)  Gidliehno  Leibnitz,  &  inter  anatomi- 
cos  Jacobo  (  ??  )  Benigno  W  1  n  s  l  0  w  o  ,  ut  turbam  omittam  iequa- 
cium  (  0  ). 

Sed  neque  *alde  a  Cl.  viris  alii  dififentiunt ,  qui  fingulo  humori  fuam 
majorem  ad  folidum  determinatae  denfitatis  adtradionem  tribuunt ,  qua  fit, 
ut  per  ejufmodi  tubuium  facilius  tranfeat.  llxc  quidem  hypothefis  Ifaaci 
Newton(P)    fuffiagium  oftentat  ,  ddnde  Johannis   de  Gorter, 

(2) 

* 

(y^)    p.  28^ 

(/)  Inter  yrimos  Ber)ianlo  C  o  w  u  o  r  in  tentamine  epiltolico  poft  evangelium  me- 
dici  adjedlo. 

(hj)   Apud  P.  A.  Mi  cHEi,  o  T  T  u  r.1. 

(w)  Memoir.  de  l' Acad.  des  Scieiices  1711. 

(  0)  Hicv/ao  Har  tsoeker  fidte  dss  toajecittrcs  phyjtques  P,  Sy/vam  R  e  g  i  s  cotirs 
de  pbilofopbie  p.  ^96.  J.  Godofredo  de  B  e  r  c  b  r  de  uatiir.  hnnt.  p.  iZ7.  J.  Claud.  Adrian» 
II  E  LV  E  T  I  o  ceco».  animal.  p.!i62.  Eclaircijfemens  <;}.  6S.  Jofepho  L  i  e  u  T  a  u  d  vuo  O..phyji0' 
iogie  p.  211.  ejfays  d'anatoniie  p.  ^9?.  Cl.  V  e  R  D  1  er  abrege  d^aiiat.  T.  II.  p.  g^.  AiUonio 
Deidier  de  humorib.  p.  2?.  Jacjbo  Parsons  of  geiierac  tkc.  p.  171.  17^.  Cl.  £  a  s.- 
B  A  u  T  Splamhmlogie  p.  ig.  J.  B.iptiJ}.e  M  a  2  i  h  o  inedic.  mecban.  L  I.  n.  11.  p.  n.  C.  G. 
KRATZtJJ^sTEiN    de    diabete  n.   i8.    J.xcobo   Shebbeare  primipl.    of  praclict  T.   I. 

V-    3  22.  f 

ip)    Optiks  L.  III.  Query  ji,  p.    3 «7. 


472  LIB.  VII.   SECT  III.     CAUS^ 

(  g  )  viti  illuftris  3  aliorumque  per  fua  raerita  clarorum  hominum  (r  ). 
Utcunque  aliqua  in  eorum  viiorum  fententiis  diverfitas  fuperfft ,  in  eo 
tame:i  convenire  videntur  ,  eile  in  quoque  corporis  animalis  fecretorio  cr- 
gano  detinitae  indolis  quafi  magnetem  aliquem ,  qui  certas  particulas  ,  ne- 
que  alias ,  in  id  organum  adtrahat  ,  five  nunc  is  magnes  in  fiuido  orga- 
num  imbucnte  fedem  habuerit,  quod  ab  omni  tempore ,  animalilque  pri- 
mordiis  ea  in  fede  habitaverit ,  five  in  folidis  ejus  tubulis. 

§    XXXI.    Humoris  analogi  adtraCtio  rejicitur. 

Verqm  liC  acceptiifima  ejufmodi  hypothefeos  fimplicitas  efl: ,  ita  tamen 
minime  cum  fabnca  rerum  confentir.  £t  humorem  primum ,  quo  quasque 
partica  a  corporis  animalis  ab  omni  retro  tempore  ebria  fuerit,  &  qui  pergat 
in  animale  adulto  per  idem  fecretorium  colum  manare ,  utique  admittere 
non  finunt  ,  quse  contraria  habemus  experimenta  rerum.  bi  vero  Gftendi- 
nius  nullum  ejufmodi  perpetuum  humorem  dari  ,  prior  quidem  hypothc- 
feos  pars  everfa  erit. 

Ergo  humores  fetus  alii  funt  ab  adulti  hominis  humoribus  ,  quibus 
idem  nomen  impertimus  .  qucd  per  idem  organum  percoltntur  (Jmnia 
in  nafcen  e  embryone  blanda  iunt ,  moilia  ,  albuminola  ,  infipida  ,  decolcra. 
Bi'is  cyft'ca  (f)  in  pullo  incubato  ,  &  perinde  in  quadrupeJum ,  ipfiufque 
hominis  fetu  ,  neque  flava  ,  neque  viridis ,  neque  acris ,  neque  amara  eft,  tjui- 
que  locum  ,  ipfa  in  veficula  ,  pellucida  in  puHo  quidem  lympha  ,  in  humano 
fetu  (f)  rubrum  vifcum  tenet  ,  fila  trahens  &  infipidum.  Iterum  ,  nam 
meretur  CI.  virorum  aucloritas,  ut  curiofius  in  eorum  argtmenta  inquira- 
trus  ,ad  pis  loco  in  tenero  fetu  g.litina  eft  (  u).  Ren  ,  blandilfimam,  mu- 
^©'"am,  abfque  odore  aut  fapore  aquulam  percolat.  In  utero  virguncuU rum  j 
partu  nondum  editarum,  1-dtcus  &  albiflimus  fuccus  ert,  quem  adulra  virgo 
magis  mucoium  ,  &  pallidum  habet.  In  uvese  facie  pofteriori  ,  &  choroidis 
(  5<;  )  membran^,  pallidus  etiam  humor  eft.atrumque  pigmcntnm  proecedit. 
Glandulas  bronchiales  ferofum  lac  inibuit,  in  ejus  locum  in  adulto  homine 


mgernmus 


iq^  \.  c.  T.  n.  17. 

(r)   KiHNEiB  0/  Kcrves  p.  %\,  N  e  i  f  i  l  B  p.    1 44^ 
(^)   Memoir.  Cnr  la  form.  du  pou/ct  T.  II.    ji.   lyi^ 
{t)  ViRiDET   du  lion   chyle  n.  254. 

(tt      L     I     p     2S. 

(  «  )  Mem.  fur  ta  form.  du  l  oulet  I.  c^ 


DIVERSITATIS   HUMORUM  473 

nigerrimus  pariter  cx  caeruleo  humor  fuccedit.  In  pericardio  ,  pleura ', 
peritonaEo,  fetus  rubra  aqua  abundat  ,  quae  homini  adulto  &  fano  pellu- 
cet.  In  teftibus  embryonis  fexus  virilis  aquula  infipida  ,  inodora  ,  paulum 
niucofa  ,  abfque  animalculis,  parciffima  percolatur ,  cui  flavum  vifcidiffimum , 
odore  penetrantiffimo  fragrans  in  adulto  animale,  vivis  beftiolis  plenum 
femen  fuccedit.  Perinde  etiam  in  plantis  junioribus ,  ut  in  vite ,  per  omnia 
vafcula  aqua  Uinpida  tranfit :  in  iifdem  adulticribus  aufterus  &  acerbus  fuc- 
cus,  in  maturo  vero  racemo  dulciffimus  percolatur.  In  frumentis  aqua 
primo  eftjdeindc  mucus ,  quze  maturo  in  tritico  lac  erit,  deinde  farina  , 
inflammabili  elemento  pleno.  De  plantis  diximus  (x*)  ,  ut  tamen  Ed- 
mundi  Mariotte  obfervatio  addi  mereatur ,  in  primordiis  nempeplan- 
tarum  niultum  lixiviofi  falis  elle ,  acoris  parum  ,  in  adultis  multum  aci- 
dse  natura^  (jc**). 

£rgo  id  primuni  oftendimur?  neque  in  hepate ,  neque  in  oculo  ,  neque 
in  utero ,  neque  in  rene  ,  nc-que  in  cellulofa  tela,  neque  ulio  fere  in  colo 
fetus  &  embryonis  ejufmodi  iuccum  fuilTe  ,  qui  fimilis  etiam  in  adulto 
animale  idem  per  colon  feparetur ,  &  fequaces  ,  fuique  fimiles ,  particulas  de 
fanguinis  commuai  fiumine  adtrahat. 

Non  ergo  neceflTe  eft  multis  inquirere ,  num  adeo  fidelis  colorum  cu- 
ftodia  fit,  veraque  inprimis  fide  narretur,  per  oleofa  cola  oiea,  per  aquofi 
aquam  foiam  tranfire.  Nam  etfi  funt ,  qui  adfirment  (j)  non  defunt  ta- 
men ,  qui  contraria  eventa  viderunt,  chartam^ue  oleo  ebriam  aquam  tranf- 
niittere  (z)  teftantur  ,  maxime  fi  calor  acctlTetit  (fl). 

§.  XXXII.    Necjuc  in   tuhulorum  firma  Juhftantia  certarum 
jartiadarum  amor  rejidet. 

Multo  certo  etiam  minus  admitti  potefl:,  in  firmse  vaforqm  fabricas  vi 
adtradiii  cDufam  latere,  quare  hic ,  neque  alius  humor  in  fuis  definitis  or- 
ganis  generetur,  quae  eadem  omnes  alterius  indoHs  particulas  rejiciant.  Nul- 
lum  enim  in  coipore  humano  colum  eft,  quod  eundem  perpetuo,   neque 

aiium 

(«**  3    De  /a  vtgetat.  p.   i(?2. 

(jX)  LoEsCHiR    fpeihn.  anthropohg.  experim.   p.  gi. 

(  2  )   £'.  C  A  M  E  R  A  R  I  u  s    in  tentayninibui   p.  144.  fhil.  V  t  R  H  E  Y^e  i;   L.   II.  p.  1,97. 

G  E  E  I.  H  A  u  s  1;  N    ih  Jeirct.  c.nhn.  n.  17. 

(  a  )  H  £  r,  V  E  T  I  u  s   de  gkvuini.ir.  ji^iiclitra  p.  6j, 

Halkr  Fhyfwlog.  Tom.  II.  O  o  o 


474  LIB.VIL  SECt.  III.    CAUS^ 

alium  huniorem  percolet ,  ut  ex  ea  quidem  hypotliefi  oporteret.  Omittlmus 
de  fetu  dicere  ,  cujus  aUi  a  cognominibus  in  viro  humoribus  humores  fmt : 
in  adulto  enim  homine  eadem  eft  ,  leviflimis  a  caufis ,  in  iifdeni  colis ,  ad 
tranfmittendos  humores  inconftantia.  Esempla  exciravimus ,  oportet  autem 
hic  fumma  rerum  capita  unice  coUigere.  Uterus  faniffimse  virginis  viginti 
duobus  tribusve  in  menfe  diebus  mucofum  quid  &  tenue  generat ,  rehquis 
feptera  vel  odo ,  purum  putumque  fanguinem.  Vafcula  cutanea  homuiis 
quieti  fubtilem  aquulam  exhalant  :  eadem  ,  fi  vel  calidK  potus ,  vel  modica 
oninino  corporis  exercitatio  accefierit,  autacrius  mentis  ftudium,  oleum,  cum 
multo  file  ,  prseter  aquam  exfudant.  Redde  quietem  ,  aut  fubitum  terrorem 
aut  frigus  in  cute ,  continuo  aquam  meram  reddent,  aut  omnino  nihil  per- 
colabunt.  In  urinse  gencratione  eadem  eft  inconftaniia.  Ren  fani  hominis, 
dimidia  fere  ab  aquofo  potu  hora  tenuem  ^iam  excolorem  veficie  fubmit- 
tit.  Adde  aHam  horam,  jam  fiava  &  acrior.  nega  potum ,  corpus  exerce 
honiitiis.,  iterum  poft  paucuTimas  horas  flammea  ,  ponderofa,  oleo  &  fale 
gravis  ,  per  idem  organum  urina  decedet.  Redde  potum  ,  quietem  ,  jam 
pdHida  denuo  &  innocentior  redibit.  Ladea  vafcula  mammarum  aquam  , 
abfqae  fenfu  fere  virginis,  percolant ,  quas  ubi  nota  eft ,  ita  in  fanguinem 
redit,  ut  pellucidiflimi  dfedus  ,  cuni  fatis  grandes  fint,  omnino  oculis  fe 
fiibducanL  Adde  nunc  in  ipfa  mamma  ,  nihil  mutsta  ,  papillse  irricationem  , 
jam  copia  liquoris  oleo  pleniflimi ,  cafeofoque  vifcore  ,  per  ea  ,  nunc  fuo 
colore  Havefcente  oculis  facilfmie  percipienda  vafcula  exibit.  Sebaceae 
glandulie  alias  lac  generant  ,  alias  febum  (  6 ).  In  adipis  cellulas  alter- 
nis  fspe  vicibus  aqua  ,  gelatina ,  adeps  deponitur  (c).  Soli  animi  adfedus, 
per  cutem ,  adeo  tenui  humori  deftinatam ,  fanguinem  exprimunt.  Plerumque 
in  his  exemplis  nulla  caufa  eft  ,  quse  denfitatem  vafculorum  percolantium 
juutaverit-  Ipfum  vulnus  cujufcunque  partis  corporis  humani  fanguinem 
primo  ex  dilciffis  vafculis  plorat,  dcinde  tenuem  ,  ferofum  laticem,  denique 
pus  oleofum  &  vifcidiflimum  {d).  Ergo  per  eamdem  particulam  corporis 
alius  &  alius   humor   de  fanguine  fecedit. 

Ita  viciffim  ,  idem  humor ,  fuas  pcr  dotes  definitus,  per  diverfiflima  or- 
gana  percolatur.  Rtpetitionibus  abftinebimus ,  indicabimus  titulos.  Lac 
per     glaudulas    feraoris    eff^ufum  Ivfgimus   (c)?   bilem  idericam   de    cute 

fudalfe , 

ib")  EsoHBNnflCH    (Uiai.  p.  5 17. 
(  i- )  L.   I.  S^a.-  IV. 
{d)  Coiif.  p.  j7}. 
(O  ibid. 


