HANDBOUND
AT THI£
UNIVERSITY OF
TORONTO PRESS
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/englaseaxnascpOOettm
to
1/.
BIBLIOTHEK
DRR
GESAMMTEN DEUTSCHEN
NATIONAL -LITERATIJR
VON DER ^ELTESTEN BIS AUF DIE NEUERE ZEIT.
xxviii. band:
ENGLA AND SEAXNA
SCOPAS AND BOCERAS.
ANGLOSAXONUM
POKTAE ATQUE SCRIPTORES PROSAIC1.
KDIDIT
M MOV. ETT111LLLRIS.
QUEDLINBURG UND LEIPZIG.
DMJCK UM) VERLAG VON GOTTFR. BASSF.
MDCCCL.
MMiA AKD SEAXIA
Sl'Ol'lS AND KIM 1,11 \N.
ANGLOSAXONIM
POETAE ATftUE SCR1PTORES PROSAICI,
PARTIM INTEGRA OPERA, PARTIM LOCA SELECTA
COLLEGIT, CORREXIT, EDIDIT
i,i norm s mTiiu^uis.
PHIL. DR. LL. AA. MAG. LITERARUM GERMANICARUM PROFESSOR IN CVMN. IV-
KIC, ACADKMIAE ARCHAEOLOG. BELGICAE ET SOCIETATIS LITERARUM GORLI-
CIENSIS SOCK'S EPISTOLARUM COMMERCIO JUNCTUS , SOCIETATUM HISTOR. BA-
BEXBERGENSIS ET HERBIPOLITANAE SOCIUS HOXOR. SOCIETT ANTIQUAR. TURI-
CENSIS, MOGUM'IXAE, NOKIXBERGENSIS, DRESDENSIS ET MEININGEIVSIS SOUALIS.
QUEDLINRURGII ET LIPSIAE.
TV PIS ET EXPENSIS «ODOFREDI BASSil.
LONMlVi: WILLIAMS ET NOIIGATE.
MDCCCL.
TIUBIIS
LITERARUM ANGLOSAXONICARUM
VIRIS PERITISS1MIS,
DEQUE IIS OPTIME MERITIS,
JACOBO GRMMIO
CHATTO,
JOHANM M. KEMBLIO
BENJAMINO THORPIO
ANGLIS
D. O. D.
EDITOR.
JPraefaiio.
JLnylorum Saxonumque yloriam literariis bene comparatam stttdiis, ex-
orti sunt nttper, qui justis laudibus auyerent. Et prof'ecto, qui car mi-
lium operumque prosaicorum dialecto Anylosaxonica conscriptorum non
solum numerum sed etiam perfectionem coynoverit , iis lauream non de-
neyabit. Nee Gothi enim neque Alamanni Francique nee Bajovarii Any-
losaxonibus, quod liter arum curam vernacularum attineat, aequiparari
possunt; a Scandinaviis tantum his in artibus non modo attinguntur ve-
rum etiam superantur. Quod qua ratione effectum sit, si quaerimus,
Anylosaxones et terrae suae situ naturaque et aliis multis rebus in tuen-
dis prisca coyitandi ayendique ratione priscisque moribus minus quidem
quam Scandinavii, sed lonye mayis quam consanyuinei eorum, qui in
continente deyebant, adjutos fuisse corroboratosque, confiteri debemus.
Reyes quidem plurimi septem reynorum, quo ex tempore ad fidem chri-
stianam erant cotwersi, episcoporum Romanorum, qui ecclesiae tantum
suumque ipsorum lucrum quaerebant, filios sese obedientissimos exhibue-
runt; non pauci quoque Anyliae episcopi patrios mores, qui a reliyione
Christiana abhorruerant, scriptaque vernacula tarn propter reliyionis
christianae sustentationem quam ipsorum dominationis causa satis solli-
cite et radicitus exstirpare moliebantur: sed unus non omnia perficere
valuit, et quod hi perdiderunt, alii restituerunt. Plurimum veruntamen
ad sustentandos priscos populi mores usque ad Nordmannorum , qui in
Gallia sermonem moresque patrios jamjam amiserant, invasionem con-
tulit, quod nobiles liberique vitae publicae privataeque institutiones ab
avis acceptas ilia Saxonum inveterata quasi tenacitale inviolatas con-
servarunt. Nee minus Danorum invasiones rapinaeque frequentes , qui
postea totam insulae partem septentrionalem sibi subjecerunt, quicquid
etiam mali sinyulis intulerint civibus , tamen etiam ad Germanicorum
morum in Anylia conservationem non pauca contulerttnt, quum iidem
terrae occupatores non solum Anylorum Saxonumque essent consanyui-
nei, sed ab omnibus etiam moribus alienis puros sese adhuc servassent.
Denique complures Anylorum Saxonumque clerici vehementer laudandi
sunt, quippe qui sine fidei christianae laesione rel corruplione patriae
partim amore , alii eruditione liberaliori et multiplice Theodiscos seculi
octavi nonique sacerdotes lonye superaverint. Immo nonnulli, quamvis
Graecis Uteris imbuti, non usque eo proyrediebantur, ut linyuam patriam
viii Praefatio.
contemnerent, sed summa ope nitebantur , ut et in poesi et in oratione
excelleret. Quae cum ita sint, ttnde jam seculo octavo ex mytholoyicis
et epicis cantilenis ilia rerum a diis heroibusque gestarum ampla enar-
ratio, quae epopoeae nomine insiynitur , quaeque in Scandinavia nun-
quam, in Germania propria autem non ante seculum duodecimum florere
incepit, in Anylia orta sit, non vehementer mirabimur. Cui rei adjunyi
potest, quod Anylosaxonum poesis colorem priscum una cum forma ver-
suum pur a et antiquissima , quae alliteratio nuncupatur , optima conser-
vavit, quae poeseos forma in Germania ofioioztlevTcp permutata est non
sine prisci coloris jactura. Scandinavii iyitur si lyrica poesi excellunt,
de epica yloriari possunt Anylosaxones', si praeclara ilia insula in re-
7>wtissimo septentrionis mare sita historicis studiis maxima cum laude
operant dedit, Anylosaxonum insula non minimum eo sibi comparavit
yloriam, quod oratores peperit, pro illis temporibus satis laudandos.
Sed quum Anyli Saxonesque, primis jam temporibus, Greyorii May-
ni, Pontificis Romani , reyinarumque quarundam christianarum cura
christianae fidei doctrina essent imbuti. carmina autem tribus quatuorve
seculis post Uteris essent mandata, sperare non possumus , fore, ut eth-
nicam poesin puram inveniamus , etiamsi priscae reliyionis priscorum-
que morum vestiyia in iis ubique salis clara adhuc videantur. Primum
iyitur de carminibus, deinde de scriptis prosaicis dicemus.
I.
De carminibus epicis.
Carminum duo sunt yenera, quorum unum populare , alterum eccle-
siasticum dici potest. Vtrumqne eodem tempore inde a seculo septimo
usque ad undecimum floruit, imo ecclesiastica quae vocamus carmina, si
lempus, quo Uteris mandarentur , tantum consulimus, priora esse nos
oportet judicare. Atlameu quum carmina popularia fere omnia vetu-
stiore nitantnr fonte , eademque omnino yraviora sint, primum locum
ubique ut teneant, par est. neque silentio praeterire volo, eos etiam
poetas , qui, omnes procul dubio motiachi , ecclesiastica pepiyerint car-
mina, nunquam ab ratione poeseos ita aberrasse, ut operibus suis pie-
tati christianae tantum servirent; optime enim coynoverant, poetis, qui-
bus pulchrum et sublime curae esse debet, etsi interdum aliam sequi ra-
tionem concederetur , nunquam tamen fas esse, finem naturae convenien-
tem omnino deserere.
A. De carminibus quae popularia dicuntur epicis.
1. De lieovulfi rebus gestis et interitu l).
Omnium carminum Anylosaxonicorum facile primum excellentissi-
1) Primus, qui carmen de Beuvnlfo edidit, Thorkelinus fuit. Cujus
tamen et editio , et versio, quam addidit, latina cum linyuam Anylo-
saxonicam />rorsus iynoraret, mendacior est quam quis credere velit
Inscripta est haec carminis editio: DE DAXORLM REBUS GESTIS
SEC. Ill §f IV. Potmm Danicum dialecto Anylosaxonica, Ex biblio-
theca Cottoniana Musaei Uritamiici, edidit, versione latina et indicibus
au.i it Grim. Johnson Thorkelin, J. V. Dr. llavniae MDCCCXV. Alte-
ram carminis editionem lonye praestantiorem eandemque notis , ylossa-
rio et versione Anylica auctam Kemblius curavit. Cujus est titnlus:
The Anylo- Saxon poems of lieovulf, the Travellers sony and the battle
Praefatio. IX
mumque ex virorum doctorum sententia illud de Beovulfi rebus gestis et
interitu est. Is mythus est, refertus audusque narrationibus partita
fictis partim Mstoricis, quae octo egressionibus continentur, quarum
sexta iCantus XXXll apud Kemblium, meae versionis vv. 2358 — 2405)
Hggeldci in Franciam invasionem et in pago Chatuariomm intra Amisi-
um et Visurgim contra Theodoricum , Francorum regem, fortiter dimi-
cantis interititm refert. Quae Hggeldci {Chochilaichus a Gregorio Tu-
ronensi III, 3, et in gestis regum Francorum cap. 19, nominatur fran-
cice) in Franciam invasionis intra annos DXV — DXX p. Chr. ab histo-
ricis traditae relatio in carmine vix ante seculum septimum recipi po-
tuisse, satis dare apparet; carmen igitur, sicuti etiam nunc exslat, ante
dictum seculum pangi non potuit. Sed ubi primum ortum sit, nunc quae-
ritur. Saxonum Auglorumque quum in carmine nunquam mentio facta
sit, et Offae, Anglorum regis, semel tantum et brevissimis quidem ver-
bis (C. XXVII apud Kemblium, vv. 1941 — 1976 meae versionis^), inter
Anglosaxones carmen ortum esse vix potest. Quum vero Gautarum prae-
cipue, Suionibus a meridie vicinorum, Danorumque res gestae carmine
collaudentur , verisimile esse videtur, in pagis Gautarum has cantilenas
originem traxisse, easque postea ab iisdem Danisve ad Anglosaxones
translatas, et eorum in terra seculo nono in epopoeam transformatas
esse.
2. De Finnesburgii fvel FinneshemiJ expugnatione 2).
Carminis heroici fragmentum est, quod ad nostra tempora pervenit.
Hengestus Hndfiusque , Jutarum duces, ut in hoc carmine refertur, Fri-
siorum principi Finnio bellum intulerant, arcemque ejus Finneshemum
copiis occuparant. Pace conf'ecta Frisii loco cedere coguntur, sed bello
denuo commoto node arcem aggrediuntur incenduntque. Quam nodur-
nam arcis impugnationem Jutarumque Henyesto imperante /ortissimam
de/'ensionem hoc carmen enarrat. Eadem de re carminis de Beooul/'u
egressio tertia (C. XVI, XVII apud Kemblium, versionis meae vv. 1082
— 1173) agit.
3. De Byrhtnolhi contra Danos pugna ejusdemque nece 3).
Quodsi duo , de quibus adhuc egimus , mgthicis adnumerari debent
carmina, hocce vere historicum nominari potest. Bgrhtnothi enim ducis
of Finnesburgh, edited bg John M. Kemble Esq. M. A. of Trinity Colle-
ge Cambridge, fellow of the konunglika Norraena Fornfroeda felag.
Second Edition, London 1835. A Translation of the Anglo-Saxon poem
of Beowulf, with a copious glossarg , preface and philological notes, bg
John M. Kemble etc. London 1837. Mea carminis versio theodisca me-
trica prodiit Turici 1840, sub titulo lieoivulf, Heldengedicht des achten
Jahrhunderts. Zum ersten Male aus detn Angelsdihsischen in das Neu-
hochdeutsche stabreimend iibersetzt und mit EiiUeitung und Anmerlauigen
versehen, cet. Partem aliquant carminis Anglosaxonici in hoc libro p.
95 — 130 tgpis excudendam curavi.
2) Hoc carminis fragmentum ab Uickesio Grammaticae Anglosaxo-
nicae primum insertion est, sumtum e codice bibliothecae Lambethanae
homilias continente , qui tamen codex hodie non ampiius exstut. Deinde
Kemblius Beovulfo suo id adjunxit et ego in hoc libro p. 130 — 131 le-
doribus quoque communicavi.
3) Carmen typis exprimendum curavit primus Thomas Hearne adfinem
Chronici Johannis Glastoniensis a se editi. Codex Cottonianus, qui c«r
men continuit, anno MBCCXXXI igne periit. Alter carminis editor
X Praefatio.
post fortissimam puynam interitum historici ad annum DCCCCI p. Chr.
commemorant, neque multo post carmen pactum esse videtur. Poeta
hand dubie Byrhtnothi interitum celebravit eo tempore, quo /tit jits rex
memoria ab omnibus conservata praecipue carmine diyna censeretur.
Quis fuerit poeta, nescimus; sciremus tamen, ut puto, carmen si totum
esset servatum. Monasterii Etyensis fortasse monachtts fuit. Quae enim
sententia ea re praesertim confirmari videtur, quod liyrhtnothus inter
monasterii hujus f'antores praefttlserat. Nam ut monachorum conventui
yratias exhiberet pro hospitio sibi suisque militibus node ante proelium
concesso, fraternitatis suscipiendae causa in capitalum venerat, vicos-
que sex its donaverat , novemque alios promiserat in monasterii ditio-
nem rediyendos, si in proelio perire sibi destination esset. Insuper auri
triyinta marcas aryentique viyinti libras dederat, ut, si forte in bello
occumberet, corpus hue allatum monaihi humarent. Hujus quoque do-
nationis in testimonium dederat duas cruces aureas, duas pallii sui pre-
tioso opere auri et yemmarum conte.ttas lacinias , binasque chirothecas
artificiose compositas. Quae cum ita sint, monachum aliquem Elyeusem,
arte poetica bene callentem, hoc Byrhtnothi f'avore in monasterium exhibito
commoveri potuisse, tit (autorem post fortissimam puynam occisum car-
mine celebraret , nemo est qui neyabit. Neque enim viri strenui pariter
atque liber alts memoriam deposuerunt Elyenses, ut ecclesiae Elyensis
historia testata est, ubi Lib. II, cap. 6 de Byrhtnothi donis, puyna et
interitu summa cum laude ayitur.
Carmen, cujus principium finemque desideramus, Byrhtnothi puynam
in Danos tarn distincte lucideque enarrat , ut nemo infitias eat, poetam,
si 7ion testis puynae ipse inter fuerit, tamen narrationibus testium us nut
esse maxime locupletium.
B. De carmimbus epicis ecclesiasticis.
Uorum carmimim duo distinyui possunt yenera, alterum enim de
Sanctorum Sanctarumve rebus yestis ayit, alterum veteris testamenti li-
bros historicos versione metrica reddit.
a. De carminibus, quibus Sanctorum Sanctarumve res gestae cele-
brantur.
Cujusmodi adhuc Jiobis innoluerunt carmina quatuor , impari tamen
pretio habenda. Sunt autem:
1. Juliana, auctore Cynevulfo 4).
Sunt multi hujus nominis viri, at auctor carminis Kenulphus abbas
Buryensis esse dicitur, ut Kemblius Thorpiusque judicat. Fuit Kenul-
phus homo literatus, variae scientiae laude exornatus; anno MV1 p.
Chr. episcopus Vintornensis electus est. "Quanto studio , ait Huyo Can-
Thorpius erat, qui in Analectis Anylosaxonicis id recepit. Leyitur de-
nique in hoc libro p. 132 — 140.
4) Primus nobiscum Thorpius hoc carmen communicavit in sua co-
dicis Exoniensis editione , ex qua in hunc quoque librum p. 163-178
translation est.
Praefatio. XI
didtis , libros emendaverit, non est nostrae parvitatis explicare. Con-
currunt cotidie tarn ex longinquis </uam de proximis terrarum finibus
episcopi, clerici et tnonachi, divites et mediocres ad ejus magisterium
et ad ejus, tit et quondam Salomonis , sapientiam audiendam, donee
post annum quatuordecimum rapitur magis quam elegitur ad pontificium
Vintornensis civitatis". Longe tamen alia de Kenulpho sententia est
Guilelmi Malmesburgensis. "Ventanum, ait, episcopatum Kenulpkus
Burgensis abbas minimis nundinatus fuerat, sed non diu sacrilego ausu
laetatur; ante duos annus hominem exuit". Quorum quis vere judicave-
rit, qua munus ratione obtinuisset, non meum est judicare. Magnopere
tamen bonam Kenulphi famam defendere videtur, quod Albericus abbas,
qui postea episcopus Urof'escastrensis electus est, vir strenuus et de li-
teris Anglosaxonibus optime meritus , ei vitam sancti Ethelvaldi a se
conscriptam dedicavit.
Quod carmen de Julianae virginis passione attineat, bene composi-
tum existimo. Simpliciler sed decore tiarrat, Julianam, Africani Nico-
medensis iCommedia urbs a poeta nuncupatur^ filiam, virginem formo-
sissimam et, patre pagano, cultui christiano deditam, ab Elisaeo , viro
praepotente ac divite, deorum ferventissimo cultore, in malrimonium
petitam esse, affirmasse tamen, se nunquam ei nupturam, nisi fidem
christianam sequi prius promiserit. necatam esse, nee tamen inultam
periisse.
2. Elena, auctore eodem Cynevulfo 6).
Carmen ornatissimum, quod, Jacobo Grimmio judice, ex Helenae vita
graece scripta originem duxit, in eoque de sanctae cruets inventione
agitur.
3. Andreas 6).
Eodem fortasse auctore, nam quod dictionem attinet, cum priore
bene convenit, et graece scriptum librum poeta secutus est. Argumen-
tum est Myrmidonensium in Africa ad fidem christianam conversio, eu-
ro et labore apostolorum Matthiae et Andreae perfecta r).
4. Gudldc 8).
Carmen ab auctore ignoto compositum, qui Gii&laci vitam a Felice
monacho quodam latine conscriptam {in Actis SS. Benedict, exstat) imi-
tatus est. Carmen mirum sed non indecorum , cujus tamen finis deside-
ratur. Eremita Giidlacus in deserto vitam egit in diabolum et malos
genios vehementer certans, donee morte liberaretur.
5) Exstal carmen in codice Vercellensi. Primum typis mandatum
erat in Appendice B to Mr. Coopers report, London 1837. repetitum
delude et notis instructum est ab Jacobo Grimmio, Cassel, 1814. pars
quaedam carminis in hoc libro p. 156 — 163 legi potest.
6) In eodem codice Vercellensi invenitur carmen ut etiam in editio-
nibus sub 5) laudatis. Selecta loca in hoc libro p. 149 — 156 inveniuntur.
7) Poeta Asvxiov Xccqivov TlQu^iig 'AvSqbov vxtl Mocz&tov dq ri\v noXiv
tgjv dv&QcoTtocpaycov secutus est, non tamen integrum librum haereticum
sed a Catholicis purgatum, interpolatum et mutilatum, quern sub titulo
Acta SS. Apostolorum Andreae et Matthiae Carolus Thilo nuper edidit,
Halae 1846.
8) In codice Exoniensi reperitur a Thorpio edito, p. 104 — 184.
XII Praefatio.
Praeter haec alia duo inveniuntur carmina Anglorum sanctos cele-
brantia , Cuthberhtum scilicet et Edmundum Anglorum orientalium re-
gem, quae carmina quidem illaesa ad nos non pervenerunt, cum in ora-
tiones sacras (homilias) mutata sint.
b. Librorum veteris Testamenti historicorum ver stones metricae.
Quorum duo nobis adhuc innotuerunt versiones metricae, utraque
praeclara atque decora et illis in Germania inde a seculo nono conscrip-
tis longe praestantior.
1. Juditha, auctore ignoto 9).
Formosissimi hujusce carminis maximam partem temporis injuria
deperditam queri libet- Habuit enim a primordio capita duodecim, quo-
rum quodque plus centum versus continuerit. Servata sunt capita X,
XI et XII cum minore capitis noni parte. Versus 350 quum carminis
fragmentum adhuc continent, totum a principio versus 1400 habuisse per-
suasum habere possumus.
2. Nonnullorum veteris testamenti librorum historicorum versio me-
trica, cui carmina quaedam Christi victoriam de inferno deportatam
collaudantia annexa sunt 10).
Quae carmina una cum versione a nobis supra commemorata ex
Francisci Junii sententia Ccedmoni Anglo Cobiit anno p. Ch. DCXXX)
adscripta sunt, sed absque sufficiente , ut mihi videtur , causa. Cazdmo-
nem quidem carmina, quibus historiae sacrae celebrarentur , pepigisse,
lieda Venerabili teste, scimus ,l). et de tanti testis fide addubitare non
9) lnvenitur in Thorpii Analectis Anglosaxonicis et in hoc libro p.
140 — 148.
10) Primus edidit e codice bibliothecae Bodleianae Franciscus Junius
sub titulo L'ledmonis monachi Paraphrasis poetica Genesios ac praeci-
puarum Sacrae Vaginae Historiarum abhinc annos MLXX Anglosaxoni-
ce conscripla, et nunc primum edita a Francisco Junio F. F. Amstelo-
datni 1655. Alter prodiit editor primo longe sagacior diligentiorque lien-
jamin Thorpius , qui librum tali modo inscripsit: Ctetlmon's metrical
paraphrase of parts of the holg scriptures, in Anglosaxon; with an
english translation, notes and a verbal index, London 1832. Tertius
horum carminum editor idemque nuti imopere collaudandus K. \V. liou-
terwek est. Is librum inscripsit : Ccedmons des Angelsachsen biblische
Dichtungen. Herausgegeben von K. \V. Ilouterwek. Der ersten Abthei-
lung erste Hdlfte, Elberfeld 1847, zweite Hdl/le 1848. Altera pars mox
proditura introductionem , glossarium et versionem theodiscam contine-
bit. Ejusdemque autoris De Ciedmone poeta Aiigtosaj onicu retuslissimo
brevis dissertatio , Elberfeldae 1845 cum laude hie a/ferre libet Sin-
gula carminum lota reperiuntur in hoc libro p. 17m - 202.
11) In hujus [Hildae) monasterio Ahbntissne (nurvut llala in II. E.
IV, 21) /nit /rater quidam divina gratia specialiter insignis, quia car-
mina religioni et pietali apta fa cere solebat ita , tit quivquid ex tlirinis
Uteris per interpreter diseeret, hoc ipse post pusillum verbis poeticis
maxima suavitate et com p unc tio ne compositis in sua i. e. Anglo-
rum liiif/iia pro ferret. Cujus carminibus multorum saepe an I mi ad
c o ntem p tit m seiuli et a p petit um sunt ritae coelestis acceusi.
Xtim ipse nun ab hmninibus neque per hominem institutus cttnentli urtem
ill, licit, sed ilicinitus mljulus gratis canendi iloniim ucce/iit. Inde nihil
unquam frivoli et supervacui poematis facere potuit, sed ea tantummo-
do, quae ad religionem pertinent, religiosam ejus linguam decebant. Si-
Praefatio. XIII
licet; sed carmina haecce Cwdmonis esse, inde non sequitur. Saxonica
enim dialecto seculi noni scripta sunt, non Anglica seculi sexti vet sep-
timi; epica sunt pier unique, non didactica, Ccedmonem tamen suis car-
minibus homines ab amort scelerum abstrahere, ad dilectionem
vero et solertiam bonae actionis excitare voluisse, Beda diser-
tis dixit verbis. Virum insuper demonstrant carmina et praesertim ver-
sio metrica rebus civilibus versatissimum variaque scientia optime imbu-
tum, neque vero hominem rudem, may is pecudum quam hominum socie-
tate usum leyendique artis prorsus imperitum. Cwdmonem quidem po-
stea in Sanctorum cataloyum illatum esse scimus [_cf. Malmesburyens. de
yestis Pontificum L. Ill, p. 154* ed. Lond); sed ex bubulco leyendi ar-
tis plane imperito sanctum fieri potuisse credo, poetam disertum omni-
que laude diynum non credo, etiamsi Bcdae Venerabili id af'firmare pla-
cuerit.
quidem in habitu secidari usque ad tempora provectioris aetatis consti-
tutus nihil car minum unquam didicerat. Vnde non nunquam in
convivio , cum esset laetitiae causa , ut omnes per ordinem cantare debe-
rent, ille ubi adpropinquare sibi citharam cernebat, suryebat e media
coena et eyressus ad suam domum repedubut. Quod dum tempore quo-
dam faceret et relicta domo convivii eyressus esset ad stabula jumento-
rum, quorum ei custodia node ilia erat deleyata, ibique hora
competenti membra dedisset sopori, adstitit ei quidam per s o mniumf
eumque salutans "Coidmon, inquit, canta mihi aliquid". At ille respon-
dens c S'e scio , inquit, cantare; nam et ideo de convivio eyressus hue
secessi, quia cantare non poteram1. Rursus ille "Atlamen, ait, mihi
cantare habes,\ 'Quid, inquit, debeo cantare?' At ille "Canta, inquit,
principium creaturartnn". Quo accepto responso statim ipse coepit can-
tare in laudem dei conditoris versus, quos nunquam audierat, quorum
iste est sensus: Nunc laudare debemus, cet.
Exsuryens autem a somno cuncta, quae dor miens cantaverat, me-
moriter retinuit, et eis mox plura in eundem modum verba deo diyni
carminis adjunxit. Yeniens mane ad villicum, qui sibi praeerat, quid
doni percepisset, indicavit. atque ad abbatissam perductus jussus est
multis doctioribus viris praesentibus indicare somnium et dicere carmen,
ut in universorum judicio, quid vel unde esset quod referebat, probare-
tur: visumque est omnibus, coelestem ei a domino concessam esse yra-
tiam. Exponebantque illi quendam sacrae historiae sive doctrinae ser-
monem , praecipientes ei , si posset, hunc in modulationem carminis
transf'erre. At ille suscepto neyotio abiit, et mane rediens optimo car-
mine quod jubebatur compositum reddidit. Iteceptus est in monasterio
ab Hilda abbatissa, quae jussit ilium seriem sacrae historiae
doceri. At ipse cuncta, quae audiendo discere poterat, reme-
morando secum et quasi man dum animal ruminando in car
men dulcissimum convertebat, suaviusque resonando doctores suos vicis-
sim anditores sui /aciebat. Canebat autem de creatione mundi et
oriyine humani y eneris et tota Genesis historia; de eyres-
su Israel ex Aeyypto et inyressu in terrain re promissionis;
de a His pi urimis sacrae s c ri ptur a e his toriis ; de inc a r na-
tion e dominica, passione , r esurr ectione et ascensione in
coelum; de spiritus sancti advent» et apostolorum doctrina ;
item de terrore f'uturi judicii et horrore poenae yehennalis
ac dulc edine reyni coele stis mult a carmina f'acieb at , sed et
alia perplura de be ne ficiis et judiciis divinis, in quibus
cunctis homines ab amore scelerum abstrahere, ad dilectio-
nem vero et solertiam bonae actionis excitare curabat. Erat
enim vir multum reliyiosus et reyularibus disciplinis humiliter subditus,
adversum vero illos, qui aliter facere volebant, zelo mayni fervoris ac-
census, unde et pulchro vitam suam fine conclusil.
XIV Praefatio.
Totttm opus in duas partes vel duos libros divisum esse, codex ipse
demonstrat. Liber primus nitide exaratus capita quinquaginta quinque
hal/uit, si non plura, quae nunc tamen non solum lacunis parvis manca
sunt, sed partim etiam exsectis singulis foliis prorsus perdita. Liber
secundus pari modo mutilus est, undecim tantum capita continens. At a
principio plura carmina eandem rem celebrantia continuisse librum, veri
simile est, quae tamen postea excisis quibusdam foliis pro uno carmine
habebantur.
II.
De lyrica Anglorum Saxonumque poesi.
Non pauca carmina hue pertinentia afferri possunt, eademque pul-
chra et partim ornatissima. Quod formam attineat metricam , ab epicis
non distant; sed Anglosaxones strophica quoque carmina quondam pro-
cul dubio habuerunt. lmo unum conservation est, juxta alliterationem
homoeoteleutis variis ornatissimum.
A. Carmina quae feruntur popularia.
1. Deori, Heodeningorum poetae lamentatio 12).
Deorus ab Heorrenda , po'eta artis magis perito , munere privatus
fortunam adversam queritur, malorum tamen consolationem haurit ex
Velandi et Baduhildae, Gauti et Maedhildae , Theodorici et Ermanarici,
regum Gothorum , aliorumque fatis. Carmen facile antiquissimum est.
2. De arce ab hostibus eversa 13).
Fragmentum est, maximopere laceratum, sed carmen non indecorum
fait.
3. Vidstthi, Myrgingorim poetae narratio itinerum a se factorum 14).
Carmen mirum , non pulchrum quidem, sed ad ethnographiam, quam
dicunt, augendam explicandamque idoneum. Vidsithus (/. e. Longivagus^)
Eddgilsi Myrgingorum regis poetam se nominat, Ealhhildaeque Eddgilsi
uxoris, Audoini filiae, ad Ermanaricum Gothorum regent proficiscentis
comitem. Qui comitatus ficticius ad multifaria, quae se fecisse gloriatur,
itinera recensenda ei ansam praebuit. Carmen idcirco nihil est nisi po-
pidorum eorumque regum in poematibus Anglosaxonicis quondam collau-
datorum catalogus. At non solum permidtos Germanicos populos Scan-
dinavicosque se visitasse , poeta gloriatur, sed priscos etiam Persas,
Medos, Hebraeos, aliosque ex scriptis sacris et pro funis historicis co-
gnitos. Quae omnia el populorum et regum heroumque nomina , quoad
fieri potuit, in mea carminis editione (Turici apud Schulthefiivm, 1839)
explicata habes, quacum explicatione Thorpii annotationes ad codicem
Exoniensem conferendae sunt.
12) Cf. Conybeare, Illustrations of Anglo-Saxon poetry; Thorpii
Cod. Exon. et Scdpas and boceras, pay. 211 — 218.
13) Y'td. Thorpii Cod. Exon. Scopas, cet. p. 213.
14) Primum edidit carmen Kemblius, suo lieovul/b id adjuugens, delu-
de Thorpius in Cod. Exoniensi. invenitur quoque Scdpas and boceras,
pag. 208-211.
Praefatio.
XV
4. Exults cujusdam uxoris querela 15).
Uxor marito expulso ipsa in fugam conversa malam deplorat for-
tunam. Unum tantam nomen proprium, expulsoris scilicet, qui Her heard
nuncupates est, carmen exhibet, idque incertum. Vox enim appellativa
(hereheard) esse potest. Utrum igitur expulsio in carmine deplorata hi-
storica sit an ficticia, dijudicari non potest Carmen generis elegici fa-
cile praestantissimum est.
5. Nautae cujusdam de vitae marinae labotibus lamentatio 16).
Egregium omnique laude dignum carmen existimo tarn propter sim-
plicitatem et perspicuitatem dictionis , quam ob colorem singularem ex
rei novitate oriundum.
6. Agricultoris de vitae suae miseriis querela 17).
Quodsi in mediocribus ponam carminibus, ne dicam vilibus, omne
quod aequum est justumque huic carmini tribuam.
7. Carmen epinicium AAelst&ni regis fratrisque ejus Edmundi de
Nordmannis et Scotis anno p. Chr. DCCCCXXX VIII deportatam cele-
brans victoriam * 8).
Vivttm carmen et bellantium fortitudine, tit ita dicam, repletum.
Longe idcirco Theodiscum Hugbaldi carmen superat, quo Hludovici III.
Francorum regis victoria de Nordmannis anno DCCCLXXXI1 depor-
tata collaudatur.
B. Carmina lyrica ecclesiastica.
Agricolae jamjam querela supra commemorate tenorem partim ilium
lut bet. quo carmina, quae sequuntur , sunt insignia. Quum rerum ter-
restrium contemtus appetitusque coelestium hoc carmine lectoribus bene-
volis ut solet commendeter , inf'erioris sortis clericum habemus poetam.
Sed quum in eo ecclesiastica disertis verbis non tractarenter, priori ge-
neri adnumerare carmen malui.
Primum igitur, quod hue pertineat C&dmotiis carmen est in laudem
dei creatoris. Controversia quondam erat inter viros doctos, utrum au-
thenticum Cxdmonis carmen nobis servatum sit, illud scilicet, quod Be-
da Venerabilis in somno factum a bubulco renunciavit, an versuum sen-
sus tantummodo Beda interprete ad nos usque pervenerit. Quam quidem
sententiam Thorpius, vir clarissimus, novissimis quoque temporibus tueri
conates est; sed ipsum a Ctedmone in somno factum carmen nobis con-
servatum esse, vere videor posse contendere. Primo saporem talem, imo
soporem habet, ut soporiferum merito nominari possit, argumentum, me
judice, haud quaquam rejiciendum. Alfredus deinde Magnus quum Be-
dae venerabilis verba Coepit cantare versus, quorum iste est
sensus verteret: \>H ongaon he sing an ba fers and ba vord, ba-
ra endebryrdness bis is (J,, e. coepit cantare versus et verba,
15) Cf. Thorpii Cod. Exon. Scopas, pay. 814—215.
16) Vid. Thorpii Cod. Exon. Scopas, pag. 218 — 280.
17) Cf. Thorpii Cod. Exon. Scopas, pag. 216 — 218.
18) Legitur in omnibus Chronici Saxonici editionibus, apud Warto-
nium in History of e tig lis h poetry, et Scopas, pag. 804 — 206.
XVI Praefatio.
quorum iste est o r d o) , auctoris antem , quae carminis versionem lati-
nam sequuntur verba: Hie est sen sits, non antem or do t/s,e
v e r b o r urn quae dor miens iste cantabat ; neque enim pos-
sunt carmina , quamvis optime composita , ex alia in aliam
linyuam ad verbum sine detrimento sui decoris ac dignitatis
trans ferri, plane omiserit, versus Saxonicos , quos inseruit, Cwdmo-
nis hand dubie opus existimavit. Codex denique Elyensis, quern Wanle-
jus anno p. Chr. 737 scriptum affirmavit , hocce Caidmonis carmen dia-
lecto Anglica exhibet, disertisque verbis addit: Primo cantavit Cced-
mon istud carmen. Quae cum ita sint, quin ipsum C&dmonis carmen
in somno factum ad nos usque pervenerit, equidem non dubito ,9).
Alterum est carmen in laudem benignitatis dei, mayis ornatnm qui-
dem quam C&dmonis , sed idem consuetam clericorum rationem non de-
serens 20).
Tertium locum hymni merentur , quorum etiamsi vnus alterve «<«. »i
poematis versio judicaretur , non ?tulli tamen mayni sunt pretii maxi
meque decori, idque quidem poetae Saxonici cur a. sunt autem
a) Hymnus in Christum.
b) Hymni duo in Christum natum.
c) Hymnus in Christi ascensionem.
d) Hymnus in Christi resurrectionem et descensionem in infernum.
e) Hymnus in Trinitatem.
f) Hymnus in Mariam viryinem salvatoris matrem.
g) Hymnus in laudem dei fautoris hominum 2l).
Quartum locmn concedimus carmini de judicio supremo, Cynevulfo au-
ctore supra jam laudato. Tres habet cantus carmen amplissimum 22).
Praeter hoc Cynevulfi carmen duo alia de judicio supremo poemata ha-
bemus, quorum primum duos habet cantus. auctores iynorantur 23).
Deinde auctoris iynoti carmen de creatione mundi a/ferre libet , opus
haud indecorum 24).
Denique carmen in Christum crucifixum et carmen in Christi resurrec-
tionem et descensum in infernum recenseri debent, utrumque mediocris
pretii, qui pepiyerit ea, nescimus 25).
Postremo carmina duo symboli apostolici duoque orationis dominicae
versionem continentia his paucis commemoranda sunt 20).
Superest ut de carmine homoeoteleutis plenissimo , alliterativo , stro-
phico sed etiam intellectu difficillimo pauca verba faciam. Thorpius,
carminum Anylosaxonicorum investigator atque interpres sayacissimns,
19) Reperitur in Alfredi versione hist. eccl. Bedae, in Wanleji ca-
taloyo MSS. Anglosax. pay. 287; in Conybearii Illustr. poes. Anylosax.
in libro meo Scopas, cet., pay. 23 et 25, in Bouterwekii dissertatione
supra laudata pay. 12, cet. cet.
20) Cf. Thorpii editio Codicis Exon., Scopas, cet. p. 223 — 227.
21) In codice Exoniensi, hymni inveniuntur p. 1 - 38. ultimus quo-
que in hoc libro pay. 223 — 227.
22) Cf. cod. Exon. pag. 49 — 66. Scopas, pag. 239 — 246.
23) Cod. Exoniensis ista carmina exhibet, pag. 74 — 87, et pag. 445
— 452.
24) Legitur carmen in cod. Exon. pag. 346 — 352.
25) In codice Exoniensi pag. 67 — 73, et pag. 87 — 93.
26) Carmina primum ediderunt Hickesius in Thesauro, et Wanle-
jus in catalogo MSS. Anglos, pag. 48 et 147. etiam in hoc libro pay. 228
— 234 inveniuntur.
Praefatio. XVII
in prooemio ad codicem Exoniensem hoc carmen a se non intelligi, inge-
nue confessus est, seque spe vertendi carmen frustratum esse. "My en-
deavours to give a version of the Riming poem have failed,
inquit; a translation of som of its easier portions ivill be
found among the notes, where 1 have ventured an opinion as
to one cause of the difficulties attending this extraordinary
and to me unintelligible production''. Est autem, citjus mentio-
nem fecit, scriptoris opinio, vocum flexiones homoeoteleutorum causa de-
pravatas corruptasque esse. Quam opinionem equidem ratam habere non
possum, difficitltatem tamen carminis lubenter concedo. Attamen carmen
vertendi periculum facere constitui, et'.amsi dicti illius "Qui periclitatur
perit" veritatem meo ipsius exemplo denuo confirmare mihi sit impositum.
Mihi vitam concessit qui hanc lucem revelavit,
et hunc splendidum apparatum [mundum] bene revelavit [creavit].
Ililaris fui facetiis, adornatus familiaribus,
laetitiarum color ibus, florum for mis.
Viri me visitarunt (_epulae non cesserunf)
donis gaudebant, ornatis poculis.
Vomits fui in campo, spes in viis,
quies desiderantibus, lux prostratis.
Tunc full fructibus repleta terra frutectosa,
sub coelis concessa, supellectili tecta [repleta].
Hospites venerunt, nugas immiscuerunt,
quietem prolongarunt, voluptatibus ornarunt.
Distractio (aninii) progrediebatur, labebatur per distinctionem in latum;
erat in fluentibus aquis iter, ubi me jocus non deseruit;
habui altum statum; non erat mihi in aula desiderium,
ut earn illustris turma adire: saepe ibi vir expectabat,
Vt in aula videret thesauri distributionem
viris acceptam, donee eram valde laetus.
Prudentes me laudabant , a bello tuebantur,
pulchre ferebant, ab hostibus defendebant.
Ita me laetitiae concessio sustinuit, familia circumdedit;
domus bonis repleta erat, honoribus valuit.
Sicuti terra praebuit, possedi domini sedem;
carmina cecini, senex laetitia non destitutus eram.
Sed fuit annus hilaris, sonans chorda,
durans laetitia , voti fluvius serenus.
Domestici erant fortes, sonans erat lyra,
sonore clangebat, sonus strepuit.
Tympani pulsatio invaluit valde, non minuebatur ;
arcis aula tremuit, lucida eminuit.
Robur augebatur , bonum annuebat,
dominos venustabat , heroes divites reddebat.
Animus corroborabatur , mens gaudebat,
arbor ostro tingebatur [floruit], fama abundabat.
Gloria laetificavit , jucunditas splenduit,
aurum procuravit, gemma circumvolitavit,
thesaurus machinabatur , pax arctavit [me circumdedit}.
Strenuus eram in ornamentis, liberalis in vestimentis [dividendis],
erat gaudium meum dominicum, cotwersatio jucunda.
xvili Praefatio.
Terr am amavi, cum hominibus conversatus sum;
vita mea diu erat inter homines
gloriae dedita , fabularum appetens.
Nunc pectus meum est turbidum. luctn pavidum;
anxietati vicina conscientia node effugit:
qui quondam die erat carus, radii nunc in profundo igni
Titionis thesaurus afflatus in pectore concrescebat ;
celeriter advolatum jaculum afflatum est.
Yalde recordans animi conditionem
deplorat in abi/sso; moestitiae fornax inclusit:
in malum promptus urit; amaritudo affluit.
Fessns laborat, iter longum incipit,
dolor em non curat, anxietatibus hiscit.
gloria ejus evanescit, gaudio destitutns est,
artibus destitutus est, laetitiis privatus est.
Gaudia sic pereunt, dominationes cadunt,
vitam homines perdunt, crimina eligunt.
Tempus fidam nimium segne, infidum pronum est;
altae stationi male pro fecit, semperque decrescit.
Jta nunc mundus progreditur : fato tradit,
odio perseqnitur viros, contumelid afficit.
Uominum genus perit, pugnae hasta lacerat,
versutia procax pugnat, sagittam fraus praeparat,
fidejnssionem cur a mordet, audaciam senectus exscindit.
Exilii tempus succrescit, iracundia jusjurandum cudit,
criminum funes expanduntur, machinationes instructae labuntur.
Moesta ira fodit, fovea retinaculum habet;
ornatus albus polluitur, aestas calida frigescit.
Populi prosperitas ruit, amicitia volvitur [evanescit],
terrae vires inveterascunt, fervor frigescit.
Mihi id Parca texuit et opus imposuit,
nt f oder em sepidcrum; neque hanc diram constitutionem
evitare came possum, quo ex tempore dies celer fngerit.
arreptione necessarid me arripit [mors], ex quo nox venerit,
quae mihi patriam negat , et me hie habitatione privat.
Si cadaver jacet, membra vermis comedit,
rerrucam non curat et cibum sumit,
donee ossa tantum ex viro supersint,
et ultimo nullum [os], nisi necessitatis virgula
malum omen hie praebuerit , non erit fama taedio affecta.
Priusquam felix hoc cogitat, saepissime se ipsum fatigat;
gustat amarum crimen, non curat meliorem voluptalem,
non recordatur hilaritatum gratias. hie sunt misericordiae gaudia
speranda in coelorum regno! ramus nunc Sanctis similes
criminibits liberati, a dedecoribus redempti,
maculis puri, splendore cincti,
nbi humanum genus debet coram creatore laetum
verum deum aspicere et in pace semper gaudere 27).
27) In codice Exon. pag. 358 — 355; Scopas pag. 220-283.
Pntcfutio.
\l\
III.
Carmina quae fcruntuv didactica.
Omnia , quae huic carminum generi insert solent, lyricis re vera
subjunyenda sunt carminibus. Sed quum novarum rerum studiosis hoc
nostro tempore fortuna hand quaquam arridere videatur, vias tritas se-
qui et genus poeseos didacticum ponere constituimus. Si ijuis autem um~
nia quae sequuntur carmina lyricis adnumerare malit carminibus, id
fieri mom vetabimus. Divisio quoque , quam supra fecimus in carmina
popularia et ecclesiastica, hoc in carminum genere ne fiat, ipsa carmi-
num natura prohibet. In popularia et nun popularia carmina melius
separantur.
A. Carmina popularia.
Primo loco quatuor proverbionwi collectiones nominandae sunt) va-
ria proverbia alliterationis tantum vinculo coujuncta continentes 28').
Secundum locum jure merelur carmen, quod Runarum cataloyus iu-
scribitur, quodque de liter arum Anglosaxonicurum signi/icatione egit 29).
Adnumerari possunt his collectionibus singula duo carmina, scilicet
Bedae Venerabilis quod ante mortem imminentem dixisse /ertur- car-
men 30), et illud, quod in Vinfredi sen Bonif'acii epistolis (c/. Perlzii
Thesau. Vol. Ill) legitur , quodque hoc loco addendum putavi. Sed Bo*
ni/'acitis utrum carminis sit auctor an ab alio auctore mulualus sit,
iijuidem nescio. Ita hoc se habet carmen.
Oft daedlata dome foreldid
sigisid.i gehvein: sviltid [>y tiua.
i. e.
Saepe homo ignavus ipse sibi aufert
victoriae ansam, ideoque moritur amicis carens.
Locum tertium concedimus colloquio ilia inter Saturnum et Salomonem
de variis hominum rebus agente 31)-
Quartum est carmen de hominum /atis 32).
Quintum de hominum natura et indole 33).
Sextum patris ad fUium commonitio 34).
Septimum carmen varias continet exhortationes ad mores pertinentes 3o).
Octavo loco aeniymatum collectiones duae nominandae sunt, exercltatto-
nis ingenii genus per totam medium aetatem valde gralum acceptum-
que 30).
28) Prima invenitur collectio in codice Exoniensi, pag. 388, in Hi-
ckesii Thesauro p. 221, Scopus and boceras p. 281 Alteram exhibet Hi-
ckesins in Thesauro p. 207, liber mens p. 283. Tertia legitur in cod.
Exon. p. 342, in libro meo p. 285. Quartam Cod. Exon. p. 337 habet.
29) Extat carmen in Guilelmi Grimmii libro Uber deutsche Runen,
Gottingae 1821, et in libro meo 286.
30) Cf. Scopas and boceras p. 238.
31) Invenitur in libro qui inscribitur The red book of Derbg. Versus
singulos liber mens exhibet pag. 239.
32) Exhibet carmen codex Exon. p. 327, liber mens pag. 249.
33) Extat in cod. Exon. p. 293.
34) Legitur in cod. Exon. p. 300, in libro meo p. 246.
35) Cf. Cod. Exon. p. 313. partem quandam etiam liber 7>ieus exhi-
bet pag. 248.
36) Extant in cod. Exon. p. 470 — 473 et 479 - 500. selecta aenigma-
ta inceniuntur in libro meo pag. 289 — 300.
XX Praefatio.
Duo nunc mlra carmina nominari debent, quorum pritts animae cujusdam
propter crimina a supremo judice condamnatae expostulationem cor-
poris sui in crimina instiyatoris , alterum {quod fragmentum est) ani-
mae cujusdam beatae laudes casto corpori datas exhibet 37).
Vltimum locum dedimus Mi carminum generi sinyulari, cui incantationnm
nomen est. Sunt carmina, quibus vim aliquam contra ayrorum sterili-
tatem, contra hominum et animalium morbos, vulnera, captivitatem ali-
aque mala veteres adscribebant 38).
B. Carmina non popularia.
Hae plerumque versiones sunt carminum latina linytta conscriptorum.
Sunt autem
1) Versio carminum, quae Boethius libro suo de philosophiae consola-
tione inseruit, auctore, ut quidam volunt, Alfredo reye 39).
2) Versio carminis Lactantii, cui nomen Phoenix, carmen alleyoricum.
Poeta saxonicus permulta ex suo inyenio adjunxit, ita ut hoc opus,
quod maynitudinem attineat, Lactantii carmen plus duplo superet 4o).
3) Carmen alleyoricum de balaena 41)-
4) Carmen alleyoricum de panther a 42}.
Quae duo carmina ex libro, qui Physioloyus inscriptus est, deprom-
ta sunt.
Scripta prosaicu.
Anylosaxonum scripta prosaica non ejusdem quidem sunt pretii ejus-
demque auctoritatis , qua Scandinaviorum opera hujusce yeneris prae-
cellunt, nihilo minus tamen diyna sunt, quae diliyentissime explorentur.
Quamquam non omnia novitate return nos delectent, cum plura latino-
rum operum tantummodo sint versiones , omnia tamen linyuae ipsius
causa mayni aestumari debent. Sed in oratorio yenere Anylosaxones
praeclari sunt.
A. Opera historica.
1) Chronicon Saxonicum 43).
37) Codex Exon. pay. 367 - 377. Scopas pay. 234 prius carmen quo-
que extat.
38) Cf. Thorpii Analecta Anylosax. p. 179 — ISt, Grimmii Mytholo-
yia theodisca p. CXXVl, liber meus p. 300 — 304.
39) Librum edidit Sam. Fox Loud. 1835 {Kiny Alfreds Anylo- Saxon
version of the Metres of IJoethius with an Enytish translation and notes).
Metra singula in IHckesii thesauro, in lioethii Anylosaxonici editioni-
bus, quas llawlinsonius et Cardalius curarunt, et in libro meo p. 251 —
261 inveniunttir.
40) Extat in codice Exoniensi pay. 197-242, et in libro meo pay.
263 seqq.
41) Cod. Exon. pay. 360 — 365. Scopas pay. 261—263.
42) Cod. Exon. pay. 355 — 360.
43) Chronoloyica Anylo- Saxonica, cura Abrahami Wheloci, Canta-
brigae 1644. Chronicon Saxonicum sen Annates Ilerum in Anylia prae-
cipue yestarum ad annum MCL IV. cet. Latine et Avylosaxonice, cum
notiS Edmundi Oibson, Oxon 1692. The Saxon Chronicle, with an Eny-
lish translation and notes, critical and explanatory, and chronical, to-
poyraphical and glossarial Indexes, by the Rev. James Ingram Uo 1833.
Praefatio. XXI
Anglosaxonum historici, stent Germanici usque ad seculum XIII.,
latine scripserunt, ita ut union tantum opus Anglosaxonica lingua scrip-
turn habeamus. Annalium liber est, nomine Chronici Saxonici insigni-
tus. Incipit inde ab Anglosaxonica Britanniae expugnatione , quae in
seculum quintum cadit, et extenditur usque ad annum MCLIV. Qui
librum conscripserint ignoti sunt, attamen non ante seculum nonum in-
choatus videtur.
2) Pauli Orosii historiae adversus paganos, interprete Alfredo rege 44).
Inserta est narratio de itinere navali Ohtheri et Vulfstdni Xord-
mannorum , opusculum parvum sed ad illustrandam ethnographiam,
quam dicunt, magni pretii.
3) Bedae Venerabilis historia ecclesiastica Anglorum, interprete Al-
fredo rege 45). Alfredus, rex constantissimus, interpres non sibi
ubique constans est; Orosium scilicet longe liberius vertebat quam
Bcdam, cujus opus verbotenus fere reddidit, quasi veritus esset Be-
dae vestigia relinquere.
B. Fabulae.
1} Vita Apollonii Tyrii, a Philostrato composita, interprete ignoto 4li).
2) GMldci Angli vita a Felice monacho latine scripta, cujus inter-
pres aeque ignotus est 47).
C. Opera oratorio, (homiliae).
JSon solum tnulta sunt opera hujusce generis, sed etiam magni pre-
tii; pauca tamen adhuc tgpis mandata extant, etsi maximum copiam teste
Wanlejo codices manuseripti conservant. Oratores clarissimi sunt Alf-
ricus Abbas , qui postea Arehiepiscopus Cantabrigiensis electus est, et
Lupus (i. e. Vulf") Episcopus qui tempore Adelredi regis if MXVI) vixit.
Praeclaram suam exhortationem ad Anglos anno MXll, ut qui darn vo-
lant, habuit. Sed multarum homiliarum auctores ignoti sunt, quippe
qui nomina sua non addiderint. Alfrici homilias societas Alfriciana nu-
per edidit, Lupi exhortatio in Hickesii dissertatione epistolari pag. 99
seqq. invenitur, singulas denique homilias singuli editores tgpis excudi
curaverunt 48).
JJtrum editio Richardi Price mine publici juris sit nee ne, nescio. Ex-
eerpta inveniuntur in libro meo pag. 3 1 seqq.
44) The Anglo-Saxon version from the historian Orosius, by Alf-
red the Great, together with an English translation from the Anglo-
Saxon , by Daines Barrington , London, 1773. Specimen versionis Ang-
losaxonicae invenitur in Thorpii Analectis Anglosaxonicis et in libro
meo pag. 7 seqq.
45) Bedae Venerabilis Historia ecclesiastica Anglorum, Anglo- Sax-
onice ex versione Alfredi Magni, et Latine, cet. curd Abrahami Whelo-
ci, Cantabrigiae 1644. fol. Bedae historia ecclesiastica, Latine et Sax-
onice , cet. cura et studio Johannis Smith, Cantabrigiae 1722. fol.
46) The Anglo-Saxon version of the story of Apollonius of Tyre,
upon with is founded the play of Pericles, attributed to Shakspeare;
from a MS in the Library of C. C. C. Cambridge, with a literal trans-
lation, by Benj. Thorpe, London, 1834.
47) Vita S. Gudlaci , auctore Felice monacho , invenitur in Actis
Sanctorum Benedictorum ; versio Anglosaxonica continetur in MS. Cot-
ton. Vesp. D. XXI; ejusdem fragmentum in cod. Vercellensi fol. 1336.
48) Brevi tempore prodibunt *The Homilies of the Anglo-Saxon
XXll Praefatio.
D. Philosophica , Theologica.
11/ um Saxonum regem, qui omnium procul dubio maximus est, Alf-
redum scilicet, etiam philosophicis d'sciplinis operant navasse, non mi-
rabitur, qui regis indolent et menteni ejusdemqve fata perspexerit. Qui
(/uamvis assiduis et gravissimis quidem bellis contra Danos ita occupa-
tus esset, ut vix unum annum in optata c/uiete degere posset, tamen plus
semel Anicii Manlii Severini Hoethii libros de consolatione philosophiae
diligentissime pertractasse videtur. Librum in linguam vernaculam
partim verbotenus partim liber e, ut in prooemio ait, vertebat, etiam ex
propriis non nulla adjiciens. Metra quae Boethius libris suis de con-
sol, philos. inseruil , Alfredus primum oratione soluta reddidit, deinde
etiam metrice vertebat, qua de metrica versione supra jam jam mentio-
nem fecimus 40).
Ex scriptis theologicis praesertim Gregorii Magni Vontificis Roma-
ni Dialogi seu de cura pastorali liber nominari debent. Saxonice red-
diti sunt aut ab Alfredo rege , aut a Werfertho episcopo Wigorniensi.
Adhuc typis non excusi sunt. Cf. Wanleji Catal. p. 70, 71, 92, 99, 114,
130, 153, 168, 212, 217, etc.
E. Librorum sacrorum versiones.
Habemus quatuor evangeliorum versionem saxonicam ignoto aucto-
re 50) et versionem anglicam interlinearem auctore Aldrddo 5I); libri
Hiob versionem auctore Alfrico 52), heptateuchi translationem eodem
auctore 53) ejusdemque versionem evangelii Nicodemi 54) et duplicem
psalntorum parajthrasim, quorum altera partim soluta oratione, partim
metrice composita est; atictores ignoti sunt 55).
Churcli imj>ensis Societatis Alfricianae. Singulae homiliae inveniuntur
in Thorpii Analectis Anglosaxonicis Qed. set.) p. 36 —80. Sermones etiam
aut integros aut locos selectos eorum suae liddae editioni inseruit Whe-
locius. Sermo in Natale Sancti Eddmundi, regis et martyris, dialecto
Australium Anglorum conscriptus, legitur in Thorpii Analectis Anglosax.
p. 119 seqq. Sermones aut integros aut selectos eorum locos etiam liber
mens hide a p. 61 continet.
49) Hoethii Consolationis Philosophiae libri V. Anylosaxonice redditi
ab Alfredo. Ad Apographum Junianum expressos edidit (hristophorus
Rawlinson, Oxon. 1698. — King Alfred's Anglo-Saxon version of lloe-
thius de Consolatione Philosophiae; with an English translation and no-
tes, by J. S. Car dale, London 1829.
50) The Gospels of the fower Euanyelistes , translated in the olde
Saxon tyme out of Latin into the vulyare touny of the Saxons cet. Lon-
don, printed by John Daye 1571. — Quatuor 1). N. Jesu (hristi Eran-
yeliorum versiones perantiquae duae, Gothica scil. et Anylosoxonica,
quorum Mam ex celtberrimo Codice Aryenteo nunc primum depromsit
Eranciscus Junius, hanc autem ex Codd. MSS. collatis emendatius re-
cudi curavit Thomas Mareschallus, Anylus cet. Dordrechti 1665. Ant-
stelodami 1684. — I\i Halgan Godspol on Enj;lisc. The Anylo-Sa.xon ver-
sion of the Holy Gospels, edited from the original manuscripts, bi/ lienj.
Thorpe, 1842.
51) In MS. Cotton. Nero D IV. Evany. Marc. Cap. I. in Analectis
Anylosax. Thorpii invenitur.
52 — 54) lleptateuchus , Liber Job et Evangelium Nicodemi, Anglo-
saxonice. llistoriae Judith fragmeutum, Danosaxonice, edidit nunc 'pri-
mum ex MSS. Codicibus Edvardus Thwaites , Oxon. 1698.
55) Psalterium Davids Latino -Saxonicum veins, a Johanno Spel-
manno, D. lien. fit. editum , Londini 1640. — Libri Psalntorum versio
Praefatio. XXlli
F. Leges Anglosaxomnn.
Hae in duas partes sejunguntur leges, in civiles scilicet et in eecle-
siasticas , quarum priores a regibus singulorum Britanniae regnorum,
consilio procerum et episcoporum adhibito, promulgatae erant. Eccle-
siasticae autem leges a regibus una cum episcopis aut sold episcoporum
curd datae sunt. L'trumque legum genus, praesertim tamen prius in ju-
ris Germanici historia maximi momenti est s"). Uaec sunt nomina re-
gum, qui legislatores esse traduntur :
1) Athelberhtus , rex Cantii {regnavit ab anno p. Chr. 560 usque ad
annum 616). Athelberhti lex intra annum 595 et 616 promulguta est.
2) Hlotharius et Eddricus , reges Cantii {regnaverunt ab anno 673 us-
que ad annum 685).
3) nhtredus , rex Cantii {regnavit ab anno 694 usque ad annum 727),
Lex quin to regni sui anno data est.
4) Tna {Lie) , Vestsaxonum rex {regnavit ab anno 6S8 usque ad annum
728).
5) Alfredus Magnus {regnavit ab anno 871 usque ad annum 901).
6) Eddveardus {regnavit ab an. 901 usque ad an. 925).
7) Athelstdnus {ab an. 925 usque ad an. 941).
8) Eddmundus {ab an. 941 usque ad an. 946).
9) Eddgdrus {ab an. 957 usque ad an. 973).
10) Athelrddus {ab an. 978 usque ad an. 1016).
11) Canutus {ab an. 1017 usque ad an. 1036).
Reges, qui leges latina tantum aut francogallicd lingua scriptas
promulgarunt, Eduardum scilicet Conf'essorem, Guilelmum I, quern con-
questorem nominant , Henricum I, cet. praetermitlo.
De ratione, quam in eligendis singulis speciminibus Usque recensen-
dis secutus sut)i, pauca tantum mild dicenda sunt. Primum ex nno quo-
que et poeseos et prosae genere specimina dare ratum habui, ut quae
indoles ac natura Anglosaxonicorum poetarura et scriptorum prosaico-
rum fuerit, lector lucide intelligeret. nullum quod gravius est monu-
mentum praetermissum est. Quod deinde orthographiam attinet, quas
Jacobus Grimmius in grammatica sua commendavit , normas secutus
antiqua Latina cum paraphrasi Anglo- Saxonica partim soluta oratione
partim metrice composita, nunc primum e cod. MS. in biblioth. regia
Parisiensi adservato descripsit et edidit Benj. Thorpe, Oxon. 1835.
56) 'Aqxcuovoulu , sive de priscis Anglorum legibus libri, Sermone
Anglico vetustate antiquissimo aliquot abhinc seculis conscripti atque
nunc demum magno Jurisperitorum et amantium antiquitatis omnium com-
modo e tenebris in lucem vocati Guilelmo Lambardo, Londini 1568. —
Leges Anglosaxonum Anglosaxonice cum inter pretatione latina, cura Ab-
rahami Wheloci, Cantabrigiae, 1644. — Leges Anglosaxonicae Ecclesi-
asticae et Civiles. Accedunt Leges Edvardi latinae, Gulielmi Conquesto-
ris Gallo-Normannicae et Henrici L latinae. Subjungitur Domini Henr.
Spelmanni Codex Legum veterum Statutorum Regni Angliae quae ab in-
gressu Gulielmi I. usque ad annum nonum Henrici III. edita sunt. Toti
operi praemittitur dissertatio epistolaris admodum reverendi Domini Gu-
lielmi Nicolsoni , Episcopi Derrensis , de jure feudali veterum Saxonum.
Cum codd. MSS. contulit, notas, versionem et ylossarium adjecit David
Wilkins, Lond. 1721. — Die Gesetze der Angelsachsen. In der L'rspra-
che mit Lbersetzung und Erlduterungen herausgegeben von Dr. Reinbold
Sclitnid, Leipzig 1832.
XXIV Praefatio.
sum. vocales igitur graves circumflexu, diphthongi accent» acuto ubi-
que signal antur , verbaque singula ed, quae etgmologiae responderet,
ratione scribelantur. Locos corruptos, redditd ut par erat ratione,
emendavi, di/'ficiliores partim in annotatione, partim in lexico explicai-i.
Quodsi interdum erraverim in tarn dif'/icili opere, lector lenecolus lu-
benter mihi ignoscat.
Turici Helvetiorum mense Jan. MDCCCL.
Liuhviciis J: Urn ii I lev us.
jEmentlandti.
Pag. 4 I'm. 22 lege: lasvodon (pro laesvodon). I. 34 Ioccas. p. 6 I.
39 behreovsunge. p. 7 I. 39 eorcltyre\an. p. 8 I. 21 gemaere (et sic ubi-
que). p. 12 I. 6 varoeTe. I. 29 fruma bus. I. 30 geomernng. p. 13 I. 19
reddon. p. 14 I. 37 siid". p. 15 1. 9 stale, p. 16 I. IS briefer, p. 20 I. 15
degolnisse. p. 21 1. 30 on«led. p. 22 I. 4 Coifi (*'. e. celt. Koibhi, stim-
ulus Druidarum antistes). p. 27 I. 33 bystrum. p. 29 I. 45 dorste. p. 30
I. 13 he (pro be), p. 31 I. 31 bat (pro hat). />. 34 /. 39 forrad. p. 35 J.
17 suna. £. 31 ge of Eastenglum. p. 37 /. 42 be (/?ro be). />. 44 I. 29 bi-
sum (pro bis). p. 45 J. 20 andvearde. p. 46 J. 39 be (pro he). />. 51 J.
27 svetmettum. p. 53 I. 42 onsac. />. 70 I. 35 gebiodru. p. 87 I. 4 v«ta.
J. 31 dearuuuga. p. 129 r. 1472 lee Oro let). />. 134 I. 28 a?rende. p.
141 I. 6 tide. J. 61 deofulcunda. p. 142 r. 109 ocTre. p. 144 v. 157 gife-
eTe. /?. 148 v. 335 magcle. ;?. 163 I. 17 ga-ston. p. 169 v. 97 onseled. ;>.
222 v. 53 blisse (pro blis seo). v. 65 sided glided, p. 262 J. 21 «led. I.
22 «led'. J. 42 slid en. p. 264 £. 2 irfra: quaerit. p. 268 w. 226 cleoven-
ne. p. 282 I. 9 in«led. J. 31 georura.
Quibusdam locis accentus signa aut oniissa ant male j>osita sunt, le-
gas igitur p. 4 I. 4 hryre (et sic ub!que~). 1. 7 bediglode (i. e. bedt-glode).
p. 5 I. 23 ascreap (i. e. ascrap). /. 32 lyre (sic ubique). I. 46 geuurot-
tod (ubique scribi rot, unrot, rotsjan , cet.). I. 47 prafimgum. p. 6 I. 19
forseardde. p. 11 I. 42 on an. p. 14 I 23 aulipige (». e. anlepige). p. 18
I. 13 donne. />. 24 I. 15 lufjan (sic ubique^). p. 31 J. 12 locode. p. 34 £.
38 lerjan. p. 36 J. 45 gebrdcod. p. 37 J. 7 drehton. p. 69 /. 22 losige.
p. 85 /. 10 antid. p. 101 v. 260 ar (sic ubique). p. 123 y. 1232 Eanmun-
des. p. 145 v. 201 bufas. p. 180 v. 75 bam. p. 203 I. 17 vcnnni. /;. 205
v. 62 hasvean. p. 213 I. 2 brosnjad. p. 222 I. 39 drohtaiT. /;. 223 v. 63
halgum. f». 284 I. 42 beof.
D;<os /ocos adliuc corruptos hie corrigere volo. Pag. 131 v. 35 M<t
MS. praebet: hvearf lacra hr«v hrafn vandrode. Quum vox vandrode ob-
jectum requirat, hr«v accusativus sit, necesse est , neque qui ad hvearf
pertineat nominativus esse potest, utramque igitur conjecturam et Kem-
blii et meant rejiciendam esse apparet. legendum suadeo hvearilicra hr«v
hrafn vandrode i. e. volubdium (= mortuoruvi) cadavera corvus concul-
cavit.
Locus alter p. 221 v. 25, 26 invenitur. Legendum censeo: ac vas
g«fest ger, gellende sner, vnnjende v«r, vilbec besc«r, i. e. sed erat
mollis (bor. giefr) annus, sonans chorda (theod. snuorja), durans pactio,
voti /luvius serenus (bor. sk«r, pur us , sonorus , limpidus).
I. IIOCTI'iK
A. Vyrdvriteras. B. Uttvitan. C. Pylas.
I. Scriptores.
A. Historic}. B. Philosophi. C. Orator es.
A. Yyrdvriteras.
Be lobe, arelit and anvrogen be Alfrice.
c^iiin ver vas geseten on bam lande ]>e is gehaten Hiis, his nam a vas
Iol). .Se ver vas svide bilevife and rilitvis and ondra?dende god and
forbiigende }rfel. Him vseron acenuede seofan suna and pred dohtra; he
hafde seofon biiscnd sceapa and bred pusendo olfenda, fif luind getymu
oxeua and fif hnnd assan and ormsete micelne hired. Se ver vils svide 5
msere betvux eallnm easternum, and his snna ferdon and pendde a»lc
odium mid bis godum on ymbhvyrfte at his Imse, and boer to heora
svustra geladodon. I6b sddlice aras on bam eahtodan diige on aerne-
merigen and offrode gode seofonfealilne lac for his seofon sunum, by
liis be hi vid god on heora gepance agyltonj bus dide lob eallum dagum 10
for his sunum and hi sva gehalgdde.
Hit gelamp on sumum diige, pa pa godes englas cdmon and on his
gesihde stodon, pa vas eac svylce se scueca him betvux. to pain cvafl
drihten: "Hvanon come buV" se sceocca andvyrde: "Ic ft'rde geoud
pas eordan and hi beeode". drihten cviid : "Ne bebeolde pu hi minne 15
bedvan lob, biit nan man nis his gelica on eordan, bilevite man and
rihtvis aud ondraedende god and yfel forbngende? —
Sva stod se dedful on godes gesihde, sva sva ded se bliuda on
sunnan: sed sunne ymbscintf bone blindan , and se bliuda ne ge-
sihd bsere sunnan ledman. God geseali bone deofol, and se deofol 20
sva beah vas bedaeled godes gesihde aud his vuldres. Eorde is
gecvedeu godes fotscamel and set» heofon is his brymsetl. Nu
stod se sceocca svylce at godes fotscamele upon bsere eordan, ba
pa se jilmihtiga hine axode, hvanon he come? He cviid, bat he
ferde geond has eordan, for ban be he fcrd sva sva Petrus se 85
apostol cvad: Bedd syfre and vacole, for pan pe se deofol, edver
vidervinna, fiird onbutan sva sva grimitende leo, secende, hvjine
he abite; vidstandad bam strange on geleafan". Micele va?roii
pises mannes geearnunga, Jul se alniihtiga be him cviid, bat his
gelice na?re on eordan. Ge magon gehyran sume his beavas sva 30
sva he be him silfum avrat. 16b cvad: "Ic al.ysde hryniende
bearfan and pam stedpbearne, be butan fultume vas, ic gehealp,
and vedevan heortan ic gefrefrode; ic vils ymbscryd mid rihtvis-
nisse, ic vas blindum men eage and healtum fot and bearfena
8. sernemerigen] a?rnen merigen, Thorpe. — 22. brymsetle, Th.
4 Vyrdvriteras.
fader j of flysum minra sceapa vaeron gehlyde pearfena sidan, and
ic pearfum nc forvyrnde l>iis pe him gyrndon, ne ic ne at ana
ininne hlaf butan steopbearne, ne ie ne blissode on iniuiun man-
igfealdum velum, ne fiigndde ic on mines feondes hryre, ne lag
5 alpeodig man vidutan minum hegum, ac min duru geopenode simle
vegferendum; ne behydde ic mine synna, ne ic on minum bosme
ne bediglode mine unrihtvisnisse". >e sa3de 16b pis for gilpe, ac
for pan pe he viis eallum mannum to bysne geset. Pus maerne
man volde se manfulla deofol purh bam miclum costuungum, pe
10 he him to dide, fram gode gevenjanj and cviid to drilitne:
,r.Ve ondraet lob on idel god! pu ymbtrymedest hiue and eaile his
a?hta, and his haudgeveorc pu bletsddest, and his aehta veoxon on
eordan; ac astrece hvon pine hand and getill ealle pa ping pe he ah,
and he pe on ansyne vyrigd". Drihten cviid to pam sceoccan : "Efne
15 nu ealle pa ping, pe he ah, sindon on pinre handa buton bam anum,
piit pu on him silfum pine hand ne astrecce".
Ne derdde lobe uaht piis deofles costung, ac fremode, for pan pe
he v.'is ftilfremedra on gepincduui and gode near after piis sceoc-
can ehtnisse.
20 Se deofol gevende pa fram godes gesihde and acvealde ealle his
aehta anes diiges. Sum aerendraca com to lobe and cviid : "Pine syll
eodon, and pa assan vid hi laesvodon; p<i faerlice comou Sabaei and hi
ealle us benamon and pine yrdlingas ofsldgon , and ic ana ittbarst, pat
ic pe pat cydde". Mid py pe se yrdling pis saede , pa com sum oder
23 and cviid: "Fyr com fajrlice of heofonum and forbiirnde ealle pine seep
and pa hirdas samod, and ic ana atvand, pat ic ])e pis cydde''. pa com
se pridda aerendraca and cviid: "Pii Caldeiscan comon on prim floccum
and fire olfendas ealle gelsehton and pa hirdas mid svurde ofslogon; ic
ana atfleah bat ic be pis cydde". Efne pa git com se feorda aerendraca
30 inn and cviid : "Pine suna aud pine dohtra aeton and druncon mid heora
yldestan breder, and efne pa faerlice svegde svidlic vind of para vestene
and tosldh pat bus at pam feover hvammum , piit hit hreosende pine
beam ofpryhte and acvealde; ic ana atbiirst, pat ic pe pis cydde''.
Hviit pa I6b aras and totiir his tunican and his loccan forcearf and
35 feol to eordan and cviid : ">acod ic com of minre modor innode and
nacod ic sceal heonan gevendan ; drihten me forgeaf pa aehta, and
drihten hi me eft benam; sva sva him gelicode sva hit is geddn; beo his
nama gebletsdd!"
On eallum pisum pingum ne syngode lob on his velerum, ne nan
40 ping dyslices ongean god ne spriic. Eall pis dide se ealda deofol
to gremenne poue godan man and simle he laefde aeune cucenne
him to eydenne his aehta lyre, pat his mod vurde fram gode
avend, pa pa he pa gelimp geaxdd hafde, bat fyr com ufan pe pa
seep forbiirnde: ac hit ne com na of heofenum, peah pe hit sva
45 gehivod vaere, forpan pe se deofol niis on heofenum naefre, siddan
he panon purh mddignisse afeol mid his gefcTiim.
Ealle sva ded antecrist, ponne he cyind'; he «iseut fyr ufan
svj'lce of heofenum, to bepaecenne piit earme mancynn pe he on
4. velum] vaelum, Th. — 8. bisne, Th. — 32. hvammuml vaemmum, Th.
— 41. laefde] laefd, Th. — 44. forbiirnd, Th. — 45. gehyvod, Th.
Vyrdvriteras. 5
bydj ac vite gehva, pat se ne mag nan fyr ofheofenum asendan,
se pe on heofeuum silf cuman ne mot. On ealluin pisum ]>ingum
ne syugode lob on his velerum. On tva visan men syngjatf on
heora velerum, pat is, gif hi unriht sprecad , ocTde riht forsiivjad.
Ac lob ne syngdde on his velerum, for{)an be he dyslice ongean 5
god ne spriic, ne eac godes herituge ne forsuvade; he cydde,
I>ii t he buton gitsuuge sva micle aehta hitfde, pa ba he lii sva ea-
delice buton uurotnisse forlet.
Eft siddan on sumum diige, ba pa godes englas stodon on his ge-
silule, pa viis eac se scucca him betvynan, and drihten him cviid to: 10
"Hviit la ne beheolde pu minnc peovan lob, pat his gelica nis on eordan,
and git he hylt his unscedignisse, peah be pu aslyredest me togeanes
him, psit ic pearflease hine gesvencte!" Se scucca audvyrde: "Fel
sceal for felle; and sva hvat sva man hiifd he sylcT for his life! astrece
nu pine hand and hrepa his ban and his flaesc, ponue gesihst pu, j)iit he 15
pe on ausyne vyrigd". Drihten cvad to pam scuccan : "Efue he is uu
on {)inre handa, sva peah hvadere heald his savle".
Ne gepafode god pis to forvyrde pain eadigan vere, ac pat he
vaere to bysne eallum geleaffullum mannum and vurde svidor ge-
maersod purh his micle ge])yld on earfodnissum. 20
Pa gevende se detifol of drihtnes gesihde and sloh lob mid poere
virstau vunde frani his huolle ufeveardan od his ilas neodeverde. lob
silt ba sarlice eal on anre vunde upon his mixene, aud ascreap pone
vyrms of his lice mid aniuu crocscearde. His vif him cviid to: "Git pu
[iiirhvunast on pinre bilevitnisse? vyrig god and svelt !" lob hire and- 25
vyrde: "pu spraece sva sva an stunt vif; gif ve god underfeiigon of
godes handa, hvy ne sceole ve eac yfel underfon?"
On eallum pisum pingum ne syngGde lob on liis velerum. Se
svicola deofol genam pat vif him to gefylstan, pat he pone hal-
gan ver purh hi besvice, sva sva he aer Adam burn Evan besvac; 30
ac se ylca god, be gepafode, piit he sva gecostnod vaere, heold
hine vicT pas deofles syrvungum and vid his savle lyre.
Vitodlice pa geaxodon pri cyningas, pe him gesibbe vaeron, eal
his ungelimp and comou him to of heora rice, pat hi hine geneosodon.
Heora naman vaeron pus gecigde Elifas, Baldad , Sofar. Hi gecvaedou, 35
bat hi samod cumende hine geneosodon and gefrefrodou. Hi pa comou
and hine ne oucneovon for pacre ormaetan untrumnisse and hrymdon paer
rihte vepende; hi totacrou heora reaf, aud mid duste heora heafod be-
streovodon, aud him mid sseton manega dagas.
Hit viis sva gevunelic ou ealdum dagum, pat gif livani sum faer- 40
lie sar becom, pitt he his reaf totsere sva sva lob dide and eac
pas pri cyningas, pe comou hine to frefrigenne.
Pa avendon hi heora frofer to edvite and hine mid heora vordum
tyrigdon, svylce he for his synnum sva getucod vaere, and cvasdon:
"Vite com ofer pe, aud pu ateorodest; sarnis pe hrepode, and pu eart 45
geunrotsod: hvar is nu pine godes ege and pin strencdo? livar is pin
gepyld and pinra daeda fulfremednis? and mid manegum prafungum bine
gesvencdon. lob cviid: Eala gif mine synna and min ynnd, pe ic polige,
16.
4. spraecad, Th. — 12. peah pe, desunt Th. — 14. man] men, Th. —
virigd, Th. — 20. ou] and, Th. — 23. ascraep, Th. — 35. gecygde, Th.
6 Vyrdvriteras.
va?rou avegene on anre vaegan, bonne vaeren hi svserran gesevene pon-
ne saudconi on sae; to preagenne ge logjatT eovere spraece, and ge
pencad to aveudenne eoverne freond ; manaea lif is campdom ofer eor-
dan, and sva sva medgildan dagas , sva sind his dagas".
5 He cvtiil pat mannes lif va?re campdom ofer eordau, for]) an pe
aelc paora pe god gepihd byd on gevinne vid bone iingesevenlicau
dedfol and ongean his agenum lustiim pa hvile pe he on life byd;
and sva sva se hyrmau his edleanes anbidad , sva geaubidad se
gastlica cempa liis edleanes at pam almihtignm gode. Codes ge-
10 corenan sind on gevinne on bisere vonilde, and j>;i arleasan on
hire blissjad; an paera rihtvisra geviuu avent to blisse, and haera
arleasra bliss to biterum s&rnissnns on baere Scan vornlde, he
gevelgad pa polmddan.
Ealle pas eostnunga deofles and pa?ra aelita lyre , his bearna dead
15 and his agen nntrnmnis , his vifes vitleast and bis freonda edvit nc
mih ton avecgan lob of his modes auraednisse } ne fram his miclan ge-
leafan, pe he to pam iilmilitigan gode symle hafde; ac se scncca veard
gescynd, pe nine besviean volde. 16b cvficf eft: "Min flaesc is ymb-
scryd mid forrotodnisse and mid dustes horvuui; min byd forseardde
20 and is forscruncen; me habbacT gesvencednisse dagas, and on niht min
ban byd mid sarnisse purhdynd, and pa be me etad ne slaepad; ic eom
lame vidineten, and yslum and axnin geanlicod". Eft he cviid : teIc vat
sodllce, pat min alysend leofad , and ie on nam endenexfan diige of
eordan ai'ise; and ic bed eft mid milium telle be fan gen , aud ic on mi-
25 mini flaesce god gesed, ic silf and u:iu offer: lies hylit is on milium
bosme gelegd".
I'ji pri cyningas ]>a hiifdon langsume spraece vid pone gedrehtan
lob, aud gevendon him ham sicTdau; ac god hi gespriic pa and cviid,
pat he him eallum prim gram vaere, forpan be hi sva rihtlice iitforan
30 him ne spraecon, sva sva lob his pegu. God cviid him to: c:Nimad edv
nu seofon fearras and seofon rammas and farad eft ongean to niiuum
bedve lobe aud geoffrjad pas hie for eov; lob sodliee, min beova, ge-
bit for eov, and ic his ausyne uuderfd, bat eov ne bed to dysige ge-
teald, pat ge sva rihtlice to me ne spraecon, sv.i sva min gepedva
35 lob".
Elifas {>;i and Baldad and Sofar ferdon ougean id heora maege lobe,
and didon sva svii him god bebead; and dryhten underfeng lobes an-
syne, and heora syuna burh his hingrsedenne forgcaf. Drihten eac [><i
gecirde to lobes beredvsuuge, p;i |ia lie for his maegum gebiid, and
40 hine gehaelde fram eallum his untrumnissum, and his sehta him ealle
forgeald be tvifealdum. Idb hafde aer his antrumnisse seofon hiisend
sceapa and pre<5 pusend olfeuda; fif hund getymii oxena and fit' bund
assan; him vaeron eft forgoldene fedvcrlyne pusend sceapa and six pu-
send olfenda; pusend getymtt oxena and pusend assau; aud drihten hine
45 hUMsddc sviddr on eude bonne on anginne. He hafde seofon sun a and
bred dolitra aer, and siddan eft eal sva tela. Hvi nolde god him for-
gildan his beam be tvifealdum, sv.i sva he dide his aehta? he nolde,
14. deifies] dedfol, 77*. — 21. purhdynd i Jmrhdyd, Th. — 25. nan] mi.
Th. — 26. gelegd] geled, Th. — 28. gevendan, Th. — S3, dvsig, Th. —
42. getyme, Tit. 14. getyme, Th. — 47. tvvfealduin. Th.
Vyrdvriteras. 7
forby be his beam uaeron forlorene, sva sva his aehta vaeron; his aehta
vaeron ealle amyrrede and his tyn beam acvealde; ac ba beam vaeron
sva beah gehealdene on bum digelan life betvux halgum savlum, and he
forby- underfeng baera bearna getal be anfealdon, forban be pa 6dre him
vaeron gehealdene, pe purh pas deofles ehtnisse acvealde vaeron. Hviit 5
ba lobes gebrodra and gesvustra and ealle, ba be hine aer cudon, co-
mon him to and hine gefrefrodon, and his miclum vundrodon, and him
gife geafon. Xaeron gemdtte on ealre eordan sva vlitige vimmen, sva
sva vaeron lobes dohtra. He sodlice leofode after his svinglc an hnnd
geara and feovertig geara, and geseah his bearna beam od ba feordan 10
maegde. On eallum his life he leofode tva hnnd geara aud eahta and
feovertig geara; he vas se fifta man after Abrahame j>am heahfadere.
Analecta Anylo- Saxonica , ed. Benj. Thorpe.
London 1834.
Orosius, areht of Laedene on Englisc be Alfrede J)am cyninge.
Be Ciruse.
Cirus, Persa cyniug, be ve aer beforan saedon, ba hvile be Sabini
and Romaue vnnuon on bam vestdiele, ba hvile vann he aegder ge on
Scyddige ge on Indje, 66 he hafde myest ealne bane eastdael avest. 15
Aud after bam fyrde gelaedde to Babilonja, be ba veligre vas bonne aenig
oder burh; ac hine Gandis, seo ea, lange gelette has ofei'fareldes, for
bam be baer scipu naeron; biit is eallra ferscra viitera maest butau Eu-
Irate. PA gebeotode an his begena, l»rit he mid sunde ba ea oferfaran
volde, mid tvam tincenum; ac hine se stream fordraf; ba gebeotode Ci- 20
rus, bat he his begen on hire sva gevrecau volde, ba he sva gram
veard on his mode and vicT ba ea gebolgen, biit hi mihton vifrnen be heo-
ra cneove ofervadan, baer heo aer viis nigon mila brad, |)onne heo flede
vas. He bat mid daedum gelaeste, and hi upforlet on feover hund ea
and on sixtig ea, and siddan mid his fyrde baer ofer for; and after bam 25
Eufnite pa ea, seo is maest eallra ferscra viitera and is irnende purh
middevearde Babilonjanburh. He hi eac mid gedelfe on manege ea up-
forlet, aud siddan mid eallum his folce on baere ea gange on pa burh
farende vas and hi gersehte. Sva ungelyfedlic is aenigum men to ge-
secganne, hii aenig man mihte svylce burh gevyrcan, svylce seo viis, 30
oiTde eft abrecan.
Nembrad" se ent ongan aerest timbrjau Babilonja, and Minus se ey-
ning after him, aud Sameramis, his even, hi geendade jitter him on
middeveardum hire rice. Seo burh viis getimbrad on fildum laude aud
on svide emnum, and heo viis svide fiiger on to locjanne, and heo is 35
svide rihte feoverscyte, and pas vealles micelnis and fiistnis is ongely-
fedlic to secgenne, pat is, bat he is fiftig elna brad and tva hund elna
heah, and his ymbgang is hund seofontig mila and seofedan dael anre
mile, and he is gevorht of tigelum and of eordtyrevum, and ymbiitan
bone veall is se maesta die, on bam is irnende se ungefotlicosta stream, in
aud vidutan bam dice is gevorht tvegra elna heah veall, and bufan bam
4. getall getel, Th. — 20. tyncenum, Th. — 26. yrnende, Th. — 39.
(igelon, tyrevon, Th.
8 Vyrdrriteras.
maran vealle, ofer ealne bone ymbgang, he is mid staenenum vighiiswn
bevorht. Seo jlce biirh Babilonja, seo be maest viis and aerest ealra
burga, seo is mi last and vestost. Nu seo burh svylc is, be aer vas
ealra veorca fiistost and vundorlicost and niaerost, gelice and heo vaere
5 to bysne asteald eallum middanearde, and eac svjice heo silf sprecende
si to eallum mancyuue and cvede: "Nn ic pus gehroren eom and iiveg
geviten, hviit ge magon on me ougitan and oncnavan? — bat ge na-
nuht mid eov nabbad fiistes ne strauges, biitte l)iirhvuujan maege!"
On baeni dagum ba Cirus, Persa cyning, Babilonja abrac, pa viis
10 Croesus, se Lida cyniug, mid fyrde gefaren Babilonjum to fultume; ac
ba he viste, pat he him on nanum fultume beon ne mihte, and bat seo
burh abrocen viis, lie him hamveard ferde to his agenum rice, and him
Cirus viis jifter fyligende, o J he hine gefeng and ofsloh. — Ond nu iire
cristene Romana bespricd, \rdt hire veallas for ealdunge brosnjad, naliis
15 na for l>am l>e heo mid forhergunge sva gebismerad va?re sva BaliloDJa
viis; ac heo for hire cristendome nu git is gescild, biit «gder ge heo
silf ge hire auveald is ma hreosende for ealddome bonne of seniges
cyninges niede.
After bam Cirus gelsedde fjrde on Scyddje, and him l>a?r an gioug
20 cjning mid fyrde ongean for, and his modor mid him, Damaris. Pa
Cirus for ofer biit landgemiire, ofer ba ea, J)e hatte Araxis, him l>aer
se geouga cjniug l>iis oferfiireldes forvyrnan mihte; ac he for bam nolde,
py he mid his folce getruvade, biit he hine besvican mihte, siddan he
binnan J)am gemiire vaere and vicstove name. Ac ba Cirus geacsode,
25 ])iit hine se geonga cyning l>aer sccan volde, and eac J)iit nam folce
seldsjne and uncude vaeron vines drencas: he for pam of Jisere vicstove
afor on ane digle stove and Jiaer beiiftan forlet eall \>iit \)ser lides viis
and svetes, l>iit ba se gionga cyning svidor micle veneude viis, ])iit hi
banon flednde vaeron, l)onne hi aenigne svicdom cjdan dorston, J)ii hi
30 hit ba?r sva aemeune gemetton. Hi baer ba mid mycilre blidnesse biiton
gemetgunge biit vin driucende vaeron, od hi heora silfra lytel geveald
hafdon: he J)a Cirus hi baer besyrode and mid ealle ofsloh, and siddan
viis farende, baer biis cyninges modor mid pam tvani daelum piis folces
vunigende viis, J>a he l>oue priddan dael mid J)am cyninge besvicen hiifde.
35 Heo ]>a, seo even Dameris, mid mycelre gnornunge jmb ]>iis cyninges
siege, hire suna, liencende viis, hu heo hit gevrecan mihte, and ]>iit
eac mid daedum gelaeste, and hire folc on tva todaelde, aegder ge vifmen
ge vaepnedmen, forl)an \>e Jiaer vifmen feohtad sva same sva vaepned-
men. Hio mid J)am healfan daele beforan pam cjniuge farende viis,
40 svylce heo fleonde vaere, 6(1 hio hine gelajdde on an my eel sliid, and
se healfa dael viis Ciruse iifter fyligende: Jiaer veard Cirus ofslegen,
and tva biisend manna mid him. Seo even bet ba bam cyninge piit he.i-
fod of iiceorfan and bevyrpan on anne cylle, se viis afylled mannes
blodes, and Jms cviid: "Jul [>e l>yrstende vaere mannes blodes ])rittig
45 vintra, drinc nu bine fylle!"
Analecta Anglo -Saxonica, ed. Thorpe.
9. cyning] cyng, 17«. — 16. gescyld, Th. — 24. vicstova, Th. — ge-
axsode, Th. — 25. saecan, Th.
Vyrdvriteras. 9
Beda, Hist, eccles. , areht of Laedene on Enlisc be Alfrede bani
cyninge, ed. Wheloci, I, 1.
Be gesetnisse Breotene otfde Hibernia, Scotta ealandes, and
heora aerran bigengum.
Breoton is garsecges ealand, biit viis hi geara Albion haten, is
geseted betvyh norddaele and Vestdaele Germiinje and Gallie and Hi-
spanje, bam maestum da-lum Europe micle fiice ongegen; piit is nord
ehta hund mila lang and tva hund mila brad. Hit hafad fram siidda>lc
pa maegde ongean, pe mon hated Gallia Belgica. Hit is vclig bis ea- 5
lond on vaestmuni and on treOvum misenlicra cynna, and bit is gescrii-
pe on laesve sceapa and neata, aud on sumum stovuni vingeardas gro-
vatf, svylce eac peos eorde is berende missenlicra fugela and saevihta,
and fiscvylluni vaterum aud vyllgespriugum. And her betid oft fangeue
seolas and hronas and meres vin, and her betid oft numene missenlicra 10
cynna veolcscylle and muscule, and on bam beod oft gemette pa bet-
stan meregrititan aelces hives, and her betid" svide genihtsume veolocas,
of bam by J geveorht se veolocreada talg, pone ne mag sunne blaecan
ne regn vyrdan, ac sva he byd" yldra, sva he fagerra byd'. Hit hafad
eac pis laud sealtseadas, and bit hafad hat viiter and hat bado, a'lcere 15
yldo and hade, burn todaelede stove gescrape. Svylce hit is eac berende
on vecga oruni ares aud isernes, leades and seolfres. Her by tr eac
gejneted Gagates: se stan byd bliicgim; gif mon hiue on fyr detf, ponne
fleotf paer neddran on veg. Viis pis ealand eac get'» gevurdad mid pam
jidelestum ceastruiu anes vana prittigum, pa pe vaeron mid veallum and 20
tornun and geatum and piini trumestum locum getimbrade, butan tidrum
lassan unrim ceastra. And forban be bis ealond under bam silfum nord-
daele middangeardes nyhst liged , aud letihte uihte on sumera hafad, sva
bat oft on middre nihte geflit cymed pani behealdendum, hviider hit si
lie aefenglommung, pe on morgen daguug. Is on pon sveotol, pat pis 85
ealand hafad micele leugran dagas on sumera and sva eac nihta on vin-
tra, ponne pa siiddaelas middangeardes.
Pis ealond nu on andveardnisse, after rime fif Moyses boca, bam
seo godcunde ae avriten is, fif betida gereordum aenne visdoin baere
hean sodfastnisse and paere sod an heanesse smeatT and andettead : piit 30
is on Angelcynnes gereorde, and Britta, and Scotta, and Peohta, and
Ledenvara, bat an is bat Leden on smeaunge gevrita eallum bam odium
gemaene.
On fruman aerest vaeron pises ealondes bigengan Brittas ane, fram
bam hit naman onfeng. Is bat siigd, bat hi comon fram Aimoricauo 35
paere maegde on Breotone, and pa siiddaelas pises esilondes him gesaeton
and geahnodon. Pa gelamp after pon, batte Peohta petid com ofScydja
3. micle fiice, deest B. — ongegen] ongen, C. — 4. tu hund, Wh. —
6. gescrape] screope, C. — 9. valgespr., C, vallgespr., B. — 13. talg]
talhg, Wh., tagl, C. — 14. ne] ne ne, Wh. — regn] ren, Wh. — 17. Ire-
nes, B. — 18. bid" svilce blacgim, B. — 19. iu, B., jeo, C. — 23. sumera,
Wh. — 26. sumera, Wh. — Memorabiles isti dativi, <juos, si semel tau-
tum leyerentnr , hand dubie in sumere corrigerem. Sed defenduntur
non nihil sequenti dativo vintra, quern gothica vox vintrus ab omni
mutatione tuetur. Nescio, an ne forsitan Gothi mstatem sum r us appel-
laverint, sicut hiemem vintrus nuncupaverunl. — 28. nu, deest B. —
30. heanesse] annesse, B.
10 Vyrdvriteras.
lande on scipum, and pa ymbiirndon eall Breotone gemiiro, pat hi conion
on Scotland up, and paer gemetton Scotta peode aud liim baedon setles
and eardungstove on heora londe betvyh him. Andsvaredon Scottas,
bat heora land ne vaere to bas micel, pat hi nu'htou tva pecide gehabban,
5 ac cvsedon: "Ve magon eov sellan halvende gepeahte, hvat ge ddn
magon. Ve viton heonan noht feor Oder ealand east rihte, pat ve mag-
on oft ledhtum daguni geseon; gif ge pat secan villad, ponne magou ge
paer eardungstove habban; odde gif hvylc eov vidstonded, ponne ge-
fultumjad ve eov". Pa ferdon Peohtas in Breotone and ongunnon ear-
10 digan pa norddaelas pises ealondes, and Britfas, sva ve aer cvaedon, pa
s&ffdaelas. Mid by Peohtas \\f niifdon, baedon him fram Scottum; pa
gepafedon hi poere araednesse, and him vif sealdon, pat, paer seo vise
on tveon cyme, hi ponne ma of pam vifcyune him eyning curen, ponne
of pam vaepnedcyune, piit git to dag is mid Peohtum healden.
15 Pa forclgongeure tide after Brittum and Peohtum pridde cynn, Scotta,
Breotone onfeng on Peohta dsele. Pa vaeron cumene of Hibernja, Scotta
ealande, mid heora heretogan, Reada hatte, od pa mid freondscipe and
pa mid gefeohte him silfnm betvih his edel and eardungstove geahnOdou,
pa hi nu get habbad,- piit cynn nu geond to dag Dalreadingas virron
20 hateue. Hibernja, Scotta ealand, ge on brardo his stealles, ge on hiil-
vendnesse, ge on smiltnisse lyfta is betere micle ponne Breotoneland,
sva piit paer seldon snav leng liged ponne pri dagas, and paer nsenig
man for vintres cyle on suinera heg ne niavetf ne scjpene his neatuin
ne timbrecT, ne paer moun a?nigne snicendne vyrm ne aetterue gesihd;
25 forpon gif of Breotone niidran on scipum laedde va?rou, sona sva hi
pas landes lyft gestuncen, sva svulton hi, eac neah pan ealle pa ping,
pe panon cumacT, vid selciun attre magon; piit to taene is, piit sume
menn ve gesavon, pa pe va?ron fram niidran geslegene, piit man scof
para boca leaf pe of Hibernja comon, and pa sceafdan dide on viiter
30 and sealde drincan pam mannum, and soua vas pat atter ofernumeu,
and hi vaeron gehselde. Is pat ealand velig on meolcum and on hunige,
and vingeardas veaxatT on suiimm stovum, and hit is fiscvylle and fugol-
vylle and maere on huntunge heorta and rana. Pis is agendlice Scotta
edel; heouon comon seo pridde peod Scotta, sva ve aer cvaedon, eac be
35 Brittum aud Peohtum on Breotone.
Beda, T, 2.
Vas Breotone ealond Romanian uncud, od piit Cajus se casere,
utfre naman Julius, hit mid fyrde gesohte and geeode sixtignm vintra
aer Cristes cyme.
Beda, I, 3.
I'.i after pon Claudius se casere, se viis feorda fram Augusto, eft
40 fyrde gelaedde on Breotone, and paer biitan hefigum gefeohte and blod-
gyte micelne dsel pas landes on anveald onfeng. Svylce he eac Orca-
das pii ealand, p;i vaeron at on garsccgc, butan Breotone, to Romvara
rice gepeodde, and by sixtan monde, pe he hider com, he eft to Rome
hvearf. Peos fyrd viis getogen by feordan geare his rices, pat gear
3. betvnx. li. — pa andsvaredon, B. — 8. vidstondedl vered, B. —
11. Mid by] p;i l»;i, B. — 13. hi] pat hi, 117». — 14. git, B] get, Wh. —
20. ge on brsedo] is on bra-do, Wh. — 24. snicendne | snacan ne, C. —
25. gif, deest Wh. — 2*. ve. deest Wit. — 31. on meolcum | mid meol-
cum, B.
Vyrdvriteras. 11
vas frani Cristes hidercyme pat sixte eac feovertignm. Frambam ylcan
Ciisere Claudje vas sended Vespassiauus on Breotone, se alter Nerooe
ricsdde; se geeode on Viht pat ealand, and Kumaua aavealde under-
beddde. Pat is brittiges mila lang east and vest, and tvelf mila hi ad
sud and noril. Pa feng Nerdn to rice after Claudje bain casere; se 5
naht freomlices ongan on pa? re cynevisan, ac betvih oilra trariin a-vyrd-
leana Ruin vara rices bat he Breotoua rice forlet.
Beda, I, 11.
Pa vas ymb feover hand vintra and seofone after drihlues mennisc-
nisse, feng to rice Hanoi jus casere; se vas fedrda eac feovertignm
Irani Aiignsto bam casere, tvam gearuin ver Rdmaburh abrocen and for- It)
hergad were. Bed hergung vas burn Alaric, Goteua cyning, gevorden.
Vas Rdtnabtirh abrocen (ram Gotiim ymb piisend vintra and hundtednfig
and feover and sixtig has be lied gevorht viis. Of pa? re tide Rdmane
blunnim ricsjau on Breotone; hafdon hi Breotona rice feover hand vin-
tra and pas fiftau hundseofontig, has be Cajus, ddre naman Julius, 13
Casere piit 3 Ice ealond gesdhfe, and ceastre aud torras and streta and
brycga ou heora rice gevorhte vaerou, ba ve to ditg sceavjan magon.
Eardedon Brittas binnan |>am dice to suilduile, be ve gemynegddon, jiiit
Severus se casere net bvyrs ofer [jilt ealand gedicjan.
Beda, I, 12.
Pa ongunnon tva hedda, Pihtas nordan and Scottas vestan hi on- 20
vinnan and hergjan, and hi fela geara yrmdon and hvndon. Pa on |ia?re
unstilnisse onsendon hi serendracan to Rome mid gevrituin, and vependre
bene hi in fultumes ba?don, and him geheton eadmdde hyrnisse aud sin-
gale underbeddnisse, gif hi him gefultumadon, pfit hi mihton heora fvnd
ofervinnan. Pa onsendon hi him micelne here to fultume, and sdna |>;is 25
pe hi on bis ealond cdnion, ha compedon hi vid heora fedndum and hi
micel val ongeslugon and of heora gemiirum adrifon and aflymdon. Aud
hi trymdon and laardon, l»iit hi fasten vorhten him to gebeorge vid heora
fedndum, and sva mid micele sige ham fdron. Pa l)iit ba ongeaton ba
a?rran ge vinnan, bat se Rdinauisca here viis on veg geviteu, Jul cdmon 30
hi sdna mid s cipher e on heora landgemiiro and sldgon eall and cveald-
on bat hi gemetton, and sva sva ripe erncl fortreddon and foruanion,
and hi ealle foryrmdon. And hi ba eft sendon serendracan to Rome and
vependre stefne him fultumes bsedon , bat bat earme edel mid ealle ne
fordiligad ne vscre, ne se nama baere Rdmaniscan bedde, se be mid him 33
sva lauge scean and bryhte, fram fremdre bedde ungebva?rnesse for-
numen and fordilg.id bedn sceolde. Pa viis eft here hider sended,- se
viis cumende ungevenedre tide on herfesle, and hi sdna vid heora fednd-
um gefuhton, and sige hafdon, and ealle, ba be bone dead" besvicjan
mihten, ofer bone sa? noril aflymdon, ba be a?r selce geare ofer bone saj 40
hloiledon and hergddou.
Pa gesagdon ROinane on an Brittum, pat hi no ma ne mihton for
heora gescildenisse sva gevinnfullicum fyrdum svencte bedn, ac hi
manddon and la?rdon, bat hi him vaepno vorhten and modes strengdo
7. he lytelne Breotoua, C. — 11. Alaricum, Wh. — 17. brycge, Wh.
— 22. unstilnisse | unsibbe, B. — a?rendvrecan , Cantabr. — 28. trymdon
and, B. Cl desiint Wh. — 30. on vegl ham, B. — - 32. enul] yrd, B. —
fortraedou? — 34. stemnc, C. — 40. aflymde, Wh. — 42. nd ma] leng, B.
— 44. vorhton, Wh.
12 Vyrdvriteras.
nauien, piit hi compdden and vidstdden lieora fedndum; aud hi liim pa
eac to rsede and to frdfre fimdon, pat hi gemaenelice fasten gevorhten
him to gescilduisse , staenenne veal rihtre stige fram easts* 6d vestsae,
pser Severus se casere iii bet dicjau aud eordvall gevyrcan, pone man
5 mi to dag,- sceavjau miig eahta fdta bradne and tvelf fdta heanue; svylce
eac on has saes varode to siiddaele, l)auon he him sciphere to becom,
torras timbrodon to gebeorge \n\s saes. Pa soua piis pe bis fasten ge-
vorht viis, ha sealdon hi him bysne monige, hii hi him vaepen vyrceau
sceolden and heora fedndum vidstondan; and hi pa gretton aud him
10 cyddon, pat hi naefre ma hi secan volden, and hi sigefiiste ofer sae
ferdon. Pa pat pa Pehtas and Scottas geacsedon, pat hi hider no eft
ma hi secan ne volden, ba vaerou hi be" baldran gevordene, and soua
ealue norddael pises ealoudes M pone veal geuomou and gesetton. Vid
pisum stod on bam fiistene ufanveardum se earga feda Britta, and pa?r
15 forhtigeudre heortan vunode dages and nihtes. Pa sohton heora ge-
vinuan him searvu, and vorhtou him liocas, and mid bam tugon hi hi
earmlice adfm of Jiam vealle, and hi vaerou sona deade, sva hi eordan
gesohton. Hig \m forleton poue vail and heora burn and flugon on veg,
and heora gevinuan hi ehton and slogon aud on val fyldou. Viis pis
20 gefeoht valgrimre and streugre eallum bam ver gedonum, for]) on sva
sva sceap from vulfum and vildeorum beod foruumene, sva pa eaiinan
ceastervaran tosliteue and fornumene vaeron fram lieora fedndum, and
heora aehtum beuemde and to liungre gesetto.
Beda, I, 13.
I'd viis 3111b fed ver hund viutra and pred and tveutig ])a3re drihten-
25 lican menniscnisse, ])iit Theodosius casere after Hondrje rice onfeug
and ])iit hiifde six and tveutig viutra. His rices by briddan geare eac
tveutigum Aetius viis haten maere man, se vas iii a?r healiealdormau,
aud ]>a viis briddan side consul aud cyning on Rome. To pisum pa
pearfendan lafa Britta seudon aereiidgevrit; vis se frum ])us avriteu:
30 "Aettio, priga cyniuge. Her is Britta gnornuug and gedrmerung", and
on fordgonge piis aereudgevrites ])iis hi heora ynndo arehton : "Us dri-
fad' ])a elreordan to sae, vidsciifed us sed sae to pam elreordum; betvih
him tvam ve pus tveofealdne dead prdvjad, odde sticdde bedd, odde on
sae adruncene". Peah pe hi pas ping saedon, ue mihton hi naeuigne
35 ful turn iit him begitan, forpon on ])ii ylcan tid he viis ahysgad mid
hefigum gefeohtum vid Bladlan and Atilau Huna cyningum; svylce esic
pisum tidum com micel bungor on Constant indpolim, Creca ealdorburh,
and sona vol viis after fyligende, ge eac monige veallas mid seofon
and fiftigum torrum gehrurou and gefedllon, and svylce eac monige
40 ddre ceastre to hrorene vaeron, and se bungor and se vdlberenda stenc
pacre lyfte monige pusendo manna and ne.ita fordilgiide, and fornumene
vaeron.
Beda, I, 14.
Com se forespreceua hungur eac svylce hider on Brittas and hi to
pon svide viihte, piit heora monige heora fedndum on hand eoden ; and
45 git ma viis, pe piit don ne volde. Ac pa him a*Ic mennisc fuUum hlonn,
14. [Me, Wh. — 16. searve, Wh. , sceave, B. — hi hi] hi, 117*. — 19.
sehton, 117«. — 25. piit, deest Wh. — 29. Iftfe, Wh. — 30. gnornuug, B.l
gedng, Wh. — 44. ]>iit, deest Wh. — 45. nolde, B.
Vyrdvriteras. 13
|)fit hi ma ou godcundne fultum getred vddon : and b;i ongunnon aerest
vi(T lieora fvnd feohtan, ba be monige gear aer hi onhergodon and hlo-
dedon, and hi him ]t:i micel val ongesldgon and hi ham bedrifon and
sige sihton. After hisum com god gear and sva eac genyhtsumnis vsest-
ma on Breotoneland, sva noenig after yldo siddan gemunan mag. Mid 5
by ba ongon firenlust veaxan and sona vol ealra mana somod gelira-
dode: bat viis viilhreovniss and sodfiistnisse fedung and set» lufu Iyges
and leasunge; and naliis bat an bat pas bing diden veoruldmenn, ac eac
svylce hat drihtnes edvde and his hyrdas, and hi druncennesse and of-
erhyhdo, gecigde and geflite, cfeste and ddrum mannm bises gemetes 10
vipron heora sviran underpeddende, on veg avorpenum Cristes gedce
bam ledhtan and [>am svetan. Betvih pas ping pa com semninga micel
vol and grim ofer J) a gehvyrfdan modes inenn, and se on hriidnesse sva
micele menigo heora fornom and gefylde, biitte pa cvican no geniht-
sumddon, bat hi ba deadan bebyrigden; ac hvadere ba be lifigende vaer- 15
on for bam e«ie hiis deades noht bon set voldon, ne fram heora savle
deride acigde bedn ne mihton; forl)on naliis after micltim face grimre
vrac ba firenfullan pedde bis grimman mfines vas afterfyligende. Pa
gesamnodou hi gemot and bealitodon and riiddon, hvat him to donne
vyere, and hva?r him vaere ftiltum to secanne to gevearnjanne and to 20
vidsciifanne sva redre hergunge and sva gelomlicre bar» nordbedda:
and biit ba gelicdde him eallnm mid heora cyninge, Yjrtgeorn viis hat-
en, bitt hi Seaxua bedde ofer bam saelicnm daelum him on fultiun gecigdou
and geladddon, hit aid is and bat mid drihtnes mihte gestihtod viis, Jiat
yfel vrac come ofer ba vidcorenau, sva on bam ende para visena sved- 25
tolice iityved is.
Beda, I, 15.
Pa viis ymb fedver bund vintra and nigon and fedvertig fram ores
drihtnes menniscnisse, pat Martianns casere rice onfeng and seofon
gear hafde; se viis sixta eac feovertigum fram Augusto nam casere.
Pa Angelpedd and Seaxna viis geladdd fram pam foresprecenan cyninge 30
and on Breotone com on |>rim miclum scipnm and on eastdaele pises
ealandes eardungstove onfeng burn })iis ylcan cyninges bebod, be hi
hider geladode, bat hi sceolden for heora edle compjan and feohtan,
and hi sona compodon vid heora gevinnan, be hi oft a?r nordan onher-
godon, and Seaxan pa sige gesldgon. Pa sendon hi ham serendracan 35
and heton secgan pises landes vaestmbiirnisse and Britta 3-rgdo; and hi
ba sona hider sendon miirau sciphere strengran vigeua, and vas unofer-
svidenlic veorud, ba hi to giidere gebeddde va?ron. And him Brittas
sealdon and geafon eardungstove betvih him, pat hi for sibbe and for
haelo heora edles campoden and vunnen vid heora fedndum, and hi him 40
andlifne and fire forgeafon for heora gevinne. Cdmon hi of prim folcum
pam strangestan Germanje, jiat is of Seaxnm and of Angle and of
Gedtum. Of Gedta fniman sindon Cantvare and VihtsaMan, bat is sed
bedd be Viht biit ealond oneardacT. Of Seaxnm , biit is of bam lande,
6. mana] monna, Wh. — 7. liges , Wh. — 10. on geflite, Wh. — sef-
este, Wh. — mannum, Wh. — 13. hrardnesse, Wh. — 17. grimre, C]
grim, B. Wh. — 20. to biddanne , B. — 21. rade, C. — 23. gecigdou]
ba?don, B. — 25. vidercorenan, B. — 31. miclum, deest B. — 37. vihgena,
Wh. — 42. is, deest Wh. — 43. Geatum; Wh. semper praebet Geat, min-
quam Gedt.
14 Vyrdvriteras.
|>e man h<it c«3 Ealdseaxan, comon Eastseaxan and Sudseaxan and Vest-
seaxan, and of Eagle comon Eastengle and Middelengle and Myrce and
eall Nordwjmbra cynn. Is ])iit land, |>e Angnlns is nemned , betvih
Geotam and Seaxam. Is sa?d of boere tide be hi Jiaaon gevitna dd to
5 diige 1> ;i t Iiit v£ste vnnige. Vaeron ba aerest lieora lattedvas and here-
toftan tvegea gebrddra, Hengist and Horsa; hi vaeroa Yihtgilses sun;»,
biis fader viis Vihla hatea, and has Vihta fader viis Voden nemned, of
jiiis strynde monigra nuegda cyningcynn fruman Isedde. \e viis |>u
yldung to [ton l>iit hi heapmaelnin conion, nuiran veoroduni, of pam pedd-
10 n m J)e ve a?r gemyaegodoa, and pai folc, {>e bider com, ongan veaxan
and micljan to |tau svicle, piit hi vaeron on miclnm ege bam silfnm
landbigengum , jie hi scr hider ladodon and cigdon. After hisnm hi bri
geveredon to snmres tide vid Pehtnm, ba Iii aer barb gefeoht feor adrif-
on, and ba vaeroa Seaxan secende intingan and tdvyrde heora ged-.iles
15 vid Brittas, cyddon him openlice and saedon: t:Nemne hi him mania
andlifne sealdon, bat hi voldon him siife niman and hergjan baer lit hit
findan mihton". And sona ba bedtaage daedam gefyldon, biirndon and
hergodon and slogon fram eastsae ml vests»?, and him na?nig vidstod.
Ne viis nngelic vracn bam he iii Chaldeas biirndon Hierasaleme veallas,
20 and ba cynelican getimbro mid fyre foraamon for biis godes folces
synnnm. J^va ]>onne her fram ba?re arleasan beode, hviidere rihte godes
dome, ncheeastra gehvylce and land viis forhergod. Hrnron cynelico
getimbro and anlipige, and gehva?r sacerdas, miissepredstas betvih
vibediim vaeroa sliigene and cvylmde, biscopas raid folcum buton aeaigre
25 are sceavimge mid iserae and lige fornnmene vaeron, and ne vas aewg
se Jie bebyrignisse sealde bam pe sva hredvlice acvealde vaeron, and
monige ])iere earman lafe on vestennm fangene vaeron and heapmaelnin
sticiule; siime for hnngre lieora fedndum on hand eodon and ecne
peiivddm nelu'ton vid |>on be him mon andlifne forgeafj same ofer sx
30 sorgjende gevitoa; sume forhtjende on idle gebidon and bearfi'adnm
life oa vada vestene, and on bean clifam sorgjende mode symle vanedon.
Beda, II, 5.
['ai fordferendum nam cyninguni Adelbyrhte and Ssbyrbte lieora aflerfyligendas
vseron deofolgilde folgjentic
Pa viis ymb six hand vintra and sixtyac vinter fram drihlacs mea-
niscnesse, bat viis ymb an and frventig vintra biis be Aagastinns mid
his gefV-nim to heraaae on Angelbedde sended viis, bat Adelhyihl,
35 Cantvara cyning, iifter bam hvilendlican rice, bat he six and fifti» vin-
tra vnndorlire hiifde, [and ]>ii] to bam hcofonlican rice mid gefean astiih.
Viis he se bridda cyning oa Angelbedde cyningura , ]ie eallam sftd-
3. ealand, li. — 7. Vilta, B. C. — 9. veorodum] veorod, Wh. — 12.
landagendiun, li. — 13. siunre, Wh. — 17. bedtunge] beote, B. — ge-
fyldon} gelseston, li. — 19. vracal vraece, Wit. — 81. iirleasaa. IYV (fuis
hoc attribution miretur, liedam venerabilem sacerdotem christianum
fuisse, memoria tenendum est, nimirnm qui proavos si Christum coluis-
sent Vudani loco, nulla modo nuncupasset impios. Sed regius inter-
pretator, an non lubentius arfallan scripsisset, si licuisse't, ego </ui-
dem nescio. — 22. nehceastral forneah ceastra, li.. nealu rastra, C. —
forhergod J forhcrtfjeude , Wh. — Hraronl rhnron, €., Ilnis.ni, afeollan,
Wh. — 23. iinlipie, Wh. ~ 24. veofadam, Ji. C. — 25. Irene, B. — 33.
six and tvtMitig, Cantabr. — 36. gefean] geleafan, B.
Vyrdvriteras. 1°
ma?gdum veold aud rice hiifde od Humbre stream. Hiifde aerest pises
gemetes rice Alle, Sudseaxna cyning; se iiftra viis Ceavlin tidten, Vest-
seaxna cyning; se pridda vas, sva sva ve air cva3don, Adelbyrht, Cant-
vara cyning. — Se cyning betvih pa odre god, pe lie bis leodum burh
gelieabt gefremede, eac syylce rililra doma gesetuesse mid snotera ge- 5
peahte gesette after Romana byseua, and pa het on Englisc avritau, pa
nu 66 pis gehealdeiie sind. On l>am be serest sette, hu man bat gebet-
an sceolde, se pe cyricean aehte, odde biscopes, oild'e oderra hada mid
stale afyrde; volde be bam gescildnesse gegearvjan, be be heora Lire
onfeng. Vas pes ylca Adelbyrht Eormenrices sunn, piis fiider viis Octa 10
hiiten, and piis fader Eoric, vas bis freonama (Esc, fram bam siddan
Cantvara cyningas va?ron (Escingas nemned. F'iis (Esces fiider vas se
Hengest, se pe viis serest ladteov and beretoga on Angelcynne on
Breotone, sva ve aer beforan saedou.
After Adelbyrhtes fordfore Eadbeald bis sunn feng to bam rice, 15
and he s6na mjcle vanunge and avyrdlan vas vyrcende paere marvan
cyrican veaxnesse; forl)on na las pat an l>at be Cristes geleafan onfon
ne volde, ac eac syylce unalyfedre forlegnesse and egeslicre viis be-
siniten, sv;i pat he code to his fiider vife. For seghvaderum pissa mana
be intingan sealde pain, biit he hvurfe to paere aerran unclaennisse pa be 20
under his fiider rice odde mid by cynelican fnltume his eges claennesse
riht and Cristes geleafan onft-ngon. Ne pam getreovleasan cyninge paere
uplican brea sveopan ungevuuod vaeron, bat be purh ba geclaensod and
gereht beon sceolde; forbon be gelomlice mid vedenheortnesse modes
and piis uncla?nan giistes onsvognesse prycced vas. 25
Svelce eac to iitecte pisse gedrefnesse storm Saeberhtes dead, East-
seaxna cyninges ; forpon ba he vfis pa ecan rico secende, forleort he
pas hvilevendlican erfeveardas his suna brie: pa ongiiuuou hi sona op-
enlice deofulgildum peovjan, pe mannum puhte pat hi hvathugu forlaeten
hiifden bi bam fader liiigendum, and hi lefnesse sealdon deofolgild to 30
biganganne pam folcum, pe him uuderpendde vaeron.
Mid bj- hi ba gesavon pone Biscop miissena symbelnesse maersjan
on godes cjTcean, and bam folce husel syllan , vaerun hi mid elriordre
dysiguesse onblavne; cvsedon t6 him: tfFor hvon ne raeces pa us pone
hvitan hlaf, pone sealdest Sabane ussum fiider (nemdon hi hine sva), 35
and nu gena folce on cyrcean selest?" Andsvarode se biscop bim:
"Gif ge villad advegene beon py halvendan vyllan fulvihtes bades, sva
cover fader advegen viis : bonne miigon ge eac svelce biis halgan Males
daelneomende beon, sva he daelnimende viis. Gif ge bonne lifes biid
forhyegead , ne magon aenige pinga lifes hlafe onfon". Cvaedon hie : 40
"Ne villad ve on bat biid gongan, forbon be ve viton, pat ve pas
bearfe nabbad: ac hvadere ve villad mid by hlafe gereorde beon".
Mid by hie oft and geornlice from him mauode vaeron , pat pat
n aenige pinga beon meahte, piit hi biitan pa?re halgan geclaensunge ful-
vihtes bades pam halgan hlafe gemaensumode ', pa at nehstan van-on hi 45
5. svilcere, Wh. — 8. odde odera] oddera, Wh. — 10. Octo, B. —
11. Oeric, Wh. , Osric, C. — Oese, Wh. — 16. vonunge, JVJi. — 20. pam]
i. e. be pam; py. — 23. sveopon hi gevune vaeron, Wh. — geclaensodj ge-
claesnad, Wh. — 26. Saebyrhtes, B. — 27. cyning, Wh. — 34. reces, Wh.
-~ 37. fulvihte, Wh. — 44. biitan , deest B. — 45. gemaensumode] met le-
yendiim est: gemaensumode vaeren, ant: pat he hi — gemaensumode.
16 Vyrdvriteras.
mid hiitheortnesse onstyrede, cvaedon him to: K6if pu ne vilt us gepiif-
jan ou svil cdelicum pingum pe ve biddad; ne meaht pu on iisre maegde
ne ou ussuin gemanan vunjan", and adrifon liine aveg and heton, pat
he mid his geferum of hiora rice gevite.
Beda, II, 9.
Be cynedome Eadvines, and bat Paulinus him godspell bodade and «rest his
dohtor mid odrum mannnm gelarde mid halgum gerynum Crisles geleafan.
5 Pa?re tide eac svylce Xordanliynibra peod mid heora eyninge Ead-
vine Cristes geleafan onfeng, pe him Paulinus, se halga biscop, bodade
and laerde. Pam eyninge seo onfengnes Cristes geleafan and has heof-
onlican rices, eac svylce on halsunge geveox meaht eordlices rices,
sva pat naenig Angelcyninga aer him eall Breotone gemiiro on anveald
10 onfenge, otTde heora mapgde on, Augelcynnes odde Britta, eardddon;
eall pat he on anveald onfeng, ge eac svylce Mdnige, Britta ealand,
Angelcynnes rice underpeodde, sva ve aer beforan sagdon.
Pisse peode, pat is Xordanhymbrum , vas se aeresta intinga to ou-
fdnne Cristes geleafan, pat se foresprecena heora cyning Eadvine vas
15 mid maegsibbe gepeoded Cantvarena cyningum : onfeng he bonan to vife
Adelburge, Adelbyrhtes dohtor piis cyninges, seo odre naman vas Tate
haten.
Pa he aerest his aerendracan sende to Eadbalde hire breder, se vas
])<i Cantvara cyning, and pisse faemnan gemanan bad and vilnade; and
20 pa andsvarode lie, pat pat alyfed ne vaere, pat cristenu faemne haedenum
men to vife seald vaere, py las se geleafa and pa gerynu piis heofon-
lican cjuinges mid pas cyninges gemanan «iidlad vaeren, se pe pas
sodan cyninges bigang ne ctide. Pa pa aerendracan ba eft pas vord
Eadvine sagdon, ba gehet he s6na, J»at he naht viderveardes don volde
25 bam cristenum geleafan, be seo faemne beeode, ac bat heo mdste bone
geleafan and bigong hire aefastnisse mid eallum hire geferum, pe hire
mid cumen, py cristenan beave lifigean and bone vel healdan; ne he
none vidsoc, pat he silfa eac svjice pa ylcan aefestnisse underfenge,
gif vise vitan pat funden, pat heo haligre and gode leofre gemeted bedn
30 mihte.
