Emendationum Frontonianarum particula : dissertatio inauguralis quam amplissimi philosophorum ordinis auctoritate atque consensu in Academia Georgia Augusta ad summos in philosophia honores capessendos

Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at |http://books.qooqle.com/|

i-^y. ^

->rW

-c;<.'fi^

Vr :;-N-^'- •-%,. r'^^., V:>.^

^'-r-. ^' ^'

LJ icj -itd-is-

HARVARD COLLEGE
LIBRARY

FROM THE U£RARY OF

ALBERT ANDREW HOWARD

CLASS OF isai

POPE IROFBSSOR OF LATIN

A

/ C^ t-i^'^< ■■*■■ t/

EMENDATIONUM FRONTONIANARUM

PARTICULA.

iiiimi Mmmm .

QUAM

AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS

AUCTORITATE ATQUE CONSENSU

IN

ACADEMIA OEOBOIA AITOXrSTA

AD

SDMMOS IN PfllLOSOPHIA IIONORES CAPESSENDOS

SCKIPSIT

RUDOLFUS ELUSSMANN

RUDOLPHOPOLITANUS.

Gottingae MDCCCLXXI.

r-t

••^-

^^'r^^'

/^

/

HARVARD COLLEGE LIBRARY

FROM THE LIBRARY OF

ALBERT ANDREW HOWARO

NOVEMBER 24, 1925

i

iLtL^'^.

■ _.♦' *•:: .

— *- -

M.. Corneli Frontonis epistulae ab Angelo Maio
post tot saeculorum oblivionem ex tenebris erutae vix
dici potest quantam hominum doctorum primum curiosi-
tatem tum fastidium moverint. Quem enim suae aetatis
hominum plausum et admirationem habuisse et vel plus
centum annis post Romanae eloquentiae non secundum^
sed alterum decus^) visum esse noverant, ad eius libros
iam aditum patere ut cupidi sane et attenti audiverant,
ita perlectis eisdem libris mirum quantum spe decepti
sunt. Inde, puto, factum est; ut non eadem, qua fere
solet fieri, alacritate docti homines in hoc quidem corpore
quamvis aegerrimo opisque medicae indigentissimo cu-
rando sanando ingenia exercuerint. Postquam enim anno
1815 quidquid reliquiarum Frontonianarum in palim-
psestis Ambrosianis, olim Bobiensibus latuerat, publici
iuris ab Angelo Maio factum est, primum quidem Eich-
stadius lenensis ^) novum inventum aequalibus magis com-

^) Yerba sunt Eumeni in Panegyrico Constantio Caesari recepta
Britaniiia dicto cap. XIV. Quamquam, qua sunt illi rhetores iti
dicendo et laudando incontinentia, Aureli Caesaris verba (Front
epist. U. 3 pag. 28 versu ultimo ed. Nab.)» quibus Frontoni magistro
Taledicit: valef decus doquentiae Romanae ezaggerasse yidetur. Cni
epistulae cur Frontonem ea, quae est 11. 7 pag. 32 respondisse
putem, caussa in extremis eius epistulae yerbis est: valef CaesaVf
decus patriae et Romani nominis* Solet enim alter alterius laudes
quamris nimias reddere et reddendo superare.

') Cornelii Frontonis operum nuper in lucem protractofam notitia
et specimen. lenae 1816.

1

mendavit quam ipse emendavit. Secuti sunt triumviri Bero-
linenses, Niebuhrius, Buttmannus, Heindorfius,') qui com-
muni studiorum societate iuncti eodem anno Frontonis
reliquias tum quidem in lucem protractas ita percensue-
runt, ut turbatum foliorum codicis ordinem mira sane
sagacitate restituerent, multa egregie emendarent, rem,
quantum quidem tum pro incredibili qua Angelus Maius
rem instituerat socordia et levitate fieri poterat, insigni
studio et diligentia agerent. Car. Frider. Heinrichio^)
quantum laudis debeatur nescio. Fr. autem Rothius^)
ut de epistulis Frontonianis optime existimavisse dicendus
est, ita in emendandis reliquiis noluit operam consumere.
Certissimum autem de Frontonis studiis et ingenio iudi-
cium fecit summus ille Niebuhrius. *) Paulo post, i. e.
anno huius saeculi vicesimo tertio, feiici quodam casu
factum est, ut idem ille Angelus Maius, cum Mediolano
Romam migrasset et bibliothecae Vaticanae praeesse
coepisset, alia Frontonis fragmenta in codice inveniret,
qui olim integri Mediolanensis libri pars fuerat, ut iam
anno vicesimo tertio Frontonem uberrimis supplementis
auctum edere liceret. Cuius editionis altera pars ab altera
non parum differt. Eae enim, quae ex priore editione

^) M. Cornelii Frontonis Beliquiae ab Angelo Maio primam
editae cett. Berolini 1816« Nihil moror editiones Francofurtanam
anno 1816 aut Cellensem 1832 emissas^ quae ad verbum Maianas
editiones reddant.

') Auctarium emendationum in Frontonis reliquias. Eiliae 1817.
Libellum frustra vel in bibliotheca Gottingensi quaesiyi.

^) Bemerkungen tiber die Schriften des M. Comelius Fronto und
t^ber das Zeitalter der Antonine. NQrnberg 1817 = Sammlung
eUicher Yortraege. MHnchen 1851» pag. 52 — 76.

^) in commentatione quae est in seript. min. 2, 52 — 72.

De M. Aureli epistulis ad Frontonem scriptis ezposuit Emestus
Miiller: Marc Aurel in seinen Briefen an Frouto (Festschriften zur
hundertjtthrigen Stiftungsfeier des kdn. evang. Gjmnasiums zu Batibor
1869. pag. 12).

>^'<~- ^^. X- •. . .. - * — ^ ' — — ■" -^ —

repetitae sunt, reliquiae Mediolanenses neque ullam
habent iterum conlati codicis commendationem, quamvis
videantur, et quae ex schedis Yaticanis accesserunt multo
maiore accuratione et diligentia ex codice descripta sunt
quam quae vir clarissimus in hac editione ex priore
repetiit. Atque utinam repetiisset ! Nunc vero ne monito
quidem lectore complures, quasi in codice Ambrosiano
legantur, coniecturas et emendationes triumvirorum Be-
rolinensium in ordinem recepit. Atque cum iibrum
Mediolanensem non ea^ qua par fuerat, diligentia in-
spexisset cumque multis locis aut falsa descripsisset aut
de lacunis non recte rettulisset, fieri non potuerat quin
homines Berolinenses , qui fidem Maio haberent, cum
ipsi via et ratione incederent; haud raro in devia omnia
seducerentur. lam vero Maius inventa Berolinensia pro-
bavit atque pro vere Frontonianis venditavit, ut scriptoris
verba non semel, sua neglegentia ad aliorum hominum
doctorum ingenia exercenda et frustra exercenda abusus,
sed eisdem, quos illi per ipsius securitatem fecerant,
erroribus patrocinatus bis corrupisse dicendus sit. *)
Atque primus deinde hoc rerum statu deceptus Kess-
lerus^) infelici nisu lacunas in ipsa illa Mediolanensium
membranarum parte explere conatus est. Secutus est
Ludovicus Schopenus^) qui duobus libellis perquam doctis
alteram i. e. Vaticani codicis partem emendavit felicissimo
plerumque successu: quippe cum ab Ambrosianis illis

') Eandem editionem A. Maius anno 1846 ita repetendam curavit,
ut, cum in adnotationibus pauca quaedam corrigeret^ codices ipsos
retractayisse non videatur.

^) De locis, qui in M. Frontonis epistolis ad Antoninum Pium^
ad Marcum Caesarem et ad Yerum Imperatorem Aurelium Caesarem
ab Angelo Maio inscriptis litura corrupti deprel^enduntur^ probabili
coniectnra sarciendis. Programma gjmn. Rosslebiensis 1828.

^) Emendationum Frontonianarum Partes I et II. Programmata
scholae Bonnensis 1830. 1841.