& 


D  I V  E  R  S  I  T  A  T  i  S     H  U  M  O  R  U  M  47^ 

fudafle,  pcrque  renes  defcendille  ;  lotium  (g)  per  alieniffinias.  ventriculi, 
cerebri ,  oris  vias  fluxilfe  ,  fanguinem  per  irinera  fudoris  (  /;).  lacruniarum, 
muci  narium  ,  muci  uterini,  ladis,  feminis ,  urethras,  adipis  fubiviiTc  ,.  & 
quae  alia  exempla  fufius  fuis  locis  enarravimus.  • 

Adparet  adeo,  nullum  adeo  neceflarium  cujufque  humoris  ad  fuum  or- 
ganum  vinculum  eflTe  ,  quin  &  idem  humor  aliis  locis  nafci  ,  &  idem  or- 
ganum  alios  humores  generare  poflit ;  neque  adeo  certos  liumores  ,  cum 
certis  vafculorum  denfitatibus  ,  iniblubili  ahquo  nexu  conjungi :  fed  omni- 
no  &  omne  orgalihii  aHos  humores  generare  ,  &  omnem  humorem  per 
alia  &  alia  cola  tranfire,  quamprjigjim  fanguinis  velocitas ,  temperies ,  ner-- 
vorum  vis  aucla  aut  diminuta,  aliaque  excaufis  a  nobis  recenfitis,  "acceflit ;  & 
in  quocunque  organo  alium  a  legitimo  humorem  ,  &  quemcunque  humorem 
in  alio  organo  generari  poflTe. 

Sed  eo  etiam  minus  his  denfitatis  difcriminibus  tribuimus  ,  quod  in  a- 
nimalibus  valiifilmis,  &  minutiflimis ,  in  trochili  hepnte  &  elephanti,in 
balsnx  mammis  &  muris  ,  fimilis  bilis ,  fimile  femen  gcneretur ,  cum  ta- 
men ,  per  experiraenta  etiam  mea  ,  confl:et  ,  incredibi^  ratione  di;nfitatv's 
vaforum  in  magnis  animalibus  denfitatem  eorumdem  vaforum  in  mino£ibi:s 
ftipcrare.  Arteria  equi,  ex  feminalibus,  nam  in  eauo  adnotatio  nata  eft, 
minima  ,  pene  capillaris ,  durior  efl; ,  denfiorque  ,  quam  cuniculi  aorta.  Qua- 
re ,  cum  necefle  fit  denfis  trunculis  denfos  ramulos  refpondere  ,  cumque 
obvia  ipfa  experimenta  demonftrent ,  membranas  &  vifcera,  &  ipfas  glan- 
dulas  majoribus  animalibusduriores  ,  &  denfiores  effe ,  adparet ,  non  opor- 
tere  ab  ea  diverfa  denfitate  fummas  difcriminis  in  percolandis  humoribus 
caufas  repeti, 

§.    XXXIII.    Kdliana   adtraClio. 

Jacohus  K  E I L  sdtraffionis  vocem  cum  mdloribus  proximo  loco 
excitatis  communem  habet,  mentem  tamen  aliam.  In  ipfis  nempe  particu- 
lis  fanguinem  componentibns  duorum  generum  2dtravtrices  vires  ponit  , 
aliam  nempe  vim  ,  qua  ad  totara  humorum  mafiam  retinentur.  aliam ,  qua 
particulsE  ejufdem  generis  inter  fe  ipfas  cohasrent  (  i  ).  Q,uodes  illa  qni' 
dem   vis  fuperior  ell  ,  tu^o  quidem  omnes  in  communi  m.afl^u;  ianguinese 

O  o  o    2  mafl^a 

\-  •   fgr  p;  *  iw. 

(Z))  L.  II.  p.  iiS. 
'  ( i ")  De  pcret.  anim.  Pfrip.    7.   S'-\>.  65.  74-   &c.   BiancHI    hijhr.   p.   4.:.FaVj:.s 
in.  difi.  excit,  &  hactcinis  CiLfio-s  b  d-e-n    p.  i^r.  &c. 


47^  LIB.  VII    SECT  in.   CKUSIE 

mafTa  remanent.     Si  vero  vis  ea  vicerit,  qua  inter  fe  mutuo  eDB  particulae 
cohcErent,  tum  vero  fimiles  inter  fe    paiticulae  co  fluent ,  &  in  peculii  em 
liquorem  unitae  de  fanguine  fe  expedient.     Haec  vero  vis,  qua  te  parritulae 
fiaiiles  trahunt,  in  quiete  fupereft,  dum  interim  ei  vis  debilitatur ,  qua  ad 
totani  matram  adtrahuntur.     Ese   ergo    particula^   oninaim   primae  &  pro^i- 
me  cor  ipfum  coibunt ,  quarum   vires   adtraclrices  mj^imse  lunt  (^k)   :  ul* 
timse  u  ientur,&  in  locis  a  corde  remotifli  nis ,  quse   &  minuri  vi  fe   idtra- 
hunt,   &  quae  esedem  minus  folidae  funt.    Pra^terca  tanien  etiam  figur£e(/) 
vires   adtradiles    mutare    polTunt ,  eafque    aut    augent   dM  miuuunt  ,  eaque 
Ruida  prima  coeunt ,   feque   de   fanguinejevolvunt.   quorum   p  iiticuiae  fphae- 
ric9E   funt.  &  folidinimaj,  tarde  vero  ,  quae  plufibuS  in  punftii  lu;  liaules  con- 
tingunt ,   ut  planae    particu'a2  (  m  ). 

Facile  hic  vel  leviter  perpendenti  adparet,  viciniam  ipfamcordis  parum 
ad  fecretionum  di  crimina  facere  ,  cum  in  ipfo  corde  humor  omnium  !en- 
tiflimus  ,  nempe  adeps  ,  magna  copia  gcntretur,  contia  vero  in  partii.->us 
corporis  a  corde  Vtilde  remotis  tenuiflimi  humores  nafcantur ,  ut  peripira- 
bilis  vapor  &  fpiritus  nerveus.  Ueinde  dari  piurimas  fecretiones  ,  quae  ad 
divetllllimas  a  corde  dillantias  sequa  faciiitate  peihciuntur ,  ut  humorum  a- 
quoforum. 

§.  XXXIV.    Aclhtfio  ad  folidas  pardcidas  cjujdem  denfitatis. 

Multo  ornatius  nuper  alia  hypothefis  propofita  ef:  ,  quae  haftenus  cutn 
Newtoniana  convenit,  quod  per  adha^fionpm ,  aut  adtrad:i(mem  ad 
contigua  corpufcula  ,  pro  varia  folidarum  partium  denficate  potentioiem  , 
fundionem  iecreiionis  inierpretetur.  Eam  co  aequius  &  magis  foMicita  cura 
ms  expendere  oportet ,  quod  mei  olim  acris  adverfarii  Georgii  Ehrhardi 
Hambergeri  fit  ,  &  quod  clariflimorum  virorum  ,  quos  plurimi  f.iciam,  ® 
plaufum  obtinuerit  (n).  Dudum  eam  thcoriam  apud  aliquos  viri  olim  ill. 
difcipulos  (  0 )  expufitam  reperias  ,  deinde  ia  diflcrtatione ,  quas  Acadcmiae 

Burdiga- 

(*)  p:  84. 

(/)    p     lOI.  • 

(««;  P  8{. 

(  ?z )  Fiancifci  B  o  i  ■:  s  r  E  R  iii  ^hyjiohg.  aiechan.  flemtfttls ,  Jnqne  tro(fl.  de  la  tnamere 
dont  le  mcdkwiens  uffeclent  ciitai  es  parties  Uit  corp;  bumaiu.  Deuidc  Ernejhts  Atttoniuf 
N  «  co  L  A  I  04:   An. 

(  0 )  J.  Henr.  Geelhausen  de  differenti  flHuinrum  itt  cnrpnre  hwnano  fecretiOHS 
Argeiuor.  17J0.   J.  Daniel  KunTSCHKE  de  fecretiwe  in  genere  Witteberg  174S. 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  477 

Burdi^alenfis  (p)  pratmium  obtinuit  ,  inque  magno  opere  phyfiologico. 
Ex  pliylicis  pnmo  legem  repetere  oportet ,  quain  Idem  ill.  olim  no- 
fter  ffmuliis  (anxit,  fluida  nempe  qusque  corpora  ad  folida  ea  adhaerelcere , 
qu3p  iis  fluidis  ponde.'f>fiora  fint  ((f^')  ,  ad  ea  vero  roinime  ,  qucC  minus  iii 
eodt-m  volumine  ponderis  hibent.  Deinde  vires  adhxfionis  augeri  ex  majori 
sequaiitate  (  r)  ponderum  Ipecificoruni  fluidi  corporis  foiidique  :  &  tanto 
magis  tt-iidum  quodcunque  ad  quodcunque  aliquamo  fe  ipfo  gravius  folidum 
corpus  adbaeelc  re  ,  quo  minor  diverfitas  in  utriufque  pondere  fpecifico  fue- 
rit  (s).  Contra  vero  minus  valide  cohaerere ,  qao  majus  inter  pondus  fpe- 
cificum  utriui-que  difcrimen  fuerit  ,  ut  omnino  denique  nulia  cohsefio  re* 
liqua  fit  (t),  quiindo  maxima   inter   pondera  fpecifica  diverfitas  eft. 

Nunc  id  ipfum  eft  principiuni  (u  )  omnis  illius  difcriniinis  ,  quod  in- 
ter  humores  quaque  in  corporis  parte  fecretos  intercedit.  Oiunia  quideni 
tofius  corporis  animalis  vilcera  omnibus  humonbus  graviora  efTe  po- 
nit  Vir  Cl.  (x)  :  verum  dari  omnino  ,  quorum  pondera  fpecifica  certis 
cum  humoribus  proxime  conveniant  ;  ergo  eos  humores  in  iis  vifce» 
ribus  ad  vafa  fccretoria  adtrahi  ,  adeoquc  per  eos  ipfos  tubulos  fecerai  , 
quorum  interna  pondera  mternis  ejus  humoiis  particularum  ponderibus  pro- 
xima  funt  (y)  Furos  dtnique  humores  generari,  quod  humores  graviores 
ad  folida  L-viora  omnmo  non  adhdereant  (z),  ieviora  aurem  adeo  debiliter 
ad  foUda  multo  ponderofiora  adtrahdntur ,  ut  a  fanguinis  fiuento  facile  fepa« 
rentur  ,   &  de  oUiolis  avellantur  (  z*) 

Hxcnunc,  urgebat  vir.  iU.  ,  &  cum  generahbus  naturae  legibus  con- 
fentire  ,  &  cum  pecuhari  corporis  animati  fabrica.  Adhaerere  nempe  humores 
corporis  humani  utique  ad  fuos  parietes ,  &  per  ea  vifcera  fcparari,  quo- 
rum  pondera  fpecifiLa  iuis  ponderibus  proxima  fint. 

Id  ui  oftendat  Idem  ,  praemittit  in  eadem  ratione  pondera  fpecifica  vif- 
cerum  efle  ,  in  qua  ea*  pondera  funt,   q>:X  vifcera  ficcata  (a)  difli.itis  hu- 

O  o  o   3  moribus 

(p)   Diff.  fjir  le  mechanilme  dt!  ftcretiotis  Buidigal.   17+if. 
(  ^)  Elem.  fbyp:.  11.  16^.  S  a  u  V  /\  g  E  s  elem.  pbypohg.  p.  17J.  177. 

(  >•  )    H  AM  B  E  RG  E  R  ptj/io/    p.     l-r  i. 

(j)  Hambrrger  ibid.  .Sauvagss  ibid. 

(?)    Hambergee    fbypulog.  p.  20}. 

(  2O    I  D  E  M    'bid.  p.    173, 

(.r)   p.    Z04. 

(y  )  DifT.  cit.  n.   24. 

(2)    Ibid    &   n.  52. 

(s*)    Ibid.   K  j  N  T  s  cHKJ!  11.  41. 

(fl)  Diff,  de  fiaret,  n.  1$. 


^78  LIB.    VIL   SECr.  III.    CAUS^^ 

moribus  'confervant.  Solida  enim  nunc  pura  eflTe  ,  aim  foli  humores  diffleni 
tur.  Q;J3e  vero  denfitas  totius  vifceris  fit,  eam  etiam  fingularum  fibrarum  e- 
jus  vifceris  denfitatem  efle  (  6  ). 

Nunc  in  vacca  (  c )  de  cor-ticis  cejpri  decies  mille  partibus  amitti  fic- 
eando  partes  8508  :  de  cortice  cerebelli  partes  8450  :  de  glandulis  me- 
fentericis,  falivalibus  &  pancreate  79>i-  7950-  7390.  &  6971.  de  rene 
78^0,  de  hepate  7102.  In  cane  (  ^  )  amittere  in  exficcatione  teftes  qui- 
dem  partes  8400,  cerebri  corticem  8©$^  ,  renes  7910  ,  hepar  y6^6  , 
glandulas  maxillares  7640.  Adeoque,  per  priora ,  pondus  fpecificum  in 
Gortice  cerebri ,  in  priori  exemplo  efle  1492,  in  glandulis  mefentericis 
2049  ,.  in  parotidibus  20^6  ■>  in  renibus  2)74,  in  glandulis  maxillaribus 
2-660,  in  hepate  ib^B  (e).  Ergo  maxime  ponderofum  inter  vifcera  he- 
par  efle  ,  deinde  ex  ordine  ,  renem  ,  glandulas  falivales ,  cerebrum  (/). 

Nunc  in  eodem  omnino  ordine  eflTe  pondera  humorum  quoque  loco 
fecretorum,  pondus  nempe  bilis  in  vacca  efle  39^  (g)  '  pondus  urinas 
397.  Salivam  aliquantum  urina  leviorem  efl!e  ,  in  ratione  394^  ad 
J99].,  &  fi  urina  in  vacca  gravior  videtur  ,  id  vitium  in  porco  &  vitulo 
corrigi ,  cum  in  iis  animalibus  bilis   urina  ponderofior  fit. 

Iterum  ahos  Cl.  viros  (  h)  aliis  in  numeris  pondera  fpecifica  humo- 
rum  corporis  humani  definivifl!e.  Ita  a  CI.  Silberling  lac  inventum 
cfle  277  partiura  5  ferum  vellympham  partium  274,  bilem  partium  272, 
arinam  partium  271  ,  falivam  26'7  (A*  )  ,  fpiritus  vero  leviflimos  efle  fivc 
nullius  pondcris  ( /)•  Nunc  cum  pondus  hepatis  fit  1083  partium  ,  cutis 
pondus  pariium  1067  ,  renum  1050,  glandularum  maxillariiim  1043  , 
carotidis  1034,  fublingualium  1007  (k),  manifefto  conftare  ,  pondera 
organorum  fecretoriorum  fpecifica  eadem  iii  ratione  eflTc  ,  in  qua  pondera- 
humorum  funt 

•  Oniitto., 

ib)  DifT"  cit.  n.  44- 

(c)  Plyfolog.  p.  18H    f^iff-  cit.   ir.  tafe-aiii.  . 