Pa vas seo faemne gehaten and iifter face Eadvine onseuded, and
after pon pe hi aer funden hiifdon vas gehalgdd to biscope gode se leofa
ver sanctus Paulinus, se mid hi feran sceolde to pon pe he ba faemnan
and hire geferan seghvader ge mid pa maersunge heofonlicra geryna ge
35 mid his diighvamlicre Lire trymede, pat heo on pain gemanan para
7 — 10. Pam eyninge — aer didonj Bedae verba non expresse reddi-
dit Alfredus rex; nimirum haec sunt: "Cui videlicet regi, in anspicium
suscipiendae fidei et reyni coelestis, potestas et terreni creverat imperii,
ita ut} quod nemo Anylorum ante eum fecit, omnes Britanniae fines,
qua vel ipsorum vel liritonum provinciae habitabantur t sub ditionem
accepit". Qutie ita erant vertenda: "Pam eyninge, on halsunge baere on-
fangnesse Cristes geleafan and pas Iieofonlican rices, eac svylce geveox
meaht eordlices rices, sva pat, sva hvat sva menig Angelcyninga a'r him
dide, he call Breotone gemiiro ou anveald onfenge, sva hva>r sva heora
maegda odde Brytta eardodon". In super addo pessimam Wheloci lin.11.
lectionem aer didon pro: cardddon. — 15. td vife! to, deest Wit. — 16.
Adelbttrhge, Wh. — 22. nidlad] tidilgad, B. — 24. sagdonl brohton, B. —
35. heo] hi. Wh.
Vyrdvriteras. 17
liaedenra besmiten ne were. P<i com he mid ba foresprecenan femnan
16 Eadvine bam cyninge sva sva be vaere gesidcundlicre gegaderunge;
«c be mare mid ealle his mode beheold, pat he pa peode, be be gesohte,
Id onghenisse bas sodan godes and fed Cristea geleafan purh his lare
gecegde. 5
Mid by be pa se Biscop oh pa maegde com mid pa feeninan, ba vende
he sviile, Jiat he aeghvader ge bis geftran pa be mid bine comon purh
drihtnes gife geheolde, pat hi ne iisprungeu frani heora geleafan, and
gif he hvylce inihte paera Imedenra ])iit he purh bis lare to Cristes ge-
leafan gecirde; ac sva se Apostolus cvided: peah pe he sva mycelre 10
tide vunne on his 1-ire, pat god pa. m6d para ungeleafsumra ablende,
by lis him seine se6 onlyhtnes Cristes godspelles and his vuldres.
Pa vas by afteran geare, com mon on Xdrdanhymbra maegde, vas
his nama Eomaer; viis he sended fram Vestseaxna cyninge se viis hiiten
Cvichelm, pat lie sceolde Eadvine pone cyning somod ge life ge rice 15
heuiman. Hiifde he and vag mid bine tvigecgede handseax geaettred,
pat gif seo vund to ly( genihtsumode to piis cyniuges deade, pat pat
attor gefultumiide. Com he to pam cyninge by serestan Easterdage be
Deorventan pa?re e;t, paer viis pa cyuinges ealdorbotl. Pa eode he in
sva sva he his hlafordes aerende secgan sceolde, and mid py he p;i ge- 20
svippre nuuTe licettende aerend vrehte and lease flesvede, pa astod he
semninga and getogene py vaepne under bis sceate raesde on pone
cyning. Pa bat pa Lilla geseah, se cj'ninges pegn him se boldesta
nafde he scild iit banda , pat he pone cyning mid gescildan mihte, setle
pa his lichoman betvih, beforan pam stinge, and he purhstong pone 25
cyninges pegn and pone cyniug gevundade. F'a viis be s6na mid
aeghvanon mid va-pnum j-mbhyped; hviit he pa eac on pam ingerece
oderne cyninges peug, se vas Fordhere baten, mid by manfullan vaepne
acvealde.
Pa vas paere 3-lcan nihte para halgan Eastrena, pat seo even cende 30
dohtor pam cyninge, paere noma vas Eanflaed. Mid py he pa se ylca
cyning on piis biscopes andveardnesse poncunge dide his godum for
paere dehter pe him acenned viis, ongean pon ongan se biscop poncunge
don drihhie Criste and pam cyninge cyd'an, pat he pat mid his benuin at
him onfrnge, piit heo, seo even, gesund and butan hefigum sare pat 35
beam cende. Pa se cyning pis gehyrde, pa ongan be lustfulljan pas
biscopes vordum and gehet bine silfne deofulgilduin vidsacan, and piit
he volde Cristes peovdom geceosan, gif he him lif and sige forgeafe on
pam gevinne, pe he gebogod hiifde vid pam cyninge, pe se myrdra aer
fram sended vas, se pe bine gevundade; and pa ylcan his dohtor Criste 40
to gehalgjanne pam biscope to vedde gesealde, pat he piit gehat ge-
laestan volde. Seo viis gefull.id by halgan diige at Pentecosten aerest
manna of Xordanhymbra peode mid endlifum faemnum of paere cvene
hirede, heo vas tvelfte. Pa?re tide eac vas se cj-ning gehaeled fram paere
vunde, pe him aer gedon viis: pa gesomnade he his fyrd vid" Vestseax- 45
mu and pider com, and sona pas pe be on hi feabt, vaeron him ealle
3. mare] ma, Wk. — 11. pat god] "Deus hiijus seculi" scripsit Beda.
— ungeleaffullra, B. — 14. Eomaer] Eormaer, Cantabr. — 15. ge life ge
rice] ge lif ge rice, Wh. — 19. ealdorbold, B. — 21. leaslice ongan, fles-
vede, B. — 27. ymbhafd, B. — 33. for pam cyme his dehter, B. — 37.
sylfne to drihtne and deofiilgildum, B. — 45. fyrd] frid, C.
2
18 Vyrdvriteras.
his tvnd gecydde, pa pe aer emb his feorh syredon, and he pa sume
ofsloh, siinie on .inveald ouft-ng.
And he sigefast sva eft ham ferde, na las bat he sona in stepe and
ungepeahtendlice pam gerynuni onfon volde pas cristenan geleafan, peah
5 be pat va?re, bat he ofer pat deofulgildiun ne beovde, sidtfan he hine td
Cristes peovddme gehatenne hafdej ac he aerest geornlice a of tide
a?ghvader ge fram pam sirvurdan vere, sancte Pauline, pat rilit leornade
pas hiilgan geleafan, ge eac inid his ealdormanuum, ba pe he viseste
and snotereste viste, bat he gelomlice mid him beahtade and sohte,
10 hvat be pis urn pinguni to donne vaere; ge he eac silfa, mid by he vas
on gecynde se gleaveste man, oft lange ana sat svigende made ac
midde inneveardre heortan monige ping spreceude smeade, hvat him
selest to donne vaere, and livylc aefestnes him to healdenne vaere.
Cap. 11.
Pat onvrigenes giii heofonlic atyvde Eadvine pam cyninge, pa he vrecca vas.
Svylce eac vas siun godspraece and heofonlic onvrigenes, ]>e him
15 iii seo godcunde arfiistnis onvreah, pa he vrecca viis mid Redvalde,
Eastengla cyninge; seo svicle gefuitumiide his andgit to onfdnne and to
ongitanne pa monunge paere halvendan hire. Mid py he pa se biscop
Paulinus geseah, pat he unydelice mihte pa heanesse pas cynelican
modes to eadmoduesse gecirran, pat he onfon volde his ecre haelo and
20 pam geryne paere liffastan rode Cristes, and he somod for his haelo,
J*as cyninges and paere peode, pe he fore viis, ge mid vorde trymnesse
mid monnum von, ge eac mid pa godcundan arfiistnisse mid vorde his
gebeda, piit he for hi pingade: pa at nvhstau geleornade he on gaste
and him onvrigen vis, hvylc onvrigenes giii heofonlic atyvde pam
25 cyninge, pa he vrecca viis. Xe }ide he hit pa leng, ac eode sona to
pam cyninge and hine mandde, pat he his gehat gefylde, pe he on paere
onvrigenesse gehet pe him atyved vas, gif he paere tide yrnulo besvi-
code and td heanesse cjnerices become. Viis pis godgespraece and
peos onvrigenes pises gemetes:
30 Mid py hine elite AdelfrkT, se pe aer him cyniug vas, and he purli
missenlice stove monigra geara tide flyma viis; pa gesohte he at nyhstan
and com to ltaedvolde, Eastengla cyninge, and hine bad , pat he his lif
gescilde vid sva micles ehteres saetningum j and him gehet, pat he sva
don volde, sva he hine bad. After pon ba Adelfrid *e cyning hine j>»?r
35 geacsade, pat he mid Raedvolde pone cyning viis, p;i sonde he sona
aerendracan to him and mycel feoh vid pon pe he hine ofsloge, odde
hine him to cvale ageafe; ne he hvadere oviht on pam fremdde. Sende
he eft afterran side aerendracan, sende priddan side and maran gife
mycle ponne he him aer sende vid his cvale, and het eac him onbeodan,
40 pat he hine volde mid fyrde to gefeolite gesecan, gif he his vord and
his gife forhogdde. Pa vas his mod seghvader ge mid pam beotungiim
gebrtged, ge mid pam gifum gevemmed, bat he gepafdde pas cyninges
bene and gehet, pat he Eadvine ofsloge odde his fedudum to cvale ageafe.
2. anvealdl anvald, B., anveard, Wh. — 10. hvat be] hvat he, Wh. —
11. oft] and oft, Wh. — 18. heannesse, Wh. — 19. ece, B. — 22. von, ge
eac] vonge ead, Wh. — arfastnissa, Wh. — 24. iii, B. C. — 28. heannesse,
Wh. — godgesprecen, Wh. — 33. setengum, C. — 39. mycle ponne] mvi >le
and feoh ponne, B. C. — vid] and vid. Wh.
Vyrdvriteras. 11)
Pii viis sum cyninges pegn, his freoud se treovesta, pe pas ping
gehyrde and ongeat. Pa code lie to his inne, paer he hine restan volde,
and viis foreveard niht, and hine acigde nit, and him sajde and cydde,
hu hine mon ymbe geddn volde ; cviid liim pa to: "Gif pu vilt, on has
seolfau tid ic be alsede of pisse maegile in pa stove, paer pe naefre ne 5
Raedvold ne Adelfi-id gemotan magon". Cviid he to him: "On l)once me
sindon bine vord and bin lufn; and hvadere ne miig ic bat don, pat pu
me Jaerest, pat ic aerest ba treovile forlajte, pe ic to sva miclum cyniuge
genom, mid by he me noviht yfeles dide ne lades iityvde; ac gif ic dead
provjan sceal, Ieofre me is, pat he me to deade gesylle, ponne uniideu-a 10
man. Odde hi hvider miig- ic nil leng ileon? monigra geara tida ofer
ealle Breotone ic flyma viis, piit ic me his hete bearh and vearnode!"
I'a eode se his freoud on veg fram him, and he Eadvine ana pa?r
ute gevunode. Sat svide unrot on stane beforan psere healle dura, and
ongan mid monegum ha?tum his gepohta gesvenced beon, and ne viste, 15
hvider he eode odde hvat him selest to douue va;re. Mid py he pa lange
svigendnm nearonessum his modes and mid by bliudau fyre soden viis,
pa geseah he semniuga on middle nihte mon vid his gangan uncud'es
luiigeles and andvlitan. f'ii he pa to him com, pa viis he forht gevorden.
f»a eode he to him, grette hine and friign, for hvon he on pa?re tide, 20
pe oil re men sla3pon, on stane vaccende saeteV Pa friign he hine, hviit
piis to him belumpe, hviiiler he vacode pe slepte, and hviiiler he pe ute
pe inne saete? Pa andsvarode lie and cviid him to: "'Se tala pu me,
piit ic ne cuiine pone intingan piure uurolnesse and pinre vacone and
anlepnesse and pines utsetles ; ac ic cudlice vat, ge hviit pu eart ge 25
for hvon bu gnornast, and hvylc toveard yfel pu pe on neahnisse
forhtast. Ac gescge me, hvylce mede pu ville sillan pam men, gif hvylc
si, pe pe fram pisum nearonessum alyse, and Roed volde on mod be-
svape, piit he pe nan vilit lades ne do, ne pe pinum feondum to cvale
ne agife?" Pa audsvarede he and cviid, piit he eall god, pe he mihte, 30
for mede pyslicre fremsumuesse sillan volde. Pa iitecte he pa git his
gespraec and cviid: "And gif he pe eac, iidviisctum pinum feondum, on
sode cynerice geinited, sva pat nales piit «in ealle pine yldran, ac ealle
cyniugas, pa pe on Breotone vaeron a;r pe, in mihte and on rice feor of-
erstigest?" Pa viis he Eadvine bealdra gevorden on paere frignesse and 35
sona gehet, se pe him sva micle fremsumuisse forgeafe, pat he him piis
volde vurdlice pancunge don. Cviid he priddan side to him, se pe vid
him spriic : "And nu , gif se man , se pe pe pyslice gife and sva micle
soiilice pe tovearde forecvid, eac svylce gepeahte pinre haelo and be-
teran lifes and nyttran pe iityvan miig, ponne amig pinra maga odde 40
pinna yldrena a3fre gehyrde, cvist pu, hviiiler pu his pa halvendan mo-
nunge onfon ville and him hyrsum beon?" Pa ne ylde he Eadvine nd-
nuht, ac sona gehet, piit he volde on eallum pingum him gehyrsum beon
and his lare lustlice onfon, se pe hine fram sva monegum yrmdum and
teonum generede and to heanisse cynerices ford gelajdde. 45
Pa he pa pisse andsvare onfeng se pe mid bine spriic, pa in stiipe
5. sealfan, Wh. — 8. treovile] v<rre, C. — 12. berh, Wh. — 19. hrit-
gelesj regelan, B. C, deest Wh. — 23. saBteJ were, C. — 26. gnornast]
geornast, C. — neahnisse] ehtnisse, Cant. — 28. pe pe] piit pe, Wh. —
31. iitecte] geycte, Wh. — 34. ser pe] a?r pu, B. — 38. pyslice] pyllice,
C. — 39. sodlicre, 117/. — eac] and eac, Wh. — 42. nanuht] oviht, B.
20 Vyrdvriteras.
sclte he mid [ni svicTran hand him on bat heafod and bus cviid: "Ponne
{>is tacen Jiyslic be tdcume, {)onne gemune bu bisse tide and uncres
gespraces, and ne ylde pu, l>iit pu pa l>ing gefylle, ])e pu rae gehete".
Pa he pas vord gesprScj |>a ne viste he semninga hvar he com, volde
5 |>;'it he on |>am ongeate pat, pat man ne vas se be him atyvde, ac pat
hit gast vas. And mid py he ba se gednga iideling ana paer ])ii git sat,
and vas svide gefednde be pa; re frdfre, |)e him gehaten vas, ac hviidcre
sorgjende mode geornlice polite, hviit se vaere odde hvonau he cdme,
se be bas ping to him sprecende v;is: ]>;i com eft to him se foresprecena
10 his frednd, and mid blide andvlitan bine luilette and grette, and pus
cviid: trAris and gang in, gerest binne lichoman and bin mod biilau
sorgum, forbon |j:'is cyninges heorte is oncirred, ne vile he be n.imtht
lades geddn; ac he ma vile his tretWe and his geluit vid be gehealdan,
and |ie feorhhirde bedn''. Sa?de him ba after bon bat: "Se cyning his
15 gebohte big pam, l)e ic be ser ssede, pa?re cvene on bigoluisse onvreah;
pa onvende hed bine fram ba>re 3'felan ingehjgde his modes, Ia»rde
bine and mandde, bat bat naenig ping ne gedafenade ne gerise sva
aifelum cyninge and sva gebungenum, pat he sceolde his frednd pone
betstan on nyde gesettan on gold bebyegean , and his tredve for feo-
20 gitsunge and lufan forledsan , sed be dyrvurdre vaere and mare ealltnn
niadmum".
Hviit sceolon ve biis mare secgean? dide se cyning sva sva hit scv
cveden viis, na liis bat an biit he pone vreccan, be bine gesdhte, td
cvale ne gesealde; ac eac svylce him gefultumade , j>iit he to rice be-
25 com. Forbon sdna siddan ba a3rendracan ham cirdon, be his cvale
aerendedon, pa gebedn ltaedvold his fyrde and micel verod gesomnade
td gevinuanne vid Adelfrid. i*a for be him to geaues ungelice verode,
forbon he ne volde him first ah/fan, bitt he mdste his verod eall ge-
somnjanj J><i gefdron hi tdsomne and gefuhton on gemiire Myrcua bedde
30 jit eastda?le |uere ea, be is Idle nemned, and paer moo Adelfrid bone
cyning ofsldh. Svylce eac on pam ylcan gefeohte mon sldh Ra?dvoldes
snnu, se viis Ragnhere haten. And sva he Eadvine iifter bain godge-
sprsece, be he aer oufeng, na liis biit an bat he him ba saetnnnge bit
gevearudde biis unholdan cyningesr, ac svylce eac after his sliige him
35 on hiis rices vnldor iifter fyligde.
Mid py he ba Paulinus se biscop godes vord bodside and la?rde, and
se cyning ylde ba git to gelyfanue and burli sume tid, sva sva ve aer
cvaedon, gelimplicmn ana sat and geornlice mid bine silfne smeade and
|)ohte, hviit him sdidst to ddune vaere, and hvylc aefiistnis him td heal-
40 denue vaere: |>a viis same dagd se godes ver iugangeude td him, pier
he ana siit, and sette his pa svidrau band him on hik heafod, and bine
acsdde, hviider he biit tiicen ongitan mibte? I'a oncnedv he hit sdna
svedtole and viis svide forht gevorden, and him to fdtum fedll. And
hine se godes man up «ihdf and him cudlice td spriic and |>us cviid :
45 "Flviit pu nu liafast bttrh godes gife binra fednda handa besvicene, be
J)» be ondrrde, and pa ]>urh his sylene and gife bam rice oufenge, be
5. on para] on poo, Wh. — pat hit) bit pat hit, Wh. — 18. nanuht]
dviht, B. — 15. gepohtej Aepauc, B. — 17. ne gerisej desunt C — 19. ge-
settanj gesettum, Wh.— 21. mddmas, R. — 27. gevinnanuej gevinne, Wh..
gevinneune, V. — 31. sldh, C*. — 32. Regenliere, C, Hagnere, B. — 4«.
ondredej ondncdest, Wh. — selene, C.
Vvrdvriteras. 21
pu vilnadest! ac genuine nu, pat pu pat drihtue gelaeste, bat ]>u gehctc,
pat bu onfd his geleafan and his bebodu healde, se be be fram hvilend-
licum earfodiim generede and eac on are hvilendlices rices ahdf; and
gif l)ii ford his villau gehyrsum beon vile , bone he burh me pe bodad
and laered, he l)onne l)e eac fram tintregiim genered aelcera j'fela and pe 5
daelniuieude geded mid liine piis ecan rices on heofonum".
Cap. 13.
Hvylc ge])eaht se ylca cyning mid his ealdormonnum habbende vas he bare on-
fengnisse Crisles geleafan.
Pa se cyning l>as void gehyrde, ba audsvarode he him and cvad,
bat he aegder ge volde ge scolde bam geleafan oufon be he laardej cvad',
pat he volde mid his freondum and mid his vitum spruece and gepeaht
habban, and gif hi mid bine bat gebafjan voldon, J)iil hi ealle atsomne 10
on lifes vyllau gehalgode vaeron. f'a dide se cyning sva sva he cviid,
and se biscop pat gepafdde. Pa halfde he gespraece and gc]>eaht mid his
vitum, and synderlice vas fram him eallum frignende, hvylc him puhte
and geseven va?re peos nive liir and paere godcundnisse bigong, be baer
laered viis? Him pa audsvarode his caldorbiscop, Ceii vas haten : "Ge- (5
seoh bu, cyning, hvylc peos liir si, be us nu bod.id is. Ic be sddlice
audette, bat ic ciidlice geleornad luibbe, biit eallinga uaviht magenes nc
nytnesse hafad seo aefiistnis, be ve 6d l>is hiifdon and beeodon, forbon
nsenig binra pegna neadlicor ne gelustfullode hine silfne to ftra goda
bigange ponne ic; and noht J»on las monige sindon, na |>e maran gife 20
and fremsumnisse at j»e oufcngon I)onne ic, and on eallum pingum ma-
ran gesynto hafdon. Hvat ic vat, gif fire godas aenige mihte hiifdon,
bonne voldon hi me ma fultumjan, forbon ic hi in geornlicor beodde
and hyrde. Forl)on me bynced vislic, gif J>n geseo \>n ping beorhtran
and strengran, be us nivan bodade sindon, bat ve bam onfon". 25
Pisum vordum oder bas cyninges vita «and ealdormann gebafuuge
sealde and to baere sprace ft-ng and pus cviid: "Pyslic me is geseven,
cyning leofosta, pis audvearde lif manna on eordau to vidmetenisse paere
tide, pe lis uncud is, sva gelic sva pu iit svaesendum sitte mid pinum
ealdormannum and pegnum on vintertide, and si fyr oniiled, and ]>in 30
heall gevyrmed, and hit rine and snive and hiigele aud stymie utej
cume l)onne an spearva and hrjidlice pat hi'is burhfleo, burh odre duru
in, burh odre fit gevite: hvat he on ba tid, ba he iune byd, ne byd
lined mid by storme jii'is vintres ! ac bat byd an eagan bryhtm and bat
liiste fiic, and he sona of vintra in vinter eft cymed'. Sva bonne pis 35
monna lif to medmyclum face atyved; hviit baer foregenge, odde hvat
baer afterfylige, ve ne cunnou. For{)on gif beos nive lare oviht cud-
1. gemine, B. — drihtne, B.] bridde, If h. — 6. daelnumende, Wh. — 9.
freondum, and mid his ealdoruiannuin, and, B. C. — gebaeht, Wh. — 13. syn-
driglice, Wh. — 15. ealdorbiscop] Cefi, cum payani deorum cultus sum-
mits pontif'ex esset, nomen for sit an ealdorgydja habuit. ' Be da pontificis
vocabulo usus est, quod Alfredus ealdorbiscop i. e. summits episcopus,
reddidit. — 19. ne gelustfullode] ne gelustfullicor, B. C.} quae lectio ver-
bum, e. g. underpeodde, requirit. — 24. beorhtran, B.] beteran, C. Cant.
— 28. leofosta] deest Wh., in maryine tamen habet vocem, sed siynatura
carentem. — 31. and hagele, B.) deest Wh. — 34. rinedj Bedae textus re-
quirit behrinen, habet enim "non tanyitur,\ — bryhtm] briihtm, /?.,
beorht {i. e. bearhtm), C. — 35. and] ac, Wh. — 3«. foregange, Wh.
22 Vyrdvriteras.
litre and geriseulicre briuge, heo pas vyrde is, pat ve baere f> li-
gean".
Pisum vordum gelicuiu 6dre ealdormeu and baa cyninges peahteras
spraecon, pa get to geyhte Ceafi and cvad, pat he volde Paulinas pone
5 bisceop geornlicor gehvrau be bam gode sprecende, pe be bodade; pa
bet se cyning sva don. Pa he pa bis vord gehvrde, pa clypode he and
pus cviid : "Geare ic pat ongeat, pat pat noviht vas, pat ve beeodon,
forpou sva micle sva ic geornlicor on bam bigange l)iit silfe sod sohte,
sva ic bit las mette. No bonne ic openlice oudette, pat on pisse hire
10 pal silfe sod seined, pat us mag sylian pa gife ecre eadiguisse and
eces lifes haelo. Forpon ic laere no, cyning leofesta, bat pat tempcl
and pa veofedu pa pe ve biitan vaestmum eenigre nytnisse halgodon,
bat ve pa hrade forleosan and on fyre forbarnan".
Hviit he pa se cyning openlice andette pam biscope and him ealliiin.
15 pat he volde fastlice pam deofolgildum vidsacan and Cristes geleafan
onfon! Mid by he pa se cyning fram pam foresprecenan biscope sohte
and acsode heora halignes.se, pe hi aer beeodon, hva hit, pa vigbed and
pa heargas para deofolgilda mid heora begum, pe hi jmbsette vaerou,
aidljan sceolde and toveorpan; pa andsvarode he se biscop: "Efue ic
20 pa godas lange mid dysignisse beeode ml pis; hva mag hi gerisenlicor
nu toveorpau to bysue odra manna pouue ic sitfa burn pa snyttro pe
ic fram pam sodan gode onfc'ng? And he pa sona fram him avearp pa
idlan dysignisse, pe he an* beeode, and pone cyning bad, pat he him
vaepen sealde and gestedhors, pat he mihte on cuman and pat deofolgild
25 tdveorpan, forpon pam bisceope ne viis alyfed, pat be mdste vaepen
vegan, ne alcor biitan on ntyran ridau. Pa sealde se cyning him
sveord, pat he bine mid begyrde, and nam him spere on hand and hleop
on pas cyninges stedan and to pam deofolgildum rad. Pa pat folc bine
pa geseah sva gescyrpedne, pa vt-ndon hi, pat he tela ne viste, ac put
30 he vedde. Sona pas pe he gelihte to pam Iiearge, pa sceat lie mid his
spere, pat hit sticode faste on pam hearge , and vas svide gefeonde
paere ongitenisse pas sodan godes biganges, and he pa het his geieran
toveorpau ealne bearfa and pa getimbro, and forbarnan. Is seo stov git
ateoved giii para deofolgilda naht feor east fram Eoforvicceastre be-
35 geondan Deorventan paere ea, and git to diig is nemned Godmundingaham.
paer se bisceop purh pas sodan godes onbryrdnisse tovearp and fordide
pa vigbed, pe he silf aer gehalgode.
Pa onfeng Eadvine cj-ning mid eallum pam adelingum bis peode and
mid micle folce Cristes geleafan and fullulites bade. Py audlyftau ge&ti
10 his rices he vas gefullod fram Pauline bam biscope, his lareove, on
Eofervicceastre py hiilgestan easterdage on Manet Petres cyricean pas
apostoles, pa he paer hrade geveorce of treove cyriceau getimbrode,
siddan he gecristnad vas.
4. spraecan, Wh. — geyhte] iiticte, B. — 9. Xu] Hn, C. — 11. leofesta,
deest C. — 17. hva bit] he het, Wh. — 19. sceolde, deest Wh. — 21. snyttra,
Wh. — 24. gestedhors] gested hors, U'h. Exprimit «ested hors ornatum
equum, sed Bida scripsit: equum emissarium, i/uud gestedhors debet
reddi. — 28. rad] ferde, C. — 30. vedde] vedende vaere, B. — 37. pa veof-
edu pas haedeuan gildes and hi gode gehalgode, B. — 39. fulluhte, 11 I,
— 41. by halgan, B. — 42. hrade] brad, C.
Vyrdvriteras. 23
Hid a, IV, 24.
Pat on Hilde mynstre bare abbudissan vas sum brodor , Cadmon gehaten, bam
godcundlice forsifen vas seo gifii to singanne.
Oh pisse abbudissan mynstre viis sum brodor synderlice mid god-
cundre gife gemaered and geveordad, for])on be gevunade gerisenlice
leod vyrcean, ba be to aelastnesse and to arfastuesse belumpon, sva
jjiilte sva hvat sva he of godcundum stafum burh boceras geleornade bat
be after medmielum face in scedpgereorde mid ba msestan svetuesse 5
and inbyrdnesse geglencde and in englisc gereorde vel gehvser ford-
brobte, and for his leodsongum monigra monna mod oft to vorolde
forhohnesse and to gepeodnesse j>;'is heofonlican lifes onbarnde vaeron.
And eac svylce monige odre after him on Ongelbeode ongunnon jefaste
leod" vyrcan, ac naenig hviidre him biit gelice don nieahle, forbon he 10
nalas from monnum ne burh mon gelaered vas, bilt he bone leodcriift
geleornade; ac he viis godcundlice gefultumod and burh godes gife bone
songcraft onfeng, and lie lorJ)on usefre noht leasunga ne ideles leodes
vyrcan meahte, ac efne pa an {)d pe to sefiistnesse belumpon and his ba
aefiistan tungan gedafenode singan. Vas he se mon in veoruldhade ge- 15
seted 6d j)d tide be he vas gelyfedre yldo, and he naefre naenig leod" ge-
leornade, and he forbon oft ill gebeorscipe, ponne poer viis blisse
intingan gedemed, piit hie ealle sceolden burh endebyrdnesse be bearpan
singan; bonne he geseah ba hearpan him nealsecan, bonne aras he for
scoine from bam symble and ham eode to his huse. 20
Pa he bat l)ii sumre tide dide, biit he forlet bat hiis biis gebeor-
scipes and ut vas gongende to neata scypene, para heord him vas bsere
nihte beboden; ba he ba bser in gelimplicre tide his limo on reste ge-
sette and onslaepte , pa stod him sum mon at burh svefn and hine hal-
ette and grette and hine be his naman uemde : "Cadmon, sing me 25
hviithvegu". Pa andsvarode he and cvad: "ne con ic noht singan, and
ic forbon of bisum gebeorscipe iiteode and hider gevat, forbon ic noht
ciide". Eft he cvad se l>e mid him sprecende vas: "hvadere bu meaht
me singan". cvad" he: "hvat sceal ic singan?" cvitd he "sing me
frumsceaft". Pa he pas audsvare onfeng, ba ongan he sona singan in 30
herenesse godes scippendes ba fers and pa vord be he nsefre ne ge-
hyrde; para endebyrdnes pis is:
"Nu ve sceolon herjan Iieofonrices veard,
inetodes mihte and his modgepouc,
vera vuldorfader, sva he vundra gehviis, 35
ece drybten, ord onstealde:
he aerest gesceop eordan bearnuin
heofon to hrdfe, balig scippend;
pa middangeard, moncynnes veard,
ece drybten, after teode ^
firum foldan, frea iilmihtig".
Pa aras he from pam sla?pe and eall, pa be he slaepende song,
6. inbrydnesse, Wh. — geglengde, B. — 8. forhonuesse, Wh. — 16.
nsenig, B.I senig, Wh. — 17. viis, deest Wh. — 18. intinga, Th. — 25.
Cedmon, Wh., Ceadman, B. — 26. hvathvegu] athvegn, Wh. — 28. nudj
vid, Wh. — 33. herjon, T., herigean, Wh. — 35. vera] veorc, T., vundra
gehvilc, T. , vuldres gehviis, Wh. — 37. seres, Wh. — eordan] ylda, T.
— 40. teode] tida, T. — 41. firum on fuldum, T. — frea] euca, T.
24 Vyrdvriteras.
fiiste in gemynde hafde, and jjain vorduin sona monig vord in \mt 3 Ice
gemet gode vyrdes songes togebeodde.
Pa com he on morue to l)am tungerefan, se J>e his ealdormon vas,
and him saede, hvylce gife he onfeng, and he hine sona to ba?re abu-
5 dissan gclaedde, and hire bat cydde and siigde. Pa het heo gesoninjau
ealle b» gelaerdestan men and [>n leorneras, and him andveardnui het
secgan bat svefn and bat leod singan, piitte eallra heora dome gecoren
vaere, hvit odde hvonon bat cumen vaere. Pa viis him eallum gesegen.
sva sva hit viis, bit him vaere from dryhtne silfum heofonlic gifn for-
10 gifen. Pa rehton hie him and siigdon sum halig spell and godcundre
lare vord; bebudon him ba, gif he mihle, \mt lie him sum sunge and in
svinsunge leodsonges bat gehvyrfde. Pa lie J) a hiifde \m visan onfang-
ene, ba eode he ham to his huse, and com eft on morgen and, by bet-
stan leode geglenged, him asong and ageaf biit him beboden vas. Pa
15 ongan seo abbudisse clyppan and liifjau pa godes gife in bam men, and
heo hine ba monode and laerde, bat he veoroldhad forlete and munuc-
hiide oufenge; ond he biit vel b«ifude. And heo hine in bat mynster on-
feng mid his godum, and hine gebeodde to gesomnunge bara godes
beova, and let hine laeran bat getiil \ms halgan sta*res and spelles; ond
20 he eall {>» he in gehernesse geleorujan mihte mid hine gemyngade, and
sva sva claene nyten eodorcende in Jjiit sveteste leod gehvjrfde; and
his song and his leod vaeron sva vynsum to gehyranne, jjiit ba silfan
his lareovas at his mude vriton aud leornodon. Song he aerest be
middangeardes gesceape and be fruman moncjnues and eall bat staer
25 genesis, biit is seo aereste Moises boc, and eft be utgonge Israela
folces of yEgypta londe, and be ingouge ])iis gehaCloudes, and be 6d-
rum monigum spellum pis halgan gevrites canones boca, and be Cristes
menniscnesse, and be his brovunge, and be his liparstignesse on lieo-
fonas, aud big [nis halgan gastes cyme and bara Apostola lare; and eft
30 bi bam ege \>Hs toveardan domes, and be fyrhto bis tintreglican vites,
and be svetnesse bas heofonlican rices he monig leod gevorhte; and
svyle eac oder monig be bam godcundum fremsumuessum and domum he
gevorhte. On eallum bam lie geornlice gyinde , pat he men atuge fram
synna liifau and mandaeda, and to lufan and to geornfullnesse avehte
35 godra daeda; forbon be viis se mon svicle aefist and reogollicum beod-
scipuni eadmodlice underbeoded, and viiT bam, pa be on odre visan don
voldon, he viis mid vylme micelre elleuvodnesse onbiirned, and he for-
bon fiigre ende his lif betynde and geendade.
Forjion ba baere tide nealaehte his gevitenesse and fordfore , pa vas
10 he feovertyne dagum acr pit he vas licumlicre untrumuesse br3'cced
and hefigiid, hvidere to bon gemetlice, bat he ealle Jm f;d mihte ge
sprecan ge gangan. Viis baer on neaveste untrumra manna has, on bam
hira ])e;iv viis, Jjiit hi ba untruman and ba j>e iit fordfore vaeron inlacdan
sceoldon and him baer iitsomne |)enjan : l>a biid he his begn on acfenne
15 Jiaere nihte be he of vorulde gangende viis, but he on bam hiise him
stove gegearvade, j)iit he restan mihte. ha vundrude se j»egn, for hvon
2. baer td gebeodde, B. — 10. godspell, B. — 20. mid him, B. — 81.
gehvyrfde] gefremede, B. — 25. eft, C.J deest Jl'h. — 29. cymej gife, B.
— 30. tintregaulices, B. — 37. velme, C. — 40. a»r bat he vis] out shji-
plendum cidetur: fordfareude, aut: bit he vis delcudum. — 41. begal
|>eng, fVh.f l»cn, B. — 46. |ieng, fTh., \>eo, B.
Vyrdvriteras. 25
he pas baede, forbou him puhte, pat his fordfore sva neb ne vaere, dide
hvadere sva svii he cvad and bebeiid. Ond mid by he ba baer on reste
eode, and be gefeoude mode sumu ping iitgiidere mid him sprecende and
gleovjende viis he paer aer inne vaeron , pa viis oier middeniht pat he
fragn, bvader hi a?nig husel baer inne hiifdon? pa andsvarodou hie and 5
cvaedon : "hvylc bearf is be busies? ne binre fordfore sva nch is, mi bu
pus rotlice and bus gladlice to us sprecende eart". cviid he eft: "berad
me hvadere husel to". Pa he hit on handa bafde, p«i frang he, hvader
hi ealle smilte mod and butan eallum iuean blide to him hiifdon. Pa
andsvarodou hi ealle and cvaedon, pat hi naenigne in can to him uistou, 10
ac hie him ealle svide blidemode vaeron, aud hi vrixendlice bine baedon,
pat he him eallum blide vaere. Pa andsvarode he aud cviid: "mine
brodro ba leofun, ic eom svide blidmod to eov and to eallum godes
mannum". And be sva viis bine trymmende mid by heofonlicau vegueste
and him odres lifes ingang gearviide. Pa git he fragn, hii ueh baere 15
tide vaere, patte pa brodru arisan sceoldou aud godes folc laeran and
heora ubtsaug singan; andsvarodou hi: "nis hit feor to pon". cviid he:
"tela, utan ve vel pacre tide bidan!" And ba him gebiid and bine ge-
senade mid Cristes rodetacne and his heafod ouhylde to pain bolstre and
medmicel fac ouslaepte, and sva mid stilluesse his lif geendiide. And 20
sva vas gevorden, Jiatte sv.i sva he hluttre mode and bilevite and smyltre
villsumnesse drihtne beovde , biit he eac svylce sva smilte deade mid-
dangeard vas forlactende aud to his gesilule becom; and seo tunge, be
sva monig balvende vord on pas scippeudes lof gesette, heii ba svylce
eac b;i ytemestan vord on bis hcrenesse, bine silfue senjende and his 25
gast in his handa bebeodende, betynde. Eac svylce pat is gesiigd, pat
he vaere gevis bis silfes fordfore of bam be ve nii secgan hji'don.
Annolalio.
Quod Caedmonis nomine inscribitur carmen, in Northanhymbrorum
quoque dialecto scriptum Conybeare in libro suo "Illustrations of Anylo-
Saxon poetry" pay. 6 exhibet, ubi ita leyitur .-
A'u scylun hergan hefaeuricaes vard,
metudaes maecti eud his modgidanc,
verc vnldurfadur, sve he vundra gihvaes, 30
6ci drictin , or astelidae.
He aerist scop aelda baruura
heben til hrofe, baleg scepend;
pa middungeard moncynnaes vard,
eci dry c tin iifter tiadae 35
firum foldu, frea allmectig. *)
10. niston, B.] viston, Wh. — 14. vaegneste, Wh. — 17. feor, B.\ lang,
Wh. — 25. herenessej herunge, B. — 28. hefaen rices, C. — 31. ora ste-
lidae, C. — 32. scopa elda, C. — 33. scepen, C.
"") Multo antiquiores par tint has verborum f'ormas esse illis , quas
exbibet textus communis, non est dubium, ct Caedmonem, cum esset ex
Northanhymbris oriundus, carmina sua hac forsitan dialecto pepiyisse,
admodum verisimile videtur. Valde iyitur fallitur Conybeare, quae se-
quuntur adjiciens-- " Wanley (qui in cataloyo MSS. sejitentr. pay. 287,
manuscriptum, quo carmen /toe continetur, seculi octavi esse affirmave-
rat) himself however has some doubt whether the handwritiny of this
addition (for such it is} be coeval with that of the entire MS. There
appears to me strony ground for thinking it the work of the l\th or
26 Vyrdvriteras.
Beda, V, 13.
Pat sum ver on Nordanhymbra maegcTe, Dribtbclm gehalen, of deade arisende
sunie svide ondryslicu and eac to gevilnjanne, pa pe be geseah, secgende vas.
Pissum tidum viis sum gemjudelic vundor and ealdum vundrum ge-
lic on Breotene gevordeu; forpon pe to avehtnesse lifjendra monna of
savie deade sum mon vas sum fac dead, and eft to life liclioman aras,
and monig l)ing gemynvyrde sa?de pat he geseah, para sume ve her
.5 hradlice areccau and vritan villad. Vas sum hivscipes fader and hina
ealdor in peodlande Nordanhymbra, bat is geciged on Cununingum; lifde
he eefiistlice his lif mid his hirede: ba veard he lichamlicre untrumnesse
gehrineu and gestanden, and seo diighvamlice veox, od pat he to bam
yteuiestan dage gelaeded viis, and on foreveardre niht fordferde. Ac on
10 dagunge he eft avacnode and semninga upasat, and ealle, pa pe at his
liclioman vepende stodon, mid unmsetc ege gesliigene vaeron and ut
flugon, biitau his vife anum, be hine sviddst liifade; seo an inne avu-
node, beah j)e heo svide forht and bifigende vaere. Pa frefrade he hire
and cvatf: "ne vile pu be ondraedan, forpon be ic sodlice fram deade
15 anis, and eom eft forlseten mid monnum lifjan, nalas hviidere py lif»1,
be ic ser lifde, ac svide ungelice". and sona aras and eode to pa?re
cyricean piis tiines and od blutterne diig paer in gebede stdd. And sona
after bon ealle his sehta on preo tddaelde: anne da;l he his vife sealde,
oderne his bearnum, pone priddan, pe him gelamp, he instiipe pearfuin
20 gedaelde; and after medmiclum fiice eall veoruldpiug forlet and to Mail-
ros pam mynstre com, pat is of pain ma?stan daele mid ymbbygnesse
Tveode streames betyned, and be paer godes pedvhade and sceare on-
ft-ng and on digle ancorstdve eode. Pa se Abbud bat geseah, hu he od
pone diig his decides on sva micelre gepracstnesse and forhiifeduesse
12th century, and of an inexperienced scribe. "Scop" and "Scyppend"
(Jin. 5 and 1J seem much more analogous than "scopa" and "scepen",
and the same remarkable substitution of ae for e is found in MS. Bod-
ley 343, supposed by Wanley to be written in the reign of Henry II.
"Ora" for "ord" must be a mistake either of the transcriber or printer'7.
Ultima argumenta recta verborum divisione me removisse puto , id-
f/ue tantum concedo, "scepen" male scriptum esse pro "seep end", or
nempe idem significat quod ord, scilicet initium, et iistelidae et aelda
nihil habent offensionis. Ipsas autem has dialecti for mas seculo FIJI.
non repugnare, unusquisque e libro manuscripto Sti. Galli Nro. 251, qui
liedae carmen Anglosaxonicum exhibet nonoque seculo adscribitur, discere
potest, liedae carmen posteriori hujus operis parti inserere decrerimus.
Altera tamen quaestio est, utrum Alfredus rex suae historiarum Bedae
ecclesiasticarum translationi ipsum Caedmonis carmen innexuerit, an
Bedae textum tantummodo metrice verterit. Sed quum Al/redi tempo-
ribus hand dubie adhuc exstiterit Caedmonis carmen, et Alfredus jiire-
nis gentis suae carmina didicisse perhibeatur, non dubito, quin ipsum
Caedmonis carmen inseruerit. Neque obliterandum est, in singula pagi-
na scriptum inveniri carmen, quod vix esset, si non jamjam veteres id
Caedmonis opus existimassent.
4. gemynvyrde] gemynvurdes, Wh., gemyndelice, B. — sume] rime,
B. — 6. Cunungum, C. — 10. dasunge] dagrcd, C. — avacnode] iicvicode,
C. — 11. vsepende, Wh. — 11. vile] vilt, Wh. — 23. on] deest Wh. — pa
se Abbud pat geseah, hu he] Bedae textus nunc habet: locum mansionis.
quum Abbas praeriderat, intravit, et ibi usque etc. quod rertendum est:
on ancorstove eode, pa se Abbud aer astealde, and pier inne he dd ff. Alf-
redus igitur alium textum habuisse ridetur, et legisse: locum mansionis
intravit. Abbas cum viderit, quo tile tnodo etc.
Vyrdvriteras. 27
modes and liclioman aheardode and avundde, bat men ongitan mihton,
bat he monig bing ge egeslice ge villsumlice geseah, he odre men ne
mihton, beah be se6 tunge svigode, bSt his lif vas sprecende: saede he
bise gemete bat he geseah and cvad: "Leohtc gesihte and onsyne and
beorhte gegyrelan vas se be me lacdde. Eodon vit svigende , has be 5
me l>uhte and geseven v;'is, ongean nordeastrodor, svii sunnan itpgong
bvd at middan sumere. Mid by vit ba hvile eodon, becomon vit to siimre
dene, seo vas micelre braedo and deopnesse and ungeendodre lengo; vas
tine on ba vinstrau healfe geseted, and baer dael vas vealleudnin ligum
full svide egesfullice, and poer vas uohte j>y las unaraefuendlic cyle hag- 10
les and snaves full; vas a?ghvSder monna savla ful, ba vrixendlice on
tva healfe gesevene vaeron, sva sva unmsetnesse micles stormes vorpene
beon. Ponne hi J) St inagen paere unmaetan haeto araefnan ne mihton, Jionne
stealdon hi eft earmlice on middel j>as unmaetan cyles; and mid by hi
baer na?nige reste gemetau mihton, stelldon hi eft on middel bSs byrn- 15
endan fvres and pas unadvascendlican liges. Mid by hi ba bise unge-
sacligan vrixle, feor and vide sva ic geseon mihte, biitan firstmearce
aenigre reste, mid ba unriman manigo sveartra gasta ]u-seste van-on, ba
ongan ic bencean and vc-nde, pRt bat belle vaere, be bam tintregum
unarsefuendlicum ic oft secgan hyrde. I'a andsvarode he minum gebohte, 20
se latteov, se be me fore eode, and bus cvSd : "nis |>is, cvad he, seo
hell, sva bu talost and venest". Mid by ic ba vas mid bisse ongrys-
lican vefersyne svide afyrhted and gebreged, ba laedde he me styece-
maelum ford on fyrran land : ba geseah ic semninga beforan unc onginn-
an bystrjan ba stove and micluni bystrum call gefylled beon. mid ]>y 25
vit ba on ba bystru ineodon and hi styccemaelum sva micel and sva
bicce vaeron, ba ic noviht geseon mihte, nemde bSt seo ansyn scean
and ba hragel leolite vaeron has be me laedde. Mid by vit ba fordgon-
gende vaeron under l)am sciivan baere bystran nihte, ba atyvdon sem-
ninga beforan unc monige heapas sveartra ligea, pa vaeron upastigende, 30
sva sva of micliun seade , and eft vaeron feallende and gevitende on
pone ylcan seiid. Mid by ic pa pider gelaeded vas, pa ne viste ic sem-
ninga, hvar miu latteov com, and he me forlet on middan ]>am hystrum,
on l)aere angryslican gesihcTe. And mid by ba ylcan heapas para fyra
butan blinne hvilum upastigon on heahnesse, hvilum nider geviton on 35
ba neovolnesse pas seades, geseah ic and sceavode, eall ba heanesse
{>ara upastigendra ligea fulle vaeron monna gasta, be in onlicnesse up-
astigendra yselena mid rt*ce hvilum on heahnesse beod upvorpene,
hvilum, eft atogenum para fyra brosmum, vaeron eft aslidene on neo-
volnesse and on grand; svylce eac unaraefnendlice fiilnes vSs mid bSs 40
fvres brdsme iipaveallende , and ealle pa stove para bystra gefylde.
Mid by ic ba longe forht stod, and me vas uncutf, hvat ic dide, odde
hvider ic eode, odde td hvylcum dome ic become; ba gehyrde ic sem-
ninga micelne sveg me on bacling unmaetes vopes and earmlices, svylce
eac micel gehlyd and ceahhetung, sva sva ungelaerdes folces and 45
bismrigendes gehaftum heora feondura. Pa he pa se sveg me nyr vas
4. gesihde, Wh. — 5. eodon] eode, Wh. — 6. nord and east rddor]
IHi., nordeastrodor, C. — 10. by] l)on, C. — 12. halfe, Wh. — 20. araef-
nendlicum, Wh., unaraefedlicum, B. — 22. ongrislican, Wh. — 25. beostr-
jan, C. — 27. noviht] nanuht, C. — 30. legea, C. — 43. hvylcum] hvilce,
Wh., dome| ende, C. — 46. bysmrigendes, Wh., beosmrigendes folces, C.
28 Vyrdvriteras.
and to me beconi , pa geseah ic monige para verigra gasta vifmouna
savia gnornjende and heofjende teon and laedau on midde pa pystro,
and hie on l)on sviiTe blissedon and ceahhetton. I'ara manna sum viis,
pas pe ic gevitan mihte, bescoren preost, sum vas laevede, sum viis
5 vifmon. Tugon hi pa verigan gastas and nider mid geviton iu midde pa
neovoluesse piis byrnendan liges. Mid py hi pa fyrr gevitene vaeron,
and ic pone vop para nionna and pone leahtor para deofla sveotolice
gehyran ne mihte, hviidere ic pone svcg pa gemeugedne on earuni hiifde.
Betveoh pas ping pa up comon sume para pystra gasla of paere ueovol-
10 nesse and of paere vitestove and me utan ymbsealdon; hafdon hi fyrene
eagau, and fill fyr of heora miide and of heora nosum vaeron utblaeseude,
and fyretangan hi on handa hafdon, and me nyrvdon and me beotodon,
pat hi me mid pam gegripan voldon and in pa forvjrd sendan ; and peah
hi me sv.i bregdon and fyrhton, ne dorston hi hviidex-e me gehrinan.
15 Mid p5' ic vas a;ghvanou mid pam feondum ymbseald, and inid pa blind-
nesse para pystra utan betyned, pa ahof ic mine eagan up and locade
hider and geond, hvader me aenig fultum toveard va3re, pat ic gehaeled
beoii mihte; pa iityvde me after pou vege, pe ic a?r com, betvyh pa
pystra sva sva beorhtnes scinendes steorran, and piit leoht vas veax-
20 ende mare and mare and hraiTe to me efestendej and sona pas pe hit
me nealaehte, pa vajron tostencte and on veg flugen ealle pa vitTer-
veardan gastas , pa pe me aer mid heora tanguin tobeotodon : viis pat se
min latpeov , se pe me aer laedde. f»a cirde he sona on pa svidran hand
and me ongan laedan sudeast on pone rodor sva sunne on vintra up
25 gouged. Pa. vseron vit sona of pam pystrum sibrodene and he me laedde
in fagernesse smiltes Ieohtes. aiid py he me pa on openum lei'thte laedde,
pa geseah ic beforan unc pone maestan veal, piis leugo on tva healfe
ne his heanesse aenig ende geseven viis. f'a ongan ic vuudrjao, for
hvon vit to pon vealle eodon, mid py ic ou him naenige eagpyrl nc up-
30 astignesse ahvonon on aenige healfe geseun mihte. Mid py vit pa be-
cdmon to pam vealle, pa sona instape, ne vat ic hvylcre endebyrdnesse,
vaeron vit on his heanesse on pam vealle ufanveardum , and pa geseah
ic paer pone ruinestau feld and pone fiigrestan, and se viis eall svet-
nesse anre full grovendra blostma, and seo vundrjeude svetnes piis mic-
35 Ian sviicces sona ealle pa fulnessa piis pystran ofnes, pe me aer purh-
sveog, on veg aflymede, and sva micel leoht and beorhtnes ealle pa
stove geondscean, pjit heo ealles diiges beorhtnesse odde paere middag-
lican sunnau viis beorhtre geseven. Vaeron on pisum felda unrinie
gesomnunga hvittra manna and fagerra, and monig seld gefeoudra veo-
40 roda and blissendra. Mid py he p<i me laedde, betveoh midde pa preatas
para gesaeligra veroda, pa ongan ic peucean , and me hum puhte , pat
piit vaere heofona rice, be pam ic oft aer gehyrde bodjau and secgau j
pa andsvarode he minum gepohte and cviid "nis pis heofona rice, sva
sva pu talast and venest". Mid py vit pa veeron fordgangende aud of-
45 erfrrdou piis vununesse para eadigra giista, pa geseah ic beforan unc
miole niiiran gife Ieohtes and beorhtnesse ponne ic aer geseah, on paere
ic eac svylce p«i svctcstan stefue gehyrde godes lof singendra. Svylce
1. verigra, B. T.J deest Wh. — 2. heofende, B. — 6. liges] fvres, B.
— 22. tangan, Wh.} tancgum, B., tungum, C. — 24. reador, C. — 31. ne
vat ic] niste ic, B. C. — 39. gesomniingc, Wh. — seld| acdelc {i. e. fiffel),
B. — 47. pa svcteatan stefue, B. C.\ pa svOtnesse an staefne, Wh.
Vyrdvriteras. 29
eac of j>sere stove sva micel svetnes vundorlices svucces onsended vas,
|)iitte seo svetnes, be ic a?r byrigde and me micel pulite , in ba ▼idge-
metuesse has afteran Ie6htes and beorhtnesse vas lytel and medmicel
geseven; sva eac svjlce bat leoht and seo beorlitues has blostmjendan
feldes vas medmicel geseven on baere stove vynsumuesse. Mid by ic 5
unc vende ingangende beon , ba senminga se min latbeov gestod and
butan eldinge eft vas bis geondcirrende and me eft laedde by silfan
vege be ve a?r to comon.
Mid by vit J) a eft hveorfende becomon to bam blidau vuncnissum
bara hvitfra gasta and fagerra, cvad be to me: "vastil, hvat ba ping 10
ealle sint be bu sceiivodest and gesave?" audsvarode ic bim : "nese,
cvad ic, ne vat ic hi". cvad" be: crseo dene, be bu gesave veallendum
ligum and bam strangum cylum egeslice beon, bat is seo stov, on ba?re
sindon to ademanne and to cla?nsjanne monna savia, ba }>e ildeude
vaeron to audettanne and to bt-tanne beora synna, and J)ii men {)e hit 15
gefremedon and hvadere at liyhstan on [r<i silfan tid heora deades to
breove geflugon and sva of lichoman eodon; l>a hvadere, for]) on ]>e hi
andetnesse and breove on bam silfan deade bafdon, ealle on domes dag
to heofoua rice becuniad ; and monige eac svylce lifigendra monna bene
and gebedu and almessan and fasten and ealra svidost massesang ge- 20
fill tu mad, bat hi a?r domes diige generede beod. and vite bu, ])St se
lig fsemigenda sead and se fi*ila, bone bu gesave, ])Rt viis belle tintreges
mud, on ]>one sva hvylc sva a?ne side onbefealled, ntefre he ])onon on
ecnesse genered byd. Seo blosmberende stov, on baere ])ii ])iit fagereste
veorud on geogudliadnesse gesave sciuan and vynsumjan, ]>at is seo 25
stov, on ]nere bem! onfangene sodfiistra savia, ]>a ]>e on godnm veorc-
um of lichoman gongad and hvadere ne beod svii micelre fullfremed-
nesse, bat hi sona sind on heofona rice gekedde; ealle ]>a hvadere on
domes dage to Cristes gesihde and to gefean ]«is heofonlican rices in—
gangad, for]>on sva hvylce sva on eallum vorde and veorce and on 30
gebohte fullfremede beod, sona has ]>e hi of lichoman gangad , becuniad
to bam heofonlican rice. To ])as rices neaviste belimped seo stov, ba?r
])ii ])one sveg ])iis svt'tau sanges mid by sviicce bajre svetnesse gehyrd-
est and ba beorhtnesse ])iis miclan leohtes gesave. Ac bu ])onne, for-
bon nu scealt eft t«*> lichoman hveorfan and betveoh maumim lifjan, gif 35
]ju ]>ine daeda and beavas and din vord on rihtvisnesse and on bilevit-
nesse geornlice healdan vilt, bonne onft-hstu after deade ])ii vununesse
stove betvili ])a blissigeudan verod ])iira eadigra gasta, ]>e bu nu nyhst
gesave and sceavodest; eac vite bu, ]»a ic sume tid fram ])e gevat, to
])on ic ])iit dide, bat ic volde geacsigan and gevitan, hviit ic be be don 40
sceolde". Mid by he ])a to me cvad , \>&t ic eft to lichoman hveorfan
sceolde, ba vas ic bat svide onscunjende, and me lad viis, forbon be
ic lustfulljende ])»;re stove svetnesse and viite ])e ic bajr geseah, and
eac somod bara gemanan and eadignesse brucan volde, lie ic on baere
stove sceavode. And ic hvadere minue lat])eov ne ])orste ovihtes biddanj 45
7. ildynge, JVh., eldenne, C. — 9. blidran, C. — 11. nsese, Wh. —
20. gebeda, Wh. — 22. faem benda, Wh., ferbiirnda, C. — Fortasse: lig
and fwm berenda , lig and fyr bereuda? — 33. svetan] veordan, C. — 34.
beorhtnesse] leohtnesse, Wh. — 36. dsede, Wh. — 40. ic be] ic deest Wh.
— 43. lustfulfjcnd, Wh. — 44. volde] deest Wh.
30 Vyrdvriteras.
ac nu betvih biis ping ic ne vat, hvylcere endebyrdnesse ic me uu ge-
seo betvih mauuum Iifjan.
Pas biug and eac odre, ba be se drihtDes ver geseah, naliis ealluni
nionunm seghvar svongum and heora Jifes ungemyndum secgau volde,
5 ac bam anum , ba \>e for ege tintrega afyrhte vaeron , odde mid lnhte
bara ccra gifena lnstfullodon, bam he volde mid lirfastnesse Iiifan l>s».
bing cvclan and secgan. Vas sum munuc and massepreost on nehnesse
his cytan eardjende, l)iis nama vas Hamgils, and bone had mid godum
dajduni efenlice heold, se eft on Hibernia bam ealande baere ytemestan
10 yldo his lifes on ancorsetle mid medmiclum hlafe and cealde vatere
avredede. Pes gelonilice vas ingangende to bam ylcan vere and burh
his geornfulle frigenesse fram him gehyrde, hvylce bing he geseah, ba
be viis lichoman ongyrvedj burn pas onfrigeuesse and gesiigeua eac
svyice ba feii be ve vriton to usse cyde becomou. Siigde he eac s\yice
15 his gesihde Ealdfride bam cyninge , se viis on halgum gevritum se ge-
la-redesta, and he sva lustlice and sva geornfullice viis fram him ge-
hvred, bat he on bat genvyngade mjnster mid liis bene ingeddn vas and
on munucliade bescoren; and bonne se cyning on ba daelas Jiiis landes
becom, bat lie gelonilice viis to him gangeude, biit he volde his void
20 and his gesiigeua gehyran. And on bam inynstre vas on ba tid a}fiistes
lifes and gemetfiistes Abbad and niessepreost Adelvold haten, se eft
after l»ou biit bisceopes setl efeuvyrdum duedum his hades ba? re cj'ricean
iit Liudesfarena ea sat and heold. Onfeng he, se godes man, on bam
ylcan mynstre digle stove and vunanesse, j)iit he baer mihte freolice on
25 singalum gebedum his scippend herjau and beovjan. And forbou set»
silfe stov ofer biis streames ofer viis geseted , viis his gevuna for baere
miclau Infan his lichoman cla>usunge, biit he gelonilice on bone stream
eode and Jner on sealmsange and on gebedum stod and fiiste avuuode,
hvilum od midde sidan, hviluin od bone sveoran , and bine on bam
30 streame sencte and dyfde sva lange sva lie geseven vas bat he ar.rfnan
mihte. And bonne he banon gangeude viis to londe, naefre he his ha
vsetan hragel and ba cealdan asettau volde, od biit hi of his seolfes
lichoman gevearniodon and iidrugedon. Mid by he on vintres tide, ymb
bine floveiidum bam styccum healfbrocenra isa, ]>a he silfa oft gebriic
35 and gescsende, ])iit he stove hifde on bam streame to stondenne odde
bine to besencanne, cva?don him men to, j>a j>e bat ges.ivon: "hviit l>iit
is vuudor, broder Dryhthelm (viis bat biis veres nama), biit bu sva
micle reduesse c\lcs aenige rihte ararfnan iniht'', andsvarode he hilevit-
lice, forbon he vas bilevitrc gleavnesse and gcmetfastre gecynde man,
40 cvad he: "ccaldran ic geseah". and mid by hi cvaedou bat: "biit is
vundor, bat bu sva rede forhafednesse aud sv;i hearde habban vilt", and-
svarode he: "heardrau and redrau ic geseah", and he svii od ]>one
iag his gecigednesse of middaugearde mid unges vencedlice luste heof-
onlicra goda |)one ealdan lichoman betvih diigvamlicum fiistene svencle
4. svongum] svengum, B. , svongrium, Lye. — 8. Hamgels, C. — 10.
ancorlife, B. — 14. usse] ure, Wh. — 22. eienvyrde, If'li. condignis acti-
bus, Bidu. — 24. digle) deahle, C. — freoslice, Wh. — 29. «".d] of, Wh.
— 32. asettanj gedrigan, B. — 34. flovendiini| Qdvende, Wh. de/luentibus
crttstis, lieda. — styccum — isaj sticce hlaf brocenra liisa, C. — 35. odde]
deest Wh.
Vyrdvriteras. 31
and teuiede, and he monigum monnum ge on vordum ge on his liffes
bysene on haelo viis.
Cronicon Anglosaxomcum (ed. Wheloc).
1. Be Cynevulfes deade Vestseaxna cyninges.
755. Her Cynevulf benam Sigebryht his rices and Vestseaxna viotan
for n n rih turn dsediun butan Hamtunscire, and he hiifde ba, od he ofsloh
pone ealdorman, J>e him lengest vunode; and hine ba Cynevulf on Andred
adraefde, and he baer vunode, 6<f bat hine an svan ofstang at Pruutes-
flodan, and he vriic ]>one ealdorman Cumbran. And Cynevulf oft mic- 5
lum gefeohtum feaht via* Britvealum; and ymb XXXI vinter, l>as \>e he
rice hiifde, he volde adraefan anne iidding, se viis Cyneheard haten and
vas l>as Sigebryhtes brodor. Aud ba geahsode he Jione cyning lytle
veredc on vifcydde on Merantune, and he liine bar herad and bone bur
utan beeode, aer hine l>a men onfunden, be mid bam cyninge vaerun. 10
And ba ongeat se cyning }>iit, and he on ba duru uteode and bii un-
heanlice hine verede, 6d he on bone adding locode; and j)ii utraesde on
hine aud hiue mic In in gevundade. Aud hi ealle on bone cyning vaerun
feohtende, oil bat hi hine ofslagenne hiifdou. And ba onfundon bat biis
cyniuges gefcran on J>as vifes unstilnesse and bider urnon, sva hvelc 15
sv.i bonne gearo viis. Aud hradost heora gehvelcum se adding feorli
and feoh gebe.id, and hiora naenig hit gebingjan nolde, ac hie on hine
symle feohtende vaeron, 6d bat hi ealle laegon ofsliigene butan siuum
Brittiscum gisle, and se svide gevundiid vas. Pa on morgene gehyrdon
bat l>iis eyninges begnas, ]>e him beiiftan vaeron, bat se cyning ofslegen 20
vas; ba ridon lii bider, and his ealdorman Osric, and Viferd his l>egu,
and ba men, l>e he aer him beiiftan laefde, bone iideling on bsere byrig
gemetton, baer se cyning ofslegen liig; and ba gatti him to belocene
vaeron, and hie baer to eodon. And ba gebeiid he him heora agene do-
me feos and londes, gif hie him JjSs rices udon, and him cydde, biit 25
hiora maegas him mid vaerun, ba be him from nolden. And ba cvaedun
hi, bat him naenig ma?g leofra naere bonne heora hlaford , and })iit hie
nsefre his bauan folgjan noldon. And ba budon hi hiora meegum, ]>at
hie him gesuude from eodon, and hie cvaedon, biit biit ylce heora ge-
fcrum geboden vaere, l>e aer mid bam cyniuge vaerun. Pa cvaedon hie, 30
hat hie biis, hie silfe, ne amunden ]>on ma be heora gefcran, be mid
bam C3'ninge vaeron ofslegene. And hi ba ymb \r\ gatu feohtende vaeron,
da* bat hi J)»r in flugou. And bone iideling ofslogon and l»a men, be
1. and Vestseaxna viotan] i. e. be Vestseaxna viotena fultume. — 3.
him] i. e. mid him. — 4. PruutesQodan] Pryvetesflodan, Ji. — 14. And ba
on bis vifes gebaerum onfundon hiis eyninges Jjegnas ba unstilnesse, and
ba j)ider, Wh. — 16. radost, Wh. — feoh and feorh, Wh. — 17. ac hie —
vaeron] desunt Wh. — 18. ofsliigene] deest Wh. — 21. Viferd] Viverd,
Wh. — 22. men — laefde] men be he beiiftau him laefde a?r, Wh. — 22.
and bone, Wh. — 24. agene dom, Wh. Si quis accusativum dom servare
velit, agenne leyat necesse est. — 25. cydde] cyddon, Wh. — 31. hat hi
hi bits ne onmunden bon ma be eovre gefrrau, Wh. — 33. baer in flugou]
baer Ine fulgon, Wh. donee Inam sequerentur , vertit Wh.; pessime, cum
nullius Ine nominati facta sit mentio, et fulgon nunquam idem siynificet
quod folgedon. fulgon praeteritum est a verbo felhan, abscondere , quod
si accipi debeat, 6d hi hi baer inne fulgon, leyendum est.
32 Vyrdvriteras.
him mid vaeron , e.'tlle butan anum, se vfis ]>iis ealdormonnes godsiinu;
and lie his feorh generede, beah he vas oft gevuudod. Se cyning Cy-
nevuir ricsode XXXI vintra, aud his lie lid on Vintanceastre, and baa
iideliiiges at Acsannnustre, and heora riht fadereu cyn ged to Cerdice.
2. Be bam gefeohtum be Alfred, Vestseaxna cyning, Den urn vid
gefeaht siddan he cynesetl astige ott ]>iit lie fordferde.
871. Pa feng Alfred, Adelvulfing, to Vestseaxna rice, and has ymb
aenne monad gefeaht Alfred cyning vid ealue bone here lytic verede Jit
Yiltune, and hiue longe on diig geflymde, and ba Deniscan ahton val-
stdve geveald. And piis geares vnrdon nigen folcgefeoht gefohten vid
5 bone here on by cynerice be sudan Temese, butan bam be him Alfred,
piis cyninges brodor, aud anlipige ealdormen and cyninges begnas oft
rade ouridon, be mou na ne rimde. And bas geares vaerun ofslegene
uigon eorlas and an cyning, and by geare namon Vestseaxe frid vid
bone here.
10 872. Her for se here to Lundenbyrig from Readingum and paer viut-
ersetl nam; and pa namon Myrce frid vid bone here.
873. Her for se here on Xordhymbre, and he nam vintersetl on
Lindesse jit Turcesige.
874. HC-r for se here from Lindesse to Hreopediiue, and paer viuter-
15 setl nam, and bone cyning Burhred ofer sa? adraefdon ymb tva and
tventig vintra, pas be he rice hiifde, and biit land eall geeodon, and
he for to Rome aud paer gesjit. And by ylcan geare hie sealdon Cedl-
vulfe, anum uu visum cyninges pegne, Myrcna rice to healdaune, and
he liim adas svor and gislas sealde, piit hit him gearo vacre, sva hvylce
20 dage sva hie hit habban voldeu, aud he gearo vsere mid him selfum and
on eallum bam, j>e him laestau voldon to piis heres pearfe.
875. Her for se here from Hreopedune, aud Healfdene for mid sura-
u m I)am here ou Xordauhymbre, and nam vintersetl be Tinan paere ea,
and se here l>;'it loud geeode aud oft hergade ou Peohtas and on Straet-
25 cledvealas. and for Godriin and Oscitel and Anvind, ba bri cyningas,
of Hreopedune to Grantebrycge mid miclum here aud saeton paer an
gear. And py sumere for Alfred cyning At on sac mid sciphere and ge-
feaht vid seofon sciphliistas and hiora an gefeng and |>ii ddre geflymde.
876. Her hine bestiil se here aud iutd Yerhain Vestseaxna ferde, and
30 siddan vid bone here se cyning frid nam, and ba gislas sealdon, pe
on bam here veorddste vaeron, to pam cyninge, and him j>a adas svoron
on bam halgan beage, be hie aer nanre pedde noldon , J» tit hi hriidlice
of his rice foren; and hi pa under bam hi nihtes bestaelou paere fyrde,
se gehorsade here, into Exanceastre, and ]>y ylcan geare Healfdene
35 Nordanluunbra land gedaelde and ergende vaeron and hiora tilgende.
877. Her com se here into Exanceastre from Verham and se sciphere
segldde vest ymbiitan; aud ba gemette hie micel yst on sae, and baer
5. and butan, Wh. — 6. aulipig ealdorman, Wh. — 13. Wh. re/jetit
post Turcesige: and ba namon Myrce frid vid bone here. — 16. viuter,
Wh. — 18. Cedlvnlfe, deest Wh. - 19. hitj he, Wh. — 24. JStraMlrdveal-
as, B., Straeclcdvealas, Wh. — 25. Giidram, B. — 26. micele verede, Wh.
— 27. sumera, Wh. — 28. ddru, Wh. — 30. and pa — vaeron, desunt Wh.
— 37. mette, Wh.
Vyrdvriteras. 33
forveard huudtvelftig scipa «it Svanavic. And se cyning Alfred after
l)am gehorsodum here mid fvrde rad 6d Exanceaster, and hi hindan of-
ridan ne mealite, aer hie on ham fastene va?ron, pa?r him man to ne
meahte. And hie him paer fore gislas sealdon, sva feala sva he habhau
volde, and micele adas svoron, and pa godne fricT heoldon. And ba on 5
htirfeste gefor se here on Mercna lond and hit gedaeldon sum, and sum
Ceolvulfe sealdon.
878. Her hine bestal se here on midne vinter ofer tvelftan niht fed
Cyppauh«\me, and geridon Vestseaxna loud, and gesaeton, and micel
piis folces ofer sa? adraefdon, and piis odres pone maestan dael hi geridon 10
and him to gecirdon, biitan pam cyninge Alfrcde, and he lytle veorode
uneadelice after vudum for and on morfastenum. And piis ylcan vintres
viis Ingviires brodor and Healfdenes on Yestseaxum, on Defenascyre
mid tventigum scipum and prim scipum , and hine mou paer ofsloh and
eahta bund monna mid him, and feoverlig mouua his heres, and ba?r 15
vas se gudfana genumen, pe hi hrafen heton. And piis on Eastron
vorhte Alfred cyning lytle veorude geveorc at Adelinga-igge, and of
pam geveorce vas vinnende vid pone here and Sumorsoetena se dael, se
pa?r nehst viis. f'a on pa? re seofodan viican ofer Eastron he gerad to
EcgbjThtes-stane be eastan Sealvuda, and him comon pser ongean 20
Sumorsa?te ealle aod Vilsa?te and Hamtiinscire se duel, se hire beheonan
sa3 vas, and his gefiigene va?nin. And he for yrab cine niht of pam
victim to lglea, and piis eft ymb sine niht to Adaudune, and pa?r ge-
feaht vid ealne pone here, and hine geflymde, and him after rad 66 pat
geveorc, and pa?r sat feovertyne niht. Pa sealde se here him gislas 25
and micele adas, piit hi of his rice voldon, and hiin eac gehetou, pat
hiora cyning fulvihte onfon volde, and hie bat gelaeston sva. And piis
ymb preti vucan com se cyning to him, Godrun, prittiga sum para
monna, pe in pam here veorduste vaeron, iit Aire, pat is vid Adelinga
igge, and his se cyning pa>r onfeng iit fulvihte, and his crismlysing 30
vas iit Vetmor. And he pser vas tvelf niht mid bam cyninge, and he
hine and his geft'ran mid miclum feo veordode.
879. Her for se here to Cirenceastre on Eastengle, and gesiit piit
lond and gedaelde , and by ylcan geare for se here ofer sa? , pe a?r on
Fullanhomme sat, on Froncland to Gent and siit paer an gear. 35
882. Her for se here up ondlong Ma?se feor on Froncland, and pa?r
sat sin gear. And by ylean geare for Alfred cyning mid scipum ut on
sa? and gefeaht vid feover sciphliistas Deniscra monna, and para scipa
tva genam, and pa men ofsliigene va?rou pe pasr on varoo. And tvegen
scipheras him on hand eodon, and pa vaeron miclum forsliigene and for- 40
vundode, a?r hie on hond eodon.
885. Her todaplde se foresprecena here on tva, oder da?l east, oder
da?l to Hrofesceastre, and 3rmbsaeton pa ceastre, and vorhton oder fasten
ymbe hie selfe, and hi peah ceastre averedon. f'a eode se here to hiora
scipum and forlet piit geveorc, and hi vurdon pa?r behorsode, and sona 45
py ylcan sumere ofer sa? geviton. And by jicau geare sende Alfred
cyning sciphere on Eastengle. Sona sva hie comou on Stufe mndan, pa
2. gehorsudan, Wh. — 12. vintra, Wh. — 13. Ingvaresl Inviires, Wh.,
Iveres, Land. — 15. and paer — heton , desunt Wh. — 23. vican, Wh. —
Edandiine, Wh. — 25. F»a | And pa, Wh. — him gislas] him fore gislas,
Wh. — 31. he, deest Wh. — 42. foresprecenan, Wh. — 46. sumera, Wh.
3
34 Vyrdvriteras.
metton hie sixtyne scipu vicinga and vid pa gefuhton; and pa scipo
eall geraehton, and ba men ofslogon. Pa hie ba hamveard vendon mid
paere hereby de, pa metton hi micelne sciphere vicinga, and ba vid pa
gefuhton py ylcan diige, and psiDeniscan ahton sige; and by ylcan geare
5 se here on Eastenglum brae fricT vid Alfred cjning.
886. Py geare gesette Alfred cyning Lundenburg, and him eall An-
gelcyn to gecirde , pat bfitan Deniscra monna haftnede vsis, and he ba
befaste pa burh Adelrede ealdormen to healdanne.
893. Her on bisum geare for se micela here, pe ve gefyrn ymbe
10 spraecon, eft of bam eastrice CFrancna) vestveard to Bunnan, and bser
vurdon gescipode, sva bat liie asetton him on anne sid ofer mid hor-
sum mid ealle, and ba comon up Limine mi'uTan mid tva hund scipa and
f iftigum scipum. Se muda is on eastveardre Cent, iit pas micelan vuda
eastende, be ve Andred hatad. Se vudu is eastlaug and vestlang hund-
15 tvelftiges mila lang odde lengra, and prittiges mila brad. Seo ea, pe
ve aer ymbe spraecon, lid fit of bam vealde. On pa ea hie tugon up
hiora scipu od pone veald feover mila fram pam mfidan iiteveardan.
and ba?r abra?con an geveorc inne on bam fenne, sa?ton feava cirlisce
men on, and vas samvorht. Pa sona after bam com Haesten mid bund
20 eahtotigum scipa and vorhte him geveorc at Middeltiine, and se «*>der
here at Apuldre.
891. On peos geare, [>at vas jmb tvelf monad pas be hie on bam
eastrice geveorc gevorht hafdon, Xordhymbre and Eastengle biifdou
Alfredo cj'ninge adas geseald, and Eastengle foregisla sex; and beah
25 ofer ba treova, sva oft sva ba odre hergas mid ealle herige fit foron,
ponne foron hie odde mid, odde on heora healfe an. Pa gegadrode
Alfred cyning his fyrde, and for, pat lie bevicode betvih pam tvam her-
gum pa?r, pa?r lie nehst rymet hafde for vudufiistenne and for viiter-
fiistenne , sva pat he mihte segd'erne gertecan, gif hie a?nigne feld secan
30 volden. Pa foron hie siddan after pam vealde hlodum and flocradum be
sva hvadere efes, sva hit ponne fyrdleas vas, and hi mon eac mid
«uTrum floccum sdhte msestra daga selce odde on niht, ge of paere fyrde
ge eac of pam burgum. Hiifde se cyning his fyrd on tvii tonumen, sva
pfit hi vaeron symle healfe at ham, healfe fite, biitau pam mannum , pe
35 pa burh healdan sceoldon. Xe com se here oftdr eall fite of pam sa;tum
ponne tuva; odre side, pa hie arrest to londe cdmon, aer sio fyrd ge-
samnod va?re, odre side, pa hie of pam saetum farau voldon. Pa hie
gefengon micele herehyd, and pa voldon ferjan nordveardes ofer Temese
innan Eastseaxe , ougean pa scipu: pa forrad sio fyrd hie foran, and
40 him vid gefeaht sit Fearnhame, and pone here geflymde. And pa here-
hyde slhreddon and hi flugon ofer Temese bfitan aelcum forda, pa up
be Colne on anne iggad; pa bess'it sio fyrd hie pier fitan pa hvile pe
hie p«er longest mete hafdon. Ac hi hafdon p;l hiora stemn gesetenne
and hiora mete genotudne, and viis se cyning pa pyderveardes on fare
45 mid paere scyre pe mid him fyrdedon. P;*t he psi vas pyderveardes, and
sio odre fyrd viis hamveardes: pa Ueniscan saeton paer behindan, for
pam hiora cyning viis gevundod on pam gefeohte, pat hi hine ne mihton
7. and hie psi, Wh. — 12. mid CCL hund scipa, IVh. — 22. peos] pis,
\yh. — 26. sin] on, Wh. — 27. betuh, IVh. — 31. hi mon] him mon, Wh.
— 33. tva] to, Wh. — 35. scealdan, Wh. — 37. voldan, Wh. — 40.
Fearnhamme, Wh. — 43. stemninge gesetene, Cod. Cnntabr.
Vyrdvriteras. 35
ferjan: ba gegaderodon ba be on Xordhymbrum bugeatf and on East-
englum sum liund scipa, and foron sua" ymb utan, and sum feovertig
scipa nord ymb utan, and ymbsaeton an geveorc on Defenascyre be
nord ba?re sa?, and pa, be sutf ymh utan fdron, ymbsaeton Eaxanceaster.
Pa se cyning piit hyrde, pa vende he hine vest via" Eaxanceastres mid 5
eallre paere fyrde, butan svide gevealdenum dsele easteveardes pas fol-
ces. Pa foron ford od be hie comon to Lundenbyrig, and ba mid bam
burhvarum and l)am fultume, be him vestan com, foron east to Beam-
fleote. Vas Haesten ba ba?r cumen mid bis herge, be a?r at Middeltune
sat, and eac se micela here vas ba bser to cumeu, be eer on Limene- 10
mud an silt, iit Apuldre. Hiifde Hasten aer gevorht pat geveorc at Beam-
fleote, and vas ba fit afaren on hergad, and viis se micela here at ham.
Pa foron hi to and geflvmdon pone here and bat geveorc abraecon, and
genamon eall b'iit ba?r binnan viis ge on feo, ge on vifum, ge eac on
bearnum , and brohton eall in to Lundenbyrig, and ba scipu ealle odde 15
tobraccon odde forbiirndon, odde to Lundenbyrig brohton odde to Hro-
fesceastre. And Hsstenes vif and his sunn tvegen mon brohte to bam
cyninge; and he hi him eft ageaf, forbam be hiora viis oder his god-
sunu, oder Adelrcdes ealdormonnes. Hiifdon hi hiora onfangen, a?r
Hasten to Beamfleote come, and he him hiifde geseald gislas and «Idas, 20
and se cyning him eac vel feoh sealde, and e;ic sva ba he bone cniht
«igeaf and biit vif. Ac sona sva hie to Beamfleote comon, and bat ge-
veorc gevorht vas, sva hergode he on his rice bone ylcan ende, be
Adelred, his cumpiider, healdan sceolde. And eft odre side he viis on
hergad gelend on pat ylce rice, pa pa man his geveorc abriic. Pa se 25
cyning hine ba vest vende mid bare fyrde vid Eaxanceastres, sva ic aer
saede, and se here ba burh beseten hiifde: ba he beer to gefaren vas, pft
eodon hie to hiora scipiun. Pa he p;i vid J)one here par vest abysgod
vas, and ba hergas vaeron ba gegadrode begen to Sceobyrig on East-
seaxum, and baer geveorc vorhton, foron begen iit giidere up be Teniese, 30
and him com micel eaca to aegder ge Eastenglura ge of Xordhymbrum;
foron ha up be Temese, otf biit hie gedidon at Saferne. Pa up be Sa-
ferne ba gegaderode Adelred ealdorman and Adelm ealdorman and
Adelnod ealdorman and ba cyninges begnas be ba iit ham iit bam ge-
veorcum vrron, of arlcre byrig be eastan Pedredan, ge be vestan Seal- 35
vuda, ge be eastan ge eac be nordan Temese, and be vestan Saferne,
ge eac sum d.t-1 biis nordvealcyunes; and ba hi ba ealle gegadrode
vaeron, pa offoron hie bone here hindan iit Bnttingtune on SiifernstacTe,
and hine pair utan beseeton on aelce healfe on anum fiistenne. Pa hie
ba feala vucena sa?ton on tva healfe baera ea, and se cyning viis vest 40
on Defenum vid bone sciphere: pa vaeron hie mid meteleaste gevaegde,
and hiifdon micelne dael baera horsa freten, and ba odre vaeron hungre
acvolen: Pa eodon hie fit to mannum be on easthealfe paere ea vicodon
and him vicT gefnhton. And ba cristenan hiifdon sige, and beer veard
Ordhelm , cyninges begu, ofsliigen, eac monige odre cjninges pegnas, 45
and se d*l, pe paer aveg com, vurdon on fleiime generede. Pa hie on
Eastseaxe comon to hiora geveorce, pa gegadrode sio l.if on Easteng-
lum and of ]Vordhymbrum micelne here onforan vinter, and befaston
25. gelend] = gelended, gelandod. — 38. Bnttingtune, #.] Btitdiging-
tune, Wh. — 41. gevaehte, Cod. Cotton.
36 Vyrdvriteras.
hiora vif and hiora scipu and hiora feoh on Eastenglum and foron an-
streces dages and nihtes, bat hie gedidon on anre vestre ceastre, on
Virhealum , sio is Legaceaster gehaten. Pa ne mihte sio fyrd hie na
hindan offaran, aer hie vaeron inne on bam geveorce, besaeton beah
5 bat geveorc iitan same tvegen dagas, and genamon ceapes eall bat pa?r
butan vas, and pa men ofslogon, pe hie foran forridan mihton biitan
geveorce, and bat corn eall forbarndon and mid hiora horstim frseton
on selcre efennehde; and bat vas ymb tvelf monad biis pe hie aer hider
ofer sae comon.
10 895. Ond ba sona iifter bam on peos geare for se here of Virheale
innan Xordvealas, forpam hie paer sittan ne mihton, pat vas for by pe
hie vaeron benumene aegder ge pas ceapes ge pas comes, pe hie gehei--
god hiifdon. Pa hie pa eft tit of Nordvealum vendon mid paere byde pe
hie pser genumen hafdon; pa foron hie ofer Nordhynsbra land and East-
15 engla, sva sva sio fyrd hie geraecan ne mihte, 6d bat hie comon on
Eastseaxna land easteveard on an igland, pat is ute on baere sae, bait is
Meresig haten. And sva se here eft hamveard vende, be Eaxanceastre
beseten hafde, ba hergodon hie up on Sudseaxum neah Cisseceastre,
and pa burhvare hie geflymdon and hiora monig hund ofslogon and
20 hiora scipu sumu genamon. Pa by 3'lcan gere onforan vinter pa De-
niscan, pe on Meresige saeton, tugon heora scipu up on Temese, and
pa up on Ligau; pat vas ymb tva ger biiste hie hider ofer sae comon.
896. On py ylcan gere vorhte se foresprecena here geveorc be Li-
gan, tventig mila bufan Lundenbyrig. Pa bas on sumera foron micel
25 dael para burhvara and eac sva odres folces, bat hie gedidon at bara
Deniscena geveorce, and paer vurdon geflymde, and same feover cynin-
ges pegnas ofslagene. Pa bas on hiirfeste ba vicode se cyning on
neaveste baere byrig ba hvile be hie hiora corn geripon, pat pa Denis-
can him ne mihton pas ripes forvjrnan. Pa sume ditge rad se cyning
30 up be paere ea and gehavode, hvaer mon mihte pa ea forvyrcan, pat
hie ne mihton pa scipu at brengan, and hie ba sva didon, vorhton ba
tva geveorc on tva healfe baere eas. Pa hie ba biit geveorc furduin
ongunnen hafdon and baer to gevicod hafdon, ba ongeat se here, bat
hie ne mihton pa scipu lit brengan: ba forleton hi hi and eodon ofer
35 land, bat hie gedidon at Cvatbrycge be Siifern, and baer geveorc vorhton.
Pa rad set» fyrd vestveard after bam herige, and ba men of Lunden-
byrig gefetedon J>ii scipu, and pa ealle, pe hie alaedan ne mihton, to-
braecon, and pa ])e paer staelvyrde vaeron binnan Lundenbyrig gebrohton.
And ba Deniscan hafdon hiora vif befast innan Eastengle, aer hie ut of
40 pam geveorce foron; pa saeton hie pone vinter at Cvatbrycge, bat vas
ymb breo ger bas be hie on Limene mutian comon hider ofer sae.
897. Pa vas on sumera on pisum gere, tofor se here, sum on East-
engle, sum on Nordhymbre, and ba be feohlease vaeron him paer scipu
begeton, and siid ofer sae foron to Sigene. INafde se here, godes bonces,
45 Angelcyn ealles forsvide gebrocod; ac hie vaeron micele sviddr
gebrocode on bam brim gearum mid ceapes cvylde and mouna, eallra
svidost mid pam biit monige bara selestena cyninges begena, be baer
8. efenehde, Wh. — 10. beds] bis, Wh. — 26. Denescana, Wh. — 28.
gerypon, Wh. — 32. tva] tu, Wh. — 36. man, Wh. — 44. ponges, Wh.
Vyrdvriteras. 37
on londe vaeron, fordferdou on jiam l)rim gearuni; para vas sumSvidulf,
biscop on Hrofesceastre, and Ceolmund ealdonnan on Cent, and
Beorhtulf ealdonnan on Eastseaxum, and Vulfrcd ealdonnan on Hamtun-
scyre, and Ealheard biscop at Dorceceastre, and Eadulf cyninges pegen
on Sfidseaxuni, and Beornvulf vicgefera on Yinteceastre, and Ecgulf 5
cyninges horspegn, and monige eac mid him, peah ic pa gepungnestan
nemde. Py }lcan geare drehtou pa hergas on Eastenglum and NorcT-
hymbruin Yestseaxna lond svide be pam sudstade mid stselhergum; ealra
svidost mid Jiam ascum, pe hie feala geara aer tiuibrodon. Pa het Alt-
red cyning timbrjan lange scipu ongeu pa tiscas, pa vaeron fulueah tva 10
sva lange sva pa odru; same hiifdon sixtig ara, sume ma; pa vaeron
aegder ge sviftran ge uuvealtran ge eac hyran ponne pa ddruj na?ron
navder ne on Fresisc gescapene ne on Denisc, bfitau sva him selfum
puhte, l>iit hie nytvyrdoste beon meahton. Pa fit snmum cyrre pas yl-
can geares c onion paer scipu six to Viht , and paer mycel yfel gedidon 15
a'gder ge on Defenum, ge vel hvser be pam saerimau. fa het se cyning
faran mid nigonum to para nivena scipa, and forfarau him l>one mudan
foran on uter mere; pa forou hie mid prim scipum fit ongen hie, and
preo stodon at ufeveardum pam mudan on drygenum. Vaeron pa men
uppe on londe of agane : pa gefengon hie para preora scipa tva at pam 20
mudan uteveardum, and pa men ofslogon, and pat an odvand. On pam
vaeron eac pa men ofsliigene bfitan fifuin; pa comon for py onveg, pe
para oderra scipu asaeton: pa vurdon eac svide uneadelice aseten. Preo
asaeton on pa healte pis deopes, pe pa Deniscan scipu iiseten vseron,
and pa odru ealle on odre liealfe, pat hiora ne mihte nan to odrum. 25
Ac pa pat viiter viis aebbad feala furlanga from pam scipum, pa eodon
pa Deniscan from pam prim scipum to pam odrum prim, pe on heora
healfe beebbode vseron, and hie pa gefuhton paer. Paer veard ofslagen
Lucumon cyninges gerefa, and Vulfheard Frisa, and Abbe Frisa, and
Adelhere Frisa, and Adelferd cyninges geneat, and ealra monna Fri- 30
siscra and Engliscra sixtig and tvegen, and piira Deniscra hundtvelftig.
Pa com pam Deniscum scipum peah ser flod to, aer pa cristnan mihton
hiora fit ascufan, and hie for py fit odreovon. Pa vaeron hie to pam
gesargode, pat hie ne mihton Sudseaxna lond fitan berovan; ac hiora
pser tva sae on lond bedraf, and pa men mon laedde to Vinteceastre to 35
pam cyninge, and he hie paer ahon het. And p<i comon on Eastengle
pe on pam anum scipe vaeron svide forvundode. Py ylcan geare for-
veard no las ponne tventig scipa mid raannum mid ealle be pam sfid-
riman.
901. Her gefor Alfred, Adulfing, six nihtum aer ealra haligra massau. 40
Se vas cyning ofer eall Ongelcynn butan pam daele, pe under Dena
onvealde viis, and heold pat rice odrum healfum las be prittig vintra,
and pa feng Eadveard, his sunu, to rice.
3. Be Anlafes hergunge and Byrhtnodes deade.
993. Her on pisum geare com Unliif mid prim and hundnigentigon
scipum to Stane, and forhergodon pat ymb fitan. And for pauon to
17. forfaran] forforon, Wh. — 20. tva] tu, Wh. — 40. Adulfing] i. e.
Eadulfing, Eadvulting; sed Alfredi pater nomeu habuit Adelvulf, qua re
pro Adulfing Adclvulfing leyendum est.
38 Vyrdvriteras.
Saudvic, and sva bonan to Gjpesvic, and pat eal ofereode. And sva
to Mseldune, and liim com pser togeanes Byrhtnod ealdormau mid his
fyrde, and him viJ gefeaht. And hie bone ealdorman paer ofslogon and
valstove geveald ahton. And him man nam fritf vid, and hine nam se
5 cyning sicTdan to biscopes handa burh Sirices lare, Cantvara biscopes.
994. Pa sende se cyning after Aulafe cyninge Alfeah biscop and
Adelveard ealdorman, and man gislode pa hvile into bam scipura. And
hi pa laeddon Anlaf mid miclum vurdscipe to [lam cyninge to Andeferan,
and se cyning AcTelraed his onfeng at biscopes handa and him cynelice
10 gifode. And him pa Anlaf behet, sva he hit eac gelaeste, pat he na?fre
eft id Angelcynue mid unfride cuman nolde.
B. Udvitan.
Adrianus and Ritheus.
CMS. Cotton. Julius A. II. Qol- 137&) X. sec.)
A. Saga me, hit lange vas Adam ou neorxuavange?
R. Ic be secge, he vas brittiue gear.
A. Saga me, on hvylcne dag he gesyngode?
R. Ic be secge, on fridag; aud on bone drig he vas a?r gesceapen and
on bam diige he eft «isvealt, aud for ha in Crist eft ,brovdde on bam 5
diige.
A. Saga me: on hviidere Adames sidau nam ure drihten bat ribb, be
he ])iit vif of gevorhte?
R. Ic be secge, on baere vinstran.
A. Saga me, hvaer sat ure drihteu, ba he gevorhte heofonan and eordau 10
and ealle gesceafta?
R. Ic be secge, ofer vinda fid'erum.
A. Saga me, hvaer is seo eortTe, be naefre sunne on ne sceau ne inona,
ne naefre vind on ne bleov nane tid dages, nc a?r ne after?
R. Ic be secge: seo eorde is in Jiaere readan sse, ofer baere eode Is- 15
raela folc of Egypta heaftnode.
A. Saga me, hvaer seine seo sunne on niht?
R. Ic J)e secge: on brim stovum; arrest on bas hvales innode J>e is
cveden Leviathan, and on odre tid heo scincf on helle, and ba
l>ridda tid heo sciniT on bain ealonde, \mt is Glid neiuued; and J)aer 20
restacT haligra manna siivla 6d domes dag.
A. Saga me, for hvam seine seo sunne sva rcade on seme morgen?
R. Ic J)e secge : for l>am {ie heo cynuT up of l)aere sa?.
A. Saga me, for hvam bytf seo sunne sva read on oefen?
R. Ic be secge: for bam be heo locad ufau on helle. 25
A. Saga me, hu micel seo sunne si?
R. Ic be secge: heo is mare bonne eorde, for bam heo byd on aelcuin
lande hat.
A. Saga me, hvyle si seo sunne?
R. Ic be secge: Astriges se dry saede, bat hit voere birnende stan.
A. Saga me, hvat biis lifigendan mannes gleng si?
3. daeig, Wright. — 4. frydaeig, Wr. — 17. scyne, Wr. — 21. daig,
WTt _ 22. Scyne, Wr. — 26. uiycel, IVr. — si] sy, Wr. — 27. ys, Wr.
40 Udvitan.
R. Ic pe secge : piis deadan svat.
A. Saga me, hvylc sunu vraece aerest his fader on his moder iundde?
R. Ic be secge: paere niiddran sunu, for bam be seo moder ofsloh aer
bone fader, and boune ofslead pa beam eft pa moder.
5 A. Saga me, hvylc bisceop vaere aerest on paere ealdan a? ser Cristes
tocyme?
R. Ic pe secge : Melchisedech and Aaron.
A. Saga me, hvylc bisceop vaere aerest on paere nivau se?
R. Ic be secge: Petrus and Jacobus.
10 A. Saga me, hvylc man vitegode aerest?
R. Ic pe secge: Samuel.
A. Saga me, hva vnit bocstafas aerest?
R. Ic be secge: Mercurius se gigaut.
A. Saga me, hva sette eerest vineardas, of be hva dranc aerest viu?
15 R. Ic ]>e secge: JVde.
A. Saga me, hva vaere arrest laece?
R. Ic be secge : Asclepius se vas cviiden.
A. Saga me, hvat sint pa tvegen men on ueorxuavauge, and pas ge-
lomlice vepad and beoil unrote?
20 R. Ic Jie secge: Enoc and Heliasj hi vepad for pain pe hi sceolon
cuman on l>isne middangeard and beon deade, J>eah hi aer J>onue
dead longe yldon.
A. Saga me, hvaer vunjad hi?
R. Ic be secge: Malitica and Intimphonis, l>at is on scinfelda and on
25 sceanfelda.
A. Saga me, for hvam si se hriifen sva sveart, pe vex viis hvit?
R. Ic pe secge: for py \>e he eft ne gehvyrfde to Noe into paere arce,
pe he aer of gesend viis.
A. Saga me, for hvam se hriifen burli geliyrsumnisse gebingade, J)at
30 he aer purh ofermodignisse agylte?
R. Ic J)e secge: ba he feddeHeliam; to {tarn eode he on pam vestenne
and him ]>enode.
A. Saga me, hvaer byd mannes mod?
R. Ic pe secge: on l>am heafde, and gaed ut purh pone mud.
35 A. Saga me, hvylce vihta beod odre tid vifcynnes and odre tid
vaepnedcynnes?
R. Ic pe secge: Belda se fisc on sae, and Viperus seo naddre, and
Corvus se fugel, \mt is se hriifen.
A. Saga me, for hvam seo sae si sealt?
40 R. Ic pe secge : for pam pe Moyses vearp on sae pa tyn vord paere
ealdan ee, pa pa he vorhte pa bredu, for pam pe Israela folc vur-
dedou deofolgild.
A. Saga me, hviit sindon pa tvegen fet, pa peo savul habban sceal?
R. Ic pe secge: godes lufu and manna; and gif heo paera nader nafad,
45 ponne byd heo healt.
1. pas, Wr. — 2. vraete, Wr. — 14. ofpe i. e. odde. — 17. Aslerius
Cr et p saepe commutantur) , Wr. — 21. cuma, Wr. — 26. hreven, Wr.
— 29. hrefen, Wr. — 31. to, deest Wr. — on| to, Wr. — vesterne, Wr.
— 34. ponn, Wr. — 35. tid, Wr. — 36. kinnes, Wr. — 38. hrefen, Wr.
— 41. bredii, Wr.
Ldvitan. 41
A. Saga ine, on hu manegum fideruin sceal seo savul fleogan, gif heo
sceal to heofomim fleogan?
R. Ic be secge: feover: gleavnisse, gebvaernisse, strengde and riht-
visnisse.
A. Saga me, hvylc man vaere dead, and na?re acenned, and after bam 5
deade vaere eft bebyrjed in his nioder inndde?
R. Ic be secge: but viis Adam se acresta man, for bam eorde viis his
mdder, and he vas bebyriged eft in baere eordan.
A. Saga me baere burge naman, paer suune np gaed?
R. Ic pe secge: Jajaca heo hatte. 10
A. Saga me, hviit hatte pat, paer heo on setl gaed?
R. Ic pe secge: Jaiuta hit hatte.
A. Saga me, hvylc vord viis aerest?
R. Ic be secge: dryhten cva.CH: gevurde leoht.
A. Saga me, hvat is hefigost mannnni on eordan? 15
R. Ic be secge : hlafordes yrre.
A. Saga me, hu fela si fledgendra fugela cyuna?
R. Ic be secge : tva and f iftig.
A. Saga me, hviit naddercynna si on eordan?
R. Ic be secge: feover and brittig. 20
A. Saga me, hvat fisccynna si on vatere?
R. Ic lie secge : six and brittig.
A. Saga me, hva gesceope ealra fisca naman?
R. Ic pe secge: Adam se a?resta maun.
A. Saga me, hii fela vas paera cempena, l>e Cristes hragel dceldon? 25
R. Ic pe secge : seofon heora vaeron.
A. Saga me feover stafas duinbe.
R. Ic be secge : an is mod , Oder gebanc , J)ridde is staf , feorde is
egesa.
A. Saga me, hviit sint ba breo l>ing, be nan maun biitan ne mag beon? 30
R. Ic be secge : bat is vater and fyr and isen.
A. Saga me, hva godes naman uemnede serest?
R. Ic I>e secge , deofol.
A. Saga me, hu vas Crist acenned of Maria his mdder?
R. Ic be secge : {)urh bat svidre breost. 35
A. Saga me, hva dide, {>at suune stod ane tid diiges?
R. Ic be secge: Josue hit gedide on Moyses gefeohte; J)eo dun hatte
Gabaon, be heo on stod.
A. Saga me, hvat byd betst and vyrst?
R. Ic be secge : mannes vord. 40
A. Saga me, hviit bam men si leofust on his life and lad est after his
deade ?
R. Ic be secge : his ville.
A. Saga me, hvat ded bat svete vord?
R. Ic be secge: hit gemanifealdad mannes freondscipe, and stilled 45
mannes feond.
A. Saga me, hvylc byd se leasa freond?
R. Ic be secge : he byd mannes gefcra to beode and nanig to neadbearfe.
3. feover] on feovrum? — 11. saetl, Wr. — 17. kynna, Wr. — 28. stef,
Wr. — 29. a3gesa, Wr. — 30. maaig, Wr. — 35. burc, Wr. — 36. dseiges,
Wr. — 48. nang, Wr. — neod bserfe, Wr.
42 Udvitan.
A. Saga me, hvat ousciiuad se seoca man, be a?r him gesund lufode?
R. Ic be secge: J) am seocau men byd mete lad, be him aer viis leof,
and his eagum byd leoht lad, be him eerdr viis leof.
A. Saga me, on hvam mag man geseon mannes deacT?
5 R. Ic be secge: tvegen manlicau beod on mannes eagum, gif bu ba ue
gesihst, banue swilt se man and byd geviten aer briin dagum.
Altdeutsche blatter II, 169—193.
Sume daelas })flerc fettunge betvih Saturne and Salomdne.
Saturnus: Saga me, hvanon vas Adames naina gesceapeu?
Salomon: Ic pe secge, frain feover steorruui.
Sat. Saga me, hviit Juitton ba ge?
10 Sal. Ic be secge, Arthox, Dux, Arotholein, Minsymbrie.
Sat. Saga me bat andvorc, \>C- Adam viis of gevorht se aerusta man.
Sal. Ic be secge, of eahta punda gevihte.
Sat. Saga me, hviit licit ton ba ge?
Sal. Ic be secge, bat aerosta vas foldau pund, of pain him viis flaesc
15 gevorht j Oder viis fvres pund, banou him viis bat blod read and
hat; bridde viis vindes pund, banou him vas seo a? dung geseald;
feorde viis volcues pund, banou him viis his modes unstadolfiistnes
geseald; fifte viis gyfe pund, bauon him viis geseald sefa and ge-
banc 5 sixta viis blostmena pund, banou him viis eageua missenlicues
20 geseald j seofode viis deaves pund, bonan him becom svatj eahtode
vas sealtes pund , banou him vaeron pa tearas sealte.
Sat. Hviit haette seo burh, baer suuue up on morgen gaed ?
Sal. Ic be secge, Iaiaca hatte seo buruh.
Sat. Saga me, hvar gaed seo sunne to setle?
25 Sal. Ic pe secge, Garita hatte seo burh.
Sat. Saga me, hvider geviton ba engelas, be gode vidsocon on heofona
rice?
Sal. Ic be secge: hig todaeldon on bri daelas: anne dael he asette on
has lyftes gedrif, oderne dael on viiteres gedrif, briddau dael on
30 helle neoveluesse.
Sat. Saga me, hvar rested biis mannes savul bonne se lichama slaepd?
Sal. Ic be secge, on prim stovum heo byd: on bam briigeue, odde on
baere heortan, odde on bam blode.
Sat. Saga me, hvat sindon ba feover lung, be na:fre fulle naeron, ne
35 naefre ne beod?
Sal. Ic be secge, an is eorde, oder is fyr, bridde is hell, feorde is se
gitsjenda man vorulde velena.
Sat. Saga me, forhvan byd seo sunne read on aefene?
Sal. Ic be secge , for bon heo ldcad on helle.
4. roaeig, Wr. — 5. tvege, Wr. — 18. gyfe] cum vox gifu, gratia,
favor hoc loco sensu careat, altera vox haud dubie substituenda est.
Anne forsitan gyfenes legendum sit, nescio, quamquam non plane per-
spicuum videtur , cur mens et cogitationes e maris libra ortum habeant.
— 18. sefa and gebanc] se fat and gebang, Th.; fat plane ignoro, fiit, vas,
gen. neutrius est, unde se fiit grammaticae regulis interdicitur.
Cttvitan. 43
Sat. Saga me, hvy seined heo sva reade on morgene?
Sal. Ic fe secge, for fon hire tvynad, hvader heo miig fe ue mag
fisne middaueard eondscinan, sva hire beboden is.
Analecta Anglosaxonica, ed. Thorpe.
Be mandrag6ran.
Peos vj-rt, fe man mandragoram nemned, is micel and maere on
gesihtfe, and heo is fremful. Pa fu scealt fisuni gemete niman. Ponne 5
fu to hire cymst, fonne ongist fu hi be bam be heo on nihte seined
ealsva leohtfatj bonne bu hire heafod aerest geseo, fonne bevrid bu hi
vel hrad'e mid iserne, by las heo fe iitfleo. Hire niagen is sva micel
and sva mtere, l)iit heo unclaenne man, bonne he to hire cymed, vel
hrade forfleon vile. For by bu hi bevrid, sva ve ser cva?don, mid iserne. 10
And sva bu scealt onbutan hi delfan, sva bu hire mid jiam iserne na
athrine; ac J)ii geornlice scealt mid ylpenbseneuum stafe ba eordan
delfan, and l)onne \m hire handa and hire fet geseo, bonne gevrid J)ir
hi. Nim bonne bane oderne ende and gevrid to aues huudes svyran,
sva fat se hund hungrig si: vyrp him sicldan mete toforan, sva fat he 15
hine ahrsecau ne maege, buton he mid him fa vyrte up abrede. Be fisse
vyrte is seed, fat heo sva micele mihte hiibbe, fat sva hvyle fing sva
hi up atyhd, fiit hit sona scyle fam silfan gemete beon besviceuj for
fy sona sva fu geseo, fat heo up libroden si, and fu liire geveald
habbe, genim hi sona on hand, sva andvealc hi and gevring fat vos of 20
hire leafum on ane gliisene ampullan, and fonne fe nead becume, fat
fu hvylcum menn faer mid helpan scyle, fonne help fu him fisum
gemete.
Thorpe, Analecta Anglo-Saxon. 94.
An bigspell.
Ve villad secgan eov sum bigspell: Ne mag nan man hine silfne to
cyninge gedon, ac fat folc hiifd eyre to ceosaune fone to cyninge, fe 25
heom silfum gelicad. Ac siddan he to cyninge gehtidod byd, fonne
hiifd he anveald ofer fat folc, and hi ne inagon his geoe of heora svu-
ran asceacan. Sva eac gehvyle man hiifd agenne eyre ser fam fe he
syngige, hvader he ville fyljan deofles villan odde vidsacan. Ponne
gif he mid deofles veorcum hine silfne bebint, fonne ne miig he mid his 30
agenre mihte hine unbindan , butan se almihtiga god strangle handa his
mildheortnisse hine unbinde. Agenes villan and agenre gymeleaste he
byd gebunden, ac furh godes mildheortnisse he byd unbunden.
Bedae hist, eccl., ed. Whel. p. 69.
5. fissum, Th. — 6. hyre — hy, Th. — 12. 3lpenba;nenon, Th. — 21.
leafon, Th. — neod, Th. — 22. hvilcon, Th. — fissum, Th.
44 Utfvitan.
Boethius, de consolatione philosophiae, i. e.
Be visddmes fr&frunge, dreht fram Laedene on Englisc be Alfr6de
Vestseaxna cyninge (ed. Cardale).
Cap. XV.
Eala hu gesaelig seo forme eld vas pises middangeardes, pa aelcuin
men puhte gendg ou paere eordan vastmum. Naeron pa velige hamas,
De mistlice svdtmettas, ne drincas, ne diorvyrdra hragla hi ne girndon,
for pam hi pa git naeron , ne hie nanvuht ne gesavon ne ne geherdon.
5 Ne geindon hie mines firenlustes, buton svide gemetlice pa gecynd
beeodon ; ealne veg hi seton aene on dag, and pat vas to tefennes; treova
vastmas hi aeton and vyrta, nalles scir vin hi ne druncon, ne naune
vaetan hi ne ciidon vid hunige mengan; ne seoloceura hragla mid niist-
licum bleovum hi ne gvmdon; ealne veg hi slepon ute on triova scea-
10 dum, hlfiterra vella viiter hi druncon; ne geseah nan cepa ealand ne
varod, ne geherde nan man pa get nanne sciphere, ne for pon ymbe
nan gefeoht sprecan, ne seo eorde vas pa get besmiten mid ofslagenes
monnes blode, ne mon furpum gevundod; ne mon ne geseah pa get
yfelvillende men: naenne veordscipe nafdon, ne hi nan mon ne lufode.
15 Eala pat ure tida nu ne mihton veordan svylce; ac nu manua gitsung
is sva birnende sva pat fyr on pa?re helle: seo is on pam munte, be
.Etna hatte, on pam ieglande pe Sicilja hatte. se munt byd simle
svefle birnende, and ealle pa neahstova pa?r ymbiitan forbarnd. Eala
hvat se forma gitsere vaere, pe cerest pa eordan ongan delfan after
20 golde and after gimmum, and pa frecuan deorvurdnessa funde, pe tev
behj d veeron and behelod mid pa;re eordan !
Cap. XVI.
Hvat mag ic pe nu mare secgan be pam veordscipe and be pam an-
vealde pisse vorulde? For pam anvealde ge eov voldon ahebban up 6d
pone heofen, gif ge mihton: {tat is for pam pe ge ne gemunon ne eac
25 ne ongitad pone heofoncundan anveald and pone veordscipe, se is eover
agen and ponan ge c6mon. Hvat is se eover vela ponne and se eover
anveald, pe ge nu veordscipe hatad, gif he becynid to pam eallra vir-
restan men and to pam pe his ealra unveordost bytf, sva he nu dide to
pis ylcan I'eodrice and eac ser to Nerone pam casere, and oft eac to
30 manigum heora gelicum? Hii ne vile he ponne don sva sva hi didon
and git dod: ealle pa ricu, pe him under beod odde aver on neaveste,
forslean and lorherigean sva sva fyres lig ded drygne haedfeld, odde
eft se birnenda svefl pone munt barnd, pe ve hatad Mtna, se is on pam
ealonde Sicilja [svide anlice pam micelan flode, pe giu on Noes dagum
35 viisj? lc vene, pat pu ma?ge gemunan, patte eovre ealdrau giii R6-
mana vitan on Toixvines dagum pas ofermodan cyuinges for his ofer-
mettum pone cynelican naman of llomeb3'rig a;rest adidon. Ond eft sva
ylce pa heretohan, pe hi aer ut adrifon, hi voldon oft lit adrifan for
4. naeron] nseran, Card. — hie] hio , C. — 5. fyrenlustes, C. — 9.
girndon, C. — 11. nan] non, C. — 12. vasj deest C. — 14. lufude, C. —
15. mihtan, C. — 16. byrnende, C. — 18. ealla, C. — 22. be pam] be pan,
C. — 30. hi] by, C. — 32. drygne] dryne, C. — 33. .«tne, C. — 35. eol-
dran, C. — 37. adydon, ('.
Otfvitan. 45
hiora ofermettuui; ac hi ne million, for pam be se iifterra anveald l>ara
heretogena pam Romaniscum vitum git virs liciide, ponne se aerra para
cyninga. Gif hit ponne oefre gevjrtT, svii hit svide seldan gevyrtf, pat
se anveald and se veordscipe becume to godum men and to visum;
hviit bytf pa?r ponne licvyrdes biitan his god and his veordscipe, ]>as 5
godan cyninges, nas pas anvealdes? for pain pe se anveald nsefre ne
byd god, butan se god sie pe hine hiibbe : py hit byd piis monnes god,
nas pas anvealdes, gif se anveald god byd. For pam hit byd, patte
nan man for his rice ne cymtf to craftum and to medumnesse; ac for
his criiitum and for his medumnesse he cymd to rice and to anvealde. 10
Py ne byd nan mon for his anvealde na pe betera, ac for his craftum
he betid god , if he god byd , and for his craftum he bytf anvealdes
veorde, gif he his veortfe byd. Leornjatf forpam visdom, and ponne ge
hine geleornod habben, ne forhogjatf hine ponne: ponne secge ic eov
butan selcum tveon, pat ge niagon purh hine becuman to anvealde, peah 15
ge no pas anvealdes ne vilnigan. \e purfon ge no hogjan on pam an-
vealde, ne him sifter pringan; gif ge vise beotf and gode, he vile folg-
jan eov, peah ge his nd ne vilnjan. Ac sege me nu, hviit eover deor-
vyrdesta vela and anveald sie, pe ge svidost girnad '? ic vat peah, piit
hit is pis andvearda lif and pes brosnjenda vela, pe ve ser ymbe spra?con. 20
Ealii hviider ge netelican men ongitan, hvelc se vela sie and se an-
veald and pa voruldgesaBltfa? pii sint eovre hlafordas and eovre veal-
dandas, niis ge heora! Gif ge nu gesaven hvelce niiis pat vaere hlaford
ofer odre rays, and sette him domas and nedde hie after gafole : lift
vundorlic volde eov pat pyncan , hvelce cahhettunge ge voldon pas 25
hiibban, and mid hvelcum hleahtre ge voldon beon astyred? lift micle
mare is ponne pas monnes lichoma to mefanne vid pat mod, ponne seo
mils vid pone man? Hviit ge ponne niiigon eatfe gepencan, gif ge hit
georne jmbesmeagau villad and iiftersp^rjan, pat nanre vuhte lichoma
ne beotf ponne tederra ponne piis monnes: pam magon derjan pa lastan 30
fleogan, and pa gniittas mid svide lytluin sticelum him derjad, and eac
pa smalan vyrmas, pa pone mon ge innan ge fttan verdad and hvilum
fill neah deadne gedod: ge furpum peos lytlu loppe hine hvilum dead
geded: svylca vuhta him derjad segder ge innan ge fttan. On hvam
mag senig man odrum derjan biiton on his lichoman, odtfe eft on heora 35
velum, pe ge hatad gesaelda? Ne nan mon ne mag pam gesceadvisan
mode gederjan, ne him gedon, pat hit ne sie pat, piit hit bytf. Piit is
svide sveotul to ongitanne be sumum Romaniscum iidelinge, se vas
haten Liberius. se viis to manegum vitum gevorht, for pam pe he nolde
meldjan on his geferan, pe mid him sieredon ymbe pone cyning, pe hie 40
aer mid unrihte gevunnen hiifde. Pa he pa beforan pone graman cyninc
gelaed viis, and he hine het secgan, hviit his geferan vaeron, pe mid
him 3^mbe sieredon: pa forceav he his agene tungan and vearp hine pa?r
mid on pat neb foran. Forpam hit geveard, piit pam visan men com to
lofe and to vyrdscipe, piit se unrihtvisa cj^ning him teohhode to vite. 45
Hvat is pat pe ma, piit a?nig man maege «id rum don, pat he ne msege
him don pat ylce? and gif he ne mag, otfer man miig. Ve leornodon
2. vyrs, C. — 3. gevurd, C. — 6. nas, C. — 8. nas, C. — 0. medem-
nesse, C. — 11. betere, C. — 17. beod] bid, C. — 21. ongiton, C. — 24.
nidde, C. — 33. lytle, C.
46 Udvitan.
eac be pam valhreovan Bysiridem , se viis on /Egiptum : pas leodhatan
gevuna vas, pat he volde aelcne cuman svide arlice underfoii and svide
svaeslice vid gebaei'an, ponne he him aerest to com; ac eft, aer he him
from cerde, he sceolde beon ofslegen. And pa getidde hit, pat Ercn-
5 les , lobes sunn, com to him: pa volde he don ymbe nine sva sva he
ymbe manigne cuman aer dide, volde nine adrenc.m on psere ea, pe
Nilus hatte : pa veard he strengra and adrencte nine, svide rihte be
godes dome, sva sva he manigne oderne aer dide. Hviit eac Regulus,
se foremaera heretoga , pa he feaht vid Africanas , he hafde fill neah
10 unasecgeudlicne sige ofer pa Africanas; pa he hi pa svidost forsliigen
hiifde, pa net he hi bindau and on balcan legan: pa gebyrede hit svide
hrade, pat he veard gebunden mid hira racentum. — Hvat venst pu
ponne, hvat godes se anveald sie, ponne he on nane visan his agnes
crtiftes ne mag forbiigan, pat he pat ylce yfel ne gepafige odrum mon-
15 nam, pe he aer odrum dide? hu ne is se anveald ponne paer nauht?
Hviit venst pu, gif se veordscipe and se «anveald agnes ponces god
vaere , and his selfes anveald hiifde, hviider he volde pam forcudestuin
mannum folgjan, sva he nu hvilum ded? Hu ne vast pu, pat hit nis
nauht gecynde ne nauht gevunelic, pat aeuig viderveard ping bion ge-
20 menged vid odrum viderveardum, odde aenige gefirraedenne vid habban?
Ac seo gecyud hit onscunad, piit hi inagon veordan to gadere gemen-
ged; pe ma pe pat god and pat yfel magon at gadere bion. Xu pe is
svide openlice gecyded, piit pis andvearde rice, and pas voruldgesaelda,
and pes anveald of heora agnum gecynde and heora agnes gevealdes
25 nauht gdde ne sint, ne hiora selfra nanne anveald nabbad, nu hi villad
clifjan on pacin vyrstan mannum and him gep.ifjad, pat hi Mod heora
hlafordas. Nis pas nu nan tveo, piit oft pa eallra forcudestan men
cuniad to pam anvealde and to pam veordscipe; gif se anveald ponne of
his agenre geeynde and of his agenes gevealdes god vaere, ne under-
30 fenge he naefre pa yfelan ac pa godan. I'iis ylcan is to venanne to
eallum pam gesaeldum, pe seo Vyrd brengd pises andveardan Iifes ge
on criiftum ge on auhtum, forpam hie hvilum becumad to paem forcudes-
tum. Hviit ve genog georne viton, piit niinne mon pas ne tveod, piit
se sie strong on his inagene, pe mon gesihd, ])iit stronglic veorc vyrcd ;
35 ne ponne ma, gif he hviit byd, ne tveod nanne mon, piit he hvat ne sie.
Sva gedcd eac se dreamcriift, piit se mon byd dreamere, and se laece-
criift, piit he byd laece, and seo racu ded, piit lie byd reccere. Sva
ded eac se gecynda craft aelcum men, piit piit god ne miig beon vid pat
yfel gemenged, ne piit yfel vid piit god; bean he butu on anum men
40 sien, bean byd oegder him on sundran. i'iit gecynd nyle naefre nan
vuht viderveardes Lstan gemengan, forpam heora regder onscunad dder,
and aegder vile beon piit, piit hit byd. Ne miig se vela gedon, piit se
gitsere ne sie gitsere, ne pa grundleasan gitsunga gefyllan; ne se an-
veald ne miig gedon his vealdend vealdendne. No ponne nu aelc ge-
45 sceaft onscunad piit, piit hire viderveard byd, and svide georne tiolad,
piit hit him piit from asciife: hvelce tvii sind ponne viderveardran betvuh
him, ponne god and yfel? ne veordad hi naefre to somne gefeged. Be
1. Bisiridem, C, Bysiride? — 4. getydde, C. — 9. Alliicanas, C. —
14. odrum mannum] casus instrumentalis = from odrum mannum. — 33.
nanne man tveod] tveon hoc loco verbum inpersonale, accitsativiim re-
gens. — 34. sie] seo, C. — 40. sundron, C.
LJtfvitan. 41
bam bu miht ongitan, gif Jm gesaelda bises andveardan lifcs luirh hie
selfe heora selfra geveald ahten, and of heora agnum gecj-nde gode
vaeren: bonne voldoa hi symie ou bain clifjan, J>e him god mid vorhte,
nalas ytel. Ac ba-r, baer hi gode beotf. bonne beocT hi burh biis godan
mannes god gode, be him god mid vyrctf, and se bytf burh god god. 5
Gif hine bonne yfel mon IiaftT, ]>onne byd he yfel burh pas monnes yfel,
be him yfel mid detT, and burh deofel. Hviit godes is se vela bonne,
bonne he ne miig ba gnindle;isan gitsunga afyllan {nis gitseres; odde
se anveald , J>onne he ne mag his vealdend vealdendne gedon? ac hine
gebindad ba von viluunga mid heora nnabindendlicum racentum. Peah 10
mon nit j'felum men anveald selle, ne geded se anveald hine godne ne"
meodnmne, gif he aer nas; ac geopenatf his yfel, gif he aer yfel vas,
and geded hit bonne sveotol, gif hit aer nas. Forbam, beah he aer yfel
volde, bonne njste he, hti he hit sva fullice gecjdde, aer he fullne an-
veald hiifde. Pat gevyrd forbam dysige, be ge fagnjacT, bat ge moton 15
sceppan bone naman, haian \mt saelda, l>iit nane ne beod', and \mt me-
dumnes, bat ne beod"; forj)am hi gecjdad on heora endunge, b°nne '••
endjad, [mt hie navder ne biod; forbam navder, ne se vela ne se an-
veald ne se veordscipe ne beod to venanne , bat hit seo sod'e gesaeltl
sie. Sva hit is nu hradost to secganne be eallam \mm voruldgesaeldum 20
be seo Yyrd brengd, l>iit b*r nan vuht on is, b<is to vilnjanne sie, for-
bam be ban* nan vuht gecyndelices godes on nis, \t'as \ie of him cume;
Jiat is on ]mm sveotol, bat hi hie simle to bam godum ne beodad', ne \nl
yfelan gode ne gedod , \)6 hi hie oftost to geheodatl.