1*

abstineret et certiore quodam fundamento in Vaticano
uteretur, qua erat mentis acumine sermonisque latini
familiaritate, raro a vero aberravit, plurima aut optime
emendavit aut emendandi viam demonstravit Neque
laude sua caret lo. Casp. Orellius, qui cum Chresto-
mathiam Frontonianam Corneli Taciti dialogo de Ora-
toribus a se edito^ addidisset, in emendandis reliquiis
Frontonianis operam conlocavit haud sane contemnendam.
Fridericus autem lacobsius ut prioris editionis Maianae
locos nonnuUos corruptos felici ingenio temptaverat,^) ita
alteram compluribus animadversionibus bonae frugis
plenissimis prosecutus est. ^) Post hunc G. F. Hilde-
brandus in editis libris Apuleianis *) complures locos
Frontonianos emendavisse sibi visus est, nonnullos feli-
citer emendavit; quamquam doctissimi hominis studia
eorum, qui post illum emendando Frontoni operam de-
derunt, diligentiatn plane fugerunt. Pauca quaedam sed
ea maximam partem egregia in communem rem contulit
Arn. Schaeferus, ^) quae cum homo doctissimus vel a
nuperrimo reliquiarum Fronionianarum editore Batavo
praetermissa vidisset, ea quae ipsi etiam tum probabantur,
alio loco ^) repetiit. Tribus autem libellis Henricus
Alanus'') Anglus quid in emendando Frontone posset

^) Prodiit liber Turici anno 1830; clirestomatliia illa pagg. 115 —
173 complectitur.

2) in Fr. Aug. Wolfi Analectis I. 108.

^) in Zimmermanni Diariis antiq. 1838^ p. 1019.

*) Lipsiae 1842.

^) de locis nonnullis Ciceronis Plinii Frontonis (in progr. gymn.
Yitzthumiani Dresdensis 1844, pag. 12 — 16).

«) in Philologo XXVI. 575.

^) Henrici Alani coniecturae et animadyersiones. Dublini 1841. —
Obserrationes in loca aliquot Ciceronis; acoedunt in Caesarem Fron-
tonem Gellium Plinium nonnulla. Dublini 1863. — Obseryationes in
Frontonem Dublini 1867. Horum librorum ^uem ultimo loco scripsi
non usurpavi.

"""—■—-- . . . - ^~» r— ^ .. --. ... — »- ■ «»^i^|^»»^-M'^— ■ I i I I

^ ^ ^ — —

■^ ' ' - 11 **''T f'*rii . 1 ■ ~ T -- ..I II- I ■ »

expertus est, atque sunt sane, quae probes, quamquam
non ita multa. Philiberti Soup6 commentatio *) magnam
babet industriae, nuUam ingenii laudem. NonnuUos ex
eis locis Frontonianis, qui ad ius pertinent, tractave-
runt E. Schrader^^) et Henr. Ed. Dirksenus.^) Pauca
de uno loco Frontoniano disseruerunt Schneidewinus^)
et Cobetus. *) Praetermisit autem nuperus editor
Batavus etiam Mutzelliana nonnuUa eaque minime
spernenda^) et Maehliana plus dimidia parte immo-
destiora.^) Egregia sunt quae C. F. V. Miillerus passim
de Frontone disputavit. ') De singulis locis sententiam
tulerunt Chr. A. Lobeckius,®) 0. lahnius, ®) Alexander.
Riesius,") Herm. Usenerus,*?) Mart. Hertzius,**) loh.Vah-
lenus,^^) Lud. Friedlaenderus.*^) Arionem Frontonianum
cum Gelliano contulit lul. Kretschmer.") Palmam autem

^) de FrontOQianis reliquiis. Ambiani 1853.

^ ^) Neuentdeckte QueUen r5mischer Rechtskunde in Erit. Zeitschr.
f. Rechtswissenschaft yoI. I fasc. 2, pag. 140 sqq. Tubing. 1826.

') Zur Auslegung einiger SteUen in des Cornelius Pronto Reden
und Briefen recitavit homo doctissimus in academia litteraria Bero-
linensi a. d. XVI Eal. lanuar. MDCCCLY, quae commentatio in
opusculorum Dirkseni Tolumine I pag. 243 sqq. legitur, quod his
ipsis diebus Lipsiae prodiit (edente F. D. Sanio).

3) in Philologo X. 321.

*) in Mnemosyna V. 232.

^) Zu Fronto (in Diariis gymn. Berolinensibus XIII. 640).

«) in Philologo XVn. 176 sqq. XIX. 159 sqq.

^) in programmate Landsbergiano 1865» cuius nullaNabero notitia,
et in Annal. philol. nov. 93, p. 487 sqq.

8) in Aglaophamo p. 707.

9) in Mus. rhen. III. 156 et post Naberum in Philologo XXVIII. 7.
'^) in Annal. phil. no7. 91^ p. 146.

*») eod. 1. 91, p. 268.
») eod. 1. 93, p. 579.

^^) in Cn. Naevi de bell. Pun. reliquiis p. 6^ 7, et in Aotis
gymn. Austr. XIX. 10.

^*) in Enarratione morum roman. 2, 127.

^^) in libro de GeUii fontibus pag. 103. Posnaniae 1860.

-^

fert M. Hauptius, qui plurimos locos Froutonianos feli-
cissimo ingenio restituit.*)

Atque hi quidem homines doctissimi omnes de
emendando Frontone meruerunt nullius nisi Maianis
editionibus adiuti. Primus, quod sciam, post Maium
codices ipsos iterum inspexit homo Batavus G. N. du Rieu.
Qui cum in itinere Italico cum alios codices rescriptos
tum hos Frontonianos iterum contulisset, domum autem
redux factus negotiis publicis distineretur, quominus ipse
novam romani rhetoris editionem adornaret opesque suas
cum hominibus doctis communicaret, varias, quas ex
Italia rettulerat, lectiones Samueli Adrian'o Nabero tra-
didit, qui libros Frontonianos denuo edendos curavit.*)
Qui quamvis rem diligenter sane et strenue egerit, ut
tandem aliquando melius certiusque, quam post editiones
Maianas licuerat, adpareat, quae sit membranarum
illarum condicio quidque in codicibus revera scriptum
sit, quid non, relicta tamen sunt haud pauca, quae post
ipsas duumvirorum curas offendant lectoremque non raro
morentur et male habeant. Atque primum quidem ut
omnium codicum rescriptorum lectio perdiflScilis est
neque quae in eis latent nisi repetita perscrutatione
eruuntur, id quod vel post religiosissimas Ritschelianas
in Plauto Ambrosiano curas nova Studemundi studia
docuerunt et post Batavi G. N. du Rieu illud undeviginti
e libris de republica Ciceronianis capitum apographum
Detlefseni opera confectum comprobavit, ita in codice Am-
brosiano Angeli Mai quae tum erat curandorum librorum
rescriptorum incuria adeo grassata est, ut iam plurima
venenis deleta legi non possint. ^Nihilominus in his ipsis
schedis Ambrosianis iterum conferendis fere acquievit
docti hominis Batavi diligentia, ita ut multa certius con-

^) in indice lectionum Berolinensiiim anni 1867.
«) Lipsiae MDCCCLXVn.

stituerit et, id quod Angelus Maius fere praetermiserat,
inargiQales notas ab altero librario, qui hunc codicem
emendavit, adscriptas diligenter exscripserit; librum
Vaticanum, quem quidem a Maio religiosius inspectum
et descriptum esse Naberus adfirmat, non totum contulit,
ut iam non raro ad fidem Angeli Mai eamque post
codicem iterum conlatum satis dubiam et suspectam in-
dignabundus sane reiciaris. Praeterea ea eius saepe est
in lacunis indicandis levitas, ut quo te vertas ignores.
Velut, ut uno exemplo defungar, quid id est, quod pag. 44
not. 4 adnotatur: »supple unum verbum<t? At quantum?
Duarum litterftrum an duodecim? Sed haec quidem alteri
editori debentur. Naberus autem, praeterquam quod
compluria quae post Maium virorum doctorum studia
ad Frontonem emendandum contulerant aut praetermisit
aut non ea qua par erat diligentia rettulit, est ubi secum
ipse pughet. Velut cum pag. 11 not. 14 in codice per-
petuo prosus legi adnotasset, recte quidem eadem vo-
cabuli forma legitur pag. S8, 9, ubinescio quomodo sui
oblitus sic in codice exaratum esse iterum adnotavit,
65, 7; 73, 19; 76, 10; 115, 1; 178, 4; 219, 3, altera
tamen i. e. prorsus Telkth est pag. 7, 10; 101, 4; 106,
22; 178, 19. Atque ea ipsa caussa est, cur Naberum
ne pag. 49, 15 quidem, ubi prorsum et pag. 68, 22, ubi
prosum invenitur, sibi constitisse putaverim. Accedunt
aliae quaedam neque leviores res, quibus male constat
qua Naberus utitur ratio. Sed de his quidem infra
agetur. Sed, utut res est, multum profecto Fronto doctis
hominibus Batavis debet, tamen, ut fieri solet, ita multum,
ut utrumque codicem rescriptum iteratis curis excutien-
dum esse satis superque inde adparuerit. At adsit, qui,
si quis, huic desiderio satisfacere possit; contulit enim
codicis Ambrosiani partem non sine fructu Guil. Stude-
mund, homo in hoc litterarum genere acerrimo cuique
existimatori probatissimus , expetendus ille, ut omnibus