(rf)    Vbyjtoiog.  p.  i>o.  ilifT.  cit.    in  ead.  tnbuia. 

(e)    Iii  vipcfrt  ciim  totuni  pondiis  fit  9«   giaii.  humldi   tafitum  fuerunt  granf..  4:! 

Mt'».   de  l'Ac»d.  dei  Kcmces  1752,  \>,   26. 
^y-)    |,>iit    cit.  n.  \7 
(p)  ph^Jitjlo^    p.   190.  (iifT.    cif.  p.  2?. 

(b     SiLBERLiNG  1.  fepe  cit.  [•).  i^  excepta  fiiliva  ,  cum  a^ua'fiti*i    paitiHm. 
(/,  *)  Sauvages   diff  fity   les  medic.  p.    i8. 
(  n  H  A  MB  E  R  G  ER  fifw    phyfiol.   p.     174- 
(  <: )  S  A  u  V  A  G  E  s  1.  c.  p,.    »-7.  2S.  z^.  cum  aqiia  fit  partlum    looo. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  475 

Omitto ,  quas  vir  Cl.  de  compofitione  dircclionis  ( / )  particularum  e^ 
cordis  viribus  &  adhsefionis ,  &  de  angulis  vaforum  (?«  )  cum  truncis  habet , 
qu^E  fere  omnibus  hypothefibus  communia  fint ,  proprixque  viri  fententiae 
nihil  addant ,  demantve, 

§.  XXXV.    Qitare  admitti  ?iequcat. 

Et  primo  quidera  eas  omnes  adhsefionis  majoris  ad  folida  corpora  de»« 
iiora  leges  olim  accuratiora  phyfica  experimcnta  refutarunt  (n)o  quibus 
evincitur,  utique  ad  leviora  folida  etiam  fluida  graviffima  adhrerere  ,  ut  ad 
vitrum  charramque  argentum  vivum,  ad  eamdem  chartam  oleum  vitrioli 
(  0  ) ,  ad  varia  etiam  leviffima  corpora  minii  balfamum  ,  aliaque  graviOima 
pigmenta  ,  ut  (lannum  ex  admifto  plumbo  gravius  ad  kvius  ftannum  ,  elec- 
trum  ex  auro  cum  argento  mifto  compofitum  ad  argentum  ,  aurum  ad  fpi- 
ritum  vitrioli.  Porro  alioquin  ex  metallorum  exemplo  facile  conftat,  gra- 
viores  humores  leviora  firma  corpora  folvere ,  ut  idem  quidem  vitriofi  oleunt 
partes  animales  devorat  (^)  :  neque  tamen  etiam  in  hifce  folutionibus 
ullam  iegem  Hambergerianae  fimilem  obtinere.  Nam  gravior  nitri  fpirilus 
levius  argentum  colliquat,  levior  aqua  regia  gravius  aurum  diffblvit  (5). 
NuUa  ergo  cum  fpecie  veri  dici  potefi: ,  corpora  fluida  ad  levius  folidum  cor- 
pus  non  adhaerere,  &  perinde  experimento  repugnat ,  adhaerere  fluida  fo- 
lidis  eo  pertinacius ,  quo  ea  folida  ponderofiora  fint :  ncque  demum  fimi- 
litudo  ponderum  in  fluidis  atque  folidis  quidquam  ad  facifiorem  folutionem 
aut  fortiorem  cohaefionem  facit. 

Nunc  fi  eae  leges  non  firmae  funt ,  quibus  vir  olim  acrioris  fngenii,  quam 
timidi ,  fuam  hypothefin  totam  fuperftruxit ,  pofFemus  quidem  fufioris  dif 
putationis  compendium  facere.  Dandum  tamen  &  hoc  dignitati  viri ,  ut 
per  fingula  eamus. 

Vilcerum  fpecifica  pondera  eo  modo  non  recle  definiuntur ,  quo  vir  Cl.de- 
finire  fufcepit.  Ponit  enira  rem  minime  certam,  abadapec  exficcationem  aqua  ^ 

vetam 

(/)  Di£  clt.  n,  ij.  17.  47. 

(»«)  Ibid.   n.  <;.  lo.    ii.  &c. 

(«)  P.  V.  MusscHiHBROHCK  7«/?iV.  phyjjcay,  p.  «67.  2^8.  FrancifcM  L  a  m  u  p,  E 
de  fecretionum  in  corpore  humam  in  mechanifmo  p.  zti.  C!.  esiim  viri  opus  elt ,  etfi  aliud  110- 
nieii  1)136  le  fe;  t. 

(0)  Vir  l!l.  Car.  Aug.  a   B  k r  c e  n  j*e^//o»  p.  15, 

(p)  Befi'.  ad  Sauvages  fhy/to'.  p.    189« 

C? )  Cel.  HvNDBRTMAKK  dt  veru  mercurii  virtute  p<  i;> 


480  LIB.    VIL   SECT.IIIL    CAUSIE 

vcrarn  'ekmentorum  vifcerum ,  quae  fuperfunt ,  gravitatem  detegi.  Nam  in  vlf- 
ceribus  quidem  poft  exficcationem  adeps ,  adeo  evidenter  fupereft  ,  adque  fi- 
bras  vafculaque  adhaeret,  ut  vim  veri  omnino  ipfe  vir  Cl.  fenferit  Fate- 
tur  enim ,  minus  accurate  per  exficcationem  pondus  fpecificum  definiri ,  & 
ea  ipfa  propriorum  experimentorum  refutatione  pro  re  fua  utitur  (r). 
Cura  enim  poft  exficcationem  plus  materiei  de  glandulis  falivalibus ,  quam 
de  hepate  fuperfit  ,  quo  ipfo  analogia  in  ordine  ponderum  vifcerum  hu- 
morumque  infirmatur ,  refpondet  I  d  e  m  ,  oleofi  &  febofi  aliquid  iis  glan- 
dulis  adhaerere  (  J  )  ,  quod  pondus  augeat  :  &  ea  adnotatione  adeo  libere 
utitur ,  u*t  etiam  medullam  encephali,  propter  adipis  copiam,plus  ponderis 
retinere  ajat ,  quam  oportuerat.  Id  vero  facile  quifque  perfpicit ,  in  Ham- 
bergeriana  exficcatione  quamquc  corporis  partem  eo  plus  de  priori  pondere 
confervaturam  ,  quo  plus  habet  adipis  ,  qui  per  exficcationem  non  difpe- 
reat ,  eamque  pinguitudinis  portionem  potius  per  aquae  exhalationem  inve- 
niri ,  quam  quidem  verum  vafculorum  vifcus  componentium  fpecificum  pon- 
dus ,  &  omnino  ideo  renes ,  &  falivales  glandulas  plus  videri  de  fuo  pon- 
dere  retinuiffe  ,  quam  alia  vifcera ,  quia  plus  habent  adipis. 

Verum ,  quando  paulo  propius  pondera  fpecifica  humorum,  cum  fpecificis 
organorum  fecernentium  ponderibus  comparamus  ,  tunc  quidem  magis  at- 
que  magis  difpalefcit ,  nuUam  perpetuam  utriusque  ponderis  proportionem  effe, 
Recipimus  ea  humorum  pondera  ,  quae  111.  Vir  ipfe  proponit,  ut  bilis  pon- 
derofiflima ,  tunc  urina ,  inde  aqua  ,  demum  faliva  fibi  fuccedant ,  etfi  poffemus 
de  faliva  clari  viri  experimento  alia  opponere,  quse  falivam  lotio  ponderofiorem 
faciunt  (  f  ).  Adde  nunc  huic  feriei  in  fupremo  loco  femen  ,  quod  ab  Ili.  viro 
(li)  omnium  humorumhumanorum  ponderofiffmium  habetur,  &  utique  inurina 
fundum  petit  :  adde  imo  feriei  fini  adipem  ,  utique  aqua  &  faliva  leviorem, 
demumque  fuccum  nerveum  ,  ex  I!L  Hambergeri  proprio  ttftimonio 
leviffimum  ,  fiet  ejusmodi  humorum  feries ,  qus  a  graviffimo  incipit ,  fe- 
men  ,  bilis ,  urina,  aqua ,  faliva  ,  adeps ,  fpiritus. 

Repete  nunc  horum  humorum  cola  ,  ex  ipfis  Cel.  Hambergeri  ex- 
perimentis ,  erunt  ea  in  hoc  ordine.    Graviffuua  eft  glandula  maxillaris ,  qu?e 

falivam 

(r  )    Pby/iolog.  \\  ig?.  iHg. 

( f )  Difl.  cir.  p.  24.  n.  J7. 

( <  )  L  A  M  u  R  £   1.  c. 

(k)  Diiplo  ianguine  poiKkrofius  B u  F  F  o  n  hij}.  jtatur.T.lI.  p.  71.  Semen  in  aq'ia 
^ubfuleii;  debet  S  y  l  v  i  u  s  de  gemr.  hum.  In  aiiete  adeo  denfum  eft  ,  lU  in  aere  coes^ , 
&  folo  caloit  coUiquescat  1  D  f  m  T.  V.  p.  zi. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  481 

falivani  generat  (sc),  deinde  hepar,  ren  ,  cortex  cerebri,  teftis,  ( v).  Vide,' 
quam  parum  haec  feries  cum  priori  conveniat.  Semen  graviflimum  paratur 
in  organo  omnium  leviffimo.  Bilis ,  quae  falivam  pondere  iniigniter  fuperet 
(Z, ),  generatur  in  vifcere  leviori ,  quam  quidem  folivae  cola  funt.  bpiritus 
omnium  leviHimi,  in  ponderofo  organo  percolantur  ;  certo  enim  experi- 
mento  comperi ,  &  corticem  cerebri  in  aqua  promtiffime  fubfidere,  &  me- 
dulla  ,  iterum  ex  propriis  Hambergeri  experimentis,  graviffima  eft  ( a). 
Oportebat  autem  ex  hypothefi  viri  Celeb.  fpiritus  ,  quorum  pondus  penc 
nullum  fit  (6)  a  cortice  cerebri  infinita  pene  ratione  graviori  repudiari 
(c).  Atque  adeo  vides  ,  leviffimos  liquores  in  ponderofiffimis  organis  , 
graviffimos  in  leviffimis  generari.  Ipfum  argentum  vivum  ,  omnibus  folidis 
partibus  adco  niagna  ratione  ponderofius  ,  tamen  &  ipfum  vafcula  fubit  , 
&  levis  ponderis  inpulfu  ,  &  in  illos  adeo  leviores  tubulos  altiffime  pe- 
netrat  &  percolatur ,  per  ipfa  tenera  vapori  cutaneo  patentia  vafcuh  (W), 
per  humoris  aqiiei   oculi  iiflulas. 

Poffent  etiam  hic  adferri  ,  quac  de  vi  adhaefiva  humorum  noftrorum  certa 
fide  tenemus.  Ea  enim  aha  oninino  in  ratione  eft  ,  quam  fpecificum  pon- 
duE.  Cum  enini  pondera  reperiret  ejusmodi  vir  Clar.  faliva  §s  ,  bilis  JS , 
aqua  74  ,  urina  72  ,  cohaefiones  fuerunt  in  hoc  ordine,  faliva  jo,  bilis  30, 
urinaio,  aqua  10.  Immenfa  ergo  ratione  urina;  vis  adhsefiva  minor  eft , 
quam  quidem  pondus ,  cum  triplo  minus  ,  q4)am  bilis  cohaereat  (c),  & 
tantum  exigua  portione,  atcfue  j^  minus  gravis  fit.  In  alterius  latromathe- 
matici  cxperimentis  multo  major  virium  adhsrentium  a  ponderibus  diverfi- 
tas  eft.  Urina  nempe  ,  aliquanto  quam  aqua  levior ,  adhsfionem  habet 
quadruplam  ,  faliva  oftuplam  ,  parem  bilis,  febum ,  quod  aqua  levius  fit  , 
triplam  ,  pix  adeo  levis  256  majorem  (  e  *  )•  Sed  in  hypothefi  111.  H  a  m  b  e  r- 
G  E  R I  maxime  de  adhaefione  ad  vafa  capillaria  quaeritur  ,  neque  de  gravi- 
tate  quaeftio   eft ,  nifi  quoad  cohaefionem  determinat. 

Demum  contra  111.  viri   opinionem  ea  omnia  faciunt  .  quae  contra   vim 

Ipecificata 

C*)  HAiwBrRGER  phyJio'ug.  p.  »90. 

iy)   Teftis  eft  ad   he/ar   iiti   i^ioo  ad  i^ot,     t  r»  b  M  ibid. 

(2)  A\  ean  fe  habet  iiti    t7i    ?.d  »51.  S  i  l  b  e  r  i,  i  n  g  1.  i. 

(«■)  Hibet  fe  ad  hepar  iiti  ;io6  ad  z;o4.  H  a  74  f  5  rc  e  e.  1.  i;, 

ib)   Haivibekgbr,  Sauvacis  Elem.  Vbyfijlog   p.  17?- 

(  f  )  p.  479. 

( <i  ■)  In  veficatorii  aqna  merciuiiis  Lmd.  mag,  i7fS.  fi:pi'l?n).  wl  dudnnj  citaviiius.. 

(  e  ^  L  A  M  w  R  6  1.   c.  fifl. 

(  f  *  "^    Ii    hanaflat.  p.   4;. 

HaUer  Fh)fiolog,  Tom.  11.  P  p  p 


48S  LIB.  VIL  SECt.IIL  CAUS^ 

Ipecificam  vlfcerum  ad  parandos  unice  definitos  humores  efficacem  ;  jam 
produximus  (/).  Nam  &  mucus  modo  gravior  aqua ,  modo  levior  (g) 
in  eodem  organo  percolatur :  &  in  eafdem  cellulas  ,  lympha ,  &  aqua ,  & 
adeps ,  vel  jubente  anatpmico  exit.,  vel  ab  ipfa  naturcc  poteftate  {'^),alii. 
que  &  aiii  humorec;  in  eodem  feparantur,  cuni  nulia  fpccie  veri  dici  poiTit, 
ejus  coli  gravitatem  fpecificam,  mutatam  effe. 