Cap. XXIX.
Hvader bu nu vi-ne (ongan se visdom eft spelligan), ]>at l>iis cjninges 25
geferraeden and se vela and se anveald, ]>e ne S1^ I'is deorlinguni,
maege aenigne mon gedon veligne otTcTe vealdendne? Pa andsvarede ic
and cvad" : For hvy ne magou hi? hviit is on \nse andveardan life vyn-
sumre and betere bonne biis cyninges folgaii and his neavest, and Sici-
lian vela and anveald? Pa andsvarode se visdom and cvad: Sege me 30
nu, hvader bu aefre gehyrdest, l>iit he angiim para, be xr us vaere,
eallunga burhvundde? odde venst J>u, hvader hine aenig bara eaine veg
habban maege, be hine nu liiifcT? hu ne vast b"> batte ealle bee siul fulle
para bysna biira monna, be xr uS vaeron, and aelc mon vat }><ira bo nu
leofad, ]>at manegum cyninge onhvearf se anveald and se vela, 6d bat 35
he eft veard viidla? Eala ea! is b:it bonne forveordfullic vela, be nav-
der ne mag, ne hine selfne gehealdan, ne his hlaford to Jmn bat he ne
burfe maran fultumesse, odde hi beod begen forhealden? Hu ne is bat
beah seo eovre hehste gesaeld, para cyninga anveald? and beah, gif |>am
cjninge aeniges villan vana byd, bonne lytlaiT bat his anveald and ecu" 40
his ermda; for \>y biod" simle b* eovre gesaehTa on sumum pingum un-
gesaelda. Hviit \n\ cyningas, beah hi manegra peoda vealdan, ne veal-
dad hi peali eallra ]>ara be hi vealdan voldon; ac beod for \mm svide
earme on heora mode, for b5" hi nabbad sume bara be hi habban voldon.
For ])am ic vat, ]>&t se cyning, be gitsere byd, bat he hiifd maran 45
ermda b°nne anveald. For J>am cviid geo sum cyning, be unrihtlice
2. ahton, C. — 3. vaeron, C. — 20. hrsedost, C. — 28. bisse, C. — 34.
bisna, C. — 41. biod] bid, C.
48 Udvitan.
feng td rice: Eala! liviit bat byd gesaelig mon, be him ealue veg hangad
nacod sveord ofer bam heiifde be smalau braede, sva sva me simle git
dide! — Hu byncd be mi, hu be se vela and se anveald licige, nu hi
naefre ne Mod butan ege and earfodum and sorgum? Hviit bu vast,
5 bat aelc cjning volde beon butan bisuin and habban beah anveald gif he
mihte; ac ic vat biit he ne mag. Py *c vundrige, for hvy hi gilpan
svelces anvealdes. Hvader pe nu bynce, ]>iit se mon micelne anveald
hiibbe and sie svide gesaelig, be simle vilnad , \ms be he begitan ne
mag? offde venst bu, biit se sie svide gesaelig, be simle mid micelum
10 verede fiird , od'de eft se, be aegder ondraet ge bone, be hine ondraet,
ge pone, pe hine mi ne ondraet? hvader pe nu pynce, bat se mon mi-
celne anveald hiibbe, be him selftim byncd, piit he naenne niibbe, buton
he habbe manigne man, be him here? Hviit ville ve nu mare sprecan
be pam cyninge and be his folgerum, biiton bat aelc gesceadvis man
15 miig vitan bat hi beod full earme and full unmihtige? Hu magon J>;i
cyningas odsacan odde forhelan hiora unmihte, bonne hi ne magon
naenne veordscipe ford bringan buton heora hegna fultume?
Hviit ville ve nu elles secgan be pam |>egnnm , buton pat, bat beer
oft gebyred, bat hi veordad bereafode «lore fire, ge furbum l>iis feores,
20 fram heora leasan cyninge? Hviit ve viton, pat se unrihtvisa cyning
Neron volde hiitan his agenne maegistre and his fosterfiider acvellan,
pas nama viis Seneca, se viis fid vita. f\i he pa onfunde, 2>iit he dead
beon sceolde, pa bead he ealle his aehta vid his feore : pa nolde se
cyning piis onfon, ne him his feores geunnan. Pa he pa biit ongeat,
25 pa geceas he him pone dead, bat him man oflete Modes on bam earme,
and ba dide man sva. Hviit ve eac geherdon, biit Papinjanus viis An-
tdninuse pam casere ealra his deorlinga besorgost and ealles his folces
msestue anveald hiifde: ac he hine het gebindan and siddan ofslean.
Hviit ealle men viton, biit se Seneca viis Nerone, and Papinjanus An-
30 tonine pa veordestan and pa leofestan, and macstne anveald hiifdon ge
on hiora hirede ge buton, and beah baton selcere scylde vurdon for-
done; hviit hi vilnddon begen eallum miigene, bat ba hlafordas namon
sva hviit sva hi hiifdon and leton hi libban: ac hi ne mihton biit begitan,
forbam para cyninga viilhrcovnes vas to pam heard, pat heora eadmetto
35 ne mihton nauht forstandan, ne huru heora ofermetta, didon sva hvader
sva hi didon: ne polite him pa navder beah : hi sceoldon biit feorh
alsetan. Forbam se, be his aer tide ne tiolad, bonne byd his on tid,
untiliid. Hu licatT be nu se anveald and se vela, nu bu gehyred hafst,
biit hine man navder buton ege habban ne mag, ne forlaetan ne mot,
40 beah he ville? odde hviit forstdd seo menigu bara freonda pam deor-
lingum bara cyninga, odde hviit forstent he» eenigum men? Forbam ba
friond cumad mid bani velan, and eft mid pam velan gevilad, butan
svide feava; ac ba frynd, pe hine aer for bam velan lufjad, ba gevitad
eft mid pain velan and veordad bonne to feoudum, buton pa feavan, pe
45 hine aer for lufum and for treovum lufodon, ba hine voldon beah lufjan,
peah he earm vaere, pa him vunjad. Hvelc is vyrsa vol, odde aengum
men mare daru, ponne he hiibbe on his gefcrnedenne and on his ueveste
feond on freondes anlicnesse?
7. bince, C. — 11. bince, 12. byncd, C. — 15. 16. magan, C. — 21.
forterfiider, C. — 32. eallon, C.
Ctfvitan. 49
Cap. XXXV, 4.
Pa cviid he : Ne mag n*nne mou pas tveogan , piitte eallra ge-
sceafta agnum villan god ricsad ofer hi, and eadintidlice Mora villaa
vendad to his villan. Be parn is svide sveotul, piitte god aeghvas vealt
mid p:im helman and mid pam stiorrodre his godnesse, forpam J)e ealle
gesceafta gecyndelice liiora agnum villum fuudjad to cumanne to g6de, 5
sva sva ve oft aer saedon on pisse 3-lcan bee. fVi cviid ic : Hvy ne mag
ic has tveogan, for}) am pe godes anveald naere full eadiglic, gif pa ge-
sceafta hiora un villum him herden, and eft pa gesceafta naeron mines
ponces ne nanes veoniscipes veorde , gif hi heora uuvillum hhiforde
herden. PA cviid he: Xis nan gesceaft, pe he tiohhige, piit heo sc3'le 10
vinnan vid hire scippendes villan, gif hio hire gecynd healdan vile?
])ii cviid ic : Xis nan gesceaft, pe vid hire scippendes villan viune,
buton dysige mon odde eft pa viderveardan englas. I'a cviid he: Hviit
venst pu, gif aeuigu gesceaft tiiihhode, hat hio vid his villan sceolde
vinnan, hviit hio mihte vid sva mihtigne, sva ve hine gerehtne habbad? 15
pa cviid ic: ne magon hi nauht peah hi villon. pa vuudrode he and
cviid: nis nane vuht pe maege odde ville sva heagum gode vidcvedan?
pa cviid ic : ne vene ic, pat aenig vuht sie, pe vidviune, buton pat ve
aer spraecon. F»a smercode he and cviid : vite geai-e, pat pat is pat hehste
g6d, pat hit eall sva mihtiglice macad and eall ping gesceop and eallum 20
sva gereclice racad and sva eadelice buton a^lcum gesvince hit eall set.
T'a cviid ic: vel me licode pat pu aer saedest, and pises me Ivst nu get
bet; ac me sceamad nu, pat ic hit aer ne ongeat. I'a cviid lie: Ic vat
pat pu geherdest oft reccan on ealdum leasum spellum, piitte lob, Sa-
turnes sunn, sceolde beon se hehsta god ofer odre godas, and he sceolde 25
bion piis heofenes sunn and sceolde ricsjan on heofenum, and sceoldon
Gigantas bion eordan suna, and pa sceoldon ricsjan ofer eordan; and
pa sceoldon hi beon svylce hi va;ron gesvistrena beam , forpam pe he
sceolde beon heofenes sunu and hi eordan. pa sceolde pam gigautum
of])yncan, pat he hiifde hiora rice; voldon pa tobrecau pone heofon under 30
him; pa sceolde he sendan punras and ligetu and vindas, and tovyrpan
eall hira geveorc mid, and hi selfe ofslean. Pyllice leasunga hi vorhton
and mihtou eade secgan sod spell, gif him pa leasunga naeron svetran,
and peah svide gelic pisum. Hi nuhton secgan, hvylc dj'sig Xefrod se
gigant vorhte; se Xefrod vas Chuses sunu, Chus viis Chames sunu, 35
Cham Noes. Se Xefrod het vyrcan aenne torr on pam felda, pe Sennar
hatte, and on pare peode pe Deira hatte, svide neah paere b^rig, pe
mon nu haet Babilunja. F*iit hi didon for pa?m pingum , pat hi voldon
vitan, hii heah hit vaere to pam heofone, and hu piece se heofon vaere
and lui fast, odde hviit paer ofer vaere; ac hit gebyrede, sva hit cynu 40
vas, pat se godcunda anveald hi tostencte, aer hi hit fullvyrcan moston,
and tovearp pone torr, and hiora manigne ofslog and hiora spraece
10. pe he tiohhige] creatura, quam ille impelled; sed Boethius scrip-
sit: "Nihil est iyitur , quod naturam sequens deo contraire conetur".
Vnde sequitur esse legendum: pe hire tiohhige ("Co?.'/'. Boeth. 33, 2. aelc
man tiohhad him; 16, 2. him teohhode cet.), nisi aut he delere aut pe pe
legere mavis. — 31. lygetu, C. — 37. Deira] Dura nomen est reyionis.
Utrum Alfredus rex, an scriba aliquis literarum afftnitate seductus sit,
ut scriberet Deira pro Dura, hand scio. Deira vel Deora (rice) regnum
fuit in Britannia 3 inter Tynam et Humbrum situm. — 39. hefone, C.
4
50 llitvitan.
todaelde on tva and hundseofontig gepeoda. Sva gebyred «Icum para
pe vind vid pam godcuudan anvealde: ne gevexd" him nan veordscipe
on pam, ac vyrd se gevanod, pe hi per hiifdon.
Cap. XXXV, 6.
Gesselig byd se nion, he miig geseon bone hliittran aevelm piis
5 hehstan godes, and of him selfum aveorpan miig pa piostro his modes!
Ye sculon get of ealdum leiisum spellnm pe sum bispell reccan: Hit
gelanip gio, Jjatte an hearpere viis on paere pedde, pe Thracia hatte,
sio viis on Creca rice, se hearpere viis svide ungefraeglice god , has
nama viis Orfeus. he hafde fin svide anlic vif, sio viis haten Euridice.
10 Pa pnganu monn secgan be pam hearpere, pat he mihte hearpjan pat se
vudii vagode and pa stanas hi styredon for by svege, and vild deor paer
voldon to irnan and standan svylce hi tame vaeron, sva stille, heah hi
men odde hundas vitf eodon, hat hi hi na ne onscilnedon. Pa saedon
hi, pat piis hearperes vif sceolde acvelan, and hire savle mon sceolde
15 laedan to helle. Pa sceolde se hearpere veordan sva sarig, pat he ne
mihte on gemong odrnm mouinim bion, ac teah to vuda and sat on psem
muntum aegd'er ge diiges ge uihtes, veop and hearpdde, }jiit pa vudas
bifodon and pa ea stodon, and nan heort ne onsciinode naenne leon, ne
nan hara nsenne hund, ne nan neat nyste naenne andan ne naenne ege
80 to odrum for baere mihte piis sones. Pa pam hearpere pa puhte , pat
bine pa nanes pinges ne lyste on pisse vorulde, pa polite he, pat he
volde gesecan helle godu, and onginnan him oleccan mid his hearpan
and biddan, pat hi him ageafen eft his vif. Pa he pa pider com, pa
sceolde cuman paere helle hund ongean hine, pas nama viis Cerberus,
25 se sceolde habban prio heafdu, and ongan fagenjan mid his steorte aud
plegjan vid hine for his hearpunga. Pa viis paer eac svide egeslic geat-
veard, pas nama sceolde beon Caron, se hafde eac prio heafdu, and se
viis svide oreald. Pa ongan pe hearpere hine biddan, piit he liine ge-
mundbyrde pa hvile pe he paer vaere aud hine gesundne eft panon brohte;
30 pa gehet he him pat, for pam he vas oflyst pas seldcudan sones. Pa
eode he furdor, od he gemette pa graman gydena, pe folcisce men
hat ad Parcas, pa hi secgatf, pat on nanum men nyton nane are ac
aelcum men vrecau be his gevyrhtum, pa hi secgacl, piit vealdan aelces
monnes vyrde. Pa ongan he biddan hioramiltse; pa ongunnon hi vepan
35 mid him. Pa eode he furdor, and him urnon ealle hellvaran ongean
ond laeddon hine to hiora cyninge and ongunnon ealle sprecan mid him
and biddan pas pe he biid. And piit uustille hveol, pe Ixion viis to ge-
bunden, Lavita cyning, for his scjide, pat odstod for his hearpunga;
and Tantalus se cyning, pe on pisse vorulde ungemetlice gifre viis, and
40 him paer piit ylce yfel fyligde, pas gifernesse he gestilde; and se vultor
sceolde forlaetan , piit he ne sliit pa lifre Tyfies pas cyninges, pe hine
aer mid py vitnode; and eall hellvara vitu gestildon pa hvile, pe he be-
foran pam cyninge hearpode. Pa he pa lange and lange hearpdde, pa
clypdde se hellvarena cyning and cviid : "Uton agifan pam esne his vif,
45 forpain he lii hiifd geearnod mid his hearpunge". Bebead him pa, piit
he geara viste, piit he hine naefre underbiic ne besave siddan he ponon-
veard vaere, and saede, gif he hine underbiic besave, pat he sceolde
22. hearepan, C. — 23. ageafan, C. — 38. Laiuta, C. — 41. Tityes?
Udvitan. 5 1
forketan pat vif. Ac pa lufe mon miig svide uneade odde mi forbeodau.
Vila vei! hviit Orfeus p<i la?dde his vif mid him, odde he com on bat
genuire leohtes and peostro; pa eode bat vif fitter him. Pa he ford on
pat leoht com, pa beseah he bine underbac vid piis vifes: pa losode
heo him sona. 5
Pas leasan spell laerad gehvyleue man paxa pe vilnad belle piostra
to flionne, and to baa sodes godes leohte to cumaune, piit he hine ne
besio to his ealdum yfelum, sva pat he hi eft sva fullice fuUfremme,
sva he hi ser dide. forpam sva Imi svii mid fnllau villau his mod vent
to ]iiimyfliim, be he ser forlet, and hi bonne fullfremed, and hi him 10
bonne fullice licjaiT, and lie hi na?fre forlaetan ne benced : bonne forlyst
lie eall his serran god, biitan he hit eft gebete.
Cap. XXXVII, 1.
Geher nu an spell be nam ofermodum and bam unrihtvisum C3niugum,
pa ve gesiod sittan on pam hehstau heahsetlum : pa scinad on manegra
cynna hraglnm, and biod utou ynibstandene mid micluni geferscipe liiora 15
pegna, and pa biod mit fetlum and mid gyldeuiim hiltsveordum and mid
manigfealdum heregeatvum gehyrste , and preatjad eall moncynn mid
hiora prymme. And se, pe hiora velt, ne murncT navder ne friond ne
fiend be ma pe vedende bund; ac biod svide ungefrseglice up ahafen on
his mode for pam ungemetlican anvealde. Ac gif him mon bonne aviut 20
of pa cladas and him oftyhd para pcnunga and piis anvealdes : ponne
miht bu geseou, }>at he biod svide anlic para bis l)egna suinum, pe him
pser penjad , biiton he fordra sie. And gif him nu veas gebyred , pat
him vyrd same hvile para penunga oftohen and para clada and piis an-
vealdes: ])onne pyncd him, pat he sie on earcerne gebrobt odde on ra- 25
centum, forpam of pan unmettan and para ungemetlican gegerelan, of
pam svetmetlum and of mistlicum dryncum piis lides onviicnad sio vode
prag psere vrsennesse and gedrefd hiora mod svide svidlice. Ponne
veaxad eiic ba ofermetta and ungepvsernessa, and bonne hi veordad ge-
bolgen; ponne vyrd se mod besvuugeu mid {jam velme psere hatheort- 30
nesse, 6d pat hi veordad geriifte mid psere uurotnesse, and sva gehiifte.
Siddan pat ponne gedon byd", ponne ongind him leogan se tohopa psere
vrsece , and sva hviis sva his irsung villad , ponne geht-t him has his
recceleast. Ic be sa3de gefyrn ser on bisse ylcan bee, pat ealle ge-
sceafta villnodon sumes godes for gecynde; ac ba uurihtvisan cyningas 35
ne magon nan god don, for bam ic pe nu ssede. Nis pat nan vundor,
for bam hi hi underpiodad eallum pam unpeavum , be ic pe ser nemde;
sceal ponne nede to para hlaforda dome, pe he hine ser underpeodde;
and piitte vjrse is , bat he him nyle furdum vidvinnan. pser he hit an -
ginnan volde and ponne on bam geviune burhvunjan mihte, ponne niifde 40
he his nine scylde.
Cap. XXXVII, 4.
Sva sva manna godnes hi ahefd ofer pa menniscau gecynd to pam,
10. pam] pa, C. — hi him] he him, C. — 19. biod] bid, C. — 21. of-
tihd, C. — 22. biod, C. — 26. unmetta, C. — 29. ungepvsernes, C. — 33.
vilnad? — gehet he him? — 34. reccelest, C. — 38. sceal ponne] scil.
seghva hine underpeodan. — pe] = pam pe.
52 I-Jdvitan.
pat hi biotf godas genemnede; sva eac hiora yfelnes avyrpetf hi under
pa menniscan gecjnd to bam, pat hi biotf yfele gehatene, bat ve cvetfatf
sie nauht. For bam gif pu sva gevlaetne mon metst, bat he bjtf ahverfed
from g6de to yfele, ne miht bu hine na mid rihte nemnan man ac neat.
5 Gif bu bonne on hvylcum men ongitst, l>iit he bytf gitsere and reafere,
ne scealt bu hine na hatan man, ac vulf; and bone redan, he bytf
bveorteme, bu scealt hatan hund, nallas mann; and bone leasan lyte-
gan bu scealt hatan fox, nas niann; and bone ungemetlice modegan and
yrsjendan, pe to micelne andan haftf, bu scealt hatan leo , niis mann;
10 and hone saenau, pe bytf to slav, bu scealt hatan assa ma bonne man;
and pone ungemetlice eargan, be him ondraet mare bonne he burfe, pu
miht hatan hara ma ponne man; and bam ungestetfegan and bam hiilgan
bu miht secgan, bat he bytf vinde gelicra otftfe unstillum fugelum bonne
gemetfastum nionnum; and pam, pe bu ongitst, bat he litf on his licha-
15 man lustum, bat he bytf anlicost fettum svinum , be simle villnatf licgan
on fulum solum and hi nyllatf aspyligan on hluttrum vaterum; ac bean
hi seldum hvonne beswenide veortfan, bonne sleatf hi eft on pa solu
and bevealvjatf peer on. Pa se visddm ba bis spell areht hafde, pa
ongan he singan and pus cvatf :
Cap. XXXVIII, 1.
20 Ic pe miig reccan of ealdum, leasuin spellum sum svide anlic spell
pa*re spraece, pe vit nu ymbe spraecon. Hit gebyrede gio on Trojana
gevinne, bat peer vas an cyniug, pas nama Aulixes. Se hafde tva peoda
under pam kasere; pii pioda veeron hatene Ipacige and Retie, and pas
kaseres naraa vas Agamemnon. Pa se Aulixes mid pam kasere to pam
25 gefeohte for, pii hafde he sume hundred scipa; pa vaeron hi sume ten
gear on pam gevinne. Pa se cyning eft ham cerde from pam kasere,
and hi pat land hafdon gevunnen; pa nafde he ma scipa ponne an; pat
vas peah preretfre. Pa gestod hine heahveder and storinsae, veartf pa
fordrifen on an igloud fit on paere Vendelsae, pa vas paer Apollines
30 dohtor, Jdbes suna. Se Job viis hiora cyning, and licette, pat he
sceolde bion se hehsta god, and pat dysige folc him gelyfde, forpam pe
he viis cj'necynnes , and hi niston naenne oderne god on paere timan,
buton hiora cyningas hi veordodon for godas. Pa sceolde pas Jobes
fiider beon eiic god, piis nama vas Saturnus; and his sva ylce eal cyn
35 hi hafdon for god. Pa viis hiora an se Apollinus, pe ve a>r ymbe
spraecon; pit9 Apollines dohter sceolde bion gydene, paere nama viis
Kirke. Sio, hi saedon, sceolde bion svide drycraftigu , and sio vundde
on pam iglande, pe se cyning on fordrifen veartf, pe ve aer ymbe
spraecon. Hio hafde paer svitfe micle verode hire pegna and eac otferra
40 maedena. Sona sva hid geseah pone fordrifenan cjrnin,y,, pe ve a?r jmbe
spraecon, piis nama viis Aulixes, pii ongan hio hine lufjan and hiora
aegtfer otferne svitfe ungemetlice, sva patte he for hire lufan forlet his
rice eall and his cynren and vunode mid hire dtf pone first, pat his
pegnas him ne mihton leng mid gevunjan, ac for heora eardes lufan
12. ungestaeddegan, C. — 23. Ipacige and RctieJ Carmen Doethii in-
cipit: "Vela Neritii ducis Et vagas pelayo rates". Neritos mons est
insulae Ithacae, vnde Ulisses nomen Neritii habuit. Alfred um male lo-
cum vertisse patet, cum Ulisses nihil unuuam cum Ra:tis habuerit. —
28. preorctfre?
Udvitan. 53
and for paere vriice tiohddon hiue to forlaetanne. Pa ongunnon lease
men vyrcan spell and saedon, piit hio sceolde mid hire drycriifc pa men
forbredan and veorpan hi on vildedeora lie and siddan slean on pa rac-
centan and on cospas. Sume, hi saedon, piit hio sceolde forsceappan
to leon, and l)onne hi sceoldon sprecan, pouneryndon hi; sume sceoldon 5
bion eforas, and ponne hi sceoldon hiora sar siofjan, l)onue grimetodon
hi; sume vurdon to vulfum, pa puton ponne hi sprecan sceoldon; sume
vurdon to l)am deorcynne pe man hat tigris. Sva veard eall se gefer-
scipe forhverfed to mistlicuin deorcynnum, aelc to sumum deore, biiton
bam cyninge anum. JElcne mete hi onsciinedon pe men etad', and vil- 10
nodon para pe cfedr etad. Nafdon hi nane anlicnesse manna, ne on
lichoman ne on stemne, and aelc viste peah his gevit sva sva he aer
viste; pat gevit vas svide sorgjende for pam ermdum pe hi drogou.
Hvat pa men, pe pisum leasungum gelefdon, peah viston, pat hio mid
bam drycriifte ne mihte para manna mod onvendan, peah hio pa lichoman 15
onvende. Eala pat hit is micel craft pas modes for bam lichoman! be
svylcum and be svylcum pu miht ongitan, pat se craft piis lichomau
byd on pain mode, and b&tte aelcum men ma derjad his modes unpeavas;
piis modes tiotf eallne pone lichoman to him, and piis lichoman met-
trumnes ne mag pat mod eallunga to him getion. 20
Cap. XL, 2.
"Venst pu, ])iit pat ne sie god, pat nyt byd?" pa cviid ic 'ic vene,
bat hit sie'. pa cviid he "JElc vyrd is nyt para be avder ded, odde
laerd, odde vryed". ba cvad ic 'bat is sod', ba cvad he "Sio vider-
vearde vyrd is paem god , be vinnatf vid unpeavas and vendacT hi to
gode". pa cviicl ic 'Xe mag ic piis odsacan'. pa cvad he "Hvitt venst 25
pu be paere godan vyrde, be oft cymd to godum monnum ou pisse vor-
ulde, svylce hit sie foretilcn ecra goda, hviider pis folc maege cvedan,
piit hit sie yfel vyrd?" ba smercode ic and cviid 'Se cvid piit nan
mon , ac cvid pat hio sie svide god, sva hio eac byd'. pa cviid he
"Hvat venst pu be paere unsevenlicran vyrde, be oft briotad ba yflau 30
to vitnjanne, hviider pis folc vene, pat pat god vjTd sie?" pa cvad ic
'Se venad hi no pat, pat god vyrd sie, ac venad, pat hio sie svide
earmlico'. pa cviid he "Uton healdan uuc, pat vit ne venan sva sva
pis folc vend; gif vit piis venad, pe pis folc vend, poune forlaete vit
aelce gesceadvisnesse and aelce rihtvisnesse". pa cvad ic 'Hvi forlsete 35
vit hi a py ma?' pa cvad he "Forpy folcisce men seegad, piit selce
redu \'3rd and unvyusumu sie yfel; ac ve ne sculon piis gelefan, for-
pam piit aelc vyrd byd god, sva ve aer spraecon, sam hio sie redu, sain
hio sie vyusum". pa veard ic afaered and cvad 'piit is sod, pat pu segst;
ic nat peah, hva hit durre secgau dysegum monmun, forpam his ne mag 40
nan dysig man gelefan'.
Pa onsoc se visdom sari ice and cviid "Forpy ne scjle nan vis man
forhtigan ne guornjan, to hvam his vise veorde, odde hvader him cmne
pe redu vyrd pe lidu, pon ma pe se hvata esne scyle ymb pat gnorn-
jan, hu oft he feohtan scule: ne byd his lof na py liisse, ac is ven piit 45
hit sie py niiire; sva byd eac piis visan med py mare, pe him vradre
vyrd and redre to becymd. Py ne sceolde nan vis man villjan seftes
1. tihodon, C. — 1(5. hviit hit? — 19. pas modes] sc. unpeavas. — 42. onsac, C.
54 tJdvitan.
lifes, gif he aenigra criifta recti oddeaeniges veordscipes her for vorulde,.
odde eces lifes after bisse vorulde; ac selc vis man scyle avinnan aegder
ge vid ba redan vyrde ge vid \m vynsuman, by lits he hine for bsere
vjnsuman vyrde fortruvige, odde for bare redan forebence; ac him is
5 bearf, Jiat he aredige bone midinestau veg betvyhs bare redan vyrde
and bare lidan, bat he ne vilnige vynsumran vyrde and maran orsorh-
nesse, bonne hit gemetlic sie, ne eft td redre, forbain he ne mag
nadres imgeniet adriohan. Ac hit is on hiora agenuin anvealde, hvadre
bara hi geceosan. gif hi bonne bone midmestan veg aredjan villad,
10 bonne scylon hi selfe him selfnm gemetgjau ba vynsuman vyrde and ba
orsorgan; bonne gemetgad him god ba redan vjrde ge on bisse vorulde
ge on bare toveardan, sva sva hi eade adreogan magon.
Domas and asetnissa Engla and Seaxna.
1. Pis sindon })a domas \>e Adelbirht, Cantvara cyning, dsette
on Augustines dagum.
15 § 32. Gif fri man vid fries mannes vif geliged, his vergelde abycge,
and oder vif his agenum scatte begete, and ]»am odrum at ham
gebrenge.
§ 33. Gif man riht hamscild burhstind, mid veorde forgelde.
§ 34. Gif feaxfang geveord, fiftig sciitta tu bote.
20 § 35. Gif banes blice geveorded, brim scillingum gebete.
§ 36. Gif banes bite veord, feover scillingum gebete.
§ 37. Gif si6 utere hion gebroceu veorded, tyn scillingum gebete.
§ 38. Gif biitu sien, tventiguin scillingum gebete.
§ 39. Gif eaxle gelamed veorded, tveutiguni scillingum gebete.
25 § 40. Gif Oder eare naviht gehered, fif and tveutigum scillingum gebete.
§ 41. Gif eare of veord iislagen, tvelf scillingum gebete.
§ 42. Gif eare byrel veorded, brim scillingum gebete.
§ 43. Gif eare sceard veorded, six scillingum gebete.
§ 44. Gif eage of veord, fiftig scillingum gebete.
30 § 45. Gif mud odde eage voh veorded, tvelf scillingum gebete.
S 46. Gif nasu ]>yrel veord , nigon scillingum gebete.
§ 47. Gif hit sie on hleore, brim scillingum gebete.
§ 48. Gif bi'itu Jiyrele sien, six scillingum gebete.
§ 49. Gif nasu alcor sceard veord, gelivylc six scillingum gebete.
35 §51. !Se Jie cinban forsh'ihd , mid tveutigum scillingum forgelde.
§ 52. At bam feover todum fyrestum iit gehvylcum six scillingas; se
tod, se ]>anne bistanded, feover scillingas; se be bonne bi bam
standed, bri scillingas, and bonne siddan gehvyle scilling. Gif
sprac avyrd veord, tvelf scillingas; gif vidoban gebrocod veorded,
40 six scillingum gebete.
S 53. !Se be earm burhstingd, six scillingum gebete; gif earm forbrocen
veord, six scillingum gebete.
14. dage, Schm. — 15. abuge, de Laet. — 16. ham, emend. Schm.]
bam, Cod. Rof. — 18. ham scyld, Schm. — 20. veorded, Schm. — 24.
tventigum] brittigum, J/. _ 31. nigon] eahta, //. — 32. sie] sio, Schm.;
scio, U. — 33. birile, Schm.
IJctvitan. 55
§ 54. Gif man puniati of island, tventigum scillingum gebete; gif
bumanniigi of aveorded ', prim scillingum gebete; gif man scyte-
finger of aslahd, eahta scillingum gebete; gif man middlefinger
of asIiUuT, six scillingum gebtte; gif man bone litlau finger of
aslahd , endleofun scillingum gebete. 5
§ 55. At bam naglum gehvj leum scilling.
§ 73. Magdbot si sva friges mannes.
§ 74. Mund baere betstan viduvan, eorlcundre, fiftig scillinga gebete;
baere oderre tventig scillinga; baere ]>riddan tvelf scillinga; baere
feordan six scillinga. 10
§ 75. Gif man viduvan unagene genimed, tvigelde seo mund si.
§ 76. Gif man magd gebygeii ceapi, geceapdd si, gif hit unfacue is;
gif hit bonne facne is, efter tit ham gebrenge, and man him his
scat agefe.
§ 77. Gif heo cvic beam gebired", healfne scat age, gifceorl aer svilted". 15
§ 78. Gif mid bearnuni bugan ville, healfne scat age.
§ 79. Gif ceorl ligau vile, sv;i an beam.
§ 80. Gif hid beam ne gebired", fiideringmsegas fioh agan and morgen-
gife.
§ 81. Gif man magdman node genimed, bam iigende iiftig scillinga, and 20
eft at bam agende siuue villan at gebycge.
§ 82. Gif hio udruin men in sciit beveddod si, tventig scillinga gebete.
2. Pis sindon j)ii ddmas, }>e Hlodare and Eadric, Cantvara
cyningas , asetton.
1. Hlodare and Eadric, Cantvara cyningas, ecton ba se, be heora al- 25
doras aer gevorhton, bisum douium be hyr efter sagad":
§11. Gif man mannan an od'res flette mansvaran hateci, otide hine mid
bisiniirvordum scandlice grete, scilling agelde bam, be l)iit flet
age, and six scillingas bam, pe he bat vord to gecvaede, and
cyninge tvelf scillingas forgelde. 30
§ 12. Gif man odrum steap asette paer men drincen baton scylde an
ealdrihte, scilling agelde bam, be bat flet age, and six scillingas
bam, ]>e man pone steiip asette, and cyninge tvelf scillingas.
§ 13. Gif man va?pen abregde paer men drincen, and paer man nan yfel
ne deci, scilling bam, be pat flet age, and cyninge tvelf scillingas. 35
§ 14. Gif pat flet gebltWlgad vyrde, forgelde man pern men his mund-
bj'rd, and cyninge fiftig scillingas.
§ 15. Gif man cunian feormed pri niht an his agenum hiime, ccpeman
ocid'e od erne, pe sie ofer mearce cunian, and hine poune his mete
fede, and he ponne senigum men yfel gedo: se man pane (Wienie 40
at rihte gebrenge, odde riht fore vyrce.
1. Gif man] man, deest Schm. — 8. gebete] verbtim si retinere velis,
nbique pro scillinga scillingum let/as necesse videtur. — 9. oderre] «Wire,
Schm. — 12. gebiged, Schm. — 13. efter] efdser, Schm. — 15. gebyred,
Schm. — 18. gebyred, Schm. — faedering ma gas, Schm. — 21. gebicge.
Schm. — 22. bevyddod , Schm. — 25. Cantvare, Schm. — Hloiihare, H.
— ecton] asetton, 11", de Laet. — 27. mansvara, H. — 28. graete, Schm.
— 31. steap] steov, Schm. — 32. eald riht, Schm. — 33. steav. Schm. —
36. maen, Schm.
56 tJdvitan.
3. Ines cyninges asetnissa.
Ic Iue, inid godes gife Vestseaxna cyning, mid gepeahte and mid
hire Cenredes mines fiider, and Heddes mines bisceopes, and Eorcen-
voldes mines bisceopes, mid eallum milium ealdormannum and pain
yldestan vitum minre Jieode, and eac micelre gesomnunge godes peova
5 vas smeagende be pa?re haelo ura savla, and be bam stadole (ires rices,
patte riht sev and rihte cynedoinas ])iirh ure folc gefastenode and ge-
trymede vseron, biitte nsenig ealdonnauna ne us undergepeodedra after
bam va?re avendeude pas lire domas.
§ 6. Be gefeohtum.
10 Gif hva gefeohte on cyninges huse, si he scyldig ealles bis yrfes,
and si on cyninges dome, hviider he lif age he nage. — Gif hva on
mynstre gefeohte , hundtvelftig scillingas gebete. — Gif hva on ealdor-
mannes huse gefeohte , odde on odres gebungenes vitan , sixtig scil-
lingas geselle to vite. — Gif bonne on gafolgildan hiise odde on ge-
15 biires gefeohte, britig scillingas to vite geselle, and bam gebiire six
scillingas. — And beah hit si on middan felda gefohten, britig scillinga
to vite si agifen. — Gif bonne on gebeorscipe hie geciden, and oder
heora mid gejiylde hit forbere, gesylle se dder britig scillingas td vite.
§ 10. Be reaflace.
20 Gif hva biDnan pam gemaruni ures rices reafl.ic and nydnaeme gedo.
agife he bone reaflac and geselle sixtig scillingas to vite.
§ 11. Be leodbycgene.
Gif hva his agenne leodan bebycge, beovne odde frigne, beah he
scyldig si, and ofer sa? gesylle, forgilde hine his vere.
25 § 13. Be gefangenum beofum.
Gif beof si gefangen, svelte he deiide odde his lif be his vere man
alyse. — Peofas ve hated od seofon men, from seofon hlod 6d fif and
prittig, and siddan byd here.
Se Jje hlodbetogen si, gesvicne he hine be hundtvelftigum hyda, odde
30 sva gebete.
Se be hereteama betogeu si, he hine be his veregilde alyse odde be
his vere gesvicne. — Se ad sceal beon healf be huslgeugum. — f»e6f7
siddan he beod on cjniuges bende, nah he J>a gesvicne.
§ 20. Be feorran cumenum men.
35 Gif feorcund man odde fremde butan vege geoud vudu gonge, and
ne hryme ne born blave, for beof he byd to profjanne, odde to sleanne
odde to alysauue.
§ 28. Be beofes onfenge at byfde.
Se Jie |>eof gefehd, he ah tyn scillingas, and se cyning bone beof;
40 and miegas bim sverj.in «idas unfaehda. Gif he ponne odirne and orrige
veorde, bonne byd he vites scyldig. — Gif he onsacan ville, do he bat
be bam vere and be bam vite.
§ 29. Be bam be his vaepnu onlaene.
Gif mon sveordes online ddres esne, and be losige, gylde he hine
2. Ctenredes, Haeddes, ttoff. — 9. gefeohte, L. — 23. leodan] geleode,
Scltm., e cod. Cant.; leodan, \V.; leod, Roff. Cum agenne ace. masc. gen.
sit, leodan legi uportet; si leode anteponas, agene legas necesse est. —
24. and] deest. — 26 man] mannum, Roff. — 40. orrigej orige, Cant., or-
rige, Roff. — 41. atsacan, L. — 42. vere] feo, Cant. — 44. odres] ortrum,
L. — be briddan d«le he hine gylde. L.
Udvitan. 57
priddan daele; gif mon spere sylle, healfne; gif mou horses onleene.
ealne he hine gylde.
g 43. Be vuda barnette.
Ponne mon beam on vuda forbarne, and veorde yppe on l)one pe
hit dide, gylde he fulvite and gesylle sixtig scillinga, for pam pe fyr 5
bytf peof. — Gif mon afylle on vuda vel manega treovu, and veorde eft
uudyrne, forgjide preo treova, aelc mid prittig scillingum. Ne pearf he
hiora ma gyldan, vaere heora sva feola sva heora vaere, forpani seo
eax by 6 melda, nalles peof.
§ 44. Be vuda onfenge butan leafe. 10
Gif mon ponue aceorfe an treov, pat maege prittig svina under ge-
standan, and vyriT uudyrne, gesylle sixtig scillinga. — Gafolhvitel at
hivisce sceal beon six penninga vyrtf.
4. Pis sindon \m domas, })e Alfred se cyning geceas.
B. g 39. Be gefeohte. 15
Eiic ve beodad: Se mon, se pe his gefiiu hamsittende vite, pat he
ne feohte aer pam pe he him rihtes bidde. Gif lie miignes habbe, pat he
his gefan beride and inne besitte, gehealde hine seofon nihta inne, and
hine on ne feohte, gif he inne gepoljan ville. And ponne jmb seofon
niht, gif he ville on hand gan and vaepnu syllan, gehealde hine prittig 20
nihta gesundne, and bine his myegum gebodje and his freondum.
Gif he on cyriceau ponne geirne, si ponne be {)a3ie cyricean are,
sva ve ser bufan cvsedon.
Gif he ponne pas magenes ne habbe, piit he hine inne besitte, ride
to l)am ealdormen, and bidde hine fultumesj gif he him iultumjan ne 25
ville, ride to })am cyninge, aer he feohte. Eiic svylce gif mon becume
on his gefan, and he hine ser hiimfiistne ne vite, gif he ville his vaepnu
syllan, hine mon gehealde prittig nihta, and hine his freondum gecytfe.
Gif he ne ville his vaepnu svllau, ponne mot he feolitan on hine. Gif
he ville on hand gan and his vaepnu syllan , and hva ofer pat on hine 30
feohte, gylde sva ver sva vund, sva he gevyrce, and vite, and hiibbe
his maegiT forvorht.
Eac ve cvedad, jjiit mon mot mid his hlaforde feohtan orvite, gif
mon on pone hlaford feohte; sva mot se hlaford mid py men feohtan.
After psere ylcan vise mot mon feohtan mid his geborenum maege, gif 35
hine mou on voh onfeohtatT, butan vid his hlaford, hat ve ne lyfaif.
And mon mot feohtan orvite, gif he ocTerne gemetecT at his aevum vife,
betyuedum durum odde under anre reon, otTde at his dohtor aevum
borenre, odde at his sveoster aevum borenre, odde iit his meder, pe
vaere to aevum vife lorgifen his fader. 40
1. healfne] healfne dael hine gylde, Roff. — hors, L. W. — 6. treova,
W. — veorde] vyrd pat, L. — 9. eax] asc, Cant. — 18. and hine inne,
Roff. — 19. feohtej afeohte, Roff. — 21. gebodje] bebeode, Roff. — 24.
besittan maege, Roff. — 30. hine] him, i/. W. — 32. maegd] maeg, Schm. —
Cod. Roff. exhibet: sva vundvite svd paer he gev3rce, and vite, piit he
hfibbe his etc. — 33. cvaedad, Schm. — orvite] orvige, W. — 35. geboreue,
L. — 36. hine] him, W. — 37. And] Eac, L. — orvite] orvige, W. — at]
mid. W. — 38. at] mid, W. — 39. at] mid, W.
58 IJdvitan.
5. Eadmundes d6mas cyninges.
II, 1. Be manslihte.
Ve cvaedon:
1. Gif hva lieonan forcT a?nigne mau ofslea, biit he vege sylf ba
5 fsebd'e, butan he hine inid freonda fylste binnan tvelf mondiim forgylde
be fidlan vere, si sva boren sva he si.
2. Gif hine bonne seo msegd forhete aud him forgyldan nellen,
boune ville ic, bat eallu seo maegd si tmfah butan bam handdaedan, and
hi him sidd'an ne dod mete ne muude.
10 3. Gif bonne siddau hvylc liis msega hiae feormje, bonne beo he
scyldig ealles has be he age vid bone cyniug, and vege ba foehde vid
ba ma?gde, forbam he hine forsoc on ser.
4. Gif hva bonne on baere odre msegde vroece do on aeuigum odrum
men butan on bam rihtum handdoedan, si he gefah vid bone cyning and
15 vid ealle his frynde and bolige ealles piis pe he age.
II, 7. Be fajhde.
1. Vitan scylon faehde settan. yErest after folcrihte slaga sceal
his forsprecan on hand syllan, and se forsprecama?gum , pat se slaga
ville betan vid msegde.
20 2. Ponne siddan gebyred, bat man sylle has slagan forsprecan
on hand, pat se slaga mote mid grid nyr gon and sylf veres veddjan.
3. Ponne he has beveddad hiibbe, ponue finde he baer to varborh.
4. Ponne bat gedon si, l)oune rsere man cyninges nninde. Of bam
dage on tventigum nihtum and anre niht gylde man healsfang; bas on
25 tventigum and anre niht bis veres bat frumgylde.
6. Be Myrcna lage.
I. Be vere.
1. Tvelfhyndes mannes ver is tvelf huud scillinga; tvahyudes
mannes ver is tva hund scillinga.
30 2, Gif mon ofsliigen veorde, gylde hine man sva he geboren si.
3. Aud riht is, bat se slaga, siddan he veres beveddod hiibbe,
finde basr to verborh be bam be bar to gebyrige, bat is: at tvelf liyndum
vere gebyrjad tvelf men to verborge, eahta fiiderenmaegde and feover
mcdrenmaegde.
35 4. I'onue bat gedon si, bonne rsere man cyninges munde, l)iit is,
bat hi ealle gemaenum handum of aegdere maegde ou anum va?pue pain
semende syllan, piit cyninges mund staude.
5. Of pam dage on XXI nihton glide man CXX scill. to healsfange
iit tvelfhyndum vere.
40 6. Healsfang gebyred bearuum, brodrum and fiideran; ne gebyred
ii.in am maege bat feoh buton bam, be si binnan cneove.
5. biitau he hinej biitau he him, Schm. — 7. aud him forgyldan] him
dativus commodi accipiendus est, ita tit accusativus, e. gr. pone deadan,
sit omissus; aut hine (sc. deadan) leyas necesse est. — 8. eallu] ealle,
Schm. — 12. forpam he hine forsoc on aer] alii legunt: forpam he hine
forsocan aer, i. e. forpam hi hine forsocon aer, rectius /ortasse. — 21. nyr
gon] gon deest. — 22. beveddad] beveddi'ulc, Schm. — 26. Be Myrcna lage]
Omnia quae sequuntur ex additamentis ad leges Anglosaxonum deprom-
ta sunt. Titulus ipse ad cap. Ill legitur, t/uem tauten hue ponere iiolui,
ne quae sequuntur leges Edmundo regi adscriberentur. — 41. buton]
bute, Schm.
Udvitan. 59
7. Of bam dage, be bat healsfang agolden si, on XXI nihton gylde
man ba manbote; bas on XXI nihtou bat fyhtevite; bits on XXI nihton
bas veres bat frumgyld, and sva ford, bat fulgolden si on bam firste
be vitan geraedden. Sid dan man mot mid lufe ofgan, gif man ville fulle
freondraedenne hiibban. 5
8. Eal man sceal St cyrliscum vere be baere maegde don, be him
to gebyred, sva ve be tvelfhyndum tealdon.
II. Be vergilde.
1. Cyninges vergild is inne mid Englum on folcriht XXX busend
brymsa. XV busend brymsa byd has veres and XV busend bas cyne- 10
domes, se ver gebyred bam magum, and seo cjnebdt bam leodum.
2. Adelinges vergild is XV busend brymsa.
3. Biscopes and ealdormannes VIII biisend brymsa.
4. Holdes and hehgerefan IV busend brymsa.
5. Messepegenes and voruldl)egenes II busend brymsa. 15
6. Ceorles vergild is CC and VI and LX brymsa, pat byd tva hund
scillinga, be Myrcna lage.
7. And gif Vylisc man gepeo, pat he habbe hyvisclandes and mage
cyuges gafol fordbringan , bonne byd bis vergild CXX scillinga.
8. And gif be ne gebeo butan to healfre hide, bonne si his ver- 20
gild LXXX scillinga.
9. And gif he senig land nabbe and beah freo si, forgilde man hine
mid LXX scillingum.
10. And gif ceorlisc man ge^eo, bat he habbe V hida landes to
cynges iitfare, and man hine ofslea, forgilde man hine mid II busend 25
brymsa.
11. And peah he gebeo, bathe habbe helm and byrnan and goldfseted
sveord, gif he bat land uafad, he byd ceorl sva peah.
12. And gif his sunu and his suna sunu gel)eod, \mt hi sva micel
landes habbad, siddan byd se ofspring gesidcundes c^'iines be tvam 30
busendum ^rymsa.
13. And gif big bat nabbad, ne to l>am gel)eon ne magon, gilde man
cvrlisce.
1. nihton] nihtan, Sckmid, ubique. — 4. geraedden] geroeden, Schm. —
5. freondraedenne] freondraedne, Schm. — 8. Be vergylde] Be verum, L.
Xordleoda laga, Sp. — 9. fas cyninges vergyld sie mid Engla cynne on
folcriht brittig ])usend Jjrymsa , and baera XV M. sien ^as viires and odra
XV M. bas cynedomes. se v;ire belymped to bam maegde l>as c^necynnes
and bitt cynebot to bam laudleode, L. Nordleoda cynges gild is XXX
busend brymsa; fiftene busend etc. Sp. — 12. Arcebisceopes and eorles
vergild byd etc. L. Arceb. and adelinges etc. Sp. — 16. vergild byd
CCLXVII brymsa be bam Denalage, L. CC and LVI, Sp. — 19. CXX
scill., Sp. — And Vealiscmonnes vergild, gif he beo to l>am geyelegod,
bat he hyred aud eht age and {)am cynge gafol gyldan mag, hit byd bonne
CCXX srill. — 20. healfne, W. Ac he ne byd butan to healf hyda gerisen,
bonne etc. Sp. — 22. Gif he land nabbe, ac byd freoh, gild mon LXX
scill. — 24. Gif ceorl sie gevelegod to bam, bat age V hyda landes, and
mon hine ofslea, gild hine man mid etc. L. — 27. golde faeced, Sp. —
And gif he begitad, bat habbe byrne and helm and ofergyldene sveord,
beah be he land nabbe , he byd sidcund. — 29. And gif his sunu and biis
suna sunu bat begiten, bat hi sva micle landes habbad, sien heora after-
gengas biis sidcundan cynues, and gild bam mon mid II M. briinsa. _
32. 33. desnnt in L.
60 tldvitan.
III. Be Myrcna lage.
1. Ceorles vergild is on Myrcna lage CC scillinga.
2. Pegnes vergild is six sva micel, pat byd tvelf hund scillinga.
3. Ponne byd cyninges anfeald vergild six pegena vergild be
5 Myrcna lage, piit is pusend sceatta, pat byd ealles CXX puuda.
4. Sva micel is pas vergildes on folces folcriht be Myrcna lage and
for pam cyneddine gebyrad Oder svylc to bote on cynegilde.
5. Se ver gebyrad magum and seo cynebot bam leodum.
7. D6m be hdtum isene and vatre.
10 1. And of bam ordale ve bebeddad godes bebodu, and piis arce-
biscopes and ealra bisceopa, piit nan mann ne cnme innon pa?re cyri-
cean, siddan man pat fyr in bird, be man bat ordal mid hatan sceal.
2. And beon peer gemeten nigon fet of pam stacan to paere mearce
be piis mannes fotiun, pe paer to gsed.
15 3. And gif bit ponne viiter si, hsete man bit 6d hit hledve to vylme,
and si bat alfiit isen odde seren, leaden odde lsemen.
-1. And gif bit anfeald si, diife seo baud after pam stane 6<1 p;i
vriste, and gif hit brifald si, 6d bane elbogan.
5. And l>onne bat ordal geara si, bonne gan tvegen menn inn of
20 *gdre healfe and beon big anrsede, pat bit sva, hat si, sva ve aer
cvsedon, and gan inn emfela manna of aegdre healfe and standen on tva
healfe pas ordales andlang \ysere cjricean.
6. And pa beon ealle fastende and fram heora vife gehealdene
baere nihte, and sprenge se miissepreost hiiligvater ofer big ealle and
25 heora a?lc abyrige pas haligviiteres , and sylle heom ealluin cyssan bdc
and Cristes rodetacn.
7. And ne bete nan man bat fyr na leng, ponne man pa halgiinge
onginne; ac lige piit isen uppan pam gledau dd iit pa aftemestan col-
lectan.
30 8. Lecge hit man siddan uppan pam stapelan, and ne si pajr nan
oder spsoc inne butan piit big biddiin god almihtigne georne, piit be piit
sodeste geswytelje, and ga he to, and iuseglige man pa band, and sece
man ofer piine priddan diig, sva bviider sva hed bed ful svii claeue
binnan pam insegle. And se pe pas lage abrece, bedd ordal on him
35 forad, and gilde pam cyninge hundtvelftig scillinga to vite.
1. Be Myrcna lage. Totum hoc caput nihil est nisi brevior partim-
qtie variata ejusdem quam sub II libri continent legis recensio. — 4.
Ponne cyn. anf. verg. is six, W. C7^) et Sp. — is deest W. (<i4) et H. —
6. folces folcriht be Myrcna lage desuut W. (04) et II.
L. 1. habet: 1) Ceorles vexgild on Myrcna lande byd CC scill. 2) peg-
nes sixfeald pam, piit is MCC scill. 3) cynges anfeald vergild byd
six pegna vergild, piit is prittig pusend sceattas. 4) And sva micel
byd se vergild; ac for pas rices cynebot byd to pisum genumen eft
sva micel on cynegild. 5) I'am vere babbad j»ii magas and pam cyne-
bot se landleod.
L. 2. habet: 1) Ceorles veregild is CC and VI and LX prymsa, l»iit byd
CC scill. on Mercnalande; pegnes sixfeald pam etc.
9. baten, //. W. — 10. bebodum, II. — 12. inbyrd , H. II". -
13. beo, II. \V. — 16. alfiit, H. — 21. stande, H. W. — 27. na bete, H.
W. — liinge, II. W. — 28. od pat pa aftermestan (biiftemestan, W,~) H. II'.
— 31. jiltnilitignel almihtig, Schm. — 35. forad, W-
C. P y 1 a s.
Be Jias h&lgan veres J)r6vunge AIMnes, cin spel.
oum hseifen casere viis gehaten Dioclicianus; se vas to casere gecoren,
beah be he cvealmbaere vsere, after Cristes acennednisse tva hundred
gearum and six hundeahtatigum ofer ealne middaneard , and he rixode
tventig geara, rede cvellere, sva bat he acvealde and acvellan het ealle
ba cristenan be he of axjaa mihte, and forbarnde cyrcan and he rypte 5
J>A unscyldigan. And beos arlease ehtnis unablinnendlice eode ofer ealne
middaneard ealles tyn gear, od bat hed to Engla lande eac svylce be-
com, and bser fela acvealde, ba be on Crist gelyfdon. An bara viis
Albanus, se adele martyr, se l)e on bsere ehtnisse eac veard acveald
for Cristes geleafan, sva sva ve cydad her. On bam dagum becom seo 10
cvealmbsere ehtniss to Engla lande fram bam arleasan casere, and ba
cvelleras cepton para cristenra gehva;r mid uninaetre vodnisse. Pa at-
vand him an preost, se arn digelice to Albanes huse, and beer iitlutode
his lacTum ehterum, and Albanus hine underfeng, feah be he gefullod
naere. Pa began se preost, sva sva he god lufode, his gebedu singan 15
and svide fastan and dages and nihtes his drihten herjan and betvux
bam secgan bonne socTan geleafan bam arvurdan Albane, 66 pat he ge-
lyfde on bone sodan god, and vidsoc bam haedenscipe, and veard s6d-
lice cristen and svide geleaffull. Pa vunode se preost mid pam arvurdan
vere, 6 J biit se ealdorman, be ehte pa cristenan, hine baer geaxode 20
and hine ardlice het to him gefeccan mid fullum graman. Pa comon ba
serendracan to Albjines huse, ac Albanus eode fit to bam ehterum mid
bas preostes hacelan, svylce he hit vaere, and nolde hine ameldjan pam
manfullum ehterum. He veard ba gebunden and gebroht sona to bam
arleasan deinan, bser he ba deoflican lac his godum offrode mid his ge- 25
gadum eallum. Pa veard se dema deoflice gram sona fa he beseah on
bone sodfastan martyr, for ban be he underfeng bone fleoudan preost,
and hine silfne sealde to siege for hine. Het hine ba lsedan to bam
hsedenan gilde, and eviid, bat he silf sceolde pa svairan vitu onfon be
he on bam preoste gemynte, gif he mihte hine gefon, biitan he hrade 30
gebuge to his bismorfullum gode. Ac Albanus nas afyrht for his fand-
lican beovracum, forban be he vas ymbgyrd mid godes vaepnum to pam
gastlican gecampe, and cvad, pat he nolde his hue sum gehyrsumjan, ne
7. tyn] tun, Wheloc. — 8. bara] bsere, Wh. — 16. drihten] driht',
Wh. — 20. bjer] der, Wh. — 26. ba] deest Wh.
62 Pylas.
to his haedengilde Inigan. Pa axode se dema ardlice and cvad "Hvyl-
cere maegde eart bu, ocTcTe hvjlcera nianna?" Pa andvjrde Albiinus
pam arleasan bus "Hviit belimpetf to be, hvylcere ma?gde ic si? ac gif
bu sod vilt gehyran, ic be secge hrade, pat ic cristen eom, and Crist
5 aefre vurdige". Se dema him cvad to : c:Cvd me binne naman". Se
godes cempa cviid : "Ic hatte Albiinus, and ic on bone haelend gelyfe,
se be is sod god, and ealle gesceafta gevorhtej to him ic me gebidde,
and bine a>fre vurdige". Se cvellere andvyrde pain arfiistan vere : ctGif
pu l>iis ecan lifes gesaelda habban vilt, bonne ne scealt bu elcjan, bat
10 pu offrige bam mserum godum mid micelre underpeodnisse". Albiinus
him andvyrde: "Eovere offrunga ne magon, be ge deoflum offrjatf, e6v
gehelpan, ne eoverne villan gefremjan; ac ge underfod to mede \)A
ecan vitu on l>a?re vidgillan helle". Hviit pa se dema deoflice jrsode,
and bet besviugan pone halgan martyr, vende, bat he mihte his modes
15 anraednisse mid pam svinglum gebygan to his biggengum; ac se eadiga
ver veard J)urh god gestrangod, and ba svingle forbiir svide gebjlde-
lice, and mid gladmdde gode Jms ])ancode. Pa geseah se dema, bat he
ofersvidan ne mihte bone halgan ver mid bam hetelum vitum, ne fraui
Criste gebygan: pa het he hine acvellan mid svjrdes ecge for bits
20 haelendes naman. Pa didon ba haedenan sva sva him het se dema, and
laeddon bone halgan to beheafdigenne; ac hi vurdou gelette lange at
anre brycge, and stodon 6d sefnunge for bam ormoetan folce vera and
vifa, pe vurdon onbryrde, and comon to pam martyre, and him mid
eodon. Hit gelamp pa sva, pat se geleafleasa dema ungereordod sat on
25 poere ceastre od yefen, butan aelcere benunge unj>ances fjistende. Ilvat
pa Albiinus efestan volde to siege, and eode to j>a;re ea, pa pa he ofer
l>a bryrcge ne mihte, and beseah to heofonum, pone haelend biddende:
and seo ea b^r rihte adruvdde him St forau, and him veg rymde, sv«i
sva he vilnode sit gode. Pii veartf se cvellera, be hine acvellan sceolde,
30 burh piit vuuder onbryrd and avearp Ms svurd, and arn ba ardlice, pa
pa hi ofer ]>ii ea comon, and feoll to his fotum mid fnllum geleafan,
volde mid him sviltau, a?r pam be he hine sloge. He veard pa gean-
laeht mid anrajdum geleafan to bam halgan vere, be he beheafdjan sceolde,
and bat svurd lag b*1" scLnende him atforan, and heora nan nolde naht
35 eade hine slean. Pa vas baar gehende bam halgan vere sin uryrige dun,
mid vyrtum aniet, mid eah-e fageruisse and eac fullsniede. Pa eode
Albiinus hider, and bad sona at gode, pat he him sealde viiter up on
J>a?re dune, and he dide sva. Paer arn Jni vyllspring iit Albanes fotum,
J)iit mon mihte geseon his mihte vid god, ]ia pa se stream arn of boere
40 sticelan dune. He veard })a beheafdod for biis hselendes naman upon
bsere dune, and to his drihtne ferde mid sigefastum martyrdome and
sodum geleafan; ac his slaga ne mdste gesundfull libban, forpan be
him burston ut biitii his eagan and to eordan feollon mid Albanes heafde,
biit he mihte oncnavan, hviine he acvealde. Hi behcafdodon siddan Jjouc
45 sodfiistan cempan, |>e nolde beheafdjan bone halgan ver, and he lag mid
2. andvyrd, Wh. — 7. gebiddan, Wh. — 11. eover, Wh. — 15. ge-
bigan, Wh., semper. — 22. bricge, Wh. — 30. onbrurd, Wh, — 36. :imetl
Beda habet: depictus , quod ver bum versio Anglicana Alfredi reddidit
verbo lifed, i.e. nutritus , pro quo alii legunt iifiigrod, i. e. ornatus.
amet viihi videtur derivandum esse a verbo ametan, quod Alfredi voca-
btilo afedan plane respondet. — 39. geseo, Wh.
Pylas.
63
Albane, gelyfende on god, raid his Mode gefullod, audferde to heofonum.
Eft, pa pa cvelleras conion to heora hlaforde, and hi s&'don pas ylcan
tiicuu , pe Albanus vorhte, and lift se veard ablend, be bine beheafdode:
pa het he gesvican pa? re ehtnisse, and arvurdlice sprac be pain halgum
martynini, pe he ne niihte gebvgan fram godes geleafan purh ba gram- 5
lican vitu. On paere ylcan ehtnisse vnrdon ofslagene Aaron and Julius
and odre manege vera and vifa vide geond Eugla land , for Cristes ge-
leafan gecvjiniede on vitum, and hi ferdou sigefiiste to pani sodan life.
Seo ehtnis gesvac pa, and eodon pa cristenan of vndum and of vest-
enum, paer hi vaeron behydde, and comon to niannum, and cristendom 10
geednivodon, and gebetton cyrcan pe tobrocene vaeron, and vunodon
pa on sibbe mid sodum geleafan. Hi vorhton eac pa vurdlice cyrcan
pam Inilgan Albane, paer he bebyrged viis , and peer vnrdon gelome
vundru gefreniode pam luelende to lofe, pe leofacT a on ecnisse. Fis
viis gevorden aer pat gevinn come burn Hengest and Hors, pe hyndon 15
ba Brittas, and be cristendom veard geunvurdod s id dan, 6d Jjat Agusti-
nus bine eft astealde be Gregorjes lare, bas geleaffullan papan. Si
vuldor and lof pain velvillendan scippende, se pe ure fiideras feondum
iitbragd and to fiilluhte gebygde purh his bydelas. amen.
Sermones LI. MS. bibl. publ. Cantabr. quorum
aut locos selectos aut integros sermones suae
Bedae Hist, eccles. editioni inseruit Whelocius.
Be easterhiisle, &n spell Alfrices ]>as muneces.
Nee in lucem edo ut privati vwnachi Alf'rici, tunc doctissimi,
orationem , sed tit ecclesiae veteris Anglicanae doctrinam, idque
sub rubrica generally sicut MS. bibliothecae publicae Academiae
Cantabr igiensis hunc sermonem cum reliquis hand paucis com-
plectens, mihi his verbis exhibuit.
Whelocius in hist, eccles. Bedce, pag. 462.
Men ba leofostan! gelome eov is gesaed yinbe ures haelendes ariste, 20
lift he on pisuni andverdan dage after his brovunge mihtiglice of deacTe
arasj mi ville ve eov geopenjan purh godes gife be para halgan husle,
pe ge nu to gan sceolan, and gevissjan eiiver andgit ymbe paere ge-
rynu, aegder ge after baere ealdan gecydnisse ge after baere nivan, \>§
las be aenig tvynung eov derjan mage be pain liflicum gereorde. Se 25
almihtiga god bebead Moisen, pain heretogan, on Egypta lande, pat he
sceolde bebeodan Israhela folce, pat hi minion at aelcum heorde anes
geares lamb on baere nihte, be hi ferdon of bam lande to pam behaten-
an earde, and sceoldon pat lamb gode geoffrjan, and siddan snidan and
vjTrcan rodetacn on heora gedyrum and oferslegum mid pas lambes 30
blode; etan siddan pas lambes fluesc gebred and peorfe hlafas mid feld-
licre lactucan. God evad to Moisen: "Ne ete ge of para lambe nan
ping hreav, ne on vjitere gesoden, ac gebraed to fyre. Etad pat heafod
and pa fet and bat innevearde, ne his nan ping ne beliffe 63 merigen.
Gif paer hvat to lafe si, forbiirnad pat. Picgad hit on pas visan: be- 35
gyrdad eovere lendenu and beod gesceode; habbad eov staf on handa,
1. gelyfende] gelufed, Wh. — 2. yllican, Wh. — 14. vundra, Wh. —
35. forbarned, Wh.
64 Pylas.
and «Had ardlice; peos tid is godes fiireld". And veard pa on paere nihte
ofslagen on aelcum huse geond eall Pharaones rice pat frumcennede
cild, and vas Jiat godes folc Israhel ahredd fram pam ferlican deade
purh l)iis lambes offrunge and his Modes mearcunge. Pa cviicT god to
5 Moisen: "Healdad pisne dag on edverum gemynde and freolsjad hine
maerlice on eoverum cynrenum mid ecum bigencge, and etad l)eorfne
hlaf simle seofon dagas iit l)isere freolstide". After pisere daede laedde
god bat Israhela folc oler pa readau see mid drygum fdtuni, and adrencte
paer on Pharao and ealne his here samod, pe heora ehton, and afedde
10 siddan pat Israhela folc feovertig geara mid heofenlicum bigleofum, and
him forgeaf viiter of heardum stancliide, 6S J>at hi comon to bam be-
hatenum edele. Sume pas race ve habbad getrahtnod on oderre stove,
sume ve villad nu geopenjan, pat pe belimpd to pam halgan husle.
Cristene men ne mdton healdan nu pa ealdan se lichamlice; ac him ge-
15 dafenad , pat In cunnon, hvat hed gastlice getacnige. Pat unsciidige
lamb, pe se ealda Israhel ba ofsnad, hsifde getacnuuge after gastlicum
andgite Cristes provunge, se be unsciidig for ure alvsednisse his halige
blod ageat. Be bam singad godes beovas at aelcere massan: Agnus dei,
qui tollis peccata mundi, miserere nobis, bat is on urum gereorde:
20 Pu godes lamb, be iitbrest middaneardes synna, gemiltsa us. Pat Is-
rahela folc veard ahredd fram bam feerlicum deade and fram Pharaones
peovete purh pas lambes offrunge, pe hafde getacnunge Cristes provunge,
purh ba ve sind alysede fram bam ecum deade and pas redan deofles
anvealde, gif ve rihtlice gelyfatf on pone sodan alysend ealles middan-
25 eardes, haelend Crist.
Pat lamb viis geoffrod on aefnunge, and lire haelend provdde on
paere sixtan ylde pisere vorulde. Seo yld is geteald to aefnunge pises
middaneardes. Hi mearcodon mid pas lambes blode on heora gedyrum
and oferslegum Tau, pat is rodetacen, and vurdon sva gescilde fram
30 pam engle, pe acvealde paera JEgyptiscra frumcennedan cild; and ve
sceolon mearcjan ure forevearde heafod and urne lichaman mid Cristes
rodetacne, p.it ve beon ahredde fram forvyrde, ponne ve beod gemear-
code aegder ge foran heafde ge on heortan mid blode paere drihtenlican
provunge. Pat Israhela folc at pas lambes flaesc on heora eastertide,
35 pa pa hi ahredde vurdon; and ve picgad nu gastlice Cristes lichaman,
and his blod drincad , ponne ve mid sodum geleafau pat halige husel
picgad. Pone timan hi heoldon him to eastertide seofon dagas mid mic-
lum vurdmynte, pe hi ahredde vurdon vid Pharao, and of pam earde
ferdon; sva ve eac cristene menu healdad Cristes iirist us to eastertide
40 pas seofon dagas, for pan pe ve sind purh his provunge and ariste
alysede, and ve beod geclaensode purh piis halgan huselganges, sva
sva Crist silf cviid on his godspelle: "Sod, sod ic eov secge, niibbe
ge lif on eov, biitan ge etan min flaesc and drincan min blod. Se pe
et min flaesc and min blod drincd, he vunad on me and ic on him; and
45 he hafd pat ece lif, and ic hine araere on pam endenextau dage. Ic
8. dryguml drium, Wh. — 12. getrahnod, Wh. — mire, Wh. — 41.
purh piis huselganges] supplendum videtur gemansumn i ss e; confer atur
tamen pay. 65. lin. 15. purh aenigre; purh cum genitivo (vid. (in. l\) aut
dativo alibi nunquam legi. Facile esset pro aenigre hoc loco scribere
aenige, obstat tamen pag. 65. lin. 17. purh gevissum pinge, et lin. 41. purh
pas huselganges; pag. 65. lin. 38. purh gastlicere mihte.
Pylas.
65
eom se liflica hlaf, be of heofonum astah; na sva sva eovere fordfiideras
octon bone heofonlican mete on vestene, and siddan sviilton: se be et
bisne hlaf, he leofacT on ecnisse".
He halgode lihif a?r his brovunge and toda?lde his discipulum , bus
cvedende: "Etad bisne hliif, hit is min lichoiua, and dod his on milium 5
gemjnde". Eft he bletsode vin on anuin calice and cviid : Driucad ealle
of l)isnm, ]>is is min blod biit be byd for inanegum agoten on synna for-
gifenisse. Pa apostoli didon sva sva Crist bet, pat hi halgodon hlaf
and vin to husle eft siddan on his geniyndej eac svylce heora iifter-
gencgan and ealle sacerdas be Cristes luese halgjad hlaf and vin to 10
husle on his natuan mid j)a're apostolican bletsunge. Nu smeadou ge-
hvylee men oft, and git gelome smeagad, hii se hlaf, be byd of corne
gegearcod aud burn fyres haetan abacen, mage beon avend to Cristes
lichaman; odde bat vin, be byd of manegum berjuui livrungen, veorde
aveud jiurli aenigre bletsunge to drihtnes blode? Nu seege ve svylcum 15
manniim, bat same bing sind gecvedene be Criste |)iirh getacniinge,
some burh gevissum binge. Sod bing is and geviss , bat Crist vas of
imedene aceuned, and silfvilles brovode dead, and viis bebyriged, and
on bisum diige of dead'e aras. He is gecveden hlaf burh getacnunge, and
lamb and leo, and gehu elles. He is hlaf gehaten, for ban be he is fire 20
lif and engla; he is lamb gecveden for his unsciidignissej leo for ba?re
strengtle, be he ofersvidde bone strangan deofol. Ac sva beah after
sodnm gecynde nis Crist nador ne hlaf, ne lamb, neleo. Hvy is l)onue
jmt halige husel gecveden Cristes licliama, odde his blod, gif hit nis
sodlice bat, l)iit hit gehaten is? Sodlice se hlaf and pat vin, pe betid 25
purli sacerda raiissan gehalgode, oder ping hi iiteovjad menniscum and-
gitum vidutan, and Oder bing hi clypjad vidiunan gelealFulluin inodum;
vidutan hi beod gesevene hliif and vin, aegder ge on hive ge on svacce,
ac hi beod sodlice after ba;re halgunge Cristes lichama and his blod
burh gastlice gerynu. Hieden cild byd gefuUod, ac hit ne brat na his 30
liiv vidutan , heah be hit beo vidinnau avend. Hit byd" gebroht synfull
burh Adames forgsegednisse to bain fantfate; ac hit by(T apvogen fram
eallum synnum vidinnan, beah be liit vidutan his hiv ne avende. Eac
svylce bat halige fantvater, be is gehaten lifes vylspring, is gelic on
hive odrum viiterum, and is underbeoded brosnungej ac l>as halgan 35
giistes miht genealsecd bam brosnjendum vatere burh sacerda bletsunge,
and hit mag siddan lichaman and savle abvean fram eallum synnum
burh gastlicere mihte.
Efne nu ve geseod tva bing on bisum anum gesceafte. After so-
dum gecynde bat vater is brosnjendlic viiter, and after gastlicere ge- 40
rynu hiifd halvende mihte. Sva eac gif ve sceavjad bat halige hiisel
iifter lichamlicum andgite, bonne geseo ve, bat hit is gesceaft brosn-
jendlic and avendedlic; gif ve pa gastlican mihte p«r on tocnavad, poune
undergite ve, pat bser is lif on, and forgifd undeadlicnisse pain lie hit
mid geleafan picgad. Micel is betvux \txre ungesevenlican mihte [)as 45
halgan husles and J)am gesevenlican liive agenes gecyndes. Hit is on
gecynde brosnjendlic hlaf and brosnjendlic vin, and is after mihte god-
cundes vordes sodlice Cristes lichama and his blod, na sva beah lic-
hamlice, ac gastlice. Micel is betvux bam lichaman, be Crist on hrovode,
46. hives, Wh.
66 Pylas-
and bam lichaman, be to husle byd gehalgdd. Se lichama sodlice, be
Crist an brdvdde, viis geboren of Marian flaesce, mid blode and mid
banum, mid felle and mid sinum, on menniscum limum, mid gesceadvisre
savle geliffiist; and his gastlica lichama, be ve husel hatad, is of ma-
5 negum cornnm gegaderod, biitan blode and bane, limleas and savulleas;
and nis for by nan bing baer on to understandenne lichanilice, ac is
eall gastlice to understandenne. Sva hva't sva on bam husle is, be us
lifes edvist forgifd, bat is of baere gastlican mihte , and ungesevenlicere
fremmincge. For by is bat h;ilige husel gehaten gerynu, for ban be
10 dder bing is bser on geseven, and Oder bing undergiten. Pat bat bser
geseven is, hiifd lichamlic hiv, and bat biit ve baer on understandad,
hafd gastlice mihte. Vitddlice Cristes lichama, be dead brdvade and
of deade aras, ne svilt nsefre heonan ford, ac is ece and unbrdvjendlic;
bat husel is hvilvendlic, na ece, brosnjendlic, and bytf sticema?lum to-
15 da3led, betvux todum tocoven, and into bam buce asend; and hit byd
peah hvadere after giistlicere mihte on selcum dsele eall. Manega under-
fod bone halgan lichaman, and he byd sva beah on selcum dsele eall,
lifter gastlicere gerynu; beah sumum men gesceote liissa dsel, ne byd
sva beah na mare miht on bam maran, bonne on bam liissan, for l>an
80 be hit byd on ajghvj-lcum men ansund after l)sere ungesevenlican mihte.
Peos gerjnu is vedd and hiv; Cristes lichama is sodfastnis. Pis vedd
ve healdad gerjnelice, od Jjiit ve becuman to J)sere sodfastnisse, and
bonne byd bis vedd geendod.
Sodlice hit is sva sva ve ser cvsedon Cristes lichama and his blod;
25 na lichamlice, ac gastlice. Ne sceole ge smeagan, hu hit gedon si,
ac healdan on eovrum geleafan, J>at hit sva gedon si.
Ve rsedad on {>sere bee be is gehaten VITA PATRUM, l>iit tvegen
munecas bsedon at gode sume svutelunge be bani luilgan husle, and
after bsere bene gestddon him massan : ba gesavon hi licgan an cild on
30 bam veofode, be se massepredst jit miissdde, and godes engel stod mid
handsexe and bidjende, dd bat se predst l)iit husel tdbriic: J>a tdliddde
se engel bat cild on bam disce, and his blod into bain calice ageat.
Eft, ba }>a hi to l>am husle eodon, ba veard hit avend to hlafe and to
vine, and hi hit bigedon, gode l»ancigende bsere svutelunge. Eac se
35 halga Gregdrjus abiid at Criste, bat he sited vede anum tvynigendum vife
embe his gerynu micele sedunge. Hed eode to husle mid tvynigendum
mode, and Gregdrjus begeat jit gode bser rihte, bait him bam veard
iitedved sed snsed \ms busies, J)e hed bicgan sceolde, svylce l>ser lsege
on bam disce anes fingres lid eall geblddgdd, and j>as vifes tvynung
40 veard l>a gerihtlseced.
Uton nu gehyran pas apostoles vord embe J>as gerynu; Paulus se
apostol cvjid be bam ealdan folce Isralu'l, l>us vritende on his pistole
to geleaffullum mannum : Ealle ure fordfiideras vaeron gefullddc on volcne
and on sse, and ealle hi seton bone ylcan gastlican mete, and ealle hi
45 druncon bone ylcan gastlican drenc. Hi druncon sodlice of afterfyli-
gendan stane, and se stan viis Crist. Nils se stan, be pat viiter ba
of fiedv, lichamlice Crist, ac he getacendde Crist, be clypdde pus to
eallum geleaffullum mannum, "Sva hvam sva byrste cume to me and
drince; and of his inndde flevd lillic viiter". Pis he ssede be bam halgan
18. lasse, Wh. — 49. flevd] fleovd, Wh.
Pylas.
67
gaste, pe pa uuderfeugon, ^e on hine gelyfdon. Se apostol Paulus cvad,
bat bat Israhela folc a»te pone ylcan gastlican mete, aud drunce pone
ylcan gastlican drenc, for pan pe se heofonlica mete, pe hi afcdde feo-
vertig gear», and pat rater, pe of pam stane fledv, hafde getacnunge
Cristes lichaman and his blodes, pe nu heod geoffrode daghvamlice on 5
Godes cyrcan. Hit va>rou pa 3 lean, pe ve nu offrjad, na lichamlice,
ac giistlice. Ve saedon eov hvone aer, pat Crist halgode hlaf and vin
aer his provunge to hiisle and cvad : "Pis is min Iichama aud min blod".
\e prdvode he pa git, ac sva peah he aveude purh uugesevenlicere
milite pone hlaf to his agenum lichaman, and pat vin to his Mode, sv.i 1<>
sva he aer dide ou pam vesteue, aer ban be he to men geboren vurde,
pa ha he avende bone heofonlican mete to his flaesce, and piit flovende
vater of l)am stane to his agenum blode. Fela manna aeton of bam
heofonlican mete on bam vesteue, and druncon bone gastlican drenc,
and vurdon sva peah deade, sva sva Crist saede. Ne maende Crist bone 15
dead, be nan man forbugan ne mag; ac he maeude pone ecan dead, pe
same of pam folce for heora geleafleaste geearnodon. Aloises and Aaron
and manega ddre of pam folce, pe gode gelicodon, aeton pone heofon-
lican hlaf; ac hi naeron deade pam ecum deade, peah pe hi gemaenum
deade fordferdon. Hi gesavou , pat se heofonlica mete vis gesevenlic 20
and brdsujendlic; ac hi understodon gastlice be pam gesevenlican pinge,
aud hit gastlice pigdon. Se haelend cvad : "Se pe et min flaesc, and
driucd min blod, he hiifd ece HP'. Ne het he etan pone lichaman, pe
he mid befangen viis; ne pat blod driucan, pe he for lis ageiit; ac he
maende mid pam vorde pat halige hiisel, pe gastlice is his Iichama and 25
his blod; and se pe piis onbyrigd mid geleaffulre heortan, he hiifd pat
ece lif.
On paere ealdan ae geleaffulle menu offrodon gode mislice lac, pe
hiifdon tovearde getacnunge Cristes lichaman, pe he silf for urum syn-
num sid'dan geoffrode his heofonlican fiider to onsiigeduisse. Yitodlice 30
pis hiisel, pe nu byd gehalgod at godes veofode, is gemynd Cristes
lichaman, pe he for us geoffrode, and his blodes, pe he for us ageat,
sva sva he silf het: "Dod pis on milium gemynde". JEne prdvode Crist
purh hine silfne, ac sva peah daghvomlice by 6 his prdvung geednivod
purh gerynu pas halgan busies at paere halgan massan. For by fremad 35
seo halige masse miclum ge pam libbendum ge pam fordfarenum, sva
sva hit for oft gesvutelod is.
Us is eac to smeagenne, pat piit halige hiisel is aegder ge Cristes
Iichama, ge ealles geleaffulles folces, after gastlicre gerynu, sva sva
se visa Augustinus be pam cviid : "Gif ge villad understandan be Cristes 40
lichaman, gehyrad pone apostol Paulum pus cvedende: ccGe sodlice
siudon Cristes Iichama and leomu. Nu is eover gerynu gelegd on godes
mysan, and ge underfod eover gerynu to pan pe ge silfe siud. Beod
pat, pat ge gesedd on pam veofode, and underfod pat, pat ge silfe
sind". Eft cvad se apostol Paulus be pisum: ceVe manega sindon sin 45
hlaf and an Iichama". Understandad nu and blissjad : fela sind an
hlaf and an Iichama on Criste; he is lire heafod, and ve sind his limu.
Ne byd se hlaf of anuin corne, ac of manegum; ne pat vin of anre
berjan, ac of manegum. Sva ve sceolon eac habban annisse on urum
47. lima, Wh.
68 Pylas.
drihtne, sva sva hit avriten is be bam geleaffullan verode, pat hi vaeron
on sva micelre annisse, svjlce him eallum vaere an savul and an heorte.
Crist gehalgdde on his bedde pa gerynu urre sibbe and iirre annisse.
se be underfehcT paere annisse gerynu, and ne hylt pone bend paere
5 sdtfan sibbe; ne underfehcT he na gerynu for him silfum, ac gecycTnisse
to geanes him silfum. Micel god byff cristenum mannum, pat hi ge-
Idme to husle gan, gif hi unscadignisse on heora heortan berail, td
bam veofode, gif hi ne bedel mid leahtrum ofsette; bam yfelan men ne
becymd to nanum gdde, ac to forvyrde, gif he has halgau husles un-
10 vyrile onbyrigcl.
Halige bee beddacl, bat man gemancge vater td pam vine, l>e td
husle sceal, for ban be bat vater hafcT piis folces getacnunge, sva sva
bat vin Cristes blodes; and for by ne sceal nador butan dttrum bedu
geoffrdd at paere halgan massan, bat Crist bed mid us and ve mid Criste,
15 bat heafod mid bam leomum, and ba leomu mid bam heafde.
Ve voldon gefyrn trahtnjan be barn lambe, be se ealda Israbi-1 at
heora eastertide geoffrddon; ac ve voldon aerest edv gereccan ymbe
has gerynu, and sidcTan, hu hit man bicgan sceal. Pat getacnigendlice
lamb vas geoffrdd at heora eastertide, and se apostol Paulus cvad on
20 bisum dagclerlicum pistole, pat Crist is ure eastertid, se pe for ds vas
geoffrdd, and on pisum diige of deacle aras. Israhel J»igde piis lambes
flaesc, sva sva god bebead, mid l)eorfum hlafum aud feldlicum lactucum,
and ve sceolon bicgan bat halige husel Cristes lichaman and his bldd
butan beorman jfelnisse and manfulnisse. Sva sva se beorma avent
25 ba gesceafta of heora gecynde, sva avendacT eac leahtras piis manues
gecynd fram unscadignisse td gevemmednisse. Se apostol taehte, bat
ve sceoldon vistfulljan na on yfelnisse beorman, ac on beorfnissum
syfernisse and sddfastnisse. Lactuca hatte sed vyrt, be hi etan sceol-
don mid bam beorfum hlafum. Hed is biter on pigene, and ve sceolon
30 mid biternisse sddre behredvsunge ure mod geclaensjan, gif ve villad
Cristes lichaman ])icgan. Xiis bat Israhela folc gevundd td hreavum
fiaesce, beah be god him bebude, bat hi hit hreav ne aeton, ne on va-
tere gesoden, ac gebraed td fyre. Se vile bicgan godes lichaman
hreavne, se be butan gesceade vend, bat he vaere anfeald man us gelic,
35 and naere god; and se be after menniscum visdome vile smeagan ymbe
pa gerynu Cristes flaesclicnisse, he decl svylce he senile has lambes
flaesc on viitere, for ban pe vater getaecnad on pisere stove mennisc
ingebygd. Ac ve sceolon vitan, biit ealle pa gerynu Cristes mennisc-
nisse vaeron gefaddde ]>urh mihte piis halgan gastes. f'onne biege ve
40 his lichaman gebraedne td fyre, for ban be se halga gast com on fvres
hive td bam apostolum on mislicum gereordum. Israht'-l sceolde etan
piis lambes heafod and ba fet and bat inueverde, and j>a?r nan ping be-
lifan ne mdste ofer niht; gif paer hviit belife, forbiirnan pfit on fyre, and
ne tdbrecan ba biin. After giistlicum andgite ve etail has lambes
45 heafod, bonne ve underfdil Cristes godcundnisse on urum geleafan; eft,
bonne ve his menniscnisse mid lufe underfod, bonne ete ve has lambes
fet, forban be Crist is angin and ende, god aer ealre vorulde and man
on bisere vorulde geendunge. Hviit is pas lambes inneverde butan
3. urre — urre] ure — ure, ir». — 4. hilt, Wh., hylt = healdeil. —
16. ealde, Wh. — Isrl', H7i. — 44. tobraecon, Wh. — 47. ealle vorulda, Wh.
Pylas.
69
Cristes digelan bebodu? pa ve etad, ponne ve lifes vord mid graedig-
nisse underfod. Nan ping ne moste biis lanibes belifan 66 niergen, for-
pan pe godes cvidas sind to smeagenne mid sva micelre carfuluisse, sva
bat ealle his bebodu mid andgite and veorce beon asmeade on nihte
pises andverdan lifes, ser pan be se endenexta diig |>a.s gemaenelican 5
liristes iiteovige. Gif ve bonne ealle pa gerynu Cristes fisesclicnisse
purhsmeagan ne magon, bonne sceole ve ba lafe betaecan biis halgan
gastes mihte mid sod re eadmodnisse, and na to dyrstelice ymbe ba
deopan digelnissa ofer ures andgites niaede smeagan.
Hi aeton pat lamb mid begyrduin lendenum. On lendenum is se6 10
galnis pas lichaman, and se be vile pat husel picgan, he sceal gevridan
pa galuisse, and mid claennisse pa halgan bigene onfon. Hi vaeron eac
gesceode. Hvat sind gescy but an deadra nytena hyde? Ye beod sod-
lice gesceode, gif ve geefeulaecad mid urum farelde and veorce ford-
farenra manna lif, paera be gode gebugon burh gehealtsumuisse his be- Id
boda. Hi hiifdon him staf on hauda at paere pigene; se stiif getacnad
gymene and hjrdraedenue; pa hit bet cunnon and magon sceolon gyman
odra manua and mid heora fultume undervricljan. I'am gemettum viis
beboden, pat hi sceoldon caflice etan, for pan pe god onsciinad ba
sleacnisse on his pegnuni, and pa he lufad, pe mid modes cafnisse piis 20
ecan lifes myrhde secad. Hit is avriteu: "Ne elca pu to gecirrenne to
gode, py las pe se tima losige purh pa sleacan elcunge". Pa gemettan
ne mtiston pas lambes ban scaenan, ne pa cenipan, pe Crist sihengon,
ne most on tobrecan his halgan sceancan, sva sva hi didon paera tvegra
sceadena, pe him on tva healfa hangodon; ac drihten arsis of deade ge- 25
sund but an aelcere forrotodnisse, and hi sceolon geseon iit pam niiclum
dome, hviine hi gevundodon valhreovlice on rode. Peos tid is gehaten
on Ebreiscum gereorde: Pasca, pat is on Leden: Transitus, and on
Englisc: Fiireld; for pan pe on pisum dage ferde godes folc fram Egypta
lande ofer pa readan sae fram peovte to pam behatenan earde. Ure 30
drihten ferde eac on pisne timan, sva sva se godspellere Johannes cvad,
fram pisum middanearde to his heofonlican fiider. Ve sceolon fyligan
urum heafde, and faran fram deofle to Criste, fram pisere unsttidigan
vorulde to his stadelfastan rice; ac ve sceolon aerest on urum and-
verdan life faran fram leahtrum to halgum magnum, fram unpeavum to 35
godum peavum, gif ve villad after pisum he nan life faran to pam ecan,
iifter urum ariste to haelende Criste. He lis gelaede to his lifigendan
fader, pe hine sealde for urum synnum to deade. Si liim vuldor and
lof paere veldaede on ealra vorulda voruld. Amen.
Sermones LI. MS. bibl. publ. Cantab)*., quorum
aut locos selectos ant sermones integros suae
Bedae Hist, eccles. editioni inseruit Wheloc.
Odres spelles styccu.
Ve etad on pam sunnan daguin on undern and on aefen, for pam 40
pe se sunnan dag is sva halig, pat se man byd vyrde, pe on pam dage
fastan vile, pat he beo amansumod, gif he hit for his anvilnisse ded.
Ne eac man ne mot cneovjan on sunnan dagum; ve sceolon sva peah
1. beboda, Wh. — 17. hyrdreedene, Wh. — 21. gecirrene, Wh.
10 Pylas.
aegder ge on suunan daguni ge on odrum dagum druncennisse and ofer-
fylle forbiigan, be bam be us bee taecead, and hum svidost on lencten.
Sva sva se lichama leofatf be hliife and drince, sva sceal seo savul
libban be lare and gebedum. Fela dyslice daeda derjatf mancynne oiTde
5 for anvilnisse ocTd'e for ungerade; Svii svii same men dod pe dyslice
fastacf ofer hira mihte on gemaenelicum lenctene, sva sva ve silfe gesa-
von, 6cT l)iit hi seoce vurdon: sume fiiston eac sva, piit hi forsavon to
etenne biiton on J>one oiTerne dag, and aeton ponne graediglice; ac us
secgacT bee, pat sume faston sva pat hi gesvencton hi silfe forpearle,
10 and nane mede nafdon piis micelan gesvinces , ac pas be fyrr vaeron
fram godes mildsunge. Nu gesetton pa hiilgan fiideras, pat ve faston
mid gerade and selce diig seton mid gedafenlicnisse, sva pat ure lichama
alefed ne vurde, ne eft ofermiist to idelum lustum. F»es eard nis eac
ealles sva magenfiist her on uteveardan paere eorcTan bradnisse, sva
15 sva heo is to middes on magenfiistum earduin, pa?r man mag fiistan
freolicor ponne her; ne nu nis mancyn sva mihtig, sva menn vaeron iit
fruman. Nis nan fasten sva god, ne gode sva gecveme, sva pat fasten
is, pat manfnlnisse onsciiuje and leahtras forbiige and forlsete sace and
mid godum bigengum gode gecveme and mid gesceade libbe, sva sva
20 ve ssedon ver.
Ex Sermone XXXIV, in Bedae hist. eccl. ed. Wheloc. p. 888.
Be l)am geleafan, an spell.
M\c cristen man sceal after rihte cunnan aegder ge his paternoster
ge his credan. Mid pam pateruostre he sceal hine gcbiddan; mid bam
credan he sceal his geleafan getrymmau. Ve habbaiT gesa?d ymbe pat
paternoster, nu villad ve eov secgan pone geleafan, pe on pam credan
25 stent, sva sva se visa Augustinus be paere halgan prinnisse trahtnode.
An scippend is ealra pinga, geseveulicra and uugesevenlicra, and
ve sceolon on bine gelyfan for pam pe he is sdtf god and ana jilmihtig,
se pe naefre ne ongan ue angin niifde; ac he silf is angiu and he eallum
gesceaftum angin and ordfruman forgeaf, pat hi beon mihton, and bat
30 hi hiifdon agen gecynd, sva sva lut paere godcundlican fandunge ge-
licode. Englas he vorhte, pa sint gastas and nabbaiT naenne lichaman:
menn he gesceop mid gaste and mid lichaman; nytenu and deor, fixas
and Aigelas he gesceop on flaesce butan savle. Mauuuin he sealde up-
rihtne gang, pa nyteuu he let gan alotene; mannnm he forgeaf hlaf to
35 bigleofau, and pam nytenum gars. Nu mage ve, gebrodra, understan-
dan, gif ve villad, pat tva ping sindon: sin is scippend, Oder is ge-
sceaft. He is scippend, se pe gesceop ealle ping and ge vorhte of
nahte; pat is gesceaft, pat se soda scippend gesceop: p&t sind aerest
heofonas and englas, pe on heofonnm sindon, and siddan peiis eorde
40 mid eallum pam, pe hire on eardjad , and sae mid eallum pam, pe hire
on svimmad. Nu ealle pas ping sind mid anum naman genamdde ge-
sceaft; hi naeron aefre vunjeude, ac god hi gesceop; pa gesceafta sind
fela, anes scippendes, pe hi ealle gesceop, se pe ana is almihtig god.
He vas aefre and aefre byd purhvuujeude on him silfum and purh hine
11. pa] pam, 117».
Pylas.
71
silfne; gif he ongunne and anginn hafde , biiton tvyn ne mihte he beon
iilmihtig god; for by selc edvist, bittte god nis, biit is gesceaft, and bat
be gesceaft nis , bat is god. Se god vuuatf on brinnisse uutodaeledlic
and on aunisse anre godcuuduisse. Sodlice bat gesceaft, be ongan and
gesceapen is, nafd nane godcundnisse. Sodlice dtfer is fader, oder is 5
sunu, Oder is se halga gast; ac beah hviidere baera breora is an god-
cundnis and gelic vuldor and efenece miigenbrymuis. Almihtig god is
se fader, almihtig god is se sunn, almihtig god is se luilga gast; ac
beah hvadere ne siud na bri iilmihtige godas, ac an almihtig god; bri
hi sind on haduni and on nainuin, and an on godcundnisse; bri, for by 10
be se fiider byd aefre fader, and se sunu byd aefre sunu, and se halga
gast byd aefre halig gast, and heora nan ne avent naefre of {jam be he
is. Nu habbe ge gehyred ba halgan brinnisse; ge sceolou eac gehyrau
ba .sod an annisse. Sodlice se fiider and se sunu and se halga gast
habbad ane godcundnisse, and an gecynd, and an veorc. ne vorhte se 15
fiider nan bing, ne ne vyrcd biitau l)am suna, odde but an bam halgan
gaste; ne heora nan ne vyrcd nan bing biitau odi-um; ac him eallum is
an veorc and an ra?d and an villa. Mfre vas se fiider, and sefre vas
se sunu, and aefre viis se halga gast an iilmihtig god. Se is fader, se
be nis nader ne geboren ne gesceapen fram nanum odrum; se is fader 20
gehaten, forl)an pe he hafd sunu, bone be he of him silfum gestrynde
biitan aelcere meder. Se fiider is god of nanum odrum gode; se sunu
is god of bani fader gode; se halga gast is god, fordstappende of bain
fiider and of bain suna. Pas vord sind sceortlice gesaede, and eov is
nead, ]>at ve hi sviitelicor eov onvreon. Hviit is se fader? iilmihtig 25
scippend, na gevorht, ne acenned; ac he silf gestrynde beam him silfum
efenlice. Hviit is se sunu? he is piis fiider visdom and his vord and his
miht, burn bone se fiider gesceop ealle Jung and gefadode. Nis se
sunu ne gevorht ne gesceapen, ac he is acenned; acenned he is, ac
peah hvadere he is efeneald and efenece his fiider; nis na sva on his 30
acennednisse sva sva byd on lire acennednisse: bonne se man sunu
gestrynd, and his cild acenned byd, bonne byd se fiider mara, and se
sunu liissa. Hvy swa? for by: ^onne se sunu vyxS, ponne ealdad se
fiider; ne finst })ii na gelice fiider and sunu on mannum; ac ic l>e sylle
bysene, hu bu godes acendnisse understandan miht: fyr acend of him 35
beorhtnisse, and seo beorhtnis is efeneald l>am fyre; nis na ])iit fyr of
baere beorhtnisse, ac seo beorhtnis of bam fyre; bat fyr acend ba beorht-
nisse, ac hit ne byd naefre butan l)ajre beorhtnisse.
Nu bu gehyrst, l)iit seo beorhtnis is ealsva eald sva biit fyr, l>e
heo of cymd: gepafa nu for by, biit god mihte gestrynan ealsva eald 40
beam and ealsva ece, sva he silf is. Se be miig understandan, bat fire
haelend Crist is on boere godcundnisse ealsva eald sva his fiider, he
bancige Jjas gode, and blissige; se be understandan ne miig, he hit
sceal gelyfan, bat he hit understandan maege; for ban be biis vitegau
vord ne miig beon aidlod, })e pus cviid: "Butan ge hit gelyfan, ne mage 45
ge hit understandan".
]Nu hiibbe ge gehyred, biit se sunu is of bam fiider buton selcum an-
ginne, forbau pe he is biis fader visdom, and viis aefre mid bam fader
and aefre byd. Uton nu gehyran be bam halgan gaste, hviit he si. He
is se villa and seo sode lufu biis fiider and biis suna, burn bone sind 50
ealle bing geliffiiste and gehealdene; be bam is bus gecveden: Godes
72 Pylas.
gast gefyld ealne ymbhvyrft middaneardes , and lie hylt ealle ping, and
he hiifd ingehygd selces gereordes; nis he gevorht, ne gesceapen, ne
iicenued; ac he is fordsteppende, pat is ofgaugende of pam fiider and
of pam suna, pain he is gelic and efeuece. Nis se luilga gast na sunn,
5 forpan pe he nis na acenued, ac he gsed of pam fiider aud of pam snna
gelice, for{>an pe he is heora begra villa and lufu. Crist cviid pus be
him on his godspelle : "Se frofor gast, pe ic eov asendan ville, gast
pee re sodiiistnisse, pe of minum fiider gsed, he cyd gecyduisse be me,
pat is, he is min gevita, pat ic eom godes sunu". And eac se rihta
10 geleafa us teecd, \mt ve sceolou gelyfau on pone halgan gast: he is se
liffastende god, se gsed' of pam fader and of pam suna. Hii geed he of
him? Se sunu is piis fiider visdom, cefre of pam fiider; and se halga
gast is heora begra villa, sefre of him bam. Is for ]>y ponne an fiider,
se pe sefre is fader, and an sunu, se pe aefre byd sunu, and an halig
15 gast, se pe sefre byd halig gast; eefre vas se fiider, biitan anginue and
aefre vas se sunu mid pam fiider, forpan pe he is piis fiider visdom,
sefre vas se halga gast, forpan pe he is, sva ve ser cva3don, villa and
socT lufu piis fiider an piis suna.
Sodlice villa and lufu getacnjad an })ing: })iit J>at nu vilt, \vaI \m
20 lufast, pat pat pu nelt, l>iit \m ne lufast. Sodlice seo sunue pe us
scincT is lichamlic gesceaft, and hiifd j)eah preo agennissa on hire: an
is seo lichamlice edvist, J)iit is paere sunnan trendel; oder is se leuma
od'd'e beorhtnis, sefre of ba;re sunnan, seo be onlyht ealne middaneard;
pridde is seo hsetu, pe mid pam leoman becymd to us. Se leoma is
25 a3fre of paere sunnan and a3fre mid hire, aud piis iilmihtigan godes sunu
is sefre of pain fiider acenned and sefre mid him vunjende; be pani cvad
se apostol, J>at he vaere his fiider vuldres beorhtnisse. — Psere sunnan
hsetu gsecT ford of hire and of hire leoman, and se halga gast gsed a>fre
of pam fader and of pam suna gelice; be [mm is pus avriten: nis nan
30 pe nine msege behydan fram his haetan.
Fiider aud sunu and halig gast ne magon beon to giidere genamode,
ac hi ne beod sva peah mihvar totvsemede; nis se almihtiga god na J>ri-
feald, ac is prinnis; god is se fiider, and se sunu is god, and se halga
gast is god; mi pri godas, ac hi ealle pri an almihtig god. Se fiider is
35 eac visdom of minum odrum visdome; se sunu is visdom of pam visan
fiider; se halga gast is visdom: and peah hviidere hi sind ealle at
giidere an visdom. Eft se fiider is sod lufu, aud se sunu sod lufu, and
se halga gast sod lufu; and hi ealle iit giidere an god and sin sod lufu.
Eac svylce is se fiider gast and halig, and se sunu is gast aud halig,
40 untveolice: peah hviidere se halga gast is synderlice gehatan halig gast,
pat, piit hi ealle pri sindon gemsenelice.
Sva micel gelicnis is on pisere halgan prinnisse, piit se fiider ne
mare nis ponne se sunu on psere godcunduisse, ne se sunu nis na mare
ponne se luilga giist, ne nan heora nis na liisse ponne eal seo prinnis.
45 Sva hviit sva heora an byd , piit beod ealle pri : sefre an god untodae-
ledlic. Nis heora min mare ponne Oder, ne nan liisse ponne oder, ne
mia beforan ddrum, ne min biiftan odrum; for pan pe sva hviit sv.i liisse
bytf, ponne ne byd piit na god; piit piit Iator byd, piit hiifd angin; ac
god niifd min angin. Nis na se fiider ana prinnis, odde se sunu prinnis,
50 odde se halga gast prinnis; ac piis pri luidas sindon an god on anre
godcunduisse. Ponne pa gebyrst nemnjan pone fiider, ponne under-
Pylas.
73
stenst bu, bat he hiifd sunu; eft l)onne bu Crist sunn, bu vast biiton
tveonon, biit he hiifd fiider; eft ve gelyfad, bat se halga gast is aegder
ge bas fiider ge biis suna gast.
ATu ne bepaece miu man hine silfue, sva bat he secge ocTde gelyfe,
biit bri godas sindou, odde auig had ou baere halgan brinnisse si un- 5
mihtigra bonne oiler; aelc baera breora is sin god, beah hvadere hi ealle
an god, for ban be hi ealle habbad an gecynd, and line godcunduisse,
and ane edviste, and an gebeaht, and an veorc, and ane miigenbrym-
uisse, and gelic vuldor and efenece rice. Is beau hvadere se sunu sina
geflseschamod and geboren to men of bam halgan maedene Marian. Ne 10
veard se fiider mid menniscnisse befangen; ac beah hvadere he asende
his sunu to urre alyseduisse, and him a;fx-e mid viis aegder ge on life,
ge on brovunge, ge on ariste, ge on his upstige. Eac eal godes ge-
laduug audette on bam rihtan geleafan, biit Crist is acenned of bain
claenan maedene Marian and of bam halgan gaste. Nis se halga gast 15
beah hvadere Cristes fiider, ne nan cristen man J>at naefre ne sceal ge-
lyfan; ac se halga gast is villa bas fiider and J)iis suna. For by Jionne
svide rihtlice is avriteu on urum geleafum, J)at Cristes menniscnis
veard gefremed \mrh bone halgan villan. Beheald }>a sunnan mid gleav-
nisse, on baere is, sva ve aer cvaedon, haetu and beorhtnis; ac seo haetu 20
drygd , and seo beorhtnis onlyht; oder J)ing ded seo haetu, and oder
seo beorhtnis, and beah hvadere hi ne miigon beon totvaemede; belimpd
J)eah hvadere seo luedung to J)aere ha?tan, and seo onlyhtiug belimpd
to ])a?re beorhtnisse. Sva, eac Crist ana underfeng ba menniscnisse,
and na se fader ne se halga gast, beah hvadere hi vaeron aefre mid him 25
on eallum his veorcum and on ealre his fare. Gif se man ne mage bas
deopnisse understaudan , geljfe he on pone iilmihtigan god, be ealle
bing gesceop heofones and eordau, and he byfi gehealden.
We sprecad ymbe god, deadlice be undeadlicum, tyddre be iilmiht-
igum , earmingas be mildheortum; ac hva mag veordfullice sprecan be 30
bam he is unasecgendlic? he is butan gemete, for py l>e he is aeghvar;
he is butan getiile, for bam pe he is acfre; he is butan hefe, for l>an be
he hyll, ealle gesceafta butan gesvence, and he hi ealle gelogode on
bani [mm bingum, J)iit is: on gemete, and on getiile and on hefe. Ac
vite ge, biit nan man ne miig fullice ymbe god sprecan, bonne ve 35
furdon ba gesceafta, be he gesceop, ne magon asmeagan, ne areccan.
Hva miig mid vordum J)a?re heofonlican friitevunge asecgan? odde hva
baere eordan viistmbaernisse? odde hva herad genyhtsumlice ealra tida
ymbhvyrft? odde hva ealle odre l»ing, l>onne ve furdon ba lichamlican
l>ing, be ve onlocjad, ne magon fullice befiin mid urre gesihde. Efne 40
bu gesihst lione man beforan be; ac on l>aere tide, be \m his neb ge-
sihst, bu ne gesihst na his hrycg; ealsva, gif pu sumne clad sceavest,
ne milit bu hine ealne at giidere geseon, ac vendst abutan, l>at bu ealne
hine geseo. Hvylc vundor is, gif se iilmihtiga god is unasecgendlic
and unbeiangenlic, se be aeghvar is eal and niiliviir todaeled? 45
Nu smead sum undeopl)ancol man, hii god mage beon aeghvar at
gadere and nahviir todaeled. — Beheald bas sunnan, hii heage heo astihd,
40. urre] ure, Th. — ure casus instrumentalis esse posset, si gesihd,
visits, ab gesiht, visum, spectrum y secernere nolles, in indice vocum
plura hac de voce.
74 Pylas.
and hu heo asent hire leoman geond ealne middaneard, and hii heo
onlyht ealle pas eordan, pe mancyn oneardad: sva hrade sva heo up
asprincd on aerne merjen: heo scind on Ierusalein and on Romabyrig
and on l)isum earde and on eallum earduni at gadere; and beah hvadere
5 is heo gesceaffc aud gaed be godes dihte. Hvat venst pu, hu micele
svidor is godes andveardnis and his miht and his neosung aeghviir?
Him ne vidstent nan ping, nader ne staenen veal ne broden vah, sva
sva hi vidstandad bsere sunnan; him nis nan ping digle ne uncud. Pu
sceavast bas nianues neb , and god sceavad his heortan ; godes gast
10 afandacT ealra manna heortan, and pa, pe on hine gelyfad and hine
lufjad, pa he claensad and gegladad mid his neosunge; ac paere unge-
leaffulra manua heortan he forbyd and onsciinad.
Vite eac gehva, pat aelc man hafd preo bing ou him silfum unto-
daeledlice and to gadere vyrcende, sva sva god cvad, ba pa he aerest
15 man gesceop, he cvad: "Utan gevyrcan man to urre anlicnisse". —
On hvylcum da3le hiifd se man godes anlicnesse on him? On bsere
savle, na on pam lichanian ; pas mannes savl hafd on hire gecynde paere
halgan prinnisse anlicnisse, for pan pe heo hafd on hire preo bing: biit
is gemynd and andgit and villa. Purh \mt gemynd se man gepencd ba
20 ping, be he gehyrde odde geseah odde geleornode; purh pat andgit he
understent ealle bing be he gesihd odde gehyrd ; of bam villan cumad
gebohtas and vord and veorc, segder ge gode ge yfele. An savl is and
an lif and an edvist, seo be hafd pas preo ping on hire to gadere
vyrcende, untodaeledlice; for py paer pat gemynd byd, paer byd bat
25 andgit and se villa, and aefre hi beod to gadere. Peah hvadere nis nan
paera preora seo savl, ac seo savl purh piit geniynd gemsend, purh bat
andgit heo understent, burh bone villan heo vile sva hvat sva hire ge-
licad : and heo is hvadere an savl and an lif. Au hiifd heo for by
godes anlicnisse on hire, for ban be heo hiifd breo bing on hire untti-
30 daeledlice vyrcende; is beah hviidere se man sin man and na prinnis.
God sodlice, fiider and suuu and halig gast burhvunjad on brinnisse
hada and on annisse anre godcundnisse; nis na se man on brinnisse
vunigende, sva sva god; ac he hiifd beah hvadere godes anlicnisse on
his savle burh ba preo ping, be ve aer cvaedon.
35 Arius hatte an gedvolman, se flat vid aenne bisceop, se viis ge-
nemned Alexander, vis and rihtgelyfed. Pa cviid se gedvolman, piit
Crist, godes sunu, ne mihte na beon his fiider gelic, ne sva militig sva
sva he; and cvad, pat se fiider va*re aer pe sunu, and nam bysne be
mannum, hu aelc sunu byd gyngra ponne se fiider on bisuni life. Pa
40 cviid se halga bisceop Alexander him to geanes: "God viis aefre, and
aefre viis his visdom of him acenned, and se visdom is se sunu, eal
sva niihtig, sva se fiider". I'a begeat se gedvolman piis caseres fultum
to his gedv}ide, and cvad gemot ongean bone bisceop, and volde ge-
bygan eal piit folc to his gedvylde : ba vaciide se bisceop ane niht on
45 godes cyrican and clypode to drihtne and pus cviid: "Pu iilniihtiga god,
dem rihtne dom betvux me and Arrium". Hi comou ba pas on merigen
to pam gemote. Pa cviid se gedvola to his geferan, pat he volde giiu
ymbe his neade lord. Pa pa he to gange com, and he gesiit, pa gevand
12. forbyd] i. e. forbvgd, forbuged. — 15. ure, Th. — 26. gemand,
Th. — 48. neode, Th
Pylas.
75
him iit eal his iunevearde at his setle, and he siit bser dead. Pa ge-
sviiteldde god , \mt he viis sva gea?mtegod ou his innode , sva sva he
viis ser on his geleafan. He volde don Crist liissan bonne he is, and
his godcundnisse veordmynt van j an; ba veard him sva bismorlic dead"
geseald, sva sva he vel veorde viis. 5
Oder gedvoluian viis, se hattc Sabellius. He cviicT, biit se fader
varre ba ba he volde fiider, and eft ba ba he volde snnu, and eft ba ba
he volde halig gast, and vaere for by an god: ba forveard eac bes
gedvola mid his gedvylde.
Nu eft bat judeisce folc, be Crist ofslogon, sva sva he silf volde 10
and gebafode, hi secgad biit hi villatf gelyfan on l>one fiider, and na on
l>one sunu, be heora maegas ofslogon: heora geleafa nis naht, and hi
for hy ldsjatf. For lire alysednisse Crist gebafode, l>iit hi hine ofslogon;
hit ne mihte eal maneyu don, gif he silf nolde. Ac se hiilga fiider ge-
sceop and gevorhte mancyn burh his snnu, and he volde eft burh bone 15
ylcan us alysau fram belle vite, ba ba ve forvorhte vaeron. Butan selcere
jn-ovunge he mihte us habban, ac him buhte bat unrihtlic. Ac se deofol
forvyrhte hine silfne, ba ba he tihte })iit judeisce folc to \vds haelendes
siege, and ve vurdon alysede burh his unscyldigan dead fram bam ecan
deade. Ve habbad bone geleafan, be Crist silf taehte his apostolum, and 20
hi eallum mancj-nne; and bone geleafan god hafil mid manegum vundrum
getrymed and gefastnud. /Erest Crist burh hine silfne dumbe and
deafe, healte and blinde , vode and hreoflige gehselde, and ba deadan to
life iiraerde; siddan burh his apostolas and Odre halige men biis ylcan
vundra gevorhte; nu eac ou urum timan gehviir, \mr halige men hi 25
restad, at heora deadum banum god vyrcd fela vundra to 1)>", biit he
vile folces geleafan mid vundrum getrjmman. Ne vyrcd god na biis
vundra at nanes judeisces mannes byrigenne, ne iit nanes odres
gedvolan, ac iit rihtgelyfedra manna byrgenum, l>il l>e gelyfdon on \ra
halgan brinnisse and on sode anuisse aure godcundnisse. 30
Vite eac gehva, bat nan man ne mot beon tuva gefullod; ac gif se
man after his fullohte aslide, ve gelyfad , l>at he miige beon gehealden,
gif he his synna mid vope behreiWsad , and be lareova tscunge hit ge-
bete. Ve eac sceolon gelyfan, \mt «Ices mannes savl byd l>urh god
gesceapen; ac bean hviidere heo ne byd na of godes agenum gecynde. 35
Pas mannes lichaman antimber byd" of bain fader and of bsere meder;
ac god gescipd bone lichaman of bam antimbre and asent on pone
lichaman savle. Ne bjd" seo savel nahver vunjende a?ror, ac god hi ge-
vyrcd bser rihte, and geset on bone lichaman, and laet hi habban
iigenne eyre, sva heo synnige, sva heo synna forbuge; peah hviidere 40
heo behofad sefre godes fultumes, biit heo mage synna forbugan, and
eft to hire scippende becuman purh gode geearnunga, for l>an ]>e nan
man ne ded butan gode nan ping to gode.
Eac ve sceolon gelyfan, pat selc lichama, \te savle underfeng, sceal
arisan on domes dag mid bam ylcan lichaman, \>e he underfed, and sceal 45
onfon edlean ealra his dseda : bonne habbad ba godan ece lif mid gode,
and he syld ba mede aelcum be his geearnungum; \m synfullan beotl on
hellevite aprovjende, and heora vite byd eac gemetegod a;lcum be his
geearnungum.
2. geaemtegod, Th. — 12. magas, Th. — 32. aslyde, Th.
76 Pylas.
Uton for by geearnjaii bat ece lif mid gode burn pisne geleafau and
purh gode geearuunga , se pe purhvunad on priunisse «in iiluiihtig god,
a on ecnisse. Amen.
Analecta Anglosaxonica , ed. Thorpe.
Brycce 6dres spelles.
Be age nu m eyre.
Nan geleafful men his geleafan mid pisum gedvylde ne befyle !
5 Vitodlice Rebecca, Isiiaces vif, acende tvegen getvisan, Jacob and
Esau, on anre tide sva bat Jacob heold bone yldran brodbr Esau be
bam fet on bsere cenninge , and hi neeron bean gelice on beavum ne on
lifes geearnungum. Vitodlice bat halige gevrit cvid, bat god lufode
Jacob and hatode Esau, na for gevyrde, ac for mislicum geearnungum.
10 Hit gelimpd for vel oft, bat on anre tide acend seo even and seo vyln,
and peah gepihd se adeliug be his gebyrdum to healicum cynesetle, and
paere vjlne sunu vunad eal his lif on beovte. Nu cvedad oft stiinte
men, pat hi bi gevyrde libban sceolon, svylce god hi neadige to yfelum
dsedum; ac ve villaiT pisera stuntra manna idele leasunge adviiscan mid
15 deopnisse godcundra gevrita.
Se almihtiga scippeud gesceop englas purh his godcundan mihte,
and for his micelan rihtvisnisse forgeaf him agenne eyre, pat hi inoston
purhvunjan on ecere gesaelde burn gehyrsumnisse, and mihton eac pa
gesaelda forleosan, na for gevyrde, ac for uugehjrsiunnisse. His deopu
20 rihtvisnis nolde hi neadjan to nadrum, ac forgeaf him agenne eyre,
for pan be pat is rihtvisnis, pat gehvylcum si his agen eyre gepafod.
Ponne vaere seo rihtvisnis av»ged, gif he hi neadunge to his beovte
gebygde, odde gif he hi to yfelnisse bescufe. I'a misvendon sunie ba
englas heora agenne eyre and burn modignisse hi silfe to avyrigedum
25 deoflum gevorhton.
Eft pa ba se brymvealdenda scippend mancyn gevorhte, pa forgeaf
he Adame and Evan agenne eyre, sva hi burn gehyrsumnisse a on
ecnisse biitan deade on gescelde vunodon mid eallum heora ofspringe,
sva hi purh ungehyrsumnisse deadlice vurdon. Ac ba ba hi godes bebod
30 forgaegdon, and has avyrigedan deofles lare gehyrsumodon, ])ii vurdon
hi deadlice and forscyldigode burh agenne eyre, hi and eall lieora of-
spring. And peali be naefre ne vurde siddan mancynue gemiltsod be ma
be l)<im deoflum is, peah vare godes rihtvisnis eallunga uutaele. Ac eft
seo micle mildheortuis fires drihtnes lis afysde purh his menuiscnisse,
35 gif ve his bebodum mid ealre heortan gehyrsunijad. Vitodlice pa be
nu burh agenne eyre and deofles tihtunge god fo ike tad, god forket hi
eac to pan» ecan lbrvyrde. Georne viste se almihtiga scippend, a?r pan
pe he pa gesceafta gesceope, hviit toveard viis; he cude gevislice ge-
tel aegder ge gecorenra engla ge gecorenra manna, and eac paera
40 modigra gasta and arleasra manna, pe burh heora «irleasnisse forvurdad j
ac he ne forestihte nsenne to yfelnisse, for ban be he silf is eall gdduis,
ne he na>une to forvyrde ne gestihte, for pan pe he is sod lif. He
forestihte ba gecorenan to bam ecan life, for ban be he viste hi svylce
11. gebictf, 11 h.
Pylas.
17
tovearde l>urh his gife and agene gehyrsumnisse. He nolde forestihlan
pa arleasan to his rice, forpan pe lie viste hi svylce tovearde Jmrh
heora agene forgaegednisse and pvyrnisse. HealdaiT pis fiiste on eov-
rum heortum, pat se almihtiga and se rihtvisa god naenne man ne neadad
to syngigenne, ac he vat sva peah on a?r, hvylce purh agenne villan 5
syngan villacf. Hvy ne sceal he ponne rihtlice vrecan bat yfel, pat he
onsciinad? He lufad a?Ic god and rihtvisnisse, for ban be he is ge-
cyndelice god and rihtvis, and he hatatf ealle, ha be unrihtvisnisse
vyrcad, and pa forded, pe leasunge sprecaiT.
Vitodlice pa pe on god belyfad, hi sind purh bone halgan gast ge- 10
visode; nis seo gecirrednis to gode of us silfuni , ac of godes gife,
sva sva se apostol cvitf: "Purh godes gife ge sind gehealdene on ge-
leafan". Pa pe ne gelyfad, purh agenne eyre hi scorjatf, na l>urh ge-
vyrd, for ban be gevyrd is nan ping baton leas vena; ne nan l)ing sod-
lice be gevyrde ne gevyrtf, ac ealle bing burh godes doin beod geen- 15
debyrde, se be cvaif purh his vitegan : "Ic afandige manna heortan and
heora lendenu , and selcum sylle after his fiirelde, and after his agenre
aftindennisse"'. Xe talige nan man his yfelan dseda to gode, ac talige
a>rest to pam deofle, pe mancyn besvac, and to Adames forgaegednisse,
ac peah svidost to him silfum, bat him yfel gelicad and ne licad god. 20
Sermo de Epiphania Domini, apud Whelocium
in Bedce hist. eccl. editione pay. 64.
Be life and dsedum Cudberhtes, J)as halgan bisceopes, an spell.
Cudberhtus se halga bisceop, scinende on manegum gearnungum
and healicum gepincdum, on heofonan rice mid bam almihtigan scippende
on ecere blisse rixigende, vuldracT.
Beda, se snotera Engla beoda lareov, pises halgan lif endebyrdlice
mid vulderfullum herungum sgder ge after anfealdre gerecednisse ge 85
after leodlicre giddunge avrat. Us ssede sodlice Beda, bat se eadiga
Cudberht, pa pa he vas eahta vintra cild, am, sva sva him his n$ ten-
lice yld tihte, plegende mid his efenealdum; ac se aluiihtiga god volde
styran paere nytennisse his gecorenum Cudberhte purh mynegunge ge-
limplices lareoves. Pa sende he him to an privintre cild, pat hit his 30
dyslican plegan mid stadigum vordum vislice preade. Sodlice pat fore-
see privintre cild pone gamenigendan Cudberht befran: "To hvy under-
peodst pu pe silfue pisum idelan plegan, pu pe eart fram gode gehalgod
mid roderlicum vurdmynte? ne gedafenad bisceope, pat he beo folces
mannum gelic! gesvic, la leof, sva unpaeslices plegan, and gepeod pe 35
to gode, pe pe to bisceope his folce geceas, pam pu scealt heofenan
rices infar geopenjan". Hviit Cudberht pa git mid his plegan ford arn,
66 hat his lareov, mid biterum tearum dreorilice vepende, ealra para
cildra plegan feerlice gestilde! Vitodlice eall se cilda heap volde pas
anes cildes dreorignisse gefrefrjan; ac hi ealle ne mihton mid heora 40
frofre his dreorignisse advascan, a>r pan pe Cudberht hit mid serfastum
14. leasvena, Wh. — 24. lif endebyrdlice] lyfjende gebyrdlice, MS.
emendationem Thorpio deb emus. — 27. Cudberhtus, 17«., semper fere;
syllabam u s delevi. — 28. tyhte , Th. — 32. gjemenigendan , Th.
78 Pylas.
cossum gegladdde and lie silf sitfdan after has cildes mynegunge on
healicere gestiidignisse symle {)urhvunode.