8

membranis denuo descriptis operam suam in Frontone
restituendo conlocet. Sed Nabero ut non multum debeat
Frontonis emendatio, duae tamen res debentur^ primum
quod singulas libri palimpsesti schedas melius dis-
posuit, tum quod abstinuit ab infructuosa illa popularium
suoriim omnia novandi ^tudio; nec desunt quae bene
e^endavisse dicendus sit. In cuius laudis partem veniunt
et G, N. du Rieu et Frid. Aug. Eckstein , qui cum pri-
morum typothetarum speciminum emendandorum laborem
ultro suscepisset, non solum librariorum Lipsiensium sed
hic illic etiam antiqui librarii menda correxit. Pauca
etiam post Frontonem a Nabero editum Ernestus pater
meus aut emendavit aut restituit,^) plura censor quidam
anonymus,*) plurima, modo ingenio parcere voluisset,
REllisius Anglus.^) Graecarum epistularum extremaverba
restituisse sibi visus est alter homo Anglus.*) Accesserunt
nuper E. de Leutschius ^) et Ad. Eussnerus.®) "

Post tot hominum doctorum studia cur ego quo-
que quid in emendando Frontpne praestare possim ex-
periri sustinuerim; caussa non magis ii^ me ipso quam
in Frontone eiusque amicis sita est. Epistulae enim ex
codicibus rescriptis erutae nullam habent neque ab erudi-
tione neque ab elegantia commendationem ; scriptae autem
sunt maximam partem aut a magistro ad discipulos
adulescentulos aut a discipulis ad magistrum, neque con-
spicuae eae aut magna rerum varietate aut egregii in-
genii sublimitate, ut satis aptae satisque dignae visae
mihi fuerint; in quibus emendandis prima stipendia fa-

») in Philol. XXVU, 240
') in indice philol. Leutschiano I. 60.
^) in Diario Anglioo: lournal of Philology I. 15 — 20.
*) Wordsworth in eodem Diario £ 160.
») in Philol. :XXX. 176. ^

*) in mvLB^ rhev. nor» X^» 141—147: Frontonis et M. Caesaria
epiatularum emendationes.

.ifini ih.

17

■

praecedentem epistulam ad eum scripserit, bene valuisse
adparere putat, in qua re homo doctissimus non satis
animadvertisse videtur Frontonem gratias agere pro
„flagrantissimis litteris" a Marco missis quibus lectis se
prae gaudio plane restitutum sibi videri praedicare-
Extremis autem verbis nescio an Fronto respondeat ad
ea, quae pag. 5, 2 Marcus optaverat: valeat et mecum
esse possit. • Sic enim in codice legitur. Schopenus II, 3
et Naberus cur ut substituere maluerint, mihi quidem
non liquet. Non enim propterea optat ut Fronto valeat,
ut secum esse possit, sed duo vota habet, et ut valeat
magister et ut secum esse possit. Neque praepositio
prae habet quo se eo quidem, quo a Nabero posita est,
loco tueatur. Quo vocabulo latini homines ita solent
uti, ut duas vel complures res inter se conferant, idque
duplici modo, de qua re cf. Heerwagen ad Liv. XXII.
3, 13. In hunc autem locum nisi alterum id genus non
cadit, quo ne quid fieret re aliqua impeditum esse dici-
tur. Tantum autem abest, ut Fronto gaudio ex Marci
litteris percepto se quominus prosiliret prohibitum fuisse
adfirmet, ut ipsum illud gaudium fecisse dicat ut pro-
siliret. Itaque universum locum auctor sum ut ita con-
stituas: Quid si istas litteras tuas legerit^ quibus opem
deum etiam pro salute mea advocas et praecaris ? me
beatum (imm)ort(alibus a te) commendatuml Putasne?
ullus dolor penetrar$ sciat corpus aut animum meum
prae tanto gaudio ? ProsUui babae^ nec doleo iam qui<y
quam. In voce eiiam postposito ne offendas, conf^
pag. 24, 13; 62, 20; 63, 7; 65, 13; 74, 12 alia. De
putasne? confer Horat Sermon. II. 5, 76: putasne? per-
duci poterit tam frugi tamque pudica? Unum liceat ad-
didisse. Quae subsecuntik* verba Frontoniana, in codice
non omnia adparent. Legitur enim . . . ECaesar, unde
Buttmannus alterum babe effecit. Equidem malim:

2

18

Plane^ Caesar^ vigeOj valeo^ exulto^ quo vis veniam^
quo vis curram.^)

Ad Marcum Caesarem I. 4 pag. iO^ 22: Nunc a
Laertio ad Atridam transeo. Nam illud Ttaaafjdijj, quod
eum decepit^ cuius causa tot legiones funduntur^ fugantur^
ex somno et ex somnio profecto oritur. Ipsa vox graecE;
quae apud Homerum quattuor locis, Iliad. /? 12, 29;
k 709, 725 invenitur, de somnio illo Agamemnonis agi
docet, ut Maehlius (Philol. XVII. 177) frustra Tzap eui^i^
temptaverit. At quid illud est et ex somnio profecto'}
Erat cum legendum putavi et ex somno prolixoj qua
voce saepius Fronto utitur, ut pag. 6, 61, 98, 106, 167,
197. Nihil enim esse videbatur, cur adfirmativum illud
profecto adderetur. At meliora me docuerunt duo loci
Curtiani VIII. 3,4: ille se prodi^ non moneri ratus et
formae profecto fiducia cupere eam quam primum dedi
Alexandro^ acinacem strinxit et IX. 1, 18: in vicina
oppida ingentem intulere timorem, invictum exercitum
et deorum profecto advenisse memorantes.

Ad Marcum Caesarem I. 4 pag. iO extr^ haec legun-
tur: Quos quidem versus orator egregius mire quondam
evertit. Fronto laudationem somni ad Caesarem scri-
pserat; rescribit Marcus contra somnum pro insomniis
atque in ea re cum multa alia Homerica adfert tum
versum illum oO ^pTj nawo^iov eSdetv fiouXTjffopo)^ avdpa,
quem vel maxime contra Frontonem eumque imperatoris
filio somnum suadentem et commendantem facere in hoc
quidem argumentorum ex poetis haustorum numero

^) [Immo cum pro eo quod apnd Naberum extat nec doleo satis
clare NEQiDOLEO et pro Bahe Caesar post longam meditationem
dubia NECAEGROTOB litterarum yestigia mihi apparuerint, non
dubito quin locus iste pessime habitus ita restituendus sit: babe,
neque doleo iam quicquam nec aegrotoi vigeOf vcUeo, exulto etc. nam
de aegrotor forma cogitare non ausim, cum alia deponentis ezempla
nulla, quantum sciam, innotuerint STUD.]

19

adparet. Quod cum Fronto intellexisset, nihil antiquius
habuerat nisi ut versum suae caussae incommodum et
molestum nescio quibus artibus profligaret et everteret.
Marcus autem magistri auctoritate non deterritus, id quod
factum erat per risum et iucundam quandam adulationem
commemorasse satis habet. Oratorem enim egregium
ipsum Frontonem dici vix ac ne vix quidem dubium esse
potest. At quid tum illud quondam'? Marcus recens est
a legenda illa laudatione. Quae cum ita sint, suadeo
ut emendetur: miro quodam modo evertit, Non praetere-
undum esse videtur, adverbium mire neque apud Fron-
tonem neque apud Marcum uUo alio loco inveniri nisi
fortasse pag. 17, 10, de quo postea agetur. Eadem arte
locum ad Marc. Caesarem I. 2 pag. 4 sic primus
emendasse mihi visus eram : illo nescio quo modo *) ad
te profectum eum (animum meum) esse^ cum Jacobsium
in idem incidisse vidi. Alio tamen locO; qui est ad Marc.
Caesarem I. 8 pag. 21, 8: Quorsum hoc reiuli? uti te,
Domine^ ita conpares^ ubi quid in coetu hominum reci-
tabis^^) ut scias auribus serviendum^ plane non ubique
nec omiii modo^ attamen nonnumquam et aliquando, ne-
scio an eadem medela adhibenda sit. Recte enim Scho-
penus I, 3 aliquando ferri posse negat. Bene quidem
ubique et nonnumquam inter se opponuntur; aliquando
autem et omni modo contraria non sunt. Schopenus
aliquantum'j malim aliquo modo,

lam accedo ad inconstantiae crimen, quo supra
Naberum teneri dixi. Exempla nonnuUa ponam : ut voca-
bula ex se ipsis apta specie quadam efferat oculisque
subiciat, nonnunquam signis quibusdam utitur non an-
tiquis illis sed perquam recentibuS; nonnunquam non

[%o ^o 9^^ Pfo QUO; non de quo modo cogitayi. STUD.]
k) [recitahis ex reciiauis factnm cod. item paulo post NON
ante uhique ex NEC a correctore eifectam est. STUD.]