Iterum ,  idem  omnino  humor  ,  aut  fimiHimus  ,  eadem  v.  c.  faliva  , 
;per  diverfi  ponderis  organa  percolatur ,  glandulas  nempe  parotides ,  maxilla- 
res ,  pancreas ,  quarum  glandularum  pondera  fpecificafunt,  ut20>'o,  Z660, 
jo2j?  ,  enormi  nempe  difcrimine  diverfa  (k').  Contra  per  organa  parum 
diverfi  ponderis  humores  diverfiflimae  gravitatis  CKeunt  (/)  ,  ut  in 
exemplo  ,  fpiritus  &  faliva,  quorum  organa  fe  habent,uti  1900  &  sofoi, 
adeo  vicina  ,  ut  in  tota  ferie ,  quam  vir  111.  proponit ,  nullum  propius  pon- 
,dus  intercedat. 

Denuo  adhaEfiones  ill^ ,  qus  in  quictis  humoribus  locum  habere  di- 
cuntur,  non  ideo  perinde  valent  in  humanis  humoribus,  qui  ccleri  tor- 
rente  per  fua  vafa  feruntur ,  &  quorum  tanta  eft  velocitas  ,  ut  vis  adhaefio- 
nis  cum  eo  comparata  fere  evanefcat.  Quare  ipfe  vir  111.  vehcmenter  ur- 
fit  ,  fecretiones  eo  unice  in  loco  fieri  pofTe  ,  in  quo  fanguis ,  quam  lentif- 
fimo  motu  ferretur  (m).  Verum  fi  tardae  aliquae  fecretiones  fant  ,  dantur 
certe  &  veloces ,  quas  eam  retardationem  non  fiimnt  veram  effe.  Urinae 
20  0  unciae  unica  in  hora  per  unum  renera  percolantur,  qui  aquas  medi- 
catas  bibunt.  Lacruma  ab  adfeflu  trifti  evidentiflTimis ,  &  celeriter  fibi  fuc- 
cedentibus  guttulis  per  genas  ftillat.  Vaporem  perfpirabilem  de  ore  ,  de- 
que  tota  cute  videmus  ,  rapidis  nebulis  exhaiare.  Deinde  non  eas  eflTe  hu- 
morum  noftrorum  retardationes ,  qusE  viribus  cohserentibus  locum  facere 
poflint,  rapideque  etiam  per  mininia  fanguinem  fluere,  &  ego  oftendi(?l), 
.&  Clar.  Hambergeri  fummus  amicus,  Francifcus  Boissi£ii  (0). 

Haec 

(f)  n.  ^o.  ?i.  ?i. 

(g)  S  E  N  AC  1.    C.    T.    IJl»    \>.    ZO.I. 
t*)    P.    ?72.  &C. 

(  f  )    LA  M  U  K.E    p.    18. 

(*)  H.iMBjjRGER  phyjiokig.  p.   188. 

(/)  Si  glandulam  paiotidsm  cum  lueduUa  oblojigata   comparaveris  Id^k  ibii3. 

(hi)  Dilr.  cif  n,  19-  ^'^» 

(k)   p.  ^9^. 

(0)  p.   iSh 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  485 

Ksec  omnia  ipfum  111.  hypothefeos  audorem  fer/Offe  adeo  manifeftum 
eft  ,  ut  ad  varias  excufationes  vir  alioquin  minime  M  diffidens  defcenderit. 
Adipetii ,  in  cxemplo  ,  adlirmavit  ,  parum  Gmnino  ab  aqux  pondere  dit- 
ierre  (p  )  :  eandem  effe  vifcerum  denfitatem  &.  vaforum  negavit  ,  quan- 
do  aqua  in  eellulas  adipofas  penetrat  (  5 )  ;  denique  fubtile  difcrimen 
inter  pondus  fpeciftcum  vifceris  ,  &  pondus  fpecificum  membrarije  internse  va^- 
forum  in  eo  vifcere  fecretoriorum  ponit  1d  em  ,  ut  omnino  ad  membranarum 
internarum  eorum  vaforum  pondus  ipecificum  (r)  confugere  poffet ,  quo- 
ties  vifceris  totius  pondus  fuis  finibus  minus  relponderet.  Cautus  enim  in- 
telligebat  vir  acris  ,  nuUo  experimento  pofie  de  pondere  Ipecifico  eorum 
parietum  conftare ,  neque  adeo  fe  de  eo  afylo  dejici. 

Quare  de  hac  tota  hypotheft  tamdiu  sequum  erit  arapiiaffe ,  donec  ve- 
tioribus  experimentis,  &  vis  cohaefionis  cum  ponderum  fpecificorum  pro- 
portione  concilietur ,  &  pondera  vaforum  fecernentium  firmius  ccnftimantur, 

§.  XXXVI.     An  a  denfitate  comparata. 

latromathematicus  Frandjcm  Lai-iure  aliam  nuper  viam  ingrelius 
sft  ,■  ut  arcana  fscretionum  reveiaret.  Pofuit  primo  loco ,  tubulos  noftros 
fecretorios  in  omnibus  colis  adeo  arclos  effe  ,  ut  humorum  particulas  non' 
tranfmittant ,  nifi  vi  aliqua  fuperaddita  adigantur  (5).  Ad  artftiorem  enim' 
diametruni  perpetuo,  dum  vita  fupereft  ,  vala  noftr^niti  (t)  3  fiquidem 
arteria  in  cadavere  daplo,  quani  in  vivo  animale  arffior  fit.  Ita  contrado- 
rum  duduum  membranas  internas  in  plicas  collabi  {u)  ,  quae  &  ipfum  ca- 
nalem  vehementer  ardant  ,   &  noncuplo  omnino  reddant  anguftiorem. 

Nunc  esE  anguftiae  non  poffunt  fuperari  ,  nifi  vires  humoris  cujufque  , 
ex  velocitate  &  denfitate  nat«  ,  tant»  fuerint ,  ut  refiftentiam  ducluum  ex- 
cretoriorum  fuperare  valear.t  (5c).  Dudus  ergo  excretorios  quafi  claufos 
futuros ,   ad  omnes    particulas ,  quarum   momentum   minus  fit ,  quam    vis 

Ppp    2  refi- 

rp)  P''yfiyiog.  p.  157.  cum  m?gis  iniqiie  diffsrat  ,  qiiam  ulli  inter  fe  luiiTiores'  hU' 
mani. 

((^)  p.  195.  Ili  cr.davere  penetrat.  In  cadavere  omnia  lu?.  ponekr.^  >  omiies  fujs  dcn- 
fitates  5  Vir  lll.    diiiietitus   eft. 

(r)   PbyJ7u'og.    p.   i8d.  158.  DifT   rit,  n.  %i, 

(s)  DiiL  cit.  n,  zi,  p,  u., 

CO  p.  n. 

(«)   P.   »2. 

(>0  Haid. 


484 


LIB.  Vll  SECf.  111   CAUS^    (^v. 


refiftens  canalis  fceretorii ,  Et ,  quoties  conmifti  humores  ad  idem  colum 
veniunt ,  admiffuni  iri  eos ,  quorum  momentum  diftendendo  conniventi  lu- 
niini  canalis  fecretorii  fufficit  (^),dum  eae  particulas  repudiantur  ,  qua- 
rum  momentum  minus  eft. 

Deinde  cum  fentiat ,  fortiores  liumores ,  tatnen  per  debiliora  organa 
uon  percolari",  neque  urinam,  quae  fit  ut  i  5  ,  tranfire  in  vias  falivse ,  cujus 
tamen  momentum  minus  fit ,  «&  fe  habeat  ut  1 1  (  z )  ,  ad  nervos  fe  reci- 
pit  ( a  )  ,  qui  in  glandulis  numerofiores  eorum  colorum  vini  contrado- 
riam  augeant.  In  hepate  vero,  cum  falivam,  urinam  ,  aliofque  humoresV 
quofos ,  ex  hypothefi  ,  bifis  cola  oporteret  fubire  ,  excufationem  profert , 
fanguinem  ,  ex  quo  bilis  paratur,  aquofis  particulis  non  abundare  (  6  ). 

Nunc  quidem  eam  duduum  excretoriorum  enormen  anguftiam  expe- 
rimentum  non  confirmat.  Vifcerum  vafa  minima  potius  laxiora  efle ,  quani 
in  mufcuHs  aliisque  partibus  corporis  nihil  fecer^nentibus ,  alii  Cl.  viri ,  &  in- 
primis  audloris  amici  (  c  )  fumpferunt.  Arterias  vifcerum  alius  vir  Cl.  inter- 
nam  niembranam  laxioreni,  molliorem,  rugofam,  fere  friabilem  ,  cellulofam 
vero  telani  laxiorem  eflfe ,  abfque  hypothefi  docuit  (  ^  ).  Patuli  dantur  uti- 
que  inter  excretorios  canales  ,  in  quos  aer ,  utcunque  levior  minimique  nio- 
inenti  capax  ,  expeditiflime  tranfeat ,  ut  in  renis  exemplo  ,  inque  cellulis 
adipofis,  Nervorum  in  glandulis  majorem  numerum  anatome  rejicit  {e).  \n 
hepatico  fanguine  aquam  defiderari  repugnat  naturx  fanguinis  vense  portarum  , 
qui  non  unice  de  fuis_^rteriis ,  fed  praeterea  ubercm  de  inteftinis  reforbtam 
aquam  contineat,  &  auorum  organorum  fanguine  potius  fluidior  fit  ,  mi- 
nusque  ad  coagulationem  inclinet  (/). 


iy )  r-  ?♦• 

(  2  )  ibid. 

(rt)  p.  ?(. 

ib->  p.  38- 

(c)  SauvACBs  Mem.  de  l'A:ad.  dc  BoUm  I7{i;.  p.  45. 
(rf)  Conf.  interim  L.  1.  p.  57.  L    IL  p.  99. 
(  c)   Conf   p.  J77. 

(/")  Conf.  p.    ij.    &  adcle  qnse  fuD  loco  adfeiemus   exMEKll.11,    FAsztii   & 
allor   Cl.   viior  ,  experimentis. 


INDEX 


(    48^    ) 


I    N    D    E    X 

H  0   M  I      S  E   C  U  N  D    L 

ELEMENTORUM   PHYSIOLOGIiE 

L  I  B.   V,     S  A  N  G  U  I  S. 


S  E  C  T  I  0      I. 

SAl^GUIS     IN    UNIVERSV  M 
CONSIDERATUS. 


|Uantuiu    fanguinis   in   vafis   humaui 
corporis  contiiieatur  pag.  s 


'^Q'  ...... 

^Calculus  funitus  a  fanguine   de  vafis 

eniinb  i.  z 

2.  Non  juftus  eft  ,  quia  magna  pars  fangui- 

uis  in  vafis   leSdet  2.  j 

i.  Calculus    fumtus  «  niagnis   jadtuiis    fau- 

g"iii's  '  j.  4. 

Q.uanta_hic  varietas  fit  i;,  s 

4.  Sanguis   arteriofus  a  venofo  paiOim   dif- 

fert ,  aut  niliil  quidquam  6.  7 

Neque  differre  credit  HARVErus        7 

Q,ui  aliter  ex  hypothefeos  ueceffitate  cre- 

diderint  g 

Sanguinemque  arteriofum  temiioretn  di- 
xerint  ^ 

aut  viciffim  denfiorem  9.  10 

J.  Veri  difcriminis  vix  quidquam  fubefl:,ne- 

que    arteriofus  fanguis  a  venofo  colore 

difFert  lo.  11 

neque   pondere  11.  iz 

6.  Num  aliquod  in  fanguine  diverfarum  ar- 

teriarum  difcrimen   fit  n.  ij 

7.  Sanguis  vivi  hominis  rubet  ij.  14 
vitiofe  iJallat  i^ 
Chylus  ?in  fanguine   uonnunquain  conf>i- 

citur  ,4/1, 

Sanguis  niger  _  ,5 

8.  Sanguis  iponte  coit  jg 
ctiam  in  animalibiis  ^frigidis  17 
magis    iii    homiaibus^  eorpus   vehenienter 

exercentibus  '  ig 


2-» 

ts. 


&  iu  febrlbus  alufi|ue  morbis         18.  <<9 
5.  Etiam  in  vivo  homine  &  animale   19.10 

10.  Polypus  non  verus  21.  z2 

11.  Polypi  veri  22.  zj 
Eorum  fabrica             _                     2j 
Sigoa  veri  polypi  a  dilatato  corde 
a  fymptomatibus 
Polypi  caufae    • 
Qjii  primum  polypum  defcripferint 

S  E  C  T  I  0       II. 
ELEMENTA      SANGUINIS   ' 


1.  Calor  pag.  17 
Q.uibus  animalibus  fa^uis  caleat.  28.29.}» 
Quibus  minus  veret^pius  fit  frigere  2? 
Quibus  vere   frigeat  29 

2.  An  fangiiis  calorem  atmofphaerae  conftau- 

ter   fuperet  lo.feqq. 

Calor  atmofphserae  aeftivx  medius         gi 
Calor   major  gi 

Summi  seftus  exempla  gradufque    Ji.  Jl 
Quem  seltum  hoinines  tolcrent  54. 

j.  Calor  fanguinis  non  feniiier  major  efl;  ca- 

lore   aeris  ,  querii  refpiramus    jj.jJ.jy. 

Qui  fit  calor  fanguinis  mediocris  5  ? 

&  fummus  3« 

4.  Sanguinis  ciiverf;£  partes  ^7.  feqq. 

Hahtus  37.   ;S 

.     levior  eft  veliquo  fariguine  ?S 

f.  P.irs  lubraran^uuiis  five  cruor       ^y^.feqq  . 
ferum  pondeve  luperat  58.    39 

tum  aquam  4o 

Pondus  ejus  ad  aquam  comparatum     40 


PPP     J 


6.S 


P» 


4«6 


I    N    D    E    X. 


i.  Sponte  cruor  in  fciflTiie  quafi  hepar  cogi- 

tur  pag.    41 

etism  irfe  abfque  ferjj  cruor  ^z.  4j 

cum   calorc  firmius  4j. 

&  a  febre  ^  4j.  44 

7.  Idem  fibi  permiffus  diflblvltur  44 

etiam  in   vivo  homine  4j 

aut  debili  4j 

aut  iii  febribus  iiiali  moris  4^.  45 

}.  Cruoris  &  feri  iii  fanguine  portio  47.  48. 

Varie  a  variis  definitur  48 

quia  fcriiis  aut   matiirius  ad    experimen- 

tum  accefferunt  48 

aut  ob  diverfam  humorum  inciolem    — 

Seri  copia  cum  aetate  minuitur  49 

9.  GJobuli  cruoris  50 

In  frigicfis  potiflimum  aiiimalibus  coiifpi- 

cui 
a"iM  A  L  p  r  c  H I  o  dete£ti  ji 

a  Leeuwbnhoeukio   inprimis  de- 

fcripti  

50.  Non  funt  neque  olei  leves  biiUae        ji 

aut    corpufcula  rotrmda    ab    adtradlione 

nata  •  $a 

Sed  vera  conftantia  fanguinis  elementa 

nequein  aliis  huraoribus  continentur   — 

II.  Figura.  Num  in  frigidis  plana  jj 

Non  videtur  f?.  j4 

Crafli  enim  funt  j   milla  diametrs   parva 

ra,  Magnitudo.   Num  in  omne  animale  ea- 

dem  _  j4,  j-; 

Num  in  ali's  alia  jj 

(^usenam  diameter  cimi  pollice  conipara- 

ta.  _       ■:■  jj 

Vrfricf  Cl.  virorum  menfurjE  55.  <;s 

Videtur  perexigua  effe  j6 

1;,  Color.  Num    ob    acervi    craflitiem    rn- 

beaiit 

Froprius  ineft   rubor  _  j7 

J4.  Copia  varia  eft  &  in  robuftis  major     j? 

Non  parva  in  animalibns  frigidis         j8 

i^.Numfigurammutent.    Qiii  adlirniet  jg.jj 

Dubium  videtur        _  j5 

16.  Aero  elaftico  rcpleri  difluni  eft  60 
Sed  non  finit  pondus,  color,  nattira  fri. 

gore  miiiimc  deiifibiiis  — - 

iiec  expaufilis  ad  caloicni  (fi 

17.  Kum  giobuli  nibri  ex  minoribus  fph^-u- 

lis   couftent  _  .— 

Leeuwe>thobckii  expcriinenta  6 1 

*z.Si 

18.  Globuli  rubris  minctes  etiani  aliis   auc- 

toribus  vifi  6j,  54 


Syftenn    deciefcentium  globulorum  B  o- 

ERH  A  A  V  H  png.     64.  65 

15.  Obje(f\iones    Taeori  ,    Lancisi  , 

£RENr>£LII  6j 

SeMACI*  S6 

10.  Globuli  majores,  qui  diflillenint ,  fuerunt 
coagula  globulorum.  es.  S7 

Hunquam  globuli  rubri  minores  vififiif.fi7 
Neque  fanguis  inlynipham  colliquefcit  S7 
nequc  in  decrefcentium  globulorum  theoria 
firiiium  quid  effe  videtur.  53 

31.  Fibrsein  fanguine  veteribus  did»         68 
nuperifque  65. 70 

Experimenta  quibus  confirmantur,         70 
az.  Contraria  argumenta  Borelli  70 

Non  poffunt  admitti  71 

i}.  5>apor  fanguinis  falfus  72 

Saliimi  microfcopio  in  fanguine  vlforum 
hiftorije  71,  73 

nondum  liquet  yj 

24.  Ut  fanguis  a  falibiis  mediis  admiftis  mu- 
tetur  73 

An  a  nitro  cogatur,  an  diluatur  73 

Stahliu  s    cogi  fcribit  '— 

HoFMANNUs  1  efolvi  74 

Hkc  fcntentia  veio  propior  videtm"       •■-- 
Ruborem  fanguinis  auget  -— 

Tum  fal  marinus  ••-- 

&.  tartarus  foUibiIis,&  fal  epfomenfit    ?■; 
Non  valde  diluuiit  iidem  — 

2j.  Acidi  fales  quid  in  ftiaguine  mutent       75 
Vegetahiles  potius  diluuut  7<f 

Foililes  potius  cogviiit  76-  77 

Inprimis  ftillatitii  inde  nati  liquores  77.  78 
x^.  J'alcs  Iixiviofi  dicuntur  fanjsuiius  fluidita-    ^ 
teni   aiigere  79 

•S-  ruborem  intendere  75».  80 

Alia.  tamen  experimentapotius-cogi  often- 
rinnt  80 

&  denigrari  81 

etiam  mea  81.  8i 

27.  Spiritus  inflammabiles  fanguiuem  cogunt 

82 
tum  olea   ftillatitia  8} 

28.  Sanguis  in  vivo  homine  non  alcalefcit.  — • 
ad  e<im  tamen  indolem  accedit  84 

zs.  Sanguis  putrefcit,  aut  a  mufculorum  motu 

&  acorpoiis  exercitatione  84.  iis 

aut  a  febre  8j 

aliifque    caufis  8^ 

&  a  calido  aere 

vi    mercuni  87 

rn  fcorbu:o  aliifque  morbis  &?.  ^2 

atque  acerrimus  iit  — 

tuni 


I    N    D    E    X. 


4S7 


tum  humor  cancrofus  -— 

}o.  Fhxnom^ina  ^nitiedinis  gS.  85» 

Aeicm  latcntcin  expedit  gj» 

Sales  lixiviofi  putiedinem  adjiivant        50 

Acidi  &  uieii  fales  e»m  moiaatur    50  $t 

j  [.  Animalia  aliqua  veliementer  acres  jii 

&  lixivioibs  oniino  humurcs  habent  91.  92 

^i.Omnlno   acer    in   animalium    humoribus 

latet  jz.  9J.j(4 

&  [ler  experimenta  confirmatur        jij,  94. 

}5.  Animalia  pleraque  fsetent  99 

?4.  Analyfi  ignea  noa  cimium  debet  tribui 

neque   \'cra    corpoium    elementa   reprat- 

lentat  95 

Earum  refblutiouura  utilitas  iu  morborum 

curatiorie  97 

jj.Elementa  iii  quae  fanguis  igne  refolvitur  57 
Aqua  fanguinis  57 

Ejus  ad  reliquas  cruoris  partes  ratio  58.99. 
apud  varios  fcriptores  varia  ibid. 

per  morbos  mutabilis  100.  loi. 

56.  Spiritusfanguinis  loi.  lOi 

Ejus  ad  reliqua  elementa  portio  102.105 
in  morbis  alia  <Sc  alia  104. 

j^-Sal  voUtilis  ficcus  105 

ejus  in  f.»nguine  portio  io5 

quomodo  a  morbis  mutetut  — - 

58«  Oleuni  fanguinis  107 

Siccus  inflammatur  loS 

portio  5  quam  iii  fanguine  habet  105 
&  quxnam  in  morbis  fit  lOf.  no 

Olcum  animale  Dippelii  iio 

J9.  Carbo  fanguinis  iii 

Portio  ejus  ad  reliquum  cruorem  112 

40.  Sal  fanguinis  in  igne  fixus  — 
Pais  ejus  lixiviofa  eft  xiz.  tij. 
Pars  marini  fimilis  ilj.  114. 
Ejus  portio                                               114 

41.  Acor  in  fanguine  latens  xi^ 
Lupugnatur  _  ii{.  titf.  117. 
Confirmatur  per  experimenta  1 17 

42.  Terra  fanguinis  117. iig. 
Ejus  portio  _  _  iig 
In  fanguine  ftibinde  confplcua     tiSJeqq. 

45 .  Terra  ferrea  fanguinit 

Variis  cxperimentis  confirmatur 

44    Aer  fanguiuis  i25t 

fere  trigefimam  tertiam  partem  conQituit 

4>.  An  fpiritus  inflammabilis  in  nollris  _humo- 
ribus  fit  132 

Sectio     III. 

SERUM     SANGUINIS. 
t.  Sapor  fcri  falfus  iiS 


pondus  inter  aquam  &fangHinem  122.115. 

2.  i*ars  feri  gelatinofa  pag.    114 

Sponte  non  adeo  cogitur  emifrum 

Sed  iii  calore  148  grad.  I2|.its 

Cogituretiam  in  vivo  animale     125.  iz«. . 

Inde  pars  polyporum  izs 

&  crulta  iuHammatoria  — 

De  ejus  origlne  aliqua  117.113. 

Coagula  fen  firma  funt  119. 

Ab  igne  m  gummi  liccatur  -— 

j.  Lympha  vafarum  valvuloforutn   ejussleni 

naturae  eft  — 

tum  aquA  hydropica  ,  hydatidum  ichor  >  & 

alii  morboii  humoies  ij» 

&  jus  carnium  11  j 

quod  ex  frigidis   etiam  aiiimalibus  obti- 

uetur  — 

4.  Serum  in  tepore  diiTolvitur ,   tura  humo- 

res  ejus  fimiles  i?» 

&in  febre 

niinus  urinofum  eft  135 

f.  pars.  muciiaginofa  feri  fanguinis    155.154 

Admiftus  adeps ,  fabulum  ,  aer  1 54 

^,  Quid    in    lynipha    admifti    fales    mutent 

I  Ufm' 

Ab  acidis   liquoribus  cogltur  15? 

etiam  a  lixiviofis  falibus  156 

■    &  a  ftillatitio  fpiritu  I5S.  157. 

7.  Seri  ad  ignem  analyfis  137. 1 58. 1 59. 

ut  a  fanguine  difFerat  1J9.  14". 

S   E    C   T    I    O      IV. 

elementorum  sanguikis 

PROPORTIO  ET  UTILITAS. 

1.  Temperamenta  in  univerfum  149 

2.  Sanguineum  five  globulorum  rubrorum  a-« 

biuidantia  141. 

Plethora  vera  — ^^ 

j . Temperamentum  acre&  urinofum  141.14?. 

4.  Temperameutum  aquofum  &  debile  14?. 

144 

f.  Comparaiitur  ifta  cisni  vetcrum  tempera- 

mentis  144.  14^, 

Q.up.tuor  elemcQta  Galiki  145 

&  uuperorum  '14?.  14^, 

€.  Cur   admitti  nequeant       '  14? 

Atia  bilis  nulla  eft  in  fano  hom'ne      14$ 

7.  Fiimaiaim  partium  praecii  ua  eli;  iu  teia- 

peramentis  etScientis  dignitas  147 

Sanguinis  inconftantia  14S 

8  Globulorum  i  ubrorum  utilitas        »49    rqq. 

Yafa  melias  difteudiuu  /14» 

c.j-tijint  «i« 


488 


I    N    D    E    X. 


&  iii  fuis  vafis  BiMient 

Male  laiidatiir  fanguis  tenuior 
9.  Sibifiica  figiira  leilfteiitiani  minuit 

Feiii  utilitas.  Ad  deiifitateni 

ad  calorem 

Olei  utilitas  ad  calorem 

ad  gliiten  conUituenduro 

&  huiiiores  varios 
Jo,  Seri  utilitas.   Ex  eo  partes  firnise 
rantur 

&  ekmenta  iiniuntm 


H2 


gene- 


fanguis  dihiitnr 
11.  Aqua  facihus  vafa  perfllilt 

huniores  varios  geuerat 

aeris  utilitas 

&  caloris 
II.  Globuli  ex  adipe  ladis  nafcuntm- 

feruni   ex  gelatina  animali 

&  mucilaginc  vegetabili 

Sal  ex  acido  fale  plantar^um 
Ferrum  ex  plantis  eft 


156 


IS7 
M7 


L  I  B.       V  L 

ARTERIARUM    ET    VENARUM    OtFICIA. 


S  E  G  T  I  0      I. 
MOTUS  SANGUINIS   PER  A  R. 
TERIARUM     JXIN. 


X. 

a. 
1. 


M 


Ulta  hic  obfcura  &  manca 


M8 

i6a 
lil 


162 

ftatue- 


1/5J 

104 

r6tf 


A.utse  magnus  arcus 
in    rutis  animalibus  aliter  fe  habet 
ho    ini  pjoprius 
ejus  varietates 

Q.uinani   prinii   veram   fabricam 
rint 

4,  R?mi  magnae  artcrix  praecipui 
«{.  Sanguinis  motus  fecundum  axin 

6.  E;us  velocitas  media  1S4. 
Emeud^tioiies  crnncifci  Boissier 

7.  Motus  fecundum  axin  celeiior 
i.  Particulai  um  graviorum  impetus  major  167 

&  iong  us  piomoventur  ifig 

5.  Rttard.Htio  motu^  progreffivi  

Ejus  caufae  variae  169 

Caufae  non  \eraE  -— 

%o.  Poiidus  incumbentis  atmofphaerae         — 

utique  gia^itat  in  coipus  animalis       — 

lude  dilatatur  >  quaecunqiie  imi-s  ab  eo  pon- 

dere  libcra  eft  170- 

Ilide  liquor  quicvinque  h)  vifous  irruir 

quod  in  vacuo  fpatio  eft  --— 

Sed  omninn  inde  fangumis  circulaii  niotui 
nihil   decedit:  1.7 1 


IT 


12 


15 


«4 


Neque  a  pondere  partium  corpoiis  ani- 

malis  ,  quae   arteriij  incumbunt         

,  Meque  a  vi   contradlili  arteriae  17». 

Vis  balneorum  —  — 

Aliquid  decedit  a  mntata  arterlarum  fi- 

gura     _  I7J 

Plus  facit  dilatatiim  lumenramoium  17  j 

Inventor    Inijus    retardationis    Guiiieltimr 

C  o  L  s  1.Y4. 

.Slilimatio  K  e  i  l  i  a  n  a  — 

alia  ,  a  Cl,  Boissier  propofita       — - 

Nonchim  certa  proponi  poteil  — 

Qiiia  ratio  himinum  lamorum  ad  lumen 

trunci  inconitans   eft  17^ 

&  igiioratur  17^- 

ij.  Sed  tamen  neceffe  eft,   ab  eo  majori  llr- 

niine  raiuorum  fanguinem  retardari  175 

Ut  per   cxperimenta  tonfirmatur  ,     fadla 

in  rubis  duris  177 

in  aneuryfmatibus  

in  aitenis  vivi  animalis  ...^ 

meiifura   decremcnti  ignoratur.  17^ 

iS.  Fii(ftio  vaiia 

il.  Qiiae  a  vafis  longitudine  nafcitur       

vehenienter  ea  celcritalem  diminuit      — 
per  tXi  erimenta  178. 

17.  II    Quse  a  tubis  anguftioribus 

Pei   expei  inienta 

13.  m.    Ho  niajor  f^'^^\  ,quo  farguis  cele- 

I  i'  s  nio\  etur  ---- 

i'9    IV.  Fr  dlio  ,  qu»  nafcitur  a   nuitata  fi- 

Rura  tulii  jgr. 

a^ue  iJiicis 

isJtv-r- 


179, 

17? 

180 


I    N    D     E    X. 


485 


Jnternhve  arteiianim  rugis  —  181 

io.  &afigura  conica  convergente    — -i3; 

si,  ab  angulisredis  aut  alioquin  majoribus  ig} 
ik  obtutis  —  >  84 

Confirmatur  haec  retardatio^  184 

ai.  Similia  'fere    in  corpore  animato  locum 

habent  1«? 

&  lon^itudo  vaforum  de  celeritate  demit.— 

&  anguftia  186 

ij.  &  plicae  i8*.  187- 

54.  &  anguli  magni ,  obtufique  1 87.  « S-S. 

&  major  celeritas  _  — 

15.  tum  fridtio   ianguinis  in   ramis  189 

1(5.  torrentes  fanguinis  in  anaftomofibus  op- 
pofiti  J89-  »90' 

17.  Sanguinis  vifcor  &  cohsefio  i90.i>i.is2. 
Contirmatur  conCra  negaturos  151 

aS  Ergo  fangui*  u^-ique  retardatur  inarteriis 

vivi  animalis  i>i2 

Q_ui  prinri    retardari  inveneriijt  192 

&  nuperi  — 

19.  Meiifura  retardationis    Cl.  iiephani  H  a- 

I,  E  S  19? 

Frnndfci  B  o-i  s  si  E  R  &  aliorum         .  154 

jo,  Experiinenta  quid  doceaat  iss 

non  tanta  eit  retardatio  -—  ij^ 

&  celeritas  major  quam  pofcit  calculus  — 

31.  Oportet  ergo  retardationem  niinui-    i>7 

In   minimis  truncis  liunen  non  eft  niinus 

ramorum   lumine  iST-isS. 

aliqua  fridti|^)era  minuunt  198 

js.  UndenovaTanguini  velocitas  arcedat  159 

Non  a  minori   vafojuin  minorum  diame- 

tro  155  2CO. 

Neque    a  columna  fangiiinis    in   minimis 

longiori  .  200 

33.  Neque  a  vi  ponderis ,  qua;  fanguinem  tam- 

quani  per  bicrurem  tubum  cogat  ad  cor 

redire  2co 

Td  ponrius  equidem   paflim  fanguineni  ad 

loca  inferiora  derivat  ici 

&  venofum  cruorem  regit  — 

in  arteriofum  parum  poteft:  — 

Niilla  elf  vis  biciuris  tubi  aoz 

34   Nimi  a  nervea  \i  arteriofo  fanguini  nova 

addatur  celer^tas  io2 

Argumentunr  ab  animi  adfeftibus         

\    ab  inflammatione  — 

Modus  j    quo   fanguis  a  neivea  vi    inci- 

tetur  10? 

Piurimseart  rige  laqueo  nerveo  compre- 

J5.  bcndnntiu-  204 

Videtnr  ,  arterias  ab  ejufnK-d  laqiieis  Gom- 

primi    roffe  

BnUsr  P hyjwiog.  Tcm.  I  K. 


indeque  mcrtus  fanguinis  &  incitari  & 
inhibeii  2<h>  zo? 

j6.  Sed  ea  paruni:  firma  funt.  105 

Nervi  enim  conftringi  nequeunt  — > 

Pulfns  non   augjtui   a  uervis  irritati*    •-■ - 

neque    a  doloie  

aut    a  convulfione  •--- 

neque  minuitur  a  paralyfi  — 

Li  placenta  abfque.  nervi,s  fanguis   ciixu- 

mit  2o5 

&  in  arteriis  ofTeis  — 

inque  animalibus  capite  deftitutis  

N®ii   repugnat   arteiias    niagis    irritabifes 

reddi  — 

tum    cor 

Sed  experimenta  eo  non  perveniunt    — - 

37.  Vera  caufae  accelerati  motus  fanguinis  — - 

Contradio  arteriae  — - 

In  mukas  arterias  ea  caufa  poteftatem  ha- 

bet  2C7 

Objedtio  fauguinem  arteriis   contradlis  ad 

cor  repelli  

Reipondetur,  nanre,'elli ,  qiiia  fanguis  di- 

verfas  arteriae  fcdes  noa  fimul ,  veruni  ex 

ordine   foUicitat  20S 

atque  adeo  fedes  quscque  remotior    fuuni 

fanguinsm  ad  ultima  determinat        — 

Ea  fuccelDo    non  percipitur  209 

Menlura  coutradtionis ,  quae  dilatationis  — 

Non  poteft  definiri  — 

J.8.  Nulla  adparet  contradlio  in  arteriis  ani- 

maiiuni  frigidorum  plerifque  210 

&   aninialium  calidorum  niultis.arteriis  isi 

3s>  Ejns  contradtionis  caufa  11.1 

In  elatere  quaeritur  

&  in  fibris  arteriae  mufculgrt,s  i-i  | 

vique  iiervea.  — -- 

Parva  cft  vis  irritabilis  _    — - 

RefiftenticB  arteriarum  ad  vires  cordis    ra- 

tio  214 

40.  Vis  derivationis  2J4,   215 

Videtur  ab  ehtere  perur.iverfas  arterias  di- 

ftributo  nafci  21? 

non  nniltum  ad  motum  fanguinis  confert 

31(5 

4i.VIs  miifeuloriim  — 

iitiqi  e  motum  ian^uinis  incitafr  217 

inarteriis  tamen  niiiiiis  iiS 

44.  Phaenomena  niotus  progrelifiYi  fiirbati  & 

languentis-  21 8 
Lentius  languis  movi  tur 

turbatur  ^\. 

retrocedrt  •"" 

olcillEt  — ■; 

Q^  q  q  quieL' 


-490 


I    N    D    E    X. 


quiefcit 

210 

arteiia  inanitnt 

-..- 

43,  Caufae  niotus 

fdBgulnis  a 

niorte  fuper- 

ftitis 

aii 

Vis  derivationis 

"■"• 

pondetis 

— 

frij^oris 

.221,   221 

AdtrndUonis 



evoluti  aeris 

2ZJ 

iiiue  Vaiupyri 



De  vita  minima 

— .. 

»^7 

i58 


S  E  C  T  I  0       II. 

:pressio   sanguinis  late- 

RALIS.  i2i 

I.    Non  eft   il!a  commuuis  preflio  a  fluidi- 

tate   nata  

a.    Arterise  femper  plenae  funtj  tum  in  fyfto- 

le  fua,  tum  in  diallole  214»  225 

Cur  iionnunquam  aut     inaues    adpareant 

aut  imperfedte  plenae  zz? 

Potelt  humor  peliucidus  replere  ,  quod  va- 

cuum  videtur.  2zf 

Potefi:   vafculum  fe  contrahere   ad  lumen 

minus 

.3.     Sanguinis  unda  ^uuper  a  corde    expulfa 

celerior  eft  unda   antecedente  217 

eamque   Ibpervenit  228 

Id  fieri  ilemonitratur  _  228 

Menfura  difcriminis  celeritatis  in   utraque 

228  .  12^ 
Inceita  eft  229 

.4.     £x  ea     caufi    fequitur    preflio    lateialis 
languiuis  229 

arteria;  exporreifHo    in  longitudinem  250 
etiani   fi   cylindiica  fuerit  — 

j     &  preffio   perpendicularis  ad  ktera    zis 
"   ab  ea  aiieuryfmata  aortse 
&  olTese  fciuamx 
&arteii:ediruptionei  252 

6.  Confiimatur  hxc  preifio.  Ex  tarditate  uu- 

dx  antecedentis  252 

7.  JVlenfura  hujus  preflionis.  Per  obfervatos 

morbos  _     _  25} 

per  theoriam,  ex  faltu  majorifanguinis,dum 

cor  micat.  »5  + 

ex  copia  f.inguinis  in  quoque  pulfn  in  ve- 

nam  tranfeuntis.  25^ 

Augetur  eadem  ,  qua:)do  circukis  languiuis 

nioram  patitur  

8.  Ejus  preifionis   efiedtus  .  2j6 
Ittenibranse  ffteiiarum  denfautui'  — - 


compri.muntiu-  vafcula  arteriarum 
-    9.    Arteriae  lumen  dilatatur 
Dubitatur  de  ea  dilatatione 
Ejus  menfura  fumtu  diflicilis  259 

Qiioniodo  a  parva  unda  fanguinis  dilate- 

tur  *  

Seutentia  Jifij;  V/eitb  recht 
Jofephi   B  R  u  K  ,  240 

Vidctur  explicari  poffe  a  fucceffione  idbrum 

fanguinis   in   diverfas    arterix    partes   — - 
Ciir   ea  fuccerfio  non  percipiatur  24.1.  241 

10.  Pulfus  fignificatio  241 
An  a  facultate  pulfihca  arterise^^^,  245 

11.  A  quibus  medicis  pulfus  primum  obfer-, 
vati  iint  24$ 
Nuperi  de  pulfibus    fciiptores.  244 

12.  Qiiibus  in  arteriis  pulfus  percipiatur 

i44,  24J 

Ejus  abcrrationss  24;  .  24^  ,247 

xJ.  Piilfus  celcr  &  frequens  247 

Hadlenus  diftingui  poiTunt  247 

148 


In  morbis  tfimen  raro  ftparantur  _-,„ 

;i4.  Caufae  pulfus  ccleris ,   aut  fiequentis  24S 
Cor   magis   iiritabile  245 

in  animalibus  minoris  mnlis  

Abundantia  llinudij  qui  cor  irritat         — . 
cor  magnum  j.a9  i  250 

hinc  infrigiiiii  aninu\libu5  pulfus  raius  a^o 
JVIotus  iui.fcularis  — 

'Calor  —  251 

cibus  ...  ^^' 

obftacuhun  cordis  cvacuaticni  objedlum  — 
An  nb  animx  confilio  aiigeatv.r  — 

Debilitrts  25» 

Irritatio  nervofa  — 

Eledbicus  toriens  _  ■•— 

Stiniulus  ab  acrimonia  varia  ,   in  n^oibis 

a  cibis  _     

Cibus  maguus  &  ccler  figmun  velocis  cir- 

cuituslVuiguinis  _  ajj-^S^» 

15.  Caufa:  pulfus  rari  «S:  tardi  2j4 

Cor  miiuis  irritabile  _  — 

minor  copia  fauguiuis  ai  cor  lemrlli        — 

fiigus  "— 

circuitus  UHdique  facilis  &  expeditus 

Hinc  fa/;o  homini   pulfus  rarus  — 

non  credibile  eft  •.aiam  eff"e  in  febribus    *  j  5 

Riius  j  a  pulnione  obftrudlo  tk  refpiratione 

diflicili   pulfus  -■-- 

ex  debilitate  majori  2j7 

tunc  periculo  plenilfunus 

Aiite 


I  N    D    E    X. 


m 


_    s 


Ante  niortem  ^57-  i<8- 

Hi  honiines  pro  mortiiis  habentur         258 
Exenipla  puUus    deficientis  — feqq. 

36.  Pulfiiiim  varietates  pro  £tate  varia  159 
Primus  numerum  inivit  Kepi.irus  — 
Pullus  hominis  nafceiitis  c6o 

infantis  — tst 

pucri  x6 1 

hominie  adulti  »^i 

Senis 

A  temperaniento  varietates 
a  fexu  i6r 

a  ftatxira  _  -~    7. 

17.  Matiitini  temporis  — 

Sub  noftein  _  25%,  ^^4. 

Hrec  fcbricula  naturalis 
In  fnmno 
A  cibo 

A  motu    mufculorum  &  corpoiis    exerci- 
tatione 

i8'.  Puliuum  diverfitates  a  caeli  varietate  , 
«eftivo  calore  2^j 

frigore   hiemali  -— 

a  febribus  a^!  ?  i'^^ 

'Numeti  pulfuum  in  febre.  levi  ,    gravique 

l6o,    l6y 

Pulfas  in  utroque    latere- inaequalis      ^^Jy 

z.g   PuKiis  slii.  Magiuis  zsg 

Plenus  -— 

parvus  2S5 

Durun  

Squalis  &  iuaequalis  xjo 

dicrotus  

coturnizans  

Iiiciduus  171 
Pulfus  Cl.  de  Bordeu. 

S   E   C    T  I   0      III 

EFFECTUS    MOTUS    S  A  N  G  U I- 

2^1  S    FER    ARTERIAS. 

j.     Fridlio  fanguinis  ad  fua  vafa     272  ,  ivi-. 
globulorum  inrtr  fe  invicem                 274 
Motus  vertiginofus  in  arteriae  di'.ftole  174 
In   fyftole                                               17? 
formatio    globulorum  

1.    Ut   eadem  in  ramis  fe  habent'  — — 

cur  rami  non  rumpantur  27J 

j.     Anaftomofcs  — 

Eai-um  ufus  in  evltanda  &  corrigenda  ob- 

ftnidlione  S7^  » i77  j  278 


Utilitas  in  di;ceni'o  fauguiue  iiyra   fedem 

arteiise  impeditdc  273 

Alia  in  fangiiine  direilio  ad  aliam  &  a- 
liam  fedem  determmatur.  173 

Contrarii  torrentes    minuunt    celeritatem 

2S0 

Retia  fimilia  faciunt  — - 

&  tritum  particularum  fanguiuis      *  — 

Jn  vafculis  nvnimis  nafcitur  globulorum 

menfura  281 

Q,ux  ex  retardatione  fequantur  — 

Coagulatio  fawguinis  agi 

Dotes  quae  ex  iftis  fequuntur    zSi,  feqq.. 

Fluiditas  _        7^??- 

Sangnis  motu   privatus   cogitur  28? 

quoir.odo  amotu  fiuiditas  confervetur  iH^. 
An  niotus  inteftinus  iu  fanguine  fft  i8? 
Non  videtur  — 

8.    Calor  285 

Eft  a    fanguine 

binc  abfque  pulf.i  fiigvs  18? 

An   fit  aliquis  in  corde  innatus  calor  2M7. 

188 
An  ab  aliqua  fei  mentalionc  fit  ^^8 

Qui  ita  fcripierii.t  iSS-    ^S^ 

etiam  nuperrime  2s6 

Contra  hanc  hypothefin.  Cor  ncn  calidius 
o,     reliquo  animalis  corpore  290,  api 

Sanguis  non  effervefcit  i9i 

Oleu.n  a  fale  lixiviofo  in   fanguine  neque 

folvitur  

Neque  calorem  concipit  

neque  putredo  calcreiu  gencrat  191 

nequc  urinofus  fal  in  homine  datur  291 
neque   putiefcit  fanguis ,  qui  moram  non 

agst 
10.  Mum  faiigt  is  a  niotn  progreflivo  calef- 

cat  253 

A  tritu  caior  _         ^- 

Tritu  calefc-unt  humores   fanguini   (imiles 

293 »  294 
A  motu  folo  animalia  incalefcunt  294 
etiam  in  fummo  aeris  frignre  29^ 

Motu  fanguinis  increbefcente  calor  auge- 
tur  — 

Denfitas  globulorum  ad  calorem  facit  — 
&  ferrum  297 

&  vaforum  denfitas  

cordifque  major   vis  

Color  diniiuuto  motucordis  mia  diniinui- 
tur  298 

Pulfu  fubl=to  tolHtnr  calor  299 

Pifces  non  calent  ob  cor  niinuj.  &  pauci- 

tatem  fanguini";  ?co 

Q,  q  q    2  A  fau- 


492 


I    TSr    D    E    X 


A  fangulnis  copla  mlnorl  calor  fraiigitur 

pag.  ?ot 
Bi.  Objediones.    Fridio   in  fingume  calo- 
reni  non  iaclt  301 

Piices  cum  celerriiiio  motu  calorem  noa 
generant  joj 

Cifcris  gradus  non  funt  in  ratione  pul- 
fmmi  nuiueri  — 

.Audlo  niotu  fanguinis  >  non  perinde  au- 
getur  calor  504 

Pulfus  augeutur  abfque    caloris   augmeuto 

30? 

12.  Hypothefis   Rnherti  T)  ov  GtAS  s       

15  Qiiid  (ie  utraque  fententia  ftatui  poiTit  — 
Non  ab  elciflnca  materie  calor  %o6 

neque  a  fridtioue  fanguinis  contra  frigi- 
dum  aerem  30 J,  307 

Refpondetur  ad  rationes  didlas  n.  11. 

J07.   J08 
44.  Motus   fanguinis  facit ,  ne  putrefcatjos 

2?.  &  tamen  dliponit  ad  degenerationem 
urinofam  Jo?.  jio 

i5.  Globulos  facit  ^io.Jeqq. 

J17.  An  etiam  colorem  rubrum.  310 

Rubor  non  eil  a  figura  fpliaerica  Jii 

iieque  a  deufitate  512 

neque  a  vicinia  globulorum  

iieqne  a   [uilmoue  

neque  ab  aereo  nitro  

iNitrum  in  aere  nuUum  efl:  gi? 

A  laxiori  globulorum  congerie  niboT  ?14 
JSfon  a  lixivo  fale  51? 

iicque  ab  alboi  e  qui  per  ferum  pelluceat  — 

nS.  Forte  a  ferro  fanguinis  315^,317. 

iy-  Deulltas ,  aiia  elt  a  vifclditate  31.7. 

jDenfitas  totius  maffae  

Denfitas  globulorum  3i7"  3i3 

derrfitas  utraque  con^undla  3-1 S 

Num  in  pulmone  denfrtas  maflse   nafcatur 

Fit  a  gldbulornni  nume;o  319 

Globui  ut  denfeutur  3i>i  Jio 

&  ferum  _  

ao.  Elementorum  in  fanguiue  feparatio  jn 

21.  vifciditas  J25 


S  E  C  T  I  0     IV. 


SJl^GUINIS    FER    VENAS    Ri- 
DUCIS  MOTVS  PROGRESSIVUS.        jit 

1.  Motus  idem  j2sj  ?z3 

2.  Ut  fe  habeat  in    venulis   unius   globuii 
capacibus  jit 

Non  valde   lentu«  eft  jzt  >  Sii 

J.     Ut  in  venis   globulorum  numeroiiorum 

4.  Q.uibus  a  caufis  acceleretur.  Ji4 
Caufae  non  veije  — 

A  motu  cordis  non  acceleratur  

Neque   nuiltum  potelt  vis  venarum  con- 

tradtilis.  

Au  aliquid  valeat  refiftentia  fublata  329 

5  PIus    potefl:    figura  venarum   conica  5  & 
fanguinis    in   anguifius  lumen  congeitio 

JiS  . J»« 

6  Adjuvant  agentes  mulculi.  ja« 
tum  quod  veuas  inter   fe   pofitas  compri- 

maut  }i7 

tum   quod  cor  remiiro  fanguine  ftimulent 

tuni  quod  refpirationem  accelerent     3 18 
7.     Derivationis  vis  ^ij 

Accclerat   fanguinis  venofi  iter  Jij 

Sanguinem  convocat   ad  partes   non  refl- 
fleates  J50 

Slinuit  ventefedlio  globulos  rubros 

5.  Caufs  motum  venofum  nuitantes  Jji 
Refpiratio  circuitum  ut  adjuvat.  -  — 
Sed  eadem  refluxum  facit  veuofi   fangui- 

nis  JJi 

Lis  inde  orta  auflori.  — 

S.     Ab  exfpiratione  &  fanguis   in  venas    re- 

dit  de  peftore  ,    venarque    inrLimefcunt 

JJ2'   3J? 

&  cerebrum  turget  33? 

Ab  iufpiratione  horum  fiuntcontraria  ihid, 

10   Caufx  phjenomenoium  3J4 

Prima  ,  quod  infpiratio  iter  ad  pulmonem 

&  cor  dextrtim  expeiijt  --•- 

Alteia,  quod   exfpiratio  thoraceni   expri- 

niit  JJ? 

Aliqua  de  nixu  ii6 

de  diaphr.igmate  ftringente  venam  cavEm — • 

II.  Rcfluxus  in  venam  cavani  ex  contiadta  au- 

ricula  "— 

lE.  Eifedtus  anAftomofmm  JJ7 

Adjuvant  motum  faagu.inis  raagis  quam  lu 

arteriis  — "" 

ciuu 


49? 


ctim  niajores  fiiit  ■-•- 

yriciuiit  ut  languis  per  veuas  ad  locuni  li- 
berioiem  fiuere  pofTit  _  JJ8 

Faciunt  tameii  torrentes  contrarios       — 
*}.  Fridlio  in  venis  minor  eft  ?39 

Non  tamen  ideo   quod   conice    divergaat 

id  enim  non  verum    eft 

14.  Poudus  vehementer  mutat  fmguinis  ve- 

nofi  motum  — 

I  f.  MenCura  celeritatls  qua   fangius  per  ve- 

nas  redit  J4* 

Varia  ^roponitur]  54»)  J4J 

Ell  iii  ratione    lumiiumi  vcnae  &  arteriae 

.?44 

xfi.  Qiianto  tempore  totus  fangi|jj|^circuitum 

majorem  abfolvat  J4-5 

Opiniones  vaiise  54?  j}** 

Difficultates  aliquse         •  34,« .  547 

Q.uid  probabile  videaturl  g+Tj  ?48 

17.  ihotus  fanguinis  venofi  perturbatus  348 
Relapfus  ?49 
Obftiudiio  venofa  -— . 

18.  Motus  fanguinis  venofi  qiu  poft  mortem 

fiiperfifl:  35° 


1    N    P    E    X. 

S  E  C   T  I  0     V. 
PRESStO    SANGUINIS  VEVOSr 
LATERALIS. 


I     Argumenta  quibus  rejicitur  jjo.  ;;t 

z.     Contirmatur    ex    (imilitudine  arteriarum 

ex   vi  deriVationis  — 

&  preffione  adeo  venofa  --- 

j     Cur  vense  pulfu  deftituantur     %^i,  feqq. 

variae  hypothefes  39 j 

A  diminuto  exccffu  undse  pofterioris  fu- 

per  priorem  J54  ,   jfj 

4.    Vitiofus  venarum  pulfus  55«? 

Ejus  caufae.  — 

S  E  C  T  I  0      VI. 

ErrECTUS    MOTUS    SANGUh 
NIS    PER    VENAS  iM-feq. 

I.  Effeflus  analogi  eorum  qui  a  motu  arte- 
riofo   fiunt  -••— 

a.  Effedlus  diverfi  

Miftio  humorum  ^j^.  355., 


L    I   B    E    R       V  IL 


S  E  C  R  E  T  I  O       H  U  M  O  R  U  M. 


S   E  C  T  I   0      I. 

HUMORES  QJJI  A   SANGUINE 
SEPARANTU  R. 

1.  TATfficultashuJus  operis  ?{9 

2.  J^  Claffes  humorum  a  fanguiue  fepara- 

torum   quatuor  —  J<fo 

?.  Claffis  prima.  Humores  aquei  -- - 

Eiiumerantur  J*i 

Utique  puri  non  funt  — 

4.  Humoies  mucofi  — 

Eorum  indoies  _  

F.xperimenla  cum  varlis  falibus  3^» 

&  alcohole  -~ 

tfc  igne  admoto  3^S 


Qua  parte  reperiantur  — - 

fJtilitas  _  J84 

j.  Humores  gelatinofi  -  — 

Eoiuni  indoles  — - 

Eninneratio  ?<?{ 

Liquor  aiticuloniiii  gifj.  }65 

6.  Humores  bleoli  .  jftf 
Enumerantur                                    lis.  J67. 

7.  Humoi-es  comporiti&  mlfcellanei  367558. 

8.  Humores  varii  pene  perfedti   in  fanguine 

reperiuntur  j«8 

5.  In  quocuuque  colo  quicunqiie   liquor  po'- 
telt   feparari  56^ 

Perfpiratio  ad  alvuiu  ,  urinam  ,  nares , 

Salivam  convertitur  

exhalatio  intelHnalis  migratad  cutem   573 

&  urina  in  aliena  coia.  exit  370.  571. 

Q_  q  q    j  mnci 


494 


I    N    D    E     X, 


niuci  lloco  aqiia  &  lymphi  percolatiir    572 
Lynipha  in  aliena  vafa  abeirat 
&  Gleum  37»-  ?7J. 

&  lac  .    .   n.j 

Etiam   injedli  liquorej  per  vafa  fui  diffimi- 
lia  excernuntiir  375-374. 

S   E  C   T   I   0     II. 

FABRICA    COLORVM  S.   ORGA' 
HORUM    S^CRETORIORUAI    il^fm^ 

3.  Aqi'ofi  hunioiis   cola  574. 

Per  vaicula  ;irteias  continuata        -.-- ?7t 

3,,  Pei  glandulas  J7? 

Glandulse  ccnglomcratae, 

Eaiiim  fabrica.   Acini  }7* 

tela  cellulofa  -— - 

arteris  •  %j6.  I77. 

nervi ,  in  glandulis  non  magnl  577. 

3- Dudus  excretorii  defcri^itio  378 

4-  Num  ukima  fabrica  acinorum  cava  fit    g  75 

j.  Cavam  effe  Malpighius  rioLuit    ■-— 

ex  comparatione  cum  vifceiibus  3  quE  aci- 

nis  pariter  conltent  J79.  380. 

etiam  veris  acinis,  non  craflioribus  lobulis 

_  ?So.  381. 

liaciui  in nonnuUis exemplis  cavi  funt  }8i. 

S,  Comparantur  etiam  cum  glandulis  ,  quse  es 

finiplicibus  componuntur  i8j. 

manifefto  cavis  381. 

'.  Acii  os   cavos   efle  perfnadet  ,  quod    per 

nioibos  augeantur  I8i 

&  diftendantur  aut  hnmore  vifceri  cuique 

proprio  j8; 

aiit  alio  vitiofo  — 

aut  aqua  ,  hydatidum  esemplo      jgj.  ;84 

Inde  conftare  creditur  acinos  vifcerum  car 

vos  efle  — 

Sententia  Mai-fighii   imdique  reeipi- 

tiir 

1.-  Riiyfchii  fententia  ,  glandnlas  ex  vafculis 

romponi  3»? 

Argumjnta  caufse.  Vaforum  replctio     ^«'S 

Trniifitus  febi  ex  arteria  in  dudlum  excre- 

toriiim  — 

9.  Objedlio.    Non  tota  vifcera  replentur  ,  & 

iiiulta  materia  non  vafculofa  fupereft  587 

Eef^  ondet'ir  ,  eani    materiem    certe  cavis 

folliculis  non  fieri  — 

10.  Alia   aigumenta.     Exemplum    acinorum 

teftis'  ;S8 

6t.frud\uiun  hoiacoiumv.    . 


ii.Refpondeturad  argumenta  ex  morbis  rt, 

petita  _  583 

Siniiles  rotundi  tumores  nafcuntur  ubiquc 

in  cellulofa  tela  — 

12.  tmn  hydatides  35,0 

Alise    hydatides    vaforum   varices  efTe  vi- 

«kntut  391 

Opiniones  alise  de  hydatidum  origine  ?ss 

ij.  Alia  pro  RuYscnu   caula  argumenta 

Secretionis  imitatio  per  liquores  in  artc- 
rias  injecflos  — 

Lentor  nimius,  qui  ex  fabrica  glandulofA 
oiifur  3514 

&  ipilfitudo  ex  lentore  nata  — 

14.  Caufa  Ruyfchiana  fuperat  — 
Ea  fentenna  exponitur  5^^ 
Recipitur  nndique                              —  ])5 

1 5.  Antonii  Ferrenii  yafcula  alba  ?>7 
Jacobi  Benigm  W  i  n  s  t  o  w  villi  exh.ilau- 

tes  357 

ViEussENii  ordines    dniftuum  excre- 

toriorum  358 

i6.  Muci  col«.  I.  Exhalat  ex  arteriis 

17.11.  Glandula  fimplex  —  - 

in  linguae  bafi  15  9 

iSfGIandula  membrana«ea  4^0 

Durtus  excretorius 

varietates  ■•■■- 

19.  Glandulae  ex  (iraplicibui  compofitse,  con- 

gregatse  40i 

zo.  Sinus  mucofi  fimplices  _  402 

21.  Organa  quse    liquores    gelatiucfos  fcctr- 

nuiit  401 

Artcns    txhalantes  405.404. 

11  lll.  Glandulse  conglomtratx  ,  jn  artuulis 

pofitae  404.405.40'. 

•3.  Ese  figi'lf.tim  recenfentur  406,  407,403 

i4,  Alise  congeneres,  fimplices  ghndulce  .;oS 

25.  Vije   quibus  humores  okofi  de  iaiiguine 

fcp^raiitur  -■-- 

Exhalant  aliqui  — 

Alii  per  folhculos  generantur  405» 

Glandularum   febacearum  catalogus    40;; , 

410 

fnnplices  4'° 

Alix  abfque  confi)icuo  dudiu 
Aliae  cum  duiTlu    excretorio 
Aliae  compofitx  4ii 

Ar-cE  de  finuum  genere-  — 

25.  1'eroratio    Colhgitur  in  quibus    organis 
quodque  humoris  genus  nafcatur 

S'  E  C- 


I    N    D    E    X 


49? 


S  E  C  T  I  0     III. 

CAUSjE     9JU  ^    FACIUNT,   UT 

IN    DEFINIT^E    FABRIC^ 

ORGANO      SUUS     SEMPER 

DE     SANGUINE      HUMOR 


SEPARETUR.. 


41:: 


I..  i^V  Ei    difficuitas  412 

Noii  cuiiibct  luimoruni  clafil   fiia  'glandu- 

laiufli    tribuj  refpondet  

2    Coimtiones  qus  ad  fecretionem  praepa- 

r;ujt  41 J 

Sanguinis  ad  aliquacola  ejufniodi  advenit , 

qui  peculiariter    fimilis  fit  humoris  >  qualis 

in  eo  colo  generatur  — 

Exemplum  iiihepate  — - 

Ahud  in  capite.  Eo  tenduut  particiUae  vo- 

latiles  414 

j.    Partiailse  definitae  indolis  copiofms  fe  ad 

nonuuUa  cola  ofFerunt  415 

exemplo   particularuni  levium  j  rotunda- 

rum )  gravium  — 

Leviores   particuls    ad   ambitum    arteriae 

feparatoriie  feruntur  4.15 

aut  arteria  jam  feparata  particulas  adfert 

4   Velocitaj    fanguinis  in  aliis  &  aliis  parti- 
biis    aiia  dfe  pottft  417 

quibus  de  caufis  ^iS 

Effedus  velocitatis  majoris  418.  419 

Copia  lecreti  humoris  major  415 

Particularum   majorum   feparatio         ibid. 
■fecretiones  inipurse  ibid. 

fluidorum    humorum  410 

5.  Tardioris  in  fauguine  artcriofp  moti  hu- 

moris  caulae  421 

Effedhisi  humores  puii  411.  41  i 

vifcidi  421 

duiilicatus  effedus  tarditatis     *  411 ,  4J{ 

6.  Qui  velocitatem  connderaverint        42 j 
Caiiiaj    diverforum    humorum    feparando- 

nim ,  qua;  fun.t  in  ipfo  colo  ibid. 

Hribitus  arteriolarum  e^us  organi  414. 

Arteriolse  reitjc  ibi.l. 
FlexKve                                        4^5  ,  ^td 

Anguli  ad  quos  rami  fccedimf  .423 

7.  Quantum    huic   retiuni  difcrimiiii  poiTit 
tribui  427 


Non  videtur  efle  caufa    quare   alii]&  alii 

humores  feparentur  ibid. 

8.    Diverfa    diametcr  vafculi  ,  quod  ab  ar- 

teria  fuccum  feparatum  regipit.  4i3 

Vaforum  feries  ibid. 

ut  hiec  cum  experimentis  conveaiant    41^ 

Diverfus   ordo     quo    vafcula    fecernentia 

nafcuntur  430,  4Jt 

Q.ui  hac  confideratione  ufi  fuit  4Jr 

S.    Contra  hanc  theoriam  objectiones     4?- 

a  vafis  majoribus  adulti  animalis  ,  &  mi- 

noribus  in   animale  juniori  ibid. 

10.  Ad  eas  objedtiones  ut  refpondeatur  4?? 
Humor.nolbi  alii  aliis  ponderofiores  funt  .•£''. 
Fraiwifci  B  o  i  s  s  i  e  r  conjedlura  de  evohi- 

tione  vafculorum  feparatoriorum  ibi.i. 
Cur  eam  iion  liceat  adirJttere  4J4 

Evohitio  vaforum  in  adulto  homine   non 

probabiiis    eft  43? 

Facillime  difficultas  folvitrn-  436 

11.  III.  Diverfa    denfitas  oftioli  feparatorii 

4?7 

nan  repugnat  ab  anatome  4^7 

iz.  IV.  Aha  &  alia  vis  irritabilis  in  organo 

fecretorio  4?  8 

Per  experimenta  confirmatur  4TSi45  9-  44° 
etiam  a  ftinuilis ,  qui  oftio  excretorio  non 
adplicantur.  44^1.   44^ 

Hypothefes  ad  nerveam  vim  ssplanandam 

excogitats  .      44^ 

Auimae  vis  fecretionum  gubernatrix  44:. 

44£ 

cur  admitti  nequeat  _44* 

13.  V.  D^udlus  excretori-its  femper  in  princi- 

pio  fuo  poteft  reiitus  efle  443'  44J 

brevifque  44? 

quae  inde   fequantiu-                _ '  44J 

Poteft  flexus  effe  variis  modis  444 

longufque                             '  ^^^'^' 

Eins  fabrics  effeda  ■  444«  44? 

14.  VI.  FoUiculus,  ^  receptaculuni  44V 
Exempla  receptaculorura  ^  ■       44^ 

15.  Receptacula  retinent  feparatum  humo- 
reui  447 

fphinderes   qulbus   clauduntur.    Manifefti 
inconfpicui  447 .  448 

16.  In  folliculis  humor  fpiffatur      _  44» 

17.  Reforbtio  particularuni  teuuicrum  in 
folliculis  oftenditiu-  fieri  450.4^1 

18.  Qiiare  humores    in  foliiculis  depurentur 

■  aquae  nimia  copia  abadla  particulse 
augentur ,  quxcujufque  humoiis  ch.irac- 
terem  conftituuat  4S* 

19.  In 


4.9  <5 


I   N   D    E   X. 


1,5,  In  follicuHis  etiam  riiverfi  hiimores  com- 
b^,    ini/ceiitur  &  nalcuntiir  ex  mifcela  novi 

io.  Hiiniores  fn  folliculis  raor^intes  acrinio- 
niam  urirofrim  concipiiint.         4^3.  4^4 

31.  Folliruliretinent  huniores,  ut  pollmt  ex- 
cerni  majori  copia  &  tempore  legitimo 

4^4»  4J« 
i2.  Qiiibus  a  potentiis  folliculi    inaniantur 

.  4S5 
Folliculi  niinores  a  fibris  intonfpicuis 

4?5,  45^ 
Majores  a  fibris   mufculofis   circumpolitis 

4?« 
Gingula  mufculofa  toti  latse   corporis  ca- 
viese  circumpoflta  457 

•atique    preffio  mechanica  ea  receptacula 
inanit  il/id. 

ij.  Receptacula  varia  4{g 

Qiiomorio  evacuentur  4S8 

X4.  VII.  Cenditiones  jam  recenfae  variecom- 
binari   pofTunt  ibid. 

Ut  eaedem  yifciditati  caufae   in  tnmco  & 
ramis  ibid. 

aiit  diverfae  caufae  lentoris  4?? 

35.  Qiix  expofuimus  in   compendium  redii- 
cuntur  45* 

Humorum  elementaj  quse  funt  in^faugui- 
ne  40 

Hiimores  vifcidi  trium  generum  ibid. 

Adeps  in  craffiffima  pofl  fanguinem  critia 
exit  ibid. 

in  niinora  aliqnanto  lympha  461 

Jteriim  in  angnftiora  nuicus         •        ibid. 
^  denuo  in  ardliora  aqua  462 

aliqua  tamen  aquae  portio  cum   fanguine 
nianet  ibid. 

i6.   Ut  di-\'erfae  caufae  vifciditatis  combincn- 
tur  in  bilc  in  femine.  4<^3  ,  4^4 

27.  Ut  ad  aqijofi  hrmicrisgenerationeni  con- 
ditiones  confentiant  3^4 

In  rerlfe  ibid. 

:8.  Hypothefes  varise  \6%  ftqq. 

Fci menta  Helmontii  4^« 


Guilie/mi  C  o  i,  r  ibid' 

Jobaiiiiis   P  A  s  c  A  E  4^7 

C.uUk ,  cur  admitti  neqneant'  4^8 

2?.  Figiu se pororum  ad certas  paiticulas  tranf- 
mittendas  apt^e  4*8 

Caufae  quare  non  poffis  recipere  4.6 ^ 

Argimienta  Arcbibaldi  Vitcaikh     4^9.  470 
30    Cola,  five  humonim  ad  primigenios  hu- 
mores,  inqaoque  organo  fecretorio  refi- 
dciites  adtradtio.  471 

aut  ad  certse  denfitatis  tubulos      471.47» 
gi.  Non  verum  eft ,   in    eodem  organo    fe- 
cretorio  a  primis  vitae    pruicipiis  eumdem 
humorem   feparari  471,  471 

ne  in  plantis  quidem  475 

ji.  A  definitse  denfitatis  vafa  cerB^umores 
num  traJiantur  47J  >  474 

Id  repugnat  experimentis  474 

Nam  per  quodque   fere   colum    quifqunm 
liquoi-   tranfit  ibid. 

.  &  in  animalibus ,  quorum  vafa  diverfnli- 
ma  funt  denfitate ,  tamen  fimilliuu  hu- 
mores   pecoalantur  47 ^ 

3j.  Adtradtio  particulaium  fimiliimi  a  K  e  r- 
I.  1  o  propofita.  475?  47^ 

34.  Adhaefio  ad  partes  vaforum  exccrnen. 
tium  folidas  ,  major  ,  uti  earum  pon- 
dus  fpecificuni  propius  eli  fpecifico 
hlimoris  ponderi  n-jft  ftqrj, 

Hxchypothefis  ex  Hambergbko  pio- 
ponitnr  477  >  478 

35-  Animadverfiones  'i'9f-11' 

Non  redte  definitur  pondus  vifcenim  fpe- 
cificum  ^■^^.  480 

Neqiie  pondera  vifcerum  a  Cl.  viro  de- 
finita  funt  in  ratione  ponderum  humo- 
nim  480.481 

Et  humores  diverfi  ponderis  per  idem  or- 
gamim  percolantiir  4S» 

Et  adlisfio  in  humoribus  motis  parum  po- 
tcflr     _  '481.  ^&l 

Audtor  ipfe  fenfit  hypothefeos    infirmica- 
tem  4»; 

j$.  Hypotiiefis  Francifci  L  a  M  u  a  b        4S; 
Ad  eaiu  animadverfiones  4i4 


ERRA- 


)(  497   )C 


ERRATA    ET   ADDENDA    Tom.    IL 

l'ag.  10.  1.  ult.  dele  m 

p.    »7.  iiot.  o.  1.  z.  poft  gelatimm  adcie  /J^u. 

p.  Ji.  feqq.  Numeri  REAUMURiAifi  ad  FA.HREWHEtTiAK08  f«dudti  funt ,  es 
liypothefi  Cl.  S  A  u  V  A  G  s  s  de  la  Cioix>  qiii  calorem  ebullientis  aquas  ,  m  Q^  fcul» , 
ad  n.  87.  ponit  Meinoir.  fier  les  vers  a  foyc  v>.  j8.  Sedea  omnia  iaceita  fatis  effe»ne- 
que  diveifo  tempore  fabricata  Re  a  u  m  u  ri  a  w  a  thermoiuetra eiudem  ad  Fahrenhei" 
tiaua  rationem  habeie  » uunc  ex  Cl.  Michtlii  du  C  r  e  T  accuratioribus  experimeatis didici. 

■y.    J{-   n.  iz.  imprimut  lege  impriinit. 

p.   J^-   n    6.   Cidore  lege  culoris  gradu. 

p    J<.  nots  i  ad  ^  mutentur,  ut  i  fit  *  ,  *  fit  /  &  fic  deinceps. 

p.  jx.  J.  4.  fuper  ultimam   poft  (^*)   adde  exhulavcrint. 

p.  8?.  Sed  Cl.  Gaber  uruiam  triduanam  ,  &  in  febre  jam  hora  5j.  p.  85.  cuni  acidis 
eflfcrbu  ffe  viait  ,  tum  finguinem  14  hora  a  moite  p.   77.  &c. 

•p.    84.  voUtilem  lege    volatilinm. 

Hic  Cl.  Pr  I  N  G  LE  fenteritiam  Cl.  G  a  b  er  optime  cum  noftra,  &  cum  re  ipfa  concl- 
liat.  Nempe  o.inino  humores  noftri,  dum  vivimus  5  incipiunt  aljaiefcere  ,  Sf  poft 
Biortem  alcalefcuut  etiam  magis  cumque  acidis  liquoribus  fervent  ,  unaque  fiEtent. 
Cum  vero  ipio  fuo  fstore  volatiles  partes  amittant»  ipfa  fe  putredo  deitruit,  atqiie 
poft  breve  tempus  ,  quo  cum  acore ,  etiam  vegetabili ,  etferbuerunt ,  humores  ani- 
niales  eam  poteftatem  amittunt ,  porroque  alcalmam  naturam  deponunt.  Non  ideo 
penitus  idem  e.t  fitere ,  6c  alcalinum  reddi  j  fed  frequenter  utrumque  conjuugitur 
Mifc.  Taurin.  p.  77.  ad  8?. 

p.  147-  1-  18    poft  guod  ,  adde  id  quidem 

p.    16;.   1.  6.    poft  (  f  *  )   Hele. 

\).    zov.  1.  2.  ante    uftima  pro  vita  lege  arteria- 

p  IJ.I.  Dele  hds  lineas  mali  fenfus  libijue  contrarii  Liberalis  caiculus  eji  ad  vocctii  fro- 
duila.  — 

p.  261.  1.  16.  pro  rayior  lege  rariores. 

p.  457.  1.  3.  poft  giauijjima  adie  febre. 

p.    2514.  )    7.  pro  (  tf  )  lege  (  «  ). 

p.   2SC-.  poft  homine    adde  cordis. 

p.  j«4-  Cum  h.tc  imprefta  cffent  5  legi  Cl.  Cigna  coutra  fententiam  noftram  experl- 
menta  in  Mifceil.  Taurin.  p.  68.  yi.  Ea  certe  vix  fmunf  aliqua  noftrorum  firma  effe. 
Et  primum  miuime  a  iola  conipreirione  quacuuque  Itratorum  inferioium  eorum  *ni- 
grorem  fieri  ,  luculeute  demonltravit  vir  Cl.  Ueinde  aeris  certe  aliquam  vim  effe 
in  lUgeudo  rubore  fai  gu  nis ,  virtetur  inde  adpare-e,  quod  lamina  fuprema  remota 
proxi.na,  quae  minns  rubebat,nuuc  purpureum  nitorem  iuducat,  &  fic  porro  ex  or- 
dine  quaeque  lamina  fanguinis  ruborem  indiiat  ,  uti  aerem  adtigit.  Ea  tamen ,  non 
de  obfciiro  nibnre  vera  fuut ,  qui  etiam  in  vacuo  fpatio  fupereft,  fed  de  flore  illo 
coccico  fani   fanguinis. 

Nigiim    £Ethiop'.im  fanguinem  effe,  nunc   demum  credimus  111.  MECKEii» 
Memoir.  de  l'Acad.  de  Berlin  17^7. 

p.    jl  .  1    I.  fupra  iilnmam   Maii  lege  Maiutt. 

p.  j}i.  1.  II.  pro  accufmtet  lege  accufet. 


K 


A  /)  .^ 


A      /  /