After ])isum veartf biis eadigan Cudberhtes cneov mid heardum ge-
svelle alefed, sva bat he mid cruccum his fed'unge uudervreddde. Pa
5 gesiit he sume dage under sunbeame and his scancan badode; him com
ba rideude to sum arvurde ridda, sittende on snavhvitum horse, and
he silf mid hvitum gyrlum befangen viis, and he bone h.ilgan mid gesib-
sumum vordum svacsliee grette, biddende, hat he him diigviste gedafen-
lice tyddde. CiuTberht l>a to l)am engle anmddlice cviid : "Ic volde bine
10 benunge silf nu gearcjan, gif ic me mid fed'unge ferjan mihte: min
adlige cneov is 3-fele gehaft : bat ne mihte nan laecevyrt aviht gelidjan,
beah be heo gelome to geled vaere''. Pa gelihte se cuma, and his cneov
grapdde mid his halvendum handum, and het bine niman hvajtene snied-
man and on meolce vyllan, and sva mid baere hsetan \)iit to])iindene lim
15 gevridan; and iifter bisum vordum his hors gestrad, on bani sidfiite, l>e
he bider com, aveg ferende. Hviit ba Cndherht after \ms engles hire
his cneov bad ode, and he sona gesuudfull liis fareldes breac, and on-
geat, piit god burn his engel nine geneosode, se be hi ver bone blindau
Tobian burh his heahengel Raphahel mihtelice onleohte.
20 Eft se hiilga Cudberht, \>a be he vacode mid hirdemannum on felda
on Ills geogode, ba geseah he heofonas opene, and englas gela?ddon
Aigdanes bisceopes savle mid miclum vuudrum in to Jisere heofonlican
myrhd'e. Hvilon eac Cudberht ferde geond land bodjende godes ge-
leafan: }>a for unvedere gecirde he to suines hirdes cytan, Jie stod faste
25 on bam vestene, pe he oferferde, and getigde his hors ba?r binnon.
PA, mid bam be he his gebedu sang, \m tar l>at hors bat pac of l>aere
cytan hrdfe, and feoll lidiine svylce of jiam hrofe an vearm hlaf mid his
sjfliucge : he ba ge]>ancdde gode ba?re sande and mid bsere nine silfne
gereordode.
30 Se eadiga Cudberht after })an ealle voruldbing eallunga forlet and
mid beavum bine silfne to munuclife gebeodde, and he hriidlice, siddan
he niunuc vas, veard gesett munuca pen , J)at he cumena buses gymde
and mynsterlicum cumum gebensum va?re. I*a at sumum sa;le on vintres
dage him com to godes engel on cuman hive, and Cudberht bine mid
35 ealre cumlidnisse underfeng. Pa gecirde he fit ymbe [)iis cuman Jienunge;
ac he ne gemette naenne cuman, ba l>a he inn com, ac lagon bri heofon-
lice hlafas on liljau beorhtuisse scinende, and on rosan braede st^mende,
and on sviicce svctre {>onne beona huuig. Pa sceavode se lull n a Cud-
berht on l>am snave gehviir, hvider se cuma sidigende ferde; ac b.i {>a
40 he nane fotsvadu on |)am suave ne geseah, ba ongeat he, \nit se cuma
vas engel and na mann, se be {>one heofonlican fodan him brohte, and
has eordlican ne rohte.
Pes foreseeda halga man viis gevunod, \mt he volde giin on niht to
sae, and standan on bani sealtum brinime od his svuran, singende his
45 gebedu. Pa on sumere nihte hlosndde sum oder munuc his fareldes,
and mid sleacre stalcunge his f«Hsvaduiu fyligde, dd [nit hi begen to sa?
becomon. Pa dide Cudberht, sva his gevuna vas, sang his gebedu on
sa?licere yde standende dd l)0iie svuran, and siddan bis cnedvu on l)am
5. bedode, Th, — 33. sumon, Th. — 36. liigonj f'ortussis lagon baer
scribendum est.
Pylas.
79
ceosle gebygde astrehtum handbredum td heofenlicum rodere. Efne pa
cdmon tvegen seolas of sselicum gininde, and mid heora flyse bis fet
drygdon, and mid heora blo?de bis leomu badodon, and sitftfan mid
beacne his bletsunge bsedon, licgende jit his fotum on fealevnm ceosle.
Pa Cudberht pa saelican nytenu on sund asende mid sotfre bletsunge 5
and on merigenlicre tide his mynster gesohte. Veard pa se munuc
miclum afyrht and adlig; on a?memerigen bine geeadmette to piis halgan
cneovum biddende, pat he his adl eallunga aflygde and his fyrevitnisse
faderlice gemiltsode. Se halga pa sona andvyrde: "Ic pinum gedvylde
dearnunge miltsige, gif pu ba gesihtu mid svigan bediglast, 66 piit min 10
savul heonon sidige, of andveardum life geladod to heofonum". Cudberht
pa mid gebede his sceaveres seocnisse gehaelde, and his fyrvites gauges
gylt forgeaf.
Fela vundra vurdon gevorhte purh pone halgan Ciidberbt; ac ve
villatf for sceortnisse sume forsuvjan, py liis Jie peos racu eov to lang 15
bj'nce. Vitodlice Cudberht ferde, sva sva his gevuna vas, embe ge-
lesiffulra lara bodunge, pat he bam ungelaeredan folce lifes veg taehte:
l>a fleah sum earn atforan him on side, and he his geferan befrinan
ongan, hva hi to pam diige afedau sceolde? pa cviid his gefera, pat he
gefyrn smeade, hvar hi bigleofau biddan sceoldon, ba pa hi pa fare 20
ferdon baton viste. Ciidberbt pa him to geanes cviid: "La hvat se
alraihtiga god mag for eade unc purh pisne earn atfore sceavjan, se be
iii aer Helian iifedde purh pone sveartan hriiniu, a?r he to heofonum
sidode". Hi ba ferdon ford sidigende, and efne se earn on bam ofre
gesiit, mid fisce geflogen, pone he peer rihte gefeng. Pa cviid se halga 25
to his geferan: "Irn to pam earne and him of anim piis fisces dael, be
he gefangen hiifd , unc to gereorde; si lof pani almihtigan, be unc purh
pisne fugol fedan volde ! syle sva peah sumne dsel pani earne to edleane
his gesvinces".
Hi ba after gereorde on heora veg ferdon, and Cudberht bam folce 30
fagere bodode, pat hi vare vaeron vid deofles syrvum, by liis pe he mid
leasunge heora geleafan avyrde, and fram psere bodunge heora mod
abrade. Piit folc pa fiigerlice ongan ford arsesan betvux bisere myne-
gunge, miclum bepseht, bat hi psere lare to lyt gymdon. Hvat se svicola
feond hi svide bedydrode, svylce pa?r sum bus sodlice forburne, brast- 35
ligende mid brandum, gedvimorlice sva peah. Pa volde pat folc pat fyr
adviiscan, gif hit senig vata vanjan mihte; ac pas halgan andveardnis
eadelice acvencte pas deofles dyderunge, pe hi dvollice fyligdon, and
pas lifes vord lythvon gyuidon. Pat folc pa ofsceamod ongean cirde to
paere lare, pe hi ser forleton, biddende sit pam lareove lidre miltsunge, 40
piit hi his lare ser to lyt gymdon, pa pa he pa fracednisse him beforan
ssede.
Cudberht sva peah on odrum timan eallbirnende hus ahredde vitf
fyres dara mid halgum benum, and pone vindes bleed aveg flygde, se
pe a3r for oft pone a;ttrian fliin deoflicre costunge on him silfum a- 45
dviiscte purh gescildnisse sodes drihtnes. He volde gelome leodum bod-
jan on fyrenum lande unforhtigende: hvat him pa geud'e se almihtiga
god fiigerre getyngnisse pam folce to liire, and him men ne mihton heora
3. leoma, Th. — 10. gesihcTe, Th. — 17. lara] deest Th. — 40. lidre]
litre, Th. — 41. fra;cednisse, Th.
80 Pylas.
mod behydanj ac hi eadmodlice him geandetton heora digelnisse, and
elles ne dorston, and be his dihte digellice betton. Sum sevfast man eac
svylce hiifde micle cydde to bam halgan Cudberhte, and gelomlice his
lare breac: pa getimode his vife virs bonne hi bedorfte, pat heo purh
5 vodnisse miclnm viis gedreht. Pa com se aevfasta to bam eadigan
Cudberhte, and he viis on bam timan to prafoste geset on pam munuc-
life, be is Lindisfarnea gehaten. Pa ncmlice he for sceame him openlice
secgan ne volde, pat his oevfaste vif on paere vodnisse lag, ac biid,
pat he asende snmne brodor, pat he hire gerihtu gedon mihte , rer pan
10 be heo of life gelsed vurde: pa viste Ciidberht eall be pam vife, and
volde purh hine silfne heo sona geneosjan, forpan be heo ser pan sevfiift
leofode, bean pe se nnsid hire sva gelumpe. Pa began se ver dreorig
vepan, anpracjende piis ungelimpes; Ciidberht hine p<i mid vorduin ge-
frefrdde, cvad, pat se deofol pe hire derjan volde, on his geneosunge
15 hi forketan sceolde, and mid micelre fyrhtu aveg fleon, and pat vif mid
gevitte vel sprecende ongean him togeanes gan, aud his bridel onfon.
Hit gelamp be pas lareoves vordum, pat pat vif hine gevittig mid
vordiun grette, biid, pat heo moste him mete gearcjan, and cvdde hii
se deofol hi dearnunga forlet, and svide forhtigende fleames ccpte, pa
20 pa se halga pider siddde.
Cndberht se halga siddan gefremode mihtiglice vundra on pam
nnnstre vunjende; begann pa on mode miclnm smeagan, hii he pas folces
lof forfieon mihte, by las be he vurde to hlisfull on vorulde, and pas
heofonlican lofes fremde va?re. Volde pa anstaudende ancorlif adreogan
25 on digelnisse eallunga drohtnjanj ferde pa to Farnea on fldvendre yde:
pat igland is eall bevorpen mid sealtum brimme, on ss middan, pat
vid innan eall ser pam firste mid sveartum gastum svide vas afylled,
sva J>at menn ne mihton pa moldan biigjan for pam vracon svearti'a
deofla: ac hi ealle pa eudeines flugon, and pat igland eallunge rymdon
30 pam iidelan cempan, and he pser ana vuuode, orsorh heora andan purh
almihtigne god. Pa viis pat igland mid ealle bedaeled vateres vynsum-
nisse on pam vestum cliidumj ac se halga ver pa sona het pa heardnisse
svide holjan on middan pa?re flore his fiigerau botles: and parr viiter-
aedre vynsum aspraug, verod on sviicce, pam vere to bryce, se pe
35 hvilon viiter to vinlicum sviicce vundorlice avende, pa pa hit volde god.
Se halga pa het him bringan seed, volde on pam vestene viistmes til—
jan, gif hit sva geiide se almihtiga god, pat he mid his fodum hine
fedan moste. He seov pa hvsete on besvuncenum laude; ac hit to viistme
aspringan ne mihte, ne furpon mid giirse grovende niis. Pa het he him
40 bere bringan to sa*de, and ofer aelcne timan pa eordan seov: hit veox
pa mid vynne and vel geripode. Pa voldon hriimnas hiue behreafjau
at his gedeorfiun, gif hi dorston sva; pa cviid se halga to pam heard-
nebbum: {:Gif se almihtiga eov pises geiide, briicad paera viistma aud
me ne biddad ; gif he poune eov pises ne getidode, gevitad aveg, viil-
45 hreove fugelas, to eovrum edele of pisum iglande''. Hvat pa hraniuas
pa ricene flugon ealle to somue ofer pone sealtne brim, and se hiilga
pa his gesvinces breac. Eft pa siddan odre tvegon svearte hraniuas
sidlice comon, and his bus taeron mid heardum bile, and to neste ba'ron
2. eavfast, Th. — 5. eavfasta, Th. — 8. ne volde] deest; Th. voluit
forsceam6de,7Mflte. —9. he hire] he deest. — 28. vracon = vracum; vracau, Th.
Pylas.
81
heora briddum to hlyvde: pas eac se eadiga mid ealle aflygde of pam
cdele mid anuin vorde; ac an paera fugela eft fledgende com ynibe |»ri
dagas pearle dredrig, fldh to his fotum frides biddende, ])iit he on bam
lande libbau moste symle unscadig, and his gefera samod. Hviit pa
se halga him piis ge title, and hi lustbaere bat land gesdhton and brohton 5
bam lareove lac to mede, s vines rysle his scon to gedreoge, and hi
bser siddan unscadige vimedon.
Pa volde se luilga sum hus getimbrjan to his brycum mid his ge-
brodra fultume: pa biid he hi anre sjlle, ])iit he mihte piit hus on pa
sa?healfe mid paere underlecgan. Pa gebrddru him beheton, pat hi voldon 10
pat treov, poune hi eft comen, him gebringau: pa cdmon hi, sva sva hi
cvaulon, aud vurdon sva peah has treoves uugemj'ndige; ac se almihtiga
god his vas gemyndig, and him pa sylle silf asende mid bam sa3licum
flode, and pat Add hi avearp paer, paer he silf smeade bat hus to arae-
renne on bam sealtum dfre. Pa vunode se halga ver manegu gear on 15
bam ancorlife svidelice stide, and bine genedsddon geldme aevfaste
meun aud be his lare heora lif gerihtlaehton.
fa com to him sum abbudisse, Alfla?d gehaten, p'fis cyninges svu-
ster Ecgfrid es, volde his mynegungum hire mod getrymman. ba betvux
heora spraece begau bed to halsigeune pone halgan ver, bat he sceolde 20
hire secgan, liu lange hire brddor EcfritT moste his rices brucan. Pa
andvyrde hire se halga mid tvilicre spraece and cviid : "For nahte h$S
geteald anes geares lust paer paer se svarta dead ousigende byd". Pa
undergeat lied, bittte hire brddor ne moste his lifes brucan ofer pam
anum geare, and paer rihte dredriglice vepende hine befran: "La ledf, 25
sage me, hva sceal his rice onfdn, ponne he brddor niifd ne he beam
ne belaefd?" Pa cvatf se luilga ver eft to pam maedene: "Se almihtiga
scippend hafd' gehealden sumue gecorenne ])isere ledde to cyninge, and
se bycT be sva leof, sva nu is se dder". Pa gedyrstla3hte l»iit maedeu,
biit lied him pa git to spraece and cvad: "Mistlice smeagadT manna 30
heortan: sume vilnjatf gepingde pisere voruldej sume gefyllad heora
fracedan lustas, and hi ealle siddan sorhlice vadljad. — pu forsihst
pone healican vurdmynt, and pe is ledfre on pisuni vacuni scrafum,
ponne pu on healicum bisceopsetle sitte". Pa cvad se vitega, pat he
vyrde na3re sva micles hades ne pits heahsetles; "ac sva peah nan man 35
godes miht ne forflyhtf on nanum hedlstrum heofonan odde eordan odde
see briddan! ic gelyfe sva peah, gif se almihtiga me beet piis hades beon,
biit ic eft mote bis igland gesecan after tvegra geara ymbryne, and
pises edeles brucan. — Ic bidde pic, Alfiaed, pat pu uncre sprsece on
minum life nanum ne ameldige". 40
After })isum vordum veard gemot gehafd, and Ecgfrid paer on ge-
sat, and Peoddrus, pises iglandes arcebisceop, mid manegum 6 drum
gepungenum vitiun, aud hi ealle iinmddlice pone eadigan Cudberht to
bisceope gecuron. Pa sendon hi sdna gevritu mid pam aerende td bain
eadigan vere; ac hi ne mihton hine of his mynstre gebringan: pa redv 45
se cyning silf, Ecgfrid, td pam iglande, and Trumvine bisceop, mid
ddrum aevfiistum verum , and hi pone halgan svitfe halsddon, heora
cnedvu bygdon, and mid tearuin baedon, dd pat hi hine vcpendne of pam
vestene atugon td pam siuode samod mid him, and he pone had heora
6. td medes, Th. — 15. nianega, Th.
6
82 Pylas.
haese underfeng , sva sva hit gefyru aer gesaed viis purh has cildes mud
and l>as niaeran bisceopes Boisiles, be him mid sodre vitegunge his lifes
endebyrdnisse sa?de. On pam ylean geare veard eac ofslagen Ecgfrid
se adela cyniug on his unside, pa pa he on Peohtum begarin to feoh-
5 tenne to djrstelice ofer drihtnes villan, and his cifesborena brodor
siddau rixdde, se be for wisdome gevende to Scottum, pat he alpeodig
on lare gebuge. Pa viis gefylled seo forespraec, sva sva se halga ver
saede pam inaedene be hire gebrddrum aer he bisceop vaere.
Hviit pa siddan se halga Cudberht Lindisfarnensiscre scire gelad-
10 unge leodbisceop mid ealre gecnjrdnisse his folces gvmde to efenlaecunge
paera eadigra apostola, and hi mid singalnm gebedum gescilde vid
deofol, and mid lialvendum mynegungum to heofonum tyhte , and he sva
leofnde, sva sva he silf laerde, and a his bodunge mid bysnuugum
astealde, and eac mid vundrum vel gegleugde, and mid sodre lufe symle
15 gesvette, and gemetegode mid miclum gej^lde, and viis svide estfull
on aelcere spra?ce. He nolde avendan his gevunelican bigleofan, ne his
gevaedu l)e he on vestene hiifde; ac {>a stidnisse his stearcan bigleofan
betvux laevedum folce on his life geheold. He vas svide velig vadium
and bearfum, and sjmle him silfum svide hafenleas.
20 Pa gevorhte he fela vundra eac binnan bam firste, l>e he bisceop
viis : Mid halegum vatere he gehaelde sum vif, pas ealdormannes aeve,
fram earmlicere code, and heo sona gesund him silfum penode. Eft on
i>a?re ylcan tide he mid ele smirode an licgende maeden on langsumum
sare burh hefigtimum heafodece, and hire sdna viis bet. Sum aevfiist
25 ver vas eac yfele gehaft and lag at fordside, his freondum orvene:
pa hafde heora sum hiiligue blaf, bone l>e se eadiga ver ser gebletsode,
and he pane poer rihte on rater bedvpte and his adligum maege on bone
mud begeat, and he baer rihte baere adle gestilde. Eac on odrum timan
sum adlig cnilit faerlice veard geferod iitforan pam vitan, l>a pa he mid
30 lare geond bit land ferde: l>a biedon ba baermenn his bletsunge georne,
and he baer rihte bone cniht araerde, sva }>at he gesundfull sidode on
his fotuin, se pe on baere bider geboreu vas. Sum earm mdder un-
eadelice biir samcucu cild svide dreorig on })am jican vege be se vita
ferde: ba besargode he baere sorhfullan meder and gesvaeslice hire sunu
35 cyste, cvatf, hat hire cild gesund beon sceolde and eall hivisc haelde
brucan; and bas vitegan vord vurdon gefyllede.
Alflted {ici eft, pat iidele maeden, j>one halgan laretiv to hire ge-
ladode: [)a gesiit he at mysan miclum onbryrded; he beseah to heofonum
and his seax «ivearp. Pa axode seo eadige faemne, livy he sva hradlice
40 his gereord forlete? J>a cvad se bisceop mid abrj-rdum mode: "Efne nu
ic geseah englas ferjan gesaeliglice of l>inum boclande to healicere
heofonan mid halgiun sange, and his nama pe bjd ardlice gecyd on
ajrnemerjen, J)onne ic offrige gode l>;i lifiican lac on geleaffulre cyrcan".
Hit veard pa gevidmaersod, sva sva se vitega cvad, pat hiredmann Jmrh
45 holdraedenne }>a sume ac astali, and his orf laesvode mid treovenum
helme, and he hearde feoli, gevat of vorulde mid vuldre to gode for
taere hylde his heordraedenne.
Hva mag aefre ealle gereccan pa mihtigan tiicnu pises halgan veres,
17. gevaeda, Th. — 40. Efne ic nu geseah englas ferjan] Cum qui ab
angelis ad coelum apportetur, ntdlibi nominetur , aut pro Efne legen-
dum Esne, aut esne inter ic et geseah inserendum esse censeo.
Pylas.
8S
hit oft he eadelice adlige gehaelde, and ba sveartan gastas syinle
aflygde, and fsegra manna fordsid foregleav sa?de, vis burh vitegunge
visdouies giistes! Pa vunode sum sacerd svide gelyfed on ancersetle
after his lare, and on gehvylcum geare hine geneosode, Herebriht ge-
haten, hohfull on mode. Ciidberht l>.i sona hine on sundron gesprac, 5
cvad pat he ba sceolde svidlice befrinan his nydbearfnisse set* his nextan
diige; cvad bat he ne moste on menniscum life hine eft geseon of ham
audveardum diige. Herebreht ha sona svide hohfull veard, and feoll
him to fotum mid fluvendum tearum, bad , hat he moste mid him sidjan
to heofonlicum brjmme of bisum gevinne, sva sva he on life his lare 10
gehyrsumode. Hviit ba se bisceop his cneovu gebygde to bisere bene
mid blidum mode, and siddan bone sacerd sona gefrefrode, cvad", bat
liim geude se almihtiga vealdend, bat hi tdsomne sidjan moston of
bisum earfocTnissum to ecere myrhde. Herebreht ba ham gevende, and
on legerbedde licgende abad |>jis odres geendunge mid adligum limum. 15
Cudberht se halga ba svide onette to bam ancorsetle, be he ver gesat,
burh halige mynegunge mihtiges drihtnes; volde on bam lande his lif
geendjan bser, baer he ser lange libbende drohtnode: and he on l>am
lande ba gelaeded veard on his ford side svide fus to gode on J) am
l>riddan geare his biscophades, and on ])isum dage to drihtne gevat, 20
and Hereberht samod, se halga sacerd, sva sva he on life ser geleornode
burh godes gast mid godum villan. His lie veard bebyrged on Lindis-
farnensiscere cyrcan: \>ser vurdon gevorhte vundra forfela burh geear-
nunga his eadigan lifes. I'a gelicode hit bam leodbisceope Eadberhte
silfum, his aftergengan, bat he Ms lichaman up ba gelogode on bam 25
endliftan geare his geendunge: ba veard bat halige lie hal on eordan
gemct gesundfull licgende, svylce he slaepende vaere, lidebyge on limum,
sva sva he geled vas.
Si vuldor and lof bam velegan drihtne, se be his gecorenan sva
cystelice vurdad after deadlicum life mid him libbendne a on ecnisse 30
ealra vorulda. amen.
11. cneova, Th. — 30. libbende, Th.
Afltlitamentum •
JJunc in Sancti Cuthberhti honor em atque memorial» a monacho ali-
quo scriptum habitumque sermonem , qui maxime memorabilem cen-
seant, non deerunt lectores. Nimirum per tottim fere opus Me Saxo-
nonicorum poematum ornatus, qui alliterationis nomen habet, non
5 solum conspicitur auditurque, sed universa etiam magis poetica est
dictio quttm prosaica. Sermonis igitur auctorem ant suo Marte ver-
sus fecisse, aut ex poetae alicujus carmine depromsisse , nemo infi-
tias ibit. Sed qui sermonem diligentius attentoque animo fuerit per-
scrutatus , auctorem versus suos ex poemate aliquo exscripsisse non
10 dubitabit: sunt enim Ma poeticae linguae ornamenta neque certis Mis
regulis normisque destituta, neque per totum sermonem aeque fre-
quenti manu dispersa, ut fieri solet, si quis inspiratione quadam,
absque tamen consilio stylo exornato scribere voluerit; sed versus
singuli, iidemque aut integri pmne optimeque conservati, aut leviter
15 tantum corrupti, prosaici sermonis partibus ita inmixti sunt, ut
facillime excidi possint.
Carminis igitur ipso sermone vetustioris auctor quis fuerit, si quae-
ris, difficile est responsu. Qui ipsius sermonis exordio momenti ali-
quid adjudicarit, Bedam venerabilem carminis auctorem fuisse, for-
20 sitan arbitretur. Sed Bedam Cuthberhti vitam prius versu heroico,
postmodum piano sermone, utramque tamen latine scripsisse , omnes
sciunt; quo tamen hand quaquam contendi potest, Bedam nullo modo
Anglicis quoque versibus Cuthberhti facta atque miracula quae dicun-
tur, panxisse, vel pangere saltern potuisse, quum ex Uteris cujusdam
25 Cuthberhti monachi et Bedae discipuli ad amicum Cuthvinum scrip-
tis, Bedam venerabilem Anglica quoque carmina excudisse, edocti
simus. Expressis enim vero verbis haec dicit Cuthberhtus motiachus :
"Canebat QBeda scilicet morti jamjam proximus) sententiam beati
Pauli apostoli: HORRENBUM EST JXCIBERE IN MANUS BE1
30 VIVENT1S, et multa alia de scripturis sacris , et in nostra quo-
que lingua, hoc est Anglicana, ut er at doctus in n o-
stris carminibus, non nulla dixit; nam et tunc hoc
dictum Anylico sermone componens multum compunctus
26. carmina excudisse] In catalogo librorum a Beda conscriptorum
Anglicum de S. Cuthberhti vita carmen non legi, parvi refert; ejusdem
enim versio evangelii S. Johannis Anglica, quam ultimis vitae diebus
in ecclesiae utilitatem discipulis dictaverat, pari modo excidit.
Additomentum. 85
ajebat- Ante necessarium exitum prudentior quam opus
fuerit nemo exsistit ad cogitandum: videlicet hinc ante-
quam prof'iciscatur anima, quid boni vel mali egerit; qua-
liter post exitum judicanda fuerit. — In istis autem diebus
duo opuscula multum memoria digna facere studebat, evangelium 5
scilicet S. Johannis in nostram linguam ad utilitatem ec-
clesiae convertit, et de libris uotarum Isidori episcopi
excerptiones quasdam, dicens: Nolo ut pueri mei mendacium
legant et in hoc post obitum meum sine fructu laborent". Cf. Vita
Bedae, auctore Cuthberhto, ed. Wheloc. in praefacione ad hist, eccles. 10
At Beda carminis Beati Cuthberhti vitam collaudantis utrunt fue-
rit auCtor , dut quivis alius, jamjam in medio felinquimus ; mine lu-
bet potius, qui aid integri ex homilia depromi, aut qui levi adhibita
correctura possint reparari versus communicare cum lectoribus.
Pap. 78, lin. 4.
Pa gesat he sume dage under sunbeame,
his scancau scirum sciman badude :
Him ba sum ridda com ridende td,
sittende on sviftum snavhvitum horse,
and silf mid hvitum vas hraglum befangen. 5
he ]>one halgan (ha gen)
mid gesibsumum vordum svseslice grette,
bad , bat he him dSgviste gedafenlice titfode.
He ba to bam engle cviitf aninodlice:
Ic be sva>sendu volde silf nu gearcjan, 10
gif ic me mid fedunge ferjan mihte:
min adlige cneov is yfele gehafted,
bat ne mihte nan laecevyrt gelidan aviht,
])e;ih be heo gelome to geled vtere.
Pag. 78, lin. 47.
Sang his gebedu on saelicre yde, 15
standende otT bone svurau on sealtum brime,
and his cneovu on ceosle gebygde,
astrehtum handbredum to heofonlicum rodore.
Pag. 79, lin. 1.
efne ba tvegen comon
seolas snellice of sselicum grunde, 20
and mid heora flyse his fet drjgedon,
and mid heora blaede his leomu badodon,
and sidtfan beedon mid bacne his bletsunge,
licgende iit his fotum on fealevum ceosle.
Pa he sona ])d sselican nytenu 25
on sund sende mid sodre bletsunge,
4. judicanda fuerit] Hoc Anglicum Bedae carmen alteri operis hu-
jus parti reservavimus.
2. scirum sciman] apposui. — 4. sviftum] apposui. — 5. hriigliim]
gyrlum, MS. — 10. J>e svsesendu| bine benunge, MS. — 16. on sealtum
brime] apposui, secundum. 78, 44. — 20. snellice] apposui. — 25. he sona]
Cudberhtus, MS.
86 A ddit amentum.
and on mergenlicre tide his mynster gesohte.
Veard ba se munuc niiclum afyrht,
and adlig on aernemerigen hiue geeadmode.
to b&s halgan cneovuni
bad, bat lie his adl eallunga aflygde, 5
and his fyrevitnisse fiiderlice gemiltsode.
Se halga ba sdna him audvjrde :
Ic binum gedvylde dearnunga miltsige,
gif l)ii ba gesilule mid svigan bediglast
6(T bat savol min heonan sidige, 10
of andveardum life geladod to heofnum.
Pag. 79, lin. 16.
Ferde se vitega , sva sva his gevuna vas,
ynibe geleaffulra lara bodunge,
bat he ungelaeredum leodum lifes veg taehte.
ba fleah sum earn at forau him on side, 15
and he his geferan befrinau ongan,
hva hi to bam farelde afedan sceolde?
ba cviid his gefera, bat he gefyrn smeade,
hvar hi bigleofan biddan sceoldon,
ba ba hi ba fare ferdon baton viste. 20
Cudberht ba him togeanes ciidlice cviid :
"La hvat se almihtiga god foreade mag
unc burh bisne earn ittforesceavjan,
se l>e iii a?r Elian afedde
J)iirh bone sveartan hriimn, ver he to heofmun sidode". 25
Hi ba furdor ferdon, fordsidigende,
and efne se earn on bam ofre gesat,
mid lisce geflogen, be he on node begrap.
pa se folccuda to his geferan cviid :
"Irn to pam earne and him of anim 30
pas fisces frumduel, pe he gefangen hafd,
unc to gereorde. Si lof pani iilmilitigan,
pe unc l>iirh l)isne fugel fedau volde!
sylle sva peah sumne da?l eac
l>am earne to edleane his earfodgesvinces. 35
Cudberht ba l)am folce fiigere bodode,
bat hi dyrstige va?ron vid deofles syrvum,
by las be he mid leasnuge heora geleafan avj-rde,
and fram Jigere mynegunge heora mod abrugde;
ac bat folc ongan ford aroesan 40
betvux l>isre mynegunge, miclum bepaeht,
J)at hi baere lare to lyt gymdon :
hviit ba se svicola feond hi svide bedydrode,
svylce baer fyrcs haete has forburne,
7. him] apposui. — 12. Ferde se vitega] Vitddlice Cudberht ferde, MS.—
14. bam ungeloeredan folce, MS. — 17. fiireldej diige, MS. — 21. cudlice]
apposui. — 26. furdor] apposui. — 28. be he on flode begrap] bone he |>a>r
rihte gefeng, MS. — 31. frumdiel] du?l, MS. — 34. eac] apposui. — 35.
earfdd] adposui. — 37. dyrstige] vare, MS. — 44. fvres haete] apposui.
20
Addilamenlum. 8?
brastligende mid braiulmn
gedvimorlice sv;i beab.
I»a volde bat folc bat fyr adviiscan,
gif hit aenig rata vanjan mihte;
ac b&s halgan andvearduis cade acvencte
deofles dyderuuge, be hi dvollice fyligdon
and l^iis lifes vord lythvon gvmdou.
p-it folc ba ofsceamod ougean cyrdc
to bas leofan lare, be hi forleton aer,
biddende iit bam hireove licTre miltsuuge, 10
pat hi his lare aer to lyt gymdon,
pa ba he pa friiceduisse him beforan suede.
He on 6drum timau eallbirneude
hus ahredde mid halgum benum,
vid fyres dare ,0
and bone vindes blued aveg flygde,
se be aer for oft bone aettriau flan
deoflicre costunge advjiscte on him silfum
purh gescilduisse sudes scippendes
He pa volde gelome leodum bodjan
on fyrenum lande unforhtigende :
hviit him ba geuffe se iilmihtiga
fiigerre getyngnisse to folces lare,
and him men ue mihton heora mod bebydan;
ac hi eadmodlice him geaudetton «•'»
lieora digelnisse, ue dorstou elles,
and be his dihte digellice betton.
Pag. 80, lin. 17.
Hit gelamp be bits leofan hireoves vordnm,
bat l>at vif hine gevittig mid vordum grette,
biid, bat heo moste him mete geearcjan,
cyd'de, hu se deofol hi dearnuga forlct.
and svide forbtigende fleames cepte,
pa ba se halga her sidode.
Cudberht se halga siddau gefremede
Mihteglice vuudru on l)am mynstre viinjeude.
Began pa on mode miclum smeagan,
hu he l»as folces lof fortleon mihte.
Volde ba anstaudende ancorlif
adreogan, on digelnisse eallunga drohtjan ;
ferde pa to Faruea on flovendre yde:
bat igland is eal bevorpen
mid sealtum brime on sue middan,
Pat vid innan cal aer bam firste
mid sveartum gastum svide vas afylled,
sva l>iit men ne mihton pa moldan bugjan
for pam searovracum sveartra deoila
, 9. pas ledfan] p*re, M8. - 86. ue dorston eUes] and elles ne doraton
MS. — 28. leofan] apposui. - &• brimej bnmme, MS. - ih. seaiol «r
postii. — vracan, MS.
30
45
88 Additamentum.
ac hi ealle pa endemes flagon.
and pat igland eallnnga rymdou
bam adelan cempan , pe pwr ana vunode,
orsoi'h heora andan purh iilmihtigne god.
Pa vas pat igland mid ealle beda?led 5
vateres vynsnmuisse on bam vestum cludmn:
ac se halga ver net pa sona
pa heardnisse svide holjan harra clifa
on middan psere flore his fXgran botles:
and pa vatersedre vynsnm asprang, to
verod on sviicce, pam vere to bryce,
se pe hvilnm vater to vinlicum sviicce
vundorlice avende, pa pa hit volde god.
Pag. 8Q, lin. 36.
Se halga pa net him bringan sa>d,
volde on bam vestene vsestmes tiljan, 15
gif him svii geiide se almihtiga god,
pat he mid Ms fodum hine fedan mihte;
he seov pa, hvsete, on besvuncenum lande,
ac hit to viistme gevendan ne mihte,
ne forbam mid giirse grovende vas. 20
Pa bad he him bere bringan to ssede,
and ofer selcne timan ba eordan seov :
hit veox pa mid vynne and vel geripode.
Pa voldon hramuas hine behreafjan
at his gedeorfuui, gif hi dorston sva; 85
pa cviid se halga to pam heardnebbum :
"Gif se almihtiga eov geiid'e pises,
briicad piis metes, and me ne biddad;
gif bonne tyres baldor eov pises ne getidode,
gevitad aveg, viilhreove fugelas, 30
to eovrum edele of pisum iglande".
Hvat ba hriimnas pa brade flugon
ealle to somne ofer pone sealtan brim,
and se halga pa his gesviuces brcac.
Eft bii siddan odre tvegen 35
svearte hriimnas sidlice comon,
and his bus tseron mid heardnm bile,
and to bure bssron bryddum to blyvde:
pas eac se eadiga mid ealle aflygde
of pam edele mid anum vorde. 40
ac an paera fngela eft fleogende com
3mbe bri dagas, pearle dreorig,
fleah to bis fdtam frides biddende,
bat be on pam lande libban moste
simle facenleiis, and his gefera samod". 45
Hvat pa se halga him pas geiide,
8. harra clifa] apposui. — 19. gevendan] lispringan, MS. — 28. baa
metes] paera vaestma, MS. — 29. tyres baldor] apposui. — 38. bure] neste,
MS. — 45. fiicenleasl uuscadig, MS.
Additamentum.
and hi lustbsere bat land gesohton,
[and] brohton bam lareove lac to mode.
Pay. 81, lin. 8.
Pa volde se halga bus getimbrjau
to his brycum mid gebrodra fultume.
89
Pay. 81, lin. 13.
and him pa sylle
self asende mid bain saelicum flode.
Pay. 81, lin. 19.
Volde burh his mynegungum hire mod getrynimau.
Pa began heo to halsigenue bone halgan ver.
Pay. 81, lin. 26.
. . hva sceal his rice onfon,
bonne he brodor nafd, ne he beam ue belsefed? 10
Pay. 81, lin. 30.
Mistlice sroea-gad manna heortan:
sume vilnjad gebyngde pisere vornlde,
sume gefyllad heora fracodan lustas,
and hi ealle siddan sorhlice vadeljad".
Pa qvad se vitega, bat he vyrde na?re 15
sva micles hades, ne pis heahsetles ;
:'ac sva beah nan man godes miht forflyhd
on nanum heolstrum, heofonan odde eordan
odde sa? briddan".
Pay. 81, lin. 38.
Pat ic eft mote pis igland gesecan, 20
after tvegra geara ymbrine [and] bises edeles brucan.
ic bidde be, Alfla:d, bat bu nncre sprsece
on minum life nanum ue ameldige.
Pay. 81, lin. 43.
And hi ealle anmodlice
bone eadigan Ciidberht curon to bisceope. 25
Pa sendon hi sona sode gevritu
mid bam serende to bam eadigan vere,
ac hi ne niihton hine of his mynstre gebringau.
Pa reov Ecgfrid silf to bam iglande
and Trumvine bisceop, mid treovfastum verum, 30
and hi bone halgan halsodon svide,
bygdon heora cneovu, bsedon mid tearum,
da hi hine vepende of bam vestene atugon
to pam sinode samod mid him,
and he heora hsese bone had genam. 35
25. to bisceope curon, MS. - 26. sode] apposui. - 30. odrum eav-
fastum MS. - 31. svide halsodon, MS. - 32. heora cneova bygdon and
mid t" arum baedon, MS. - 33. 6d bat hi, MS. - 35. bone had heora h*Se
underfeng, MS.
90 Additamentum.
Pay. 82, tin. 12.
And mid halvendum mynegungum to heofonum tyhte.
[and J He sva leofdde sva sva he laerde silf,
[and] a his bodunge mid bysnuugum astealde,
and eac mid vuudrum vel geglengde,
[and] mid sodre lufe symle gesvette, 5
[and] gemetegode miclum gebylde,
and viis svide estfull on aelcere spraece.
His gevunelican bigleofan he avendan nolde,
ne his gevaedu, be he on vestene hiifde j
ac ba stidnisse his stearcan bigleofan 10
betvux laevedum folce on his life geheold,
svide velig vadium and bearfum
aud simle him silfiun svide hafenleas.
F'a gevorhte he fela vundra eac
binnan bam firste be he bisceop vas: 15
Mid halguin viitere he sum vif gehaelde,
ealdormannes aeve, fram earmlicre code,
aud heo s6ua gesund him silfum bi-node;
Eft on baere ylcan tide he mid ele smyrode
[an] licgende maeden on langsumum sare 20
burh hefigtimum heafodece, and hire soiia bet vas.
Sum sevfast ver viis eac yfelfi gehiifted,
his freondum orvene on fordside liig:
ba. hiifde heora sum hiiligne hlaf,
bone be se eadiga ver a?r gebletsode, 25
and be bone on vylspringes viiter bedypte,
and Iiis metrunian maege on bone mud begeat,
and he eadelice baere adle gestilde.
Eiic on odrum tidum sum adlig cniht
faerlice veard geferod atforan bam vitau. 30
ba ba he mid lare geond bat land fcrdej
bil bsedon ba baermenn his blt-tsunge georne,
and he mid criifte bone cniht araerde,
sva bat he fulhal his fotutn sidode,
se be on baere bider geboren viis. 35
Sum earm moder eac bar uneadelice
samcucu cild svide dreorig
on bam ylcan vege, be se vita ferde;
ba besargode he baere sorhfullan nu'der,
and gesvaeslice hire sunu cyste, 40
cviid, l)iit hire sunu gesund sidjan sceolde,
and ealre hivisci-e haelde brucan,
and biis vitegan vurdon vord gefyllede.
2. silf laerde, MS. — 6. mid miclum, MS. — 8. He nolde avendan bis
gevunelican bigleofan, MS. — 12. He viis svide, MS. — 16. he gehselde
sum vif, MS. — 17. has ealdormannes, MS. — 23. and lag on fordside his
freondum orvene, MS. — 26. ]>one on vylspringes] pone baer rihte on, MS.
— 27. metrunian | adfigum, MS. — 28. eadelice | [>a?r rihte, MS. — 30. sit—
foran him? — 33. mid criifte] baer rihte, M.S'. — 34. sva J>iit he gesondfnll
sidode on his fotum, MS. — 36. eac apposui. — 41. bit hire cild gesund
beon sceolde, MS. — 42. call hivisc, MS. — 43. vord vurdon, MS.
Additamentum. 01
Alflsed ba eft Jtat ad'ele lnaeden
pone halgan hireov to bire geladode :
ba gesi'it he at mysan miclum onbryrded,
beseah to heofonum and his seax avearp.
pa seo eadige faemne axode hine 5
hvy he sva riidlice his gereord forlete?
ba abryrdum mode se bisceop cvad:
"Efue nu ic esne geseah englas ferjau
svid'e blidelice of ]>inum boclande
to Iiealicre heofenan mid halgum sauge; to
and his nama be byd nehst gecyded
on aernemerigen, bonne ic offrige gode
pa lifiicau lac on geleaffulre cyrcan".
F»a veard gevidmaersod, sva sva se vitega cvSd,
pjit hire hireman burh holdra3denne 15
sume ac astah and his orf Isesvode
mid treovenum helme, and be hearde feoll,
gevat of vorulde mid vnldre to gode
lor l>8ere bylde bis heordrsedenne.
Hva mag ajfre ealle gereccan 20
ba healican tacnu bises halgan veres,
hu oft he eadelice adlige geha?lde,
and ba sveartan gastas symle afiygde,
and fa?gra manna fortlsid foregleav saede,
vis l>urh vitegunge visdomes gastes. 25
Pa vunode sacerd svide gelyfed
on ancoi'setle sifter bis lare
and on gehvylcum geare hine geneosode,
Herebriht haten, hohfnll on mode.
Cudberbt ba soua hine on sundron gespric, 30
cvad, l>at he frymlice befrinan sceolde
his nydl»earfnisse ser his nextan dage,
cviid, \mt he ne moste on menniscnm life
hine eit geseon of andveardum diige.
Herebreht J>a sona svide bobfull veard, 35
feoll to his fotum mid flovendum tearum,
bad, pat he moste mid him sidjan
to heofonlicum Jirynime of l)isum gevinne,
sva sva he on life his hire folgode.
Hviit l>a Ciidberht his cneovu l>a 40
gebygde to l>isere bene mid blidnm mode,
and siddan bone sacerd sona gefrefrode,
cviid, bat him gefuTe se liiiniluiga vealdend,
bat hi to somne sidjan inoston
4. he beseah, MS. — 5. ba axode hine seo esidige faemne, MS. — 7.
cvad se bisc. mid abryrd. mode, MS. — 9. svide blidelice] gesaoliglicc,
MS. — 11. nebst] ardlice, MS. — 14. Pa] Hit ba, MS. — 15. hire] deest
MS. — 21. healican] mihtigan, MS. — 26. sum sacerd, MS. — 29. ge-
haten, MS. — 31. bat he ba sceolde svidlice befrinan, MS. — 34. of bam,
MS. — 36. and feoll, MS. — 39. folgode] gehyrsumode, MS. — 40. Hvat
ba se bisceop his cneova gebigde, MS.
92 AddUamentum.
of bisura earfoiTuissum to ecere niyrhde
Herebreht ba heardlice ham gevende,
and on legerbedde licgende abad
bas odres geendunge mid adligum limuui :
ac Ciidberht ba se halga ciidelice 5
onette to bain ancorsetle, be he ter gesat,
burh halige niynegunge mihtiges drihtnes;
volde on |iam lande his lif geendjan
ba?r, baer he a?r lange libbende drohtnode.
And he on bani lande ba gelaeded veard 10
on his fordside [svide] fiis to gode,
[on bam briddan geare his biscophades,]
and on pam dage to drihte gevat,
and Hereberht samod , se halga sacerd,
sva sva he on life ser geleornode 15
burn godes gast, mid godum villan.
His lie bebyrged veard on Lindisfarena cyrcau :
paer vurdon gevorhte vundra fela
burh geearnunga his eadigan lifes.
F*a gelicode [hit] pam leodbisceope 20
Eadberhte silfum, his aftergengan,
pjit he up gelogode pa his lichanian
on pam endliftan geare his geendunge:
pa vearcT pat halige lie hal [on eordan] gemett
gesundfull licgende, svylce he slaepende vaere 25
lidebyge on liniuin, sva sva gelegd he vas.
Si vuldor and lof bani velegan drihtne,
se be his gecorenan sva cystlice vurdatf
after deadlicum life, mid him libbendne
a on ecnisse ealra vorulda. 30
Carmen igitur a praedicatore excerptum redactumque esse in sermo-
nem, qui ftaec attentiore animo perlegerit, nemo tandem dabitabit. Sed
nos gratias habeamus monacho , et majores quidem pigro quam sedulo
haberemus. Nam hujus de S. Cuthberhto carminis non solum notitiam
sed permagnam etiam ejus partem hand dubie debemus concionatoris pi-
gritiae, qui nimirum non nisi inertiae deditus carmen in Sancti sui hono-
rem factum excerpsisset, sed nobis vel primae, vel secundae tertiaeve notae
sermonem scripsisset , quorum tamen sermonum nee nunc est, neque un-
quam fuit inopia. Itaque, unde monachi sermo ad finem proper ans ni-
hil sit ?iisi carmen ipsum paullulo tantum variatum, non miraberis, ex
quo enim altior animi affectus pulcherrime elucebat.
Praeter sermonem in S. Cuthberhti honorem ille quoque in S. Ed-
mundi laudem confessoris sermo alliteratione exornatus est; ex quo pa-
rent ejus originem concludo. Quern tamen cum lectoribus vereor com-
municare, ne his subtilissimis disquisitionibus obscurentur magis quam
illuminentur. At textus etiam natura communicationem dissuasit, quern
pa-rum aptum esse ad rem ex Thorpii verbis elucet, ita de eo sermone
disserentis : "The Homilg for St. Edmund's Dag, ivhich is a translation
from Abbos Latin narrative, is in barbarous Semi- Saxon , apparentlg
in the East- Anglian dialect, and, as veil as that for St. Cuthberts
Dag, is alliterative , a circumstance which had escaped mg notice, un-
til pointed out to me bg mg friend Jos. Stevenson, Esq. , of the Britisch
Museum, bg whom I am informed, that a purer text of the same Homily
exists among the treasures of the Cottonian". Sed tempus est, jam hin'c
abire nos atque ad poesin ex inturbatis fontibus haustam accedere.
2. heardlice] deest MS. — 5. CfuTberhtus se halga ba svide onette,
Ms- — 17- Lindisfarnensiscere cyrcan, MS. — 22. bat lie his lichaman up
pa gelogode, MS. — 29. libbende, MS.
A. Secgendas. B. Ledd vyrhtan. C. Peddvitan.
II. JPoetae.
A. Narrantes. B. Canentes. C. Docentcs.
A. Secgendas.
B e 6 v u 1 f.
I \t roductio. Hrdthgdrus, Danorm rex, splendidissimum sibi
palatium, nomine Heorot (CerviJ insignitum, exstruxerat, itbi dies fe-
stos ac solemnes cum cummilitonibus celebraret Id peraegre ferens
Grendilus, daemon giganteae formae, qui paludem prope sitam habita-
bat} tib Hrdthgdri militibus molestiae solemnibus celebratis sibi paratae
poenas petieit saevissimas, node scilicet unguibus eos dilaceravit, dila-
ceratosque cruentissime comedit; quo factum est, ut militum nemo in
posterum noctem in palatio degere vellet. Quod igitur cum Beorul/'us.
Gautornm princeps, audivisset, palatiumque def'ensoribus vacuum esse,
cum Grendilo pugnam inire constituit, iterque maritimum duodecim cum
sociis maturavit.
1. Hvy Beovulf eode to Heorote vitf Grendle to feohtanne.
First ford gevat, flota vas on ydum, (Kemble 418.}
bat under beorge. beoruas gearve
on stefn stigon. streamas vundon
sund vid sande. secgas baeron
5 in bearm nacan beorhte friitve
gudsearo geatolic; gum an utscufon
veras on vilsid vudu bundenne.
Gevat pa ofer vsegholm vindc gefysed
flota fainigheals fugle gelicost,
10 6d pat ymb antid odres dogores
vunden stefna gevaden hafde,
pat pa lidende land gesavon,
brimclifu blicau, beorgas steape,
side ssenassas; pa viis sund liden
15 eoletes fit ende. panon up hrade
Vedera leode on vang stigon,
ssevudu sseldon, syrcan hrysedon,
giidgevsedo; gode pancedon,
pas pe him ydladu eaiTe vurdon.
20 Pa of vealle geseah veard ScildiDga,
1. Fyrst, A. — 8. pa?, A'. — 15. eoletes, K. — 19. ydlade, A'. Sub-
stantia hujus generis vt ladu, cyme etc. verbum in plurali numero se-
cum possunt habere. Cf. v. 48 cyme sindon.
96 Secgendas.
se {>e holinclifu healdan scolde,
beran ofer bolcan beorhte randas,
fyrdsearu fiislicu; hine fyrvit briic
mudgehygdum, hvat ba men vseron.
25 gevat him ba to varotle vicge ridan
begn HrmTgares, brjmmum cvehte
miigenvudu mundum , ruedelvordum fraga :
CfHvat sindou ge searohiibbendra,
byrnum verede, be bus brontne ceol
30 ofer lagustraete laedau cvomon,
hider ofer holmas helmas baeron?
Ic has endesaeta egvearde heold,
be on laud Dena ladra nsenig
mid scipherge scedan ne meahte.
35 no her cudlicor cnman ongunnon
lindhabbende , ne geleafnesvord
gudfremmendra gearve ne visson,
maga gemedu; naafre ic maran geseah
eorla ofer eordan bonne is eover sum,
40 secg on searvuin. nis biit seld guma
vsepnnm geveordad, nefne him his vlite ledge,
senlic ansyu. Nu ic eover sceal
frumcyn vitan, ser ge fyr heonan
lease sceaveras on land Dena
45 furdur ft-rau. nu ge feorbuende
merelidende minne gehyrad"
anfealdne gepoht: dfost is selest
to gecydanne, hvanan edvre cyme sindou".
Him se yldesta andsvardde,
50 verodes visa vordhord ouleac :
"Ve sint gumcynnes Geata ledde
and Hygelaces heordgeneatas.
viis min fiider folcum gecyded,
adele ordfruma Ecgbedv haten;
55 gebad viutra vorn ecr he on veg hvurfe
gamol of geardum; hiue gearve geman
vitena velhvylc vide geond eordan.
ve burn iioldne hyge hhiford binne,
sunu Healfdenes secean cvomon,
60 leddgebyrgean; ves bu us larena god.
habbatf ve to bam niseran micel a?rende
Deniga frean; ne sceal user dyrnesum
vesan, piis ic vcne: bu vast, gif hit is
sva ve sodlice secgan hyrdon,
65 bat mid Scildingum sceadena nathvylc
deogol daedhata deorcum nihtum
eaved burn egsan uncudne nitf,
31. helmas baeron] deest apud K. — 32. Ic bas, K.} ie viis, MS. —
»egve;irde, MS. — 36. nel i. e. neque. — 41. nefnej naefre, MS. — 46. minne,
K.] mine, MS. — 48. syndon, K. — 51. synt, K. — 60. viis, MS. —
61. peem, K.
Sccgendas. 97
hyndu and hrafyl: ic biis Hrodgar mag
l)iirli rumue sefan rsed gelaprau,
70 hu he, frod and god, feond ofersvided,
iiif him edveudan aefre scolde
bealuva bysigu , bot eft cuman,
and pa cearvylmas colran vurdad,
odcTe a sidpau earftidprage,
75 preanyd polad, penden paer vunad
on heahstede hiisa selest".
Veard madelode, ba?r on vicge sat
ombeht uuforht : "aeghviidres sceal
scearp scildviga gescad vitan,
80 vorda and veorca se pe vel penced.
ic bat gehyre, pat bis is hold veorod
freau Scildinga; gevitatf fordberan
vaepeu and gevaedu: ic eov visige!
svylce ic magupeguas mine hate
*."> vid feonda gehvone flotan eoverne,
nivtyrvednc nacan on sande
arum healdan, 68 pat eft bired
ofer lagustreamas leofne mannan
vudu vundenhals to Vedennearce.
90 godfremmendra svylcum gifede byd,
bat pone hilderaes hal gediged".
Geviton him pa fcran, flota stille bad
seomod on sale, sidfadmed scip,
on ancre fast, eoforlic scionon
95 ofer hleor berau, gehroden golde;
fan and fjrheard ferhvearde heold.
gudmode grummon , guman onetton,
sigon at somne, oil pat hi saltimber
geatolic and goldfah, ongitan mihton:
100 pat viis foremaerost foldbuendum
receda under roderum, on pam se rica bad,
lixte se leiima ofer landa fela:
him pa hildedeor hof modigra
torht getaehte, piit hie him to mihton
105 gegnum gangan. Gudbeorna sum
vicg gevende, vord iifter cvatf:
"Dfael is me to feran! fader alvalda
mid arslafum eovic gehealde
sida gesunde! ic to sa3 ville
110 vitf vrad verod vearde healdan''.
70. ofersvyded, K. — 72. bisigu, K. — 80. vorca, K. — 86. nivtyr-
vydne, K. — 93. seomode on sole, MS. — 95. oferhleor, K. — interpre-
tatores vertunt: "apri imaginem videbantur super genam portare" scio-
non pro scinon sumentes. Sed vehementer dubito, verbum scinan, lucere,
etiam significationem rov videri habuisse. Legendum igitur puto: eofor-
lic scione (vel: scinnum) ofer hleor bseron, i. e. apri imaginem pulchram
vel: pulchre) super genam portabant. Etiam beren (part, praet.) sensum
aptum praebet, si eoforlic pro nominativo sing, accipitur. turn post golde
comma poni debet. — 97. gudmdd, K. — 9«. altimbred, MS.— 99. ongyton,
MS. — 101. ba>m, A'.
98 Secgendas.
Straet vas stanfah, stig vlsode (henibie V .)
gumum at giidere; gudbyrne scan.
heard, houdloceu; hringiren scir
song in searvum, ba hie to sele furdtini
115 in hira gryregeatvum gangan cvomon.
.Setton saemede side scildas,
rondas regnhearde, vid biis recedes veal;
bugon ba to bence, byrnau hringdon
gudsearo gumena: garas stddon.
120 saemanna searo, samod at giidere,
ascholt ufangrseg. vas se irenhreat
vaepnuni gevurdad. Pa baer vlonc haled
hildemecgas after haledum friign :
"Hvanou ferigead ge faette scildas,
125 graege syrcan and grimhelnias,
heresceafta heap? ic eom Hrddgares
ar and ombiht; ne seah ic elbeodige
bus manige men mddiglicran:
vene ic , bat ge for vlenco, nalles for vracsitfum,
130 ac for hygebrymmum Hrddgar sdhton".
Him ba ellenrof andsvardde,
vlanc Vedera ledd vord after sprac,
heard under helme: "Ve sint Hygelaces
beodgeneatas; Bedvulf is min nama:
135 ville ic asecgan suna Healfdenes,
maerum beddne min arende,
aldre binum, gif he us geunnan vile,
l>at ve hine sva gddne gretan mdton".
Vulfgar madelode — bat vas Vendla le6d,
140 vas his mddsefa manegum gecyded,
vig and visddm — : c'Ic biis vine Peniga.
frean Scildinga frinan ville,
beiiga bryttan, sva bu bena eart.
bedden ma?rne ymb binne sid,
145 and be b.i andsvare iidre geeydan.
be me se gdda ngifan benced".
Hvearf ba hriidlice baer Hrddgar siit,
aid and unhar, mid his eorla gedriht;
eode ellenrof, pat he for eaxlum gestdd
150 Peniga frean; cude he dugude beav.
Vulfgar madelode to his vinedryhtne:
"Her sindon geferede, feorran cumene
ofer geofenes begang, Geata lende:
l>one yldestan oretmecgas
155 Bedvulf nemnad ; hi bc-nan sint,
bat hie, beoden min, vid be moton
vordum vrixlan; no l>u him vearne getedli
binra gegncvida, gliid man Hrddgar;
123. hildemecgas] oretmecgas liber MS. praebet; sed alUteratio synony-
mum hildemecgas postulat. — 129. ven ic, MS. is, K. — 135. sunn, MS.
Seegendas. 99
hi on vfggetavum vyrcTe Jiyncead
ItiO eorla geaehtlan; huru se aldor dean,
se jnem headorincum hider visade".
Krddgar madelode helm Scildinga: (Kemhie VI. >
"fc hine eude cnihtveseadue ;
vas his eald fader Ecgbeo haten,
165 bam to helm forgeaf Hredel Geata
angan dohtor: is his eafora mi
heard her cumen, sohte holdne vine.
bonne siigdou |>iit saelidende,
ha he gifsceattaa Geata feredon.
170 byder to banre, pat lie pritiges
mauna magencraft on his mundgripe
headorof habbe. hine halig god
for arstafum us onsende
to Vestdenuni, has ic ven hiibbe,
175 vid Grendles gryrej ic bam godan sceal
for his mddprace madmas beodan.
beo bu on ofeste , hat ingan hine,
seon sibbegedriht samod fit gaderej
gesaga him c;ir vorduni, bat hie sint vilcuman
180 Deniga leoduin"
void iune ahead :
"Eov het secgan sigedrihten min,
aldor Eastdena, biit he eover ad'elu can.
and ge him sindon ofer ssevylmas
185 heardhyege-nde hider vilcuman.
Nil ge motoii gangan in covrum giidgetavum
under heregriman Hrodgar geseon.
Ijetad hildebord her onbidan,
vudu, valsceaftas vorda gepioges.
190 Aras pa se rica, ymb hine rinc manig,
firydlic pegna heap, same peer bidon,
headoreaf heoldon, sv;i him se heard a bebead;
snyredon at somue pa?r secg visode
under Heorotes hrof. ha mid haledum geug
200 heard under helme, bat he on heode gestod.
Beovulf mad elude, un him byrne scan,
159. vfggetavum] Kemblius male vocem hanc ad vocabulum geatve
trahere mihi videtur; getave idem est quod teutonicum gizowe, appara-
tus, machina. — 163. vesende, MS. — 165. baem, K. — 166. eaforan, MS.
— 176. madmas, K. — 179. vilcuman] docet haec vox, vocabulum theodi-
scum willekome, substantivum esse. Si participium praeteriti esset,
vilcumene scriptum inueniremus. — 180. Lacuna expleri potest: Deormod
eode | Hrodgiires hondgestealla to bare healle dura, j Vulfgar madeldde, —
186. geatavum, MS. — 199. pa m. h. gengl desunt in libro MS. — 200.
heode] Thorpius proponit heorde, sed Kemblius putat, heod superiorem
aulae partem posse significare; nescio, anne vox heud cum gothica voce
hedju Qanglice hut, swedice hydde, theod. hi'itte) conveniat; hedju inter-
pretatur rafimov; etiam vox anglosaxonica hyd, quamvis portum signi-
ficet, eadem esse mihi videtur.
loo Secgendas.
searonel seoved smides orpancnm:
"Ves bu, Hrodgar, hal! ic eom Hygel&ces
ma?g and magubegn. hiibbc ic mserda fela
ongunnen on geogode; me veard (Jrendles ping
on miiirc ed'eltyrf undyrne cud;
secgad sselidend, piit pes sele stande,
receda selest, rinca gehvyleum
idel and nnnyt siddan sefenleoht
310 under heofenes hador beholeu veorfled.
pa mc bat gelaerdon Ieode mine
]»a selestau, snotere ceorlas,
peodcn Hrodgar, bat ic be sohte,
forpan hie miigenes craft mine cudon,
21") selfc ofersavon , pa ic of searvnm cvom
fab from feondum , bar ic fife geband,
ydde eotena cyn, and on ydum slog
niceras nihtes; nearopearfe dreah,
vrac Vedera uid (vean ahsydon),
forgrand graiiiuin, and uu vid Grendle
vi«T pain aglaecan ana gehegan
j'ing vid bj-rse. Tc be nu ba,
brego Beorbtdeua , biddan ville,
eodor Scildinga, anre bene,
bat pu mc ne forvyrne, vigendra bleu
freavine folca, nn ic pus feorran com
pat ic mote ana, minra eorla gedrylit
and pes hearda heap, Hcorot falsjan.
hiibbe ic eiic geahsod, piit se iiglrec»
for his vonhydum vsepua ne reced :
ic bat ponuc forhycge, sva mc Hygelai
min mondrihten, modes blide,
pit! ic sveord bere odde sidne scild,
geolorand to glide; ac ic mid griipc sceal
33r> fon vid feonde and ymb feorh sacan,
lad vid liidum. poer gelyfan sceal
drybtnes dome se pe hine dead nimed.
vetic ic piit he ville, gif he vealdan mot
in pam gudsele, Geatena leode
'ilo elan linforblc, sva he oft dige
magen Hrcdinanua. na pu minne peaiit
hafolan by dan, ac he me habban vile
dreore f.ihne. gif mec dead nimed,
berad blddig viil, byrgean pencad,
203. vaes, MS. — 207. sielidend, K. — 208. reced selesta, MS. — 217.
ydde] cum ydjau (7//j/Z. undedu) praeteritum yffdde formare soleat, it
unam eandemque vocem eodem in versa jungi alliterationis lex prohi-
beat, ydde hoc loco pro edde stare arbitror. edan (ab eaff, theod. odi ;
yoth. iiups, vastus; cf. Ccedm. 21!), 19. "pa oac edan gefrftgn ealdfe6nda
cjn vinburh vera', et 77, 24. "cviid , piit he volde for vera synnmn call
iiedan, piit on eordan vas'') significat "vastare, destruere". — 226. freo-
vine, K. — 228. faelsjan, K. — 233. ne bere? — 230. ba?m , K. — 243.
deore, MS.
Secgendas. 101
215 etc angenga unmurnlice,
mearcad morhopu; no bu 3111b mines nc l)0arU
lices feornie leug sorgjan:
ousend Hygelace , gif mec llild Dime,
beaduscn'ida betst, bat iniuc breost vercff,
250 hriigla selest, l>;'it is Hradlan laf,
Yelandes gevcorc: ga? ba Vyrd sva bit» seel!
Hrodgar madelode, helm Scildinga: (hemOte VII.)
'"Fore fybtuni Jra, freond miu Beovulf,
and for arstafum usic sohtest!
255 gesloh bin fader fsehde moeste,
veard he Headolafe to handbonaii
mid Vylfingum, ba hiue gara cyn
for herebrogan babban ne mihte;
bauon be gesohte Sutfdena folc
860 ofer 3 da gevealc, ar, Scildinga,
ba ic find um veold folce Deuinga
and on geogode heold giuue rice,
hordbnrh liiileda: ba viis Heregar dead,
min yldra maeg, nnlifigende,
265 beam Healfdeues, se viis betra bonne ic.
siddan ba fselule feo [riugode,
sende ic Vylfingum ofer vateres hrycg
ealde madmas; he me ail as svor. —
Sorh is me to secganne on sefan uiiuum
270 guniena seuguni hviit me Greudel bafad
hynd'o on Heorote mid his hetchancmii
fuernida gefremed: is miu fletverod
vigheap gevanod : hie Vyrd forsveop
on Grendles gryre. God eade mag
275 pone dolscadan doeda getvaefan.
Ful oft gebeotedou beore druncne
ofer ealovaege oretmecgas,
biit hie in beorsele bidan voldou
Grendles gude mid gryrum ecga:
880 bonne viis beos medoheal on morgentid
drihtsele dreorfah, l>onue diig lixte,
eal bencbelu blodc bestymed,
heall heorodreore; ahte ic holdra by liis,
deorre dugiide, bu ba dead fornam. —
285 Site uu to symle and on saslmeoto
245. eted", K. — 216. morhopu] Kemblius morhofu let/ere mavult, cum
hdpu h. I. male quadret. Sed hop circulum significare, Bosworth docet.
morhopu igitur legi debere puto. — 250. Hredlan (ahd. Hruodilo)? — 253.
freond, K.] vine, MS. — 257. Vilfingum, K. — 260. Scildinga est apposi-
tio ad Suddena; forsitan tamen Scildinga s legendum est.— 261. Den-
inga non mutandum esse censeo in Deniga, Denigea; Deuingas sunt jilu
Dani ut Scildingas Scildi. — 285. syelmeotoj Kemblius legendum esse pit-
tat: on soelum etj sed ex saelum et factum esse sivlmcoto equidem du-
bito. Quaerendum primum est, utrum sael, sains, ant sjil (= sal, sele)
aula, prior vocabuli pars sit. Liber si exhiberet to ssplmeoto, sal-
mete vel selemetc legendum esse baud dubie putarem. selemet ex-
102 Sergcndas.
sigehred secgum, sva Jjin sefa hvette''.
I'a vas Geatniecgum geador at somne
on beorsele bene gerymed.
beer svidferhde sittan eodon
290 brydum dealle. J.egn uytte behedld,
se be on lunula bar hroden ealovoegi
scencte scir vered: sccip hvilum sang
liador on Heorote; paer vas haleda dream.
dugud unlvtel Dena and Vedera. —
295 Pa vas on sselum siuces brytta (Kembl* IW7J
gamolfeax and gudrof; gedce gelyfde
brego Beorhtdena; geh.vrde on Beomlfe
folces hirde fiistreedne ge])oht.
pyer vas haleda hleahtor, blyn sviusdde.
300 vord va?ron vyusnme. eode Vealhbeov font,
cvt-n Hrddgiires : cynua geniyndig,
grette goldhroden gnman on healle.
and ba freolic vif fill gesealde
serest Eastdeua edelvearde.
305 bad bine blidue at pa?re beorjx sgi
leodum leofne. be on luste gepal»
symbel aud seleful. sigerof cyning.
yinbeode ba ides Helmiuga
dugnde aud geogode da?l seghvylcne,
310 sincfato sealde 66 bat sa>l alamp.
piit hio Beovulfe, beagbroden even
mode ge])iingen , meduful atbar.
grette Geata leod, gode banedde
visfast vordnm ]>iis be hire se villa gelamp.
315 bat heo on a?nigne eorl gelyfde
lirena frofre. He bat fill gebali.
valreov viga, jit Yealbpeon,
aud pa gidddde glide gefysed.
Beovulf madelude, beam Ecg|)eovf s .
320 "Ic pat hogdde ba ic on holm jiestah.
sajbat gesiit mid minra secga gedriht,
biit ic aminga edvra leoda
vilian gevoihte odde on viil crunge.
feondgrapum fast, ic gefremmau sceal
325 eorlic ellen, odde eudediig
on bisse meoduliealle mi ne gebidau".
}jam vife ba vord vel licodon,
gilpevide Geates; eode goldlirodtn.
primit aulae cibum ut seleful aulae pocutum (307j. 8ed obstat praepo-
sitio on, quo minus saMmeoto in salmete mutetur. Quae cum ita sint,
saelmeote, sa?Imete leyendum esse arbitror. scelmeote vel salmete e.rpri-
mit salutis mensuram, et posita videtur vox pro simplici sael, salus.
Quod si displicf<(t. propono on syelgemote (if. torngemot): in congress»
salutari.
295. salon, K. — 898. svynsode, K. — 306. leofne. scil. vesan. —
gebah] gebeah, K. — 3 in. gebeah, K.
Secgendas. 1°3
freolicu folccvtn to hire freau sittan.
530 Pa vas eft sva aer inne on liealle
prydvord sprecen, peod oil saelum,
sigefolca sveg, 6d pat semninga
sunu Healfdeues secean volde
jefenrestej viste pam ahltecan
335 to pam heahsele hilde gepiuged,
siddan hie sunnan leoht geseou ne meahton,
odde nipende liiht ofer ealle,
seaduhelma gesceapu scridan cvdmon,
van under volcuum. Verod eall aras,
340 grette pa godlice guina oderne,
Hrddgar Beovulf, and him hael abead,
vinarnes geveald, and bat vord acvad :
"Nsefre ic aenigum men a?r alyfde,
siddan ic hond and rond hebban mihte,
345 prydiirn Dena biiton pe nu pa.
hafa nu and gelieald husa selest,
gemyne mserdo, magenellen cyd,
vaca vid vradum; ne byd l>e vilna gad,
gif bu bat ellenveorc aldre gedigest!"
2. Hvy Beovulf vaun vid Greudle.
350 Pa com of more under niisthleodum (Kemble XI.)
Grendel gongau; godes yrre bar.
mynte se manscada manna cynnes
sumne besyrvan in sele pam hean;
vdd under volcnum to bas pe he viureced.
355 goldsele gumena, gearvost visse
fattum fahne; ne vas l*iit forma sid,
pat he Hrddgares hiim gesdhte :
ua?fre he on aldordagum aer ne siddan
heardran hale, healpegnas land.
360 com pa to recede riuc sidjan
dreamum bedseled , duru soua onaru
fyrbendum fast , siddan he hire folmum athran ;
onbrad pa bealohydig, pa he abolgen vas,
recedes mftdan; rade after pon
365 on fagne fldr feond tredddde;
eode yrremdd ; him of eagum stdd
ligge gelicdst leoht unfager.
geseah he in recede riuca mar ge
svefan, sibbe gedriht, samod iit gadere,
370 magorinca heap. pa his mod ahloh,
mynte, l>ilt he gedselde a?r pon dag cvdme
atol aglaeca aura gehvylces
lif vid lice; pa him alumpen vas
vistfylle ven: ne viis Vyrd pa gen,
338 cvoman, MS. — 340. gddlicej deest in MS. — 356. fuettum, MS.
- 359 healbeen? — 362. syddan, A*, athran deest in MS. — 367. ligge.
K. ligge = ligje, cf. ligea, p. 27, 30. - 370. ahldg, K.
104 Secgendas.
375 pat he nm niostt* manna cynnes
picgean ofer pa niht. prycfsvid beheolrt
niseg Hygelaces, hii se manscada
under fpergripum gefaran volde.
ne bat se aglaeca 3-ldan pohte,
380 ac he gefeng hrade foroian side
slaependne rinc , slat unvearnum.
biit banlocan, Mod edrum dranc,
sinsna?duin svealh; sona hafde
unlifigendes eal gefeormod
385 fet and folma. ford near atstop.
nam pa mid handa hygepyhtigne
rinc on riiste: rsehte ongean,
feond mid folme he onfeng hrade,
invitpancum, and vid earm gesat.
390 sona pat onfnnde Arena hirde,
pat he ne mette middangeardes.
eorcTan sceata on elran men,
mundgripe maran: he on mode veard
forht on ferhde: no py aer from meahte.
395 hyge vas him hinfus, volde on heolster fleon,
secan deofla gedragj ne vas his drohtod pser
svylce he on ealderdagum ser gemette.
Gemunde pa se goda maeg Hygelaces
oefenspraece; uplang astod
400 and him faste vidfeng: fingras burston,
eoten vas utveard; eorl furddr stop.
mynte se maera, paer he meahte sva,
vidre gevindan and on veg panon
fleon on fenhopu; viste his fingra geveald
405 on grames grapum, piit he vas geocor.
sicT l>iit se hearmscada to Heorute ateah,
drylitsele dynede, Denum eallum veard
ceasterbuendum cenra gehvylcum
eorlum ealu scerven. yrre vseron begeu,
410 rede renveardas; reced hlynsode.
pa vas vundor micel , pat se vinsele
vidhafde headodeorum, pat he on hrusan ne fedl,
fitger foldbold; ac he pas faste vs'ts
iunan and utan irenbendum,
415 searoponcum besmidod. pajr Irani sylle abeag
medubenc monig, mine gefraege
golde geregnad, paer pa graman vunnon.
pas ne vendon aer vitan Scildinga,
bat hit a mid gemete manna aenig
420 betlic and banfag tobrecan meahte,
listum tolucan, uimdc liges fiidm
376. prydsvyd, A. — 383. synsuaedum, A'. — 38«. bigebihtigne, A'. —
390. fyrena hyrde, A. — 392. sceatta, A. — 398. Higelaces, A. — 411.
vinsele, A. — 418. Scyldinga, K. — 420. hetlic, A. — 421. nymde. A.
Secgendas. 105
svulge on svadule. sveg upastag
nive geneahhe; Norddenum stod
atelic cgesa anra gehvylciim
42i ]>ara pe of vealle vop gehyrdon
gryreleod galau godes andsacau
sigeleasne sang, siir vjuiigean.
lielle haftum heold hiue to fitste
se be manna v'as iniigene strengest
430 [on l>am dage bises Iifes].
\olde eorla hleo senige binga (Kemblt Ml i
pone cvealmcuman cvicne forl&'tan,
ne his lifdagas leoda senigum
nytte tealde. — Par genehost bragd
435 eorl Beovnlfes ealde l<ife,
volde freadrihtnes feorh ealgjau,
maeres peodnes: pa?r he ne meahte sva
hie pat ne viston, pa hie gevin drugon,
heardhycgeude hildemecgas,
440 and on healfa gehvone heavan pohtou,
savle secan, pat pone sinscadan
aenig ofer eordan irena cyst,
gndbilla nan gretan nolde:
ac he sigevsepnnin forsvoren hiifde
445 ecga gehvjlcre; scolde his aldorged.il
[on pain dage pises liles]
earmlic veordan, and se ellorgast
on feonda geveald feor sidjan.
Pa l>at onfunde se pe fela aeror
450 modes myrde manna cynne
firena gefremede (he vas fag vitf god),
l)iit him se lichoma laestan nolde,
ac hine se modega maeg Hygelaces
hiifde be honda (vas gelivjider ddrum
455 lifigende lad): licsar gebitd
atol aglaeca, him on eaxle veard
sindolh sveotol, seonova onsprungon.
burston banlocan. Beovnlfe veard
giidhred gifedej scolde Grendel bonan
460 feorhseoc fleon under fenhleodn,
secan vynleas vicj viste be georuor,
piit his aldres viis ende gegongen,
dogora dagrim. Denum eallum veard
after bam valraese villa gelumpen.
465 Hiifde pa gefiilsod se pe a3r feorran coin
snotor and svitfferhd sele Hrodgiires,
422. on svolade? — 423. geneahhe, K. — 424. atelic, K. — 426. gryre-
leod, MS. — 428. hellehaft onheold, K. — 430. pysses, K. — 437. hie
meahton sva, A'. — 441. pat] deest in MS. — 446. paem — pysses, K. —
447. ellorgast mavult Kemblius, sed quoque v. 2697 ellorgastas, v. 3233
ellorgast. — 451. fyrene, K. — 457. syndolh, K. — seonove, MS. — 459.
avfede, K. — 463. dojiera, K. — 465. $>efaelsod, K\ — 466. svydferhd, K,
106 Secgendas.
geuered vid nide; uihtveorce gefeah.
ellenniderdum; hiifde Eastdenum
Geatniecga Ie6d gilp gelaesled,
470 svylce nncydde ealle gebeted,
invitsorge, pe hie a?r drugou
and for breanyduni poljan scoldon,
torn unlytel. biit viis tacen sveotol,
siddan hildedeor hand alegde,
475 earm and eaxle (peer vas eal geador
Grendles grape) under geapne hrof.
3. Hvy Hrodgar Beovulfe at symble mad mas sealde.
Pa viis haten hrade Heort iunanvcard (Kemble XV.)
folmum gefriitvod; fela paera vas,
manna and vifa, pe pat vinreced
480 gestsele gyredou; goldfag sciuou
veb after vagum, vuudorsiona fela
secga gehvylcum para be on svylc slarad
Viis bat beorhte bold tobrocen svide.
eal inneveard irenbeudum fiist,
485 heorras tdhlidene. hrof ana genas
ealles ansund, pa se aglseca
lirendaedum fag, on fleam gevand
aldres orvena. — No bat ytte byd
to beileonne, fremme se be ville ;
590 ac gesacan sceal savlbereudra gehvvlo.
nyde genyded, nida bearna
gruudbueudra gearve stove,
par his lichoma legerbedde fast
svefed sifter symle. — Pa viis sa?l and ma??.
495 bat td healle geng Healfdenes sunn,
volde self cyning symbel picgan.
ne gefragen ic l>a magda maran veorode
ymb hira sincgifan sel geba;ran.
bugon pa td bence bla?d agende.
500 fylle gefajgon, fiigere gepaegon
meoduful manig magas paera
svidhyegende on sele bam hean,
467. gefeh, K. gefedn, gefehan, alias genitivum regit, cf. Eiene 110,
247, 848. — 470. uncydde] on cydde, K.; male vertit vir cl. hunc locum,
on cydde reddens "in patriot'. uncyd convenit cum voce Eddae dkynni,
e. gr. ccdkynnis pess var pik engi madr, at pu gangir snemma at sofa".
"nemo te vituperet propter hoc vitinm, quod mature dormitum eas".
Quod cum ita sit, gebeted minime in gecyrred mutandum videtur. —
475. eal geador] versus deest, qui fortassis ita leyebatur : "vid fedndes
folme folc genered"; ita enim verba pa?r viis ealgeador — Grendles grape,
alias sensu destituta, idoneum accipiunt sensum. — 477. hrede, K. —
479. vinreced, A'. — 486. pa] pe, K. — 488 — 494. No pat — iifter symle]
haec verba, etiamsi gesecan legas, inepta sunt et haud dubie interpola-
tors; v. 488 poetam pro aldres scripsisse puto sjgores, qua cum voce
sael v. 494, etiam quod ad alUteraUonem pertinet, bene potest conjunyi
— 490. gelivyk-J deest in MS. — 491. genydde, K. — 498. sele, K.
Secgendas. 1 07
Hrodgar and Hrmlulf. Heorot inuan vis
freoudum afylled : nalles facenstafa»
505 I'eodscildiugas benden fremedon.
Forgeaf J>a Bedvulfe brand Healfdenes,
segen gyldenne sigores to leant-.
hroden liildecuuibor , helm and byrnan
msere madunisveord mauige gesavou
Mo beforan beorn beran. Bedvulf gebab,
ful on flette; u6 he ba?re feoligifte
for scotenum scaniigan borfte.
>e gefragu ic freoudlicdr fedver madiii.i
golde gegyrede gummanna fela
515 in ealobence 6 drum gesellan! —
Yinb l>;is helmes hrdf heafodbeorgr
virum bevunden vala litan lieold,
bat him felalafa frecne ne nieahton
scurhearde seed dan, bonne scildfreca
520 ongean gratnuni gangan scolde.
heht b<i eorla hied eahta roearas
fyetedhledre on flet tedn
in under eoderas; bara anum stod
sadol searvum fab, since gevurdad
525 biit viis hildesetl heahcyninges,
bonne sveorda gelac sunn Healfdenes
efnan volde — nsefre on ore lag
vidciides vig, bonne valu feollon —
and ba Bedvulfe bega gehvaderes
530 eodor Ingvina onveald geteab,
vicga and vsepna: lu't hiue vel bruean.
Sva nianlice maere bedden
hordveard haleda headoraesas geald
mearum aud madmum, sva him nsefre man l\h<1
535 se be secgan vile sod after rihte.
t»a git seghvylcum eorla dryhten ( Kemble XVI.)
bara be mid Bedvulfe brimlade teah
on ba?re medubence madum gesealde.
yrfeliife, and boue senne heht
540 golde forgildan , boue Grendel ser
mane acvealde, sva he Lira ma volde,
nefne him vitig god, Yyrd, forstdde
508. hrodenhilte cumbor, K. — 510. gebah, K. — 511. gyfte, K. —
512. scotenum] Kemblius proponit scedtendum ; sed scota idem exprimit
quod scedtend. — 517. valan, K. — hedld] healdan cum dativo nunquam
legi; puto iyitur, beorh hoc loco gen. femin. esse. Vala, virum bevunden,
iitan hedld heftfodbeorge ymb biis helmes hrdf, i. e. aper , viriolis affixus,
extrinsecus tenuit capitis custodiam circum cassidis tectum. De apro-
rum simulacris jam jam Tacitus in Germania scripsit. — 518. felalafa]
fela...af, MS. kemblius proposuit felalaf ne meahte; sed cur plu-
ralis lafa poni non debeat, cum meahton exhibeat MS. equidem non video.
— 519. scurheard, K. — 529. bega, K. — 534. him] hy, K. fortassis ta-
men hit legendum est. — 537. brimleade, MS. — 538. maddum, K. — 540.
forgyldan. K.
108 Seegendas.
iiiiti hiis maunes mod. — Metod ealluiu \eold
gumena cynnes, sva he uu git ded;
515 forl»an byd andgit oeghvar selest,
ferhdes forehauc. fela sceal gebidau
leofes and lades se be longe her
ou his urn viudagum vorolde braced. —
Pan1 viis sang aud svt-g sainod lit giidci>
550 fore Healfdenes bildevisan,
gomenvudu greted, gid oft vreceu,
bonne healgamen Hrddgares se«p
after medobeuce nueuau scolde :
t:Finues eaforum, l>ii hie se fa?r begeat,
555 haled Healfdeues , Huiif Scildlnga
in Fresvale feallau scolde !
ne liuru Hildeburh herjan burfte
Eoteua treove: unsynnuin veard
beloren leofum iit bam Iindplegan,
560 bearnuiu aud hrodruni; liie ou gebyrd hruron
gare vunde: bat viis geoiuuru ides.
nalles holiiiga Hdces dohtor
uieotodsceaft bemearu, sicldau niorgeu toui,
ba heo under svegle geseou uieahte
565 mordorbealo niaga, beer heo aer mteste heold
vorolde vynne. Vig ealle foruaiu
Finues begnas ueinue feaum anum,
bat he ne mehte on bam medelstede
vighreov Hengeste viht gefeohtau.
570 ne ba vealafe vige for])riugan
peodues begue: ac hig him gebingo budon
biit hie him oder flet eal gerymdon,
healle and heahsetl, bat bie healfre geveald
vid Eotena beam agan mostou,
575 aud at feohgiftum Folcvaldan sunn
dogra gehvylce Dene veorddde,
Hengestes heap liringum venede
efne sva svide sincgeslreonuiu
faettan goldes, sva he Fresena cyn
if«o ou beorsele byldan volde.
i'ii hie getruvedon on tva healla
faste frioduvare; Fiu Hengeste
■ hi'- unflitme aduni benemde,
[>at he ba vealafe veoteua ddme
515. bid, K. — 548. I>yssuin, A'. — 551. Kemblius /tunc versum ml
verba priora trahit, junyens earn cum mu-nau scolde; et Thorpius be
Finues eaforum legere vult. — begeat i. e. occupavit, sed begeat, inun-
davit, mat/is mihi placet. — 555. Ilcalfdena, MS'. — 559. lindplegan, /t.|
hildplegan, MS. — 562. Hoces, K. — 565». vig Hengeste, MS. vid Hengeste
proposuit Kemblius. Vativus Hengeste me mm offendit. gefeohtau anum
= alicui puguit obttare. — 570. vealafa, scil. mealitou?. — 573. heal Ire |
scil. healle? sed f'ortasse legi debet healfne geveald, uuod mm/is mihi
placet. — 577. venede] Kemblius Thorpii partes defendit, </ui benede pro-
tulit, male, me judice, venjan, assuefacere bene cum ceteris convenit.
Secgendas nw
585 iiruni heoldc, bat [>wv opnig inon
vordnm m; veorcum vare nc brsece,
ne burh invitscarn acfro gemsenden,
beah hie hira beaggifan ha nan folgedon
beodenlease , l>a him sv;i gebearfdd v;'is;
."•'.id gif |>onne Frisna bvylc frccne sprsece,
{•as mordorlietes myndgjen.de va?re,
bonne bit sveordea peg sid'dan scolde
Ad via geafned and ici;c gold
ahafen of horde. Herescildinga
S95 betst , beadoriuca, vas on ba?l gearu
tit bam ade viis etfgesyne
svatfah syrce, sviu ealgylden,
eofor irenheard; adding manig
vundiim avyrded; snnie on vale crangon.
600 Hit l»ii Hildebnrh at Hniifes ade
hire selfre sunn sveolode befastan,
banfatii hiirnan and on ba?l don.
earuie on eaxle ides gnornode,
geomrode giddum; gudrinc astah.
605 vand I»') volenum valfvra msest,
hlynode for hlave; hafelan multon,
hengeato burston, bonne Mod iitspraiu
bid bite lices. lig ealle forsvealg,
gasta gifrost, bara be l>a?r Giid fornam:
«10 bega folees viis hira blapd scacen.
Geviton him ba vigend vica ncosjan (Kemble. XVII.)
freondnm befeallen , Frisland geseon,
liiimas and heaburh. Hengest ba git
viUfagne vinter vunode mid Finne :
615 elne unblytme eard gomnnde,
]>e<ili be he meahte on mere drifan
hringedstefnan. holm storme veol,
von vicT vinde; vinter yde beleac
isgebinde, 6(T bat oder com
630 gear in geardas, sva nu git ded,
|tii be singales sele bevitjad,
vuldortorhtan veder: ba vas vinter scacen,
fager foldan bearm; fiindodc vrecca,
gist of geardnm (no to gymvraece
625 svidor bohte bonne to saeliide),
git he torngemot burhteon mihte,
bat he Eotena beam inne gemunde:
588. beaggyfan, K. — 590. frecnen, K. — 591. myndgiend, K. — 592.
syddan, K. — scoldej scil. vrecan. — 593. icge, vegetus, magnus, Kemb-
litis; yege? sed cf. incgelaf v. 1198. — 594. Kemblius punctum posuit
post Herescildinga. — 603. carme, K. Dativus contra regulam est; instru-
mentalis defendi potest, aptior mi hi videtur accusativus earm on eaxle.
out earme = earmu, miser a? — 609. gaesta, MS. — 615. elne, K.] .1..
MS. — unhlitine, K. — 621. ba ]>e] bat be, l>iitte? — syngales, K. — 623.
vrecca] Hengest ita vominari videtur, quamvis Finn, imperio destitutes,
meliore jure ita appellari posset. — 627. gemiindei quamvis gemnnan,
110 Secgentlas.
sva he ne forvyrnde voroldraedenne,
bonne him Hiinlafing hildeleoman,
630 billa selest, on bearm dide :
has vseron mid Eotenum ecga cude.
svylce ferhtffrecan Fin eft begeat
sveordbealo sliden iit his selfes ham,
siddan griinne gripe Gudlaf and Oslal
635 after ssesid'e sorge maeudon,
atviton veana del. ne meahte vafremdd
forliabban in hredre: pa vas heal hroden
feonda feorum, svylce Fin slagen
cyning on cord're. and seo even numen.
640 sceotend Scildinga to scipum feredon
eal ingesteald eordevninges
svylce hie at Fiunes ham findan mcahlo»,
sigla , searogimma. hie on saelade
drihtliee vif to Denum feredon,
645 lii'ddim to leodnm. — Leod vas asungen,
gleomannes gid; gamen eft astah,
beorhtode bencsveg; byrelas sealdon
vin of vundorfatuni. pa cvom Vealhpeo forcf
gan under gylduum beage. beer ba godan tvegen
650 seton, suhtorgefaderan ; ba git vas hiera sib sit gadere,
eghvyle odrum trive. svylce baer Hunferd \>yle
St fotum stit frean .Scildinga; gehvyle hiora his ferhde treovde,
l)iit he hafde mod micel, beah be he his magum naere
serfiist at ecga gelacum. Spriic pa ides Scildinga:
655 "Onfoh bisum ftille, freadrihten mto,
sinces brytta! pu on sselum ves,
gold vine gumena, and to Geatiim spree
mildum vordum! sva sceal man doii.
beo vi(T Geatas glad, geofena gemyndig,
660 neau and feorran pu nu fridu hafast.
me man sagde, piit Jm be for sunn volde
hereriuc habban : Heorot is gefalsod,
beahsele beorna: bruc, ])enden ]>u mole,
meminisse, recordari, non solum genillvum, sed etiam accusativum (r.
56 nine gearve geman) regat, tamen neque hie, neque v. 615 sensui con-
venire videtur , nisi forsitan nolionem habeat concupiscendi vel petendi,
quam equidem vero demonstrare nequeo. Kemblius quoque, qui card ge-
munde vertit : "he cultivated the land" et beam inne gemunde: "he in-
wardly remembered the sons" nihil ad illuslrationem verbi , etiam in
glossario, attulit. gemundjan , de fender e , etiamsi posset exprimere vi
te?iere, locum habere non potest, quia praeteritum gemunddde forma re
solet. Videos igitur, annon tlXeiipts sit, et intelligendum v. 615. healdan,
v. 627. areran.
631. ecge, K. — ecga veron code, helium iis inuotuit. — 651. fryvc,
K. — 655. bissum, K. — 657. sprac, K. — 660. fridu | deest in MS. -
662. hereric, MS. Hereric semel tantum nominatur v. 410^, ubi Heardred,
Hygelaci films, Hererici nepos appellatur. Pro hereric suggessit Kemb-
lius hererinc, i. e.bellator, quo Beovulf significetur. Recte. Nihil om-
nino enim Herericus fecit, quo Hrodgarus moveretur tit eum filium adop-
taret. Quaeritur etiam, anne v. 4408 hererinces nefan , i. e. Beovulfi ne-
pos legi debeat.
Secgendas. HI
manigra meda, and pinum magum Isef
665 folc and rice, |>onne pu ford scyle,
rae(odsceaft senn; ic minne can
gliidne Hrodulf, pat he pa geogode vili>
arum healdan, gif pu a?r bonne he,
vine Scildinga, vorold oflaetesf.
670 vene ic, pat he mid glide gildan ville
uncruni eaferan, gif he pat eal gemon,
hvi'it vit to villan and to vordmyndum
umborvesendum a?r arna gefremedon".
Hvearf ba bi bence paer hire byre voeron,
675 Hn'cTric and Hrodmund and hiileda beam,
giiigod at giidere, j>a?r se goda sat
Beovulf Geata be ba?m gebrodrum tvoem.
him vas fill boren and freondladu CK- XVIII.)
vordnm beviigned ;:nd vunden gold
680 dstum geeaved , earmreade tva
hragl and hringas, healsbeaga msesf
para |)e ic on foldan gefragen habbe;
na;nigne ic under svegle sclran hyrde
hordmadmum hiileda, siddan Hama atvag
685 to Jnere byrhtan byrig Brosinga mene,
sigle and sincfat; searonidas fealh
Eormenrices, geceas ecne rsed.
Pone hring hiifde Hygelac Geata,
nefa Svertinges nyhstan sid£
690 siddan he under segne sine ealgode,
valreaf verede ; hine Vyrd fornam,
siddan he for vlenco vean ahsode,
faehde to Frisum. he pa fratve vag,
eorclan stanas, ofer ytfa ful
695 rice beoden: he under rande gecranc.
gehvearf ba in Francna fiidm feorh cyninge.i,
breostgevsedu and se betih somod;
virsan vigfrecan viil reafedon
after giidsceare, Geata leode,
700 hreavic heoldon. — Heal svege onfong. —
Vealhbeo madelode, heo fore bam verede sprac :
'rBruc pises beages , Beovulf leofa,
hyse mid hsele and bises hragles neot,
peodgestreona, and gebeo tela;
705 cen pec mid criifte and pisum cnihtum ves
671. uncran, K. — 674. hyre, K. — 678. -ladu, K. — 684. hordraad-
um? — 685. to Herebyrhtan byrig, K. — Herebyrht, tamqnam nomen pro-
prium% habet yenitivum Herebyrhtes; herebyrht, adjective sumtum, re-
pugnat alliterationis leyi. — 696. Kemblius francna scripsit, i. e. ha-
starum; sed quo modo beah el breostgevaedu in hastarum amplexionem
abire possint, vix video. Poeta dicere si voluit, vitam regis et torquem
loricamque in hastarum amplexione periisse , tunc dicendum erat on
francna fadme. Franci cum Frisonibus conjuncti erant, qua ex causa
poeta eorum nominibus promiscue utitur. — 699. Geata leode, appositio
ad val. — 704. beo gestreona, MS. — g....tela, MS.
112 Secgendas.
hira lide! ic pe pas lean geman.
bafast J)ii gefered. piit pe feor and nciili
ealne videferhde veras eahtigad
efue sva side sva soe bebuged
710 vindige veallas. ves benden pu lifiii<
sideling, eadig; ic pe an tela
sincgestreona; be» l)ii sons minuin
da?dum gedefe, dreamhealdende.
Her is aeghvylc eorl odium getryve,
715 modes milde, mandryhtne hold;
pegnas siudou gepvaere, peod eal gear».
druncne drjhtguman, dott sva ic bidde!"
Eode pa to setle. pa?r viis symbla cyst,
druncon vin veras, Vyrd ne ciidon,
720 geosceaft griinme, sva bit agangen veard
eorla maneguni, siddan aefen cvora
and him Hriidgar gevat to hole siuum.
rice to riiste. recod vearddde
:i ii rim eorla, sva hie oft a?r dido».
785 henchelu beredoD : hit geondbrredcd veard
bedduin and bolstrum. beorscealca sum
fus and faege fletraste gebeah.
setton him to heafdum hilderandas,
bordvudu beorhtan. peer ou bence vas
73o ofer adelinge ydgesene
headosteapa helm, hriugedbyrne
precvudu prymlic. viis beav hira,
piit hie oft vaeron anviggearve
ge iit ham ge ou herge, gehvader para,
735 efne svjice maela svylce hira mandryhtne
pearf gesaelde : viis seo peod tilu.
4. Hvy Grendles mo dor hire suna dead gevriic, and Beovnli
hi ofsldh.
Sigon pa to slsepe. sum sare angeald fKemhte XIX.)
aefenraste, sva him ful oft gelamp.
«iddan goldsele Grendel fa?r»de,
740 unriht afude, 63 pat ende becom,
svealt after syunum. F*iit gesyne veard,
vidcud verum, batte vrecend Jul pit
lifde iifter ladum lange prage
iifter gudceare. Grendles m»dor,
745 ides, aglsec vif, yrmde gemunde,
[seo |>c viiteregesan vunjan scolde,
cealde stre;imas, siddan Cain veard
to ecgbanan angan breder,
faderenrasege. he \m fag gevat,
750 mordrt gemearcdd, mandream fle»n,
708. vidcfer..., MS. — ehtigad, K. — 715. hold, A.| l.eol, MS. —
728. sseton, A. — ho.ifdon, K. — 733. an vig gearve, h. — 734. ge ge-
hvader. K. — 739. farode, K. — 741. svylt, A. — 747. Cain, K."\ camp, MS.
Secgendas. 1 1 3
vesteu varode. ban on voc fela
iitocsceaft iiiista : viis jiaera Grendel .sum.
Iieorovearh hetelic, se tit Heorote fand
vaccendne ver viges bidau,
755 ba*r him se aglseca iit grsepe veard :
hvadre he gemunde magenes strenge
gimfaste gife, be him god sealde,
and him to auvaldan tire gel.vfde
frofre and fulttini : by he |>one fedud ofercvom,
7<io gelmaegde hellegast. ba he bean gevai
dreame beda'Ied dead vie gesedn
mancynnes fednd; and his modor |>a git|
gifre and galgmod gegan volde
sorhfnlue sid, snmi beddvrecan.
"•ij com |)ii to Heorote, baer Hringdene
geond l)iif said svsefun: ba baer sdna veard
edhvyrft eorlum, sid dan inne fealli
Grendles modor. nas se gryre lassa,
efne sva micel sva byd miigda craft,
770 viggryre vifes be vsepnedmeu,
jiouue heorubunden, hamere geburen
sveord svate fab. svia ofer helme
ecgnm byhtig andveard scired.
ba vas on healle heard ecg togen
775 sveord ofer setliun, sidraud manig
hafen handa fast; helm ne gemunde,
byrnan side, ba hine se brdga angeat.
Heo vas on dfste, volde ut ban on,
feore beorgan, |>a heo onfnnden vas;
7*0 hrade heo adelinga iinne hiifde
faste befangen, |>ii heo to fenne sen;;:
se vas Hrddgare haletia ledfost
on gesides had be ssem tveonnm.
rice randviga, j>om- be heo on raste abreat,
7*."> blaedfastne beorn. nas Bedvulf baer,
ac viis Oder in aer geteohhod
iifter madumgife maeram Geat^.
Hream veard on Heorote: heo under heoifre genam
ctide folme. cearu vas genivdd
752. gedsceaft, MS. — 755. vox aglaeca vocalem alliterationem se-
quitur, ut jam jam inter alios v. 745 docere potest; nunquam tamen vox
aglaeca invenitur cum voce conjuncta, cujus prima litera g. Omnes ver-
sus a versa 746 usque ad ver sum 762^ etiam propter sensum inconve-
nientem, mihi suspecti sunt. — 764. suna dead vrecan? — 768. viis, K. —
769. micle, K. — 773. byhtig, Thorpius] deest. — 774. fortassis Iieardecg,
adjective? cf. stylecg v. 1019. — 777. angeat, A. — 781. gang, K. —
789. cearn viis genivdd gevorden] cura erat facta renovata. Additamen-
tum haud dubie memorabile ad Grimmi Gram, theod. IV, 15. si incor-
rupta putari posset verborum lectio, cum vero perfection tempus pas-
siri aut per veard ant per viis, nunquam tamen per vas vorden, viis ge-
vorden formari soleat, etiam hoc loco pro gevorden leaendum censeo
gevyrdum, i. e. fato.
805
J 14 Seceendas.
790 gevorden in victim: ne viis biit gevrivle til.
pat hie on ba healfa bycgan scoldon
freonda feorum. Pa viis frcid cynin::.
har hilderinc on lireon mode,
siddan he aldorbegn iinlifigendne
795 bone deorestau deadne visse.
tirade vi'is to bare Beovnlf fetod,
sigoreadig secg; samod &>r dage
eode eorla sum ,'idele cerapa
self mid gesiduin ba?r se snottra bad,
800 hvadre him alfvalda a?fre ville
iifter veaspelle vyrpe gcfremman.
gt-ng ]>a after fldre fyrdvyrde man
mid his handscale (healvudu dynede).
piit he bone visan vordum negde
frean Ingvinaj friign, gif him vaere
iifter neodlade niht geta3se.
HrotTgiir madelode helm Scildinga: (K. XX i
"Se frin pu after sselum ! sorb is genivod
Denigea leodum: dead is Aschere,
810 Irmenlafes yldra brodor,
m:n runvita and min raedbora,
eaxlgestealla, bonne ve on orlege
hafelan veredon, bonne hnitou fciTan,
eforas cnysedon. aefre scolde
815 eorl vesan jergod svylc Aschere.
veard him on Heorote to handbanan
valgast viifrej ic ue vat hvftder
atol, a?se vlanc eftsicTas teah
fylle gefagndd. heo pa fsehtfe vriic,
820 be pu gistran niht Grendel cvealdest
purh haestne had heardum clammum,
for nan he to lange leode mine
vanode and vyrde: he litvige gecrang
ealdres scyldig: and mi oder cvom
825 mihtig munscada, volde hire ma?g vrccan.
gefeor hafad fahde gestiilcd;
bas be byncean mag begne monigum,
se pe iifter sincgifan on sefan greoted,
hreder bealohearde, nu sed hand liged,
830 seo be eov vel hvylcra vilna dohte.
Ic ]»at landbuend, leode mine,
seleraedende, secgan hyrde,
bat hie gesavon svylce tvegen
micle mearcstapao moras healdan
835 ellorgastas, baera oder vfia,
bas be hie gevislicost gevitan meahton,
804. m'gdej hnaegde, A', et Thorkel.; hnescte, Grtindtvig ; ceterutn ad
ndgan Caut nagan) of. Grimm Elene V. 288. — 806. neodladu, K. — 810.
Yrmenl.ifes, K. — 814. sefrej deest K. — 819. gefagndd If.], gefnegnod,
MS. — 825. manscada, K. — 826. gestaled, K. — 830. se be, K.
Secgendas. 115
idese onlicnes, oder earmsceapen
on veres vastmum vraclastas trad,
nefne he vas mara bonne aenig man otfer,
840 Jione on geardagum Grendel nemdon
foldbiiende. no hie fader cunnon,
bvader him a?nig vas a?r acenned
dyrna gasia. hie digel land
varigeacT, vulfhleodu, vindige nassas,
845 frecne fengelad, pier firgenstream
under niissa genipu nider gevited,
flod under foldau. nis bat feor lie on on
milgeniearces , bat se mere standed :
ofer pam hongjad hrinde bearvas,
850 vudu vyrtuin fast viiter oferhelinaff.
ba?r miig nihta gehvam nitfvundor scon.
fyr on flode. no piis frod leofad
gumeua bearua, pat pone grund vite.
beah pe haedstapa hundum gesvenced
855 heorot horn urn trum holtvudu sece,
feorran geflymed}. ter lie feorh seled,
aldor on ofre , aer he in villc
hafelan hydan: nis piit heoru stov.
ponon ytfgeblond up astiged
860 von to volcuum, bonne vind styred
lad gevidru o<T bat lyft drysnjad,
roderas reotatt. Nu is se ra;d gelang
eft at l>e anum: eard git pe const,
frecne stove, pa?r pu iindan miht
865 felasynnigne secg: sec gif pu dyrre!
ic pe pa ftehde feo leanige,
paldgestreonum, sva ic eer dide,
vundnum golde, gif pu onveg cj'mest".
Beovulf madelode, beam Ecgpeoves CK- XXL)
870 "Ne sorga , snotor guma! selre bytf aeghvam,
pat he his freond vrece, ponne he fela murne!
ure reglivylc sceal ende gebidan
vorolde lifes. vyrce se pe mote
domes ser deade: l)iit bjtf drihtguman
875 unlifigendum after selest!
aris, rices veard! uton hrade feran,
Grendles magan gangan sceavigan.
ic hit be gehate: no he on holm losad.
ne on foldan fiidm, ne on firgenholt,
880 ne on gyfenes grund, ga peer he ville.
pys dogore pu gepyld hafa
veana gehvylces, sva ic pe vene to".
Ahleop pa se gomela, gode pancode,
837. onlicniis, K. — 849. hrinde -bearvas, K. — 858. hydan, #.] deest
in MS. — 861. drysmacT, K. — 863. git pe] git ne, K. — 864. frecne, K.
— 868. vundum, K. — 877. gangan] MS. habet gan superscripts, liter a g
super n. — 878. holm, Thorpe] helm, MS. — 881. pys ddgor, K.
1 l<> Secgendas.
mihtigan drihtne pas se mau gesprac.
885 Pa vas Hrodgare hors gebaeted,
vicg vundeufeax. visa fengel
geatolic gengde; gumfeda st Op
lindhabbendra. lastas vseron
after valdsvadum vide gesyne,
890 gang ofer gruudas gegnum for:
ofer myrcan mdr magopegna bar
J>one selestan savolleasne
pare pe mid Hrodgare ham ealitode.
Of'ereode pa adeliuga beam
895 sfeap stanhlido, stige nearve,
enge anpadas, uncutf geliid,
neovle nassas, nicorhusa fela ;
he feara sum beforan gengde
visra manna vong sceavjan,
900 6d pat he fieri nga firgenbeamas
ofer harue stan hleonjan funde,
vynleasne vudu: viiter under stod
dreorig and gedrefed; Denum eallum vSs
vinum Scildinga veorce on mode
905 to gepoljanne, begne monegum.
uncyd eorla gehvam, siddau Ascheres
on pam holmclife bafelan metton.
Find Mode veol (folc to ssegon)
(niton heolfrej horn stundum son»
910 fuslic gryreletfdj feda eal gesat.
gesavon ba after vatere vymcynnes fela
sellice sa?dracan sund cunnjan,
svylce on nashleodum nicras licgean,
pa on uudernmsel oft bevitigad
915 sorhfulne sid on segelnide,
vyrmas and vildeor. hie onveg hruroii
bitere and gebolgue, bearhtm ongeaton,
gudhorn galan. sumue Geata Icod
of flanbogan feores getvaefde,
ydgevinnes, pat him on aldre stod
heresfrael hearda: he on holme via
sundes pe ssenra: pa bine svylt fornam.
Hrade veard on yd urn mid eoforspreritutn
heorohocihtum hearde genearvod,
nida gencged and on nas togen
vundorlic vjegbora; veras sceavodon
gryrelicne gist. — Gyrede hine Beovulf
eorlgevaednm; nalles for ealdre mearn.
scolde herehyrne haudum gebroden,
930 sid and searofiih, sund cunnjan,
920
925
An gen^e' K' — 891- bftrJ scilicet Grendles moder. — 906. uncytf, cf.
V. 470. — 908. to soegon] offendit hoc loco haec praeteriti forma, quum
immediate v. 911 altera et melior gesavon occurrat. Forsitan leqendwn
est to s,Rnn. cf. v. 9«. — 922. ba] |>e, K. — 928. eorl gevsedum, h.
Secgendas. 117
sett pe bancofan beorgan cude,
|>at Iiim hildegrup hied re ne mihte,
eorres iuvitfeiig aldre gesceddan:
ac se livita helm hafelau verede,
935 se be meregrundas mengan scolde,
Sevan suiidgebland since geveordad,
befaugen freavrasniun , sva bine fyrodagum
vorhte vaepua smid , vundrum teode,
besette svinlicuin , bat bine si<T pan no
940 broud nc beadomtcas bitan ne meahton.
nas l>iit bonne msetost magenfultuma,
|>iit him on pearfe lah pyle Hrodgares:
Y;is bam haftmece Hruntiug nama:
bat vSs aforaii ealdgestreona.
945 ecg va's iren, atertanum fah,
cihyrded headosvate; nsefre hit at bilde ne svac
manna senguni para be hit mid mundum bevand,
se be gryresidas gegan dorste,
folcstede faran; u.'is {)iit forma sid,
950 bat hit ellenveorc afnan scolde.
Hum ne gemunde mago Ecglafes
eafodes criiftig, bat he aer gespr.it
vine druncen, pa he piis vyepues onlah
selran sveordfrecau : selfa ne dorste
955 under yda gevin aldre gent-dan
drihtscipe dreogau, paer he dome forleas
ellenveordum: ne viis pain 6 drum sva,
sid pan he hine to guite gegyred hiifde.
Beovulf madelode, beam Ecgpeoves: (K. XXII.)
960 "Gebenc uu, se miera maga Healfdenes,
snottra feugel, nu ic eom sides fiis,
goldvine gumena , hvat vit geo spra?con.
gif ic (it pearfe pinre scolde
aldre Hunan, piit pu me a vajre
965 fordgevitenum on fader stale:
ves pu mundbora milium niagopegnum,
hondgesellum, gif mec Hild nime;
svjlce Jm pa madmas, be pu me sealdest,
HrOdgar leofa, Hygelace onsend:
970 miig ponne on pam golde ongitan Geata drvhten.
geseon sunu Hradles, ^onne he on bat sine starad,
pat ic gumcystum godne funde
beaga bryttan; breac j>onne moste ! —
and J>u Huuferd laet ealde lafe
975 vriitlic va?gsveord vidcudne man
heardecg habban: ic me mid Hruntiuge
ddm gevyrce, odde mec dead nimed".
After poem vordum Vedergeata leod
cfste mid elne; nalas andsvare
944. anforan, K. — 975. vigsveord?
J 000
1 18 Secgendas.
980 bidan volde. briinvylm onfeng
hilderince: pa vas hvil dages,
a?r he bone grundvong ongieaa mehte.
Sona pat onfunde seo be fldda begon»
heorogifre beheold hund missera
985 grim and graedig, bat paer gumena sum
alvihta eard ufan cunnode;
grap togeanes, gudrinc gefeug
atolum clommum: no pj- aer in gesceod
halan lice; bring fitan 3-mbbearh,
990 pat he») pone fyrdhom purhfon ue mihte,
locene leodsyrcan ladum fiDgrum.
Bar pa seo brimvylf, pa heo to botme com
hringa peugel to hofe sinum
sva he ne milite no (he bam modig vas)
995 vaepna gevealdau, ac hine vundra fela
svencte on sunde, soedeor monig
hildetuxum heresyrcan briic,
ehton aglaecan. J) a se eorl ongeat,
pat he nicTsele nat hvylcum vas,
paer him naenig vater vihte ne scedede,
ne him for hrofsele brinan ne mehte
faergripe flodes. fjrleoht geseah,
blacne leoman, beorhte scinan:
ongeat pa se gdda grundvyrgenne,
1005 merevif mihtig: miigenraes forgeaf
hildebille, beorosvenge ne ofteah,
pat bire on bafelan hringmael agol
graedig gudleod: pa se gist onfand,
pat se beadoleoma bltan nolde,
1010 aldre seed clan, ac seo ecg gesvac
peodne at pearfe, — bolode aer fela
hondgemota, helm oft gescar,
faeges fyrdbriigl: pa vas forma sid
deorum madme, pat his dom alag. —
1015 Eft vas anraed, nalas elues lit,
maerda gemyndig maeg Hygehices:
vearp pa vundenmael vriittiun gebnnden
yrre oretta , pat hit on eordan big
stiff and st^lecg; strenge getruvdde,
1020 mundgripe magenes. — Sva sceal man don,
ponne he at gude gegan penced
longsumne lof, nii ymb his lif cearad. —
Gefeng pa be eaxle, naliis for faehde mearn.
Gudgeata leod Grendles modor,
1025 briigd pa beadve beard, pa be gebolgen v;is,
feorligenidlan, pat heo on (let gebeah.
heo him eft brade bandlean foraeald
983.
seo be] se pe, K. — 988. gescod, K. — 990. fyrdhoman? — j»91.
MS. — 1016. Hvlaccs. MS. — 1017. vundelmwl, MS.
Seegendas. 119
grim in urn grapum, and him togeanes feng;
ofervearp p;i verigmod vigena streugest '
1030 fcJe cempa, Jj.it he on fylle veard;
ofsat pa pone selegist and hire seax geteah,
brad bruoecg, volde hire beam vrecan,
angau eaferau. him on eaxle lag
breostnet brodeu : bat gebearh feore
1035 vid ord aud vid ecge, iugang forstod.
hafde ba ford'sidod sunn Ecgbeoves
under grimue grand, Ge;ita cempa,
nemne him headobyrne helpe gefremede.
herenet hearde, aud halig god
10-10 geveold, vigsigor; vitig drihteu,
rddera radend, hit on riot gesced
ydelice: siddan he eft astod.
Geseah ba on searvum sigeeadig bil, (A. XXIII.»
ealdsveord eotenisc ecgum byhtig,
1045 vigena veordmynd: {>;'it viis vsepna cyst, —
baton hit viis mare bonne a?nig mon offer
to beadulace atberau mealite, —
god and geatolic, giganta geveorc :
he gefeng ba fetelhilt freca Scildinga.
1050 hreoh and heorogrim hringmsel gebriigd
aldres orvena, yrringa sloh.
pat hire vid halse heard grapode.
bcinhringas briic; bil eal burhvod
faegne fiteschomau, heo on flet gecrong ;
1055 sveord viis svatig, secg veorce gefeah.
Lixte se leoma, ledht inne stdd
efue sva of hefene badre seined
rddores caudel; he sifter recede vl.it,
hvearf J) a be vealle, vaepeu hafenade
1060 heard be hiltum Hygelaces begen
yrre and nursed : nas seo ecg fracod
hildei-ince, ac he hrade volde
Grendle forgildau gudraesa fela
para be he gevorhte to Vestdenum
1065 oft6r micle bonne on oeune sid,
bonne he Hrotfgares heordgeneatas
sloh on sveofote, slsepende friit
folces Denigea fiftyne men,
and oder svyle fit offerede
1070 ladlicu lac: he him biis lean forgeald,
rede cempa, to piis pe he on riiste geseah
gudverigne Grendel licgan
1029 — 1030. aid legendum est: ofervearp hiue ba etcetera, aid- ofer-
vearp — strengestan fetfecempan; oferveorpan nimirum verbum activum
est. alteram emendationem esse meliorem pido, cum verigmod magis ap-
ttim sd epUheton matris Grendli (/nam viri strenui. — 1032. brim ecg,
K. — 1035. forstode, MS. — 1036. forsidod, MS. — 1045. viisl deest MS.
— 1055. gefeh, K.
120 Secgendas
aldorleasne, sva him a?r gesce6d
Hild ;it Heorote. hni vide sprong,
1075 siddau he iifter deade drepe provade.
heorosveng heardne, and hine ba heafde becearf.
Stiua Jitit gesavon snottre ceorlas,
pa pe mid Hrodgare on holm vlitao,
Jijit vas ydgeblond eaJ gemenged,
1080 brim bldde fan. blondenfeaxe
gomele ymb godne ongeador spraecon,
pat hig pas adelinges eft ue vcndoii.
pat he sigehn'-dig seceau come
maerue peoden, pa pas mynige geveartt,
1085 pat hiue seo brimvylf abroteu hafde.
pa com liou dages, uiis ofgeafon
hvate .Scildingas; gevat him ham ponan
goldvine gumena gistas seeau —
modes seoce on mere staredon,
1090 viston and ne vtndon, 1> ii t hie heora viqedryhten
selfne gesavon. — p& pat sveord ongan
after headosvate, hildegicelum
vigbil vanjan. pat vas vuudra sum.
pat hit eal gemealt ise gelicosf,
1095 ponne forstes bend fader ontolcd.
onvinded vtegrapas, se pe geveald hafad
saela and msela: pat is sod metod.
\e uoiu he on paem vicum Vedergeata leod
madmsehta ma, peah he peer monige geseah,
1100 buton jioue hafelan and pa liilt somod
since fage; sveord aer gemealt,
lorbearn brodeuma;!: vas pat blod to pas hat,
icttren ellorgast, se pan- inne svealt.
soua vas on sonde se pe a?r «it sacce gebiid
1105 vighryre vradra, viiter up purhdeaf:
vieron ydgebland eal gefalsod,
eacue eardas, pa se ellorgast
oflet lifdagas and pas laenan gesceaft.
Com ba to laude Jidmanna helm
1110 svidinod svimman, saelace gefeah,
mageubyrdeune, para J)e he him mid hafde
eodou him p.i togeanes, gode jianeodon
prydlie Jjegna heap, beodues geiV-gon,
bas |je hi hine gesuudne gesedn mdeton.
1115 Wi viis of j)am hroran helm and byrne
limgre alysed. lagu drusade
viiter under volcnum, valdreore fiig.
ferdon ford bonon fedelastum
I'-riuitim Eigne, foldveg meeton,
K 10lLf Ti'1' K, ~ T4- ,!,-Vm-' ■ /l-' moni«e- MS- - '085. abr,o,,„,
i/ur) h.. qui suggerit ellengfist. — 111«. dnisade, A.
Secgcndas. 121
It20 cude slrsete; cyningbealde men
from bam holmclife hafelau baeron
earfodlice heora a?ghv;tdrum
It-la modigra (feover scoldon
on [yam valstenge veorcum geferjan
1185 to bam goldsele Greirdles heafod},
od pat semninga to scle oomon
frome fyrdhvatej feovertyne
Geata geongon gumdryhtne mid:
modig on gemouge meodovonga* trad
1110 F»a com iugan ealdor pegna,
dsedceue mon dome gevurdad,
liiile hildedeor Hrodgar gretau :
Ji.i vas be feaxe on flet boren
Grendles heafod Juer gnman druiicou
1135 egeslic for eorlum and ]>a?re idese mid,
vlite, seon vriitlic: veras onsavon.
5. Hvy Be ov it If deade svealt.
IyTROWCT io. Beovulfus Grendeli matrisque ejus victor in pa-
triam regressus, Heardredo rege, Bygelaci filio, a Sueonibus caeso,
rex electus, Gautorum populo quinquaginta per annus imperavit. Post-
ed draco, quern vir quidam e Gautorum populo thesauris privarat.
eorum vicos cornbussit, ignes exhalans. Fuerat autem draco hie quon-
dam vir grandaevus, armorum praepotens divesque, qui, subolis debi-
lioris taedio captus , thesauros caverna quadam reconditos , postquam
semet ipse in draconem mutarat, tre centos per annos custodiverat; nunc
vero saevissimum se rapinae praebuit ultorem.
Beovulfus igitur rex, ut se suosque ab inlatis vindicaret molestiis,
draconem urmis peter e et solus cum solo certare constituit; comites ve-
ro, priusquam cavernam intravit, in silvam, quae eos ab hostis furore
tegeret, remittens , ita locutus est :
Gegrette pa gumena gehvylcne, (Kemble 5027.)
hvate helmberend Iiindeman side,
svaase gesidas. "\olde ic sveord beran
1140 va3pen to vyrine, gif ic viste, hit ic
vid bam aglaeceau elles meabte
gilpe vidgripan , sva ic gio vid Greudle dide;
ac ic pa?r bead uf> res bates vene,
redes attres; for pon ic me on hafu
1145 bord and byrnan: nelle ic beorges veard,
1128. geongon] MS. praebet infinitivum gongau , et bene novi con-
structionem comon gangau; hoc loco tamen praeteritum tempus geongon
mihi magis upturn videtur.— gumdrihten, K. — 1135. pare idese] dativus
est, rectus a praepositione for; regina nempe, Yealhbeo, voce ides sig-
nificatur. contra carminis tenorem esset, si quis vellet conjungere :
Grendles heafod vas on flet boren and bsere idese (sc. heafod) mid, quia
Beovulf feminae caput non absciderat. — 1136. seon] dativus vocis seo,
seon 0'»'° seoan). — 1142. gylpe, K. — 1143. hates, A".] hate, MS. —
1144. redes and hattres, K. — hafu] convenit haec forma magis cum sax-
onica heffin, quam cum vulgar i anglosaxonica hiibbe.
122 Secgendas.
feoud oferfleon fotes trenimum,
ac line sceal veordan at vealle sva uuc Yyrd geteod.
metod manna gehviis. ic eriin on mode from.
t>at ic vid bone giidflogan gilp ofersitte.
1150 gebide-ge on beorge bjrnum verede,
secgas on searvum, hvader sel ma?ge
after viilrajse vuude gedygan
uncer tvega; nis bat eover sid
ne gemetmanues, nefue miu ones,
1155 pat he vid aglsecean eafodo dsele,
eorlscipe efne: ic mid elne sceal
gold gegangau, odde Giid nimed
feorhbealu frecue freau edverne''.
Aras pa bi ronde rof oretta,
1160 heard under helme, hioroserceau biir
uuder stancleofu; strengo getriivdde
aues mannes: ne byd svyle earges sid.
Geseah pa be vealle se pe vorna fela,
gumej'stum god, guda gedygde,
1165 hilde hlemma, ponne hniton fedau,
(.stod an stanbogan^, stream ut bonan
brecau of beorge; vas psere burnan valm
headufyrum hat; ne mealite horde ueah
unbirnende senige hvile
1170 deop gedygan for dracan lege.
Let pa of breostum, bsi he gebolgen vas",
Vedergeata leod vord ut farau,
stearcheort styrmde; stefu in becom
headotorht hljnnan under harne stan.
1175 hete vas onhrered, hordveard oncniov
mannes reorde. uas pser mara first
freode to friclan; from aerest cvom
onid aglaecean ut of staue,
hat hildesvat; hruse djuede.
1180 biorn uuder beorge bordraud onsvaf
vid bam gryregiste , Geata dryhten.
Pa vas hriugbogan heorte gefysed
siicce to seceanne. sveord ser gebrad
god gudcyniug, gomele lafe
1185 ecgum ongleav; aeghratfrnm viis
bealohycgendra broga fram odriuu.
stidmod gestod vid steapne rond
vioja bealdor; pa se vyrm gebeali
snude to somne, he on searvum bad.