2*

20

utitur. Velut cum pag. 12, 7 exaraverit : elegantissime
„praevaricari" te ais, pag. 36, 14: hoc etiam ipsum atque
unde putas? legitur. Eandem rationem secutus est pag. 64
compluribus^ locis. Contra ea pag. 41, 3 consulam et
pag. 50 ter repetitum vocabulum cotidie, cum in se ipsis
posita sint, eisdem quibus reliqua verba expressa sunt
litterarum formis exarantur. Idem factum est pag. 60, 23
in vocabulo merito et pag. 136, 7 in voce salutem, Mitto
reliqua, quae innumera sunt; tria addam, unde adpareat,
quantum ex illa inconstantia detrimenti Fronto ipse a
Nabero editus ceperit. Ad M. Caesarem III, 16 pag.
55^ 6 cum iam epistulam finivisset, Fronto rem antea
neglectam his verbis addit : quom Persarum discijplinam
memoraris (coA. memorares)^ bene ^^battunt^^ ais, Ita
enim scribendum est, ut Fronto batuendi verbum, quo
Marcus in describenda vel commemoranda Persarum dis-
ciplina') usus sit, sibi (est enim anticum et, qualia
Fronto amat, ex obsoletis quaesitum) probari fateatur.
Rudibus enim exercebantur Persarum pueri, quae sunt
YUfxvtxa illa SnXa apud Xenophontem (Cyri discipl. 1 , 2, 4).
In codice battunt legi nescio an perperam adfirmant.
Alter locus est ad Marcum Caesarem II. iO pag. 34j /4:
Feci tamen per hos dies excerpta ex libris sexaginta in
quinque tomis: sed cum leges sexagintai inibi sunt et No~
vianae et Atellaniolae et Scipionis oratiunculae : ne tu
numerum nimis expavescas. In quo loco interpretando
et emendando nuper Eussnerus erravit*): ita enim illa
dici adfirmat, ut „intellegatur oinnia, quae M. Caesat
excerpserit, quamvis ex tot libris sumpta, tameu utpote
ex antiquissimis petita scriptis ab homine antiquario sine
taedio perlegi posse", ut post cum substantivuin aliquod

*) Qu^m orationem in senatu habuit : cf. ad Maic Caesarem IV. 3|
pag> 65; 20, Mai adnot. 9 ad Marc. Caesarem III. 16 pag. 53 ed. Nab.

2) Mu8. rhenan. XXV. 544.

21

{voluptate piita vel tale quid) omissum esse sibi per-
suaserit. Nihil minus. Cum enim ipsa illa quae secun-
tur diminutiva*) tum quinque tomi de exiguis libellulis
agi docent^); praeterea extrema verba: ne tu numerum
nimis e.vpavescas^ rem minoris laboris esse significant quam
quanti pro ingenti illo numero esse videatur. Quae cum
ita sint, nihil in verbis illis mutandum est. Quamquam
Naberus ut sibi constaret, exarare debebat : feci t. p. h.
d. ex, ex l, s, L q, t.^ sed cum leges fjSexagmta^\ inibi
cett, Simillimus locus est ad Marc. Caesarem V. 44
(59) pag. 90, 1 : Victorinus noster aget, ne me acturum
putes, i. e. id quod commemoro, ne me acturum putes.
Finem faciat locus ad Marcum Caesarem IV. 3 pag.
64^ 10 : Equidem te animadverti^ quom mthi scripta tua
relegeres j adque ego de verbo syllabam per\mutaremy
te id neglegere nec multum referre arbitrari. Quid?
syllabamnQ „per'* mutarem an syllabam permutaremf
Utrumque habet quo se tueatur.

Ad Marcum Caesarem 1. 5 pag- i2 esitr. Fronto
plagam^) sibi a Marco inflictam esse per blanditias con-
queritur. Cum enim Fronto in somno laudando ipsum
Ennium poetam a somno et somnio sibi initium fecisse

^) cf. Ed. Munk de fab. AteUanis p. 51 > qui tameu male cum
Heindorfio Novianae Atellaniolae eiecto et legendum putat; Marcus
enim NoTianas et' alias AteHanioIas dicit, de quo genere dicendi satis
est relegasse ad M. Haupt. ad Ovid. Met. U. 109.

') cf. Marquardt Antiquitt. Boman. V. 2, p. 399.

1) [NoD tam de plaga inflicta, si quid Tideo, agitur quam de

pila malitiosa daia, Cum enim pro eo quod apud Naberum legitur

Ecce autem circa Ennium oliam malitiosam PILAM dedisti codex

I
PELAM praebeat — prima littera aut P aut T aut F, tertia ab

exitu littera aut T .aut L fuit; I litterula supra lineam non prorsus

certa est — de PILAM lectione Tix dubitandum est. Praeterea cum

post circa corrector Q* supra lineam addiderit, quod aut QUE aut

QUINTUS, QUINTUM etc. signifioat, droa Q. (i. e. Quinium) Ennium

scribendum esse apparet. STUD.]

_ 22^

dixisset*), Caesar pluris quam ipsum somnium id fuisse
contendit, quod poeta experrectus esset ; quod nisi factum
esset, eum illud somnium ne narrare quidem potuisse
(cf. I, 4 pag. 12). Quae in codice secuntur, initio

truncata sunt: Marcus meus Cae-

saVf si pote^ argutius, Praestigiae^) nullae tam versutae.
Ubi quod Maius supplevit Excogitet^ Naberus Quaerat
aliquid^ utrumque recto iudicio caret. Laudare enim vult
Marcum, non vituperare. Itaque, ut a verborum resti-
tuendorum conamine abstineam, tale quid Frontonem

scripsisse oportet : /, quaeras aliquid quam Marcus meus
Caesar^ si pote^ argutius.

Ad Marcum Caesarem I. 6 init. pag. i3, i2 quae
leguntur, non Frontonis, sed ipsius Marci verba esse ut
Eussnerus p. 542 recte contendit, ita ne ea, quae Maius
manca et hiulca in codice invenit, minus bene restituisse
dicendus sit vereor. Quae enim Maius sibi legisse visus
est magisve nego inpudens (nunc enim omnia illa in
codice obscura sunt) quod lenissima mutatione ita refin-
genda esse censet: magisne ego inpudens^ praeterquam
quod felici et sane miro casu opus fuit, ut quae restant
verba unius sententiae et enuntiati essent, faciliore
opera manum librarii (Maium enim, non librarium errasse
credo) restitui posse mihi quidem persuasi: magister,
ego impudens. Quippe in epistula, ad quam haec Mar-
cus rescripsit, Fronto se ipse impudentem et inverecun-
dum dixerat, qui quae ex suis orationibus excerpsisset
imperatori praelegenda alumno commisisset. Cui Mar-
cus, si Fronto inverecunde egisse sibi videretur, se ipsum
impudentem dici oportere, qui sua scripta tanto oratori

cf. O. lahn ad Pers. prol. 2 pag. 74 et ad Satir. VI. 10
p. 215, Vahlen ad Ennium p. XX, Fronto pag. 146> 5.

m) [ PRAESTRIGl AE cod. recte; conf. A. Spengel ad Plauti
Truc. 1. 2, 32. STUD.]

^3

legenda committat, respondet. De priore sententia nihil
praeter extremum vocabulum magister superest.

In eadem epistula pag. 15; 14 Fronto in oratione
aliqua, cuius partem Marcus in hac ipsa epistula sua
manu descripsit, de caussa quadam loquitur iterata di-
latione extracta. In qua evenisse dicit, ut adversarius,
qui ad diem non adfuisset, vanis excusationibus iudices
falleret, quae quales fuerint, altercationis forma usus
exponit, idque ita, ut Fronto ipse interrogationibus uta-
tur, adversarii procurator respondeat: ubi est adver-
sarius^ qui iam pridem ad agendum adesse debuerat?
In itinere est, Quo tandem in itinere? Ex Asia venit,
Et est adhuc in Asia? Magnum iter et festinatum i. e.
magnum iter est, etiamsi festinetur. Interrogationis
signum posui post Asia^ id quod instituta altercationis
forma poscit. Pag, 16^ 3 quod interrogationis signum
post vocem dilapidare puncto apud Naberum cessit, vix
dubium quin typothetae debeatur.