1190 gev.it pa birnende gebogen scridan
to gescipe scyndan; scild vel gebearg
1146. tremmum, A'.] trera, MS. — 1153. tvegra vttlt Kemblius. — 1155.
earfode, K., perperani\ eofodo, MS. — 1162. bid, K. — 1164. gedigde,
K. — 1165. hnitan, MS. — 1166. stodan, MS., stodon, h. — 1169. uiibvr-
nende, MS. — 1176. fyrst, K. — 1178. orad, K. — 1179. hruse, MS. —
1181. gieste, MS. — 1191. gescipe] gscipe, MS, /«'. vult togescipe. a verba
Secgendas. 123
lif and lice lassan hvile
ma? rum beodne, bonne his myne solitc.
|jas he by fyrste, formau dogore,
1195 vealdan moste, sva. him Vyrd no gescraf
hretf at hilde. hoiid up abriid
Geata drihten, gryrefahne sloh
incgelafe, bat sici ecg gevac,
briin ou baue, bat ansvifrdr,
1200 bonue his bindcyning bearfe hafde,
bysigum geba?ded. Pa vas beorges veard
after headusvenge ou hreouin mode,
vearp vsilfyre; vide sprungeu
hildeleomau. hredsigora ne gealp
1205 goldviue Geata; giidbill gesvac
uacod at nide sva hit no sceolde.
iren ser god; ne vas bat ede sid,
bat se maera maga Ecgbeoves
grundvong l)one ofgifan volde,
1210 sceolde villan vie eardjan
elleshvergen: sva sceal seghvylc inon
alaetan laendagas. >;is b<i long to bon,
bat ba aglsecean hi eft gemctton.
hyrte hine hordveard, hreder aedme veoll,
1215 nivan stefne; nearo brovode
fyre befongen se be aer folce veold.
nealles him on heape handgesteallan,
adelinga beam ymbegestodon
hildecystum, ac hi on holt bugon,
1220 ealdre burgon; hiora in anuni veoll
sefa vid sorgum: sib aefre ne mag
viht onvendan bam be vel benced.
Yigldf viis haten Veohstanes suini
leofiic lindviga, leod Scilfinga,
1225 ma;g Alfheres. geseah his mondryhten
under heregriman hate brovjanj
gemunde pa pa are be he him aer forgeaf,
vicstede veligne Vaegmundinga,
folcrihta gehvyle , sva his fader ahte.
1230 ne mihte ba forhabban : bond rond gefeng,
geolve liude , gomelsvyrd geteah :
bat viis mid eldum Eanmundes laf,
suna Ohtheres, bam at sacce veard,
vreccan vineleasum, Veohstan baua
teon, toge-scipe expeditio, nunquam ego hanc vocem legi. g siglum est
significans ge , et fortassis gum. gumscipe idem exprimit quod eorl-
scipe. legendum igitur esse gumscipe censeo, scil. si verum est, scipe
non nisi suffixum inveniri. — 1194. pas] bser, K.
1198. incge] Kemblius hie quoque icge vnlt scribere , veluti scriptum
est v. 593; sed annon ibi quoque iucge gold sit legendum, quaeri potest.
— 1204. hred, K. — 1206. hyt, MS. — 1209. ofgyfan, MS. — 1214. hyne.
K. — 1223. Veoxstanes, K. — 1233. Ohtere, MS. — 1234. vrac, K. —
Veohstanes, MS.
124 Secgendas,
1235 nieces ecgum, and his magum atbai
briiufague helin, hringde byruan,
ealdsveord etonisc , bat him Onela forgeaf,
his gadeliuges gudgevaedu,
fyrdsearo fuslic. no ymbe pa faehcTe sprac,
1240 peah pe he his biotlor beam abredvade.
he friitve geheold fela missera,
bill and byrnan, od pat his byre uiihte
eorlscipe efnan, sva his oer fader.
geaf him pa mid Geatum giidgevaedii
1245 seghvas unrim, pa he of ealdre gevat
frod on fordveg. — bat viis forma sid
geongan cempan, pat he glide raes
mid his freodryhtne freminau sceolde.
ue gemealt him se modsefa, ne his ma>ges lai
1250 gevac iit vige, sva se vyrm onfaud,
sid dan hie to gadere gegiin hafdon.
Viglaf inadelode, vordrihta fela
sagde gesidian (him vis sefa geomoi j :
"Ic bat eall geman, paer ve medu begun,
1255 bonne ve geheton ussum hlaforde
in biorsele, be us l»as beagas geaf,
pjit ve him pa giidgetavu gildan voldou,
gil him pyslicu pearf gelumpe,
helmas and heard sveord, pe he usic on herge get. a-
1260 to pisuui sidfate silfes villum,
onmunde usic mserda, and me pas madrnas geaf,
l>e he usic garvigeud gode tealde,
hvate heluiberend; peah l>e hlaford user
l>is ellenveorc ana apohte
1265 to gefremmanne, folces hirde,
forpam he manna msest nuerda geiremede,
daada dollicra. nu is se dag cumen,
pat fire mandryhteu magenes behofad
godra gudrinca: vutuu gangan to,
1270 helpan liildfruman, peuden hat si
gledegesa grim! Got vat ou mec,
l>iit me is miclc leofre, pat minne lichaman
mid minne goldgifau gled faduije.
ne pynced me gerisne, piit ve roudas beieu
1275 eft to earde, nemne ve aer ma?geu
fane gefyllan , feorh ealgjau
Vedra peodnes. Ic vat geare,
bat nseron ealdgevyrht , pat he ana scyle
1243. sprfader, K. — 1244. gevwda, A. — 1247. giidera?s, K. — 1249.
macges hif J itti legendum esse censeo pro magenes laf, quod MS. praebet.
maeges laf, cognati reliquiae, i. e- ensis convenit cum yrfeliif, gomelra
laf, cet. Etiam magenes hif, potentiae, t. e. potentis reliquiae defendi
posset, si his non adstaret. — 1250. sva, A. | pa, MS. — 1257. getava,
A. — 1260. pyssum, K. — 1270. hat] hit, MS. — 1273. minne] A. propo-
suit miuum, sed mid etiam accusativum regit. — 1274. gerysne, MS. —
1278. gevyrht] A. proposuit geriht, male; gevyrhl — gevyrhtu, cf. Cad-
Sccgendas. 125
Geata dugude guorn brovjan,
1880 gesigan at sacce: iirum sceal sveord and helm
byrue and byrduscriid beornum gemaene".
Vod l)ii piirh j>one valrec, vigheafolan bar
frean on fultum; fea vorda cvad :
"Leofa Biovulf, la?st eall tela,
1280 sv<i bu on geogudleore geara gecvapde.
bat bu ne ala?te be be lifigendiim
dom gedreosan ; scealt nu dopdiun rof,
adding anhydig, ealle miigeuc
feorh ealgjan : ic be fullsestu!"
1885 After bam vordum vyrm yrre cvom,
atol invitgast ortre side.
fvrvylmum fab , feonda niosan,
ladra manna, ligvdum forbarn
bord vid roude; bjrne ne meabte
1290 geongnm garvigan geoce gefremman;
ac se maga geonga under bis ma?ges scild
olnc geeode, j>a bis iigen vas
gledum forgrunden. ba gen gndcyning
maerda gemunde, magenstrengo,
1295 slob hildebille, ]>i'it bit on beafolan stdd,
aide' genyded: Nagling forbjirst,
gesvac at siicce sveord Biovulfes,
gomel and grsegmsel; him l»:it gifede ne vas,
pat him irenne ecga mihton
1300 helpan tit hilde; viis sio bond to strong,
se be meca gehvane, mine gefraege,
svenge ofersohte, bonne he tC> sacce biir
vaepen vundum beard: niis him vihte )>(*■ sel
ba viis peodsceada priddan sid»1
1305 fri'cne fyrdraea faehda gemyudigj
raesde on bone rofan : ba him rfime ageald
hiit. and headngrim; heals ealne ymbcfcng
biteran banum: he geblodegod veard
savuldriore, svat vdum veoll.
1310 Pii ic at bearfe gefragn beodcyninges
andlongne eorl ellen cydan,
craft and ct-ndu, sva him gecynde viis.
ne ludde he pas heafolau, ac sid hand gebarn
modiges mannes, paer he his magene healp,
1315 bat he pone nidgiist niodorhvone slob.
secg on searvum, J>iit bat sveord gedeaf
mon 244, 7. begn hiifde gevurddd be ba gevyrhto (facta,) merita) ahton.
1281. byrdu interpretari nescio. hemblius adscripsit voci byrd
significationem: gravis, sed cum inter rogationis signo. equidem bea-
duscrud legi debere puto. — beornum] deest in MS., sed iirum postulat
substantivum in dativo pluralis. — 1282. valriec, MS. — 1286. gsest, MS.
— 1292. vas] deest. — 1306. rum, K. — 1310. gefragn, AY] deest. — 1314.
magenes healpe, M.S'. K. proposuit maegesj sed neque mseges healpe, ne-
que magenes healpe possum intelligere.
1 20 Secgendas.
fiih aud fueled, pat pitt fvr ougon
svedrjau siddau. pa gen silf cyniug
gevedld his gevitte, valseax gebriid
1320 biter and beaduscearp, biit he on byrnan vag.
forvr.it Vedra helm vyrm on middan.
feond gefylde, ferhellen vriic,
and hi nine pa begeu abroten hafdon
sibiidelingas. svjlc sceolde secg vesan,
1325 begn St pearfe. bat bam peodne vas
sides sigehvil silfes dtedum,
voruldes geveorces. Pa sid vund ongnn,
be him se eorddraca oer gevorhte,
svelau aud svellan; he biit siina onfand,
1330 biit him on breostum bealouid veoll
attor on innan: pa se iideling giong,
biit he bi vealle vishycgende
gesaete on sesse; seah on enta geveorr,
hit pa staubogan stapulum fiiste
1335 vce eordreced innan heoldon.
hine ba mid handa heorodredrigne
peoden mserne pe:;u ungemete till
vinedryhten his viitere gelafede
hildesadne, and his helm onspeou.
1310 Biovulf madelode, he ofer benne spriic,
vunde viilbleate; visse he gearve,
bat he daghvila gedrogen hiifde,
eordan vjnne — ba vas eall sceacen
dogorgerimes, dead ungemete neah:
1345 "Nu ic suna minum syllan volde
gudgevesdii, paer me gifede sva
a?nig yrfeveard after vurde
lice gelenge. Ic pas leode hedld
fiftig viutra: niis se folccyning
1350 ymbesittendra senig ])iira,
lie mec gudvinum gretan dorste,
egesan peon; ic on earde bad
maelgesceafta, heold min tela,
ne sohte searonldas, ne me svor fela
1355 Ada on unriht. ic pas ealles miig
feorhbennum sedc gefean habbau;
for pam roe vitan ne bearf valdend fira
mordorbealo maga, |)onue min sceaced
lif of lice. — Nu J) u lungre gang
1360 hord sceavjan under harne stau,
1319. viilseaxe, MS.] bregdam cum ins tr time n tali construitur, sed accu-
sativus quoque invenitur (c/'. hand up abrad), et hoc loco mayis mihi placet,
biter et scearp cum voce seax jungere, quam ea adjectiva ad subjectum
trahere; itaque valseax malim leqere. — 1322. ferh elne? — 1326. sidas
sigehvile, Jtf.S*. - 1335. healde, li. — 1339. helm, Grimm] h.-Jo, K. — 1352.
peon, MS. aut teon ant pyvan leyendum est, docet liemblius. peon puto
contractum esse ex pyvan veluti reon ex redvan. quod si non placeret,
te6n scriberem. — 1359. geong, MS.
Secgendas. 127
Vigl.if leofa, nil se vyrm ligetf,
svefed sare vund , sinces bereafod.
bio nu on ofoste , pat ic a?r velan,
goldwht ongite, gearo sceavige
1365 svegle scarogimmas , piit ic \>y seTt meege
iifter matfum velan min ahetan
lif and leodscipe, bone ic longe heold".
Pa ic snude gefragu sunn Vihstanes
after vordcvidum vundum dryhtne
1 37o hyran headosiocum, hringnet beran
brogdne bcadusercean under beorges hrdf.
geseah pa sigehredig , pa be bi sesse geong,
magopegn niodig, madumsigla,
fealo gold glitmjan gruude getenge,
1375 vnndiir on vealle, and p;is vyrmes denn,
ealdes uhtflogaii orcas stondan,
fyrnmauna fain feormendlease,
byrslum belirorene. paor viis helm raonig
eald and otnig, earntbeaga fela
1360 searvum gesa?led. — sine eade miig
gold on gruude gumcynnes gehvone
luade oferhygjan, lnde se be ville! —
svylce he siomjan geseah segn eallgylden
Iieali ofer horde, hondvundra nuest,
1395 geloceu lci'ida craftum; of pam leoma stAd,
J).;U he bone grundvong ongitan meahte,
vriice giondvlitau : niis pas vyrmes |>hm-
onsyn a?nig, ac hine ecg fornam.
Pa ic on hlaeve gefragn hord reafjan,
1390 eald enta geveorc anne mannan,
him on bearm hladau bunan and dis<:a%
silfes dome; segn eac genom
beacna beorhtost, bill sergescod
Cecg vaa ireiO ealdhlafordes,
1395 nam para madnia mundbora viis
longe hvile; ligegesan viig
hatne for horde, hioroveallende
middelnihtum, od pat he mordre svealt
Ar vas on ofoste eft sides georn,
1400 friitvum gefyrdred. hine fyrvit briic,
hvader collenferd cvicne gemette
in pam vongstede, Vedra peoden
ellensiocne, \)ssr he hine a?r forlet.
He pa mid pam madmum mierne pioden
1366. macTdumvelan, K. — 1369. vordevydum, K. — 1373. macTiTum-
sigla] Kemblius, qui qenitivum esse putat (sed sigla ace. plur. est), fealo
in fela mutat. sed fealo hand dubie ad versum sequentem pertinet, qui,
hac voce privates, inperfectus redditur. — 1382. hrade] deest ap. K. —
1385. leoman, MS. — 1391. hlodan, K. — 1395. pam] attractio; = pam,
be. dativus autem dependet a gen am. — 1400. fyrvet, K. — 1401. col-
lenferdan? collenferdne?
128 Secgerulas.
1405 dryhten siune driorigne fand
ealdrea <it eude. he hine eft ongau
vatere. veorpan, od bat vordes old
breosthord burhbrac; Beiivulf macTeldde,
gomel ou giohde gold sceavdde:
1410 "Ic Jiiira fratva freau ealles pane
vuldurcyninge vorduin secge,
ecum dryhrne, pe ic Ih't on starje,
baa be ic moste milium leodum
ser svyltdiige svyle gestrynan.
1415 nu ic an madma liord mine beboble
frode feorhlege : fremmad genii
leoda bearfe. — ne mag ic her leng vesan;
hat ad headomsere hlsev gevyrcean
beorhtne after baele iit brimes nosan ;
1420 se seel to gemyndiini minum leodum
heah hlifjan on Hrones niisse,
|iiit hit soelidend siddan luitan
Biovulfes biorh, j>ii be brentingas
ofer floda genipu feorran drifad".
142"» Dide him oi healse bring gyldenne
[lioden bristbydig, begne gesealde
geongum garvigan goldfahne helm,
beau and byrnan, het hinc brucan vcli
"I'n eart endelaf lisses cynnea
1430 Vsegmundinga; ealle Yyrd forsveol
mine magas to metodsceafte,
eorlas on elne: ic him iifter sccal! "
|>iit vi'is bam gomelau gyngeste void
breosfgehygdum, ser he bail cure,
1435 hate headovylmas; him of hredre geviit
stivol secean sodfastra don».
HOt l>a gebeodan byre Vihstiines QKemble 68140
hale hildedior hiileda monigum
boldiigendra, l)iit hie bxlvudu
1440 feorran feredon folcagende
godum to genes. "Xu sceal gled Cretan.
veaxau vonua leg, vigena strengel,
|>one be oft gcbad isernsci'ire,
bonne strsela storm strengum gebaeded
1415 scoc ofer scildveall, sceaftnytte lieold
federgearvum fus, (lanfull code".
Horn se snotra sunn Vihstiines
iicigde of cord re cyniuges hegnas
1407. vateres, MS. — 1409. giohde] gidgdtfe, A. — 1415. on, MS. —
minne, MS. — 1410'. genaj acittus indicare mihi videtur, gena'stare pro
geneahe, sufficienter } et non pro genu, adkuc, iterum, insuper. — 1422.
syddan, A. — 1423. Brentingas, A. — 1428. veil, A. — I4:i:t. bam] |.a.
A'. — gingaeste, MS. — 1435. bredre, A.J hvoedre, MS. — 144ti. federge-
arvum, A. | fadergearvu, MS. — ilane full, MS. nut fliina full, ant lliinliill
leyi debet: lliinliill mayis mihi placet, e prosodica ratione.
Secgendas. 129
seofone td somue foa selestan,
1450 eode eahta sum uuder invithrdf;
hilderinca sum on liauda bar
iiledleoman se foe on orde gedng.
nas ba on lily tine, hva bat hord strude,
siddan orvearde aenigne dael
1455 secgas gesegon on sele vunjan,
laene licgan. lyt aenig mearn,
bat hie dfostlice fit geferedon
dyre madnias; dracan eac scufun
vynn of veallclife, leton vaeg nimau
1460 Add fadmjan fratva hirde.
l>a vas vunden gold on van hladen
aeghvas unrim, adeling boren,
bar hilderinc , to Hrones misse.
Him ba gegiredon Geata ledde
1465 ad on eordan unvaclicne
helme behongen, hildeborduni,
beorbtum bj'rnum, sva he bena vas.
alegdon foa to middes maerne beoden
haled hiofende hlaford ledfne.
1470 ongunnou pa on beorge baelfyra ingest
vigeud veccan. vudurec astah
sveart of svicbole, svdgende let
vope bevunden. viudblond geliig
od bat he foa bauhus gebrocen hafde,
1475 hat on hredre. hygum unrdte
modceare maendon, mondryhtnes cvealm;
svylce gedmorgyd . lat . . . . meovle
vunden heorde
sorgcearig saelde sare geneabhe,
1480 l>at hid byre gas heorde
.... ode va . . sella von
hildesegesan
headohelme mid. heofon rece svealg.
Gevorhton foa Vedra leode
1485 hlaev on lide, se vas heah and brad,
1449. seofone td somne, K.~\ desiint in libro manuscripto. — 1453.
onhlytme scripsit Kemblius, male. — 1457. dfostlic, K. — 1462. adelinge,
MS.— 1463. hilde....] MS. hildertedr sugyessit K. — 1478. let, K. —
1475. unrote, K. — Versus 1477 — 1482 miserrime lacerati sunt; "The
whole is so ruined as to be nearly illeyible,'> ait Kemblius. sed maxime
dolendum est, quod Kemblius, V. CI., spatium inter sinyulas literas non
satis distincte reddidit. Quod si fecisset, et unam quamque liter am,
quae erasa est, puncto siynavisset, non tantum restitutio haberet peri-
culi. ita enimvero versus f'orsitan restitui posse arbitror:
svylce gedmorgid let geoineovle, folces hierde. — Fyr up astah,
veop and vaudde vundne hierde vagdde vaucol, vonn and graedig
sorgcearig sselde sare geneabhe, brae herefoyrnan and hildesegesan
bat hid hire dryhtguman deadne ge- headolielme mid. cet.
seah,
1482. hildes egesan, K. perperam; segese, ahd. segansa, falx; hildesegese,
Bellonae falx, i. e. gladius. — 1483. headohelro, MS. — 1484. ba vigend,?
9
130 Secgendas.
voeglidenduin vide to syne,
and betimbredon on tyn dagum
beadnrofes been ; brouda ma?rost
vealle bevorhton, sva Iiit veor*Hicds4
1490 foresnotre men findan mihton.
beag and beorlit sigla hi on beorg didon,
eall svylce hyrsta svylce on horde «r
nidhydige men genumen hiifdon;
forleton eorla gestreon eordan healdan
1495 gold on greote, ba?r hit nu gen lifed
eldnm sva unnyt, sva hit in vas.
F*ii ymbe hlaav ridon hildedeore,
adelinga scear, ealra tvelfe,
voldon cvild cvidan, cyning maenan,
1500 vordgid vrecan , vol silfe sprecan.
cahtodon eorlscipe, and his ellcnveorr
diigndum demdon, sva hit gedefe b.yd.
J)iit mon his vinedryhten vordnm herge,
ferhdum freoge, bonne he ford scyle
1505 of lichaman, Irene veordan.
Sva begnoruodon Geata leode
hlaford Ieofne, heordgeneatas;
cvsedon, bat he vsere vornldcyninga
manna mildnst and monpvamist,
1510 leodum lidost and lofgernost.
Sc gudraes at Finnsbyrig.
(Hnaf et Hen ff est, Danorum CJi'tarvm?J duces Frisonum regi Fin-
no bellum inferentes arcem regiam Finvsburuh e.rpugnaverant, sed a
Finno bellum renovante in arce sunt obsessi. Qua de obsessione fi'ttg-
vientum agere t'idetur. Conf'eratur narratio de Hndfi exsequiis et Finni
nece pag. 108J
uas birnad.
Nsefre hleodrode pa heorogeoug cyning,
ne pis ne dagad esistan, ne her draca ne fleoged,
ne her bisse healle hornas ne birnad.
5 ac her us lyrd berad. fngelas singad
gilletf gra?ghama, gudvudu hlynnetf,
scild sceafte oncvid. nu seined piis nn'ma
vadol under volcnum; nu arisad ve;ida?da,
pe pisne folces nid fremman villad. —
10 Ac onvacnigeatf nu, vigend mine,
habbad eovra handa geveald, hyegead on cllen,
1486. vaeglidcndnm, iif.] etlicTendum, MS. — 1491. hi on beorg dydon
hcii and b(eorht) siglu, K. — 1495. lifatT, MS. — 1497. riodan, MS. —
1498. tvelfa, MS. — 1500. vrecen, MS. — 1501. eahtodan, MS.
1. Hcngest (Vmt Hniif?) loquitur. — 2. hcarogcong, MS. — cyning,
i. e. Finn. — 5. ac her ford berad, MS. — 7. scefte, MS. — pes, MS. —
11. eovrc, MS. landa, MS. geveald] deest MS. hicgead, MS.
Secgendas. i;H
viadatT on orde, vesacT 00 model'
Pa aras monig goldhladeu begn, gyrde hine his svurdej
15 \r& to dura eodon drihtlice cempan,
Sigeferd and Eaha, hira sveord getugon,
and at ddruin durum Ordlaf and Gudhif,
and Hengest silf hvearf him on laste.
Pa git Garulf Giidere styrode,
20 pat he sva freolicfeorh forman side
to paere healle durum hyrsta ne bapre,
nu hit nida heard iiniman volde;
ac he fragn ofer eal undearuinga
deormod haled, hva pa duru heolde.
25 "Sigeferd" is min nama, cviid he, ic eom Secgeua leod
vrecceua vide cud. fela ic veana gebad,
heardra hilda, pe is git hervitod,
svader bu silf to me secean ville".
Pa vas on healle viilslilita gehlyn,
30 sceolde naglod bord , genumen handa,
biinhelm berstau. huruhl)elu dynede
od at paere gude Garulf gecranji,
ealra aerest eordbiiendra.
Gudliifes sunn; ymbe hine godra fela.
35 Hvearf lacra hraev, hrafn vandrode
sveart and sealobriiu; svurdleoma stdd
svylcc eal Finnsburuh fyrenu vaei'e.
Xe gefragn ic [na?fre'| vurdlicor ;it vera hilde
sixtig sigebeorna sel gebaeran,
40 ne naefre sva nil nacodum sveordmu
svetne medo sel forgyldau,
l»onne Hnafe guidon his hagstealdas.
big fuhtou fif dagas, sva hira nan ne feol
drihtgesida, ac hig pa dura heoldon.
45 Pa gevat him vund haled onveg gangan,
sa?de pat his byrne abrocen vaere,
heresceorpum hror, and e;ic vas his helm jiyrl.
l>a hine sona fragn folces hirde,
hu pa vigend hira vunda genaeson,
50 odde hvader paera hyssa
13. vesad, MS. — 14. goldheaden, MS. — 19. styrde? nimirum styr-
jan, styrode significat excitare, anglice to stir; styran, styrde autem
yubernare, anglice to steer. — 21. baeran, MS. — 26. vrecten (i.e. vrec-
cen}, MS. — 28. sva? per, MS. Kemble mavidt: sva paer. svader = sva
hvader. — 29. on healle} alliterationis causa legendum puto: on vealle;
melior enitn videtur alliteratio: vealle — viilslilita if nam: healle — gehlyn.
— 30. naglod, K.] celod, MS. — genumon, MS. — 35. lacra hraev, MS.
Kemble mavult ladra hraev. sed lac, lac idem esse videtur quod bor.
lakr, laklegr. Sensus esse videtur: dispart/it sauciorum cadaver, cf.
quoque bor. lekr (theod. lech) rimosus. — 40 — 41. nacodum sveordum
svetne] noc hvitne, MS. — 44. duru, MS. — 45. on vapg, MS.
132 Secgendas.
ByrhtnMes dead ealdormannes.
In tho dc ct io. In historia ecclesiae Eliensis haec de Byrhtnothi
morte leguntur QLib. II. cap. vi.): Be Brithnotho , viro singulari et
glorioso , succedit memoranda relatio , cujus ritam justam et gesta non
parvis praeconiis Anglicae commendant historiae, de quibus pauca qua-
licunque stylo cum venia lectoris excepimus. lies enim magna est, et
majorum relatione dignissima , quam nos exigui et elingues arido ser-
mone non sine pudore narramus. Itaque vir iste nobilissimus Northan-
ymbrorum dux fortissimus /nit, qui ob mirabilem sajrientiam et corpo-
ris f'ortitudinem, qua se suosque viriliter protegebat, Anglicd lingua Al-
derman, id est Senior vel Bux, ab omnibus cognominabatur. Erat ser-
mone f'acundus , viribus robustus , corpore maximus , militia et bellis
contra hostes regni assiduus, et ultra modum sine respectu et timore
mortis animosus. Praeterea sanctam Ecclesiam et Bei Ministros ubique
honorabat, et in eorum usus totum patrimonium suum conferebat, mu-
rum quoque pro religiosis conventibus semper se contra eos opponebat,
qui loca sancta inquietare conabantur. Yitam autem sitam ad defenden-
dam patriae libertatem, quamdiu vivebat, impendebat ; totus in hoc de-
siderio positus, ut magis morerettir, quam inultam patriae injuriam pa-
teretur.
Fiebat siquidem eo tempore frequens inruptio Banorum in Angliam,
quam diversis in locis navigio venientes graviter derastabant. Brithno-
do autem duci omnes provinciarum principes quasi invincibili patrono
pro magna ipsius probitate ei fide sese alligabant, ut ejus praesidio
contra inimicam gentem securius se de/enderent. Igitur cutn Bani quo-
dam tempore apud Meldunam applicuissent, ipso audito rumore cum ar-
matd manu eis occurrens, pene super pontem aquae omnes interemit, de
quibus pauci vix evadentes propriam patriam ad haec uarranda naviga-
rent. Post hanc autem victoriam Brithnodo duce cum alacritate in
Northanymbrorum Cter*'<*m) r ever so, Bani nimium hoc audito tristati
classem denuo reparant, Angliam properant, et ad ulciscendam suorum
necem quarto iterum anno, Justino C^'steinoFj et Guthmundo , filio
Stectani, ducibus, ad Meldunam applicant. Quern portum nacti, ut audi-
verunt Brithnodum ista in suos perpetrasse , statim mandant se ad
nlciscendos eos adcentasse , ipsumque inter ignavos habendum, si non
audeat cum eis conferre manum; quibus nuntiis Brithnodus in audaciatn
concitatus pristinos socios ad hoc negotium vocarit, et eum paucis bel-
latoribus, spe victoriae et nimia ductus animositate, iter ad bellum sus-
cepil, et praecavens et properans , ne hostilis exercitus suite?» unum
pas sum pedis se absente occuparet. Bum igitur iter agendo ad abbatiam
Bameseiae appropinquaret, et ab abbate Vulsio sibi suisque hospitium
et procurationem quaereret, responsum est ei , "quod locus ille tantae
multitudini non sufficeret , sed tamen ne omnino abiret repulsus, sibi et
septem de stds , quod petebat, ministrareC\ Ad quod fertur eleganter
respondisse: "sciat domnus Abbas, quod solus sine istis nolo prandere,
quia solus sine illis nequeo pugnare". Et sic discedens iter ad Elyen-
sem ecclesiam direxit, praemandans abbati Alsio se insulam cum imbe-
cillis copiis transiturum ad pugnam, et si ei placeret, apud eum cum
suo exercitu coenaturum. Cui abbas pari voluntate conventus sui re-
spondit: "se in opere charitatis nulla numerositate terreri , sed magis
Secgendas. 1 33
de ipsorum adventu gratulari". Receptus ergo cum omnibus sit is regali
hospitulitate procurator, et pro sedulo monachorum obsequio ad mag-
num loci amorem succenditur. Nee videbatur sibi aliquid bomim unquam
fecisse , si hoc monachorum beneficium irrenumeratum reliquisset.
Cogitans itaque apud se illos causa sui non parum fuisse gracatos,
in crastinum causa suscipiendae fraternitatis renit in capitulum, et gra-
tias agens abbati atque concentui de tarn liberali eorum charitate , ad
compens(did(im eorum largitatem dedit eis statim haec capitalia maneria,
Spaldevich et Trumpintune , Ratendune , et Hesberie , Sehdm et Acholl,
exponens negotiant ad quod ibat, aliaque maneria sub hue conditione
concessit, scilicet Fuulburne , Thereresham, Impetune, Pampevorde,
Crochestune et Fineberge , Tritpelave , Herdvic et Sumeresham cum ap~
pendiciis ejus , et super haec triginla murcas auri et viginti libras ar-
genti: ut, si forte in bello occumberet , corpus illius hue allatum huma-
rent. Hauc quoque donatiouem cum duabus crucibus aureis et duabis la-
ciniis pallii sui pretioso opere auri et gemmarum contextis, binisque
cgrothecis artificiose compositis , Ecclesiae Elgensl investicit. Veinde
commendans se orationibus fratrum cum suis properavit ad bellum.
Quo perveniens nee suorum paucitate movetur, nee hostium multitudine
terretur , sed statim eos adgreditur et per quatuordecim dies ardenter
cum eis congreditur. Quorum ultimo die, paucis suorum superstitibus,
moriturum se intelligens, non seguior contra hostes dimicabat, sed mag-
na strage illorum facta, pene in fugam eos concerterat, donee adver-
sarii paucitate sociorum ejus animati, facto cuneo, conglobati unanimi-
ter in turn irruerunt, et caput pugnantis vix cum magno labore secue-
runt, quod inde fugientes secum in patriam portarerunt. Abbas vero,
audito belli ecentu , cum quibusdam monachis ad locum pugnae profec-
tus corpus ipsius inventum ad hanc ecclesiam reportavit, et cum honore
sepelivit; in loco autem capitis massam cerae rotundam apposuit , quo
siguo din postea in temporibus recognitus , honorifice inter alios est lo-
catus. Fuit autem vir iste pins et strenuits diebus Edgdri, Edvardi re-
gis et martyris, et Adelredi, regum Anglorum, et mortuus est anno reg-
n i ipsius Adelredi decimo quarto, ab incur nalione vera Domini anno
nongentesimo nonage simo prima.
brocen vurde.
het [)<i I13 ssa hvoue hors forlaetau,
ft* or afysan aucl ford gangan,
hyegan to handum and to livge goduoi.
5 Pa l)iit Offan nucg cerest onfunde,
Jiiit se eorl nolde yrnido gejioljan:
he K-t him ba of handum Ieofre fleogan
hafoc vid has holtes, and to |>yere hilde stop,
be bam man niihte oncnavau, bat se cniht nolde
10 vacjan at bam vige, pa he to vapuum feng;
eac him volde Eadric his ealdre gelaestan
frean to gefeohte. Ougau pa ford berau
gar to glide: he halde god gepauc,
4. and hige godum, Thorpius. — 5. pa] deest ap. Th. — 7. handoii,
Th. — 11. eac] ac? — 13. hafde God gepanc, Th. male, gepanc etiam
gen. neutr. est, ef. Luc. 9. 4fi. ''pat gepanc eode on hig".
134 Sectfendas
•^
pa hvile he mid handuin healdan milite
15 bord aud bradsvurd. beot he gelaeste,
pa he at foran his frean feohtau sceolde.
Pa ba?r Byrhtnod ongan beornas tryinjau,
rad and raedde, rincum teehte,
hu hi sceoldon standau and bone stede healdan;
20 bad bat hyra randas rihte heolden,
faste mid folmnm, and ne forhtedou na.
pa he hiifde p2i folc fagre getrymmed,
he lihte ba mid leodum ba?r him leofest vas,
peer he his heordverod holdust viste :
35 pa stod on stade, slidlice clypode,
vicinga ar, vordum inaelde,
se on beot abead brimlidendra
arende to bam eorle, beer he on ofre stod:
"Me sendon to be saemen suelle,
30 heton be secgan, bat bu most sendan radfe
beagas vid gebeorge. and eov betere is,
bat ge bisne garrses mid gafole forgildau
bonne ve sva liearde hilde daelan.
ne burfe ve us spillan, gif ge spedad to ham:
35 ve villad vid bain golde grid fastnjau.
gif bu pat geraedest, pe her ricost eart,
bat pu pine leoda lysan ville,
sjllan sa?mannum on hyra silfra dom
feoh vid freotfe and niman find at us:
40 ve villad mid bam sceattum us to scipe gangan,
on flot feran, and eov frides healdan".
Byrhtnod madelode, bord hafenode,
vand vacne iisc, vordum maelde
jrre and anraed, ageaf him andsvare :
45 "Gehyrst bu, sselida, hviit pis folc seged?
Jii villad eov to gafole garas syllan,
setrine ord and ealde svurd,
ba heregeatu, be eov at hilde ne deah.
brimmanna boda, abeod eft ougean,
•iO sege binum leodum micle liidre spell,
pat her stynt unforciid eorl mid his verode,
be vile gealgjan edel pisne,
Adelraedes eard, ealdres mines,
folc and foldan. feallan sceolon
55 haedene at hilde. to heanlic me pynced,
bat ge mid urum sceattum to scipe gangan
unbefohtene, nu ge bus feor hider
on urne eard in becomon.
ne sceole ge sva softe sine gegangan:
60 us sceal ord and ecg cer gescman,
20. randan, Th. — heoldon, Th. — 32. foryyldon, Th. — 33. da?Ion,
Th. — 47. cetrynne, Th. — 48. deah, Th. — 50. miccle, Th. — 55. binced.
Th. — 56. gangon, Th. — 58. earde, Th.
Secgendas. ia5
Jo
griui gudplega, aer ve gafol syllan
Het pa bord beran, beornas gangau.
bat hi on bain eastede ealle stodon.
ne inilite beer for viitere verod to bam ddnuu,
65 bser com fldveude Add iifter cbban,
lucon lagustreamas , to lang hit him fenhte,
hvanue hi to gadere garas beron.
hi liser Pautan stream mid prasse bestodon
Eastseaxena ord , and se iischere ;
70 ne mihte hyra aenig odruin derjan,
butan hva burn Banes flyht fyl genamc.
se flod at gevat: ha flotan stodon gearovc-.
vicinga fela viges georne.
het ba haleda hleo healdan ba brycge
75 vigan vigheardne, se viis Vulfstan haten,
cafne mid his cyune. biit viis Ceiilan sunn,
be bone formau man mid his francan ofsce.it,
J)e b«r baldlicost on ba brycge stop.
par stodon mid Vnlfstane vigan uuforhlc,
80 Alfhere and Maccus, mddige twegen;
ba noldon sit bam forde fleam gevyrcan,
ac hi fastlice vid pa fynd veredon,
l>e hvilc l>e hi vaepna veakian moston.
Pa hi bat ongeaton and georne gesavon,
*5 bat hi baer brycgveardas bitere fundon :
ongunnon lytegjan b» lMe &istas>
bxdon, bat hi npgangan agan moston,
ofer b»ue ford faran> m'Aa l*dan.
i'.i se eorl ougau for his ofermdde
90 iilyfan landes to fela lad ere peode,
ongeau cealljan \m ofer cald vsitcr
Byrhthelmes bearu; beoruas gehlystou.
"Nn eov is gerymed, gad riccne to j»s,
guman, to guile. God ana v;it
95 hva bare viilstove vealdan mote".
Vodon b" valvuifas tfor viitere nc muwou
vicinga vcrod) vest ofer Pantan,
ofer scir viiter scildas vcgon,
lidmen to lande liude baeron.
100 bar ongean gramum gearove stodon
Byrhtnod mid beornum; he mid burdum bet
vyrcau bone vihagan and bat verod healdan
feste vid feondum: pa viis feohte neh
tir iit getohtej viis seo tid cumen,
105 bat ba;r faege men feaUan sceoldo».
pa veard bream ahafen, hremmas vundon,
earn teses georn; viis on eordau cyrm.
Hi leton pa of folmau feolhearde spem,
«,>„ t/. 74 bric»e, Th. — 76. Ceolaii, Th. -* 78. bricgc,
«.i'S/Bi ^iJV^Si. ia**, T„. - 103, ft**, ».
136 Secgendas.
golde gegrundene garas fleogan;
110 bogan vteron bysige, bord ord onfeng;
biter vas se beadurses, beornas feollon
on gehvadere hand, hyssas lagon.
vund veard Vulfmaer, valreste geceas
Byrhtnodes mseg; be mid billum veard.
115 his svuster sunu, svide forheaven.
bser veard" vicingnm viderlean agifen :
gehyrde ic, biit Ead veard anne sioge
svide mid his svurde Csveuges ne vyrnde),
bat him at fotum feoll fsege cempa.
120 ])iis him his peoden pane gesa3de
bam burbegne, bat he byre hafde.
sva stemnetton stidhugende
liysas at hilde; hogodon georne,
hva paer mid orde eerost mihte
125 on fa?gean men feorh gevinnan,
vigan mid vaepnum: viil feol on eord'an,
stodon stedefaste: stihte hi Byrhtnod,
biid bat hyssa gehvylc hogode to vige,
\>e on Denuin volde dom gefeohtan.
130 Vdd ba viges heard, viepen up ahof,
bord to gebeorge, and vid })iis beorues stop.
eode sva anra?d eorl to bam ceorle,
segder hyra odrum ylles hogode.
sende ba se saerinc suderne gar:
135 pa gevunddd veard vigena hlaford.
he sceaf ba mid l)am scilde, bat se sceaft tobarst,
and biit spere sprengde, bat hit sprang ongean.
gegremod veard se gfidrinc, he mid gare stang
vlancne vicing , be bini ba vunde forgeaf.
140 frod viis se fyrdrinc, he let his fraucan vadan
burh bas hysses hals. hand visode,
bat he on bam feersceadan feorh gercehte.
ba he od'erne ofstlice sceat,
bat seo b3rrne tobarst: he viis on breostum vund,
145 burh ba hringlocau him iit heortan stod
seterne ord. se eorl viis be blidra,
hloh ba modig man, sa)de metode pane
l>a.s diigveorces, be him diyhten forgeaf.
forlet ba drenga sum darod of handa
150 fleogan of folman , piit se to ford" gevafc
burh bone iidelan Adelra?des begen.
him be healfe stod hyse unveaxen,
cniht on gecampe: se full caflice
109. golde] deest ap. Th. — 121. burbegne, bat, Th.] byrbene, ba,
MS. — 122. stemnetton] Thorpius posuit verbum stemnettau, cui siynifi-
cationem dedit: to meet, sed cum signo interoyandi. equidem puto,
stemnettau reducendum esse ad vocem stiif, unde quoque stefujau, stemn-
jan, derivation est. — 127. stedefaste, Th.] staede fuste, MS. — 146.
pettemc, Th. — 147. modiman, Th.
Secgendas. 137
breed of bam beorne blddigne gar,
155 Vulfstanes beam, Yulfmeer se geonga.
forlet forheardne faran eft ongean:
ord in gevod , bat se on eordan lag
be his peoden aer bearle geraehte.
Eode ba gesyrved secg to Jmm eorle,
160 volde pas beornes beagas gefecgan,
reaf and hringas and gerenod svurd:
J)a Byrhtnod breed bill of scaede
brad and brunecg, and on ba byrnan sloh :
lirade bine gelette lidmanna sum,
165 ba he biis eorles earm amyrde.
feoll ba to foldan fealoliilte svurd :
ne mihte he gehealdan heardne mece,
va?pnes vealdan. ba git bat vord gecviul
har hilderinc, hyssas bylde,
170 bad gangan ford gode geferan
(ne mihte ba on fotum leng faste gestandan,
heard headurinc , he to beofenum vlat) :
t:Ic gebance }>e, Jjeoda valdend,
ealra baera vjnna, be ic on vorulde gebad !
175 nu ic ah, milde meotud, inaeste Jiearfe,
bat l>u minum gaste godes geunne,
bat min savul to ]>e sidjan mote
on binne geveald, beoden engla,
mid fride ferjan: ic eom frvnidig to be>
160 bat hi helsceadan hynan ne inoten''.
ba bine heovon heedene scealcas,
and begen ba beornas, be him bigstodon,
AlfnoiT and Vulfmaer ba on emne lagon,
begen hyra frean feorh gesealdon.
185 Hi bugon ba fram beaduve be beer beon uoldon,
baer vurdon Oddan beam eerest on fleame:
Godric fram gaffe be<ig and bone godan forlet,
be him manigne oft mear gesealde;
he gehleop bone eoh, be ahte his hlaford,
190 on bam geraedum, be hit riht ne vis,
and his brodru mid him begen am don,
Godryne and Godrig; gude ne gynidon,
ac vendon fram bam vige and bone vudu sohton,
Qugon on bat fasten and hyra feore burgon,
195 and manna ma, bonne hit aenig msed vaere,
gif hi }>a geamunga ealle gemundon,
l>e he him to dugude gedon hafde,
sva him Offa on diig aer aseede
154. breed = briigd. — 156. for heardne, Th. — 160. he volde , Th. —
162. scede, Th. — 164. rade, Th. — 172. heard headorinc] desunt tip. Th.
— 173. Ic] deest. — 178. bin, Th. — 179. frymdi, Th. — 183. A. a. V.
begen lagon ba on emu, Th. — 184. begen, deest ap. Th. — 191. arndon]
eerdon, Th. — 192. Godrine and Godrig, Th. ; sed videas an non Godric
el Godrig idem nomen sit. cf. tamen vox boreal, rigr, vel rigr.
138 Secgendas.
on [)am inedelstede, \m he gemot hafdc ;
200 \mt l>aer modlice inauege spraecou,
be eft at baere benunge hi ^oljau uoldou.
Pa veartf afeallen {)as folces ealdor,
Adelraedes eorl; ealle gesavon
heordgeneatas, J>at hyra hearra lag.
205 ha \>xr vendon ford vlauce begeuas
unearge men efston georne:
hi voldon Jia ealle oder tvega,
lif forlaetan ocTde leofne gevrecau,
sva hi bjlde fori! beam Alfrices,
210 viga vintrnm geong, vordiun maelde:
"Alfvine, cvad he, on ellenspraece
gemuna, Jm msela, \>e ve oft at meodo spraecou.
bonne ve on beuce beot ahofou,
hiiled on healle, ymbe heardgevinn;
215 nu mag cunnjan hva cene si!
it ville mine adelo calluin gecydan,
l>at ic vas on Mvrcnm micles cyunes :
vas min ealdfader Ealhelm haten,
vis ealdorman voruldgesaelig:
220 ne sceolon me on bapre beiide begeuas at v it an.
pat ic of bisse fyrde feran ville,
eard gesecan, nu min ealdor ligecl
forheaven at hilde. me is bat h tar ma maest,
he viis aegder min maeg and min hlaford".
225 Pa he ford eode, faehde gemuude,
bat he mid ordc anne geraehte
Hot an on bam folce, bat se on foldau lag
forvegen mid his vaepne. ongan b<i vinas uiaiijan.
frynd and geferan , \mt hi ford eodou.
230 OlTa gemaelde, iischolt ascetic:
"Hvat l»n, Alfvine, hafast ealle gemainWh
begeuas to |tearfe! nu ure beoden lid,
eorl on eordan, us is eallum btarf.
biit fire aeghvylc oderne bylde
235 vigau to vigc, b«* hvile be he vaepen mu;ge
habban and healdan, heardue niece,
gar and god svurd. us Godi'ic hiifd.
earh Oddan beam, ealle besvicene.
vt-nde b'is formouig man, ba be on mearce r«id,
240 on vlaucan barn vicge , {nit vocre hit ure hlaford ;
forban veariT her on felda folc tiitvaemed
scildburh tobrocen; abremfc his angin,
200. manega, Th. — 201. penunge hi] desunt ci)>. Th. — 204. heorra.
Th. — 211. cviid] J>a cviid, Th. — ellenspra^c gemuna, Th. — 815. m.
Th. — 216. vylle, Th. — 217. Myrcon, Th. — 818. ealdfader] ealda fader,
Th. — 224. versus male formatus, cum ictus htindt/naquam in voce min
sed potius in inaeg et hlaford collocari debeat; itaque pro hlaford man-
dryhten leijendum esse puto. — 227. sej he? — 23i>. for inoni, Th. —
mearc. Th. — 242. scyldburh, Th. — atredtel
Secgcndas. 139
bat he her sva manigne man aflymde!"
Leofsiuiu gemoelde and his linde dhof,
345 bord to gebeorge, he bam beorue oncviid :
"Ic bat gehdte, bat ic heonon nelle
fleou fotes trym , ac ville furtTor gdn,
vrecan on geviune minne vinedrihten.
ue burfon me embe Sturm ere stedefaste haled
250 vordum iitvitan, mi min vine gecrauc,
bat ic hldfordleas ham sidje,
veude fram vige, ac me sceal vsepen niman,
ord and iren". He ful yrre vod,
feaht fiistlice, fleam he forhogcde.
355 Dnnbere bd cvad, darod acvehte,
uuorne ceorl ofer eall clypdde,
bad, bat beorna gehvylc Byrhtndcf vraece:
"Ne mag nd vandjan se be vrecan fenced
frean on folce, ne for feore murnan".
300 F»d hi ford eodon, feores hi ne rohton,
ongunnon bd hiredmen heardlice feohtan,
grame giirberend, and god bsedon,
biit hi moston gevrecan hira vinedrihten
and on hira feondum fyl gevyrcan.
265 him se gisel ongan georulice fylstan :
he viis on \ordhymbrum heardes cynnes,
Ecgldfes beam , him vas Ascfertf nama :
he ne vandode nd at bam vigplegan,
ac he fysde ford fldna geneahe:
270 hvilon he on bord sceat, hvilon beoru tesde
sefre embe stuude he sealde same vuude,
bd hvile be he veepna vealdan nioste.
pa git on orde stod Eadveard se langa,
gearc and geornful, gilpvordum spriic,
275 bat he nolde fleogan fdtmsel landes,
ofer bac bugan, bd his betera lag.
he briic bone bordveall and vid bd beornas lead!.
6(T bat lie his siucgifan on bam ssemamuun
vurdlice vrac, ser he on viile laege.
280 sva dide Edelric, adele gefera,
fus and fordgeora; feaht eornoste
Sibyrhtes brodor, and svide manig dder;
clnfon cellddbord, cene hi veredon.
biirst bordes lrerig and seo byrne sang
285 gryreleoda sum. bd at giide s!6h
Offa bone sselidan, bitt he on eordan feoll
and bser Gaddes mseg grund gesohte.
hrade veard at hilde Offa forheaven:
he hiifde beah gefordod, J)iit he his frean gehet,
255. Dunnere, Th. — 265. gysel, Th. — 266. Nordhymbron, 27». —
279. vrec, Th. — 280. Aderic, Th. cum a cum a, jungi non debeat, Edel-
ric, ahd. Uodalrih, scripni. — 285. gryre leode, Th. — 288. rade, Th,
140 Secgendas.
290 sva he beotode oer vid his beahgifan,
bat hi sceoldon begen on burh ridau
hale to haine, odde on here crincgan,
on viilstove vunduin sveltan:
he lag begenlice beddne gehende.
295 F*a veard borda gebrac, brimmen vodon
glide gegremode. gar oft burhvdd
fseges feorhhus. Ford J) a eode Vistan,
Purstanes sunn, vid has secgas feaht.
he vas on gebrange hyra breora bana,
300 asr liim Vigelines beam on bam vale Uege.
baer viis stitT gemot, sttidon fiiste
vigan on gevinne , vigend crungon
vundnm verige, val fedl on eordaii.
Osvold and Ealdvold ealle bvile
305 begen gebrodru beornas trvmedon
hira vinemagas, vordum baedon,
bat hi baer at bearfe boljau sceoldon,
uuvaclice vaepna nedtan.
BjThtvold madelode, bord hafendde
310 (se viis ealdgeneat), iisc acvehte,
he fnl baldlice beornas lserde:
"Hyge sceal be heardra, heorte be cenre,
mod sceal be mare, be ure miigen lytlad !
her lid ure ealdor ealle forheaven
315 god on greote. a mag gnornjau
se be nu fram pys vigplegan vendau beuced !
ic eom frdd feores : fram ic ne ville,
ac ic me be healfe minum hkiforde
be sva leofan men licgan bence".
320 Sva hi Adelgares beam ealle bvlde,
Godric to glide (oft he gar forlet,
viilspere vindan on pa vicingas),
sva he on bam folce fyrmest eode,
hedv and hynde, od pat he on hilde gecrauc.
325 nas J>at na se Godric, be pa gude forbeah.
Cetera desiderantur.
(Thorpe, Analecta Anglo- Saxonica 121 — 130.J
J u d i it.
Hoc carmen, omnium htijus generis facile pulcherrimum , duodecim
quondam habuit capita, quorum quodvis plus centum versus continuit.
Temporum iyitur injuria novem capita cum deperdita sint, integrum certe
carmen mille versus et quadringentos numerasse , veri simillimum est.
tvedde gifena
in j>ys ginuan grunde lied ba?r ba gearve funde
292. crintgan, Th. — 299. gebrang, Th. -- 312. Hige, Tit. 315.
greote, Th. — 319. leofan, Th. — 2. |»ys, Thorpins
Secgendas. 141
mu nd l>3' rd at J>am ma? ran beodne, ba heo ahte mseste bearfe,
livldo jias hShstan deman, Jiixt lie hie vicT piis hehstan brdgan
5 gefriddde frymda valdend. liire has fader on roderum
torhtmod tide gefremede, be heo ahte trumne geleafan
a to bam almihtigan. — Gefragn ic ba Olofernus
via hatan vyrcean georne, and eallum vuudrum prymlic
girvau up svsesendo. to pani het se guniena baldor
10 ealle pa yldestan pegnas, hie pat ofstum miclum
ra?fndon rondvigende, comon to l>am rican peodne
fcran folces raesvan; pat vas by feordan dogore
piis be Judid hine gleav on geponce,
ides alfscinu, cerest gesohte.
15 Hie pa to pam symle sittan eodon, (X.)
vlance to vingedrince, ealle his veagesidas,
bealde byrnvigende. ba;r va?ron bollan steape
boren after bencum gelome, svylce eac bunan and orcas
fulle fletsittendum. hie pat faege begon
20 rofe rondvigende, peah biis se rica ne vende,
egesful eorla dryhten. — Pa veard Olofernus,
goldvine guniena, on gytesalum;
hloh and hlydde, hlynede and dynede,
pat mihten lira beam feorran gehyran,
25 liu se stidincda styrmde and gyiede
mddig and medugal; manode geneahhe
bencsittende, bat hi gcbserdon vel.
Sva se invidda ofer ealne dag
dryhtguman sine drencte mid vine,
30 svidmod sinces brytta, 6d bat hie on sviman lagon;
oferdrencte his dugude ealle svjlce hie va?ron deade geslegene,
agotene goda gehvylces; sva het se guniena aldor
fylgan fletsittendum, 6<\ bat lira bearnum
neala?hte niht seo bystre. het ba nida geblonden
35 ba eadigan miigd ofstum fetigan
to his bedreste beaguui gehliiste,
hringum gehrodene. hie tirade fremedon
anbihtscealcas, sva him heora ealdor bebead,
byrnvigena brego. bearhtme stopon
40 to pain gisterne, pasr hi Judide
fundon ferhdgleave; and pa fromlice
lindvigende Isedan ongunnon
pa torhtan miigd to trafe pam hean,
paer se rica hine reste on symbel
45 nihtes inne, nergende lad,
Olofernus. I'a viis eallgylden
fleohnet and fager jmbe bas folctogan
bed ahongen, pat se bealofulla
4. hehstan] Serisum i/uamvis praebeat haec vox, tamen nescio, annon
haedenes, vel hsedenan legendum sit. — 7. Gefragen, Th. — 11. 20. rond-
viggende, Th. — 17. byrnviggende, Th. — 21. Holofernus, nti etiam v. 7,
Th. — 22. gystesalum suggessit Th., quod tamen gystsalum scribendum
esset. — 32. anbyht, Th. — 42. viggende, Th.
142 Secgendas.
mihte vlitau purh, vigena baldor,
50 on wghvylcne be paer inne com
haleda bearna, aud ou hine nsenig
in i <n n :i Cannes ? uimcTe se mddiga hvane
niderdfra him pe near het
rinca to rune gegangan. Hie pa ou reste gebroliton
55 suude pa snoteran idese. eodon pa snelferhde haled
heora hearran cydan, pat vas sed halige nieovle
gebroht on his biirgetelde: pa veard se brema on mode
blide, burga ealdor, pohte pa beorhtan idese
mid vidle aud mid vomme besmitan; ne volde pat vuldres drum
60 gepafjan prymmes hirde, ac he him pas pinges gestyrde,
dryhten, dugeda valdend. Gevat ba se deofulcunde,
galferhd, gumena Create garberendra
bealofull his beddes neosan ba?r he sceolde his blaed forledsan
iidre biuuan anre nihte : hafde he his ende gebidenne
65 ou eordan unsva?slicne, svAicne he a?r after vorhte,
pearlmdd l)e6den gumena, penden he on bisse vorulde
vunode under volcna hrdfe. Gefedl pa vine sva druncen
se rica on his reste middan sva he nyste raeda nanne
on gevitlocan. vigend stopon
70 fit of bam inne ofstum miclum,
veras vinsade, pe pone varlogan,
ladne leodhatan lseddon to bedde.
nehstan side, ba vas nergendes
beoven brymful pearle gemyndig
75 hii bed pone atolan eaddst mihte
ealdre beneman, a?r se unsyfra
voinfull onvdce. genam pa vundenlocc
seippendes inagd scearpne niece
sciirum heardne and of sceade abraed
80 svidran folme. ougan ba svegles veard
be naraan nemnan, nergend ealra
voruldbiiendra, and pat vord acvad :
tcIc pe, frymda god and frdfre gast,
beam alvaldan biddan ville
85 miltse pinre me pearfendre,
prinesse prym! pearle is me nu pa
heorte onhaeted and byge gedmor svide,
mid sorgum gedrefed. forgif me, svegles ealdor,
sigor and sddne geleafan, pat ic mid pvs sveorde mote
90 geheavan pisne mordres bryttan; geunuc me minra gesynta,
pearlmdd pedden gumena: nahte ic pinre naefre
miltse pon maran pearfe. gevrec nu, militig dryhten,
torhtmdd tires brytta, pat me is pus torne on mode,
hate on hredre minium". Hi pa se hehsta deina
95 iidre mid cine oubryrde, sva he dtd anra gehvylcne
55. snelferhde] stercedferlide, Th. contra aUiterationis legem, (pine
sn et st jtmgere vetat. — 68. garberendra] deest upud Th. — 69. viggead,
Th. — 76. bcnaeman, Th. — 18. scyppendes, Th. — *H. prvncsse, Th. —
nuda, Th. — 87. heorte ys onhoeted, MS. — 90. mordres, Th.
Secgcndas. 143
herbiiendra, pe liine him to helpe seced
mid ruede aud mid rihte geleafan. p;i vcard hire riime on mode,
haligre hyht genivod ; genam pa jione ha?denan maunan
fiiste be feaxe sinum, teah bine folmum
(00 vid hire veard bismerlice, and bone bealofnllau
listum alegde, ladne nia 1111:111.
sva bed pas unlaedau eadost mihte
vel gevealdan. slob pa vundenlocc
|)one feoiidsceadan fagum mecC;
105 hete poncolne, l>iit heo healfne forcearf
|)one sveoran him, bat be on sviman liig
druncen and dolhvnnd. niis pa dead pa git,
ealles orsavle. sloh pa eornoste
ides ellenrof odre side
110 pone luedenan blind, bat him bat heafod vand
ford on pa flore. lag se fiila leap
gaesne be aftan: gaast ellor hvearf
under ueovelnes and paer geniderad vas
susle gesaeled siddau oefre,
115 vyrmum bevunden, vitnm gebunden
hearde gehafted in belle brjue
iifter hinside. ne bearf be hopjan no,
pystrum forpylmed, pat he ponan mote
of pam vyrmsele; ac paer vnnjan sceal
120 ava to aldre biitan ende ford
in pam heolstran ham hyhtvynna leas.
Hiifde pa gefohten foremoerne blaed <\l.)
Judid at glide, sva hire god fide,
svegles ealdor, pe hire sigores onlab.
125 pa sed snotere miigd sniide gebrohte
pas here vae dan heafod sva blodig
on pam fiitelse, pe hire foregenga,
blachleor ides, hira begea nest
peavum gepnngen pyder onlaadde,
130 and hit pa sva heolfrig hire on bond ageaf
hygeponcolre ham t6 beranne
Judid gyngran sinre. eodon ba gegnum panone
pa idesa ba ellenpriste,
6d pat hie becomon collenferhde,
135 eadhredige magd, ut of pam herige,
pat hie svedtollice geseon mihten
psere vlitigan byrig veallas blican,
Bethuliam. Hie pa beahhrodene
fedelaste ford onetton,
140 66 hie gladmode gegan hafdon
to pam vealgate. vigend saeton,
veras vaccende vearde heoldon
100. hyre — bysmerlice, Th. — 101. alede, Th. — 107. gyt, Th. —
123. Judith, Th. — 124. onleah, Th. — 131. bige, Th. — berenne, Th. —
132. gingran, Th. — 139. onettan, Th. — 141. viggend, Th. — 142. heo-
ildon, MS.
144 Secgendas.
in bam fiistenne, svd bam folce *r
geomormodum Judid bebead,
145 searoboucol miigcT, bd heo oa sid gevat,
ides elleurof. viis ba eft cumen
leof to leodum, and ba lungre bet
gleavhydig vif giimeua sumne
of baere ginnan byrig bire to geaues gan
150 and hi ofostlice inforla;tan
burh biis vealles geat, and bat vord acvad
to bam sigefolce: "Ic eov secgan mag
poncvyrde ping, pat ge ne pyrfen leng
murnan on mode: eov is metod blitfe
155 cyninga vuldor. pat gecyded veard
geond voruld vide, pat eov is vuldorbhed
torhtlic to veard and tyr gifede
para laeda be ge lange drugon".
Pd vurdon blide burhsittende
160 sid dan hi gehyrdon, hii seo halige sprac
ofer heanne veall. here viis on lustum,
vitf l>jis fiistengeates folc onette,
veras vif somod , vornum and heapum,
preatum and brynimum, brungon and union
165 ongean bd beodnes rniigd busendmaelum
ealde ge geonge. seghvylcum veard
men on ba?re medobyrig mod areted,
sitfdan hie ongedton, bat viis Judid cumeu
eft to edle, and ba ofostlice
170 hie mid eadmedum inforleton.
Pa seo gleave net golde gefriitvod
hire binenne bancolmdde
biis herevsedan heafod onvridan
and hit to behife blodig atyvan
175 bam burhleodum, hu hire at beaduve gespeov.
sprac pa seo adele to eallum bam folce :
"Her ge magon sveotole, sigerofe haled",
leoda rsesvan, on pas Iddestan
haedenes headorinces heafod starjan,
180 Olofernes unlifigendes,
lie us monna meest mordra gefremede,
sdrra sorga, and svidor git
yean volde: ac him ne ud'e god
lengran lifes, ])iit he mid labium us
185 eglan moste: ic him ealdor ddbrong
burh godes fultum. nu ic gumena gehvone
bissa burglecida biddau ville
randvigendra, \mt ge recen eov
fysan to gefeobte. siddan frymda god,
144. Judithe, Th. — 150. forketon, MS. — 158. lsedda, Th. — 160.
syddan, Th. — 168. syddan, Th. — 179. starjad, MS. — 184. laed'cTum, Th.
— 188. viggendra, Th.
Secgendas. 145
190 aerfast cyniug eastan sende
leohtne leoman, berad linde ford,
bord for breostum aud byrnhomas,
scire helinas in sceadena geniong;
fyllan folctogau fagum sveordum,
195 faege frumgiiras; fvnd syndon eovere
gedemed to deade, and ge dom agou,
tyr at tohtan, sva eov getacuod hafarf
mihtig dryhten burh mine hand".
F*a veard suelra verod sniide gegearevod
200 eeura to campe. stopon cyuerofe
secgas and gesidas, boeron sigejmfas
foron to gefeolite ford on gerilite
haled under helimun of paere haligrau bj'rig
on bat dagred sylf, d3'uedon scildas,
205 hlude hlummon : \vAs se hlanca gefeah
vulf in valde , and se vanna hrafn,
valgifre fugel; veston begeu,
pat him pa peodguman pohton tiljan
fylle on fa?gum; ac him fleah on laste
210 earn aetes georn, iirigfedera,
salovigpada, saug hildeleoiT,
hyruednebba. stopon headorincas
beornas to beadove bordnm bebeahte,
hvealfnm lindum, pa pe hvile :nr
215 ell»e6digra edvit poledon,
hoedenra hosp. him pat hearde veard
iit pam ascplegan eallum forgolden
Assyrium , siddan Ebreas
under gudfanum gegan Iiafdon
220 to ]>am fyrdvicum. hie pa fromlice
lt-tou ford fleogan flana scuras,
hildenadran of hornbogan,
strselas stedehearde; stjrmdon hlude
grame gudfrecan, garas seudon
225 in heardra gemaug; hilled van-on yrre
landbiiende ladum cynne;
stopon styrnmode, stei-cedferlidr.
vrehton unsofte ealdgenidJan
medoverige; in nudum brugdon
230 scealcas of sceadum scirmaeled svyrd
ecgnm gecoste; sldgon eornoste
Assyria oretmiicgas
nidhjcgendej minne ne sparedou
pas herefolces, beanne ne rice
235 cvicera manna pe hie ofercuman mi in on.
194. fyllan, Th. infinitums locum habere non postest. cui non pla-
cuerit fyllan, i. e. caedamus , fyllad , i. e. caedite, ut legat necesse est.
— 201. sigepufas] pufas, Th.; sed alliteratio Icesa hac restitutione egebat.
— 203. haligran] comparativum mendose positum esse arbitror. legas
aut haligre, aut hiiligan. — 206. hrefn, Th. — 211. salovig pada, Th.
10
140 Secgendas.
Sva pa magopegnas oil pa morgentid (XII.)
elitou elpedda ealle prage
od pat ongeaton pa pe grame vseron
pits lierefolces heiifodveardas,
240 J>at him svyrdgesving svidlic eavdon
veras Ebreiscej hie vorduni pat
pam yldestan ealdorpegnum
cjdan eodon; vrehton cumbolvigau
and him forhtlice fa?rspel bodedon
245 medoverigum morgencollan,
atolne ecgplegan. Pa ic adre gefragn
slegefsege haled slaepe tobrerian
and vid pas bealofullan burgeteldes
veras videferluTe hvearfam pringau
250 Olofernes. hogodon aninga
hira hlaforde hjido bodjan
aer pon pe him se egesa on ufan sa?te,
miigen Ebrea; mynton ealle,
pat se beorna brego and seo beorhte magd
255 in pam vlitegan triife va?ron sit somne,
Juditf seo affele and se galmoda
egesfnll and afor : nas peah eorla nan
pe pone vigend aveccan porste
od(Te gecunnjan, hii pone cumbolvigau
260 vid" pa halgan miigd hafde gevorden,
metodes meovlan. Magen neahelite
folc Ebrea, fnhton pearle
heardum heoruva?pnum ; hafte guidon
hira fyrngeflitu, fagum svyrdum
265 ealle afponcan. Assyria veard
on [tam djigeveorce dom gesvidrdd,
biilc forbjged. beornas stodon
3rmbe hira peodnes triif pearle gebylde,
sveorcendferhde. hi pa somod ealle
270 ongunnon cohhe(an , cirraan hlude
and gristbitjan gode orfeorme,
mid tddum torn poligende. pa vas hira tyres at ende,
eades and ellendaeda. hogedon pa eorlas
aveccan hira vinedryhten; him viht ne spenv.
275 Pa veartf sid and late sum til pam arod
para beadorinca, pat he in pat biirgeteld
nidheard nedde, sva hine nyd fordraf:
240. eovdon, Th. — 243. vrehton j incertum est, utrutn vrehton, ac-
cusaverunt, an vrehton excitarunt , an rehton^ narraverunt. Si vrehton,
vrehton pratferas, cumbolvigau tanquam accus., si rehton, tanquam no-
tnin. stimi debet. — 245. morgen collan, Th. — 247. siege faege, Th. —
tobredon, Th. — 249. videferhde] ferhde, Th. ferhd, adj. non nisi in
compositis occurrit. pro hvearfum lege vornum. — 259. viggend, Th. —
265. afponcan] Thorpius afponcas legere vult; recte, procul dubio. — 267.
forbiged, Th. — 271. gdde] gode, Th. lectio dubia. gdde orfeorme =
substantiae, opum expertes; gode orfeorme = dei expertes. cf. ad 1. aller
giiete bar; ad 2. von gote verla$en. — 275. aned, anraed?
Secgendas. 147
fmide pa on bedde blaeue Licgan
liis goldgifan gastes ga?senne,
280 lifes belidenne. lie bii lungre gefeoll
freorig to feoldan , ougan his feax teran,
hreoh on mode, aud his hriigl somod,
and bat vord acvad to Jiam vigendum
be paer unrdte ute vaeron :
285 "Her is gesvfitelod ure sylfra forvyrd,
toveard getacnod, jjat paere tide |><i git
is mid nidum neah geprungen,
pe ve life sculon losjan somod,
at sacce forveordan: her lid sveorde geheaven,
290 beheafdod healdeud fire!" Hi pa hreovigmode
vurpon bira vaepeu of dune, geviton him vcrigferhde
on fleam sceacan. him man feaht on last,
mageneacen folc, 6tT se maesta dael
biis heriges lag bilde gesaeged
295 on j>am sigevonge, sveordum geheaven,
vnlfum to villau and eiic valgifrum
fuglum to frofre. flugon pa. pe lildon
ladra lindvigendra; him on laste for
sveot Ebrea sigore geveordod
300 dome gedyrsdd; him feng dryhten god
fiigre on fultum, frea almihtig.
Hi |>a fromliee fagum svyrdum
hiiletf hj-gerofe herepad vorhtou
l)iirh liidra gemong, linde heovon
305 scildburh scaeron; sceoteud vaeron
gude gegremede gnman Ebreisce;
|)egnas on pa tid pearle gelyste
gargevinues. paer on greot gefeoll
se byhsta dael heafodgerimes
310 Assyria ealdordngude;
lad an cynnes lythvon becom
cvicera to cvdde. cirdon eynerofe
vigend on vidertrod valscel on innan,
reocende hrsev. rum viis to nimanne
315 londbuenduin on j)iim ladestan
hira ealdfeondum unliiigendum
heolfrig herereaf, hyrsta, scjne bord
and brad svyrd, brune helmas
dyre madmas. hafdon domlice
320 on ])am folcstede fynd ofervunnen,
279. gesne, Th. adjectivum gaesen accusativum sing. g. masc. gsesenne
format, non gaesne. sed vide, an non versus legi debeat: gastes gaesen-
ne his goldgifan; in priore tantum versus parte duo vocabula inveniri
solent, quae eadem incipiunt litera. — > 283. viggendum, Th. — 286. pa
git] abest. — 288. life] deest ap. Th. — losjan passive sumitur. — 297.
lyfdon, Th. — 298. viggendra, Th. — 303. herpatf, MS. — 305. vaeran, Th.
— 310. ealdor dugude, Th. — 313. viggend, Th. — 314. hraev si servari
non debet, reeve legi potest, etiam cirdon (v. 312J mutandum videtur in
tirdon (= tirigdon). offendit enim, quia tres voces tantum ab eadam li-
tera in versu incipiunt. rsev angl. vow, ordo, series; theod. reiha.
148 Secgendas.
ertelveardas ealdhettende
svyrdum asvefede. hie on svade re&ton,
pa be him to life ladost vaeron
cvicera cynna. Pa se6 cneoris eall,
325 roagcla maerost anes mondes fyrst
vlance vundenloce vagon and laeddon
to paere beorhtan byrig Bethuliam
lielmas and hupseax, hare bj-rnan,
gucTsceorp gumena golde gefratvod,
330 maerra mart ma bonne mon aenig
asecgan maege searoponcelra:
eal bat ba beodguman brymme gceodon
cene under cumblum iit compvige
burh Judirte gleave lare,
335 miigcT mddigre. hi to mede hire
of bam sirtfate s3ifre brohton
eorlas iiscrofe Olofernes
sveord and svatigne helm, svylce eac side byrnau
gerenode readum golde and eal bat se rinca baldor
340 svirtmod sinces ante ocTde sundoryrfes,
beaga and beorhtra martma: hi bat paere beorhtan idese
ageafon gearoboncolre. ealles bas Judirt sagde
vuldor veroda dryhtne be hire veordmynte geaf,
maerrte on moldan rice svylce eac mede on heofonum,
345 sigorlean in svegles vuldre, biis be heo alite sddne geleafan
to bam iilmihtigan, huru at ]>am ende ne tveode
bas leanes be heo lange gyrnde. Pas si pan leofan dribtne
vuldor to vidan aldre! he gesceop viud and lyfte
roderas and rume grundas svylce eac rede strea?nas
350 and svegles dreamas purh his sylfes miltse.
Thorpe, Analecta Anglo-Saxon. 131 -141
A n d r 6 a s.
Grimm, v. 1068. onhliden bamera geveorc, hirdas
Pa gesamnedon side herigeas deade.
folces frumgaras to bam fastenne, Hie pa unbydige eft gecyrdon
varleasra verod vaepnum comon, luste belorene lad spell beran;
haertne hildfrecan, to biis ba haftas aer sagdon bam folce, ]mt baorfeorrcundra
under hlinsciivan hearm brovedon, 5 elreordigra aenigne to lafe 15
vendon and voldon viderhycgende, in carcerne cvicne ne geraetton,
bat hie on elbeodigum aet gevorhton ah baer heorodreorige hirdas laegon
veotude viste. Him seo ven geleah, gaesne on greote, gaste berofene
sidrtan mid corrtre carcernes duru faegra flaeschaman. Pa veartf forht
eorre ascberend opene fundon, 10 manig
386. vlanc, Th. ant vlanc vundenloce, ant vlance, vundenloce (vun-
denlocce) legendum est. - 333. atj and, Th. — 337. Holoferues, Th. -
342. Judith, Th. '
3. vaerleasra, Gr. — 9. sidda», Gr. semper brevi vocali.
Secgendas.
U9
for pam faerspelle folces raesva, 20
hean, hygegeomor, hungres on venum,
blates beodgastes; nyston beteran
raed,
bonne hie ba belidenan him to lifnere
deade gefeormedon. durupeguum
veartf
in sine tid eallnni atsomne 25
burh heard gelac hildbedd styred.
Pa ic lungre gefragn leode to somne
burgvaru bannan; beornas coinon
viggendra preat vicgum gangan
on mearum modige, madel hegendc30
ascum dealle. Pa vas eall geador
to bam pingstede peod gesamuod,
leton him pa betveonum tan visjan
hvylcne hira aerest dcTrum sceolde
to foddurpege feores ongildan. 35
hint on hellcriiftum, haedengildum
teledou betviaum. Pa se tan gehvearf
efne ofer aenne ealdgesida:
se vas udveota eorla dugoiTe
heriges on ore. hrade siddan veard 40
fetorvrasnum fast feores orvena.
Cleopode pa collenferhtT cearegau
reorde,
cvad, he his silfes snnu syllau volde
on aehtgeveald, eaforan geongne
lifes to lisse. Hie pa lac hrade 45
begon to pance. peod viis oilysted,
metes m6dgeomre, nJis him to madme
vynn,
hyhtto hordgestreonum. hungrc vseron
pearle gepreatod, sva se peodsceada
hreov ricsode. Pa viis rinc manig 50
gudfrec guma ymb pas geongan feorh
breostum onbryrded to pam beadulace.
vas bat veatacen vide gefraege,
geond ba burh bodiid beorne mane-
gum,
bat hie has cnihtes cvealm cord're
gesohton 55
dugude and eogode, da?l onfengon
lifes to leofne. hie lungre to biis
haedene herigveardas here samnodon
ceastrevarena; cyrm upp astah,
ba se geonga ongann geomran stefne
gehafted for herige hearmleotf galan,
freonda feasceaft frides vilnjan.
ne mihte earmsceapen are findau,
freode at [jam folce, pe him feores
volde,
ealdres geunnan. hiifdon iiglaecan 65
siicce gesohte, sceolde sveordes ecg.
scerp and scurheard oi scead'an folme,
fyrinaeluin f.ig, feorh acsigau.
Pa pat Andrea earmlic huhte
peodbealo pearlic to gepoljanne, 70
bat he sva unscyldig ealdre sceolde
lungre linnan. vas se leodhete
prohtheard and brealic; bryinnmni
sceocon
modige magubegnas mordres on luste,
voldon aeninga ellenrofe 75
on l)am hysebeordre heafolan ge-
scenau,
garum ageotan. hine god forstdd
halig of hehdo hauTeuum folce;
bet vsepen vera vexe gelicost
on pain orlege eall formeltan, 80
py liis scyldhatau scead'an mihtou
egle ondsacan ecga prytfnni.
Sva veard alysed of leodhete
geong of gyrne. gode ealles pane
dryhtna dryhtue, piis pe lie dom gi-
fetf 85
gumena gehvylcum, Jteira pe geoce
to him
seced mid snytrum. l>a?r byd symle
gearu
freond uuhvilen bam pe hie findan
canu.
P.i viis vop hiifen in vera biirgiini,
hlud heriges cyrm, hreopuu friccan,90
maendon meteleaste, med'e stodon
luingre, gehafte. hornsalu viinedon
veste vinriiced, velan ne benohton
beornas to brucanne on ba bitrau tid,
gesaeton searubancle sundor to
rune 95
21. hyge geomor, Gr. — 23. belidenan, Gr.] behlidenau, MS. — 24.
deade] deest MS. — 34. hvylcne — sceolde] attractio, pro "pone, hvylc".
— 50. ring, Gr. — 53. gefrege, Gr. — 64. volde] nolde? — 73. brohtheard
brymman sceocan, Gr. — non male lacunam explevisse mihi
videor. quod ad brymmum sceocon , violenter irruerunt , attinet, cf.
Beov. 469. prymmum cvehte. — 77. ageotan, Gfr.] agelan, MS. — 85. gi-
fed, Gr.
150
Secsendas.
ermdu eahtigan, niis him to ecfle
vjnn.
fragn pa geloine freca oderne :
"ne hele se pe habbe holde lare,
on sefan snyttro; mi is soel cumeu.
brea ormaete; is nu bearf niicel, 100
bat ve visfastra vordum hyran".
Pa for baere dugode deoful atyvde
vann and viteleas, hiifde veriges hiv.
ongan ba meldigan mordres brytta,
hellehinca, ])one halgan ver 105
viderhycgende and bat vord gecvatf:
"Her is gefered ofer feorne veg
iidelinga sum innan ceastre
elbeodigra, bone ic Andreas
nemnan herde, he eov neon gesceod,
ba he aferede of fiistenne
manncyunes ma bonne gemet vaere.
uu ge magon ead'e oncyddaeda
vrecan ongevyrhtuni: laetad vigspere,
iren ecgheard, eodorgeard sceoran 115
faeges feorhhord; gad fromlice
bat ge viderfeohtend viges gehnaegan".
Him ba Andreas ageaf andsvare:
"Hviit bu {iristlice beode laerest,
bealdest to beadove! vsest be baeles
cvealm 130
hatne in helle, and bu here fysest
fedan to gefeohte! eart bu fag vid
god
dugoda demend ! hviit bu deofles
strael
5 cest bine yrmd'o ! l)e se almihtiga
heanne gehnaegde and heolstor be-
sceaf, 125
beer be se cyninga cyniog clamme
belegde
and be siddan a Satan nemndou,
ba be dryhtues a deman cudon''.
Pa git se vidermeda vordum herde
folc to gefeohte feondes crafte: 130
"Nu ge gehyrad hiileda geviunan,
se bisum herige maest hearma ge-
fremede :
bat is Andreas, se me onflitecT
vordum vratlicum for vera menigo!"
Pa vas beacen boden burhsittendum.
ahleopon bildfrome heriges brehtme
and to veallgeatum vigend prungon,
cene under cumblum cordre micle
to bam orlege ordum and bordum.
Pa vorde cviid veoroda dryhten 110
meotud in i lit ma svid, siigde bis ma-
gopegne:
"Scealt bu Andreas ellen fremmau,
ne mid pu for menigo, ah binne mod-
sefan
stadola vid strangum. nis seo stund
lata,
piit J)e viilreove vitum belecgad, 115
cealdum clommum; cytT pe silfue,
herd hyge binne, heortan stadola,
{mi hie miu on be niagen oncnavan.
ue magon hie and ne motou ofer mine
est
binne lichaman lehtrum scyldige 150
deade gedaelan, peah pu drype polige,
myrce manslagaj ic pe mid vuuige".
After pain vordum com verod unma?te,
lysve larsmeodas, mid liudgecrode,
bolgeumode, baeron fit hrade, 155
and bam halgan pacr handa gebundon.
siddau geypped vas iidelinga vyuu,
and hie audveardue eagum meahton
gesion sigerofue. pser vas secg ma-
nig
on pain valvange viges oflysted 160
leoda dugiuie; lyt sorgodon,
hvyle him pat edlean after vurde.
heton pa Itedau ofer landsceare
|)ragma3lum teon torngenidlan,
sva hie hit frecnost iindan meahton. 165
drogon deormode after diinscrafuni
ymb stiiuhleodo steareedferhde
efne sva vide sva vegas to liigon
enta a;rgeveorc iunau burgum,
straete st.iufage. storm up arsis 170
after ceasterhofum, cirm unlytel
haednes heriges. vas baa halgan lie
sarbeunum soden, svsite bestemed,
97. frcgu, Gr. — 109. ellpeodigra, Or, — 111. laetad .... spor, Gr.
— 115. eadorgeard, Gr. - 116. feohliord, Gr. — IIS. sigef andsvare , Gr.
— 120. baldest, MS. — 126. be] deest Gr. — 127. Sat a, Gr. — 132. bis-
Slim, Or. — 143. binne] Gr. .se»t//er. — 116. cealdan, Gr. — 152. mansla-
ga, 6fr.j manslaga, MS. — 155. hratfe, Gr. — 166. dunscitefura, Gr. —
170. upp, Gr. semper brevi vocali.
Secgendas.
151
banhiis abrocen; blod ytfum veoll
hat of heolfre; hafde him on inuan 175
ellen untveodne; vas bat adele mod
asundrad fram synnum, peiih lie sares
sva feola
deopum dolgslegum dreogau steolde.
Sva viis ealne dag AS pat aefen com
sigetorht, svungen; sar eft gevod 180
yinb pas beornes breost, AS bat beorht
gevat
suniie svegeltorht to sete glidan.
Laeddon pa Ieode ladne gevinnan
to carcerne; he vas Criste sva bean
leof on mode; him vas leoht sefal85
halig heortan neh, hyge untyddre.
F*a se halga vjis under heolstorsciivan
eorl ellenheard ondlange niht
searo{)ancum beseted. snav eordan
band
viutergevorpum. veder coledou 190
heardum hagelscurum. svylee hrim
and forst,
hare hildstapan, haled a edel
lucon, leoda gesetu. land va?rou
freeing
cealdum cylegicelum. clang vateres
prym
ofer eastreainas, is brycgade 195
blaece brimrade. blidheort vuuode
eorl unforcud, elnes gemyndig,
prist and brohtheard in preanedutu
vintercealdan niht, no on gevitte blon,
acol for py egesan , piis pe he aer
ouganii, 200
bat he a domlicost dryhten herede,
veordade vordum, 6d pat vuldres gim
heofon torht onhlad. pa coin hilled a
preat
to paere dimman ding, dugiuT unlytel,
vadan valgifre veorodes brehtme.205
heton ut hrade adeling Ionian
in vradra geveald varfastne hilled,
pa vas eft sva aer andlangne diig
svungen sarslegum; svat ydum veoll
purh bancofan, blod lifrum svealg 210
liatan heolfre. hra veorces ne sann
viindiim vOrig. pa cvom vopes hring
purh pas beornes breost blat ut faran,
veoll vaduman stream, and he vorde
cviid:
trGeseoh nu, dryhten god, drohtad
minne, 215
veoruda villgeofa; pu vast aud const
anra gehvylces earfedsidas.
ic gelyfe to pe, min liffruma,
pat pu mildheort me for pimui mag-
euspedum,
nerigeud fira, naefre ville, 220
ece iilmihtig, anforlaetan,
sva ic pat gefremme, penden feorh
leofad
min on moldan, |>;it ic, meotud, bi-
nuin
larum leofvendum lyt gesvice.
pu eart gescildend vid sceadan vajp-
num, 225
ece eadfruma, ealliun pinum;
ne laet nu bismrjau bauan mancynnes,
f.icues frumbearn, purh feondes criift
leahtrum belecgau pa pin lof berad !"
I» a paer atyvde se atola gast, 230
vraiT varloga, vigend laerde
for pam herein iigene, helle deoful,
averged on vitum, and pat vord ge-
cviid :
<fSlead synnigne ofer silfes mud,
folces gevinnan j nu to feola reor-
dad !" 235
Pa viis orlege eft ouhrered
uivan stefne, nid up liras,
od piit snnne gevat to sete glidan
under niflau niis, niht helmade, 239
briinvann oferbriigd beorgas steape,
aud se h.ilga viis to liofe laeded,
deor and domgeoru, in pat diniuie
raced ;
177. feala, Gr. — 180. sigetorht svungen, Gr. — 200. acolj Grimm
scripsit acol, quod "alsit" vertit; sed verbum calan col nunquam legi;
inveniuntur tantum caljan et celan. acol Qcf. v. 272. ) adjectivum est, ab
ace (ace, ece) dolor, acan, dolere, derivandum. — 203. heofontorht, Gr.
sed onhlidan detegere, aperire, requirit acctisativum. heofon onhlad, cce-
lum aperuit. — 201. dingl dynige? ad obscurant speluncam (rupem)? —
207. vaerfastne, Gr. — 216." vaest, Gr. — 225. gescyldend, Gr. — 227.
bysmrian, Gr. — 231. vaerloga, Gr. — 235. feala, Gr. — 240. bruu vann
oferbraed, Gr.
152
Secgcndas.
sceal bonne iu neadcofan uihtlangue
first
varfast vunjan vie unsyfre.
Pa com seofona sum to sele gan-
gan 245
atol aglaeca, yfela gemyndig,
mord'res inanfrea, myrce gescyrded
deoful deadreov, dugudum bereafod;
ongana to bam hdlgan hospvord
sprecan :
"Hvat hogodest pu, Andreas, hider-
cyme l)inne 250
on vradra geveald? hvat is vuldor pin,
he pu oferhygdum up araerdest?
pa l)ii goda ussa gilp gehnaegdest,
hafast nu pe anuni eall getihhad
laud and leode, sva dide lareov
pin, 255
cyneprym lihof, bam vas Crist nama,
ofer middangeard, pendeu Hit meahte
sva;
pone Herodes ealdre besnidede,
ibrcom tit campe cyning Judea,
rices beraedde, and bine rode be-
fealg, 260
pat be on gealgan bis gast onsende:
sva ic nu bebeode bearnum niiuuni,
peguum brydfullum, bat hie pe hnsegan
gyngrau iit gude. Laetad gares ord,
earh atfre genisel, ingediifan 265
iu faeges ferd! gad froinlice,
l>iit ge giidfrean gilp forbegan !"
Hie vaeron reove, raesdon on sona
gifruni grapuni. hine god forstod,
stadulfiist steorend, purh bisstraugan
miht. 270
Siffdan hie oncneovon Cristes rode,
niaere tacen, vurdon hie pa acle
on pain onfenge, forhte, aud on fleam
numeu.
Ongann eft sva aer ealdgenidla,
belle battling, hearnileod galan: 275
"Hviit veard eov sva rofum, rincas
mine,
lindgesteallau , pitt eov sva lyt ge-
speov?"
Earmsceapen him ageaf audsvare,
fah fyrnsceada, and his fader oncvad :
cr\e magou ve him lungre lad atfa-
stan, 280
svylt purh searve; ga pe silfa to,
pser pu gegninga gude findest
frecne feohtan, gif pu furdur dearst
to pam anhagan aldre genedan.
ve be magon eade, eorla leofost, 265
iit pam secplegan selre gelaeran,
aer pu gegninga gude fremme,
viges vdnian; veald pu pe saele
iit pam gegnslege. uton gangan eft
piit ve bismrigen bendum fastue, 290
odviton him his vnicsid ; habbad void
gearu
vid pam aglsecan eall getrahtod!"
I* a hleodrade hludan stefne
vitum bevaeled, aud piit vord gecviid :
"Pu pe, Andreas, aclseccraftum 295
lange feredes. hvat pu leoda feola
forleolce and forlaerdest! nu leng ne
miht
gevealdan by veorce. be sind vitu
piis grim
veotud be gevyrhtum. pu scealt vc-
rigmod
bean hrodra leas hearm provigan, 300
sare svyltcvale. secgas mine
to pam gudplegan gearve sindon,
ba pe aeniuga ellenveorcum
unfyrn faca feorh atbringan.
hvyle is pas mihtig ofer middan-
geard, 305
bat he pe alyse of leodubendum
manna cvnncs ofer mine est?"
Him pii Andreas ageaf andsvare:
"Hvat me eiide iilmihtig god
nida neregend, se pe in niedum hi 310
gefastnodc fyrnum clommum,
paer pu siddan a susle gebuiiden
in vriic vunne, vuldres blunne,
243. fyrst, Gr. — 244. vaerfast, Gr. — 245. geongau, Gr. — 257. byn-
den, Gr. — 258. besnydede, Gr. — 263. hua?gon, Gr. — 264. gingran, Gr.
— 267. gylp, Gr. — 274. eald genidlan, Gr. — 278. him deest. agef and-
svare, Gr. — 285. ve pe ne «agon? — 888. ]>u, Gr. | hu, MS. — 294. be-
vaeled] bevealod, bevealvod? out: bevaled (if. at vola, misere queri.
voladr, miser, egenus.y? — 296. feala, Gr. — 304. faca, Ms. — 309.
Hvat me eatfe] sell, mag alysan. — 313. vr«c, Gr. vr&ce?
Secgendas.
153
siddan bu forhogodes heofencyninges
vord:
paer vas yfles or, eude nsefre 315
pines vriices veorcTecf. bu scealt vidaa
feorh
ecan bine yrnidu. be bytf a symble
of diige on diig drohtad strengra!"
Pa veard on fieame se be ba fsehtfe hi
vicl god geara grinime gefreinede. 380
com |>;i on iihtiin mid aerdage
hseffenra IilotT haliges neosan
leiida veorude; heton he dan ufc
brohtheardne begn briddan side,
voldon aninga elleurofes 325
mod gemiltau; bit ne mibte sva.
Pa vas neovinga nid onhrered
heard and bete; grim vas se halgaver
sare gesvungen, searvum gebunden
dolgbennum burhdrifen, benden diig
lvhte. 330
ongann ba geoniormod to gode cleop-
jan
heard of hafte, halgan stefne
veop verigiercT and pat vord gecviid :
"Naefre ic geferde mid frean vilJan
under heofonhvealfe heardran droht-
nod 335
paer ic dryhtnes ae deman sceolde.
sint me leod tolocen, lie sare gebrocen
banhus blodfag; benne veallad",
seono dolgsvatige. hvat bu , sigora
veard,
dryhten hselend, on dages tide 340
mid Judeiim geomor vurde,
ba l>u of gealgan, god lifigende,
fyrnveorca frea, to fader cleopodest,
cyninga vuldor , and cvaede pus :
ic be, fader engla, frignan ville, 345
lifes leohtfruma, hviit forlaetest bu
me? —
and ic nu J»ri dagas poljan sceolde
valgrim vital bidde ic veoroda god,
bat ic gast minne agifan mote,
savla symbelgifa, on pines silfes
hand. 350
bu bat gehete burh l)in halig vord,
ba bu its tvelfe trymman ongunne,
bat us heterofra hild ne gesceode,
ne lices dael lungre odbeodde,
ne sinu ne ban on svade lagon, 355
ne loc of heafde to forlore vurde,
gif ve bine lare laestan voldon.
nu sint sionve tosloven, is min svat
abroven,
licgad after lande loccas todrifene,
fex on foldan; is me feorhgedal 360
leofre micle bonne beos lifcearo!
Him ba stefn oncvM stidhyegendum
vuldorcyninges, vord hleodrode:
"Ne vep ]>one vracsitf, vine leofesta,
uis pe to frecne, ic pe fride healde, 365
minre mundbyrde magene besette.
me is miht ofer eallne middangeard,
sigorsped geseald; sod pat gecyded"
manig sit me die on bam miclan diige,
bat pat geveorded , l>iit beds vlitige
gesceaft, 370
heofon and eonTe, hreosad to gadore,
aer avseged sie vorda aenig,
be ic burh minne mud median on-
ginne.
geseoh nu seolfes svade, sva l>in
svat ageat,
burh bangebrec blodige stige 375
liclaelan. no be lades ma
burh daroda gedrep gedon indton,
pa l>e heardra inaest hearma ge-
fremedon.
Pa on last geseah leoflic cempa
after vordevidum vuldorcyninges, 380
geseah he geblovene bearvas standan
blaedum gehrodene, sva he aer his
blod ageat.
Pa vorde cvacT vigendra hleo:
"Sie be l)anc and lof, beoda valdend,
to vidan feore, vuldor on heofonum,
317. bid, Gr. — 319. hi, Gr. — 353. gesceode, Gr.\ gesceolde, MS. —
354. oddeoded, MS. ddeode Gr. suyyessit. — 358. tosloven, abroven, MS.]
Grimm vtilt: toslopen — adropen, quae emendatio bene quadrat; fortasse
leyendum est toslaven — apraven. apravan — preov, ejicere; slavan,
sleov, vero monstrare non possum, cum verbum slavjan, slavode jriyrum
esse, formetur. — 363. hleodrode, Gr.] hlodrode, MS. — 364. vraecsid, Gr.
— 365. fride, Gr. — 366. magene, Gr. — 367. eallne] eall, Gr. middau-
aeard] deest in MS. — 374. aget, MS. — 381. geseh, Gr.
154
Secgendas.
bas Jiw ,ne on sare, sigedryhten niin,
eljieodigne an ne forlete".
Sv& se daedfriuna dryhten herede
h.-ilgan stefne, 66 bat hador sagl
vuldortorht gevat under vadu sci'i-
dan. 390
ba Jia folctogan feordan side,
egle ondsacan, adding lseddon
to Jiara carcerne, voldon crafta ge-
hygd
magoraedendes mod oncyrran
on Jiaere deorcau niht. Jia com dryh-
ten god 395
in Jiiit hlinraced, haleda vuldor,
and Jia vine sinne vordum grette
and frofre gecviid fader maucynnes,
lifes lareov, heht his lichoman
hales briican: "Ne scealt Jm in hen-
dum a leng 400
searo habbendra sar Jirovjan!"
Aras Jia inagene rof, sagde nieotude
Jianc,
hal of hiifte heardra vita;
nas him gevemmed vlite , ne vloh of
hragle
lungre alysed, ne loc of heafde, 405
ne ban gebrocen, ne blodig vund
lie gelenge , ne lades dsel
jiurh dolgslege dreore bestemed,
ac vas eft sva aer Jmrh Jia iidelau
miht
lof laedende and on his lice tram. 410
Hvat ic hvile nu haliges liire
lecidgiddinga lof Jias Jie vorhte,
vordum vemde vyrd uudyrne
ofermin gemet: micelis to secganne,
laugsum leornung, Jiiit he in life
adreag 415
eall after orde; Jiiit sceall aegleavra
maun on moldan, Jionne ic me tiilige,
iindan on ferile, Jiiit frain fruman
cunne
eall Jia earfedo, Jie he mid elne adreali
grimra gud'a. hviidre git sceolon 420
lytluni sticcum leodvorda dael
furdur reccan. Jiiit is fyrn sagen,
hu he veorna feola vita gejioldde
heardra hilda in Jiaere haedenan byrig.
He be vealle geseah vundrum faste 425
under saelvange sveras unlytle
stapulas standan storme bedrifene
eald enta geveorc. he vid" «iune baera
mihtig and modrof medel gehede
vis, vordum gleav, vord stunde
ahdf: 430
"Geher Jiu, raarmanstan, meotudes
raedum,
fore Jiiis onsyne ealle gesceafte
forhte geveordad, Jionne hie fiider
geseod
heofonas and eorclan, herigea maeste
on middangeard, mancynn secan. 435
laet nu of Jiinum stadole streamas
veallan
ea on flede. nu J»e almihtig
hated" heofona cyning, J)iit Jiu br&d-
lice
on Jiis frate folc ford onsende
viiter vidrynig to vera cvealme, 440
geofon geotende. hvat Jui golde eart!
sincgife sylla on Jie silf cyning
vrat, vuldres god, vordum cydde
recene geryno, and rihte ae
getacnode on tyn vordum, 445
meotud militum svid, Mojse sealde,
sva hit sddfiiste siddau heoldon
modige magojiegnas, magas sine
godfyrhte guman Josua and Tobias.
nu Jiu miht gecnavan, Jiiit Jie cyuiug
engla 450
gefriitvode furd'or micle
giofum geardagum Jionne eall gimma
cynu ;
burn his halige haes Jiu scealt hrade
cydan,
gif |ni liis ondgitan aenige habbe".
Niis Jia vord latu vihte Jion mare, 455
J)iit se stiin togiin, stream ut aveoll,
fleov ofer foldau, fainige valcan
mid oerdiige eordan Jiehtou;
387. elljieodigne, Gr. — 401. sar, Gr.~\ sas, MS. — 402. magene, Gr.,
sed rof aut genitivum aut iltstrutnentalem (a!>lativtn>0 reqnirit. — 405.
alysed, Gr.] alysde, MS. — 408. dreore, Gr. — 411. Hvftt, Gr.\ |»;"i(, Ms.
— 41«. aeglsevra, MS. — 425. ftestne, MS. — 42«. sveras, Gr.] sperns,
MS. — 429. modrofe, MS. — 434. heofones? — 440. vidrynig, fifr.-] vid
ryncg, MS. — 441. geofonj lieofon, Gr. cf, v. 464. — 449. Josau, MS.
Secgendas.
155
miclade mereflod, meodu scerpen
vearff
after symbeldiige ; slaepe tobrugdon 460
searu habbende; sund grunde onfeng
deope gedrefed; dugtuT veard afyrhted
purh piis flodes fser; faege svulton
geonge on geoiene; giidraes fornam
purh sealtes sveg. pat vas sorg-
byrden, 465
biter beorpeguj byrlas lie gaeldon
ombeht])egnas. paer viis aelcum genog
fratu diiges orde drync sona gearu.
vedx vateres pryin, veras cvanedon,
ealde ascberend, vas him ut myne, 470
fleou fealone stream, voldon feore
beorgau
to diinscraftun drohtad secan,
eordan and vist. him pat engel for-
s(od,
se pa burh oferbragd blacan lyge
hatan heacTovealme. hreoh vas paer
inne 475
beatende brim; ne mihte beorna hlod
of pain fiistenne fleame spovan.
vaegas veoxon, vudu hlynsodon
flugon fyrgnastas , flod ydum veoll.
paer vas ydfynde innan burgum 480
geomorgidd vrecen, gehdo maenau,
forht ferd manig, fus leotf galen,
egeslic aled eagsyne veard
heardlic hereteam, hleodor gryrelic.
purh lyftgelac leges blaestas 485
veallas yinbvurpon, viiter micladon;
peer vas vop vera vide gehyred,
earmlic jlda gedrag. pa paer an ougaun
feasceaft haled folc gadorigean,
hean,hygegeomor;heofendesprac:490
"Xii ge magon silfe sod gecuavan,
pat ve mid unrihte elpeodigne
on carcerne clommum belegdon,
vitebendum. us seo vyrd scyded
heard and hetegriin, piit is sva here-
ciitf. 495
is hit inicle selre, piis pe ic sod talige,
pat ve hine alysan of leodobendum,
ealle aumode, most is si-lost,
aud lis pone hiilgan helpe biddan,
geoce and frofre; lis byd gearu
sona 500
sibb after sorge, gif ve secad to him".
I*a paer Andrea orgete veard
on fyrhdlocan folces gebaero,
paer vas modigra rniigen forbeged
vigendra prym. viiter fadmedon, 505
fleov firgenstream, flod viis on luste,
od pat breiist oferstag brim veallende
eorlum 6d eaxle. pa se adding het
stream fare stillan, stormas restan
ymb stanhleodu. stop lit hrade 510
ccne collenfertl, carcern iigeaf
gleavmod, gode lof. him gearu sona
purh streamriice street viis gerymed,
smeolt viis se sigevang, symble viis
dryge
folde fram flode sva his fot gestop. 515
vurdon burgvare blid'e on mode,
ferhd gefeonde. pa vas ford cumen
geoc after gyrne; geofon svedrode
465. sealtes] scealtes, MS. — voces incipientes cum Uteris SC raris-
sime junguntur vocibus cum Uteris S, SL, SV etc. incipientibus ; quare
voci sealt notionem maris concedamus necessarium esse puto. svealhes,
abyssi, nimium mihi recedere videtur a voce libri MS. scealtes. — 473.
eordan and vist] si vox anglosaxonica onvist, theodiscae voci anauuist
respondens reperiretur , eordan onvist, i. e. terrae naturam, longe prae-
ferrem lectioni libri MS. eordan and vist, i. e. terram et victum. —
480 — 482. corruptus locus, aut participia vrecen, galen in infinitivos
vrecan, galan viutanda sunt, aut infinitivi maenan loco ponendum est
participium maened. Si infinitivos praefers, tamquam substantiva sumas
necesse est, de quibus substantiva geomorgidd, gehdo, leod dependeant.
Ego quidem praefero infinitivos, ita vertens: in arcibus audire potuisti
naenias canere, qtiestum edere, timidam hominum mentem paratam, car-
men cantare. — 495. hereciid] ciid, MS. Grimm alliterationem deside-
ratum inserendo vocem hilled urn restituere vult, locum tamen non indi-
cit, ubi vox hiiled urn sit ponenda. lacunae signum inter hetegrim et jiiit
posuit, quo in loco verum haledum stare non potest, ante ciid etiam es-
se vocem haledum ponendam apparet. — 502. ongete? — 504. magen, Gr.}
deest in MS. — 518. svedrode] svadrode. hoc verbum invenitur scrip-
turn sviderjau, sveoderjan, svederjan, sviiderjan, svaderjau. anne sepa-
156 Secgendas.
l>urh haliges baes, hlyst yst forgeaf, forht ferd niauig folces on laste
brimrad gebad, ba se beorg toblad, 580 vendon hie vifa and vera cveal-
eordscraf egeslic, and beer in forlet mes, 530
Add tadmjan, fealeve vsegas, bearlra gebinga, brage hnagran,
geotende gegrind. grund eall for- siddan mane fah mordorscyldige
svealg, gudgelacan under grund hruron.
nalas he bser yde ane bisencte, Hie ba anmode ealle cvaedon:
ach bas veorudes eac ba vyrrestan,585 "Jin is gesyne ]>at be sod meotud 535
fa folcsceadan feovertyne cyning ealvihta craftum vealded,
geviton mid by vsegc in forvyrd se bisne ar hider vis onsende
sceacan beodum to helpe. is nu bearf micel,
under eord an grund. ba veard acol- bat ve gumcystuin georne hyran !"
mod
Andreas und Elene, ed. Jac. Grimm.
Elene, gedihted be Cynevulfe.
Pa vas agangen geara livyTftum (Gr. h *0
tu hund and breo geteledrimes,
svylce brittig eac binggemearces
vintra for vorulde, bas be vealdend god
5 acenned veard cyninga vuldor
in middangeard, burh mennisc heo
sodfiistra leoht; ba viis sixte gear
Constantines caserdomes,
biit he Romvara in rice veard
10 ahafen hildfruma to heretcman.
Vas se leodhvata lindgeborga
eorlum arfiist; adelinges veox
rice under rdderum; he vas rilit cyning,
gud veard guniena; bine god trymede
15 maerdum and mihtum, bat he manegum veard
geond middaugeard mannum to hrodre,
verbeodum to vreece. siddan vsepen ahof
vitT heteudum hiinj vas hild boden,
viges voma. verod samnodon
20 Hun a leode and Hredgotan,
foron fyrdhvate Francan and Hunas,
vaeron hvate veras, hildemecgas
gearve to gude; garas lixtoa,
vridene valhlencan, vordum and borduin
25 hofon herecombol. ba va?ren heardingas
sveotole gesamuod and eal sveot geador.
for folca gedryht, fyrdleod agol
vulf on valde, valrune ne mad,
randa sint svaderjan, svaderjan ab sviderjan, svederjan, sveoderjan, ne-
scio; siynificatio eornm eadem ubique esse videtur.
526. feovertyne, Gr. — 530. vendon, Gr] vendan, MS. — vifa] deest
Gr. — 532. mane, Gr.
2. geteled rimes, Gr. — 7. syxte, Gr. — 19. samnodan, Gr. — 28.
hildemecgas] deest Gr.
Secsendas. *°*
firigfedera earn uhtsang uliof
;10 ladum on lastc. lungre scynde
ofer burgenta beadubreata ma?st
hergum to hilde, svylce Huna cynin»
ymbsittendra aver meabte
abannan to beadve burgvigendra.
35 For fyrda nuest, fedan trymedou
eoredcestum, bat on alfylce
dearedlacende on Danubie
stearcedfyrluTe stiide vicedon
ymb bas vateres vylm verodes breahtme;
40 voldon Romvara rice gebringan
hergum ahydau; baer veard Huna cyme
cud ceastervarum. pa se casere heht
ongean granatin gud geloecan,
under earhfiire ofstum miclum
45 bannan to beadve, beran fit brace
rincas under roderum. vseron Romvare,
secgas sigerofe, sona gegearvod
vaepnum to vigge, peah hie verod lassc
hafdon to hilde bonne Hfina cyning,
50 ridon ymb rofne: bonne rand dynede,
campvudu clynede, cyning breatc for,
herge to hilde. hrafen up agol
van and valfel; verod viis on tyhte,
bleovon hornboran, hreopon friccan,
55 mearh moldan trad, magen samnode
cafe to cease, caning viis afyrhted,
egsan geaclad, siddan elpeodige,
Hfina and Hreda here sceavedon,
bat he on Romvara rices ende
60 ymb bas vateres stiid verod samnode,
miigen unrime. modsorge vag
Romvara cyning, rices ne vende
for verodleste; hiifde vigena to lyt
eaxlgestealna vid ofermagene,
65 hrora to hilde. here vicode,
eorlas ymb sideling egstreame neah
on neaveste nihtlangne first
pas be hie feonda gefiir fyrmest gessegon.
29. uhtsang] sang, MS. et Gr. Si firigfedera attributum sit aquilae,
ut Grimm arbitrating earn priori versus parti adscribi debet, quo efjici-
tur, ut in altera versus parte alliteratio desideretur. Si vero urigfedera
substantivi instar sit positum, ad alteram prioris versus partem Cyal-
rfine ne mad firigfedera) trahendum est, et tunc earn sang ahot sufficit.
— 31. burgenta] Grimm conjieit burg enta; sed genitivus enta semper an-
teponitur reyenti substantivo. igitur aid burgent accipi debet tanqaam
synonimum vocis simplicis burg, aut mutandum est in Burgendas, nisi
forte praeferas aut burgeatu, aut burggeatu. — 34. beadve, Gr.] beadre,
MS. — 45. beadve, Gr.J beadre, MS. — 49. bonne, Gr.] bone, MS. — 54.
hreovan, MS. — 55. samnodon? — 57. geaclad? rex terrore pertemtus'
— 59. bat] = sva pat. — 68. be] he. MS.
158 Secgendas.
Pa veard on slsepe silfum atyved
70 pam casere, pa?r he on cordre svaf,
sigerofum gesegen svefnes v«ma.
Jui life liiiu vlitescyne on veres hade,
hvit and hivbeorht haleda nafhvjic
geyved aenlicra, ponne he a?r odde sid
75 gescge under svegle. he of sla?pe oubnigd
eoforcuinble bepeaht. him se ar hrade
vlitig vuldres boda vidpingdde
and be naman nemde , nihthelui toglad :
"Constantinus, heht pe cyning engla
80 vyrda vealdend vare beodan
duguda dryhten. ne ondraed pu pe
beah l>e elpeodige egesan hvopan
heardre hilde. pu to heofomira beseoh
on vuldres veai'd, beer pu vrade findest
85 sigores tacen!" — He vas sona gearu
]mrh piis halgan hsese, hrederlocan onspeon,
up locade, sva him se ar abead,
fale fridovebba. geseah he fratvum beorht
vlitig vuldres treo ofer volcna hrof
90 golde geglenged , gimmas lixton,
vas se blaca beam bocstafum avriten
beorhte and leohte. "Mid pys beacne |>n
on bam frecnan fiire feond ofersvidest,
geletest lad verod!" Pa pat leolit gevat,
95 up sid ode, and se ar somod
on cla?nra gemang. cyning viis by blidra
and pe sorgleasra secga aldor
on fyrhdsefan purh pa fagerau gesilid.
II.
Heht ba onlice adelinga hleo
100 beorna beaggifa, sva he pat beacen geseah,
herna hildfruma, pat him on heofonum a?r
geieved veard, ofstum niiclum
Constantinus Cristes rode
tireadig cyning tacen gevyrcan;
105 heht ba on uhtan mid a?rdage
vigend vreccan, and va?penpr;'ice,
heorucumbul and pat luilige treo
him beforan ferjan on feonda geman»,
beran beacen godes. byman sungon
110 hliidc for hefgum; hrafn veorces gefeah,
urigfedra, earn si(T beheold
viilhreovra vig; vulf sang ahof,
holtes gehleda; hildegesa stod.
pa?r viis borda gebrec and beorna geprec,
80. vaere, Gr. — 82. hvopan, fifr. hvovau, MS. — 86. hees, Br. — 89.
vliti, MS. — 90. gelenged, MS. — 93. ofersviddest, Gr. ofersviddesd,
MS. — 95. somed, Gr. — 110. hrefn, MS. — 111. firig fedra, Gr.
Secgendas. l«*a
115 heard handgesving and lierga cring.
siddan heo earhfiire serest mettou.
ou bat fa?ge folc flaua scuras,
garas ofer geolorand on gramra gemang
hetend heorugrimme , hilde nadran,
120 burn fingra geveald ford onsendon;
stopon stidhydige, stnndum vraecon,
bra?con bordhreodan, bil indufon,
|mingon braehearde. pa viis buf hafen.
segen for sveotum, sigeleod galen.
125 gylden grima, garas lixton
on herefelda, ha?dene crungon,
feollon fridelease. flngon instapes
Huna leode, sva pat halige treo
arseran heht Romvara cyning
130 heado freramende. vurdon heardingas
vide tovrecene; sume vig fornam,
snme unsofte aldor generedon
on pam hereside, sume heallcvice
flugon on fasten and feore burgon
135 after stanclifum , stede veardodon
ymb Danubie, sume drenc fornam
on lagostreame lifes at ende.
Pa vas modigra miigen on luste,
ehton elbeoda 66 pat a?fen ford
140 fram diiges orde; darodiisc flugon,
hilde nadran. heap viis gescyrted,
ladra lindverod , lythvon becvom
Huna herges ham eft pauon.
Pa vas gesyne , pat sige forgeaf
145 Constantino cyning iilmihtig
at pam diigveorce domveordunga,
rice under roderum burh his rodetreo.
Gevat pa heriga helm ham eft panon
bude hremig Child viis gesceaden)
150 vigge geveordod. com pa vigena hleo
pegna breate brydbord sccnan,
beadurof cyning burga neosan.
Heht ba vigena veard ba visestan
snude t6 sionode, ba be snyttrocriift
155 purh fyrngevrito gefrigen hiifdon,
heoldon hygepancum haleda rsedas.
pa liiis fricgan ongan folces aldor,
sigerof cyning, ofer sid veorod:
va?re peer amig yldra odde gyngra,
115 ffrina, MS. - 120. onsendan, MS. — 128. bordhredan bil
indufan,' MS. - 124. sveotum, Gr.] sveotolum, MS. - 125. hxtm, MS. -
126 herafelda MS. - grungon, Gr. - 140. darodasc? asc alibi gen.
male eft - 141 heav vses gescyrded, MS. emendatio Grimmi est.-
142 iindvered Gr. - 147. rod! treo, Gr. - 151. scenan, Gr.] stenan, MS.
- 156 hiSeda, MS.] hiiledas, Gr. -157. frieggan, Gr. - 159. gu.gr», Gr.
160 Secgendas.
160 be him to sode secgau meahte,
galdrum cytfan, hviit se god vsere,
boldes brytta, be bis his beacen vas,
"be me sva leoht odyvde and mine leode geaerede,
tacna torhtost, and me tir forgeaf,
165 vigspcd vicf vraiTum, purh pat vlitige treo?"
Hie him andsvare senige ue meahton
agifau to genes, ne ful geare cud on
sveotole gesecgan be bam sigebeacne.
Pa ha visestan vordum cvaedon
170 for bam heremagene , bat hit heofoncyninges
tacen va?re, and pas tveo naere.
Pa l)iit gefrugnon ha purh fulvihte
laerde vaeron , him vas leoht sefa,
ferhd gefeonde, beali hira fea vaeron,
175 hat hie for bam casere cydan moston
godspelles gife, hu se gasta helm
in brinesse prymme geveordad
acenned veard, cyninga vuldor,
and hu on galgan veard godes agen beam
180 ahangen for hergum heardtim vitum,
alysde leoda beam of locan deofla,
geomre gastas, and him gife sealde
burn b;i ylcan gesceaft be him geyved veard
silfum on gesihde sigores tacne
185 vitf beoda priice, and hu J»y priddan diigr
of byrgenne beorna vuldor
of deade aras, dryhten ealra,
haletTa cynnes, and to heofonnm astah.
Pus gleavlice gastgerynum
(90 sagdon sigerofum, sva fram Silvestre
laerde vaeron; at bam se leodfruma
fulvihte onfeng, and pat ford geheold
on his dagana tid dryhtne to villan.
XV.
Pus ic frod and fus purh ])iit faccne lifts
195 vordcriift viif and vundrum las,
pragum preodode and gel)anc reodode
nihtes nearve; nysse ic gearve
be bsere riht serine rumran gepeaht,
J)iirh pa mseran miht on modes beaht
200 visdom onvrah. ic vjis veorcum fall,
160. secggan, Gr. — 168. gesecggan, 6?/-. — 182. sccalde, MS. — 190.
Siluestre, Gr. — 198. Primam hi/jus versus partem corruptissimam esse,
nemo est qui non videat. Grimmi, V. CI. conjectura, rihtearme, rihtarme
rejicienda est, qua nimirum corruptela loci haudquaquam tollitur. Mi-
hi legendum videtur : nysse ic gearve be ba,»re riht» areaht nimian
gebeaht; %, e. plane ignoravi per rectum fidem explanatam ampliomtn
coyitationem. tali enimvero ratione otioionzcoxov deperditum suo loco
renovatur. — 199. on] legere mallem od. Nysse ic — otf visdom Jmrh
|>a m. m. modes beaht onvrah. si vero: on modes |>eaht retinere re/is,
legendum censeo: M ic Jmrh )>;i maeran miht etc. — 200. onvreah, Ms.
Secgentlas. KM
synnum asa'led, saeldum bedieled,
hitruni gebuudeu, bysgum bebrungen,
ver me liire onhig burn leohtne bad
gamelam to geoce gife unscynde.
205 niagencyniug amiit and on gemynd begeat,
torht ontvude, tiduni gerymde,
baucofan ouband , breostlocan onvand,
leoducraft onleac , piis ic lustum breac
villuui in vorlde; ic has vuldres treoves,
210 oft nales sene, biifde iugemynd,
aer ic bat vundor onvrigeu hafde
ymb bone beorhtan beam, sva ic on bocuui faint
vyrda gangum on gevritnm cytlan.
be l)am sigebeame. a vas siic, 6cT bat
215 cnyssed cearvelmum C- driiseude,
beali he in medobealle matlmas pege,
aplede gold. If. geornode
W. gefera, uearusorge dreah,
enge rune, ba;r him E. fore
220 milpadas mat, modig pragde
virum gevlenced. V. is gesvidrad,
gomen after gearum, geogutf is gecyrred
aid onmedla. U. vas geara
geogodhades gleam: mi sint geardagas
225 after firstmearce ford gevitene,
lifvynne geliden, sva Ij. toglided",
flodas gefvsde. V- aeghvain byd
laene under lyfte, landes friitva
gevitad under volcnum vinde gelicust,
230 bonne he for kaletfum hliidast iged,
viidecT be volcnum, vedende fared,
and eft semninga svige gevyrded,
201. sapldum bedaeledj desunt haec verba in MS.; sed poetam ita
scripsisse vix est dubium, — 204. unscynde] unseoce? — 215 — 227. Sin-
gulae literae, quae his versibus conspiciuntur , in libro manuscripto ru-
narum formam habent. Formant collectae «omenCynevulf, quod hand
dubie viri nomen est, qui carmen hoc composuit. Ex Gritnmi sententia
literae C, Y, U literarum tantum vim atque notionem habent, literae au-
tem ST, E, V, L, F ita accipiendae sunt, tit harum literarum nomen
propter sensum postuletur } nimirum Xead, necessitas, inopia, Eh, equus,
Ven, super bia, Lagu, aqua, Feoh, pecunia. Quod si ita est, poetam te-
nuitate et inconstantia quadam labor are, certam est. Hue accidit, quod
versus 215, 217, 223 omni sensu carent , nisi singulis Uteris C, Y, U, ut
Grimm suadet, totius nominis (CynevulfQ vim et notionem concedere ve-
lis. Omnes literae aut signorum tantum vim habere debent, aut no-
minum notionem. Literarum C, Y, U nomina, scilicet Cen, Yr, Ur C=
fax, arcus, urus) sensum hoc loco non habere, negari quidem non potest,
alia tamen vocabula si quis pro usitatis harum literarum nominibus sub-
stituere vellet, quamquam Elene, v. 1090 liter a V Con vuldres V) non
Ven, sed vealdend significat, justo fortasse audacior appareret. Cete-
rum voces Cempa, pugnator , Yrming, pauper, Unne, favor, sensum op-
timum praeberent. Sed ad alia. — 215. driisende] aut supplendum est
viis, aut legendum drusode. — 217. aplede] aflede, Gr. aeplede, MS. — 224.
glsera, MS. — 228. friitve, Gr.
11
102 Secgendas.
m nedcleofan oearve geheadrod,
bream forbrycced : sva beos vorld eall gevitetf,
235 and eac sva some be hire on vurdon
atydrede tionleg nimed,
bonne dryhten silf dom geseced
engla veorude. sceal seghvylc bser
reordberendra riht gehyran
240 daeda gehvylcra burh bas deman mud.
and vorda sva same ved gesyllan,
eallra unsnyttra eer gesprecenra,
bristra gebonca, bonne on bred dee led
in fvres feng folc anra gehvylc
245 ]><ira be gevurdon on vidan feore
ofer sidne grund. sodfaste biod
yfemest in bam ade eadigra gedryht.
dugutf domgeorne, sva hie adreogan magon
and butan earfedum eade geboljan
250 raodigra magen; lu'm gemetgatf eall
edles leoma, sva him edost byd
silfum gest-ftost. synfulle beocf,
mane gemengde, in bam midle bread,
hiiled hygegeomre, in hatne vylm
255 brosme bepeahte. byd se pridda dael
avyrgede vomsceaclan in bas vylmes grund,
lease leodhatan , lige befiisted
jnirh sergevyrht, arleasra scei'ilu
in gleda gripe, gode no siddan
260 of bam mordorhofe in gemynd cumad,
vuldorcyninge, ac hie vorpene beotf
of bain headuvylme in heLle grund
torngenidlan. bjtf bam tvain dselum
nngelice, moton engla frean
265 geseon, sigora god; hie asodene be<>d
asundrdd fram synnum, sva smaete gold.
pat in vylme byd vomma gehvylces
burh ofnes fyr eall geclsensod.
iimered and gemylted; sva byd para manna celc
270 ascyred and asceaden scylda gehvylcre,
deopra firena, purh pas domes fyr:
moton ponne siddan sibbe brucan,
eces eadvelan; him byd engla veard
milde and blide, has be hie maoa gehvylc
275 forsavon, synna veorc, and to suna metudes
248. Grimm duguddomgeorne legere suadet; sed vox dugutf mi hi voci
gedryht apposita videtur. cf. dugutf and geogmT, Beov. v. 309. — 253.
bread] Grimm legere suadet dreogacf, cum pread hoc loco ut dicit sensu
car eat. Sed f'allitur V. CI. bread, vel rectius breade, castigati, perti-
net ad beotf v. 252 , ita ut mane gemengde appositum sit voci synfulle.
wide sequitur, vocem in, v. 254 non delendam esse sed in hatuni vylme
esse legendum. — 267. bytf, vomma gehvylces, (ita Gr. interpunctionis
signa posuit).
Secgendas. 163
vordun cleopodou; for J)au hie nil oh vlite scinati
euglum gelice, yrfes brucacf
vuldorcyninges Id vidan feoiv.
Anieu.
Andreas und Elate, ed. Jac. Grimm.
Juliana, gediht 1'ram Cynevulfe.
Hviit ve bat hvrdon haled eahtjan (I.)
dt-mau dasdhvate, Jiatle in daguin gelamp
Maximkines, se geond middangeard
arleas cyning eahtnisse ahof,
5 cvealde cristne men, circan fylde,
geat on grasvong god hergeudra
harden liildfruraa haligra blod,
rilif fremmendra. vas his rice brad,
vid and veordlic ofer verbedde,
10 lytesna ofer ealne yrmenne grand.
Fdrou after burgum, sva he bibodeu hafde,
begnas brydTullej oft hi brace ra?rdou
daedum gedvoleue, ba be dryhtnes se
feddon nurh firencraft ; feondscipe nerdon,
15 hofon haedengield, halge cvelmdon,
breotuu bdccraftge, barndon gecorene,
gaston godes cerapan gare and lig<\
Sum vas aehtvelig acTeles cynues
rice gerefa, rondburgum veold
20 eard veardade oflast siinle,
in baere ceastre Commeda hedld
liordgestreon. Oft he haedengield
ofer vord godes veoh gesdhle
neode gcueahhe. vas him noma cenned
25 Eliseus, hiifde ealdorddm
micelne and nuerne. Pa. his mod ongou
fa-mnan lufjan (hine fyrvet brae),
Julianau: hid in gaeste bar
halge treove, hogde georue,
30 |)iit hire magdhad mana gehvylces
fore Cristes lufan dame geheolde.
Pa viis si« fiPinne mid hire fiider villan
velegum biveddad; vyrd ne fill cude,
fredndraedenne hit bed fromhogde
35 gedng on gaeste ; hire vas godes egsa
imira in gemyndum bonne eall but macTumgesteald,
Jie in pas adelinges aehtuui vimade.
Pa vas se veliga paera vifgifta
goldspedig gum a georu on mode,
276. ford'an, Gr. — seined, Gr.
6. hergenda, MS. — 12. of, MS. — 16. bard on, MS. — 25. Heliseus,
MS. (semper}. — 30. ma na, MS. — 36. maddum, MS. — 38. |>a?re? M.S'.
104 Secgendas.
-10 pat liim mon fro?nliciist fajmnan gegyrcde
brvd to bolde. bed ]>;is beornes lufan
fjiste vidhogde, beah |>e feoligestredn
under liordlocau hjrsta unrim
aahte ofer eordau. lied jifit eal forseah
45 and bat vord acvad on vera mengu:
"Ic be mag gesecgan, J>at {m pec silfne ne bearft
sviddr svencan; gif pu sddne god
lufast and gelyfast and bis lof raerest,
ongietest ga?sta bled: ic bed gearo sdna
50 unvaclice villau nines;
svylce ic J>e secge, gif pu to saemran gode
|>urb deufolgield dasde bijiencest,
haetst ba?(!enfeoh : ne nieabt |)ii habban mec,
ne gepreatjan pe to gesinigan.
55 na?fre \m piis svidlic sar gegearvasf,
purh haestne nid heafdra vita,
}>at bu mec oavende vorda bissa"'.
Pa se sideling veard irrc gebolgen,
firend&'dum fall ; gehyrde paere faemnan vord.
GO bet pa gefetigan ferend snelle
bredli and bvgebliud haligre f'ider
i-ecene to rune, vord up astag,
siddan hi to giidere garas hlaendon
hildepremman ; haedne vseron begen
65 synnum sedce, sveor and ad um.
F*a reorddde rices hirde
vid baere faemnan fader frccne mod<"
darad bebbende: "me pin dohtor hafad
geyped orvyrdu; lied me on an sagad,
70 pat bed maeglufan minre ne gyme,
fredndraedenue; me pa fracedu sind
on mddsefan maeste veorce,
pat bed mec sva torne taeld gereahte
fore pisiim folce, bet mec fremdne god
75 ofer pa ddre, be ve a»r cud on,
velum veordjan, vordum lofjan,
on hyge hergan, odde hi nabban".
Gesvearc pa svidferd sveor iifter vordo,
paere faemiian fader, fcrdlocan oospedn:
80 "ic pat gesverge purh sdd godu,
sva ic are at him aefre finde,
odde, beddcn, at ]>e, pine hyldu
vinburgnm in, gif piis vord sind sod",
in on ii.i ledfast, pe {>u me sagast,
85 piit ic hi ne sparige, ac on spild giefe,
pedden maera, pe to gevealde.
dem jm hi to deade, gif be gedafen pynce,
53. haetsd, MS.— 54. gesingan, MS.— 58. yrre, MS. — 64. prymman,
suyyessit Th. — 68. habbende, Th. — 73. gerahte, MS. — 80. sodgodu, Th.
Necgendas. 10.'»
svii to life Iset, sva be leofre si".
Eode jtii fromlice fa'iuuau to spra?ce
90 anned and yrepveorg yrre gebolgeu
ba?r he gladmod geouge viste
vie veardjan; he pA vorde cviid :
"jm eart dohtor min seo dyreste
and seo sveteste in sefan minimi.
95 ilnge for eordan , minra e.igua letiht.
Juliana, jm ongeade hafast
burh ]>iu orlegu uubijiyrfr
offer viteua dotn visan gefongen;
vidsiicest Jm to svide silfre ranles
100 bfnum brvdgnnian; se is betra jionne {»u,
adelra for eordan, sehtspedigra
feohgestreona; be is to freonde god.
lorbon is jnis vyrde, |>;it Jm Jias veres fri j^f,
('•( c eadlufan iiu ne forlsete".
105 Him Jia seo e.idge ageaf andsvare, (.H-)
Juliana, bio to gode hufde
freondrsedenne fiiste gestadelad :
"naefre ic bas beodnes jmfjan ville
ma?graedenne , nemne be magna god
110 geornor bigouge, jionne he gen dide,
liifige mid Iacum jione be leoht gescop,
heofon and eordan and holina bigong,
eodera yuibhvyrft; ne mag be elles mec
bringan to bolde; he jm brvdlufan sceal
1 15 to oderre sehtgestealdum
idese secan; nafacT he aeuige her'.
Hire b<i burh yrre ageaf andsvare
fader feondlice; nales friitva onhcht :
r:ic bat gefremme, gif min feorh leofad,
120 gif bu unrcedes ser ne gesvicest,
and jm fremdii godn ford bigongest,
and [ia forlsetest, ne us leofran sind,
|ie jiisum folce to frenie stondad,
bat {m ungeara ealdre scyldig
125 burh deora gripe deade sveltest,
gif pu gepafjan nelt bingrindeune,
modges gemanan. micel is ]mt ongin
and preauiedlic btnre gelican,
biit bu forhyege hlaford nine".
130 Him ba seo eadge ageaf andsvare.
gleiiv and gode leof, Juliana:
"ic l>e to sode secgan ville
bi me lifgendre nelle ic Jyge fremman,
nsefre ic me ondrsede domas bine;
135 ne me veorce sind vitebrogan,
88. sy, Th. — 90. irenbveorg? yre idem esse, quod jrre, dubito,
quia vox eadeni in eodem versu ita posita vix invenitur. — 110. dyde,
Th. — 116. aenig, MS. — 118. friitve, Th. — 124. ealdres?
166 Secgendas.
iuldevoman, be bu bsestlice
man fremmende to me beotast;
ne l)ii nsefre gedest burh gedvolan binne-
bat bu mec acirre from Cristes lofe'".
140 Pa vas ellenvod yrre aud rede,
frecne and ferdgriui fader vid dehter.
het hi ba svingan, susle breagan,
vitum vegan, aud bat void acviid:
''onvend bee in gevitte and ba vord oneir,
145 be bu unsnyttrum a?r gesprsece,
pa bu goda ussa gield forhogdesf.
Him seo unforhte ageaf andsvare
burh gaestgehygd Juliana:
frna?fre bu gelaeres-t, bat ic leasingum,
150 dumbum and deafum deofolgieldum.
gaesta genidlum gaful onhate7
bam vyrrestum vites begnumj
ac ic veorcfige vuldres ealdor,
middangeardes and magenbrymmes.
155 and him anum to eal bibence,
bat he mundbora min geveoi'de,
helpend and haelend vitf hellsceatfuin".
Hi ba burh yrre Affricanus
fader fsemnan ligeaf on feonda geveald
160 Elised: he in seringe
gelsedan bet after leohtes cyme
to his domsetle. dugud vafade
on ba?re faemnan vlite , folc eal geador.
Hi ba se adding «rest grette,
165 hire brydguma blidum vordum:
trmin se svetesta sunnan scima,
Juliana, hvat bu gleam hafast
ginfaste giefe, geogudhades blaed!
gif bu godum iissum gen gecvemest,
170 and be td sva mildum mundbyrd seceat.
ildo to halgum; beotT be ahylded fram
vrade gevorhtra vita unrim,
grimra gyrna, be be gegearvad sind,
gif J) n onsecgan nelt sodum gieldum'".
175 Him seo iitlele ma?g «igeaf andsvare:
"naefre bu gebreatast Jiinum beotum,
ne vita has fela vradra gegearvast.
bat ic beodscipe pinne lufje,
biiton bu forlsete ba leasinga
180 veohveordinga, and vuldres god
ongiete gleavlice gyesta scippend,
meotud moncynnes, in piis meahtum sitid
a butan ende ealle gesceafta".
Pa for bam folce frecne mode
139. acyrre, Th. — 144. oncyr, Th. — 167. gltem, Th. — 171. yldo, Th.
Secsendas. 16^
D
185 beotvordum sprite, bealg hine svide
folcagende, and pa faemnan het
liurli nidvraece nacode penjan
and mid sveopum svingan syuua lease,
ahlog l>a se hererinc, liospvordum spriic :
190 "pis is ealdordom uncres geviuues
on fruman gefongen ! gen ic feores be
unnan ville, beah pu an- fela
unvarlicra vorda gespraece,
onsoce to 8 vide, pat pu s6d godu
195 lufjan volde; pe pa lean sceolon
viderhyegendre vita brogan
iifter veordau, butan pu ser vid hi
gepingige and him boncvyrde
after leahtorcvidum lac onsecge,
800 sibbe gesette. laet pa sace restan.
lad leodgevin; gif pu leng ofer pis
purli pimie dolvillan gedvolau fylgest,
ponnc ic njde sceal nide geba3ded
on pane grimmestan godscyld vrecan,
205 tome teoncvide, pe 1)U taalnissum
vid pa selestau sacan ongunne
and pa mildestan l>ara pe men viteu,
pe l)es Ieodscipe mid him longe bieode'.
Him bat iidele mod unforht oncviid:
210 "ne ondraede ic me domas l)ine,
avyrged vomsceada, ne pinra vita bealo,
hiibbe ic me to hyhte heofonrices veard,
mildne mundboran, magna valdend;
se mec gescilded vid pinum sciulace,
215 of gromra gripe; pe pu to godum tiohhast,
pa sind gsesne goda gehvylces,
idle, orfeorme, unbibyrfe,
ne l>ier freme meted fira «nig,
sode sibbe , l>eah pe sece to him
220 freoudrsedenue : he ne finded peer
dugude mid deoflum. ic to dryhtne minum
mod stadelige, se ofer magna gehvyle
valded vide ferh, vuldres agend,
sigora gehvylces: bat is sod cyning!"
225 Pa pam folctogan fracudlic l)iihte, QUO
piit he ne meahte mod oncirran
f«mnan foreponc; he bi feaxe het
alum and ahebbau on heanne beam,
pa?r seo sunsciene siege provade,
230 sace singrimme sex tida diiges,
and he iidre het eft asettau,
-Ji^an^T^. - 196. vid^c^nde vite, TA. -808. *!»»£ *£
villan, TA.l bin dolvillen, MS. - 203. nide, Th. mda, MS. - 2U. ge
scvWetf TA.- 218. metet, MS. - 219. beah pe he sece legere suadet Th,
- «1 minumj min, Th. - 227. he hi hi? - 228. heanne = heahne.
168 Secgendas
rv
lad genidla, and gelaedan bibead
to carcerne. Hire vas Cristes lot
in ferdlocau faste bivunden,
235 milde niodsefan magen unbrice.
Pa vas mid clustre carcernes darn
behliden, homra geveorc , halig ba?r inne
varfast vunade; simle heo vuldorcyning
herede at heortan, heofonrices god
240 in bam nydcleofan uergend fira,
heolstre bihelmad; hire vas halig gast
singal gesid. f»a cvom seinninga
in bat hlinraced haled a gevinna
yfeles andvis, hafde engles biv
245 gleav gyrnstafa; gsesrgenidla,
lielle haftliug to bsere halgan sprac .
"hvat dreogest bit, seo djreste
and seo veordeste vnldorcyninge,
dryhtne lissum ! be bes dema hafad
250 ba vyrrestan vitu gegearvad,
sar endeleas , gif {)u onsecgan nelt
gleavhycgende, and his godum cveman.
ves bu on ofeste, sva he bee ut heonan
laedan hate, bat bu lac hrade
255 onsecge sigortifre £er pec svilt nime,
dead fore dugucTe, by pu pas deman scealt,
eadhredig majg, yrre gedygan".
Friigu ba fromlice seo be forht ne niis,
Criste gecveme, hvonan his cyme vsere?
260 Hire se vriicmacga vidbingade:
"ic eom engel godes ufan sidende,
begn gepungen and to be sended
halig of heahdum; be sind heardlicu
vundrum valgrim vitu geteohhad
265 to gringvrsece; het be god beodan,
beam valdendes, biit ])e burga ba".
Pa vas seo fuemue for bam fserspelle
egsan geaclad , be hire se agla?ca
vuldres viderbreca vordum sagde.
270 ongan ba fastlice ferd stadeljan
geong groudorleas to geddjanne:
"ic bee beorna hleo biddan ville,
ece almihtig, burn j)iit iidele gesceap
be bu fader engla at fruman settest,
275 bat bu me ne laete of lofe hveorfan
binre eadgife, sva me bes ar bodad
frecne faerspell be me fore stonderf.
sva ic be bilvitne biddan ville,
_ l>iit bu me gecvde, cyninga vuldor,
MS 2i°' 8fi4dCip^n' TA- "3-dclaftin,"^. _ 253. on, MS.- 263. heahdu,
Secgendas. 169
280 prymmes hirde, hvafc pes pegn si
lyftlacende, pe mec lsered from pe
on stearcne veg". Hire stefu oucvad
vlitig of volcnum, vord hleodrade:
"forfoh pone fratgan and fiiste geheald.
285 66 pat he his sidfiit secge mid rihte
ealne from orde, hvat his sedelu si".
Pa vas paere faCmnan fertf geblissad
domeadigre; heo pat deofol genom
-x -;;- * # *- *- * #■ * #
ealra cyninga cyning to cvale syllan.
290 Pa gen ic gecriifte , pat se cempa ongan
valdend vundjan, veorud to segon,
pat pa?r blod and viiter butu at giidre
eordan sohtun: pa gen ic Herdde
in liyge bispeon, piit he lohannes bibead
295 heafde biheiivan, pa se halga ver
paere viflnfan vordnm stvrde
unrihtre se; eac ic gelaerde
Simon searoponcum, pat he sacan ongon
vid pa gecorenan Cristes pegnas,
300 and pa halgan veras hospe gereahte
purh deopne gedvolau, sagde dryas vaerou ;
nedde ic nearobregdum , pat ic jNeron bisvac
pat he acvellan het Cristes pegnas
Petrus and Paulas; Pilatus ser
305 on rode aheng rodera valdend,
meotud meahtigne milium laruni :
svylce ic Egias eac gelaerde,
p:it he uusnytrum Andreas het
ahon haligne on heanne beam,
310 hat he of galgan his gaest onsende
in vuldres vlite. Pus ic vratfra fela
mid minum brodrum bealva gefremede,
sveartra synna, pe ic asecgan ne mag,
runie areccan , ne geriin vitan
315 heardra heteponca". Him seo halge oncviid
purh geestes giefe Juliana:
"pu scealt furdor gen, feond moncynnes,
sidfiit secgan, hva pec sende to me?"
Hire se aglaeca ageaf andsvare,
320 forht afongen , frides orvena:
"hvat mec min fader on pas fore to pe,
hellvarena cyning hider onsende
of pain engan ham ! se is yfla gehvas
in pam grornhofe geornfulra ponne ic.
325 Ponne he usic sendecT, pat ve sodfastra
purh misgedvield mod oncirren,
286. sya, Th. — 288. domeadigra, TA. — genom] folium codicis de-
perditum esse, dicit Th. — 294. bispeop, MS. — 313. asengan, MS. —
325. ve] se, M.S'.
170 Secgendas.
ahvj-rfen from halor; ve beod hygegeouire,
forhte on fertfe. ne byd us frea milde,
egesful ealdor, gif ve yfles noht
330 gedon habbad; ne durron ve siddan
for his onsyne ohver geferan.
bonne he onsendetf geond sidne grund
begnas of bystrum, hated briice raeran:
gif ve gemete sin on moldvege,
335 odde feor otfde neah fundne veorden,
ha?t hi usic bindan and in baelvylme
suslum svingan. gif sodfastra
J)iuh myrrelsan mod ne odcirred,
haligra hyge, ve ba heardestan
340 and ba vyrrestan vital geboljad
J)iirh sarslege. Xu bu silfe nieaht
on sefan binum sod gecnavan,
I>sit ic bisse node vas nyde gebseded,
hragmaelum gebread, bat ic be sohte".
345 f»a gen seo halge ongon haled a gevinnan (IV.)
vrdhtes vyrhtan vordum frignan,
fyrnsynna fruman: "bu me furdor scealt
secgan, savla feond, hu bu sodfastum
burh synna slide svidast scedde
350 facne bifongen"'. Hire se feond oncvad,
vriicca varleas vordum mselde:
"ic be eade mag yila gehvylces
or gecydan od ende ford
bara be ic gefremede , naltis feam sindou
355 synna vundum, bat bu by sveotollicor
silf gecnave, l)iit bis is sod nales leas,
ic bat vende, and vitod tealde
briste gebonce, pat ic be meahte
butan earfeduin anes criiftc
360 ahvyrfan from halor , l>;it bu heofoncyniuge
vidsoce, sigora frean, and to sannran gebuge
onsagde S3'nna fruman. bus ic sodfastum
burh mislic bleo mod oncirre.
bser ic hine nnde ferd stadeljan
365 to godes villan: ic beo gearo sona.
bat ic him monigfealde modes gyelsau
ongean bere, grimra gebonca,
dyrnra gedvilda; burh gedvolena rim
ic him gesvete synna lustas,
370 msene modlufan, bat he minum brade
leahtrum gelenge larum hyredj
ic hine piis svide synnum oniile,
bat he birnende from gebede sviced,
steped stronglice, stadolfiist ne mtig
331. over, MS. — 338. neod cyrred, MS. — 352. ead mseg, MS. ead-
mede leg ere suadet Th. ~ 353. gecyde, Th. — 354. tea Th. legere rull.
— 371. hyrad. Th. — 374. stepped legere vttlt Th.
Secgendas. 171
375 fore leabtra lufau Ienge gevuujan
in gebedstove. Sva ic brogan to
ladne gelaede jtaui be ic lifes ofonu,
leohtes geleafan , and be laruin vile
l)iirb modes myue in inn in hyran,
380 synne frenunan; be siddan sceal
godra gumcysta gaesne bveorfau:
gif ic aenigne elleurofne
gemete modigne inetodes cenipau
vid flanbnice, nele feor bonan
385 bugan from beaduve, ac he bord ongean
hefed hygesnottor, haligne scild
gaestlic gudreaf, nele gode svican,
ac be beald in gebede bidsteal gifed,
faste on fedan: ic sceal feor bonan
390 heanmod hveorfan hrodra bida3led,
in gleda gripe gehdu maenan,
bat ic ne meahte magnes criifte
gude vidgongan; ac ic geomor sceal
sccan oderne ellenleasran
395 under cnmbolhagan cempan ssemraii,
be ic onbryrdan maege beorman mine,
agaelan at giide; beah he godes hviit
onginne gaestlice: ic beo gearo soua,
bat ic ingehj'gd eal geondvlite,
400 hu gefastnad si ferd iunanveard,
vidsteall gevorht: ic has vealles geat
ontyne burh teonan; byd se torr pyrel,
ingong geopenad: bonne ic aerest him
burh eargfare in onsende
405 in breostsefan bitre geboncas,
burh mislice modes villan,
bat him silfum selle bynced
leahtras to fremman ofer lof godes,
lices lustas; ic beo hireov georn,
410 bat he inanbeavum minum lifge,
acirred cudlice from Cristes se,
mod gemyrred me to gevealde
in synna seadj ic baere savle ma
geornor gyme ymb pas gsestes forvyrd
415 bonne bas lichoman, se be on legre sceal
veordan in vorulde vyrme to hrodor
bifolen in foldan". Pa gien seo faemne sprite :
"saga, earmsceapen, unclaene gaest,
hu bu bee gebyde bystra stibtend
420 in clsenra gemong? bu vid Criste geo
vjirleas vunne and gevin tuge,
bogdest vid halgum; be veard belle sead
381. geasne, Th. — 386. scyld, Th. — 395. saenran, MS. — 401. vig-
steall Th. let/ere suadet. — 407. selle — selre. — 410. manbeavum, Tk.\
monbeavum, MS.
1 72 Secgendas.
uider gedolfen, paer pa nydbysig
fore oferhygdum eard gesolites.
425 vende ic, pat bu viirra veordan sceolde
vitf sMfastum svylces gemotes
aud by unbealdra, pe pe oft vidstod
burn vuldorcyning, villan pines?
Hire pa se verga vidpingacle,
430 earm aglaeca: "pu me aerest saga,
liu pu gedyrstig burn deop gehygd
vurde, bna vigprist ofer eall vifa cyn,
bat bu mec pus faste fetrum gebunde
a?ghvas orvigne? pu in ecne god
435 prymsittendue pinne getreovdes,
meotud moncynnes, sva ic in mine fader,
bellvarana cyning, byht sladelje,
ponne ic beom onsended vid sddfastum,
pat ic in manveorcum mod oncirre,
440 hyge from halor; me hviluin byil
forvyrned ])iirh vitfersteall villan mines,
byhtes at halgum, sva me her gelamp
sorg on side, ic bat silf gecneov
to late micles; sceal nu lange ofer bis
445 scyldvyrcende scame hrovjan :
for bon ic pec halsige purh pas hyhstan meabt.
rodoroyninges giefe, se be on rodetreo
geprovade prymmes ealdor,
pat pu miltsige me pearfendum,
450 pat unsaelig eall ic ne forveorde,
bean ic pec gedyrstig and pus dolvillen
side gesohte, pa?r ic svide me
pyslicre ser prage ne gevcnde".
Pa seo viitescyue vuldres condel <\.)
455 to pam viirlogau vordnm maelde:
"pu scealt anddettan yfeldaeda ma,
bean hellegaest, a?r pu heonan mote,
hvat pu to teonan purbtogeu habbe
micelra manveorca manna tndre
460 deorcum gedvildum?'' hire bat deofol oncvad :
"nu ic pat gehyre pnrh pinne hleod ore vide,
pat ic nvde sceal uide gebaeded
mod meldjau, sva pu me beodest,
preaned poljan! is pens prag ftil Btrotig,
465 preat ormaete! ic sceal pinga gelivylc
poljan and piifjan on pinne dom,
voindseda onvreo-n, pe ic vide fertf
sveartra gesyrede! oft ic syne nrtrah,
ablende bealoponcuni beorna unrim
470 monna cyunes, mistlielim- forbragd
448. pivmes, MS. — 454. vlite scync, Th. — 457. anddettan =
dettao. ~ 468. nitfa, MS. — 467. by ic, MS. — 468. one syne, MS.
an-
Secgendas. 173
l»urh attres ord eagna leoman,
sveartum scuruin, and ic sumra fet
forbrac bealosearvum ; sunic in brvne sende.
in liges lucan, [nit him hista veartl
475 sidast gesvne; esic ic sume gedide,
pat him b.inlocan blode spiovedon,
piit hi faeringa feorh iileton
burh a?dra vylm; sume on yd fare
vurdon on veg vatrum bisenote
ls0 on mereflode milium craftum
under reone stream ; sume ic rode bifealb,
bat hi hira dreorge on hean galgan
Iif iileton; sume ic larum geteah,
to geflite fremede, p;it hi faeringa
485 ealde afpouean eduivedon
beore druncue; ic liim byrlside
vroht of vaege, J>iit hi on vinsele
|)iirh sveordgripe savle forleton,
of flaeschoman fiege scyudon
490 sarum gesohte; sume J) a ic fnnde
butan godes tacne, gvmelease,
ungebletsade, \t\ ic bealdlice
burh mislic cvealm minum bondiim
searoponcuin slog. Ic asecgan ne mag,
195 peah ic gesitte sumorlongne dag,
eal pa earfeiiu pe ic a?r and sid
gefremede to fiicne, sitfdau furdnm viis
rodor arsered and ryne tuugJa,
folde gefiistnad, and pa forman men,
500 Adam and Eve, pam ic ealdor 6d prong
and hi gelaerde, pat hi Iufan dryhtues,
ece eadgiefe linforleton,
beorhtne boldvelan, pat him baem geveard
yrmtTu to ealdre and hira eaferum sva,
505 mircast manveorca! hvat sceal ic ma riman
yfel endeleas? ic ealie gebiir
vrade vrohtas geond verpeode,
pa pe gevurdon vidan feore
from fruinan vorulde lira cynue,
510 eorlum on eordan. ne viis a?nig para,
bat me bus priste, sva pu mi pa,
halig, mid houdum hriuan dorste;
niis aenig pas modig mon ofer eordan
purh hiilge meaht, heahfiidera nan
515 nc vitgeua, peah pe him veoruda god
onvrige vuldres cyning visdomes gaest,
giefe unmaete, hviidre ic gong to pam
ligau moste; niis aenig para
481. rjnestream? aut = hreohne stream? — 486. drucne, MS. — 487.
vege, Th. — 493. peah ic, MS. — 506. eall, MS. — 508. gevordun , MS.
— 511. pat he me?
1?4 Secgentlas.
bat mec bus bealdJice bendum bilegde,
520 bream forbrycte, ser bu nu ba
ba miclan meaht min ofersviddest,
fiiste forfenge, be me fader sealde,
feoud moncynnes, ba he mec feran ln'-(
heoden of bystrum , ]>iit ic be sceolde
525 synne svetan. baer mec sorg bicvom,
hefig hondgevinn; ic bihlihhan ne bearf
iifter sarvraece sidfiit bisne
magum in gemouge, J)onne ic mine sceal
agiefan gnorncearig gafulraedenne
530 on bam reougan ham". — Pa se gerefa hot
gealgmod guma Julianan
of bam engan hofe fit geloedan
on hyge halige haednum to spraece
to his domsetle. Heo bat deofol teali
535 breostum inbryrded bendum fastne
halig haedenne. Ongan ba hreovcearig
sidfat seofjau, sar cvanjan,
vyrd vanjan, vordum maelde:
tcic bee halsige, hlsefdige min,
540 Juliana, fore godes sibbum,
bat bu furtfur me fracedu ne vyrce,
edvit for eorlum, bonne jm a»r didesl,
ba |)ii ofersviddest bone snotrestan
under hlinsciian helvarena cyning
545 in feonda byrig: bat is fader user,
mordres maufrea. hvat ]ju mec J)re;ides
burh sarslege! ic to sdd'e vat,
bat ic a?r ne sir! aenig ne nu'lti
in voruldrice vid be gelic,
550 bristran ge]>ohtes ne hveorhtimbran
magda cynues. is on me svedtul,
bat j)u unscamge aeghvas vurde,
on ferde frdd". P«i bine se<> faunae forlet
iifter brae h vile b.ysfra nedsjan
555 in sveartue grund savla gevinna,
on vita forvyrd. viste he \ty gear V or
maues melda magum to secgan,
susles begnum, hu him on side gelomp.
* ****.*.*.*,*.* * (VI.)
georne aer
560 lieredon on heahdum and his halige meaht,
siigdon sddlice, bat he sigora gehviis
ofer ealle gesceaft ana valde,
ecra eadgiefa. T»a com engel godes
frittvum blican and biit fvr tdsceaf,
519. bennum, MS. — 521. miclam, MS. — 545. his, MS. — 546. brea-
des = breadest. — 555. gevinnau legere sitadet Th.; non assentio. ge-
vinna est yen. plur. vocis gevinn. — 559. plura hand dubie folia deper-
dita sunt. — 560. meaht deficit.
Secgendas. 1 75
565 gefreode and gefreodade facnes clsene,
leahtra lease, and bone lig tovearp
heorogiferne, paer seo halige stod
magda bealdor on bam midle gesund.
Pal pain veligan viis veorc to boljanne,
570 baer he hit for vorulde vendan ne meahte.
sohte synnum f.ih , hii he sarlicast
burh ba vyrrestan vita meahte
feorhcvale lindan. niis se feond to lat,
be hine gelserde, bat he la?men fat
575 bivyrcan hit vuudorcrfifte,
viges vomum and viidubeamuin,
holte bihlsenan. Pa se hearda bibead,
l»at moil bat lamfiit leades gefylde
and ba onharnan het bselfyra msest,
580 ad oualan ; se viis seghvouan
yinbboren mid brondum ; biitf hate vedl.
het ba ofeslice yrre gebolgen
leahtra lease in has leades vylm
sciifan butan scyldum: ba tdsceaden veard
58o lig tdlysed, lead vide sprong
hat, heorogifre; haled vurdon acle
anisad for ]>y ra?se. ba?r on rime forborn
burh Jj.'is fvres fnsest fif and hundseofontig
haecTnes herges. Pa gen seo halge stod
590 ungevemde vlite; niis hire vloh ne hriigl,
nc feax ne fel fyre gemseled,
ne lie ne leodu; heo in lige stod
a;ghvas onsund , siigde ealles bone
dryhtua dryhtne. Pa se dema vearcf
595 hreoh and hygegrim, ongon his hriigl teran,
svylce he grenuade and gristbitade,
vedde on gevitte sva vilde deor,
grimetade gealgmod and his godu taelde,
bas be hi ne meahtun magne vidstondan
600 vifes villan; viis seo vnldres ma?g
anrsed and unforht, eafoda gemyndig,
dryhtnes viilan. Pa se dema het
asvebban sorgcearig burh sveordbite
on Inge halge, heafde bineotan
605 Criste gecorene: hine se cveaim ne bah,
si(T(Tan he bone lintan furdor cude.
Pa veard psere halgan hyht geuivad (VrII.)
and bits miigdnes mod miclum geblissad,
siddan heo gehyrde haled eahtjan
610 invitrune, biit hire endestaf
of gevindagum veordan sceolde,
lif alysed. Het ba leahtra ful
569. veorce? — 570. venden meahte, MS. venan meahte Th. mavult;
male. — 577. bilecgan legere suadet Th. — hearda, Th.\ deest. — 586.
seletf, MS. — 599. hyne meahtum, Th. — 605. bean, MS.
176 Secgendas.
claeue and gecorene to cvale hedan,
synua lease: pa cvom semninga
«15 bean hellega?st, heariuleod agol,
earm aud unlaed, bone beo a?r gebond
livigedne and mid vituni svong;
cleopade pa for cordre ceargealdra full:
"gildad mi mid gyrne, pat beo goda ussa
G20 meant forbogde and mec svidast
geminsade , bat ic to meldan veard ;
laetad hi ladra leaua hleotan
purh vaepnes spor; vrecaiT ealdne nid,
synne gesolite! ic ba sorge gemon.
625 hii ic benduin fiist bysga uuriiii
on tinre niht earfeda dreag,
yfel ormaetu". Pa seo eadge biseah
ongean graninm Juliana;
gehyrde beo hearm galan belledeofol:
630 feoud moncynnes ongon pa on flean sceacan,
vita neosan, and pat vord acviid :
"va me forvorlitum ! nu is ven micel,
p;'it heo mec eft ville earmne gelnnan
yflum yrmdum, sva lieo mec sev dide !''
635 Pa v&s geloeded londmearce neali
and to baere stove, bser hi stearcferde
blirh cunibolbete cvellau j)olitun.
ongon heo pa la?ran and to lofe trymman
folc of fireuum and him frofre gehet.
640 veg to vuldre, and bat void acviid:
"gemunad vigena vyn and vuldres brym,
haligra by lit, beofonengla god!
he is biis vyrde, bat hine verpeoda
and eal engla cynn up on roderum
645 hergen, heah magen: ba?r is help gelong
ece to ealdre bam j)e agau sceal.
forl)on ic leof veorud heran ville,
a» fremmende, bat ge eover bus
gefiistnigean, by las bit faerbkedum
650 vindas toveorpau. veal sceal by trymra
strong vidstondan storma sciiruin
leabtra gebygdum I ge mid lufan sibbe,
leohte geleafan to bam lifgeudan
shine stidbygde stadol fastujad ;
655 siide treove aud sibbe mid eov
healdad jit beortan, luilge rune
l)iirh modes mjne; bonne eov miltse giefed
fiider almihtig, paer ge agun {it
magna gode maeste pearfe
660 iifter sorgstafum. forpon ge silfe neton
617. avygedne, MS. Thorpiiis scripsit iivyrgedne; sed cox/, ahd. ar-
vigan con/icere. — 620. forhogd, MS. — 628. Julianau, MS. — 630. fleam?
— 649. gefastnige, MS. gefastnian leyere suadet Th. — fcrblopdum, Th.
Secgendas. IT?
ittgoug heonau, eude lifes.
varlic me byuced, I>at ge vaccendi-
vi(T hettendra hildevoman
vearde healdan, py las eov viderfeohtend
tiG5 veges forvyruan to vuldres byrig.
biddacT beam godes, bat me brego engla,
meotud moncynnes milde geveorde
sigora sellend. sibb si mid eovic
simle sod lufu!" ha hire savl vearrt
•>70 alseded of lice to bam Iangau gefeau
jjurh sveordslege. — Pa se synscada
to scipe sceohmod sceadena breate
Klist'iis ehstream solite,
leolc ofer laguflod louge hvile
(»75 on svonnide : svilt ealle fornom
secga Mode and bine silfne mid,
a?r bon hi to lande geliden lu'ifdoa
burh pearlic prea. beer prittig vas
and feovere eac feores onsolite
i>*0 burh vaeges vylm vigena cynnes
Iieane mid hlaforde hrodra bidseled,
hyuta lease lielle sohton.
Ne borfton ba begnas in bam bystrau hum
seo geneatscolu in bam neovlau scriife
«i«5 to bam frumgare feohgestealda
vitodra veuau, pat hi in vinsele
ofer beorsetle beagas begon
applede gold. — Ungelice vas
lseded lofsongnm lie haligre
fi90 micle magne to moldgriife,
pat hi hit gebrohton biirgum in innaii
sitT folc micel, bser sidcTan vas
geara gongum godes lof hafen
brymme micle od bisne diig
ti95 mid l)eddscipe. — Is me bearf micel,
bat seo halge me helpe gefreuime,
poune me gedselad deorast ealra,
sibbe toslitad sinhivan t«i
micle modlufan, min sceal of lice
700 saviil on sidfat, nat ic silfa hvider;
eardes uucyddu of sceal ic bistim
sccau oderne serge vyrh turn
gongan iudsednm. geomor hveorfad
C» IT- and Bf.j cyning bycf rede
705 sigora sellend, bonne synnum fah
E- V. and U. acle bidad,
hviit him after dsednm deman ville
687. beorsele, Th. — 701 — 703. locus obscurus; f'orsitan voces ita
construi possunt: "bonne ic sceal of bisum earde gongan, secan oderne,
uncudne, sergevyrlitum, iudsedum". — 703. hveorfed, Th. — 704 — 708. li-
terae in versibus his tantnmmodo literarum vim habere videntur. — 707.
he him?
12
H8 Seegendas.
lifes to leane; 1«. F- beofad,
seomaii sorgcearig; sar eal gemou,
710 syuna vnnde, be ic shT odde 8er
gevorhte in vorulde: pat ic vopig sceal
tearum maenan; viis an tid to lat,
biit ic yfeldoeda a?r gescomede,
penden gaest and lie geador sidedon
715 onsund on earde; bonne arna bihearf,
pat mec seo halge vid |>one hyhstan eyning
gebingige. mec biis bearf monad,
niicel modes sorg. bidde ic mouna gehvone
gumena cynnes, be his gied sprece,
720 bat be mec neodftil bi noman minnm
gemyne modig aud ineotud bidde,
bat me heofoua helm helpe gefremme,
meabta valdend , on [jam miclan dage
fiider, froire gaest, in ba frecnan tid
725 daeda demend and se deora snuu,
Jjonne seo brinis brynisittende
in annesse ealda cynue
l>urh ba sciran gesceaft scrifed bi gevyrhtuin
meorde monna gehvam. Forgif us miigna god,
730 bat ve J)ine onsyne, adelinga vjn
milde gemeten on ba maran tid. amen.
Cod. Exoa., ed. Thorpius.
C a? d in o n I.
1. Hxy se engel ofermodes gode vitfsoc, and hvy he siddnu
his vracsid giddode.
Hiifde se ealvalda eugelcynna (IV. Thorp*, pay. MS. 14.)
purh handmiigen halig drihten
tyne getr3'mede, baem he getruvode vel,
bat Iiie bis giougorscipe fulgan volden,
5 vyrcean his villan, for bon he him gevit forgeaf
and hie mid his handum gesceop halig drihten.
gesette hiifde he hie sva gesaeliglice, a?uue hiifde he sva svidne ge-
vorlitne
sva mibtigne on his modgepohte; he l»'t bine sva micles vealdan,
hehstne to him on heofona rice; hiifde he nine sva hvitne gevorhtne,
10 sva vjnlic viis his viistui on heofonuin , pat him com from veroda
drihtne,
gelic vas he bam leohtum steorrnm , lof sceolde he drihtnes vyrcean,
dyran sceolde he his dreamas on heofonuin aud sceolde his drihtne
pancjan
piis leaues, be he him on pain leohte gescerede, bonne lete he his hinc
lange vealdan;
727. selda, Th.
4. fulgan] fyligan, Th. contra allit.leyem. — 6. hie] abest. — 7. gesett, Th.
Secgendas. 179
ac he iivende hit him to virsan binge, ougan him vinn up ahebban
15 vid ]>one hehstan heofnes vealdeud be sited on bam halgan stole.
deore vas he dryhtne urum: ne mihte him bedyrned vyrtfaii,
pat his engil ongan ofermod vesan,
iihof hine vid his hearran, sohte hetesproece
gilpvord ongean, no'.de gode beovjan,
20 cvaci bat his lie vaere leoht aud scene,
hvit and hiovbeorht; ne mihte he fit his hyge tindan,
pat he gode volde geougerdome
beodne beovjan; {>uhte him silfum,
jiiil he magin aud craft maran baffle,
25 bonne se halga god habban mihte,
folcgestealna. fela vorda gesprae (15.)
se.engel ofei'modes; polite l)iuii his anes craft,
lift, he him strenglieran stol gevorhte,
heahran on heofonum ; cviid pat hine his hyge spetine,
30 pat he vest and nord vyrcean ougunue,
trymede getimbro; cviid him tveo |>uhte,
|iiit he gode volde geongra veordan.
"Hvat sceal ic vinnan? cviid he, nis me vihte bearf,
hearran to habbanne; ic mag mid haudiim sva fela
35 vundra gevyrceanj ic habbe geveald micel
geara to gyrvanne godlicran stol,
hearran on heofne: hvy sceal ic sifter his hyldo beovjan,
bftgan him svylces geongordomes? ic mag vesau god sva he!
bigstandad me strange geueatas, ba ne villad me at bam stride gesvican,
40 haledas heardmode, hie habbad me to hearran gecoreuue,
rofe rincas: mid svylcum mag man ra"d gepencean,
foil mid svylcum folcgesteallan : frvnd sind hie mine georne,
holde on hira hygesceaftum : ic mag bira hearra vesan,
raedan on bys rice, sva me bat riht ne bynced,
45 bat ic oletcan aviht burfe
gode iifter gode acnigum: ne ville ic leng his geongra vurdan."'
Pa hit se allvalda call gehyrde,
pat his engil ongan ofermede micel
ahebban vid his hearran, aud sprue he.ilic vord
50 dollice vid drililen sinne, sceolde he pa da?d ongildan,
veorc l>a.s gevinnes gedaelan, and sceolde his vite habban
ealra mordra msest. — Sva ded monna gebvyle (16.)
j>e vid his valdend vinnan ongiuned,
mid mane vid pone nueran drihten. — Pa veard se mihtiga gebolgeu,
ob hehsta heofones valdend , vearp hine of bam beau stole.
hete hiifde he iit his hearran gevuuuen, hyld hiifde his ferlorene;
gram veard him se goda on his mode, forpon he sceolde grand gesecan
heardes hellevites , pas pe he vann vid heofnes valdend.
iicvad hine pa fram his hyldo and hine on helle vearp,
17. engyl, Th. — 21. hige, Th. — 24. magyn, Th. — 26. folcgestselna,
Th. — 31. tveo-puhte, Th. — 33. vihta?, Th. — 36. geara] deest ap. Th.
— godlicran "diviner" Th. — 37. hearran = heahran. — 40. gecorene, Th.
— 48. engyl, Th. — 49. bealig, Th. — 51. vorc, Th. — 53. ongyuned, Th.
180 Secgendas.
60 on bii dedpan dalas, paer lie to dedfle veard.
se fedud mid Ms geferum eallum fedllon pa. nfou of heofuiun
purhlonge sva bred niht and dagas
pa englas of heofnuni on helle, and hi ealle forscedp
drihteu to deoflum: forjjon hi his da?d and vord (17.)
65 noldon veordjan, forbon pe hi on vyrse ledht
under eordan neodan almihtig god
sette sigelease on ba sveartan helle.
paer habbad hi on efeu ungemet lange
ealra fednda gehvylc fyr eduedve,
70 bonne cymd on tihtan easterne vind
forst fyrnum cald. symble fyr odde gar:
sum heard gesvinc habban sceoldon.
vorhte man hit him to vite; hira vorold vas gehvyrfed
forman side; fylde helle
75 mid bam andsacum; hedldon englas ford
heofonrices hehde, be aer godes hyldo gelaeston.
lagon J»«i dcfre fvnd on bam fyre, he aer sva feala hafdon
gevinnes vid heora valdend. vite boljad,
hatne headovelm helle to middes,
80 brand and brade ligas, svylce eac ba biteran recas, (18.)
brosm and bystro, forbon hie pegnscipe
godes forgymdon: hie hira gal besvac,
engles oferhygd; noldon alvealdan
vord veordjan: hafdon vite micel,
85 vaeron-ba befealleue fyre to botme,
on ba hatan helle burn hygeleaste
and burh ofermetto : soliton dder land,
pat vas leohtes leas and vas liges full,
lyres fa?r micel. fednd ongeaton
90 bat hie hafdon gevrixled vita unrim
burh heora miclan mod and burh mibt godes
and burh ofermetto ealra sviddst.
Pa spriic se ofermdda cyning, be oer vas engla scvndst,
hvittost on heofne and his hearran leof,
95 drihtne dyre, 63 hie to dole vurdon,
biit him for galscipe god silfa veard
mihtig on mode irre, vearp bine on bat morder innan
uider on l>iit neadbedd and scedp him naman siddan,
cviid piit se hehsta hatan sceolde
100 Satan siddan; het bine pa?re sveartan belle
grundes gyman, nalles vid god vinnan. —
Satan madeldde, sorgjende sprac,
se de helle ford healdan sceolde,
gyman pas grundes. vas a?r godes engel
105 hvit on heofne, dd hine his hyge forspedn
and bis ofermetto eallra sviddst.
60. dala, MS. — 62. burh longe, 17*., contra alliterationis legem. —
63. pa englas posuit Th. ad fiiiem versus antecedentis; male. — heo alle,
Th. — 64. heo bis, Th. — 65. heo on, Th. — 68. on sefyn, Th. — 89. fcer
micel, Th. — 97. yrre, Th. — morderinnan, Th. — 98. niddbedd, Th.
Secgendas. 181
bat he ne volde vereda drihtnes
vord vurdjan. veoll him on iuuan
hyge ymb his heortan; hat v&s him utan
110 vradlic vite; he ba vorde cviitT:
"Is bes enga stede ungelic svide
ham udrum be ve aer cud on,
bean on heofonrice, he me min hearra onlah, (19.)
bean ve hine for bam alvealdan ngan ne mdston,
115 romigan fixes rices. n/ifd he beah rilit geddn,
bat he us hafd befylled fyre to botine,
Iielle l>a?re hatau, heofonrice benumen;
hafad hit gemearcod mid moncynno
to gesettanue. bat me is sorga niaest,
120 biit Adam sceal, be vas of eord'an gevorht,
minne stronglican sfcfil behealdan,
vesan him on vynne, and ve bis vite boljau,
bearm ou bissc belle. Ya la ahte ic miura handa geveald,
and moste sine tid ute veordan,
125 vesan ane vinL rstunde, pontic ic mid pys verode —
ac licgad me ymbe irenbendas,
rided raceutan sal: ic eom rices leas!
habbatf me sva hearde belle clommas
fiiste befangen! her is fvr micel
130 ufan and neodone, ic a ne geseah
ladran landscipe: lig ne asvamad"
hat ofer helle; me habbad hringa gespong,
slidhearda sal sides amyrred,
afyrred me min fede; fet sint gebundene,
135 handa gehafte; sint bissa heldora
vegas forvorhte, sva ic mid vihtc ne miig
of bisum liodobendum; licgad me ymbutau
beardes irenes hate geslagene
grindlas greate, mid l>y me god hafad
140 gehafted be bam liealse. sva ic vat he minne hyge cude
and bat viste eac veroda drihten,
bat sceolde unc Adame yfele gevurdan
ymb bat heofonrice, baer ic ahte minra handa geveald.
ac boljad ve nu prea on helle, l)iit siudon bystro and hseto, (VII.) (21.)
145 grimme, grundlease; hafad us god silfa
forsvapeu on pas sveartan mistas: sva he As ne mag senige synne
gestselan,
biit ve him ou bam lande lad gefremedon: he hafil us beah has Ieohtes
bescyrede,
bevorpen ou ealra vita ma?ste: ne magou ve has vrace gefremman
113. onlag, Th. — 122. boljen, Th. — 131. asvamad, Th. svaman ==
bor. sveima , eireumferri; sed ant pro ne nu legas, aut asvanad , ne-
cesse videtur. — 137. bissum, 77*. — 143. geveald] inter hunc versuffi
et sequentem Thorpius, V. CI. lacunae siyna posuit sua in carminis edi-
tione, sed male me judice. ba>r ic ante geveald scilicet verto "siquidem
haberem potestatem" non <(nbi habui potestatem". cf. v. 551. — 144. syndon,
Th, — 146. gestalan? sed hie et Beov. 2680 gestoelan cam acuto invenitur.
182 Secgendas.
geleanjan him mid lades vihte, pat he us hafad piis leohtes bescyrede.
150 he bafd nu gemearcod anne middangeard, hair he hiifd mon gevorhtne
after his onlicnesse, mid bam he vile eft gesettan
heofona rice mid liluttrum savluni. ve has sciilon hycgan georne,
pat ve on Adame, gif ve aefre maegen,
and on his eafrum sva some andan gebetan,
155 onvendan bim paer villan sines, gif ve hit maegeu vihte apencau.
ne geKfe ic me nu pas leohtes fnrdor, piis he bim fenced lange niotau,
has eades mid his engla crafte. ne magoii ve bat on aldre geviunan,
bat ve mihtiges godes mod onvaecen: utou odveudan hit nu monna
bearnum,
\>:At beofonrice, nu ve hit habban ne nioton , gedon, bat hie his hyldo
forlaeten,
160 pitt hie bat onvendan, piit he mid his vorde bebead: ponne veord he
him vrad on mode,
ahvet hie from his hyldo: bonne sculon hie pas helle sccan
and bas grimmau grundas, ponne moton ve hie us to giongrum habban,
fira beam on pisuin fiistum clomme! onginuad nuymb pa fyrde benceau,
gif ic aenigum pegne peodenmadmas (22.)
165 geara forgeafe, penden ve on bam godan rice
gesaelige sseton and hiifdon firra setla geveald:
bonne he me na on leofan tid leanuui ne meahte
mine gife gildan, gif his gien volde
minra pegna hvylc gepafa veordan.
170 pat he ur heonon lite mihte
cuman purh bas clustro and hafde criift mid him.
piit he mid federhomau fleogan meahte,
vindan on volcne, par gevorbt stondad
Adam and Eve ond eordrice
175 mid velan bevundeu — and ve sind avorpene bider
on pas deopan dalo! — Xu hie drihtne sint
vurdran micle and moton bim pone velan agan.
pe ve on heofonrice habban sceoldon,
rice mid rihte, is se raed gescyred
180 monna cynne ! Pat me is on minura mode sva sir,
on minimi hyge hreoved , pat hie heofonrice
agan to aldre ! gif hit eover aenig maege
gevendan mid vihte , piit hie vord godes,
lare forlaeten, sona hie him pe ladran beiid.
185 gif hie brecad his gebodscipe, ponne he him «ibolgen vurded,
siddan byd him se vela onvended and vyrd him vite gegearvod,
sum heard hearmscearu. hycgad his ealle,
bu ge hi besvicen: siddan ic me teste mag
restan on pisum racentnm, gif him pat rice losad.
190 se pe piit geliested, him byd lean gearo
after to aldre, pas ve her inne miigon
on pisum fyre ford fremena geviunau:
sit tan la?te ic bine vid me silfne, sva hva sva ba( sccgau cyiiini
on bis hatau helle, piit hie heofoncyningcs
165. pan, Th. — 169. vurdan. T/i.
Secgendas. 183
195 unvurdlice vordlim and da'duni
lare forleton — him byd lean gearo!'
2. Hvy se feond Adam and Evan forspdn.
Angan Iiine ba gyrvan godes audsaca (23.)
fiis on fratvtim, h.'ifde faecne Inge.
helm on heafod sisette, and bone full hearde gebaud,
200 spenn mid spangum. viste him spneca fela,
vora vorda. vand him up pauon,
hvearf him pnrh l»«i helldora, hiifde hyge strangne
(leolc on lyfte), ladvende mod,
svang JjRfc fyr on tva feondes crafte:
805 volde deamunga drihtnes geongran,
mid mandsedum menu besvican,
forlaedau and forloeran, pat hie vurdon lad god<
He pa geferde purli feondes craft,
oil (I at he Adam on cord rice,
210 godes handgesceaft, gearone funde,
vislice gevorht, and his vif somed,
freo fiigroste, sva hie fela cud on
godes gegearvigean , pa him to gyngran sell
metod maucyunes mearcdde selfa —
215 and him bi tvegen beamas stodon:
pa vaeron utau ofiites gehladeue,
gevered mid vastme, sva hie valdend god,
heah heofoncyning, handum gesette,
pat baer yldo beam moste onceosan
220 godes and yfeles , gumena aeghvylc
velan and vavan. niis se vastin gelic
odrum, viis sva vynlic, viitig and scene,
lid and lofsum : pat viis lifes beam.
moste on ecnisse after libban,
225 vesan on vorulde, se l>iis viistmes oub.it,
sva him after by yldo ne derede,
ne suht svare; ac moste symle vesan
lungre on Iustum and his lif agan,
hyldo heofoncyuinges her on vorulde [habban] ;
230 him to vaeron vitode gebingdo
on pone hean heofon, bonne he heonon vendc. (24.1
J)onne vas se oder eallenga sveart,
dim and pystre : pat v.'is deades beam.
se biir bitres fela: sceolde bu vitan
235 ylda aeghvylc yfles and godes.
gevanod on pisse vorulde sceolde on vite a
mid svate and mid sorgum siddau libban,
sva hvii sva gebyrgde pas on pam beame gevcox:
196. forleton — him byd le<in gearo] desnnt ap. Th. — 201. vora J
vradra, in margine codicis. — 209. Adam, Th. — 218. gingran, Th. —
222. odium] oder, Th. — 230. post vitode deesse videtur verbiim, e. gr.
vynua. — 231. he] heo, Th.
184 Secgendas.
sceolde hine yldo beniman ellendaeda,
240 dreames and drihtscipes and him bedn dead scared;
lytle hvile sceolde he his lifes nidtan,
secan ponne landa sveartdst on fyre,
sceolde fednduin pedvjau, paer is ealra frecna maeste
leddiun to langre hvile. pat viste se lad'a georne,
245 dyrne deofles boda, pe vid drihten vann. —
Vearp hine pa on vyrmes lie, and vand him pa ymbiilan (25.)
pone deades beam purh deofles craft;
genam paer pas ofates, and vende hine eft panou
paer he viste handgeveorc heofoncyniuges;
250 ongan hine pa frinan forman vorde
se lada mid Iygemim: "Langad pe avuht,
Adam, up td gode? ic eom on his aerende hider
feorran gefered; ne pat nn fyrn ne vas,
pat ic vid hine sylfne sat: pa het he me on pisne sid faraii,
255 het pat pu pises ofates aete, cviid , bat pin abal and craft
and pin modsefa niara vurde,
and pin lichoma ledhtra micle,
pin gesceapu scenran; cviid, piit pe seniges sceates pearf
ne vurde on vorulde, nu pu villan hafst
260 hyldo gevorhte heofoncyninges,
to pance gepenod pinum hearran,
hafst pe vid drihtne dyrne gevorhtne; ic gehyrde hine pine daed and
vord
lofjan on his ledhte and ymb pin lif sprecan,
sva pu Iaestan scealt piit on pis land hider
265 his bodan briugad. — Brade sind on vorulde
grene geardas, and god vited
on pain hehstan heofna rice
ufan alvalda; nele pa earfedu
sylfa habban, pat he on pisne sid fare
270 gumena drihten, ac he his gyngran sent
to pinre spraece. nu he pe mid spellum hel
listas laeran, laeste pu georne
his ambyhto, nim pe pis ofiit on hand,
bit hit and byrge: pe veord on pinum bredsfum nim,
275 viistm py vlitegra. pe sende valdend god
pin hearra pas helpe of heofonrice". ^6.)
Adam madelode baer he on eordau stod,
selfsceafte gunia: "Ponne ic sigedrihten,
mihtigne god, miidlan gehyrde
280 strangre stemne, and me her stondan het,
his bebodu healdau, and me pas bryd forgeaf,
vlitesciene vif, and me varnjan het,
|>at ic on bone deades beam bedroren ne vurde,
besvicen td svide: he cviid, piit pa sveartan belle
285 healdau sceolde se pe bi his heortau vuht
lades gelaedc. Nat, peah pu mid lygenum fare
252. adam, Th. - 255. abal, Th. — 280. stemme, Th. — 28«. ligenum, Th.
Secgendas. 185
l>urh dyrne gepanc , l>e pu drihtnes eart
boda of heofuum. hvat ic pinra bysna ne mag
vorda ne visna vuht oucniivan,
390 sides ne sagona. ic vat hvat he me self bebead
nergend user, pa ic hiue nehst geseali:
he net me bis vord veordjan aud vel healdau,
laestau his liire. pu gelic ne bist
seneguin his engla pe ic scr geseali,
295 ne pu me odievest senig t.icen,
pe he me purh treove to onseude,
min hearra burn bvldo: by ic be hyrau ne cann;
ac bu meaht be fordfaran: ic habbe me fastne gelcafan
up to bam almihtegum gode, pe me mid his earmum vorhte,
300 her mid haudum sinum; he mag me of his heau rice
geofjau mid gdda gehvylcum, bean he his gyngran ne sende".
Vende bine vradinod poer he bat vif geseali
on eordrice Evan stondan
sceone gesceapene, cviid pat sceadena msest
305 eallum beora eaforum after siddan
vurde on vorulde: "Ic vat inc valdend god
abolgen vyrd", sva ic him pisne bodscipe (27.)
selfa secge, ponne ic of pys side cume
ofer langne veg, bat git ne laeston vel
310 hvylc serende sva he easten hider
on pisne siif sendetf. nu sceal he sylf faran
to incre andsvare; ne mag his serende
his boda beodan : by ic vat bat be inc abolgen vyrd,
mihtig on mode! gif pu peah lninum vilt,
315 vif villende, vordum hyran,
pu meaht his bonne rume raed gepencan.
gehyge on pinum breostum, pat pu inc bam tvam meaht
vite bevarigan, sva ic pe visje:
et pisses ofetes, ponne vurdad pine eiigan sva leohte,
320 pat pu meaht sva vide ofer voruld ealle
geseon siddan aud selfes stol
herran pines , aud habbau his hyldo ford ;
meaht pu Adame eft gestyran,
gif pu his villan hiifst, and be pinum vordum getryvd,
325 gif pu him to sode sagst, bvylce pu selfe hiifst
bj-sne on breostum, piis pu gebod godes,
lare lsestes. he pone ladan stria",
yfel andvyrde anforlseted
on breostcofan , sva vit him butu
330 an sped sprecad; span pu hiue georue,
pat he pine lare la?ste, by las git latf gode,
incrum valdende veordan pyrfen.
gif pu pat angin fremest, idesa seo betste,
forhele ic incrum herran, pat me hearmes sva fela
301. gingran, Th. — 319. at, Th. — pin — leoht, Th. — 325. selfa.
Th. — 326. bisne, Th.
186 Secgcndas.
335 Adam gespriic, eargra vordaj
tihd me untriovda, cvitf, pat ic seo teoiium geom
gram urn ambihtsecg, nales godes engel;
ac ic cann ealle sva geare engla gebyrdo,
heahheofona gehlidu. vas seo hvil pas lang,
340 bat ic geornlice gode pegnode (88.)
l)iirh holdne hyge herran milium,
dribtue selfum: ne eom ic deofle gelic".
Lsedde hie sva mid lygenum and mid listuir. speon (XI.)
idese on bat unrilit, 6d bat hire on iniian ongan
345 veallan vyrmes gepeaht Chafde hire vacran hyge
metod gemearcod), bat heo hire mod ougan
ltetan after pain larum, forbon heo at bam hid an oufeng
ofer drihtnes vord deades beanies
veorcsumne viistm. Ne veartf virse doed
350 monnum gemearcod! bat is micel vundor,
pat hit ece god a?fre volde
{)e6deu poljan, l>tit vurde pegu sva mouig
forlaeded be pam lygenum, be for pam larum com. — (89.)
Heo pa has ofates at, alvaldan brae
355 vord and villan : pa meahte heo vide geseon
Imrh lias ladan laen, l)e hie mid lygenum besvac,
dearneuga bedrog, be hire for his dseduni com,
biit hire puhte hvitre heofou and eorde
and eall peos voruld vlitigre, and geveorc godes
360 micel and militig, beah heo bit purh mounes gepeabt
ne sceavode, ac se sceada georne
svicode 3'iub pa savle be hire aer pa siene onlah,
pat heo sva vide vlitan meahte
ofer beofonrice. Ira se foi-hatena sprac
365 Imrh feondscipe, nalles he hie freme laerde:
"f*u meabt nu be self geseon, sva ic bit be secgan ne pearf,
Eve seo gode, bat pe is ungelic
vlite and viistmas, siddan pu milium vordiun getriivddest,
la?stes mine lare. nu seined pe leolit fore
370 gladlic ongean, pat ic from gode brohte,
hvit of heofonum. — Nu pu his brinan meabt,
sage Adame, hvylce pu gesihde hafst,
purh rainne cyme criifta; gif get barb ciiscne siodo
licst mina hira, ponne gife ic him piis leohtcs gendg,
375 piis ic pe sva godes gegyred hiibbe.
ne vile ic him pa vomevidas, beah he his vyrde ne ^ic
to iilaetaune piis fela he me lades sprac.
Sv.i his eaforan sculon sifter libban,
ponne hie hid gedod, hie sculon lufe vyrcean,
380 betan heora hearran hearmevide ond liabban bis hvldo ford".
F'ii gieng to Adame idesa scenost, (XI 1. T/i.)
336. tyhff, Th. — untryovda, 77». — 353. forlaedd, Th. — 373. dine,
Th. — 378. his, Th.] hire, MS. — Me his tribus versibus, etiatn si his
pro hire ponas , tion nihil offendi , f'uteor; iiu')>(« ciiii/inro Stitani com-
memoratio de Adami propamine mihi videtur. — 381. gien, Th.
Secgendas. 187
vifa vlitegost be on voruld come,
forpon heo vas handgeveorc heofoncyuiuges, (30.)
peah heo pa dearnenga forddn vurde,
385 foiised mid lygenum., pat bio lad gode
[null |>as vradau gepauc veordan sceolde,
]iurh pas deofles searo dom forlaetau,
hierrau hyldo, hefonrices boljan. —
Monige hvile byd pain men full va
390 be bine ne varnad, bonne he bis geveald hafad. —
Sum heo hire on handnm bar, sum liire iit lieorlau liig
appel unsaelga, bone hire aer forbead
drihtna drihten, deadbeaines ofet,
and bat vord acvad vuldres aldor,
395 pat pat micle moid menn ne portion
peguas boljan, ac he beoda gehvam
heofonrice forgeaf hiilig diihten,
vidbradne velan, gif hie bone vastin iiune
hctau voldon, pe pat lade treov
400 on his bogum bar bitre gefvlled:
pat viis deades beam , be him drihten forbead.
Forlec hie pa mid lygenum se viis lad gode
on bete heoioncyuiges, and hyge Evan,
vifes vac gepoht, pat heo ongan his vordum truvjan,
405 ]&»stan his lare and geleafan nom,
pat he pa bysene from gode brungen liiifde,
pe he hire sva varlice vordum sagde,
ievde hire tacen and treova gehet,
his holdne hyge: pa heo to hire hearran spriic:
410 "Adam, frea min, pis ofet is sva svete,
blid on breostum , and pes boda sciene
godes engel god! Ic on his gearvan geseo,
pat he is serendsecg uncres hearran,
hefoncyuinges : his h}ido is unc
415 betere to gevinnanne, ponne his viderinedo!
gif pu him heodiig vuht Iiearmes gespraece,
he forgifd hit peah, gif vit him geongordom
laestan villad. hviit seal pe sva ladlic stria" (.32.)
vid pines hearran bodan? unc is his hyldo pearf,
420 he mag unc aerendjan to pam alvaldan
heofoucyninge! — Ic mag beonou geseou,
hvser he syll sited, pat is siideast,
velan bevunden, se pas voruld gesceop.
geseo ic him his englas ymbe bveorfan,
425 mid federhauian, ealra folca inaest,
vereda vynsumast. hva meahte me svelc gevit gifau
gif hit gegnunga god ne onsende,
heofones valdend? gehyran mag ic ruine
and sva. vide geseon on voruld ealle
385. hie, Th. — 386. sceoldon, Th. — 391. sumne heo? — 398, 399.
vastm anlaetan, Th. — 399. lad, Th. — 416. heo diig, Th.
188 Secgendas.
430 ofer pas sidan gesceaft: ic mag svegles gamen
gehyran on heofuum: veard me on hyge leohte,
utan and innan, siddan ic J)as ofetes onbat.
nu Imbbe ic his her on handa, herra se gdda,
gife ic hit be georne: ic gel^yfe, pat hit fram gode come
435 broht from his bysene, has me bes boda sagde
v serum vordum. hit nis vuhte gelic
elles on eordan, butau sva bes ar sageil,
bat hit gegnuuga from gode come".
Hio spriic him bicce to and spedn bine ealne diig CXJ11.)
440 ou ba dimman dsed, bat hie drihtnes heora
villan braecon. stdd se vrada boda,
legde him lustas on, and mid listum speou,
fylgde him frecne; vas se feond full neah,
be on ba frecnan fyrd gefaran hiifde
445 ofer langue veg. leode hogode
on bat niicle mord men forveorpan,
forkeran and forlsedan , \>iit hie laen godes
iilmihtiges gife auforleten
heofonrices geveald. Hvat se hellsceada (33.)
450 gearve viste, pat hie godes yrre
habban sceoldon and liellge^vin,
bone nearvan nid niede onfdn,
siddan hie gebod godes forbrocen liafdou.
l>a he forlserde mid lygenvordum
455 to bam unraede idese sciene,
vifa vlitegost, 1> ii t heo on his villan spriic,
v.'is him on help'e, haudveorc godes to forlaeranne.
Heo spriic pa to Adame idesa sceonost
ful biclice, od pain begne ongan
460 Ills hyge hveorfan, {iiit he pan gehate getrftvode
be him bat vif vordum sagde.
heo dide hit beah burh holdne hyge; niste pat par hearma sva feJa
firenearfeda fylgean sceolde
monna cynne; biis heo on mod genam,
465 Jiiit heo {)iis ladan bodan hirum hvrde :
ac vende, Jiiit heo hj Ido heofoucyninges
vorlile mid pam vordum, Jie heo pain vere svelte
t.iccn ddievde and treove gehet,
od Jiiit Adame innan breostuui
470 his hyge hvyrfde, and his heorte ongaun
vendan to Iiire villan. He at Jiam vjfe onfV-ng
helle and hinsid, Jieah hit nsere haten sva,
ac hit ofetes noman agan sceolde:
hit viis Jicah deades svefn and deofles gespoo,
475 hell and hinsid and hiileda forlor,
menniscra mord, pat hie to mete dsedon,
ofet unfale, sva hit him on innan com,
hran iit heortan. Hloh ba and plegode
457. him. T/i] hire, MS. - 472. hiunsid, T/i. - 475. hiuusid, Th.
Secgendas. 189
boda bitre gehugdd , sagde begra pane
4^0 hearran si num. "Nu habbe ic bine Initio me
vitode gevorhte and binne villan gekest
to ful nionegum dage: men siut forlacdde
Adam and Eve; liim is uuhyldo
valdendes vitod, uu hie vordevide his (34.)
485 lare forleton; forbon hie leng ne magon (35. »
healdan heofonrice, ac hie to helle sculon
on bone sveartan sid. Sva, bu his sorge ne bearft
beran on biuum breostum ba?r bu gebunden ligst,
murnan on mode, bat her men bun
490 bone bean heofon, peah vit hearmas nu
preaveorc boljad and pystre land,
and purh bin micle mod monig forleton
on heofonrice heahgetimbro,
godlice geardas. unc veard god yrre,
495 forbon vit him noldou on heofonrice
hnigan mid heafdum halgan drihtne
bnrh geongordom; ac unc gegenge ne vas,
|i;it vit him on pegnscipe beovjan volden.
for|iou unc valdend veard vrad on mode,
500 on hyge hearde, aud us on helle bednif,
on j)iit fyr fylde folca uiaeste,
aud mid liandum bis eft ou heofonrice
rihte rodorstolas, and |)iit rice forgeaf
monna cynne. mag bin mod vesau
505 blidc on breostum, forbon her sint bi'itii gedon,
ge bat haleda beam heofonrice sculon
leode fo rise tan and ou bat lig to be
hate hveorfau. eac is hearm gode,
modsorg gemacod; sva hviit sva vit her mordres boljad,
510 hit is nu Adame eall forgolden
mid hearran hete and mid hilled a fori ore,
in <> ii n i : in mid mordres cvealuie. foibon is miu mod gehaeled,
hyge ymb heortan gerume: ealle sint uncre hearmas gevrecene,
lades bat vit lange bolerion. — Nu ville ic eft bani lige near,
515 Satan ic par st-can ville; he is on paere sveartan belle
haft mid hringa gespoune". — Hvearf him eft nider
boda bitresta, sceolde he pa bradau ligas secan, (36.)
helle gehlido, {)a?r his hearra lag (37.)
simum gesseled. — Sorgedon ba tvsi
520 Adam and Eve , and him oft betub.
gnornvord gengdon : godes him ondredon
heora hearran bete, heofoncyninges nid
svicTe onsscton; selfe forstodon
his vord onvended. bat vif gnornode,
525 heaf hreovigmod , hafde hyldo godes
506. heofourices, Th. — 519. simum, Th. — 520. adam and eve, Th.
— 525. heaf] hof, Th. hof Qab hebban, hefjan) sensum non praebet; sed
heaf («6 heofan) bene cum ceteris convenit.
190 Secffendas.
r-v
liire forlaeten, |>a lied pat ledht geseah
elldr scridan, pat hire burh uutredva
tacen ievde se him bone tednan gerdd,
l>iit Ju'e helle nid habban sceoldou
530 hynda unrim; forbam him hygesorga
burnon on bredstuni: hvilum to gebede fedllon
sinhivan sonied and sigedrihteu
godne gretton and god neindon,
heofones valdend, and hine baidon,
335 pat hie his hearmsceare habban mdsten,
georne fulgangan , b;i hie godes hafdon
bodscipe abrocen. bare hie gesavon
heora lichaman; nafdon on l)ain lande |)ii giet
saeld'a geseteua, ne hie sorge viht
540 veorces viston, ac hie vel meahton
libban on bam lande, gif hie volden lare godes
forveard fremmau. Pa hie fela sprsecou
sorhvorda somed sinhivan tva,
Adam gemselde and to Evan sprac :
545 e;Hv;it pu, Eve, hafst yfele gemearcrid
uncer silfra sicT! gesihst pu mi pa sveartan helle,
graedige and gifre? nu bu hie grimmau meaht
heonane gehyran ! nis heofonriee
gelic J)am lige: ac ])is is landa betst,
550 pat vit purh uncres hearran pane habban mdston
paer pu bam ue hyrde, be unc bisne hearm gered,
pat vit valdendes vord forbra;con
heofoncyninges! nu vit hreovige magon <3S)
sorgjau for his side, forpon he unc self bebead,
555 bat vit unc vile varjan sceolden,
bearma maestne. nu slit me hunger and burst
bitre on bredstuni, l>a.s vit begra aer
vaeron orsorge on ealle tid.
hu sculon vit nu libban odde on pys lande vesan,
560 gif her vind cymtt vestan odde e;istan,
sudan odde uordan gesveorc up fared,
cymed hiigles scur heofone getenge,
fared forst on geinang, se byd iirnuin ceald?
hvilum of heofnum hate seined,
565 blicd beds beorhte sunne, and vit her barn standad,
uuvercd vaede. nis unc viht beforau
to scursceade, ne sceattes viht
td mete gemearedd; sic unc is mihtig god,
valdend vradmdd. td hvon sculon vit veordau nu?
528. geraed, Th. — 539. selda? — 551. peer pu bam ne hierde, MS.
Thorpius suggessit: pas pu bam gebyrde, haec verba cum se</uentibus :
nu ve hreovige niiigou, cet. conjungens ; male; vertendum est: dummodo
tit ei nun obedivisses, qui, cet., et nihil mutandum. cf. V. 143. —
55/. pas begra] memorabilia singularis numeri cum plurali conjunctio.
exspectamus aut peera vit begra ant pas vit b;i tva: nihil («men mtttandum
ridetur. — 566. vaedo, Th.
Secgendas. 191
570 mi me miig hreovau, bat ic bad lieofnes god,
valdeud J)oue godan, b;it he |>e her vorhte to me
of Iiduni milium, uu bu me fori a? red liiifst
ou mines herran hete; sva nie nu hreovau niiiii
aefre to aldre, liiit ic be niinum eagiim geseah!"
575 Pa sprac Eve eft, idesa scientist, (XIV.)
vifa vlitigost — hid vas geveorc godes,
beah heo pa ou deofles craft bedroren vurde — :
"Pu mealit hit me vitati, vine min Adam,
v or dam binum: hit be beah virs ne mag
580 on binum hyge hreovan , bonne hit me at heortau dt'-tl".
Hire ba Adam andsvarode:
"Gif ic valdendes villan cade,
bviit ic his to hearmsceare habban seeolde,
nu gesave \>u no sniomdr, bean me on so? vadan (39.)
585 hete heofones god, heonone nu ba
ou flod faran; naere he iirnum bas deiip,
merestream pas micel, pat his 6 min mod getveode ;
ac ic to bam grunde genge, gif ic godes meahte
villan gevyrcean. nis me on vorulde mod
590 a?niges beguscipes, nu ic mines beodnes hafa
hyldo forvorhte , pat ic hie habban ne mag.
ac vit bus baru ne magon butii atsomne
vesan to vuhte: uton giiu on bisne veald iiinan,
on bises holtes hleo!" Hvurfon hie ba tva to,
595 gengdon gnorngende ou bone grenau veald,
sa?ton on sundian bidan selfes gesceapu (-40.)
heofoncyuiuges , ba hie pa habban ne moston,
be linn aer forgeaf almihtig god:
|)ii hie heora lichaman leafum bebeahton,
600 veredon mid |>y veald£, vseda ne hafdon;
ac hie on gebed feollon hutii iitsomue
morgena gehvylce, bsedon inihtigne,
bat he ne forgeate, god almihtig,
and him gevisade valdend se gnda,
605 hii hie on bam leohte ford libban sceolden,
Pa com feran fieri almihtig
ofer midne dag, msere beoden,
on neorxnavang neode sine;
volde neosjan nergend user,
610 bilvit fiider, hviit his beam didon;
viste forvorhte ba he eer vlitu sealde.
geviton him ba gangan geomermode
under beamsceade bhcdc bereafod;
hyddou hie on heolstre, ba hie halig vord
615 drihtnes gehyrdon and oudredon him.
ba sona ongann svegles aldor
veard ahsjan voruldgesceafta,
net him recene to rice beoden
594, 595. ba tva — togengdon, Th. — 610. dyde, MS.
192 Seegendas.
his sunn gangan. him b<i silfa oncviid,
620 hean hleodrade hriigles bearfa:
"lc vred me her vaeda leasne,
liffrea miu, leafnm becce
scyldfull mine sceame; sceadeu is me san-
frecne on ferhde; ne dear uu ford giin
625 for be andveardne: ic eom eall nacod ". (42.)
Him ba adre god andsvarode: ( \\ .i
"Saga me bat, sunn min, for hvou secest bu
sceade sceomjende? bu sceonde at me
fiirdum na fenge, ac gefean eallum :
(»30 for hvon vast bu vean and vryhst sceome,
gesihst sorge and bin silf becest
lie mid leafum, sagast lifceare
bean hygegeomor, bat be sie hriigles bearf,
uimde l>n iippel tenne byrgdest
635 of bam vudubeame, be ic be vordnm forbead?"
Him J)a Adam eft andsvarode:
"Me ba bla3da on hand bryd gesealde,
freoliru fa?mne, freadrihten min,
lie ic be on teonan gehah. nu ic pas taeen vege
640 sveotul on me selfum: vat ic sorga by ma".
Pa l>;is Evan gefragu almihtig god:
"Hviit druge bu, dohtor, dugeda genohra,
nivra gesceafta neorxnavauges,
grovendra gifa, ba bu gitsjende
645 on beam gripe, bl*da name
on treoves telgum , aud me on teonan
aete ba unfxeme, Adame sealdesl
viistmc, be inc vaeron vordum minnra
fiiste forbodene". Him ba freolicu magd,
650 ides amscmod, andsvarode:
"Me nadre besvac and me neodlice
to forsceape scyhte and to scyldfrece
fah vyrm burh fiigir vord, <id bat ic fracodlice
feondroes gefremede, Esehde gevorhte
655 and ba reafode, sva hit riht ne vSs,
beam on bearve aud jni blaeda at".
i',i nadran scedp uergend nsser
frea almihtig fagiim vyrme
vide sidas and |)<i vorde cvad :
660 "I'u scealt vide ferlid, vearg, j)inum bredstum,
bearme tredau brade eordau, < 43. >
faran fedeleas, l)enden be feorh vunad.
gast on iunau; bu scealt greot etau
ln'ne lifdagas, sva bu lad lice
665 vrohte onstealdest; be bat vif feod,
hatad under heofuum and ]>jn beiifod treded
623. sceame] deest ap. Th. — 630. vrihst, Th. — 635. vtiduheam, Th.
649. ma?g, Th. ~ 660. verg, Th.
Secgendas. 1 93
fab mid fotiiin siniim; pu scealt fiersna stecan
tohtan nivre; tuddre byiT gemsene
incrum orlegnid a J)enden standetf
670 voruld under volcnum. nu pu vast and canst,
lad leodsceada, hu pu lifjan scealt".
Pa to Evan god irringa sprac: (X\ J |
"Vend pe frani vynne! {)ii scealt vuepnedmeu
vesan on gevealde, mid veres egsan
675 hearde genearvad hean provjan,
l>inra daeda gedvvld , deades bidan
and purh vop and heaf on voruld cenuan
purh sar micel sunu and dohtor".
Ahead eac Adame ece drihten,
680 lifes leohtfruma lad a?rende:
"Pu scealt 6d erne edel secan,
v'3nleasran vie, and on vrac hveorfan
nacod niedviidla, neorxnavanges
dugedum bedaeled ; pe is gedal vitod
685 lices and savle; hvat pu lad lice
vrohte onstealdest! for{)on |m viunan scealt
and on eordau j»e pine andlifne
selfa gersecan , vegan svatig hleor,
pinne hlaf etan, penden pu her leofast,
690 6cT pat pe to heortan hearde griped
adl Bullae, pe pu on jiple a?r
selfa forsvulge, forpon ]>u sveltan scealt!" (45.)
Hvat ve nu gehyrad , hvjir us hearmstafas
vrade onvocon and voruld yrmdo i
695 hie pa vuldres veard vsedum gyrede
scippend usser, het heora sceome beccan
frea frumhragle ; het hie from hveorfan
neorxnavange on nearore lif.
him on laste beleac lidsa and vynna
700 hyhtfnlue ham halig engel
be frean hsese fyrene sveorde.
ne mag pair invitfull senig geferan
vomsc3ldig mon, ac se veard hafad
miht and strengdo, se piit ma?re lif
705 dugedum deore drihtne healded. (46.)
no hvadre iilmihtig ealra volde
Adam and Evan arna ofteon,
fader iit frymde, beah pe he him fromsvice;
ac he him to frofre let hvadre ford vesan
710 hyrstedne hrof halgum tunglum,
and him gruudvelau giniie sealde ;
het bam sinhivum sees and eordan
tuddor teondra teohha gehvylcre
to voruldnytte viistmas fedan.
667. stecan] ssetan, Th. — 668. tuddor, Th. — 694. onvocan, Th. -
700. hihtfulne, Th.
13
194 Secgendas.
715 Gesaeton pa after synne sorgfulre land
eard and etTil unspedigran
fremena gehvylcre bonne se frumstol vas,
pe hie after da?de of adrifen vurdon.
C ae d in o ii II.
Ex altera Ccedmonianae paraphraseos quae dicitur parte
capita select a.
Carmen hoc, ni forte, uti ei/uidem puto, duo vel plura sint carmi-
na, undecim capita continet. Orditur a mundi creatione et angelorum
rebellantium poenis e/uerelisque (I — IV). Continuantur his querelis ite-
rati daemonum questus (V — VII). Christi ad inferos descensus cele-
bratur (V11I — IX, tnutila et miserrime lacerata sunt haec duo capita).
Christi in Galilea apparitio et in coelum ascensus narratur (X). De su-
premo denique judicio agitur (XI).
f»at veard nndyrne eordebtiendum, (I. p. 213 MS)
pat metod Mfde mint and strengdo,
pa he gefestnade foldan sceatas.
seolfa he gesette sunnan and monan,
5 stanas and eordan, stream utan sae,
vater and volcen purh his vuldra mint,
deopne ymblyt claene uphealded
meotod on mihtnm and alne middangeard.
he selfa miig sae geondvlitan,
10 grundas in heofene, godes agen beam,
and he ariman mag regnes sou ran,
dropena gehvelcne; daga enderim
seolfa he gesette purh his sod an miht.
Svii se vyrhta purh his vuldres gas*
15 serede and sette on six dagum
eordan dalas and upheofon,
heahne holm: hva is pat be cunne
orbanc claene, nimde ece god?
dreamas he gedaelde dugude and gebeode.
20 Adam aerest scop and pat adele cyn
engla ordfruma, pat pe eft forvearJ.
puhte heom on mode, pat hit mihte sva,
pat hie vaeron seolfe svegles brytan
vuldres valdend: him baer vors gelamp,
25 J) a hie on helle ham stadelodon,
716. edyl, Th.
1. underne, Th. — 6. saevater, Th. — sae hand dubie super vocem
vater quondam scriptum, post cum voce vater contra alliterationis le-
gem cunjunctum est. ad vers, antecedentem pertinet. — 7. ymbhalded,
Th. — 11. raegnas, Th. — 13. seolua, TA. — 16. dalas, TAJ daeles, MS.
— 17. and upheofon, TAJ up on heofonum, MS. — 19. and gepeode, MS)
Thorpius suggessit geteode; male, dugud proceres significat, gepeode
populum. saepissime occurrit in Beov. dugud and geogud. itaque si
locus emendari debeat, dugude and geogode legendum esse arbitror. —
20. scop] deest ap. Th. — 21. ordfruman, Th. — 25. hie] heo, Th.
Secgendas. 195
an after 6 drum in bat atole scraf,
{jaer hie brynevelme bidan sceoldon.
saran sorge, nales svegles leoht
habban in lieofnum heahgetimbrad,
30 ac gedufan sceoldun in bone deopan valm,
nider under nassas, in pone neovlan grund,
gredige and gifre. god una vat,
hii lie bitt seyldige verud forscrifen hiifd.
Cleopad j)onne se alda lit of helle,
35 vriced vordcvedas vcregan reorde,
eisegan stefne: "Hvaer com engla prym,
ba be ve on heofnum habban sceoldon?
pis is beostre ham, bearle gebunden
fast urn fyrclommum. flor is on velme
40 attrt- oualed. nis nu ende feor,
pat ve sceolun atsomne susel brdvjan
ve.in and vergum , nalles vuldres bla?d
habban in heofnum, hehselda vyn.
hvat ve for dryhtne iii dreamas hiifdon, C214.)
45 song on svegle selrum tiduni,
pa?r nu ymb bone ecan adele stondad
haled ymb hehseld , ht-rigad drihten
vordum and vercum, and ic in vite sceal
bidan in bendum, and me battran ham
50 for oferhy-gdum aefre ne vene!"
Pa him andsvaradon atole gastas,
svarte and synfulle, susle begrorene:
"Pu us gelserdest l)iirh lyge binne,
bat ve hselende heran ne sceoldon;
55 biihte be anum, pat bn ahtest alles gevald,
heofues and eordan , vsere halig god,
scipend seolfa: nu eart tu earm sceada
in fvrlocau faste gebunden;
vendes bu l)iirh vuldor , bat pu vorulda iihtest
60 aha onvald , and ve englas mid pec.
atol is pin onseon, habbad ve alle sva
for l)inum leasungum Iyd're gefered ;
siigdest us to sdde, l)iit bin sunn vsere
meotod moncynnes: hafas tu nu mare susel!"
65 Sva firenfnlle facuum vordum
heora aldorbegn onreordadon
on cearum cvidum. Crist hie afirde,
dreamum bedselde; hafdon drylitnos leohf
for oferhygdum ufan forleten;
70 hiifdon him to hyhte helle floras,
beornende bealo; blace hvurfon
26. scref Th. — 27. sceolden, Th. — 30. sceolun, Th. — 31. nidser
undser nessas' Tk. — 33. hefde, Th. — 37. sceoldan, Th. — 38. beostra?,
Th 44, dryhteue, Th. — hefdon, Th. — 51. andsveradan, Th. — 52.
beo-rorenne, Th. — 53. gelaerdcest, Th. — 54. helende, Th. — scealdou, Th.
— 59. voruld, Tk. — 64. hafus, Th. — 66. bagn, Th. — unreordadon, Th.
196 Secgendas.
<■ an nan forscepene; sceadan hvearfdoii
earme aglsecan geond pat atole scraf
for pani anmedlan pe hie ser drugon.
75 Eft reordade odre side (II.)
feonda aldor (vas pa forvorht agen,
seodpan he ]>as vites vorn gefelde;
he sveartade, ponne he spreocan ongan.
fyre and attre; ne bycT svelc fiiger dream.
80 ponne he in vituui vord indrsefecT) :
f:Ic vas in in heofnum halig engel,
dryhtne deore; hafde me dream mid gode,
micelne for meotode, and beds menego sva some:
pa ic in mode minum hogade,
85 pat ic volde tdverpan vuldres ledman,
beam hoelendes, agan me burga gevald (215.)
eall to sehte, and beds earme heap,
J>e ic hebbe to helle ham gelaedde.
vene ge J) at tacen, tednfulle gastas,
90 svutol and vargdu, pa ic of aseald vas
nider under nassas, in bone neovlan grund?
nu ic edv habbe to haftuin ham geferde
alle of earde! nis her eadiges tyr,
vloncra vinsele, ne vorulde dream,
95 ne engla breat; ne ve upheofon
agan ne mdton. is bes atola ham
f\re oualed: ic eom fah vid god!
ece jit helle dnra dracan eardigad
hate on hredre: hie vis helpan ne magon.
100 is ])es valica ham vites afylled
nagon ve pas hedlstres, bat ve us gehydan magon
in bisum neovlan genipe; her is niidran sveg,
vyrmas gevunade; is pes vites clom
faste gebunden; fednd seondon rede,
105 dimme and deorce; ne her dag lyhted"
for sceades scuvan , sceppendes ledht.
iii ahte ic gevald ealles vuldres,
ser ic moste in beosum atolan edele gebidan,
hviit me drihten god deinan ville,
110 fagum on flore. nu ic ferjan com
deofla menego to bisum dimman ham :
ac ic sceal on flyge and on flyhte bragum
earda nedsan and edver mii,
be J)iis oferhygdes ord onstaldon.
73. scref, Th. — 78. sveartade! quum sv cum sp non bene jungatur,
spearcade fortassis legendum est. cf. v. 162, 163. — 80. indraf, Th. —
81. angel, Th. — 82. hefde, Th. — 85. vulres, Th. — heleudes, Th. — 88.
geledde, Th. — 89. teonfulle gastas] desunt up. Th., qui post viirgdii tacu-
iiam putat. — 95. iogla, Th. — 96. moten, Th. — 99. redre, 7'A. — heo,
Th. — 101. nagan, Th. — 103. ])is, Th. — 106. scuvan, 7'/*.] sciman, MS.
— 108. ser] j>ier, Th., qui post moste lacunam putat. — 110. flora, MS.
— 114. pes oferhydes, Th.
Secgendas. 197
115 lie burfon ve bas veuan, bat us vuldorcyning
aefre ville eard alefan,
edel to aehte, sva he aer dide,
rcne ouvald : ah him alles gevald
vuldres and vita valdendes sumi.
120 for bon ic sceal heaii and earm hveorfan by vidor,
vadan vraclastas , vuldre bent-med,
dugudum beda3led, na3nigne dreain agan
uppe mid engluui, piis be ic aer gecviid,
bat ic vaere seolfa svegles brytta
125 vihta vealdeud, ac hit me virse gelomp". (216.)
Sva se verega gast vordmn saede (HI.)
his earfodo ealle iit somne
fah in firnum (fyrleoma stod
geond J)iit atole scrjif attre geblouden) :
130 "Ic eom limviistunun, bat ic gelutjan ne miig
on pisum sidan sele, synnuni forvundod.
hvad'er hat and ceald hviluni mengad,
hviliun ic gchere belle scealcas,
gnornjende cynn, grundas maenan
135 nider under nassum; hvilum nacode men
vinnad ymbe vyrmas; is bes viudiga sele
eall inneveard atole gefylled.
ne mot ic hyhtltcran hames brucan,
burga ne bolda, nc on ba beorhtan gesciift
140 ne mot ic aefre ma eagum starjan.
is me nu virse, pat ic vuldres leoht
uppe mid englum aefre code,
song on svegle, peer sunn meotodes
habbad eadigne beam ealle ymbfangen
145 seolfan mid sange; ne ic bam savlum ne mot
senigum sceddan , butan h&m anum
earmum, atolum, ne he to agan nyle:
pa ic mot to haftum ham geferjan
bringan to bolde in bone biteran grund.
150 ealle ve sindon ungelice,
bonne pe ve hi in heofnum hiifdon acrrdr
vlite and veordmynt; ful oft vuldres
brohton to bearme beam haelendes,
paer ve ymb bine utan ealle hofon
155 leomu ymb leofne , lofsonga vord
drihtne saedon: nu ic eom daedum fah,
gevundod mid vomnmm; sceal nu pisne vites clom
beran beomende in biice lninuni
hat ou belle, hyhtvillan leas".
160 Pa git feola cvide firna herede
123. anglnm, Th. — 125. me] him, Th. — 131. pyssum, 17*. — 136.
vinnad] vindad mavult Thorpius; male. — 141. vyrsae, Th. — 144. eadigne]
"The ace. masc. is here singularly applied to the neuter subst beam" ait
Thorpius; sed eadigne pertinet ad sunu. — 147. post nj'le Th. lacunam
putat; nihil deficit.
198 Secgendas.
atol aglseca ut of helle
vitum verig. vord spearcum fleah
attre gelicost, ponne he lit purhdraf:
"Eala drihtnes prym, eala duguda helm.
165 eala meotodes miht, eala iniddaneard.
eala dag leohta, eala dream godes,
eala engla breat, eala upheofon,
eala pat ic eom ealles leas ecaa dreames,
bat ic mid handum ne mag heofon geraecau,
170 ne mid eagum ne mot up Iocjan
ne huru mid earum ne sceal aefre geheran
psere byrhtestan benian stefue, (217.}
biis ic volde of selde sunu meotodes,
drihten adrifan and agan me pas dreames gevald,
175 vuldres and vynne: me baer virse gelamp,
ponne ic to hyhte agan moste.
nu ic eom asceaden fram paere sciraa dryht,
alaeded fram Ieohte in pone ladan ham.
ne miig ic pat gehycgan, hu ic in pain becvom
180 in pis neovle genip, nearove gebunden,
seoc and sorb full, mid synnuin fah,
avorpen of vorulde. vat ic bat nu pa,
l>at byd alles leas ecau dreames
se pe heofoncyninge heran ne penced,
185 meotode cveman. ic pas mordres sceal
vean and vitu and vrace dreogan
goda bedaeled, geodsedum fah,
Jjas be ic gepohte adrifan drihten of selde,
veroda valdendj sceal nu vriiclastas
190 settan sorhcearig sidas vide".
Hvearf pa to helle, pa he gehtned viis (IV. t
godes andsaca, didon his gyngrau sva,
gifre and graedige, pa big god bedraf
in pat hate hof, bam is hel nama.
195 for ban sceal gehycgan hailetfa aeghvylc,
pat he ne abelge beam valdendes ;
laete him to bysne, hu ba blacan feoud
for oferhygduin ealle forvurdon;
neoman us to vynne veoroda drihten.
800 upne ecne gefean, engla valdend.
he piit gecydde, pat he craft hiifde,
mihta micle, ba he ba miinego adnif,
haftas of ban» he.in selde. gemunan ve pone halgan drihten,
ecne in vuldre ealdor; heran ve pone iilniihtigan
205 mid alra gesciifta miinego; ceosau us eard in vuldre
176. luhte, Th. — 179. gehicgan, Th. — 180, 181. nearove gebunden,
seoc and sorhfull] desunt ap. Th. — 187. iudsedum, Th.— 189. vreclastas,
Th. — 190. sidas. MS. — 193. gingran, Th. — sva] supra scriptum est
some. — 196. abaeHge, Th. — 201. gecydde, Th. — magencraft, Th. —
201. heran ve pone almihtigan] desunt ap. Th. — 205. manegol deest ap.
Secgendas. 109
mid ealra cyuiuga cyninge, se is Crist geneumed;
beoran ou breostum blide gebohtas,
sibbe aud snytero; geinunau sod and riht,
l>oime ve to heahselde hnigan benead
210 and bone alvaldan ara biddan,
bonne behofad se be her vunad
veorulda vynmun , bat him vlite seine,
bonne be oder lif eft geseced
mycele fiigerre land, bonne beos folde is.
215 baer vlitig and vynsnm viistmas sciuad
beorhte ofer burgum; ba?r is brade land,
byhtlicra ham in heofonrice
Criste gecveinra. nton acerrau bider,
beer he silfa sit sigora valdend,
220 drihten hseleud, in l)am deoran ham,
and ymb bat heahsetl hvite standad
engla led an and eadigra,
halige heofeubreatas, ht-rigad drihten
vorduin and veorcuni. heora vJite seined
225 geond ealra vorulda vornld mid vuldorcyniuge.
Vas pat engelcynn aer geuenined, (VIIT.)
Lucifer haten leohtberende
on geardagum in godes rice:
ba he in vnldre vrohte onstalde,
230 bat he oferhygda agan volde.
Satauus svearta searvnm gebohte,
bat he volde on heofonum heahseld vyrcan
uppe vid bani ecan: btit vas ealdor heora,
yfeles ordfruma: him pat eft gehreav,
235 ba he to helle hnigan sceolde,
and his hired mid Iiine in to heudo geglidan,
nergendes nid, and no seoddan,
bat hi mosten in l)one ecan andvlitan gceavjan
a baton ende. 1'a him egsa becom
340 dyne for demau, ba he duru in helle
briic and begde. blis veard mannuni,
ba hi haelendes heafod gesavon:
bonne vas bam atolau, be ve ser uemdon,
fagum folce, forht gevorden:
245 ba vseron mid egsan ealle afyrhte.
vide geond vindsele vordum mamdon:
"Pis is stronglic strid, nu bes storm becom,
214. fiigre, Th. — isj deest ap. Th. — 215. seo is vlitig, Th. sed su-
pra seo is scriptum est baer, ut Th. monet. — 226. post genemned Thor-
pius maximum lacunam putat, quamvis in libro MS. nullum ejus sit
vestigium. Sed nihil omnino deficere videlur, cum cynn non solum ge-
nus significet, sed etiam unum ex genere. — 230. oferlnda, Th. — 231.
svearte gebohte, MS. svearte gesohte , Th. searvnm deest. — 232. heh-
seld, Th.— 233. mid, Th. — 234. ordfruman, MS.— 236. hendo] deest ap.
Th. — 237. seoddan] subaudi cumau. — 238. sceavjan] deest ap. Th. —
239. a] deest. — 244. fagum folce forht gevorden] desunt. — 247. stridl
abest.
200 Secgendas.
pegen raid Create , beoden engla.
him beforan fered fagerre leoht.
250 bonne ve sefre ser eagum gesavon.
biitan ba ve mid englum uppe va?ron.
vile nu are vitu burh his vuldres craft
eall toveorpan! nu pes egsa com,
dyne for drihtne; sceal pes dreorga heap
255 ungeara nu atol brdvjan.
hit is se seolfa sunn valdendes,
engla drihten, vile uppe heonan
savla he da u, and ve seoddan a
bus yrreveorces hendo gepoljad".
260 Hvearf ba to helle haled a bearnum
meotod burh mihte; volde manna rim
fela pusenda ford gelaedan
up to edle. ba com engla sveg
dyne on diigrcd; hiifde drihten seolf
265 feond oferfohten; vas seo faehde pa gi£
open on uhtan. pa se egsa becom.
Let pa up faran eadige savla,
Adames cyn; ac ne moste Efe pa git
vlitan in vuldor, a?r heo vordum cvad;
270 ctIc be sene abealh, ece drihten,
ba vit Adam tva iiples bigdon
burh naddran nid, sva vit na ne sceoldou.
gelaerde unc se atola , se be sefre nu
beorned on bendum, biit vit blaed ahten.
275 haligne ham, heofon to gevalde:
ba vit bas avargdan vordum gelyfdon,
Damon mid handum on bain halgan treo
beorhte blseda: unc bjis bitere forgeald,
ba vit in bis hate scraf hveorfan sceoldon.
280 and vintra rim vunjan seoddan,
busenda feolo bearle onaled.
nu ic be halsige, heofonrices veard.
for bam hirede be pu hider laeddest,
engla breatas, bat ic up heonon
285 ma?ge and mote mid mime magde feran.
* -a -* -* % * -:«■ * -x- -;;- *
and ymb breo niht com begn haelendes
ham to helle. is nu liiiftum strong
vitum verig, svylce him vuldorcyniug
for onmedlan eorre gevorden
***********
290 siigdest us to sdde, hatte seolfa god
volde helvarum ham gelihtan"'.
Aras pa anra gehvylc and vid earm gesiit,
hleoniide vid handa, beah helle gryre
249. fiigere, Th. — 259. hendo j earfodu? — 267. savle, Th. — 268.
ac, TA.J and, MS. — 269. vuldor, TA.] vuldre, MS. — 274. ahton, Th. —
285. fcranj deest op. Th. — 290. sagde?
Secgendas. 201
egeslic huhte; vaeron ealle biis
295 fagene in firnum, bat heora freadrihten
volde him to helpe helle gesecan.
* * * * *- a -:;- * -x- * -x-
raehte pa mid haudum to heofoncj'ninge.
bad meotod miltse burh Mariau had :
"Hvat bu fram minre dehter, drihten, onvoce
300 iu middangeard maunum to helpe.
nil is gesene, bat pu eart silfa god,
ece ordfruma ealra gescafta".
Let ba npfaran ece drihten —
vuldre hiifde vites clommas
305 feondum 6d fasted, and hie furdor sceaf
in bat neovle genip nearve gebeged,
baer mi Satanus svearta bingad,
earm aglasca, and ba atolan mid hint,
vitum verige. nalles vuldres leoht
310 habban moton, ah iu helle grunde
* -x- * -x- *• -x- * -x- -x- -x- -x-
ne hi edcerres moton aefre venan,
seoddan him vas drihten god, dugeda aldor,
vrad gevorden, sealde him vites clommas
atole to sehte and egsan gryre
315 dimne and deorcne deades sciivan,
hatne helle grund, hinsides gryre.
1'at la vas fager, ba se fed a com
up to earde, and se eca mid him,
meotod mancjnnes, in pa maeran burli.
320 hofon hiue mid haudum halige vitigan
up to edle, Abrahames cynn.
hiifde ba drihten seolf dead ofervunneo,
feond geflemed, biit in fyrndagum
vitegan soedon, bat he savla volde
325 fram helle grundum ham gelaedan.
f»is vas on uhtan eall gevorden
aer dagrede, bat se dyne becom
hliid of heofonum , ba he helle duru
forbriic and forbegde; ban veornodou,
330 ba hie sva leohtne leomau gesavou.
Gesiit ba mid baere fyrde frumbearn godes
saede sodcvidum: "Snotre gastas,
ic eov burh mine mihte gevorhte,
Adam aerest and bat adele vif:
335 ba hie begeton on godes villan
feovertig bearna, bat ford bonou
295. freadrihteu] drihten, Th. qui post firnum lacunam putat. — 304.
vuldor? — clommas, TA.] clomma, MS. — 307. svearte, Th. — 312. dugeda
aldorj apposui. — 314. clom, Th. — 315. dimme, MS. — 316. hinsid, Th.
in sid, MS. — 317. bat se, MS. — 320. mid him handuni, Th. — 325. ap-
posui. — 329. ban] bendas vult Th. legere; male, de daemonum et dam-
natorum ossibus poeta loquitur.
202 Secgendas.
on iniddangearde menigo onvocon,
and vintra feola vunjan most on
eorlas on edle , 6d pat eft gelamp,
310 pat he afyrhte eft
feoud in firenum : fan is yeghviir!
ic on neorxnavange nive asette
treov mid telgum, \>&t pa tanas Dp
iipla boeron, and git «ton pa
345 beorhtan bloeda, sva inc se baleva hct
handpegen helle: hafdon forpon hatne grund,
pas git oferhvrdon haclendes vord,
a?ton pa egsan: vas se atola beforau,
se inc bam forgeaf baleve gebohtas.
350 Pa me hearde gereav , pjit miu handgeveorc
biis carcernes clommas provide :
nas pa monua gemet, nc miigen engla,
ne vitegena veorc, ne vera snytro,
Jiiit e6v mihte helpan, nimde haeleud god,
355 se pat vite aer to vrace gesette.
ferde to foldan purh faemnan had
ufan from edle, and on eordan gebad
tintregan fela and teonan micelne;
me seredon ymb secgas monige
360 dages and nihtes, hu hie me deades cvealme
rices boran rsefnan mihten:
pa vas pas mteles mearc agangen,
pat on vornlde vas vintra gerimes
preo and pritig geara a?r ic provode.
365 gemunde ic pas miinego pa munan ham lauge:
pas pe ic of haftum hie ham gela;dde
up to earde, piit hie agan pa?r
drihtnes domas and dugude prym. —
Vnnjad tin in vynnum, habbad vuldres bind
370 pusendmaelum: ic eov pingade,
pa me on beame beornas sticodon,
garum on galgum, heiiv se guinea par,
and ic eft up becom to Odle minum,
cce dreamas to haligum drihtne".
Ccedmon, ed. lienj. 'ihorpe.
Vreccan l>e6dnes a?rend t6 his bryde.
■!«• % * tt * * X ir tt #
Hvat pec ponue biddan net se pisne beam agrof,
337. middangeard, MS. — 339. post gelamp Th. lacunam putat. —
340. pat hie afyrrode eft se feorhsceada, ? — 347. ofergymdon, MS. — 350.
post handgeveorc Th. lacunam indicat. — 351. piis] abest. — clom, Th.
— post provade iterum lacunam demonstrat. — 352. niis pa monna ge-
mot? — 355. vrece, Th. — 358. and ante fela, MS. — 360. heo mc, Th.
361. hrefnan, Th. — 365. manego and pa minau nam, MS. — 366. hie |
abest. — 367. hco, Th. — 369. nu] abest.
Secgcndas. 203
bat pu sinchroden silf geuuinde
on gevitlocan vordbeotunga,
be git on aerdagum oft gespraecon,
5 penden git moston on meodoburgum
eard veardigan, an land biigan,
freoudscipe fremraan. bine faehdo adraf
of sigepeode; heht nu silfa pe
lustuni laeran, pat pu lagu drefde,
10 siddan pu gehyrde on hlides «irau
galan geomorne geac on bearve.
~Se laet pu pec siddan sides getvaefau,
lade gelettan lifgendne mon;
ongin mere secan, maeves Mel;
15 onsite saenacan, pat pu sud heonan
ofer merelade monnan findest,
paer se peoden is pin on vennm.
Ne miig him on vorulde villa mara
beon on gemyndum, pas pe he me sagde
20 bonne inc geunne alvaldend god,
at somne siddan moton
secgum and gesidum
atlede beagas.
he genoh hafad faedan go
25 elbeode edel healde,
fagre foldan
. . . . ra haled a, peab. pe her min v . . .
uyde gebaeded nacan lit aprong
30 and on yda gong ana sceolde
faran, on flotveg, fordsides georn,
mengan meiestre.imas. nu se mon hafad
vean ofervunnen; nis him vilna gad,
ne meara ne madma ne meododreama,
35 cenges ofer eordan eorlgestreona,
beodnes dohtor, gif he bin beneah
ofer eald gebeot incer tvega.
Gecyre ic fit somne S. It- geador,
EA. V. and M. ade benemnan,
40 pat he pa vare and pa vinetreove
be him lifgendum laestan volde,
pe git on aerdagum oft gespraecon".
Cod. Exon., ed. Thorpe. (123*.)
9. laeram, MS. — 18. on abest. — 19. beon abest. — 21. bat git sit—
somne? — 22. gesidum on seelum sceavjan? — 23. eorlgestreona, iiplede?
— 24. inter hafad et faedan etiam verba aliquot excidisse videntur. —
faettan goldes? — 25. peah pe he on elpeode? — 27. vlancra hiileda? — min
vinedryhten? — 30. ana] apposui. — 38 — 39. sinyularum liter arum notio
mihi incognita est. — 39. M.] vel D.; nimirum illam exhibet liber ma-
nuscr. runam, quae et M et D exprimit. Stat carmen hoc, f'ragmentum
haud dubie heroici carminis, pari modo atque subsequens de arce ever-
sa (v. p. 213J, media inter aenigmata, quern locum carmen utrumque ra-
nis intermistis debere videtur.
B. Leodvyrhtan.
Hvy Adelstan cyning and Eadmund his br6<ror loeddon fyrde td
Brunanbyrig and Jiaer gefuhton vitt Anlaf and sige hafdon.
(«. p. Chr. n. 936.)
Adelstan cyning, eorla drihten,
beorna beahgifa, and his brodor eac
Eadmund acTeling aldorlaugne tyr
geslogon at secce sveorda ecgum
5 ymbe Brunanburh. Bordveal cliifou,
heovon headolinda hamora lafum
eaforan Eadveardes. sva him geiidele viis
from cneomoegum, pat hie at campe oft
vicT ladra gehvone land geealgodou,
10 hord and hamas. Hetteud crunguu,
Scotta leode, and scipflotan
faege feollou. feld deuuode
secga svate, siddan sunne up
on morgentid , maere tungol,
15 glad ofer gruudas , godes candel beorht,
cces dryhtues, do" pat seo iidele gesceaft
sah to setle. I'aer lag secg niauig
giirum ageted, gunia norderua
ofer scild scoten, svylce Scyttisc eac
20 vt-rig, viges sad. Vestseaxe ford
ondlongne dag, eorodcystum
on last legdiun ladum feodum,
heovon hereflyinau hindan bearle
nit-cum mylnscearpum. Myrce ne vyrndou
2. broder, Cotton. Tib. A. VI, B. IV. — 3. ealdor langne, Mss. Cot-
ton, et Cantabr. — 4. geslohgon, Cant. — sake, Cant. — 5. embe Brun-
nanb., Cant. — lufan, Cant. — 6. heovan, Cotton., Cant. — heaffolinde,
Cant. — lafan, Cottonn., Cant. — 7. afar an, Cant. — 9. ealgodon, Gibson.
— 11. Sceotta, Cottonn. — leoda, Cant. — 12. fager, Cant. — dynode, e
conjectuva Gibsonii; dennade, Tib. A. VI, li. J; deunode, B. IV. — 13.
secgas hvate, Gibson. — 16. odd seo, Gibson. — 18. gamin forgniuden,
guman norderne, Cant. — 20. vigges, Cant. — 21. eoredcystum, Cant. —
22. liigdon, Cotton, Tib. A. VI. — 24. mylcu scearpan, Cant.
Leottvyrhtan. 205
25 heardes hondplegan hiiletfa uanum
para be mid Anlafe ofer ara geblond
on lides bosme laud gesohtun,
faege to gefeohte. Fife laegun
on bam campstede cyningas geonge
30 sveordum asvefede, svylce seofone eac
eorlas Anlafes, unrim heriges,
flotena and Scotta. Paer geflemed vearit
Nortimanna bregu, nyde gebajded
to lides stefne. lytle verede
35 (cread cnear on Add) cyning ut gevat
on fealone fiod, feorh generede.
Svylce paer eac se froda mid fleanie. com
on his cyilde nord Constantiuus:
bar hilderinc breman ne porfte
40 mecea gemanan: he viis his ma?ga sceard,
freiinda gefvlled on folcstede,
besliigen at secce, and his sunn forlct
on viilstove vundum forgrundenne,
geongne at gfuTe. gilpan ne l>orfte
45 beorn blandenfeax bilgeslehtes
eald invidda, ne Anlaf py ma
mid heora herelafuni hlihhan ne l)orfton,
|)iit hie beaduveorca beteran vurdon
on campstede cumbolgehn.Vstes,
50 garmittinge gumena gemotes,
vaepengevrixles, pas \>e hie on viilfelda
vitT Eadveardes eaforan plegodon.
Geviton him l>a Nortfmen nagledcnearrum,
dreorig darada laf, on dinnes mere,
55 ofer deop viiter Dyllin secan,
eft Ira land seviscmode.
svjice pa gebroder begen iit somne
cyning and atfeling cytfcTe sohton,
Vestseaxna laud viges hremige,
60 leton him behindan hrav bryttigean
saluvigpadan and pone sveartan hriifn,
hyrnednebban, and pone luisvean
26. sera, Gibson, eargeblond, Cant. — 28. to feohte, Warton. legun,
Gibson; lagou , Cant. — 30. sveolce seofon, Cotton. Tib. A. VI. — 32.
flotan, Gibson et Warton. — 33. brego, Cant, nede, Cant. — 35. creat,
Cant. — flot, Cant, cyning ut gevat on fealone fiod desunt in cod. Cant.
— 39. hal, Cant. — 40. nieca, Cottonn. - her, Cant. — 42. forslagen,
Cant. — 43. valstole, Gibson. — forgrunden, codd. oinnes. — 44. geonge,
omnes. — 45. bilgeslihtes, Cant. — 46. invitta, Cant. — 49. cumbol gena-
des, Cottonn. — 54. dinges, Cant. Editor es vertunt: "in mare procello-
sum" et Bosworth exhibet adjectivum dinne, hoc solo loco fultum. Sed
dinnes (gen.) cum accus. (mere) jungi non potest. Legendum igitur vi-
detnr, nisi Dinnes mere nom. propr. sit, ant "on diune (vel dynne)
mere" aut quod optime mihi placeret "on dynes merum", in strepitus
equis , i. e. in navibus. — 56. and heora land , codd. Cottonn. — 57. at
runne, Cant. — 59. vigges, Cant, hreamige , hreamie, codd. Cottonn. —
60. hrafn brittjan, Gibson. — 62. hasvean] hasean padan , codd. Cottonn.
hasopadan, Cant.
20C Leodvyrhtan.
earn iiftau hvit aeses brucan,
graedigne gudhafoc, and pat graege deor,
65 vnlf on valde. >'e veartt val nidre
on pys iglande acfre gita
folces gefylled beforan ])isum
sveordes ecgum, pas l»e ns secgad bee,
ealde udvitau, siddan eastau hider
70 Engle and Seaxan up becomon,
ofer brade brimu Britene sohton,
vlance vigsmidas Veallas ofercomon,
eorlas arhvate eard begeaton.
Wartoti hist, of english poetry et Chron.
Saxon, ed. Edmund Gibson.
Annotatio.
Egregium hoc carmen a monacho illo, qui in seculo decimo Saxo-
num res gestas scripsit, cujusque liber Chronici Saxonici nomine insig-
nitur, hand quaquam factum, sed tamquam opus alienum libro suo in-
flexion esse, nemo negabit, qui monachi hujus , viri optimi, carmina
etiam primis tantum labiis gustaverit. Conferantur tria ejus carmina
ad annum DCCCCXLII, DCCCChXXlU, DCCCCLXXV.
I. Her Eadniund cyniug, Engla neoden
maga mundbora Myrce geeode,
dyre daedfruma, sva dor scaded"
Hvitan vylles geat and Humbran ea
5 bnida brimstream. Bnrga fife,
Ligoraceaster and Lindcylne,
Snotingaham, svylce Stanford eac
and Deoraby Denum vaeron aeror
under XonTniannum nyde gebegde,
10 on haedenra hiifte clammum
lange brage, 6tT pat hie alysde eft
for his veortfscipe viggendra hleo
eafera Eadveardes Eadmuud cvniiur.
II. Her Eadgar vas Engla valdend
cordre miclum to cynge gehalgod
on paere ealdan byrig Acemannesceastre,
ac hie egbfiend odre vorde,
5 beornas Bad on nemuad. Paer vas bliss myed
on bam eiidigan dage eallum gevorden,
Jtone nid'a beam neninatf and cigad
Pentecostenes dag. I»aer viis preosta heap
63. i'iftan hvit] earn cum sit nomen substantivum masculini generis,
legendum videtur hvitne. earn aflan hvit i. e. llaliaetus atbicilla, "the
white- tailed sea-eagle" ex Wartonii sententia. — 67. afylled, Cant. —
70. Seaxe, codd. Cottonn. — 71. briimim brad, Gibson.
I, 3. svador, Gibson. — 5. Burhga, G. — 8. Dentira vaeron aeror, Cant.)
Dene vaeran aer, Gibs., per per am. — 9. gebaeded, Cant. — 10. haetfenum,
Cant. — 11. odde hie, Gibs.
II, 2. miclum, Cant.1) micelre, Gibs. — 4. egbuend, Cant.] buend, Gibs.
— 5. Badan, Cant. — 7. cegead. Cant.
Le6dvyrhtan. 201
micel rouneca (treat mine gefraege
10 gleavra gegadrod. Aud ba agangen vas
lyn hiind vintra getiiledrimes
fram gebyrdtide bremes cyninges,
leohta hirdes, buton paer to lafe bA
agean viis vintergetales, pas be gevritu secgad,
15 seofon and tventig — sva bean vas sigora frean
pusend aurnen , ba ba bis gelamp ;
and him Eadmundes eafora hiifde
nigon and tventig nidveorca heard
vintra on vorulde, pa [>is gevorden viis.
III. Her geendode eordan dreamas
Eadgar, Engla cyning, ceas him oder leoht
vlitig and vynsum, and bis vace forlet
lif, bis laene. nemnad leoda beam,
5 men on moldan, bone monad gehvar
on bisse edeltyrf ba be aer vaeron
on rimcrafte rihte getogeue,
Julius -monad, baer se geonga gevat
on bone eahtateodan diig Eadgar of life,
10 beorna beahgifa, and feng his beam s id (Tan
to cjnerice, cild unveaxen,
eorla ealdor, bam vas Ead veard Damn.
And him tyrfast haled tyn nihtum aer
of Brytene gevat biscop se goda
15 burn gecyndne criift , bam viis Cyneveard nama.
Pa viis on Myrcum mine gefraege
vide and velhviir valdeudes lof
afylled on foldan: feala veard todraefed
gleavra godes beova: pat vas gnornung micel
20 bam be on breostum viig bimende lufan
metodes on mode, ba vas maerda fruma
to svide forseveu, sigora valdend,
rodora raedend , ba man his riht tobrac.
And ba veard eac adraefed deormod hiiled
25 Oslac of earde ofer 5"da gevealc,
ofer ganotes biid, gamolfeax haled,
vis and vordsnotor, ofer vatera gebring,
ofer hviiles Mel, hama bereafod.
And ba veard atyved uppe on roderum
30 steorra on stadole, pone stidferhde
hiiled hygegleave hatad vide
cometa be naman , craftgleave men
vise vodboran: viis geond verbeode
valdendes vracu vide gefraege,
vaiucuucs vracu viuc geutege,
, agan, Gibs. — 18. heardra?
Ill, 3. vinsum, Gibs. — 4. bis, Cant] bas, Gibs. — 8. nomad, Gibs.
baer] pat, Gibs, vaer^ Cant. — 9. eahtodan, Cant. — 16. veard, Cant.
Myrce, Gibs. — 33. sodboran, Gibs.
208 Leodvyrhtan.
35 hunger ofer hrusan, j)iit eft heofona veard
gebette, brego engla, geaf eft blisse gehvam
egbiiendra ])iirh eordan viistm. *)
Vidsides spell Myrginga scdpes.
Vidsitl mailoliide , vordhord onleac, (Cod. Exon. *ih.)
se be maest gemunde mserda ofer eordan,
folca geondferde. oft he flette ge])ah
mynelicne madum; hine from Myrgingum
5 iidele onvocon; he mid Ealhhilde,
falre freoduvebban, formau side
Hredcyninges ham gesohte
eastan of Ongle, Eormanrices,
vrades varlogan. ougaii ba vorn sprecnn:
10 "Fela ic monna gefragn magdum vealdan —
sceal beoda gehvylc beavum lifjan,
eorl after ddrum edle rredan,
se be his beddenstdl ge)>eon ville —
hara viis Hvala hvileselast,
15 and Alexandras ealra ricdst
monna cjnnes , and he ma?st gepah
bara be ic ofer foldan gefragen hahbe.
Atla veold I In mini, Eormanric Getum.
Becca Baniugum, Burgendum Giiica
20 Casere veold Creacum and Caelic Finuum,
Hagena Holmricnm and Heoden Glommuin.
Vitta veold Svaefum, Vada Halsingum,
Meaca IVIyrgingum , Meareealf Huudingum.
Peodric veold Froncum, F'vle Rondingum,
25 Breoca Brondingum, Billing Vernum.
Osvine veold Eovum and Ytum Gefvulf,
Fin Folcvalding Fresna cynne.
Sigehere lengest Ssedenum veold,
Hniif Hocingum, Helm Vulfingum,
30 Void Voingnm, Vod Pyringum,
*) In codice, quern Guilelmus Laud, archiepiscopus Cantvarensis,
bibliothecae Bodleianae donavit, his pro versions ii leguntur, qui e can*
tu plebeio videntur transscripti:
Her Eadgar gefdr, Angla rcccent,
Vestseaxena vine,
Myrce mundbora
end viis bet vide geond feala beoda,
pat aforan Eadmundes ofer ganotes bad
cyningas [hinej vide vurdddon side,
bugon to cyninge: sva viis him gecynde.
Niis se flota sva rang, ne se here (I. feda) sva Strang,
bat on Angelcynne xs him gefetede,
l»a hvile be se iidela eyning cynestol gerehfe.
2. gemunde] deest in cod.; Kemblius fanddde supplevit. — 4. maddiim,
K. — 14. Vala, A. — selest, K. — 21. Holmrycum, MS.— Holmrygum?
— Henden, K. — 23. Mearchealf, K.
Leodvyrhtan. 200
Sieferd Sycgum , Sveom OngenbeoV,
Sceafthere Ymbriim , Sceafa Longbeardum,
Hun HStverum, and Holen Vrosnum.
Hringveald viis haten Herefareua cyning.
35 Offa veold Ongle, Alevih Demun;
se viis para manna modgiist ealra,
no bvadre he ofer Offan eorlscipe fremede,
ac Offa gesloh aerest monna,
cniht vesende, cynerica maest;
40 nsenig efeneald him eorlscipe muran
afnde on orette; ane sveorde
mearce gemaerde vid Myrgingum
bi Fifcldore: heoldon ford siddan
Engle and Svaefe sva hit Offa gesloh.
45 Hrodvulf and Hrodgar heoldon lengest
sibbe at somne suhtorfiidran,
siddan hi forvraecou Vicinga eyn.
and Ingeldes ord forbygdon,
forheovon at Heorote Headobeardna hryni.
50 Sva ic geondft-rde fela fremdra londa.
geond ginne grund; gddes and yfles
baer ic cuunode, cndslc bidaeled,
freomaegum feor folgade vide:
for |)on ic miig singan and secgan sp^H,
55 maenan fore meugo in meoduhealle,
hu me cynegode cystum dohton.
Ic vas mid Hun urn and mid Hredgotuin,
mid Sveom and mid Geatum and mid Suddenum,
mid Yenlum ic viis and mid Varnum and mid Vicingum,
60 mid Gefdum ic vas and mid Vinedum and mid Gefflegum,
mid Englum ic viis and mid Svasfum and mid ^Enenum,
mid Seaxum ic vas and mid Sycgum and mid Sveordverum,
mid Hronum ic viis and mid Deanum and mid Headoreamum,
mid F'yringum ic viis and mid Proveudum
65 and mid Burgendum, paer ic bean gebah:
me baer Gudhere forgeaf gliidne madum
sanges to leane : nas pat sa?ne cyning.
.Mid Froucum ic viis and mid Frisum and mid Frumtingiini,
mid Riigum ic viis and mid Glomimim and mid Rumvalum ;
70 svylce ic viis on Eatule mid Alfvine:
se hiifde moncynnes, mine gefraege,
leohteste hond lofes to vyrcanne.
heortan unJineaveste liringa gedales.
beorhtra beaga, beam Eadvines.
75 Mid Sercingum ic viis and mid .seringum,
mid Creacum ie viis and mid Finnum and mid Casere
se be vynburga geveald ante,
31. Ongendbeov, K. — 33. Hunhset Verum, K. — 38. geslog, K. — 41.
iifnde deest apud K. — 42. merce, It. — 44. geslog, K. — 48. forbigdan,
MS. - 56. dohten, MS. — 61. Anenum? — 77. vinburga, MS.
14
210 Le6dvyrhtan.
velena and vilna and Vala rices.