De eiusdem epistulae fine pag. i7^ 2: Sdat familia
quemadmodum lugeat: aliter plangit servus manumissus

a

aliter cliens laudaucatus (sic codex) aliter amicus legat
honoratus quamvis optime meruerit Vahlenus (Cn. Naevi
de bello Punico reliquiae pag. 7), esttamen ubi minus bene
rem gessisse videatur, ut Naberus recto iudicio de eius
temptaminibus existimasse dicendus sit. Atque pri-
mum quidem voce dominum, quam post quemadmodum
omissam esse statuit, facile carere poteris ; tum nihil est,
quod manunnssum servum testamento manumissum esse
statuas. Unde enim probatur hoc Frontonem dicere, „diver-
sum esse hominum luctum pro diversitate hereditatis" ?
Ex ipsis quidem, quae hoc loco supersunt, laceris reli-
quiis Frontonianis illud non efficitur. Itaque ne altera
quidem Vahleni emendatio cliens adoptatus habet quo
se tueatur. Optime autem restituisse existimandus est

24

legato honoratus. Ex verbis Frontonianls nihil aliud
apparet, nisi mortuos ab amicis superstitibus pro modo
acceptorum ab illis beneficiorum coli et lugeri. Unde
locum sic refingendum esse censeo: Sciat familia queni'
admodum lugeat, Aliter plangit servus manumissus^
aliter cliens laudicenus^ aliter amicus legato honoratus,
De laudicenis vide Plin. Epist. II. 14, 5.

Paulo post pag. i7^ 9 Marcus pergit: Puto totum
descripsi, Quid ergo facerent quod totum ac mireiam
totum amarem hominem honum. Locus non uno nomine
laborat. Atque primum quidem absurdum est facerent.
Apud solum patrem Marcus Frontoniana illa recitaverat,
ut aut faceremus mt facerem Siut faceret^ nihil prae-
terea, scribere posset. Quorum illud, quod altero loco
posui, solum verum esse, et proximum descripsi et sub-
sequens amarem docent. Miratur Marcus, quod totum
locum Frontonianum descripserit. Mox quasi suam ipse
excusaturus temeritatem et inutilem laborem: quid ego
facerem? pergit. Ita enim scribendum censeo. Quod
enim in codice est ergo huius loci non est; in inter-
rogationibus enim illa particula ita solet usurpari,
ttt id quod quaeritur ex praecedente sententia quasi
concludi posse fingatur. (Handi Tursell. II. 453 seqq.
Kritz ad Sall. Jug. XIV. 9). Persimiles sunt loci Horat.
satir. II. 1, 24 ubi videndus est Teuffelius, Pcrs. 1, 12,
praecipue Cic. de off. III. 14, 60: stomachari Canius;
sed quid faceretl nondum enim C. Aquilius protulerat
de dolo malo formulas. Atque ut in hoc loco Ciceroniano
caussa sequitur, cur Canio in re acquiescendum fuerit,
ita apud Marcum fuisse puto : quom totum . . . amarem
hominem honum. Quippe pueriliter ludit bonus Marcus
cum se totum librum descripsisse dicit, quod totum scrip-
torem amaret. Quamquam in ludendo nimium quantum
progressus esse videtur. In codice enim porro legi dici-
tur tutum ac mirnam totum^ in quibus vocabulis ipsum

25

illud mire mirum me habet, quod cum pag. 18 nusquam
nisi apud Marcum I. 4 pag. 10 inveniri dixi, ne huius
quidem loci immemor fui. ') At hoc ipso loco ne mire
iam legatur, verecundia, nisi fallor, Marci vetat. Quid
enim? senemne Frontonem mire iam totum apuero dici?
Restat ut emendes mirifice^ quod vocabulum apud Mar-
cum III. 14 pag. 52, 2 invenitur. Quae cum ita sint,
universum locum ita restituendum censeo: Puto totum
descripsi, Quid egofacerem, quom totum ac mirifice
totum amarem hominem honum ?°) Pergit Marcus, ut supra
dixi, in vocabulo totus ludere, cumque se totum librum
descripsisse adfirmasset, quod totum hominem bonum
amaret, eundem mirifice totum esse dicit eadem signi-
ficatione, qua Cicero in Timaeo 5 utitur: hanc igitur
rationem effector mundi molitorque deus^ ut unum opus
totum atque perfectum eos omnibus totis atque perfectis
ahsolveretur^ quod omni morho seniove careret. Hominem
autem bonum haud scio an oratorem Frontonem per
blanditias dicat ex definitione illa Catoniana (cf. Catonis
reliquias ed. Jordan pag. 80), quam ipse Fronto exscri-
psit ad Verum Imperatorem II. 1 pag. 121, 21. Superest,
ut ergo et ego, quod. et quom sive a librario antiquo
sive ab hominibus doctis, qui codicem rescriptum in-
spexerunt, confusa esse commemorem (cf. pag. 18, 2;
127, 19; 69, 10).

') Namque quod in margiue saepius mire legitur (pagg. 99» 152|
ISS^ 235 cett.), uihil curo.

n) [Immo, cum in codice, quem, dum Juppiter Pluvius regnat, obiter

inspexi, TOTUMADMIRER TOTUMAMAREM . . EOMINEM

BONUM extare visum sit, quod iotum admirer, quod totum amarem
te hominem bonum yel similem lectionem in membrana latitare con-
^cias; quam ita e. g. facili negotio cum tua de boc loco sententia
consociare possis, ut admirarer et bis quom restituendum esse
censeas. Attamen iudicium de eius modi locis non ferendum esse
credoi priusquam novis medioamentis eyanidam scripturam resusbitare
licuerit. STUD.]

26

Schopenus ut ad Marc. Caesarem I. 8 pag. 22, 3
recte pro instructurae^^) quod in codice est, structurae
restituit, de qua re videndus est Lachmannus ad Lucr.
IV. 283, nescio cur intactos reliquerit locos ad Marcum
Caesarem L 7 pag, i9^ 9 et I. 8 pag. 22, 15 eodem
scripturae vitio laborantes. IUo loco haec leguntur: nec

ulla umquam scaena tantum habuit dignitatis: M. Cae-
sar actor, Titus inspectatory) lam enim ipsa vox inspec-
tator per se satis dubia est ; quae cum apud Symmachum
(Epist. VI. 9) solum et Mythographum Vaticanum pri-
mum cap. 150 praeter hunc locum Frontonianum inve-
niatur, apud Symmachum quidem optimi codices non
adhibiti inspectatores, sed adhibiti inspectores praebent,
Lactantius autem Placidus, cui Mythographus sua debet
(cf. Bodi Prooem. ad scriptores rerum mythicarum
pag. XVII.) inspeclor habet, Mythographus inspectator-
Praeterea apud Frontonem res, quasi in scaena agatur,
repraesentatur, in qua re non inspectandi^ sed spectandi
verbum sollemne est. Ipsum verbum his locis legitur:
pag. 20 extr. et 21 init. : quanta in spectandis orationi-
bus elegantia, qui locus ei, de quo agitur, simillimus est ;
pag. 82, 18: quinquatribus populo Romano spectante,
quo loco, cum prior manus sectante (cf. Naber. pag. 296)
exhibeat, Eussnerus emendationem suam pag. 6, 18 tueri
poterat: nec semper sectatur (cod. spectat); pag. 230, 6:
histrionem in somnis fautor spectaret, pag. 115, 16:
(Calpurnium) ego facile et omnibus spectantibus et te^
si spectaveris^ revincam, pag. 207, 11: spectandis in
campo militibus operam dare; pag. 191, 11: Fabianum
spectatum in iudiciis\ pag. 89, 12: si animum nostrum

o) [IN litterae iam ab ipso correctore ezpunctae esse videntur.
STUD.]

P) [ Ixnmo pro certissimo contra Naberum adfirmo in codice non
INSPECTATOB extare, sed IMPEBATOB, idque iam Maius legerat.
STUD.]

27

specles; pag. 209, 11: factum spectatur; pag. 118, 9:
an lacrimas vestras spectatum veniremj pag. 4.0, 16:
indignationem (tuam) maligne spectaturi videntur, Quae
paulo post pag. 40, 18 leguntur: qui minus amici sunt^
malunt te inspectare inconstantius agentem^ quo quidem
uno loco inspectandi verbura in codice adparet, caven-
dum est ne cum Nabero suspecta habeas; inimicos enim
illos male i^opdu dicit et inquirere et observare, num
quid temere et inconsiderate Fronto dicturus sit, quo
data occasione contra ipsum uti possint. Sed redeo illuc
unde profectus sum. Non bene fecit censor anonymus
in indice philologo 1868 pag. 60 quod Titus imperator
spectalor Frontoni obtrusit. Imperatoris enim nomine
Fronto ita uti solet, ut aut ipsos viros adloquatur
(pagg. 164, 15; 165, 5 et 17; 169, 2; 171, 7), aut, ubi
de imperatoribus verba facit, si vivunt, dominorum no-
men honorificum addat (pag. 186, 8), si mortui sunt,
non addat (pag. 210, 1). Reliqui loci huc non pertinent,
ut pag. 122, 15, ubi Juppiter sumraus imperator dicitur,
pag. 230, 8 ubi duces imperatores dicit. Quae cum ita
sint, hoc quidem loco Titum Antoninum Pium dominum
imperatorem adpellare debebat. Inde sequitur, ut Titus
spectator emfindetur. — Restat locus pag. 22^ 15 : Certum
haheo te^ Domine^ aliquantum temporis etiam prosae
orationis inscribendae inpendere^ ubi sine uUa dubitatione
scribendae cum Nabero restituendum est. Inscribere
uno loco eoque diversissimo apud Frontonem invenitur
pag. 99, 22: M. Porcium in ea oratione, quae de sumtu
suo inscribitur.

Ad Marcum Caesarem L 7 pag. 20, 14 scribendum
est : ut si simiam aut volpem Appelles pinxsisset, bestiae
[leviculae] pretium adderet, Cum Eussnero probabili
emendatione leviculae scripsi : quamquam quo modo viro
docto pinossit et (in cod. IIN\CITET erasa postrema
littera), quam amici sui du Rieu emendationem Naberus

28

recepit, probari potuerit, nescio. Neque enim simiarii aut
volpem Apelles unquam pinxit, et ipse particulae et po-
sitio (debuerat enira et leviculae hestiae) et quod sequi-
tur adderet^ ut feci emendandum esse docent.

In epistula ad Marcum Caesarem I, 8 pag, 23^ ii
locus est vexatissimus : Pro Polemone rhetore, quem
miJii tu in epistula tua promme exhihuisti tullianum,
ego in oratione^ quam in senatu recitavif philosophum
reddidi^ nisi me opinio fallit^ peratticum. In epistula
quadam, quae nunc quidem libri secundi quinta est,
Marcus exposuerat; qualis Polemo rhetor Smyrnaeus tum
celeberrimus (de quo conferenda sunt, quae Lud. Preller
in Polemonis periegetae fragmentis pag. 5 congessit),
quem disputantem audierat, sibi visus esset eumque,
ita laudaverat, ut hominem diceret sollertissimum uber-
rimoque ingenio praeditum ; deesse tamen ei ea ipsa, quae
Fronto se in M. TuUio desiderare ad Marcum Caesarem
IV. 3 libere fatetur: nihil insperati, nihil inopinati, parum
amoenitatis in Polemone esse^ apta quidem omnia et
quae te laudare oporteat, amare non libeat. Inde Fronto
Polemonem tuUianum a discipulo exhibitum esse dicit.
lamque ut par pari referret, orationem quandam, quam
in senatu recitaverat, unde emdeixrixTjv fuisse sequiturj
misit, in qua Polemonem illum philosophum commemo-
raverat, qui cum Xenocratem academicum Athenis
disputantem audivisset, libidinosa vita, quam egerat,
relicta, homo frugi factus totum se philosophiae dederat
(cf. Valer. Max. VI. 9, 1 et quae ibi attulit Kempfius).
Quem cur peratticum^ quam vocem parum a se intellegi
Naberus confitetur, dicat, ex ipsius Frontonis de philo-
sophis iudicio, nisi fallor, interpretandum erit. Atque
ad Antoninum de eloquentia p. 143 nimia illos appetere,
humana spernere per irrisionem dicit, mirificos sane
homines, qui cum magna loquantur, rem praesentem
praetervideant, sensum communem contemnaut (ad Ami-

29

cos I. 15 pag. 184); ut paucis defungar ^ (ih zwv
f^Tjzopwv TratSsca, ipse ait (ad Amicos I. 2 pag. 174)
doxei [101 av&pwTtbyj zk; ehat^ ij dk twv <ptXoa6(pwv &£ta
T^c £ffTWy m quibus verbis premendum est illud iffzw, quo
se non intercedere adfirmat, quominus Apollonidae philo-
sophia divinum aliquod videatur; sibi quidem philosophos
fatuos potius et inanes nugatores videri. Quae cum ita
sint, Polemonem philosophum non mediocriter risisse vi-
detur, utpote divina adpetentem, praesentia vitae bona
contemnentem , vanas imagines sectantem. Cum autem
plurimi philosophi Athenis aut existerent aut versaren-
tur, atticum illum morbum appellat At peratticum dicit.
Terrarum quidem nomina cum vocula per componi non
solere non ignoro; sed Frontonem insolitum et inusitatis-
simum quodque sequi scio, neque patriam philosophorum
dicit, sed genus. Quodsi vero vocabulum peratticum non
ferendum putaveris, superest ut cum E. de Leutschio,
praeceptore summe colendo, emendes hyperatticum. Sed
pergo in Frontone recensendo. Secuntur haec verba:
An quid'1 tu dicas^ MarcCj quemadmodum tibi videtur
fabula Polemonis descripta ? Dedi locum cum Maio, quem
Naberus secutus est. Codex adedescrtpta. Primum
interpunctio Maiana quomodo se tueatur nescio. Nam.
que an quidf alteram interrogationem hoc quidem loco
proponi, alteram ex praecedentibus supplendam esse
docet: utrum opinio, qua Polemonis fabula enarranda
philosophum hyperatticum exhibuisse mihi videor, non
fefellit me an fefellit? Atqui, ut locus a Maio consti-
tutus est, non, ut oportebat. contrarium quaeritur eius
rei, quam Fronto adfirmaverat: quaeritur, quemadmodum
Marco fabula illa descripta videatur. Recto igitur iudicio
Buttmannus ut en qutd iudicas^ Marce scriberetur au-
ctor fuit. Quamquam en Frontoniana vox non est, ut ne
Heindorfi quidem coniectura ad II. 5 pag. 30, 7 facta
probari possit. Sed restat gravior corruptela, in qua

30

sananda rem non bene egit Fr. Jacobsius, cum in monstro
illo adedeseripta latere putaret ad te scripta, Non enim
fabula . Polemonis ad Marcum scripta sed in senatu reci-
tata est. Quod Naberus posuit a me scripta, vocabula
a rne plane superflua sunt et a codicis scriptura lon-
gius absunt. Equidem ita emendo: Ecquid — tu dicas
Marce^ quemadmodum tibi videfur — fabula Polemonis
adaeque descripta? Gaudent et Marcus et Fronto eius-
modi interpositionibus, quarum ut uniim exemplum idque
proximum adferam II. 2 pag. 27, 22 legitur: illa alia
epistula tua..tanta [me] ^) voluptate affecit^ ut temperare
non potuerim — et videris tu an temere fecerim — quin
eam ipsam patri meo recitarem. Interrogativum ecquid
compluries apud Frontonem est; unum locum adfero
simillimum ad Verum Imp. II. 1 pag. 121, 17: ecquid
autem pulchre scripsisse videtur? de quo loco postea
disputabitur. De particula adaeque satis erit provocasse ,
ad M. Hauptium in ind. schol. Berol. 1867 (Emenda-
tiones Frontonianae) pag. 10 et 11. Copula est innumeris
locis a Frontone omittitur.

') FroDomen, quo dubito an non careri possit, ipse addidi.
Quid enim? quocum prius quam cum patre epistulam illam commu*
nicaret , quae tanta eum yoluptate adfecerat? Atqui si absolute, ut
dicunty verbum afecity positum esset, antequam patri recitaret, cum
aliis communicatam oportuit.

(tteliqaa propediem apa4 S. Calvary elasque Sociam Berolinenses edentur.)
Typis Draegerianis G. Feichtli Berolinensis.

A
V ■

I

9 \

cerem. Atque pro viribus meis abstinendum mihi quidem
putay et a lacunis explendis et ab eis locis, ad quos
sanandos aut reconditiore doctrina aut magno artiscri-
ticae usu sive opus est sive opus esse mihi quidem
visum est. Cum enim in his scriptoribus, qui quid et
quomodo ipsi scripserint ex codicum miserrima condi-
cione multo minus quam in reliquis constitui licet, latis-
simus pateat arti divinatoriae campus, diffidendum esse
existimavi ingeniolo meo iir eisque acquiescendum, quae
multae et diligenti lectioni adulescentulorum non essent
impenetrabilia. Quodsi in his artissimis finibus me non
continuisse viris doctis visus fuero, at volui saltem.
Reliquum est, ut hasce studiorum meorum primitias
simplicissimas et modestissimas ei, quorum summum de
his rebus iudicium est, aequi bonique consulant, et ut
ipse gratias agam quam possum maximas viro de hoc
libello meritissimo Guil. Studemundo, Professori anti-
quarum litterarum Gryphiswaldensi^ qui dum hae paginae
a prelo madent, potiora ex eis mecum communicavit,
quae ipse in schedis suis de discrepantia scripturae
Ambrosianae adnotaverat; ea omnia in notis com-
memorabo.

Conqueritur ad Marcum Caesarem I, pag, 4 Naber
M. Caesar, quod sibi multis rebus praepedito non liceat
ad Frontonem magistrum pede laborantem continuo per-
currere hominemque aegerrimum solatio et auxilio sub-
levare. JE:t tu^ pergit, me amicum vocas^ qui non abru-

ptis cursu con(ciio) pervolo? Non constat de vocula

omissa. Cum enim Maius se domibus in codice legisse dicat,
du Rieu re vera OEMIB., ut tamen duae primae litterae
incertae sint, in palimpsesto esse adfirmat.*) lacobsius

NI
&) [Immo cum in codice re vera scriptum sit DOMIB* et omnes

litterae certae sint praeter primam D, pro qua etiam de H eogitare

)

s

10

et Maehlius omnihus^ recte et ingeniosissime Niebuhrius
compedihus coniecerunt. Simillimus locus est in epistula
Frontonis II. 7 pag. 32: ego Eomae haereo compedihus
aureis vinctusj quem locum a lacobsio occupatum video.
IUae quidem compedes quae fuerint, ex subsequentibus
satis adparet: ego vero^ pergit, magis sum claudus quom^)
ista^) mea verecundia^ immo pigritia. Vides Marcum se
magis impeditum dicere quam Frontonem podagra labo-
rantem cum verecundia illa, qua sese legibus et disciplinae
aulicae subtrahere vereatur. Eadem est Veri Imperatoris
sententia ad Ver. Imp. I. 3, pag. 116, 15: quid, si me
hodie domum arcessas, nonne omnibus omissis lubens
curram ? qui quidem aegerrime tulerim, quod non cotidie
ad te commeem: quin gravissimum stationis nostrae id
esse arbitrer, quod veuiendi ad te adeo . . Mox, ne
Frontonem, qui talia audire nolit, laedat Marcus, sibi
ipsi omnem culpam imputans addit imm^o pigritia. Quod
concito scripsi, cum Nabero feci,^) confisus eis, quae du
Rieu in codice se dispexisse fatetur.

Quae subinde secuntur haud scio an aliter atque
adhuc factum est dispungenda sint: o me — quid dicamf
metuo quicquam dicere^ quod tu audire nolis, Stilum

possis ; apparet DOMIBUS lectionem primae manui deberi ; ex qua
correctorem superscriptis NI litteris OMNIBUS lectiouem effecisse
(conf. omnibus omissis 11 6» 16)» quam et ipsam coniectura adsecntus
est lacobsius. Ceterum CURSUCO(NCITO), quod Naber voluit, in cod.
non extitisse spatium docet, quod ad explendum e. g. CONOITATO
(vel adeo, etsi minus bene, CONTINUO) lectio sufficiat, quamvis
condto curm 156» 4 legatur; nec tamen intellego quid corrector
superscripta M littera voluerit, quam AGNO litteris exceptam non
fuisse moneo propter ea, quae Naberus coniecit. STUDEMUND].

*) ita etiam pagg. 58, 23; 122, 3; 136, 10; 180, 9 in codice
ezaratur pro cum.

^) [Cod. ISITA mero lapsu calami, ut videtur, neque igitur de
insita (conf 103, 13; 68, 24) cogitandum erit. STUD.]

«) cfr. pag. 156, 4; 68, 23.

•«..«.

_ 11

enim continet Marcus; dicturus erat: omemiserum vel
tale quid, ut aposiopesis statuenda sit. Simillimus locus
est ad M, Caesarem IV. 7, vale meum — quid dicam^
qmdquid dicere satis non est? — vale meum desiderium^
qui locus et ipse male a Nabero habitus est. Atque
primum quidem inconstanter fecit, sicut persaepe in
dispungendis sententiis intermediis (parentheses dico)
fecit, alios locos aliter dispungendo. Tum autem ne
intellego quidem parenthesin illam, quamvis Naberus
pag. 294 se locum aliter atque a Maio factum erat
dispunctum integrum praestitisse arbitretur. Debebat
saltem quid dicam? quidquid dicere satis non est, At
ne sic quidem salva res est. Absurdum enim et ineptum
esset, si Marcus quidquid in buccam venisset non suf-
ficere adfirmaret ad amorem suum erga magistrum apte
exprimendum. Hoc potius dicit, vocabulum ad id satis
idoneum inveniri non posse. Quae cum ita sint, levissima
mutatione locum ita emendo: vale meum — quid dicam?
quidqmd dicerem^ satis non est — vale, In paucis autem,
quibus librarius codicis rescripti utitur notis ea est, ut
m litteram lineola vocali litterae superscripta in fine
versus significet.

Paulo post: Cura^ miserere^ omni temperantia^ ap-
stinentia omnem istam tihi pro tua virtute tolerandam^
mihi vero asperrimam nequissimamque valetudinem de-
pellere et ad aquas proficisceris ®) et quando et nunc ut
commode agas, cito^ oro^ perscrihe mihi et mentem fneam
in pectus meum repone. Sic codex sine ulla lacuna. Ut verba
constare possent, Maius et si ad aquas supplevit, Naberus
et ad quas aquas proficiscaris. Utrumque perverse, nam
interposita illa et nunc huius modi quidquam novari

«) [PBOFICISCENS magis quam PBOFICISCEBIS in cod.
eztare ridetur; sed tres ultimae litterae admodum incertae sunt.
STUD.]

12

vetant. Praeterea raale me habent vocabula omni tem-
perantia apstinentia. Nunquam enim nec Marcus nec
Fronto duo synonyma cum communi aliquo adiectivo
sine copula iungere solent; ita potius debebat: omni
temperantia et abstinentia aut omni temperantia^ omni
apstinentia. Sed ne sic quidem licet locum emendare.
Quid enim est illud omni temperantia'^ Nihil potest
aliud nisi omni temperantiae genere, Atqui poteriat sane
magistrum admonere, ne quod temperantiae genus negle-
geret; non poterat admonere, ne quid abstinentiae con-
temneret: valetudini enim parcendi genera in eiusmodi
morbis compluria sunt, abstinentiae unum, ciborum noxi-
orum. Quae cum ita sint, locum alia atque adhuc factum
est ratione dispunctum sic censeo emendandum: Cura^
miserere^ omnia (i. e. noli quidquam in curando corpore
omittere). Temperantia^ apstinentia omnem istam tibi
pro tua virtute tolerandam^ mihi vero asperrimam ne-
quissimamque valetudinem depellere est.^) Ad aquas pro-
fidsceris et quando'^ et nunc^ ut commode agas, cito,
oro^ perscribe mihi cett. Ad aquasne profecturus esset
necne, non statim scribere Fronto poterat; itaque obiter
de hac re Marcus interrogat, ut in tempore certior fieret;
nunc autem, ut Fronto valeat, sibi ut rescribatur preca-
tur. Atque re vera in sequenti epistula, qua ad hanc
Fronto rescripsit, pag. 8, 25 haec respondentur: valeo
ego^) multo quam opinabar commodius. De aquis nihil
dum cogito.

') NuUum quidem apud Froutonem invenitur huias dictionis
ezemplum^ de qua vide cum Interprett. ad SaU. lug. 110} 3> tum
Lachmann. ad Lucret. V. 533.

d) [Immo EGO omnino in cod. non extat, sed post Finia igitur

UALEO
sit episttUae haec extare visa sunt in fine versus : ABEUERA, quarum

litterarum prima invito calamo ezcidisse videtur, UALEO supra versum

addidit corrector. Corrigendum igitur sine dubio est : Finis igitvr sit

epistulae, VcUeo re vera multo quam opinabar commodius, STUD.]

13

Sub finem eiusdem epistulae apud Naberum haec
leguntur verba vexatissima: Vale, mihi Fronto mcun-
dissime, Quamquam ita me dis potius dicere ojportet^
nam tu quidem semper aves, o qui uhique estis di boni,
valeat oro meiis Fronto iucundissimus atque carissimus
miki. Codex iucundissimae et dispositus^ verba semper
aves^ quo tempore du Rieu et Studemund codicem in-
spextrunt; evanuerant, apud Maium leguntur, quam-
quam in eius schedis non aves sed es legi Naberus
pag. 295 adfirmat; in extremis codex Q quibique^ sed'
prima littera incerta.®) In universo loco vereor ne plus
quam unum mendum haereat. Primum haud cunctanter
interpungendum erit Vale mihi^ Fronto. *) IUud autem
dispositus ferri omnino non posse per se intellegitur.
Sed locus ipse ita corruptus Nabero visus est, ut se
quidem illud aves prorsus intellegere negaret et abes
substituere mallet. Qua re haud scio an tota loci sen-
tentia evertatur, quae qualis sit quamvis Heindorfius,
cui illud dis potius debetur, bene intellexisse videatur,
propter Naberum enarrari oportet. Atque primum quidem
Marcus Caesar ipsum Frontonem valere iubet, mox ad
deos conversus ut Frontonem valere iubeant precatur.
Inter utramque autem sententiam media ea est, quae
a voce quamquam initium habet, qua voce aliquid ante
non recte factum aut dictum esse significatur. Itaque
Marcum se ipsum vituperare patet, quod ad Fronton^m
se converterit, ad deos enim fieri oportuisse. Hominen\
vides in rhetorum scholis exercitum, qui quae male
instituerat iam corrigat. Cum hac sententia congruunt
ea, quae Nabero obscura sunt visa. Non te appellare
debebam, ait, ut valeres, nam tu quidem semper (valere)
aves; male rem disposui, melius disponendum erit, ut

e) [Immo OQUIBIQ- cod. STUD.]
^) cf. ejLcursus I.

h- - '■^■..-

14

eos appellem, penes quos solos restituendae valetudinis
tuae potestas est, ad deos. Quae cum ita sint, locum
ita emendo : Vale miM^ Fronto mcundissime, Quamquam
ita me dispositius dicere oportet — nam tu quidem
semper aves —^ qui ubique estis^ di boni cett. Hein-
dorfii comecturam cur spreverim, caussa ea est, quod
dts dicere inverecundum est. Praeterea ipsum vocabulum
tta Heindorfium non recte emendasse documentop est.
Nam sive ad praecedentia referas sive ad subsequentia,
*nihil in eo sani erit. Sive enim Marcum: ita^ ut diai,
dis potius, me dicere oportet^ voluisse statueris, super-
flua et inconcinna ea, quae sequitur, deorum appellatio
erit; sive ita^ ut dicturus sum, dis potius me dicere
oportet^ aut vocabulum dis aut quae sequitur deorum
invocatio incongrua erunt. Bestat, ut de insolito illo
comparativo dispositius *) verba faciam. Is quamvis hoc
loco, quod sciam, unico inveniatur, nihil tamen habet
oflFensionis. Vocabula enim «Traf elprjfiiua tot in reli-
quiis Frontonianis inveniuntur, quot homines decet in
verbis insolitis quaerendis indefatigatos. Atque Marcus
quidem discipulus in verborum quaerendorum studio
adeo nimius est, ut vel ab ipso magistro, inusitatorum
amantissimo, reprehendatur (cf. ad M. Caesarem IV. 3) sed
de hac re postea, quo loco ipsum Frontonem et Marcum
praecipue in utendis comparativis immodestiores fuisse
demonstrabo.*) Unum addo. Quemadmodum Marcum dis-
positius scripsisse puto, ita Tacitus (ab exc. d. A. XV. 3)
compositius comparativo, quod sciam, solus usus est.
De Leutschi sententia, qui probata Heindorfi emenda-
tione, vales pro aves legendum censuit (Philol. XXX. 176)
subinde disputabo.

*) NoD aliter ad Marcum Gaesarem Y. 31 (46) pag. 85> 6 quietus
prior mauus exararit, altera recte quietius emendaritt

^) cf. ezcursus II.

15

Epistula subsequenti, quae est ad M. Caes. 1. 3, respon-
det Fronto ad Marci epistulam, de qua modo dixi. In
ea epistula pag. 5, 12 locus est vexatissimus : quid d
istas litteras tuas legeritj quibus pedem etiam pro salute

mea*) advocas et praecaris? me heatum! ort

commendatum ! Putasne ullus dolor penetrare sciat corpus
aut animum meum? prae tanfo gaudio ^rosiluerim.
Babe^ nec doleo iam quicquam. Quid? Marcum Fronto-
nis pedem aegrum advocasse aut precatum esse ? NuUum
eiusmodi rei in Marci litteris vestigium inest. Necesse
autem est insit in illa epistula aliquis aut aliquid, quod
Caesar invocaverit. Quod cum intellexisset Eichstadius,
post vocabula pedem etiam aliquid intercidisse censuit,
quod quid fuisse sibi videatur addere noluit. Atqui nihil
Marcus aJvocaverat, quae vox premenda est i. e. in
auxilium magistri, ad restituendam eius valetudinem in-
vocaverat praeter deos. Similiter Marcus III. 9 pag. 47 :
deorum unumquemque mihi votis advoco. Unde adparet
corruptum esse pedem vocabulum. Jam cum codicem
continua scriptura exaratum esse constet, scribendum
puto opem deuin^) (opedeu). Simillimus locus est
Frontonis pag. 83, 9: Fro Faustina mane cotidie
deos appello: scio enim me pro tua salute optare ac
praecari, Quodsi recte restitui, sequitur, ut Hilde-
brandus ad Apul. Met. 1, 23 pag. 66: ortu tibi non
commendatum et Maehlius (in Philologo XVII. 177):
fortunatum! commendatum proxima male explevisse di-
cendi sint. Recto iudicio Schopenus (II, 3) ore tuo dis

[UOTIS, quod codex inter MEA et ADUOCAS recte exhibet,
mero errore typograpbico in editione Lipsiensi omissum est. STUD.]

*) In idem incidisse Eussnerum est quod mibi congratuler.
Non prorsus indignum quod adnotetur visum est, forma deum solum
Frontonem uti (pp. 113, 11; 212, 11; 213, 20; 229, 7), deorum
Frontoni (16, 16 ubi Frontonis verba a Marco ezscribuntur, 23> 5;
122, 10; 154, 15; 213, 20) et Marco (47i 17) communem esse.

-'■: , V ^. 16

•5». •• "v - »u- -

eo7n7ne7idaif^^StaB,e tirr^n verba ab eis quae in codice
leguntur: ori^wm6om..datum longius absunt ;s) Naberus.
9no7'talem ita com^nendatwin^ quae coniectura -tam prope
a codicis vestigiis quam longe ab oratoris sententia abest.
Hoc enim dicit, se deis, et a Marco quidem Caesare esse
commendatum, ut periculi faciendi caussa ita suppleverim :
immortalihus a te co7nmendatum. Ne spatio in codice
relicto me abusum esse opineriS; tenendum est finalem
syllabam hus sola prima littera a librario exarari solere.
Quamquam ue sic quidem universus ille Ibcua iexpeditus
est. Quid enim illud: prae tanto gaudio prosiluerim?
Coniunctivus ille, qui in codice, in quo praeter primas
tres vocabuli litteras nihil adparet, non invenitur, ne
latinus quidem est. Aut enim perfecti notio inest o^m
dubitatione quadam et incertitudine prolata, ut paene
idem sit quod fortasse iirosiluerim sive 7iescio an ^?ro-
siluerim^ aut proxime ad futuri temporis significationem
accedit in hanc fere sententiam 7ion cluhitaho 'p^-osilire.
Utriusque gcneris singula (sunt autem permulta) addo
exempla Frontoniana: ad M. Caesarem IV. 3 pag. 65:
navem trire^nem rite dixerimy IV. 8 pag. 71: turpe
alioquin fuerit diutius vitium corporis quam animi
studium posse du7rire. Utrumquc autem hoc loco inep-
tum est. Quid sibi acciderit, ex quo littcras a Marco
scriptas lcgerit, quanta valetudinis suae in meliorcm
pailem commutatio facta sit, non quanta facta essc aut
fieri potuerit, Fronto praedicat. Ernestus quidem de
Leutsch, (Philol. XXX. 176) magister optime dc me
meritus, ex his verbis Frontonem quo tempore Marcus

B) [Immo cum re vora in cod. sit ORTTtOMEDIISCOMME DATUM
et TUO litterae minutae a concctore in rasura additac sint, appnret
correctorem voluisse: me beatum! o^ (vel omissa bac particula)
ore tuo me diis commendaium ! qua lectione ipsam Frontonianam
re^ititutam esse confido. STUD.]