Mid Scottum ic viis and mid Peohfiim and mid Scridefinnum,
80 mid Lidvicingum ic vas and mid Leonum and mid Langbeardum.
mid Hsednum ic vas and mid Haletfiim and mid Hundingum,
mid Israhelum ic vils and mid Exsyringum,
mid Ebreum and mid Indeum and mid Egj'ptum,
mid Moiduin ic vSs and mid Persnm and mid Myrgingnm,
85 and Mofdingum and ongend Myrgingum,
mid Amothingum ic vas and mid Eastbjringnm,
and mid Eolum and mid Istum and mid Idnmingum.
And ic viis mid Eormanrice ealle brage:
ba?r me Gotena cyning gode dohte,
90 se me beah forgeaf, burgvarena fruma,
on bam six hand vas smaetes goldes
gescyred sceatta scillingrime:
bone ic Esidgilse on seht sealde,
minum hleodrjhtne , ba ic to ham bicvom,
95 leofum to leane \>&s be he me lond forgeaf,
mines fiider edel, frea Myrginga :
and me ba Ealhild oderne Porgeaf,
dryhtcveu dugude, dohtor Eadvines:
hire lof lengde geond landa fela,
100 bonne ic be songe secgan sceolde.
hvar ic under svegle selast visse
goldhrodene even gife bryttjan.
Ponne vit Scilling sciran reorde
for iincrum sigedryhtne song ahofon,
105 hliide bi hearpan hleodor svinsade:
ponne monige men mudum vlance
vordnm sproecon pa J)e vel cmTon,
bat hi nsefre song st'lran ne hyrdon.
F'onan ic ealue geondhvearf Mel Gotena,
110 sohte ic a gesida pa saelestan:
bat viis innveorud Eormanrices.
Hedcan sohte ic and Beadecan, and Herelingas
Emercan and Fridlan, and Easlgotan
frodne and godue, fader Unvrnes.
115 Seccan sohte ic and Beccan, Seafolan and Pemlrir.
Headoric and Sifecan, Hlide and Ingenbe6\ ;
Eadvine sohte ic and Elsan, Agelmund and Htingiir
and ba vloncan gedryht, vine Myrginga;
Vulfliere sohte ic and Vyrmhere: fill oft ba*r vig ne aliig,
120 bonne Hrcda here heardum sveordum
ymb Vistlavudu vergan sceoldon
ealdne cdelstol Allan leodnm.
Raedhere sohte ic and Rondhere, Rtimstan and Glslhere,
78. velena, Gr.] violane, MS. — 85. ongend, MS. — 86. ic vas post
Eastbyringuin, MS. — 98. scilling rime, MS. — 101. svegl, MS. — 108.
giefe, MS. — 104. «ihofan, MS. — 107. sproecon, K\] sprecan , MS. —
cudon, X.] cudan, MS. — 108. sellan, MS. — 110. il sida, MS. — 113.
Emercan sdhte ic and, MS. — 118. vine] vid, MS. — 120. Hrserfa, MS.
l.eodvyrhtaii. 211
Yidergild and Freoderic, Vudgau and Human :
125 ne varou bat gesida bii saemestau,
peah be ic hi any list nemnan sceolde.
Fill oft of bam heape hvineude fleag
gellende gar on groine beode;
vreccan beer veoldon vundnmn golde,
130 veriuii and vifiun, Vudga and llama.
Svii ic bat synile oufond on baere feringe,
bat se bytf letifast londbnendum,
se be Iiim god syled gumena rice
to gehealdanne, benden be her leofad.
135 Sva scridende gesceapnni hveorfad
gleomen gnraena geoud grunda fela,
bearfe secgad , {loncvord sprecad,
symle sua" odde nord snniue gemetad,
gidda gleavne, geofiun unhneavne,
140 se be foi-e dugude vile dom arseran,
eorlscipe afnari M pat eal scaced
leohl and lif somod; Iof se gevyrced,
liafad under Iipofonum heahfastne dom.
Kemble . additamenlitm ad Beomtlf.
et Thorpe y Cod. Eron.
Carmen hoc aid episodium est, aut etiam catalogus heroum po-
pulorumque in earminibus theodiscis olim celebvatorum; addita sunt po-
pulorum nomina quae in scriptis sacris leguntur. Discimus ex eo, quot
carmina temporum injuria nos amisimus. Desiderantur tamen hoc in
carmine Anglosavonico heroum etiam nomina, quae poetae prorsus in-
cognita fuisse vix credibile est, scilicet Sigmund, Sigefrid, Hagena (Bnr-
gnndio), Hildebrand, Vulfheard, cetera.
Ilii Dcor hinc silfne frefrftde, Heodeninga scdp.
Veland him be vurman vraces cunnadc.
an Im dig eorl earfoda dreag,
hiifde him to geside sorgc and longiid,
\ iuiercealde vra?ce, vean oft onfond,
5 sld dan bine Xidlnid on nede legde
s von ere seonobende, unsyllan nion:
]>as ofereode, pises sva mag!
fleadohilde ne vas hire brt'ulra dead
on sefan sva sar, sva hire sijfre I»ing,
10 pa beo gearolice ongeteu hiifde,
hilt hed eacen viis; sefre ne meabte
briste gebencan, hu yinb Jj tit sceolde:
piis ofereode , bises sva mag !
124. Vidergield, MS. — 126. by auihst, MS. — 128. giellende, MS. —
129. veoldau vundum, K. — 139. gydda, K.
1. b e vurman , MS. — 3. gesidde, Th. C. — 6. unsyllan] = onsellan,
onselrau. — 7. pisses, Th. C. (semper). — 8. 9. hyre, Th. C. — 9. sylfre,
Th. C. — 10. ba, TA.l j)iit, MS. — 12. brifte, C.
212 Leoilvyrhtan.
Ve bat Maul hilde monge gefrugno»,
15 vurdon grundlease Geates frige,
pat him seo sorgliifu slaep ealne hiuoro:
pas ofereode, pises sva mag!
f*et'idric ante pritig vintra
Maringa burg: bat vaa monegiim cud :
SO pas ofereode, pises sva mag!
Ye geascodon Eormenrices
vylfenne geboht; ahte vide folc
Gotena rices: piit viis grim cyning!
Sat secg monig sorgum gebunden,
25 veiin on venan, vyscte geneahhe,
biit biis cynerices ofercumen va?re :
pits ofereode, pises sva mag.
Sited sorgcearig sselum bida?led,
on sefan sveorcetf, silfum pynced,
30 biit si endeleas earfoda da?l.
miig bonne gepencan, p;it geond pas voruld
vitig dryhten vended geneahhe;
eorle monegnm iire gesceavad",
visliene bla?d, siimum veana da?l,
3-5 F'iit ic bi me silfum secgan ville,
biit ic livile viis Heodeuiuga scop,
dryhtne d vre , me viis Deor nama;
iihte ic fela vintra folgatf tilne,
holdne hlaford , otf pjit Heorrenda nu,
JO leodcriiftig mon , londriht gepah,
pat. me eorla hleo aer gesealde :
bas ofereode, pises sva mag !
CCod. Exon. ed. Thorpe; Conybeare , lllustr.
of Anglo -Sax. poetry.)
14. maetf hilde, C. — 15. frige, Th. C. — 16. him, Th.] hi, MS. — eal-
ne, Thr\ ealle, MS.
In his verbis (v. 14 — 16) dijudicandis exponendisque Thorpii sen-
tentiam secutus sum; quae tamen longe aliter exponi posse bene scio.
W. Grimm e. gr., in libro suo "Die deutsche heldensage" pag. 21, Cony-
bearium secutus, ea ita vertit: "Dieses schicksal, manchen kampf wir
vernahmen; wurden landesberaubt die freien Geates , dass sie die sorge
vnd der schlaf alle wegnahm". Sed msed, sors, gen. fern, est, et si maetf
etiam h. I. gen. neutrius esset; tamen hilde melius tamquam genit. quam
accusal.; monge autem tamquam nominat. plur. acciperetur. Vertendum
esset igitur : Nos plurimi ilium belli sortem (|>at msed hilde) cognovimus :
possessionum privati sunt Gedti liberi (frige), ita ut (quo factum est,
ut) eos (hi) cura et somnus (— mors) omnes auferret.
18. ante] Si Maeringa burg ltaliae urbs est, ne ahte legendum est.
cf. Glossarium. — prihtig, Conyb. — 25. vigsete, Conyb. vyscte, Th. —
26. pat he, scil. Eormenric? — 29. sveonced, Conyb. — pincerf, Th. C.
— 30. deal, Conyb. — 31. pon, Th. pon, Conyb. — 33. gesceaved, Conyb.
— 35. by, Th. Conyb. — 36. Heo Deninga, Conyb. heo-deninga, Th.
Heodeningas = boreal. Hiadningar, theodisc. Hetaninga, mhd. Hegelinge
Cnomen corruptumj. — 39. Heorrenda = Horant in carmine theodisco ;
boreal. Hiarrandi. Secundum Borealium narrationem Hiarrandi Hedini
pater; secundum carmen theodiscum Horant consanguineus Heteli (Hetele
= Hetan) est; carmen Anglosaxonicum peregrinum eum praedicat, quip-
pe qui indigenarum jura (londriht) accipisse perhibeatur.
Le6dvyrhtan. 213
Pat gebrocene burhraced.
Vriiilic is pes vealstan ! Vyrde gebrecum (Cod. Exon. 124 a.)
burhstedas burston. brosnjad euta geveorc,
hrofas sind gehrorene, hreorge torras,
hrymgeat behrofen, hrim on lime,
5 scearde scurbeorga, scorene, gedrorene;
aldo under Eotonum eordgnip hafad,
valdendvyrhtan forveorene, geleorene
lieardgripe hrusan ; 6d huud cuea
verpeoda geviton ! Oft pes vag gebad
10 Riighar and ReadAih, rice after ddrum,
ofstoudeu under stormuin sleap geap gedreas.
Yonad giet
mi in geheaven
fel on
13 grimme gegruude
scan heo
ursolic a?r sceaft
lam rindum beag
20 mud mo
ue , sviftue gebragd
Hvatred in hringas, hygerof gebond
veallvalau virum vuudruin to giidre.
Beorht vaeron buigraced, burnsele inonige
25 heah, liorngestreoii, heresveg micel,
1 — 2. gebraecon burhstede, MS. Thorpius verba "Vyrde gebraecon
burhstede burston" inteyra existimavit et interpretatus est ita: "The fa-
tes have broken it, have burst the buryhplace". Sed errasse V. CI. vi-
detur, cum, quod equidem sciam, berstan semper franyi, rumpi, nun-
quam vero fr any ere, rumpere siynificet. Itaque, si recte fortassis dicis
"Vyrda gebraecon burhstede", nnllo tamen modo dicere potes "Vyrda
burston burhstede". Sed Anylo-Saxones an dixerint "Vyrda gebraecon"
etiam dubito, cum Vyrd sane quidem fatum siynificet, Vyrda tamen Par-
cas exprimere non possit, quia sc. Vyrd unius ex Parcis nomen est pro-
prium. cf. tamen p. 218, 107. Stede in linyua Anylos. semper, quod sciam,
gen. masc, hoc tamen loco, veluti illud Saxonicum stedi yen. fern, est;
nihilo minus stedas emendavi , non steda. Mutavi dein gebraecon in ge-
brecum, quia non nunquam dativi pluralis apud recentiores in -on, -an
desinunt; non minus lubenter tamen scriberem: Vriitlic is pes vealstan,
Vyrde gebrocen. — 3. hreorge, Thorpe; hreosge, Conybeare. — 4. hrim-
geat-behrofen, Conyb.; hrim (hriniige) geattorras behrofen Thorpius ex-
primi curavit Uteris. Vox torras, etiamsi in libro manuscripto leyere-
tur, tamen non nisi scribae incuria e versu priori repetita videtur. li-
bentissime scriberem: hrymgeatu behrofenu. — 5. sciirbeorge, Th. et C.
— 6. Eotone, Th. et Conyb.; Eaton, substantivum est, non adjectivum
(eotonisc); neque vox Eoton , Eotene invenitur , quae siynificet Eotonia,
veluti Breoton, Breotene Britannia, under Eotone igitur verti debet: sub
Juta; sed praef'ero Eotonum: aldo under Eotonum, viri Jutarum. — 7.
valdende vyrhtan? valdendes vyrhtan? — 8. cnea] cnea? cneova? — 9.
gevitan, MS. — baes vaeg, Conyb. — 10. Raghar, i. e. Ragnhere ; nominis
forma cum theodiscd mayis convenit: Ragiuohari. — Rajdfah scribere
mallem. — 11. gedrea, MS. — 13. geheapen, Th. — 22. hvatred, Th. no-
men proprium esse mihi videtur. — 21. burhsele? beornsele Th. suygessit.
214 Leodvyrhtan.
meodoheall monig mandreama full,
6d pat onvende Vyrd seo svide:
eriiDgon valo vide, cvonion voldagas,
svilt ealle fornom secgrofe veras.
30 vurdon hira vigsteal vesten stadolas,
brosnade burgsteal, betend crungoa
hergas to lirusau. forpon pas hofu dreorgjad.
and pas teafor geapu tigelum sceaded
hrost, beages rof. hryre vong gecrong,
So gebrocea to beorgum, peer iii beom monig
gladmod and goldbeorht, gleamc gefratved
vlonc and vingal vighyrstum scan,
seah on sine , on silfor , on searogimmas,
on ead , on seht, on eorcanstan,
40 on pas beorhtan burg bnidau rices.
Stanhofu stodon: stream hate vearp
vidan vylmej veal ealne befeng
beorhtan bdsme: pjer pa badu vseron
hat on hredre : pat vas hydelic.
45 Li-ton ponne geotau
stan
hate streamas
50
pat hringmere hat
badu vseron
]>onne
re
pat is cvnelic ping
Cod. Exoti. ed. Thorpe.
Vreccan vifes ged.
It pis gied vrece bi me ful geomorre,
minre silfre si<fj ic pat secgan mag,
hvat ic yrinda gebad siddan ic up avox,
nives oclde ealdes: no ma ponne nu.
o A ic vite vonn minra vriicsida:
«rest min hlaford gevat heonan of leoduiu
ofer yda gelacj hafde ic uhtceare,
hvar min leodfruma londes va?re.
Pa ic me feran gevat, folgad secan,
10 vineleas vrecca, for minrc veapearfe:
ongunnon |»at pas monnes magas hyegau
luuh dyrne gepoht, pat hi toda?ldou unc,
26. M. dreama, MS. — 28. valo, MS.] viile, Th. — 29. secgrofveras,
Th. secgrofvera, MS. — 33. na?s, Th. — 36. gleoma, Th. — 43. eall be-
(Yng, MS. '
2. minne silfes Thorp, suyyessit; male, quia femina loquitur, tit jam-
jam e dativo geomorre patet. — 3. up ve.jx, Th. — o. \\ n. C. Th. —
6. oerest Comjb. in fine versus antecedents posuit. — 12. dyrne] tyrne, C.
Le6dvyrhtan. 215
pat vit gevidost iu voruldrice
lifdon ladlicost, and mec longade.
15 Het mec hhiford min, Herheard, nimau:
ahte ic leofra lyt on pisum loudstede,
holdra freonda: forpon is min hyge geomor. —
Pat ic me fill gemacne monnau funde,
heardsyeligne , hygegeomome,
20 mod midendne, mordor hycgeudne,
blide gebsero! Fill oft vit beotodou,
bat unc ne gedaelde, nemne dead ana,
oviht elles: eft is bat onhvorfen,
is nu sva hit no vaere: nid todaelde
25 freondscipe uncer; sceal ic feor geueah
mines fela leofau f*hda dreogan!
Heht mec man vunjau on vudubearve,
under actre6, in pam eordscrafe.
cald is pes eordsele, eal ic eom oflougad,
30 sindon dena dimme , diiua uphea,
bitre burgtunas brerum beveaxne,
vie vynna leas. Fill oft mec her vrade begeat
fromsid frean. Fryud siud on eoritan,
leofe lifigende leger veardjad.
35 Ponne ic on uhlan line gonge
under actreo geond pas eordscrafu,
paer ic siltan mot sumorlangne diig,
pa?r ic vepan mag mine vriicsidas,
earfoda fela, forpon ic sefre ne mag
40 paere modceare minre gerestan,
ne ealles pas longades, pas mec on pisum life begeat.
A scyle geong man vesan geomormod,
heard heortan gepolit, svyle habban sceal
blide gebsero, eac pou breostceare
45 sinsorgna gedreiig? si at him silfum geloug
eal his vorulde vyn? si fill vide fan
feorres folclondes? Paer min freond sited
under stanhlide, storme behrimed,
vine verigmod, vatre befloven
50 on dreorsele , dreoged se min vine
micle modceare: he gemon to oft
vynlicran vie. — Va byd pam pe sceal
of langode leofes abidanl
(Cod. Exon. ed. Thorpe; Cony bear e, Illustr.
of Anglo- Sax. poetry J
15. het] hat, C. — her heard, C. — 18. pat] pa, C. Th. — 20. hyegen-
de C — 21. blide gebaero] sc. midendne? seu: Blide gebaeruni ful oft? —
24! nid tddaelde] desunt. — 25. seal is, C. — 26. faehdu, Th. — 27. vuda
bearve, C. — 29- cald, C] eald, Th. — 30. nphean, C. — 31. burgtanes, C.
— 34. leof, C. — 35. ana, Th. C. — 36. eordscrafa, C. — 43. heardheortau,
Thorpius, qui post gepoht exclamandi et post geomormod interroyandi
siynum posuit. svyle, C] svylce, MS. — 45. sorgna, MS. sorga Thorp,
legere vult, sed genit. ab ceare dependet. — 46. vyn] vin , i. e. labor,
molestia, miseria? — 47. b«r, Th.\ piit, MS. — 48. stanhlidu, Conyb.
21«>
Le6dvyrhtan,
Eardstapan gid.
(E codice Exoniensi 76 b.j
Oft him «inhaga are gebided,
metudes miltse, beah be he mudcearig
geond lagnlade longe sceolde
hreran mid houdum hrimcalde sse,
5 vadan vraclastas. vyrd byff fill arscd .'
Sva cvad eardstapa earfeda gemyndig.
vradra valsleahta, vinemaega Juyre:
"Oft ie sceolde ana uhtna gehvylce
mine ceare cvidan; nis nu cvicra nan.
10 be ic him modsefan minne dune
svedtule asecgan; ic to sdde vat,
bat byd on eorle indryhten beav,
bat he his ferdcofan faste binde,
healde his hordcofan, hycge sva he viiie
15 Ne mag verig mod vyrde vidstondan.,
ne se hreo hyge helpe gefremman;
forpon domgeorne dreorigne oft
in hira breostcofan bindad faste.
Sva ic modsefan minne sceolde
20 oft earmcearig, edle bidteled,
fre6ma?gum feor, feterum sjelan,
siddan geara iii goldvine minne
hrusaii hedlster bivreah , and ic bean bonas
vod vintercearig ofer vadema gebind,
25 sohte sele dredrig sinces bryttan,
hvar ic feor odde neah findan meahte
I)one be in meoduhealle mine manT visse,
odde mec fredndlejisne frefran volde,
veman mid vynnnm. vat se be cunnad.
30 hii sliden byd sorg to geferan
bam be him lyt hafad Ieofra geholena;
varad hine vracldst, nales vunden gold;
ferdloca freorig, nalas foldan blajd;
gemon he selesecgas and sincbege,
35 hu bine on geogude his goldvine
venede to viste: vyn eal gedreas.
forbon vat se l>e sceal his viuedryhtnes»
leofes liircvidum longe forpoljan,
l)onne sorg and slaep somod at gi'idere
40 earmne anhogan oft gebindad;
bynced him on mode, bat he his mondryhten
clyppe and cysse and on cned lecge
honda and heafod, sva he hvilum a?r
in geardagum giefstdles breac:
45 j)onne onviicned eft vineleas gmna,
hivJh' S'dC' ?h0TpQ healdne, MS. - 22. mine, MS. - 83. heolstre
SonoieS; £?li W» "V S X* ft? ^ "* ~ **
> 'o. »i. pinceff, MA. — 44. gielstoles, Th.\ giefstolas, MS.
Leddvyrhtan. 217
gesihd him biforau fealve vegas,
badjan brimfuglas, braedan fed'ra,
hreosan hrim and snav hagle gemenged ;
bonne beod by hefigrau heortan benne,
50 sar after svefne , sorg bycf genivad
bonne maga gemynd uiod geondhveorfed,
greted glivstafuui, georue geondsceavad :
secga geseldan sviinniad eft on veg.
fleotendra ferd no paer fela briuged
55 cudra cvidegiedda; cearo byd genivad
l»am be sendan sceal svide geneahhe
ofer vadema gebind verigne sefan;
For bon ic gebencan ne mag geond pas voruld,
for hvan mod sefau minne gesveorce,
60 bonne ic eorla lif eal geondpence,
hu hi faerlice flet of geafon
modge magupeguas. Sva I)es middangeard
ealra dogra gehvam dreosed and fealled;
for bon ne miig veordan vis ver, a?r he age
65 vintra dael in voruldrice. vita sceal gepyldig,
ne sceal no to hatheort, ne to hriid vyrde.
ne td vac viga, ne to vauhydig,
ne to forht, ne to fagen, ne to feohgifre,
ne naefre gielpes to georn, a?r he geare cunne,
70 beorn sceal gebidan, bonne he beot spriced,
6d bat colleuferd cunne gearve,
hvider hredra gehygd hveorfan ville.
ongietan sceal gleav hale, hu gastlic byd,
jioune eall pisse vorulde vela veste stonded,
75 sva nu missenlice geond bisne middangeard
vinde bivavne veallas stondad
hrime bihrorene; hrydge ba ederas
vorjad ba vinsalo; valdend licgaff
dreame bedrorene; dugud eal gecrong
80 vlonc bi vealle: some vig fornom,
ferede on fordvege; sumne fugel odbar
ofer heahne holm; sumne se hara vulf
deade geda?ldej sumne dreorighleor
in eordscrafe eorl gehydde.
85 ydde sva bisne eardgeard iilda scippeud,
6cT pat burgvara breahtma lease
eald enta geveorc idlu stodon.
Se bonne bisne vealsteal vise gebohte,
and bis deorce lif deope geondpencetf,
90 frod in ferde feor oft gemon
valsleahta vorn, and pas vord acvid:
50. sare, MS. — sveesne, MS. — 51. bon, MS. — 53. svimmad, MS.
sviind, Th. — 60. bon, MS. — 64. veardan, MS. — 66. vyrde] Th.
mavult leyere vorde. — 67. banhydig, MS. — 74. ealle, Th. — 76. bivau-
ne, MS. Thorpius sugyessit: bivogue. — 83. heanne, Th. — 89. deorcne,
MS.
218 LeMvyrhtan.
"hvar cvoin mearg? hvar cvom niago? hvar cvoui madimigifa ?
hvar cvom symbla gesetu? hvar sindon seledreamas?
eala beorht bune, eala byruviga,
95 eala beodnes prym ! hu seo brag gevat,
genap under nihthelm, sva heo no va?re!
Stonded mi on laste leofre dugiule
veal vundrum heah vyrmlicum tali.
eorlas fornomon asca pry tie
100 vaepen valgifru, Vyrd seo msere,
and pas stanhleodu stormas cuyssad,
hrede hreosende; brusan binded
viutres voma ])onne von cymed,
niped nihtsciia, nordan onsended
105 hreo haglfare haled urn on andan.
Eall is earfodlic eordan rice,
onvended vyrda gesceaft veoruld under heofomini;
her byd feoh lsene, her byd freond Ia;ne,
her byd nion lsene, her byd maeg Ia?ne;
110 eal l>is eordan gesteal idel veorded!"
Sva cvad snottor on mode, gesat him sundor at rune.
til byd se be his treove gehealded, ne steal nsefre his torn tci
ricene
beorn of his breostum acydan, nernde he a?r pa bote cunne
eorl mid elne gefremman. vel byd pan pe him are seced,
115 frofre to fader on heofonum, paer lis eal seo fastung stonded!
Cod. Exon. ed. Thorpius.
Saerinces gid.
(E codice Exoniensi 81b.J
Mag ic be me silfum sod gied vrecan,
sidas secgau, hu ic gesvincdagum
earfodhvile oft brovade,
bitre breostceare gebiden habbe,
5 gecunnad in ceole cearselda fela,
atol yda gevealc ! ba?r mec oft begeat
nearo nihtvaco iit nacan stefnan,
l)onne he be clifum cnossade. calde ge|>rungeu
vaeron mine fet, forste gebunden,
10 caldum clommum. paer \>A ceara seofedun
hat ymb heortan; hungor inuan slat
mereverges mod. bat se mon ne vat,
be him on foldan fagnost limped,
hu ic earmcearig iscealdne sa?
15 vinter vunade vreccan lastum,
vinemaegum bidroren,
93. cvomon? — 102. hridhreosende, MS. hredhreosende Thorp, legere
suadet. — hrusan, Th.] hruse, MS. — 107. Vyrde? — 112. rycene, Tit.
5. cearsaelda? — 7. nihtvacol Thorpius legere suadet; /orsitan niht-
vacon legi potest. — 10. ceare, Th. — 16. lacuna expleri potest verbis
vynnum beloreu.
Le6rfvyrhtan. 219
bihongen hrimgicelum: hagl scurum fleag.
Pa?r ic lie gehyrde biitan bliinniau see,
iscaldiie vaeg, hvilum ylfetes song;
20 dide ic me to gomene ganetes hleodor
and livilpan sveg fore lileahtor vera,
msev siugende fore medodriuce.
Stormas baer stanclifu beoton, paer him steam oncviid,
isigfetfera; ful oft bat earn bigeal
85 iirigfedra
namig hleomu?ga,
feasceaitig ferd feran meahte;
forbou him gelyfed lyt se be ah Iifes vyu
gebiden in burguni bealosida hvon,
30 vlonc and vingal, hu ic verig oft
in brimlade bidan sceolde.
Nap nibtsciia, nordan snivde,
hrim brusan bond, hagl feol on eordau
coma caldast; for bon cnyssad nu
35 heortan gebohtas, bat ic beahstreanias
sealtyda gehic silf cunnige;
monad modes lust ma-la gehvylce
ferd to feran, biit ic feor heonan
elbeodigra eard gesece.
40 Forbou nis biis mddvlanc mon ofer eordan,
ne his gifena bas god, ne in geogude to bus hviit,
ne in his doedum to ]>iis deor, ne him his dryhten to bas hold,
biit he a his ssefore sorge niibbe,
to hvon nine dryhten gedon ville.
15 Ne byd him to hearpan hyge, ne to hringbege,
ne to vife vyn, ne to vorulde hyht,
ne ymbe ohvibt elles nefne ymb yda gevealc;
ac a hafad longunge se be on lagu fundad.
Bearvas blostmum nimad , byrig lagrjad,
50 vongas vlitigad, vornld onetted :
ealle ba gemonjad modes fiisne
feran to side. bam [)e sva benced
on flodvegas feor gevitan
svj'lce geac monad geomrau reorde,
55 singed sumeres veard, sorge beoded
bitter in breosthord. bat se beorn ne vat
esteadig secg, hvat ba sume dreogad,
be pa vraclastas vidost lecgad !
For bon nu min hyge hveorfed ofer hrederlocan,
60 min modsefa mid mereflode
ofer hvales etTel, hveorfed vide
ofer eordan sceatas; cymed eft to me
gifre and graedig, gielleiT anfloga,
21. hu-ilpan, Tk. — 24. bigeal] cf. ahd. gellan, gal, gtlllumes. — 35.
hean streamas, MS. — 43. a, MS.; sed f'ortassis 6 = on legendum est. —
49. tonimad Th. leyere vult. — 53. gevitan, TA.] gevitad, MS. — 57. est-,
17«.] eft, MS. — 59. nu, MS. — G2. ofer] abest.
220 Leodvyrhtan.
hveted ou hviilveg hvetfer unreartium
65 ofer holma gelagu. For bon me hatran siad
dryhtnes dreamas bonne j>is deade lif,
kene on londe. ic gelyfe no,
bat him eordvelan tee stondad.
Simle breora sum binga gehvylcum
70 eer his tide ge to tveon veorded :
adl odJe yldo odde ecghete
faegum fromveardum feorh odbringed.
For bon bat eorla gehvam aftercvedendm
lof lifgendra last vorda betst,
75 bat he gevjrce, aer he on veg scyle,
fremman on foldan via" feonda nid
deorum daedum deofle to geanes,
bat hiue ealda beam after hergen,
and his lof sid'dan lifge mid engliun
80 ava to ealdre, ecan lifes bla?d,
dream mid dugedum. Dagas sind gevilene,
ealle onmedlan eordan rices,
ne sindon nu cyningas ne caseras
ne goldgiefan sylce jii vaeron,
85 bonne hi maest mid him maerda gefremedon,
and on dryhtlicestum dome lifdon.
gedroren is beos dugud eal, dreamas sind gevitene,
vunjatf ba vacran and bas voruld healdad,
brucatf burn bysgoj blaed is gehnaeged,
90 eordan iudryhto, ealdacT and searad
sva nu monna gehvyle geond middangeard.
yldo him onfared, onsvu blacad,
gomelfeax gnornad , vat his jiivine,
adelinga beam eordan forgiefene;
95 ne mag him bonne se flaesehoma, bonne him bat feorh losatf,
ne svete forsvelgan, nc sar gefelan,
ne hond onhreran, ne mid hyge bencan :
ac beah be graf ville golde strcgan
brodor his geborenum, byrgan be deaduui
100 inadnium mislicum, vat ic, bat he mid nylle:
ne mag baere savle, be bytf syuna ful,
gold to geoce for godes egsan,
bonne he hit aer hydetf, benden he her leofad.
Cod. Exon. ed. Thorp
Heofsang.
Me lifes onlah se bis leout onvnih, (Cod. Exon. 94 a..)
70 i ••? Th] Vft1"' MS- ~ 6a stonded, Th. - 69. gehvylce, Th. -
Z'f lfle°",7~ Thorpius leyere vult: aer hit tidige, quod mihi non pla-
it u7 w ""«V Th- ~ m- bhci1' MS- ~ 83' »e sindon] n»roi>, Th. -
— 100 ville TA ' = geovine. - 98. acj deest. - gebrodrum?
Heofsang | Carmen hoc intellectu difficiUimum esse, nemo qui leqerit
negabil Luhenter iyitur partim Thorpio , Viro U., assentio dicenti:
Le6dvyrhtan. 221
and piit torhte geteoh tillice onvreah.
Uliid viis ic glivum, glenged hivum
blissa blivum, blostma hivum.
3 Secgas mec saegon: symbel ne lilapgon,
feohgiefe gefaegon , fratvedvaegum.
Vic ofer vongum, vena on gongum,
lis mid longum, leoma getougmn.
f'A vas vastinum aveaht voruld aspreaht,
10 under rorierum areaht, raedmiigne ofer])eaht.
Gistas gengdon, gepscipe mengdon,
lisse lengdon, lustiini glengdon.
Scrifen scriid , glad purh gescad in brad,
vas on lagustreame lad, |>a?r me leodu ne biglad.
13 hiifde ic heahne had, ne viis me in healle gad,
pat poer rof veorud rad: oft paer rinc gebad,
f'iit he on sele siege sincgevaegej
begnum gepyhte, penden viis ic magenhyhte.
Horsce mec heredon, hilde generedon,
20 fagre feredon, feoodum biveredon.
Sva mec hyhtgifti heold, higedryht befeold,
stadol sehtum steold , stepegongum veold.
Svylce eonte ol ahte ic ealdorstol,
gealdorvordum gol, gomel sibbe ne ofnl :
25 Ac vas gefest gear, gellende snear,
vunjende viir vilbec bescar.
Scealcas vaeron scearpe, scyl vas hearpe,
"This poem I do not understand. It seems to me that the final words
are in numerous instances altered from their true orthography , for the
purpos of forming a rime, and that it is by no means void of blunders".
Praeterire tamen carmen hoc insigne noltii, quippe quod unicum est om-
nium carminum in dialecto Anglosaxonica panctorum, quod ego sciam,
ofioiorilsvToig ubique et ex toto ornatum.
2. geteah? cf. theod. gezavi. — onvrah, Conyb. et Th. — 4. bleoum,
CTh. — 5. segon — alegon, CTh. - 6. gefegon, CTh. — feorhgiefe, CTh.
— friitva atvaegon? — 7. vicj scil. ic viis. — vena on] vennan, CTh. —
8. lisse, CTh. — 9. vorld, CTh. — onspreht, CTh. — 10. areaht, Th.]
aveaht, C. — 11. gepscipe] i. e. geapscipe, fraus, nugae, lusus. gumscipe
aut gtacscipe etiam conveniret cum ceteris. Thorpius libri manuscripti
lectionem gerscipe (r et v saepe commutantur) defendere conatus est,
vocem gerscipe e geferscipe contractam putans, cui non assentio. — 12.
luftum, C. — 13. inbrad, Th. — 14. ne] Thorpius ne male scriptum pro
nea arbitratur; minime , me a sententia. — 15. haeanne, C. , heanne, Th.
— 16. veord, C, vord, Th. — 18. gepyhte] altera, sequioris conjugatio-
ns , praeteriti forma a verbo peon, proficere, esse vix potest; hyhte ex
conjectura adposui. si tamen adjectivum hyhtig inveniretur , "pegnum
gepyhtig, penden vas ic miigenhyhtig", equidem legerem. — 20. feondon,
CTh. — 21. hyge dryht, CTh. higedryht = hivedryht, famiiia , domestici.
— 22. steald, CTh. stealdan, possidere, cf. goth. gastaldan. — 24. neof
oil, C. ne of oil, Th. — 25. galest, gafest? ab adj. gaf, cf. gaffetan deri-
dere. — sner, CTh. — 26. vaer, CTh. bescaer, CTh. — 27. scyl] adjecti-
vum procul dubio est, cum tw hlud conveniens, cf. theodisc. schallen.
Mirum in modum Thorpius Scyl pro nomine proprio sumit, Scyl mani-
feste patrem esse Scillinges, poetae illius, qui in carmine alio (p. 210, v.
103.J) commemoretur. Nomen proprium si stare hoc in loco deberet pro
scyl vas Scilfes leyendum esset; hearpe tamen nullo modo in hearpere
mutandum est.
222 Leod'vyrhtan.
Made hlynede, hleodor dynede.
Svegelrad svinsade svide ne minsade.
30 burgsele bifiide, beorht hlifcide.
Ellen eacnade, ead beacnade,
freaum frodade, fromum godade.
Mod magnade, myne fagnade,
treov telgade, tyr velgade.
35 Blsed blissade, bleo glissade,
gold gearvade, gim hvearfade,
sine searvade , sib nearvade.
From ic vas ia fratvum, freolic in gealvinn.
vas min dream dryhtlic , drohtad hyhtlic.
40 Foldau ic freodode, folenm ic leiidode;
lif vas min louge lei'idum in gemouno.
tyrum getonge, teala gehonge :
Nu min hreder is hreoh , heofsidum sceoh.
nydbysgum neah gevitod nihtes infleah:
45 se ner in diige viis dyre , scrided nu deop fvre.
Brondhord is gebloven, breostum in forgroven,
flyhtum tdfloven; flah is gebloven
Miclnm in gennnde, modes gecynde
greeted on grynde: gTornofen pynde.
50 bealofus birnetf, bittre tdirned.
Vt-rig vinned, vidsid onginned,
sar ne sinnid, sorgum cinnid,
blsed his blinnid, blis seo linnid,
listum linnid, lustum ne tiunid.
55 Preamas sva her gedreosacT, dryhtscipe gehredsad,
lif her men forledsad, leahtras oft gecedsad.
Treov ]>rag is to trag, seo untrume genag,
steapum steadole mishah and eal stund gehnab.
Sva nu voruld vended, vvrde sended
60 and hetes hented, hiiledas scended !
Yercyn gevited, valgar slited,
flab man flited , flan man hvited,
borh sorh bited , bald aid bvited.
Vriic fac vridad, vrad" ad smidad,
(»5 syngryn sidad , searo fearo glidad.
30. bcofade, CTli. — 31. beacnade, 77«. | eacnade, C. — 33. mine, 77«.
— 34. tir, Th. — 35. bleo glissade e conjectura apposui. — 38. in in geat-
vum, US. — 43. heovsidum, 77«. hcohsidtim , C. — 14. gevited, C. ge-
vite(T, 77*. gevitod mihi substantienm esse videtur "conscientia sui". —
45. deep feor, MS. Thorpius fear defendit et dyre mutandum putat in
deer, male, mea sententia. - 46. is] e conjectura apposui. — 4fl. greted",
CTh. — ongrynde, ('. ungrynde, 77«. — grorn efen vynde, Th. gromofen
= hellefvr, in/'ernum, yehennu, tartarns. — 50. to yrued , TA.l vvrncd,
C. — 51. verig vinned desunt apud C. — 55. dryhtscipas? ant hie si /'em.
aut neutr. generis sit haecce vo.r, dryhtscipa, dryhtscipu? sini/ularis
dryhtscipe de/'endi non potest. — 58. steadole] eatole, CTh. — geliaabj
geuag, CTh. — 60. halede scynded', CTh. — 61. ver cyage viled , (.
vrneyn, 77«. — 63. burg sorg, CTh. — 64. suited, CTh. - 65. sin grynd,
CTh. — searo] srrcra, 77«. — glided, 77«.
Leodvyrhtan. 223
Grorn torn griifed, graft Imft hafad,
searo hvit solad , sumur hat colatf.
Folcvela fealled, freoudscipe vealled,
eordmiigen ealdad, ellen cealdacT.
70 Me pat Vyrd geviif and gevjrc forgeaf,
pat ic grofe graf, and pat gTimme geri'if
fleon flaesce ne mag. Ponne fleah hred dag,
nydgrapum nimetT, ponne seo neaht becymed,
seo me edles ofonn, and mec her eardes onconn.
75 Ponne lichoma liged , limu vyrm frited,
ac him ven ne gevigeil, and pa vist geliigecT,
od pat beod ba biin an,
and jit nyhstan nan. Nefne se neda tan
balavum si her gehloten, ne byiT se hlysa abroten.
80 Mr pat eadig gebenced , he hine be oftor svenced;
hyrged him ba bitran synne, ne hogad to J>aere betran vvnne.
ne gemon myrda lissa: her sindon miltsa blissa
hyhtlice in heofona rice. Uton mi halgiun gelice
scyldum bescerede, seyndum generede,
85 vommum biverede, vuldre geferede,
|tapr monoyn mot for meotnde rot,
sodne god geseon and a in sibbe gefeon.
CCod. Exon. ed. Thorpe, et Cony bear e II lust,
of A.-S. poetry.)
L o f s a n g.
Pat is baa vynTe, batte verbeoda (TW. Exon. 16 b.}
secgen dryhtne bone dugud'a gehvylcre,
be us sid and oer simle gefremede
biirh monigfealdra miigna gervno.
5 He us act giefed and a?hta sped,
velan ofer vid lond and veder Iide
under svegles hleo Sunne and monn,
iiiTelast tungla eallum scinad
heofoncondelle haled urn on eordan;
10 dreosed deav and ren, dugude veccad
to feorhnere fira cynne,
iecatf eordvelau: ]>iis ve ealles sculou
secgan pone and lof dryhtne iissum.
And huru pcere haelo , pe he us to hyhte forgeaf,
15 jtii he pa yrmdu eft oncirde
66. grom, CTh. — liiiftj e conjectura apposui. — 68. fold fela, C. —
69. cealdad] colaiT, CTh. — 70. aehvyrt, Th. — gevyrt, C. — 71. geriifj
graf, CTh. — 72. fleah] flah, C. flan, Th. — 73. neah, CTh. - 74. onfonn,
CTh. — 76. ven, verruca. — gepyged , Th. — 77. post an CTh. lacunam
notaverunt; sed an ad versus finem pertinere mihi videtur. Fortassis
poeta scripsit: "6d pat beocT pa ban of bam beorne pat an,". — 79. bala-
vum, Th. balavan, C. — si] e conjectura posui. — adroren, CTh. — hlisa,
CTh. — 81. ne] deest apud CTh. — 83. ne] deest. — myrda lissa] morcTa
lisse, CTh. — blisse, CTh. — 84. scyndan, Th. — 85. vuldre geferede de-
sunt apud C. generede, Th. — 87. gefean, CTh.
224 Leodvyrhtan.
iit his upstige pe ve a?r drugon,
and gepingade peodbueudum
viil fader sva?sne ftehda maeste.
Cyning auboren cvide eft onhvearf
20 savliun to sibbe, se pe a?r sungen vas
l»urh yrne hyge ealdum to sorge :
Ic pec ofer eordan gevorhte, on jncre pu scealt vrmdum lifgan,
vunjan in gevinne and vraece dreogan
feondum td hrodor fusleod galau,
25 and to paere ylcan scealt eft geveordan
vyrmum aveallen; ponan vites fyr
of J) sere eordan scealt eft gesecan!"
Hviit us pis se sideling yd're gefremede
pa he leomum onfeng and lichoman,
30 inonnes magutudre, siddan meotudes sunn
engla edel upgestigan
volde, veoruda god. us se villa bicvom,
heanum to helpe on ta halgan tid,
bi pon giedd avrac Job sva he ciide,
35 herede helm vera, luelend lofode
and mid siblufan suna valdendes
freonoman ceude and hine Fngel nemde,
pone Judeas ongietan ne meahton
in paere godcundan gastes strengdu.
40 Vi'is piis fugles flj-ht feondum on eordan
dyrne and degol, pain pe deorc gevit
hiifdon on hredre, heortan sta?nne;
noldon hi pa torhtan t.icnu oncnavan,
pe him beforan fremede freobearn godes
45 monig mislic geond middangeard.
Sva se fala fngel flyges cunnode,
hvilum engla eard «p gesohte
modig, meahtum Strang, pone maran ham;
hvilum he to eordan eft gestylde,
50 purh gastes giefe gruudsceat sohte,
vende to vorulde, bi pon se vitga song:
He vas upp hafen engla fadmuin
in his pa miclan mealita spide
heah and halig ofer heofona prym".
55 \e meahton pa piis fugles flyht gecnavan
Jie piis upstiges andsac fremedon
and ])iit ne gelvfdon, |»jitte liffruma
in monnes hiv ofer magna prym
halig from hrusan ahafen vurde.
60 T'a us geveordade se pas vorld gescop,
godes gastsunu, and us giefe sealde
uppe mid englum ece stadelas,
and eac monigfealde modes snyttru
16. is, MS. — 20. vas, Th.\ abest in MS. — 29. leomum, Th. — 36.
sunn, MS. — 43. lacen, MS. — 50. gaestes, Th. — 61. gaestsunu, Th,
Le&d vyrhtan. 225
seov and sette geond sefau monna.
65 Sumum vordliide vise sended
on his modes gemynd burh his mudea gsest,
iidele andgiet : se mag eal fela
singan and secgan; [tarn bvd suyttru craft
befolhen on ferde. Sum mag tingrum vel
70 hliide fore haled uin hearpau stvrjau,
gleobeam gretau. Sum miig godcunde
reccan rihte se. Sum miig ryne tungla
secgan, side gesceaft. Sum miig searolice
vordcvide vritan. Siimuni viges sped
75 giefed iit glide, |>onue gargetrnm
ofer scildhreddan sceotend sendad,
flacor ilaugeveorc. Sum miig fromlice
ofer sealtne sae sundvudu brifan,
hreran holmbriice. Sum miig heahne beam
80 sta?lgue gestigau. Sum miig staled sveord,
va?pen gevyrcan. Sum con vonga bigong,
vegas vidgielle. — Sva se valdend us
godbearn on grundum his giefe bryttad;
nyle he aengiun anjun ealle gesyllan
*5 gsestes snyttru, by las him gielp sceddc
burh his lines craft ofer odre ford.
Pus god meahtig geoium unhneiivum
cyning alvihta criiftum veordad
eordan tuddorj svylce eadgum blaed
90 seled on svegle, sibbe racred
ece to ealdre engla and monna.
Sva he his veorc veordad bi [ton se vitga cviid,
l»iit ahafen vseren halge gimmas,
hsedre heofontungol healice up,
95 sunne and mona: hviit sindou pa
gimmas sva scyne, buton god silfa?
He is se sudfiista sunnan ledma,
euglum and eord varum iidele scinia.
Ofer middangeard mona lixed:
100 sva seo godes cyrce, ga?stlic tungol,
burh gesomninga sodes and rihtes
beorhte bliced, sva hit on bocum cvid,
siddan of grundum godbearn ast.ig
cyning cla?nra gehviis; I'a seo cyrce her
105 aefyllendra eahtnisse bad
under haedenra hirda gevealdum,
pser ltd synsceadan sodes ne giemdon
ggestes pearfe, ac hi godes tempel
biaecon and biirndon, blodgyte vorhton,
110 feodon and fyldon: hvadre ford bicvom
65.
leita
vordlabe, MS. Thorpius suggessit vordlace. male, cf. ahd. wort-
_ 70. stirjan, Th. - 72. ryhte, Th. - 76 scildhreadan, MS. - 85.
him] hi, MS. — 99. lixed, M.S. — 105. chtnisse i
15
22C Leodvyrhtan.
Inirh gsestes giefe godes begna blsed
after «pstige ecan dryhtnes,
bi bon Salomon song, sunn Davides
giedda gearo snottor, goestgeryniim,
115 valdend verbeoda, and bat vord acvad :
Cud bat geveorded, batte cyning engla,
meotud meahtum svid munt gestylled,
gehleaped headline, hyllas and cnollas
bevrid mid his valdre, voruld alyseif,
120 ealle eordhiiend burh bone {idelan sty 11.
Vas se forma hlvp, pa he on faemnan astag
maged unmsele, and baer mennisc hiv
onfeng butan firenum; pat to frofre geveard
eallum eord varum. Vas se oder stiell
135 bearnes gebyrdo, pa he in binne vas
in cildes hiv cladum bivunden,
ealra prjmma prym. Vas se ]>ridda hl.vp,
rodorcyninges ra?s, pa he on rode ast;ij>.
fader frofre gast. Vas se feorda stiell
130 in byrgenne, pa he pone beam ofgeaf,
foldarne fast. Vas se fifta hlyp,
pa he hellvarena heap forbygde
in cvicsusle, cjrning inne gebond
feonda foresprecan fyrnum teagura
135 gromhydigne, ba?r he gen liged
in carcerne clommum gefastnad,
synnum geswled. Vas se siexta hlvp.
haliges hyhtplega, pa he to heofonum sistiig
on his ealdcydde: pa viis engla Jireat
140 on pa halgan tid hleahtre blide
vynnum gevorden; gesavon vuldres prym,
adelinga ord edles neosan
beorhtra bolda. Pa veard burgvarum
eadgum ece gefea adelinges plega.
145 FMis her on gnuidum godes ece beam
ofer heah hleodu hlypnm stylde,
modig after munt um; Sva ve men soulon
heortan gehygdum hlypum styllan
of magne in magen ma?rditm tiljan.
150 pat ve to pam hyhstan hrofe gestiiran
halgum veorcum , pser is hyht and Mis,
gepungen pegnveorud. Is us pearf hticel,
pat ve mid heortan hselo seciin,
pat ve mid gseste georue gelyfad,
155 J)at piit haelobearn lieonan upstige
mid usse lichoman, lifgende god.
Forpon ve a sculon idle lustas
synvunda forsedn , and psis selran grfWm.
Habbad ve us to frdfre fiider on roderum,
111. blajd, MS. — 132. hellverena, 17». — 155. pier p&t, MS.
Leoctvyrhtan. 227
160 alineahtigne: he his aras honau
luilig of heahdum hider onsended,
ba us gescildad vid sceddendra
eglum earhfarum , by las unholdan
vuude gevj-rcen , bonne vrohtbora
165 iu folc godes ford onsended
of his bragdbogan bitex-ne strael.
Forbon ve fiiste sculon vid bam fserscyte
sinile viirlice vearde healdan,
by las se attres ord ingebuge,
170 hiter bordgelac, under biiulocau,
feonda fsersearo: bat byd frccue vund
blatast benna. Uton as beorgan ba,
benden ve on eordan eard veardigen !
rtan us to fiider freoda vilnjan,
175 biddan beam godes and bone Mid an gsest,
bat he (is gescilde vid sceadan vsepnum,
ladra lygesearvum. Se us lif forgeaf,
leomu, lie and gaest, si him lof simle
Juirli voruld vorulda vuldor on heofonum.
Cod. Exon., ed. Thorpe.
Beott "ifolo!
Vel byd bam eorle, be him on innan hafad (p. 467 Th.)
redehygdig ver ruine heortan;
bat hiui byd for vorulde veordmyuda maest
and for lissum drylitnc doma selast.
5 Efne sva he mid vritre bone veallendan
leg advasced, l)iit he leng ne mag
hliicbyrneude burgum sceddan:
sva he mid almessan ealle toscufed
synna vunda, savle Iarnad.
Cod. Exon., ed. Thorpe
Se dreorga.
Hviit ic ana sat inuau bearve,
mid helme bebeaht, bolte to middes,
bajr ba svete burnan svegdon and union,
163. eglum, Th.\ englum, MS.
6. adviisce, Th. — 9. vunde, savla, Th. .
Hviit ic] Initiitm hoc est paraphraseos carminis Jiedae latini de die
judicii, quod ita incipit:
Inter floriyeras foecundi cespihs herbas
tlamine ventorum resonantibus undique ramis.
c,uos duos versus poeta Anylosaxonicus transtulit *™PW?*™*' ln^
nitur carmen Anylosaxonicum in libra manuscr. Bibl. Coll. Loip. Ltir.
C"W3rt*rVete] vater, Conyb. aut vaterburnan vaegdon , (tut si svegdon tueri
veils, svete burnan legas necesse est.
228 Le6ctvyrhtan.
on uiiddan gehage, sva ic magdum secge.
5 Eac paer vynmnn vyrta veoxon and bleovon
innon bam gemonge on senlicum vonge,
and pa vudubeamas vagedon and svt-gdon
j)iirh vinda geiyne , volcen vas gehrered
and min earme mod eal via gedrefed.
Conybeare LXXX.
Paraphrasis Anglo-Saxon ica rythmica doxohrjiac ad triunum drum
confitendum solitae. E cod. Juntan. in biblioth. Bodl.
Si be vuldor and lof vide geopenod
geond ealla peoda, pane and villa,
magen and mildse and ealles modes lufu,
sodfiistra sib, and pines silfes dom
5 vorulde gevlitegod, sva pu vealdan miht
eall eordan magen and nplyfte,
vind and volenti: vealdest eall on riht.
pu eart frofra fiider and feorhhyrde
lifes latteov, leohtes vealdend,
10 iisyndrdd Irani syunnm, sv;l pin sunn mtere,
burn cla?ne gecynd cyning ofer ealle
beald gebletsod , boca laredv,
he.ih hygefrofre and halig giist.
Sva viis on frumau fiea mancynnes
15 eallre vomlde vlite and frofre,
claene and criiftig. pu gecyddest pat
pa pn, ece god, ana gevorhtest
pnrh halige miht lieofonas and eordan,
eardes and uplyft and eallu ping.
20 pu settest on foldan svide feala cynnn,
and tosyndiVidost liig siddan on manego.
pn gevorhtest, ece god. ealle gesceafta
on six dagum, and on pone seofodan pn gerestest.
j»;i viis gefordad bin fiigere veorc,
25 and pu sunnan dag silf halgodest,
and gemaersodest bine maneguni to belpe.
Jione heahan dag healdad and freodjaiT
ealle, pa pe cunnon cristene peavas,
haligne heortlufan and pas hehstau gebod.
30 on drihtnes namon se diig is gevnrdod
and nu and sinible. pine sodan veorc
and pin micle miht manegum svytelad",
sva. pine cri'iftas heo cydad vide
ofer ealle voruld. cce standetf
4. magtfnm i. e. populis s e conje.ctura apposui; leyi quoque potest
sen moiinum sen halediim. — 5. vynnuml vyn, Vonyb. — 8. gryne, Cottgb.
7. volcna, H. verbum vealdan h. I. accusativum reyit. — 13. hvge
frofre, H. — 17. jrevrohtest, H. — 19. eardes) yenitirus locum habere non
potest; poetam eus scripsisse puto.
Leodvyrhtan. 229
35 godes handgeveorc, grdved sva pu hete.
ealle pe herjatf halige dreamas
cla>nre stefue and cristene bee,
eall niiddangeard, and ve men cvedad
on grunde her gode lof and pane.
40 and l>in agen dom
and on vornlda voruld vunad and rixad
cyning innan vuldre, and his ba gecorenan,
heahdrinesse haliges gastes,
vlitige euglas and vuldorgife,
45 sode sibbe, savla pancuug,
modes mi I I'M', pan* is seo ma?ste lufu,
halige domas. heofonas sindon
pnrh Jtine ecan seghvar fulle,
sva sindon bine mihta ofer niiddangeard
50 svutele and gesyne, bat pu hi silf vorhtest.
IHckes Then. I.
Symboli apostoHvi alia vcrsio.
Hod. Jun. 121. Bibl. Bodleian, fol. 46.J
AlmiMig fader up on rodore,
be ba sciran gesceaft sceope and vorhtest,
and eordan vang ealne gesettest,
ic pe ccne god senne gecenne,
5 lustnm gelyfe. pu eart lifes frea,
engla ordfruma, eordan vealdend,
and pu garsecges grundas gevorhtest,
and pa pu manega canust mserra tungla.
lc on sunn pinne sodne gelyfe,
10 haelendue cyning hider asendne
of pain uplican engla rice,
pone Gabriel, godes a?rendraca,
sauctan Marian silfe geboddde:
ides unniajne heo pat serende
15 onfeng freolice, and pe, fader, silfne
under breostcofau beam aceude.
nas pair gelremined iiren at giftuin,
ac paer halig gast bandgift sealde,
pas re fyeninau bosm fylde mid blisse,
20 and heo cudlice cende sva mserue
eordbiiendum engla scippend,
se to frofre geveard foldbuendum,
and ymb Bethleeni bododon englas,
pat acenned viis Crist on eordan.
25 Pa se Pontisca Pilatus veold
under Ronivaruin rices and doma,
pa se deora frea dead provade,
40. lacunam, hand dnbie mag nam, Hickesius non annotavit. — 44.
vuldorgyfe, H. — 47. halig, H.
230 Leodvyrhtan.
on gealgan stah gum en a drihten-
tone geomormdd Josep byrigde,
30 and he of helle hfuTe gefette,
of pam suslhofe savla manega.
het pa upljce ecTel secan.
Pas py priddan dage peoda vealdenri
aras, rices frea, recene of in old an.
35 and he feovertig daga folgeras sine
runum arette, and pe his rice began.
pone uplican edel secan,
cvatf, pat he nolde nsenne foriaetau,
pe him ford ofer pat fylgjan volde
40 and mid fiistiim sefan freotfe gelaastan
Ic haligne gast hyhte beluce,
emne sva ecne sva is ador gecveden
fader otfcTe freobearn folca gereordum.
Ne sint pat preo godas ])riva genemned.
45 ac is an god, se pe ealle hafart
p5 pri naman pinga gerynum
sM and sigefiist ofer side gesceaft,
vereda vuldorgifa vlanc and ece.
Eac ic gelyfe, pat sin Ieofe gode
50 pe burb. senne gepanc ealdor herjad.
heofona heahcyning her for life.
and ic gemsenscipe maerne getreove
pinra haligra her for life.
lisse ic gelyfe leahtra gehvylees,
55 and ic pone arist ealra getreove,
flsesces on foldan, on pa forhtan (id,
peer pu ece lif eallum dselest,
sva her manna gehvylc metode gecvcmad.
Wanley , Catalogus libror. manuscript-
septentr. p. 48.
Oralionis dominicae versio melricu*
(E cod. Jun. fol. 45. liibl. Bodl.)
Fader manna cynnes, frofres ic pe biddc.
halig drihten, pu pe on heofonum eart,
pat si gelialgod hygecriiftum fast
pin nama nu pa, nerjende Crist,
5 in urum ferhdlocan feste gestadelod.
dime nu to mannum, mihta vealdend.
pin rice to us, rihtvis dema,
and pin geleafa in lifdiige
on urum mode msere purhvunige.
10 And bin villa mid us veorde gekcsled
34. recen, W. — 39. fyljan, W. — 44. bri? — 58. meruc, W. — 55.
«rest, W. — 57. dyeldcst, W.
Leoclvyrhtan. 231
ou eardunge eordau rices,
sva hliittor is in heofonvuldre
vynnum gevlitigod a to vorulde ford.
Syle us nu to diige, drihten gumeua,
15 heofena heahcyuiug, hlaf liserne,
J)one l)ii onsendest savluin to ha;le
on middaueard manna cynnes:
pat is se cla?ne Crist, drihten god.
Forgif lis, giunena veard, gyltas and svuna
20 aud?ure leahtras iilaet, lices vnnda
and manda?da, sva ve niilduni vid pe
almihtiguni gode oft abelgead,
sva sva ve forlsetad leahtras ou eordau
l>am pe vid us oft agyltad,
25 and him vomdaeda vitan ne peucad
for earnunge ecan lifes.
Ne lsed pu us to vite in vean sorge,
ne in costunge, Crist nerjende,
by liis ve arlease ealra piura mildsa
30 burn feondscipe fremde veordan.
And vid yfela gefreo us eac nu pa
feonda gehvylces. Ve in ferhdlocan.
beoden engla, banc and vuldor,
soil sigedrihten, secgad georue
35 bas pe pu us milde niihtum alysdest
frain haftnyde hellevites.
Amen, veorde l>iit.
Wanley , Catalog, pat/. 48.
Orationis dominicae alia versio.
(E cod. Col/. Corp. Christi Cantabr. S. 18. p. U>7.)
I'u eart ure fiider, ealles vealdend,
cyuing on vuldre, for pam ve clypjad to [>c,
are biddad, nu pu yddsfc miht
savle alysan ; bu hig sendest aer
5 burh pine ad elan band in to pam flyesce :
ac hvar cyniif hed nu, cyniug vuldres,
butau pu, engla god, eft hig alyse
savle of synuum purh pine sod an miht?
\>\i eart on heofonum by lit and frofor,
10 blissa beorhtost; ealle abiigad to pe,
))inra engla l>rym , anre stefne
clypjad to Criste, cveclad ealle bus:
"Halig eart pu, halig, heofonengla cyuing,
drihten ure, and bine domas sind
15. userue] urne, W. — 20. aletlices vunda, W. — 22. abylgeat, W.
— 24. pa in pe vid, W. — 25. penced", W.
6. cyning vuldres] desunt apud W. — 10. ealla, W. — 11. engla]
gasta, W.
232 Leod'vyrhtan.
15 rihte and ruine; rsecad efue gebvam
seghvylcuin men ageu gevyrhta:
vel byfl ]>am be vyrcd villan binne".
Sva is gehalgdd bin beahuama
svide maerlice manegum gereordutn,
2© tva and hundseofontig, biis be secgad bee.
bat bu, engla god, ealle gesettest
ielcere beode peav and visau:
ba vurdjad })in veorc vordum and daeduru,
burn gecynd clypjad and Crist herjad
25 and bim lof laedad: lifigeuda god,
sva ]m eart geadelod geoud ealle vorld!
Cum nu and mildsa, mihta valdend,
and us bin rice alyf, rihtvis dema,
earda selost, and «-ce lif,
3d brer ve sibbe and lufu samod gemetad.
eagena beorhtnis and ealle myrhde,
bser byd gehyred bin halige lof
and J)in micele miht mannum to frofre.
sva bu, engla god, eallum blissast.
35 Gevyrde bin villa sva bu valdend ear*
ece geopenod geond ealle vorld,
and J)u be silf eart sodn'ist dOma,
rice rsedbora geond rfunne grund.
sva bin heahsetl is heah and msere,
40 fSger and vurdlic, sva bin fader vorhte
iidele and ece, bser bu on sittest
on sinre svidrau healfe. bu eart sunn and fader
ana segder, sva is bin adele gecynd
miclum gemaersod, and bu monegum helpst,
45 ealra cyninga brym; clypast ofer ealle,
byd I»in vuldorvord vide gehyred,
bonne bu bine fyrde fagere geblissast,
selast miht and mund miclum herige;
and be bancjad' busenda fela,
50 eal engla brym , aure stefne.
sva be on heofonum, heahprymnesse,
iidele and ece a bancjad
cla?ne and gecorene Cristes begnas,
singad and biddad sodfiistne god
55 are and gifnesse ealre J>eode ;
I>onne bu bim tidast, tyreadig cyning,
sva bu eadmod eart ealre vorlde,
si be banc and lof binrc mildse,
vuldor and villa! J)ii gevurdod eart
60 on beofonrice beiih casere,
and on eordan ealra cyniuga
15. rsecd, W. — 16. menagen, IF. — 22. l>eov , W. — 30. sib, W.
— 32. bor, W. — 41. ete, W. — 42. on pinre, Mr. — 43. Sdela, W. —
50. stafue, W. — 55. ealra, IV.
Le6dvyrhtan. 233
help and heafod, halig laece
rede and rihtvis, riiniheort hlaford.
Pu geadelddest pe ealle gesceafta
65 and tosyndrodest hig siddan on manega,
sealdest aelcre geeynde agene visau,
aDd a l)ine mild.se ofer nianna beam :
sva pu mid sibbe senst urne hlaf
daghvamlice dugude pinre,
70 rihtlice dselest, riiniheort hlaford,
mete hi mini mannum, and him mare gehyeUi.
iifter forcTside pines fiider rice
(pat viis on fxuiman fiigere gegearvod),
earda seldst, and ece lif,
75 gif ve sod and rilit symle gela?stad.
syle iis to dag, dryhten, pine
mild.se and mihta, and fire mod gebyg,
pane and peavas on pin gevil.
bevyrc iis on heortan haligue gast,
s0 frofre on innan, and us fultum syle,
pat ve nioton vyrcan villan pinne,
and pe betsecan, tyreadig cyning,
savle lire on piues silfes hand.
Forgif ns ure synna, pat iis ne scamige eft,
85 dryhten ure, ponne pu on dome sitst,
and ealle men uparisad,
pe fram vife vurdon and fram vere aceunede,
beod pa gebrosnddan ban mid pam flsesce
ealle ansunde eft gevorden;
S)0 paer ve svutollice siddan oncnavad
eal piit ve gevorhton on voruldrice,
betere and virse: pa?r beod butu geara.
ne miigon ve hit na dvrnan, for pam he hit dryhten vat,
and paer gevitnesse beod vuldormicele
95 heofonvaru and eordvaru, helvaru pridde.
ponne betid egsa geond ealle vorld,
peer man us tyhhad on diig tvegen eardas,
dryhtnes are odde deofles peovet,
sva hvader ve geearnjad her on life,
100 pa hvile pe ure mihta maeste vaeron.
ac ponne us alysad lifigende god
savle ure , sva ve her forgifad
earman mauuum, pe vid us agjltou.
And na us pu ne la?t lade besvican
105 on costnunga, cvellan and baruan
savla ure, peah ve synna fela
didon for ure dysige diiges and niiites,
idele sprajce and unriht veorc,
66. selce gecynd, W. — 70. riiniheort hlaford desunt ap. W. — 77.
trebig, W. — 80. frofre deest ap. W. — 87. vife and fram vere vurda»,
W. — 100. nihta, W. — 103. her gifad, W. — 103. agilt, W.
234 Leodvyrhtan.
bine bodu brsecon. ve be biddad mi,
110 almibtig god, are and gifnesse,
ne lset sva heanlice bin handgeveorc
on endedage eal forveordau;
Ac alys us of yfele! ealle ve beburfon
godes gifuesse; ve agylt habbad
115 and svide gesyngod. — Ve be sodfiistan god
haerjatf and lofjatf, sva bu haeleud eart,
cynebearn gecyded cvicum and deadum,
ad'ele and ece ofer ealle l>ing.
J)U rniht on anre band eade befealdau
120 ealne middaneard: svylc is ma?re cyning!
si sva bu silf vilt, sodfiist dema,
ve be, engla god, ealle herjad
sva Jul eart gevurdod a on vorulda ford.
Wanley, Catalog, p. 147.
Hvy seo forddne s&vl cleopad vid l>am lichoman.
Hum has behofad hiileda seghvylc, (367 Th.)
bat he his savle sid silfa bevitige,
hu bat byd" dedplic, bonne se Dead cymed,
asundrad ba sibbe, ba be aer soniad vseron,
5 lie and savle. long byd siddan
l>;it se gast nimed at gode silfuin
sva vite sva vuldor, sva him in vorulde aer
efne bat eordfiit a?r gevorhte.
Steal se gast cuuian, gehduui hremig,
10 simle 3111b seofon niht savl tin dan
bone lichoman, be heo a?r longe vag,
breo bund viutra,
butan ser vyrce ece dryhten,
iilmihtig god, ende vorulde.
lb cleopad bonne sva cearful caldan rcorde,
spriced grimlice gast to jiain duste:
Drugu pti, dreorga, to livon dreahtest |)ii me,
eordan fylnes eal forvisnad,
lames gelicues? lyt bu gepohtes,
20 to livon binre savle sid siddan vunlr.
siddan heo of lichoman lyeded va?re.
hviit vite bu me verga, hviit Jm burn vyrma gill
lyt gebohtes , hu bis is long hider,
and be burh engel ufan of roderum
25 savle onsende burh his silfes bond
110. gifnes, W. — 117. gecydd, W.
12. lacunam Thorpius non notavit; scribi fortassis potest: Jtreo
hiind vintra siddan bonan gevat. — 16. se ga;st, Cod. Yercel. — 17. Hviit
drub bu, Cod. Yercel. Drugubu, Cod. Exon., sine hviit. drngu = droge,
stercus? cf. bor. drog, -ar /'. 1) vestis detrita, 2J homuncio, 3) equa vi-
lissima, efj'oeta. — Forsitan drugu scribi debet. — dreahtest J dn-htest?
cf. Andr. 39 (Grimvi p. 95J). — 18. forvisnad, Cod. l'.| forveornast, Cod.
E. — 20. sid 1 ping, V.
Le6dvyrhtan. 235
ineotiul almihtig of his niagenbrymnie
and be ba gebohte Mode by halgan,
and l)ii me by heardan hungre gebunde
and gehaftnadest belle vitum!
30 Eardode ic be on innan, no ic be of meabte
fiaesce bifongen, and me firenlustas
J)ine gebrungon, J>at me buhte ful oft,
bat vaere britig busend vintra
to binum deaddiige. Hvat ic uncres gedales bad
35 earfodlice: nis nu se ende to god!
vspre l)ii be viste vlonc and vines siid,
brymful l>u neddest, and ic ofl)yrsted vsis
godes licbouian, gaestes drinces;
forJ)an j)ii ne hogodest her on life,
40 benden ic be on vorulde vunjan sceolde,
l>at l>u vaere l>iirh fla?sc and burn firenlustas
stronge gesfyred, and gestadelad l)iirh mec,
and ic vas gaest on be from gode sended.
Naefre bu mec sva heardra belle vita
45 ne generedest burn binra neoda lust:
scealt bu nu minra gescenta scome hrovjan
on b^m miclan dage, J)onne raonna cyn
se ancenda ealle gegadrad.
Ne eart bu nu bon leofre naengum lifgendra
50 menn to gemjiccan, ne nieder ne fiider,
ne naengum gesibbra, bonne se svearta liralii.
siddan ic iina of l)e ut sidade
purli l)iis silfes bond, {>e ic aer onsended vas.
Ne magon bee nu heonan adon hyrsta ba readan,
55 ne gold ne silfor, ne l>inra goda nan;
ac her sculon abidan ban bireafod,
besliten seonvum , and bee pin savl sceal
minum unvillan oft gesecan,
vemman mid vordum, sva J)U vorhtest to me.
60 Eart bu dumb and deaf, ne sindon bine dreamas viht ;
sceal ic be nihtes se beah nyde gesecan
synnum gesargad , and eft sona from be
hveorfan on honcred, bonne halege menu
gode lifgendum lofsong dod,
65 secan ba hamas, be bu me aer scrife,
and ba arleasan eardungstove.
and bee sculon moldvyrmas monige ceovan,
seonovum beslitan svearte vihta
gifre and graedige. ne sindon bine geohda viht,
30. eardode] Exon. omit. — no — meahtel ne meahte ic J)e of cunian,
V. — 37. nedest, EV. — 39. torban — hogodest] J>ser bu bon bogode, Ex. — 48.
strange gestryned, V. — 44. me mid {I. vid) sva heardum helle vitum, V.
— 45. generedest, F.] gearvode, Ex. — nieda, F. — 46. scealt bu minra
gesynta, V. scealt bu nu hvadre minra gescenta, Ex. — 50. medder, Ex.
— post v. 55 inserit V.: ne binre bryde beag. ne pin goldvela {I. bold-
vela), ne nan bara goda. be bu iii ahtest. — 68. slitan sarlice, Verc. —
69. geahde, Exon. sehta, Verc.
23C Leodvyrhtan.
70 }ni bu her on moldan monnum eiivdest:
forjjon Jte vsere selle svide micle,
bonne be vaeren ealle eoriTan speda,
butan ])ii hi gedselde dryhtne silfum,
pat pu vurde at frumsceafte fugel, oil tie fisc on sae.
75 od d'e eordan neat a3tes tiolode,
feldgongende feoh butan snyttro,
ge on vestenne vildra deora
l>at grimmeste pa?r sva god volde,
ge peah pu voere vyrmcynna l>iit vyrreste,
80 ])onne pu sefre on moldan mon gevurde,
od'tfe aefre fnlvihte onfon sceolde,
bonne pu for unc bu ondvyrdau scealt
on bam miclan dage , bonne eallum monnum bend
vunda onvrigene, pa be in vorulde a?r
85 firenfulle men fyrn gevorhton,
ponne vile dryhten silf daeda gehyran
at ealra monna gehvam niudes reorde,
vunda viderlean. — Ac hviit vilt bu \ner
on donidage dryhtne secgan,
90 bonne ne byd naenig to ]>fis lytel lid on lime geveaxeu,
liat pu ne scyle for aeghvylc anra on suudran
riht agieldan, bonne rede byd
dryhten at dome? ac hviit do vit unc,
bonne he unc hafad geedbyrded od'rc side?
95 sculon vit bonne iit somue siddan briican
svylcra yrmila sva pu unc aer scrife!
firenad bus pat flaeschord , sceal bonne feran oiivljl;.
secan helle grund, nales heofondrcamas,
daedum gedrefed ! liged dust peer hit viis.
100 ne mag him audsvare senige secgan
ne pa?r edryne a'nigne gehatau
gaeste geomrum geoce oilde fn'ifre.
byd pat he.ifod toliliden , lionda tolidodc
geafias toginene, goman toslitene
105 seonva beod iisogene, sveora bicoven,
rib reafjad rede vyrmas,
druncon hlodum lira, heolfres purstigej
byd se<> tunge totogen on tyn healfa
hungrum to hrodor; for]ion lieo ne mag horscllce
110 vordum vrixlan vid bone vergau ga;st.
Gifer hatte se vyrm, bam pii geafias beod
niidle scearpran , se gencded to
aerest ealra on pain eordsci-afe,
74. Jiiit, Th.] baer, Ex. Verc. — 84. vundc, Th. — 88. viderleanjau
suggessit Th. sed mihi iXXsitytg ilia esse videtur puetis nsitata, ita tit
settan, seu gifau ant aliud verbum supplendum sit. — 101. edryne apiiiync,
Th.] edringe senge, Ex.; in Verc. versus totus omittitur. — 103. tohleo-
dode, Exon. — 107. drincad Thorpius legere suadet, bene. — 108. hcalfe,
Ex. Verc. — 109. to hroilre? — horslice, Th. — 112. to me, Verc.
Leodvyrhtan. 237
he ba tungan totyhd , aud l>;i lodas burhsmvlid'
115 and ba eagan burheted ufon ou bat heafod,
and to a?tvelau 6 drum gerymed
vyrmum to viste; bonne byd bat verige
lie acolad, bat he Ionge a?r
verede mid vaedum; byd bonne vyrmes giefl,
120 set on eordan: bat mag aeghvylcum
men to gemynduin mddsnotterra!
Cod. Exon. et Cod. Vercell., ed. Thorpe.
114. post 115 in Exon. — 115. eaxan bnrhited, Exon. — 118. acolad
sitgyessit Th., vertens "coofd" , ab acoljan, f'rigescere; acoljan = ter-
rore percellere; sed legendum esse puto : lie atol, lad, cet. — he} semon?
C. Peodvitan.
Bedae Venerabilis verba ultima.
(Cod. Sancti Galli 254. sec. IX.)
Canebat (Beda) autem sententiam Sancti Pauli Apostoli dieentis "kor-
rendum est incidere in manus Dei viventis" et multa alia de sancta scri-
ptura, in quibus nos a somno animae exsurgere} praecogitando ultimam
horam , ammonebat. et in nostra quoque lingua, tit erat doctits in no-
stris c ar minibus , de terribili exitu animarum e corpore.
Cod. Sti. Galli 254, p. 253.
Multa de scripturis sacris et in nostra quoc/ue lingua, hoc est Ang-
licana, ut erat doctus in nostris carminibus , nonnulla dixit: nam et
tunc hoc dictum Anglico sermone componens multum compunctus aiebat-
Conybeare , ex Uteris Cuthberti ad Cuthvinum datis.
Illustr. of Anglosaxon poetry, p. 6.
Fore the' neidfaerae naenig ni uurthit
thonc snotturra, than him tharf sie,
to ymbhycganue aer his hinjongae,
liuaet his g.istae godaes aeththa yilaes
aefter deothdaege doemid uueorthae.
Quae Conybearius ita exhibet:
For bam neodfere naenig vyrdetf
bonces snottra, bonne him bearfe si,
to gehycganne zer his heouaugange,
hviit his gasla godes other yrdes
after de«ide heonan denied vurde.
Uterque codex vitiosus passim apparet, melioris tanun notae est co-
dex Sti. Galli, qui carmen in Northanhymbrorum dialecto exhibet scri-
ptum. In vulgari Vestsaxonum sermone ita legeretur;
Fore bam neadfiire rnenig ne veorded
Jionces snotturra, bonne him bearf si,
to ymbhycganue rer his hiugonge,
liv;it his g.iste godes odde yfles
nfter deiiddiige demed veorde.
Peodvitan. 239
E dialogo inter Saturnwn et Salomonein.
(In the red book of Derby J
Salomon cvad:
Lytle hvile leaf beod grt'ne,
bonne hit eft fealevatf, fealled on eordan,
an forveomad, veortfecT to duste.
Sva bonne gefeallad ba be firena xr
.1 lange laestad, lisjad him on mane,
hydad heahgestreon, healdad georne
on fiistenne feondum to villan
and venad vanhogan , bat hie vile vuldorcynini;.
almihtig god, ece gehyran.
Conybeare, <pag. LXXX1V.
Cynevulfes leoctcvide
Be }>am ddmes dage.
Xe bearf him ondroedan deofla strselas (I.) (p. 49 Th.)
aenig on eordan alda cynnes
gromra garfare, gif bine god scildcd
duguda dryhten ! Is bam dome neah,
5 bat ve gelice sceolon leanum hleotan,
sva ve vide feorh veorcum hlodun
geond sidne grand. Us secgad bee,
hu at aerestan eadmod astiig
in middangeard magna goldhord,
10 in fsemnan fad'm , freobearn godes
halig of heahduro. Hum ic vene me
and eac ondra3de dom Jry red'ran,
bonne eft cymed engla beoden,
be ic ne heold teala bat me hselend min
15 on bocum bibead. ic |>as brogan sceal
geseou synvraece, bas be ic sod talige,
{»a3r inonig beod on gemot loaded
fore onsyne t-ces demanj
[)onne C. cvacatT, gehvred cyning madlan,
20 rodora rihtend sprecan rede vord
bani be him y?r in vorulde vace hyrdon,
2. fealeviad, C. — on, C. — 3. forveorniad, C. — veordad , C. — 4.
ha be | daede firene, C. — 5. lsested, CL
2. selda, Th. semper fere. — 11. heabdu, MS. — v. 19 — 29. Literae
singulae , runarum characteribus in libro manuscripto depictae, poetae
nomen formant collectae, scil. Cyuvulf. Thorpius , quia nomen hoc in
commune Cynevulf scribi solet, post "vita" (v. 26.) versus tuiius defe-
ctum deplorat, sed immerito, ut mihi videtur. Sensus certe mancus non
est, cum trrodora rihtend" subjectum sit verbi "deman ville", et scribae
incuria versum runicd liters' insiynitum perditum esse, vix credi potest.
Literam E. iyitur, si abesse nequeat, post literam N. inserendam censeo,
et scribendum "benden Y. , X. and E. ydast" etc. — Quod autem pertinet
ad literarum notionem, Thorpius literam C, cujus nomen Cen in-
terpretatus est voce: bold, i. e. fortis, acer; litems Y. et N., quarum
240 Peodvitan.
bendau 1[. and W. ydast uiealiton
frdfre findau; baer sceal forht monig
on Jiam vongstede verig bidan,
25 hviit liim after daedum deinan villi*
vradra vita; byd" se V. scacen
eordan fn'itva. U. vas longe
Ij. fiodum bilocen lifvynna dael,
F. on foldan. bonne fratva sculon
30 birnan on ba?le; blac rasceted
receureada lig, rede scrided
geond vonild vide, vongas hreosad,
burgstede berstad, brond byd on tyhte
iiled ealdgestreon uumurnlice
35 gasta gifrast bat ge<> gnman heoldon,
benden him on eordan unmcdla vis.
Forbon ic leofra gelivone la? ran ville,
l)iit he ne agsele ga?stes bearfe,
ne on gilp geote, benden god ville,
40 pat he her in vorulde vunjan mote,
somed sidjau siivl in lice
in bam gasthofe. Scyle gumena gehvylc
on his geardagum georne bibencan,
bat us milde bicvom meahta valdend
45 at aerestan l)iirh has engles vord.
Byd nu eorneste, bonne eft cymed
rede and rihtvis, rodor byd onhrered
and has miclan gemetu middaugeardes
beheofjad, bonne beorht cyning leanad,
50 ])iis be hi on eordan eargum dieduni
lifdon, leahlrnm fa: pas hi longe sculon
ferdverige onfon in fvrbade
velmum bivrecene vnidlic audlean.
F'ouue magna cyning on gemot cymed
55 brymma maeste ; beodegsa byd
hind gehyred, bi heofonvonian
cvaneudra cirm. cearge redtad
fore onsyne eces deman,
J) a be hira veorcum vaoe truvjau".
60 F'a?r byd odyved egsa mora,
|ionne from fromgesceape gefregen vurde
aefre on eordan; pan- byVf -.pghvylcum
synvyrcendra on |>;i snudan tid
nomen Yr (arcus^ et Xead (necessitas, vinculum) vocibus: misery ("»»«*'-
seria yrmn") et need; literum V. , [cui nomen Ven (spes) voce wain
(pluustrum); liter am \J.} cui nomen Ur (taurus) vocibus of old (= or,
ab initio); literum L., cui nomen LagU Caqua) voce water; literum
denique b\, quae nomen hubet Feoh (pecus , pecuniu) voce wealth (po-
testas, opes). Literae deficientis nomen est Eli, ejusque notio : ei/uns. —
30. blacra Betted", M.S'. tertnm emendavit Kemblius. — 47. ryhtvis, Th. —
52. fvr bade, MS. — 53. vaslmum, Th. — bivrecene] Thorpius bevrigene
vel bevrogene legere suadet. — 57. cvan'endra, MS., i superscript. —
cerge, Th. —
Peodvitan. 241
leofre micle bonne eal beos lsene gesceaft,
«55 bat he liine silfne on bam sigebreate
belrydan maege, bonne herga friima,
adeliuga ord , eallmii domed
leofum ge lad urn lean iifter rihte,
beoda gehvylcre. Is us bearf micel,
70 bat ve gaestes vlite ser bam gryrebrogaii
on has gsesnan tid georne bibencen.
Nu is bon gelicost, sva ve on laguilode
ofer cald vater ceolum lidan,
geond sidne sse sundliengestuni,
75 flodvudiim fergen: is bat frecne stream
ytfa ofermseta, be ve her on lacau"
geond bas vacau voruld , viudge ho I ma.»
ofer de6p geldd. vses se drohtad strong
aer bou ve to loude geliden hafdon
SO ofer hreoue hrycg: |«i us help bicvom,
]>iit us to haelo hyde gelaedde
godes gaestsunu and us giefe sealde,
bat ve oncvavan magun ofer ceoles bord,
hvar ve saelan sceolon sundhengestas,
6a ealde ydmearas ancrum fiiste.
iJtan us to baere hyde liyht stadeljan,
pa us gerymde rodera valdend
halge on heahdum, ba lie heofonnm as tag.
f'onne mid fere foldbuende Ml-)
90 se micla dag meahtum dryhtnes
sit midre niht mague bihlemmed,
scire gesceafte, sva oft sceada fxcw
peof pristlice, be on lustre fared",
on svearfre niht sorglease haled"
!»5 semniuga forfehd slaepe gebundne
eorlas uugearve yfles genaeged :
sva on Syne beorg somod cymed
inagenfole micel meotude getryve,
beorht and blid'ej liim veorded blaed gifeu.
100 Ponne fram feoverum foldan sceatum,
bam ytemestum eordan rices,
englas iilbeorhte on efen blavad
byman on brehtine; beofad middangeard,
hruse under haled um hlydad tosomne;
105 trume and torhte vid tungla gong
singad and sviusjad Sudan and nordan,
eastau and vestan ofer ealle gesceaft,
veccad of deade dryhtgumena beam,
eall uionna cynu to nieotudsceafte,
110 egeslic of ba;re ealdau moldan, hatad hi uppastandan
sneome of slaepe by fiistan. Peer mon mag sorgende folc
64. leofra, T/t. — 05. baer he, TA. — 75. flodvudu, Th. — 88. to heo-
fonum? — 91. biblemmeo", TA.l bihlpemed, MS. — 107. healle, MS.
16
242 rVodvitan.
gehyrau hygegeomor, hearde gefised,
cearum cvideude cvicra gevyrhtu
forhte iificrde. Pat byd foretacna mnpst
115 {iara pe a?r odde sitf ipfie eevurde
mounum odvved: bset gemeugde beod
unluelo gehic engla and deofla
beorhtra aud blacra; veorded beg* cyme
hvitra and sveartra, svii him is llama sceapea
120 ungelice, eugliim and deoflum.
f*onne senininga ou 8$iie beorg
sudaneastau snunau leoma
cvmed of scippeude scinan leohtor,
]>onne hit men nuegen modum si In Tgan.
185 beorlite blitan, })onne beam godes
burn heofona gelileodn hider odvved,
cymed vundorlic Cristes onsyn,
adelcyninges vlite eastan fram roderum
on sefau svele sinuin folce,
130 biter bealofiillmn , gebleod vundrnm.
eadgiini and earimtin ungelice.
He byd J>iini gddttH glad mod on gesihde,
vlitig, vynsumlic veornde baai halgan,
on gefean fiiger, freond and Ie6fta?l,
135 liifsum and lide leofum nianntim
to sceavannc j>oue scynan vlite.
vi-dne mid villain, valdendes cyme,
magencyninges , |>am pe him on mode a»r
vorduni aud veorcum vel gecvcmdun.
140 He byd ham yfluin egeslic and grinihc
to geseonne synueguui monnum,
bam ]>e mid firenum cnmad lord forvorhte.
Pat mag vites to vearuinge ]>;im J>e hahhad visne gejioht,
j)iit se him eallunga oviht ne oudrreded,
145 se for bsere onsyne egsan ne veorded
forht on ferde, bonne he freau gesihd
ealra gesceafta andveardne fa ran
mid uiiigenvundrum mongiun to [>inge
ond him on healfa gehvore heofonengln |>reat
150 3-inbutan farad iilbeorhtra scoln,
hergas haligra heapum geneahhe.
Dyned deop gesceaft and fore dryhtne fared
velmfyra ma?st; ofer vidnc grand
hlemmed hata leg; heofonas berstad,
155 trume and torhte tungol ofhreosad;
j)onue veorded sunne sveart geveuded
ou blodes hiv, seo be beorhte scan
ofer servoruld ealda bearnnm.
125. beorhtre? — 135. byd Iufsum? — 143. vearninga, MS. — 149.
healfa gehvore] healfa gehvone Thorpius leyere suarfet, sed couf. paq.
247, 74. — 153. vaelmfyra, Th. — 158. a:lda, Th.
FVmlvitan. 243
Mona l)iil silfe, l>e ser moncynne
160 nihtes lyhte, nider gehveorfed,
aud steorran sva some stredad of heofone
Jjiirh bii strongan lyft stormuni abeatue:
vile almihtig mid his engla gedryht
inagencyninga meotud on gemot cuman.
165 prymfast beoden. Byd ba?r his hegna eac
hmleudig heap, halge savla
mid hira frean farad. Ponne folca veard
burh egsan ])rea eordan magde
silfa geseced"; veorded geond sidue grand
170 hi fid gehyred heofonbyman stefn,
aud on seofon healfa svogad vindas,
bl.ivad brecende bearhtma ma?stc,
veccad and vonjad voruld mid storm*'-.
fyllad mid feore foldan gesceafta :
175 bonne heard gebrec bind uninaete
svar and svidlic, svegdynna maest
ealdum egeslic eaved veorded.
Par magenverge monna cj'nnes
vornum hveorfad on vidne leg,
180 bii ban- cvice metad cvealmende fyr,
sume up sume uider iildes fulle.
Ponne byd untveo, bat baer Adames
c\n cearena full cvided gesargad,
nales fore lytlum, leode geomre,
ls5 sic fore pan maestum magenearfedum.
Ponne eall pre* on efen nimed
von fyres velm vide to somne,
se svearta lig, sees mid hira fiscum,
eordan mid hire beorguin, and upheofon
190 torhtne mid his tunglum; teonleg somod
Jirvdum barned bred eal on an;
grimme to gi'idre grornait gesargiid
eal middangeard on pa- maeran tid.
Sva se gifra g&st grundas geondsoced, (III.)
195 hydende leg heahgetimbro,
fylled on foldvong fyres egsan
vidmaere bla?st voruld mid ealle
bat, heorogifre. Hreosad geneahhe
tobrocene burhveallas, beorgas gemeltad
200 and beahcleofii, ba vid holme ser
fiiste vid find u in foldan sceldun
stid and stad'fast stadelas vid vsege,
vatre vindendum. Ponne vihta gehvylce
159. se silfa Thorp, let/ere vult,- equidem, si bat silfe "item, p a-
riter" exprimere non posset £c£ {mi an == solum), mdna, bat silfe leoht,
legerem. — 166. savle, MS. — 174. fyre? — gesceafte, MS. — 181. fylle
leaere vult Thorpius; non assentio. — 188. untreo, Th. — 183. gesar-
gatf, MS. — 187. vselm, Th. - 195. hidende, Th. — 200. ba, MS. —
201. sceldun, T/*.] scehdun, MS. — 203. vinnendum leyere suadet Th.
244 Peotlvitaii.
deora and fugla deadleg nimecT,
205 fiired" after foldan fvrsvearta Mg,
veallende viga, sva ser viiter fleoviin,
flodas afysde: ponne on fyrbade
svelad" ssefiscas sundes getvaefde.
vsegdeora gehvjic vcrig sveltetf,
810 birned" viiter sva veax. \>xr byil vnndra mii,
J)onne bit aenig on mode ma?ge apencan,
hii J)iit gestfin and se storm and sen stronge lyft
brecacT brade gesceaft. beornas graetad",
vepau" vanende vergnm stefnnm
215 heane, hygegeomre, hreovom gedreabte.
Seoded svearta leg synne on fordonnm,
and goldfriitva gleda forsvelgatf
eall aergestreon edelcjninga.
Paer byd cirm and cearu aud cvicra gevin,
220 gehreov and bifid vop bi heofonvoman,
earmlic ealda gedreag; ]>onan aenig ne mag
firendaedum fah fritT gevinuan
lcghryne losjan londes ohverj
ilc bat fvr nimed burh foldan gehviit,
225 griifetf grimlice, georne asececT
innan and titan eordan sceatas,
oiT piit eall hafad iildes leoma
voruldvidles vom velme forbarued.
Ponne mihtig god on bone ma?ran beorg
230 mid by maestan miigenprymmc cymed,
beofonengla cyning; hiilig seined
vnldorlic ofer veredum valdende god,
ond bine ymbiitan adcldugud betast
balge herefedan hlutre blicatf,
235 eadig engla gedryht, ingel)oncnm
forhte beofjad fore fader egsan.
For bon uis aenig vundor, hii him vomldmonna
seo unclaene gec3nd cearum sorgende
hearde ondraede, {)onne sio halge gecynd
240 hvit and heofonbeorht, heagengla magen
for baere onsyne beod egsan afyrhle.
BidacT beofjende beorbte «esceafta
dryhtnes domes; daga egeslicast
veorded in vornlde, bonne vuldorcyning
245 burh prym preaci peoda gehvylce,
hated iirisan reordberende
of foldgrafum, folc iinra gehvylc,
enman to gemote moncynnes gehvone.
Ponne eall hrade Adames eyun
250 onfehd flaesce , veorded foldniste
eardes at ende; sceal bonne aura gehvylc
213. gretad, Th. — 216. synne on fordonuml synmim fordone? — 217.
fratve, Th. — 221. gedriig? — 239. ondrede, Th. — 242. gesceafte, Th.
Peodvitan. 245
fore Cristes cyme cvic arisan,
leodmn onfon and lichoman,
edgeong vesan; hafatf eall on him,
255 |>hs be he on foldan in fyradagum
godes odde gales on his gajste gehlod,
geara gongum; hafad iit giidre
bu lie and savle; sceal ou leoht euinan
» i lira veorca vlite and vorda gemynd
260 and heortau gehygd fore heofona cyuing.
Ponne byd geyced and geeduivad
moncyn purh meotud; micel arised
dryhtfolc to dome, sid dan dead'es bend
tolesed liffnuna. Lyft byd onbarned,
265 hreosad heofonsteorran; hydad vide
gifre gleda; gsestas hveorfad
on ecne eard; opene veordad
ofer middangeard monna dseda,
ue magon hord veras heortau gepohtas
270 fore valdende vihte bemidan;
ne sindon him daeda dyrue, ac baer byd dryhtuc cud
on bam miclan diige, hu niouna gehvyle
ser earnode eces lifes,
and eall andveard, bat hi aer odde sid
275 vorhtun in vorulde. Ne byd baer viht forholeu
monna gehygda; ac se maera dag
hrederlocena hord, heortan gebohtas
ealle atyved. ^Er sceal gebencau
gaestes bearfe se be gode mynted
280 bringan beorhtue vlite, bonne bryne costad
hat heorugifre, hii gehealdne sind
savla vid synuum fore sigedeman ;
ponne sio byman stefen and se beorhta segu
and bat hate fyr and seo hea dugud
285 and se engla prym and se egsan brea
and se hearda dag and seo hea rod,
riht, iiraered rices to beacne,
folcdryht vera biforan bonnad,
savla gehvylce para pe sid odde a?r
290 on lichoman lcodum onfengen;
ponne veoroda msest fore valdende
ece and edgeong andveard gaed
neode and nyde, bi nomau gehatne
berad breosta hord fore beam godes
295 feores fratva. Vile fader eahtjan,
hu gesunde suna savle bringen
of l>am edle be hi on lifdon.
Ponne beod bealde ba be beorhtue vlite
meotude bringad ; byd hira meant and gefea
264. fruman, MS. — 278. da;de, Th. - 279. vera, MS. — gebohta,
yen. plitr. ab hord dependens, mihi placeret. — 292. savle, Th.
246 Petfdvitan.
300 svide gesseliglic savlum to gielde
vuldorleau veorca. — Vel is pam pe mourn
ou pa grimman lid gode licjan!
Cod. Exon., ed. Thorpe.
Fader Jarcvidas.
Pus frod fader freobearn laerde, (/>. 300 Th.j
modsnottor mon magacystum eald,
vorduin visfiistum, pat lie vel punge.
"Do a Jjiitte duge! deag pin gevyrhtu.
5 god pe byd simle goda gehvylces
frea and fultiim, feond pam oil nun
virsan gevyrbta; vene l)ec py betran:
efu elne bis a penden pu lifge.
Fader and modor freo pu mid heortan,
lo niaga gehvylcne, gif him si ineotud on lufan
ves pu piuum yldrum atfast simle.
fjiger vorde, and pe in ferde la?t
bine larenvas leofe in mode,
pa pec geomast to gode tiymmen''.
15 Fader eft his sunu frod gegrette
oiire side: "heald elne bis:
ne efne no firene, ne naefre freonde pinum,
maege man ne gepafa, by liis pec meotud oucuuiie,
pat pu si vomuies gevita; he pe mid vite gielded.
20 svylce bam 6 drum mid eadvelan".
I'riddan side poncsnottor gum a
breostgehygdum his beam Uerde:
"ne gevuna vyrsau vidan feore
aenguin aehta, ae pu pe aune geuim
25 to gesprecan simle spella and lara
raedhyegendne, si ymb rice sva hit ma?ge".
Fedrilan side fader eft laerde
mddleofne magan, pat he gemunde pis:
"ne asvic sundorvine, ac a simle geheald
30 rihtum gerisnum; raefn elm"; pis,
pat pu naefre faecne veorde freonde pinum".
Fiftan side fader eft ongou
breostgeponcum his beam lueran:
"drunceu beorg pe and dollig void.
35 man on mode and in miiile lyge
yrre and efeste and idese lufan ;
for pon sceal aeviscmod oft siiljait
se pe gevited in vifes lufan,
fremdre meovlan : baer byil a firena vru,
2. maga cystum , Th. — 7. feond J scilicet byd. — 12. vorde, T/i.j
vyrde, MS.— 13. leofe] scil. beon. — 17. nefre me firene ne naefre freonde
pinumj MS. Thorpius let/ere vidt: naefre mid feonde ne naefre freonde,
ue binum nucge, cet. — 23. vyrsau, Th.] vvrsa, MS. — 24. eahta, MS. —
26. -hyegende, MS. - 36. a>feste, Th.
Peotrvitan. 241
40 ladlicre sconie, loug uid vid god,
geotende gielp. ves pu giedda vis,
v;ir vid villan, vorda hirde".
Siextan side sva?s eft ougou
burn blidue gehuht his beam Ineran:
4.) "ongiet georue, hviit si god odde yfel,
aud toscerid siuile scearpe mode
iu sefan pinuni, aud pe a bat selle geceos ;
;i be bjd gedaeled: git" ]>e deab hyge,
vunad visdom in, aud bu vast geare
50 audgit yfles: heald be elue vid,
feorma bu simle iu ]>iniun ferde god".
Seofodan side his suuu laerde
fader, frod guma, sitgde fela geongtim :
"seldan snottor guma sorgleas blissad,
55 svylce dol seldou dryrmed sorgful
ymb liis fordgesceaft, nefue lie foehde vile.
var vyrde sceal visfiisl hale
breosUim hycgan, nales breahtuie hlud".
Eahtodau side eald fiider ougou
60 his mago monjan luildiuu vordum:
"leorua lare la*rgedefe,
veue bee in visdom: veornda scippeud
hafa be to hyhte, luiligra gemyud,
and a sod to s;tge, {)onue pu serge hvai
65 Xigedan side niigde se gomola,
eald ud vita siigde eaforau vuru:
vCnis mi tela folca, patte fyrugevritu
healdan ville ; ac him hyge brosnad,
elleu colad, idlad beodscipe;
70 ue habbad viht for bat, besili hi vom don
ofer meotudes bibod. monig steal ongieldau
savelsusles; ac luet pinne sefau healdan
ford fyrugevritu aud frean ddmas,
ba be her on magde gehvaere men forlu?iad
75 svidor iisigaii, bonne him si silfum riht.
Teodan side tornsorgua fill
eald eft ongon eaforau la?rau;
"snyttro bruced be fore savle lufau
varuad him vommas vorda and da?da
80 on sefan simle and sod fremed ;
byd him geofoua gehvyle gode geyced
mealitum spedig, |>ouue he man llvhd.
Yrre ue lset be aefre gevealdan
heah in hredre , beorovorda grund
»5 vylnie besmitan, ac him varnad |>;'it
49. ]»us, MS. — 53. geogum, MS. — 55. drymed, Th. dryinan, ersul-
tare hetitia , sensn hoc loco caret. — 56. Thorpius post fordgesceaft
punctum posuit, post vite comma; male, mea sententia. — 57. ver void
sceal Thorpius legere suadet, male. — 64. sage] syge, MS. — 73. fyrn-
ford-gevritu, Th. — 78. snyftra, Th. — 82. mon, MS. — 85. varuad, MS.
varnjau Thorpius proponit; male.
218 Peodvitan.
on geheortnm hyge. hale seeal visfast
manbvaere and gemetlic, modes snottor.
gleav in gehygdum , georn visdomes :
sva he vi(T alda mag eades hleotan.
90 Ne beo bu no to tselende ne to tveospraeee.
ne pe on mode leet men to fracode,
ac beo leofvende, Ieoht on gehygdnm
ber breosteofan. sva bu, min beam, geniyne
frode fiidei* lare, and bee a rid firenum geheald!"
Cod. Exon., ed. Thorpe.
Be nionna mode,
t'onne monige beotf raadelhergendra (p. 314 Th.)
vlonce vigsmhTas vinburgnm in,
sittacT at simble, socT gied vrecaiT,
vordum vrixlad, vitan fundjaff,
» hvylc ascstede iune in rilcede
mid verum vunrge: bonne vin hveteil
beornes breostsefan, breahtem stigetf?
cirm on cortfre, cvidescral letatf
missenlice. Sva beocT modsefan
10 dalum gedseled; sindon dryhtgnman
ungelice : sum on oferlngdo
prymme pringecT, printed him in innan
ungemete madmod (sindon to monige bat),
byd pat iifl)onca eal gefylled
15 feondes flygepilnm, fa?censearvum;
breodad he and balced , bod his silfes
svidor micle bonne se sella mon,
benced bat his vise velhvani bynce
eal unforcmT. Bytf \ris cider svice :
20 J)onne he pas facnes iiutan sceavetf,
vrenced he and blenced, voru gepencert
hinderhoca: hygegar leted,
scunim sceotetf (he pa scylde ne vat,
faehde gefremede), feohd his betran
25 eorl fore efstum, lasted invitflan
brecan bone burgveal, be him behead uieotnd,
Jiiit he pat vigsteal vergan sceolde.
Sited simbelvlonc, searvnm lseted
vine geva?ged vord ut faran,
30 l>ra?fte pringan, prj-mme gebyrmed,
efestiim onaled, oferhygda fill,
niduin, nearovrenenm. Nu J>u ennnan meaht,
gif bu byslicne begn gemettest
87. manjivarel abest — 89. selda, MS. oeldu Th. — 91. loot] scil. beon.
5. ascstede] ascstede, ascstaede? cf. theod. stati, non, tit Th. vertit,
battleplacd' sed "hasta confisus". — 24. fcoh, Th. — 25. eefetum,
Th. - 30. l»raeftej |)riste Th. proponit; non est quod mntetur. cf. boreal.
at brifa (preif); at preifa cet. — 33. gemittest, MS. gemcte Th.proposuit.
Peodvitan. 249
vunjan in vicum, vite be be l)issuin
35 feavum fordspellum, pat he byd feondes beam,
flaesce bifongen, hafad friite lif,
grundfusne gast, gode orfeormne. —
Ponne byd bam odruin ungelice,
se be hex- on eordan eadmiid Jeofail
40 and vid gesibbra gehvone simle healded
freode on folce and his freond lufad,
peah pe he him abylgnesse oft gefremede,
villum in bisse vornlde : se mot vuldres dream
in haligra In lit heonan astigan.
Cod. Exon.j ed. Thorpe.
Be manna vyrdum.
Ful oft pat gegonged mid godes meahtmn, (p. 327 Th.J
patte ver and vif in voruld cennad
beam mid gebyrdum and mid bleoni gyrvad,
temjad and taecad, 63 bat seo tid cymed,
5 gegaed gearrimum , pat ba geongan leomu,
liflastan Ieodu geloden veordad:
fergad sva and fedad fader and modor,
giefad and giervad: god ana vat,
livat him veaxendum vinter bringad.
10 Sunmm pat gegonged, on geogudfeore,
pat se endestaf earfedmiicgum
vealic veorded : sceal hiue vulf etan,
har hsedstapa; hinsid bonne
modor bimurned : ne byd" svylc monnes geveald.
15 Sumne sceal hungor ahydan, sumne sceal hreoh fordrilan,
sumne sceal gar agetan, sumne gfuT abreotan.
Sum sceal leomena leas lifes neotan,
folmum atfeohtan; sum on fcde lif
seonobennum seoc sar cvanjan,
20 murnan meotudgesceaft mode gebysgad.
Sum sceal on holte of hean beanie
fiderleas feallan; byd on flyhte se beah,
laced on lyfte, 63 bat lengre ne byd
vastem vudubeames, bonne he on vyrtruuiau
25 siged svoncenferd savle bireafod,
fealled on foldan, feord byd on side.
Sum sceal on fede on feorvegas
nyde gongan and his nest berau,
tredau uriglast elbeodigra,
30 frecne foldan; ah he feormendra
lyt lifgendraj lad byd seghvar
fore his vonsceaftum, vineleas hale.
37. of feorme, MS, — 42. abalnesse? yfelnesse?
4. tennad and taetad, MS. — 21. heahbeaiue Thorpius e conjectura
scripsit. — 24. vestem, Th.
.11
250 Peodvitan.
Sum sceal ou geaputn galgan ridan.
seomjan at svilte, od pat savlhord
35 bancdfa blodig abrocen veorded,
l»a?r him hrafn uimed heafodsvne,
slited salvigpad savelleasne;
noder he py facne mag folimiin bivergan
ladum lyftsceadan; byd his lif scacen
40 aud he ft-leleas feores orvcna,
blac on beanie, bided vyrde
bevegeu valmiste,- byd him vearg noaa.
Sumue on baele sceolun broudas jieccan,
frefau frecne fa?gne uionnan,
45 paer him lifgedal Iiingre veorded.
read rede gled. reoted uieovle,
seo hire beam gesihd brondas peccau.
Sum um nieces ecg on meodubeuce
yrrum ealovosau ealdor odbriuged,
vere vinsadum: byd aer his vorda to brad
.Sum sceal on beore purta byreles bond
meodugal miicga, ])onue lie gemet ne con
gemearcjan his miide mode sine,
ae sceal ful earmlice ealdrc linnan
55 dreogan dryhtenbcalo dreamum bescired;
and hine to silfcvale secgas nemuad,
maenad mid made meodogales gedrinc.
Sum sceal on geogude mid godes meahtum
his earfodsid ealne forspildau
60 aud on yldo eft eadig veordau,
vunjan vyudaguni and velan bicgau,
inadnias aud meoduful ma'gburge on,
pas lie a?nig hra roaege feorh gehealdan.
Sva misseulice meahtig dryhten
65 geond eordan sceat ealluin daeled
scired and scrifed and gesceapo healded
sumum eadvelan, sumiini ear fed a d;H,
sumum geogude glaed, sumum gude bla-d,
gevealdenne vigplegan; sumum vyrp odde sty re
?0 torhtlicne <yr, sumum talle craft
bleobordes gebregd. gome boceras
veordad visfsiste; sumum vundorgiefi
puth goldsmide gearvad veorded;
ful oft he gehyrded and gehyrsted irel
'5 Brytencyuinges beorn, and he him brad svletl
3b. hrefu, Th. — 40. felleas suggessit Th. — 48. bevrigen leaf re vult
Hi., male. — veargl verig, Th. — 43. sum on bttle sceal brondas, Th.
bencan, MS - 44. liffiegne, itTS.j liflasi,,,. Th. »utle.-S0. bvd| v.i.s? _ 5».
earsodsur, MS. ~ 63. sorb, MS. - 68. glade Th. legere wit.- 68. vjrpe
ih. suadet legere. - 75. Brytencyninges] sicuti Brytenvalda CEcgbryht
vas se eahteffa cytflng, se be Bxytenvalda vas Chron. 8*7) dtcitmr. 'sic
urytencyning C= Brytta cyningl hand tttibie did potest. Thorptua rertit
a powerful kings», sed «djecticum bryten, valens, potens, non nosco.
br> teucyning ngnificat Vritorum, vel potius Britanniae rex. Celtarum
Pe6dvitan. 251
lond to leane; he hit ou lust piged.
Sum sceal on heape haledum cveinan.
blissan at beore bencsittendum;
baer byuT drincendra dream se micla.
80 Sum sceal mid hearpau at his blafordes
fotuni sittan, feoh bicgan
and a snellice snere vra?stan,
hludan serai la?tan; gearo se be hleaped,
(niigl sneome cende), bjd him nedd mice].
s5 Sum sceal vildne fugel vloncne iitemjan
hafoc ou honda, od biit seo heorosveatvc
vjnsum veorded'. ded he vyrplas on,
fcdetf sva on feterum fid rum deal in-.
Jeped" lyftsviftne I\ ilum gieflum,
90 od |>iit se valisca vajdum and da'dum
his setgiefan eadmod veorded,
and to hagostealdes honda gela?red.
Sva vratlice veorod anes god
geond middangeard monna criiftas
95 sceop and scyrede, and gesceapo ferede
seghvylcum on eordan eormeneynnes ;
forpon hi in nu ealles pone seghva secge
Jiiis pe he for his milt. sum monnum .scrifed.
Cod. Exon.j ed. Thorpe.
Boetiesle6dcvidas, ofL£dene onEnglisc seven ded be
Alfr£de Yestseaxna cyninge.
Alfred cuning vas vealhstdd pisse bee and hie of Bocledeue on Eng-
lisc vende, sva hio nu is gedon. hvilum he sette void be vorde, hviliun
andgit of andgite, sva sva he hit sveotolost and audgitfullieost gereccan
mihte for baem mistlicum and manigfealdum veoruldbysgiim, pe bine oft
segder ge on mode ge on lichoman bysgodon. I*a bysgn us sint svide
earfodriuie, pe on bis dagum on pa ricu becomou pe he underfangen hiifde;
and peah, pa he pas boc hafde geleornode and of Lsedene to Engliscum
spelle gevende, pa gevorhte he hi efter to leode , sva sv;i heo nu gedon
is. And nu bit and for godes naman healsad aelcue para pe piis boc redan
lyste, pat he for nine gebidde and bim ne vite, gif he hit ribtlicor ongite,
]>onne he mihte; for nam pe a?lc mon sceal be bis andgites in ante and be
his ajmettan sprecau pat he sprecd , and don pat J>tit he ded.
(Boethius , Car dale.)
1. Hu Boetius on bam carcerne his sar seofjende vas.
(Carmina qui quondam studio florente pereyi. L. J. 1.)
Hvat ic 'ioda fela lustlice geo
sang on sselum: nu sceal ic siofjende,
equites auro variisque coloribus splendentes omnibus sunt coyniti. cf. Vo-
lyb. II, 17. seq. Diodor. V, 24. seq. Liv. XXXVI, 40. Xiebuhr, Rom. Ge-
schichte, II, pay. 251.
83. bludan. T/t.] laitan, MS. — 84. sneome] neome, MS. niigel neo-
mol (= numol) unguis rapa.r, etiam leyi posset, si non nimis inusitate
dictum videretur. — 89. lepedj laired" Th. leyere suadet; male; lepjan ad
boreal, lap, sorbillum; leppr, illecebrae, pertinet. — 93. veoroda god?
252 Peodvitan.
vope gevaeged vreccea gionior
singan, sarcvidas! me pios siccetuiii;
5 hafad agaeled, pes geocsa, |jiit ic pa ged ue mag
gefegean sva fagre, peah ic fela gio pa
sette sodcvida, ponne ic on sa?lum viis.
Oft ic nu miscirre ciide spraece,
and peak unciidre ser hviluin fand me.
10 pas voruldsaelda vel hvas blindne
on l>is diuime hoi dysigue forla?ddon,
and me pa berypdon ra?des and frofre
for heora untreovum, pe ic him sefre betst
tru vj an sceolde. hi me tovendon
15 heora bacn bitere and heora blisse from.
For hvam volde-ge, veoruldfrynd mine,
secgan odde singan, pat ic gessellic mon
vaere on veornlde? ne siut pa vord soil,
nu pa gesaelda ne miigou simle gevunigau.
Hickes Thtsanr. p. 183.
2. Be sveorcendum mode.
[Hen quam prcecipiti tnersa profundi». Lib. I, 2.J
Eala on hu grimmum and hu gruudleasum
seade svinced pat sveorcende mod,
ponne hit pa strongan stormas beatad
veoruldbysgunga, ponne hit vinnende
5 his agen leoht anforlseted,
and mid va forgit pone ecan gefean,
pringd on pa pystro pisse vorulde
sorgum gesvenced : sva is pisum nu
mode gelumpen; n;it hit mare, ne vat
10 for gode godes baton gnoruunge
fremdre vorulde: him is frofre pearf.
Hickes Thesaur, p. 177.
3. Pat ealle gesceafta biiton men anum gode gehyrsomjad.
CO stelliferi conditor orbis, Lib. J, 5.J
Eala pu scippend scirra tuui^la,
heofones and eordan, pu on heahselle
5. ]>esl pa;s, H. — 11. dysiue, H. — 18. berypdon, Raid, beryvdou,
H. — 19. gesaslde, H.
Prowvihim, quod oratione soluta cum lectoribus communicavimus,
metrice quoque redditum invenitur. E Thibet id ita Cunybearius:
Pus Alfred us eald spell reahte
cyning Vestseaxna, craft meldode
leodvyrhtan list, him viis lust micel,
]>at he piosum leodum leod spellode,
n i <> n ii ii in myrgen , mislice cvidas
py lis ;ilinge lit adrife
selflicne secg, ponne he svelces lyt
gymd for his gilpe. Ic sceal get sprecan
ion on litte folcciidne raed,
lialeiluiu secgean : hlyste se pe ville!
6. va] una, Hi. — an non sit legendum :tmid ealle'' videos.
%. hefones, i/.
Peodvitan. 253
eciun ricsast, and bu ealne hrarte
heofon ymbhveorfest, and burh bine halite mini
5 tunglu genedest, J>at hi l>e toherad !
Svylce seo sunne sveartra nihta
biostro advasced Jmrh bine meaht;
blacum leohte beorhte steorran
mona gemetgau" Jjurh binra meahta sped;
10 hvilum eac ba sunnan sines bereafad
beorhtau leohtes, bonne hit gebyrigan mag,
pat sva geneahsue nede veordad;
svelce bone maeran morgensteorran,
be ve odre naman sefensteorran
15 nemnan heratf, pu genedest bone,
bat he bsere sunnan siiT bevitige;
geara gehvelce he gongan sceal,
beforan ft'ran. Hviit bu fiider vercest
sumorlange dagas, svide hate,
20 biPtn vinterdagum vundrum sceorte
tida getiohhast! pu ba?m treovum selest
sudan and vestan, ba a?r se svearta storm
nordau and eastan benumen hafde
leafa gehvelces purh bone ladran viud.
25 Eala hviit on eordan ealle gesceafta
hyratf l>inre hajse, add" on heofonum sva some
mode and magene, biilan men anum,
se vid pinum villan vyrced oftost.
Vel lii pu tea and pii iilmihtiga,
30 ealra gesceafta sceppend and reccend
ara l>inum earimim eordan tudre,
monna cynne purh binra meahta spi'd.
Hvy pu, ece god, a3fre volde,
|)iit sio Vyrd on gevill veudan sceolde
35 yflum monnum ealles sva svide?
hi»'» ful oft dered unscyldegum,
sittatf yfele men giond eordricu
on heahsellum, halige bryecad
under heora fdtum; firum is uncml,
40 hvy sio Vyrd sva vo vendan sceoldo.
Sva sint gehydde her on vorulde
geoud burga fela beorhte criiftas;
unrihtvise eailurn tidum
habbad on hospe pa be him sindon
45 rihtes visran, rices vyrdran;
byd pat lease lot lange hvile
bevrigen mid vrencum; nu on vorulde lu'r
monnum ne derjad mane ad as.
Gif bu nu, valdend, ne vilt Vyrde steoran,
50 ac on selfville sigan latest,
4. ymbhvearfest, 77. - 7. meht, 77. — 14. a?fensteorra, 77. — 20. sceor-
ta, 77. — 25. ealla, 77. — 32. mehta, 77. - 39. is deest. - 49. Virde, 77.
254 Peodvitan.
l>onne ic vat, batte vilen voruldmeu tveogan
geond foldan sceat biiton fea ane.
Ealii miu drihten, l>u J>e ealle ofersihst
vorulde gesceafta, vlit nu on moncyu
55 mildum eagum, nn hi on monegum her
vorulde ydum viunad and svincad
eanne eord varan, lira him nu ba!
Hickes Thesaitr. />. 185.
4. Pat on veorulde nanuht fastlice no vunad.
CXubibits atris. Lib. I, 7.J
i'a se Visdom eft vordhord onleiic,
sang sodcvidas and bus selfa cviid :
Ponne sio sunne sveotolost seined,
hadrost of hefone, hrade biod abystrod
5 ealle ofir eordan odre steorran.
for ham hiora birhtu ue byd auht
to gesettanne vid bsere sunnau leoht.
]>onne smolte blsevd sudan and vestan
vind under volcnum, bonne veaxad hrade
10 fcldes blostman fager bat hi moton.
sic se stearca storm, bonne he stronge cymd
nordan aud eastan , he genimed hrade
bsere rosan vlite, and eac pa rumau sa?
norderne yst nede gebajded
15 bat hio strange geondstyred, on stadu beateri.
Ealii bat on eordan auht fastlices
veorces on vorulde ne vunad a;fre!
Hickes Thesaur. p. 1H2.
5. Piit se visdom na ne maege gemcnged beon vid ofermetta.
CQuisquis volet perennem. Lib. II, i.J
Pa ongan se Visdom his gevuuan fylgjau,
gliovordum gol, gid ecte spelle,
song sodcvidas, sumne ba gefa,
cvad , he ne herde, bat on heane munt
5 imitma ujuig meahte asettan
healle hroffaste; ne bearf e.ic hfileda nan
venan J>as veorces, piit he Visdom msege
vid ofermi-tta acfre gemengan.
Herdes bu aefre, biitte senig man
10 on sondbeorgas settan meahte
fiiste healle? ne mag eac lira niin
visdom timbran l»a;r, baer voruldgitsuiiii
beorg oferbracded. Barn sond villad
ren forsvelgan: sva ded ricra nu
15 grundleas gitsuiig gilpes and tehta,
gedrinced to dryggum dreosendne velan,
9. veaxed, //. — 10. fagen , //. — 11. strong, //. — 13. bar, H.
2. ecte, Prosa] jest, C.
Peodvitan. 255
and beah l>iis bearfan ne byit burst acoled.
Ne mag haled a gehvam has on mimic
lange gela?stan, for bam liiui lungre on
20 svift vind svaped ; ne byd sond J>on ma
viJ micelne ron manna aengum
buses Iiirde ; iic hit hreosan vile.
sigan sond after reue. Sva biod aura gehvas
monna modsefan miclum avegede,
25 of liiora stede styrede, bonne he strong dr&ced
vind under volcnuin voruldearfoda.
odde hit eft se red a ren onhrere<T,
sumes ymbhogan ungemet gomen :
•■ic se l>e ]>a ocan agan ville
30 sodan gesa?Ida, he sceal svide flion
|>isse vorulde vlite; vyrce him siddan
his modes bus, Juer he ma?ge hndan
eadnuHta stan ungemet fastne,
grundveall gearoue, se toglidan ne |>earf,
35 bonne hit vecge vind voruldearfoda,
odde ymbhogena ormsefe ren;
for bam on paere dene drihten selfa
|>iira eadmiHta eardfast vunigad,
paer se visdom a vunad on gemyndiim:
40 for bon orsorg lif ealnig la>dad
voruldmen vise baton vendinge,
ponne he call forsihd eordlieu god,
and eac para vfela orsorh vunad,
hopad to pam ecum , be bar after niniad ;
45 bine bonne aegbvonan almihtig god
singallice simle gehealded
anvunigendne his agenum
modes gesacldum burh metodes gife,
beah bine se vind voruldearfoda
50 svide svence and bine singale
gemen gaele, l>onne him grimme
on voruldsaelda vind vrade bliived,
beah be hine ealnig se ymbhoga
pissa voruldsa?lda vrade drccce.
Conybeare , Illvstr. p. 2»>4.
6. Be Nerdnc |)am casere.
(Xovimus quantas dederit rtiinas. Lib. /I, 6.)
Hviit ve ealle viton, hvelce serleasre
ge neah ge feor Neron vorhte,
Romvara cyniug, ba his rice viis
hehst under heofonum! to hryre monegum
5 viilhreoves geved viis ful vide cud,
unriht haemed , arleasta fela,
man and mordor, misdajda vorn,
33. unig metfastne, C. — 1. serleste, //.
250 Peodvitan.
unrihtvises invidponcas !
He het him to gamene geara forbiirnau
10 Romanaburig : seo his rices viis
ealles edelstol; he for unsnyttrum
volde fandjau , gif pat fvr meahte
lixan sva leohte and sva Iange eac
readra set tan, sva he Roimine
15 secgan geherde, bat on sunie tide
Troiaburig ofertogen hiifde
lega leohtost, lengest burue
ham;» under heofonum. niis pat hoerlic daui,
bat nine svelces gameues gilpan lyste.
20 T'a he ne earnade elles vuhte,
baton bat he volde ofer verbeode
his anes huru anvald cydan.
Eac hit gesaelde at sunium cierre,
l*iit se ylca het ealle acvellan
25 ha ricostan Romana vitan,
and ha iidelestan eorlas gebyrdum,
}>e he on J) am folce gefrigeu hiifde,
and on uppau agenne brodor,
and his modor eac mid meca ecgum,
30 billum ofbeatan. he his bryde ofslog
self mid sveorde, and he symle viis
micle be blidra on breostcofan,
bonne he svylces mordres niaest gefremede.
nalles sorgode, hvader siddan a
35 mihtig drihten ametan volde
vraece be gevyrhtum voh fremmeudum,
:1c he on ferde fiignode fiicnes and seanua,
valhriov vunode; viold emne sva beah
ealles bises maeran middangeardes,
40 sva svii lyft and lagu laud ymbclyppad,
garsecg ymbegyrt gumena rice,
secga sitlu sucT east and vest,
od l),*i nordmestan niissan on eordan.
eall bat Nerone nede odde lustum
45 headorinca gehvylc heran sceolde.
he hiifde him to gamene, })onne he on gylp asdig,
lift he eordcyningas yrmde and cvelrade. —
Vrust pu, se anvald eade ne meahte
godes iilmihtiges bone gelp scadau,
50 rice beraedan , and bereafjan eac
his anvaldes burn pa ecan mealit,
odde him his yfeles elles gestioran?
Eala gif he volde, hat he vel meahte
l>iit uuriht him eade forbiodan!
14. readra] scil. k-ga? — 26. eorl, //. — 28. agene, //. — 29. eac de-
est apud II. — 32. pe| pa, //. — 36. vrece, //. — 37. liign acnes, //. —
42. secge, II. — 50. eac deest.
Peodvitan. 257
55 Eavla pat se hlaford Iiefig gioc slaepte
svare ou pa svyran sinra pegena,
ealra para haleda, pe ou his tidiun
geond pas la?nan voruld libban sceoldon !
He on unscyldigum eorla blude
60 his sveord selede svide geldmej
beer viis svide sveotol, biit ve saedon oft,
bat se anvald ne dcd aviht godes,
gif se vel uele, be his geveald hafad.
Hickes Thesaur. p. 184.
7. Be manna aitelo.
(Omne humanum genus in terris. Lib. Ill, 6.)
Hvat eord'varan ealle hafdou
foldbiiende fruraan gelicne;
hi of finiun tvaem ealle cumon,
vere and vife, vlance and heane.
5 Nis pat nan vundor, for bam viton ealle,
bat an god is ealra gesceafta
frea moucynues fiider and scippend:
se bsere sunnan leoht seled of heofonum,
in c'i nan and pisum ma? ruin steorrum;
10 se mid his mihte gesceop men ou eordan,
and gesamnode savle to lice.
At fruman arrest folc under volcnum
emne iidele gesceop, seghvylcne mon :
hvy ge bonne aefre ofer odre men
15 ofermddigen biitan andveorce?
aenigne ne metad uniidelne!
hvy ge eov for adelum upahebban an?
on pain mode byd inonna gehvylcum
riht adelo, ba ic pa recce ymb,
20 nales on pain flaesce foldbiiendra.
Ac nu seghvjlc mon , be mid ealle byd
his unbeavuin uuderl)i»')ded,
he forlaet aerest lifes frumsceaft,
and his agene iidelo sva selfe,
25 and bone fader eac be hine at fruman gesceop;
for [jam hine uuadelad almihtig god,
pat he unadele a ford banan
vyrd on vorulde, to vuldre ne cymff.
Rawlinson pay. 171.
8. Be }>am ecum g6de, to l>am a?ghvylc man fundjan sceal.
(Hue omnes pariter venite capti. Lib. Ill, 10.}
Vel hi monna beam geond middangeard,
55. slepte, H. — 58. liban, H.
1. Hvat] Pat, R. — 4. vife on voruld cumad vlance, R. — 9. pisum]
pys, R. — 10. mid his mihte] desunt apud R.; e prosaica versione adpo-
sui_ — 16. senig, R. — unadelne] e prosaica versione adjeci. — 19. riht
adelo] e pros. vers, attuli. — 25. and eac bone fiider, R. — 36. anadelad, R.
17
268 Pe6dvitan,
friora oeghvylc fundje georne
to I>am ecom gode, be ve ymb sprecad,
and to pa? in gesselduiu, be ve secgad ymb.
5 Se be bonne nu sie nearve gehefted
mid bises maeran middangeardes
unnyttre lufe , sece him eft brade
fulne friodom, l)iit he fortT cume
to baem gesaeldum savla ra?des ;
10 for bam bat is sio an riist ealra gesvinca,
hylitlicu hyd heaum ceohsm,
modes xisses meresmilta vie;
pat is sio sin hyd , be aefre byd
after bam ydum ura gesvinea.
15 ysta gehvelcra ealnig smilte;
piit is sio fridstov and sio frofor an
ealra irminga after bismn
veonildgesvincum; j>at is vj-nsnm stov
after [lisum irmdum to aganne.
20 Ac ic georne vat, batte gylden nr<idm.
silofren sine, stan, searogimma,
nan middangeardes vela modes eagum
sefre ne onlyhtad, aunt ne gebetad
biora scearpnesse to baere sceavunge
25 so lira gesaehia; ac hi svidor get
monna gehvelces modes eagan
iiblendad on breostum, {)onne hi hi beorhlran gedoii-
For bam aeghvyle ping, pe on pys audveardan
life licad, lsenn sindou,
30 eordlicu ping, a fledndu;
ac bat is vundorlic vlite and beorhtnes,
be vnhta gehvas vlite geberhted,
and after baem eallum vealded.
>iele se valdend , biit forveordan scyleu
35 savla usse; ac he hi selfe vile
leoman oniiobtau, lifes valdend.
Gif bonne hiileda hvyle lilutliiini eagum
modes sines miig icfrc ofsion
hiofoues leohtes hlutrc beorhto:
40 bonne vile he seegan, {>iit ]>aere sminan sie
beorhtues biostru beorua gehvylciini
16 mctanne vicl bat micle ledht,
godes ulinihtigcs, )>:it is ^ii.sfa gehvam
ece butan ende eadigum savlum.
Raivlinson p. 181 —182.
9. Hvy Aulixes }>egnas vurdon forsceapene 16 viltlcorum.
Cl'ela Neritii ducis. Lib. IV, 3 J
Ic be miig cade caldnm and leasum
spellum andreccau spraecc gelicnes,
2. georne deest apud R. — 4. gesu>ldon, R. — 15. gehvelcre, R. —
24. sceavuuga, R. — 28. (tie, R. 33. eallnin a>frt? & gelfcqe, ('.
Peodvitan. 259
elne pisse ylcan, pe vit ymb spreead.
Hit gesa?Ide gio on suine tide,
5 pat Aulixes under hiifde
pain ciisere ej'nericu tva:
he vas Pracise pioda aldor
and Retie rices hirde;
viis his freadrihtnes folcciitf nama
10 Agamemnon, se ealles veold
Creca rices. Ciid viis vide,
pat on pa tide Troiana gevin
veartT under volcnum : for viges heard
Creca drihten campstede secan;
15 Aulixes him mid an hund scipa
laedde ofer lagustream; sat longe poer,
tyn vinter full: pa sio tid gelomp,
pat hi pat rice geraeht hafdon:
diore gecepte drihten Creca
20 Troiaburh tilum gesidum;
pa pa Aulixes leafe hiifde,
F'racia cj'ning, pat he ponan moste.
he let him behindan hyrnde ciolas
nigon and hund nigontig; naenigne ponan
25 merehengesta ma ponne senne ferede
on fifelstream famigbordan,
prioredre ceol; pat byd pat maeste
creciscra scipa. — Pa vearcT ceald veder,
stearc storma gehic; stunede sio briine
30 yd vid otfrej lit feor adraf
on vendelsse vigendra scola
up on piit igland, paer Apollines
dohtor vunode dagrimes vorn.
Viis se Apollinus adeles cynnes,
35 Jobes eafora: se vas gio cyning,
se licette litlum and miclum
gumena gehvylcum, pat he god vsere,
hehst and halgost: sva se hlaford pa
pjit dysige folc on gedvolan kedde,
40 6d pat him gelyfde leoda unrim,
for pam he vas mid rihte rices hirde
hiora cynecynnes: cud is svitfe,
pat on pa tide peoda seghvylc
hafdon heora hlaford for pone hehstau god,
45 and veordodon sva sva vuldres cyning,
gif he to pam x-ice vas on rihte boren.
Viis piis Jobes fader god eac sva he,
Saturnus pone suudbuende heton,
hiileda beam; hafdon pa magda
7. pracia, C. — 15. him deest. — 17. pe , C. — 21. Aulixes — leafel
hie unicus versus est, in quo nomen Aulixes non est conjunclum cum
voce a vocali incipiente. — 26. famig bordon, C. — 30. adreaf, C
260 Peodvitan.
50 aelcne after ddrum for ecne god.
sceolde eac vesan Apollines dohtor
diorboren dysiges folces
gumrinca gyden : cude galdra fela
drifan, drycraftas; hio gedvolan fvlgde
55 manna svidost manegra pioda
cyninges dohtor: sio Circe vas
haten for herigum; hio ricsode
on pam iglonde, be Aulixes
cyning Pracia com ane to
60 ceole licTan; cud vas sona
ealre ba?re manige, }>e hire mid vundde,
adelinges sid. bio mid ungemete
lissum lufode lidmouna frean,
and he eac sva same ealle miignc
65 efne sva svide hi on sefan lufode,
pat he to his earde senige nyste
modes mynlan ofer magd giiingej
ac he mid bam vife vundde sid dan,
dd" pat him ne meahte monna aenig
70 pegena sinra paer mid vesan,
ac hi for bam yrmdum eardes lyste,
mynton forlsetan leofne hlaford.
Pa ongunnon vercan verbeoda spell,
saedon, pat hio sceolde mid hire sciulacc
75 beornas forbredan, and mid balocraftum
vradum veorpan on vildedra lie
cyninges begnas, cyspan siddan
and mid racentan e;ic ra>pan manigne.
Sunie hi to vulfum vurdou: ne meahton bonne vord ford
bringan,
80 ac hie bragmoelum bidtan ongunnon;
sume vajron eoforas : a grimetedon,
bonne hi sares hvat sidfjan scioldon ;
pa pe leon vaeron, ongunnon ladlice
yrrenga rynan, ponne hi a sceoldon
85 clypjan for cordre. cnihtas vurdon
ealde ge giiinge ealle forhverfde
to -ii in it in didre, svelcum he a?rdr
on his lifdagum gelicdst vas,
buton pam C3'ninge pe sio even lufode.
90 Nolde |>ara ddra aenig onbitan
mennisces metes; ac hi ma lufddon
didra drohtad, sva hit gedcfe ne vas.
n ;'i Til u n hi mare monnum gel ices,
eordbuendum, ponne ingebonc;
95 hiifde anra gehvyle his agen mod :
pat vas peah svide sorgum gebunden
63. frea, C*. — 70. pegenra, C. — 76. vildra, C. — 80. pioton, C. -
84. ryna, C. - a deest.
Peodvitan. 2G1
for bam earfodum be him onsaeton.
Hviit ba dysegan men be bisum drycraftum
long lifdou, leasuin spellum;
100 vissou hvadre, pat bat gevit ne mag,
mod ouvendau monua senig
mid drycraftum, beah hio gedou meah(e,
bat ba lichomau lange brage
onveuded vurdon. Is bat vundorlic
105 magencraft micel moda gehvylces
ofer lichoman laenne and saeune.
Svylcum and svylcum bu mealit sveotole ongilan,
bat has liclioman listas and criiftas
of bam mode cumad monua gehvylcum
110 anlepra aelcum; pu meabt eade ongitan,
batte ma dered monua gehvylcum
modes uiipeav bonne mettrymnes
lsenes lichomau. ne peart leoda nan
venan paere vyrde, bat pat verige flaesc
115 pat mod mihtum monua aeniges
eallunga to him aefre mag ouvendau;
ac pa unpeavas aelces modes
and l)iit iugepouc aelces monnes
pone lichoman la>t pider hit vile.
Car dale, Alfredes Boethius , appendix, p. 396.
Be l>am hvale.
Nu ic title gen 3111b tisca cynn,
ville vudcrafu- vordum cydan
|)iirh modgemynd bi bam niiclan hvale,
se byd unvillum oft genii-ted
5 frecne and ferdgrim faredlacendum
nida gehvylcum; bam is noma cenned
firgeustreama geflotan Fastitocalou.
Is biis hiv gelic hreofum stane,
svylce vorje bi viides ofre,
10 sondbeorgum ymbseald sacryrica Ms!,
sva bat venacT vacglidende,
bat hi on ealond sum eagum vliten.
And bonne gehydad" heahstefnscipu
to bam unlonde ancorrapum,
15 setlad saemearas sundes iit endej
and poune in bat tgloud up gevitad
colleufertTe, ceolas stondad
98. be] be, C. — 99. lyfdon, C. — 104. onveud, C*. — 110. selcum]
selc, C. — 115. mihtum deest. — 119. laet] lit, C.
3. hvale, Th. — 6. nipba, Th. — 7. fymstreama, MS. — 9. vorjej Th.
non bent intellexit vocem hanc, version vertens: ( it, as tt were, i»w.
vorje Oorige) = var, holland. wier, alga marina, non igitur t> a hen da
vox vorje est ad vorjan, vagari. — 13. gehydad, MS. — 14. oncyi-, i".
262 Peodvitan.
bi stade faste, streame bivundeii:
bonne gevicjatf verigferffe
20 farodlacende, frecnes ne venad.
on bam ealonde Sled veccacT,
heah fyr alecT, haled beocT on vynnum,
reonigmode, raste gelyste;
bonne gefeleff facnes craftig,
25 bat him ba ferend on faste vunjad,
vie veardjad vedres on luste:
J)onne senininga on sealtae vseg
mid ba node Differ gevitetf
garsecges giist, grnnd geseceff,
30 and bonne in deadsele drence bifasted
scipu mid scealcum. Sva byd scinna be j£v
deofla vise, bat hi drohtjende
I)urh dyrne meaht dngiuTe besvicad
and on teosu tyhta.it tilra doada,
35 vemaff on villan, bat hi vrade secen,
frofre to feondum, off bat hi faste ba?r
Jit bam varlogan vie geceosaff;
lionne pat gecnaved of cvicsusle
flahfeond gemah, batte fira gehvyle
10 haleffa cynnes on his hringe byd
faste gefeged: he him feorgbona
burh slidan searo siddan veorded,
vloncum and heanum, be his villan her
firenum fremmad; mid bam he faringa
45 heolotfhelme bibeaht helle seced
goda gaesne, grtindleasne vylni
under mistglome. Sva se micla hval.
se be bisencetf sa?lidende
eorlas and ydniearas. He hafad Offre gecyud
50 vaterbysa vlonc, vratlicran gien:
bonne hine on holme hnngor bysgatf,
and bone aglsecan setes lysted,
bonne se mereveard mud ontynetf
vide veleras: cymeff vynsum stenc
55 of his innoffe, batte odre burh bone
saefisca cynn besvicen veordad,
svimmad sundhvate ]>a?r se sveta stenc
"t gevited; hi baer in farad
uuvare veornde, dd bat se vida ceall
60 gefylled byd: bonne fa>ringa
ymbe ba herehiide hlemmed to gadre
grimme goman. Sva byd gnmena gehvam
- 3l dro <c,do W \- P leyT S"<,det TI'-; & tamm cc"Ias * 17«
vcman , t , A^ " °* ve,uatl ' non vcm,n:ul codex P™M. verba
aTwcemvdm ( Ven""au = com«WO et von.™ perdere for sit an
-searo - sear tST' ™T\ *"**> tr«'""<!'' *'""• - «• *"<"•", Th.
^.r-sne, ace. siny. „a heUe pertinent. — 50. bisa,, Th. — gien, Th.
Peodvitan. 2CS
se po ottnst his unvarlice
uu pas keuan tid lit besceavad.
oj toted hiue besvican J>nrli svetnc steuc,
Ieasue villau, bat he byd Icahtmm fab
vid vuldorcyniug: him se avyrgda ongi-an
after hinside helle outyued
bam be leaslice lices vynne
7 0 ofer feihdgereaht freiuede oil unraed.
I'onue se foecna iu J)ain fiistenne
gebroht hafad bealves craftig
lit bam hsetvylme ba be him oncleofjad
gyltuin gehrodeue, and a?r georne bis
76 iu hira lifdagum larum hvrdon:
{tonne he ba griminan goman bilileinined
lifter feorhevale faste to gadre,
helle hliudiiru. — NftgOD luyrft ue svicc.
utsid acfre ba baer in cuniad,
80 boo ma be ba fiscas farodlacende
ot l)iis hvales fenge hveorfan molon.
tor bon is eallinga
dryhtua dryhtae, and a deoflum vidsacan
"o vordnui and veorcum, |»at ve valdoreyning
geseon muton. Utun a sibbe to him
on has hvilnau tid haelu secan,
bat ve mid sva leofne in lofe niutau
to vidan feore vuldres ueotan.
Cod. Exon. ed. Thorp, p. 360.
Be jiain fenice.
Varuphrasis carminis tie Vhcenice quod Lactantio adscribitur. — Nu-
merorum signa Arabica, in versuum fine posita, respondent numeris
versuum Latini carminis.
Habbe ic gefirugnen , batte is feor hconau (I.)
eastdaelum on adelast londa
tirum gefraege. nis se loldan sceat
ofer middangeard moiigum gefere
5 folc agendra; ac he afyrred is
l>nrh meotudes meaht man frenimendnm.
vlitig is se vong eall, vynnum geblissad,
mid bam fagrestum foldan stencuin;
a>nlic is biit iglond, iidele se vyrhta,
10 modig, meahtum spedig , se pa moldan gesette.
Paer byd oft open eadguni to geanes
70. t'erhlgereahtj MS. — 77. male Th. punctum posuit post gadre,
helle hlindnru ad verba sec/uentia trahens. — 82. lacuna eipleri potest
fortassis his verbis.'
forpon is eallinga us dfest selast,
bat ve gecveman cyninga vuldre, etc.
84. vidsace, Th.
264 Peodvitan.
onhliden hleodra vyn., heofonrices duru.
pat is vynsum vong, vealdas grene
riirue under roderum: ne miig paer ren ne suiiv.
15 ne forstes fnaest, ne fyres bluest,
ne hagles hryre, ne hriines drj-re
lie sunnan hsetu, ne sincaldu
ne vearni veder, ne vintersciir
vihte gevyrdan; ac se vong seomad
20 eadig and onsund. Is bat adele lond
blostniuw gebloven; beorgas paer ne inuntas
steape ne stondad", ne stanclifu
lieah ne blifjad sva her mid us;
ne dene ne dalu ne diinscrafu,
25 hlaevas ne lilincas ; ne pa?r hleonad 6
unsniedes viht: ac se adela feld
vridatf under volcnum vj-nnum gebloven.
Is pat torhte lond tvelfum herra
folde fartmrhnes, sva us gefreogum gleave
30 vitgan burh visdom on gevritum cydad,
Jxm ne aenig ])iira beorga, pe her beorhte mid lis
heah hlifjad under heofontungluni.
Smilte is se sigevong, sunbearo lixed,
vuduholt vyulic; vastmas ne dreosad
35 beorhte blaeda: ac pa beamas a
grene stondad, sva him god bibead;
vintres and sumeres vudu byd gelice
blsedum gehongen; naefre brosnjatT
leaf under lyfte, ne him lig scedetf
40 aefre to ealdre zer pon edvenden
vorulde geveorde. Sva hi viitres prym
ealne middangeard mereflod peahte,
eordau ymbhvyrft: pa se adela vong
aeghviis onsund vid yd fare
45 gehealden stdd hreora va?ga,
eadig unvemme purh est godes;
bided sva gebloves 6d ba?Ies cyme,
dryhtnes domes, ponne deadriiced,
haled'a heolstorcofan, ouhliden veordad.
50 nis pa?r on pam londe lad" genidla,
ne vdp ne vracu, veatacen nan,
ildu ne irmdu, ne se enga dead,
ne lifes lyre ne hides cyme,
ne syn ne sacu, ne sar ne vracu,
55 ne vadla gevin, ne velan onswi,
ne sorg ne slaep, ne sv.ir leger,
15. fnaeft, MS. — 25. 6o, Th. — 29. folde] Th. fealde legendum esse
putat; non assentio', legendum esset: fealdum. sed vox folde voci loud
apposita est. pro herra tamen hearre (-— heahre) legendum videtur. —
licfreogumj gefreogun, Th.; male; casus instrmn. ad vocetn gle&ve per-
tinet. — 35. blede, Th. — 38. bledum, Th. — 40. edvendenj Thorpius
i/itaerititr, an non leyendam sit Jit eude? minime; cf. germ, "ende noch
ivende". — 48. dome?
Peodvitan. 265
ne vintergeveorp , ne vedra gebregd
hreoh under heofonum, ne se hearda forst
caldum cylegicelum cnysed senigne,
60 paer ne hagl ne lirim hreosad to foldan,
ne vindig volcen, ne paer viiter fealled
lyfte gebysgad: ac bser lagustreanias,
vundrum vratlice vyllan onspringatf,
fagrum foldvyluium foldan leccad";
65 vater vynsuinu of pas vuda midle
pa inoncTa gehvam of paere nioldan tyrf
brimcaldu brecad, bearo ealne geondfarad
]>raguni prymlice. is I>at peodnes gebod,
patte tvelf sidum piit tyrfaste
70 lond geondlace lagufloda vynu.
Sindon pa bearvas blaedum gehongene,
vlitigura vistmum; l)8er no vanjacf 6
halge under heofonum holies fratvaj
ne feallad peer on foldan fealve blostman.
75 vudubeania vlite; ac paer vratlice
on pani treovum siinle telgan gehladene
ofet ednive in ealle tid
on pain grasvange grene stondad
gehroden hyhtlice haliges meahtum
80 beorhtast bearva. no gebrocen veorded
bolt on hive, paer se halga stenc
vunad geond vynloud; pat onvended ne hyd
aefre to ealdre, aer pon endige
frod fyrngeveorc se hit on frymde gescop. C30)
85 F*one vudu veardau" vundrum fager (II.)
fngel, feiTrum strong, se is Fenix haten.
pa;r se anhaga eard bihealded",
deormod drohtad ; nsefre him dead seeded
on pani villvonge, penden voruld stonded.
90 Se sceal psere sunnan sid bihealdan
and ongean cuman godes coudelle,
gliiduni gimme, georne bevitigan,
hvonne up cyme iidelast tungla
ofer ydmere eastan lixan,
95 fader fyrngeveorc fratvum blican,
torht tacen godes; tungol beocT ahyded
geviten under vademan vestdselas on
bedeglad on dagred, and seo deorce nilil
von gevited: ponne vadnm strong
100 fugel fedrum vlonc on firgenstream,
under lyft ofer lagu ldcad georne,
hvonne up cyme eastan glidan
ofer sidne sae svegles leoma.
Sva se acTela fugel at ham aerspringe
MS.
59. cnysed, MS. — 78. vonjad , MS. — 94. estan, Th. — 103. sidne,
266 Peodvitan.
105 vlitig fiiste vunad vyllestreamas,
pa?r se tyreadga tvelf sidum hiuc
bibadad in pain burnan aer pas beacues cyme,
svegelcoudelle, and siuile sva oft
of bani vilsmnan vyllgespringum
110 brimcald beorged at bada gelivylcuui :
siddau bine silfne after suudplegau
heahmdd hefed on heahne beam,
ponan yiTast mag on eastvegum
sid bihealdan, hvonne svegles tapur
115 ofer holmpriiee hoedre blice,
leohtes leoma; lond bedd gefratvad,
vornld gevlitigad, siddau vuldres giiu
ofer geofones gong grand gescined
geond middaugeard, mserdst tungla.
120 Soua sva seo sunne sealte streamas
hea oferhlifad; sva se hasva fugel
beorht of pas bearves beanie gevited,
fared fed rum snell flyhte on lyfte,
svinsad and singed svegle to geaues ;
125 ponne bjd sva fiiger fugles gebaeru,
onbryrded breostsefa blissum remig,
vrixled vodcrafte vundorlicor
beorhtan reorde, bonne aefre byre monies
hyrde under heofonum, siddau heah cyning,
130 vuldres vyrhta voruld stadeldde
heofon and eordan. byd piis hleodres svcg
eallum songcraftum svetra and vlitigra
and vynsumra vrenca gehvylcum.
ne magon l»am breahtme bymau ne hOHMS
135 ne bearpan hlyn, ne biileda stefn
aenges on eordan, ne organousveg,
leodres gesvin, ne svaues fedre,
ne senig para dreama pe drybten gescdp
gumum to glive in pas geomrau voruld.
110 singed sva and svinsad sseluin geblissad,
ml psit seo sunne on sudrddor
sagged veorded: ponne sviad he
and hlyst gefehd , heafde onbrygded
prist, ponces gleav and priva iisceaccd
145 fedre flyhthvate; fngol byd gesviged.
Simle he tvelf sidum tida gemearcad
dages and uihtes: sva gedemed is
bearves bigenga, pat he pser brucan mot
105. fast, 77». — 112. heaune, MS. — 115. holmvnvce, MS. — 184.
to heanes, MS. — 137. leodres gesvin) obscura et, ut mihi videntur,
corrupta verba. Thorpius hleodres legere snudet; sed mira hleodro cum
svanes fedre conjunctio est, praesertim cum hleodor jam r. 131 de plia'-
nice ipso dictum sit; etiam Ieddes Ift/i non potest. Yocem sleodor, auam
lubetitissime acciperem, ignoro. Jioreales habent slidr, /'. lamina, ei
Anglosax. slidor, m. cylindrus ligneus, sliddor labitia. Pro voce gesvin
f'ortassis gesvins (cf. svinsjan") legendum est.
Peodvitan. 267
vonges mid villum and velan neotan,
150 lifes and lissa, londes fratva,
off pat he pvisendo pises lifes
vudnbearves veard vintra gebideff:
bonne byff gehefgad hasvigfeffra,
gomol, gearum frod grene eorffan
15* aflyhff fugla . . ., foldan geblovene,
and bonne geseceff side rice
niiddangeardes , ba?r no men bugaff
eard and effel, pa?r he ealdordom
oufehff foremihtig ofer fngla cyan
160 gebungen on peode, and brage mid him
vesten veardaff. bonne vadum strong-
vest geviteff vintrum gebysgad
fleogan fecTrum snel. fuglas pringaff
utan ynibe adelne; aeghvylc ville vesan
165 pegn and beov peodne maenim,
off biit he geseceff Syrvara lond
cordra mseste. him se clacna baer
offscufeff scearplice, pat he in scade veardad
on vudubearve veste stove
170 biholene and bihydde haleffa monegum,
peer he heahne beam on holtvuda
vnnaff and veardad vyrtum fastne
under heofunhrofe, pone hataff men
fenix on foldan of baa fugles noman.
17* Hafaff pam treove forgiefen tyrmeahtig cyuing
meotud moncynnes mine gefraege,
pat he ana is ealra beania
on eorffvege uploedendra
beorhtast gebloven. ne mag him bitres viht
180 scyldum seed dan; ac gescilded a
vunaff ungevyrded, penden vornld stonded. C'2)
f»onne vind ligeff, veder byff fager. (111.)
hluttor heofones gim halig scineff,
beoff volcen tovegen, vatra pryda
185 stille stondaff, byff storma gehvyle
asvefed under svegle, suffan bliceff
vedercondel vearm , veorudum lyhteff :
ponne on pam telgum timbrau onginncd,
nest gearvjan, byff him neod micel,
190 pat he pa ildu ofestum mote
purh gevittes vyim vendan to life,
feorh geong onfon: ponne feor and neah
pa svetestan somnaff and giidraff
vyrta vynsunie and vudublseda
195 to pam eardstede affelstenca gehvone
vyrta vynsumra, pe vuldorcyning
154. grene, TA.] rene, MS. — 155. fugla betst? — 156. side, TA. — 16J.
cordre mseste? — 175. tireadig, TA. — i92. feorg, Th. - 194. bleda, TA.
268 Peodvitan.
fader fryuida gehvas ofer foldau gescop
to indryhtum ealda cynue,
svetes under svegle. Jiser he silf biered
200 in bat treov innan torhte fratva;
\>ser se vilda fugel in {tarn vestenne
ofer heahne beam bus getimbrad
vlitig aud vynsuni, and gevicad baer
silf in ]>am solere and yinbseted utau
205 in bain leafsceade lie and fedre
on healfe gehvare halgum stencum
and \mw adelestum eordan blaeduni ;
sited sides fiis ponne svegles gim
on sumeres tid sunne hatost
210 ofer sceadu seined and gesceapu dredged,
voruld geondvlited: bonne veorded bis
bus onhaeted burh bador svegel,
vj-rta vearmjad", villsele stymed
svetum svaccum; ponne on svole birued
215 burh fvres feng fugel mid neste,
bael byd oniled; bouue brond Jieced
heorodreorig hus, hreoh onettecT,
fealo lig feormad aud fenix byrned
fyrngearum frodj poune 0r l}ige('
220 henne lichoman, lif byd on side,
faeges feorhhord; bonne flaasc and ban
adleg aleQ ; hvadre him eft cymed
after firstmearce feorh ednive.
Siddan }>a yslan eft ougiunad
225 after ligbrace liicau to giidere,
geclungne to cleovaune, bonne clsene byd
beorhtast nesta baele forgrunden,
headorofes hus, lira byd acolad,
banfat gebroceu, and se bryne svedrad .
230 bonne of bam ade aples gelicnes
on \isere ascau byd eft gemeted;
of J)am veaxed vjrin vuudrum fager,
svylce he of agerum ut alude,
scir of scille. {)°nne on sceade veaxed
235 l>iit he aerest byd svylce earnes brid
lager fugeltimberj l)°Dne fturddr gen
vridad on vynuum, J)at he byd vastmum gt-Iit
ealdum earne, and jifter bon
fed'rum gefriitvad svyle he iit frynule \a>,
240 beorht gebloven, bonne braed veorded
eal ednive, eft iicenned,
synnuni asundrad, sumes onlice.
Sva mon andleofne , eordan viistmas
197. gevas, MS. — folan, MS. — 200. fratve , Th. — 207. bledum,
T/t. — 217. heoredreorig, MS. — 233. alude] ala-de, MS. Thorp, emen-
davit: of age rare lit alseded; sed verbum aleodan (lead, ludon) crescere,
satis aptum videtur. — 236. gin, Tit. — 242. sumes, MS.\ sumeres on
lice, Th.
Peodvitan. 269
on harfeste ham gelsedetf,
245 viste vynsume aer vintres cyme,
on ripes timan , by liis hi renes sciir
avj'rde under volcnum; boer hi vrade metad
fodorbege gefeon, bonne forst aud suav
mid ofermagne eorilan beccaiT
250 vintergevaedum — of bam vastmum sceal
eorl eadvelan eft alaedan
l)iirh comes gecynd, be aer claene byd
ssed ousaven, bonne sunnan gleam
on lenctenne lifes tacen
255 vecetf, voruldgestreon, l>iit pa vastmas beod
burh agne gecynd eft acende,
loldan fratva — sva se fugel veorded
gomel after gearum geong ednive,
fla?sce bifongen. nd he foddor biged,
260 mete on moldan nemne meledeaves
duel gebyrge; se dreofed oft
at middre nihte; bi bon se inodga his
feorh afcded, 6tT bat fyrngesetu,
agenne eard eft geseced. 01*)
265 Ponne bycT aveaxen vyrtum in gemonge (IV.)
fugel fedrum deal, feorh bycT nive
geong geofena ful: bonne he of greote
his lie leoducraftig, bat aer lig fornom,
somnad, s voles lafe, searvum gegiidrad
270 ban gebrosnad after baelbrace;
and bonne gebringed ban and yslan,
ades lafe eft at somne;
and l)onne pat valreaf vjTtum bitelded.
fagre gefratvad: bonne afysed byd
275 agenne eard eft to secan;
bonne fotum ynibfehd fyres lafe
clam biclypped and his cyddu eft
sunbeorht gesetu seced on vynnum,
eadig edellond. — Eal byd genivad
280 feorh and federhoma, sva he at frymde vas,
ba hine serest god on bone adelan vong
sigorfast sette. — He his silfes baer
ban gebringed ba aer brondes vylm
on beorhstede baele forbylmde
285 ascan to eacan; bonne eal geador
bebyrged beaducraftig ban and yslan
on bam ealande. byd him ednive
baere sunnan segn , tonne svegles leoht
gimma gladdst ofer garsecg up
290 adeltungla vyn eastan lixetf.
Is se fugel fager forveard hive,
24« rvnes Th - 248. gefean? - 251. eorla, MS. — 253. glsem, 17«.
267! Sn'a Th. - 268.glicleodu, Th. - 274. gefratved, MS.
270 Peodvitan.
bleo brygdum fag ymb ba breost foran;
is him bat heafod hiadan grene,
vratlice vrixleff vurniaa geblonden;
295 bonne is se finta fagre gedaeled,
sum briin sum basu sum blacum splottum
searolice beseted; sindon ba fidru
hvit hindanveard, and se heals grene
niotToveard and ufeveard, and bat nebb lixetT
300 sva gliis odde gim; geaflas scvne
innan and utan; is seo eaggebyrd
stearc and hive stane gelicast,
gladum gimme, bonne in goldfate
smida orbancum biseted veorded ;
305 is ymb J)one sveoran svylce sunnan bring,
beaga beorhtast brogden fed rum;
vratlic is seo vomb neodan, vundrum fager,
scir and scyne; is se scild ufan
fratvum gefeged ofer Jjas fugles bile;
310 sindon ba scancan scillum biveaxen,
fealve fotas; se fugel is on hive
seghviir aeulie. onlicost pean
vynnuin geveaxen, has gevritu secgad".
Nis he hinderveard, nc hyge gaelsa,
315 svar ne svongor sva sume fuglas,
pa pe late purh lyft lacad fidrum;
ac he is snel and svift and svide leoht,
vlitig and vynsum, vuldre gemearcad :
ece is se Rdeling, se be him bat ead gefed !
320 Poune he gevitetl vongas secan,
his ealdne eard of bisse ed'eltyrf;
sva se fugel fleoged , folcum ddeaved,
in on gum monna geond middangeard:
ponne somnad sudan and nordan
325 eastan and vestau, eoredciestum farad
feorran and nean folca pryduin,
paer hi sceavjad scippeudes giefe
fagre on pain fugle, sva him at fruman seltc
sigora sod cyning sellicran gecynd,
330 friitve fiigerran ofer fugla cyu.
bonne vundrjad veras ofer eordan
vlite and viistma, and gevritum cydad,
mundum mearcjad on marmstane,
hvonne se diig and seo tid dryhtum geeave
335 friitve flyhthvates. poune fugla cynn
on healfa gehvaere heapum pringad,
294. vrixled Th. legere vult. — 306. bregden, Th. — 322. odeaved Th. suggessit.
— 330. fiigran, MS. — 336. gehvore, MS. gehvone scripsit Thorpius,
sed healf gen. fern. est. vocem gehvaere ex gehviiderre contractam esse
arbitror; vix enim credibile est, f'emininum genus pronominis gehva,
gehviit, in dialecto Anglosaxonica hoc loco servatum esse, et "on healfa
gehvaere — ab utroque latere" verto. — 335. vlite] genit. vocis vlitu, f. ?
Peodvitan. 271
sigad sidveguni, songe lofjad,
maerad modigne meagluin reordum,
and sva l)one halgan hringe beteldad,
340 flyhte on lyfte. fOnix byd on iniddum
breiitum bibrungen. beoda vlitatT
vundrum vafjacl, hu seo vilgedryht
vildne veordjacT vorn after odrum
craftum cydacT and for cyning maerad
345 leofne leodfruman , lsedad mid vynnum
adelne to earde, od bat se anhoga
odfleoged fedrum snel, pat him gefylgan ne mag
drymendra gedrybt, bonne duguda vyn
of bisse eordan tyrf Mel seced. (158)
350 Sva se gesaeliga after svilthvile (V.)
his ealdcyd'de eft geneosad
fagre foldan. fugelas cirrad
from bam giidfrecan geomormode
eft to earde, bonne se iideling byd
355 giong in geardiun. God ana vat,
cyniug almihtig, hu his gecynde byd.
vifhades l>e veres; bat ne vat a?nig
monna cynnes butan meotnd ana,
hu ba visan sind vuudorlice,
360 fager fyrngesceap ymb biis fugles gehyrd.
Paer se eadga mot eardes neotan,
vyllestreama vuduholtum in,
vunjan in vonge, 6tT bat vintra byd
busend urnen; bonne him veorded
365 ende lifes, bine ad beced,
burhaled fyr; hvadre eft cymed
aveaht vratlice vundrum to life,
forbon he drusende dead ne bisorga.i
sare sviltcvale, l>e him simle vat
370 after ligbrace lif ednive,
feorh after fylle, bonne fromlice
burh briddes had gebreadad veorded,
eft of ascan edgeong vesed
under svegles hleo. byd him self gehviider
375 sunn and svaes fader and simle eac
eft yrfeveard ealdre lafe.
Forgeaf him se meahtiga moncynnes fruma,
bat he sva vratlice veordan sceolde
eft l>:it ylce bat he ser bon vas,
380 fedTiim bifongen , beah hine fyr nime. (170)
Sva bat ece lif eadigra gehvylc (VI.)
after sarvraece silf geceosed
Imrh deorcne dead, hat he dryhtnes mot
after geardagum geofene neotan
341. vefjad, MS. - 350. svylt, MS. - 352. cyrrad, MS. - 377. me-
ahta, Th.
272 Peodvitan.
385 on siudreamuin, and siddan a
vunjan in vorulde veorca to leane.
Pises fugles gecynd fela gelic is
bi bam gecornum Cristes begnum.
beaenad in burgum, hu hi beorhtne gefean
390 l>urh fader fultuni on has frecnan tid
healdad under heofonuni, and him heahne blaed
in bam uplican edle gestrynad.
Habbad ve geascad, bat se iilmihtiga
vorhte ver and vif ]mrh his vundra sped
395 and hi ba gesette on bone selestan
foldan sceata , bone lira beam
nemnad neorxnavong, baer him naenges viis
eades onsyn, ])enden eces vord,
halges hleod ore vide healdan voldon
400 on bani nivan gefean. baer him niu" gesceod
ealdfeondes efest, se him aet gebead,
beanies blaede, biit hi ba begun
tippel unraedurn ofer est godes,
byrgdon forbodenne. baer him bitter veard
405 yrindu after aete and hira eaferum sva
sarlic simbel, sunum and dohtrum,
vurdon teonlice to pas .... idge
ageald after gylte; hafdon godes irre,
bittre bealosorge, pas be byre sitftfan
410 gyrne onguldon, l)e hi l)iit gifl begun
ofer eces vord. for bon hi edles vyn
geomormode ofgiefan sceoldon
purh nadran nid, pa heo nearve besvac
yldran lisse in aerdagum
415 purh faecne ferff, pat hi feor ponan
in pas dead dene drohtad sohton,
sorgfulran gesetu. him veard selle lif
heolstre bihyded and se halga vong
J)»rh feondes searo fiiste bityned
420 vintra mengu 6tT bat vuldorcyning
])iirh his hidercyme halgum to geanes
moucynnes gefea, mecTra frcfrend
and se anga hyht eft ontynde.
Is bon gelicast, has be iis leorneras CVIIO
425 vordum secgad and vritum cydatf,
bises fugles gefiir - bonne frod ofgiefetf
eard and Mel and geealdad byd,
gevited verigmod , viutrum gebysgad,
baer he holtes hleo heah gemeted,
387. gelices, MS. — 391. heanne, MS. — 393. geascad, MS. — 396.
sceata, Th.] sceates, MS. — 400. gescod, Th. — 401. aefest, Th. — 404.
forbodene, Th. — 406. symbel, Th. — 407. vordon, MS. — inter |>iis et
idge Thorpius lacunam non nisi paucarum Utevantm uotavit, sedan non
pltira verba deperdita sint nescio. — 421. Iieanes, MS. — 424. lareovas
Thorpius leyere suadet. — 425. veordum, MS. — vritu, Th.
Pe6dvitan. 273
430 in bam he getimbred tauum and vyrtuin
ham adelestuin eardvic nive,
nest on bearve; byd him neod micel,
j)i'it he feorh geoug eft oufou mote,
|mrh liges blpest lif after deade,
435 edgeong vesan and his ealdcyddn,
sunbeorht gesetu secau mote
after fvrbade. — Sva ba foregengau
yldrau usse anforlcton
bone vlitigan vong and vuldres sell
440 leoflic on laste, tugon lougne sid
in hearmra bond, beer him hettende
earme aglaecan oft gesceodon;
vaeron hviidre monge ba be meotude
gehyrdun under heofoiuun halgum beavuni
445 da3diim domlicnm, |»at him dryhten veard
heofona heah cyning hold on mode:
bat is se hea beam in |>am halge nil
vie veardjad , beer him vihte ne niiift
ealdfeonda nan atre sceddau,
450 tVicnes tacne on pa frecnan tid;
baer him nest vyrced vid nida gelivani
daedum domlicnm dryhtnes cempa,
|)onne he almessan earinum daeled
riugiida leasum, and him dryhten gecigd,
455 fiider on fultnm, ford ouetted
];pii;in lifes, lealitras dvasced,
mirce maudseda, healded meotudes se
beald in breostum, and gebedu seced
clsenum gehygdnm, and his cueo byged
460 iidele to eordan, flyhd yfla gehvyle,
grimme gieltas for godes egsau,
gladmod gyrned, biit lie godra msest
dseda gefremme: j»am byd dryhten scild
in sida gehvone, sigora vilgiefa,
405 veoruda valdend ; pis ba vyrta sind
viistma bla?da, pa se vilda fugel
somnacl under svegle side and vide
to his vicstove, baer he vundrum Cast
vid nida gehvam nest gevyrced.
470 Sva nu in bam victim villan fremmad
mode and magne meotudes cempan
maerda tilgad , has him meorde vile
Ace almihtig eadge forgildau;
bend" him of bam vyrtum vie gestadelad
475 in vuldres byrig veorca to leaue,
]>hs jie hi geheoldon halge lare
444. ve gehyrdum, MS. — 454. gecygcT, MS. — 463. scyld, MS.
4G4 — 65. sigora valdend veoruda vilgiefa, MS. Thorpius emendavit.
476. geheoldan, MS.
18
274 FVodvitan.
hate lit heortan, hyge veallemle
iliiges and iiilites • dryhteu lufjad
leohte geleafan, leefoe ee6sad
•1H) ofer voruldvelan; ne byd him vynne hyht,
l>iit hi |)is laene lit' long geTunjen
bus eadig eorl eean dreamas
lieofona hames mid heafccyning
earnad on elne, od bat ende cymed
#85 dogorrimes, bonne dead nimeff,
viga valgifre vsepnam gepryded
ealdor iinra gehvas, and in eordan fVi<I in
snude sen dad suvluin binumene
laene lichoman, ba>r hi longe beod
490 (id fyres cyme foldan bibeahte.
bonne monge beod on gemot Iseded
tira eynnes; vile fiider engla
sigora sod cyning seonmT gehegan.
duguda dry h ten deinan mid rihte :
4s*.'> jionue ariste ealle gelremmad"
men on moldau. sv<i se tnihtiga cyning
beoded , brego engla In man stefne.
ofer sidiie grand savla nergend,
bytf se deorca dead dryhfues mcahlimi
.son eadgum geeudad; iidele hveorfatf,
preatum briagatf, bonne beds vornld
scyldvyrcende in scome birned
ade oniiled. veorded aura gehvyh
forhl on forhde, |>onnc ryr briced
505 laene londvelaa, lig eal biged
cordan amtgestreon, iipplede gold
gifre forgriped , grapdig svelgcd
londes fratva. |)onne on leoht cymed
ealdum pises in pa openau tid
510 fager and gefealic fugles tacen;
Jionne anveald eal up astellad.
on byrgenum ban gegadracT,
leomu lie somod, and liges gsest
fore Cristes cne6, cyning brymiice
515 of his heahsctle halgum seined,
vlitig vuldres gun: vel b<d l>am [>e unit
in pa geomran tid gode licjan.
f*aer ba liehoman leahtra clsene (VIII.)
gongad gladmode, gwstas hveorfad
580 in banfatu, |)onue bryne stiged*
heah to heofonum. hat byd monegum
egeslic filed, bonne ;inra gehvyle,
4^2. dreames, Th. — 1SG. gebryJed, MS. — 491. laedad, MS. — 504.
ferpbe, MS. — 508. fr.itve, MS. — 510. gefealig, Th. — 514. cyning] ig-
nis epirittim regem appellare, id paganum esse, nemo est, qui non in-
telliyat. Si (/i/i sint pii et hoc scandalo offensi leclores , ii leyant "cy-
ninges" suarteo.
Peodvitan. 2T5
sodfiist ge synuig, savel mid lice
from moldgrafuni si-ced meotudes dom.
525 forht, afaered. fyr byd on tyhte,
Sled uncysta. baer j>a eadgan beod
lifter vnichvile veorcam bifongcu,
<lgenum daedum: I>sit ]>a iidelan sind
vyrta vynsume, mid ]>am se vilda fngel
530 his silfes nest biseted titan,
bat hit faeringa tyre birned,
forsveled under sunnan, and he silfa mid,
and bonne after Ifge Iff eft onfeluT
ednivinga. Sva byd anra gchvylc
535 fisesce bifongen fira cynnes
nenlic and edgeong, se be his agenum h<*r
villiun gevyrced, ]>at him vuldorcyninn
meahtig at ham niadle milde geveorded.
})oune hleodrjad halge gaestas.
540 Silvia sodfiiste song ahebbad,
claeue and gecorene hergad cyniuges bfym,
stefn after stefue stigad to vuldre
vlitige gevyrtad mid hira velda3dam.
beod |)onne iimerede monna gaestas
545 beorhte atyrde burn bryne fyres.
Ne vene bjis aenig ealda cynnes,
jiiit ic lygevordnm ledd somnige.
vrite vodcrafte: gehyrad vitcdnm
Jobes gieddiuga; burh garstcs blacd
550 breostum onbiyrded beald reordade,
vuldre geveordad he l>at vord gecviid :
"Ic bat ne forhycge heortan gel)oncum.
bat ic on milium neste neabed ceose,
hales hr.i verig, gevite bean lionan
555 on longne sid lame bitolden
geomor geodaeda in greotes fadm,
and I)onne after deade burh dryhtncs giefe
sva se fugel Fenix feorh edoive
after aeriste agan mote,
560 dreamas mid diyhten, baer seo deore scolu
leofne lofjad. Ic has lifes ne mag
aefre to ealdi-e ende gebidan,
leohtes and lissa. beah min lie scyle
on moldarne molsnad veordan
565 vyrmum td villan ; sv,i beah veoruda god
after svilthvile savle alysed
and in vuldor aveced. me bas ven naefre
forbirsted in breostum, ]>e ic in brego engla
fordveai-dne gefean, faste hiibbe".
525. ontihte, MS. — 586. uucyste, MS. — 345. atyvde] abyvde, MS..
;lbvsde legere suadet Tfinrpiftx. — 458. cf. Job. XXIX, IS. — 554. hate,
Th. — 469. fordvpard.'-?
276 Peodvitan.
570 F'us (roil guma iu fyrndagtim
gieddade gleavmod, godes spelboda,
ymb his aeriste iu tee lit.
|»at ve by georudr ongietau meal
t> rfjist tacen, bat se torhta fagel
5?5 burn brjne beacnad. Baua life,
ascan aud yslan ealle gesomnad
iifter ligbryue , landed siifdan
fugel on fotum to frean geardmn
sunnan to geanes, beer he siddan foifl
0 vunad vintra fela vastmiim geniv.ni
calles edgeong, ba?r aenig ne m;'ig
in Itam leddscipe laedum hvopau.
Sva nu iifter deade l)iirh dryhtnes nnht
somod sidjad savla mid lice
585 fi'igre gefratved, fugle gelicast,
in eadvelum, udelum stencum,
l»a?r seo sodfaste sunne lyhted
vlitig ofer vcoredum, iu vuldres byrig
Ponne sodfastum savlum seined (IX.)
590 heah ofer hrofas hselende Crist.
him folgjad fuglas scyue,
bcorhte gebredade, blissum bremige,
in bam gladau ham, ga?stas gecorene,
ece to ealdre, paer him 3 fie ne nn'ig
595 ftili feond gemah facne sceddan ;
ar boer lifgad a leohtc verede,
sva se fugel Fcuix, iu freodu dryhtnes
vlitige In vuldre. veorc iinra gehvas
bcorhte bliced iu ban blidnn ham
600 fore ousyne eces dryhtnes
simle in sibbe. sunnau gelicc
ha;r se beorhta beag brogdeu vuudrum
eorcnanstanum eadigra gehvain
hlifad ofer heafdc; hafelau lixad
605 hrymme bibeahte; beodnes cyncgold
sodfiistra gehvone sellic glenged
leohte iu life, baer se longa gefea
ice and edgeong sefre ne svedrad,
ac hi in vlite vunjad vuldre bitoldeu,
610 fiigrum friitvum, mid fader engla.
Ne byfl him ou bam vicum viht to surge,
vroht ne vedel ne gevindagas,
hunger se hata ne se hearda burst,
ynndu ne ildo; him se jidela cyning
615 forgifed goda gehvylc. ba;r gaesta gedryht.
576. gesomnad, Th. — 579. hi, MS. — 580. vunjad, MS. — 582. hvo-
pan] "Here some lines are evidently wanting } though the MS. has no
hiatus'' ait Thorpius; nihil tamen perditum est. hvopau enim pro vt'pan
est positnm (c/. C<edm. 159, 18; 185, 12; 806, 6), et lanTnm (loeddum MS.)
dot. plur. subst. IsetTo est. — 591. fidrum scyue? — 593. bam] bone? —
599. blidam, MS. - 607. gefea, MS.
Peodvitan. 21t
haeloud hergad and heofoneyninges
meahte maersjacT, siugad meolude lol
t.\ insacl sibgedryht svega mseste
bsedre ymb bat h-.ilge heahscld godes;
620 blide bletsjad bregu selestan
cadge mid cuglmn efenhleodrd (mis:
"Sib si be, sod god, and snyttrn craft,
and be pone si prymsitteudum
geongra gifeua goda gehvylces.
625 inicel unmaete magnes strengcTu.
heah and halig: heofonas sindon
i'iigre gefylled , fader almihtig,
ealra brymraa brym, bines vuldres
uppe mid eugluni aud on eordau somod.
630 gefreoda usic, fryuida scippeud! bit earl fader almihtig,
in heahnesse heofuua valdend!"
F'us reordjad ribt fremmende,
manes amerede in bsere majran byvig ;
cynebrym cydad, caseres lof
635 singad on svegle sodfiistra gcdrybt :
"Pain intra is ece veordnij'nd
ford biitan ende: uiis bis frymd aefre,
cades ongin , bean he on eordan her
bnrh cildes bad cenned vaerc
640 in uiiddangeurd; hvj'idre his ineahta sped
heah ofer heofonum halig vuuade,
dom unbryce, heah he deades cvealin
on rodetreove no f nan sceolde,
bearltc vitc. he by briddau dage
01 J after lices hryrc lif eft onfeng
bnrh fader fultum. Sva fenix beacnad
geong in geardnm godbearnes meaht,
bonne he of ascan eft ouviicned
iu lifes lif leomuui gebungen.
650 Sva se haelend us helpe gefrenicdc
purh his lices gediil, lif but an eudc,
sva se fugel svelum his fidru tii
and vynsuinum vyrtum gefylled,
fiigrum foldvastnium , bonne afysed l>;. d
655 Piit sindon ba vord, sva us gevritu secgad
hleodor luiligra, pe him to heofonum byd
to bam mildan gode mod afysed
in dreama dream, pser hi dryhtnc (6 giefe
vorda and veorca vyusumne stenc
660 in ba in a' ran gesceaft meotude briugad
iu bat leohte lif. Si him lof simle
bnrh voruld vorulda aud vuldres blaul,
ar aud ouvald iu bain uplican
622. snyttrucraft, Th. — 625. streudu, MS. — 613, rodelicov, MS
648. ouvacned, MS.
278 Peodvitan.
rodera rice, he is on riht cyuing
665 middangeardes and miigenhryinnies
vuldre bivundeu in bsore vlitigan byrig.
Hafad us alysed lucis auctor,
l*iit ve ludtuu her merueri (X. meruisse)
goddaedum begietan yaudia in celo,
670 baer ve mutnu maxima reyna
secau and gesittan sedibus altis,
lifgau in lisse lucis et pads,
agau eardinga almae letitiae,
briican blaeddaga, blandem et mite in
675 geseon sigora frean sine fine,
and him lof singan laude perenni
eadge mid enghim alleluja.
Cud. Exon. , e d. Thorpe.
Non supervacuum tnihi videtur carmen addere Lactantii latinum, ut,
quo modo poeta Anylosaxonicus paraphrasin suam perfecerit, lector
doctus videat. Numeri in fine versuum positi numeris carminis Anglo-
saxonici eodem in loco locatis respondent.
Est locus in primo felix oriente remotus, (I.)
qua patet aeterni janua celsa poli,
nee tamen aestivos Itiemisve propinquus adortus,
sed qua sol verno fundit ab axe diem.
5 Illic planicies tractus diffundit apertos,
nee tumulus crescit, nee cava vallis hiat;
sed nostros niontes, quorum juya celsa putantur,
per bis sex ulnas eminet ille locus.
Hie Solis nemus est, et consitus arbor e multa
10 lucus perpetuae frondis honor e viret.
Cum Phaethonteis flayrasset ab ignibus axis,
ille locus fl a minis inviolatus erat;
t't cum diluvium mersisset fluctibus orbem,
Deucalioneas exsuperavit aquas.
15 Non htic exanyues morbi, non aeyra senectus,
nee mors crudelis, nee metus asper adit,
nee scelus infandum, nee opum vesana cupido.
out Mars , aut ardens caedis amore furor;
luctus acerbus abest, et eyestas obsita pannis,
20 et curae insomnes, et violenta fames;
non ibi tempestas , nee vis furit horrida venti,
nee yelido terrain rore pruina teyit;
nulla super campos tendit sua rellera nubes,
nee cadit ex alto turbidus humor aquae.
25 Sed fons in medio est, quern Yivum nomine dicunt,
perspicuus , lenis, dulcibus uber aquis,
qui semel erumpens per singula tempora mensum
duodecies undis irriyat omne nemus;
hie yenus arboreum procero stipite suryens,
30 non lapsura solo viilia poma yerit.
Hoc nemus, hos lucos avis incolit unica Phoenix, (II.)
fVotivitun. 2?9
unica, sed visit movte re/'ecla sua;
paret et obsequitur Phoebo memoranda sateUes
hoc natura parens munus habere dedit-
35 Lutea cum primum surgens Aurora rubes cit,
rum primum rosea sidera luce f'uyat,
ter quater ilia pias immeryit corpus in undas,
ter quater e vivo yuryite libat aijuam;
lollitur , ac summo consedit in arboris altar
4ft rertice, quae to turn despicit una nanus.
et conversa novos Phoebi nascentis ad ortus,
expectai radios et jnbar exoriens;
atque ubi Sol pepulit fulyentis limina porta e,
et priuii emicuit lurtinis aura levis,
|j incipit ilia sacri modulamina f'uudere cantus.
et mira lucetn voce ciere novatn,
quant nee aedoniae voces, nee tibia possit
Musica Cyrrhaeis assimulare modis;
ted neque olor martens imitari posse putetur.
50 nee Cylleiuieae fiia eanora lyrae.
Postipiam Phoebus ei/uos in aperta re/adit Olimpi,
atque orbetn lotum protulit usque means,
ilia ter alarum repetito rerbere plaudit,
igniferumque caput ter reuerata silet;
55 atque eadem celeres etium discriminal boras,
innarrabilibus node dieque sonis^
antistes nemorum, luei veneranda sacerdo,
el sola arcanis conscia, Phoebe, tuis.
Quae posti/uam citae jam mille peieyerit anno, .
60 ac si reddiderint tempora lonya yravem,
ut reparet lap sum f'atis veryentibus aevum.
assueti nemoris dalce cubile f'uyit;
. unique renascendi studio loca sancta reliquit,
tunc petit /tunc orbetn, mors ubi reyua I rue I
65 Dirigit in Syriam celeres louyaeva volatus,
Plioenices nomen cui dedit ipsa Venus,
sccretosque petit deserta per avia lucos,
hie ubi per saltus silva remota lalet.
turn leyit aerio sublimem vertice palmam,
70 quae yratum Pkoenir, ex ace nomen habit,
in quam nulla nocetis animans perrumpere possit,
lubricus aut serpens, aid avis tilla rapar.
Turn centos claudit petidentibus AZolus aulris, (III i
tie violent /labris aera jjurpurenm.
75 ueu concreta nolo nubes per itiania ctvli
summoveat radios sulis, et obsit avi.
construit inde sibi sen nidum site sepulcruin,
nam peril ut vivat, se tamen ipsa treat,
Colliyit hinc succos el odores divite silva
80 quos leyit Assyrius, quos opuletilus Arabs,
quos aut Pyymaeae yentes, aut India car pit
aut molli yenerat terra Sabaea sinu.
280 Pe6dvitan.
Cinnama dehinc auramque prucul spirantis amomi
congerit, et misto balsama cum folio:
85 non casiae mitis, nee olentis vimen acanthi,
nee thuris lacrimae gnttaque pinguis abest :
his addit teneras nardi pubentis aristas,
et sociat myrrhae vim, panacea, tuam.
Protinus instrato corpus mutabile nido
90 vitalique toro membra quieta locat:
ore dehinc sticcos membris circumqne supraque
injicit, exequiis immoritura snis ;
tunc inter varios animam commendat odores,
depositi tanti nee timet ilia fidem.
95 Interea corpus genitali morte peremtum
aestuat, et flammam parturit ipse calor ;
aetherioque procul de lumine concipit ignem,
flagrat et ambustum solvitur in cinerem;
quos velut in massam cineres in morte coactos
100 con flat, et effectum seminis instar habent.
Hinc animal primum sine membris fertur oriri,
sed fertur vermi lacteus esse color.
Creverit immensnm subito cum tempore certo,
sese ovi teretis colliyit in speciem;
105 inde reformatur qualis fuit ante fiyura,
et Phoenix rnptis pullulat exuviis,
ac velut ayrestes, cum filo ad saxa tenentur,
mutari tineae papilione solent.
Non illi cibus est nostro concessus in orbe,
310 nee cuiquam implumem pascere cur a subest,
Ambrosios libat coelesti nectare rores,
stellifero leneri qui cecidere polo;
hos leyit, his alitur mediis in odoribus ales,
donee maturam proferat effigiem.
115 Ast ubi primaeva coepit florere juventa, (IV.)
evolat ad patrias jam reditura domos :
ante tamen proprio quicquid de corpore restaL
ossaque vel cineres exuviasque suas,
unguine balsameo myrrhaque et tkure solulo
120 condit, et in formam conglobat ore pio;
quam pedibus gestans contendit solis ad ortus.
inque ara residens, ponit in aede sacra.
Mirandam sese praestat praebetque videnti,
tantus avi decor est, tantus abundat honor.
125 Principio color est qtialis sub sidere coeli,
mitia quern croceo Punica grana legunt,
qualis inest foliis quae fert agreste papaver,
cum pandit vestes Flora rubente solo.
Hoc humeri pectusque decens velamine fulgent,
130 hoc caput, hoc cervix summuque terga nitent;
caudaque porrigitur fulvo distenta tnetallo,
in cujus maculis purpura mista rubet.
Clarum inter pennas insigne est desuper, Iris
Peodvitan. 281
piny eve ceu nubem desuper alta solet;
135 albicat insiynis misto viridante smaraydo,
et puro comu yemmea cuspis Mat.
hiyentes oculi, credas yeminos hyacinthos,
quorum de medio lucida /lamina micat.
.Equatur toto capiti radiata corona,
110 Phoebaei referens verticis alta decus.
Crura teyunt squamae ffavo distincta metallo,
ast unyues rosea pinyit honore color.
Effiyies inter pavonis mista figurant
cernitur et pictam Phasidis inter avem.
145 Mayniciem terris Arabian quae yiynitur ales
vix aequare potest, sen /era, seu sit avis;
uon tamen est tarda, nt volucres, quae corpore magno
incessus piyros per grave pondus habent;
sed levis et velox, reyali plena decore,
150 talis in aspectu se tenet usque hominum.
Convenit Myyptus tanti ad miracula visits,
et raram volucrem turba salutat ovans.
Protinus exsculpunt sacrato in marmore formam
et siynant titulo remque diemque novo.
155 ContraMl in coetum sese genus omne volantum,
nee praedae memor est ulla, nee ulla metus.
Alituum stipata choro volat ilia per altum,
turbaque prosequitur munere laeta pio.
Sed postquam puri pervenit ad aetheris auras, (Y.)
160 mox redit ista, suis conditur ilia locis.
At f'ortunatae sortis filique volucrem,
cui de se nasci praestitit ipse dens.
Foemina vel mas kaec, sen neutrum, seu sit utrumque,
felix quae Veneris f'oedera nulla colit.
165 Mors illi Venus est, sola est in morte voluptas;
ut possit nasci, appetit usque mori.
Ipsa sibi proles, suus est pater et suits lucres,
nutrix ipsa stti, semper alumna sibi.
Ipsa quidem, sed non eadem, quia et ipsa nee ipsa est,
Ho aeternam vitam viortis adepta bono.
(T_V = I — Vj 170 = 380.)
Ealdcvidas I.
CE codice Exoniensi)
Forst sceal freosan, fyr vudu nieltan,
eortfe grovan, is bryegjan,
viiterhelm vegan, vundrum lucan.
Eordan cidas an sceal inbindan
5 forstes fetru fela meabtig god.
Viuter sceal geveorpan , veder eft cunian
8. brecan Thorpius suyyessit; male. — 3. viUcrliolm 17/. mavult.
1. unbindan Th. proponit. — 5. fetre, MS.
282 lYotlviUui.
sunior sveglc hat. Smid unsiille.
deop dcada veg, dyrne byd lengoi
Holcn sceal iuiiled, yrfe gedaeled
10 deades manucs; dom by it selast.
Cyuing sceal mid ccape cvene gebycgan,
bunum aud beagiim; bu sceolon sorest
gcofuiij god vcsan. GiiiT sceal iu eorle
vig geveaxan, aud vif gepeoii
15 leof mid hire leodiun , le&htiaod vesao,
rune healdan, riimheort beon
mcarum aud madmuni, meodoraedciini .
sorge sidmagcu simle spghvar,
eodor iidelinga a?rest gegretau
20 l'orman fulle, to frean hauda
ricene gera?cau, aud him ra?d vilan.
boldagenduni baem atsomue.
Scip sceal genagled, scild gchuudcu,
Ieolit lindeu bord, leof vilcuma
25 frisau vife, bonne flota stonded,
byd his ceol cuinen, and hire ceorl lo ham
•igen aetgeofa, and he» bine inladad,
vasced his varig brag], and him syled vaulc uive,
lid him on loude, l>iis his lufu baedcd.
30 Vif sceal [vid ver] va?re geliealdan, oft hi mou vommum hi -hiid ;
tela byd fiistliydigra, fela byd fyrvitgeonra,
freod hi fremde monnan, pontic se Oder feor gevited.
Lida byd longe on side, a man sceal se j»i iih looles vi-nan,
gebidan pas lie gebsedan ue mag, hvonne him eft gehyre veordi .
3d ham cynic d , glf he hal leofad , nefne him liulni gestyred,
mere liafad miiudum. Miigd egsan vyn,
ceap eadig man, cyning vie bonne
leodum ceped, l)onne lida cymed,
vuda aud viitres nyttad ; bonne him byd vie aKlcd,
40 mete bygeiT, gif he marau pearf, a>r boo he to nu-de vconlr
Scoc se byiT^ be to seldan ieted; j>c«ih hiuc mou on Minnaii Isede,
uc miig he be by vedri' vesau, hcali hit si vearm on sinncra;
ofercumen byd he, an* he aevele, gif he n;i( , hv.i hine cvJcne I'.lr
Magen man sceal mid met* IV-dan, mordor under eonlaii bclVoIan,
15 hinder under hrusan , {>c hit forhelan benced :
nc byd bat gcdi-fe dead, bonne hit gedyrned veorded.
Heau sceal gehnigan, adl gesigan,
riht rogjau; r«3d byd nyttost,
yfel unnyttost, bat unlsed nimed.
50 God byd geuge aud vid god leuge.
Hyge sceal gchealdcii, bond gevealden,
9. holen 77*. in antecedentis versus fine posuit; mule. — iu aled, Th.
contra MS. — 15. lof, MS. et Th. — 18. for gcsidiiur&'uiu , 77*., magen,
MS. — in. adelinge, MS. — 20. fewmai Th. hand, 77». — 2;». bidad 77*
Ugere vult. — 30. betid Thorp, suyi/essit. — 3G. eagaa vyn, 7'/*. /*<*<<■.
37. cyning vie l>on, IlTh. — 38. leodon cyped, UTh. — lidan, //'/'/*. — 40.
veode, //. \~ adl gesigan, MS. et II. — adlige sigan, TrV
Peodvitan. 283
seo sceal in eagan , snyttro in breostum,
paer byd {)iis nionues inodgcponcas.
Mutfa gehvylc mete pearf, mael sceolon tiduiu
55 gongan. gold gerised oa guman svcordc,
sellic sigesceorp, sine on evene.
God scop gumum, gar niiTverum,
vig tovidre , vie freoiTu Iiealdan.
Scild sceal cempan, sceaft reafere,
fit) sceal bryde beag, bic leornere,
bus halgum men, hsednum synue.
Voden vorhte veos, vuldoralvalda,
riime roderas: pat is rice god,
silf sod" cyuing, savla nergeud,
fi5 se us eal forgeaf, \riit ve onlifgad,
and eft iit [tarn ende eallum vealded
monna cynne, pat is meotud silfa.
Hickes The», p. 221 et Cod. E.ron., rd Thorpins , p. 388
Ealdcvidas II.
(E cod. Bibl. Cotton. Tib. B. I, 2.J
Cyning sceal rice bealdan, ceastra beod feorrau gesyne,
urpanc enta geveorc, pa pe on pisse eordan sindon
vriitlic veallstana geveorc. Vind byd on lyfle sviftost,
jmuar byd pragum hludast. prymmas sindon Cristes myclc.
5 Vyrd byd svidost, vinter byd cealdost,
lencten lirimigdst : he byd lengest ceald.
sumor sunvlitigost, svegel byd hatdst
htirfest hredeadegost ; haledum bringed
geres vastmas, pa pe him god sended.
10 SotT byd svicolost, sine byd deorost
gold gumena gehvam, and gamol snotrost,
fyrngearum frod, se pe scr feala gebided.
Vea byd vundrum clibbor; volcnn scridad,
Geonge adelingas sceolon gdde gesidas
15 bildan to beaduve and to beahgife.
Ellen sceal on eorle, ecg sceal vid lielmc
hilde gebidan. hafuc sceal on glofe
vilde gevuujan, vulf sceal on bearove
earm auhaga, eofor sceal on holte
20 todmagenes trum. Til sceal on edle
domes vyrcean. Darod sceal on hauda,
gar golde fah; gim sceal on hringe
standan steap and ge.ip. Stream sceal on yduin
54. pearfe, H. — 57 — 58. Thorpii textus recensionem sum secutus ;
at leyi etiam potest, quamvis payanitatem sapiat, God scop {creavit)
gumum garnid verum, vig tovidre. vie cet — 58. freoda, //. — (j2. Voden]
poetam christianum nomine Voden hoc loco us urn esse, non possum
quia mirev.
9. geres] gcref, H. — 14. adding, //. — ll>. earn, //.
281 Peodvitan.
mecgan mereflode. Mast sceal ou ceole
25 segelgyrd seomjan. Sveord sceal ou bcarme.
drihtlic isern. Draca sceal on hlaeve
frod, fratvtnn vlauc. Fisc sceal ou v&tere
cynren ceuuan. Cyniug sceal ou healle
beagas dselan. Bera sceal on ha3(Te
30 eald and egesfull. Ea of dune sceal
foldgrseg feran. Fyrd sceal iit somue
tyrfastra getrum. Treov sceal ou eorle,
visdom on vere. Vudu sceal ou foldau
blsedum blovau. Beorh sceal on eordan
35 grene standan. God sceal on heofonum,
daeda demend. Duru sceal on healle
rum recedes mud. Rand sceal ou scildc
fast fingra gebeorh. Fugel uppe sceal
lacan on lyfte. Leax sceal on vole
40 mid sceote scridan. Scur sceal on heofenum
vinde geblandeu in pas voruld cuman.
Peof sceal gangan in by strum vederum,
pyrs sceal on fenne faste gevunjan,
ana innan lande. Ides sceal dyrncrafte
45 faemne hire freond gesecean, gif heo neile on folce gepeon,
pat hi man beagum gebycge. Brim sceal sealt veallau,
lyfthelm and laguflod ymb ealra landa gehvylc
flovan, firgenstreamas. Feoh sceal on eonlan
tydran and tyman. Tungol sceal ou heofeuum
50 beorhte scinan, sva him bebead meotud.
God sceal vid yfele, geugod sceal vid ilde,
lif sceal vid deade, leoht sceal vid bystrmn,
fyrd vid fyrde, feond vid odruni,
lad vid hide 3-mb land sacau,
55 synue staelau. A sceal snotor hycgeau
ymb pisse vorulde geviun; vearh hangjan
fagere ongildan pat he a?r facen dide
manna cynne. Meotud ana vat,
hvider seo savul sceal siddan hveorfan,
60 and ealle pa gastas, pe for gode hveorfad
after deaddage domes bidad
on fader fadme. is seo fordgesceaft
digol and dyrue; drihten ana vat,
uergeude fader; naenig eft cymed
G5 hider under hrofas, be bat her for sod
in an ii ii in secge, hvylc si meotodes gcsccaU,
sigefolca gesetu, baer he silfa vuuad.
Hickes The», p. 207.
24. mengan? — 28. cyurau cenuen, //. — 39. viile, //. cf. angt. weele.
— 43. fiiste deest a/pud II. — 45. gesecean, II. — 47. laud, //. — 67. go-
scta, //.
Peodvitan. 285
Ealdcvidas III.
Hoed sceal won secgan, rune vritan,
leod gesingan, lofes gearnjan,
dom iireccan, diiges onettan.
Til mon tiles and tomes meares,
5 cudes and gecostes and calcrondcs;
naeuig fira to fela gestrynetf.
Vel sceal mon vine healdan on vega gehvylcum :
oft mon ferecT feor bi tune,
baer him vat freond unviotodne.
10 Vineleas, vonsa?lig mon genimeit him vulf to geferan,
fela fn'cne de»'tr: fill oft hine se gefera slited:
gryre sceal for greggum, graf deadum men.
Hungre heofed, nales bat heafe bevinded,
ne hum val veped vulf se grsega,
15 mordorcvealm mecga, ac hit a mare ville.
Vrsea* sceal vunden, vracu heardum men;
boga sceal straele; sceal bam gelic,
mon to gemiiccan, madum ddres veord.
Gold mon sceal gifan: mag god syllan
20 eadgum aehte and eft niman.
Sele sceal stondan , silf ealdjan :
licgende beam lasest gr6ved.
Treo sceal onbraedan and treov veaxan,
sic» geond bilvitra breost arised ;
35 vaerleas mon and vonhydig,
aettrenmod and ungetreov,
|)iis ne gymed god.
Fela sceop meotud piis be fyrn geveard,
het siddan sva ford vesan.
30 Vislicu vord gerisad vera gehvylcum,
gleomen gied and guman snyttro.
Sva monige beod men ofer eordan, sva beod modgeboncas:
aelc him hafad sundor sefan longad.
[»onne py las pe him con Ieoda vorn,
35 odde mid handum con hearpan gretan,
hafad him his glives giefe be him god sealde.
Farm byd se pe sceal ana lifgan,
vineleas vunjan hafad him vyrd geteod;
betre him vaere, pat he brodor ahte,
40 begen hi anes monnes, eorles vaeren
eaforan, gif hi sceoldon eofor onginnan,
2. lofes , Th.] leofes , MS. — 4. Til mon] scil. byd veorde. — 9. vat
vine? — 10. vulfas, Th. — 11. faecne, Th. sed faecn, dolosus, astiitus lu-
pus non bene dicitur , oplime tamen frecn, periculosus , terribilis. — 12.
greggum = groegum? sed cf. grigg. grig fortassis, non graeg scribi de-
bet. — 16. vra?d, MS. — 21. silfer ealdjan? i. e. aryentum (usuj senesce-
re. — 23. sceolon braedan , Th. — 25 — 28. versus hi tres Mud metrum
sequuntur, quod Boreales Liod'a liattr appellant. — 30. vaera, MS. —
30. multa desunt. — 40. eorle eaforan voeran, MS. eorlice Thorpius le-
gere suadtt, sine transpositione verborum eaforan et voeren. — 41. ou-
viDnan?
280 Peodvitan.
<..l tie begen beran: bytf bat slidhearde deor.
a scjlen ba rincas geroed onlsvdnn,
and sit somne svefan.
45 hi tvegen sceolou tsifle ymbsittan, benden him hire torn (..glide,
forgietau bsira geocran gesceafta , habbao him goraen on borde
iille houd, emtad Jange neah
(iiflmonnes, boune teoselum veorped.
Seldan in sidum ceole, uefne he under segle irue,
■)0 verig scealc vid vinde roved; ful oft mon reamum t.vhd
eargne, bat he elne forleose, drugad his sir on horde.
Lot sceal mid lysve, list mid gedcfiun:
1>5' veorded se stan forstolen.
oft hi vordiim tdveorpad,
.i5 :er hi bncum tobreden.
Cod. Exon.j ed. Thorpe, p. 342.
Ealdcvidas IV.
(sum da?l)
Prym sceal mid vlenco, briste mid cenum,
sceolun bu receue beadve fremman.
Eorl sceal on eos boge, eorod sceal gelrurae ridan,
fjiste feda stondan. Faemne sit hire bordan gerised :
5 vidgongel vif vord gesprenged, oft hi mon vommiim belilul,
baled hi hospe maenad", oft hire hleor sibreoted.
scomjande man sceal in sceade hveorfan, scir in leohte gerised
houd sceal hcafod iuvyrcan, hord in stre&num bidan,
gifstol gegierved stondan, hvonne hiue gumau gedoelen.
10 Gifre bytf se bam golde onfehd guma Jjfis on heahsetle geneah:
lean sceal, gif ve leogan uellad, bam be us bas lisse geleode.
Cod. Exou., ed. Thorpe, p. 3S?
Runa gerim.
Run arum calalogus.
Poeta in carmine quod sequitur de literarum Anylosaxonicarum no-
minibus earumque siynificatione ayit. Sunt autem format literarum hue,
secundum ordinem legitimum:
42. slidherde, MS. — 43. gerodan Isrdan, MS. gersed rsvdan Thor-
pius suyyessit. — 47. nemet longe neah, MS. et Th. rerhum emettan
ignoro; emtjan, emtigean saepe leguntur; cf, theod. emazon, cMMUrigon.
— 48. taefles moiines, MS. et Th. — 50. sceal se vid, Th. — t i It < I , Th.
3. eorod, Th. 1 vorod, MS. — 5. gespringed, MS. — <»• menetf? —
abreoted, Thr\ abreobetf, MS. — 8. heofod, MS.
FVodvitan. 287
t z 5 4 -t> 6. "' 6 9. JO t/ fit
Y.W. I>. Vs. I. h. X. P N. t. I. 4>.
t u. tli. or. c £ y li. n. i. j.
/•; /^ /J /6' 17. ffi t» lO 27 T> U
S. K.Y. h. t B. M.N. h 5. K
i. p. x. s t b. e. m. 1. im£. e.
-»/> •?* ^6- »7 2* '"» W J/ •>? -W
H. fc K fo. *. ¥ Y M. X. „V J!
(1. a. a,a y io. ea. cv. st. £ c
(>»rtf ultimum locum lenent qvatuor titerae, a poeta nee nominantur nee
declarantur , quorum tamen nomina sunt: cveorn mola , stun lapis, gar
hasta, rale calceus. Reliquarum nomina singultus strophas incipiunt. Ce-
terum riina u etiam o et y, rnna i etiam eo, runa n etiam x, denique
runa n vita et ii et ea vahiisse videntur.
1 Feoh byil frdfur fira gehvylcum,
sceal l>e:i1i manna gehvyle miclum hit do?Ian,
gif lie vile for drihtne domes hleotan.
2 I r byd annidd aud oferhyrned,
tela frecne dedr, feohted mid hornum
ma?re mdrsrapa: l>iit is modig vulit.
3 F'orn byd bearle scearp, pegna gehvylcum
anfenges yfel, ungemetum rede
manna gehvylcum be him mid rested
4 Os byd ordfrunia a^lcre sprace,
visdomes vratTu and vitena frofnr,
and eorla gehvam eadnis and tohyht.
5 Rad byd from recede rinca gehvyleum
sefte and svidhvat Jiam be sifted on ufan
meare magenheardiim ofer milpadas.
t! Cen byd cvicera gehvam cud on fyre
bliic and beorhtlie , birued oftost
bser hi adelingas inne restatT.
7 Gifu gumena byd gleng and herenis,
vradu and vyrdscipe, aud vracna gehvam
ar and aetvist pe byd odra leas.
8 Vcn ne briiced pe can veaua lyt,
sares and sorga, and him silfa hiifd
bla'd and blisse and eac byrga genyht.
9 Ragl byd hvitost corn a, hryrft of heofones lyfte,
vealcad hit on vederum vindes sciiras,
veorded hit vundorlice to vatere sid'dan.
3, 2. anfengys, MS. — 4, 3. tohiht, MS. — 5, 1. from recede] on re-
cyde, MS. — 6, 2. byrned, MS. — 8, 3. blysse, MS. — 9, 1. hvyrft hit
of, MS. — 9, 2. on vederum] deestin MS. — sciiras, Gr.] scura, MS. quod
si retinere velis, vealced legas necesse est. — 9, 3. vundorlice] deest in MS,
288 Peodvitan.
10 Nyff byd uearu on breostum niffa bearnum,
veorded heo sva beah to helpe oftost
and to haele gehvMre, gif hi his hlysiad aerdr.
11 Is byd oferceald, ungemetum slidor;
glisnad glashluttor gimmum gelicost
fldr forste gevorht , f.'iger ansyne.
12 Ger byd gumena liyht poune god kcted
halig lieofones ejning hrusan syllaii
beorhte bleda beornum and |)earfum.
13 Eoh byd utan unsmede treov,
heard, hrusan fast, hirde fyres,
vyrttrumum undervredod, vyu on effle.
14 Peord byd sj'mble plega and hleahtor
vlancum villgesidum baer vigan sittad
on beorsele blide iitsomne.
15 Eolx secg eard hafd oftost on fenue,
[vexed on vatere, vundad grinnnej
blode brenned beorna gehv}lcne
be him anigne onfeng geded.
1*> Si gel soemanuum syinble byd on hyhte
jionne hi hi ferjad ofer fisces bad,
6d" hi brimhengest bringad to lande.
1' Tyr byd tacna sum, healded tryva vel
viff iidelingas; a byd on fiirelde
ofer nihta genipu; nsefre sviced.
18 Be ore bj'ff bleda leas, bered efne sva peah
tanas butan tudder, byd on telgum vlitig,
[l>eah be on helme hrysceff fiigere.]
geloden leafum , lyfte getenge.
19 Eh byd for eorlum adelinga vyn,
hors hufiim vlanc, baer him haled ymb
velege on vicgum vrixlad spriece,
and byd unstillum sefre frofur.
20 Man byd on myrgde magum leof:
sceal peah anra gelivylc odrum svican,
for jiam dryhten vile dome sine
|)iit earme fiaesc cordan beta;cau.
21 Lagll byd leodum langsum gepoht,
gif hi sculun ndffan on nacan tcallum,
and hi steyffa svide bregaff,
and se brimhengest bridles nc gymed.
22 Ing viis oerest mid Eastdeunm
10, 1. breostum] breostan, MS. — 1, 2, 3. veorffeff heo peah oft nida
bearnum to helpe and to haele, MS. — 13, 1. eoh C= i'O arbor hand
dubie, sed quae? cf. theod. elielein {dimin. vocis eh?) quae etiam hart-
riegel, elsebaum, drachenbaum etc. vocatur. — 14, 2. villgesidum] deest hi
MS. — 15, 1. Eolhx, MS. Eolugsecg, Gr. — Eolx videtur genitivus ab
cole, eolh (eolhes, eolces, eolx). — seccard, MS. — versus secuudus su-
pervacaneus videtur. — 3. brened , MS. byrned, Gr. — 17, 1. pro voce
tyr, gloria, legendum videtur Tyv, i. e. Mars. — 18, 3. versus superra-
citus, aut locum habere debet post sequentem; |>e] deest. — 19, 2. halede,
MS. — 20, 1. magan, MS. — 21, 2. ncdun, MS.\ ncdum, Gr. — tealtum,
MS.\ (call jan, Or. — 2 J, 4. gym, MS.
Peodvitan 289
geseveu secgum , 66 he siddan east
ofer vaeg gevat , van after ran:
bus Heardingas |>one hale nemdou.
23 Edel byd oferleof aeghvylcum men,
gif he mot baer rihtes and gerisena
onbrucan on blode bleadum oftost.
24 Dag byd dryhtnes sond, deore mannuin,
ma?re uieotudes leoht, mjrgd and tohyht
eadgum and earmum, ealluin bryee.
85 Ac byd on eordan elda bearnum
flsesces fodor; feretf gelome
ofer ganotes biid, garsecg fandjad
pivader ac habbe iidele treovel-
26 Asc byd oferheah, eldum dyre,
stid on stadule, stede rilite bylt,
beah him feohtan on firas monige.
27 Yr byd adelinga and eorla gehvas
vyn and vyrdmynd; byd on vicge fiiger,
fastlic on liirelde, fyrdgeateva sum.
38 lor byd eafisc and beah a bruced
fodres on foldan ; IiafacT fiigerne eard
viitre bevorpen , pa?r he vynnum leofed.
29 Ear byd egle eorlum gehvylcum,
l)onne fastlice fleesc onginned
hrav coljan, hrusan ceosan
blac to gebeddan , blt-da gedreosad,
vynna gevitatT, vacra gesvicad".
R ae d e 1 s a s.
I.
Hvilum ic gevite, sva ne venad men,
under yda gebrac eordan secan,
garsecges grund: gyfen byd gevreged,
fam gevealcen ;
5 hvalmere hlimmed , hlude grimmed,
slreamas stadu beafad , stundum veorpad
on stealchleodu stane and sande,
vare and vaege, J>onne ic vinnende
holmmiigne bipeaht hrusan styrge,
to side sa?grundas. Sondhelme ne mag
losjan, a?r mec laete se pe min ladteov byd
on sida gehvam. Saga, poncol mon,
hva mec bregde of brimes fad mum,
23, 2. rihter and gerysena, MS. — 3. onbrucan] briican? — vid blea-
dum? — vid blatum (bleatum?)? — 24, 3. brice, MS. — 25, 3. versus hie
supervacuus est, si garsecg tanquam accusativum accipias. — 27, 1. ge-
hvar? — 3. fyrdgeaceva, MS. fyrdgemaca, Gr. — 28, 1. ea fixa,
MS. abrucetf, MS. — 2. on foldan, Gr.l onfaldan, MS. — 29, 4. vaera,
Gr.\ vera, M.S.
I, 3. gifen, MS. — 4. defectum versiculi Thorpius non annotavit
restituendus f'ortassis est verbis: flod arsered. — 7. hleoda, Th.
19
290 Peodvita».
bonne streamas eft stille veordad,
15 ytla gebvaere, be niec a?r vrugon?
II.
llviluut niec miu fre.i faste genearvatf,
sendee! bonne under sielvoun*'
bearm bradau and on bed vriced
br.ifad ou bystrum Jirymma snmne
5 hoetst on enge, bier me heord sited
hruse ou hryege. nan ic hvyrft veges
of bam aglace; ac ic Stfelstol
biileda hrere: liornsalu vagjad.
vera vicstede; veallas beofjad
It' steape ofer stivitum; stille jtynced
lyft ofer londe and lagu svige.
Tid pat ic of enge up abringe
efne sva niec visad se niec vracde on
at frumsceafle furdiiui legdc
15 beude and clomme, bat ic onbiigan ne mot
of l)iis gevealde, be me vegas t.ecned.
Hvilutn ic sceal ufan yda vregan
streamas styrgan and to stade pyvan
flintgraegue flod: famig vinncd
'■iu va»g vid vealle; von arised
dun ofer dype; hire deorc on last
eare geblonden oder fered,
bat hi genic-tad mearclonde neah
hea hlincas. Par byd lilud viidu.
C5 brimgiesta hreahtm; bidad stille
stealc stauhleodu streamgevinncs,
bopgehnastes, J>onne lieah gearing
on cleofu eroded. Pset byd ceole ven
slidre sacce, gif hine sae bired
30 on ba grimmau tid gasta fulne,
jnit he scyle rice birofen veordan,
feore bifoliten , faemig ridau
yda hryegum. F'ter byd egsa sum
ealdum geyved bara pe ic hyran sceal
35 strong on stidveg: hva gestilled bat?
Hvilum ic purhraese, l)iit me on biice ridad
von vaegfatu; vide tubringe
laguslreama full. Hvilum la?te eft
slupan to soinne: se byd svega maest,
40 breahtma ofer burgum , and gebreca hludast,
II, 3. on bed, Th.'] onbid, M.S'. — 5. heard, Th. legere vult; cf. tamen
svevicum der herd, quae vox terrain significat quae coli uequit (der ge-
xvachsene boden~). — 7. aglaca, MS. — 8. hrera, MS. — 10. stigvicum ?
— 13. vraede, Th. - 18. streamas, Th.] abest. — )>yvan, TA.] byran, MS.
— 22. eargeblonde Th. legere vult. — 23. gemittad, MS. — 31. ricene Th.
legere vult. — 34. ;elrium, MS. forsitan h.ileduin leai debet. — 36. rided,
Th.
Peodvitan. 291
ponne scearp cymed see» vid minim.
ecg vid ecge. eorpan gesceafta
fiis ofer folcuin fvre svsetad,
blacau lige, and gebrecu ferad
45 deorc ofer dreontum gedyne miclr,
farad feohtende, feallan loetad
sveart sumsendu se.iv of bosme,
vsetan of vombe. Vinnende fared
atol eoredpreat ; egsa astiged,
50 micel modprea monna cyune,
brogan on breostum, poune bhice scotjad
scrideude scia scearpum va?pnum.
dol him ne ondneded pa deadsperu,
svilted hviidre, gif him sod raeotud
55 on gerihtum ]>urli regn ufau
of gestune lasted straele fleogan
farende flan : feu |>;'it gedygad
Jiara J>e gera?cad rynegiestes vaepen.
Ic piis orleges or anstelie,
60 l>onne gevite volceugehuiiste
j)urh geprac pringan prymme inicle
ofer byrnan bosm; biersted hlude
liea.li hldd'gecrodj Jionne hnige eft
under lyfte helm londe near
65 and me hrycg hlade pat ic habban sceal
ineahtum gemanad mines frean.
Sva ic prymful |)e6v [>ragum vinne
hvilum under eordan, hvilum yda sceal
heah under liuigan; hvilum liolm ufan
70 streamas styrgej hvilum stige up,
volcenfare vrege, vide fere
svift and svidfeorm. Saga, hvat ic hatte,
odde hva mec ra?re , ponne ic restan ue mot,
odde hva mec stadde, poune ic stillo beom?
III.
Ic sceal prage bysig pegne minum
hringum hafted hyran georne,
min bed brecau, breahtme cydan,
[>;it me halsvridan hlaford sealde.
Oft mec sla?pverigne secg odde meovle
gretan eode; ic him gromheortum
viuterceald oncvede. Yearmum limiini
gebunden beag bersted hvilum.
42. earpan MS.] eordan mil earman Th. vult. cf. tamen bor. iarpr,
adj. — 45. dreohtum vel dryhtum Th. let/ere suadet. — 47. sveartum sen-
ded Th. stiyyessit; male. — 51. brdga Th. leyendum patat. — 55. geryhtu,
Th. — 58. regugastes Th. stiyyessit. — 65. hebban Th. mavult.
Ill, 1. prag, MS. f'ortassis pragbysig, aut priicbysig leyi debet. — 2.
hringan, MS. — 7. 8. Vearm lim gebundenne ba3g hvilum bersted, MS.
Thorpius leyendum esse putat vearme limu gebundenne beag hvilum ber-
202 Pe6dvitan.
Se l>e;ili byd on |>once hegne milium
lo medvisum men ; me p;it silfe
se pa?r viht vite and vordnm niinuiu
spede maege spel gesecgan.
IV.
lc eom anhaga, iserne vund,
bille gebennad, beadoveorca sad,
ecgum verig. Oft ic vig se«»
frecne feohtan; frdfre ne vene,
5 pat me geoc cyme gudgevinnes.
aer ic mid ildnm eal forvurde:
ac mec hnossjad homera lafa,
lieardecg heoroscearp handveorc smith)
bitad in burguni; ic abidan sceal
10 I. id ran gemotes; na?fre Isececynn
on folcstede findan meahte
para pe mid vyrtum vunde gehselde :
ac me ecga dolg eacen veorded
purh deadslege dagnm and nihtum.
V.
Hragl ntiii svigad, ponue ic hrusan trede
odtfe pa vie biige odde vado drefe;
livihim mec ahebbart ofer haleda byht,
hyrsta mine and j)eos hea lyft,
and mec ponne vide volcua strengu
ofer folc bired ; friitva mine
svogad hlude and svinsjad eac,
torhte singacT, ponne ic getenge ne beom
flode and foldan, ferende gaest.
VI.
Ic l>urh mud sprece mongum reordnm,
vrencum singe, vrixle geneahhe
heafodvdde, hlude cirme,
healde mine visan, hleodor ne mide,
.') eald sefensceop eorlum bringe
blisse in burgum. poune ic bugeudre
stefue stymie, stille on vicum
sitad svigende. Saga , hvat ic hatte
|>e sva scirenige sceavendvisan,
10 hlude onhyrge, hiiledum bodige
velcumeua fela vode minrc.
staff; sed berstan, quod sciam, verbum intransitivum est. In libro ma-
nuscripto vearni liili forsitan scriptum erat, quod siglum mendosum il-
ium accusativum gebundenne facile provocavit. — 11. se peer] paer, MS.
11. 12. min onsped, MS.
IV, 5. 13. mec, Th. — 6. aeldum, Th. — 7. lafe, Th. — 8. andveorc, MS.
V, 4. hyrste, Th. — 6. fratve, Th. — 7. eacj abest.
VI, 8. sited nigende, MS. — 9. pa, MS. — scire nige, MS.
Peodvitan. 293
VII.
Neb \iis in in on ncarve and ic ncodan v&tre
flode underfloven, firgeustreamuin
svide besunceu , and on sunde avox,
ufan ytTum peaht , anum geteuge
5 lideudiim vuda lice mine.
Hitfde feorh cvico pa ic of fad mum ovom
briines and beanies on bliicnm hragle ;
sume vaeron hvite hyrsta mine.
|>a mec lifgende lyft uppahdf,
10 vind of va?ge, siddan vide bar
ofer seolhhado: saga hvat ic lialte.
VIII.
Fotum ic fere , foldan slite,
grene vongas, peuden ic gsest here.
Gif me feorh losad", faste biude
svearte Vealas, hvilum si-llau men.
5 Hvilum ic deorum drincan selle,
beornum of bosme : hvilum mec bryd Iriedetf,
fela vlonc folum ; hvilum feorran brohl
vonfeax Vale veged and byd
dol druncmennen deorcum nihtum,
10 vseted in viifre, vyrmed hvilum
fiigre to fyre , me on fiid'me sticad
hygegal an hond , hvyrfed genealihe,
svifed me geond sveartne. saga hvsil i- halle,
be ic lifgende loud realise,
15 and after deade dryhtum beovige.
IX.
Ic viis vacpenviga: nu mec vlonc peced
geong hagostealdmon goldc and silfore,
voum virbogum, hvilum veras cyssad ;
hvilum ic to hilde hlcodre bonne
5 vilgehledau; hvilum vicg bired
mec ofer mearce, hvilum merehengest
fered ofer flodas fratvum beorhtne ;
hvilum miigda sum miuue gefylled
bosm beagliroden; hvilum ic bordum sceal
10 heard, heafodleiis behlided licgan ;
hvilum hongige hyrstum friitved
vlitig on vage pa?r veras driocad,
freolic fyrdsceorp; hvilum folcvigan
vicge vegad , ponne ic vinde sceal
15 sincfiig svelgan of sumes bosme;
VII, 8. hyrste, MS
]
cept
VII, H. nyrsie, m».
VIII, 6. beoru, Th. — 8. byd" = byved. — 9. doldrunc meunen, Th.
IX, 2. hagostealdmon, Tft.J mon nihil nisi glossema in textuni r<
lum mini videretur, 7iisi vox eadem Cod. Exon. 436, 18 legerelur.
294 Pe6dvitan.
iiviluia ic gereordum riucas ladige
vlonce to vine; hvilum vradum sceal
stefne minre forstolen hreddan,
flyman feondsceadau: frige hvat ic lu'ttte.
X.
Hals is uiin hvit and heafod fealo,
sidau sva some; svift ic eom in fede,
beadova?pen bere; me on bace standad
ha?r svylce svine, on hleorum hlifjad tii
5 earan ofer eagum; ordnm ic steppe
in grene gras; me bj6 gyrn vitod,
gif mec unheele an onfinded
valgrim viga ba?r ic vie buge,
bold mid bearnum and ic bide paer
10 mid geogudcnosle, hvonne gast cume
to durum minum, him byiT dead vitod:
forpon ic sceal of edle eaforan mine
forhtmod fergan, tteanic nergan.
Gif he me afterveard ealles veorded,
15 hine beracT breost: ic his bidan ne dear
redes on geriiman, nele pat raed teala;
ac ic sceal fromlice fedemundum
purh steapne beorg strajte vj'rcan.
Eade ic mag freora feorh genergan,
gif ic maegburge mot mine gelaedan
on degolne veg purh dim pyrel
svoese and gesibbe. Ic me siddan ue pearl
viilhvelpes vig viht ousittan,
gif se nidsceada nearve stige
25 me on svade seced; ne tosaeled liim
on J) a in gegnpade giidgemotes,
siddan ic purh hilles hrof geraece,
and purh haest brine hildepilum
liidgevinnum pam pe ic longe fieah.
IX.
At somne cvomou sixtig monna
to vaegstade vicgum ridan;
hiifdon endleofon eoredmecgas
fridhengestas, feover sceamas.
5 Ne meahton magorincas ofer mere fcolan,
sva hi fnndedon; ac viis find to deop,
atol yd'a gepriic, ofras hea
streamas stronge. Ongunnon stigan pa
80
X, 2. svist, MS. — 4. her svylce sveon, MS. — on hleorum 1 Icoriim,
MS. — 6. greune, Th. — 9. blod, MS. — 15. hi ne bercd Thorpius legere
vult; non assentio. — biddan, MS. — 21. dum, MS. — 2e. best hrino,
MS.
XI, 1. Etsomne cvom, MS.— 4. fyrdhengestas Th. suggessit; cf. gotli.
freidjan. — 5. feolan] firan Th. legere vult; non assentio.
Peodvitan. 295
on vagn «eras and liira vicg somod
10 liloduu under hrunge: }><i |>;i liors odbar,
eh and eorlas ascum dealle
ofer viitres byht vagn to laude,
sva liiue oxa ne <e;ih, ne esna magu,
ne ftet heugest, ne on llode svom,
15 ne be gruudc vod gestuni under,
ne lagu draefde, ne on 1^ fie fleag,
ne under bi'ic cirde; brolite hvadre
beomas ofer burnan and liira bloncau aiid
from stade heauin, l><it hi atopon ftp
20 on oderue ellenrofe
veras of vaege and liira vicg geaund
XII.
Mcc feoiida sum feore besnidcde
voruldstrenga binom, va?lte siddan
dyfde ou viitre, dide eft bo nan,
sctle on sunnaii, l»u>r ic svide beleas
5 hserum pain pe ic hafde; beard mec siddan
suad seaxes ecge, sindrum begruiiden
fingras feoldon, and me fugles cyn
geond spcddropum spyrede geneabhe
ofer bri'inne brerd, beamtelge sveal«
lo streames dsele, slop eft ou mec,
sidade sveart List; mec siddau vrah
haled hlcobordum, liyde bepenede,
gierede mec mid golde; forpon me glivedon
vratlic veorc sinida vire bifongeu.
15 -\u l>ii gereuo and se reada telg
and pa vuldorgesleald vide beod imere,
dryhtfolca Iielm. nales dol vite:
»if miu beam vera brucan villad,
In beod p.y aesuudrau and by, sigefitslran,
20 hcortum by liviitran and py bygeblidran,
ferde py frodran, babbad freouda by ma
svaisra and gesibbra, sodra and godra,
tilra and getreovra, ba liira tvr and ead
estum ycad and hi arstafum,
25 lissum bilecgad and bi lufan fadmiuu
fiiste clyppad. Frige liviit ic liatte
11. eh] cohas, Th.; eh = eoh hoc loco yen. neutr. videtur esse ; ni potius
eh = ah, ac scribi debeat, ita ut ac , quercus , h. 1. navem siynificet. —
14. toted? fat? — 16. on) of, MS. — 20. onder, MS.
XII, 1. besnydede, M.S. — 5. Iierum, MS. — 6. syndrom, ? — 6. 7.
begruiiden fingras foldan, Th. leyere vnlt; sed tunc etiam begruudou leyere
debet. — fugles cyn] fugles vyn, MS. fule svin suyyessit Thorp.; at nun
solum porci, sed etiam yallinae , anseres (fugles cyn) speddropum alun-
fgr, _ s. post geneahhe punctum posuit Th., ofer br. br. ad verba se-
quentia trahens. — 9. bcamtelga Th. leyere vult. — 12. penjan extendere,
non penjan, ministrare, ut Th. putat, locum habere videtur. — 17. nales
dol vite, non errorem praedico? — 25. bi mid lufan Thorpius leyere vult;
non necessariuni tnihi videtur.
290 Peodvitan.
/i iilum to nytte; nama in in is msere.
hiiledum gifraege and halig sUf.
XIII.
ic eoiu veord veruni , vide fuiideu,
brungeu of bearvuiu and of beorghleoduiii,
of denum and of dunum Diiges me vaeguu
fedru ou lyfte, feredon mid liste
3 under lirofes hleo; haled mec siddan
badedon in bydene: an ie eom bindere
and svingere, sona veorpere,
efne to eordan hvilum ealdne ceorl.
Sona pat onfinded se be mec fehd ongeait
10 and vid magenpjsan minre gehnaested,
bat he hrycge sceal hrusan secan,
gif he unraedes aer ne gesviced;
streugo bistolen, strong on spraece,
magne binumen, nan his modes geveald,
15 1'ota ne folma. Frige hviit ic Iiiitte.
be on eordan sva esnas binde,
dole after dyntuin be diiges leohte.
XIV.
Byd foldan dael fagre gegierved
mid by heardestan and mid by hvassestau
and mid by grimmestan gumena gestreona.
corfen, svorfen, cyrred, pyrred,
5 bunden, vunden, blseced, vaeced,
fratved geatved, feorran laeded
to durum dryhta; dream bytf in innan
cvicra vihta; clenged, lengeo*
l>ara pe aer lifgende longe hvile
10 vilna braced and no vidspriced,
and l)onue after deade deman ongiuncd.
meldan mislice. Micel is to hycganne
visfiistum nienn , hviit seo viht si.
XV.
Ic viht geseah vundorlice
hornum bilveonum hude Isedan,
lyftfat leohtlic listum gegierved,
hude to nam ham of bam heresidc.
Yolde hire on paere byrig bur atimbran.
searvum iisettan, gif hit sva meahte.
28. gifra?ge] gifre, Th. — gifre, rapax, non bene convenit cum inaere,
clarus , et halig, sanctus.
XIII, 2. burghleodura, MS. — 4. fedre, MS. — 8. efne = afne. — 10.
bisan, MS. — 10. genaested, MS. geuaeged Thorpius leyere suadet; sed
gehnaestan, pugnare , bene convenit cum ceteris verbis.
XIV, 2. hvassestan] scearpestan, MS.
XV, 2. horna abitveonii, MS. Th. emendavit; yen. horna fortassis de-
fendi potest.
Peodvitan. 2!H
I'a cvom vuuderlicu viht ofer vealles hrof
(seo is ealluni cud eordbiiendum),
ahredde ba ba hiide aud to ham bedraf
10 vreccau ofer villan, gevat hire vest ]>ouan
tiehdum fcran , ford ouette :
dust stouc to heofonum, deav feol on cordau,
niht ford gevat: na>nig siddan
vera geviste baere vihte sid.
XVI.
Is pes middangeard missenlicum
visum gevlitegiid, vratvum gefratvad.
Ic seah sellic ping singan on racede :
sio viht viis verum on gemonge,
5 hiifde vastum ddrum vuudorlicran :
Xiderveard vas neb hire, ....
fct and folma fugele gelice,
no hvadre fledgan ne mag nc fela gougan ;
hvadre fedegeoru fremman onginned,
10 gecoren craftum cyrred geneahhc
oft and gelome eorlum on gemonge,
sited at simble, saeles bided,
hvonne a?r hed craft hire cjdan mote
verum on vonge; ne heo bser viht biged,
IS j)iis be him sit blisse beornas habbad.
Dedr domes georn, hid dumb vunad,
hvadre hire is on fote fiiger lileddor.
vynlicu vodgiefu. Vratlic me bynced,
hu seo viht maege vordum hicau
20 burh fdt neodan; friitved hyrstum
hafad hire on halse , bonne hio hord varad
barbeagum deall, brdd'or sinue,
ma?g mid magnc. Micel is td hycganne
visum vodboran, hvat sio viht sie.
XVII.
Viht cvom after vaege vratlicu lid an,
cymlic from cedle; cleopdde to londe,
lilinsade hliide; hleahtor vas gryrelic,
egesful on earde; ecga vaeron scearpe.
Vas his hetegrim hilde to saene,
biter beadoveorca, bordveallas grdf
heard and hydende , heterune bond,
11. onetted, Th.
XVI, 4. on verum on, MS. — 5. ddrum] abest. — vundorlicue Thor-
pius suggessit. — 6. nullam lacunam notavit Th. neat his tela, aut si-
mile quid scriptum fuisse videtur. — 7. foline, Th. — 13. "aer is appa-
rently an error of the scribe" ait Th.; cf. tamen saxon. Wanner. — 22.
sine, Th. — 23. pro magne Th. legere vult inagde vel magdue; serf cur
msigne servari non debeat, non video.
XVII, 1. vege, MS. — 4. ecge, MS. — 5. his] hire? — seoune Th.
suggessit. — 7. hipende, Th.
298 Pc6dvitan.
siigde searocriiftig ymb hire silfrc gesccafi
Is min modor miigcTa eyases
10 Jiiis deorestan; piis is dohtor min
ciicen, upliden, svsi pat is elduin cud.
firum on folce, bat seo on foldan sceal
on ealra londa gehvam lissom stondan.
XVIII.
Mec se vaeta vong vundrum frcorig
of his innade oerist cende;
ne vat ic mec bevorhtne vulle ilysum,
lucrum ])iirh heahcraft hygeponcum miu.
.1 Vundene me ne bend" vefla, ne ic vearp halu.
ne Jmrh Areata gepriicu |>ned me ne hlimmed,
ne at me hrutende hrisil scridetf,
ne mec ohvonan sceal uma cnyssau.
Vyrmas mec ne avaefon vyrda craftuin,
10 pa pe geolo godvebb geatvuin friitvad ;
vile mec mou hviidre se peah vide ofer cordan
hatan for haledum hyhtlic geva;de.
Saga sotfcvidum, searoboncuni gleav,
vordum visfast, hvat ])is gevsede si.
XIX.
Ic pa viht geseah: vomb viis ou hiudan
brydum apruuten; pegn folgade,
magenrofa man, and micel h.'ifde
gefi-red, \>ver hit felde: fleah {>urli his eag<
.') Ne svilted he simle l)onne syllan sceal
imiiid bam odium; ac him eft cymcd
but in bosme: blaed hyff araered,
he sunn vyrcetf, byd him silfa fader.
XX.
Ic viis be sandc saevcallc neah
i'it inerefarotfe, minnm gevunade
frumstadole fast; fe.-i aenig vaa
monna cynnes, bat miuue ba?r
H oil linede card beheolde.
Ac mec uhtna gehvam yd sio brum
lagufadmc beleolc; lyt ic vriidc.
]>;'it ic vcr odde sid a?frc sceolde
ofer meodu mudleas sprecan,
10 vordum vrixlau. Pat is vundres dael,
on sefan searolic ])ain be svylc nc conn,
hu mec seaxes ord and seo svidrc bond,
10. bas] bat, TA. - 11. aMdum, Th.
XVIII, 4. yefle, Th. — 8. uma, Th. j amas, MS. — II. «ova-dii, Th.
XIX, 2. juiduin, Th. — 4. felde| fyligdo Thorphis sinj4jessit; male-
XX, 5. amede, Th. — 7. beleolo] bcleac Th. proposnlt; male.
Peodvitan. 290
eorles ingeoonc aud ord somod
binguin gepydon, pat ic vid pe sceoldc
15 for unc auurn tvam aereudspraece
abeodan bealdlice, sva hit beorna ma
uncre vordcvidas viddr ne m sen den.
XXI.
Ic eom iideliuges eaxlgestealla,
fyrdriuces gefera , frean milium leof.
cyniuges geselda; even mec hviluin
hvitloccedu hond ou lecged,
5 eorles dohtor, peah hid adelu si.
Hiibbe me on bosme biit on bearve geveox ;
hvilum ic on vloncum vicge ride
herges on ende; heard is rain tunge.
oft ic vodboran vordleana sum
10 agiefe after giedde; god is min vise,
and ic silfa salo. Saga hviit ic hatte.
xxn.
Viht cvom gougan baer veras saeton
monige on miidle mode snottre,
hiifde an eage and earan tva,
and tvegen fet, tvelf huud heafda.
hryc and vombe and handa tva,
earmas and eaxla, anue sveoran
and sidan tva. Saga hviit ic hatte.
xxni.
Is pes middangeard missenlicum
visum gevlitegod, vrattum gefratvad,
sidum sellic. Ic seah searo hveorfan.
grindan vid greote, gelleude faranj
5 niifde sellicu viht syne ne folme,
eaxle ne carinas; sceal on anum fet
searoceap svifan, svide feran,
faran ofer feldas; hiifde fela ribba,
mud viis on middan : moncynne nyt,
10 fere foddarvelan folcscipe dreoged,
vist inviged and verum gielded
gaful geara gehvam [>Hs pe guman brucad
rice and heane. — Recc, gif pu cunne,
vis, vorda gleav, hviit sio viht sie.
XXIV.
Ver siit fit vine mid his vifuin tvam,
XXI, 2. gefara, Th.
XXII, 6. eaxle, TA.
XXIII, 1. bis, C. — 4. greoto, C. — 6. exlc, C. — 12. brucad, J*.]
benead, C. - XXIV, 1. vifum tvam. 77».] vifa, C.
300 Peodvitan.
aud his tvegen suua and his (vd duhtur,
svase gesveoster, aud hira suna tvegen,
frcolicu frumbearn; fader vas ban- iunc
5 para iidelinga aeghviideres mid
earn and uefa; ealra vaeron fife
corla and idesa insiltendra.
XXV.
Ic i «uii mare bonne hes middangeard,
liisse Jionne hondvyrm, leohtre |>unue moflft,
sviftre |)onne sunne; saes me sind ealle
fludas on iiidmum and has foldan bearm,
5 grcue vongas; griindum ic brine
helle underhnige, heofonas ofersli;»c,
vuldres edel ; vide raece
ofer engla eard ; eordan gefylle,
caldne middangeard , and nierestreamas
10 side mid me selfum. — Saga, livat ic htitte,
XXVI.
Ic seah SROH hygevloncne, heafodbeorhtnc,
sviftne ofer sa?lvong svide briigjau;
hi'ifde him on hrjcge hildejnydc NOM,
ntigledne nidNGEV, vidlast fercde
> ryncstrong on rade, rofne COFOAH;
for viis by beorhtrc,
svylcra sidfat. — Saga, hviii ic hate.
Cod. Exon. ed. Thorpe; Conybeare Must* of Anglo-Sax.
Poetry; IHckesii Thesaurus,
G c a ! d r u,
1. Acercs b<6t.
Her is sett bdt ini ]>u mcahl, bine aceras bctan, gif hi nellad vel
veiixan, odde baer hvyle uugedefe bing ongedon byd on dry odde on
lyblace.
».i -111111 |>onue on uiht, aer bit dagige, feover tyrf on feover healfa
5 has landes, aud gemearca, hii hi ser stodou. Nim bonne ele and hiinig
and beorman and selces feos meolc, l>e on J)am lande si, and a?Ices
treovcynnes duel, be on bam lande si geveaxen, butan heardan bcamon,
and aelcre namcudre vyrte dael, butan glappan anon, and do bonue hulig
vater ba?r on, and drype bonne briva on bone stadol para turfa and
3. sva se, C. — hyre, C.
XXV, 1. l>aes, C. — 2. bonne] bou C. ubique. — 4. bearmas? — 6.
heofenes, C. — 9. ealne Th. — 10. mec selfum, C.
XXVI, 1. SROHJ haec vox in codice Exoniensi runis erarala est,
quae a dextra manu ad sinistram leyi debent. — 2. bra?gan, //. — 3.
NOM J eodem modo vox scripta quo SROH, et parimodo leyenda. — 4.
NGEV] cf. ea quae ad v. 1 et 3 dicta sunt. — 4. alliteratio desidera-
tur; nydlast? — 5. COFOAH 1 Scribam scribere voluisse COFAH arbi-
tror, i. e. hafoc. — 7. gcvexen, Th.
Peodvitan. 801
cvede ponne pas vord : crescite venxe et multiplicamini and gemiinig-
fealde et replete and gefylle terrain pas eordan in nomine patris et
filii et spiritus sancti benedicti and Pater noster, sva oft sva piit
Oder. And bere siddau pa turf to cyrcean and iniissepreost asinge feo-
ver miissau ofer pain turfon, and vende man pat grene to pam veofode 5
and siddau gebringe man pa turf, paer hi a?r voeron ser snnnan setl-
gange , and habbe him gevorht of cvicbeame feover Cristes maelo and
avrite on selcon ende Mattheus and Marcus, Lucas and Johannes,
lege bat Cristes mael on bone pyt neodeveardne, cvede bonne: crux,
Mattheus; crux, Marcus; crux, Lucas; crux, Johannes. Nim bonne 10
ba turf and sete baer ufon on and cvede bonne nigon sidon pas vord
crescite and sva oft Pater noster, and vende be bonne eastveard and
onlut nigon sidon eadmodlice and cved bonne bas vord:
Eastveard ic stande, arena ic me bidde,
bidde ic bone mseran dryhten, bidde ic bone miclan dryhten, 15
bidde ic bone haligan heofonrices veard;
eordan ic bidde and upheofon,
and pa sodan sancta Marian
and heofoaes meaht and heahreced,
pat ic mote bis gealdor mid gife dryhtnes 20
tddum ontynan purh trumne gepauc,
aveccan pas vastmas us to voruldnytte;
gefyllan bas foldan mid faste geleafan
vlitigian bas vangturf, sva se vitega cviid,
biit se hiifde are on eordrice se be almyssan 85
dselde ddmlice dryhtnes bances.
Vende be ponne briva sunganges, astrece be bonne on andlang and
iirim baer letanias, and cved bonne Sanctus, sanctus, sancttts 6d ende.
Sing bonne Benedicite abenedon earmon and Magnificat and Pater no-
ster briva, and bebeod hit Criste and Sancta Marian and baere halgan rode, 30
to lofe and to veordinga, and bam to are, pe bat land age and eallon
bam be him underbeodde sint.
Ponne bat eall sie gedon, bonne nime man uncud saed sit iilmes-
mannum and selle him tva svjlc, svylce man at him nime, and gega-
derje ealle his sulhgeteogo to giidere; boi'ige ponne on bam beame 35
stor and finol and gehalgode sapan and gehalgod sealt ; nim J)0nne pat
saed, sete on pas sulhes bodig, cved ponne:
Erce, Erce, Erce, Eordan modor,
geunne pe se alvalda ece dryhten
iicera veaxendra and vridendra, 40
eacnjendra and elnjendra,
sceaf tahne se scira vastma,
and paere bradan bere vastma,
and paere hvitan hvaete vastma,
and ealra eordan vastma. -15
geunne him ece dryhten
and his halige pe on heofonum sint,
pat pys yrd si gefridod vid ealra feonda gehvane,
and heo si geborgen vid ealra bealva gehvylc
5. pan — pan, Th. — 48. sceafta hen se scire, Th. tahne = taecne,
provideat, proferat?
302 Peddvitan.
jiiir;i lyblaca geond land saven.
uu bidde ic pone valdend, se |»e pas voruld gesceop,
pat ne si nan to piis cvidol vil, ne to pas criiftig man,
pitt tivendan ne maege vord pus gecvedene.
5 Fonue man pa snlh ford drife, and pa forman fnrh onsceote, cved
ponne:
Hal ves pu, Folde, lira modor.
beo pu grovende on godes fad me
fodre gefylled liruin to nytte.
10 Niin ponne a?lces cynnes melo, and abace mau inueveardre handa
hradue hlaf, and gecned hine mid meolce and mid haligvatere, and lecge
under pa forman furh; cved ponne:
Ful acer fodres lira cynne
beorht bloveude , pu gebletsod veord
15 piis hiiligan noman, pe pas heofon gesceop
and pas eordan, pe ve on lifjad.
se god pe pas grundas gevorhte geunne lis grovCnde gife,
pat us corna gehvylc cume to nytte.
Cved ponne priva Crescite in nomine patris benedicti. Amen, and
20 Pater noster priva.
Thorpe, Analecta Anglo-Saxon. 179—181.
1 Vict faerstice feferfuge and seo reade netele, J>e jmrh arn in-
vyxtt, and vegbraede, vylle in buteran. cved J>onne:
"Hlude vaeron hi, hi hliide, pa In ofer pone lilae v ridon,
vajron aumode, pa hi ofer eard ridon.
scild pu pe uu pa, pisne nid genesan mote:
iit lytel spere , gif her inne sie 2
5 sstod under liude, under ledhtum scilde,
pa?r pa mihtigau vif hira miigen bera?ddon,
and hi gyllende garas sendon.
lc him oderue eft ville sendan,
fieogende flan forane to geanes.
10 fit lytel spere, gif hit her inne sie!
Sat smid , sloh seax ljtel,
iserna vund svide
iit lytel spere, gif her inne sie !
Sex Miii das sueton, viilspera vorhton :
15 iit spere, uiis inn spere,
gif her inne sie isernes dael,
hagtessan geveorc, hit sceal gemiltau,
gif pu vaere on fell scoten , odde vaere on flaesc scoten,
odde vaere on blod scoten, odde vaere on ban scoten,
10. inneveardne, Th.
2. eard] land, Gr. — 5. Stod eo? — 14. duo versiculi coaluisse hie
videntur, ita ut utriusque pars altera deperdita sit. Ceterunt hand dif-
ficile esset "vj'ilspera vorhton" mutare in "sldgou viilsperu"; sed duos
versus coaluisse veri similius est- — 19. odde vaere on ban scoten de-
sun t in MS.
F'eodvitan. 303
30 otfiTe vaere on lid scoten; naefre ue si {>iu lif ataesed,
gif hit vaere Esa gescot, otfde hit vaere Ylfa gescot,
otfde hit vaere hagtessan gescot, nu ic bin help.in ville :
pis Jte to bote Esa gescotes, pis pe to bote Ylfa gescotes,
l)is be to bote hagtessan gescotes; ic pin helpan ville.
25 fleo ba?r ou firgen seo {tone flan sende!
heafde hal vestu, lielpe }>ia dryhten!''
Nim bonne l>;it seax, ;ido on vaetan.
Grimm, Mytholoy. theod. p. CXXV1
3. Gealdorcvidc.
[c me on I>is.=e gyrde beluce and on godes helde bebeode
vid pane searostiee, vid Jiane sarslege,
vid pane grimman gryre,
vid pane miclan egsan be byd aeghvam lad",
5 and vid eal pat lad, be in to lande fare.
Sigegealdor ic begale, sigegyrd ic me vege,
vordsige and veoresige, se me vel dege;
ne me merra gemyrre, ne me maga ne gesvence,
ne me naefre mimim feore forht ne gevurd'e;
10 ac gehaele me se iilmihtiga and his sunn frofregast,
ealles vuldres vyrdig drihten,
>v;i sva ic gehyrde heofna scippendc.
Abrahame and Isace
and svjice men, Aloises :md Davit.
15 Jacob and Josep,
and Evan and Annan and Elisabet,
Saharie and eac Marie, modur Cristes,
and eac ba gebrodru Petrus and Pauliis,
and eac biisend pyrra engla
20 clypige ic me to are vid ealluni feoudum.
hi me fridjan and ferjan and mine fere nerjan,
eal me gehealdiin men gevealdan
veorces styrende; si me vuldres hybt
hand ofer heafod, haligra rof
25 sigerofra sceote, sodfiistra engla.
biddu ealle blidu mode, bat me beo hand ofer heafod,
Mathous helm , Marcus byrne
leoht lifes rof; Lucas miu svurd
scearp and scirecg, scild Johannes,
22. 24. ville helpan, Gr. — 25. seo pone flan sende, Grimmii conjectura.
2. sara sice, Gr. — 7. vel deest. — 8. merra] merne, Gr. — 10. se almih-
tiga] alliteratio desideratur, quae, si legas "sigores ealdor", reficitur. —
13. Abr. — Isace] hi dativi, cum trahi possint neque ad verbtim gehyrde
neque ad verbum "clypige" (v. 20J inter pretari non queo. Versus 13 —
18. hand dubie corrupti sunt. — 14. Moyses and Jacob and Davit and
Josep, Gr. — 17. eac] ec, Gr. — 19. pira, Gr. — 21. ferjon and fridjou,
Gr. — 22. gehealdon — gevealdon , Gr. — 24. reaf? — 26. hand ofer
heafod e v. 24 repetitum esse puto et hie delendum, ita vt: "pat me
beo" versum sequentem incipirtt.
301 Pe6dvitan.
30 vuldre gevlitegod vega Seraphin.
ford ic gefare, frynd ic gemete
eall engla blaed, eadiges lare.
bidde ic nu god sigores, godes niilt.se,
sidfat godne, smilte and lyhte
35 vind veredum, vindas gefran,
circinde viiter siniblige hiilede
vid eallum feordiun, freond ic genu-te vid,
pat ic on pas almihtigan are mote
belocen vid pa ladan. si me lifes relit
40 on engla bla blaed gestadelod,
and innan halre hand heofna rices blaed,
pa hvile be ic on pys lite vunjan mote. amen.
Grimm, ibid.
30. Johannem vega Seraphin, i. e. viarum tutor, ea ex causa dici
pttto, quia eos tueri putalabur, qui abituri Sancti Johannis potionem
CSt. Johannis minnej biberant. — 33. sigere, Gr. — 34 — 37. versus cor-
ruptissimi. leyendum suadeo: "sidfates godes, smiltra and lyhtra vinda
varodnnij bat ic vindas gefran, cirrendu viiter cyinlicu halede vid eallum
feordum, freond" etc. sidfat enim gen. neutr. est, biddan deinde geniti-
vum regit, circinde nihil esse videtur, et siniblige (a verb, simbeljan)
nullum praebet sensum. — 38. are] deest. — 39. belocun, Gr. — 40. bla?
— 42. bis, Gr. vunjan] libban?
. MAR 8 " 1968
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY