Skip to main content

Full text of "An English-Welsh pronouncing dictionary, with preliminary observations on the elementary sounds of the English language, a copious vocabulary of the roots of English words, and a list of scripture proper names = Geiriadur cynaniaethol Seisoneg a Chymraeg, yng nghyd a sylwadau rhagarweiniol ar seiniau egwyddorol yr iaith Seisoneg, llechres o'i gwreiddeiriau, a geirfa o enwau priodol ysgrythyrol"

See other formats


w-f& 


AN  ENGLISH-WELSH  PRONOUNCING  DICTIONARY, 


PRELIMINARY  OBSERVATK  >NS  ON  THE  ELEMENTARY  SOUNDS  OF  THE  ENGLISH 

LANGUAGE,  A  COPIOUS  VOCABULARY  OF  THE  ROOTS  OF  ENGLISH 

WORDS,  AND  A  LIST  OF  SCRIPTURE  PROPER  NAMES. 


GEIRIADUR  CYNANIAETHOL 

SEISONEG  A  CHTMRAEG, 


YNG   NGHYD    J 


SYLWADAU   RHAGARAVEINIOL  AR  SEINIAU   EGWYDDOROL  YR  IAITH 

SEISONEG,   LLECHRES  o'l   GWREIDDEIRIAU,  A   GEIRFA 

O  ENWAU   PRIODOL  YSGRYTHYROL. 


GAN  f 

WILLIAM    SPURRELL. 


[ail  argraffiad.] 


CAERF  YRDDIN:    WILLIAM    SPURRELL. 

JIDL'CCIXI. 


makthkn:    wm.  spubrell,  printer. 


PREFACE  TO  THE  SECOND  EDITION. 


The  favourable  reception  given  to  the  first  edition  of  this  Work 
has  induced  the  compiler  to  issue  a  second,  revised  with  much 
care  and  labour. 

The  system  of  condensation  adopted  in  the  former  volume  has 
been  carried  out  to  a  much  greater  extent  in  that  now  before  the 
reader,  which,  though  lower  in  price,  and  of  a  size  more  suitable 
for  a  manual,  is  much  enlarged  as  regards  its  contents,  and 
comprises,  besides  a  copious  list  of  Scripture  Proper  Names  now 
appended,  several  thousand  useful  additions  interpersed  through 
its  ■ 


Carmarthen,  Feb.  12th,  1861. 


PREFACE  TO  THE  FIRST  EDITION. 


In  compiling  the  Work  now  offered  to  the  public,  the  principal  object 
1  at  has  been  to  compress  into  the  volume  as  much  useful  matter  as 
the  limits  contemplated  would  admit  of.  The  formation  of  a  complete  vo- 
cabulary of  English  words  has  not  been  attempted.  Indeed,  as  every  living 
language  is  in  a  state  of  transition,  some  of  its  words  becoming  obsolete, 
and  new  terms  being  constantly  added,  such  a  production  if  desirable  would 
be  impossible. 

It  would  have  been  an  easy  task  to  extend  the  Work  to  double  its  present 
size,  without  in  any  material  degree  increasing  its  utility,  by  the  insertion  of 
large  classes  of  derivatives  presenting  no  difficulty  or  irregularity  in  their 
orthography,  pronunciation,  or  translation.  By  the  omission  of  such  words, 
space  has  been  left  for  the.  introduction  of  a  great  number  of  modem  terms, 
and  for  a  careful  notice  of  numerous  anomalies  in  etymology  and  orthoepy, 
a  feature  which  distinguishes  the  present  work  from  those  which  have  pre- 
ceded it.  The  compiler  has  also  availed  himself  of  various  typographical 
expedients  which  have  enabled  him  to  comprise  in  435  pages  matter  which 
would  otherwise  have  occupied  about  470. 

In  the  preparation  of  this,  the  only  English-Welsh  Pronouncing  Dictionary 
that  has  appeared,  twenty-one  dictionaries  of  authority  have  been  constantly 
referred  to;  and  in  cases  of  disputed  pronunciation,  a  general  but  by  no  means 
a  servile  deference  has  been  paid  to  the  authority  of  Smart,  whose  elaborate 
and  comprehensive  work  is  undoubtedly  the  best  reflex  of  the  customary 
pronunciation  of  educated  English  speakers,  the  true  criterion  of  correct 
English  orthoepy. 

August  16íä,  1850. 


ELEMENTARY     SOUNDS 

OF    THE 

ENGLISH  LANGUAGE. 


§  1.  The  elementary  sounds  of  the  English  language  are  thirty-eight  in 
number. 

§  2.  The  English  alphabet  used  to  represent  these  sounds  contains  only 
twenty-sis  letters,  and  exhibits  the  following  imperfections : — 

(1.)  A  great  many  English  letters  have  more  than  one  sound  each ;  as  c  in 
cot  and  cell;  s  in  so,  is,  sure,  and  measure. 

(2.)  Frequently  different  letters  stand  for  the  same  sound ;  as  c  in  cat,  k  in 
kin,  q  in  quick. 

(3.)  Sometimes  two  letters  represent  a  single  sound;  as  sh  in  shall,  th  in  thin 
and  this,  ng  in  sing. 

(4.)  Sometimes  two  sounds  are  represented  by  a  single  letter;  as  a  in  tune,  x 
in  fox,  j  in  jar. 

(5.)  Letters  are  often  mute,  that  is,  they  are  found  in  the  written  words,  but 
not  in  the  spoken;  as  b  in  lamb,  c  in  victuals,  g  in  sign,p  in  psalm. 

(6.)  Occasionally  sounds  are  heard  in  words  which,  when  written,  have  no 
character  to  represent  those  sounds ;  as  g  in  stronger  (stronger). 

§  3.  Hence,  it  will  be  convenient  to  employ  in  the  following  pages  a  few  dis- 
tinctive marks  not  found  in  the  English  alphabet. 

§  4.  The  following  is  a  list  of  the  English  elementary  sounds,  with  the 
characters  which  will  be  here  used  to  represent  them : — 


Charac- 

Examples of 

Charac- 

Examples of 

Charac-     Examples  of 

ters. 

the  sounds. 

ters. 

the  sounds. 

ters.         the  sounds. 

01.)* 

oo  in  cool 

(14.)   R 

r  in  fare 

(26.)  d    d  in  done 

(2.)  Ẁ 

oo  in  cook 

(15.)  h 

h  in  hot 

(27.)  s     g  in  so 

(3.)  ö 

o  in  more 

(28.)  z     z  in  zone 

(4.)  Ô 

o  in  cord 

(16.)  p 

p  input 
b  in  bad 

(29.)  n    n  in  name 

(5.)  o 

o  in  cot 

(17.)  b 
(18.)  wh 
(19.)  w 

(30.)  sh  in  shall 

(6.)  â 

a  in  father 

wh  in  where 

(31.)  zh  z  in  azure 

(7.)  a 

a  in  fat 

w  in  well 

(32.)  1     I  in  law 

(8.)  ê 

e  in  there 

(20.)  m 

m  in  man 

(33.)  r     r  in  roio 

(9.)  e 

e  in  then 

(21.)  f 

f  in  for 

(34.)  yh  hu(jh\v)in  humid 

(10.)  Î 

i  in  pique 

(22.)  v 

v  in  void 

(35.)  y    yin  yes 
(36.)  k    k  in  kill 

(110  i 

i  in  pin 

(23.)  th 

th  in  thick 

(12.)  Û 
(13.)  u 

u  in  curve 

(24.)   TH 

(25.)  t 

th  in  this 

(37.)  g    g  in  gig 

u  in  cut 

tin  ton 

(38.)  ng  ng  in  sing 

§  5.  This  scheme  differs  in  some  particulars  from 
other  works  on  the  subject,  the  writer  being  unable 
of  the  systems  hitherto  propounded. 


the  arrangements  adopted  in 
to  acquiesce  entirely  m  any 


6  ELEMENTARY  SOUUDS 

§  G.  The  sounds  are  here  arranged  in  a  natural  order,  beginning  in  each  di- 
vision with  those  sounds  produced  in  the  anterior  part  of  the  mouth,  and  ending 
with  those  formed  most  internally. 

§  7.  The  sounds  are  usually  divided  into  two  classes :  vowels  and  consonants. 
The  first  thirteen  sounds  in  the  list  are  vowels ;  the  last  twenty-three  are  conso- 
nants. The  sounds  R  and  h,  however,  are  anomalous ;  h  being  an  unarticulated 
aspiration,  and  R  an  obscure  sound  partaking  of  the  nature  of  both  vowel  and 
consonant. 

VOWELS. 

§  8.  The  vowels*  are  clear  open  sounds  of  the  voice  alone.  They  are  very  ir- 
regularly represented  in  the  established  system  of  orthography.  The  following 
examples  of  the  various  letters  and  combinations  employed  for  this  purpose  will 
give  an  idea  of  the  perplexity  arising  from  this  source : — 


Sound 


Represented  by 


Represented  by 


ŵ  oo  ill  cool,  o  in  to,  ou  in  through,  eu 

in  rheumatism,  evj  in  threw,  e 

sure,  we  in  true,ui  in  cruise,  oe  in 

shoe,  oeu  in  manauvre,  wo  in  two 
ẁ   oo  in  cook,  u  in  pull,  ou  in  could,  o 

in  wolf 
ö    o  in  more,  oa,  in  roar,  oo  in  door, 

ou  in  pour 
ô     o  in  cord,  au  in  cause,  a  in  all,  aw 

in  awl,  awe  in  awe,  oa  in  broad, 

ou  in  ought 
o    o  in  cot,  a  in  wash,  au  in  laurel,  ou 

in  trough,  ow  in  knowledge 
â     a  in  father,  au  in  jaunt,  ea  in  heart, 

e  in  clerk 
a    a  in  fat,  ai,  in  plaid 
ê     e  in  there,  a  in  mare,  ai  in  stair,  ea 

in  pear,  ei  in  heir 


e  e  in  then,  ea  in  head,  u  in  bury,  eo 
in  leopard,  ei  in  heifer,  ie  in 
friend,  a  in  many,  ae  in  Michael, 
ai  in  said,  ay  in  says 

Î  i  in  pique,  e  in  me,  ee  in  seen,  ea  in 
sea,  ei  in  seize,  ie  infield,  m  in 
Coisar,  az  in  phamix,  y  in  any,  ay 
in  quay,  ey  in  key,  eo  in  people 

i  £  in  pwz,  e  in  England,  u  in  6wsy,  w 
in  system,  ui  in  &wiZ<2,  ee  in 
breeches,  ie  in  sieve,  o  in  women 

û  «  in  curve,  e  in  serve,  i  in  &«>(?,  « 
in  myrrh,  ea  in  learn,  eu  in  «ma- 
iew,  o  in  work,  ou  in  scourge 

u  w.  in  cwi,  o  in  sow,  oe  in  ẅ>es,  ow  in 
tough,  oo  in  flood,  wo  in  firo- 
pence;  in  conjunction  with  w,  o 
in  owe 


§  9.  There  are  two  classes  of  vowels :  open  and  stopped.  Open  vowels  are 
those  which  have  a  full  uninterrupted  sound.  Stopped  vowels  are  those  the 
sound  of  which  is  interrupted  or  stopped  by  a  succeeding  consonant.  With  the 
exception  of  ö,  which  has  no  corresponding  stopped  sound  in  English,  the 
vowels  may  be  arranged  in  pairs ;  thus : — 


Open    ...  ŵ  cool ...  5  more  ...  6  north...  â  far  ...  ê  there  . 
Stopped.,  ẁ  cook...     ...  o  not     ...  a  fat  ...  e  then   . 


l  pique  , 
i  pick    , 


.  û  curve 
.  u  cut 


§  10.  Of  these  vowels  ô  is  the  most  open,  and  î  the  most  confined ;  ŵ  partakes 
most  of  the  labial  character,  and  û  most  of  the  guttural;  î  requires  the  greatest 
cifort  in  pronouncing  it,  and  û  the  least,  the  organs  when  m  a  state  of  rest 


*  In  the  previous  edition  of  this  Dictionary,  the  characters 
äêíöüẅ,    äëîöüẁ,    ô,    aiou 
were  employed  to  represent  the  vowels  where  the  following  are  now  used — 

â  ê  î  ô  û  ŵ,   a  e  i  o  u  ẁ,   ô,   ä  í  ö  ü 
The  present  plan  has  the  technical  advantage  of  necessitating  the  use  of  fewer  ac- 
cented letters,  and  those  used  are  available  for  other  purposes     The  letters  a,  e,  i,  o,  u, 
too  are  used  in  it  to  represent  their  usual  sounds,  while  the  diaeresis  does  not  un- 
uaturally  suggest  the  complex  nature  of  the  diphthongs  which  it  marks  (§15). 


OF  THE   ENGLISH   LANGUAGE.  7 

being  in  the  position  required  for  pronouncing  it :  hence  û  is  not  unfitly  called 
the  natural  vowel. 

§  11.  The  vowel  5  is  nearly  allied  to  ŵ ;  but  the  passage  at  the  lips  is  more 
confined  in  the  latter,  ê  and  î  have  a  similar  resemblance,  the  passage  between 
the  tongue  and  the  palate  being  more  contracted  in  pronouncing  î. 

§  12.  In  pronouncing  ŵ  and  o,  the  interior  of  the  mouth  is  in  just  the  same 
state  as  in  pronouncing  â  and  ô,  but  the  lips  are  brought  closer  together.  The 
French  u  and  eux,  which  so  much  puzzle  Englishmen,  bear  the  same  relation, 
the  former  to  î,  and  the  latter  to  ê  or  perhaps  to  Û, 

§  18.  The  vowel  a,  as  it  is  usually  pronounced  by  Englishmen,  is  not  the 
exact  correllative  of  â,  but  rather  of  a  peculiar  pronunciation  of  the  Welsh  long 
a  heard  in  Montgomeryshire,  and  intermediate  betweeií  â  and  ê. 

§  14.  Orthoepists  differ  much  in  their  opinions  as  to  the  vowel  sounds,  and  as 
to  the  relations  of  those  sounds  to  each  other.  Their  disagreement  very  frequently 
arises  from  the  fact  that  the  sounds  of  the  different  pairs  are  often  represented 
by  diffei'ent  letters.  Thus,  the  relationship  between  ô  and  o,  is  often  lost  sight 
of  when  they  are  respectively  represented  by  aw  and  o,  as  in  bawl  and  not;  but 
it  is  quickly  recognized  when  both  sounds  are  represented  by  the  same  letters, 
as  in  the  words  north  and  not,  walnut  and  loallet,  quarter  and  quality.  Under 
these  circumstances  an  error  of  an  opposite  nature  is  often  committed.  Reid, 
for  instance,  makes  no  distinction  between  the  open  vowel  sounds  represented  by 
a  in  the  words  quarter,  squall,  and  walnut,  and  the  stopped  sounds  represented 
by  the  same  letter  in  quality,- squat,  and  wallet,  and  in  many  other  similar  cases 
in  which  the  distinction  is  marked  by  Smart,  Walker,  Knowles,  Sheridan,  Wor- 
cester, and  other  authorities.  Craig  pretty  nearly  coincides  with  him,  but  he 
distinguishes  between  the  sound  of  a  m  squat  and  that  of  a  in  wattle  where  no 
difference  exists.  The  sounds  ê  and  e,  and  î  and  i  are  for  the  same  reason  liable 
to  be  improperly  classified. 

DIPHTHONGS. 

§  15.  When  two  vowels  coalesce,  and  are  sounded  together  in  one  syllable,  the 
combination  is  called  a  diphthong.  There  are  six  diphthongs  (§27),  which  will 
be  thus  represented  here: — ä,  i',  ö,  ü,  6î,  ûŵ  (§8,  note).  Four  of  them  are  the 
names  of  four  letters  usually  supposed  to  represent  so  many  simple  sounds. 

§  16.  (1.)  ä  is  represented  by  a  in  mate,  aim  pail,  ei'm  eight,  ay  in  pay,  au  in 
gauge,  ea  in  great,  ao  in  gaol,  ey  in  survey.  This  diphthong  is  by  English 
orthoepists  generally,  treated  of  as  a  simple  sound.  The  distinction  they 
make  between  stayer  (one  who  stays)  and  stare  (to  gaze),  is  simply  making 
one  a  word  of  two  syllables  and  the  other  a  word  of  one  syllable.  The  sound  î, 
however,  is  heard  in  stayer  as  in  stay,  while  it  is  not  in  words  like  stare,  Jlare, 
stair,  ware,  and  other  syllables  ending  in  air  and  are.  This  diphthong  is  a 
compound  of  a  in  mare,  or  e  in  there,  and  e  in  me,  or  ê,  î,  in  the  foregoing  list, 
and  is  not  identical  with  a  (ê)  in  mare.  The  sound  ê  is  found  only  before  K, 
and  in  that  position  it  is  in  pronouncing  dictionaries  confounded  with  the 
diphthong  ä. 

§  17.  (2.)  l  is  represented  by  i'mfine,  ei  in  height,  ie  in  hie,  uy  in  buy,  eye  in  eye, 
y  in  shy,  ye  in  lye.  It  is  said  to  be  compounded  of  â  î,  but  it  may  be  questioned 
whether  û  î  are  not  its  true  components.  For  instance,  the  word  pine  seems 
compounded  rather  of  pu  in  purse,  and  ine  in  machine,  than  of  pa  in  path, 
and  ine. 

§  18.  (3.)  o\  like  ä,  is  considered  a  simple  sound.  It  is  represented  by  o  in  note, 
oa  in  boat,  oe  in  toe,  on  in  soul,  ow  in  tow,  eau  in  beau,  ew  in  sew,  oo  in  brooch. 
The  interjection  0  and  the  verb  owe  are  by  Englishmen  correctly  pronounced 
alike.  In  pronouncing  these  words,  there  certainly  is  a  change  in  the  position 
of  the  organs.  That  change,  if  carefully  examined  will  be  found  the  same  as 
would  be  required  to  pronounce  ô  ŵ  (or  perhaps  ô  ŵ)  in  succession.  Of  these 
sounds  the  name  sound  of  the  English  o  is  formed.     Writers  on  this  ~"v 


8  ELEMENTARY   WJl'NDS 

make  no  distinction  between  this  diphthong  and  the  vowel  5,  which  Litter  is 
the  same  as  the  long  o  in  French  and  Welsh.  The  only  difference  they  notice 
between  the  words  moxoer,  sower,  stower,  and  more,  sore,  store,  is  that  they 
make  the  first  three  to  consist  of  two  syllables ;  thus,  mo-ur,  so-ur,  sto-ur;  and 
the  last  three  of  one  syllable ;  thus,  mor,  sor,  stor,  or,  what  is  the  same  thing, 
more,  sore,  store,  with  the  final  e  silent,  and  the  o  long  in  each  case.  But  it 
seems  undeniable  that  there  is  a  difference  besides  that  pointed  out  by  their  plan 
of  pronunciation.  The  sound  ŵ  certainly  occurs  in  mower,  sower,  stower,  as 
it  does  in  mow,  sow,  stow ;  but  it  is  not  heard  in  more,  sore,  store.  In  other 
words,  the  diphthong  ö  exists  in  one  case,  and  the  long  ö  in  the  other.  5,  like 
ê,  occurs  only  before  r. 

§  19.  (4.)  The  diphthong  ü  is  formed  of  î  and  ẁ.  It  is  represented  by  u  in  muse, 
ew  in  meio,  ue  in  stie,  ui  in  suit,  leu  in  lieu,  iew  in  view,  eu  in  therapeutic,  eau 
in  beauty,  ewe  in  eioe.  The  long  or  name  sound  of  the  letter  u  is  undoubtedly 
a  diphthong  when  preceded  by  a  consonant  in  the  same  syllable.  When,  how- 
ever, it  commences  a  syllable,  it  is  by  some  persons  resolved  into  îẁ,  by  others 
into  yŵ,  who  say  an  union,  an  unit,  &c,  or  a  union,  a  unit,  &c,  according  to 
the  sound  they  give  the  letter  in  question. 

§  20.  (ö.)  The  diphthong  ôî  is  composed  of  ô  î.  It  is  seldom,  if  ever,  represent- 
ed by  any  other  letters  than  oi,  as  in  coin,  and  oy,  as  in  boy.  In  lawyer,  y  is  a 
consonant,  and  forms  part  of  the  second  syllable,  aw  (ô)  being  pronounced  in 
the  first. 

§  21.  (6.)  The  diphthong  ûŵis  represented  by  oio  in  cow,  ou  in  bound.  It  is 
supposed  to  consist  of  â  and  vv.  As  in  the  case  of  the  diphthong  i",  this  is 
questionable.  The  â,  if  heard  at  all,  is  so  very  imperfectly  formed  that  it  can 
scarcely  be  distinguished  from  û :  û  and  ŵ  are  here  considered  the  elements  of 
this  diphthong. 

§  22.  The  influence  of  accent  on  unaccented  vowels  and  diphthongs  is  worthy 
of  notice.  Accent  not  only  affects  the  syllable  on  which  the  stress  is  laid,  but 
by  rendering  that  syllable  more  distinct,  it  necessarily  occasions  more  or  less 
obscurity  in  the  unaccented  syllables  of  the  word.  This  will  appear  on  com- 
paring the  vowels  in  the  following  words,  in  each  of  which  the  same  vowel 
occurs  twice: — afar  (â-fâr'),  extend  (eks-tend').  repeat  (rî-pit'),  hangman 
(hang'man),  tenets  (ten'ets),  feasibly  (f  î'zî-blî).  This  effect  of  the  accent  is 
particularly  observable  in  words  having  o  unaccented,  which  in  many  cases 
might  be  marked  indifferently  u  or  o ;  as  in  compel.  Often,  too,  the  same  word 
has  u  or  o  according  as  the  word  is  used  colloquially  or  otherwise.  In  the 
pronunciation  of  Scripture  proper  names  and  in  solemn  discourse  in  general, 
the  unaccented  vowels  are  sounded  more  distinctly.  Diphthongs  under  this 
secondary  influence  of  the  accent  are  often  compressed  into  simple  sounds ;  as,  at 
into  e  in  again,  and  'i  in  combine  into  î  in  combination.  The  i  in  this  "last  word 
would  by  some  orthoepists  be  marked  i,  but  this  arises  from  the  error  not 
unfrequently  fallen  into  of  confounding  an  unaccented  open  vowel  with  its  relative 
stopped  sound.  A  similar  error  is  observable  in  such  words  as  delicate,  the 
last  syllable  of  which  is  sometimes  marked  ket.  //  following  an  accented 
syllable  is  subject  to  the  influence  referred  to;  as  Wrexham,  Durham,  in  which 
h  cannot  be  produced  without  an  effort.  Instances  of  the  different  opinions 
formed  of  sounds  thus  obscured  occur  in  the  words  orange  and  villain,  in  the 
former  of  which  the  a  is  resolved  into  i  by  Walker,  e  by  Smart,  and  a  by 
Knowles,  in  the  latter  ai  (equal  to  ii).  is  pronounced  i  by  Walker  and  Smart, 
and  e  by  Knowles.  The  e  in  barrel  is  marked  i  by  Walker,  Sheridan,  and 
Craig,  and  e  by  Smart  and  Reid.  Some  of  the  phonographers  would  in  the 
three  words  resolve  the  unaecented  vowel  into  u.  According  to  Latham,  there 
is  a  difference  in  spelling  only  between  the  words  pitted  said  pitied:  an  opinion 
of  doubtfnl  accuracy. 


OF  THE   ENGLISH   LANGUAGE. 


"k"  OBSCURE  AND  "h". 


§  23.  These  sounds  are  classed  with  the  consonants.  There  is,  however,  an 
ambiguity  in  their  character  which  renders  a  separate  notice  of  them  desirable. 

§  24.  The  sound  h  is  a  simple  aspiration  or  whisper.  It  is  essentially  distinct 
from  the  vowels ;  but  in  uttering  it,  there  does  not  appear  to  be  any  contact  or 
contraction  of  the  organs,  which  is  a  leading  characteristic  of  the  consonants. 
It  is  uniformly  represented  by  the  same  letter ;  but  the  letter  is  sometimes  found 
in  the  written  word  when  the  sound  is  not  heard  in  the  spoken ;  as  in  hour, 
honour,  honest;  and  it  is  often  used  with  another  letter  to  represent  a  sound 
quite  distinct  from  h;  as  th  in  this, 'ah  in  cough,  ]w  in  physic,  sh  in  show. 

§  25.  The  letter  r  has  two  distinctly  different  sounds  in  English.  When 
beginning  a  syllable,  its  sound  well  serves  to  convey  the  ideas  expressed  by  the 
words  rough,  rigid,  rugged,  rude.  When  it  is  preceded  by  an  open  vowel  in 
the  same  syllable,  it  has  an  obscure  sound  partaking  largely  of  the  nature  of  a 
vowel,  and  it  is  by  some  speakers  incorrectly  pronounced  like  â;  farther  and 
father,  for  instance,  being  by  such  persons  pronounced  alike :  a  high  authority 
has  sanctioned  this  grave  impropriety.  This  sound,  which  may  be  termed  R 
obscure,  is  represented  by  r  in  fur,  rr  in  err,  rrh  in  myrrh. 

§  26.  When  e  obscure  is  preceded  by  î  or  \v,  the  sound  of  û  is  heard  in  con- 
nection with  r;  fear,  poor,  being  pronounced  fîÛR,  pŵÛR.  It  is  questionable, 
however,  whether  the  û  precedes  the  r,  or  whether  both  are  sounded  together. 
When  r  is  preceded  by  ê  and  5,  these  sounds  contrasting  less  with  the  û,  the  û 
is  more  obscured ;  and  after  â  and  ô,  the  û  is  scarcely  distinguishable,  if  heard 
at  all ;  as  in  farm,  form.  The  vowels  â,  8,  and  û  seem  almost  modified  by  R,  as 
some  of  the  French  vowels  are  by  the  nasal  n.  In  words  like  payer,  flayer, 
mower,  and  stower,  the  diphthongal  sounds  ii  and  ö,  terminating  respectively  in 
î  and  ŵ,  are  heard  before  ûr,  which  constituting  a  separate  syllable,  these 
words  are  dissyllables :  but  in  words  like  pair,  flare,  more,  and  store,  having 
the  same  final  sound  as  those  in  the  first-named  series,  the  simple  vowels  ê  and 
ö  are  heard,  and  the  words  are  monosyllables.  Prayer,  a  supplication,  is  a 
word  of  one  syllable,  and  pronounced  preÛR;  prayer,  one  who  prays,  has  the 
diphthongal  ä,  and  is  pronounced  prä'-ÛR,  the  û  being  more  distinct  on  account 
of  its  being  preceded  by  ii  (e  i).  All  the  other  vowels  flow  easily  into  R,  if 
followed  by  that  sound ;  as  in  lord,  far,  curd.  Indeed  û  does  not  exist  in  English, 
except  as  an  element  of  the  diphthong  i'  mflne  and  ûŵ  in  cow,  and  when  followed 
by  R,  or  united  with  it ;  for,  as  said  before,  the  two  sounds  seem  to  be  pro- 
nounced together.  In  the  word  murmur  for  instance,  the  tongue  is  kept  curved 
upwards  from  first  to  last,  before  the  m  is  pronounced,  and  after  the  sound  has 
ceased;  but  in  pronouncing  or  and  âr,  the  vowels  in  which  coalesce  easily  with 
R,  there  is  a  sinking  of  the  lower  jaw,  which  brings  the  tongue  a  little  farther 
from  the  palate,  as  will  be  observed  in  the  first  syllable  of  former  anà.  farmer, 
which  motion  is  not  observable  in  murmur  and  the  like.  In  the  long  syllables 
like  curd,  the  R  is  continuous  as  well  as  the  Û. 

§  27.  It  has  been  said  (§15)  that  the  number  of  English  diphthongs  is  six. 
The  assertion  requires  qualification.  If  û  and  R  are  pronounced  consecutively, 
it  is  obvious  that  in  words  like  fear  (f îûr),  poor  (pŵûr),  mare  (mêûr),  store 
(stöûr),  four  other  diphthongs  occur;  for  these  words  are  monosyllables  and 
two  vowels  coming  together  in  the  same  syllable  form  a  diphthong.  On  the 
same  grounds,  triphthongs  must  exist  in  fire  (fûîûr),  flour  (flûŵûr),  pure 
(pîŵûr),  or  these  words  must  be  dissyllables. 

§  28.  R  obscure  does  not  stop  the  vowel  preceding  it,  but  the  vowel  often  is  or 
appears  to  be  shorter  when  followed  by  an  aspirate  consonant,  and  longer  when 
followed  by  a  vocal  consonant,  than  when  not  followed  by  either;  as  in  curse, 
ctir,  curve;  hurt,  her,  heard. 


10  ELEMENTARY   SOUKI>S 

§  29.  When  the  letter  r,  preceded  by  a  long  vowel,  ends  a  syllable  and  is 
followed  by  a  vowel,  both  k  and  r  are  heard  in  the  pronunciation;  as  heariny, 
pronounced  hîÛR'ring. 

§  30.  Orthoepists  are  divided  in  their  opinions  of  the  sounds  of  certain  vowels 
when  preceding  R  in  accented  syllables.  Walker  marks  the  sound  represented 
by  the  e  in  mermaid,  i  in  virtue,  and  y  in  myrrh,  as  if  it  were  identical  with  that 
of  e  in  merry  and  met;  and  he  distinguishes  these  sounds  from  that  of  u  in  murder, 
hurt.  It  is  generally  acknowledged  that  e,  i,  and  y  in  mermaid,  virtue,  myrrh, 
are  merely  different  ways  of  writing  the  same  sound ;  but  there  is  an  obvious 
distinction  between  that  sound  and  that  of  e  in  merry  and  met.  The  difference, 
however,  between  that  of  e  in  mermaid,  and  u  in  murder  is  not  so  clear,  and  it  is 
questioned  by  some  authorities.  In  the  words  mermaid,  jir,  ferment,  myrrh, 
and  the  like,  the  tongue  takes  the  position  requisite  to  form  the  R,  while  the 
lips  form  m  and/*,  as  before  noticed  with  respect  to  tbe  word  murmur  (§26) ;  but  in 
firry,  merry,  and  the  like,  the  tongue  does  not  assume  that; position  till  the/* 
and  m  are  pronounced.  The  distinction,  if  any,  between  er  and  ur,  in  mermaid 
and  murder,  or  between  the  words  fir  and  fur,  is  so  slight  that  writers  of  the 
best  authority  disregard  it. 

CONSONANTS. 

§  31.  Consonants  are  generally  defined  as  "letters  which  cannot  be  sounded 
by  themselves,"  or  "  cannot  be  perfectly  sounded  without  the  help  of  a  vowel." 
These  definitions  are  founded  in  error;  for  all  the  consonants  may  be  pro- 
nounced alone.  The  sounds  p,  b,  t,  d,  c,  and  g  indeed  cannot  be  continuously 
pronounced,  either  with  or  without  a  vowel;  because  in  forming  these  sounds, 
the  passage  of  the  breath  is  perfectly  closed.  Most,  if  not  all,  of  the  other  conso- 
nants may  be  continuously  pronounced  without  a  vowel;  of  which  fact  any 
person  may  convince  himself,  by  pronouncing  words  ending  in  th,  s,  z,  f,  as  in 
month,  miss,  size,  stiff,  and  dwelling  on  the  last  sounds.  A  familiar  instance  of 
pronouncing  a  consonant  alone  is  found  in  the  action  called  hissing,  which  is 
nothing  more  than  a  continuous  pronunciation  of  the  sound  s.  The  word  size 
in  the  above  example  may  be  supposed  to  terminate  in  a  vowel ;  but  vowels  are 
here  spoken  of  as  sounds,  not  as  letters,  and  in  this  case  e  is  mute ;  that  is,  it 
has  no  sound. 

§  32.  It  must  also  be  remembered  that  the  name  of  every  one  of  the  consonants 
contains  a  vowel ;  and  a  distinction  must  be  made  between  things  so  different 
as  the  name  and  the  thing  named.  The  sound  s,  for  instance,  though  called  ess 
(es),  has  no  e  in  it ;  but  is  merely  the  hissing  sound  which  begins  so  and  termi- 
nates miss,  and  which  is  quite  detached  from  a  vowel  in  the  words  scribe  and 
acts.  Not  attending  to  this  obvious  distinction  has  been  the  cause  of  many 
misconceptions  with  respect  to  the  nature  and  power  of  consonants. 

§  33.  It  is  curious  to  find  Englishmen  assert  that  a  consonant  cannot  be  pro- 
nounced without  a  vowel,  when  we  find  four,  five,  six,  and  even  seven  consonants 
in  the  English  language,  without  an  intervening  vowel.    Examples : — 

4  consonants,  exclaim,  k,  s,  k,  1 

5  „  postscript,  s,  t,  s,  k,  r 

6  „  large  spray,  R,  d,  zh,  s,  p,  r 

7  „  enlargd  screen,  r,  d,  zh,  d,  s,  k,  r 
7  „  parclid  scroll,  R,  t,  sh,  t,  s,  k,  r 

7  „         filctid  strawberries,  1,  t,  sh,  t,  s,  t,  r 

§  34.  Not  only  can  consonants  be  pronounced  alone,  they  in  many  instances 
form  distinct  syllables  in  the  English  language,  without  the  assistance  of  any 
vowel.  The  e  being  mute  in  the  last  syllable  of  the  words  able,  trifle,  heaven, 
rattles,  that  syllable  is  in  these  words  destitute  of  a  vowel.     Some  orthoepists 


OF  THE   ENGLISH   LANGUAGE.  11 

mark  these  as  words  of  one  syllables;  but  general  usage,  supported  by  the 
authority  of  those  best  judges  of  sound,  the  poets,  is  opposed  to  that  view  of  the 
subject. 

§  35.  As  is  the  case  with  vowels,  scarcely  any  of  the  consonants  are  uniformly 
represented  by  the  same  character.  An  idea  of  the  irregularity  of  the  English 
system  of  orthography,  in  this  respect,  may  be  obtained  from  the  following 
illustrations : — 


Sound            Represented  by 

Sound 

Represented  by 

P 

p  in  put,  pp  in  stopped,  ph  in  diph- 
thong, ph  in  raspberry* 

n 

n  in  jh«,  rm  in  inn 

sh 

sh  in  sAaZZ,  ch,  in  chaise,  ti  in 

b 

b  in  had,  bb  in  ebb,  pb  in  cup- 

motion, ssi  in  mission,  ce  in 

board* 

ocean,  ci  in  sockd,  si  in  ma/i- 

wh 

wh  in  where 

sZorc,  s  in  swre,  sci  in  con- 

w 

w  in  well,  u  in  quick;   in  con- 

science,- in  conjunction  with  t, 

junction  with  u,  o  in  one 

c  i  nvioloncello,  t  in  nature,  ch 

m 

m  in  man,  mm  in  rammed 

in    charge;    with    k,    a»    in 

f 

f  in  for,  ph  in  physic,  ff  in  off, 

anxious 

gh  in  laugh 

zh 

2  in  azure,  s  in  measure,  g  in 

V 

v  in  vow,  f  in  of,  u  in  lieutenant^, 

rouge,  si  in  hosier,  ssi  in  ab- 

ph in  nephew 
th  in  thick,  tth  in  Matthew 

scission,  zi  in  brazier;  in  con- 

th 

junction  with  d,  y  in  ja?tt,  (/  in 

TH 

th  in  this 

aff-e  (See  d) 

t 

t  in  ton,  din  pressed,  th  in  thyme, 

1 

Z  in  tei?,  Zi  in  all 

tt  in  butt,  z  in  mezzotinto;  in 

r 

r  in  row,  rh  in  rhyme,  rr  in 

conjunction  with  sh,  c  in  ver- 

foírr^ 

micelli,  ch  in  chair 

yli 

in  conjunction  with  \v,  hu  in  /iw- 

d 

d  in  done,  dd  in  add;    in  con- 

j»*ä (yhẁ'mid) 

junction  with  zh.y  in  jar,  g  in 

V 

y  in  ?/es,  i  in  onion 

gin,  gg  in  exaggerate,  de  in 

k 

c  in  caw,  &  in  kill,  ch  in  fo'c&,  ch 

grandeur,  d  in  verdure,  di  in 

in  stomach,  q  in  «m7í,  cm  in 

soldier 

quadrille,   que   in    pique;   in 

s 

s  in  50,  c  in  ice,  ss  in  miss,  z  in 

conjunction  with  s,  a:  in  6o#: 

waltz,  sc  in  scene,  sch  in  schism ; 

in  conjunction  with  sh,  x  in 

in  conjunction  with  k,  a;  in^/oa; 

anxious 

z 

2  in  zone,  s  in  cries,  c  in  sacrifice 

g 

g  in  #/(/,  ##  in  rigged,  gh  in  glwst; 

sc  in  discern,  ss  in  scissors,  x 

in   conjunction  with   z,  a;  in 

in  xebecJc,  zz  in  6 «22;   in  con- 

exalt 

junction  with  g,  a;  in  example 

ng 

ng  in  sZn#,  n  in  m& 

§  86.  The  consonants  are  capable  of  four  distinct  classifications: — 

(1.)  They  may  be  classed  according  to  the  organs  by  which  they  are  formed. 

1.  Those  in  pronouncing  which  the  lips  are  used  are  called  labials. 

2.  Those  formed  by  means  of  the  action  of  the  tongue  are  called  unguals. 
The  labials  are  capable  of  subdivision,  into  pure  labials,  p,  b,  wh,  w,  and  m; 

and  dento-labials,  f  and  v. 

The  unguals  may  be  subdivided  into  dentals,  in  forming  which  the  tongue 
touches  or  approaches  the  teeth;  they  are  th  and  th;  dento-palatals,  t,  d,  s,  z, 


*  In  the  cases  of  pb  in  raspberry  and  cupboard,  one  consonant  only  is  heard  ;  each 
of  the  sounds  may  therefore  be  said  to  be  represented  by  pb;  or  b  may  be  said  to  be 
silent  in  one  word,  and  p  in  the  other.  In  such  words  as  manner  and  sinning,  the 
vowel  in  the  first  syllable  is  stopped  by  the  consonant  that  begins  the  second  syllable ; 
two  consonants  are  not  pronounced. 

t  Smart  attributes  the  anomalous  pronunciation  of  this  word  to  the  practice  which 
once  prevailed  of  using  u  and  v  indifferently  in  the  spelling  of  words,  the  gradations 
in  the  corruption  from  lieutenant  being  Untenant,  livten'ant,  livten'ant. 


12  ELEMENTARY   SOUNDS 

and  n;  palatals,  formed  near  the  roof  of  the  mouth,  sh,  zh,  1,  r,  yh,  and  y;  and 
gutturals,  formed  in  the  throat,  k,  g,  and  ng. 

(2.)  They  may  be  classed  according  to  the  channel  through  which  the  breath 
passes  in  pronouncing  them. 

1.  Those  in  pronouncing  which  the  breath  passes  through  the  mouth  are 
orals.     They  are  p,  b.  t,  d,  k,  g,  wh,  w,  f,  v,  th,  th,  s,  z,  sh,  zh,  1,  r,  yh.  and  y. 

2.  Those  in  pronouncing  which  the  breath  passes  through  the  nose  are  nasals. 
They  are  m,  n,  and  ng. 

(3.)  They  may  be  classed  according  to  the  manner  of  pronouncing  them. 

1.  Those  which  are  incapable  of  being  pronounced  continuously,  the  breath 
being  stopped  in  its  passage,  may  be  called  shut  consonants.  They  are  p,  b,  t, 
d,  k,  and  g. 

2.  Those  in  pronouncing  which  the  breath  passes  continuously  may  be  called 
open  or  continuous  consonants.  Most  of  them  have  more  or  less"  of  a  hissing  or 
buzzing  sound.  They  are  wh,  w,  f,  v,  th,  th,  s,  z,  sh,  zh,  1,  r,  yh,  y,  m,  n,  and 
ng. 

(4.)  The  consonants  may  again  be  classed  into  those  which  are  formed  with 
the  vibration  in  the  larynx,  and  those  which  are  formed  without  it;  that  is 
those  in  which  the  voice  is  heard,  and  those  in  which  the  breath  is  heard  alone. 
They  may  be  distinguished  by  the  terms  aspiratv  and  vocal. 

1.  The"  aspirate  consonants  are  p,  t,  k,  wh,  f,  th,  s,  sh,  and  yh. 

2.  The  vocal  consonants  are  b,  d,  g,  w,  v,  th,  z,  zh,  1,  r,  y,  m,  n,  and  ng. 

§  37.  The  following  table  exhibits  the  four  systems  of  classification  at  one 


ORAL. 

NASAL. 

Shut. 

Open. 

Open. 

Aspirate. 

Vocal. 

Aspirate. 

Vocal. 

Vocal. 

Labial 

Pure  Labial 
Dento-labial 

P 

b 

wh 

w 

m 

f 

V 

Dental 
Dento-palatal 

th 

TH 

t 

d 

s 

Z 

n 

Lingual 

Palatal 

sh 
yh 

zh 

1 

r 

y 

Guttural 

k 

g 

"g 

§  38.  Of  these  sounds,  yh,  z,  zh,  are  not  found  in  the  Welsh  language.  Wh 
and  probably  sh,  sometimes  heard  in  Welsh  words,  are  borrowed  from  the 
English.  On  the  other  hand,  the  Welsh  language  possesses  the  aspirates  of  1 
anil  r,  in  11  and  rh;  and  an  aspirate  open  oral  guttural  ch,  which  has  no  corre- 
sponding vocal  in  either  Welsh  or  English.  Probably  the  vocal  sound  in 
question  did  exist  at  one  time  in  the  Welsh  language;  for  where  g  now  dis- 
appears in  Welsh  mutations  on  account  of  the  absence  of  this  sound  (which  by 
analogy  would  be  the  soft  mutation  of  //),  a  letter  found  amongst  the  old 
British  characters  (.tiled  ''Coelbren  y  Beirdd,"  was  used,  which  is  a  presump- 
tion in  favour  of  the  existence  of  this  vocal  sound.  Aspirating  1  or  r,  or 
pronouncing  them  forcibly  with  the  breath  alone,  is  the  secret  of  uttering  the 
Welsh  sounds  11  and  rh.  The  idea  of  the  simple  character  of  rh  has  not 
occurred  to  writers  on  Welsh  grammar  ( 1 8Ô0).  who  uniformly  treat  of  it  as  a  com- 
pound of  r  and  h.  It  is,  however,  quite  distinct  from  r  which  is  a  vocal 
consonant,  while  rh  is  essentially  aspirate. 

§  39.  The  sound  zh  never  commences  a  word  in  English,  and  in  pure  English 
words  never  ends  a  word  except  in  conjunction  with  d,  as  in  ar/e  (iidzh).     The 


OF  THE   ENGLISH   UNtìUAGE.  13 

sound  ng  also  is  never  found  at  the  commencement  of  a  syllable,  which  is  the 
only  situation  the  sound  h  occupies. 

§  40.  All  the  nasal  consonants  are  vocal*  and  continuous.  The  breath  passing 
through  the  nose,  without  the  voice,  would  be  either  inaudible,  or  incapable  of 
variation.  In  Welsh,  however,  they  are  followed  by  an  aspiration ;  but  thev  are 
not  altered  in  sound,  the  voice  is  not  omitted  as  it  is  in  converting  th  into  th. 
Mb,  nh,  and  ngh,  used  in  Welsh,  are  really  compounds  of  m,  n,  ng,  and  h:  the 
combined  sounds  are  uttered  consecutively. 

§  41.  All  the  vocal  oral  consonants  may  be  considered  as  compound,  inasmuch 
as  they  consist  of  breath  and  voice.  This  is  quite  evident  in  th,  z,  zb,  and  v, 
in  which  the  voice  (in  the  throat)  and  the  breath  (in  the  mouth)  are  distinctly 
audible.  In  b,  d,  and  g,  in  which  the  passage  of  the  breath  is  stopped,  the 
voice  may  be  continued  for  a  short  time,  and  heard  as  a  murmur,  which  ceases 
when  the  breath  is  allowed  to  pass.  Grammarians  who  class  s  as  a  semi- vowel, 
lose  sight  or  are  not  aware  of  the  distinction  between  aspirates  and  vocals. 

§  42.  The  vocal  consonants  approach  very  nearly  to  vowels  in  character,  which 
accounts  for  their  being  in  some  cases  capable  of  forming  syllables  without  the 
aid  of  a  vowel.  As  in  other  subjects  which  nature  presents  for  our  investiga- 
tion, there  is  here  an  almost  insensible  gliding  of  one  class  into  the  other.  The 
close  î,  which  is  the  greatest  departure  from  the  open  ô,  is  by  many  considered 
identical  with  y.  Again  w  in  wet  is  considered  identical  with  ẁ  (oo  in  good). 
But  both  these  consonants  are  more  compressed  than  the  vowels  they  so  much 
resemble,  and  both  are  found  in  words  of  one  syllable  followed  by  the  sounds 
with  which  they  are  said  to  be  identical,  as  in  yeast,  wood,  while  it  is  generally 
admitted  that  it  is  impossible  to  repeat  the  same  sound  consecutively  in  one  and 
the  same  syllable.  Besides  this,  w  and  y,  like  most  of  the  other  consonants,  are 
capable  of  being  converted  into  their  corresponding  aspirates,  as  in  whet,  humid 
(yhŵ-mid),  which  is  a  further  reason  for  classing  them  with  the  consonants. 

§  43.  It  is  curious,  that  this  fact  has  entirely  escaped  observation.!  Walker 
says,  "  The  Saxons,  as  Dr.  Lowth  observes,  placed  the  h  before  the  w,  as  htvat : 
and  this  is  certainly  its  true  place:  for,  in  the  pronunciation  of  all  words  begin- 
ning with  wh,  we  ought  to  breathe  forcibly  before  we  pronounce  the  w,  as  if  the 
words  were  written  hoo-at,  hoo-ile,  &c."  It  is  surprising  that  while  thus  dis- 
cussing the  situation  of  the  aspiration,  he  did  not  observe  that  the  aspiration  is 
neither  before  nor  after  the  sound  w,  that  neither  w  nor  ŵ  exists  in  the  sound 
wh,  which  is  really  a  simple  aspirate  sound,  the  voice  not  being  heard  till  the 
following  vowel  is  commenced. 

*  Dr.  Latham,  indeed,  asserts  that  ng,  the  only  nasal  sound  he  concedes  to  the 
language,  is  a  vowel  of  a  peculiar  character,  that  is  a  nasal  vowel.  The  propriety  of 
terming  it  a  vowel  depends  of  course  on  the  meaning  attached  to  the  word.  He  does 
not,  however,  assign  any  reason  for  this  classification  which  would  not  apply  to  m  and 
n ;  nor  does  he  show  why  m  and  n  should  be  classed  with  his  liquids,  and  ng  not. 
The  three  sounds  unite  with  equal  readiness  with  other  consonants  :  some  combina- 
tions are  difficult;  angp  for  instance;  but  this  is  not  more  so  than  amk.  That  the  three 
belong  to  the  same  class  and  are  nasals,  is  obvious  ;  as  the  breath  in  pronouncing  each 
passes  through  the  nose,  which  is  not  the  case  with  any  of  the  other  consonants.  This 
may  be  readily  shown  by  continuing  the  pronunciation  of  any  one  of  the  three  nasals 
after  a  full  inspiration  of  the  breath,  when  the  next  act  of  breathing  will  be  an  inspi- 
ration; whereas  attempting  to  continue  any  other  consonant  that  closes  the  oral  pas- 
sage, as  b,  d,  g,  results  in  an  expiration,  shewing  that  the  breath  has  not  passed.  His 
dictum  that  sh  bears  the  same  relation  to  s,  as  f  does  to  p  is  equally  arbitrary,  and  is 
opposed  to  fact,  as  will  be  seen  by  comparing  their  characteristics  exhibited  in  table 
(§37). 

t  This  opinion  of  the  simple  nature  of  wh  and  yh  was  advanced  by  the  writer,  in 
December,  1849,  in  a  letter  in  the  Athenceum;  and  it  appeared  in  a  reply  from  a  cor- 
respondent that  the  existence  of  these  sounds  had  been  asserted  by  Mr.  Ellis,  in  his 
Essentials  of  Phonetics,  a  work  the  writer  had  not  an  opportunity  of  referring  to  at  the 
time  of  writing  these  introductory  remarks. 


14  ELEMENTARY   SOUNDS 

§  44.  There  is  an  important  affinity  between  the  consonants,  which  ought  to  be 
attended  to.  Aspirate  sounds  generally  unite  more  easily  with  aspirates,  and 
vocals  more  readily  with  vocals,  than  either  do  with  one  of  the  other  class.  This 
is  the  case  to  so  great  an  extent  that  an  aspirate  is  often  in  English  converted 
into  a  vocal  when  following  a  vocal  consonant,  and  vice  versa.  The  letter  s,  in 
the  third  person  singular  of  verbs,  and  in  the  plural  of  nouns,  is  pronounced  as 
s  or  z,  accordingly  as  it  is  preceded  by  an  aspirate  or  a  vocal  consonant,  and 
eel  in  verbs  when  the  e  is  mute,  is  subject  to  the  same  law.  The  following  are 
examples : — 


Final consonan 

t      s  and  ed  pronounced 

Final  consonant    s and  ed 

pronounced 

aspirate. 

s  and  t. 

vocal.                     z  an 

dd. 

top 

tops 

tops 

tub             tubs 

tubz 

rot 

rots 

rots 

load          loads 

lbdz 

book 

books 

bwks 

bag           bags 

bagz 

muff 

muffs 

muffs 

glove        gloves 

gluvz 

miss 

missed 

mist 

seize         seized 

sizd 

walk 

walked 

wiilkt 

wag          wagged 

wagd 

wash 

washed 

washt 

waged      waged 

wäjd 

§  45.  It  matters  not  howthe  sound  is  represented,  whether  alone,  as  in  k.  c,ss,  s, 
z,  sh,  or  zh ,  or  in  combination  with  another  sound,  as  in  ch,  g,  which  are  composed 
of"  tsh,  dzh.  These  compounds  also  show  the  operation  of  the  same  principle 
in  themselves  as  well  as  in  their  union  with  the  terminations  before  mentioned: 
x  is  another  instance,  which  is  pronounced  ks  in  execute,  gz  in  example ;  never 
kz  or  gs,  in  the  English  language  at  least. 

§  46.  Dr.  Latham  goes  so  far  as  to  say  that  it  is  impossible  to  pronounce  com- 
binations of  aspirate  and  vocal  (or,  as  he  terms  them,  sharp  and  flat)  sounds ; 
but  he  does  not  appear  to  be  aware  that  all  consonants  are  either  aspirate  or 
vocal,  and  that  r  and  1,  in  particular,  are  vocal  (flat)  consonants,  having  corre- 
sponding aspirate  (sharp)  consonants,  though  not  in  the  English  language.  These 
vocal  sounds  (1  and  r)  are  in  English  often  united  to  aspirate  sounds,  as,  fake, 
malt,  true.  In  Welsh,  on  the  contrary,  the  tendency  is  to  join  the  aspirate  11 
and  t,  and  1  and  d,  as  in  bollt,  a  bolt,  gallt,  a  cliff,  gicallt,  hair,  gwellt,  straw, 
gwyllt,  wild,  hallt,  salt,  hollt,  a  slit,  mollt,  a  wether,  siollt,  a  shilling;  ffald,  a 
fold,  mold,  a  mould ;  but  it  would  be  absurd  to  argue  from  this  that  the  vocal 
1  and  the  aspirate  t  cannot  be  united. 

§  47.  The  difficulty  is  much  less  when  an  aspirate  consonant  follows  a  vocal 
than  when  it  precedes  it;  and  less  after  some  vocal  consonants  than  after  others. 
Hence,  It,  rs,  mt,  ns,  ngk,  in  salt,  verse,  exempt,  once,  and  ink,  are  easily  pro- 
nounced; egs,  ads,  ebs,  would  be  nearly  as  easy.  Eew  Welshmen  would  find  it 
an  unsurmountable  difficulty  to  pronounce  stags  with  the  <?  vocal  and  s  aspirate, 
which  is  one  of  the  combinations  Dr.  Latham  considers  it  impossible  to  pro- 
nounce; and  in  width,  breadth,  such  a  combination  as  he  describes  actually  does 
exist,  according  to  all  authorities  on  the  subject  the  writer  has  been  able  to 
consult;  though  witth,  bretth,  would  perhaps  be  easier. 

§  48.  The  difficulty  of  combining  consonants  of  opposite  characters,  and  the 
impossibility  of  pronouncing  the  same  consonant  twice  consecutively  in  the  same 
syllable,  account  for  the  different  ways  of  pronouncing,  and  consequently  of 
writing,  some  of  the  affixes  of  the  English  language.  When  a  noun  or  verb 
ends  in  any  one  of  the  sounds  s,  z,  sh,  and  zh,  tìie  possessive  termination  '*,  the 
plural  termination  is.  and  the  termination  es  in  the  third  person  singular  present 
tense  of  verbs,  are  pronounced  iz.  But  when  the  primitive  word  ends  in  any 
other  consonant,  there  is  no  vowel  in  the  affix;  but  the  's  or  s  is  pronounced  as 
s  or  z  accordingly  as  the  primitive  word  ends  in  an  aspirate  or  a  vocal  consonant; 
unless,  as  is  sometime*  the  case,  the  final  consonant  of  the  primitive  word  under- 
goes u  change. 


OF   THE   ENGLISH   LANGUAGE. 


's  and  es,  pronounced  iz. 


Verb  or  Noun, 
Original  form. 

Noun  Possessive. 

Noun  Plural. 

Third  Person  Singular 
Present  Indicative. 

race 

miss 

prize 

fish 

watch 

change 

box 

race's 

miss's 

prize's 

fish's 

watch's 

change's 

box's 

races 

misses 

prizes 

fishes 

watches 

changes 

boxes 

races 

misses 

prizes 

fishes 

wratches 

changes 

boxes 

s  pronounced  z,  the  final  sound  being  vocal. 


club 

command 

dog 

seal 

fear 

club's 

command's 

dog's 

seal's 

fear's 

clubs 

commands 

dogs 

seals 

fears 

clubs 

commands 

dogs 

seals 

fears 

wave 

wave's 

waves 

waves 

s  pronounced  s,  final  sound  being  aspirate. 

drop 
print 
stick 

drop's 
print's 
stick's 

drops 
prints 
sticks 

drops 
prints 
sticks 

§  49.  Examples  might  be  multiplied  as  the  principle  prevails  with  respect  to  all 
the  consonants ;  though  it  may  operate  in  a  different  manner ;  as  in  words  like 
knife  and  mouth,  which  vocalize  the  final  consonant  in  the  singular  word,  instead 
of  aspirating  the  plural  termination;  as  knives  (ni'vz),  mouths  (iuuvvthz). 
Verbs  like  breathe,  wreathe,  strive,  derived  from  nouns  with  aspirate  terminations, 
seem  to  be  vocalized  preparatory  to  forming  the  inflections  breathes,  breathed,  &c. 

§  50.  Again,  when  the  verb  in  the  infinitive  ends  in  d,  or  t,  the  vowel  e  is  heard 
in  the  termination  ed  in  the  past  tense  and  past  participle,  when  they  are  formed 
by  adding  that  termination.  It  is,  however,  not  heard  when  the  verb  in  the  in- 
finitive ends  in  any  other  consonant,  but  the  d  is  pronounced  t,  if  the  infinitive 
ends  in  an  aspirate  consonant,  though  the  letter  representing  the  sound  is  not 
altered  in  spelling  the  words. 


EXAMPLES. 


Infinitive. 

Past  Tense. 

Pronunciation. 

rent 
end 

rented 
ended 

ren'ted 
end'ed 

warp 
talk 
press 
wash 

warped 
tallied 
pressed 
washed 

wôrpt 
tokt 
prest 
wosht 

ebb 
drag 
gaze 
edge 

ebbed 
dragged 
gazed 
edged 

ebd 
dragd 
gazcl 
edzhd 

§  51.  Words  ending  in  a  vowel  take  the  vocal  sound  in  all  the  above  cases;  as 
sea,  possessive  seds  (siz),  plural  seas  (siz) ;  fee,  third  person  singular,  present 
tense;>/ees  (fiz),  past  tense  feed  (fid). 


KEY  TO  THE  PRONUNCIATION. 


Charac- 

Examples of  the 

ters. 

sounds. 

à 

a  in  path,  father 

a 

a  in  fat,  an 

ä 

a  in  fate=e  î 

b 

6  in  bad,  tub 

d 

d  in  done,  sad 

ê 

e  in  ere,  a  in  fare 

e 

e  in  met,  end 

f 

f  in  for,  ff  in  muff 

g 

9  jn  ÿŵe,  <Ẅ 

A  in  had,  how 

î 

i  in  machine 

i 

i  in  /nre,  {re 

i 

i  in  line—û  î 

i 

j  in  jWtoe=dzh 

A  in  HẂ,  c£  in  sick 

1 

I  in  Zf«i?,  11  in  Ò22 

m 

«i  in  man,  am 

n 

n  in  rea?«(?,  in 

ng 

ng  in  si'wy,  toray 

0 

o  in  ore,  fore 

6 

o  in  oî*ô,  aiw  in  awí 

0 

o  in  on,  cot 

Ö 

o  in  no,  ode=o  vv 

p 

j9  in  j^i,  sup 

r 

r  in  row,  rù/ẁZ 

s 

s  in  so,  íAẁ 

sh 

sA  in  she,  wash 

t 

t  in  to,  not 

th 

th  in  ŵw,  pith 
th  in  tfreŵ,  breathe 

TH 

Û 

u  in  cwrve 

U 

«/  in  tip,  cut 

Ü 

u  in  7?ìw<e=î  ŵ  or  y  vv 

V 

v  in  vow,  eve 

Ŵ 

oo  in  too,  ooze 

Ẁ 

oo  in  too&,  coo& 

wh 

wh  in  where,  what 

w 

w  in  *t?eW,  wor& 

y 

y  in  yes,  yet 

z 

z  in  zoree,  gaze 

zh 

z  in  a.2Mre 

'r 

r  in  poor 

Corresponding  Welsh  sound. 

a  in  tad,  father ;  cas,  hateful 
a  in  pan,  when ;  cant,  a  hundred 
No  similar  Welsh  sound 
ò  in  bwyd,  food ;  j?aô,  pope 
d  in  fZe/7,  ten ;  tad,  father 
e  in  pell,  far ;  ser,  stars 
e  inpew,  head;  er,  though 
ff  in  ffordd,  way ;  cy^,  a  block 

fin  gallu,  power;  gwag,  empty 
in  haid,  swarm;  hawdd,  easy 
i  in  ir,  juicy ;  Ai,  she 
i  in  s/cr,  sure 

ei  colloquially  in  ei,  his,  her 
No  similar  Welsh  sound 
c  in  cof  memory ;  cnwc,  a  lump 
I  in  taweZ,  calm ;  hawl,  a  claim 
m  in  mm,  edge ;  mam,  mother 
n  in  newydd,  new ;  ?reaw,  a  place 
ng  in  ore^eZ,  angel 
o  in  modd,  manner ;  coch,  red 
No  similar  Welsh  sound 
o  in  ffon,  staff;  />o£,  a  pot 
No  similar  Welsh  sound 
p  in pr en,  stick;  hwp,  a  push 
r  in  pur,  pure;  <re/",  town 
s  in  gwas,  servant ;  saith,  seven 
si  in  SẀ7ÎC,  brisk 
t  in  tore,  wave ;  at,  to 
<ŵ  in  athrist,  very  sad ;  j>eŴ  thing 
dd  in  addfwyn,  meek ;  pridd,  earth 
like.  «  in  c/?/,  tliy 
?/  in  llyncu,  swallow 
iw  in  ŵ'w,  colour 
finfel,  so;  ree/,  heaven 
w  in  swn,  sound 
w  in  cwm,  dingle ;  wrth,  by 
chw  (in  South  Wales*)  in  chwaer,  sister 
to  in  y«  wyn,  white 
like  t  in  lor,  the  Lord 
No  similar  Welsh  sound 
No  similar  Welsh  sound 
No  similar  Welsh  sound 


*  Dr.  Davies,  in  his  learned  grammar,  published  in  1621,  notices  the  substitution 
of  wh  for  chw  by  the  inhabitants  of  South  Wales,  in  the  pronunciation  of  such  words 
as  thwaer,  a  sister,  chwerthin,  to  laugh,  chvxth,  sinister,  &c,  a  local  peculiarity  which 
prevails  at  the  present  day. 


KEY   TO   THE   PRONUNCIATION.  17 

The  letters  ä,  1,  ö,  ü,  and  j,  representing  compound  sounds,  are  used  for  typo- 
graphical convenience.  Bearing  in  mind  that  the  first  four  stand  for  the  ncane 
sounds  of  the  letters,  and  j  for  dzh  (its  usual  sound),  no  error  can  arise  from 
their  introduction. 

At  the  commencement  of  a  syllahle,  ü  is  by  some  authorities  pronounced  yŵ, 
by  others  î  ẃ  (§19).  The  use  of  the  adjective  a  or  an  before  words  begin- 
ning with  this  compound  sound,  is  regulated  by  the  opinion  the  speaker  forms 
of  its  elements;  as  a  union  (â  yŵ'nî-un),  or  an  union  (an  îŵ'nî-un).  When  ü 
is  preceded  by  h,  the  compound  sound  is  resolvable  into  yhŵ  or  hîŵ  (§42). 
In  these  cases  ü  and  hii  are  used  in  the  Dictionary,  and  the  determination  of 
the  sounds  left  to  the  reader's  discretion. 

No  mute  or  silent  letters  are  used  in  marking  the  pronunciation.  Thus,  fate, 
mete,  site,  pope,  tune,  rouge,  are  marked  fät,  mît,  si't,  pop,  tiin,  rvvzh. 

When  r  follows  an  open  vowel  in  the  same  syllable,  it  represents  the  obscure, 
sound  R,  described  in  §25,  §2fi ;  as  f  ârm=f  âRm. 

Accented  syllables  spelt  with  er,  ir,  yr  (as  in  the  words  mercy,  fir,  myrtle), 
and  marked  ûr  in  the  pronunciation,  are  by  Walker,  Sheridan,  Knowles,  and 
others  pronounced  er,  like  er  in  merry,  which  is  undoubtedly  an  error.  Smart 
makes  a  nice  distinction  between  the  sound  in  question  and  that  of  ur  in  fur, 
which  "  delicacies  of  pronunciation,"  he  remarks,  "  even  the  more  refined  classes 
of  society"  disregard  in  common  words.  Worcester  observes,  that  "there  is 
little  or  no  difference"  in  the  vowel  sounds  of  "her,  fir,  fur,  myrrh."  They  are 
here  treated  as  identical.     (See  §30.) 

The  apostrophe  (')  used  before  r  in  the  pronunciation  implies  the  presence  of 
û  in  conjunction  with  R  obscure,  and  indicates  that  the  sound  ûr  does  not  form 
a  separate  syllable.     Poor,  pŵ'r,  is  equivalent  to  pŵÛR  (§26). 

The  ('),  besides  its  actual  office,  supplies  the  place  of  a  hyphen  in  separating 
a  word  into  syllables. 

The  mark  =  used  in  the  foregoing  table,  and  in  the  head-lines  of  the  Dic- 
tionary, means,  "  equivalent  to." 

ERRORS  COMMITTED  BY  WELSHMEN. 

Welshmen  are  apt  to  fall  into  the  following  errors  in  pronouncing  English 
words : — 

1.  Using  ö  for  ô;  as  lord,  north,  ôl,  for  lord,  north,  61  {lord,  north,  all). 

2.  Using  a  for  o ;  as  kwal'î-tî,  wasp,  for  kwol'î-tî,  wosp  (quality,  wasp). 

3.  Using  ê  for  ä ;  as  lêt,  plên,  sen,  for  lät,  plan,  s'án  {late, plane,  sane). 

4.  Using  ö  for  ö;  ar  nöt,  röz,  söp,  for  nöt,  röz,  söp  {note,  rose,  soap). 

5.  Omitting  w  before  ŵ  or  ẁ ;  as  ŵm,  ẁd,  for  wŵm,  wẁd  {womb,  wood). 

6.  Using  r  instead  of  r  in  such  words  as  far,  mar,  mortar. 

7.  Putting  emphasis  on  the  consonant  after  a  long  vowel,  instead  of  on  the 
vowel,  and  generally  dwelling  longer  on  consonants  than  Englishmen  do :  thus 
■pvoxioxmcmg  finite,  mocking,  nearly  as  an  Englishman  would^/me  night,  mock  king, 
with  the  emphasis  on  fine  and  mock. 

8.  They  also  have  %  habit  of  shortening  open  vowels,  and  lengthening  stopped 
vowels. 


IRREGULAKITIES  IN  ETYMOLOGY. 


The  irregular  formation  of  plurals  of  nouns,  comparative  and  superlative 
degrees  of  adjectives,  and  past  tenses  and  past  participles  of  verbs,  are  marked 
between  parentheses  after  primitive  words  in  the  Dictionary.  When  the  regular 
inflection  is  also  used,  the  irregular  form  is  printed  in  italics. 

The  regular  formations  are  as  follows : — 


1.  Nouns  ending  in  s,  sh,  ch,  x,  and  o  (not  io),  take  es  in  the  plural.  (See  §48.) 
3.  Nouns  ending  in  y  preceded  by  a  consonant,  change  y  into  ies. 
3.  Nouns  with  any  other  termination  take  s. 

ADJECTIVES. 

There  are  four  regular  formations  of  the  comparative  and  superlative  degrees 
of  adjectives. 

1.  By  adding  r  and  st  to  positives  ending  in  e;  as  white,  whiter,  whitest;  free, 

freer,  freest. 

2.  By  omitting  y  and  adding  ier  and  iest  to  positives  ending  in  y  preceded  by 

a  consonant ;  as  dry,  drier,  driest. 

3.  By  doubling  the  final  consonant  of  positives  (of  one  syllable,  or  accented 

on  the  last  syllable)  ending  in  a  single  consonant  preceded  by  a  single 
vowel,  and  adding  er  and  est;  as  hot,  hotter,  hottest. 

4.  By  adding  er  and  est  in  all  other  cases ;  as  black,  blacker,  blackest. 


Eegular  verbs  are  those  the  past  tense  and  past  participle  of  which  end  in  ed. 
All  others  are  irregular.  For  the  principles  regulating  the  pronunciation  of 
some  other  inflections  of  regular  verbs,  see  §48  to  §51. 

There  are  five  conjugations  of  regular  verbs  distinguished  by  the  termination 
of  the  infinitive  mood.  An  example  of  each  conjugation  is  given  in  the  Table, 
in  which  the  verbs,  be,  have,  do,  will,  shall,  can,  and  may,  called  auxiliaries, 
from  their  being  used  with  other  verbs  to  convey  ideas  which  cannot  be  other- 
wise expressed,  are  added  on  account  of  their  frequent  occurrence. 

1.  Verbs  ending  in  e;  as  love. 

2.  Verbs  ending  in  a,  ch,  o,  s.  sh,  x,  z ;  as  vex. 

3.  Verbs  ending  in  y  preceded  by  a  consonant ;  as  try. 

4.  Verbs  of  one  syllable,  or  accented  on  the  last  syllable,  ending  in  a  single 

consonant,  preceded  by  a  single  vowel ;  as  ft. 

5.  Verbs  having  any  terminations  other  than  those  enumerated ;  as  fear. 
Be  is  the  only  verb  that  has  the  hypothetical  mood.     The  past  indicative  of 

other  verbs  is  used  instead. 

Be  and  have  are  used  as  auxiliaries  in  all  their  moods  and  tenses :  be  with  the 
present  and  past  participle,  have  with  the  past  participle  only. 

Do,  auxiliary,  is  used  in  the  indicative  and  imperative  moods,'and  will,  shall, 
can,  and  may  in  the  indicative  only,  with  verbs  in  the  infinitive. 

As  principal  verbs,  will  is  regular,  of  the  5th  conjugation,  and  do  irregular, 
having  done  for  its  past  participle. 


pq 
W 

K 
> 

O 

pq 

< 

QQ 

pq 
H 

K 
> 

M 

< 

M 

P 

•< 

< 

P 
O 

H 

< 

«4 

Í 
< 

a  a  a  a  a  a 

might 

mightea 

might 

might 

might 

might 

can 

canst 

can 

can 

can 

can 

could 

couldst 

could 

could 

could 

could 

shall 
shalt 
shall 
shall 
shall 
shall 

should 

shouldst 

should 

should 

should 

should 

►4 

< 
ft 

pel 
& 

a 

a 
3 

will 
wilt 
will 
will 
will 
will 

<n  -■§  Tá  t3  ;2  T3 

o  o  o  o  o  o 
*  *  £  É  *  Is 

o  o  o  o  o  © 

^3  T3  T3  ^}  T3  T3 

T5   HP   ^   rÿ   I—-   r-^J 

re  ^3  "3  T3  'O  TJ 

o 

o 

"3 

c 

have 

hast 

has 

have 

have 

have 

ptì  ^  nd  ^  ""ö  ""ö 

1 

i 

he 
S3 

I 

ll.af  ti 

was 
wast 
were 
were 
were 
were 

were 
wert 
were 
were 
were 
were 

-a 

,£> 

►S 

ad 

pq 

C5 

pe 

p 
a 

* 

fear 

fearest 

fears 

fear 

fear 

fear 

feared 

fearedst 

feared 

feared 

feared 

feared 

1 

1 

| 

£ 

fit 

fittest 

fits 

fit 

fit 

fit 

fitted 

fittedst 

fitted 

fitted 

fitted 

fitted 

efl 

èë 

fcfi 

.a 

1 
epl 

5 

E"Z'Z  bbb 

tried 

triedst 

tried 

tried 

tried 

tried 

h 

b 

3 

ri 

vex 

vexest 

vexes 

vex 

vex 

vex 

vexed 

vexedst 

vexed 

vexed 

vexed 

vexed 

> 

Ö 

bfi 

~ 

love 

lovest 

loves 

love 

love 

love 

loved 

[ovedst 

loved 

loved 

loved 

loved 

1 

© 

bD 

.3 

o 

r3 

> 

1     <« 

ft 

lstl 
2nd  thou 
3rd  he 
1st  we 
2nd  you 
3rd  they 

lstl 
2nd  thou 
3rd  he 
1st  we 
2nd  you 
3rd  they 

lstl 
2nd  thou 
3rd  he 
1st  we 
2nd  you 
3rd  they 

B3 
W 

n 

55 . 

a 
a 

Singular 
Plural 

Singular 
Plural 

Singular 
Plivral 

ft. 

Í 

4 

Í 

O 

o 

> 

< 

'  a 
< 
o 

H 

a 
K 

Eh 

O 
Ph 

> 

H 

pel 

a 

Ph 

6» 
g 

a 

to 
a 
a 
pj 

G 

H 

K 

< 
P-. 

ABBREYIATIONS.-TALPYRI  ADAU . 


a 

...     adjective 

emu  gwan,  ansoddmr 

ad    . 

adverb 

rhagferf,  gorair 

c 

...     conjunction 

cyssylltiad 

cd     . 

comparative 

degree 

gradd  gymharol 

d 

...     diminutive 

bychamg 

diffygiol 

def. 

defective     . 

f 

. . .     feminine 

benyiool 
cyfryngiad, 

i 

interjection 

°bychiad 

n 

. . .     noun 

enw  cadam, 

sylweddair 

P      ■ 

plural 

lluosog 

PP 

...     past  participle... 

cyfraniad  gorphenol 

pr    . 

preposition 

arddodiad 

pn 

. . .     pronoun 

rhagenw 

pt     . 

past  tense 

amser  gorphenol 
blaenddodiad 

px 

...     prefix 

s 

singular     . 

unig,  unigol 

sd 

. . .     superlative 

legree 

gradd  eithafol 

V 

verb  active 

and  neuter 

perioyddiad  yweithredol  a  rhydd 

vi 

. . .     verb  neuter  or  intransitive  perwyddiad  canolig.  perioyddiad 

vt     . 

verb  active  or  transitive 

perioyddiad  gweithredol 

A 

Arabic     . 

Arabaeg 

C 

Celtic 

Celtaeg 

D 

Dutch     . 

Isalmaeneg 

Da. 

Danish 

Daeneg 

F 

French    . 

Ffrancaeg 

G 

Greek 

Groeg 

Ga 

Gaelic     . 

Gaeleg 

Ge 

German 

A  Imaeneg 

Go 

Gothic     . 

Gothaeg 

H 

Hebrew 

Hebraeg 

I 

Italian     . 

Italaeg 

Ic 

Icelandic 

Islandrieg 

Ir 

Irish 

Gwyddelaeg 

L 

Latin... 

Lladin 

P 

Portuguese        

.     Portugaeg 

Pe 

Persian 

Persiaeg 

S 

Anglo- Saxon      

Sacsoneg 

Sp 

Spanish 

Yspaeneg 

Sw 

Swedish  . 

Svcedaeg 

T 

Teutonic 

Teutonaeg 

Tur 

Turkish  . 

Tyrcaeg 

ENGLISH-WELSH  PRONOUNCING  DICTIONARY. 


GEIRIADUR   CYNANIAETHOL 

SEISONEG  A  CHYMRAEG. 


path,  fat,  êre,  met,  mâ.rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took  ; 
ore  ;  läte,  line,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh. 


A     ansoddair  heb  un  gair  Cymraeg  yn 
■"■'  cyfatebiddo.    Fe'i  cynenir  fel  ä  yn 
late,  pan  byddo'r  pwyslais  arno,  ac  fel 
a,  pan  heb  y  pwyslais.      Arferir  an  o 
flaen  Uafarsarà  ;    megys,  An  owl,  An 
uncle,  An  hour  ;  ac  o  flaen  k,  pan  bo'r 
acen  ar  yr  ail  sillaf  ;  megys,  An  his- 
torical account.     Arferir  a  yn  mhob 
sefyllfa  arall ;  megys,  A  man,  A  union, 
A  house.      Such  a  one,  y  cyfryw  un. 
A  penny  a  yard,  ceiuiog_y_iiaih. 
A,  kpx,  talfyriad  o  at.     To  go  a-walk- 
ing,  myned  i  rodio.   A-bed,ary  gwely 
A-,  Ab-,  Abs-^?.r,  oddi  wrth,  ymaitlT" 
A-,  An-  px,  di-,  an-,  am-,  af-,  heb 
Aback,  a.bak'  ad,  yn  ol,  yn  wysg  y  cefn 
Abacus,  ab'a.kus  n,  bwrdd  cyfrif 
Abaddon,  a.bad'unn,  ydiafol,dinystrydd 
Abaft,  â.baft'  ad,  yn  oT/wrth  y  Uyw 
Abaisauce,  á.bä'sans»,  ymddarostyngiad 
Abalienate,  ab.ä'lî.en.ät  vt,  trosi,  arallu 
Abalienation,  ab.ä.lî.en.ä'shun  n,  tros- 

iad,  aralliad 
Abandon,  â.ban'dun  vt,  rhoi  i  fyny,gadael 
Abandonment,  â.ban'dun.ment  re,  rhodd- 
iad  i  fyny,  gadawiad  [i  lawr 

Abase,  á.bäs'  vt,  darostwng,  iselu,  taflu 
Abasement,  â.bäs'ment  n,  iseliad 
Abash,  â.bash'  vt,  cywilyddio 
Abashment,  â.bash'ment  n,  cythrudd, 

braw;  cywilydd;  delwad 
Abate,  â.bät'  v,  gostwng  ;  Ueihau  ;  colli 
Abatement,  â.bät'ment  n,  gostyngiad 
Abb,  ab  n,  yr  edau  yng  ngwennol  gwëydd 
Abbacy,  a'b'â.sî  n,  abadaeth 
Abbess,  ab'es  n,  abades,  penfynaches 
Abbey,  ab'î  n,  abatty,  mynacblog 
Abbot,  ab'but  n,  abad,  penfvnach 
1 


Abbreviate,  a.brî'vî.ät  ví,byrhau,  cwtogi, 

talfyru  :  geirdori 
Abbreviation,  a.bri.vi.a'shun  n,  talfyr- 
iad ;  geirdoriad  ;  darnair     [cwtogwr 
Abbreviator,  a.brî'vî.ä.tûr  n,  talfyrydd, 
Abbreviature,    a.brî'vî.ä.tshûr   n,  byr- 

nod,  talfyrnod  [hometaidd 

Abdest,  ab'dest  n,  puredigaeth  Ma- 
Abdicate,  ab'di.kat  vt,  gadaw ;  rhoi  i  fyny 
Abdication,    ab.di.ka'shun  n,  llysiant  ; 

ymadawiad,  rhoddiad  i  fyny 
Abditive,  ab'di.tiv  a,  a  eill  ymguddio 
Abdomen,  ab.dö'men  n,  bol,  ceudod 
Abdominal,   ab.dom'î.nâTT" Abdominous, 

ab.dom'î.nus  a,  perthynol  ir  bol 
Abduce,  ab.diis'  vt,  tynu  ymaith  ;  neill- 

duo,  gwahanu  [tyniadwy 

Abducent,  ab-dii'sent  a,  gwahanadwy  ; 
Abduction,  ab.duk'shun  n,  tyniad  yn  ol 
Abductor,  ab.duk'tur  n,  treisddygwr 
Abecedarian,   â.bî.sî.dê'r'î.an    n,   dysg- 

awdwr  yr  egwyddor  ;  llythyrenwr 
Abecedary,  â.bî.sî'dur.î  a,  egwyddorol 
Aberrance,   ab.er'ans     n,    cyfeiliornad, 

crwydrad  [crwydrol 

Aberrant,  ab.er'ant  a,  cyfeiliornus, 
Aberration,    ab.e.rä'shun  n,  cyfeiliorn, 

gŵyrad  [attegu 

Abet,"  â.bet'  vt,  cefnogi ;  cynnorthwyo  ; 
Abetment,   â.bet'ment  n,    cefnogaeth  , 

cynnaliaeth  [nogwr 

Abettor,  â.bet'ûr  n,  cynnorthwywr  ;  an- 
Abeyance,  â.bä'ans  n,  gorddysgwyliad 
Abgregate,  ab'grî.gät  vt.  didoli 
Abhor,  ab.hôr'  vt,  ffieiddio,  casäu 
Abhorrence,    ab.hor'ens     n,      casineb, 

ffieiddiad,  casäd 
Abhorrent,  ab.hor'ent  a,  adgas,  ffiaidd 
1 


ABS     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took ; 


Abide,    â.b'id'  (abode)  v,  aros,   eyfan- 

neddu ;  goddef.    I  cannot  abide  it,  nis 

gallaf  ei  oddef  [cymhwysder 

Ability,  â.bil'î.tî  n,  gallu,  nerth,  medr  ; 
Abintestate,  ab.in.tes'tät  n,   etifedd  y 

neb  ag  sydd  yn  marw  heb  ewyllys 
Abject,  ab.jekt'  vt,  bwnv  ymaith,  gwrthod 
Abject,  ab  jekt  a,  distadl,  gwael 
Abjectness,     ab'jekt.nes    n,    gwaeledd, 

salwedd;  iseledd  [rhyddhau 

Abjugate,  ab'jü.gät  vt,  gollwng,  di-ieuo, 
Abjuration,  ab.jü.r'á'shun  n,  ymwadiad, 

diofryd  ;  ymwrthodiad  ;  anudoniaeth 
Abjure,  ab.jii'r'  vt,  gwadu  ar  lw,  rhoi  i 

fyny,  ymwrthod  â 
Ablactate,  ab.lak'tat  vt,  diddyfnu    [iad 
Ablactation,  ab.lak.ta'shun  n,  diddyfn- 
Ablaqueation,  ab.lak.wi.ii'shun  n,  dad- 

briddiad,  gwraiddnoethiad  [maith 
Ablation,  abMa'shun  n,  cymmenad  y- 
Ablative,  ab'la.tiv  a,  tarddiadol,  deilliog 
Able,  ä'bl  a,  galluog,  medrus,  dawnus. 

I  am  able,  gallaf,  medraf 
Ablegate,  ab'lî.gât  vt,  anfon  oddi  cartref 

ar  genadwri  [medredd 

Ableness,   ä'bl.nes   n,    cryfder.   nerth  ; 
Ablepsy,  ab'lep.sî  n,  tywvllni,  dallineb 
Abligurition,  ab.lig.ü.rish'un  ft,   afrad- 

londeb  [golchai 

Abluent,   ab'lü.ent  a,  golchiadol  :    n, 
Ablution,  ab.lii' shun  7t,  golchiad  ;  pur- 

edigaeth  [diarddelwi 

Abnegate,  ab'nî.gät  vt,  nacäu,  pallu  ; 
Abnegation,  ab.nî.gä'shun  ft,  gwadiad, 

nacâd,  pall  [doriad 

Abnodation,    ab.nö.dä'shun   n,    ysglin- 
Abnormal,    ab.nôr'mal   a,     afreolaidd  ; 

afluniaidd  [anferthweh 

Abnormity,  ab.nôr'mîtî  n,  afreolaeth 
Aboard,  â.bô'rd'  ad,  arfwrdd,mewrn  Hong^ 
Abode,  â.böd'  n,  annedd,  trigfa,  cartrehe, 

haddef ;  arosiad,  preswyliad,  cartref- 

iad  :  pt  &  pp. — Abide  [argoel 

Abodement,  á.böd'mtjnt  n,  rhagarvvydd, 
Abolish,  â.bol'ish  vt,  diddymu,  dilëu 
Abolition,    ab.ölish'un  n,   dilead,     di- 

ddymiad  [ffiaidd 

Abominable,  â.bom'î.nâ.bl  a,  adgas,  cas, 
Abominableness,     â.bom'î.nâ.bl.nes     n, 

adgasrwydd  [casäu 

Abominate,     â.bom'î.nät    vt,    ffieiddio, 
Abomination,  á.bom.î.nä'shun  n,  ffieidd- 

dra  ;  esgymmun-beth ;  bryntni 
Aboriginal,  ab.ö.rij'î.nal  a,  cyntaf,  cys- 

__^sefin__  ■ [toi 

~*Âborigínes,  ab.ö.rij'î.níz  np,  cynchigol. 
Abortion, â.bor'thun  n,  erthyliad;  erthyl 


Abortive,  a.bor'tiv  a,  annhymmig,  er- 

thylog:  anifodiog 
Abound,  â.bûŵnd'  vi,  cael  gwala,  meddu 

digon  ;  bod  yn  lluosog 
About,  á.bûŵt'^r,  perthynol;  gerllaw; 

yng  nghylch,  o  ddeutu;  am;  tua:  ad, 

yn  ol,  o  amgylch.     Round  about,  am- 

gylch  ogylch.     To  send  round  about, 

cylchanfon.    To  spit  about,  amboeri 
Above,  a.bnv'  pr,  uwch,  gorawch,  uwch 

law,  uwch  ben;  ad.  fry  [gyfaredd 
Abracadabra,  ab.rfi.ka.dab'ra  n,  cryd- 
Abrade,     â.bräd'    vt,    treulio    ymaith, 

rhasglio  [rhasgliad 

Abrasion,  a.bra'zhun  n,  rhwbiad  ymaith, 
Abreast,  â.brest'  ad,  ochr  yn  ochr 
Abridge,  á.brij'  vt,  talfyru,  crynoi 
Abridgement,  â.brij'ment  n,  talfyriad 
Abroach,  â.brb'tsh'  ad,  ar  ollyngiad 
Abroad,  â.brôd'  ad,  allan,  ar  led  ;  oddi 

cartref 
Abrogate,  ab'rö.gät  vt,  diddymu,  dilëu 
Abrogation,  ab.rö-gä'shun  n,  diddymiad 
Abrupt,  ab.rupt'   a,   disymmwth,  byr- 

bwyll;  Berth;  anamserol  [serthedd 
Abruptness,  ab.rupt'nes  n,  byrbwylldra; 
Abscess,  ab'ses  n,  cornwyd,  dargod 
Abscind,  ab.sind'  vt,  rhwygo.  tori  ymaith 
Abscission,  ab.sizh'un  n,rhwygiad,  toriad 
Abscond,  ab.skond'  vi,  ymguddio,  ym- 

gelu,  llechu,  encilio 
Absence,  ab'sens  n,  absennoldeb,  absen 
Absent,  ab'sent  a,   absennol;  ar  goll; 

anystyriol,  disylw 
Absent,  ab.sent'  vt,  asswyno,  absennoli 
Absentee,  ab.sen.tî'     n,    ymabsennwr, 

anghywlad  [wedig 

Absinthiated,  ab.sin'thî.ä.ted  a,  chwer- 
Absist,  ab.sist'  vi,  peidio 
Absolute,  ab'sö.lüt  a,  cwbl,  hollol;  di- 

ammodol;   hanfodol;    annibynol 
Absoluteness,  ab'sö.lüt.nes  n,  diderf'yn- 

oldeb,  tra-awdurdod,  arbenigi-wydd 
Absolution,  ab.sö.lü'shun  n,  gollyngiad; 

maddeuant  [maddeuol 

Absolutory,  ab.sol'ü.tur.î  n,  rhyddhaol, 
Absolve,  ab.zolv'  vt,  rhyddhau,  gollwng ; 

maddeu  [gwrthun 

Absonant,  ab'sö.nant  a,  anghysson, 
Absorb,  ab.sórb'  ẅ,  llyncu,  sugno,  sychu 
Absorbent,    ab.sôr'bent     n,     sugnydd, 

sychydd:  a,  sugnol,  sychol,  llyncol 
Absorption,  ab.sôrp'shun     n,   llynciad, 

sugniad  [ymgadw 

Abstain,  ab.stän'  vi,  ymattal;  dirwestu; 
Abstemious,  ab.stî'mî  us  a,  cymmedrol, 

sobr,  ymattalgar 

2 


öre ;  läte,  line,  nö.  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        ACC 


Abstemiousness,      ab.stì'mî.us.nes     n, 

cymmedroldeb ;  ymattaliad 
Abstention,  ab.sten'shun  ?i,  gocheliad, 

ymogeliad,  ymocheliad 
Absterge,  ab.stûrj'  vt,  glanhau,  sychu 
Abstergent,  ab.stur  jent  cs,glanhaol,purol 
Abstertion,     ab.stûr'shun    re,  glanhád, 

sychiad  [attaliad 

Abstinence,  ab'stî.nens  n,  dirwest,  ym- 
Abstinent,ab.stî'nent  a,  cymmedrol,  sobr 
Abstract,  ab.strakt'  vt,  neillduo;  crynoi, 

talfyru  [nwysiad:  a,  dansoddol 

Abstract,  ab'strakt  n,  crynodeb,  cyn- 
Abstraction,  ab.strak'sbun  n,  dansodd- 

iad,  neillduad ;  diystyrwch  am  y  byd 
Abstruse,  ab.strŵs'  a,  anamlwg,  tywyll; 

dyrys;  annealladwy  [anhawsder 

Abstruseness,  ab.strẁs'nes  n,  tywyllni, 
Absume,  ab.siim'  vt,  difa,  dinystrio 
Absurd,  ab.sûrd'  a,  afresymol ;  gwrthun ; 

ynfyd,  ffol 
Absurdity,  ab.sûr'dî.tî,  Absurdness,  ab- 

sûrd'nes  n,  afresymoldeb,  ynfydrwydd, 

ffbledd  [amlder,  Uawnder 

Abundance,  a.bun'dans  n,  digonedd, 
Abundant,  â.bun'dant  a,  helaeth,  cyf- 

lawn,  llawn,  toreithiog,  fflwch 
Abuse,   â.büs'  n,   camdriniaeth  ;  arn- 

mharch;  difriad;  Uygriad;  trais 
Abuse,    a.biiz'    vt,    cam-arfer,   cam- 

ddefnyddio;  difenwi,  difri'o;  treisio 
Abusive,   a.bii'siv   a,   enllybaidd,  tra- 

häus,  sarhäus  [mharch 

Abusiveness,  a.bii'siv.nes  n,  enllib,  am- 
Abnt,  â.but'  vi,  cydio,  cyffinio ;  cyfarfod 
Abutment,  â.but'ment  n,  ffin,  cyrfiniad 
Abuttals,  a.but'alz  np,  minion,  cyffiniau ; 

terfynau ;  pentanau 
Abysm,  a.bizm',  Abyss,  â.bis'  n,  eigion, 

gagendor,  anoddyfn 
Academian,    ak.a.di'mi  an,    Academic, 

ak.a.dem'ik,    Academician,    ak.a.di- 

mish'an,  Academist,  a.kad'Lmist   n, 

ysgolhàig,  prif  ysgolwr,  aelod  o  ryw 

brif  ysgol  [golaidd 

Academical,  ak.a.dem'i.kal  n,  prif-ys- 
Academy,     â.kad.î.mî    n,    prif    ysgol, 

athrofa  [blaenlìym 

tAcanacious,  ak.a.na'shus  a,  pigog, 
Acanthus,  a.kan'thus  n,  troed  yr  arth 
Acatalectic,  a.kat.a.lek'tik  n,  gwers 
i  ddiwall  (  [gelaidd,  annealladwy 
Acataleptic,  a.kat.a.lep'tik  a,  tra  dir- 
Accede,  ak  sîd'  vi,  cytuno,  cydsynio 
Accelerate,     ak.sel'ur.at    vt,    prysuro, 

brysio;  ffrystio  [uriad,  brysiad 

Acceleration,  ak.sel.u.ra'  shun  n,  prys- 


Accend,  ak.send'  vt,  tanio,  gosod  ar  clan 
Accension,  ak.sen'shun  n,  taniad,  ffagl- 

iad,  ennyniad 
Accent,  ak'sent  n,  acen,  pwyslais  ar  sill 
Accent,  ak'sent'  vt,  acenu 
Accentuate,   ak.sen'tshii.at  vt,  acenu  ; 

dynodiacengair  [ceniad;  acenyddiaeth 
Accentuation,  ak.sen.tshii.a.shun  n,  a- 
Accept,  ak.sept'  vt,  derbyn  (yn  gym- 

meradwy) 
Acceptable,    ak.sep'ta.bl  a,    derbyniol, 

cymmeradwy,  croesawus,  boddlawn 
Acceptance,  ak.sep'tans  n,   derbyniad; 

tanysgrifeniad ;  ysgrifenrwym 
Acceptation,  ak.sep.ta'shun  n,  cymmer- 

iad ;  yr  ystyr  y  cymmerir  gair  ynddo 
Acceptation,  ak.sep.ti.la'shun  n,  ma- 

ddeuant  o  ddyled  heb  dderbyn  arian 
Access,  ak.ses'  n,  dyfodfa,  nesâd,  agosiad 
Accessible,     ak.ses'i.bl     a,     hygyrch  ; 

mwynaidd,  hawdd  nesu  ato 
Accession,   ak.sesk'un   «,  dyfodiad;  y- 

chwanegiad 
Accessory,  ak'ses.ur.i  a,  cynnorthwyol, 

cyfranosol :  n,  cyfranogwr,  cefnogwr 
Accidence,     ak'si.dens    n,    mabddysg, 

rhaglith,  gramadeg 
Accident,    ak'si.dent    n,    dygwyddiad, 

damwain ;  priodolder  anhanfodol 
Accidental,  ak.si.den'tal  a,  damweiniol 
Accipient,  ak.sip'yent  n,  derbyniwr 
Accite,  ak.s'it'  vt,  gwysio,  dyfynu 
Acclaim,  a.klam',  Acclamation,  ak.la- 

mä'shun  n,  bloedd,  banllef;  moliant, 

gorfoledd,  uchelglod 
Acclamatory,  a.klam'a.tur.ia,  banllefol; 

gorfoleddol  [rhiw,  gorifyny 

Acclivity,  a.kliv'i.ti  n,  esgyniad,  gallt, 
Accloy,a.klôí'rí,gorlenwi,llaru,  diwallu 
Accoil,  a.koil  vi,  ymdraflferthu,  ffrystio, 

ffwdanu;  ymwthio  [addas 

Accommodable,  a.kom'o.da.bl  a,  cyf- 
Accommodate,  a.kom'o.dat  vt,  diwallu  ; 

cymhwyso:  a,  addas,  cyfaddas 
Accommodation,  a.kom.o.da'shun  n, cyt- 

addasiad,    cymhwysiad  •,    diwalliad  ; 

cymmod;  Hetty  [cydfynediad 

Accompaniment,  a.kum'pa.ni.ment  «, 
Accompany,    a.kum'pa.ni    vt,    cydym- 

deithio;  hebrwng  [cyfranogwr 

Accomplice,  a.kom'plis  n,  cyfrinachwr, 
Accomplish,  a.kom'plish   vt,  cyflawnu, 

cwblhau,  gorphen,  pei-ffeithio 
Accomplished,  a.kom'plisht  a,  perffeith- 

lawn;  doniog,  dawnwych;  dillynaidd 
Accomplishment,    a.kom'plish.ment    n, 

cwblhàd,  cyflawniadj  addurn 


ACQ    path,  fat,  ére,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took; 


Accompt,  a.kuwnt'  n,  Accomptant,  a- 
kuvvn'tant  n, — Account,  Accountant 
Accord,  a.kord'  n,  cydfod,  cydsyniad  ; 
bodd:  v,cytuno,  cyd-weddu,cyd-daro. 
According  to,  yn  ol,  yn  gyfatebol  i. 
Witb  one  accord,  o  unfryd,  yn  gytûn 
Accordance,  a.kor'dans   w,    cydsyniad, 

cydweddiad,  cytundeb 
Accordant,  a.kor'dant  a,  cydsyniol,cy  tun 
Accorporate,  a.kor'po.rat  vt,  cydgorffori 
Accost,  a.kost'  vt,  cyfarch,  anerch 
Accostable,  a.kos 'tâ.bl  a,  cyfeillgar 
Accoucheur,  a.kwsh.ur'  n,  colwynydd 
Account,  a.kuwnt'  vt,  cyfrif:  n,  rhif, 
cyfrif;  cymmeriad.  Accounts,cyfrifon ; 
rhifyddiaeth,  rhifyddeg.     Of  no  ac- 
count, dibarch,  dinod.      To  account 
for,  rhoddi  rheswm  am.      To  give  an 
account,  rhoddi  cyfrif 
Accountable,    a.kihvn'ta.bl    n,  cyfrifoh 
atebol  [rhifyddwr 

Accountant,  a.kiiwn'tant  n,  cyfrifydd, 
Accouple,  a.kup'l  vt,  cyssylltu ;  cydio ; 

ieuo;  cymharu 
Accourt,  a.ko'rt'vt,  croesawu  yn  garedig 
Accoutre,  a.kw'tur  vt,  taelu,  tnvsiadu. 

arfogi,  amwisgo.  addurno 
Accoutrements,  a.kw'tur.ments  np,  offer, 

arfau,  taclau,  gwisgoedd 
Accredit,  a.kreii'it  vt,  coelio,  credu 
Accretion,  a.kri'shun  ??.,cyunydd,tyfiant 
Accretive,  a.kri'tiv  a,  tyddfol  [bach) 
Accroach,  a.krotsh'  vt,  tynu  (megys  â 
Accrue,  a.krw'  vi,  chwanegu,  tarddu, 
deillio,  codi  [iad 

Accubation,  ak.ii.ba'shun  n,  lledorwedd- 
Accumbeut,  a.kum'bent  rt.  lledorweddol 
Accumulate,  a.kii'mu.lat  v,  casglu,pen- 

tyru,  tyru,  ymbelaethu 
Accumulation,  a.ku.mu.la'shun  n,  tyr- 

iad,  pentyriad,  cyflawnder 
Accumulative,    a.kii'mu.la.tiv  a,  cyn- 

nyrchiol,  pentyrol 

Accumulator,  a.kü'mü.lä.tûr  n,  caaglwr, 

pentyrydd  [gofal 

Accuracy,    ak'u.ra.si    n,    cywreindeb  ; 

Accurate,    aku.rat  a,  cywir,    celfgar, 

gofalus,  cywrain 

Accurse,  a.kurs'  vt,  melltitbio,  rhegu  ; 

esgymuno  ■  [beius 

Accusable,  a.kii'za.bl  a,  achwynadwy. 

Accusant,   a.ku'zant  n,   cyhuddwr,  a- 

chwynwr  [  cwyn 


Accuse,     a.kiix'     vt,     cyhuddo,    beio; 

achwyn  ar 
Accuser,  a.kii'zur  n,  cyhuddwr,  athrodwr 
Accustom,  a.kus'tum  vt,  arfer,  ymarier, 
cynnefino.      Accustomed,    arferedig, 
cyffredin,  defodol 
Accustomable,  a.kus'tum.a.bl  a,  defodol, 
arferol  [cyffredin 

Accustomary,  a.kus'tum.ur.i  a,  arferol, 
Ace,  äs  n,  nod  yr  un ;  as 
Acephalous,  â.sef'â.lus  a,  pen-goll,  diben 
Acerb,  â.sûrb'  a,  sur,  chwerw  ;  sarig 
Acerbate,  â.sûr'bät  vt,  suro,  ehwerwi 
Acerbity,  â.sûr'bî.tî  n,  surni,  chwibledd ; 

sai-igrwydd 
Acerviite,  a.sur'vat  vt,  crugio,  pentyru 
Acervation.  as.ur.vii'shun  n,  crugiad 
Acescent,  â.ses'ent  a,  surol,  chwiblaidd 
Acetose,  â.sî.tös',  Acetous,   â.sî'tus   a, 
egr,  chwibl,  sur.  Acetic  acid, sur  surig 
Ache.  äk  n,  dolur,  gwŷn,  poen,  cur :  v, 
gwŷnio,  poeni  [adwy 

Achievable,  a.tshi'va.bl  a,  gwneuthur- 
Achieve,  a.tshiv'  vt,  cyflawnu,  gorphen ; 
cwblhau  [waith,  gorcheat 

Achievement,  fi.tslnv'ment  n,  gorchest- 
Achor,  a'kor  n,  math  o  grugdardd 
Achromatic,  a.kro.mat'ik  a,  diliwiadol 
Acid,  as'id  o,  sur,  egr,  chwibl :  n,  suryn 
Acidify,  â.sid'î.fì,  Acidulate,  â.sid'ü.llit 

vt,  suro,  chwiblo 
Acidity,  â.sid'î.tî,  Acidness,  as'id.nes  n, 

surni,  chwibledd 
Acknowledge,   ak.nol'ej     vt,  cydnabod, 
cyf'adclef  [cydnabyddiaeth 

Acknowledgement,     ak.nol'ej.ment     n, 
Acme,  ak'mi  n,  uchradd ;  eithaf 
Acolothist,  a.kol'o.thist  n,  isweinydd 


Aconite,  ak  o.ni't  n,  llysiau'r  blaidd 
Acorn,  a'korn  n,  mesen  [seinddysg 

Acoustics,  a.kuws'tiks  np,  swniadaeth, 
Acquaint, a.kwant'  vt,  hysbysu,  amlygu ; 
arfer.    Acquainted  with,  adnabyddus 
â ;  cynnefin  â 
Acquaintance,    a.kwan'tans  n,   cyfaill, 

cydnabyddiaeth ;  cynnefindra 
Acquest,  a.qwesl'.  Acquist,  a.kwi.st'  /?, 

cyrhaeddiad,  ennilliad 
Acquiesce,  ak.wi.e.s'  v,  ymostwng,  ym- 
lonyddu;  cydsynio,  cydsyniad;  goddef 
Acquiescence,    ak.wi.es'ens  n,  cydsyn- 
iad; goddefiad  [adwy 
Acquirable,    a.kwi'r'a.bl    a.   cyrhaedd- 
Accusâtiou,  ak.ii.za'shun  n,  cyhuddiad, I  Acquire,  a.kwiV  vt,  cyrhaedd,  caffael, 


Accusative,  a.kii'za.tiv  a,  cyhuddol 
Accusatory,  a.ku'za.tur.i 
adwy,  beius 


cael ;  casglu,  ennill 
yhudd- 1  Acquirement,  a.kwi'r'ment,  Acquisitic 
ak.wi.cish'un  n,  enniUiad 
4 


öre;  läte;  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       AD1 


Acquisitive,  a.kwiz'Ltiv  a,  ennilledig 
Acquit,  a.kwit'  vt,  rhyddhau,  cyfiawn- 

hau,  gollwng.     To  acquit  of  blame, 

direio 
Acquitment,     a.kwit'ment,     Acquittal, 

a.kwit'al  n,  rhyddhâd,  dieuogiad 
Acquittance,    a.kwit'ans  »,  rhyddhâd; 

ysgrifen  rhyddhâd,  addefiad  o  dale- 

digaeth 
Acre,  a'kur  n,  erw,  cyfar 
Acreage,  a'kur.aj  »,  mesur,  maintioli 
Acrid,  ak'rid  a,  sur,  chwerw,  llymsur 
Acrimonious,    ak.rî.mö'nî.us    a,    sarig, 

sariglym,  chwerw edig 
Acrimony,  ak'n.mun.ira,  surni,  llymder, 

toster;  sarigrwydd  [archwaeth  sur 
Acritude,  ak'ri.tiid,  Acrity,  ak'rî.tî  n, 
Acroamatic,     ak-rö.ä.mat'ik     a,     gor- 

ddysgeidiol 
Across,  a.kros'  ad,  yn  groes,  ar  draws 
Acrostic,  a.kros'tik  n,  penenwad 
Act,  akt  v,  gweithio,  gweithredu ;  chwar- 

eu:   n,  gweithred,  gorchwyl;  deddf. 

A  great  act,  gorchest.     A  noble  act, 

rhagorgamp.   A  wicked  act,  cyflaflan. 

To  act  vainly,  gwageddu 
Actinolite,  ak.tin'o.lit  n,  rheiddfaen 
Action,   ak'shun   n,   gweithred;   cwyn, 

cynghaws,  hawl,  dadl;  brwydr,  cad 
Actionable,  ak'shun. â.bl  a,  cospadwy; 

holadwy,  dadleuadwy 
Active,   ak'tiv    a,   bywiog,    gweithgar, 

esgud,  heinif ;  sionc ;  gweithredol 
Activeness,  ak'tiv.nes,  Activity,  ak.tiv'- 

î.ti  n,  bywiogrwydd,  sioncedd 
Actor,  ak'tur  ??,  gweithred  wr ;  chwarëydd 
Actress,  ak'tres  n,  ckware'yddes     [diau 
Actual,  ak'tshu.al  «,  gweithredol,  gwir, 
Actuary,  ak'tshu.ur.i  n,  ysgrifenydd 
Actuate,  ak'tshu.at  vt,  cynhyrfu,  cyffröi : 

a,  cynhyrfiedig 
Acuate,  ak'ii.at  vt,  blaenllymu,  golymu 
Acuity,  â.kü'î.tî  n,  llymder   [blaenllym 
Aculeate,   ak.u'li.at  o,  pigog,   cylynol, 
Acumen,  a.kii'men  n,  llymdra :  craffder, 

synwyr,  cyfrwysdra 
Acuminate,  a.kii'mi.nat  vt,  blaenllymu, 

pigfeinio 
Acute,  a.kut'  a,  llym ;  synwyrol,  deallus ; 

cywraiu.  Acute  accent,  acen  feinlais 
Acuteness,  a.kiit'nes  n,  llymder;  syn- 

wyroldeb,  craifder 
Ad-,  Ac-,  Af-,  Ag-,  A1-,  An-,  Ap-,  Ar-, 

As-,  At-  px,  with,  at,  i 
Adage,  ad'äj  n,  diareb,  direb,  gwirair 
Adagio,  â.dä'gî.ö  «,  gair  am  amser  araf 
Adamant ,  ad'  a.mant  w,di'emwnt ,  adamant 


Adamantine,  ad.â.man'tin  a,  adamant- 

aidd;  anhydraidd,  caled  [hyweddu 
Adapt,  â.dapt'  vt,  cymhwyso,  addasu, 
Adaptation,  ad.ap.tä'shun  n,  cyfaddasiad 
Add,  ad  vi.cynnodi,  cyssylltu,  chwanegu 
Addecimate,  a.des'i'.mät  vt,  degymu 
Addeem,  a.d'im'  vt,  tybio,  cyfrif;  dyfrio 
Addendum,    a.den'dum     (p     addenda 

a.den'dâ)  n,  attodiad,  atddodiad 
Adder,   ad'ûr  n,  neidr,     gwiber,  sartf. 

Adders  stone,  maen  glain 
Addible,  ad'î.bl  a,  chwanegadwy 
Ad  dice,  ad'is  n,  neddyf,  bwyell  gam 
Addict,  a.dikt'  vt,  ymroddi,  diofrydu 
Addicted,  a.dik'ted  a,  chwannog,  ym- 

roddgar,  tueddol  [rwydd 

Addictedness,  a.dik'ted.nes  n,  tuedd- 
Additament,  a.dit'â.ment  n,  cynnodiad 
Addition,    a.dish'un    n,    ycbwanegiad; 

attodiaeth  [ychwanegol 

Additional,  a.dish'un.al  a,  cynnodol, 
Addle,    ad'l    a,    gwag,    clwc,   gorllyd, 

Addle-pated,  Addle-headed,  penwau, 

syfrdan,  hurt,  ft'ol,  diymenydd 
Address,   a.dres'  vt,   anerch,    cyfeirio; 

ymosod :  n,  cyfarchiad ;  cyf'arwyddid ; 

erf'yniad;  medr;  deheurwydd 
Adduce,  a.düs'  vt,  dwyn  ym  mlaen 
Adducent,  a.dii'sent  a,  attynol 
Addulce,  a.duls'  vt,  melysu,  pereiddio 
Ademption,    â.dem'shun   n,    difeddiad, 

dygiad  ymaith  [ar  y  chwarenau 

Adenography,  ad.î.nog'râ.fî  n,  traith 
Adenoid,    ad'î.nôîd,    Adenose,   ad'î.nös 

a,  chwarenaidd  [ineb 

Adephagia,  ad.î.fä'jî.â  »,  duwies  glyth- 
Adept,  â.dept'?^,  celfyddwr ;  un  hyddysg 
Adequate,  ad'i.kwat  a,  cyfartal,  cystal, 

cymmesur,  cyfaddas,  digonol 
Adequateness,  ad'i.kwat.nes  n,  cyfartal- 

wch,  addasrwydd  [ansawdd 

Adfected,  ad.fekted  a,  cymmysg;  cyf- 
Adhere.  ad.hî'r'  vi,  ymlynu,  glynu  wrth 
Adherence,  ad.hî'r'ens  n,  ymlyniad 
Adherent,  ad.hî'r'ent  a,   unol;    glynol, 

yng  nglyn :  n,  dilynwr,  canlynwr,  di- 

lyniedydd;  pleidiwr  [gyssylltiad 

Adhesion,  ad.hi'zhun  n,  glyniad.  ym- 
Adhesive,ad.hî'siv  a,  ymlynol,  gafae'lgar 
Adhibit,  ad.hib'it  vt,  cymhwyso;  defn- 

yddio  [cymhwysiad 

Adhibition,  ad.hî.bish'un  n,  defnydd, 
Adhortation,  ad.hôr.tä'shun  n,  cynghor, 

annogaeth 
Adhortatory,  ad.hor'tä.tûr.î  a,  annogol 
Adiaphorous,  ad.î.af  'o'.rus  a,  ammhleid- 
ar,  ammhleidiol 

5 


ADU  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took; 


Adiaphory,  od.î.af' ur.î  n,  ammhleidgar- 

wch,  didueddrwydd 
Adieu,  â.dü'  i,  bydd  wych !  yn  iach  ! 
Adipose,  ad'î.pös,  Adipous,  ad'i.pus  a, 

seimlyd,  tew 
Adit,  ad'it  n,  mynedfa  dan  y  ddaiar 
Adjacency,  a.jä'sen.sî  n,  agosrwydd 
Adjacent,  a.jâ'sent  a,  cyfagos.  ger  Haw 
Adject,  a.jekt'  vt,  cyssylltu,  ychwanegu 
Adjection,    a.jek'shun    n,     cynnodiad; 

ychwanegiad  [soddair 

Adjective,   aj'ek.tiv  n,  enw  gwan,   an- 
Adjoin,  a.jôîn  vt,  cydio,  cyssylltu,  uno 
Adjoining,   a.jôî'ning  a,  yn  ymyl,   cy- 

nghyffwrdd,  nesaf 
Adjourn,  a'jûrn  vt,  gohirio,  oedi[oediad 
Adjournment,  a.jûrn'ment  n,  gohiriad, 
Adjudge,  a.juj'  vt,  dyfarnu,  barnu 
Adjudicate,  a.jii'di.kat  vt,  barnu,  dyfarnu 
Adjugate,  aj'ü.gät  vt,  ieuo  wrth 
Adjunct,  aj'ungkt  n,  attodiad     [cydiad 
Adjunction,  a  jungk'sbun  n,  cyssylìtiad, 
Adj  urate,  aj'ü.rät  vt,  cynnorthwyo 
Adjuration,  aj.ü.rä'shun  n,  tyngediad 
Adjure,  a.jü'r'  vt,  tyngedu  [trefnu 

Adjust,  a.just'  vt,  cymbwyso,  addasu 
Adjustment,    a.just'nient  n,   addasiad, 

trefniad,  uniawniad      [^cynnorthwyoí 
Adjutant,    aj'ü.tant    n,   is-gadben:    a 
Adjute,  a.jiit'  vt,  cynnorthwyo,  helpu 
Adjutor,  a.jü'tûr  n,  cynnortbwywr 
Adjutory,  aj  u.tur.i  a,  cynnorthwyol 
Adlegation,  ad.lî.gä'shun   n,   cynghen- 

adaeth  [mesnriad 

Admeasurement,    ad.mezh'ur.ment     n, 
Administerjad.min'is.tùrr^gwt-inyddu; 

dirprwyo  [gweinyddiaeth 

Administration,    ad.min.is.trä'shun    n, 
Administrator,      ad.min'is.trä.tûr      n, 

gweinyddwr 
Administratorship,      ad.min'is.trä.túr- 

ship  n,  swydd  weinyddol 
Administratrix,    ad.min.'is.tra.triks   n, 

gweinyddes  [da;  rhagorol 

Admirable,    ad'mî.râ.bl    a,    rhyfeddol 
Admiral,  ad'mî.ral  n,  llyngesydd,  llyng- 

eswr  [môr-lywiant 

Admiralty,     ad'mî.ral.tî     n,     môr-lŷs, 
Admiration,  ad.mî.rä'shun  n,  rbyfeddod, 

syndod ;  hoffder.    Note  of  admiration 

(  !  )  rhyfeddnod  [hoffi 

Admire,  ad.mî'r'wí,  rhyfeddu,  mawrygu ; 
Admirer,    ad.m'i'r'ûr     n,     mawrygwr; 

serchwr,  carwr  [goddefadwy 

Admissible,  ad.mis'î.bl  a,  derbyniadwy ; 
Admission,   ad.mish'un    n,   derbyniad 

caniatâd,  addefiad 


Admit,   ad.mit'   vt,  derbyn;    caniatäu, 

goddef,  addef  [addefiad 

Admittance,  ad.mit'ans  n,   derbyniad; 
Admix,  ad.miks'  vt.  cymmysgu 
Admixture,  ad.miks'tshur  n,  cymmysg- 

iad;  cymmysgedd 
Admonish,    ad.mon'ish  vt,   rhybuddio; 

ceryddu,  cynghori;  dwyn  ar  gof 
Admonition,  ad.mö.nish'un  n,  rhybudd, 

cynghor,  cerydd  [iol 

Admonitory,  ad.mon'î.tur.î  a,  rhybudd- 
Admove,  ad.mwv'  vt,  nesu,  dynesu 
Adnoun,  ad'nûŵn  n ,  ansoddair,  enw  gwan 
Ado,  â.dẃ'  n,  trafferth,  cynhwrf,  terfysg 
Adolescence,     ad.ö.les'ens     n,    blodau 

ieuenctyd;  ieuenctyd  [iaurcwsg 
Adonis,  â.dö'nis  ìi,  blodau'r  gwvnt,  llys- 
Adopt,  â.dopt't'í,  mabwysiadu  [mabwys 
Adoption,  â.dop'shun  n,  mabwysiad, 
Adoptive,  â.dop  tiv  a,  mabwysaidd 
Adorable,     â.dô'r'â.bl     a,    addoladwy, 

parchadwy,  [parch,  anrhydedd 

Adoration,    ad.ö.rä'snun    n,    addoliad; 
Adore,  â.dô'r'  vt,  addoli ;  caru ;  mawrhau, 

anrhydeddu  [trwsio 

Adorn,    â.dôrn'   vt.    addurno,    harddu, 
Adornment,  â.dôrn'ment  n,  addurniad 
Adown,  â.dúẃn'  ad,  i  lawr,  i  waered 
Adread,  â.dred'  ad,  yn  ofnus,  yn  ofnog 
Adrift,  â.drift'  ad,  gvda'r  dwfr,  gj'da'r 

llif  [hyfedr 

Adroit,  a.drôît'  a,  medrus,  deheu,  hylaw, 
Adroitness,  a.drôít'nes  n,  medrusrwydd, 

livlawder,  [benthycol 

Adscititious,    ad.si.tish'us     a,    ffugiol, 
Adstriction,  ad.strik'shun  n,  cydglym- 

iad,  cydrwvmiad  [truth 

Adulation,    aj.ü.lä'shun    n,   gweniaith, 
Adulator,    aj'ü.lä.tur    n,    gwenieithwr, 

truthiwr  [truthgar 

Adulatory,  aj'ü.lä.tur.î  a,  gwenieithus, 
Adult,    â.dult'  n,  un  mewn  oedran :  a, 

cyfandwf,  mewn  oedran 
Adulterate,  â.dul'tur.ät  v,  Hygru,  cym- 
mysgu ;  rhithio :   a,  halogedig,  cym- 

mysgedig ;  ffugiol    [iad ;  cymmysgiad 
Adulteration,  â.dul.tu.rä'shun  n,  Hygr- 
Adulterer,  â.dul'tur.ûr  n,  godinebwr 
Adulteress,    â.dul'tur'es    n,    godineb- 

wraig.  godinebes,  putain 
Adulterine,  â.dul'tur.i'n  n,  bastardd 
Adulterous,  â.dul'tur.us   a,  godinebus, 

puteiniol,  puteinig  [dra 

Adultery,  á.dul'tur.î  n,  godineb,  putein- 
Adumbrate,    ad.um'brät    vt,     cysgodi ; 

braslunio  [odiad 

Adumbration,  ad.uin.brä'f-hun  n,  vj&g- 
6 


öre;  läte;  line,  no,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh. 


AFF 


Adunation,  ad.ii.nä'shun  n,  underlined, 

under  [iad,  gŵyrnì 

Aduneity,  â.dun'sî.tî  n,  camedd,  erym- 

Aduncous,    a.dung'kus,  Adunque,    â- 

dungk'  a,  gŵyream 
Adure,  â.dü'r'  vt,  "deifio,  golosgi,  crasu 
Adust,  â.dust'  a,  golosgedig,  eras 
Adustible,  â.dus'tî.bl  a,  hylosg,  llosg- 
advvy  [deifiad 

Adustion,  â.dust'shun  n,  goddeithiad, 
Advance,  ad-vans'  n,  mynediad  ;  cyn- 
nydd :  v,  myned  ym  mlaen ;  dyrchafu ; 
gwelläu;  cynnyg,  gosod  allan;  talu 
yni  mlaen  Haw,  rhagdalu.  Advanced 
in  years,  oedranus,  hen.  Advance- 
guard,  y  fyddin  flaen,  cynnhorf 
Advancement,  ad.vans'ment  n,  dyrchaf- 

iad,  gwelliant 
Advantage,    ad.van'taj   n,    budd,    lies, 
mael,   elw,  mantais ;   goruchafiaeth  ; 
blaenafiaeth :  vt,  llesäu,  manteisio 
Advantageous,  ad.van.ta'jus  a,  buddiol, 
llesol  [buddioldeb,  llesoldeb 

Advantageousness,  ad.van.ta'jus.nes  n, 
Advectitious,  ad.vek.tish'us  a,  tramor 
Advene,  ad.vin'  vi,  dyfod  at,  cyfarfod 
Advenient,  ad.vi'ni.ent  a,  dynesol 
Advent,  ad'vent  n,  dyfodiad;  yr  adfent 
Adventine,  ad.ven'tin,  Adventitious,  ad- 
ven.tish'us,  Adventive,  ad.ven'tiv  a, 
damweiniol,arddyfodol ;  ammherthyn- 
asol  [adfent 

Adventual,  ad.ven'tshii.al  a,  perthynoli'r 
Adventure,  ad.ven'tshur  n,  antur;  en- 
bydwaith:  i;,beiddiol,lyfasu,ymantur 
Adventuresome,     ad.ven'tshur.sum     a, 
eofn,  dibryder  [hy,  difygwl 

Adventurous,  ad.ven'tshii.rus  a.anturiol. 
Adverb,  ad'vurb  n,  rhagferf,  gorair 
Adverbial,    ad.vur'bi.al    a,    rhagferfol. 
goreiriol  [adwy 

Adversahle,  ad.vûr'sâ-bl  a,  gwrth  wyneb- 
Adversaria,  ad.vur.sê'r'î.â  n,  nod-lyfr 
Adversary,  ad'vur.sur.i  n,  gwrthwyneb- 

wr,  gelyn 

Adverse,  ad'vurs  a,  adfydig,  anffodus, 

gwrthwynebus,  croes.  Adverse  party 

gwrthblaid.   An  adverse  saying,  gom- 

medd  [drygfyd,  ing 

Adversity,   ad.vûr'sî.tî  n,  adfyd,   cyni, 

Advert,  ad.vurt'  vi,  ystyried,  dal  sylw 

Advertence,    ad.vur'tens,    Advertency, 

ad.vur'ten.si    n,  ystyriaeth,   sylwad, 

daliad  sylw,  golygiad  ar 

Advertise,  ad'vur.ti'z  vt,  hysbysu,  cy- 

hoeddi,  mynegu    [bysiad,  cyhoeddiad 

Advertisement,  ad.yortiz.ment  n,  hys- 


Advesperate,ad.ves'pur.äti'z,prydnawnio 
Advice,  ad.v'is'  n,  cynghor ;  mynegiad ; 

hanes  [as;  ca^ 

Advisable,  ad.v'i'za.bl  a,  cymhwys,  add- 
Advisableness,    ad.v'i'za.bl.nes   n,   cy- 

mhwysder,  addasrwydd 
Advise,  ad.vi'z'  vt,   cynghori,    annog  ; 

hysbysu.      Ill-advised,  annoeth;  an- 

ystyriol.  Well-advised,  synwyrol,  call ; 

pwyllog  [yn  ystyriol 

Advisedly,  ad.v'f'zed.li    a,  yn  bwyllog  ; 
Advocacy,  ad'vö.kä.sî,  Advocation,  ad- 

vo.ka'shun  n,  dadleuyddiaeth,  eiriol- 

aeth,  amddiffyn,  arddadl 
Advocate,   ad'vo.kat  n,    eiriolwr,    am- 
ddiffyn wr,   dadleuwr,  arddadl wr:  vt, 

eirioíi,  dadleu 
Advolation,  ad.vo.la'shun  n,  ymdyniad 
Advolution,  ad.vo.lii'shun  n,  ymdreigliad 
Advoutry,  ad.vfiw'tri  n,  godineb 
Advow,  ad.vuw'  vt,  haeru,  gwirio 
Advowee,  ad.vdw.i'  n,  glwys  tadog 
Advowson,  ad.vuw'sun  n,  hawl  i  gyf- 

lwyno  offeiriad  i  eglwys 
Adze,  adz  ?z,bwyell,bwyellgam;  neddyf 
Aerial,  ä.î'r'î.al  a,  awyrol,  wybrol;  uchel 
Aerie,  î'r'î  n,  nyth  adar  ysglyfeithgar 
Aerolite,  ê'r'ö.lit  n,  awyrfaen        [olaeth 
Aerology,  ê'r.ol'ö.jî  n,  awyrddysg,  awyr 
Aeromancy,  ê'r'ö.man.sî  n,  awyrgoel 
Aerometer,  ê'r.om'î.tûr  n,  awyrbwysai 
Aerometry,  é'r.om'î.trî  n,  awyrfeidraeth- 
Aeronaut^  ê'r'ö.nôt  n,  awyrydd,   awyr- 

deithiwr 
Aeroscopy,  ê'r.os'kö.pî  n,  awyrnodiad 
Aerostatic,  ê'r.os.tat  ik  a,  awyriaethol 
Aerostation,  ê'r.os.tä'shun  n,  awyrydd- 
iEsthetic,  ls-thet'ik  a,  deiniol         [iaeth. 
Afar,  â.fâr'  a,  pell,  hirbell,  anghysbell 
Afeard.  â.fì'rd'  a,  brawychus,  ofnus 
Afer,  ä'fûr  n,  gwynt  y  deau-orllewin 
Affability,  af.â.bìl'î.tî,  Affableness,  af- 

â.bl.nes  n,  mwynder,  tiriondeb,    hy- 

nawsedd  [foes 

Affable,  af'â.bl  a,  mwyn,  addfwyn,  hy- 
Affabrous,  a.f  ä'brus  a,  cvfan,  perffaith 
Affair,    a.fê'r'    n.     gorchwyl  ;     achos  ; 

perwyl.       An  affair  of   importance, 

mater  o  bwys 
Affear,  Affere,  a.fîY  vt,  sicrhau,  sefydlu 
Affect,  a.fekt'  n,  serch,  teimlad ;  naws ; 

nwyd :  vt,  cyffroi ;  ceisio ;  ffuantu 
Affectation,  af.ek.ta'shun,  Affectedness, 

a.fek'ted.nes  n,  cymhendod,  mursen- 

dod,  coegdyb 
Affected,  a.fek'ted  a,  coegaidd         [gar 
Affectins,  a.fek'tinoj  a,  cvnhvrfiol ;  rhith- 
"       7 


AGG  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took ; 


Affection,  a.fek'shun  n,  cariad,  serch  ; 

affeithiad,  tuedd;  clefyd  haint 
Affectionate,   a.fek'shun.at   a,   serehog, 

caruaidd,  tyner  [ffröus 

Affective,    a.fek'tiv   a,  teimladwy,   cy- 
Affettuoso,  a.fet.ü.ö'sö  ad,  yn  dyner  a 

pheraidd 
Affiance,  a.f'i'ans    «,  ymddiried,   cred, 

goglud :  vt,  ymddiried,  dyweddi'o 
Affidation,  af.î.dä'shun,  Affidature,  af'i- 

dä.tshûr  n,  cyfammodiad 
Affidavit,  af.Lda'vit  n,  llw  cyhoedd 
Affiliation,  a.fil.î.ä'shun  n,  mabwysiad 
Affinage,  af'î.näj  n,  purad,  coethiad 
Affined,  a.fmd'  a,  yn  perthyn 
Affinity,    a.fin'î.tî   n,    perthynas     trwy 

briodas ;  tebygoliaeth 
Affirm,  a.fûrm  vt,  haeru ;  sicrhau,  gwirio 
Affirmable,  a.fûr'mâ.bl  a,  haeradwy 
Affirmant,  a.fûr'mant  n,  sicrhäwr,  honwr 
Affirmation,  af.ûr.mä'shun  n,  cadarnhâd 
Affirmative,    a.fur'ma.tiv     n,    sicrbaol, 

cadarnhaol  [cyssylltu 

Affix,  a.fiks'  vt,  cydio,  sicrhau,  hoelio  ; 
Affix,  afiks  n,  cyssawd,  olddodiad 
Affiation,  a.fiä'shun  n,  anadliad 
Afflict,  a.flikt'  vt,  gofidio,  trallodi,  drygu 
Affliction,  a.flik'shun  n,  cystudd,  adfyd 
Afflictive,  a.flik'tiv  a,  traílodus,  gofidus 
Affluence,  af'lii.ens  n,  llawnder,  cyfoeth 
Affluent,  aflii.ent  «,  goludog,  gorlawn 
Afflux,   afluks,    Affluxion,   a.fluk'shun 

n,  llanw,  llifeiriad 
Afford,  a.fö'rd  vt,  rhoddi,  gweini;  cpi- 

nyrchu;  gallu  [breinio 

Affranchise,  a.fi-an'tshiz  vt,  rhyddhau  ; 
Affray,  a.frä'  n,  ymryson,  terfysg,  ym- 

ladd :  vt,  brawychu,  dychiynu 
Affliction,  a.fi-ik'shun  n,  rhathiad 
Affright,   a.fr'it',    Affrightment,    a.fri't'- 

ment  n,  braw,  dychnm 
Affront,  a.frunt'  n,  sarhâd,  anfri,  am- 

mharch :  vt,  difri'o,  sarhau ;  digio 
Affrontive,  a.frun'tiv  «,  sarhäus 
Affuse,  a.fuz'  vt,  tywallt  un  peth  ar  arall 
Affusion,  a.fu'zhun  n,  tywalltiad  ar  beth 
Affy,  a.f i"  vt,  dyT\reddi'o ;  hyderu 
Afield,  â.fíld'  ad,  i'r  maes,*yn  y  maes 
Aflat,  â.flat'  ad,  yn  wastad 
Afloat,  â.flöt'  a,  ar  nawf ;  yn  symmud 
Afoot,  â.fẁt'  ad,  ar  draed,  ar  droed 
Afore,  â.fö'r'  pr  and  ad,  rhag,  cyn,  o 

flaen,  o'r  blaen 
Aforehand,    a.foVhand  ad,  ym    mlaen 

Haw,  o'r  blaen,  rhag  Haw 
Aforesaid,  â.fô'r'sed  a,  rhagddvwededig, 

rhagenwedig.  a  enwyd  ẅ  blaen 


Aforetime,  â.fö'r'tîm  ad,  o'r  blaen.  gynt 

Afraid,  â.fräd'  a,  dychn'nedig.  ofhus.    I 

am  afraid,  mae  ofh  arnaf,  ofhaf.     To 

make  one  afraid,  brawychu  un,  peri 

iddo  ofhi,  dychrynu 

Afresh,  â.fresh' a<Z,  o'rnewydd,  eilwaith, 

eto,  trachefh 
Afront,  â.frunt'  ad,  cyferbyn,  o  flaen 
Aft,  aft  ad,  yn  ol,  wrth  y  llyw 
After,  af 'tûr  pr,  gwedi,  ar  ol.     After- 
birth, olysgar,  y  brych.     After-math, 
adladd.       After-pains,  poenau    wedi 
esgor.     After-wit,  olsynw)T.     After 
this  manner,  fel  hyn.     To  go  after 
him,  myned  ar  ei  ol,  dilyn,  canlyn 
Afternoon,  af.tûr.nŵn'  n,  echwydd,  pryd- 

nawn 
Afterwards,  af 'tur.wurdz  ad,  gwedi  hyny 
Aga,   ä'gâ   n,    swyddog  milwraidd  yn 

Nhwrci 
Again,  â.gen'  ad,  eilwaith,  drachefh,  eto, 
hefyd.     As  big  again,  cymmaint  arall, 
Over  again,  o'r  newydd.      To  repeat 
again,   ailadrodd.     To  raise  or  rise 
again,  adgyfodi 
Against,  â.genst'  pr,  erbyn,  yn  erbyn, 
cyferbyn ;  rhag-.  gwrth-.  Against  one's 
consent,  yn  groes   i  ewyllys  un:   o"i 
Agape,  â.gäp'  ad,  yn  safnrwth     [anfodd 
Agaric,  ag'a.rik  n,  madarch 
Agast,  â.gast'  a,  syn,  brawychus 
Agate,  ag'ät  n,  maen  muchudd 
Age,   äj   n,   oed,   oedran;    oes,   einioes, 
hoedl,   cenedlaeth.       Of  age,  im    ar 
hugainoed.  Old  age,  henaint.  Persons 
of  the  same  age,  cyfoedion 
Aged,  ä'jed  a,  hen,  oedranus.  oediog 
Agency,  ä'jen.sî  n,  goruchwyhaeth 
Agent,  ä'jent  n,  goruchwyliwr,  dirprwy ; 
.  achos  [iâ 

Aggelation,  aj.e.lii'shun  n,  clynuad   yr 
Aggeneration,  a.jen.u.rä'shun    n,   cyd-  , 

genedliad 
Aggerate,  aj'ur.ät  vt,  pentyru  [sypio 
Agglomerate,  a.glom'ur.ät  v,  pellenu, 
Agglutinate,  a.glü'tí.nät  v,  cydlydio 
Aggrandise,  ag'ran.d'fz  vt,  urddasu, 
anrhydeddu,  mawrhau,  dyrchafu,  codi 
Aggrandisement,     ag'ran.d'iz.ment     n,  j 

dyrchafiad  [herio,  cyffroi 

Aggravate,  ag'ra.vat  vt,  mwyhâu  bai ; 
Aggravation,  ag.ra.va'shnn  n,  mwyhâd 

bai;  cyffroad 

Aggregate,   ag'rî.gät   a,  cydgrynöedig, 

rhefawl:   n,  crynoad,  cyfanswm:    vt. 

cydgorlanu;  casglu,  cynnull  [casgliad 

Aggregation,  agji-ga'shun  «,  cynnodiad, 

8 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=:z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       ALE 


Aggress,    a.gres'   vi,    dechreu  cynhen, 

ymosod 
Aggression,    a.gresh'un    n,  ymosodiad, 

dechreuad  cynhen  [y  gynhen 

Aggressor,  a.gres'ûr  n,  ymosodydd,  cwd 
Aggrievance,   a.gri'vans  n,  gofid,    gor- 

mes,  alaeth  [poeni 

Aggrieve,    a.griv'   vt,  bhno,    gormesu, 
Aggroup,  a.grŵp'  vt,  crynoi,  cydgasglu 
Aghast,  â.gast'  «,  syn,  dychrynedig 
Agile,  aj'il  a,  ystwyth,   esgud,  heinyf, 

sionc  [?i,  bywiogrwydd 

Agihty,     a.jil'î.tî,    Agileness,     aj'il.nes 
Agio,   aj'î.b'   n,  y  gwahaniaeth    mewn 

cyfnewidwriaeth  arian  tramor 
Agist,  â.jist'  vt,  cymmeryd  anifeiliaid  i 

bori ;  casglu  arian 
Agistage,    â.jis'täj,   Agistment,  â.jist'- 

ment  n,  tir  porfa  [dadleu 

Agitate,  aj'î.tät  vt,  cynhyrfu,  aflonyddu; 
Agitation,    aj.î.tä'shun   n,    cynhyrriad; 

aflonyddwch  [aflonyddwr 

Agitator,     aj'î.tä.tur     n,     C)Tihyrfiwr, 
Aglet,  ag'let  n,  pwyntel,  olpai 
Agminal,  ag'mî.nal  a,  byddinol 
Agnail,  ag'näl  n,  corn;   ewinor,   ewin- 

wasg  [tad 

Agnation,  ag.nä'shun  n,  carenydd  o  du 
Agnition,  ag.nish'un  n,  cydnabyddiaeth 
Agnize,  ag.n'iz'  vt,  cydnabod,  addef 
Agnomination,  ag.nom.î.nä'shun  n,  cyf- 

atebiad  geiriau 
Ago,  â.gö'  ad,  cyn  hyn  [awyddus 

Agog,    â.gog'    ad,    yn   chwannog,    yn 
Agonize,  ag'o.niz  vi,  dirboeni 
Agonistes,    ag.o.niz'tiz   n,  ymdrechwi'; 

cleddyfwr 
Agony,  ag'ö.nî  n,  gloes,  ing ;  ymdrech 
Agrarian,  â.grê'r'î.an  a,  arddwriaethol. 

maesyddaidd,  gwledig  [cyfateb 

Agree,    â.grî'    vt,    cytivno,    heddyehu; 
Agreeable,      â.grî'â.bl     a,     cyfatebol; 

boddus  [rwydd;  hyfrydwch 

Agreeableness,   â.grî'â.bl.nes  n,  addas- 
Agreement,     â.gri'ment    n,    cytundeb, 

cyfatebiad 
Agrestic,  â.gres'tic  a,  gwledig ;  taiogaidd 
Agricultural,    ag.ri.kul'tshii.ral    a,    a- 

maethyddol  [yddiaetb. 

Agriculture,  ag'ri.kul.tshur  n,  amaeth- 
Agriculturist,  ag.ri.kul'tshu.rist  n,  11a- 

furwr,  amaethydd,  ffermwr 
Aground,  â.grûŵnd'  ad,  ar  lawr,  ar  dir 
Ague,    a'gii    n,    y   cryd,    y   deirthion. 

Tertian  ague,  cr}rd  tridiau  [aidd 

Aguish,  a'güish  a,  crydol,  crynoi,  oer- 
Ali.  à  i.  0  !  och  !  aha  !  wb 


Aha,  â.hâ'  *,  wfft !  ha 

Ahead,  â.hed'  ad,  ym  mlaen,  o  flaen 

Ajar,  â. jâr'  ad,  banner  agored 

Aid,  äd  vt,  cynnorthwy,  nerthu,  helpu 

Aid,  äd,  Aidance,  ä'dans  n,  porth,  cy- 

mhorth,  nawdd 
Aidant,  ä'dant  a,  cynnorthwyol 
Aid-de-camp,  e.du.kong'  n,    gweinydd 

cadflaenwr 
Aidless,  ädles  a,  digymhorth,  diborth 
Ail,  äl  v,  dolurio,  poeni,  gofidio  [us 

Ailing,  ä'ling  a,  doluriol,  clafaidd,  clwyf- 
Ailment,  äl'ment  n,  dolar,  afiechyd 
Aim,  äm  v,  annelu,  amcanu,  cyfeirio :  n, 

amcan,  cyfeiriad,  nod 
Air,  e'r  n,  awyr,  awel ;  dygan,  alaw :  vt, 

awyro,  awjTru;  twymo,  heulo.     Air- 
built,    disail,   ffugiol,    dychymmygol. 

Air-gun,  awyrddryll.     Air-shaft,  my- 

nedfa  i  awyr,  mwndwll 
Airiness,  ê'r'î.nes  n,  llonder,  awynad 
Airless,  ê'r'les  a,  di-a%vyr,  cauedig 
Airüng,  ê'r'ling  n,  coegyn,  ysgentyn 
Airs,  e'rz  np,  per  donau ;  coegddulliau 
Airy,  ê'r'î  a,  awyrol,  awelog ;  coegffol 
Aisle,  i'l  n,  rhodfa  mewn  eglwys 
Ait,  ät  n,  ynysig  mewn  afon 
Akin,  a.kin'  a,  perthynol  [mynor 

Alabaster,  al'â.bas.tûr  n,  math  o  faen 
Alack,  a.lak',  Alackaday,  a.lak'a.da  i, 

och  fi !  [rodrwydd 

Alacrity,  a.lak'ri.ti  n,  bywiogrwydd,  pa- 
Alamode,  â.lâ.möd'  ad,  yn  ol  yr  ai-fer 
Alarai,  â.lârm'  vt,  dychrynu;  galw  at 

arfau:    n,    ofh,    dychryn;    rhybudd, 

gwaedd,  bloedd  [rhybudd 

Alarum,   â.lar'um   n,    gwaedd    perygl, 
Alas,  â.ías'  i,  och !  och  fi !  aha ! 
Alb,  alb  n,  gwenwisg 
Albeit,  ôl.bî'it  c,  er,  er  hyny,  anllai,  eto 
Albion,  al'bî.un  n,  hen  enw  Prydain 
Alcaic,  al.ka'ik  n,  pennill  Alcseus 
Alcaid,  al.kad'  n,  enw  swyddog  yr  His- 

paen  [Hispaen 

Alcavala,  ahkav'a.la  n,  toll  a  delir  yn  yr 
Alchemist,  al'kem.ist  n,  un  yn  hòni  y 

gall  droi  meteloedd  yn  aur,  uchfTeryll 
Alchemy,  al'kem.i  n,  uchfferylliaeth 
Alcohol,  al'ko.hol  n,  gwirf        [gwirfiad 
Alcohohzation,     al.ko.hol.i.za'shun     n, 
Alcoholize,  al'ko.ho.li'z  vt,  gwirfio 
Alcoran,  al'ko.ran  n,  Beibl  y  Mahomet- 

iaid  [fwd 

Alcove,  al-kov'  n,  ystafell  nenfwd,  cell- 
Alder,  óTdûr  »,  gwernen  [eddwr 
Aldei-man,  ôl'dûr.man  n.  henadur,  seii- 
Ale,  iil  n,  cwrw.  diod.  heiddlvn 
9 


ALL   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rme,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tvv=too,  twk=took, 


Aleberry,  äl'ber.î  n,  math  o  ddiod  gym- 

mysgedig  [cwrw 

Aleconner,  al'kon.ur  n,  golygwr  mesurau 
Alectryomancy,     a.leck'tn.o.man.si     n, 

ceiliog-ddewiniaeth 
Alegar,  al'î.gâr  n,  cwrw  sur 
Alehouse,  äl'hûŵs  (alehouses,  äl'hûŵ- 

ziz)  n,  cwrwfdy,  diotty,  tafarn 
Alembic,  a.lem'bik  «,  math  o  ddystyll- 
Alength,  â.length'  ad,  yn  ei  hyd     [lestr 
Alert,  â.lûrt'  a,  bywiog,  heini.  gwyliad- 

wrus  [hoewder 

Alertness,    â.lûrt'nes    n,  bywiogrwydd, 
Alewife,  äl'wi'f  n,  tafarnwraig 
Alexandrine,  al.eg.zan'drin  n,  Hindi  yn 

cynnwys  deuddeg  sill 
Alexipharmic,    al.eks.i.far'mik.     Alex- 

iteric,  al.eks.i.ter'ik  a.  eyfareddol  rhag 

gwenwyn  [llythyrenol.  alsawdd 

Algebra,  al'gî.bra  n,  alsoddeg,  rhyfyddeg 
Algebraic,   al.ji.bra'ik,    Algebraical,  al- 

jî.brä'î.cal  a,  aJsoddol 
AÌgebraist,  al'ji.brä.ist  n.  alsoddegydd 
Algid,  al'jid  a,  oerllyd,  fferllyd 
Algidity.'al.jid'î.tî,  Algor,  al'gôr  n,  oer- 

fel,  oerni,  anwyd 
Algorithm,  algorithm  n,  rhifyddiaeth 
Alias,  ii'li.as  ad,  neu,  yn  amgen 
Alibi,  al'î.bî  n,  lie  arall.     To  prove  an 

alibi,  profi  absennoldeb  [hyfaeth 

Alible,   al'i.bl   a,  maethlawn,   maethus. 
Alien,  ä'lî.en  n,  allwlad,  alltud,  estron 
Alienable,  ä'lî.en.â.bl  a,  trosglwyddadwy 
Alienate,   ä'lî.en.ät  vt,   dyeithro;    trosi, 

arallu:  a,  estronol,  dyeithr 
Alienation,    ä.lî.en.ä 'shun    n,    aralliad, 

trosiad,  gwerthiad 
Alight,  â.lì't'  vi,  disgyn,  dyfod  i  lawr 
Ahke,  a.l'fk'  ad,  yn  debyg,  yn  gyffelyb, 

unddull,  cymmaeth  '  [bwyd 

Aliment,  al'î.ment  n,  maeth,  lluniaeth, 
Alimental,  al.î.men'tal,  Alimonious,  al- 

î.mö'ni.us  a,  maethol 
Alimony,    al'î.mun.î    n,    maeth;     rhan 

gwraig  wedi  ysgar  heb  achos  cyfreith- 

lawn 
Aliquant,  al'i.kwant  a,  anghydrif 
Aliquot,  al'i.kwot  n,  cydnifer 
Alish,  ii'lish  a,  cwrwaidd 
Alive,  a.li'v'  a,  byw,  yn  fyw,  bywiog,  sionc 
Alkahest,  al'kalhest  n,  ardnvy th 
Alkali,  al'ka.li  n,  gwrthsur 
Alkaline,  al'ka.lin  a,  gwrthsuraidd 
Alkermes,  al.kur'miz  n,  cyffaith  grawn 

kermes 
All,  ôl  a,  oil,  holl,  pawb,  y  cwbl 
Allatrate,  al'â.trät  vt,  cyfarth,  difrio 


Allaudable,    a.ló'dâ.bl   a,    canmoladwy, 

gwiwglod,  clodwiw 
Alay,   a.lä'    vt,   tymheru;    cymmysgu; 

llinaru:  n,  adwyn,  eymmysgedig  ag 

un  mwy  gwertbiawr  [deniad,  llithiad 
Allectation,    al.ek.ta'shun     n,    hudiad, 
Allegation,  al.î.gä'shun  n,  haeriad;  dadl 
Allege,  a.lej'  vt,  hbni,  haeru,  gwirio 
Allegeable,  a.lej'â.bl  a,  traethadwy 
Allegiance,  a-lí'jî.ans  n,  fiyddlondeb  i'r 

llywodraeth  [dammegol 

Allegorical,    aU.gor'i.kal    a,    arall egol, 
Allegory,  al'tgor.i  n,  aralleg,  cyflfelyb- 
Allegro,  al.î'grö  a,  ynfywiog         [iaeth 
Alleluja,  al.i.lü'yâ  it,  moliant  i  Dduw 
Alleviate,   a.li'vi.at    vt,   ysgythhau,   es- 

mwytho,  esmwythSu 
Alleviation,  a.li.vi.a'shun  n,  ysgafhhfid 
Alley,  al'i  n,  rhodfa ;  heol  gul 
AUnallowtide,  ól.hal'ö.t'íd  n,  calan  gauaf 
Alliance,  a.  li'ans  n.  cyt'athrach.  cynghrair 
Alliciency,  a.lish'en.sî  n,  attyniad.  swyn 
Allied,  a.l'íd'  a,  cytathrachol,  cynghreir- 

iol,  cyfunedig 
Alligation,  al.î.gä^shun  n,  cydglymiad 
Alligate,  al'î.gät  vt,  cydglymu 
Alligator,  al'î.gä.tûr  n,  crocodil,  addanc 
Allision,  a.lizh'un  n,  cyd-daro,  cyttaro 
Alliteration,  a.lit.u.rä'shun  n,  cydlyth- 

yreniad  [eyd-ddodiad 

Allocation,    al.o.kii'.shun    n,    gosodiad, 
Allocution,  al.o.kii'shun  n,  cyfarchiad  i 

arall  [rhydd 

Allodial, a.lö.'dî.al  a, breninol,annibynol, 
Allodium,  a.lö'dî.um  n,  rhydd-feddiant 
Allonge,  a.lunj'  n,  gwth  neu  gais  ag  art 
Allot,  a. lot'  vt,  gosod,  penodi,  cyfranu 
Allotment,  a.lot'ment  n,  cyfran,  dawg, 

darn  o  dir  [t^ng 

Allow,  a.lûŵ'  vt,  caniatäu;  goddef,  gos- 
Allowable,  a.lûŵ'â.bl  a,  goddefol,  can- 

iataol,  goddefadwy 
Allowance,  a.lfuv'ans  n,  goddefiad ;  dogn 
Alloy,  a.lôí'  11,  adwyn  o  is  werth  }m  gym- 

mysgedig  ag  aur,   arian,  &c,  er   eu 

ca'ledu :  vt,  cymmysgu  meteloedd 
Allubescency,    al.ü-bes'en.sî   n,    parod- 

rwydd 
Allude,  a.liid'  vi,  cyfeirio,  cyffelybu 
Alluminate,    a.lü'mî.nät    vt,    addurno, 

gwychu  [lli^dd 

Alluminor,     a.lü'mî.nûr    n,    paentiwr, 
Allure,  a.lii'r'  vt,  hudo,  denu,  lhthio 
Allurement,  a.lii'r'ment  n,  hudoliaeth 
Allusion,   a.lii'zhun  n,   cyfeiriad;    aw- 

grym 
Allusive,  a.lii'siv  a  cyffelvbol;  cvfeiriol 
10 


ôre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  THis;=j=dzh.       AMB 


Alluvium,  a.lii'vi.um  re,  ysbwiial  agludir 

gan  ddwfr  \_vt,  ymgyfathrachu 

Ally,  a.l'i'  n,  cynghreiriad ;  cyfaill;  car: 
Almacantar,  al.ma.kan'tur  re,  cylch  yn 

cyfochroli'r  terfyngylch 
Almanac,  al'ma.nak  re,  amseroni,  dydd- 

lyfr.      Almanac-maker,  amseronydd 
Almandine,  al'man.di'n  re,  math  o  faen 

gwerthfawr 
Almighty,  ôl.mi'tî  a,  Hollalluog :  re,  Duw 
Almond,*  â'mund    n,    ffrwyth   y    pren 

almon.  Almonds  of  the  throat,  chwar- 

enau  y  gwddf 
Almoner,  al'mun.ûr  re,  elusenwr 
Almonry,    al'mun.rî,    Amry,    âm'rî    re, 

elusenfa 
Almost,   ôl'möst  ad,  ym  mron,    agos, 

braidd,  o  fewn  ychydig,  prin 
Alms,  amz  re,  elusen,  cardod,  cardawd. 

Alms-deeds,   elusenau.     Alms-house, 

elusendy,  ysbytty 
Aloes,  al'oz  re,  sudd  pren  alws 
Aloetic,  al.o.et'ik  a,  alwsaidd 
Aloft,  â.loft'  ad,  yn  uchel,  fry,  i  fyny 
Alogy,   al'ö.jî  re,  afresymoldeb,   ynfyd- 

rwydd  [  nun 

Alone,  â.lön'  a,  imig,  unigol,  wrtho  ei 
Along,  â.long'  ad,  ym  mlaen;  bellach. 

Along-side,  wrth  ochr  y  Hong 
Aloof,  â.lŵf'  ad,  o  bell,  o  hirbell 
Alopecy,  al'ö.pî.sî  re,  syrthiad  y  gwallt 
Aloud,  â.lûŵd'  ad,  jn  uchel,  yn  groch 
Alpha,  al'fâ  re,  y  llythyren  gyntaf  yn  yr 

eçwyddor  Roeg 
Alphabet,  al'fâ.bet  re,  yr  egwyddor 
Alphabetical,  al.fa.bet'i.kal  a,  egwydd- 
Alpine,  al'p'in  a,  mynyddig  [oraidd 

Already,  ol.red'î  ad,  eisoes,  yn  barod, 

cyn  hyn,  o'r  blaen 
Also,  ôl'sö  c,  hefyd,  yn  yr  un  modd 
Altar,  ôl'tûr,  re,  allor,  b^Tdd  y  cymmun 
Altaraçe,  ôl'tur.äj  re,  yr  offrwm 
Alter,  ol'tûr  v,  newid,  arallu 
Alterable,  ôl'tur.â.bl  a,  nemdiadwy 
Alterant,  ôTtur.ant  a,  new-idiol 
Alteration,    ôl.tu.rä'shun    n,    newidiad, 

cyfne-nàdiad  [gweithio  yn  raddol 

Alterative,  ol'tu.ra.tiv  re,  cyffer  yn 
Altercate,  ôl't  ur.kat  vi,  ymeirio,  ymgecru 
Altercation,  ôl.tûi\kä'shun  re,  ymryson, 

ymddadleuad 
Alternate,   ôl.tûr'nät  a,   cylchynol,  bob 

yn  ail :  v,  newid  bob  yn  ail 
Alternation,  ôl.túr.nä'shun  re,  cylchyniad 
Alternative,  ol.tur'na.tiv  re,  dewisiad  o 

un  o  ddau  beth,  dewis 
Althea,  al.thí'â  re,  prysgen  flodeuawl 


Although.  ôl.THò'  ad,  er,  pe,  cyd  bo 
Altiloquence,  al.til  o.kwens  re,  chwydd- 

iaith  [uchfesuriad 

Altimetry,  al.tim'î.trî  re,  uchfeidraeth, 
Altisonant,  al.tis'ö.nant  a,  uchelseiniol 
Altitude,  al'tî.tüd  n,  uchder,  uchelder 
Altogether,  ôl.tŵ.geTH'ûr  ad,  yn  hollol, 

i  gyd,  yn  llwyr,  yn  gyfan-gwbl 
Aludel,  ai'ü.del  re,  math  o  lestr  a  arferir 

mewn  ffeiylhaeth 
Alum,  al'um  re,  allawg,  alwm 
Aluminous,  â.lü'mî.nus  a,  allogaidd,  al- 

ymaidd  [gwenynfa 

Alveary,  al'vî.ur.î  re,  gardd  wenyn, 
Always,  oTwaz,  ad,  yn  wastadol,  bob 

amser  sennol  Be) 

Am,  am  vi,  wyf,  ydwyf.  (Amser  pre- 
Amability,  ä.mâ.bil'î.tî  re,  hawddgai-wch, 

anwyldeb  [yn  egn'iol 

Amain,  â.män'  ad,  â'r  holl  egni,  yn"lew, 
Amalgam,  â.mal'gam  re,  coi-fforiad  ad- 

wynau  [gu  adwynau 

Amalgamate,  â.mal'gâ.mät  vt,  cymmys- 
Amand,  â.mand'  vt,  anfon,  gyru  ymaith 
Amandation,    â.man.dä'shun   re,  cenad- 

wriaeth  [fenydd  geiriau  arall 

Amanuensis,  â.man'ü.en.sis  re,  ysgri- 
Amaranth,  am'â.ranth  re,  blodau  ammor, 

anfarwaint  [aidd 

Amaranthine,  am.â.ran'thm  a,  ammor- 
Amaritude,  â.mar'î.tüd  n,  chwei-wder 
Amass,  â.mas'  vt,  casglu,  croni,  pentyru 
Amassment,  â.mas'ment  re,  pentyriad 
Amate,  â.mät'  vt.  dycmynu,  arswydo 
Amateur,  â.mâ.tûr'  re,  carwr  y  celfydd- 
Amatory,  am'â.tur.î  a,  serchlawn  [ydau 
Amaurosis,  am.ô.rö'sis  re,  gwendid  golwg 
Amaze,  a.maz'  vt,  synu,  rhyfeddu ;  braAV- 

ychu,  irdangu 
Amazement,  a.maz'ment  re,  syndod,  ar- 

uthredd,  braw  [garwen 

Amazon,   am'a.zun  n,   gwraig  ŵaidd, 
Ambages,  am.bii'jiz  re.  cylchymadrodd 
Ambassador,  am.bas'â.dûr  re,  prif  gen- 

adwr,  negesydd 
Ambassage,  am'bas.iij  re,  cenadwri 
Amber,  am'bûr  re,  gwefr,  elydr 
Ambergiis,  am'bfu-.gris  re,  ambyi- 
Ambidexter,  am-bî.deks'tûr  re,  un  de- 

heuig  o  bob  Haw;  un    dauwynebog; 

dyhinm 
Ambidextrous,   am.bi.deks'trus  a,   cyf- 

lawiog;  dauwjmebog 
Ambient,  am'bî.ent  a,  amgylchol 
Ambigu,   am'bî.gü  re,  dysglaid  o  gym- 

mysgedd  dyeitlu-         [  aeth ;  nrwysder 
Ambiguity,    am.bî.gü'î.ti    re,    ammheu- 
11 


ANA  path,  fat.  ëre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took; 


Ambiguous,   am.big'ü.us  a,  ammhëus; 

mwys;  arbetrusol 
Ambiguousness,  am.big'ü.us.nes  n,  an- 

nilysnvydd,  mwysder  [petrusiaeth 
Ambiloquy,  am.bil'o.kwi  n,  annilysiaeth, 
Ambiloquous,     am.bil'o.kwus    a,     am- 

mheuol,  petrusol  [iad 

Ambit,  am  bit  n,  amgylchedd,  cylchyn- 
Ambition,    am.bish'un,    Ambitiousness, 

am.bish'us.nes   n,    uchelgais,    uchel- 

drem  [awyddus 

Ambitious,  am.bish'us  a,  ucnelfrydig, 
Ambitude,  am'bî.tüd  n,  cylch,  cwmpas 
Amble,  am'bl  vi,  rhygyngu :  n,  rhygyng- 

iad  [duwiau 

Ambrosia,     am.brö'zhî.â    n,    bwyd     y 
Ambrosial,  am.bro'zln.al  a,  per,  hyfryd; 
Ambry,  am'brî  ??,  bwytty.  cardotty 
Ambulation,  am.bü.lä'shun  n,   rhodiad, 

cerddediad  [aramredol 

Ambulatory,  am'bü.lä.tur.î  a,  rhodianol, 
Ambury,   amT)u.rî  n,  dafaden  waedlyd 

ar  geffyl 
Ambuscade,  am.bus.kad',  Ambush,  am'- 

bwsli  n,    cynllwyn,  cynllwynfa,  rhag- 

odfa;  cadbwll  [gwlyb-llosgiad 

Ambustion,    am.bust'shun   n,    llosgiad, 
Amel,  am'el  n,  arliw,  barnais 
Amelcorn,  am'el.korn  n,  gwenith  Ffreng- 

ig  [gwelläu 

Ameliorate,    â.mî'lî.ü.rat    vt,    diwyllio, 
Amen,  ä'men'  ad,  yn  wir;  boed  felly 
Amenable,  â.mî'nâ.bl  a,  atebol,  cyfrifol 
Amenance,    am'en.ans    n,    ymddygiad, 

agwedd  [  divvy  2Ì0 

Amend,  â.mend'  v,  adgyweirio,  gwelläu 
Amendment,  â.mend'ment  n,  divvygiad. 

gwellâd  [rwydd 

Amends,   a.mendz'  np,   iawn,   boddlon- 
Amenity,  ä.men'î.tî  n,  hyfrydwch  lie 
Amerce,  â.mîirs'  vt,  dirwyo 
Amercement,    â.mûrs'ment    n,    dirwy, 

camhvrw  [fawr 

Amethyst,  am'î.thist  n,  maen  gwerth- 
Amiable,  ä'mî.â.bl  a,  hawddgar,  pryd- 

weddol,  serchus  [ystinos 

Amianthus,  am.i.an'thus  n,  math  o  faer. 
Amicable,  am'i.ka.bl  a,  caredig,  hygar, 

hvnaws,  cyfeiUgar  Lg17s 

Amice,  am'is  n,  pilyn  isaf  yr  ofl'eren- 
Amid,  â.mid',  Amidst,  ft. midst'  pr.  yng 

nghanol,  ym  mhlith,  plith,  ym  mysg, 

rhwng  "[warthus 

Amiss,  â.mLs'  ad,  ar  fai,  yn  feius,  yn 
Amission,  â.mish'un  n,  colled,  coll.  di- 

fuddiad 
Amit,  â.mit'  vt.  golhvng  ymaith 


Amity,  am'í.tí  n,  cariad,  cyfeillach 
Ammonia,  a.mö'nî.â  n.  math  o  wrthsur 
Ammonium,  a.mö'nî.ûm  n,  math  o  ad- 

wyn  [rhyfel 

Ammunition,  am.ü.nish'un  n,  arhvy 
Amnesty,  am'nes.ti  n,  deddf  ebargofiad 

troseddau 
Amomum,  â.mö'mum  n,  math  o  ffrwyth 
Among,  â.mung',  Amongst,    â.mungst' 

pr,  ym  mhhth,  ym  mysg,  rhwng 
Amorist,  am'ö.ríst  n,  cariad-fab 
Amorous,  am'ö-rus  a,  careugar ;  anllad 
Amort,  â.môrt'  a,  digalon,  trwm,  prudd 
Amount,  â.mûŵnt'  n,  cyfanswm,  swm : 

vt,  cyrhaedd,  cynnyddu.  [waith 

Amour,  ä.mŵ'r'  a,  anllad,  serch,  nwyf- 
Amove,  a.mwv'  vt,  symmud ;  diswyddo 
Amphi-,  Amj>h- px,  yn  arwyddo  dau 
Amphibious,  âm.fib'yus  a,  deu-elfenog, 

cyntefin 
Amphibology,    am.fî.bol'ö.jî    n,  mwys- 

iaith.  mwysair  [ieithol 

Amphibolous,     am.fib'ö.lus    a,    mwys- 
Amphisbama,  am.fis.bí'nâ  n,  amwibon 
Amphiscii,  am.fish'yi-  n,  trigolion  y  cylch 

poeth  '    [reudy.  chwareui'a 

Amphitheatre,  am.fi  .thî'â.tûr  n,  chwa- 
Amphora,  am'f  ü-rá  n,  math  o  ddiodlestr 
Ample,  am 'pi  a,  helaeth,  mawr,  eang; 

cyflawn  [llawnder 

Ampleness,  am'pl.nes  n,  helaethder, 
Ampliation,    am.plí.ä'shun,    Amplifica- 

tion,  am.plif.i.ka'shun  n,  helaethiad 
Amplify,  am'pli.fi  vt,  chwanegu,  eangu, 

taenu,  lledu  [eangder 

Amplitude,  am'plî.tüd  n,  helaethnvydd, 
Amputate,    am'pü.tät     vt,    tori     aelod, 

amdori  [iad 

Amputation,  am.pü.tä'shun   n,   amdor- 
Amulet,  am'ii.let  n,  swyn-gyfaredd 
Amuse,  a.miiz'  vt,  difyru ;  hudfoddio 
Amusement,   a.miiz'ment   n.   difyrweh, 

digrifwch  [boddhäus 

Amusive,  a.mu'siv  a,  difyrol,  hyfryd, 
Amygdalate,  â.mig'dâ.lät  a,  almonaidd 
An,  an  a. — A 

Anabaptist,  an.â.bap'tist  «,  ail-fedyddiwr 
Anacamptic,  an.a.kamp'tik  a,  adlamol, 

adlewyrehiol 
Anacathartic,  an.a.ka.thar'tik  n,  medd- 

yginiaeth  gyfogol 
Anachorete,  an.ak'o.ret,  Anachorite,  an- 

ak'o.r'it  n,  meudwv  [arfrudiaeth 

Anachronism,  an.ak'ro.nizin  n.  cam- 
Anaclastics.  an.a.klas'tiks  n,  pelldrem- 

iaeth  [dull  Anacreon 

Anacreontic,    an.ak.ii.ontik    a,  vn     ol 
12 


ore;  late;  line,  no,  miite  she,=zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


AN  I 


Anadiplosis,  an.â.dì.plö'sis  n,  ail-ddybl- 

iad;  ail-roddiad 
Anagogical,  an.fi.goj'i.kal  a,  dirgelaidd 
Anagram,  an'â.gram  n,  traws-symmud- 

iad  Uythyrenau  [awduron 

Analects,  an'a.lekts  n,  pigion  o  amryw 
Analeptic,  an.a.lep'tik  a,  adferol,  cryf- 

haol 
Analogical,    an.â.loj'î.cal,    Analogous, 

â.nal'ö.gus  a,  cyfatebol,  tebyg 
Analogy,  â.nal'ö.jî  n,   cyffelybìad;    cy- 

fatebiad 
Analysis,   a.nal'î.sis   (analyses,   â.nal'î- 

sîz)  n,  dadansoddiad,  dadglymiad 
Analytic,    an.a.lit'ik,  Analytical,   an.â- 

lit'i.kal  a,  dosranol  [dyfynu 

Analyze,  an'a.l'iz  vt,   dattod,  dansoddi, 
Anamorphosis,    an.â.môr'fö.sis    n,    an- 

irurfedigaeth 
Ananas,  â.nä'nas  n,  afal  pinwydden 
Anapaest,  an'â.pest  n,  math  o  fydr  cerdd 
Anaphora,  â.naf'ö.râ  n,  brawdd-addurn 
Anarch,  an'ark  n,  terrysgAvr,  anllywod^T 
Anarchy,  an'ar.ki  n,  teifysg ;  annhrefn, 

aflywodraeth ,  gwrthdeyruedd 
Anasarca,  an.a.sar'ka  n,  dyfrglwyf 
Anastrophe,  â.nas'trö.fì  n,  newidiad  trefh 

naturiol  geiriau  [melltith 

Anathema,  â.nath'ì.mâ  n,  esgymmuniad 
Anathematize,    a.nath'i.ma.tiz    vt,    es- 

gymmuno;  rhegu  [arlog 

Anatocism,  a.nat'o.sizm  n,  llog  ar  log, 
Anatomical,     an.a.tom'i.kal    a,    difyn- 

iadol,  difynol  [difynwi- 

Anatomist,    â.nat'ö.mist    n,    difynydd, 
Anatomy,  â.nat.'ö.mî  n,  difyniaeth  ys- 

gerbwd  [tors,  hynafiaid,  teidiau 

Ancestor,  an'ses.tûi'  n,  cyndad.     Ances- 
Ancestral,  an'ses.tral  a,  hynafaidd,  cen- 

edlawl  [gwelygordd 

Ancestry,   an'ses.tri  n,  achau,   bonedd, 
Anchor,  ang'kur  »,  angor;  vt,  angori, 

bwrw  angor.      Anchor-smith,  gof  an- 

gorion  [angordreth 

Anchorage,     ang'ko.raj     n,      angorfa 
Anchoret,   ang'ko.ret,  Anchorite,   ang' 

ko.r'it  n,  meudwy,  ancr  [bychain 

Anchovy,  an.tsho'vi  n,  matla  o  forbysg 
Ancient,   än'shent  a,   hen,  hirhoedlogi 

oesol:  »,  llumanwr.     Ancients,  hyn- 
afiaid, hynaif,  tadau.  Ancient  of  Days 

Hen  Ddihenydd 
Anciently,   änshent.lî  ad,  gynt,   yn  y 

cynfyd  [bonedd,  achau 

Ancientry,    än'shen.trî    n,    hynafiaeth, 
Ancillary,  an'sil-ur.i  a,  gwasanaethol 
Ankle,  ang'kl  o,  tì'.  r,  migwi'n 


And,  and  c,  a,  ac  [eglur 

Andante,  an.dan'tî  ad,  yn  gymmedrol  ac 
Andiron,  an'd'í.ûni  n,  brigwn,  gobed 
Androgynal,  an.droj'î.nal  a,  deurywiol 
Anecdote,  an'ek.dot  n,  hanesyn,  chwedl 
Anemography,  an.î.mog'râ.fì  n,  gwynt- 


Anemone,  â.nem'ö.nî  n,  llysiau'r  gwynt 
Anemoscope,    a.nem'o.skop    n,  gAvynt- 

fesurydd 
Anent,  â.nent'  ad,  gyferbyn,  ar  gyfer 
Aneurism,  an'u.rizm  n,   eangiad  rhed- 

wely 
Anew,  â'nü'  ad,  o'r  newydd,  eilwaith 
Anfractuous,  an.frak'tshli.us  a,  tröedig, 

dyrus 
Angel,  än j el  n,  angel;  cenad;  ansawd; 

hardd ;  hen  ddarn  o  arian  gwerth  6s.  8c. 
Angehc,    an.jel'ik,     Angehcal,   an.jel'î- 

kal  a,  angylaidd  [cerdd 

Angelot,    anjî.lot    n,    math    o    offeryn 
Anger,  ang'ûr  n,  dig,  digter,  gwg,  llid  : 

vt,  digio,  llidio,  anfoddloni 
Angiography,  an.jî.og'râ.fî  n,  darluniad 

o  lestri  y  coi^fF 
Angle,   ang'gl   n,    ongl,   congl,    cornel, 

genwair :  vi,  genweirio,  pysgota 
Anglesey,  ang'gl.sî  n,  Mon,  Ynys  Mon 
Anglicise,  ang'gh.si'z  vt,  Seisnigo,  troi  i'r 

Seisoneg 
Anghscism,  ang'gli.sizm  n,  Seisnigaeth 
Angober,  ang'gö.bûr  n,  math  o  beran 
Angry,  ang'grî  a,  dig,  llidiog,  digllawn. 

To  be  angry,  digio  [cystudd 

Anguish,  ang'gwish  n,  mg,  gloes,dirboen, 
Angular,   ang'gü.lûr,    Angulous,    ang'- 

gü.lus  a,  onglog,  conglog 
Angulated,  ang'gü.lä.ted  a,  ongledig 
Angust,  ang.gust'  a,  cul,  cyfyng 
Angustation,   ang.gus.tä'shun  n,  culni, 

cyfjmgder  [difryg  anadl 

Anhelation,   an.hî.lä'shun    n,  dyheuad, 
Anhelose,  an'hî.lôs  a,  allan  o  anadl 
Aniented,  an'yen.ted  a,  diddymiedig 
Anüity,  â.nifî.tî  n,  gwracheiddrwydd ; 

ail  fabandod 
Animadversion,    an.i.mad.vur'shun     », 

sylwad,  ystyriaeth,  beuniadaeth ;  cer- 

ydd  [ol,  sylwiadol 

Animadversive,  an.i.mad.vfu-'siv  a,  barn- 
Animadvert,    an.i.mad.vurt'  vt,   bamu, 

sylwi ;  ceryddu,  beio 
Animal,  an'î.mal  n,  anifail,  mil,  milyn : 

a,  eneidiol,  bywiol,  nwyfbl 
Animalcule,    an.i.mal'kul  n,  milyn  an- 

weledig  i'r  llygad  [imalcule 

Animalcula,    an.i.mal'kii.la    np. — An- 
13 


ANT  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  Orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twkrrtook; 


Animality,  an.ì.mal'î.tî  n,  eneidiolrwydd. 

bywyd 
Animate,   an'î.mät  a,  byw,    bywydog: 

vt,  bywhau,  cefnogi,  calonogi 
Animation,  an.î.mä'shun/i,  bywhâd,byw  ■ 

iogrwydd  [nogaethol 

Animative,  an'i.ma.tiv  a,  bywhaol,  an- 
Animose,  an'î.mös  a,  poethlyd,  gwresog 
Animosity,   an.î.mos'î.tî    n,   gelyniaeth, 

easineb,  dygasedd 
Aniseed,  an'î.sîd  n,  gwewyrlys,  had  anis 
Anker,  ang'kur  n,  barilan  deg  galwyn 
Ankle,  ang'kl  n,  migwm,  fíer,  asgwrn  y 

n% 
Annalist,  an'al.ist  n,  hanesydd  blynyddol 
Annals,  an'alz  np,  blwyddol  hanesion 
Annats,  an'ats  np,  blaenffhvythau,  cyn- 

gnwd 
Anneal,  a.nü'  vt,  tymheru  gwydr;  pobi 
Annex,  a.neks'  vt,  cyssylltu,  cynnodi 
Annexion,  a.nek'shun,  Annexation,  an- 

ek.sa'shun  n,  cyssylltiad,  cyfrwymiad, 

atddodiad  [dinystrio 

Annihilate,  a.n'í'hî.lät  vt,  diddymu, 
Annihilation,  a.n'í.hì.lä'shun  n,  diddym- 

iad,  diddymiant 
Anniversary,  an.i.vur'sur'i  n,  cylchwyl  : 

a,  blynyddol,  blwyddol  [aidd 

Annolis,  an'ö.lis  n,  ymlysgiad  Americ- 
Annotation,   an.ö.tä  shun    n,  nodau  eg- 

lurhaol,  sylwadau  [esboniwi 

Annotator,  an'ö.tä.tûr  n,  nodiedydd. 
Aimounce,  a.nûŵns'  vt,  dadgan,cyhoeddi 
Annoy,  a.nôî'  vt,  drygu,  niweidio ;  bhno 
Annoyance,    a.nôì'ans  n,   aflonyddwch, 

sarhâd 
Annual,  an'ü.al  a,  blynyddol,  blwyddol 
Annuitant,    a.nü'î.tant  n,   un  a    hawl 

ganddo  i  dâl  blynyddol  [blynyddol 
Annuity,  a.nü'î.tî  n,  dogn  neu  dâl 
Annul,  a.nul'  vt,  didd)TTiu,  dilè'u,  dirymu 
Annular,  an'ü.lûr  a,  cnvn,  modrwyaidd 
Annulet,  an'ii.let  n,  modrwyig ;  addurn- 

gerfiad  bychan  o  gylch  colofn  arch 
Annumerate  a.nü'mur.ät  vt,  rhifo,  cyfrif 
Annunciate,    a.nun'shi.Lit  vt,   hysbysu, 

dwyn  cenadwri  [archiad 

Annunciation,  an.un.sî.'á'shun  n,  cyf- 
Anodyne,    an'ö.d'ín     n,    esmwythäydd, 

llinarydd  :  a,  esmwythaol,  llonyddol 
Anoint,  â.nôînt'  vt,  iro,  eneinio 
Anomalism,  a.nom'a.lizm,  Anomaly,  â- 

nom'â.lî  11,  anghyfartaledd 
Anomalous,  â.nom'â.lus  a,  anghydredol, 

direol,  afreolaidd 
Anomy,  an'ö.mî  n,  anghyfraith,  annhrefn 
Anon,  â.non'  ad,  yn  fyr,  yn  fuan,  yn  y  man 


Anonymous,     â.non'î.mus     a,    anadna- 

byddus,  dienw 
Anorexy,  an'o.rek.si  n,  anchwant  at  fvvyd 
Another,  an.uTH'ûr  a,  arall,  un   arall, 

nid  yr  un 
Ansated,  an'sä.ted  a,  dolenog,  carnog 
Answer,  an'sûr  vt,  ateb ;  cyfateb :  n,  ateb, 

atebiad;  dadbrawf 
Answerable,  an'sûr.â.bl  a,  atebol,  cyfi-ifol 
Ant,  ant  n,  morgrugyn,  mywionyn 
Antagonist,  an.ta^'ü.nist  n.  gw'rthwyn- 

ebwr,  gwrthblaid  [hanol  eiriad 

Antanaclasis,  ant.an.a.kla  sis  n,  gwa- 
Antarctic,  an.tark'tik  a,  deheuol.  An- 
tarctic pole,  pegwn  y  de 
Ante-  px,  cyn,  o  flaen,  rhag-  [flaenu 
Antecede,  an.tî.sîd'  v,  blaenori,  rhag- 
Antecedence,  an.tî.sî'dens  n,  blaenafiaeth 
Antecedent,  an.tî.sî'dent  n,  rhagflaenor, 

blaenor :  «,  blaenorol,  blaenfed 
Antechamber,  an'tí.tshäm.bur  n,  rhag- 

ystafell  [ydd 

Antecessor,   an.tî.ses'ûr  n,  rhagarwèin- 
Antedate,  an'tî.dät  vt,  rhagddyddio 
Antediluvian,  an.tî.dî.lu  vi.an  a,  cyn  y 

dylif.  o'r  cynfyd  [bychan 

Antelope,    an'tî.löp    n,    math    o    garw 
Antemeridian,    an.ti.mî.rid'yan   n,   cyn 

nawn,  bore  [y  byd 

Antemundane,  an.tî.mun'dän  a,  o  flaen 
Antepast,  an'tî.past  n,  blaenbrawf,  byr- 

bryd  [ond  dwy 

Antepenult,  an.tî.pî.nult'  n,  y  sill  olaf 
Antepileptic,  ant.ep.i.lep'tik  a,   gwrth- 

ddirgrynawl 
Anterior,  an.tî'r'î.ûr  a,  blaenorol,  cyn 
Anteriority,  an.tî'r.î.or'î.tî  «,blaenoriaeth 
Anthem,  an 'them  n,  mawlgan 
Anthology,  an.thol'ü.jî  n,    blodeugerdd, 

blodeulyfr  [ddysg 

Anthropology,  an.thrö.pol'ö.jî  n,  difyn- 
Anthropophagi,  an.thrö.pof  â.j  î  np,  bwyt- 

awyr  dynion  [ddysg 

Anthroposophy,  an.thrö.pos'ö.f  1  n,  dynol- 
Anthypnotic,    an.thip.not'ik  a,   gwrth- 

gysgawl 
Anti-,  Ant-  px,  gwrth,  yn  erbyn 
Antic,  an'tik  a,  hen,  digrif,  gwatwaraidd : 

n,     ysgentyn,     ystumiwr.        Antics, 

castiau  digrif,  munudiau 
Antichrist,  an'ti.knst  n,  anghrist 
Antichristian,  an.ti.kris'tshan  a,  gwrth- 

gristiol,  anghristaidd 
Anticipate,  an.tis'î.pät    vt,  rhagachub, 

dysgwyl,  blaenbrofi,  rhagweled 
Anticipation,  an.tis.î.pä'shun  n,  blaen- 

brofiad,  rhagfwynhad.  dvsgwvhad 
14 


jre ;  lüte,  line,  nö,  mute ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       APO 


Anticlimax,    an.ti.kl'i'maks    a,    gradd- 
ddisgyniad 

Anticonvulsive,       an.ti.kon.vul'siv      a 

gwrthddirgrynol 
Anticor,  an'ti.kor  n,  clwyf  yr  ysgyfaint 
Antidotal,  an'tî.dü.tal  a,  gwrtliwemvynol 
Antidote,    an'tî.döt    n,    meddyginiaeth 

rhag  gwenwyn,  &c.  [ynol 

Antifebrile,  an.ti.feb'ril  a,  gwrthdwym- 
Antilogy,    an.til'ö.jî    n,    gwrthddywed- 

iad  mewn  awdwr  [gwrthdeymiol 

Antimonarchical,  an.tî.mö.nâr'kî.kal  a, 
Antimony,  an'tî.mun.î  n,  math  o  adwyn 
Antinomian,     an.tî.nö'mî.an    n,    anti- 

nomiad,  gwrthddeddfiad 
Antinomy,  an'tî.nö.mî  n,  gwrthddywed- 

iad  rhwng  dwy  ddeddf 
Antipathy,  an.tip'â.thî  n,   gwrthnaws; 

casineb  [gwrth-heintiol 

Antipestilential,  an.tî.pes.tUen'shal  a, 
Antiphone,  ad.tif'ö.nî  n,  atebgerdd,  ateb- 

gân 
Antiphrasis,  an.tifrâ.sis  n,  gwrtheiriaid 
Antipodes,  an.tip'o.diz  n,  gwrthdraedwyr 
Antipope,  au'tî.pöp  n,  gwrthbabydd 
Antiquarian,  an.tîJcwê'r'î.an,  Antiquary, 

an.ti.kwe'r.i  n,  hynafiaeth  [ddymu 
Antiquate,  an'ti.kwiit  vt,  heneiddio ;  di- 
Antique,   an.tik'  a,  henaidd,  oedranus, 

hynod:   n,   henbeth,   gorhenyn,   hen- 

waith 
Antiquity,  an.tik 'wî.tî  n,  hynafiaeth,  yr 

amser  gynt.    Antiquities,  hvnafiaeth- 

au,  hynafion  [cyhydedd 

Antiscii,  an.tish'yi"  n,  trigolion  dau  du  y 
Antiscorbutic,    an.ti.skor.bu'tik    a,    da 

rhagyllwg 
Antiseptic,  an.tî.sep'tic  n,  gwrthfraenol 
Antispasmodic,      an.ti.spaz.mod'ik      a, 

gwrthwrystaidd 
Anti  splenetic,  an.ti.splen'i.tik  a,  da  rhag 

y  ddue^wst  [cerdd 

Antistrophe,  an.tis'trö.fì  n,  ail  Dennill 
Antistrumatic,  an.ti.strw.mat'ik  a,   da 

rhag  y  manwynau,  gwrthfanwyn 
Antithesis,   an.tith'î.sis    (p   antitheses, 

an.tith'i.siz)  n,  cyferbyniaeth 
Antitrinitarian,      an.tî.trin.î.tê'r'î.an    n, 

gwrthdrindodiad :  a.gwrthdrindodaidd 
Antitype,  an'tî.fíp  n,  gwrthhm,  gwrth- 

gysgod  [y  frech  losg 

Antivenereal,  an.ti.vLni'r'i.al  n,  da  rhag 
Antlers,  ant'lûrs  np,  cyrn  y  carw 
Antceci,  an.ti's'i  n.  gwrthdrigolion 
Antonomasia,  an.tö.nö.mä'zhí  .â  n,  gwrth- 

enwad 
Antre,  an'tfìr  n,  ogof,  lloches,  ffau 


Anvil,  an'vil  n,   eingion.     Anvil-stock, 

cyff  eingion 

Anxiety,  ang.z'i'i.ti,  Anxiousness,  angk'- 

shus.nes  n,  pryder,  gofal,  anesmwyth- 

der,  trymfryd  [awyddus 

Anxious,  angk'skus  a,  pryderus,  gofalus ; 

Any,   en'î   a,  un,   unrhyw,  neb,  rhyw, 

nebawd,  dim 
Anywise,  en'i.wiz  ad,  mewn  rhyw  ddull 
Aorist,  ä'ö.ristre,  enw  amser  am'mhenodol 
Aorta,  ä.ôr'tâ  n,  y  rhedwely  fawr 
Apace,  â.päs'  ad,  yn  man,  ar  ffrwst,  ar  frys 
Apagogical,ap.â.goj'î.kal«,gwyrgyrchîol 
Apart,  â.pârt  ad,  o'r  neilldu,  ar  wahan 
Apartment,  â.pârt'ment  n,  rhandy,  ys- 

tafell       ' 
Apathetic,  ap.a.thet'ik  a,  dideimlad 
Apathy,  ap'â.thî  n,  annheimlad ;  syrthni 
Ape,  äp  n,  ab,  epa,  gwrab;  dynwared- 

ydd:  vt,  dynwared,  amredu 
Apepsy,  â.pep'sî  n,  treuhad,  afreolaidd 
Aperient,  â.pî'r'î.ent  a,  rhyddhaol 
Apertion,  â.pûr'shun  n,  agoriad  mynedfa 
Aperture,  ap'ûr.tshü'r  n,  Wlch,  twll 
Apetalous,  â.pet'â.lus  a,  heb  ddail  blodau 
Apex,  a'peks  (apices)  n,  blaen,  pwynt, 

pen,  copa,  crib 
Aphelion,  â.fî'lî.un  n,  y  rhan  bellaf  oddi 

wrth  yr  haul  o  gylchdro  y  planed 
Aphorism,   afo.rizm    n,   gosodedigaeth, 

piif-reol,  call-chwedl 
Apiarian,  a.p'i.ê'r'î.an  a,  cadwr  gwenyn, 

gwenynwr 
Apiary,  ä'pî.ur.î  n,  gwenynlle,  gwenynfa 
Apices,  ap'i.siz  np. — Apex 
Apish,  ä'pish  a,  gwrabaidd,  dynwaredol, 
ffol  [digrifwch 

Apishness,   â'pish.nes  n,   coegedd,   ffol, 
Apo-,  Ap-  px,  oddi  wrth,  ymaith 
Aplustre,  â.plus'tûr  n,  math  o  faner 
Apocalypse,  a.pok'a.lips  n,  dadguddiad, 
gweledigaeth  [guddiadol 

Apocalj-ptical,  a.pok.a.lip'tLkal  a,  dad- 
Apocope,  â.pok'ö.pî  n,  toriad  ymaith  y 
sill  olaf  [mhëus 

Apocrypha,  a.pok'n.fa  np,  llyfrau  am- 
Aprocryphal,  a.pok'ri.fal  a,  anawduredig, 
ammhëus  [osiadol 

Apodictical,  â.pö.dik'tî-kal  a,  arddang- 
Apodixis,  ap.o.dik'sis  n,  prawf,  arddang- 

osiad 
Apogee,  ap'ö.jî  n,  y  rhan  bellaf  o  gylch- 
dro yr  haul  neu  blaned  oddi  wrth  y 
ddaiar  [nod 

Apogiatura,   â.pö.jî.â.tü'r'â  n,   addurn- 
Apologetical,  ap.ol.o.jet'i.kal  a,esgnsodol, 
ymddiffynol 

15 


APP   path,  fat,  err,  met,  iiifi-rine.  pin.  ôrb,  on,  curve,  cut.  t\v=too,  twk=took; 


Apologist,  â.pol'ö.jist  n,  diheurydd,  am- 

ddifiynydd 
Apologize,  a.pol'o.j'iz  vi,  amddiffyn,  di- 

henro;  esgusodi 
Apologue,  ap'ö.log  a,  chwedl,  moeswers 
Apology,  fi.pol'ö.jî  n,  diffyniad.  esgusawd 
Apomecometry,  ap.ö.mî.ìtom'î.trî  n,  pell- 

fesuriaeth  [tynu  ymaith  llysnafedd 
Apophlegmatic,  ap.o.fleg.mat'ik  a,  yn 
Apophthegm,  ap'ii.them  n,  doethair,  di- 

areb  [lys  mud 

Apoplectic,  a.po.plek'tik  a,  o  natur  par- 
Apoplexy,  ap'ö.plelt.sî  n,  parlys  mud 
Apostacy,    â.pos'tâ.sî     n,    gwrthgiliad. 

gwrthgwymp  [gwympwr 

Apostate,  â.pos  tät  n,  gwrthgihwr,gwrth- 
Apostatize,  a.pos'ta.tiz  vi,  gwrthgilio 
Aposteme,  ap  os.tim  n,  math  o  gomwyd 

neu  grawniad  [casglu 

Apostemate,    â.pos'tî.mät    vi,    crawnu, 
Apostle,  â.pos'l  11,  apostol,  cenad 
Apostleship,  â.pos'l.ship  n,  apostoliaeth 
Apostolic,  a.pos.tol'ik  a,  apostolaidd 
Apostrophe,  â.pos'trö'fî  n,  sillgoll  (') 
Apothecary,  a.poth'i.kur.i  n,  cyfferiwr 
Apothegm,  ap'o.them  n,  doethair,  diareb 
Apotheosis,    ap.ö.thî'ö.sis  n,    dwyfgys- 

segriad 
Apozem,  ap'o.zem  n,  trwyth,  isgell,  diod 
Appal,  a.pôT  vt,  dyehrynu,  digaloni,  synu 
Appalment,  a.pôl'ment  n,  arswyd,  braw, 

dyddelwad 
Apparatus,  ap.â.rä'tus    (p  apparatus) 

n,  offer,  arlwy  [engaf 

Appanage,  ap'â.näj  n,  tir  i'r  plant  ieu- 
Apparel,   a.par'el    n,    dillad,   gwisgiad, 

trwsiad :  vt,  dilladu,  trwsio,  addumo 
Apparent,  a.pé'r'ent  a,  ymddangosiadol ; 

avnlwg,  eglur 
Apparition,  ap.â.rish'un  n,  drychiolaeth; 

ysbryd;  ellyll  [iwr 

Apj)aritor,  a.par'î.tûr  n,  rhingyll,  gwys- 
Appay,  á\p&'  vt.  tain,  gollwng  ymaith 
Appeach,  a.pitsh'  vt,  cyhuddo.  achwyn, 

ceryddn  [frawd:  vi.  appèlio 

Appeal,  â.pîl'  n,  appeliad,  crychiad  am 
Appear,  a.pfr'  vi,  ymddangos;  bod  yn 

debyg,  dyfod  i'r  golwg 
Appearance,  a.pî'r'ans  n,  ymddangosiad, 

golwg,  dull,  rhith,  agwedd,  tebygol- 

iaeth;  cjTchfa 
Appease,    a.piz'   vt,   gostegu,    dystewi, 

dyhuddo  [dystewiad 

Appeasement,  a.piz'ment  n,   diddigiad. 
Appellant,  a.pel'ant  v,  appehwr;  beidd- 

iwr  [i'w  erbytt 

Appellate,   a.pelat  w,  y  neb  yr  sppelir 


Aj)pellation,     ap.e.lä'shun     n,     enwad, 

galwad;  enw,  titl 
Appellative,  a.pel'a.tiv  n,  enw  cyffredin: 

a.  enwedigol,  galwedigol 
Append,   a.pend   vt,  crogi  with,  cydio; 

cymmodi,  attodi  [attodiad 

Appendage,  a.pen'daj   n,   ychwanegiad, 
Appendant,    a.pen'dant   n,    cydiad:    a, 

glynol  [attodi 

Appendicate,  a.pen'di.kiit  vt,  cyssylltu. 
Appendix,  a.pen'diks  (p  appendices,  a- 

pen'di.siz)   n,   attodiad.  ychwanegiad 
Appertain,  ap.ûr.tän' w',  perthynu.  deiryd 
Appertinent,  a.pûr'tî.nent  o,  perthynoí 
Appetence,  ap'î.tens  n,  awydd,  blys 
Appetibility,    ap.et.î.bil'î.tî     n,    awydd. 

cnwennycholdeb  [mono] 

Appetible,  ap'î.tî.bl  a,  chwennychol,  dy- 
Appetite,    ap'î.t'it    n,    awydd;    chwant 

bwyd,  bwydflys  [fori,  mawrygu 

Applaud,  a.plôd'  vt,  canmol,  moli.  eíod- 
Applause,   a.ploz'  n,  clod,  canmoliaeth, 

moliant 
Apple,  ap'l  n,  afal.     Apple  of  the  eye, 

canwyll  llygad.     Apple-yard,  perllan, 

afallach 
Applicable,  ap'li.ka.bl  a,  cymhwysiadol 
Applicant,  ap  H.kant  n,  gofýnwr,  "deisyf- 

wr;  cymhwysydd 
Application,  ap.h'.ka'shun  n,  cymhwys- 

ìad,   eyfaddasiad,  cyflead,   cais;   ym- 

road  [ymroawl 

Applicative,   ap'li.ka.tiv   a,  cyfaddasol; 
Apply,    a.pli"    v,    cymhwyso;    ymosod, 

ymroi  [penodi,  dogni,  penu 

Appoint,  a.pôînt'  vt,  gosod,  trefnu.  nodi, 
Appointment,  a.pôint'ment  n,  gosodiad, 

trefniad,  penodiad;  cytundeb 
Apportion,  a.pö'r'shun  vt,  dogni,  eyfranu 
Appose,  a.poz'  vt,  holi,  chwiho 
Apposite,  ap'o.zit  a,  cymhwysiadol,  cyf- 

addas  [eyfladdiad 

Apposition,  ap.o.zish'un   n,   arddodiad; 
Appraise,    a.praz'  vt,  prisio,   eywerth- 

yddio 
Appraisement,  a.praz'ment  n,  prisiad 
Appreciate,    a.pri'shî.ät    vt,    mawrliau, 

gwerthfawrogi ;  prisio,  iawnbrisio 
Apprehend,  ap.rî.hend'  vt,  dirnad ;  tybio ; 

ofhi ;  dal ;  cymmeryd  i  fyny 
Apprehension,    ap.rî.hen'shun    n,     am- 

gytfred;  deall;  ofn 
Apprehensive,    ap.ri.hen'siv    a,    ofhus, 

pryderus;  synwyrol 
Apprentice,     a.pren'tis     n,     breintwa», 

dv^ciadur,  egw^ddorwas:  vt^  rhwymo 

yn  tTcintwaà" 

16 


ore ;  läte,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        ARD 


Apprenticeship,  a.pren'tis.ship  n, 

iadwriaeth,  breintwasaeth 
Apprise,  a.priz'  vt,  hysbysu,  rhybuddio 
Approach,  a.prötsh'  n,  dynesiad,  nesâd : 

peryglus;  afrwydd 

vt,  dynesu,  nesäu  [wyaeth 

Approbation,  a.prö.bä'shun  n,  cymmerad- 
Approof,  a.prŵf'  n,  prawf;  cymmerad- 

wyad,  cymmeradwyaeth 
Appropriate,   a.prö'prî.ät    vt,  neillduo 

priodoli:  a,  neillduol;  addas,  priodol 
Appropriation,   a.prö.prî.ä'shun  n,  pri- 

odoldeb,  cyfaddasiad  [derbyniadwy 
Approvable,  a.prw'va.bl  a,  profadwy, 
Approval,  a.prŵ'val,  n,   cymmeradwy- 

aeth,  ymfoddlom-wydd  mewn  peth 
Approve,    a.prwv'    vt,    cymmeradwyo; 

profi,  dangos  [ymlynu 

Approximate,  a.prok'si.mat  vi,  dynesu, 
Approximation,     a.prok.suna'shun     n, 

dynesiad,  ymlyniad,  nesiad 
Appulse,  a.puls'  n,  tarawiad  wrth 
Appurtenance,    a.pîir'tî.nans   n,    perth- 

ynas,   darymsawdd.     Appurtenances, 

perthynolion 
Apricot,  ap'ri.kot  n,  bricyllen 
April,  ä'pnl  n,  Ebrill,  mis  Ebrill 
Apron,  ä'prun,  ä'pûrn  n,  ffedog,  arffedog; 

barclod,  balog  [brydlawn 

Apropos,   ap'rö.pö   ad,   i'r   penvyl;    yn 
Apsis,   ap'sis  n,  y  rhanau  hyny  raewn 

cylchdro  planed  ag  sydd  bellaf  oddi 

wrth,   ac   agosaf  at,   yr   haul    neu'r 

ddaiar  [mhwys,  parod 

Apt,   apt  a,   chwannog,  hyddysg;  cy- 
Aptitude,     ap'tî.tüd    n,    cymhwysder; 

tueddrwydd  [rwydd 

Aptness,  apt'nes  n,  addasrwydd ;  deheu- 
Aptote,  ap  töt  n,  sylweddair  â  dim  ond 

un  terfyniad  iddo 
Aquafortis,  a.kwa.for'tis  n,  sur  blorig 
Aquarius,  a.kwe'r'i.us  n,  y  Dyfrwr 
Aquatic,  a.kwat'ik  a,  dyfrol,  dyfrog 
Aquavitae,  ä.kwâ.vi"tî  n,  dwfr  y  bywyd ; 

brandi  [dyfrffos 

Aqueduct,     ak'widukt    n,    dyfriwybr, 
Aqueous,  ii'kwi.us  a,  dyfrllyd,  dyfraidd 
Aquiline,  ak'wilin  a,  eryraidd 
Arabic,  ar'a.bik  a  &  n,  Arabaeg 
Arable,  ar'â.bl  a,  arddadwy,  aradwy 
Araneous,  â.rä'nî.us  a,  fel  gwe  copyn 
Aration,  â.rä'shun  n,  arddwriaeth 
Arbalat,  âr'bâ.lat,  Arbahst,  âr'bâ.list  n, 

bwa  croes ;  albrys 
Arbiter,  âr'bî.tûr,  Arbitrator,  âr'bî-trä- 

tùr  7i,dyddiwr.canolwr,  cyflafareddwr ; 

athrvwynwr;  rhaglaw 
2 


Arbitrariness,  âr'bî.trur.î.nes  n,  traws- 

edd,  trahäusder  [gormesol 

Arbitrary,  âr'bî.trur.î  a,  tra-awdurdodol, 
Arbitrate,  âr'bî.trät  v,  dyddio,  cyflafar- 

eddu,  bamu  rhwng  [cyflafaredd 

Arbitration,     âr.bî.trä'shun     n,     barn, 
Arboreous,   är.bö'r'î.us  a,   gwyddwasg- 
Arboret,  âr'bö.ret  n,  manwydden     [odol 
Arborist,  âr'bö.rist  n,  naturiaethwr  coed 
Arbour,  âr'bûr  n,  gwasgodfa,  deildy 
Arbuscle,  ar'bus.kl  n,  manwydden 
Arbute,  ar'büt  n,  mefusbren,  pren  syfi 
Arc,  ark  n,  bwa,  arch 
Arcade,  ar.kiid'  n,  mwdrodfa 
Arcanum,  ar.ka'num  (p  arcana,  ar.ka' 

nâ)  n,  peth  dirgel,  dirgeledd 
Arch,  ârtsh  n,  bwa ;  mwdd,  mwd ;  nen : 

a,  ysmala:  vt,  bwäu,  gwneyd  bwäu; 

mydu:  px,  pnf-,  arch- 
Archseology,  âr.kî.ol'ö-jî  n,  hynafiaeth 
Archaism,  ar'ka.izm  n,  hen  eiriad 
Archangel,  ark.an'jel  n,  arangel,  arch- 
angel 
Archbishop,  ârtsh.bish'up  n,  archesgob 
Archdeacon,  artsh.di'kn    n,    prifddeon, 

archddiacon  [ddeoniaeth 

Archdeaconry,    ârtsh.diìoi.rî    n,    arch- 
Archduke,  artsh.diik'  n,  archddug 
Archer,  âr'tshûr  n,  saethydd,  saethwr 
Archery,  âr'tshur.î  n,  saethyddiaeth 
Archetypal,    ar'ki.ti'.pal   a,   argynddel- 

waidd  [cynddelw 

Archetype,     ârTcî-tip     n,    argynddelw, 
Archidiaconal,  ar.ki.di.ak'o.nal  a,  arch- 

ddiaconawl  [esgobaidd 

Archiepiscopal,  âr.kî.î.pis'kö.pal  a,  arch- 
Archipelago,  âr.kî.pel'â.gö  n,  môr  yn- 

ysol,  lluos-ynys-tor  [prifsaer 

Architect,    ar'ki.tekt   n,   saer,   pensaer, 
Architecture,    ar.ki.tek'tshur    n,   pen- 

saem'iaeth,  adeiladaeth 
Architrave,    âr'kî.träv    n,    prifdrawst, 

capan  colofn  [lyfrdy 

Archives,  ar'kivz  np,  cofnodiadau;  cof- 
Archprelate,  ârtsh.prel'ät  n,  archesgob 
Archwise,   artsh'wiz  ad,  yn  fwaog,  yn 

fwaol,  fel  bwa  [caethiwed 

Arctation,  ark.ta'shun  n,  carchariad, 
Arctic,  ark'tik  a,  gogleddol.  Arctic 
le,  pegwn  y  gogledd  [mydiad 

Arcuation,  ar.ku.a'shun  n,  crymiad, 
Ardency,  âr'den.sî,  Ardentness,  âr'dent- 

nes  n,  taerni;  aidd;  trymder;  poethni, 

angerdd,  gwres  [og,  poeth 

Ardent,  âr'dent  a,  taer,  awchus ;  gwres- 
Ardour,  âr'dûr  n,  awyddfiyd;    taerni^ 

aidd:  gwresogrwydd 

17 


ART  path,  fat,  ére,  met,  mâ-rîne,  pin,  órb,  on,  curve,  cut,  tŵrrtoo,  tẁk=took; 


Arduous,  âr'dü.us   a,  anhawdd,   caled, 

dyrus,  anhyddring,  uchel 
Area,  ê'r'î.â  n,  gwynebfesnr,  arwyneb; 

llanerch,  clawr,  buarth,  cadlas,  cwrt 
Aread,  Areed,  â.rîd'  vt,  cynghori,  cyfar- 

wyddo  [crasiad 

Arefaction,    ar.i.fak'shun    n,    sychiad, 
Arenacious,  ar.î.nä'shus,  Arenose,  ar.î- 

nös'  a,  tywodlyd 
Areotics,  ê'r.î.ot'iks  n,  meddyginiaethau 

agorol  neu  ryddhaol,  cartholion 
Argent,  âr'jent  a,  arianaidd,  arianlliw 
Argil,  âr'jií  n,  elai  y  crochenydd 
Argillaceous,     âr.jil.ä'shus,     Argillous, 

âr'jil.us  a,  cleiog 
Argol,  âr'gol  n,  halen  gwaddod  gwin 
Argosy,  âr'gö.sî  n,  llestr  masnach  fawr 
Argue,  âr'gü  v,  dadleu,  rhesymu,  profi 
Argument,  âr'gü.ment  n,  dadl,  rheswm, 

cyfreswm;  testyn  dadl 
Argumentation,    âr.gü.men.tä'sliun    n, 

rhesymiad,  dadleuad 
Argumentative,      ar.gii.men'ta.tiv      a, 

rhesymegol ;  dadleugar 
Argute,  âr.güt'  a,  llym,  craff;  arebawl 
Arian,  ê'r'î.an  n,  dysgybl  Arius,  Ariad 
Arianism,  e'r'i.an.izm  n,  Ariaeth 
Arid,  ar'id  a,  sych,  crin,  eras,  gwyw 
Aridity,  â.rid'í.tî  n,  sychder        [Hwrdd 
Aries,  e'r'i.iz  n,  yr  Hwrdd,  anvydd  yr 
Arietate,  ê'r'î.î.tät  vt,  hyrddio,  gwthio 
Arietation,    ê'r.î.î.tä'shun   n,    nyrddiad 
Arietta,  ê'r.î.et'â  n,  can  neu  dôn  fer 
Aright,  â.ri't'  ad,  yn  iawn,  yn  gywir,  yn 

ei  le,  fel  y  dylai  fod 
Ariolation,  í'r.î.ö.lä'shun  n,  dewiniad 
Arise,  a.riz'  (arose,  a.roz' ;  arisen,  a.riz'n) 

vi,  codi,  cwnu,  esgyn,  ymddyrchafti 
Aristocracy,   ar.is.tok'ra.si  n,  pendefig- 

lywiaeth  [lywnol 

Aristocratic,  ar.is.to.krat'ik  a,  pendefig- 
Arithmancy,    ar'ith.man.si  n,  rhifddar- 

ogan  [rhifyddeg,  rhifiaeth 

Arithmetic,  a.rith'mi.tik  n,  rhifyddiaeth, 
Arithmetician,  ar.ith.mî.tish'un  n,  rhif- 

yddwr,  rhifyddegwr 
Ark,  ark  n,  arch;  Hong;  cawell;  cist 
Arm,  arm  n,  braich ;  cainc ;  adwy  dwfr ; 

nerth;  arf:  vt,  arfogi.     Armed,  arfog. 

Arm-pit,  cesail,  twll  y  gesail 
Armada,  âr.mä'dâ  n,  llynges  arfog 
Armadillo,  âr.mâ.dil'b'  n,  math  o  anifail 
Armament,  âr'mâ.ment  n,  llu  neu  lynges 

arfogol;  arfiad 
Armature,  âr'mâ.tshu  r  n,  arfogaeth 
Armigerous,  âr.mij'ur.us  a,  arfog 
Armgaunt,  ârm'gânt  o,egwan,  gwanaidd 


Armillary,  âr'mil.ur.î  a,  breichrayol 
Arminian,  âr.min'yan  n,  Arminiad 
Arminianism,  ar.min'yan.izm  n,  Armin- 

iaeth  [  dewr-arfog 

Armipotent,  âr.mip'ö.tent  a,  rhyfelgiyi, 
Armistice,  âr'mî.stis  n,  byr  gynghrair, 

arfattaliad 
Armlet,  ârm'let  n,  breichled        [bonedd 
Armorial,  âr.mö'r'î.al  a,  perthynol  i  arfau 
Armory,  âr'mur.i  n,  arfdy ;  pais  arfau 
Armour,  âr'mûr  n,  arfogaeth,  rhyfelwisg. 

Armour-bearer,  yswain,  cludydd  arfau 
Armourer,  âr'mur.ûr  n,  arf«T,  gof  arfau 
Army,  âr'mî  n,  llu,  byddin,  cadlu 
Aromatic,  ar.o.mat'ik  a,  peraroglaidd 
Aromaties,  ar.o.mat'iks  n,  peraroglau 
Aromatize,  a.ro'ma.t'iz  vt,  perarogh 
Arose,  a.roz'  pt. — Arise      [tu,  o  ddeutu 
Around,  ä.rûŵnd'  ad,  o  amgylch,  o  bob 
Arouse,    a.ruwz'    vt,    deffroi,    dihuno; 

cyffi-oi  [hwnt 

Aroynt,  â.rôînt'  ad,  ffwrdd,  ymaith, 
Arquebus,    ar'kwi.bus    n,    llawddryll, 

gwn  Haw  [cnau  cocoa 

Arrack,  ar'ak  n,  gwirod  a  wneir  o'r 
Arraign,   a.rän'   vt,    cyhuddo    o    flaen 

brawdle 
Arraignment,  a.rän'ment  n,  cyhuddiad 
Arrange,  a.ränj  vt,  trefnu,  rhesu,  rhestru 
Arrangement,  â.ränj'ment  n,  trefniad 
Arrant,  ar'ant  a,  hysbys,  hynod ;  cywU- 

yddus,  gwarthus ;  earn 
Arras,  ar'as  n,  teisban,  eurlen 
Array,  a.rä'  n,   gwisg,  rrwsiad ;  trefn : 

vt,  addumo ;  trefnu ;  byddino 
Arread,   Arreed,   a.rid'  vt,  cyfarwyddo? 
Arrear,  a.ri'r'  n,  olddyled         [cynghori 
Arrest,  a.rest'  vt,  dal,  dal  yn  garcharor; 

attal:  n,  dalfa;  attaliad 
Arret,  a.ret7  n,  deddf,  barn :  vt,  penodi 
Arriere,  a.rîê'r'  n,  rhan  olaf  byddin 
Arrival,  a.r'i'val  n,  dyfodiad;  tiriad 
Arrive,  a.r'iv'  vi,  dyfod,  cyrhaedd ;  tirio 
Arrode,  a.röd'  vt,  cnoi,  difa 
Arrogance,  âr'ö.gans  n,  balchder,  trahâ, 

hunanol  [häus 

Arrogant,  ar'ö.gant  a,  uchelfi-ydig,  tra- 
Arrogate,  ar'ö.gät  vt,  rhyfygu,  ymhoeni ; 
Arrosion,  a.ro'zhim  n,  cnoad  [hunanu 
Arrow,  ar'ö  n,  saeth  "    [dwfr 

Arsefoot,  ärs'fẁt  n,  math  o  aderyn  y 
Arsenal,    âr'sen.al    n,    arfdy,    ystordy 

arfau  (^wenwyn  cryf 

Arsenic,  ar'si.nik  n,  aur  bibau ;  math  o 
Art,  art  n,  celf,  celfyddyd ;  crefft ;  cyw- 

reinrvrydd,  medrusrwydd;  medr;  cyf- 

rwysdra ;  manvlwaith 

18 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       ASS 


Arterial,  âr.tî'r'î.al  a,  rhedweli'ol 
Arteriotomy,  âr.tî'r.î.ot'ö.mî  re,  gwaed 

iad  o'r  rhedweli 
Artery,  âr'tur.î  re,  rhedweli  [hyfedr 

Artful,  ârt'fẁl  a,  dichellgar,  ystrywgar; 
Arthritic,  ar.thrit'ik  a,  cymmalwstog 
Article,  ar'ti.kl  re,  bannod,  nod  bannog; 

ammod,  erthygl,  pen:  vt,  ammodi 
Articulate,    ar.tik'ii.lat    a,   cymmalog; 

cydseiuiol ;  croew,  eglur :  v,  llefaru  yn 

groew,  cynanu 
Articulation,  ar.tik.u.la'shun  re,cymmal- 

iad ;  cynaniad ;  clymau  coed ;  cydsain 
Artifice,"âr'tî.fis  n,  hoced,  ystryw,  dichell 
Artificer,    âr.tifî.sûr  re,  crefftwr,   celf- 

yddwr  [waredol 

Artificial,  âr.tî.fish'al  a,  celfawl;  dyn- 
Artillery,  är.til'ur.î  re,  offer  rhyfel,  mag- 

nelau  [yddwr 

Artisan,  ar'ti.zan  re,  crefftwr,  llawgelf- 
Artist,    âr'tist   re,     celfyddwr,    manyl- 

weithydd  [didwyll 

Artless,  ârt'les  a,  angheliydd;  syml, 
Artlessness,  ärt'les.nes  re,  symledd,  di- 

dwylledd  [grymus 

Artuose,  âr'tshü.ös  a,  cadarn,  cryf, 
Arundinaceous,  â.run.dî.nä'shus  a,  cors- 
Aruspice,  â.rus'pis  re,  perfeddgoel  [enog 
As,  az  c,  megys,  fel,  mal ;  tra ;  cyn,  mor ; 

a,  ag;  cy-,  -ed  [drewllyd,  baw  y  diawl 
Asafcetida,  as.â.fet'î.dâ  re,  math  o  sudd 
Asbestos,  az.bes'tus  re,  maen    ystinos, 

urael  [annifaol 

Asbestine,  az.bes'tin  a,  o  natur  ystinos, 
Ascend,  a.send'  vi,  esgyn,  dringo 
Ascendant,  a.sen'dant  re,  uwchder;  gor- 

uchafiaeth :  a,  uwch,  trech,  goruwch 
Ascendency,  a.sen'den.sî  re,  awdurdod, 

goruchafiaeth,  blaen,  blaenafiaeth 
Ascension,  a.sen'shun  re,  esgyniad,  dyrch- 

afiad.    Ascension-day,  Dydd  Dyrch- 

afael.  Dydd  Iau  Dyrchafael 
Ascent,  a.sent'  re,  esgynfa,  rhiw,  llethr 
Ascertain,  as.ûr.tän  vt,  sicrhau,  gwirio, 

mynu  gwybod ;  sefydln 
Ascertainment,  as.ûr.tän'ment  re,  sicr- 

hâd,  cadarnhâd,  sefydhad 
Ascetic,   a.set'ik  re,  meudwy:  a,  meu- 

dwj-aidd;  hunanymwadol 
Ascites,  a.s'i'tiz  n,  dyfrglwyf  y  bol 
Ascitic,  a.sit'ik,  Ascitical,  a.sit'i.kal  a, 

dyfi'glwyrus  [wanegiadol 

Ascititieus,  as.î.tish'us  a,  attodawl,  ych- 
Ascribable,  as.kri'ba.bl  a,  cyi'rifadwy 
Ascribe,  as.krib'  ri,  cjfiif  i  (fel  achos), 

priodoli,  rhoddi 
Ascription,  as.krip'shun  re,  priodoliad 


Ash,  ash  re,  onen,  on,  onwydden.  Ground- 
ash,  onen  y  ddaiar.     Mountain  ash, 

cerddinen,  cerdinen 
Ashame,  â.shäm'  vt,  cywilyddio.     He  is 

ashamed,  mae  cywilydd  arno 
Ashen,  ash'n  n,  onenaidd,  o  onen 
Ashes,  ash'iz  np,  lludw,  ulw,  ulwyn 
Ashlar,  ash'lûr  n,  careg  nadd  arw  o'r 

gloddfa  [arlan 

Ashore,  â.shô'r  ad,  ar  dir,  ar  y  traeth, 
Ashwednesday,    ash.wenz'da   re,    Dydd 

Mercher  Lludw,  Mercher  y  Lludw 
Ashy,  ash'î  a,  o  liw  yr  onen,  llwydwyn 
Aside,  â.s'id'  ad,  o'r  neilldu,  o'r  naill  ochr, 

ar  osgo ;  ar  wahan ;  heibio 
Asinary,  as'î.nur.î,  Asinine,  as'î.n'ín  a, 

asynaidd;  hurt 
Ask,  ask  v,  gofyn,  hoK;  deisyf,  ceisio 
Askaunce,  as.kans',  Askaunt,  as.kânt' 

ad,  yn  llygad-draws,  yn  gam 
Askew,  as.kii'  ad,  ar  osgo,  yn  ŵyrgam 
Aslant,  â.  slant  ad,  ar  ogwydd,  ar  ystlys 
Asleep,  â.slîp'  ad,  yng  nghwsg,  yn  cysgu 
Aslope,  â.slöp'  ad,  ar  lechwedd,  ar  ŵyr, 

ar  leddf  [yr  asp 

Asp,  asp,  Aspic,  as'pik  re,  math  o  sarff, 
Asp,  asp  re,  aethwydden 
Aspect,  as'pekt  a,  ymddangosiad,  golyg- 

iad;  edrychiad;  trem 
Aspectable,  as.pek  tâ.bl  a,  gweladwy 
Aspen,  as'pen  re,  aethnen,  aethwydden 
Asper,  as'pur  re,  bath  Tyrcaidd  gwerth 

ffyrlling :  a,  garw 
Asperate,  as'pur.ât  vt,  garwhau 
Asperity,  as.per'î.tî  re,  gerwindeb,  ffarig- 

rwydd,  llymder  [diofalwch 

Aspernation,  as.pur.nä'shun  re,  dirmyg ; 
Asperse,  as.pûrs'  vt,  taenellu;  gwarad- 

wyddo,  gwarthruddo  [Mad 

Aspersion,  as.pûr'shun  re,  taenelhad ;  di- 
Asphaltic,  as.tal'tik  a,  glydiog,  pygaidd 
Asphaltum,  as.fal'tum  re,  math  o  byg 
Aspirant,  as.piYant  re,  un  uchelfrydig 
Aspirate,  as'pî.rät  vt,  seinio  yn  arw-gryf, 

seinio  ag   anadl    gref:    re,  llythyren 

arw-sain  [anadl-gynaniad 

Aspiration,  as.pî.rä'shun  re,  gorawydd, 
Aspire,  as.pî'r'  vi,  uchelgeisio ;  ymgeisio 
Asquint,  a.skwint  ad,  yn  llygad-draws 
Ass,  as  re,  asyn,  haw ;  asen,  hawes 
Assail,  a.säl'  vt,  ymosod  ar,  rhuthro  ar, 

taro,  bwrw      '  [adwy 

Assailable,  a.sä'lâ.bl  a,  rhuthradwy,  cur- 
Assailant,  a.sä'lant  re,  ymosodwr,  taraw- 
Assart,  a'sârt'  vt,  chwynu  coed  [ydd 
Assassin,  a.sas'in  n,  dirgel-lofrudd 
Assassinate,  a.sas'î.nät  vt,  cuddlofruddio 
19 


AST     path,  fat,  ére,  met,  mâ-rine,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Assassination,  a.sas.î.nä'sliun  «,  brad- 

laddiad,  cuddlofruddiad 
Assation,  a.sä'shun  n,  rhostiad,  crasiad 
Assault,  a.sôlt'  n,  rhuthr;  ymosodiad; 

sarhâd :  vt,  taro,  ymgyrchu,  ymosod  ar 
Assay,  a.sä'  n,  cais,  cynnygiad ;  prawf : 

vt,  profi  adwynau ;  ceisio ;  cynnyg 
Assectation,  a.sek.ta.shun  n,  gofal 
Assecution,  as.i.kii'shun  n,  cyrhaeddiad 
Assemblage,  a.sem'bläj   n,  cydgynnull- 

iad,  casgliad ;  cynnulleidfa 
Assemble,  a.sem'bî  v,  ymgynnull .  casglu, 

crynoi,  cynnull,  ga'lw  yng  nghyd 
Assembly,     a.sem'blî    n,    cynnulleidfa, 

cyminanfa,  cyfarfod 
Assent,  as.sent'  n,  cydsyniad,  cytuniad 

vi,  cydsynio,  cytuno 
Assert,  a.sûrt'  vt,  haeru,  hòni,  givirio, 

dywedyd,  taeru,  dadgan,  mynegu 
Assertion,  a.sûr'shun  n,  haeriad 
Assess,  a.ses'  vt,  trethu,  gosod  treth 
Assessment,  a.ses'ment  n,  trethiad;  ys- 

griflyfr  y  dreth ;  treth 
Assessor,   a.ses'ûr  n,  trethwr,   dognwr 

teyrnged  [telir  dyledion 

Assets,  a.sets'  n,  meddiannau  o'r  rhai  y 
Asseverate,  a.sev'ur.at  vt.  gwirio,  haeru, 

hòni,  tyngu  [sicrhâd  trwy  lw 

Asseveration,  as.ev.u.ra  shun  n,  honiad. 
Assiduity,   as.î.dü'î.tî    n,   diwydrwydd. 

dyfalẃch,  astudnvydd  [astud 

Assiduous,  a.sid'ü.us  a,  dyfal,  gofalus, 
Assiento,    as.î.en'tö     n,    cytundeb    am 

gaethweision 
Assign,  a.si'n'  vt,  peni,  rhoddi;  trosi 
Assignable,  a.s'f'nâ.bl  a,  trosiadwy 
Assignation,    a.sig.nä'shun    n,   trosiad 

penodiad;  eilwydd 
Assignee,  a.s'í.nî'  n,  dirpnvywr,  rhaglaw 
Assignment,    a.s'in'ment    n,   neillduad 

aralliad,  trosiad 
Assimilate,  a.sim'î.lät  v,   gwneyd   neu 

droi  yn  debyg ;  corfforaethu 
Assimulation,  a.sim.ü.lä'shun  n,  tebyg- 

iad,  dynwarediad  [asynwr 

Assinego,  as.i.nî'gö  n,  ceidwad  asynod, 
Assist,  a.sist'  vt,  cynnorthwyo,  amddiffyn 
Assistance,  a.sis'tans'  n,,  porth,  nawdd, 

cymhorth,  cynnorthwy 
Assize,  a.si'z'  n,  brawdlys,  gorsedd,  eis- 
teddfod bam;  penodiad  pris:  vt,  pen- 

odi  pris,  mesur,  a  phwysau 
Associate,    a.sö'shí.ät    v,    cyindeithasu, 

cyweithasu:  n,  cydymaith 
AssQciation,  a.sö.shi.ä'shun  n,  cymman 

fa;  cymdeithasiad,  cyweithasiad  [dod 
Assail,  a.s&il  vt.  rbyddhâu  o  esgymmun 


Assonance,  as'ö.nans  n,  adsain,  cydsain 
Assort, a.sôrt'  wí,cymmathu,  cyhafalhau, 

cyd-drefnu  [pigion 

Assortment,  a.sôrt'ment  n,  cymmathiad ; 
Assot,  a.sot'  vt,  ynfydu,  penwanu 
Assuage,  a.swäj'  vt,  llonyddu,  llinaru, 

esmwythäu,  dofi  [âd;  dyhuddiant 
Assuagement,  a.swäj'ment  n.  esmwyth- 
Assuasive,     a.swii'siv    a,    esmwythaol, 

llinarol,  dyhuddol 
Assubjugate,  a.sub'jü.gät  vt,  darostwng 
Assuefaction,    a.sii.i.fak'shun    n,    cyn- 

nefindra 
Assume,a.süm'  v£,cymmeryd  yn  rhyfygus 
Assumption,  a.sum'shun  n,  eymmeriad, 

cymmyraeth,  tybiaeth 
Assumptive,  a.sum'ti'v  a,  a  ellir  ei  gym- 

meryd  neu  feddiannu 
Assurance,  á.shŵ'r'ans  n,  sicrwydd ;  hy- 

der,  hyfder;  cytundeb;  haerllugnvvdd 
Assure,  â.shẁ'r'  vt,  sicrhau,  gwarantu, 

yswirio;  digolledu 
Asterisk,  as'tur.isk  n,  serenig,  seren  (*) 
Asterism,  as.tur'izm  n,   sergynnulliad, 

cydser  [gwerthfawr 

Asterites,    as.ter'i.tiz   «,   math   o    faen 
Astern,  as.turn'  ad,  ar  ol  y  Hong,  tua'i 

phen  ol  [mogfa 

Asthma,  ast'mâ  n,  diffyg  anadl.  mygfa, 
Asthmatic,  ast.mat'ik  a,  anadl-fyr 
Astonish,  as.ton'ish  vt,  brawycku,  synu 
Astonishment,  as.ton'ish .ment    n,   syn- 

dod,  rhyfeddod ;  braw,  dychryn 
Astound,  as.tûŵnd'  vt.  synu,  peri  rhyfedd 
Astraddle,  as.trad'l  ad,  troed  o  bobtu 
Astragal,  as'trâ.gal  n,  fler ;  addurn-gylch 

i  ben  colofn 
Astral,  as'tral  a,  serenog,  dysglaer 
Astray,    as.trä'    ad,    ar    gyfeiliorn,   ar 

grwydr,  ar  ddidraw 
Astrict.  as.trikt'  vt,  cylymu,  rhwymo 
Astriction,  as.trik'shun  n,  cydgylymiad, 

cylymiad,  rhwymiad 
Astride,  as.trid'  ad,  â'r  traed  ar  led 
Astringe,  as.trinj'  vt,  rhwymo,  cylymu 
Astringent,  as  trin'jent  a,  argaeol.  bol- 

rwymol  [luniad 

Astrography,  as.trog'râ.fî    n,    serddar- 
Astrolabe,  as'trö.liib  n,  ofteryn  seryddol 
Astrologer,  as.trol'öjjûr  n,  serddewin 
Astrology,  as.trol'ö.jî  n,  serddewiniaeth 
Astronomer,  as.tron'ö.mûr  n,  seryddwr 
Astronomical,  as.tro.nom'i.kal    a,    ser- 
yddol, serenol 
Astronomy,  as.tron'ö.mî  n,  seryddiaeth 
Astrotheology,    as.trö.thî.ol'ü.jî   n,  sar- 
■-dJiaeth 

2Q 


ore;  läte;  lfiac,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       AUF 


Astute,  as.tüt'  n,  tfalst,  call 

Asunder,  á.sun'dûr   ad,  or  neilldu,  ai 

ddidol,  ar  wahan,  yn  wahanredol 
Asylum,  á.si'lum  n,  noddfa,  nawddle 
Asymmetry,  â.sim'î.trî  n,  anghymmesur- 

olaeth,  afluniaeth 
At.  at/»-,  yn,  wrfch,  ger,  ar;  yn  ol 
Atabal.  at'â.bal  n,  math  o  dabwrdd 
Ataraxy,  at'a.rak.si  n,  llonyddwch,  es- 

mwythder 
Ataxy,  at'ak.si  n,  annhrefn,  hylldrefh 
Atheism,  a'thi.izm  n,  didduwiaeth,  a- 

theistiaeth 
Atheist,  ä'thî.ist  n,  nn  didduw,  nn  annuw 
Atheistical,  ä.thî.is'tî.kal«,  annuvriaidd, 
Athirst,  â.thûrst'  a,  sychedig    [didduw 
Athletic,    ath.let'ik  «,  pybyr,    cadarn, 

cryf,  grymus  [drwodd 

Athwart,  â.tbwôrt'  ad,  ar  draws,  ar  ŵyr, 
Atîantes,    at.lan'tiz   n,   Uuniau   dynion 

neu  anifeihaid  yn  cynnal  adail 
Atlas,  at'las  n,  darlunlen-lyfr 
Atmosphere,  at'mos.fì'r  n,  awyrgyleh 
Atom,  at'um   n,   mymryn,   brycheuyn, 

gronyn  [manwl 

Atomical,    a.tom'i.kal    a,   gronynaidd; 
Atone,  â.tön'  v,  rhoi  iawn ;  cymmodi 
Atonement,  â.tön'ment  n,  iawn,  cymmod 
Atop,  â.top'  ad,  ar  ben,  ar  gopa 
Atrabilarian,   at.râ.bî.le'r'î.an,    Atrabil- 

arious.  at.râ.bí.lê'r'î.us  a,  ra*addglẁyfos 
Atramental,  at.râ.men'tal,  Atramentous, 

at.rá.men'tus  a,  du,  incaidd 
Atrocious,    â.trö'shus   a,   creulawn,  er- 

chyll,     ysgeler,     echiyslawn,    anfad, 

echrydus,  earn  [gelerder 

Atrocity,   â.tros'î.tî  n.   creulondeb,  ys- 
Atrophy,  at'rö.fì  n,  didyciant  ymborth 
Attach,  a.tatsh'  vt,  dal,  atafaelu 
Attachment,  a.tatsh'ment  n,  ymafliad; 

ymlyniad,  serch,  cariad 
Attack,   a.tak'    n,   rhiithr,   ymosodiad, 

cyrch :  vt,  ymosod  ar  [gafael 

Attain,  a.tän'  vt,  ennill ;  cyrhaedd ;  cael 
Attainable,  a.tä'nâ.bl  a,  cyrhaeddadwy 
Attainder,    a.tän'dûr     n,     collfarniad ; 

gwarth         [dawn,  dysg,  gwybodaeth 
Attainment,    a.tàn'ment   n,   caffaehad; 
Attaint,  a.tänt'  vt,  euogfarnu ;  llygru 
Attemper,   a.tem'pfxr,   Attemperate,   a- 

tem  pur.ät    vt,   tymmeru,    cyd-dym- 

meru;  cymmedroli 
Attempt,   a.tempt'    vt,   anturio,    ceisio, 

cynnyg,    ymdrechu:    n,    anturiaeth, 

ymgais,  cynnyg,  ymdrech 
Attend,  a.tend'  v,  gweini ;  gofalu,  gwran- 

do,  ystyried ;  canlyn,  heilio 


Attendance,     a.ten'dans     n,    gweiniad, 

gwasanaeth,  gweinyddiaeth 
Attendant,     a.ten'daiit    n,    cydymaith, 

gwas,  gweinydd :  o,dylynol,cyd"fynedol 
Attention,  a.ten'shun  n,  clust-ymwran- 

dawiad;   ystyriaeth;    dyfalwch 
Attentive,    a.ten'tiv    a,  g\vi-andawgar ; 

ystyriol,  gwyliadwrus,  astud 
Attentiveness,   a.ten'tiv.nes    n,   gwran- 

dawiad,  dyfalwch.  astudrwydd 
Attenuate,  a.ten'ü.ät  a,  teneu:  vt,  ten- 

euo;  lleihau  [lleihâd 

Attenuation,  a.ten.ü.ä'shun  n,  teneuad ; 
Attest,  a.test'  vt,  tystio,  gwirio 
Attestation,  a.tes.tä'shun  n,  tystiolaeth 
Attic,  at'ik  a,  hardd,  dillyn :  n,  uwch- 

ystafell,  nenlofft 
Attire,  a.t'iV  n,  gwisg,  dillad ;  cyrn  carw : 

vt,  gwisgo,  trwsiadu,  addurno  [safiad 
Attitude,    at'î.tüd    n,    ystum,   agwedd, 
Attinge,  a.tinj'  v,  cyfFwrdd  yn  ysgafn 
Attollent,  a.tol'ent  a,  dyrchafadwy 
Attorney,  a.tûr'nî  n,   dirprwywr;   cyf- 

reithiwr,  canllaw:  vt,  dirprwyo  [budo 
Attract,  a.trakt'  vt,  attynu,  denu,  llithio, 
Attraction,  a.trak'shtm  n,  attyniad 
Attractive,  a.trak'tiv  a,  denol,  hudolaidd 
Attrahent,    at'râ.hent  a,  tyniadol:    », 

tyniedydd 
Attributable,  a.trib'ü.tâ.bl  a,  cyfrifadwy 
Attribute,  at'rî.büt  n,  priodoledd,  piiod- 

oliaeth  [ar,  cylrif  i 

Attribute,   a.trib'üt   vt,  priodoli,  gosod 
Attribution,  at.rì.bü'shun  n,  priodohad 
Attributive,  a.trib'ii.tiv  a,  a  briodola 
Attrition,  a.trish'un  »,treuliad,  rhwbiad; 

tristweh  am  bechod 
Attune,  a.tiin'  vt,  hwyho,  cyweirio 
Auburn,  o'bfa-n  a,  gwineu     [cynnyddol 
Auctifical,  ok.tif 'i.kal,  Auctive,  ok'tiv  a, 
Auction,  ok'shun  n,  arwerthiad,  gwerth- 

iad  i'r  c}*nnygiwr  uchat'  [arwerthwr 
Auctioneer,  6k.shun.î'r'  n,  arwerthydd, 
Aucupation,  o.kii.pa'shun  n,  dahad  adar 
Audacious,     ô.dä'shus    a,    digywilydd, 

haerllug.  hyf,  rhyfygus,  eofn,  anturus 
Audacity,  ô.das'î.tî  n,  eondra 
Audible,  ô'dî.bl  a,  hygly w,  eglur ;  clyw- 

edig;  soniarus,  croch 
Audience,     ô'dî.ens     n,     gwrandawyr; 

clywedigaeth ;  gosteg 
Audit,  ô'dìt  vt,  chwilio  a  phrofi  cyfrifon: 

n,  prawf  cyfrifon,  holiad  tystion 
Auditor,  ô'dî.tûr  n,  gwrandäwr ;  golyg- 

wr  cyfrifon  [nulleidfa 

Auditory,  ô'dî.tur.î  n,  gwrandawle,  cyn- 
Auf,  ôf  n,  fiwl,  hurtyn,  lleban 
21 


AVO  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin;  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twkrrtook , 


Auger,  ô'gûr  n,  ebill,  taradr,  trwyddew 
Aught,  ôt  n,  un  peth,  unrhyw  beth,  dim 
Augment,  ôg.ment'  vt,  ychwanegu,  cyn-. 

nyddu,  amlhau  [todiad 

Augment,  og'ment  n,  cynnyddiad;  at- 
Augmentation,   ôg.men.tä'shun  n,  he- 

laethiad,  amlhâd 
Augur,  ô'gûr  n,  dewin :  v,  dewino 
Augury,  ô'gü.rî  n,  dewindeb ;  adargoel 
August,  ô'gust  n,  Awst  [eddog 

August,  ô.gust'  a,  ardderchog,  rnawr- 
Augustness,  o.gust'nes  n,  urddasrwydd, 

bri,  ardderchogrwydd 
Aulic,  o'lik  a,  llysol,  breiniol 
Auln,  on  n,  mesur  llathen  a  chwarter 
Aunt,  ânt  n,  modryb 
Aurelia,  ô.rî'lî.â  n,  chwiler 
Auricula,  o.rik'ii.la  n,  math  o  flodeu 
Auricule,  ô'rî.kül  n,  clysten,  godreu'r 

glust 
Auriculur,  o.rik'u.lur  n,  clustaidd,  dir- 

gel.  Auricular  confession,  clust-gyffes 
Auriferous,  ô.rif'ur.us  a,  eurddwyn 
Aurist,  ô'rist  n,  clustfeddyg 
Aurora,  ô.rô'r'â  n,   gwenddydd,  seren- 

ddydd;     y    wawr-ddydd,     y    wawr. 

Aurora-borealis,  y  goleuni  gogleddol 
Auscultation,  os.kul.ta'shun  n,  gwran- 

dawiad 
Auspice,  ôs'pis  n,  adargoel ;  nawdd,  Had 
Auspicial,  ôs.pish'al  o,  argoelaidd 
Auspicious,  ôs.pish'us  a,  llwyddiannus, 

ffodiog  [iant,  ffawd 

Auspiciousness,  ôs.pish'us.ness  n,  ffyn- 
Austere,    ôs.tî'r'  a,  gerwin,    creulawn, 

tost,  sarig,  garw  [igrwydd 

Austerity,  ôs.ter'î.tî  n,  gerwindeb,  sar- 
Austral,  ôs'tral  a,  deheuol,  deheuberthig 
Authentic,  o.then'tik  a,  awduredig,  dilys, 

gwir  [gwirio,  profi,  awdurdodi 

Authenticate,  o.then'ti.kat  vt,  gwarantu, 
Authenticity,     ô.then.tis'î.tî    n,    dilys- 

rwydd,  awdurdodiad  [awdur 

Author,  ô'thûr  n,  gwneuthurwr;  awdwr, 
Authority,  ô.thor'î.tî  n,  awdurdod,  gallu 
Authorize,  o'tho.riz  vt,  awdurdodi; 
Authoritative,  o.thor'i.ta.tiv  a,  awdur- 

dodol ;  meistrolaidd,  gorchymmynol 
Autocracy,  o.tok'ra.si  n,  unbenaeth 
Autograph,  ô'tö.graf  n,  llawysgrifen 
Automath,  G'tö.math  n,  hunanaddysgwr 
Automaton,  ô.tom'á.tun    (/»  automata, 

ô.tom'â.tà)  n,  peiriant  ai  allu  syni- 

mudol  ynddo  ei  Iiun ;  hunanysgogỳdd 
Automatous,  ô.tom'â.tus  a,  hunan-ys- 

gogol,  hunan-symmudol 
Autopsy,  ô'top.sî  n,  prawf  golygol 


Autoptical,  o.top'ti.kal  a,  canfyddol 
Autumn,  ô'tum  n,  hydref,  cynauaf 
Autumnal,  ô.tum'nal  a,  hydrefol 
Auxesis,  og.zi'sis  n,  helaethiad 
Auxiliar,  og.zil'yur  a,  cynnorthwyol 
Auxiliary,  og.zil'yur.i  a,  cynnorthwyol  : 
n,  cynnorthwywr,  helpiwr.     Auxilia- 
ries, byddinoedd  cynnorthwyol 
Avail,   a.val'  n,  lies,  budd,  ennill:   vt, 
lhsiiu,  cynnorthwyo     [cyrhaeddadwy 
Available,  a.va'la.bi  a,  llesol,  effeithiol ; 
Availment,  a.val 'ment  n,  budd,  llesâd 
Avale,  a.val'  v,  gostwng,  iselu,  suddo, 
Avant,  a.vong'  a,  blaenaf  [arlethu 

Avantguard,    a.vong'gard    n,    blaenlu, 
blaenfyddin  [want 

Avarice,  av'â.ris  n,  cybydd-dod,  trach- 
Avaricious,   av.a.rishus  a,   cybyddlyd; 
crintach  [aros 

Avast,  a.vast'  i,  gan  bwyll,  dal  dy  law, 
Avaunt,  a.vont'  i,  ymaith,  ffwrdd 
Avel,   a.vel',  Avulse,   a.vuls'  vt,  tynu 
ymaith  [  Mair 

Ave-Maria,  ä.vî.mâ.ri"â  n,  gweddi   ar 
Avenge,  a.venj'  vt,  dial,  ymdd'ial 
Avengement,  a.venj 'ment  n,  dialeddiad, 
dialedd  [rhodfa 

Avenue,  av'en.ii  n,   dyfodfa;   cyntedd; 
Aver,  a.vur'  vt,  gwirio,  haeru,  sicrhau 
Average,  av'ur.'ai  n,  canolbris,  canolrif 
Averment,  a.vur  ment  n,  haeriad 
Avernat,  a.vur'nat  n,  math  o  rawnwin 
Averruncate,av.u.rung'kätv<,diwreiddio, 
chwynu  [ebiad,  annhuedd 

Aversation,  av.ur.sa'shun  n,  gwrthwyn- 
Averse,  a.vurs'  a,  gwrthwynebol,  gelynol 
Averseness,  a.vurs'nes  n,  anewyllysgar- 
wch,  cas  [casineb 

Aversion,  a.vur'shun  n,  gwrthwynebiad, 
Avert,    a.vurt'  vt,  eiriach,   troi   heibio, 

rhagflaenu,  dattroi 
Aviary,  ii'vi.ur.i  n,  adardy,  adargell 
Avidity,    â.vid'î.tî    n,   awydd;    gwanc, 

rhaib,  ainc,  trachwant 
Avocate,  av'o.kat  vt,  galw  ymaith 
Avocation,  av.u.kii'shun  n,  galwad  ym- 
aith, gorchwyl  achlysurol 
Avoid,  a.void'  vt,  gochel,  cilio,  dianc 
Avoidable,  a.voi'da.bl  a,  gocheladwy 
Avoidance,  a.voi'dans  n,  gocheliad 
Avoidless,  a.void'les  a,  anocheladwy 
Avoirdupois,  av.ûr.dü.pôîz'  n,  y  pwysau 
16  wns  [aith,  diangiad 

Avolation,  av  ö.lä'shun  n,  ehediad  ym- 
Avouch,   a.vfnvtsh'  vt,  gwirio,   haeru; 
arddelwi :  n,  arddelw,  tystiad,  gwiriant 
Avow,  â.vûŵ'  vt,  addef ;  arddelwi 
22 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  THis;=j=dzh.        BAI 


Avowable,  â.vûŵ'â.bl  a,  arddeladwy 
Avowal,  a.vmv'al  n,  cyffes;  arddelwad 
Avowee,  â.vûŵ.î'  n,  tadog  eglwys 
Avowxy,  â.vûŵ'r'î  n,  rhydd  gyffes ;  dy- 

heurad 
Avowtry,  â.vûŵ'trî  n,  godineb,  puteindra 
Avulsion,  a.vul'shun  n,  gwahan-dyniad 
Await,  â.wät'  vt,  dysgwyl,  aros ;  gweini 
Awake,  a.wak'  {awoke)  v,  deffro,   di- 

huno,  deffroi :  a,  efFro,  ar  ddihun 
Awaken,  a.wa'kn  v,  deffro,  dihuno 
Award,  â.wôrd'  vt,  dyfarnu,  rhoddi  barn : 

n,  barn,  cylafaredd,  dedfryd 
Aware,  â.wê'r'  a,  rhagystyriol,  yn  rhag- 

ganfod,  arwybodus.     To  be  aware  of, 

gwybod  am 
Away,  â.wä'  ad,  ymaith,  ffwrdd 
Awe,  ô  n,  arswyd,  ofn,  parchedig  ofn: 

vt,  dychryuu,  peri  arswyd 
Awful,  ô'fẁl  a,  ofnadwy,  arswydus 
Awfulness,  ô'fẁl.nes  n,  arswydolrwydd 
Awhape,  â.whäp'  vt,  taro,  euro;  dyrysu 
Awbile,  â.whiT  ad,  encyd,  eimyd 
Awkward,  ok'wurd  a,  trwsgl,  chwithig, 

lledchwith  [nvydd 

Awkwardness,  ôk'wûrd.nes  ti,  anneheu- 
Awl,  61  n,  minawyd 

Awless,  ô'les  a,  diofn,  diarswyd,  dibarch 
Awm,  Sm  n,  mesur  o  36  galwyn 
Awn.  ôn  n,  col  yd 

Awning,  ô'ning  a,  gwasgodlen ;  cysgodfa 
Awoke,  a.wok  pt. — Awake 
Awry,  ô.rí'  ad,  ar  ŵyr,  ar  lettraws,  yn 

lledgam,  yn  lleddf 
Axe,  aks  n,  bwyell,  cymmynai 
Axes,  ak'sLs  np. — Axis 
Axillary,  äk.sîl'ur.î  a,  ceseilaidd 
Axiom,  ak'shum  n.  gwireb,   arwiredd, 

gosodiad  [gwerthyd 

Axis,  ak'sis  (p  axes)  n,  echell,  pegwn, 
Axle,  ak'sl,  Axletree,  ak'sl.tri  n,  echel, 
Ay,  âî  ad,  i'e  [echel  men 

Aye,  ä  ad,  yn  wastadol,  byth,  pyth 
Azimuth,  az'i.muth  n,   cyfeirle.     Az- 
imuth-compass, math  o  beiriant 
Azote,  az'ot  n,  blorai 
Azure,    a'zhur   n,    asur,  nefliw,    glas, 

goleulas,  lliw'r  wybr 
Az}-mous,  az'Lmus  a,  croew 

B. 

Baa,  bä  vi,  brefi  fel  dafad 

Baal,  bä'al  n,  un  o  eilunod  Canaan 

Babble,  bab'l  vi,  baldorddi,  gwagsiarad, 

dwyndro :  n,  ffregawd,  ffiloreg 
Babe,  bäb,  Babv,  bä'bî  »,  baban,  maban 


Babery,  bä'bur.î  n,  ffriliau  i  foddhau 

plant  [aidd 

Babish,  bä'bish  a,  babanaidd,  plentyn- 
Baboon,  bâ.bŵn'  n,  math  o  epa  lied  fawr 
Babyhood,  bä'bî.hẁd  n,  babandod,  mab- 

andod  [ierid. 

Baccated,  bak'ii.ted  a,  addurnedig,  myr- 
Bacchanahan,  bak.â.nä'lî.an  n,   medd- 

wyn,  gloddestwr  [oedd,  wttresau 

Bacchanals,  bak'a.nalz  np,  gwinwledd- 
Bacciferous,  bak.sif'ur.us  a,  eirinog 
Bachelor,  batsh'î.lûr    n,   mab    ieuanc; 

mab  gweddog,  dyn  gweddw,  hen  lane, 

henfab.     Bachelor  of  arts,  gwyryf  yn 

y  celfyddydau 
Back,  bak  n,  cefn ;  gwegil,  cil :  v,  cefn- 

ogi,  cynnal ;  myned  yn  wysg  cefn :  ad, 

yn  ol,  yn  y  gwrthol  [enlhbio 

Baekbite,  bak'bi't  vt,   absenu,  athrodi, 
Backbone,  bak'bon  n,  asg\vrn  y  cefn 
Backdoor,  bak'do'r  n,  drws  y  cefn 
Backfriend,  bak'frend  n,  cyiaill  gau 
Backgammon,    bak.gam'un   n,  chware 

gwyddbwyll ;  chware  ffristial  a  thawl- 

fwrdd 
Backslide,  back.sl'id'  {pt  backslid,  bak- 

shd';  pp  backshdden,  bak.slid'n)  vi, 

gwrthgiUo,  enciho  [hwylbren 

Backstay,  bak'sta  n,  rhaff  i  ddiysgogi 
Backsword,  bak'so'rd.  n,  cleddyf  unfin, 

cleddyf  gwegilog 
Backward,  bak'wurd  ad,  yn  ol,  yn  wysg 

y  cefn :  a,  hw)nrfrydig,  anewyllysgar, 

ammharod      '  [ysgarwch 

Backwardness,  bak'wurd.nes  n,  anewyll- 
Bacon,  ba'kn  n,  cig  moch  hallt  sych 
Bad,  bad  (worse,  worst)  a,  drwg,  dryg- 

ionus :  niweidiol ;  gwael,  saL     As  bad, 
Bade,  bad  pt.— Bid  [cynddrwg 

Badge,  baj  n,  arwydd,  nod,  amlygyu :  vt, 

nodi,  arwyddnodi  [byr-hweh 

Badger,  baj'ûr  n,  daiarfochyn,  edwicwr, 
Badinage,  bad'i.nazh  n,  araith  ddigrifol 
Badness,  bad'nes  n,  drwg,  drygedd,  dryg- 

ioni ;  bai,  anhwyldeb ;  drwg  gywair 
Baffle,  baf'l  vt,  dyiysu ;  siomi ;  trechu 
Bag,  bag  n,  cwd,  cod,  ffetan,  sach,  ys- 

grepan:    vt,  cydu.  ysgrepanu;   hel  i 

gwd  {^gwaelbeth 

Bagatelle,  bag.â.tel'  n,  ffril,  ffiloreg, 
Baggage,    bag'äj    n,    clud,    celfi,    llu; 

dyhiren.     Bag  and  baggage,  cod  a 

chelfi  [trythylldy 

Bagnio,  ban'yö  n,  ymolchdy,  twymdy; 
Bagpipe,  bag'pip  n,  codbib 
Bail,  bäl  ?i,mechni'aeth ;  meichiau,mach  : 

vt,  mechnio.  ymwvstlo 

23 


BAR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rine.  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Bailable,  bä'lâ.bl  a,  mechnîadwy 
Bailiff,  bä'lif  n,  maer ;  maeron ;  hafodwr, 

ceisbwl ;  ceisiad ;  gwysiwr,  rhingyll 
Bailiwick,  ba'li.wik  n)  rhaerdref,  cantref, 

cwmmwd 
Bait,  bät  n,   llith,  hud;  abwyd;    byr- 

bryd:  vt,  abwydo;  adwledda;  baeddu. 
Baize,  baz  n,  brethyn  cedenog  [eirthio 
Bake,  bäkp,pobi,  crasu.  Baking-trough, 

toeseg,  noe 
Bakehouse,  bak'lmws,  Bakehouses,  bak' 

huw.ziz  n,  pobdy,  ffyrndy 
Bakur,  bii'kur  n,  pobwr,  pobydd,  tylinwr. 

Baker-legged,  coesgam 
Balance,  bal  ans  n,  dorian,  tafol ;  cyd- 

bwysedd;    mantiolaeth;    vt,    pwyso; 

cydbwyso ;  mantioli ;  gwastatäu 
Balcony,  bal'ko.m  n,  ystlvsnen 
Bald,  bold  a,  moel,  gwálltgoll.     Bald- 
headed,  penfoel  [baldordd 
Balderdash,   bôl'dûr.dash    n,  ffregawd, 
Baldness,  bôld'nes  n,  moelni,  moeledd 
Baldric,  boTdrik  n,  gwregys ;  y  sidydd 
Bale,  bäl  n,  trwsa,  bwrn ;   corn,  ystwc 

trallod:   vt,  byrnio,   byrneidio;  syp- 

ynu  [galarus 

Baleful,  bäTfẁi  a,  alaethus,  gresynol, 
Balegoods,  bal'gwdz  n,  nwyfau  pynerog 
Balk,  bok  n,  siom ;  trawst,  tylath ;  bale, 

male :  vt,  siomi ;  balcio,  twyllo 
Ball,    bôl  n,   pel,   pellen,    bwl;    dawns 

gymmanfa ;   tor  y  Haw 
Ballad,  bal'ad  n,  can  gyffredin,  baled. 

Ballad-singers,  cler  y  dom;   canwyr 

baledau  [sarnu 

Ballast,  bal'ast  n,  balasarn:  vt,  bala- 
Ballatry,  bal'at.rî  n,  llamddawns;  can 
Ballet,  bal'ê  n,  math  o  ddawns 
Balloon,  ba.lŵn'  n,  awyren 
Ballot,  bal'ut  n,  coelbren,  y  tugel:  vt, 

dewis  tnvy  goelbren,  tugelu 
Balm,  ham  n,  triagl ;  y  wenwynog 
Balmy,  bâm'î  a,  adfywiol ;  peraroglaidd 
Balneary,  bal'nî.ur.î  n,  ymolchdy,  ym- 

drochdy  [ymdrochiad 

Balneation,  bal'nî.ä'shun  n,  ymolchiad, 
Balsam,  bóTsam  n,  enaint;  math  o  bren 

bychan  [adfywiol 

Balsamic,  bol.sam'ik  a,  iachaol,  adferol, 
Baluster,  bal'us.tûr  n,  cledren,  canllaw, 

canbost,  colofnig  [canllaw 

Balustrade,  bal'us.triid  n,  manbyst, 
Bam,   bam  n,  twyll,  siom;  vt,  twyllo, 

siomi  [Indiaidd 

Bamboo,  bam.bŵ'  n,  corsen  neu  fesur 
Bamboozle,  bam.bw'zl  vt,  twyllo,  rhith- 

dwyllo,  siomi 


Ban,  ban  n,  cyhoeddiad;  rheg;  gosteg; 

esgymmundod:  v,  rhegu.     Ban-dog, 

cadwyn-gi,  cystawcci 
Banana,  bâ.na'nâ  n,  math  o  blanigyn 
Band,  band  n,  rhwymyn,  caw;  cwlwm; 

mintai;  côr  o  berorwyr  [rwym 

Bandage,  ban'däj  n,  rhwymyn,  gwasg- 
BandboXjband'boks  n,  cistan  ysgafn 
Bandelet,  ban'dî.let  n,   addurn-gerfiad, 

gwyneb  wastad ;  arch 
Bandit,  ban'dit  (p  banditti,  ban.dit'î) 

n,  ysbeilhvr,  carnleidr  dinawdd 
Bandoleers,  ban.dö.lî'rz'  np,  côd-dyllau  i 

gadw  ergydion 
Bandy,  ban'dî  vt,  ymryson,  ymbleidio; 

taenu   chwedlau:   a,   camfachog:   n, 

ffon  belgib     Bandy-legged,  coesgam 
Bane,  ban  n,  andwyad ;  gwenwyn 
Baneful,  bän'ful  a,  dinystriol,  marwol ; 

andwyol,  niweidiol ;  gwenwynol 
Bang,  bang  a,  ergyd,  dyrnoil,ìlab,  llach, 

dul:  vt,  pwyo,  fmsto,  baeddu,  euro 
Banian, ban.yan'ra,  pren  Indiaidd ;  boreu- 
Banish,  ban'ish  vt,  alltudo,  deol     [  wisg 
Banishment,  ban'ish.ment  n,  alltudaeth, 

alltudiaeth,  deoliad 
Banister,    ban'is.tûr,   Baluster,   bal'us- 

tur  n,  cledren,  colofnig ;  canllaw 
Banjo,  ban 'jö  n,  math  o  ofteryn  cerdd 
Bank,  bangk  »,  glan,  torlan;  bryneyn, 

twmpath;    clawdd;    ariandy,    cedfa. 

Banknote,  ysgrifdocyn  arianydd 
Banker,  bang'kur  »,  sylltydd,  arianydd 
Bankrupt,    bangk'rupt   n,    methdalwr, 

torged  [aeth,  methdal 

Bankruptcy,  bangk 'rupt-sî  n,  toredig- 
Banner,  ban'fìr  n,  Human,  baner 
Banneret,  ban'ur.et  n,  marchog  y  faner 
Bannerol,  ban'ur.öl  n,  Human  bychan 
Bannock,  ban'uk  n,  teisen  geirch 
Banquet,  bang'kwet  n,  gwledd,  cyfedd- 

ach,  gwestfa :  v,  gwledda,  cydwledda 
Banshee,  ban'shî  rc,  ellyll,  lledrith 
Bansticle,    ban'stt.kl     n,     crothell:    p 

crethyll  [eeHwair 

Banter,  ban'tûr  n,  gwawd :  vt,  gwawdio, 
Bantling,  bantling  n,  llencyn ;  baban 
Baptism,  bap'tizm  «,  bedydd 
Baptismal,  bap.tiz'mal  «,  bedyddiol 
Baptist,  bap'tist,  Baptizer,  bap.ti'zur  n, 

bedyddiwr  [bedyddfa 

Baptistery,   bap'tis.tur.î   n,   bedyddfan, 
Baptize,  bap.t'iz'  vt,  bedyddio 
Bar,  bar  n,  bar,  bollt,  trosol;  rhwystr; 

traethell;   ban;  He  carcharor  mewn 

brawdlys ;  ystafell  weini  tafarndy :  vt, 

bario,  bolltio ;  attal,  rhwystro 
24 


ore;  läte,  line,  no,  mute; 


,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       BAS 


Barb,  bârb  re,  ceffyl  o  Barbaria;  barf; 

fach:  vt,  eillio;  adfachu  [glawdd 
Barbacan,  bar'ba.kan  re,  rhagfur"  rhag- 
Barbarian,    bâr.bê'r'î.an    re,    barbariad. 

dyn  diddysg :  a,  creulawn,  anfoesog 
Barbaric,  bar.bar'ik  a,  estronol,  tramor, 

alltud;  an  war;  creulawn 
Barbarism,  bar'bur.izm  n,  anfoes;  an- 
nysg;  llediaith  [eieidd-dra 

Barbarity,    bâr.bar'î.tî    re,    creulondeb, 
Barbarous,    bâr'bur.us   a,   anghywrain, 
diddysg,    trwsgl,     anfoesgar;     creu- 
lawn, flyrnig ;  gwyllt,  anwareiddiedig 
Barbecue,  bâr'bî.cü  re,  mochyn  wedi  ei 

drin  yn  gyt'an 
Barbed,  bârbd  a,  barfog ;  adfachog 
Barbel,  bâr'bel  re,  barfogyn  (pysgodyn) 
Barber,  bâr'bûr  re,  eilliwr.  bariwr 
Barbican,  bfir'bi.kan  re. — Barbacan 


Barbies,  bar'blz  re,  y  llyfanwst,  llvffan- 
Bard,  bard  re,  bardd,  prydydd  [taftx 
Bare,  be'r  a,  noeth,  llwm,  moel ,  unig 


v,  noethi,  llymhau,  moeli.  Bare-boned, 

teneu  iawn,  trachul.     Bare-faced,  di- 

gywilydd;  ^nebagored.      Bare-foot, 

Bare-footed,  troed noeth 
Bare,  berpt. — Bear  [prinder 

Bareness,   bê'r'nes  re,  llymder,  moelni 
Bargain,  bâr 'gän  re,  cytundeb,  ammod: 

v,  cytuno,  cyfammodi  [ysgraff 

Barge,   bârj   re,   bad  neu  gwch   mawr, 
Bargeman,  bârj'man  re,  badwr,  cychwr, 

ysgraffwr  [math  o  wrthsur 

Barilla,  bâ.ril'a  re,  lludw  coed  a  llysiau, 
Bark,   bark  re,'rhisgl,  rhisg;    math  o 

long:  v,  dirjsglo,  rnisgto ;   cyfarth 
Barley,  bâr'lî  re,  haicld,  barlys.     Barley- 
corn, heidden  [diod 
Barm,  bârm  re,  burym,  swyf  neu  ewyn 
Barn,  barn  re,  ysgubor 
Barnacle,  bar'na.kl  re,   genfa;  math  o 

wyddau  gwylltion ;  gwyrain 
Barometer,   bâ.rom'î.tûr  re,  awyrbwys- 

ydd,  tywyddfesurydd 
Baron,  bar'un  re,  brëyr,  barwn 
Baronage,    bar'un.äj,   Barony,  bar'ö.nî 

re,  brëyriaeth,  banvniaeth  "  [ferch 
Baroness,  bar'un.es  re,  brëyres,  baron- 
Baronet,     bar'ö.net     re,    brëyrfarchog, 

baronig,  barwnig 
Baroscope,  bar'o.skop  re,  awyrbwysydd 
Barracan,  bar'a.kan,  brethyn  garw 
Barrack,  bar'ak  re,  lluest  neu  fwth  milwr 
Barrator,  bar'a.tiir  re,  ymgyfreithiwr 
Barrel,  bar'el  re,  baril,  celwrn:  vt,  barilo 
Barren,  bar'en  a,anffrwythlawn,difiaeth ; 

ammhlantadwy;  hysp,  aflith;  gẃag 


Barrenness,  bar 'en.es   re,  anffrwythlon- 

deb,  hysprwydd,  diffrwythder 
Barricade,  bar.i.kad'  re,  argae,  attalgae, 

argau-waith,  amgaer:  vt,  argau 
Barrier,  bar'î.ûr  n,  attalfa,  terfyn,  cyffin 
Barrister,    bar'is.tur  re,   dadleuwr,   cy- 

nghawsydd 
Barrow,   bar'ö    re,    berfa,    carthglwyd; 

crag,  gwyddgrug.  Ban-ow-hog,  moch- 
yn dysbadd 
Earshot,  bâr'shot  re,  bwled  ddeuben 

arter,  bâr'tûr  v,  cyfnewidio:  re,  newid- 
Barton,  bár'tun  re,  tai  allanol    [wriaeth 
Barytes,  ba.ri'tiz  re,  daiar  drom 
Basalt,  bâ'sôlt'  re,  math  o  faen  mynor 
Base,  bcäs  a,  brwnt;   gwrthun;  gwael, 

dirmygus ;  isel ;  gan.ffugiol  ;cymmysg : 

re,  syîfaen,  gosail ;  sylwedd ;  bon 
Baseborn,  bäs'bôrn  a,  basclarddaidd 
Baseless,  biis'les  a,  disylfaen,  disail 
Baseness,  bäs'nes  re,  gwaelder,  diffeith- 

der;  bryntni;  Uedryw,  basdarddiaeth 
Bases,  ba'siz  np. — Basis 
Bashaw,  bâ.shô'  re,  rhaglaw  ym  mysg  y 

Tyrciaid  [gwylaidd 

Bashful,  bash'fẁl  a,  cywilyddgar,yswil, 
Bashfulness,  bash'ful.nes,  re,  cywilydd- 

dra,  gwladeidd-dra 
Basil,  baz'il    re,  y  breninlys;  osgo-fin 

offeryn ;  lledr  o  groen  llo 
Basilic,  ba.zil'ik  a,  yn  perthyn  i  wythien 

yr  afu  [esgobdy 

Basilica,  ba.zil'ik.a  re,  gwythi'en  yr  afu; 
Basilicon,  ba.zil'ik.un  re,  math  o  eh 
Basilisk,  baz'i.hsk  re,  sarff  gribog ;  math 

o  fàgnel  [crwnlyn 

Basin,  bii'sn  re,  cawg;  piydfan,  nawfle, 
Basis,  bä'sis  (bases),  re,  sail;  gwaelod 
Bask,  bask  v,  bronheulo,  ymheulo 
Basket,  bas'ket  n,  cawell.  basged,  mwys. 

Basket-maker,  basgedwr 
Bass,  bäs  re,  islais,  isalaw 
Bass,  bas  re,  math  o  bysgod ;  mat 
Basset,  bas'et  v,  math  o  chwareu  cardiau 
assoon,  ba.sŵn'  re,  math  o  offeryn  cerdd 
Bassrehef,  bas.rí.lîf'  re,  goysgythriad 
Bassviol,  bas.v'i'ul  re,  crwth  yr  isalaw 
Bastard,  bas'tûrd  re,  basdardd,  plentyn 

gordderch :  a,  basdarddol,  lledrywiol 
Bastardize,  bas'tur.di'z  vt,  basdarddio 
Bastardy,  bas'tûr.dî  re,  basdarddiaeth 
Baste,  bast  vt,  iro ;  brasbwytho ;  ffonodio 
Bastile,  bas.tîl'  re,  carchar  yn  Paris  gynt 
Bastinade,  bas.tî.näd',  Bastinado,  bas- 

tî.nä'dö  vt,  ffonodio  gwadnau  y  traed; 

dwys  gui"o  [glawdd 

astion,  bas'tshun  re,  rhagfur,  gwrth- 
'25 


BEC  path,  fat,  Gre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Bat,  bat  re,  ystlum;  cwlbren,  humog. 

Bat-fowling,  daliad  adar  yn  y  nos 
Batch,  batsh  re,  pobiad,  ffyrnaid 
Bate,  bat  t>,lleihau,  colli,  gostwng,  suddo 
Bateful,  bät'fẁl  a,  cynhenllyd,  cecrus 
Bath,  bath  (baths,  baTHz)  re,  ymdrochfa, 

badd,  baddon ;  mesur  Iuddewig,  1\  gal. 
Bathe,  bäTH  v,  ymdrochi,  ymolchi 
Batoon,  bâ.tŵn'  re,  berllysg ;  llawffon 
Battailous,  bat'ä.lus  a,  milwraidd 
Battalia,  ba.tä'lî.â  re,  brwydr-drefn 
Battalion,  ba.tal'yun  re,  byddin  o  500  i 

800  o  wŷr  [gwrteithio;  ymdreiglo 
Batten,  bat'n  re,  murais:  vi,"tewychu; 
Batter,  bat'ûr  re,  defnydd  cremog:  vt, 

euro,  dyrnodio,  pwyo.  Battering-ram, 

hwrdd  dyrnodiol,  hwrdd-beiriant 
Battery,    bat'ur.î    re,    magnelfa,    gwn- 

glawdd;  rhuthr-gyrch  [golchfforj 
Batting-staff,  bat'ing-staf  re,  golchbren, 
Battle,  bat'l  re,   cad,  ymladd,   brwydr, 

rhyfel :  v,  ymladd,  brwydro,  ymwrio. 

Battle-array,  trefn  brwydr,  aerdrefn 
Battleaxe,  bat'l.aks  re,  bwyell,  ennilleg, 

arf-fwyell,  cadfwyell 
Battledoor,  bat.l.do'r  re,  pelgip;  llyfr  corn 
Battlement,  bat'l.ment  re,  canllaw,  gwalc 
Battology,  ba.tol'ö.jî.  re,  ffladredd 
Baubee,  bô.bî'  re,  dimai  Albanaidd 
Bauble,  bô'bl  re,  ffril,  tegan 
Bavaroy,  bav'â.i-ôî  n,  anvisg,  hugan 
Bavin,  bav'in  n,  ffagoden,  ysgubell 
Bawbling,  bô'bling  a,  gwael,  diwerth 
Bawd,  bôd  n,  earn  butain,  llattai 
Bawdiy,  bô'drî  n,  anlladiaeth,  serthedd 
Bawdy,  bô'dî  a,  anniwair,  serth,  aflan. 

Bawdy-house,  n,  puteindy    [bloeddio 
Bawl,    bôl     vi,    gwaeddi,    crochlefain, 
Bawrel,  bô'rel  n,  math  o  guryll 
Bay,  bä  n,  mor-gilfach,  angorfa ;  cwlas  : 

a,  gwineu,  gwineu  goch :  vi,  cyfarth. 

To  keep  at  bay,  pen  sefyll,  attal 
Bayard,  bä'yûrd'w,  eeífyl  gwineu 
Bayonet,  bli'yun.et  n,  gwnfidog,  bidogan 
Baysalt,  bä'sôlt  n,  math  o  halen 
Baytree,  bä'trî  n,  llawryf,  llawrwydden 
Bdellium,  del'yum  n,  sudd  peraroglus 
Be,  bî  (am,  was,  been)  vi,  bod,  lianfod. 

To  be  about  to,  bod  ar  fedr 
Be-,  px,  oddi  amgylch ;  rhag- 
Beach,  bîtsh  n,  traethell,  tywyn,  beisdon 
Beacon,  bi'kn  n,  gwylfa,  goleudy 
Beaconage,  bi'kn. iij '«,  treth  gwÿlfa 
Bead,  bid  n,  glain.    Beads,  gleiniau ; 

paderau 
Beadle,  bi'dl  n,  rhingyll,  plwyfwas 
Beagle,  bi'gl  n,  olrhead,  olrhein-gi 


Beak,  bîk  n,  pig,  gylfin,  gylfant;  duryn 
Beaker,  bi'kur  n,  diodlestr  [hong 

Beal,  bil  n,  llynoryn,  penddiiyn 
Beam,   bim   n,  trawst,  tylath,  swmer; 

pelydnm,  paladr:  vi,  pelydru 
Bean,  bin  re,  ffiien.     Bean-pods,  codau 

ffa.     Bean-shells,  plisg,  masgl,  neu 

gibau  ifa.      Bean-stalks,  gwellt  ffa, 

callodr  ffa 
Bear,  bê'r  re,  arth;    arthes:    vt  (bore, 

bare;  borne,  born),  dwyn,  eludo,  cvn- 

nal,  cario ;  goddef,  dal.    To  bear  with, 

cyd-ddwyn   â,   vmaros   â.      To  bear 

witness,  tystiolaethu,  ty»tio 
Beard,  bi'rd're,  barf,  col  yd,  adfach:   vt, 

barfu,  sarhau;  blaendocio  [moel 

Beardless,   bi'rd'les  a,  difarf,  heb  farf, 
Bearer,  be'r'ûi-  re,  cludwr,  cariwr  [fysgle 
Beargarden,  bê'r'gâr.dn  re,  arthfa ;  ter- 
Beast,  bist  re,  amfail,  mil,  bwystfil 
Beastliness,     bîst'lî.nes    re,    anifeildra; 

budreddi,  bryntni,  mochyneidd-dra 
Beastlv,    bist'li    a,    anifeilaidd,     aflan, 

mochynaidd,  brwnt,  ffiaidd 
Beat,  bit  (pt  beat,  bet ;  pp  beaten,  bi'tn) 

vt,  euro,  baeddu,  pwnio,  taro :  re,  cur ; 

ticoriawr;  rhodfa  gwihwr.     To  beat 

a  drum,  canu  neu  chwareu  tabwrdd. 

A  beaten  path,  llwybr  sathredig 
Beatific,  bî.â.tif  'ik,  Beatifical,  bî.a.tif 'i- 

kal  a,  gwynfydlawn 
Beatification,  bî.at.î.f  i.ka'shun  re,  gwyn- 

fydedigrwydd  [fydoli 

Beatify,  bî.at'î.fî  vt,  gwpieithu,  gwvn- 
Beatitude,  bî.at'î.tüd  re,"lla\ra  wynfyd, 

dedwyddweh 
Beau,  bö  re,  coegyn,  coegddyn,  pefryn 
Beauish,  bö'ish  a,  coegaidd,  coegynaidd 
Beaumonde,   bö.mond'   re,   y  byd   llun- 

ieiddwych  [hardd 

Beauteous,  bii'tshus  a,  glân,  pnrdferth, 
Beauteousness,  bü.tshus.nes  re,  tegweh, 

harddweh,  gwychder  [hardd 

Beautiful,  bü'tî.ful  a,  glân,  prydferth, 
Beautify,  bü'tî.f'í  vt,  harddu,  prydferthu 
Beauty,  bü'tî  re,  glendid,  prydferthweh, 

gwychder,  harddweh ;  ereiries,  manon 
Beaver,  bi'vilr  re,  ffrancon,  llostlydan 
Becafico,  bek.a.fi'ko  re,  aderyn  tebyg  i'r 

eos,  ag  sydd  yn  porthi  ar  m»ys 
Becalm,  bi'kfim'  vt,  llonyddu,  líinani 
Because,  be'kuz'  c,  o  herwydd,  o  blegid, 

o  achos,  o  ethryb ;  gan,  am 
Beck,  bek  re,  amnaid,  awgrym ;  gofer 
Beckon,  bek'n  v,  amneidio,  rhoi  amnaid 

neu  awgrym 
Beclip,  bi.klip'  vt,  cofleidio 

26 


öre ;  late ;  line,  nö,  mute ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       BEL 


Become,   bi.kum'  (pt  became,  bî.käm' 

pp  become)  vt,  gweddu,  perthynu; 

dyfod  [eidd-dra 

Becomingness,  bi.kum 'ing.nes  n,  gwedd- 

Bed,  bed  n.  gwely,  gorweddfa 

Bedabble,  bî.dab'l  vt,  gwlychu,  taenellu 

Bedaggle,  bîdag'l,  Bedraggle,  bî.drag'l 

vt,  caglu,  diblo  [gwlychu 

Bedash,  bî.dash'  vt,  taenellu,  ysgeintio, 

Bedaub,    bî.dôb'    vt,    diwyno,    dwbio, 

priddo,  tomi 
Bedazzle,  bi.daz'l  vt,  dallu,  tyvvyllu 
Bedchamber,  bed'tshiim.bûr  n,  ystafell 

wely,  cuddigl 
Bedclothes,  bed'kluxiiz  np,  dillad  gwely 
Bedeck,  bi.dek'  vt,  addurno,  trwsio 
Bedehouse,  bîd'hûŵs  n,  ysbytty,  elusendy 
Bedew,  bî.dü'  vt,  gwlitho,  gwlychu 
Bedfellow,  bed'fel.ö»,  cywely,  cydwelywr 
Bedight,  bî.d'it'  a,  trwsiedig,  ymbinciedig 
Bedim,  bî.dim'  vt,  dallu,  tywyllu 
Bedizen,  bi.diz'n  vt,  addurno 
Bedlam,  bed'lam  n,  gwallgofdy,  bedlem 
Bedlamite,  bed'lam.'it  n,  dyn  gorphwyll- 

og,  ynfyd-ddyn 
Bedrid,  bed'rid  a,  gorweddiog 
Bedrop,  bî.drop'  vt,  taenellu,  ysgeintio 
Bedstead,  bed  sted  n,  pren  gwely,  ochr 

gwely,  erchwyn  gwely 
Bedtime,  bed't'fm  n,  amser  cysgu 
Bedung,  bî.dung'  vt,  tomi,  teilio 
Bedust,  bî.dust'  vt,  llychwino,  llychio 
Bee,  bi  n,  gwenynen  [fFawydd< 

Beech,  bîtsh,    Beech-tree,   bîtsh'trî 
Beechen,  bîtsh'n  a,  o  ftawydd   [ffawydd 
Beechmast,    bîtsh'mast    n,    ffrwyth 
Beef,  bif  (p  beeves)  n,  cig  eidion ;  ych 
Beehive,  bi'hi'v  n,  cwch  gwenyn,  bodrydaf 
Been,  bin  pp. — Be 
Beer,  bî'r  n,  heiddlyn,  cwrw,  diod 
Beet,  bit  n,  beatws,  betysen 
Beetle,  bî'tl  n,  chwilen ;  gordd  bren :  vi, 
hongian    allan,    pwyso    ym    mlaen. 
Beetle-headed,  hm-t,  pendew 
Beeves,  bivz  np,  ychain  [meryd  lie 

Befall,  bî.fôl'  v,  dygwydd,  darfod,"cym- 
Bent,  bî.fit'  v,  gweddu,  ymweddu 
Befool,  bî.fŵl'  vt,  twyllo ;  gwatwar 
Before,  bî.fö'r'^r,  o  flaen,  gerbron,  cyn: 
ad,  gynt,  o'r  blaen  [Haw 

Beforehand,  bî.fö'r'hand  ad,  ym  mlaen 
Befoul,  bî.fûẁl'  vt,  diwyno,  haloo-i 
Befi-iend,    bî.frend'    vt,    gwneyd    cym- 
mwjTias,  cedu  [neu  eddi 

Befringe,  bî.fì-inj'  vt,  addurno  â  sider 
Beg,  beg  vt,  erfyn,  deisyf,  ymbil ;  cardota 
l,  bî.gm' pt, — Begin 


Beget,  bî.get'  (pt  begat,  bî.gat',  begot; 

pp  begotten)  vt,  cenedlu,  eppiho 
Beggar,  beg'ûr  n,  cardotyn,  crefwr :  vt, 
Uymhau,  tlodi ;  rheiduso       [fawaidd 
Beggarly,  beg'ûr.lî  a,  anghenog :  ad,  yn 
Beggary,  beg  ûr.î  n,  tlodi,  angenoctyd, 
eisieu  [reu,  cychwyn 

Begin,  bî.gin'  (began;  begun)  vt,  dech- 
Beghd,  bî.gûi-d  vt,  gwregysu ;  cylchynu 
Beglerbeg,  beg'lûr.beg  n,  llywodraetnwr 

ar  dalaith  yn  Twi'Ci 
Begone,  bi.gon'  i,  ymaith !  ffwrdd ! 
Begot,  bî.got'^í. — Beget 
Begotten,  bi.got'n^p. — Beget 
Begrease,  bi.griz'  vt,  iro,  seimio;    ymiro 
Begrime,    bî.gri'm'    vt,    duo,    pardduo, 
budreddu  [twyllo 

Beguile,  bî.g'íl'  vt,  hudo,  Uithio,  denu, 
Begun,  hì.ípm' pp. — Begin 
Behalf,  bî.hâf '  n,  plaid,  rhan,  achos,  tu 
Behave,  bi.hav'  vi,  ymddwyn,    ymar- 
weddu,    gwneyd.      To   behave    one's 
self,  ymddwyn  yn  addas,  ymddwyn 
Behaviour,    bî.hä'vî.ûr    n,  ymddygiad, 
moes  [tori  pen 

Behead,  bi.hed'  vt,  dybenu,  torfynyglu, 
Behemoth,  bî'hî.moth  n,  afonfarch 
Behest,  bî.hest'  n,addewid,gorchymmyn ; 
arch,  archiad  [cefn 

Behind,  bî.h'ind'  pr,  yn  ol,  ar  ol,  y  tu 
Behindhand,    bi.h'ind'hand    ad,  yn    ol 

Haw,  ar  ol 

Behold,    bî.höld'   (pt  beheld,  bî.held'; 

pp    beheld,    beholden)     vt,    edrych, 

gweled,  golygu,  tremio 

Beholden,  bî.höld'n  a,  rhwymedig,  dan 

ddyled:  pp. — Behold  [lies 

Behoof,  bî.hŵf '  n,  mantais,  elw,  budd, 

Behoovable,  bi.hw'va.bl    a,    gweddus; 

llesol,  addas  [addas 

Behoove,  Behove,  bi.hwv'  vi,  bod  yn 

_  bî'ing  n,  hanfod,  bod 
Belabour,bî.lä'bûrví,dwys  guro,  baeddu 
Belamy,  bel'â.mî  n,  cyfaill,  cyfeillachwr 
Belated,  bî.lä'ted  a,  diweddar,  hwyr 
^?lay,    bî.lä'     vt,     cynllwyn,    rhagod; 

sicrhau  rhaff 
Belch,  beltsh  vi,  bytheirio:  n,  bytheiriad 
Beldam,  bel'dam  n,  hen  wrach,  hen  fall 
deague,  bî.lîg'  vt,  cylchynu,  gwarch- 
iiu,  amgylchynu  [ydd 

Belfounder,  bel'f  ûŵ-n.dûrw,  clych-dodd- 
Belfry,  bel'frî  n,  llofft  y  gloch 
Belial,  bî'lî.al  n,  y  fall,  diafol ;  drygioni 
Belie,  bî.li'  vt,  athrodi,  enllibio,  cam- 
gyhuddo ;  celwyddu  [iniaeth ;  credo 
Belief,  bî.líf'  n.  ffydd,  coel,  cred,  cred- 
27 


BES    path,  fat.  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


.believable,  bUi'va.bi   a,  eredadwy,  hy- 

goel  [ddiried 

Believe,    bî.lîv'  vt,   credu,   coeho,  ym- 

Believer,   bi.li'vur  n,   credadyn,   flydd- 

loniad 
Belike,  bi.li'k'  ad,  ysgatfydd,  tebygol 
Bell,  bel  n,  cloch:  p,  clyeh,  elychau. 

Bell-metal,    clychfetel,    clychadwyn. 

Canterbury  bells,  clyeh  y  pertbi 
Belle,  bel  n,  coegeiddferch,  glanfei-eh 
Belles-lettres,  bel.ê'tru  n,  tlws-ddysg 
Bellied,  bel'îd  a,  boliog,  crothog 
Belligerent,  be.lij'ur.ent  a,  rhyfelog 
Bellipotent,  be.lip'o.tent  a,  cadarn  inewn 

rhyfel  [cyhoeddwr 

Bellman,   bel'man   a,   cloehydd,  cri'wr 
Bellow,  bel'ö  vi,  rhuo,  brefi,  bugunaw 
Bellows,  bel'us  np,  niegin 
Belluine,  bel'ii.'in  a,  bwystfilaidd,  creu- 

lawn,  gwyllt,  anwar 
Belly,  bel'î  n,  bol,  bola;    ceudod,  cest, 

tor;    croth,  bru:    vi,  bolio,  chwyddo 

allan  [coluddwst 

Bellyache,  bel'i.ak  n,  bolwst,  dolur  bol, 
Bellybound,  bel'í.bûŵnd  a,  bolrwvm 
Bellyful,  bel'î.fẁl  n,  bolaid,  gwala 
Belong,  bî.long'  vi,  perthynu,  perthyn, 

deiryd,  bod  yn  feddiant  i 
Belout,  bî.lûŵt'  vt,  difri'o 
Beloved,  bi.luvd'  a,  anwyl,  cu,  hoff,  ear- 

iadus :  n,  anwylyd,  anwylddyn,  cariad 
Below,  bî.lö'  pr  &  ad,  is,  is  law,  isod, 

obry,  oddi  tanodd  [bocsachwr 

Belswagger,  bel'swag.ûr  n,  rhodreswr, 
Belt,  belt  n,  gwregys,  rhwymyn 
Belwether,  bel'weTH.ûr  n  ílwdn  y  gloch, 

yr  arwemydd  [adwyddo 

Bemire,  bî.m'i'r'  vt,  diwyno,  toini ;  gwar- 
Bemoan,    bi.mön'    vt,    cwyno,    galaru; 

ymofidio,  cwynfan,  cwynfanu 
Bemoil,  bî.môîl'  vt,  budreddu,  anui'ddo 
Bemourn,   bí.mö'm'  vt,  galaru,   cwyno 

ar ;  arwylo ;  hiraethu  am 
Bench,  bentsh  n.  mainc,  eisteddle;  gor- 

seddfa,  brawdle;   eisteddfod;  y  cyd- 

eistedd  [gyfreithiol 

Bencher,    ben'tshûr    n,    aelod    athrofa 
Bend,  bend  (pt  &  pp  lent)  v,  plygo,  do- 

lenu;  gwyro;  camu,  annelu,  cyfeirio; 

ymblygu :  n,  plyg,  camedd,  crymedd. 

To  bend  a  bow,  annelu  bwa 
Bendable,  ben'dâ.bl  a,  plygadwy,  hyblyg 
Bendlet,  bend'let  n,  taleithig 
Beneath,  bi.niTH'  pr  &  ad,  is,  is  law, 

isod,  obry,  tan,  goris 
Benedictine,  ben.i.dik'tin  a,  yn  perthyn 

i  fynachod  o  urdd  Benedict 


Benediction,  ben.i.dik'shun  n,   bendith, 

bendithiad  [mwynas,  haeledd,  ced 
Benefaction,  ben.i.fak'shun  n,  cym- 
Benefactor,  ben.i.fak'tur  n,  cymmwyn- 

aswr,  noddwr  [wŷnaswraig 

Benefactress,     ben.i.fak'tres    n,     cym- 
Benefice,    ben'î.fis    n,    bywioliaeth   eg- 

lwysig  [wch,  haelioni 

Beneficence,  bî.nef  'î.sens  n,  mwvnasgar- 
Beneficent,   bî.nef'î.sent   a,  hael,  hael- 

ionus,  haelfrydig,  llawrydd,  daionus 
Beneficial,  ben'.î.fish'al  a.  buddiol,  llesol 
Beneficiary,  ben.i.fish'ur.î  a,  glwysfudd- 

Og :  yn  ilal  bvwoliaeth  dan  arall 
Benefit,   ben'i.fit    n,   budd,  lies;    cym- 

mwynas:  v,  llesäu,  peri  budd.    Benefit 

of  clergy,  braiut  eglwyswyr 
Benet,  bî.net'  vt,  maglu,  rhwydo 
Benevolence,  bi.nev'o.lens  n,  ewyllys  da, 

daioni,  caredigrwydd 
Benevolent,  bi.nev'o.lent  a,  daionus,  car- 

edig,  caruaidd  [hael 

Benign,  bî.ni'n'  a,  tirion,  mwyn.  gwâr, 
Benignant,  bî.nig'nant  a,  hynaws,  rhad- 

lawn;  da  [mwyneidd-dra 

Benignity,    bî.nig'nî.tî    n,    hynawsedd, 
Benison,  ben'i.zn  n,  bendithiad 
Bent,  bent  n.  ystnmiad,  plygiad;  tuedd, 

gogwyddiad:  pt  &  pp. — Bend 
Benumb,  bi.num'  vt,  inerwino,  fferu 
Benzoin,  ben.zoln'  n,  math  o  ystor 
Bepaint.  in. pant'  vt,  amliwio,  arliwio 
Beplume,  bî.plüin'  vt,  addurno  â  phlyf 
Bequeathe,  bi.kwiTH'  vt,  cymmynn,  rhoi 

mewn  ewyllys 
Bequest,  bî.kwesf  n,  cymmyn,  cymmyn- 

rodd,  rhodd  mewn  ewyllys 
Bereave,  hi.viv'  (pt  hpp  bereft,  bî.reft') 

vt,  difuddio,  difeddu :  amddifadu 
Bereavement,   bi.riv'ment   n.  difeddiad, 
Bergamot,  bûr'gá.mot  n,  pt-r-bren 
Bergmastér,    búrg'mas.tûr    n,    goruch- 

wyliwr  ar  fwngloddwyr  ['Wyr 

Bergmote,  bûrg'möt  n,  llys  mwnglodd- 
Bergomask,    bur'go.mask    n,    math    o 

ddawns  irwledig  gynt 
Berlin,  bûr'lin  n,  math  o  gerbyd 
Bernardine.   bûr'nûr.din    »,  mynach   o 

urdd  St.  Bernard         [cvrawel,  aeron 
Berries,  ber'iz  (s  berry,  ber  i)  np,  grawn, 
Bertram,  bûr'tram  n,  pelydr  gwyflt 
Beryl,  Ix-r'il  n,  j  maen  beryl 
Beseech,  bî.^ítsh'  (pt  &  pp  besou-ht) 

vt.  atolygu,  deisyf,  erfyn,  ymbil,  crefu 
Beseem,  bî.sîm'  vi]  gweddu,  cydweddu 
Beseemingness,  bî.sîm'ing.nes  n,  gwedd- 

eidd-dra 

28 


öre;  läte;  line,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       BID 


Beset,  bî.set'  vt,  cynllwyn;  amgylchynu 
Beshrew,  bî.shrŵ'  vt,  difrio,  senu,  rhegu 
Beside,  bî.s'íd',  Besides,  bi.s'idz'  pr,  ger 
Haw,  wrth,  yn  ochr,  yn  ymyl,  yn  agos 
at;  heb  law,  gyda.     Beside  one's  self, 
gwallgofus,  ynfyd,  maes  o'i  bwyll 
Besiege,  bî.síj'  vt,  gwarchae,  amgylchu 
Besmear,  bî.smî'r'  vt,  iro,  dwbio 
Besmoke,  bi.smok'  vt,  mygu,  mygsychu 
Besmut.  bî.smut'  vt,  pardduo,  huddiglo 
Besom,  bi'zum  n,  ysgubell,  ysgub 
Besort,  bí.sôrt'  vi,  gweddu,  hyweddu 
Besot,  bî.sot'  vt,  lled-feddwi:  syfrdanu 
Besought,  bî.sôt'  pt  &  pp. — Beseech 
Bespangle,  bî.spang'gl  vt,  serenu,  dy- 
frithio  [enllibio 

Bespatter,  bî.spat'ûr  vt,  diblo,  diwyno; 
Bespawl,  bî.spol'  vt,  poeri,  amboeri 
Bespeak,  bi.spik'  (bespoke,  bi.spok';  be- 
spoken,    bi.spo'kn)     vi,    rhagerchu, 
rhagofyn,  rhagddangos  [fritho 

Bespeckle,   bi.spek'l  vt,  amliwio,  man- 
Bespew,  bî.spü'  vt,  chwydu  ar 
Bespot,  bî.spot'  vt,  maim,  britho,  brychu 
Bespread,  bi.spred'  (pt  8c  pp  bespread) 

vt,  taenu,  lledu,  gorchuddio 
Besprinkle,  bi.spring'kl  vt,  taenellu 
Besputter,  bî.sput'ûr  vt,  taenu  poer 
Best,  best  a,  goreu :  ad,  yn  oreu :  sd.— 
Good,  Well.     To  the  best  of  my  know- 
ledge, hyd  eithaf  fy  ngwybodaeth 
Bestial,  bes'tshal  a,  anifeilaidd,  bwyst- 

filaidd ;  ffiaidd,  brwnt 
Bestow,    bí.stö'    vt,    rhoddi,    anrhegu 
cyfleu  [mhwyilog 

Bestraught,  bî.strôt'  a,  gwallgofus,  am- 
Bestrew,  bî.strŵ'  vt,  gwasgara,  taenu 
Bestride,   bî.str'íd'   (bestrode,   bî.ströd'_ 
bestridden,  bl.striu'n)  vt,  nryned  goes 
o  bob  tu,  marchäu 
Bestud,  bî.stud'  vt,  boglynu 
Bet,  bet  n,  cyngwystl:  vt,  cyngwystlo 
,  Betake,  bi.tak    vt,  ymosod,    ymroddi 
rhoi  bryd ;  cyrchu  at 
Beteem,  bî.tîm'  vt,  anrhegu        [adgofio 
Bethink,  bi.thingk'  vi,  ystyried ;  pwyllo ; 
Bethral,  bî.throl'  vt,  caethiwo,  darostwng 
Bethump,  bî.thump'  vt,  dyrnodio,  pwyo 
Betide,  bî.t'id'  v,  damweinio,  dygwydd 
Betimes,  bi.ti'mz'  ad,  yn  brydlawn,  yn 
gynnar,  yn  fore  [rhagddangos 

Betoken,  bi.to'kn  vi,  arwyddo,  argoeli, 
Betray,  bî.trä'  vt,  bradychu,  dadguddio, 
cyhuddo  [hoewi 

Betrim,  bî.trim'  vt,  trwsio,  cymhenu, 
Betroth,  bi.troth'  vt,  dy weddi'o,  ymgredu 
Betrust,  bî.trust'  vt,  ymddiried 


Better,  bet'ûr  a,  gwell,  rhagoraeh :  ad, 
ynwell:  cd. — Good,  Well:  vt,  gwell- 
äu.  So  much  the  better,  goreu  gyd. 
To  get  the  better  of,  gorchrygu.  To 
get  better,  to  make  better,  gwella, 
gwelläu  [trwy  ddrws 

Betty,  bet'î  n,  math  o   oô'eryn  at  dori 
Between,  bî.twîn,  Betwixt,  bî.twikst'^)r, 

rhwng  (dau),  ym  mysg 

Bevel,  bev'l  n,  conglyn,  pedror,  pedryd 

Beverage,  bev'ur.aj  n,  diod,  gwirod 

Bevy,   bev'î   n,   haid  o   adar;   myntai, 

diadell  [galaru,  alaethu 

Bewail,    bî.wäl'    vt,    cvryno,    cwynfan, 

Bewailable,  bî.wä'lâ.bl  a,   gwiw-gŵyn, 

alaethol  [gadw,  ymogelyd 

Beware,  bê.wé'r'  vt,  gochel,  gwilio.  ym- 

Bewet,  bi.wet'  vt,  gwlychu,  mwydo 

Bewilder,  bî.wil'dûr  vt,  dyrysu,  annhrefnu 

Bewitch,  bi.witsh'  vt,   rheibio,   llygad- 

dynu,  hudo;  swyno;  tynu  serch,  denu 

Bewi-ay,  bî.rä'  vt,  dadguddio,  bradychu 

Bey,  bä  n,  llywydd  ym  mysg  y  Tyrciaid 

Beyond,  bî.yond'  pr,  dros,  tros,  tra,  tu 

hwnt   i,   tu   draw  i;    ym   mhellach; 

uwch  law  [carw 

Bezantler,  bi.zantlur  n,  ail  gangen  corn 

Bezoar,   bi.zoV   n,   math  o  gareg  riii- 

weddol  rhag  gwenwyn 
Bezonian,  bi.zo'ni.an  n,  dyhiryn,  adyn 
Bezzle,  bez'l  vi,  gloddesta,  diota 
Biangulous,  bî.an'gü.lus  a,  dwyonglog 
Bias,   bi'as  n,  tueddiad,   gwyredd:   vt, 

tueddi,  lledochri ;  denu 
Bib,  bib  n,  bronliain :  v,  llymeitian,  diota 
Bible,   b'i'bl  n,  y  Beibl;  yr   Ysgrythp- 
Lân;  y  Llyfr  [yrol 

Bibhcal,  bib'li.kal  a,  beiblaidd,  ysgryth- 
Bibliography,  bib.lî.og'râ.f  ì  n,  ílyfrydd- 
iaeth,  llyfi-oniaeth  [wr 

Bibliopohst,  bib.lî.op'ö.list  n,  Uyfrwerth- 
Bibliotheca,  bib.lî.ö.thî'.kâ  n,  llyfrgell 
Bibulous,  bib'ü.lus  a,  yspwngaidd,  masw 
Bicapsular,  bi.kap'sii.lur  a,  deuranol 
Bice,  bis  n,  math  o  liw  glas 
Bicipital,  b'i.sip'i.tal,  Bicipitous,  bi'.sip'- 
î.tus  a,  deubenog  [ymgecru 

Bicker,  bik'ur  vi,  ymryson.  ymrafaeho, 
Bickering,  bik'urjng  n,  cj^nhen 
Bickern,  bik'urn  n,  haiarn  blaenfain 
Bicoru,   bi'korn,   Bicornous,    bi'.kor'nus 

a,  deugorniog 
Bicorporal,  bi.kor'po.ral  a,  deugorifog 
Bid,  bid  (bade;  bidden)  vt,  erchu;  gwa- 
hodd ;  cynnyg.     To  bid  farewell,  canu 
Bidden,  bid'n  pp. — Bid  [yn  iach 

Bi  Jder,  bid'ur  n,  archwr,  cvnnvgiwi" 
'29* 


BIV    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Bide,  bid  (pt  &  pp  bode)  vi,  aros,  trigo 
Bidental,  bi'.den'tal  a,  deuddeintiog 
Biennial,  bi'.en'yal  a,  dwyflwyddol 
Bier,  bî'r  n,  elor,  elorwydd 
Biestings,  bis'tingz  tip,  llaetb  tor 
Bifarious,  b'i.fe  r'î.us  a,  deublyg,  dyblyg 

ammhëus 
Biferous,  bif 'ur.us  a,  deugnvdiog 
Bifid,   bi'fid,   Bifidated,  bifì.dä.ted  a 
Bifold,  b'f'föld  a,  dyblyg  [fforchog 

Biformed,  b'i'fômid  a,  deuffurfiog 
Bifurcated,  b'i.fur'ka.ted  a,  deubigog 
Big,   big  a,    mawr ;    braisg,  beichiog 
torog.  As  big,  cymmaint.  Big-bellied, 
boliog,  crothog ;  beichiog.  Big  with  calf, 
cyflo.    Bigger,  mwy.  Biggest,  mwyaf 
Bigamist,  big'â.mist  n,  dwywreigiwr 
Bigamy,  big'â.mî  n,  dwywreigiaeth 
Biggin,  big'in  n,  taleithgap  baban;  piser 
Bight,  bit  n,  cylchdorch  rhaff  angor 
Bigness,  big'nes  n,  maint,  maintioli 
Bigot,  big'ut  n,  dallbleidiwr,  dyn  pen- 
boeth,  penboethyn  [boethni 

Bigotry,  big'ut.rî  n,  dallbleidiad,  pen- 
Bilander,  bil'an.dûr  n,  math  o  long  fechan 
Bilberries,  bil'ber.iz  np,  llus,  llus  duon 

bach.     Bilberrv-tree,  lluswydden 
Bilbo,  bil'bö  re,  cléddyf 
Bilboes,  bil'boz  n,  cyffion  llongwyr 
Bile,  bi'l  n,  geri,  llyn  y  bustl ;  penddiiyn 
Í  Bilge,  bilj  n,  lied  gwaelod  Hong :  v,  ym- 
dolchi,  ymddryllio 
Bilingual,  bi'hng'gwal  a,  dwyieithog 
Bilinguous,  bi.ling'gwus  a,  deudafodog 
Bihous,  bil'yus,  Biliary,  bií'ynr.î  a,  ger- 
Bilk,  bilk  vt,  siomi,  twyllo  [i'og,  geriaidd 
Bill,  bil  n,  craifll ;  dyleb,  ysgrifen-rwym ; 
rhybudd  cyhoedd;  pig,  gylfant,  gylfin, 
duryn:   vt,  pig-gusanu,  anwesu;  cy- 
hoeddi.     Bill-hook,  glaif.     Hedging- 
bill,  gwddi,  cryman  cau 
Billet,  bil'et  n,  llythyr  byr,  nodyn,  cipyll : 

vt,  rhoi  Uetty-lythyr 
Billetdoux,  bil.ê.dŵ'  n,  llythyr  caru 
Billiards,  bil'yurdz  n,  math  o  chwareu  â 

Shelau  ifori  [iynau 

ion,  bil'yun  n,  biüwn,  miliwn  o  fil- 
Billow,  bil'ö  n,  ton,  gwaneg,  morgaseg, 
Billowy,  bil'ö.î  a,  tònog,  tònol      [moryn 
Bin,  bin  n,  cist,  cist  ystyfflog 
Binary,  bi'nur.î  a,  dyblyg,  deuol 
Bind,  bind  (pt  &  pp  bound)  vt,  rh^vymo, 

clymu,  ymylwisgo  [wisgiad 

Binding,  holding  n,  rhwymiad,  ymyl- 
Bhmacle,  bin'a.kl  n,  compawd-gist  Hong 
Binocle,  bin'o.kl  n,  syllddrych  i'r  ddau 

lygad 


Binocular,  bi'.nok'u.lur  a,  deulygeidiog 
Binomial,  b'í.nö'mî.al  a,  deuenwol 
Biographer,  b'í.og'râ.fûr  n,  buchdraeth- 

ydd,  bugraifydd  [buchdraethiad 

Biography,    bí.og'râ.fî   n,  bywgraifiad, 
Biparous,  bip'ar.us  a,  gyfeillddwyn 
Bipartite,  bip'âr.tît  a,  dwyran,  deuran 
Biped,  bi'ped  n,  creadur  deudroed 
Bipedal,  bip'i.dal  a,  deudroediog,  deu- 
droed 
Bipennated,  b'í.pen'â.ted  a,  dwyadeiniog 
Bipetalous,  bî.pet'â.lus  a,  dwyddalenog 
Biquadrate,    b'i.kwod.riit,    Biquadratic, 

b'i.kwo.drat'ik  n,  pedrysawdd :  a,  pedr- 

ysoddog  [bed  wen 

Birch,  bûrtsh  n,  bedw.  Birch-tree, 
Birchen,  bûrtsh'n  a,  o  fedw 
Bird,  bûrd  n,  aderyn,  edn,  edyn 
Birdhme,  bûrd'li'm  n,  glud,  ysgrawling 
Birgander,  bur'gan.dur  n,  Uwynogwydd 
Birt,  bûrt  n,  lleden  y  môr,  tafod  yr  hydd 
Birth,  bûrth  n,  genedigaeth ;  esgoriaeth. 

Of  good  birth,  boneddig.     Untimely 

birth,  erthyl.      Second  birth,   aden- 

edigaeth 
Birthday,  bûrth'dä  n,  dydd  genedigaeth 
Birthright,    bûrth'ri't     n,    genedigaeth 

fraint  [galed 

Biscuit,    bisTdt   n,  bara  caled,  teisen 
Bisekt,  b'i.sekt'  vt,  deubarthu,  rhanu 
Bishop,  bish'up»,  esgob,  golygwr;  math 

o  ddiod 
Bishopric,  bish'up.rik  n,  esgobaeth 
Bisk,  bisk  n,  cawl,  isgell,  potes 
Bismuth,  biz'muth  n,  math  o  adwyn, 

ystaenwydr 
Bison,  biz'un  n,  ych  gwyllt,  bual 
Bissextile,  bi.seks.til  n,  blwyddyn  naid 
Bisson,  bis'un  a,  dall,  tywjdl  [fforchog 
Bisulcous,  bi.sul'kus  a,  fforchog,  ewin- 
Bit,  bit  n,  tamaid,  safnaid,  difyn,  dernj-n ; 
Bitch,  bitsh  n,  gast,  gasten  [genfa 

Bite,  bit  n,  cnoad ;  brath ;  tamaid ;  hoced ; 

hocedydd :  vt  (pt  bit ;  pp  bitten,  bit'n, 

bit),  cnoi;  brathu,  pigo;  twyllo 
Bittacle,    bit'â.kl    n,  onglyrgist,  com- 

pawdgist 
Bitter,  bit'ûr  a,  chwerw,  bustlaidd,  tost 
Bittern,  bit'urn  n,  aderyn  y  bwn,  bwmp 

y  gors  [bustledd 

Bitterness,  bit'ûr.nes  n,  chwerwder, 
Bittervetch,  bit'ur.vetsh  n,  pys  y  gn.ranod 
Bitumen,  bî.tü'men  n,  pyg-glai,  pyglöyn, 

dyglist 
Bituminous,  bî.tü'mî.nus  a,  dyglistaidd 
Bivalve,  b'i. valve,  Bivalvular,  b'i.val'vu- 

ltìr  a.  deufasglos;  dwyirragenog 
^  30 


öre  ;  läte,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      BLI 


Bivouac,  bi'vw.ak   vi,  bod  dan  arfau 

trwy'r  nos :  n,  cadwyliad 
Bizantine,    biz'an.tin    n,   darn    o    auf 

gwerth  pumtheg  punt 
Blab,   blab  vt,  digelu  chwedl,  clepian; 

ffladru :  n,  clepiwr,  hauwr  chwedlau 
Black,  blak  a,  du ;  tywyll ,  erchyll,  dy- 

bryd:  n,  dyn  du:   vt,  duo,   duliwio. 

To  beat  black  and  blue,  cleisio,  dy- 

gleisio.    Black  art,  y  gelfyddyd  ddu, 

dewiniaeth 
Blackamoor,  blak'a.mw'r  n,  dyn  du 
Blackberries,    black'ber.iz    np,    mwyar 

duon.     BlackbeiTy-bush,   dyryslwyn, 

mierinlrwyn  [aderyn  du 

Blackbird,  blak'burd  n,  mwyalchen,  yr 
Blackcap,  blak'ap  n,  penlöyn,  y  lleian 
Blackcock,  blak'ok  n,  ceiliog  du,  ceiliog 

y  mynydd 
Blacken,  blak'n  vt,  duo,  gordduo;  ty- 

wyllu  [ddyn 

Blackguard,  blag'ârd  n,  dyhiryn,  dryg- 
Blacking,  blak'ing  n,  du  esgidiau ;  duad 
Blackish,  blak'ish  a,  lied  ddu,  duaidd, 

tywyll,  hyll  [duder 

Blackness,  blak'nes  n,  diiwch,  duedd, 
Blacksmith,  blak'smith  n,  gof,  gof  du 
Bladder,  blad'ûr  n,  pledren,  chwysigen 
Blade,    bläd    n,    llarh,    llain;    eginyn; 

paladr;  pefryn,  brolyn ;  Uefnyn,  llenc- 

yn :  vt,  llafnu,  ymwychu.    Blade  of  an 

oar,  palf  rhwyf.    Blade  of  grass,  glas- 

welltyn,  blewyn  glas.  Blade-bone,  as- 

gwrn  y  balfais,  crafell  yr  ysgwydd 
Blain,    blän    n,    penddiiyn;    chwisigl; 

llynoryn,  gweli,  malaith 
Blamable,  blä'mä.bl  a,ceryddadwy,beius 
Blame,   bläm'  n,  bai,   cwl;  gwyd:  vt, 

beio,  ceryddu;  dwrdio 
Blameless,  bläm'les  a,  difai,  difeius,  di- 

argyhoedd.  [gochelyd;  dioli 

Blanch,    blantsh    vt,     cànu;    dirisglo; 
Bland,  bland  a,  mwyn ;  afiaethus 
Blandiloquence,      bian.dil'o.kwens      n, 

gweniaith,  hudiaith 
Blandish,     blan'dish     vt,    gwenieithio; 

mwythddenu  [gwenieithiad 

Blandishment,  blan'dish.ment  n,  afiaeth ; 
Blank,  blangk  n,  gwagle,  siom-gwtws : 

a,  gwehv-lwyd,  gwyn;  syn.    Blank 

verse,  mesur  diodl 
Blanket,  blang'ket  n,  brycan,  gwrthban 
Blare,  blê'r  vi,  rhuo ;  ennyn,  ifaglu 
Blaspheme,  blas.fîm'  vt,  cablu,  difenwi 
Blasphemous,  blas'fî.mus  a,  cableddus, 

cablaidd  [difenwad 

Blasphemy,  blas'fî.mî  n,  cabledd,  cabl, 


Blast,    blast    n,    chwa,    pwff,    gwynt; 
chwyth;  malldod,  deifiad,  rhwd:  vt, 
deifio;  anafu;  seithugio 
Blatant,  blä'tant  a,  yn  brefu        [dordd. 
Blatter,  blat'ûr  vi,  rhuo,  buguno ;  bal- 
Blay,  blä,  Bleak,  blik  n,  math  o  wyniad. 
Blaze,  blaz  n,  fflam,  ffagl;  seren  wen 
yn  nhalcen  march:   vi,  fflamio:  vt, 
cyhoeddi  ^         [arwydd-farddoniaeth 
Blazon,    bla'zn,   Blazonry,  bla'zn.ri  n, 
Blazon,  bla'zn  vt,  egluro  arwyddion  ar 
bais   arfau;    gwychu,  addurno;    cy- 
hoeddi; dathlu  [glasweílt 
Bleach,  blîtsh  vt,  chnu  yn  yr  haul  ar  y 
Bleak,   blik   a,   oer,  oerllyd,   anwydog; 
gwelw :  n,  gwyniad  [rhyndod. 
Bleakness,  bliknes    n,   oerni;    fferdod, 
Blear,  blî'r  vt,  cilgochi'r  llygaid;   cib- 
ddallu :  a,  gwlyb,  molog,  tost,  gwan. 
Blear-eyed,  llygadwlyb,  llygadgoch 
Bleat,  blit  n,  brefiad :  vi,  brefu 
Bleed,  blîd  (pt  &  pp  bled)  v,  gwaedu, 

gollwng  gwaed ;  colli  gwaed 

Blemish,  blem'ish  n,   anaf,   bai,  mefl, 

gwrthuni:  vt,  anafu,  anharddu,  ni- 

weidio,  gwrthuno 

Blench,  blentsh  vi,  tynu  yn  ol,  ymrwystro 

Blend,   blend  v,  cymmysgu,  cydgym- 

mysgu;  cyd-dymmeru;  cyssoddi 
Bless,  bles  vt,  bendithio,  lladu.    Blessed, 
gwynfydedig,  bendigedig,  gwyn  ei  fyd 
Blessing,  bles'ing  n,  bendith,  Had 
Blessedness,  bles'ed.nes  n,  bendigedig- 

rwydd,  dedwyddyd,  gwynfyd 
Blew,  blii  pt. — Blow 
Blight,  blit  n,  golosgiad,  deifiad ;  cawod : 

vt,  golosgi,  deifio ;  difwyno 
Blind,  blind  a,  dall,  tywyll:  vt,  dallu, 
tywyllu ;  mwgydu ;  bwrw  hud  ar :  n, 
caeadlen,  gorchudd,  mwgwd.    Blind- 
man's  buff,  chwareu  mwgwd.    Blind 
side,  ochr  ddall,  ffaeledd 
Blindfold,  blind'f  old  vt,  mwgydu  y  llyg- 
aid :  a,  â'r  llygaid  wedi  eu  cuddio 
Bhndness,  bli'nd'nes  n,  dallineb,  dellni 
Blindworm,  blînd'wûrm  n,  dallneidr 
Blink,  blingk  vi,  ysmicio,  amrantu 
Blinkard,  bling'kurd  n,  ysmiciwr,  cil- 
lygadwr  [gorhoen 

Bliss,   blis    n,    gwynfyd,    dedwyddyd, 
Blissful,  blis'fẁl  a,  gwynfydedig,  ded- 
wyddlawn  [wch 

Blissfulness,  bhs'fẁl.ness  n,  dedwydd- 
Blister,   blis'tûr  n,  chwydalen,  pothell; 
chwysigl,  coden :  vt,  pothellu,chwydalu 
Bhthe,  bli'TH,  Blithesome,  bliTH'sum  a, 
llawen,  lion,  digrif,  hoenus 
31 


BOL  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Bloat,  blöt  v,  chwyddo ;  chwythu  i  fyn y 
Bloatedness,  blö'ted.ncs  n,  chwyddiant 
Blob,   blob,  Blobber,  blob'ûr  n,  chwys- 

igen,  bwrlwm.     Blob-cheeked,  boch- 

dew,  bochog 
Block,  blok  n,  cyff,  boncyff,  cipyll:  vt, 

cau  i  fyny,  gwarohSu 
Blockade,  blo.kad'  n,  argae,  gwarchae, 

cylchyniad  [hurthgen 

Blockhead,  blok'hed  n,  penbwl,  hurtyn, 
Blockhouse,  blok'hdvvs  n,  argaeborfch 
Blockish,  blok'ish  a.  hurt,  penglogaid 
Blomary,  blö'mur.î  n,  tawddffwrn  haiam 
Blood,    blud    n,    gwaed,    crau;     tras; 

wttreswr 

Bloodshed,  blud'shed  n.  tywalltiad  gwaed 
Bloodshot,  blud'shot  n,  y  fflamr-g 

gwaedgleisiog  [am  waed 

Bloodthirsty,  blud'thûrs.tî  a,  sychedig 
Bloodvessel,  blud'ves.el  n,  gwaed  lestr, 

rhedweii,  gwyth'ien 
Bloody,   blud'i  a,  gwaedlyd,  creulawn, 

Bloody  flux,  gwaedlif,  gwaedlifiant 
Bloom,  bhvm  n,  blodau ;  glasbaill,  glesni, 

gwrid:  vi,  blodeuo,  blaguro;  ffynu 
Blossom,  blos'um  n,  blodeuyn:  vi,  blo- 
deuo, blaguro 
Blot,  blot  n,  du,  dunod,   dufan;  anaf; 

anair :  vt,  duo.  duwyno.     To  blot  out, 

dilè'u.     Blotting-paper,  sugnbapyr 
Blotch,  blotsh  ii,  crugdardd ;  Uynoryn 
Blouse,  blŵ%  n,  cot  ysgafn 
Blow,  bib'  n,  dyrnod,  ergyd,  cnoc,  flat, 

llab,   cernod:  v    (pt   blew,   blii;  pp 

blown,  blön),  chwythu;  blodeuo 
Blowze,  bluwz  ?i,  llances  fochgoch 
Blowsy,  blfiw'zi  a,  wwnebgoch,  swga 
Blubber,  blub'ûr  n,  brasder  y  morfil :  vt, 

wylo  nes  chwyddo'r  bochau 
Bludgeon,  bluj'un  n,  cwlbren,  pastwn 
Blue,  blii  11,  lliw  glas,  glas,  nefliw:    a, 

glas,  asurliw:  vt,  glasu,  lliwioyn  las 
Blucness,  blü'nes  n,  glesni ;  claisliwiad 
Bluff,  bluf  a,  traws-falch,  cuchiog 
Blunder,  blun'dur  n,  amryfusedd,  cam- 

gymmeriad,  camsyniad ;  coll :  vi,  cam- 

syuicd  [ddryll,  gwn  byi- 

Blunderbuss,    blun'dûr.bus    n,   rhwth- 
Blunderhead,  blun'dûr.hed  n,  hurt™ 
Blunt,  blunt  a.  pŵl;  difoes,  trwsgl,  lled- 

arw :  vt,  pylu,  diawchu 
Bluntncss,  blunt'nes  n,  pylni ;  difoesedd 
Blur,  blûr  n,  duad,  brycheuyn;  anaf; 

magi:  vt,  ysbrychu;  diwyno 
Blurt,  blurt,  n,  digelu  chwedl,  baldordd 
Blush,  blush  vi,  gwrido,  cochi,  yswilio: 

n,  gwryd,  gwyledd  ;  gwiidiad 


Blushet.  blush 'et  n,  geneth  wylaidd 
Bluster,  blus'tûr  n,  rhuad,  trwst,  terfysg : 

vi,  trystio,  dadwrdd.  gwagfygwth 
Blusterous,   blus'tur.us  a,  tyinmestlog, 

trystfawr,  brochus  [ymguddiad 

Bo,   bö  i,  ho!    bolol!     Bo  peep,  mig- 
Boar,  bö'r  n,  baedd,  tremyniad 
Boarish,  bö'r'ish  a,  baeddâidd;  taiogaidd 
Board,  bö'rd  n,  eisteddfod ;  astell,  plane ; 

bwrdd:  v,  byrddio,  byrddu;  tal-we^tu. 

Board-wages,  dogn  at  ymborth 
Boardyard,  bö'rd'yârd  a,  astellfa 
Boast,  bust  n,  ffrost,  ymffrost,  bocsach, 

bost,  brol:   vi,  ymffrostio,  bocsachu, 

bostio  [ffrostgar,  bostgar 

Boastful,  bost'fu'l,  Boastive,  bos'tiv  a, 
Boat,  hot  11,  bad,   eweh.      Ferry-boat, 

ceubal;  ysgrarf 
Boatman,  Dot  man  n,  badwr,  ysgraffwr 
Boatswain,  bö'sn  n.  penbadwr 
Bob,  bob  n,  dyrnod  ysgafn,  cnith;  croes- 

air:  a,  byr,  cwta:  vt,  taro  yn  ysmala; 

gwawdio;  twyllo;  maeddu 
Bobcherry,  bob'tsher.î  n,  math  o  chware 

plant  [plethwäell 

Boom,    bob'in  11,  math   o  hnyn  gwyn; 
Bobtail,  bob'täl  n,  cynflbn  gwta 
Bobwig,  bob'wig  n,  gwallt  gapan  gwta 
Bode,  böd  vt,  darogan,  argoeli,  rhagar- 

wyddo:  pt  &  pp. — Bide  [goel 

Bodement.  böd'ment  n,  daroganiad,  ar- 
Bodice,  bod'ie  n,  gwasgrwvm  mcrch 
Bodiless,  bod'i.les  a,  digoi-ff,  anghorffol 
Bodily,  bod'î.lî  a,  corffol,  corfforol 
Bodkin,  bod'kin  n,  gwäell;  mynawyd; 

nodwydd  [paladr;  llu 

Body,  bpd'î  n,  corff;  un;  swm,  crynodeb; 
Bog,  bog  n,  cors,  mignen,  siglen,  pyd- 

wern  [llygaeron,  llygeirin 

Bogberries,  bogT)er.îz  (s  bogberfy)  np, 
Boggle,  bog'l  vi,  petruso;   tynu  yn  ol; 

cloifsiarad 
Boggy,  bog'î  a,  corsog,  siglenog 
Bohea,  bö.hí'  n,  math  o  de  garw  [berwi 
Boil,   bôîl    n,   penddiiyn,   Uynoryn:    v, 
Boiler,  bôî'lûr  n,  callawr,  pair,  berwedydd 
Boisterous,    bôîs'tur.us     a,    terfysglyd, 

bloeddgar  [aeth,  terfysg 

Boisterousness,  bôîs'tur.us.nes  n,  afreol- 
Bold,  bold  a,  hyf,  eon,  diarswyd,  anturiol, 

hyderus,   dewr;   ehud;   gwastadlyfn. 

To  make  bold  to,  cymmery  d  ar,  beiddio, 

bod  yn  hyf,  ymeoni 
Bolden,  boTdn  ?;,eoni,  ymeoni,  ymhyf  hau 
Boldness,   bold'nes    n,  hyfder,   eonder, 

dewredd ;  liaerllugrwydd 
Bole,  böl  n,  priddell;  mesur  o  12  cibyn 
32 


öre;  läte;  line,  nö,  mlite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      BOT 


Bolis,  bö'lis  n,  pelen  o  dân  a  deflir  i'r 

awyr 
Boll,  böl  n,  paladr;  calaf;  bolltad:   v, 

corsenu,  hadu  [vt,  attegu 

Bolster,  böl'stûr  n,  gobenydd,  clustog: 
Bolt,  bolt  n,  bollt,  bar,  trosol,  gefyn :  v, 

bolltio;   saethu;  traflyncu;   gogrynu. 

peillio.    Bolting-house,  peilldy 
Boltsprit,    buvv'sprit    n,   hwylbren    yn 

fflureg  llong. — Bowsprit 
Bolus,  bö'lus  «,  pelen  feddygol 
Bomb,   bum,    Bombshell,   bum'shel 

pelen  hylosg 
Bombard,  bum.bârd'  vt,  en 
Bombardier,    bum.bâr.dî'r 

gynau  y  pelenau  hyn 
Bombasin,  bum.ba.zin'  n,  math  o  gym- 
Bombast,  bum.bast'  n,  y  pren  cotwm; 

math  o  frethyn  eotymog ;  chwyddiaith 
Bombastic,  bum.bas'tik  a,  chwyddedig, 

gorwag  [trwst 

Bombilation,  bum.bî.lä'shun  n,  swn, 
Bombketch,  bum'ketsh  n,  llong  i  daflu 

pelenau  hylosg  [putain 

Bonaroba,  bö.nâ.rö'bâ  n,  gordderch. 
Bonassus,  bö.nas'us  n,  bual,  ych  gwyllt 
Bonchretien,    bon.kret'yen   n,   math 

beren 
Bond,  bond  n,  rhwymyn,  cadwyn,  tid; 

rhwymedigaeth,  rhwymiad,  ysgrifen- 

rwym  [carchar 

Bondage,  bon'däj  n,  caethiwed,  caethfyd, 
Bondman,  bond'man  n,  caethwas 
Bondservice,  bond'sur.vis  n,  caethwas- 

anaeth,  caethwasaeth,  gwarogaeth 
Bondwoman,  boud'wẁm.an  (bondwomen, 

bond'wim.en)  n,  caethwraig 
Bone,  bön  n,  asgwm:   vt,  diasgyrnu. 

Bone-setter,  gosodwr  esgyrn 
Bonelace,  bön'läs  n,  ysnoden  hn 
Boneless,  bön'les  a,  diesgyrn,  diasgwrn 
Bonfire,  bon'f'i'r  n,  coelcerth,  bonffagl 
Bongrace,  böng'gras  n,  heulrod,  cysgod- 

dalaith  [guwch,  capan  merch 

Bonnet,  bon'et  «,  cwcwll,  penwisg,  pen- 
Bonny,    bon'î    a,    hoew-wych,    dillyn; 

hoenus;  difyr  [enwyn  sur 

Bonnyclapper,    bon'i.klap.ur    n,    llaeth 
Bony,  bö'nî  a,  esgyrniog,  ysgyrnig 
Booby,  bŵ'bî  n,  hurtyn,  dreìjTi,  penbwl ; 

aderyn  mawr  o'r  enw 
Book,    bwk   n,    llyfr.    A    little   book, 

llyfryn,  llyfran.     Book-keeper,  cyfrif- 

ydd,    líyfrwT.     Book-keeping,    llyfr- 

yddiaeth,  cyfrifyddiaeth  [wr 

Bookbinder,  bwk'b'in.dur  n,  llyfi-'rwym- 
Bookcase,  bwk'as  n,  llyfrgell 
3 


[hvl 
;io  pelenau 
>i,    triniwr 
[mysgwe 


Bookish,  bwk'ish  a,  llyfrgar;  astud 
Bookmate,  bwk'mat  n,  cydysgolhaig 
Bookseller,  bwk'sel.ur  n,  llyfrwerthwr 
Bookworm,  bwk'wurm  n,  llyfrbryf ;  dar- 

llenydd  diflin  [rhuthro;  ymgyrchu 
Boom,  bŵm  n,  hwyl  bawl;  trwst:  v, 
Boon,   bŵn  n,  arch,  deisyfiad;  rhodd, 

ced:  a,  llawen,  difyr,  cellweirus 
Boor,  bŵ'r  n,  drelyn,  delflyn,  taiogddyn, 

gwermvvT      _  [aidd,  delfiaidd 

Boorish,  bŵ'r'ish  a,  taiogaidd,  gwlad- 
Boorisbness,  bŵ'r'ish.nes  n,  taiogrwydd 
Boose,  bŵz  n,  côr  mewn  beudy,  preseb 
Boot,  bŵt  n,  botasen,  cwran,  coesarn; 

cist  cerbyd ;  mantais,  elw,  ennill ;  an- 

rhaith :  vt,  elwa,  ennill ;  gwisgo  botasau 
Booth,  bvvth  n,  bwth,  lluestty,  caban 
Bootjack,  bwt'jak  n,  botasbren 
Bootless,  bŵt'les  a,  anfuddiol,  diles,  ofer 
Booty,  bŵ'tî  n,    vsglyfaeth,  anrhaith, 

caiFaehad,  ysbail 
Borachio,  bö.ratsh'ö  n,  costrel,  barilan 
Borax,  bo'raks  n,  math  o  halen 
Bordel,  bôr'del  n,  puteindy 
Border,  bôr'dûr  n,  íîin,  cyflfin,  cyifiniad, 

terfyn;  bargod;  ymyl;  godre;  ymyl- 

waith :  v,  cyflSnio,  terfynu ;  ymylu 
Borderer,  bôr'dur.ûr  n,  cyffiniwr 
Bore,   bo'r  n,  twll;  twll  clo;  ceudwll: 

vt,  tyllu,  ebillio :  pt. — Bear 
Boreal,  bö'r'î.al,  Boreahs,  bö'r.î.ä'lis  a, 

gogleddol,  gogleddig 
Boreas,  bö'r'î.as  n,  gogleddwynt 
Born,  born  pp,  ganedig. — Bear.    First- 
born, cyntafanedig 
Bome,  barn  op,  cynnaledig. — Bear 
Borough,  bur'ö  n,  bwrdeisdref 
Borrow,  bor'ö  vt,  echwyna,  benthyca 
^ascage,    bos'kaj    n,    coedwig;    gwig- 

fixwythau 
Bosky,  bos'ki  a,  coediog,  garwaidd 
~3som,  bwz'um  n,  mynwes,  monwes, 

cilfach:  vt,  mynwesu;  cofleidio,  col- 

eddu.     Bosom  friend,  cyfaill  anwyl 
Boss,  bos  n,  boglyn ;  bogeilglwm,  oddf 
Botanic,  bo.tan'ik,  Botanical,  bö.tan'î- 

kal  a,  llysieuaidd  [ydd 

Botanist,  bot'â.nist  n,  llysieuwr,  llysieu- 
Botanology,  bot.â.nol'ö.jî  n,  llysieudraith 
Botany,  bot'â.nî  n,  llysieuaeth,  llysieu- 

wriaeth,  llysieuyddiaeth 
Botch,  botsh  11,  pyloryn,  Uynoryn,  crach- 

en;  braswaith:  vt,  brasdrwsio,  hagr- 

glytio;  trysglweithio ;  anafu 
Both,  both  a,  dau,  dwy,  deuoedd,  dwy- 

oedd.    Both  of  us,  ni  ein  dau 
Bots,  bots  np,  euon,  gwyrn,  piyfigedd 
32 


BRA     path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Bottle,  botl  n,  potel,  costrel :  vt,  potelu, 

costrelu.       Small    bottle,    costrelan, 

costrelig,  potelan 
Bottom,  bot  um  n,  gwaelod,  sail,  sylfan  ; 

sawdd,  llawr;  godre;   pant,  dyiFryn, 

ystrad.     Bottoms,  gwaelodion 
Bottomless,     bot'uin.les     a,     diwaelod. 

Bottomless- pit,  uffern,  annwfn,  annwu 
Bottomry,  bot  um'rî  n,  llong  wystl,  arian 

echwyn  ar  long 
Boud,  bûŵd  n,  pryfyn  yd,  yd-ysydd 
Bouge,  bŵj  v,  treiddio,  trydyllu,  tyllu ; 

chwyddo  allan 
Bough,  bûŵ  n,  cainc,  cangen,  gwrysgen, 

clofen,  osgl.     A  little  bough,  cangenig 
Bought,  hot  pt  &  pp. — Buy:  n,  camedd, 

cwlwm ;  fi'on  dafl 
Bougie,  bw'zhi  n,  trwyddew 
Bounce,  bûŵns    n,  naid.  ysbonc:    vi, 

neidio ;  trystio ;  bocsachu,  bostio 
Bound,  bûŵnd  n,  terfyn,  ffin,  cyffin:  v, 

cyffinio;  neidio:  pt  &  pp. — Bind 
Boundary,  bûŵn'dûr.î  n,  terfyn,  cyffin 
Bounden,  bûŵn'dn  a,  rhwymedig 
Boundless,  bûŵnd'les  a,  annlierfynol 
Bounteous,      bûŵn'tsbus,       Bountiful, 

bûŵn'tî.fẁl  a,  hael,  rhoddgar,  cedawl, 

haelionus,  cymmwynasgar 
Bounty,  bûŵn'tî,  Bountifulness.  hfìŵn'- 

tî.fẁl.nes  n,  haelioni,  rhadlonedd 
Bourgeois,  bûr.jôîs'  n,  math  o  argrafF- 

lythyren  [blaguro 

Bourgeon,  bûr'jun  vi,  tarddu,  egino, 
Bourn,  bô'rn  n,  terfyn,  cyffin;  nant, 
Bouse,  b\vz  vi,  meddwi  [cornant 

Bousy,  bŵ'zî  a,  brwysgawl,  Uedfeddw 
Bout,  bûŵt  n,  tro ;  prawf,  cais,  ymgais 

ffrwgwd  [dro  rhosb 

Boutade,  bŵ.tad'  n,  mympwy,  chẁidr- 
Bow,    bö    n,    bwa.     Fiddle-bow,    bwa 

crwth,  ffiloiyn.   Bow-legged,  eoesgam. 

Bow-window     (neu      Bay-window), 

cromftenestr 
Bow,  bûŵ  n,  ymgrymiad,  cyfarchiad; 

fflureg  llong:    v,  ymgrymn,  plygu; 

ymostwng;  camu 
Bowel,  bûŵ'el,  vt,  diberfeddu      [dosturi 
Bowelless,  bûŵ'el.es  a,  dideimlad,  di- 
Bowels,  buw'elz  np,  ymysgaroedd,  col- 

nddion,  perfedd  [angor 

Bower,  buŵ'ûr  n,  deildy,  gwasgodfa: 
Bowery,  bûŵ'ur.î  o,  gwasgodol 
Bowl,  bol   a.   cawg,  mail ;  bwl,   pelen. 

cnapen,    cronell,  peldreigl:    vt,    pel- 

dreiglo.     Bowling-^reen,  bwlgamlas 
Bowline,  bö'l'ín  n,  rhaff  yng  nghanol  hwyl 
Bowman,  bö'man  n,  saethydd 


Bowman,  bûŵ'man    n,   rhwyfwr  wrtb 
fflureg  eweh     [wyddedig  yn  y  fflureg 
Bowsprit,  bûŵ'sprit  n,  yr  hwylbren  gog- 
Bowssen,  bûŵ'sn  vt,  gwlychu,  mwydo 
Bowyer,  bö'yûr  n,  bwëydd,  saer  bwäu 
Box,   boks  n,  blwch,  golwrch,   eisten; 
bocys :  vt,  dymodio,  dwrn-guro,  paffio. 
A  box  in  the  ear,  bonclust.     Boxing- 
match,  dymodfa,  dyrnodwaith.    Box- 
tree,  bocysen,  pren  bocs.     Coach-box, 
eisteddle  cerbydwr.     Christmas-box, 
calenig  [focys 

Boxen,  bok'sn  a,  wedi  ei  wneuthur  o 
Boy,  bôî  n,  bachgen,  llanc,  llencyn,  hog- 
yn.  A  little  boy,  bachgenyn;  crwt, 
crwtyn 
Boyish,  bôî'ish  a,  bachgenaidd  [rwydd 
Boyishness,  bôî'ish.nes  n,  bachgeneidd- 
Brabble,  brabl  n,  ymgecraeth,  ymgiprys : 

vi,  ymgegu,  ymeirio,  ymdaeru 

Brace,  bräs  n,   craff,   rhwymyn;   cwpl; 

cyplysnod    («w—»,):    vi,    cydio,    cyf- 

rwymo,  rhwymo;  tynhau,  cryfhau 

Bracelet,  bi'äs'let  n,  breichled,  breichrwy 

Bracer,  bräs'ûr  n,  cyfrwymydd ;  tynhiiwr 

Braces,    bra'siz    n,    hwylraflau;    crog- 

gareiau  [aidd 

Brachial,  bra'ki.al  a,  breichiol,  breich- 

Brachygraphy,   bra.kig'ra.fi  n,   berys- 

grifen,  berysgrif 
Brachylogy,  bra.kil'o.ji  n,  byrdraith 
Brack,  brak  n,  breg,  agen,  toriad 
Bracket,  brak'et  n,  ysgwyddyn,  goben- 

yddiad  ;  cromfach  [] 
Brackish,  brak'ish  a,  hallt.  heliaidd 
Brad,  brad  n,  hoel  fain  heb  glopa 
Brag,  brae  »,  ymffrost,  bocsach,  rhodres : 

vi,  broho,  ftrostio,  gwagfostio 
Bragger,    brag'ûr,  Braggart,   brag'ûrt, 
Braggadocio,    brag.â.dö'shö    n,    ym- 
ffi-ostiwr,  bocsachwr.  broliwr 
Brngget,  brag'et  n,  bragod,  bragodlyn 
Braid,  bräd  n,  pleth,  penbleth ;  cudyn 
ffiodrwyeg;    sidanbleth:    vt,    plethu, 
crychu,  modrwyo  [hwyl 

Brails,  bralz  np,  rhaffau  i  gymhlygu 
Brain,  brän  n,  ymenydd;  deall:  vt,  à\- 
ymenyddio.  Brain-pan,  penglog,  siâd, 
siol,  creuan.  Brain-sick,  penwan,  han- 
ner  pan,  gwallgofus.  Hair-brained, 
penifol,  ansefydlog,  ammln\wllog 
Brainless,  bränìes  a,  diymenydd,  disyn- 

wyr,  ifol.  yntyd,  hurt,  penwag 
Brait,  brät  n,  diemwut  anghaboledig 
Brake,    brak    n,   dyry>lwyn,    gwyddle, 
heislan,  cardden ;  geufa  ffrwyn ;  brak  h 
sugnbehiant  llong:  pt. — Break 
34 


ore;  läte,  line,  nö, müte ;  she,  zhmz  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


BRI 


Braky,  hrii'ki  re,  dreiniog;    perthlawn 
Bramble,  bram'bl  re,  miaren,  dyrysi'en 
Brambling,  bram'bling  re,  gwinc 
Bramin,  brâ'min  re,  offeiriad  yn  yr  India 
Bran,   bran  re,  rhnddion,  eisin.     Bran- 
new,  tanlli,  newydd  tanlli 
Branch,  brantsh  re,  eangen,  gwrysgen, 

cainc,  osgl :  v,  eeineio,  cangenu 
Branchless',  brantsh'les  a,  dfwrysg,  di- 

gainc  [og,  brigog 

Branchy,  bran'tshî  a,  ceinciog,  cangen- 
Brand,  brand  »,tewyn,pentéẅyn;  dunod 

haiarn-nod:  vt,  haiarn-nodi;  gwarad- 

wyddo.        Brand-iron,    haiarn    nodi, 

Brand-goose,  math  o  aderyn  gwyllt 
Brandish,  bran'dish  vt,  chwymellu,  ys- 

gwyd,  chwyfio 
Brandling,  brandling  re,  pryf  y  gwlith, 

abwydi'r  brithyll 
.  Brandy,  bran'dî  n,  poethlyn 
Brangle,  brang'gl  vi,  ymdaeru,  ymgecru 
Brank,  brangk  re,  gwenith  yr  hydd 
Brass,  bras  re,  pres,  efydd,  elydr 
Brassy,  bras'î  a,  o  bres,  eiyddaidd 
Brat,  brat  re,  bretyn ;  crwtyn,  croten 
Bravado,  bra.va'do  re,  gwagymffrost 
Brave,    brliv    a,   dewr,    glew,   calonog, 

mawrfrydig,  by ;  tarlus;  ardderchog: 

vt,  gofyn  gwaethaf,  herio;  ymwyclm 
Bravery,  bravura  n,  glewder,  gwroldeb; 

dewrder,  hoewder ;  mawrfrÿdigrwydd 
Bravo,  bra'vo  re,  hurlofrudd,  dyhirwas 
Bravo,  bra'vo'  i,  da  iawn  !  da  mechgyn  i ! 
Brawl,   brôl   n,   cecraeth,   cynhen,  ym- 

ryson :  vi.  ymdaeru,  cecru,  clewtian 
Brawler,  brô'lûr  n,  cecryn,  ymdaerwr 
Brawn,   bron    re,   baeddgig;    cyhyrgig 

grym,  cryfdef  '[cryf 

Brawny,  brô'nî   a,  eyhyrog;  gewynog, 
Bray,   brä    v,   pwyo,    briwio,  malurio: 

brefu    neu     rno    fel    asyn;    pwywr; 

offeryn  at  falurio 
Braze,  braz  vt,  efyddu,  cyfanu,  asio 
Brazen,   brii'zn  a.  eiyddaidd;  haerllug, 

hyf,  hyfaídd.     Brazen-faced,  wyneb- 

galed,  digywilydd,  haerllug 
Brazenness,  bra'zn.es  re,  haerllugrwydd 
Brazier,  bra'zhur  re,  gof  pres,  gof  copr, 

efyddweithiwr 
Brazil,  brfi.zu'  re,   gwlad  yn   America 

Ddebenol;  math  o  goed  lliwio  o'rwlad 

hòno  [anghydfod 

Breach,  brîtsh  re,  adwy,  breg,   rhwyg; 
Bread,   bred  re,   bara.      Braid-chipper, 

gwas  pobydd.  Bread-corn,  yd  bara 
Breadth,  bredth  re,  lied,  llydander;  eang- 

der,  helaethder,  helaethrwydd 


Break,  brak  (broke,  broken)  v,  tori  (nid 
ag  offeryn  awchns) ;  dryllio,  hyweddu : 
re,  toriad  methiad,  agoriad.  Break  of 
day,  toriad  y  dydd,  gwawr.  Broken- 
boned,  asgwrndwn.  Broken-backed, 
cefiidwn.  Broken-bellied,  boldwn, 
Broken-hearted,  calon  friw,  digalon. 
Broken-winded,  wedi  tori  ei  wynt 
Breakers,    briiTmrz  np,   beisdon,  beis- 

dònau,  mordònau 
Breakfast,   brek'fast  re,  boreubryd:    vi, 

tori  ympryd,  cymmeryd  boreufwyd 
Breakwater,  brak'wo.tur  re,  noddfur 
Bream,  brim  re,  math  o  bysg :  vt,  golosgi 

gwaelod  Hong 
Breast,  brest  re,  bron,  dwyfron;  mynwes. 
Breast-bone,  asgwrn  y  ddwyfron. 
Breast-cloth,  bronliain.  Breast-knot, 
bronglwm.  Breast-plate,  dwyfroneg, 
broneg.  Breast-plough,  gwtharadr. 
Breast-work,  bronglawdd 
Breath,  breth  re,   anadl,  frun,  chwyth, 

aw  el;  awyrgyrehiad 
Breathe,  brÎTH  v,  anadlu ;  byw ;  gorphwys 
Breathless,   breth'les   a,  allan  o  anadl, 

maes  o  anadl;  dianadl;  marw 
Bred,  bred  pt  Scpp. — Breed.  Well-bred, 
moesgar,  moesog.  Ill-bred,  anfoesgar, 
drwg  ei  foes 
Brede,  brîd  re,  pleth,  penbleth ;  lied  [bon 
Breech,  britsh  re,  cyfcistedd,  tin,  bontin; 
Breeches,    britsh'iz    np,    llodrau,    clos. 

Breeches-maker,  llodrwr 
Breed,  brîd  re,  rhyw,  rhywogaeth,  hil, 
epil:    v  (bred),   epilio,  hilio,  planta; 
magu,  maethu 
Breeze,  briz  re,  awel  ysgafn 
Breezy,  bri'zi  a,  awelog ;  oeraidd 
Bret,  Wet  re,  lleden  y  mor  [ther 

Brethren,  breTH'ren  np,   brodyr. — Bro- 
Breve,  brîv  re,  manig ;  gwyslythyr 
Breviary,  brî'vî.ur.î  re,  llyfr  gwasanaeth 

eglwys  Rhufain 
Breviate,  brî'vî.ät  re,  crynodeb,  talfyriad 
Breviature,  bri'vi.a.tshu'r  re,  byrnod 
Brevier,    bri.vfr'    re,    math   o    argraff- 
Brevity,  brev'Lti  re,  byrder       [lythyren 
Brew,  brŵ  vt,  mysgu,  darllaw.      Brew- 
house,  darllawáy 
Breads,  brvv'is  re,  brywes,  micas,  potes 
Bribe,  bri'b  re,  gwobr,  llygrwobr:  dobr, 

vt,  llygrwobrwyo ;  dobrwyo,  hurio 
Bribery,  br'i'bur.î  re,  budnvobraeth,  hud- 

wobraeth,  llygrwobrwyaeth 
Brick,  brik  re,  priddfaen,  priddlech 
Brickbat,  brik  bat  re,  darn  o  briddfaen 
Brickdust,  brik'dust  n,  llwch  priddfeini 


BRO  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rine,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tẃ=too,  tẁk=took; 


Bricklayer,  brik'lii.ur  n,  saer  pn 
Brickmaker,  brik'mii.kur  n,  pritldellwr 
Brickwork,  brik'wurk  n,  priddfeinwaith 
Bridal,  bri'dal  n,  neithior,  priodas: 

neithioraidd,  priodasol 
Bride,  bri'd  n,  priodferch,  priodasferch, 

y  wraig  ieuanc.      Bride-cake,  teisen 

briodas.     Bride-bed,    gwely  priodas. 

Bride's-maid,morwyn  priodas.  Bride's- 

man,  gwas  priodas 
Bridegroom,  br'íd'grŵm  n,  priodfab 
Bridemaid,  brid'miid  n,  morwyn  priodas 
Brideman,  bri'd'man  n,  gwas  priodas 
Bridewell,  br'id'wel  n,  carchar-weithdy 
Bridge,  brij  n,  pont 
Bridle,  bri'dl  n,  ifrwyn,  genfa;  attaüad 

vt,  ffrwyno,  attal,  arafu 
Brief,  brif  a,  byr,  cryno,  cwta :    n,  cryn 

oad;  gwyslythyr;  dyfynlythyr 
Briefness,    brîf'nes    n,  byrder,   byrdra, 

crynoder,  cwtogrwydd 
Brier,  bri'ûr  n,  miaren,  dyrysien 
Brigade,  brî.gäd'  n,  un  fintai  mewn  llu, 

byddindorf,   yn   cynnwys    o    8    i    10 

squadron  o  wŷr  meirch. ;  neu  o  4  i  6 

battalion  o  droedfihvyr 
Brigadier,  brig.â.dî'r'  n,  llywydd  y  fath 

fintai;  byddynwr 
Brigand,  brig'and  n,  ysbeiliwr,  carnleidr 
Brigandage,  brig'an.däj  n,  lladrad,  an- 

rhaith,  ysbail  [bais 

Brigandine,  brig'an.din  n,  llurig;  cad- 
Brigantine,  brig'an.tîn  n,  math  o  long 

ysgafn  [ian,  ysblenydd 

Bright,  brit  a,  claer,  gloew,  cànaid,  eir- 
Brighten,  br'i'tn  vt,  dysgleirio,  gloewi 
Brightness,  brit'nes  n,  gloewder,  dys- 

glen-deb,  llewyrch,  can,  eirianwch 
Brigose,  brî.gös  a,  ymrysongar,  cecrus 
Brigue,  brig    n,    ymrafael:    vt,   erfyn, 

gofyn  pleidleisiau  [wychder 

Brilliancy,  bril'yan.sî  n,  gloewder,  gor- 
BrilKant,  bril'yant  a,  claerwychjllacfiar; 

ardderchog:  n,  dieinwnt  tryloew 
Brim,  brim  n,  glan,  ymyl,  min,  cwr,  ochr : 

vt,  llenwi;  llodi  [gorlawn 

Brimful,  brim'fvvl  a,  llawn  hyd  yr  ymyl, 
Brimless.  brim'les  a,  diymyl 
Brimmer,  brim'ûr  n,  cwpaa  llawn 
Brimstone,  brim'stön  n,  mygfaen,  llosg- 

faen,  melynfaen  [brych 

Brindled,   brin'dld    a,   britb,    amryliw, 
Brine,  bri'n  n,  heli;  dwfr  hallt.      Brine- 
pit,  ]jw11  heli,  heledd 
Bring,  bring  (brought)  vt,  dwyn,  cyrchu, 

cludo,  cywain,  arwain,  arweddu.     To 

bring  about,  dwyn  i  ben,  achosi 


Brink,  bringk  n,  ochr,  min,  ymyl,  cwr, 
Briny,  brí'nî  a,  hallt,  heliaidd  [glan 
Brisk,   brisk    «,   bywiog,  heinyf,  sionc, 

gwisgi,  cyflym,  hoenus,  hawn 
Brisket,  bris'ket  n,  y  barwydden 
Briskness,    brisk'nes    n,  bywiogrwydd, 

sioncedd,  cyHymder,  hoewder 
Bristle,   bris'î  n,  gwrychyn,  rhawnyn: 

vi,  codi  gwrychyn,  gwrychio.  ymhyllu 
Bristly,  bris'lî   a,  gwrychog,   rhawnog, 

blewog,  garw 
Brit,  brit  n,  math  o  bysgodyn        [einig 
British,  brit'ish   a,  Prydanaidd,  Pryd- 
Briton,  brit'un  n,  Brython,  Prydeiniad 
Brittle,  brit'l   a,  brau,  breuol,  bregus, 

brecus,  gwan  [older 

Brittleness,  brit^.nes  n,  breuder,  breu- 
Brize,  br'iz  n,  clyrjm,  cacynen  y  meirch 
Broach,  brütsh  n,  bêr:    vt,  agor  baril, 

gollwng ;  taenu  ar  led,  mynegu 
Broad,  brôd  a,  llydan;    eang,  helaeth. 

As  broad,  lleted.     Broader,  lied,  llet- 

ach.     Broad  day,  dydd  goleu 
Broadcloth,  brod'kloth  n,  brethyn  deuled 
Broaden,  brG'dn  v,  lledanu,  helaethu 
Broadness,  brod'nes  n,  lied,  llydander, 

llydandra,  eangder 
Broadside,  brôd'sid  n,  ystlys-ergydion ; 

wyneblen  argraffedig  [Uvd.tn 

Broadsword,  brôd'sô'rd  n,  cleddyf  llai'n- 
Broadwise,  brod'w'iz  ad,  ar  draws,  ar  led 
Brocade,  bro.kad'  n,  sidanwe:  vt,  eur- 

blethu 
Broccoli,  brok'o.li  n,  math  o  fresych 
Brock,  brok  n,  daiarfochyn,  byrhwch 
Brocket,  brok'et  n,  carw  dwyflwydd 
Broggle,  brog'l  vi,  dal  llysŵod 
Brogue,  brög  n,  math  o  esgud;  llediaith 
Broid,  brôíd,  Broider,  brôi'dúr  vt,  plethu, 

brodio,  crychu 
Broil,  broil  n,   terfysg,   cynhwrf;   yin- 

ryson :  vt,  rhostio  uwch  tân,  golosgi 
Brokage,  bro'kaj.  Brokerage,  bro'kur.iij 

n,   gwobr    cyHogwerthydd,    maeldal; 

masnach  mewn  hen  nwyddau 
Broke,  brok  pt. — Break 
Broker,  bro'knr  n,  cyHogwerthydd,  dir- 

prwy-fa,snachwr,  rhyngfasnachydd 
Broken,  bro'kn  a,  toredig:  pp. — Break 
Brome,  bröm  n,  gwlvbwr  tra  phwysig 
Bronchial,  brong  ki.al  a,  mynyglaidd 
Bronchotomy,  brongJkoto.mi  n,  breuant- 

doriad,  toriad  y  corn  gwynt 
Brontology,   bron.tol'ö.jî    n,    traith     ar 

(lyrtau;  tarandraith  [bathodyn 

Iironxe,     bronz     n,    pres;     lliw    pres; 
Brooch,  brötsh  n,  tlws,  glain  gwddf 
36 


ôre;  läte;  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       BUL 


Brood,  brŵd  n,  hil ;  deoriad,  nythiad :  Of, 

eistedd,  gori,  deor;  trwm  fyfyrio 
Broody,  brŵ'dî  a,  gorllyd;  yn  deor;  yn 

dwys  fyfyrio 
Brook,   brwk  n,  nant,   comant,   gofer, 

afonig :  vt,  goddef,  cyd-ddwyn  â 
Broom,  br\vm  n,  banadl ;  ysgub  fanadl ; 

ysgub,  ysgubell  [ysSUD 

Broomstick,  brwm'stik  n,  pren  neu  goes 
Broth,  broth  n,  potes,  cawl,  isgell,  sew 
Brothel,  broth 'el  n,  puteindy,  trythylldy 
Brothelry,  broth'el.rî  n,  puteindra,  an- 

lladrwydd,  serthedd,  trythyllwch 
Brother,  bruTH'ur  (brethren)  n,  brawd. 

Brothers,  brodyr  o'r  un  teulu.  Breth- 
ren, brodyr  o'r  un  gymdeithas 
Brotherhood,  bruTii'ûr.hẁd  n,  brawdol- 

iaeth ;  cymdeithas  [olrwydd 

Brotherliness,  bruTH'ûr.lî.nes  n,  brawd- 
Brotherly,  bruTH'ûr.lî  a,  brawdol ;  sereh- 

og:    ad,  fel  brawd.      Brotherly  love, 

brawdgarwch 
Brought,  brot  pt  &  pp. — Bring 
Brow,  brûŵ  n,  ael;  tal,  talcen;  ellael. 

Brow-sick,  prudd,  digalon,  athrist 
Browbeat,  brûŵ'bît  vt,   bygylu;  cuch- 

ddwrdio;  cuchio 
Browless,  brûŵ'les  a,  talgryf,  digywilydd 
Brown,  brûŵn  a,  llwyd ;  gwineu,  gwineu- 

goch.       Brown  -  black,     gwineuddu. 

Brown  study,  myfyrdod  dwfn 
Brownish,    brûŵn'ish    a,    lied    wineu, 

llwydwineu 
Browse,  bruvvz  vi,  brigbori,  difrigo :  n, 

glasgoed,  pawrfrig,  pawrddail 
Bruise,  brvvz  n,  clais,  ysigiad;  anafod : 

vt,  ysigo,  cleisio ;  pwyo,  malu ;  dryllio 
Bruit,  brŵí  n,  son,  swn,  gair,  chwedl: 

vt,  taenu  chwedl,  rhoi  gair  allan 
Brumal,  brŵ'mal  a,  gauafaidd,  oer,  llym 
Brunette,  brw.net'  n,  gwineuen,  merch 

wineuliw  [lam 

Brmit,  brunt  n,  rhuthr,  hyrddiad ;  dryg- 
Brush,  brush  n,  gwrychrugl,  gwrycheìl ; 

eurfa:    vt,  ysgubo,  rhuglo,   crafellu; 

rhoi  curfa 
Brushwood,    brush'wẁd    n,   manwydd, 

gwyw-wydd,  gosgymmon  [fygylu 
Brustle,  brus'l  vi,  rhugldrvstio ;  croch- 
Brutal,  brŵ'tal  a,  anifeilaidd ;  creulawn 
Brutality,     brŵ.tal'î.tî     n,     anifeildra; 

bryntni  [ymgreuluni 

Brutalize,   brw'ta.l'iz    vt,    anifeileiddio ; 
Brute,  brvvt  n,  anifail,  mil,  milyn,  ys- 

grubl :  a,  anifeilaidd ;  afresymol,  anwar 
Brutish,  brŵ'tish  a,  anifeilig 
Bub,  bub  n,  diod  gadarn 


Bubble,   bub'l    n,  morwysiad,  bwrlwm, 

cloch  y  dwfr;    gwaelbeth;  siomiant, 

meddalddyn:    v,  bwrlymu,    boglynu, 

crychferwi,  clochi;  twyllo,  hocedu, 
Bubby,  bub'î  n,  bron  benyw  [siomi 

Bubo,  bü'bö  n,  llynoryn  arifed 
Buccanier,   buk.a.ni'r'    n,  morleidr  yn 

America,  morwilliad 
Buck,  buk  n,  bwch ;  y  gwryw  o'r  geifr, 

cwningod,  &c. ;  lleisw  coed,  trwyth: 

v,  golchi  â  lleisw 
Bucket,  buk'et  n,  ystwc,  celwrn,  crwc 
Buckish,  buk'ish  a,  gwych,  balch 
Buckle,  buk'l  n,  boglwm,  bwcl,  gwäeg : 

vt,  boglymu ;  ymosod  ar ;  ymostwng 
Buckler,  buk'lur  n,  bwcled,  tarian,  as- 
Buckram,  buk'ram  n,  sythliain     [talch 
Bucolic,  bii.kol'ik  n,  bugeilgerdd,  bugeil- 

eg;  bugeilfardd:  a,  bugeilaidd 
Bud,  bud  n,  blaguryn,  eginyn,  bywullyn : 

w',blaguro,  egino,blaendarddu,  bywullu 
Buddie,  bud'l  n,  golchle,  mwnolchfa :  vt, 

golchi  neu  ddadfysgu  mwn 
Budge,  buj  vi,  syflyd,  ymsymmud:  n, 

oen-gen :  a,  sarig ;  hoenus 
Budget,  buj'et  n,  cwd,  coden,  bwlgan 
Buff,  buf  n,  bualgen ;  hyddgen  [bittolws 
Buffalo,   buf'â.lò*   n,   bual,   ych  gwyllt, 
Buffet,  buf'et  n,  cernod,  bonclust,  cern- 

hep :  vt,  cernodio,  bonclustio 
Buffet,  bu.fet'  n,  onglgell,  llawgell 
Buffle,    buf'l    vt,   posio,   dyrysu,     pen- 

ffwdanu :  n,  ych  gwyllt.  Buffle-headed, 

pendew  [croesan 

Buffoon,  bu.fŵn'  n,  digrifwas,  ysgentyn, 
Buffoonery,  bu.fŵ'nur.î  n,  croesanaeth 
Bug,  bug  n,  drewbryf,  bwg 
Bugbear,  bug'bê'r  n,  bwgan,   bo,   bw, 

bwbach,  hwdwg,  bwci 
Bugle,  bii'gl  n,  buelin,  bual,  ych  gwyllt 
Buglehorn,  bü'gl.hôrn  n,  bualgorn,  corn 

hela 
Build,  bild  (pt  &  pp  built,  but)   vt, 

adeiladu,  adeilo;    murio;   seiho.     To 

build  upon,  pwyso  ar,  ymddiried  yn 
Building,    bil'ding     n,    adail,    adeilad, 

adeiladaeth,  ty 
Bulb,  bulb  n,  crwnwreiddyn,  llor 
Bulbous,  bullous  a,  crwnwreiddiog 
Bulge,  bulj  n,  tolc,  hollt,  twll :  vt,  tolcio, 

agenu,  ymddryllio  [glwyf 

Bulimy,  bü'lî.mî  n,  y  wane,  y  newyn- 
Bulk,  bulk  n,  swm;  maint,  corffolaeth; 

corff ;  clamp ;  bwlg,  rhagfwrdd  [braisg 
Bulky,  bul'ki  a,  helaeth ;  mawr,  coi-ffol, 
Bull,   bẁl   n,   tarw,  bwla;   gwrthiaith, 

trosgliaith :  cyhoedd  lythyr  y  nab 
37 


BUS    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Bullace,  bẁl'äs  n,  eirin  pertlii  o'r  fath 

fwyaf  [lythyrau  y  pab 

Bullary,  bẁl'ur.î  n,  casghad  0  gynoedd 
Bulldog,  bẁTdog  n,  ci  tarw,  eystawcci 
Bullet,  bẁl'et  n,  pelen  gwn,  pelen 
Bulletin,  bẁl'î.tîn  n,  byrhanes  swyddol 

o  newyddion  cyhoeddus,  byrfyneg 
Bullfeast,  bŵífîst  n,  gwyl  ymladd  teirw 
BuUfinah,  bẁTfintsh  n,  coch  y  berllan 
Bullhead,  bẁl'hed  n,  penbwl,  crothell 
Bullion,  bẁl'yun  n.  aur  neu  arian  yn  y 

clamp  heb  ej  fathu 
Bullition,  bẁ.lish'un  n,  berwad 
Bullock,  bwl'uk  n,  bustach,  eidion,  ych 
Bullrushes,  bwTrush.iz  np,  llafrwyn,  y 

môr  hesg.  Bullrush,  llafrwynen 
Bullstag,  bẁTstag  u,  adfwl,  attarw 
Bulltrout,  bẁl'trùŵt  n,  brithyll  mawr, 

brithyll  gwryw 
Bully,  bẁTi  n,  bygylwr,  ymgecrwr:  vt, 

hyllddwrdio,  boesachu,  tân-boeri 
Bulwark,    bwl'wurk   n,    gwrthglawdd, 

amddihynfa ;  uchochrau  Hong,  nawdd- 
Bum,  bum  n,  bontin,  ffolen  [glwyd 

Bumbailiiij  bum.bii'lif  »,  ceisbwl,  gwysiwr 
Bumblebee,  bum'bl.bî  n,  gwenynen  wyllt 
Bumboat,  buni'böt  n,  porthgwch 
Bump,  bmnp  n,  dyruod;  chwydd,  cnwc: 

v,  dymodio ;  codi  yn  gnwc 
Bumper,  bum'pûr  n,  llawn  gwpanaid 
Bumpkin,  bum'kin  11,  delff,  drel,  lleban, 
Bun,  bun  n,  chwiogen,  bara  miod  [llabi 
Bunch,  buntsh  »,  swp,  sypyn;  cwlwm; 

oddf;  chwydd,  hwrwg:   vi,  chwyddo 

allan.     Bunch  back,  ceth  crwca 
Bundle,  bun'dl  11,  sypyn,  sopen,  bwrn, 

bwrnel,  rhwymfaich :  vt,  sypynu,  sop- 

cnu,  cydrwymo 
Bung,  bung  n,  bwng-geuad 
Bunghole,  bung'höl  n,  twll  baril,  bwng 
Bundle,  bung'gl  ?i,  bonglerwaith ;  trysgl- 

edd:  vi,  bonglera,  trwsglweitmo  [gler 
Bungler,  bungglûr  n,  bonglcryn,  bon  y 
Bunt,  bunt  n,  ceuedd  neu  chwydd  hwyl 

gan  wynt:  vi,  chwyddo  gan  wynt 
Bunting,  bun'ting  ,>.  aderyn  bras  yr  yd. 

Bunting-line,  rhetìyn  hwyl 
Buoy,  bôì  n,  nofnod   mewn  porthladd, 

nawf  dclangosydd :    vt,  cynnal,  dal  i 

lyny,  codi  i  fyny.     To  buoy  one  up, 

codi  calou  un  [duedd 

Buoyancy,  bôî'an.sî  ?i,hynawfedd,  nawf- 
liiioyant,b«*)i'a.nt  <t,  imliol,  esgynol,ysgafh 
Burbot,  bûr'bot  u,  Uofenhysg,  llofenan 
Burden,  bfìr'dn   vt,  beichio,  pynio,  pyn- 

orio,  llwytho:  n,  baich,  pwn;    llwyth, 

clud,  pwys;  gair  cyrch,  adgof  can 


Burdensome,  búr'dn.sum  a,trwm,  pwys- 

fawr,  beichiol 
Bureau,  bü.rö'  n,  ysgrifen-gist :  swyddfa 
Burgage,  bûr'gäj  n,  ammodau  perthynol 

i  fwrdeisdrefi 
Burgamot,    Bergamot,    bûr.gâ.mot'    n, 

math  0  ellaig ;  math  0  berarogl 
Burganet,  bur 'ga.net  n,  helm,  penffestin 
Burgess,  bur  jes  n,  dinesydd,  bwrdais 
Burgess-ship,    búr'jes.ship  n,   bwrdeis- 

iaeth,  dinasfraint 
Burgh,  burg  n,  bwrdeisdref;  corftbriaeth 
Burgher,  bûr'gûr  n,  bwrdais,  dinesydd 
Burghmote,  bûrg'möt  n,  llys  bwrdeisdref 
Burglar,  bûrglur  n,  tonvr  ty  yn  y  nos 
Burglary,  bûr'glûr.î  n,  toriad  annedd-dy 

yn  y  nos,  tydoriad 
Burgomaster,   bíir'gö.mas.tûr    n,   maer 
tref  yn  yr  Iseldiroedd  [Almaen 

Burgrave,   bur'grav  n,  llywydd  yn  yr 
Burial,    ber'î.âl  n,   claddiad.      Burial- 
place,  beddrod ;  mynwent,  claddfa 
Burine,  bii'r'in  n,  cerf-offeryn 
Burlesque,  bur.lesk'  n,   gwatwargerdd, 
gogerdd,    gwawdiaith:   vt,  gwatwar, 
goganu  [cerddgan 

Burletta,     bûr.let'â     n,     coegchwareu, 
Burly,  bûr'lî  a,  chwyddedig,  mawr 
Burn,  bum  n,  llosg,  llosgiad :  (bwmt)  v, 
Uosgi,  golosgi ;  goddeithio,  deifio.    To 
burn  one's  fingers,  cael  colled.    Burn- 
ing-glass,  llosgwydr 
Bumisn,    burnish    vt,   caboli,    llathru, 

gloewi,  yslipanu,  lluganu 
Burnt,  bûrntpí  &  pp. — Burn 
Burr,  bur  n,  llabed  y  glust ;  oddf  ar  fôn 

corn  hydd ;  cefndedyn  llo 
BuiTel,  bur.el  n,  peren,  gelleigen 
Buitow,  bur'o  v,  tyllu,  daiaru:  n,  twll 

Dwuingen ;  cwning-gaer 
Bursar,  bûr'sûr  n.  trysorydd  mewn  coleg 
Burse,  burs.  Bourse,  bŵ T8  n,  marclmad- 

yddfa,  cyfnewidfa 
Buret,     burst     71,    ymdoriad;     rhwyg; 
rhutlrr;  trwyd:    v  (pt  &  pp  burst), 
ymdori;  dryllio;  rhuthro 
Burt,  hurt  n,  niatli  0  bysgod 
Burthen,  bur'Tiin  a  &  vt. — Burden 
Iìury,  ber'i  /;/,  ela«ldu;  daiaru  [Hon  cadno 
Bush,  bỳrsh  n,  perth,  liwyn,  twyn;  <yn- 
Bushel,  bẁsh'el  a.  pwysel,  mesur  wyth 
galwyu.    Imperial  Bnshel,  y  mesur  u 
ddei'nyildir  yn  hresmnnl  yin  Mhryd- 
ain,  yn  eymiwys  '2218.192  0  fodieddi 
tryfesur.     Winchester  Bushel,  yr  hen 
fesur  yn  cynnwys  2150.42  0  fodfeddi 
tryfesur 


ore;  late;  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      CAD 


Bushy,  bẁsh'î  a,  perthog,  dreiniog ;  cud- 

ynog  [lafur 

Busiless,  biz'Lles  a,  diwaith,  segur,  di- 
Business,  bis'nes  »,  galwad,  cehyddyd, 

crefít,  gwaith,  gorchwyl,  swydd,  neges, 

achos ;  ffwdan,  trafferth 
Busk,  busk  «,  bronatteg,  bronbren:  v, 

parotoi,  ymwisgo  [llopan 

Buskin,  bus'kin    n,   gwentas,  coesani, 
Buss,  bus  n,  math  o  gwch  pysgota; 

cusan :  vt,  cusanu 
Bust,  bust  n,  penddelwedd ;  hannerlun 
Bustard,  bus'tûrd  «,  gwerniar 
Bustle,  bus'l  «,  godwrdd,  terfysg,  ffrwst, 

flVdan,  trafferth:  vi,  trafferthu,  ffwd- 

anu,  ymdrafferthu  [prysur 

Busy,  bis'î  a,  diwyd,  gweithgar,  llafurus, 
Busybody,  bis'î.bod.î  n,  ymyrwr 
But,  but  c,  ond,  eithr,  er  hyny:  pr, 

oddi  eithr,  heb  law :  «,  ffin,  terfyn 
Butcher,  bẁt'shûr  u,  eigydd :  vt,  cigyddio, 

lladd.  Butcher's  broom,  celyn  Mair 
Butcherly,  bẁt'shûr.lî  a  ,cigyddlyd,  ereu- 

lawn,  gwaedlvd,  llawrudd,  gaianasol 
Butchery,    bẁt'shur.î    «,    cigyddiaeth, 

gwaith  cigydd ;  cigyddfa;  galanasdra 
Butler,  but'lûr  «,  trulhad,  heilyn,  gwall- 
Butment,  but'ment  n,  mydatteg  [ofiad 
Butt,  but  >t,  nod;  gwawd-nod;  llestr  o 

126  galwyn :  vt,  cornio,  hyrddu,  gyrddu 
Butter,  but'ûr  n,  ymenyn 
Butterfly,  but'ûr.fl'i  »,  eilir,  glben  byw, 

iar  fach  yr  haf 
Butteris,  but'ur.is  rc,  math  o  offeryn  gof 
Buttermilk,  but'ur.milk  n,  llaeth  enwyn 
Butterspoon,  but'ûr.spŵn  «,  crafell  ym- 
enyn [Hydan 
Burtertooth,  but'ûr.tŵth  n,  rhagddant 
Buttery,  but'ur.î  n,  ymenyn-gell,  bwyd- 

gell :"  a,  ymenynog,  ymenynllyd. 
Buttock,  but  uk  n,  flblen,  pedrain 
Button,  but'n  n,  botwm,  boglwm:  vt, 

botymu,  boglymu.     Button-hole,  twll 

botwm  [nalfur:  v,  attegu 

Buttress,  but'res  n,  atteg,  canbost ;  cyn- 
Butyraceous,    bü.tî.rä'shus,    Butyrous, 

bii'tLrus  a,  ymenynaidd 
Buxom,    buk'sum    «,     bywiog,    sionc, 

llawen,  gwisgi,  hoenus,  nwyrus 
Buxomness,    buk'sum.nes    n,    bywiog- 

rwydd,  gorhoen;  anlladrwydd 
Buy,  bi  (bought,  bot)  vt,  prynu 
Buzz,  buz  n,  su,  sis,  sisial,  husting,  swn 

gwenyn :  v,  suo,  sisialu,  husting 
Buzzard,   buz'urd  n,   bwncath,    bod  y 

gwerni.     Bald  buzzard,  bod  tinwyn, 

iâr  dinwen 


By,  b'i  % 


pr,  gan,  wrth,  trwy,  ger,  ger  Haw : 
ad,  heibio ;  yn  agos :  px,  yn  arwyddo 
dirgelwch,  heibio,  ar  naill  ochr.  By- 
and-by,  ar  fyr,  yn  y  man,  allan  o  law, 
maes  o  law,  yn  ddioed.  By-blow, 
celddymod.  By-end,  cam  ddyben, 
gau  amcan.  By-gone,  gynt,  gorphen- 
edig.  By-law,  deddf gartrefol,  cyfraith 
neillduoL  By-name, llysenw.  By-path, 
By-walk,  coeglwybr.  By-place,  diar- 
ffordd,  llechfan.  By-road,  ffordd  goeg. 
By-room,  ystafell  ddirgel.  By-stander, 
edrychwr,  sefyllwr.  By-street,  heol 
gem,  coeghoel.  By-view,  hunanles. 
By-way ,  ffordd  ddidramwy.  By- word, 
gwawd,  diareb,  gwatwargyff 

Bye,  bi'  (hen  air)  n,  trigfa,  pentref,  treil 
Good  bye  (God  be  wi'  ye),  yn  iach 

Byzantine,  biz'an.ti'n  «,  darn  o  aur  o 
werth  pymtheg  punt 


Cab,  kab  n,  mesur  Iuddewig  o  dri  pheint ; 

hurgerbyd  un  ceffyl 
Cabal,  ka.bal'  *t,  cydgynghor,  cydgyirin- 

ach ;  vi,  cydiunio,  cydrwriadu,  cyfradu 
Cabala,    kab'a.la    »,    y    traddodiadau 

Iuddewig 
Cabalist,  kab'â.list  n,  rhinddysgawdwr 
Cabalistical,  kab.a.hs'tLcal  a,  traddod- 

iadol,  dirgel,  cyfrinachol 
Caballine,  kab'aJi'n  n,  math  o  aloes  garw 
Cabaret,  kab'â.ré  »,  tafarndy,  gwindy 
Cabbage,  kab'aj  n,  bresychen,  bresych 

cawl:  vt,  darnladrata 
Cabin,  kab 'in  n,  caban,  cell,  cuddigl, 

lluest,  twlc.    Cabin-boy,  morlanc 
Cabinet,  kab'i'.net  n,   cloergell,  amgü- 

eddgist,    tlysgist,    tlysgell;     cyfnn- 

gynghor  [anwr 

Cabinetmaker,  kab'i.net.ma.kur  n,  cist- 
Cable,  ka'bl  n,  rliaff  angor 
Cabriolet,  kab.rLo.le'  n,  math  o  gerbyd 
Cachectical,  ka.kek'ti.kal  a,  anm'wygiol 
Cachexy,  ka.kek'si  n,  anniwyg;   drwg 

ansawdd  corff  [iniad  uchel 

Cachination,  kak.î.n'á'shun  n,  chwerth- 
Cackerel,  kak'ur.el  n,  math  o  bysgodyn 
Cackle,  kak'l  vi,  clwcian,  crecian 
Cacochymy,  kak'o.kinm   n,  drwg  an- 
sawdd y  gwaed  [drwg,  cythraul 
Cacodasmon,    kak.udi'mun    n,    ysbryd 
Cacophony,  kâ.kof'ö.nî  n,  drygsain 
Cadaver,  ka.da'vur  n,  celan,  corff 
Cadaverous,  kâ.dav'ur.us  a,  celanaidd 
Caddis,  kad'is  n,  ysnoden;  abwydyn 
39 


CAL   path,  fat,  ere,  met,  mâ-ríne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Cade,  käd  n,  llestrjn,  barilan :  vt,  llaw- 
faethu:  a,  tyner,  dof,  gwâr.  Cade- 
lamb,  oen  llawfaeth.  Cade  of  her- 
rings, mwys  o  benweig 

Cadence,  ka'dens  n,  disgynsain 

Cadene,  ka.din'  n,  llawrlen  Dyrcaidd 

Cadent,  ka'dent  a,  arostyngiad,  gostyngol 

Cadet,  ka.det'  n,  cadlanc 

Cadge,  kaj  vt,  cludo,  dwyn  baich ;  llwytho 

Cadger,  kaj'ur  n,  edwicwr,  adwerthydd 

Cadi,  ka'di  n,  pen  swyddog  Tyrcaidd 

Cadillack,  ka.dil'ak  n,  math  o  ellaig 

Caducity,  ka.dii'si.ti  n,  breuder,  gwen- 
did  [y  Persiaid 

Caftan,  kaftan  n,  math  o  wisg  ym  mysg 

Cag,  kag  n,  barilan,  llestiyn 

Cage,  kaj  n,  cawell ;  adardy ;  gwialgell 

Caisson,  ka'son  »,  cist  o  bylor  nen  beli 
rhyfel  [caethwas,  adyn 

Caitiff,   ka'tif  n,   dyhiryn,  diffeithiwr; 

Cajole,  ka.jbT  vt,  twyllo;  gwenieitho; 
hudo;  twyllfoddio 

Cake,  kak  n,  teisen,  afrlladen,  chwiogen 
v,  teisenn,  torthi ;  glynu  yng  nghyd 

Calamanco,  kal.a.mang'kb"  »,  math  o 
wlanwe 

Calamary,  kal'a.mur.i  n,  morgyllell 

Calamine,  kal'a.min  »,  mwn  afryttel 
neu  sine 

Calamint,  kal'a.mint  n,  mintys  y  gath 

Calamitous,  ka.lam'i.tus  a,  adfydus, 
trallodus,  blin,  truenus,  trychinebus 

Calamity,  ka.lam'i.ti  n,  adfyd,  blinfyd, 
helbul,  trallod,  trueni,  drvgfyd,  trych- 
ineb,  cystudd  [beraroglaidd 

Calamus,  kalTumus  «,  math  o  gorsen 

Calander,  kal'an.dur  n,  pryf  yr  yd 

Calash,  ka.lash'  n,  cerbyd  agored ;  math 
o  benwisg  [calchog 

Calcareous,    kal.ke'r'i.us   a,   calchaidd, 

Calces,  kal'siz  np. — Calx 

Calcination,  kal.si.na'shun  n,  calehlosg- 
iad  [losgi 

Calcine,  kal.si'n'  vt,  calchlosgi,  gwyn- 

Calcinatory,  kal.sin'a.tur.i  »,  calch- 
losglestr,  tawddlestr 

Calcography,  kal.kog'ra.fi  n,  calchys 
gythriaeth 

Calculate,  kal'kii.lat  v,  cyfrif,  bwrw 
cyfrif;  olrhain;  addasu,  cymmesuro 

Calculation,  kal.ku.la  shun  n,  cyfriliad, 
cyfrif,  amcan,  amcaniad 

Calculous,  kal'kii.lus.  Calculose,  kalJcii- 
lös'  a,  graianog,  caregog 

Calculus,  kal'kii.lus  (calculi,  kalTcu.l'i) 
ni  y  gareg  yn  y  bledren ;  dull  o  gyfrif 

Caldron,  kol'drun  n,  pair,  callawr 


Caledonian,   kal.i.do'ni.an  n,  Ysgotyn: 

a,  Ysgotaidd  [iad,  poethiad 

Calefaction,  kal.i.fak'shun  n,  gwresog- 
Calefactory,   kal.i.fak'tur.i  a,  gwresog, 

poethiannol  [gwresogi 

Calefy,  kal'î.fî  v,  twymo,  poethi, 
Calendar,  kal'en.dur  n,  dyddlyfr,  dydd- 

iadur :  vt,  cymmeryd  cyfrif,  coffäu 
Calender,  kal'en.dur n,  Uathrwasg  lliein- 

iau :  r£,llathru,llyfhwasgu,twymwasgu 
Calends,  kal'endz  n,  calan-ddyddiau 
Calenture,  kal'en.tshii'r  n,  twymynboeth, 

morgryd  [croth  esgair.  In  calf,  cyflo 
Calf,  kaf  (p  calves)  n,  Ho;  croth  ygoes, 
Calibre,  kal'i.bur  n,  mesur  ceuedd  gwn 
Calico,  kal'iJio  n,  cotymwe  [poeth 

Calid,  kal'id  a,  tanllyd,  tanbaid,  twym, 
Calidity,  kâ.lid'î.tî  n,  poethder 
Caligation,    kal.i.ga'shun    n,    tywyllni, 

caddug  [og,  anamlwg 

Caliginous,  kâ.hj'î.nus  a,  tywyll,  niwl- 
Caligraphy,  kâ.lig'râ.fî  »,   ysçrifeniad 

teg,  Haw  deg  [metiaid 

Caliph,  kalif  n,  arcboíFeiriad  y  Maho- 
Caliver,  kal'i.vur  n,  llawddryll 
Calix,  kal'iks  n,  cwpan  [pyg^g 

Calk,  kok  vt,  cau  agenau  Hong  â  charth 
Call,  kol  n,   galwad;   gofyniad;   gwa- 

hoddiad:  v,  galw;  gwysio;  enwi.    To 
.    call  often,  gelwain,  mynych  alw.     To 

call  to  mind,  cofio,  adgoiio.      Calling, 

galwad,  celfyddyd,  crefft 
Callet,  kal'et  n,  cyffoden,  diffeithwraig 
Callid,  kal'id  a,  cyfrwys;  ystrywgar 
Callidity,  ka.lid'i.ti »,  cyfrwysdra 
Callipers,  kal'i.purz  »,  math  o  gwmpas 

neu  gwmpawd  coesgam 
Callosity,  ka.los'i.ti  n,  caledwch,  chwydd 

caled;  annheimladrwydd  pealed 

Callous,  kal'us  a,  croendew;  dideimlad, 
Callow,  kal'b*  «,  diblu,  noeth,  croenllwm 
Calm,  kam  vt,  tawelu,  gostegu ;  dyhuddo: 

»,  tawelwch,  tegweh,  hindda:  a,  dys- 

taw,  tawel,  llonydd,  digyffro,  araf 
Calmness,  kam'nes  n,  tawelwch;   llar- 

ieidd-dra  [byw 

Calomel,  kal'ö.mel  n,  darpariad  o  arian 
Caloric,    ka.lor'ik    n,    detnydd    gwres, 

gwres  [^twymynol,  gwresogol 

Calorific,  kal.b\rit'ik  a,  poethiannol, 
Calotte,  ka.lot'  n,  math  o  gwpan ;  ceu- 

dwll  crwn 
Caltrop,  kal'trop    »,    math    o    ysgall; 

offeryn  rhyfel  [camgyhuddo 

Calumniate,  ka.lum'ni.at  vt,  enllibio, 
Calumniator,  kâ.lum'nî.ä.tûr  n,  athrod- 

wr,  enllibiwr,  absenwr 

40 


ôre;  läte,  lîne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      CAN 


Calumny,    kal'um.ni    n,   anair,    enllib, 

cabl,  athrod,  drwg  absen 
Calve,  kav  vi,  dyfod  â  llo,  bwrw  llo 
Calves,  kavz  np. — Calf 
Calvinism,  kal'vin.izm  n,  CaLfiniaeth 
Calvinistic,  kal.vi.nis'tik  a,  Calfmaidd 
Calx,  kalks  (p  calces)  n,  calch 
Calycle,  kal'î.kl  n,  blaguryn,  bywullyn 
Calyks,  kal'iks  n,  deilwal  blodeuyn 
Cambering,  kam'bur.ing  a,  bwaog,  myd- 

og  [gyfnewidydd 

Cambist,  kamT)ist  n,  cyfnewidydd,  arian 
Cambrian,    kam'bri.an    n,   Cymro:     a, 

Cymraeg,  Cymreig,  Cymreigaidd,  per- 

thynol  i  Gymru 
Cambric,  kam'brik  n,  sindal,  meinuiain 
Came,  kam  pt. — Come 
Camel,  kam  el  n,  cammareh,  cawrfarch 
Cameleopard,    kam'el.ep.urd    n,  cawr- 

lewpard,  camel-lewpard 
Camelot,  kam'Llot  n,  math  o  gymmysgwe 
Cameo,  kam'yo  n,  math  o  onycs ;   arlun 

o  un  lliw 
Camera  obscura,  kam'ur.a  ob.sku'r'a  n, 

ystafell  dywell ;  math  o  beiriant  tremawl 
Camerate,  kam'ur.at  vt,  bwäu,  mydu 
Cameration,  kam.u.rä'shun  n,  mydiad. 

bwâd  [plygein-gyrch 

Camisado,     kam.î.sä'dö     n,    nosruthr; 
Camlet,  kam'let  n,  math  o  ddefnydd 

gwlanaidd  [ysmwt 

Camous,  ka'mus  a,  trwynlydan,  trwyn- 
Camp,  kamp  n,  gwersyll,  gwersyllfa 
Campaign,    kam.pan'     n,     gwastattir: 

rhyfel  dymmor 
Campaigner,  kam.pa'nur  n.  hen  filwr 
Campanel,  cam'pâ.nel  n,  clych  y  perthi 
Campestral,  kam.pes'tral  a,  maesaidd; 
Camphor,  kam 'fûr  n,  camphyr    [gwyllt 
Camphorate,  kam'fur.at  a,  mysgedd  â 

champhyr 
Campion,  kam'pi.un  n,  rhos,  campan 

llysiau  yr  ychain 
Can,  kan  {pt  could)  vt,  gallaf,  gelli, 

gall,  &c,  medraf,  medri,  medr,  &c, 

dichon :  n,  piser 
Canakin,  kan'â.kin  n,  cwpan,  diodlestr. 

piser  [y  bobí 

Canaille,  ka.na'il  n,  gwerinos,  gwehilion 
Canal,  ka.nal'  n,  dyfrffos,  dyfrglawdd 
Canahculated,  kan.a.lik'ii.la.ted  a,  ffos- 

aidd 
Canary,  ka.ne'r'i  n,  math  o  ddawns: 

vi,  dawnsio,  campio,  rhonta.    Canary- 
bird,  y  melynog  mwyn.  Canary-grass, 

glaswellt  y  cẁ-n.     Canary-wine,  gwin 

o'r  Ynysoedd  Dedwydd 


Cancel,  kan'sel  vt,   dilëu,   dirymu,  di- 

ddymu  [dîddymiad 

Cancellation,  kan.se.la'shun  n,  dilead, 
Cancellated,  kan'sel. ä.ted  a,  groes-yng- 

nghroes  [crane 

Cancer,  kan'sur  n,  dafaden  wyllt,  cancr, 
Cancerate,  kan'sur.at  vi,  cancru,  crancu 
Cancerous,  kan'sur.us  a,  cancraidd 
Cancrine,  kangTtrin  a,  morgranciaidd 
Candent,  kan'dent    a,  poeth,   tanbaid, 

llachar  [hynaws 

Candid,  kan'did  a,  teg,  gonest,  didwyll, 
Candidate,    kan'di.dat     n,    ymgeisiwr; 

swydderlynwr,  swyddgeisiwr 
Candify,  kan'di.fi  vt,  cànu,  gwynu 
Candle,  kan'dl  n,  canwyll 
Candleberry-tree,  kan'dl.ber.i.tri  n,  math 

o  helyg  per  [canwyllau 

Candlemas,  kan'dl.mas  n,  gwyl  Fair  y 
Candlestick,  kan'dl.stik  n,  canwyllbren, 

canwyllyr,  canwyllam  [rwydd 

Candour,  kan'dur  n,  tegweh,  rhywiog- 
Candy,  kan'di  v,  crawanu  â  siwgr 
Cane,  kan  n,  calaf,  corsen,  corsffon :  vt, 

ffonodio,  ffonio.     Cane-reed,  cawnen. 

corsen  [blawr 

Canescent,  ka.nes'ent  a,  llwyd,  henaidd, 
Canicular,  ka.nik'u.lur  a,   perthynol  i 

seren  y  ci;  poeth.    Canicular  days, 

dyddiau'r  cŵn 
Canine,  ka.n'in'  a,  ciaidd,  cystogaidd. 

Canine  tooth,  ysgythrddant.     Canine 

madness,  y  gynddaredd 
Canister,  kan'is.tur  n,  blychyn,  blwch  te 
Canker,  kang'kur  n,  cancer,  rhwd,  rhyd- 

ni,   ysiad:     v,  rhydu,     cancro,  ysu. 

Canker-worm,  pryf  y  rhwd 
Cannel,  kan'el  n,  pibell  baril.    Cannel- 

bone,  corn  breuant,  corn  gwddf.  Can- 

nel-coal,  math  o  lo  [breuad 

Cannibal,     can'î.bal     n,     dynfwytäwr, 
Cannon,    kan'un    n,    magnel,    cyflegr. 

Cannon-ball,  pelen  magnel 
Cannonade,  kan.un.ad'    n,  magneliad: 

vt,  magnelu,  cyflegru  [cyfiegrwr 

Cannoneer,    kan.un.i'r'     n,    magnelwr, 
Canny,  kan'i  a,  call,  cyfrwys 
Canoe,  ka.nw'  n,  ceubal,  cwrwgl,  eweh 
Canon,  kan'un  n,  canon,  rheol,  deddf; 

math  o  argraff-lythyi-en 
Canonical,    ka.non'i.kal    a,   canonaidd, 

awdurdodig,  rheolaidd 
Canonicals,  kâ.non'î.kalz  n,  y  gwisg- 

oedd  offeiriadol 
Canonist,  kan'un.ist  n,  cyfreithiwr  eg- 

lwysig;  canon wr  [iad 

Canonization,  kan.un.i.za'shun  w,  semt- 
41 


CAR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  cûrv«,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Canonize,  kan'un.i'z  vt,  seintio,  santioli 
Canonry,  kan'un.ri  n,  canoniaeth 
Canopy,   kan'o.pi    n,  gortho,    mwdlen, 

gorchuddlen :  vt,  gwrthoi,  mwdlenu 
Canorous,  kâ.nö'r'us  a,  llafar,  soniarus, 

cerddgar 
Cant,  kant  n,  truthiaith,  iaith  ffugiol; 

rhagrith ;  iaith  ddisylwedd :  r^flregodi, 

truthio,  gwagsynio,  rhagrithio 
Cantata,  kan.ta'ta  n,  adroddgan 
Cantation,  kan.ta'shun  n,  caniad,  cy- 

nghaniad 
Canteen,  kan.tin'  n,  gwirodlestr  mihvr; 

tafanidy  milwraidd 
Canter,    kan'tur    vi,     gogarlamu:    n, 

rhygyngiad;  rhagrithiwr 
Cantharides,    kan.thar'i.diz   np,   cylion 

Paradwys,  cylion  Yspaen 
Canthus,  ícan'thus  n,  cü  y  llygad 
Canticle,  kan'ti.cl  n,  canig,  can,  caniad, 

cathl;  Can  Solomon  [dryll,  rhan 

Cantle,  kan'tl  vt,  darnio,  dryllio :  n,  darn, 
Cantlet,  kant'let  n,  darn,  dryll,  talp 
Canto,  kan'to  n,  cân,  dosbarth  o  gan 
Canton,  kan'tun  n,  rhandir,  talaeth,  ar- 

dal,  tiriogaeth ;  dinas  yn  China 
Canton,  kan'tun,  Cantonize,  kan'tun.i'z 

vt,  rhanu,  dosbartku  [tiriogaeth 

Cantonment,  kan'tumment  n,  rhandir, 
Cantred,  kan'tred  n,  cantref,  cwmmwd 
Canvass,  Canvas,  kan'vas  n,  sachliain, 

brasliain,  cywarchlen  [ceisio 

Canvass,  kan  vas  vt,  holi,  chwilio;  gofyn. 
Cany,  ka'ni  a,  corsenog  [fer,  canig 

Canzonet,  kan'zo.net  n,  erddygan,  can 
Cap,  kap  n,  cap,  capan,  heulrod,  cwflen : 

vt,  capio.     Cap-a-pie,  o'r  pen  i'r  traed 
Capability,  ka.pa.bil  i.tî  n,  gallu,  gallu- 

ognvydd ,  c}Tnhwysder 
Capable,  ka'pa.bl  a,  galluog,  cyfaddas, 

digonol  [cynnwysfawr 

Capacious,  ka.pa'shus  a,  lielaeth,  eang, 
Capaciousness,    ka.pa'shus.nes    n,    he- 

laethrwydd  [cyfaddasu 

Capacitate,    hâ.pas'î.tät    vt,    galluogi, 
Capacity,    kâ.päs'î.tî    n,  medr;   gallu, 

cymhvvysder ;  sefyllfa,  cyllwr 
Cajiarison,  ku.par'i.sun  n,  seirch;  add- 

urnwisg  march :  vt,  addurno,  tnvsiadu 
Cajiarisoned,    ka.par'i.sund     a,    mewn 

seirch,  Uurigog,  seirchiog 
Cape.  k;ij>  u,  penrhyn,  penarth,  pentir. 

Cape  of  Good  Hope,  Penrhyn  Go- 

baith  Da 
Caper,  kii'pfir  n,  llamsach,  crychlamiad : 

vi,  rhonta,  crychneidio,  crychlainu 
Capers,  kii'purz  n,  math  o  gyffaith 


Capias,  ka'pi.as  n,  dienwys  [forwyn 
Capillaire,  kap.i.le'r'  n,  sew  o  wallt  y 
Capillament,  ka.pil'a.ment  n,  gv\Teidd- 

iach;  briger 
Capillary,  käp'ü,ur.î  re, man,  gwalltaidd, 

brigeraidd.      Capillary    veins,     man 

wythenau 
Capital,  kap'i.tal  a,  prif,  penaf,  arbenic; 

n,  argyffi-e;  arian  treigl;  penglwm, 

penyn,  heihog.     Capital  punishment, 

prifgosp,  dienyddiad  [penau 

Capitation,    kap.i.ta'shun    n,    treth    y 
Capitol,  kap'i.tol  n,  cabidwl,  cabidyldy    | 
Capitular,  ka.pit'u.lur  n,  corfl'o  ddeddfau 
Capitulate,  ka.pit'ii.lat  vi,  ymrodih   ar 

ammodau  [roddiad  ar  ammodau 

Capitulation,   ka.pit.ii.la'shun    n,    ym- 
Capon,  ka'pn  »,  ceiliog  dysbaidd,  capwllt 
Capouch,  ka.pwtsh'  n,  cwcwll,  cwfi 
Caprice,  kca.pris'  n,  chwidredd,  mympwy, 

gwammaldyb 
Capricious,  ka.prish'us  a,  gwammal,  an- 

wadal,  penchwiban,  chwidr 
Capricorn,  kap'ri.korn  n,  arwydd  yr  Afr 
Caprifole,  ka'pri.f  öl  n,  gwyddfid 
Capriole,  kä'prî.öl  n,  gafrlam,  carlam 
Capstan,  kap'stan  n,  dirwynlath  Hong 
Capsular,  kap'su.lur  a,  ceuaidd,  cistan- 

aidd  [edig:  vt,  can 

Capsulate,  kap'sii.liit  a,  mewn  cist,  cau- 
Capsule,  kap'siil  n,  hadlestr,  cibyn 
Captain,  kap'tiin  n,  cadben,  blaenor 
Captaincy,  kap'tan.si,  Captainship,  kap'- 

tän.ship  n,  cadbeniaeth 
Caption,  kap'shun  n,  dahad,  gafaehad 
Captious,  kap'shus  a,  ymrafaelgar,  cec- 

rus,  croes  [denu 

Captivate,  kap'ti.viit  vt,  caethiwo ;  liudo, 
Captive,  kap'tivw,  caethglud,  carcharor: 

a,  caeth  [caethiwed 

Captivity,  kap.tiv'i.ti  n,  caethgluchad, 
Captor,   kap'tur  11,   ysgvfaelwr,  caeth- 

gludwr  [cymmen-d,  dal 

Capture,  kap'tshfir  n,  ysglyfiad:  vt, 
Capuchin,    kap.ii.slnn'  n,   cycyllfrawd ; 

math  0  fantell ;  math  0  golomen 
Car,  kar  n,  car,  cerbyd ;  certwjni,  men 
Carac,  kar'ak  n,  math  0  lwythlong  Ys- 

paenaidd 
Carat,  karat  n,  pwvs  0  bedwar  gronyn 
Caravan,  kar.â.vai/«,  mintai  0  fasnach- 

wyr;  men  döedig 
Caravansary,  kar.a.van'sur.i    n,  lletty 

cytíredin  yn  y  Dwyrain 
Caraway,  kar'a.wii  n,  y  garddwy 
Carbine,  kar.bin',  Carabine,  kai-'â.b'ín  n, 

dryll  byr 

42 


ôre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         CAR 


Carbineer,  kar.bî.nî'r'  n,  marchfilwr  ys- 

gafn ;  milwr  byrddryll 
Carbon,  kar'bun  n,  golosg,  ulyf,  ulwyn, 

prif  elfen  yr  adamant ;  coed  llosgedig 
Carbonade,  kar'bo.nad  vt,  rhostio  cig  yn 

ddarnau  ar  farwor 
Carbonic,  kar.bon'ik  a,  ulyfig.   Carbonic 

acid  gas,  nwy  sur  ulyfig,  tagnwy 
Carboy,  kar'boi  n,  costrel  fawr  mewn 

gwaith  gwiail 
Carbuncle,    kar'bungTd     n,    carbwncl; 

llynoryn  dugoch  [gleiniol 

Carcanet,  kcar'ka.net  n,  gwddfglych 
Carcase,   kar'kiis,   Carcass,  kar'kas   n, 

celan,  abwy,  ysgerbwd,  corff  marw 

abod,  buria,  ysgrwd 
Card,  kard  n,  cerdyn:  v,  cardio,  cribo 

gwlân ;  chwareu  cardiau  [  Paradwys 
Cardamoms,  kar'da.mumz  np,  grawn 
Cardiac,  kaVdlak  a,  cryf  haol,  adfywiol 
Cardinal,  kar'di.nal  a,  prif,  arbenig :  n 

penadur   cochl;  cochl  benyw.     Car- 
dinal points,  gogledd,  deheu,  dwyrain, 

gorllewin.    Cardinal  signs,  arwyddioi 

y  sidydd. — Zodiac 
Care,  ke'r  n,  gofal,  pryder,  ystigrwydd 

vi,    dawr,    gofalu,   gwyho,  pryderu; 

maelio 
Careen,  ka.rm'  v,  diddosi  Hong,  cyweirio 
Career,  ka.ri'r'  n,  gyrfa,  rhedfa,  helynt, 

hynt 
Careful,  ke'r'fwl  a,gofalus,  gwyliadwrus, 

carcus  [care 

Carefulness,  ke'r'fwl.nes  n,  gofal,  prydt 
Careless,  ke'r'les  a,  diofal,  esgeulus 
Carelessness,  ke'r'les.nes  n,   diofalwch, 

esgeulusdra  [dodi 

Caress,  ka.res'  vt,  anwesu,  llochi,  mal- 
Caret,  cê'r'et  n,  gwallnod,  diffygnod  (a) 
Cargo,  kcar'go  n,  llwyth  Hong,   llong- 

lwyth  [digrifiun 

Caricature,  kar.i.ka.tur'  n,  anferthlun, 
Caries,  ke'r'i.iz,  Cariosity,  kê'r.î.os'î.tî 

n,  pydrni  esgyrn 
Carious,  ke'r'i.us  a,  pwdr,  ysedig 
Cark,  kark  vi,  gofalu,  rhyofalu,  pryderu 
Carlcat,  karl'kat  n,  gwrcath,  cath  wryw 
Carle,  karl  n,  cerl)-n,  bawddyn,  crinwas 
Carman,  kar'man  ?^,  certwynwr,  certiwr, 

gyrwr  ^    [brawd  o  urdd  Carmel 

Carmelite,  kar'mel.'it  n,  carmeliad, 
Carminative,  krir.min'a.tiv  n,  meddyg- 

iniaeth  i  chwalu  gwynt :  a,  gwyntyrol 
Carmine,  kar.m'm'  n,  sylwedd  mwnawl 

o  liw  goleugoch 
Carnage,  kar'niij  n,  galanasdra,  lladdfa  j 
Carnal,  kar'nal  n,  cnawdol;  anianol 


Carnality,  kiir.nal'i.ti  n,  cnawdoh-M^dd 
Carnation,  kar.na'shun  n,  blodeuyn  teg 

cigliw 
Carnelion,  kar.ni'H.un  n,  math  o  agat, 

cigfaen  [cnodiog,  ciglyd 

Carneous,  kar'ni.us,  Carnous,  kar'nus  a, 
Carnify,  kar'ni.fi  vi,  tewychu,  brasäu, 

pwyntio  [wyl 

Carnival,  kar'ni.val  n,  gloddestwyl,  cig- 
Carnivorous,    kar.niv'o.rus    a,    cigysol, 

ciglwnc,  cigreibus,  rheibus 
Carnosity,  kâr.nos'î.tî  n,  cnodigrwydd 
Caroche,  ka.rosh'  n,  pleser  gerbyd 
Carol,  kar'ul  n,  mavvlgerdd  nadolig :  v, 

canu;  moli,  canmol;  mawiygu 
Carousal,  ka.ruw'zal  n,  gloddest,  cyf- 

eddach,  wttres 
Carouse,  ka.ruwz'  vi,  gloddesta,  wttresa 
Carp,  karp  n,  llynbysg:  v,  cnoi,  senu, 

pigo  beiau,  beio,  cecru 
Carpenter,  kar'pen.tur  n,  saer,  saer  coed 
Carpentry,    kar'pen.tri    n,    saerniaeth, 

saerwaith,  gwaith  saer  coed 
Carpet,  kar'pet  n,  llawrlen;  bwrddlen. 

To  bring  a  thing  upon  the  carpet, 

dwyn  peth  dan  sylw 
Carriage,  kar'aj  n,  clud,  cludai,  cerbyd ; 

cludiad ;  ymddygiad,  ymarwedthad 
Carrier,  kar'i.ur  n,  cariwr,  cludydd,  ar- 

weddod\vr,  cyweiniwr 
Can-ion,   kar'i.un    n,   burgyn,   llurgyn, 

celan,  buria,  abwy  Q>yr 

Carronade,  kar.un.ad'  n,  cyflegr  haiarn 
Can-ot,  kar'ut  n,  moronen:  p,  moron, 

moron  cochion.     Wild  carrots,  Uysiau 

y  meddyglyn  [moronhw 

Carroty,  kar'ut.i  n,  coch,  pengoch, 
Carry,  kar'i  v,  cario,  arwedd,  cywain; 

ymddwyn.    To  carry  the  day,  ennill 

y  dydd.     To  carry  away  a  mast,  colli 

hwylbren.  To  carry  through,  cwblhau 
Cart,  kart  n,   men,   certyn,  trol,   car. 

Dray-cart,   car  llusg.     Cart-wright, 

mensaer,  saer  meni 
Carteblanche,    kart.blonsh'    n,    papyr 

gwyn  i'w  lenwi ;  trwydded 
Cartel,  kar'tel  n,  cytundeb  i  newid  carch- 

arorion  rhyfel 
Cartilage,  kfir'ti.laj  n,  madruddyn 
Cartilaginovxs,  kar.tUaj'i.nus  a,  madi'- 

uddog  [bapyr 

Cartoon,  kar.twn'  n,  bras  gynllun  ar 
Cartouch,  kar.twsh'  n,  cod  i  gadw  pelenau 
Cartridge,  kiirt'rij  n,  papyi-aid  o  bylor; 

ergydrol.     Cartridge-box,  cod  i  gadw 

ergydroliau 
Caruncle,  kar'ung.kl  n,  difyn  o  gig,  cigyn 
43 


CAT   path,  fat,  ere,  met,  míì-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Carve,  karv  vt,  cerlio ;  ysgythyru,  naddu ; 

tori  bwyd 
Case,  kiis  n,  cyflwr,  ansawdd,  helynt; 
amwisg,  gorchudd  ;'mater,peth ;  achos, 
treigl:  vt,  gorchuddio,  gweinio,  am- 
wisgo.  A  hard  case,  cyflwr  caled. 
In  case,  os,  pe.  Book-case,  llyfrgell. 
Nominative  case,  achos  enwedigol. 
Put  the  case,  gadëwch,  caniatëwch 
Caseharden,   kas'har.dn  vt,  durgaledu, 

durfingo 
Caseknife,  kiis'n'if  n,  cyllell  fawr 
Casemate,  kas'mat  n,  gwaith  bwaog 
Casement,  kas'ment  n,  rhwyll;  colofn- 
gap  [rhyfel,  cod  belau 

Caseshot,  kas'shot  n,  sypyn  o  fan  belau 
Cash,  kash  n,  arian  parod,  mwnai 
Cashew,  ka.shw'  n,  math  o  bren  cnau 
Cashier,  ka.shi'r'  n,  arianwas:   vt,  di- 

swyddo,  diraddu 
Cask,  kask  n,  baril,  barilan 
Casket,  kas'ket  n,  cistan,  prenfol,  blwch, 

golwrch,  gemflweh 
Casque,  kask  n,  helm,  penffestin 
Cass,  kas,  Cassate,    ka.sat'  vt,  dilëu, 
dirymu,  diddymu  [iad 

Cassation,  ka.sa'shun  n,  dilead,  dirym- 
Cassia,  kash'fi  n,  rhisgl  per 
Cassidony,  kasi.duni  n,  math  o  flodeu- 

yn ;  maen  myrierid 
Cassock,   kas'uk  n,  crysbais   offeiriad 
hugan  [o'r  India 

Cassowary,  kas'ö.wê'r.î  n,  aderyn  mawr 
Cast,  kast  (pt  &  pp  cast)  vt,  bwrw. 
lluchio,  ergydio ;  toddi,  bathu,  tawdd- 
lunio;  trefnu;  cyfrifo;  collfarnu:  n. 
tafliad,  ergyd ;  prawf,  prawen ;  cynnyg : 
gwawr,gwedd;  bath.  To  cast  abroad, 
gwasgaru.  To  cast  down,  gostwngj 
iselu.  To  cast  up,  cyfrif.  Casting- 
voice,  terfynlais.  Casting-net,  rhwyd 
fwrw.  A  cast  in  the  eye,  traws  yn  y 
llygad. 
Castanet,  kas.ta.net'  n,  dwylawrugl 
dawnswyr  [collddyn 

Castaway,  kast'a.wa  n,  un  gwrthodedig. 
Castellan,  kas'tel.an  n,  ceidwad  castell 
Castellany,  kas'tel.an.i  n,  rhandir  castell 
Castellated,  kas'tel.ii.ted  a,  castellog 
Castellet,  kas'tel.et  n,  castell,  castellan 
Castigate,  kas'ti.giit  vt,  ceryddu;  cys- 
twyo,  euro  [saetn>  cystwyad 

Castigation,  kas.ti.gii'shun  n,  cospedi- 
Castle,  kas'l  n,  castell,  t\vr,  aindditlynla 
Castling,  kast'ling  n,  erthyl,  peth  an- 
nhymmig  [llostlydan 

Castor,  kas'tur  n,  yr  afanc,  tfrancon, 


Castrametation,     kas.trri.mi.ta'shun    n, 

gwersylliaeth  [anafu 

Castrate,  kas'triitwi,  dysbaddn,  ryweirio; 
Castration,  kas.tra'shun  n,  dysbaddiad 
Castrel,  kas'trel  n,  y  cudyll  coch,  cu- 

dyll,  ceinlly  goch  [ffw yddol 

Casual,  kazh'ii.al  a,  damweiniol,  dy- 
Casualty,  kazh'ii.al.ti  n,  damwain,  dy- 

gwyddiad  [mheuon  cydwybod 

Casuist,  kazh'ii.ist  n,  dattodwr  ain- 
Casuistry,  kazh'ü.is.trî  n,  beirniadaeth 

achosion  cydwybod 
Cat,  kat  n,  cath.     To  turn  cat  in  the 

pan,  chwareu'r  ffon  ddwybig.    Cat-o'- 

nine-tails,  math  o  fflangell 
Cata-,  Cat-  px,  i  lawr;  gwrth-,  erbyn 
Catabaptist,  kat.a.bap'tist  n,  gwrthwyn-  ! 

ebwr  bedydd  [rhy  bell  o  air  \ 

Catachresis,  kat.a.kri'sis  n,  arferiad 
Gatachrestieal,  kat.a.kres'ti.kal  a,  rhy 

bell,  treisiol  [gorlif 

Cataclysm,  kat'a.klizm  n,  llif,  dylif, 
Catacombs,    kat'a.komz    n,    claddgell- 

oedd,  claddogofëydd 
Catalepsy,  kat'a.lep.si  n,  pang-glefyd 
Catalogue,  kat'a.log  n,  rhestr,  cofrestr, 

Uechres,  rhifres  [bryntni,  bryntwas 
Catamite,  kat'a.mi't  n,  llanc  at  drin 
Cataphract,   kat'a.frakt  n,  marchogwr 

llawn  arfog  [meddalai 

Cataplasm,   kat'a.plazm  n,   sugaethan, 
Catapulta,  kat.a.pul'ta  n,  taflbeiriant 
Cataract,   kat'a.rakt  n,   rhaiadr;    sech 

bilen  ar  y  llygad  [mwyth 

Catarrh,  ka.tar'  n,  pen  ddyferwst,  gor- 
Catarrhal,  ka.tar'al,  Catarrhous,  ka.tar' 

us  a,  gormwythig 
Catastrophe,  ka.tas'tro.fi  n,  g^vrthdro; 

troad  a  diweddiad;    drwg   ddiwedd; 

damwain,  anhap 
Catcal,  kat'kol  n,  math  o  chwibanogl 
Catch,  katsh  (caught)  vt,  dal,  gafaelu, 

ymaflyd  yn,  cipio,  cymmeryd;  bodd- 

hau:   n,  bach,  clicied;  dalfa,  ysglyf; 

difyrgan.    Catch  word,  dangosair.    A 

catching  disease,  haint 
Catchfly,  katsh 'Hi-  n,  glydlys.     Bladder 

catchfly,  llysiau  poer  [ceisiad 

Catchpoll,  kateh'pol  n,  ceisbwl,  rìiingyll, 
Oatehup,  katsh'up n,  math  ogyffaith  [ig 
Catechetical,  kat.i.ket'i.kal  a,  egwyddor- 
Catechism,  kat'i.kizm  n,  holwyddoreg, 

egwyddorlith,  holiadhth  [gwyddorwr 
Catechist,  kat'i.kist  n,  egwyddorwr. 
Catechize,  kat'i.kiz  vt,  egwyddori ;  holi 
Catechumen,    kaU.kii'men  n,  dysgybl 

egwyddorig 

44 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  milte;  she,  zh=z  azure;  thin,  tiùs;  j=dzh.       CEN 


ategorical,  kat.i.gor'i.kal  a,  pendant, 

penodol,  eglur  [ddrychau 

Jatcgmy,  kat'î.gur.î  n,  trei'n  meddyl- 
Jatenarian,   kat.i.ne'r'Lan    a,   cadwyn- 

aidd  [cyfrwymiad 

Catenation,  kat.Lna'shun  n,  cadwyniad, 
Cater,    ka'tur    v,    darparu  neu  brynu 

lluniaeth,  arlwyo  [pryf cadachog 

Caterpillar,   kat'ur.pil.iir  n,   llindys,    y 
Caterwaul,  kat'ur.wol  vi,  cathderica 
Cates,  kats  np,  danteithion,  ancwynion 
Catgut,  kat'gut  n,  tant  telyn,  tannau 

crwth  [iadol 

Cathartic,kfi.thâr'tik«,rhyddhaol,carth- 
Cathedral,  ka.thi'dral  n,  eglwys  gadeir- 

iol :  a,  esgobawl,  henaidd,  hybarch 
Catholic,  kath'o.lik  a,  cyffredinol,  cath- 

ohg  [inedd 

CathoHcism,  ka.thol'i.sizm  n,  cyffred- 
Catholicon,   ka.thol'Lkun    n,    meddyg- 

iniaeth  holliachaol  [dwddf 

Catkins,  kat'kinz  n,  cenawon  cyll,  coed- 
Catling,  kat'ling  n,  cyllell  llawfeddyg 
Cattle,   kat'l  np,  anifeiliaid,  gwartheg, 

da  byw 
Caudebek,  ko'di.bekra,  math  o  het  ysgafn 
Caudle,  ko'dl  n,  llymeidfwyd ;  sucan 
Cauf,  kof  n,  cistan  dyllog  at  bysgod 
Caught,  kut  pt  &  pp. — Catch 
Cauk,  kok  n,  math  o  wydrfaen  garw 
Caul,  kol  11,  gweren  fol ;  rhwyden 
Cauliflower,  kol'î.flûŵ.ûr  n,  blodfresych 
Causal,  ko'zal  a,  achosol,  achlysurol 
Causation,  ko.za'shun  «,  achosiad 
Cause,  koz  n,  achos,  ethiyb,  achlysur ; 

cynghaws,  hawl,  dadl:  wi,peri,achosi, 

effeithio,  achlysuro 
Causeless,  koz'les  a,  diachos ;  dechreuol 
Causeway,  koz'wa,  Causey,  ko'zi  n,  sarn, 

llwybr  troed  [poethnaws 

Caustic,  kos'tik  a,  osgol,  difaol:  n,  eh 
Cautelous,  ko'tel.us  a,  pwyllog,  gochel- 

gar,  cyfrwys 
Cauterize,  ko'tur.'iz  vt,  serio ;  llosgysu 
Cautery,  ko'tiu-.i  n,  haiarn  poeth ;  seriad 
Caution,  ko'shun  «,pryder,  pwyll,  goch- 

ehad ;  rhybudd ;  vt,  rhybuddio,  rhag- 

rybuddio 
Cautious,  ko'shus  o,  gochelgar,  pwyllog, 

gofalus  [garwch,  pwyll 

Cautiousness,  ko'shus.nes  n,  gochel- 
Cavalcade,  kav.al.kad'  n,  gosgorddiad; 

marchogdaith  [marchfilwr 

Cavalier,  kav.a.HV  n,  marchogwr, 
Cavalierly,  kav.â.lî'r'lî  a,  yn  uchelt'alch 
Cavahy,  kav'al.ri  np,  marchoglu,  gwŷr 

meirch,  marchfilwyr 


Cavation,  kâ.vä'shun  ti,  daiargafiiiad 
Cave,  kav  n,  ogof,  gogof,  ceudwll,  ffau, 

cell 
Caveat,  ka'vi.at  n,  rhybudd,  gwahard  diad 
Cavern,  kav'um  n,  ceudwll,  ogof,  llechfa 
Cavernous,  kav'ur.nus  a,  ogofawg,  tyllog 
Cavesson,  kav'es.un  n,  trwyngaw  march 
Caviare,  kav.ye'r'   n,    cyffaith   o  rawn 

pysg 

Cavil,  kav'il  n,  coeg  wrthddadl,  traws- 

ddadl :    vi,  ymgecru,  ymehio 
Cavity,  kav'i.ti  n,  ceudod,  ceudwll,  ogof 
Caw,  ko  vi,  crawcian,  creu,  crefu 
Cawl,  kol  n,  penre,  penrwym,  rhwyden 
Cease,  sis  v,  peidio,  gadael,  gorphwys, 

ymattal  [phwys,  didawl 

Ceaseless,  sîs'les  a,  dibaid,  didor,  dior- 
Cecity,  sí'sî.tî  n,  dehni,  dallineb 
Cedar,  sî'dûr  n,  cedrwydden,  pren  cedr 
Cede,  sîd,  vt,  ymroi,  rhoi  i  fyny,  trosi 
Cedrine,  sî'drin  a,  cedraidd,  o  gedr 
Ceil,  sîl  vt,  cronglwydo,  nenfydu,  mydu 
Ceiling,  sîl'ing  »,  mwd,  nenfwd;  myd- 

iad;  cronglwyd 
Celandine,  sel'an.dîn  n,  llysiau'r  clefyd 

melyn ;  llysiau'r  Uygaid 
Celature,  sî'lâ.tshü'r  n,  cerfiaeth 
Celebrate,  sel'î.brät  vt,  dadgan ;  dathlu ; 

cadw  gwyl;    gweini.     A   celebrated 

man,  gwr  enwog 
Celebration,    sel.î.brä'shun    n,   cadwad 
ŵyl;  canmoliad  [edig,  hyglod 

CeTebrious,  sî.lî'brî.us  a,  enwog,  nod- 
Celebrity,    sî.leb'rî.tî    n,    enwogrwydd, 

clodforedd  [clra,  brys 

Celerity,  sî.ler'î.tî  n,  bnander,  cyflym- 
Celery,  sel'ur.î  n,  bwydlysiau.      Wild 

celery,  helogan 
Celestial,  sî.les'tshal  a,  nefol,  nefolaidd 
Celibacy,  sel'î.bâ.sî  n,  gweddwdod,  unig- 

rwydd,  amiywedd'iaeth,  anweddogaeth 
Cell,  sel  n,  cuddigl,  cell,  celfa,  llechfa 
Cellar,  sel'ûr  n,  diodgell,  trull 
Cellarist,  sel'ur.ist  n,  trulliad,  diodwas 
Cellular,  sel'ü.lûr  a,  cellog,  ceuol 
Celsitude,  sel'sî.tüd  n,  uchder,  uchelder 
Celtic,  sel'tik,  kel'tik  a,  Celtaidd 
Cement,  sem'ent  n,  cymmrwd,  syth,  glud 
Cement,  sî.ment'  vt,  cymmrydu,  cydludio, 

cydio  [went,  claddle 

Cemetery,  sem'î.tur.î  n,  beddrod,  myn- 
Cenatory,  sî'nâ.tur.î  a,  swperaidd 
Cenobitic,  si.no.bit'ik  a,  cydweithasol 
Cenotaph,  sen'ö.taf  rc,  mddwyddfa,  coeg- 

feddrod 
Cense,  sens  n,  perarogl :  vt,  perarogh 
Censer,  sen'sûr  n,  padell  dân 
45 


CHA    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Censor,  sen'sûr  n,  beirniad ;  hyfeiwr 
Censorious,  sen.sö'r'îus  a,  hyfarn,  en- 

llibus,  goganus,  hyfai,  cyhuddgar 
Censoriousness,  sen.sö'r'î.us.nes  n,  cy- 

huddgarwch  [beius 

Censurable,sen'shü.râ.bl  a,  ceryddadwy, 
Censure,  sen'shûr  n,  sen,  barn,  gogan; 

cerydd :  vt,  barnn,  beio,  ceryddu,  senu 
Census,  sen'sus  n,  cyfrifiad  y  bobl,gwerin- 

gyfrif,  gwerinrif 
Cent,  sent,  Centum,  sen'tum  n,  cant 
Centaur,  sen'tôr  n,  anghenfil  dyehym 

mygol ;  y  Saethydd  [ddaiar 

Centaury,  sen'tô.rî  n,  arlladlys,  bustl  y 
Centenary,  sen'tî.nur.î  n,  cant;  cylchwyl 

ganmlyneddol :  a,  canfedrifol 
Centesimal,  sen.tes'î.mal  a,  canranol 
Centifidous,     sen.tif 'î.dus    a,  canranol, 

caadryll  [og 

Centifolious,  sen.tî.f  ö'lî.us  a,  candalen- 
Centipede,      sen'tî.pîd     n,     cantroedyn 

(math  o  bryf ) 
Cento,  sen'tö  n,  dryllbryddest 
Central,  sen'tral  a,  canolbarthaidd 
Centre,    sen'tùr    n,    canol,   canolbarth 

cymmherfedd,  perfeddbwnc:  vt,  cym- 

mherfeddu,  eanolgyfeirio ;  cydgyfarfod 
Centric,  sen'trik  a.  canolaidd,  canolawg 
Centrifugal,  sen.trif'ii.gal  a,  canol-ochel 
Centripetal,  sen.trip'î.tal  a,  canolgyrch- 

ol,  canolgais 
Centumvir,    sen'tum.vur     (centumviri. 

scn.tum.v'i'ri)  n,  canmvriad 
Centuple,  sen'tii.pl  a,  canplyg,  can  cym- 

maint  [yn  gannoedd 

Centuriatc,  scn.tü'r'î.ät  vt.  canriib,  rlianu 
Centuriator,  sen.tur'î.ä.tûr  n,  oesfrud- 

iwr,  oeshanesydd 
Centurion,  sen.tü'r'î.un  n.  canwriad 
Century,  sen'tshü.rî  n,  canrif,  can  mlyn- 

edd,  oes 
Cephalalgy,  sef'al.al.jî  n,  dolur  pen 
Cephalic,  si.fal'ik  a,  da  rhag  dolur  pen 
Cerastes,  si.ras'tiz  n,  sarff  gyrnig 
Cerate,  sí'rät  n,  eli  cwyrog,  cwyreli 
Cere,  sir  vt,  cwyro,  gludio,  pygu 
Cerebrum,  ser'i.brum  n,  yr  ymenydd 
Cerecloth,  siYkloth,  Cerement,  sî'r.ment 

n,  pigliain,  cwyrliain,  sugliain 
Ceremonial,  ser.î.mö'nî.al  n,  Uyfr  def- 

odau:  a,  defodol  [mocsgar 

Ceremonious,   ser.î.mö'nî.us   a,   ffurfiol, 
Orcmony,  ser'î.mun.î  n,  defod,  rirwysg, 

rhodres 
Certain,  sûr'tän  a,  sicr,  diau,  dir,  diam- 

mlieu,   dilys,   gwir;   rhyw,   rhai.     A 

certain  person,  rhyw  un 


Certainty,  súr'tän.tî,  Certitude,   sûr'tî- 

tüd  n,  sicrwydd,  dir,  dilysnvydd,  dieu- 

rwydd,  hysbysrwydd,  diammheuaeth 
Certificate,  sûr.tif 'i.kat  n,  ysgrifendyst 
Certify,  sûr'tî.f'í  vt,  hysbysu,  ardystio, 

gwirio  [canghell-lys 

Certiorari,  sûr.shî.ö.rê'r'î    n,    gwýs   o'r 
Cerulean,  sî.rŵ'lî.an,  Ceruleous,  sî.rŵ'- 

lî.us  a,  brithlas,  nefliw 
Cerumen,  sî.rŵ'men  n,  cwyr  y  glust 
Ceruse,  sî'rŵs  n,  gwynblwm  puredig 
Cervical,  sur'vi.kal  a,  gyddfol 
Cesarian,  sî.sê'r'î.an  a,  Cesaraidd.     Ce- 

sarian  operation,  crothdoriad 
Cess,  ses  n,  treth;  tasg:  vt,  trethddogni, 

trethu 
Cessation,  se.sä'shun  n,  paid,  tor,  gor- 

phwysiad,  seibiant,  ymattaliad 
Cessible,  ses'î.bl  a,  ymollyngadwy 
Cession,  sesh'un  n,  ymollyngiad,  ym- 

roddiad;  trosiad 
Cessment,  ses'ment  n,  treth,  trethiad 
Cestus,  ses'tus  n,  gwregys  Gvrener 
Cesura,    si.zii'r'a    n,    toriad    gair    neu 

lined  mewn  barddoniaeth 
Cetaceous,  sî.tä'shus  a,  morfilaidd 
Chace,  tshiis  n,  helfa;  gwigfa:  vt,  hela, 
Chad,  shad  n,  math  o  bysgodyn   [ymlid 
Chafe,  tshäf  n,  digder,  sonant,  cynddari 

edd:  vt,  poetb  rwbio;  brydio;  ryffroi. 

Chafing-dish,  tanddysgl,  padellig  dân 
Chaff,    tshaf   n,  us,  manus,    peiswyn, 

hedion,  mwl 
Chaffer,  tshaf  'ûr  vi,  marchnata,  edwica: 

n.  marchnatwr,  masnachwr  [fraith 
Chaffinch,  tshaf'intsh  n,  gwinc,  asgell- 
Chaffy,  tshaf 'î  a,  Daẃn  us,  mauusog; 

ỳsgafn 
Chagrin,  shâ.grîn'n,cythrndd,  gofid:  vt, 

blino,  gofidio,  anfoddloni 
Chain,  tshän  n,  cadwyn,  torch,  tid,  syg, 

tres:  vt,  cadwyno,  tido.     Chain-cable, 

Chain-shot,  tidbelen 
Chair,  tshé'r  n,  eadair;  eisteddfa;  sedd 
Chaise,  shiiz  n,  èerbydan,  taithgerbyd 
Chalcedony,  kal.sed'o.ni  n,  math  o  faen 

gwcrthfawr  [gerfiadacth 

Chalcography,    kal.kog'ra.fi    n,    pres- 
Chaldron.  tshóTdrun  n,  callawr;   pair; 

ealloraid 
Chalice,  tshal'is  n,  cwpan  y  cymmnn 
Chalk,  tshok  n,  pnddgalch,  sialc,  mann : 

vt,  marmu,  priddgalchu.     Chalk-cut- 
ter, codwr  mann 
Challenge,   fehal'enj   n,   baidd,   beriad; 

arddelw;    hawl;    nam:    vt,    beiddio; 

herio;  arddelwi;  Hysu 


öre ;  läte,  l'íne,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.     CHA 


Chalybeate,  ka.lib'yiit  a,  duraidd,  durllyd 
Cham,  kam  rc,  penadur  Tartari 
Chamade,  shâ.mäd'  n,  sain  tabwrdd  i 

ofyn  cyflafaredd 
Chamber,  tshäm'bûr  n,  ystafell,  lloft 
Chambering,  tshiim'bur.ing  n,   wttres; 

trythyllwch  [ydd 

Chamberlain,  tshäm'bûr.län  n,  ystafell- 
Chambermaid,  tshäm'bûr.mäd  n,  ystaf- 

ellyddes  [fall  newidliw 

Chameleon,  hâ.mî'lî.un  n,  math  o  fad- 
Chamfer,   tsham'fur    n,  rhigol,  rhych, 

pannel:  vt,  rhigoli,  rhychu,  pannelu 
Chamois,  shâ.môî'  n,  math  o  arr 
Champ,  tshamp  vt,  enoi,  dygnoi 
Champagne,  sham. pan'  n,  math  o  win 
Champaign,  sham. pan'  n,  gwastadedd, 

rhos,  bi'o ;  tir  digoed :  a,  gwastad 
Champion,  tsham'pî.nn  n,  campiwr;  or- 

nestwr,  penymladdwr;  cawr 
Chance,  tshans  n,  damwain,  dygwydd- 

iad,  hap:   vi,  damweinio,  dygwyddo. 

Chance  medley,  damwain-laddiad 
Chancel,  tshan'sel  n,  canghell,  llogawd 
Chancellor,  tshan'sel.ûr  n,  canghellydd 
Chancellorship,      tshan'sel.ûr.ship      n, 

canghellwriaeth,  canghellyddiaeth 
Chancery,  tshan'sur.î  n,  llys  cydwybod 
Chancre,  shangTiûr  n,  llynoryn  drwg 
Chandelier,  shan.dî.lî'r'  n,  canwyllyr 
Chandler,  tshand'lûr'  n,  canwyllydd 
Change,  tshänj  n,  newid,  newidiad,  arall- 

iad,  tro :  vt,  eyfnewid,  arallu,  troi 
Changeable,      tshän'jâ.bl,      Changeful, 

tshänj.fẁl  a,  cyfhewidiol,  newidiol 
Changeling,  tshäng'ling  a,  anwadalyn 
Channel,  tshan'el  n,  cyfyngfor;  rhedle; 

dyfrlle;  rhych,  ffos:    vt,   cwyso  neu 

rychu  colofn 
Chant,  tshant  vt,  cann.  corgann ;  pyncio 
Chanticleer,  tshan.ti.kli'r'  n,  crochgein- 

iad;  y  ceiliog 
Chantry,  tshan'trî  n,  corgafell,  corgapel 
Chaos,  ka'os  n,  annhrefn,  cymmysgedd 
Chaotic,  ka.ot'ik  a,  didrefn,  afluniaidd 
Chap,  tshop  n,  gên,  bochgern.     Chap- 
fallen,  bochlaes,  llaeswefl ;  digalon 
Chap,  tshap  vt,  agenu,  ymagor,  hollti: 

n,  agen.  holltiad 
Chape,  tshäp  n,  daliedydd,  gafaelydd 
Chapel,  tshap'el  n,  addoldy,  cyssegrfa, 

capel,  ty  cwrdd,  ty  gweddi 
Chapelry,  tshap'el.rî  n,  terfynau  addoldy 
Chaperon,  shap'ur.on  n,  math  o  gap  neu 

gwfl :  vt,  gweini  ar  foneddiges 
Chapiter,  tshap'ì.tûrre,  heuliog  neu  ben- 

cwlwm  colofn 


Chaplain,  tshap'län  n,  caplan,  capelwr 
Chapless,  tshop'les  a,  cegnoeth,  diwefl 
Chaplet,  tshap  let  n,  coronig,  coronbleth, 

talaith  [nachwr 

Chapman,  tshap'man  n,  maeler,  mas- 
Chapter,  tshap  tûr  n,  pennod;  senedd 

eglwys  gadeiriol :  vi,trethu;  cyhuddo; 

ceryddu.      Chapter-house,    cabidwl ; 

cadeirdy  [vi,  dyddweithio 

Char,  tshê'r  n,  dyddorchwyl,  byrwaith : 
Char,  tshâr  n,j  torgoch:  vt,  golosgi 
Character,  kar  ak.tur  n,  gair,  enw,  cym- 

meriad,    nodweddiad;    nod,   arwydd; 

coel  [deb 

Characterism,  kar'ak.tur.izm  n,  nodol- 
Characteristic,  kar.ak.tur.is'tik  a,  nod- 

weddol :  n,  nodwedd,  nodweddiad 
Characterize,  kar'ak.tur.'iz  ẅ,nodweddu, 

nodi;  hynodi,  priodlunio 
Charcoal,  tshar'kol  n,  golosg 
Chare,  tshê'r  n,  heolan,  Ion 
Charge,  tshârj  n,  gorchymmyn,  archiad, 

annogaeth;  gofal,  cadwraeth;  cŵyn, 

cyhuddiad;  traul;  rhuthr:   vt,  erchi, 

gorchymmyn;  cyhuddo;  rhuthro,  ym- 

osodar;  gofyntâl;  Uwytho 
Chargeable,  tshâr'jâ.bl  a,"treulfawr ;  cy- 

huddadwy.     Chargeable  to,  i'w  dalu 

gan  [march  rhyfel,  cadfarch 

Charger,     tshârjûr    n,     cawg,    dysgl; 
Chariness,  tshê'r'î.nes  n,  gocheìiad,  gofal, 

cynnildeb,  crintachrwydd 
Chariot,  tshar'î.ut  n,  cerbyd,  cludai 
Charioteer,  tshar.î.u.tî'r'  "n,  gyrwr  cer- 
byd, cerbydwr  Jelusengar 
Charitable,  tshar'î.tâ.bl  a,  cariadus,  hael ; 
Chanty,    tshar'î.tî  n,   cariad;    tosturi; 

cardod,  elusen  [gwagymhonwr 

Charlatan,  shâr'lâ.tan  n,  crachfeddyg; 
Charlatanical,  shar.la.tan'i.kal  a,  gwag- 

ymhonawl 
Charm,  tshârm  n,  swyn,  swyngyfaredd ; 

swynserch :  vt,  swyno ;  rheibio ;  llygad. 

dynu ;  boddio ;  ennill  serch ;  hudo,  denu 

Charming  weather,  bin  hyfryd 
Charnel,  tshâr'nel  a,  yn  cynnwys  cig,  neu 

gelanedd.     Charnel-house,  esgyrndy 
Chart,  tshârt  n,  darlunlen,  argrafflen 
Charter,  tshar'tur  n,  breintlen,   braint 

ysgrif :  vt,  awdurdodi,  breinio 
Charwoman,  tshê'r'wẁm.an  n,  hurwraig 
Chary,    tshê'r'î   a,   gofalus,  gochelgar, 

cynnil;  dyfal;  crintachllyd 
Chase,  tshäs   n,  helwriaeth;  erlyniad; 

coedwig :  vt,  hela ;  ymlid,  erlid,  erlyn. 

Beast  of  chase,  anifail  hela        [adwy 
Chasm,  kazm  n,  agen,  gagendor,  cyfwng, 
47 


GHI   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Chaste,  tshiist  a,  diwair,  dihalog,  pur, 

dilwgr  [ceryddu,  cospi 

Chasten,  tshä'sn,  Chastise,  tshas.t'iz'  vt, 
Chastisement,  tshas'tiz.ment  n,  cerydd, 

cosp,  cystwyad 
Chastity,  tshas'tî.tî  n,  diweirdeb,  purdeb 
Chat,  tshat  n.  clebar,  cogor,  siaradach : 

vi,  bragaldio,  baldordd,  pepru 
Chattellany,  tshat'el.an.î  n,  tiriogaeth 

castell  [symmudol 

Chattels,  tshat'elz  n,  daoedd,  da,  daoedd 
Chatter,  tshat'ûr  vi,  llolio,  trydar,  ym- 

ddadwrdd,  gwagsiarad 
Chatterbox,    tshat' ur.boks 
Chavender,  tshav'en.dur  n,  y  penci 
Chawdron,  tsko'drun  n,  perfedd,  coludd- 

ion,  coludd  [werth 

Cheap,  tshîp  a,  rhad,  isel,  iselbns;  di- 
Cheapen,  tshi'pn  vt,  lleihau  gwerth 
Cheapness,  tship'nes  n,  iswerth,  newid, 

rhadedd,  rhadlonedd 
Cheat,   tshit  n,  hoced,    dichell,  twyll; 

twyllwr:    vt,    twyllo,  hocedu,   hndo, 

siomi,  colledu 
Check,    tshek   n,    rhwystr;  gwastatâd 

cyfrif,  archeb :  vt,  attal ;  ceryddu,  arafu 
Cheek,  tshik  n,  grudd,  boeh,  cern 
Cheer,  tshî'r'  n,  hoen,  llonder;  arlwy: 

v,  lloni,   sirioli;  ymhyfhau.      Be  of 

good  cheer,  cymmerwch  gysur 
Cheerful,    tshî'r'fẁl     a,    lion,    hoenus, 

llawen,  dyddan  [sirioldeb 

Cheerfulness,  tshfr'fẁl.nes  n,  llawenydd, 
Cheerless,  tshi'r'les  a,  annyddan,  trist, 

annifyr  [lion,  go  Ion 

Cheerly,  tshî'r'lî,  Cheery,  tshî'r'î  a,siriol, 
Cheese,  tshiz  n,  caws  [werthydd 

Cheesemonger,  tslnz'mung.gur  n,  caws- 
Cheesepress,  tshiz'pres  n,  gwryf  caws 
Cheeselip,  tshiz'hp  n,  gwrach  y  llydw 
Chely;  ki'li  n,  crafanc  pysgodyn  cragenog 
Chemical,  kem'i.kal  a,  fFeryllaidd 
Chemist,  kem'ist  n,  fferyllydd,  fferyllyd 
Chemistiy,  kem'is.tri  n,  fferylliaeth 
Cheque,     tshek    n,    brithhain,     lliain 

croesreng 
Chequer,  tshek'ur  vt,  ymryhwio,  britho. 

Chequer-work,  croeswaith,  amrywaith 
Cherish,  tsher'ish  vt,  meithrin,  achlesu, 

mynwesu,  ymgeleddu,  cefnogi 
Cherry,    tsher'î     n,    ceiriosen,    surain, 

Cherry-cheeked,  rhuddfochog,  boch- 
Chert,  tshûrt  »,  math  o  gallestr  [goch 
Cherub,  tsher'ub  (cherubim)  n,  cerub, 

angel 
Cherubic,  tshi.nv'bik,  Cherubical,  tshi- 

rw'bi.kal  «,cembaidd,  angylaidd,  nefol 


[pepryn 
n,    clebryn, 


Cherubim,  tsher'ü.bim  np. — Cherub 
Cherup,tsher'up  vi,  trydar,  cathlu,grillio 
Chervil, tshur'vil  n,  sierfel.  Wild  chervil, 

nodwydd  y  bugail 
Chess,  tshes,  n,  gwyddbwyll 
Chessboard,   tehes'bö'rd    n,  tawlfwrdd, 

clawr  y  wyddbwyll  [wyddbwyll 

Chessmen,    tshes'men     np,    gwerin    y 
Chest,  tshest  n,  cist ;  cledr  y  ddwyfron. 

Chest  of  drawers,  cist  logellog 
Chestnut,  tshes 'nut  n,  castan,  pibgneuen. 

Chesnut-tree,  castan wydden 
Chevalier,  shev.a.liV  n,  marchog 
Chevaux    de    frise,    shev.o.du.friz'    n, 

chfiynwrych  [croen  myn 

Cheveril,   tshev'ur.il    n,  myn,  mynyn; 
Chevin,    tshev'in    n,  pysg  penfawr,  y 

penci  [cil 

Chew,  tshü  vt,  cnoi.  Chew  the  cud,  cnoi'r 
Chicane,  shi.kan',  Chicanery,   shi.ka'- 

nûr.î    n,   cecraeth,    twyll,  geubwyll, 

ystrywddadl,  ystranc 
Chicory,  tshik'ur.i  n,  math  o  ddant  y 

Hew  a  gymmysgir  â  choffi 
Chick,  tshik  n,  ydbys  man  cochion 
Chick,  tshik,  Chicken,  tshik'in  n,  cyw. 

Chicken-hearted,  digalon,  llwfr,  ofnus. 

Chicken-pox,  brech  yr  ieir 
Chickweed,  tshik'wid  n,  gwlydd 
Chide,  tsh'id  (jpt  chid,  tshid ;  pp  chid- 
den, tshid'n,  chid)  vt,  senu;  ceryddu, 

dwrdio,  dondio 
Chief,  tshif  a,  pen,  penaf,  arbenig,  prif : 

n,  pen,  penaeth,  blaenor,  udd,  Uywydd 
Chiefdom,  tshif 'dum  n,  blaenoriaeth 
Chiefly,  tshif 'li  ad,  yn  benaf,  gan  mwyaf 
Chieftain,  tshif 'tän  n,  blaenor,  penadur, 

tywj-sog  [malerth 

Chilblain,  tshil'blän  n,  llosg  eira,  cibwst, 
Child,  tshi'ld  (p  children)  n,  plentyn; 

maban,  baban 
Childbearing,  tshild'be'r.ing  a,  plantog, 

yn  planta :  n,  esgoriad,  dygiad  plant 
Childbed,  tshi'ld'bed,  Childbirth,  tshild'- 

bûrth  n,  esgorfan,  gwelyfod,  gwely 

esgor  [mabanoed,  mabolaeth 

Childhood,  tshi'ld'hẁd  n,  mebyd,maboed, 
Childish,  tshild'ish,  Childhke,  tshildTik 

a,  plentynaidd,  mabanaidd     [diblant 
Childless,  tsh'ild'les  a,  ammhlantadwy, 
Children,  tshil'dren  np. — Child 
Chiliad,  kil'yad  n,  mil  o  rifedi  canlynol 
Chiliahedron,     kil.ya.hi'drun     n. '  dull 

milochrog  [  milwriad 

Chiliarch,   Kil'yark  n,   Uywydd  ar  fil, 
Chihast,  kil'yast  w,  milflwj'ddiad,  credwr 

yn  y  mil  o  flyuvddoedd 

48 


öre;  läte;  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  tiiìs;  j=dzh.       CHR 


Chill,  tshil  n,  fterdod,  rhyndod :  a,  an- 

nwydog,  oer :  vt,  fferu,  rhynu,  ocri 
dullness,  tshil'nes  n,  annwyd,  oerni 
Chilly,  tshil'î  a,  rhynllyd,  annwydog, 

oer,  oerhyd,  fferllyd,  oeraidd 
Chime,     tsh'im     n,    cynghaneddglych, 

cydsain :  vt,  cynghaiieddu,  cytuno 
Chimera,  hî.mî'r  â.  n,  gwag  ddychymmyg 
Chimerical,    ki.mer'i.kal     a,    dychym- 

mygol,  mympwyol,  iFugiol 
Chimmage,  shim'î.näj  n,  gwigdoll 
Chimney,   t.shim'ni  n,  simdde,   simnai, 

sawell,  mygdwll,  ffumer.     Chimney- 
piece,  cladde 
Chin,  tshin  n,  gên;  elgeth.     Chin-cloth, 

miswrn,  genain.     Double-chin,  tagell. 

Double-chinned,  tagellog.         [China 
Chinaware,   tsh'i'nâ.wG'r    n,   priddlestri 
Chincough,  tshin'kof  n,  sych  beswch,  pas 
Chine,  tshi'n  n,  llain  y  cefh,  cefnddiyll 
Chink,  tshingk  n,  agen,  hollt,  holltiad : 

v,  tincian;  agenu,  ymagor,  hollti 
Clunky,- tshing'ki  a,  agenog,  holltog 
ChiDtz,  tshints  n,  math  o  gotymwe 
Chip,  tship  vt,  asglodi ;  hacio,  naddu : 

n,  asglawd,  asglodyn  [enydd 

Chirographer,    ki'rog'ra.fur    n,  ysgrif- 
Chirographist,  ki.rog'ra.fist   n,  ysgrif- 

enydd;  llawddewin  [ysgrifwaith 

Chirography,  k'i.rog'ra.f  î  n,  ysgrifeniad, 
Chirology,  ki'.rol'o.ji  n,  amneidiaeth 
Chiromancer,  ki'rb'.man.sur  n,  llaw- 
ddewin [iniaeth 
Chiromancy,  k'i'ro.man.si  n,  llaw-ddew- 
Chirp,  tshûrp  vi,  trydar,  clochdar,  grill- 

ian,  gwichleisio,  cathlu,  pyncio 
Chirper,  tshûr'pûr  n,  cethlydd 
Chirurgeon,  kT.rur'jun  n,  llawfeddyg 
Chirurgery,  ki'.rur'jur.i  ?2,llawfeddygactk 
Chisel,  tshiz'l  n,  gaing,  cŷn  cerfio 
Chit,  tshit  n,  coryn ;  eginyn,  blaguryn : 

vi,  egino,  blaendarddu  [llol 

Chitchat,  tshit'tshat  ?i,  trydar,  siaradach, 
Chitterlings,  tshit'ur.lingz   n,    coludd; 

plethaddurn 
Chitty,  tshit'i  a,  brych,  brycheulyd 
Chivalry,  shiv'ahri  n,  urddas  milwraidd ; 

marchwriaeth ;  camp,  gwrolgamp 
Chives,  tshi'vz  np,  cenin  y  gwinwydd, 

cenin  syfi ;  canoldwf  blodau 
Chlorosis,  klU.r'o'sis  n,  y  glasglwyf 
Chocolate,  tshok'o.liit  n,  math  o  foreulvn 
Choice,  tshôîs  n,  dewis,  dewisiad :   am- 

rywiaeth :  a.  dewisol,  rhagorol,  odiaeth 
Choiceness,  tshôis'nes,  n,  rliagoriaeth 
Choir,  kw'i'r  n,  côr,   cafell;    coraid    o 

gantorion. 


Choke,  tshok  vt,  tagu,  llindagu;  mogi 
Choky,  tsho'ki  a,  taglyd   [lhduaws,  Hid 
Choler,   kol'ur  n,  geri,    bustl;    digter, 
Cholera,  kol'ur.a  n,  geri,  geriwst,  geri 

marwol  [nawswyllt 

Choleric,  kol'ur.ik  a,  geri'og;  digofus, 
Choose,  tshwz  (chose,  chosen)  vt,  dewis, 

ethol,  dethol,  pigo,  dichlynu 
Chop,  tsbop  vt,  dryllio,  daroio,  briwo; 

cyfnewid;  llewa:  n,  dymod,  holltiad, 

dernyn,  dryll.     Chop-house,  bwytty. 

Chopping-knife,  cyllell  friwo   [Alban 
Chopin,  tshö'pîn'  n,  chwart  gwin  yn  yr 
Choppy,  tskop'i  a,  agenog,  tyllog,  bolltog 
Choral,  ko'r'al  a,  coraidd,  c'afellaidd 
Chord,  kord  n,  tant ;  gafael,  cyssain :  vt, 

cyduno,  cydseino  [corgeiniad 

Chorister,  kor'is.tur,  Chorist,  ko'r'ist  n, 
Chorographer,    ko.rog'ra.fur  n,  parth- 

ddarluniwr,  gororgraffydd 
Chorography,     ko.rog'ra.fi    n,    parth- 

ddarluniad,  gororgraffiaeth 
Chorus,  ko'r'us  n,  cydgor,  cydgan 
Chose,  tsho'z  pt. — Choose 
Chosen,  tsho'zn  ^. — Choose 
Chough,  tsbuf  n,  coegfran,  ca\vci,palores , 
Chouìe,  tshûŵl  n,  crombil ;  cern    [  cegid 
Chouse,  tshûŵs  n,  ffwl,  gwirionyn ;  hud , 

hoced :  vt,  hocedu,  twyllo,  siomi 
Chrism,  krizm  n,  eneiniad ;  yr  olew  cys- 

segredig  [flwch 

Chrismatory,  kriz'ma.tur.i  n,  yr  enein- 
Chrisom,  kriz'um  n,  y  lhain  sanctaidd 
Christ,  krist  n,  Crist,  Eneiniog.    Christ- 
cross  row,  kris'kros.ro,  yr  egwyddor 
Christen,  kris'n  vt,  bedyddio,  Cristionogi 
Christendom,  kris'n.dum  n,  gwledydd 

cred,  ybyd  Cristionogol 
Christian,  kris'tshan  n,  Cristion;  cred- 

adyn :  a,  Cristionogol.  Christian  name , 

enw  bedydd  [ogaeth 

Christianity,  kris.tshi.an'i.ti  «,  Cristion- 
Christianize,  kris'tshan.'iz  vt,  Cristionogi 
Christianlike,  kris'tshan.li'k  a,  Cristion- 

ogaidd  [mas-box,  calenig;  cyfarwys 
Christmas,  kris'mas  n,  Nadolig.  Christ- 
Chromatic,  kro.mat'ik  a,  perthynol    i 

liwiau  neu  beroriaeth  [barhäus 

Chronic,  kron'ik  a,  hen,  parhaol,  hir- 
Chronicle,  kron'i.kl  n,  brud,  brut,  coflyfr, 

oeslyfr,  banes :  vt,  cofrestru,  brudio 
Chronicler,  kron'i.klur  n,  brudai,  arn- 

seryddwr,  cofrestrydd,  hanesydd 
Chronogram,  la-on'ö.gram  n,  cofargraff 
Chronologer,  kro.nol'o.jur  n,  amserydd- 

wr,  oesrestrydd  [restrol 

Chronological,    kio.noloj'i.kal    a,    oes- 
49 


CIR    path,  fat,  ére,  met,  mâ-rine,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Chronology,    kro.nol'u.ji    n,    brudiaeth, 

amscryddiaeth  [fynjig,  oriawr 

Chronometer,     kro.nom'i.tur    n,    awr- 
Chrysalis,   kris'a.lis    (chrysalides,   kri- 

sal'ì.dîs)  n,  ehwileryn ;  elindys  (p) 
Chrysolytc,  kris'o.l'it  »,  yr  eurfaen 
Chub,  tshub  n,  y  pysg  penfawr,  y  penci; 

clclfF.     Chub-cheeked,  bochdew 
Chubby,  tshub 'î  a,  penfawr,  pendew,  tew 
Chuck,  tshuk  v,  clwcian;  taro  tan  yr 

ên :  n,  chvciad ;  dyrnod  dan  yr  ên 
Chuckle,  tshuk'l  v,  crechwenu;    hoff- 

lochi,  clwcian ;  chwerthin 
Chuff,  tshuf  n,  delff,  drel,  drelyn,  lleban 
Chum,  tshum,  n,  cywely,  cydymaith 
Chump,  tshump  n,  boncyfF,  cipyll,  cyff 
Church,  tshûrlsh  n,  eglwys;  llan:    vt, 

rhyddhau  gwraig 
Churchman,  tshûrtsh'man  n,  eglwysydd : 

gwr  eglwysig 
Churchwarden,  tshùrtsh'wôr.dn  n,  gol- 

ygydd  eglwys  [beddlan,  beddrod 

Churchyard,  tshûrtsh'yârd  ?i,  mynwent. 
Churl,  t'shûrl  n,  delff,  drel ;  cybydd.  carl, 

cerlyn  [cybyddlyd 

Churlish,  tshûr'iish  a,  drelaidd,taiogaidd ; 
Churlishness,    tshûr'lish.nes    n,  taiog- 

nvydd,  anfoes;  cybydd-dra 
Churme,  tshûrm  n,  sun,  trust 
Churn,  tshûrn  n,  buddai :  vt,  corddi 
Chylaceous,  k'i.la'shus  a,  ceulaidd 
Chyle,  kil  n,  caul 

Chylifaction,  k'i.li.fak'shun  n,  ceulad 
Chyme,  ki'm  n,  sudd  ymborth  treuliedig, 

maethsudd 
Cibarious,  sî.bê'r'î.us  a,  bwytadwy 
Cibol,  sib'ul,    Ciboul,  sî.bŵl',  Chibbol, 

tshib'ul  n,  sibolen 
Cicatrice,  sik'a.tris  n,  craith,  crachen 
Cicatrize,  sik'a.triz  v  creithio,  crachenu 
Cicerone,  tshî.tshê.ro'nê  n,  cyfarwyddwr 

dyeithriaid 
Cÿcisbeo,    fcshî.tsHs.bê'ö     n,    cariadfab 

gwraig  briodyn  yr  Eidal  [weddu 

Cicurate,  sik'ii.riit  vt,  dofi,  aram,  hy- 
Cicuration,  sik.u.ra'shun  »,  dofiad, 
Cider,  si'diir  n,  afalddiod,  osai  [arafiad 
Cilery,  sil'ur.î  n,  deilgerfiad 
Ciliary,  sil'yur.î  r,-,  amrantaidd 
Cilicious,  si.lish'us  a,  blewog,  garw 
Cimmerian,  si.mi'r'i.an   a,   erchyllddu, 

caddugol.  ty wyll.  dudew 
Cimmerii.  si.mi'r'i.T  np,  trigolion  dyffryn 
Italaidd,  lie  y  dywedir  ni  thvwyiiai  yr 
haul  byth  [rhwýuiyu 

Cincture,      singk'tshuv     u. 
Cinder,  süi'dûr  n,  marworyn 


Cineritious,  sin.ur.ish'us,  Cinereous,  si- 

nî'r'ì.us  a,  lludwaidd,  ulwaidd 
Cingl,  sing'gl  n,  cengl  [delid  coch 

Cinnabar,  sin'à.bâr  n,  mwn  arian  byw, 
Cinnamon,  sin'â.mun  n,  canel,  synamwn 
Cinque,  singk  n,  pump.    Cinque-pace,, 
math  o  daplas  neu  ddawns.     Cinque 
ports,  pump  porthladd,  Dover,  Sand- 
wich, Hastings,  Romney,  a  Hythe,  at 
y  rhai  ychwanegwyd  Winchelsea,  Rye, 
a  Seaford 
Cion,  s'i'un  n,  blaguryn,  impyn,  ysbrigyn 
Cipher,  si'fûr  n,  goddim  (0);  dirgelnod: 

vi,  bwrw  eyfrif,  cyfrifo 
Ciphering,  si'fur.ing  n,  cyfrifyddiaeth 
Circinate,  sûr'sî.nät  vt,  ciynhau,  gwneyd 

cylch 

Circle,  sur'kl  n,  cylch,  cylchwy,  cant, 

cwmpas:  vt,  cylchynu;  cantio  [torch 

Circlet,  sur'klet    n,  cylchig,    cylchyn, 

Circuit,  sûrlíit  n,  amgylchedd,  cylchen, 

cyrchyd ;  cylchdaith :  vt,  cylchynu 
Circuiteer,  siir.ki.tiV  n,  cylchdeithiwr 
Circuitous,  sur.kii'i.tus  «,  cwmpasog 
Circular,  sur'ku.lur  a,  cylchol:  »,  cyleh- 

lythyr,  cylchnod 

Circularity,    siir.kii.Vr'i.ti  n,   cylchog- 

rwydd  [gerdded;  cylchanfon 

Circulate,  sûrTcü.lät  v,  ymdröi,  cylch- 

Circulating,    sur'kii.la.ting     a,    cylch- 

redav.l  [cylchrediad 

Circulation,  sur.kii.la'shun  »,  amlifiad, 

Circnm- jmj,  cylch-,  am- 

Circumambiency,  sûr.hum.am'bî.en.sî «, 

cylcbyniad     *       [amredol,  cylchynol 

Circumambient,    sur.knm.am'bi.ent    a, 

Circumambidate,  sur.kum.am'bii.lat  vi, 

cykhrodio,  amrodio 
Circumcise,  sur'kum.s'iz  vt,  enwaedu 
Circumcision,   sur.kum.sizh'un    n,    en- 

waediad 
Circumcurreut,  sur.kum.kur'ent  a,  ar- 

amredol.  cylchredol 
Circumduct,"  sur'kum.dukt    vt,   cylch- 

arwain;  amluddio,  gwrthdiin 
Circumduction,     sur.kum.duk'skun     n, 

cylcharweiniad 

Circumference,  sur.kum'fur.ens  n.  cylch- 

ed,  cylchedd,  cwmpas        [cylchedydd 

Chcumferentor,     sdr.kum.fur.en'tur    n, 

Circumflex,    sur'knm.fleks   n,  nod  hir 

don  ;  fforchnod  fel  hyn  (Ä) 
Circumtluence.  sur.kum'flii.ens  n,  cylch- 

liiiad.  amlifiad 
Circumfluent,  sur.kum'flu.ent.  Circum- 
fluous,  sur.kum'flii.us    a,    cylchlifioL, 
amlifiol,  cylchlifeiriol      * 
50 


ore  ;  late,  Tine,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      CLA 


Circumforaneous,  sur.kum.fo.ra'ni.us  a, 

yn  myned  o  ddrws  i  ddrws 
Circumfulgent,  sur.kum.ful'jent  a,  am- 

dywynawl  [tywallt  o  boh  tu 

Circumfuse,  sur'kum.fuz  vt,  amdywallt, 
Circumfusion,  sur.kum.fu'zkun  n,  am- 

dywalltiad  [dreiglo,  cylchdroi 

Circumgyrate,    sur.kum'ji.rat    vt,   am- 
Circumition,  sur.kum.ish'un  n,  cylch- 

fynediad  [gyffiniol 

Circumjacent,    sfir.knm.jii'sent    a,    ar- 
Circumligation,    sur.kum.li.ga'shun    n, 

cylchrwymiad,  amrwymiad 
Circumlocution,   sur.kum.lo.kii'shun  n, 

cylchymadrodd,  amgylchiaith,  cylch- 

ddywediad,  cylcheiriad 
Circumnavigate,  sur.kum.nav'i.gat   vt, 

cylehfordwyo,  amfordwyo 
Circumnavigation,      sur.kum.nav.i.ga'- 

shun  n,  amfordwyad,  cylchfordwyad 
Circumnavigator,    sûr.kum.nav'î.gä.tûr 

n,  amfordwywr  [cylchosodiad 

Circumposition,    sur.kum.po.zish'un    11, 
Circumrotation,    sur.kum.ro.ta'shun    n, 

cylchdroad,  amdreigliad 
Circumrotatory,    sûr.kum.rö'tâ.tur.î   a, 

cylchdroawl  [argyfyngu 

Circumscribe,  sur'kum.skrib  vt,  amgau, 
Circumscription,  sur.kum.skrip'shun  n, 

cylchysgrifeniad 
Circumspect,  sur'kum.spekt  a,  amwel, 

gochelgar,  g\vyhadwi'us,  gofalus,  call 
Circumspection,    sur.kum.spek'shun   n, 

gwyliadwriaeth,  gofal 
Circumstance,    sur'kum.stans    n,    am- 

gylchiad,  dygwyddiad,  achos,  sefyllfa, 
Circumstantial,     sur.kum.stan'shal     a, 

amgylchiadol,  manwl,  manol 
Circumstantiate,  sur.ktun.stan'shi.at  vt, 

manwl  ddangos,  profi 
Circumvagant,      sur.kum.va'gant      a, 

cylchgnvydrol ,  amgrwy drol 
Circumvallation,  sur.kum.va.la'shun  n, 

gvsrachglawdd,  amglawdd 
Circumvection,      sur.kum.vek'shun    n, 

cylchddygiad  [goiymestvn 

Circumvent,   sur'kum.vent    vt,    twylîo, 
Circumvention,     sur.kum.ven'shun     n, 

siomiant,  hocedwaith  [amddilladu 
Circumvest,  sur'kum.vest  vt,  amwisgo, 
Circumvolution,    sur.kum.vo.lii'shun  n, 

amdraill,  amrod,   cylchdi'oad,   cylch- 

rediad  [cylchdroi 

Circumvolve,   sur'kum.volv  v,  amdroi, 
Circus,  sur'kus  n,  cemmaes,  maes    y 

campau 
Cist,  sist  n,  gwain,  cod ;  ceuad ;  penddiged 


Cistern,    sis'türa   n,    dyfrgist,    pydew, 

fiynnon  [tŵr 

Citadel,  sit'â.del  n,  castell,  amddifiynfa, 
Cital,  s'i'tal,  Citation,  s'í.tä'shun  n,  gwŷs 

eglwysig;    llythyr    dyfyn;  dyryniad, 

dyfyn;  geiradroddiad 
Citatory,  s'i'tâ.tur.î  a,  dyfynol,  gwysiol 
Cite,  si't  vt,  gwysio ;  dyfynu,  geiradrodd 
Cithern,  sith'ura  n,  math  o  hen  delyn 
Citizen,  sit'Lzn,   Cit,  sit  n,  dinesydd, 

bwrdais  [maen  crisialaidd 

Citrine,  sit'rin  a,  melynliw,  eurliw :   n, 
Citron,  sit'run  n,  afal  euraidd,  eurafal 
City,  sit'i  n,  dinas,  dinasdref,  din,  caer 
Civet,  siv'et  n,  perarogl  tebyg  i  fwsg. 

Civet-cat,  cath  iVsg,  cath  Peru 
Civic,    siv'ik    a,    dinasaidd;     gwladol. 

Civic  crown,  coronbleth  a  roddid  gynt 

yn  wobr  am  orchestwaith  gwladol 
Civil,  siv'il  a,  gwledig ;  dinasol,  gwladol ; 

moesgar.  Civil  law,  y  gyfraith  wladol. 

Civil  war,  rhyfel  gartrefol  [wr 

Cmlian,  si.vil'yan  re,cyfreithiwr;  dinas- 
Civility,  si.vil'i.ti  n,  moes,  moesgarwch, 

hynawsedd,  mwyneidd-dra 
Civilization,  siv.il.i.zii'shun  n,  moesol- 

iad,  gwareidtdian 
Civilize,  siv'il.i'z  vt,  moesoli,  hyweddu, 

gwareiddio,  dynoli 
Clack,  klak  n,  clec,  clep,  debar,  clegr : 

vi,  clecian,  clepio,  clepian,  clegyr 
Clad,  klad  pt  &  pp.— Clothe 
Claim,  cläm  n,  hawl,  arddelw,arddelwad : 

v,  arddelwi,  hbni  hawl ;  ceisio 
Claimable,  kla'ma.bl  a,  arddeladwy 
Claimant,  klii'mant  n,  arddelwydd,  ym- 

hònwr,  hawlwr  [sythu 

Clam,  klam  v,  glynu,  gludio;  lluddio; 
Clamber,  klam 'bur  vi,  dringo,  ymgribo 
Clamminess,     klam'i.nes    n,    gludedd, 

gwydnedd  [toeslyd 

Clammy,    klam'i    a,   gludiog,    gwydn, 
Clamorous,    ldam'ö.rus     a,    trystfawr, 

bloeddfawr,  gwaeddgar,  ystwrllyd 
Clamour,  klam'ur  n,  dadwrdd,  gwaedd, 

trwst,  twrf :  v&',crochrwgnach,  diaspad 
Clamp,  klamp  n,  dam  o  bren  neu  haiam : 

vt,    cyssylltu    astellod    trwy    rychu. 

Clamp  of  bricks,  odynaid  o  briddfeini 
Clan,  klan  n,  tylwyth,  cenedl 
Clancular,  klang'kii.lur  a,  celgar,  dirgel, 

dan  gudd  [dan  law 

Clandestine,  klan.des'tin  a,  lladradaidd, 
Clang,    klang   v,   crochseinio,   cloncio: 

n,  swn,  croch,  clone  [crochsain 

Clangor,  klang.gur  n,  swn,  croch,  clec, 
Clangous,  klang  gus  a,  crochseiniol 
51 


CLI     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Clank,    klangk    vt,    clewtian,    clecian, 

crasdincio :  n,  crochsain,  clone 
Clap,  klap  n,  twrf",  trwst:  v,  euro,  taro, 

dulio,  bwrw;  clecian,  clepian,  clebran 
Clapboards,  klap'bo'rdz  n,  estyll  barilau 
Clapper,  klap'ur  n,  curwr  dwylaw ;  cleb- 

ren ;  clep  melin ;  tafod  cloch ;  ystwẅrl 
Clapperclaw,  klap'ur.klo  vt,  difrio,  tafodi 
Clarencieux,  klar'ens.yw  n,  yr  ail  ar- 

wyddfardd. 
Clare-obscui-e,  kle'r.ob.skiiV  n,  goleu  a 

gwyll  mewn  lluniadaeth 
Claret,  klar'et  n,  gwin  cocb  Ffrengig 
Claricbord,  klar'i.kGrd  n,  math  o  offeryn 

cerdd,  glaerdant  [gloewad 

Clarification,  klar.i.fi.cii'shun  n,  teriad, 
Clarify,  klar'Lf'i  vt,  teri,  gloewi,  puro 
Clarion,  klar'i.un  n,  udgorn.  llugorn 
Clarionet,  klar'i.o.net  ?i,  math  o"  delgorn 
Claritude,  klar'i.tiid,  Clarity,  klar'i.ti  n, 

gloewder.  claerder,  terder 
Clash,  klash  v,  mawrdrystio ;  gwrthdaro, 

anghytuno,  anghydsynio 
Clasp,   klasp  n,  gwiieg,  boglwm,  craff- 

glwm:   vt,   tytwymo.  boglymu;  cof- 

leidio;  cau.    Clasp-knife,  cyllell  yn 

cau  yn  y  earn 
Class,  klas  n,  trefn,  gradd,  dosbarth, 

rhes:  vt  trefnu,  rhestru  [awdurol 
Classic,  klas'ik  n,  prif  awdur:  a,  prif 
Classical,  klas'i.kal  a,  awdurol,  uchel- 

raddol,  dysgedig,  prifawdurol 
Classification,  klas.i.fi.ka'shun  n,  dos- 

barthiad,  rhestriad  [rhesu,  trefnu 
Classify,  klas'i.f  l  vt,  dosbarthu,  rhestru, 
Clatter,  klat'ur  n,  clewt,  twrddglep,  bal- 

dordd :  v,  clewtian,  crochddadwrdd 
Cla,use,  kloz  n,  adnod,  adran,  erthygl, 
Claustral,  klo'stral  a,  mynachol  [gwers 
Clausure,  klo'shur  n,  cauedigaeth,  carch- 
Clave,  klavpi. — Cleave  [ariad 

Clavicle,  klav'i.kl  n,  trybedd  yr  ysgwydd 
Claw,  klô  n,  crafanc,  ewin,  paíf:   vt, 

crafu,  crafangu,  cripio  [iwr 

Clawback,  klo'bak  ra,gwenieithwr,  truth- 
Clay,  kla  n,  clai,  priddgist.    Clay-cold, 

difywyd,  marw  [cleiog 

Clayey,  klii'i,  Clayish,  kla'ish  a,  eleilyd, 
Claymore,  kla'mo'r  n,  math  o  gleddyf 

mawr  dwy  law 
Clean,  klin  a,  glàn,  gloew,  glanwaith; 

pur:  vt,  glanhau,  gloewi,  puro:   ad, 

yn  gwbl,  yn  hollol  [#dd 

Cleanliness,  klen'li.nes  n,  glendid,  pur- 
Cleanly,  klen'ii  a,  glán,  pur 
Cleanness,  klin'es  n,  glendid,  gloewder, 

purder ;  glanweithdra 


Cleanse,  klenz  vt, glanhaüj  puro;  coethi 
Clear,  kli'r  a,  amlwg,  eglur ;  glân,  gloew ; 

goleu,  claer ;  rhydd,  dieuog ;  croew :  ad, 

yn  llwyr,  yn  gwbl,  yn  lân :  vt,  glanhau ; 

dieuogi,  rhyddhau.     Clear  of   debt, 

allan  o  ddyled,     Clear-sighted,  craff, 

craffolwg  [rhyddhâd 

Clearance,  kli'r'ans  n,  gollyngdod, 
Clearness,  kli'r'nes  n,  eglurder ;  croewder 
Cleave,   kliv   (cleft;    cleft,   cloven)  vt, 

hollti,  ysgyrioni;   fforchogi:    vi    {pt 

clave),  glynu,  yinlynu  [ydd,  asgai 
Cleaver,  kli'vur  n,  holltwr;  bwyell  cig- 
Clef,  kief  n,  allwedd  [pp. — Cleave 

Cleft,  kleft  n,  hollt,  agen,  rhigol :  pt  & 
Clemency,  klem'en.si  n,  tynerweh,  hyn- 

awsedd,  tiriondeb,  trugárogrwydd 
Clement,  klem'ent  a,  gwâr,  mwyn,  tir- 

ion,  trugarog,  hynaws 
Clench,  klentsh   vt,   rhybedio,    gwrth- 

hoeho.     To  clench  the  fist,  cau'r  dwm 
Clepe,  klip  vt,  galw,  enwi 
Clergy,  klur'ji  n,  gwŷr  lien,  offeiriaid. 

Benefit  of  clergy,  braint  eglwyswyr 
Clergyman,    klur'ji. man    n,     offeiriad, 

gweinidog  yr  egíwys  [ig 

Clerical,  kler'i.kal  a,  offeiriadol.  eglwy»- 
Clerk,  klark  n,  ysgolhaig ;  offeiriad,  gwr 

lien;  ysgrifenydd;  llyfrwr;  cyfrifwas. 

Parish  clerk,  "elochydd 
Clerkship,  klark'ship  n,  ysgolheigdod ; 

swydd  ysgrifenydd  [goel 

Cleromancy,  kler'o.man.si  n,  coelbren- 
C lever,  klev'ur  a,medrus,  bylaw,  hyfedr 
Cleverness,  klev'ur.nes  n,  deheuder 
Clew,  klii  n,  pellen  edafedd ;  hyfforddiad, 

awgrym:  vt,  codi  yr  hwyliau 
Click,  klik  vi,  clecian,  tincian,  clepian 
Clicker,  klik'ur  n,  drwswahoddwr 
Clicket,  klik'et  n,  clicied,  ystwffwl 
Chent,  kl'i'ent  n,  nawdd-ddyn,  huriwr 

cvfreitliiwr  [clogwvn,  eallt 

Cliff,  klif,  Clift.  klift  n,  dibyn,  clegr, 
Chffy,   klift,  Clifty,  klif'ti  a,  clegrog, 

serth,  clogwynog 
Climacter,  kli.mak'tur,  Chmacteric,  kli- 

niak.ter'ik  n,   pob   saith   mlynedd  o 

einioes   dyn.     Grand  climacteric,  y 

drydedd  flwyddyn  a  thrigain 
Climate,  klfmat  n,  hinsawdd         [iaith 
Climax,  kl'i'maks  n,  gradd-deb,  gradd- 
Climb,  kli'm  v,  dringo,  esgyn ;  ymgodi 
Clime,  kli'm  n,  gwlad,  parthran:  bin, 

hinsawdd 
Clinch,   klintsh    vt,   cau;    gwi-thblygu, 

gwrth-hoelio ;  sicrhau;  tynafaelu: 

cwlwm 

52 


ore ;  läte,  line,  no,  müte ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  Tiiis ;  j=dzh.         COA 


Cling,  kling  (clung)  vi,  glynu,   cydio. 

cynghafu,  ymlynu 
Clinic,  klin'ik  n,  dyn  gorwedd'iog 
Clinical,  klin'i.kal  a,  gorwedd'iog,  claf 
Clink,  klingk  vi,  tincian,  tincio 
Clinquant,    kling'kant   n,  brodiad:    a, 

dysglaer,  gwych 
Clip,    klip  vt,   cneifio,  brigdori,  tocio. 

Clippings,  cneifion;  ciniach 
Clipper,  klip'ur  n,  tociwr  arian  bathol ; 

math  o  long 
Cloak,  klok    n,  mantell,    cochl,    hug, 
hugan,  coban,   casul:   vt,  mantellu; 
dirgelu,  cuddio,  celu 
Clock,  klok  n,  awrlais,  cloch,  cloc 
Clockmaker,  klok'mii.kur  n,  orleisydd, 
awrleisiwr  [clocwaith 

Clockwork,  klok'wfirk  n,  pwyswaith, 
Clod,  klod  n,  tywarchen,  priddell,  mawnen 
Cloddy,  klod'i  a,  tywarchog,  priddellog 
Clodpate,  klod'pat"  Clodpole,  klod'pol  n, 

un  pendew,  hurtyn,  taiogddyn 
Clog,  klog  n,  attal.  lludd,  rhwystr ;  pren- 
esgid,  fíbllach ;  llyffethar :  t'£,gorlwytho, 
lluddias,  rhwystro;  llyfFetheirio 
Cloister,  klois'tur  n,  mynachdy ;  lleiandy ; 
rhodf'a  golofnog,  cyntedd  colofnog :  vt, 
cau  i  fyny  mewn  mynachlog 
Cloisteral,   Môîs'tur.al  a,  mynachaidd, 
Cloke,  klok. — Cloak  [unigol 

Close,    klos  n,  cae:   a,  cauedig,  tyn; 
cyfagos,  agos ;  tawedog.     Close-stool, 
troethlestr.  Close-handed,  llawgauad, 
crintach.     Close-hauled,  ar  y  gwynt 
Close,  kloz   v,   cau;  terfynu;  dybenu; 

cyssylltu:  n,  terfyn;  clo,  diweddglo 

Closeness,  klos'nes  n,  agosnvydd,  nes- 

rwydd;  tynder;  anhaelder;  tawedog- 

rwydd;  durfingrwydd 

Closet,  kloz'et  n,  cell,  cuddigl,  llogawd; 

llogell :  vt.  cau  mewn  cell ;  cuddio 
Closure,  klo'zhur  n,  cae;  diweddglo 
Clot,  klot  n,  tywarchen;  tolchen o waed : 
I      vi,  tolchi,  tolchenu,  ceulo 
Cloth,  kloth  n,  brethyn;  lhain.    Table- 
cloth, bwrdd-len;  lhain  bord 
Clothe,    Moth     {clad)    vt,     dilladu, 
gwisgo,  trwsiadu.  Well-clothed,  Well- 
clad,  trwsiadus,  taclus 
Clothes,  kloTHz  np,  dillad, 


np]: 


Clothier,  klo'THi.ur  n,  brethynwr,  dill- 
edydd  "  [trwsiad 

Clothing,  klo'THing  n,  dillad,  gwisgiad, 

Clotty,  klot'i  a,  tolchenog 

Cloud,  Idûŵd  n,  cwmwl,  nifwl:  vt,  cy- 
mylu;  tywyllu,  gorchuddio.  Cloud- 
capped,  â'i  ben  yn  y  cymylau 


Cloudbemes,  klûŵd'ber.îs  np,  mwyar 

berwyn  [claer 

Cloudless,  kluwd'les  a,  digwmwl,  eglur, 

Cloudy,  klûŵd'î   a,  cymylog,    tywyll; 

cuchiog 
Clough,  kluf  n,  dibyn,  gallt,  clegyr 
Clout,  kluwt  n,  clwt,  bril,  bretyn,  cad- 
ach:  vt,  clwtio;  hoeho  [aidd 

Clouterly,  klûŵ'tûr.lî  a,  annhaclus ;  llab- 
Clove,  klov  n,  ewin  garlleg ;  saith  pwys 

o  wlan ;  grawn  per  o'r  India 
Cloven,    klo'vn  pp. — Cleave.    Cloven- 
footed,  fforchog  ei  ewin,  ewinfforchog 
Clover,    klo'vur    n,    meilhon.    Clover- 
grass,  meillion-wair 
Clown,   kluwn  n,  drel,  lleban,  buach, 
drelyn,  taiog,  taiogyn;  croesan,  ffwl 
y  iFair,  digriftvas 
Clownish,  kliiw'nish  a,  trwsgl,  gwladaidd 
Clownishness,  kluw'nish.nes  n,  gwlad- 

eiddrwydd,  taiogrwydd 
Cloy,  kloi  vt,  digoni,  llenwi,  arddigoni 
Cloyless,  kloi'les  a,  nas  gellir  ei  ddigoni 
Cloyment,  kloi'ment  n,  digoniant,  gwala, 

Uawndid,  arddigoniant 
Club,  klub   n,   cnwpa,  pastwn;   cym- 
deithas  gydranol:   v,  pastynu;  cyf- 
uno  i  dalu.     Club-footed,  troedgam, 
troedglwp.      Club-headed,    penfawr, 
pendew.      Club-law,   cyfraith  arfau, 
nerth  arfau.  Club-room,  ystafell  cym- 
deithas 
Cluck,  kluk  vi,  clwcian,  clochdarddain 
Clue,  klii  n,  pellen,  edefyn ;  godreu  hwyl 
Clump,  klump  n,  cnwfF,  clamp,  cyff 
Clumps,  klumps  n,  delff,  lleban 
Clumsiness,    klum'zi.Bes    n,    anneheu- 
nvydd  [lledchwith 

Clumsy,  klum'zi    n,  trwsgl,  anfedrus, 
Clung,    klung   pt    &  pp. — Cling:    a, 

gwystyn,  celfain 
Cluster,  klus'tur  n,  swp,  sypyn,  pwn, 

bagwy :  v,  cydymsypio,  bagadu 
Clutch,  klutsh  n,  crafanc,  pawen ;  craf- 
angiad:  vt,  crafangu,  ysbachu  [trwst 
Clutter,  klut'ur  n,  dadwrdd,  cynhwrf, 
Clyster,  khs'tur  n,  chwistrell,  rhefrolch 
Coacervate,  ko.a.sur'vat  vt,  crugio 
Coach,  kb'tsh  n,  cerbyd.      Coach-box, 

cerbydgist.     Coach-house,  cerbytty 
Coachmaker,  kotsh'ma.kur  n,  saer  cer- 

bydau 
Coachman,  kotsh'man  n,  cerbydwr 
Coact,  ko.akt'  vi,  cydweithredu,  cyduno 
Coaction,  ko.ak'shun  n,  cydweithrediad ; 
gorfod  [weithredol 

Coactive,  ko.ak'tiv  a,  cydweithiol,  cyd- 
53 


ÇOE    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Coadjutant,  ko.aj'ii.tant  a,  cynnorthwyol 
Coadjutor,  ko.a.jii'tur  n,  cynnorthwywr, 

cyfnerthwr,  cydweithredwi- 
Coadjutress,     ko.a.ju'tres,     Coadjutrix, 
ko.a.jii'triks  n,  cynnorthwyes   [uniad 
Coadunition,    ko.ad.u.nish'un    n,    cyd- 
Coagent,    ko.a'jent    n,   cydweithredwi-, 
cydweithiwr  [ludio,  cydio 

Coagment,  ko.ag'ment  vt,  cyttyru ;  cyd- 
Coagulate,  ko.ag'ii.lat  v,  ceulo,  troi  yn 
geulad  [tolcheniad 

Coagulation,  kb'.ag.ii.la'shun  n,  ceulad, 
Coal,  köl  n,  glöyn ;  glo.    Burning  coals, 
marwor,  marwor  tanllyd.    Anthracite 
or  stone  coal,  glo  caled.     Bituminous 
or  soft  coal,  glo  rhinc,  glo  rhwym. 
Coal-pit,  pwll  glo,  globwll.      Coal- 
black,  du  iawn,  du  fel  y  glo 
Coalery,  ko'lur.i  n,  gwaith  glo,  glowaith 
Coalesce,  ko.a.les'  vi,  cydymuno,  cyduno 
Coalescence,   kÖ.â.les'ens    n,  cyduniad, 

cyssylltiad 
Coalescent,  kb'.a.les'ent  a,cyfunol ;  undwf 
Coahtion,  ko.a.lish'un  n,  undeb,    cyf- 

uniad,  cydiad ;  cynghreiriad 
Coaly,  kö'lî  a,  fel  glo ;  yn  cynnwys  glo 
Coaptation,  kb'.ap.tii'shun  n,  cyfaddas- 

iad,  cymhwysiad 
Coarct,  ko.arkt',  Coarctate,  ko.ark'tat 

vt,  cyfyngu ;  tynhau,  gwasgu 

Coarse,  ko'rs    a,   garw,    bras,    braisg; 

trwsgl;  gwael  [mhurdeb 

Coarseness,  ko'rs'nes  n,  garwedd;  am- 

Coast,  kost    n,  arfordir,    glan,   goror, 

cyffin :  vi,  hwyho  gyda'r  tir 
Coat,  kot  n,  cochl,  coban,  amwisg,  pais- 
wisg,  cot.  Great  coat,  côb  uchaf, 
hugan.  Coat  of  arms,  pais  arfau, 
arf  bais.  Coat  of  mail,  pais  ddm%  cad- 
bais,llurig  [hudo 

Coax,  koks  vt,  twyll-foddio ;  gwenieithio, 
Cob,  kob  n,  gwylan  lwyd ;  cybydd.   Cob- 
horse,  ceflyl  byr  cryf 
Cobalt,  ko'bolt  n,  math  o  adwyn 
Cobble,  kob'l  vt,  trwsio,  clytio,  bras- 
glytio,  trysglglytio  [brasglytiwi' 

Cobbler,  kob'lur  n,  cyweiriwr  esgidiau ; 
Cobcal,  kob'kal  n,  math  o  esgid 
Cobiron,  kob'i.urn  n,  brigwn,  boged 
Cobnut,    kob 'nut    n,   math  o  gneuen; 

chwareu  bechgyn 
Cobswan,  kob'swan  n,  yr  alarch  blaen 
Cobweb,  kob'web  n,  gwe'r  cor  [lliwio 
Cochineal,  kotsh.i.ml'  n,  math  o  bryf 
Cochlear,  kok'li.ur  n,  troell  Archimedes 
Cochleary,  kok'li.ur. î  a,  ar  ddull  troell, 
neu  granc  malwoden 


Cock,  kok  n,  ceiliog;  dwsel;  mwdwl; 
gwalc:  vt,  gwalcio;  codi,  syth-godi; 
mwdylu,    clo-drecio.      Cock-brained, 
penchwiban.     Cock-grass,  dail  troed 
y  ceiliog.  Cock-sure,  cwbl  sicr.  Heath- 
cock,  ceihog  du  [rosyn 
Cockade,    ko.kad'    n,    cernbleth,    het- 
Cockahoop,  kok'a.hwp  a,  gorhoenus 
Cockatrice,    kok'a.tris    n,    sai-ff    ddy- 

chymmygol 
Cockboat,  kokTbot  n,  cwch  Hong,  bad 
Cockcrowing,    kok'rö.ing    n,  caniad  y 

ceiliog ;  y  plygain 
Cocker,  kok'ur  vt,  cocru,  anwesu,  llochi 
Cockerel,    kok'ur.el    n,    cyw     ceiliog, 

ceiliogyn 
Cocket,  kok'et  n,  toll  ysgrifen :  a,  bywiog 
Cockfighting,  kok'fi'.ting  n,  ymladdfa 
ceiliogod  [fuddugol 

Cockhorse,  kok'hors  ad,  yn  falch ;  yn 
Cockle,  kokl  n,  ller,  gith,  ydig,  bulwg, 
lleren:    v,    crychu,   tolcio,   crebachu. 
Cockles,  cocos,  cocs,  rhythion.  Cockle- 
stairs,  grisiau  nydd-droellog 
Cockloft,  kok'loft  n,  croglofft 
Cockmatch,    kok'matsh    n,    ymladdfa 

ceüiogod 
Cockney,  kok'ni  n,  un  o  Lundain 
Cockpit,  kok 'pit  n,  twmpath  ceiliogod ; 
ystafell  y  clwyfedig  mewn  Hong  ryfel 
Cockroach,  kok  rötsh  n,  math  o  chwilen 
Cockscomb,  koks'kom  n,  crib  ceiliog; 
coegddyn  [prydnawn;  nos 

Cockshut,    kok'shut,  n,  hwyr,    ucher, 
Cockswain,  kok'sn  n,  badlywydd 
Cocoa,  koTio  n,  math  o  rawn  neu  graw- 
el;  diodlyn  o'r  unrhyw.    Cocoa-nut, 
math  o  gneuen  o'r  India 
Coctible,  kok'ti.bl  a,  hyferw,  berwadwy 
Coction,  kok'shun  n,  berwad 
Cod,  kod  n,  cibyn,  plisgyn;  y  penfras 
Coddle,  kod  1  vt,  benvi,  goferwi,  lledferwi 
Coddling,  kod'ling  n,  math  o  afal  berw- 
Code,  kod  n,  llyfr;  deddf-lyfr       [ad\vy 
Codex,  ko'deks  n,  deddf-lyfr  egl-n^ysig 
Codicil,    kod'i.sil    n,    ychwanegiad    at 
ew^llys  [effeithiad 

Coefficacy,   ko.ef  'î.kä.sî  n,  cyfallu,  cyd- 
Coefficiency,  ko.e.fish'en.si  n,  cyfachos- 

iaeth,  cydeífaiíh 
Coefficient,  ko.e.fish'ent  a,  cyweithiol 
Coemption,  ko.em'shun  n,  ollbrj'niad 
Coequal,  ko.i'kwul  a,  gogystal,  gogyf- 
uwch,  cydradd  [deb 

Coequality,  kö.î.kwol'ì.tî  n,  cydraddol- 
Coerce,  ko.urs'  vt,  cymhell,  gorfodi 
Coercion,  ko.ur'shun  n,  cymhelliad 
54 


ôrc;  läte,  line,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this:  j=dzh.         COL 


Coercive,  ko.ur'siv  a,  gorfodol 
Coessential,    ko.e.sen'shal    a,    cydban- 

fodol  [cydoed,  unoed 

Coetaneous,     kö.î.t;irnî.us      a,    cyfoed, 
Coeternal,     ko.i.tur'nal      a,     cyd-dra- 

gwyddol  [a,  cyfoed 

Coeval,  ko.i'val »,  eyfoedydd,cyfoesydd: 
Coevous,  k'J.i'vus  a,  cyfoed,  cyfoes 
Coexist,  ko.eg.zist'W,  cydfod,  cydhanfodi 
Coexistence,    ko.eg.zis'tens   n,    cydfod, 

cydhanfodiad 
Coexistent,  ko.eg.zis'tent  a,  cydhanfod- 
Coextend,  ko.eks.tend  vi,  cyfledu       [ol 
Coffee,  kof'i  n,  coffi 
Coffer,  kof'ur  n,  cist,  coffor,  trysorgist 
Coffin,  kof 'in  n,  arch  corff  marw ;  prenial, 

ysgrin :  vt,  dodi  mewn  arch 
Cog,  kog  v,  hudo,  siomi,  twyllo,  ffuantu . 

n,  dant  olwyn,  cocus       [grym,  nerth 
Cogency,  ko'jen.si  n,  dirni,  effeithioldeb, 
Cogent,  ko'jent  a,  grymus,  effeithiol 
Cogitate,  koj'Ltiit  vi,  meddylio,  ystyried 
Cogitation,  koj.i.ta'shun  n,  argynghyd, 
'  myfyriad,  myfyriaeth,  ystyriaeth 
Cogitative,  koj'i.ta.tiv  a,  meddylgar 
Cognate,  kog'nat  a,  cyfathrachol,  perth- 

ynasol,  cydryw 
Cognation,  kog.na'skun  re,tras,  carenydd 
Cognisee.  kog.m.zi'  n,  derbyniwr  dirwy 
Cognisor,  kog'ni.zur  n,  gorchymmynwr, 

dirwywr 
Cognition,    kog.nish'un    n,    adnabydd- 

iaeth,  gwybodaeth  [i'w  brofi 

Cognizable,    kog'ni.za.bl     a,    holadwy, 
Cognizance,    kog'nLzans    »,   gwybydd- 

iaeth,  chwihad  [enw 

Cognomen,  kog.no'men  n,  cyfenw,  llys- 
Cognominate,  kog.nom'i.niit  vt,  cyfenwi, 

llysenwi  [wybod,  chwiliadwy 

Cognoscible,  kog.nos'Lbl  a,  a  ellir  ei 
Cogue,  kog  n,  llestryn  pren 
Cohabit,  ko.hab'it  vi,  cydfyw,  cyd-drigo ; 

cydwelya  [wr 

Cohabitant,  ko.hab'i.tant  n,  cydannedd- 
Cohabitation,  ltö.hab.î.tä'shun  n,  cyd- 

dyaeth,  cyd-drigias 
Coheir,  ko.OY  n,  cydetifedd 
Cohere,  ko.hi'r'  vi,  ymlynu,   cydlynu, 

cytuno  [sondeb 

Coherence,  ko.hiYens  n,  eydlyniad,  cys- 
Coherent,  ko.hi'r 'ent  a,  cydlynol;  cytun; 

cysson  [rwymiad,  ymlyn 

Cohesion,  ko.hi'zhun  »,  eydlyniad,  cyf- 
Cohesive,  ko.ki'siv  a,  cydlynol,  glynol, 

gludiog  [ffrwyno 

Cohibit,    ko.hib'it    vt,    attal,    lluddias, 
Cohobate,  ko'ho.bat  vt,  ad-ddystyllio 


Cohort,  ko'hort  n,  mintai  o  filwyr  (500) 
Coif,  kôîf  n,  moled,  penwisg,  cap 
Coigne,  koin  n,  congl 
Coil,  koil  n,  rhaff  dorchedig ;  torch :  v, 

torchi  rhaff;  cylchddyrwyn ;  ymdorchi 
Coin,   kôîn  n,  arian  bath^  mwnai:   vt, 

bathu;  ffugio;  ffurfio  [bathol 

Coinage,   koi'naj   n,  bathiad;  yr  arian 
Coincide,  ko.in.s'id'  vi,  cytuno;  cydgyfar- 

fod;  cyd-daro,  cyfateb 
Coincidence,  ko.in'si.dens  n,  cytundeb 
Coincident,  kci.in'si.dent  a,  cyd-ddyg- 

wyddol;  cydredol 
Coistril,  kois'tril  n,  cachgi,  annewryn; 

cudyll,  curyll,  hebog 
Coit,  kôît  n,  coeten  [iad,  uniad 

Coition,  ko.ish'un  n,  cyd-dueddiad,  cyd- 
Cojoin,  ko.joln'  vt,  uno,  cytuno,  cyfuno 
Coke,  kok  n,  golosg,  golosglo,  marwor : 

v,  troi  yn  olosg 
Colander,  kul'an.dur  n,  hidl,  gwagr,  gogr 
Colation,  ko.la'shun,   Colature,    ko'la- 

tshur  n,  hidliad  [noden 

Colbertine,  kol.bur.tin'  n,  math  o  ys- 
Cold,  kold  a,  oer,  annwydog,  oerllyd; 

diawydd :  n,  oerni,  oerfel ;  annwyd,  gor- 

mwyth.     To  catch  cold,  cael  annwyd 
Coldish,  kbTdish  a,  oeraidd,  lied  oer 
Coldness,  kold'nes  n,  oerni,  oerfel,  oerder 
Colic,  kol'ik  n,  bolwst,  coluddwst 
Collapse,  ko.laps'  vi,  cydsyrthio ;  adfeilio 
Collar,    kol'ur    n,   torch,    gvrddfdoi'ch ; 

mynci;  penffestin:  vt,  llindagu 
Collate,   ko.lat'  vt,   cymharu;  chwilio; 

cyflëu,  rhoddi  [ystlys 

Collateral,  ko.lat'ur.al  a,  cyfochrol,  cyf- 
Collation,  ko.la'shun  n,  cymhariad ;  cyf- 

lwyniad;  gwledd  [lwynwr 

Collator,  ko.la'tur  n,  cymharwr;  cyf- 
Colleague,  ko.lig'  n,  cydswyddwr,  cyd- 

was,  cydweithredwr;  cyfaill 
Collect,  ko.lekt'  v,  casglu,  cynnull,  cryn- 

oi ;  ymgasglu,  ymgynnull 
Collect,  kol'ekt  n,  gweddi  fer 
Collection,  ko.lek'shun  n,  casgl,  casgliad 
Collective,  ko.lek'tiv  a,  cryno^  casgliadol 
Collector,  ko.lek'tur  n,  casglwi-;  tollwr, 

cyllidwr  [go^y,  clasgor 

College,  kol'ej  n,  brawdoliaeth ;  prif  ys- 
Collegian,  ko.li'ji.an  n,  aeîod  o  brif  ys- 

goldy;  ysgolwr  [ysgoldy 

Collegiate,  ko.lî'jî.ät  «,  perthynol  i  brif 
Collide,  ko.l'fd'  v,  gwrthdaro,  cyd-daro 
Collier,  kol'yur  n,  glöwr;  glolestr 
Colhery,  kol'yur.i  n,  gwaith  glo,   pwll 

glo,  glowaith  [iad 

Colligation,  kol.tga'shun  n,  cvds;lvm- 
55 


COM   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t<v=too,  tvvk=took; 


Colliquate,    kol'i.kwat    v,   toddi,    cyd- 

doddi;  meddalhau  [cyd-darawiad 
Collision,  ko.lizh'un  n,  gwrthdarawiad, 
Collocate,    kol'o.kat  vt,  cyflëu,  gosod, 

sefydlu  [gosodiad 

Collocation,  kol.o.ka'shun  n,  cyflead, 
Collocution,  kol.o.ku'shun  n,  ymddydd- 

an,  cyflafaredd 
Collogue,  ko.log'  vi,  mwynlitkio,  llithio 
Collop,  kol'up  n,  golwyth 
Colloquial,  ko.lu'kwi.al    a,   cydymddy- 

ddanol,  gwerinol  [nadledd 

Colloquy,  kol'o.kwi  n,  cylafaredd,  eyn- 
Collow,  kol'o  n,  parddu,  huddigl 
Colluctation,  kol.uk.ta'shun  n,  cydym- 

drechiad  [bradychu 

Collude,  ko.lUcT  vi,  cydwneyd  twyll, 
Collusion,  ko.lii'zhun  a,  cyd-dwyll,hoced 
Collusive,  ko.lii'siv  a,  cydifuantus,  twyll- 

odrus,  cydhocedus 
Colly,  kol'i  vt,  pardduo:  n,  parddu 
Colon,  ko'lun  n,  gorwahannod  ( :  ) ;  y  col- 

uddyn  mawr 
Colonel,  kur.nel  n,  milwriad 
Colonize,  kol'o.niz  vt,  trefiannu,  poblogi 
Colonnade,  kol.o.nad'  n,  colofnedd,  col- 

oth-rcs 
Colony,  kol'o.ni  n,  trefedigion;  trefedig- 

aeth,  gwladychfa  [fawr 

Colophonite,  kol'o.fon.'it  n,  maen  gwerth- 
Colophony,  kol'o.fon.i  n,  ystor  du,  pyz 
Colorate,  kul'ur.itt  a,  lliwiedig,  goliwiol 
Colossus,  ko.los'us  n,  delw  fawr 
Colour,   kul'ur  n,  lliw,  eiliw;  gwawr; 

ffug,  rhith ;  Human,  baner :  v,  lliwio ; 

ymliwio,  cochi,  gwrido;  ffugio 
Colourable,  kul'ur.a.bl  a,  golygus,  hardd- 

deg;  tebygol 
Colt,  kbit  n,  ebol ;  llwdn,  fBlog.     Colt's 

foot,  Uysiau  cam  yr  ebol  [lomen 

Columbine,  kol'um.bin  n,  troed  y  go- 
Columbary,  kol'um.bur.i  n,  colomendy 
Column,  kol'um  n,  colofn,   cynnalbost, 

post,  piler 
Coma,  ko'ma  n,  cwsg,  gorchwsg ;  blew 

planigyn;  pelydrau  planed 
Comate,  ko.mat'  n,  cydymaith,  cyfaill 
Comate,  kom'iit  a,  blewog,  jielydrog 
Comatose,  ko'ma.tos  a,  cysgiadol 
Comb,  kSm  n,  crib ;  ysgrafell :  vt,  cribo 
Combat,  kum'bat  n,  trin,  ymgyrch,  ym- 

ryson,    ornest,    trafod:    vt,    ymkdd, 

gwrthsefyll  [rhyswr 

Combatant,  kum'ba.tant  n,  ornestwr, 
Combinate,    kom'bi.niit    «,    dywedd'iol, 

sefydledig  [deb,  cydfwriad 

Combination,  kom.bi.na'shun  n,  cytun- 


Combine,  kum'b'in'  v,  cydymgyssylltu ; 

cyssoddi,  cyssylltu,  cymmysgu 
Combustible,  kum.bus'ti.bl  a,  hylosg 
Combustion,  kum.bus'tshun  n,  llosgiad 
Come,  kum    (came,  come)  vi.  dyfod, 

dynesu.     To  come  near,  nesäu.     To 

come  to  pass,  dygwydd.  dygwyddo 
Comedian,  kum. î'duan  n,  digrifchVareu- 

ydd,  cvmwawdydd  [cymwawd 

Comedy,    kom'i.di  n,   chwardd-draeth, 
Comeliness,  kum'lLnes  n,  glendid,  piyd- 

ferthwch,  barddwch  [hardd 

Comely,  kum'li  a,  glân,  gweddus,  teg, 
Comet,  kom'et  n,  seren  gynffonog,  seren 

wib  [felusion 

Comfits,  kum'fits  np,  ancwynion,  sych- 
Comfort,  kum'furt  n,  cysur ;  hyfrydwc'a : 

vt,  cysuro,  dyddanu 
Comfortable,  kum'fur.ta.bl  a,  cysurus, 

dyddanus;  hyfryd  [annyddan 

Comfortless,    kum'furt.les    a,   digysu", 
Comic,  kom'ik,   Comical,  kom'i.kal  «, 

digrif,  arabeddus,  ysmala,  ffeinig 
Comitia,  ko.mish'a  np,  cymmanfaoedd 
Comitial,  ko.mish'al  a,  cymmanfaol 
Comity,  kom'i.ti  n,  moesgarwch 
Comma,  kom'a  n,  rhagwahannod  (,) 
Command,  ku.mand'  n,  arch,  archiad, 

gorchymmyn ;  awdurdod,  llywodraeth : 

vt,  erchi,  llywio,  rheoli 
Commandant,     kom.an.dant'    n,    pen- 

llywydd,  gwarchodlu 
Commander,    ku.man'dur   n,    penaeth, 

penciwdod.    Commander  in  chief,  cad- 

lyw,  penllywydd  [chymmyn,  arch 
Commandment,  ku.mand'ment  n,  gor- 
Commark,   ku.mark'    n,  cyffin,   terfyn 

gwlad  [defhydd 

Commaterial,   kom.ft.ti'r'i.al  a,  o'r  un 
Commemorable,  ku.mem'o.ra.bl  a,  gwiw- 

gof  [cadw  coffa,  cofio 

Commemorate,  ku.  mem'ö.rüt  vt,  coff  äu, 
Commemoration,    ku.mem.o.ra'shun   n, 

coftadwriaeth ;  cofwyl  [wyn 

Commence,  ku.meos'  v,  dechreu,  cych- 
Commencement,  ku.mens'ment  n,  dech- 

reuad,  cychwyniad  [mol 

Commend,  ku.mend'  vt,  cyflwyno,  can- 
Commendable,  ku.men'da.bl  a,  eanmol- 

adwy.  clodwiw  [eglwysfudd 

Commendam,     ku.men'dam    n,     gwag 
Commendation,  kom.en.dii'shun  n,  can- 

moliaeth,  clod  [moliaethol 

Commendatory,  ku.men'da.tur.i  a,  can- 
Commensurability,ku.men.shü.râ.birî.tî 
),  cymmesuroldeb  [cymmesurol 


Commensurable, 


ku.men^hu.ra.bl 
56 


ore;  läte,  l'íne,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  rais;  j=dzh.      COM 


Commensurate,  ku.men'shii.riit  vt,  cym- 

mesuro,  cyfartalu :  a,  cyfartal,  cyfaddas 
Commensuration,  ku.men.shu.ra  shun  n, 

cymmesuriad 
Comment,  kom'ent  vi,  sylwi,  esbonio. 

eglurhau,    arnodi:    n,   nod,    sylwad. 

sylwnod,  esboniad 
Commentary,  kom.en.tur'i  n,  eglurhâd, 

agoriad,  sylwad,  esboniad 
Commentator,  kom'en.ta.tur  n,  esbon- 

iwr,  sylwedydd 
Commentitious,  kom.en.tish'us   a,  dy- 

chymmygol,  ffugiol  [cyweithas 

Commerce,     komurs     n,    tramidiaeth, 
Commercial,   ku.mur'shal   a,  trafhidol, 

masnaehol  [symmud  trigias 

Commigrate,    kom'i.grat    vi,    cydfudo, 
Commination,  kom.i.na'shun  n,  bygytk- 

iad,  bygyliad  [iol 

Comminatory,  ku.min'il.tur.i  a,  bygyth- 
Commingle,  ku.ming'gl  v,   cymmysgu, 

cymhtìtho  [urio 

Comminute,  kom'i.nut  vt,  manfalu,  mal- 
Comminution,  kom.i.nu'shun  n,  man- 

faliad,  llychiad  [iadwy 

Commiserable,  ku.miz'ur.a.bl  a,  tostur- 
Commiserate,  ku.miz'ur.iit  vt,  tosturio, 

trugarhau  [tostur,  cydymdeimlad 
Commiseration,  ku.miz.u.ra'shun  n, 
Commissariat,  kom.i.se'r'i.at  n,  y  swydd- 

wyr  mewn  byddin  sydd  yn  edrych  ar 

ol  y  bwyd  a  deihyddiau  rhyfel,  cad- 

ddarparw^  cad-ddh-prwy^vyr 
Commissary,    kom'is.ur.i    n,    rhaglaw, 

dirprwywr,  arswyddog 
Commission,  ku.mish'un  n,  gorchym- 

myniad,negesiaeth,  archiad;  dirprwy, 

dirprwyaeth,  arswyddogaeth ;  gwneu- 

thuriad:    v,  awdurdodi,  sw}rddo 
Commissioner,    ku.mish'un.ur   n,    dir- 

prwywr,  dirprwyadur,  negesydd 
Commissure,    ku.mish'ur    n,    cymmal, 

gwniad,  cysswllt 
Commit,  ku.mit'  vt,  gorchymmyn ;  cyf- 

lawnu,  gwneyd;  traddodi;  cyflwyno; 

b\vrw  i  [carchar-warant 

Commitment,  ku.mit'ment  n,  traddodiad ; 
Committee,  ku'mit'irc,  cyfeistedd,  pwyll- 

gor.    Members  of  a  committee,  cyf- 

eisteddwyr 
Commix,    ku.miks'   v,    cydgymmysgu, 

cymhlitho ;  cydymgymmysgu 
Commixion,  ku.mik'siiun  n,  cymmysgiad 
Commode,  kn.mod'  n,  math  o  benẁisg 

benyw;  troethstol 
Commodious,    ku.mo'di.us    a,   cyflëus; 

cymhwys,  cyfaddas,  defnyddiol 


Comrnodiousness,  ku.mo'di.us.nes  n, 
cymhwysder,  helaethder,  eangder 

Commodity,  ku.mod'i.ti  n,  ced,  lies, 
buddioldeb,  elw ;  nwyf,  nwydd,  daoedd 
masnaehol  [is-lyngeswr 

Commodore,  kom'o.do'r  n,  mor-raglaw, 

Common,  kom'un  n,  tir  cyffredin,  cyttir : 
a,  cyffredin ;  gwael ;  arferol,  cynnefin : 
v,  cydfwyta ;  cydbori.  Common  law, 
y  gyfraith  draddodiadol.  Common 
pleas,  yr  ail  lŷs  gwladol.  Common- 
place, cyffredin,  arferol.  Common- 
place book,  nodlyfr,  coflyfr.  Book 
of  Common  Prayer,  Llyfr  Gweddi 
Gyffredin  [bori 

Commonage,  kom'un.aj  n,  hawl  i  gyd- 

Conunonalty,  kom'un.al.ti  n,  y  werin, 
y  cyffredin  [cyffredinwr 

Commoner,    kom'un.ur    n,    gwrengwr; 

Commonition,  kom.o.nish'un  n,  rhy- 
budd,  cynghor  [edd;  cyfraniad 

Commonness,  kom'un.es    n,    cyffredin- 

Commons,  kom'unz  n,  cyfymborth; 
cyffrediniaid. — Common.  House  of 
Commons,  Ty  y  Cyffredin 

Commonwealth,  kom'un.welth  n,  gwlad- 
wriaeth;  gweriniaeth 

Commorance,  kom'o.rans  n,  annedd 

Commorant,  kom'o.rant  a,  trigiannol 

Commot,  ko.mut  n,  cwmmwd 

Commotion,  ku.mo'shun  n,  afionyddweh, 
cyffro,  cyffroad,  cjmhwrf,  terfysg 

Commove,  ku.mwv'  vt,  cyffroi,  aflon- 
yddu,  terfysgu 

Commune,  ku.mun'  vi,  ymddyddan, 
chwedleua;  cymmuno 

Communicable,  ku.mu'ni.ka.bl  a,  cyf- 
ranadwy  [n,  hygyrchedd 

Communicableness,    ku.mu'ni.ka.bl.nes 

Communicant,  ku.mii'ni.kant  n,  cym- 
munwr;  cyfranwr 

Communicate,  ku.mti'm.kat  v,cymmuno ; 
cyfranu ;  hysbysu,  mynegu 

Communication,  ku.mii.ni.ka'shun  n, 
cyfranogiad,  cydymddyddan ;  rhydd- 
di-amwy ;  ffordd,  tramwyfa 

Communicative,  ku.mü'ni.kä.tiv  a,  cyf- 
rangar,  rhydd  feddwl      [cymmundeb 

Communion,  ku.mu'm.un  n,  cymmun, 

Commimity,  ku.mü'nî.tî  n,  gweriniaeth, 
gwladwriaeth,  y  cyffredin 

Commutable,  ku.mii'ta.bl  a,  newidiadwy 

Commutation,  kom.ii.ta'shun  n,  cyf- 
newidiaeth  [ymaith  gosp 

Commute,  ku.miit'  vt,  cyfnewid ;  prynu 

Compact,  kom'pakt  n,  cytundeb,  cyf- 
ammod,  cynghrair 

57 


COM  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\Vk=took; 


Compact,  kum.pakt'  a,  cryno,   taclus, 

cynnwys,  cysbell,  cymhen;  . cadarn- 

gryf:  v,  cytuno;  cyfuno;  cyfammodi 
Compactness,  kum.pakt'nes  n,  crynoder, 

cynnwysder;  ffyrder,  cadernid 
Compacture,    kum.paktshur    n,    cyd- 

gyssylltiad,  cysswllt  [cyfddeseb 

Compages,  kum.pä'jîz  {p  compages)  n, 
Compagination,     kum.paj  ina  shun    n, 

cyfunedd,  uniant  [cyfaill,  cydwr 

Companion,  kum.pan'yun  n,  cydymaith, 
Company,    kum'pa.ni     n^   cymdeithas, 

cymdaith;  cymdeithion;  cydgyfuniad 
Comparable,   kora'pur.a.bl   a,   cymhar- 

adwy ;  i'w  gystadlu,  tebyg,  cyffelyb 
Comparative,  kum.par'a.tiv  a,  cymhar- 

iaethol,  cymharol 
Compare,    kum.pe'r'     n,    cymhariaeth, 

cystadliad :  vt,  cymharu,  cydraddu 
Comparison,    kum.par'i.sn  n,  cymhar- 
iaeth, cyffelybiaeth 
Compart,  kum.part'  vt,  parthu,  rhanu 
Compartition,  kom.par.tish'un  »,  dos- 

barthiad,  rhaniad,  dosraniad 
Compartment,     kum.part'ment,     Com- 

partiment,  kum.par'ti.ment  n,  rhan 
Compass,   kum'pas    n,   cwmpas,  cwm- 

pawd,  cylch,  amgylckedd ;  onglyr :  vt, 

amgylchu,  cwmpasu;  dwyni  ben;  cael 
Compasses,  kum.pas'iz  np,  cwmpodau 
Compassion,    kum.pashun    n,    tosturi, 

trugaredd,  cydymdeimlad 
Compassionate,  kum.pash'un.at  a,  tost- 

unol,  trugarog :  vt,  tosturio 
Compatibility,  kom.pat.î.bil'î.tî  n,  cyd- 

weddoldeb  [cydunol 

Compatible,  kum.pat'i.bl  a,  cydweddol, 
Compatriot,  kum.p'a'tri.ut  n,  cydwleid- 

iad,  cydwladwr,  cywladwr 
Compeer,  kum.pi'r'  n,  cyfurddor,  cyd- 

raddwr :  v,  cydraddio,  cystadlu 
Compel,   kum.pel'   vt,   cymhell,    dirgy- 

mnell,  gorfodi  [cyfarchiad 

Compellation,    kom.pe.Ui'shun    n,    dull 
Compendious,    kum.pen'di.us    a,    cyn- 

nwysfawr,  byr,  cryno 
Compendium,  kum.pen'di.um  n,  cryn- 

odeb,  talfyriad 
Compensate,    kum.pen'sat,    Compense, 

kum.pens'  vt,  talu,  gwneuthur  iawn, 

gwobrwyo;  iawnu 
Compensation,  kom.pen.sa'shun  n,  tâl, 

iawn,  boddloniad;     iawn-dâl,   cyfar- 

bwysiad  [gohirio 

Comperendinate,  kom.pur.en'di.nat    vt, 
Compete,  kum.pit'  vi,  cydymgeisio,  cyd- 

geisio;  cystadlu,  yragystadlu 


Competence,  kom'pi.tens,  Competency, 

kom'pi.ten.si    n,    cyfraid,    cyfaddas- 

rwydd,  gweddeidd-ran;  digoiiedd 
Competent,    kom'pi.tent    a,    cymhwys, 

digonol,  addas  [gweddus 

Competible,  kum.pet'i.bl  a,  cydweddawl, 
Competition,  kom.pi.tish'un  n,  cydgais, 

cyfynuyson,  cystadleuaeth  [geisiwr 
Competitor,  kum.pet'i.tur  n,  cydym- 
Compilation,  kom.pi.la'shun  n,  casgliad 
Compile,  kum.pil'  vt,  casglu,  cyfansoddi 
Complacency,  kum.pla'sen.si,  Compla- 
cence, kum.plii'sens  n,  ymfoddloniad, 

addfwynder,  ymhyfrydiad,  cymmod- 

lonedd  [cyfoddus,  boddlawn 

Complacent,    kum.pla'sent  a,   hynaws, 
Complain,  kum.plan'  vt,  ackwyn,  cwyno; 

beio,  grwgnach  [wr;  hawlblaid 

Complaiuant,  kum.pla'nant  n,  achwyn- 
Complaisance,  kom.plii.zans'   n,  moes- 

ganvch,  hynawsedd  [boneddigaidd 
Complaisant,  kom.pla.zant'  a,  hynaws, 
Complanate,    kum.pla'nat,     Complane, 

kum.plan'  vt,  llyfnhau 
Complement,  kom'pli.ment  n,  cyflenwad, 

llawnrif  [lenwol 

Complemental,  kom.pli.men'tal  a,  cyf- 
Complete,  kum.plit'  a,  perffaith,  hollol, 

cydol,    cwbl,    cyfan:    vt,  perfFeithio, 

cwblhau,  cyflawnu 
Completeness,  kum.plit'nes  n,  perffeith- 

rwydd,  cyflawnder  [perffeithiad 

Completion,  kum.pli'shun  n,  cwblhâd, 
Completory,  kompli.tur.i    n,  y  weddi 

olaf  [rys;  cymhlyg 

Complex,  kom'pleks  a,  amrywiog;  dy- 
Complexion,    kum.plek'shun    «,    hoen, 

gwedd,  pryd,  gwawr,  gwynebliw 
Comphance,  kum.pli'ans  n,  cydsyniad, 

ymroddiad  [ufudd,  hyblyg 

Compliant,    kum.pli'ant    a,    cyds}miol, 
Complicate,    kom'pli.kiit    a,    cymblyg, 

cymhleth;     dyrys:      vt,     cymhlygu, 

cymmysgu;  dyrysu 
Complication,   kom.pli.ka'shun    n,    cy- 

mhlygiad,  cymhhthiad 
Complice,  kom'plis  n,  eyfranogwr 
Complicity,  kom.phs'i.ti  n,  cyfranogaeth 
Compliment,  kom'pli.ment  n,  moesair, 

cyiarchiad:  v,  moesgyfarch;  trnthio 
Complimental,  kom.pli.men'tal  a,  moefe 

awg,  moesgar  [anerchol 

Complimentary,     kom.pli.men  tur.î    a, 
Compline,  kom'plin  n,  y  weddi  olaf 
Complot,  kom'plot  n,  cydfwriad,  cyd- 

frad:  v,  cydlunio,  cydi\vi-iadu 
Comply,  kum.pli"  vi,  cydsvnio,  ymroddi 
58 


ôre;  läte;  Tine,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


CON 


Component,    knm.pu'nent    a,  ansoddol, 

cyfansoddol  [weddu 

Comport,  kum.po'rt'  v,  cytuno;  ym- 
Comport,  kom'purt,  Comportment,  kum- 

pö  rt'ment  n,  ymddygiad 
Comportable,     kum.po'r'ta.bl     a,     cy- 

ngweddol,  gweddus  [llonyddu,  tawelu 
Compose,  kum.poz'  vt,  cyfansoddi; 
Composedness,  kum.po'zed.nes  n,  taw- 

elwch,  arafwch,  llonyddwch 
Composition,  kom.po.zish'un  n,  cyfan- 

soddiad;  cymmysgiad;  cymmod 
Compositor,  kum.pos'i.tur  n,  cyssodydd ; 

cytansoddwr 
Compost,  kom'pust,  Composture,  kum- 

pos'tshûr  n,  tail,  gwrtaeth 
Compost,  kum.post'  vt,  teilo,  gwrteithio 
Composure,kum.pö'zhm-«,trefii,agwedd; 

tawelwch  [yfed,  cyfeddach 

Compotation,  kom.po.ta'shun  n,  cyd- 
Compound,   koni'puwnd    n,   cyssawdd; 

gair  cyfansawdd :  a,  cymmysg,  cyfan- 

sawdd.     Compound  interest,  adlog 
Compound,  kum.puwnd'  v,  cymmysgu ; 

cyfrandalu  [amgyffred 

Comprehend,  kom.pri.hend'  n,  cynnwys ; 
Compreheusibility,  kom.prî.hen.sî.bil'î.tí 

n,  amgyffrediad,  amgyfiredoldeb 
Comprehensible,     kom.pri.hen'si.bl     a, 

dirnad-w-y,  amgyiFredadwy 
Comprehension,  kom.pri.hen'shun  n,  am- 

gyfired,  dirnadaeth 
Comprehensive,  kom.pri.hen'siv  a,  cyr- 

haeddgar;  cyimwysfawr 
Compress,   kum.pres'  vt,  gwasgu,  dir- 

wasgu,     cydwasgu:    n,    gwasgdusw 

llawfeddyg 
Compressible,  kum.pres'i.bl  a,  cydwasg- 

adwy  [iad,  cyngwasg 

Compression,  kum.presh'un  n,  cydwasg- 
Compressive,  kum.pres'iv  a,  gwasgiadol 
Compressure,  kum.presh'ur   n,  gwasg- 

iad,  cydwasgiad  [dealliad 

Comprisal,  kum.pr'i'zal  n,  cynnwysiad, 
Comprise,  kum.pri'z'  vt,  amgyffred,  cyn- 
nwys, dal  [brofiad,  arwiriant 
Comprobation,  kom.pro.ba'shun  n,  cyd- 
Compromise,    kom'pro.m'iz    n,  cyfadd- 

awd,  cytundeb :  vt,  cyfaddaw,  cylafar- 
Compt,  komt  a,  hoew,  sionc  [eddu 

Comptrol,  kon.trol'. — Control 
Compulsative,  kum.pul'sa.tiv  a,  cymhell- 

iadol  [mhelliadol,  gorfodol 

Compulsatory,  kum.pul'sâ.tm\î  a,  cy- 
Compulsion,  kum.pul'shun  n,  dirdrais, 

dirgymhelliad,  gori'od,  gorfodaeth 
Compulsive,  kum.pul'siv  a,  gorfodol 


Compulsory,  kum.pul'sur.i  a,  gorfodol, 

cymhelliadol 
Compunction,  kum.pungk'shun  n,  dwys- 

bigiad ;  edifeirwch ;  cnoad  cydwybod 
Compurgation,  kom.pm-.ga'shun  n,  tyst- 

iad  dros  arall 
Computable,  kum.pu'ta.bl  a,  cyfrifadwy 
Computant,  kum.pii'tant  n,  cyfi-ifwr 
Computation,  kom.pii.ta'shun  n,  c)-frif, 

cyrrffiad;  amcan-gyfrif 
Compute,  kum.put'  vt,  cyfiifo  ;    bwrw 

cyirif  [fihvr 

Comrade,  kom'rad  n,  cydymaith ;  cyd- 
Con-,  Co-,  Cog-,  Col-,  Com-,  Cor- px,  o'r 

un  ystyr  â  cy-,  cyd-,  cyf-,  cyn-,  cys- 
Con,  kon  vt,  efrydu,  myfyrio ;  dirnad 
Concamerate,  kon.kam'ur.at  vt,  mydu, 

cronglwydo  [wyno 

Concatenate,  kon.kat'i.nat  vt,  cydgad- 
Concatenation,  kon.kat.i.na'shun  n,  cyd- 

gadwyniad;  rhes  olynol 
Concause,  kon.koz'  n,  cyfachos 
Concave,  kong'kav  a,  cau,  ceuol ;  rhonca 
Concavity,  kon.kav'i.ti  n,  ceuedd,  ceudod 
Conceal,  kon.su'  vt,  cuddio,  celu,  celcio, 

dirgelu  [celadwy 

Concealable,  kon.si'la.bl  a,  cuddiadwy, 
Concealment,  kon.sil'ment  n,  celedigaeth ; 

cuddfa  [addef 

Concede,  kon.sid'  vt,  cysbeidio ;  caniatäu, 
Conceit,  kon.sit'  n,  tyb,  coegdyb ;  hunan- 

dyb,  balchder :  v,tybio;  dychymmygu. 

Conceited,  hunan-dybus,  mympwyol 
Conceivable,  kon.si'va.bl  a,tebygol;  am- 

gyflfredadwy,  dirnadwy 
Conceive,  kon.siv'  v,  amgyffred,  deall,  dir- 
nad ;  tybied ;  dychymmygu ;  beichiogi 
Concent,  kon.sent'  n,  cynghanedd,  cys- 

sondeb,  cyd  sain 
Concentrate,  kon.sen'trat  vi,canolgasglu, 

cymherfeddu  [gasgliad 

Concentration,  kon. sen.tr  ä'shun  n,  canol- 
Concentre,  kon.sen'tur  v,  cydgyfarfod 
Concentric,    kon.sen'trik,   Concentrical, 

kon.sen'tri.kal  a,  cymherfeddol 
Concentual,  kon.sen'tshii.al  n,  cynghan- 

eddol  [dhnadadwy 

Conceptible,  kon.sep'ti.bl  a,  dealladwy, 
Conception,  kon.sep'shun  n,  amgyffred, 

dirnadaeth;  beichiogiad 
Concern,  kon.siim'  n,  neges,  gorchwyl, 

achos,  trafferth,  gofal ;  dyddordeb ;  cur, 

gofid :  vt,  perthynu,  deiryd,  trafferthu. 

To  be  concerned  at,  bod  yn  flin  am. 

Concerning,  am,  yn  achos,  yng  nghylch, 

mewn  perthynas  i       [deb;  gorchwyl 
Concernment,  kon.surn'ment  n,  dyddor- 
59 


CON  path,  fat,  Gre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁks=took ; 


Concert,   kon'sfirt    n,    cydgynghanedd, 

cyngherdd  ;  cydgynghor 
Concert,    kon.surt'  vt,   cydlunio,    cyd- 

drefnu,  cydbwyso,  cydgynllunio 
Concession,    kon.sesh'un    n,    addefiad, 

caniatâd,  goddefiad  [goddefol 

Concessive,  kon.ses'iv  a,  caniataol, 
Conch,  kongk  n,  cragen  pysgodyn  [ydd 
Conchologist,  kong.kol'o.jist  n,  cregyn- 
Conchology,  kong.kol'o.ji  n,  cregyniaeth 
Conciliate,  kon.sil'i.at  vt,  boddloni,  dy- 

huddo,  heddychu,  cymmodi 
Conciliation,    kon.sil.La'shun    n,   cym- 

modiad,  heddychiad  [dyhuddwr 

Conciliator,  kon.sil'i.a.tur  n,  cymmodwr, 
Conciliatory,    kon.sil'ya.tur.i    a,    cym- 

modol,  dyhuddol  [cydweddiad 

Concinnity,  kon.sin'Lti  n,  dillynedd, 
Concinnous,  kon.sin'us  a,  cryno,  gwedd- 

us,  destlus  [fawr 

Concise,  kon.s'is'  a,  byr,  cryno,  cynnwys- 
Conciseness,  kon.s'is'nes  n,  byrder,  cyn- 

nwysder,  crynodeb 
Concision,  kon.sizh'un  n,  cyd-doriad 
Concitation,  kon.si.ta'shun  n,  twrf,  cy- 

nhyrfiad  [floedd,  banllef 

Conclamation,  kong.kla.ma'shun  n,  cyd- 
Conclave,   kong'klav   n,   cymmanfa  yr 

isbabyddion;  cyfarfod  dirgel,  cyfarfod 

dan  glo 
Conclude,  kon.kllid'  v,  diweddu,  dybenu, 

cwblhau;  penderfynu,  bamu 
Conclusion,  kon.klii' zhun  n,  diweddglo, 

cload,  terfyniad;  canljiiiad 
Conclusive,  kon.klii'siv  a,  penderfynol, 

diymwad  [cydgeulo 

Concoagulate,  kong.ko.ag'u.lat  vt,  ceulo, 
Concoct,  kon.kokt'  vt,  treulio  yn  y  cylla ; 

berwi ;  llunio,  dyfeisio  [cydferwad 
Concoction,  kon.kok'shun  n,  treuhad ; 
Concomitance,  kon.kom'i.taus   n,  cyd- 

fynediad,  cyd-darawiad 
Concomitant,  kon.kom'i.tant  a,  cydfod- 

awl,    cydredol,    cydfynedol:  n,  cyd- 

ymaith,  cyd-deithiwr' 
Concord,  kong'kord  n,  cydgord,  cyfun- 

deb ;  cyssonedd,  cydweddiad 
Concord,  kon.kord'  vi,  cydfod,  cytuno, 

cydgordio 
Concordance,  kon.kor'dans    n,    cytun- 

iaeth ;  mynegai,  mynegeir,  dangoseg 
Concordant,    kon.kor'dant    a,  cŷtunol, 

unfeddwl,  cysson,  cydgordiol 
Concordate,  kon.kor'dat  n,  cyfammod 
Concorporate,  kon.kor'po.rat    vt,  cyd- 

gorffori  cydgasgliad 

Concourse,  kong'ko'rs  n,  tyrfa,  cyrchfa, 


Concreate,  kon.kn.at'  vt,  cydgreu 
Concrete,  kon.lmt'  v,  cyd-dyru,  casglu 
Concrete,  kong'krit  a,  cydgorflbredig :  n, 

cymmrwd,  morter 
Concretion,   kon.kri'shun    n,  cydgorff- 

oriad  [dra 

Concubinage,  kon.kii'bi.naj    n,   putein- 
Concubine,  kongTcu.b'in    n,  gordderch, 

cyffoden,  putain,  gordderchfun 
Conculcate,  kon.kul'kat  vt,  sathru,  sarnu 
Concupiscence,  kon.kii'pis.ens  n,  chwant ; 

anlladrwydd  [anllad 

Concupiscent,  kon.kii'pis.ent  a,  trythyll, 
Concur,  kon.kur'  vi,  cytuno,  cydsynied 
Concurrence,  kon.kur'ens  n,  cydrediad, 

cyduniad,  cydsyniad  [unol 

Concurrent,  kon.kur'ent  a,  cydredol,  cyd- 
Concussion,  kon.kush'un  n,  ysgydwad, 

ysgytiad  [cynhyrfiol 

Concussive,     kon.kus'iv     a,     ysgytiol, 
Condemn,  kon.dem'  vt,  euogfarnu,  dy- 

farnu,  collfarnu  [damniol 

Condemnable,  kon.dem'na.bl   o,   beius; 
Condemnation,  kon.dem.na'shun  n,  coll- 

farniad,  collfarn,  dyfarniad  [farnol 
Condemnatory,  kon.dem'na.tur.i  a,  coil- 
Condensate,  kon.den'sat    vt,  cyd-dew- 

ychu,  cyd-ddwyso 
Condensation,  kon.den.sä'shun  n,  cyd- 

dewychiad,  d'wysiad 
Condense,  kon.dens'  v,  tewychu,  tewhau, 

dwysäu :  a,  tew,  dwys  [edd 

Condensity,kon.den'sî.tîn,tewedd,dwys- 
Conder,  kon'dur  n,  arweinydd  pysgotwyr 
Condescend,  kon.di.send'  vi,  ymostwng 
Condescension,  kon.di.sen'shun  n,  ym- 

blygiad,  iselfrydedd,  hynawsedd,  di- 

falchedd  [iannol,  rhyglyddol 

Condign,  kon.di'n'  a,   dyledus,  haedd- 
Condignity,    kon.dig'm.ti   n,  gwiwdeb, 

rhyglyd'diant  [cyffaith 

Condiment,  kon'di.ment  n,  cyffeithiad; 
Condite,  kon.d'i't'  vt,  cyffeithio ;  halltu 
Condite,  kon'd'it  a,  cyffeithiedig 
Condition,  kon.dish'un  n,  cyflwr,  helynt, 

sefyllfa;     ansawdd,     tuedd;    gradd; 

ammod :  vi,  ammodi 
Conditional,  kon.dish'un.al  a,  ammodol, 

tan  ammodau  [modedig 

Conditionary,  kon.dish'un.ur.i    a,  am- 
Condole,  kon.dbT  v,  cydalaru,  cydgwyno, 

cydofidio 
Condolement,  kon.dbTment  n,  cydym- 

deimlad,  cydgwyn  [cydofidiad 

Condolence/ kon.do'lens    n,   cydalaeth, 
Condonation,  kon.do.na'shun  n,  madd- 

euad,  maddeuant 

60 


öre ;  läte ;  l'íne,  no,  müte ;  she,  zh=rz  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      CON 


Condone,  kon.don'  vt,  maddeu,  pardynu 
Condor,  kon'dur  n,  aderyn  tra  mawr  yn 

cartrefu  yn  America  Ddeheuol 
Conduce,  kon.diis'  vi,  cydarwain,  cyd- 

dueddu;  bod  o  les  [cynnorthwyol 
Conducible,  kon.du'si.bl  a,  llesiadol, 
Conducive,  kon.dii'siv  a,gwasanaethgar, 

gweinyddol  [arweddiad 

Conduct,  kon'dukt  n,  ymddygiad,  ym- 
Conduct,  kon.dukt'  vt,  ymarweddu ;  ar- 

wain;  trefhu  [cyfarwyddwr 

Conduetor,   kon.duk'tur  n,  arweinydd; 
Conduit,  kun'dit  n,  dyfrlle,  dyfr-bibell 
Cone,  kön    n,  cyfan-gorff    cyfddull  â 

thorth  siwgr,  con ;  hirgrwnell 
Coney,  kci'm  n,  cwningen,  ffiogen 
Confabulate,    kon.fab'u.liit    vi,    siarad, 

chwedleua,  cydymgornio 
Confabulation,  kon.fab.u.la'shun  n,  ym- 

ddyddan,  siaradach 
Confect.kon.fekt'  vi.cymmysgu.  cyffeithio 
Confect,  kon'fekt,  Confection,  kon.fek'- 

shun  n,  cyffaith;  ancwyn  [ffeithiwr 
Confectioner,  kon.fek'shun.ur  n,  cy- 
Confectionery,  kon.fek'shun.ur.l  n,  cy- 

ffeithiau,  ancwyn,  ammeuthyn 
Confectory,  kon.fek'tur.i  n,  cyffeithdy 
Confederacy,  kon.fed'ur.a.sl  n,  cynghrair, 

cydfwriad,  cyfundeb 
Confederate,  kon.fed'ur.at  n,  cynghreir- 

iwr,  cynghreiriad,  cysswynwr :  v,  cy- 

nghreirio,  cydfwriadu,  cydbleidio:  a, 

cydbleidiol,  cynghreiriol 
Confederation,      kon.fed.u.ra'shun      n, 

cynghreiriad,  cynghrair 
Confer,  kon.fur'  v,  cynnadlu,  ymgomio; 

anrhegu,  cynnysgaethu ;  cymharu 
Conference,   kon'fur.ens  n,  cynnadledd, 

cydymddyddan  [cydnabod 

Confess,   kon.fes'    v,   cyffesu,    cyfaddef, 
Confessary,  kon.fes'ur.i  n,  cyfieswr,  cyf- 

addefwr  [cyffesiad.  cyffes 

Confession,  kon.fesh'un  n,  cyfaddefiad, 
Confessional,  kon.fesh'un.al  n,  cyffesfa, 


Configure,  kon.fig'ur  vt,  cydffurfio,  cyf- 

lunio  [g°ror»  yi^yi 

Confine,  kon'fi'n  n,  Cyffin,  terfyn,  ffin, 
Confine,  kon.f  in'  vt,  cyffinio,  gosod  ter- 
fyn ;  attal,  carcharu,  caethiwo ;  cyfyngu 

ar:  gwarchäu 
Confinement,  kon.f 'in'ment  n,  attaliad; 

caethiwed,  carchariad;  carchar 
Confinity,  kon.fin'i.ti  n,  cymmydogaeth 
Confinn,  kon.furm'  vt,  sefydlu,  cadarn- 

hau;  awdurdodi;  rhoddi  bedydd  esgob 
Confirmable,  kon.fur'ma.bl  a,  profadwy, 

arddangosadwy,  sefydladwy 
Confirmation,  kon.fur.ma'shun  n,  cad- 

arnhâd;  bedydd  esgob 
Confirmative,    kon.fur'ma.tiv     a,    cyf- 

nerthol,  cadarnhaol 
Confiscate,    kon.fis'kat     vt,    attafaelu; 

chrwyo:  a,  attafaeliedig 
Confiscation,  kon.fis.kä'shun  n,  attafael- 

iad,  dirwyad,  anrhaith  [meuthyn 
Confiture,  kon'fi.tshii'r  n,  ancwyn,  ara- 
Confix,  kon.fiks'  t'í,sicrhau  i  lawr,  cyssodi 
Conflagrant,  kon.fla'grant  a,  goddeithiol, 

cydffiamiol  [losgiad,  tanllwyth 

Conflagration,  kon.fla.gra'shun  n,  cyd- 
Confiation,  kon.fla'shun  n,  cydchwyth- 

iad ;  toddiad  delid  [ymdrech 

Conflict,  kon'flikt  n,  ymladd,  brwydr, 
Conflict,  kon.fiikt'  vi,  ymdynu,  ymryson, 

ymomest.       Conflicting     statements, 

gwrthddywediadau,  croeshaeriadau 
Confluence,  kon'flii.ens  n,  cydlif;  tyrfa, 

cyrchfa;  aber  [cydredol 

Confluent,    kon'flu.ent     a,    cy(Uifeiriol, 
Conflox,  kon'fluks  n,  cydffrydiad ;  cyd- 

gyrchiad  [cydffurfio 

Conform,    kon.f ôrm'     v,    cydymffurfio ; 
Conformable,  kon.for'ma.bl  a,  uiiffurf, 

cytûn,  cyfatebol ;  unol 
Conformation,  kon.fur.ma'shun  n,  cyf- 

luniad,  cydweddiad 
Conformist,  kon.for'mist  n,  cydffurfiwr 
Conformity,  kon.f  ôr'mî.tî  n,  cydffurfiad, 

cyfaddasiad,  cyfweddiad  [cryfhâd 
Confortation,  kon.f  ôr.tä'shun  »,nerthiad, 
Confound,   kon.fuwnd'  vt,   cymmysgu; 

dyrysu;  gwaradwyddo  [frawdoliaeth 
Confraternity,  kon.frâ.tûr'nî.tî  n,  cyd- 
Confront,  kon.fVunt'  v,  gwynebu ;  gwrtk- 

wynebu;  cymharu;  cyfarwynebu 
Confuse,  kon.f  iiz'  vt,  cymmysgu,  dyrysu ; 

cywilyddio ;  didrefnu,  rhwystro 
Confusion,  kon.f  ii'zhuu  n,  annhrefh,  ter- 

fysg;  syndod;  amryfusedd        [adwy 
Confutable,   kon.fii'ta.bl  a,  gwrthbrof- 
Confutant,  kon.fu'taut  n,  gwrthbrofwr 
61 


Confessor,   kon.fes'ur  n,  gwrandawydd 
Confidant,  kon.f  i.dant'  n,  cyfrinachwr, 

cyfaill  mynwesol  [cyfeilles 

Confidante,  kon.fi.dant'  n,  cyfrinaches, 
Confide,  kon.f 'id'  v,  hyderu,  ymddiried 
Confidence,    kon'fi.dens    n,  ymddiried, 

hyder;  eonder  [hyf 

Confident,  kon'f î.dent  a,  hyderus ;  eon, 
Confidential,    kon.fi.den'shal     a,    ym- 

ddiriedus,  ffyddlawn,  cyfrinachol 
Configuration,  kon.fig.u.ra'shun  n,  cyf- 

luniad,  cyfddulliad 


CON  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Confutation,     kon.f  u.tä'shun    n,     dad- 
bra  wf,  gwrthbrofiad,  gwrthbrawf 
Confute,  kon.f  üt'  v,  dadbrofi,  gwrth- 

brofi;  dyrysu 
Conge,   kon'ji    n,  moesblygiad;  moes- 

genadiad:     vt,    moesblygu;    ymado. 

Conge'-d'e'lire,  köng'zhî.de.lîr',  cenad  i 

ddewis  esgob 
Congeal,    kon.jil'    v,   rhewi;    tewyehu, 

ceulo  [cydgeuladwy 

Congealable,    kon.ji'la.bl      a,     hyrew 
Congelation,  kon.ji.la'shun  n,  rhewiad 

cyd-dewychiad  [cydrywiol 

Congenerous,  kon.jen'ur.us  a,   cydryw, 
Congenial,  kon.ji'ni.al  a,  cydnaws,  cyd- 

gynneddf,  cytnaws 
Congeniality,    kon.jî.nî.al'î.tî    n,    cyd 

rywiaeth,  cyfnawsedd  [darddiad 

Congeniture, "  kon.jen'i.tshii'r  n,  cyd- 
Conger,  kong'gur  n,  môr  lysŵen,  pen- 
doll  [betheuacb 
Congeries,  kon.ji'r'i.iz  n,  crag  o  amryw 
Congest,  kon.jest'  vt,  crugio,  pentyru; 

croni  [gasgliad,  croniad 

Congestion,    kon.jes'tshun     n,    crawn- 
Congiary,  kon'ji.ur.i  n,  rhodd  i'r  bobl 

Rhufeinig  [rhewi 

Conglaeiate,  kon.glii'shi.iit  v,  troi  yn  ia, 
Conglobate,    kong'glo.bat    vt,    pellenu, 

pelenu  [pelen,  clobyn 

Conglobation,  kong.glo.bli  shun  n,  peHen, 
Conglobulate,    kon.glob'ii.lat    vi,   ym- 

bellenu 
Conglomerate,  kon.glom'ur.at  vt,  pell- 
enu, sypio,  crugio:     a,    pellenddull, 

pelenog :  n,  careg  gymmysgedig 
Conglomeration,   kon.glom.u.ra'shun  n, 

pentyriad,  crugiad,  sypiad 
Conglutination,     kon.glu.ti.nii'shun    n, 

cydludiad,  gludiad 
Congo,  konggo,  Congou,  kong'gw   n, 

math  o  de  du  lied  dda 
Congratulate,    kon.grat'ii.lat    vt,    cyd- 

lawenhau  ;  llon-gyfarch 
Congratulation,    kon.grat.iUii'shun     n, 

cydlaw enychiad,  llon-gyfarchiad 
Congratulatory,    kon.grat'u.lli.tur.i     a, 

llon-gyfarchiad  ol 
Congi-ee,  kon.gri'  vi,  eyduno,  cydfvvriadu 
Congreet,  kon.grit'  vt,  cydanerch,  cyd- 

gyfarch  [crynoi 

Congregate,  kong'gri.gat  v,  ymgynnull, 
Congregation,  kong.gn.gii'shun  n,  cyn- 

nulleidfa,  tyrfa  [eynnulleidiaol 

Congregational,   kong.gri.gii/slmn.al    a 
Congress,  kong'gres  n,  cymmanfa ;  evil 

henuriaeth;  cydgyfarfod;  ymgyrchfa 


Congressive,     kon.gres'iv     a,    cydym- 

gyrchol,  cyfarfodol 
Congrue,  kon.grvv'  vi,  cyfuno 
Congruence,    kong'gnv.ens,   Congruity, 

kon.grw'i.ti  n,  cydnawseddiad,  cysson- 

deb,  cyfundeb,  cyfaddasrwydd 
Congruent,    kong'grw.ent,    Congruous, 

kong'grw.us     a,    cyfaddas,     cydred, 

cymhwys,  cytunol 
Conic,    kon'ik,     Conical,    kon'i.kal    a, 

conol,  bonbraff  a  blaenfain 
Conjectural,  kon.jek'tshu.ral  a,  tebygol, 

dychymmygol,  amcanadwy,  tybiadwy 
Conjecture,  kon.jek'tshur  n,  amcan,  tyb, 

dychymmyg :  v,  tybio,  dyfalu 
Conjoin,    líon.jôîn'    v,    cyssylltu,    cyd- 

nvymo,  cyfuno,  cydio  [asol 

Conjugal,  kon'jii.gal  a,  dywedd'iol,  priod- 
Conjugate,     kon'ju.gat     vt,     cydieuo; 

treiglo  berf,  cyfymredu  [ad;  treigliad 
Conjugation,  kon.jii.ga'shun  n,  eydieu- 
Conjunct,    kon.jungkt'  a,  cyssylîtedig, 

cyfunedig  [cyssylltiad 

Conjunction,  kon.jungk'shun  n,  undeb; 
Conjunctive,  kon.jungk'tiv  a,  cyssylltiol, 

eyfunol,  cyflymadol 
Conjuncture,  kon.jungk'tshur  n,  cyfnod, 

arfod;  tre^h,  ansawdd,  amgylchiad 
Conjuration,  kon.jii.ra'shun  n,  cyfrad; 

dewiniaeth,  swyngyfaredd 
Conjure,  kon.jiiV  vt,  tynghedu ;  cydfradu 
Conjure,    kun'jur    vt,    dewino,    swyno, 

chwareu'r  Haw  ysgafn 
Connascence,  ko.nas'ens  n,  cyfenidrwydd 
Connate,  ko.nat'  a,  cyfenid,  cydryw 
Connatural,  ko.nat'shii.ral  a,  cydanian, 

greddfol,  cydnaws;  [cydio,  uno 

Connect,  ko.nekt'  fi,cyssylltu,  cyfrwymo, 
Connection,  ko.nek'shun  n.  cyssyUtiad, 

cydiad;  perthynas 
Connivance,    ko.n'i'vans    n,    goddefiad; 

esgeulusiad  [ddwyn 

Connive,  ko.niV  vi,  ymoddef  â,  cyd- 
Connoisseur,  kon.a.sur'  n,  beirniad,  un 

cyfarwydd  [  arddangosiad 

Connotation,  kon.o.ta'shun  n,  cyfnodiad, 
Connote,  ko.not'  v,  dynodi,  arwyddo,  ar- 

ddangos  [priodasol 

Connubial,    ko.nii'bi.al    a,    cydweddog, 
Conoid,  ko'noid  n,  ffurf  tebyg  i  gon, 

conaidd  [siglo,  symmud 

Conquassate,  kon.kwas'at    vt,   ysgvryd, 
Conquer,  kong'kwui-  vi.gorchfygu,  gores- 

gyn,  treclm  [fygadwy 

Conquerable,  kong'kwur.a.bl  a,  goreh- 
Conqueror,  kong'kwur.ur  n,  gorchfygwr, 

goresgynydd,  gorestrynwr,  goribdwr 
62 


3re 


late,  l'íne,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       CON 


Conquest,  kong'kwest  n,  goruchafiaeth. 

buddugoliaeth  [cydwaed 

Consanguineous,  kon.sang.gmn  yus    a, 

Consanguinity,  kon.sang.gwin'i.ti  n,  car- 

enydd,  cydwadolaetk 
Conscience,  kon'shens  n,  cydwybod 
Conscientious,  kon.shi.en'shus    a,  cyd- 

wybodol,  cywir,  gonest,  fFyddlawn 
Conscientiousness,      kon.sln.en'shus.nes 

n,  cydwybodoldeb,  cydwybodolrwydd 
ConscionaWe,  kon'shun.a.bl  a,   cydwy- 

bodol,  rhesymol  [cydwybodus 

Conscious,     kon'shus     a,    ymwybodol, 
Consciousness,  kon'shus.nes  n,  yniwy- 

bodolrwydd 
Conscript,  kon'skript  a,  rhestredig 
Conscription,  kon.skrip'shun  n,  rhestriad, 

eofrestriad  [neillduo,  urddo 

Consecrate,    kon'si.krat    vt,    cyssegru; 
Consecration,  kon.si.kra'skun    n,    cys- 

segriad;  urddiad  [lyniadol 

Consectaneous,  kon.sek.ta'ni.us  a,  can- 
Consectary,  kon.sek'tur.i  n,  canlyniad, 

casgliad,  cload 
Consecution,  kon.sî.kü'shûn  n,  olyniad, 

dilyniad,  ohant  [olynol 

Consecutive,  kon.sek'ii.tiv  a,  canlynol, 
Conseminate,    kon.sem'i.nat     vt,    hau 

hadau  cynunysg  [bodd 

Consension,  kon.sen'shun  n,  cydsyniad, 
Consent,  kon.sent'  vt,  cydsynio,  cytuno : 

n,  cydspiiad,  bodcl,  caniatâd.  Against 

one's  consent,  o'i  anfodd 
Consentaneous,    kon.sen.ta'm.us,    Con- 
sentient, kon.sen'shent  a,  cydsyniol, 

cysson,  unfryd,  cytun,  cydunol  [pwys 
Consequence,  kon'si.kwens  n,  canlyniad ; 
Consequent,  kon'si.kwent  a,  arlynol,  ar- 

lynioji,    canlynol:    n,    arlyniad,   dii'- 

dardcuad 
Consequential,  kon.si.kwen'skal  a,  can- 

lyniadol;    o    fawr   bwys,    pwysfawr; 

uchelfrydig  [cyfaddasiad 

Consertion,   kon.sur'shun  n,  cyfluniad, 
Conservancy,  kon.sûr'van.sî  n,  cyrtiau 

a  gedwir  er  diogelu  pysgod  yn  afon 

Tafwys  [wraeth 

Conservation,  kon.sur.vli'shun   n,   cad- 
Conservative,  kon.sur'va.tiv  a,  cadwr- 

iaethol,  noddawl :  n,  ceidwadwr,  cad- 

wriaethwr.  gwrthwynebwr  cyfnewid- 

iadau    byrbwyll    yn  yr    eglwys    a'r 

wladwriaeth 
Conservator,  kon'sur.va.tur  n,  ceidwad, 

noddwr  [le,  nawddle;  Uysieufa 

Conservatory,  kon.sur'va.tur.i  n,  maetk- 
Conserve,  kon'surv  n,  cyffaith 


Conserve,  kon.surv'  vt,  cadw,  noddi, 
achlysur,  amddiffynf'a ;  cyffeithio 

Consider,  kon.sid'ur  v,  ystyried,  pwyllo ; 
meddylied,  edrych  ar,  craffu  ar 

Considerable,  kon.sid'ur.a.bl  a,  haeddol 
o  ystyriaeth,  cyfrifol ;  mawr,  pwysfawr 

Considerableness,  kon.sid'ur. â. bl.nes  n, 
cyfrifolder;  mawrder  [pwylk>g 

Considerate,    kon.sid'ur.at    a,  ystyriol, 

Considerateness,  kon.sid'ur.at.nes  n,  ys- 
tyrioldeb,  pwylledd 

Consideration,  kon.sid.nr.a'shun  n,  ys- 
tyriaeth, myfyriad;  pwyll,  dysbwyll; 
parch,  bri ;  iawn,  tâl 

Consign,  kon.s'in'  vt,  trosi,  trosglwyddo 

Consignable,  kon.si'na.bl  a,  trosiadwy 

Consignation,  kon.sig.na'shun  n,  trosiad, 
trosglwyddiad  [iddo 

Consignee,  kon.sî.nî'  n,  yr  hwn  y  trosir 

Consignment,  kon.s'in'ment  n,  da  tros- 
glwyddedig  [bod;  cynnwys 

Consist,  kon.sist'  vi,  setyll,   cydsefyll; 

Consistence,  kon.sis.tens,  Consistency, 
kon.sis'ten.si  n,  cyssondeb,  cydsafiad; 
tewedd,  sylwedd,  tewder 

Consistent,  kon.sis'tent  a,  cysson,  cyfun- 
fod,  tewychol 

Consistorial,  kon.sis.to'r'i.al  a,  gorsedd- 
faol,  eglwyslysol  [eglwyslys 

Consistory,  kon.sis'tur.i  n,  cwrt  yr  esgob, 

Consociate,  kon.so'shi'.at  v,  cydgyfeill- 
achu :  n,  cyfaelod,  cydymaith 

Consolable,  kon.sola.bl  «,  dyddanadvvy, 
cysuradwy  [dyddanwch 

Consolation,    kon.sb'.la'shun    n,    cysur, 

Consolatory,  kon.sol'a.tur.i  a,  cysurus, 
dyddanol,  lion  [sirioli 

Console,   kon.sol'  vt,  cysuro,  dyddanu, 

Consolidant,  kon.sol'î.dant  a,  iachaol: 
n,  eh  iachaol 

Consolidate,  kon.sol'i.dat  v,  cyssylltu, 
cyfrwymo ;  cryf hau,  ffyrf hau 

Consolidation,  kon.sol.i.da'shun  n,  cyf- 
aniad;  cryf  had  [syniad 

Consonance,  kon'sb'.nans  n,  cydsain,  cyd- 

Consonant,  kon'so.nant  a,  cyssain;  cys- 
son, cytûn :  n,  cydsain ;  cydsyniad 

Consonous,  kon'so.nus  a,  cydseiniol, 
cynghaneddol 

Consort,  kon'sort  n,  gwr  neu  wraig; 
cydwedd;  cyfeill-long.  Prince  Con- 
sort, Tywysog  Priod,  Tywysog;  Cyd- 
•sveddog  ^[priocli 

Consort,     kon.sort'    y,    ymgyfeillachu, 

Conspersion,  kon.spur'shun  n,  taenehiad 

Conspicuity,  kon.spi.ku'i.ti  n,  eglurdeb, 
amlygrwydd 

63 


CON  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,t\v==too,  tẁk=took 


Conspicuous,  kon.spik'ii.us  a,  amlwg, 

hywel,  hysbys,  eglur ;  banog  [cydfrad 
Conspiracy,  kon.spir'a.si  n,  cydf'wriad, 
Conspirator,  kon.spir'â.tûr  n,  cydfradwr, 

bradwr  [fwriadu 

Conspire,  kon.sp'i'r'  v,  bradfvrriadu,  cyd- 
Constable,  kun'sta.bl  n,  heddgeidwad, 

heddwas  [ffyddlondeb;  parhâd 

Constancy,  kon'stan.sî  n,  gwadahvch, 
Constant,  kon'stant  a,  dianwadal,  gwas- 

tadol;  dyfal;  ffyddlawn 
Constellation,  kon.ste.lii'shun  n,  cydser 
Consternation,  kon.stur.ua'skun»,  braw, 

dycliryn,  syndod,  arswyd 
Constipate,  kon'sti.pat  vt,  rhwymo,  tyn- 

hau,  cyssychu  [bolrwymiad 

Constipation,  kon.stî.pä'shun  n,  tynhâd, 
Constituent,    kon.stit'ii.ent    a,    elfenol, 

ansoddol;  hanfodol:  n,  cyssail,  elfen; 

etholydd,  anfonwr  [sodcli 

Constitute,  kon'sti.tut  vt,  arosod,  cyfan- 
Constitution,  kon.stLtii'shun  n,  cyfan- 

soddiad ;     ffurflywodraeth ;     tymmer, 

ardymmer,  naws,  ansawdd 
Constitutional,  kon.sti.tii'shun.al  a,  cyf- 

ansoddiadol,  gwreiddiol ;  cyfreitbJawn 
Constitutive,  kon'sti.tii.tiv  a,  sefydladvry 
Constrain,    kon.stran'    vt,    dirgymhell, 

gorfodi  [advy 

Constrainable,  kon.stra'na.bl  a,  cymbell- 
Constraint,  kon.strant'  n,  cymkell,  trais, 

dir,  gorthrech  [rwymiad 

Constriction,  kon.strik'slmn  n,  cyd- 
Constringe,   kon.strinj'    vt,    cydwasgu, 

tynrwymo  [  iadol,  bolrwymol 

Constringent,  kon.strin'jent  a,  rhwym- 
Construct,  kon.strukt'  vt,  ffui'fio,  adeilo, 

adeiladu ;  cyfansoddi 
Construction,  "kon.struk'shun  n,  adeilad ; 

cyfansoddiad ;  deongliad,  ystyr;  cys- 

trawiad  [adaeth,  cydosodiad 

Constructure,  kon.struk'tshur  n,  adeil- 
Construe,  kon'strwwi.  deongli;  cyfieitbu 
Constuprate,  kon'stii.prat  vt,  treisio,  di- 

forwyno,  llathruddo 
Constupration,  kon.stii.pra'shun  n,  treis- 

iad,  llathruddiad,  diforwyniad 
Consubstantial,  kon.sub.stan'shal  a,cyd- 

sylweddol  [cydsylweddu 

Consubstantiate,  kon.sub.stan'ski.at  vt, 
Consuetude,    kon'swi.tiid    n,    arferiad, 

defod  [masnachol 

Consul,  kon'sul  n,  uchelfaer;  negesydd 
Consular,  kon'su.Kir  a,  uchelf'aeronol 
Consulate,  kon'sii.liit,  Consulship,  kon'- 

sul.ship  n,  ucheltaeroniaeth  [resymu 
Consult,  kon.sult'  vt,  ymgynghori,  ym- 


Consultation,    kon.sul.ta'shun    n,    yin- 

gynghoriad ;  ystyriaeth 
Consumable,  kon.sti'ma.bl  a,  difrodad- 

\vy,  difadwy,  ysadwy 
Consume,  kon'siim'  v,  dyfetha,  treulio, 

difa,  distrywio,  ysu;  afradloni;  nychu, 

dyhoeni,  edwi;  llosgi;  gwneyd  defn- 

ydd  o,  defnyddio 
Consummate,  kon.sum'at  a,  perffeith- 

iedig,  cyflawn:  v,  gorphen,  perffeithio 
Consummation,  kon.su.ma'shun  n,  cwbl- 

hâd,  diweddiad 
Consumption,  kon.sum'shun  n.  treuliad ; 

defhyddiad;  darfodedigaeth,  ysg}-fein- 

wst  [darfbdedigol 

Consumptive,  kon.sum'tiv  a,  nychlyd, 
Consumptiveness,    kon.sum'tiv.nes     n, 

darfodedigrwydd 
Contabulate,  kon.tab'ii.lat  vt,  llorio  ag 

estyll,  astellu,  plancio  [iad 

Contact,  kon'takt  n,  cyffwrdd,  eyffyrdd- 
Contagion,  kon.ta'jun  n,  haint,  heintnod 
Contagious,  kon.ta'jus  «,heintus,  llygrol. 

A  contagious  disease,  clefyd  cael,  haint 
Contain,  kon.tan'  vt,  cynnwys,  dal ;  am- 

gyffred 
Contaminate,  kon.tam'i.nat  vt.  halogi, 

llygru,  diwyno:  a,halogedig,llygredig 
Contamination,     kon.tam.i.na'shun     n, 

halogedigaeth,  llygriad  [difri'o 

Contemn,  kon.tem'  vt,  diystyru,  dinnygu, 
Contemperate,  kon.tem'pur.at  vt,  cyd- 

dj-mmeru  [tymmer,  anian 

Contemperament,  kon.tem'pur.a.ment  n, 
Contemplate,  kon.tem'plat  v,  myfyrio, 

ymsynied,  ystyried  yn  ddwys 
Contemplation,      kon.tem.pla'shun      n, 

myfyriad,  myfyrdod,  meddyliad 
Contemplative,    kon.tem'pla.tiv  «,  my- 

fyrgar,  meddylgar  [ydd,  myfyriwr 
Contemplator,  kon'tem.pla.tur  n,  efryd- 
Contemporary,     kon.tem'po.rur.i,     Co- 

porary,    ko.tem'po.rur.i  n,   cyfoeswT, 

cyfoedydd  [oesi,  cyfoesi 

Contemporize,  kon.tem'po.ri'z  vt,  cyd- 
Contempt,  kon.temt'  n,  dirmyg,  diystyr- 

wch,  anfri 
Contemptible,  kon.tem'ti.bl  a,  dirmyg- 

adwy,  dinnygus,  yn  haeddu  dirmyg 
Contemptuous,  kon.tem'tshii.us  a,  tra- 

häus,  diystyrllyd,  dirmygus,  yn  dir- 

mygu,  uchelfalch 
Contemptuousness,  kon.tem'tshii.us.nes 

n,  diystyrwch,  dirmyg 
Contend,  kon.tend'  v,  amrafaelio,  ym- 

dynu;   ymdaeru;    ymryson,  cynlienu, 

ymwrial,  ymladd,  vmdrechu 
61 


ore;  llite,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azike;  thin,  this;  j=dzh. 


CON 


Content,    kon.tent'     n,    boddlonrwydd : 

a,    boddlawn;    esmwyth;  parod:    vt, 

boddloni,  rhyngu  bodd.  To  be  content, 

cytuno.     Contented,  boddlongar 
Contention,  kon.ten'shun  n,  cynhen,  ym- 

ryson,  cecraeth,  anghydfod;  aidd 
Contentious,  kon.ten'shus   a,  ymryson- 

gar,  cecrus,  cyndyn,  amrafaelgar 
Contentiousness,     kon.ten'shus.nes     n, 

ymrysongarwch  [anfoddlawn 

Conteutless,  kon.tent'les    a,   anfoddog, 
Contentment,    kon.tent'ment    n,   bodd- 

londeb,  rhancbodd  [cyfanswm 

Contents,    kon.tents'    np,   cyimwysiad: 
Conterminous,    kon.tur'mi.nus    a,  cyf- 

agos,  cyffiniol  [cynhen 

Contest,  kon'test  n,  ymdrech,  ymryson, 
Contest,  kon.test'  v,  gwrthdaeru,  ym- 

dynu,  ymdrecku  [annilys 

Contestable,  kon.tes'ta.bl  a,  dadleuadwy, 
Context,  kon'tekst  n,  cyd-destvn,  cyf- 

adnodau  [mhleth 

Context,    kon.tekst'     a,   cydweol,    cy- 
Contexture,  kon.teks'tshur  n,  cydwead, 

cymhlethiad  [iad 

Contignation,  kon.tig.na'shun  n,  cledr- 
Contiguity,    kon.tî.gü'î.tî    n,    cyfagos- 

rwydd,  cyfnesafedd,  agosrwydd 
Contiguous,    kon.tig'ii.us     a,    cyfagos, 

cyngkyflwrdd,  wrth  eu  gilydd 
Continence,     kon'ti.nens,     Continency, 

kon'ti.nen.si  n,  diweirdeb,  ymattaliad 
Continent,  kon'ti.nent  a,  diwair,  ymat- 

talgar,  dihalog :  n,  cyfandir 
Continental,  kon.ti.nen'tal  a,  cyfandirol 
Gontingence,  kon.tin'jens,  Contingency, 

kon.tin'jen.si  n,  damwain 
Contingent,  kon.tin'jent  n,  dygwyddiad : 

dogn,  cyfran :  ffl,dygwyddol,damweiniol 
Continual,  kon.tin'ii.al  a,  dibaid,  gwas- 

tadol,  didawl,  parhäus  [arosiad 

Continuance,   kon.tin'ii.ans   n,  parhâd; 
Continuate,  kon.tin'ii.at  a,  didor,  dibaid, 

digyfrwng  [estyniad,  gohiriad 

Continuation,  kon.tin.ii.a'shun  n,  parhâd, 
Continuator,   kon.tin'ü.ä.tûr   n,    gores- 

tynydd,  estynydd  [estyn,  hirio 

Continue,  kon.tin'ii    v,    parhau,    aros; 
Continuity,  kon.ti.nii'i.ti  n,  parhausder, 

cydolrwydd,  parliâd  didor,  gorestyniad 
Continuous,  kon.tin 'ü.us  a,parhäus,  par- 
1  haol ;  dibaid,  diaros,  didor 
Contort,  kon.tort'  vt,  nydd-droi;  dirdynu 
Contortion,  kon.tor'shun  n,  nydd-droad 
Contour,  kon.twV  n,  cylchlinell 
Contra-  px,  gwrth-,  croes-  [edig 

Contraband,  kon'tra.band  <?,  gwahardd- 


Contract,  kon'trakt   n,  ammod,  cyfam- 

mod;  cytundeb,  ymgred 
Contract,  kon.trakt'  v,  ammodi,  cyfam- 

modi,   cytuno;  dywedd'fo,  cy  fad  daw; 

bvrhau,  cwtogi.     To  contract  a  debt, 

rhedeg  i  ddyled.    To  contract  a  habit, 

dysgu  arfer  [ammodadwy 

Contractible,  kon.trak'tlbl  a,  byradwy ; 
Contractile,  kon.trak'til  a,  crebachaidd 
Contraction,   kon.trak'shun  n,  byrhâd, 

cwtogiad;  crebachiad  [cymmerwr 
Contractor,  kon.trak'tur  n,  ammodwr; 
Contradict,  kon.tra.dikt'  vt,  gwrthddy- 

wedyd,  croesddadleu ;  gwadu 
Contradiction,kon.trâ.dik'shun»,gwrth- 

ddywediad,  gwrtheiriad 
Contradictory,  kon.tra.dik'tur.i  a,  croes, 

gwrthwynebol ;  cecrus 
Contradistinct,      kon.tra.dis.tingkt'    a, 

gwrthddynoaol 
Contradistinction.kon.tra.dis.tingk'shun 

n,  gwrthddynodiant,  gwrthwahaniad 
Contradistinguish,        kon.tra.dis.ting'- 

gwish  vt,  gwrthwahanu 
Contramure,  kon'tra.mii'r  n,  gwrthfur, 

gwrthglawdd  [gwrthgyflead 

Contraposition,  kon.tra.po.zish'un  n, 
Contrariant,     kon.tre'r'Lant     a,    croes, 

anghysson  [wedd,  gwrthdarawiad 
Contrariety,  kon.tru.r'i'Lti  n,  gwrth- 
Contrariwise,   kon'tru.ii.wiz   ad,  yn   y 

gwrthwyneb,  o'r  tu  arall,  yn  hytrach 
Contrary,   kon'tru.ri     a,    gwrthwyneb, 

anghytunol.     Contrary  wind,  gwrth- 

wynt.      Contrary  witness,  gwrthdyst. 

On  the  contrary,  i'r  gwrthwyneb 
Contrast,  kon'trast  n,  cyferbyniad  [osod 
Contrast,  kon.trast'  v,  cyferbyn,  gwrth- 
Contravallation,    kon.tra.va.la'shun    n, 

gwrthgaer  [rhwystro 

Contravene,  kon.tra.v'in'  vt,  gwrtkdrin  ; 
Contravention,  kon.trâ.yen'skun  n,  di- 

fuddiad,  dieffeithiad  [drethol 

Contributary,  kon.trib'ii.tur.i  n,  cyd- 
Contribute,  kon.trib'iit  y,rboddi,  cyfranu 
Contribution,    kon.trî.bü'shun    n,  cyd- 

dahad,  casghad  [wyadwy 

Contributive,  kon.trib'ii.tiv  a,  cynnorth- 
Contributor,  kon.trib'u.tur  n,  cyfranwr, 

cyfroddwr ;  gohebydd,  cydysgrifenydd 
Contributory,    kon.trib'ii.tur.i    a,    cyd- 

roddawl,  cynnorthwyol  [pruddnau 
Contristate,  kon.tris'tat  vt,  tristäu, 
Contrite,  kon'trit  a,briwedig,  cystuddiol, 

cystuddiedig,  edifeiriol,  edifarus 
Contrition,    kon.trish'un    »,    rhwbiad; 

edifeirwch,  cvstudd  calon 
65 


COO    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  Orb,  on,  curve,  cût,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Contrivance,    kon.tri'vans     n,     dyfais, 

dychymmyg  [trefnu 

Contrive,  kon.triv'  v,  dyfeisio,  llunio; 
Control,  kon.troT  n,  rheolaeth,  awdur- 

dod:     vt,    flrwyno,    rheoli,    cyfattal, 

goruchwylio  [ffrwynadwy 

Controllable,  kon.tro'la.bl  a,  attaliadwy, 
Controlment,    kon.trol'ment     n,    attal- 

iaeth,  rheolaeth 
Controversial,  kon.tro.vur'shal  a,  dadl- 

euol,  ymddadleuol  [dadleuwr 

Controversialist,  kon.tro.vur'shal.ist  n, 
Controversy,     kon'trö.vûr.sî     n,    dadl, 

ymrafael,  cynghaws  [gwrthddywedyd 
Controvert,  kon'tro.vurt  vt,  gwrthddadlu, 
Controvertible,  kon.tro.vur'ti.bl  a,  dadl- 

euadwy,  ammhëus 
Controvertist,  kon'tro.vur.tist  n,  dadl- 
euwr, cystadlwr  [dyn,  ystyfnig 
Contumacious,  kon.tii.ma  shus  a,  cyn- 
Contumacy,     kon'tii.ma.si     n,    gwrth- 

nysigrwydd  [llibus,  dirmygus 

Contumelious,  kon.tü.mî'lî.us  a,  en- 
Contumely,  kon'tii.mUi  n,  anfri,  sarhâd. 

diystyrwch  [pwyo 

Contuse,  kon.tiiz'  vt,  briwio,  dryltio. 
Contusion,    kon.tii'zhun    n,   cymmriw: 

pwyad ;  clais,  briw,  clwyf 
Conundrum,  ko.nun'drum  n,   mwysair 

cellweirus  [holiad 

Conusance,  kon'ii.sans  n,  gwybyddiaeth. 
Convalescence,  kon.va.les'ens  n,  gwell- 

iant,  gwellâd  [ar  wellâd 

Convalescent,  kon.va.les'ent  a,  gwellaol, 
Convenable,  kon.vi'na  bl  a,  cydweddol, 

cymhwys  [cydymgynnull 

Convene,  kon.vin'  vt,  galw  yng  nghyd, 
Convenience,    kon.vî'nî.ens    n,   cyfleus- 

dra,  cyfleusdod,  odfa,  egwyl 
Convenient,  kon.vi'ni.ent  a,  cyflëus ;  cyf- 

addas;  tymmorol 
Convent,  kon'vent  n,  cyfaint,  mynachlog 
Convent,  kon.vent'  v,  gwysio,  galw  i  farn 
Conventicle,   kon.ven'ti.kl    n,    cyfarfod 

bychan  [cyfammod;  cymmanf'a 

Convention,  kon.ven'shun  n,  cytundeb; 
Conventional,  kon.ven'shun.al  a,  cym- 

manfaol ;  cymdeithasol,  moesddefodol 
Conventionality,  kon.ven.shun.al'i.ti  n. 

ffurfioldeb,  moesddefod 
Conventual,  kon.ven'tshii.al  n,  mynach : 

a,  mynachlogaidd  [gyfeirio 

Converge,  kon.vurj'  #*,cyd-dueddu,  eyd- 
Convergent,  kon.vur'jent  a,  cydgyfeiriol 
Conversable,  kon.vur'sa.bl  a,  siaradwy; 

cyfeillgar  [cynnefm 

Conversant,  kon.vur'sant  a,  eyfarwydd 


Conversation,  kon.vur.sa'shun    n,   ym- 

ddygiad;  ymddyddan  [eillachu 

Converse,  kon.vurs'  vi,  siarad;  ymgyf- 
Converse,    kon'vurs    a,   gwrthwynebol, 

croes :  n,  y  gwrthwyneb ;  cyfeillach 
Conversion,  kon.vur'shun  n,  tröedigaeth, 

dychweliad,  proselytiaeth 
Convert,  kon'vurt  n,  dychwelwr,  dysgybl 
Convert,  kon.vurt'  vt,  troi,  dychwelyd; 

newid  [newidiadwy 

Convertible,  kon.vur'ti.bl  a,  troadwy, 
Convex,  kon'veks  a,  crwm,  cynghrwm, 

amgrom :  n,  crwmach  [  crvmedd 

Convexity,  kon.vek'si.ti  n,  amgrymedd, 
Convey,  kon.va'  vt,  cludo;  cywain;  trosi 
Conveyance,  kon.va'ans  n.  trosglwydd, 

cyweiniad;  trosi  ad,  aralliad  [troswr 
Conveyancer,  kon.va'an.sur  n,  arallydd, 
Convict,  kon.vikt'  vt,  euogbrofi,   euog- 

farnu,  barnu  yn  euog 
Convict,  kon'vikt  n,  collddyn,  un  wedi 

ei  euogbrofi  [argyhoeddiad 

Conviction,  kon.vik'shun  n,  euogbrofiad; 
Convictive,  kon.vik'tiv  a,  euogbrofol 
Convince,  kon.vins'  vt,  argyhoeddi 
Convincement,  kon.vins'ment  n,  argy- 
hoeddiad; sarhâd  [adwy 
Convincible,  kon.vin'si.bl  a,  argyhoedd- 
Convive,  kon.v'iv'  v,  gwledda;  gwesta; 

difyru  [cydymlonol 


Convivial,    kon.viv'yal     a,    cydweddol, 
Convocate,   kon'vo.kat  vt,  gwysio  yng 

nghyd,  cydalw,  cydwysio 
Convocation,    kon.vo.ka'shun    n,  cym- 

manfa  eglwysig ;  cydwys 
Convoke,  kon.vok'  vt,  gwysio,  cydwysio, 

cydalw  [edig 

Convoluted,  kon'vo.lii.ted  a,  ymdorch- 
Convolution,    kon.vo.lii'shun     n,    cyd- 

amdoad,  dirwyniad  [nydd-droi 

Convolve,  kon.volv'  v,  amdroi,  dirwyn, 
Convolvolus,  kon.vol'vo.lus  re,cynghafog, 

tagwydd,  taglys.     Wild  convolvolus, 

cwlwm  y  coed,  clych  y  perthi 
Convoy,  kon'voi  n,  canymdo ;  amddiffyn 
Convoy,  kon.voi'   vt,   canymdoi;   noddi 

Uongau  [ysgwyd 

Convulse,   kon.vuls'  vt,  dirgrynu,   dir- 
Convulsion,  kon.vul'shun  n,  dirgryniad, 

dirgryd,  dirdyniad 
Convulsive,  kon.vul'siv  a,  dirgrynol 
Cony,  ko'nl  n,  cwningen,  fiiogen.    Cony- 
warren,  cwning-gaer 
Coo.  kw  vi,  Ueisio  i'el  colomen 
Cook,kẁk  w.cog,  cogydd,  ceginwr ;  coges, 

ceginwraig:    vt,   arlwyo,   trin  bwyd. 

Cookshop,  bwvtty,  bwydle 
66 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      COR 


Cookery,  kwk'ur.i  /i,cogyddiaeth,  arlwy- 

aeth,  ceginiaeth,  bwyd-driniaeth 
Cool,  kŵí  v,  oeri,  Uygoeri,  tawelu :   a, 

oer,  lledoer ;  llariaidd,  arafaidd 
Cooler,  kwlur  n,  oeriedydd,  llestr  oeri 
Coolish,  kw'hsh  a,  lledoer,  go-oer,  oer- 

aidd  [arafwch 

Coolness,     kwl'nes     n,     oerfelgarwch ; 
Coom,  kwm  n,  huddygl 
Coomb,  kwm  n,  mesur  sych  o  bedwar 

pwysel  [argau,  cutio 

Coop,  kwp  n,  adardy,  cut  ieir :  vt,  cau, 
Coopee,  kŵ.pî'  n,  ysgogiad  taplasol 
Cooper,  kw'pur  n,  cylchwr,  cwper,  hwper 
Cooperage,  kw'pur.aj  n,  cylchweithfa 
Co-operate,  ko.op'ur.at  vi,  cydweithio 
Co-operation,  ko.op.ur.a'shun    n,   cyd- 

weithiad,  cydweithrediad 
Co-optation,  ko.op.ta'shun  n,  cyfabwys- 

iad  [cystadl 

Co-ordinate,    kö.ôr'dî.nät    a,    cydradd, 
Coot,  kwt  n,  corsiar,  dyfriar 
Cop,  kop  n,  coryn,  copa ;  brig,  crib,  cob 
Copal,  ko'pal  n,  math  o  ystor 
Coparcenary,  kö.pâr'sî.nur.î,  Coparceny, 

kö.pâr'sî.nî,  Copartnership,  ko.part'- 

nûr.ship    n,    cydgyfranogaeth,    cyd- 

fasnach  [wr,  cydranwr 

Copartner,  ko.part'nur  n,  cydgyfranog- 
Copatriot,  ko.pa'tri.ut  n,  cydwladgarwr 
Cope,   kop    n,   cochl;   mwd,    crib:     v, 

mydu ;  ymgystadlu,  brwydro,  ymwrio 
Copemican,  kö.pûr'nî.kan  a,  perthynol 

i  gyfundraith  heulog  Copernicus,  Co- 

pernicaidd  [aill 

Copesmate,  kops'mat  n,  cydymaith,  cyf- 
Copious,    ko'pi.us    a,    helaeth,    dibrin, 

llawn  [digonedd 

Copiousness,  ko'pi.us.nes  n,  helaethder, 
Coppel,  kop  el  n,  math  o  dawddlestr 
Copper,  kop'ur  n,   copr,   efydd,   elydr; 

pair,  crochan.     Copper-plate,  argraff- 

laih.     Copper-smith  n,  gof  copr 
Copperas,  kop'ur.as  n,  copras,  du'r  crydd 
Coppice,  kop  is,  Copse,  kops  n,  coed-n-ig ; 

glasgoed,  prysgoed  [ymrewyddu 

Copulate,  kop'u.lat  v,  cydio,  ymreaiu, 
Copulation,    kop.ii.la'shun    n,    cydiad. 

cydgnawd,  ymread  [sylltiol 

Copulative,  kop'u.la.tiv  a,  eydioh"  cys- 
Copy,  kop'i  n,  adysgrifen ;  cynysgrifen, 

ai-lun,  cynllun,  eilun,  copi :  vt,  adys- 

frifenu;    efelychu,  cynnelw.     Copy- 
old,  daliad  tir  wrth  adysgrif  rheol  y 
llys.      Copy-right,  meddiant  o  lyfr, 
ysgrifhawl 
Copyist,  kop'i.ist  n,  adysgrifemvr 


Coquet,  ko.ket'  v,  rhithgaru,  hoedena 
Coquetry,  ko.ket'ri  n,  hoedenwaith 
Coquette,  ko.ket'  n,  chwidwen,  croesen, 

hoeden,  rhithgares  [cwrwgl 

Coracle,  kor'a.ki  n,  corwg,'corwgl,  cwrwg, 
Coral,  kor'al  n,  gwylar,  lluchochr ;  tegan 

plentyn 
Coraline,  kor'al.in  a,  lluchochraidd 
Corant,  ko.rant'  n,  math  o  ddawns  fuan 
Corb,  korb  n,  cawell,  basged  globwll 
Corban,  kor'ban  n,  elusen-gawell ;  rhodd, 

elusen 
Corbel,  kor'bel  n,  corbed,  ysgwyddiad 
Cord,  kord  n,  cord,  cort,  rheffyn,  tennyn ; 

tant :  vt,  cortio,  rheffynu ;  cludeirio 
Cordage,  kor'daj  «,rhefrynwaith,  rhaffiad 
Cordelier,  kôr.dî.lî'r'  n,  mynach  o  urdd 

St.  Francis 
Cordial,  kor'di.al  n,  meddyglyn;    dy- 

ddanwch:   a,  diíîuant;   caredig;  ca- 

lonog,  gwresog 
Cordiahty,  kor.dî.al'î.tî  n,  caredigrwydd, 

serch;  gwresogrwydd,  calonogrwydd 
Cordon,  kor'dong  n,  rhestr  o  geryg 
Cordwain,  kord'wan,  Cordovan,  kor'do- 

van  n,  lledr  Cordofa  yn  Yspaen 
Cordwainer,  kord'wa.nur  w,  crydd 
Core,  ko'r  n,  bywedyn,  calon ;  crawn 
Coriaceous,  kö'r.î.ä'shus  a,  lledraidd 
Coriander,  kö'r.î.an'dûr  «,  llysiau'r  bara, 

brwysgedlys.  Coriander  of  Rome,  bul- 

wg  Rhufain 
Corinthian,  ko.rin'thi.an  a,  Corinthaidd. 

The  Corinthian  order,  pedwaredd  reol 

adeiladaeth,  Corinthddull  [yt,  corcio 
Cork,  kork  n,  core,  corcyn,  madarch: 
Cormorant,  kôr'mö.rant  n,  mulfran,  mor- 

fran;  gloddestwr 
Com,  korn  n,  yd,  ydau,  grawn  yd,llafur; 

corn,  oddf :  vt,  sychu,  halltu,  caledu  â 

halen  [werthwr  yd 

Cornchandler,    korn'tshand.lur    n,   ad- 
Cornel-tree,  kor'nel.tri  n,  cwyros,  cwyr- 

wialen 
Cornelian,  kor.ni'K.an. — Carnehan 
Corneous,  kor'm.us  a,  comaidd,  caled 
Corner,  kor'nur  n,  congl,  ongl,  cornel; 

lloches,  llechfa,  dirgeììa,  cilfach.  Cor- 
ner-stone, conglfaen.     Corner  of  the 

eye,  cil  y  llygad 
Cornet,  kor'net  n,  llumarnvr  marchoglu ; 

udgomwr;  math  o  udgorn 
Cometcy,  ko'rnet.si  n,  swydd  llumanwr 
Cornice,  kor'nis  n,  addurndalaith 
Cornicle,   kor'ni.kl    »,   cornyn,    cornig, 

corn  bach  [corniog 

Cornigerous,    kor.nij'nr.us     a,    cyrnig, 
67 


COS   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Cornish,  kor'nish  a,  Cerniwaidd.      The 

Comish  language,  y  Gerniwaeg    [der 
Cornucopia,  kôr.nü.kö'pî.â  n,  corn  11a wn- 
Cornute,  kor.nut'  vt,  cycwalltu,  diwrio 
Cornuto,  kor.nii'to  n,  cornicyll 
Corny,  kor'ni  a,  cornaidd ;  grawnaidd 
Corollary,  kor'ol.ur.i   n,  casgliad,  can- 

lyniad,  cload,  penderfyniad 
Coronal,  kor'ö.nal    n,   gwyrlen,   coron- 

bleth:  a,  corynol  [onol 

Coronary,  kor'o.nur.i  a,  coronaidd,  car- 
Coronation,  kor.o.na'shun  n,  coroniad 
Coroner,  kor'o.nur  n,  coronwr.      Coron- 
er's   jury,   trengholwyr.       Coroner's 

inquest,  trengholiad 
Coronet,  kor'o.net  n,  coronig,  talaith 
Corporal,  kor'po.ral  n,  dengwriad :  a,  yn 

perthyn  i'r  corff,  corfforol 
Corporality,  kor.po.ral'i.ti  n,  corffolaeth 
Corporate,  kor'po.rat  a,  corfforedig 
Corporation,  kur.po.ra'skun  n,  corffor- 

aeth  [â  chorff  ganddo 

Corporeal,  kor.po'r'i.al  a,  corffog,  corffol, 
Corporeahst,  kor.po'r'i.al.ist  n,  corff- 
ol wr  [deb,  corffeg 
Corporeity,  kôr.pö.rî'î.tî  n,  defnyddiol- 
Corporif'y,  kor.por'i.fi  vt,  corffori 
Corps,  ko'r  ( p  corps,  ko'rz)  n,  byddin- 

ran,  catrawd 
Corpse,  korps  «,corff  marw,burgyn,  celan 
Corpulence,  kGr'pii.lens  n,  corffogrwydd, 

tewdra  [cnawdog 

Corpulent,  kor'pii.lent  a,  corffog,  tew, 
Corpuscle,  kor'pus.kl  n,  mymryn,  corffilyn 
Corpuscular,  kor.pus'kii.lur  «,mymrynol 
Corrade,  ko.rad'  vt.  cydrwbio,  cydgrafu 
Corradiation,    ko.rii.di.a'shun    n,    cyd- 

lewyrchiad ,  cydbelydriad 
Correct,  ko.rekt'  a,  cywir,  manol,  cyw- 

rain:    vt,   cospi,    ceryddu;     diwygio, 

cywiro,  gwelläu 
Correction,    ko.rek'shun    n,    diwygiad, 

cyweiriad;  cerydd,  cystwy 
Corrective,  ko.rek'tiva,diwygiadol ;  tym- 

merol :  n,  ardymmerydd,  cy wehydd 
Correctness,    ko.rekt'nes    n,    cywirdeb, 

manylrwydd 
Corrector,  ko.rek'tur  n,  diwygiwr;  cosp- 

wr;  cystwy  wr  [Yspaen 

Corregidor,  ko.rej'î,dôr   n.  uchynad  yn 
Correlate,  kor'i.lat  n,  gwrthberthynas 
Correlative,    ko.rel'a.tiv     a,    cydberth- 

ynasol  [gyhoeddiad 

Correptiou,  ko.rep'shun  n,  cerydd,  ar- 
Correspond,    kor.i.spond'     vi,    cyfateb; 

gohebu  [atebiad;  gohebiaeth 

Correspondence,  kor.î.spoa'dens  n,  cyf- 


Correspondent,   kor.i.spon'dent    a,  cyf- 

atebol,  addas :  n,  cyfatebwr,  gohebydd 
Corridor,  kor.i.dor'  n,  oriel  o  gwmpas  ty, 

amrodfa  [diwygiadwy 

Corrigible,    kor'i.ji.bl    a,    ceryddadwy; 
Corrival,   ko.ri'val  n,  cydymgeisiwr 
Corrivation,  kor.i.va'shun  ?i,  cydffrydiau, 

aber  [cryfhaol 

Corroborant,  ko.rob'o.rant  a,  cyfnerthol, 
Corroborate,  ko.rob'o.rat  vt,  cyfnerthu, 

cadarnhau :  a,  sefydledig,  sicr 
Corroborative,    ko.rob'o.rii.tiv     a,    cyf- 

nerthol,  cadarnhaol  [cyfy&u 

Corrode,  ko-rod'  v,  ysu,  difa,  amgnoi, 
Corrodent,  ko.ro'dent  a,  ysol,  difaol 
Corrodible,  ko.ro'di.bl  a,  ysadwy 
Corrosion,  ko.ro'zhun  n,  amdraul,  ysiad 
Corrosive,  ko.ro'siv  a,  ysol,  cyfysol,  di- 
faol :  n,  eli  cyfysol  [crebachu 
Corrugate,  kor'ii.gat  vt,  ciychu,  rhyeh/u, 
Corrupt,  ko.rupt'  a,  llygredig,  halogedig, 

pwdr,hadl;  anonest:  r,halogi,  diwyno, 

pydru;  gwobri  [oldeb,  hylygredd 
Corruptibility,  ko.rup.tî.bil'î.tî  n",  llygr- 
Corruptible,   ko.rup  tî.bl   a,   llygradwy, 

pydradwy  [crawn,  gôr 

Corruption,  ko.rup'shun  n,  llygredigaeth ; 
Corruptive,  ko.rup'tiv  a,  llygrol,  hylwgr 
Corruptness,    ko.rupt'nes    n,    llygredd, 

halogrwydd ;  anonestrwydd. 
Corsair,  kor.se'r'  n,  morleidr 
Corse,  kors  n,  celan,  ysgerbwd,  ab\vy 
Corselet,  kors'let  n,  dwyfroneg 
Corset,  kor'set »,  bron-gengl 
Cortes,  kor'tez  np,  seneddwyr  Yspaen 
Cortex,  kor'teks  n,  rhisgl,  rhisg 
Cortical,    kor'ti.kal,   Corticose,   kor'ti.- 

kos  a,  rhiaglog,  rhisglyd      [fel  rhisg 
Corticated,  kor  ti.ka.ted  a,  rhisglaidd, 
Coi-uscant,  ko.rus'kant    a,   dysgleiriol 
Coruscate,  ko.rus'kat  vi,  llewyrchu 
Corvette,  kGr.vet'  n,  Hong  rhyfel 
Corvine,  kor'vin  a,  branaidd 
Corvizor,  kor'vi'.zur  n.  crydd 
Cosey,  ko'zi  a,  chwedíeugar 
Cosier,  ko'zhi.ur  n,  bongleryn :  o,  tnvsgl 
Cosmetic,  koz.met'ik  a,  tecaol,  addurnol  : 

n,  meddyginiaeth  a  bair  degwch  pryd, 

tegolch,  tlwsolch 
Cosmical,  koz'mi.kal    a,  perthynol    i'r 

byd ;  yn  codi  neu  fachlud  gyda'r  haul 
Cosmogony,  koz.mog'o.ni  n,  cread,  neu 

haniad  y  byd  [ddarluniwr 

Cosmographer,  koz.mog'ra.tur  n,  byd- 
Cosmography,    koz.mog'ra.fi     n,    byd- 

ddanuniad  [bydyssawd 

Cosmolatry,  koz.mol'a.tn  n,  addoliad  y 
68 


ôre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       COU 


Cosmopolitan,  lcos.mö.pol'î.tan,  Cosmo- 
polite, kos.mop'bMit  n,  dinasydd  y  byd 
Cossack,  kos'ak  n,  milwr  yn  Rhwssia 
Cosset,  kos'et  n,  oen  llawfaeth 
Cossick,  kos'ik  a,  alsoddol 
Cost,  kost  (pt  &  pp  cost)  n,  traul,  cost, 
pris;  ais,  eisen:    vt,  costio,  bod    yn 
werth.     It  cost  me  a  shilling,  mae  yn 
sefyll  i  mi  swllt 
Costal,  kos'tal  a,  eisawl,  eisenawl  [masw 
Costard,  kos'turd  n,  pen;  math  o  afal 
Costive,  kos'tiv  a,  bolrwym.  rhwym 
Costiveness,  kos'tiv.nes  n,  bolnvymiad 
Costless,  kost'les  a,  digost,  rhad 
Costliness,    kost'li.nes    n,  gwerthfawr- 

ogrwydd 
Costly,  kost'H  a,  gwerthfawr ;  costfawr 
Costume,  kos.tiim'  n,  dullwisgiad  [twlc 
Cot,  kot  n,  bwth,  Uuest,  caban,  bwthyn, 
Cote,  kot  vt,  gadael  ar  ol :  n,  corlan,  Hoc 
Cotemporary,     ko.tem'po.rur.i    n,    cyf- 

oedydd,  cvfoesvdd :  a,  cyfoesol 
Coterie,     ko.tur'i     n,     llon-gymmanfa, 
cymdeithas  [ion  merched 

Cotquean,  kot'kwin  n,  ymyrwr  â  mater- 
Cottage,  kot'aj  n,  bwth,  cabandy,  twlc 
Cottager,  kot'a.jiir,  Cotter,  kot'ur,  Cot- 
tier, kot'yur  n,  bwthynwr 
Cotton,  kot'n  n,  cotwm,  ceden 
Cottony,  kot'n.i  a.  cotymaidd 
Couch,  kfuvtsk  n,  glwtìifainc,  trwl,  gwâl, 
gorweddfainc :  v,  gorwedd ,  cynnwys ; 
tynu  pelenau  oddi  ar  lygaid ;  annelu. 
To  couch  a  spear,  rhoi  gwaewffon  ar 
annel  [onveiddiol 

Couchant,  kuw'tshant  a,  yswatiol,  tor- 
Couchee,  kw'shi  n,  jonwehad  nosawl 
Cough,    kof   ?i,    peswch:    v,    pesychu. 

Hooping-cough,  Chin-cough,  y  pas 
Could,  kwd  pt.— Can 
Coulter,  kol'tur  n,  cwlltyr 
Council,  kuwn'sil  n,  cynghor,  eynghorfa 
Councillor,  kuwn'sil.ur  n,  aelod  cynghor 
Counsel,  kuwn'sel  n,  cynghor ;  dadleuwr, 

ejnghorvn- :vt,  cjmghori;  hyiforddi 
Counsellor,  kûŵn'sel.ûr  n,  cynghorwr, 

cynghawsydd,  dadleuwr 
Count,  kuwnt  n,  iarll;  cyfrif:  v,  rhifo, 

cyfrifo.  Counting-house,  cyfrif dy 
•  Countenance,  kuvvn'tlnans  n,  gwyneb, 
gwedd,  gwynebpryd;  nawdd,  cefnog- 
iad:  vt,  noddi,  cefnogi.  Keep  your 
countenance,  na  wridwch 
Counter,  kuwn'tur  n,  ffug  arian ;  bwrdd 
cyfrif;  uwchlais,  uchalaw:  a,  croes, 
gwrth,  gwrthAvyneb :  ad,  yn  groes,  yn 
«rbyn,  yn  y  gwrth:  px,  gwrth- 


Counteract,   kuwn.tur.akt'  vt,    gwrth- 

sefyll,  gwrthweithredu  [gwrthbwyso 
Counterbalance,  kuwn.tur/bal'ans  vt, 
Counterbalance,     kû-\vn'tûr.bal.ans     n, 

gwrthbwys,  cydbwys  [rwym 

Counterbond,  kuwn'tur.bond  n,  gwrth- 
Countercharge,       kûŵn'tûr.tshârj       n, 

gwrthgyhuddiad  [attaliad;  cerydd 
Countercheck,  kuwu'tur.tshek  n,  gwrth- 
Counterfeit,  kihvn'tur.fit  a,  gau,  ffugiol, 

ffuantus:    vt,   ffugio;    dynwared:    n, 

ffugbeth,  rhith,  twyll.      Counterfeit 

money,  arian  drwg 
Countermand,       kuwn.tur.mand'      vt, 

gwrthorch)Tnmyn  [gwrthgyrchu 

Countermarch,    kûŴTi.tûr.mârtsh'     vi, 
Countermarch,      kuwn'tur  .martsh      n, 

gwrthgyrch 
Countermine,  kuvvn'tur.min  n,  gwrth- 

glawdd :  vt,  dadymchwelyd 
Counterpane,  kûŵn'tûr.pän  n,  teisban 
Counterpart,  kûŵn'tûr.pârt  n,  gwi-thran 
Court erplea,  hûŵn'tûr.plî  n,  gwrthddadl 
Counterplot,  kuwn'tur. plot  n,  gwrthfrad 
Counterpoint,    kûŵ-n'tûr.p6înt    n,    cy- 

nghanedd  [bwyso:  n,  gwrthbwys 
Counterpoise,  kûŵn'tûr.pGîz  vt,  gwrth- 
Counterscarp,  kuwn'tur. skarp  n,  gwrth- 

glawdd  [wyddo 

Countersign,   kuwn'tur.s'm  vt,   Uawar- 
Countertide,  kûŵn't€ii\t'íd  n,  gwrthlif 
Countervail,  kûŵn.tûr.väl'  ví,cyfartalu; 

cyfiawnu;  cyferbynu 
Countervail,  kûŵn'tûr.väl»,  cydbwysedd 
Countess,  kuwn'tes  n,  iarlles 
Countless,  kuwntles  a,  aneiiif,  dirtf 
Countrified,  kun'tri.f 'id  a,  gwladaidd 
Country,  kun'tri  n,  gwlad;  bro,  goror, 

ardal ;  tir :  a,  gwladaidd,  gwledig 
Countrjonan,  kun'tri.man  n,  gwladwr, 

dyn  o'r  wlad ;  cydwladwr 
County,  kuwn'ti  n,  sir,  swydd,  rhandir  j 

iarllaeth:    a,    shyddol,    perthynol    i 

swydd  [llamsach 

Coupee,    kw.pe'  n,   ysgogiad  taplasol; 
Couple,  kup'l  n,  par,  dau,  cwpl;  magi: 

vt,  cyssylltu,  cymharu,  cydieuo,  priodi 
Couplet,  kup'let  n,  pennill  dwy  fraich 
Courage,   km-'aj    n,   dewrder,   glewder, 

calondid,  gwi-oldeb  [dewr,  calonog 
Courageous,  ku.ra'jus  a,  gwrol,  glew, 
Courageousness,  ku.ra'jus.nes  n,  gwrol- 

deb,  gwrhydri,  dewredd,  glewder 
Courant,  kw.rant'  n,  math  o  daplas 
Courb,  kw'rb  vt,  ymblygu,  crymu,  camu : 

a,  cam  [wr,  cenad 

Courier,  kwr'Lur  n,  brysgenad,  rhedeg- 
69 


CRA  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Course,  ko'rs  n,  ystod,  gyrfa ;  rhedegfa ; 
cylch,  chwyl;  helynt,  hynt;  llwybr; 
haen,  rhes:  v,  hela;  rhedeg;  erlyn, 
ymlid.  Courses,  misglwyf 
Courser,  ko'r'sur  n,  rhedegfarch 
Court,  ko'rt  n,  llys,  brawdlys,  neuadd; 
barnwr  neu  ynadon  mewn  llys ;  bre- 
nindy ;  teulu  breninol ;  cwrt ;  cyntedd : 
vt,  caru;  addolwyn,  erfyn.  Bank- 
ruptcy Court,  Torgedlys.  Court 
of  Arches,  Llys  yr  Archau.  Court 
of  Common  Pleas,  Deflys.  Court  of  Ex- 
chequer, Cyllidlys.  Court  of  Queen's 
Bench,  Llys  Maine  y  Frenines.  Small- 
debts  Court,  County  Court,  Manddy- 
ledlys.  Court-leet,  Llys  Pentrefol. 
Court  Martial,  Cwrt  Milwraidd. 
Court-hand,  llawysgrifen  a  arferir  i 
gofrestru 
Courteous,  ko'r'tshus  a,  moesog,  caru- 
aidd,  mwyn  [deb,  mwynder 

Courteousness,  ko'r'tshus.nes  n,  tirion- 
Courtesan,  kur.ti.zan'  n,  putain  [edd 
Courtesy,  kur'tlsi  n,  tirionfoes,  hynaws- 
Courtesy,  kurt'si  n,  glinostyngiad 
Courtier,  ko'r'ti.ur  n,  gwr  llys,  llyswr; 
carwr  [hyfoesedd 

Courtliness,  ko'rt'li.nes  n,  moeswychedd, 
Courtly,  ko'rtli,  Courthke,  ko'rt'l'ik  a, 

moeswych;  dillyn;  gwenieithus 
Courtship,  ko'rt'ship  n,  carwriaeth 
Cousin,  kuz'n  n,  car;  cefhdef  (f  cyf- 

nither).    Second  cousin,  cyfyrder 
Cove,  kov  n,  cil,  cilfach,  ebach,  lloches ; 

llanc,  llencyn 
Covenant,  kuv'i.nant  n,  cyfammod,  cy- 

nghrair:  v,  cyfammodi,  cytuno 
Covenanter,  kuv'Lnan.tur  n,  cyfammod- 

wr,  ammodwr,  rhagammodwr 

Cover,  kuv'ur  n,  clawr,  caead,   croeg, 

gorchudd,  to :  vt,  gorchuddio,  c)rsgodi, 

toi  [caead 

Covercle,  kuv'ur.kl  n,  gorchudd,  nulier, 

Coverlet,  kuv'ur.let,  Coverlid,  kuv'ur.lid 

»,  huling,  teisban,  torsed,  brecan 
Covert,  kuv'urt  n,  gwasgawd,  cuddlwyn, 

eudded,  cuddfa:  a,  cudd,  dirgel 
Covertness,  kuv'urt.nes  n,  dirgelrwydd 
Coverture,  kuv'ur.tshii'r  n,  cyfl^T  gwraig 

dan  nawdd  ei  gwr ;  cysgod 
Covet,  kuv'et  vt,  chwennychu,  deisyfu 
Covetous,  kuv'i.tus  a,  trachwantus,  cy- 
byddlyd  [ariangarweh 

Covetousness,  kuv'i.tus.nes  ?i,trachwant, 
Covey,  kuv'i  n,  haid,  nythlwyth  o  adar 
Covin,  kuv'in  n,  cyd-dwyll,  cydfrad 
Covinous,  kuv'i.nus  a,  twyllodrua 


Cow,  kûẁ  n,  buwch,  buch ;  bon :  vt,  di- 
galoni,  pruddhau.  A  cow  near  calving, 
buwch  ddowydd.  A  young  cow,  an- 
neirfuweh.  Cow-wheat,  y  gliniogai. 
Cow-grass,  buchlaswellt.  Cow-herd, 
bugail,  heusor,  grëwr.  Cow-house, 
bendy.  Cow-blake,  gleiad.  Lady- 
cow,  y  fuwch  gota 
Coward,  kuw'urd  n,  anwr,llyfrgi,  cachgi, 
annewryn  [annewredd 

Cowardice,  kuw'ur.dis  n,  llyfrdra,  ofn, 
Cowardize,  kûŵ'ûr.di*z  vt,  llyfrhau,  di- 
galoni  [aidd,  llwfr 

Cowardly,  kûŵ'ûrd.lîa,  digalon,  cachg'i- 
Cowbane,  kuvv'ban  n,  cegid  y  dwfr 
Cower,  kuw'ur  vi,  cwrian,  cwrcydu 
Cowish,  kuw'ish  a,  ofnus,  llwfr,  digalon 
Cowl,  kûŵl  n,  cwcwll,  cwfl.    Cowl-staff, 
pawl,  berllysg  [yn,  pefryn 

Coxcomb,  koks'kom  n,  coegyn,  ysgoeg- 
Coxcomical,  koks.kom'i.kal  a,  coegyn- 
aidd,  cymhen  [aidd 

Coy,  kôî  a,  mursenaidd,  osgoilyd,  gwyl- 
Coyness,  koi'nes  n,  mursendod,  gwyledd 
Cozen,  kuz'n  vt,  twyllo,  hudo,  siomi 
Cozenage,  kuz'n. äj  n,  twyll,  dichell 
Crab,  krab  n,  crane,  morgranc ;  afal  sur, 

cogwrn.     Crab-tree,  afallen  sur 
Crabbed,  krab'ed  a,  sarig,  anfoddog 
Crabbedness,  krab'ed.nes  n,  surni;  sar- 

igrwydd,  anfoddlondeb;  astrusi 

Crack,  krak  n,  breg,  agen,  hollt;  trwst; 

bost:   v,  hollti;  crodidr}rstio ;  broho. 

Crack-brained,  penchwiban,  penwan 

Cracker,  krak'ur  n,  fflamyg ;  gwagfost- 

iwr  [lwgach 

Crackle,  krak'l  vt,  clindarddach,  ysgwr- 

Cracknel,  krak'nel  n,  teisen  galed 

Cradle,  kra'dl  n,  cryd;  cawell,  alch:  v, 

siglo  cryd,  crydsiglo 

Craft,  kraft  n,  celf,  crefft;  ystryw,  cyf- 

rwysder ;  celfi  pysgota ;  Hong  fechan 

Craftiness,  kraf'ti.nes  n,  cyfrwysedd    ' 

Craftsman,    krafts'man    n,    celfyddwr, 

crefftwr 
Crafty,  kraft'ti  a,  cyfrwys,  dichellgar 
Crag,  krag  n,  craig,  clegyr,  clogwyn 
Cragginess,  krag'i.nes  n,  garwder 
Craggy,  krag'i  a,  ysgythrog,  serth,garw 
Cram,  kram  v,  gorlenwi,  bol-lwytho 
Crambo,  kram'bö«,  rhosb,  rhosbchwareu 
Cramp,    kramp  n,   yr  wrwst,   cwlwm 
gwythi;  creifyn:   v,  caethiwo:  creff- 
ynu;  dirwasgu:  a,   anhawdd,  caled, 
rhwystrus.   Cramp-iron,  craff,  creifyn, 
gafaelfach  [wern,  crygrys 

Cranberries,  kran'ber.iz  np,  ceirios   y 
70 


ore;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        CHI 


Crane,  kran  n,  garan,  crëyr,  crychydd, 

cregyr;  dyrwynlath,  dyrwynydd 
Cranebill,  kriin'bil  n,  mynawyd  y  bugail. 

Stinking-cranebill,  llysiau'r  llwynog 
Cranium,  kra'm.um  n,  penglog,  iad 
Crank,  krangk  n,  offeryn  bachog ;  dyr- 
wynlath :  a,  heinif,  bywiog,  iachus,  cryf 
Crankle,  krang'kl  v,  dolenu  fel  afon :  n, 

crychiad;  doleniad 
Crankness,  krangk'nes  n,  bywiogrwydd 
Cranny,  kran'i  n,  agen,  hollt,  agenig 
Crape,  krap  n,  galarwe 
Crapulence,  krap'u.lens  n,  afiechyd  trwy 
anghymmedroldeb  [meddw-glaf 

Crapulous,  krap'ii.lus  a,  glwth,  meddw, 
Crash,  krash  n,  grem,  grill,  rhinc,  tor- 

drwst :  v,  chwilfriwio,  gremio 
Crasis,  kra'sis  »,  ardymmer,  cymmysgedd 
Crassitude,  kras'i.tud  n,  tewedd,  praff- 
der,  trymder  [oediad 

destination,  kras.ti.na'shun  re,gohiriad, 
Cratch,  kratsh  n,  preseb;  rhesel;  cafh 

ebran 
Crate,  krat  n,  cawell  i  gario  priddlestri 
Crater,  kra'tur  n,  saf'n  mynydd  tanllyd ; 

twll;  adwy 
Craunch,  krantsh  vt,  rhygnu  dannedd 
Cravat,  kra.vat'  n,  math  o  wddf-liain 
Crave,  krav  vt,  crefu,  deisyf,  chwennych 
Craven,    kra'vn    n,   ceUiogyn   digalon; 
llyfrwas,  annewryn 
j   Craw,  kro  n,  crombil,  cromil,  cropa 
!    Crawfish,  kro'fish,  Crayfish,  kra  fish  n, 
ceimwch  coch,  ceimwch  Mair  [gripian 
|    Crawl,  krol  vi,  ymlusgo,  cropian,  ym- 
!    Crayon,  kra'un  n,  pwyntel  sialc 

Craze,  kraz  vt,  syfrdanu,  gwallgofi 
j    Craziness,  kra'zi.nes  n,  methiant;  am- 

mhwyll,  gwallgofrwydd,  penwendid 
|    Crazy,  kra'zi  a,  methedig,  ysig ;  penwan 
1    Creak,  kink  vi,  grillian,  gwichian,  crecian 
j    Cream,  krim  n,  hufen :  vi,  hufenu 
I    Creamy,  kri'mi  a,  hufenog,  hufenllyd 
!    Crease,  kris  n,  ol  plygiad,  crychiad :  vt, 

crychiadu,  peri  crychiad 
Í    Create,  kri.at  vt,  creu,  peru ;  urddo 

Creation, kri.a' shun  n, cread,  creadigaeth 
!    Creative,  kri.a'tiv  a,  creadawl,  creawl 
Creator,  kri.a'tur  n,  crëwr,  creawdwr, 

creawdydd,  crëydd 
Creature,  kri'tshur  n,  creadur;  dynyn 
Crebritude,  kreb'ri.tiid  n,  mynychdra 
Crebrous,  kri'brus  a,  m)mych 
Credence,  kri'dens  n,  cred,  coel,  flydd 
Credent,  kri'dent  a,  credus,  crediniol 
Credentials,  kri.den'shalz  n,  credlythyr- 
au,  llythyrau  canmohaeth 


Credibility,  kred.î.bil'î.tî,  Credibleness, 
kred'i.bl.nes  n,  crededd,  coeledd,  coel- 
edigaeth,  tebygoliaeth  [hygoel 

Credible,  kred'i.bl  a,  credadwy,  coeladwy, 
Credit,  kred'it  n,  coel,  cred ;  cymmeriad, 
cyfrifiad,  bri,  parch,  enw,  ymddiried  : 
vt,  credu,  coelio,  ymddhied  i        [asol 
Creditable,  kred'i.ta.bl  a,  cyfrifol,  urdd- 
Creditableness,  kred'i.ta.bl.nes  n,  cym- 
meriad, bri  [iwr,  achretor 
Creditor,    kred'i.tur    n,  gofynwr,  coel- 
Credulity,  krî.dü'lî.tî  n,  hygoeledd 
Credulous,  kred'ii.lus  a,  coelgar,  hygred, 
hawdd  ganddo  goelio  [gkrwch 
Credulousness,    kred'ii.lus.nes  n,   coel- 
Creed,  krid  n,  pynciau  fl'ydd,  credo 
Creek,  krik  n,  cilfach,  crigyll,  ebach :  vi, 

gwichian,  grilho 
C  reeky,  kri'ki  a,  cilfachog,  bachog 
Creep,  krip  (crept)  vi,  ymlusgo,  cropian, 
ymgreinio  [neuad 

Cremation,  kri.ma'shun  n,  llosgiad,  cyn- 
Cremor,  kri'mor  n,  sylwedd  hufenog 
Crenated,  kri'na.ted  a,  bylchog,  garw 
Crepitation,  krep.i.ta'shun  n,  clindardd- 
Crept,  krept  pt  &  pp. — Creep  [ach 

Crepuscule,  kri.pus'kiil  n,  cyfnos,  cyf- 
ddydd,  cyflychwyr  [dywyll 

Crepusculous,  kri.pus'kii.lus   a,  llwyd- 
Crescent,  kres'ent  n,  cyfnlloer,  banner 

lleuad ;  hanner  cylch,  cilgant 
Crescent,  kres'ent,  Crescive,  kres'iv  a, 

cynnyddol,  tyfol 
Cress,    kres    n,    berw,    berwr,    berwy. 

Water-cress,  berw'r  dwfr 
Cresset,  kres'et  n,  tân-fwdwl,  trybedd 
Crest,  krest  n,  crib,  cribyn,  copa ;  mwng ; 
helm  gribog,  arfau  bonedd.     Crest- 
fallen, digalon,  isel 
Crested,  kres'ted  a,  cribog,  cobynog 
Crestless,   kest'les    a,   diarfog,    digrib; 
pen-isel  [farm,  marmog 

Cretaceous,  kri.ta'shus  a,  sialcaidd,  o 
Crevice,  krev'is  n,  agen,  hollt,  rhigol 
Crew,  krw  n,  cydforwyr,  llongwyr,  gwŷr 

Hong ;  haid  o  ddyhirwyr :  pt — Crow 
Crewel,  krw'el  n,  edau  fain  o  wlan 
Crib,  krib  n,  preseb;   rhesel;   bwthyn: 

vt,  darn-guddio,  celcio;  caethiwo 
Cribbage,  krib'aj  n,  math  o  chwareu 
Cribble,  krib'l  n,  gogr,  gwagr  tro 
Cribration,  kri.bra'shun  n,  gogryniad 
Crick,  krik  n,  grill,  sythdod  y  gwddf 
Cricket,   krik'et    n,  criciad,  criciedyn, 

grilliedydd ;  chwareu  pel  a  chlwpa 
Cricoid,  kri'koid  a,  cylchaidd,  modrwy- 
Crier,  kri'ur  n,  cri'wr,  cyhoeddwr  [aidd 
71 


CRU    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵrrtoo,  tẁk=took ; 


Crime,  kr'im  n,  bai,  trosedd,  camwedd, 

pechod,  euogrwydd  [niwed 

Crimeless,  kri'm'les  a,  dieuog,  ditai,  di- 
Criminal,  krim'i.nal  n,  troseddwr,  drwg- 

weithredwr :  a,  camweddus,  beins 
Criminality,  krim.î.nal'î.tî  n,  camwedd, 

euogrwydd  [yn  erbyn 

Criminate,  krim'i.nat  vt,  cyhuddo,  rhoi 
Crimination,  krim.i.na'shun  n,  cyhudd- 

iad,  achwyniad  [og 

Criminatory,  lmm'î.nä.tur.î  a,  cyhudd- 
Crimp,  krimp  a,  crych ;  crimpiol,  brau, 

Crispin :  v,  crychu 
Crimple,  krim'pl  v,  crychu,  crimpio 
Crimson,  krim  zn  n,  coch  dwfn,  porphor 
Crinated,     kr'i'na.ted     a,     gwalltiedig, 

gwalltlaes,  â  gwallt  neu  flew  hir 
Crmcum,  kring'kum  n,  ehwimp,  creflyn 
Cringe,  krinj   vi,  cynffoni,  iseldruthio : 

n,  truthblygiad,  gwaseiddfoes 
Crinigerous,  kri.nij  ur.us,  Crinose,  kri"- 

nös  a,  gwalltog,  blewog,  garw 
Crinkle,    kring'kl    n,   crych,   plyg:    v, 

crychu,  rhychu,  tolcio 
Crinohne,  krin'o.lm  n,  defnydd  a  wneir 

o  flew  ceffyl,  blew-we;  peisgylch  neu 

gylchbais  *(o'r  cyfryw)  [der 

Crinosity,  kri'.nos'i.ti n,  gwalltedd,  garw- 
Cripple,  krip'l  n,  un  cloff,  efrydd,  dyn 

baglog:  vt,  efryddu,  cloffi 
Crisis,  kri'sis  (p  crises,  kri'siz)  n,  uch- 

der  clefyd;    cyfrwng  o  berygl    neu 

fawr  ddysgwyliad,  dwys  gwfrwng 
Crisp,  krisp    o,   Crispin,   sychgras:   v, 

crispinio,  sychgrasu ;  crychu 
Crispation,  kris.pa'shun  n,  dwysgrasiad 
Crispness,  krisp  nes  »,  svchgrasder 
Criterion,  kri'.ti'r'i.un  (p  criteria,  kr'i- 

tîr'î.â)  n,  prawf,  maen  prawf 
Critic,  krit'ik  n,  beirniad,  llenfeirniad, 

arholwr  [enbyd 

Critical,  krit'i.kal  a,  beirniadol,  manwl; 
Criticalness,  krit'i.kal.nes  n,  manyldeb, 

enbydrwydd 
Criticism,   krit'i.sizm    n,   beirniadaeth 

arholiad  [manwl  farnu ;  beio 

Criticize,  krit'i.s'iz  v,  beimiadu;  arholi, 
Critique,     kri.tik'     »,     manwlsylwad 

beirniadaeth 
Croak,  kriik  vi,  crygleisio,  grymial :  n, 

cryglais  llyffant  neu  frân 
Croceous,  kru'skus  a,  saffyraidd,  melyn 
Crochet,  kro'she  n,  cromfach 
Crocitation,  kros.i.ta'shun  n,  crygleisiad 

bran  \yi,  pardduo 

Crock,  krok  n,  y  parddu  ar  gefn  crochan 
Crockery,  krok'ur.i  n,  llestri  pridd 


Crocodile,  krok'o.dil  n,  afanc,  addanc 
Crocus,  kro'kus  n,  saffyr,  saffrwm 
Croft,  kroft  n,  cae  byehan,  erw,  cadlas 
Croisado,  kroi.sad'  n,  rhyfel  y  groes 
Croise,  krois  n,  rhyfelwr  y  groes,  pererin 
Crone,  kron  n,  hen  ddafad,  hen  wrach 
Crony,  kro'ni  n,  cyfaill,  c}rfeilles 
Crook,  krwk  n,  crwbach,  crwbachiFon, 
ffon  gnwpa.    baglan;   bugeilffon:    v, 
cnvbachu,  crymu ;  gwyrdroi.    Crook- 
backed,  cefngrwm,  gwai'gam 
Crooked,  krwk'ed  a,  crwca ;  gwyrdraws ; 
bachog  [gwyrni,  crymedd 

Crookedness,  krwk'ed.nes    n,   camedd, 
Croop,  krwp    n,  clefyd  yn   y   gwddf, 

erygwst 
Crop,   krop    n,   cnwd,   adgen,   ffrwyth, 
cynnyrch;    cropa,   cromil:    vt,  tocio, 
blaendori;   difrigo,  ysgythru;  blaen- 
bori;  cneifio;  medi:    a,  cwta,  cwtog. 
Crop-sick,  claf  trwy  loddest 
Crosier,  krb'zhur  n,  ffon' esgob,  bugeil- 
ffon [baban 
Croslet,    kros'let     n,    croesig;     talaith 
Cross,  kros  n,  croes,  crog,  crwys ;  adfyd, 
bhnder,  rhwystr :  a,  croes,  traws ;  an- 
ynad :  v,  croesi ;  gwrthwynebu.  Cross- 
bow,  albrys,  bwa  croes.     Cross-ex- 
amine, gwrth  holi,  croesholi.      Cross- 
grained,  trabluddus, anynad  [adrwydd 
Crossness,  kros'nes  n,  croesineb,  anyn- 
Crosswise,  kros'wiz  ad,  croeswedd,  ar 
wedd  groes,  ar  draws        [ffwrch  pren 
Crotch,   krotsh    n,    bach;    fforch    neu 
Crotchet,  krotsh'et  »,  corfanig,  penddu ; 
coegdyb                             [gwenieithio 
Crouch,  kruwtsh  vi,  iselgrymu,  ymblygu, 
Croup,  krwp  n,  pedrain,  tfolen,  cloren 
Croupade,  krw.pad'  n,  ucbel-lam ;  naid 

dros  y  pen 
Crow,  krö  n,  brân;  trosol  haiarn:  vi 
{crew,  crown),  canu  fel  ceiliog ;  ym- 
ffi-ostio.  A  flock  of  crows,  naid  o 
train,  branes.  Crow's  foot,  crafanc  y 
frfm.  Carrion-crow,  breuan,  cigfran. 
Young  crows,  branos 
Crowd,  kruwd  n,  torf,  tyrfa,  tyndorf, 

lluaws :  v,  ymdyru ;  ymwasgu 
Crowder,  kruw'dur  n,  crythor,  crythwr 
Crown,  kruvVn  n,  coron,  coronrwy;  tal- 
aith; coronbleth;  coryn,  copa;  coron, 
pum  swllt,  5*. :  vt,  coroni ;  addurno 
Crown,  kron  pp. — Crow 
Crucial,  krw'shal  a,  croes,  traws,  croes- 
awl  [ydio,  poeni 

Cruciate,  krŵ'shî.ät  vt,  arteithio,  poen- 
Crucible,  krw'si.bl  n,  tawddlestr 
72 


öre ;  late,  l'íne,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        CUL 


Crucifix,  krvv'si.fiks  n,  llun  Crist  ar  y 

groes ;  crog,  crogwedd  [hoeliad 

Crucifixion,  krvv.si.fik'shun  n,  croes- 
Grucify,  krw'si.fi  vt,  croeshoelio  [addfed 
Crude,  ki"ŵd  a,  llymrig,  ammrwd :  an- 
Crudeness,  krwd'nes,  Crudity,  krŵ'dî.tî 

n,  llymrigrwydd ;  anaddfedrwydd 
Cruel,  krw'el  a,  creulawn,  ffyrnig,  ciaidd, 

didosturi,  dideimlad  [eindra 

Cruelty,  krw'el.ti  n,  ereulondeb,  mil- 
Cruentous,  kru'en.tus.  Cruentale,  krw'- 

en.tät  a,  creuled,  gwaedlyd 
Cruet,  krw'et  n,  costrelig 
Cruise,  krwz  n,  gwylfordwyaeth ;  cwpan, 

costrelan:     vt,    gwylfordwyo,    gwib- 

fordwyo,  gwibhwylio 
Cruiser,  krw'zur  n,  gwiblong 
Crumb,    krum    n,   mwydionyn;    difyn, 

biiwsionyn;  bywyn  [malu 

Crumble,  krum'bl  v,  briwsioni,  briwioni, 
Crummy,  krum'i  a,  mwydionog,  by  wynog 
Crump,  krump  a,  cam,  crwm,  crwca 
Crumpet,  krum'pet  n,  teisen  fwyth 
Crumple,  krum'pl  v,  crychu ;  annhreihu : 

n,  crych,  crycniad  [lleisio  fel  crëyr 
Crunk,  krungk,  Crunkle,  krung'kl  vi, 
Cruor,  krw'ur  n,  gôr,  gwyar  [pystylwyn 
Crupper,  krup'ur  n,  pedram,  bontin, 
Crural,  krw'r'al  a,  coesaidd,  esgeuiol 
Crusade,    krw.sad'  »,  rhyfel  y  groes ; 

darn  arian  â  chroes  arno 
Cruse,  krwz  n,  cwpan,  costrelan 
Cruset,  krw'zet  ?i,  tawddlestr  gof  aur 
Crush,    krush    n,    gwasgiad,    llethiad; 

dinystr:  v,  ysigo,  malmio,  dyfetha 
Crust,  krust  n,  crawen ;  crafen,  cresten, 

cramen :  v,  crawen ;  crestenu 
Crastacfcous,    krus.tii'shus    a,   crawen- 

aidd ;  cragenaidd,  cragenog 
Crustiness,    krus'ti.nes    n,    crawenog- 

rwydd;  swri,  sarigrwydd  [sarig 

Crusty,  krus'ti  a,  crawenog;  afrywiog, 
Crutch,  krutsh  «,  bagl,  ffonfagl 
Crj-,  kr'i  n,  bloedd,  gwaedd,  lief,  dolef, 

cri :  v,  wylo,  llefain,  gwaeddi,  cyhoeddi. 

To  cry  aloud,  goralw,  llefain  yn  groch 
Crier,  kri'ur  n,  criwr,  cyhoeddwr 
Crypt,  kript  n,  cafell,  cell  dywell 
Cn'ptography,   krip.tog'ra.fi  n,  celys- 

grifen  [iaith 

Cryptology,  krip.tol'o.ji  n,  cehaith,  nod- 
Crystal,     kris'tal    n,    crisial,    crisiant, 

gloew-wydr  [tryloew 

Crystalline,  kris'tal.in  a,  crisialaidd, 
Crystallization,  kris.tal.i.za'shun  n,  cris- 

ialiad  [iannu 

Crystallize,  kris.tal'i'z  v,  crisialu,  cris- 


Cub,  kub  n,  ceneu,  cenaw;  colwyn 
Cubation,    kii.ba'shun    n,  gorweddiad, 

gorphwysiad  [gorweddol 

Cubatory,   küT)â.tur.î  a,  lledorweddol , 
Cube,   kub  n,   cub,    cyfan-gorff   chwe 

chyfochrol.  Cube-root,  tiysawdd ;  try- 

soddiaeth 
Cubic,    ku'bik,    Cubical,   kii'bi.kal    a, 

chwechochrog,  trifesur 
Cubit,    kii'bit   11,   cufydd,   cyfelin  (18 

modfedd)  [drochi 

Cuckingstool,    kuk'ing.stwl    n,    ystol 
Cuckold,  kuk'uld  n,  cyrnicyll,  gwanwr : 

vt,  diwirio,  godinebu 
Cuckoldom,  kuk'ul.dum  n,  godinebiad; 

godineb  [dirmygadwy 

Cuckoldy,  kuk'ul.di  a,  salw,  gorwael, 
Cuckoo,  kwkw  n,  cog,  cethlydd,  cwcw; 

hurtyn.     Cuckoo-pint,  pidyn  y  gog. 

Cuckoo-spittle,  poer  y  gog  [len 

Cucquean,kẁk'wîn  n,  chwidwen,  mwyg- 
Cucullate,  ku.kul'at  a,  cwflaidd 
Cucumber,  kii'cum.bur  n,   y  chwerw- 

ddwfr,  chwerwddyfrlys ;  cucumer 
Cucurbit,  ku'kur.bit  n,  math  0  lestr 

iferyllaidd 
Cud,   kud   n,   cil  boch;  bwyd   cilfoch. 

To  chew  the  cud,  cnoi'r  cil ;  myfyrio, 

hoflgofio 
Cuddle,  kud'l  v,  llechu,  yswatio ;  cofl- 

eidio  [Hong 

Cuddy,  kud'i  n,  lie  mangelloedd  mewn 
Cudgel,  kuj'el  n,  ffon,  cwlbren,  llach- 

bren,  pastwn :  vt,  fibnodio,  pastynu 
Cudweed,  kud'wid  n,  Uysiau'r  gynddar- 

edd ;  yr  adafeddog,  llwyd  y  ffordd 
Cue,  kii  n,  awgi-}on;  diwedd,  cynffbn; 

tymmer;  gwthbren,  ffon  belre 
Cuff,  kuf  n,  torch  llawes ;  dymod,  cern- 

od :  v,  torchi ;  dyrnodio,  cernodio 
Cuirass,  kwi'ras  n,  dwyfroneg,  llurig 
Ciúrassier,  kwi.ra.sfr'  n,  milwr  llurigog 
Cuisse,  kwis  n,  morddwyd-arfogaeth 
Culinary,  Hi'lî.nur.î  a,  ceginaidd 
Cull,  kul  vt,  cwlio,  dewis,  pigo 
Cullender,  kul'en.dur  n,  hidl 
Culhon,  kul'yun  n,  dyhiryn,  adyn 
Cully,  kul'i"»,   dyn  a  dwyllŵyd  gan 

fenyw :  vt,  siomi,  twyllo,  hudo 
Culm',  kulm  n,  math  0  lo  man,  cwlwm 
Culminate,  kul'mtnat  vi,  ucheddu,  bod 

mewn  entry ch  [weddus 

Culpable,  kul'pa.bl  a,  beius,  cylus,  cam- 
Culprit,  kul'prit  n,  drwgweithredwr 
Cultivate,    kul'ti.vat    vt,    diwyllio,    a- 

maethu,  llafurio,  gwrteithio ;  meithrin, 

coleddu 

73 


CUS   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Cultivation,     kul.ti.va'shun,      Culture, 

kul'tshur    n,   amaethiad,   diwylliant, 

gwellineb;  addysgiad;  coleddiad 
Culver,  kul'vur  n,  colomen ;  ysguthan 
Culverin,  kul'vur.in  n,  cyflegr  mawr 
Culvert,  kul'vurt  n,  crymfa,  ceuftbs 
Cumber,  kum'bur  vt,  rhwystro,  beicbio, 

gorlwytho  [iad;  trafferthiad 

Cumberance,  kum'bur.ans  n,  afrwydd- 
Cumbersome,  kum'bur.sum,  Cumbrous, 

kum'brus   a,  lhvythfawr,   rbwystrol; 

lied  chwith ;  gorthrwm 
Cumin,  kum'in  n,  llysiau  yr  ehedydd 
Cumulate,  kii'mu.lat  vt,  crugio,  pentyru, 

carneddu  [pentyriad 

Cumulation,  kii.mu.la'shun  n,  casgliad. 
Cunctation,    kungk.tii'shun  n,  oediad, 

gohiriad 
Cuneal,  kii'ni.al,  Cuneated,  ku'ni.a.ted, 

Cuneiform,  kii.ni'i.form  a,  fel  colpes, 

cynaidd,  cyniol 
Cunning,  kun'ing  a,  cyfnvys,  call,  di- 

chellgar,  iselgraff;  cywrain,  medrus: 

cyfrwysder,  dichell ;  medr 
Cup,  kup  n,  cwpan ;  cib,  cibyn :  vt,  cib- 

waedu.  In  bis  cups,  Cup-shot,  meddw. 

Cup-bearer,  heilyn,  trulliad 
Cupboard,  kub'o'rd  n,  llogawd,  clogell, 

cwpan-gell,  nester 
Cupel,    kii'pel    n,    coeth-lestr.     Cupel 

dust,  Uwch  i  lanhau  adwynau 
Cupid,  kii'pid  n,  duw  cariad  [^trachwant 
Cupidity,    kii.pid'i.ti    n,    ananchwant, 
Cupola,  kii'po.la  n,  cromen  [aidd 

Cupreous,  kii'pri.us  a,  efyddaidd,  copr- 
Cur,  kur  n,  corgi,  costog  [adwy 

Curable,  kii'r'a.bl  a,  meddygadwy,  gM  ell- 
Curableness,  kii'r'a.bl.nes  n,  iachaol- 
Curacy,  kii'r'a.si  n,  perigloriaeth  [rwydd 
Curate,  kii'r'at  n,  periglor,  curad 
Curative,  kii'r'a.tiv  a,  ìachaol,  meddygol 
Curator,  kii.ra'tur  n,  cyfeiriwr ;  arolygydd 
Curb,  kurb  vt,   ifrwyno,  attal,  cadw  i 

mewn:  n,  genfa,  attaliad;  rhwystr 
Curd,  kfu-d  n,  caul,  ceulfran 
Curdle,  kur'dl  v,  ceulo,  ceuledu,  cawsio 
Curdy,  kur'di  a,  cawsog,  ceuledawg 
Cure,  kii'r  n,  iaehâd,  gwellâd;  periglor- 
iaeth:   v,    iachäu,   meddyginiaethu ; 

halltu  [iachaol 

Cureless,  kii' r'les  a,  anfeddygiaethol,  an- 
Curfew,  kur'fii  n,  dyhuddgloch;  tan- 

orchudd 
Curiosity,kü'r.î.os'î.tî«,manylwch ;  cyvv- 

reinbeth.     Curiosities,  cywreinion 
Curious,  kii'r'i.us    a,  manol,   cywrain, 

chwilfrydig;  celfydd;  tlws 


Curl,    kurl    n,    crychgydyn;    doleniad 

gwallt :  v,  crychu,  modrwyo,  dolenu 
Curlew,  kur'lii  n,  j  gylfinhir,  chwiban- 

ogl  y  mynydd  [bawddyn,  cybydd 
Curmudgeon,  kur.muj'un  n,  cerlyn, 
Currant,  kur'ant  n,  rhyf,  grawn  Corinth. 

Currant-tree,  rhyfwydden 
Cun-ency,     kur'en.si     n,    hydreigledd, 

rhwydd-rhediad,   cylchrediad;    arian 

neu  werth  derbyniol 
Current,     kur'ent    n,    ffrwd,    cerhynt, 

boewal:   a,   derbyniol,  cymmeradwy, 

presennol.     A  current  of  air,  awel 
Curricle,  kur'i.kl  n,  cerbydan  dwj'  olwyn 
Currier,  kur'i.ur  n,  lledn\rr;  ysgrafellwr 
Currish,  kur'ish  a,  corgi'aidd,  sarig 
Curry,  kur'i  vt,  trin  Iledr;  ysgrafellu; 

cribo ;  gweoieithio :  n,  cyfFaith  o'r  enw. 

CuiTy-comb,  ysgrafell,  crafell 
Curse,  kurs  n,  melltith,  rheg;  blinder: 

v  (curst),  melltithio,  rhegu ;  gofidio 
Cursitor,  kur'si.tur  n,  swycklwr  yn  llys 

cydwybod  [ar  ffrwst,  buan 

Cursory,  kilr'sur.i  a,  esgeulus,  byrbwyll, 
Cursoriness,  kur'sur.i.nes  n,  brys,  cyf- 

lymedd,  diofalwch 
Curst,  kurstpt  &  pp. — Curse 
Curt,  kurt  a,  byr,  cwta  [ogi 

Curtail,  kur.tal'  vt,  byrhau,  gofyru,  cwt- 
Curtain,  kur'tiin  n,  lien,  croglen,  caead- 

len.  Curtain-lecture,  gwely-wers  gan 

wraig 
Curtilage,  kur'ti.laj  n,  cadlas,  buarth 
Curvated,  kur'va.ted  a,cam,  crwca,  crwm 
CmTation,    kur.va'shun     n,     crymiad, 

doleniad,  camiad  [ystum 

Curvature,  kur'va.tshii'r  n,  camedd,  dol- 
Curve,  kurv  v,  camu,  gwyro :  n,  cemi, 

crymder,  crymedd,  camedd,  camder 
Curvet,  kur 'vet  n,  naid,  crychnaid,  car- 
lam  :  vt,  carlamu,  neidio 
Curvilinear,  kur.vi.lin'yur  a,   crymlin- 

ellaidd  [crymiad 

Cumty,  kûr'vî,tî  n,  camedd,  gwyrni, 
Cushion,  kwsh'un  n,  gobenydd,  clustog 
Cusp,  kusp  n,  cyrn  y  lloer ;   blaen,  pig 
Cuspidate,    kus'pi.dat    vt,  blaenllvmu, 

pigfeinio,  blaenfemio  [fwyd 

Custard,  kus'turd  n,  ceulfwyd,  melus- 
Custodial,  kus.to'di.al  a,  cadwrol,  ceid- 

wadol  [carchar 

Custody,  kus'to.di  n,  cadwraeth;  dalfa, 
Custom,  kus'tum  n,  defod,  arfer,  moes; 

masnach,    cysmeriaeth;     toll,    arian 

porth,  cyllyd,  treth.      Custom-house, 

tolldy,  tollfa  [arferedig 

Customable,  kus'tum.a.bl  a,  tolladwy; 
74 


öre;  liite,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       DAM 


Customary,  kus'tum.ur.i  a,  defodol,  ar- 

ferol,  cyffredin    [meriad;  masnachwr 

Customer,  kus.tum'ur  n,  prynwr,  cys- 

Custumary,  kus'tii.mur.i  n,  llyfr  cyf- 

reithiau  a  defodau 
Cut,  kut  (pt  &  pp  cut)  vt,  tori  (ag 
offeryn    miniog);    naddu;     archolli; 
trychu;  gwahanu:  n,  toriad,  archoll, 
hriw;     argrafflun,   lhm;   dyfrglawdd. 
To  cut  in  pieces,  dryllio,  tori  yn  ddarn- 
au.     To  cut  capers,  carlamu.    To  cut 
teeth,    cael     daunedd.       Cut-throat, 
llofrudd,  bradwr,  torgeg.     Cut-purse, 
lleidr 
Cutaneous,  kii.ta'ni.us  a,  croenaidd 
Cute,  kiit  a,  call,  cyfrwys  [hysbys 

Cuth,  kuth  n,  gwybodaeth,  medr:    a, 
Cuticle,  kii'ti.kl  n,  croen,  uchgroen 
Cuticular,  kii.tik'ii.lur  a,  croenaidd 
Cutlass,  kut'las  n,  bidog,  cleddyf  byr 
Cutler,  kut'lur  n,  cyllellwr 
Cutlery,  kut'lur.i  n,  offer  awch 
Cutlet,  kut'let  n,  darn  tenau  o  gig 
Cutter,  kut'ur  ?i,  Hong  ysgafn ;  torwr 
Cuttle-fish,  kut'l.fish  n,  ysdifflog,  mor- 

gyllell,  bron  alarch 
Cycle,  si"kl  n,  cylch,  cylchwy;  cylchwyl 
Cycloid,  si'kloid  n,  llun  cylchol,  ffurf 

cylchol 
Cyclopaedia,  si.klö.pî'dî.â  n,  cylchgwy- 
bodaeth,  cylch  y  celfyddydau,  llyfr  yn 
cynnwys  pob  math  o  wybodaeth,  corff 
o  wybodaeth,  gwyddoniadur 
Cygnet,  sig'net  n,  cyw  alarch,  alarchen 
Cylinder,  sil'in.dûr  n,  rhol,  trol;  crwn- 
geuedd  [crwn-geuol 

Cylindrical,    si.lin'dn.kal    a,   rholaidd 
Cymar,  sî.mâr'  n,  ysgwyddwisg 
Cymbal,  sim'bal  n,  symbal 
Cymbiform,  sim'bî.fôrm  a,  cychaidd 
Cynegeticks,  s'i.ni.jet'iks  np,  helyddiaeth 

y  gelfyddyd  o  ddysgu  cŵn  i  hela 
Cynic,    sin'ik     n,    dilynwr    Diogenes 
chwyrnwr  [sarig 

Cynic,  sin'ik,  Cynical,  sin'i.kal  a,  c'iaidd, 
Cynorexy,  sin'o.rek.si  n,  y  rhaibglwyf 
Cynosure,  s'i'nö.shü'r  n,  seren  y  gogledd, 

yr  artli  leiaf,  seren  y  morwyr 
Cypress,  s'i'pres  n,  cypreswydden,  ffyll- 
wydden ;  arwydd  galar.  Field  cypress, 
troed  y  gath  bah  [  Gwener,  putain 
Cyprian,  sip'rî.an  n,  gwasanaethyddes 
Cyprus,  sY'prus  n,  ysnoden  Fair,  brwynen 
Cyriologic,si.rî.ö.loj'ika,bras-lythyrenol 
Cyst,  sist  n,  coden,  crawn-goden 
Czar,  zar  n,  ymherawdwr  Rhwssia 
Czarina,  za.ri'na  n,  ymherodres  Rhwssia 


D. 

Dab,  dab  n,  lleden  y  llaid,  llythi'en; 

cnith :  celfyddwr ;  vt,  ysgafn  daro 
Dabble,  dabl  v,  sicio ;  tryboli ;  ymyraeth 
Dabbler,     dablûr     n,    ymdrybaeddwr ; 

gwanymyrwr,  bwngler 
Dabchick,  dab'tshik  n,  math  o  adar  dwfr 
Da  capo,  dâ  ka'po  ad,  eto,  eilwaith 
Dace,  däs  n,  brwyniad     [hir,  a  dwy  fer 
Dactyl,  dak'til  n,  mesur  o  dair  sill,  un 
Dad,  dad,  Daddy,  dad'î  n,  tad,  tata 
Daddock,   dad'uk  n,  pren  gwyn,  pren 

pwdr  [cyfrwys,  dyrus 

Daedal,  dî'dal,  Daîdalian,  dî.dä'lî.an  a, 
Daffodil,  daf'ö.dil  n,  cenin  y  gwinwydd 
Daft,  daft  a,  gorphwyllog ;  meddw 
Dag,  dag  vt,  blaen-gneifio ;  dwbio,  di- 

wyno.    Dag-locks,  blaen-gneifion 
Dagger,  dag'ûr  n,  dagr,  cleddyf  byr; 

bidog  (f).  Double  dagger,  bér  (J) 
Dahlia,  dä'lî.â  n,  blodeuyn  ysblenydd 
Daggle,  dag'l  v,  diblo,  budro,  diwyno 
Daily,  dä'lî  a,  beunyddiol,  dyddiol :  ad, 

beunydd,  o  ddydd  i  ddydd  [dichlynedd 
Daintiness,  dän'tî.nes  n,  moethusder; 
Dainty,  dän'tî»,  dantaith,  danteithfwyd, 

ammeuthyn:  a,  danteithiol,  dichlyn 
Dairy,  de  r'î  n,  hafod,  llaethdy,  maerdy. 

Dairy-maid,  llaethwraig.    Dairy-man, 

hafodwr,  hafotwr 
Daisy,  dä'zî  n,  llygad  y  dydd,  sensigl 
Daker,  da'kur  n,  deg  o  rifedi.      Daker- 

hen,  creciar  [doldir 

Dale,  däl  n,  dyffryn,  glyn,  ystrad,  dôl, 
Dalliance,  dal'yans  n,  maldod,  maswedd ; 

cudeb;  oediad  [talp 

Dallop,  dal'up  n,  twff,  cnwff,  crynswth, 
Dally,  dal'î  vi,  maldodi ;  gohirio 
Dam, dam  n, mam;  arglawdd, cronfa :  vt, 

argau,  croni,  llynio 
Damage,  dam'aj  n,  niwed,  colled;  ad- 

dahad,  iawn :  v,  colledu,  gwaethu,  ar- 

gyweddu,  gwaethygu.     Damag^e-fea- 

sant,  niweidio  anifail  [adwy 

Damageable,  dam'äj. â.bl  a,  gwaethyg- 
Damascene,  dam'â.sîn  a,  Damascaidd: 

n. — Damson  [a,  blodeuwedd 

Damask,  dam'ask  n,  lliain  blodeuwedd  : 
Damaskeen,   dam'as.kin    vt,    brithosod 

haiam  ag  aur  neu  arian 
Damaskin,  dam'as.kin  n,  cleddyf  llydan 
Dame,  däm  n,  meistres ;  benyw 
Damn,  dam  v,  dyfarnu;  melltithio,  rhegu 
Damnable,  dam'nâ.bl  a,  barnadwy ;  ys- 

geler,  echryslawn,  melltigol         [aeth 
Damnation,  dam.nä'shun  n,  barnedig- 
75 


DEA  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took; 


Damnatory,  dam'ná.tur.í  a,  collfarnol 
Damnify,  dam'nî.f  1  vt,  colledu,  niweidio 
Damp,  damp  a,  llaith,  tarthlyd.  gwlyb: 

n.  lleithder,  gwlybnaws ;  tarth,  myg- 

darth;    gwan-galondid :    vt,   lleithio, 

lledwlyehu ;  llyfrhau,  digaloni 
Dampish,  dam'pish,  Dampy,  dam'pî  a, 

lledlaith;  prudd 
Damsel,    dam'zel    n,    geneth,  herlodes, 

llances,  bun,  morwyn,  merch 
Damson,  dam'zn  n,  eirynen  ddu 
Dance,  dans  n,  dawns,  taplas ;  v,  taplasa, 

crychneidio,  llemain.  llamsachu.  Dan- 
cing-master, dawnsddysgwr 
Dandelion,  dan.dU'i'.un  n,  dant  y  Hew 
Dandiprat,  dan'dî.prat  n,  coryn 
Dandle,  dan'dl  vt,  dor  lota,  mwynfoddio 
Dandriff,  dand'riff,  Dandruff,  dand'ruff 

n,  marwdon,  mardon,  can  [Daniaid 
Danegelt,  dän'gelt  n,  treth  a  delid  i'r 
Danger,  dän'jûr  n,  perygl,  pyd,  enbyd- 

rwydd  [ogel 

Dangerless,  dän'jûr.les  a,  diberygl,  di- 
Dangerous,  dän'jûr.us  a,  peryglus,  en- 

bydus  [bydrwydd,  perygl 

Dangerousness,  dänjûr.us.nes  n,  en- 
Dangle,  dang'gl  v,  rhydd-grogi,  hongian ; 

llusgo  ar  ol,  ymganlyn,  dilyn 
Dank,  dangk  a,  gwlyb,  llaith 
Dankish,  dang'kish  a,  go  wlyb,  lledlaith 
Dapper,  dap'ûr  a,  bach  a  bywiog,  cryno 
Dapperling,  dap'ûr.ling  n,  dynyn,  coryn 
Dapple,  dap'l  a,  amryliw,  mknog,  brith- 

liw.    Dapple-gray,"brithlas,  brithlwyd 
Dare,  de'r  (durst)  r,  beiddio,  anturio 
Daring,  dé'r'ing  a,  hyf,  eon,  rhyfygus, 

anturiol :  n,  eondra,  hyfder 
Dark,  dark  a,  tywyll,  gwyll,  caddugol; 

aneglur,  anamlwg  [caddugo 

Darken,  dar'kn  v,  tywyllu,  duo,  nosi, 
Darkish,  dar'kish  a,  go  dywyll,  llw}rd- 

dywyll.  anoleu  [magddu 

Darkness,  dark'nes  j^tj^'llwch,  caddug ; 
Darksome,  dark'sum  a,  tywyll,  dilewyrch 
Darling,  dár'ling  a,  anwyl,  hoff,  gorhoff, 

cu :  n,  anwylyd ;  anwylddyn ;  anwyles 
Darn,  darn  vt,  darn-wnio,  cyweirio 
Darnel,  dâr'nel  n,  drewg,  efre,  eh*au 
Darrain,  da.rän'  vt,  byddino  i  fmydr; 
Darrein,  dar'än  a,  diweddaf        [beiddio 
Dart,  dârt  n,   picell,   pilwrn,  gafifach, 

saeth:    v,   picio,   ymsaethu;    picellu. 

Dart-fish,  brwyniad 
Dash,  dash  ra.esgy d,  tarawiad ;  cymmysg ; 

llinell    ( — ):    v,   taro,    chwyrndaro ; 

malurio;  cymmysgu;  arwlychu,  ys- 

wilio;  synu;  dilëu 


Dastard,  das'tûrd  a,  anwr,  cachgi,  baw- 

ddjTi,  cilgi,  llyfrwas 
Dastardly,  das'tûrd.lî  a,  anwraidd.  llwfr 
Data,  dä'tâ  np. — Datum. 
Date,  dät  n.  dyddiad;  math  o  ffrwyth 
per:  vt,  dyddio,  dyddnodi      [ddyddio 
Dateless,  dät'les  a,  annyddiedig,  heb  ei 
Dative,  da'tiv  a,  rhoddedigol 
Datum,  dä'tum  (j)  data)  n,  gwirionedd 

addefedig ;  sylfaen  ymadrodd 
Daub,    dôb   vt,   dwbio;    priddo,    cleio; 

iro;  truthio 
Daughter,  dô'tûr  n,  merch.     Daughter- 
in-law,  merch  yng  nghyfi"aith,  dawes, 
gwaudd.     Step-daughter,  llysferch 
Daunt,   dânt    vt,    digaloni,    brawychu, 

llwfi-hau;  synu,  peri  ofn 
Dauntless,  dânt'les  a,  calonog,  hyf,  di- 

ddychrvn,  difraw,  eofn 
Dauphin,  dô'fin  n.  edlin  coron  Ffrainc 
Dauphiness,  dô'fî.nes  n,  gwraig  y  Dau- 
Daw,  do  n.  coiwan,  cawci,  palores  [phin 
Dawdle,  dô'dl  vi,  llercian,  ofera 
Dawk,  dok  n,  toriad:  v,  tori,  asglodi 
Dawn,  dôn  n,  gwawr,  dychlais,  gwawr- 
ddydd,  cyfddydd,  glasddydd,  glasiad 
dydd :  vi,  gwawrio,  dyddio,  goleuo 
Day,   dä    n,   diwrnod,   dydd.   dwthwn; 
goleu,  goleuni.      This  day,  heddyw. 
Every    day,    beunydd.      Nest    day, 
tranoeth.     The  day  before  yesterday, 
echdoe.      The  day  after  to-morrow, 
trenydd.    Day-book,  dyddlyfr.     Day- 
break,  toriad"  dydd,   gwawr.      Day- 
labourer,   dyddweithiwr.     Day-light, 
goleu'r  dydd,  dydd  wawl.  Day's-man, 
dyddiwr,"   cylafareddwr,    cyfi-yngwr. 
Day-spring,  gwawr.  Day-star,  yseren 
ddydd;    Gwener.      Day-time,   amser 
goleu'r    dydd,    y   dydd.      Day-work, 
gwaith  wrth  y  dydd,  dyddwaith  [dallu 
Dazzle,  daz'l  v,  gorddysgleirio,  serenu, 
Dazzling,  daz'ling  a,  llachar,  gorddys- 
De-px,  i  lawr;  oddiwrth,  at-       [glaer 
Deacon,  di'kn  n,  diacon,  dyweinydd 
Deaconess,  di'kn.es  n,  d'iacones,  dywein- 
yddes  [ship  n,  di'aconiaeth 

Deaconry,   ki'kn.ri,  Deaconsbip,  di'kn- 
Dead,  ded  a,  marw;   dif>*wyd;    diflas; 
gwyw,   g^wedig;   trwm.     Dead   of 
night,  canol  nos  [gwanhau 

Deaden,    ded'n    vt,  marweiddio,   lladd, 
Deadly,  ded'lî  a,  marwol,  angeuol,  di- 

nystriol 
Deadness,  ded'nes  n,  marweidd-dra 
Deaf,  def  a,  byddar;  trymglyw;  diglyw. 
Deaf-mute,  un  mud  a  byddar 
76 


Ore;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       DEC 


Deafen,  def'n  vt,  byddaru,  syfrdanu 
Deafnes,  def'nes  n,  byddardra,  bydderi 
Deal,  dîl  n,  rhan,  eyfran :  v  (pt  &  pp 
dealt),    cyfranu;     masnachu,    delio; 
ymdrin,  trim     A  great  deal,  llawer, 
amledd,  helaethder".     Deahngs,  ymar- 
feriad ;  masnaeh ;  triniaeth.     Double- 
dealing,     dauwynebedd.      Deal-tree, 
ffawwydden,  pinwydden 
Dealbation,   dî.al.bä'shun   n,  gwynhud, 
cànad  [rhanwr 

Dealer,  dî'lûr  n,  cywerthydd,  maeliwr, 
Dealt,  delt  pp  Si.pt. — Deal  [ymdeithiol 
Deambulatory,  dî.am'bü.lä.tur.î  a,  gor- 
Dean,  din  n,  "deon ;  corflaenor 
Deanery,  di'nur.i  n,  deoniaeth ;  deondy 
Dear,  di'r  n,  anwyl,  en,  hoff ;  drud,  prin. 
Dear-bought,  wedi  ei  brynn  yn  ddrud. 
My  dear,  fy  anwylyd,  fy  nghalon 
Dearness,  di'r'nes  n,  anwyledd,  cudeb; 

drudaniaeth 
Dearth,  darth  n,  prinder,  drudaniaeth; 
newyn  [malu 

Dearticulate,  dî.âr.tih'ü.lät  vt,  dadgym- 
Death,  deth  n,  angeu,  dylaith,  marwol- 
aeth,  tranc,  dien.     Death-bed,  gwely 
angeu.     Death-like,  llonydd,  digyffro, 
tawel.     Death-watch,  ticbryf 
Deathless,  deth'les  a,  anfarwol 
Deauration,  dî.ô.rä'shun  n,  goreurad 
Debar,    dî.bâr'    vt,   lluddias,   llesteirio, 
cau  allan  [lwytho 

Debark,  di.bark'  v,  tirio,  glanio;  dad- 
Debase,  di.biis'  vt,  iselu;  gwaethu;  di- 
brisio,  difr'io  [iad,  llygriad 

Debasement,  dî.bäs'ment  n,  gwaethyg- 
Debatable,  dî.bä'tâ.bl  a,  dadleuadwy 
Debate,   dî.bät'  v,   ymresymu,   dadleu, 

amrafaelio:  n,  dadl;  ymryson 
Debauch,  dî.bôtsh'  v,   wttresu,  halogi, 
llygru;    treisio,   diforwyno:    n,    gor- 
modedd,  rhysedd,  ^vttres,  gloddest 
Debauchee,  deb.ö.shî'  n,  meddwyn,  cyt- 

eddachwr,  anlladfab,  gloddestwr 
Debauchery,   dî.bû'tshur.î   ra,   rhysedd- 
waith,  bryntni  [iad,  llygriad 

Debauchment,  dî.bôtsh'ment  n,  halog- 
Debel,    dî.bel',    Debellate,   dî.bel'ät  vt, 
goresgyn,  gorchfygu  [am  ddyled 

Debenture,  (Ìi.ben'shûr  n,  hawlysgrifen 
Debile,  deb  il  a,  gwan,  eiddil,  llesg 
Debihtate,    dî.bü'î.tät    vt,    gwanychu, 
llesgäu  [nychdod 

Debility,  dî.bil'î.tî  n,  gwendid,  llesgedd, 
Debris,  dê'brí  n,  malurion  creigiau 
Debonair,  deb.ö.nê'r'  a,  moesgar ;  hoenus 
Debt,  det  n,  dyled,  dyl;  gofyn 


Debtor,  det'ur  n,  dyledwr 

Deca-,  Dec-  px,  deg 

Decade,  dek'ad  n,  deg ;  degaid ;  degnos 

Decadence,  di.kii'dens  n,  adfeiliad 

Decadist,  dek'a.dist  n,  hanesydd  deng- 

mlwyddol  [ochrog 

Decagon,    dek'a.gun   n,    darlun    deng- 
Decalogue,  dek'a.log  n,  y  deg  gorchym- 

myn,  y  dengair  deddf  [mudo,  íîoi 
Decamp,  di.kamp'  vi,  dadwersyllu ; 
Decampment,  di.kamp'ment  n,  dadwer- 

syllia<l;  mudiad,  ifoad 
Decant,  di.kant'  vt,  araf  dywallt,  tywallt 
Decanter,     dî.kant'ûr    n,    gwallofydd; 

gwydrel  [dibenu 

Decapitate,   di.kap'i.tat  vt,  torfynyglu, 
Decapitation,  di.kap.i.ta'shun  n,  diben- 

iad,  torfynygliad 
Decay,    dî.kä'    n,    adfeiliad,  methiant, 

nychdod :  vi,  nychu,  dihoem,  gwanhau 
Decease,  di.sîs'  n,  ymadawiad,  trawiad : 

vi,  marw,  trengu,  ymado 
Deceased,  dî.sîst'  a,  trancedig,  many, 

ymadawedig  [hud 

Deceit,  dî.sît'  n,  twyll,  hoced,  geudeb, 
Deceitful,    dî.sît'fula,   twyllodrus,    ys- 

tryw-ddrwg,  gau 
Deceitfulness,    dî.sît'fnl.nes    n,    twyll, 

ffalsder,  hudoliaeth  [dwyll 

Deceivable,  di.si'va.bl  a,  dichellgar,  hy- 
Deceivableness,  di.si'va.bl.nes  n,  dichell, 

hydwylledd  [hocedu 

Deceive,  di.siv'  vt,  twyllo,  siomi,  hudo, 
December,  dî.sem'bûr  n,  Rhagfyr,  y  mis 

du  bach  [iaeth 

Decemvirate,  di.sem'vi.rat  n,  dengwr- 
Decency,    dî'sen.sî    n,    gweddusrwydd, 

gweddeidd-dra,   iawidbes,   cymhwys- 

der,  prydferthweh 
Decennial,  dî.sen'yal  a,  dengmlwyddol 
Decent,  di'sent  a,  gweddaidd,  moesgar, 

pry  dfer  t  h  [  hudadwy 

Deceptible,    dî.sep'tî.bl    a,    twylladwy, 
Deception,  di.sepshun    n,  twyll,  hud, 

siom;  dichell  [gar 

Deceptive,  di.sep'tiv  a,  twyllodrus,  siom- 
Deceptory,  dî.sep'tur.î  a,  hudol 
Decerpt,  di.sûrpt'  a,  didoledig,  gwahanol 
Decerptible,  dí.sûrp'tî.bla,  gwahanadwy 
Decerption,  dî.sûrp'shun  n,  gwahaniad, 

tyniad  ymaith  [iad,  cynhen 

Decertation,  dî.sûr.tä'shun  n,  ymryson- 
Decession,    dî.sesh'un    n,    ymadawiad, 

gadawiad  [gwrth-hudo 

Dechami,   dî.tshârm'    vt,   gwrthswyno, 
Decide,  dî.s'id'  v,  penderfynu 
Deciduous,  dî.sid'ü.us  a,  syrthiadol 
77 


DED  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  cfirve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Decimal,  des'î.mal  a,  degawl,  degymawl. 

Decimals,  degiadau ;  degiadaeth.  Duo- 
decimals, dauarddegiadaeth 
Decimate,  des'î.mät  vt,  degymu,  degu 
Decimation,  des.î.mä'shun  n,  degymiad, 

degiad  [dynodi 

Decipher,  dî.s'i'fûr  vt,  deongli,  egluro, 
Decision,  di.sizh'un  n,  barn,  barniad; 

penderfyniad,  diofryd 
Decisive,  di.si'siv  a,  terfynol,  dybenol 
Decisiveness,   di.si'siv.nes    n,   terfynol- 

rwydd,  penderfynolrwydd 
Deck,  dek  n,  bwrdd  Hong:   vt,  taclu, 

trwsio,  addurno ;  ymbincio  [feio 

Declaim,  di.klam'  v,  ymadroddi ;  dwys- 
Declamation,  dek.la.ma'shun  n)  areith- 

floedd,  areithiad 
Declamatory,  di.klam'a.tur.i  a,  croch- 

siaradol  [gwiriadwy 

Declarable,  di.kler'a.bl  a,  traethadwy. 
Declaration,  dek.la.ra'shun  n,   adrodd- 

iad,  ardystiad  [mynegol 

Declarative,    di.klar'a.tiv    a,  hysbysol, 
Declaratory,  dî.klar'â.tur.î  a,  dadganol 

cadarnhaol,  adi-oddol 
Declare,   di.kle'r'  vt,  mynegu,  dadgan, 

adrodd,  cyhoeddi;    dangos,  ardystio, 

gwirio;  cyffesu 
Declension,  di.klen'shun  n,  gogwyddiad 

adfeiliad,  dirywiad ;  treigliad 
Declinable,    di.kl'i'na.bl     a,     hydreigl; 

gocheladwy  [iad;  graddbellder 

Declination,  dek.li.nii  shun  n,  gogwydd- 
Dechnator,   dek'li.na.tur    n,   offeryn  at 

wneyd  deial 
Decline,  di.klin'  «,  darfodedigaeth,  ys- 

gyfeinwst,  adfeiliad :  v,  nychu,  gwan- 

hau;  gochelyd,  gwrthod;  gogwyddo; 

treiglo  gair  [wedd,  llethr 

Declivity ,  di.kliv'i.ti  ft,  goriwaered,  llech- 
Declivous,  di.kl'i'vus  a,  Uethrog,  serth 
Decoct,  di.kokt'  vt,  berweddo,  trwvtho. 

treulio  [treuliadwy 

Decoctible,    di.kok'ti.bl    a,    berwadwy, 
Decoction,  di.kok'shun  f»,   benvad,  dy 

i'erwad,  mcddyglyn 
Decocture,  di.kuk'tshur  n,  trwyth,  isgell 
Decollate,  di.kol'at  vt,  torfynyglu,  tori 

pen  [dibeniad 

Decollation,  dck.o.lii'sbun  n,  pendoriad, 
Decompose,  dt.kum.poV,   Decompound, 

dî.lcum.pûẁnd'  v,  adgymmysgu,  dad- 

RDBOddi  '      [sawdd 

Decomposite,  diJkum.pos'it  a,  adgyfim- 

Deoorate,  dek'o.rat  n.  addurno.  gwychu. 

harddn,  trwsio  [trweiad 

Decoration,  dek.o.rii'shun  n,  addurniad 


Decorous,  di.ko'rus  n,  gweddus,  gwedd- 

aidd,  prydferth,  hawddgar 
Decorticate,  dî.kôr'tî.kät  vt,  dirisglo 
Pecortication,   dî.kôr.tî.kä'shun    n,   di- 

risgliad  [harddweh 

Decorum,  di.ko'rum  n,  gweddeidd-dra, 
Decoy,   di.koi'  vt,  hudo,  denu,  Uithio; 

twyllo:  n,  hud,  deniad;  hudlyn.    De- 
coy-duck, hudhwyad 
Decrease,    di.kris'     v,     lleihau,    treio, 

cilio:  n,  lleihâd,  treiad;  cil  y  lloer 
Decree,   di.kri'  v,   deddfu;    lluniaethu, 

arfaethu,  gosod  gorchymmyn :  n,  gor- 

chymmyn,  deddf ;  arfaeth  f  iad  ;  traul 
Decrement,  dek'ri.ment  n,  lleüiâd,  treul- 
Decrepit,  di.krep'it  a,  methediir,  cleir- 

iach.  egwan,  llesg  [darddiad,crinelliad 
Decrepitation,  di.krep.i.ta'shun  n,  clin- 
Decrepitude,  di.krepi.tiid  n,  methiant, 

llesgedd  [treiol  J 

Decrescent,     di.kres'ent      a,     lleihaol,   ! 
Decretal,  dî.lcrî'tal  n,  gosodiad ;  deddfl 

lyfr  y  Pab:  a,  gorchymmynol,  gosod- 

edigol  [terfynol  i 

Decretory,    dek'rî.tur.î    a,   barnedigol; 
Decrial,  di.kr'i'al  n,  difenwad,  goganiad 
Decry,  di.kri'  vt,  goganu,  beio;  difrio 
Decumbence,  di.kum'bens  n,  gorweddiad 
Decumbent,  dukum'bent  a,  gorweddol; 

isel  [orweddiad 

Decumbiture,   di.kum'bi.tshii'r  n,  claf- 
Decuple,  dek'ii.pl  a,  degplyg 
Decurion,  dî.kü  r'i.un  n,  dengwriad 
Decursion,  di.kur'shun  n,  dylitiant,  rhed- 

iad  [byrhâd 

Decurtation,  di.kur.ta'shun  n,  cwtogiadj 
Decussate,  di.kus'at  vt,  croesi,  cynghroesi 
Decussation,       di.ku.sii'shun     n,     cy- 

nirhrocsiad  [sarhau 

Dedecorate,di\dek'ö.rät?;í,gwaradwyddo, 
Dedecoros,     di.dek'o.rus  "  a,     gwarad- 

wyddUB  [dannedd 

Dcdentition,  di.den.tisli'un  n,  colliad 
Dedicate,  ded'i.kat    vt,    cyssegru,    cyf- 

flwyno,  priodoli  [cj'flwjTiiad 

in,  ded.i.ka'slmn  n,  cýssegriadj 

Dedicatory,    ded'i.kii.tur.i    «,    anrhegol, 

cyflwynol.  Epistle  dedicatory,  ll\-thyr 

cyflwyn  [road 

Dedition,  di.dish'un  n,  ymroddiad,  ym- 
Deduce,  di.düs'  vt,  casglu 
Dedncement,  di.diis'inent  n,  casgliad 
Deducible,  dî.dü'sî.bl  a.  casgladwy 
Deduct,  di.dukt'  vt,  tvuu  allan,  erthynu 
Deduction,    di.duk'snun    »,    casghadj 

erthyniad,  tyniad  allan         [erthynol 
Deductive,     di.duk'tiv    a,     casgliadol, 
78 


ore  ;  läte,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      DEG 


Deed,  did  n,  gweitbred,  gorchestwaitb; 

gwaith,    gorchwyl,    flaith;    ammod- 

ysgrif  [segur 

Deedless,  didles  a,  diweithred ;  swrth, 
Deem,  dim  vt,  tybied,  meddwl,  meddyho, 

barnu,  cyfrif,  ystyried 
Deemster,  dim'stur  n,  barnwr  ym  Manw 
Deep,  dip  a,  dwfn,  dofh,  gorddwfn:  n, 

dyfnder,    eigion,    anoddyfn,     affwys. 

Deep-mouthed,    erochleisiol.      Deep- 
musing,    prudd,    trist,     meddylgar. 

Deep  sleep,  trymgwsg.     Deep  sorrow, 

tristwch  mawr,  gofid  blin 
Deepen,  di'pn  v,  dyfnhau,  trymhau 
Deepness,  dip'nes  n,  dyfnder,  dyfhedd 
Deer,  di'r  (pdeer)  n,  danas,ewig,  hydd; 

carw,  eilion  [harddu;  dilëu 

Deface,  dî.fäs'  vt,  hacru,  gwrthuno,  an- 
Defacement,  d'i.fiis'ment  n,  afluniad,  an- 

ferthiad;  dilead  [byrdra 

Defailance,  dî.fä'lans  n,  meth,  diffyg, 
Defalcate,  di.fal'kat  vt,  blaendori ;  cwtogi 
Defalcation,  di.fal.ka'shun  n,  brigdoriad ; 

collgyfrif  [cabl,  gogan 

Defamation,  def.â.mä'shun  n,  difenwad, 
Defamatory,    di.fam'tur.i    a,   athrodus, 

enllibus,  aneiriol  [cablu 

Defame,    dî.fäm'    vt,   absenu,  athrodi, 
Defatigate,  dî.fat'î.gät  vt,  blino 
Defatigation,   dî.fat.î.gä'shun  n,  Uudd- 

ediad,  blinder  [daliad 

Default,  dî.fôlt'  n,  diffyg,  gwall;  pall- 
Defeasance,  di.fi'zans  n,  dirymiad;  dad- 

ymrwymiad 
Defeasible,  di.fi'zi.bl  a,  diddymadwy 
Defeat,  di.fit'  n,  gorchfygiad;  maedd- 

iad ;  curfa :  vt,  gorchfygu,  gorthrechu, 

dymchwelyd;  dirymu 
Defeature,  dî.f  î'tshûr  n,  gwedd-newidiad 
Defecate,  def'i.kat  vt,  diwaddodi,  puro, 

teru  [iad,  puredigaeth 

Defecation,  def.i.kii'shun  n,  diwaddod- 
Defect,  di.fekt'  n,  byrdra,  diftyg.  coll, 

gwall,  meth  [mherfíaith 

Defectible,  di.fekt'i.bl  a,  diffygiol,  am- 
Defection,  di.fek'shun  n,  g^Tthgihad 
Defective,    di.fek'tiv  a,  gwallus,  beius, 

anafus,  cloff,  byr  [gwallusrwydd 

Defectiveness,  di.fek'tiv .nes  n,  byrdra, 
Defence,   di.fens'   n,   amddifiyn,  diffyn, 

amnawdd,  cysgod.     City  of  defence, 

dinas   gadarn.     Self-defence,  ymddi- 

ifyniad  [amddiffyn 

Defenceless,  di.fens'les  a,  dinodded,  di- 
Defend,   dî.fend'  vt,  amddifiyn,   diffyn, 

diogelu,  noddi,  difreidio.     To  defend 

one's  self,  ymddiffyn 


Defendant,  di.fen'dant  n,  diffynwr,  diffyn- 

blaid  [  achubadwy 

Defensible,    dî.fen'sî.bl    a,    diffynadwy, 
Defensive,  di.fen'siv  a,  amddiffynol 
Defer,  di.fm-'  v,  oedi,  gohirio";   cyfeirio 

at,  ymröi  [ostyngiad 

Deference,  def'ur.ens  n,  parch,  bri;  ym- 
Deferent,  def'ur.ent  n,  dygiedydd,  dyg- 

wr,  cludydd  [her,  aws 

Defiance,  di.fi'ans  n,  beiddiad,  heriad, 
Deficiency,  dî.fish'en.sî  n,  difiyg,  byrdra, 

eisieu,  yn  eisieu 
Deficient,   di.fish'ent   a,  diffygiol,  byr, 

anorphen  [rwydd 

Deficit,  defi.sit  n,  diffyg,  ammherffeith- 
Defile,  di.fi'l'  n,  culffordd,  llwybr,  coeg- 

lwybr :  vt,  halogi,  diwyno,  diforwyno 
Defilement,  di.fiVment  n,  halogedi^aeth, 

llygriad  [deifiniadwy 

Definable,   dî.fî'nâ.bl    a,    darluniadwy, 
Define,  di.fm'  vt,  penodi,  deffinio;  am- 

lygu,  darlunio  [sicr 

Definite,  def'i.nit  a,  penodol,  pendant, 
Definiteness,  def'i.nit.nes  n,  penodoldeb, 

sicrwydd  [beniad 

Definition,  def.i.nish'un  n,  defimiad,  dos- 
Definitive,   di.fin'i.tiv    a,  penodol,  ter- 

fynol,  pendant;  eglur 
Deflagrable,  deflâ.grâ.bl  a,  llosgadwy 
Deflagrate,  def  lâ.grät  vt,  tanio 
Deflagration,  def.lâ.grä'shun  n,  llosgiad 
Deflect,    di.flekt'    v,  gwyrgamu,   cam- 

lwybro,  troi  heibio  [wyrad 

Deflection,  di.flek'shun  ra,gwyrad,  traws- 
Defloration,    dî.flö.rä'shun    n,    treisiad, 

diforwyniad;  dewisiad  [diflodeuo 
Deflour,  dî.flûŵ'r'  vt,  treisio,  llathruddo, 
Defluous,  deflii.us  a,  Uifiannaidd,  syrth- 

iannaidd  [syrthiad  gwallt 

Defluvium,    di.flii'vi.um  n,   cwympiad, 
Defluxion,  di.fluk'shun  n,  lhfiad,  Uifiant, 

dyferwst  [aflanhâd 

Defcedation,  def.î.dä'shun  n,  halogiad, 
Deforcement,  dî.f  ô'rs'ment  n,  traisattal- 

aeth  [hagru 

Deform,  dî.fôrm'  vt,  anffurfio,  gwrthuno, 
Deformity,    dî.fôr'mî.tî  n,   anferthwch, 

gwrthuni,  afluneiddrwydd 
Defraud,  dî.frôd'  vt,  twyllo,  camgolledu ; 

siomi,  hocedu  [gost 

Defray,  dî.frä'  vt,  talu,  dwyn  traul  neu 
Deft,  deft  a,  prydferth,  hardd,  deheu 
Defunct,  di.fungkt'  a,marw  [marwolaeth 
Defnnction,  di.fungk'shun  n,  tranc, 
Defy,  di.fi"  vt,  beiddio,  herio;  dirmygu 
Degeneracy,  dî.jen'ur.ä.sî  n,  dirywiad; 

llygredigaeth 

79 


DEL    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Degenerate,  dî.jen'ur.ät  vt,  dirywio,  af- 

rywiogi :  a,  dirywiol,  llygredig,  afryw 
Degenerateness,    dî.jen'ur.üt.nes  re,   di- 

rywiaeth,  llygriad        [diffaith,  gwael 
Degenerous,    dî.jen'ur.us    a,    dirywiog, 
Deglutinate,  dî.glü'tî.nät  vi,  diludio 
Deglutition,   deg.lii.tish'un  re,  llynciad, 

llwnc  [iad,  diraddiad 

Degradation,  deg.râ.dä'shun  re,  difrein- 
Degrade,  dî.gräd'  vt,  diraddu,  diurddo, 

difreinio,  iselu 
Degree,  dî.grî'  re,  gradd,  urdd;  mesur, 

By  degrees,  yn  raddol,  yn  araf 
Degustation,  dî.gus.tä'shun  re,  blasiad, 

archwaethiad  [galoni 

Dehort,  dî.hôrt'  vt,  gwrthgynghori,  di- 
Dehortation,   dî.hôr.tä'shun  re,   gwrth- 

gynghor  [hoeliad 

Deicide,  dí'î.sid  re,  duwladdiad,  y  croes- 
Deifìcation,  dî.î.fî.kä'shnn  re,  dwyfoliad 
Deity,  dî'î.fî  vt,  duwioli,  dwyfoli,  gwneyd 

yn  dduw  [wiw  gan 

Deign,  dän  v,  teilyngu,  caniatäu,  bod  yn 
Deintegrate,  dî.in'tî.grät  vt,  lleihau 
Deism,  di'izm  re,  duwiaeth ;  anghristiaeth 
Deist,  dî'ist  re,  anrTyddiwr,  duwgredydd 
Deistical,    dî.is'tî.cal    a,   rhydd-dybiol, 

anffyddiol 
Deity,  dî'î.tî  re,  duwdod,  duwdeb;  Duw 
Deject,   di.jekt'  vt,  digaloni,  llwfrhau, 

tristiiu  [galondid,  ymollyngiad 

Dejection,  di.jekshun  n,  trymfryd,  di- 
Dejecture,  di.jek'tshur  n,  ysgartb,  torn 
Dejeration,  dej.u.rä'slnm  n,  dwysdyniad 
Delactation,  di.lak.ta'shun  n,  dilaethiad, 

diddyfniad 
Delapse,  di.laps'  vi,  llithro  i  lawr 
Delate,  dî.lät   vt,  dwyn,  dygyd,  cludo; 

cyhuddo  [cyhuddiad 

Delation,  dî.lä'shun  n,  trosglwyddiad, 
Delay,  dî.lii'  n,  oed,  aros,  attreg,  godrig, 

gonir :  v,  addoedi,  gohirio ;  aros 
Dele,  dí'lî  vt  (gorcbymmynol),  dilea 
Delectable,  dUek'ta.bl  a,   hyfrydlawn, 

dymunol,  maws 
Delectableness,    di.lek'ta.bl.nes    n,  hy- 

frydwch,  tirionwch  [dywenydd 

Delectation,     di.lek.ta'shun     n,    ffawg, 
Delegacy,  del'î.gä.sî  n,  dirpnvyaeth 
Delegate,  del'î.gät  vt,  anfon  yn  genad ; 

rhoi  mewn  swydd:  n,  cenad,  dirprwy, 

rhaglaw  [swyddogaeth 

Delegation,  del.î.gä'shun  n,  dirprwyad, 
Delete,  dî.lit'  vt,  dili:u 
Deleterious,  dî.lî.tî'r'í.us  a,  gwenwynig, 

niweidiol,  dinystriol,  marwol 
Deletion,  dí.lî'shuu  n,  dilead,  dinystriad 


Delf,  delf  n,  cleddiwig,  cloddfa;  llestri 
pridd  [prawf,  cynnyg 

Delibation,  dî.lî.bä'shun  n,  chwaethiad ; 
Deliberate,    dî.lib'ur.ät     v,    arystyried, 
pwyso,  petruso:    a,  pwyllog;    dwys- 
ryfyrgar  [ogrwydd 

Deliberateness,  dî.lib'ur.ät.nes  n,  pwyll- 
Deliberation,  dî.lib.u.rä'shun  n,  ystyr- 
iaeth,  dysbwjll  [pwyllus 

Deliberative,  di.lib'ur.a.tiv    a,  ystyriol, 
Delicacy,  del'i.ka.si  n,  manylwch,  c)-n- 
nilwch;  moesgarwcli;  meindra;   am- 
meuthyn.     Delicacies,  danteithion 
Delicate,  del'i.kat  a,  moethus,  cynnil 
Delicateness,  del'i.kat.nes  n,  manylder; 
tynerwch  [moethus;  per 

Delicious,     dî.lish'us      a,    danteithiol, 
Deliciousness,  di.bsh'us.nes  n,  pereidd- 
dra   ^  [i  fyny 

Deligation,   del.î.gä'shun  n,   rhwymiad 
Delight,  dî.l'it'  n,  hyfrydvrch,  dywenydd; 
boddhâd :  ví,difyru  ;ymlioffi ;  ymserchu 
Delightful,  dUi't'i'ul  a,  dyddan,  hyfryd- 
lawn [lonedd 
Delightfulness,  dî.lît'ful.nes  n,  hyriyd- 
Delineate,  dî.lin'î.ät  vt,  arlunio,  Uunio 
Delineation,  dî.lin.î.ä'shun  n,  llun,  ffurf, 
brasluniad                        [beiusrwydd 
Delinquency,     di.hng'kwen.si     n,    bai; 
Dehnquent,  di.Ung'kwent  n,  troseddwr, 
camweddwr                            [dadlaith 
Deliquate,  del'i.kwat  v,  toddi;  ymdoddi; 
Dehquation,  dela.kwii'shun  n,  toddiad, 
ymdoddiad           [dylliad,  llesmeiriad 
Deliquium,  di.lik'wi.um  n,  poethddys- 
Delirious,  dî.hr'î.us  n,  pensyfrdan ;   gor- 
phwyllus                [gwallgof,  collbwyll 
Delirium,   dî.lir'î.um    n,   penysgafnder, 
Deliver,  di.liv'ur  vt,  traddodi;  gwaredu, 
rhyddhau.     To  dehver  one's  self,  ym- 
waredu,  dianc.      To  deliver  a  speech, 
traethu  ymadrodd,  areithio.     To  b» 
delivered,  esgor 
Deliverance,  di.liv'ur.ans  n,  achubiaeth, 
gollyngdod,  ymwared,  rhyddhâd ;  vm- 
adroddiad            [esgorfa;  traddodiad 
Delivery,  dî.liv'ur.î  n,  rhyddhâd;   tymp,! 
Dell,  del  n,  glvn,  pant,  dyffiyn,  cwm 
Delta,  del'ta  re,  D  Groeg  (^);  tir  yng 

nghanol  aber 
Deltoid,    del'tôîd    a,    tebyg    i    ddelta. 
Deltoid    muscle,    uu  o  gyhyrau    yr 
j'sgw^^dd  [hudadwy 

Deludable,    dî.lü'dâ.bl     a,    twylladwy, 
Delude,  dî.lüd'  vt,  twyllo,  hudo,  llitluo 
Deluge,  del'iij  n,  dvlif,  diluw,  gorlif.  Uif- 
einant ;  vt,  iyliro,  Éfeirio,  gorlifo 
80 


ore ;  late,  l'íne,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ; 


=dzh. 


DEP 


Delusion,    dUii'zhun    n,    twyll,    siom_ 
hudohaeth  [a,  twyllodrus 

Delusive,  dUii'siv,  Delusory,   dî.lü'sur.î 
Delve,  delv  n,  íFos,  clawdd,  twll.  pwll, 
pydew:  v,  cloddio,  palu,  agor,  chwilio 
Demagogue,  dem'â.gog  n,  blaenor  ym- 

bleidiaeth,  corn  y  gynhen 
Demand,  dî.mand   n,  goiyniad,  holiad. 

arch,  galwad :  vt,  gofyn,  holi,  ceisio 
Demandant,   dî.man'dant  n,  gofynydd, 

hawlblaid,  hawlwr 
Demean,  dî.mîn'  vt,  ymddwyn,  ymar- 
weddu;  dibrisio  [ymddygiad 

Demeanour,  dî.mî'nûr  n,  ymarweddiad, 
Dementate,    di.men'tät    a,   gwallgofus, 
ynfyd  [bwyll,  marwerydd 

Dementation,    dî.men.tä'shun    n,    coil- 
Demerit,  dî.mer'it  n,  anhaeddiant,  dryg- 
edd  [suddiant 

Demersion,    dî.mûr'shun     n,    suddiad, 
Demesne,    dî.mîn'    n,   treftadaeth,  tir- 

iogaeth;  maerdref 

Demi-  px,  hanner  [hanner  duw 

Demigod,      dem'î.god      n,     lled-dduw, 

Demigrate,  dem'î.grät  vi,  mudo 

Demilance,  dem'Uaas  n,  bér,  rhaidd 

Demise,   di.m'iz'    n,   marwolaeth,    ym- 

adawiad:    v,   cymmynu,  rhoi  mewn 

ewyllys  [gorgiychyn 

Demisemiquaver,  dem.î.sem.î.kwä'vûr  n, 

Demission,  dî.rnish'un  n,  iseliad,  diradd- 

Demit,  dî.mit'  v,  darostwng,  iselu     [iad 

Democracy,  di.mok'ra.si  n,  gweriniaeth 

Democrat,  dem'ö.krat,  Democratist,  di- 

mok'ra.tist  n,  gweriniaethwr      [aidd 

Democratic,    dem.o.krat'ik    a,   gwerin- 

Demolish,   dî.mol'ish   vt,   dymchwelyd, 

distrywio  [dadymchweliad 

demolition,  dem.ö.lish'un  n,  dinystriad, 

îemon,    dî'mun    n,    cythraul,    ysbryd 

drwg,  ellyll  [thraul  ynddo 

Demoniac,    dî.mö'nî.ah    n,   un   â   chy- 

)emoniacal,  dem.o.n'i'a.kal  a,  cythreulig 

)emonology,  dem.on.ol'ö.jî  n,  cythreul- 

:  draeth  [profi 

Demonstrate,  dî.mon'strät  vt,  arddangos, 

Demonstration,      dem.on.strä'shun      n 

!  arddangosiad,  cglurhád,  prawf 

demonstrative,    di.mon'stra.tiv    a,    ar- 

ddangosiadol,  eglurol 
Demoi'aiization,     di.mor.al.i.za'shun    n, 
anfoesoliad  [Ujg™ 

demoralize,    di.mor'al.iz    vt,   anfoesoli; 
temulcent,  dî.mul'sent  a,  esmwythaol, 
meddalhaol,  llinarol 
pemur,  dì.mûr'  n,  petrusder,  attreg ;  oed- 
ol:  v,  petruso;  gwrthddadlu;  oedi 
6 


Demure,  dî.mü'r'  a,  yswil,  rhithyswil, 

mursenaidd  [gwepddifrii'wch 

Demureness,    dî.mü'r'nes    n,    yswilder, 
Demurrage,  dî.mur'äj  n,  dogn  am  attal 

llongau  [cynghaws 

Demurrer,  dî.mur'ûr  n,  attaliad  mewn 
Demy,  dî.mì"  n,  papyr  22J  modfedd  o 

hyd,  a  18  modfedd  o  led 
Den,  den  n,  ogof,  ffau,  gwâl,  lloches 
Denary,  den'ur.î  a,  deg ;  yn  cynnwys  deg 
Denegation,   den.î.gä'shun  n,  gwadiad, 

nacâd,  nad  [hywad 

Deniable,     dî.n'í'â.bl      a,     gwadadwy, 
Denial,  dî.n'i'al  n,  gwad,  gwadiad ;  neg- 

yddiad,  nacâd,  nag 
Denigrate,  den'î.grät  vt,  duo,  ardduo 
Denizen,  den'i.zn  n,  dinesydd,  bwrdais : 

vt,  breinio,  rhyddfreinio  [enwi,  galw 
Denominate,  dî.nom'î.nät  vt,  enwi,  cyf- 
Denomination,  dî.nom.î.nä'shun  n,  enw, 

enwad,  cyfenwad  [ydd 

Denominator,  dî.nom'î.nä.tûr  n,  enwed- 
Denotation,  dî.nö.tä'shun   n,   penodiad, 

dynodiad  [hynodi 

Denote,   dî.nöt'    vt,   arwyddo,   darnodi, 
Denounce,    dî.nûŵns'     vt,    argyhuddo, 

arddadgan  [ythiad 

Denouncement,  dî.nûŵns'ment  n,  byg- 
Dense,  dens  a,  tew,  dwysedig;  durfing 
Density,  den'sî.tî  ti,  tewychder,  cynnwys- 

edd;  durfingdra 
Dent,  dent  n,  bwlch,  tolc,  rhigol,  rhint: 

vt,  gylfu,  bylchu,  rhigoli 
Dental,  den'tal  a,   deintiol,   danneddol. 

Dentals,  deintohon 
Denticulated,  den.tik'ii.la.ted  a,  deint- 

iog  [neddiad,  deintiad 

Denticulation,  den.tik.ii.la'shun  n,  dan- 
Dentifrice,  den'tî.fris  n,  deintlwch 
Dentist,  den'tist  n,  deintydd 
Dentition,  den.tish'un  n,  deintiad      [iad 
Denudation,  den.ü.dä'shun  n,  dynoeth- 
Denude,  dî.nûd'  vt,  noetlii,  dihatru 
Denunciate,  dî.nun'shî.ät  vt,  argyhuddo, 

arddadgan  [ddadganiad 

Denunciation,    dî.nun.sî.ä'sliun    n,    ar- 
Deny,  dî.n'í'  vt,  gwadu,  dad-ddywedyd ; 

gommedd,  pallu 
Deodand,  dî'ö.dand  n, duwinrodd,  dirwy, 

diofrydbeth  [rhwyddhau  ffordd 

Deoppilate,     dî.op'î.lät     vt,     digaregu, 
Deosculate,  di.os'kii.lat  vt,  cusanu 
Depaint,  dî.pänt'  vt,  arlunio,  darnodi 
Depart,  dî.pârt'  vi,  ymadael,  cefnu  ar ; 

ymwahanu:  n,  ymadawiad 
Department,  dî.pârt'ment  n,  lie,  dybarth, 
v   dosbarth,  swydd 

81 


DES    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rìne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=rtoo,  tvYk=took; 


Departure,  dî.pâr'tshûr  n,  ymadawiad 
Depasture,  dî.pas'tshûr  vi,  pori,  porf  iiu 
Depauperate,  dî.pô'pur.ät  vt,  tlodi,  llym- 

nan;  andwyo 
Depectible,  di.pek'ti.bl  a,  glndiog.  gwydn. 

toeslyd  [hoeddladrad 

Depeculation,  di.pek.ii.lii'shun  n,  cy- 
Depend,   dî.pend'  vi,  ymddibynu;    hy- 

deru,  gorphwys  [dibynol 

Dependant,  di.p"en'dant  a,  ymddibynol. 
Dependence,    dî.pen'dens    n.    dibyniad. 

ymorphwysiad,  goglud,   hyder,    ym- 

ddiried;  atteg 
Dependent,  dî.pen'dent  n,  ymddibynydd 
Deperdition,  dî.pûr.dlsh'un  *,  coll,  cyfr- 

golledigaelh 
Dephlegm,   dì.flem',    Dephlegmate,   di- 

neg'mät  vt,  dilysnafeddu 
Depict,  di.pikt'  vt,  darlunio,  darliwio 
Depilation,  dep.î.lä'shun  n,  diwalltiad, 

moeliad 
Depilatory,  dî.pil'â.tur.î  a,  moelnawsol 
Depilous,  dep'i.lus  a,  moel,  diflew,  di- 

wallt  [lenwad 

Depletion,  dî.plí'shun  n,  gwaghikl,  dad- 
Deplorable,  d'í.plö'r'á.bl  a,  gaìarus.  trist 
Deplorableness,  dî.plö'r'â.bí.nes  n,  traeni. 

gresynder,  gresyndod  [galaru 

Deplore,   dì.piô'r'    vt,  tosturio,  golidio, 
üeplumation,  dcp.lü.mä'shun  n,  dibluad 
Deplume,  di.pliim'  vt,  dibluo;  pluo 
Deponent,  dî.pö'nent  n,  tyst  ar  lw,  ar- 

dyst,  tyngedydd  [difrodi 

Depopulate,  dì.pop'ü.lät  vt,  diboblogi; 
Depopulation,  dî.pop.ü.lä'shun  n,  difrod- 

iad,  anghyfanneddiad 
Deport,  dî.pö'rt'  r^ymddwvn,  bncheddu : 

n,  ymddygiad  [iaeth,  deoliad 

Deportation,  dî.pö'r.tä'shun  n,  alltud- 
Deportmcnt,  dî.pö'rt'ment  n,  ymddygiad 
Depose,  dî.pöY  vt,  tystio  ar  lw,  tyngu ; 

diswyddo,  diraddio 
Deposit,    di.poz'it     n,    adneu,    gwystl, 

cÿngwystl ;  gwaelodion :  vt,  dodii  lawr ; 

gwystlo;  tystio 
Depositary,     di.poz'i.tur.i    n,    gwystl- 

ddaliwr,  Haw  gadw 
Deposition,  dep.O.zish'un  n,  tystiad  ar 

hv;  difreiniad  [sorfe,  yatordy 

Depository,  di.poz'i.tur.i  n,  cronfa,  try- 
Depot,  de.pö'  n,  cronfa,  ystoi  _ 

sorfa  [gwaetbygiad,  diwyniad 

Depravation,  dcp.ra.vii'slmn  n.  Uygriad, 
Depra1  gru,  halogi 

Depravi  giom 

e.    dep'ii.kiit   rt,  gwrthymbil, 

gwrthcrfyn.  gweddi'o  rhag 


Deprecation,  dep.ri.ka'shun  a,  archan, 

gwrthymbiliad,  gwrtherfyniad 
Depreciate,  di.prî'shi.ät  vt,  difri'o,  iselu, 

byebann  [glyfio 

Depredate,   dep'rî.dät   vt,   preiddîo,  ys- 
Depredation,  dep.rî.dä'shun  n.  difrodiad, 

anrbeitbiad  [dadguddio 

Deprehend,  dep.ri.hend'  vt,  dadenhuddo, 
Deprehension.   dep.ri.hen'shun  n,  dad- 

guddiad  [iselu 

Depress,   dî.pres'  vt,  arlethu,  gostwng, 
Depression,    di.presh  un    n,    pwysiant; 

goriseliad;  iselder 
Depressor,  dî.pres'ûr    n,    gorthrymwr; 

un  o  gyhyrau  y  üygad        [diraddiad 
Deprivation,  dep.ri.vii'shnn  n,  difuddiant, 
Deprive,  di.pr'iv'  vt,  difeddu;  diraddu 
Depth,  depth  a,  dyfnder,  dyfnedd 
Depucelate,  dî.pü'sì.lät  vt,  diforwyno 
Depulsion,      di.pul'shun     n,    ymlidiad 

ymaith,  gyriad  ymaith 
Depurate,  dep'ü.rät  a,  pur,  glân:  vt, 

puro,  coethi  [coethiad 

Depuration,    dep.ii.rii'shun    n,    pmiad. 
Deputation,   dep.ü.tii'shun  n,  eenadwr- 

iaeth;  dirprwywyr;  penodi  dirprwy 
Depute,  dî.püt'  vt,  anion  dirprwy:  rhoi 

swydd  i  un  [cenadwr 

Deputy,  dep'ü.tî  n.  dirprwywr,  rbaglaw, 
Deracinate,  dî.ras'î.nät  vt,  diwreiddio 
Deraign,  dî.rän'  vt,  prof] ;  cyfiawnhau 
Derange,    dî.ränj'   vt,    annbrefnu,    an- 

hwylio.     Deranged,  maes  o'i  bwyll 
Derangement,  di.ränj 'im-nt  n.  annhrefh; 

annbrefiiiad :  gwallgofnvydd 
Dereliction,  der.i.lik'shun  n,  gadawiad, 

ymwrthodiad ;  esgeulusiad 
Deride,  di.r'id'  vt,  gwatwar,  gwawdio 
Derision,  di.rizh'un  n,  gwatwar,  gwawd 
Derisive,  di.r'i'siv  a,  gwatwarus 
Derivable,  dîjfvâ.bl  a,  tarddadwy,  deill- 

iadwy  [cyrchiad,  deilliad 

Derivation,    der.i.vli'shun    n,    tarddiad, 
Derivative,     di.riv'a.tiv    a,    tarddedig, 

deilliol,  nanedig:  n.  tarddair 

i.r'iv'    v,    cyrclni;     olrheinio; 

tarddu,  hanu.  deillio  [ol,  diweddaf 
Dernier,  dàr'ni.ûr  (der'nî.ê)  a,  olafunig- 
Derogat'  i  inygu.bychanu; 

toko:  a,  gwaethygiedig,  niweidiedig 
Derogati  tun    »,    lleihaa 

Derogatory,     dî.rog'â.tur.î    a,    antnol. 

i  h  Tyrcaidd 
Descant,  des'kant  »/traethia"d ; 
ton  •        [byncio,  traeth» 

t,    di.skant'   vi,  ardraethu,    ar- 
82 


ore;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.. 


DES 


d,  dî.send'  vi,  disgyn,  ymostwng ; 

hanu  [hiliogaeth 

Descendant,  di.sen'dant  n,  hil,  eppil. 
Descendent,  di.sen'dent  a,  disgynol,  han- 

iadol  [diraddiad 

Descension,  dî.sen'shun  n,  disgyniad, 
Descent,  dî.sent'  n,  disgynfa;  goriwaer- 

ed;   rhnthr;  ach.     Of  high  descent. 

boneddig.     Of  low  descent,  lledryw 
Describe,  dî.scri'b'  vt,  darlunio,  arddangos 
Description,  di.skrip'shun  n,  darluniad. 

darnodiad,    arddulliad;    eilnn,    delw, 

dull,  bath  [cyflawn 

Descriptive,  di.skrip.tiv  a,  darluniadol; 
Descry,  di.skri'  vt,  canfod,  dimad,  digelu 
Desecrate,  des'i.kriit  vt,  digyssegru,  hal- 

ogi  [iad,  halogiad 

Desecration,  des.i.kra'shun  n,  digyssegr- 
Desert,   di.zurt'  n,   haeddiant,    gobryn, 

rhyglvdd :  v,  gadael ;  encilio ;  gwrth- 

od;  ffoi 
Desert,  dez'urt  n,  anialwch,  diffeiihwch 

a,  anghyfannedd,  diffaith :  anial 
Desertion,  di.zur'shun  n,  euciliad,  ffoad 

gadawiad 
Deseriless.  di.zurt 'les  a,  divrerth,  diles 
Deserve,  di.zurv'  vt,  haeddu,  teilyngu 
Desiccate,  di.sik'iit  v,  dysychu,  agerddu 
Desiccative,  di.sik'ii.tiv  a,  dysychol 
Desiderata,  dî.sid.u.rä  'tâ. — Desideratum 
Desiderate,  dî.sid'ur.ät  vt,  chwennychu 
Desideratum,  dî.sid.u.rä'tûm  (p  desid- 
erata) n,  peth  dymunol 
Design,  de.s'in'  n,  arfaetb,  amcan,  bwr- 

iad;  cynllun,  arfel:  vt,  arfaethu,  ar- 

ofyn ;  cynllunio.     A  designing  person, 

un  dichellgar  [dynodi 

Designate,  5es'ig.nät  vt,  nodi  allan, 
Designation,  des.ig.nä'shun  n,  llunieith- 

iad;  dynodiant 
Designative,  des'ig.na.tiv  a,  arwyddhaol : 

darluniadol  [iad 

Designment,  dì.s'ín'ment  n,  dyfais,  bwr- 

ice,  des'i.nens  n,  terfyn,  clo,  cload 

Desirable,  di.ziVa.bl  a,   dymunol,  hy- 

fryd,  c 
Desire,   di.ziV  n,  dymuniad,  erfyniad: 

chwant,     hiraeth:     vt,     clrwennych, 

ewyllysio ;  bod  â  chwant  arno ;  erchi. 

goiyn,   deisyf;    blysio,   hiraethu  am. 

I  desire  no  more,  digon  yw  genyf 
Desirous,  dLziVus  a,  ch 

us  '"   [heiBio 

dî.sist'  vi,  ymattal,  peidio,  rhoi 
.  paid 
>k  n,  darllenfa;  areithfa;  osg- 
.r'-.vxud 


Desolate,     des'ö.lät    a,     anrheithiedig ; 

anghyfannedd;    amddifad:     vt,    an- 

rheithio,  difteithio,  difrodi 
Desolation,  des.ö.lä'shun  n,  anghyfan- 

nedd-dra;  difrodiad,  difrod 
Despair,  dî.spê'r'  n,  anobaith:  vi,  ano- 

beithio;  gwan-galoni 
Despatch,    dî.spatsh'    n,  brys,   dyfrys, 

brysgenadwri :  vt,  brysio ;  anfon ;  gor- 

phen,  dybenu  [ysgelerddyn 

Desperado,  des.pu.rä'dö  n,  diriedwas, 
Desperate,  des'pur.ät  a,  diobaith;  byr- 

bwyll,  ftyrnig  [wylltedd 

Desperateness,  des'pur.ät.nes  n,  gor- 
Desperation,  des.pu.rii'shun  n,  anobaith ; 

gorwylltiad  [salw,  gorwael 

Despicable,  des'pi.ka.bl  a,  dirrnygadwy; 
Despicablenes,  des'pi.ka.bl.nes  n,  dielw- 

igrwydd  [difribl 

Despisable,  dî.spi"za.b]  n,  salw,  dielwig, 
Despise,  dtspiz'  vt,  dirmygu,  diystyru 
Despite,  di.spi't'  vt,  sarhau,  ammharchu, 

trallodi ;  n,  dirmyg,  diystyi*wch ;  cas, 

sarhàd,  maiais 
Despiteful,  dî.spît'fẁl  a,  trahäus,  dy- 

gasog;  sarhäu s  [dygasedd 

Despitefulness,  dî.sp'it'fẁl.nes  n,  trahâ, 
Despoil,  di. spoil'  vt,  anrheithio.  ysbeilio 
Despoliation,     dî.spö.lî.ä'shun   ' n,    an- 

rheithiad,  difuddiad  [galoni 

Despond,  dî.spond'  vi,  anobeithio,  gwan- 
Despondency,  dî.spon'den.sî  n,  digalon- 

did,  gwanobaith  [digalon 

Despondent,    dî.spon'dent    a,    diobaith, 
Desponsate,  dî.spon'sät  vt,  dyweddi'o 
Despot,  des'put  n,  archdeyrn ;  gorthrym- 

wr,  gormeswr  ""    [iaethol 

Despotic,  di.spot'ik  a,  tra-arglwydd- 
Despotism,    des'po.tizm   n,   tra-awdur- 

dod,  teyrniaeth  unbenaethol 
Despumate,    dî.spü'mät    vi,    diewynu, 

puro      _  [iad;  swyf 

Despumation,  dî.spü.mä'shun  n,  diewyn- 
Dessert,  de.zurt'  n,  hail  o  ffi-wythau 
Destination,    des.tî.nä'shun    n,   amcan, 

lluniaethiad,  pen  taith  [frydu 

Destine,  des'tin  vt,  penu;  bwriadu;  ded- 

Destiny,  des'tî.nî  n,  tynged,  tyngedfen 

Destitute,  des'tî.tüt  a,   anghenlis,  am- 

amdlawd,  mewn  eisieu,  heb, 

di-.     Destitute  of  friends,  digeraint 

Destitution,    des.tî.tü'shun    n,    angen, 

Ü,  angenoctyd  [lladd 

Destroy,  dî.strôî  vt,  distrywio,  dyfetha; 

Destructible,   di.struk'ti.bl    a,   dinystr- 

adwy  [colledigaeth 

Destruction,  di.struk'shun   n,   distryw, 


DEW  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Destructive,  di.struk'tiv    a,  dinystriol, 

difrodol  [dirfawr 

Desudation,  des.ü.dä'shun  n,  chwysiad 
Desuetude,  des'wî.tüd  n,  anghynnefin- 

dra  [ammherthynol 

Desultory,  des'ul.tur.î  a,  ansefydlog, 
Desume,    dî.süm'   vt,    cymmeryd   oddi 

wrth,  benthyca  [anfon 

Detach,  di.tatsh'  vt,  neillduo ;  gwahan- 
Detachment,  dî.tatsh'nient  n,  gwahan- 

lu,  gwahanrif  [iad 

Detail,  di'tiil  n,  adroddiad  manol,  adnod- 
Detail,  dî.täl'  vt,  adrodd  yn  fanol 
Detain,  dî.tän'  vt,  dal,  attal,  caethiwo 
Detainder,  dî.tän'dûr  n,  ysgrifen  i  attal 

mewn  carchar  [dal 

Detect,  di.tekt'  vt,  dadguddio,  diargelu, 
Detection,    di.tek'shun    n,  dynoethiad, 

daliad  [taliad 

Detention,  dî.ten'shun  n,  carcbariad,  at- 
Deter,  dî.tûr'  vt,  rhwystro ;  brawychu 
Deterge,  dî.tûrj'  vt,  glansychu,  glanhau, 

carthu  [lanbaol,  glanbarol 

Detergent,  dî.tûr'jent  a,  glanhaol,  clwyf- 
Deteriorate,  dî.tî'r'î.ö.rät  v,  gwaethygu 
Determent,  dî.tûr'ment  n,  rhwystr,  lludd 
Determinable,  dî.tûr'mî.nâ.bl  a,  terfyn- 

adwy 
Determinate,   dî.tûr'mî.nät  v,  terfynu; 

sefydlu,  gosod :  a,  penderfynedig 
Determination,  dî.tûr.mî.nä'shun  n,  pen- 

derfyniad;  dìofryd  [derfynol 

Determinative,  dî.tûr'mî.nä.tiv  a,  pen- 
Determine,  dî.tûr'min  v,  terfynu,  pen- 

derfynu,  penodi;  bwriadu,  llwyr-fwr- 

iadu;  ymroi 
Detersion,  dî.tûr'shun  n,  glanbâd  archoll 
Detersive,    di.tur'siv     a,    clwyflanhaol. 

glanhaol  [Hwyr  gasiiu 

Detest,  dî.test'  vt,  ffieiddio,  casäu, 
Detestable,  dî.tes'tâ.bl  a,  ffiaidd ;  adgas. 

dygas  [gasrwydd,  ffieidd-dra 

Detestableness,  dî.tes'tâ.bl.nes  n,  ad- 
Detestation,  dî.tes.tä'shun  n,  ffieiddiad, 

casineb  [freinio 

Dethrone,  di.thrön  vt,  diorseddu;  di- 
Dethronement,    dî.thrön'ment    n,   di'or- 

seddiad  [erliyn  camatt;di\vr 

Detinue,  det'î.nü  n,  cwyn  cyfraith  yn 
Detonate,  det'ö.nät  v,  swnio  fel  taran 
Detort,  dî.tôrt'  vt,  gwyrdroi,  gwyro 
Detract,  di.trakt'  vt,  bychanu;  athrodi, 

enlhbo,  absenu  [absen,  absenw 

Detraction, di.trak'shun  n,  enllib.  athrod, 
Detractor,  di.trak'tur  n,  athrodwr,  difr'i- 

wr  [hortiol 

Detractory,    di.trak'tur.i     a,    enllibus, 


Detriment,  det.rî'ment  n,  colled,  niwed, 

argywedd  [colledus 

Detrimental,  det.ri.men'tal  a,  niweidiol, 
Detrition,  dî.trish'un  n,  treuliad 
Detritus,   dî.ti-î'tus  n,  man  falurion  a 

olcbir  i  lawr  gan  afonydd ;  llifwaddod 
Detrude,  dî.trŵd'  vt,  gwthio  i  la-nr,  iselu 
Detrusion,  di.trw'zhun  n,  gwthiad  i  lawr 
Deuce,  diis  n,  carden  deulygad;  y  fall, 

y  diawl,  y  diafol 
Deuterogamy,  dü.tu.rog'â.mî«,ailbriodas 
Deuteronomy,  dü.tu.ron'ö.mî  n,  Deuter- 

onomium;  eilddeddf 
Deuteroscopy,    dii.tu.ros'ko.pi     n,    ail- 

amcan,  ail  fwriad 
Devastate,  dev'as.tat  vt.  diffeithio,  difi'odi 
Devastation,  dev.as.tii'shuu  n,  difrodiad, 

diffeithiad  [amlygu;  dadblygu 

Develop,  di.vel'up  vt,  dynoethi,  egluro,  . 
Devexity,  dî.vek'sî.tî  n,  gwyredd,  llethr- 

edd ;  llethr  [gwibio,  gadael  ftbrdd 
Deviate,  di'vi.at  vi,  gwyro,  ymgrwydro, 
Deviation,     dî.vî.ä'snun     n,     gwyrad; 

trawsgiliad  [dyfeiswaith 

Device,   di.v'is'  n,  dyfais,  dychymmyg, 
Devil,  dev'l  n,  diawl,  diafol,  hen  was, 

hen  lane ;  cythraul,  andras :    vt,  gor- 

boethi  â  phubyr.     Devil's-fish,  mor- 

lyffimt 
Devilish,  dev'l.ish  a,  diawlaidd,  diefiig 
Devilkin,  dev'l.kin  n,  dieflyn 
Devious,  di'vi.us  a,  diarfFordd.  gwyrog, 

cyfeiliornus 
Devise,    di.v'iz'    vt,    dyfeisio,    dylunio; 

dychymmygu ;    cymmynu :    n,   cym- 

myniad;  ewyllys  [gymmyneg 

Devisee,    dev.i.zi'    n,  derbyniwr    trwy 
Devitable,  dev'i.ta.bl  a,  gocheladwy 
Devoid,   di.void'   a,  gwag,  llwyr  wag, 

amddifad  [gwasanaeth 

Devoir,    dev.war'   n,   parchddangosiad ; 
Devolution,  dev.o.lu'shun  n,  disgyniad, 

symmudiad  [  syr  th  io 

Devolve,    di.volv'    vi,    disgpi,    treiglo, 
Devoration,     dev.o.ra'shun     n,     ysiad, 

llynciad  [diofrydu 

Devote,  ui.vUt'  vt,  cyssegru,  cyflwyno; 
Devotee,     dev.o.ti'     n,     ymgyfiwynwrj 

coelgrefyddwr  [hewyd 

Devotion,  di.vo'shun  n,  duwiolder;  dy- 
Devotional,  di.vo'shun.al  a,  crefyddus, 

crefyddol,  ymroddol  [difa 

Devour,  di.vfuv'r'  vt,  gwancio,  traflyncu, 
Devout,  dî.vûŵt'  a,  duwiol;  crefyddol 
Devoutness,    dî.vûŵt'nes  n,  crefyddol- 

deb,  duwiolfryd 
Dew,  dii  11,  gwhth;  arien:  vt,  gwlithio 
8Ì 


;  late,  line,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       DIG 


Dewberry,  dü'ber.ì  n,  math  o  fwyaren 
Dewdrop,  dii'drop  n,  gwlithyn 
Dewlap,  dii'lap  n,  tagell  [arienog 

Dewy,  dü'ì  a,  gwlithog,  gwhthlawn, 
Dexter,  dek'stur  «,  deheu  [usrwydd 
Dexterity,  d  ek.ster'i.ti  n,  deheuder,  medr- 
Dexterous,  dek'stur.us  a,  deheu,  hylaw, 

raedrus,  hyfedr,  celfydd 
Dey,  dä  n,  prif  lywydd  Algiers 
Dia-  px,  trwy,  try-  [dyfrlif 

Diabetes,  d'í.â.bî'tîz  n,  trwythlif,  trochlif, 
Diabolic,   di'.a.bol'ik,    Diabolical,    d'i.â- 

bol'i.kal  a,  dieflig,  diawlaidd 
Diachylon,  di'.ak'Uun  n,  math  o  eli 
Diaconal,  di'.ak'o.nal  a,  diaconol 
Diacope,  di'.ak'o.pi  n,  rkyngsang ;  math 

o  bysgod ;  cysswllt  yr  iad 
Diacoustics,  d'i.a.kuws'tiks  np,  seinydd- 

iaeth  [coronbleth 

Diadem,  d'i'â.dem  n,  coron;  talaith. 
Diaeresis,  d'í.er'î.sis  (p  diaereses,  d'i.er'i- 

siz)  n,  dydoleg,  dydolnod  (••) 
Diagnostic,    d'i.ag.nos'tik     n,    arwydd- 

brawf,  argoelnod,  arwyddnod 
Diagonal,    di'.ag'ö.nal    n,   croeslinell    o 

gongl  i  gongl :  a,  goleddf,  croes 
Diagram,  dí'â.gram  n,  dyfais  arddang- 

osyddol,  argrafflun  [luniad 

Diagraph,    d'í'â.graf    n,   cynllun,    dar- 
Dial,  d'i'al  ẁ,  deial,  amserrÿneg 
Dialect,  di'a.lekt  n,   tafodiaith,  priod- 

iaith,  cangeniaith ;  geirwedd  [ol 

Dialectical,  d'f.a.lek'ti.kal  a,  rhesymeg- 
Dialing,  d'i'al  .ing  n,  deiahaeth 
Dialogue,  d'i'â.log  »,  cydymddyddan 
Diameter,  d'i.am'î.tûr  n,  tryfesur 
Diametrical,  di.a.met'ri.kal  a,  tryfesurol, 

canoldraws 
Diamond,  d'i'â.mund  n,  diemwnt,  ada- 
mant ;  math  o  argrafflythyren 
Diapason,  d'i.a.pa'zun  n,  cyfan-gerdd 
Diapente,  di'.â.pen.tî  n,  math  o  fedd- 

yginiaeth  yn  cynnwys  pum  sylwedd 

gwahanol  [euwe 

Diaper,  di'â.pûr  n,  lliain  caerog ,  blod- 
Diaphanous,  d'í.af  'â.nus  a,  tryloew,  gloew 
Diaphoretic,  di'.a.fo.ret'ik  a,  ch\vysbair 
Diaphragm,  d'i'â.fram  n,  y  llengig 
Diarrhoea,  dî.â.rî'â  n,  j   dolur    rhydd, 

rhyddglwyf 
Diarj',  d'i'ur.î  n,  dyddlyfr,  dyddiadur 
Diastole,  dî.as'tö.lî    n,  estyniad;    ym- 

lediad  y  galon 
Diatonic,  d'i.a.ton'ik  a ,trydonol  [v,  planu 
Dibble,  dib'l  n,  planbren,  haiarn  planu : 
Dice,  dis  np. — Die  [canol 

Dichotomy,  di',kot'ö.mî  n,  rhaniad  yn  y 


Dicker,  dik'ur  n,  deg 

Dictate,  dik'tat  v,  ymadroddi ;  addysgu, 

penodi:  n,  cyfarwyddyd;  rheolroddiad 
Dictator,    dik.ta'tur    n,    pen    rheolwr, 

archwr  [dik'ta.tur.i  a,  meistrolaidd 
Dictatorial,  dik.ta.to'r'i.al,  Dictatory, 
Dictatorship,    dik.ta'tur.ship     n,    pen- 

rheolaeth  [iad 

Diction,  dik'shun  w,ieithwedd;  ymrodd- 
Dictionary,  dik'shun.ur.i  n,  geiriadur, 
Did,  did  ^>i. — Do  [geirlyfr 

Didactic,     dJ.dak'tik     a,     addysgiadol, 

addysgedigol,  eirchiol ;  athrawiaethol 
Didapper,  did  ap.ûr  n,  tindroed  fechan 
Diddle,  did'l  vi,  honcian ;  twyllo 
Die,  d'i  (p  dice)   n,  ftristyn,  ffrist:   n 

{p  dies),  bath,  nodbeiriant :  vi,  marw, 

trengi,   difibdd.       Dying,  yn  marw; 

marwolaeth,  tranc.  Dice-box,  frristial, 

ftnstiol.     To  throw  dice,  ffristialu 
Diet,  d'i'et  n,  ymborth,  lluniaeth  penodol; 

eisteddfod  tywysogion 
Differ,  dif  'ûr  vi,  amry wio ;  anghytuno 
Difference,   dif'ur.ens  n,  gwahaniaeth; 

amrafael  [hanol;  amgen 

Different,  dif'ur.ent  a,  amrywiol,  gwa- 
Difficile,  dif'î.sil,  DifBcult,  dif'i.kult  a, 

anhawdd,  caled,  rhwystrus,  cyfyng 
Difficulty,  dif 'i.kul.ti  n,  dyryswch,  caledi, 

astrusi,  cyfyngdra  [ddiried 

Diffide,  di.fi'd'  vi,  gwan-gredu,  anym- 
Diffidence,    dif'î.dens    n,    an\middiried, 

anhyder  [petrusgar 

Diffident,     dif'î.dent     a,     anghoelgar; 
Diffluence,  dif 'lü.ens  n,  hyhfedd,  amlinad 
Difform,  di.fôrm'  a,  anghyflun 
Diffranchisement,   di.fran'tshiz.ment    n, 

difreiniad  [amdaenu,  tywallt 

Diffuse,    di.fiiz'  vt,  taenu,  lledwasgaru, 
Diffuse,  di.fiis'  a,  anghryno;  helaeth 
Diffusible,   dif.ii'zi.bl   a,  gwasgaradwy, 

taenadwy  [taeniad 

Diffusion,  di.fii'zhun  n,  gwasgariad, 
Diffusive,  di.f  u'siv  a,  helaeth  daenedig, 

helaeth,  ymledol  [edd 

Diffusiveness,  di.fii'siv.nes  n,  gwasgar- 
Dig,  dig  (pt  Skpp  dug)  v,  cloddio,  ceibio, 

palu  [addfedu 

Digest,  dî.jest'  v,  iawndrefnu;  treulio; 
Digest,  d'i'jest  n,  crynodeb  o  ddeddfau 

gwladol  [trefnadwy 

Digestible,  dî.jes'tî.bl  a,  treuhadwy, 
Digestion,  dî.jes'tshun  n,  treuliad ;  cyd- 

doddiad  [treulbar 

Digestive,  di.jes'tiv  a,  a  bar  dreuliad, 
Dight,    di't     vt,    trwsio,    addurno:    a, 

trwsiedig 

85 


DIR    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut.  tvV=too,  t\Yk=took; 


Digit,  dij'it    n,  lied  bys,  |  modfedd; 

unigrif,  sef  a  fo  is  law  deg ;  deuddegfed 

ran  o  dryfesur  yr  liaul  neu'r  lloer 
Digital,  dij'î.tal  a.  perthynol  i'r  bysedd 
Digitalis,  äij.î.tä'lis  n,  bysedd  y  c\'vn 
Digitated,  cüj'î.tä.ted  a,  byseddol 
Digladiation,    dî.glad.î.ä'shun    n,    ym- 

gleddyfiad 
Dignification,  dig.ni.fi.ka'shun  n,  urdd- 

asiad,  dyrchafiad  [asu 

Dignify,  dig'ni.f  l  vt,  anrhydeddu,  urdd- 
Dignitary,     dig'nî.tur.î     n,     eglwyswr 

urddasol  [bri,  addurniant 

Dignity,    dig'nî.tì    n,  bonedd;   urddas, 
Digraph,  di'graf  n,  deugraff ;   dwy  lyth- 

yren  ag  un  sain 
Digress,  dî.gres'  vi,  gwyro,  gadaol.  oflgoi 
Digression,    dî.gresh'un    n,    dywaniad; 

osgoad,  gwyrad 
Digressive,  di.gres'iv  «,  ymhelaethol 
Dijudicate,  di'.ju'di.kut  vi,  bamu  rhwng, 

cylafareddu  [eddiad 

Dijudication,  d'í.jii.dî. kit/shun  n,  cylafar- 
Dike,  di'k  n,  clawdd,  libs;  argae 
Dilacerate,      d'í.las'ur.ät      vt,     dryllio, 

llarpio,  rhwygo  [iad,  darniad 

Dilaceration,  di.las.u  rii'shun  ?i,  rhwyg- 
Dilaniate,  di'.lan'i.iit  vt,  cigyddio,  dryfiio 

darnio  [iad,  drylüad 

Dilaniation,  di.lan.î.ä'shun  n,  distryw- 
Dilapidate,  dî.lap'î.dät  v,  adfeilio,  ym- 

syrthio  [iad,  adfeiliad 

Dilapidation,   dî.lap.î.dä'sbun  n,   difur- 
Dilatable,  d'i.lä'tâ.bl  a,  Uedadwy,  ym- 

ledol  [laethu  ar 

Dilate,  dî.l'át'  v,  ymhelaethu,  lledu ;  he- 
Dilatoriness,  dil'â.tur.î.nes  n,  hwyrfryd- 

igrwydd,  diogrwydd 
Dilatory,    dil'â.tur.î    a,   oedgar,   hwyr- 

frydig,  gohiriog,  diog 
Dilemma,  d'í.lem'â  n,  astrasi,  cyfyngder 

0  bob  tu ;  anhawsder ;  rheswm  dwybig 
Diligence,  dil'î.jens  n,  diwydrwydd,  dy- 

falwch  diflin,  eorth 

Diligent,    dil'î.jent      a,    diwyd,    ystig, 
Dill,  dil  n,  ffenigl,  llysiau 'r  gwewyr 
Dilucid,  d'i.lii'sid  a,eglur,  gloew,  tryloew 
Dilucidate,  dî.lü'sî.dät  vt,  egluro*  am- 

lygu,  goleuo 
Diluent,  dil'ii.ent  n,  teneuydd 
Dilute,  dî.lüt'  vt,  teneuhau ;  cymmysgu 

â  dwfr;  gwanhau:  a,  tencu,  gwan 
Dilution,  dí.lü'shun  n,  teneuhâd,  gwan- 

hâd,  tymmeriad 
Diluvial,  dUii'vi.al  a,  dylifol,  llifeiriol 
Diluvium,  di.lii'vi.um  n,  gwaelodion  ar 

01  llif,  llifwaddod 


Dim.  dim  a,  tywyll,pẁl,  anoleu;  gwan: 

vt,  tywyllu,  cymylu  [ioli 

Dimension,  dî.men'shun  n,  mesur,  maint- 
Diminish,  di.min'ish  v,lleihau,  bychanu; 

treio,  eilio 
Diminution,    dim.î.nü'shun    n,    toliant, 

lleihâd,  bychaniad,  treiad,  prinhâd 
Diminutive,    di.min'ii.tiv   a,  byclianig, 

lleiedigol:  n,  byehanigair,  eiddilair 
Diminutiveness,    di.min'u.tiv.nes    n, 

bychander,  eiddilwch 
Dimissory.  dim'i.sur.î  a,  gollyngol 
Dimity,  dim'î.tî  n,  math  o  gotwm  main 
Dimness,  dim'nes  n,  pylni.  tywyllni 
Dimple,  dim'plw,  pannwl,  bochdwll,  pant 
Din,  din  n,  dyar,twrdd,  dadwrdd,  trwst: 

vt.  syfrdanu,  byddaru 
Dine,   din  vi,  ciniawa,  bwyta   ciniaw. 

Dining-room,  ciniawfa,  ciniawgell 
Dinetical,    di.net'Lkal    a,  cylehdroawl, 

hydroawl 
Ding,  ding  v,  taro ;  trystio,  rhuo ;  syfr- 
danu :  n,  dyrnod,  dwrn-gnith,  tarawiad 
Dingle,  ding  gl  n,  cwm,  glyn,  dyffryn 
Dingy,  din'jî  a,  tywyll ;  budr,brwnt,  aflan 
Dinner,  din'ûr  n,  ciniaw 
Dint,   dint  n,   ergyd,   ol;  grym,  nerth, 

aweh:  vt,  tyllu,  pantio,  nodi     [rifiad 
Dinumerarion,'  dí.nü.mu.rä'shun  n,  un- 
Diocesan,  d'i.os'i.zan  n,  esgob :  a,  esgob- 
Diocese,  di"  o.sîs  n,  esgobaeth       [aethol 
Dioptrical,  d'i.op'tri.kal  rt,  pelldremiol 
Dioptrics,  di.op'triks  n,  pelldmniaeth 
Dip,  dip v, trocni ;  gwlychn;  braschwilio 
Diphthong,  dip'thong  n,  deusain 
Diploma,     di.plö'mâ     n,     graddlythyr, 

graddfraint 
Dipsas,  dip'sas  n,  math  o  sarff 
Diptote,  dip'töt  n,  enw  deudreigl 
Diptych,  dip'tik  n.  cofrestr  o  ferthyron 
Dire.  di"r  a.  arswydus.  eciiry>lawn 
Direct,  di.rekt'  n,  cyfeirnod:  a.  uniawn- 

gyrch,  uniawn,  dioed :  vt,  cyfarwyddo, 

addysgu;  cyf'eirio 
Direction,    di.rek'shun    n,    hyfforddiad, 

tywy.siad,  trefniad;  arch;  gorchym- 

myn;  cyfeiriad  [wysol 

Directive,  dî.rek'tiv  a,  hyfforddiadol,  ty- 
Directness.  di.rekt'nes  n,  unionder,  cypì 

eirioldeb  [llywydd 

Director,    di.rek'tur    n,    cyfarwyddwr; 
Directorial,  di.rek.tn'r'i.al  a.  cyfarwydd*- 

ol;  addvsgol  [iadur:  rheol 

Directory,"   di.rek'tur.i    a,     cyfarwydd- 
Directress,  di.rek'tres  n,  hyfforddes 
Direful,  d'í'r'fẁl  a,  echryslawn,  erchyll 
Direness,  d'i'r'nes  n,  echryslonedd 


ore ;  läte,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  Tiris ;  j=dzh. 


DIS 


Direption,  d'i.rep'shun    n,   anrheithiad, 

trais  [San 

Dirge,  dnrj  n,  galarnad,  marwnad,  galar- 

Dirk,  durk  n,  math  o  gleddyf  byr,  bidog 

Dirt,  dûrt  n,  baw,  torn,  llaca,  llaid 

Dirtiness,  dûr'tî.nes  n,  bryntni,  budredd 

Dirty,    dfìr'tî    a,    budr,    brwnt,    swga, 

bawaidd,  afian:  vt,  diwyno,  budreddu, 

lleidio.     A  dirty  woman,  bronten 

Diruption,  d'i.rup'shun  »,  ymdoriad,  ym- 

rwygiad 
Dis-,  ììi-,  Dif-  px,  yn  arwyddo  nacâd, 

dadwneutburiad,  neu  wahaniad 
Disability,  dis.â.bil'î.tî  n,  anallu,  gwen- 
Disable,  diz.a'bl  vt,  analluogi  [did 

Disabuse,  dis.a.biiz'  vt,  didwyllo,  iawnu 
Disaccomodation,  dis.a.kom.ö.dä'skun  n, 

anghytìeusdra 
Disaccord,  dis.a.kord'  vt,  anghytuno 
Disacknowledge,  dis.ak.nol'ej  vt,  anaddef, 

gwadu 
Disadvantage,  dis.ad.van'täj  n,  colled, 
•    anfantais,  afies :  v,  colledu,  drygu 
Disadvantageous,     dis.ad.van.ta'jus    a, 
anghyfìëus  [d'yeithro 

Disaffect,  dis.a.fekt'  v,  peri  anghariad, 
Disa  flection,  dis.a.fek'shun   n,  anserch, 
anfoddlonedd  [brofiad,  gwad 

Disaffirmance,  dis.a.fûr'mans  n,  gwrth- 
Disafforest,  dis.a.for'est  vt,  digoedwigo 
Disagree,  dis.ä.grî  vi,  anghytuno 
Disagreement,  dis.a.grfment  n,  amra- 
fael,  anghytundeb,  anghydweddiad, 
anghydfod  [nyddlawn 

Disalliege,  dis.a.lij'  vi,  myned  yn  an- 
Disallow,  dis.a.lûŵ'  vt,  anghymmerad- 
.    wyo,  gwrthod 

Disanchor,  diz.ang'kur  vt,  diangori 
Disanimate,    diz.an'i.mat   vt,   digaloni; 
dieneidio,  lladd  [dirymu 

Disannul,  dis.a.nul'  vt,  dilëu,  diddymu, 
Disappear,  dis.a.pî'r'  vi,  diflanu,  llifanu 
Disappoint,  dis.a.pôînt  vt,  siomi,  seith- 
ugio,  twyllo  [siomiant 

Disappointment,  dis.a.pôînt'ment  n, 
Disapprove,  dis.a.prwv  vt,  anghymmer- 

adwyo,  gwrthod 

Disarm,  diz.arm'  vt,  dadarfogi,  diarfu, 

diarfogi  [anseiydlu 

Disarrange,    dis.a.ranj'    vt,    dadrestru, 

Disarray,   dis.a.rä'  n,  adwisg;   terfysg, 

aimhrefn:  vt,  dadwisgo;  annhreihu 
Disaster,  diz.as'tur  a,  anhap,  trychineb, 
dryglam  [anftbdus 

Disastrous,  diz.as'trus  a,  trycbinebus, 
Disavow,  dis.a.vuw'  vt,  diarddelwi 
Disavowal,  dis.â.vûŵ'al  n,  gwad,  nag 


Disband,   dis.band'  vt,  difyddino;  goll- 

wng  ymaith ;  gwasgaru 
Disbark,  dis.bark'  vt,  dadlwytho,  glanio 
Disbelief,  dis.bî.lîf '  n,  anghoel,  anffydd- 
iad  [anghoelio 

Disbelieve,     dis.bi.liv'    vt,     anghredu, 
Disbench,  dis.bentsh'  vt,  dieisteddfodi 
Disbranch,   dis.brantsh'  vt,  digangenu, 
digeincio  [lwytho 

Disburden,  dis.bùr'dn  vt,  difeichio,  dad- 
Disburse,   dis.bûrs'  vt,  gwario,  treulio, 
talu  arian  [talad;  cost 

Disbursement,  dis.bûrs'ment  n,  traul, 
Discalceate,  dis.kal'shi.at  vt,  diesgidio 
Discandy,  dis.kan'di  vi,  toddi,  dadleithio 
Discard,  dis.kard'  vt,  diswyddo,  diar- 
Discamate,  dis.kar'nat  a,  dignawd  [ddel 
Disceptatiou,  dis.ep.tä'shmi  n,  dadl ;  ym- 
resymiad  [gwahaniaethu 

Discern,    di.zurn'    vt,    canfod,    dirnad, 
Discernible,  di.zur'm.bl  a,  amlwg,  deall- 
adwy  [dirnadaeth 

Discernment,  di.zurn'ment  n,  craffder, 
Discerptible,  dlsûrp'tî.bl  a,  gwahanadwy 
Discharge,  dis.tskarj'  v,  gollwng,  rhydd- 
hau;  talu;  cyflawnu;  ymarllwys;  di- 
lwytho;  diswyddo;  saethu,  ergydio: 
rc,gollyngdod;  talnod;  taliad;'ergyd 
Disciuct,  di.singkt'  a,  llaes,  rhydd,  llac 
Discind,   disind'  vt,  gwahanu,  rhanu, 
darnio  [dylynwr 

Disciple,  dLs'i'pl  n,  dysgybl,  ysgolhaig, 
Disciplinable,  dis'î.plin.â.bl  a,  athrylith- 

gar,  llywodraethus 
Disciplinarian,  dis.î.plî.nê'r'î.an  n,  dysg- 
ybl wr;  carwr  trefn  [dysgyblaidd 
Disciplinary,    dis'î.plimur.î  «/trefhus; 
Discipline,    dis'î.plin    n,    dysgyblaeth; 
rheolaeth:     vt,    dysgyblu,    addysgu 
iawndrefnu;  hyíForddi;  ceryddu 
Disclaim,   dis.kliim'  vt,  diarddel,  diar- 
ddelwi, gwadu,  gwrthod         [amlygu 
Disclose,  dis.kloz'  vt,  dynoethi,  digelu, 
Disclosure,  dis.klu'shur  n,  dynoethiad, 
dadguddiad  [liwio 
Discolour,  dis.kul'iir  vt,  diliwio,  dryg- 
Discomfit,    dis.kum'fit    vt,    gorchfygu, 
dymchwelyd                              [fygiad 
Discomfiture,  dis.kum'f  î.tshü'r  n,  gorch- 
Discomfort,    dis.kum'furt    vt,    tristäu, 
gofidio,    angkysuro,     aflonyddu:     », 
anghysur,  tristwch,  gofid,  aflonydd- 
wch                                    [anghanmol 
Discommend,    dis.ku.mend'    vi,    beio, 
Discommendable,     dis.ku.men'da.bl    a, 
beius,  ceryddus                      [lonyddu 
Discommode,  dis,ku.möd'  vt,  blino,  af- 
87 


DIS     path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Discommodious,      dis.ku.mo'di.us      a, 

anghyflëus  [annhrefnu 

Discompose,  dis.kum.poz'  vt,  aflonyddu 
Discomposure,   dis.kum.po'zhur  n,  an- 

nhrefniad ;  cynhwrf,  aflonyddwch 
Disconcert,  dis.kon.surt'  vt,  siomi,  ter- 

fysgu.  cyffroi  [anghydffurfiad 

Disconformity,       dis.kon.fûr'mî.tî       n, 
Discongruity,  dis.hon.grẁ'î.tî  n,  anghys- 

sondeb,  anghydweddiad 
Disconsolate,    dis.kon'so.lat    a,    prndd, 

anghysuras  [foddlonrwydd 

Discontent,  dis.kon.tent'  n,  tristyd,  an- 
Discontented,  dis.con.ten'ted  a,  anfodd- 

og,  anesmwyth  [anfoddlondeb 

Discontentment,     dis.kon.tent'ment    n, 
Discontinuance,  dis.kon.tin'ii.ans  n,  am- 

mbarhrid,  peidiant,  dysbeidiad,  toliant 
Discontinue,  dis.con.tin'ü  v,  peidio,  di- 

barhau;  attal 
Discontinuity,   dis.kon.tî.nü'î.tî   n,    di- 

barhâd;  anghyfander 
Discord,  dis'kord' n,  anghydgord ;  gwrth 

sain  [anghydgerdd 

Discordance,  dis.kor.dans  n,  anundeb, 
Discordant,   dis.kGr'dant   a,   angbyw 

anghysson,  anghywair  [gynghori 
Discounsel,  dis.kuwn'sel  vt,  gwrth- 
Discount,  dis.kuwnt'  vt,  erthynu,  tynu 

allan  [tavrlgyfrif 

Discount,  disTcûŵnt  n,  erthyniad,  toliad, 
Discountenance,     dis.kûŵn'tî.nans    vt, 

anghefnogi  [galoni 

Discourage,  dis.kur'aj  vt,  llwfrbau,  di- 
Discouragement,  dis.kur'aj  .ment  n,  di- 

galondid,  anghefnogiad 
Discourse,    dis.ko'rs'     n,     ymddyddan, 

traetbawd:    vi,  ymresymu;  traethu; 

areithio.  Introductory  discourse,  rhag- 

draeth  [anfoesgar 

Disco arteous,  dis.koVtshus  a,  anfwyii, 
Discourtesy,    dis.kûr'tî.sî    »,    anfwyn- 

eidd-dra 
Discous,  dis'kus  a,  fel  dysgl,  fel  coeten 
Discover,  dis.kuv'ur  vt,  dadguddio,  dar- 

ganfod,  digeln,  canf'od 
Discoverable,    dis.kuv'ur.a.bl     a,     dir- 

nadwy,  olrbeinadwy 
Discovery,   dis.kuv'ur.i  n,  dadguddiad, 

dadenhuddiad,  darganfyddiad 
Discredit,    dis.kred'it    n,  gwaradwydd, 

anghlod,     drygair:     vt,     anghoèlio; 

gwaradwyddo  [pwyllog 

Discreet,    dis.krit'    a,   call,     synwyrol; 
Discrepance,  dis.krep'ans,  Discrepancy, 

dis'krep'an.si  ra,anghydfod  [barthedig 
Discrete,  dis.krit'  a,  gwahanedig ;  dos- 


Discretion,    dis.kresb'un    n,    dysbwyll, 
calüneb,  pwyll ;  synwyr.      At  discre- 
tion, heb  ammodau 
Discretionary,   dis.kresh'un.ur.i    a,  di- 

gyfyngol,  diammodol 
Discretive,  dis.kri'tiv  a,  dosbarthus 
Discriminable,  dis.krim'i.na.bl  a,  gwa- 
hanadwy  [baniaetbu,  dynodi 

Discriminate,    dis.krim'i.nat     v,    gwa- 
Discrimination,     dis.krim.i.na'sbun     », 

gwabaniaetbiad ;  dynodiad 
Discriminons,  dis.krirn'i.nus  a,  enbydus 
Discubitory,     dis.kü'bî.tur.î     a,   "lled- 
orweddleol  [orweddiad 

Discumbency,    dis.kum'ben.si    n,    lled- 
Discumber,  dis.kum'bur  vt,  diddyrysu; 
dadrwystro  [amrediad 

Diẅcursion,   dis.kur'sbun  n,   anwribiad, 
Discursive,  dis.kur'siv  a,  amredol,  gwib- 

iog,  crwydrol,  ammherthynol 
Discursory,  dis.kur'sur.i  a,  rhesymiadol 
Discus,  dis'kus  n,  tafl-lecb,  coeten 
Discuss,  dis.kus'  vt,  bob,  cbwilio,  trin ; 
eglurhau;  chwaln  [ymchwiliad 

Discussion,     dis.kush'un     n,    arhobad, 
Discutient,  dis.ku'sbent  a,  gwrthweith- 

iol :  n,  meddyginiaeth  wrthweithiol 
Disdain,  dis.dän'  a,  dirmyg,  ffieiddiad; 
trahâ;  ysgorn;  v,  diystyru;  ffieiddio; 
ysgornio  [diystyrllyd 

Disdainful,  dis.dän'fẁl    o,  ffroenucbel, 
Disease,  diz.iz'  n,  clefyd,  dolur,  clwyf, 
afiecbyd;    anesmwytbder,  poen:    vt, 
aflonyddu,  poeni  [poenedig 

Diseased,    diz.izd'     a,    claf,    afiacbus; 
Disedged,  diz.ejd'  a,  diíìn,  diawcb,  pŵl 
Disembark,  dis.em.bark'  v,  tirio,  glanio, 
dadlwytho  [ddyrysu,  dadrwystro 

Disembarrass,    dis.em.bar'as    vt,    "dad- 
Disembitter,  dis.em.bitur   vt,   melusu, 
dadcbwerwi  [edig 

Disembodied,  dis.em.bod'îd  a,  anghorfT- 
Disembogue,  dis.em.bög'  v,  ymarllwys; 
aberu  [dad-ddyrysu 

Disembroil,   dis.em.brôîl'    vt,    difeicbio, 
Disenable,  dis.en.ä'bl  vi,  analluogi ;  an- 
addasu  [dadswyno 

Disencbant,  dis.en.tsbant'  vt,  dadreibio, 
Disencumber,   dis.en.kum'bur   vt,   dad- 
rwystro, difeichio 
Disengage,  dis.en.gäj'  vt,  golhvng;   di- 
ddyrysu; rbyddbau  [urddasu 
Disennoble,  dis.e.nö'bl  vt,  diraddu,  di- 
Disentangle,     dis.en.tang'gl     vt,     dad- 
ddyrysu  ;  rhyddhau              [gwaredu 
Disenthral,  dis.en.thróT   vt,  rhyddhao, 
Disentlirone,  dis.en.thron'  vt,  diorseddu. 


ore;  late,  line,  nö,  miit-e;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        DIS 


Disentrance,   dis.en.trans'  vt,  deffroi   o 

lewyg  a  [ysgar 

Disespouse,   dis.es.puvvz'  vt,  gwahanu, 
Disesteem,    dis.es.tîm'     n,    dibarchiad, 

anfri :  vt,  difr'io,  dibarchu,  bychanu 
Disfavour,  dis.f ii'vur  n,  anghymmeriad : 

vt,  anghefhogi ;  anhoffi 
Disfiguration,   dis.fig.ü.rä'shun    n,   an- 

ffurfedigaeth  [harddu;  hagru 

Disfigure,   dis.fig'ûr  vt,   anffurfio;    an- 
Disfiguremcnt,  dis.fig  ur.ment  n,  hylliad, 

annurfiad  [  diiud  dio 

Disfranchise,  dis.fran'tshiz  vt,  difreinio; 
Disfurnish,    dis.fûr'nish  vt,   diosg,   dy- 

noethi  _     [diosg 

Disgarnish,  dis.gâr'nish  vt,  diaddurno, 
Disglorify,   dis.glöYî.fî  vt,  darostwng, 

iselu,  diogoneddu 
Disgorge,  dis.gôrj'  v,  arllwys,  chwydu, 

yniarllwys,  dadlyncu 
Disgrace,    dis.gräs'     vt,    gwarthruddo ; 

gwaradwyddo:  n,  gwaradwydd;  sar- 

hâd,  cywilydd;  dianrhydedd 
Disgraceful,  dis.gräs'fẁl  a,  cywilyddus, 

ammharchus,  gwarthus  [anfwyn 

Disgracious,  dis.grä'shus  a,  angharedig, 
Disguise,    dis.gi'z'    n,   lledrith,    ffuant; 

twyllwisg:  v,  ymddyeithrio,  ffuantu, 

ffugio,  gwedd-ddullio,  lledrithio.  Dis- 
guised in  liquor,  meddw 
Disgust,  dis.gust'  n,  diflasrwydd ;  ffieidd- 

rwydd :  vt,  diflasu,  anfoddhau 
Disgustful,  dis.gust'fẁl  a,  diflas,  ffiaidd, 

adgas,  cas ;  ffinion,  ffinionllyd 
Dish,  dish  n,  dysgl,  ysgudell;  dysglaid 
Dishabile,  dis.â.bil'  n,  borewisg,  anwisg 
Dishabit,  dis.hab'it  vt,  bwrw  o  gartref 
Disharmony,  dis.hâr'mö.nî    n,  anghys- 

sondeb  [gwangaloni 

Dishearten,     dis.hâr'tn     vt,     di-aLmi, 
Dishevel,  di.shev'el  vt,  dyrysu  gwallt 
Dishonest,  diz.on'est  a,  anffyddlawn,  an- 

onest,  anghywir,  twyHodrus 
Dishonesty,  diz.on'est.i  n,  anonestrwydd, 

anghyfiawnder ;  anniweirdeb 
Dishonour,    diz.on'ur    n,    dianrhydedd, 

ammraint;  gwarth:  vi,dianrhydeddu, 

gwaradwyddo ;  diforwyno 
Dishorn,  dis.hôrn'  vt,  digornio 
Disincarcerate,      dis.in.kar'sur.at       vt, 

rhyddhau,  digarcharu 
Disinclination,  dis.in.kli.na'shun  n,  an- 

nhueddiad ;  gwrthwynebiad 
Disincline,  dis.m.kli'n'  vt,  annlmeddu 
Disincorporate,  dis.in.kôr'pö.rät  vt,  di- 

gorftbri,  gwahanu  [wch 

Disingenuity,  dis.in.jî.nü'î.tî  n,  annhi 


Disingenuous,  dis.in  jen'ii.us  a,  hocedus, 

dichellgar ;  annheg,  anonest 
Disinherit,   dis.in.her'it    vt,   didreftadu, 

dietifeddu 
Disinter,  dis.in.tûr'  vt,  dadgladdu 
Disinterested,    diz.in'tur.est.ed    a,  an- 

hunanol ;  diduedd,  teg 
Disinterestedness,  diz.in'tur.est.ed.nes  n, 

dihunanedd,  tegwch  [uno,  ysgar 

Disjoin,  disjoin'  vt,  dadgyssylltu,  dad- 
Disjoint,  disjoint'  vt,  daderymmalu 
Disjudication,  disju.di.ka'skun  n,  pen- 

derfyniad  [sylltiad 

Disjunction,  disjungk'shun  n,  dadgys- 
Disjunctive,    disjungk'tiv    a,    dadgys- 

sylltiadol:    n,   gwahaniedydd.      Dis- 
junctive conjunction,  cyssylltiad  gwa- 

haniadol 
Disk,  disk  n,  gwyneb  gweledig  yr  haul,  y 

lleuad,  neu'r  ser;  coeten,  tafl-lech 
Dislike,  dis.l'ik'  n,  anhoffedd,  ffieiddiad, 

casâd :  vt,  anhoffi,  angharu,  casäu 
Disliken,     dis.l'i'kn    vt,    anghyifelybu, 

annliebygu 
Dislimb,  dis.lim'  vt,  diaelodi,  dryllio 
Dislocate,  dis'lo.kat  vt,  dadgyrnmalu 
Dislocation,  dis.lo.ka'shun  n,  dadgvm- 

mahad  [tarfu 

Dislodge,   dis.loj'  vt,  dilochesu,   didyo, 
Disloyal,     dis.loi'al      a,     anffyddlawn, 

anghywir;  gwrthfreiniol 
Dismal,     diz'mal     a,    cethin,     erchyll, 

echryslawn ;  hyll ;   galarus,  gresynol ; 

tywyll;    ansiriol,   chwith.     À  dismal 

moan,  oerlef  [hyllder,  chwithrwvdd 
Dismalness,  diz'mal.nes  n,  erchyllder, 
Dismantle,  dis.man'tl  vt,  difurio;  difan- 

tellu,  diosg 
Dismask,  dis.mask'  vt,  digelu,  dihatru 
Dismast,   dis.mast'    vt,   tori  hwylbren, 

dadhwylbrenu 
Dismay,  dis.mä'  n,  braw,  ofn,  dychryn, 

arswyd :  vt,  brawychu,  ofni,  digaloni 
Disme,  dim  n,  degwm  [darnio 

Dismember,    dis.mem'bûr    vt,   diaelodi, 
Dismiss,  dis.mis'  vt,  diswyddo;    goll- 

wng  ymaith ;  rhyddhau 
Dismissal,   dis.mis'al,    Dismission,   dis- 

mish'un   n,    diswyddiad,  gollyngdod; 

anfoniad  ymaith ;  rhyddhâd  [wystlo 
Dismortgage,  dis.môr'gäj  vt,  dadar- 
Dismount,  dis.mûŵnt'  v,  disgyn,  dyfod 

i  lawr ;  taflu  i  lawr,  dadymchwelyd ; 

didrwyllo  cyflegr  [dod 

Disobedience,  dis.ö.bî'dî.ens  n,  anufudd- 
Disobedient,  dis.ö.bî'dî.ent  a,  anhydyn, 

gwrthnysig,  amfudd,  anhywedd 
89 


DIS    path,  fat,  êre,  met,  mâ-ríne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Disobey,  dis.ö.bii'  vt,  anul'uddhau,  tros- 

eddu  [digio;drygu 

Disoblige,     dis.ö.blij'     vt,    anfoddhau; 
Disorder,   diz.or'dur   n,  annhrefn,   ter- 

fysg;    afiechyd:    vt,  annhrefnu;    an- 

bwylio  [penrydd,  didrefn 

Disorderly,     diz.or'dur.li     a,    afreolus; 
Disordinate,  diz.or'di.nat  a,  afreolaidd. 

anghymmedrol  [weirio 

Disorganize,    diz.Or'ga.ni'z    vt,    dadgy- 
Disown,    diz.on'    vt,  gwadu,    gwrthod, 

diarddel,  diarddelwi  [amledu 

Dispand,  dis.pand'  t;£.lledu  allan,  taenu, 
Dispansion,    dis.pan'sbun  n,  amlediad, 

ymlediad  [bycíianu,  difri'o 

Disparage,    dis.par'iij    vt,   ammharchu, 
Disparagement,  dis.par'äj.ment  n,  anfri, 

gwartb,  gogan,  dirmyg 
Disparate,  dis'pâ.rät  a,  angbyfartal 
Disparity,  dis.par'î.tí  n,  anghyfartalwcb 
Dispart,  dis.pârt'  vt,  rbanu.  gwahanu 
Dispassion,  dis.pasb'un  n,  diddignvydd, 

llarieidd-dra  [pwyllus 

Dispassionate,  dis.pasb'nn.ät  a,  arafaidd, 
Dispel,  dis.pel'  vt,  chwalu,  gwasgaru 
Dispensable,  dis.pen'sâ.bl  a,  gwariadwy. 

treubadwy  [meddygdy 

Dispensary,    dis.pen'sur.î    n,    cyfferdy; 
Dispensation,  dis.pen.sii'shun  n,  goruch- 

wyliad,  trefniad;  goddefiad,  esgusod- 

iad;  tnvydded  [lyfr 

Dispensatory,  dis.pen'sâ.tur.î  n,  cytf'er- 
Dispensc,  dis.pens'  v,  rbanu ;  gweinyddu ; 

esgusodi 
Dispeople,  dis.pî'pl  vt,  dibobb,  difrodi 
Disperge,  dis.pûij'  vt,  taenellu,  taenu 
Disperse,  dis.pûrs'  v,  gwasgaru,  chwalu. 

taenu,  hau  [gwasgariad 

Dispersion,  dis.pûr'sbun  n,  gwasgarawd, 
Dispirit,  dis.pir'it  vt,  digaloni,  amvroli. 

lhvfrhau  [le,  symmud 

Displace,  dis.pläs'  vt,  anghyfleu ;  troi  o 
Displaeency.  dis.plä'8en.sî  n,  aufoddlon- 

edd;  anfoesedd  [blanu 

Displant,  dis.plant'  vt,  diwreiddio,  dad- 
Displantation,    dis.plan.ta'shuij    n,    di- 

wreiddiad,  dadblaniad 
Display,  dis.plä'  n,  dadblygiad,  arddan- 

gosiad :  vt,  gosod  allan,  amlygu,  taenu 

ar  led.    To  display  a  banner,  dyrchafu 

baner  [adgas 

Displeasant,    dis.plez'ant   a,   anhyfryd. 
Displease,   dis.pliz'   vt,  anfoddio,  digio, 

dirlasu.     To  be  displeased,  digio,  son 
Displeasure,  dis.plezb'ur  n,  anfodd,  sor- 

iant,  digter  [gyda  fchwrf 

Displode,    dis.plöd'    vt,   golhvng    allan 


Displosion,  dis.plo'zhun  n,  traisrutbriad 
Dispoil,  dis.pôil'  vt,  anrbeitbio,  ysbeilio 
Disport,  dis  pö'rt'  n,  difyrwch :  v.  dit'yru  I 

chwareu;  anlladu  [rbeoliad;  aralliai 
Disposal,  dis.po'zal  n,  trefniad,  triniad 
Dispose,   dis.puz'  vt,  tueddu;   addasu 

trefnu,  dosbarthu ;  cyflè'u;  defnyddio 

To  dispose  of,  gwerthu ;  rhoddi :  cae ' 

gwared  o.     To  be  disposed  to,  bod  â' 

fiyd  ar,  clywed  ar  ei  galon.     To  b« 

disposed  of,  ar  wertb.  i'w  werthu 
Disposition,   dis.po.zish'un  n,   trefniad 

dosbarthiad;     llywiad;    gog^yvddiad' 

cymhwysiad,   tuedd,   hwyl,   tymmer' 

ansawdd,  aniaetb,  greddf 
Dispossess,  dis.pu.zes'  vt,  difeddiannu  * 

difeddu  [moladiflj 

Dispraisable,   dis.pra'za.bl  a,  anghaiM 
Dispraise,  dis.praz  n,  angblod.  anfoliant , 

anair:  vt,  anfoli,  goganu,  beio ;  cablu! 
Dispread,  dis.pred'  vt,  taenu  ar  led.  Lied-1 

aenu  [  collec ' 

Disprofit,   dis.prof'it  n,   afles,    anfudd! 
Disproof,  dis.prŵf'  n,  gwrthbrawf 
Disproportion,     dis .  prö .  pô '  r '  shun     n , 

anghymmesuriaeth,    anghyfartaledd 

anghymmedroldeb :    vt,  angbydranu  i 

anghymmesuro ;  angbyfartalu 
Dispri )]  lortionable,  dis.prö.pö'r'shun.â.bl. ; 

Disproportionate,   dis.prö.pô'r'sbun.äl 

a,  anghydran,  angbyfatebol 
Disprovable,  dis.prw'va.bl  a,  gwrthbrof- 

adwy  [brofi! 

Disprove,  dis.prwv'  vt,  dadbrofi.  gwrth-: 
Dispunishable,     dis .  pun '  ish  .  á .  bl     a.\ 

angbospadwy 
Dispurse,  dis.pûrs'  vt,  gwastraffu,  treulic' 
Disputable,  dis.pii' tâ.ble  a,  dadleuadw» 

ammbëus  [  re.-ymwr 

Disputant,  dis.pii 'tant  n,  dadleuwr,  ym- 
Disputation,  dis.pü.tä'shun  n,  dadleuad, 

ymddadleuad 
Disputatious,    dis.pü.tä'shus,    Disputa-I 

tive,  dis.pii'ta.tiv  a,  dadleugar,  cecr- 

aidd,  ymrysongar.  croes 

.  dis  .put'  n,  dadl,  ymryson,  ara-i 

rafael :  v,  ymbyncio,  dadleu,  ymryson;, 

gwrthwy  nebu  [  1  >vnciwr ' 

Disputer,  dis.pü'tûr  n,  dadleuv  r.  yin- 
Disqualify,   dis.kwol'i.fi    vt,   a 

anghymhwyso  [  trallodi ' 

Disipiict,  dis.kw'i'et  vt,  aflonyddn,  blino, 
Disquiet,   dis.kwi"et,   Disquietude,   dis- 

kw'i'i.tiid  11,  anesmwytbder,  aflonydè- 

web.  anorpbwysdra ;  cynhwrf,  bbndefc 
Disquisition,  dis.kwi.zish'un  n,  arboliad, 

ymchwiliad,  dadleuol 

90 


)re  ;  late,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  Tiris  ;  j=dzh. 


DIS 


Disregard,    dis.rî.gârd'  n,  diystyrwch, 

anfri'ad:  vt,  diystyru,  bychanu 
Disregardful.   dis.rì'gârd'fẁl  a,   esgeu- 

lus ;  dirmyglawn 
Disrelish,  dis.rel'ishre,  diflasdod ;  ffieidd- 

rwydd :  vt,  diflasu ;  anhoffi 
fasreputable,  dis.rep'ü.tä.bl  a,  anghlod- 

fawr,  dibarch 
Disrepute,  dis.rî.pût',  Disreputation,  dis- 

rep.ü.tä'shun  n,  anfri :  vt,  ammharchu 
Disrespect,   dis.ri.spekt'  n,   ammharch, 

drygfoes  ["gar,  dibarch 

Disrespectful,  dis.ri.spekt 'fwl  a,  anfoes- 
Disrobe,    dis.röb'  vt,    dadwisgo,   diosg, 

diliatru 
Disruption,   dis.rup'shun   n,   ymdoriad, 

ymrwygiad ;  gwahaniad 
Bissatisfy,  di.sat'is.fi  vt,  anfoddio,  an- 

foddloui  [chwilio 

Dissect,  di.sekt'  vt,  difynu,  manwl- 
Dissection,  di.sek'shun  n,  difyniad;  di- 
.  fyniaeth 

Disseize,  di.siz'  vt,  difeddiannu,  difeddu 
Disseizee,  dis.i.z'i'  n,  un  difeddiannedig 
Disseizin,  di.si'zin  n,   difeddiad,  trais- 

ddifeddiad 
Disseizor,  di.si'zur  n,  difeddiannwr 
Dissemblance,  di.sem'blans  n,  annheb- 

ygnvydd 
Dissemble,  di.sern'bl  vt,  ffugio,  lledrithio ; 

argelu.      Dissembling,    dauwynebog, 

rhagrithiol  [ar  led,  lledu 

I  Disseminate,  di.sem'î.nät  vt,  hau,  taenu 
Dissemination,  di.sem.î.nä'shun  n,  heu- 
l    ad,  taeniad 

Pissension,  di.sen'shun  n,  anghydsyniad 
|  Dissensious,  di.sen'shus  a,  cynhenus 
I  Dissent,  di.sent'rc,anghytundeb ;  anghyd- 
I     syniad,   ymneillduad,    neillduad:   vi, 
I     anghytuno,  anghydsynio ;  ymwahanu, 

I  ymneillduo ;  gwrthdybio.  Dissenting- 
l|     chapel,  ty  cwrdd  ymneillduwyr 

■  Dissentaneous,  dis.en.tä  nlus  a,  anghyt- 
>     unol 

'  Dissenter,  di.sen'tur  n,  ymneillduwr 
^Dissentient,  di.sen'shent  a,  anghydsyn- 

II  iol :  n,  ymneilldüydd,  nacäwr 
'Dissertation,    dis.ûr.tä'shun   n,  traith; 

■  ymresymiad  [àrygú 
'  Disserve,   di.surv'  vt,  aflesu,   niweidio, 

Disservice,  di.sur'vis  n,  anghymmwynas 
•  Dissever,  di.sev'fir  vt,  dadgyssylltu,  dy- 

ranu 
;  Dissidence,  dis'i.dens  n,  anghytundeb 
;  Dissilition,  dis.i.lish'un  n,  ymdoriad 
:  Dissimilar,  di.sim'ì.lûr  a,  annhebyg,  am- 

ryfal,  amryfeilryw,  anghyffelyb 


Dissimulation,  di.sim.ü.lä'shun  n,  rhag- 

rith,  ffugiad,  lledrithiant 
Dissipable,  dis'î.pa.bl  a,  gwasgaradwy 
Dissipate,  dis'ì.pät  vt,  chwalu,  gwasgaru, 

afradloni,  gwastraffu 
Dissipation,   dis.î.pä'shun  n,  gwasgar- 

iad ;  gwastraff,  afradlondeb 
Dissociate,  di.sö'shî.ät  vt,  digyfeillio,  di- 

gyfieuo  [gwahaniad 

Dissociation,  di.sö.shî.ä'shun  n,  ysgariad, 
Dissolute,  dis'ö.lüt  a,  penrydd,   afrad- 

lawn,  diffaith  [oferedd 

Dissoluteness,  dis'ö.lüt.nes  n,  penryddid, 
Dissolution,  dis.ö.lü'shun  n,  ymddattod- 

iad,  toddiad,  ymdoddiad ;  marwolaeth ; 

gollyngiad ;  diddymiad,  dadgorfforiad 
Dissolvable,  di.zol'va.bl,  Dissoluble,  dis'- 

ö.lü.bl  a,  dattodadwy,  dadmeradyvy 
Dissolve,   di.zolv'  v,   toddi,    dadleithio, 

ymollwng;    dattod;    digorffori,    dad- 

gorftbri,  dadgyssylltu;  diweddu.     To 

dissolve  parliament,  gollwng  ymaith 

y  senedd  [dadleithydd 

Dissolvent,  di.zol'vent  n,  dadmerydd, 
Dissonance,  dis'ö.nans  n,  anghydseiniad 
Dissonant,     dis'ö.nant    n,    anghydsain, 

anghysson  [gwrthannog 

Dissuade,  di.swäd'  vt,  gwrtìbgymheil, 
Dissuasion,  di.swä'shun  n,  gwrthgynghor 
Dissyllable,  di.sil'â.bl  n,   ga.lv  o  ddwy 

sill,  dwysill 
Distaff,  dis'taf  n,  cogail,  cogeilyn 
Distain,  dis.tän'  vt,  ystaenio,  gohwio 
Distance,    dis'tans  n,   pellder,   pelldra; 

cyfrwng :  vt,  pelläu,  gadael  ar  ol.     A 

great  distance,  hirbell 
Distant,  dis'tant  a,  pell,  pellenig,  anghys- 

bell.     Not  distant,  nid  ym  mhell 
Distaste,   dis.täst'  n,   diflasrwydd:    vt, 

diflasu;  casäu;  alaru  [ad gas 

Distasteful,  dis.täst'fẁl  a,  ffiaidd,  ditlas, 
Distemper,  dis.tem'pur  n,  gwst,  anhwyl, 

saldra :  vt,  annhymmeru ;  annhrefnu 
Distemperate,  dis.tem'pur.ät  a,  anghym- 

medrol  [annhymmerusrwydd 

Distemperature,  dis.tem'pur.ä.tshu  r  n, 
Distend,  dis.tend'  vt,  arledu,  arlydanu, 

lledu,  eangu  [eamriad 

Distention,  dis.ten'shun  n,  arlediad, 
Distich,  dis'tik  n,  pennill  dwy  fraich; 

eywydd  deuair 
Distil,  dis.til'  v,  distyllio;  dyhidlo 
Distillation,  dis.ti.lä'shun  n,  distylliad, 

defnyniad  [distylldy 

Distillery,  dis.til'ur.î  n,  distyllyddiaeth, 
Distinct,   dis.tingkt'  a,  eglur,  amlwg; 

gwahannodol;  croew 

91 


DIV      path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Distinction,  dis.tingk'shun  n,  gwahan- 

iacth;  rhagoriaeth  [iaethol 

Distinctive,    dis.tingk'tiv    n,    gwahan- 
Distinctness,  dis.tingkt'nes  n,  eglurder, 

manwl  nodiad,  amlygrwydd 
Distinguish,  dis.ting'gwistí  »,  gwahan- 

iaethu,   dosbarthu,    dynodi;    hynodi; 

enwogi  [gwahanadwy 

Distinguishable,   dis.ting'gwish. â. bl    a, 
Distort,   dis.tôrt'  vt,  gwyrgamu,  cam- 

ystumio  [croesdroad 

Distortion,    dis.tôr'shun  n,   camystum, 
Distract,  dis.trakt'  vt,  aflonyddu,  blino ; 

gwallgofi.    Distracted,  ynfyd,  gwall- 

gof,  gwallgofus 
Distraction,  dis.trak'shun   n,  annhrefn; 

gwallbwyll,  gorphwylliad 
Distrain,  dis.trän'  vt,  gafaelu,  attafaelu 
Distrainal)le,  dis.trä'nâ.bl  a  ,attafaeladwy 
Distraint,  dis.tränt'  n,  attafael.  attafeiliad 
Distream,  dis.trim'  vi,  lhfo,  dylifo,  ffrydio 
Distress,  dis.tres'  n,  cyfyngder,  ing,  bhn- 

der,  trallod,  adfyd,  helbul ;  attafaeliad : 

vt,  arwasgu,  gorthryrnu,  blino,  cys- 

tuddio,  trallodi 
Distressful,  dis.tres'fẁl  a,  gofidus,  ad- 

fydus,  gorthrymderus,  helbulus,  blin 
Distribute,    dis.trib'iit  vt,  rhanu,  dos- 
barthu ;  cyfranu,  cvfleu 
Distribution,  dis.trì.bü'shun  n,  rhaniad ; 

cyflead;  iawndrefniad ;  dosbartbiad 
Distributive,  dis.trib'ii.tiv  a,  cyfraned- 

igol:  haelionus  [ardal 

District,  dis'trikt  ?i,  tiriogaeth ;  rhandir. 
Distrust,  dis.trust'  n,  anhyder,  anym- 

dcUried:  vt,  anymddiried,  drwgdybio 
Distrustful,  dis.tr ust'fẁl  a,  drwgdybus: 

pryderus  [thruddo;  terfysgu 

Disturb,    dis.tûrb'    vt,  aflonyddu,    cy- 
Disturbance,    dis.tûr'bans     n,    terfysg, 

cynhwrf,  cyffro,  aflonyddwch,  cytkrudd 
Disuniform,   dis.ü'nî.fôrm  a,  anunffurf. 

anunwedd  [gariad 

Disunion,  dis.ü'nî.un  n,  anghydfod;  ys- 
Disunite,  dis.ü.n'it'  v,  gwahanu,  ysgaru, 

daduno    _  [oliaeth 

Disunity,  dis.ü'nî.tî  n,  anundeb,  anun- 
Disusage,   dis.u'zaj,   Disuse,   dis.üs'    n, 

anghvnnefindra,  anarferiad 
Disuse,  dis.iiz'  vt,  anarferu,  diarferu 
Devaluation,  dis.val.ii.a'shun  n,  dibris- 

iad,  sarhâd 
Disvalue,  dis.val'ii  «i,dirmygu.bychanu 
Disvouch,    dis.vuwtsh'    vt,  gwrthbrofi. 

anwirio,  gwadu 
Ditch,  ditsh  n,  clawdd,  flbs,  camlas :  v. 

cloddio.    Diteh-dock,  tafol  Mair 


Ditcher,  ditsh'ùr  n.  cloddiwr,  ffosiwr      ) 
Dithyramb,  dith'î.ramb  n,  gwin-gerdd 
Ditto,  dit'ö  ad,  eto,  yr  un,  yr  un  peth 
Ditty,  dit'î  n,  can,  canig.     A  sorrowfu 

ditty,  cwyn-gerdd  [trwythba 

Diuretic,  di'.u.ret'ik  a.  troethbad 
Diurnal,  di'.ûr'nal  n,  dyddlyfr:   a.  dydd< 

iol,  beunyddiol  [rwyd«| 

Diuturnity,  dî.ü.tûr'nî.tî  n,  parhaus 
Divan,   di.van'  n,  y  prif  gyne 

Nhwrei  [hanrani 

Divaricate,  d'i.var'i.kat  w,fforchi  s 
Divarication,  di.var.i.ka'skun  n,  li'orch  '■ 

ogiad;  ymraniad 
Dive,   d'iv    vi,  ymsuddo,   dwfndreiddic 

olrhain.     Diving-bell,  snddgloch 
Diver,    di'vur    n,    ymsuddiwr;     dwfh; 

dreiddiwr  [lledwyr. 

Diverge,  di.vurj'  vi,  ymbelläu,  osgoi 
Divergent,     di.vur'jent    a,     ymbellaol 

osgoawl  [Havre 

Divers,  di'Vurz  n,  amryw,  amryfal.  anil' 
Diverse,  d'i'vurs  a,  gwahanol;  annhebyj, 
Diversification,    di.vur.si.fi.ka'shun    n\ 

amrywiad,  tryfrithiad  [hanredij 

Diversify,  di.vur'si.f'i  vt,  amrywio;  gwa  ! 
Diversion,  di.vur'shun  n,  difyrwch,  ad ' 

loniad ;  gwjrad ;  troad  o'r  neilldu 
Diversity,    dí.vûr'sî,tî    n,   amryfeiliant! 

amrywiaeth  [difyru,  llonj 

Divert,  di.vurt'  vt,  troi  o'r  neilldu  I 
Divertive,  di.vur'tiv  a.  difyrus,  difyrg* 
Divertisernent,  di.vur'tiz.ment  n,  diryr! 

wch,  adloniad 
Divest,   di.vest'  vt,  dibatru,  diosg,  di; 

feddiannu  [difuddiatj 

Divesture,     di.ves'tshur     n,    d 
Dividable,  di.v'i'da.bl,  Dividant,  di.v'i' 

dant  «,  rhanadwy 
Divide,  di.vi'd'  v,  cyfranu;   dosbarthu' 

gwahanu  [talgyfraij 

Dividend,  dividend  n,  rhan,  rbandwyj 
Divider,  di.vi'dur  n,  rhanwr,  dosbarthwi 
Dividual,   df.vij'ii.al  a,  rhanedig,   dos- 

barthedig 
Divination,   div.i.na'shun  n,  dewiniaeth 
Divine,  di.v'in'  n,  duwinydd,  dewinydd  ■ 

a,    duwiol,    duwinyddol,    dewin:     V 

dewhio,  darogan ;  dyfalu 
Diviner,  di.v'i'nur  n,  dewin,  daroganwr 
Divinity,  di.vin'i.ti  n,  duwdod;  duwin-1 

yddiaeth 
Divisibility,  di.viz.i.bil'i.ti  n,  hyranedd 
Divisible,  di.viz'i.bl  a,  rhanadwy 
Division,    di.vizh'un    n,    rhan,   cyfran 

rhaniad ;  cyfraniaeth ;  ymraniad.   Sigi( 

of  division  (—),  cyfraneb,  cvfrannod 
92' 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      DON 


Divisor,   dî.Yi"zûr   re,  cyfranydd.  lhan- 
dydd       [ysgariaeth ;  llythyr  ysgar 
Divorce,  di.vu'rs'  vt,  ysgar,  gwahanu :  re, 
Divorcement,  di.vo'rs'ment  re,  ysgariad 
Divulgate,  di.vul'gat,   Divulge,  dtvulj' 

vt,  cyhoeddi,  dadgelu  [dattodiad 

Divulsion,  di.vul'shun  re,  dadgyssylltiad, 
Dizen,  d'i'zn  vt,  taclu,  addurno,  gwychu 
Dizzard,  diz'urd  re,  ifol,  cadafael,  hurth- 
f    gen,  hurtyn  [madrondod 

Dizziness,    diz'i.nes    re,    penysgafnder, 
Dizzy,  diz'i  a,  pensyfrdan,  difeddwl 
Do,    dvv    (did,    done)    v,    gwneuthur, 

gwneyd,  gwnelyd.    I  have  done,  yr 

wyf  wedi  dybenu.     How  do  you  do  ? 

sut  yr  ydych  chwi?     That  will  do, 

gwna  hwna  y  tro.    Do  not,  peidiwch  â, 

Do   I?    a   ydwyf  fi?     To    do   well, 
j    llwvddo.       Doings,     gweithredoedd ; 

trafferth ;  ystwr.    Did  I,  thou,  he,  &c  ? 

a  ddarfu  i  mi,  i  ti,  iddo  ? 
[Docible,  dos'i.bl,  Docile,  dos'il  a,  hydrin, 

hyddysg,  hydyn  [fiyd;  gwaredd 

Docility,  dö.sil'î.tî  re,  hyddysgedd,  eorth- 
Dock,  dok  re.  llongborth ;   cloren  march 

tafol :  vt,  tori.    Dock-leaf,  dail  tafol. 

Sour  dock,  surain  y  maes.    Dock- 
yard, llongorsaf 
Docket,  Doquet,  dok'et  re,  hyfforddnod, 

cyfeirnod 
Doctor,    dok'tdr  n,  cadeirdraw,   dysg- 

awdwr,  athraw,  doethawr 
Doctrinal,  dok'tri.nal  a,  athrawiaethol 
Doctrine,  dok'trin  a,  athrawiaeth,  athron- 

ddysg  [ysgrifenbrawf 

icument,    dok'ii.ment    n,    addysgiad; 
:umental.  dok.ii.men'tal  a,  hyffbrdd- 

iadol;  ardystíol  [ochrog 

lecagon,  do.dek'a.gun  n,  dull  deuddeg 
'  ;e,    doj     v,  traws-ddadleu,    cecru, 
dö  n,  ewig  [geirdroi 

dof  vt,  dadwisgo,  dihatru ;  gohirio 
dog  re,  ci;  cian:  vt,  dirgel-olrhain. 
»g-briar,  mieri    ]\Iair,   rhôs    Mair. 

Dog-cheap,  rhy  isel-bi'is.  Dog-days, 
\  dyddiau'r  cvvn.  Dog-fish,  morgi, 
)  penci,  ci  coeg.  Dog-kennel,  cynhordy, 
\  ty  cvvn.  Dog-sleep,  ffuant-gwsg, 
:  cwsg  ci.  Dog-star,  seren  y  ci 
•Doge,  dòj  re,  perdlywydd  Venis  gynt 
fogged,  dog'ed  a,  ysudnig ;  ciaidd,  sarig 
Doggedness,     dog'ed.nes     re,    ystyfnig- 

rwydd;  cieidd-dra.  anhynawsedd 

)ogger,  dog  ur  re,  ysgoren,  Hong  fechan 

^oggerel,    dog'm-.el  a,  gorwael,    salw. 

anghelfydd,  crach :    re,  pryddest  wael 

neu  afreolaidd 


1 
an 


Doggish,  dog'ish  a,  ciaidd,  brathlyd 
Dogma,  dog'mâ  re,  egwyddor  sefydledig ; 

pwnc  athrawiaethol 
Dogmatical,    dog.mat'i.kal    a,    hunan- 

gryf,  cyndyn  [ddysg 

Dogmatism,   dog'ma.tizm    re,   meistrol- 
Dogmatist,  dogmâ.tist  re,  awduriaeth- 

wr;  dysgawdwr  pendant    [sicr-haeru 
Dogmatize,  dog'ma.t'iz  vi,  awduriaethu; 
Doily,  dôí'lî  re,  math  o  liain 
Doit,  doit  re,  darn  o  arian 
Dole,   döl  re,    cyfran,   dogn;    cwynfan, 

alaeth :  vt,  cyfranu,  rhanu 
Doleful,  dòTíŵl,  Dolesome,  döl'sum  a, 

galaras,  trymllyd        [rwydd,  nadedd 
Dolefulness,    dòTfẁl.nes     re,    alaethus- 
Doll,  dol  re,  delwan  plentyn 
Dollar,  dol'm-  re,  darn  arian  gwerth  yng 

nghylch  4s.  6c. 
Dolor,    dö'lûr    re,   gofid;    poen;    galar, 

alaeth  *      [neu  ofid 

Dolorific,  dol.ö.rif 'ik  a,  yn  achosi  poen 
Dolorous,  dol'ö.rus  a,  alaethus ;  galarus ; 

dolurus 
Dolphin,  dol'fin  re,  môr-hwch,  dolfiyn 
Dolt,  dolt  re,  dehf,  penbwl,  hurthgen 
Doltish,  döl'tish  a,  delflaidd,  hm-t,  pen- 

bylaidd 
Domain,  dö.män'  re,  treftadaeth,  etifedd- 

iaeth,  tir  meddiant ;  arglwyddiaeth 
Dome,  döm  re,  cromen,  tŵ  bwaog 
Domestic,  do.mes'tik   a,  tyaidd,  teulu- 

aidd,  cartrefol:   re,  teulu  was,  gwas, 

gweinydd  [cartref 

Domicil,  dom'î.sil  re,  anneddle,   trigfa, 
Dominant,   dom'î.nant  a,   yn    llywodr- 

aethu,    â'r  Uywodraeth    ganddo,  yn 

rheoli;   arglwyddiaethol :   re,  y  pum- 

nod  (mewn  cerddoriaeth) 
Dominate,  dom'î.nät  v,  gorthrechu,  dar- 

ostwng ;  arglwwddiaethu 
Domination,  dom.î.nä'shun,  re,  rheohad, 

arglwyddiaeth  [arglwyddiaethu 

Domineer,  dom.î.nî'r'  v,  rhwystro,   tra- 
Dominical,  do.min'i.kal  a,  perthynol  i'r 

Arglwydd.      Dominical-letter,  llyth- 

yren  y  Sul  [Dominic 

Dominican,    db'.min'i.kan    a,     o     urdd 
Dominion,   dö.min'yun   re,   Uywodraeth, 

arglwyddiaeth,  rheolaeth,  awdmdod 
Domino,  dom'î.nö  re,  cwcwll  mynach 
Don,   don    re,    enwad    uchelwr    yn    vr 

Hispaeu  [doni'id 

Donation,  dö.nä'shun  re,  rhodd,  amheg ; 
Donative,    don'a.tiv    re,    rhodd;    rhodd 

ddigyfrwng :  a,rhoddedig,rhoddiannol 
Done,  dun^>. — Do. 

93 


DRA   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Donee,  dö.nì'  n,  derbyniwr  rhodd 
Donor,  dö'nfìr  re,  anrhegwr,  rhoddwr 
Doodle,  dŵ'dl  re,  diogyn;  oferwr,  hurtyn 
Doom,  dŵm  re,  dedfryd,  barn,  brawd: 
vt,  barnu,  dyfarnu,  collfarnu.   Doom's- 
day,    dydd    y    farn,    dydd     brawd. 
Doom's-day  book,  cofrestr  o  etifedd- 
iaetbau  a  wnaethpwyd  ar  arch  Gwilym 
I.     Doom's-man,  barnwr 
Door,  dô'r,  re,  drws,  dor;  porth.     Door- 
frame, attegwisg  drws.    Door-keeper. 
drysor,  porthor.      Door-post,  gorsin, 
gorsing,  post  drws.     Upper  door-post, 
capan  drws,  gwarddrws 
Doree,  dö'rä  re,  yr  eurgefn.     Gelwir  yn 

gyffredin  John  Doree  (jaune  dore') 
Doric,  dor'ik   a,  Doraidd 
Dormant,  dôr'mant   a,  yn  cysgu;    tan 
gudd,  o'r  golwg.     Dormant  tree,  prií' 
drawst,  swmer  drws 
Dormer,  dôr'mûr  re,  fFenestr  yn  nen  ty 
Dormitive,  dor'mi'tiv  n,  meddyginiaeth 
cwsgbar  [hundy;  hunfa  y  meirw 

Dormitory,  dôr'nu.tur.i  re,  ystafell  gysgu. 
Dormouse,  dôr'múŵs  re,  pathew 
Dorn,  dôrn  re,  math  o  bysgodyn 
Dorp,  dôrp  re,  pentref,  eordref 
Dorsal,  dôr'sal  a,  cefnol 
Dorser,  dôr'sûr  re,  cefn-gawell,  baner 
Dose,  dös  re,  dogn :  vt,  dogni 
Dot,  dot  re,  man,  nod:  v,  mànu,  nodi 
Dotage,  dö'täj   re,  penweudid,  lledfryd- 

edd,  gwallgof 
Dotal,  dö'tal  a,  gwaddolog 
Dotard,  dö 'turd,  Doter,  dö'tûr  re,  tra- 

sercbwr ;  un  penwan 
Dote,  dot  vi,  gorhoffi,  ffblserchu;  ynfydu 
Dottard,  dotfird  re,  coeden  a  docir  yn 

barhiius 

Double,  dub'l  a,  dyblyg,  deublyg,  dan- 

ddyblyg:     »,    pfygu,   dyblygu,   deu- 

blygu;  rhedeg  a  gw  ■■ihredeg :  re,  plyg 

dyblygiad,     dill ;     cymmaint    avail 

Double-meaning,  mwysder  [par 

Doublet,   dub'let  re,  math   o  \ 

Doubloon,   dub.hvn'   re,   bath   Hispaen- 

aidd  (£3  45.) 
Doubt,  duvvt  v,  ammheu,  petruso.  rhuso : 

mmhea,  ammhi  i 
Doubtful,  dûŵt'rẁl  a,ammheuol,  annilys, 
usol  [ddiammheu 

Doubtless,  dùŵt'les   ad 

ir,  dŵ.sûr'  re,  gwobr;  budrwobr 
[dewr 

•'.  dö'î  a,  toeslyd,  fel  toes  [trochi 

ul:   v,  cernodio; 


Dove,    duv    re,  colomen.       Stock-dove 

cuddan,  ysguthan.      Ring-dove,  ys- 

guthan     gadwynog.         Turtle-dove 

tartar,    colomen    Fair.        Dove-cot! 

colomendy  [niwec 

Dovelike,  duvT'ik  a,  colomenaidd,  di- 
Dovetail,   duv'tiil  n,   math   o   gysswj 

mewn  gwaith  coed  :  vt,  cyssylltu 
Dowable,  dûŵ'â.bl  a,  gwaddoladwy 
Dowager,  dûẁ'ä.jûr  re,  gwraig  weddw! 

Queen  dowager,  brenines  waddolog 
Dowdy,  dûŵ'dì  re,  benyw  annhaclus  e 

gwisg 
Dowel,  dûŵ'el  re,  hoelbren,  ebillen 
Dower,   dûŵ'ûr,   Dowery,    dûŵ'ur.î   re 

gwaddol,  cynnysgaeth,  agweddi 
Dowerless,  diuv'ur.les  «,  digynny-'gaetl 
Dowlas,  dûŵ'las  re,  math  o  liain  cryf     I 
Down,  dûŵn  re,  manblu,  pan,  piucar. 

goflew,  plu'r  gweunydd ;  gwastadedd 

rhos :  ad,  i  lawr,  i  waered,  obry,  tua' 

llawr.  Downs,  noethdir,  gwastattir 
Downcast,  duwn'kast  a,  prudd,  digalon 

crymedig  [dinyst 

Downfall,  dûŵn'fol   re,  cwymp, 
Downhill,    dûŵn'hil  re,   gwaer 

waered,  llethr.  lleehwedd 
Downright,  dûŵn'rit  a,  noeth,  amlwg 

didwyll.  gonest,  pendant 
Downward,  dûŵn'wûi-d  a,  tua'r  Uawr 
Downward,     dûŵn'wûrd,     Downward? 

duwn'wurdz  ad,  i  lawr,  i  waered,  tua; 

i  waered  [esmwyti! 

Downy,  dûŵ'nî  a,  pluaidd,  manbluog: 
Dowse,  dùŵs  re,  cernod,  dyrnod,  boni 

clust:  vt,  cernodio  [wer 

Doxology,doks.ol'ö.jî  re,  mawlgan,mawl 
Doxy,  dok'si  re,  cyfioden.  putam,  dyhire" 
Doze,  doz  vi,  huno,  lledgysgu,  hepian. 

re,  cwsg  yspafn,  gogwsg,  ainrant-hun1 
Dozen,  duz'n  »,  deuddeg,  dwsin 
Doziness,    do'zi.nes     re,    cysgadrwydd| 

syrthni  [aid] 

Dozy,  dözî  a,  cysglyd,  syfrdan,  manr 
Drab,  drab  a,  llwydwyn.-'re,  budrogen 
Drachm,  dram  re,  wythfed  van  o  wns^-  , 
Drachma,  drak'ma  n,  hen  ddarn  aria 

werlh  wyth  ceiniog  g 

Draff,  draf  re,  soeg,  gweisgion.  golchiow 
Draffy,  draf 'i  «,  soeglyd,  gwaddodly™ 
Draft,  draft  re.  >  » 'if;  ba« 

ifach:  lj 
iu 

drag'net  re,  lias 


ôre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       DRO 


JDragon,  drag'un  n,  draig.  Snap-dragon, 

fcrwyn  y  llo.      Dragon-fly,   gwas    y 

neidr  [dirgymliell,  gorfodi 

Dragoon,  drâ.gwn'  n.  marchfilwr:  vt, 
Drain,  driin    n,    dyfrffos,  soch:   v,  dy- 

hyspyddu,  sychu,  cwtera 
tDraina'ole,  drä'nâ.bl  a,  dyhyspyddadwy 
'Drainage,  drä'näj  n,  dyhỳspyddiaeth 
.Drake,  drak  n,  ceiliog  hwyad,  adiad 
(Dram,  dram  n,  traflwnc  o  wirod;  wyth- 

fed  ran  o  wns 
Drama,  dram'â  n,  chwareu  dynwaredol 
Dramatic,  dra.mat'ik  a,  chwarëyddol 
Dramatist,  dram'â.tist  n,  awdwr  chwa- 
Drank ,  drangk  pt. — Drink       [  reuwaith 
Drape,  driip  v,  gwneyd  brethyn 
Draper,  drä  'pûr  n,  brethyn wr ;  llieiniwr 
Drapery,     drä'pûr.î     n,     brethyniaeth. 

brethynan;  llieinian  [iol 

Drastic,  dras'tik  a,  cryf,  nerthol,  effeitk- 
Draugh,  draf  n,  golchion,  soeg,  sorod 
Draught,   draft    n,    traflwnc,   llymaid; 

llyiiciad;   arloesdy,  geudy;  tyn,  tyn- 

iad,   tynfa:     arlun,    cynllun;     bras- 

gynllun;      cynysgrif;         gwahanlu. 

Draught-horse,  march  tynu 
Draughts,  drafts,  ?i,  math  o  chwareu 
Draw,  drö  (drew,  drawn)  v,  tynu,  llusgo ; 

arwain ;   llunio,  lhneílu.     Draw  near, 

agosäu,  nesäu 
Drawback,  dro'bak  n,  ad-dal,  ad-daliad 
Drawbridge,  drô'brij  n,  ysgrogell 
Drawers,  drorz  np,  llodrau.     Chest  of 
(   drawers,  llogellgist  [darluniad 

Drawing,  drô'ing  n,  tyniad ;  arlun,  llun, 
)rawl,  drôl  v,  llusgo  geiriau,  trwm- 
)rawn,  drôn^. — Draw  [siarad 

Dray,  drä  n,  car,  car  hir,  car  trol 
)rayman,  drä'man  n,  cariwr,  gyrwrtrol 
wazel,  di-az'l  n,  budrogen,  dyhiren 
)read,  dred  n,  ofn,  arswyd,  braw,  dych- 
t  ryn :  a.  ofnadwy,  arswydus,  dychryn- 

11yd :  vt,  ofni    "  '  [irad 

Dreadful,  dred'íẁl  a,  erchyll,  echryslawn, 
Mreadless,  dred'les   a,  dioih,   diarswyd, 

difraw,  eon  [«?  breuddwyd 

pream,  dri'm  (dreamt)  v.  breuddwydio: 
^■Unless^drim'les  n,  difreuddwyd 
Drear,    dri'r,    Dreary,    drî'r'î    a,    hvll. 
.  erchyll.  eehrysol  [dra 

Weariness,  dri'r'i.nes  n,  tywyllni,  hyll- 
Dredge,  drej  n.  rhwyd  llymeirch ;  cym- 
i  1:  vt.  treillio;  blodio  bw 
io.      Dredging-box,  blawdflwch, 
drvch 
•  A'g'i  rt.gwaddodlvd  [gwehilion 
i>regs.  dregz  np,  gwaddod,  gwaelodion; 


Drench,  drentsh  n.  meddyglyn  i  farch : 

vt,  mwydo;  trwytho;  trochi 
Dress,  dres  n,  gwisg,  gwisgiad,  dillad, 
trwsiad;       addurniad :       v,    gwisgo, 
dilladu;  addurno,  trwsio,  trin;   gwr- 
teithio;    cyweirio,  cyffeithio.     Well- 
dressed,  trwsiadus 
Dresser,  dres'ûr  n,  ceginfwrdd ;  gwisgwr 
Dressy,  dres'î  a,  gwisgwych 
Drew,  drŵ  pt. — Draw 
Dribble,  drib'l  v,  defnynu ;  dyboeri 
Dribblet,  driblet  n,  manddyled 
Drier,  drî'ûr  n,  sychydd :  a,  sychach 
Drift,   drift    n,   amcan,    nwyd,    tuedd; 
lluchfa ;  cluder ;  croeslwybr :  v,  lluchio, 
lluwchio;  gyru 
Drill,  dril  n,  trwydden,  ebill,  trul ;  cor- 
nant;  epa:  vt,  treulio;  dysgu  milwyr; 
goferu 
Drink,  dringk  n,  diod,  llyn,  gwirod:  v 
(drank,  drunk),  yfed;  traflyncu;  ym- 
ddiodi.    Sour  drink,  chwiblen      [yfed 
Drinkable,   drmg'ka.bl    a,  yfadwy,  i'w 
Drip,    drip    n,     dyferiad:     vi,    dyferu, 
defnynu.    Dripping,  toddion,  dyferion. 
Dripping-pan,  padell  y  toddion 
Drive,   dr'iv   (drove,    driven)    v,  gyru, 
gwthio,  ymlid.     Driven  snow,  mân  ôd 
Drivel,   driv'l    n,    glafoerion,    ymboer; 
ynfydyn :  vi,  ymboeri ;  ynfydu 
riveller,  driv'l.iir  n,  glafoerwr;  un  pen- 
wan,  ynfydyn 
Driver,  dri'Vur  n,  gyrwr,  gyriedydd 
Drizzle,    driz'l     vi,    defnynu,     gwlith- 
wlawio.    Drizzling  weather,  lleith-hin 
Drizzly,     driz'li      a,      manddefnynog, 

defn'i'og 
Droil,  drôîl  vi,  araf  weithio :  n,  diogyn 
Droll,  drol  n,  ysgentyn,   digrifwas:   a, 

digrif,  cellweirus,  ysmala 
Drollery,  drö'lur.î  n,  arabedd,  cymwedd 
Dromedary,    drum'î.dur.î    in,    math    o 
gammarch  [diogyn 

Drone,    drön     n,    begegyr,    bychygyr; 
Dronish,  drö'nish  a,  dìog,  cysgîyd 
Droop,  drŵp  vi,  dihoeni,  llipäu,  methu 
Drop,   drop  n,  dyferyn,   dafn,   defhyn; 
clusttlysyn:      "v,     dyferu,     defnynu; 
Droplet,  drop'let  a,  detnyn  [syrthio 

Dropsical,  drop'sî.fcal  «,"dyfrglwyfus 
Dropsy,  drop'sî  n,  dyfrglwyf 
Dropwort,  drop'wûrt  n.  crogedyf,  crog- 
edeu  [sinidr 

Dross,  dros  n,  sorod,  sothach;  gorferw; 
Drossy,  dros'î  a,  sothachlyd,  ammhur 
Drought,   drûẁt,    Drouth,   drûŵth    n, 
sychder,  gwres;  syched 

95 


Drive 


DUN  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîue,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵrrtoo,  tẁk=took; 


Droughty,  drûŵ'tî  a,  sych-hinog,  tesog, 

sycnedig  [mintai :  pt. — Drive 

Drove,  drov  n,  gyr,   deadell,  cenfaint, 

Drover,   dro'vur  n,  porthmon,    gyrwr, 

gyriedydd  [trochi 

Drown,  drûŵn  0,  boddi,  suddo,  soddi, 

Drowning,  drûŵ'ning  n, bawdd,  boddiad. 

Drowning-place,  boddfa  [syrthni 

Drowsiness ,  druw'zi.nes  n,  cysgadrwydd, 

Drowsy,  druvv'zi  a,  cysglyd,  marwaidd 

Drub,   drub    n,  ffonod,  Uach,  dyrnod, 

Uab :  vt,  llabio,  llachio,  dulio,  ffustio 
Drudge,  druj    n,   cystogwr,   cystegwr; 
cystoges:  vi,  gwneyd  gwaith  gwael, 
c'ystogi  [waith,  cwst 

Drudgery,  druj'ur.î  n,  caledwaith,  budr- 
Drug,  drug  n,  cyffyr  meddygol ;  gwael- 
Drugget,  drug'et  n,  math  0  lawrlen  [beth 
Druggist,  drug'ist  n,  cyfferiwr 
Druid,  drŵ'id  n,  derwydd 
Druidical,  dnv.id'i.kal  a,  derwyddol 
Druidism,  drŵ'íd.ism  n,  derwyddiaeth, 

derwyddoniaeth 
Drum,   drum  n,  tabwrdd,  rhuglen:   v, 
tabyrddu.    Drum-major,  prifdabyrdd- 
wr.     Drum-stick,  tabyrddffou 
Drummer,  drum'ûr  n,  tabyrddwr 
Drunk,  drungk  a,  meddw,  brwysg :  pp. 
— Drink  [brwysgyn,  diotwr 

Drunkard,     drung'kurd    n,    meddwyn, 
Drunken,  drung'kn  a,  meddw,  brwysg 
Drunkenness,   drung'kn. es  n,   meddw- 

dod,  brwysgedd 
Dry,  dr'f  a,  sych  (/  sech),  hysp   (/ 
hesp),  sychlyd,  sychedig;    eras:    v, 
syenu;    crasu;    dyhyspyddu.      Dry- 
eyed,    llygadsych;    dideimlad.     Dry 
land,  sychdir,  tir  sych.     Dry-salter, 
cighalltwr.    Diy-shod,  troedsych 
Dryness,  dri'nes  n,  sychder,  crasder 
Dual,  dü'al  a,  deuol,  perthjmol  i  ddau 
Duality,  dü.al'î.tî  n,  deuad 
Dub,  dub  vt.  urddo,  urddasu,  dyrchafu 
Dubious,  dü'bî.us  a,  ammhëus,  petrus, 
annilys  [ansicr 

Dubitable,  dü'bî.tâ.bl  a,  ammheuadwy, 
Dubitation,   dü.bì.tä'shun  n,  ammheu- 
aeth,  petrusder  [iol 

Ducal,  dii'kal  a,  perthynol  i  ddiig,  dug- 
Ducape,  du.kiip'  m,  math  0  sidanwe 
Ducat,  duk'at  n,  bath  tramor,   gwerth 

yn  arian.  tua  3s.  4c;  yn  aur,  9s.  4c. 
Duchess,  dutsh'es  n,  duges  [iaeth 

Duchy,  dutsh'i  «.,  tiriogaeth  dug,  dug- 
Duck,    duk    n,    hwyad,    hwyaden:    v, 
troclii,    ymsuddo,   taflu    dan   ddwfr. 
Ducking-stool,  ystôl  drochi 


Duckling,  duk'hng  n,  hwyad  ieuanc 
Duckweed,  duk'wid  n,  bwyd  yr  hwyad, 

v  gyflafan,  llinos  y  dwfr 
Duct,  dukt?i.pibell;ffordd,llwybr  [blyg 
Ductile,  duk'til  n,  hydyn,  ystwyth,  hy- 
Ductility,  duk.til'i.ti  n.  ystwythdi-a 
Dudgeon,  duj'unw,  bidogan;  drygnwyd.l 

Hid,  dig 
Due,   dü  n,   dyled ;    haeddiant ;   iawn  j 

eiddo:    a,   dyledus,   dyladwy;    iawn: 

da;  addas  [dau 

Duel,  dii'el  n,  ornest,  ymladdiad  rhwng 
Duellist,  dii'el  .ist  n,  ornestwr 
Duenna,  dü'en.â  n,  hen  lywyddts,  hyn- 

afwraig  [deulaií 

Duet,  dü.et',  Duetto,  dü.et'ö  »,  car 
Dug,   dug  «,  teth;   diden,   did,  bron; 

pt  &  pp. — Dig 
Duke,  diik  n,  dug 
Dukedom,  diik'dum  n,  dugiaeth 
Dulcet,   dul'set  a,  melus,  hyfryd,  per 

chweg  [eiddiad,  melusiac 

Dulcification,  dul.si.fi.ka'shun  n,  per- 
Dulcify,  dul'sî.f  1,  Dulcorate,  dul'ko.rai 

v,  melusu,  pereiddio 
Dulcimer,  dul'sî.mûr  n,  dwsmel  ' 
Dull,  dul  a,  hurt,  syfrdan,  synwyrbwl 

marwaidd,  swrth ;  diflas ;  diawch,  pŵl 

ditìin :    v,    hurtio,    syfrdanu ;    pylu , 

trvmhau 
DulÌard,  dul'ûrd  n,  penbwl.  hurtyn,  delf 
Dulness.  dul'nes  n,  hurtrwydd;  pylni 

tywyllni  [aeth  caethioi 

Dulocracy,  dii.lok'ra.si  ?i,  goruchreol-j 
Duly,  dü'lî  ad,  yn  ddyladwy,  yn  addas  I 
Dumb,   dum  a,  mud,  anafar;  dystawl 

tawelog.     A  dumb  person,  mudan     I 
Dumbness,  dmn'nes  n,  aflafaredd,  mud- 1 

anaeth 
Dumfound,    dum'fûŵnd,    Dumfounderl 

dum'fûŴTi.dûr  vt,  dystewi,  dyrysu     I 
Dumous,  dii'mus  a,  llawn  perthi,  mierl 

i'og  [gosarijl 

Dumpish,  dum'pish  a,  dystawddigfi 
Dumpling,  dumpling  n,  rholen,  poteDi 
Dumps,  dumps  n,  ysmigw.^t  [torpell 
Dun,  dun  a,  gwineuddu,  llwyd-ddu :  fll 

ceisbwl:  vt,  dirgymhell,  mynychofyil 

dyled.  Dun-bee,  Dun-fly,clyryn  llwyd  H 

cacynen  y  meirch 
Dunce,  duns  n,  brebwl,  delff,  penbwl     I 
Duncery,  dun'sur.î  n,  huitrwydd 
Dung,  dung  n,  torn,  baw,  tail,  biswaill 

ebod:  v,  teilo,  tomi,  bisweilio;  gwrl 

teithio,  ebodi  [cardial 

Dungeon,  dmi'jun  n,  daiardy,  dym-gellB 
Dunghill,  dung'hil  n,  tomen  dail 


öre ;  late,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=iz  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.         EAR 


Dungy,  dung'î  a,  teilog,  tomlyd ;  budr, 

aflan  [ddegiaeth 

Duodecimals,    du.o.des'i.malz  np,  deu- 
Duodecimo,  dü.ö.des'ì.mö  (12mo)  a,  deu- 

ddegplyg,  12plyg 
Duoglot,  dü'ö.glot  a,  dwyieithog 
Dupe,   diip    n,    dyn  hydwyll,   symlyn, 

gwirionyn :  vt,  twyllo,  siomddenu 
Duple,  dii'pl  a,  deublyg,  dyblyg 
Duplex,  dii'pleks  a,  dyblyg,  cytansawdd 
Duplicate,  dü'plî.kät  n,  adysgrifen,  ad- 

lythyr :  a,  deublygol,  dyblyg 
Duplication,  dii.pli.ka'shun  n,  deublyg- 

iad;  adluniad  [iaeth,  dyblygedd 

Duplicature,  dii'pli.ka'tshu  r  n,  deublyg  - 
Duplicity,  dü.plis'î.tî  n,  dyblygrwydd; 

deuwynebedd,  dichell 
Durable,  dü'  r'â.bl  a,  parhäus,  parhaol 

safadwy,  dalus,  cryf 
Durability,  dü'r.â.bil'î.tî  n,  parhausder 
Durance,  dii'r'ans  n,  carchariad,  caeth- 

iwed,  dalfa 
Duration,  dü.rä'shun  n,  parhâd;  arosiad 
Dure,  dii'r  vi,  parhau,  aros,  sefyll,  dal 
Dureless,  dii'r  les  a,  dibara,  darfodedig 
Duress,  dii'r 'es  n,  carchariad ;  traisddal- 

iad,  caethiwed 
During,    dii'r'ing   pr,   yn    parhau,   tra 

parhao,  cyd  ag,  hyd,  tra  [well 

f  Durity,   du  r'î.tî  n,  calerlrwydd,  caled- 
pDui'st,  durst  _pi. — Dare  [y  nos 

|  Dusk,  dusk  n,  cyfhos,  cyflychwyr,  gwyll 

I  Duskiness,  dus'ki.nes  n,  tjvryllm,  gwyll 
Duskish,  dus'kish,  Dusky,  dus'ki  a,  go- 
dywyll,  lled-dywyll 
.,  Dust,  "dust    n,   llwch,  pylor;   meilon; 
I     ifylor :  v,  llychwino,  llychiannu 
î  Dusty,  dus'tî  a,  llychlyd,  Uychwin 
Dutch,  dutsh  a,  Isalmaen     The  Dutch 
I     language,    yr    Isalmaeneg.     Dutch- 
l      myrtle,  mordywydd 
f Duteous,  dü'tshus,  Dutiful,  dü'tî.fẁl  a, 
I     ufudd,  gostyngedig  [wch;  ufudd-dod 
.Dutif'ulness,  dü'tî.fẁl.nes  «,  dyledgar- 
Duty,  dii'ti  n,  dyled,  dyledswydd;  gwas- 
K    anaeth;  cyllid,  toll"  teyrnged,  treth. 
5     On  duty,  pig  nghyflawniad  ei  swydd 
îDuumrirate,  dii.um'vi.rat  n,  lly wodraeth 

ddeuol 
■Dwarf,  dwarf  n,  cor,  còryn  (f  coren, 

cores),  nar;  pegor:  a.  còraidd 
Dwarfish,  dwâr'fish  a,  còraidd,  naraidd 
•Dwell,  dwel  {dwelt)  vi,  anneddu,  trigo, 
'■  trigiannu :  aros ;  ymhelaethu.  Dwell- 
\  ing,  Dwelüng-place,  annedd,  anneddle, 
I  anneddfa,  trigfa,  preswylfod,  preswyl- 
fk,  ty,  cartref 
7 


Dwelt,  dwelt  pt  &pp. — Dwell  [gwywo 
Dwindle,  dwin'dl  vi,  dyhoeni,  gwanhau, 
Dye,  di'  n,  lhw,  gne:    vt,  lliwio,  Uiwo. 

Dye-house,  lliwdy.  Dyeing,  yn  lliwio. 

Dyer's  weed,  banadlos,  euríiinadl 
Dyer,  dî'ûr  n,  lliwydd,  lliwiwr 
Dynamics,di.nam'iksnj-j,grymofyddiaeth 
Dynasty,  din'as.tî  n,  Uin  o  freninoedd ; 

teyrnach;  rheolaeth  [ansawdd  corff 
Dyscracy,  dis'kra.si  n,  anhawnt,  drwg 
Dysentery,  dis'en.tur.î  n,  clefyd  y  gwaed 
Dysnomy,     dis'nö.mî    n,    anghyfraith; 

drwglywiad  [n,  byr  olwg 

Dysopsia,  dis.op'shî.â,  Dysopsy,  dis.op'sî 
Dyspepsia,  dis.pep'shî.â,  Dyspepsy,  dis- 

pep'si  it,gwalldreuliad;  annhreuliad 
Dyspeptic,  dis.pep'tik  a,  â  gwalldreuhad 

arno :  n,  un  gwan  ei  gylla 
Dysphagia,  dis.fa'gî.ân.anhawsder  cnoi 
Dysphonia,  dis.fö'nî.â,  Dysphony,   dis'- 

fö.nî  n,  attal  dywediad  [anadl 

Dyspnoea,  disp.nî'â  n,  difFyg  anadl,  byr 
Dysuria,  dis.ü'r'i.â,  Dysury,  dis'ü.rî   n, 

y  tostedd,  attal  dwfr,  dwfr-attaliad 

E. 

Each,  îtsh  a,  pob,  pob  un.  Each 
other,  y  naill  y  Hall,  eu  gilydd.  On 
each  side,  o'r  ddeutu,  ar  bob  ochr 

Eager,  î'gûr  a,  taer,  awyddus ;  awchus ; 
gwancus;  haerllug  [chwant 

Eagerness,    î'gûr.nes    n,    awydd;    dir- 

Eagle,  i"gl  11,  eryr  (yeryres).  Eagle- 
eyed,  llygadlym,  Uygadgraff.  Eagle- 
stone,  eryrai,  eryrfaen 

Eaglet,  i'glet  n,  eryran,  cyw  eryr 

Ear,  î'r  n,  clust,  ysgyfani;  twysen; 
dolen:  v,  twysenu,  hedeg ;  hadu.  To 
give  ear,  ymwrando.  About  one's 
ears,  am  ei  ben.  Having  ears,  clust- 
iog.  Within  ear-shot,  yng  nghyrhaedd 
y  glust,  mewn  clyw.  Ear-ring,  clust- 
tlws,  clustfodrwy.  By  the  ears,  pen- 
ben  [og  milwrol 

Earl,  ûrl  n,  iarll.     Earl-marshal,  swydd- 

Earldom,  ûrl'dum  n,  iarllaeth 

Earless,  i'r'les  a,  diglust,  heb  glust 

Earliness,  ûr'lî.nes  n,  cynnarweh,  boreu- 
edd  [cyn:  ad,  yn  fore 

Early,  ûr'lî  a,  cynnar;  prydlawn;  bore; 

Earn,  urn  vt,  ennill,  elwa 

Earnest,  ûr'nest  a,  difrif,  prysur;  diwyd, 
taer :  n,  era,  ernes,  gwystl.  In  earn- 
est, o  ddifrif,  yn  brysur 

Earnestness,    ûr'nest.nes    n,   dyfalwch, 
awyddfryd,  taerineb,  difrifweh 
97 


EDI     path,  fat,  Ore,  met,  mfi-rine,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tẃ-=too,  tẁk=took ; 


Earth,  ûrth  n,  daiar,  tir,  pridd;  y  llawr; 
daiaren:  r,  priddo,  claddu;  daiaru; 
ymddaiarn.  Earth-born,  ganedig  o'r 
pridd.  Fuller's  earth,  priddgalch. 
Earth-worm,  abwyden  (p  abwyd), 
amwydyn     '  fpriddlyd,  priddin 

Earthen,  "ûr'thn   a,   or  pridd,  priddol, 
Earthenware,  ûr'tlm.wë'r  n,  llestri  pridd 
Earthliness,  ùrth'lî.nes  n,  daiaroldeb 
Earthling,  ûrth'ling  n,  bydolddyn 
Earthly^ûrthlî  a,  daiarol,  bydol 
Earthquake,  urth'kwak    n,   daiargryn, 
daiargryd,  daiar  gryn  [ammhur 

Earthy,  ûr'thî  a,  dâiaraidd,  priddlyd; 
Earwig,  i'r'wig  n,  pryf  y  glnst 
Ease,  îz  n,  gorphwysdra,  llonyddwch, 
esmwythdra;     rhwyddineb:     vt,    es- 
mwytho;  llinaru;  rhwyddhan,  haws- 
äu ;  cysuro.     At  ease,  esmwyth  amo, 
mewn  hawddfyd,  tawel,  difraw.   With 
ease,  yn  hawdd,  yn  esmwyth.   To  give 
ease,  esmwythäu.     Chapel   of  ease, 
capel  anwes 
Easel,  i'zl  n,  attegwydd  arlywydd 
Easement,  îz'ment'«,  esmwythâd,  ys- 

gafhhâd 
Easily,  î'zUî  ad,  yn  hawdd,  yn  esmwyth. 

Easily  pleased,  diddig,  hyfodd 
Easiness,  í  'zi.nes  n,  rhwydd-deb,  rhwydd- 
ineb, hwylusder ;  hynawsedd 
East,  îst  n,  dwyrain,  codiad  haul 
Easter,  îs'tûr  n,  gwyl  y  Pasc,  y  Pasc 
Easterly,  îs'tûr.lì    a,    dwyreiniol:    ad, 

tua*r  dwyrain 
Eastern,  is  turn  a,  dwyreiniol 
Eastward,  îst'wûrd  ad,  tua'r  dwyrain 
Easy,  î'zî  a,  hawdd,  esmwyth,  rhwydd ; 
hynaws;   meddal.    Of   easy  temper, 
hynaws,  araf,  dyoddefgar 
Eat,  it  (pt  ate,  eat;  pp    eaten,    i'tn) 
vt,  bwyta,  ymborthi ;  difa,  treulio,  ysu. 
Eating-house,  bwytty 
Eat,  etpi,  bwytaodd. — Eat 
Eatable,  i'tâ.bl  a,  bwytadwy:   n,  bwyd 
Eater,  i'tiir  n,  lnvytiiwr;  dyn  ghvth 
Eaves,  ivz  vp,  bargod,  bondo       [fargod 
Ea^fldrop,  ivz'drop  vi,  clustfcinio  dan 
Eavesdropper,  ivz'drop.iir  n,  gwrandäwi 

chwcdlcu ;  clepiwr 
Ebb,  eb  n,  trai,  adlif.  mordrai,  ertrai 

dysdyll:  OT,  treio,  adlito ;  llcihau 
Ebionite,  eb'yun.'it  n,  canlynwr   Ebion. 
yr  bwa   a    wrthyd   bob   Efengyl  ond 
i'iildo  Matthew 
Ebon,  <  b'un,   Ebony,  eh'un.i  »,  math 

bren  du  cated  o'r  India  [edd 

Ebriety,  í.bri'i.tî  n,  meddwdod.  brwysg- 


Ebriosity,    î.brî.os'î.tî    n,   ymroddiad    i 

feddwdod  [crychias;  cynhwrf 

Ebullition,    eb.u.lish'un    n,    gorferwad, 

Eccentric,    ek.sen'trik    a,    gwyrog,   yn  . 

cilio  oddi  wrth  y  canolbwynt ;  afreol- 

aidd;  ammhwyllog;  pengam 

Eccentricity,  ek.sen.tris'i.ti  n,  gwyrog- 

rwydd ;  gwallgofrwydd 

Ecclesiastes,    e.kli.zi.as'tiz    n,  Uyfr    y 

Pregethwr  [gwr  eglwysig 

Ecclesiastic,  e.kli.zi.as'tik  n,  eglwyswr, 

Ecclesiastical,    e.klî.zî.as'tî.kal    o,   eg- 

lwysaidd,  eglwysig 

Eckinated,      Lki'na.ted      a,     dreiniog, 

gwrychog  [ddraenog 

Echinus,  e.k'i'nus  n,  draenog;   y  mor- 

Echo,   ek'o  n,  adsain,  dadsain,    adlef, 

careg    ateb:    v,   adseinio,    dadseinio, 

adleisio  [lygiad,  eglnrhâa 

Eclaircissement,  e.kle'r  sis.mong  «,  am- 

Eclat,  a.klo',  e.kla'  n,  dysgleirdeb;  clod, 

urdduniant  [i  ddewia 

Eclectic,  ek.lek'tik  a.  dewisol ;  â  bawl 

Echpse,  i.klips'  n,  diffyg;  cil,  cwmwl: 

v,  peri  diffyg ;  cymylu,  tywyllu 
Ecliptic,  i.klip  tik  n,  cylch  y  ditfygion 
Eclogue,  eklog  n,  bugeilgerdd 
Economical,    ek.o.nom'i.kal     a,    teulii- 

wriaethol ;  cynnil ;  diwastraff 
Economist,    i.kon'o.mist    n,    cynnilwr; 

iawndrefnwr  [cynniloj 

Economize,    ukon'o.mi'z    v,  trefhyddao 
Economy,  i.kon'o.mi  n,  teulüyddlaeth; 

cynnildeb ;  cyfundrefn 
Ecstasy,  ek'sta.si  »,  perlewyg,  gorawen  | 
Ecstatic,  ek.stat'ik  a,  perlesmeiriol,  per- J 

lewygol 

Ectype,  ek'tip  »,  adysgrifen ;  arlun 

Edacity,  î.das'î.tî  n,  gwanc,  glythni 

Edder,  ed'ûr  n,  cauad  penclawdd 

Eddy,  ed'i  n,  cylchdroad  dwfr  neu  wynt;  I 

gwrthlif:    a,  cylchdroawl;    chwyrad 

droawl  [dyfrglwyfhal 

Edematous,  î.dem'â.tus  o,  chwyddediàj 

Edentated,  î.den'tâ.ted  a,  diddannedd     j 

Edge,  ej   n,  min;    awch;     ymyl,   cw« 

ochr,  goror:  v,  minio,  awchu,  hogi;| 

cilio  ymaith.     To  set   the   teeth  on 

edge,  peri'r  ddeincod.     Edged  tools,» 

offerynau  awch,  celfi  min.  _A  two-» 

edged  sword,  cleddyf  deufiniog.     To; 

take  oflfthe  edge,  diawchu 

B,  ej'les  a,  pŵl,  difin,  diawch 
Edgewise,  cj'w'iz  ad,  tua'r  min 
Edible,  î'dî.bl  a,  bwytadwy,  a  ellir  ei 

fwyta  [hoeddiadfi 

Edict,  i'dikt    «,    deddf  gyhoedd,    ey- 


ore  ;  läte,  line,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j==dzh.       EJ A 


Edification,  ed.î.fî.kä'shun  n,   adeilad- 

aeth;  addysgiad  [waith 

Edifice,  ed'î.fis"?î,  adail,  adeilad,  adeil- 
Edify,  ed'î.fî  vt,  adeiladu,  addysgu  _ 
Edilê,  î'd'íl  n,  enw  swyddog  Rhufeinig 
Edit,  ed'it  vt,  darparu  gwaith  i'r  wasg 
Edition,  î.dish'un  n,  argraifiad 
Editor,  ed'î.tûr  n,  golygydd 
Editorial,  ed.î.tö'r'î.al  a,  arolygol 
Educate,  ej'ii.kat  vt,  meithrin ;  addysgu, 

dysgu,  hyfforddi 
Education/ej.u.ka'shun  n,  dysg,  addysg, 

addysgiad  [dangos 

Educe,  î.düs'  vt,  dwyn  neu  dynu  allan, 
Eduction,  i.duk'shun  n,  dygiad   allan, 

amlygiad  [iad,  pereiddiad 

Edulcoration,  i.dul.ko.ra  shun  n,  melus- 
Eel,  îl  n,  llysŵen  (p  llysŵod) 
Effable,  ef 'â.bl  a,  hydraeth,  traethadwy, 

hyson  [dilëu 

Efface,  e.fäs'  vt,  dinystro,  diddymu; 
Effect,  e.fekt'  n,  effaith,  canlyniad ;  lies, 

budd ;  ystyr,  amcan,  dyben,  perwyl :  vt, 

effeithio,  achosi ;  arlwyddo ;  dwyn  i  ben ; 

digoni;  cyflawnu,  cwblhau.     Effects, 

da,  daoed'd,  eiddo,  meddiannau 
Effectible,    e.fek'ti.bl     a,    efteithiadwy, 

gwneuthuradwy,  dichonadwy 
Effective,  e.fek'tiv  a,  effeithiol ;  galluog, 

grymus  [difudd 

Effectless,  e.fekt'les  a,  dieffaith,  dhym, 
Effector,  e.fek'tur  n,  effeithiwr,  achosydd 
Effectual,  e.fek'tshu.al  a,  effeithiol,  gorol, 

achosol ;  digonol  [  achosi,  dwyn  i  ben 
Effectuate,  e.fek'tshii.at  vt,  effeithio. 
Effectuation,    e.fek.tshii.a'shun    n,   eff- 

eithiolaeth  [dra,  mwythusder 

Effeminacy,  e.fem'î.nä.sî  n,  maswedd- 
Effeminate,    e.fem'î.nät    a,   merchaidd. 

benywaidd :  ri.masweddu.gwreigeiddio 
Effervesce,  ef.ûiwes'  vi,  dyferwi,  ym- 
•    gynhyrfu  [yrngynhyrfiad 

Effervescence,  ef.ur.ves'ens  n,  dyt'erwiad, 
•Effete,  e.fit'  a,  methianllyd,  gwanllyd 
Efficacious,  ef.i.ka'shus  a,  effeithiol 
'Efficacy,  ef'i.ka.si  n,  effeithioldeb 
Eflicience,  e.fish'ens  n,  effeithiad,  achos- 
'    iad;  grym  [nerthog 

Efficient,  e.fish'ent  a,  effeithiol,  achosol, 
Effigy,  ef'î.jî  n,  llun,  eilun,  delw,  dy- 

luniad  [tarddiad 

Efflorescence,  ef.lö.res'ens  n,  blodeuad; 
Efflorescent,    ef.lö.res'ent    a,    blodeuog, 

blodeuwedd  [tarddiad 

Effluence,  ef'lü.ens  n,  dylifiad,  dulliad, 
Effluent,  ef'lü.ent    a,  dyhlbl,    ffrydiol, 


Effluvium,  e.flii  'vi.um  (_p  effluvia,  e.flü'- 
vî.â)  n,  drygsawr,  chwyshedion, 
chwysdarth,  aroglhedion,  sawrhed- 
ion,  mws 
Efflux,  ef  luks  ?^,  ffrydiad,  dylifiad,  rhed- 
iad.  [gwthio 

Effbrce,  e.fo'rs'    vt,   dirio,   dirgymhell; 
Effort,   ef'ûrt    n,    dyrawr,    cais,    hwp, 
hypynt,  ymdrech,  egni.     To  make  an 
effort,  cynnyg ;  ymdrechu,  ymegni'o 
Effbssion,  eibsh'un  n,  cloddiad,  paliad 
Effrontery,  e.frun'tur.î   n,   digywilydd- 
dra,  anfoes  [llewyrehiad 

Effulgence,  e.ful'jens  n,  arddysgleirdeb ; 
Effulgent,  e.ful'jent  a,  gloew,  dysglaer; 
llewyrchus  [colli 

Effuse,  e.f  iiz'  v,  ty wallt  ar  led ;  gollwng ; 
Effusion,  e.f ii'zhun  n,  tywalltiad 
Eft,  eft  n,  geneugoeg,  budrchwilen 
Egestion,  î.jes'tshun  n,  carthiad  y  corff 
Egg,  eg  n,  wy :    vt,  cyffroi,  annog,  cy- 
mhell,  symbylu,  gwthio,  gyru,  cyn- 
hyrfu.     Addled  egg,  wy  clwc,  clwc- 
wy.      Egg-shell,  phsgyn  wy,   cibyn 
wy.     Nest-egg,  wy  addawd 
Eglantine,    eg'lan.ti'n    n,    mieri    Mair, 
dyrysi'en     ber.       Eglantine     berries, 
egroes.     Wild  eglantine,  rhos  y  cŵn 
Egotism,  eg'o.tizm  n,  myfi'aeth,  hunan- 
oliaeth  [ganmolydd 

Egotist,   eg'ö.tist    n,  myfi'wr,    hunan- 
Egotistical,  eg.o.tis'ti.kal  a,  hunanfalch 
Egotize,  eg'o.tiz  vi,  m}-fio,  hunanfoli 
Egregious,  î.grî'jî.us  a,  nodedig,  hynod; 
gwrthun  [rwydd,  aruthredd 

Egregiousness,  î.grî'jî.us.nes  n,  hjmod- 
Egress,  i'gres,  Egression,  î.gresh'un  n, 

mynediad  allan,  ymadawiad,  allanfa 
Egret,  î'gret  n,  aderyn  y  bwn 
Egriot,  î'grî.ut  n,  math  o  surianen 
Egyptian,  Ijip'shan  n,  Aiphtwr,  Aipht- 
iwr :  a,  Aiphtaidd.    Egyptian  type, 
argrafflj'thp-enau  Aiphtaidd.     Egyp- 
tians, Aiphtiaid,  Aiphtaid,  Aiphtwyr 
Eh,  a  i,  ow !  och  fi !  ha ! 
Eight,  ät  a  &  n,  wyth,  8     [ar  bymtheg 
Eighteen,  ä.tîn'  a  &  n,  deunaw,  trí  (f  tair) 
Eighteenth,  ä.tînth'  a,  deunawfed,  18fed 
Eighth,  ätth  a,  wytlifed,  8fed 
Eightieth,  ä'tî.eth  a,  pedwar-ugeinfed 
Eighty,  ä'tî  a  &  n,  pedwar  ugain,  80 
Eigne,  ä'nî  a,  cyntafanedig 
Eisel,  î'sel  n,  gwinegr,  aesel ;  surbeth 
Either,  í'thûi*  a,  uu  o'r  ddau,  y  naill 

neu'r  Hall :  c,  naill  ai 
Ejaculate,  i.jak'ii.lat  v,  saethu,  ergydio ; 
saethweddi'o;  gwaeddi 


ELO    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Ejaculation,  i.jak.iUii'shun  n,  gwaedd, 
saethweddi;  ergydiad        [diragfyfyr 

Ejaculatory,  Ljak'U.la.tur.i   a.  saethol; 

Eject,  i.jekt'  vt,  bwrw  allan,  taflu  alias ; 
didyo  [didyad 

Election,    i.jek.shun   n,   bwriad    allan; 

Ejectment.  î jekt'ment  re, ysgrifen  didvad 

Eke,  ik  vt,  estyn  allan;  cyrlemvi :  ad. 
hefyd,  heb  law  hyn.  ym  mliellach, 
gyda  hyny,  yn  yr  un  modd 

Elaborate,  î.lab'ö.riit  a,  eywrain,  manwl ; 
llafurfawr:  vt, llafurio,  ymboeni  [allan 

Elance,   Mans'   vt,   bwrw  allan,  sacthu 

Elaphine,  el'â.fin  a,  perthyiiol  i'r  carw 

Elapse,  î. laps'  vi,  myned  heibio,  dianc, 
ymlitbro,  ffoi 

Elastic,  Mas'tik  a,  gwrtkneidiol ;  twythol, 
ystwyth :  n,  ysnoden  ystwyth 

Elasticity,  î.las.tis'î.tî  n,  ystwythder 

Elate,  î.lät'  a,  dyrchafedig,  uchelfrydig, 
penuchel :  vt,  dyrchafu,  balchio 

Elation,  î.lä'shun  re,  ymfalcb'iad,  ym- 
chwydd 

Elbow,  el'bij  re,  penelin,  elin;  plyg;  ongl. 
Elbow-chair,  cadair  ddwyfraich.  El- 
bow-room, lie  i  droi ;  rhyddid 

Elder,    el'dûr     re,    henuriad,    henadu 


hynafgwr;  ysgawen :  a,  hŷn,  hynaeh 
heneiddiach:  cd. — Old.  Dwarf  elder, 
ysgaw  Mair 


Elderly,  el'dûr.lî  a,  henaidd,  oedranus 
Eldership,  el'dûr.ship  re,  henaduriaeth 
Eldest,    el'dest     o,    hynaf,    heneiddiaf, 
henaf:  sd. — Old      [mawr,  marchalan 
Elecampane,  el.tkam.pan'    re,  clafrllys 
Elect,  i.lekt'  vt,  ethol.  dewis:  a,  ethol- 
edig,  detholedig.    The  elect,  yr  ethol- 
edigion  [edigaeth 

Election,  i.lek'shun  re,  etholiad;  ethol- 
Elective,  i.lek'tiv  a,  etholiadol,  dewis- 
iadol.  Elective  franchise,  etholfraint 
Elector,  i.lek'tdr  re,  etholwr,  dewisydd 
Electoral.  î.lek'tö.ral  a,  etholyddol 
Electorate,  i.lek'to.rat  re,  ardal  etholydd  ; 
etholyddiacth  [elydr 

Electre,  i.lek'tiir  n,  gwefr,  ystorcoeth; 
Electric,   i.lek'trik    o,    trydanol,  gwefr- 
eiddiol,  gwefrol.    Electric.  fluid,  lluch- 
iasan.      Electric    telegraph,   gwefr- 
hysbysai 
Electrical,  i.lek.tri'kal  a,  trydanol 
Electrician,  l.lek.trish'an  n.  trydanwr 
Electricity,  i.lek.tris'i.ti  re,  trydaniaeth 
Electrify,  i.lok'tri.f  1  vt,  trydanu.     Elec- 
trifying machine,  peiriant  trydanol 
Electuary,    I.lekislui.ur.i    n.    cyffaitb; 
gymmysgedd  tew 


Eleemosynary,  el.i.moz'i.nur.i  a,  elusena] 
Elegance,  el'i.gans  re,  dillni,  tlysni,  pryd- 

ferthwch  [wyc'h:  byawdl 

Elegant,  el'î.gant  c,  dillynaidd,  gori 
Elegiac,  el.i.j'i'ak  a,  alaethol,  galarnadol 
Elegiaet,  el.i.j'i'ast,   Elegist,  el'î.jist  re, 

ysgrifenydd  marwnadau 
Elegy,  el'i.iî  re,  marwnad,  galarnad 
Element,  eì'î.ment  re.  elfen;  egwyddor 
Elemental,  el.i.men'tal,  Elementary,  el- 

í.men'tnr.î    a,   elfenol,   elfýddol;    eg- 

wyddorol;  dechreuol,  gwreiddiol 
Elench,  i.lengk'  re.  dadl  gyfrwys 
Elephant,  el'î.fant  re.  elephant,  cawrfil 
Elephantine,  el.î.fan'tin  a,  cawrfilaidd 
Elevate,  el'i.vat  vt,  dyrchafu,  urddasu; 

lloni  î  a,  dyrchafedig,  uchel 
Elevation,   el.i.va'shun    re,    dyrchafiad. 
Eleven,  i.lev'n  a&n,  un-ar-ddeg  [uchder 
Eleventh,  i.lev'nth  a,  unfed-ar-ddeg, 
Elf.  elf    (elves)    re,    ellyll.    anysbryd, 

diafol.     Elf-lock,  cudvn  yr  ellvll 
Elfin,  el'fin.  Elfish,  el'fish  '«.  ellýllaidd 
Elicit,  i.lis'it  vt,  dwyn  i  oleuni,  eglurhau 
Elicitation,   î.lis.î.tä'shun    re,   eglurhâd 

trwy  weithred  [geirdrychu 

Elide,  î.l'íd'  vt,  chwilfriwio,  diny>trio: 
Eligibility,   el.î.jî.bil'î.tî  a,   dewisoldeb. 

dymunoldeb,  rhagoriaeth  [munol 

Eligible,  el'î.jî.bl  a,  dewisiadwy;  dy- 
Eliminate,   í.lim'î.nät    vt,    gollwng    yD 

rhydd,  rhyddhau  [gwrthodiad 

Elimination,  î.lim.î.nä'shun  re,  deoliad: 
Elinguid,   î.ling'gwid    a,   mud,   dilafar, 

ariafar  [wahaniad 

Eliquation,  el.î.kwä'shun  7?.  tawdd- 
Elision,  i.lizh'un  n,  toriad  ymaith.    Mark] 

of  elision,  or  apostrophe  (' ),  sillgolL 
Elite,  é.lit'  vp,  dewisohon  [tolncd] 

Elixation,  i.lik.sa'shun  re,  araf-ferwad    , 
Elixir,  Uik'sur  n,  sylweddlyn ;  meddyw 
Elk,  elk  n,  math  o  garw  mawr         [lyn 
Ell,  el  n,  llatlien  a  phedwaran 
Ellipsis,  e.lip'si.s  (ellipses,   e.lip'siz)  »,' 

dull  hirgrwn;  ditfyg,  agen 
Elliptical,     e.lip'ti.kal     a,     hirgiynol; 

dirlygiol;  annnluniol 
Elm.  elm  n,  lhvyf,  Uwyfan,  claswydden. 

Witch-elm,  Uwyfanen  ly&ddail 
Elocution,   el.ii.ku'shun   n,  ft'raethoneg, 

parabledd ;  areithyddiaeth 
Elodes,  i.lii'diz  n,  clnvysglefyd 
Elongate,  í.long'gät  vt,  hwyhau,  estyn; 

dychwelyd  [hwyhiul.  peDM 

Elongation".  Llong.gä'shun  n,  estyniad. 
Elope,  î.löp'  vi,  dianc,  encilio;    ffoi   neu 

redeg  i  bant  vn  ddirgel 

100 


ôre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  Tins;  j=dzh.       EMI 


Elopement,  Uöp'ment  n,  enciliad,  ffoad 

diangiad,  ymadawiad 
Elops,  i'lops  ra,math  o  bysgodyn ;  morneidr 
Eloquence,    el'o.kwens    n,    hyawdledd. 

ffraethineb  [hyawdl 

Eloquent,  el'o.kwent  a,  parablus,  fi'raeth, 
Else,  els  a,  all,  arall :  ad,  os  amgen,  pe 

amgen,  onid  e,  oni  bai  hyny 
Elsewhere,  els'whe'r  ad,  mewn  He  arall 
Elucidate,  î.lü  'sî.dät  ví,eglurhau,amlygu 
Elucidation,  Uü.sî.dä'shun  n,  eglurhâd 
Elucidator,  î.lü'sî.dä.tûr  n,  eglurhäwr 
Elucubration,  î.lü.hü.brä'shun  n,  nos- 

gyfansoddiad  [ochel 

Elude,    î.lüd'    vt,    gochelyd,    cyfrwys- 
Eludible,  î.lü'dî.bl  a,  gocheladwy 
Elumbated,  i.Ium'bii.ted  a,  gwan  yn  yr 

arenau  [ystryw 

Elusion,  i.lu'zimn  n,  e^yfrwys  ocheliad, 
Elusive,  Uii'siv,   Elusory,  î.lü'sur.î  a, 

gochelus,  hocedus 
EÍute,    i.lüt',   Elutriate,    î.lü'trî.ät    vt, 

golchi  janaith,  glanhau,  puro;  hidlo 
Eluxate,  Uuk'sat  vt,  dadgymmalu 
Elver,  el'vur  n,  man  lysŵen 
Elves,  elvz  np. — Elf  [hyfrydlawn 

Elysian,    i.lizh'yan     a,    paradwysaidd, 
Elysium,  Llizh'yum  n,  hyfryd-ddolydd 
Emaciate,  î.mä  'shî.ät  t',  teneuo,  culhau, 

curio;  gwastio  [ffrydiol 

Emanaut,  em'â.nant  a,  deilliol,  tarddiol, 
Emanate,    em'â.nât    vi,   deilho,   dylifo, 

tarddu  [tarddiad 

Emanation,    em.á.nä'shun    n,   deilliad, 
Emanative,  em'a.na.tiv  a,  deilliol 
Emancipate,    î.man'sî.pät     vt,    breinio, 

digaethu,  rhyddliau,  gollwng  yn  rhydd 
Emancipation,  î.man.sî.pä'shun  «,rhydd- 

freiniad;  gwarediad  [anwrio 

í  Emasculate,  i.mas'kii.lat  vt,  dysbaddu, 
.Emasculation,  i.mas.ku.la'shun  n,  an- 


riad,  anwrywiad,  dysbaddiad  [sypio 
Embale,  em.bäl'  vt,  cydrwymo,  cyd- 
Embalm,   em.bâm'    vt,    perarogli,   per 

eneinio  [hwylh 

Embargo,  em.bâr'gö  n,  gwaharddiad  : 
Embark,  em.bark'  v.  myned  neu  osod  ar 

Jong;  hwylio;  ymrwvmo 
Embarkation,    em.bar.ka'shun    n,    ar- 

hwyliad,  cychwyniad  [dyrysu 

Embarrass,     em.bar'as     vt,    rhwystro, 
Embarrassment,  em.bar'as.ment  n,  cyf- 

yng-gynghor  [diraddu 

Embase,  em.bäs'   vi,   llygru,   gwaethu, 
Embassador,     em.bas'â.dfìr,     Embassy, 

em'bas.î  n,   cenadwriaeth,   cenadwri, 

cenadaeth,— Ambassador 


Embattle,  em.bat'l  vi,  byddino,  llueddu 
Embay,  em.bä'  vt,  llochi,  cornelu,  cil- 

fachu;  trochi  [harddu,  gwycho 

Embellish,     em.bel'ish     vt,      addurno, 
Embellishment,       em.bel'ish.ment      n, 

addurn,  hardd  wisgiad,  gwychiad 
Embers,  em'burz  np,  marwor,  marwydos, 

lludw,  ulw.      Ember-days,  Dyddiau'r 

Lludw.       Ember-week,    Wythnos    y 

Cydgoriau 
Embezzle,    em.bez'l    vt,    celcio,    darn- 

guddio,  dwyn  y  peth  a  roddwyd  dan 

ymddiried  iddo  [guddiad,  afradiad 
Embezzlement,  em.bez'l.ment  n,  darn- 
Emblaze,  em.bbiz',  Emblazon,  em.bla'zn 

vt,  addurno;  llunio  arfau  bonedd 
Emblem,  em'blem  n,  arwyddlun 
Emblematical,   em.bli.mat'i.kal    a,    ar- 

wyddlunol,  arwyddol  [llafurdir,  cnwd 
Emblements,  em'bli.ments  np,  ftrwyth 
Embody,  em.bod'î  vt,  corffori 
Embolden,  ein.bòTdn  vt,  hyfhau,  eoni, 

calonogi  [gorymddwyn 

Embolism,  em'bo.hzm  n,  dysoddiad,  y 
Emboss,  em.bos'  vt,  boglynu ;  amgau 
Embow,  em.bö'  vt,  crymu,  bwäu;  mydu 
Embowel,  em.bûŵ'el  vt,  tynu  perfedd, 

diberfeddu 
Embrace,  em.bräs'  vt,  cofleidio,  breich- 

eidio:  n,  cofleidiad,  gwasgiad 
Embrasure,  em.bra'zhur  n,  saethdwll 
Embrocate,   em'bro.kat  vt,  twymolchi, 

twymrwbio,  twymfwydo 
Embrocation,  em.bro.kii, 'shun  n,  twym- 

fwydiad,  golchdrwvth  [brodio 

Embroider, em.bròî'dûr  ri,brwydweithio. 
Embroidery,    em.brôî'dur.î    n,   brodiad, 

brwydwaith  [aflonyddu 

Embroil,   em.brôü'    vt,   ennyn    terfysg, 
Embryo,  em'brî.ö"?i,   cynflurf,  milrith, 

llysrith,    anelwig    ddefnydd,     gwaed 

cyndelwad;  peth  anorphen  [diwygiad 
Emendation,  em.en.dä'shun  n,  gwellâd 
Emendator,   em'en.dä.tûr  n,   gwelläwr, 

diwygiwr  [gwerddem 

Emerald,     em'ur.ald     n,     gwyrddfaen, 
Emerge,  î.mûrj'  vi,  deillio 
Emergency,  î.mûr'jen.sî  n,  deilliad ;  dir- 

dro,  dirni,  diffyg 
Emergent,  î.mûr'jent  a,  deilliol 
Emerods,  em'ur.odz  n,  clwyf  y  march- 

ogion,  lledewigwst 
Emersion,  î.mûr'slmn  n,  dadsuddiant 
Emeiy,  em'ur.î  n,  mŵn  yncynnwys  clai, 

callestr,  a  haiarn  [a,  cyfogol 

Emetic,  Lmet'ik  n,  cyfogydd,  carthlyn: 
Emication,  em.Lka'shun  n,  gwreichiant 
101 


ENO  path,  fat,  Ore,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=rtook; 


Emigrant,  em'i.grant  n,  ymfudwr,  ym- 

giliwr:  a,  crwydrol.  mudol  [mudo 
Emigrate,  em'î.griit  vi,  symmud  trigias, 
Emigration,  om.i.grii'shun  n,  ymfudiad 
Eminence,    em'î.nens     n,    rhagoriaeth. 

hynodedd.  enwogrwydd ;   uchedd,  ar- 

ucheledd ;  copa,  pen 
Eminent,    em'î.nent    a,  uchel,  enwog, 

hynod,  ardderchog 
Emissary,  em'i.sur.î  n,  cenadwr;    cel- 

genad,  ysb'nvr  [ftvriad  allan 

Emission,    i.mish'un    n,    anibniad   neu 
Emit,  î.mit'  vt,  rhoddi  neu  fwrw  allan 
Emmet,  em'et  n,  morgrugyn 
Emmew,  e.mii'  vt,  cau  i  inewn,  argau 
Emolliency,  î.mol'yen.sî   n,  mwvthedd. 

meddaledd  ftynsrol 

Emollient,     î.mol'yent    a,    meddalhaol, 
Emollition,    em.o.ìish'un     n,    tyneriad, 

ystwythiad  [elw,  ennill 

Emolument,  î.mol'ü.ment  n,  budd,  ced, 
Emotion,  î.mö'shun  n,  cyffroad,  ysgog- 

iad,  cynhyrfiad 
Empeople,  cm.pî'pl  vt,  pobli,  poblogi 
Emperor,    em'pur.ûr    n,    ymherawdwr, 

amherawdwr,  unben,  archdeyrn 
Emphasis,  em'fa.sis  (p  emphases,  em'- 

f  a.siz)  n,  pwyslais,  dirlais 
Emphatic,  em.iat'ik,   Emphatical,  em- 

fat'i.kal  a,   arnodol,   arl>enodol,   tra- 

phwysig;  grymus,  nerthol 
Emphysematous,      em.fî.sì'mâ.tus      a, 

chwyddedig 
Empire,  em'p'fr  n,  ymherodraeth 
Empiric,  em.pir'ik  n,  coeçfeddyg,  crach- 

feddyg  [craclifeddygol 

Empirical,  em.pir'i.kal  a,  coegfeddygol, 
Empiricism,     em.pir'Lsizm     n,    crach- 

feddygiaeth  [dwbio 

Emplaster,     em.plas'tûr     vt,     plastrin. 
Emplastic,  em.plas'tik  a,  glynol,  eli'ol, 

glydiog  [huddo 

Emplead,   em.plîd'    v,    arddadleu;    cy- 
Employ,   em.plof    rt,   rhoi    gwaitib  i: 

gorchwylhau;  arferu,  defnyddio.     To 

employ  one's  time,  treuho  ei  amser 
Employ,    em.plôî',     Employment,    em- 

ploi'mcnt  n.gorchwyl,  galwad.gwaith ; 

gwaaanaeth,    galwedigaeth.    swydd : 

aefhyddiad  [cyflogwr 

Employer,  em.plóTûrn,  rhoddwrgẁ&ith; 
Empoison,  em.pôfsn  vt,  gwenwvno 
Emporium,  em.p6Yt.nm  ?»,  pnf-fiurch- 
Empress,  em'pres  ft.  ymherodree  [uadt'a 
Emprizu,  em.pr'i//  /i,  iinturiacth 
Emptiness,  em'ttjiea  h,  gvagder,  gor- 

wagrdd,  OOegeéd 


Emption,  em'shnn  n,  pryniad ;  rhyddhâd 
Empty,  em'tî  a,  gwag,  gorwag,  coeg :  v, 

arllwys,    gwaghau;     dyspyddu:     di- 

fuddio;  aberu  [wybrol,  nefolaidd 

Empyreal,  em.pir'i.al  a,  uchwybrenol, 
Empyrean,  em.pi.ri'an  n,  nef  y  nefoedd: 

a,  uchwybrenol,  wybrol,  nefolaidd 
Empyrosis,  em.pî.rö'sis  n,  goddaith.  cyd- 
Emu,  í'mù'  »,  estrys  y  deheu      [losgiad 
Emulate,  em'ü.lät  vt,  cydorchestu ;  cen- 

figenu;  efelychu  [cydymdrech 

Emulation,  em.ü.lä'shun  n,  cydymgais, 
Emulator,  em.ü.lä'tûr  n,  cydymgeisiwr 
Emulgeut,    î.mul'jent    a,  dyhyspyddol, 

sugnol  ftrechgeisiol 

Emulous,  em'ii.lus  a,  awyddus  i  ragori ; 
Emulsion,  î.mul'shun  n,  meddyglaeth 
En-,  Em-,  Im-  px,  ynarwyddo  gwneu- 

thuriad;  am- 
Enable,  en.ä'bl  vt,  nerthu,  galluogi 
Enact,  en.akt'  vt,  deddfu,  sefydlu,  gosod 
Enallage,  î.nal'à.jí  n,  newidiad  <reiriau 
Enambush,  en.am'bẁsh  vt,  cynflwyn 
Enamel,  en.am'el   vt,  arliwio,  amliwio, 

calchu :  n,  arliw,  amliwiad 
Enamour,  en.am'ûr  vt,  ennyn  oariad 
Enarration,  en.a.rä'shun  n,  mynegia^J 

adroddiad  [caethiwol 

Encage,  en.kaj'  vt,  cau  i  fyny,  argaufl 
Encamp,  en.camp'  v,  gwersyllu 
Encampment,  en.camp'raent  n,  gwersyUjj 

gwersyllt  llucstty  [beichiogj 

Enceinte,    ôn.sânt'    a,    dan     ei    gofal,! 
Encephalgia,  en.sef.al'jî.â  n,  doluryn  y' 

pen  [cynrji 

Enchaie,  en.tshiif  vt,  llidio,  cynhyrfu. 
Enchain,   en'tshiin'   vt,   cadwyno,  tidoj 

rhwynio  [hudo,  serch  * 

Enchant,  en.tahant'ri,swyno,cyfareddUyl 
Enchanter,  en.tshan'tûrn,  swynwr,  hud- 

olwi  [fdd,  hndoliaeth! 

Enchantment,  en.tshant'ment  »,  cyfar-I 
Enchantress,   en.tshan'tres  n,  dewine% 

hndoles  I  mewn  aur,  gordlyüj 

Enchase,  en.tshäs  vt,  gosod  tlysai 
Encircle,   en.sur'kl   vt,   cvlcbynu,   am-1 

gylchn  [yn,  modrwyig 

Encirclet,  en.sur'klet'  ».  cylchig,  cylch-1 
Enclitic,  en.klit'ik  n,  gair  ymlyn 
Encloister,  en.kloi'stur   vt,  cau  mewni 

mynachty  [cylchya»! 

Enclose,  en.kloz'  vt,  amgau,  gwarchäu, 
Enclosnre,   en.klo'zhur  n,   cae,   cadlas. 

cenfaes,  caeadle  [molydd 

Encomiast,  en.ko'mi.ast  n,  gwawdvdd, 
Encomium,  en.ko'mi.um  (encomia,  en- 

ko'ini.A)  7i,  clod,  molawd,  arwyrain 
102 


Br»;  late,  Erie,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       ENG 


Encompass,   en.kum'pas    vt,   cwrapasu, 

amgylchu  [amgylchyniad 

Encompassment,     en.kum'pas.ment    n, 
Encore,  ong.koV  ad,  eto,  unwaith  eto : 

vt,  galw  am  fyned  dros  yr  un  gân 

eilwaith 
Encounter,    en.kûŵn'tûr   n,    ymgyrch 

gwrthdrin,  brwydr :  ri,cyfarfod;  ym- 

Fadd;  gwrthwynebu ;  brwydro 
Encourage,  en.kur'aj  vt,  cefhogi,  calon- 

ogi,  gwroli 
Encouragement,  en.kur'aj  .ment  n,   an- 

nogaeth,  eefnoctyd ;  calondid 
Encroach,  en.krotsh'  vi,  cyfyngu,  gor- 

mesu;  traisfeddiannu 
Encroachment,  en.krotsh'ment  n,  gor- 

mes,  trawsymwthiad  [beichio 

Encumber,  erukum'bur  vt,   gonwytho, 
Encumbrance,  en.kum'brans  n,  arludd, 

rhwystr,  baich,  arlwyth.     An  encum- 
brance on  an  estate,  dyled  ar  dir 
Encyclical,  en.sik'H.cal  a,  cylchaidd 
Encyclopasdia,  en.si.hlö.pî'dî.â  n,  cylch 

y  celfyddydau,  corff  o  wybodaeth  neu 

addysg,  gwyddoniadur 
End,  end  n,  diwedd,  terfyn,  pen;  dyben; 

amcan,  bwriad:  v,  gorphen,  terfynu, 

cwblhau,  diweddu.     To  the  end  that, 

er  mwyn,  fel.     Never  ending,  diderfyn 
Endamage,  en.dam'äj  vt,  niweidio,  coll- 

edu,  aflesu  [turio 

Endanger,  en.dan'jûr  vt,  peryghx,  an- 
Endangerment,  en.dän'jûr.ment  n,  en- 

bydrwydd,  perygl 
Endear,  en.dî'r'  vt,  anwylhau,  anwylo 
Endearment,  en.di'r'ment  n,  anwylder, 

carueiddwch,  anwylhâd 
Endeavour,  en.dev'ûr  n,  cais,  egni,  ym- 

drech,  llafur:  v,  egnio,  ymegn'io,  ym- 

drechu,  ymgeLsio,  ceisio 
Endemial,    en.dî'mî.al,    Endemic,    en- 

dem'ik  a,  perthynol  i  ryw  wlad,  lie, 

neu  genedl ;  lleol 
Endenize,  en.den'iz,  Endenizen,  en.den'- 

tzn  vt,  rhyddhau,  breinio 
Endive,  en'div  n,  ysgall  y  meirch 
Endless,  end'les  a,  diddiwedd,  diderfyn, 

didranc,  annherfynol 
Endorse,  en.dôrs'  vt,  arysgrifenu 
Endorsement,  en.dôrs'ment  n,  arysgrif 
Endow,  en.dûŵ'  vt,  gwaddoli,  cynnys- 

gaethu;  donio 
Endowment,  en.dûŵ'ment  n,  gwaddol. 

arddawn,  dawn,  rhodd;    gwaddoliad, 

doniad,  rboddiad 
Endue,  en.dii'  vt,  donio;  cynnysgaethu 
Endurable,  en.düYa.bl  a,  goddefadwy 


Endurance,  en.dü'r'ans  n,  parhâd,  go- 

ddefiant  [aros 

Endm-e,  en.dii'r'  v,  parhau;  goddef,  ym- 

Endwise,  end'wi'z  ad,  gerfydd  ei  ben,  ar 

ei  ben 
Enema,  î.nî'mâ  (enemata,  î.nî'mâ.tâ)  n, 

chwystrell,  rhefrolch ;  chwystrellbib 
Enemy,  en'î.mî  n,  gelyn,  gwrthwyneb- 

wr;  andras 
Energetic,  en.ur.jet'ik  a,  grymus,  nerth- 
ol,  effeithiol  [bywiogi 

Energize,  en'iir.j'iz  vt,  grymuso,  nerthu ; 
Energy,  en'ûr.jî  n,  grym,   gallu,   yni, 
nerth  [dinerthu,  gwanhau 

Enervate,  i.niir'vat,  Enerve,  i.nurv'  vt, 
Enervation,   en.ûiwä'shun    n,    llesgâd, 

llethiad,  dinerthiad 
Enfeeble,  en.fî'bl  vt,  gwanhau,  llesgäu, 
eiddilo  [iant 

Enfeoff,  en.fef  vt,  gosod  mewn  medd- 
Enfeoffment,    en.fef'ment    n,    gosodiad 
mewn  meddiant  [wyno 

Enfetter,  en.fet'ûr  vt,  llyffetheirio,  cad- 
Enfilade,  ôn.f  î.lad'  n,  cydres,  cydresiad : 

vt,  cydresu;  saethu'ar  draws  cydres 
Enforce,  en.f  ô'rs'  vt,  rhoi  mewn  grym  a 
gweithrediad ;    cyfnerthu,    grymuso ; 
dirgymhell,  dirio,  gorfodi 
Enforcement,  en.fö'rs'ment  n,  gorfodiad 
Enfranchise,  en.fran'tshiz  vt,  breinioli; 
rhyddhau  [breiniad;  rhyddhful 

Enfranchisement,  en.fran'tshiz.ment  ?i, 
Engage,  en.gäj'  v,  ammodi;  rhwymo, 
ymrwymo;  ymgyduno,  addaw ;  denu; 
ymosod  ar ;  ymladd,  brwydro.  To  en- 
gage one's  affections,  ennill  ei  serch 
Engagement,  en.gäj'ment  n,  cytundeb; 
rhwymedigaeth ;  ymrwymiad,  ammod ; 
gorchwyl;  brwydr,  cad  [yddu 

Engarrison,    en.gar'î.sn   vt,    gwarchlii- 
Engender,  en.jen  dm*  vt,  epilio,  cenedlu; 

magu ;  achosi,  peri 
Engine,  en'jin  n,  peiriant ;  ofteryn.    Fire- 
engine,  diffbddyr,dwfrbeiriant.  Steam- 
engine,  agerbeiriant 
Engineer,  en.jî.nî'r'  n,  peiriannydd 
Enginery,  en'jin. rî  n,  peiriannau,  peirian- 
waith;  magnelau  [wregysu 

Engird,  en.gûrd'  vt,  amrwymo,  am- 
EngUsh,  ing'glish  a,  Seisonig,  Seisnig; 
Lloegraidd :  n,  math  o  argrafflythyren. 
Enghsh  language,  Seisoneg,  Seisneg, 
Seisonaeg,  Saesonaeg.  To  translate 
into  English,  Seisnigo.  Englishman, 
(p  Sais,  pobl  Llosgr),  English  cheese, 
caws  Lloegr,  ©Hj  lÊnglíSÎ),  Uyth- 
yren  ddu 

103 


ENT  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rine,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\Vk=took; 


Englut,  en.glut'  vt,  ymrythu,  gorlenwi ; 

glythu;  gwancio 
Engorge,  en.gôrj'  vt,  bolrythu,  llyncu 
Engraft,  en.grai't'  vt,  impio 
Engrail,  en.gräl'  vt,  ymylfylchu 
Engrain,  en.grän'  vt,  dwfnliwio,  adliwio 
Engrave,  en.grav'  vt,  cerfio,  crifellu,  ys- 

gythru  [ydd 

Engraver,  en.gra'vur  n,  cerfiwr,  crified- 
Engraving,  en.gra'ving  n,   cerfiad,  ys- 

gythriad;  darlun  [feddiannu 

Engross,  en.grös'  vt,  ysgrifenu;  llwyr- 
Engrossing,   en.grö'sing  n,  ysgrifeniad ; 

rhagbryniad  [hau;  codi 

Enhance,  en.hans'  vt,  ychwanegu ;  mwy- 
Enhancement,  en.hans'ment  n,  mwyhâd. 

ychwanegiad;  codiad  [dychymmyg 
Enigma,  î.nig'mâ  n,  dammeg,  cymmyg, 
Enigmatical,  i.nig.mat'i.kal  a,  aneglur, 

dammegol  [cyfarwyddo 

Enjoin,  enjoin'  vt,  gorchymmyn,  erchi ; 
Enjoy,  en  .jôî'  vt,  meddu,  mwynhau,  ym- 

hyfrydu  yn.     To  enjoy  one's  self,  bod 

wrth  ei  fodd,  ymfwynhau 
Enjoyment,   en.jôí'ment    n,    mwyniant, 

meddiant,  amwes  [cynneu 

Enkindle,  en.kin'dl  vt,  ennyn,  ennynu, 
Enlarge,  en.lârj'  vt,  ychwanegu;  eangu, 

helaethu,  ymhelaethu;  rhyddhau 
Enlargement,  en.lârj'ment  n,  helaethiad; 

gollyngdod,  rhyddhâd 
Enlighten,  en.l'í'tn  vt,  goleuo;  egluro 
imlink,  en.lingk'  vt,  cadwyno,  tido 
Enlist,  en.list'  v,  rhestru,  ymrestru 
Enliven,  en.l'i'vn  vt,  adfywio,  bywiogi, 

bywiocäu;  sirioli  [bywhâd 

Enlivening,    en.l'i'vn.ing    n,    bywiocâd, 
Enmesh,  en.mesh'  vt,  rhwydo,  maglu 
Enmity,  en'mi.tî  n,  gelyniaeth,  dygas- 

edd,  casineb,  chwevwfustledd 
Ennoble,  e.nö'bl  vt,  urddasu,  ardderch- 

ogi,  urddo  [iad,  uchraddiad 

Ennoblement,    e.nö'bl.ment  n,   urddas- 
Ennui,  ôn.wî'  n,  lludded,  blinder 
Emulation,   î.nö.dä'shun    n,    dattodiad, 

dadglymiad  [gelerder;  dirfaint 

Enormity,  î.nôr'mî.tî  n,  anfadrwydd,  ys- 
Enormous,  î.nôr'mus  a,  anfadlawn,  ys- 

gelcr ;  dirfawr,  dros  fesur,  difesur ;  an- 

Avedd,  anferth 
Enough,    î.nuf'    n,    digon,    digonedd, 

gwala:  a&  ad,  digon.    Large  enough, 

digon  mawr,  digon  o  faint.     To  give 

one  enough,  digoni,  llenwi,  boddloni 
Enrage.  en.raj'  vt,  gwylltio,  cynddeii 

iogi,  Ittdio  [wyllt 

Enraged,  en,rajd'  «,  Uidiog,  gwyllt,  gor- 


Enrapture,  en.rap'tshûr  v.  gorluni,  gor- 

foddbau  [londer,  perlewyg 

Enravishment,  en . ravish. men  t  n,  gor- 
Enrich,  en.ritsh'  vt,  cyfoethogi;  brasiiu 
Enring,  en.ring'  vt,  cylchynu,  modrwyo 
Enrobe,  en.röb'  vt,  dilladu;  harddwisgo, 

arwisgo  [rolio 

Enrol,  en.röl'  vt,  cofrestru,  coflyfru;  am- 
Enrolment,  en.röl'ment  n,  cofrestriad, 
Enroot,  en.rŵt'  vt,  gwreiddio  [rhcstriad 
Ens,  enz  n,  bod,  hanfod,  bodohaeth  [llun 
Ensample,  en.sam'pl  n,  enghraitft,  cyn- 
Ensanguine,  en.sang'gwin  vt,  llychwino 

â  gwaed  [gelu 

Ensconce,  en.skons'  vt,  amgloddio,  dio- 
Enseam,  en.sîm'  vt,  cydwnio,  gwni'o  i 

fyny  [noddi 

Enshield,  en.shîld'  vt,  gorthoi,  amddinyn, 
Enshrine,  en.shrin'  vt,  coffri ;  creirgadw 
Ensign,  en'si'n  n,  Human,  bauer;  llum- 

anwr,  banierydd 
Enslave,  en.slav'  vt,  caethiwo,  caethu 
Enslavement,  en.slav'ment  n,  caethiwed, 

caethiant  [byddaglu,  rhwydo 

Ensnare,  en.snê'r'  vt,  maglu,  bachellu, 
Ensnarer,    en.snê'r 'ur    n,    byddaL'lwr, 

maglwr  [dichellgar 

Ensnaring,  en.sne'r'ing  a,  bachellgar; 
Ensteep,  en.stîp'  vt,  mwydo,  sicio,  sicioni 
Ensue,  en.sü'  vi,  dilyn,  canlyn,  arganlym 

dyfod  ar  ol 
Ensuing,  en.sii'ing  a,  canlynol,  nesaf 
Ensure,  en.shŵ'r'  vt,  diogelu,  sicrhau 
Entablature,   en.tab'lá.tshü'r,   Entable- 
ment, en.tii'bl.ment  n,  capan  colofn 
Entail,  en.täl'  n,  rhwymiad  anaralladwy 

ar  etifeddion :  vt,  sicrhau  etifeddiaeth 

fel  nas  gellir  ei  haralln ;  anarallu 
Entame,  en.täm'  vt,  dofi,  hyweddu 
Entangle,  en.tang'gl  vt,  dyrysu,  maglu, 

rhwydo,  clymu,  nidro 
Enter,  en'tûr  v,  myned  neu  ddyfod  i 

nicwn;    ysgrifenu    mewn;    cyehwyn. 

To  enter  into  a  bond,  ymrwymo.     To 

enter  into  conversation,  dechreu  ym- 

ddyddan.  To  enter  into  covenant,  amJ 

modi,  cytuno.     To  enter  into  serried 

cyflogi,  ymgyflogi  i 
Enterology,  en.tu.rol'u.ji  n,  coluddiaeth 
Enterpanance,    en'tûr.pâr.lans  n,  cyf- 

lafaredd,  cylafaredd 
Enterprise,  en'tûr.pm  n,  arfeiddiad,  an- 

tnnaeth:  vt,  anturio,  arfeiddio 
Entertain,  en.tûr.tän'  rf,llettyo,  gwestu; 

difyru,  lloni,  dyddanu 
Entertaining,  en.tûr.tä'ning  a,  dyddan, 

difvrus ;  croesawgar 

104 


ore;  late,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  iizure;  thin,  this:  j=dzh. 


EPI 


Entertainment,  en.tûr.tän'ment n,  lletty- 

ad;  cynnaliaeth ;  gwledd;   difyrwch, 

chwareu  [chafu 

!  Enthrone,  en.thrön'  vt,  gorseddu;  dyr- 
Enthusiasm,  en.thii'zi.azm  n,  penboeth- 
Í      der;  gwynfydiaeth,  brwdfrydedd 
Enthusiast,   en.tlui'zi.ast  n,  gwylltym- 

dorwr;  gwynfydwr,  eoegdybiwr 
j  Enthusiastic,  en.thu.zi.as'tik   a,  brwd- 

frydus;  penboeth  [ammherflaith 

Enthymeme,    en'thî.mîm    n,  cyfreswm 
Entice,  en.t'is'  vt,  hudo,  denu,  llithio 
Enticement,  en.t'is'ment  n,  llithiad,  hud- 

ohaeth,  deniad 
Entire,  en.ti'V  a,  cyfa,  cyfan,  cyflawn, 

cyfan-gwbl,  hollol,  llvvyr 
Entitle,   en.t'i'tl  vt,  enwi,  rhoi  enwad; 

rhoi  bawl  [aeth 

Entity,  en'tî.tî  n,  hanfod,  bod;  hanfod- 
Entoil.  en.tôîl'  vt,  dyrysu,  maglu;  ym- 

rwystro  [bedd,  daiaru 

Entomb,  en.tẃm'  vt,  claddu,  dodi  mewn 
Entomology,  en.tö.mol'ö.jî  n,  trychbryf- 

draeth  [fedd,  ymysgaroedd 

Entrails,    en'tralz   np,   coluddion,   per- 
Entrance,  en'trans  n,  mynediad  i  mewn ; 

drws;  porth;  eychwyniad;  derbyniad 
Entrance,  en.trans'  vi,rhoi  mewn  llewyg 
Entrap,  en.trap'   vt,  maglu,  dal  mewn 

magi,  bachellu,  rhwydo ;  dyrysu 
Entreat,  en.trît'  v,  atolygu,  deisyfu,  ym- 

hŵedd,  ymbil,  erfyn,  dymuno 
Entreaty,  en.trî'tî  n,  erfyniad,  ymbiliad, 

gweddi  [coelio 

Entrust,  en.trust'  vt,  ymddiried,  hyderu; 
Entry,  en'trî  n,  cyntor,  cyntedd,  porth ; 

mynediad   i   mewn;    meddiant,  gor- 

esgyn ;  cofhodiad,  llyfriad  ;  mewniad 
!  Entwine,   en.twi'n'  v,  cyfrodeddu,  am- 

droi,  cordeddu  [hinonaidd 

Enubilous,  î.nü'bî.lus  a,  digwmwl,  teg, 
Enucleate,    î.nü'Mî.ät  vt,   dignewullu; 

eglurhau 
Enumerate,  î.nü'mur.ät  vt,  cyfrif.  rhifo 
Enumeration,    î.nü.mu.rä'shun  n,   cyf- 
\     rifiad,  rhifiad 

Enunciate,  î.nun'shí.ät  vt,  dadgan,  ad- 
I     rodd,  hysbysu,  llef'aru,  cynanu 
Enunciation,    î.nun.shî.ä'shun    n,    ad- 
'    roddiad,  hysbysiad,  cynaniad  [amlenu 
Envelop,  en.vel'up  vt,  cuddio,  enhuddo, 
Envelope,  en'vidop  n,  gorchudd ;  amlen, 
^  llythyrglawr;  gorthöydd 
Envenom,  en.ven'um  vt,  gwenwjmo 
Enviable,  en'vi.a.bl  a,  cenfigenadwy 
Envier,  en'vi.ur  n,  cenfigeinvr 
; Envious,  en'vi.us  a,  cenfigenus,  dygas 


Environ,  en.v'i'r'un  vt,  amgylchu;  am- 

wi-egysu;  gwarchäu 
Environs,  en.v'i'r'unz  np,  amgvlchoedd, 

y  wlad  o  amgylch  jjnegeswr 

Envoy,  en'voi  n,  cenadwr,  cenad,  herodr, 
Envy,  en'vi  n,  cenfigen :  vt,  cenfigenu 
Enwomb,  en.wŵm'  vt,  firwy thloni ;  cudd- 
io, celu  [amdoi 
Enwrap,  en.rap'  vt,  amblygu,  amwisgo, 
Epact,  i'pakt  n,  y  gwahaniaeth  (un  di- 

wrnod  ar   ddeg)  rbwng  y  flv^ddyn 

heulaidd  a'r  un  leuadol 
Epaulet,  ep'ô.let  n,  ysgwydd-addurn 
Epaulment,  î.pôl'ment  n,  ystlyswaith, 

amd  dirTynfa  [  forol 

Epenetic,  ep.i.net'ik  a,  canmolawl,  clod- 
Epenthesis,  î.pen'thî.sis  n,  chwanegiad 

llythyren  yng  nghanol  gair 
Ephemera,    î.fem'ur.â    np,    ciHon    neu 

bryfed  un  dydd ;  cryd  diwrnod 
Ephemeral,  î.fem'ur.aì  a,  dyddiol 
Ephemeris,    î.fem'ur.is    n,  dyddlyfr    y 

planedau 
Ephemerist,  î.fem'ur.ist  n,  serolygydd 
Ephialtes,   ef.i.al'tlz   n,   yr  hunllef,  yr 

hunllewyg  [wisg 

Ephod,  ef 'ud  n,  ysgwyddliain,  ysgwydd- 
Epi-,  E])-,px,  ar 
Epic,  ep'ik    a,   hanesiol,   arwraidd:    n, 

pryddest  hanesiol,  cerdd  arwraidd 
Epicede,  ep'i.sîd,  Epicedium,  ep.î.sî'dî.um 

n,  galargan,  marwnad 
Epicene,  ep'î.sîn  a,  deurywiol,  deuryw 
Epicm-e,  ep'i.ku'r  n,  glythyn,  ancwynai, 

moethyn,  glwth 
Epicurean,  ep.Lkii.ri'an  a,  blysig,  moeth- 

gar,  glwth  [blysigrwydd 

Epicurism,   ep'i.kii'r.izm  n,   glythineb, 
Epidemic,   ep.i.dem'ik  n,   haint  Hynol, 

haint  llyn,  haint  glynol  neu  ymdaenol 
Epidemic,  ep.i.dem'ik,  Epidemical,  ep.î- 

dem'i.kal  a,  cyfiredin,  ymdaenol,  llŷn, 

llynol  [groen 

Epidermis,    ep.î.dûr'mis    n,   y   rhwyd- 
Epigastric,  ep.i.gas'trik  n,  perthynol  i'r 

rhan  uchaf  o'r  bol 
Epiglottis,  e.pî.glot'is  n,  ardafod 
Epigram,  ep'i.gram  n,  englyn,  pennill 
Epigrammatic,   ep.i.gra.mat'ik  a,  eng- 

lynaidd ;  digriflym,  sylweddlawn 
Epigrammatist,  ep.î.gram'â.tist  n,  eng- 

lynydd,  englynwr  [lech 

Epigraph,  ep'i.graf  n,  argraff,  argraft- 
Epiíepsy,  ep  î.lep.sì  n,  yr  haint  dygwydd, 

llesmeirglwyf         [i'r  haint  dygwydd 
Epileptic,  ep.i.lep'tik  a,  darostyngedig 
Epilogue,  ep'i.log  n,  diweddglo.  olaraeth 
105 


ERA    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Epiphany,  î.pif'á.nî  re,  yr  ystwyll 

Episcopacy,  î.pis'kö.pä.sî  re,  esgobaeth ; 

esgobyddiaeth  [gobaidd 

Episcopal,  i.pis'ko.pal  a,  esgobol,  es- 
Episcopalian,  î.pis.kö.pä'lî.an  re,  esgob- 

aethwr,  esgobydd  [swydd  esgob 

Episcopate,  Lpis'ko.pat  re,  esgobaeth, 
Episcopy,    î.pis'kö.pî     re,    arolygiaeth; 

goruchwyhad 
Episode,  ep'î.söd  re,  adgan,  ystlysgan 
Epispastic,     ep.i.spas'tik     a,  "tyniadol, 

pothellbar,  sugnol :  re,  chwydalen 
Epistle,  î.pis'l  re,  Uythyr,  epistol 
Epistolary,  î.pis'tö.lur.î  a,  llythyraidd, 

llythyrol,  epistolaidd 
Epitaph,  ep'î.taf  re,  beddargraff,  beddlith 
Epithalammm,      î.pith.â.lä  'mî.um      re, 

priodasgerdd,  cerdd  briodas 
Epithem,  ep'î.them  re,  golch,  golchiad 
Epithet,  ep  î.tbet  re,  addasair,  enw  dodi, 

gairdodi;  cylymair   [fyriad,  crynoad 
Epitome,    î.pit'ö.mî    re,    crynodeb,   tal- 
Epitomist,  î.ijit'ö.mist  re,  crynöwr 
Epitomize,  i.pit'o.mi'z  vt,  crynoi,  talfyru 
Epoch,  ep'uk  re,  cyff  cyfrif,  amsernod 
Epode,  ep'öd  re,  trydydd  pennill  cerdd 
Epopee,  ep.ü.pî'  re,  cerdd  arwraidd 
Epulary,  ep'ü.lur.î  a,  gloddestol 
Epulation,  ep.ii.lii'shun  re,  gwledd,  cyf- 

eddach;  llonder  [gloddest 

Epulosity,ep.ü.los'î.tîre,glytbmeb,^lvthi. 
Epulotic,  ep.ii.lot'ik  a.  chvyfiachaol 
Equability,   ek.wâ.bil'î.tî   re,  cymhwys- 

dra,  cyfartaledd  [gwastad 

Equable,  ek'wa.bl  a.  cyfartal,  cymhwys, 
Equal,  i'kwul  a,  cyfartal,  cystal,  cystadl. 

cydradd,  cyd- :   re,  un  cydradd,  cyd- 

raddolwr:     vt,    cystadhi.     cydraddu. 

cymmeintio,  bod  yr  un  faint  ag.     Of 

equal  breadtb,  height,  length,  weight, 

cyfled,  cyfuwch,  cyhýd.  cydbwys 
Equality,  i.kwol'i.ti  re,  cydwastadrwydd, 

cydraddoldeb.    Sign  of  equality  (=), 

eyfartaleb  '[taliad 

Equalization,  î.k\vul.î.zü'shun  re.  cyfar- 
Equalize,    i'kwul.Yz  vt,  eyfartalu,"  cy- 

mhwyso 
Equanimity,  î.kwâ.nim'î.tî  re,  cymmedr- 

oldeb,  tawelfryd  [boddlawn 

Equanimous,  i.kwan'i.mus  a,  tawel, 
Equation,  i.kwa'shun  re,  cyfartaliad, 
^  cymmedriad  [canolgvlch 

Equator,  î.hwä'tûr  w,  y  cyhydedd,  y 
Equatorial,  ek.wfi.tu'r'i.al  a,  cyhydeddol 
Equerry,   ek'wur.i   re,  marchwr,"  gwas- 

trawd  [unidasol 

Equestrian,  i.kwes'tri.an  re,  marchogol ; 


Equiangular,  ek.wî.ang'gü.lûr  a.  cy  fungi 
Equierural,  ek.wi.krvVr'al  a,  cyfystlys, 

cynghoesol  [un  pelldec 

Equidistant,  ek.wi.dis'tant  o,  cydbell,  o'r 
Equiform,  ek'wl  form  a,  cyflun,  gogyf-  , 

lun  [edd 

Equiformity,  ek.vri.for'nii.ti  re,  cyflun* 
Equilateral,  ek.%vî.lat'ur.al  a,  cyfochrog 
Equilibriate,  ek.wi.lib'ri.at  vt,  cydbwyai 
Equilibrium,    ek.wî.lib'rî.um     re,    cyd-  ] 

bwysedd,  cydbwysiad,  cydbwys 
Equinal,  i.kw'i'nal  a,  perthynol  i'r  ceffyl 

marchol  [reidiol.  oyfreidiol 

Equinecessary,  ek.wi.nes'e.sur.i  a,  cyd- 
Equinoctial,  ek.wi.nok'shal    a,   cyhyd- 
eddol.    The  equinoctial  line,  cyhyd- 

edd,  cylch  y  cyhydedd,  cyhydlin 
Equinox,  ek'wi.noks  re,  cyhydedd  dydd 

a  nos,  cyhydnos.       Vernal   equinox, 

alban  eili'r,  Mawrth  21fed.   Autumnal 

equinox,  alban  elfed,  Medi  21fed 
Equmumerant,  ek.wi.nii'mur.ant  a,  cyd- 

rifol  [seirchio 

Equip,  î.twip'  vt,  taclu,  offeru,  trecio. 
Equipage,    ek'wi.paj    re,    taclau,    tree. 

seirch  [treciad,  seirchiad 

Equipment,     i.kwip'ment     re,     taeliad 
Equipoise,  ek'wî.pôîz  re,  cydbwysedd 
Equipollency,     eLwî.pol'en.sî  '  re,    eyf- 

alluedd,  cydnerth  [cyfrymuf 

Equipollent,  ek.wi.pol'ent  a,  cydnerthol 
Equiponderance,    ek.wi.pon'dur.ans     » 

cydbwysedd  [cydbwyj 

Equiponderant,  ek.wi.pon'dur.ant  a 
Equiponderate,  ek.wi.pon'dur.at  vt,  cyd- 

bwyso  [cyfiawn,  eyinhwy: 

Equitable,  ek'wi.ta.bl  a,  iawn,  uniasvn 
Equity,  ek'wt.ti  n,  eyfiawnder,  uniondeb 

cywirdeb.     Court  of  equity,  llys  cyd 

wybqd  [edd,  cywerti 

Equivalence,  i.kwiv'a.lens  re.  cyfwerth] 
Equivalent,   i.kwiv'a.lent   re,  cydwerM 

cywerthydd:  a,  cywerthol,  cyfwertnoj 
Equivocal,  i.kwiv'ij.kal  a,  amwys,  ami 

mhSus,  mwys 
Equivocate,   i.kwiv'ii.kat  v/,  nwyseiricj 

deueirio;  dywedyd  cehvydd 
Equivocation,  i.kwiv.o.ka'shun  n.  mwysl 

eiriad,  amwysedd ;  celwydd  [einwl 
Equivocator,  i.kwiv  o.kii.tur  n,  nydd* 
Equivoke,  Equivoque,  ek'wi.vok  n,geirj 

dro,  mwysair.  mwysdro 
Era.  î'r'â  ».  cyÍBF  cyfrif,  prifnod  amseiî 

amsergyff,  amsernod 
Eradiation,  î.rä.dî.ä'shun   re,  pelydriat 

gwreichioniad  [dadwreiddi 

Eradicate,     i.rad'i.kat     vt,    diwreidd» 
10G 


ôre;  läte,  line,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.        EST 


Eradication,     i.rad.i.ka'shun     n,    dad- 

wreiddiad;  dinystriad 
Erase,  î.räs'  vt,  dilëu,  crafu  ymaith ;  difa 
Erasement,  î.räs'ment  n,  dilead ;  dif âd 
Ere,  ê'r  pr,  cyn.      Ere  long,  cyn  bo  hir. 

Ere  now,   cyn  hyn.     Ere  while,  yn 

ddiweddar,  gynneu  fach 
Erect,  i.rekt'  a.  syth  (/seth),  uniawn- 

syth;     uniawn:     vt,    adeiladu,   codi, 

sythu,  sythgodi  [sythgodiad 

Erection,     i.rek'shun     n,     adeiladiad; 
Erectness,    i.rekt'nes    n,   uniawnsafiad, 
Eremite,  er'î.mì't  n,  meudwy      [sytkder 
Eremitical,  er.i.mit'i.kal  a,  meudwyol 
Ergo,  ûr'gö  c,  am  hyny,  gan  hyny, 

herwydd  pa  ham 
Eringo,  î.ring'gö  ra,celyn  y  mor,  boglynon 
Eristic,  i.ris'tik  a,  dadleuol 
Ermine,  ûr'min  n,  pali,  cath  hali ;  croen 

manflewog  y  gath  bali  [groen  cath  bali 
Ermined,    ûr'mind   a,    mewn   dillad 
Erode,  î.röd'  vt,  amgnoi,  ysu,  difa,  rhydu 
Erogation,  er.ö.gä'shun  n,  rhoddiad 
Erosion,  i.ro'zhun  n,  ysiad,  amgnoad 
Err,   ûr  vi,  ymgrwydro,  gwibio,  diar- 

fforddi;  camsynied,  cyfeiliorni;  cam- 

wneuthur;  dotio 
Errand,  er'and  n,  neges,  cenadwri,  herod- 

raeth.     Errand-boy,  negeswas 
Errant,  er'ant  a,  crwydraidd,  gwibiog 
Errantry,  er'ant.rî  n,  cr\Yydredigaeth 
En-ata,  e.rä'tâ  np. — Erratum 
Erratic,   e.rat'ik  a,   crwydraidd.      Er- 
ratic stars,  ser  gwibiog 
Erratum,  e.rä'tum  (errata)  n,  bai,  gwall 

mewn  ysgrifeniad  neu  argraffiad 
Erroneous,     e.rö'nî.us    a,    cyfeiliornus, 

amryfus,  beius,  gwallus,  gau 
Erroneousness,    e.rö'nî.us.nes     n,    geu- 

olrwydd,  bai,  beiusrwydd 
Error,  er'ûr  ?i,  cyfeiliornad ;   geugred; 

bai,  camgymmeriad,  amryfusedd 
Erse,  ûrs  n  &  a,  Gaeleg 
Erst,  ûrst  ad,  gynt,  cyn  hyn 
Erubescence,     er.ü.bes'ens     n,     gwrid- 

gochiad;  ymwiidiad  [ehio 

Eructate,  i.ruk'tiit  vi,  darlyncu,  byth- 
Bructation,  i.ruk.ta'shun  n,  darlynciad; 

bytheiriad  [heigaidd 

Erudite,  er'ii.di't    a,    dysgedig,    ysgol- 
Erudition,  er.ü.dish'un  n,  dysgeidiaeth, 

ysgolheigdod,  dysg 
Eruginous,  î.rŵ'jí.nus  a,  efyddaidd 
Eruption,  î.rup'shun  n,  ball,  crugdardd ; 

chwyrndarddiad,  rhutluiad  allan,  tor- 

iad  allan  [ruthrol 

Eruptive,    i.rup'tiv    a,  ymdorol;    ym- 


Erysipelas,  er.î.sip'î.las  n,  tan  iddwf 
Escalade,  es.ka.lad'  n,  murddringiad 
Escapade,  es.ka.pad'  n,  carlam,  crych- 

lam,  crychnaid ;  bai 
Escape,    es.kap'    v,  dianc,    cilio,    ffoi; 

gochelyd;  diangfa,  ymwared,  ffoad 
Escargatoire,   es.kar.ga.twar'  n,  nyth«- 

lwyth  o  falwod 
Eschalot,  esh.â.lot'  n,  math  o  wenwyn 
Eschar,  es'kar  n,  craith 
Escharotic,  es.ka.rot'ik  a,  llosgol,  ysol, 

difaol  [arddelwi 

Escheat,  es.tshît'  n,  diarddelwad :  v,  di- 
Escheator,  es.tshî'tûr  n,  dirwywr 
Eschew,  es.tshü'  vt,  gochel,  cilio  rhag, 

ffoi,  ymochel  [mhorth 

Escort,  es'kort  n,  canymdo,  porth,  cy- 
Escort,  es.kort'  vt,  canymdoi,  noddi 
Escritoir,  es.kri.twar'  n,  ysgrifen-gist 
Esculent,   es'ku.lent  a,   bwytadwy:   n, 

bwyd  [Yspaen 

Escurial,    es.kii'r'i.al     n,    llys     brenin 
Escutcheon,  i.skut'shmi  n,  arfgwnsallt, 

pais  arfau,  arf  bais 
Esox,  i'soks  n,  y  penhwyad  [ganghenog 
Espalier,   es.pal'yûr  n,  coeden  wastad- 
Especial,   î.spesh'al    a,   arbcnig;    neill- 

duol;  enwedigol;  prif,  penaf ;  priodol 
Especially,  î.spesh'al.î  ad,  yn  enwedig, 

yn  benodol,  yn  anad  dim  [ysbYad 

Espial,  î.spi'al    n,  sylwad,  ardremiad; 
Espier,  î.spî'ûr  n,  ysb'iwr  [iaeth 

P^spionage,    es'pî.ö.näj    n,   gwyliedydd- 
Espousal,  i.spuw'zal  a,  dyvvedd'iol,  pri- 

odasol:  n,  dyweddi'ad,  priodas 
Espouse,  i.spuwz'  vt,  dywedd'io ;  priodi : 

noddi  [gwylio 

Espy,  î.spi"  v,  selu,  canfod,  ysbi'o,  syllu; 
Esquire,  LskwiY    n,  yswain,   cludydd 

arfau  [traethawd,  byrdraeth 

äsay,  es'ä  n,  cais;    prawf,  cynbrawf; 
Essay,  e.sä'  vt,  gwneyd  prawf  neu  gais, 

ymgeisio  [odydd 

Essayist,  es'ä.ist  n,  traethodwr,  traeth- 
Essence,  es'ens  n,  anian,  sylwedd,  cyn- 

ry w ;  hanfod ;  perarogl :  vt,  perarogli 
Essential,   e.sen'shal    a,   hanfodol,   syl- 

weddol,  anhebgorol:  n,  bod,  hanfod, 

hanfodaeth.     Essentials,  pethau  an- 
hebgorol, anhebgoi-olion 
Essoin,  e.sGîn'  ?»,  asswyn,  esgusawd 
Establish,  î.stab'lish  vt,  sefydlu,  gosod, 

cadarnhau  [awduredig 

Established,  i.stab'lisht    a,    sefydledig; 
Establishment,  î.stab'lish.ment   n,  sef- 

ydliad ;  cyfnertliiad.      The  establish- 
ment, vr  eglwys  sefydledig 
107 


EVA   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tvV=too,  tẁk=took; 


Estate,  í.stät'   n,  etii'eddiaeth,  treftad- 

aeth ;  golud ;  cyflwr,  ansawdd.    Man's 

estate,  oedran  gwr,  cyflawn  oedran 
Esteem,  î.stîm'  n,  cymmeriad,  cyfrifiad, 

bri,  parch:  vt,  parchu,  dyfr'io;  cyfrif; 

prisio,  gwerthfawrogi  [gwerthfawr 
Esteemable,  es'tî.mâ.bl  a,  hybarch; 
Esthetics,  es.thet'iks  np,  deinofyddiaeth 
Estimable,   es'tî.mâ.bl    a,    gwerthfawr, 

hybarch,  parchus 
Estimate,    es'tî.mät  vt,  prisio;    cyfrif: 

n,  prisiad,  cyfrif,  gosod  pris  ar 
Estimation,     es.tí.mä'shun    n,    parch, 

cymmeriad ;  cyfrifiad 
Estival,  es'ti.val  a,  hafaidd,  hafol 
Estivate,  es'ti.viit'  vi,  treulio'r  haf 
Estrade,  es.trad'  n,  ystrad,  gwastadle, 

dyffiyn  [pelläu 

Estrange,  î.stränj'  vt,  estroni,  dyeithrio; 
Estrangement,  î'.stränj'ment  n,  estron- 

iad,  dyeithriad ;  pellàd 
Estray,  í.strä'  n,  anifail  crwydr,  crwydr- 

yn :  vi,  crwydro 
Estreat,  î.strît'  n,  adysgrifen 
Estuary,  es'tshü.ur.î  n,  caincfor,  culfor 
Estuate,  es'tshü.ät  vi,  berwi,  tarddellu, 

ehwyddo  [chwyddiad 

Estuation,    es.tshü.ä'shun    n,    berwad, 
Esurient,  i.zii'r'i.ent  a,  newynog 
Esurine,  ez'ii.ri'n  a,  ysol,  difaol 
Etcli,  etsh  vt,  darlunio  â  surai 
Etching,  etsh'ing  n,  math  o  gerfiadaeth, 

surddarluniad 
Eternal.    î.túr'nal  a,  tragwyddol,"  tra- 

gywyddol,  bythol,  annherfynol 
Eternalize,  i.tur'nal.i'z,  Eternize,  î.tûr'- 

niz  vt,  tragwyddoli,  bytholi,  anfarwoli 
Eternally,    í.tíir'nal.î    ad.    byth,    byth 

bythoedd,  yn  oes  oesoedd,  yn  dragy- 

wyddol,  yn  dragywydd  [olcìeb 

Eternity,  î.tûr'ní.tî  n,  byth,  tragwydd- 
Etesian,  i.ti'zhan  a,  blvnyddol,  amserol 
Ether,  î'thûr  n,  uwcnawyr,  awyr  bur, 

uwchwybr;  nyfel  [pur 

Ethereal,  i.thî'r'î.al  a,  awvrol,  wybrenol : 
Ethic,  eth'ik,  Ethical,  eth'i.kal  a,  moesol, 

moesaidd  [athroniaeth 

Ethics,  eth'iks  np,  moesaddysg,  moes- 
Ethnic,  eth'nik  a,  cenedlig:   n,  pagan, 

cenedlddyn,  ethnig  [cenedldraeth 
Ethnology,  eth.nol'ö.jî  n,  cenedlddysg, 
Ethology,  î.thol'ü.jî  n,  moesogaeth.moes- 

draethawd  [ddefod 

Etiquette,  et'i.ket   n,   arfer,    defod,  ar- 
Etui,  et.wi'  n,  offerwain 
Etymological,    et.î.mö.loj'î.kal    a,    cyf- 

lachol,  cyfachol,  tadogaethol 


Etymologicon,     et.i.mo.loj'i.kon     n> 

gwreiddeiriadur,     cyneiriadur,    cyn- 

eirlyfr  [iachydd 

Etymologist,  et.î.mol'ö.jist  n,  cyf- 
Etymology,  et.î.mol'ö.jî  n,  geiryddiaeth, 

cyfiachyddiaeth,  geirdarddiad.  cynach 
Etymon,  êt'î.mon  n,  gwreiddair.  cvnair, 
Eu-  px,  da  [tadogair 

Eucharist,  ii'ka.rist   n,  cymmun;  coffa 

diolchus  [munol;  diolchus 

Eucharistical,  ü.kâ.ns'tî.kal  a,  cym- 
Euchology,  ii.kol'o.ji  n,  ffurf  o  weddi'au 
Eucrasy,  ii'kra.si  n,  ardymmer  iachus 

y  corff  [sudd  y  corff 

Euchymy,  ii'ki.mi  n,  ardymmer  iachus, 
Eulogist,  ü'lö.jist  n,  molwr,  eanmolwr 
Eulogy,  ü'lü.ji  n,  clodair.  molawd 
Eunuch,  ii'nuk  n,  dysbaidd ;  ystafellydl 
Eunuchate,  u  nuk.at  vt,  dysbaddu 
Eupathy,  ü'pâ.thî  n,  teimlad  da 
Eupepsy,    ü.pep'sî    n,    cydfenvad    neu 

dreuliad  da 
Euphonical,  ii.fon'i.kal  a,  perseiniol 
Euphony,    ü'fö.nì    n,    pereiddsain,   er- 

ddygan  [ogleddwynt 

Euroclydon,    ii.rok'li.dun    n,    dwyrein- 
Europe,  ü'r'üp  n,  Ewropa,  Ewrop 
European,  ur.ö.pi'an  a,  Ewropaidd:  », 

Ewropiad 
Euros,  ii'r'us  n,  dwyreinwynt   [weddiad 
Eurythmy.  ü'rith.mi   n.  iawndref'n.  cyd- 
Eutaxy.  ii'tak.si  n,  trefn  sefydledig 
Eutha'nasy,   ii'than.a.zi  n,  marwolaeth 

ddedwydd 
Eutrophy,  ü'trö.fî  n,  iawnfaethiad 
Evacuate,  i.vak'ii.at  r,  arloesi,  gwaghau, 

dyspyddu;  gadael  [arloe^iad 

Evacuation,  i.vak.ii.ii'shun  »,  gwaghâd, 
Evade,  i.viid'  vt,  cilio,  gochelyd;  nnvys- 

eirio  [ad 

Evagation,  î.vâ.gä'shun  »,gwib ;  crwydd 
E vacillation,    i.vaj.i.na'shun   n,   tyniad, 

dadweiniad  [difant 

Evanescencti,  ev.a.nes'ens  n,  diilanedd; 
Evanescent,     ev.a.nes'ent     a,     dirlanol, 

difanol,  dedwinol,  darfodol  [aidd 

Evangelical,  ev.an.jel'i.kal  a,  efengyl- 
Evangelism,    i.van'jel.izm    n.    efeiigyl- 

iaeth  [efengyles 

Evangelist,    i.van'jel.ist    n,   efen-yhvr; 
Evangelize,  i.van'jel.i'z  vt,  efengylu 
Evanid,  i.van'id  a,  gwanaidd,  diflanol, 

diflanus  [auweddu 

Evaporate,  î.vap'ö.rät  v,  mygdarthu, 
Evaporation,    i.vap.o.rii'shun    n,    myg- 

darthiad  [mwyseiriad 

Evasion,  i.va'zhun  n.  cvfrwys  ochehad, 
108 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       EXA 


Evasive,  i.vii'siv  o,  gochelus,  cyfrwys 

Eve,  iv  n,  min  nos,  noswyl,  nos  o  flaen 

gwyl.     On  the  eve  of  departure,  ar 

iynediad,  ar  fin  mynediad 

Even,  i'vn  a,  gwastad,  cydwastad,  gwas- 

tadlyfn ;  llyfn ;  cyfartal,  gogymmaint ; 

tawel:    ad,   hyd   yn  oed;   yn  ddiau, 

sef;   yn  yr  un  modd.      To  he   even 

with  a  person,  talu'r  pwyth  i  un.     To 

make  even,  gwastatäu,  gwastadu 

Evening,  i'vn.ing,  Even,   i'vn  n,  pryd- 

nawn,  min  nos,  yr  hwyr,  ucher,  ech- 

wydd,     godechwydd,    diwedd  -  dyad, 

diwedydd.       Evening  -  prayer,  pryd- 

nawnol  weddi,  gosper  [dra;  tawel wch 

Evenness,  î'vn.es  n,  cyiartaledd,  llyfn- 

Event,  i.vent'  n,  dygwyddiad;  canlyn- 

iad,  diwedd.  At  all  events,  beth  bynag 

Eventerate,  i.ven'tur.iit  vt,  rhwygo  neu 

agor  y  bol  [pwysig 

Eventful,  i.vent'fvvl  a,  dwysganlyniadol. 

Eventide,  i'vn.t'id  n,  ueherddaw,  pryd- 

•  nawn  [yllio;  chwilio  alìan 

Eventuate,  i.ven'tUat  vt,  nithio,  gwynt- 

Eventual,   i.ven'tshiual    a,   dygwyddol; 

canlyniadol 

Ever,  ev'ur  ad,  bob  amser,  yn  wastad, 

erioed,   byth,  yn    dragywydd.       For 

ever  and  ever,  byth  bythoedd,  yn  oes 

oesoedd 

Evergreen,  ev'ur.grin    a,  bythddeiliog, 

bythwyrdd:    n,    pren    neu    lysieuyn 

bythwyrdd    [didranc;  oesol:  n,  byth 

|  Everlasting,  ev.ur.las'ting  a,  tragwyddol, 

tragywyddol 

Everlastingness,     ev.ur.las'ting.nes     n, 

byth,  tragwyddolrwydd,  bytholrwydd 

Everlastingly,    ev.ur.las'ting.K    ad,   yn 

[      dragywydd,  byth  [bythfodol 

Everliving,    ev.ur.liv'ing     a,    anfarwol, 

Evermore,  ev.ur.mo'r'   ad,  yn  ddidawl, 

yn  ddidranc,  yn  oes  oesoedd 
Eversion,  i.vur'shun  n,  dadymchweliad 
Evert,  i.vurt'  vt,  dyinchwelyd;  didrefnu 
Every,  ev'ur.i  a,  pob.  Every  other  day, 
ì  bob  ail  ddydd 
Everybody,  ev'ur.i.bod.i  n,  pawb,  pob 
dyn,  pob  un  [pobpeth 

Everything,  ev'ur.i.thing  n,   pob  peth, 
Everywhere,  ev'ur.i.whe'r  ad,  ym  mhob 
!      lie.  ym  mhob  man  *  [olrhain 

Evestigate,  î.ves'tî.gät  vt,  chwilio  allan, 
Evict,  i.vikt'  vt,  diteddiannu,  difeddu 
Eviction,  i.vik'shun  n,  prawf ;  dyfarniad 
Endence,  ev'i.dens  n,  tyst,  tystiolaeth; 

eglurder :  vt,  tystio,  profi ;  amlygu 
Evident,  ev'i.dent  a,  amlwg,  goleu,  eglur 


Evil,  i'vl  (worse,  worst)  a,  drwg,  blin, 

drygionus,  anfad:  n,  drwg,  diygioni, 

niwed,     aflwydd,     anffawd;      abred. 

King's  evil,  clefyd  y  brenin,  manwyn. 

Evil-doer,  drwgweithredwr,  drygddyn 
Evilness,  i'vl.nes  n,  drygioni 
Evince,  i.vins'  vt,  arddangos;  profi 
Evincible,  i.vin'si.bl  a,  arddangosadwy 
Eviration,    ev.i.rii'shun    n,   anwrywiàd, 

anwriad;  dysbaddiad 
Eviscerate,  i.vis'ur.at  vt,  diberfeddu 
Evitable,  ev'i.ta.bl  a,  gocheladwy 
Evitate,  ev'i.tat  vt,  gochel,  cilio  rhag, 

dianc  rhag  [gwysiad  o 

Evocation,  ev.o.kii'shun  n,  galwad  allan, 
Evoke,  i.vok'  vt,  galw  ar,  ymbil,  gwysio 
Evolation,  ev.o.la'shun  n,  ehediad  ym- 

aith  [troellysgogiad 

Evolution,  ev.o.lu'shun  n,  dadblygiad; 
Evolve,    i.volv'    v,    dadblygu,    "egori; 

treiglo;  rhoddi  allan;  ymagor 
Evulgate,  i.vul'gat  vt,  cyhoeddi 
Evulsion,  i.vul'shun  n,  tyniad  allan,  di- 

wreiddiad 
Ewe,   ü  n,   dafad;  mamog.     A  young 

ewe,  hespin,  dafadan.     An  ewe  with 

young,  mamogiad 
Ewer,  ü'ûr  n,  dyfrlestr,  ystên 
Es-,  E-,  Ef-  px,  allan,  o 
Exacerbation,  eg.zas.ur.ba'shun  «,gerw- 

inder,  uchder  clefyd 
Exact,    eg.zakt'   a,   manwl,    cywraint, 

cryno;  llym;   cywir:   vt,  mynu,  dn- 

geisio,  trawsfynu,  gormesu 
Exaction,    eg .  zak '  shun    n,    cribddail, 

gorthrymdreth,  gormes 
Exactness,    eg.zakt'nes    n,    cywirdeb, 

cywreinrwydd,  manyldra  [trymhau 
Exaggerate,  eg.zaj'ur.at  vt,  mwyhau, 
Exaggeration,  eg.zaj.u.ra'shun  n,  ych- 

wanegiad,  helaethiad,  mwynhâd 
Exalt,  eg.zolt'  vt,  mawrhau,  mawrvgu, 

dyrchafu  [dyrchafiad 

Exaltation,  eg.zol.ta'shun  n,  arwyrain; 
Examination,  eg.zam.lna'shun  n,  ym- 

holiad,  chwiliad,  ymofyniad,  profiad; 

prawf  [profi,  chwilio 

Examine,  eg.zam'in  vt,  holi,  arholi, 
Examiner,  eg.zam'in.ur  n,  holydd,  ar- 

holwr,  chwiliwr  [llun 

Example,  eg.zam'pl  n,  enghraifft,  cyn- 
Exanimate,  eg.zan'i.mat  a,  dienaid,  di- 

fywyd,   diysbryd:    vt,  dieneidio;   di- 

galoni  [iad;  digalondid 

Exanimation,  eg.zan.i.ma'shun  n,  treng- 
Exarch,  eks'ark  n,  rhaglaw,  llywydd; 

cenadwr 

109 


EXI    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut.  t\v=too,  tẃk=took; 


Exarchate,  eks'fir.kat  n,  rhaglawiaeth 
Exasperate,     eg.zas'pur.iit    vt,    cyffroi, 

chwerjsvi,  llidio,  cythruddo  [ddigiad 
Exasperation,  eg.zas.pu.rii'shun  n,  gor- 
Exauetorate,  eg.zok'to.rat  vt,  difuddio  o 

blwyf  [troednoeth 

Excalceated,  eks.kal'sln.at.ed  a,  diesgid. 
Excandescence,  eks.kan.des'ens  n,  poeth- 

ni,  gwres;  gwylltincb 
Excarnate,    eks'kar.nat,    Excarnificate. 

eks.kar.nif'i.kat  vt,  dignawdio;   cig- 

yddio  [cloddio 

Excavate,  eks'ka.viit  vt,  cafnu,  ceudyllu. 
Excavation,  eks.ka.vii'shun  n,  tirdoriad, 

tirgloddiad  [myned  tu  hwnt  i 

Exceed,  ek.sîd'  vt,  rhagori,  blaenori, 
Exceeding,    ek.si'ding   a,    yn  rhagori; 

rhagorol ;  dirfawr  iawn  [ben 

Exceedingly,  ek.si'ding.li  ad,  tra,  dros 
Excel,  ek.sel'v,  blaenori,  rhagori ;  trechu 
Excellence,    ek'sel.ens   n,    rhagoriaeth. 

ardderchogrwydd,  godidogrwydd,  en- 

wogrwydd;  urddas 
Excellent,   ek'sel.ent  a,  rhagorol;   od; 

godidog;  gwiw;  ardderchog 
Except,  ek.sept'  pr,   eithr,  oddi  eithr. 

ond,  onid,  namyn,  heb  law,  oddi  gerth : 

c,  oddi  eithr;  oni,  onid,  oni  bai;    pe 

na,  os  na,  pe  nad,  os  nad:  v,  eithro, 

llysu,  gadael  allan ;  gwrthddadleu 
Exception,    ek.  sen 'shun    n,    eithriad, 

eithrad,  gwrthddadl,  nam,  ardroad 
Exceptionable,  ek.sep'skun.a.bl  a,  eithr- 

adwy,  gwrthodadwy 
Exceptious,  ek.sep'shus  a,  hyfeiol,  cecrus 
Exceptive,  ek.sep  tiva,llysiannol,  eithriol 
Excern,  ek.surn  vt,  hidìo  allan,  gwasgu 

allan  [lloffiad;  detholiad 

Excerption,  ek.surp'shun  n,  pigiad, 
Excess,  ek.ses'  n,  gormodedd,  anghym- 

medroldeb,  rhysedd 
Excessive,  ek.ses'iv  a,   gormodol,  rhy, 

dirfawr.  Excessively  large,  tra  mawr 
Exchange,  eks.tshiinj'  n,  newidwriactli, 

cyfnewitty :  vt,  cyfnewid,  newid 
Exchequer,    eks.tshek'ur    n,  sylltty,  y 

trysorlys;  argedlys  [adwy 

Excisable,  ek.s'i'za.bl  a,  tolladwy,  treth- 
Excise,  ek.s'iz'  n,  toll,  cyllid,  treth:  vt, 

gosod  toll.     Exciseman,  tollydd,  cyll- 

idwr  [myn;  dinystriad 

Excision,  ek.sizh'un  n,  trychiad,  cym- 
Excite,  ek.sit'^cynhyrfu,  annog,  cyffroi 
Excitement,  ek.sit'ment  n,  cyffroad.  an- 

nogaeth,  annosiad,  cynhyrriad 
Exclaim,    eks.kliim'    vt,    crochlefain, 

gwaeddi,  bloeddio;  wfftio 


Exclamation,   eks.kla.ma'shun  n,  ban- 

llef,  cri ;  rhyfeddeb.    Note  of  exclama- 
tion, rhyfeddnod  (  !  )  [leisiol 
Exclamatory,  eks.klam'a.tur.i  a,  croch- 
Exclude,  eks.kliid'  vt,  cau  allan,  bwrw 

allan ;  gwrthod,  gwahardd 
Exclusion,  eks.klii'zhun  n,  gwrthodiad. 

llysiant  [duol,  didol 

Exclusive,  eks.klii'siv  a,  Uysiannol.  neill- 
Excogitate,    eks.koj'i.tat    vt,    dyfeirio; 

cael  allan  [dychymmyg 

Excogitation,  eks.koj.i.ta'shun  n,  dyfais, 
Excommunicate,    eKs.ku.mii'ni.ka't    vt, 

esgymmuno  [shun  n,  esgymmundod 
Excommunication,  eks .  ku .  mii .  ni .  kii'- 
Excoriate,    eks.ko'r'i.at    vt,    digroeni, 

blingo,  dirisglo;  pilio  [iad 

Excoriation,  eks.ko  r.î  ä'shunra.  digroen- 
Excorticate,  eks.kor'ti.kiit  vt,  dirisglo 
Excrete,  eks'krit  vt,  hochi,  hochboeri 
Excrement,  eks'kri.ment  ?i,ysgarth.  torn 
Excremental,  eks.kri.men'tal  a,  ysgarth- 

ol,  tomol  [atwf,  oddi',  hwrwg 

Excrescence,  eks.kres'ens  n,  gorthwfiad, 
Excretion,  eks.kri'shun  n,  ysgarthiad, 

ymgarthiad  [krftur.i  a,  arloesol 

Excretive,  eks.kri'tiv,   Excretory,  eks- 
Excruciate,  eks.krw'shi.at  vt,  arteithio, 

dirboeni  [gusodi 

Exculpate,    eks.kul'plit    vt,  difeio,   es- 
Exeulpation,  eks.kul.pa'shun  ?i,  difeiad, 

digyhuddiad,  esgus     [daith;  gwibiad 
Excursion,    eks.kur'shun    n,    gwibym- 
Excursive,  eks.kur'siv  a,  gwibdeithiol 
Excusable,  eks.kii'sa.bl  a,  esgusadwy, 

maddeuadwy  [diheurol 

Excusatory,   eks.kii'za.tur.i  a,  esgusol, 
Excuse,  eks.kiis'  n,  esgus,  esgusawd, 

diheurad.  Without  excuse,  diesgus 
Excuse,  eks.kiiz'  vt,  esgusodi;  diheuro 
Execrable,  eks'i.kra.bl  a,  adgas,  mellt- 

igedig,  ysgeler  [ffieiddio 

Execrate, eks'i.krat  vt,  melltithio,  rhegu, 
Execration,  eks.i.kra'shun  n,  melltith, 

rhegfa,  rheg ;  ffieiddiad 
Execute,  eks'i.kiit  vt,  cyflawnu,  cwblhau ; 

dienyddio.      To  execute  judgement 

gwneuthur  barn 
Execution,  eks.j.kii'shun  n,  cyflawniad, 

dienyddiad  [dienyddwr 

Executioner,  eks.i.ku'shur^ur  n,  crogwr: 
Executive,    eks.ek'ii.tiv    a,   gweithred- 

iadol;  llywiol  [weinydd 

Executor,     eks.ek'ii.tur    n,     cymmyn- 
Executrix,   eks.ek'u.triks  «,  cymmyn-1 

weinyddes  [  iad     J 

Exigesis,  eks.i.ji'sis  n,  eglurhâd,  esoon-f- 1 
110 


ore;  liite,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       EXP 


Exegetical,  eks.î.jetfî.kal  a,  eglurhaol 
Exemplar,  eg.zem'plur  re,enghraifft,  cyn- 

llun,  deongliad  [enghreifftiol 

Exemplary,  eg'zem.plur.i  a,  dilymviw. 
Exemplification,  eg.zrm.pli.f  i.kii'shun  re, 

arddangosiad,  cynddefwad;  eglurhâd 
Exemplify,  eg.zem'pli.fi  vt,  egluro,  ad- 
\    ysgrifenu,  dangos 

•Exempt,  eg.zemt'ri,  rhyddhau,  dirwymo, 
j     esgusodi:  a,  rhydd,  esgusodol 
Exemption,  eg.zem'shun    re,  trwydded. 
f    rhyddfraint 

Exenterate,  eks.en'tur.at  vt,  diberfeddu 
Exequies,  eks'i.kwiz  re,  arwyliant,  arwyl 
lExercent,  eg.zur'sent  a,  arferiaethol,  yn 

ymarfer  â 
lExercise,  eks'ur.s'iz  re,  ymarferiad,  gor- 

chwyl,  gwaith,  llafur,  golafur;  ym- 
I    arial,     ymysgwyd;     ymdrechwaith ; 

dognwaith :  v,  arfern,  ymarfer,  profi, 
i    trin  [arferiad 

Exercitation,  eg.zur.si.ta'shun  re,  ym- 
Exert,  eg.zurt'  vt,  ymegn'io,  ymdrechn. 

ymorchestu.     To  exert   an  influence 

on,  efleithio  ar  [egni'ad,  ymdrech 

Exertion,  eg.zur'shun  re,  ymroddiad,  ym- 
Exesion,  eg.zi'zhun  re,  bwytâd  trwodd, 

treiddiad  [ferwad,  crychias 

Exestuation,  eg.zes.tshu.a'shun  re,  go- 
Exfoliate,  eks.foli.at    vi,  deilio  allan; 

delltenu,  pilio 
Exhalation,     eks.ha.la'shun     re,    myg- 
i|    darthiad;  ager,  tawch  [darthu 

Exhale,  eg.zal'  v,  anadlu  allan;  myg- 
Exhaust,  eg.zost'  vt,  gwaghau,  gwan- 
1    hau;  dyhyspyddu  [gwanhâd 

Exhaustion,   eg.zos'tshun  re,  gwaghâd, 
•Exhaustless,  eg.zost'les  a,  anhyspydd- 
1    adwy,  anhyspydd,  didrai 
Exhibit,   eg.zib'it  vt,  dangos,  darlunio, 
;.    gosod  alian,  darddangos,  arddangos 
Exhibition,  eg.zi.bish'un  re,  arddangos- 
i    iad;  heiddwobr  i  ysgolheigion 
Exhibitioner,  eg.zi.bish'un.ur  re,  ysgol- 

haig,  gwobrwyedig  [bywiogi 

Exhilarate,  eg.zil'ur.at  vt,  Horn,  sirioli, 
Exhort,   eg.zort'    vt,    cynghori,   annog, 

cymhell  [annogaeth;  rhybudd 

Exhortation,  eks.hor.ta'shun  re,  cynghor, 
Exhortative,  eg.zor'ta.tiv,  Exhortatory, 

eg.zor'ta.tur.i  a,  annogaethol 
Exhumation,    eks.hii.ma'shun  re,  sym- 
;    mud  iad  o'r  bedd,  dadgladdiad 
Exigence,  eks'i.jens  n,  angen,  gofyniad; 
,    achos  [henrhaid;  dirach'os 

Exigent,  eks'i.jent  re,  dirangen;  ang- 
Exiguous,  eg.zig'ii.us  a,  bychan,  eiddil 


Exile,  eks'i'l  re,  alltud ;  alltudes ;  alltud- 

aeth,  alltudedd,  henvriaeth,  deoliad: 

vi,  alltudo,  alfrvladu,  deol,  difroi 
Exilement,  eg.ziTment  re,  alltudaeth 
Exility,  eg.zil'i.ti  re,  eiddihvch,  meinder 
Exinanition,  eg.zin.a.nisn'un  re,  gwag- 

hâd;  diddymiad  [bod  yn  fyw 

Exist,   eg.zist'    vi,    bod,  hanfodi,  byw, 
Existence,  eg.zis'tens  re,  bod,  bodoliaeth, 

hanfod  [mewn  bod 

Existent,  eg.zis'tent  a,  bodol,  hanfodol, 
Exit,  eks'it  re,  mynediad  allan;   yma- 

dawiad;    marwoìaeth.    He  made  his 

exit,  aeth  allan  [ymadawiad 

Exodus,   eks'o.dus,  Exody,   eks'o.di   re, 
Exogenous,  eks.oj'i.nus   a,  elltyfol,  es- 

tyfol;  alltwf  _  "  [tyflys 

Exogens,    eks'b'.jenz    np,  estyfion,    es- 
Exomphalos,    eg.zom'fa.lus    re,    bogeil- 

rwyg,  toriad  llengig 
Exonerate,  eg.zon'ur.at  vt,  esmwythäu, 

difeichio  [iad,  dadlwythiad 

Exoneration,  eg.zon.u.ra'shun  re,  difeich- 
Exoptable,  eg.zop'ta.bl  a,  dymunol 
Exorable,   eks'o.ra.bl  a,  cymmodadwy, 

hyblyg,  hynaws  [medroldeb 

Exorbitance,  eg.zorTn.tans  re,  anghym- 
Exorbitant,    eg.zor'bi.tant    a,    anwedd, 

gormodol.   Exorbitant  price,  crogbrys 
Exorbitate,  eg.zor'bi.tat  vi,  drawswyro, 

diarfforddi  [eddu 

Exorcise,  eks'or.si'z  vt,  tyngedu,  cyfar- 
Exorcism,  eks'or.sizm  re,  swyngyfaredd, 

tyngediaeth  [swynwr 

Exorcist,     eks'or.sist     re,      tyngedydd, 
Exordium,  eg.zor'di.um  re,  rhagdraeth, 

rhagymadrodd,  rhaglith    [addurniad 
Exornation,   eks.or.na'shun  re,  addurn; 
Exortive,  eg.zor'tiv  a,  dwyreiniol,  cyfodol 
Exosseous,  eg.zosh'us  a,  diesgyrn 
Exotic,  eg.zot'ik  a,  dyeithrol,  estronol, 

pellenig :  re,  peth  tramor 
Expand,  eks.pand'  v,  taenu,  lledu ;  ym- 

ledu,  ymagor ;  darledu ;  dadblygu 
Expanse,  eks.pans'  re,  eangder;  ymlediad 
Expansion,  eks.pan'shun  re,  taeniad,  taen, 

eangiad,  Uediad,  chwyddiant 
Expansive,  eks.pan'siv  a,  ymdaenol,  vm- 

ledol  [ymledu 

Expatiate,  eks.pä'shî.ät  vi,  ymhelaethu , 
Expatriate,    eks.pa'tri.at    vt,   allwladu, 

alltudio,  difroi 
Expatriot,  eks.pä'trî,ut  re,  anghywleid- 

iad;  alltud  [ediych  am 

Expect,    eks.pekt'    vt,    dysgwyl,    aros, 
Expectancy,  eks.pek'tan.si  re,  dysgwyl- 

iad ;  etifeddiaeth  ddysgwyliedig 


EXP   path,  fat,  ere,  mot,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Expectant,  eks.pek'tant  a,  dysgwylgar : 

n,  dysgwyliwr  [iad;  ymarosiad 

Expectation,  eks.pek.tii'shun  n,  dysgwyl- 
Expectorant,    eks.pek'to.rant    a,   poer- 

garthol 
Expectorate,    eks.pek'to.rat    vt,    poeri, 

peswchboeri  [peswchboeriad 

Expectoration,     eks.pek.to.ra'shun     n, 
Expedience,  eks.pi'di.ens    n,  cyfaddas- 

rwydd,  cymhwysder ;  lies 
Expedient,  ek.s.pi'di.ent  a,   addas,   cy- 

mhwys,    cyílëus;    llesol:    n,   dyfais, 

ffordd  addas 
Expedite,     eks'pi.dit     vt,      dirwystro. 

rhwyddhau,   prysuro:     a,  rhwyddol. 

parod,  ebrwydd 
Expedition,  eks.pi.dish'un  n,  prysuriad, 

cyrlyrnedd,  brys ;  kynt  filwraidd,  cad- 

gyrch,  ymgyrchiad  [cyflym,  esgud 
Expeditious,  eks.pi.dish'us  a,  ebrwydd, 
Expel,   eks.pel'  vt,   bwrw    allan,   gyru 

ymaith,  tarfu  [gwario,  treulio 

Expend,    eks.pend'     vt,    difa,    afradu; 
Expenditure,  elcs.pen'dî.tshü'r  n,  traul, 

cost;  treuliad 
Expense,  eks.pens'  n,  traul,  cost 
Expenseless,     eks.pens'les     a,    didraul. 

digost;  rhad  [costus;  drud 

Expensive,     eks.pen'siv     a,    treulfawr, 
Experience,     eks.pi'r'i.ens     n,     prawf, 

profiad ;  hirbrawf,  ymbrawf,  ymarfer- 

iad;  eyfarwyddyd :  vt,  profi;   teimlo, 

ymbrofi  [cyfa  rwydd 

Experienced,  eks.pi'r'i.enst  a,  profedig ; 
Experiment,    eks.per'i.ment    n,  prawf; 

cais,  cynnyg :  vi,  gwneuthur  prawf 
Experimental,  eks.per.i.men'tal  a,  prof- 

iadol  [hyddysg,  medrus,  bylaw 

Expert,  eks.purt'  a,  cyfarwydd,  hyfedr, 
Expertness,  eks.purt 'lies  ?i,  deheurwydd, 

deheuedd,  medrusrwydd  [dileadwy 
Expiable,  eks'pi.a.bl  a,  maddeuadwy. 
Expiate,  eks'pi.at  vt,  gwneyd  iawn;  dy- 

huddo  [mod;  iawniad 

Expiation,  eks.pUi'shun  n,  iawn;  cym- 
Expiatory,   eks  pî.â.tur.î    a,  dyhuddol, 

eymmodroddol 
Expiration,   eks.pi.rii'shun  n,   anadliad 

allan;  ymadawiad;  terfyniad 
Expire,  eks.pi'r'  v,  anadlu  allan;  trengu, 

darfod,  diweddu  [«'igor 

Explain,  oks.pllin'   vt  egluro,   deongli, 
Explanation,  eks.pla.na'snun  n,  eglur- 

hful,  amlygiad,  deongliad 
Explanatory,   eks. plan  â.tur.î  a,  eglur- 

baol,  amfygiadol  [diangenrhaid 

Expletive,  eks'pli.tiv  n,  gair  llanw,  gair 


Expletory,  eks'pll.tur.i  a,  cyflenwol,  yn 

llenwi  [deongladwy 

Explicable,  eks'pli.ka.bl  a,  egluradwy, 
Explicate,     eks'pli.kiit     vt,     dadblygu. 

dattod,  egluro 
Explication,     eks.pli.kii'shun     n,    dad- 

blygiad,  deongliad  [agoriadol 

Explicative,  eks'pli.ka.tiv  a,  eglurhaol 
Explicator,  eks'pli.ka.tur  n.  eglurhäwr 
Explicit,   eks.pbs'it    a,   amlwg,    eglur 

penodol,  manwl 
Explode,  eks.plod'  v,   ffrwydro;  hwtio 

gwrtbod  yn  ddirmygus.      The  theorj 

is  exploded,  mae'r  dyb  wedi  ei  dadbrof 
Exploit,   eks.plult'  n,   gorchest,  gwrol- 

waith,  gorcnestwaith 
Exploration,  eks.plo.rii'shun   n,  fforiad 

chwiliad  allan  [fforio,  olrhai) 

Explore,  eks.plo'r'  vt,  chwilio  allan 
Explosion,   eks.plo'zhun  n,  ffrwydriad 

ysgortiad;  ergyd  [ruthrc 

Explosive,  eks.plo'siv  a,  ysgortiol,  tan 
Export,  eks'po'rt  n,  nwydd  tramoredig 
Export,  eks.po'rt'  vt,  anfon  allan,  tros 

glwyddo,  allgludo  [iad,  mordrosia 
Exportation,  eks.po'r.ta  shun  n,  tramot 
Expose,  eks.poz'   vt,  amlygu,  dynoeth 

dangos  allan;  gwaradwyddo;  perygl 
Exposition,  eks.po.zish'un  n,  agoriad,  eg 

lurhâd,  deongliad;  seíÿllfa  [arnodyd 
Expositor,  eks.poz'i.tfir  n,  deonglm 
Expostulate,    eks.pos'tshu.liit    vi,   jm 

liwied,  ymddadleu,  ymresymu 
Expostulation,    eks.pos.tshu.lii'shun   i 

ymresymiad  [ymliwaid 

Expostulatory,  eks.pos'tshü.lâ.tur.î  i 
Exposure,    eks.po'zkur    n,   dynoethiai 

gwaradwyddiad  [deong 

Expound,  eks.pihvnd'  vt,  egluro,  egoi 
Expounder,  eks.pihvn'dur  n,  dconglyd 

lladmerydd,  eglurhiiwr 
Express,  eks.pres'  vt,  mynegu,  dywedy 

adrodd;    dadgan,  traethu;   darluni 

gwasgu   allan,   gwryfio:    a,  penodt 

eglur,  hvsbysol.  gwir:  «,  brysgenad 
Expressible,  eks.pres'i.bl  a,  traethadw; 

darluniadwy 
Expression,   eks.presh'un  n,  gair,  yn 

adrodd,   dywediad;    dull   ymadrod» 

gwasgiad  allan.     Expression  of  com 

tenance,  dull  gwynebpryd 
Expressive,  eks.pres'iv  a,  mynegol;  d«< 

luniadol;     dwysddywedol,     grymw 

cynnwysfawr 
Expressly,  eks.pres'li  ad,  wrth  ei  en» 

yn  benodol,  yn  eglur  [dadganii 

Expressure,  eks.presh'ûr  «,  myneg' 
112 


ôre;  läte,  line  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.     EXT 


Exprobrate,  eks'prö.brät  vt,  edliw,  ym- 

hw,  dannod  i,  wrTtio 
Exprobration,    eks.pro.bra'shun  n,  ed- 

liwiant,  dannodiaeth,  cyhuddiad  dir- 

mygus  [trosi 

Expropriate,  eks.pro'pri.iit  vt,  arallu; 
pacpugn,  eks.piin'  vt,  gorthrechu,  gorch- 

tygu,  goresgyn ;  tarfu 
pxpugnable,  eks.pug'na.bl  a,  goresgyn- 

adwy,  ennilladwy      [fygiad,  trechiad 
.Expugnation,  eks.pug.na  shun  n,  gorch- 
■  Expugner,  eks.pii'niir  n,  gorthrechwr 
Expulsion,  eks.pul'shun  n,  tarfiad ;  troad 

neu  fwriad  allan,  gyriad  ymaith 
Expulsive,  eks.pul'siv  a,  a  yro  allan 
Expunction,  eks.pungk'shun  n,  dilead, 

tyniad  ymaith  [allan 

Expunge,  eks.punj'  vt,  dilëu;  croesi 
Expurgate,  eks.pur  gät  vt,  carthu ;  puro, 
i    glanbau  [puredigaeth 

Expurgation,  eks.pur.ga'shun  ra,glanhâd, 
Expurgatory,     eks.pur 'gâ.tur.î    a,    ys- 

gar t hoi,  glanwei thiol 
Exquisite,  eks'kwi.zit  a,  rkagorol,  od 

iaeth,  godidog,  dethol;  perffaith,  eithaf 
Exquisiteuess,  eks'kwi.zit.nes  n,  man- 
i  ylrwydd,  cywreinrwydd,  destlusrwydd 
Exsanguious,  ek.sang'gwi.us  a,  diwaed 
Exsibilate,    ek.sib'i.lat    vt,    hysio  neu 

hwtio  ymaith 
Exsiceant,  ek.sik'ant  a,  sychaidd 
Exsiccate,  ek.sik'at  vt,  sychu,  dysychu 
Exsuccous,  ek.suk'us  a,  sychlyd,  disudd 
Exsuction,  ek.suk'shun  n,  sugniad  allan 
Exsudation,  ek.sii.da'shun  n,  chwysiad, 
Exsude,  ek.siid'  v,  chwysu       [dyhidlad 
Exsuscitate,  ek.sus'i.tat  vt,dihxmo,  cyfl'roi 
Extancy,  eks'tan.si  n,  bodoldeb 
Extant,  eks'tant  a,  yn  bod,  mewn  bod, 
|Extasy,  eks'ta.si. — Ecstasy       [i'w  gael 
Extemporaneous,  eks .  tem .  pö .  rä'nî .  us, 
r    Extemporary,  eks.tem'po.rur.i  a,  di- 
|    ragfyfyr,  disyfyd 

Extempore,  eks.tem'po.ri  ad,  heb  iyfyr- 
;    dod,  yn  ddifyfyr,  yn  ddiattreg 
lExtemporize,  eks.tem'po.r'iz  vi,  llafaru 

yn  ddiragfyfyr  [eangu,  arledu 

Extend,  eks.tend'  v,  estyn,  cyrhaedd, 
Extensible,  eks.ten'si.bl  a,  estynadwy, 
j    lledadwy  [lediad,  eangiad 

Extension,  eks.ten'shun  n,  estyniad,  ar- 
iExtensive,  exs.ten'siv  a,  eang,  helaeth, 

maith  [haeddiad,  eangder 

Extensiveness,  eks.ten'siv.nes  n,  amgyr- 
•Extent,  eks.tent'  n,  cyrhaedd,  helaeth- 
^  der,  maint  [gafnhau 

Extenuate,  eks.ten'ii.at  vt,  Ueihau,  ys- 


Extenuation,  eks.ten.ii.a'shun  n,  lleihâd ; 

esgusodiad,  goguddiad 
Exterior,    eks.ti'r'i.ur   a,  allanol,   oddi 

allan,  o  faes :  n,  tu  faes,  ymddangosiad 

allanol 
Exterminate,    eks.tur'mi.nat   vt,   llwyr 

ddyfetha,  divvreiddio  [wreiddiad 

Extennination,  eks.tur.mi.na'shun  n,  di- 
External,    eks.tur'nal    o,    nesaf   allan, 

allanol,  o'r  tu  allan 
Externals,  ex.tur'nalz  np,  allanohon 
Extersion,  eks.tur'shun  n,  dilead,  rhwb- 

iad  ymaith 
Extil,  eks.til'  vi,  dyhidlo  neu  ddysdyllu  o 
Extillation,  eks.ti.La'shun  n,  dyhidliad 
Extinct,  eks.tingkt  a,  diffoddedig ;  wedi 

darfod,  difanedig 
Extinction,  eks.tingk'shun  n,  diflfoddiad; 

llwyr  ddyfethiad ;  dilead 
Extinguish,  eks.ting'gwish  vt,  difFodd; 

diddymu,  dilëu;  llwyr  ddifa 
Extinguishable,    eks.ting'gwish.a.bl   a, 

diffoddadwy  [ffoddvr 

Extinguisher,  eks.ting'gwish.ur  n,  di- 
Extirpate,  ex.tur'pat  vt,  diwreiddio ;  di- 

nystrio  [iad;  distrywiad 

Extirpation,  eks.tur.pa'shun  n,  diwreidd- 
Extol,  eks.tol'  vt,  mawrygu,  dyrchafu, 

arwyrain,  canmol,  clodfori  [ddeilaidd 
Extorsive,  eks.tor'siv  o,  treisiol,  crib- 
Extort,  eks.tort'  vt,  cribddeilio,  edwica, 

gwasgu  [gorthrymiant 

Extortion,  eks.tor'shun  n,  cribddail, 
Extortionate,  eks.tor'shun.at  a,  treisiol 
Extortioner,  eks.tor'shun.ur  n,  cribddeil- 

iwr,  gorthrymwr,  gormeswr 
Extra-  px,  allan  o,  tu  hwnt  i 
Extract,  eks.trakt'  vt,  dethol,  gwasgu, 

tynu  neu  bigo  allan 
Extract,  eks'trakt  n,  detholiad,  dewis- 

ran,   sylweddran.      Extracts,  pigion, 

dewision,  dyfyniadau 
Extraction,  eks.trak'shun  ?i,tyniad  allan ; 

gwelygordd,   bonedd,   cyfF.      Of   low 

extraction,  lledryw.     Of  high  extrac- 
tion, diledryw,  boneddig 
Extractor,  eks.trak'tur  n,  tyniedydd 
Extrajudicial,  eks.tra.ju.dish'al  a,  allan 

o  reol  cyfraith,  afreolaidd 
Extramission,  eks.tra.mish'un  n,  anfon- 

iad  allan  [bydol 

Extramundane,  eks.tra.mun'dan  a,  tra- 
Extraneous,  eks.tra'ni.us  a,  estronaidd, 

arallaidd,    allanol,   diberthynas,   am- 

mherthynol,  dyeithr 
Extraordinary,  eks.trôr'dî.nur.î  a,hynod, 

anghyüredin,  od,  odiaeth,  anarferol 
113 


FAC    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Extraparochial,  eks.trâ.pà.rü'kî.al  a,am- 

mhlwyfol,  allan  o'r  plwyf 
Extravagance,  eks.trav'a.gans  n.  afrad, 

gwastraff,  gormodedd,  difrodaeth,  af- 

radlonedd;  afresymoldeb 
Extravagant,  eks.travTi.gant  a,  gormod, 

gwastraffus,  difrodus,  didrefn,  afres- 

ymol;  afradlawn,  treulgar,  treulfawr 
Extravagate,  eks.trav'a.gat  vi,  ynfyd- 

siarad,  ffladru  [o'i  briod  lestr 

Extravasated,  eks.trav'a.sa.ted  a,  allan 
Extravenate,    eks .  trâ . vî  'nät    a,    wedi 

tarddu  o'r  gwytk'ienau  [allan 

Extraversion,  eks.tra.vur'shun  n,  tafliad 
Extreme,  eks.trim'  n,  eitkafedd,  terfyn, 

ynod  pellaf :  a,  eithaf, pellaf,  diweddaf; 

dirfawr,  rhyfawr,  gor-,  tra-.    Extreme 

heaviness,  trathrymder.  Extreme  age, 

gorhenaint  [ddirfawr,  tra,  gor- 

Extremely,  eks.trim  li  ad,  dros  ben,  yn 
Extremity,  eks.trem'i.ti  n,   pen  pellaf, 

eithaf,  cwr  eithaf,  cyfyngder,  gwasgfa ; 

enbydrwydd  [ddyrysu;  dadfaglu 
Extricate,  eks'tri.kat  vt,  rhyddhau ;  di- 
Extrication,  eks.tri.ka'shun  n,  diddyrys- 

iad,  dirwydiad  [allanol 

Extrinsic,   eks.trin'sik  a,   ammhriodol, 
Extrude,  eks.trwd'  vt,  gwthio  ymaith ; 

bwrw  allan  [ymaith 

Extrusion,    eks.trw'shun    n,    gwthiad 
Extuberance,     eks.tii'bur.ans    n,    oddf, 

hwnvg,  twddf  [chwyddiad 

Extumescence,  eks.tu.mes'ens  »,cb  wydd, 
Exuberance,  eg.zii'bur.ans  n,  arddigon- 

edd;  gordyfiant  [gormodol 

Exuberant,    eg.zii'bur.ant    a,   rhylawn, 
Exuberate,    eg.zu'bur.at    vi,    gorlenwi, 

gorlifo,  rhylenwi 
Exuccous,  eic.suk'us. — Exsuccous 
Exude,  ek.siid'. — Exsude 
Exulcerate,    eg .  zul'sur.at    vi,    gwelib, 

Uynori  [i'ad,  crawniad 

Exulceration,  eg.zul.su.ra  shun  n,  gwel- 
Exult,  eg.zult'  vi,  gorfoleddu,  llawen- 

ychu,  ymffrostio 
Exultation,  eg.zul.ta'shun  n,  gorfoledd, 

gorhoen,  ymorfoleddiad,  ymfl'rost 
Exundation,  eks.mi.dii'shun  n,  gorllif, 

llifeiriaut 
Exuperance,  ek.sii'pur.ans  n,  traph^vys 
Exustion,  eg.zus'tsnun  n,  Uosgiad,  try- 

1«  .SLTl.l'l 

Exuviae,  eg.zii' vî.î  njp,  crwyn  a  fwrir 

f^yas,  i'as  n,  hebog  ìeuanc 

Eye,  i"  n,  llygad;  golwg,  trem,  gwekd; 
blagnryn;  rliwylí;  nytiiaidogoed  ieir: 
of,  llygadu,  tremio,  edrych,  gvvylio. 


Eye-ball,  camvyll  y  llygad.  Eye- 
brow, ael  y  llygad.  Eye-drop,  deigryn. 
Eye  -  glass,    drychwydr      Eye  -  lash, 


brow,  ael  y  llygad.  Eye-drop,  deigryn. 
Eye  -  glass,  drychwydr  Eye  -  lash, 
blew  yr  amrant.     Eye-lid,  ainrant, 


caead  llygad.  Eye-service,  golwg- 
wasanaeth.  Eye-shot,  cipolwg,  trem- 
yn.  Eye-sight,  golwg.  Eye-sore, 
peth  cas  i'r  golwg.  Eye-string,  g'iau'r 
llygad.  Black-eyed,  Uygad-ddu, 
llygeittu.  Blear-eyed,  Uygadwlyb. 
Blue-eyed,  llygadlas.  Evil-eyed,  eidd- 
igus.  Goggle-eyed,  llygadfawr.  Moon- 
eyed,  cibddall.  One-eyed,  unllygeidiog. 
Squint-eyed, llygadgam.llygad-draws. 
Wall-eyed,  llygadfiith.  To  cast  sheep's 
eyes,  edrych  ar  \vyr:  ar  un 
Eyeless,  Y'les  a,  dilygad,  dall 
Eyelet,  Y'let,  Eyelet-hole,  'i'let.hül  n,  olp, 

olpai,  twll  olpai 
Eyeot,  i"ot  n,  ynysan,  ynysig    [cylchlys 
Eyre,    ê'r  n,   Dys   barnwr    ymdeithiol, 
Eyry,  í'r'î  n,  nythle  adar  ysglyfgar 


Fabaceous,  f  â.bä'shus  a,  o  natur  ffaen. 

ffäenaidd 

Fable,  f  ii'bl  n,  ffugchwedl,  rhith  banes. 

dammeg,  ffugeb;    ifalsedd:    v,   ffug- 

lunio,  ffugio,  chwedlu    [waith,  cydwt 

Fabric,  fii'brik  n,  adail,  adeilad,  adeil- 

Fabricate,  fab'ri.kat  vt,  adeilo;   llunio. 

ffui-fio,  gwneuthur ;  llyfelu ;  ffugio 
Fabrication,  fab.ri.ka'shun  n,    adeilad- 

iad,  gwneuthuriad ;  anwiredd 
Fabulist,  fab'ii.list  n,  chwedlydd,  dam- 

megwr,  chwedleuydd 
Fabulous,    fab'ii.lus  a,   dychymmygol 
ffugiol,  disail  [rwydi 

Fabulousness,  fab'ii.lus.nes  n,  ffugidJ 
Facade.  í'â.säd'  n,  gwyneb  adeiliad 
Fate,  fas  11,  gwyneb,  gwynebpryd,  arfl 
wyneb :  v,  wynebu,  gwynebu,  gwrth  f  j 
wynebu.      Bare-faced,      digywilyddiH 
Double-faced,  deuwynebog,  rhagrithH 
iol.      Pale-face,   wyneblwyd,   piglafj   I 
gweblas.     Shame-faced,   cywilyddnaH 
A  wry  face,  gwep.     Facing  a  persorftl 
gyferbyn   ag   un.      To   make  facetH 
gwepio 
Facet,  fas'et  n,  arwyneb  bychan 
Facetious,  f  a.sî'shus  a,  cellweirus,  arai*j 
arabeddus,  digrif         [edd,  digrifwcH 
Facetiouanesa,    fà.si'shus.nes    n,  arailj 
Facial,    fä'shal    a,    gwynebol.     Faciill 
angle,  ongl  a  ffiu-fir  gan  linellau  o     I 
clust  i'r  genau,  ac  o'r  genau  i'r  take     I 
114 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       FAL 


Facile,  fas'il  a,  hawdd,  rhwydd,  hyblyg. 

hydyn  [rwyddo 

Facilitate,  f  â.sil'î.tät  vt,  rhwyddhau,  hy- 
Facihty,  f  â.sil'î.tî  n,  hwylusdod,  rhwydd- 

ineb,  rhwydded  [fad,  diried 

Facinorous,  fâ.sin'ö.rus  a,  ysgeler,  an- 
Fact,  fakt  n,  gweithred ;  ffaith.     In  fact, 

mewn  gwirionedd 
Faction,  fak'shnn  n,  plaid,  ymblaid,  ter- 

fysgblaid  [bleidgar 

Factious,  fak'shus  a,  terfysgus,  ym- 
Factitious,  fak.tish'us  a,  gwneuthuredig 
Factor,   fak'tur   n,  goruchwylydd,  dir- 

pnvy,  rhyngfaelydd  [dros  arall 

Factorage,  fak'tur.aj  n,  marchnadaeth 
Factorship,   fak'tur.ship  n,  goruchwyl- 

iaeth,  marchnadaeth  dros  arall 
Factory,   fak'tur.i    n,   gweithfa;  trigle 

neu    gymdeithas    masnachwyr    dir- 

prwyol  [gwaith 

Factotum,  fak.to'tum  n,  gwas  pob 
Faculty,    fak'ul.ti    n,    medr,  galluedd, 

braint ;  cynneddf ;  y  gymdeithas  fedd- 

ygol,  y  meddygon 
fecundity,   fa.kun'dtti  «,  hyawdledd, 

firaethineb  [siarad 

Faddle,  fad'l  vi,  ofera,  ffwdanu,  ofer- 
Fade,  fäd  v,  edwi,  difanu,  diflanu,  di- 

hoeni;  gwywo.     Apt  to  fade,  diflan- 
;    adwy.     Never-fading,  anniflanol 
Fady,  í  a'dî  a,  dhian,  gwywedig,  edwin 
iFseces,  fi'siz  n,  ysgarthion 
Fag,  fag  v,  baeddu,  euro ;  ymflino,  llesg- 
:    äu.      Fag-end,  gobed  brethyn,  y  pen 

gwaethaf 
Fagot,  fag'ut  n,  ffagod,  ifasgell,  cedysen, 

cidysen :  vt,  ffagodi,  cydrwymo,  cidysio 
!Fail.  tal  vi,  ffaelu,  methu,  dirrygio,  pallu; 
r  tori  i  fyny.  Never-failing,  diball 
Failure,  fä'lü'r  n,  ffaeliad,  methiant,  pall, 
i  gwalliad,  diifyg,  bai ;  toriad 
,'Fain,  fan  a,  awyddus,  chwannog,  ewyll- 
;  ysgar:  ad,  jn  chwannog,  tan  orfod. 
>  1  fain  would,  chwennychwn,  da  fyddai 
'   genyf,  dymunwn 

Famt,  fänt  a,  egwan,  methedig,  llwfr; 
■  aneglur:  vi,  llesmeirio,  llewygu; 
'  llesgäu  [1yd 

Faintish,  f  iin'tish  a,  gwanllyd,  gwanych- 
,?aintness,  f  änt'nes  n,  gwendid,  Uesgedd, 

nychdod;  llyfi-der,  llyfrdra 
dainty,  f än'tî  a,  llesmeiriol,  llwfr,  egwan 
7air,  fê'r  n,  ifair;  y  rhyw  fenywaidd: 

a,  teg,  glân,  prydferth,  telaid,  mwyn- 
1  aidd;  gloew,  claer;  cyfiawn,  didwyll. 

Fair  or  foul,  teg  neu  annheg 
paring,  fê'r'ing  n,  ífeh-yn.  rhòdd  o  ffair 


Fairness,  fê'r'nes  n,  tegweh,  glendid; 

uniondeb,  cyfiawnder 
Fairy,  f  ê'r'î  n,  ellyll,  anysbryd :  a,  per- 
thynol  i'r  tylwyth  teg.     Fairies,  y 
tylwyth  teg,  bendith  eu  mamau 
Faith,  f  äth  n,  ffydd,  crediniaeth,  cred, 
coel;  hyder,  ymddiried;  ffyddlondeb. 
To  break  one's  faith,  tori  ei  air 
Faithful,  fäth'fẁl  a,  ffyddlawn,  cywir, 
didwyll.     The  faithful,  y  ffyddloniaid, 
y  credinwyr 
Faithfulnes,  fäth'fẁl.nes  n,  ffyddlondeb, 
cywirdeb  [ffyddlawn 

Faithless,  fäth'les  a,  diffydd,  digred ;  an- 
Fake,  f  ak  n,  torch  rhaff,  un  tro  ar  raff 
Fakir,  f  ii'kur  n,  plaid  o  grefyddwyr  pen- 
boeth  yn  y  dwyrain  [bachog 

Falcated,    fal'ka.ted     a,    crymanaidd; 
Falcation,  fal.ka'shun  n,  gwyrni,  crym- 
edd  [crwmgleddyf 

Falchion,    fôl'tshun    n,   cryman-gledd, 
Falciform,  fal'sî.fôrm  a,  bachog,  crwm, 

crymanddull 
Falcon,  f  o'kn  n,  math  o  hebog,  curyll 
Falconer,  f  o'kn.ur  n,  hebogydd 
Falconet,  fal'ko.net  n,  cyflegr  bychan 
Falconry,  f  o'kn.ri  n,  hebogyddiaeth 
Faldstool,  f  ôld'stŵl  n,  mainc  a  ddefn- 

yddir  i  goroni 
Fall,  f  61  (fell,  fallen)  vi,cwympo,  syrthio ; 
tramgwyddo;  dygwyddo:  n,  cwymp, 
cwympiad,  codwm;  disgyniad,  syrth- 
iad;  dygwydd,  syrth;  dinystr.  To 
fall  in  with,  cyfarfod.  To  fall  out, 
dygwydd;  ymryson,  cwympo  maes. 
To  fall  back,  cilio  yn  ol,  enciho.  Fall- 
ing sickness,  yr  haint  dygwydd 
Fallacious,  fa.lä'shus  a,  twyllodrus, 
twyllgar,  fFugiol  [iaeth 

Fallacy,  faí'â.sî  n,  twyll,  hoced,  hudol- 
Fallen,  föi'n  pp. — Fall  [gwendid 

Fallibility,   fal.î.bil'î.tî    n,   hydwylledd, 
Fallible,  fal'î.bl  a,  hyball,  hysiom,  hyfeth 
Fallopian,  fa.lö'pî.an  a,  Fallopiaidd 
Fallow,   fal'ö  n,   braenar,   adwydd:    v, 
braenaru:  a,  hyddliw,  gwyneugoch: 
braenarliw.    Fallow-deer,  danys,  gafr 
danys,  danas,  hydd 
False,  fôls  a,  anwir,  ffugiol,  gau,  cel- 
wyddog,  twyllodrus.     A  false  oath, 
geulw,  anudon,  llw  anudon 
Falsehood,  fôls'hẁd,  Falsity,  f ôl'sî.tî  n, 

ffalsedd,  geudeb,  anwiredd,  celwydd 

Falsifier,   fôTsî.fî.ûr,    n,  ffugiwr,  geu- 

eiriwr,  celwyddwr  j]gwrthbrofi 

Falsify,     fôl'sì.fi     v,     ffugio;.    llygru; 

Falter,  f  ôl'tûr  vi,  petrffto ;  bloesgi,  methr 

115 


FAS    path,  fat,  ére,  met,  mâ-rîne,  pin,  Orb,  on,  curve,  cnt,  tvv=too,  tẁk=took; 


Faltering,  f  óTtur.ing  n,  bloesgni 
Fame,  fiim   n,  bri,  clod,  enwogrwydd, 

enw ;  gair,  son,  chwedl,  newydd 
Famed,  fämd  a,  enwog,  clodfawr,  hyglod 
Fameless,  fäm'les  a,  anenwog,  anhynod 
Familiar,  fâ.mil'yfìr  a,  cyfeillgar,  cyf- 

eillaidd;   adnabyddus;   tenluaidd:  n, 

cyfaill,   cydnabod.      Familiar  spirit, 

ysbryd  dewiniaeth 
Familiarity,    fâ.mil.î.arì.tî    n,    cydna- 

byddiaeth;  cyfeillach;  cynnefindra 
Familiarize,  f  a.mil'yur.Tz  vt,  cynnefmo 

ymgynnefino  [ach 

Family,  fam'î.lî  n,  tenlu;  cenedlaetb. 
Famine,  f'am'in  n,  newyn,  difFyg  ymbortl: 
Famish,  fam'ish   v,  newynu;   marw  o 

newyn  [hyglod,  nodedig 

Famous,  fä'mus  a,  clodfawr,  enwog, 
Fan,    fan     n,    gwyntyll,    nithlen:     vt. 

gwyntyllio,  pnro,  nithio 
Fanatic,  f  a.nat'ik  n,  penboethiad ;  cref- 

yddwr  penboeth  [gwallgofus 

Fanatical,  fa.nat'i.kal  a,  penboeth. 
Fanaticism,   fa.nat'i.sizm  n,  penboeth- 

ni,  gwallbwyll  [iedig 

Fancied,  fan'sid  a,  dychymmygol,  ffug- 
Fanciful,    fan'sî.fẁl    a,   dychymmygus, 

coelgar,  ffoldybus  [pwyaeth 

Fancifulness,  fan'si.fvvl.nes  n,  mym- 
Fancy,  fan'sî  n,  dychymmyg,  darfelydd ; 

oferdyb,  mympwy,   llettyb;  hoft'edd: 

serch,  v,  dychymmygu,  tybio;  serchu 
Fandango,  fan.dang'gö  n,  math  o  daplas 
Fane,  fan  n,  teml,  addoldy,  eglwys,  llan 
Fanfaron,  fan'f  â.run  ?i,  bygylwr,  gwag- 

ymffrostiwr  [hocsach,  ffrost 

Fanfaronade,  fan.fâ.rö.näd'  n,  rhodres, 
Fang,  fang  n,  ysgythr ;  crafanc,  ewin 
Fanged,  fangd  a,  ysgythrog 
Fangled,     fang'gld     a,     coegfFurfiedig, 

ffugiedig  [grafanc 

Fangless,  fangles  a,  diysgythr,  di- 
Fannel,   fan'el,   Fanon,    fan'un    n,  ys 

gwyddrwyll  offeiriad 
Fantastic,  fan.tas'tik,  Fantastical,  fan- 

tas'ti.kal     a,     ffoldybus,     coegfalch. 

penchwiban ;  mympwyol,  anwadal 
Fantasticalness,  fan.tas'ti.kal.nes  n,  an- 

wadalwch,  penchwibandod 
Fantasy,  fan'tâ.sî  n,  mympwy,  oferdyb 
Far,    far    (farther,    further;    farthest 

furthest)   a,   pell,  pellenig,   anghys- 

bell;    hirbell:    ad,   ym    ndiell,    pell, 

By   far,   o   lawer.        He   is  not    far 

off,  nid  yw  efe  ym  mhell.     As  far,  cy- 

belled.     Thus  far.  hyd   yma.      Far 

better,  llawer  gweíl,  gwell  o  lawer 


Farce,  f ârs  n,  coegchwareu ;   esgusbeth, 

lliw  o  beth  [digrifol 

Farcical,   far'si.kal    a,   coegchwareuol ; 
Farcy,  f  âr'sî  n,  y  clefri  mawr,  gwahan- 

glwyf    y   meirch.      Water  farcy,  y 

clefri  dyfrllyd 
Fardel,  fâr'del  n,  sypyn  [erw 

Fardingdeal,    fâr'ding.dîl    n,  chwarter 
Fare,  fe'r  n,  lluniaeth,  bwyd;  ymborth; 

cludlog :  vi,  bod,  byw ;  ymborthi 
Farewell,  f  é'r.wel'  i,  bydd  wych,  yn  iach : 

»,   cyfarchiad  ymadawol,  caniad  yn 

iach.     To  bid  farewell,  canu  yn  iach 
Farinaceous,    far.î.nä'shus    a,    blodwy, 

blodiog,  blawdog,  blawdaidd 
Farm,  farm  n,  tyddyn,  syddyn,  fferm: 

vt,  amaethu;  llafurio'r  tir      [ fferm wr 
Farmer,  f  âr'mûr  n,  amaethydd,  hwsmon, 
Farmost,  f ár'möst  n,  eithaf,  pellaf 
Farness,  f  âr'nes  n,  pellder,  pelledd 
Farraginous,  fa.raj'î.nus  a.  cymmysg 
Fan-ago,  fa.rä'gö  n,  cymmysgedd 
Farrier,    far'ì.ûr    n,    meddyg    meirch; 

pedolwr  [iadaeth 

Faniery,    far'î.ur.î   n,   meirch   feddyg- 
Farrow,  far'ö  v,  bwrw  perchyll,  dyfod  s 

pherchyll:   n,  torllwyll.      A   sow  in 

farrow,  hwch  dorog.     A  farrow  cow, 

myswynog 
Farther,  fâr'THÛr  a,  pellach:    ad,  ym 

mhellach ;  eto,  hefyd  :  cd. — Far 
Farthest,    fâr'THest    a,  pellaf,    eithaf 

eithafig;  sd. — Far 
Farthing,   far'THing  n,  ffyrlling,  ffyr- 

ling.     A  penny  three  farthings,  dwj 

ond    ffyrlling/      Sixpence    farthing 

chwech  a  ffyrlling  [peisgylci 

Farthingale,  f  âr'THÌng.gäl  n,  cylchbais 
Fasces,  fas'iz  n,  ysgub  o  wiail  a  ddygi( 

o  flaen  hen  lywiawdwyr  Rhufain 
Fascia,  fash'â  n,  addurn  dalaith 
Fasciated,  fash'î.ä.ted  a,  rhwymedig  í 

gwiail  [rhwynuai 

Fasciation,  fash.î.'á'shun  n,  cyfrwymiacl 
Fascicular,  fa.sik'ii.lur  a,  rhwymjmol 
Fascinate,   fas'î.nät  vt.   rheibio,    hud( 

swyno  [dyniad,  llithia 

Fascination,    fas.î.nä'shun     n,    llygac 
Fascine,  f  ä.sîn'  n,  ffagoden,  cidysen 
Fasinous,  fas'î.nus  a,  rheibiol,  swynol 
Fashion,  fash'un  n,  dull,  gwedd,  dull 

wedd,    ffurf,    ffunud,     llun;     flfordr 

modd ;  arfer,  defod :  vt,  ffurfio,  lluni* 

agweddu.     In  this  fashion,  fel  hyi 

To  fashion  alike,  cydlunio 
Fashionable,    fash'un. â. bl   a,    dullwiv 

dillynaidd ;  moddgar,  harddfoes 
116 


ore;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       FEA 


Fast,  fast  n,  ympryd,  dirwest,  cythlwng : 

vi,  ymprydio,  dirwestu,  ymattal:   a, 

tyn,  sicr,  diysgog,   diogel,   safadwy; 

buan,  cyflym,  clau,  ffest,  chwai:   ad, 

yn  dyn ;  yn  fuan.     Fast-asleep,  mewn 

trymgwsg.     Fast-day,  dydd  ympryd. 

To  play  fast  and  loose,  chwareur  ffon 

ddwybig  [gafaelu,  rhwymo 

Fasten,    fas'n    v,  sicrhau;    cadamhau; 

Fastidious,  fas.tid'yus  a,  cymhenfalch, 

ffroenuchel  [hausdei 

Fastidiousness,    fas.tid'yus.nes    n,   tra- 

Fastigium,  fas.tij'î.um  n,  talog,  talfa 

Fastness,  fast'nes  n,  sadrwydd;  diogelfa; 

sicrhad.  [uchel,  balch 

Fastuous,  fas'tshii.us  a,  trahäus,  ffroen- 

Fat,  fat  n,  brasder ;  mehin ;  gwer ;  blon- 

eg :  a,  bras,  tew ;  nrwythiawn ;  gwerog, 

blonegog.       To    grow    fat,    tewhau, 

brasäu.     To  make  tat.  pesgii,  brasäu. 

Fat-witted,  penbylaidd,  synwyrbwl 

Fatal,  fä'tal  a,  tyngedfenol;  "angeuol, 

marwol  [iaeth 

Fatalism,  fa'tal.izm    n,   tyngedfenydd- 

Fatahst,  f  ä'tal.ist  n,  tyngedfenydd 

Fatality,    fâ.tal'î.tî   n,    angeuolrwydd ; 

tyngedfen  [anochel 

Fatally,    fä'tal.î    ad,  yn   angeuol;    yn 

Fate,  fixt  n,  tynged;  anffawd,  aflwydd, 

dinystr,  dyrraith;  dedfryd 
Fated,  fä'ted  a,  arfaethedig,  rhaglun- 
iedig.     Ill-fated,  anffodiog 
l|  Father,  f  â'THÛr  n,  tad :  vt,  tadu,  tadogi, 
B     mabwysiadu  [tadogaeth 

:  Fatherhood,  f  â'THÛr.hẁd  n,  tadaeth, 
:î  Fatherless,  fâ'THÛr.les  a,  didad,  am- 
i)J     ddifad  [tad,  yn  dadol 

Fatherly,  fâ'THÛr.lî  a,   tadol:  ad,  fel 
'Fathom,  faxH'um  n,  gwrhyd,   chwech 
1     troedfedd :  vt,  gwrhydio ;  plymio ;  am- 
gyflred  [annirnadwy 

.  Fathomless,  faTH'um.les  a,  diwaelod ; 
-Fatidical,  fa.tid'i.kal  a,  tyngedfynegol, 
:     prophwydol  [euol 

Fatiferous,  fa.tif'ur.us  a,  marwol,  ang- 
'  Fatigue,  fâ. tig'  n,  lludded,  blmder:  vt, 
Í     peri  lludded,  blino,  lluddedu 
Fading,  fat'ling  n,  anifail  pasgedig 
Fatness,    fat'nes    n,    tewder,    brasder; 
frrw-vthlondeb  [tewychu 

Fatten,  fat'n  v,  tewhau,  pesgu.  brasäu, 
Fatuity,  fâ.tû'î.tî  n,  fiblineb,  hurtrwydd 
Fatuous,  fat'shii.us  a,  deltiaidd,  ynfyd 
Faucet,  to'set  n,  dwsel 
Fault,  f'òlt  «,  bai;  trosedd ;  amryfusedd, 
cvvl ;  anaf.  To  commit  a  fault,  tros- 
eddu.     To  find  fault,  beio,  bwrw  bai 


Faultiness,    fúTtì.nes    n,     beiusrwydd; 

drygedd  [nam.  perffaith 

Faultless,  fôlt'les  a,  difai,  diddrwg ;  di- 
Faulty,  fôl'tî  a,  beius,  ar  fai,  o  le,  cylus, 

anaddas,  gwallog,  amryfus 
Faun,  fôn  n,  duw  gwledig,  gwyddan 
Fauna,  fô'nâ  np,  anifeihaid  ardal 
Fa\ullous,  fa.vil'us  a,  lludŵaidd 
Favour,  f  a'vur  n,  hoifedd,  serch,  cym- 

meriad,   ewyllys    da,    hawddgarwch, 

cymmwynas,  ffafr;  ysnoden  rodd:  vt, 

hoffi,   cymmwynasu,  ffafrio;    derbyn 

wyneb.     Ill-fa vomed,  hagr,   anferth. 

Well-favoured,  prydweddol 
Favourable,  f  a'vur.a.bl  a,  hynaws ;  fFafr- 

iol,  cymmwynasol 
Favourableness,  f  a'vur.a.bl.nes  n,  tirion- 

deb,  rhadlondeb  [cefnogwr 

Favourer,  fä'\air.ûr  «,  hoffwr,  noddwr. 
Favourite,  f  a'vur.it  a,  cu,  hoff:  n,  hoff- 

ddyn,  anwylyd 
Fawn,  ion  n,  elain,  rhydain,  carw  ieuanc : 

vi,  llydnu;  truthio,  gwenieitho 
Fay,  fä  n,  ellyll,  anysbryd:  v,  cyssylltu 
Feaberry,  f  î'ber.î  n,  eirynen  Mair,  grwys- 

wydden  [aeth 

Fealty,  f  î'al.ti  n,  ffÿddlondeb ,  gwiriog- 
Fear,  f î'r  n,  ofn,  arswyd,  braw,  dychryn ; 

arynaig ;  v,  ofni,  dychrynu,  arswydo. 

To  put  in  fear,  brawychu,  peri  ofn  ar. 

Without  fear,  diofn,  by,  dewr 
Fearful,    fî'r'fẁl   a,  ofnus,  brawychus; 

ofnadwy,  dychrynllyd,  arswydus 
Fearfulness,  fî'r'fẁl.nes  n,  ofnusrwydd ; 

llyfrdra ;  echryslonrwydd 
Fearless,  fî'r'les  a,  diofn,  dibryder,  di- 

arswyd,  difraw,  dewr,  calonog 
Fearlessness,  fî'r'les.nes  n,  eonder,  di- 

ofhusrwydd,  dewrder  [hawsedd 

Feasibility,  fî.zî.bil'î.tî  n,  hywmeledd, 
Feasible,   fi'zi'bl   a,  hawdd  ei  wneyd; 

dichonadwy,  posibl 
Feast,  fist  n,  gwledd ;  cyfeddach ;  gwyl : 

v,  gwledda ;  gloddesta,  wttresu.    Wed- 
ding-feast, neithior.    Feast-rite,  defod 

gwledd.      A  solemn  feast,  uchelwyl, 

arwyl,  prif  wyl,  cylchwyl 
Feaster,  fis'tCir  n,  gwleddwr ;  wttreswr, 

bolerwr  [gwledda 

Feasting,  fîs'ting  n,  cyfeddach:  v,  yn 
Feat,  fit  n,  camp,  gorchest,  ldiagorgamp 
Feather,  feTH'ûr  n,  plüyn,  plufyn,  pluen, 

plufen  (j)  plu,  pluf ) :  vt,  pluo;  dibluo; 

addurno  â  phlnf.     Feathered  fowls, 

ehediaid,  adar  asgellog.    Feather-bed, 

gwely  plu.      Feather-dresser,  plufwr, 

pliiwr 

117 


FEO  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Featherless,  feTH'ûr.les  a,  diblu 
Featly,  fît'lî  a,  deheuig,  hyfedr,  tlws 
Featness,  ftt'nes  n,  destledd,  deheuder 
Feature,  f  î'tshur  n,  gwynebpryd,  gwedd- 

nod,  gweddnodiad,  golygwedd 
Feaze,  fîz  vt,  dattroi,  dadblethu 
Febrific,  fî.brif 'ik  a,  crydbar 
Febrifuge,    feb'rî.füj    n,    meddygiaeth 

wrthgrydol:    a,    gwrthgrydol,    tarf- 

grydol  [crydol 

Febrile,  feb'ril  a,  crydbar,  twymynol, 
February,  feb'rŵ.ur.î  n,  Cbwefror  [aetb 
Februation,  feb.rŵ.ä'shun  n,  huredig- 
Feculence,  fek'ii.lens    n,    gwaddodlyd- 

rwydd;  gwaddod,  gwaelodion 
Feculent,  fek'ii.lent  a,  gwaddodlyd 
Fecund,  fek'und  a,  ffrwythlawn,   tor- 

eithiog,  ffaeth,  cynnyrchiol 
Fecundate,  fek'un.diit  vt,  ffrwythloni 
Fecundity,  f i.kun'di.ti  n,  ffrwythlondeb ; 
Fed ,  fed  pt  &  pp. — Feed  [  toraeth 

Fedary,  fed'ur.î,  Federary,  fed'ur.ur.i  n, 

cyfranogwr  [modol 

Federal,  fed'ur.al  a,  cyfammodol,  am- 
Fee,  f  î  n,  gwobr,  tâl,  cyflog :  vt,  cyflogi ; 

gwobrwyo ;  llwgr  wobrwyo.    Fee  farm, 

tir  cydnabod.   Fee  simple,  bawl  rydd. 

Fee-tail,  hawl  ammodol 
Feeble,  fi'bl  a,   gwan,   egwan,  eiddil, 

llesg.     To  make  feeble,  to  wax  feeble, 

to  grow  feeble,  gwanhau,  llesgäu 
Feebleness,  fî'bl.nes  n,  gwendid,  eiddil- 

wch,  Uesgedd,  egwander 
Feed,  fid  (fed)  v,  porthi,  bwydo ;  tewbau, 

pesgu ;  ysbori :  n,  ebran,  ceircbddogn ; 

porthiant  [bwytäwr 

Feeder,  f  î'dûr  n,  porthydd ;  maetbydd ; 
Feel,  fîl  (felt)  v,  teimlo,  clywed;  profi; 

ymdeimlo  [iad 

Feeling,  f  i'Hng  n,  teimlad ;  profiad ;  syn- 
Feet,  fit  np,  traed. — Foot 
Feign,  fan  v,  dychymmygu;  ffuantu. 

ymrithio  [rhithioí 

Feigned,  fänd  a,  gau,  fiFugiol,  tfuantus, 
Feint,  fänt  n,  rhith,  lledrith,  lliw:  a, 

gau,  gwag,  ffugiol,  ftals 
Felicitate,   fî.lis'î.tät  vt,    llwyddiannu, 

dedwyddo ;  dymuno  ^vyddiant,  llon- 

gyfarcb  [ddymumant 

Felicitation,  fî.lis.î.tä'shun  n,  llwydd- 
Febcity,  fî.lis'î.tî  n,  dedwyddwcb,  ded- 

wyddyd,  gwynfyd,  llwydd 
Feline,  f î'1'ín  a,  cathaidd,  fel  cath 
Fell,  fel  a,  creulawn,  gwaedlyd,  fiy-rnig : 

n,  croen,  bling-groen:  vt,  tori  i  lawr, 

taro  i  lawr;  cymmynu:  pt. — Fall 
Feller,  fel'ûr  n,  cymmynwr,  taflwr  coed 


Felbnonger,  fel'mung.gûr  n,  crwynwr, 

crwynfaelwr,  crwynwertbwr 
Fello,  fel'ö  n,  cameg,  cylch  olwyn 
Fellow,  fel'ö  n,  cyfaill,  cydymaith,  cy- 
mhar,  cydradd,  cydwr/brodor;  cyd-: 
vt,  cymharu,  cyfieuo;  cyffelybu.    Fel- 
low-creature,   cydgreadur.      Fellow- 
feeling,  cyd-deimlad.     Fellow-soldier, 
cydtilwr.    A  wicked  fellow,  dybiiyn. 
A  little  fellow,  dynyn 
Fellowship,    fel'ö.ship    n,    cymdeithas, 

cydgyfeillach,  cyfranogaeth 
Fellwort,  fel'wurt  «,  chwerwlys 
Felly,  feí'î  ad,  yn  fiyrnig,  yn'greulawn : 

n,  cylch  olwyn,  cameg,  eamog 
Felo  de  se,  f  Uö.dî.sî'  n,  hunanleiddiad 
Felon,  fel'un  n,  lleidi-,  cyflafanwr,  drwg 
weithredwr,  drygweithredwr ;  bystwn, 
gwrllys:  a,  ffyrnig       [radol;  ysgelef 
Felonious,  f  î.lö  nî.us  o,  cyflafanol,  llad- 
Felony,  fel'un.î  n,  cyflafan,  lladrad 
Felt,  felt  n,  brethyn  llawban,   brethyf 

hetiau :  vt,  llawbanu :  pp. — Feel 
Feltre,  fel'tûr  n,  dwyfroneg 
Felucca,  f  i.luk'a  n,  bad  â  chwech  rhwyf 
Female,  fî'mäl  a,  benywaidd,  benywol: 
n,  benyw,  dynes,  merch,  bun,  gwraig 
Femecovert,  fîm.cö.YÛrt'  n,  gwraig  briod 
Femesole,  f im.sòT  n,  benyw  weddw 
Feminahty,  fem.î.nal'î.tî  n,  benyweidd- 

nvydd 
Feminine,  fem'i.nin  a,  henyvraida 
Femorol,  fem'ö.ral  a,  morddwydol 
Fen,  fen  n,  corsdir,  cors,  gwaen  wleb. 
morfa.     Fen-berries,  ceirios  y  waen 
Fen- cricket,  rhinc  y  tes.    Fen-duck 
corshwyad 
Fence,  fens  v,  cau,  caeru,  amgau,  am 
gaeru,   argau;    arnddifiyn;    chwarei 
diffyn  ar  cleddyf:  n,  gwrych,  clawddj 
cae,    pawlgae;    diogelfa.     A    fence<jt 
city,  dinas  gadarn,  dinas  gaerog 
Fencible,    fensî.bl    a,    amdditfynadwy 

diffynadwy:  n,  amddiirynwr 
Fencing,  fen'sing  n,  cleddyf}'ddiaeth      | 
Fend,    fend    v,    cadw    draw;     dadleu 

gwrthresymu  [wyilgy^K 

Fender,  fen'dûr  n,  gwalc  aelwyd,  ael 
Fenestral,  f i.nes'tral  a,  ffenestrol  [erlloj    i 
Feneration,  fen.u.rä'shun  n,  ocr,ocraetw 
Fenugreek,  fen'ii.grtk  n,  y  grogwyran  U 
Fennel,  fen'el »,  iFenigl 
Fenny,  fen'î  o,  corsog,  corslyd  [danara 
Feodal,  f  ü'däl  a,  gwriogaethol ;  a  ddahf ' 
Feodary,  f  ü'dur.î  n,  deiliad  dan  wriog : 
FeoflF,  M  vt,  rhoi  llwyr  feddiant     [aetj  j 
Feoffee,  fe.fi'  n,  meddiannydd  cyflawn 
118 


öre  ;  läte,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        FIB 


Feoffor,  fef'ûr  n,  rhoddwr  mewn  medd- 

iant 
Feoffment,  fef'ment  n,  llawn  feddiant 
Feracious,    fî.rä'shus    a,    firwythlawn, 

cnydiol,  cnydfawr,  toreithiog 
Feracity,  fî.ras'î.tî  n,  ffrwythlonedd 
Feral,  f  i'r'al  a,  alaethus,  gaíarus ;  raarwol 
Feriation,  f  ì'r.î.ä'shun  n,  cadwad  gwyl 
Ferine,   fî'r'in  a,  gwylltfilaidd,  anwar, 

ffyrnig  [nigrwydd 

Ferineness,  f  i.ri'nes,  Ferity,  fer  ì.tî  n,&yr- 
Ferment,    fûr'ment     n,    eples,    berem, 

ymwaith;  cynhwrf 
Ferment,  f  ûr.ment'  v,  gweithio ;  eplesu. 

lefeinio,  burymu ;  bragodi 
Fermentation,  f ûr.men.tä'shun  n,  ym- 

weithiad,    ymferwad,  ymgynhyrfiad ; 

ymlefeiniad  [lefeiniol 

Fermentative,  fur.men'ta.tiv  a,  eplesol, 
Fern,  fûrn  n,  rhedynen  (p  rhedyn) 
Ferny,  fûr'nî  a,  rhedynog,  rhedynaidd 
Ferocious,  f  î.rö'shus  a,  ffyrnig,  gorwyllt, 

creulawn  [creulonedd 

Ferocity,  fî.ros'î.tî  n,  mileinrwydd, 
Ferreous,  fer'î.us  a,  haiarnaidd,  o  haiarn 
Ferret,    fer'et    n,    ieugen,    ffured:    vt, 

ohhain,  hela,  ffuredu;  chwilio  allan 
Femage,  fer'î.äj  n,  porthlog,  porthdal 
Ferruginous,  fe.rŵ'jî.nus  a,"haiarnaidd 
Ferrule,  fer'il  n,  amdorch,  amgarn:   vt, 

amgarnu,  amdorchi 
Ferry,  f'er.î  n,  porth,  porthfa,  ceuhalfa : 
.    v,  croesi'r  borth,  trosglwyddo.   Ferry- 
boat, ceubal,  ysgraff,  trosghvyddfad. 
!     Ferry-man,  porth'was,  ysgraffwr 
Fertile,  fur 'til  a,  ffrwythlawn,  cnydfawr, 

ffaeth,  toreithiog,  cynnp-chiol 
•■  Fertility,  fur.til'i.ti  n,  ffrwythlondeb 
1  Fertihze,  f ur'ti.l'iz  vt,  ffrwythloni 

■  Ferula,  fer'ŵ.lâ  n,  crafell  i  gui*o  Haw 

■  Fervency,  f ur'ven.si,  Ferventness,  f ûr'- 

vent.nes  n,  gwresogrwydd,  awyddfryd, 
;     taerni,  taerineb  [tanbaid;  taer 

Fervent,  fur'vent  a,  brwd,  gwresog, 
Fervescent,  fur.ves'ent  a,  poethol, 
i     twymnol  [g\vresog 

■Fervid,  fur'vid   a,  brwdfrydus,  poeth; 
-  Fervour ,'f  ur'vur  n,  gwresogrwydd ;  taer- 
ineb, brwdfrydedd 
.Fescue,  fes'kii  n,  cyfehbin,  dangosbin 
Fessitude,  fes'î.tüd  n,  Uudded,  blinder 
Festal,  fes'tal    a,  gwleddol,  lion,  gor- 
'     hoenus  [braenu 

Fester,  fes'tur  vi,  crawnu,  gori,  madru, 
'Festinate,  fes'tî.nät  a,  buan,  ffrystiog, 
1     brysgar  [iad,  ffrwst,  ffrystiad 

Festination,  fes.tî.nä'shun  n,  brys,  brys- 


Festival,  fes'ti.val  n,  gwyl,  gwledd; 
dydd  gwyl :  a,  gwleddol.  High  fes- 
tival, uchel  wyl.  Principal  festival, 
prif  wyl,  gwyl  arbenig  [hoenus 

Festive,  fes'tiv  a,  gwleddol,  gwestfaol, 
Festivity,  fes.tiv'i.ti  n,  llawenydd,  di- 
fyrwch;  gwledd  [flodau 

Festoon,     fes.tŵn'    n,    addurnbleth     o 
Festucous,  fes'tii.kus  a,  o  wellt,  gwelltog 
Fetal,  f  î'tal  a,  milrithol 
Fetch,    fetsh    vt,   cyrchu,    ceisio,   hoi; 
dwyn,    cywain,  cludo;    cyrhaeddyd; 
dwyn  pris:     n,  ystryw;    dichelldro; 
ystranc.       Far-fetched,     annaturiol, 
maes  o  le  [  brwnt 

Fetid,  fet'id  a,  drewllyd ;  adgas,  Ifiaicld, 
Fetidness,  fet'id.nes  n,  drewi,  drewsawr, 
drtîwdod,  drygsawr  [lawn 

Fetiferous,  f i.tif'ur.us  a,  hilig,  ffrwyth- 
Fetish,  f  i'tish  n,  eilun  Indiaidd 
Fetlock,  fet'lok  n,  egwyd,  swrn,  mwydle, 

cudyn ;  deilw,  meilwn 
Fetor,  fì'tôr  n,  drygsawr,  gwynt  cas 
Fetter,  f'et'ûr  n,  ílyffethar,  hual,  gefyn, 
burvf  y :  vt,  llyffetheiro,  hualu,  troedogi 
Fettle,   fet'l     vi.   simera,    ofera;    gwag 
daclu  [ydd,  gwaed  cyn  delwad 

Fetus,  f î'tus  11,  milrith,  anelwig  ddefn- 
Feud,  f  iid  ra,  dygasedd ;  cynhen,  ymiyson 
Feudal,  f  ii'dal  a,  gwriogaethol 
Feudatory,  fü'dâ.tur.î  a,  deiliaid  dan 

wriogaeth 
Fever,  fi'vur  n,  cryd,  twymyn,  lluch- 
eden,  poethgryd;  teithion.  Inter- 
mittent fever,  cryd  dysbeidiol.  A 
continual  fever,  cryd  diddysbaid.  In- 
flammatory fever,  y  cryd  poeth. 
Nervous  fever,  twymyn  nychlyd. 
Putrid  or  Typhus  fever,  twymyn 
fraenol.  Scarlet  fever,  eirosglwyf, 
twymyn  goch.  Yellow  fever,  twym 
yn  felen  [amranwen 

Feverfew,    ffvur.fu    n,    llysiau'r  fam, 
Feverish,  fi'vur.ish  a,  crydol,  poeth 
Few,  f  ü  a,  ychydig,  bychydig ;  anaml, 
In  few  words,  mewn  byr  eiriau.  There 
are  but  a  few  of  them,  nid  oes  nemawr 
o  honynt  [bychandra 

Fewness,  f  ti'nes  n,  anamledd,  anamlder, 
Fiat,  ff'at  n,  y  gair  Bydded,  gorchym- 

myn,  deddf ;  gosodiad 
Fib,  fib  n,  ffug,  geudeb,  anwiredd,  cel- 
wydd :  vi,dywedyd  celwydd,  celwyddu, 
celwyddo,  ffugio 
Fibre,  f'i'bûr  n,  man  edefyn  (p  man 

edafedd,  man  wraidd) 
Fibrous,  f  Y'brus  a,  manwreiddiog 
119 


FIN    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  t\Vk=took; 


Fickle,  fik'l  a,  anwastad,  anwadal,  an- 

safadwy,  ysgoew,  oriog,  gwammal 
Fickleness,  fik'l.nes  n,  anwastadrwydd, 

gwammaldra,  anwadalwch 
Fictile,  fik'til  a,  o  bridd,  cleiog,  priddin 
Fiction,  fik'shun  n,  ffugchwedl,  flugiad ; 

anwiredd,  celwydd  [us  a,  ffhgiol 

Fictious,  fik'shus,  Fictitious,  fik.tish'- 
Fiddle,   fid'l    n,   crwth:    vi,   crythorio. 

Fiddle-faddle,      coegwaith,     oferedd. 

Fiddle-stick,     bwa     crwth,     ffiloryn. 

Fiddle-string,    tant    crwth.      Scotch 

fiddle,  y  crafu 
Fiddler,  fid'liir  n,  crythor,  ffilor 
Fidelity,   fî.del'î.tî  n,  ifyddlondeb,  cy- 

wirdeb.  uniondeb 
Fidget,    fij'et   vi,    ofer    hela,   ffwdanu; 

sygogi :  n,  ffwdan ;  un  ifwdanllyd 
Fidgety,  fij'et.î  a,  aflonydd,  anesmwyth 
Fiducial,     fî.dü'shal     a,    ymddiriedus, 

ffyddiadol  [olwr:  a,  hyderus 

Fiduciary,    fî.dü'shur.î    »,    ymddiried- 
Fie,  fi  i,flfei!  ffi!  hach! 
Fief,  f  if  n,  maenor  gwriogaethol 
Field,  fild  n,  cae,  maes,  maesan;  cad- 

faes,    cadfa.       Field-book,  llyfr   tir- 

fesurwr.     To  take  the  field,"  myned 

allan  i  ryfel,  meio.      The  field    of 

blood,  maes  y  gwaed,  erw'r  gwaed 
Fieldfare,  fíld'fê'r  n,  socan  eira,  socan 

lwyd,  caseg  y  ddryghin 
Fiend,  find  n,  cythraul,  diafl,  ellyll,  dera 
Fiendlike,  find'lik  a,  dieflyg,  ellyllaidd 
Fierce,  f  i'rs  a,  fiyrnig,  gerwin,  gorwyllt, 

creulawn.      To  grow  fierce,  cynddeir- 

iogi  [cynddeiriogrwydd,  cieidd-dra 
Fierceness,  fi'rs'nes  n,  fiyrnigrwydd. 
Fiery,  fi'Yi  a,  tanllyd,  tanbaid,  o  dan 

poeth,  eirias 
Fife,  f 'if  n,  pib  feinllais,  chwibanogl 
Fifer,  f î'fûr  n,  pibydd,  chwibanydd 
Fifteen,  fif.tin'  a  &  n,  pymtheg,  15 
Fifteenth,  fif.tînth'  a,  pymthegfed,  lôfed 
Fifth,  fifth  a,  pummed,  ómed        [50fed 
Fiftieth,  fif 'tî.eth  a,  degfed  a  deugain, 
Fifty,  fif'ti  a  &  n,  banner  cant,  deg  a 

deugain,  50 
Fig,  fig  n,  ifigysen   (p  ffigys).    Fig- 
tree,  ffigysbren,  ffigyswydden 
Fight,  fit   {ptSkjip  fought)  r,  ymladd, 

ymwrio,  ymbaffio;    rhyfela:    n,  ym- 

laddfa,  brwydr,  cad,  aer 
Figment,  fig'ment  n,  ffug  chwedl,  ffug 

ddyfais,  dychymmyg 
Figulate,  fig'ü.lät  a,  priddgleiog.  priddin 
Figurability,  fig.ü.râ.bil'î.tî  n.  hylnnedd 
Fignrable.  tìg'ü.râ.bl  a,  lluniadwy ,  hylun 


Figural,  fig'ü.ral,  Figurate,  fig'ü.rät  a, 

darluniadol  [llnniad 

Figuration,     fig.ü.rä'shun     n,    fturfiad, 

Figurative,     fig'ii.ra.tiv     a,     cysgodol; 

arddangosol;  ail-ystyriaethol ;  traws- 

fudol;  allegol 

Figure,  fig'ûr  n,  Hun,  dull,  ffurf.  ifnnud, 

ystum,    gwedd,    agwedd,    Uunwedd; 

ftugr,    flugryn;    eilun,    delw;    rhith, 

cyffelybiaeth,  alleg,   aralledd,   troell- 

ymadrodd;  rbifnod.  rhifeb:  v,  llunio, 

llunweddu,  fiurfio ;  rhifnodi ;  cysgodi. 

Figure-head,  addurn  yn  fiiureg  Hong. 

To  cut  a  mean  figure,  bod  â  go1 

wael  arno.  bod  yn  wael  ei  ddrych 

Figwort,  fig'wûrt  n,  gornerth  [wreiddiol 

Filaceous,  fî.lä'shus  a,  edafeddog.  man- 

Filacer,  fil'â.sûr  n,  swyddog  cyfreithiol 

Filament,    fil'â.ment    n,    man    edefyn; 

manwreiddyn 
Filbert,  fil'bûrt  n,  cneuen  y  gerddi 
Filch,    filtsh    vt,    chwiwo,    chwiwbig(v 

chwiwladrata,  ysgipio 
File,  f'il  n,  durlif;*  rhes;  rhestr;   llinyn: 
v,   dnrlifo;   rhencio;    llinynu.     File- 
cutter,  gof  durlifiau.  File-dust,  blawd 
durlif,  durlifion         [edig,  melynlwyd 
Filemot,  fil'i.mot  n,  llyw  dalen  wyw- 
Filial,  fil'yal  a,  mabol,  mabaidd 
Filiation,  fil.î.ä'shun  n,  mabwysiad 
Fihgree,  fil'î.grî  n,  gwaith    edafog  a) 

aur  neu  arian 

Fill,  fil  v,  Uenwi,  diwallu,  digoni ;  cyfnrio 

»,    llonaid,  gwala,    digon,    digonedd 

To  take  one's  fill,  ymlenwi,  ymddigon 

Fillet,  fil'et  n,  ysnoden,  ífunen,  rhwym- 

yn;  eirion-gylch ;   morddwyd-ddryll 

"vt,  rhwymo ;"  adduni-gylchu 

Fillibeg,  fil'i.beg  n,  gwisg  yn  yr  Alban 

math  o  bais  fechan 
Fillip,  fil'ip  n,  cnipws,  cnocell:   v,  rho< 

cnipws  neu  gnocell,  cnipysu 
Filly,  fil'i  n,  eboles,  ffilog 
Film,  film,  n,  pilen,  pihonen,  cronen       ! 
Filmy,  fil'mi  a,  pilenog,  croenynaidd 
Filter,  fil'tur  n,  hydlydd :  v,  hidlo,  glan 
hidlo  [tor 

Filth,  filth  n,  bryntni,  budredd;    bawi 
Filthiness,  fil'thi.nes  n,  bryntni,  bndr 
eddi,  aflendid  [rfiaidd,  afla  : 

Filthy,  fil'thi  a,  brwnt,  bawlyd.  bud 
Filtration,  fil.trii'shun  n,  hidlad 
Fimbriate,  fim'brî.ät  vt,  ymylweithio     | 
Fin,  fin  n,  aden  neu  asgell  pysgodyn     J 
Final,  f Y'nal  a.  diweddaf.  terfsTiol 
Finale-,  fî.nâ'lê  ?i,  diwedd  cerdd      [fyn< 
Finally,  f'i'nal.i  ad.  o'r  diwedd.  yn  dei 
120 


;  liite,  Vine,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        FIT 


Finance,  fî.nans'  n,  ardreth  y  deyrnas 
Financial,  fî.nan'shal  a,  ardrethol 
Financier,  fin.an.sî'r'  n,  trysorydd,  gol- 
ygydd  y  sylltty ;  cyllid-ddamcanydd 
Finch,  finish  n,  pine,  pincyn,  pila,  telor 
Find,  find  (j)t  &  pp  found)  vt,  cael; 
deall.     To  find  fault,  beio.     How  do 
you  find  yourself?  sut  yr  ydych  chwi  ? 
Fine,  fin  a,  main,  manwl;  man;  pur, 
coeth,     têr;     tlws,    pine,     lluniaidd, 
gwych,  teg,  hardd :  n,  dirwy,  camlwrw, 
ftbrffed:     vt,    dirwyo;    coethi,    puro, 
glanburo.        Fine-spun,     cywreiniol. 
•  Fining-house,  coethdy,  terdy.   Fining- 
pot,  tawddlestr,  coethlestr.     In  fine, 
yn  olaf,  yn  y  diwedd  [fanwl 

Finely,  f i'n'li  ad,  yn  wych,  yn  dlws ;  yn 
(  Fineness,  f  i"nes    n,    meinder ;    purder ; 
gwychder  [häwr 

i  Finer,  f  'i'nftr  n,  purwr,  coethwr,  glan- 
Finery,  f'i'nur.î  n,  gwychder,  harddwisg ; 
j     coelhftwrn,  coethefail  [dichell 

,  Finesse,    fî.nes'     n,    ystryw,    ystranc, 
.  Knew,  fin'ii  n,  braenllwydni 
Finger,  fing'gur  n,  bys  {p  bysedd) :  vt, 
bysio,  bysdeimlo;    ymdrafod.     Fore- 
|     finger,  bys  blaen,  mynegfys.    Middle- 
finger,  hirfys,  canolfys.      Ring-finger, 
bys  y  fodrwy.     Little-finger,  bys  bach. 
|-    Light-fingered,   Long-fingered,   llad- 
f     ronaidd.       Finger-post,    mynegbost. 
i     Having  fingers,  bysog,  byseddog 
;  Finical,   fin'i.kal    a,   cymhenifol,   coeg- 
.'     ynaidd,  pine  [rwydd 

Finicalness,  fin'i.kal.nes  n,  coegeneidd- 
•  Finis,  fi'nis  n,  diwedd,  terfyn 
.  Finish,    fin'ish    v,    diweddu,    gorphen, 
|     cwblhau,  cwpla ;  perfleithio :  n,  cwbl- 
:-   had;  perffeitniad  [benwr 

Finisher,  fin'ish.ûr  n,  gorphenwr,  dy- 
» Finite,  fi'n'it  a,  terfynol,  mesurol, 
í      meidrol  [meidroldeb 

Finiteness,  fi'n'it.nes     n,    terfynoldeb, 
Finless,  fin'les  a,  diesgyll,  diedyn 
Finny,  fin'î  a,  adeiniog  fel  pysg 
:  Fir,  fûr  n,  íFeinidwydden,  tfynidwydden, 
<     fiawwydden,  pin 

'Fire,   fi'r  n,  tan;  ufel;  goddaith,  tan- 
i     llwyth:    v,  tanio;   goddeithio;  ufelu. 
il     Fire-arms,  arfau  tan.  Fire-brand,  pen- 
ji     tewyn,  tewyn ;  ffaglydd.     Fire-damp, 
tanchwa,  tanfa.      Fire-drake,   aw]rr- 
dan.      Fire-engine,  diffoddyr.     Fire- 
fly, math   o   löen.      Fire-proof,  tan- 
brawf.   Fire-wood,  tanwydd,  coed  tân. 
St.  Anthony's  fire,  tan  iddwf.     To  set 
i     on  fire,  to  set  fire  to,  tanio,  gosod  ar  dun 


Fireman,  f  i''r'man  n,  tanddifoddwr 
Fireside,  f  l'r's'id  n,  aelwyd,  simdde ;  tenlu 
Firing,   fi'r'ing    n,   cynnud,    tanwydd; 

taniad;  goddeithiad 
Firk,  furk  vt,  fflangellu,  cystwyo 
Firkin,  f  ur'kin  n,  llestr  o  naw  galwyn 
Firm,  fûrm   a,   cadarn,  dianwadal,  di- 
ysgog,  safadwy,  sad,  cryf,  flyrf :    », 
enwau,    cydfasnachwyr :   vt,  cadarn- 
hau,  sefydlu,  cryf hau,  flyrf  hau 
Firmament,   fûr'mâ.ment    n,   ffurfafen, 
awyren,  entry ch  [wybrenol 

Firmamental,  fûi*.mâ.men'tal  a,  awyrol, 
Firmness,  f  ûrm'nes  n,  cademid,  cryf  der, 

disigledd,  diysgogrwydd,  flyrfder 

First,  fûrst  a,  unfed,  cyntaf;  blaenaf; 

prif,   penaf;    cyn-:    ad,    yn    gyntaf. 

First-born,  cyntafanedig,  cynblentyn. 

First-fruit,  blaenflrwyth.    First-milk, 

cynllaeth,  cynlaeth :  sd. — Fore  [anedig 

Firstling,   fârst'ling  n,   anifail   cyntaf- 

Fiscal,  fis'kal  a,  perthynol  i  gyllid  y 

deyrnas,  cyllidol 
Fish,  fish  n,  pysg,  pysgodyn :  v,  pysgota ; 
treillio,  rhwydo.  Fish-garth,  Fish- 
wear,  cored.  Fish-market,  marchnad 
bysgod.  Fish-pond,  pysgodlyn.  Fish- 
spawn,  grawn  pysgod.  Cod-fish, 
penfi-as.  Cray-fish,  ceimweh  coch. 
Dog-fish,  penci.  Flat-fish,  lleden, 
llyth'ien.  Needle-fish,  mornodwydd. 
Saw-fish,  morlif.  Sword-fish,  cledd- 
bysg  \_n,  pysgotwr,  pysgod wr 

Fisher,  fish'ur,  Fisherman,  fish  ûr.man 
Fishery,  fish'ur.î  n,  pysgodfa,  pysgodle 
Fishing,  fish'ing  n,  pysgota.      Fishing- 
rod,  gwialen  bysgota,  genwair  [pysgod 
Fishmonger,  fish'mung.gûr  n,  gwerthwr 
Fishy,  fish'î  a,  pysgodol,  pysgodaidd 
Fissile,  fis'il  «,hoiltachvy ;  hyhollt  [agenu 
Fissure,  fish'ûr  n,  hollt,  agen:  vt,  hollti, 
Fist,  fist  n,  dwrn.     Close-fisted,  arian- 
gar,  cybyddol,  cynnil,  Uawgauad  [oiyn 
Fistula,  fis'tshü.là  n,  pibglwyf,  piblyn- 
Fistulous,  fis'tshii.lus  a,  pibellog;  pib- 
glwyfus  [ladd  â  dyrnau 

Fisty,  fis'tî  n,  dymol.     Fisty-cuff,  ym- 
Fit,  fit  n,  Hewyg,  gloes;  cyrch  y  cryd, 
chwiw :  a,addas,  cymhw}'s,cymmesm*, 
cyfladd,  gweddus,  rhesymol,  uniawn : 
v,  cyfaddasu,  cyttaro;  cyfateb,  cyd- 
weddu;    darparu,  parotoi;    cywenio. 
To  fit  out,  trwsio 
Fitch,  fitsh,  Fitchet,  fit'shet  n,  flwlbart, 
gwichyll,  gAvichydd,  gwichyn  [llygod 
Fitches,    fit'shiz    n,    gwygbys,    pys    y 
Fitful,  fit'fẁl  a,  anwadal,  gwammal 
121 


FLA  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Fitness,  fit'nes  »,addasrwydd,  cymhwys- 
Fitting,  fit'ing  a,  cyfaddas,  addas  [der 
Fitz,  fits  n,  mab,  ab,  ap 
Five,  f'iv  a  &  n,  pump,  pum,  5 
Fivefold,  fiVfold.  o.pumdybh'g,  pumplyg 
Five?,  f'ivz    np,   chwareu  pel  humog; 

afiechyd  ar  feirch 
Fix,    fiks    v,  sicrbau,   sefydlu,   gosod, 

caledu;ymsefydlu;  ymgaledu  [wadal 
Fixed,  fikst  a,  sefydledig,  sicr,  dian- 
Fixedness,  fik'sed.nes  n,  diysgogrwydd 
Fixidity,  fik.sid'i.ti,  Fixity,  fik'si.ti  n, 

tynosodiad 
Fixture,  fiks'tshur  n,  dodrefn  angbyffro 
Fizgig,  fiz'gig  n,  tryfer  morwyr 
Fizz,  fiz,  Fizzle,  fiz'l  vi,  si'o 
Flabbiness,    flab'î.nes  n,  lliprynrwydd, 

meddalwch  [llibin,  llac 

Flabby,  flab'î  a,  llipa,  meddal,  masw, 
Flaccid,  flak'sid  a,  nychlyd,  llibin,  llipa ; 

gwyw  [twythder 

Flaccidity,  flak.sid'i.ti  n,  llipryndod ;  ys- 
Flag,   flag  n,   Human,  baniar,   penwn 

llechfaen,    fflag;   hesgen:   vt,  lleehu 

llipäu,  llesgäu,  diffygio.     Flag-ship 

llumanlong.    Flag-staff,  llumanbren 
Flagellant,  flaj'e.lant  n,  dilynwr  y  meu- 

dwy   Rainer,  yr  hwn  a  ddaliai  fod 

fflangelliad  mor  rhinweddol  a  bedydd 

neu'r  cymmun;   fflangellwr,  ffrewyll- 

ydd  [io,  ffonodic 

Flagellate,  flaj  'le.ät  v£,fflangelìu,  ffrewyll- 
Flagellation,  naj.e.lä'shun  n,  fflangelliad 
Flageolet,  flaj'ö.let  n,  pibell,  chwibanogl 
Flagginess,    flag'î.nes  n,  lliprynrwydd, 

llacrwydd  [diflas 

Flaggy,  flag'î  a,  llipa,  llibin,  ymollyngol ; 
Flagitious,  flâ.jish'us   a,   anfad,    drwg, 

ysgeler  [wch,  anfadrwvdd 

Flagitiousness,  flâ.jish'us.nes  n,  dyhir- 
Flagon,  flag'un  n,  cwpan  grothog,  costrel 
Flagrancy,  flä'gran.sì    n,  fflamiad;  hy- 

nodrwydd ;  ysgelerder,gwarthusrwydd 
Flagrant,  flagrant  a,   gwresog,   brwd, 

llachar,   fflamiol;     hynod;    cyhoedd; 

gwarthus,  ysgeler 
Flail,  rial  n,  ffust.       Flail-handle,  troed 

ffust.     Flail-yard,  gwial  ffust 
Flake,  flak  n,  tafell,  'ffiochen,  clwyden; 

gwanaf :  vi,  fflochenu 
Flaky,  fla'ki  a,  clwydenog,  fflochenog 
Flam,  flam   n,  chwedl,  celwydd,  siom: 

î?£,siomi,twyllo ;  chwedla  [canwyll  byg 
Flambeau,  flam'bö  n.  carthganwyll, 
Flame,  fläm  n,  fflam,  ffagl,  gwenfflam: 

vi,  fflamio.  ffaglu ;  ennyn  [gynt 

Flamen,   flä'men  n,  offeiriad  paganaidd 


Flamingo,  flâ.ming'gö  n,  aderyn  â  gwddf 

a  choesau  hir  rffagliad 

Flammation,    fla.mä'shun    n,   fflamiad, ! 
Flammeous,  flam'yus  a,  fflamaidd 
Flammiferous,    fla.mif'ur.us    a,    fflam- 

ddwyn  [  boer  I 

Flammivomous,  fla.miv'o.mns  a,  fflam- 
Flamy,  flä'mî  a,  fflamllyd,  fflamiog 
Flank,    flangk     n,    tenewyn;    adeinlu,  Î 

ystlyslu:     v,  ymylu.       Flank- work,  ] 

asgellwaith 
Flannel,  flan'el  n,  gwlanen 
Flap,  flap  n,  palfod ;  llipddarn.  gwerchyr ;  I 

cantel:    v,   palfodio;    lliprynu.     îhe^ 

flaps,  afiechyd  ar  weflau  meirch 
Flapdragon,    flap'drag.un    n,    math    o. 

chwareu 
Flare,  flê'r  v,  difa;  gwanoleuo;  serenu     | 
Flash,  flash  n,  llucheden,  mellten,  fflachjl 

fflamiad,  mellteniad;  gwagfostiad:  v.\ 

melltenu,  lluchedenu,  fflachio    [diflas 
Flashy,  flash'i   a,  disylwedd,  bostgarl 
Flask,  flask  n,  costrel,  fflasc;  pylortìwctí 
Flasket,  flas'ket  n,  cawell,  basged 
Flat,    flat  a,  gwynebwastad,  gwastadl 

llyfn,  lleddf;  diflas:   n,  beisle,  traeth-1 

ell.      To  lay  flat,  rhoi  yn  ei  orwedd  I 

To  lie  flat,  gorwedd  yn  ei  hyd 
Flatfish,  flat'fish  n,  lledan 
Flatness,  flat'nes  n,  gwastadrwydd ;  di- 1 

flasrwydd  [eiddio.  pyli 

Flatten,  fiat'n  v,  gwastatäu;  marw-l 
Flatter,  flat'ur  vt,  gwenieithio,  truthio  1 
Flatterer,     flat'ur.ûr     n,    gwenieithwr, 

truthiwr,  truthfolwr  [glafriatl 

Flattery,  flat'ur.î  n,  gweniaith,  truths 
Flattish,   flat'ish,   a,  lledwastad;   lled-i 

ddiflas,  difla-saidd 
Flatulence,  flat'ii.lens,  Flatulency,  flat'  m 

ü.len.sî  n,  gwyntchwydd,  gwynt  yn  jl 

cylla,  bolwynt,  gwyntogrwydd 
Flatulent,  flat'ii.lent  a,  gwyntchwyddol' 

gwyntog.  bolwyntog  [ei  wynei' 

Flatwise,  flat'wi'z  ad,  ar  ei  wastad,  a; 
Flaunt,  flânt  vi,  ymrodresu,  coegymfc 

drwsio :  n,  balchdro ;  ymlediad 
Flavorous,  fla'vur.us  a,  blasus,  sawrus( 

aroglber  [aro£ 

Flavour,  fla'vur  n,  archwaeth,  bias,  sawi , 
Flavous,  fla'vus  a,  melyn 
Flaw,  flô  n,  agen,  gagen,  fflaw,  holll 

rhwyg,breg,bradwy;  bai,diffyg,gwal ; 

metíi^  vt,  fflawio,  agenu,  hollti,  rhwygm 
Flawy,  flô'î  a,  agenog,  ffla-vviog;  gwallu 
Flax,  flaks  n,  lhn.     Flax-comb,  heislar ' 

Flax-dresser,    lhnwr.       Flax-raisei; 

codwr  lhn 

122 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      FLO 


Flaxen,  flak'sn  «,  o  lin,  llinaidd.  Flaxen 
hair,  gwallt  goleu,  gwallt  melynwyn 

Flay,  flä  vt,  pilio,  digroeni,  blingo 

Flea,  fit  n,  chwanen  (p  chwain):  v, 
chweina.  Flea-bite,  brath  chwanen; 
mymryn.  Flea-bitten,  wedi  ei  frathu 
gan  y  chwain ;  manog ;  gorwael 

Fleabane,  fli'biin  n,  ammhrydlwyd 

Fleak,  flik  n,  cudyn,  edefyn 

Fleam,  Aim  n,  fflaim 

Fleawort,  flî'wûrt  n,  llysiau'r  lludw 

Fleck,  flek,  Flecker,  flek'ur  vt,  manu, 
britho 


Fled,  fled  pt  &  pp.— Flee  [plu 

Fledge,  flej  vt,  pluenu,  magu  plu,  rhoi 
Fledged,  flejd  a,  pluenog,  pluog,  llawn 


Fledgeling,  flej 'ling  n,  cyw  pluog    [pluf 
Flee,  fli  (pt  &  pp  fled)  vi,  ffoi,  cilio, 

dianc  [cneifio;  ysbeilio 

Fleece,    flis    n,   cnu,    cnuf,   cnaif:    vt, 
Fleecy,  flî'sî  a,  cnuog,  gwlanog 
Fleer,    fli'r    n,    gwawd:    v,   gwatwor, 

gwawdio 
Fleer,  fli  ur  n,  ffbadur  [gar 

Fleering,  fli'r 'ing  a,  gwatwarus,  gwawd- 
Fleet,     flit      n,     llynges,     Uyngfintai; 

crigyll :  a,  cyflym,  buan,  buandroed 

vi,  diflanu,  cyflymu 
Fleeting,  fli'ting  a,  diflanedig,  yn  myned 

heibio,  prysurol.    Fleeting-dish,  ysgal 

hufen,  ffiol  deneu 
iFleetness,  flit'nes  n,  buander,  cyflymder 
'Flesh,  flesh  n,  cig,  cigfwyd,  cnawd: 
i  cyhyr:  vt,  annog;  caledu;  gorlenwi, 
>  Flesh-brush,  croen-ysgrafell,  croen- 
I  wrychell.  Flesh-colour,  cigliw ;  gwyn- 
;     goch.  Flesh-fly,  cyhyryn.   Flesh-fork, 

cigwain.  Flesh-hook,  cigfach.   Proud 
1     flesh,  cig  marw 
Fleshiness,    flesh'î.nes    n,   cigogrwydd, 

ciglydrwydd,  cnodigrwydd 
Fleshless,  flesh 'les  a,  dignawd;  teneu 
Fleshliness,  flesh'li.nes  n,  cnawdolrwydd 
Fleshly,  flesh'lî  a,  cnawdol :  cnawdwyllt 
Fleshmonger,  tìesh'mung.gûr  n,  cigydd, 

cigwerthwr;  Uatai 
: Fleshy,  flesh'i  a,  cigog,  cnawdog,  tew 
Fletch,  fletsh  vt,  pluo  fel  saeth 
.Fletcher,    flet'shûr     n,    saer    saethau: 
,     paledrydd  [dagrau 

Fletiferous,   flî.tif'ur.us    a,    yn    achosi 
Flew,  flii  n,  gweflau  bytheuad :  pt. — Fly 
Flewed,  fliid  a,  gweflog,  llaeswefl 
Flexibility,  flek.si.bil'i.'ti  n,  hyblygrwydd, 

hyblygedd,  ystwythder 
Flexible,  flek'si.bl  a,  hyblyg,  ystwyth, 
plygadwy;  hydro;  hydri'n,  ystumgar 


Flexion,  flek'shun,  Flexure,  flek'shur  n' 

plygiad,    troad,    ystumiad;    camedd, 

cemi  [camedig 

Flexuous,  flek'shii.us  a,  cam,  ystumiol, 
Flicker,  flik'ur  vi,  ysgwyd  adenydd 
Flier,  fli'ûr  n,  ehedydd ;  ffoadur ;  ciliwr 
Flight,  flit  n,  hedfa;  encil,  ffoad.    Flight 

of  steps,  rhes   o  risiau.      To  put  to 

flight,  gyru  ar  ffo  [gwyllt 

Flighty,    fl'i'tî    a,   ansefydlog;    ysgafn, 
Flimsy,  flim'zi  a,  masw,  gwan,  gwael; 

distadl  [ymollwng 

Flinch,    flintsh    vi,    olgilio;     ymlacüu, 
Fling,  fling  (ôí  &  pp  flung)  vt,  taflu, 

bwrw,  ergydio,  lluchio :  n,  tafliad,ergyd 
Flint,  flint"  n,  callestr,  callestren,  edit, 

careg  dân.     Flint-hearted,  dideimlad. 

Skin-flint,  cybydd,  cerlyn 
Flinty,  flin'tî  a,  callestrol,  celltaidd 
Flip,  flip  n,  math  o  ddiod  gymmysg 
Flippancy,  flip'an.sî  n,  llafar  sionc,  gor- 

ffraethder  [sionc 

Flippant,  flip'ant  a,  ffraeth,  tafodrydd; 
Flirt,  flurt  n,  ysbonc ;  hoeden,  mwyglen : 

v,  taflu  gwawd ;  sioncneidio ;  chwyfio 

gwynt;  anwadalu;  hoedena 
Fhrtation,  flûr.tä'shun  n,  sioncysgogiad, 

mursendod  [flanu 

Flit,  flit  vi,  symmud ;  hedeg  heibio ;  di- 
Flitch,    flitsh    n,  hannerob,   hannereg, 

ystlys  mochyn 
Flitter,  flit'ûr  n,  dernyn  cremog.    All 

to  flitters,  yn  yfflon,  yn   chwilfriw. 

Fhtter-mouse,  ystlum 
Float,  flöt  v,  nofio,  ysgafn  nofio,  noflo  ar 

wyneb :  n,  cludair ;  lhf,  llifiant,  dylif 
Flock,  flok  n,  deadell,  praidd ;  llu ;  haid ; 

mmtai,tyrfa;  casnach,  cneifion  gwlan : 

vi,  cyd-dyru,  cydymgasglu,  ymdyi-u 
Flog,    flog    vt,    fflangellu,    ffrewyllio; 

cystwyo,  ffonodio 
Flood,  flud  n,  llif,  llifddwfr,  llifeiriant, 

ffrydlif,    rhyferthwy;    cefnllif,   dylif; 

Uanw,    gorllanw:     vt,    llifo;    gorlifo, 

lhfeirio,  dyfru.     Flood-gate,  dyfrddor, 

bala  llyn.  Flood-mark,  ol  grym  llif 
Flook,  flwk  n,  gafaelfach  angor. — Fluke 
Floor,  flo'r  n,  llawr:  v,  llorio;  llechlorio. 

Floor-cloth,  Uawrlen,  llorlen 
Floral,  flö'r'al  a,  blodeuaidd 
Floret,  flö'r'et  n,  bloden 
Florid,    flor'id    a,    blodeuog,    godidog, 

harddwych;   tirf,  ireiddlawn;  gwrid- 

goch,  gwridog  [llysni;  tirfder 

Flondness,  flor'id.nes  n,  gwridgochder ; 
Floriferous,    flö.rif'ur.us    a,    biodeufag, 

a  ddwg  flodau 

123 


FOL    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Florin,  florin  n,  darn  arian  o  wertk  dau 

swllt,  ffl  wring 
Florist,  flor'ist  11,  blodeuwr,  blodeuydd 
Flosculous,  flos'kii.lus  a,  blodeuog 
Floss,  flos  n,  manblu 
Flota,  flö'tâ,  Flotilla,  flö.til'â  n,  llynges 

Yspaenaidd  [eu  gyru  hyd  y  môr 

Flotson,   flot'sun  n,   nwyddau  yn  cael 
Flounce,  flûŵns  n,  addurn  ymyì  gwisg, 

sider:  e,  sideru;  ymdaflu,  ymddigio 
Flounder,  flûŵn'dûr  vi,  ymluchio ;  ym- 

soddi:  n,  lledan,  lleden,  llythi'en 
Flour,  flûŵ'r  n,  blawd,  peillied,  peillion, 

paill :  vt,  blodio 
Flourish,  flur'ish  n,  blodeuwaith ;  blaen- 

gerdd,  rhagchwareu;    gwagfost,  ym- 

ffrost :  v,  blodeuo ;  addurno :  llwyddo, 

ffynu,    rhagchwareu;  ffrostio,  gwag- 

fostio;  ysgwyd  [llwyddiannus 

Flourishing,  flur'ish.ing  n,  blodeuad:  a, 
Flout,  flûwt  v,  gwawdio :  n,  gwawd 
Flow,   flö     vi,   dylifo;    tarddu,    deillio; 

rhedeg:  n,  llif,  ffrwd,  llanw;  rhediad, 

llifiant.     To  flow  again,  adlifo.     To 

flow  back,  gwrthlifo.      To  flow  out, 

Uifo  allan,  tarddu.     A  flow  of  spirits. 

llawndid  o  ysbryd 
Flower,    flûŵ'ûr  n,   blodeuyn,   blodyn, 

blaendardd:     vi,     blodeuo,     gwulho. 

Flowers,     gwull.       Flower-de-luce, 

camined,  elestr 
Floweret,  flûŵ'ur.et  »,bloden,  blodionyn 

(p  blodionos)  [lawn 

Flowery,  flûŵ'nr.î  a,  blodeuog.  bloden- 
Flown.  flönpp. — Fly  [safadwy 

Fluctuant,  fluk'tshii.ant  a,  an  wasted,  an- 
Fluctuate,    fluk'tshii.iit   vi,   bwhwman. 

anwadalu  [l°g;  petrusol 

Fluctuating,  fluk'tshli.a.ting  a,  ansefyd- 
Fluctuation.     fluk.tshu.a'shun    n,    an- 

wadalwch;  ysgogiad,  uewidiad;   ym- 

doniad  [pibell,  simdden 

Flue,   flii    11,   manbluf,    manflew,  pan: 
Fluency,  flü'en.sî  n,  rhugledd,  hyawdl- 

edd,  ffraethder  parablus,  rhugl 

Fluent,     flii'ent     a.     hyawdl,     ffraeth, 
'Fluid,  flii'id  n,  aw,  gwy,  llifnodd.  gwlvb- 

wr:  rt,hylif,  ffiydiol,  rhedegog,  lliflan- 

naidd  [rwydd 

Fluidity,  flü.id'î.tî  n,  hylifedd,  ftrydiol- 
Fluke,  flak  n,  adfach.  gafaelfach  angor; 

lleden,  lledan,  llythi'en  (/>  llythi) 
Flummery,    flum'ur.î    n,   llymry,    uwd 

sucan,     inwdran.       Flummery-stuff, 

bwyd  sucan 
Flung,  flung  j)t  &  pp. — Fling     [ffwdan 
Flurry,  flur'i  n,  chwa  o  wynt;  ffrwst, 


Flush,  flush  a.  iawn;  gorlawn;  balch: 

n,  gwridhw;  gwrid;  haflug,  amledd: 

v,  gwridgocbi,  cochi;  gorlenwi,  gorlotf 

Fluster,   fíus'tûr    n,    cynhwrf,    terfysg, 

ffwdan:  p,  annhrefnu;  ffwdanu 
Flute,  fliit  n,  pibell,  chwihanogl;  rhych:! 

vt,  rhychu,  rhigoli 
Fluted,  'tìü'ted  a,  rhychog,  rhigolog 
Flutter,  flut'ûr  v,  ymhedfan,  ymchwyf- 
ian ;  ymddyrysu,  ymderfysgu,  ffwdanu : 
n,  ysgydwad  adenydd ;  curiad  y  galon: 
cyffroad,  ffwdan 
Flux,    fluks    n,    llif,    dylif;    gwaedlif; 
llifeiriad;  dolurrhvdd.ybib,  darymred 
Fluxibility,  fluk.sî.bilì.tî  n,  hylifedd^ 
Fluxion,  fluk'shun  n,  darlifiad,  rhediad 

ffiwdiad,  llifiad 
Fly.  fli'  n,  gwybed)m,  cylionyn,  ednogyn 
clvrvn.  cleren:  vi  (flew,  flown),  ehed- 
fg.  eìiedfan ;  ffoi ;  ymhollti.  Fly-blows 
cnwyth  y  cyhon.     To  let  fly,  saethu 
ergydio.      Dragon-fly,  gwas  y  neidr 
gwaell   neidr,   chwildarw.      Spanish- 
flies,  cyhon  paradwys  [hedegog 
Flying,    fl'i'ing    n,    ehediad;    ffoad;    a 
Foal,  f ül  n,  ebol  (/  eboles),  llwdn:  v 

llydnu,  bwrw  ebol.     In  foal,  cyfebol 

Foam,  f  öm  n,  ewyn,  ysgai,  swyf,  burym 

berem;    dystrych:     vi,  malu    ewyn 

bwrw  ewyn,  ewynu ;  glafoeri 

Foamy,  fö'mî  a,  ewynog,  ewynllyd 

Fob,   fob   n,   coden  oriawr:    vt,   siomi 

twyllo,  dichellu ;  llogellu 
Focus,  fo'kus  (p  foci,  fö'.s'í)  n,  cynnuU 

fan  pelydrau ;  aelwyd,  ffoc 
Fodder,  fodur  n,  porthiant,  gogor:  vt 

porthi,  ebranu,  gogorio 
Foe,fö»,gelyn,  casddyn,  gwrthwynebw 
Foetus,  fi'tus  n,  anelwig  ddefnydd,  mil 

rith.  gwaed  cyn  delwad,  ebruad 
Fog,  fog  n,  niwl,  tarth,  cad  dug;  adlad< 
Fogage,  fog'äj  n,  myngwellt.  porta  sech 
Foggy,  fog'î  a,  niwlog;  godywyll 
Foible,  fôî'bl  n,  gwendid,  y  man  gwan 
Foil,   foil  vt,  cilwthio,  maeddu,   gorch 
fygu:     n,    gorfychiad;     prawfgledd 
gwrthlun  [gwanu,  brathi 

Foin,  foîn  n,  ysgŵd,  ysgûth.  gw<ân:  t 
Foison,  foi'znn,  helaethrwydd.  digoned' 
Foist,  foist  rt,  ffugddodi,  ffugosod 
Fold,   fold  n,   cail,  corlan;  ffald,  lloc 
plvg,  dyblvgiad:   v,  corlanu,  ffaldio 
plygu,    dyblygu.       A    hundred-folc 
canplyg.     Easily  folded,  hyblyg 
Foliage,  fö'li.äj  n,  dail;    deilfryg,  deil 
iant  [drK 

Foliate,   fü'lî.ät   a,   deiliog;    v,   daj 
124 


dajen 


ôre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         FOR 


Foliation,    fö.lî.ä'shun    n,    daleniad: 

I     blodenddail 

Folio,  fü'lî.ö  11,  dalen  lawn:  a,  unplyg. 

llawnddalen,  dalenlawn  [ion 

:Folk,  fok,   Folks,  foks  np,  pobl,   dyn- 
iFolklore,  f  ok'lo'r  n,  lien  y  werin 
Follicle,  fol'i.kl  n,  hadgoden ;  cibyn 
Follow,  fol'Ö    v,   canlyn,   dilyn;    erlyn, 
j    erlid,  ymlid 

Follower,  fol'ö.ûr  n,  canlynwr  [ffolineb 
Folly,  íbl'î  11,  ynfydrwydd,  ffoledd. 
Foment,   fö.ment'  vt,   cynhesu,  twym- 

dwyro;  twymolchi;  achlesu;  magu. 
|  cemogi.  To  foment  a  quarrel,  ehwythu 
|     marwor  anghydfod  [olchiad 

Fomentation,  fö.men.tä'shun,  n,  twym- 
ÍFond,  fond  a,  hoff,  maldodus;  ysmala; 
}    ffol  [lota 

Fondle,  fon'dl  vt,  gorhoffi,  lloehi,  dor- 
Fondling,  fond'ling  »,anwylyd,  hoffddyn ; 
j    maldod  [faldodus;  yn  ffol 

Fondly,   fond'li    ad,   yn    anwesog;    yn 
Fondness,  fond'nes  n,  gorhoffedd,  cudeb 
(Font,  font  n,  bedyddfaen,  bedyddfan 
'Fontanel,  fon'tâ.nel  n,  agen  yn  y  siol 
iFood,   f\vd  n,  bwyd,  ymborth,  maeth, 
j    Uuniaeth  [lluniaeth 

■oodful,  fŵd'fẁl  a,  maethlawn,   llawn 
Poodless,  fŵdles  a,  difwyd 
(Fool,  fvvl   n,  ynfyd-ddyn,  ffwl,    ffolwas, 

hurtyn:  v,  siomi,  twyllo;  ofera, 
,;  afradu.  To  make  a  fool  of,  siomi. 
■    twyllo  [g^egi 

'Foolery,  fŵ'lur.î  n,  ffoledd;  fiiloreg, 
Foolish,  fŵ'lish  a,  ffol,  annoeth,  ynfyd, 
i    anghall  [annoethineb 

Foolishness,  fŵ'hsh.nes  n,  ffolineb, 
Foolscap,  fwlz'kap  n,  math  o  bapyr  17 
j    fodfedd  o  hyd  a  13^  o  led  [ion 

Fooltrap,  fŵl'trap  n,  magi  i  ddal  ynfyd; 
Foot,  fvvt  (feet)  n,  troed,  ped,  pedd- 
;  troedfedd :  v,  troedio,  pedestru,  sathru, 
'    cerdded.     Four-footed,  pedwarcarnol, 

pedwartroediog.  Light-footed,  gwisgi, 
;  ysgafndroed.  Nimble-footed,  buan- 
1  droed.  Splay-footed,  troedgall.  Sure- 
1   footed,     diasgendraed.      Web-footed, 

cyfan-droed.  Bare-foot,  troednoeth. 
j  To  set  on  foot,  gosod  ar  droed,  rhoi 
,    dechreuad  i  beth. 

Football,  fvvt'bol  n,  pel  droed  [bren 

Footbridge,  fẁt'brij  n,  pont  droed,  pont- 
Footing.  tvvt'ing  «,cerddediad ;  pedestrig, 

He  troed  ;  ymsefydliad ;  sefyllfa,  cyflwr , 
;    ammod 

Footman,  fẁt'man  n,  pedestrydd,  gwr 
;    traed.    Running-footman,  rhedegwas 


Footpad,  fvvt'pad  n,  lleidr  traed,  lleidr 

pen  ffordd  [ffordd 

Footpath,  fẁt'pâth  ??,llwybr  troed,  troed- 
Footpost,  fẁt'pöst  n,  traedredegwr 
Footstep,  fẁt'step  n,  ol  troed,  arlwybr; 

cam,  camre 
Footstool,  fẁt'stŵl  n,  troedfainc,  lleithig 
Fop,  fop  n,  ysgoegyn,  mursyn,  coegyn 
Foppery,  fop'ur.'i  n,  mursendod,  balchder 
Foppish,  fop'ish  a,  coegynaidd,  coegwych 
Foppishness,  fbp'ish.nes  n,  coegffoledd; 

coegddull,  coegwychder 
For,  for pr,  tros,  yn  lie,  rhag,  er,  o  blegid : 

c,  canys,  o  blegid,  o   herwydd,  gan, 

am,  o  blaid,  o  achos,  o  ethryb 
Forage,  for'äj    n,   gogor,    ebran,  porth- 

iant :  v,  casglu  porthiant ;  anrheithio 
Foraminous,  fö.ram'î.nus  a,  tyUog 
Forasmuch,  for.az.mutsh'    c,  yn   gvm- 

maint,  gan,  o  herwydd,  am 
Forbear,  fôr.bê'r'  (pt  forbore,  fôr.bö'r'; 

pp  forborne,   fôr.bô'rn')   v,    ymattal, 

peidio;  goddef,  cyd-ddwyn 
Forbearance,    fôr.bê'r'ans    n,    dyoddef- 

garwch,  ymaros 
Forbid,  for  .bid'   {pt   forbade,  fôr.bad'; 

pp  forbidden,  fôr.bid'n)  v,  gwahardd, 

gommedd.     God  forbid,  na  ato  Duw 
Force,  fö'rs  n,  grym,  gallu,  nerth,  egni, 

dirni ;  trais,  gorthrech,gorfod ;  byddin, 

llu,  milwyr:  v,  dirgymhell;  gwthio; 

goresgyn  [diallu 

Forceless,    fo'rsles   a,   dirym,   dinerth, 
Forceps,  for'seps  n,  gefail  llawfeddyg 
Forcible,  fö'r'sî.bl   a,   cadarn,  grymus, 

nei-thol  [rhydio,  beisio,  croesi 

Ford,  fô'rd  n,  rhyd,  rhydle,  bais:  vt, 
Fore,  fô'r  (former;   foremost,  fh-st)  a, 

blaen,   blaenaf:  ad,  ym  mlaen:   px, 

cyn-,  rhag-,  blaen- 
Foreappoint,  f  ö'r.a.pôînt'  vt,  rhagbenodi 
Forebode,  fö'r.böd    vt,  darogan,  rhag- 

argoeli 
Forecast,  fo'r.kast'  (pt  &  pp  forecast) 

v,  rhagddarbod,  rhaglunio 
Forecast,  f  o'r'kast  n,  rhagddyfais,  rhag- 

wehad  [hong 

Forecastle,  fo'r'kas.l  n,  ffiureg,  blaen 
Forechoose,   fo'r.tshwz'    (pt  forechose, 

f  ô'r.tshös' ;  pp  forechosen,  fo'r.tsho'zn) 

vt,  rhagddewis 
Foredeck,    fij'r'dek    n,   arfwrdd    blaen 

Hong  [rhagbenu 

Foredoom,  f  o'r.dvvm'  vt,  rhagarfaethu, 
Forefather,  fô'r'fâ.THÛr  n,  hynaf,  cyndad 
Forefend,   fô'r.fend'    vt,    rhagddiogelu : 

troi  heibio ;  rhwystro 

125 


FOR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took 


Forego,  fô'r.gö'  {pt  forewent,  fö'r.went'; 

pp  foregone,  f  ö'r.gon')  vt,  rhoi  i  fyny ; 

rhagfyned ;  gollwng  gafael 
Forehead,  for'ed  n,  tal,  talcen 
Foreign,    for'in    a,    estronol,    tramor, 

pellenig  [dyeithriad,  tramoryn 

Foreigner,    for'in.ûr  n,   alltud,    estron, 
Forejudge,  f  ö'r.juj'  vt,  rhagfarnu 
Foreknow,  fò'r.nö'  (pt  foreknew,  fö'r.nü'; 

pp  foreknown,  f  ô'r.nön)  vt,  rhagwybod ; 

rliagddeall  [bodaeth 

Foreknowledge,    fö'r.nol'ej   n,  rhagwy- 
Foreland,  f  o'r'land  n,  penryn,  peutir 
Forelay,  f ô'r.lä'  vt,  eynllwyn,  rhagodi 
Forelock,    fo'r'lok  n,   taldrwck,  cudyn 

talcen.     Take  time  by  the  forelock, 

brysio,  achub  yr  adeg 
Foreman,    fö'r'man    n,    blaenor;    hy- 

fforddwr  [grybwylledig 

Foremen tioned,  fô'r.men'shund  a,  rhag- 
Foremost,  fô'r'möst  a,  blaenaf :  ad,  ym 

mlaenaf:  sd. — Fore  [anterth 

Forenoon,  fö'r'nŵn  n,  bore,  rhagnawn, 
Forensic,  f  o.ren'sik  a,  cyfreithiol 
Foreordain,  fö'r.ôr.dän'  vt,  rhagdrefnu, 

rhagarfaethu  [blaen 

Forepart,  fö'r'pârt  n,   rhag  flaen,   pen 
Forerun,  fö'r.run'  {pt  foreran,  pp  fore- 
run) vt,  blaenredeg,  rhagredeg 
Forerunner,  fö'r.run  ur  n,  rhagrlaenydd, 

rhagredwr  [blaenhwyl 

Foresail,  fö'r'säl  n,   hwyl  flaen  llong, 
Foresee,  fö'r.sî'  (foresaw,  foreseen)  vt, 

rhagweled;  rhagwybod 
Foreshow,    fô'r.shö'   vt,    rhagddangos; 

darogan  [welediad 

Foresight,  fö'r's'ít  n,   rhagolwg,  rhag- 
Foreskin,  f  o'r'skin  n,  blaen-groen 
Forest,  for'est  n,  coedwig,  fforest,  g^'igfa, 

celh :  vt,  fforestu,  gwigio 
Forestall,  f  ö'r.stôl'  vt,  rhagbrynu,  ed^ca, 

rhagystrancu  [fforestwr 

Forester,  for'es.tûr  n,  ceidwad  coedwig, 
Foretaste,  f  ö'r'täst  n,  blaenbrawf,  rhag- 

flas  [chwaethu 

Foretaste,  fò'r.täst'  vt,  rhagbrofi,   cyn- 
Foretell,  f  o  r.tel'  {pt  &  pp  foretold)  vt, 

rhagfynegu,  darogan  [cynbwyll 

Forethought,   fö'r'thôt    n,    rhagfwriad, 
Foretoken,    fo'r'to.kn    n,    rhagarwydd, 

argoel  [argoelio 

Foretoken,  fo'r.to'kn  vt,  rhagarwyddo, 
Forewarn,  fô'r.wôrn'  vt,  rhagrybuddio 
Forfeit,  f or'fit  n,  camlwrw,  dirwy ;  colled ; 

penyd:    vt,  fforffedu,   fforffetio,    colli, 

talu  camlwrw  [fforffetiad 

Forfeiture,    fôr'fî.tshü'r    n,    collediad, 


i'orfex,  f  or'feks  n,  gwellaif 
Forficula,  f  ôr.fik'ü.lâ  n,  pryf  y  glust 
Forge,    fö'rj    n,   ffwrnweithdy,    morth- 

wylfa;  ffwrn;  gefail:  vt,  morthwylio; 

ffugio,  ffugfathu,  ffuglmho 
Forger,  fô'r'jûr  n,  ffugluniwr,  ffugiwr 
Forgery,    fö'r'jur.î     n,    ffugiad;     ffug- 

ysgrifeniad ;  twyllfathiad 
Forget,  for  .get'    {pt  forgot,    fôr.got'; 

pp  forgotten,  f  or.got'n)  vt,  ebargofio, 

anghofio,  gollwng  yn  anghof 
Forgetful,  f  ôr.get'fwl  a,  anghofus,  gwan 

ei  gof  [ebargofiad 

Forgetfulness,  f  ôr.get'fẁl.nes  n,  anghof, 
Forgive,  for.giv'  {pt  forgave,  for.gav'; 

pp  forgiven,  for.giv'n)  vt,  maddeui; 

rhyddhau.  Ready  to  forgive,  maddeu- 

gar  [gollyngdod 

Forgiveness,  for.giv'nes  n,  maddeuant, 
Fork,  fork  n,  fforch,  pigfforch;  cigwain. 

Tuning-fork,  cyweirfforch 
Forked,  f  ork'd  a,  fforchog 
Forlorn,   fôr.lôrn'    a,    diymgeledd,    di- 

gyfaill,  amddifad,  truan ;  gwrthodedig, 

colled  ig,  diobaith.    Forlorn-hope,  ta- 

maid   angau,    myntai    a    osodir    ar 

orchwyl  tra  enbydus 
Forlornness,  f  ôr.lôr.nes  n,  amddifedi 
Form,  form  n,  ffurf,  dull,  agwedd ;  modd, 

trefn,  ystum;    gwâl  ysgyfarnog:  vt, 

ffurfio,  llunio,  ystumio 
Form,  fö'rm  n,  mainc,  gorseddfa 
Formal,  for'mal  a,  ffurfiol;  rheolaidd, 

trefnus ;  ffuifgar  [iolwr,  arddefodwi 
Formalist,  for'mal.ist  n,  un  ffurfiol,  ffurf- 
Formality,    fôr.mal'î.tî    n,    ffurfioldeb : . 

trefnusrwydd,  arddefod,  urddfoes 
Formalize,  f or'ma.li'z  v,  ffurfio ;  ffurfoli 
Formation,  f  ôr.mä'shun  n,  ffui-fiad,  llui 

iad,  ardumiad  [iadw_ 

Formative,  for'ma.tiv  a,ffurfiadw}',  Hun- 
Former,    fôr'mûr    n,  ffurfiwr,   lluniwr 

lluniedydd:  a,  cynt,  blaenorol:  cd.—' 

Fore 
Formerly,  f  ôr'mûr.lî  ad,  gynt,  cyn  hyn 

er  ys  talm,  er  ys  llawer  dydd 
Formic,  f  or'mik  a,  morgrugaidd 
Formidable,   fôr'mì.dâ'bl    a,  arswydus 

brawychus,  ofhadwy 
Formless,  f  ôrm'les  a,  dilun,  aflunaidd 
Formula,  f  ôr'mü.lâ  n,  ffurf-reol,  ffurf 
Formulary,    fôr'inü.lur.î     n,    ffurflyfr 

rheol  [inebi; 

Fornicate,  f  or'm.kiit  vi,  puteinio,  god' : . 
Fornication,  for.ni.ka'shun  n,  puteindra 

anniweirdeb  [gordderchw 

Fornicator,  fôr'nî.kä.tûr  n,  puteiniwi 
126 


ôre ;  läte,  line,  no,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.         FOX 


Fornicatress,    for'ni.ka.tres    n,   putain, 
>     anlladferch,  gordderckwraig 
Forsake,  for.sak'  (pt  forsook,  for.swk'; 
pp    forsaken,  for.sa'kn)   vt,  gadael, 
gadn,  ymadael  â 
'Forsooth,  f  ôr.sŵth'  ad,  yn  wir,  yn  ddiau 
Forswear,  fôr.swê'r'   (pt  forswore,  pp 
i     forsworn)  v,  anudoni,  tyngu  anudon 
Fort,  f  ö'rt  n,  caer,  eastell,  amddiffynfa 
Forte,  f  ôr'tê  n,  lleisiad  llawn-gryf 
Forted,  fö'r'ted  a,  caerog,  castehog 
Forth,  forth  ad,  allan,  ym  mlaen,  rhag 
[    Haw,  i  maes.     To  set  forth,  cychwyn ; 
i    gosod  allan.  To  bring  forth,  dwyn  allan 
Forthcoming,  f  o'rth.kum'ing  a,  parod  i 
Í    ymddangos  [rhag  blaen 

(Forthright,  fö'rth'rit  ad,  yn  nniawn, 
Forthwith,  fu  rth.with'  ad,  yn  ddiattreg, 
í  yn  ddioed,  ar  y  gair 
'Fortieth,  f  ôr'tî.ettí  a,  deugeinfed,  40fed 
Fortification,  for.ti.fi.ka'shun  n,  am- 
ti  dditrynfa,  amgaer  [caeru,  amgaeru 
Fortify,  f ôr'tî.f i"  vt,  eadamhau,  cryf hau ; 
lortilage,  fö'r'tî.läj,  Fortlet,  fö'rt'let  n, 
I   castellyn 

fortitude,  f  ôr'tî.tüd  n,  gwroldeb,  calon- 
I  did,  mawrfrydedd,  glewder ;  cadeniid, 
i   grym.  dewrder  [nos 

:  I  Fortnight,  f  ôrt'n'it  rc,pythefnos,pymtheg- 
iartress,  fôr'tres  n,  amdcbffynfa,  caer, 
J!    cader;  eastell  [dygwyddol 

fortuitous,  fôr.tü'î.tus  a,  damweiniol, 
•Fortuity,  f  ôr.tü'î.tî  n,  damchwaen,  dy- 
[  gwyddiad,  hap,  damwain 
fortunate,  fôr'tshü.nät  a,  fiyniannus, 
[  hylwydd,  ffodiog,  Uwyddiannus,  ffodus 
Fortune,  fôr'tshün  n,  tyngedfen;  hap, 
i  damwain;  ffawd,  fiyniant;  gwaddol; 
I  cynnysgaeth.  Fortune-hunter,  gwa- 
i  ddolgeisiwr.  Fortune-teller,  adroddwr 

tesni,  Jarllenwr  tesni,  tesni'wr 
Forty,  f  ûr 'ti  a&.  n,  deugain,  dau  ugain,40 
Forum,  fo'r'um  (p  fora,  f  ö'r'â)  n,  areithle, 

brawdle 
Forward,  íor'wûrd  a,  eon,  eofn,  hyfaidd; 
awyddus;  cynnar:  ad,  ym  mlaen, 
rbagddo:  vt,  anfon  ym  mlaen;  hy- 
j  rwyddo;  hwylusu,  cyfarwyddo,  pry- 
I  suro.  From  this  time  forward,  o  hyn 
,  allan 

forwardness,    fôr'wûrd.nes    n,    parod- 
rwydd,    awyddfrydedd ;    digywilydd- 
L  dra ;  cynnarweh 
forwards,  for'wurdz  ad,  ym  mlaen,  yny 

blaen,  rhag  blaen,  rbagddo,  rhago 
\)ss,  fos  rc,  fibs,  clawdd      [fyny,  mwnol 
,'ossil,  fos'il  n,  mwn:    a,  a  gloddir  i 


Fossilist,  fos'î.list  n,  casglwr  mwnau 

Foster,  fos'tûr  vt,magu,  maethu,  meith- 
rin;  annog,  cefhogi.  Foster-father, 
tad  maeth.  Foster-brother,  brawd 
maeth,  brawd  unfron 

Fosterage,  fos'tur.äj  n,  meithriniad, 
maethiad,  arffedogaeth 

Fought,  íôtpt  &pp. — Fight 

Foul,  fûŵl  a,  aflan,  brwnt,  budr,  ffiaidd; 
ammhur;  annheg,  anonest;  afiach: 
vt,  diwyno,  budreddu.  Foul  rope, 
rhafF  ddyryslyd.  Foul  wind,  gwynt 
croes.  To  run  foul  of,  gwrthdaro, 
rhedeg  ar  draws 

Foulness,  f  ûŵl'nes  n,  bryntni,  budreddi, 
brynti;  gwrthuni;  annhegweh 

Found,  fûŵnd  vt,  seiho,  sylfaenu,  sef- 
ydlu,  gosod  sail,  berthogi;  bwrw: 
pi  &  pp. — Find 

Foundation,  fûŵn.dä'shun  n,  sail,  syl- 
fan,  gwaelod.  Foundation-stone,  syl- 
faen,  careg  sylfan 

Founder,  f  ûẁn'dûr  n,  seihwr,  sylfaenwr ; 
sefydlwr;  bwriwr,  toddydd:  v,  suddo, 
dryllio,  ymddrylho ;  cloffi 

Foundery,  fûŵn'dur.î,  Foundry,  f ûŵn'- 
drî  n,  tawdd-dy,  tawddle 

Foundling,  fû\Ỳndling  n,  plentyn  cael, 
plentyn  diarddel 

Fount,  fûŵnt,  Fountain,  fûŵn'tän  n, 
ffynnon,  ffynnonell.  Fount  of  types, 
nifer  cyfrdro  o  argrafflythyrenau, 
Fountain-head,  llygad  y  fiynnon 

Fountful,  f  ûŵnt'fẁl  a,  llawn  flynnonau 

Four,  f  ö'r  a  &  n,  pedwar  (/*  pedair),  4. 
Four-cornered,  pedronglog.  Four- 
fold,  pedwarplyg;  ar  ei  bedwerydd. 
Four-score,  pedwar  ugain 

Fourbe,  f  \Vrb  n,  dichellwr,  twyllwr 

Fourchy,  f  ŵ'r'shî  n,  fforch,  pigfForch 

Fourteen,  f  ô'r.tîn'  a  Sen,  pedwar  ar  ddeg 

Fourteenth,  fö'r.tînth'  a,  pedwerydd  ar 
ddeg,  14ydd  [edd):  n,  pëdeiran 

Fourth,  fo'rth  a,  pedwerydd  (ý"pedwar- 

Fowl,  fûŵl  n,  aderyn,  edn,  ehedyn, 
ehediad:  vi,  adara,  saethu  adar. 
Water-fowl,  adar  y  dwfr,  adar  cyfan- 
droed.  Fowling-piece,  adarddryll, 
dryll  adara 

Fowler,  f  ûŵ'lûr  n,  adarwr 

Fox,  foks  n,  cadno,  Uwynog,  gwyddgi. 
Bitch-fox,  cadnöes,  llwynoges,  llwyn- 
ogast.  Fox-case,  croen-llwynog.  Fox- 
chase,  helfa  llwynog.  Fox-hunter, 
heliwr  llwynog 

Foxglove,  foks'gluv  n,  bysedd  y  cŵn, 
bysedd  ellyUon,  bysedd  cochion 
127 


FRE     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Foxlike,  foksTik  a,  cadnoaidd,  llwyn- 

ogaidd  [ffyddlonileb 

Foy,  fôî   n,  gwledd  gychwyn;    fiydd, 
Fracas,  fra.ka'  a,  ymryson,  cecraeth 
Fract,  frakt  vt,  tori,  darnio,  trawsdori 
Fraction,  frak'shun  n,  toriad,  rhwygiad; 

twnrif,  dam  o  rif 
Fractional,  frak'shun.al  a,  twnrifol 
Fractious,    frak'shus     a,     ceintachlyd, 

cecrus,  croes  [ineb,  ceintachrwydd 
Fraetiousness,  frak'shus.  aes  n,  eroes- 
Fracture,  frak'tshur  n,  toriad,  gorthor- 

iant;  bwleh:  vt,  tori,  dryllio 
Fragile,  fraj'il  a,  brau,  breuol,  hydor 
Fragility,  frá.jil'í.tí  n,  breuder,  breuolder 
Fragment,    frag'ment    n,    dryll,    darn, 

cetyn,  cilcyn,  biwionyn,  briwsionyn 
Fragmentary,  frag'men.tur.î  a,  o  fan 

ddarnau  [gran.si  n,  peraroglaidd 

Fragrance,  frä'grans,   Fragrancy,   frä'- 
Fragrant,  fragrant  a,  peraroglus 
Frail,    fräl    a,  brau,   gwan;    anwadal; 

hyfeth,    hygwymp,    darostyngedig    i 

wendidau :  n,  basged  frwyn ;  brwyri 
Frailty,  fräl'tî   n,  breuolder,  breuoledd, 

breuder;  gwendid,  llesgedd 
Frame,  friim  n,  fifurf,  ansawdd,  agwedd, 

trefn;    cyfansoddiad,    adeilad,     cyd- 

osodiad,  cyd-drefniad,  swydd,  Uwyf, 

attegwydd,  gwalc,  ystram:  vt,  ffurfio. 

llunio,  cyfansoddi,    cyd-drefnu;    dy- 

feisio;  ymgylchu  [werth  deg  ceiniog 
Franc,  frangk  «,  darn  arian  Ffrengig  o 
Franchise,  fran'tshiz   ?i,  braint,   ethol- 

fraint,  rhyddfraint:  vi,breinio,rhydd- 

han  [Francis 

Franciscan,  fran.sis'kan  a,  o  urdd  St. 
Frangible,  fran'jî.bl    a,  hydor,  breuol, 

brau,  toradwy 
Frank,  frangk  n,  Ffrencyn;  rhyddhâd 

Uythyr:  a,  ifranc,  b^-iog;    rhwydd- 

galon,  hael ;  didwyll :  vt,  rhyddfreinio 
Frankalmoigne,  frang.kal.moin'  n,  elus- 

endir,  cardottir 
Frankincense,  frang'kin.sens  n,  thus 
Frankly,  frangk'li  ad,  yn  rhydd,  o  fodd, 

yn  rhwydd  [claufrydedd 

Frankness,    frangk'nes     n,    rhydd-der, 
Frantic,  fran'tik  a,  gwallgofus,  gorwyllt, 

ynfyd,  llerth  [gwallgof 

Franticness,  fran'tik.nes  n,  gorphwyll, 
Fraternal,  frâ.túr'nal  a,  brawdol,  brawd- 

gar  [brodoriaeth 

Fraternity,  frâ.tûr'nî.tî  n,  brawduliaeth, 
Fraternization,  fi-at.ûr.nî.zä'shun  n,  bro- 

doriad,  brawdoliad  [brodori 

Fraternize,    fratur.niz     vi,     brawdoli, 


Fratricide,  frat'rî.s'íd  n,   brawdladdiad; 
brawdleiddiad  [ystryw 

Fraud,  frôd  n,  twyll,  hocedwaith,  siom, 
Fraudless,  frôd'les  a,  didwyll 
Fraudulence,  frô'dü.lens,   Fraudulency, ' 
fi'ô'dü.len.sî  n,  die-bell,  twyll,  hoced- 
iaeth  [fvvl  a,  twyllodrus 

Fraudulent,  frf/dii.lent,  Fraudful,  frôd'- 
Frauglit,  frot  a,  llwythog,  llawn: 
llwyth.  Fraught  with  danger,  per- 
yglus,  llawn  perygl,  enbydus 
Fray,  frä  n,  ymryson;  ymgiprys,  ym-, 
laddfa:  v,  ymdreilio,  ymrwbio ;  dych- 
rynu  [mympwy :  vt,  britho 

Freak,   frik   n,  chwidr-dro,  ysmal-dro, 
Freakish,  fri'kish  o,  penchwiban,  penwan 
Freakishness,  fri'kish.nes  n,  penwendid, 
penchwidredd  [  fan 

Freckle,  frek'l  n,  brych,  brychyn,  brych- 
Freckled,  frek'ld  a,  brychedig,  brychlyd 
Freckliness,  frek'li.nes  n,  brychni 
Freckly,  fi-ek'lî  a,  brychlyd 
Free,  fri  a,  rhydd,  breiniôl ;  hael,  parod 
rhwydd,     eon,     hy:     vt,    rhyddhau 
breinio,  breinioli.    To  set  free,"  rhydd- 
hau, gollwng  yn  rhydd 
Freebooter,  frî'b\v.tûr  n,  ysbeiliwr,  ys- 
glyfaethwr  [rhydc 

Freeborn,  friTjorn    a,  wedi   ei   eni  yi 
Freedom,  frî'dum  n,  rhyddid,  rhydd-did 

braint,  dinasfraint 
Freehold,     friliold     n,    rhydd-ddaliad 

rhyddfeddiant :  a,  diardreth,  rhydd 

Freeholder,   frî'höld.ûr  n,  rhydd-ddeil 

iad,  uehelwr  [hae 

Freely,  frî'lî  ad,  yn  rhydd,  yn  rhodd,  yi 

Freeman,  fri'man  n,  dinesydd,  bwrdar 

gwr  rhydd 
Freeness,  fri'nes  n,  rhwydd-deb,  haeled- 
Freestone,  frí'stön  n,  careg  nadd, 

o  dywodfaen  [dybiw 

Freethinker,     fri'tking'kur     n,    rhydd 
Freeze,    friz   (froze,    frozen)   v,  rhew 
fteru,  oergeulo  (vt,  llwytho  lion 

Freight,  frät  n,  llwyth  Hong;  bur  llona 
French,  frentsh  a,  Ffrengig.      Fren<» 


öre  ;  late,  line,  no,  müte  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       FRO 


Frequented,  fn.kwen'ted  a,  mynyckedig, 

hygyrch 
Frescade,  fres.kad'  ??.,  cysgodfa  [arliwiad 
Fresco,  fres'ko  n,  cysgod,  oerawel;  îr- 
Fresh,  fresh  a,  newydd,  crai,  cri ;  ffres, 
croew,  gwyrf ;  bywiog ;  gwridog,  tirf ; 
go-oer :  n,  Hit*,  lîifeiriant  [creio 

Freshen,  fresh'n  v,  croewi;  bywiogi; 
Freshlet,  fresh'let  n,  llyn  o  ddwfr  croew 
Freshness,  fresh 'nes  ra,croewder,  newydd- 
1  der;  bywiogrwydd 
Fret,  fret  v,  rhuglo,  rhwbio;  digio, 
bhno,  chwerwi :  n,  cythrudd,  soriant ; 
[     treuliad  [digofus 

(Fretful,  fret'fvvl   a,   anfoddog,  anynad, 
Fretfulness,    fret'fẁl.nes     n,    ffromder, 
drygnawsedd  [rhwyll 

Fretwork,    fret'wurk    n,    rhwyllwaith, 
Friable,  frî'â.bl  a,  hyfriw,  briwsionllyd 
fear,  fri'ùr  n,  mynach,  erefyddfrawd 
Friarlike,  fr'i'ur.lik  a,  mynachaidd 
""  iary,  frîur.î  n,  mynachlog,  mynachdy 
ibb'le,  frib'l  n,  ffrityn,  ffriiyn,  eiddilyn : 
vi,  ffritian,  oferchwareu,  ofera 
icassee,  frik.a.si'  n,  manfwyd[rhwtiad 
iction,  frik'shun  n,  rhathiad,  rhwbiad, 
May,  fr'i'dä  n,  dydd  Gwener.     Good 
Friday,  dydd  Gwener  y  Croglith 
riend,  trend  n,  cyfaill,  cydymaith,  car ; 
cyfeilles.     To  make  friends,  cymmodi, 
adgy  i  amodi ;  ymgymmodi    [  amddifad 
riendless,  frend'les  a,  digyfaill,  diborth, 
'riendliness,  frend'lî.nes  n,  cyfeillgar- 
wch,  caredigrwydd,  hynawsedd 
'riendly,  frend'lî  a,  cyfeillgar,  caredig, 
caruaidd,  hynaws 

iendship,    frend'ship    n,    cyfeillach; 
caredigrwydd,  anwylyd 
ieze,  Frize,  friz  n,  brethyn  tewban; 
addumdalaith  pen  colofn 
igate.  frig 'at  n,  Hong  rhyfel  ysgafn 
ight,  fri't »,  arswyd,  echryn,  ofn,  braw, 
. '    orn,  dychryn :  vt,  arswydo,  dychrynu 
Frighten,  fri'tn  vt,  brawychu,  dychrynu, 

peri  ofn  ar,  arswydo 
Frightful,  frit'fWl  a,  dychiynllyd,  hagr, 
f  erchyll,  anferth,  ofnadwy,  arswydus 
'•"rigid,  frij'ida,oer,  rhewllyd;  marwaidd, 
;  egwan.     Frigid  zone,  riiewgylch 
''rigidity,    fi-î.jid'î.tî    n,   oemi,   flerdod, 

fferdra;  marweidd-dra;  gwendid 
.  *rigorific,  fn.go.rif'ik  a,  oeriadol 
'rill,  fril  v,  crynu:  n,  crychddill,  ffril 

frinj  n,  sider,  ymylwe,  amaerwy: 

!'ii"o,  .-itrachu,  sidtru 
ripp  rer,  frip'ur.ûr  n,  gwerthwr  hen 
Í  ddillad;  bragaldiwr;  oferwr 
9 


Frippery,    frìp'ur.î    n,    gwerthle    hen 

bethau;  hen  ddillad;  baldordd,  gwag- 

siarad :  a,  gwael,  dirmygus 
Friseur,  fri.zur'  n,  gwallttrwsiwr 
Frisk,  frisk  n,    crychnaid,   rhont:    vi, 

crychneidio,  crychlamu,  rhonta 
Frisket,  fris'ket  n,  llen-gylch,  haiarn- 

gylch  argraffwasg  [rhontus 

Frisky,  fris'ki  a,  chwareugar,  nwyfus, 
Frit,  frit  n,  lludw  i  wneyd  gwydr 
Frith,  frith  n,  cyfyngfor,  cainc  o  for 
Fritìnancy,  frit'î.nan.sî  n,  ysgrech,  crech 
Fritter,   frit'ur   n,    cremogen,    mioden, 

crammwythen:  vt,  manddryllio.     To 

fritter  away,  lleihau,  gwastraffu 
Frivohty,     frî.vol'î.tî     n,     gorwaeledd, 

coegedd,  ffolineb,  oferedd  [disylwedd 
Frivolous,  friv'o.lus  a,  dibwys,  gorwag, 
Frizz,  friz,  Frizzle,  friz'l  vt,  crychu, 
Fro,  frö  ad,  yn  ol  [modrwyo 

Frock,  frok  n,  twyg,  hugan,  arwisg 
Frog,  frog    n,  Uyffant   melyn,   fí'roga; 

bywyn     cam     ceffyl.       Frog-spawn, 

griíft,  griifyll,  penbyliaid 
Froise,  froiz  n,  cremog,  crammwyth 
Frohc,  frol'ik  n,  gwammalwch,  cellweir- 

gamp :  a,  chwareugar :  vi,  masweddu, 

prancio,  chwareu 
Frolicsome,    frol'ik.sum   a,   gorhoenus, 

afieithus,  chwareugar;  difyr 
From,  from  pr,  o,  oddi,  o  wrth,  oddi  wrth 
Front,  frunt  n,  tal,  taken;  gwyneb,  tu 

blaen ;  blaen :  v,  gwynebu 
Frontal,  fron'tal  n,  takddurn;   talaith: 

a,  perthynol  i'r  taken.     Frontal  bone, 

asgwra  y  taken  [cyffiniol 

Frontier,  iron'tí'r  n,   cyfíìn,   terfyn:   a, 
Frontiniac,  fron.tin.yak'  n,  math  o  win 

Ffrengig  [addurn,  wyneblun 

Frontispiece,     fron'tis.pîs     n,    'wyneb- 
Frontless/frunt'les  a,  talgryf,  haerllug 
Frontlet,  front'let  n,  talaith,  rhactal 
Frost,    frost    n,    rhew.       Frost-bitten, 

deifiedig  gan  rew.    Hoar-fii-ost,  barug, 

Uwydrew 
Frosty,  fros'tî  a,  rhewlyd,  rhewllyd 
Froth,  froth  n,  ewyn,  ewyngant,  bur)mi, 

broch :  vi,  ewynu.     To  skim  off  froth, 

dicwynu  [gafnder,  gwagder 

Frothiness,  froth'î.nes  n,  ewynedd;  ys- 
Frothy,  froth'i  a,  ewynog;   disylwedd, 

gwag  [_vt,  crychu 

Frounce,  frûŵns  n,  annhrefn;  dafaden: 
Froward,  frö'wûrd  a,  cyndyn,  anhydyn, 

anhywaith,  ystyfiaig  [rwydd 

Frowardnesí-,    fio'wiird.nes   n,   cyndyn- 
Frower,  frö'ûr  n,  delltgvllell,   holltvdd 
129 


FUM    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Frown,  í'rûŵn  n,  cuch,  cuwch,    gwg, 

cilwg :  vi,  cuckio,  cuwclúo,  gygu 
Frowning,  frûŵ'ning  a,  çuchiog,  digus, 

cilygus  [drewllyd;  tywyll 

Frowzy,  fruw'zi,  Frowy,  frûŵ'î  a,  mws, 
Froze,  frb'z  pt. — Freeze 
Frozen,  froznop. — Freeze  [iol,  cnydiol 
Fructiferous,  fruk.tif  'ur.us  a,  cynnyrch- 
Fructify,  fruk'ti.f'i  v,  cnydio;  ffrwyth- 

iannu,  ffrwythloni  "  [ffrwythlawn 
Fructuous,  fruk'tsbii.us  a,  cnydfawr, 
Frugal,  frŵ'gal  a,  cynnil,  ymarbedus; 

anhael  [falwch 

Frugality,  frŵ.gal'î.tî  n,  cynnildeb;  dy- 
Frugiferous,    frvv.jif'ur.us    a,    cnydiol, 

ffrwythol,  ffrwythddwyn  [aeron 

Frugiverous,  frw.jiv'ur.us  a,  yn  bwyta 
Fruit,  frvvt  n,  ffrwyth,  cnwd,  cynnyrcb ; 

toraeth;    aeron.      Fruit-bearing,    yn 

dwyn  ffrwyth,  cnydiol.      Fruit-tree, 

pren  ffrwythau  [ydd 

Fruitage,  frŵ'täj  n,  ffrwythau,  ffrwyth- 
Fruiterer,  frŵ'tur.ûr  n,  aeronwertbydd 
Fruitery,  frŵ'tur.î  n,  ffrwythfa;  aeron- 

gell 
Fruitful,  frŵt'fẁl  a,  ffrwythlawn,  cnyd- 

fawr,  toreithiog ;  ffaeth 
Fruitfulness,  frŵt'fẁl.nes  n,  ffmythlon- 

deb,  ffrwythlonedd  [meddiant 

Fruition,    "^frŵ.ish'un     n,     mwyniant, 
Fruitive,  frvv'i.tiv  a,  mwynhaol,  medd- 

iannol 
Fruitless,  frŵt'les  a,  ofer,  seithug,  dues, 

difudd,  anfuddiol ;  diffrwyth 
Frumentaceous,   frŵ.men.tä'shus   «,    o 

yd ;  tebyg  i  yd 
Frumentarious,  frŵ.men.tê'r'î.us  a,  ydol 
Frumenty,  frŵ'men.tî  n,  cawl  gwenith 
Frump,  frump  n,  cellwair,  gwawd:  vt, 

gwawdio,  gwatwar 
Frosh,  finish  n,  bywyn  earn  ceffyl:  vt, 

tori,  ysigo,  malurio 
Frustrable,  frus'trâ.bl  a,  siomiadwy 
Frustrate,  frus'trät  vt,  seitbugo,  siomi; 

diddymu:  a,  ofer,  difudd,  diles 
Frustraneous,  frus.trä'nî.us  a,  seithug, 

ofer,  afiesol  [siomiant 

Frustration,  frus.trä'shun  n,  seithugiad. 
Frustrative,   frus'tra.tiv  a,    seitbugiol, 

twyllodrus 
Frustrum,  frus'trum  n,  dernyn  toredig 
Frutescent,  n-ŵ.tes'ent  a,  manwyddog 
Fiy,   fr'i  n,  grawn   pysgod;    pysghaig; 

manbysg:  vt,  crasbobi,  ffri'o.     Frying- 
pan,  padell  ffrio 
Fub,  fub  vt,  b\n-vt  heibio,  oedi ;  siomi 
Fucate,  fu'kat  a,  rhithliwiedig 


Fucus,  f  ii'kus  n,  golchliw,  arliw ;  mor- 

lysieuyn  [feddwi;  cyfeddwogi 

Fuddle,  fud'l  vi,   ymyfed,   diota,   ym- 
Fuddled,  fud'ld  a,  meddw,  brwysg 
Fuddler,  fud'lûr  n,  meddwyn 
Fudge,  fuj  11,  ffug,  ffugbeth,  ffugwaith 
Fuel,  fü'e'í  n,  tanwydd,  cynnud/tanwent 
Fugacious,  f  ii.ga  shus  a,  hedegol,  ffoad- 

urus,  diflanol 
Fugacity,  f  ü.gas'î.tî  n,  ffoadusrwydd 
Fugitive,  fii'ji.tiv  11,  ffoadui-,  enciliwi': 

a,  ffoadurus,  ffoawl,  crwydrus,  hyffo; 

ysgafn,  difyfyr,  hedegol 
Fugue,  fiig  11,  canred  mewncerdd  [atteg 
Fulciment,  ful'sî.ment  n,  cynnalbost, 
Fulcrum,  ful'krum  n,  gwifnvym 
Fulfil,    fẁl.fil'    vt,    cyflawnu,    dybenu, 

gorphen,  cwblhau 
Fulfilment,  fẁi.fil'ment  n,  cwblhâd 
Fulgency,     ful'jen.sî     n,    dysgleirdeb, 

gloewder  [gloew 

Fulgent,  ful'jent  a,  dysglaer,  llachar 
Fuliginous,  fü.hj'î.nus  a,  huddyglyd: 
Fulimart,  f ülî.mârt  n,  ffwlbart  [myglyd 
Full,  fvvl  a,  llawn,  cyfiawn ;  cyfan ;  per- 

ffaith:  n,  llonaid:  vt,  panu.     Full  oi 

sorrow,  gofidus.     Full  moon,   cyfan- 

lloer,  llawn  lloer 
Fuller,    fẁl'ûr    n,    panwr,    golchydd 

Fullers  earth,  gogarth,  priddy  panwi 
Fullery,  fẁl'ur.î  n,  pandy,  melinbanu 
Fulling,  íŵl'ing  n,  pan,  panfa,  paniad 
Fully,  fẁl'î  ad,  yn  gyfan,  yn  hollol,  yi 

gwbl,  yn  llawn,  yn  gyflawn  [bygylui 
Fulminant,  ful'mî.nant  a,  taranllyd 
Fulminate,  ful'mî.nät  v,  taranu ;  bwgwtl 
Fulmination,   fiú.mî.nä'shun   n,  t? 

iad;  bygythiad  [bygythio 

Fulminatory,  ful'mî.nä.tur.î  a,  taranol 
Fullness,  fẁl'nes  n,  llawnder,  cyflawnder 

gwala  [brwnt;  trutlifwyi 

Fulsome,  ful'sum  a,  chwydlyd,  fliaidd 
Fulsomeness,    ful'sum.nes    n,    bryntn; 

ífiéiddrwydd;  gorfwynder 
Fulvid,  ful'vid  a,  melyngoch,  rhuddfeljl 
Fumado,  fü.mä'dö  n,  pysgodyn  cow 

pysgodyn  mygiedig 
Fumble,    fum'bl    v,    llawweitbio,    tri 


öre ;  late,  line,  no,  unite ;  she,  zh=.z  iizure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        GAB 


Fumitory,  fü'mî.tur.î  n,  cwd  y  mwg, 
1  pwff  y  mwg.  Hedge-fumitory,  mwg 
Fumy,  fü'mî  a,  mygdarthiol  [y  perthi 
Fun,  fun  n,  digrifwch,  ysbleddach,  cell- 
I     wair,  difyrwch  [ddawnsio 

Funambnlate,  fii.nam'bii.lat  vi,  rhaff- 
Funambulist,  fü.nam'bü.hst  n,  rhaff- 
r     ddawnsiwr  [igaeth 

Function,  fungk'shun  n,  swydd,  galwed- 
Functionary,fungk'shun.ur.îrc,unmewn 
f    swydd,  swyddog 
Fund,  fund  n,  cyff,  arian-gyff,  trysorfa 
Fundament,  fun'dâ.ment  «,  yr  eistedd- 
|    fod,  y  cyfeistedd,  y  rhefr,  y  cwthr 
Fundamental,  fun.dâ.men'taí  a,  sylfaen- 
i    ol;    gwreiddiol,    hanfodol;    arbenig; 
(I    prif,  penaf :  n,  gwreiddbwnc,  egwyddor 
Funeral,  fii.nur.al  n,  angladd,  cladded- 
i    igaeth;  arwyl 

Funereal,  fü.nî'r'î.al  a,  angladdol;  ga- 
!    larus,  trist,  çresynol;  tywyll 
Fungous,  fung'gus  a,  ma'darchaidd,  ys- 
I    byngaidd;  masw 

JFungus,     fung'gus    (fungi,    fun'ji")   n 
!     meddalgig;  madarch,  bwyd  ellyllon 
j    callod,  ffvvng,  bwyd  y  boda 
[Funicular,  f  u.nik'ii.lur  a,  mân-edefynog 
.Funk,  fuugk  n,  drewdawch,  tagfwg :  vi, 
||    di-ewi  trwy  ofn ;  llwfreiddio     [ffumer 
iFunnel,  fun'el  n,  ffynel,  twmffed,  pibell, 
Funny,    fun'î    a,    digrifol,     arabeddus, 
■    ysmala,  cellweirus 
(Fur,  fûr  n,  man  flew,  pan,  ffwrwr;  cen: 
\   vt,  panu :  cenu ;  crestenu 
Furacity,  f ü.ras.î.tî  n,  lladraeth 
Furbelow,  fûr'bî.lö  n,  sider,  amaerwy 
Furbish,    fuYbish    vt,    gloewi,    caboli, 
i   Uathru,  trwsio  [trwsiwr 

•?urbisher,  fûr'bish.ûr  n,  llugenydd; 
?urcate,  fur'kat  a,  fforchog 
furcation,  f  ur'ka.shun  n,  ftbrehogrwydd 
furious,  fur'i.us  a,  cynddeiriog,  ffyrnig 
•?uriousness,  f  û'r'ì.us.nes  n,  cynddar$dd, 
^  fiyrnigrwydd,  cynddeiriogrwydd 
j^url,  furl  vt,  cryckio,  plygu,  cymhlygu 
furlong,  fur'loiig  n,  ystaden,  wythfed 
|  ran  milltir  [milwr 

garlough,  fûrlö  n,  ysgrifen  ymabsenniad 
uirmenty,  fûr'men.tî  n,  cawl  gwenith 
"urnace,  fûr'niis  n,  ffwrn,  fiwrnais,  ffoc; 
I  odyn,  cyl,  cylyn;  creisier 
"urn'ish,  fur'nish  vt,  dodrefnu;  diwallu, 

digoni;    cynnal,   cynnysgaeddu,  dar- 
I  paru,  arlwyo  [parwr 

'  urmsher,  fûr'nish.ûr  n,  diwallwr,  dar- 
•  urniture,  f  ûr'nî.tshü'r  n,  dodrefn ,  llestri, 

taelau,trec,celfi,offer,  ari'au :  uddumiu 


Furrier,  fur'i.ur  n,  gwerthwr  pan,panydd 
Furrow,  fur'ö  n,  cwys,  rhych;  rhigol; 

ffos,  ffynegl:  vt,  cwyso,  rhychu; 
Furry,  fur'î  a,  panog ;  cenog  [flyneglu 
Further,  fûr'THÛr  a,   pellach:   ad,  ym 

mhellach,   eto,  hefyd,  heb  law  hyn; 

mwy :  vt,  rhwyddhau,  hyrwyddo,  dwyn 

ym  mlaen :  cd. — Far 
Furtherance,fùr'THur.ansn,rhwyddhâdr 

cynnorthwyad,  dygiad  ym  mlaen 
Furthermore,    fûr'THÛr.mö'r    ad,    ym 

mhellach,  heb  law  hyn,  hefyd 
Furthermost,  fûr'THÛr.müst,  Furthest, 

f  ûr'THest,  pellaf,  eithaf,  olaf :  sd. — Far 
Furtive,  f  ur'tiv  a,  lladradol 
Furuncle,  fur'ung.kl  n,  llynoryn 
Fury,  f  ü'r'î  n,  cynddaredd,  fiyrnigrwydd,. 

gorphwyll ;  cythreules.     Furies,  plant 

y  fall,  cethyrn,  cythreuliaid 
Furze,  f  firz  n,  eithin,  aith 
Furzy,  f ur'zi  a,  eithinog 
Fuse,  fiiz  v,  todcli;  ymdoddi 
Fusee,  Fusil,  f  ii.zi'  n,  dryll  ysgafn 
Fusible,  f  ii'zi.bl  a,  toddadwy,  hydawdd 
Fusilier,  fii.zUiY  n,  milwr  yn   cario 

dryll  ysgafn 
Fusion,  fü  zuun  n,  toddiad,  dadleithiad 
Fuss,  fas  n,  ffwdan,    dadwrdd,  gwag 

helynt,  ffrwst 
Fust,  fust  n,  paladr  colofn 
Fustian,   fus'tshan  n,  math  o  frethyn; 

iaith  chwyddedig,  chwyddiaith 
Fustic,  fus'tik  n,  math  o  bren  lhwio 
Fustilarian,   fus.tî.lê'r'î.an  n,  bawddyn 
Fustiness,  fus'tî.nes  n,  drewiant ;  mysni 
Fusty,  fus'ti  a,  llwyd ;  drewllyd ;  mws 
Futile,  fü'til  a,  gwag,  coeg,  siaradus; 

diles  _  ^  ^  [ffladredd 

Futility,  fü.til'î.tî  n,  gwagedd,  oferedd; 
Future,  f  ü'tshûr  a,  dyfodol,  dyfodadwy,  i 

ddyfod:   n,  yr  amser  i  ddyfod.     For 

the  future,  o  hyn  allan  [fod,  dyfodiant 
Futurity,  f  ü.tü'r'î.tî  n,  yr  amser  i  ddy- 
Fuzz,  fuz  n,  lluwchion:     vi,  lluwchio; 

dadwau.     Fuzz-ball,  cwd  y  mwg 
Fy,  Fie,  f  î  i,  ffei !  ffi !  hach !  wfft ! 

G. 

Gab,  gab,   Gabble,   gab'l   vi,   clebran, 
bragawthan:     n,    gwagsiarad,     bal- 
dorcld,  debar         [mantell  werddonig 
Gabardine,   gab.ûr.dîn'    n,   bugeilwisg, 
Gabel,  gä'beì^,  treth,  ardreth 
Gabion,  gä'bî.un  n,  cawell  llawn  o  bridd 
Gabionade,    gä.bî.un.äd'    n,  amddiffyn- 
waith  o  gevvvll  llawn  o  bridd 
131 


GAO   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took; 


Gable,  gä'bl  re,  talcen  ty 

Gaby,  gä'bî  re,  hurtyn,  delff,  clwpa 

Gad,  gad  re,  llafh  o  aur;   crifell:    vi, 

crwydro,  gwibio,  rhodiena.     Gad-fly, 

cacynen  y  meirch 
Gaelic,  gii'lik  re,  Gaeleg 
Gaff,  gar  re,  math  o  fach  pysgota 
Gaffer,  gaf'ûr  re,  hen  wr;  uchlafuriwr, 

uchweithiwr  [bardyn 

Gaffle,  gaf'l  re,  gaflach;   tynfach;   ys- 
Gag,  gag  re,  safn-glo :  vt,  cau  y  safn 
Gage,  giij  re,  gwystl,  arwystl,  adneu :  vt, 

gwystlo,  arwystlo.  Green  gage,  eirynen 

wen  (p  eiryn  gwyn) 
Gaggle,  gag'l  vi. — Cackle 
Gaiety,    ga"i.tî    re,    gorhoen,    llonder, 

hoewder,  llonwychder  [11a wen 

Gaily,  gä'lî  ad,  yn  hoew-wych;  yn 
Gain,   gan   re,   elw,   budd,   ced,    mael, 

mantais:    v,  elwa,   ennill,  manteisio, 

cyrhaedd  [haeddadwy 

Gainable,  gä'nâ.bl  a,  ennilladwy;  cyr- 
Gainfiú,  gän'fẁl  a,  ennillfawr,  buddfawr, 

cedlawn  [dielw 

Gainless,  ganles  a,  difudd,  diennill, 
Gainsay,    gän'sä    (pt  &  pp  gainsaid, 

gän'sed)  vt,  gwrthddywedyd,  ammheu 
Gait,  gät  n,  rhodiad ;  agweddfoes 
Gaiter,  gä'tûr  re,  brocsen,  amgoes,  coes- 
Gala,  gala  re,  prif  wyl  [am,  socas 

Galaxy,  gal'ak.si  re,  y  llwybr  llaethog, 

eirianrod,  Caer  Gwydion,  galaeth,  keol 

y  gwynt ;  cynnulliad  gorwych 
Gale,  gäl  re,  awel,  chwa ;  buelyn,  adfwl 
Galeated,  gal'î.ä.ted  a,  helniog 
Gall,    gol    re,    bustl,    geri;     dygasedd, 

chwerwfustledd ;  oddfyn  neu  gneuen 

yn  tyfu  ar  dderwen :  v,  digroeni,  dolurio. 

poeni.  Gall-stones,  ceryg  yn  y  bledren. 

Gall-bladder,  coden  y  bustl 
Gallant,  gal'ant  a,  gwrol,  dewrwych 
Gallant,  ga.lant'  re,   cariad-ddyn,   gor- 

dderchwr:  a,  careugar  [dewrder 

Gallantness,  gal'ant.nes  re,  gwrolder, 
Gallantry,  oal'ant.ri  re,  dewredd ;  gwych- 

der;  nwyfneges;  aulladrwydd 
Galleas,  gal'yas  n,  math  o  rwyfiong 
Galleon,  ga'lyun  n,  llong  Yspaenaidd 
Gallery,  gal'ur.î  n,  oriei,  uchlawr 
Galley,    gal'î    re,    rhwyfloqg;    offeryn 

argraffydd.  Galley-foist,  math  o  gwch 

neu  fad  mawr  [ddawns,  corelw 

Galliard,  gal'yûrd  re,  hoewddyn;  Ham- 
Gallic,  gal'ik  a,  Ffiren  [aidd 
Gallican,  gal'i.kan  a.  Ffrengig,  Ffraine- 
Gallicisni,     gaj'î.sizm     n,     llafardduU 

Ffrengig 


Galligaskins,    gal.i.gas'kinz    np,    uch- 

lodrau,  rhyddglos 
Gallimaufry,  gal'i.mo.fri  re,  cymmysg- 

fwyd,  cymmysgedd 
Gallinule,  gal'î.nül  re,  corsiar 
Galliot,  gal'yut  re,  llong  ysgafn 
Gallipot,  gal'î.pot  re,  blwch  enaint 
Gallon,  gal'un   re,  galwyn,  galwynaid, 

pedwar  chwart 
Galloon,  ga.lŵn'  re,  ysnoden  gref 
Gallop,  gal'up  re,  carlam,  gwilhobain: 

vi,  carlamu,  gwilhobain 
Gallow,  gal'ö  vt,  dychi*ynu,  brawychiu 

Gallow-glass,  hen  droedfilwr  Iwerddon 
Galloway,  gal'ö.wä  re,  crynfarch  [dyoddef 
Gallows,     gal'us    n,     crogbren,     pren 
Galvanic,  gal.van'ik  a,  trydanol 
Galvanism,  gal'va.nizm  re,  trydaniaeth 

fferyllaidd,  neu  hob  rwbiad 
Gambado,  gam.bä'do  re,  math  o  fotasen 
Gamble,  gam'bl  vi,  chwareu  am  arian 
Gambler,  gam'blúr  n,  twyllchwareuydd. 
Gamboge,  gam.bŵj'  re,   math    o   sudd 

llysieuaidd  o  hw  inelyn 
Gambol,    gam'bul     re,     chwydawiaeth, 

crychnaid,  pranc  :t'i,crychlamu,rhonta 
Gambrel,  gam'brel  re,  coes  ol  march:  vt, 

clymu  wrth  y  goes 
Game,  gam  re,  chwareu,  chware,  camp; 

asgafaeth,   helwriaeth:   vi,   chwareu, 

campio;    gwawdio,  cellwair.     Game- 
cock, ceiliog  ymladd.      Game-keeper, 

ceidwad  helwriaeth.      Gaming-house, 

chwareudy ;    chwiredfan.     Game-leg, 

coes  glymedig,  coes  gam 
Gamesome.gäm  sum  a,chwarëus  ;nwyfus 
Gamester,  gäm'stûr  re,  chwaivydd 
Gammer,  gam'ûr  n,  hen  fenyw 
Gammon,  gam'un  re,  cnuch  mochyn 
Gamut,  gam'ut  re,  seinradd,  graddeg, 

egwyddor  cerddoriaeth  [wydd 

Gander,  gan'dûr  re,  ceiliogwydd,  clac- 
Gang,  gang  re,  mintai,   torf,   haid:    vi, 

hyntio,  myned 
Ganghon,  gang'glî.un  re.  chwydd  y  giau 
Gangrel,  ganggrel  n.  Ueban,  llabwst 
Gangrene,  gang 'grin    re,   madredd,  cig 

marw,  bra-ui-ud:   c.  magu  cig  drwg 
Gangrenous,  gang'gri.nus"  a,  braenedig, 

mallus,  madreddog 
Gangway,  gang'wä  re,  rhodfa  ar  long 
Gannet,  gan'et  re,  gwylan  lwyd,  hucan 
Gantlet,  gaat'let,  Gantelope/gantlöp  », 

dyrnfoî,  gwialgosp 
Ganza,  gan'za  re.  math  o  ŵydd  wyllt 
Gaol,  jäi  a.  carchar 
Gaoler,  jä'lûr  re,  ceidwad  carchar 
132 


ore;  lät«?,  l'íne  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        GEM 


Gap,  gap  n,  bwlch,  adwy ;  agen,  agendor 
Gape,  gap  vi,  dylyfu  gen;  agenu,  ym- 

agor ;  llygadrythu 
Garb,  garb  n,  gwisg,  trwsiad,  arddull 
Garbage,  gâr'bäj  n,  syrth,  ysgarthion; 

tripa  [difryehu 

Garble,  gâr'bl  vt,  darnbigo,  dethol; 
parboil,  gíìr'bíìîl  n,  cynhwrf,  ymgripys, 

terfysg,  cyffroad 
Garden,   gtir'dn  n,   gardd:   v,   garddu. 

Kitchen-garden,  arbawr,  ceginardd 
Gardening,  gâr'dn.ing  n,  garddwriaeth 
-Gare,  gê'r  n,  gwlan  garw;  ceden 
Garfish,  gâr'fish  n,  y  mornodwydd,  y 

cornbig  [ceglyn 

Gargarism,  gar'gar.izm  ?i,  golcn  safh, 
Garget,   garget    n,    math   o  haint   ar 

anifeiliaid  [»,  gwddfolch 

Gargle,  gâr'gl  vt,  golchi'r  safh  a'r  gwddf : 
Gargol,  gâr'gul  n,  haint  ar  foch 
Garish,  gê'r'ish  a,  hoewych,  coegwych, 

nwyrlawen  [talaith 

Garland,  gâr'land  n,  coronbleth,  gwyrlen, 
•Garhek,  gar'lik  n,  garlleg,  eraf  y  gerddi. 
'  Chive  garlic,  cibellys.  Wild  garlic, 
»    troed  yr  asen  [gwisg,  achre 

'Garment,  gâr'ment  n,  dilledyn,  twyg, 
Garner,  gâr'nûr  n,  ysgubor,  ydle,  ydlofft, 

ytty :  vt,  ysguhorio,  ystorio,  ydgellu 
■arnet,  ear  net  n,  maen  rhudd  gwerth- 

favr,  rhuddem,  gwenithfaen 
Garnish,  gâr'nish  vt,  addurno,  harddu, 

trwsiadu:  n,  addum 
Garniture,  gâr'nî.tshü'r  n,  addnrniad 
■arret,  gar'et  n,  nenlofft,  uchystafell, 

uchlofft,  nenawr;  taflawd 

r,  gar.et.i'r'  n,  a  fo  byw  mewn 

nchlofTt,  nenorydd 
Gar.i.  on,  gar'î.sn  n,  gwarehawdlu,  mu- 
ff wrfa;gwersyu.gv,'ersyllf'a:  pi,gwarch- 
I    liiyddu,  gosod  llu  i  warehod,  amddifFyn 
jGarrou.  gar'un  n,  corfarch,  crynfarch 
Garrote,  ga.röt'  vt,  llindagu 
Garrulity,  ga.rŵ'lî.tî  n,  dywedgarwck ; 

baldordd,  siaradgarwch  [us 

Barrulous,  gar'ü.lus  a,  tafodrydd,  siarad- 
Garter,   gâr'tûr  n,   gardas,  gardys:   v, 

gardasu.        Garter     king  -  at  -  arms, 

arwyddfardd  y  gardys.      Knight  of 

the  garter,  marchog  y  gardys  aur 
Garth,  garth  n,  cored  bysgota;  clos 
Gas,  gas  a,  nwy ;  Uosgnwy 
■Gasconade,  gas.ko.nad'  n,  bocsach,  coeg- 
:     folach,  brol:  vi,  brolio,  gwagfoslio 
Gash,  gash  n,  archoll,  dyrhdoriad:   vt, 
"  archolli,  hacio,  trychu  [glos 

Gaskins,  gas'kinz  np}  uchlodrau,  rhydd- 


Gasp,   gasp   n,  tyniad   anadl;    chwyth» 

firm:  vi,  tynu  anadl  mewn  lludded; 

dyheu;  hiraethu 
Gate,  gät  n,   porth,  talddrws,  llidiart, 

clwyd.    Gate-house,  cynhordy,  porth- 

dy,    tolldy.       Gate-keeper,    porthor; 

drysor.     Turnpike-gate,  tollborth 
Gather,    gaTH'ûr    v,    casglu,    cynnull, 

crynoi,  pentyru;   crawnu,  gori;  tew- 

ychu ;  plygu :  n,  plygiad,  casgliad 
Gaud,  god  n,  coegaddurn;  tegan 
Gaudiness,    gô'dî.nes    n,  coegwyehder, 

gorwychder,  ceinedd 
Gaudy,    gô'dî  a,   coegwych,    gorwych, 

hoewffbl,  fflawnt :  n,  gwyl,  gwledd 
Gauge,    gäj     n,    cyfartalai;     mesurai; 

mesur :  vt,  mesuro,  fFonfesuro ;  cyfar- 

talu  [ydd,  cyllidwr,  tollwr 

Ganger,  gä'jûr  n,  mesurydd,  ffbnfesur- 
Gaunt,  gânt  a,  cul,  achul,  culfain,  teneu 
Gauntlet,  gânt'let  n,  dyrnfol,  maneg  ddur 
Gaul,  gôl  n,  Ffrainc ;  Ffrancwr  [niwlwe 
Gauze,  goz  n,  teneuwe  o  lin  neu  sidan, 
Gave,  gav  pt. — Give 
Gavel,  gav'el  n,  treth,  teyrnged ;  ardreth. 

Gavel-kind,  rhaniad  tir  yn  gyfartal 

rhwng  meibion 
Gaveloc,  gav'Llok  n,  trosol  kaiam 
Gavot,  ga.vot'  n,  ton  fywiog;  chwai- 

daplas 
Gawk,  gok,  Gawky,  gô'kî  n,  yslebog, 

yslebryn,  hurtyn,  clwpa  [barilau 

Gawn,  gôn  n,  baril.  Gawn-tree,  trestl 
Gay,  gä  a,  gwych,  dillyn,  fHawnt ;  hoen- 
Gayety,  gävî.tî. — Gaiety  [us,  dyddan 
Gaze,  gaz  n,  sylhad ;  ardrem ;  hylldrem : 

vi,  syllu,  ardremio,  llygachythu.  Gaz- 

ing-stock,  gwawdgyfÌF 
Gazelle,  ga.zel'  »,gatrewig  [methdalwyr 
Gazette,  ga.zet'  n,  new}rddiadur ;  rhestr 
Gazetteer,  gaz.e.tiV  n,  llyfr  daiaryddol 
Gear,  gî'r  n,  cer,  sekch,  tree,   taclau, 

trefnau,  tresi,  ofter,  trwsiad 
Geese,  gis  np. — Goose 
Gelable,  jelTi.bl  a,  ceuladwy,  hygaul 
Gelatine,  jel'a.tîn  n,  glydgculed,  ceuled 
Gelatinous,  jî.lat'î.nus  a,  ceuledig 
Geld,  geld  vt,  dysbaddu;  cyweirio:   n, 

treth.     Gelded  bull,  adfwl,  attarw. 

A  gelding  (horse),  march  dysbaidd, 

adfarch 
Gelid,  jel'id  a,  fFerllyd,  rhewedig,  oer 
Gem,  jem  n,  glain,  gem,  em,  tlws;   cyn- 

iiagurra  [blygiad,  adblygedd 

Gemination,  jem.î.nä'shun    n,   ad-ddy- 
Gemini,  jem'i.ni'  n,  arwydd  y  Gefeilliaid 
Geminous,  jem'î.nus  a,  dyblyg 
133 


GER  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Gemmary,  jem'ur.î,   Gemmy,  jem'î   a, 


Gender,  jen'dûr  n,  rhyw,  ystlen;  math 

v,  cenedlu,  epilio,  hilio ;  magu.    Neuter 

gender,  y  canolryw  [ofyddol 

Genealogical  jî.nî.;l.loj'î.kala,achol,ach- 
Genealogist,     jî.nî.al'ö.jist     n,    ackwr, 

achofydd,  hanesydd  achau 
Genealogy,   jî.nî.al'ö.jî   n,  ach,  cenedl, 

llinach;  achyddiaeth;  bonedd 
Genera,  jen'ur.â  np. — Genus 
General,  jen'ur.al  a,  cyftredin,  mynych. 

cyffredinol :  n,  cadflaenor,  llueddwr 
Generalissimo,  jen.ur.al.is'i.mb'  n,  pen- 

ciwdod,  catteyrn  [rwydd 

Generality,  jen.u.ral'î.tî  n,  cyffredinol- 
Generalization,     jen.ur.al.i.zii'shun     n, 

dosbarthiad,  rhestriad 
Generalize,  jen'ur.al.iz  vt,  dosbarthu 
Generally,  jen'ur.al.î  ad,  yn  gyffredin. 

yn    gyflxedinol,    yn     fynychaf,    gan 

mwyaf,  yn  amlaf   _  [iaeth 

Generalness,  jen'ur.al.nes  n,   cyflredin- 
Generalship,  jen'ur.al.sbip  n,  cadflaenor- 

iaeth ;  medr  lliiyddol  [magu 

Generate,  jen'ur.ät  vt,  cenedlu,  epilio; 
Generation,  jen.u.rä'shun   n,  cenedliad, 

hiliad ;  cenedlaeth,  hiliogaetb  ;  gened- 

igaeth;  oes 
Generative,  jen'ur.a.tiv  a,  hiliol,  epiliol 
Generic,  ji.ner'ik,  Generical,  ii.ner'i.kal 

a,  rhywogaethol  [tirionwch 

Generosity,   jen.u.ros'î.tî    n,    haelioni; 
Generous,  jen'ur.us  «,  hael,  haelionus; 

rhyddfrydig,  rhwyddgalon,  llawagor, 

boneddigaidd ;  rhywiog 
Genesis,  jen'î.sis    n,     cenedliad;    llyfr 

cenedliad  [math  o  wcnci 

Genet,  jen'et  n,  math  o  farch  cyflym; 
Genial,  jî'nî.al   a,  genedigol,  naturiol, 

hiliogaethol ;  rhywiol,  rhywiog;  Hon, 

gorboenus 
Genialness,  jî'nî.al.nes  n,  rhywiogrwydd 
Geniculate,    ji.nik'ii.liit     a,     cylymog, 
Genii,  jî'ní.i*  np. — Genius  [clymog 

Genio,  jí'nî.ö  n,  dyn  o  feddwl  neillduol 
Genital,  jen'i.tal  a,  cenedlol,  hiliol 
Genitals,  jen'i.talz  np,  rhanau  cenedliad 
Geniting,  jen'i.ting  n,  afal  cynnar 
Genitive,  jen'i.tiv  a,  hiliol,  tarddiadol. 

Genitive  case,  achos  meddiannol 
Genius,  jî'nî.us  n,  ysbryd  da  neu  ddrwg 

(jj  genii);    athrylith,   anian,    awen, 

anian-duedd;    dyn  athrylithfawr  {]) 

geniuses) 
Genteel,  jen.til'  a,  moesog,  gweddeidd- 

dlws,  boneddigaidd 


Genteelness,    jen.til'nes    n,    boneddig- 

eiddrwydd  [lya 

Gentian,  jen'shan  n,  crwynllys,  chwerw- 
Gentianella,  jen.shan.el'â  n,  math  o 
Gentil,  jen'til  n,  math  o  hebog  [lysieuyn 
Gentile,  jen't'il  n,  cenedlddyn,  ethnig: 

a,  cenedlig  [wch 

Gentilesse,  jen.tî.les'  n,  moes,  moesgar- 
Gentiliz'm,  jen'ti.Uzm  n,  eilunaddoliaeth. 

paganiaeth  [uchekaddi 

Gentility,  jen.til'î.tî  n,  boneddigaethi 
Gentle,  jen'tl  a,  boneddig;  tirion,  rhad- 

lawn,  mwynaidd,  esmwyth ;  gwâr,  dof 

araf:  ??lcynronyn;  hebog  [ boned dwi 
Gentleman,  jen'tl.man  n,  gwr  boneddig 
Gentleness,   jen'tl.nes    n,    addiVynder; 

tiriondeb 
Gentlewoman,   jen'tl.wvvm.an    (gentle- 
women, jen'tl.wim.en)  n,  gwraig  fon- 

eddig,  boneddiges 
Gently,  jent'li  ad,  yn  dirion,  301  addfwyn 

gan  b'wyll,  yn  araf  [maw: 

Gentry,  jen'tri  np,  boneddigion;  gwŷ 
Genuflection,  jen.ii.flek'shun  n,  plygiai 

y  glin  [dilwgr;  cynnwyno 

Genuine,  jen'ii.in  a,  pur,  digymmya 
Genuineness,     jen'ii.in.es     n,     purde 

cywirdeb 
Genus,  ji'nus  (genera)  n,  math,  rhyw 

ogaeth,  tylwyth,  teulu 
Geoda3sia,ji.ö.di'zhâ  n,  wynebfesuria< 
Geographer,  jî.og'râ.fúr  n,  daiaryddw 

daiarddarluniwr 
Geographical,  ji.o.graf'i.kal  a,   dai 

yddol,  daiarddarhmiol 
Geography,  jî.og'ra.fî  n,  daiaryddiaetl 

daiarddar'luniad  [draith,  daiare 

Geology,  jî.ol'ö.jî  n,  daiarddysg,  daiai 
Geomancy,  jí'ö.man.sî  n,  daiargoel 
Geometer,  jî.om'î.tûr,  Geometrician,  \ 

om.î.trísh'an  n,  daiarfesurydd,  meidj 

ofydd  [egol,  meidrofydd» 

Geometrical,  ji.o.met'ri.kal  a,  mesui 
Geometry,  jî.om'î.trî  n,  mesnreg,  daiai 

fesuriaeth,  meidrofyddiaeth 
Geoponic,  ji.o.pon'ik  a,  amaethyddol 
Geoponics,  ji.o.pon'iks  np,  garddwriai  '" 

amaethyddiaeth  [yddiaeth,  llaftr 
Georgic,  ji.or'jik  n,  pryddest  ar  ama 
Geranium,  jî.rä'nî.um  n,  math  0  i 

euyn  [blaguryn,  impyn,  egin 

Germ,  jûrm,  Germen,  jûr'men  n,  bragi 
German,  jûr'man  n,  Allman:    a,  1 

manaidd ;  cyfnesaf  \  unwaed.  Brotl 

german,  brawd  undad  unfam.  Coui 

german,   cefnder  unwaed.      Ger 

Ocean,  y  Môr  Tawch 

134 


öre;  läte,  l'íne,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         GLA 


Germander,    jûr'man.dûr     n,     derwen 

Caersalem  [braguro 

Germinate,  jûr'mî.nat  vi,  blaguro,  egino, 
Germination,  jûr.mî.nä'shun  n,  blaen- 

darddiad.  blaendwf    [iadol,  cyfrediad 
Gerund,  jer'und  n,  sylweddair  cyfran- 
Gest,  jest  ?i,  arddangosiad,  gweithred 
Gestation,  jes.tä'shun  n,  dygiad  yn  y 

groth,  cyfebriad 
Gesticulate,  jes.tik'ii.lat  vi,  ystumio 
Gesticulation,  jes.tik.iUii'shun    n,    ys- 

tumiad  [ystum 

Gesture,  jes'tshur  ny  agwedd,  arddull, 
Get,  get  (pt  &  pp  got)  v,  cael,  caffael; 

ceisio;  darparu;    ennill;  myned,  dy- 

fod.     To  get  up,  codi,  cyfodi.     To  get 

down,  disgyn,  dyfod  i  lawr.     To  get 

a  foal,  cyfebru  [tyrmant:  «,  diwerth 
Gewgaw,  gü'gô  n,  coegbeth ;  tegan ;  ys- 
Ghastliness,    gast'li.nes    n,   hyllrwydd, 

erchylldod;  truanwedd,  gwelwedd 
Ghastly,   gast'lî   a,   ellyllaidd,   erchyll 
'    irad,  girad,  cethin,  gwelw,  hyll  [iedig 
Gherkin,  gur'kin  n,  cueumer  gylfeitli- 
Ghost,  göst,  n,  ysbryd;  ellyll,  bwbach, 

bwgan,  gwyll.      Holy  Ghost,  Ysbryd 

Glân.     To  give  up  the  ghost,  marw 
Ghostly,  göst'lî  a,  ysbrydol ;  ellyllaidd 
Giant,  j'i'ant  n,  cawr 
Giantess,  jTant.es  n,  cawres 
Gibber,  gib'ûr  vi,  íFregodi,  baldorddi 
Gibberish,  gib'ur.ish  n,  fireg,  ffregawd, 

baldordd,  gwagedd,  gwagsiarad 
Gibbet,  jib'et    n,    crogbren,  crogAyydd, 

pren  clyoddef :  vt,  crogosod,  crogi 
Gibbosity,  gi.bos'ì.tî,  Gibbousness,  gib'- 

us.nes  n,  crwmddull,  crymedd 
Gibbous,  gib'us  a,  crymaidd,  cefn-grwn 
Gibe,  jib  n,  gwawd,  gwatwar :  v,goganu, 
I*    gwawdio  [hwyaden 

Giblets,  jib'lets    n,  syrth  gwŷdd   neu 
Giddiness,     gid'i.nes     n,     penddaredd, 

madrondod,  pendro;  anofaledd 
Giddy,  gid'î  a,  syfrdan,    penchwibi 

anwadal,  diofal,  anofalus,  byrbwyll 
\   Gift,  gift  n,  rhodd,  dawn,  anrheg,  gwobr 
jl  Gifted,  gifted  a,  doniol,  dawnus 
)  Gig,  gig  n,  cerbydan ;  trodegan 
\  Gigantic,  ji'.gan'tik,    Giantlike,  j'f'ant- 
ii       Vik  a,  cawraidd,  dirfawr     [chwerthin 
Giggle,    gig']     vi,     cilchwerthin,    ffol- 
{  Giglot,    gig'lot     n,    mwyglen,    coegen, 
1       trythyìles,  cyifoden,  hoeden 

Gild,  gild  (gilt)  vt,  euro,  goreuro 
•■  Gilder,  gil'dur  n,  goreurwr,  eurwr 
f  Gill,  gil  n,  cyffoden,  cymmones,  putain 

tagell,  crogen 


Gill,  jil  ?i,  pedwaran  peint ;  dail  eidral, 

eidclew'r  ddaiar 
Gillyflower,    jil'î.flûŵ.ûr    n,    blodeuyn 

Gorphenaf,  llysieu'r  Haw 
Gilt,  giltjrf  8c  2W.— Gild 
Gilthead,  gilt'hed  n,  eurben,  banwes 
Gimbal,  jhn'bal  n,  modrwy  ddyblyg 
Gimcrack,  jim'krak  n,  tegan,  ffril,  ffrilyn 
Gimlet,  gim'let  n,  ebillen,  trwyddew 
Gimp,  gimp  n,  eirionwe  o  sidan 
Gin,  jin  w,magl,  croglath,  ami  el,  byddagl ; 

meryw-wyrod 
Ginger,  jin 'jûr  n,  poethwraidd  tramor 
Gingerbread,  jin  j  fir  .bred  n,  bara  perflas 
Gingerly,   jin'jûr.lî    ad,    yn    araf,    yn 
esmwyth  [dannedd 

Gingival,  jin'ji.val  a,  perthynol  i  gig  y 
Gingle,  jing'gl  n,  tine,  tincian,  rhinc: 

v,tincio,  cyd-dincio,  tincian 
Ginnet,  jin'et    n,  ceffyl    bach    cyflym, 
Ginshop,  jin'shop  n,  gwirotty    [corfarch 
Gip,  jip  vt,  tynu  perfedd  ysgadan 
Gipsy,  jip'sî  n,  ci"wydryn,  crwydriad 
Giraffe,  zhi.raf  n,  cawrlewpard    [mawr 
Girandole,  zhi'r'an.dol    n,    canw}dlbren 
Gird,     gûrd     (girt)     vt,    amwregysu, 
gwregysu,  gwisgo ;  cenglu ;  gwatwar : 
n,  pang,  poen 
Girder,  gdr  dfir  ?^,gwregysdrawst,  llogail 
Girdle,   gûr'dl  n,   gwregys,    rhwymyn, 
cengl ;  plane ;  sidydd.    Girdle-cake= 
Griddle-cake 
Girl,  gurl  n,  geneth,  bachgenes,  herlodes, 

llances,  hocrell.    A  Httle  girl,  croten 
Girlish,  gûr'lish  a,  geneth  aidd,  plentyn- 
Girrock,  gir'uk  n,  mornodwydd      [aidd 
Girt,  gûrtj9í  &pp. — Gird 
Girth,     gurth     n,     cengl;     cylchfesur, 
cwmpas:  «=Gird  [sylwedd 

Gist,  jist  11,  prif  bwnc  mewn  dadl,  ergyd, 
Give,  giv  (pt  gave,  gov;  pp  given, 
giv'n)  v,  rhoddi,  anrhegu,  donio ;  ym- 
roddi.  To  give  way,  cilio.  To  give 
advice,  cynghori.  To  give  offence, 
anfoddhau.  To  give  in,  rhoddi  i  fyny. 
To  give  battle,  brv.ydro,  ymladd.  To 
give  over,  peidio  â.  Given  to  laugh- 
ing, chwerthingar.  Given  to  drink- 
ing, diodgar,  yfedgar,  llymeidgar 
Giver,  giv'ur  n,  rhoddwr,  doniwr,  deon, 
cyfranwr  [afu  glas 

Gizzard,  giz'urd  n,  glasog,  glasgylla, 
Glacial,  gíä'shal  a,iäidd,  rhewllyd  [yn  ia 
Glaciate,  glä'shî.ät  vi,  ceulo,  rhewi,  troi 
Glaciation,  glä.shî.ä'shun  n,  troad  ynia, 
Glacier,  glas'yûr  n,  iäen  [rhewiad 

Glacis,  glâ.sîs'  n,  llethrglawdd 
135 


GLU  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=rtook ; 


Glad,  glad  a,  llawen,  lion,  siriol,  hoenus. 

I  am  glad,  mae  yn  dda  genyf 
Gladden,    glad'n    v,    Uoni,    llawenhau, 

cysuro ;  ymlawenhau,  ymloni 
Glade,  gläd  n.  goleufwlch,  llanerch 
Gladiator,     glad'î.ä.tûr     n,    cleddyfwr, 
ymladdwr,  ornestwr  Ehufeinig     [edd 
Gladness,  glad'nes  n,  llawenydd,  gorfol- 
Gladsome,  glad'sum  a,  dyddanus,  difyr, 

lion,  llawen,  siriol,  hoenus 
Glair,  glê'r  n,  gwyn  wy ;  math  o  waew- 

ffon :  vt,  arddwbio  â  gwyn  wy 
Glance,  glans  n,  cipolwg,  tremyn ;  pel- 
edryn:    v,   ciledrych,   taflu   cipolwg; 
ysgafn-gyiFwrdd ;  pelydru 
Gland,  gland  n,  chwaren,  cilchwyrn 
Glandage,  glan'däj  n,  porthiant  ar  fes 
Glanders,  glan'dfirs  np,  clwy  yr  ysgyfaint, 
clwy'r  chwarenau  [meslawn 

Glandiferous,  glan.dif'ur.us  a,  mesog, 
Glandular,  gían'dü.lûr  a,  chwarenog 
Glandulosity,  glan.dü.los'î.tî  n,   chwa- 

reniaeth 
Glare,  glê'r  n,  gorddysgleirder,  arddys- 
glaerder:  v,  arwynygio,  serenu,  dys- 
gleirio,  gorddysgleirio 
Glass,  glas  n,  gwydr;  gwydryn;  gwydr- 
aid,  gwydrynaid  [tryloew 

Glassy,   glas'î  a,  o  wydr,  gwydraidd; 
Glaucous,  glo'kus  a,  gwyrddlwyd 
Glave,  glav  n,  cleddyf  llydan 
Glaze,  glaz  vt,  gwydro ;  caboli,  llathru, 

arliwio :  n,  bernais 
Glazier,  gla'zhur  n,  gwydrwr,  gwydrydd 
Gleam,  glîm  n,  llachar,  llygeidyn,  pel- 

ydryn :  vi,  tywynu,  pelydru,  lluchio 
Glean,  glîn  v,  lloffa,  casglu  lloffion 
Gleaner,  glî'nùr  n,  lloäẃr;  casglwr 
Glebe,   glib  n,  clasdir,  tir  eglwys;  ty- 
Glede,  gìíd  n,  barcutan  [warchen 

Glee,  gîî  ?i,  llonder,  llawenydd,  gorawen 
Gleek,   glik  n,   cynghanedd;    cerddor; 

gwawd :  vi,  cellwair ;  gvwaw  dio 
Gleen,î  glîn  vi,  poethdywynu,  llewyrcln 
Gleet,  glît  n,  hadred,  hadlif ;  dyfrlif 
Gleety,  glî'tî  «,  crawnaidd;  hadlifaidd 
Glen,  glen  n,  glyn,  cwm,  dyifryn 
Glene,  glin  n,  twll  y  llygad 
Glib,  glib  a,  llyfn,  yslip,"  llithrig,  hylithr 
GUbness,  glib'nes  n,  llyfnedd;  parod- 
rwydd,  yslipan  [life 

Glide,  glid  vi,  ymlithro,  ymlusgo;  llyfn- 
Glimmer,  glimûr  vi,  godywynu,  gwan- 
lewyrchu  [cipolwg:  vt,  ciledrych 
Ghmpse,  glimps  n.  golewyrch ;  lledolwg, 
Glisten,  glis'n,  Glister,  glis'tûr  vi,  claer- 
lewyrchu,  gorddysgleirio,  echdywynu 


Glitter,  glit'úr  r/.dy^leirio,  tywynu,  ser-    j 

enu :  n,  gorddysgleirdeb 
Gloat,  glut  vi,  trawsedrych,  llygadrythu 
Globe,  glöb  »,  cronen,  cronell,  pel,  pellen   1 
Globose,    glö.bös',    Globous,    glü'bus,  j 

Globular,  glob'ü.lûr,  Globulous,  glob'-   I 

ii.lus  a,  cronellog,  crwn,  cyfrgrwn, 

amgrwn  [grymedd  j 

Globosity,  glö.bos'î.tî  n,  cronelliad,  am-  J 
Globule,  glob'iil  n,  crynyn ;  defnyn 
Glomerate,  glom'ur.'át  vt,  cronellu,  pell-  9 

enu :  a,  cronelledig 
Gloom,  glŵm,  Glooininess,  glŵ'mî.nes  \ 

n,  caddug,  tywyllni,  gwyll;  gorbrudd-  j 

der,  trymder  meddwì  [gorbrudd  | 

Gloomy,  glŵ'mî  a,  caddugol,  cyrnylog;  I 
Glorification,    glô'r.î.fî.hä'shun    n,  go-  ] 

gonoddiad,  dygiad  i  ogoniant 
Glorify,  glô'r'î.fí  vi,  gogoneddu ;  clodfori,  I 

mawrygu,  moliannu  [dderchog  ; 

Glorious,  glö'r'î.us  a,  gogoneddus;  ar-  I 
Glory,  glô'r'î    n,  gogoniant;    godidog-  I 

rwydd;  clod,  bri,  mawl,  molawd;  an-  I 

rhydedd;    urddas:    vi,  ymogoneddu,  _ 

ymifrostio;  bostio;  gorfoleddu 
Gloss,  glos    n,  wynebhw,    dysgleirdeb  I 

arwynebol;  cgluriad,  agoriad;  rhith-  I 

ddeongliad:  vi,  arlathru,  caboh;  de-  I 

ongli,  eglurhau 
Glossalgia,  glo.sal'jî.â  n,  poen  yn  y  tafod  1 
Glossary,  glos'ur.î   n,  geirddeonglydd;  9 

geireglureg,  esboniadur,  geirlyfryn 
Glossiness,  glos'î.nes  n,  llathreithrwydd  1 
Glossographer,  glo.sog'râ.fûr,  Glossolo-  1 

gist,  glo.sol'b.jist  n,  geirddeonglwr 
Glossography,  glo.sog  râ.f  î  n,  geirdde-  j 

onglyddiaeth 
Glossy,  glos'î  a,  claerlyfn,  llathr,  dysglaer  J 
Glottis,  glot'is  n,  beudagfwlch 
Glout,  gìuŵttf,  edrych  yn  guchiog,  gygu  I 
Glove,  gluv  n,  maneg,  a  ml  aw,  dyrnfol  j 
Glover,  gluv'ur  n,  menygwr,  dyrnfolyddl 
Glow,   gib"   vi,   twymwrido;    gwyniasu,! 

ymboethi:    n,    twymwrid;    poethias,;} 

eirias.      Glow-worm,    y    gyfarwydd,  1 

magi'en 
Gloze,  gloz  vi,  gwenieithio ;  wynebliwio  J 
Glue,  glii  n,  glud,  ysgrawhng,  syth :  vt,  j 

gludio,    ysgrawhngo;    asio.       Glue-j 

boiler,  gludiwr.  Glue-pot,  gludlestr  1 
Gluey,  glü'í  a.  gludiog,  hylud,  g^wdn  I 
Glueyness,    glü'î.nes    n,    gludrwydd,'» 

gludiogrwydd,  gwyd 
Glivm,  glum  «,  anhylon,  diserch,  sarig  '■  1 
Glut,    glut     vi,     gorlenwi,     arddigoni,! 

gwancio,  glythu,  glythinebu:  n,  gox- | 

modedd,  arddigonedd 

136 


ore;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  z 


Gluten,  glu'ten  n,  glud  llysieuol 
Glutinous,    glü'tî.nus    a,  gludiog, 

grawlingaidd  [rythwr,  rhemmwth 
Glutton,  glut'n  n,  glwth,  gewai,  bol- 
Gluttonize,  glut'n.'iz  vi,  ymrythu,  glythu 
Gluttonous,  glut'n.us  a,  bolrwth,  rheibus 
Gluttony,  glut'n.î  n,  glythineb,  bolryth- 
ni,  glytlmi,  gwanc  [chwyrnu 

Gnar,  nâr,  Gnarl,  nârl  vi,  grymial. 
Gnarled,  nârld  a,  cylyrnog,  cygnog;  garw 
Gnash,  nash  v,  rhincian;  ysgyrnygu  [yn 
Gnat,  nat  n,  gwybedyn,  ednogyn,  cylion- 
Gnaw,  no  v,  cnoi,  deintio;  amgnoi;  difa, 
Gnoff,  nof  n,  cybydd,  crinwas  [ysu 

Gnome,  nöm  n,  ysbryd  dychyinmygol  yn 

trigo  yng  nghanol  y  ddaiar 
Gnomon,  nö'mun  n,  mynegfys,  bys  deial 
Gnomonies,  no.mon'iks  np,  y  gelf  o  ddei- 
alu  [yn  y  ganrif  gyntaf 

Gnostics,  nos'tiks  np,  plaid  o  grefyddwyr 
Gnu  nii  n,  math  o  garw 
Go,  go*  (went,  gone)  vi,  myned,  cychwyn 
cerdded,  rhodio.     To  go  back,   cly- 
chwelyd.     To  go  with,  cydfyned  â. 
To  let  go,  gollwng  ymaith,  gadael  yn 
rhydd.      To  go   well  with,   bod  yn 
Hwyddiannus.      A  go-between,   cyf- 
ryngwr.     To  go  beyond,  twyllo,  siomi 
Goad,   göd  n,   garthon,  swmbwl,   irai, 
ierthi :  vt,  symbylu,  pigo ;  gyru,  anno; 
poal.  göl  n,  gâl,  cyrchnod 
Goat,  got  n,  gafr,  cidws,  Hill.     Goat- 
herd,    bugail    geifr.      Goat-sucker, 
troellwr  (aderyn).     Gelded  goat,  kyir. 
He-goat,  bwch  gafr.     She-goat,  gafr 


i  cazure;  thin,  thìs;  j=dzh.       GOR 


fenyw,  lhllen.     Young  goat,"~efyrmg 
Goatish,  gö'tish  a,  gafraidd,  fei  bwch 
•  gafr;  mws;  trythyll  [safhaid 

Gob,  gob,    Gobbet,    gob'et  n,    tamaid, 
Gobble,  gob'l  v,  cegu,  bochlwytho,  traf- 
lyncu,  ceglyncu  [mail 

Gobblet,  gob'let  n,   fSol,   cwpan,   gwn. 
Goblin,  gob'lin  n,  ellyll,  gŵyll 
Goby,  gö'bî  n,  hud,  siom,  twyll,  rhithdro 
God,  god  n,  Duw,  Duw  Celi,  Naf,  Ner, 
Ion,  lor:  vt,  dwyfoli,  duwioh,  addoli. 
God-father,  alltraw,  tad  bedydd.  God- 
mother, mam  bedydd,  alltrawes.  God- 
son,  mab  bedydd 
Goddess,  god'es  n,  duwies       [duwiaeth 
Godhead,  god'hed  n,  duwdod,  duwdeb. 
Godless,  god'les  a,  didduw,  annuwiol 
Godlike,  god'lVk  a,  duwiaidd,  dwyfol 
Godliness,  god'lî.nes  n,  duwioldeb,  dwyf- 
H  older  [yddol 

ijodly,  god'li  a,  duwiol,  dwyfol,   cref- 
Sodward,  god'wûrd  ad,  tuag  at  Dduw 


Godwit,  god'wit  n,  aderyn  hirgoes.  Com- 
mon godwit,  chwiogen  y  mynydd 
Goggle,  gog'l  vi,  liawnrythu,  edrych  yn 
llygadgam.     Goggle-eyed,  llygadfawr 
Gold,  gold  n,  aur.      Gold-beater,  aur- 
ddalenwr.     Gold-finer,  eurydd,  purwr 
aur,  aurgoethydd 
Golden,  g'òl'dn  a,  euraid,  euraidd,  eurin 
Goldfinch,  göld'fintsh  n,  telor,  eurbinc, 
peneuryn  [aur 

Goldsmith,  göld'smith  n,  eurych,  gof 
Golf,  golf  n,  math  o  chwareu  â  phel  a 
Gome,  göm  n,  cymmysg  iraid  [phastwn 
Gondola,  gon'dö.lâ  n,  math  o  gwch 
Gondolier,  gon.dö.lî'r'  n,  ysgraffwr, 
Gone,  gonpp. — Go  [badwr 

Gonfalon,  gon'fâ.lon  n,  Human,  baner 
Gong,  gong  n,  math  o  symbal 
Gonorrhoea,  gon.ö.rî'â  n,  hadred,  hadhf 
Good,  gẁd  (better,  best)  a,  da,  daionus, 
mad;    llesol,  buddiol:    n,  da,  daioni, 
budd,  lies,  mad,  Had.     Goods,  nwydd- 
au.  Household  goods,  dodrefn.   Good- 
bye, yn  iach.    Good-natured,  hynaws. 
As  good,  cystal.     A  good  way  off,  ym 
mheU,  encyd  o  ffordd.    A  good  while, 
encyd  o  amser,  cetyn  o  amser.    As 
good  as  his  word,  cystal  a'i  air 
Goodliness,  gẁd'lî.nes  n,  tegwch,  pryd- 
ferthwch  [cain 

Goodly,  gẁd'lî  a,  hardd,  teg,  prydferth, 
Goodness,  gẁd'nes  n,  daioni,  tostmi, 
madedd.  Have  the  goodness  to,  bydd- 
wch  gystal  a,  atolwg 
Goosander,  gŵ'san.dûr  »,  math  o  ŵydd 
Goose,  gŵs  (geese),  n,  gŵydd.  Wild 
geese,  eleys.  Wild  goose  chase,  ym- 
drech  ffol  ac  ofer.  Goose-pen,  ffronc 
gwyddau,  cut  gwyddau 
Gooseberry,  gwz'ber.i  n,  eirynen  Mair, 
grwysen.  Gooseberry-bush,  eur- 
ddrainen.  Gooseberry-fool,  grwys- 
fwyd  [potenog 

GorbeUied,  gôr'bel.îd  a,  ccstog,  boh-wth, 
Gordian,  gôr'dî.an  a,  dyrus,  rhwystrus 
Gore,  gô'r  n,  gor,  gwyar,  gwaedgrawn ; 

cwysed :  vt,  cornio ;  gori 
Gorge,  gôrj  n,  corn  gwddf,  corn  pori, 
sefnig :  v,  gorlenwi,  dyslyncu,  gwancio 
Gorgeous,  gôr'jus  a,  hoew-wych,  claer- 
wych,  gorwych,  mawrwych  [der 

Gorgeousness,  gôr'jus.nes  n,  gorwych- 
Gorget,  gôr'jet  n,  broneg,  brondor,  dwy- 

froneg,  mynyglwisg 
Gorgon,  gôr'gun  n,  anghenfil,  hyllyn 
Gormandize,  gor'man.d'iz  vi,  bobrythu, 
gorfwyta,  glythmebu,  glythu 
137 


GRA   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=rtook ; 


Gorse,  gôrs  ra,  eithyn,  aith 
Gory,  gô'r'î  a,  gorllyd,  gw; 
Goshawk,    gos'hok     ra,     cuddonwalch 

gwalch  mawr 
Gosling,  goz'ling  w.  gwyddan,  cyw  gŵydd 
Gospel,  gos'pei  ft,  efengyl,  newydd  da 
Gossamer,    gos'â.mûr     ft,     gosymerth, 

gwawn 
Gossip,  gos'ip    ft,  chwedlai,  clepwraig, 

clecai ;  clap,  clec :  vi,  clecian,  clepian. 
Got,  got pt  8c])p. — Get  [ehwedleua 
Gothic,  goth'ik  a,  Gothaidd,  henddull- 

iog.         Gothic      type,      llythyrenau 

COTHAIDD 
Gouge,  gŵj  ra,  gaing  gau,  cyu  llwy 
Gourd,  gö'rd  ra,  math  o  gostrel ;  cicaion 
Gourdy,  gô'r'dî  a,  â  choesau  chwyddedi:: 
Gout,  gûŵt  ra,  cyinmalwst.    Gout-weed, 

llysiaur  gymmalwst  [anllyfh 

Gouty,  gûŵ'tî  a,  troedwstog;  cnyciog. 
Govern,  guv'urn  v,  llywodraethu,  rheoli. 

llywio'  [hydryn,  rheoladwy 

Governable,     guv'ur.nfi.bl     a,     hylyw, 
Governance,  guVur.nans  ra,  llywodraeth, 

llywodri,  llywiedigacth 
Governante,    guv'ur.nant,    Governess, 

guv'ur.nes  ra,  llywiodres,  athrawes 
Government,     guv'urn.ment     ra,    llyw- 
odraeth, llywyddiaeth,  gwledwch 
Governor,  guv'ur.uur  ra,  llywydd,  Uyw- 

odraethwr,  llywiawdwr,  rheolwr 
Gown,  gûŵn  ra,  gẃn,  ysgin,  hug,  twyg. 

Gowns-men,  ysginogion,  gynogion 
Gowned,  gûŵnd  a,  gynog,  ysginog 
Grabble,  grab'l  vi,  palfalu,  chwilota 
Grace,  gräs  ra,  gras,  rhad,  Had,  rhadlon- 

edd;    ced,    caredigrwydd ;     bendith 

gweddusrwydd :    vt,  nrddasu;  pryd- 

ierthu,  addurno.      Graces,  grasusau, 

rhadau;    taleidion;    moesdduwiesau, 

y  tair  chwaer  delediw  [cain,  teg 

Graceful,  gräs'fẁl  a,  prydferth,  telaid, 
Gracefulness,  gräs'fẁl.nes  ra,  harddwch, 

gweddusder  [  anfa  d 

Graceless,    grasles    a,    diras,    aurasol, 
Gracile,  gras'il  a,  main,  eiddil 
Gracious,  grä'shus  a,  graslawn,  grasol, 

rhad  lawn,  trugarog,  tirion  [rwydd 
Graciousness,  grä'shus.nes  ft,  graslon- 
Gradation,    grâ.dä'shun     ft,    graddiad, 

gradd,  esgyniad 
Gradatory,  grad'â.tur.î  ft,  rhes  o  risiau 
Grade,  gräd  ft,  gradd.     Of  low  grade. 

iselradd 
Gradient,   grä'dî.ent    a,   graddfynedol : 

«,  gi'add  esgyniad,  llethredd 
Gradual,  graj'ii.al  a,  graddol 


Graduate,  graj'ü.ät  ft,  graddolwr.  gradd-  f 

og,    graddor,    urddog :     v,     graddio  1 

graddoli,  graddogi  [aeth,  graddiantl 
Graduation,  graj.ü.a'shun  n,  graddedig-1 
Graff,  graf,  Graft,  graft  ft,  imp,  impyn  i 

vt,  impio.     Grafting-stock,  coettrych  1 

To  cleft-graft,  holltimpio 
Grain,  grän  ft,  gronyn ;  temig ;  mymryn  . 

yden ;  graen,  grân.      Grain  of  wood 

llin,  llinon.     Cross-grained,  afrywiogl 

Grains  (brewer's),  soeg 
Grallatores,  gral.â.tö  Viz  np,  rhydyddioD } 

hirgoesion,  adar  coechir 
Grallic,  gral'ik  a,  tudfachog,  â  choesaii 

hirion,  hirgoes.  coeshir 
Gramineal,      grâ.min'yal,     Graminou.'l 

gram'î.nus,  Graminaceous,  gram.í.nä'  f 

shus  a,  glaswelltog 
Graminivorous,    gram.i.niv'o.ru - 

b wy ta  glaswellt  ;  i  du 

Grammar,  gram'ûr  ft,  gramadeg,  ieith 
Grammarian.  gra.mê'r'î.an  ??,  gramadeg 

ydd,  ieithydd  [madegt 

Grammatical,     gra.mat'i.kal     a.     gri 
Grammatist,  gram'â.tist   ft,   crach    ra 

madegwr 
Grampus,  gram'pus  n,  mor-hwch,  morf 
Granary,  gran'ur.î  ra,  ystordy  yd,  ydl» 

ydlofft,  heiniardy 
Grand,  grand  a,mawrwych,  mawreddu 

prif,  arbenig,  uchel,  dyrchafedig,  r 

dderchog,  godidog 
Grandam,  gran'dam  ft.  nain;  hen  feny 
Grandchilcî,  grand'tsh'ild  ft,  ẁyr 
Grand-daughter,  gran'dô.tûr  ft,  1 

Great  grand-daughter,  gorwyres 
Grandee,  gran.di'  ft,  pendelig,  uchelwr 
Grandeur,    gran'jûr    ft,    inawrwychde 

rhwysg,  rhialtwch 
Grandfather,  grand'fâ.THÛr,  Grandsir 

grand's'i'r  ft,  taid,  tad  cu,    henda< 

Great  grandfather,  hendaid.      Gr€ 

grandfather's  father,  gorhendaid 
Grandiloquence,     gran.dil'o.kwens 

chwvddiaith  Í 

Grandiloquent,  gran.dil'o.kwent,  Grai 

diloquous,  gran.diro.kwus  a,  chwyd< 

edig,  chwyddieithog 
Grandmother,  grand'muTH.ûr  ft,  nai 

mam  gu.     Great  grandmother,  heui 

nain,  gorhenfam.  Great  grandmothr 

mother,  gorhennain 
Grandson,  grand'sun  ft,   ẃyr.      Gre1 

grandson,      gorwyr.         Grandchflc 

grandson,  goresgynydd 
Grange,  gränj  ra,  maerdy,  hafotty ;  yd] 
Graniferous,  grâ.nif'urus  «,grawnddr 
138 


khilc 

M 

iddw; 


ore;  lute,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       GKE 


Granite,  gran'it  n,  gronynfaen,  ithfaen 

Granitic,  gra.nit'ik  a,  ithfeinig  [arrawn 

Granivorous,  gra.niv'o.rus    a,  yn   byw 

Grant,  grant  n,  rhoddiad,  anrheg;  go- 

ddefiad;  cenad,  caniatM:  vt,  rhoddi, 

cenadu;  addef,  cyfaddef;  caniatäu 

Grantee,  gran.tî'  ?j,derbyniwr,  derbynydd 

Grantor,  gran.tor'  »,  rhoddwr,  caniatäwr 

Grannlary,     gran'ü.lur.î     a,    gronynol, 

graianol  Lynu 

Granulate,  gran'ü.lät  vt,  graianu,  gron- 

Granulation,  gran.ü.lä'shun  n,  gronyn- 

iad,  graianiad 
Granule,  gran'iil  n,  gronyn,  graianen 
Granulosity,  gran.ü.los'î.tî  n,  graiander 
Granulous,  gran'ti.lus  a,  graianol,  gron- 

ynrg,  gronynol 
Grape,  griip  n,  gwinronyn    {p  grawn 
gwin,  gwinrawn).     Grape-shot,  math 
o  beleni  cyflegr         [cywraint,  manwl 
Graphic,  graf ik  a,  argraffol,  darluniadol ; 
Grapnel,  grap'nel  n,  gafaeliach,  angoryn 
Grapple,    grap'l   v,   bachu,   bachgydio; 
crabinio ;  cydymgydio :  n,  gafaeliach 
ÍGrapy,  grä'pî  a,  llawn  gwinrawn 
Grasp,    grasp    v,   gafaelu,     tynafaelu, 
crafangu:     n,    crafangaid,    dyrnaid; 
dwrnwasgiad.  gafaeliad;  afflau,  gafael 
Grass,    gras    n,    glaswellt,    gwelltglas, 
porfii,  gwellt.  Latter-grass,  aethwellt, 
adladd      Blade  of  grass,  blewyn  glas. 
Eeed-grass,    cawn.       Scm-vy  -  grass, 
llysiau'r  llwy.      Hound-grass,    glas- 
wellt y  cŵn.     Cock's-foot  grass,  dant 
y  ci  [rhedyn 

Grasshopper,   gras'hop.ûr    n,   ceìliog  y 
Grassy,  gras'î   a,  glaswelltog,  porfaog, 

irlas 
Grate,  grät  n,  alch ;  gradell :  v,  rathellu, 

rhygnu;  goficüo,  anfoddhau 
Grateful,  grät'fẁl  a,  diolchgar;  boddus, 
i     derbyniol,  blasus 
Gratefulness,  grät'fẁl.nes  n,  diolchgar- 
Grater,  grä'tûr  n,  rhathell,  crafell  [wch 
gratification,  grat.î.f  i.kii.shun  n,  bodd- 

hâd,  boddloniad ;  taliad ;  digoniad 
Gratify,  grat'i.f 'i  vt,  boddloni,  boddliau 
Grating,  grii'ting    a,   garw,    anhyfryd, 
llym :  n,  alchwaith ;  eiswaith ;  cledriad 
Gratis,  grii'tis  ad,  am  ddim,  yn  rhad, 
yn  rhodd  [iolwch 

Gratitude,  grat'ì.tüd  n,   diolchgarwch, 
Gratuitous,    grâ.tü'î.tus     a,    anrhegol; 

rhad;  gwirfoddol;  dibrawf 
Gratuity,  grâ.tü'î.tì   n,   rhodd, 

cydnabyddiad  [llon-gyfarcli 

Gratulate,  grat'ü.lät  vt,  cjŵrctí  gwell. 


Gratulation,     grat.ü.lä'shun     n,     cyd- 

lawenhâd,    hawddammawr,    llwydd- 

anerchiad  [ol,  cyfarchiadol 

Gratulatory,   grat'ü.lä.tur.î   «,   anerch- 

Grave,  grav  a,  difrif,  dwys,  sobr:  go- 

dywyfl :  n,  bedd,  beddrod :  v  {graven), 

cerfio,  crifellu;  crafu.    Grave-clothes, 

amdo.       Grave-stone,     careg    bedd, 

beddfaen,  beddlech 

Gravel,  grav'el  n,  graian,  marian,  gro; 

grut ;  graianwst :  vt,  graianu 
Gravelly,  grav'el.i  a,  graianog,  graian- 
Graven,  gra'vnjjp. — Grave  fllyd 

Graveness,  grav'nes  n,  difrifoldeb,  dwjTs- 
der,  sobrwydd  [crifell 

Graver,  gräSuìr  n,  cerfiwr;  cŷn  cerfio, 
Gravidity,  grâ.vid'î.tí  n,  beichiogrwydd 
Grantate,  grav'i.tat  vi,  dysgyrchu,  dym- 

gyrchu,  creiddio 
Gravitation,  grav'i.ta.shun  n,  dysgyrch- 

iad,  dymgyrchiad,  creiddiad 
Gravity,  grav'i.ti  n,  gobwysiad;  difrif- 

wch.     Centre  of  gravity,  craidd 
Gravy,  grii'vi  «,  sudd  cig,  imodd  cig  tew 
Gray*   grä  a,  llwyd,  bìawr,  llwydwyn. 
Gray-beard,  henddyn,  henwr.   Black- 
ish "  gray,    raven    gray,     llwyd-ddu, 
dulwyd.     Gray  mare,  caseg  las 
Grayish,  graish   a,   Uedlwyd,   golwyd, 
llwydaidd.      Grayish  blue,  llwydlas. 
Grayish  white,  llwydwyn 
Grayling,  grii'lmg  n,  teimbysg,  gwyniad 
Graze,  graz   »,  pori,  porfau,  porfelu; 

gogyffwrdd,  cyffhwrdd  yn  ysgafn 
Grazier,  gra'zhur  n,  porfäwr,  porthwr 

anifeihaid,  porthmon 
Grease,  gris  n,  ir,  iraid,  saim,  mehin 
Grease,  griz  vt,  iro,  seimio,  ireidio 
Greasiness,  gri'zi.nes  n,  seimlydrwydd ; 
brasder  [llythnig 

Greasy,    gri'zi     a,    seimlyd,    ireidlyd; 
Great,  grät  a,  mawr,  mawreddus ;  cyf- 
rinachol.     As  great,  cymmaint.   How 
great   soever,  pa  faint  bynag.      In- 
finitely great,  anfeidrol  o  faint.     To 
make  great,  mawrhau,  mawrygu.     A 
great  swelling,  gorchwydd 
Greatness,  grav'nes  n,  maintioh,  maint ; 
mawTedd;     mawrwychedd,     rhwysg, 
bonedd 
Greave,  griv  n,  coesam,  coesarf,  botas 
Grebe,  grib  n,  tindroed  [Groegwr 

Grecian,    gri'shan    a,    Groegaidd:     n, 
Grecism,  gri'sizm  n,  Groegeiddiaeth 
Greediness,   grî'dî.nes,    Greed,   grid   n, 
ainc,  awydd,  trachwant,  gwanc,  rhaib, 
bolrythni,  bohythi 

139 


GRO    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took; 


Greedy,  gri'di  a.  chwannog,  awchus, 
rheibus,  trachwantus,  gwancus,  bob 
rwth  [Groegwi 

Greek,  grfk  n,  Groeg;  Groegaeg; 
Green,  grin  a,  gwyrdd;  llysieuol;  gwir- 
ion.  Green  cheese,  caws  newydd. 
Greenfinch,  llinos  werdd.  Green 
gage,  ehynen  werdd.  Green  grass, 
glaswellt.  Green  horn,  gwirionyn. 
Green-house,  llysieudy.  Green  sick- 
ness, y  glasglwyf.  Greens,  bresych 
cawl.  Green  trees,  glasgoed.  Bluish 
green,  gwyrddlas.  Sea-green,  morliw, 
The  green-eyed  monster,  eiddigedd 
Greenish,  gri'nish  a,  gwyrddaidd,  lled- 

wyrdd.     Greenish  blue,  gwyi-ddlas 
Green  ness,gri'nes  7i,g\vyrddedd,gwyrdd- 

lesni;  irder;  anaddfedrwydd 
Greet,   grit    vt,   anerch,  llwyddanerch. 
cyfarch  [anerchiad 

Greeting,  grî'ting  n,  anerch,  cyfarch. 
Gregarious,  grî.gê'r'î.us  a,  deadellog, 
Grenade,  grî.niid'  n,  tanbelen  [minteiog 
Grenadier,  gren.â.dîY  n,  talfilwr:  tan- 
Grew,  gr\vpt. — Grow  [belenydd 
Grey,  grä  a. — Gray 
Greyhound,  grä'húẁnd  n,  milgi,  hyddgi, 

Greyhound-bitch,  milast 
Grice,  gri's  np,  grisiau 
Griddle,  grid'l  »,  greidell,  gradell.  Grid- 
dle-cake, bara  plane 
Grideliu,  gríd'î.lin  a,  symmudliw,  gwyn- 
goch  [greidyll 

Gridiron,   grid'i.ûm    n,    alch,   greidell. 
Grief,  grit"?*,  gofid,  tristwch,  dolur,  trym- 
der,  tristyd,  cystudd,  blinder,  alaeth, 
galar  [sarhad;  cwyn 

Grievance,    gri'vans  n,  gofid,  gormes, 
Grieve,  griv  v,  gofidio,  dolurio,  tristäu : 

galaru,  hiraethu 
Grievous,   gri'vus  a,  tnvm,  gorthrwm, 
gofidus,  poenus,  blin,  trallodus,  galaru» 
Grievousness,    gri'vus.nes  »,   trymder; 

-  ild.  blinder  [groffi 

Griffin,  grif'in,  Griffon,  grif'un  ?^,  gruff, 

i'j;  n,  corlysŵeri;  ysgentyn 
Grill,  gril  vt,  rho  tio  ar  alch       *    [alch 
Grillade,  grLläd'  n,  bwyd  rhostiedig  ar 
Grim,  grim  a.  cuchiog,  gerwin,  hyll 
Grimace,  grî.mäs'  ?i,  mingamiaa,  hyll- 
drem.    To  make  a  grimace,  mingamu, 
gwneyd 
Grimalkin,  gri.maVkin  n.  hen  gath 
Grime,  grim  n,  parddu;  budreddi,  haw. 

llaid:  vt,  budreddu,  pardduo,  dwbio 
Grimness,    grim'nes   n,   cuchiogrwydd, 
gerwindeb,  hyllder,  hylldra 


Grin,  grin  vi.  ysgyrnygu;  coegchwerth- 

in :  n,  dysgyrniad,  esgyrnygiad 
Grind,  grind  (ground)  v,  main,  chwil- 
friwio;  breianu,  llifo;  gorthrymu.  To 
grind  on  a  grind-stone,  llifo.  To  grind 
the  teeth,  rhincian  y  dannedd.  Grind- 
stone, hogfaen,  breuanllif,  maenllif 
Grinder,  gr'in'dûr  n,  malwr,  llifiannwr 

cilddant.     Grinders,  dannedd  malu 
Grindery,  grin'du.ri  n,  offer  crydd 
Grinning,  grin'ing  a,  dysgyrnoì 
Gripe,  grip  n,  crafangiad ;  tynwasgiad 
crafanc:     vt,    crafangu;    tynwasgu 
cribddeilio;  cnoi.    Gripes,  cnofa,  bol- 
gnofa,  bolwst,  gwaew 
Grisamber,  gris.am'bûr  n,  gwefr 
Grise,  gri's  n,  porchellyn 
Grisette,  gri.zet'  n,  merch,  geneth 
Griskin,  gris'kin  n,  glain  cefn  mochyn 
Grisly,   griz'li  a,   erchyll,  hyll,  fiyrnig 
^  ofnadwy  [arfae! 

Grist,  grist  n,  mâl,  maliad ;  yd  i'w  falu 
Gristle,  gris'l  n,  madruddyn,  mwythan 
The  gristle  between  the  nostrils,  teis- 
ban  y  ddwyffroen  [jno| 

Gristly,  gris'lî  a,  madruddog,  madrudd 
Grit,  grit  n,  grut,  graianlwcn,  grutfaen 
Grittìness,  grit'i.nes  n,  graianogrwydd 
grutnaws  [grutio 

Gritty,  grit'î  a,  graianllyd,  tywodlyd 
Grizzled,  griz'ld  «,  llwyd,  "dulwyd 
^  llwydwyn,  broc,  brogla 
Groan,  grön  n,  och,  erthwch,  griddfan 
cwyn:  vi,  ochneidio,  ochain,  griddfan  { 
tnchan,  erthychain 
Groat,  grot  n,  pedair  ceiniog 
Grocer,  grö'sûr  n,  perlysieuwr.  i 

nwyddwr.     Green  grocer,  bresychwr 
Grocery,  gro'sur.î  n,  per; 
Grog,  grog  n,  gwirod  a  dwfr 
Grogram,    grng'ram   n,  math  o   sida» 
cyfrodeddwe  [yr  artfed,  gwery» 

Groin,  groin  n,  cesail  morddwyd,  cylci 
Groom,  grŵm  «,  marchwas,  gwastraid 
rhigol,  rhych,  ceurigol 
vt,  rhigo,  rhigolL  rhyehu 

.  palfalu,  palf'u.  ymbalfali 
ii>  a,  tew,  bras;  braisg;  i^wrth 
un;  ammhur;  hurtbwl:   n,  cyfanrif 
denddeg  dwsin.    In  the  gross,  yn  ( 
grynswth,  y  cyfan  drwyddo.  To  mab 
gross,  brasäu 
<k.  grijs'bik  n,  y  gylfinbraff 
Gro.-sness,  grüs'nes  n,  tewedd;  ammhur 
edd  [addurnge! 

Grot,    grot,  Grotto,  grot'ö    n,  ogowj 
Grotesijue,  gro'tesk  a,  digrifddull 
140 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      GUL 


Ground,  grûŵnd  n,  llawr,  daiar;  sail, 
sylfaen;  gwaelod;  testyn,  cynddefn- 
ydd:  vt,  seiho,  sylfaenu;  sefydlu:  pt 
&  pp. — Grind.  Ground-colour,  cyn- 
lliw.  Ground-work,  sail,  gosail.  To 
gain  ground,  cryfhau,  cynnyddu. 
Grounds,  seiliau;  gwaddodion 
Groundless,grûŵnd  les  a,  disail,  direswm 
Groundling,  grûŵnd'ling  11,  pysgodyn  a 

driga  yng  ngwaelod  dwfr 
Groundsel,  grûŵnd'sel  n,  hiniog,  gosail 
Group,  grwp  n,  twr,  crug,  lluaws,  swp : 

vt,  cydosod 

Grouse,  gruvvs  n,  ceiliog  du,  ceiliog  y 

mynydd  [breisgion 

Grouts"  grûŵts  np,  rhynion,  rhynflawd, 

Grove,  griiv  n,  llwyn,  cell,  celli.  gwigfa 

Grovel,  grov'l  vi,  ymlusgo ;  ymfaweiddio 

Grow,    gro  (_/>i  grew,  pp    grown)   v, 

tyfu,  prifio ;  chwanegu ;  codi.    To  grow 

bold,  ymhyf  hau.    To  grow  day,  dydd- 

hau.    To  grow  fat,  tewhau.    To  grow 

old,  heneiddio.  To  grow  worse,  gwaeth- 

ygu.     To  grow  together,  cyttyfu 

Growl,    grûŵl    vi,   chwyrnu,   grymial, 

grwgnach,  rhochi,  conach 
Grown,  gfònpp. — Grow 
Growth,  gröth  n,  twf,  tyfiant,   tyfiad, 
i    cynnydd ;  cyiuiyrch,  adgen 
Grub,   grub  n,   corbryf;   cynronyn:    v, 

diwreiddio,  dadwreiddio ;  chwynu 

Grabble,  grub'l  v,  yrabalfalu ;  ymgribo 

Grudge,    gruj    n,    dygasedd,   cenfigen, 

lhd,  bet :  v,  gwarafun,  grwgnach.    To 

owe  a  grudge,  dal  gwg,  dal  bet,  cadw 

lhd,  dwyn  malais 

JGruel,    gru'el    n,  cawl,  grual,    isgell. 

;     Barley-gruel,      heiddgawl.      Water- 

j    gruel,  cawl  dwfr,  dyi'rgawl 

(Gruff,  gruf,  Grum,  gram  a,  sarig,  di- 

.  1    serch,  garw  [fwynder 

'  pruffness,  gruf 'nes  n,  sarigra  ydd ;  an- 

fSrumble,  grum'bl  vi,  grwgnach,  conach, 

\  i   tuchan,  grymial      "  [ceulwaed 

J3rume,    grŵm     n,    gwaed    tolchenog; 

'  ptrumous.  grŵ'mus  a.  íolcìn.-nog,  ceulog 

i  wrrunt,  grunt    n,   rhoch,   grydwst:    vi, 

\  I  rhochi,  rhochain,  erthrychain  fel  moch 

;  jrunter,  grun'tûr  n,  rhochwr ;  math  o 

IPÿsg     ^  [edd 

.  Snyphosis,  gr'i.fö'sis  n,  clefyd  yr  ewin- 

Bnaiacum,  gwa'ya.kum  n,  math  o  goed 

;   tramor  [môr  adar 

îuano,  gü.â'nö  n,  adardom,  ysgarthion 

.  n.tî',  Guaranty,  gar'an- 

gwarantydd,  mechniydd ;  mach, 

piechni :  vt,  ateb  dros ;  mechn'io 


Guard,  gârd  n,  gwyliadwriaeth ;  gochel- 
iad;  gwyhwr;  gwarchodlu,  gos- 
gorddlu :  v,  cadw,  amddifFyn,  diogelu, 
gwarchadw;  gwylied,  gwartu.  Fire- 
guard, cylch  aelwyd.  Life-guards, 
gosgordd  y  frenines.  Bear-guard, 
olfyddin.  Van-guard,  blaenfyddin 
Guardian,  gâr'dî.an  n,  gwarcheidwad, 
arffedogwr,  gwarchodydd,  ymgeledd- 
wr,  noddwr,  golygwr :  a,  gwarcheid- 
wadol.  Board  of  Guardians,  bwrdd 
gwarcheidwaid  [  cheidwadaeth 

Guardianship,  gâr'dî.an.ship  n,  gwar- 
Guardless,  gârd'les  a,  diwyliadwriaeth, 

diofal,  penrydd ;  dinodded 
Gubernation,  gü.bûr.nä'shun   n,   rheol- 

aeth,  gofal 
Gudgeon,  guj'un  n,  gwyniad;  symlyn 
Guerdon,  gûr'dun  n,  gwobr,  gwobrwy, 

tâl,  iawn 
Guess,  ges  n,  amcan,  dyfaliad,  tybiaeth, 
dychymmyg :  v,  dyfalu,  bwrw  amcan, 
lled-dybio,  dj'chymmygu 
Guest,  gest  n,  gwestai,  gwestwr,   osb. 

Guests,  gwahoddedigion 
Guggle,  gug'l  vi,  bwi-lymu,  boglymu 
Guidage,  g'i'däj  n,  gwobr  hyfforddwr 
Guidance,   g'i'dans  n,   hyflbrddiad,   ar- 

weiniad,  tywysiad,  cyfarwyddiad 
Guide,  gi'd  n,  hyfforddwr,  cyfarwyddwr, 
cyfeiriadur:   vt,   cyfarwyddo,  tywys, 
arwain 
Guideless,  g'id'les  a,  dihyfforddiad 
Guidon,  g'i'dun  n,  llumanwr,  banerydd; 

llmnan,  baner 
Guild,  gild  n,  cymdeithas,  brawdoliaeth, 
corfforiaeth ;    dirwy,    treth,    ardreth. 
Guild-hall,  bwrdeisdy,  llys  y  dref 
Guile.  g"il»,twyU,  dichell,  hoced,  ystryw 
Guileful,  giTíẁl  a,  hocedus,  dichellgar 
Guilefulness,  giTfẁl.nes  n,  twyllgarwck 
Guileless,  gi'les  a,  didwyll,  annichellgar 
Guilhotine,  gil.yö.tín'  n,  peiriant  i  dori 
pen  cyfiafanwr,    peiriant    dienyddol, 
torben :  vt,  tori  pen 
Guilt,  gilt  n,  euogrwydd;  bai,  pechod 
Guiltiness,  gil'tî.nes  n,  euogrwydd 
Guiltless,   gilt 'les  a,   dieuog,   difai,   di- 
Guilty,  gil'tî  «,  euog,  beius         [bechod 
Guinea,  gin'î  n,  gwíad  yn  Affriea;  darn 

aur  o  werth  un  swllt  ar  hugain 
Guise,  gi'z  n,  modd,    dull,    sut,   Hun, 
gwedd,  rhith;  defod,  arfer;  gwisgiad 
Guitar,  gî.târ'  n,  math  o  offeryn  cerdd 
Gulch,  gultsh  n,  bolei*wr,    ymrythwr, 

;     traiiyncwi- 
Gmes,  giil?  a,  rhudd,  coeh,  rhuddgoch 
141 


HAC  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Gulf,    gulf  n,    morgaint,   margerwyn; 

cadduglyn,  llynclyn ;  gagendor 
Gulfy,  gul'fi  a,  llynclynog 
Gull,  gul  n,  gwylan ;  gwirionyn,  symlyn : 

vt,  twyllo,  hudo,  siomi,  hocedu 
Gullet,  gul'et  n,  sefnig,  corn  pori,  corn  y 

gwddf,  breuant,  cegen  [gwiriondeb 
Gullibility,  gul.î.bil'î.tî  n,  hygoeledd. 
Gully,   guí'î  vi,  cegleisio,  gorlyncu:    n. 

math  o  ffos.     Gully-hole,  ffosdwll 
Gulosity,    gü.los'î.tî'n,    gwanc,    rhaib, 

glythi,  glythedd,  glythineb 
Gulp,  gulp  n,  trarlwnc.  darlwnc,  cegiad: 

vt,  traflyncu,  darlyncu,  cegu 
Gum,  gum  n,  glud.  gwyddlud,  mol :  vt, 

sythu,  gludio,   glud-ddwbio.     Gums, 

gorchfannau,  cig  y  daimedd.     Gum- 
boil, Uynoryn  yng  nglng  y  dannedd 
Gummy,  gum'î  a,  gludiog ;  molog 
Gun,  gun  n,  gwn,  cyflegr,  diyll  tanio. 

Great  gun,  cyflegr  "mawr,  magnel 
Gunnel,  Gunwale,  gun'el  n,  trawst  llong 
Gunner,  gun'ûr  n,  gynwr,  cyflegrwr 
Gunnery,  gun'ur.i  n,  gynyddiaeth 
Gunpowder,  gun'pûŵ.dûr  n,  pylor  gwn, 

fflamlwch 
Gunshot,  gun'shot  n,  ei-gyd  gwn 
Gunsmith,    gun'smith    n,    gof    gynau. 

gynwerthwr 
Gunstock,  gun'stok  n,  bon  gwn 
Gurge,  gurj  n,  llynclyn,  pwll  tro 
Gurgion,  gur'jun  n,  blawd  garw 
Gurgle,  gur'gl  vi,  bwrlymu  [pengernyn 
Gurnet,  gurnet,  Gurnard,  gurnard  n. 
Gush,  gush  n,  ffrwd,  gorlif;   llifeiriad: 

vi,  ffrydio ;  llifeirio,  pistyllio 
Gusset,  gus'et  n,  cwysed,  llain,  dernyn 
Gust,  gust  n,  awel,  chwa,  hyrddwynt; 

chwaeth,  bias  [blasiad 

Gustation,  gus.tä'shun  n,  archwaethiad, 
Gustatory,  gus'tâ.tur.î  a.  arehwaethol 
Gustful,  "gust'fẁl  a,  archwaethus,  blasus 
Gusto,  gus'tö  n,  sawr,  chwaeth,  bias 
Gusty,  gus'tî  a.  ehwaol.  ystormus,  awelog 
Gut,  gut  n,  perfeddyn,  eoluddyn,  mon- 

oehen:    vt,  diberfeddu,  tynu  perfedd, 

Guts,  perfedd,  coludd,  ymysgaroedd 
Gutter,  gut'ûr  n,  ffos,  dyfrglawdd,  cwter, 

rhewyn:  v,  ffosi,  cwteru 
Guttle,"gut'l  v,  cegu,  ymddyfoli,  bolera, 

glytliinebu.  traflyncu;  Uvncu 
Guttler,  gut'lûr  n,  bolerai,  bolrvthwr 
Guttural,  gut'ur.al  a,   cegaidd.   garw- 

seiniol,  sefnigol.  Gutterals,  sefnigol- 
Guy,  g'i  n,  dyrwynraff  llong  [ion 

Guzzle,  guz'l   vi,  ymyfed,   cofftio,  bol- 

ìythu,  traflyncu,"  glythinebu 


Guzzler,  guz'lur  n,  traflyncwr.  cofftiwr, 
glwth^  [ysgolwr 

Gymnasiarch,    jim.nä'zhî.ârk    n,    pen- 
Gymnasium,  jim.na'zhi.um  n,  ymdrech- 

le,  gorchestfa,  campfa 

Gymnastic,   jim.nas'tik    a,    gorches 

noethymdrechol.      Gymnastics,    ym- 

drechwaith;  gwrolgarnpau  [iasol 

Gymnotus,  jim.nö'tus  a.  llysŵen  luch- 

Gynecocracy,  jin.i.kok'ra.si  n.  llywodr- 

aeth  y  bais,  llywodraeth  benywod 
Gypsum,  gip'sum  n,  glyfaen  [cylchdroad 
Gyration,     jî.rä'shun     n,     ehwildroad, 
Gyre,  j'i'r  n,   cylchwy;    chwildro:    vt, 
chwildroi  [ddewiniaeth 

Gyromancy,   j'i'r'ö.man.sî    n,    math    o 
Gyve,  j'iv  n,  gefyn,  hual,  llyffetkar 


Ha,  hâ  i,  ha  !  och  ! 

Haak,  hak  n,  y  cegddu. — Hake 

Habeas-corpns.  kii.bi.as.kor'pus  n.  gwŷs 

neu  lythyr  dyfn  i  ddwyn  carcharor 

i'r  frawdle 
Haberdasher,  hab'ûr.dash.ûr  n,  gwerth- 

wr  nwyddau  man,  mannwyddwr 
Haberdashery,  hab.ûr.dash'ûr.î  n,  man- 

nwyddau  [ei  halltu  a'i  sychu 

Haberdine,  hab'ûr.din  n,  penfras  wedi 
Habergeon,    hab'ur.jun    n,    dwyfroneg, 

brondor,  llurig 
Habihment,  hâ.bil'î.ment  n,  dillad,  trws- 

iad,  gwisg  [mhwyso 

Habilitate.  hâ.bil'î.tät  vt,  addasu,   cy- 
Hability,  há.bil'i.tî  n—  Abihty 
Habit,  hab'it  n.  cyflwr,  ansawd ;  defod, 

arfer;   greddf,  tuedd;   agwedd,  dull, 

moes;    gwisg,    gwisgiad;    acen:    vt, 

gwisgo,  dilladu,  trwsiadu 
Habitable,  hab'î.tâ.bl  a,  preswyhadwy 
Habitant,  hab'î.tant  n,  trigwr,   cyfan- 

neddwr,  preswylydd.  preswyhwr 
Habitation,  hab.i.tii'shun  n.  trigfan,  trig- 
fa,  annedd.  cartref,  preswylfa 
Habitual,   hâ.bit'shü.al   a,   arferol,   de~ 

fodol;  cysson;  ansoddol  [ymarferl 
Habituate,  hâ.bit'shü.ät  vt,  cynnefino,» 
Habitude,    hab'i.tiid    n,    greddfduedd:! 

ymarfer,  cynnefindra;  perthyuas 
Habnab,  hab'nab  ad,  yn  rjrbwyD 
Hack,  hak  v,  hacio,  tori ;  hurio  allan     I 
Hack,  hak,  Hackney,  hak'ni  n,  yr  hynalj 

logir  neu  a  arferir  yn  fynych.     Hack-l| 

horse,  ceffyl  llog,  llogfarch.     Hack-  II 

servant,    gwas    i    bawb.     Hackney- 1 

coach,  cerbvd  llos; 

142 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  iiziire;  thin,  thìs;  j=dzh.      HAN 


Hackle,  hak'l  n,  heisyllt,  crib  llin,  heis- 

Ian :  vt,  eribo,  heislanu 
Had,  had^ji  &  pp. — Have  [forbysg 

Haddock,  had'uk  n,  corbenfras,  math  o 
Hades,  hii'diz  n,  cartref  ysbrydion  yra- 

adawedig;  uffem 
Haemorrhoids,  hem'or.oidz  np,  clwyf  y 

marchogion,  lledewigwst 
Haft,  haft  n,  earn,  said,  coes,  dwrn:  vt, 

carnio,  gosod  cam  neu  ddwrn 
Hag,   hag    n,    gwiddanes,  hen  wrach. 

hudoles:   vt,  aflonyddu,  poeni,  blino. 

Hag-ridden,  a  fiinir  gan  yr  hunllef 
Haggard,  hag'ûrd  a,  gwrthun;  truan. 

cul;  gwyllt:  n,  gweirlan,  ydlan 
Kaggis,  hag'is  n,  selsigen  o  friwgig 
Haggish,  hag'ish  a,  gwiddanaidd,  hagr, 

hyll,  gwrachaidd 
Haggle,  hag'l  vi,  gwrthundori ;  edwica 
Hagiocracy,    ha.ji.ok'ra.si    n,   llywodr- 

aeth  offeiriadol 
Kagiographer,  hä.jî.og'râ.fur  n,  ysgrif- 

enydd  sanctaidd      '  [au'r  saint 

■agiology,  hä.jî.ol'ö.jì  n,  hanes  bywyd- 
Hail,  häl  11,  cenllysg,  cesair :  i,  groesaw ! 

henffych    well:    vi,    bwrw    cenllysg, 

ceseirio;  cyfarchalw.    Hail-stone,  ces- 

eiryn.  careg  genllysg 
Haily,  hä'lî  a,  cenllysgog,  ceseiriog 
Hair,    her    n,    gwallt,     briger;     blew. 

A  single  hair,  blewyn.     Hair-brained, 

penffol,  penchwiban.      Hair-breadth, 

lied  blewyn.  Hair-cloth,  earthen  rawn. 
I  Horse-hair,  rhawn.     Eed-haired,  pen- 

goch,  gwalltgoch 
Hairiness,  he'r'î.nes  n.  blewogrwydd 
■tirless,  hé'r'les  a,  moel,  diflew;  penfoel 
Hairy,  hê'r'î  a,  blewog,  gwalltog,  garw 
Hake,  hiik  n,  y  cegddn  [ffon 

'Hallierd,  hal'bûrd  n.  ffonfwyell,  gM-aew- 
|  Halberdier,  hal.bûr.dî'r'  n,  ffonfwyeUwr 
, Halcyon,   hal'shun    a,    tawel,   teg:    n, 

math  o  aderyn,  pipden  y  dwfi-.  Hal- 
[  cyon  days,  y  saith  niwmod  cyn  a 
I  gwedi  Alban  Arthan;  dyddian  clod- 
[    fawr 

•Hale,  liiil  a,  iach,  iachus,  cryf;  pybyr: 
!     vt,  llusgo,  llurgnnio,  dirdyriu 
Half,  hâf  (  p  halves)  n,  hanner,  hannereg : 
i    vt,  tori  neu  rami  yn  hanner,  hanneru. 

Half-bred,     cymmysgryw,     lledryw. 

Half-dead,    hanner    marw,     adfyw. 

Half-moon,    hanner    lleuad.       Half- 
naked,     hanner    noeth.      Half-pike, 
Î    gwaewffon  fer.  Half-seas-over,  hanner 
i     meddw,  brwysg.   Half-witted,  hanner 

call.    Half-way,  ar  banner  ffordd 


Halfpeimy,  hä'pen.î  (p  halfpence,  hä'- 

pens)    n,    dimai.      Three    halfpence, 
ceiniog    a    dimai.     Seventeen    pence 

halfpenny,  deunaw  ond  dimai.     Have 

you  halfpence  ?  Oes  genych  ddimeiau  ? 
Halfpennyworth,    hä '  pen .  î .  wûrth    n, 

gwerth  dimai,  dimeiwerth 
Halibut,  hal'i.but  n,  lleden  y  môr 
Hall,   hoi  n,  llys;   neuadd;   dadleudy; 

eisteddlys.     Town  hall,  llys  y  dref 
Hallage,  hôl'äj  n,  toll  marclmatty 
Hallelujah,   hal.i.lii'ya    vi,  molwch  yr 

Arglwydd :  n,  mawlgan,  mawlwers 
Halloo,  ha.hv'  v,   bloeddio,  gawri:    nt 

bloedd,  gwaedd ;  dolef 
Hallow,  hal'ö  vt,  cyssegru,  sancteiddio 
Hallowed,    hal'ö.ed    a,    sancteiddiedig, 

bendigedig,   cyssegredig,    cyssegrlany 

glwys      [camsymad;  gwallgofrwydd 
Hallucination,  ha.lü.sî.nä'shun  n,  gwall, 
Halm,  hum  n,  called,  gwellt,  cyrs 
Halo,   hii'lö  n,  gnòtai,  cylch  oddeutu'r 

haul  neu'r  planedau 
Halse,  Hawse,  hôs  n,  rhaffdwll  llong 
Halser,   Hawser,   hô'sûr  n,   tynraff  at 

lusgo  llong 
Halt,    holt     n,    cloffni,    heciad;     gor- 

phwysiad :  a,  cloff :  vi,  hecian,  cloffi ; 

sefyll,  aros 
Halter,  hóTtûr  n,  cebystr,  penrheffyn; 

tennyn,  cortyn,  corden :  vt,  cebystru ; 

temiynu 
Halve,  hav  vt,  hanneru,  deubarthu 
Halves,  havz  np. — Half  [maerdy 

Ham,  ham  n,  ffolen,  morddwyd ;  y  gar ; 
Hamated,  hä'mâ.ted  a,  â  bachau  yn'ddo 
Hame,  häm  ra,  mynci  [pentref,  cordref 
Hamlet,  ham'let  n,  maesdref,  rhandir; 
Hammer,  ham'ûr  n,  morthwyl;  gordd: 

v,  morthwylio;    pwyo.      The  yellow 

hammer,  meryn  yr  eithin  [wely 

Hammock,  ham'uk  n,  gwely  crog,  crog- 
Hamper,  ham'pûr  n,  cawell,  fflasg :  vt, 

dyrysu,  rhwystro,  maglu.      A  small 

hamper,  caAvellan 
Hamstring,  ham'string  n,  llinyn  y  gar : 

vt,  tori  llinyn  y  gar  [balleglys 

Hanaper,  han'â.pûr  n,  sylltty,  trysorfa, 
Hand,  hand  n,  Haw;  lledìlaw,  dyrnfedd, 

pedair    modfedd:    v,   estyn;    arwain 

gerfydd  y  Haw ;  trosglwyddo ;  traddodi. 

Hand-breadth,   dyrnfedd,    lied    Haw. 

Hand-cuff,  llawdorch,  llyffethar.gefyri. 

Hand-maid,  llawforwyn.     Hand-mill, 

hreuan,  llawfelin.     At  hand,  ger  llaw, 

yn  agos.    Hand  in  hand.  Haw  yn  Haw, 

Oil'  hand,  ar  unwaith,  macs  o  law,  yn 
143 


HAR  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took; 


ddioed.       To  get  the   upper    hand, 

gorthrechu.      Even-handed,  cyfiawn. 

One-handed,  unllaw.     Open-handed, 

llawagored,  hael,  haehonus 
Handful,  hand'fẁl  n,  dyrnaid,  llaweth, 

Hon  aid  Haw;  crafangaid  [yd,  crefft 
Handicraft,  han'di.kraft  n,  llawgelfydd- 
Handicraftsman,    han'di.krafts.man    n, 

llawgelfyddydwr,  llawweithiwr 
Handiness,  han'di.nes  n,   deheurwydd, 

hylawder,  parodrwydd 
Handiwork,    han'di.wurk  n,  llawwaith, 

gorchwvl  [llawfoled,  llawliain 

Handkerchief,  hang'kur.tskif  n,  cadach, 
Handle,  han'dl    n,    earn,    said;    coes; 

troed;  dolen,  clust,  dwrn,  dyrnddol: 

vt,  llofi,  dylofi,  darllofi ;  trin ;  teimlo 
Handsel,  hand'sel  n,  goseb,  honsel 
Handsome,   hand'sum  a,   hardd,   glân, 

tlws,  prydferth,  teg,  telaid,  gweddus, 

gweddaidd,  golygus;  hael 
Handsomeness,  hand'sum.nes  n,  teleid- 

rwydd,  tegweh,  prydferthweh,  hardd- 

wch,  gweddeidd-dra  [trosol 

Handspike,     hand'spik     n,    trosolbren, 
Handwriting,  hand'r'i.ting  n,  llawysgrif, 

llawysgriien 
Handy,  han'di  a,  bylaw,  deheuig,  parod, 

medrus.   Handy-dandy,  minddu  man- 

ddel  [ymddibynu 

Hang,  hang  {hung)  v,   crogi;  dibynu; 
Hanger,  hung'úr  n,  bidog,  cleddyf  byr. 

Hanger-on,  truthymlynwr,  dibynydd 
Hanging,  hang'ing  n,  croglen,  caeadlen 
Hangman,  hang'man  n,  crogwr,  dien- 

yddiwr  [cenglu  edau 

Hank,  hangk  n,  cengl;  cloffrwym:  vi, 
Hanker,  hang'kur  vi,  chwantu,  blysio. 

To  hanker  after,  hiraethu  am 
Hansel,  han'sel  n,  goseb,  honsel,  calenig 
Hap,  hap  n,  hap,  damwain,  damchwaen 

vi,  hapio,  dygwyddo,  dygwydd 
Hapless,  hap'les  a,  anhapus,  anffodiog 
Haply,  hap'li  ad,  o  ddamwain.  ysgatfydd, 

ef  allai,  nid  hwyracli,  hwyrach 
Happen,  bap'n  vi,  damweinio,  cymmeryd 

lie.  dygwyddo.  dygwydd 
Happiness,   hap'i.ncs    n,    dedwyddweh, 

dedwyddyd,    hapasrwydd,    gwyufyd, 

gwynfydedigrwydd ;  liawd 
Happy,  hap'î  a,  dedwydd,  gwynfydedig, 

gwyn  ei  fyd 
Harangue,  'hâ.rang'  n,   araeth,  axawd; 

chwedl  hir:  v,  areithio;  hirchwedl  sua 
Harass,  har'as    vt,  aflonyddu,   dyrysu, 

blino;  anrheithio  [bìai  i 

Harbinger,  hár'bin.jûr  n,  rhagredegwr, 


Harbour,  hâr'bûr   n,   porthladd.  Hong, 
borth;     angorfa;    Hetty:    v,  llettyajj 
croesawu,  arfolli;  llochesu;  noddi 
Harbourage,  hâr'bur.äj  n,  Hetty,  üochéi 
Harbourless,  hâr'bûr.les  a,  diborth;  di-J 

nodded,  diloches,  diamgeledd 
Hard,  hard  a,  caled,  durfin,  durfing.  tyn  | 
cynnU,   crintach;  annhyner:    ad,  yi 
agos.     Hard  by,  ger,  ger  Haw.     Hare 
of  hearing,  trwm  ei  glywed.     Hard- 2 
hearted,  creulawn.  calon-galed.   Hart \ 
to  learn,  anhawdd.     Hard-mouthed,  Í I 
phen  anhydyn.    Hard- ware,  nwyddao 
haiarn,  durdwyddau,  durgelfi 
Hardiness,  hâr'dî.nes,  Hardihood,  hâr'-l 
dî.hẁd  n,  eonder,  hyfder,  gwroldeb  I. 
dewredd;  haerllugrwydd 
Hardish,  hâr'dish  a,  gogaled,  Ued  galedl 
Hardly,  hârd'lî  ad,  yn  galed ;   yn  an  j 
hawdd  ;  yn  orthrymus,  prin,  braidd    I 
Hardness,  hârd'nes  n,   caledwch;    an 
hawsder  [gorthrymde 

Hardship,    hârd'ship   n,   caledu,    cam 
Hardy,  hâr'dî  a,  caled,  cadarn,  cryf ;  by 
calonog,  hyfaidd,  dewr,  eofh.  "  Fool 
hardy,  rhyfygus,  ynfyd-ddewr 
Hare,  hê'r  n,  ysgyfarnog,  ceinach,  cat! 
eithin:     vt,     brawychu;     aflonyddu 
Hare-beUs,    cloch  "  yr    eos.      Hare 
brained,  penchwiban,  anwadal,  bralo^ 
Hare-hearted,  ohms,  digalon.    Hare' 
foot,    meillion     cedenog.       Hare-Kj 
bylchfin,  gwefus  fylchog.     Hare-pip» 
yslepan,  magi.  Buck-hare,  ysgyfarno 
wryw.      Doe-hare,  ysgyfarnog  fenyf 
Harem,  he'r'em  n,  ty'r  gwragedd  neu 

gordderchadon  yn  y  Dwyrain 
Hariolation,  hé'r.î.ü.lä'shun  n,  dewinia 
Hark,  hark  i,  hai !  ho !  gwrando !  clywP 

vi.  gwrando.  elnstfeinio 
Harlequin,  har'li.kin  n,  ysgentyn,  digrill 
was  [dyhiren,  hure 

Harlot,  hâr'lut  n,.  putain,  mwyglew 
Harlotry,  hâr'lut.rî  n.  puteiudra,  godine 
Harm,  harm  n,  niwed,    dnvg;   sarhâí 

colled;  cam:  vt,  niweidio,  drygu 

Harmful,  bârm'fẁl  a,  niweidiol.dryglaVH 

Harmless,  hârm'les  a,  dinivved,  diddrw/i 

diadwyth  [rwydi 

Harmlessness,  hârm'les.nes  n,  diniwek 

Harmonic,    har.mon'ik,       Harmoniou 

hâr.mö'nî.us    a,    cynghaneddol,    c] 

nghanol,  cydseiniol 

Harmonics,   har.mon'iks  up,  eynghai 

manedd 
Harinoniousness.     hiir.mö'nî.us.ues 
cydseiniolrwvdd,  cyssoudra 
144 


ore;  late,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.        HAY 


Harmonist,    hâr'mö.nist   re,     cynghan- 

eddwr,  cerddor 
Harmonize,    har'mo.n'iz    p,    eynghanu, 
.   cynghaneddu,  cydseinio,  cyssom 
Harmony,    hâr'mö.nî    re,    cynghanedd, 
■   peroriâeth;  eyssondeb 
Harness,  hâr'nes  re,  harnais,  cêr,  seirch, 
i-  tree;  arfogaeth,  rhyfelwisg:  vt,  har- 

•  neisio,    seirchio ;     arfogi.      Harness- 
maker,  harneisiwr 

Harp,    harp    re,    telyn:     vi,    telynorio, 

•  telynori,  chwaren  ar  y  delyn 
Harper,   hâr'pûr,   Harpist,  hâr'pist    re, 

teivnor,  telynwr  \_vt,  tryferu 

Harpoun,  hâr.pŵn'  n,  tryfer  morfeirch : 
Harpooner,     Hâr.pŵ'nûr,      Harpooneer, 

har.pŵ.nfr'  n,  tryferwr,  tryfeiydd 
Harpsichord,   harp'si.kord    re,   math    o 

ofleryn  cerdd 
Harpy,  hâr'pî  re,  aderyn  aflan;    rheib- 

ddyn,  cribddeiliwr.  White-headed 
'  harpy,  eath  y  wern,  y  penwyn  [butain 
Harridan,  har'î.dan  re,  hen  butain,  cam 
Harrier,    har'î.ûr    re,   helgi,   ceinachgi; 

•  bwneath,  bod  y  gwerni.    Hen-harrier, 
|    hebog  llwydlas 

(Harrow,  har'ö  re,  og,  oged :    vt,  llyfhu, 

ogi.       To   harrow    up    the    feelings, 
I    aflonyddu,  dwysbigo'r  teimladau 
Harsh, "harsh  a,  garw,  afrywiog,  llym, 

sarig  [sarigrwydd 

Harshness,     hârsh'nes     re,    gerwindeb, 
Hart,  hârt  re,  hydd,  carw;  eilon;  elain 
Hartshorn,  hârts'hôrn  re,  corn  yr  hydd 
Harvest,  harvest  re,  cynauaf:  vt,  cyn- 
|    euafa,   eywain.      Harvest-home,  cyn- 

euafwled'd.     Harvest-lord,  blaenor  y 
|   fed  el.    Harvest-moon,  cyneuafloer 
Has,  haz  vt. — Have  [friwo  cig 

Hash,  hash  n,  briwgig:  vt,  briwo.  man- 
Haslet,    has'let,     Harslet,    hârs'let    re, 
|   syrth  mochyn,  perfedd  mochyn 
5asp.  hasp   re,  cloig,   cloigyn,  hespen: 
L  vt,  cloigynu,  hespenu 
Hassock,  has'uk  re,  hesor,  clustog  benlin 
3ast,  hast  vt. — Have 
.îaste.  häst  re,  brys,  ffrwst,  prysurdeb : 
,-  v,  brysio,  prysuro,  dyfrysio.    In  haste, 

ar  frys.     ^lake  haste,  brysiweh 
fasten,  hä'sn  v,  brysio,  prysuro 
lastiness,    hä'stì.nes    re,   ffwdan,    byr- 

bwylldra  [tfrwythau  cynnar 

lastings,    ha'stingz    np,   pys    cynnar; 
lasty.  hä'stî  a,  brysiol,  frrystiol,  buan, 

brysgar;   byrbwyll,    nawswyllt,    an- 

ystyriol.       Hasty-pudding,    gwyuod, 

brysboten 
10 


Hat,  hat  re,  het ;  heulrod,  capan.      Hat- 
band, Uinyn  het,  rhwymyn  het 
Hatch,  hatsh  re,  deoriad,  nj'thlwyth,  haid 
o    gywion;     gwarddrws:     v,    deori; 
dyfeisio,  llunio 
Hatchel,   hat'shel   re,   heisyllt,   heislan, 

crib,  llin :  vt,  cribo,  heislanu 
Hatchet,  hat'shet  re,  bwyell,  cymmynai. 

A  cut  with  a  hatchet,  bwyeílawd 

Hatchment,  hatsh'ment   re,  marwgwn- 

sallt  [glawrddorau  llong 

Hatchway,    hatsh'wä    re,    fFordd    dros 

Hate,  hät   vt,  casäu,  íSeiddio:    re,  cas, 

casineb,  dygasedd.    I  hate,  cas  genyf 

Hateful,  hät'fẁl  a,  cas,  adgas,  dygas, 

ffiaidd  ^  [dygasedd 

Hatefulness,  hät'fẁl.nes  re,  dygasrwydd, 

Hatred,  hä'tred  re,  cas,  casineb,  dygasedd 

Hatter,  hat'ûr  re,  hetwr,  hetiwr 

Hattock,  hat'uk  re.  ysgub  o  yd ;  cogwrn 

Haughtiness,  hô'tî.nes  re,balchder,  trahâ, 

balchedd  [nì-oenuchel,  trahäus,  uchel 

Haughty,  ho'tî    a,    balch,  uchelfrydig, 

Haiü,  hôl  vt,  tynu,  dirdynu,  llusgo 

Haum,  horn  re,  callod,  gwellt,  cyrs  [clun 

Haunch,   hântsh  re,   morddwyd,   tfolen, 

Haunt,  hânt    re,  cyrchfa,  cynniweirfa, 

cyrchle:      vt,     cynniwair,     mynych- 

gyrchu;  aflonyddu  [mefysen 

Hautboy,    hö'bôî    re,    rhibib,    telgorn; 

Hauteur,  hö.tûr'  re,  balchder,  trahausder 

Have,  hav  (had)  vt,  cael,  meddu,  medd- 

iannu;    dwyn.      I  have,    mae  genyf, 

mae  i  mi.     I  have  (thou  hast,  he  has) 

been,  yr  wyf  (yr  wyt,  y  mae)  wedi 

bod.     To  have  mercy,  cymmeryd  tru- 

garedd,  trugarhau  [aber,  cilfach 

Haven,  ha'vn  re,  porthladd,  llongborth, 

Havoc,  hav'ok  re,  difrod,  anrhaith,  hafog : 

vt,  difrodi,  hafogi,  amheithio 
Haw,  hô  re,  pilen  ar  lygad  ceffyl ;  grawn 

y  ddraenen  wen,  cyrafol  y  moch 
Hawk,  hok  re,  hebog,  gwalch,  cudyll, 
curyll :  v,  heboga ;  hochboeri ;  gwica. 
Hawk's  beard,  Uysiau'r  gwalch.  Spar- 
row-hawk, cudyll  coch.  Hawk-weed, 
llysiau  yr  hebog 
Hawker,  ho'kur  re,  hebogydd;  gwicäwr, 
gwicwr,  edwicwr  [draenen  wen 

Hawthorn,  hô'thôrn  re,  ysbyddaden, 
Hay,  hä  re,  gwair,  gweirweÜt,  gwyran. 
Hay-cock,  mwdwl  gwair.  Hay -field, 
gweirglawdd,  cae  gwair.  Hay-loft, 
taflod  wair.  Hay-maker,  cyweiriwr 
gwair.  Hay-rick,  das  wair.  Hay- 
yard,  hay-guard,  hay-garth,,  or  hag- 
gard, ydlan,  gweirlan 

145 


HEB    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rine,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Hazard,  haz'urd  n,  enbydrwydd,  perygl ; 
antur;    damwain;   hap:   vt,  anturio, 
pydio,    peryglu,    arberyglu,    enbydu. 
Hap-hazard,  damwain  noeth     [yglus 
Hazardous,  haz'ur.dus  a,  enbydus,  per- 
Haze,  haz  n,  niwl,  tarth,  tawch 
Hazel,  ha'zl  n,  collen :  a,  gwineu  goleu, 
fel  collen.   Hazel-grove,  collwyn,  coll- 
wydd,  celh,  celliwig,  llwyn  cyll 
Haziness,  ha'zi.nes  n,  niwlognvydd 
Hazy,  ha'zi  a,  niwlog,  godywyll 
He,  "hi  pn,  efe,  ef,  e ;  efo,  fo,  o.    He  also, 

yntau.    He-goat,  bwch  gafr 

Head,  hed  n,  pen;   copa;   clopa,  clop; 

taken;  blaen;   blaenor,  penaeth:   vi, 

blaenori,  llywio ;  dybenu.   Head-band, 

penrwymyn.       Head-borough,    maer 

bwrdeisdref.     Head-covering,  diddos- 

ben.       Head-land,    penarth,    pentir, 

penryn;    talar.       Head-piece,    helm, 

penffestin ;  deall.   Light-headed,  pen- 

ysgafh,  syfrdan,  ehud.    Thick-headed, 

hurt,  pendew,  pengam.     Forepart  of 

the  head,  iad.     Side  of  the  head,  cern. 

Top  of  the  head,  coryn.      To  make 

head  against,  gwrthsefyll,  llwyddo  yn 

erbyn 

Headache,  hed'ak  n,  dolur  neu  gur  pen 

Headily,  hed'î.lî  ad,  chwidrwyllt 

Headiness,    hed'î.nes     n,    ehudrwydd; 

cryfder  diod 
Headless,  hed'les  a,  diben,  heb  ben 
Headlong,  hed'long  ad,  pendramwnwgl 
a,  chwymwyllt,  byrbwyll,    flromfol; 
serth  [blaenoriaeth 

Headsliip,    hed'ship    n,    penaduriaeth. 
Headstrong,   hed'strong   a,   anhywedd. 
cyndyn  [brwysgaidd 

Heady,  hed'i  a,  ehud,  byrbwyll;   cryf, 
Heal,  nil  v,  iachäu,  meddyginiaethu 
Health,   helth  n,  iechyd",   pwynt.      In 
health,  iach,  yn  iach.     Your  health, 
iechyd  da  i  chwi 
Healthful,  helth'fvvl,  Healthy,  hel'thî  a, 
iach,  iachusol  [rwydd 

Healthrulness,  helth'fẁl.nes  n,  iachus- 
Heap,  hip  n,  crug,  twr,  pentwr,  carnedd, 
twmpath :  ri,crugio,  pentyru,cludeirio 
Hear,  hi'r  (pt  &  pp  heard,   húrd)  v, 
cly  wed.erglywed ;  gwrando ;  clywed  son 
Hearer,  hì'r'ûr  n,  clywedydd.gwrandäwr 
Hearing,  hi'r'ing  n,  clyw,  clybod,  clyw- 
edigaeth;      gwrandawiad;      achlust, 
gosteg  [clustfeinio 

Hearken,  har'kn  v,  gwrandaw,  andaw, 
Hearsay,  hî'r'sä  n,  son,  swn,  siarad,  gair 
Hearse,  hurs  n,  elor  feirch,  elorgerbyd 


Heart,  hârt  n,  calon;  canol;  rhuddin 
madruddyn  pren.  Heart-ache,  dolua 
calon,  trallod.  Heart-burn,  ingloes, 
llosg  cylla.  Heart's  ease,  y  feidio^ 
drilliw,  y  blodau  ofergaru.  Heart] 
felt,  teimledig  yn  y  gydwybod.  Heart  j 
rending,  torcalonus.  Heart-strings  j 
gewynau'r  galon.  Broken-heart,  ealo3| 
doredig.  Broken-hearted,  calonfrrw 
wedi  torieigalon.  Faint-hearted,  llwfi  1 
llesg.  False-hearted,  twyllodrus,  an  1 
ffyddlawn.  Great-hearted,  mawrfryd 
ig,  dewr.  Hollow-hearted,  rhagrithio '][ 
Light-hearted,  llawen,  hoenus.  OpeDJ 
hearted,  calon  rwydd,  hael.  TrutJ 
hearted,  pur,  ffyddlawn.  Of  little  hear  i 
gwan  ei  galou.  To  learn  by  hear  1 
dysgu  ar  ei  dafod 
Heartburn,  hârt'bûrn  n,  llosg  cylla 
Hearten,  hâr'tn  vi,  calonogi,  cefnogi 
Hearth,  hârth  n,  aelwyd  [siricj| 

Heartiness,  hâr'tî.nes  »,  diffuantrwyd(  a 

calonogrwydd,  yni,  dyfalwch 

Heartless,  hârt'les  a,  digalon,  diysbry  ij 

annewr  [gwresog,  diffuail 

Hearty,     hâr'tî    a,    calon  og;     iachujj 

Heat,  hit  n,  gwres,  brydaniaeth;  poetìl 

der,    twymdra;     cynhesrwydd;     ial 

angerdd;    rhedfa,  gvrfa;  v,  twymul 

twymo,  poethi ;  cynhesu;  yindwyml 

Heath,  híth,  Heatier,  hî'thûr,  heTH'l 

n,  grug,  myncog ;  grugos ;  rhos.  Heat  j 

berries,  gruglys,  grygon.      Heathtjl 

bell,  blodau'r  grug 

Heathen,  hi'THn  n,  cenedlddyn,  ethnil 

pagan:  a,  cenedlig,  digred 
Heathenish,  hi'THnash  a,  cenedlig,  »1 
gred,  paganaidd  [anghr 

Heathenism,  hi'THn.izm  n,  paganiaei 
Heathy,  hi'thi  a,  grugog 
Heave,  hiv  v,  codi;   chwyddo;  dyhej 

n.  dyrchafael;  codiad 
Heaven,  hev'n  n,  nef  [nefolrwy 

Heaveuliness,  hev'n.li.nes  n,  nefold 
Heavenly,  hev'n.li  a,  nefolaidd,  nefol 
Heaviness,  hev'i.nes  n,  tryinder,  tri 

wch,  gorthrymder;  pwys 

Heavy,  hev'i  o,  trwm,  pwysfawr,  dw* 

pwysig;  cysglyd;    hwyrdrwm;   tr. 

athrwm,athrist.  Heavy-laden,  llwy 

og,  trymlwythog.      Top-heavy,  p 

drwm;  meddw 

Hebdomad,  heb'dö.mad  n,  wythnos     _ 

Hebdomadal,  heb.dom'â.dal,  Hebdor 

dary,  heb.dom'â.dur.i  a,  wythnosol 

Hebetate,    heb'î.tät     vt,    hurtio,    p; 

marweiddio 

146 


ore;  late,  line,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       HEN 


Hebetude,  heb'î.tüd  n,  pylni,  hurtrwydd 
Hebraism,    hfbra.izm     n,    priod-ddull 

Hebreaidd 
Hebraist,  hî'brä.ist,  Hebrewist,  hr*brw- 
ist,  Hebrician,  hî.brish'an  n,  Hebrëwr 
Hebrew,  hî'brŵ  n,  Hebrëwr:  a,  Hebrëig, 
Hebreaidd.  Hebrew  language,Hebräeg 
Hecatomb,  hek'a.tom  »,aberth  cananifail 
Hectic,  hek'tik  a,  gwastadol,  dibaid 
Hectolitre,  hek'tö.lî.tûr  n,  mesur  Ffreng- 
ig,  yn  cynnwys  22.009668  o  alwyni, 
neu  2.7512085  o  bwyseli  Prydeinig 
Hector,  hek'tur  n,  bygylwr,  ymffrostiwr  : 
v,  bygylu,  bwgwth,  bygweh,  bocsachu 
Hederaceous,     hed.u.rä'shus,    Hederal, 

hed'ur.al  a,  eiddewog 
Hedge,  hej  n,  gwrych,  gwydding,  perth, 
clawdd :  v,  cau,  bidio,  cloddio.  Hedg- 
ing-bill, cryman  cau,  gwyddlif 
Hedgehog,  hej 'hog  n,  draenog,   ballog, 
armell.     Sea-hedgehog,  morddraenog 
Hedger,  hej'ûr  n,  caewr,  gwrychwr  [cae 
Hedgerow,  hej'rö  n,  gwydding,  gwyddi, 
Heed,  hid  «,  gofal,  pwyll,  gwrandawiad, 
ystyriaeth,    goeheliad:    v,    ystyried, 
pwyllo,  ymgadw  [gwagelog 

Heedful,  hîd'fẁl  a,  gofalus,  gochelgar, 
Heedfuluess,  hîd'fwLnes  n,  ymogeliad, 


Heedless,  hîd'íes   a,  anochelgar,  "diofal. 
Heel,  hîl  »,  sawdl,  ffal,  tap :   v,  sodh  ; 
gogwyddo,  taplasu  £m,  tepyn 

Heelpiece,  hi l'pîs  v,  tapio,  trwsio  sawdl: 
Heft,  heft  «.—Haft  [etiaid 

Hegira,  hei'î.râ  n,  cyffcyfrif  y  Mahom- 
Heifer,hef  ûr  n,  anner,  treisiad ;  meinoles 
Heigho,  hi 'hö  **,  hoho!  haiho! 
Height,  hit  n,  uchder,  uchelder 
Heighten,  hi'tn  vt,  uchelu,  dyrchafu, 

codi  yn  uwch ;  mwyhau 
Heinous,  hä'nus  a,  echryslawn,  anfad, 

ysgeler,  cyflafanaidd,  gwaedfawr 
Heinousness,  hä'nus.nes  n,  erchylldra, 

drygedd,  ysgelerder 
Heir,    ê'r  n,  etifedd,   treftadog;    edlin. 
Joint-heir,  eydetifedd.  Heir-apparent, 
edlin,  edling 
i  Heiress,  ê'r'es  n,  etifeddes,  treftadoges 
Heirless,  ê'r'les  a,  dietifedd 
r  Heirship,  ê'r'ship  ra,  treftadogaeth 
Heliacal,    hU'i'a.kal    a,    heulaidd,    yn 
gadael  neu  yn  dyfod  i  mewn  i  oleuni 
yr  haul  [droellog 

..  Hehcal,  hel'i.kal  a,  nydd-dröedig,  nydd- 
•  Heliocentric,  hî.lî.ö.sen'trik  a,  gweledig 
:     o'r  haul  [haul 

Heliolatry,  hî.lî.ola.trî  «,   addoliad  yr 


Helioscope,  hî'lî.ö.sköp  n,  heulddrych 
Heliotrope,  hî'lî.ö.tröp  n,  blodeuyn  yr 

haul;  gwaedfaen 
Helix,  hel'iks  n,  llinell  nydd-droellog 
Hell,  hei  »,  uflfern,  alis,  afagddu,  annwfh, 
annwn.  Hell-black,  erchyllddu.  Hell- 
born,  dieflig.    Hell-cat,  hen  wrach 
Hellebore,  heî'î.bö'r  n,  pelydr  Yspaen 
Helhsh,  hel'ish  a,  uffernol,  uffernig 
Hellishness,  hel'ish.nes  n,  ufFernohwydd 
Helm,  helm  n,  Hyw;  helm,  penawr 
Helmet,  hel'met  n,  helm,  penwisg  dur, 
penffestin  [haint  y  chwys 

Helodes,    hi.lo'diz   n,    cryd    chwyslyd, 
Helot,  hel'ut  n,  caethwas  Spartaidd 
Helotism,  hel'ut.ism  n,  caethwasanaeth, 

caethwasaeth,  caethrawd,  caetliiwed 

Help,  help  n,  porth,  cynnorthwy;  ym- 

geledd:    v,  cymhorth,  cynnorthwyo, 

cyfnerthu,  helpio.     So  help  me  God 

(in  oaths),  fel  yr  atebaf  i  Dduw 

Helpful,  help'fẁl  a,  cynnorthwyol,  ym- 

geleddgar  [nodded,  diymgeledd 

Helpless,    help'les  a,  digjonhorth,    di- 

Heîpmate,  help'mät  n,  cydymaith,  cyfaill 

Helterskelter,  hel.tur.skel'tur  ad,  didrefn 

Helve,  helv  n,  coes  bwyell,  troed,  earn 

Helvetic,    hel.vet'ik    a,    perthynol    i'r 

Swissiaid 
Hem,  hem  »,  hem,  gwrym,  gwald,  haech : 

vt,  hemio,  gwrymio ;  amgylchynu 
Hematoid,  hî'mâ.tôîd  a,  gwaedlyd 
Hematosis,  hî.mâ.tö'sis  n,  gwaedlif 
Hemi-  px,  hanner 
Hemiplegy,  hem'Lplej.î  n,  parlys  lleol, 

parlys  mewn  un  hanner  o'r  corff 
Hemisphere,  hem'Lsfî'r  n,  hannergrwn, 
arddryeh  [crwn 

Hemispherical,  hem.i.sfer'i.kal  a,  hanner 
Hemistich,  hem'Lstik  n,  hanner  Llinell 
Hemlock,    hem'lok    n,    cegyd,    cegyr. 

Water-hemlock,  brelwg 
Hemorrhage,     hem'or.äj     n,    gwaedlif 

tarddelliad  gwaed 
Hemorrhoids,  hem'or.oidz  np,  clwyf  y 

marchogion,  lledewigwst 
Hemp,  hemp  n,  cywarch.   Fimble-hemp, 
cywarch  benyw  [warch,  carthol 

Hempen,  hem'pn  a,  cywarchog,  o  gy- 
Hen,   hen  n,  iâr,    giâr,   dicen.      Hen- 
pecked, tan  gnwc  gwraig.  Heath-hen, 
iâr    y    mynydd.     Moor-hen,    cotiar, 
corsiar  [llewyg  yr  iâr 

Henbane,  hen'bän  n,  ffa'r  moch,  y  bela, 
Henchman,  hentsh'man  n,  gwas,  dilynwr 
Hence,  hens  ad,  oddi  yma,  odd  yma :  i, 
vmaith !  fiwrdd ! 

147 


HET   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Henceforth,  hens'fo'rth,  Henceforward, 

hens.fôr'wûrd  ad,  bellach,  rhag  Haw, 

mwyach,  o  hyn  allan 
Hend,  hend  vt,  gafaelu,  dal ;  amgylchynu 
Hepatical,  hi.pat'i.kal  a,  afuol,  afuaidd 
Hepatitis,  hep.â.ti'tis  n,  ennynfa  yr  afu 
Heptagon,  hep'tâ.gun  n,  dull  seithochr 
Heptagonal,  hep.tag'ö.nal  a,  seithochrol 
Heptangular,  hep.tang'gü.lûr  a,  seith- 

onglog  [iaeth 

Heptarchy,  hep'tar.ki  n,  seithlywydd- 
Her,  hur  pn,  ei ;  hi.     Hers,  eiddi.     Her 

also,  hithau 
Herald,  her'ald  n,  achydd,  achwr,  ach- 

ofydd;   cyhoeddwr;   herodr:    vt,   cy- 

hoeddi;     herodri.      Herald    king    at 

arms,  brenin  pen  beirdd 
Heraldic,  hî.ral  dik  a,  herodrig 
Heraldry,    her 'aid.  rî    n,    achyddiaeth, 

achofyddiaeth,     arwyddfarddoniaeth, 

herodraeth 
Herb,  hûrb  n,  llysieuyn,  glaswelltyn 
Herbaceous,  hûr.bä'shus  a,  llysieuaidd, 

llysieuol ;  llysieugar 
Herbage,    hûr'bäj    n,  porfa,   tir  porfa, 

llysiau;  degwm  porfa;  rhyddid  i  gyd- 

bori.     Fresh  herbage,  irwellt 
Herbal,  hur^al ra,  llysieulyfr 
Herbalist,  hûr'bal.ist  n,  Uysieuydd 
Herbivorous,  hûr.biv'ö.nis  a,  yn  bwyta 

llysiau,  llysfwyta 
Herby,  hûr'bî  a,  llysieulyd,  llawn  o  lysiau 
Herculean,    hur.kii'li.an    a,    cawraidd, 

gorchestol,  arwrol 
Hercides,  hur'kii.liz  n,  Ercwlf,  Ercwl 
Herd,   hard  n,  gyr;   mintai,   cenfaint, 

gre,  deadell :  v,  cydymdyru,  deadellu 
Herdsman,  hurdz'man  n,  bugail,  grëwr, 

deadellwr,  buelydd,  bugeilwr 
Here,  hî'r  ad,  yma,  yn  y  lie  hwn,  yn  y 

fan  yma,  yn  y  fan  hon;  dyma,  llvrna. 

Here  he  is,  dyma  fe  [yma 

Hereabouts,  hî'r'â.bûŵts  ad,  o  ddeutu 
Hereafter,  hî'r.af'tûr  ad,  wedi  hyn,  ar 

ol  hyn,  o  hyn  allan,  rhag  llaw:  n,j 

byd  i  ddyfod,  y  byd  a  ddaw 
Hereat,  hî'r.at'  ad,  ar  hyn,  wrth  hyn 
Hereby,  hî'r.bî'  ad,  wrt£  hyn 
Hereditable,    hî.red'í.tâ.bl,    Heritable, 

her'í.tâ.bl  a,  etifeddadwy 
Hereditament,    her.î.dit'â.ment    n,    da 

etifeddol  [  trefta  dol 

Hereditary,    hî.red'ì.tur.î    a,    etifeddol, 
Herefrom,  hiV.from'  ad,  oddi  yma 
Herein,  hî'r.in',  Heremto,  hî'r.in'tŵ  ad, 

yn  hyn ;  yma ;  i  hyn 
Hereof, hi'r.of  ad,  o  hyn;  ei 


Hereon,   hî'r.on',   Hereupon,    hi'r.up.on'l 

ad,  ar  hyn  [gred,  archwrthgredwr  I 
Heresiarch,  her'î.sî.ârk  n,  blaenòr  geu-  [ 
Heresy,  her'î.sî  n,  geugred,  gwrthgred, ; 

geugrcfydd,  geulith,    camgred,   geu- J 

fiÿdd,  cyfeiliornad,  geuathrawiaeth  I 
Heretic,  her'i.tik  n,  geugrefyddwr,  cam-  { 

gredwr,  geuffyddiwr,  geugredwr 
Heretical,  ni.ret'i.kal  a,   geugrefyddol  J 

geuftyddiol,  cyfeiliornus 
Hereto,  hi'r.tŵ',  Hereunto,  hi'r.un.tw'ad  | 

i  hyn,  at  hyn,  wrth  hyn ;  hyd  5'n  hyr  I 
Heretofore,   hí'r.tŵ.fö'r'  ad,  gyiit,   cvr 

hyn,  o'r  blaen  [hyr 

Herewith,  hi'r.with'  ad,  gyda  hyn,  eft 
Heriot,  her'i.ut  n,  ebediw  [tadaetl 

Heritage,  her'i.täj  n,  etifeddiaeth,  tref 
Hermaphrodite,  hûr.maf'rö.dît  n,  deu 

rywyn ;  ceiliogiar :  a,  deurywiol 
Hi-rmaphroditical,  hur.maf.ro.dit'i.kal  a 

deurywiol,  deurvw 
Hermetic,  hur.met'ik,  Hermetical,  hur 

met'i.kal  a,  fferyllaidd  [elai; 

Hermit,  hur'mit  n,  meudwy,  didryfvij 
Hermitage,    hûr'mî.täj   n,  meudAvyfoc 

meuctwyfan  [dldry 

Hermitical,  hur.mit'i.kal  a,  meudwyo 
Hernia,  hûr'ní.â  n,  rhwyg;    bolystyr 

torgest,  toriad  llengig  [dewiy 

Hero,  hi'r'ö  n,  anvr,  gwron,  gwrolddyi 
Heroic,    hi.ro'ik,    Heroical,    hi.ro'i.kf 

a,  gwronaidd,  mawrfrydig,  tragwro 

arwrol.    Heroic  verse,  mesur  deg  troe 
Heroine,  her'ö.in  n,  arwraig,  arwres 
Heroism,   her'o.izm  n,   arwredd,  arwi 

iaeth,  gwroliaeth,  dewredd,  gwi-oniaet 
Heron,  her'un  n,  creyr,  crychydd 
Heronry,  her'un.rí  n,  crëyrfa  [iddv 
Herpes,  hûi-'píz  n,  tarddwraint;  tâ 
Herring,  her'ing  n,  penwag,  ysgadenyx 
Herself,   hûr.self'  pn,  hi  ei  hunan, 

hunan  [mheuaeth,  oedia 

Hesitancy,  hez'i.tan.si  n,  petrusder,  an 
Hesitate,  hez'i.tat  vi,  petruso,   gohiri' 

oedi;  ammlieu;  geirdagu 
Hesitation,  hez.i.ta'shun  n,  pestrusde 

geirdagiad ;    ammheuaeth.     Witho» 

hesitation,  dibetrus 
Hesperian,  hes.pî'r'î.an  a,  gorllewinol 
Heteroclite,  het'ur.o.kli't  n,  sylweddai 

peth,  neu  ddyn  afreolaidd :  a,  afrec 

aidd.     Heteroclites,  amrydreigliaid 
Heteroclitical,  het.ur.o.klit'i.kal  a,  afr 

olus,  gwyrol  [iol,  geu 

Heterodox,'  het'ur.o.doks  a,  gwrthdy: 
Heterodoxy,    het'ur.o.dok.si  n,  all&Tj 

geuddysg,  geuffydd,  geuathrawiaetl 
148 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       HIR 


Heterogeneal,    het.ur.ö.jî'nî.al,    Hetero- 
geneous,  het.ur.ö.jî'nî.us    a,    allryw, 
amryfeilryw,  brithryw 
Hetnian,  het'man  n,  llywydd        [mynu 
Hew,  hii  (hewn)  vt,  naddu,  tori,  cym- 
Hewn,  hiin  pp. — Hew 
Hexagon,  hek'sa.gun  n,  chwechochr 
Hexagonal,    keg.zag'u.nal    a,    chwech- 

oehrol,  chwechongl,  chwechonglog 
Hexameter,  heg.zam'i.tur  n,  chwebanog, 

mesur  chwetroed 
Hey,  hli,  Heyday,  hä'dä  i,  ha !  wi !  oi ! 
oian!  oio!  haio!  hai!  [ffosp 

Hiation,  hi.ä'shun  n,  dylyfiad  gên;  agen, 
Hiatus,  h'í.ä'tus  n,  agen,  gagendor,  gagen 
Hibernal,  h'í.bûr'nal  a,  gauafol,  gauafaidd 
Hibernate,  h'i'bûr.nät  vi,  gauafu 
Hibernation,  h'i.bûr.nä'.shun  n,  gauafiad 
Hibernian,  hî.bûr'nî.ân  n,  Gwyddyl, 
Gwyddel:  a,  Gwyddelig,  Iwerddomg 
Hiccup,  Hiccough,  hik'up  n,  ig,  yr  ig : 

v,  igian,  eigian 
Hickwall,  hik'wol,  Hickway,  hik'wa  n, 
caseg  y  ddryghin,  delor  y  derw,  cym- 
mynwr  y  coed 
Hide,  hid  (pt  hid;  pp  hidden,  hid'n 
hid)  v,  cuddio,  celcio,  celu,  dirgelu: 
n,  croen,  cen,  bling-groen.    Mesur  am- 
I     mhenodol  o  dir,  o  60  i  120  erw.    Hide- 
[     and-seek,    migymguddiad,    chwareu 
f      chwiw.     Hide-bound,  croenrwym 
t  Hideous,  hid'yus  a,  hyll,  erchyll,  echrys- 
[     lawn,  hyllgrych  (yhyllgrech) 
i  Hie,    h'i    vi,    orysio,  prysuro,   ffrystio. 
[     Hying,  yn  prysuro ;  prysuriad 
!  Hierarch,  hi'Lrark  n,  penadur  eglwysig 
Hierarchy,    hî'î.râr.ltî    ?^,    llywodraeth 
t     eglwysig;  alsantaeth 
f  Hieroglyph,    hi'î.rö.glif,    Hieroglyphic, 
Í     hi'.i.ro.glif'ik   n,   nod  arwyddol,    ar- 
I      wyddlun.     Hieroglyphics,  batheiriau 
;  Hieroglyphical,  h'i.î.rö.glif'î.kal  a,  bath- 
*     einiol,  arwyddol,  arwyddluniol 
Higgle,  hig'l  vi,  edwica,  tynfasnachu 
Higgledy-piggledy,   hig'l.dî.pig'l.dî   ad, 
t     yn  drapnlith,  yn  ddidreth 
'  High,  hi  a,  uchel,  ban,  banog,  tal ;  balch ; 
drud;    llawn;   croch;  mawr.     High- 
flown,     uchelfalch.        High-mettled, 
Î     ffroenuchel.       High-minded,     uchel- 
frydig.  High  road,  y  ffordd  fawr,  cefh- 
ffordd.      High  sea,  cefnfor.      High- 
spirited,  calonog,  hy.     Ten  feet  high, 
r     deg   troedfedd  o  uchder.    As  high, 
'     cyfuwch.    It  is  high  time,  mae  yn 
-     llawn  bryd.    To  set  on  high,  dyrchafu. 
From  on  high,  oddi  uchod 


Highland,    hi'land    n,    ban,    ucheldir, 

mynydd-dir 
Highlander,  h'i'lan.dûr  n,  mynyddwr 
Highly,  hi  'H  ad,  yn  fawr ;  yn  falch ;  yn 
uchel.      Highly-seasoned,    poeth    i'r 
chwaeth  [blaenaf 

Highmost,    hi'möst    a,  uchaf;    cyntaf, 
Highness,  hi'nes  n,  uchder,  uwchder, 
uchelder,  uchelradd.  His  Royal  High- 
ness, ei  Uchelder  Breninol  [lanw 
Highwater,  hi'wô.tûr  n,  gorllanw,  gor- 
Highway,hi"wä  »,ffordd  fawr,  prif-flfordd 
Highwayman,  hi'wä.man  n,  lleidr  pen 
ftbrdd                  [usrwydd,  hyfrydwch 
Hilarity,  hî.lar'î.tî  n,  Uawenydd,  hoen- 
Hilary,  hil'ur.î  n,  yn  agos  i  \vyl  Hilary 
(Ionawr  13).   Hilary-term,  un  o  dym- 
morau'r    gyfraith,     yn    dechreu    yn   ^ 
Ionawr 
Hilding,  hil'ding  n,  bawddyn,  cachgi 
Hill,  hil  rc,bryn,  moel,  cefn,  garth,  trum. 
Ant-hill,  myrdwyn,  mordwyn     [path 
Hillock,  hil'uk  n,  bryncyn,  pone,  twm- 
Hilly,  hil'î  a,  mynyddig,  bryniog 
Hilt,  hilt  n,  cam  cleddyf      [also,  yntau 
Him,  him  pn,  ef,  efe,  fe,  e,  efo,  fo,  o.    Him 
Himself,  him.self '  pn,  ei  hun,  ei  hunan. 
He  is  beside  himself,  mae  efe  allan  o'i 
bwyll                                [taiog:  a,  ol 
Hind,  hind  n,  ewig;  llafurwas,  gwas, 
Hinder,  hîn'dûr  a,  ol 
Hinder,    hin'dûr    v,    rhwystro,    attal, 

rhagod,  lluddias,  llesteirio 
Hinderance,     hin'dur.ans,     Hindrance, 

hin'drans  n,  rhwystr,  llestair,  lludd 
Hindermost,    hîn'dûr.most,     Hindmost, 

hind'most  a,  olaf,  diweddaf ;  bonol 
Hinge,  hinj  n,  colyn  drws,  colfach:   «, 

colfachu ;  dibynu,  ymddibynu 
Hint,  hint  n,  amnaid,  awgrym,  arwydd : 

vt,  amneidio,  crybwyll,  crybwyllo 

Hip,  hip  n,  clun,  pen  ucnaf  y  glun; 

duegwst,  praddglwyf;  ogfaen;  ffrwyth 

marchfien,  egroesen :  vt,  llaesu  cym- 

mal  pen  y  glun.   Hip-shot,  wedi  ysigo 

pen  y  glun,  clunlaes     [pruddglwyfus 

Hippish,  hip'ish  a,  isel  o  ysbryd,  trist, 

Hippishness,    hip'ish.nes    n,    clefyd     y 

ddueg,  pruddglwyf ;  iselder  ysbryd 

Hippocentaur,  hip.ö.sen'tôr  n,  math  o 

anghenfil,  dynfarch      [dychymmygol 

Hippogriff,  hip'ö.grif  n,  march  asgellog 

Hippopotamus,    hip.ö.pot'â.mus    n,    yr 

afonfarch,  behemoth  yr  Ysgrythyr 
Hire,    h'i'r    n,  cyfiog,    hur,  Hog:     vt, 
cyflogi,  hurio,  llogi  [hurwas 

Hireling,    hi'r'ling     n,    gwas     cyflog; 
149 


HOL    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took ; 


Hirsute,  hûr.süt'  a,  blewog,  cedenog; 
His,  hiz  pn,  eiddo  ef,  ei  eiddo,  ei  [garw 
Hiss,  his  n,  chwithrwd,  chwythlais,  ~ 

hwt:  v,  chwythleisio,  si'o,  hwtio 
Hist,  hist  i,  ust !  tewch  !  taw ! 
Historian,  his.tö'r'î.an  n,  hanesydd,  ys- 

tor'iawr  [tor'iol 

Historical,  his.tor'i.kal  a,  hanesol,  ys- 
Historify,  his.tor'î.fî  vt,  hanesu,  adrodd 
Historiographer,     his.tö.rî.ög'râ.fûr    n, 

hanesydd;  brudai  [yddiaeth 

Historiography  ,his.tö.rí.og'râ.fîn,hanes- 
History,  his'tur.î  n,  banes,  brud,  ystori; 

edrybod,    hanesyddiaeth.       Natural 

history,  mildraeth 
Histrionic,  his.tri.on'ik  a,  chwarëyddol 
Hit,  hit  (pt  &  pp  hit)  n,  ergyd,  taraw- 

iad;    damwain:    v,    taro,   cyffwrdd; 

dygwyddo  [cwlwm;  gafaelfach 

Hitch,  hitsh  v,  gafaelu,  bachu: 
Hitchel,  hit'shel  n,  heisyllt 
Hithe,  hiTH  n,  porthladd  bychan  [yma 
Hither,  hixH'ur  ad,  yma,  hyd  yma,  tuag 
Hithermost,  hÌTH'ûr.möst  a,  nesaf  yma 
Hitherto,  hÌTH'ûr.tŵ  ad,  hyd  yma",  hyd 

yn  hyn,  hyd  hyn 
Hitherward,  hÌTH'ûr.wôrd  ad,  tuag  yma 
Hive,  hi'v  »,  cwch  gwenyn,  bodrydaf:  v, 

cychu,  llestru  gwenyn 
Ho,  hö  i,  ho !  hai !  clyw !  clywch ! 
Hoar,  hö'r  a,  llwyd,  llwydwyn,  blawr. 

Hoar-frost,  llw}rdrew,  barug,  arien 
Hoard,    hö'rd    n,    cuddfa,     cuddgrug; 

cronfa:  v,  casglu,  tyru,  croni  [llwydni 
Hoariness,  hö'r'î.nes  »,  llwydedd;  pen- 
Hoarse,   hö'rs    a,   cryg,   cryglyd.       To 

grow  hoarse,  crygu,  myned  yn  gryg 
Hoarseness,  hö'rs'nes  n,  crygni,  crygi, 

crygiant  [penllwjrd 

Hoary,  hö'r'î  a,  llwyd,  blawr,  arienog; 
Hoax,  hoks  n,  twyll,  hoced,  siom:  vt, 

twyllo,  siomi,  hudo 
Hob,  hob  n,  pentan,  pentanfaen 
Hobble,    hob'l    n,  herciad;    dyryswch, 

magl,trallod :  vi,  hercian,  cloffgerdded 
Hobby,  hob'î  n,  corfach ;  math  o  hebog ; 

hurtyn ;  anwylbeth,  hoffbeth 
Hobgoblin,  hob'gob.lin  n,  ellyll,  anys- 

bryd,  bygwydd,  bo,  bygel  nos 
Hobnail,  hob'näl  n,  hoel  glopa 
Hock,  hok   n,  coesg\-n,  gar,  coesddarn 

blaen  o  gig  mocbyn ;  math  o  win 
Hock,  hok,  Hockle,  hok'l  vt,  tori  gewyn 

ygar 
Hocus-pocUs  (hoc  est  corpus,  hwn  yw'r 

corff),  ho.kus.po'kus  n,  hud,  hud  a 

fiug,  hoced,  twyll 


Hod,  hod  n,  cafh  cymmrwd,  hawc 
Hodíul,  hod'fẁl  n,  hawcaid 
Hoddy,  hod'i  a,  cryf,  iachus 
Hodgepodge,  hoj'poj,  Hotchpotch,  hotsh' 

potsh  n,  cymmysgedd  didrefh,  cybolfa, 

cawldeb  [heddyw 

Hodiernal,  hö.dî.ùr'nal  a,  perthynol  i 
Hodman,hod'man  n,cymmrydwr,hawcwr 
Hoe,  ho*  n,  chwynogl,  caib,  cribyn-gaib : 

vt,  chwynogli,  cribyn-geibio 
Hog,  hog  n,  mocbyn,  llwdn  hwch,  twrch, 

Hog's  lard,  bloneg.     Hog-cot,  Hog- 
sty,  cwt,  twlc  mochyn 
Hoggerell,  hog'ur.el  n,  hespwrn,  hespin 
Hoggish,  hog'ish  a,  mochaidd;  drelaidd 
Hoggishness,  hog'ish.nes  »,  mocheidd- 

dra,  mochyneidd-dra 
Hogherd,  hog'hûrd  n,  ceidwad  moch 
Hogo,  hö 'gö  n,  drewiant,  drewdod 
Hogshead^hogz'hed  n,  myddi,  baril  fawr; 

54  galwyn  o  ddiod  neu  gwrw 
Hoiden,  hôî'dn  n,  hoiden,  hobi 
Hoist,  hoist  vt,  codiy  dyrchafu 
Hoity-toity,  hôî.tî.tôî'tî  i,  hai,  haio,  ha 
Hold,  hold  n,  gafael,  dalfa;  amddiffynfa; 

lloches;   ceudod  Hong:    v    {pt  held, 

held :  pp  held,  hoiden,  hol'dn),  dal ; 

gafael;    attal;    cadw:   i,  dal!    aros! 

paid!     To  lay  hold  of,  ymaflyd  yn. 

To  hold  one's  peace,  tewi,  tewi  â  son 
Holdfast,  hijld'f'ast  n,  gafaelfach,  dalbrei 
Hole,  höln,  twll,  bwt;  ffau 
Holidam,  hol'i.dam  n,  sancteiddfam 
Holiday,  Holyday,  hol'î.dä  n,  dydd  gwy 
Holiness,  hö'lì.nes  n,  sancteiddrwydd 
Holloa,    Hollo,    ho.lö'    i,    hai!     cl; 

gwrandaw!    vi  galw,  gwaeddi: 

gwaedd,  galwad 
Hollow,  hol'5  »,  ceule,  ccudwll, 

ceued:    a,    cau,    cafnog,    ceuol; 

waelod:    v,   ceuo,  cafnu:   ad,   hoi 

trwyadl.  Hollow  sound,  clone,  rh< 
Hollowness,  hol'ö.nes  n,  ceuedd,  ceud< 
Holly,    hol'î    n,  celynen,    pren    ceb 

Holly-grove,  celynog,  celjTillwyn 
Hollyhock,  hol'i.hok  n,  hocys  bendig) 
Holm,  holm  n,  prinwydden,  y  ddei 

fythddeiliog,  .^lasdonen ;  maran,  i 

ian,  marianedd,  ynys  mewn  afon 

gilfach 
Holocaust,    hol'o.kost    n,    llosgabi 

poethoifrwm  [■ 

Holpen,  hol'pn  a,  cynnorthwyedig : 
Holster,  hoTstûr  n,  gwain  llawddryll 
Holy,  hö  'lî  a,  sanctaidd,  glân,  cyssr 

edig.  The  holy  of  holies,  cyssegr  sai 

eiddiolaf 

150 


öre ;  läte,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        HOR 


Homage,  hom'iij  n,  ymostyngiad,  addol- 

iad,  gwriogaeth  [warogaeth 

Homager,    hom'ä.jûr    n,    deiliad    dan 
Home,  höm  n,cartref,  tref,  trigfa,haddef : 

ad,   adref,   i   dref ;  at  y  pwnc.      At 

home,  gartref.     Home  thrust,  gwth 

hyd  adref.    Home-spun,  cartrefig,  a 

wnaed  gartref;  diaddurn  [rwydd 
Homeliness,  höm'lî.nes  n,  cartrefeidd- 
Homely,  höm'lì  a,cartrefaidd ;  gwladaidd 
Homer,  hö'mûr  n,  mesur  Hebreaidd  o 

gylch  tri  pheint 
Homestead,  höm'sted  n,  cartrefle  [adref 
Homeward,  höm'wûrd  ad,  adref,  tuag 
Homicide,  hom'î.s'id   n,   Ueiddiad  dyn, 

llofrudd,llawrudd ;  llofruddiaeth,  dyn- 

laddiad,  galanas  [wriaeth 

Homilectics,  hom.i.lek'tiks  np,  pregeth- 
Homily,    hom'î.lî    n,    byrdraetn,    byr- 

draethawd,  pregeth  fer  [ga^t 

Hommoc,    hom'uk  n,  bryncyn,  garth. 
Homocentric,     ho.mo.sen'trik     a,     cy- 
•    mherfeddol,  cynghraidd 
Homoeopathy,  hö.mî.op'â.thî  n,  y  gel- 

fyddyd  o  iachäu  â  dognau  o  anfeidrol 

fychander  [rywiog,  cyfunrhyw 

Homogeneous,    hö.mö.jî'nî.us    a,    cyd- 
Homogeneousness,  hö.mö.jî'nî.us.nes  n, 

cydrywiaeth,  unrhywiaeth 
Homologous,  hö.mol'ö.gus  a,gogymmedr, 

gogyfartal,  cyffelyb  [ammhëus 

Homonymous,  hö.mon'î.mus   a,  mwys. 
Homophonous,  hö.mof'ö.nus  a,  unsain. 

gogydsain  [unseinedd 

Homophony,  hö.mof'ö.nî  n,  cydseinedd, 
Homotonous,  hö.mot'ö.nus  a,  unwedd 
Hone,  hön  n,  hogfaen,  ellynfaen,  hogalen : 

vt,  hogi,  llymu  ar  hogfaen 
Honest,    on'est  a,  cyfiawn,  cywir,  di- 

dwyll,  gonest,  addwyn,  uniawn 
Honesty,  on'es.tî  n,  uniondeb,  addwyn- 

der,  gonestrwydd,  cyvsiredd,  cywirdeb 
Honey,  hun'î  n,  mêl.  Honey-bag,  cwd 
;     y  mel,  cylla  gwenyn.    Honey-comb, 

dil  mêl,  crwybr.     Honey-dew,   mel- 

;      wlith,  melgawod.     Honey-moon,  mis 

;     yr  afaeth,  mis  cyntaf  ar  ol  priodi. 

,      Honey-mouthed,  mwyndafod 

Honeysuckle,  bun'i.suk.l  n,  gwyddfid, 

g\\yddwydd,  blodau'r  mêl 
Honeywort,  hun'î.wûi't  n,  llysiau'r  mêl 
Honied,  hun'id  a,  llawn  mêl,  melus 
Honorary,  on'ö.rur.î  a,  mygedol ;  anwobr- 

wyedig,  heb  ei  dalu ;  ambydeddus 
Honorihcabihtudinity,  on.o.rif.i.ka.bil.i- 

tü.din'î.tî    n,  anrhydeddusrwydd   (y 

gair  hwyaf  yn  yr  iaith  Seisnig) 


Honour,  on'ur  n,  anrhydedd,  bn,  parch, 
enw,  ardduniant,  urddas,  ermyg,  ed- 
myg :  vt,  anrhydeddu,  parchu.  With- 
out honour,  dibarch,  dianrhydedd 
Honourable,  on'ur.  â.bl  a,  anrhydeddus, 
parchus.  Right  Honourable,  Gwir  An- 
rhydeddus  [rhydeddusrwydd 

Honourableness,  on'ûr.â.bl.nes    n,    an- 
Hood,  hẁd  n,  cwfl,  cwcwll,  penguwch 
Hoodivink,  hwd'wingk  vt,  mwgydu,  gor- 
Hoof,  hŵf  n,  earn,  ewingarn     [chuddio 
Hoofed,  hŵ-ft  a,  carniog,  carnol.    Hoofed 

animals,  carnolion 
Hoofless,  hŵfles  a,  digarn 
Hook,  hwk  n,  bach,  bechyn :  v,  bachu, 
bachellu,  dyfachu,  dal.      Bill-hook, 
glaif.      Fish-hook,    bach     pysgota. 
Pruning-hook,   gwyddhf.      Reaping- 
hook,  cryman.     By  hook  or  by  crook, 
rhyw  ffordd  neu  gilydd.    Hook  and 
eye,  bach  a  llygad,  bach  a  dolen 
Hookah,  hw'ka  n,  math  o  bib  hir 
Hoop,  hŵp  n,  cylch,  cylchyn,  cant :  vt, 
cylchu,  cantio.    Hooping-cough,  y  pas 
Hoot,  hŵt  v,  hwtian,  hwtio 
Hop,  hop  n,  gonaid,  hwp,  dylam,  hec, 
here,  11am  untroed:  v,  llemain,  hec- 
ian;  hopysu.     Hop,  skip,  and  jump, 
hwp  a  cham  a  naid 
Hope,  hop  n,  gobaith,  goglud,  hyder :  v, 
gobeithio,  hyderu,  ymddiried.     Hope- 
deserted,    diobaith.       Forlorn    hope, 
tamaid  angeu 
Hopeful,  höp'fẁl  a,  gobeithiol ;  golygus 
Hopefulness,  höp'fẁl.nes  n,  gobeithiol- 
rwydd  [dihyder 

Hopeless,  höp'les  a,  diobaith,  anobeithiol, 
Hopelessness,  höp'les.nes  n,  anobaith 
Hopper,  hop'ûr  n,  hopran  melin ;  basged 
Hopple,  hop'l  vt,  cydrwymo'r  traed 
Hops,  hops  np,  llewyg  y  blaidd,  hopys 
Horal,  hö'r'al,  Horary,  hö'r'ur.î  a,  awrol, 

oriol,  perthynol  i  oriau 
Horde,  hô'rd  n,  tyhvyth,  torf,  mintai 
Horehound,  hö'r'hûẁnd  n,  morddanadl. 
White  horehound,  llwyd  y  cwn    [wel 
Horizon,  ho.r'i'zun  n,  terfÿngylch,  gor- 
Horizontal,    hor.i.zon'tal    a,    gwastad; 

terfyngylchol ;  gorweddol,  llorwedd 
Horn,  horn  n,  corn.     Horn-book,   llyfr 
corn.     Hunting-horn,  helgorn.    Inner 
horn,   mab    gorn.      Without    horns, 
moel,  digorn.     Green  horn,  gwirionyn 
Hornblende,  hôrn'blend  n,  math  o  gareg 
Horned,  hôrn'ed  a,  corniog,  cyrnig 
Hornet,   hor'net  n,  cacynen  y  meirch, 
chwüiores,  gwenynen  y  meirch 
151 


HOW  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Hornpipe,  hôrn'píp  re,  math  o  daplas 
Horny,  horn'î  a,  coraaitid,  cyrnaidd 
Horologe,  hor'ö.loj  re,  awrfynegydd 
Horology,  bor'ö.lö.jî  re,  awroniaeth 
Horometry,  hö.rom'î.trî  re,  awrfesuriaeth 
Horoscope,   hor  o.sköp  re,   cyd-dremiad 
y  planedau  [dychrynllyd 

Horrent,  hor'ent  a,  gwrychog,    garw; 
Horrible,  hor'î.bl  a,   erchyll,   ofhadwy, 
hyll,  dychrynllyd,  echryslawn,  echrys 
Horribleness,   hor'î.bl.nes  re,  echryslon- 
edd,  ercbylldra  [anferth 

Horrid,    hor'id    a,    erchyll,     echrydus, 
Horrific,  ho.rif'ik  a,   dychrynllyd,   ar- 

swydus,  brawychua,  yn  peri  ofn 

Horrisonous,     ho.ris'ö.nus    a,    erehyll- 

seiniol  [erchylldod 

Horror,  hor.ûrre,  arswyd,  dychryn,  braw, 

Horse,  hôrs  re,  march ;  ceflyl :  vt,  rhoi  ar 

farch ;    marchogaeth.       Horse-block, 

careg  farch,  esgynfaen.  Horse-breaker, 

torwr    meirch.       Horse-cloth,     hws, 

cefnlhain.      Horse-dealer,    porthmon 

meirch.     Horse-fly,  cacynen  y  meirch. 

Horse-laugh,  erechwen.     Horse-race, 

marchred,  marchredegfa.  Horse-shoe, 

Eidol  ceflyl.  Horse-trappings,  seirch. 
ntire  horse,  march.  Hobby-horse, 
ceflyl  pren.  Pack-horse,  pynfarch. 
Race-horse,  rhedfarch,  rhedegfarch. 
Stalking-horse,  ceflyl  brethyn.  War- 
horse,  cadfarch,  rhyfelfarch.  On  horse- 
back, ar  gefn  ceflyl,  yn  marchocäu,  yn 
marchgäu,  yn  marchäu 

Horseman,  hGrs'man  re,  marchwr,  gwr 
march,  marchog  [wriaeth 

Horsemanship,  hôrs'man.ship  re,  march- 

Hortation,  hôr.tä'shun  re,  annogaeth, 
cynghor 

Hortative,  hor'ta.tiv,  Hortatory,  hôr'tâ- 
tur.î  a,  annogaethol,  rhybuddiol 

Horticulture,  hor'ti.kul.tshur  re,  gardd- 
wriaeth  [gardd 

Hortulan,    hôr'tü.lan    a,    garddol,    fel 

Hosanna,  ho.zan'a  n,  gair  Hebräeg  yn 
arwyddo  "  Achub,  atolwg  " 

Hose,  hoz  (p  hose,  hoz,  hosen,  ho'zn) 
n,  hosan 

Hosier,  ho'zhur  re,  hosanydd,  hosaneuwr 

Hospitable,  hos'pí.tâ.bl  a,  llettygar, 
croesawgar 

Hospital,  hos'pî.tal  re,  ysbytty,  clafdy 

Hospitality,  nos.pî.taí'î.tí  n,  llettygar- 
wch,  ysbyd,  haelioni 

Host,  host  re,  llu,  byddin;  llettywr; 
tafarnwr ;  aberth  yr  offeren       [ddyn 

Hostage,  hos'täj  re,  mach,  gwystl,  gwystl- 


Hostess,  hös'tes  re,  llettywraig;  tafarn- 
wraig  [rhyfelgar 

Hostile,  hos'til  a,  gelyniaethus,  gelynol ; 
Hostility,  hos.til'î.tî  re,  gwrthryn,  gelyn- 
iaeth,  gelynolrwydd ;  rhyfel ;  casineb 
Hostler,  os'íûr  re,  marehwas,  ostler 
Hostel,  hüs'tel.  Hostelry,  h'ds'tel.ri.  Host- 
ry.hös'trîre,  marchdy  cyflredin=Hotel 
Hot,  hot,  a,  twym,  gwresog,  brwd,  poeth. 
Hot-brained,    penboeth,    ffroehwyllt. 
Hot-headed,  penboeth,   fiyrnig,   gor- 1 
wyllt.     Burning  hot,  poeth  angerddol.  ] 
Red  hot,  gwynias,  yn  dân  coch 
Hotbed,  hot'bed  re.  gwely  brwd        [ostl. 
Hotel,  hö.teJ'  re,  Hetty  cyflredin,  gwestty,  ( 
Hothouse,  hot'hûẁs  re,  "twymdy 
Hotspur,  hot'spúr  »,  dyn  nwydwyllt 
Hottentot,  hot'en.tot  re,  brodor  Penryn 

Gobaith  Da;  dyn  gwyllt 
Hough,  hok  re,  gar:  vt,  tori  llinyn  y  gat 
Hound,  hûŵnd  re,  bytheuad,  huad. 
huadgi,  helgi.  Blood-hound,  gwaedgi. 
Hound-bitch,  bytheuades.  Hound-) 
fish,  y  pysg  picwd,  penci.  Hound -tree 
pysgwyddeu  [awrwydryr 

Hour,ûw'rre,awr.  Hour-glass,  awrwydr 
Hourly,  ûŵYlî  ad,  bob  awr:  a,  oriol 
House,  hûŵs   (p  houses,   huw'ziz)  ». 
ty.     House-warming,  gwledd  cynhes- 
iad  ty.     Dwelling-house,  ty  annedd: 
trigfan.     Pest-house,  heintty.     Play- 
house,    chwareudy.       Public-house 
tafam.         Summer     dwelling-house 
hafod,  hafotty.     Mean  paltry  houses} 
teiach 
House,  huvvz  v,  Uettya,  dwyn  i  dy,  tyo  Í 
Housebreaker,  huws'bra.kur  re,  tydorwi 
Housebreaking,   huws'bra.king    re,    ty, 
doriad  [ty;  tyai 

Household,  hûŵs'höld  re,  teulu,  tylwyth' 
Householder,  hûŵs'höl.dûr  re,   gwr  ty 
perch  en  ty  [teuliiyddev 

Housekeeper,  huws'ki.pur  re,  perchen  ty 
Houseless,    hûŵs'les  a,  diannedd,    di 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      HUR 


However,  huw.ev'ur,  Howsoever,  hûẁ 

so.ev'ur  ad,    pa    fodd    hynag,    beth 

bynag ;  er  hyny,  enllai 
Howitzer,  huw'it.zur  n,  math  o  gyflegr 
Howl,  hûŵl,  Howling,  hûẁ'ling  n,  ud, 

udiad,  udfa;  oernad,  drygnad 
Howl,  hûŵl  vi,  udo,  udain;  oernadu 
Howlet,  hûŵlet  n.  dylluan  ieuanc 
Hox,  hoks  vt,  tori  llinyn  y  gar 
Hoy,  hôî  n,  math  o  long  fechan 
Hubbub,  hub'ub  n,  gwag  derfysg,  da- 

dwrdd,  godwrdd,  iwbwb  [bras 

Huckaback,  huk'a.bak  n,  math  o  liain 
Buckle,  huk'l  n,  gafael  y  glun.  Huckle- 
-   backed,      cefngrwm.       Huckle-bone, 

asgwrn  y  glun  ■  [wr 

Huckster,  huk'stur  n,  edwicwr,  adwerth- 
Huddle,  hud'l  vt,  brysdyru ;  brysguddio  : 

n,  cymmysgfa 
Hue,  hii  11,  ÌÌiw,  eiliw,  gwawr,  gwedd, 

gne,  gorne;    gwaedd,   iwbwb.     Hue- 
and-cry,  gwaedd  ac  ymlid 
Huff,    hiif   n,    anfoddlonedd,     soriant; 

sarhâd:  v,  senu;  sardio,  bygylu  [falch 
Huffish,  huf'ish  a,  anniddig;  trahaus- 
Hug,  hug  vt,  cofleidio,  breicheidio:    n, 

cofleidiad,  breicheidiad 
Huge,  hiij   a,   dirfawr,  enfawr,  erfawr, 

aruthrol,  amrosgo,  anferthol  [fawredd 
,  Hugeness,  hiij'nes  n,  aruthredd,  gor- 
|  Huguenots,  hü'gî.nuts,  hüg'nö  n,  llysenw 
i  ar  y  Protestaniaid  Caltinaidd  yn 
I     Ffrainc 

t  Hulk,  luUk  n,  coriF  Hong,  cyff  llestr 
Hull,  hul  n,  corff  Hong;  cibyn,  plisgyn 

•  Hully,  hul'i  a,  cibynog,  plisgog,  eisinog 

\  Hum,  hum  n,  si  gwenyn,  si ;  sibrwd : 
|  v,  mwngial,  mudleisio,  mwinial 
Human,  hii'man  a,  dynol,  dyniadol. 
\  Human  nature,  dynoliant,  dynoliaeth 
i  Humane,  hü.män'  a,  hynaws,  tirion, 
'?     tyner,  dyngarol  [madegydd 

1  Humanist,  hii'man.ist  n,  ieithydd,  gra- 
.  Humanity,  hii.man'i.ti  n,  dynoliaeth, 
i     dyngarwch  [eiddio 

Humanize,  hii'man.iz  vt,  dynoli,  gwar- 
,  Humble,  um'bl  a,  difalch,  gostyngedig, 
iselfrydig,  ufudd,  ufyll;  gwael,  isel, 
tlawd :  vt,  iselu,  darostwng,  gostwng. 
;     Humble-bee,  gwenynen   wyllt.       To 

humble  one's  self,  ymostwng 
Humbles,  np. — Umbles  [twyllo 

Humbug,  hum'bug  n,  twyll,  twyllwr :  vt. 
Humdrum,  hum'drum  a,  pendrwm:   n, 

•  delff  '  [lleithio 
Humectate,  hii.mek'tat  vt,  gM'lychu, 
Humeral,  hii'mur.al  a,  ysgwyddoi 


Humid,   hii'mid    a,   gwlyb,   llaith, 
dyfrllyd,  gwlyborllyd,  gwlybyrog 

Humidity,  hü.mid'î.tî  n,  gwlybrwydd, 
gwlybaniaeth,  lleithder 

Humiiic,  hii.mif'ik  a,  lleithbar,  gwlyb- 
yrog [iselu 

Humiliate,    hü.mil'î.ät    vt,    darostwng, 

Humiliation,  hii.mil. î.ä'shun  n,  isehad, 
darostyngiad,  gostyngiad;  ymostyng- 
iad,  yinddarostyngiad 

Humility,  hü.mil'î.tí  n,  iselfrydedd,  gos- 
tyngeiddrwydd ,  difalchedd 

Hummingbird,  hum'ing.bûrd  n,  math  o 
aderyn  bach 

Humour,  ü'mûrt'í,  boddhau,  mwyndrin: 
n,  irnaws,  sudd,  llyn,  gorlif;  tuedd, 
tymmer,  hwyl,  mympwy;  arabedd, 
cellwair,  digrifwch.  Good-humoured, 
hynaws,  addfwyn.  Ill-humoured,  an- 
fwyn,  sarig 

Humourist,  ü'mur.ist  n,  gwammalddpi 

Humourous,  ü'mur.us  a,  penchwiban, 
gwammal;  digrif,  hoenus,  cellweirus, 
ysmala;  irnawsaidd,  llynorol 

Humoursome,  ü'mûr.sum  a,  gwjnuog, 
anfoddog,  anniddig,  anynad,  diyg- 
naws,  anwadal 

Hump,  hump  n,  cr^Tnach.  Hump-back, 
cefn  crwm.  Hump-backed,  cefngrwm, 
crwca,  cefngam 

Hunch,  huntsh  n,  penelinawd,  crwmach : 
vt,  penelino;  dyrnodio.  Hunch- 
backed, ysgwyddgam,  cefngrwm 

Hundred,  hun'dred  n,  cantref:  a  &  n, 
cant,  100.     Hundred  times,  canwaith 

Hundredth,  hun'dredth  a,  canted,  lOOfed 

Hung,  hung  j)t  &  pp. — Hang 

Hunger,  hung'gur  n,  newyn,  chwant 
bwyd :  v,  newynu,  dwyn  newyn,  bod  â 
chwant  bwyd  arno 

Hungriness,  hung'gri.nes  n,  newyndod 

Hungry,  hung'grî  a,  â  chwant  bwyd  ar, 
newynog,  gwancus  ]]was 

Hunks,  hunks  n,  cerlyn,  cybydd,  crin- 

Hunt,  hunt  11,  helyddiaeth ;  helta,  hela ; 
haid  o  helg\vn:  v,  hela,  hely,  hel, 
helcyd ;  asgafaethu ;  erlyn,  ymlid,  er- 
lid;  olrhain  [farch 

Hunter,  hun'tûr  n,  heliwr;  helgi;  hel- 

Hunting,  hun'ting  n,  helwriaeth ;  helfa 

Huntress,  hun'tres  n,  helyddes,  helwraig 

Huntsman,  hunts'man  n,  helwr,  heliwr, 
cynydd  [helwriaethol 

Huntsmanship,  hunts'man.ship  n,  medr 

Hurden,  hûr'dn  n,  math  o  liain  bras 

Hurdle,  hûr'dl  n,  clwyd,  clwyden,  llid- 
iart,  pleiden :  vt,  clwydo,  gwialglwydo 
153 


HYP   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cnt,  tẁ=too,  tẁk=took; 


Hurds,  hurdz  np,  breision  llin 
Hurl,  bûrl  v,  taflu,  ergydio,  chwyrnellu, 
chwyrndaflu:  n,  cbwyrndafliad,  ergyd 
Hurlbat,  hûrl'bât  n,  maneg  ddyraodio 
Hurlwind,  hûrl'wind  n,  trowynt,  corwynt 
Hurly,  hûr'lî  n,  trwst.     Hurly-burly, 

cynhwrf,  terfysg,  ffwndwr 
Hurrab,  hẁ.râ'  i,  hwra ! 
Hurricane,  hur'i.kan  n,  gyrwynt,  rhuthr- 
wynt,  tymmestl,  hyrddwynt,  corwynt 
Hurrier,  bur'i.ûr  n,  rfrystiwr,  ystunwr 
Hurry,  hur'i  n,  ffrwst,  brys,  tiwdan,  trull : 

v,  prysuro,  brysio,  ystuno,  ftẁdanu 
Hurst,  hurst  n,  coed,  gwig,  coedwig 
Hurt,  hurt  n,  niwed,  afles,  drwg ;  anafod : 
vt  (pt  &  pp  hurt),  niweidio,  colledu ; 
gwneyd  dolur  i,  dolurio ;  drygu 
Hurtful,  hurt'fẁl  a,  niweidiol,  anafol 
Hurtle,  hur'tl  vt,  hergydio,  gwrthdaro. 

Hurtle-berries,  llus  duon  bach 

Hurtless,  hûrt'les  a,  didthwg,  diniwed 

Husband,  huz'band  n,  gwr  priod,  gwr, 

priod:      vt,    iawndrefhu;    amacthu. 

Ship's  husband,  dirprwywr  perchen- 

ogion  Hong  [gweddw 

Husbandless,   huz'band.les  a,   heb   wr, 

Husbandman,  huz'band.man  n,  arddwr, 

amaethydd,  llafurwr 
Husbandry,  huz'band.ri  n,  llafuriaeth, 
arddwriaeth,    amaethyddiaeth ;    cyn- 
nildeb 
Hush,    hush    i,   ust!   taw!   ystaw!  v, 
dystewi,  gostegu;  dyhuddo.    Hush- 
money,  arian  taw,  cyflog  tewi 
Husk,  husk  re,phsgyn,  usyn,  eisinyn,  cib, 

cibyn,  coden,  mesglyn 
Husky,  hus'ki  a,  usog,  eisinog,  cibog 
Hussar,  hw.zar'  n,  math  o  farchfilwr 
Hussy,  huz'i  n,  dyhiren,  maden,  cecren 
Hustings,  hus'tingz  np,  esgynlawr,taflod 

areithio 
Hustle,  hus'l  vt,  cydysgwyd,  ysgytian 
Huswife,  huz'wif  n,  teuliiyddes. — House- 
wife [cut 
Hut,  hut  n,  bwth,  lluestty,  twlc,  ffronc, 
Hutch,  hutsh  n,  ydgist;  cist,  cwningen 
Hux,  huks  vi,  pysgota  penhwyaid  âbach 
Huzza,  hw.zfi   n,  bloedd,  bloddest,  ban- 

llef:  vi,  bloeddio:  i,  hwra! 

Hyacinth,    hi'â.sinth   n,  math  o  faen 

gwerthfawr;    cenin    y  brain.     Wild 

hyacinth,  glas  y  llwyn,  botasen  y  gog, 

cenin  y  brain 

Hyades,  h'i'a.diz,  Hyads,  h'i'adz  np,  y 

pum  seren  siriol  (ym  mhen  Arwydd  y 

Tarw)  [aidd,  tryloew 

Hyaline,  hî'à.lin  a,  gwydraidd,  crisial- 


Hybrid,   h'i'brid  n,  milyn  neu  lysieuyn  j 

cymmysgryw:  a,  cymmysgryw 
Hydra,  hi'dra  n,  iFugsarff  amlben  a  ladd-  > 

wyd  gan  Ercwlf ;  cydrif  o  ser  deheuol  í 
Hydragogue,  hî'drâ.gog  n,  meddygia-  | 

iaeth  i  garthu  y  lliflynoedd 
Hydraulic,  h'i.dro'lik  a,  awellaidd 
Hydraulics,  hi'.dro'liks  np,  awelliaeth      $ 
Hydrocele,  h'i'drö.sîl  n,  dyfrglwyf  y  gaill , 
Hydrocephalus,  hî.drü.sef'â.lus  n,  dyfr- 
glwyf yn  y  pen 
Hydrogen,  h'f'drö.jen  n,  ulai 
Hydrographer,    hî.drog'râ.fûr    n,  mor-fr 

ddarluniwr  [  ddarluniad  I 

Hydrography,    h'i.drog'râ.fî    n,    mor-J 
Hydrology,  hi.drol'ö.jî  n,  dyfrdraeth 
Hydromancy,  hî'drö.man.sî  n,  dyfrogan. 

dyfrgoel  [ddwfr; 

Hydromel,    hi'drö.mel    n,   medd,    mel-fe 
Hydrometer,     h'i.drom'î.tûr     n,     dyfr-i 

fesurydd,  dyfrbwysai 
Hydropathist*  h'í.drup'â.thist  n,  gwlyb-  i 

yrydd,  meddyg  sy'n  gwella  â  dwfr  oej : 
Hydropathy,  hî.drop'ä.thì  n,  dyfrfedd-I 

ygiaeth 
Hydrophobia,  hî.drö.f ö  'bî.â  n,  y  gyn-4 

ddaredd  [dyfrol 

Hydropical,  h'i.drop'i.kal  a,  dyfrglwyfusr 
Hydropsy,  hî'drop.sî  n,  dyfrglwyf 
Hydrostatics,    hi'.dro.stat'iks    n,    dyfrl 

'bwysiant,  awsatìaeth       [glwyf  y  iroi 
Hydrothorax,   hi'.dro.tho'r'aks  n,  dyfrl 
Hydrotic,  hi'.drot'ik  n,  meddyginiaeth  | 

s}rmmud  ymaith  ddwfr  neu  lysnafed<  | 
Hydrous,  h'i'drus  a,  dyfrol 
Hyemal,  h'i.i'mal  a,  gauafaidd,  gauafol !' 
Hyena,  hi.í'nâ  n,  u'dtil,  udflaidd 
Hygeian,  hi'.ji'an  a,  iechydol 
Hygiene,    hi'.jî'în  n,  iechyd;    ffordd  I 

gadw  iechyd 
Hygrometer,  hî.grom'î.tûr,  HygroscopiÉ 

h'i'gro.skop  n,  offeryn  i  fesur  lleithdel 

yr  awyr  [y  bilen  forwymw 

Hymen,  hi'men  n,  duw  priodas;  priodas, 
Hymeneal,  h'i.me.n'i'al,  Hymenean,  hi» 

me.ni'an  a,  priodasol :  n,  priodasgerd 
Hymn,  him  n,  emyn,  cathl,  mawlgerdòB 

v,  canu  mawl,  dyganu,  eniynu 
Hymnist,  him'nist  n,  emynydd,  hymn* 
Hymnology,  him.noí'ö.jî  n,  casghad  m 

hymnau 
Hyper-  px,  yn  arwyddo  gormodaeth  _   S 
Hyperbole,  h'i.pür'bö.lî  n,  gormodiaii 

gorwireb 
Hyperbohcal,    hi'.pur.bori.kal    n,    anV 

ben  gwir,  tu  hwnt  i'r  gwir,  gormodo 
Hyperbolize,  h'i.pur'bo.liz  v,  mwyhau  ■ 
154 


ore  ;  läte,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  jrrdzh.       IDO 


Hyperborean,    h'í.pûr.bö'r'î.an    a,   uch 

ogleddig,  gogleddol :  n,  gogleddwr 
Hypercritic,    hi'.pur.krit'ik   n,  beirniad 

rhy  fanwl  [feirniadaeth 

Hypercriticism,  h'i.pur.krit'i.sizra  n,  gor- 
Hyphen,  h'i'fen  n,  cyssylltnod,  cyplys- 

nod,  anorphennod  (-)  [cwsgbar 

Hypnotic,  hip.not'ik  n,  meddyginiaeth 
Hypo-  px,  tan- 
Hypochondria,  hip.o.kon'dri.a  n,  clefyd 

y  ddueg,  gwyntglwyf ;  iselder  ysbryd, 

pruddglwyf 
Hypochondriac,  hip.o.kon'dri.ak  a,  claf 

or      ddueg,     pruddglwyfus :     n,    un 

pruddglwyfus  [rith,  ffug 

Hypocrisy,  kî.pok'rî.sî  n,  rhagrith,  lied 
Hypocrite,     hip'o.krit    n,    rkagrithiwr 

ffuantwr  [ruthiol,  ffuantus 

Hypocritical,  hip.o.krit'i.kal  a,  rhag- 
Hypostasis,  hî.pos'tâ.sis  n,  hanfodoldeb, 
.   personoldeb  [fodol;  sylweddol 

Hypostatical,  hip.o.stat'i.kal  a,  han- 
Hypothesis,     hî.poth'ì.sis    (hypotheses, 

hi.poth'i.siz)    n,    amcansail,  Uettyb, 

tybiad,  amcandyb  [tybseiliedig 

Hypothetical,  hip.o.thet'Lkal  a,  tybiol, 
Hyrax,  h'i'r'aks  n,  cwningen  y  creigiau 
Hyson,  h'i'sun  n,  math  o  de  gwyrdd 
Hyssop,  his'up  n,  isop 
Hysteric,  his.ter'ik,  Hysterical,  hís.ter'- 
,.   i.kal  a,  mamwstaidd,  mamystog,  dir- 
'     grynol.     Hysteric  ball,  llewyg  belen 
■Hysterics,    his.ter'iks    np,    y    famwst, 
[    clefyd  y  fam  [y  groth 

Hysterotomy,  his.tî.rot'ö.mî  n,  difyniad 
Hystrix,  his'triks  n,  balasc,  draenog 

I. 

I,  î  pn,  mi,  myfi ;  i.    I  also,  minnau 
Iambic,  l.am'bik  n,  math  o  fydraeth,  yn 
)    cynnwys  sill  fer  a  hir  bob  yn  ail 
Iambus,  i'.am'bus  n,  corfan  talgrwn 
:Ibex,  Y'beks  n,  math  o  afar  wyllt 
Ibis,  Y 'bis  n,  aderyn  Aiphtaidd 
Ice,  'is  n,  ia;  caenrew  [Pharaoh 

Ichneumon,  ik.nu'mun  n,  Uygoden 
Ichnographer,  ik.nog'ra.fur  n,  seilddar- 
>    luniwr  [adail 

.fchnography,  ik.nog'ra.fi  n,  cjoillun 
Ichor,  'i'kor  n,  cornwydlif,  sudd  y  corff 
Ichorous,  Y'kor.us  a,  noddlifol,  dyfrllyd 
•Ichthyolite,  ik'thi.o.l'it  ?i,  pysgodyn  wedi 

ei  droi  yn  gareg 
'tchthyologist,  ik.thi.ol'o.jist  n,  pysgydd 
Ichthyology,   ik.thi.ol'o.j'i  n,  pysgỳdd- 

iaeth 


Ichthyosis,  ik.thi.o'sis  n,  pysg-groen 
Icicle,  i'si.kl  n,  cloyn  ia,  clock  ia 
Iciness,  'i'sî.nes  n,  iäeth,  iäedd;  oerder 
Icon,   i'kun  n,  cywirlun,  llun,  darlun, 

delw  [doriad 

Iconoclasm,     i'.kon'o.klazm     n,     delw- 
Iconoclast,  i'.kon'o.klast  n,  delwdorwr 
Iconolater,  'i.ko.nol'a.tur  n,  eilunaddolwr, 

delwaddolwr  [ochrog 

Icosahedral,     i'.ko.sa.hi'dral    a,   ugain- 
Icosahedron,    'i.ko.sa.hi'drun    n,    corff 

ugainochrog  cyfartal 
Icteric,  ik.ter'ik  a,  claf  o'r  cryd  melyn 
Icterus,  ik'ti.rus  n,  j  clefyd  melyn 
Icy,  'i'sî  a,  llawn  ia,  rhewllyd,  iäidd 
Idea,  'i.dî'â  ?i,  meddylddrych,  meddylrith, 

dychymmyg,  amgyffi-ed,  cyffred,  tyb, 

delwad  peth  yn  y  meddwl 
Ideal,  i'.di  al  a,  dychymmygol,  tybiol 
Idealism,  l.di'al.izm  n,  ansylweddiaeth, 

meddylddrychiaeth,   cred    y  rhai    a 

haerant  nad  oes  sylwedd  corfforol 
Identic,  i'.den'tik,  Identical,  Y.den'ti.kal 

a,  yr  un,  unrhywiol,  hwnw  ei  hun 
Identify,  'i.den'tî.fî  vt,  profi  mai  efe  ei 

hunan  yw,  profi  unrhywdeb,  hunan- 

iaethu  [deb,  hunaniaeth 

Identity,  î.den'tî.tî  «,unrhy wdeb,  hunan- 
Ides,  Ydz  np,  enw  a  roddid  gynt  ar  am- 

ryw  o  ddyddiau'r  flwyddyn ;  sef  y  lofed 

o  Fawrth,  Mai,  Gorphenaf,  a  Hydref, 

a'r  13ydd  o'r  misoedd  ereill 
Idiocy,    id'yö.sî,    Idiotcy,    id'yut.sî    n, 

gwallgofr^-ydd,  ynfydrwydd 
Idiom,    id'yum     n,    priod-ddull    iaith, 

ieithwedd,  ebddull,  llafarwedd 
Idiosyncrasy,    id.yo.sin'kra.si    n,   tym- 

mer  priodol,  priod-ddull  meddwl 
Idiot,  id'yut  n,  ffol  geni,  ynfydyn;  un 

soeg,  hurtyn,  gwirionyn  [iaith 

Idioticon,  id.i.ot'i.kuu  n,  geiriadur  un- 
Idiotism,  id'yo.tizm  n,  gwallgof ;  ynfyd- 
rwydd ;  priod-ddull  iaith,  ebddull 
Idle,  i"dl  a,  diog,  segur,  dioglyd  ;  diwaith, 

gwag,  coeg :  vi,  diogi,  segura,  ofera 
Idleness,  'i'dl.nes  n,  diogi,  segurdod 
Idler,  i'd'lfir  n,  diogyn,  segurwr,  segur- 

ddyn,  seguryn,  diogddyn 
Idol,  'i'dul  n,  delw,  eilun,  eilundduw 
Idolater,     'i.dol'â.tûr    n,    delwaddolwi-, 

eilunaddolwr,  geuaddolwr 
Idolatrize,  i'.dol  a.tri'z  vi,  delwaddoli 
Idolatrous,  ì.dol'â.trus  a,  eilunaddolgar 
Idolatry,  'i.dol'a.tri,  Idolizm,  i'do.lizm  n, 

eilunaddoliaeth  [addoli 

Idohze,  i'do.l'iz  vt,  gorhoffi,  gorbarchu, 
Idoneous,  î.dö'nî.us  a,  addas,  cymhwys 
155 


IMA    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Idyl,  'í'dil  n,  bugeilgerdd;  can  fer,  eanig 
If,  if  c,  os,  od,  o,  pe,  ped,  pes.     If  not,  os 

ni,  os  na,  onid,  onid  e 
Igneous,  ig'ui.us  o.tanllyd,  tanol,  llachar 
Ignis  fatuus,  ig'nis  fat'ü.us  (])  ignes 
fatui,  ig'niz  fat'U.Y)  n,  llewyrn,  mall- 
dan,  ellylldan,  tanwedd,  tanwy 
Ignite,  ig.n'it'  v,  ennyn,  tanio,  cynneu 
Ignitible,  ig.n'í'tî.bl  a,  llosgadwy,  eyn- 

neuol,  ennynol,  fflamadwy 

Ignition,  ig.nish'un  w,  tandawd,emryniad 

Ignivomous,  ig.niv'o.mus   a,  yn   owrw 

allan  dân,  tanboerol  [salw 

Ignoble,  ig.nö'bl    a,   anenwog;    gwael. 

Ignominious,  ig.nö.min'yus  a,  gwarthus, 

cywilyddus,  gwaradwyddus    [gwartb 

Ignominy,  ig'nö.miii.î  n,  gwaradwydd: 

Ignoramus,  ig.nò.rä'mus  n,  dyn  anwy- 

bodus,  hurthgen.  penbwl         [annysg 

Ignorance,  ig'nö.rans   n,  anwybodaeth. 

Ignorant,  ig'nö.rant  a,  anwybodus,  an- 

neallus,  anhyddysg,  anhyfedr,  diwybod 

Ignore,   ig.nô'r'    vt,    gwrthod,    gwadu; 

dilè'u ;  íiùiii  anwybodaeth  o  beth 
II-  px,  di-,  an-,  heb 
Iliac,   il 'yak    a,    coluddaidd,    coluddol, 

Iliac  passion,  ymbleth  y  coluddion 
Iliad,  il  yad«,cerdd  anvraidd  gan  Homer 
111,  il  (worse,  worst )  a,  drwg;  claf,  sal, 
salw,  afiach,  drwg  ei  hwyl,  anhwylus  ; 
beius:  ad,  yn  ddrwg:  n,  drwg,  niwed, 
anhap,  adtyd,  trueni.  Ill-advised, 
disynwyr,  drygbwyll,  haerllug.  Ill- 
affected,  drygnawsus.  Ill-bred,  an- 
foesog,  anfoesgar.  Ill- contrived, 
afluniaidd,  anghryno,  annliaclus.  111- 
fated,  arlwyddiannus.  Ill-looking, 
salw,  cas  ei  olwg.  Ill-manners,  an- 
foes.  Ill-natured,  drwg-anwydus, 
anfoddog.  Ill-sorted,  anghymhar, 
anghydwedd.  Ill-starred,  anfFodus, 
anhapus.  Ill-timed,  allan  o  amser, 
anamserol.  Ill-will,  dygasedd,  ewyll- 
ys  drwg.  As  ill,  cynddrwg.  Ill  at 
ease,  claf;  anesmwyth  [mherffaith 
Illaborate,  i.lab'ö.rät  a,  dilafur;  am 
Illacerate,  i.las'ur.ät,  Illaeerable,  i.las' 

ur.â.bl  a,  anliyrwyg,  anrhwygadwy 
Illachrymable,  "  i.hik'ri.ma.bl     a,     di- 

ddagrau.  diddeigr 
Illapse,  i.laps'  n,  arlithrad ;  rhuthrad 
Illaqueate,  i.lak'wi.iit  vt,  maglu;  dyry 
Illation,  i.lä'shun  n,  casgliad.  canlyniad 
Illative,    il'a.tiv  a,  canlyniadol,   casgl- 

iadol,  casgledigol 
Illaudable,  i.lô'dâ.bl  a,  anghanmoladwy 
anhyfawl,  anhyglod 


Illegal,    i .  li '  gal    a,    anghyfreithlawn,  i 

anghyfreithiol  [londeb 

Illegality,    il.î.galì.tî     n,    anghyfreith- f 
Illegibility,  i.lej.î.bil'î  ti  n,  annarllenol- 

rwydd,  aneglurdeb 
Illegible,  i.lej'i.bl  a,  annarllenadwy 
Illegitimacy,  i.li.jit'í.mä.sî  n,  basdardd- 

iaeth ;  anghyfreithlondeb 
Illegitimate,  iì.î.jit'ì.mät   a,  basdardd- 

aidd;     anghyfreithlawn 
Illeviable,  i.lev'ya.bl  a,  anghasgladwy 
Illiberal,  i.lib'ur.al  a,  anhael,  bawaidd  1 

crintach,  anhyged ;  anfoneddigaidd     I 
Illiberality,  i.lib.u.ral'î.tî  n,  anhaelderl 

crintachrwydd ;  anfoneddigrwydd ;  an- 

syberwyd  [nhe£ 

Illicit,  i.lis'it  a,  anghyfreithlawn,  an- 
Illighten,  i.lî'tn  vt,  goleuo. — Enlighten 
Illimitable,    i.hm'i.ta.bl    a,    annherfyn- 

adwy.  annherfynol,  diderfyn 
Illiterate,    i.lit'ur.ät    a,    diddysg,    an 

llythrenog,  annysgedig 
Illness,  il'nes  n,   afiechyd,  clefyd,   an 

hwyldeb.  anhwyl;  bai;  drygioni 
Illogical,    i.loj'i.kal   a,   anadlol,    afres 

ymegol  [gwawdi 

Illude,  i.liid'  vt,  twyllo,  siomi,  cellwaS 
Illume,  i.lüm',  Illumine,  i.lii'min,  Illu 

minate,  i.lü'mî.nät  vt,  goleuo,  eglur 

hau,  llewyrchu,  llewycbu;  harddu 
Illumination,  i.lü.mî.nä'shun    n,  goleu 

ad,  llewyrcbiad,  claeroleuad ;  canwyll 

iad;  egiuriad  [iaet 

Illusion,  i.lii'zhun  n,  twyll,  hud,  hudol 
Illusive,  i.lii'siv,   Illusory,  i.lü'sur.î  t 

hudol,    lledrithiog,     siomgar,     ffab 

twyllodrus.  gau,  hudoliaethus 
Illustrate,  i.lus'trät   vt,  gloewi,   egln. 

amlygu,  goleuo ;  darlunio 
Illustration,  il.us.trä 'shun  n,  eglurhai 

agoriad,  ainlygiad;  darlun 
Illustrative,    i.lus'tra.tiv    a,   eglurh» 

agoriadol  [enwog,  godidi 

Illustrious,  i.lus'tri.us  a,  arddercho 
Image,  im'äj  n,  delw,  eilun.  llun,  darln 

rhith,  cyffelybiaeth,  arddull;  tyb:  l 

llunio.  'darfelyddu,   tybied.      Imag 

worship,  eilunaddoliaeth  [iael 

Imagery,  im'ä.jur.î  n,  delwant,  aria 
Imaginable,  î.maj'i.nâ.bl  a,dychvmm" 

adwy  [ol,  ' 

Imaginary,  î.maj'î.nur.î  a,  dychyi 
Imagination,     î.maj.î.nä  'shun 

chymmyg,  meddwl,   tyb,   amg; 

darfelydd,  dnnacüad 
Imagine,  î.maj'in  v,  dychymmygu,  I 
Iman.  î'man  n,  offeiriad  Mahometaid< 
150 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


IMM 


Imbank,  im.bangk    vt,  amgloddio,  am- 

gau  [rym,  egwan;  penwan 

Imbecile,  im.bî.sîl    a,  gwan,  diallu,  di- 

Imbecility,    im.bî.sil'î.tî    n,    eiddilwch, 

gwendid,  penwendid 
Imbibe,  im.bi'b'  vt,  sugno,  derbyn,  llyncu 
Imbitter,  im.bit'ûr  vt,  chwerwi 
Imbody,  im.bod'i  vt,  corifori,  cynnwys 
Imbolden,   im.bol'du  vt,  hyfhau,  èoni; 

calonogi,  cefhogi 
Imbosom,  im.bwz'um  vt,  mynwesu 
Imbound,  im.bûŵnd'  vt,  amgau 
Imbow,  im.bo'  vt,  bwäu,  mydu 
Imbower,  im.bûŵ'ûr  vt,  gwyddwasgodi, 
gwyddguddio  [doriad  ceuol 

Imbrication,  im.bri.ka 'shun   n,   bwleh- 
Imbrue,    im.brŵ'  vt,  trochi,   gwlyehu, 
mwydo  [anifeilhau 

Imbrute,     im.br  ŵt'     vt,     anifeilyddio. 
Imbue,  im.bü'  vt,  tryliwio;  egwyddori 
Imburse,  im.bûrs'  vt,  dwyn  cost ;  edryd 

arian  dyledus,  ad-dalu 
Imbursement.  im  bûrs'ment  n,  cost,  traul 
Imitable,  im'î.tâ.bl  a,  dylynadwy,  dyn- 
waredadwy,  efelychadwy  [ychol 

Imitary,  im'î.tur.î  a,  dynwaredol,  efel- 
Imitate,  im'î.tät  vt,  dynwared,  efelychu, 
arddullio  [efelychiad 

I  Imitation,  im'î.tä'shun  n,  tebygiad, 
limitative,  im'i.ta.tiv  a,  arddulliog. 
i|     eili'yddog  [waredydd 

.[imitator,  im'î.tii.tûr  n,  efelychwr,  dyn- 
;|lmmaculate,  i.mak'ii.lat  a,  (íifrycheuíyd, 
.{  '  dianaf,  difai,  pur,  glân  "     [adwy 

i  Immalleable,  i.mal'yâ.bl  a,  anfwrthwyí- 
;  [Immanacle,  i.man'a.kl  vt,  llyffetheirio 
■Immane,  i.män'  a,  dirfawr,  creulawn 
(Immanent,  im'â.nent  a,  mewnol,  priod 
|.    ol,  hanfodol,  naturiol  [anamlwg 

,Immanifest,     i.man'î.fest     a,    aneglur, 
Immanity,     i.man'î.tî     n,     creulonedd, 
ù    cieidd-dra  [flanedig 

Immareessible.    im.âr.ses'î.bl    a,    anni- 
Immartial,  i.mâr'shal  a,  anfilwraidd 
Immask,  i.mask'  vt,  mygydu 
Immaterial,  im.â.tî'r'î.al  a,  anghorfforol 
5    ansylweddol,    annefhyddiol ;    dibwys 
;  ii    disylwedd,  diwerth 
Immaterialism,    im.a.ti'r'i.al.izm     n 
i    anghorifolaeth,  ansylweddoliaeth 
Immateriality,    im.â.tî'r.î.al'î.tî    n 

anghorfforoldeb ;  annefhyddioldeb 
Immature,  im.â.tü'r'   a,  anaddied,  am- 
•    mhrydlawn  [rwydà 

Immaturity,  im.â.tü'r'î.tî  n,  anaddfed- 
Immeasurable,    i.mezh'ur.a.bl    a,    an- 
fesurol,  difesur,  anfeidrol 


Immediacy,  i.mî'dî.ä.sî  n,  annibyndod 
Immediate,    i.mî'dî.ät    a,    digyfrwng; 

diattreg,  dioed,  uniongyrchol,  diaros 
Immedicable,   i.med'i.ka.bl   o,    anfedd- 

yginiaethol,  aniachaol 
Immemorable,  i.mem'ö.ríì.bl  a,  anhygof 
Immemorial,  im.î.mö'r'î.al  a,  dros  ben 

oof;  hen,  anghofadwy  [dirfawr 

Immense,  i.mens'  a,  anfeidrol,  tramawr, 
Immensity,  i.men'sî.tî  n,  anfeidroldeb 
Immensurable,    i.men'shü.râ.bl    a,    an- 

fesurol,  anfeidrol,  difesur 
Immerge,  i.mûrj'  v,  suddo,  trochi 
Immerit,     i.mer'it     n,     annheilyngdod, 
Immerse,  im'ûrs  vt,  trochi      [anwiwdeb 
Immersion,  i.mûr'shun  n,  trochiad 
Immethodical,    im.i.thod'i.kal    a,    an- 

nhrefnus,  didrefn,  direol 
Imminence,  im'i.nens  n,  agosrwydd 
Imminent,  im'i.nent  a,  yrnwng,  cyfagos, 

agos,  bygythiol,  yn  crogi  uwch  ben 
Imminutíon,    im.î.nü'shun    n,    lleihâd, 

bychaniad  [adwy 

Immiscible,  i.mis'î.bl  a,  anghymmysg- 
Immission,  i.mish'un  n,  tafiiad  i  mewn 
Immit,  i.mit'  vt,  tafíu  i  mewn 
Immix,  i.miks,  Immingle,  i.ming'gl  vt, 

cymmysgu  [adwy 

Immixable,  i.miks'a.bl  a,  anghymmysg- 
Immobility,  im.ö.bil'î.tî  n,  ansymmud- 

oldeb,     anghyffröedigaeth,     diysgog- 

rwydd,  disigledd,  diymmodrwydd 
Immoderate,  i.mod'ur.ät  ö.anghymmed- 

rol,  anghvmmesur,  anweddol 
Immoderatêness,    i.mod'ur.iit.nes,    Im- 
moderation,  i.mod.ur.ä'shun   n,  gor- 

modedd,  anghymmedroldeb 
Immodest,  i.mod'est  a,   anweddol,   an- 

niwair,  digywilydd,  anllad 
Immodesty,  i.mod'es.tî  n,  anweddeidd- 

dra,  anweddusrwydd,  anniweirdeb 
Immolate,  im'ö.lät  vt,  aberthu,  offrymu 
Immolation,   im.ö.lä'shun  n,  aberthiad, 

offrymiad  [eddol 

Immoral,  i.mor'al  a,  anfoesol,  anfuch- 
Immorahty,  im.ö.ral'î.tî  n,  anfoesoldeb 
Immortal,  i.môr'tal  a,  anfarwol,  didranc 
Immortahty,  im.ôr.tal'î.tî  n.  anfarwol- 

deb  [oli,  anfarwoli 

Immortalize,  i.mor'tal.'iz  vt,  tragwydd- 
Immovable,  i.mw'va.bl  a,  diysgog,_  _di- 

ymmod,ansymmudol,dianwadal,disigl, 

digyffro;  cadarn 
Immunity,    i.mü'nî.tî    n,    breiniolaeth, 

trwydded,  rhyddid 
Immure,  i.mü'r'  vt,  caethiwo,  amgaeru 
Immusical,  i.mu'zi.kal  a,  angherddgar 
157 


IMP    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twdc=took; 


Immutability,    i.mü.tâ.bil'ì.tî    n,    dian- 

wadalwch,  anghyfnewidioldeb 
Immutable,  i.mü'tâ.bl  a,  anghyfnewid- 

iol,  digyfnewid,  sicr 

Imp,  imp  n,  imp,  impyn;  dieflyn,  mab 

y  fall:    vt,  impio;  helaethu;    estyn, 

hwyhau  [wasgu 

Impact,  im.pakt'  vt,  gyru  yn  agos,  taer 

Impaint,  im.pänt'  vt,  arliwio,   darlun- 

liwio  [niweidio 

Impair,  im.peV  v,  lleihau;  gwaethygu, 

Impale,    im.päl'    vt,    argäu,    pawlgäu, 

pawlwanu  [  pawlwania  d 

Impalement,    im.päl'ment    n,   argaead, 

Impalm,  im.pâm'  vt,  llawafaelu 

Impalpable,    im.pal'pâ.bl    a,    annheim- 

ladwy;  man,  tra  man 
Impalsy,  im.pol'zi  vt,  taro  â'r  parlys 
Impannel,  im.pan'el  vt,  tyngu  rheithwyr 
Imparadise,  im.par'â.di's  vt,  rhoi  mewn 

gwynfyd,  paradwyso 
Imparity,  im.par'î.tí  n,  anghyfartaledd 
Imparlance,  im.pâr'lans  n,  cynnadledd, 
cyflafaredd,  oedgais  [rhoddi 

Impart,   im.pârt'  vt,  cyfranu,  cyfroddi, 
Impartance,  im.pâr'tans  n,  cyfraniad 
Impartial,  im.pâr'shal  a,  diduedd,  am- 
mbleidgar,    teg,   cyfiawn,    didderbyn 
wyneb  [mhleidgarwch 

Impartiality,    im.pâr.shal'î.tî    a,    am- 
Impartible,  îm.pár  tî.bl  a,  cyfranadwy 
Impartment,  inupârt'ment  n,  cvfraniad. 
rnoddiad  [anbydraidd 

Impassable,  im.pas'â.bl  a,   anhyffordd, 
Impassible,   im.pas'Lbl,  Impassive,  im- 
pas'iv  a,  anbyboen  [mhoeniad 

Impassibility,    im.pas.î.bil'î.tî    n,    am- 
Impassion,  im.pasb'un  vt,  ennynu 
Impatience,  im.pä'shens  n,  anamynedd 
Impatient,   im.pä'sbent    a,   diamynedd, 
anamyneddgar,    anoddefgar,    anym- 
aröus,  dib'K'yll,  awchus,  gwyllt 
Impatronize,    im.pa'tro.n'iz    vt,   rhoddi 
mewn  meddiant  o  fywioliaetb  eglwysig 
Impawn,  im.pôn'  vt,  arwystlo,  gwystlo 
Impeach,  im.pitsh  vt,  cyhuddo,  achwyn 

ar,  argyhuddo,  dwyn  cwyn  yn  erbyn 
Impeachment,  im.pitsh'ment  n,  cyhudd, 
cyhuddgwyn,  cyhudded,  achwyn ;  at- 
talfa  [  hybechedd 

ImpeccabiUty,    im.pek'a.bil.i.ti    n,    an- 
Impeccable,    im.pek'a.bl   o,    anhybech, 
dibechod  [lluddias,  lluddio 

Impede,    im.pid'    vt,    attal,    rhwystro, 
Impediment,   im.ped'î.ment    n,   attalfa, 
rhwystr,  lludd,  goludd,  attal.     Impe- 
diment in  ones  speech,  attal  dywedyd 


Impel,  im.pel'  vt,  cymhell,  annog,  gyru, 

hyrddio,  gwthio  ym  mlaen 
Impellent,  im.pel'ent  a,  dirgymhellol 
Impend,  im.pend'  vi,  crogi  uwch  ben 
Impendent,     im.pen'dent,     Impending, 

im.pen'ding  a,  yn  crogi  uwch  ben, 

bygythiol,  agos,  ger  Haw,  ar  ddyfod 
Impenetrability,    im.pen.î.trâ.bil'î.tî    n, 

annhreiddadrwydd,  anhydreiddedd 
Impenetrable,     im.pen'í.trâ.bl    a,    an- 

nhreiddiadwy,  anhydraidd 
Impenitence,     im.pen'i.tens    n,    anedi- 

feirwch,  calongaledwch  [diedifar 

Impenitent,  im.pen'î.tent  a,  anedifeiriol, 
Impennous,  im.pen'us  a,  diedyn,  dies- 

gyll.  anadeiniog 
Imperate,  im'pur.ät  a,  gwirfoddol 
Imperative,    im.per'a.tiv    a,    gorchym- 

mynol,  archedigol 
Imperceivable,   im.pur.si'va.bl,    Imper- 
ceptible,   im.pûr.sep'tî.bl    a,    anwel- 

adwy,  annirnadwy,  anhysyn,  anhywel 
Imperfect,  im.piir'fekt  a,  ammherftaith, 

diifygiol,  anghyfan,  anorphenol 
Imperfection,    im.pur.fek'snun  n,   am- 

mherffeithrwydd,  diffyg,   gwall,    bai, 

meth,  ffael,  anaf  [iedig,  didwll 

Imperforate,  im.pür'f  ö.rät  a,  annhreidd- 
Imperial,    im.pî'r'i.al     a,    amherodrol, 

ymherodrol  [awdrydd 

Imperialist,    im.pî'r'î.al.ist    n,    amher- 
Imperious,  im.pí'r'î.us   a,   meistrolgar, 

trahäus,  tra  awdurdodaidd 
Imperiousness,    im.pî'r'î.us.nes    n,    ar- 

glwyddeiddrwydd 
Imperishable,     im.per'ish.â.bl     a,    di- 

ddarfod,  didranc  [o1 

Impersonal,  im.piir'sun.al  a.  ammherson- 
Imperspicuous,  im.pur.spik'u.us  a,  an- 

amlwg,  aneglur  [narbw^lladwy 

Impersuasible,  im.pur.swa'zi.bl   a,   an- 
Impertinence,  im.pûr'tî.nens  n,  diberth- 

ynasedd;  coeghyfder;  trawsymwthiad 
Impertinent,  im.pûr'tî.nent  a,  ammher- 

thynasol;    ymyrgar;    coegffol,  haer- 

Hug;  ymwthiol,  digywilydd 
Imperturbable,   im  .  pûr .  tûr '  bâ  .  bl    a, 

anghyŵoadwy,  tawel,  llonydd,  dystaw 
Impervious,    im.pûr'^.us    a,    annhry- 

wanadwy,  anhydraidd,  anhygyrch 
Impetrate.  im'pî.trät  vt.  cael  trwy  erfyn 
Impetuosity,    ìm.pet.shü.os'î.tî   n,  t.""- 

beidrwydd,  angerdd,  fiyrnigrwydd 
Impetuous,  im.pet'shii.us  a,  egni'ol.  gor- 

wyllt,   poethlyd,  ffromwyllt,   ffyrnig, 

brysgar 
Impetus,  im'pî.tus  n,  egni,  rhuthr, " 
158 


ore;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       IMP 


Impiety,  im.p'i'î.tî  n,  annuwioldeb,  dryg- 

ioni  [arwystlo 

Impignorate,  im.pig'nö.rät  vt,  gwystlo, 
Impinge,    im.pinj    vi,   tori    yn    erbyn, 

gwrthdaro  [tewhau.  brasäu 

Impinguate,     im.ping'gwat    vt,    pesgi, 
Impious,   im'pî.us  a,   annuwiol,   anfad, 

anwir,  diras,  rhyfygus 
Impish,  im'pish  a,  impaidd,  dieflig 
ImplacabiUty,   im.pla.ka.bil'i.ti   n,   an- 

nyhuddiant,  angnymmodlonedd 
Implacable,   im.pla'ka.bl    a,    anghym- 

modlawn,  anfaddeugar  [planu 

Implant,  im.plant'  vt,  impio ;  gwareiddio ; 
Implausible,  im.plo'zi.bl    a,  anweddol, 

annhebygol,      afresymol,      anolygus, 

gwrthun  [gwyno 

Implead,  im.plîd'  vt,  argyhuddo;  hawl- 
Implement,  im'pli.ment  n,  trecyn,  offer- 

yn,   peiriant,  arf  (p  cêr,  tree,  offer, 

celfi,  peiriannau;  arfau;  dodrefn) 
Impletion,  im.plî'shun  n,  Uenwad 
Implex,  im'pleks  a,  eymhlethedig,  dyrus 
Implicate,    im'pli.kat    vt,    cymhlethu; 

cydgynnwys.     Implicated,  cyfranog 
ImpUcation,  im.pli.kii'shun  n,  cydym- 

bleth;  cydgasgliad;  dirganlyniad 
Implicit,  im.plis'it   a,    cuddgasgliadol, 

canhmol;     dibynol    ar    arall,    diym- 

chwihad,  cymhleth 
Implicitly,  im.plis'it.lî  ad,  o  ganlyniad 
Implore,  im.ploV   vt,   atolygu,    ymbil, 

erfyn,  erchi,  ymhŵedd 
Implumous,  im.plii'mus  a,  diblu 
Imply,  im.pli"  vt,  cynnwys;  dal  allan 

arwyddo,  arw)rddociiu 
Impoison,  im.poi'zn  vt,  gwenwyno 
Impolicy,  im.pol'î.sî  n,  anghallineb,  an- 
i    noethedd,  annoethineb,  ffoledd 
Impolite,  im.pö.lit'  a,  anfoesog,  difoes 
;Impolitic,    im.pol'i.tik    a,    anghyfrwys, 
t    anghali,  annoeth 

•Imponderable,  im.pon'dur.â.bl  a,  am- 
!  mhwysig,  dibwys.  Imponderables, 
;  sylweddau  ammhwysig;  sef,  gwres, 
:  goleuni,  a  thrydaniaeth 
Imponderous,  im.pon'dur.us  a,  dibwys, 
í  ammhwysig,  na  ellir  ei  bwyso 
Imporosity,    im.pö.ros'î.tî    n,    d 

dürfingrw}-dd  [annhyllog 

Imporous,  im.pö'r'us  a,  durfing,  didwll, 
Import,  im'pôrt  n,  cynnwysiad,  llawn- 

ystyr,  arwj'ddocad ;  defnydd 
Import,  im.pôrt'  vt,  arwyddo;  cynnwys 
Import,   im.pö'rt'  vt,   dwyn  neu   dros- 

glwyddo  i  mewn,  adgludo,  dadfori 
Imports,  im'pö'rts  np,  dadforion 


Importance,   im.pôr.tans'   n,  pwysig- 

rwydd,    pwys,    dwysder,    canlyniad 

mawr;  cymnwysiad,  ystyr;  grym 
Important,     im.pôr'tant    a,    pwysfawr, 

pwysig,  dirfawr;  dwysganlyniadol 
Importation,  im.pô'r.tä'shun  n,  dygiad  i 

mewn  o  wledydd  tramor,  adgludiad, 

dadforiad 
Importer,  im.pö'r'tûr  n,  trosglwyddydd  i 

mewn,  dadforiwr  [worth 

Importless,    im.pôrt'les   a,   dibwys,   di- 
Importunate,    im.pôr'tshü.nät    a,  taer, 

deisyfgar,  ymbilgar,  cethrus 
Importune,  im.pôr.tün'  vt,  dyfal  geisio, 

taer  erfyn,  erfyn,  ymhŵedd,  cethru 
Importunity,  im.pôr.tü'nî.tî    n,    taerni, 

taeredd,  taergais;  haerllugrwydd 
Imposable,  im.po'za.bl  a,  ai'ddodadwy 
Impose,  im.poz  vt,  gosod  ar,  trethu.    To 

impose  upon,  twyllo 
Imposer,  im.po'zur  a,  arddodwr ;  twyllwr 
Imposition,  im.po.zish'un  n,  arddodiadr 

gosodiad;  ardrethiad;  gormes;  siom, 

twyll,  hoced.    Imposition  of  hands, 

arddodiad  dwylaw 
Impossibility,  im.pos.î.bil'î.ti  n,  anallu, 

analluoldeb,  annichonolrwydd 
Impossible,    im.pos'î.bl  a,  analluadwy, 

annichonadwy,  anhyall 
Impost,  im'pöst  n,  toll,  treth,  ardreth, 

cylhd  [ori,  casglu 

Imposthumate,  im.pos'tshü.mät  v,  llyn- 
Imposthume,  im.pos'tshiime  n,  Uynoryn, 

llynor,  addwyd,  gorgasgliad,  cornwyd 
Impostor,  im.pos'tûr  n,  twyllwr,  hudwr ; 

siomwr  [twyll 

Imposture,  im.pos'tshûr  n,  hudoliaeth, 
Impotence,  im'pö.tens,  Impotency,  im'- 

pö.ten.sî  n,  annalluedd,  annerth,  di- 

alluedd,  gwendid,  analluogrwydd 
Impotent,  im'pö.tent    a,  analluog,    di- 

rym,  diner th;  heb  allu  ymreain 
Impound,    im.pûŵnd'    vt,    gwarchäu, 

caethiwo 
Impoverish,  im.pov'ur.ish  vt,  tlodi,   di- 

gyfoethogi;      llymhau,      diffrwytho, 

gwaghau  [llymhâd 

Impoverishment,   im.pov'ur.ish.ment  n, 
Impower,  im.pûŵ'ûr  vt,  galluogi 
Impracticability,  im.prak.tî.kâ.bil'î.tî  n, 

annichonoldeb,  anarferolrwydd 
Impracticable,    im.prak'ti.ka.bl  a,   an- 

wneuthuradwy,    anhywnel,    anarfer- 

adwy  [rhegu,  melltithio 

Imprecate,  im'pri.kat  vt,  deisyfu  drwg, 
Imprecation,    im.pri.ka'shun    n,    rheg, 

rhegiad,  melltithiad 

159 


INA  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Imprecatory,    im'pri.kli.tur.i   a,   drwg 

erfyniol,  melltithiol 
Imprecision,  im.prî.sish'un  re,  anfynyl- 

rwydcl  [nät  vt,  beichiogi,  ffrwythloni 
Impregn,  im.prîn',,  Impregnate,  im.preg'- 
Impregnable,   im.preg'nfi.bl   a,   cadarn, 

anoresgynadwy  [tarn 

Imprejudfcate,  im.prî.iü'dî.kät  a,  dirag- 
Impress,  im'pres  re,  argraff,  gwasg  nod 
Impress,    im.pres'    vt,    argraffu,    nodi; 

dirgymhell,  argymbell 
Impressible,  im.pres'i.bl  a,  argraffadwy 
Impression,   im.presb'un  re,   argraffiad; 

argraff,  nod,  ol  [cyffröus 

Impressive,  im.pres'iv  a,  argraffiadol. 
Impressment,    iin.pres'ment   re,    dirgy- 

mbelliad  [xad 

Impressure,  im.presh'ûr  re,  gwasg-graff- 
Imprimis,  im.pri'mis  ad,  yn  y  lie  cyntaf 
Imprint,   im'print   re,  argraffnod;    enw 

yr  argraliydd 
Imprint,  hmprint'  vt,  argraffu 
Imprison,  im.priz'n  vt,  carcbaru 
Imprisonment,    im.priz'n.ment    re,   car- 

chariad  [nhebygolrwydd 

Improbability,  im.prob.â.bil'î.tî  re,  an- 
Improbable,  im.prob'â.bl  a,  annhebygol 
Improbate,    im  prö. bät    vt,    gwrthod, 

anghymmeradwyo 
Improbation,  im.prö.bä'sbun  n,  llysiant, 

gwrthodiad ,  angbymmeradwyaeth 
Improbity,  im.prob'î.tî  n,  anonestrwydd, 

angbywn-deb,  anuniondeb  [iannu 

Improliricate,  im.prö.lif 'i.kat  vt,  flfwyth- 
Impromptu,  im.promp'tii  a,  difyfyr,  di- 

ragfytÿr,  byrfyfyr :  ad,  yn  ddifyfp- 
Improper,  im.prop'ûr  a,  angbymbwys, 

anaddas,   anghyfaddas,  ainmhriodol ; 

anweddus  [neillduoli 

Impropriate,  im.prö'prî.ät  vt,  priodoli, 
Impropriation,  im.prò.prî.ä'shun  ra,priod- 

oliad;    by%violiaeth  neu  diroedd  eg- 

lwysig  yn  mvylaw  gwr  lleyg 
Impropriator,    im.prö'prî.ä.tur    n,    gwr 

lleyg  ym  meddiannu  tiroedd  eglwysig 
Impropriety,  im.prö.pri'î.tî  n,  ammbri- 

odolder,  anghymhwysder 
Improsperous,  im.pros'pur.us  a,  anffyn- 

iaunus,  arlwyddiannus,  dilwydd 
Improvable,  im.pnv'va.bl  «,diwygiadwy, 

gwelladwy  [diwygio,  diwyllio 

Improve,  im.prwv'  v,  gwelliiu,  gwella, 
Improvement,  im.prwv'ment  n,  diwyg- 

iad,  gwelliant,  gwellâd  [bodaeth 

Improvidence,  im.prov'i.dens  n,  annar- 
Iraprovideut,    im.prov'i.dent  a,  annar- 

bodus ;  diragddarbod,  diddarpar 


Imprudence,   im.prŵ'dens  n,   annoeth- 

ineb,  anghallineb,  ffoledd,  drygbwyll 
Imprudent,  'ím.prŵ'dent    a,    anghall, 

anhybwyll  [dra 

Impudence,   im'pii.dens  re,  digywilydd- 
Impuuent,  im'pii.dent  a,  haerllug,  di- 

gvwilydd  [ymosod  ar 

Impugn,     im.piin'    vt,    gwrtbwynebu, 
Impuissance,  im.pü'i.sans    re,    annertb, 

gwendid,  llesgedd 
Impulse,  im'puls  n,  gwthiad,  cynhyrfiad, 

cymhelliad.  diriad,  cyffroad    [^yrawd 
Impulsion,     im.pul'sbun     re,     ffwyrad, 
Impulsive,  im.pul'siv  a,  dirgymhellol 
Impunity,    im.pü'nî.tî    re,    angheryddj 

anghosp.     With  impunity,  heb  gosp 
Impure,    im.pii'r'   a,   ammhur,    brwnt, 

budr,  aflan,  anghoeth,  halogedig 
Impurity,   im.pur'ì.tî    re,    ammhuredd, 

aliendid,  budreddi,  bryntni 
ímpurple,  im.pûr'pl  vt,  glasgochi 
Imputable,  im.pü  tâ.bl,  Imputative,  im- 

pii'ta.tiv  a,  cyMfadwy ;  cyfrifol 
Imputation,  im.pü.tä'shun  re,  cyfrifiad 
Impute,  im.piit   vt,  cyfrif   i;    priodoli; 

gosod  yn  erbyn,  bwrw  ar 
Imputrescible,    im.pü.tres'î.bl 

llygradwy,  ammhydradwy 
In,  in  pr  &px,  yn,  mewn,  o  fewn.      In 

that,  am,  o  herwydd,  o  achos 
In-,  Ig-,  I1-,  Im-,  Ir-^c,  di-,  an-,  heb 
Inability,  in.â.bil'î.tì  re,  anallu,  gwendid 
Inabstinence,     in.ab'stî.nens    re,    diym- 

arbediad,  anymattaliad 
Inaccessible,  in.ak.sesi.bl  a,  anhygyrch 
Inaccuracy,  in.ak'ii.rii.si  re,  anghywir- 

deb,  anfanylrwydd ;  camsyniad 
Inaccurate,  in.ak'ii.rat  a,  angbywir 
Inaction,  in.ak'shun  n,  anwaith ;  seguryd, 

diogi,  segurdod,  syrthni 
Inactive,  in.ak'tiv  a,  anweitbgar,  diog, 

anfywiog,  dioglyd,  swrth,  diegni 
Inactivity,  in.ak.tiv'i.ti  n,  diogi,  syrthni, 

gorpbwysdra,  seguryd 
Inadequate,  in.ad'i.kwat  a,  anghyfaddas, 

anghyfartal,  anghyfatebol,  diffygiol 
Inadmissible,  in.ad.mis'i.bl  a,  annerbyi 

iadwy,  annerbyniol 
Inadvertence,  in.ad.vur'tens  re,  ansyl* 

ansyniad,  anystyriaeth,  diofalwch 
Inadvertent,  in.ad.vur'tent  a,  ansyni 

anofalus,  anystyriol  [adw 

Inalienable,    in.ä'lî.en.â.bl    a,    anaral' 
Inalimental,  in.al.î.men'tal  a,  difaeth 
Inamissible,  in.â.mis'î.bl  a,  anhygoll 
Inamorato,  in.am.ö.rä'tö  re,  carwr,  care 
Inane,  in.än'  a,  gwag,  diddefnydd,  ofer 
160 


ôre;  lüt>.',  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  mis;  j=dzh.        INC 


Inangular,  in.ang'gii.lur  a,  anonglog 
Inanimate,  in.an  ì.mät  a,  difywyd,  anfyw, 
dienaid,  manv  [ioldeb.anfywiogrwydd 
Inanimation,  in.an.î'mä.shan  »,  anfyw- 
Inanition,  in.â.nish'un,  Inanity,  in.an'- 
î.tî  n,  gwagder  [anflys 

Inappetence,  in.ap'î.tens  n,   anchwant. 
Inapplicable,    in.ap'li.ka.bl    a,    anghy- 

mhwysiadol,  anghy&ddasol 
Inapplication,    in.ap.h.ka'shun    n,    an- 
ymroddiad  [anaddas 

Inapposite,  in.ap'o.zit   a,   anghyfaddas, 
Inapt,  in. apt'  a.  anghymnwys 
Inarable.  in.ar'â.bl  a.  aivarddadwy 
Inarticulate,  in.âr.tik'ü.lät  a,  anghroew, 
aneglur  [aneglurdeb 

Inarticulation,  in.ar.tik.u.lli'shun  n, 
Inartificial,    in.âr.tí.fish'al   a,   anghelf- 

ydd,  angbxefffcwraidd ;  naturiol 
Inattention.  in.a,ten'shun    n,    anwran- 

dawiad,  diofalwch,  esgenlusdod 
Inattentive,    in.a.ten'tiv  a,   diofal,    es- 

'geulus,  anystyriol,  disylw 
Inaudible,  in.ô'dî.bl  a,  anhyglyw,  disain 
Inaugurate,  in.ô'gü.rät  vt,  urddfreinio, 
urddedigo,    cyssegrn,    gosod    mewn 
swydd      [iad,  urddeiniad,  cyssegriad 
Inauguration,  iu.o.gü.rä'shun  n,  urdd- 
Inaurate,  în.ô'rät  vt,  goreuro 
«auspicious,  in.ôs.pish'us  a,  anffodus, 
K  drwgargoelus,  anffodiog,  trwstan 
■being,  in'bî.ing  n,  anwahanolrwydd 
Inborn,  in'bôrn  a,  cynhenid,  mewnol 
Inbred,  inured  a,  greddfol,  naturiol 
Incalculable,  in.kal'ku.la.bl  a,  anghyf- 
lifadwy  [iad 

fccalescence,  in.ka.les'ens  n,  gwresog- 
Incandescence,  in.kan.des'ens  n,  gwyn 

iasiad,  gwynboethni 
Incandescent,  in.kan.des'ent  a,  gwyn- 
\  boeth,  gwynias  [gan,  cyfareddgan 
:  Incantation,  in.kan.ta  shun  n,  swyn- 
Incapability,  in.kä.pâ.bil'î.tî  n,  anallu, 
I  "  anaddasnvydd  [anaddas 

•Incapable,  in.ka'pa.bl  a,  analluog, 
Incapacious,  in.ka.pii'shus  a,  anhelaeth, 
J     aneang,  cyfyng  [asu,  anallu ogi 

Incapacitate,  in.ka.pas'i.tat  vt,  anadd- 
Incapacity,  in.ka.pas'i.ti  n,  analluedd; 
.  anghyinhwysder,  anfedr  [caethiwo 
Incarcerate,  in.kar'sur.at  vt,  carcharu, 
Incarn,  in.karn'  vt,  cnawdio;  cnawdoli 
Incarnadine,   in.kar'na.din    a,    cighw, 

rhuddgoch :  vt,  cochhwio 
Incarnate,  in.kar'nat  a.  cnawdol 
Incarnation,  in.kar.nii'shun  n,   cnawd- 
oliaeth,  cnawdiad,  ymgnawdoliad 
11 


Incarnative,  in.kar'na.tiv  a,  cnawdbar 
Incase,  in.kas'  vt,  amwisgo,  gweinio 
Incautious,   in.ko'shus    a,    anochelgar, 
anofalus,  dibwyll  [ceuog,  ceuol 

Incavated,     ing'ka.va.ted    a,     cafhog, 
Incendiary,    in.sen'dî.ur.î    n,    ffaglydd, 
rfleimiad;  terfysgydd  [darth 

Incense,    in'sens  n,   arogldarth,    myg- 
Incense,  in.sens'  vt,  digio,  cyflroi,  llidio 
Incensement,  in.sens'ment  n,  digter 
Incension,    in.sen'shun    n,    cynneuad, 

ennyniad,  taniad;  fHamiad 
Incensor,  in.sen'sûr  »,  cyffröwr,  ennynwr 
Incensory,    in.sen'sur.î  n,   llestr  arogl- 
darth, thuser 
Incentive,  in.sen'tiv  n,  cynhyrfiad,  an- 

nogiad :  a,  annogol,  cynhyrfiol 
Inception,  in.sep'shun  n,  dechreuad 
Incertitude,  in.sûr'tî.tüd  n,  ansicrwydd, 
ammheuaeth,  annilysrwydd    [didawl 
Incessant,  in.ses'ant   a,    dibaid,   didor, 
Incest,  in'sest  n,  llosgach,  ymlosgach 
Incestuous,    in.ses'tshii.us    a,    euog    o 

losgach 
Inch,  intsh  n,  modfedd,  lied  bawd 
Inchipin,  in'tshî.pin  n,  herwth  hydd 
Inchoate,  ing'ko.at  vt,  dechreu  [dechreu 
Inchoation,   in.ko.a'sbun  n,  dechreuad, 
Inchoative,  ing'ko.a.tiva,  dechreuedigol 
Incident,  in'sî.dent,  Incidence,  in'si.dens 
n,  damwain,  dygwyddiad,  hap,  dam- 
chwaen,  dychwaen 
Incident,    in'si.dent,    Incidental,    in.sî- 
den'tal  a,  danrweiniol,  dygwyddiadol 
Incinerate,  in.sin'ur.ät  vt,  llosgi  yn  ulw 
Incipient,  in.sip'yent  a,  dechreuol 
Incircumspection,  in.sur.kum.spek'shun 

n,  diamwelediad,  anghallineb 
Incise,  in.si'z'  vt,  tori,  parthu,  trychu 
Incision,  in.sizh'un,  Incisure,  in.sizh'ur 

n,  haciad,  toriad,  trychiad 
Incisor,  in.si'sûr  n,  blaenddant 
Incite,  in.s'it'  vt,  annog,  cyftroi,  cynhyrfu 
Incitement,  in.s'ft'ment,  Incitation,  in.sî- 

tä'shun  n,  annogiad,  cynhyrfiad 

Incivility,  in.si.vil'i.ti  n,  anfoesgarweh, 

anfoes,  anfwyneidd- dra  [io 

Inclasp,  in.klasp'  vt,  tynafaelu,  cofleid- 

Inclemency,  in.klem'en.si  n,  afrywiog- 

rwj'dd,  garwder,  gei^vindeb;  creulon- 

edd;  oerder;  annhymmoreiddrwydd    ■ 

Inclement,  in.klem'ent  a,  genvin,  ganv, 

afrysviog,  annhymmoraidd 
Inclinable,  in.kl'i'na.bl  a,  tueddol,  parod 
Inclination,  in.kli.na'shun  n,  tueddiad, 
tuedd,  tueddfryd,   gogwyddiad,  lled- 
awydd;  ewyllys 

161 


INC     path,  fat,  ere,  met,  mâ-ríne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Incline,  in.kli'n'  v,  tueddu,  gogwyddo, 

lleddfu.     To  be  inclined,  clywed  ar  ei 

galon,  fod  yn  chwannog  i 
Inclip,  in.klip'  vt,  amgau,  cau  i  mewn 
Inclose,  in.kloz'  vt,  cau  i  mewn,  am- 

gylchu,  amgylchynu  [edig 

Inclosure,  in.klo'zhur  n,  cae,  maes  cau- 
Incloud,  in.kluwd'  vt,  tywyllu,  cymylu 
Include,    in.kliid'    vt,     cau    i     mewn, 

cynnwys 
Inclusion,  in.klii'zhun  n,  cynnwysiad 
Inclusive,    in.klii'siv    a,    cynnwysedig, 

cyfrifedig  [angheuladwy 

Incoagulable,  in .  ko .  ag '  ü .  lâ .  bl  a 
Incogitancy,  in.koj'i.tan.si  n,  anfeddyl- 

garwch  [gar 

Incogitative,  in.koj'i.ta.tiv  a,  anfeddyl- 
Incognito,    in.kog'ni.to,   Incog,    in.kog' 

ad,  anadnabyddus,  dirgel,  dan  gel 
Incoherence,  in.ko.hi'r'ens,  Incoherency. 

in .  ko .  hi'r '  en .  si    n,    anghydlyniad, 

anghyssondeb,  anghytundeb 
Incoherent,  in.ko.hi'r'ent  a,  anghysson, 

anghytunol,  anghydweddol 
Incolumity,  in.ko.lu'mi.ti  n,  diogelwch 
Incombustible,   in.kum.bus'ti.bl  a,  an- 

hylosg,  anllosgadwy  [cyllid 

Income,  ing'kum  n,  derbyniadau,  rhent, 
Incommensurable,     in.ku.men'shü.râ.bí 

a,  anghymmesuradwy 
Incommensurate,    in.ku.men'shii.rat   a, 

anghyieidrol,  anghymmesur 
Incommiscible,  in.ku.mis'i.bl  a,  anfysg- 

adwy,  anghymmysgadwy 
Incommode,    in.ku.mod'   vt,    rhwystro, 

peri  anghyfleusdra,  blino  [anghyflè'us 
Incommodious,  in  .  ku .  mö  dî .  us  a, 
Incommunicable,    in.ku.mu'ni.ka.bl    a, 

anghyfranadwy ;  annhraethadwy 
Incommunicative,  in.ku.mü'nî.kä.tiv  c, 

anghyfi-anol ;  taw,  tawedog 
Incommutable,  in.ku.mii'ta.bl  a,  anghyf- 

newidiadwy ,  anghy fnewidiol 
Incompact,  in.kum.pakt'  a,  anghryno 
Incompactness,     in .  kum  .  pakt '  nes    in, 

angnrynodeb 
Incomparable,    in  .  kom '  pur  .  â  .  bl     a, 

anghymharol,   digyffelyb,    digymhar, 
.  digynnyg,  digystal,  rhagorol 
Licompassionate,  in.kum.pash'mi.at  a, 

annhrugarog,  annhosturiol 
Incompatibility,  in.kum.pat.i  bil'î.tí   n, 

anghydweddiad,  gwrthwynebrwydd 
Incompatible,  in.kum.pat'i.bl  a,  anghyd- 
weddol, anghydwedd 
Incompetence,  in.kom'pi.tens  n,  anghy- 

mhwysdcr,  anghyfaddasrwydd 


Incompetent,  in.kom'pi.tent  a,  anaddas, 

annigonol,  anghyfaddas 
Incomplete,   in.kum.plit'   a,    anghyfan, 

anghwbl,  ammherffaith,  anghyflawn 
Incomplex,    in.kum.pleks'    a,    anghy- 

mhlyg  [syniol  | 

Incomphable,  in.kum.pl'i'a.bl  a,  anghyd- 
Incomposite,  in.kum.poz'it  a,  digymmysg  . 
Incomprehensibility,    in.kom.pri.hen.si-  1 

bil'í.tî  n,  anamgyíîrediad 
Incomprehensible,     in.kom.pri.hen'si.bl  I 

a,  anamsyftredadwy,  annealladwy,  an- 

nirnadwy,  anhydyb  [»,  anamgyffred  2 
Incomprehension,  in.kom.pri.hen'shun  J 
Incompressible,    in  .  kum .  pres '  î .  bl    a,  ] 

anghydwaigadwy,  anghyfyngadwy 
Incomputable,  in.kum.pu  tâ.bl  a,  anghyf- 

rifadwy,  aneirif  [adwy  3 

Inconcealable,  in.kon.si'la.bl  a,  anghel-  j| 
Inconceivable,  m.kon.si'va.bl,  Inconcep-  8 

tible,  in.kon.sep'ti.bl  a,  annirnadwy,  I 

annealladw}',  anhydyb 
Inconcinnity,  in.kon.sin'i.ti  n,  annhrefn-  \ 

usrwydd  [lyniadol  1 

Inconcludentjin.kon.klu'dent  a,  anghan-  I 
Inconclusive,  in.kon.klu  siv  a,  annyben-  | 

ol,  anorphenol 
Inconcoct,    in.kon.kokt'    a,    annhreul-  Î 

iedig,  anaddfed  [annhreuliantj 

Inconcoction,     in  .  kon  .  kok  '  shun     n,  i 
Inconcurrence,  in.kon.kur'ens  n,  anghy- 

tuniad  [red 

Inconcurring,  in.kon.kur'ing  a,  anghyd-| 
Inconcussible,    in.kon.kus'i.bl    a,    an- J 

ysgwydadwy 
Incondite,     in.kon'dit     a,     aflathraidd,'| 

anghydwedd,  annhrefnus,  trwsgl 
Incongealable,  in.kon.ji'la.bl  a,  angheul-4 

ad^,  anhyrew 
Incongruity,  in.kon.grw'i.ti,  Incongru-1 

ence,  in.kong'grw.ens   n,  anghysson- 1 

deb,    anghy dwedcüad,     gwrthwyneb- 

rwydd,  anghytundeb 
Incongruous,  in.kong'grw.us  a,  angkys-l 

son,  anghydwedd,  anghytûn 
Inconsciousness,  inJvon'snus.nes  n,  an-i 

ymwybyddiaeth  [anghanlynoi '} 

Inconsequent,      in  .  kon '  sî .  kwent      « 
Inconsiderable,      inion.sid'ur.â.bl     a\ 

anghyfrifol,  bychan,  dibwys 
Inconsiderableness,  in.kon.sid'm-.a.bl.netj 

n,  anghyl'rifoldeb,  bychander 
Inconsiderate,  in.kon.sid'ur.at  «,  anys- 

tyriol,  byrbwyll,  diofal,  disylw 
Inconsiderateness,     in.kon.sid'ur.iit.nes 

Inconsideration,    in.kon.sid.u.i  ä  'shui 

n,  anvstvriaeth.  bvrbwvlldra 
"162 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.  INC 


Inconsistency,in.kon.sis'ten.sî?a,anghyd- 

weddiad,  anghytundeb,  anghyssondeb 
Inconsistent,  in.kon.sis'tent  a,  anghyd- 

weddol,  anghysson,  anghytûn 
Inconsolable,  in.kon.so  la.bl  «,annyddan- 

adwy,  anghysuradwy 
Inconsonancy,      in .  kon '  sö .  nan .  sî     n 

anghynghanedd ,  anghyssondeb 
Inconsonant,  in.kon'so.nant  a,  anghyd- 

lais,  anghyflafar  [hywel,  anamlwg 
Inconspicuous,  in.kon.spik'ii.us  a,  an- 
Inconstancy,  in.kon'stan.si  n,  anwadal- 

wch,  anfryddlondeb 
Inconstant,  in.kon'stant  a,  ansefyd__0, 

anwadal,anwastad,anffyddlawnLadwy 
Inconsumable,  in.kon.su  mâ.bl  a,  annif- 
Inconsummate,    in.kon.sum'at    a,   am- 

mherffaith,  anghyflawn  [anfyfyrgar 
Incontemplative,  in.kon.tem  pla.tiv  a, 
Incontestable,     in.kon.tes'ta.bl    a, 

nadleuadwy;  diammheuol 
Incontiguous,  in.kon.tig'ii.usa,  anghyff- 

wrdd,  anghydol,  anghyfagos 
Incontinence,     in.kou'ti.nens     n,    anni- 

weirdeb,  anlladrwydd ;  godineb 
Incontinent,  in.kon'tî.nent  a,  anniwair, 

anymattalus,    trythyll,    anllad,    go- 

dinöbus  [adwy,  anattaliadvvy 

Incontrollable,  in.kon.tro  'lâ.bl  a,  afreol- 
Incontrovertible,    in.kon.tro.vur'ti.bl  a, 

anymchweladwy,  annadleuadwy 
Inconvenience,    in  .  kon  .  vî '  nî .  ens 

anghyfleusdra  [addas,  anghyflëus 
Inconvenient,  in.kon.vi'm.ent  a,  an- 
Inconversable,    in.kon.vur'sa.bl    a,    di- 

ymddyd  dan,  anymadrodd  us,  anhyfwyn 
Inconvertible,    in.kon.vur'ti.bl    a,    an- 

hydro,  annhroadwy,  annychweladwy 
Inconvexity,  in.kon.vek'si.ti  n,  anghrym- 

der,  anghrymedd 
Inconvincible,  in.kon.vin'si.bl  a,  anar- 

gyhoeddadwy  [cyfuno,  uno 

Incorporate,    in.kor'pö.rät    v,    corffori, 
Incorporation,  in.kor.po.ra'shun  n,  cyd- 

gorfforiad,  corfîbriad 
Incorporeal,  in.lcôr.pö'r'î.al,   Incorporal, 

in.kor'po.ral,   Incorporate,    in.kor'po- 

rät  a,  anghorffol,  digorff;  ysbrydol 
Incorporeity,  in.kôr.pö.rî'î.tî  n,  anghorff- 

oldeb 
Incorrect,    in  .  ko  .  rekt'    a,    anghywir, 

gwallus.  Incorrect  diction,  cameiriad 
Incorrectness,  in.ko.rekt'nes  n,   anghy- 

wirdeb  [iadwy 

Incorrigible,    in.kor'i.ji.bl    a,    anniwyg- 
Incorrupt,    in.ko.rupt'    a,    anllygredig, 

dilwgr,  pur,  glân,  purlan 


Incorruptibility,    in.ko.rup.tî.bil'î.tî    n, 

anllygradwyaeth,  anllygredigaeth 
Incorruptible,    in.ko.rup'ti.bl    a,    an- 

llygradwy,  ammhydradwy 
Incorruption,  in.ko.rup'shun  11,  anllygr- 
edigaeth [llygredd 
Incorruptness,  in .  ko .  rupt'nes  n,  an- 
Incrassate,  in.kras'iit  ivi,tewhau,  te^vychu 
Incrassation,  in.kra.sa'shun  n,  tewhâd, 

tewychiad  [iaeth  i  dewhau 

Incrassative,   in.kras'a.tiv  n,   meddyg- 
Increase,  ing'kris  n,  cynnydd,  imvyhad, 

prifiant,  cynnyrch,  chwanegiad,  tyf- 

iant,  twf,  eangiad 
Increase,   in.kris'    v,    cynnyddu,    tyfu, 

cynnyrchu,  prifio,  chwanegu,  mwyhau, 

estyn,  arledu,  eangu 
Increate,  ing'krLiit  a,  digrëedig 
Incredibility,     in.kred.i.bil'i.ti    n,     an- 

hygoeledd  [hygred 

Incredible,  in.kred'i.bl  a,  anhygoel,  an- 
Incredulity,   in.kri.dii'li.ti  n,   anghred- 

iniaeth,  anghoelgarwch 
Incredulous,  "in.kred'ii.lus  a,  anghred- 

iniol,  anghoelgar,  anhygred 
Incremable,  in.kri'ma.bl  a,  anhylosg 
Increment,    ing'kri.ment    n,    cynnydd, 

cynnyrch  [<lio,  senu 

Increpate,  ing'kri.pat  vt,  ceryddu,  dwr- 
Increpation,    in.kri.pa'shun    n,    seniad; 

ceryddiad,  sen  [mwyhaol 

Increscent,    hukres'ent    a,    cynnyddol, 
Incriminate,  in.krim'i.nat  vt,  cyhuddo, 

euogi,  cydeuogi  [caenu 

Incrust,  in.krust'  vt,  crestenu,  crawenu, 
Incrustation,  in.krus.ta'shun  n,  erestiad, 

craweniad  [eistedd  ar  wyau 

Incubate,   ing'kii.biit  vi,  deor,  deorain; 
Incubation,  in.kii.ba'shun  n,  deoriad 
Incubus,  ing'kii.bus  n,  hunllef 
Inculcate,     in.kul'kat    vt,     hyfforddi; 

mynych  rybuddio,  addysgu 
Inculcation,  in.kul.ka'shun  n,   addysg- 

iad,  hyftbrddiad 
Inculpable,  in.kul'pa.bl  a,  difeius,  difai 
Incult,  in.kult'  n,  anniwylliedig,  didrin- 

iaeth,  diwrtaeth 
Incumbency,  in.kum'ben.si  n,  meddiant 

0  fywioliaeth  eglwysig,  perigloriaeth ; 

rhwymedigaeth,  dyledswydd 
Incumbent,   in.kum'bent    11,   perchenog 

bywioliaeth    eghvysig,    periglor:     a? 

perthynol  i ,  yn  gorphwys  ar,  dyladwy, 

dyledus  [dyfod  dan,  haeddu 

Incur,  in.kur'  vt,  rhedeg  i,  tynu   arno, 
Incurable,   in.kii'r'a.bl    a,    anwelladwy, 

anfeddyginiaethol,  anaele 
163 


IND    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\Yk=took; 


Incurious,  in.kii'r'Lus  a,  anfamvl.   an- 

ymofyngar  [rhuthriad 

Incursion,    in.kur'shun    n,    ymgyrch, 
Incurvate,  in.kur'vat  vt,  plygu,  camu, 

crymu  [plygiad 

Incurvation,  in.kur.va'shnn  n.  crymiad. 
Incurvity,  in.kur'vi.ti  n,  camder,  cemi. 

gwymi,  crymiad,  crymder 
Indagate,  in'dâ.gät  vt,  chwilio,  olrhain 
Indagation,   in.dâ.gä'shun  n,  ehwiliad. 

olrheiniad  [arholwr 

Indagator,    in'dâ.gä.tûr    n,    arwiHwr, 
Indart,  in.dârt'  vt.  picellu  i,  picio  i 
Indebted,    in.det'ed    a,    mewn    dyled, 

dyledus;  rhwymedig  [dra 

Indecency,  in.dî'sen.sî  n,   anweddeidd- 
Indecent,  in.di'sent  a,  amveddaidd,  an- 

weddus,  diaddwyn,  anhardd 
Indeciduous,    in.dî.sid'ü.us    a,    annhy- 

walltiol  [derfyniad 

Indecision,    in.di.sizh'un    n,    ammhen- 
Indecisive,  in.di.si'siv    a,   ammhender- 

fynol  [nhreigliadwy 

Indeclinable,    in  .  dî .  kl'i'nii .  bl    a,    an- 
Indecorous,  in.di.ko'r'us   a,   anweddus. 

anweddaidd,  gwrtliun,  anaddwyn 
Indecorum,  in.di.ko'r'um  n,  anweddus- 

der.  anharddwch,  anweddeidd-dra 
Indeed,   in. did'  ad,  yn  wjr,  yn   ddiau, 

yn  ddios,  mewn  gwirionedd"  yn  sicr 
Indefatigability,   in.dî.fat.î.gâ.bil'î.tî  n, 

diflinder,  difiinedd,  glewder 
Indefatigable,   in.dî.fat'i.gâ.bl  a,  diflin, 

dyfal,  anhyflin,  diludded,  glew 
Indefeasible,  in.di.fi'zi.bl  a,  anniddym- 

adwy,  anniddymol 
Indefectibility,  ìn.dî.felí.tî.bil'î.tî  n,  an- 

hyballedd,  anniffygrwydd 
Indefectible,  in.di.iek'ti.bl  a,  anbyball, 

anniffygiadwy,  diball 
Indefensible,    in.dí.fen'sî.bl    a,    anyin- 

ddiffynadwy,  anniffynadwy 
Indefinable,  in.dì.fi'nâ.bi  a,  anneffiniad- 

wy,  annarluniadwy,  annysgrifiadwy 
Indefinite,   in.def'î.nit  a,   ammhenodol, 

annheiffynol 
Indefiniteness,    in.def 'î.nit.nes    n,    an- 

nherfynedigaeth,  annherfynoldeb 
Indeliberate,  in.dî.lib'ur.ät  a,  byrbwyll, 

diragfwriad,  ammlnvyllog 
Indelible,  in.del'i.bl  a,  annileadwy 
Indelicacy,   in.del'i.kii.si  n,  annestledd, 

annillynedd,  anfoesganvch 
Indelicate,  in.del'i.kiit  a,  annestlus,  an- 

nhyner;  anfoesgar;  anghoeth 
Indemnification,  in.dem.nî.f  î.ltä'shurc  n, 

digollediad,  diogeliad  rhag  colled 


Indemnity,    in.dem'ni.f'i    vt,   digolledu,   > 

sicrhau,  diogelu 
Indemnity,  in.dem'nî.tî  n,  digollediad;  j 

diogeliad.     Act  of  indemnity,  gweith- 

red  ebargofiad  •        [mhrofadwy  J 

Indemonstrable,  in.dî.mon'strû.bl  a,  am-  ] 
Indent,  in.dent'  v,   minfylchu,  bylchu;  I 

ammodi,  ymrwymo:  n,  bwlch 
Indentation,  in.den.tä'shun  n,  bylchiad     :' 
Indenture,    in.den'tshur    n,   bylchiad,  ij 

bylchdoriad ;  cyfammod 
Independence,    in.di.pen'dens    n,   anni- 

byniaeth,  anymddibyniaeth 
Independent,  in.di.pen'dent  a,  annibyn- 

ol :  n,  annibynwr,  anymddibymvr 
Indescribable,  in.di.skri'ba.bl  a,  annys- 
grifiadwy, ami  brae thadvy,  annarlun- 
iadwy 
Indesert,  in.di.zurt'  n,  annheilyngdod 
Indesinent,  in.des'i.nent  a,  dibaid 
Indestructible,   in.di.struk'ti.bl    a,    an- 

nyfethadwy,  diddinystriadwy 
Indeterminable,  in.dî.tûr'rni.nâ.bl  a,  an- 

nherfynadwy 
Indeterminate,    in.dí.tûr'mî.nät   a,   an- 

sefydlog,  ammhenodol,  annherfynedig, 

annherfynol  [fryd 

Indevotion,  in.di.vo'shun  n,   annuwiol- 
Indevout,  in.di.vuwt'  a,  anaddolgar 
Index,   in'deks  n,   dangoseg,   mynegaij 

mynegres;  mynegfys:   n  (p  indices, 

in'di.siz),  mesur  alsoddol 
Indexterity,  in.deks.ter'i.ti  n,  anneheu- 

der,  anneheuedd,  anneheurwydd 
Indicant,  in'di.kant  a,  mynegol,  amlygol 
Indicate,  in'di.kat  vt,  dangos,  mynegu, 

hysbysu,  arnodi  [arwydd,  nod 

Indication,  in.di.kii'shun  n,  dao 
indicative,  in'di.kii.tiv  a,  dan^ 

arwyddol;  m}megol  [niynegol 

Indicative,    in.dik'a.tiv     a,    (y   modd) 
Indict,  in.d'it'  vt,  achwyn  ar,  cyhuddo 
Indictable,  in.d'i'tâ.bl  a,  cyhuddadwy 
Indiction,    in.dik'shun    n,   cyhuddwys; 

cylch  o  amser  yn  cynnwys  iô  mlyuedd 
Indictment,  in.di't'ment  n,  cyhudd,  cy- 

huddgwyn;  ysgrif  cyhuddiad 
Indifference,  in.dif'ur.êns  «,  diofahvch, 

annhueddgarwch,  difaterwch,  oerfel- 

garwch,  anofaledd 
Indifferent,    in.difur.ent     «,    anofalus, 

diofal;     annhueddgar;     diawydd;    0 

ychydig  bwys;  canolig :  diddrwg  didda 
Indigence,  in'di.jens  n,  angenoctyd,  tlodi, 

eisieu,  angen 
ndigene,  m'dî.jîn  n,  priodor      [cynenid 
Indigenous,    in.dij'i.nus    a,    gcnedigol, 
IÖ4 


.: 


ore;  rate,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


IND 


Indigent,   in'di.jent  a,  angenus,    tlawd. 

rheidus  [nhreuliedig 

Indigested,  in.dî.jes'ted  a,  didrefn;  an- 
Indigestible,  in.dljes'tî.bl  a,  anhydraul 
Indigestion,     in.di.jos'tshun    ft,    diffyg 

traul  bwyd,  annhreuliad,  gwalldreul- 

iad.  malldraul  [brofi 

Indigitate,  in.dij'î.tät  vt,  bysnodi,  eglur- 
Indign,  in.d'in'  a,  annheilwng,  anwiw 
Indignant,  in.dig'nant  a,  digllawn 
Indignation,  in.dig.nä 'shun  n,  dig,  Hid, 

digofaint,  soriant,  digllonedd,  bar 
Indignity,    in.dig'nî.tî     ft,    ammharch, 

sarhad,  anfri  [India:  a,  dulas 

Indigo,  in'di.gö  ft,  lliw  glas,  glas  yr 
Indiligent,  in.dil'î.jent  a,  annyfal,  diog, 

anniwyd,  segurìíyd 
Indirect,    in.di.rekt'     a,,    angkyfeiriol, 

gwyrgyrchol ;  annheg,  anuniongyrchol 
Indirectness,    in.di.rekt'nes  ft,   anghyf- 

eiriolrwydd ;  anunionrwydd 
Indiscernible,  in.di.zur'ni.bl  a,  anhywel, 

anweledig,  anamlwg 
Indiscerptible,    in.di.sûrp'tî.bl     a,    an- 

hydor,  annrylliadwy 
Indiscreet,    in.dis.krit'    a,    ansynwyrol, 

anghall,  annoeth,  drygbwyll 
Indiscretion,  in.dis.kresh'un  n,  anghall- 

ineb,  ffolineb  [wahan,  didrefn 

Indiscriminate,  in.dis.krim'i.nat  «,  di- 
Indiscrimination,     in.dis.krim.Lna'skun 

ft,  anwahaniaeth,  diwahaniaeth 
Indispensable,    in.dis.pen'sa.bl     a,    an- 

hebgorol,  anhebgor  [garadwy 

Indispersible,  in.dis.pûr'sî.bl  a,  anwas- 
tndispose,  in.dis.poz   vt,  anaddasu;  an- 

nhueddu,  anhwylo 
Indisposed,  in.dis.pozd'  a,  annhueddol; 

anhwylus,  afiachus,  lledglaf 
Indisposition,  in.dis.po.zish'un  ?i,  anhwyl, 

annhuedd,  afiechyd 
Indisputable,  in.dis'pü.tâ.bl  a,  diddadl, 

annadleuadwy,  diammheuol 
Indissolubility,  in.dis.ö.l  ü.bil'î.t î  «,  an- 

nattodrwydd 
Indissoluble,     in.dis'ö.lü.bl,     Indissolv- 

able,  in.di.zol'va.bl  o,  anhydawdd,  an- 

nhoddadwy,  annattodadwy 
Indissolvent,  in.di.zol'vent  «,  annattodol 
Indistinct,  in.dis.tingkt'  a,  anegiur,  an- 

hyglyw,  anamlwg 
Indistinction,  in.dis.tingk'shun,    Indis- 
tinctness, in.dis.tingkt'nes  n,  aneglur- 

der,  anamlygrwydd 
Indistinguishable,   in.dis.ting'gwish.â.bl 

a,  diwahan,  anwahanol  [wch 

Indisturbanc«,  in.dis.tûr'bans  n,  tawel- 


Indite,  in.dít'  vt,  eyfansoddi,  ysgrifenu 
Individual,    in.di.vij'ii.al    a,    diwahan; 

neillduol:  ft,  un,  un  dyn,  un  neillduol, 

unigolyn  [f'odaeth  neillduol 

Individuality,   in.di.vij.u.ari.ti  ft,  han- 
Individually,  in.di.vij'u.al.i  ad,  bob  yn 

un_  _  [hybarthedd 

Indivisibility,    in.dî.viz.î.bil  î.tî    a,   an- 
Indivisible,    in.di.viz'i.bl     a,    anhyran, 

anhybarth,  anrhanadwy 
Inducible,  in.dos'i.bl,  Indocile,  in.dos'il 

a,  anhyddysg,  annysgadwy,  anhydrin, 

anhywaith  [rwydd 

Indocility,    in.dö.sil'î.tî  n,   anhyddysg- 
Indoctrinate,  in.dok'tri.nat  vt,  athraw- 

iaethu,  dysgu,  addysgu 
Indolence,  in'dö.lens  ft,  segurvd,  syrthni, 

diogi,  segurdod,  annyfalwch 
Indolent,  in'dö.lent  a,   swrth,  dioglyd, 

esgeulus,  annyfal  [àdwy 

Indomitable,    in.dom'î.tâ.bl     a,    annof- 
Indorse,  in.dôrs'   vt,  arysgrifenu,  cefn- 

ysgrifenu  [grif 

Indorsee,  in.dôr.sî'  ft,  derbyniwr  arys- 
Indraught,  in'draft  n,  ffrydle,  mynedfa  i 

mewn  [trwytho 

Indrench,  in.drentsh'  vt,  mwydo ;  trochi, 
Indubious,  in.dü'bî.us,  Indubitable,  in- 

dü'bî.tâ.bl  a,  ammhetrus,  diammheu- 
ol, diau,  dios,  dilys      [denu;  cymhell 
Induce,  in.düs'  vt,  tueddu,  darbwyllo; 
Inducement,  in.diis'ment  n,  annogaeth 
Induct,    in.dukt'    vt,   arwain  i   mewn; 

gosod  mewn  meddiant  o  eglwys,  rhoi 

goresgyn 
Induction,  in.duk'shun  n,  gosodiad  mewn 

meddiant,  dygiad  i  mewn,  rhoddiad 

goresgyn;  tynwyddyd,  casgliad  [iadol 
Inductive,  in.duk'tiv  a,  arweiniol ;  casgl- 
Indue,  in.dü'  vt,  cynnysgaethu,  donio 
Indulge,  in.dulj'  v,   boddhau,   mwyth- 

fbddio.  llochi,  maldio,  cocri,  anwesu; 

caniatäu 
Indulgence,  in.dul'jens  ft,  anwes,  lloch- 

iad.  cyd-ddysiad :  tynerwch,  hynawa- 

edd ;  maddeuant-lythyr  y  Pab 
Indulgent,  in.dul'jent  a,  anwesgar,  tyner 
Indult,    in.dult',    Indulto,  in.dul'tö    ft, 

braint,  trwydded 
Indurate,  in'dü.rät  v,  caledu,  haiarmi 
Induration,  in.dü.rä'shun  n,  caledwch 
Indure,  in.diiV  v,  parhau,  ymaros;  dy- 

oddef 
Industrial,  in.dus'trî.al  a,  gweithiol 
Industrious,  in.dus'trims  <i,diwyd,  Uafur- 

us,  dyfal,  gweithgar  [falwch 

Industry,  in'dus.trî  n,  diwydrwydd,  dy- 
165 


INF    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took 
Inebriate,  in.í'brî.ät  vt,  meddwi,  brwysgö 


Inebriation,    in.í.brî.ii'shun,     Inebriety, 

in.î.bri'î.tî  n.  meddwdod  [diolygedig 
Inedited,  in.ed'î.ted  a,  anghyhoeddedig, 
Ineffable,  in.ef'â.bl  a,  anhydraeth,  an- 

nhraethol,  anhyson,  annhraethadwy 
Ineffective,  in.e.fek'tiv,  Ineffectual,  in- 

e.fek'tshu.al  a,  aneffeithiol,  dieffaith; 

aflesol  [dirym,  dinerth,  dirinwedd 
Inefficacious,  in.ef.i.ka'shus  a,  egwan, 
Inefficacy,    in.ef'i.kii.si    n,  aneffeithiol- 

deb,  gwendid  [analluedd 

Inefficiency,  in.e.fish'en.sî  n,  anallu 
Inefficient,  in.e.fisli'ent  a,  analluog,  di- 
effaith [ystẃyth 
Inelastic,  in.Uas'tik  a,  anhydwyth,  an- 
Inelegance,  in.el'î.gans  n,  annblysni,  an- 

nillynder,  anwychder 
Inelegant,    in.el'i.gant    a,   anghymhen. 

annhlws,  amnihrydferth  [haeddwiw 
Ineligible,  in.el'î.jî.bl  a,  annewisiol,  an- 
Ineloquent,  in.el'o.kwent    a,   anffraetb, 

anhyawdl  [efrydiol,  diles,  difudd 

Inept,  in.ept'  a,  anaddas,  ffol,  ofer,  an- 
Ineptitude,  in.ep'tî.tüd  rc,anaddasrwydd ; 

ffoledd  [artaledd 

Inequality,     in.î.kwol'î.tî    n,     anghyf- 
Inequipollent,  in.ek.wi. polenta, anghyf- 

rymus  [iawn 

Inequitable,    in.ek'wi.ta.bl    a,   anghyf- 
Inequivalve, in.ek'wi.valv  a,  achragenau 

anghyfartal  [wreiddiol 

Ineradicable,  in.i.rad'i.ka.bl    a,  annad- 
Inergetic,    in.ur.jet'ik     a,     hwyrdrwm, 

anfywiog,  marwaidd  [adwy 

Inerrable,    in.er'â.bl    a,   anghyfeiliorn- 
Inert,  in.ûrt'  a,  swrth,  anfywiog,  diegni 
Inertia,  in.ûr'sbâ  n,  anegni;  syrthni 
Inertness,  in.ûrt'nes  n,  anfywiogrwydd, 

syrthni,  diogi 
Inestimable,  in.es'tî.mâ.bl  a,  anhywerth 

ammbrisiadwy         [aneglur,  anhywel 
Inevident,     in.ev'i.dent     a,     anamlwg, 
Inevitable,  in.ev'i.ta.bl  a,  anocheladwy 
Inexcitable,  in.ek.s'i'ta.bl  a,  anghyffro 
Inexcusable,  in.eks.kii'za.bl  a,  diesgus, 

anesgusodol 
Inexhalable,     in.eg.zälâ.bl    a,     dian- 

weddadwy  [e^ig 

Inexhausted,  in.eg.zos'ted  a,  annyspydd- 
Inexbaustible,  in  eg.zos'ti.bl  a,  diddar- 

fod;  annyspyddadwy 
Inexistence,i  n.eg.zis'tens  n,  anfbdolaeth 
Inexistent,    in.eg.zis'tent    a,    dihanfod, 

anhanfodol 
Inexorable,  in.eks'o.ra.bl  a,  annyhudd- 

adwy,  anghymmodlawn,  diysgog 


Inexpansible,  in.eks.pan'si.bl  a,  an- 
nbaenol  [asrwydd 

Inexpedience,  in.eks.pi'di.ens  n,  anadd- 

Inexpedient,  in.eks.pi'di.ent  a,  anghyf- 
addas ;  anghyflëus ;  anfuddiol,  aflesol 

Inexpeditious,    in.eks.pi.disb'us  a,   an- 


Inexperience,     in.eks.pî'r'î.ens     n,    an- 

ymarf  eriaeth ,  ammhrofiad 
Inexpert,  in.eks.purt'  a,  anghyfarwydd, 

anfedrus,  anhylaw  [adwy,  annileadwy 
Inexpiable,  in.eks'pi.a.bl  a,  aniawn- 
Inexplicable,   in.eks'pli.ka.bl  a,  annat- 

todol,  anegluradwy 
Inexplicit,  in.eks.plis'it  a,  aneglur,  ty- 

wyll  [nbraethadwy 

Inexpressible,    in.eks.pres'i.bl    a,    an- 
Inexpugnable,  in.eks.pug'na.bl  a,  anor- 

esgynadwy  [tyniad  \ 

Inextension,  in.eks.ten'shun  n,  anys-  I 
Inextinguishable,  in.eks.ting'gwish.a.bl  | 

a,  anniifoddadwy 
Inextricable,  in.eks'tri.ka.bl  a,  anattod-  I 

adwy,  annadrysadwy,  anesgorol,  dyrys 
Ineye,  in.i"  vi,  llvgadimpio,  impio 
Infallibility,  in.fal.î.bil  î.tî  n,  anffaeled-  Ì 

igrwydd,    anhydwylledd,    anfethiant, 

anghyfeiliornad  [ball 

Infallible,  in.fal'î.bl  a,  anffaeledig,  anhy-  j 
Inf'ame,  in.f  äm'  vt,  enllibo,  difrîo,  athrodi  ] 
Infamous,  in'fâ.mus  a,  gwaradwyddus, 

gwarthus,  cywilyddus  [enllib,  gwarth 
Infamy,  in'fâ.mî  n,  anair,  gwaradwydd, 
Infancy,  in'fan.sî  n,  mabandod,  mebyd,  j 

maboed.    From  his  infancy,  o'i  faban-  • 

dod,  er  yn  blentyn 
Infant,  in'fant  n,  maban,  baban,  mebai ; 

mebyn,    dyn    bach;    yn    ol  cyfraith  . 

Lloegr,  un  dan  21  mlwydd  oed 
Infanta,  in.fan'tâ  n,  enwawd  ar  dywys- 

ogesau  Portugal  ac  Yspaen 
Infanticide,  in.fan'tî.sîd  11,  babanladd-  j 

iad,  mabanladdiad 
Infantile,  in'fan.til,  Infantine,  in'fan.tin  • 

a,  babanaidd,  mabanaidd,  plentynakld  ' 
Infantry,    in'fan.tri    »,    milwyr    traed,  ' 

traedfilwyr,  pedyd,  peddyd 
Infatuate,  in.fat'shü.ät  vt,  ynfydu,  pen- 

wanu,  gorphwyllo ;  llygad-dynu,  rhei-  . 

bio :  a,  penwan,  ynfyd 
Infatuation,  in.fat.'shü.ä'sbun  re,  ynfyd- 

iad,    ammhwylliad;     ammbwyllineb, 

penwendid,  ynfýdrwydd  [adwy 

Infeasible.    in.fi'zi.bl    a,    anwneuthur- 
Infect,  in.fekt'  vt,  llynu,  adwytho,  heintio, 

gwenwyno;  llygru,  halogi         [gb'n0' 
Infection,   in.fek'shuh    «,  llwgr,   haint 
166 


5re;  läte,  line,  no,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thk;  j=dzh.       INF 


Infectious,  in.fek'shus  a,  heintus,  ad- 

wythig,  heintddwyn,  heintiol 
Infecund,  in.fek'und  a,  anffrwythlawn, 

diffaetk  [londeb,  di'ftaetlider 

Infeeundity,  in.f  i.kun'di.ti  n,  anffrwyth- 
Infelicity,  in.f  ì.lis'ì.tî  n,  annedwyddwch 
Infer,  in.fûr'  vt,  casglu,  tynu  easgliad 
Inference,  in'far.ens  n,  casgliad 
Inferior,  in.f  î'r'i'.ûr  a.  is,  iselach,  gwael- 

ach ;  llai :  «,  isafiad,  israddwr 
•Inferiority,  in.fî'r.î.or'ì.tî  n,    israddiad, 

isgyflwr,  gwaelder,  iseledd,  isder 
Infernal,  in.fûr'nal  a,  uffernol,  dieflig 
Inferrible,  in.fer'î.bl  a,  easgliadwy 
Infertile,  in.f  ûr'til  a,  anffrwythlawn,  di- 

ffaeth  [londeb 

Infertility,  in.fûr.til'î.tî    n,   anffrwyth- 
Infest,  in.fest'  vt,  aflonyddu,  blino 
Infective,  in.fes'tiy  a,  anllon,  dilon,  aflon 
Infidel,    in'fî.del  n.   anghredadyn,  an- 

ffyddiwr.   anghivdiniwr,    diffydd:    a. 

anghrediniol,  digred 
Infidelity,  in.f î.del'î.ti  ra,  anghrediniaeth, 

anffyddiaeth ;  anffyddlondeb 
Infinite,  in'fî.nit   a,   anfeidrol,   aneirif, 

annherfynol;  afrifed,  dirif,  diderfyn 
Infiniteness,  in'f  i.nit.nes,  Infinitude,  in- 

fin'î.tüd,  Infinity,  in.fin'i.ti  n,  anfeidr- 

oldeb,  annherfynoldeb,  afiifoldeb 
Infinitiye,  in.fin'i.tiv  a,  annherfynadwy. 

Infinitive  mood,  modd  annherfynol 
Infirm,  in.fûrm'  a,  egwan,  gwan,  claf, 

methianllyd,    llesg,    dhierth,    dirym, 

cymhercyn :  vt,  gwanhau,  Uesgäu 
Infirmary,  in.fûr'mur.î  n,  ysbytty,  clafdy 
Infirmity,  in.fûr'mî.tì  n,  gwendid,  llesg- 

edd;  afiechyd,  clefyd ;  meth,  methiant 
Infirmness,    in.furm'nes    n,    eiddilwch, 

llesgedd,  gwendid 
!     Infix,  in.fiks'  vt,  gyru  i  mewn;  sicrhau 
;     Inflame,  in.fläm'"v,  ennyn,  flamio ;  cyff- 

roi,  llidio.     Inflamed,  llidus 
!     Inflammability,  in.flam.a.bil'í.tî  n.  fflam- 

lydrwydd,  liylusgrwydd  [ychadwy 
Inflammable,  in.flam'ii.bl  a,hylosg, fflam- 
Inflammation,  in.fla.mli'shun  n,  fliameg, 

brydaniaeth;  eunynfa,  tandde,  llosgfa 
,    Inflammatory,  in.flam'â.tûr.î  a,  fflam- 

egol;  cyffrüus 
i    Inflate,  in.flät'  vt,  chwyddo,  balch'fo 
Inflation,    in.flä'shun     n,     chwyddiad: 

gwyntchwydd,  gwyntognv-ydd 

•  Inflect,  in.flekt'  vt,  plygu ;  treiglo,  troi. 

newid,  amrywio,  amrywioli 

•  Inflection,    in.flek'shun    n,    plygiad    i 

mewn ;  croesog^yddiad ;  newidiad,  cy- 
weiriad;  treighad 


Inflexibility,    in.flek.si.bili.ti   n,   anys- 

twythder,  anhyblygedd,  diblygedd 
Inflexible,  in.flek'sLbl  a,  anhyblyg,  an- 

ystwyth,  anystumgar;  diysgog 
Inflict,  in.flikt'  vt,  rhoddi  cosp,  cospi 
Infliction,   in.flik'shun  n,   cosproddiad, 

cospedigaeth  [iadol 

Inflictiye,  in.flik'tiv  a,  cospedigol,  cosp- 
Influence,  in'flii.ens  n,  effeithioldeb,  dy- 

lanwad;    rhinwedd:    vt,   dylanwadu; 

cynhyrfu,  annog  [dylifol 

Influent,  in.flii'ent  a,  yn  llifo  i  mewn, 
Influential,  in.flü.en'shal  a,  dylanwadol, 

cynhyrfol,  cymhellol,  annogol 
Influenza,  in.flii.en'za  n,  annwydhaint, 

annwydwst,  haint  annwyd 
Influx,  in'fluks  n,  dylifiad,  ymlanwad, 

rhediad  i  mewn,  ymlifad  [amblygu 
Infold,  in.f  old'  vt,  dyblygu;  amwisgo, 
Infohate,  in.fö'lî.ät  vt,  deiliannu,  deiho, 
Inforce,  m.fo'rs. — Enforce  [dalenu 

Inform,  in.fôrm'  v,  hysbysu,   addysgu, 

cyfarwyddo,  adrodd,  mynegu.    To  in- 
form upon,  achwyn  ar,  cyhuddo 
Informal,  in.f  ôr'mal  a,  afi-eolaidd,  afre- 

olus  [cyhuddwr 

Informant,    in.fôr'mant    n,    mynegwr; 
Information,  in.fôr.mä'shun  n,  hysbys- 

rwydd,   hysbysiaeth,  hanes;  addysg; 

achwyniad,  cyliuddiad 
Informer,  in.fôr'mûr  n,  hysbyswr;  cy- 
-  huddwr,  achwynwr  [swýd 

Informidable,    in.fôr'mî.dâ.bl    a,    diar- 
Informity,  in.fôr'mî.tî  n,  aflunieidd-dra; 

annhrefn  [dori 

Infract,  in.frakt'  vt,  tori,  dryllio;  man- 
Infraction,  in.frak'shun  n,  toriad 
Infralapsarian,  in.frâ.lap.se'r'î.an   a,  ar 

ol  cwymp  Adda :  n,  tan-gwympiedydd 
Inframundane,  in.frâ.mun'dän  a,  isfydol 
Infrangible,  in.fran'ji.bl  a,  annhoradwy, 

anhyfriw  [anfynychder 

Infrequency,  in.fri'kwen.si  n,  anamledd, 
Infrequent,  m.fri'kwent  a,  anaml,  an- 

fynych,  anarferol  [rhewi 

Infrigidate,    in.frij'i.dät  vt,   oeri,   fferu, 
Infringe,  in.frinj'  vt,  tori,  troseddu 
Infringement,    in.frinj 'ment    n,    toriad, 

trawsdoriad,  troseddiad  [lawn. 

Infructuose,  in.fruk'tshu.os  a,  anffrwyth- 
Infrugiferous,    in.frvv.jif'ur.us    a,    di- 

firwyth,  heb  ddwyn  flrwyth 
Infucate,  in.f ii'kat  vt,  arliwio 
Infumate,  in.fü'mät  vt,  mwgsychu 
Infuriate,    in.fur'î.ät    a,    cynddeiriog- 

wyllt,  gorwyllt,  ffyrnig,  llidiog 
Infuscate,  in.fus'kat  vt,  duo,  pvgdduo 
167" 


INJ    path,  at,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  Orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Infuse,    in.fuz'    vt,    tywallt    i    mewn 

mwydo,  trwytho,  sicio 
Infusible,  in.fii'zi.bl  a,  annhoddadwy 
Infusion,  in.f  u'zhun  n,  tywyl!tiad,mwyd- 

iad;  mwydlyn,  isgell,  dyferwad 
Infusive,  in.iu'siv  a,  trwythol,  mwydol 
Ingelable,  in.jel'â.bl  a,  angheuladwy 
Ingeminate,  in.jem'î.nät  vt,  dyblu,  ail- 

adrodd,  ailddywedyd  [iad 

Ingemination,  in.jem.î.nä'shun  n,  dybl- 
Ingenerate,  in.jen'ur.ät,  Ingenerated,  in- 

jen'ur.ii.ted,  Ingenite,  in.jen'it  a,  na- 

turiol,  cyncnid,  greddfol 
Ingenious,    in.ji'ni.us    a,    athrylithgar, 

cywrain,  eelfyddgar,  dyfeisgar 
Ingenuity,  in.ji.nü'i.tí  n,  cywreinrwydd. 

cywreindeb,  athrylith,  celfyddgarweh 
Ingenuous,  in.jen'ii.us  a,   didwyll,  teg, 

rhydd,  rhwydd,  annichellgar 
Ingenuousness,    in.jen'ii.us. nes    a,    di- 

ffuantrwydd,  tegwch,  didwylledd 
Ingest,  in.jest'  vt,  tatiu  i'r  cylla 
Inglorious,  in.glö'r'í.us  a,  anghlodfawr, 

anenwog,  dianrhydedd,  gwarthus,  di- 

glod,  dinnygus  [neu  arian 

Ingot,  ing'gut  n,  clamp,  neu  dalp  o  aur 
Ingraft,  imgiaft'  vt,  impiu,  dwmsefydlu 
Ingrain,  in.grän'  vt,  dwfnosod 
Ingrato,  ing'grät  n,  anniolchyn,  dyn  di- 

ddiolch :  a,  annVolchgar,  diddiolch 
Ingratiate,  in.grä'shî.ät  vt,  ennill  bodd 

da,  ymlusgo  i  gymmeriad  [garwch 
Ingraütude,  in.grat'i.tüd  n,  ann'iolch- 
Ingredient,  in.gri'di.ent  n,  cyftyr,  defn- 

ydd,  cymmysgran 
Ingress,  ing'gres  n,  dyfodiad  i  mewn 
Ingression,   in.gresh'un  n,   mynediad  i 

mewn;  porth 
Inguinal,  ing'gwi.nal  a,  arffedol  [llyncu 
Ingulf,    in  .gulf    vt,    sugno   i   lynclyn; 
Ingurgitate".  in.gûr'ji.tiit  v,  rheiblyncu 
Ingustable,  in.gus'tà.bl  a,  anarch  waah- 

adwy,  diflas 
Inhabile,  m.hab'il  a,  anfedrus 
Inhabit,  in.hab'it  v,  cartrefu,  cyfanneddu, 

trigo,  preswylio  [cyfanneddu 

Inhabitable,  in.hab'î.tâ.bl  a,  trigiannol. 
Inhabitant,  in.hab'i.tant  n,  trigiannydd. 

oyfanneddwr,  preswyliwr,    carLrefwr, 

gwladychydd.  Inhabitants  of  the  same 

place,  cyd-drigolion 
Inhale,  in.häT  vt,  tynu  i  mewn  gyda'r 

anadl,  anadlu  i  mewn 
Inharmonious,    in.  hâr.mö'nî.us     a, 

anghynghaneddol  [feirch 

Inhearse,  in.hûrs'  vt,  amgau  mewn  elor 
Inhere,  in.lu'r'  vi,  dwfn  yiniynu,  glynu 


Inherence,   in.hi'r'eus  n,  glyniad,   ym- 

lyniad  [lynol 

Inherent,  in.hi'r'ent  a,  cynhenid;  dyfh- 
Inherit,    in.her'it   vt,   etifeddu;    médd- 

iannu,  perchenogi  [etifeddol 

Inheritable,  in.her'î.tâ.bl  a,  treftadol, 
Inheritance,  in.her'î.tans  n,  etifeddiaeth. 

Paternal  inheritance,  treftadaeth 
Inheritor,  in.her'î.tûr  n,  etifedd 
Inheritress,  in.her'i.tres,  Inheritrix,  in- 

her'i.triks  n,  etifeddes  [lyniad 

Inhesion,  in.hi'zhun  n,  greddfiad,  ym- 
Inhibit,  in.hib'it  vt,  gwahardd,  gwarafun, 

lluddias  [iad,  attaliad 

Inhibition,  in.hî.bish'un  n,  gwahardd- 
Inhospitable,  in.hos'pî.tâ.bl  a,  anlletty- 

gar,  anghroesawgar  [anllettygarwch 
Inhospitableness.  in.hos'pî.tâ.bl.nes  n, 
Inhuman,  in.hii'man  a,  annynol,  creu- 

lawn,  dideimlad,  didrugaredd 
Inhumane,  in.hü.män'     a,    anhynaẁs, 

annhyner,  annhirion,  annyngar 
Inhumanity,   in  hü.man'ì.tí  n,  creulon- 

deb,  cieidd-dra,  annhiriondeb 
Inhumate,  in.hii'mat,  Inhume,  in. hum' 

vt,  claddu,  daiaru  [wynebus 

Inimical,  in.im'i.kal  a,  gelynol,  gwrth- 
Inimitable,    in.im'î.tâ.bl    a,   anefelych- 

adwy,  digyflfelyb,  rhagorol 
Iniquitous,    in.ik'wi.tus    a,    drygionus, 

anghyfiawn,  traws,  pechadurus 
Iniquity,  in.ik'wi.ti  n,  drygioni,  anwir- 

edd,camwedd,  anghyfiawnder,  trosedd 
Initial,  in.ish'al  a.  dechreuol,  egwyddor- 

ol.     Initial  letters,  dechreuolion 
Initiate,  in.ish'î.ät  vt,  egwyddori;  der- 

byn  i  mewn ;  dechreu 
Initiation,   in.ish.i.li'shun   n,  cychwyn 

iad,    egwyddoriad,    gosodiad     mewn 

swydd      *  [iadol 

initiatory,  in.ish'yâ.tur.î  a,  egwyddor- 
Inject,  in.jekt'  vt,  chwistrellu  i,  taflu  i 

mewn  [  mewn 

Injection,  in.jek'shun  n.  chwistrelliad  i 
Injudieable,  in.jli'di.ka.bl  a.  anfarnadwy 
Injudicial,  in.jü.diÿh'al  a,  anghyfreitW 

iol  [ansynwyrol,  annoeth 

Injudicious,  in.jti.dish'us  a,  difarn, 
Injunction,   in.jungk'shun  n,  gorchym- 

myn,    arch,    archiad;    gwaharddiad; 

gwahardd eb  [gwneyd  cam  i 

Injure,  injur  ri.niweidio.  colledu,  diygu, 
Injurious,  in.jii'r'i.us  a,  niweidiol,  cam- 

wcddus,  sarhäus,  traws 
Injuriousness,  in.jü'r'i.us.nes  n,  niweid- 

ioldeb,  camweddusrwydd  [colled 

Injury,  in'jur.i  n,  cam,  sarhâd,  niwed, 
108 


öre ;  liíte,  lîne,  nö,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.         INS 


Injustice,    in.jus'tis  n,  anghyfniwnder, 

cam,  camwri  [grifenlyn 

Ink,  ingk  ra,  du,  inc,  du  ysgrifenu,  ys- 
Inkhorn,  ingTcôrn  n,  corn  du,  dugorn 
Inkle,  ing'kl  n,  llinynwe  gul      [arwydd 
Inkling,  ingk'ling  ?i,  awgrym,  amnaid, 
Inky,  ing'ki  «,  duog 
Inland,  in'land   a,   diarfor,   canoldirog: 

n,  canoldir  [gyfcaitJi 

Inlaw,  in.lô'  vt,  dwyn  dan  nawdd  y 
Inlay,   in.lä'   (pt  &  pp  inlaid,  in.läd') 

vt,  hrithaddurno,  brithosod 
Inlet,  in'let  n,  ffiydle,  adwy,  mynedfa  i. 

Sea-inlet,  morgilfach,  angorfa 
Inly,  in'H  a.  mewnol,  tufewnol  [cyttywr 
Inmate,    in'mät    n,   llettywr,  gwesttai, 
Inmost,  inmost  a,  nesaf  i  mewn,  dyfnaf 
Inn,  in  n,  tafarn,  tafarndy,  ostl,  lletty, 

gwestty,  gwestfa,  gwestle.     Inns  of 

Court,  ysgoldai  cyfreithwyr  [ol 

Innate,  i.nat'  a,cynhenid.  naturiol,  mewn- 
•!e,  i.nav'i.ga.bl  a,   anfordwy- 
.  difordwyol 
Inner,  in'ûr  a,  tufewnol,  nes  i  mewn 
Innermost,  in'ûr.möst  a,  nesaf  i  mewn 
Innerve,  i.nurv'  vt,  cryfhau 
linings,  in'ingz  np,  tiroedd  a  ennillwyd 

o'r  m.Gr  [tywr 

;Innkeeper,  inTdp.ûr  n,  tafarnwr,  gwest- 
Innocenee,  in  o.sens  n,  diniweidrwydd 
fcnocent,  in'ö.sent  a,  diniwed,  gwirion, 
I  dieuog,  glân,  diddrwg,  difai,  pur:  n, 
I  un  diniwed;  gwirionyn.  Innocents' 
K  Day,  Gwyl  y  Gwirioniaid 
■nocuous,  i.nok'ii.us  a,  diniwed,  di- 
Iddrwg,  diberygl 

Innominate,  i.nom'ì.nät  a,  dienw  [defod 
Innovate,  in  o.vat  v,  newyddu,  newid 
Innovation,  in.o.vii'shun  n,  dygiad  defod 

tewydd  i  mewn,  defodnewidiad 
Innovator,    in'u.vii.tur    n,    newyddiwr, 
;'  newidiwr,  defodnewidiwr 
[Innoxious,    i.nok'sbus   a,   diddrwg,  di- 
;    niwed  [awgrym 

i  Innuendo,     in.ü.en'dò'     n,     lledarwydd, 
[enumerable,    i.nü'mur.â.bl    a,   aneirif, 
r    afrifed,  dirif,  dirifedi 
Jnnutritious,  in.ü.trish'us  a,  anfaethlawn 
Inobservable,  in.ob.zur'va.bl  a,  annod- 
[    adwy,  anhynod,  anweladwy 
Inoculate,  in.ok'u.Uit  vt,  impio  ;  llygad- 
\    impio,  bywyllu ,  gosod  y  frecli  wen 
Inoculation,  in.ok.u.la'shun  n,  Uygad- 

impiad;  ffordd  o  roddi  y  frech  wen 
Inodorous,  in.ö'dö.rus    a,    diargol,   an- 

sawrus  [ddrwg,  didraingwydd 

Inoffensive,  in.o.fen'siv   a,   diniwed,   di- 


Inofficial,  in.o.fish'al  a,  answyddol 
Inofficious,  in.o.fish'us  a,  anymyrgar 
Inopinate,  in.op'î.niit  a,  annysgwvliedig 
Inopportune,  in.op'ôr.tün  a,  ammhryd- 

lawn,  anamserol,  anghyflëus 
Inoppressive,  in.o.pres'iv  a,  anorthrymol 
Inordinate,  in.ôr'dî.nät    a.   anghynhes, 

afreolus,   anweddol,  gormodus.     In- 
ordinate desire,  trachwant 
Inorganic,    in.or.gan'ik    a,    anermigol, 

ammheiriannol,    anghyfluniol,    anar- 

dumig  [cyssylltu 

Inosculate,  in.os'ku.lat  v,  cyfuno,  uno, 
Inosculation,  in.os.kii.la'skun  a,  cusan 
Inquest,  ing'kwest  n,  chwiiiad,  rheith- 

holiad,  holiad,  rheithbrawf.    Coroner's 

inquest,  trengholiad  [der,  afionyddwch 
Inquietude,  in.kw'f'i.tud  n,  anesmwyth- 
Inquinate,  ing'kwLnat  vt,  halogi,  llygru 
Inquination,  in.kwi.na'shun  w,  halogiad 
Inquire,  in.kwi'Y  v,  ymofyn,  holi,  gofyn 
Inquiry,  in.kw'i'r'i  n,  ymoíÿniad,  holiad 
Inquisition,  in.kwi.zish'un  n,  chwiiiad; 

chwil-lys  [holgar 

Inquisitive,  in.kwiz'i.tiv  a,  ymotyngar, 
Inquisitor,  in.kwiz'i.tur  n,  chwiliedydd 
Inquisitorial,  in.kwiz.i.to'r'i.al  a,  chwil- 

iedyddaidd,  chwil-lysaidd 
Inrail,  in.räl'  vt,  amledru,  amgarfanu 
Inroad,  in'rod.  n,  ymgyrch,  rhuthrgyrch 
Insalubrious,  in.sâ.lü  bri.us  a,  afiachus, 

afiach  [iaethol 

Insanable,  in.san'â.bl  a,  anfeddygin- 
Insane,   in.sän'    a,    gwallgofus,    ynfyd, 

ammhwyllog,  gorphwyllog 
Insanity,     in.san'î.tì     n,     ynfydrwydd, 

gorphwyll ,  gwallgofrwydd 
Insatiable,   iu.sä'shi.â.bl.  Insatiate,  in- 

sä'shî.ät  a,  anniwalladwy,  gorwancus, 

annigonol,  diwala  [anfoddlonrwydd 
Insatislaction,  in.sat.is.fak'shun  «, 
Insaturable,     in.sat'shü.râ.bl     a,     an- 

lanwadwy  [  lwyno 

Inscrib,  in.skrib'  vt,  arysgrifenu;  cyf- 
Inseription,  in.skrip'shun  n,  arysgrifen, 

crailft,  argraff;  cyilwyniad,  argyilwyn- 

iad  [iadwy,  anchwiliadwy 

Inscrutable,  in.skrw'ta.bl  «,  anolrhein- 
Insculp,     in.skulp'     vt,     cerfio,     crifio, 

crifeliu  [crifelliad 

Insculpture,  in.skulp'tshur  n,  cerfiad, 
Inseam,  in.sîm'  vt,  gwrymwnio  [filyn 
Insect,  in'sekt  n,  trychbryfyn,  trych- 
lusection,  in.sek'shun  n,  toriad  i,  trwch 
Insectivorous,     in.sek.tiv'o.rus     a,     yn 

bwyra  trychfilod  [iwr  trychfifod 

Insectologer,  in.sek.toro.jui-  n,  darlun- 
169 


INS 


path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Insecure,  in.si.ku'r'  a,  anni'ogel,  ansicr, 

peryglus  [perygl 

Insecurity,  in.sî.kü'r'î.tî  n,  anniogelwch. 
Insensate,  in.sen'sät  a.  dideimlad,  hurt 
Insensibility,  in.sen.sî.bil'î.tí  »,annheiml- 

adrwydd,  dideimladrwydd 
Insensible,  in.sen'sî.bl  a,  annheimladwy, 

anweladwy,  anamgyffredadwy  a'r  syn- 

wyrau  allanol ;  dideimlad  [dideimlad 
Insentient,  in.sen'shent  a,  disynwyr 
Inseparability,  in.sep.ur.â.birî.tî  n,  an- 

neilltuoldeb,  anesgaraeth 
Inseparable,  in.sep'ur.â.bl  a,  anwahan- 

adwy,  anesgarol  [mewn 

Insert,  in.sûrt'  vt,   gosod   neu  ddodi 
Insertion,    in.sûr'shun    n,    gosodiad 

mewn ;  yr  hyn  a  osodir  i  mewn 
Inservient,  in.sur'vi.ent  a,   defnyddiol, 

gwasanaethgar,  atebol  i  ddyben 
Inshell,  in.shel'  vt,  cuddio  mewn  cragen 
Inside,  in.s'id'  n,  y  tu  mewn :  a,  mewnol 
Insiduous,     in.sid'ü.us    a,     dichellgar, 

twyllgar,  bradwrus  [dicbell,  brad 
Insiduousness,  in.sid'ii.us.nes  n,  twyll 
Insight,  in'sit  n,  dwfn   olygiad,  cyfar- 

wyddyd,  golwg  i'r  tu  mewn 
Insignia,    in.sig'ni.â  np,   arwyddion    o 

swyddogaeth  neu  anrhydedd 
Insignificance,  in.sig.nif 'i.kans  n,  ansyl- 

wedd,  dibwysedd;  anarwyddocâd 
Insignificant,   in.sig.nif'i.kant  a,  disyl- 

wedd,  dibwys,  diystyr 
Insincere,  in.sjp.sîY  a,  anghywir,  rhag- 

rithiol,  twyllodrus,  gau        [rhagritli 
Insincerity,  in.sin.ser'î.tî  ra,ffuantrwydd. 
Insinuant,  in.sin'ii.ant  a,  gwenieithol 
Insinuate,  in.sin'ü.ät   v,  truthymlusgo, 

gwenieithio;  lledarwyddo,  amneidio 
Insinuation,   in.sin.ü.ä'shun    n,  truth- 

ymlusgiad,  crybw}7 Iliad  cyfrwys.  Ued- 

grybwylliad  [merf 

Insipid,  in.sip'id  a,  diflas,  ammlasus. 
Insipidity,  in.sî.pid'î.tî  n,  difiasrwydd. 

adflas,  merfdra  [wendid,  hurtrwydd 
Insipience,  in.sip'yens  n,  ftbledd,  pen- 
Insist,  in.sist'  vi,  sefyll  ar;  haeru,  hòni; 

dirgymhell,  dal  her  [rwydd 

Insitiency,  in.sish'en.sî  n,  disyched- 
Insition,  in.sish'un  n,  impiad  [rhysedd 
Insobriety,  in.sö.bri'ì.tî  n,  meddwdod : 
Insociable,  in.sö'shî.â.bl  a,  anghyfeill- 
Insolate,  in'sü.lät  vt,  haulsychu  [gar 
Insolation,  in.sü.lä'shun  »,  haulsychiad. 

dynoethiad  i  belydrau  yr  haul";    gor- 

darawiad  yr  haul,  neu  glefyd  a  achosir 

gan  ei  belydrau  [hyfder 

Insolence,  in'sö.lens  n,  trahausder,  gor- 


Insolent,  in'sö.lent   a,  haerllug,  traws- 

falch  [anhydawdd 

Insoluble,  in.sol'ii.bl   a,   annhoddadwy, 
Insolvency,  in.sol'ven.si  n,  methdaliad, 

palldaliad,  toredigaeth,  torgedaeth 
Insolvent,     in.sol'vent     n,    methdalwr, 

palldalwr,  torged:  a,  analluog  i  dalu, 

wedi  tori  [iog 

Insomnious,  in.som'nî.us  a,  breuddwyd- 
Insomuch,  in.sö.mutsh'  ad,  yn  gymmaint 

ag,  gan,  hyd  oni,  fel,  nes,  fel  ag 
Inspect,  in.spekt'  vt,  edrych  i  mewn  i, 

golygu  [olygiad,  arolygiad 

Inspection,     in.spek'shun     n,    goruch- 
Inspector,  in.spek'tur  n,  arolygwr,  ym- 

welwr,  goruchwyliwr 
Inspersion,  in.spfir'shun  n,  ardaenelhad 
Insphere,  in.sfi'r'  vt,  gosod  mewn  rhod 
Inspirable,  in.spi'V'a.bl  a,  anadladwy 
Inspiration,  in.spí.rä'shun  n,  anadliad; 

ysbiydoliad,  ysbrydoliaeth 
Inspire,  in.spi'V    v,  tvnu   yr  anadl  i 

mewn,  anadlu  i;  ysbrydoli 
Inspirit,    in.spir'it    vt,   bywiocäu,    rhoi 

ysbryd  mewn  un,  calonogi,  cefnogi 
Inspissate. in. spis'iit  vt. tewychu. tewhai 
Inspissation.  in.spi.sä  'shun  n,  tewychiad 
Instability,  in.stâ.bil'î.tì  n,  anwadalwch. 

cyfnewidioldeb,  ansadrwydd 
Instable,  in.stii'bl  a,  anwastad,  anwada] 

gwammal,  eyfnewidiol 
Install,    in.stóT     vt,    urddo,     graddio 

gorseddu,  rhoddi  mewn  meddiant 
Installation,  in.stô.lä'shun,  Installment  I 

in.stôl'ment  n,  urddiad,  gorseddiad     | 
Instance,  in'stans  n,  enghraifft,  cynllunS 

dymuniad.  deisyfiad,  taergais:  v,  soil 

am,  rhoi  crallun 
Instant,  in'stant  n,  cythrym,  mynydyul  , 

amrantiad,   hannercyn:    a,  taer;   dil 

attreg,  ebrwydd.     The  fifth  instanli  , 

y  pummed  dydd  or  mis  presennol,  ;|  , 

pummed  cyfisol 
Instantaneous,  in.stan.tä'nî.us  o,  cythl  . 

rymol,  disyfyd,  disymmwth 
Instantly,   in'stant.li    ad,   yn    daer,   yl  i 

ddyfal;  mewn  mynydyn,  yn  ddioeoK 

yn  ddiaros,  toe,  chwap 
Instate,  in.stiit'  vt,  gosod  mewn  rhjrftL 

urdd  neu  sefyllfa,  urddasu 
In-taurate,  in.stô'rät  vt,  adferu,  adgjl 

weirio,  adnewyddu 
Instauration,  in.stô.rii'shun  n,  adferiacÄjj 
Instead,  in.sted'  ad,  yn  lie.  tros;  cystall  [ 
Instep,  in'step  n,  gwar  trued,  arsang     I 
Instigate,  in'stî.gät  vt,  cynhyrfu,  anno  a  i 

cymhell,  anuos 

170 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        INT 


Instigation,  in.stî.gä'shun  n,  cvnhyrfiad 
Instigator,   in'stî.gä.tûr  n,  cynhyrfiwr, 

annogwr,  cymheilwr  [wyddori 

Instil,  in. stil'  vt,  defnynu  i  mewn;  eg- 
Instillation,  in.sti.lii'shun  n,  cyfraniad 

addysg,  egwyddoriad 
Instinct,    instingkt   n,  greddf,    anian- 

dnedd :  a,  bywiog ;  cymhelledig 
Instinctive,    in.stingk'tiv     a,    greddfol. 

anianol,  cyngreddfol 
Institute,  in'stî.tüt  n,  egwyddor,  cyn- 

ddeddf,    deddf,    cynrai'th;    gosodiad: 

cymdeithas,  celfyddfa:  vt,  gosod,  sef- 

ydlu;  addysgu 
Institution,   in.stî.tü'shun  n,  gosodiad, 

sefydliad;  addysgiad;  celfyddfa 
Instruct,  in.strukt'  vt,  addysgu,  cyfar- 

wyddo,  dysgu,  hyfforddi 
Instruction,    in.struk'shun    n,    addysg, 

hyfforddiad,  cyfanvyddiad ;  dysg.  Ju- 
venile instruction,  mabinogi 
Instructive,  in.struk'tiv  a,  athrawaidd, 

addysgiadol,  dysgedigol,  hyfforddiadol 
Instructor,  in.struk'tur  ?i,  dysgawdwr, 

athraw,  cyfarwyddwr,  dysgedydd 
Instructress,  in.struk'tres  n,  ath'rawes 
Instrument,    in'strẁ.ment     n,    offeryn, 

peiriant,  trecyn,  art',  erfyn,  dilyr;  ys- 

grifen,  gweithred 
Instrumental,  in.strŵ.men'tal   a,  offer - 

ynol,  defnyddiol  [offerynoldeb 

Instrumentality,   in.strŵ.men.tal'î.tî   n, 
■suavity,  in.swavi.ti  n,  ansirioldeb 
1  «subjection,  in.sub.jek'shun  n,  annar- 
B  ostyngiad  [ymostyngiad 

J  Insubmission,    in.sub.mish'un    n,    an- 
r  Insubordinate,  in.sub.ôr'dî.nät  fl,afreolus, 
I .   terfysglyd,  gwrthlywodraethol 
|  Insubordination,  in.sub.ôr.dî.nií'shun  n, 
\     afreoledd,  terfysg  [efadwy 

[ Insufferable,  in.suì'ur.â.bl  a,  annyodd- 
I  Insufficiency,  in.su.fish'en.si  n,  annigon- 
[     edd;  anallu  [anaddas 

Insufficient,  in.su.fish'ent  a,  annigonol, 
Insufflation,  in.su.fiä 'shun  n,  anadliad  ar 
Insular,  in'sü.lûr  a,  ynysol ;  ynysog 
Insulate,  in'sü.lät  vt,  ynysu,  neillduo, 
i     dydoli,  unigoli 

Insult,  in'sult  n,  sarhâd,  dirmyg,  trahâ 
Insult,  in.sult'  vt,  dirmygu,  ammharchu, 

difri'o,  anfri'o  [gwatwarus 

Insulting,  in.sul'ting  a,  diystyrllyd, 
Insuperable,  in.sü'pur.â.bl  a,  anorchfyg- 
•    ol,  anorfodol  [anorfodedd 

'lnsuperableness,  in.sü'pur.â.bl.nes  n, 
Insupportable,    in.su.pö'r'tâ.bl     a,    an- 

oddefadwy,  anoddet'ol 


Insuppressible,     in.su.pres'î.bl     a,    an- 

attaliol,  anattaliadwy 
Insurance,  in.shvv'r'ans  n,  diogeliad,  di- 

gollediad,  digollediant,  yswiriant.  In- 
surance-office, diu-vlta.  iliu'olledfa 
Insure,    in.shẁ'r'    v,   diogelu,    yswirio, 

digolledu;  sicrhau 
Insurgent,  in.sûr'jent  n,  terfysgwr 
Insurmountable,    in.sûr.mûẁn'tâ.bl    a, 

anorchfygadwy  [gwrthgodiad 

Insurrection,  in.su.rek'shun  n,  terfysg, 
Intactable,  in.tak'ta.bl  a,  annheimladwy 
Intaglio,  in.tal'yö  n,  careg  geugerfiedig 
Intangible,  in.tan'ji.bl  a,  digyffyrddadwy 
Intestable,  in.tä'stâ.bl  a,  anarchwaeth- 
Integer,  in'tî.jûr  n,  cyfanrif,  sym  [adwy 
Integral,  in'tî.gral  a,  cyfan,  cyflawn 
Integrity,  in.teg'rî.tî  n,   uniondeb,   cy- 

wirdeb  [croenyn,  pilen 

Integument,     in.teg'ü.ment    n,     croen, 
Intellect,    in'te.lekt  n,  deall,  dealltwr- 

iaeth ;  synwyr,  meddwl 
Intellective,    in.te.lek'tiv,     Intellectual, 

in.te.lek'tshii.al    «,    deallol,    dealltol, 

dealledigol,  meddyliol 
Intelligence,    in.tel  î.jens    n,    dealltwr- 

iaet'h,gwybodaeth;hysbysrwydd,hys- 

bysiaeth,  hanes  [yddiwr 

Intelligencer,    in.tel'î.jen.sûr    n,    new- 
Intelligent,  in.tel'î.jent  a,  deallgar,  syn- 

wyrol,  deallus,  gwybodus 
Intelligible,    in.teì'ì.jî.bl    a,   dealladwy, 

hawdd  ei  ddeall 
Intemperament,     in.tem'pur.â.ment    n, 

annhymmer,  ansawdd  clrwg 
Intemperance,    in.tem'pur.ans     n,    an- 
nhymmer ;     anghymmedroldeb,     an- 

nhymmerusedd ;  meddwdod 
Intemperate,  in.tem'pur.ät  a,  annhym- 

merus ;  anghymmedrol 
Intemperature,  in.tem'pur.ä.tshûr  n,  an- 

nhymmerusedd 
Intenable,  in.ten'â.bl  a,  annahadwy 
Intend,   in.tend'  vt,  meddwl,   bwriadu, 

amcanu,  bod  ar  fedr 
Intendancy,  in.ten'dan.sî  n,  golygiaeth, 

golygiad  [uchwyliwr 

Intendant,  in.ten'dant  n,  golygwr,  gor- 
Intendment,    in.tend'ment     n,    bwriad, 

gwirfeddwl,  dyben  [tyneru 

Intenerate,     in.ten'ur.ät    vt,    meddalu, 
Intense,  in.tens'  a,  angerddol,  tanbaid, 

terwyn,  tra  mawr,  tra  dwys,  dwys 
Intenseness,   in.tens'nes,   Intensity,   in- 

ten'sî.tî    n,    tanbeidrwydd,    ingder, 

angerddolder;  dirfawredd  [gofal 

Intensive,  in.ten'siv  a,dwysddvfal,  11a wn 
171 


INT    path,  fat,  tre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk=took ; 


Intent,  in.tent'  a,  ai  fryd,  llwyrfrydig, 

tra  dyfal:   n,  bwriad,  amcan;    gwir- 

fodd,   bryd,   medr;    meddwl;    ystyr; 

dyben;  golwg 
Intention,  in.ten'shun   n,  amcan,  biyd, 

bwriad,  gwirfodd,  cyngyd  [bwriadol 
Intentional,  in.ten'shun.al  a,  aracanol, 
Intentive,  in.ten'tiv  a,  bwriad  lawn,  dyfal 
Intentively,    in.ten'tiv.li,    Intently,   in- 

tent'lî  ad,  yn  dra  dyfal,  o  lwyrfryd 

calon,  yn  wresog  [dyfalwch 

Intentness,  in.tent'nes   n.  diwydrwydd, 
Inter,  in.tùr'  vt,  claddu,  daiaru 
Inter-  px,  rhwng ;  cy-,  cyd- 
Intercalary,  in.tur'kfi.lur.i  a.  ymsangol. 

Intercalary   days,   dyddiau    ymsang, 

dyddian    gorymddwyn.      Intercalary 

stanza,  y  gair  cyrch,  ymsang  mewn 

cerdd  '[  g<  irymdd  wyn 

Intercalate,  in.tur'kfi.lat  vt,  dodi  i  mewn, 
Intercalation,   in.tur.ka.lii'shun   n,   go- 

sodiad  y  gorymddwyn 
Intercede,  in.tûr.sîd'  vi,  myned  rhwng; 

cyfryngu,  eiriol  [edigol 

Intercedent,  in.tûr.sî'dent    a,   cyfryng- 
, Intercept,  in.tfir.sept'  vt,  rhwystro,  attal, 

rhagod,  Uuddias,  rhagddal 
Interception,  in.tur.sep'shun  n,  rhagod, 

rhagddaliad  [dod,  eiriolaeth 

Intercession,  in.tûr.sesh'un  n,  cyfiyng- 
Intercessor,  in.tûr.ses'ûr  n,  cyfryngwr, 

eiriolwr,  eiriolydd 
Interchain,  in.túr.tshän'  vt,  cydgadwyno 
Interchange,  in.tür.tshänj'  vt,  cydnewid, 

cydgyfnewid  [iad 

Interchange,  in'tûr.tshänj  n.  cydnewid- 
Interchangeable,     in.tar.tshaQ.ja.bl     a, 

cydgyfnewidiol,  cydnewidiol 
Interchangement,  in.tûr.tshünj'ment  n, 

cydgyfhewidiad  [rhwng 

Intercident,  in.tûr'sî.dent  a,  yn   dyfod 
Intercipient,  in.tûr.sip  yent  a,  lluddiol, 

rhagodol:  n,  rhwystr  [Uuddias 

Interclude,    in.tur.kliid'   vt,   cau   allan, 
Intercolumniation,     in.tûr.kö.lum.nî.ä'- 

shun  n,  cyfwng  colofnau 
Intercommon,    in.tur. kom'un    v,    cyd- 

fwvta;  cydbori  ar  geimle 
Intercommunicate,    in.túr.ku.mü'nî.kät 

vi,  cydgyfranogi,  cydgvfrinachn 
Intercommunity,    in.'tûr.ìcu.mü'nî.tî    n, 

cydfeddiant,  cydgyfranogiad  [asenau 
Intercostal,  in.tur.kos'tal  a,  rhwng  yr 
Intercourse,  in'tiir.ko'rs  n,  rhyddrediad 

cydfasnach ;  cyweithas ;  cydgyfeillach 
Intercur,  in.tur.kur'  vi,  dyfod  rhwng; 

dygwyddo 


Intercurrence,  in.tfir.kur'ens  n,  dyfodfa 

rhwng,  dygwyddiad  rhwng 
Interdict,  in.tfir.dikt'  vt,  gwahardd,  cy- 

hoedd  wahardd;  dwys  warafun;  es- 

gymmuno  [gr^ 

Interdict,  in'tur.dikt  n,  gwahardd  ys- 
Interdiction,    in.tur.dik'shun    n,    gwa- 

harddiad,  gwarafun 
Interest,  in'tur.est  n,  budd,  cyfles,  lies, 

llesiant,  elw;  rhan.  hawl.braint;  hog, 

ocraeth;   dyddordeb:   vt,  bod  mewn 

gofal;  dwyu  dan  ofal,  peri  gofal,  cy- 

nhyrfu.     "Compound  interest,  arlog, 

adlog.     To  take  an  interest  in,  gof'alu 

am,  ymdrafFerthu  yng  nghylch 
Interested,  in'tur.es.ted  «,  eyfrancg 
Interesting,  in.tur.es'ting  o,  pwysfawr, 

tadwys,  dyddorol  Ij'ru»  JTohel 

Interfere,  in.tûr.fi'r'  vi,  cyfryngu,  ym- 
Interference,  in.tûr.fî'r'ens  n,  cyfryng- 

iad  :  ymyraeth 
Interfluent",    in.tùr'flü.ent,    Interfluous, 

in.túr'flü.us  o,  yn  llifo  rhwng 
Interfulgent,   in.tûr.ful'jent  a,   yn    ty- 

wynu  rhwng  [rhwng 

Interfused,  in.tur.fiizd'  a,  tywalltedig 
Interim,  in'tnr.im  n,  cyfamser,  cyfrwng_ 
Interior,  in.tî'r'î.ûr  a,  tufewnol.  nesaf  i 

mewn;  n,  perfedd  gwlad,  canol  gwlad 
Interjacent,  in.tur .jä'sent  a,  yn  gorwedd 

rhwng,  rhyngorweddol  [rhwng 

Interject,  in.tur.jekt'  V,  taflodi;  taflu 
Interjection,  in.tur .jek'shun  n.  taflodiad, 

cyfryngdafl;   cyfryngair,   cyfryngiad, 

ebychiad.  ebychair 
Interjective,  in.tûr .jek'tiv  a,  taflodol 
Interjoin,  in.tûr.jôîn'  vt,  cydgyssylltu 
Interknowledge,  in.tûr.noì'ej  n,  cydwy- 

wybodaeth  [resn 

Interlace,  in.tûr.läs'  vt,  cymhlethu;  cyf- 
Interlapse,  in'tiir.laps  n,  cyfamser,  _ys 

baid  rhwng  dau  bryd  [frith 

Interlard,  in.tûr.lârd' 'vt,  brasfysgu.  bras^ 
Interleave,    in.tur.liv'    vt,    gosod    di| 

gwynion   rhwng   y  rhai   argraffec 

rhyngddalenu.  rbyngddeilio 
Interline,  in.tûr .li'n'  Virrhynirlinellu 
Interlinear,  in.tûr.lin'yûr  a,  rhynglinelk)§ 
Interlineation,    in.tûr.lin.î.ä'shun    n 

rhynglinelliad,  adlinelliad 
Interlink,  in.tur.lingk'  vt,  cyd^adwyno 
Interlocution,  in.tur.lö.kü'shun  n.  cyd 

siariad  [chwedleuw 

Interlocutor,  in.tur.lok'ii.tur  n,  cyd 
Interlocutory,  in.tur.lok  u.tur.î  a,  cyd- 

vmatebol  [rhyngymyn 

Interlope,  in.tûr.löp'  ft,  ymwthio  i  rr 
172 


öre  ;  läte,  line,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        INT 


Interloper,  in.tûr.lö'pûr  n,  rhyngymyrwr, 
gormes  fasnachwr  [rhwng 

Interlueent,  in.tûr.lü'sent  a,  yn  tywynu 
Interlude,  in'tûr.lüd  n,  coegchwareu 
Interlunar,   in.tûr.lü'nûr    a,   rhwng   yr 

hen  leuad  a'r  newydd 
Intermarry,   in.tûr.mar'î   vi,   cydbriodi, 

priodi  yra  mysg  eu  gilydd 
Intermeddle,  in.tûr.med'l  v,  ymyru,  ym- 
hel  [rhodreswr 

Intermeddler,  in.tûr.med'lûr  n,  ymyrwr, 
Intermedial,  in.tûr.mî'dî.al,  Intermedi- 
ate, in.tûr.mî'dî.ät  a,  cyfryngol,  cyf- 
ryngedig,  cyfryngaidd  [rwng 

Intermedium,  in.tûr.mí'dî.um  11,  cyf- 
Interment,    in  .  tûr '  ment    n,    claddiad, 

claddedigaeth,  daiariad 
Intermication,  in.tûr.mî.kä'shun  n,  ty- 
I    wyniad  rhwng  [newidiad  trigfan 

Intermigration,     in.tûr.mî.grä'shun     n, 
Interminable,   in.tûr'mî.nâ.bl,   Intermi- 
j     nate,  in.tûr'mî.nät  a,  diderfyn 
Intermingle,  in.tûr.ming'gl  v,  cydgyin- 

mysgu,  cymmysgu 
Intermission,  iu.tûr.mish'un  n,  dysbaid, 
[~  paid,  hamdden,  gorphwysiad,  seibiant 
Intermit,  in.tûr.mit'  v,  dyspeidio,  peidio 
Intermittent,  in.tûr.mit'ent  a,  dysbeidiol 
Intermix,    in.tur.miks'    v,    cymmysgu, 

cydgymmysgu 
Intermixture,  in.tur.miks 'tshûr  n,  cym- 
L  mysgedd  [fynyddoedd 

.Intermontane,  in.tûr.mon'tän  «,  rhyng- 
llntermural,  in.tûr.mü'r'al  a,  rhwng  dau 
Ì    fur  [canolbarthi'l 

Internal,  in.tûr'nal  a,  mewnol,  tufewnol. 
International,  in.tùr.nash'un.al  a,  rhwng 
>!.  gwahanol  wledydd 
Internecine,  in .  tûr .  ni's'in  a,  marwol, 
r  angeuol,  dinystriol,  rhysgwladol 
[tttternecion,  in.tur.ni'slnm  n,  cyflafan, 
■.   galanas  [genad 

Internuncio,  in.tûr.nun'shî.ö  n,  cyfrwng- 
Interpellation,  in.tûr.pe.lä'shun  a,  gwys- 
i,   iad,  galwad  [ddadlu 

[Interplead,  in.tûr.plîd'  vi,  dadlu,  rhyng- 
Enterpolate,  in.tûr'pö.lät  vt,  ffugddodi, 
>  •  chwanegu  yn  lladradaidd  mewn  llyfr 
H!{  neu  ysgrifen,  llygru 
nterpolation,  in.túr.pö.lä'shun  n,  gau- 

ych wanegiad ,  llygriad 
nterpolator,  in.tûr'pü.lä.tûr  n,  ffug- 
gyinniysgwr,  newidiwr  ystyr,  llygrwr 
aterposal,  in.tur.po'zal,  Interposition, 
in.tfir.po.zish'un  n,  cyfryngiad,  cyf- 
ryndod;  cyfrwng  J_cyfryngu 

Qterpose,  in.tur.poz'  v,  myned  rhwng, 

I 


Interpret,  in.tûr'pret   vt,   deongli;  cyf- 
ieithu  [ongliad 

Interpretation,  in.tûr.prî.tä'shun  n,  de- 
Interpreter,  in.tûr'pret. ur  n,  deonglwr; 

cyneithydd,  lladinerydd,  lladmer 
Interpunc'tion,    in.tur.pungk'shun    n, 

rhyngnodiad,  gwahannodiad 
Interregnum,  in.tu.reg'num,  Interreign, 
in'tu.rän   n,    y   cyfwng    rhwng    dau 
frenin  [deyrn 

Interrex,  in'tu.reks  n,  rhaglaw,  rhyng- 
Interrogate,  in.ter'ö.gät  v,  holi,  gofýn 
Interrogation,  in.ter.ü.gä'shun  n,  holiad, 
holedigaeth,  gofyniad.     Note  of  inter- 
rogation, gofynnod,  holnod  (?) 
Interrogative,  in.tu.rog'a.tiv  a,  holiadol, 
holectigol :  n,  gofyniad ;  gair  holiadol, 
megys  pwy,  pa,  ai,  a,  onid 
Interrogator,    in.ter'ö.gä.tûr   n,    holwr, 

ymofynydd,  gofynwr,  gofynydd 
Interrogatory,   in.tu.rog  â.tur.î   a,   hol- 
iadol: n,  gofyniad,  holiad 
Interrupt,  in.tu.rupt'  vt,  rhwystro,  go- 

dori,  attal,  lluddio,  Uuddias 
Interruption,  m.tu.rup'shun  n,  rhwystr, 
aflonyddiad  [grifenu 

Interscribe,  in.tûr.scri'b'  vt,  rhyngys- 
Intersecant,  in.tur.si'kant  a,  cynghroes 
Intersect,    in.tur.sekt'    v,   cynghroesi, 

croesi  eu  gilydd,  cydgroesi 
Intersection,    in.tur.sek'shun    n,    cy- 

nghroesiad,  croesdoriad,  ymgroesiad 

Interseminate,  in.tûr.sem'î.nät  vt,   hau 

ym  mysg  [rhwng,  rhyngosod 

Intersert,  in.tûr.sûrt'  vt,  gosod  neu  ddodi 

Intersertion,  in.tûr.sûr'shun  n,  rhwng- 

osodiad,  rhyngddodiad 
Intersperse,  in.tûr.spûrs'  vt,  gwasgaru 

yma  thraw,  rhyngwasgaru 
Interspersion,  in.tûr.spûr'shun  n,  mysg- 

wasgariad ,  rhy ngwa sga ria d 
Interstellar,  in.tùr.stel'ûr  a,  rhwng  y  ser 
Interstice,  in.tùr'stis  n,  cyfrwng,  cyfwng 
Intertexture,    in.tur.teks'tshur    n,    cy- 

mhlethiad,  cydwead 
Intertwine,  in.tûr.twîn'  v,  cymhlethu 
Interval,  in'tur.val  n,  cyfrwng,  cyfwng, 
cyfwlch,  bwlch,  adwy ;  hamdden,  seib- 
iant [rod  rhwng 
Intervene,  in.tur.vin'  vi,  cyfryngu,  dy- 
Intervention,    in.tur.ven'shuu    n,    cyf- 
ryngiad 
Intervert,  in.tur.vurt'  vt,  gwyrdroi,  tro 
Interview,  in'tüuwü  n,  cyfrwch,  ymgy- 

farfod,  cydymweliad 
Intervolve,  in.tur.volv'  vt,  cyd-ddyrysu 
Interweave,  in.tur.wiv'  vt,  cydweu 
173 


INV  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=toofc; 


Intestacy,  in.tes'tâ.si  ;?,  anghymmynedd 
Intestate,  imtes'tät  a,  heb  ewyllys,  di- 

ewyllys,  digymmyn  [luddol 

Intestinal,  in.tes'ti.nal  a,  perfeddol.  co- 
Intestine,  in.tes'tin  a,  tufewnol,  cartref- 

ol.    Intestines,  ymysgaroedd,  perfedd, 

coluddion.     Intestine  war,  rhyfel  teis- 

ban,  rhyfel  cartrefol 
Inthral,  in.thróT  vt,  caethiwo,  caethu, 

gorthrymu  [caethfyd 

Inthralment,  in.thrôl'ment  n,  caethiwed, 
Inthrone,   in.thrön'   vt,   dyrchafu,   gor- 

seddu  [nabyddiaeth 

Intimacy,  in'tì.mä.sî  n,  cyfeillach,  cyd- 
Intimate,  in'tî.mät  «,  eyfeillgar,  anwyl, 

agos :  vt,  yngan,  crybwyll,  arwyddo : 

n,  cyfaill,  cyieillaehwr  [crybwylliad 
Intimation,  in.tî.mä'shun  n,  ynganiad, 
Intimidate,  in.tim'î.dät  vt,  digaloni,  peri 

ofn,  brawychu  [ychiad 

Intimidation,  in.tim.î.dä'shun  n,  braw- 
Intitle,  in.ti'tl,  Intitule,  in.tî'tül  vt,  enwi, 

rhoddi  hawl.  Intituled,  a  elwir,  a  enwir 
Into,  ia'tŵjpr,  i,  i  mewn  i 
Intolerable,  in.tol'ur.â.bl  a,  anoddefadwy 
Intolerance,    in.tol'ur.ans     n,    anghyd- 

ddygiad,  anoddefgarwch 
Intolerant,   in.tol'ur.ant  a,  anoddefgar, 

anghydoddef  [seiniadaetb 

Intonation,    in.tö.nä'shun    n,    seiniad; 
Intort,  in.tôrt'  vt,  dirdroi,  plethu 
Intoxicate,    in.tok'si.kat     vt,    meddwi, 

brwysgo  [  dod 

Intoxication,  in.tok.si.ka  'shun  w.meddw- 
Intractable,  in.trak'ta.bl  a,  anhywaitb, 

anhy drin,  cyndyn,  afreolus 
Intractableness,  in.trak'ta.bl.nes  n,  cyn- 

dynrwydd  [yddwch 

Intranquillity,  in.tran.kwil'i.ti  n,  aflon- 
Intransitive,  in.tran'si'tiv  a,  didrosiad, 

ansymmudol.    Intransitive  verb,  per- 

wyddiad  rhydd  neu  ganolig 
Intranslatable,     in .  tran .  slä '  tâ. .  bl     a, 

annghyfieithadwy,  anghyfiaith 
Intransmutable,  in.trans.mü'tâ.bl  a,  an- 

newidiadwy,  digyfnewidiadwy  [tyru 
Intreasure,  in.trezh'ur  vt,  trysori,  pen- 
Intrench,  in.trentsh'  v,  amgloddio,  am- 

gaeru;  gormesu,  cyfyngu 
Intrenchment,  in.trentsh  ment   n,  am- 

glawdd,  amgaer  [  by,  hyf,  dewr 

Intrepid,  in.trep'id  a,  gwrol,  diofn,  eon. 
Intrepidity,    in.tri.pid'î.tî    n,  gwrolder, 

dewrder,  dewredd,  glewder,  eofnder 
Intricacy,  in'tri.ka.si  n,  dyryswch,  as- 

trusi  [astrus 

Intricate,  in'tn.kat  a,  dyrys,  rhwystrus, 


Intrigue,  in.trig'  n,  cuddneges ;  dichell- 

waith:      nwyfgyfrinach,    nwvfneges: 

vt.  cuddnegeseua 
Intrinsic,  in.trin'sik,  Intrinsical,  in.trin'- 

si.kal  a,  priodol,  hanfodol,  gwirber- 
Intro-  px,  i  mewn  [thynol 

Introduce,  in.trö.düs'  vt,  arwain  i  mèwn, 

rhagarwain;  rhwngosod;  cyflwyno 
Introduction,     in.tro.duk'shun     n,    ai 

weiniad  i  mewn;  rhwngosodiad ;  cyf- 

lwyniad;   rhagymadrodd,  rhagdraith, 

rhaglith 
Introductory,  in.tro.duk'to.ri  a.  arwein- 

iol;  rhagiithol  [iad  i  mewn 

Introgression,  in.trö.gresh'un  n.  dyfod- 
Intromission.  in.trö.mish'un  n,  anfoniad 
I  i  mewn,  gollyngiad  i  mewn 
Intromit,  in.trö.mit'  vt,  gollwng  i  mewn 
Introspect,    in.tro.spekt'    vt,    edrych 

mewn 
Intrude,  in.trŵd'  v,  ymwthio  i  mewn; 

traisruthro ;  gorcnesu  ar ;  ymyru 
Intruder,  in.trŵ'dûr  n,  trawsymwtbiwr 
Intrusion,    in.trw'zhun    n,    ymwthiad, 

trawsymwthiad,   gormesiad,    gormes, 

trawsieddianniad 
Intrusive,  in.tnv'siv  a,  trawsymwthiol 
Intrust,   in.trust'   vt,  ymddiried,  gosod 

dan  ofal  [adl,  "treiddiad  meddwi 

Intuition,  in.tii.isb'un  n,  canfodiad  trwy- 
Iutuitive,  in.tii'i.tiv  a,   yn  gwybod  ai 

unwaith,  yn  anigyfired  heb  resymu. 

meddylgraff  [dymchwydc1 

Intumescence,  in.tii.mes'ens  n,  chwydc1 
Inturgescence,  in.tûr.jes'ens  n,  chwydc1 

iad,  dargodiad  [chysgodau.  cysgo< 
Inumbrate,  in.um'briit  vt,  gorchuddio  â 
Inunction,  in.ungk'shun  ??,  eneiniad 
Inundate,  in.un'dät  vt,  llifeirio  â  dw 

gorlifo,  rbyfertbwyo 
Inundation,  in.un.dä'shun  n,  llifddw 

llifeiriant,  llif  [igeiddrwydi 

Inurbanity,   in.ûr.ban'î.tî   a,   anfoneddl 
Inure,  in.li'r'  vt.  cynnefino,  arferu 
Inurement,  in.ii'r'ment  n,  cynnefindra 
Inurn,  in.ûrn'  vt,  claddu,  daiaru 
Inustion,  in.us'tshun  n,  nodiad  â  than 

llosgnodiad 
Inutile,   in. ii 'til  a,  diddefnydd,  afleso 

diles,  aimefnyddiol  [afle 

Inutility,    iii.ültilì.tî    n,    anfuddioldet 
Invade,  in.vad'  vt,  rhuthro  i,  ymosod 

cyrchruthro,  traisruthro.  rhuthro 
Invalescence,     in.va.les'ens    n,    iechyc 

cryfder,  nerth 
Invalid,  in.val'id  a,  gwan,  dirym,  dinert 
Invalid,  in.va.lid'  n,  methfilwr ;  un  cla 
174 


ôre;  läte,  Tine,  nö,  miit€;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         IRI 


Invalidate,    in.val'i.dat     vt,    gwanhau; 

dirymu  [anallu 

Invalidity,    in.va.lid'i.ti    n,   dirymedd; 
Invaluable,   in.val'u.a.bl   a,   uwch    law 

gwerth,  tra  gwerthfawr,  anhywerth 
Invariable,   in.vG'r'i.fi.bl   a,  digyfnewid, 


Inviolable,  in.vi'o.la.bl  a,  annhoradwy; 

anhalogadwy  [nhoredig 

Inviolate,  in.vi'o.lat  a,  dihalog;  an- 
Inviscate,    in.vis'kiit    vt,   dwbio;    ym- 

ddwbio  [igrwydd 

Invisibility,  in.viz.î.bü'î.tî    n,   aiiweled- 


anghyfnewidiol       [osodiad,  cadgyrch  Invisible,  in.viz'i.bl  a,  anweledig,  anwel- 


Invasion,in.vii  'zhun  «,rhuthrgyrch,  ym- 
Invasive,     in.va'siv     a,     traisruthrol,  ] 

rhuthrol,  cadgyrchol 

Invective,  in.vek'tiv  n,  tuchan,  gogan- 

air,  enllibiaith:  a,  goganus,  enllibus, 

sengar  [goganu 

Inveigh,  in.va'  vi,  difr'io,  cablu,  senu, 

Inveigle,  in.vi'gl  vt,  twyllo,  llithio,  hudo, 

denu  [iaeth,  twylliad,  deniad 

Inveiglement,  in.vi 'gl.ment    n,   hudol- 

Invendible,  in.ven'di.bl  o,  anwerthadwy 

Invent,  in.vent'  vt,  dyfeisio,  dychymmygu 

Invention,  in.ven'shun   n,  dylais,   dar- 

felyddiad,  cynmyged;  dychymniyg 
Inventive,   in.ven'tiv  a,  dyfeisgar;    ys- 

trywgar;  dychymmygol 
Inventor,  in.ven'tur  n,  dyfeisiwr,  dar- 
felyddwr,  awdwi';  lluiriwr,  dychym- 
í  mygwr  [au  da  a  dodrefn;  dodrethres 
Inventory,  in'ven.tur.i  n,  llechres  o  enw- 
Inverse,  in.vurs'  a,  gwrthdroedig,  gwi'th- 
gyfatebol  [trawsddodiad 

Inversion,  in.vur'shun  n,  gwrthdroad, 
Invert,  in.vùrt'fí,gwrthdroi;  trawsddodi 
Invest,  in. vest'  vt,  gwisgo,  urddo ;  gosod 

raewn  meddiant ;  amgau,  gwarchae 

Investigable,   in.ves'ti.ga.bl   a,  olrhein- 

i    adwy,  a  ellir  ei  chwilio  allan 

Investigate,     in.ves'ti.gat     vt,    olrhain, 

chwilio  allan  [rheiniad 

Investigation,   in.ves.ti.ga'shun    n,   ol- 

Inve&titure,  in.ves'ti.tshu'r  n,  rhoddiad 

meddiant ;  urddosodiad,  urdd'wisgiad, 

nrddasiad  [gylchol;  gwisgiadul 

Investive,  in.ves'tiv    a,  cylchynol,  am- 

Investment,    in.vest'ment    n,   gwisgad 

urddiad ;    rhoddiad  meddiant ;   gwar- 

chaead  [dynrwydd 

Inveteracy,  in.vet'ur.ii.si  n,  canlid,  cyn- 

Inveterate,  in.vet'ur.at  a,  hen,  sefydíog. 

gwrthnysig,hirbarhaol  [gyndynrwydd 

Inveterateness,   in.vet'ur.at.nes    n,  her 

Inveteration,    in.vet.u.ra'shun  n,   can- 

lidiad 
■  Invidious,  in.vid'yus  a,  cenhgenus ;  adgas 
Invidiousness,  in.vid'yus.nes  n,  cenfigen 
.  Invigorate,  in.vig'o.rat  vi,cryfhau,byw- 
ioli,  arialu,  nerthu 
Invincible,  in.vin'si.bl  a,  anorchfygol, 
'     anorchfygadwy.  anorfodadwy,  anortbd 


anhywel, 
wyrdd 

Invitation. 


Invisible  green,  du- 

[galwad;  deniad 

vi.ta'shun  n,  gwahoddiad, 

Invite,  in.vit'  v,  gwahodd,  galw;  denu 

Invocate,  in'vo.kat  vt,  galw  ar,  gweddio 

ar,  ymbil  _  [deisyfiad 

Invocation,  in.vo.kii'shun  n,  galwad  ar, 
Invoice,  in'vois  n,  llwythrestr,  llwyth- 

lechres,  cofrestr  o  lw'yth  Hong  [ymbil 
Invoke,  in.vok'  vt,  galw  ar,  ymoralw, 
Involuntarily,     in.voî'un.tur.î.lî     ad,    o 

anfodd  [anewyllysgar 

Involuntary,  in.vol'un.tur.i  a,  anfodd\is, 
Involution,  in.vo.lii'shun  n,  cymhlygiad, 

dyblygiad,  cymhlethiad 
Involve,  in.volv'  vt,  dyrysu,  cymmysgu, 

cymhlethu;   maglu;    cynnwys.      In- 
volved, mewn  dyled;  dyrus 
Invulnerable,    in.vul'nur.a.bl    a,   anhy- 

glwyf,  anarcholladwy,  anhywan 
Inward,  in'wurd,  Inwardly,  in'wûrd.lî, 

Inwards,  in'wurdz  ad,  o'r  tu  mewn,  o 

fewn,  oddi  fewn,  oddi  mewn ;  yn  y  galon 
Inward,  in'wûrd  a,  mewnol,  tufewnol 
Inwards,  in'wurdz  np,  coluddion,  perfedd 
Inweave,  in.wiv'  vt,  cymmysgweu,  cyf- 

rodeddu,  gwau  i  mewn  [^g 

Inwood,  in.wẁd'  vt,  cuddio  mewn  coed- 
Inwreathe,  in.rÎTH'  vt,  amdorchi 
Inwrought,  in.rôt'  a,  addurnedig  âgwaith 
Ionic,  Y.on'ik  a,  dull  mewn  adeiladaeth, 

Ioniaidd 
Iota,  î.ö'tâ  n,  iot,  mymrjm,  tipyn 
Iotacismus,  i'.ö.tâ.sis'mus  n,  gwall  yn  y 

peiriannau  ymadrodd       [yn  cyfogbar 
Ipecacuanha,  ip.i.kak.ii.an'a  n,  gwreidd- 
Ir  px. — In 
Irascible,  î.ras'î.bl  a,  hyddig,  digiadwy, 

cyff'roadwy,    anghyinmodol,     gwaed- 

wyllt  [llidiogrwydd,  gwyth 

Ire,  Y'r  n,  dig,  digter,  diglíonedd,  bâr,lìid, 
Ireful,  î'r'fẁla,  digllawn,  llidiog,  ffyrnig, 

barog,  g\vythig,  gwythol,  gwythog 
Irenical,  i'.ren'i.kal  a,  heddychol,  tang- 

nefeddus  .[enfys 

Iridescent,  ir.î.des'ent  a,  llywiog  fel  yr 
Iris,   i'V'is   11,   yr   enfys,  bvva'r   gwlaw; 

elestr,  camined.     Stinking  iris,  Uys- 

iau'r  hychgryg  [guage,  Gwyddelaeg 
Irish,  i'Yish  a,  Gwyddelig^    Irish  Ian- 


ISL      path,  fat,  êre,  met,  rnâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tÀvk=took ; 


Irishman,   "i'r'ish.man   n,    Gwyddel    (p 

Gwyddyl,  Gwyddelod) 
Irk,  urk  vt,  dygnfhno,  blino,  gofidio 
Irksome,  urk'sum  a,  blinderus.  gofidus 
Iron,  i'ûrn  n,  haiarn:  a,  haiarnaidd  :  vt, 

haiamu;  llyfnhau.     Iron-clad,  arfog. 

llurigog.      Iron-mould,  ystaen  melyn 

mewn  lliain.    Iron-sack,  haiarn-glaf, 

pan  fo  Hong  yn  gollwng  dwfr  am  fod 

yr  hoelion  a'r  haiarn  wedi  rhydu  a 

darfod.     Iron-work,  gwaith  haiarn 
Ironical,    i'.ron'i.kal    a,    gwawdieitkiol, 

gwatwarus,  goganol 
Ironmonger,  í'ûrn.mung.gûr  n,  haiarn- 

werthwr,  haiarnwr,  haiarnydd 
Ironmongery,     1 .  urn .  mung '  gur .  î      n, 

nwyddau  haiarn     [iaeth,  gwawdiaith 
Irony,  'i'r'un.i  n.  goganwawd,  gwatwar- 
Irony,  'í'ûrn.î  a,  haiamllyd ;  caled 
Irradiance,  i.rä'dî.ans  n,  pelydredd,  llew- 

yrch,  dysgleirdeb,  claerder  [dysgleirio 
Irracüate,  i.rä'di.ät  vt,  pelydru,  goleuo. 
Irradiation,  i.rä.dí.ii'shun  n,  dysgleiriad, 

goleuad,  pelydriad 
Irrational,  i.rash'nn.al  a,  direswm,  am- 

mhwyllug,  afresymol 
Irrationality,   i.rash.un.al'î.tî    n,   afres- 

ymoldcb,"  gwallbwvll  [iadwy 

Irreclaimable,  ir.i.klli'ma.bl  a,  anniwyg- 
Irreconcilable,ir.í.kon.si"lâ.bla,anghym- 

modadwy,  anghymmodlawn 
Irrecoverable,   ir.i.kuv'ur.a.bl   a,  anad- 

feradwy,  cyfrgoliedig,anweiladwy,  di- 

adfer  [aawy 

Irreducible,  ir.î.dü'sî.bl  a,  annarostyng- 
Irrefragable,    i.ref'râ.gâ.bl    a,   annhor- 

adwy,  anwrthwynebadwy,  diymwad 
Irrefutable,  ir.î.íu  tâ.bl  a,  anwrthbrof- 

adwy  [son,  annhrefhus 

Irregular,  i.reg'ü.lûr  a,  afreolus,  anghys- 
Irregularity,  i.reg.ü.lar'î  ti  n,  annhrefn- 

edd,  afreoledd,  annhrefia 
Irregulate,  i.reg'ü.lät  vt,  annhrefnu 
Irrelative,  i.rel  ä.tiv  a,  diberthynas 
Irrelevant,  i.rel'i.vant  o,  ainmherthynol 
Irreligion,  ir.î.lij'un  n,  anghrefydd,  an- 

nuwiaeth.  annuwioldeb 
Irreligious,  ir.i.lij'us  a,  anghrefyddol 
Irremeable,    i.ri'mí.â.bl    a,  annychwel- 

adwy,  diadlam 
Irremediable,  ir.î.mî'dî.â.bl  a.  anf'eddyg- 

iniaethol,  anfeddygol,  diymwared,  an- 

welladwy  [adwy 

Irremissible,    ir.î.mis'î.bl    a,   anfaddeu- 
Irreinovable,  ir.i.um  'va.bl  a.  ansyramud- 

adwy  [obrwyadwy 

Inemunerable,  ir.î.niü'nur.â.bl    a,   an- 


Irreparable,     i.rep'ur.â.bl    a,    anadgy- 

weiriadwy,  anwelladwy 
IrrepealaHe,  ir.í.pi'lâ.bl  a,  anniddym- 

adwy  [adwy 

Irrepleviable,  ir.i.plev'ya.bl   a,  anadfer- 
Irreprehensible,   i.rep.ri.ben'si.bl   a,  di- 

feius.  diargyhoedd,  difai 
Irrepressible,  "ir.í.presì.bl  a,  anattahol, 

anattaladwy  [diwarth 

Irreproachable,  ir.î.prö'tshâ.bl  a,  difefl, 
Irreprovable,  ir.i.prw'va.bl  a,  difai,  an- 

hyfai  [wrthwynebedd 

Irresistibility,    ir.i.zis.ti.bil'i.ti     n,    an- 
Irresistible,    ir.i.zis'ti.bl    a,   anwrthwy- 

nebol 
Irresoluble,  i.rez'o.lii.bl  a.  anhydawdd 
Irresolute,  i.rez'o.liit  a,diymroad,  gwan- 

galon.  anwadal 
Irresolution,    i.rez.o.lu'shun    f»,    gwan- 

galondid.  anwadalweh.  annewredd 
irretrievable,    ir.i.tri'va.bl    a,    anadfer- 

adwy  [anfri 

IiTeverence,  i.rev'ur.ens  n,   ammharch, 
Irreverent,  i.rev'ur.ent  a,  amrnharchus, 

anedmygol.  dibarch 
Irreversible,  ir.í.vûr'sî.bl  a,  diwrthdroawl 
Irrevocable,  i.rev'o.kti.bl  a,  anwrthalw- 

adwy,  diadlam 
Irrigate,  ir'î.gät  vt,  dyfrhau ;  dyfru,  am- 

ddyfru,  gwlychu;  mwydo 
Irrigation,  ir.i.gä'shun  n.  dyfrhâd 
Irriguous,  i.rig'ii.us  a,  amddyfrol,  dyfroll 
Irrfsion,  i.rizh'iui  n,  gwawdiad,  gwatwar- 1 

iad  _  [foddnsl 

Irritable,  irì.tá.bl  a,  hyddig,  digus,  an- 1 
Irritate,   ir'î.tät    vt.   y'stuno,    cynhyrfu,  | 

herio,  gwvtho ;  dlgio,  lhdio 
Irritation.   îr.i.tä'shun    n,   anfod 

cyffroad,  ystuniad  [gwlychiadl 

Irroration,    ir.ö.rä'shun    n,    gwlithiad,  j 
Irruption,    i .  rup  '  shun     n,    rhuthrlif  ;i 

rhuthi'gyrch 
Is,  iz  vi,  mae,  sydd,  yw.  ydyw,  oes;  am-J 

ser  presennol  tie.     I<  there?  a  oes?l 

There  i?«.   oes.     Is  there  not?    onidi 

oes?     There  is  not,  nac  oes.     Is  he 

[she,  or  it]  ?  a  ydyw  ?     He  [ 

it]   is,   ydyw.     She  is  not  her'-,  nid 

ydyw  hi  yma.     He  is  wise,  y  mae  eft 

yn'ddoeth.     It  is  he  is  wise,  efe  sydc 

ddoeth  [blaenoroÄ 

Isagogical,    y.sa.goj'i.kal   a.    arweiniol 
Isatis,  í.sä'tis  n,  glaslys,  llysiau'r  lliw 
Ischury.  i.^'kU'r.i  n,  attaliad  y  dwfr 
Isinglass.  Y'zing.glas  n.  pysglud        _      1 
Island,  Y'land,  Isle,  i'l  n,  jmys.     A  Uttl<« 

island,  vnvsig,  vnvsan 

176 


öre ;  läte,  line,  nö,  mute  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      JAS 


Islander,  Y'lan.dûr  n,  ynyswr,  _ 

Islet,  f let  n,  ynysan,  ynysig.    Islet-hole, 

olpai,  olp,  rhwyll. — Eylet-hole 
Isochronal,  l.sock'ro.nal  a,  cydbarhaol 
Isolate,   i"so.lat  vt,  neillduo,  gwahan- 

ddodi,  unigo,  unigoli,  ynysu 
Isosceles,  i'.sos'i.liz  a,  deugyfochrog 
Israelite,  iz'rä,el.'it  n,  Israeliad ;  Iuddew 
Issue,  ish'ü  n,  mynediad  allan ;  diwedd, 

canlyniad ;  tarddiad,  tarddell,  ffynnon- 

ell;  llynor,  llifweli,  gorddin,  dyferlif; 

hiliogaeth,  hil,  epil,  had:  v,  tori,  codi. 

tarddu,  deillio,  nea  ffrydio  allan ;  cy- 

hoeddi,  danfon  allan 
Issueless,  ish'ü.les  a,  diepil,  diblant 
Isthmus,  ist'mus  n,  cyfyngdir,   culdir, 

lleindir 
It,  it  pn,  efe,  fe,  e,  ef,  efo,  fo,   o;   hi. 

It  is  I,  myfi  yw.     It  is  I  that  speak, 
•  myfi  sydd  yn  llefaru.     It  is  so,  felly  y 

mae.     Is  it  not  so  ?  onid  felly  y  mae  ? 

It  is  cold,  y  mae  hi  yn  oer.    It  dawns, 

y  mae  hi  yn  gwawrio 
Italian,  Ltal'yan  a,  Italaidd:  n,  Italiad 
Italic,  i.tal'ik  a,  Italaidd 
Italics,  i.tal'iks  np,  llythyrenau  Italaidd 
Itch,  itsh  vi,  ysu,  cosi,  bwyta :  n,  y  crafu, 

yr  ymgrafn,  y  cosi  [fan 

Itching,  itsh'ing  n,  cos,  cosfa,  ysfa,  ys- 
Item,  i'tem  ad,  hefyd :  n,  amnaid,  aw- 

grym ;  pen,  peth,  pwnc 
Iterant,  it'ur.ant  a,  ad-ddywedol 
Iterate,   it'ur.ät    vt,    ailddywedyd,   ad- 

wneuthur  [adwneuthuriaeth 

Iteration,    it.u.rä'shun    n,    ailfynegiad, 
Itinerant,  i'.tin'ur.ant  a,   teithiol,   am- 

deithiol,    cylchdeithiol :    n,   teithiwr, 

ymdeithiwi-,  cylchdeithiwr 
Itinerary,   ì.tin'ur.ur.î  n,   teithlyfr:    a, 

crwydrol,  ymdeitliiol  [deithio 

Itinerate,  'i.tin'ur.ät  vi,  teithio,  cylch- 
Itself,  it.self '  pn,  ei  hun,  ei  hunan 
Ivory,  i"vö.rî  n,  dant  y  cawrfil,  ifori. 

Ivory-black,  ifori  llosgedig,  milddu- 
■  losg,  golosg  esgyrn 
Ivy,  i"vî  11,   iorwg,   eiddiorwg,  eiddew. 

Ground-ivy,  Uysiau  yr  esgyrn,  y  gan- 
•     wraidd  las,  bydiog  las 

J. 

Jabber,  jab'ûr  vi,  bragawthan,  gwag- 
siarad,  baldorddi :  n,  baldordd,  clebar 

Jabberer,  jab'ur.ûr  n,  bryddonwr,  llolyn 

Jacent,  jä'senta,  yn  eiorwedd,  gorwedd- 
ol  [fawr 

Jacinth,  jä'sinth  »,  math  o  faen  gwerth- 
12 


Jack,  jak  n,  berdröydd ;  marchbren  llifo  ; 
y  penhwyad ;  ceiliog  hebog.     Jack-a- 
dandy,  coegyn.  Jack-a-lantern,  ellyll- 
dan,malldan.  Jack-ketch,  dienyddiwr 
cyflredin,    crogydd.     Jack-pudding, 
chgrifwas,  ysgentyn.     Boot-jack,  bot- 
asyn,  botaswas 
Jackal,  jak'ol  n,  gwas  y  Hew 
Jackalent,  jak'a.lent  n,  dynyn  yswil 
Jackanapes,  jak'an.aps  n,  epa,  gwrab; 

coegyn 

Jackdaw,  jak'do  n,  cogfran,  coegfran, 

corfran,  cawci,  palores  [siaced 

Jacket,  jak'et  n,  hugan,  hugyn,  toryn, 

Jacobin,  jak'o.bin  n,   plaid  chwildröus 

yn  Ffrainc 
Jacobite,  jak'o.bi't  n,  pleidiwr  Iago  II. 
Jaculation,  jak.ü.lä'shun  n,  tafliad,  er- 

gydiad 

Jade,  jäd  n,  dyhiren,  budrogen ;  salfarch, 

diogfarch :  v,  blino,  ystrancio,  llwfrhau 

Jadish,  jä'dish  a,  dioglyd ;  castiog ;  anllad 

Jag,  jag  n,   rhint,  rhwgn,  bwlch:   vt, 

sitrachu,  rhygnfylchu 
Jaggy,  jag'î  a,  sitrachog,  rhintach,  llarp- 

iog,  rhygnfylchog 
Jaguar,  jag'ü.âr  n,  teigr  Americaidd 
Jah,  jâ  n,  Arglwydd,  Duw,  lor,  Iehofah 
Jail,  jäl  n,  carchar,  carchardy.  Jail- 
bird, carcharor,  carchares  [geidwad 
Jailer,  jä'lûr  n,  ceidwad  carchar,  carchar- 
Jakes,  jaks  n,  ysgothfa,  geudy,  ty  bach 
Jalap,  jal'ap  n,  gwreiddyn  carthiadol, 

carthwreiddyn 
Jam,  jam  n,  aeron-gyffaith :    vt,   tyn- 

wasgu,  tyn-gynio,  llethu,  briwio 
Jamb,  jamb  n,  ystlysbost,  gorsin 
Jangle,  jang'gl  n,  ymgecraeth,  baldordd ; 
swn  diderfyn :  vi,  ymdaeru,  ymryson 
Janitor,  jan'î.tûr  n,  ceidwad  drws,  porth- 
or,  drysor  [Nhwrci 

Janizary,   jan'i.zur.i  n,    traedfilwr   yn 
January,  jan'ü.ur.î  n,  Ionawr 
Japan,  jâ.pan'  n,  gwlad  yn  y  dwyrain; 
barnais:  vt,  arliwio,  barneisio,  claer- 
liwio 
Jar,  jâr  n,  costrel,  costrelan;  anghyd- 
sain ;  anghydfod :  v,  ysgortio,  gwrth- 
eirio;   gwrthdaro;    costrelu.      A-jar, 
cilagored.     Jarring,  clogyrnog 
Jarful,  jâr'fẁl  n,  costrelaid 
Jargon,  jâr'gun  n,  fFreg,  ffregod,  fHloreg, 

brithiaith,  briwiaith,  bolysothach 
Jargonelle,  jar.gö.nel'  n,  math  o  elleigen 
Jasey,  ja'zi  n,  gwalltgapan 
Jasmine,  jas'min  n. — Jessamine 
Jasper,  jas'pûr  n,  maen  gwerthfawr 
177 


JOS  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=:took; 


jaundice,  jân'dis  re,  y  melyni,  y  cryd 

melyn.      To  look  at  a  thing  with"  a 

jaundiced  eye,  edrych  yn  ragfarnllyd 

ar  beth  [gwibrodio,  aarymred 

Jaunt,  jânt  re,  darymred,   hytynt:    vi, 

Jauntiness,jân'tî.nesre,ysgafnder,hawnt 

Jaunty,  jân.tî  a,  trwsiadus,  hoenus 

Javelin,  jav'lin  re,  picell,  gwaew,  gwaew- 

ffon,  safwy 
Jaw,  jô,  Jawbone,  jô.bön'  re,  gên,  car 
yr  ên,  cern,  bochgern,  mant,  aelgerth, 
elgeth.  Locked  ja-n  ed,  ymgauad  yr  én, 
clefyd  y  gi'au  a  eífeithia  er  analluogi 
asgwrn  yr  ên,'  gengload.  Lower  jaw, 
isfant.  Upper  jaw,  gorfant.  Toothless 
jaw,  mantach  [caseg  y  ddryghin 

Jay,  jii  re,  piogen  y  coed,  ysgrech  y  coed, 
Ja'zel,  ja'zel  re,  maen  glas  gwerthfawr 
Jealous,  jel'us  o,  eiddigus,  drwgdybus 
Jealousy,  jel'us.î  re,  eiddigedd;  drwgdyb 
Jean,  jiin  re,  math  o  gotymwe 
Jeer,  ji'r  re,  gwawd,  gwatwariaeth :  v. 
gwawdio,  gwatwar,  chwerthin  am  ben 
Jehofah,  ji.ho'va    re,  Iehofah,   Duw, 

Arglwydd,  lor,  Ion,  Ner 
Jejune,  jej'iin  a,  sychlyd;  difudd,  difla: 
Jejuneness,  jej'iin.es  re,  diflasrwydd 
Jelly,  jel'î  re,  ceulfwyd,  ceuled   [bychan 
Jennet,   jen'et    re,    march    Ysbaenaidd 
Jenneting,  jen'et.ing  re,  math    o    afal 

cynnar,  afal  minswyn 
Jeopard,  jep'ûrd,  Jeopardize,  jep'ur.d'iz 
vt,  peryglu,  enbydu  [bydus 

Jeopardous,  jep'ûr.dus  a,  peryglus,  en- 
Jeopardy,  jep'ûr.dî  re,  perygl,  enbyd- 
Jerboa,  jer.böâ'  re,  pathew  Syria  [rwydd 
Jerk, jurk  re,  ysbonc,  11am,  naid ;  tafliad 

v,  ysboncio ;  taflu  dan  fraich 
Jerkin,  jur'kin  re,  hugan ;  math  o  hebog 
Jersey,  jur'zi  re,  math  o  frethyn[aroglus 
Jessamine,   jes'â.min  re,  blodeuyn  per- 
Jest,  jest  re,  cellwair.  digrifair ;  gwatwar : 

vi,  cellwair,  cellweirio ;  gwatwar 
Jester,  jes'tûr  re,  cellweiriwr,  digrifwas 
Jesuit,   jes'ii.it   re,  pleidiwr  Pabyddol, 

aelod  o  gymdeithas  yr  Iesu 
Jesuitical,    jes.ii.it'i.kal   a,   dichellgar, 

cyfrwys,  Iesuitaidd 
Jesus,  ji'zuz  n,  Iesu 
Jet,  jet  re,  muchudd,  maen  muchudd; 
ffrydiad,  pistylliad:  vi,  corbelu,  taflu 
allan,  ysgwyddo,  tarddu  [iad 

Jetsam,  jet  sam  re,  daoedd  o  longddryll- 
Jetty,  jet'î  a,  du,  muchuddol 
Jew,  jü  re,  Iuddew,  Iddew.     Jew's  harp, 
ysturmant  [emig 

vel,  jii'el  re,  gem,  em,  glain,   tlws 


Jeweller,  jü'el.ûr  re,  gemydd,  ceinionydd. 
Jewellery,   jü'el.ur.î,    Jewelry,   jü'el.rî 

re,  gemyddiaeth,  gemwaith 
Jewess,  jii'es  re,  Iuddewes,  Iddewes 
Jewish,  jü'ish  a,  Iuddewaidd,  Iuddewig 
Jib.  jib  re,  y  gynhwyl  mewn  llong 
Jiboya.  iî.bûi'â  re,  sarff  Americaidd 

mynydyn     [llamddawnsio 


boya,  ii.boi 
fly,  jií"'î  re, 


Jig,  jig  re,  llamddawns :  v,  crychlamu, 
Jilt,  jilt  re,  cariadferch  dwyllodrus,twyll- 

odres.  dyhiren :  v,  siomi  mewn  cariad   ' 
Jingle,  jing'gl  v,  toncio,  tincio,  tincian 
Job,   job    ??,    tasg,    gorchwyl;    ergyd, 

dyrnod:    v,   gorchwylio;    tasgu;    er- 
gyd io,  taro 
Jobber,  job'ûr  re,  prynwr  a  gwerthwr, ' 

masnachydd,   porthmon,   tasgiedydd,  - 

tasgnT.  Stock-jobber,  arianfasnachwr  '< 
Jockey,  jok'i  re,  marchogwr;  porthmon» 

ceffylau ;  torwr  ceifylau,  marchdorwr :  f 

vt,  siomi,  twyllo 
Jocose,   jo.kos',    Jocular,   jok'iiJur    a,{, 

llawen,  digrif,  cellweirus,  arab 
Jocularity,  jok.ii.lar'i.ti  n,  cellweirgar-: 

wch,  digrifwch,  arabedd 
Jocund,  jok'und  a,  llonwych,  difyrlawn,; 

digrif,  lion,  chwarëus,  hoew,  arab 
J°£>  j°g»  J°gglei  i°g'l  ni  lledysgydwad, 

hone :  v,  lledwthio,  penelino ;  ysgwydj 

ysgytio;    goduthio;  honcian.     A  jog 

trot,  goduth  [cydrwymo 

Join,  join  v,  cydio,  cyssylltu,  uno,  asio. 
Joinder,  jôín'dûr  re,  cyssylltiad,  cydiad. 

asiad  [saer  coed' 

Joiner,  jôîn'ûr  re,  cyssylltydd,  asiedydd:. 
Joinery,  jôî'nur.î  re,  saerni'aeth 
Joint,  joint  re,  cysswllt,  cymmal,  cwgn 

dryll:    v,  rhanu.  gwahanu;    cyfuno 

a,  cyd-.  Joint  heir,  cydetifedd.   Joint 

surety,  cydfechni'wr 
Jointer,  jôîn'tûr  re,  llyfniedydd,  saer  coec 
Jointress,  joîn'tres  re,  gwraig  waddolog  j 
Jointure,  jôîn'tshûr  re,  cynnysgaeth,  ag- 
Joist,  joist  re,  dist,  trawst,  ceibr  [wedd 
Joke,  jok  re,  cellwair,  gwawdair :  v,  cell- 
Jole.  jbl  re,  pen  pysgodyn  [weiri( 

Jollification,  jol.i.fi.ka 'shun  re,  gloddes' 
Jollity,  jol'i.ti  re,  hoewder,  hoenusrwydd 

llawenydd,  llonder ;  cyfeddach,  rhysedc 
Jolly,  jol'î    a,    llonwych,    hoew-wycb 

llawen;  boliog.     Jolly-boat,  iolfad 
Jolt,  jölt  re,  ysgytiad,  ysgydwad,  hypynt 

v,  ysgytio,  honcian,   haldian.     Jolt 

head,  penbwl,  delff,  clwpa 
Jorden,  jfjr'dn  n,  pot,  llestr,  troethlestr 
Jostle,  jos'l  vt,  herwthio,  ysgytio:    n 

ysgwyddiad,  hergwd 

178 


ôre;  läte,  Vine,  nö,  mute;  she,  zh=rz  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         JUR 


Jot, jot  re,  mymryn,  tipyn,  iot :  vt,  cofnodi 
Jotting,  jot'ing  re,  cotnod,  cofnodiad 
Journal,  jûr'nal  re,  dyddlyfr;  teithlyfr 
Journalism,  jur'naLizm  re,  newyddiadur- 

iaeth 
Journalist,   jûr'nal.ist    re,    ysgrifenydd 

dyddlyfr,  newyddiadurwr 
Journey,  iûr'nî  a,  taith,  ymdaith,  helynt : 

vi,  teitnio,  ymdeithio,  hyntio 
Journeyman,  jûr'nî.man  re,  dyddweith- 

iwr,  hurweithiwr 
Journey  work,  jûr'nî.wûrk  re,  dyddwaith 
Joust,  just  »,  math  0  rithymladdfa  ar 

feirch  [lion,  llawen 

Jovial,  jö'vî.al    a,    digriflon,  llonwych, 
Jovialness,   jo'vLal.nes    re,    digrifwch, 

llonder,  Uawenwch  [ochr  yn  ochr 
Jowl,  jöl  re,  pen,  cern.  Cheek  by  jowl, 
Joy,  jôî    re,   Uawenydd,   gorfoledd:    v, 

lloni,  llawenychu,  sirioh,  gorfoleddu 
Joyful,  jôî'fẁl  a,  llawen,   gorfoleddus, 

lion,  hoenus  [ydd 

Joyfulness,jôî'fẁl.nesre,lloniant,llawen- 
Joyless,  jôî'les  a,   annyddan,  aflawen, 

prudd,  dilawenydd,  dihoen 
Joyous,    jôl'us    a,    llawen,    dyddanus, 

hoenus,  gorfoleddus 
Jubilant,  jü  'bUant  a,  gorfoleddol 
Jubilee,    jii'büî     re,     gwyl    gyhoedd; 

blwyddyn  gollyngdod      [Iuddewaidd 
Judaic,  jii.da'ik,  Judaical,  jii.da'i.kal  a, 
Judaism,  jii  'da.izm  re,  Iuddewiaeth 
Judaize,  jii'da.iz  v,  Iuddeweiddio 
Judge,  juj  re,  barnwr,  brawdwr,  ynad, 

yngnad;  beirniad:  v,  barnu;  dirnad; 

cyirif,  iawnddeall 
Judgement,  juj'ment    re,  barn,  brawd, 

barnedigaeth ;  dedfryd ;  iawnfarn ;  tyb, 

meddwL      Judgement-day,    dydd  y 

fern,  dydd  brawd.    Judgement-seat, 

gorsedd  barn,  brawdle 
Judicatory,  jii'di.ka.tur.i    re,   brawdle, 

brawdlys,   brawdwriaeth :    a,  barnol, 

cyfreithiol 
Judicature,  jii 'di.ka.tshur  re,  yngneid- 

iaeth;    brawdwriaeth;    awdurdod    i 

farnu;  brawdlys 
Judicial,  jiLdish'al  a,  barnol,  brawdwr- 

aidd,  barnedigol ;  cyfreithiol 
Judiciary,  jü.dish'yur.î     re,    brawdlys, 

brawdle;   brawdwriaeth:    a,    barnol, 

cyfreithiol 
Judicious,  jü.dish'u8    «,  call,  deallus, 

synwyrol,  doeth ;  medrus,  cyfarwydd 
■^ugi  Jug  »>  ysten,  piser,  diodlestr 
Jugal,  jii'gal  a,  tebyg  i  iau,  Jugal  bone, 

asgwrn  y  rudd 


Juggle,  jug'l   re,  hud,  siom,  twyll:    v, 

hudo,  hocedu,  chwido,  twyllo 
Juggler,  jug'l ûr  re,  ystranciwr;  chwidw, 

hudolwr,  twyllwr,  hocedydd 
Juggling,  jug'ling  re,chwidogaeth ;  hoced 
Jugular,  jü  'gü.lûr  a,  perthynol  i'r  gwddf. 

Jugular  vein,  gwyth'ien  y  gwddf 
Jugulate,  jü'gü.lät  vi,  tori  gwyth'ien  y 

gwddf,  lladd  trwy  dori'r  gwddf 
Juice,  jiis  re,  sug,  sugn,  sudd,  nodd 
Juiceless,  jiis'les  a,  sych,  disudd,  dinodd 
Juiciness,  jü'sî.nes  re,  irder,  ireidd-dra 
Juicy,  jü'sî  a,  noddlyd,  iraidd,  suddlawu 
Jujube,  jü'jüb  re,mathosudd  cyffeithiedig 
Julep,  jii 'lep  re,  meddyglyn  melus 
July,  jii.li'  re.  Gorphenaf 
Jumble,  jum'bl  re,  cymmysgfa,  mwchwl: 

vt,  cymmysgu,  didrefnu 
Jump,  jump  re,  naid,  11am:    vi,  neidio, 

llamu,  crychneidio,  llamsach 
Jumper,  jum'pûr  re,  neidiwr,  llamsachwr. 

Jumpers,  Llamwyr,  plaid  ogrefyddwyr 

penboeth 
Juncate,  jung'kat  re,  ammeuthyn 
Juncous,  jung'kus  a,  llafrwynog 
Junction,  jungk'shun  re,  cydiad,  cyfun- 

iad ;  undeb.     Junction  of  rivers,  aber 
Juncture,  jungk'tshur  re,cydiad ;  cysswllt, 

cyfwlch,  cyfwng,  cyfrwng;  agwedd 
June,  jiin  re,  Mehefin  [coedwigfa 

Jungle,  jung'gl  re,  coedwal,  coedwig, 
Junior,  jü'nî.ûr  «,  iau,  ieuangach ;  ieuaf 
Juniper,  jii'nî.pûr  re,  meryw  [hen  raffau 
Junk,  jungk  re,  Hong  fechan  Chineaidd; 
Junket,  jung'ket  re,  ammeuthyn :  vi,  dir- 

gelwledda  [blaid,  cydfwriadwyr 

Junto,  jun'tö  re,  cydgyfrinachwyr;  ym- 
Jupiter,  jü'pî.tûr,  Jove,  jov  re,  Iau,  Iou 
Juppen,  ju.pon'  re,  math  0  hugan  for 
Jurat,  jii  Vat  re,  heddynad 
Juridical,    jii.rid'i.kal     a,     cyfreithiol, 

brawdfaol  {gynghorwr 

Jurisconsult,  jiiVis.kon.sult  re,  deddf- 
Jurisdiction,  jii'r.is.dik'shun  re,  awdur- 

dodaeth,  rhaglawiaeth,  brawdwriaeth 
Jurisprudence,  jii'ris.prŵ'dens  re,  gwy- 

bodaeth  yn  y  gyfraith,  deddfwybod- 

aeth 
Jurist,  jü'r'ist  re,  cyfreithiwr  gwladol 
Juror,  jiiVur,  Juryman,  jii'r'i.man  re, 

rheithiwr 
Jury,  jiiVi    re,   rheithwyr.       Coroner's 

jury,    trengreithwyr.       Grand   jury, 

uchreithwyr.     Petty  jury,  isreithwyr. 

Special   jury,     rheithwyr     neillduol. 

Trial   by  jury,   rheithbrawf.      Jury- 
mast,  hwylbren  amserol 

179 


KIL    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Just,  just  a,  iawn,  cyfiawn,  uniawn, 
gwir,  cywir,  cyfartal,  teg,  rliinweddol, 
didwyll :  ad,  yn  uniawn,  yn  gywir,  yn 
gymhwys ;  yn  agos ;  prin,  braidd.  Just 
now,  ar  y  fynyd,  yr  awrhon ;  gynneu 
fach.  Just  published,  newydd  ei 
gyhoeddi.  Just  so,  i'e,  felly.  To  just 
mention,  gosonio 

Justice,  jus'tis  n,  cyfiawnder,  barn; 
rhesymoldeb ;  ynad,  yngnad,  ustus. 
Justice  of  the  peace,  ynad  yr  hedd- 
wch,  heddynad.  Chief-justice,  prif- 
ynad.  Lord  chief-justice,  arglwydd 
brif-ynad 

Justiceship,  jus 'tis.ship  ra,ynadaeth,  yng- 
neidiaetn  [nad,  barnwr 

Justiciary,  jus.tish'yur.î  »,  ynad,  yng- 

Justifiable,  jus'tí.fi'.â.bl  a,  cyfiawnadwy, 
amddiffynadwy  [iawnhad 

Justification,  jus.ti.fi.ka'shun   n,    cyf- 

Justificator,  jus'ti.fi.ka.tur,  Justifier, 
jus'tî.fi'.ûr  n,  cyfiawnhäwr 

Justify,  jus'tî.f i  vt,  cyfiawnhau,  dieuogi, 
amddifiyn,  diheuro 

Justle,  jus'l  v,  gwthio,  hyrddio,  hergydio 

Justness,  just'nes  n,  cyfiawnder,  union- 
deb;  rhesymoldeb 

Jut,  jut  vi,  corbedu,  taflu  allan 

Jutty,  jut'i  n,  ysgwyddiad;  crogiad 
drosodd:  v,  corbedu 

Juvenile,  ju'vi.nil  a,  mabin,  mabinog, 
ieuanc.     Juvenile  game,  mabolgamp 

Juvenility,  jii.vi.nil'i.ti  n,  mabinogrwydd, 
ieuenctyd  [erbyniad,  cyfogodiad 

Juxtaposition,  juks.ta.po.zish'un  n,  cyf- 

K. 

Kalendak,  kal'en.dur  n,  amseroni 
Kail,  Kale,  kal  n,  math  o  fresych 
Kali,  ka'li  n,  gwyg,  gwymon 
Kam,  kam  a,  cam,  gwyrgam,  plygedig 
Kaw,  ko  vi,  creu,  crawcio,  cogor  fel  brân 
Kayle,  kal  n,  ceilys,  chwareu  ceilys 
Keck,  kek  vi,  hachio,  ymchwydu 
Keckle,  kek'l  vt,  amgortio  rhaff;  hachio 
Kecks,  keks,  Kecksy,  kek'si  n,  cegid 
Kedger,  kej'ur  n,  angor  bychan,  Uusg- 

angor 
Keel,  kîl  n,  trumbren,  gwaelod  Hong 
Keelfat,  kil'fat  n,  cerwvn,  llestr  oen 
Keelhale,  kil'hal,  Keelhaul,  kil'hol  vt, 

llusgo  dan  y  trumbren  [bren  Hong 
Keelson,  kel'sun  n,  y  pren  nesaf  at  drum- 
Keen,    kin    a,    craff,    llym,   awchlym, 

awchus,  miniog ;  cyfrwysgall,  synwyr- 

lym.    Keen-eyed,  ìlygadiym 


Keenness,    kin'es   »,  crafider,  llj-mder,  I 

awchlymedd;  gorawydd 
Keep,  kip  (pt  &  pp  kept)  v,  cadw,  dal,  Ì 

cynnal ;  gwarchad,  gwarchadw ;  magu :  J| 

n,  diogelfa,  cadamfa,  castell,  daiargell ; 

cadwraeth.      To  keep  silence,  tewi,  A 

gostegu 
Keeper,  ki'pûrra,ceidwad,  gwarcheidwad  , 
Keeping,  ki'ping  n,  cadwraeth 
Keepsake,  kip'sak    n,   rhodd  er   cadw 

coffadwriaeth  y  rhoddwr,  cofrodd 
Keg,  keg  n,  barilan 

Kelp,  kelp  n,  lludw  gwymon,  gwrthsur 
Ken,   ken  n,  golwg,  trem,  tremyn:   vt,  i 

canfod,  gweled ;  dirnad,  gwybod 
Kennel,  ken'el  »,  ty  cvvn,  cyndy,  cyn- 

llwst;  cnud  o  gvvn  hela;  ceuffos 
Kept,  kept  pt  &  pp. — Keep 
Kerbstone,  kurb  stön  n,  maen  yn  ymyla  • 

llwybr,  ymylfaen  [neisiad  i 

Kerchief,  kur'tshif  n,  cadach,    moled,  I 
Kern,  kurn  n,  milwr  Gwyddehg ;  breu-  \ 

an :  vi,  graenu,  gi-onynu 
Kernel,  kur'nel  n,  cnewullyn,  bywyn 
Kersy,  kur'zi  n,  math  o  frethvn  caerog    l 
Kestrel,  kes'trel  n,  curyll,  cudyll  coch      j 
Ketch,  ketsh  n,  Hong  fawr  drom.   Jack-  ] 

ketch,  crogydd,  dienyddwr 
Kettle,    ket'l    »,    callawr,    crochenyn.  I 

Kettle-drum,  tabwrdd  pres 
Kex,  keks  n,  cegid 
Key,    ki    n,    agoriad,    allwedd;     ebill;  j 

cywah-.  Key-note,  cyweirnod,  cyweir- 

gain.     Master-key,  allwedd    i    agorl 

amryw  gloau,  prif  allwedd.    Flat  key,  I 

cywair  lleddf.      Sharp  key,   cywair  1 
Keyage,  ki'aj  n,  porthladd-doll        [lion 
Keyhole,  ki'hol  n,  twll  y  clo 
Keystone,  ki'ston  n,  careg  clo 
Kibe,  k'ib  n,  malaith,  cibwst,  llosgeira     || 
Kick,  kik  n,  troediad,  cic:  v,  troedio;  j 

gwingo,  cicio  [eithiou'i 

Kickshaw,  kik'sho  n,  dysglaid  o  ddant- 1 
Kickshoe,  kik'shw  «,  digrifwr,  dawnsiwr 
Kid,  kid  n,  myn  gafr ;  cidysen  o  eithyn  | 
Kidder,  kid'ur  n,  edwicwr  yd 
Kidnap,  kidnap  vt,  lladrata  plant  neu^ 

ddynion  [plantleidfl 

Kidnapper,  kid'nap.ur  n,  lleidr  dynion,  s 
Kidney,  kid'ni  n,  aren,  elwlen:   rnath, 

rhyw.     Kidney-beans,  ffa  Ffrengig      j 
Kilderkin,  kil'dur.kin  n,  mesur  gwlyb  ot' 

18  galwyn,  hanner  baril 
Kill,  kil  vt,  lladd,  dieneidio,  llofruddio. 

The  killed  and  wounded,  y  lladdedig- 

ion  a'r  clwyfedigion  [llofrudd 

Killer,     kil'ur    n,  lladdwr,    Ueiddiad, 
180 


öre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thîn,  thìs;  j=dzh.      KNO 


Killow,  kil'o  re,  pridd  dulas 

Kiln,  kil  re,  odyn,  cyl,  cylyn.  To  kiln- 
dry,  crasu  ar  pdyn  [pais 

Kilt,   kilt  re,  math  o  wisg  Albanaidd 

Kimbo,  kim'bo  a,  cam,  plygiedig,  crwm. 
With  his  arms  a-kimbo,  â'i  ddwylaw 
ym  mhen  ei  glun 

Kin,  kin  re,  car,  perthynas,  cydryw, 
carennydd.     Next  of  kin,  cyfnesafiad 

Kind,  kind  re,  rhyw,  rhywogaeth,  math, 
ystlen,  natur:  a,  cymmwynasgar, 
caruaidd,  hynaws,  mwyn,  inwynasgar, 
cu,  caredig.  Be  kind  enough,  da 
chwi.  If  you  will  be  so  kind,  os  gwel- 
wch  yn  dda.  Of  the  same  kind,  cyd- 
ryw 

Kindle,  kin'dl  v,  ennyn,  ennynu,  cynneu 

Kindly,  kind'li  ad,  yn  gymmwynasgar, 
yn  hynaws :  a,  rhywiog ;  addfwyn,  teg 

Kindness,  k'fnd'nes  re,  mwynas,  rhadlon- 
edd,  cymmwynasgarwch,  caredig- 
rwydd 

Kindred,  kin'dred  re,  cystlynedd,  cyfath- 
rach,  carennydd,  perthynas,  tras,  cyd- 
genedl,  ceraint :  a,  cydry  wiol,  perthynol 

Kine,  ki'n  np,  buch,  buchod,  gwartheg. 
Milch  kine,  da  blithion. — Cow 

King,  king  re,  brenin,  teyrn,  unben,  rhi. 
King  -  at  -  arms,  penarwyddfardd. 
King's  evil,  clwy'r  brenin.  King's 
stone,  math  o  forbysg 

Kingcraft,  king'kraft  re,  teyrnystryw 

Kingdom,  king'dum  re,  teymas,  brenin- 
iaeth.  Animal  kingdom,  y  greadig- 
aeth  anifeilaidd.  Vegetable  kingdom, 
y  greadigaeth  lysieuol.  Mineral  king- 
dom, y  greadigaeth  ddifywyd 

Kingfisher,  king'fish.ur  re,  glas  y  dorian 

Kingly,  king'li  a,  breninol,  ardderchog 

Kingship,  king'ship  re,  brenindod,  teyrn- 

edd,  breninfraint  [au,  cydgenedl 

'    Kinsfolk,  kinz'fok  re,  ceraint,  perthjmas- 

Kinsman,  kinz'man  (kinsmen,  kinz'men) 
re,  car,  cyfnesaf;  cyfathrach.  Kins- 
men by  the  father's  side,  tadwys.  Kins- 
men by  the  mother's  side,  mamwys 
'  Kinswoman,  kinz'wwm.an  (kinswomen, 
kinz'wim.en)  re,  cares 

Kipskin,  kips'kin  re,  croen  anner 
.    Kirk,  kurk  re,  addoldy ;  eglwys 

Kirtle,  kur'tl  re,  arwisg,  hugan,  gẁ-n 

Kiss,  kis  re,  cusan :  vt,  cusanu.  Kiss- 
ing-crust,  y  crawen  lie  y  cyffyrdda 
dwy  dorth  â'u  gilydd  wrth  bobi.  To 
kiss  one  another,  ymgusanu 

Kit,  kit  re,  crwth  bychan ;  ystwc  llydan, 
cath  feclian;  ysgrepan  milwr 


Kitchen,  kit'shen  re,  cegin.      Kitchen- 
maid,  ceginferch.  Kitchen-stuff,  bras- 
der  y  crochan 
Kite,  kit  re,  barcut,  barcutan,  bod,  beri, 

beiri.     Frog-kite,  bod  y  gwerni 
Kitten,  kit'n  re,  mabcath,  cath  fechan : 

vi,  bwrw  cathod 
Klick,  klik  vi,  clecian,  tincian 
Knab,  nab  vt,  trystgnoi,  trystfrathu 
Knack,  nak  re,  ystranc,  ystryw ;  medr 
Knacker,  nak'ur  re,  prynwr  hen  geffylau 
Knag,  nag  re,  cwlwm,  cwgn 
Knaggy,  nag'î  a,  clymog,  cygnog 
Knap,   nap  re,  cnap,  telpyn,  twmpath, 
crug :  vt,  brathu,  cnipgnoi,  gwringain 
Knappy,  nap'î  a,  cnapiog 
Knapsack,  nap'sak  re,  ysgrepan  milwr 
Knapweed,  nap'wîd  re,  pengaled 
Knar,  nâr,  Knarl,  nârl  n,  chvm,  cwlwm 
Knarled,  nârld  a,  clymog,  cylymog 
Knave,  nav  re,  dyhiryn,  crogyn,  twyllwr 
Knavery,  na'vur.i  re,  dyhirwch,  anfad- 

rwydd,  twyll 
Knavish,  na'vish  a,  anfad,  anonest 
Knead,  nîd  vt,  tylino.  Kneading-trough, 

cafn,  tylino,  noe 

Knee,  ni  n,  glin,  pen  y  Hn,  pen  y  glin. 

Knee-deep,  hyd  y  gliniau.     Knee-pan, 

padell  pen  y  glin,  penlin      [glin-gam 

Kneed,   nîd   a,  glimog.     Knock-kneed, 

Kneel,  nil  (pt  &  pp  knelt,  nelt)  vi,  pen- 

linio,  myned  ar  liniau 
Knell,  nel  re,  cnul,  cnull,  clul 
Knew,  nii  pt. — Know 
Knick-knack,  nik'nak  re,  tegan 
Knife,  n'if  (p  knives)  re,  cyllell,  twca. 
Bo-wie-knife,  brathgyllell.     Pruning- 
knife,    cyllell    ysgythru.     Scooping- 
knife,  cyllell  gam 
Knight,  n'it  re,  marchog.   Knight-errant, 
crwydrfarchog.    Knight  of  the  Garter, 
marchog  o  Urddas  y  Gardas.   Knight- 
service,  cadweini 
Knighthood,  n'it'hẁd  re,  marchogiaeth 
Knightly,  n'ít'lî  a,  marchogaidd 
Knit,  nit  (pt  &  pp  knit)  v,  gwauf 
clymu;  cyssylltu.    To  knit  the  brows, 
gygu,  cuchio,  talgrychu      [gweuydd 
Knitter,    nit'ûr     re,    gwëwr,     gwëydd, 
Knittle,  nit'l  re,  llinyn  rhedeg 
Knives,  ni'vz  np. — Knife 
Knob,  nob  re,  cnap,  cwgn.  cnwc,  oddfyn 
Knobby,  nob'î  a,  cnapiog,  cnyciog 
Knock,  nok  re,  cnoc,  ffat,  dyrnod,  llab :. 

v,  cnocio,  taro,  cui'o,  duUo 
Knocker,  nok'ur  re,  tarawydd;  ystwffwl 
Knoll,  nöl  v,  canu  cnull,  cnullio 
181 


LAG  path,  fat,  êré,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twkrztook ; 


Knot,  not  n,  clwm,  cwlwm;  cymmal, 
cwgn :  v,  clymu ;  uno ;  dyrysu.  Bow- 
knot,  cwlwm  dolen.  Gordian  knot, 
cwlwm  annattodadwy ;  cwlwm  priodas 

Knotgrass,  not'gras  n,  canclwm,  can- 
clawdd,  clymlys 

Knotted,  not'ed,  Knotty,  not'i  a,  clym- 
°gi  cygnoS?  dyrys  [Rhwssia 

Knout,  nûŵt  n,  fflangell  a  ddefhyddir  yn 

Know,  nö  (knew,  known)  v,  gwybod, 
deall,  dirnad,  adnabod,  nabyddu,  ad- 
waen.  To  know  before  band,  rhag- 
wybod.  To  let  one  know,  hysbysu 
peth  i  un.     To  make  known,  hysbysu 

Knowing,  nö'ing  a,  gwybodus,  deallus; 
medrus,  cyfarwydd  [yn  fedrus 

Knowingly,   nö'ing.lî  ad,  trwy  wybod; 

Knowledge,  nol'ej  ra,  gwybodaeth,  deallt- 
wriaetb;  adnabyddiaeth;  cyfarwydd- 
yd.  Not  to  my  knowledge,  dim  am  í 
wn  i.  Without  my  knowledge,  heb 
wybod  i  mi.  To  the  best  of  my 
knowledge,  hyd  eithaf  fy  ngwybodaeth 

Known,  nön^. — Know  _ 

Knownothings,  no'nuth.ingz  np,  dim- 
wybodyddiaid  (plaid  yn  America) 

Knuckle,  nuk'l  n,  cymmal,  migwrn, 
cwgn:  vi,  migyrnu,  rhoi  migwrn  ar 

Knufi",  nuf  n,  deìff,  drel,  lleban       [lawr 

Kokob,  ko'kob  n,  sarif  wenwynig 

Koran,  ko'r'an  n,  Beibl  y  Mahometiaid 

Kraken,  kra'ken  »,  moranghenfil  dy- 
chymmygol 

Krout,  kruwt  »,  cawl  bresych 


La,  13  i,  wele !  nycha !  och  fi ! 
Labdanum,  lab'dâ.num  n,  ystor  Creta 
Labefaction,  lab.i.fak'shun  n,  gwanhâd, 

adfeihad,  dirywiad 
Label,  lii'bel  n,  llabed,  llabedyn 
Labent,  l'á'bent  a,  llyfn,  lhthrig 
Labial,    lä'bî.al    a,    gwefusol,    gweflol. 

Labial  consonants,  gwefusohon 
Laborant,  lab'ö.rant  n,  fferyll,  iFeryllydd 
Laboratory,   lab'ö.rä.tur.î  n,   gweithfa; 

iferyllfa,  gweithdy  fleryllydd 
Laborious,  lä.bö'r'î.us  a,  llafurus;  poen- 

fawr,  poenus,  gweithgar 
Labour,  lä'bûr  n,  llafur,  gwaith,  trafod, 
trafael,  poen,  lludded,  gorchwyl; 
gwewyr  esgor:  v,  llafurio,  gweithio, 
ymboeni,  trafferthu;  ymegni'o,  ymor- 
chestu.  Labouring  man,  gweithiwr, 
dydd  weithiwr,  llafuriwr.  Light  la- 
bour or  exercise,  golafur 


Labourer,  lä'bur.ûr  n,  gweithiwr,  lla- 
furiwr; ceibiwr 
Laburnum,  lâ.bûr'num  n,  y  ddrewgoed 
Labyrinth,  lab'î.rinth  n,  dyrysfa,  bach- 

drofa 
Lac,  lak  n,  math  o  ystor  meddygol 
Lace,  läs  n,  ysnodyn,  ymylwe,  addurnwe, 

sider:  plethlinyn,  carai :  vi,ysnodenu, 

cau  â  charai 
Laceman,  läs'man  n,  ysnodenwr,  siderwr 
Lacerable,    las'ur.â.bl    a,    rhAvygadwy, 

hyrwyg  [darnio,  dryllio 

Lacerate,  las'ur.ät  vt,  rhwygo,  llarpio, 
Laceration,  las.u.rä'shun  n,  rhwygiad. 

llarpiad  [ynog 

Lachrymal,  lak'ri.mal  a,  deigriol,  deigr- 
Lachrymation,  lak.ri.ma'shun  n,  deigr- 

iad,  dagriad  [lesti 

Lachrymatory,  lak'rî.mä.tur.î  n,  deigr- 
Laciniated,  lâ.sin'í.ä.ted  a,  siderog 
Lack,  lak  n,  eisieu,  diffyg,   gwall:  v 

bod  mewn  angen,  bod  ag  eisieu  ar 

Lack-brain,  ynfyd,  un  disynwyr 
Lackaday,  lak'a.da  i,  och !  och  fi! 
Lacker,    lak'ur    »,    eurliw,    melynliw' 

barnais :  vt,  eurliwio,  melynhwio 
Lackey,  lak'i  n,  gwastrodyn,  troedwas , 

gwas  troed  [fy1*0^ 

Laconic,  la.kon'ik  a,  byreiriog,  byr,  tal 
Laconism,  lak'o.nizm  n,  byreiriad,  ber 

iaith  [of 

Lactant,lak'tant  a,yn  rhoi  llaeth,  Uaeth 
Lactary,  lak'tur.i  a,  llaethol :  n,  Uaethd; 
Lactation,  lak.ta  shun  n,  llaethiad 
Lacteal,  lak'ti.al,  Lacteous,  lak'ti.us  c 

llaethog,  llaethlyd;  Uaethliw 
Lactescent,  lak.tes'ent,    Lactific,    lak 

tif'ik  a,  blithog  [yn,  Han 

Lad,  lad  n,  bachgen,  crwt,  hogyn,  llenc 
Ladder,  lad'ûr  n,  ysgol,  llettring 
Lade,  läd  (laden)  vt,  llwytho,  pynori 
Laden,  lä'dn^jp. — Lade  &  Load 
Lading,  lä'ding  »,  llwyth ;  baich,  pwn 
Ladle,  lä'dl  n,  lledwad;  llwy 
Ladleful,  la  dl.fẁl  n,  lledwedaid ;  llwyai 
Lady,  lä'dî  n,  arglwyddes;  pendebge: 

boneddiges,boneddes.  gwraig  foneddif 

rhies,  rhian.    Lady-bird,  Lady-cov 

math  o  drychfilyn.     Lady-day,  Gw} 

Fair  y  cyhydedd,  y  25ed  o  Fawrth 
Ladylike,  la'di.li'k  a,  rhianaidd,  tyner 
Lag,  lag  vi,  dyfod  yn  olaf,  llercian:  «' 

olaf,  diweddaf,  diocaf :  n,  yr  olaf 
Laggard,  lag'ûrd  a,  araf,  diog :  n,  diogy 
Lagger,  lag  ûr  n,  llercyn ;  diogyn 
Lagoon,  lâ.gŵn',   Lagune,    lâ.gün'   i] 

morlyn 

182 


ore;  late,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         LAP 


Laic,  la'ik  n,  gwr  lleyg,  lleygwr 
Laic,  la'ik,  Laical,  lai.kal  a,  lleygol 
Laid,  läd  pt  &  pp. — Lay 
Lain,  län  pp. — Lie 
Lair,  lê'r  n,  gorweddle  gwylltfil 
Laird,  le"rd  n,  arglwydd  maenor 
Laity,  lä'tî  »,  lleygion,  gwŷr  lleyg 
Lake,  lak  n,  llyn,  llwch ;  lliw  coch 
Lamb,  lam  n,  oen  (p  ŵyn) :  vi,  bwrw 

oen,  dyfod  ag  oen.     Little  ewe  lamb, 

oenig.    Little  lamb,  oenyn.      Little 

lambs,  wynos.     In  lamb,  cyfoen 
Lambative,lam'bâ.tiv  a,  i'wleibio,  hylaib 
Lambent,  lam'bent  a,  Ueibiol,  llyfol 
Lambkin,  lam'kin  n,  oen  bach,  oenan, 

oenyn,  oenig  (p  wynos)  [hynaws 
Lamblike,  lamTfk  a,  addfwyn,  oenaidd, 
Lame,  lam  a,  cloff,  efrydd,  anafus,  cy- 

mhercyn;   gwan,    ammherffaith :    vt, 

cloffi,  anat'u,  eftyddu 
Lamellar,  lam'el.ûr  a,  dalenog 
Lameness,  läm'nes  n,  cloffiii,  cloffi 
Lament,  lâ.ment'  v,   galaru,   cwynfan; 

alaethu,  wylofain,  cwyno  [gresynol 
Lamentable,  lam'en.tâ.bl  a,  galarus, 
Lamentation,  lam.en.tä'shun  n,  galar, 

galarnad,  cwynfan,  alaeth,  wylofain, 

doloch,  cwyn,  galar gwyn 
Lamina,  lam'î.nâ  (p  lamina?,  lam'î.nî) 

n,  haen,  llafn,  dalen 
Laminated,    lam'î .  nä .  ted   a, 

gorchuddiedig  â  llafnau  teneu 
Lammas,  lam'as  n,  y  dydd  cyntaf  o 

Awst,  dydd  Awst,  calan  Awst 
Lammeret,  lam'nr.et  n,  hebogyn 
Lamp,  lamp  n,  llusern,  llugorn,  erllen 
Lampas,  lam'pas  n,  y  findag  [ddu 

,    Lampblack,  lamp'blak  n,  hnddygl,  par- 
Lampoon,    lam.pŵn'    n,    gogangerdd. 

tuchan :  vt,  tuchanu,  goganu 
Lampooner,    lam.pŵ'nûr  n,   tnchanwr, 

goganwr  [bendoll 

Lamprey,  lam'prä  n,  lleiprog,  llysŵen 
Lanarious,  lâ.nê'r'î.us  a,  gwlanog 
I    Lanary,  lä'nur.î  tc,  gwlandy 
,    Lance,  lans  n,  gwaew,  gwaewffon,  bêr, 

safwy,  picell,  beran,  par,  rheinen:  vt, 

ffleimio,  agor  dolnr;  rheinio 
Lancet,  lan'set  n,  fflaim 
;    Lancinate,  lan'sî.nät  vt,  rhwygo,  llarpio, 

dryllio,  darnio 
Land,  land  n,   daiar,    tir;    gwlad:    v, 

tirio,  glanio ;  dadlw}'tho.   Land-forces, 

milwyr.       Land-tax,  y   dreth  fawr, 

treth  yfrenines.    Arable  land,  llafur- 

dir.    Dry  land,  sychdir.     High-land. 

ucheldir.    Low-land,  iseldir 


Landau,  lan.dô'  u,  math  o  gerbyd 
Landed,  lan'ded  a,  tiriog;   wedi  tirio. 
Landed-property,  tiriogaeth  [Almaen 
Landgrave,  land'grav  n,  enwad  yn  yr 
Landholder,  land'höl.dûr  n,  deiliad  tir 
Landing,  lan'ding  n,  porthfa.    Landing- 
place,  pen  grisiau,  glanle 
Landlady,   land'lä.dî    n,   meistres    tir; 

tafarnwraig,  meistres  tafarn 
Landless,  land'les  a,  didir 
Landlord,  land'lôrd  n,  meistr  tir;    ta- 
farn wr  [terfyn 
Landmark,    land'mark    n,  ffin,    cyfnn, 
Landscape,  land'skap  n,  arbeiaeth,  golwg 
ar  diroedd.    Landscape  painting,  dar- 
luniadaeth  arbeiol                [fesurydd 
Landsurveyor,  land'sur.va.ur  n,  daiar- 
Landwaiter,  land'wä.tûr  n,  tollwyhwr 
Landward,  land'wûrd  ad,  tua'r  tir 
Lane,  län  n,  heolan,  heol  gyfyng,  wtre 
Language,   lang'gwäj   n,   iaith;    tafod- 
iaith,  ymadrodd.  A  strange  language, 
anghynaith.      Barbarous     language, 
brithiaith,   briwiaith.      One's  native 
language,  iaith  ei  fam.    Welsh  lan- 
guage, Cymraeg                 [null  tafod 
Langwet,  lang'gwet  n,  unrhyw  beth  yn 
Languid,  lang'gwid  a,  llesg,  methedig, 

egwan,  digalon,  dihoen 
Languish,  lang'gwish  vi,  nychu,  methu, 

dihoeni,  llesgäu,  gwanhau 
Languishment,  lang'gwish.ment  »,nych- 

dod,  dihoeniad,  nych 
Languor,  lang'gwûr  n,  gwendid,  Uesg- 

edd,  llyfrdra,  nychdod 
Laniary,  lan'yur.î  n,  cigyddfa,  cigyddle. 

Laniaries,  ysgythrddant 
Laniate,  lan'î.ät  vt,  darnio,  cigyddio 
Laniferous,  lâ.nif'ur.us,  Lanigerous,  lâ-- 

nij'ur.us  a,  gwlanog 
Lanifice,  lan'î.fis  n,  gweithfa  gwlan 
Lank,  langk  a,  cul,  teneu;  llibin,  llipa. 
A  lank  person,  llabwst,  llabi,  chmach 
Lankness,  langk'nes  n,  teneuder 
Lanner,  lan'ûr  n,  math  o  hebog 
Lanneret,  lan'ur.et  n,  hebogyn 
Lansquenet,  lans'ken.et  n,  milwr  traed ; 

math  o  chwareu  cardiau 
Lantern,  lan'tûrn  n,  llusern.     Lantern- 
jaws,  gwyneb  teneu 
Lap,  lap  n,  arffed;  afflau,  arffedog:  v, 

llepian;  amblygu 
Lapdog,  lap'dog  n,  arffedgi 
Lapful,  lap'fẁl  n,  arffedaid;  arfifedogaid 
Lapicide,  lap'î.s'id  n,  saer  ceryg 
Lapidary,  lap'î.dur.î,  Lapidist,  lap'î.dist 
n,  maenydd,  maen-gabolwr,  gemydd 
183 


LAV  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Lapidate,  lap'î.dät  vt,  llabyddio,  lladd  â 

cheryg 

Lapidation,  lap.î.dä'shun  re,  llabyddiad 

Lapideous,  lâ.pid'yus  a,  caregaidd,  careg- 

Lappet,  lap'et  re,  llipddarn    [og,  maenol 

Lapse,  laps  re,  llithrad,  syrthiad ;  gwall : 

vi,  llithro,  cwympo;  dygwydd.    Lapse 

of  time,  ennyd  [heibio 

Lapsed,  lapst  a,  syrthiedig;  wedi  myned 

Lapstone,  lap'stön  re,  arffedfaen  crydd 

Lapwing,  lap'wing  re,  coniicyll,  cornicell, 

cornchwigl  [k>ng 

Larboard,  ìâr'bô'rd  re,  yr  ochr  aswy  i 

Larceny,    lâr'sî.nî  re,  lladrad.       Petty 

larceny,  cbwiwladrad 
Larch,  lârtsh  re,  llarswydden,  llavwydden 
Lard,  lard  re,  bloneg :  v,  blonegu ;  pesgu 
Larder,  lâr'dûr  re,  cig-gell,  bwydgell 
Large,  lârj  a,helaeth,eang,mawr,  maith, 
gorfawr.     As   large,   cymmaint.     At 
large,  yn  rhydd ;  yn  gyflawn.    To  set 
at  large,  rhyddhau  [dei 

Largeness,  lârj'nes  re,  mawredd,  helaeth 
Largess,  lâr'jes  re,  anrheg,  rhodd 
Lark,  lark  re,  uchedydd,  ehedydd,  hed- 
ydd,  meilierydd.  Wood-lark,  eniden 
Larkspur,  lark  spur  re,  llysiau  yr  uched- 
Larum,  lar'um  re,  rhybudd  [ydd 

Larva,  larVa  (p  larva?,  lar'vi)  re,  macai 
Larynx,  lar'ingks  n,  beudag 
Lascivioiis,  la.siv'yus  a,  anllad,  nwyfus, 
trythyll,  anniwair  [rwydd 

Lasciviousness,  la.siv'yus.nes  n,  anllad 
Lash,  lash  ro,  llach,  gwialenod;    carai 
fflangell :  v,  llachio,  fflangellu,  fírew- 
yllu;  rhwymo 
Lask,  lask  n,  y  dolur  rhydd 
Lass,  las  n,  merch,  herlodes,  llances, 
geneth.   Lass-lorn,  wedi  colli  ei  gariacl 
Lassitude,  las'î.tüd  n,  lludded,  blinder 
Last,  last  a,  olaf,  diweddaf :  ad,  yn  olaf : 
sd. — Late :  vt,  parhau,  para,  aros,  ym- 
aros :  n,  pren  troed ;  rhif  neu  bwysau 
o  amry w  fath.   At  last,  o'r  diwedd,  yn 
y   diwedd.       To  breathe    one's  last, 
trengu,  marw  [safadwy,  dalus 

Lasting,  las'ting   a,  parhäus,   parhaol, 
Latch,  latsh  n,  clicied :  v,  cliciedu 
Latchet,  lat'shet  n,  carai  neu  linyn  esgid 
Late, liit  {latter,  last)  a,hwyr, diweddar  : 
ad,  yn  hwyr.     Of  late,  yn  ddiweddar. 
To  grow  late,  hwyrhau,  myned  yn 
hwyr  [der 

Latency,  lä'ten.sî  n,  tywyllni,  aneglur- 
Lateness,  lat'ues  n,  diweddarwch 
Latent,  Hi 'tent  a,  dirgel,  cudd,  anamlwg 
Lateral,  lat'ur.al  a,  ystlysol,  ochrol 


Lateran,  lat'ur.an  n,  eglwys  yn  Ehufain 
Lath,   lâth  (p  laths,  laTHz)  n,  aseth, 

eisen,  dellten:  vt,  eisio,  delltu 
Lathe,  Iüth  n,  troell,  troadur 
Lather,    lam'ûr    n,    sebondrwyth:    v, 

seboni,  sebondi^wytho  [Lladinaidd 
Latin,  lat'in  n,  Lladin,  Lladinaeg:  a, 
Latinism,     lat'in.izm     n,    Lladinddull; 

Lladiniaeth  [wr 

Latinist,  lat'in.ist  n,  Lladinydd,  Lladin- 
Latinity,  lâ.tin'í.tî  n.  Lladiniaeth,  Lladin 
Latinize,  lat'in.Yz  v,  Lladinio  [croew 
Latisb,  lii'tish  a,  hwyraidd,  lied  hwyr 
Latitancy,  lat'î.tan.sî  n,  celedigaeth 
Latitant,  lat'î.tant  a,  cuddiedig,  celedig 
Latitude,  lat'î.tüd  n,  lledred;  llydander, 

eaogder ;  pellder  oddi  wrth  y  cyhydedd 
Latitudinanan,     lat.î.tii.dì.nê'r'i.an     n, 

rhydd-dybiwr,  penrhyddiad 
Latrant,  lä'trant  a,  cyfarthol 
Latten,  lat'en  n,  llatwm,  alcan,  efydd 
Latter,  lat'ûr  a,  olach,  hwyrach,  diwedd- 

arach;    olaf,  hw^-raf,   diweddaraf  o'r 

ddau,  sd, — Late  [wellt 

Lattermath,lat'ûr.math  «,  adladd,  aeth- 
Lattice,  lat'is  n,  dellt;  delltwaith,  cledr- 

wy:  vt,  delltu,  eisio,  cledrwyo 
Laud,  lôd  n,  mawl,  moliant,  clodforedd, 

canmoliaeth:  vt,  canmol,  clodfori,  moli 
Laudable,  ló'dâ.bl  a,  canmoladwy,  gwiw- 

glod,  hyglod  [weddnaws  y  pabi 

Laudanum,  lod'â.num  n,  cysglyn.  syl- 
Laudatory,  lô'dâ.tur.î  a,  moliaimoL  clod- 

forol,  canmohaethol 
Laugh,    lâf   v,    chwerthin,    chwarddu. 

Laughing-stock,  gwatwarnod.  Horse-  .' 

laugh,   crechwen.      To  burst   out   a 

laughing,  codi  crychwen.      To  laugh 

at  one,  chwerthin  ambenun ;  gwatwaru 
Laughable,  lâf 'â.bl  a,  chwerthinus,  di-  '| 

grif  [chwerthiniad  i 

Laughter,  lâf 'tûr  n,  chwerthin.  chwardd, 
Launch,  lântsh  v,  gwthio  neu  ddisgyn  | 

'V  môr;  ergydio,  tafiu,  bwrw 
Launder,  lân'dûr  n,  dyfrgafn 
Laundress,  lán'dres  n,  golchyddes 
Laundry,  lân'drî  n,  golchdy,  golchfa 
Laureate,  lô'rî.ät  n,  cadehfardd,    pen- 

fardd,  llawrwyddfardd :  a,  coronedig  i 

ii  llawrwydd 
Laurel,  lor 'êl  n,  llawrwydd,  llawryf,  Uor- 

wydd,   pren  y  gerwin:  vt,   coroni  â 

llawrwydd  [  llawrwydd 

Lauriferous,    lô.rif'ur.us    a,    yn    dwyn 
Lava,  lii'va  re,  sylwedd  gwydrol  a  ffryd- 

ia  allan  o  losgfynyddöédd,  llosg^y  ■ 
Lavation,  la.va'shuu  w.golclùaù^glauhâd 
184 


ôre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j: 


:dzh. 


LEA 


Lavatory,  lav'a.tur.i  n,  golehfa ;  baddon. 

ymdrochle,  trochfa,  trochle 
Lave,  lav  v,  golchi ;  trochi ;  dyfrhau 
Lavender,  lav 'en. dm*  n.  llafant 
Laver.  lii'vur  n,  noe,  golchnoe,  osged 
Lavish,  lav'ish  vt,  afradu,  gwastraffu, 
ofera,  treulio:  a,  rhy  hael,  treulgar, 
afradlawn,  gwastraffus  [lonedd 

Lavishness,  lav'ish.nes  n,  corawd,  afrad- 
Law,  10  n.  cyfraith,  deddf ;  rheol.  Canon 
or  ecclesiastical  law,  cyfraith  eglwys. 
Ceremonial   law,    cyfraith    ddefodol, 
cyfraith    Iuddewig,    cyfraith   Moses. 
Civil  law,   cyfraith   y   byd,   cyfraith 
.  wladol.     Common  law,  cyfraith  anys- 
grifenedig,  cyfraith  y  wlad.      Martial 
law,  cyfraith  rhyfel.      Moral  law,  y 
ddeddf  foesol.     Organic   law,  deddf 
ardumiol.    Physical  law,  deddf  natur- 
iol.      Poor   law,   cyfraith    y   tlodion. 
Statute    law,    cyfraith    ysgrifenedig, 
cyfraith    seneddol.       Brother-in-law, 
brawd  yng  nghyfraith 
Lawful,  lô'fẁl  a,  cyfreithlawn 
Lawfulness,  lô'fẁl.nes  n,  cyfreithlonedd 
Lawgiver,  lo'giv.ur  n,  deddfwr,  deddf- 

roddwr 
Lawless,  lô'les  a,  digyfraith,  diddeddf 
Lawn,    Ion    n,    llanerch,    gwastadfaes; 
sindal  [raith 

Lawsuit,  lô'süt  n,  cynghaws,  cwyu  cyf- 
Lawyer,  lô'yûr  n.  cyfreithiwr 
Lax,  laks  a,  rhydd;  llac,yslac;  anghryno. 
anghywraint,  didrefn:  n,  y  dolur 
rhydd,  math  o  bysgodyn  [llacâd 
Laxation,  lak.sa'shun  n,  rhyddhâd; 
Laxitive,  lak'si.tiv  a,  rhyddhaol,  rhydd- 

bair:  n,  carthai,  cyffyr  rhyddhaol 
Laxity,   lak'si.ti,   Laxness,   laks'nes   n, 

rhyddni,  darymred,  y  dolur  rhydd 
Lay,    lä    n,   can,   cerdd;    pruddgerdd: 
,     haen:  n,  lleygol:  vt  (pt  Scpp  laid), 
gosod,  dodi,  lieu;  gostegu;    dal,  cy- 
ngwystlo;   dodws:   pp. — Lie.      Lay- 
land,  gwyndwn,  tondir.    To  lay  about 
one,  llachio,  ffonodio.     To  lay  aside, 
rhoi  heibio.    To  lay  out  money,  treulio 
arian.     To  lay  up,  ystorio.     I  lay  it 
down,  yr  w)^  yn  ei  osod  i  lawr.    I  lay 
down,  gorweddais 
Layer,  lä'ûr  n,  haen,  gwanaf;  gwely; 
■    planfrigyn,  plangyff;  iar  ddodwyog 
Layman,  lä  'man  n,  gwr  lleyg,  lleygwr 
Laystall,  lä'stôl  n,  tomen,  tomle 
Lazar,  la'zur  n,  dyn  heintus.    Lazar- 
house,  clafdy  [ysbytty 

Lasarette,  laz".â,ret'  n,  clafrdy,  "clafdv; 


Laziness,    la'zi.nes    n,   diogi,    syrthnij 
seguryd,  segurdod  [dioglyd 

Lazy,    läzî   a,   diog,   musgrell,    swrth, 
Lea,  íî  n,  tir  cauedig,  llawnt,  doldir 
Lead,  led  n,  plwm ;  plymen 
Lead,   lid   (pt   &  pp   led)   v,   arwain, 

tywys;  blaenori 
Leaden,  led'n  a,  o  blwm 
Leader,  lî'dûr  n,  arweinydd,  tywysog, 
blaenor.      Leader  of  a  faction,  corn  y 
gynhen 
Leaf,  lif  (p  leaves)  n,  deilen,  dalen 
Leafless,  lîf'les  a,  diddail,  heb  ddalen 
Leafy,  lî'f  î  a,  deiliog 
League,    lîg    n,   cyfammod,   cyfundeb; 

tair  milltir :  vi,  cynghreirio,  cyfuno 

Leak,  lîk  n,  agen,  hollt,  dyferfa,  dyfer- 

hollt :  v,  gollwng  dwfr,  gollwng,  gyll- 

wng.     To  spring  a  leak,  ymagenu 

Leakage,  li'kaj  n,  iawn  am  golled  a  geir 

trwy  ddyfrholltau 
Leaky,  li'ki  a,  agenog,  holltog 
Lean,  lin    a,  teneu,  cul:    v  (pt  &  pp 

leant,  lent),  pwyso  ar;  gogwyddo  at 
Leanness,  lîn'es  n,  teneuder,  culni,  cuh 
Leap,   lip    w,  naid,  11am,  crychlam:  v 
(pt  &  pp  leapt,  lept),  neidio,  llamu. 
Leap-frog,   math   o    chwareu    plant. 
Leap-year,  blwyddyn  naid 
Learn,  lurn  (pt  &  pp  learnt,  lûrnt)  v, 
dysgu,  cymineryd  dysg ;  deall.      Apt 
to  learn,  hyddysg 
Learner,  lûr'nûr  n,  dysgwr,  ysgolhaig 
Learning,  lûr'ning  n,  dysg,  ysgolheigdod, 

lien,  dysgeidiaeth 
Lease,  lis  n,  gafaelrwym,  ammodrwym, 
ammodweithred:  vt,  gosod  dros  amser 
penodol,  lloffa 
Leaser,  lî'sûr  n,  Uoffwr,  casglwr 
Leash,  lîsh  n,  llinyn  neu  garai  dywyso, 
cynllyfan;  tri  [deb 

Leasing,  li'zing  n,  twyll,  celwydd,  geu- 
Least,  list  n,  lleiaf,  bychanaf:   ad,  yn 

Ueiaf :  sd. — Little.     At  least,  o  leiaf 
Leasy,  li'zi  a,  teneu,  ysgafn,  disylwedd 
Leaf,  lit  n,  ffos,  dyfrlle,  dyfrgronfa 
Leather,  leTH'fir  ra,lledr,croen.  Leather- 
coat,  math  o  afal.     Leather-dresser, 
cyweiriwr  Uedr.  Leather-seller,  lledr- 
wr.     Scraps  of  leather,  lledrach 
Leathern,  leTH'ûrn  a,  lledrin,  o  ledr 
Leathery,  leTHur.î  a,  lledraidd,  fel  lledr 
Leave,  liv  n,  cenad,  rhyddid,  trwydded, 
caniatâd:  v  (pt  &  pp  left),  gadael; 
gadu;   ymadael.      To  leave  by  will, 
cymmynu.  To  leave  off,  peidio  â.  Leav- 
ings, gweddillion,  olion 

185 


LEN     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Leaved,  lîvd  a,  deiliog.     Many-leaved. 

amlddeiliog,  amlddalenog 
Leaven,    lev'n    n,  surdoes,    eples:    vt, 
surdoesi,  eplesu,  lefeinio    [dail  twrch 
Leaves,  livz   tip. — Leaf.     Park-leaves, 
Lech,  letsh  vt,  llyfu 
Lecher,  let'shûr  n,  anlladwas,  gordderch- 

wr:  vi,  puteinio,  trythyllu 
Lecherous,  let'shur.us  a,  trythyll,  anllad, 
serth  [tesach 

Lechery,  let'shur.î  n,  anlladrwydd,  dyre, 
Lection,  lek'shun  n,  darllen,  darlleniad 
Lectionary,  lek'shun.ur.i  n,  llyfr  gwas- 

anaeth  Pabaidd 
Lecture,  lek'tshur  n,  llith,  darlith,  llen- 
lith ;  pregeth,  gwers ;  sen,  cerydd :  v, 
darllen,  pregethu,  darlithio 
Lecturer,    lek'tshur.ur     n,    darlithiwr, 
pregethwr  [yddiaeth 

Lectureship,  lek'tshur.ship  n,  darllen 
Led,  led  pt  &  pp. — Lead 
Ledge,  lej  n,  rhes,  haen ;  cefnen ;  ymylfa 
Ledger,  lej'ûr  n,   cyfriflyfr,  gorsaflyfr. 

Ledger-hnes,  llinellau  chwanegol 
Lee,  lî  n,  yr  ochr  gyferbyn  â'r  gwynt. 

Lees,  gwaddod,  gwaelodion 
Leech,  lîtsh  n,  gele,  geloden,  meddyg 
anifeiliaid.     Cow-leech,  gelen  bendoll. 
Horse-leech,  gele'r  meirch.     Leech- 
craft,  y  gelfyddyd  o  iachäu  anifeiliaid 
Leek,  lik  n,  ceninen  {p  cenin).     House- 
leek,  llysiau  pen  tai,  llysiau'r  gwaew. 
Leek-porridge,  cawl  cenin 
Leer,  li'r  n,  cilolwg,  cilwen :  v,  cilolygu 
Leet,  lit  n,  Uys,  Uysddydd,  maenorlys 
Leeward,  lî'wûrd  ad,  oddi  wrth  y  gwynt, 

gyferbyn  â'r  gwynt 
Left,  left  a,  aswy,  chwith,  asw:  pt  8c  pp 
— Leave.    Left  hand,  Haw  aswy,  llaw 
chwith,  cledd 
Leg,  leg  «,  coes,  clun,  esgair,  llorp,  ber. 
Long-legged,   hirgoes,    tal.      Three- 
legged  stool,  ystôí  deirtroed 
Legacy,  leg'â.sî  ?i,  cymm)Tirodd,  cym- 

myn,  rhodd  ewyllys,  gwyllysged 
Legal,   lî'gal   a,  deddfol,  cyfreithlawn, 
cyfreithiol  [reithlondeb 

Legality,  lî.gal'î.tî  n,  deddfoldeb,  cyf- 
Legalize,  li'gal.iz  vt,  cyfreithloni 
Legate,  leg'ät  n,  cenadwr  y  Pab     [rodd 
Legatee,  leg.â.tî'  n,  derbyniwr  cymmyn- 
Legation,  lî.gä'shun  n,  cenadwriaeth 
Legator,  leg.â.tôr'  n,  cymmynwr 
Legend,  lej'end  «,  lüthlyfr;  coeg  chwedl 
hanesyn;   craifft  ar  ddarn  aur  neu 
arian  [ffugiol 

Legendary,  lej'en.diu\î  a,  dychymmygol, 


Legerdemain,  lej .  ûr .  dî .  man'  n,  castiau 

llaw  ysgafn,  hudgastiau,  chwidogaeth 
Legerity,  lî.jer'î.tî  n,  ysgafnder,  sionc- 
Legging,  leg'ing  n,  coesarn  [rwydd 

Legible,  lej'i.bl  a,  darllenadwy 
Legion,  lî  jun  n,  lleng,  llu 
Legionary,  lî'jun.ui-.î  a,  llengol;  lluosog 
Legislate,  lej'is.lät  vi,  g^vneyd  deddfau 
Legislation,   lej .is.lä 'shun    n,   gosodiad 

deddfau,  arlywiad,  llywodraethiad 
Legislative,  lej'is.lii.tiv  a,  deddfwneuth- 

urol,  llywodraethol 
Legislator,  lej'is.lä.tûr  n,  gwneuthurwr 

cyfraith,  deddfwr,  rheolwr,  seneddwr 
Legislature,  lej'is.lä.tshùr   n,  llywodr- 

aeth,  deddfwyr,  seneddwyr 
Legist,  li'jist  n,  cyfreithiwr,  un  dysgedig 

yn  y  gyfraith 
Legitimacy,  lî.jit'î.mä.sî  n,  cyfreithlon- 

edd,  iawnedd;  genedigaeth,  cyfreith- 
lawn [vt,  cyfreithloni,  breinio 
Legitimate,  lî.jit  î.mät  a,  cyfreithlawn: 
Legume,  leg'iim,  Legumen,  lî.gü  'men  n, 

pys,  ffa,  ydrawn  [fel  ffa 

Leguminous,  lî.gü'mî.nus   a,  ydrawnol, 
Leisurable.  lezh'ur.a.bl  a,  hamddenol 
Leisure,  lezh'ur  n,  odfa,  seibiant,  arfod, 

hamdden,  amser  fbwyll 

Leisurely,  lezh'ur.li  ad,  yn  arat,  gan 
Leman,  lem'an  n,  cywelywr;  gordderch 
Lemma,  lem'â  n,  rhagosodiad  [melynhir 
Lemon,  lem'un  n,  math  o  eurafal,  afal 
Lemonade,  lem.un.äd'  n,  diod  eurafalau 
Lemur,  lî'mûr  n,  math  o  epa 
Lend,  lend   {pt  &  pp  lent)    vt,   rhoi 

echwyn,  rhoi  benthyg ;  llogi.    To  lend 

an  ear,  rhoi  clust,  gwrando 
Lender,  len'dûr  n,  rhoddwr  echwyn 
Length,  length  n,  hyd,  hirder,  meithder 

pellder.      At  length,  o'r  diwedd,  bell- 

ach,  weithian.    At  his  length,  ar  e : 

hyd.     Of  equal  length,  cyhŷd 
Lengthen,  leng'thn  v,  estyn,  hwyhau 

ìúrio,  hirhau 
Lengthwise,  length'wiz  ad,  gyda'r  hyd  I 
Lenient,  lî'nî.ent  a,  tyner,  esmwyth 
Lenify,  len'î.fi'  vt,  tyneru,  llinaru,  es 

mwytho,  tirioni      '  [mwythacv 

Lenitive,  len'i.tiv  n,  llinarycld :  a,  es 
Lenity,  len'î.tî  n,  tynerwch,  tiriondeb 
Lens,  lenz  n,  gwydr  cynghrwn,  cryD 

wydryn 
Lent,  lent  n,  y  grawys :  pt  &  pp. — Len 
Lent,  lent,  Lenten,  len'ten  a,  grawysol 
Lenticular,  len.tik'ii.lur  a,  deugrynol 
Lentils,   len'tilz    n,  manbys,  gwygby 

pys  y  llygod,  pys  y  wig 

186 


ore;  late,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this:  j=dzh. 


LIB 


Lentigo,  len'tî.gö  re,  brychni 
Lentous,  len'tus  a,  gwydn,  glydiog 
Lentur,  len'tûr  re,  gwydnedd ;  arafwch 
Leod,  lî'od  re,  cenedl,  pobl,  gwlad 
Leonine,  lî'ö.n'ín  a,  llewaidd         [glwyf 
Leontiasis,  lî.on.t'i'â.sis  re,  math  o  wahan- 
Leopard,  lep'ûrd  re,  llewpart 
Leper,  lep'ûr  re,  un  gwananglaf 
Leporine,  lep'ö.r'ín  a,  ysgyfarnogaidd 
Leprosy,  lep'rö.sî  re,  gwahanglwyf,  clefri, 

brech  yr  Iuddewon 
Leprous,  lep'rus,  Leperous,  lep'ur.us  a, 

gwahanglwyfus,  gwahanglai" 
Leptology,  lep.tol'ö.jî  re,  eglurhâd  manwl 

o  bethau  dibwys 
Less,  les  a,  llai :  ad,  yn  llai :  cd. — Little. 
Much  less,  llawer  llai,  llai  o  lawer, 
chweithach.  Causeless,  diachos.  End- 
less, diddiwedd,  diderfyn 
Lessee,  le.sî'  re,  ammod-ddeiliad     [treio 
Lessen,  les'n  v,  bychanu,  lleihau ;  toho ; 
Lesser,  les'ûr  a,  llai :  cd. — Little 
Lesson,  les'n  re,  gwers,  llith,  darhth :  vt, 

gwersu,  rhoi  gwers,  dysgu 
Lessor,  les'ôr  re,  rhoddwr  ammodysgrif, 

ammodosodwr 
Lest,  lest  c,  rhag,  fel  na,  fel  nas 
Let,  let  re,  attalfa,  rhwystr,  lludd:    vt 
{pt&pp  let),  gadael;  goddef;  attal, 
Üuddio;    hurio;    llogi;    gosod.      Let 
him  alone,  gad  ef  yn  llonydd;   gad 
iddo.     Let  me  hear,  moes  (par,  gad, 
dyro)  i  mi  glywed.    Let  us  go,  awn. 
Let  God  arise,  let  his   enemies    be 
scattered,  cyfoded  Duw,  gwasgarer  ei 
elynion.    To  let  blood,  gollwng  gwaed, 
gwaedu.     To  let  off*  saethu,  ergydio 
Lethal,  lî'thal  a,  marwol,  angeuol 
Lethargic,  li.thar'jik  a,  hunglwyfus,  â'r 

hunglwyf  arno ;  cysglyd,  swrth 
Lethargy,    leth'âr.jî  re,    yr  hunglwyf; 

gorgwsg,  gorhun 
Lethe,  lî'thî  re,  ebargof,  afon  anghof 
Lethean,  lî.thí'an  a,  anghofus 
Lethiferous,   lî .  thif 'ur.us    a,   angeuol, 

dinystriol 
Letter,  let'ûr  re,  Uythyren;  llythyr:  vt, 
llythyrenu ;  llythyru.  Letter-bag, 
Uythyrgod.  Letter-case,  llythyrglawr. 
Letter-founder,  llythyrenydd.  Let- 
ters-patent, breintlythyrau,  breint- 
ysgrif.  Letter-press,  argraffwasg.  A 
man  of  letters,  dyn  dysgedig,  dyn 
llythvrenog.  Capital  letters,  PRIF 
LYTHYRENAU.  Small  capital  let- 
ters, PRIF  LYTHYRENAU  MAN.    $3laCÍl 

letter,  Uythyren  ddu 


Lettuce,    let'is    re,    gwylaeth.    Lamb's 

lettuce,  llysiau  yr  oen 
Leucorrhasa,  lii.ko.ri'a  re,  gwynlif 
Levant,  lev'ant  a,  dwyreiniol 
Levant,   li.vant'  re,   arfordiroedd   dwy- 
reiniol Môr  y  Canoldir 
Levee,  lev'i  re,  bwrdd  ymdrwsio ;  boreu- 

ymweliad  neu  gyfarchiad;  cynwyre 
Level,  lev'el  re,  gwastadedd,  gwastad; 
gwastodyn ;  cydraddiad ;  annelfa,  cyf- 
eirfa;  cyfeirffos;  cyferdwll:  a,  gwas- 
tad, llyfn;  cywir;  cyfartal:  vt,  gwas- 
tatäu,  llyfnu,  llyfelu ;  annelu,  cyfeirio. 
Level  with,  yn  un  â 
Leveller,  lev'el.ur  re,  gwastatäwr 
Levelness,  lev'el  .nes  re,  gwastadrwydd 
Lever,  H'vur  re,  trosol,  gwif    [glasdorch 
Leveret,  lev'ur.et  re,  ysgyfarnog  ieuanc, 
Leverock,  lev'ur.ok  re,  hedydd,  ehedydd 
Leviable,  lev'ya.bl  a,trethadwy,  codadwy 
Leviathan,  lî.vi"â.than  re,  y  morfil,  neu 
ef  allai  yr  afanc  [llyfnhau 

Levigate,    lev'i.gat    vt,  rhwbio;   malu; 
Levite,  li'v'it  re,  Lefiad  [aidd 

Levitical,  li.vit'i.kal  a,  Lefiaidd,  Lefitic- 
Levity,  lev'i.ti  re,  ysgafnder,  maswedd 
Levy,  lev'i  vt,  trethu,  codi  dirwy,  codi 
teyrn-ged ;  codi  gwŷr.     To  levy  war, 
dechreu  rhyfel  "  [anllad,  diffaith 

Lewd,  liid  a,  anfad,  brwnt,  serth,  try  thyll, 
Lewdness,  liid'nes  re,  anlladrwydd 
Lexicographer,  lek.sî.kog'râ.fûr  re,  geir- 
lyfrwr  [iadwraeth 

Lexicography,  lek.si.kog'ra.fi  re,  geir- 
Lexicology,   lek.sî.kol'ö.jî  re,  geirystyr- 

iaeth,  geirofyddiaeth 
Lexicon,  lek'si.kun  re,  geirlyfr,  geiriadur 
LiabiHty,    l'i.â.bü'î.tî    re,   cyfrifoldeb, 
rhwymedigaeth,  y   cyflwr  o  fod  yn 
agored  i  beth.    Liabilities,  dyledion 
Liable,  li'â.bl  a,  darostyngedig,  rhwym- 
edig,  agored  [wyddgi 

Liar,  l'í'ûr  re,  celwyddwr,  geuwr,  eel- 
Libation,  lî.bä'shun  re,  diodoffrwm 
Libel,    l'i'bel    re,   cabledd,    athrodiaeth, 
duchan,  enlhb :  v,  enllibo,  athrodi,  go- 
ganu  [enllibwr 

Libeller,    li'bel.ûr    re,  cabldraethydd, 
Libellous,  li'bel.us  a,  athrodus,  enlllbus 
Liberal,   lib'ur.al  a,  hael,  syber,  cedol; 
rhydd,  diragfarn;  boneddigaidd.     Li- 
beral arts,  celfyddydaurhyddedog,cel- 
fyddydau    breiniol;     sef,    gramadeg, 
areithyddiaeth,    rhesymeg,    rhifydd- 
iaeth,  meidrofyddiaeth,  cerddoriaeth, 
ac  anianddysg.     Liberal  translation, 
cyfieithiad  anghaeth  neu  rydd 
187 


LIK    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Liberality,    lib.u.ral'î.tî    n,  haelioni, 
syberwyd  [hael 

Liberalize,    lib'ur.al.i'z   vt,   gwneyd    yn 
Liberate,  lib'ur.ät  vt,  rhyddhau,  gollwng 
yn  rhydd,  digaethu  [gollyngdod 

Liberation,   lib.u.rä'shun  n,  rhyddhâd, 
Libertine,  lib'ûr.tin  n,  un  penrydd,  ot'er- 
ddyn ;  anlladwr :  a,  penrydd,  anghref- 
yddol,  anllad 
Libertinizm.  lib'ur.ti.nizm  n,  penryddid 
Liberty,  lib'ûr.tî  n,  rhyddid,  trwydded, 
braint;    cenad;    hyfder;    cyffin,  flin, 
terfyn.     To  set  at  liberty,  rhyddhau, 
gollwng.     To  take  the  liberty,  cyni- 
meryd  cenad,  bod  yn  hyf 
Libidinist,  lî.bid'î.nist  n,  anlladwr 
Libidinous,  li.bid'i.nus  a,  anniwair,  an- 
llad, gordderchol 
Libra,  l'i'brâ  n,  arwydd  y  Fantol 
Librarian,    lî.bré'r'i.an    n,    llyfrgellwr, 
llyfrwr,  llyfrydd  [Myfrgrawn 

Library,    l'i'brur.î  n,   llyfrgell,   llyfrfa; 
Librate,  li'brät  vt,  mantoli,  pwyso 
Libration,  li.br ä 'shun  n,  mantoliaeth 
Lice,  lis  np. — Louse 
License,  li'sens  n,   trwydded,  rhyddid. 
cenad,  caniatâd  :  vt,  cenadu,  trwydded u 
Licentiate,  li.seii'shî.ät  n,  trwyddedog 
Licentious,  li.sen'shus  a,  penrydd,  atre- 
olus  [ryddid 

Licentiousness,  li'.sen'shus.nes  n,   pen- 
Lichen,  litsh'en  n,  goferllys,  llysiau  yr 

af'u,  cen  y  ceryg 
Lichen,  li 'ken  n.  tarwden,  tarddwreinyn 
Licit,  lis'it  a,  cyfreithlawn 
Lick,    lik   n,    llyfiad,  llaib:    vt,  llyfu. 
Ueibio,  llenio.     Lick-spittle,  truthiwr, 
gwenieithwr  [felus 

Lickerish,  lik'ur.ish  a,  mwythus,  dant- 
Licorice,   lik'ur.is  n,   math   o    wraidd, 

perwraidd,  y  gwylys 
Lictor,  lik'tur  n,  rhingyll  Khufeinig 
Lid,  hd  11,  caead,  clawr,  hulier 
Lie,  lî  B,  celwydd,  anwiredd :  vi,  dywedyd 
celwydd.     Lying,  yn   dywedyd   cel- 
wydd; anwir.     You  tell  a  great  lie, 
ti  a  ddywedi  gelwydd  yn  dy  ddannedd 
Lie,  li"  ( pt  lay,  pp  lain)    vi,  gorwedd ; 
ymorwedd.      Lying   down,  yn  ei  or- 
wedd.      To   lie  in  wait,   cynllwyno. 
To  lie  in,  esgor.    A  place  to  he  down, 
gorweddfa 
Lief,  lîf  ad,  yn  ewyllysgar,  )ti  gystal 
Liege,  lij    a,  fryddlawn,  cywir,  ufudd; 
gwarogaethol:  n,  arglwydd,  penadur 
Lieger,  li'jûr  n,  ceuadwr  trigiannol 
Lieu,  lii  »,  lie.    In  lieu  of,  yn  lie 


Lieutenancy,   hv.ten'an.si,   Lieutenant- 
ship,  liv.ten'ant.ship  »,  rhaglawiaeth, 
isgadbeniaeth ;  dirprwyaeth 
Lieutenant,  liv.ten'ant  n,  rhaglaw,  is- 
gadben.     Lord  lieutenant,  arglwydd 
raglaw 
Life,   li'f  (p  lives)  n,  bywyd,  einioes, 
oes,  hoedl;    buchedd;    bywiognr\-dd. 
A  long   life,   hirhoedl.      Single   life, 
gweddwdod.      Long-lived,    long'l'ivd, 
hirhoedlog,  hir  ei  oes.     Short-lived,    ! 
short Tivd,    byrhoedlog,    bjT   ei    oes; 
dibara.  [aidd 

Lifeless,  li'f 'les  a,  difywyd,  marw ;  marw- 
Lifetime,  lif'ti'm  n,  oes,  einioes;  hoedl 
Lift,  lift  n,  codiad;    dyrchafiad;    hwp,  . 

hwbiad :  vt,  codi,  dyrchafu,  cwnu 
Ligament,     lig'â.ment    n,    rhwymyn; 

gieuyn,  gewyn 
Ligation,  lí.gä'shun  n,  rhwymiad 
Ligature,    hg'â.tshü'r     n,    rhwymyn, 
cyfrwym;  llythyren  ddyblyg,  megys  ' 
fl,  ffi.  ae,  03 
Light,  lit  (Jit)  n.  goleu,  gole,  goleuni,  I 
gwawl,  llewyrch;   canwyll;   ffenestr: 
a,  goleu,  dysglaer ;  ysgafn ;  disylwedd :  j 
v,  goleuo;    cynneu;   disgyn.     Light- 1 
footed,  Light-heeled,  gwisgi,  ysgafn-  j 
droed.     Light-horse,    marchoglu    yn  3 
dwyn  arfau  ysgafn.     By   day-light,! 
wrth  liw  dydd,  hw  dydd 
Lighten,    l'i'tn    v,    UewjTchu,    goleuo;' 
melltenu,  cynneu  dreigiau,  taflu  mellt;  | 
yggafehau ;  shioli 
Lighter,  lî'tûr  n,  bad  ysgafn.     Lighter-: 
man,  cychwr,  badwr  [dwr.l 

Lighthouse,  li't'hûẃs  n,  goleudy,  goleu- 1 
Lightness,  lit 'nes  n,  ysgafnder;   sionc-| 

edd,  siriolder ;  anwadalwch;  goleudÉ 
Lightning,  li't'ning  n,  mellt,  lluched 
Lights,  fits  np,  ysgyfaint;  goleuadau    I 
Lightsome,  l'it'sum  a,  goleulawn ;  siriol  I 

oenus,  bywiog 
Ligneous,  lig'nî.us  a,  prenaidd,  0  bren   * 
Ligure,  l'í'gü'r  n,  maen  gwerthfawr 
Like,    lik   a,  tebyg,    cyffelyb,   cyfryw 
eynhebyg,  unfath,  uiiwedd:   v.  caru 
hoffi;  dewis,  dymuno,  mynu:  ad,  yi 
debygol,  fel,  megys;    -aidd.     Like  1 
child,  plentynaidd.  Like  a  dog,  ciaidd 
To  his  liking,  i'w  fodd 
Likelihood,  likUhwd,  Likeliness.  lik'li 

nes  n,  tebygoliaeth,  t«bvgolrwydd 

Likely,  lik'li  a,  tebygol :  ad,  yn  debygc 

Liken,  li'kn  vt,  teVygu,  cytfelybu;  cy 

inharu  [delw,  arlu 

Likeness,  lik'nes  n,  tebygrwydd;  llui 

188 


ôre ;  late,  line,  no,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.         LIT 


Likewise,   lik'wiz  ad,  felly,  yn  yr  un 

modd :  c,  hefyd 
Lilac,  li'lak  n,  "math  o  bren 
Lily,  lü'î  n,  lili,  elestr.      May  lily,  Lily 

of    the     valley,    lili'r     dyffrynoedd. 

White  water  lily,  alaw'r  dwfr,  y  fag- 

wyr  wen.    Yellow  water  lily,  y  bwltys 
Limation,  l'i.mä'shun  n,  caboliad 
Limb,   lim  n,  aelod;    cetyn,  darn:  vt, 

diaelodi,  darnio,  dryllio 
Limbec,  lim'bek  n,  disdyll-lestr    [twyth 
Limber,   lim'bûr   a,   llipa,   hyblyg,   ys- 
Limberness,  lim'bûr.nes  n,  ystwythder 
Limbo,  lim'b'd  n,  utfern,  purdan ;  carchar 
Lime,  lim  n,  calch;  glud:  vt,  calchu; 

gwyn-galchu;    gludio.       Lime-stone, 

calchfaen.     Lime-tree,  palalwyf,  eur- 

wernen,  gwaglwyf.  Lime-twigs,  glud- 

wydd.       Slaked  lime,   calch    tawdd. 

Quick  lime,  calch  brwd,  calch  poeth 
Limehound,  lim'hûŵnd  n,  gwaedgi 
Limit,  lim'it  n,  terfyn,  ffin,  cyffin,  goror: 

vt,  gosod  terfyn  ar,  penu,  cyffinio 
Limitary,  lim'î.tur.î  a,  cyfhniol,  terfynol 
Limitation,  lim.î.tä'shun  ?i,  terfyniad 
Limn,  lim  i'i,eilunio,  tynu  Hun,  delweddu 
Limner,  lim'nûr  n,  eiluniwr,  delweddwr, 

lluniedydd,  paentiwr 
Limous,  l'i'mus  a,  lleidiog,  glydog 
Limp,  limp  a,  llipa,  masw,  ystwyth,  hy- 

blyg :  vi,  clunhecian,  cloffi,  selgyngian 
Limpet,    lim'pet     n,    brenigen,    llygad 

myharen  [têr 

Limpid,  lim'pid  a,  gloew,  tryloew,  claer, 
Limpidness,    hm'pid.nes     n,    gloewder, 

claerder  [blygedd,  maswedd 

Limpness,  limp'nes  n,  ystwythder,  hy- 
Limy,     li'mî     a,    calchaidd;    gludiog, 

gwydn  [bin 

Linchpin,  lintsh'pin  n,  gwarbin,  echel- 
Line,  I'm  n,  llinyn;  llin;  llinell;  ffunen; 
.    rhes;  amglawdd:  vt,  llinellu,  llinynu; 

amresu,  rhesu.   Line  of  battle,  cadres. 

Line  of  battle  ship,  cadreslong 
Lineage,   lin'î.äj    n,   ach,   llinach,   llin; 

hil,  tylwyth,  hiliogaeth,  bonedd 
Lineal,    lin'yal     a,    unionlin,     llin-lin; 

llinellol,  olynol 
Lineament,  lin'yâ.ment  n,  gwjmebwedd, 

gwynebddull.  pryd,  gwedd 
Linear,  lin'yûr  a,  llinellog,  llinellaidd 
Lineation,  hn.î.ä'shun  n,  llinelliad,  ar- 

liriiad  [Linen-draper,  llieiniwr 

Linen,  hn'en  n,  llian,  lliain,  llieinwe. 
r-.ing,  ling  n,  breninbysg ;  grug,  myncog 
dinger,  ling'gur  v,  gohirio,  oedi,  aros; 

sefy llian,  chwarian 


Linget,  ling'get  n,  tafodyn 

Lingo,  ling'gö  n,  ffregod,  iaith  drwsgl 

Linguacious,  ling.gwä't<hus  a,  baldordd- 

us,  tafodrydd,  siariadus 
Linguist,  ling'gwist  n,  ieithydd 
Liniment,  lin'î.ment  n.  enaint,  iraid,  eli 
Lining,  l'i'ning  n,  gwrthlain 
Link,    lingk    n,    dolen,    cadwyndorch, 
modrwy ;  canwyll  byg,  ffaglen :  v,  dol- 
gydio,   cydfachu,   cydgadwyno,   cyd- 
nvymo,   cyssylltu,  cydio.     Link-boy, 
cariwr  canwyllau  pyg,  ffaglenwas 
Linnet,  hn'et  n,  llinos,  llinosen,  aderyn 
y  llin.      Read-headed    linnet,   llinos 
bengoch.      Mountain-linnet,  llinos  y 
mynydd 
Linseed,  lin'sîd  n,  had  llin,  llinhad 
Linseywoolsey,    lin.zi.wwl'zi    n,   tenllir 

cymmysgwe  o  lin  a  gwlan 
Linstock,  lm'stok  n,  ffondanio,  tanffon 
Lint,  lint  n,  llieinrwd,  naddion  lliain 
Lintel,  lin'tel  n,  gwarddrws,  capan  drws 
Lion,  l'i'un  n.  Hew.   Lion-hearted,  dewr- 
Lioness,  li'un.es  n,  llewes  [galon 

Lionlike,  l'i'un.l'ik  a,  llew-eilun ;  dewr 
Lip,  lip  n,  gwefus,  min ;  gwefl.     Large- 
lipped.    "Blubber-lipped,   gwefusfawr, 
gweflfaivr.     Lip-devotion,  rhithaddol- 
iad.     The  lip  of  an  animal,  gwefl  [iol 
Lipothymous,  lî.poth'î.mus  a,  llesmeir- 
Lipothymy,  lì.poth'î.mì  n,  Uewyg,  lles- 
Lippitude,  íip'í.tüd  n,  cibddellni    [mair 
Liquation,  l'i.kwa'shun  n,  toddiad,  todd- 
iant  [igaeth 

Liquefaction,  lik.wi.fak'shun  n,  todded- 
Liquefiable,   hk.wi.fi'a.bl   a,  hydawdd, 
toddadwy  [^loewi,  ymdoddi 

Liquefy,  lik'wi.fi  v,  toddi,  dadmer;  ym- 
Liqiiescent,  li.kwes'ent  a,  toddiadol 
Liqueur,  li.kur'  n,  gwirodlyn 
Liquid,  lik'wid  n,  gwlyb,  lîyn,  gwlybwr; 
toddlythyren :  a,  gwlyb,  llynol,  hylif 
Liquidate,  lik'wi.dat  vt,  toddi,  llyneidd- 
io ;  talu  (dyled)  f_gwirod 

Liquor,   lik'ur  n,  llyn,  gwlybwr,  diod, 
Lisp,  lisp  v,  bloesgi,  bloesgsiarad 
Lisping,  lis'ping  n,  bloesgedd,  bloesgni 
List,   list  »,   rhestr,   cofrestr,  llechres, 
mynegres ;  eirionyn  brethyn ;  ymdrech- 
fa,  camp-gychwynfa :  v,  chwennychu ; 
gwrando;  rhestru 
Listen,  lis'n  vi,  gwrando,  clustfeinio 
Listless,  hst'les  a,  dihawnt,  diawch,  di- 
ofal,  lledfrydig  [sylw,  syrthni 

Listlessness/list'les.nes  n,  diofalwch,  an- 
Lit,  lit  pt  &  pp.— Light 
Litany,  lit'an.î  n,  gweddi  gyfíredin 
189 


LOG   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took  ; 


Literal,  lit'ur.al  a,  llythyrenol ;  cywir 

Literary,  lit'ur.ur.î  a,  llenyddol,  lìenorol, 

Uythyrog,     llythyriannol.       Literary 

man,  lienor,  llenydd 

Literate,  lit'ur.ät  a,  dysgedig,  hyddysg 

Literati,  lit'ur.ä.tî  n,  dysgedigion,  llen- 

orion,  llenyddion,  llenogion,  gwŷr  lien 

Literature,  lit'ur.ä'tshûr  n,  llenyddiaeth, 

llenoriaeth,  Hen,  dysg 
Litharge,  lith'ârj  n,  gorferw  plwm 
Lithe,  liTH,  Lither,  li'THÛr,  Lithsome, 
li'TH'sum  «,  ystwyth,  hyblyg,  anwadal 
Lithographer,    lî.thog'râ.fûr  ?i,   maen- 
argraffydd.  [graffiad 

Lithography,    lî.thog'râ.fî   n,   maenar- 
Lithomancy,  lith'ö.man.sî  n,  maengoel 
Lithontripic,     hth.on.trip'ik    a,    maen- 
doddol  [drychwr 

Lithotomist,  lî.thot'ö.mist  n,  maen- 
Lithotomy,  lî.thot'ö.mî  n,  maendrychiad 
Lithoxile,  li.thok'sil  n,  pren  caregedig 
Litigant,  lit'î.gant  n,  ymgyfreithiwr 
Litigate,  lit'î.gät  v,  cyfreithio ;  ymgecru 
Litigation,  lit.î.gä'shun  n,  ymgyfreith- 
iad,  cynghaws  [henllyd,  cecrus 

Litigious,  lî.tij'us  a,  cyfreithgar;   cyn- 
Litigiousness,  li.tij'us.nes  n,  ymgyfreith. 

garweh ;  cecru,  cecraeth 
Litre,  lî'tûr  n,  mesur  Ffrengig  61.028 

o  fodfeddi  cyfangorff 
Litter,    lit'ûr    n,    elor    feirch,    cludai; 
llaesod,  gwasarn ;  torllwyth,  gwaling ; 
annhrefn:   v,  gwasarnu;    bwrw  tor- 
llwyth, porchellu,  dyfod  â  moch  bach 
Little,  lit'l  (less,  least)  a,  bach,  bychan; 
man,  ychydig :  n,  ychydyg,  ychydigyn, 
tipyn,    ticyn,    bychodedd,    bachigyn. 
A  little  fountain,  ffynnonell.     A  little 
child,  plentyn.  A  little  tipsy,  gofeddw, 
lledfeddw.   As  little,  cyn  lleied.    Ever 
so    little,    y  tipyn    lleiaf.     Give  me 
a   little,    rhoddweh    i    mi    ychydig. 
Give  me  little,  rhoddweh  i  mi  ond 
ychydig.      Little  children,  plantos; 
plantach.      Little    ones,   plant,  rhai 
bychain.    Stay  a  little,  aros  ronyn.    To 
make  little,  bychanu,  lleihau 
Littleness,  lit'l.nes  n,  bychander 
Littoral,  lit'ö.ral  a,  glanol,  morlanol 
Liturgy,  lit'ûr.jî  n,  gwasanaeth  cyft'redin, 
ffurf  o  weddi'au  cyhoeddus,  ffurfwas- 
anaeth 
Live,  li'v  a,  byw,  bywiol,  bywiog.    A 

live  coal,  marworyn  (p  marwor) 
Live,  liv  vi,  byw;  bucheddu;  oesi,  hoedli. 
To  live  on,  ymborthi  ar     While  I  live, 
yn  fy  mywyd,  tra  byddwyf. — Life 


bywioliaeth, 


Livelihood,    lYv'li.hwd 

cynnaliaeth 
Liveliness,  l'iv'K.nes  n,  bywiogrwydd. 
Livelong,  liv 'long  a,  maith,  hirfaith 
Lively,  liv'li  a,  bywiog,  bywiol ;  hoenus, 

hoew,  lion,  llawen,  heinif 
Liver,  liv'ur  n,  yr  au,  yr  afu ;  bucheddwr. 

Liver-clung,  claf  o'r  llechau.    Pigeon- 

livered,  ofnus,  llwfr.     White-livered, 

cenfigenus.      Affection  of  the  liver, 

auad 
Liverwort,  liv'ur .wûrt  n,  llysiau  yr  afu. 

Leprous  liverwort,  cen  y  ceryg,  clafr- 

gen.     Wild  liverwort,  llysiau'r  dryw 
Livery,  liv'ur.i  n,  rhoddiad  neu  gadwad  , 

meddiant;  gosgorddwisg,  swyddwisg. 

Livery-man,  gwr  breiniol,  dinesydd. 

Livery-stabie,  marchdy  cyfiredin 
Lives,  li'vz  np. — Life 
Livid,  liv'id  a,  dulas,  cleisiog 
Living,  liv'ing  n,  bywiohaeth;  person- 

iaeth :  a,  byw,  bywiol.  yn  fyw 
Livre,  H'vur  «,  darn  o  arian  Ffrengig, 

gwerth  o  ddeutu  9£c. 
Lixivium,  liks.iv'yum  n,  lleisw,  trwyth 
Lizard,  liz'urd  n,  budrchwilen,  madfall, 

geneugoeg,  gwedresi  [Ddeheuol 

Llama,   lä'mâ    n,   cammarch  America 
Lo,  lö  i,  wele,  wela,  nycha 
Load,  löd  n,  llwytb.  pwys,  baich,  pwn: 

v  (pp  laden),  llwytho,  beichio,  pyn- 

orio.     Load-star,  seren  y  gogledd 
Loadstone,  löd'stön  n,  ehedfaen,  maen- 

tynu,  tywysfaen 
Loaf,  löf  {p  loaves)  n,  torth 
Loam,  löm  n,  tywodglai,  mai-1,  priddgla 
Loamy,  lö'mî  a,  priddgleiog,  marlaidd 
Loan,  Ion  n,  benthyg,  echwyn 
Loath,  löth  a,  anewyllysgar,  anfoddlawn; 

anfoddog  [llaru,  diflasi 

Loathe,  Iöth  vt,  ffieiddio,  casäu,  alaru 
Loathsome,  löTH'sum  a,  ffiaidd,  adgas; 

brwnt,  ffinionllyd 
Loathsomness,  löTH'sum.nes  n,  ffieidd, 

rwydd,  adgasrwydd 
Loaves,  lovz  np. — Loaf 
Lob,  lob  «,  drel,  hurtyn,  clwpa,  penbw)' 
Lobby,  lob'î  n,  cyntedd,  cynteddla 
Lobe,"^  löb  n,  dernyn,  rhaniad ;  dalen      ) 
Lobster,  lob'stûr  n,  ceimweh,  llegest 
Local,  lo'kal  a,  Ueol;  cyfleol;  setÿdlog 
Locality,  lö.kal'î.tî   n,  lleoldeb,  hanfc 

Ueol;  sefyllfa  [gosc 

Locate,  lo.kat'  vt,  Uehau,  lieu,  sefydl 
Location,  lo.ka'shun  n,  llehâd,  llea< 

gosodiad,  sefydliad 
Loch,  lok  n,  llyn,  llwch ;  cvflaith 
190      • 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       LOO 


Lock,  lok  n,  clo,  cloig ;  cudyn ;  dylofyn 

o  wlan;  argae,  argaeddrws:  v,  cloi; 

cau.     Fire-lock,   dryll.      A  lock  of 

hair,  cudyn   o  wallt.      Locked  jaw, 

ymgauad  yr  ên,  gengload. — Jaw 

Locket,  lok'et  n,  addurnglo,  mynygl- 

Lockram,  lok'ram  n,  brasliain        [dlws 

Locomotion,  lo.ko.mo'shun  n,   ymsym- 

mudiad  o  le  i  le,  hunansymmudiad 
Locomotive,  lo.ko.mo'tiv  a,  symmudlëig, 

ymsymmudol :  n,  anweddbeiriant 
Locust,  lo'kust  n,  llindys  [fariaeth 

Locution,  lo.kii'shun  n,  llafarddull,  11a- 
Lodge,    loj    n,    lletty,    lluest,    hafotty, 
maesdy:  v,  llettya,  trigo;  aros;  gor- 
wedd.     To  lodge  one's  self,  ymlettya 
Lodgement,  loj'ment  n,  lluest,  gwersyll; 
sefydliad ;  sefyllfa,  gorsaf ;  cymmeriad 
meddiant  o  weithiau'r  gelyn 
Lodger,  loj 'fir  n,  lletty  wr,  gwestai 
Lodging,  loj'ing  n,  gwestty  (  p  gwesttai), 

lletty,  gwestfa 
Loft,  loft  n,  taflod,  llwyf,  hurtr;  llofft 
Loftiness,  lof'tî.nes  n,  uchder;  balchder 
Lofty,  lof 'tî  a,  uchel,  aruchel,  goruchel, 
dyrchafedig ;  uchelwych,  trahausfalch. 
Lofty  words,  geiriau  chwyddedig 
Log,  log  n,  cyff,  boncyff,  cipyll.     Log- 
book, llyfr    y    cyfrifbill.     Log-line, 
llinyn  y  cyfrifbill 
Logarithm,    log'u.rithm    n,    dirprwyn, 
Science  of  logarithms,  dirprwyniaeth 
Loggerhead,  log'ûr.hed  n,  delff,  clwpa, 
penbwl ;  math  o  dugorn.    At  logger- 
heads, benben  brigfrig 
Loggerheaded,  log'ûr.hed.ed  a,  pendew. 

penbwl,  hurt,  delffaidd 
Logic,  loj'ik  n,  rhesymeg,  arbwylleg 
Logical,   loj'i.kal   a,  rhesymegol,   dad- 
leuyddol,  arbwyllegol  [leuydd 

Logician,  lö.jish'an  n,  rhesymegwr,  dad- 
.  Logistic,  lo.jis'tik  a,  alsoddol  [feisiwr 
Logodsedahst,  lö.gö.ded'al.ist  n,  geirddy- 
Logomachy,  lo.gom'a.ki  n,  amryson  yng 

nghylch  geiriau,  geirddadl 
Logwood,  log'wẁd  n,  coed  lliwyddion 
.  Loin,  lôîn  n,  llwyn,  llyfen ;  aren 
Loiter,  lôi'tûr  vi,  gohirio,  ystelcian,  chwil- 
bawa,  llercio,  oedi,  sefyllian,  chwarian 
Loiterer,  lôî'tur.ûr  n,  llercyn,  ystelciwr 
Loll,  lol  vi,  ymdrolio,  ymddiogi,  tordain 
Lollards,  lol'urdz  np,  plaid  o  Brotest- 

aniaid,  canlynwyr  Wickliff 
Lone,  Ion,  Lonely,  lönlî,  Lonesome,  lön'- 
,    sum  a,  unig,  wrtho  ei  hun ;  didram- 

^vy.  disathr ;'  diymgeledd 
Loneliness,  lön'li.nes  n,  unigder 


Long,  long  a,  hir,  maith  j  parhäus,  hir- 
llaes:  vi,  hiraethu,  chwantu,  blysio, 
chwennychu.  Long-boat,  hirgwch, 
bad  mawr.  Long-headed,  synwyrol, 
call.  Long-suffering,  hirymaros  ; 
goddefgar.  All  day  long,  trwy'r 
dydd.  As  long  as,  cyhŷd  ag;  tra„ 
Longer  and  longer,  hwy-hwy.  Long 
hours,  oriau  meithion.  Long  sound  t 
hirsain.  Not  long  after,  cyn  nemawr. 
Of  long  continuance,  parhäus.  Some- 
what long,  gohir.  Long  and  slender, 
hirfaen.  To  grow  long,  ymestyn, 
hirhau  [edd,  hirymaros 

Longanimity,  long.gâ.nim'î.tî  n,  amyn- 
Longe,  lunj  n,  hergwd,  hergawd 
Longer,  long'ûr  n,  hiraethwr 
Longer,  long'gûr  a,  hwy. — Long 
Longest,  long'gest  a,  hwyaf. — Long 
Longevity,    lon.jev'i.ti    n,   hiroes,    hir- 

hoedl;  hiroesiad,  hirhoedledd 
Longevous,  lon.ji'vus  a,  hirhoedlog 
Longimanous,  lon.jim'â.nus  a,  llawhir 
Longimetry,    lon.jim'î.trî    n,   mesuriad 
pellder  [hydred,  hydedd 

Longitude,    lon'jî.tüd    n,    hirder,  hyd; 
Longitudinal,  lon.jî.tü'dî.nal  a,  ar  ei  hyd ; 

hydredol,  hydol 
Longsome,  long'sum  a,  hirfaith,  rhyhir 
Longspun,  long'spun  a,  dygnfaith,  an- 

nyben,  hir,  hirchwedlog 
Longways,  long'waz,  Longwise,  long'- 
w'iz  ad,  gyda'r  hyd,  hydredol,  ar  hyd, 
yn  ei  hyd        [Loo-table,  bwrdd  crwn 
Loo,  l\v  n,  math  o  chwareu  ar  gardiau. 
Loobily,  hv'bUi  ad,  yn  drelaidd,ynhurt 
Looby,  lŵ'bî  n,  lleban,  drelyn,  hurtyn 
Loof,  lŵf  vt,  dwyn  Hong  at  y  gwynt 
Look,  lwk  n,  gwynebpryd,  golwg,  trem, 
edrych ;     edrychiad ;    ymddangosiad, 
gwedd:   v,  edrych,  syllu;    dysgwyl; 
chwiüo :  i,  wela,  wele,  nycha.    Look- 
out, golygfa.    Looking-glass,  drych, 
gwydrddrych.     To  look  around,  am- 
di-emu.      To  look  for,  dysgwyl.      To 
look  intently,  arsyllu.      To  look  out, 
edrych  am,  gochel,  gwilio 
Looker,    lwk'ur    n,   edrychwr,    syllwr, 
tremiwr  [yn  aneglur 

Loom,  lŵm  n,  gwŷdd:  vi,  jmiddangos 
Loon,  hvn  n,  gwirionyn,  delff,  dyhiryn 
Loop,  lẁp  n,  arwestr,  dolen;  tytmwy: 
v,  arwestm,  dolfachu,  dolenu.    Loop- 
hole, dolendwll ;  esgus,  bwlch 
Loose,  lŵs  a,  rhydd ;  yslac,  llac ;  pen- 
rydd ;  anllad,  anniwair :   vt,  gollwng, 
|    rhyddhau,  dattod,  llaesu 

191 


LUC    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took; 


Loosen,  hv'sn  v,  gollwng,  dattod,  rhydd- 

hau,  llacäu,  Uaesu,  yslacio,  dadrwymo 

Looseness,  hvs'nes  re,  llaesder,  darymred ; 

dirywiaeth,anniweirdeb;ydolurrhydd 

Lop,  lop  vt,  ysgythru,  brigladd,  tocio, 

brigdocio.     Loppings,  ysgythrion 
Loquacious,    lo.kwa'shus    a,   siaradus, 

tafodrydd,  chwedlog,  ffraeth 
Loquacity,  lö.hwas'î.tî  re,  dywedgarwch, 

ffraethder,  llol,  siaradgarwch 
Lord,  lord  re,  arglwydd,  meistr;  ner, 
muner,  rhi,  pervf,  naf,  ior,  ion,  gwan- 
ar,  udd;  gwledig;  baron,  brëyr:  v, 
arglwyddiaethu,  rhwysgo.  Lord  of 
the  manor,  maenorydd,  arlwydd 
Lordliness,  lôrd'lî.nes  re,  arglwyddeidd- 

rwydd,  bonedd;  gorfalchder 
Lordîing,  lôrd'ling  re,  arglwyddyn 
Lordly,  lôrd'lì  a,  arglwyddaidd ;  balch 
Lordship,  lôrd'sbip  re,  arglwyddiaeth 
Lore,  lü'r  re,  athrawiaeth ;  dysg 
Loricate,  lor'î.lcät  vt,  dalenwisgo,  dalenu 
Lorimer,  lor'í.mûr  re,  genf äydd 
Lorn,  lôrn  a,  gwrtbodedig,  diymgeledd, 

amddifad.     Love-lorn,  cariadgoll 
Lose,  hvz  (jjt  &  pp  lost)  v,  colli;  cael 
Loser,  lw'zur  re,  colledwr,  collwr  [colled 
Loss,  los  re,  coll,  colled ;  sarhâd ;  afles 
Lot,  lot  re,coelbren,  cwtws;  dygwyddiad, 

syrth ;  tynged ;  rhan,  cyfran,  dogn 
Lotion,  lö'shun  re,  golchdrwyth 
Lottery,  lot'ur.î  re,  chwareu  damwain, 

damweiniaetb,  coelbreniaeth 
Lotus,  lö'tus  re,  alaw'r  dwfr 
Loud,  lûŵd  a,  croch,  ucliel,  ban 
Loudness,  lûŵd'nes  re,  uchder,  crochder 
Lough,  lok  re,  llyn,  llwch 
Lounge,    lûŵnj    vi,    llechu,    ystelcian, 

segura,  diogi,  mewyda 
Louse,  lûŵs  (_p  lice)  re,  lleuen.      Hog- 
louse,  horen  (p  horod).      Sheep-lice, 
heuslau.     Wood-louse,  gwracü  y  coed 
Louse,  lûŵz  re,  hela  Hau,  lleua 
Lousewort,  lûŵs'wûrt  re,melsugn.   Pas- 
ture lousewort,  llysiau'r  c\vn 
Lousy,  lûŵ'zî  a,  lleuog ;  bawaidd,  salw 
Lout,  luxvt  re,  delff,  lleban,  llabwst,  drel 
Loutish,  lûẁ'tish  a,  delftaidd,  drelaidd 
Louver,  lw'vur  re,  twll  y  mwg,  mygdwll 
Love,  luv  re,  cariad,  serch,  hoffder,  cyf- 
ymserch,   cudeb,    cuedd,   anwylwch: 
vt,  earn,  hoffi,  gorhoffi,  serchu.   Love- 
letter,  llythyr  cyfyinserch.  Love-sick, 
claf  o  gariad.     Love-song,  oerdd  cvf- 
ymserch.        Love -suit,    carwriaeth. 
Love-toy,   amheg  oddi  wrth  ganvr. 
Loved  one,  anwylyd  (p  anwyhaid) 


Loveless,  luv'les  a,  digariad,  diserch 
Loveliness,  luv'li.nes  re,  hawddgarweh 
Lovely,  luv'li  o,  hawddgar,  cariadusol, 

hoííain,  hygar,  teg,  piydferth 

Lover,  luv'ur  re.  cariad.  cannr,  cariad- 

ddyn.     A  lover  of  bis  country,  gwlad- 

garwr.    A  lover  of  mankind,  dyngarwr 

Loving,  luv'ing  a,  canadus,  caredig 

Lovingkindness,      luv.ing.k'ind'nes      n. 

serch,  tynerweh ;  trugaredd 
Low,  lö  a,  isel;   prudd;    gostyngedig: 
gwael,  -ach;  gwan,  truan:    vi,  brefu 
rhuo,  buguned,   buchio.      Low-bred 
difoes,  hurthol;  gwael.    Low  Sunday 
Pasc  bychan.       Low  in  the  world 
tlawd.      Lowest  of  the  people,  gwe- 
hilion  y  bobl.     A  low  country,  iseldir 
doldir,  gwastadedd.     The  low  part: 
of  the  earth,  iselderau'r  ddaiar 
Lower,  lö'ûr   v,   gollwng;    iselu,    dar- 
ostwng,  gostwng :   a,  cd,  is.     Lower- 
case type,  y  llythyrenau  mân,a,b,c,  &c 
Lower,  lùŵ'ûr  vi,  tywyllu,  cymylu :  re 
prudd-der,  tiymder  golwg ;  cymyhad 
Lowermost,  lö'úr.möst  a,  isaf,  iselaf 
Lowland,  lö'land  re,  iseldir;  morfa 
Lowliness,  lö'lî.nes  re,  gostyngeiddrwydi 
Lowly,  lö'lí  a,  isel,  gostyngedig 
Lown,  lûŵn  re,  dyhiryn  [^gwaelde 

Lowness,     lö'nes     n,    iselder,     iseledd 
Loyal,  lôî'al  a,  ffyddlawn  i'r  brenin,  cywi 
Loyalist,  loi'al.ist  re,  cywirddyn 
Loyalty,  lôî'al.tî  re,  fl'yddlondeb,  cywir 

edd,  teyrngarwch 
Lozenge,  loz  enj  re,  dull  pedair  ochr  a;i 
onglau  angbyfartal;  chwiogen  fedd' 
Lubber,  lub'ûr  re,  diogyn,  llabi  [ygc 
Lubberly,  lub'ur.li  a,  lledchwith,  diog 
Labríc,  lii'brik  a,  llithrig,  llyfn;  anllad( 
Lubricate,  lii'bri.kat  vt,  lhthrigo,  llyfh' 
hau  [anwadaledd;  anlladed] 

Lubricity,  lü.bris'î.tî  re,  llithrigrwydd'] 
Luce,  liis  n,  penhwyad  wedi  llawn  dyf 
Lucent,  lii'sent  a,  claer,  d}Tsglaer,  goleiJ 

gloew,  llachar 
Lucid,  lii'sid  a.  llachar,  dysglaer;  eglti  1 
Lucidity,  lü.sid'î.tî  n,  dysgleirdeb,  gloew 
der,  llachar  [seren  ddydd;  cüaí 

Lucifer,   lü'sî.fùr  re,  seren  y  boreu,    I 
Luciferous,  lü.sif'ur.us  a,  goleuddwyi 
gwawlddwyn  [llwydj 

Luck,    luk    re,   damwain,    hap,    ifawc 
Luckiness,    luk'i.nes    re,    hapusrwyd» 
tlyniaiit  [aflwyddianm 

Luckless,  luk'les  a,  anft'odus,  anhapu 
Lucky,  luk'i  a,  Uwyddiamius,  ftynianni 
Lucrative,  lii'kra.tiv  a,  emiillfawr 
192 


ore;  läte,  Vine,  nö,  müte;  she,  zh==z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         LYC 


Lucre,  lii'kfir  w,  elw,  ennill,  mael,  budd 
Lucubrate,  lu'ku.brat  vi,  efrydu  wrth 
oleuni  canwyll  [iad,  nosefrydiad 

Lucubration,  lü.kü.brä'shun  re,  nosfyfyr- 
Lucubratory,  lii'ku.brii.tur.i  a,  a  wnaed 
wrth  oleuni  canwyll  [lurder 

Lucuience,  lii'kii.lens  re,  claerder,  eg- 
Luculent,  lii'kii.lent  «,claer,gloew-wych 
Ludicrous,  lii'di.krus  a,ysmala,  digrifoi. 

digrif,  chwerthinus 
Ludicrousne.ss,  lii'di.krus.nes  n,  arabedd, 
chwerthinedd  [wariad 

Ludification,  lu.di.fi.ka'skun  re,  gwat- 
Luif,  luf  vi,  cadw  Hong  at  y  gwynt 
Lug,  lug    v,  llusgo,   tynu:     re,    clust; 

mesurlath ;  math  o  bysg 
liUggage,  lug'äj  re,  cludlwyth,  cludgelfl 
Lugubrious,    lü.gü'brî.us     a,    galarus, 

alaethus,  athrist,  irad 
Lukewarm,  luk'worm  a,  clauar,  llugoer 
Lukewarmness,  liik'worm.nes  n,  clauar- 
der,  llugdwym,  clauaredd,  clauarineb 
Lull,  lul  vt,  si'o,  canu  i  gysgu,  suo 
Lullaby,  lul'â.bi'  re,  hungan 
Lumbago,  lum.bä'gö  re,  llwynwst 
Lumbar,  lum'bur  a,  llwynol 
Lumber,  lum'bur  re,  hen  ddodrefn  di- 
ddefnydd:  vt,  pentyru,  crugio  [wawl 
Luminary,   lü'mî.nur.î   re,  goleuad,  ar- 
Luminous,  lü'mî.nus  a,  goleu,  goleulawn 
Lump,  lump  re,  clamp,  clap,  mwl,  talp, 
telpyn,  cwltf,  chwalp,  swp ;  crynswdd, 
crynswth,   eyfan:  vt,  cymmeryd  neu 
gyfrif  wrth  y  talp.      A  little  lump. 
telpyn  [trwm,  dwl 

Lumpish,  lum'pish  a,  clobynaidd,  dilun 
Lumpy,  lum'pi  a,  talpiog,  clampiog 
Lunacy,  lü'nâ.sî  re,  lloerigrwydd,  gor- 

phwyllrwydd,  gwallgofrwydd 
Lunar,  lü'nûr,  Lunary,  lü'nur.î  a,  lloer- 

ol,  lltuadol,  perthynol  i'r  lloer 
Lunarian,  lü.nâ'r'î.an  re,  lloerdrigwr 
Lunatic,  lii'na.tik  re,  lloerigyn :  a,  lloer- 
ig,  ynfyd,  gorphwyllog.  Lunatic  asy- 
lum, lloengdy,  gwallgofdy 
Lunation,  liimii'shun  ?i,  lloeriad 
Lunch,  luntsh,  Luncheon,  lun'tshun  re, 

cnwff,  rhagbryd  o  fwyd 
Lunette,  lii.net'  re,  lloeren 
Lungs,  lungz  np,  ysgyfaint.    (Defnyddir 
yrhif  umgol  yn— right  lung,  left  lung, 
ysgyfaint  dde",  ysgyfaint  aswy).  Lung- 
wort, callod  y  derw.      Disease  of  the 
lungs,  ysgyfeinwst.       Lobes   of  the 
lungs,  dalenau  yr  ysgyfaint 
Luut,  hint  re,magdan  tdanio  cyflegrau 
Lupine,  Hi  'pin  n,  math  o  flodeuyn 
13 


Lurch,  lurtsh   n,  dalta,  magi,  suddiad; 

dyryswch :  v,  cynllwyn, maglu,  twyll» ; 

suddo;  llercio.     To  leave  in  the  lurch, 

gadael  mewn  cyfyngder,  cefnu  ar 
Lurcher,  lûr'tshûr  re,  Uereiwr,  cynlhvyn- 

wr;  glwth,  bolrythwr;  cynllwyn-gi 
Lure,  lii'r  n,  hud,  arhud,  llithiad:    v, 

hudo,  denu  [erchyllddu 

Lurid,  lii'r'id  a,  cethin,  erch,  tywyil, 
Lurk,  lurk   vi,  cynllwyn,  llercian,  ys- 

telcian,  llechu.     Lurking-place,  cyn- 

llwynfa,  cuddle,  cuddfan 
Lurker,  lur'kur  re,  ystelciwr,  gwilliad 
Luscious,  lush'us  a,  tra  melus,  chweg 
Lusciousness,  lush'us.nes  re,  gorfelusder 
Lusk,  lusk  a,  diog,  segurllyd,  diddefnydd 
Luskiness,  lus'ki.nes  re,  marweidd-dra, 

syrthni  [g^f,  cellweirus 

Lusoidous,  lü.sö'r'î.us  a,  chwareuol,  di- 
Lust,  lust  re,  chwant,  trachwant,  anllad- 

rwydd :  vi,  trachwantu,  chwennychu 
Lustful,  lust'fvvl  a,  cnawdwyllt,  anllad, 

anniwair  [rwydd,  anniweirdra 

Lustfulness,  lust'fwl.nes  re,  chwantach- 
Lustiness,  lus'tî.nes  re,  pybyrwch,  cryfder 
Lustrate,  lus'trät  vt,  glanhau,  puro 
Lustration,  lus.trä'shun  re,  puredigaeth 
Lustre,  lus'tur  re,  gloewder,  dysglaerder 

ysbaid  o  bum  mlynedd.     Lack-lustre, 

annysglaer 
Lustring,  lus'tring  re,  math  o  sidanwe 
Lustrous,  lus'trus  a,  goleulawn,  eirian 
Lusty,  lus'tî  a,  gwrol,  heinif.  cryf,  pybyr, 

grymus,    nerthol,    cyhyrog.       Lusty 

man,  clamp  o  ddyn  [llaid 

Lutarious,  lü.tê'r'î.us  a,  yn  byw  mewn 
Lute,  Hit  re,  offeryn  cerdd  tantog ;  llaid : 

vt,  cleio  geneuau  llestri 
Lutheran,  lü'thur.an  a,  Lutheraidd:  re, 

Lutheriad  [iaeth 

Lutheranism,  lU'thur.an.iziii  re,  Luther- 
Lutulent,  lü'tü.lent  a,  lleidiog,  cleiog; 

aflan  [main,  digymmalu 

Lux,  luks,  Luxate,  luk'sat  vt,  dadgym- 
Luxation,  luk.sa'shun  n,  dadgymmaliad 
Luxuriance,  lug.zur'i.ans,  Luxuriancy, 

lug.zii'r'i.an.si     re,    gormodedd,     ar- 

ddigonedd ;  brasdyfiant,  ffaethder 
Luxuriant,  lug.zii'r'i.ant    a,   brasdyfol, 

ffaeth,  gormodol  [glythu 

Luxuriate,  lug.zu'r'i.at  vi,  gorthyfu; 
Luxurious,  lug.zii'r'i.us  a,  rhyseddgar, 

wttresgar,  gwleddgar;  rhydyfol 
Luxury,  luk'sii.ri  re,  arddigonedd,  glodd- 

est,  rhysedd,  wttres;  gorhaeledd 
Lycanthropy,  l'i.kan'thro.pi  re,  cynddar- 

edd  a  wna  i  ddyn  udo  fel  blaidd 
193 


MAG  path,  fat,  ére,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁk=took  -r 


Lye,  li*  n,  lleisw,  trwyth,  llytrod 

Lymph,  limf  n,  dyfraaws 

Lymphatic,    lim.fat'ik    a,    dyfrnawsol; 

gwallgofus.   Lymphatics,  dyfrlynolion 
Lynx,  lmgks  n,  bwystfil  brith  llygad- 

graff.  Lynx-eyed,  Uygadgraff 
Lyre,  li*  'r  n,  telyn,  offeryn  tannau 
Lyric,  lir'ik  a,  telynaidd:   n,  telyneg; 

telynwr,  telynfardd  [fardd 

Lyrist,  li'r'istn,  telynwr,  tantawr;  telyn- 

M. 

Mab,  mab  n,  ellylles 
Mac,  Mc,  mak  n,  mab,  ab,  ap  [yn 

Macaroni,  mak.â.rö'nî  n,  bnthyn,  coeg- 
Macaronic,  mak.a.ron'ik  n,  brithiaith: 

a,  brithieithig ;  coegynaidd 
Macaroon,  mak.a.rwn    n,  math  o  ber- 

eiddfwyd;  coegyn 
Macaw,  ma.ko'  n,  math  o  barot 
Mace,  mäs  n,  brysgyll,  berllysg ;  per- 

lysieuyn.    Mace-bearer,  brysgyllwr 
Macerate,  mas'ur.ät  vt,  teneuhau ;  mwydo 
Maceration,  mas.u.rä'shun  n,  tenenad, 

teneuhâd;  mwydiad         [rwysddrwg 
Machiavelian,  mak.î.â.vî'lî.an    a,    cyf- 
Machinal,  mâ.shî'nal  a,  peiriannol 
Machinate,     mak'i.nat    vt,    cynllunio, 

cynllwynio,  dychymmygu,  dyleisio 
Machination,   mak.i.na'shun   n,  dyfais, 

dichell,  dichellwaith,  ystryw  [ermig 
Machine,  mâ.shîn'  n,  peiriant,  offeryn, 
Machinery,  mâ.shî'nnr.î  »,peiriannwaith 
Machinist,  mâ.shí'nist  n,  peiriannydd 
Macilent,  mas'i.lent  a,  teneu,  truan,  cnl 
Mackerel,  mak'nr.el  n,  macrell,  math  o 

bysgodyn  brithog 
Macrocosm,  ma'kro.kozm  n,  y  byd,  byd- 

yssawd  [iad 

Mactation,  mak.ta'shun  n,  aberth-ladd 
Macula,  mak'ii.la  (jö  maculae,  mak'ii.li) 

n,  man,  brych,  ysmot,  ysmotyn 
Maculate,  mak'ii.lat  vt,  manu,  ysbrychu. 

diwyno :  a,  brycheulyd,  ysmotiog 
Maculation,  mak.u.la'shun  n,  brycheuad 

brychiad,  ysmotiad,  màniad 
Mad,  mad  a,  yníýd,  gwallgofus,  cyn- 

ddeiriog.     A  mad  dog,  ci  cynddeiriog 
Madam,  mad'am  n,  meistres,  arglwyddes 
Madcap,  mad'kap  n,  penboethyn 
Madden,  mad'n  v,  gorphwyllo,  ynfydu 
Madder,  mad'ûr    n,  y   wreiddrudd,    y 

briwydd  wen ;  lliw  coch 
Made,  mäd  pt  Scpp. — Make  [iad 

Madeficatíon,mao.î.fì.kä'shunw,gwlvch- 
Madefy,  mad'î.tì  vt,  gwlychu,  mwydo 


Madhouse,   mad'hûŵs  n,  gorphwylldy, ; 

ynfytty,  gwallgofdy  [^gwallgofus } 

Madman,  mad'man  n,  ynfydyn,  dyn/ 
Madness,  mad'nes  n,  gorphwyll,  cyn- 

ddaredd,  gwallgofrwydd 
Madona,  mâ.dö'ná,  Madonna,  mâ.don'âtl 

n,  darlun  Mair  y  Forwyn 
Madrigal,  mad'rî.gal  n,  bugeilgan 
Magazine,  mag.a.zm'  n,  arfdy,  gorsaf j  \ 

ystordy,  cronfa ;  cylchgrawn,  greal      ] 
Maggot,  mag'ut  n,  cynronyn,  macai 
Maggotty,  mag'ut.î  a,  cynronllyd;  an- 

wadal,  penchwiban 
Magi,  mä'j'í  np,  doethion  dwyreiniol 
Magian,    mäjî.an    n,   athrcînydd   dwy-J 

reiniol:  a,  perthynol  i'r  Magi  [aredc 
Magic,  maj'ik  n,  dewiniaeth,  swyngyf- ■ 
Magic,   maj'ik,    Magical,    maj'i.kal    a] 

swynol,  cyfareddus,  denol,  hudolaidd  j 
Magician,  mâ.jish'an  n,  swynwr,  äewin 

gorcheiniad,  swyngyfareddwr 
Magisterial,  maj.is.tî'r'î.al  a,  awdurdod-S 

aidd,  meistrolgar ;  uchelfalch,  trahiiu;  :1 
Magistracy,  maj'is.trä^sî  n,  lly wyddiaeth  I 

penswyddogaeth,  ynadaeth 
Magistrate,  maj'is.trät  n,  swyddog.hedd 

ynad,  ynad  yr  heddwch;  penswyddoi 
Magna  Charta,    mag.na.kar'ta    n,   pri 

freintlen  rhyddid  y  Prydeiniaid 
Magnality,  mag.nal'î.tî  n,  mawredd 
Magnanimity,  mag.nâ.nim'í.tî  n,  maun 

wri,  mawrfryd,  mawrfrydigrwydd  ' 
Magnanimous,  mag.nan'î.mus  n,  mawr 

frydig  [suraid.J 

Magnesia,  mag.nî'shâ  n,  sylwedd  gwrth  J 
Magnet,  mag'net  n,  ehedfaen,  tynfaen  'j 
Magnetic,  mag.net'ik,  Magnetical,  mag  j 

net'i.kal  a,  tryawchol,  durdynol 
Magnetism,    mag'net.izm    n,    tryawcl 

tryawchedd,  durdyniad 
Magnetize,  mag'net.'iz  vt,  tryawchu 
Magnific,  mag.nif'ik,  Magnifical,  magA 

nif'i.kal  a,  mawrwych,  ardderchog  I 
Magnificence,  mag.nif'î.sens  n,  mawm 

edd,  ardderchogrwydd,  godidogrwyd» 
Magnificent,    mag.nif'i.sent    a,    mawij 

wych,  mawreddog,    mawreddus,  ail 

dderchog.  mawiygol.  godidog  [VenicS 
Magnifico,  mag.nif'i.ko  n,  pendefig  jM 
Magnify,  mag'ni.f i"  vt,  mawrygu,  mawi 

eddu,     moli,     mwyhau,      mawrhai. 

Magnifying  -  glass,     mwyad  -  ddrycl 

chwyddwydr  [iait 

Magniloquence,  mag.nil'o.kwens  ra,uche 
Magnitude,  mag'nî.tiid  n,  maint,  main" 

ioli;  mawrder  ilp}0S( 

Magpie,    mag'pi    n,    pi,    pia,    piode 
194 


öre;  läte,  line,  no,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.      MAL 


Mahogany,  mâ.hog'â.nî  re,  math  o  goed 
gwerthfawr  [Mahometiaeth 

Mahometanism,     mâ.homì.tamizm     re, 

Maid,  mäd  re,  geneth,  gwyryf,  morwyn, 
eigr.     Old  maid,  hen  ferch  weddw 

Maiden,  mii'dn  ?e,  gwyryf;  offeryn  i 
ddienyddio:  «,  morwynol,  gwyryfol. 
Maidèn-hair,  briger  Gwener,  diwhth 

Maidenly,  mä'dn.lî  a,  morwynaidd 

Maidhood,  mäd'hẁd,  Maidenhood,  ma'- 
dn.hẁd  re,  morwyndod,  gwyryfdod 

Maidservant,  madsur.vant  re,  gwasan- 
aethferch,  gwasanaethyddes 

Mail,  mäl  re,  llythyrgod,  codaid  o  lyth- 

yrau;    man  ar   bìu    aderyn;    llurig. 

Mail-coach,    llytlryrgerbyd,    llythyr- 

glud       [re,  nam,  anaf,  anafod;  niwed 

'  Maim,  mäm  vt,  anafu,  briwo,  efryddu : 

Main,  man  a,  penaf,  prif,  nrwyaf:  re, 
cwbl,  y  cyfan;  crynswdd;  y  cefnfor. 
Main-land,  cyfandir.  Main-mast,  yr 
hwylbren  mawr.  Main-sail,  yr  hwyl 
fawr.  Main-sea,  y  môr  mawr,  cefnfor, 
cyfanfor.  Main-top,  pen  yr  hwylbren 
mawr.  Main-yard,  yr  hwyl-lath  fawr. 
The  main  body,  y  corff  cyfan 

Mainly,  män'lî  ad.  yn  benaf,  yn  alluog 

Mainpernable,  män'pûr.nâ.bl  a,  mech- 
n'iadwy  f_mach 

Mainpernor,    man'pûr.nûr  re,    meichai, 

Mainprize,  man'pr'iz  re,  mach  gorfodog 

Maintain,  män.tän'  vt,  dal,  cynnal,  cadw, 
mynturaio,  diffyn,  amddiffyn,  porthi 

Maintainable,  män.tä'nâ.bl  a,  cynnal- 
adwy,  amddirTynadwy 

Maintenance,  män'ten.ans  »,  cynnaliaeth 

Maize,  maz  re,  gwenith  India 

Majestic,  ma.jes'tik  e,breninaidd,  tywys- 
ogaidd,  mawrhydig,  ardderchog 

Majesty,  maj'es.tî  re,  ardderchogrwydd, 
mawrhydi,  mawredd,  teyrnoldeb 

Major,  mä'jûr  a,  mwy,  mwyaf,  penaf, 
prif:  re,  uchgadben 

Majority,  mâ.jor'î.tî  re,  mwyafrif.  mwyaf- 
iaeth,  y  rhan  fwyaf ;  llawn  oedran 

Make,  mak  (made)  vt,  gwneuthur, 
gwneyd ;  creu ;  peri ;  achosi :  re,  gwneu- 
thuriad,  cyfansoddiad ;  dull,  ifurf, 
gwedd.  To  make  a  bed,  taenu  gwely. 
To  make  amends,  gwneuthur  iawn, 
talu  am  y  niwed.  To  make  a  noise, 
cadw  ystŵr.  To  make  away  with. 
Hadd,  llofruddio.  To  make  friends. 
heddychu,  cydgymmodiad,  gwneu- 
thur cymrnod  rhwiig.  To  make  haste, 
dyfrysio,  brysio.  To  make  off,  cilio, 
To  make  ready,  parotoL     To 


make  sure,  sicrhau.      To  make   use 

of,  defhyddio.     To  make  war,  rhyfela. 

To  make  way,  cilio  yn  ol,  troi  o'r 

ffordcL     To  make  words,  amlhau  geir- 

iau  [awdwr 

Maker,  ma'kur  »,  gwneuthurwr;  Cre- 
Maladminístration,     mal.ad.min.is.trä'- 

shmi  re,  camlywodraeth,  camdriniaeth, 

dryglywodraeth  [iechyd 

Malady,  mal'â.dî  re,  clefyd,  dolur,  af- 
Malapert,  mal'â.pûrt  a,  caseiriog,  haer- 

llug,  tafodgas,  tafodrydd 
Malar,  mä'lûr  a,  bochaidd 
Malaxate,    ma.lak'sat   vt,    meddalhau, 

meddalu,  lleithio,  tyneru 
Male,  mäl  re,  gwryw :  a,  gwryw 
Malecontent,  mal'kon.tent  a,  anfoddog: 

re,  gwrthryfelwr,  gwrthbleidiwr 
Maledicted,  Wl.Ldik'ted  a,  melltigedig 
Malediction,    maU.dik'shun    re,    rheg, 

rhegfa,  melltith  [camwedd 

Malefaction,  mal.Lfak'shun  re,  trosedd, 
Malefactor,  mal'Lfak.tur  re,  drygweith- 

redwr,  drwgweithredwr  [weidiol 

Malefic,    miLiefik    a,    drygionus,    ni- 
Malevolence,     ma.lev'o.lens    »,    drwg 

ewyllys,  dryganian,  dygasedd 
Malevolent,   ma.lev'O.lent    a,   drwg    ei 

ewyllys,  maleisus,  gwenwynig 
Mahce,  mal'is  re,  malais,  cenfigen,  dygen, 

cynghorfyn,  llid ;  gwenwyn 
Malicious,  mâ.Hsh'us  a,  maleisus,  cen- 

figenus,  dygasog  [aniaeth 

Maliciousness,   mâ.lish'us.nes  re,  dryg- 
Mahgn,  mâ.lîn'  a,  maleisus,  niweidiol, 

gwenwynig,  dinystriol,drygiog_,  adgas : 

vt,  caserlyn,    casddrygu,    niweidio, 

drygu;  enlhbio,  trawsdduo 
Malignancy,    mâ.lig'nan.sî,    Malignity, 

mâ.lig'nUî   re,   dryganian,    drygedd, 

dryganiaeth,  adwythedd,  dygasedd 
Malignant,    mâ.lig'nant    a",   athryfar, 

dryganiannus,  anianddrwg ;  adwythig 
Malkin,  mo'kin  re,  ysgubell  ffwrn,  mop, 

mopa ;  bwgan  adar ;  budrogen 
Mall,  môl  re,  gordd ;  chwareu  pel-ordd ; 

talwrn  pel-ordd:    vt,  euro  a  gordd, 

pwyo,  taro,  baeddu 
Mallard,  mal'ûrd  re,  eeiliog  hwyadgwyllt 
Malleability,  maLyâ.bil'ì.tî  re,  mwrth- 

wyledd 
Malleable,  mal'yâ.bl  a,  mwrthwyliadwy 
Malleate,  mal'i.ät  vt,  mwrthwyho 
Mallet,  mal'et  re,  gordd  bren,  gordd 
Mallow,    raal'ö   re,    hocys,    y  feddalai. 

Garden    mallows,    hocys    bendigaid. 

Marshmallows,  hocys  y  morfa 
195 


MAN  path,  fat,  ére,  met,  mâ-rine,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tvv=too,  tẁk=took; 


Malmsey,  mâm'zî  n,  matli  o  feluswin 
Malpractice,  mal.prak'tis  n,  drygwaith 
Malt,     môlt    n,    brag,    heiddfrag:     v, 

bragu,  brago,   gwneyd  brag.     Malt- 
house,  bragdy.     Malt-kiln,  odyn  frag. 

Malt-worm,  diotwr.     A  grain  of  malt, 

bregyn  [ddrwg 

Maltreat,  mal'trit  vt,  cam-drin,  trin  yn 
Maltreatment,    mal.trît'ment    n,    cam, 

drygdriniaeth,  triniaeth  ddrwg 
Maltster,  mòTstûr  n,  bragwr  [dichelldro 
Malversation,  mal.vur.sa'shun  n,  ystryw 
Mamma,  ma.mâ'  n,  mam 
Mammal,  mam'al  n,   anifail    sydd  yn 

rhoi  sugn,  anifail  tethog  [tethogion 
Mammalia,  ma.mä'liâ  H/?,mammaethion, 
Mammet,  mam'et  n,  delwan,  llamddelw 
Mammillary,     mam'il.ur.î     a,     bronol, 

bronaidd,  tethol  [n,  dryllyn 

Mammoc,  mam'uk  vt,  darnio,  dryllio: 
Mammon,  mam'un  n,  duw  y  bydolddyn 

eilun-dduw  cyfoeth ;  cyfoeth,  golud 
Mammonist,  mam'un.ist  n,  bydolddyn, 

erinwas,  cybydd,  cerlyn 
Mammoth,  mam'uth  n,  cawrfil  y  eynfyd, 

cawrfil  eloddiannol,  mammwth 
Man.  man  (/>  men)  n,  dyn,  gwr,  gwryw : 

vt,  diwallu  â  gwŷr.     Man-eater,  dyn- 

fwytawx.    A  little  man,  dynyn.    Lit- 

men,  dynos.     Man-of-war,  Hong  ryfel, 

cadlong.  Man  of  war,  milwr,  rhyi'elwr 
Manacle,  man'a.kl  n,   llawhual,  gefyn 

i'r  dwylaw,  breichrwym:  vt,  rhwvmo 

dwylaw,  llawhualu,  gefynu'r  dwylaw 
Manage,  man'äj  v,  rheoli,  trefnu,  trin; 

llywodraethu,  llywiadu:   n,  trefniad, 

triniaeth ;  marchwriaeth 
Manageable,   man'ä.jâ.bl  a,  rheoladwy, 

hydrin,  hywedd,  hydyn,  hywar 
Management,  man'äj.ment  n,  trefniad, 

llywiadaeth,  triniaeth,  rheolaeth 
Manager,  man'ä.jûr  n,  trefnwr,  rheolwr 
Manation,  mâ.na'shun  n,  deilliad,  tardd- 

iad  [can 

Manchet,  man'tshet  n,  barâ  coeseel,  bara 
Mancipate,    man'sî.pät    vt,    caethiwo 

trosi  meddiant 
Manciple,   man'sî.pl  n,  darparwr  llun- 

iaeth,  arlwywr  mewn  athrofa 
Mandamus,  man.dii'mus  »,  llysorchym- 

myn,  archwys  [China 

Mandarin,  man.díi.rîn'  n,  pendefig  yn 
Mandate,  man'dät  n,  gorchyminyn,  arch 
Mandatory,   man'dá.tur.î  a,   gorchym- 

mynol,  eirchiol  [gwrn  yr  en 

Mandible,  man'dî.bl  n,  gén,  genogl,  as- 
Mandrake,  man'drak  n,  numdragor 


Mandril,  man'dril  n,  math  o  epa 
Manducate,  man'du.kat  vt.  cnoi,  bwyta 
Manducation,  man.du.ka'shun  n,  cnoad 
Mane,  man  n,  mwng ;  myngen  [meirw, 
Manes,  ma'niz  np,  gwyllion.  ysbrydion  y 
Manful,  man'fẁl  a,  gwrol,  dewr,  eofn 
Manfulness,  man'fẁl.nes  n,  gwroldeb, 

dewredd  [llwydwyn 

Manganese,     mang'ga.mz    n,    adwyn 
Mange,  mänj  n,  clafr,  clefri,  brech  y  cẃn 
Manger,  män'jûr  n,  preseb,  cafn  ebran 
Mangle,   mang'gl  vt,  cigyddio;   anafu; 

difynio;  llyfnhau 
Mango,  mang'gb'  n,  ifrwyth  o'r  India 
Mangouse,      mang '  gwz,      Mangouste, 

mang'gŵst  n,  llygoden  Pharaoh 
Mangy,  män'jî  a,  clafrllyd,  clafrog 
Manhood,  man'hwd  n,  oèdran  gwr,  dyn- 

deb,  dyndod,  gwrolaeth,  gwroldeb 
Mania,  mä'nî.â  n,  gwallgofrwydd,  cyn- 

ddaredd  [fydyn:  a,  gwallgofus 

Maniac,   ma'ni.ak  n,  gwallgofyn,   yn- 
Manifest,    man'î.fest    «,    egìur,    goíeu, 

amlwg :  vt,  amlygu,  diargelu,  dangos : 

n,  llongysgrif,  rhestr  llwyth  llong 
Manifestation,  man.î.fes.tä  shun  n,  am- 

lygiad,  eglurhâd  [rwydd 

Manifestness,  man'i.fest.nes  n,  amlyg- 
Manifesto,   man.î.fes'tö  n,   cyhoeddiad, 

cylchlythyr  [ami,  amrywiol 

Manifold,  man'î.fold  a,  amryw,  lluosog, 
Manikin,  man'i.kin  n,  dynyn,  cbryn 
Manilio,  mâ.nil'yö  n,  breichled 
Maniple,  man'i.pl  n,  dyrnaid;   byddin 

fechan;  breichled  offeiriad  Pabaidd 
Mankind,  man.k'ind'  n,  dynolryw 
Manks,  mangks  n,  Manawaeg 
Manlike,  man'li'k  a,  gŵraidd,  dynol 
Manliness,    man '  lî .  nes    n,    gw 

gŵreidd-dra,  dyndeb,  dewredd 
Manly,  man'lî  a,  gwrol,   dewr,   dynol. 

gwrol  wych  [wlitl: 

Manna,  man'â  n,  manna;  awyrfel,  mel- 
Manner,  man'ûr  n,  modd,  dull,  gwedd. 

agwedd,    But,    moes;    ffordd;    arfer: 

defod.     Good  manners,  moesau  da 
Mannerism,  man'ur.izm  n,  priod-ddull 
Mannerliness,  man'ùr.lî.nes  n,  moesgar- 

weh,  moesohwydd 
.Mannerly,  man'ûr.lî  a,  moesog,  moesgai 
Manish,  man'ish  a,  dynol,  gŵraidd 
Manoeuvre,  ma.mv'vur  n,  dyfais,  dyfeis- 

dro,   cyfrwyswaith,   calldro,   ystryw: 

v,  callddyfeisio,  trefnu  yn  gyfr\r\-s 
Manor,  man'ûr  n,  arglwyddiaeth,  maen- 

or,  maenol.     Manor-house,  maenordj 
Manse,  mans  »,  persondv,  fferm 
196 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh. 


MAR 


Mansion,   man'shun    n,    trigfa,    trigle, 

cartref,  maenordy,  preswylfod 
Manslaughter,  man'slô.tûr  n,  dynladd- 

iad,  llofruddiaeth  diragfyfyr 
Manslayer,  man'slä.ûr  n,  dynleiddiad, 

llofrudd  [tiriondeb 

Mansuetude,  man'swî.tüd  n,  tynerwch, 
Manteger,    man'tî.gûr  a,   math  o  epa 

mawr  [n,  mantellan 

Mantelet,   man'tl.et,   Mantlet,   mant'let 
Mantle,  man'tl  n,  mantell,  cochl,  ffaling : 

v.  mantellu ;  lledu  esgyll 
Mantlepiece,  man'tl. pis  n,  cladde 
Mantology,   man.tol'ü.jî    n,   dawn   pro- 

phwydol 
Mantua,  man'tii  n,  g\Vn  benyw,  ysgin 
Mantuamaker,  man  tu.mii.kur  n,  gwhi- 

adyddes;  ysginyddes 
Manual,  man'ii.al  a,  perthynol  i'r  Haw: 

n,  llawlyfr,  llyfryn,  llyfran.     Manual 

labour,  gwaith  Haw 
Manualist,  man'ü.al.ist  n,  llawgehyddwr 
Manubial,  mâ.nü'bî.al  a,  a  ysglyfiwyd 

mewn  rhyfel  [arweiniad 

Manuduction,  man.ii.duk'shun  n,  llaw- 
Manufactory,  man.ii.fak'tur.i  n,  gwaith, 

gweithfa,  gweithdy 
Manufacture,  man.ii.fak'tshur  n,  llaw- 

waith,  gwaith ;  gwneuthuriad :  v,llaw- 

weithio,  gweithio,  gwneuthur 
Manufacturer,  man.u.fak'tur.ur  n,  llaw- 

weithiwr,     gallofydd ;     meistr    llaw- 

weithwyr  [had,  gollyngdod 

Manumission,  man.ii.mish'un  n,  rhydd- 
Manumit,  man'ii.mit  vt,  rhyddhau,  di- 

gaethiwo,  rhyddfreinio,  gollwng 
Manurable,    mâ.nü'r'â.bl    a,   gwrteith- 

iadwy,  achlesadwy  [amaethiad 

Manurage,    mâ.nü'r'äj    n,   gwi'teitldad, 
Manure,mâ.nü'r'^,tail,  gwrtaith,achles : 

vt,  gwrteithio ;  teilo,  brasäu 
Manuscript,   man'ii.skript    n,   ysgrifen, 

llawysgrifen ;  ysgriflyfr,  ysgrifwaith 
Mans,  inangks  n,  Manàwaeg 
Many,   men'i   (more,  most)   a,  llawer, 

ami,  lluosog,    tra  ami.      As    many, 

cynnifer.     Many-leaved,  amlddeiliog. 

Many-coloured,    amryliw,    amliwiog. 

Many  a  time,  Many  times,  yn  fynych, 

llawer    gwaith,    amlwaith,   yn    ami. 

How  many  times  ?  pa  sawl  gwaith  ? 
Map,  map  n,  darlun,  darlunlen,  daiarlen : 

v,  darlunio  [math  o  fasarn 

Maple,   mä'pl   n,  gwiniolen,  peisgwyn; 
Mar,  mâr  vt,  nivveidio,   anafu,  îlygru, 

gwrthuno,  gwaethygu      [luddewaidd 
Maranatha,  mar.fi.nâ'thá  «,  melltithiad 


Maraud,  mâ.rod'  vi,  ysbeilio,  anrheithio 
Maraudei*,  mâ.rô'dûr  n,  ysbeilfilwr,  an- 

rheithiwr,  ysglyfeithwr 
Marble,  mâr'bl  n,  mynor,  marmor,  maen 
clais :  a,  marmoraidd,  mynoraidd :  vt, 
mynori,  mynorliwio 
Marcasite,  mar'ka.s'it  n,  maen  tan 
Marcescent,  mâr.ses'ent  a,  gwywol 
Marcescible,  mâr.ses'î.bl  a,  diflanadwy, 

gwywadwy 

March,  mârtsh  ra,Mawrth ;  ymdaith,hynt, 

rhyfelgyrch ;  cyffin,  terfyn:  vi,  cyrchu 

Marchioness,  mâr'shun.es  n,  ardalyddes 

Marchpane,  mârtsh'pän  n,  math  o  fara 

melus,  perdeisen 
Marcid,  mâr'sid  a,  cul,  teneu,  gwywedig 
Mare,  me'r  n,  caseg,  gwilog ;  yr  hunllef 
Margarite,  mâr'gâ.ri't  n,  maen  myrierid 
Margin,  mâr'jin  n,  ymyl,  cwr,  goror 
Marginal,  mâr'jî.nal  a,  ymylawl,  ar  yr 

ymyl.     Marginal  note,  ymylnod 
Margrave,  mar'grav  n,  ardalydd 
Margraviate,  mar.gra'vi.at  n,  ardalydd- 

iaeth,  ardalaeth 
Margravine,  mâx-'grâ.vîn  n,  ardalyddes 
Marigold,  mar'î.göld   n,  rhyddos,  gold, 

goldwyr.     Corn  marigold,  graban 
Marinate,  mar'îmät  vt,  cyifeithio  pysg 

mewn  olew 

Marine,  mâ.rîn'  a,  morol,  arforol,  Uyng- 

esol:    n,    morfilwr.      Marines,    mor- 

fyddin,  morlu  [mordwywr 

Mariner,   mar'î.nûr  n,  morwr,  llongwr, 

Marish,    mar'ish    a,  corslyd,   siglenog, 

rhoslyd:  n. — Marsh 
Marital,  mâ.rî'tal  a,  perthynol  i  wr  priod 
Maritime,  mar'î.tim  a,   morol,   arforol, 
arfor.       Maritime     town,     arfordref. 
Maritime  country,  arfordwy,  arfordir 
Marjoram,   mâr'ji>.ram   n,   eidran,  pen- 
rydd.       Wild    marjoram,    mintys    y 
creigiau 
Mark,  mark  n,  nod,  amod,  marc,  arwydd  ; 
amlygyn ;    man ;    ol,   arlwybr ;    more 
(sef  13s.  4c.)  :  vt,  nodi,  marcio ;  ed- 
rych;  ystyried;    craffu  ar;    gwahan- 
nodi.      Land-mark,  fun,  cyffin.      The 
mark  of  his  feet,  ol  ei  draed.     Mark 
of  elision,  ysgythrnod  (') 
Market,  mar'ket  n,  marchnad,  maelor, 
maelfa:  t'i,marchnata;  maelera.  Mar- 
ket-house, marchnatty.  Market-place, 
marchnadfa.       Market-price,  pris   y 
farchnad.     Market-town,  maeldref 
Marketable,  mar'ket.a.bl  a,  gwerthadwy, 
a  ellir  ei  werthu,  hywerth,  marchnadol 
Marksman,  marks'man  n,  annelydd 
197 


MAS  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took ; 


Marl,  mârl  n,  marl,  cleibridd,  brasbridd 

v,  marlio,  cleibriddo 
Marline,  mâr'lin  n,  llinvn  pygedig,  pyg- 

linyn.    Marline-spike,  twea  morwr 
Marly,  mâr'lî  a,  marlaidd,  llavra  marl 
Marmalade,  mâr'mâ.läd  rc,cyffaithaeron 
Marmorean,  mâr.mö'r'î.an  a,  mynoraidd ; 

marmoraidd  [bychan 

Marmoset,  mar'mo.zet  n,  math  o  epa 
Marque,  mark  n,  braint  i  attreisio 
Marquee,  mar.ki'  n,  maesbabell 
Marquis,  mar'kwis  n,  ardalydd,  ardalawr 
Marquisate,  mar'kwiz.at  n,  ardalaeth 
Marriage,  mar'äj  n,  priodas ;  neithior 
Marriageable,  mar'ii.jâ.bl  a,  priodadwy, 

mewn  oed  i  briodi  [ruddyn 

Marrow,  mar'ö  n,  mer,  madrndd,  mad- 
Marrowfat,  mar'ö.fat  n,  math  o  bys 
Marry,  mar'î  v,  priodi,  ymbriodi,   dy- 

weddi'o;  gweddogi;  gwreica.  Married, 

priod,  gweddog 
Marsh,  marsh  n,  morfa;  corsdir 
Marshal,  mâr'shal,  Mareschal,  mar'esh- 

al  n,  cadlyw,  cadlywydd,  penciwdod : 

pengwastrawd ;   byddinwr;  trefnydd. 

Field-marshal,  maeslywydd 
Marshal,mâr'shal  t'í,iawndrefnu,  rhestm 
Marshalship,    mâr'shal.ship    n,    swydd 

byddinwr,  cadlywyddiaeth  [morfaog 
Marshy,  mâr'shî  a,  corsog,  siglenog. 
Marsupial,  mâr.sü'pî.al  a,  bolgodog:  n, 

anifail  bolgodog 
Marsupialia,  már.sü.pî.ä.'lî.â  np,  bolgod- 

ogion 
Mart,  mart  n,  maelfa,  maelawr;  march- 

nad,  marchnadfa  [o  wenci 

Marten,  mâr'ten  n,  bele,  carlwm,  math 
Martial,  mâr'shal  a,  milwraidd,  rhyfel- 

og,  rhyfelgar  [laddwr 

Martialist,  mâr'shal.ist  n,  rhyfelwr,  ym- 
Martin,   mâr'tin,    Martlet,   martlet    n, 

math  o  wennol.    House  martin,  gwen- 

nol  y  tai.  Sand  martin,  gwennol  y  môr 
Martingale,  mâr'tin.gäl  n,  cenglrTrwyn 
Martinmas,  mâr'tin.mas  n,  gwyl  Far- 
thin,  Tachwedd  llfed  [merthyru 
Martyr,  mâr'tûr  n,  merthyr,  tyst:  vt, 
Martyrdom,  mâr'tûr.dum  n,  merthyrdod 
Martyrology,    mâr.tu.rol'ö.jî     n,    mer- 

thyraeth,  banes  y  inert  hyron 
Marvel,  mar'vel  n,  rhyfeddod,  syndod, 

eresi :  vi,  rhyfeddu,  synu,  arutliro,  eresu 
Marvellous,     mar'vel.us     a,    rhyfeddol, 

aruthr,  aruthrol,  ores,  syn  [gwrou 
Masculate,  mas'kii.lat  vt,  gwreiddio, 
Masculine,  mas'kii.lin  a,  gwryw,  gwr- 

ywaidd ;  gwrol,  dynol,  dewr 


Mash,  mash  n,  cymmysg,  eisin  gym- 

mysg :  vt,  cymmysgu ;  swtrysu,  dryllio. 

Mashing-stick,  rhodol,  ffon  gerwyn 
Mask,  mask  n,  mwgwd:   v,  mygydu, 

cuddio,  gwynebguddio  [cymmysgedig 
Mashn,  maz'lin  n,  amyd,  brithyd,  yd 
Mason,  mä'sn  n,  saer  maen,  saer  ceryg. 

Free  Masons,  cymdeithas  a  elwir  felly, 

Maenseiri  Ehyddion 
Masonic,     ma.son'ik    a,    perthynol    i'r 

Maenseiri  Ehyddion 
Masonry,  ma'smri    »,  maensaerni'aeth, 

saerni'aeth  maen ;  gwaith  maen 
Masquerade,   mas.ku.rad'    n,  mygyd-  , 


Mass,  mas  n,  clamp,  clap,  mwl,  talp, 
crug,  twr;  corff  y  bobl;  yr  offeren: 
vi,  offerenu,  oflerena.  A  round  mass, 
crynswdd,  crwnswth 

Massacre,  mas'a.kur  n,  galanasdra,  cyf- 
lafan :  vt,  cigyddio,  lladd,  cyflafanu 

Massiness,  mas'î.nes,  Massiveness,  mas'- 
iv.nes  n,  trymder,  dwysbraffder;  gor- 
faint,  mawrswm,  pwysfawredd 

Massive,  mas'iv,  Massy,  mas'î  a,  trwm, 
pwysig,  pwysfawr;  mawr;  cadarn- 
traíF,  corffog,  braisg 

Mast,  mast  ra,  hwylbren ;  ffrwyth  ffawydd 
a  derw.  Fore-mast,  rhaghwylbren. 
Main- mast,  prif  hwylbren.  Mizzen- 
mast,  hwylbren  ol 

Master,  mas'tûr  »,  meistr,  llywydd; 
athraw:  vt,  meistroh,  gorfod,  llywio, 
trechu;  dysgu  yn  llwyr.  Master- 
hand,  pen-gampwr.  Master  of  arts, 
athraw  yn  y  cehyddydau 

Masterdom,  mas'túr.dum  n,  meistrolaeth 

Masterless,  mas'tûr.les  a,  direolaeth, 
cildyn,  difeistr 

Masterly,  mas'tûr.lî  a,  trachywrain, 
penigamp,  campus;  meistrol,  meis- 
trolgar,  meistrolaidd 

Masterpiece,  mas'tûr.pîs  n,  campwri, 
campwaith,  prifwaitíi,  prif  orchwyl 

Mastership,  mas'tùr.ship  n,  meistrol- 
aeth, penogaeth,  uwchafiaeth;  medr, 
cywreindeb  [ddannodd 

Masterwort,    mas'tûr.wûrt    n,   llysiau'r 

Mastery,  mas'tur.î  n,  goruchafiaeth, 
gorthrech;  cywreindeb.  To  get  the 
mastery  over,  gorchfygu,  meistrolaethu 

Mastic,  mas'tik  n,  math  o  wyddlud,  glud  i 

Masticate,  mas'ti.klit  vt,  dygnoi,  cnoi 

Mastication,  mas.ti.ka'shun  n,  dygnoad 

Masticatory,  mas'tî.kä.tur.î  »,  meddyg- 
iaeth  i'w  gnoi :  a,  dygnoawl       [cadgi 

Mastiff,  mas'tif  n,  gafaelgi,  cystawcci, 
198 


ore ;  läte,  line,  no.  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  Tiiis ;  j=dzh.        MAY 


Mat,  mat  n,  mat,  bannas,  rhestog,  ys- 
traill :  vt,  plethu  fel  mat,  cydblethu 

Match,  matsh  n,  pabwyryn;  cymhar; 
priodas;  ymdrechfa:  vt,  cymharu; 
cystadlu;  cyfartalu;  cydweddu;  cyd- 
ieno ;  cyfaddasu.  Match  -  maker, 
lluniwr  priodasau 

Matchable,  mat'shâ.bl  a,  cymharadwy, 
cyfaddasol,  cymhwys ;  gogystal,  cyd- 
raddol,  ieuadwy    [gyftelyb,  digynnyg 

Matchless,  matsh'les  a,  digymhar,  di- 

Mate,  mat  n,  cydymaith;  islywydd,  is- 
lyw:  vt,  cymhani,  cydraddu,  cydieuo 

Mateless,  miit'les  a,  digyfaill,  amddifad 

Material,  mâ.tí'r'î.al  a,  defnyddiol,  syl- 
weddol,  corfforol ;  pwysfawr ;  hanfodol  : 
n,  defnydd,  sylwedd,  nwydd.  Mater- 
ials, defnyddiau,  moddion 

Materialism,  ma.ti'r'i.al.izm  n,  defnydd- 
ioldraeth,  sylweddoliaeth 

Materialist,  mâ.tî'r'î.al.ist  n,  defnydd- 
iawdwr,  defnydd  iolwr,  sylweddolwr 

Materiality,  mâ.tî'r.î.al'î.tî  n,  defhydd- 
ioldeb,  corfforoldeb  [iadu 

Materialize,  mâ.tí'r'î.al.iz  vt,  defnydd- 

Materially,  mâ.tî'r'î.al.î  ad,  o  lawer,  o 
gryn  bwys,  yn  fawr ;  o  ddefnyddiau ; 
yn  hanfodol 

Materiate,  mâ.tí'r'î.ät  a,  sylweddol 

Materíation,  mâ.tî'r.î.ä'shnn  n,  deíhydd- 
iad,  defnyddiant 

Maternal,  mâ.tûr'nal  a,  mamol,  mam- 
aidd;  tyner,  caruaidd      [mamogaeth 

Maternity,    mâ.tûr'nî.tî    n,    mamwys, 

Math,  math  n,  glaswellt,  gweirladd. 
Latter  math,  adladd 

Mathematical,  math.  î.  mat 'i.kal  a, 
mesuronol,  gwyddonol ;  arddangos- 
yddol,  diammheuol.  Mathematical 
demonstration,  eglurbrawf  diymwad 

Mathematician,  math.î.mâ.tish'an  n, 
gwyddonydd,  meidronydd 

Mathematics,  math.i.mat'iks  np,  meidr- 
oniaeth,  mesuroniaeth,  gwyddoniaeth, 
celfyddyd  rhif  a  mesur 

Mathesis,  mâ.thî'sis  n,  athrawiaeth, 
gwyddoniaeth,  gwybodaeth 

Matin,  mat'in  a,  borenol,  boreol,  plyg- 
einiol :  n,  plygain  [  plygam 

Matins,  mat'ins  np,  addoliad   boreuol, 

Matrass,  mat'ras  n,  math  o  ddysdyll-lestr 

Matrice,  mä'tris,  Matrix,  mii'triks  n, 
croth,  bru ;  mold,  llythyrfold 

Matricide,  mat'rî.sid  n,  mamladdiad, 
mamlofruddiaeth ;  mamlofrudd,  mam- 
laddiad    [fyned  yn  aelod  o  brifysgol 

Matriculate,  ma.trik'ii.lat  v,  derbyn  neu 


Matrimonial,  mat.rî.mö'nî.al  a,  priodasol 
Matrimony,  mat'rî.mun.î  n,  priodas 
Matron,  mä'trun  n,  hynafwraig,  gwreig- 

dda;  meistres 
Matronly,  mä'trun.lî  n,  gwreigaidd 
Matross,  mâ.tros'  n,  magnelfilwr 
Matter,   mat'ûr    n,    defnydd,   sylwedd; 
mater,  peth,  achos ;  gôr,  crawn,  gwaed- 
grawn:    vi,  gori,  crawni;    dawr.     A 
matter  of   fact  statement,  adroddiad 
diaddurn.     It  is  no  matter  of  mine, 
ni  pherthyn  i  mi.     It  matters  not,  ni 
ddawr,  ni  waeth,  nid  gwaeth.     What 
is  the  matter  with  you?     pa  beth 
sydd  arnoch  ? 
Mattery,  mat'ur.î  a,  crawnllyd,  gorllyd, 
gorlyd  [ceibio 

Mattock,  mat'uk    n,  caib,  matog:    v, 
Mattress,  mat'res  n,  matras,  gwely  gwellt 
Maturate,  mat'shü.rät  v,  addfedu ;  gori, 
crawnu  [addfediad 

Maturation,  mat.shü.rä'shun  n,  goriad, 
Mature,  mâ.tü'r'  a,  addfed;  mewn  oed; 
pwyllus,  ystyriol;  cyflawn,  perifaith: 
vt,  addfedu ;  perffeithio 
Maturity,  mâ.tü'r'î.tî  n,  addfedrwydd, 
addfededd;    llawndyfiad,  Uawn   oed, 
perffeithiad,  perffeithrwydd 
Maudlin,  môd'lin  a,  lledfeddw    [ddiolch 
Maugre,   mô'gûr  ad,  er  gwaethaf,  heb 
Maul,  môl  vt,  maeddu,  baeddu,  pwyo, 
euro :  n,  gordd  bren,  gordd         [dota 
Maund,  mând  n,  basged  gestog :  vi,  car- 
Maunder,  mân'dûr  vi,  grwgnach,  grym- 

ial ;  cardota :  n,  cardotyn 
Maundy,  mân'dî  n,  cardawd,  cyfarwys. 
Maundy  Tbursday,  dydd  Iau  Cablyd 
Mausoleum,   mô.sö.lî'um    n,    gwyddfa, 

beddgor,  beddadail 
Maw,  mô  n,  crombil,  cropa,  caul,  cylla. 

Maw-worm,  llyngyren  y  cylla 
Mawkish,  mo'kish  a,  dirlas,  merf  [neblyd 
Mawmish,  mô'mish  a,  ynfyd;  gwrthwy- 
Maxillary,  mak'sil.ur.i  a,   perthynol   i 

asgwrn  yr  ên  uchaf,  bochgemol 
Maxim,   mak'sim    n,  arwireb,    diarel), 

gosodedigaeth,  gwireb 
May,  mä  n,  Mai ;  blodeufis :  v,  def  (  pt 
might),   gallaf,   gelli,   &c. ;   dichon  i 
mi^  i   ti,   &c.     May-bloom,   blodau'r 
drain  gwynion,  ysbyddad.     May-day, 
dydd   calanmai.      May-pole,  bedwen 
Fai.    May  be,  fe  allai.    Be  what  may, 
bydded  a  fyddo 
Mayor,  mô'r  n,  maer,  penswyddog 
Mayoralty,  mê'r'al.tî  n,  maeronaeth 
Mayoress,  mê'r'es  n,  maeres,  maerones 
199 


MED  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took; 


Hazard,  maz'urd  re,  asgwrn  yr  ên,  cern, 
bochgern,  gên :  vt,  cernodio 

Mazarine,  maz.ur.fe'  re,  lliw  glas  tywyll 

Maze,  m'az  re.  dyrysfa,  bachdrofa;  syn- 
dod,  astrusi,  petrusi,  petrusder 

Mazy,  ma'zi  a,  dyrus,  tröedig 

Me,  mî  pn,  myfi,  mi,  fi,  i.  Me  also, 
minnau.     From  me,  oddi  wrthyf 

Mead,  mid  re,  medd,  meddyglyn 

Mead,  mid,  Meadow,  medò'  re,  dôl, 
gweirglawdd,  gwaen;  rhos.  Mea- 
dow-sweet, llysiau'r  forwyn,  erwaint 

Meagre,  mí'gûr  a,  cul,  teneu,  truan, 
gwanclyd  [cnlni 

Meagreness,    mî'gûr.nes    re,     truander, 

Mea'k,  mik  re,  bach  hirdroed 

Meal,  mil  re,  blawd;  pryd  o  fwyd:  vt, 
blodio,  biota.  Meal-begger,  blotai. 
Meal-house,  blotty.  Meal-man,  blod- 
iwr,  blawdwerthwr,  bloteiwr.  To 
beg  meal,  biota.  To  sprinkle  with 
meal,  blodio 

Mealy,  mî'lî  a,  blodiog,  blodwy.  Mealy- 
mouthed,  safnfeddal,  gwenieithus 

Mean,  min  re,  cyfrwng;  modd ;  canol- 
fFordd:  a,  canolig;  gwael,  gorwael, 
arwael,  isel,  salw,  -ach:  vt  (meant), 
meddwl,  tybio,  bwriadu,  amcanu,  ar- 
wyddocäu',  arwyddo.  The  mean  time, 
y  cyfamser.     Mean  people,  poblaeh 

Meander,  mî.an'dûr  re,  dolystumiad,  am- 
lwybr,  amdroad;  dyryswch:  vi,  am- 
lw'vbro,  dolystumio,  dolenu 

Meaning,  mi'ning  re,  ystyr,  meddwl, 
arwvddocad,  amcan,  bwriad,  deall. 
Words  of  double  meaning,  mwyseiriau 

Meanness,  mi'nes  re,  salwedd,  gwaelder. 
dielwedd;  crintachrwydd,  anhaelder, 
cybydd-dod,  cybyddiaeth 

Means,  minz  np,  moddion,  offerynau, 
cyl'ryngau;  meddiant,  cyfoeth.  By 
fair  means  or  foul,  trwy  dég  neu  trwy 
hagr.  By  all  means,  trwy  bob  modd. 
By"  any  means,  mewn  un  modd.  By 
no  means,  er  dim.     By  what  means  ? 

Meant, me:,: ptkpp. — Mean  [pa  fodd? 

Meantime,  min'ti'm,  Meanwhile,  mîn'- 
whil  ad,  yn  y  cyfamser  [cant 

Mease,  miz  n,  mwys  o  benweig,  set'  pum 

Measles,  mi'zlz  np,  y  frech  goch 

Measurable,  inezh'ur.a.bl  a,  rnesuradwy 

Measure,  mezh'ur  vt,  mesur,  mesuro 
re,  mesur;  meidr,  mydr;  llestraid; 
fl'ordd,  trefn;  cyfran,  dogn.  Cubic 
measure,  mesur  cyfangortf.  tryfesur. 
Square  measure,  mesur  ysgwûr.  To 
devise  or  adopt  measures,  Uunio  ftyrdd 


Measureless,  mezh'ur.les  a,  difesur,  an-  .' 

fesurol.  anfeidrol 
Measurement,  mezh'ur.ment  re,  mesur-  ' 

yddiaeth,  meidraeth,  mesuredigaeth 
Meat,  mit  re,  ymborth,  bwyd:  cigfwyd.  i 
Meat-offering,  bwydoffrwm.        Meat- 
safe,  bwydgell.      Fat  meat,  cig  bras.  I 
Lean  meat,  cyhyrgig.  Meat  and  drink, 
bwyd  a  diod,  bwyd  a  llvn 
Mechanic,  mi.kan'ik  re,  "llawgelfyddwr,  i| 
crefftwr,      gallofydd,      llawweitliiwr,  ' 
celfyddydwr.     Mechanics'  institution, 
gwyddonfa  crefrtwyr 
Mechanic,   mi.kan'ik,   Mechanical,   rot-  J 
kan'i.kal  a.  gallofyddol,  llaw-weithiol.  J 
Mechanical    arts,    llaw-gelfyddydau.  [| 
Mechanical  power,  mudalluoedd 
Mechanician,  mek.a.nish'an,  Mechanist,  I 
mek'a.nist  re,  peiriannydd,  gallofydd,» 
gallofyddiaethwr 
Mechanics,   mi.kan'iks  np,  gallofiaeth, , 
gallofyddiaeth,  llawgelfyddiaeth ;  gall- 1| 
ofyddion,  y  llawgelfyddydau 
Mechanism,  mek'a.nizm  re,  llawgelfydd- . 

waith,  peirianwaith 
Meconium,  mi.ko'ni.um  re,  sudd  y  pabi   |j 
Medal,  med'al  re,  bathodyn 
Medallic,  mi.dal'ik  a,  batheiniol 
Medallion,  mî.dal'yun  re,  bathodyn  mawrj 
Medallist,  med'al.ist  re,  batheinydd 
Meddle,  med'l  vi,  ymyru,  ymhel 
Meddler,  med'lûr  re,  yrnyrydd,  ymyrwr   1 
Meddlesome,  med'l.sum  a,  ymyrus 
Mediate,  mî'dî.ät  a,  cyfryngol;    canol-| 

aidd:  vi,  cyfryngu,  eiriol,  eirioli 
Mediation,  mi.di.ä'shun  re,  eyfryngdod    1 
Mediator,  mî'dî.ä.tûr  re,  cyfryngwr,  eir-1 

iolwr.  canolwr 
Mediatorial,  mî.dî.â.tö'r'î.al  a,  cyfryngol  J 
Mediatorship,    mî'di.ä.tûr.ship  re,    cyf-I 

ryngyddiaeth,  eirioliaeth 
Mi-diatrix,  mi'di.ii.triks  n,  cyfrynges       J 
Medicable,  med'i.ka.bl  a,  meddygadwy,» 

iachadwy,  gwdladwy 
Medical,  medi.kal,  Medicinal,  mi.dîs'î-jl 
nal    a,    meddygol,    meddyginiaethaLl 
meddygin,  iachaol 
Medicament,    med'i.ka.ment  re,  medd-' 

yginiaeth,  meddygiaeth,  eli 
Medicate,  med'i.kiit  vt.  meddygu 
Medicine,    med'î.sin    re,    meddygiaeth 
meddyginiaeth,  cyffer,  moddion  medd- 
ygol [hamiei 
Mediety,    mî.dî'î.tî    re,     canoligrwydd 
Mediocre,  mi'di.o.kur  a,  canolig  ' 
Mediocrity,   nn.di.ok'ri.ti    n,   canoledd 
canoligrwydd.  cymmedrolder 
200 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.      MEN 

Meditate,  med'î.tät  v, myfyrio,  meddylio, I Melodious,   mî.lö'dî.us    o,  peroriaethol, 

vstyried,  darbwyllo ;  bwriadu ;  dyfeisio      perseiniol,  hyfrydlais 
Meditation,  med.î.tä'shun  n,  myfyrdod,  Melody,  mel'ö.dî  n,  peroriaeth,  melus- 

myfyriaeth,  ystyriaeth,  darbwyll,  efryd 
Meditative,    med'i.ta.tiv    a,    myfyrgar, 

meddylgar,  myfyriol,  ystyriol 
Mediterranean,  med.î.te.rä'nî.an  «,canol- 

dir,   canoldirol.     Mediterranean   Sea, 

Môr  y  Canoldir 
Medium,  mi'di.um  w,  cyfrwng;  y  canol 
Medlar,  med'lûr  n,  ceri'en,  afal  tindoll, 

merys.     Medlar  tree,  meryswydden 
Medley,  med'lî  n,  cymmysgedd,  cym- 

mysg,  cybolfa.     Chance  medley,  dyn- 

laddiad  damweiniol 
Medullar,  mî.dul'ûr,  Medullary,  mî.dul'- 

ur.î  a,  meraidd,  merol 
Meed,  mid  n,  gwobrwy,  gwobr,  tâl,  rhodd 
Meek,  mik  a.  addfwyn.  Ilariaidd 
Meeken,  mi'kn  vt,  llareiddio 
Meekness,  mik'nes  n,  addfwynder,  llar- 
Meer.  mi'r  n,  llyn    [ieidd-dra,  tiriondeb 
Meet,  mit  (pt  &  pp  met)  v,  eyfarfud, 

cyffwrdd,  taro  with ;  mesuro :  a,  addas, 

gweddus,  eymhwys,  priodol  . 
Meeting,  mi'ting  n,  cytarfod,  cyffwrdd. 

Meeting-house,  ty  cwrdd,  addoldy 
Meetness,  mît'nes  n,  addasrwydd,  cy- 

mhwysder,  gweddusdra 
Megalonyx,   meg.a.lo'niks,    Megalosau- 

rus,    meg.al.ö.sG'rus,     Megatherium, 

meg.â.thî'r'î.um  n,  anghenfilod  y  cyn- 

oesoedd;  amrosgfil 
Megalopolis,  meg.â.lop'ö.lis  n,  prifddinas 
Megrim,  mi'grim  n,  y  bendro 
Meiosis.  mi'.ö'sis  n.  lleihfid,  eiddileb 
Melancholic,  mel.an.kol'ik,  Melancholy, 

mel'an.kol.i  a.  prudd,  athrist,  tryin- 

11yd ;  pruddglwyfus 
Melancholy,     mel'an.kol.i     n,     prudd- 

glwyf.  dulyn,  dueg,  duegwst ;  cyllaeth : 

a. — Melancholic 
Melange,  me.longzh'  n,  cymmysgedd 
Meliorate,  mi'ii.ö.rät  rí.trwsio;  gwelläu. 

diwygio  [gwelliant,  diwygind 

Melioration,  mî.lì.ö.rä'shun  n,  gweìlìiâd, 
Melliferous,  me.lif'ur.us  a,  meìddwyn 
Mollification,  mel.î.fî.hä'shun  n,  gwneu- 

thuriad  mel,  melwneuthuriad 
Mellifluence,    me.lif'lii.ens    n,    melred, 

melffrydiad,  melrediad 
Mellifluent,    me.lif'lü.ent,     Mellifluous, 

me.lif'lii.us    a,  meldardd,    melredol; 

parablber,  melenau.  melusber 
Mellow,  mel'ö  a,  addfed;  meddal;  go- 

feddw :  v,  addfedu ;  meddalhau 
Mellowness,  mel'ü.ne*  u,  addfedrwydd 


gerdd,  eilw,  maws,  erddygan 
Melon,  mel'un  n,  melwn.  pompiwn 
Melt,  melt  v,  toddi,  dadleithio,  dadmer, 

ymdoddi 
Member,    mem'bûr    n,    aelod,    aelawd. 
Member    of    parliament,     seneddwr, 
aelod  y  senedd  [croenyn 

Membrane,  mem'brän  n,  pilen,  pilionen, 
Membraneous,   mem.brä'ní.us  a,  pilen- 
aidd,  croenaidd  [cofarwydd 

Memento,  mî.men'tö  n,  arwydd  coffaol, 
Memoir,  mem'wôr  n,  cofiant,  dargofiant, 
brud  [corns;  hynod,  hygof 

Memorable,    mem  ö.râ.bl    a,    cofiadwy, 
Memorandum,  mem.ö.ran'dum  (p  me- 
moranda,   mem.ö.ran'dâ)    n,   cofnod, 
cofnodiad.  Memorandum-book,  coflyfr 
Memorial,  mî.mö  r'î.al  n,  cofeb,  cofiaeth, 
dargoffa,     coffa,    coffadwriaeth,    cof- 
arwydd. cofwyl,  deiseb 
Memorialist,  mí.mô'r'í.al.ist  n,  dargofiwr, 

cofenwr;  deisebydd,  gofyniedydd 
Memorialize,    mi.mo'r'i.al.'iz    vt,    erchi, 
Memorize,  mem'O.riz  vt,  dargoffa  [deisyf 
Memory,  mem'ö.ri  n,  cof ;  coffadwriaeth 
Memphian,  mem'fi.an  a,  Aiphtaidd 
Memphitis,  mem'fi.tis  n,  drewchwa 
Men,  men  np,  dynion,  gwŷr. — Man 
Menace,    men'äs    n,    bwgwl,    bwgwth, 
mynas :  vt,  bwgwth,  bygylu,  mynasu 
Menage,   men.azn    n,  milgasghad:    v', 

tori  ceffyl  mewn 
Menagerie,  men.azb'uri  n,  milfa.  milodfa 
Mend,  mend  v,  gwellau,  cyweirio,  trwsio 
Mendable,    men'dâ.bl    a,    diwygiadwy, 
gwelladwy  [wch,  celwydd 

Mendacity,  men.das'î.tî  n,  celwyddgar- 
Mendicant,  men'di.kant  a,  cardotol,  car- 

dotlyd :  n,  cardotai,  cardotyn 
Mendicate,  men'di.kat  vt,  cardota 
Mendicity,  men.diö'i.tî  n,  cardoteiaeth 
Menial,  mi'ni.al  a,  teuluaidd,  cartrefol: 

n,  gwas,  iswas,  isweinydd 
Menology,  men.ol'ö.jî  n,  misrestriad 
Menses,  inen'siz  np,  misglwyf,  mislifiant 
Menstrual,  men'strŵ.aì  a,  misglwyfol 
Menstruous,  men'strŵ.us  a,  misgiwyfus 
Menstruum,  men'strŵ.um  n,  dadleith- 
ydd,  toddydd  [adwy 

Mensurable,  men'shü.râ.bl  a,  mesur- 
Mensurate,  men'shü.rät  wí,mesur, mesuro 
Mensuration,  men.sü,rä'shun  n,  mesur- 

iaeth,  mesureg 
Mental,  men'taf  a,  meddrliol,  synwyrol 
"  201 


MET  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 

Mention,    mp.n'shiin     n.    frvhwvll.     rnr-  Mprrv.    mpr'î  n.     hvlnn    hnpnns    llnwpr 


Mention,  men'shun    re,  crybwyll,    cor- 

bwyll,  gair ;  vt,  crybwyllo,  coffäu,  son. 

Above-mentioned,  rhagddywededig 
Mentorial,  men.tö'r'î.al  a,  eynghoriadol 
Mephitic,  mi.fit'ik,  Mephitical,  mî.fit'î- 

kal  a,  drewcbwaol,  drewedig  [sawr 
Mephitis,  mef'î.tis  re,  drewchwa,  arew- 
Meracious,  mî.rä'shus    a,  pur,    gloew, 

digymmysg  [masnachol 

Mercantile,  mar'kan.til  a,  marchnadol, 
Mercenariness,  mûr'sî.nur.î.nes  n,  cyflog- 

eiddrwydd ;  lmnanedd  ;  gwobrgarwch 
Mercenary,     mûr'sî.nur.î      a,     gwobr- 

chwantus,     hnnangeisgar,    hunanus, 

cyflogaidd :  re,  cyflogddyn  [ydd 

Mercer,  mûr'sûr  re,  sidanwerthwr,  sidan- 
Mercery,  mûr'sur.î  n,  nwyddau  sidan 
Merchandize,  mur'tshan.di'z  n,  da  neu 

nwyddau  masnach ;  maeleriaeth,  mas- 

nachaeth,  marsiandaeth :  vi,  masnachu 
Merchant,  mûr'tshant  re,  masnachydd, 

trafnidydd,  maelwr,  marsiandwr 
Merchantable,  mûr'tshan.tá.bl  a,  march- 
nadol, hywerth  [nachlong 
Merchantman,  mûr'tshant.man  re,  mas- 
Merciful,  mûr'sî.fẁl  a,  trugarog,  trugar, 

tosturiol  [ogrwydd 

Mercifulness,  mûr'sî.fẁl.nes  re,  trugar- 
Merciless,  mûr'sî.les  a,  didrugaredd,  an- 

nhrugarog,  dideimlad,  annhosturiol 
Mercurial,   mur.kii'r'i.al   a,  a  wnaed  o 

arian  byw;  hoew,  bywiog,  hoenus 
Mercury,  mûrTiü.rî  re,  y  duw  Mercher ;  y 

blaned  Mercher;  arian  byw 
Mercy,    mûr'sî    re,   trugaredd,  tosturi; 

maddeuant.  Mercy-seat,  trugareddfa 
Mere,  mî'r  a,  unig,   syml,  gwir,   pur; 

moel,  noeth ;  hollol :  re,  llyn,  lhvch 
Merely,  mî'r'lî  ad,  yn  unig,  yn  hollol 
Meretricious,   mer.î.trish'us    a,  anllad, 

puteinllyd,  budr,  budrogaidd 
Merganser,  mûr.gan'sûr  re,  hwyadwydd 
Merge,  miuj  v,  soddi,  suddo,  trochi 
Meridian,    mî.rid'yan     re,    canolddydd, 

nawn;  llinell  canolddydd  [nawnol 
Meridional,  mî.rid'yun.al  re,  deheuol, 
Merino,  mî.rî'nö  re,  math  o  ddafad  Ys- 

paenaidd ;  math  o  wlanen 
Merit,    mer'it    vt,  haeddu,  rhyglyddu, 

teilyngu,  dirperu :  re,  haeddiànt,  teil- 

yngdod,  rhyglyddiant,  arobryn,  arobrid 
Meritorious,    mer.î.tô'r'î.us   a,   teilwng. 

haeddiannus,  haeddiannol,  clodwiw 
Merlin,  mûr'lin  re,  math  o  gudyll 
Mermaid,  mûr'mäd  re,  morforwyn 
Merriment,  mer'i.ment  n,  llawenydd,  di- 

grifwch,  hoenusrwydd 


Merry,  mer'î  a,  hylon,  hoenus,  llawen. 
Merry-andrew,  chwydawydd,  croesan, 
ffwl  y  ffair,  digrifyn,  ysgentyn.  Merry- 
making, noswaith  lawen.  Merry- 
thought, asgwrn  y  gwenydd 
Mersion,  mûr'shun  re,  trochiad,  suddiant 
Mesenteric,   mez.en.ter'ik    a,   perthynol 

i'r  cefndedyn 
Mesentery,  mez'en.ter.i   re,  cefendedyn 

llengig,  llieingig,  percini,  perfeddlen 
Mesh,  mesh  re,  magi,  masg,  masgl,  twl 
Meshy,  mesh'î a,  masgl  og,  tyllog  [rhwyc 
Meslin,  mez'lin  re,  brithvd,  cymmysgyd 
Mesne,  min  a,  canol  [bwyta,  cydfwyti 
Mess,  mes  re,  arlwy,  saig  o  fwyd:  vi 
Message,  mes'äj  re,  cenadwri,  neges,  gai; 
Messenger,  mes'en.jûr  re,  cenad,  neges 

ydd,  negeswas 
Messiah,  me.s'i'â  re,  Crist,  Eneinios 
Messieurs,    mesh'urz    np,    meistri, 

meistri  [sai; 

Messmate,  mes'miit  re,  cydfwytäwr,  cys 
Messuage,  mes'wäj  re,  tyddyn,  ty  a  gard- 
Met,  met  pt  &  pp. — Meet 
Meta-  px,  tros,  traws,  ar- 
Metabasis,  mî.tab'â.sis  re,  trosfynediad 
Metachronism,  mi.tak'ro.nizm  re,  cam 
Metage,  mi'täj  re,  mesuriad     [amseria 
Metal,  met'al  re,  metel,  delid,  adwyn 
Metalepsis,  met.á.lep'sis  re,   trawsgyre 
meriad  [men 

Metaleptic,  met.a.lep'tik  a,  trawsgyir 
Metallic,    mi.tal'ik    a,   metelaidd,   ac 

wynol,  delidaidd 
Metalline,  met'al.in  a,  metelog,  delido 
Metallist,  met'al.ist,  Metallurgist,  met 

al.ûr.jist  re,  delidwr,  fferyllt 
Metallurgy,  met'al.fìr.jî  re.  meteliaeth 
Metamorphose,  met.â.môr'fös  vt,  dul 

newidio,  gweddnewid 
Metamorphosis,  met.â.môr'f  ö.sis  (p  me 
amorphoses,    met  â.môr'fö.sîz) 
gweddnewidiad,  dullnewidiad 
Metaphor,  met'â.fûr  re,   trawssymmm 

iad,  trawsymddwyn ;  cytfelybiaeth 
Metaphorical,  met.a.for'i.kal   a,  traw 

symmudol ;  cyifelybiaethol 
Metaphrase,    met';ì."fräz    re,   cyneithu 

caeth,  cyfieithiad  llythyrenol 
Metaphrast,   met'â.frast  re,  cyfieithyi 
llythyrenol  [soddol,  uchanian 

Metaphysical,  met.a.fiz'i.kal  o,  ardda: 
Metaphysics,  met.a.fiz'iks  np,  athrona 
arddansoddau,  uchaniaeth,  dansod 
iaeth,  arddansoddiaeth 
Metastasis,  mî.tas'tâ.sis  n,  symmudia^ 
trosglwyddiad 

202 


ôre  ;  läte,  l'íne,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       MIL 


Metatarsus,    met.â.târ'sus    n,  gwar    y 

troed ;  esgyrn  bychain  y  traed 
Metathesis,  mî.tath'î.sis  n,  trawsosodiad 
Mete,  mît  vt,  mesur,  mesuro,  meidro 
Metempsychosis,     nii.temp.si.ko'sis     n, 

fcrawseneidiad  [ionen 

Meteor,  mí'tî.ûr  n,  awyrdan,  goruch- 
Meteoric,   mi.ti.or'ik    a,   goruchionllyd 

Meteoric    stones,    ceryg    y    Uuched 

ceryg  y  cythraul ;  awyrfeini 
Meteorologist,  niî.tî.or.ol'ö.jist  n,  goruch- 

ionydd  [iondraeth 

Meteorology,  mî.tî.or.ol'ö.jì  n,  goruch- 
Meter,  mîvtûr  n,  mesurydd  [medd 

Metheglin,  mi.theg'lin  ?i,  meddyglyn, 
Methinks,  mi.thingks'  {pt  methought) 
.  v,  def,  yr  wyf  yn  tybied,  tebvgwn, 

tebygaf,  tybiaf  "[dull 

Method,  ineth'ud  n,  trefh,  ffordd,  modd, 
Methodical,    mi.thod'i.kal     a,    trefhus, 

rheolaidd  [iaeth 

Methodism,  meth'ud.izm  n,  treftiydd- 
Methodist,  meth'ud. ist  n,  Trefniedydd, 

Trethydd  [trefhu 

Methodize,  meth'ud. 'iz   vt.  iawndrefhu, 
Methought,  mi.thot'  pt. — Methinks 
Metonymy,  met'ö.nim.î  n,  trawsenwad 
:Metre,  mî'tûr  n,  mydr,  mesur,  meidr; 

mesur  yd  Ffrengig,  39.87079  o  fod- 
i  feddi.  Compound  metres,  adlawiaid 
Metrical,  met'ri.kal  a,  mydrol,  mesurol, 
i  cyghaneddol,  ar  gân 
íMetropolis,  mî.trop'ö.lis  n,  mamddinas, 
■  prifddinas  [esgob:  a,  prifddinasol 
MetropoUtan,  mí.trö.pol'î.tan  n,  arch- 
Mettle,  met'l  n,  hawnt,  bywiogrwydd, 

yni,  calon,  awch,  ysbryd,  bywyd 
Mettled,  met'ld  a,  by\viog,  calonog,  ynig, 
!    hoenus.     High-mettled,  ffi-oenuchel 
View,  mii  n,  hebogdy,   mud,   muding; 
-   gwylan:    v,   mewian;    cau   i    mewn; 

bwrw  plu ;  bwrw  cyrn ;  bwi-w  henflew 
VIewl,  miil  vi,  bloeddlan  fel  baban 
,tfezzo-  px,  hanner 
vlezzorelievo,  met.zo.ri.li'vO  n,  math  o 

gertiad  yn  sefyll  allan  ond  ychydig 
■lezzotinto,  met.zo.tin'to  n,  math  o  gerf- 

iad  ar  elydr  neu  ddur,  hanner-baent 
iiasina,  mi.az'ma  (p  miasmata,  m'i.az'- 

mâ.tâ)  n,  nwy  heintddwyn 
Ike.  mi's  up. — Mouse       [29fed  o  Fedi 
lichaelmas,  mik'l.mas  n,  gvryl  Fihangel, 
Iiche,  mitsh  vi,  llechu,  llercian 
lickle,  mik'l  a,  llawer:  n,  ciyn  lawer 
ticrocosm,  mii'kro.kozm  »,  hyd  bychan, 

bydan;  dyn  [fesur-ofleryn 

hcrometer,"  mi'.krom'i.tur    n,  math  o 


Microscope,    m'i'kro.skop    n,    chwydd- 

wydr,  mwyadur 
Mid,  mid  a,  canol,  cydbell 
Midday,  mid'ä  n,  hanner  dydd,  canol 

dydd,  canolddydd,  nawn 
Middle,  mid'l  n,  canol,  craidd:  a,  canol. 

Middle-aged,  canoloediog 
Middlemost,  midl.möst,  Midmost,  mid'- 

möst  a,  nesaf  i'r  canol 
Middling,  mid'ling  a,canohg ;  cymmedrol 
Midge,  mij  n,  gwybedjm,  ednogyn 
Midland,  midland  a,  canoldiroi        [nos 
Midnight,  mid'nît  n,  canol  nos,  hanner 
Midriff,  mid'rif  n,  llieingig,  llengig 
Midshipman,  mid'ship.man  n,  is  swydd- 

og  ar  long,  canol-longydd 
Midst,  midst  n,  canol,  hanner,  craidd 
Midstream,    mid'strîm    n,    canolffrwd, 

brwj*uen  afon 
Midsummer,  mid'sum.ûr  n,  canol  haf, 

alban  hefin.     Midsummer  day,  gwyl 

loan,  21fed  o  Fehehn 
Midway,  mid'wä  11,  hanner  y  ffordd 
Midwife,  mid'w'if  (p  midwives,  mid'- 

wi'vz)  n,  bydwraig,  colwynes,  esgor- 

wraig.    Man-midwife,  colwynydd 
Midwifery,  mid'wif.ri  n,  bydwreigaeth, 

colwynyddiaeth 
Midwinter,  mid'ì\in.tûr  n,  canol  gauaf, 

byrddydd  gauaf,  alban  arthan 
Mien,  mm  w,  golwg,  pryd,  gwedd,  ag- 

wedd,  edrychiad,  trem 
Might,  mi't  n,  nerth,   grym,   cadernid, 

gallu,  galluedd :  pt. — May 
Mightiness,  mî'tî.nes  n,  galluogrwydd 
Mighty,  m'i'ti  a,  cadarn,  galluog,  cryf, 

grymus,   nerthol.      Mighty  in  arms, 

dewrarfog  [mudo 

Migrate,   mî'grät  vi,  symmud  trigias, 
Migration,  mî.grä'shun  n,  symmudiad, 

mudiad,  trawsfudiad 
Milch,  miltsh  a,  blith,  blithog,  llaethog. 

Milch-cows,  gwartheg  bhthin 
Mild,  mild  a,  tyner,  tirion,  mwynaidd, 

hynaws,  llariaidd,  gwâr,  tawel 
Mildew,  mil'dii  n,  melgawod,  melwlith, 

mallder,  brychni,  llwy^dni 
Mildness,  m'ild'nes  n,  tynerwch,  tirion- 

deb,  mwyneidd-dra,  llarieidd-dra,  by- 

nawsedd,  addfwynder 
Mile,  m'il  n,  milltir,  milldir,  1760  Hath 
Milestone,  mil'stön  n,  careg  filltir 
Miliary,  mil'yur.i  a,  bychan,  gronynol 
Militant,  mil'i.tant  a,  milwrus,  rhyfelus, 

milwriaethus 
Military,  mil'î.tur.î  a,  milwraidd,  mil- 

wriaethol,  rhyfelgar,  llwvddog 
203 


MIN    path,  fat.  êre,  met,  mâ-rìne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk=took; 


Militate,  mil'î.tät  vi,  ymegn'io,  milwrio 
Militia,   mí.li.sh'â   n,   milwyr  cartrefol, 

cartreflu 
Milk,  milk  n,  llaeth,  blith :    vt,  godro ; 

armeilio.      Milk-maid,     Ilaethwraig, 

maerones.      Milk-pail,   ystwc    godro, 

celwrn,   cunnog.       Milk-pan,    padell 

laeth.       Milk-porridge,    caw]   llaeth. 

Milk-sop,   mursenddvn.       Milk-tray, 

ceulawr;    mail.       Milk    and    water, 

glasdwr.     Destitute  of  milk,  dilaeth 

First-milk,      cynllaeth,     blaenllaeth, 

Second -milk,   armael.      Sweet-milk, 

llefrith 
Milken,  mil'kn  a,  o  laeth,  llaethaidd 
Milkiness,  mil'ki.nes  n.  llaetheiddrwydd 
Milky,    mil'ki    a,  llaethawl,  llaethlyd. 

Milky-way,  y  llwybr  llaethog.  galaeth. 

heol  y  gwynt,  Caer  Gwydion,  eirianrod 
Mill,  mil  n,  melin;  breuan:    vt,  malu, 

melino;  yinyl-rigoli.    Mill-dam.  pwnt. 

argae  melin.     Mill-race,  ffrwd  y  felin. 

Mill-stone,  maen  melin 
Millenarian,   mil.en.ê'r'î.an    n,   milflyn- 

yddwr 
Millennial,  mi.len'yal  a,  milflwydd 
Millennium,  mi.len'yum  n,   milflwydd- 

iant,  y  mil  o  flynyddau 
Millepede,   mil'í.píd    n,   milcerdd,  mil- 

troed,  milred,  gwrach  y  lludw 
Miller,  mil'úr  n,  melinydd,  malwr.    Mil- 

ler's-thumb,  penbwl.  penbwla 
Millesimal,  mi.les'i.mal  a.  milfedol 
Millet,  mil'et  n,  milet  [yddes 

Milliner,  mil'î.nûr  n.  ysgines,  penwisg- 
Millinery,  mil'i.nur.î  n,  penwisgoedd 
Million,  mil'yuu  n,  miliwn.  mflfil,  mil  o 

filoedd,  buna,  deg  rhiallu,  1,000,000 
Millionaire,  mil.yun.é'r'   n,   un   a  biau 

filiwrj  o  bunnau,  dyn  cyfoethog 
Millionth,  mil'yunth  a,  miliynfed 
Milt,   milt   n,  grawn   pysgod,   lleithon 

lleithban,  cleddyf  Bleddvn 
Milter,  mil'tûr    n,   pysgodyn,   lleithon, 

pysgodyn  gwryw 
Mime,  mini  n,  dynwaredydd,  digrifwas 
Mimic,  liiini'ik  n.  dynwaredydd.  gwat 

warydd:  vt,  dynwaredu.  argydgamu, 

mocio,  gwatwar:  a.dynwaredol 
Mimicry,  miin'ik.ri  n,  dvnwaredyddiaeth 
Mimographer,  mî.mog'râ.fûr  n,  ysgrif- 

enydd  cocgchwareuon 
Minaceous.  mi.nä'.-dms,  Minatory,  min' 

â.tur.î  a,  bygythiol,  bygylus 
Minaret,  min  ur.et  «,  pigwn  uchel 
Mince,  mins  vt,  manfriwio;  goddywedyd, 

lledguddio ;  rhygyngu,  mursenu 


Mind,  mind  n,  meddwl,  bryd,  gofeg.t 
bwriad;  tyb,  barn;  cof;  pwyll:  v. 
meddylied,  ystyried;  jrofalu;  cofio. ; 
Double-minded,  ans^fydloçr.  Narrow- 
minded,  anhael.  Out  of  his  mind  I 
gorphwyllog,  maes  o'i  bwyll.  Off 
sound  mind,  yn  ei  iawn  bwyll,  yn  e 
synwyrau.  Presence  of  mind,  parod-j 
rwydd  meddwl,  pwyll.  Sober  minded  I 
ystyriol,  pwyllog.  To  have  a  mind  to, 
bod  am,  bod  â  chwant  arno,  bod  â'l 
fryd  ar.  Time  out  of  mind,  cyn  cof  1 
To  bear  in  mind,  cofio.  Worldly! 
minded,  bydolfryd,  bydolserehus 
Mindful,  mind'fẁl  a,  gofalus.  cofus^ 
meddylgar  [garwch 

Mindfulness,  mind'fwl.nes  n,  gofal:  cof. 
Mindless,  mind'les  a,  diofal.  anghofus    ' 
Mine,  mîn/m,  fy,  mau,  eiddof:  v.  ìnwn' 
gloddio:  n,  mwnglawdd.  cuddglawdc» 
cloddfa.     A  silver  mine,  mŵn  ariai 
arianglawdd,  ariangloddfa.  To  sprin] 
a    mine,  chwythu   cuddglawdd.       l\ 
friend  of  mine,  cyfaill  i  mi.      This  i 
mine,  mi  biau  hwn 
Miner,  mi'nûr  n.  mwnwr.  mwngloddiwil 
Mineral,  min'ur.al  n,  raẁn :  a.  mwnol   i 
Mineralist,  min'ur.al.ist  n,  mwnydd 
Mineralogist,    min.u.ral'ö.jist   n,   mwol 

yddiaethydd,  mwnofydd  [iaet 

Mineralogy,  min.u.ral'ö.jî  n,  mwnofyddl 
Mingle,  ming'gl  v,  cymmysgu ;  britho  I 
Miniature,  min'yâ.tshü'r  n,  manddarlniB 
Miniature  painting,  manddarluniad  1 
Minikin,  min'i.kin  n,  bychanigyn:  <■ 
bychanig  [wyn;  còry.í 

Minim,  min'im  »,mymryn,  adfanig.  peit 
Minimum,  min'î.inum  n.  y  gradd  íleiaiÉ 
Minion,  min'yun  n,  anwylddyn:  gwei 

ieithiwr;  math  o  argrafflythyren 
Minish,  min'ish  v,  lleihau,  cwtäu,  toH  * 
Minister,  min'is.tûr  v,  gweini,  gweinBj 
dogaethu:    n,   gweinidog,  gweinydiB 
Prime  minister,  prif  weinydd.  cynwü 
Ministerial,  min.is.tî'r'î.al  a,  gweinido» 
aethol  [swyci 

Ministery,    nrin'is.tur.î    n,  gwasanaet ' 
Ministrant,  min'is.trant   a.  s_rweinidog< ' 
gweiniol  [iad,  gweinydda 

Ministration,  min.is.trä'shun   n,  gweu 
Ministry,   min'is.tri    n.    gweinidogaet .; 

sweinyddiaeth:  gwasanaeth 
Minnow,  min'ö,  Menow,  men'o  n,  p:> 

codyn,  math  o  bysgodyn  bychan 
Minor,  mi'nûr  a,  bychan;    îlai:    n,  v 
dan  oed  Ctc 

Minorate,  min'ö.riit  vt.  lleihau,  bychan  I 
204 


ore;  läte,  l'íne,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh. 


MIS 


Minoration,    min.ö.rä'shun    n,    lleihâd, 

tohad,  bychaniad 
Minority,  mî.nor'î.tî  n,  maboed,  mebyd ; 

isrif,  niter  lleiaf,  lleiafrif,  lleirif 
Minotaur,  min'ö.tôr  n,  anghenfil  dychym- 

mygol  rhwng  dyn  a  tharw 
Minster,   min'stûr   n,   mynachlog;    eg- 
lwys  gadeiriol  [teleiddẁr,  ffilor 

Minstrel,  min'strel   n,  clerwr,  cerddor, 
Minstrelsy,  min'strel.sî  n,  clerwriaeth 
Mint,  mint  n,  bathdy ;  mintys :  v,  bathu. 
Fish  mint,  mintys  y  dwfr.  Spear  mint, 
mintys   Mair.       Wild   mint,    mintys 
llwydion  [fathu 

Mintage,  min'täj  n,  bathiad;  treth  am 
Mintraan,  mint'man  n,  bathwr,  bathydd 
Minuet,  min'ü.et  n,  math  o  daplas 
Minus,  m'i'nus  a,  llai:  n,  erthyneb  ( — ) 
Minute,  mî.nüt'  a,  bach,  bychan,  man; 

manwi 
Minute,  min'it  n,  mynyd,  meityn ;   cof- 
nod:    vt,  cofnodi,  byrnodi.    "Minute- 
gun,  dryll  a  danir  bob  mynyd 
Minuteness,  mî.nüt'nes  n,  manylrwydd 
Minutias,  mî.nü'shî.î  np,  manion,  man 

byneiau,  manylion 
Minx,  mingks  n.  coegen,  mursen 
Miracle,  mir'a.kl  n,  gwyrth,  rhyfeddod 
IMiraculous,   mi.rak'ii.lus   a,  gwyrthiol, 
!    arathrol,  rhyfeddol,  goruchanianol 
Mirac-ulousness,    mi.rak'u.lus.nes    n, 
'    gwyrthioldeb,  rhyfeddolrwydd 
•Mirador,  mir.â.dö'r'  n,  oriel,  rhodfa 
Mirage,  im.razh'  n,  hudnwy,  twyll-olwg 
Mire,  m'i'r  n,  llaid,  llaca,  torn,  baw 
;Mirksome,  murk'sum,  Mirky,  mur'ki  a, 
■    tywyll,  gwyll,  anoleu,  gwrm 
Mirror,  mir'ûr  n,  drych 
Mirth,  murth  n,  Uawenydd,  digrifwch 
Mirthful,  mûrth'fẁl   a,   llawen,   hylon. 
'.    gorfoleddus,  lion 

Miry,  m'f'r'i  a,  lleidiog,  tomlyd,  bawlyd 
Vlis-  px,  yn  arwyddo  ammhriodoldeb, 
j  neufai;  cam-  [camgymmeriad 

Misacceptation,    mis.ak.sep.tH'shun     n, 
disadvcnture,  mis.ad.ven'tshur  n,  dryg- 
I  ddamwain,  anffawd.  aflwydd 
disadvice,  mis.ad.v'is'  n,  gaugynghor 
•lisadvise,  mis.ad.v'iz'  vt,  camgyngbori 
■lisaim,  mis.äin'  v,  camgyfeirio 
■Iwuithrope,  mis'an.thröp  n,  dyn-gas- 
äwr  [gar 

Iisanthropic,  mis.an.throp'ik  a,  annyn- 
lisanthropy,    mis.an'throp.î     n,    dyn- 
■  gasedd,  annyngarwch 
lisapplication,  mis .  ap .  lî .  kä '  shun    n, 
camgymhwysiad,  camddefnyddiad 


Misapply,  mis.a.pli"  r^cambriodoli,  cam- 

arfer,  camddefnyddio,  camgyinhwyso 
Misapprehend,  mis.ap.rî.hend'  vt,  cam- 

ddeall  [camsyniad 

Misapprehension,  mis.ap.rî.hen'shun  n, 
Misarrange,  mis.a.ränj'  vt,  camdrefnu 
Misascribe,  mis.as.krib'  vt,  cambriodoli 
Misbecome,  mis.bi.kum'  vt,  drwgweddu 
Misbehave,  mis.bi.hiiv'  v,  caraymddvvyn 
Misbehaviour,   mis.bî.h'á'vî.ûr    n,   cam- 

ymddygiad,  drygfoes,  anweddusrwydd 
Misbelief,  mis.bî.îif'  n,  camgoel,  geugred 
Misbelieve,    mis.bi.Kv'    vi,    camgredu; 

anghoelio 
Miscal,  mis.koT  vt,  camenwi,  difenwi 
Miscalculate,  mis.kal'kiUat  v,  camgyf- 

rif,  camrifo,  camfwrw 
Miscarriage,   mis.kar'aj    n,    erthyliad, 

twymynwely;  aflwyddiant  [anffynu 
Miscarry,  mis.kar'i  vi,  erthylu;  methu, 
Miscellaneous,  mis.e.lä'nî.us  n,  amryw- 

iog,  amlryw,  amrywiol,  amryfath 
Miscellany,  mis'el.â.nî  n,  amrygasgliad, 

amrywdeb,  brithnodach 
Mischance,    mis.tshans'     n,    dryglam, 

aflwydd,  drygddamwain 
Mischief,   mis'tshif   n,   drwg,  drygioni, 

asbri,    camwedd,    ysgelerder,   auras; 

niwed,  dryglam,  aflwydd:  vt,  drygu, 

niweidio.    Mischief-maker,  terfysgwr, 

pwt  y  gynhen,  cwd  y  gynhen 
Mischievous,  mis'tshi.vus  a,  drygionus, 

niweidiol,  diraid,  asbr'iol,  barus 
Mischievousness,  mis'tshi.vus.nes  n,  di- 

reidi,  drygedd,  anfadrwydd 
.Misrilile,  mìs'î.bl  a,  cymmysgadwy 
Miscitation,  mis.î.tä'shun  n,  geuddyfyn- 

iad,  camddyfyniad 
Miscite,  m\.sh'"vt,  camddyfynu 
Misclaim,  mis.klam'  n,  camhawl,  cam- 

arddelw:  v,  camofyn,  camarddelwi 
Misconceive,  mis.kon.siv'  v,  camddeall, 

camdybied  [dyb 

Misconception,  mis.kon.sep'shun  n.  cam- 
Misconduct,  mis.kon'dukt    n,   camym- 

ddygiad  [ddwyn 

Misconduct,  mis.kon.dukt'  vt^  camym- 
Misconjecture,  mis.kon.jek'tshur  «,cam- 

amcaniaeth:  v,  camddychymmygu 
Misconstruction,  mis.kon.struk'shun  n, 

camddeongliad,  camgymmeriad 
Misconstrue,  mis.kon'strw  vt,  camdde- 

ongli,  camesbonio  [rifo 

Miscount,  mis.kuwnt'  v,  camgyfrif,  cam- 
Mi  screance,  mis'kri.ans  n,  geugred 
Miscreant,  mis'kri.ant  n,  anfadyn,  adyn, 

ysgelerddyn ;  anghredadyn 
205 


MIS     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Miscreate,  mis'kri.at  a,  camffurfiedig 
Misdate,  mis.dät'  vt,  camddyddio 
Misdeed,    mis.  did'    n,    drygweithred, 

drygwaith,  trosedd  [synied 

Misdeem,  mis.dîm'  vt,  camfarnu;  cam- 
Misdemean,  mis.d  î.mín'  vt,  camymdd  wyn 
Misdemeanour,    mis.di.mî'uûr    n,   cam 

ymddygiad,  trosedd 
Misdevotion,     mis.di.vo'shun     n,    gau- 

addoliad  [wyddo 

Misdirect,  mis.di.rekt'  vt,  camgyfar- 
Misdo,  _  mis.d ŵ'    {pt  misdid,    mis'.did', 

pp  misdone,  mis.dun')  v,camwneuthur. 

Misdoings,  camweddau,  troseddau 
Misdoubt,  mis.dûŵt'  vt,  drwgdybio ;  ofni 
Misemploy,    mis.em.plôî'    vt,  camddef- 

nyddio,  camarferu  •  camosod  ar  waitb 
Miser,  m'i'zfir  n,  cybydd,  cerlyn,  crinwas, 

crintachwr,  bydolddyn,  màb  y  crinwas 
Miserable,  miz'ur.a.bl  a,  gresynol;  crin- 

tach;  annedwydd,  tman.      A  miser- 
able person,  truenyn 
Misery,  miz'ur.i  n,  gofid;  trueni,  adfyd, 

drygfyd,     gresyni;     annedwyddwch; 

cybydd-dod,  crintachrwydd 
Misfashion,  mis.fash'un,  vt,  camffurfio, 

aflunio  [ffurfio 

Misform,  mis.fôrm'  vt,  dryglunio,  cam- 
Misfortune,    mis.for'tshun    n,   anflawd, 

anhap,  drygddamwain,  aflwydd 
Misgive,  mis.giv'  {pt  misgave,  mis.gav', 

pp    misgiven,    mis.giv'n)    vt,  gwan- 

gredu;  ofni  drwg.     Misgiving,   am- 

mbeuaetb,  drygdyb 
Misgovern,  mis.guv'urn  vt,  camlywodr- 

aethu,  aflywodraethu,  camreoli 
Misgovernment,     mis.guv'urn.ment    n, 

aflywodraeth  [flbrddiad 

Misguidance,  mis.g'i'dans  n,  camhy- 
Misguide,  mis.gi'd'  vt,  camarwain,  cam- 

dywys  [aflwydd 

Mishap,  mis.hap'  n,  anhap,  dryglam, 
Mishear,  mis.hî'r'  {pt  &  pp  misheard, 

mis.hûrd')  vt,  camglywed. 
Misinfer,  mis.in.fûr'  vt,  camgasglu 
Misinform,  mis.in.fôrm'  vt,  camhysbysu, 

camadrodd,  camfynegu         [ddeongli 
Misinterpret,    mis.in.tfir'pret    vt,   cam- 
Misjoin,  ìnis.jôín'  vt,  camgyssylltu 
Misjudge,  mis.juj'  vi,  camfarnu,  traws- 
Miskin,  mis'kin  n. — Mixen  [farnu 

Mislay,  mis.lii/  vt,  camosod,  camgyfìëu 
Misle,  miz'l  vi,  manwlawio 
Mislead,  mis.lîd'  {pt  &  p>P  misled,  mis- 

led')i'<,camarwain,camdywys  [ casineb 
Mislike,  mis.l'ik'  vt,  angharu,  casiiu:  n, 
Misly,  miz'li  a,  manddefnynol 


Mismanage,    mis.man'äj     vt,    camdrin.j 

camdrefnu  [camdrefniad] 

Mismanagement,    mis.man'äj.ment     n 
Mismatch,  mis.matsh'  vt,  camgymbaru  1 
Misname,  mis.näm'  vt,  camenwi 
Misnomer,  mis.nö'mûr  n,  camenwad 
Misobsei-ve,  mis.ob.surv'  vt,  camsylwi  I 

camweled  [prioda:i 

Misogamist,    mî.sog'â.mist    n,    casäw:J 
Misogyny,  mî.soj'î.nî  n,  casineb  at  fen \ 

ywod 
Mispersuasion,  mis.pur.swa'zhun  a,  cam  i 

dyb,  geugred  [gyflëu,  camddodl 

Mi>pl,ice,   mis.pläs'   vt,  camosod,  cam  I 
Misprint,  mis.print'  vt,  camargraffu :  n  t 

camargraffiad,  gwall  [ysgornil 

Misprise,  mislpriz'  vt,   camgymmeryd  ( 
Misprision,  mis.prizh'un  n,  esgeulusdn  ý 

dirmyg,  diystyrwch ;  bradgeliad 
Mispronounce,  mis.prö.nûẃns'  vt,  cam* 

gynanu  [gymmesuil 

Mispn  iportion,  mis.prö.pö'r'shun  vt,  cam  1 
Misquote,  mis.kwot'  vt,  camddyfynu 
Misrecite,  rnis.rî.s'ít'  vt,  camadrodd 
Misreckon,  mis.rek'n  vt,  camgyfrif 
Misrelate,  mis.rî.lät'  vt,  camadrodd 
Misreport,  mis.rî.pö'rt'  vt,  camfynegu  | 
Misrepresent,  mis.rep.ri.zent'  vt,  canK 

ddangos,  dywedyd  anwiredd 
Misrule,  mis.rŵl'  n,  annhrefn,  aflywod:  I 

aeth,  afreolaeth :  vt,  camreoh 
Miss,    mis    n,    meistresan;    cywelye» 

meth,  pall :  v,  ffaelu,  methu,  colü     1 
Missal,  mis'al  n,  llyfr  yr  ofleren 
Misshape,  mis.shäp' #<,  aflunio,  camluni? 
Missile,    mis'il   a,    ergydiol,    tafladwj 

hydafl:  n,  arf  tail 
Mission,  mish'un  n,  anfoniad;    cena» 

cenadaeth,  cenadwri,  cenadwriaeth  t 
Missionary,    mish'un  .ur.î    n,    cenadw» 

cenad :  a,  cenadol,  cenadwriaethol    | 
Missive,  mis'iv  a,  tafladwy ;  anfonadirÄ 

n,  cenadwr;  llythyr;  rhodd 
Misspeak,  mi.spik'   {pt  misspoke,  mm 

spok,  pp    misspoken,   mi.spo'kn)   J 

camd  dy  wedy  d  [  silla ! 

Misspel,   mi.spel'  vt,  camsillebu,   carl 
Misspend,  mi.spend'  vt,  gwastraifu      j 
Misstate,  mi.stät'  vt,  camadrodd 
Mist,  mist  n,  niwl,  niwlen ;  tarth ;  caddi. 
Mistake,    mis.tak    n,    eamgymmeriaj 

camsvniad,   gwall.  gwallawd,  amr: 

fusedd:  v  {pt  mistook,  mis.twk,  ;■ 

mistaken,  mis.ta'kn),  camgymmerj 

camsynied,  amryfuseddu.    To  be  m.  > 

taken,  camsynied,  cael  ei  gamarwai 

cael  ei  gamddeall 

206 


ôre ;  läte,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  j=d: 


MOI 


Misteach,  mis.titsh'  {pt  &  pp  mis- 
taught,  mis.tôt')  vt,  camddysgu,  cam- 
addysgu,  camathrawiaethu  [alw 

Ifistenn,  mis.tûrm'  vt,  camenwi,  cam- 
Misthink,  mis.thingk'  (pt  &  pp  mis- 
thought,  mis.thôt')    vt,    camfeddwl, 
camdybio  [amseru 

Mistime,   mis.ti'm'  vt,  camamseru,   an- 
Mistiness,  mis'tî.nes  n,  tywyllni,  niwledd 
Mistitle,  mis.t'i'tl  vt,  camenwi,  camalw 
Mistletoe,  miz'l.to  n,  uchelfal,  uchelfar 
Mistress,  mis'tres  n,  meistres;    cariad- 

fereh;  gordderchwraig,  cywelyes 
Mistrust,  mis.trust'  n,  drygdyb ,  pryder : 
vt,  drygdybio,  anghoelio       [pryderus 
Mistrustful,"  mis.trust'fẁl  a,  drygdybus, 
Mistrustless,    mis.trust'les   a,  ymddir- 
iedus  [niwlog 

Misty,    mis'tî   a,    cymylog,    caddugol, 
■  Misunderstand,    mis.un.dur.stand'    (pt 
\     &    pp    misunderstood,    mis.un.dur- 
i     stẁd')  vt,  camddeall,  camsynied 
Misunderstanding,  mis.un.der.stan'ding 

n,  camddealliad ;  amrafael 
Misusage,  mis.ü'säj  n,  camdriniaeth 
Misuse,  mis. üs'  n,  camarfer,  sarhâd 
Misuse,  mis.iiz'  vt,  camarfer,  camdrin 
ìMite,  mi't  n,  hatling,  mymryn,  briwyn 
gwyfyn,  meisgyn,  g^iddonyn.     Full 
i     of  mites,  euddonog.     To  breed  mites, 

euddoni,  magu  euddon  neu  lwygod 
■Mithridate,    mith'rî.dät   n,    meddygin- 

•  iaeth  rhag  gwenwyn ;  cyflEaith  Damo- 

;    crates,  meddyg   Mithridates,    brenin 

!    Pontus;  mwstardd 

•Mitigate,  mit'î.gät  vt,  esmwythäu,  11; 

aru,  llonyddu,  ysgafnhau,  lleihau 
Mitigation,  mit.î.gä  shun  n,  llinariad 
Mitre,  m'i'tûr  n,  meitr,  coron  esgob 
•Mitred,  mî'tûrd  a,  meitrog ;  coronog 
Mittens,  mit'enz  np,  dyrnfolau,  menyg 

•  heb  fysedd 

Mittent*  mit'ent  a,  anfonol,  yn  anfon 
Mittimus,  mit'i.mus  n,  carcharwarant 
Mity,  m'i'ti  a.  gwyddonog,  euddonog 
Mix,  miks  v,  mysgu,  cymmysgu 
Mixen,  mik'sn  n,  tomen 
Mixture,    miks'tshur,   Mixtion,    miks'- 
tshun  n,  cymmysg,  cymmysgiad,  cym- 
mysgedd,  mysgiad 
dizmaze,  miz'maz  re,  dyrysfa,  dyryswch 
Jizzen,  miz'n  n,  hwyl  ol,  hwyl  y  Uyw 
Jizzle,  miz'l  vi,  manwlawio 
lizzy,  miz'i  n,  mignen,  siglen,  cors 
lnemonics,  ni.mon'iks  np,  cofyddiaeth 
loan,  mön  n,  ewyn,  cwynfan :  v,  cwyno, 
galaru,  ymofidio,  cwynfan,  griddfanu 


Moat,  möt  n,  amglawdd,  ffos,  cylchffos 
Mob,  mob  n,  gwerinos,   gwerin,  tyrfa, 

gwerindorf,  y  bileinlln ;  math  o  gap : 

vt,  cyd-derfysgu ;  difr'io 
Mobile,  mö.bîî' a,  symmudol;  anwadal: 

n,  j  werin,  gwerinos,  pobl  gyffi-edin 
Mobility,    mö.bil'î.tî    n,    bywiogrwydd, 

symmudoldeb ;  anwadalwch ;  y  werin 
Mock,  mok  n,  moc,  gwawd;  gwatwar- 

gerdd :  a,  dynwaredol,  gau,  rhithiol : 

v,  mocio,  gwawdio,  gwatwar;    min- 

gamu ;  dynwared,  twyllo,  cellwair 
Mockery,  mok'ur.i  n,  gwawd,  gwatwar, 

dirmyg;  chwerthiniad  am  ben;  ffug 
Modal,  mö'dal  a,  damweiniol 
Mode,  mod  n,  arfer,  dull,  ffordd,  trefn 
Model,  mod'el  n,  cynllun,  cynddelw:  a, 

cynddelwig :  vt,  llunio,  cynllunio,  ar- 

lunio,  cynddelwi,  ffurfio 
Moderate,     mod'ur.ät     a,    cymmedrol, 

canolig ;  rhesymol ;  hynaws,  rhywiog  : 

vt,  cymmedroli,  gweddoli,  arafu 
Moderation,     mod.u.rä'shun     n,    cym- 

medrolder,   cymmedroldeb,   gweddol- 

deb;  arafwch  [canolwr 

Moderator,  mod'ur.ä  tûr  w,cymmedrolwr, 
Modern,  mod'ûrn  a,  newydd,  diweddar 
Modernize,     mod'ur.n'iz     vt,     newydd- 

ddnllio,  newyddu  [diweddariaid 

Moderns,  mod'urnz  np,  dynion  diweddar, 
Modest,  mod'est  a,  gwylaidd,  gweddaidd, 

diwair  [deb 

Modesty,  mod'es.tî  n,  gwylder;  diweir- 
Modicum,     mod'i.kum     n,    ychydigyn, 

tameidyn,  tipyn,  rhan 
Modification,    mod.i.fi.ka'shun    n,    ag- 

weddiad,  dulliad  [mhwyso 

Modify,  mod'î.f  l  vt,  dullio,  agweddu ;  cy- 
Modillion,   mö.dil'yun    n,   math    o  ys- 

gwyddyn  [wych 

Modish,  mö'dish  a,  moddgar,  manol- 
Modishness,    mö'dish.nes     n,    moddus- 

rwydd,  arfergarwch  [cymhwyso 

Modulate,  mod'ü.lät  vt,  cyweirio  Uais, 
Modulation,  mod.ü.lä'shun  n,  cjrweiriad 

y  llais  neu  seiniau,  trawsgyweiriad 
Modulator,   mod'ü.lä.tûr   n, "  cy wehydd 

cerdd,  cynghaneddwr 
Module,  mod 'iil  n,  darlun,  gwaglun 
Modus,  mö'dus  n,   tâl  yn  lie  degwm; 

dogndal  [dostan 

Mogul,  mö.gul'  n,  amherawdi\T  Hin- 
Mohair,  mö.hê'r'  n,  blew  gafr  Tyrciaidd 
Moidore,  môî'dô'r  n,  darn  o  aur  Portu- 

galaidd,  gwerth  £1  7s. 
Moiety,  mô'î.tî  n,  hanner,  hannereg 
Moil,  môîl  v,  flwdanu,  ystnno,  trybaeddu 
207 


MON  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rìne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tẁ=too,  tẁk=took; 
Moist,  moist  re,  llaith,  iraidd 


_,  suddlyd, 
"eTíyb'rgwlyborÌÌyd '  [gwlychu 

Moisten,  môi'sn  v,  lleithio,  ireiddio, 
Moistness,  môîst'nes  re,  lleithder,  ìreidd- 

der,  gwlybaniaeth,  gwlybyrwch     _ 
Moisture,  môìs'tshûr  re,  irdra,  yf,  lleith- 

dra,  sudd,  gwlybwr,  gwlych 
Molar,  mö'lûr  a,  maluriol.   Molar  Teeth, 
dannedd  malu  [tnagl 

Molasses,  mo.las'iz   re,  gwaddod  siwgr, 
Mole,  möl  re,  gwadd,  twrch  daiar ;  man 
gem;    mwnt,    argae,  pwnt.       Mole- 
catcher,  gwaddotwr,  gwaddwr,  tyrcn- 
wr.     Mole-hill,  pridd  y  wadd 
Molecule,  mol'Lkul  »,  tameidyn,  mym- 

ryn,  temig,  gronyn 
Molest,  mö.lest'   vt,  ystuno,  anonyddu, 
trallodi,  blino,  dygnu,  molochi,  drygu 
Molestation,  mol.es.ta  shun  re,  aflonydd- 
wch,  blinder  [f ol 

Mollient,  rnol'yent  a,  esmwythaol,  lhn- 
Mollifiable,  mol'î.f  ì.â.bl  a,  meddaladwy 
Mollification,  mol.Lfi.ka'shun  re,  tyner- 

iad,  llinariad,  meddalhâd 

Mollify,  mol'i.fi  vt,  meddalhau,  tyneru, 

ystwytho.esmwytho,  llinaru ;  llonyddu 

Mollusca,    mo.lus'ka    np,    creadunaid 

meddalion,  meddalogion  [meddal 

Molluscous,    mo.lus'kus    a,    meddalog. 

Molten,   mol'tn  pp.— Melt:    a,   tawdd, 

toddedig.  A  molten  image,  delw  dawdd 

Molybdenum,  mol.ib.di'num  re,  math  o 

Mome,  morn  re,  delff,  drel,clwpa  [adwyn 

Moment,  mö'ment  re,  mynydyn,  meidyn, 

meityn,  amrantiad ;  pwys,  raawrbwyt 

Momenta,  mÖ.men'tâ  rep.— Momentum 

Momentary,  mö'men.tur.î  a,  cythrymol, 

diflanedig  [pwysig,  dwys 

Momentous,  mö.men'tus    a,  pwystawr 

Momentum,  mö.men'tum  (p  momenta) 

re,  egni,  egni'ad,  ysgogrym         _ 
Momus,  mo  mus  re,  duw  y  cellwair 
Monachal,  mon'a.kal  a,  mynachaidd 
Monachism,  mou'a.kizm  re,  mynachaeth 
Monad,  mon'ad  re,  peth  anhyran,  unoldeb 
Monarch,  mon'urk  re,  brenin,  teyrn,  un- 

ben,  penadur,  archdeyrn  _ 

Monarchial,  mo.nar'ki.al.   Monarchical 

mö.nâr'kî.kal  a,  archdeyrnol,  unbenol 

Monarchy,    mon'ur.ki    re,    unbenaeth, 

teyrnedd,  breniniaeth,  unbenadunaeth 

Monastery,  mon'as.tur.î  re,  mynachlog, 

mynachlys,  mynachdy  _ 

Monastic,  mo.nas'tik,  Monastical,  mo- 

nas'ti.kal  a,  mynachaidd 
Monday,  mun'dä  re,  dydd  Llun.    Plough 
Monday,  dydd  Llun  wedi  yr  Ystwyll 


Money,   mun'î  re,  arian,   arian  batholj 

mwnai.  Money-changer,  arian-  newid  1 

iwr,  sylltydd.     Pin-money,  arian  Hog  3 

ellgwraig.   Pocket-money,  arian  trav  ; 

Moneyed,  mun'icl  a,  arian og;  goludog  j 

Moneyless,  mun'î.les  a,  diarian,  tlawd   I 

Moneywort,  mun'î.wûrt  re,  canclwyf      ' 

Monger,  mung'gûr  re,  gwerthwr,  mat 

nachwr  [lledryl 

Mongrel,  mung'grel  a,  cymmysgryw:  «• 
Monish.  mon'ish  vt,  cynghori,  rhybuddi; 
Monition,  mö.nish'un  re,  cynghor,   rhj  1 
budd;  addysgiad  ; 

Monitor,    mon'î.tûr   re,   rhybuddiedyd 

rhybuddiwr;  is-ysgolfeistr 
Monitory,  mon'i.tur.î  a,  rhybuddiol 
Monk,  'mungk    re,    mynach,    monac^ 
Monk's -hood,  llysiaur  blaidd  I 

Monkery,  mung'kur.i  re,  mynachaeth  j 
Monkey,  mung'ki  re,  ab,  epa,  simach  I 
Monkish,  mung'kish  a,  mynachaid 
Mono-  px,  un-  [mynach 3 

Monochord,  mon'o.kord  re,  cyweirdant  ; 
Monocular,  mo.nok 'ü.lûr   a,  unllygei 
iog  [ger'. 

Monody,  mon'ö.dî  re,   galargan,  gala; 
Monogamist,  mö.nog'â.inist  re,  un  a 

yn  erbyn  ail  briodas,  unwreigydd 
Monogamy,  niö.nog'â.mî  re,  unbriodas 
Monogram,   mon'ö.gram   re,    llythyra 

llythyrnod,  llythyrenau  plethedig 

Monologue,  mon'ö.log  re,  hunaraeth 

Monomachy,    mo.nom'a.ki    re,    orne; 

ymladd  benben  (  [gofrwyj 

Monomania,   mon.ö.mä'nî.â  re,   unwa 

Monomaniac,  mon.o.ma'ni.ak  re,  un  í 

ar  un  pwnc  [ddalen 

Monopetalous,    mon.ö.pet'â.lus    a,    u 

Monopolist,  mö.nop'ö.hst  re,  gorfaeh 

edwicwr,  rhagbrynwr  [edwi 

Monopolize,    mo.nop'o.li'z    vt,   gorfaŵ 

Monopoly,    mö.nop'ö.lî    re,    gorf'aelaei 

marchnad  unllaw,  edwicaeth 
Monoptote,  mon'op.töt  re,    enw  ag 

cynwr  iddo  [air,  gair  un; 

Monosyllable,    mon.ö.sil'â.bl    re,    unsii 
Monotheist,  mon'ö.thî.ist  re,  credwr   j 

un  Duw 
Monotonous,    mö.not'ö.nus    a,    und<| 

undonol,  unsain,  unseiniol 
Monotony,    mö.noto.nî    re,    undonycj 

iaeth,  cyfacen,  unseiniad  T 

Monsoon,  mon.sŵn'  re,  gwynt  sydd  3 

chwythu  yr  un  ffordd  am  chwech  i 
Monster,  mon'stûr  re,  cynfil,  anghenfiU 
Monstrosity,   mon.stros'î.tì   re,  anferi 
edd,  ewrthuni ;  dirfawredd 
'*  208 


ôre ;  läte,  line,  no.  miite ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=rdzh. 


MOR 


Monstrous,  mon'strus  a,  anghenfilaidd, 

fwrthun,  anferth,  anferthol ;  dirfawr ; 
yll,  erchyll,  aruthr 
Montero,  mon.tî'r'ö  n,  cap  marchfilwr 
Monteth,    mon'teth    n,    llestr    i    olchi 

gwydrau  ynddo 
Month,  munth  n,  mis;  misgwaith.     A 

month  old,  misyriad,  mis  oed 
Monthly,  munth'lî  a,  misol,  bob  mis. 

Monthly  publications,  misolion 

Monument,     mon'ii.ment     n,     cofadail, 

cofarwydd,  gwyddfa;  beddgor,  bedd- 

adail  [cofFadwriaethol 

VIonumental,  mon.ii.men'tal  a,   coffaol, 

Hood,  mŵd  n,  tymmer,  tuedd;   modd, 

Merry  mood,  anian  lawen 
Ivloodiness,  mŵ'dî.nes  n,  anfoddogrwydd 
Moody,    mŵ'dî    a,    anfoddog,    digus 

meddyliol ;  prudd,  trist 
loon,  mŵn  n,  lleuad,  lloer,  canaid. 
I  Honey-moon,  mis  yr  afaeth.  Con- 
i  junction  of  the  moon,  cyfrwng  dwy 
i  leuad.  Crescent  of  the  moon,  cefn  y 
i  lleuad.  First  quarter  of  the  moon, 
|  blaen  lloer.  Second  quarter,  adfan 
|  cynnydd.  Half  moon,  banner  lleuad. 
i  Increase  of  the  moon,  cynnydd  y 
lleuad.  Last  quarter  of  the  moon,  cil 
!  y  lleuad,  adfan  cil.  Wane  of  the 
!  moon,  adeg  y  lleuad,  gwendid  y  lleuad 
loonbeam,  mŵn'bîm  n,  lloerbelydryn 
(Iooncalf,  mwn'kaf  n,  anghenfil;  delff 
'loonless,  mŵnles  a,  dileuad,  dilewyrch 
loonlight,  rnŵnTít  n,  goleu  leuad, 
;  lloergan,  goleu'r  lleuad  [lewyrch 

'foonshine,  mŵn'shin  n,  lloergan,  lloer- 
loony,  mŵ'nî  a,  lloeraidd,  lleuadol 
'foor,  mŵ'r  n,  dyn  du;   morfa,  rhos 
corsle :  v,  angori ;  deuangori 
Mooring,  mvv'r'mg  n,  angorfa,  angorle 
Moorish,   mŵ'r'ish,    Moory,   mŵ'r'î    a 
'  corsog,  rhoslyd 

oorland,  mŵ'r'land  n,  rhosdir,  morfa 
oose,  mŵs  n,  math  o  garw 
oot,  m%H  vt,  dadleu  \_vt,  mopio 

op,  mop  n,  mop,  mopa,  ysgubell  eddi  : 
ope,  möp  vi,  pendrymu :  n,  diogyn 
oping,  mö'ping  a,  trymllyd,  marvvaidd 
oral,  mor'al  n,  moeswers:  a,  moesol; 
■bucheddol;  deddfol.  The  moral  law, 
v  ddeddf  foesol,  y  deg  gorchjonmyn. 
Morals,  moesau;  bucheddiad,  ymar- 
weddiad,  ymddygiad 
>ralist,  mor'al.ist,  Moralizer,  mor'al- 
i'.zur  n,  moesohvr,  dysgawdwr  moesau 
>rality,  mö.ralì.tî  n,  moesoldeb,  moes- 
slder,  moesolrwydd,  moesddysg 


Moralize,   mor'al.'iz   vi,  moesoli,  moes- 

addysgu,  moesresymu,  moesddeongli 
Morally,  mor'al.î  ad,  yn   foesol;  yn  ol 
rheswm,  yn  debygol  [nen 

Morass,  mö.ras'  n,  cors,  siglenydd,  mig- 
Morbid,  môr'lùd  a,  afiach,  clefychlyd 
Morbidness,    môr'bid.nes    n,    afiechyd, 
heintusrwydd  [bar;  heintus 

Morbific,  mor.bif'ik  a,  heintddwyn,heint- 
Morceau,  môr'sö  n,  tameidyn,  tipyn 
Mordacious,  môr.dä'shus  a,  danneddog, 

llymeiriog,  brathlyd 

Mordant,  môr'dant  a,  brathol,  cnoawl: 

n,  sylwedd  a  ddefnyddir  gan  liwyddion 

More,  mô'r  a,  ychwaneg,  mwy ;  rhagor : 

ad,  yn  fwy :  cd. — Much,  Many.    He  is 

no  more,  mae  efe  wedi  marv\T,  mae  wedi 

darfod,   darfu  am  dano.      More  and 

more,  fwyfwy.     Once  more,  eto,  eil- 

waith,  trachefn,  unwaith  eto 

Moreover,  mo'r.o'vur  ad,  ym  mhellach, 

heb  law,  gyda  hyny,  ac  hefyd,  hefyd 
Morigerous,     mö.rij'ur.us     a,    hynaws, 

ufudd;  moesol 
Morion,  mö'r'î.un  n,  penifestin,  helm 
Morkin,  mor'kin  n,  burgun,  buria,  abwy 
Morling,  môr'ling  n,  gwlan  hifio,  gwlan 

gin 
Mormonite,  môr'mon.'ít  n,  dilynwr  Io- 
seph  Smith,  penboethiad  Americaidd ; 
un  o  saint  y  dyddiau  diweddaf 
Morn,  môrn  n,  bore,  boreu 
Morning,  môr'ning  n,  boreu,  bore:   a, 
boreuol,  boreol.  Morning-gown,  boreu- 
dwyg.     This  morning,  boreu  heddyw. 
Early  to-morrow  morning,  boreu  fory 
yn  fore 
Morocco,  mo.rok'o  n,  gwlad  yn  Afirica ; 
lledr  Morocco  [porphor 

Morone,  mö.rön'  a,  coch  dwfn,  dugoch, 
Morose,  mö.rös'  a,  anynad,  anniddig, 
anfwyn,  sarig  [ros'î.tî  n,  sarigrwydd 
Moroseness,  mö.rös'nes,  Morosity,  mö- 
Morphew,  môr'f  ü  n,  y  clefri  gwyn,  ysgen 
Morphia,  môr'fî.â  n,  cyglys,  cysgnur 
Morrisdance,  mor'is.dans    n,  dawns   y 

Mwriaid 
Morrow,  mor'ö  n,  y  fory.     On  the  mor- 
row, tranoeth.    The  day  after  to-mor- 
row, trenydd.      Three    days    hence, 
tradwy.   To-morrow,  y  fory.   To  mor- 
row night,  nos  y  fory 
Morse,  mors  n,  morfarch. — Walrus 
Morsel,  môr'sel  n,  tamaid,  safnaid,  tam, 

tipyn,  tameidyn 
Morsure,  môr'shûr  n,  cnoad 
Mort,  môrt  n,  can  helwriaethol ;  cemyw 
209 


MOU  path,  fat,  eiv,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=tools  1 


Mortal,  môr'tal  a.  manvol;  angeuol:  n, 

un  manvol,  dyn.   Mortals,  marwolion, 

daiarolion      *  [euolrwydd,  marw 

Mortality,  môr.tal'î.tî  rc,marwoldeb,  ang- 
Mortar,  môr'tûr  »,cymmrwd,  priddgalch ; 

breuan,  cymmriwel ;  math  o  gyflegr 
Mortgage,  môr'gäj  n,  arwystl,  tirwystl : 

vt,  arwystlo,  marw-wystlo 
Mortgagee,  môr.gä.jì'  n,  arwystlwr,  tir- 

wystíwr,  achretäwr 
Mortgager,  môr'gä.jûr  n.  gwystlroddwr, 

bcrithycnvr,  echwynwr 
Mortiferous,    mfìr.tif'ur.us    «,   marwol, 

dinvstriol,  angeuol 
Mortification,  mör.tî.fî.hä'shun  rc.marw- 

lygriad,  madreddi;  siomedigaeth,  dar- 

ostyngiad,  dwysofid 
Mortify  j  môr'tî.fî  v,  marwlygru,  marw- 

eiddio;  blino,  siomi,  gofidio 
Mortise,  mor'tiz  n,  mortais,  rhwyll :  vt. 

morteisio,  rhwyllo  [aralladwy 

Mortmain,  môrt'män  »,  meddiant  an 
Mortuary ,  môr'tshü.ur.î »,  rhodd  i  eglwyi 
Mosaic,  *  mo.za'ik  a,  Moesenol;    brith, 

amryliw 
Mosque,  mosk  w,  teml  Fahometaidd 
Mosquito,  mos'ki.to  n,  math  o  wybedyn 

colynog  tramor 
Moss!  mos  »,  mwswg,  rawewgl,  mwswn. 

migwyn;  gweryd.     Mosses,  migneint 
Mossy,  inos'i  a,  mysyglyd,  mysoglyd 
Most,  most   a,  mwyaf;    amlaf:   ad,  yn 

fwyaf,    yn   benaf,    tra:     sd. — Much. 

Many.    'Most  of  all,  yn  benaf.     Most 

wicked,  gwaethaf.     At  most,  o  fwyaf. 

o  eithaf,  o  bellaf 
Mostic,  mos'tik  n,  attegffon  arliwiwr 
Mostly,  möst'lî  ad,  gan  mwyaf,  yn  fyn- 

yehaf,  yn  fwyaf,  yn  amlaf 
Motation,    mö.tä'shun    n,    cynhyi-fiad, 

symmudiad,  cyfi'road.  ysgogiad  [yn 
Mote,  möt  n,  brych,  bryeheuyn,  lluwch- 
Moth,  moth  n,  gwyfyn,  meisgyn,  prifyn 

dillad.  Moth-eaten,  ysedig  gan  wyt'on 
Mother,  muTH'ur  n.  mam.     Motlier-in- 

law,  mam  yng  nghyfraith.     Mother- 
spot,    man    geni.       Mother -tongue, 

mamiaith,    prifiaith.       Step-mother, 

llysfam  [mamaeth 

Motherhood,  muTH'ûr.hẁd  11.  mamedd. 
Motherless,  muTH'úr.les  o,  difam,  heb 

fam  [ol 

Motherly,  muTH'ûr.lî  a,  mamaidd,  mam- 
Motherwort,  muTH'ur.wnrt  ft,  llysiauY 

fam  [odlyd 

Mothery, muTH'ur.i  a. blodeulyd,gwadd- 
Motific,  mo.tif'ik  a,  symmudbar,  ysgogol 


Motion,    mü'shun     n,    chwyf,     chwi  i 

chwiml,  chwyfiad,  symmudiad,  cyl 

road,  ysgogiad,  annogiad ;  cynnygn. 

ymarllwysiad  [symm 

Motionless,  mö'shun.les  a,  digyffro,  >\ 

Motive,  mo'tiv  n,  cynhyrfiad,  cymhfl' 

iad,  cyflroad ;  egwyddor :  n,  symmr.  I 

bar,  ysgogol 

Motley,  mot'lî  a,  amliwiog,  amryliw  1 

Motto",  mot'ö  n,  arwyddair,  arwyddwH 

Mould,  mold  n,  pridd.  daiar ;  mold,  c^l 

llun;    llwydni:    v,    moldio,    dyluil 

llunio ;llwydo.  Mould-board, chwel;  J 

Moulder,  möl'dûr  v,  troi  yn  llwch,  nil 

urio;  adfeilio:  n,  moldiwr      [Uwyl 

Mouldiness,    möl'dî.nes    n,    llwydel 

Moulding,  mòTding  n,  addurn-gernaci 

Mouldwarp,  möld'wôrp  n,  gwadd,  tw  1 

daiar 
Mouldy,  möl'dî  a,  llwyd.  brithlwyd,  n  *j 
Moult,"  molt  vi,  bwrw  plu 
Mound,  mûŵnd  n,  mwnt,  gwarglawl 

clawdd :  vt,  amgau,  amgloddio 
Mount,  mûŵnt  n,  mwnt,  bryn,  esgyrl 

v,  esgyn,  dringo,  dyrchafu 

Mountain,  mûŵn'tän  n,  mynydd,  ml 

bryn.     A  little  mountain,  mynydc ,, 

A  prominent  mountain,  ban 

Mountaineer,  mûŵn.tä.nî'r'  n,  myny* 

Mountainous,  mûŵn'tä.nus  a,  mynycf 

|  Mountebank,  muvVn'ti.bangk  n,  crwjl 

feddyg,     crachfeddyg,    gwagfostiË 

llamidydd,  digrifwr 

Mourn,  mô'rn  v,  galaru,  cwyno,  arvrS 

Mourner,  mô'r'nûr  n,  galarydd.  cwi 

fanwr  [trwm,  alaeti 

Monmful,  mö'rn'fẁl  a,  galarus,  tl 

Mourning,  mö'rn'ing  72,  galarwisg     1 

Mouse,  mûŵs  (p  mice,  mis)  n,  Hygo* 

Mouse-ear,  y  fiewynog.     Mouse-t  ). 

llygodfagl,  magi  líygod.  Field-moÄ 

twrlla,   llyg.      Rear-mouse,    ystlS 

Shrew-mouse.llygoden  goch,  chwisl 

Mouse,  múŵz  v.  llygota,  dal  llygod  I 

Mouser,  muw'zur  n,  llygotwr,  ílygolB 

Mouth,  mûŵth  (p  mouths,  mûŵlÄ 

11,  genau,  safn,  ceg 
Mouth,  múŴTH  r.  cegu,  safnu,  gw<J 
mingamu.     Foul-mouthed,  drygit  i- 
og,  budreiriog,  drwg  ei  dafod.   Mt» 
mouthed,     safufeddal,     gwenieit» 
Open-mouthed,    cegagored,    rheil 
chwedleugar,  tafodrydd.     Roof  olÄ 
mouth ,  tafiod  y  geneu.  Wide-moul  1, 
safnnvth.     Wrv-mouthed,  minga 
Mouthful,  mnŵth'fẁl  n.  safnai  i.  I 
cegaid,  llonaid  pen 

210 


ore;  läte,  l'íne,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       MUL 


Move,  mwv  v,  ysgogi,  symmud,  cyffroi, 
cynhyrfu,  cymhell,  cynnyg,  chwyfio, 
chwimio 
Moveable,  mw'va.bl   a,   synimudadwy, 

hydreigl,  symmudol :  n,  cyfodedyn 
Moveables,  mw'va.blz  np,  da  symmudol 

da  cyffro,  cyfodedion 
Movement,  mwv'ment  n,  symmudiad, 

ysgogiad,  cyffroad ;  troellwaith 
Moving,  mw'ving  a,  cyffröus,  cynhyrfiol, 

cyfiroawl,  ymsymmudol 
Mow,  mö  (pp  mown,  mön)  n,  mwdwl, 
das,  beisgawn :  vt,  lladd  [gwair 

Mower,  mö'ûr    n,    pladurwr,    lladdwr 
Moyle,  moil  n,  mul 

Much,  mutsh  (more,  most)  a,  llawer: 

ad,  j\\  fawr.    As  much,  cymmaint. 

,i   Too  much,  gormod.    Much  ado,  mawr 

orchest,    ystŵr    mawr,  ffwdan.      So 

much  the  better,  goreu  i  gyd.      So 

much  the  worse,  gwaetha'r  modd 

viucid,  mii'sid  a,  llwyd,  mws,  llysog 

tfucidness,  mü'sid.nes  n,  llwydni,  llysni, 

mysni  [llysnafedd 

facilage,    mü'sî.läj   n.  sudd;    llyslyn, 

.lucilaginous.  mü.sì.laj'î.nus  a,  Uyslyn- 

aidd,  llysnafeddog,  llyslyd 
Jack,  muk  n,  tail,  gwrtaeth,  torn,  baw: 
:    vt,   teilo.    gwrteithio.       Muck-heap, 
:  (  Muck-hill,  tomen.    Muck-worm,  pryf 
A  ydom;  cybydd  [cadach 

.  tIuckender,     muk'en.dur    n.    Llawlian, 

luckiness,  muk'i.nes  n,  baweidd-dra 
.  ,Iuckle.  muk'l  a,  llawer:  n,  sypyn 
,  jlucky,  muk'i  a,  bawlyd,  brwnt 

lucous,  mii'kus,  Muculent,  mu'kii.lent 
.  |  a,  llysnafeddog,  Uysnafbl  [pigog 

iucronated,  mii'kro.na.ted  a,  blaenfain, 
lucus,  mii'kus  n,  llysnafedd 
jiud,  mnd  n,  llaid,  llaca,  baw :  v,  lleidio, 
budreddu,  budrogi  [afloewder 

Iuddiness,  mud'i.ness  n,  Ueidiogrwydd, 
luddle,  mud'l  vi,  lledfeddwi,  gofrwysgo 
luddled,  mud'ld  a,  lledfeddw,  brwysg 
Iuddy.    mud'î    a,    lleidiog,    lleidlyd, 
afloew :  vt,  lleidio  [glai 

ludwall,  mud'wôl  n,  gwal  bridd,  gwal 
luff,  muf  n,  dyrndorch,  clydwain  [gen 
biffin,  muf'in  n,  math  o  deisen,  chwio- 
luffle,  muf'l  v,  inoledu,  cudclio,  mygydu 
.uffler,  muf  'lür  n,  moled,  wyneborchudd 
Jufti.  mufti  n,  archoffeiriad  Mahomet- 
ug.  mug  n,  diodlestr,  cwpan  [aidd 
uggish.  mug'ish,  Muggy,  mu^'î  a, 
llwydlyd ;  llaith,  tarthlyd,  tarthdrwm 
ugient,  mü'jî.ent  a,  brefol,  bugunol 
ugweed,  mug'wid  n,  llysiau'r  groes 


Mugwort,  mug'wûrt  n,   llysiau  llwyd, 

canwraidd  lwyd,  bydiog  lwyd 
Mulatto,  mü.lat'ö  n,  un  ganedig  o  rieni 

o  wahanol  liwiau,  un  melynddu 
Mulberry,  mul'ber.i  n,  ffrwyth  merwydd. 

Mulberries,     mwyar     Mair,     mwyar 

ffremig.  Mulberry-tree,  merwyddên 
Mulct,  mulkt  n,  dirwy,  camlwrw:  vt, 
Mule,  miil  n,  mul  [dirwyo 

Muleteer,  mü.le.tî'r'  n,  gyrwr  mulod 
Muliebriety,  mü.lî.eb'rî.ti  n,  gwreigdra, 

gwreigeiddrwydd  [auhydyn 

Mulish,   mii'lish   a,   mulaidd;    cyndyn, 
Mull,  mul  vt,  brydio,  berwi 
Mulleen,  mul'in  n,  canwyll  yr  adar 
Muller,  mul'ûr  n,  malui*faen,   llawfaeu 

malurio 
Mullet,  mul'et  n,  barf  bysg,  penfras 
Mulligrubs,  mul'i.grubz  tip,  pryfigedd, 

ymgno'r  coluddion;  sarigrwvdd 
Mulloc,  mul'uk  n,  baw,  ysbwrial 
Mulse,  muls  n,  rnelwin.  bragodwin 
Multangular,  mul.tang'gü.lûr  a,    aml- 

onglog  [gellog 

Multicapsular,  mul.ti.kap'sii.lur  a,  ami- 
Multifarious,  mul.tî.fê'r'î.us  a,  ainlryw, 

amryfath,  amrywiol 
Multifidous,  mul.tif'i.dus  a,  amryhollt 
Multiform,     mul'tî.fôrm    a,     anilddull, 

amryddull,  lluosddull  [fath 

Multigenerous,  mul.ti.jen'ur.us  a,  ami- 
Multilateral,    mul.ti.lat'ur.al    a.    auil- 

ochrog  [eiriog 

Multiloquent,    mul.til'o.kwent   a,   ami- 
Multinomial,   mul.tî.nö'mì.al,   Multino- 

minal,  mul.ti.nom'i.nal  a,  amlenwog 
Multipartite,  mul.tip'ûr.tit  a,  amlranog, 

lluosran 
Multipede,  mul'ti.pid  a,  anildroediog 
Multiple,   mul'ti.pl  a,  amlblygog,  aml- 

rifol :  n,  lluosrif 
Multipliable,  mul'tî.plî.â.bl  a,  lluosad- 

wy  [  ogai 

Multiplicand,   mul'ti.pli.kand  n,  lluos- 
Multiplication,   mul.  ti.pli.ka' shun  n, 

lluosyddiaeth,  lluosiaeth,  lluosogaeth 
Multiphcator,  mul'tî.plì.kä.tûr  n,  lluos- 

ogydd 
Multiplicious,  mul.tî.plish'us  a,  lluosog 
Multiplicity,  mui.tî.plis'î.tî  n,  lluoseud, 

lluosogrwydd 
Multiplier,    mul'tî.prí.ûr   «,   HuoBogwr, 

lluosogydd.     Mark  of  multiplication 

(  X  ),  Uuoseb,  nod  lluosogi 
Multiply,  murti.pl'i  v,   lluosi.   lluosogi, 

amlhau  [amryallu 

Multipotent,  mul.tip'ö.teiit  a.  amrynerth 
211 


MUS    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took  j 


Multitude,   mul'tî.tüd  n,  lluaws,   torf, 

tyrfa,  mintai ;  y  werin,  y  werinos 
Multitudinous,  mul.tî.tü'dî.nus  a,  lluosog 
Multocular,  mul.tok'ii.lur  a,  aml-lygeid- 

iog  [f'alu 

Multure,  mul'tshûr  n,  tâl  neu  doll  am 
Mum,  mum  n,  math  o  gwrw  o  frag 

gwenith :  i,  ust !  taw  â  son !  taw ! 
Mumble,  mum'bl  vi,  mantachu,  grymial 
Mumbler,    mum 'bíûr    n,    mantachwr, 

myngialwr,  grymialydd 
Mummer,  mam'ûr  n,  mudchwareuydd 
Mummery,  mum'ur.î  n,  mudchwareu 
Mummy,  mum'î  n,  corff  wedi  ei  berarogli 
Mump,  mump  v,  chwylgnoi,  buan-gnoi ; 

isel  ddywedyd,  cardota 
Mumper,  mum'pûr  n,  chwylgnöwr,  bol- 

erwr;  cardotyn 
Mumpish,  mum'pish  a,  sarig 
Mumps,  mumps  n,  esogryn,  y  bynsach, 

y  dawedwst,  y  dwymyn  doben 
Munch,  muntsh  v,  cnoi,  dygnoi 
Mund,  mund  n,  tanc,  hedd,  esmwythder, 

llonyddwch,  tawelwch 
Mundane,  mun'dän  a,  bydol  [purad 
Mundation,  mun.dä'shun  n,  glanhâd, 
Mundatory,  mun'dä.tur.î  a,  glanhaol, 
Mundic,  mun'dik  n,  maen  tân  [purol 
Mundify,  mun'dî.fî  vt,  glanhau,  gwynu, 

puro  [gwobrwyol 

Munerary,    mii'nur.ur.i    a,    anrhegol, 
Mungrel,  mung'grel  n. — Mongrel 
Municipal,  mü.nis'î.pal  a,  dinasol,  bwr- 

deisiol,  dinasfieiniol  [deisiaeth 

Municipality,   mü.nis.î.pal'î.tí  n,  bwr- 
Munificence,  mü.nif'î.sens  n,    haelder, 

haelioni  [cedfawr 

Munificent,  mü.nif'î.sent  a,  hael,  cedig, 
Muniment,  mü'nî.ment    n,   amddiffyn; 

caerwaith ;  hawl 
Munishun,  mü.nish'un  n,  amddiffynfa. 

amgaer,  difTynwaith,  moddion  rhyfel 
Munite,  mü.n'ít'  vt,  amgaeru,  cadarnhau 
Murage,  mü'r'äj  »,  murdreth 
Mural,  miiV'al  a,  muriol,  caerol 
Murder,  mûr'dûr  n,  llofruddiaeth,  Uaw- 

ruddiaeth,  mum,  murndwm:  vt,  llof- 

ruddio,  mumio.    Self-murder,  hunan- 

laddiad,  ymdd'ienyddiaeth 
Murderer,  mûr'dur.ûr  n,  llofrudd,  lleidd- 

iad.     Self-murderer,  hunanleiddiad 
Murderous,   mûr'dur.us  a,   llofruddiog, 

gwaedlyd  [caeru 

Mure,  mii'r  n,  mur:  vt,  murio,  gwalio, 
Muriatic,  mii'r.i.at'ik  a,  heli'aidd,  heli'ol 
Muricated,  mii'r'i.ka.ted  a,  llymbigog 
Murk,  murk  n,  cibyn,  plisgyn ;  tywyllni 


Murky,    mur'ki    a,    tywyll,    cymyloj. 

gwrm;  cuchiog 
Murmur,  mûr'mûr  vi,  grwgnach,  conac! 

gythu;  godyrddu,  godyfu:  n,  grwr 

grwyth,  grydwst ;  grwgnach,  tuchai 

goruad,  dadwrdd.     Murmuring  of  tl 

sea,  bwmbwr  y  môr  [grymialyi 

Murmurer,  mûr'mur.ûr  n,  grwgnachw 
Murr,  mur  n,  annwyd 
Murrain,  mur'än  n,  chwaren,  pla  ar  ar 
Murrey,  mur'î  a,  cochddu  [feiüai ' 

Murrion,  mur'î.un  n,  helm,  penwisg 
Musaph,  mü'saf  n,  deddfiyfi-  Tyrcaidd 
Muscadel,  mus'ka.del,  Muscat,  mus'k ; 

n,  math  o  winrawn  per 
Muscadel,  mus'ka.del,  Muscadine,  mu  ri 

ka.din  n,  math  o  win ;  math  o  elleig  U 
Muscle,  mus'l  n,  cyhir,  llywethan,  lly  ] 

eth,  gwythi ;  pysg  cragen  las  I 

Muscosity,  mus. kos  î.tî  n,  mysyglydec  |j 
Muscular,  mus'kii.lur  o,  llywethog,  c  J 

hyrog,  cyhyrol,  cryf 
Muse,  muz  n,  awen :  v,  myfyrio,  yst}  I 

ied,  cyngydio.      Muses,  naw  duwl 

dysg  neu  gerdd,  anant  [j 

Museful,  miiz'fwl  a,  myfyrdodol,  m)i:; 
Museum,    mii.zi'um    n,    amgeueddi 

creirfa,  amgueddgell,  cy  wreinfa.    B  ] 

tish  Museum,  y  Gy wreinfa  BrydeiiJ 
Mushroom,  mush  rŵm  »,  bwyd  y  barciS 

maethen 
Music,  mii'zik  n,  cerddoriaeth ;    alili 

eilyw,  eilon,  cynghanedd,  peroriael 

Doctor  of  music,  bardd  alaw.   Musil 

master,  dysgawdwr  cerddoriaeth.   '.  'J 

strumental  music,  cerdd  dannau.  "\I 

cal  music,  cerdd  dafod 
Musical,    mii'zijial    a,    cerddgar,   it 

nghaneddol.      Musical    instrumeif 

offer  cerdd 
Musician,  mii.zish'an»,  cerddwr,  ceKf 

or,tantor, cynghaneddwr,  peror.  Chiii 

musician,  pencerdd 
Musk,  musk  »,  mwsg.      Musk-mell 

pompiwn     peraroglus.       Musk-nl 

rhosyn  tra  pheraroglus 
Musket,  mus 'ket  n,  gvm  Haw,  cad-ddi:. 
Musketeer,  mus.ke.ti'r'  n,  saethydd  A 
Musketoon,  mus.ke.twn'  n,  gwn  byr  f 
Musky,  mus'ki  a,  mwsgaidd,  fel  mws  $ 
Mushn.  muz'lin  n,  meinwe  cotwm 
Musrol,  mus'rol  n,  trwyn-ffrwyn  mar" 
Mussel,  mus'l  n,  misglen,  pysg  crajij 

las.    Mussels,  y  cregin  gleision 
Mussulman,  mus'ul.man  n,  crefydt ' 

Mahometaidd  [diod  yn  yr  il :  v,  llw; » 
Must,  must  n,  çwin  neu  ddiod  newy  , 
212 


;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         NAP 


Must,  must  v,  def,  rhaid  yw,  dir  yw.     I 

must  read,  rhaid  i  mi  ddarllen.      I 

must  not ,  ni  raid  i  mi ;  rhaid  i  mi  heidio ; 

nid  rhydd  i  mi 
Mustache,  mus.tâsh',  Mustachio,  mus- 

tâ'shö  n,  trawswch,  harf  y  wefus  uchaf 
Mustard,  mus'turd  n,  ceddw,  mwstardd. 

Wild  mustard,  berw'r  fam,  berw'r  gauaf 
Muster,  mus'tûr  v,  byddino;  profi;  rhif- 

restru :  «.prawf-olygiad ;  byddin-rifiad. 

Muster-book,    Uyfr    enwau    milwyr. 

Muster  -  master,      byddin  -  restrydd. 

Muster-roll,    cofrestr  llu 
Mustiness,  mus'tlnes  n,  llwydni;  mysni 
Musty,  mus'tî  a,  Uwyd ;  mws ;  drewìlyd. 

To  grow  musty,  llwydo 
Mutability,  mü.tâ.bil'î.tî    n,    anwadal- 

wch.  cyfnewidioldeb  [iol 

Mutable,  mü'tâ.bl  a,  anwadal,  eyfnewid- 
Mutation,  mü.tä'shun  n,  newidiad,  cyf- 

newidiad 
Mute,  miit  n,  mudan;  mudsain,  llyth- 

yrenfud;  adar-dom:  a,  mud,  tawedog, 

dilafar :  vi,  tomi,  teilo,  ystlomi 
Mutilate,  mü'tî.lät  vt,  anafu,  anharddu, 

llurgunio,  tori  aelod 
Mutilation,    mü.tî.lä'shun    n,    anafiad, 

llurguniad,  anharddiad,  toriad  aelod 
Mutineer,  mü.tî.nî'r'  «,terfysgwr,  gwrth- 

godwr,  gwrthryfelwr  [terfysglyd 

Mutinous,  mü'tî.nus  a,  gwrthryfelgar, 
Mutiny,   mü'tî.nî  vi,  terfysgu,  gwrth- 

godi :  n,  terfysg,  gwrthgodiad 
Mutter,  mut'ûr  v,  tuchanu,  grwgnach, 

mwngial,  gnTnnal,  conach 
Mutton,  mut'n  n,  cig  mollt,  cig  dafad, 

cig  myharan ;  dafad,  myharan 
Mutual,  mü'tshü.al  a,  cy-,  cyd-,  cyf-, 
i    cys-,  o'r  ddwy  ochr,  y  naill  a'r  llall. 

Mutual  hatred,  cydgasâd  [newidiad 
•Mutuahty,  mü.tshü.arLtî  n,  cydgyf- 
Mutually,  mü'tshü'alâ  ad,  ar  gylch,  ar 

gyfnewid,  o  bob  ochr,  cyd- 
Mutuation,  mü.tshü.ä'shun  n,  echwyniad 
Muzzle,  muz'l  n,  genau,  safh,  ceg ;  pen- 

flfrwyn,  penor,  penwar :  v,  penÖrwyuo, 
.    safnrwymo,  rhoi  penor  ar  drwyu 
Muzzy,  muz'i  a,  meddw 
My,  m"f  (heb  bwyslais,  mi)  pn,  fy ;  mau. 

Myown,eiddof,eiddoffi,eiddoffifyhun 
'Myography,  m'i.og'râ.f'î  n,  cyhyrydd- 
Vlyology,  mi'.ol'ö.jî  n,  cyhyrdraeth"[iaeth 
Myope,  mî'öp  n,  un  byr  ei  olwg 
Vlyopy,  m'i'ö.pî  n,  byrdra  golwg  [mil 
Myriad,  mir'î.ad  n,  myrdd,  10,000,  deng 
Myrmidon,  mur'mî.dun  n,  dyhiryn, 
■   anfad-ddyn,  ysgelerddyn 


Myrrh,  mûr  n,  myr:  a,  myrllyd 
Myrtle,  mur'tl  n,  myrtwydd,  madwydd 
Myself,  mî.self '  pn,  mi  "fy  hun,  myfi  fy 

hunan  [dirgehon 

Mystagogue,  mis'tâ.gog    n,  deonglydd 
Mysterious,    mis.tí'r'î.us   a,   dirgelaidd, 

dirgel,  tywyll,  aneglur,  cyfrinol 
Mysterize,  mis'tur.i'z  vt,  dirgel  ddysvedyd 
Mystery,   mis'tur.î  n,  dirgelwch,   rhin, 

cyfrin,  cyfriniaeth ;  mwysder  [gehon 
Mystic,  mis'tik  n,  djehymmygwr  dir- 
Mystic,  mis'tik,  Mystical,  mis'ttkal  a, 

cyfrinol,  cudd,  dirgel,  dirgelaidd 
Mysticism,  mis'ti.sizm  n,  dirgelyddiaeth, 
Myth,  mith  n,  dammeg,  chwedl 
Mythic,  mith'ik  a,  dammegol,  chwedl- 

onog  [aidd 

Mythological,  mith.o.loj'i.kal  a,  chwedl- 
Mythologist,   mî.thol'ö.jist  n,  deonglwr 

chwedlau,  chwedlonydd 
Mythologize,   mi.thol'oji'z  v,   trin    neu 

ddeongli  yr  hen  chwedlau  paganaidd 
Mythology,  mî.thol'ö.jî  n,  chwedl  ddysg, 

chwedloniaeth,chwedldduwinyddiaeth 

N. 

Nab,  nab  vt,  dal  yn  ddisymmwth 
Nabob,  nä'bob  n,  penaeth  yn  yr  India 
Nadir,  nä'dûr  n,  y  fan  dan  ein  traed, 

isbwynt,  gwrth%vyneb 
Nag,  nag  n,  crynfarch,  corfarch 
Naiad,  nä'ad  n,  duwies  y„dyfroedd  a'r 

fFynnonau,  afondduwies 
Nail,  näl  n,  hoel,  hoelen,  cethr,  cethren ; 
ewin;   ewinfedd,  2\  o  fodfeddi:    vt, 
hoelio,  cethru 
Nailer,  nä'lùr  n.  hoehwr,  gof  hoelion 
Nailery,  nä'lur.î  n,  gweithfa  hoelion 
Naked,  na'ked  a,  noeth,  llwm.      Stark- 
naked,  noethlymun.  The  naked  truth, 
y  gwir  diorcìiudd.     To  strip  naked, 
dynoethi  [dra 

Nakedness,  na'ked.nes  n,  noethni,  llytn- 
Name,  nam  n,  enw,  enwad:   vt,  enwi; 
galw.     To  call  names,  difenwi,  difrio 
Nameless,  näm'les  a,  dienw,  dienwad 
Namely,  näm'lî  ad,  wrth  enw,  yn  enw- 

edigol ;  sef,  hyny  yw 
Namesake,  nam'sak  n,  cyfenwydd 
Nankeen,  nan.kin'  n,  math  o  gotymwe 
Nap,  nap  n,  hun,  hunell,  amrant-hun; 
ceden,  casnach,  pan,  gra:    v,  huno, 
dargysgu;    cedenu.      A  short    nap, 
hunyn.     To  take  a  nap,  cysgu  hun 
Nape,  näp  n,  gwar ;  gwegil 
Napery,  nap'ur.i  n,  bwrddlieiniau 
213 


NEB  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took; 


Naphtha,  nap'thâ  n,  gwlybwr  hylosg 
Napiform,  nap'i.form  a,  ar  ddull  erfinen 
Napkin,    nap  kin    n,   cedanen,   cadach, 

cewyn;  llawliain 
Napless,  nap'les  a,  digeden,  digasnach 
Nappy,  nap  î  a,  cedenog,  casnachog 
Narcotic,  nar.kot'ik  a,  cysgbar 
Narcotics,  nar.kot'iks  np,  cysgolion 
Nard,  nârd  n,  prysgen  beraroglus 
Nare,  nê'r  n,  irroen  [adwy 

Narrable.  nar'â.bl  a,  adroddadwy,  traeth- 
Narration,  na.rä'shun,  Narrative,  nar'â- 
tiv  n,  adroddiad,  traethiad,  mynegiad ; 
hanes;  chwedl  [ydd 

Narrator,  na.rä'tûr  n,  adroddwr,  hanes- 
Narrow,  nar'ö  a,  cul,  cyfyng;  caeth. 
crintach,  anhael:  v,  culhau,  eyfyngu. 
Narrow  cloth,  brethyn  unlled.  Nar- 
row-minded, culfaru.  Long  and  nar- 
row, hirgul 
Narrowly,  nar'ö.lî   ad,  yn   gyfyng;  yn 

graff,  yn  fanwl ;  prin,  o'r  braidd 
Narrowness,  nar'ö.nes  n,  culedd,  culdra, 
colder,  culni,  culi;  cyfyngder;  crin- 
tachrwydd  [sonants,  trwynolion 

Nasal,  nii'zal  a,  trwynol.      Nasal  con- 
Nascent,  nas'ent  a,  cynnyddol,  tarddol 
Nastiness,  nas'tî.nes  n,  budreddi,  ffieidd- 
dra  [bawlyd 

Nasty,  nas'tî  a,  brwnt,  aflan,  budr,  swga, 
Natal,  nä'tal  a,  genedigol,  genol 
Natalitious,  nä.tâ.lish'us  a,  perthynol  i 

ddydd  genedigaeth 
Natation,  nâ.tä  shun  n,  nofiad,  nofiant 
Natatores,  nii.ta.to'r'iz  np,  nofiedyddion 
Nathless,  nath'les  ad,  eto,  er  hyny 
Nation,  nä'shun  n,  cenedl,  ciwdod ;  gwlad 
National,  nash'un.al  a,  gwladol,  gwlad- 

wriaethol ;  cenedlaethol 
Nationality,  nash.un.al'î.tî  n,  cenedlig- 

rwydd,  cenedlgarweh 
Native,  na'tiv    n,  brodor,  priodor:    a, 
genedigol,  genol ;  cynnwynol,  cynhenid , 
greddfol;  dechreuol 
Nativity,  na.tiv'i.ti  n,  genedigaeth 
Natural,  nat'shii.ral  a,  anianol,  naturiol, 
cynnwynol;    hanfodol:     n,  ffol  geni, 
symlyn,  ynfydyn.     A  natural  child, 
anhap  ei  fam,  bagdardd,  plentjm  gor- 
dderch.     Natural  philosopher,  anian- 
ydd 
Naturalism,  nat'shii.ral.izm  n,  aniander 
Naturalist,  nat'shii.ral.ist  »,  anianydd, 
naturiaethwr  [rhyddfreiniad 

Naturalization,  nat.shii.ral.i.za'shun   n, 
Naturalize,  nat'shii.ral.i'z  vt,  trwydded- 
ogi ;  cywladu ;  breinioli,  brodori 


Nature,  nä'tshûr  n,  anian,  natur,  nawd 

naturiaeth;    y    byd,   y  greadigaeth  I 

rhyw,    math,     bath.       Good-nature) 

mwynder.        Good  -  natured,    mwyn  J 

caruaidd.     Ill-nature,  gwrthyni.    Ill 

natured,  sarig,  cas.      Of  the  sam- 

nature,  unrhyw 
Naught,  not  n,  dim :  a,  drwg,  brwnt 
Naughtiness,  nó'tî.nes  n,  direidi,  dryg 

ioni  [ionu 

Naughty,  nô'tî  a,  diriaid,  drwg,  dryg 
Naumachy,  no'nia.ki  n,  rhith  raonin 

ladd  [loesygia 

Nausea,  nô'shî.â  n,  gwrthwyneliKld.  ai 
Nauseate,   nô'shî.ät    vt,   gwrthwynebd 

ffieiddio.  gwrthod 
Nauseous,   nG'shus   a,   gwrthwyneblyi 

ffiaidd,  diflas;  adgas  [rwyd4 

Nauseousness,    nô'shus.nes    n,    ffieidéj 
Nautical,  no'ti.kal  a,  mordwyol,  Hoag 

wriaethol,  morwriaethol 
Nautilus,  nô'tî.lus  n,  math  o  gragenbys  1 
Naval,  nii'val  a,  llyngesol ;  morol 
Nave,  nav  n,  corff  eglwys ;  bogel,  botÄ 
Navel,  nii'vl  n,  bogel;  y  canol  [b^Ä 

Navelwort,   na'vl.wurt*  n,  dail  y  gro« 

bogeil-lys,  bogail  y  forwyn.       Wil 

navelwort,  llysiau'r  geiniog 
Navigable,  nav'i.ga.bl  a,  mordwyadw  I 

moriadwy  [wrio,  llongiati 

Navigate,  nav'i.giit  vt,  mordwyo.  Hon:  j 
Navigation,  nav.i.gii'shun  n,  mordirB 

aeth,  moryddiaeth,  llongiadaeth 
Navigator,   nav'i.ga.tur    n,  mordwynB 

llongwr;  llywydd  Hong 
Navy,  na'vi   n,  Ilynges;  morfyddin.     I 

little  navy,  llyngesan 
Nay.  nä  ad,  na,  nag  e;  nid  felly;  na  ddl 

nid  hyny  yn  unig 
Neat'.  Hief,  nif,  Nieve,  niv  n.  dwrn 
Neal,  nil  v,  tymmeru  trwy  wrea 
Neap,  nip  a,  isel;   treiol.     Neap  tiiM 

llanw  isel,  iselfor 
Near,  ni'r  (nearer,  next)  a,  agos,  c;Ë 

agos,   eiddwng,   wng:    ad,  yn  ag« 

ger  llaw :  v.  agositu.      To  draw  ml 

nesäu,  dynesn.     Nearer,  nes,  agosa*« 

Nearest,  nesaf,  agosaf       [tachrwyÄÉ 
Nearness,  ni'r'nes  n,  agosrwydd;  cr-J 
Neat,  nit  a,  dillyn,  destlus,  cryno,  tbl* 

twt,  hardd,  gweddaidd;  pur,  digy.M 

mysg,  glân:    n.  ych,  eidion.     Ne.; 

herd,  bugail  gwartheg,  heusor.  Ne  1 

cattle,  da  duon,  gwartheg 
Neatness,  nît'nes  n,  destledd,  tlysni,  d  fl    I 

ynder;  digymmysgedd,  purder 
Neb,  neb  n,  trwyn.  pic  gvlfin ;  cog,  s  t 
214 


öre;  läte,  line,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs:  j=dzh. 


NER 


Nebula,  neb'ü.lâ  (/>  nebulae,  neb'ü.li)  n, 
niwlcn.  ni\\i-S'"r;  pik'ii  ar  v  llygad 

Ncbulose,  neb.ü.lös',  Nebulous,  neb'ii.lus 
a,  cymylog,  niwlog 

Nebulosity,  neb.ü.los'î.tî,  Nebulousness, 
neb'ii.lus.nes  n,  cymylogrwydd,  niwl- 
ogrwydd,  caddugrwydd 

Necessarian,  nes.e.sê'r'î.an,  Necessitar- 
ian, nî.ses.î.tOYî.an  n,  gwadwr  rhydd 
weithrediad,  angenrheidiwr 

Necessary,  nes'e.sur.î  a,  rhaid,  rheidiol, 
angenrheidiol,  dir,  anhebgorol :  n,  peth 
angenrheidiol ;  geudy.  Necessaries, 
rlieidiau,    angenrheidiau,    cyfreidiau, 

•  bwyd  ac  ymborth.  Not  necessary, 
afreidiol,  diangenrhaid 

Necessitate,  nî.ses'î.tiit  vt,  dirgymhell, 
angenu,  dirio,  rheidio,  angenrheidio, 
gorfod,  gorfodogi  [rheidus,  tlawd 

Necessitous,     nî.ses'î.tus     a,    angenus, 

Necessitude,  nî.ses'î.tüd  n,  angen,  angen- 
dod,  angenoctyd,  eisieu 

Necessity,  nî.ses'î.tî  n,  angenrliaid,  rhaid 
rheidedd;  dir,  dirni.  To  make  a 
virtue  of  necessity,  cymmeryd  cy- 
nghor  gan  angen,  gwneyd  rhinwedd 
o  reidedd 

Neck,  nek  n,  gwddf,  gwddw,  mwnwgl, 
f  Neck-band,  gwddfdorcb.  Neck-bone, 
I  chwilgorn  gwddf.  Neck-cloth,  cad- 
[  ach  gwddf,  gwddwgen.  Stiff-necked, 
Í  gwar-galed.  Wry-necked,  gwddfgam. 
I     To  break  the  neck,  tori  gwddf,  tor- 

|    fynyglu 

Necklace,  nek'las  n,  mwndlws,  gwddf- 
gadwyn  [olaethau 

Necrology,  ni.krol'o.ji  n,  cofrestr  marw- 

iNecromancer,  nek'ro.man.sur  n,  gor- 
cheinwr,  swynwr,  dewin,  dyn  hysbys, 

\    un  yn  hòni  cyfíafáredd  â'r  meirw 

Necromancy,  nek'ro.man.si  n,  gorchein- 
iaeth,  dewiniaeth  [esgyrn 

Necrosis,  nî.lcrö'sis   n,  marweiddiad  yr 

Nectar,  nek'tur  n,  diod  y  duwiau 

.Nectarine,  nek'tur.in  n,  math  o  ffrwyth 
eirinog :  a,  melus 

Sectarious,  nek.te'r'i.us  a,  melusber 

N'eed,  nid  n.  angen,  rhaid,  eisieu,  eisiwed, 
rheidedd,    tlodi:    v,    rheidio,    eisieu, 

,    angenu,  bod  mewn  eisieu  [eisieu 

Keeiliness,    nî'dî.nes    n,    angen,    tlodi, 

heedful,  nîd'fẁl  a,  rheidiol,  angen- 
rluiiliol,  dir,  rhaid,  cyfreidiol 

Seedle,    nî'dl    n,  nodwydd,  nydwydd; 

■  gwaclndl.  Needle-maker,  nodwyddwr. 
t  Knitting-needle,  gwiiell,  gwachell 

v'eedkful.  nî'dl.fẁr»,  nodwvddaid 


Needless,  nid'les  a,  afreidiol,  diachos 
Needlework,  ni'dl.wurk  n,  gwaith  nod- 
wydd, gwniadwaith,  nodwyddwaith 
Needs,  nidz  np,  rlieidiau:  ad,  o  raid. 

He  must  needs,  rhaid  iddo 
Needy,  ní'dî  a,  angenog,  rheidus,  tlawd 
Neese,  niz  vi,  tisio,  trewi 
Nef,  nef  n. — Nave  [ionus,  ysgeler 

Nefarious,   nî.fê'r'î.us   a,   anfad,    dryg- 
Negation,    nî.gä'shun    n,  nag,    nacâd, 

gwad,  negyf,  negyddiad 
Negative,  neg'a.tiv  n,  nag,  negyf,  nag  e, 

negydd :  a,  nacaol,  negyddol,  gwaclol : 

vt,  nacäu,  gommedd,  gwadu 
Neglect,    neg.lekt'  n,   esgeiüusdra,   di- 

ofalwch:  vt,  esgeuluso,  gwalluso 
Neglectful,  neg.lekt 'fẁl  a,  esgeulus,  di- 

ofal  [wisg 

Negligee,  neg.li.zhe'  n,  math  o  ŵn ;  am- 
Negligence,  neg'lî.jens  n,  esgeulusdod, 

anofaledd  [gwallus 

Negligent,  neg'lî.jent  a,  esgeulus,  diofal, 
Negotiable,   nî.gö'shî.â.bl   a,  newidiad- 

wy,  marchnadol,  masnachadwy 
Negotiate,  nî.gö'shî.ät  v,  gorchwỳlio ;  ne- 

geseua,  trafnidio ;  marchnadu,  march- 

nata ;  cyflafareddu,  cynnadlu 
Negotiation,   nî.gö.shî.ä'shun  n,  neges- 

euaeth;  cyflafaredd,  trafnidaeth 
Negotiator,  nî.gö'shì.ä.tûr  n,  negeseuwr; 

cynnadlydd,  cyflafareddwr 
Negro,  nî'grö  n,  dyn  du  [swgr 

Negus,  nî'gus  n,  cymmysg  o  win,  dwfr,  a 
Neigh,  nä  vi,  gweryru :  n,  gweryriad 
Neighbour,  nä'bíìrw,  cymmydog[ogaeth 
Neighbourhood,  nä'bûr.hẁd  n,  cymmyd- 
Neighbouring,  nä'bur.ing  a,  cymmydog- 

aethol,  cyfagos,  yn  y  gymmydogaeth 
Neighbourly,  nä'bûr.lî  a,  cymmydogol, 

caredig 
Neither,  nî'THÛr  c,  na,  nac,  ychwaith : 

a,  na'r  naill  na'r  Hall,  nid  yr  un  o'r  ddau 
Nemoral,  nem'ö.ral,  Nemorous,  nem'ö- 

rus  a,  Uwynol  [weddog 

Neogamist,  uî.og'â.mist  n,  un  newydd- 
Neoìogy,  nî.ol'ö.jî   n,  dyfeisiad   geiriau 

newyddion      '  [newydd 

Neomenia,  nî.ö.mî'nî.â  n,  gwyl  y  Uoer 
Neophite,  nî'ö.fit  n,  dysgybl  ieuanc 
Neoteric,  m.o.ter'ik  a,  newydd,  diweddar 
Nepenthe,  nî.pen'thî  n,  cyffyr  rhag  pob 

poen 
Nephew,  nev'ii  n,  nai  [gareo- 

Nephritic,  ni.frit'ik  a,  da  rhag  dolur  y 
Nephritis,  nî.fri'tis  n,  ennynfa  yr  arenau 
Nepotism,  nep  o.tizm  n,  neiaintgarwch 
Nereid,  nî'r'î.id  ft,  mordduwies 
215 


NIG    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Nerve,  nurv  n,  gi,  g'ien,  g'ieuyn,  gewyn : 
vt,  cryf  hau,  nerthu.  Affection  of  the 
nerves,  gihaint.  Auditory  nerve,  g'ien 
clywed.  Cervical  nerves,  gi'au'r 
gwddf.  Ganghonic  nerves,  g'iau 
clyniedig.  Gustatory  nerve,  gi'en 
archwaeth.  Olfactory  nerve,  gi'en 
aroglu.  Optic  nerve,  gi'en  golwg, 
g'ien  gweled 
Nerveless,  nûr/les  a,  egwan,  dirym 
Nervous,  nur'vus  a,  g'iog,   gewynaidd, 

nerthol,  cryf;  pruddglwyfus,  ofnus 
Nervousness,  nur'vus.nes  n,  grymusder, 

cryfder;  gwendid,  ofnusrwydd 
Nescience,  nesh'ens  n,  anwybodaeth 
Ness,  nes  n,  penrhyn,  pentir;  trwyn 
Nest,  nest  n,  nyth,  nythyn:    v,  nythu. 
A  little  nest,  nythyn  [fynwesu 

Nestle,  nes'l  v,  nythu;  cydgoleddu,  ym- 
Nestling,  nes'ling  n,  nythgyw,  cywyn 
Net,  net    n,   rhwyd,   balleg,  rhwyden, 
ballegrwyd :  a,  glân,  disothach.    Net- 
weight,  glân  bwys.     Wear-net,  ball- 
aweg  [dyfhach;  uffernol 

Nether,    neTH'ûr  a,  is,  isach,  iselach; 
Nethermost,  neTH'ûr.möst  a,  isaf,  iselaf 
Netmaker,  net'mii.kur  n,  rhwydwëydd 
Netting,  net'ing,  Network,  net'wurk  n, 

rhwydwaith 
Nettle,  net'l  n,  danadl:  vt,  pigo;  llidio; 
cyffroi,  cynhyrfu.    Blind  nettle,  Dead 
nettle,  danadlen  ddall,  danadlen  farw. 
Nettle-rash,  danadl-darddiant 
Neurosis,  nü.rü'sis  n,  clefyd  y  g'iau 
Neuter,  nii' tur,  Neutral,  mitral  a,  am- 
mhleidiol:  n,  ammhleidydd ;  canolydd. 
Verb  neuter,  perwyddiad  rhydd.  Neu- 
ter gender,  y  ganolryw  [wch 
Neutrality,  nü.tral'î.tî  n,  ammhleidgar- 
Neutralize,     nii'tral.'iz     vt,    dieffeithio, 

gwrthweithredu 
Never,  nev'ur  ad,  ni  (nid)  ...  erioed, 
ni...un  amser,  ni...byth:^j»,  di-,an-. 
Never-ending,  diderfjm,  annherfynol. 
Never-failing,  dibaid.  There  never 
was,  ni  bu  erioed.  There  never  will 
be,  ni  fydd  byth,  byth  ni  bydd.  Never 
being,  neb  fod  erioed,  heb  fod  byth 
Nevertheless,  nev.ur.THi.les'  ad,  nid  an- 

llai,  eto,  er  hyny,  er  hyn  oil 
New,  nii  a,  newydd;    diweddar;    cri; 
ffres.      Bran-new,  Span-new,  newydd 
tanlli.    New-fangled,  newydd  ffurtìog. 
New-year's-day,  dydd  calan.      New- 
year's-gift,  calenig 
Newborn,  nii' born  a.  newydd-eni 
Newel,  nii'el  n,  canulbust  grisiau 


Newly,  nü'lí  ad,  o  newydd,  yn  ddiweddai 
Newness,  nii'nes  n,newydd-deb,  newydd- 

der,  newyddrwydd 
News,  niiz  n,  newydd,  newyddion 
Newsman,  nuz'man  n,  newyddiadurwr 
Newsmonger,  nuz'mung.gur  n,   heliwi 

chwedlau,  newvddiwr 
Newspaper,  niiz'pa.pur  n,  papvr   new 
ydd,  newyddiadur  [chwilei. 

Newt,  nut  n,  madfall,  geneugoeg,  budr 
Next,   nekst    a,  nesaf:    ad,   yn  nesaf 
sd. — Near  [vt,  pwyntio ;  blaem  j 

Nib,  nib  n,  blaen  pin  ysgrifenu;  telpya 
Nibble,  nib'l  v,  deintio ;  dargnoi ;  cnithii 
Nice,  n'is  a,  moethus;    destlus;    cain 
manol,  gofalus,  cywraint,  dichlyn,  per 
Niceness,  ni's'nes  n,  manylmT'dd 
Nicety,  n'i'sí.tî  n,  cywreinbeth,  many]!; 
waíth ;  manylbwnc ;  manylder.    Nice  ij 
ties,  ammeuthyddion,  danteithion      ! 
Niche,  nitch  n,  cloer,  eilunfa,  delwgell  !j 
Nick,  nik  n,  bwlch,  rhint:  vt,  bylcht 
rhygndori;  taro'r  nod;  iawn  amsero» 
twyllo,  siomi.    The  nick  of  time,  yl 
iawn  bryd,  yr  adeg  [env 

Nickname,  nik 'nam  n,  llysenw:  vt,  llyíl 
Nictate,  nik'tat  vi,  amrantu,  ysmicio    I 
Nide,  nid  n,  nythiad,  nythlwj-th 
Nidification,  nid.î.f i.ka'shun  n,  nythial 
Nidorous,  n'i'dur.us  a,  yn  arogli  fel  eil 

rhost  [iai 

Nidulation,  nid.ü.lä'shun  n,  nythdri^ 
Niece,  nis  n,  nith  [cerly  j 

Niggard,  nig'urd  n,  cybydd,   crinwat 
Niggardliness,    nig'ûrd.lî.nes    n,    criiÄ 

tachrwydd,  cybydd-dod 
Niggardly,    nig'urd.li    a,    cybyddly 
crintach,  llawgeuad :  ad,  ya  gybyddlj  ■ 
Niggle,  nigl  vi,  cydofera 
Nigh,  ni  a,  agos,  cyfagos :  ad,  yn  ag<f 
ger  llaw,  yn  ymyí:  i\  agosliu,  nesäu. 
Nighness.  n'i'nes  n,  agosrwydd,  agosedi 
Night,  n'it   n,    nos;    noson,    noswait» 
Night-faring,  nosdeitliiol.     By  nigb- 
hw  nos,  ar  hyd  y  nos.     Dead  of  nigb ' 
dvfhder  nos.     Last  night,  neithiw 
Night  before  last,  echnos,  ymanno 
To-night,  heno.      To   draw  towari 
night,  nosi ;  hwyrhau 
Nightcap,  n'it'kap  n,  cap  nos 
Nightfall,  ni't'f  ôl  n,  cyfnos 
Nightgown,  nît'gûŵn  n,  gẃn  nos 
Nightingale,    ni'tin.gäl    n,    eos,    eaw 
eosig  \d)  [ad,  bob  nos,  o  hyd  n 

Xiuhtlv,   n'it'lî    a,    nosol,    nosweithic 
Nightman,  nît'man  n,  carthwr  geudai 
Nightmare,  nit'mê'r  n,  yr  hunllef,  gẃ-y 
216 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       NOM 


Nightshade,  nît'shäd  n,  llysiau'r  moch, 
mochlys.  Deadly  nightshade,  cod- 
warth.  Enchanter's  nightshade,  llys 
Stephan.     Woody   nightshade,    man- 

Nightward,  ni't  wurd  ad,  tuar  nos 

Nightwatch,  n'it'watsh  n,  gwyliadwriaeth 
nos;  noswyliadwriaeth  [yn  duo 

Nigrescent,    ni'.gres'ent     a,     caddugol; 

Nihility,  ni.hil'î.tî  n,  dimedd,  diddymder 

Nill,  nil  v,  anewyllysio ;  pallu,  gwrthod : 
n,  gwreichion  elydr  toddedig 

Nimbiferous,  nim.bif 'ur.us  a,  tymmestl- 
ddwyn  [sionc 

Nimble,  nim.bl  a,  cyflym,  buan,  heinif, 
:  Nimious,  nim'yus  a,  gormodol,  rhyfawr 

Nincompoop,  ning'kom.pwp  n,  penbwl 
,  Nine,  n'in  a  &  n,  naw,  9  [dyMyg 

j  Ninefold,    n'in 'told    a,    nawplyg,    naw 
I  Ninepin,  n'in'pin  n,  ceilysen  (p  ceilys) 

Nineteen,  nin.tin'a  &  n,  pedwar  ar  bym- 
i      theg,  19 

,  Nineteenth,  n'in.tînth'  a  &n,  pedwerydd 
ì      ar  bymtheg,  19ydd  [ugain 

\  Ninetieth,  n'in'tî.eth  a,  degfed  a  phedwar 
I  Ninety,  nîn'tî  a  &  n,  pedwar  ugain  a  deg 

Ninny,  nin.i,  Ninnyhammer,  nin'i.ham- 
ûr  n,  penbwl,  hurtyn,  clwpa 
i  Ninth,  ninth  a,  nawfed,  9fed 
:  Nip,  nip  n,  cno,   cnoad;    daif,   deifiad 
t      vt,  cnoi ;  gwasgu ;  deifio ;  gwywo 
,  Nippers,  nip'urz  np,  gefail,  gefeihau 
j  Nipple,  nip'l  n,  diden,  teth,  tithen,  penig 
:      bron,  bronig 

.  Nisi,  n'i'si  c,  oddi  eithr.      Nisi  prius, 
gwys,  gwarant.     Court  of  nisi  prius, 
r      llys  yr  achosion  cyffredin.    Justices  of 
!      nisi  prius,  y  barnwyr  cyffredin 

Nit,  nit  n,  nedden,  wy  lleuen  [deb 

•  Nitency,  n'i'ten.si  n,  claerder,  dysgleir- 
,  Nitid,  nit'id  a,  gloew,  dysglaer,  claer 

■  Nitre,  n'i'tur  n,  halen  y  graig,  creighalen 
.  Nitrogen,  n'i'trö.jen  n,  blorai,  un  o  ranau 

•  cyfansawdd  yr  awyr 
Nitrous,  n'i'trus  a,  blorog 
Nitty,  nit'i  a,  neddog,  llawn  nedd  [eira 

•  Nival,  n'i'val  a,  eiryog,  llawn  nyf   neu 
Niveous,  niv'yus  a,  eiryaidd,  purwyn 
No,  nö  a,  neb,  neb  rhyw,  neb  un,  "dim 

ad,  ni,  nid,  nis,  na,  nac,  nad,  nas;  nag 
e,  na  ddo.  At  no  time,  byth.  By  no 
means,  nid  mewn  un  modd,  er  dim. 
He  is  no  better,  nid  yw  efe  dipyn 
gwell.  No  person,  No  one,  neb.  No 
\  work  shall  be  done,  ni  wneir  dim 
gwaith.  To  no  purpose,  yn  ofer,  yn 
ddiles.    Yes  or  no,  i'e  neu  nag  t 


Nobilitate,  nö.bil'ì.tät  vt,  boneddu 
Nobility,  nö.bil'î.tî  n,  bonedd,    uchel- 
fonedd,  dyledogaeth,uchelwaedogaeth ; 
dyledogion,  pendefigion 
Noble,   nö'bl    a,    dyledog,    ardderchog, 
godidog,  arwi-aidd,  boneddig,  urddasol ; 
haelionus :  n,  pendefig,  boneddwr,  dy- 
ledog; bath  aur  o  werth  6s.  Sc.  [defig 
Nobleman,   nö'bl.man  n,  dyledog,   pen- 
Nobleness,   nö'bl.nes  n,   dŷledogrwydd, 
bonedd;  mawredd,  ardderchogrwydd 
Nobless,  nö'bles  n,  uchelfonedd 
Nobly,  nö'blî  ad,  yn  foneddol;    yn  'ar- 
dderchog; yn  haelionus;  yn  rhagorol 
Nobody,   nö'bod.î  n,  neb,  neb  un,  neb- 
awd,  undyn,  neb  rhyw  un,  nid... neb, 
nid...un  [niweidiol 

Nocent,  nö'sent,  Nocive,  no'siv  a,  drygus, 
Noctambulist,    nok.tam'bii.list  n,  nos- 
rodiwr,  nosgerddwr  [dydd  a  nos 

Noctidial,   nok.tid'yal  a,    yn    cynnwys 
Noctiferous,  nok.tif 'ur.us  a,  nosddwyn 
Noctiluca,  nok.til'ü.kâ  n,  nosoleuad 
Noctuary,  nok'tii.ur.i  n,  noslyfr 
Nocturn,    nok'tiirn    n,    noswasanaeth, 
nosweddi  [nosol 

Nocturnal,  nok.tur'nal  n,  deial  nos:  a, 
Nod,  nod  v,  amneidio;    hepian.   hepio, 
penogwyddo:  n,  penogwyddiad,  hep; 
awgrym  [siol 

Noddle,  nod'l   n,  penglog,   clopa,  clol, 
Noddy,  nod'î  n,  hurthgen,  drelyn ;  cerbyd 
deuolwynog  [cynghroesiad 

Node,  nöd  n,  cwlwm,  clwm,  oddf,  cwgn  ; 
Nodous,  nö'dus  a,  clymog,  cygnog 
Noggin,    nog'in    n,    cwpan;    chwarter 

peint 
Noise,  noiz  n,  swn,  twrf,  godwrf,  sain, 
dadwrdd,  twrdd,  trwst,  diaspad:  v, 
dadwrdd;  cyhoeddi.  A  blustering 
noise,  dwndwr.  A  chattering  noise, 
trydar.  A  rumbling  noise,  godwrdd. 
Noise  of  birds,  sain  adar 
Noiseless,  noiz'les  a,  diswn,  dystaw,  di- 

dwrdd,  didrwst 
Noisiness,  noi'zi.nes  n,  twrddusrwydd 
Noisome,  nôî'sum  a,  ffiaidd,  drewUyd 
Noisomeness,  nôî'sum.nes  »,adgasrwydd, 
ffieiddrwydd  [ystyrllyd 

Noisy,  noi'zi  a,  trystfawr,    bìoeddfawr, 
Nohtion,  nö.lish'un  n,  anfyniad,  anfodd 
Nombles,  num'blz  np,  perfedd  carw 
Nomenclator,  no'men.kla.tur  n,  enwed- 

ydd,  galwedydd 
Nomenclature,  no'men.kla.tshur  n,  enw- 
lyfr;  enwau  pethau  [ig°l 

Nominal,  nomî.nal  a,  enwol;   galwed- 
217 


NOU  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Nominally,  nom'i'.iial.i  ad,  wrth  ei  enw, 

erbyn  ei  enw ;  o  ran  enw,  mewn  dim 

ond  enw,  mewn  enw  yn  uiiig  [penodi 
Nominate,  nom'î.nät  vt,  enwi,  galw; 
Nomination,    nom.î.nä'shun    n,   enwad, 

penodiad.  enwedigaeth 
Nominative,  nom'i.nii.tiv  a,  enwedigol 
Nonage,  non'äj  n,  anoed,  maboed 
Nonappearance,   non.a.pîYans   n,    pall- 

ymddangosiad,  ammhresennoldeb,  ab- 

sennoldeb 
Nonce,  nous  ?*,  amcan,  dyben,  bwriad 
Nonconformist,    non .  kon .  for  '  mist    n, 

anghydffurfiwr,  ynmeilldiiwr 
Nonconformity,   non. kon. for' mi. ti    n, 

anghydffurtiad ;  ynmeillduaeth 
Nondescript,  non'di.skript  n,  peth  an- 

narluniadwy 
None,  nun  pn,  neb,  dim,  dim  un 
Nonentity,  non.en'tî.tí   n,  dihanfodedd, 

diddim,  anfodoliaeth 
Nonesuch,  nun'sutsh  n,  un  digymhar 
Nonexistence,  non.eg.zis'tens  n,  anfod- 

olaeth  [annhyngol 

Nonjuring,     non.jii'r'ing    a,    annhwng, 
Nonjuror,  non.jii'r'ur  n,  annhyngwr 
Nonpareil,  non.pâ.rel'  n,  peth  digymhar ; 

math  o  afal;  math  o  argrafnythyren 
Nonpayment,  non.pä'ment  n,  methdaliad 
Nonplus,  nonplus  n,  dyrysnod,  astrusi : 

vt,  peri  taw;  gorddyrysi;  attal 
Nonponderous,  non.pon'dur.us  a,  dibwys, 

ammhwysig 
Nonresident, non.rez'i.dent?i,annlirigian- 

nydd:  a,  annhrigiannol  [rynedd 

Nonresistance,  non.ri.zis'tans  »,  diwrth- 
Nonsense,  non'sens  n,  ffoledd,  ffregod 
Nonsensical,  non.sen'si.kal  a,  direswm, 

disynwyr  [ddattodiad 

Nonsôlution,  non.sö.lü'shun    n,    meth- 
Nonsuit,  non'siit  n,  anhawl,  hawlgoll: 

vt,  dihawlio  [fach 

Nook,  nwk  n,  congl,  ongl,  cornel;  cil- 
Noon,  n\vn,  Noonday,  nŵn'dä,  Noontide, 

nŵn'ü'd  n,  nawn,  hannerddydd,  canol- 

dd}dd:  o,  nawnol 
Noose,  nwz  n,  byddagl,  magi;   cwlwm 

rhedeg :  vt,  byddagìu,  maglu 
Nor,  nôr  c,  na,  nac 
Normal,  nôr'mal  a,  rheolaidd,  unionsyth, 

syth.    Normal  school,  ysgol  athrawon 
Norse,  nôrs  n,  Llychlynaeg 
North,  north  n,  gogledd:  a,  gogleddol. 

North  wind,  gogleddwynt 
Northerly,   nôr'THÚr.lî,  Northera,  nôr'- 

THÛrn  a,  gogleddol.     Northern  lights, 

goleuni  gogleddol,  gogleddwawr 


Northward,toôrth.'wûrd  ad,  tua'r  gogîedfl 
Nose,  noz  n,  trwyn :  v,  trwyno ;  arogli.  ] 

To  turn  up  the  nose,  ffroenochi 
Nosegay,  noz'gii  n,  blodeuglwm,  twff,  ] 

gwullglwrn.  clwm  blodau 
Noseless,  noz'les  a.  didrwyn,  heb  drwyn  '< 
Nostril,  nos'tril  n,  ffroen 
Nostrum,  nos'trum  n,  cyfaredd 
Not,  not  ad,  na,  nac,  nad,  ni,  nid;  di-, ' 

an-,  af-.     Not  many,  nemawr.     Not 

thankful    (unthankful),  aimiolchgar,  ( 

diddiolch.     Not  knowing,  heb  wybod  ] 
Notable,  nö'tá.bl  a,  nodadwy,  nodedigjJ 

hynod,  enwog ;  gofalus 
Notableness,  nö'tâ.bl.nes  n,  hynodrwydd, 

enwogrwydd;  dyfalweh 
Notary,  nö'tur.i  n,  nodiadur,  nodiedydd  | 
Notation,  nö.tä'shun  n,  nodiant,  nodiad  I 
Notch,  notsh  n,   bwlch,  rhwgn,  rhint,l 

gwlf :  vt,  bylchu,  bylchdori 
Note,  not  n,  arwydd,  marc, nod;  ysgrif-j. 

nod ;  sylwnod,  eglumod ;  nodiad ;  ton- 1 

nod,  sain-nod;  enwogrwydd,   hynod- 1 

rwydd:    vt,    nodi,    sylwi,   dal   sylvv.fi 

cofnodi.      Marginal    note,    ymylnod.1 

Note  of  hand,  Promissory  note,  ysgrif-j 

enrwym 
Noted,  nö'ted  a,  nodedig,  hynod,  enwog  J 
Nothing,    nuth'ing    n,    dim,    diddim .; 

Nothing  at  all,  dim  yn  y  byd 
Notice,  no'tis  n,  sylw,  rhybudd,  hysbys- ' 

rwydd.     To  take  notice,  dal  sylw 
Notification,    no.ti.fi.ka'shun    n,  rhy-]> 

buddiad,  hysbysiad  [amlygt 

Notify,   nö'tî.f]    vt,  hysbysu,  cyhoeddi,' 
Notion,  nö'shun  n,  tyb,  meddwl,  barn  I 

rhith,  syniad  [mygol 

Notional,  nö'shun.al  a,  tybiol,  dychym-; 
Notoriety,     nö.tö.r'i'î.tí,    Notoriousness' 

nö.tö'r'î.us.nes  n,   hynodrwydd,  am- 1 

lygrwj-dd,  rhempusrwydd 
Notorious,  nö.tö'r'î.us  a,  honaid,  carnÄ 

hysbys,  cyhoedd,  hynod 
Nott,  not  vt,  cneifio :  pp,  cneifiedig 
Notus,  nö'tus  n,  y  deheuwynt 
Notwithstanding,  not.wixii.stan'ding  c 

er  hyny,  eto,  anllai :  ])r,  er  (0 

Nought,  not  n,  dim,  diddim;  gwagno»! 
Noun,  mavTO  n,  enw ;  gair.     Noun  ad 

jective,  enw  gwan,  ansoddair.     Noiu 

substantive,  enw  cadarn.  sylweddair 
Nourish,  nur'ish  vt,  maethu,  meithric 

magu,  cynnal  [meithrinadw; 

Nourishable,    nur'ish.â.bl    a,    hyfaeth 
Nourishmeut,  nur'ish.ment  n,  lluniaett 

porthiant;  maeth,meitl]riniaeth;  cyn 

naliaeth;  vmborth 

21 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        NUT 


Nousle,  nuz'l  vt,  anwesu ;  maglu,  caetli- 
Novation,  no.va'shun  n,  newyddiad  [iwo 
Novel,  nov'el   a,   newydd:  n,  newydd- 

chwedl,  ffugchwedl,  ffugdraethawd 
NoveHst,  nov'el.ist  n,  ffugchwedlwr 
Novelty,  nov'el.ti  n,  newydd-der,   new- 
ydd-dra ;  newydd-beth,  peth  newydd 
November,  no.vem'bur  n,  Tachwedd 
Novercal,  no.vur'kal  a,  llysfamaidd 
Novice,  nov'is  n,  newyddian,  dechreuwr 
Novitiate,  no.vish'i.iit  n,  newyddianiaeth, 

amser  prawf 
Now.  nûŵ  ad,  yn  awr,  y  pryd  hwn,  yr 
awr  lion,  awron :  c,  bellach,  weithian. 
Just  now,  yn  awr,  gynneu,  yn  awr  fach. 
Now-a-days,  yn  y  dyddiau  hyn,  yr  oes 
hon.     Now  and  then,   ambell  waith, 
yn  awr  ac  yn  y  man 
Nowes,  mvz  n,  y  cwlwm  priodasol 
Nowhere,  nö'whé'r  ad,  dim  yn  unlle 
Mowise,  no'wi'z  ad,  dim  mewn  un  modd 
Noxious,  nok'shus  a,  niweidiol,  drygus, 
afiach  [megin 

Nozzle,  noz'l  n,  trwyn,  duryn;  trwyn 
[  Nubble,  nub'l  vt,  dyrnodio,  pwyo 

Nubiferous,  nii.bit'ur.us  a,  yn  dwyn 
I      cymylau  [duo 

Nubilate,  nü'bî.lät  vt,  cymylu;  tywyllu. 
Nubile,  nii'bil  a,  dyweddadwy 
'  Nubilous,  nü'bî.lus  a,  cymylog,  tywyll 
Nuciferous,  nü.sif'ur.us  a,  cueuddwyn 
Nucleus,  nii'kli.us  n,  cnewullyn,  bywyn 
Nudity,  nü'dî.tî  n,  noethni,  noethedd 
',  Nugacity,  nü.gas'î.tî  n,  coegchwedliad, 
;     gwagsiarad  [oferwag 

Nugatory,   nü'gâ.tur.î  a,  gorwag,  ofer, 
.  Nuisance,  nü'sans   n,  niweidbeth,  bun- 
t     beth,  casbeth,  bryntwaith,  bryntni 
'  Null,  mil  a,  diddim,  dirym,  ofer     [gred 
Nullifidian,  nul.î.fid'yan  a,  dihyder,  di- 
Nullify,  nul'i.f  l  vt,  diddymu,  dirymu 
Xullity,  nul'î.tî  n,  diddymder 
Nullo,  nul'ö  n,  gwagnod  (0) 
Numb,  uum  a,  merwinllyd,  fferllyd,  wedi 

merwino :  vt,  fferu,  merwiuo 
Number,  nùin'bûr  vt,  rhifo,   cyfrif:   n, 
nifer,  rhif,  rhifedi,  ehif,  rhifed ;  rhifyn. 
Numbers,  cynghanedd,  prydyddiaeth. 
f     A  great  number,  lluaws.      Cardinal 
numbers  (first,  second,  &c),  rhestr- 
'     olion  (cyntaf,  ail,  &c).    Ordinal  num- 
bers (one,   two,  &c),   rhifohon  (un, 
dau,  &e.).      One  of  their  number,  un 
o  honynt  [anehif,  dirif,  dirifedi 

Nttmberless,  num'bùr.les  a,  afrif,  afrifed, 
Numbness,  num'nes  n,  merwin,  merwin- 
dod,  fierdod ;  ewinrew 


Numerable,  nü'mur.â.bl  a,  rhifadwy 
Numeral,  nii'mur.al  a,  niferol,  rhifol :  nf 
rhifnod,    rhifeb.      Arabic    numerals, 
rhifohon  Arabaidd,  1,  2,  3,  &c.    Ro- 
man numerals,  rhifohon  Rhufeinaidd, 
i,  II,  in,  IV;  i,  ii,  iii,  iv,  &c. 
Numerary,  nü'mur.ur.î  a,  rhifiannol 
Numerate,  nü'mur.ät  vi,  rhihannu,  rhif- 

nodi,  rhifo 
Numeration,  nü.mu.rä'shun  n,  rhifiant, 

rhifedigaeth,  rhifnodiad,  niferiant 

Numerator,   nü'mur.ä.tûr  n,  rhifedydd, 

niferai  [niferol 

Numerical,    nii.mer'i.kal    a,    rhifnodol, 

Numerous,  nü'mur.us  a,  rhifiog,  niferog, 

lluosog,  ami,  tra  ami,  llawer 
Numerousness,  nii'mur.us.nes  n,  nifer- 

edd,  lluosogi"wwdd 
Numismatic,     nii.miz.mat'ik    a,    bath- 
ofyddol  [ofyddiaeth 

Numismatics,  nu.miz.mat'iks  np,  bath- 
Numismatist,    nii.miz'mat.ist,    Numis- 
matolojist,  nu.miz.ma.tol'u.jist  n,  bath- 
Nummary,  num'ur.i  a,  arianol      [ofydd 
Numskull,  num'skul  n,  penbwl,  clwpa 
Nun,  nun  n,  mynaches,  lleian 
Nunchion,  nun'tshun  n,  rhyngfwyd 
Nunciature,  nun'shî.ä.tshü'r  n,  cenadwr- 

iaeth 
Nuncio,  nun'shî.ö  n,  cenadwr  y  Pab  _ 
Nuncupative,  nung'ku.pii.tiv  a,  geiriol, 

cyhoedd-fynegol 
Nunnery,  nun'ur.î  n,  lleiandy,  gwyryfdy 
Nuptial,  nup'shal  a,  priodasol,  neithiorol. 

Nuptial  feast,  gwledd  briodas 
Nuptials,  nup'shalz  np,  priodas,  neithior 
Nurse,  nûrs  n,  mammaeth,  mag  wraig : 

vt,  magu ;  meithrin 
Nmsery,    nûr'sur.î    n,    ystafell    fagu; 
maethdy,  meitln-infa ;  planfa,  planigfa 
Nm'shng,  nûrs'ling  n,   plentjm  maeth, 

maethyn,  maethen,  maethfab 
Nurture,    nûr'tshûr    n,    maeth,    mag, 
maethiad,  meithrin,  dygiad  i  fyny :  vt, 
meithrin,  addysgu  [wesu 

Nustle,  nus'l  vt,  maethu;  achlesu,  an- 
Nut,  nut  n,  cneuen;  gwain  hoel  dro. 
Nut-cracker,  gefail  gnau.  Nut-gall, 
afal  y  derw.  Nut-tree,  pren  cnau, 
collen.  Earth-nuts,  bywi,  cnau'r  ddai- 
ar,  cylor,  clor.  Slip-shelled  nuts, 
cnau  gweisgi  [blygiad 

Nutation,  nü.tä'shun  n,  ysgogiad;    go- 
Nuthatch,  nut'hatsh  n,  delor  y  cnau 
Nutmeg,  nut'meg  n,  pergneuen  India 
Nutriment,  nü'trî.ment  n,  maeth,  llun- 
iaeth,  ymborth,  portliiant ;  magwriaeth 
219 


t 


OBL     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 
NutrimentaJ,  nü.trî.men'tal,  Nutritious, 

nü.trish'us,    Nutritive,    nii'tri.tiv    a, 

maethol,  maethlawn,  maethus      [iad 
Nutrition,  nii.trish'un  n,  maeth,  maeth- 
Nutriture,  nü'trî.tshu  r  n,  maetholrwydd 
Nutshell,  nut'shel  n,  plisgyn  cneuen 
Nuzzle,    nuz'l    v,   trwyno'r   ddaiar  fel 

hwch;  tnvyn-haiarnu 
Nymph,  nimf  n,  duwies  y  coedydd,  y 

gweunydd,  a'r  dyfroedd ;  angyles ;  tlos- 

ierch,  benywen,  meinir.     Sea-nymph, 

mordduwies 
Nymphean,  nim.fî'an,  Nymphical,  nim'- 

fi.kal,  Nymphish,  nim'fish,  Nymph- 
like, nimfl'ik  a,perthynol  i  dduwiesau'j 

coedydd 
Nymphomania,    ni.fö.mä'nî.â    n,    gor- 

anlladedd  [amrantiad 

Nystagmus,    nis.tag'mus    n,  gwinciad, 


0. 

O,  b*  px,  gwrth- :  i,  0 !  oio !  ha ! 
Oaf,  öf  n,  delff,  hurtyn,  penbwl,  drel 
Oahsh,  ö'fish  a,  delfiaidd,  penbylaidd 
Oafishness,  ö'fish.nes  n,  hurtrwydd 
Oak,  ok  n,  derwen,  mesbren ;  dâr.    Oak- 
apple,   af'al  y   derw,  darafal.      Oak- 
grove,  llwyn  derw,  derlwyn.     Heart 
of  oak,  derlin.    Jerusalem  oak,  derwen 
Gaersalem.      A    scarlet    oak,    prin- 
wydden.   A  stately  oak,  caterwen.  A 
stunted  oak,  cor  d  derwen.     A  young 
oak,  glas  dderwen 
Oaken,  O'kn  a,  deri,  derw,  derwin 
Oakum,  o'kum  n,  rhafìàu  dattodedig 
Oar,  o'r  n,  rhwyf,  rhodl        [_n,  rhwyfwr 
Oarsman,  o'rz'man  (oarsmen,  o'rz'nien) 
Oasis,  ö'â.sis  (p  oases,  o'a.siz)  n,  ynys- 

dir,  ffrwythlonfa 
Oast,  est  n,  odyn  i  sychu  hopys 
Oat,  öt  n,  ceirchen.    Oats,  ceirch.    Oat- 
cake, teisen  geirch.     Wild  oats,  ifetur 
Oaten,  ö'tn  a,  o  geirch,  ceirchol 
Oath,  öth  (p  oaths,  othz)  n,  llw,  twng, 
rhaith ;  achred.     Oath-breaking,  llw- 
doriad,  anudon.     A  vain  oath,  lledlw 
Oatmeal,  öt'mîl  n,  blawd  ceirch.     Oat- 
meal-bread, bara  ceirch 
Oaty,  ö'tî  a,  o  geirch,  ceirchaidd 
Ob-,  oc-,  of-,  op-  px,  yn  arwyddo,  "  yn 

y  íFordd,"  gwrth- 
Obambulate,  ob.am'bü.lät  n,  amrodio 
Obduction,  ob.duk'shun  n,  gorchuddiad 
Obduracy,  ob'dü.rä.sì  n,  caledwch,  cyn- 
dynrwydd  ;   gwargaledrwydd ;  calon- 
galedrwfydd ;  ystyfnigrwydd 


Obdurate,  ob'dü.rät  a,  caled,  calon-galed, 

cyndyn,  anhyblyg  [iad 

Obduration,  ob.dü.rä'shun  n,  ymgaled- 
Obedience,    ö.bî'dî.ens    n,    ufudd-dod;i 

gwarogaeth,  darostyngedigaeth 
Obediential,    ö.bì.dî.en'shal    a,    ufudd, . 

ymostyngol  [ymgrymiad 

Obeisance,    ü.bä'sans    n,    moesblygiad, 
Obelisk,  ob'i.lisk  n,  colofn;  bernod  (f> 
Oberration,  ob.e.rä'shun  n,  crwydrad      | 
Obese,  ö.bîs'  a,  tew,  bras ;  pendew 
Obeseness,  ö.bîs'nes,   Obesity,   ö.bes'î.t: 

n,  tewder,  gordewedd 
Obey,  ö.bä'  vt,  ufuddhau,  ymostwng 
Obfuscate,  ob.fus'kat,  Oifuscate,  o.fus'-t 

kat  vt,  cymylu,  tywyllu 
Obit,  ö'bit  ra,  arwyl,  marwddefod 
Obituary,  ö.bit'shü.ur.î  n,  marwrestr      i 
Object,   ob'jekt   n,   gwrthddrych,   nod  I 

bwi-iad  [gwrthddadleu,  achwyij 

Object,  ob.jekt'  vt,  eithro,  gwrthwynebu, 
Objection,    ob.jek'shun   n,   gwrthddadl 

gwrthreswm,  g^Ttheb,  gwrthair,  bai  , 
Objectionable,  ob.jek'shun.a.bl  a,  eithr-! 

adwy,  beiadwy,  gwrthwynebadwy  ! 
Objective,  ob.jek  tiv  a,  gwrthddrychol  ■ 
Objector,    ob  .jek'tur    n,    gwrthebydd. 

gwrthddadleuydd,  gwrthddadlwr  _ 
Objuration,  ob.jü.rä'shun  n,  tyngediaò! 

tyngiad  [argyhoedd! 

Objurgate,  ob.jûr'gät  vt,  ceryddu.  senB.- 
Objurgation,  ob.jûr.gä'shun  n,  cerydc 

argyhoeddiad,  sen 
Oblate,  ob.lät'  a,  gwastad-ben,  lledgrw 
Oblation,  ob.lä'shun  n,  offrwm,  rhodd     I 
Oblectation,  ob.lek.tii'shun  n,  boddhâd' 

difyrwch,  dyddanwch 
Obligate,  ob'lí.gät  vt,  cymhell,  rhwymc 
Obligation,    ob  .  lì .  gä  '  shun    n,    dylet' 

rhwym,  rhwymedigaeth 
Obligatory,    ob'lî.gä.tur.î    a,    dyledus' 

rhwymedigol,  rhwymedigaethol 
Oblige,   ö.blij'  vt,  rhwymo,   dwyn  ta 

rwymedigaeth ;    dirio;     boddio;    dii 

gymhell,  gorfodi.   He  is  obliged  to  g< ; 

mae  rhaid  iddo  fyned.     I  am  oblige ' 

to  you,  diolch  i  chwi 
Obligee,  ob.lî.jî'  n,  gofynwr,  rhwymwr  Í 
Obligor,  ob .  lî .  gôr'  n,  dvledwr 
Oblique,  ob.lik'  a,  lleddf,  gvvyr,  lledba 

llettraws,  gwyrdraws,  ar  osgo ;  ystlysi 
Obliqueness,   ob.lik'nes,   Obliquity,  ol 

lik'wi.ti  n,   gwyredd,  gwyrni,  gosg' 

gogwydd,  lledbeiad  [tholi,  dilë 

Obliterate,   ob.lit'ur.ät   vt,   dadlythyn 
Obliteration,  ob.lit.u.rä'shun  n,  dileai 

dadlythyriad,  dadoliad 

220 


ôre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       OCC 


Oblivion,  ob.liv'yun  n,  anghof.  ebargof- 

iant,  ebargofiad  [anghofas 

Oblivious,     ob  .  liv '  yus    a,    ebargofus, 
Oblong,  oblong  a,  hirgul,  hirgylch 
Obloquy,    ob'lo.kwi   n,   anair,   gwarth, 

gwaradwydd;  gogan,  enllib 
Obmutescence,  ob.mii.tes'ens  n,  llafar- 

golliad  [edig;  beius 

Obnoxious,   ob.nok'shus    a,   darostyng- 
Obnubilate,    ob.nü'bî.lät   vt,    cymylu, 

tywyllu  [myliad 

Obnubilation,    ob.nü.bî.lä'shun    n,    cy- 
Obreption,    ob.rep'shun    n,   ymlusgiad, 

ymüthríad  [lithro 

Obreptious,  ob.rep'shus   a,  dirgel  ym- 
Obscene,  ob.sin'  a,  brwnt,  aflan,  anllad, 

anniwair,  serth,  serthol 
Obscenity,  ob.sen'î.tî  n,  bryntni,  budr- 

iaith,  serthi,  ffieidd-dra  [iad 

Obscuration,  ob.skii.ra'shun  n,   tywyll- 
Obscure,   ob.sku'r'   a,   aneglur,   tywyll, 

anghlaer;    anenwog,    anhynod,    isel- 

radd :  vt,  tywyllu,  dyrysu 
Obscureness,    ob.sku'r 'nes,    Obscurity, 

ob.skii'r'i.ti  n,  aneglurder,   tywyllni; 

anenwogrwydd,  dinodedd 
Obsecration,  ob.si.kra'shun  n,  deisyfiad ; 

ymbiliad,  erfyniaeth 
Obsequies,   ob  si.kwiz    np,   arwyliant, 

arwyl,  defodau  angladdol 
Obsequious,   ob.si'kwi.us  a,    ufuddgar, 

hyblyg,  parod  i  wneyd  a  fyner 
Obsequiousness,  ob .  sî '  kwî .  us .  nes    n, 

ufuddganvch,  gwasanaethgarwch 
Observable,    ob.zur'va.bl    a,    nodadwy, 

hynod,  gweladwy 
Observance,    ob.zur'vans    n,    cadwad, 

parch ;    manylbarch ;    cyfarchwyliad ; 

cyflawniad;    nodiad;    trefhiad,  rheol, 

defod  [gofalus 

Observant,  ob.zur'vant  a,  gwyliadwrus, 
Observation,    ob.zur.va'shun    n,    sylw, 

sylwad,  nodiad,  ardremiad;  cadwad 
Obser\Tator,    ob'zur.va.tur   n,    arsyllwr, 

nodiedydd  [ti-emfa,  tremynfa 

Observatory,  ob.zur'va.tur.i  n,  arsyllfa, 
Observe,   ob.ziuV  v,   nodi,  arnodi,   dal 

sylw ;  syllu  ar ;  cad  w,  parchu,  uf uddhau 
Obsession,  ob.sesh'un  n,    rhagymosod- 

iad,  gwarchaead 
^Obsidional,  ob.sid'yun.al  a,  gwarchaeol 
Obsolescent,    ob.sö.les'ent    a,  yn    hen- 

eiddio  [henaidd,  diarfer 

Obsolete,  ob'sö.lît  a,  anarferedig,  hen, 
Obstacle,  ob'sta.kl  n,    rhwystr,  lludd, 

attalfa  [wreigiol,  esgoriadol 

Obstetric,  ob.stet'rik  a,  colwynol,  byd- 


Obstetrics,    ob.stet'riks    np,    colwyn- 

yddiaeth,  bydwreigiaeth 
Obstinacy,  ob'stî.nä.sî  n,  cildynrwydd, 

cyndynrwydd,  ystyfnigrwydd 
Obstinate,  ob'stî.nät  a,  cildyn,  cyndyn, 
ystythig,  anhydyn,  gwrthnysig,  pen- 
gam,  gwargaled,  gwarsyth 
Obstipation,   ob.stî.pä'shun  n,  cauad 

agenau;  bolrwymedd 
Obstreperous,  ob.strep'ur.us  a,  gwrth- 

floeddgar,  dadyrddus,  bloeddfawr 

Obstriction,    ob.strik'shun    n,    rhwym- 

edigaeth,  rhwymad  [lluddio 

Obstruct,  ob.strukt'  vt,  attal,  rhwystro, 

Obstruction,   ob.struk'shun  n,  rhwystr, 

lludd,  lluddiant,  attalfa 
Obstructive,  ob.struk'tiv  a,  rhwystrol, 

lluddiol,  arluddiol,  attaliedigol 
Obstruent,  ob'strŵ.ent  n,  rhwystr,  attal- 
fa: a,  rhwystrol.  lluddiol 
Obtain,   ob.tän'  vi,  cael,  caffael,    cyr- 

haedd,  cyrhaeddyd,  ennill,  ynnill 

Obtainable,  ob.tä'nâ.bl  a,  cyrhaeddadwy, 

ennilladwy  [cyrhaeddiad 

Obtainment,   ob.tän'ment  n,  caftaeliad, 

Obtenebration,  ob.ten.î.brä'shun  »,  ty- 

wyllwch;  tywylliad 
Obtest,  ob.test'  v,  taer  ddeisyf,  erfyn 
Obtestation,    ob.tes.tä'shun    n,    eriyn- 
iaeth, ymhŵedd  [gymhell 
Obtrude,  ob.trŵd'  vt,  ymwthio,  traws- 
Obtruncate,  ob.trung'kat  vt,  diaelodi 
Obtrusion,    ob.trw'zhun    n,    trawsgy- 

mhelliad,  ymwrthiad 
Obtrusive,  ob.trvv'siv  a,  ymwthgar 
Obtund,  ob.tund'  vi,  pylu ;  marwhau 
Obtuse,  ob.tüs'  a,  pŵl,  difin,  anfiniog 
Obtuseness,    ob.tiis'nes,    Obtusion,    ob- 

tii'zhun  n,  pyliad :  pylni,  pyledd 
Obumbrate,  ob.um'brät  vt,  cysgodi,  ty- 
wyllu, cymylu,  bwrw  cysgod  dros 
Obvert,  ob.vurt'  vt,  troi  tuag  at 
Obviate,  ob'vi.at  vt,  rhagflaenu;  rhagod, 

troi  beibio,  llesteirio 
Obvious,  ob'vi.us  a,  eglur,  amlwg,  hywel 
Obviousness,  ob'vi.us.nes  n,  amlygrwydd 
Occasion,  o.ka'zhun  n,  achlysm:;  achos, 
ethryb,   oedfa;   cyile,  adeg:   vt,  peri, 
achosi,  achlysuro 
Occasional,  o.ka'zhun.al  a,  achlysurol; 
dygwyddiadol  [dellni,  delli 

Occecation,    ok.si.ka'zhun    »,    daUiad; 
Occident,  ok'si.dent  n,  gorllewin 
Occidental,  ok.si.den'tal  «,  gorllewinol 
Occiput,  ok'si.put  n,  gwegil 
Occlude,  o.kliid'  vt,  cau  i  fyny 
Occluse,  o.klus'  a.  cauedig 

221 


OFF    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took; 


Occult,  o.kult'  a,  cuddiedig,  dirgel,  eel 
Occupation,  ok.ul.ta'zhun  n,  cuddiad, 

celedigaeth ;  machludiad 
Occupation,    ok.u.pa'zhun,   Occupancy, 

ok'ii.pan.si  n,  meddianniad,  daliad; 

meddiant;  galwad,  crefft 
Occupier,    ok'ii.pi.ur,   Occupant,   ok'ii- 

pant  n,  meddiannydd,  dakwr,  deiliad ; 

goresgynydd  [dal 

Occupy,  ok'u.p'f  vi,  meddu,  meddiannu; 
Occur,   o.kur   vi,  dygwydd,  cymmeryd 

lie;   dyfod  i  gof  [dam wain 

Occurrence,   o.kur'ens  n,   dygwyddiad, 
Occursion,  o.kur'shun  n,  ymgyfarfod 
Ocean,  ö'shun  n,  mor,  cefnfor,  cyfanfor, 

dyfnfor,    gweilgi,    eigion.      Atlantic 

Ocean,  M6r  Werydd.     German  Ocean, 

Môr    Tawck.      Indian    Ocean,    Môr 

Indiaidd.  Pacific  Ocean,  Môr  Taw- 
Oceanic,  ö..shí.an'ik  a,  eigionol  [elog 
Ocellated,   ü.sel'â.ted  a,   llygeidiog,  fel 


Ocelot,  ö'sî.lot  n,  math  o 
Ochre,  o'kur  n,  math  o  liw  pridd 
Octagon,   ok'ta.gun  n,   wytkongl,   dull 

wythochrog 
Octagonal,    ok .  tag '  un  .  al,   Octangular, 

ok.tang'gii.lur  a,  wythonglog 
Octahedral,  ok.ta.hi'dral  a,  wythochrog 
Octant,  ok'tant  n,  trem  yn  cynnwys  -A5 

gradd 
Octave,  ok'tiiv  n,  wythfed  dydd  o  wyl , 
wythradd  ton,  gafael  wytb  [wythplyg 
Octavo,  ok.ta'vo  a,  wythplyg:    n,  llyfr 
Octennial,  ok.ten'yal  a,  wythmlwyddol 
October,  ok.to'bur  ?i,  Hydref 
Octonocular,   ok.to.iook'u.lur    a,   wyth- 

lygeidiog 
Octuple,  ok  tii.pl  a,  wythplyg 
Ocular,  ok'ii.lur  a,  golygol,'llygadol 
Ocuhst,  ok'ii.list  n,  meddyg  llygaid 
Odd,  od  a,  anghynuifer,  angliydrif;  anar- 
ferol,  digymhar,  anghy-nTedin,  hynod, 
rhyfedd;  tros  ben,  ychwaneg.      Odd- 
fellow,  Odydd.      Odd  glove,   maneg 
weddw,  maneg  anghymhar 
Oddity,    od  '  î .  tî,   Óddness,  od  '  nes    ,„, 
anghyffredinnvydd ;  hynodrwydd.    An 
oddity,  anwastadyn,  gwammalddyn 
Odds,  odz  np,  rhagoriaeth,  gwahaniaeth ; 

ymrafael,  angbydfod ;  mantais 
Ode,  öd  n,  awdl,  tantgerdd 
Odious,  ö'dî.us  a,  adgas,  cas;  ifiaidd 
Odiousness,  ö'dî.us.nes  n,  adgasra-ydd 
Odium,  ö'dî.um  n,  cas,  casedd ;  gwarth 
Odoriferous,  ö.dö.rif'ur.us,  Odorous,  ö' 
dur.us  a,  peraroglus,  aroglber 


Odour,  ö'dûr  n,  arogl,  arogledd,  aawr, 

sawyr  [inol 

(Ecumenical,  ek.ii.men'i.kal  a,  cyffred- 
(Edema,  î.di'mâ  n,  chwydd  gwyn 
CEiliad,  'i'li.ad  n,  amrantiad,  gwing 
OEsopbagus,  î.sof  'â.gus  n,  ceg,  sefnig 
Of,  ov  pr,  o ;    gan ;  am ;  yng  nghylch.   I 

Of   me    [thee,   him,  &c],   o   honof   I 

[honot,  hono,  &c.].     The  fleetness  of  î 

the    greyhound,    cyflymdra'r     milgi.  [. 

The  mind  of  man,  meddwl  dyn.    The  j 

strength  of  a  horse,  nerth  ceifyl 
Oif,  of  ad,  ymaith,  oddi  yma,  i  fiwrdd,  I 

draw :  pr,  oddi,  oddi  with :  i,  ymaith  !  . 

fiwrdd!    hwnt!      Off  hand,  allan  o 

law.     To  get  off,  disgyn ;  dianc.     To 

set  off,   cychwyn;    saethu,    ertiydio. 

Badly  off,  yn  dlawd  arno.      Well  off, 

yn  weddol  o  gyfoethog,  da  ei  fyd 
Offal,   of'ôl  »,  syrth;  gweddillion;  col- 

uddion,  perfedd 
Offence,  o.fens'  n,  trosedd,    camwedd; 

sarhâd,  tramgwydd,  rhwy&tr,  argawdj 
Offenceless,   o.fens'les    n,   diniwed,    di- 

tb-amgwydd,  diddrwg,  difai 
Offend,    o.fend'     v,    troseddu,     pechu; 

rhwystro,  tramgwyddo ;   sarhau ;  an- 

foddio,  anfoddloni,  digio.      To  be  off-  | 

ended,  digio  [weitbredwr  li 

Offender,  o.fen'dûr  n,  troseud wr,  dryg-  h 
Offensive,    o.fen'siv    a,   adgas,    ifiaidd  ;| 

rhwystrol;    tramgwyddol,    gormesol;t 

ymosodol,  rhuthrol, 
Offer,  of'ûr  n,  cynnvg,  cais,  cynnygiad:i: 

v,  cynnyg;  otfrymu";  cyfiwyno;  beiddiov.. 
Offering,   of'ur.ing   n,   aberth,   uftrwm;^ 

offrymiad.        Burnt    offering,     poethf 

offrwm,  aberth  llosg.     Heave-offering,  j. 

offrwm    dyrcbafael.      Peace-off*ering .<.. 

aberth  hedd ,  heddoffrwin.      Sin-offer- 1 : 

ing,  pechaberth,  pechoffrwm 
Offertory,  of'ûr.tur.î  n,  offrymiad;  off-, 

ryinfa ;  offrwmwasanaeth 
Office,    of'is    n,   swydd,    swyddogaeth:j  I 

gorchwylfa;gwasaiiaeth ;  dyledswydd  | 

swyddfa.     Pay-office,  tfddy.     A  kind! 

office,  cymmwynas,  tra  da  | 

Officer,   ofî.sûr  n,  swyddwr,  swyddog 

Brother  officer,  cydswyddog 
Official,  o.fish'al  a,  swyddol,  swyddfiwl 

n,  is- swyddog;  rhaglaw 
Officialty,  o.fish'al.tî  n,  is-swyddogaeth 
Officiate,  o.fish'î.ät  vi,  gweinidogaethu 

darllen  gwasanaeth  yr  eghvys 
Officinal,  of.i.s'i'nal  a,  masnachol 
Officious,  o.fish'us  a,  swyddgar,  neges- 

gar;  ymyrgar,  ymyrus,  ymyrol 
222 


öre  ;  läte.  îne,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       ONE 
Officiousness.  o.fish'us.nes  re,  swyddgar- ;  Olympiad,  ö.limp'yad  re,  ysbaid  pedair 

wch,  ymyraeth  [arfor!     blynedd  gan  y  Groegiaid  gynt 

~~ng,  of'ing  re,  mor  yng  ngolwg  tir. '  Olympic,  o.lim'pik  a,  Olympaidd.     01- 


Oflscouring,   of'skûẁ*r.ing    re,  ysgarth, 

sorod.  ysWrial,  carthion 
Offset,  of'set  re,  ysgewyllyn ;  blaguryn 
Offspring,  of 'spring  re,  hiliogaeth,  epil, 

hil.  plant 
Oft.  oft.  Often,  of'n.  Oftentimes,  of'n- 
t'imz,  Ofttimes,  of  'ti'mz  ad,  yn  fynych, 
lawer  gwaith,  yn  ami,  amlwaith 
Ogee,  ö.ji'.  Ogive,  o.jiV  re,  math  o  fold- 

addurn 
Ogle,  ö'gl  vt,  llygadu,  cilwenu,  cipolygn: 

Si,  llygadiad.  cilwen,  nwyfolwg 
Ogre,  ö'gûr,  Ogress,  ö'gres  re,  anghenfil 

dychymmygol  yn  y  dwyrain 
Oh,  ii  (',  o !  och  !  oho ! 
Oil,  Gil  n,  olew,  ul:  vt,  iro,  rhoi  olew  ar, 
ireidio.      Oil    colour,   olewliw,   paent 
olew.     Salad  oil,  olew  yr  olewwydd. 
Train  oil,  olew'r  morfil 
Oiliness,  ôî'lî.nes  re,  oleweiddrwydd 
Oilman,  ôíl'man  re,  olewwerthwr 
Oily,  ôî'lî  a,  olewaidd;  ireidlyd 
Oint,  ôínt  vt  eneinio,  iro,  eli'o 
Ointment,  ointment  re,  enaint,  eli 
Old,  old  {elder,  eldest)  a,  hen,  oedranus, 
oediog.      Old-fashioned,    anarferedig, 
hendclullaidd.     Old  age,  henaint.     Òf 
old,  gynt,  er  ys  talm;  erioed.     Two 
years   old,    dwy    flwydd    oed.      Old 
English,    Uytîjîttcn    ÎJÌ3U,     llythyren 
flewog 
Olden,   öl'dn  a,  hen.     Olden  times,  yr 
amser  gynt  [hen 

Oldish,  öì'dish  «,  henaidd,  go  hen,  lled- 
Oldness,  üld'nes  re.  hender,  heneidd-dra 
Oleaginous,  ö.lî.aj'î.nus,   Oleose,  ö'lî.ös, 

Oleous,  ö'lî.us  a.  olewaidd 
Oleander,  ö.lî.an'dúr  re,  rhoswydden 
Oleaster,  ö.lî.as'tûr  re,  olewwydden  wyllt 
Olfactory,  ol.fak'tur.i  a,  ai'ogliadol,  ym- 
sawrus  [aroglus 

OHbanum,  ol.î.bä'num  re,  gwyddlud  per- 
Olid,  ol'id,  Olidous,  ol'î.dus  a,  drewllyd 
Oligarchal.  ol.i.gar'kal,  Oligarchical,  ol- 

î.gâr'kî.kal  a,  ambellenigol 
Oligarchy,  ol'i.gar.ki  re,  ambellenigaeth. 
llywodraeth  gan  ychydig  lywiawdwyr 
Olio,  ö'lî.ö  re,  cymmysgedd^  [ardd 

Olitory.  ol'î.tur.î  a,  perthynol  i  gegin- 
Olivastev,  oi'i.vas.tur  a,  olewwyddhw 
Olive,  ol'iv  re.  pren  olew,  olewwydden. 
Olive-berries,  Olives,  grawn  yr'  olew- 
wydden,  olifaid.     Olive  coloixr.  olew- 
wyddhw. gwineuwyrdd 


ympic  games,  campau  mynydd  Olym- 
pus, a  gynnelid  bob  pedair  blynedd 
Omega,  ö.meg'â  re,  y  llythyren  olaf  yn 
yr  egwyddor  Roeg ;  yrola'f,  y  diweddaf 
Omelet,  om'let  re,  cremog  wyau,  ffroes 
Omen,  ö'men  re,  argoel,  arwydd,  rhag- 
arwydd,  coel,  armes,darogan,  rhamant 
Omer,  ö'mûr  re,  orner,  mesur  Iuddewaidd 
Ominate,  om'î.nät  vt,  darogan,  argoeh 
Ominous,  om'i.nus  a,  argoelus,  darogan- 

us,  rhagddangosol,  rhagarwyddol 

Omission,  ö.mish'un  re,  gadawiad  allan, 

esgeulusiad,  arwall,  gwall,  hebgoriad 

Omit,  ö.mit'  vt,  gadael  heibio  neu  allan, 

esgeuluso,  peiuho  â  gwneuthur,  hebgor 

Omnifarious,  om.nî.fe'r'î.us  a,  hollfath, 

hollryw,  hollrywiol 
Omniferous,  om.nif 'ur.us  a,  hollddwyn 
Omnific,  om.nif 'ik  a,  hollwneuthurol 
Omniform,     om'nî.fOrm     a,    hollwedd, 

hollddull,  0  bob  dull 

Omnigenous,    om.nij'î.nus    a,    hollryw, 

hollrywiog,  hollrywiol       [hollsylwad 

Omnipercipiency,  om.nî.pûr.sip'yen.sî  re, 

Omnipotence,  om.nip'o'.tens,  Omnipoten- 

cy,  om.nip'ö.ten.sî  re,  hollalluogrwydd, 

hollalluogaeth,  hollallu,  hollalluedd 

Omnipotent,  om.nip'ö.tent  a,  hollalluog 

Omnipresence,    om.ni.prez'ens    re,  holl- 

wyddoldeb,  hollbresennoldeb 
Omnipresent,    om.ni.prez'ent     a,    holl- 
wyddol,  hollbresennol,  hollwyddfodol 
Omniscience,  om.nish'ens  re,  hollwybod- 

aeth,  hollwybod 
Omniscient,  om.nish'ent  a,  hollwybodol 
Omnivorous,    om.niv'o.rus    a,    tiollysol, 

hollysglyfiol 
On,  on  pr,  ar  warthaf :  ad,  ym  mlaen 
Onager,  on'â.jûr  re,  asyn  gwyllt 
Onanism,  o'nan.izm  re,  hunanhalogiad 
Once,  wuns  ad,  unwaith ;  gynt.  At  once, 
ar  unwaith.     This  once,  y  waith  hon 
One,  wun  a,  naill,  un :  re,  un,  rhyw  un. 
Great  ones,  mawrion,  rhai  mawrion, 
gwŷr  mawr.      Little  ones,  plant,  rhai 
bach,  rhai  bychain.     One  another,  un 
y  llall.    One  by  one,  bob  yn  un.    Some 
one,  rhyw  un.     To  love  "one  another, 
ymgaru,  caru  eu  gilydd 
Oneirocritic,  o.n'fr.u.krit'ik  re,  deonglwr 
breuddwydion  [rwydd 

Oneness,  wun'es  re,  undod,  unedd,  unig- 
Onerary,  on'ur.ur.î  a,  llwythol,  pynol 
Onerate,  on'ur.ät  vt,  llwvtho,  beichio 
223 


OPP   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Onerous,  on'ur.us  a,  llwythfawr,  trwm, 
pwysig;  Uafurus  [onions,  sib wl 

Onion,   un'yun  n,  wynwynyn.     Young 

Only,  ön'lî  a,  unig :  ad,  un  unig ;  ond 

Onomancy,  on'ö.rnan.sî  n,  enwddewin- 
iaeth 

Onomatope,  on'ö.mâ.töp,  Onomatopy, 
on'ö.mâ.tö.pî  n,  gair  â'i  sain  yn  ar- 
wydd  o'i  ystyr;  megys.  murmur,  buzz, 
shriek;  biomhwr,  suo,  ysgrech 

Onset,  on'set,  Onslaught,  on'slôt  n,  ym- 
osod,  rhuthr,  argyrch,  ymgyrch 

Ontology,  on.torö.ji'  n,  bodeg,  arddan- 
soddiaeth,  bodofyddiaeth 

Onward,  on'wûrd  ad,  ym  mlaen,  rhagof 

Onyx,  o'niks  n,  math  0  faen  gwerthfawr 

Oolite,  ö'ö.lit  «,  grawnfaen 

Ooze,  wz  vi,  nawsio,  dynoddi,  godarddu, 
tarddellu,  bèra:  n,  llaid;  nawsiad: 
rhisgflawd,  blawd  rhisg  derw 

Oozy,  ŵ'zî  a,  gwlyb,  dynoddol,  lleidiog 

Opacate,  o.pa'kiit  vt,  tywyllu,  cymylu 

Opacity,  ö.pas'î.tî  n,  afloewder,  tywyll- 
ni,  aneglurder,  annhryloewder 

Opacous,  o.pa'kus,  Opaque,  o.pak'  a, 
annhryloew,  tywyll,  anoleu,  cymylog 

Opal,  ö'pal  n,  math  0  faen  gwerthfawr 

Ope,  öp  v,  agor ;  ymagor 

Open,  ö'pn  v,  agor,  agori,  egori;  ym- 
agor: a,  agored,  anghaued,  anglo; 
amlwg,  digel,  digudd,  cyhoedd; 
rhwydd,  rhydd ;  didwyll 

Opening,  ö'pn.ing  n,  agoriad,  egoredig 
aeth,  bwlch ;  ymagonad ;  gwig 

Openly,  ö'pn.lî  ad,  ar  gyhoedd,  jm  am- 
lwg, ger  bron  y  byd 

Openness,  ö'pn.es  n,  anghaeadrwydd ; 
amlygrwydd ;  dihocedrwydd 

Opera,  op'ur.â  n,  cân-chwareu.  Opera- 
house,  cân-chwareudy.  Opera-glass, 
trembeiriant,  syllddrych 

Operant,  op'ur.ant  a,  gweithredol 

Operate,  op'ur.iit  v<  gweithredu,  goberu; 
effeithio,  gweithio 

Operation,  op.u.rä'shun  n,  gweithrediad ; 
gweithred ;  eflfeithiad ;  meddygwaith 

Operative,  op'ur.a.tiv  a,  gweithredol, 
gweithiol;  effeithiol:  n,  gweithiwr, 
creiftwr,  llawgelfyddwr,  gweithred wr 

Operator,  op'ur.ä.tûr  n,  gweithredai, 
gweithredydd,  goberjTdd;  llawfeddyg 

Operose,  op'ur.ös  â,  poenfawr,  llafurus, 
trafaelus,  blin  [dirgel 

Opertaneous,  op.ûr.tä'nî.us   a,   celedig, 

Ophiasis,  ö.fi'â.sis  n,  moelni      [ar  seirff 

Ophiophagous,  of.î.of'â.gus  a,  yn  byw 

Ophites,  ö.f  Y'tîs  n,  sarffgareg 


Opthalmia,  op.thal'inî.â,  Ophthalmy,  op'- 

thal.mî  n,  ennynfa  neu  fflauieg  y  lfy- 

gaid,  llygadws't 
Ophthalmic,  op.thal'mik  a,  perthynol  i 

llygaid,  llygadol 
Opiate,    ö'pí.cät    n,    cwsgfeddyginiaeth, 

sudd  y  pabi :  a,  cwsgbar,  yn  peri  cwsg 
Opificer,  ö.pif  'î.sûr  n,  crefftwr,  celfydd- 

wr,  celfyddydwr 
Opinator,   op'í.nä.tûr,  Opiniator,  ö.pin'- 

î.ä.tûr,    Opinionist,     ö.pin'yun.ist    n, 

mympwyn-r,  cryfdybiwr,  yingildynwr 
Opine,  ö.p'fn'  vi,  tybio,  mympwyo,  rhoddi 

tyb,  llet tybio 
Opiniated,   ö.pin'î.ä.ted,   Opiniative,   ö- 

pin'i.a.tiv,    Opinionate,    ö.pin'yun.ät, 

Opinionated,  ö.pin'yun.ä.ted,  Opinion- 

ative,    o.pin'yun.ii.tiv    a,    cryfdybus, 

mympwyol,     tybgar  ;      huna'ndybiol, 

pengam,  ystyfnig,  cyndyn 
Opiniativeness,  o.pin'i.a.tiv.nes,  Opinia- 

try,  ö.pin'yâ.trî,  Opinionativeness, 

o.pin'yun.a.tiv.nes  n,  ystyfnigrwydd 
Opinion,  ö.pin'yun  n,  tyb,  meddwl,  barn ; 

cred,  coel ;  tybygiad,  dahad ;  mympwy 
Opiparous,    ö.pip'â.rus    a,    mawrwych,  * 

gorwych  [cj-mhorf 

Opitulation,  ö.pit.shüJä'shun  n,  port! 
Opium,    ö'pî.um,  n,   cysglys,   cysgnur,  • 

sudd  y  pabi 
Opletree,  ö'pl.trî  n,  pren  cyrafol 
Opodeldoc,  op.o.del'dok  «,'math  0  fedd 

yginiaeth  sebonaidd,  sebondrwyth 
Oppidan,  op'î.dan  n,  trefwr,  dinesydd 
Oppignerate,  o.pig'nur.iit  vt,  g^ystlo 
Oppiiation,  op.î.lä'shun  »,  boírwymiad 
Opponency,  o.pö'nen.sî  n,  gwrthwynel 

iad,  gwrthwynebrwydd,  gehmiaeth 
Opponent,  o.pö'nent  n,  gwrtl^vynebw 

gwrthebydd,  g'svrthblaid,  cyferbyni  J 

gelyn :  a,  gwrthwynebus,  croes 
Opportune,  op.ûr.tün'  a,  prydlawn,  < 

addas,  cyfamserol,  cyflëus 
Opportunity,  op.ûr.tü'nî.tî  n,  amser  c 

addas,    cyfle,    cyfamser,    cyfleusdi 

achlysur,  odfa,  oedfa,  hamdden,  ad« 
Op]X)se,  o.poz'fi,  gwi*thwynebu,  gwrthl 

gwrthsefyll;     gwrthddadleu; 
bynu,  gwynebu,  rhwystro 
Opposite,  op'o.zit  a,  gwrtbwyneb,  cro 

cyfanvyneb,  cyferbyn ;  gogyfer 
Opposition,  op.o.zish'un  n,  gwrthwynet 

iad,gwrthsafiad;  cyferbyniad,  | 

osodiad,  cyfareynebiad 
Oppress,    o.pres'    vt,    gorthrymu,  I 
tnrechu,  gormesu  [g°rr 

Oppression,  o.presh'un  n,  gorthrymd< 
224 


ôre ;  läte,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh. 


ORG 


Oppressive,  o.pres'iv  a.  gorthrymus,  gor- 

mesol,  treisiol,  gorthrechol 
Oppressor,    o.pres'ûr    re,    gorthrymwr, 

gorthreehwr,  gormeiliwr,  gormeswr 
Opprobrious,   o.prö'brî.us  a,   gwarthus, 

enllibus  [gwarthusnvydd 

Opprobriousness,    o.prö'brî.us.nes    re, 
Opprobrium,    o.prö'brî.um   re,   gwarad- 

wydd,  gwarth  [wynebu 

Oppugn,  o.piin'  vt,  gwrthsefyll,  gwrth- 
Oppugnancy,  o.pug'nan.si  re,  gwrthwy- 

nebiad,  gwrthryn,  gwrthymdrech 
Opsimathy,  op.sim'áCthî  re,  addysg  ddi- 

weddar,  hwyrddysg 
Optative,  op'ta.tiv  a,  dymunedigol,  dy- 

muniannol,  eiddunedigol 
Optic,  op'tik,  Optical,  op'ti.kal  ft,  golyg- 

ol,  tremol.     Optical  instrument,  trem- 

beiriant 
Optic,  op'tik  re,  Hygad,  golwg-beiriant. 
I  Optics,  tremyddiaeth,  tremofyddiaeth 
i Optician,  op.tish'an  re,  trembeiriannwr, 
\  tremiadur,  tremofydd.  Optician's 
:  trade,  trembeiriannaeth,  tremyddiaeth 
'Optimacy,  op'tî.mä.sî  re,  goreugwyr, 
i    goreuon,  boneddigaeth  [defig 

.Optimate,  op'tî.mät  re,  goreugwr,  pen- 
Optimism,    op'tim.izm,   Optimity,    op- 

tím'i.tî  re,  goreuaeth 
Option,  op'shun  re,  dewisiad,  dewis 
Opulence,  op'ii.lens,  Opulency,  op'ii.len- 
,    si  re,  cyfoeth,  golud,  cyfoethogrwydd 
'opulent,  op'ii.lent  a,  cytbethog,  goludog 
Or,  or  c,  neu,  ai,  ynte,  naill  ai :  re,  eur- 

Hw,  aur  [gwr  doeth 

Oracle,  or'a.kl  re,  dewinfa;  ateb-dduw; 
Oracular,  o.rak'ii.lur  a,  dwyfol,  dewiniol 
)raison,  or'a.zn  re,  gweddi. — Orison 
)ral,  ô'r'al  a,  geneuol,  geiriol,  o  enau  i 
:  enau,  anysgrifenedig 
Grange,  or'änj  re,  eurafal,  afal  euraidd : 

a,  inelyngoeh,  rhuddfelen        [berllan 
)rangerŷ,  or'än.jur.î  re,  eurafallach,  eur- 

)ration,  ö.rä'shun  re,  araeth,  arawd 

)rator,  or'â.tûr  re,  areithiwr 

>ratorical,  or.a.tor'i.kal  a,  areithyddol 

>ratorio.    or.â.tô'r'î.ö   re,    cyfansoddiad 

cyngbaneddol 

Tatory,    or'â.tur.î    re,    areithyddiaeth, 

i  ffraetheb ;  cafell  weddi 

xb,  orb  re,  pel,  pellen,   bwl,    cronen, 

cronell;  y  llygad.     Orb  of  the  Moon, 

;  hoergant      '  [dad 

rbate,  ôr'bät  a,  amddifad ;  diblant ;  di- 

rbation,  ôr.bä'shun  re,  amddifadiad 

rbed,  ôr'bed  a,  cylchol,  cylchog 

rbicular,  or.bik'u.lur  a,  crwn,  cvfrgrwn 
15  '   '   8 


Orbit,  ôr'bit  n,  cylehlwybr,  rhod,  cylch- 
dro,  cylchdaith,  chwylgylch:  pwll  y 
llygad,  twll  y  llygad 
Orchard,  ôr'tshûrd  re,  perllan,  afallacb. 

Cherry  -orchard,  ceirioslan 
Orchestra,  or'kes.tra  re,  cerddfa 
Orchis,  or'kis  re.  caldrist  [ordeinio 

Ordain,  ôr.dän'  vt,  gosod,  sefydlu ;  urddo, 
Ordeal,  ôr'dî.al  re,  tanbrawf ;  dwfrbrawf 
Order,   ôr'dûr  re,    trefn,  rheol;  rhestr, 
trefniant,  dull ;  gorchymmyn,  archeb ; 
gosodiad ;  urdd :  v,  trefnu,  trin ;  gor- 
chymmyn, erchi;    urddo.      In  order, 
trefnus.     In  order  to,  er  mwyn 
Orderless,  or'dur.les  a,  didrefn,  didrefnns 
Orderliness,   ôr'dûr.lî.nes  re,  trefnoldeb, 

trefnusrwydd,  rheoleiddrwydd 
Orderly,  ôr'dûr.lì  a,  rheolaidd,  trefnus, 
gweddaidd :  ad,  mewn  trefn,  yn  drefnus 
Ordinal,    ôr'dî.nal    a,    rhestrol,    trefn- 
iadol:   re,  urddlyfr   esgob;   rheol-lyfr 
crefydd-dy.    Ordinal  numbers,  rhestr- 
olion  (cyntaf,  ail,  &c.) 
Ordinance,  ôr'dî.nans  re,  deddf,  cyfraith, 
rheol  sefydledig,  gorchymmyn ;  gosod - 
edigaeth,  gosodiad,  ordinhâd,  trefned- 
igaetb,  penodiad;  defod 
Ordinary,  ôr'dî.nur.î  a,  cyffredin,  arfer- 
ol;  canolig,  lledwael,  llêdhagr,  gwrth- 
un :  re,  gweinidog  sefydledig,  rhaglaw 
esgob ;  ciniaw  eyffredin 
Ordinate,  ôr'dî.nät  a,  trefnus,  rheolaidd : 

vt,  trefnu,  gosod,  penodi 

Ordination,   ôr.dì.nä'shun  re,  gosodiad, 

urddiad,  urddiant  '    [nelau 

Ordnance,  ôrd'nans  re,  cyflegrau,  mag- 

Ordonnance,  ôr.don'ans  re,  iawndrefniad 

rhanau  adeilad 
Ordure,  ôr'jûr  re,  torn,  baw,  tail       [edig 
Ore,  ô're  re,  mwn,  delid,  metel  anghoeth- 
Orfgild,  ôrf'gild  re,  iawn  a  wna'cantrcf 
am  ysbeiliad  liw  dydd  [waddod 

Orgal,  ôr'gal  re,  gwaddod  gwin,   sych- 
Organ,  ôr'gan  re,  organ;   ofFeryn,  peir- 
iant,  ermig.     Organ-builder,  saer  or- 
gan.    Organs  of  nutrition,  peiriannau 
maeth.     Organs  of  reproduction,  peir- 
iannau adepiliad.     Organs  of  speecb, 
peiriannau  llafar,  periannau  yr  ym- 
adrodd.      Chylifactive   organs,   ceul- 
iadon.     Digestive  organs,  peiriannau 
treuliannol 
Organic,  Cr.gan'ik  a,  offerynol,  ermi^ol, 
peiriannol;  cyfluniedig,  cyfiuniol,  °ar- 
dumiol;  gwreiddiol 
Organism,  Gr'ga.nizm  re,  gosodiad  peir- 
iannol, cyd-drefniad  rhanau 
22.5 


OTA  path,  fat,  ere,  met.  mâ-rîne,  pin,  Srb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Organist,  ôr'gâ.nist  re,  organwr 
Organization,  or.gan.i.za'zhun  re,  ffurf- 
iad,  gosodiad,  cyfluniad,  cyrnheiriant 
Organize,  oVga.n'iz  vt,  trefnu,  ardumio 
Organy,    ôr'gâ.nì    re,    llysiau'r    coludd. 

Wild  organy,  mintys  y  creigiau 
Orgasm,  oi'gazm  re,  ysbonc,  hwp;  eais 
Orgy,    ôr'jî    re,   gloddestwyl,   noswyl  y 

meddwyn 
Orgillous,  ôr'gil.us  a.  baleh,  nchelfalch 
Orient,   ö'r'î.ent  re,  dwyrain,  dwyr:    a, 

dwyrain;  dwyreol;  dysglaer 
Oriental,  ö'r'î.en.tal    a,   dwyreiniol:    re, 

dwyreiniwr 
Orientalist,  O'r'î.en.tal.ist  re,  un  hyddysg 

yn  yr  ieithoedd  dwyreiniol 
Orifice,  or'î.fis  re,  agorfa;  safn  briw 
Origan,  or'î.gan  re,  mintys  y  creigiau 
Origin,   or'i.jin  re,  decbreu,   dechreuad; 
fiynnon ;  gwreiddyn ;  cynwraidd ;  bon- 
edd;  cyff 
Original,  ü.rij'î.nal  re,  cynllun,  cynysgrif : 
a,    dechreuol,     gwreiddiol,     cyntefig, 
cyssefin,  cynenid;  hen;  cyn- 
Originary,  ö.rij'î.nur.î  a,  cyntefig,  dech- 
reuol [codiad,  cychwyn 
Originate,  ö.rij'î.nät  v,  decbreu;  tarddu, 
Origination,  ö.rij.î.nä'shun  re,  dechreuad, 
Orison,  or'i.zn  re,  gwetldi  [deilliad 
Orlop,  ôr'lop  re,  llongloft 
Ornament,  ôr'nâ.ment  re,  addurn,  dillyn 
harddwch ;  tlws :  vt,  addurnio,  trwsio, 
harddu,  prydferthu.  Ornaments,  cein- 
ion,  addurnau                   [addumiadol 
Ornamental,  ôr.nâ.men'tal  a,  addurnol, 
Ornate,  ór.nät'  a,  addurnedig 
Ornature,   ôr'nâ.íshur  re,  addurniaeth, 
trwsiadaeth  [adaryddiaeth,eduogaeth 
Ornithology,  ôr.nî.thol'ö.jî  re,  adardraeth, 
Orography,  ö.rog'râ.f  î  re,  mynydd-ddar- 

luniaeth 
Orology,  ö.rol'ö.jî  re,  mynyddyddiaeth 
Orphan,  ôr'fan  re,  amddifad,  plentyn  am- 
ddifad :  a,  amddifad,  heb  rieni,  diriant 
Orphanage,  ôr'fan.äj  re,  amddifedi 
Orpiment,  ôr'pî.ment    re,   eurlliw,   eur- 

bibau 
Orpine,  ôr'pin  re,llysiau  Tahesin,  canewin 
Orrery,  or'nr.î  re,  serddarluneg,  cysodell 
Orris,  or'is  re,  y  gleddyflys 
Orthodox,    Gr'tlio.doks     a,    uniongred, 

iawn-nyddiog.  uuiondyb 
Orthodoxy,  or'tho.dok.si  re,  iawn-flydd- 

iaeth,  iawn-grededd,  iawn-gred 
Orthoepy,  ôr'thij.i.pí  re.  llafareg,  llafar- 
iaeth,  iawn-gynaniaeth  [ydd 

Orthoepist,  ôr'thö.î.pist  re,  iawn-gynan- 


Orthogon,   ôr'thö.gun   re,  dull  umawn-  I 

onglog  [ongl°g  i 

Orthogonal,    ôr.thog'ö.nal    a,    uniavrn-  ,- 
Orthographer,  ôr.thog'râ.fúr  re.  arddy-  1 

graflydd  [ddygraffol  \ 

Orthographical,  or.tho.graf'i.kal  «,  ar- 
Orthography,ôr.thog'râ.fi  re,llvthyraeth, 

llythyreniaeth,     arddygraff,     orgraff,  I 

silliadaeth,  llythyreniad 
Ortive,  or'tiv  ra,  cyfodol,  dwyreol     [enw 
Ortolan,  ôr'tö.lan  re,  aderyn  bychan  o'r  | 
Orts,  ôrts  np,  gweddillion.  gwehilion 
Orvietan,  ôiwî.í'tan  re,  gwrthwenwyn 
Oscillate,  os'ü.ät  vi,  ymsiglo,  sigídanuf 

yn  ol  ac  ym  mlaen  fel  dringlyn 
Oscillation,    os.i.lä'shun  re,  sigldafliad,? 

dringlyniad,  sigliad  o  ystlys  i  ystlys  Ì 
Oscillatory,  os'i.lii.tur.î  a,  dringlynaidd  i 
Oscitancy,  os'î.tan.sî,  Oscitation,  os.î.tä'-| 

shun  re,  dylyfiad  gên;  cysgadrwydd. ' 

syrthni,  diofalwch 
Oscitant,  os'î.tant  a,  cysglyd 
Oscitate,  os'i.tät  vi,  dylyfu  gên 
Osculate,  os'ku.liit  vt,  cusanu 
Osculation,  os.kii.la'shun  re,  cusaniad     1 
Osier,   ci'zhur    re,  merhelygen.      Ozier-I 

holt,  merhelygfa        [gwalch  y  weilg 
Ospray,  os'prä  re,  moreryr,  eryr  y  mór 
Osselet,  os'i.let  re,  gargragen  march 
Osseous,  osh'us  a,  esgyrnog,  esgyrnol     I 
Ossicle,  os'i.kl  re,  esgyrnyn     [esgyrniacf 
Ossification,  os.i.fi.ka'shun  re,  asgyrniadf 
Ossifrage,  os'î.fräj  re,  gwyddwalch,  mor  £ 

eryr  mawr ;  esgym-dorwr 
Ossify,  os'i.f i'  v,  esgyrnu,  esgyrneiddio   I 
Ossivorous,  o.siv'o.rus  a,  yn  difa  esgyrn. 
Ossuary,  os'ü.ur.î  re,  esgyrnfa,  esgyrndy  !•, 
Ost,  öst  re,  odyn  i  grasu  hopys 
~3tealgia,  os.tî.al'jî.â  re,  poen  yn  yr  es, 

gym,  esgyrnwst 
Ostensible,  os.ten'sî.bl  a,  dangosadiTjft 

ymddangosol  [  ddangosc . 

Ostensive,  os.ten'siv  a,  dangosol,  ym 
Ostent,  os.tent'  re,  ymddangosiad,  dull  i 
Ostentation,  os.ten.tä'shun    »,   rhodre; 

gwag  ymddangosiad,  balchder 
Ostentatious,  os  ten.tä'shus  a.  rhodres 

gar,  dangosiadus,  gwagogoneddgar 
Osteocope,  os'ti.o.kiip  re.  esgyrnwst 
Osteology,  os.tî.ol'ö.jí  re,  esiryrndraeth 
Ostiary,  os'tshî.ur.î  re,  ceg  afon,  aber    ] 
Ostler,  os'lûr  re,  ostler;  marchwas 
Ostracism,  os'tra.sizm  re,  alltudiaeth 
Ostrich,  os'tritsh  re,  estrys 
Otacousticon,  ö.tâ.kû\v'stì.kon,  Otacou.- 

tic,   ü.tâ.kûẁ'stik   n,    ofieryn  i  gyi 

northwyo'r  clyw,  clvwgorn 
226 


ore ;  läte,  line,  no,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.        OUT 
Other,  wTJi'ùr pn,  all,  arall,  Hall.    From  Outfit,  ûẁt'fit  n,  darpariad  i  fordaith 
one  end  to  the  other,  o  ben  bwygilydd.,Outform,    uvvt'form    n,   jnnddangosiad 


One   another,  eu  (eich,  ein)  gilydd.      allanol 


[allanfa 


Somehow  or  other,  trwy  ryw  fodd  neu  Outgate,    ûŵt'gät    n,   mynedfa     allan, 
mivriri     Tlio  «tV,u,-  ciric  ni'  tr  +„  Vi-nmf  \  Outgeneral,    ûŵt.jen'ur.al  vt,    rhagori 

mewn  cyfrwysdra 
Outgoings,  uvt  t'go.ingz  np,  mynediadau 

allan ;  costau,  cyrau  eithaf 
Outgrow,  üŵt.grö'  (pt  outgrew,  ûŵt- 

grŵ';   pp   outgrown,   ûẁt.grön')  vt, 

trech-dym,  tyfu  mwy 
Outguard,  ûŵt'gârd  n,  blaen-warchawd- 

wyr  [ysgelerdra,  gorherodi 

Outherod,  ûŵt.her'od  vt,  rhagori  mewn 
Outhouse,  ûŵt'hûŵs  n,  allandy,  maesdy 
Outlandish,  ûŵtJan'dish  a,  dyeithr,  es- 

tronol,  allwladol,  allaidd 
Outlast,  iivvt.last'  vt,  parhau  yn  hwy 
Outlaw,  ûŵt'lô  n,  ysbeiliwr;  un  allan  o 

nodded  y  gyfraith,  dyn  nawdd-goll; 

herwr 
Outlaw,  ûŵt.lô'  vt,  dinoddi        [noddiad 
Outlawry,  ûŵt'lö.rî    n,   herw-1'arn,  di- 
Outlay,  ûŵt'lä  n,  traul,  cost  [dysg 

Outlearn,  ûŵt.lûrn'   vt,   rhagori   mewn 
Outlet,  ûŵt'let  n,  gollyngle,  allanfa 
Outline,  ûŵtT'in  n,  amlinell,  cylchlinell, 

cynlinell,  brasluniad  [fucheddu 

Outlive,  CuH.liv'  vt,  byw  yn  nwy,  gor- 
Outlook,  uwt.lwk'  vt,  gwynebfeiddio 
Outmeasure,    uwt.mezh'ur    vt,   rhagori 

mewn  mesur 
Outmost,  ûŵt'möst  a,  nesaf  allan;  eithaf 
Outnumber,    ûŵt.num'bûr   vt,   rhagori 

mewn  nifer,  bod  yn  lluosocach 
Outpace,  ûŵt.päs'  vt,  blaenu  ar 
Outparish,  ûŵt'par.ish  n,  allanblwyf 
Outpost,  ûŵt'pöst  n,  rhagorsaf 
Outpour,  ûŵt.pô'r'  vt,  tywallt  allan 
Outprize,  û.ŵi:.pr'iz'  vt,  gorbarchu;  gor- 

brisio 
Outrage,  ûẁt'räj  n,  dirdra,  trais,  dir- 

drais ;  terfysgwaith,  terfysg ;  ysgeler- 

der:  vt,  dirdreisio,  sarhau 
Outrageous,    ûŵ-t.rä'jus    a,    drygwyllt, 

ffyrnig ;  cynddeiriog,  gorddrygus,  an- 

fad,  ysgeler  [gelerder 

Outrageousness,  ûŵt.rä'jus.nes  n,  ys- 
Outreach,   ûŵt.rîtsh'  vt,  cyrhaedd  ym 

mhellach;  twyllo 
Outrider,  ûŵt'r'i.dûr  n,  rhagfarchogydd 
Outright,  ûwt.rit'  ad,  yn  gwbl,  yn  llwyr ; 

yn  ddiattreg,  yn  ddioed  [wreiddio 
Outroot,  ûŵt.rŵt'  vt,  diwreiddio,  dad- 
Outrun,  ûŵt.run'  (pt  outran,  ûŵt.ran'  ; 

pp   outrun)  vt,  rhedeg  yn  gynt  na, 

gadael  ar  ol,  rhedeg  heìbio  i 
227 


Silydd.    The  other  side  of,  y  tu  hwnt  i 
erwise,   uth'ui-.wiz   ad,   amgen,   os 
amgen,  amgenach,  onid  e,  oni  bai  hyny, 
mewn  modd  arall,  yn  wrthwyneb 
Otter,  ot'ûr  «,  dyfrgi,  dwrgi        [fechan 
Ottoman,  ot'ö.man  a,  Tyrciaidd :  n,  ystol 
Ought,  ôt  n,  un  peth,  un  rhyw  beth,  dim : 
v,  def,  I  [thou,  he,  &c]  ought,  dylwn, 
dylit,  dylai,  dylem,  dylech,  dylent.     I 
ought  to  have  been,  dylaswn  fod 
Ounce,  ûẁns  n,  wns;  math  o  wylltfil 
Ouphe,  ^"f  ii,  ellyll,  gwagysbryd 
Our,  uvi'r pn,  ein;  ein...ni 
Ouranography,   û\v'r.an.og'râ.fî  n,  ser- 

ddarluniad 
Ours,  uw'rz  pn,  eiddom,  einom,  eiddom 

...ni.     A  friend  of  ours,  cyfaill  i  ni 
Ourselves,  uw'r.selvz'  pn,  ni,  nyni,  ein 

hunain 

Ousel,  vv'zl  re,'aderyn  du,  merwys,  mwy- 

alchen.     Water  ousel,  rhegen  y  dwfr 

Oust,   ûŵst    vt,   gwaghau;    cymmeryd 

ymaith ;  bwrw  allan,  troi  allan,  difeddu 

Out,  iivvt  n,  allan,  i  maes :  px,  rhag-, 

tra-,  gor-.     Out  of  humour,  maes  o 

hwyl.     Out  of  spite,  o  genfigen.    Out 

of  time,  ammhrydlawn.     Out  of  use, 

anarferedig.      Out  of    pocket,  ar   ei 

golled.    To  put  out,  troi  allan ;  dyrysu. 

To  speak  out,  llefaru  yn  groch,  siared 

yn  uchel 

Outact,  û\vt.akt'  vt,  gweithredu  tu  hwnt  i 

Outbid,  ûŵt.bid'  vt,  cynnyg  dros  ben, 

uwch-gynnyg 
Outbound,  ûẁt.bûŵnd'  a,  allfordwyol 
Outbrave,  uwt.brav'  vt,  dirmygu,  trech- 
feiddio  [haerllugrwydd 

Outbrazen,  uwt.bra'zn  vt,  trechu  trwy 
Outbreak,  uwt'brak  n,  toriad  allan 
Outcast,  uvvt'kast  n,  crwydryn,  crwydr- 
iad,  gwibiad,gwibddyn,  deolyn.    Out- 
casts of  society,  gwehilion  y  bobl 
Outcry,  uvvt'kr'i  n:  gwaedd,  bloedd,  dolef, 
arwaedd  [trechfeiddio 

Outdare,  ûŵt.dê'r'  vt,  anturio  tu  hwnt  i, 
Outdo, ûŵt.dŵ'  (  ^íoutdid, uvvt.did' ;  pp 
outdone,  ûŵt.dun')  vt,  rhagori,  blaenu 
Outer,  ûŵ'tûr  a,  allanol,  nes  allan     [ar 
Outermost,  ûŵ'tûr.möst  a,  nesaf  allan; 
eithaf,  pellaf       [nebu,  gwynebfeiddio 
Outface,  ûẁt. fas'  vt,  taeiu  allan ;  gwy- 
Outfall,  úŵt'fôl  n,  pistyll;  gofer;  ym- 
ryson,  cynhen 


OVE   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Outsail,  ûŵt.säl'  vt.  hwylio  yn  gynt 
Outset,  ûŵt'set  n,  dechreu,  declrreuad 
Outshine,  ûŵt.sh'in'  (pt  Si  pp  outshone, 

úẃt.sbon')   vi,  dysgleirio  mwy,  gor- 

ddysglcirio ;  tywynu  allan 
Outside,  ûŵt.si'd'  n,j  tu  allan,  arwyneb- 

edd ;  clawr :  a,  nesaf  allan,  allanol 
Outsit,  ûŵt.sit'  (pt  &  pp  outsat,  ûŵt- 

sat')  ifí,  eistedd  yn  hwy 
Outspread,  ûŵt.spred'   (pt  &  pp  out- 
spread) v,  llettaenu 
Outstanding,  ûŵt.stan'ding  a,  dyledus 
Outstretch,  ûŵt.stretsh'  vt,  estyn 
Outstrip,  ûŵt.strip'  vt,  blaenu,  rhedeg 

yn  gynt  na 
Outswear,  ûŵt.swG'r'  (pt  outswpre,  ûŵt- 

swö'r';  pp  outsworn,  ûŵt.swö'rn')  vt, 

trechu  trwy  dyngu 
Outtalk,  ûŵ.tôh',  Öuttongue,  ûŵ.tung' 

vt,  trechu  ar  tafod  [pris 

Outvalue,  uwt.val'u  vt,  rhagori  inewn 
Outvie,  invt.vi"  vt,  rhagori,  trechu 
Outvote,  uwt.vot'  vt,  trechu  trwy  bleid- 

leisiau  [na,  blaenu 

Outwalk,  uvVt.wok'  vt,  cerdded  yn  gynt 
Outwall,  ûŵt'wôl  n,  allanfur 
Outward,   ûŵt'wûrd    a,    allanol,   nesaf 

allan:  ad, i barthau tramor, tuag  allan 
Outwardly,  ûŵt'wûrd.lî  ad,  yn  allanol, 

oddi  allan,  o'r  tu  allan,  yn  arwynebol 
Outwards,  uwt'wurdz  ad,  tuag  allan 
Outweigh,  ûŵt.wä'  vt,  gorbwyso 
Outwit,  fuvt.wit'  vt,  bod  yn  rhy  gall  i. 

trechu  trwy  gyfrwysdra,  hud-dwyllo 
Outwork,     uvvt'wurk    n,    rkagddiffyn- 

waith,  diffynwaith  allanol 
Oval,  o'val  a,  hirgrwn,  ar  ddull  wy ;  hir- 

gylchol:  n,  hirgylch  [wyaidd 

Ovarious,  ü.vê'r'î.us  a,  yn  magu  wyau; 
Ovary,  o'vur.i  n,  hadlestr 
Ovate,  o'vat  n,  ofydd :  a,  hirgrwn 
Ovation,  u.va'shun  n,  isorfoledd 
Oven,  uv'n  n,  ffwrn 
Ovenful,  uv'n.fwl  n,  ffyrnaid 
Over,  5'vurjjrj  uch,  uwch  ben,  tros :  ad, 

rhy,  tra :  px,  gor-,  tra-,  rhy-.     Over- 
anxious, tra  gofalus.     Over-kind,  rhy 

dirion,.      Over  and  above,  heb   law. 

dros  ben.     Spotted  all  over,  tryfrith. 

To  be  over,  bod  wedi  myned  heibio. 

Before  the  service  was  over,  cyn  gor- 

phen  y  gwasanaeth 
Overact,  o.vur.akt'  v,  gorwneuthur 
Overarch,  o.vur.firtsh'  vt,  raydu,  bwäu 
Overawe,  o.vur.G'  vi,  cadw  dan  ofn,  ar- 

Bwydo  [gorbwyso 

Overbalance,  o.vur.bal'ans  v,  gorfantoli, 


Overbearing,  o.vur.beVing  a,  meistrol.  { 
anghydoddef  [i'rmôjj 

Overboard,  o.vur.bo'rd'  ad,  tros  y  bwrdd 
Overburden,  o.vur.bur'dn  vt.  gorlwytho  | 
Overbuy,  o.vur.bi"  (pt  &  pp  overbought 
o.vur.bot')   v,  prynu  yn  rhy  ddrui 
prynu  gor  mod  [bel 

Overcarry,  o.vur.kar'i  vt,  cario  yn  rhj ' 
Overcast,  o.vur.kast'  (pt  &  pp  over 
cast)  vt,  taflu  yn  rhy  bell;  cymylal 
tywyllu ;  trawsbwytho,  trawswni'o  I 
Overcharge,  o.vur.tsharj'  vt,  gorlwythcfl 
gorlenwi;  gorofyn,  gofyn  gormod:  r,í 
gorbris  [cymybS 

Overcloud,   ö.vûr.klûŵd'    vt,    caddugtl 
Overcome,  o.vfir.kum'  (lit  overcame,  of 
vur.kam' ;  pp  overcome)  vt,  gorchfygtl 
darostwng,  meistroli,  trechu 
Overdo,  o.vCir.dvv'   (pt  overdid,   u.vurfl 
did';    pp   overdone,    o.vnr.dun') 
gwneutbur  gormod ;  gorweithio 
Overdress,  o.vur.dres'  vt,  gordrwsio 
Overexalt,    o.vur.eg.zGlt'    vt,    gorddyJ 

chafu,  tra  dyrchafu 
Overfeed,  o.vur.fid'  (pt  &  pp  overfet 
V)  vt,  gorbesgi,  bolrythu 


Overfill,  o.vur.fiT  vt,  gorlenwi   [drosod  | 
Overflow,    o.vur.flo'    v,    gorlifo,     llü 
Overflow,  o'vur.flo  n,  arlanw 
Overgrow,   o.vur.gro'  (pt  overgrew,  \ 

vur.grvV' ;  pp  overgrown,  o.vur.gron  , 

v,  gordyfu ;  gorthyfu,  gorchuddio      j 
Overhang,  o.vdr.hang'  (pt  &  pp  oveii 

hung,    o.vur.hung')    v,    gorddibyni  I 

crogi  drosodd ;  crogi  uwch  ben 
Overhead,  o.vur.hed'  ad,  uwch  ben 
Overhear-,  o.vur.hi'r'  (pt  ScpjJ  overhear 

o.vur.hurd')  vt,  celglywed,  goglywec 
Overheat,  o.vur.hit'  vt,  gorfrydio,  go: J 

dwymo       [lawenhau;  goriawenychj 
Overjoy,  o.vfir.joi'  vt,   gorlawenu,   go 
Overlade,   o.vur.lad'  (p>t  overladen,  <3 

vur.la'dn)  vt,  gorlwytho 
Overlay,   o.vur.la'  (pt  &  pp  overlai* 

o.vur.lad')  vt,  arletliu,  gorchuddio    I 
Overleap,  o.vur.lip'  vt,  neidio  dros 
Overlie,  o.vur.li"  (pt  overlay,  o.vur.la 

pp  overlain,  o.vur.lan')  v,  gorwedd  a 
Overlive,  o.ver.hv'  v,  byw  ar  ol,  byw  3 

hwy.  goroesi 
Overload,   o.vur.lod'  (overladen,  ö.vû 

lii'dn)  vt,  trallwytho,  gorlwytho 
Overlook,  o.vur.Rvk'   vt,   arolygu,  go 

uchwylio;  edrych  dros;  esgeuluso 
Overmaster,    o.vur.mas'tur    vt,    gorcl 

fygu,  gorthrechu  [drech,  treel 

Overmatch,    o.vur.matsh'    vt,    bod   J 
228 


öre  ;  Kite,  l'íne,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       OXY 


Overmatch,  o'vur.matsh  n,  un  trech  nag 

arall,  un  rhy  gryf  i  arall 
Overmea.sure,   o.vur.mezh'ur   vt,  mesur 

tros  ben ;  camfarnu  [blaenaf 

Overmost,   o'vur.most  a,  uehaf;  penaf, 
Overpays,   o.vur.pas'    vt,    myned  dros; 

myned  heibio;  esgeuluso 
Overpay,  o.vur.pii'   {pt  8c  pp  overpaid, 

ö.yûr.päd')  vt,  gordalu,  gorbwytho 
Overplus,  o'vur.plus  n,  gweddill,  sarid, 

gwarged,  rhelyw 
Overpoise,  o'vur.poiz  n,  traphwys 
Overpoise,  o.vur.poiz'  vt,  traphwyso 
Overpower,  ö.vûr.pûŵ'ûr  vt, gorthrechu, 

gorehfygu,  treclm  [wasgu 

Overpress,  o.vur.pres'  vt,  gorwasgu,  dar- 
Overprize,    o.vur.pri'z'    vt,    gorbarehu; 

gorhofh;  gorbrisio  [drethu 

Overrate,   o.vu.rat'   vt,   gorbrisio;    gor- 
Overreach,  o.vu.ritsh'  v,  gorhaeddu,  gor- 

ymestyn,  myned  dros;  twyllo 
Overrule,  o.vu.rwl'  vi.  gordwyo,  goruch- 

reoli ;  meistroli ;  gwrthod,  llysu  dadl 
Overrun,   ij.vu.run'  {pt   overran,   o.vu- 

ran' ;pp  overrun)  v,  rhedeg  dros,  ym- 

daenu  dros;  gorchuddio;  anrheithio: 

trawsredeg  llinellau  argraifwaith 
Oversee,  o.vur.si'  {pt  oversaw,  o.vur.so'; 

overseen,  o.vur.siu')  vt,  edrych  ar  ol, 

arolygu,  goruchwylied 
Overseer,  o.vur.si'r'  n,  arolygwr,  golyg- 

wr,  goruchwyliwr,  gorwyliwr 
Overset,  o.vur.set'  {pt  &  pp  overset)  v, 

dymehwel,  dadymchwel,  dymchwelyd 
Overshadow,    o.vur.shad'o,    Overshade, 

o.vur.shad     vt,    argysgodi,    cysgodi; 

caddugo,  tywyllu 
Overshoot,  o.vur.shwt'  {pt  &  pp  over- 
shot, o.vur.shot')  vt,   saethu  dros  y 

nod,  gorergydio ;  goranturio 
Oversight,    o'vur.sit    n,    amryfusedd 

gwallolygiaeth ;  arolygiaeth 
Oversleep,  o.vur.slip'   {pt  Si  pp  over- 
'     slept,  o.vur.slept')  vt,  cysgu  dros  yr 

amser,  cysgu  gonnod,  gorhuno 
Overspend,  o.vur.spend'  {pt  8c pp  over- 
■     spent,  o.vur.spent')  v,  arradu 
•Overspread,  o.vur.spred'  {pt  &  pp  over- 
spread) vt,  gordaenu;  gorchuddio 
Overstep,  o.vur.step'  v,  pasio,  myned  dros 
Overstock,    o.vur.stok     vt,    gorystorio, 

gorlenwi,  prynu  gormod  [estyn 

Overstrain,  o.vfir.striin'  v,  gorthynu,  gor- 
Overstride,  o.vur.stri'd'  v,  gorchamu 
•Oversway,    o.vur.swa'   vt,    goruchreoh, 

meistroli 
Overt,  o'vurt  a,  amlwg,  eglur ;  cyhoedd 


Overtake,  o.vur.tak'  {pt  overtook,  o.vur- 
t\vk';  pp  overtaken,  o.vur.ta'kn)  vt, 
gorddiwed,  gorddiwes,  dal         [dasgu 
Overtask,  o.vur.task'  vt,  gorthasgu,  gor- 
Overtax,  o.vur.taks'  vt,  gordrethu 
Overthrow,  o.vur.thro'   {pt  overthrew, 
b'.vur.thrw',  pp,    overthrown,   o.vur- 
thrön')  vt,  dinystrio,  dymehwel,  dad- 
ymchwel, dadymchwelyd        [dinystr 
Overthrow,  o'vur.thro*  n,  dadymchwelyd, 
Overtly,  o'vdrt.li  ad,  yn  amlwg,  yn  gy- 
hoedd  [rhagori  ar 

Overtop,  o.vur.top'  vt,  tyfu  yn   uwch; 
Overture,   o'vur.tshu'r  n,  cynnyg,  cyn- 

nygiad ;  cyfansoddiad  cerddorol 
Overturn,  o.vur.turn'  vt,  dymchwelyd 
Overvalue,  o.vur.val'ii  v,  gorbrisio 
Overveil,   o.vur.val'  vt,  gorhuddo,  gor- 
chuddio [arwylio 
Overwatch,    o.vur.watsh'  vt,   gorwylio, 
Overweening,  o.vur.wi'ning  a,rhy  hunan- 
gar,  ucheldybus,  gorfalch       [phwyso 
Overweigh,  ö.YÛr.wä'  vt,  darbwyso.  tra- 
Overwhelm,  o.vur.whelm'  vt,  gorwasgu. 

croTchuddio,  gorlwytho,  gorehfygu 
Oviform,  o'vi.form  a,  ar  lun  wy,  hirgrwn 
Ovine,  o'vi'n  a,  perthynol  i  ddefaid 
Oviparous,  o.vip'ur.us  a,  yn  dwyn  wyau, 

dodwyol,  dodwyog ;  a  fagir  o  wy 
Ovipositor,  o.vi.poz'i.tfir  n,  wyosodydd 
Ovoid,  o'void  a,  hirgrwn,  ar  ddull  wy 
Owe,  ö  vt,  bod  mewu  dyled,  bod   dan 

rwymau,  dylu 
Owl,  ûŵl  re,  dylluan,  cuan,  y  flodeuwedd. 
Screech-owl,  aderyn  y  corff.     Young 
owl,  coegddylluan 
Owler,  ûŵ  lur  n,  nos-rednwyfwr 
Owlet,  ûŵ'let  n,  coegddylluan 
Own,  ön pn,  eiddo :  a,  priod,priodol:  vt, 
meddu,  perchenogi ;  arddel,  addef,  ar- 
ddelwi,  cyfaddef,  cydnabod  ;  piau.   My 
own,  eiddof,  eiddof  fi,  eiddof  fy  hun. 
His  own,  ei  eidd )  ei  hunan 
Owner,  ö'nùr  n,  perchenog,  meddiannydd 
Ownership,  ö'nûr.ship  n,  perchenogaeth 
Ox,  oks  {p  oxen,  ok'sn)  n,  ych,  eidion. 
Ox-eyed,     llygadiawr.        Ox-driver, 
cethreawr,  cethreiny  .'.d.    Ox-stall,  côr 
ychen.     Oxen,   ychen.     A  wild  ox, 
Dual.     A  young  ox,  bustach 
Oxide,  oks'id  n,  egrid 
Oxidize,  oks'id.'iz  v,  egrido 
Oxlip,  oks'lip  re,  llysiau'r  parlys 
Oxonian,  oks.o'ni.an  n,  aelod  neu  radd- 

olwr  prifysgol  Khydychain 
Oxter,  oks'tur  n,  cesail  [egr  a  dwfr 

Oxvcrate,  ok'si.krat  n,  cvmmvsg  o  win- 
^229 


PAL   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁk=took;l 


Oxygen,  ok'si.jen  n,  ufelai  [a  mél 

Oxymel,  ok'si.mel  n,  cymmysg  o  winegr 
Oxypkony,  oks.if'o.ni  n,  crochder  llais 
Oyer,  ö'yûr  n,  gwrandawiad.     Oyer  and 
terminer,  llys  clyw  a  dosbartb,  prawf- 
Oyes,  ö.yes'  i,  clywch;  gosteg  [lys 

Oyster,  ôîs'tûr  n,  llymareh,  Ìlymarchen, 
Oyster-wench,    Oyster-wife,   Oyster- 
woman,  llvmeirchwraig ;  budrogen 
Ozama,  ö.zí  nâ  n,  llynor  yn  y  ffroenau 


Pabular,  pab'ü.lûr,   Pabnlous,    pab'- 

ii.lus  a,  ymborthol,  maethol     [maeth 
Pabulation,  pab.ü.lä'shun  n,  porthiant. 
Pabulum,  pab'ii.lum  n,  ymborth,  bwyd 
Pacated,  pa.ka'ted  a,  heddyehedig 
Pacation,  pa.kii'shun  n,  heddychiad 
Pace,  pas  n,  cam,   camre;  mesur  cam. 

2^    droedfedd:    v,    camu,    mesur    â 

chamrau ;  rhygyngu,  cerdded  yn  araf. 

Geometrical  pace,  5  troedfedd      [ydd 
Pacer,  pä'sûr  n,  rhygyngfarch,  rhygyng- 
Pacha,  pâ.shô'  n,  islywydd  yn  Nhwrci 
Pacbydermata,  pak.î.dûr'mâ.tâ  np,  mil- 

od  tewgroen,  tewgroenohon 
Pacific,   pa.sif'ik    a,   heddychol,  hedd- 

ychlawn,  heddus,  dyhuddgar;  tawel, 

llonydd.    Pacific  Ocean,  Môr  Tawelog 

Mor  Tawel 
Pacification,    pâ.sif.î.kä'shun   n,   hedd- 
ychiad, dyhuddiad,  tangnefeddiad 
Pacificator,  pa.sif 'i.ka.tur,  Pacifier,  pas'- 

î.f'i.ûr  n,  tangnefeddwr,  heddychwr 
Pacify,   pas'î.ff  vt,   dyhuddo,   diddigio, 

hecídychu,  tawelu 
Pack,  pak  n,  swp,  sypyn,  trwl,  beichyn, 

pwn,  baich,  byrnaid,  bwrnel;    cnud: 

v,   sypynio,  llwytbo,   pynorio,   pynio. 

Pack-cloth,    sachhain.      Pack-horse, 

pynfarch.       Pack-saddle,     ystrodur. 

Pack-thread,  edau  rwymo  [sjPT11 
Package,  pak'iij  n,  pynordal ;  sypyniad ; 
Packet,  pak'et  n,   sypyn;    llythyrgod; 

Hong 
Pact,  pakt,   Paction,  pak'shun  n,  am- 

mod,  cyfammod,  cytundeb 
Pad,  pad  n,  clustogan;  corfarch,  ceflyl- 

yn;  Ueidr  traed:  v,  troedio;  ysbeilio; 

sachellu,  clustogi 
Padar,  pad'ûr  n,  rhynion,  brasflawd 
Paddle,  pad'l  n,  rhodl;  rhwyf:  v,  rhodli, 
.  rhwyfo ;  yslotian 
Paddock,  pad'ukrc,  llyffant  mawr;  llan- 

erch,   cae.      Paddock-stool,  bwyd   y 

barcud 


Padlock,  pad'lok  n,  clo  egwyd  [oroia 
Pa^an,  pí'an  n,  can  o  orfoledd,  mawlgai 
Psedobaptism,  Pedobaptism,  pî.dö.bap 

tizm  n,  bedydd  babanod 
Pagan,  pä'gan  n,  cenedlddyn,  un  digrei 

eilunaddolwr:  a,  digred 
Paganism,    pa'gan.izm    n.    paganiaet 

anghristiaeth,  eilunaddoliaeth 
Page,   päj  n,   tudalen;    gwesyn,   gwa 

gwastrodyn :  vt,  nodi  tudalenau ;  gwei 
Pageant,  paj'ant  n,  coeglun:    a,   coe; 

wych,  gwagfalch,  rhodresol 
Pageantry,  paj'an.tri    n,   coegwychdif 

rbodres,    rhwysgfawredd,     gwagyr  i 

ddangosiad 
Paginal,  pä'jî.nal  a,  tudalenol 
Pagoda,    pâ. gö 'dâ,    Pagod,   pä'god    ,'| 

eilun-deml  Indiaidd 
Paid,  ip'áäpt  &pp. — Pay 
Pail,  piil  n,  ystwc,  crwc,  celwrn,  paeol  j 
Pailful,  päl'fẁl  n,  ystycaid,  celyrnaid  a 
Pain,  pan  n,  poen;  gwaew,  gwst,  doll 

gofid;  poenedigaeth ;  llafur;  cosp: 

poeni,  dolurio,  blino.      Pains-takii 

llafurus,  diwyd.     Pain  of  the  bowc 

coluddwst.      Extreme  pain,   dirboi 

To  take  pains,  ymboeni,  ystiga,  y: 

drafferthu  [llafui 

Painful,  pän'fẁl  a,  poenus,  dolurv 
Painfulness,  pän'fẁl.nes  n,  poenusrwyj  f 
Painim,  pä'nim  n,  anghredadyn  [haw* 
Painless,  pän'les  a,  diboen;  esmwy' 
Paint,  pänt  n,  paent,  lliw,  darlunhw: 

paentio,  lliwio,  arliwio ;  darlunio 
Painter,  pän'tûr  n,  paentiwr;  arliwy« 

darhwydd,  arluniwr  [darl 

Painting,  pän'ting    n,   paentiad;    11 
Pair,  per  n,  par,   dau,  cwpl:    v,  pa; 

cymharu ;  cydio.  Pairs,  cymhariapj 
Palace,  pal'iis  n,  llys,  plas,  neuadd  [cr| 
Paladin,  pal'â.din  n,  marchog  y  bwij  | 
Palaeology,  pä.h.ol'ü.jî  n,  henafiondraj  j 
Palaeontology,    pä.lî.on.tol'ö.jî  n,  clo<  i 

iandraeth,  henfodaeth 
Palanquin,  pal.an.kin'  n,  math  o  glui 

a  ddygir  ar  ysgwyddau  dynion 
Palatable,    pal'â.tâ.bl    a,    chwaefcbJ 

blasus 
Palatal,  pal'â.tal  a,  gorchfannol.    Pa* 

tal  consonants,  gorchfannolion 
Palate,  pal'Ht  n,  taflod  y  geneu,  gorl 

fant,  gorchfannedd ;  archwaeth,  bli'. 
Palatial,   pâ.la'shal   a,   llysaidd,  lly  > 

ardderchog;  gorchfanneddol 
Palatic,  pal'a.tik  a,  gorchfanneddol^  fl 
Palatinate,   pâ.lat'í.nät   n,   breinia  - 

aeth,  breinia 

230 


ôre ;  läte,  line,  no,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh. 


PAN 


Palatine,    pal 'â. tin    a,    breiniarllaidd, 

breiniog.     Count  palatine,  breiniarll 

Palaver,    pa.la'vur   re,    gormod-siarad. 

baldordd :  vi,  bragaldian,  gwagsiarad 

Pale,  päl  a,  gwelw,  gwelwlas,  gwynwelw. 

glaswyn,   llwydaidd;   glas:   re,  pawl, 

I     cledr,     cledrbawl;     pahs;      clawdd; 

awdurdodaeth,   rhaglawiaeth ;   argae, 

caerau,  amgaerau:   v,  cledru,   cledr- 

gau;  palisio.      Pale-eyed,  Uygadbwl. 

Pale-faced,  wyneblwyd.    To  turn  pale, 

gwyneblasu 

fPalendar,  pal'en.dûr  re,    math 

1     fechan  [wyni 

Paleness,   päl'nes   re,   gwelwedd;    glas- 

Paleous,  pä'lî.us  a,  eisinog,  uslyd,  cibog 

I  Palette,  pal'et  re,  lliwfwrdd  paentiwr 

';  Palfrey,  pal'frî  n,  crynfach,  palfre,  pal- 

|     ffrai,  gwilwst 

j  Palinode,  pal'î.nöd  re,  gwrthgan   . 
j  Paling,  pii'ling  re,  cledriad,  paliswaith 
(Palisade,  pal.î.säd',  Palisado,  pal.î.sä'dö 
I    w,  palis,  gwalc,  cledrwaith 
jPalisade,  pal.î.säd'  vt,  cledrgau,  palisio 
IPaüsh,  pä'lish  a,  gowelw,  llwydaidd 
(Pall,  pôl  re,  elorlen :  v,  diflasu ;  llyfrhau 
I    brawychu ;  cuddio  ag  elorlen 
'Palladium,  pa.lä'dî.um  re,  math  a  fetel 
ì    diogelwch 

Pallet,  pal'et  re,  gwely  bychan,  glwth 
(Palliament,  paí'yâ.mentre,  gwisg,  dilled- 
'    yn,  achre 

tPalliard,  pal'yûrd  re,  godinebydd 
Palliate,  pal'î.ät  vt,  esgusodi ;  ysgafnhau 
Palliation,  pal.î.ä'shun  re,  esgusodiad 
Palliative,    pal'i.a.tiv    a,    esgusol;    es 

mwythaol :  re,  esgusodai ;  llinarydd 
Pallid,  pal'id  a,  gwelw,  glaswyn,  llwyd 
Pallmall,  pel.mel'  re,  math  o  chwareu  â 
1  phel  a  gordd ;  gordd 
Palm,  pain  re,  pair',  llawf,  cledr  Haw;  lied 
;  llaw ;  balalwyf ;  palmwydden ;  buddug- 
|  oliaeth:  vt,  palfu;  cudd-dwyllo;  tadu 
ar.  Palm-Sunday,  Sulyblodau.  Palm- 
tree,  palmwydden,  palmidwydden 
Palmer,  pâ'mûr  re,  pererin.  Palmer- 
worm,  pryf  cadachog  [wydden 
Palmetto,  pal.met'ö  re,  math  o  balm- 
3almiferous,  pal.mif'ur.us  a,  a  ddygo 
,  balmwydd  [palfdroediog 
3almiped,  pal'mî.ped  a,  cyfandroed, 
Jalmister,    pal'mis.tûr   re,   llawddewin, 


palmistry,  pal'mis.tri  re,  palfddewiniaeth 
^almy,  pâ'mî  a,  palmwyddog 
Palpability,  pal.pâ.bil'î.tî  re,  hydeimledd ; 
eglurder,  amlygrwydd 


Palpable,  pal'pfi.bl  a,  hydeiml,  teimlad- 

wy;  hynodol,  eglur,  amlwg 
Palpitate,  pal'pî.tät  vi,  dychlamu,  euro, 

dyheuo,  tysmwyo 
Palpitation,  pal.pi.tä'shun  re,  dychlam- 

iad  y  galon,  calon-guriad,  tysinwyad 
Palsgrave,  pGlz'grav  re,  teyrn-iarll 
Palsical,  pol'zLkal,  Palsied,   pol'zid  a, 

parlysaidd  [gwywkaint 

Palsy,   pol'zi  re,   parlys,  haint  y  gi'au, 
Palter,    póTtûr    v,    gwastraffu,     ofera; 

cecru  [gwaeledd 

Paltriness,    pôl'trî.nes    re,    distadledd, 
Paltroon,  Poltroon,  pôl.trŵn'  re,  llyfrgi 
Paltry,  pôl'trî  a,  distadl,  gwael,  gorwael 
Paludal,  pâ.lü'dal  a,  corsog,  corsenog 
Pampas,    pam'paz    np,    gwastadleoedd 

Deheudir  America 
Pamper,   pam'pur   vt,    pesgu,    mwyth- 

borthi,  mwythlenwi,  gorbesgu 
Pamphlet,  pamf'let  re,  llyfran,  llyfryn 
Pamphleteer,  pamf.le.tî'r'  re,  Uyfrenydd 
Pan,  pan  re,  padell,  padellan,  pan 
Panacea,    pan.â.sî'â    re,    meddyginiaeih 

holliachol  [uwdVara  can 

Panada,  pâ.nä'dâ,  Panado,  pâ.nä'dö  n, 
Pancake,  pang'kak  re,  cremog,  cremogen, 

crammwyth,  crammwythen  "[us 

Pancratic,  pan.krat'ik  a,  meistrol-gamp- 
Pancreas,  pang'kri.as  re,  cefndedyn 
Pandect,  pan'dekt  re,  cyflawn-draethawd 
Pandemic,  pan.dem'ik  a,   perthynol  i'r 

bobl  neu'r  wlad  oil,  cyffredinol 
Pandemonium,  pan.dî.mö'nî.um  re,  cyth- 

reulfa,  cythreul-lys,  mallgyrch 
Pander,  pan'dûr  re,  llatai,  ceisydd  putain : 

vi,  gweini,  nwyfweini 
Panderism,  pan'dur.izm  n,  llateiaeth 
Pandiculation,  pan.dik.u.la'shun  re,  ym- 

ystwyriad,  estyniad 
Pandour,    pan'dŵ'r    re,    traedfilwr    yn 

Awstria  [  crwth 

Pandurated,  pan'dü'r.ä.ted  a,  ar  ddull 
Pane,  pan  re,  pedronyn,  cwar,  cwarel 
Panegyric,   pan.Ljer'ik  re,  canmoliaeth, 

arwyrain  _    [einiol,  moliannol 

Panegyrical,    pan.î.jer  i.kal    a,    arwyr- 
Panegyrist,  pan.î.jer'ist  re,  moliannwr 
Panel,   pan'el  re,  pennill,  pedronglyn  o 

estyllwaith;  rheithrestr  [gwaew 

Pang,    pang   re,  gloes,   pang,   gwasgfa, 
Panic,  pan'ik  re,  dychryn,  arswyd,  braw, 

echrys,  echiyndod,  dyclnyn  diachos: 

a,   disymmwyth,  heb  achos.     Panic- 
struck,  Panic-stricken,  dychrynedig 
Panivorous,  pa.niv'o.rus    a,   yu   bwyta 

bara,  barafwyta 

231 


PAR   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Pannade,  pa.näd'  n,  carlam,  carlamiad 

Pannage,  pan'äj    n,   mes    a   chyffelyb 

flfnvy  thau'r  goedwig ;  mesfraint,  hawl 

i  fesa   [sadell,  pynoreg;  cromil  hebog 

Pannel,  pan'el  n,  panel,  ystrodyr,  ystarn ; 

Pannier,    pan'yûr    n,   cefn-gawell,    ys- 

borthen,  pynoreg 
Panoply,  pan'ô.plî  n,  llwyrarfogaeth 
Pansofical,  pan.sof 'i.kal  a,  hollddoeth 
Pansy,  pan'zi  n,  y   feidiog    drilliw,  y 

blodeu  ofergaru 
Pant,  pant  m,dyhëu,  dychlamu ;  hiraethu 
Pantaloon,  pan.tâ.hvn'  ra,  digrifwas,  y: 

gentyn.     Pantaloons,  llodrau 
Pantheon,   pan.thi'un   n,  teml  yr  holl 

dduwiau,  yn  Ehufain  ac  Athenia 
Panther,  pan'thûr  n,  math   o  fwystfil 

rheibus,  tebyg  i'r  llewpart 
Pantile,  pan'ti'l  n,  cambeithynen 
Pantler,  pant'lûr  n,  ceidwad  y  bara 
Pantofle,  pan.tŵ'fl  n,  esgid,  nosesgid 
Pantology,  pan.tol'ö.jî  «,  hollwyddoreg 
Pantometer,  pan.tom'î.tûr    n,   ollfesur- 

ydd,  hollfesurydd 
Pantomime,  pan  tö.mì'm  n,  mudehwareu 

ymystumiwr,  mud-ddynwaredydd 
Pantry,  pan'trî  «,  hwydgell,  bwytty 
Panurgy,  pâ.nûr'jî  n,  hollfedrusedd 
Pap,  pap  ra,  uwd;  diden,  tetb,  bron 
Papa,  pa. pâ'  n,  tad,  tada,  data 
Papacy,  pä'pâ.sî  n,  pabaeth 
Papal,  pä'pal  a,  pabol,  pabaidd    [pab'iol 
Papaverous,  pfi.pav'ur.us   a,  pabi'aidd, 
Paper,  pä'pûr  n,  papyr :  vt,  papyro ;  rhoi 
ar  bapyr.      Paper-maker,  papyrydd, 
papyrwr.      Paper-mill,  melin  bapyr. 
Paper-stainer,     papyrliwydd.      Blot- 
ting-paper, sugnbapyr.  Brown-paper, 
papyr  llwyd 
Papery,  pä'pur.î  rt,  papyraidd,  fel  papyr 
Papescent,     pâ.pes'ent     a,     bywynog; 

meddal 
Papier-mâche',  pap.î.ê.mâ'she-  n,   defn- 
ydd  cyfansoddedig  o  bapyr  mwydedig 
Papilio,  pâ.pil'yö  n,  eilier,  glöyn  byw 
Papilla,  pâ.pil'à  (j)  papillae,  pâ.pil'i)  », 

diden,  teth,  tethan 
Papillary,  pap'i.lur.î,   Papulous,  pap'i- 

lus  a,  didcnol,  tethol,  tethog 
Papist,  papist  n,  pabydd  [aidd 

Papistical,  pâ. pis'ti.kal  a,  pabyddol,pab- 
Papistry,  pä'pis.trî  n,  pabyddiaeth 
Pappous,  pap'us  a,  gonewog,  panog 
Pappy,  pap'i  a,  suddlyd,  meddal 
Papyrus,  pâ.p'i'r'us  (p  papyri,  pâ.p'i'r'î) 
/i,   math    o    gawn  neu   gorsfnvynen 
Aipbtaidd,  papyrfrwyn 


Par,  par  n,  cy&rtaledd ;   cydbwys,  cyf- 
werth,  llawn  bris.     On  a  par,  yn  gyf- 
Para-  px,  yn  agos  at,  wrth  ochr    [artal  J 
Parable,  par'a.bl  n,  dammeg,  cyrî'elyb- 1 
iaeth  [conawlij 

Parabola,     pâ.rab'ö.là     n,    dosbarthran  fi 
Parabolic,  par.a.bol'ik,  Parabolical,  par-  | 

a.bol'i.kal  a,  dammegol 
Parachronism,  pa.rak'run.izm  n,  cam- J 

amseriad  [enl 

Parachute,  par.â.shŵt'  n,  disgyn-awyr-l 
Paraclete,  par'a.klit  n,  eiriolwr,  dyddan-j 

ydd ;  yr  Ysbryd  Glàn 
Parade,  pâ.räd'  n,  camas,  rhodfa,  rhodlc  (j 

cammonfa,    ymddangosfa,     rhestrfa  ,! 

ymddangosiad ;  rhodres;  rhwysg 
Paradigm,  par'â.dim   n,  cynllun;  cyd- 

ieuad  [ net'.  Bird  of  paradise,  iàr  vrynl  i 
Paradise,"  par'â.dis  n,  paradwys,  gvrynfa 
Paradisiacal,  par.a.di.si'a.kal  a,  parad-l 

wysaidd  L^dyM 

Paradox,  par'a.doks  n,  anghyfdyb,  am- 1 
Paradoxical,  par.a.dok'si.kal  a,  angbyf 

dybus,  anghysson 
Paradrome,  par'â.dröm  n,  oriel  agored 
Paragoge,  par'á.gö.jî  n,  argymmeriad 
Para-' m,    par'a.gun    n,    peth    rhagor 

gampus;  un  digymhar;  math  o 

gramythyren 
Paragraph,   par'â.graf  n,   dosbarthrai 

gwahanran,  ymadrodd ;  dosbarthnod 

gwahanai  (*[) 
Paraleipsis,  par.â.l'íp'sis  n,  crybwylleb 
Parallax,  par'al.aks  n,  amgenedigaeth 
Parallel,  par'al.el  a,cyfochrol,cyiochrog 

gogyfartal:    n,   cyfochriad,    eyfiinel 

cyfredlin,  cyfatebiad,  cyfrediad,  tebyg 

iad.     Parallels,  dyblin  (||) 
Parallelism,  par'al.el.izm  n.  cyfochredw 
Paralogism,  pa.ral'o.jizm.  Par: 

ral'ö.jî  n,  gauresymiad,  twyllreswa 

geuddadledd,  gwrthreswm 
Paralogize,    pa.ral'o.ji'z  vi,  geuddadli. 

twyllresymu  [go 

Paralysis,  pâ.ral'î.sis  n,  parlys,  haint 
Paralytic,  par.a.lit'ik  a,  claf  o'r  parlys j 
Paralyze,  par'a.li'z  vt,  clefychu  â'r  pa;i 

lys,  parlysu 
Paramount,  par'â.mûŵnt  a.  gorucht. 

uchaf,  penaf,  o'r  urdd  uchaf 
Paramour,  par'â.mŵ'r  n,  cariadfab,  go 

dderchwr ;      cariadferch,    gorddercl 

wraig,  gordderchfun 
Paranympb,  par'â.nimf  n,  gwas  prioda 
Parapet,  par'â.pet  ti,  canllawfur,  rlia; 

fur  [iant  gwra  - 

Paraphernalia,par.â.fûr.näìi.â?íj:),med' 
232 


ore;  Kite,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=rdzh. 
Paraphrase,   par  a.fraz   n,  arallair,  all- 
eiriad,  amgenair;  v,  aralleirio,  amgen- 


PAR 


eirio,  alleirio  [alleiriwr 

Pẁraphrast,   para.frast    n,   aralleiriwr, 
Paraphrastical,   par.a.fras'ti.kal  a,  ar- 
alleiriol,  alleiriol  [iwr 

Parasite,  par'â.sît  ra.gwenieithiwr,  truth- 
Parasitic,  par.a.sit'ik,  Parasitical,  par- 

â.sit'î.kal  a,  gwenieithgar,  truthiol 
Parasol,  par.â.sol'  n,  heulrod 
Parasynexis,  par.a.si.nek'sis    n,   cwrdd 

bach ;  cynnulleidfa  ddirgel 
Parathet-is.  pâ.rath'î.sis  n,  atddodiad 
Parboil,  pâr'bôíl  vt,  goferwi,  lledferwi 
Parcel,  pár'sel  n,  swp,  sypyn;  cyfran; 
twysgen :  vt,  rhanu,  dyranu,  amrauu 
Parcener,  pâr'sî.nûr  n,  cydetifedd 
Parcenerv.  pâr'sî.nur.î  n,  cydfeddianniad 
i  Parch,  parish  v,  crasu,  deifio,  golosgi 
Parched,    pârtsht    a,   eras,    crasboeth, 
I     crasedig,  golosgedig,  wedi  ei  losgi 
Parchment,   pârtsh'ment   n,  crasgroen, 

ysgi-ifo;roen,  memrwn 
Pard,  pârd  n,  llewpart 
Pardon,  pâr'dn  n,  maddeuant,  pardwn: 
vt,  maddeu,  pardynu.   I  beg  your  par- 
[     don,  maddeuweh  i  mi,  esgusodweh  fi 
'.Pardonable,  pâr'dn.â.bl  a,  maddeuadwy 
'Pare,  pê'r  vt,  didoni.  piho,  digroeni 
'Paregoric,  par.i.gor'ik  a,  lhnarol,  llon- 
1    yddol :  n,  meddyginiaeth  esmwythaol 
;Parenchymous,    par.en'ki.mus     a,    ys- 
|    byngaidd,  meddal       [Parents,  rhieni 
: Parent,  pG'r'ent  n,  tad  neu  fam,  rkiant. 
'.Parentage,  pê'r'en.täj  n,  rhieniaeth,  tad- 
f    ogaeth;  gwelygordd,  gwehelyth;  bon- 
\    edd,  ach.  cyfathrach 
Parental,  pâ.ren'tal  a,  rhien'iol ;  tyner 
Parenthesis,  ]>à.ren'thî.sis  {p  parenthe- 
>    ses,  pa.ren'thi.siz)  n,  cromfach,  ym- 
i    sang,    gwahansang    ( )  ;    ymadrodd 
:    rhwn.sr  er  mfachau 
Parenticide,  pá.ren'tî.s'íd  n,  rhianladd- 
:    iad,  tadladdiad,  mamladdiad;  rhian- 

leiddiad,  tadleiddiad,  mamleiddiad 
Parer,  pe  r'ûr   n,  offeryn  digroeni,  pil- 
:    iedydd 

ParerLry.  par'ûr.jî  n,  peth  disylwedd 
Parget,  pâr'jet  n,  cymmrwd,  plastr 
Parhelion,  pâr.hî'lî.un  n,  rhith-haul 
Parietal,  pâ.r'i'î.tal  a,  ystlysfuriol.     Pa- 
rietal bone,  asgwrn  y  siol 
Parility,  pâ.ril'î.tî  n,  tebygolrwydd 
P«ring,  pe'r'ing  n,  piliad,  piliant;  craw. 
en.     Parings,  pilion,  naddion,  creifion 
Parish,  par'ish  n,  plwyf,  plwy :  a.  plwyf- 
ol,  plwyfog 


Parishioner,    pâ.rish'un.íìr  n,   plwyfẁr, 
nplwyfog  (p  plwyfolion,phvyfogion) 
Parisian,  pa.rizh'yan  n,  Parisiad 
Parisyllabic,  par.î.si.lab'i.c  a,  cydsillafol 
Paritor,  par'î.tûr  n,  rhingyll,  gwysiwr 
Parity,  par'î.tî  n,  cymmeintiolaeth,  cyfar- 
talrwydd,  cydraddolrwydd,  cystadledd 
Park,  park  n.parc,  cae,  hyddgae,  ceufaes 
Parley,  pcâr'lî  «,cyflaforedd:  rt,cynnadlu 
Parliament,  pâr'lî.ment  n,  senedd,   sen- 
eddr.      Parliament-house,  senedd-dy. 
Act  of  parliament,  gweithred  senedd- 
ol.  Member  of  parhament  (M.P.).aelod 
o'r  senedd,  seneddwr  (A.S.)       [eddol 
Parliamentary,  par.lî.men'tur.î  a,  sen- 
Parnassian,  pâr.nash'an  a,  awenyddol 
Parlour,  par  lur  n,  parlawr,  gwestgell 
Parlous,  pâr'lus  a,  llymgraff,  cyfrwys 
Parochial,  pa.ro'ki.al  a,  plwyfol 
Parochiality,    pâ.rö.kî.al'î.tî    n,  pfrvyf- 
oliaeth  [trawswawdiad 

Parody,     par'ö.dî    n,    trosglwyddwers ; 
Parol,  par  ol  a,  geiriol,  ar  dafod 
Parole,   pâ.ròT    n,  gair;    addewid:    a, 
geiriol  [gyfenw,  argyfenwad 

Paronomasia,   par.ö.nö.mä'zhî.à  n,   ar- 
Paronymous,  pâ.ron'î.mus  a,  tebyg  i  enw 
neu  air  arall  [byehan 

Paroquet,   par.o.ket'  n,   math   o  barot 
Parotid,  pâ.rot'id  a,  poerol,  glyfoerol 
Parotis,  pâ.rö'tis  n,  glyfoer-chwaren 
Paroxysm,  par'oks.izm  n,  cyrch,  poeth- 
gyrch  [ol,  tadladdol 

Parricidal,  par'î.si'.dal  a,  rhianladdiad- 
Parricide,  par'î.si'd  n,  tadladdiad,  rhian- 

laddiad ;  tadleiddiad,  rhianleiddiad 
Parrot,  par'ut  n,  yr  aderyn  parot 
Parry,  par'î  v,  gochelyd,  troi  heibio 
Parse,  pars  vt,  dosbarth-dreiglo  geiriau 
Parsimonius,  pâr.sî.mö'nî.us  a,  anhael, 
arbedus,  llawgauad,  cybyddol  [rwydd 
Parsimony,    pâr'sî.mun.î    n,    crintach- 
Parsley,  pars'li  n,  perllys,  persh.  Hedge- 
parsley,  troed  y  cyw 
Parsnep,  pâr'snep,  Parsnip,  pâr'snip  n, 
panas,  Uysiau  Gwyddehg.     Cow-par- 
snip, efwr,  efyrllys 
Parson,  pâr'sn  n,  offeriad,  periglor 
Parsonage,  pâr'sun.äj  n,  perigloriaeth ; 

periglordy,  periglorfa 
Part,  part  n,  rhan,  cyfi-an,  darn,  dryll, 
peth;  parth,  parthed;  tu,  plaid,  ochr: 
v,  rhanu,  parthu;  gwahanu;  ymranu; 
ymwahanu;  ymadael.  A  man  of  parts, 
"dyn  doniog.  Parts  of  speech,  rhanau 
ymadrodd.  Parts,  doniau.  To  part 
with,  ymadael  a.  gollwng  ymaith 
233 


PAS    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on.,  curve,  cut,  tŵ=too,  tvVk=took; 


Partage,  pâr'täj  n,  rhaniad,  ymadawiad 
Partake,  par.tak'  v,  cyfranu ;  cyfranogi 
Partaker,  par.tii'kur  n,  rhanwr,  cyfranwr 
Parterre,    pâr.íê'r'  n,   blodeufa  gardd, 

blodeuardd 
Partial,  pâr'shal  a,  rhanol,  hannerog; 

pleidiol,  untuog,  tueddol 
Partiality,  pâr.shî.al'î.tî  re,    tueddgar- 

wch,  pleidgarvvch,  tueddolrwydd 
Partialize,  par'shal.'iz  vt,  ocbri,  pleidio, 

tueddoli,  gwyro  bam  [ran 

Partially,  pâr'shal.í  ad.  yn  dueddgar;  o 
Partible",  pâr'tî.bl,  Partable,  pâr'tâ.bl  a, 

rhanadwy  [n,  cyfranogwr 

Participant,  pâr.tis'î.pant  a,  cyfranog: 
Participate,  pâr.tis'î.pät  vt,   cyfranogi, 

cael  rhan  [ranogiad 

Participation,  pâr.tis.î.pä'shun  n,  cyf- 
Participator,  pâr.tis'î.pä.tûr  n,   cyfran- 

ydd  [iadol,  cyfraniadol 

Participial,  par  .t  î.sip'y  a  I  a,  rhan  gymmer- 
Participle,  pâr'tí.sip.l  w,  rhangynimeriad, 

cyfranai 
Particle,  par'ti.kl  n,   dryllyn,   dernyn 

mymryn,  dos,  tipyn,  til,  ith;  banyn. 

arsill.     Broken  particles,  malurion 
Particular,    par.tik'u.lar    a,    neillduol. 

penodol,  kysbysol,  enwedigol,  priodol : 

n,  pwnc,  pen,  dosben,  peth  neillduol. 

Particulars,  manylion 
Particularity,   pâr.tih.û.lar'î.tî  n,  neill- 

duoldeb,  rhaledd,  penodoldeb 
Particularize,   par.tik'iUur.i'z   vt,   pen 

odi,  dosbenu  [iad:  a,  ymadawol 

Parting,  pâr'iing«,gwahaniad;ymadaw- 
Partisan,  par'ti.zan  n,  pleidiwr,  pleid- 

ddyn,   cefnogwr;    cadbleidydd;    ifon 

llywydd 
Partition,  pâr.tish'un «,  rhaniad;  pared, 

canolfur :  vt,  gwahanranu,  dosbartuu 
Partlet,  pârt'let  n,  gwddfdorch ;  iâr 
Partly,  part.'lî  ad,  uiewn  rhan,  o  ran 
Partner,  pârt'nûr  n,  cyfaill,  cydymaith ; 

cydwr,  cyfranogwr,  cyd-drinwr 
Partnership,  pârt'nûr.ship  n,  cyfranog- 

aeth,  cyd-driniaeth,  cymdeithas 
Partridge,  pâr'trij   n,  coriar,   petrusen, 

clugiar  [esgor 

Parturient,  pâr.tüY'î.ent  a,  ar  esgor,  yn 

Party,   pâr'tî  n,  plaid;  un,  rhyw  un, 

person.       Party-coloured,    amliwiog, 

brithliw  [fannau 

Parulis,  pâ.rŵ'lis  n,  llynoryn  yn  y  gorch- 
Parvenu,  par'vi.nii  n,  newyddian 
Parvitude,  par'vi.tiid,  Parvity,  par'vi.ti 

n,  bychander,  bychanedd 
Pas,  pâ  n,  cam ;  blaenoriaeth 


Paschal,  pas'kal  a,  perthynol  i'r  Pasc 
Pasquin,    pas'kwin,    Pasquinade,   pas- 

kwi.nad'  n,  ducban,  gogangerdd 
Pass,  pas  v,  myned  heibio,  hwntu,  pasio; 
cerdded;  gwaiio,  treulio;  hwyho  ym 
mlaen;    brathu:    n,  cyflwr,   sefylífa; 
culffordd,     bvvlch;     taith-drwydded, 
mudwarant ;  brath.     To  bring  to  pass,  | 
dwyn  i  ben.     To  pass  for,  myned  yn 
lie.       To    pass    over,    gadad    allan,  jj 
esgeuluso.     To  pass  sentence,  rhoddi 
barn,  dedfrydu.     To  pass  away  time, 
dyfyru  yr  amser.     To  pass  through, 
trwyddedi.     Passing-bell,  cnul,  cmll, 
clul,  marw-gloch 
Passable,  pas'â.blo,  hylwj-br;  derbyniol 
Passado,  pa.sâ'dö  n,  gwth,  ysgwthiad 
Passage,  pas'äj  n,  tramwyfa,  mynedfa, 
flbrdd;  trosglwydd-dai'th,  taith;  tros- 
glwydd;  mynediad;  ymadrodd,  gwers. 
rhan  o  gj-fausoddiad 
Passenger,  pas'en.jur  n,  teithydd,  tram- 

wywr,  trwyddedwr 
Passeres.   pas'ur.iz  np,  golfauod,  adai: 

cyíFelyb  i  adar  y  to 
Passerine,  pas'ur.in  a,  o  ryw  adar  y  to 
Passibiliíy,    pas.î.bil'î.tî    n,    dyoddefol- 
Passible,  pas  i.bl  a,  dyoddefadwy     [del 
Passion,  pash'un  n,  dyoddefaiut,  goddef- 
iant;  gwỳu.  nwyd;  drygnwyd,  poeth- 
wyn,    gwyllrineb;     traserch,    cariad 
Passion-week,  yr  wytknos  cyn  y  Pasc*] 
Iliac  passion,  cnofa'r  coluddion  man 
Passionate,  pash'un.ät  a,  hyddig,  nwyd-,4 
wyllt,  tanllyd ;  traserchus,  chwannof,- 
Passive,  pas'iv  a,  goddefol,  goddefgar    1 
Passiveness,  pas'iv.nes  n,  goddefgarwcl  ] 
Passover,  pas'o.vur  n,  y  Pasc 
Passport,  pas'pôrt  n,  taithdnvydded     J 
Past,  past  a,  wedi  myned  heibio,  yn  oil 
pr,    wedi.      Half-past    two    o'clock, 
hanner  awr  wedi  dau  o'r  gloch 
Paste,  past n, toes;  glud;  syth:  r,gludi§ 
Pasteboard,  päst'bô'rd   n,  papyrfwrdc  ft 

gludlen 
Pastern,  pas'tûrn  n,  egwyd  march,  deilv 
Pastil,  pas'til  n,  gludbaent 
Pastille,  pas.til'  n,  glud  peraroglus 
Pastime,  pas'tim  n,  chwareu,  difyrwch 
Pastor,  pas'tûr  n,  bugail ;  gweinidog     j 
Pastoral,  pas'tö.ral  «."bugeilaidd,  bugeii. 

iol:  n,  bugeilgerdd 

Pastorate,  pas'tö.rät  n,  swydd  gweinido 

Pastry,  päs'trî  n,  cyffei'Lhfwyd,  paste. 

yddiaeth.      Pastry-cook,  cyfleithyd< 

pasteiwr  [porfadw 

Pasturable,   pas'tshü.râ.bl  a,    hybaw 

234 


ore;  lute,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       PEA 


Pasturage,  pas'tshü.räj  n,  porfad 
Pasture,  pas'tslmr  n,  porta,  porfel,  am- 

bawr:    v,   porfäu,  porfelu,  poriannu, 

pori.     Pasture-ground,  tir  porfa 
Pasty,  päs'tî  n,  pastai 
Pat,  pat  vt,  godaro.  cnithio,  palfio:   n, 

pallbd,  eis,  ysgafn-gis,  cnith:  ad,  yn 

dra-addas :  a,  llwyr  berthynol 
Pataca,  pat'a.ka,  Patacoon,  pat.a.kwn' 

n,  bath  Yspaenaidd,  4s.  oc. 
Batch,  patsh  n,  clwt,  clytyn ;  ysmot:  vt, 

clytio,  cyweirio;  ysmotio 
Pate,  pat  n,  siol,  pen,  copa,  iad.    Bald- 

pated,  corynfoel 
Patefaction,  pat.Lfak'shun  n,  dynoeth- 

iad,  amlygiad,  cyhoeddiad 
Patella,  pâ.tel'â  n,  padell  y  benlin 
Paten,  pat'en  n,  cymmunddysgl 
Patent,    pat'ent    n,    breintlythyr:     a, 

breintlythyrog ;  agored,  cyhoedd;  pri- 

odol  [breintlythyr 

Patentee,    pat.en.tî'    n,   meddiannydd 
Paternal,  pâ.tûr'nal  a,  tadol,  tadaidd, 

tadwy  [aeth 

Paternity,  pâ.tûr'nî.tî  n,  tadogaeth,  tad- 
Paternoster,  pat.ûr.nos'tûr  n,  gweddi  yr 

Arglwydd,  pader 
Path,  path  (p  path,  pfiTHz)  n,  llwybr, 

ffordd,  rhodle.     A  beaten  path,  llwybr 

sathredig 
Pathetic,  pa.thet'ik,  Pathetical,  pâ.thet'- 

i.kal  a,  per-wresog ;  t  raserchus,  serch- 

gynhyrhol,  eynhyrfiol,  deffröus 
Pathless,  pâth'les  a,  dilwybr,  diiFordd, 

disathr,  ansathredig 
Pathology,   pâ.thol'ô.jî  n,  clefyd-ddysg 
Pathos,   pä'thos   n,   poethder,  teimlad, 

gwres,  angerddoldeb 
Pathway,  pâth'wä?i,  troedífordd,arlwybr 
Patible,  pat'î.bl  a,  dygadwy,  goddefadwy 
Patience,  pä'shens  n,  amynedd 
Patient,  pii'shent a,  amyneddgar,  goddef- 

gar:  n,  dyn  claf,  claf,  goddefydd 
Patin,  pat'in  n,  cymmunddysgl 
Patois,  pat'wô  n,   priodiaith  y   werin, 

gweriniaith,  llediaith  [dad,  patriarch 
Patriarch,  pä'trî.ârlc  n,  prifdad,  uchel- 
Patriarchal,  pä.trí'.âr  'kal  a,  patriarchaidd 
Patriarchate,   pâ.trî.âr'kät,  Patriarchy, 

pa.tri.ar'ki  n,   patriarchaeth,  uchel- 

dadaeth,  prifdadaeth 
Patrician,  pâ.trish'an  re,  boneddwr:    a 

dyledog,  boneddig,  boneddigaidd 
Patrimonial,  pat.rî.mö'nî.al  a,  treftadol 
Patrimony,  pat'rî.mun.î  ?i,  etifeddiaeth, 

treftad,"  treftadaeth 
Patriot,  pä'trì.ut  n,  gwladgarwr 


Patriotic,    pä .  trî .  ot '  ik    a, 


Patriotism,  pa'tri.ot.izm  n,  gwladgarwch 
Patrol,   pâ.tröl'  n,    cylchwylwyr,  nos- 

wylwyr:  vi,  cylchwylio,  cylcholygu 
Patron,  pä'trun  n,  noddwr,  cynneilydd, 

cynneiliad,  tadog,  ymgeleddwr 
Patronage,    pä'trun.äj    n,    tadogaeth; 

nawdd,  ymgeledd 
Patron al,  pä'trün.al  a,  tadogol,  noddol 
Patroness,  pä'trun.es  n,  noddwraig 
Patronize,    pa'trun.i'z    vt,    noddi,    am- 

geleddu,  amddiffyn 
Patronymic,  pat.ro.nim'ik  n,  tadenw 
Pattell'iform,   pa.tel'i.iorm   a,   ar   ddull 

padell 
Patten,  pat'en  n,  gwadn  colofn;  ffollach. 

Patten-maker,ìíbllachwr 
Patter,  pat'ur  vi,  pwyo,  trwstguro 
Pattern,  pat'ûrn  n,  Hun,  cynllun,  cynnelw 
Paucity,  pô'sî.tî  n,  anamlder,  anamledd 
Paunch,  pantsli  n,  poten;  ceudod,  bol, 

perfedd:  vt,  cestio;  diberfeddn 
Pauper,    pô'pûr  n,    tlotyn,  rheidnsyn, 

untlawd  _    [tlodi 

Pauperism,   po'pur.izm    n,   rheidusedd, 
Pause,  pozra,  seibiant;  yinsafiad.  safiad, 

peidiad,  paid,  gorphwysiad,  saib:  viy 

gorphwys;  ystyried 
Pavan,  pa'van  n,  math  o  daplas 
Pave,  pav  vt,  palmantu,  llorio,  llasarnu, 

llechlorio  [lawr,  llawr  ceryg 

Pavement,  pav'ment  n,  palmant,  llech- 
Pavier,  pä'vî.ûr  n,  llasarnwr,  lloriwr 
Pavid,  pav'id  «,  ofnus  [babell 

Pavilion,    pa.vil'yun  n,   pabell,  teyrn- 
Pavo,  pa'vo,  Pavone,  pa.von'  n,  paen, 

pawan  [aid(i 


Pavonine,  pav'o.nin  a,  paenaidd,  peun- 
Paw,   pô  n,  palf,   pawen;   crafanc:   v, 

palfu,  pawenu,  palfchwareu 
Pawk,  pole  n,  ceimweh  bychan 
Pawn,   pôn  n,   gwystl,   arwystl;  un  o 
werin  y  wyddbwyll :  vt,  gwystlo,  ar- 
wystlo;  pridio  [t'asnachwr 

Pawnbroker,    pon'bro.kur    n,    gwystl- 
Pawnee,  pô.nî'  n,  gwystlwr 
Pay,  pä  (pt  &pp  paid)  v,  talu;  gwobr- 

wyo :  n,  tâl,  cyflog 
Payable,  pä'â.bl  a,  dyledus,  taladwy 
Paymaster,    pä'mas.tûr    n,    taliedydd; 
pentalwr      '  [aeth 

Payment,  pä'ment  n,  tâl,taliad,taledig- 
Pea,  pi  n,  pysen.     Peas-cod,  Peas-shell, 
coden  pys.  Peas-haulm,  callod.  Peas- 
porridge,  cawl  pys.".  Chick-peas,  pys 
y  Hygod.    Heath-peas,  pys  y  coed 
235 


PEE     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\Yk=took ; 


Peace,  pîs  n,  hedd,  heddwch,  tangnef'edd, 
tanc,  tangnef,  taw:  i,  ust!  gosteg! 
Peace-maker,  tangnefeddwr.  Peace- 
offering,  heddoffrwm,  beddabertk. 
Peace-officer,  heddswyddog.  Clerk 
of  the  peace,  ysgrifenydd  yr  heddwch. 
To  swear  the  peace  against,  tyngu  ofn 
un.  To  hold  one's  peace,  tewi.  tewi 
â  son.  Justice  of  the  peace,  hedd- 
ynad  [dystaw;  tangnefeddus 

Peaceable,     pî'síi.bì     a,    heddychlawn; 
Peaceableness,  pî'sâ.bl.nes  n,  heddych- 
lonedd  [  lawn 

Peaceful,  pís'fẁl  a,  heddychol,  heddych- 
Peach,   pitsh   n,   eirynen  wlanog,   afal 
gwlanog.    Peach-coloured,  gwynrudd 
Peachick,  pi'tshik  n,  cyw  pawan 
Peacock,  pi'kok  n,  ceiliog  pawan,  paen 
Peahen,  pî'hen  n,  iâr  bawen,  paenes 
Peak,  pit  n,  pig ;  crib,  blaenwedd,  copa, 
ban,  bfil :  vi,  nychu,  salweddu ;  llechian 
Peal,  píl  n,  cycîolsain  clych,  darystain : 

v,  cydseinio ;  darysteinio 
Pean,  pî'an  n,  mawlgan 
Pear,  pC-'r  n,  gelleigen,  peran,  rhwynen. 

Pear-tree,  gelleigwydden 
Pearl,  pûrl  n,  myrieriden,   perl,   gem; 
math  o   argrafflythyren.     Mother  of 
pearl,  cragen  llymarch.     Seed-pearls, 
perlau  man 
Pearly,  píìr'lî  a,  myrieridaidd ;  perlaidd 
Pearmain,  pé'r.män'  n,  math  o  afal  per 
Peasant,  pez'ant  n,  gwladeiddiwr,   tai- 

ogyn;  taioges 
Peasantry,  pez'ant.ri  n,   y  gwladeidd- 
wyr,  y  gwledigion,  pobl  y   wlad,   y 
gwreng,  y  taiogiaid 
Peat,  pît  n,  mawn,  cleiad,  bating,  bieting 
Pebble,  peb'l,  Pebblestone,  peb'l.stün  n, 
gröyn,  caregan.    Pebbles,  gro,  caregos 
Pebbly,  peb'li  a,  llawn  caregos 
Peccability,  pek.a.bil'i.ti  n,  hybechedd 
Peccable,    pek'a.bl    a,    a    alio    bechu, 
hybech  [bychan 

Peccadillo,  pek.a.dil'o  n,  beiyn,  pechod 
Peccancy,  pek'an.si  ?i,pcchadurusrwydd, 

drygnawsedd,  drygioni 
Peccant,  pek'ant  a,  beius,  pechadurus 
Peccavi,  pek.a'v'i  vi,  pechais:  n,  dull  o 

ofyn  maddeuant 
Peck,  pek  n,  pec,  pecaid,  wyth  chwart ; 
cnoc:  vt,  pigo;  cnocellu.      To  peci 
at,  beio  ar,  ymhel  â,  blino 
Pecker,  pek'ur  ra,  pigwr,  cnocell 
Pectinated,  pek'ti.na'.ted  a,  cribddull 
Pectoral,  pek'tur.al   a,    dwyfronol:    n, 
addurn  y  ddwyfron,  dwyfroneg 


Peculate,  pek'ii.lat  v.  twyllo'r  wlad 
Peculation,    pek.ii.la'skun    n,    celciadl 
lladrad,  ysbeiliad  trysor  cyffredin 


Peculator,  pek'iUa.tur  n,  ysbeiliwr  ariai 

y  eyhoedd 
Peculiar,  pi.kiiTLur  a,  priod,  priodol  I 

neillduol,    unig;    arbenig:     n,    petl 

neillduol ;  plwyf  gwahan-freiniol 
Peculiarity,  pi.kii.li.ar'i.ti  n,  neillduol  I 

rwydd ;  peth  neillduol    [arian.  ariano; 
Pecuniary,   pi.kii'ni.uv.i  a,  perthynol   I 
Ped,  ped  n,  panelyn,  basgedan ;  pyniorej 
Pedagogue,  ped'â.gog  n,  athraw  planl 

ysgolfei.->tr  [orga:. 

Pedal,    ped'al  a,  troedol :    n,   troedbi 
Pedant,  pedant  n,  crachathraw,  crach' 

ysgolhaig,  coegatbraw 
Pedantic,  pi.dan'tik  a,  coegddysgedig   I 
Pedantry,   ped'an.tri  n,   coegd' 

iaeth  [werthi 

Peddle,  ped'l  v,  ofera,  simera:  manl; 
Pederast,  ped'ur.ast  7«,  gwrywgydiwr  I 
Pederasty,  ped'ur.as.tî  n,  gwrywgydiad» 
Pederero,  ped.î.ri'r'ö  n.  cytiegr  bychan  I 
Pedestal,  ped'es.tal  n,  bonsai ig 
Pedestrial,  pî.des'ti-î.al  a,  troedol 
Pedestrian,  pî.des'trî.an  n,  pedestrydcl 

gwr  traed;  troedol 
Pedestrious,  pi.des'tri.us  a,  pedestraidÄ 
Pedicle,  pedi.kl  n,  coes  neu  baledryn» 

deilen  [dik'ii.lus  a,  lleuoA 

Pedicular,  pi.dik'ii.lur,  Pediculous,  p» 
Pedigree,   ped'î.grî    n,    ach,    achwedtl 

gwelygordd,  bonedd  [coronii 

Pediment,  ped'î.ment  n,  talog,  talfil 
Pedler,    ped'lûr    n,    gwicäwr,   gwicwm 

taithfasnachydd  [crachfasnac  1 

Pedlery,  ped'íur.î  n,  crachnwyddaoÄ 
Pedling,  ped'hng  ?i,  crachfasnachaetb» 

a,  crachfasnachol,  gwicol;  gwael 
Pedobaptism,  pi.do.bap'tizm  n,  bedvdA 

babanod  [plai 

Pedobaptist,  pî.dö.bap'tist  n,  bedyddiwB 
Pedometer,  pî.dom'î.tûr  n,  camfesurydjH 
Peed,   pîl  n,  pil,   croen,   rhisgl;    Sẃtlm 

bren,  rhawiech :  v.  pilio.  dirisglo 
Peep,   pip   ii.    cipolwg:    vi,   eipedrycl! 

ysb'io.     Peep  of  day.  toriad  y  wawr  I 
Pe'er,  pî'r  n,  pendefig,  dyledog,  arglwydc  j 

cyfurddor,  cydradd :"  v,  cilymddang»  I 
Peerage,  pî'r'äj,  Peerdom.   pi'r'dum  :\ 

cyfurddoriaeth,  dyledogaeth,  pendefij 
Peeress,  pi'r'es  n,  pendeii_rf>  [aet 

Peerless,  pi  Vies  «,  dig}Tnhar,  digyifeljfl 
Peevish,  pi'vish  a.  gwenwj-nllyd,  croejl 

anfoddog,  anniddig     [anniddigrwyc|| 
Peevishness,    pi'vish.nes   n.    drygnaw' 
2-3G 


ôre;  läte,  line,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        PEN 


Peg.  peg  n,  hoel  bren,  pin  pren ;  ebillen 

ebill:  vt,  pinio,  ebillio 
Pegasus,  peg'â.sus  n,  march  adeiniog, 

ehedfarch  yr  Awen 
Pelf,  pelf  11,  mwnws,  mwnai;  cyfoeth 
Pelican,  pel'i.kan  n,  aderyn  o'r  enw 
Pelisse,  pî.lîs'  n,  ysgin,  pilys 
Pell,  pel  11,  croen,  croen  bwystfil.    Clerk 

of  the  pells,  swyddwr  yn  y  trysorlys 
Pellage,  pel'äj  n,  treth  ar  grwyn 
Pellet,  pel'et  n,  pelen,  pellen 
Pellicle,  pel'i.kl  n,  pilen,  teneugroen 
Pellitory,   pelì.tur.î   n,   pelydr.     Pelli- 

tory  of  the  wall,  llysiau'r  pared,  can- 

tafod,  barthlys 
Pellmell,  pel.mel'  ad,  yn  llwyr  ddidrefn 

blith  draphlith,  ben  draphen 
Pellucid,  pe.lii'sid  a,  tryloew,  claer 
Pelt,  pelt  n.  gin,  croen  bwystfil,  irgroen; 

tarawiad:  vt,  Uuchio,  tafiu;  baeddu 
Peltmonger,     pelt'mung.gûr     n,     gin- 

Berth  wr 
Peltry,  peî'trî  n,  irgrwyn,  crwyn,  ginion 
Pelvis,  pelvis  n,  gwaelod  y  bol 
Pen,  pen  n,  pin,   ysgrifell;    Hoc,   ffald. 

clwyd:  vt,  ysgrifenu:  vt  (2}t  &  PP 
\  pent),  llocio,  corlanu,  fialdio,  cau  i 
I    meM'n,  argau  [ydiol 

(Penal,  pi'nal  a,  cospol,  cospedigol,  pen- 
ÍPenalty,  pen'aî.tî  n,  poen,  cosp;   cosp- 

edigaeth;  dinvy,  camgwl;  penyd 
Penance,  pen'ans  n,  penyd ;  cyfarchwel 
Pence,    pens    np. — Penny.       Eighteen 
|   pence,    deunaw.       Seventeen    pence, 
i   deunaw  ond  ceiniog,  dwy  geiniog  ar 
;   bumtheg.     Sixteen  pence,  pedair  grot. 
;    Twenty  pence,  pum  rot 
Pencil,  pen'sil  n,  pwyntel :  v,  darlunio 
pndant,  pen'dant  n,  dibynydd;  clust- 

dlws;  banerig  [iad 

'endence,  pen 'dens  n,  dibyniad ;  tuedd- 
tendency,    pen'den.sî    n,    dibynrwydd; 
i  annherfyniad,  oediad,  gohiriad 
1endent,  pen'dent  a,  dibynol,  }rng  nghrog 
'ending,   pen'ding   a,   yn   dibynu;    yn 

ddiderfynedig,  heb   ei   derfynu;    dan 

ystyriaeth  [nghrog 

'endulous,  pen'dii.lus  a,  dibynaidd,  yng 
"endulum,  pen'dii.lum  n,  dibynai,  pen- 

dyl.  dringlyn  [dreiddrwydd 

"enetrability,  pen.î.trâ.bil'ì.tî  n,  hy- 
'enetrable,  pen'i.trâ.bl  a,  treiddiadwy, 

hydraidd;  dirnadwy,  amgyftredadwy 
enetrancy,  pen'î.tran.sî  n,  treiddrwydd 
.enetrant,  pen'i.trant  a,  treiddiol,  syn- 

wyrgraff,  craff        [amgyffred,  dirnad 

euetrate,  pen'ì.trät  v,  treid'dio,  try  wanu ; 


Penetration,  pen.î.trä'shun  n,  treiddiad, 

athreiddiad ;  craffder,  amgyifred,  dir- 

nadaeth  [craff,  synwyrgraff 

Penetrative,    pen'i.tra.tiv   a,   treiddiol; 
Penguin,   pen'gwin  n,   aderyn   tebyg  i 

vvydd ;  math  o  ffrwyth 
Peninsula,  pî.nin'sü.lâ  n,  meisynys,  gor- 

ynys,  goynys  [farhâd 

Penitence,  pen'î.tens  n,  edifeirwch,  edi- 
Penitent,  pen'i.tent  a,  edifar,  edifarus, 

edifeirol:  n,  edifeiriolwr,  edifarhäwr. 

Penitents,  edifeiriolion,  edifeiryddion, 

edirfeirwyr 
Penitential,  pen.i.ten'shal  a,  edifeiriol 
Penitentiary,    pen.î.ten'shur.î    n,    pen- 

ydiwr;  penydfa,  edifeirdy 
Penknife,  pen'i'f  (penknives,  pen'iVz)  n, 

pin-gyllell,  cyllellan 
Penman,  pen'man   (penmen,  pen'men) 

n,  ysgrifenydd 
Penmanship,  pen'man.ship  n,  ysgrifen- 

dda^-n;  ysgrifenwaith 
Pennant,  pen'ant  ii,  penwn,  banerig 
Pennate,  pen'ät  a,  adeiniog,  asgellog 
Penner,  pen'ûr  n,  ysgrifenydd 
Penniless,  pen'i.les  a,  digeiniog,  diarian 
Pennon,  pen'un  n,  banerig,  penwn 
Penny,  pen'î  (pence)  n,  ceiniog.     Two- 
pence,  dwy  geiniog.      Two   pennies, 

dau  ddarn  ceiniog.   A  two-penny  loaf, 

torth  ddwy  geiniog 
Pennyroyal,  pen.î.rôî'al  n,  llysiau'r  col- 

udd,  llysiau'r  gwaed,  brymlys 
Pennyweight,  pen'î.wät  n,  24  o  ronynau 
Pennywise,  pen'i.wi'z  a,  call  am  geiniog 
Pennyworth,  pen'î.wûrth  n,  ceiniogwerth, 

gwerth  ceiniog 
Pensile,  pen'sil  a,  dibynol;  llethrog 
Pension,  pen'shun  n,  talwobr,  segurdal 
Pensionary,  pen'shun.ur.î»,  unyn  derbyn 

talwobr;  swyddog   dmasaidd:   a,  yn 

derbyn  talwobr  [cyflogddyn 

Pensioner,    pen'shun. ur   n,    gwobrwas; 
Pensive,  pen'siv  a,  athrist,  prudd,  trist, 

galarus ;  meddylgar,  myfyrgar 
Pensiveness,  pen'siv.nes  n,  prudd-der, 

tristwch ;  myfyrgarwch 
Pent,  pent  pt  &  pp. — Pen.     Pent-house, 

penty;  rhagdo 
Pentacapsular,  pent.tâ.ltap'sü.lûr   a, 

pumcellog  [offeryn  pumtant 

Pentachord,    pen'ta.kord    n,    pumtant, 
Pentagon,  pen'tâ.gun  n,  pumochr 
Pentagonal,  pen.tag'ö.nal  a,  pumochrog 
Pentahedrous,    pen.tâ.hî'drus   a,   pum- 

ochrol  [pumbanog 

Pentameter,    pen.tam'í.tûr    n,     mesur 
237 


PER  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=tookI- 


Pentangular,   pen.tang'gû.lûr   a,   pum- 

onglog  [pum  llyfr  Moses 

Pentateuch,  pen'ta.tuk  n,   y  Pumllyfr, 
Pentecost,   pen'ti.kost  n,   y  Pentecost; 

y  Sulgwyn  [ond  un 

Penultima,   pî.nul'tî.mâ  n,  y   sill   olaf 
Penumbra,  pî.num'brâ  n,  gogysgod 
Penurious,    pî.nü'r'î.us    a,    cybyddlyd, 

llawgauad,  anhael,  crintach 
Penuriousness,  pî.nü'r'î.us.nes  n,  crin- 

tachrwydd.  cybydd-dra 
Penury,  pen'ü'r.î  n,  llodi,  angen,  eisieu 
Peony,  pí'ö.nî  n,  blodau'r  brenin,coronllys 
People,  pi'pl  n,   pobl,  pobloedd,  maon; 

cenedl:    v,    poblogi.      The    common 

people,  gwerin,  gwreng,  gwerinos 
Pepastick,  pi.pas'tik  n,  meddyginiaeth  i 

gynnorthwyo  treuliad  bwyd 
Pepper,  pep'ûr  n,  poethlys,  poethrawn, 

pubyr.     Wall-pepper,  clauarllys 
Peppercorn,     pep'ur.korn    n,     pupren, 

poethronyn  [poethion 

Peppermint,     pep'ûr.mint     11,    mintys 
Peppery,  pep'ur.i  a,  poeth,  nawswyllt 
Peptic,  pep'tik  a,  treulbar 
Per-,  Pel-  px,  hollol,  trwodd 
Peracute,  pur.a.kiit'  a,  tra  llym 
Peradventure,  pur.ad.ven'tshur  ad,  ys- 

gatfydd,  ef  allai,  fe  allai 
Peragrate,  pur.ä'grät  vt,  trawswibio 
Peragration,   pur.â.grä'shun   n,   traws- 

grwydriad,  trawswibiad 
Perambulate,    pur.am'bü.lät    vt,     am- 

dramwy,  amdeithio,  cylchrodio 
Perambulation,     pur.am.bü.lä'shun    n. 

amdramwyad,  cylchrcdiad 
Perceivable,     pur.si'va.bl,    Perceptible, 

pûr.sep'tî.bl  a,  dirnadwy,  canfodadwy, 

gweladwy,  amgyfFredadwy,  dealladwy 
Perceive,   pur.siv    vt,    dirnad,    canfod, 

gweled,  amgyffred,  deall 
Percentage,  pûr.sen'täj  n,  canttoll 
Perceptibility,  pûr.sep.tî.bil'î.tì  n,  can- 

fodrwydd,  dirnadaeth,  dirnadwyaeth. 

hyweledd ;  hydeimledd 
Perceptible,  pûr.sep'tî.bl  a,  dirnadwy 
Perception,  pûr.sep'shun  n,  dirnadaeth, 

symad,  gwelediad,  amgyffrediad 
Perceptive,  pur.sep'tiv  a,  dirnadol,  gwel- 

ediannol,  syniol 
Perch,    purtsh   n,   gwialen,   erwydden. 

dilerbren,  tudlath;  ystengiad;  traws- 

lath,    clwyd,     trawsfrigyn;    trosten, 

gweilging;mathobysgodyn:  v,  disgyn 

neueistedd  ar  drawsbren        [ef  allai 
Perchance,  pur.tehans'  ad,  ysgatfydd, 


Percipient,    pûr.sip'yent    a,    gweliad 

craff,  canfyddol 
Percolate,  pur'ko.lat  v,  hidlo,  llwyr-hk 
Percolation,  pur.ko.la'shun  n,  hidlad  ] 
Percuss,  pur.kus'  vt,  taro,  gwrthdaro  J 
Percussion,    pur.kusk'un    n,   tarawiil 

gwrthdarawiad,  ergydiad,  targ 
Perdition,  pûr.dish'un  re,  colledigaeth  ] 
Perdue,  púr'dü  a,  yn  geledig,  dan  gel] 
Perdulous,  pûr'dü.lus  a,  colledig,  gwrtl 

odedig 
Perdurable,  pûr'dü.râ.bl  a,  hirbarhäcl 
Perduration,    pûr.dü.rä'shun    re,    hi 

barhâd,  bythbarhâd  EcrwÄ 

Peregrinate,  per'î.grî.nät  vt,  pererirl 
Peregrination,  per.î.grî.nä'shun  re,  perl 

iniad,  crwydriad 
Peregrine,  per'i.grin  a,  pellenig ;  dyei 
Perempt,  pe.remt'  vt,   lladd,    dyfeti 

gwasgu  [diddym 

Peremption,  pe.rem'shun  n,  dyfethil 
Peremptorily,  per'em.tur.i.li  arf.pendfl 

dios,  dinag  [meistrolal 

Peremptory,  per'em.tur.î  a,  pendsl 
Perennial,    pe.ren'yal     a,     trynwydJ 

blwydd-barhaol ;  bythol.  gwastadoi 
Perermity,  pe.ren'î.tî  re,  bytholrwyddl 
Perfect,    pur.fekt    a,    perffaith,    evil 

cyfangwbl;    pur,    dit'ai:      gorphe;! 

gorphenedig:  vt,  perffeithio;  gorptl 

cwblhau  ,     gwneuthur    yn    hyfil 

addysgu  yn  berffahh 
Perfection,  pur.fek'shun    re,    perffeil 

rwydd,  cyflawnder  [ffeitbl 

Perfectionate.  pur.fek'shun. lit  vt,  jl 
Perfective,  pur.fek'tiv  a,  perffeithiad'| 
Perfectness,  pur'fekt.nes  re,  perffeithcl 

hyfedredd,  medredd 
Perfidiousness,  pûr.fid'yus.nes,  PerfB 

pûr'f  î.di,  re,  bradoldeb,  bradwrusrw;» 

bradweh,  brad,  twyll  [trychwyl 
Perflate,  pûr 'flat  vt,  chwythu  drj 
Perforate,  pûr'f ö.rät  vt,  tylîu,  trydy» 

amdyllu;  trywanu  [treidif 

Perforation,  pûr.fö.rä'shun  re,trydylll 
Perforator,  pûr'fö.rä.tûr  re,  trydyhycl 
Perforce,  pûr.f  5'rs'  ad,  trwy  drais 
Perform,  pùr.f  ûrm'  v,  cyflawnu,  gorpli 

cwblhau ;  gwneyd,  gwneu'ihur ;  ch  I 

reu.     To  perform  one's  promise,    t 

lawnu  ei  air,  talu  ei  adduned 
Performance,  pûr.fôr'mans  re,  cyfla.f 

iad,     cwblhâd;    gorchwyl,     gwiJp 

gweithred,  gweithrediad 
Performer,    púr.fôr'mêr    n,    cyflawi  U 

gweithredydd ;  chwareuydd  [perai  B 
Perfume,    pûr.füm'    n,    perarogl;  <» 
238 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         PER 


'erfumer,  pûr.f  ü'mûr  n,  peravoglydd 
■terfunctonness,   pur'fungk.to'r.i.nes  n, 
diofalwch  [esgenlus 

'erfunctory,   pûr'fungh.tô'r.î  a,   diofal, 
perfuse,  pur.fiiz'  vt,  taenu;  ystaenio 
Perfusion,  pûr.f  ii'zhun  n,  taenelliad 
?«rhaps,  pûr.haps'  «c/,ysgatí*ydd,ef  allai 
*eri-  px,  amgylchogylch  [galon 

Vicardium,  per.i.kfir'di.um  n,  pilen  y 
'ericranium,  per.î.krä'nî.um  n,  pilen  y 
siol  [byd 

'ericulous,  pe.rik'ii.lus  a,  pevyglus,  en- 
'erigee,  per'î.jî  n,  daiarnesianfc,  daiar- 
nesafiant  [haulnesafiant 

'erihelion,  per.î.hî'lî.un  n,  haulnesiant, 
'eril,  per'il  n,  perygl,  enbydrwydd,  pyd: 
v,  enbydu,  peryglu,  arberyglu 
'erilous,  per'il.us  a,  perygl  us,  enbydus, 
pydus  [cylch,  cwmpas 

'erimeter,     pe.rim'î.tûr    n,     cylchedd, 
'eriod,  pî'r'î.ud  n,  eyfanwers ;  divvedd- 
nod,  cyfannod    (.);   pennod;    ysbaid, 
cyfnod,  chwyl;  cylchnodiad 
'eriodical,     pi'r.i.od.i.kal     a,     cylchol, 
cylchynol:    n,   cyhoeddiad    cyfnodol. 
Periodicals,   cyfnodolion.     Periodical 
I  disorder,  cylch-glefyd,  clefyd  cyrch 
"eripatetic,  per.i.pa.tet'ik  a,  amgrwydr- 
[  ol.      Peripatetics,  dilynwyr    addysg 
|  Aristotle,  dargrwydriaid 
t'eriphery,    pe.rif'er.î    n,    amgylchedd, 
rhygylch,  cylch,  cwmpas,  cant  [roddi 
eriphrase,    per'i.fraz   vt,    cylchymad- 
îriphrasis,  pe.rif 'râ.sis  n,  gogylchiaith, 
cylchddywediad,  cylchymadrodd 
eriphrastical,  pera.fras'ti.kal  a,  cylch- 
'  ymadroddol,  ameiriol 
leripneumony,  per.ip.nü'mun.î.  n,  en- 
[  nynfa  yn  yr  ysgyfaint,  ysgyfeinwst 
;erish,  per'ish  vi,  marw,  trengu,  methu, 
diflaim,  darfod ;  braenu,  llygru,  mallu 
,erishable,  per'ish. â.bl   a,   darfodadwy, 
brau;  mallachvy,  aballadwy 
rerishableness,  per'ish. â.bl.nes  11,  dar- 
fodoldeb,  breuolder 
'erispheric,  per.i.sfer'ik  a,  crwn 
.îristaltie,     per.i.stal'tik     a,    tröedig, 
!  nydd-dröedig 

eristyle,  per'i.stîl  n,  cylchres  o  golofnau 
ìretoneum,  per.î.tö.nî'um  n,  llieingig 
jbol  [guwch 

ìriwig,  per'î.wig  n,  ffugwallt,  pen- 
iriwinkle,  per.i.wing'kl  n,  gwiehiad; 
^ysgarllys  bychan 

:rjure,  pûr'jûr  vt,  tyngu  anudon,  cam- 
dyngu,  anudoni.  To  perjure  one's  self, 
To  commit  perjury,  tyngu  anudon 


Perjury,    pur'jur.i     n,  anudon,   geu-lw, 

camdyngiad  [ymffrwyno 

Perk,    purk    v,  hoew-ymsythu,    coeg- 
Perkin,  pur'kin  n,  math  o  osai 
Permanence,  pûr'mâ.nens,  Permansion, 

pûr.man'shun  n,  parhâd,  safedd 
Permanent,    pûr'ma.nent    a,    parhiius, 

sefydlog,  safadwy  [hydraidd 

Permeable,   pûr'mî.â.hl  a,  treiddiadwy, 
Permeant,  pûr'mî.ant  a,  treiddiol 
Permeate,  pûr'mî.ät  vt,  trwyo,  treiddio 
Permiscible,  pûr.mis'î.bl   a,   cymmysg- 

adwy  [caniataol,  goddefol 

Permissible,  pûr.mis'î.bl  a,  goddefadwy, 
Permission,    pûr.mish'un    n,    caniatâd, 

trwydded,  cenad,  rhyddid 
Permissive,  pur.mis'iv  a,  caniataol 
Permistion,   pûr.mis'tshun,    Permixion, 

pur.miks'tshun  n,  cymmysgiad 
Permit,   pûr.mit'  vt,  caniatäu,  goddef, 

gadael,  gadaw,  cenadu 
Permit,  pûr'mit  n,  trwydded-lythyr 
Permittance,  pûr.mií'ans=Permission 
Permutation,  pûr.mü.tä'shun  n,  cyfnew- 

idiaeth,  trynewidiaeth 
Pernicious,    pur.nish'us    a,    niweidiol, 

dinystriol,  drwg  [eidiolrwydd 

Perniciousness,  pûr.nish'us.nes  n,  niw- 
Fernicity,  pûr.nis'î.tì  n,  cyflymder,  cyf- 

lymdra,  buandra 
Pernio,  pûr'nî.ö  n,  llosgeira,  cibwst 
Pernoctation,  pur.nok.ta'shun  n,  arosiad 

dros  nos  [diweddglo  araeth 

Peroration,    per. ö.rä 'shun    n,    cynghlo, 
Perpend,  pûr.pend'  vt,  dwys  ystyried 
Perpendicular,  pur.pen.dik'ii.lur  a,  un- 

ionsyth,  unionseth,  darbenol 
Perpension,  pûr.pen'shun  n,  ystyriaeth 
Perpetrate,  pûr'pî.trät  vt,  gwneyd,  cyf- 

lawnu,  drygweithredu  [weithrediad 
Perpetration,  pûr.pî.trä'shun  n,  dryg- 
Perpetual,  pûr.pet'shü.al  a,  parhaol,  di- 

baid,  gwastadol,  tragwyddol,  bythol 
Perpetuate,   pûr.pet'shü.ät  vt,  bytholi, 

tragwyddoli 
Perpetuity,  pûr.pî.tüì.tî  n,  bytholrwydd 
Perplex,  pur.pleks'  vt,  dyrysu,  petruso; 

cythryblu,  dwysflino,  trallodi,  methlu 
Perplexity,  pfir.plek'si.ti  n,   dyryswch, 

astrusi,   petrusder;    cyfyng-gynghor, 

cythrudd  [dod 

Perpotation,  pûr.pö.tä'shun  n.  gorfeddw- 
Perquisite,  pur'kwLzit  n,  adfael,  swydd- 

fael 
Perry,  per'î  n,  gelleigwin,  gelleiglyn 
Persecute,   pur'sLkiit    vt,  erlid,  erlyn, 

ymlid,  gorthrymu 

239 


PET    path,  fat,  Gre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=rtoo,  t\Vk=rrtook: 


Persecution,  piir.si.kushun   n,  erlidig- 

aeth  [gorthrymwr 

Persecutor,    pûr'sî.kü.tûr    n,    erlidiwr, 
Perseverance,  pûr.sî.vî'r'ans  n,  parhâd. 

hirbarhâd,  dyfalbara 
Persevere,  pûr.sî.vî'r'  vi,  parbau,  para, 

dyfalbarbau,  hirbarbau  [dom 

Persicaria,    pur.si.ke'r'i.a     n,    llysiau'r 
Persist,  pûr.sist'   vi,  sefyll  at,  dal  at; 

aros ;  dwys  haeru,  taeru.      To  persist 

in  an  assertion,  dala  haer 
Persistence,    pfir.sis'tens,     Persistency, 

pûr.sis'ten.sî     n,     parbâd;     haeriad; 

cyndynrwydd 
Person,  pûr'sn  n,  dyn,  gwr  neu  wraig. 

un, person;  ansawd,  dynsawdj  corffol- 

aeth  [golygus 

Personable,  pûr'sun.â.bl  a,  prydweddol, 
Personage,  pur  'sun.  äj  n,  dynsawd  enw- 

og ;  agwedd  person 
Personal,    pûr'sun.al    a,  dynsodol,   an- 

sodol,  personal,  dynweddiadol ;  priod. 

Personal  property,  Personals,  da  sym- 

mudol 
Personality,  pûr.sun.al'î.tî  n,  ansodol- 

deb,  ansodwedd;  difriad 
Personate,  pûr'sun.ät  vt,  ymrithio  fel  un 

arall,  dynwared 
Personification,    pûr.son.î.fî.kä'shun  n, 

ansodiad,  dynsodiant 
Personify,  pûr.son'î.f  Y  vt,  ansodi,  dynsodi 
Perspective,  pur.spek'tiv  a,  golygol,  gol- 

ygiadol,  arbeiol :   n,  arlwg,  golygiant, 

deddfau  arbaith ;  ysbi'enddrych 
Perspicacious,  pûr.spî.hä'shus  a,  craff, 

llygadgraff,  synwyrlym 
Perspicacity,  pûr.spî.has'î.tî  n,  eraffder 
Perspicuity,  pûr.spî.kü'î.tí  n,  eglurdeb. 

eglurder,  amlygrwydd  [lur,  bywel 
Perspicuous,  pur.spik'ii.us  o,amlwg,  eg- 
Perspicuousness,    pur.spik'ii.us.nes     n, 

eglurder,  amlygder,  eglurdeb 
Perspiration,  pur.spî.rä  shun  »,  ckwys; 

cbwysiad;  anadliad  trwodd  [trwodd 
Perspire,  pûr.sp'í'r'  v,  ehwysu;  anadlu 
Persuadable,  pûr.swä'dâ.bl,  Persuasible, 

pûr.swä'sî.bl  a,  darbwylladwy 
Persuade,  pûr.swäd'  vt,  darbwyllo,  dy- 

bwyllo;  cynghori,  annog,  peri,  coelio 
Persuasion,  pur.swa'zhun  n,  darbwyll- 

iad ;  cred,  coeledd,  barn,  tyb 
Persuasive,   pur.swii'siv  a,  darbwyllol; 

annogaethol,  denol  [ffrydiad 

Persultation,  púr.sul.tä'shun  n,  gwaed- 
Pert,  pûrt  a,  ntaeth,  pert,  cliw,  cymhen, 

tafodrydd ;  bywiog,  sionc 
Pertain,  pûr.tän'  vi,  perthyn,  perthynu 


Perterebration,  pûr.ti'r.î.brä'shun  »,tn 
dylliad  fcyndyn,  cildyá 

Pertinacious,  pùr.tî.nä  slíus  a,  ystyfoij 
Pertinacity,   pûr.tî.nas'î.tî    n,   cyndyij 

rwydd,  ystyfnignvydd 
Pertinence,  pûr'tî.nens, Pertinency,  purl 

tî.nen.sì  n,  cyfaddasrwydd,  cymhwyil 

der  [mhwys,  cyfadfl 

Pertinent,  pûr'tî.nent  a,  pertlvynol,  c;  I 
Pertingent,    pur.tin'jent    a,  cyhyrddt* 

cyfhyrddol;  agos 
Pertness,  pûrt'nes  ra.pertedd,  ffraethdel 
Pertrusion,  pur.trw'zhun  n,  treiddiad  I 
Perturbate,    pûr.tûr'bät   vt,   terfysgJ 

cynbyrfu,  cyfíröi 
Perturbation,  pùr.tûr.bä'shun  n,  aflo:| 

yddwch  meddwl,  cymhelri 
Peruke,   per'iik  n,   gwalltgapan,   ffu.l 

wallt,  gwalltwe 
Perusal,  pe.rw'zal  n,  darlleniad 
Peruse,  pe.rwz'  vt,  darllen,  tryddarllem 
Pervade,  pur.vad'  vt,  tryddedu,  treiddÄi 

heinio ;  myned  trwy,  trydaenu 
Pervasion,  pur.va'zhun  n,  treiddiad     I 
Pervasive,  pur.va'sivo,  tryddedoljhein* 
Perverse,  pur.vfirs'  rt,  gwrthgas,  gwrtl 

nysig,    trofaus,    gwyrgam,    pengaÄ 

cyndyn,  cildyn ;  croes  [nvy 

Perverseness,    pur.vurs'nes    n,    cildVB 
Perversion,    pur.vur'shun  n,    gwyrdA 

camwri,  llygriad 
Pervert,  pur.vurt'  vt,  camdroi,  gwyrdrl 

trawswyro;  llygru 
Perverter,    pur.vur'tur  n,    gwyrdriftjl 

camdröwr  [wy,  bye» 

Pervertible,  piir.vur'ti  bl  a,  gwyrdroa» 
Pervicacious,  pur.vika'skus  a,  ystyfbm 

cyndyn  "    [adl 

Pervious,  pur'vi.us  a,  bydraidd,  treicj 
Pesade,  pez.iid'  n,  ysgogiad  march 
Pest,  pest  n,  pla,  baint,  mallhaint 
Pester,  pes'tur  vt,  blino,  aflonyddu 
Pestiferous,  pes.tif 'ur.us  a,  heintddygi 
Pestilence,  pes'ti.lens  n,  beintnod,  ha 

llyn,  coniwyd,  pla,  pla'r  nodau,  hai 

y  nodau,  cowyn,  mallhaint 
Pestilent,  pes'ti.lent,  Pestilential,  pes. 

len'shal    a,    heintnodol,    cornwyc 

heintus,  heintiol,  heintddwyn 
Pestle,  pes'l  n,  pwyadur,  pestl 
Pet,  pet  n,  anwylyn,  maldodyn.     P 

lamb,  oen  llawfaeth 
Petal,  pet'al  n,  gwullddeilen 
Petard,  pî.târd'  n,  peiriant  at  chwyl 

pyrth  yn  agored 
Petechial,  pi.tek'yal  a,  heintfanol 
Petit,  pu.tit'  a,  bychan,  bach.— Petty 
240 


ôre  ;  liite,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh.       PHL 


Petition,  pi.tish'un  n,  erfyniad,  archiad, 
deisynid,  deiseb,  arch,  deisyfiaeth: 
vt,  erfyn,  deisyf.  gofyn,  erchi 
Petitionary,  pî.tish'un.ur.î  a,  erfyniol 
Petitioner  "pî.tish'unTirre,erfyniwr,eirch- 
Petrel.  pet'rel  ;;,  cas  2,an  longwr  [iad 
Petrescent,    pî.tres'e'nt    a,    ymgreigiol, 

ymgaregol ;  maeneiddiol 
Petrifaction,  pet.ri.fak'shun  n,  caregiad 
Petrifactive,  pet.n.fak'tiv  a,  caregpl 
Petrify,  pet'rî.f  i'  v,  caregu ;  ymgaregu 
Petroleum,  pî.trö'lî.um  n,  craigolew 
Petronel,  pet'rö.nel  n,  Uawddryll  bychan 
I  Petticoat,  pet'i.kot  n,  pais,  ambais 
Pettifogger,    pet'i.íbg.úr    n,    crachgyf- 

reithiwr,  cecryn  y  llys 
'Pettifogging,  pet'i.fbg.ing  a,  gwael,  isel 
Pettiness,  pet'i.nes  n,  byehander,  gwael- 
1    edd  croes,  anfwyn 

Pettish,  pet'ish    a,   anfoddog,   anynad, 
Pettislmess,    pet'ish.nes    re,    anfoddog- 

rwydd,  croesineb 
Pettitoes,  pet'i.toz  np,  traed  perchyll 
Petto,  pet  ö  n,  y   iron.     In  petto,  yn 

ddirgel,  yng  nghadw 
Petty,  pet'î  a,  bach,  bychan;  gwael,  isel, 
Petty  jury,  isreithwyr.  Petty  larceny, 
lladrad  obeth  gwerth  llai  na  swllt. 
j   Petty  treason,  líedfrad 
[petulance,  pet'U.lans  n,drygnaws ;  sarig- 
f  rwydd,  anniddigrwydd ;  coegni,  crasder 
[Petulant,  pet'ii.lant  a,  anniddig,  dryg- 
j  naws;    anfoddog,  craseiriog;    anllad, 
nwyfus  [fellow,  cydymaith 

|?ew,  pü  n,  eisteddle,  côr ;  cwîr.     Pew- 
Pewit,  pi'wit  re,  cornicell  y  dwfr 
[Pewter,  pü'tûr  n,  ffeutur,  ystaen 
Phaeton,  fä'î.tun  re,  cerbydan 
Phagedena,  faj.i.dí'nâ  n,  llynoryn  ysol 
phagedenic,  faj.i.den'ik  a,  ysol 
'halanges,  fa.lan'jiz  np,  bys-esgyrn 
'halanx,  fal'angks  re,  llu  anhydor  o  wŷr, 
í   cunell 

phantasm,  fan'tazm  n,  lledrith,  geurith, 
dychymmyg,  gwag-ysbryd,  drychiol- 
'  aeth  [chymmygus==Fantastical 

'hantastical,  fan.tas'ti.kal  a,  ffol-ddy- 
'hantom,  fan'tum  re,  tremyniad,  drych- 
iolaeth,  gwag-ysbryd,  ellyll,  bygel  nos 
Pharisaical,  far.i.sa'i.kal  a,  phariseaidd. 
'  defodgar;  rhagrithiol 
'harisee,  far'í.sî  n,  pharisead ;  lledrith- 

iwr,  defodwr;  rhagrithiwr 
'liarniacologist,    far.ma.kol'o.jist    re, 
,  cyfleriaethwr 

'harmacology,    fâr.mâ.kol'ö.jî    re,    cy- 
fferiaeth,  meddygiaeth,  cyffyrddysg 
16 


Pharmacopalist,  fâr.mâ.kop'â.list  re,  cy- 

fferiwr,  gwerthwr  moddion  meddygol 
Pharmacopeia,  f  âr.mâ.kö.pi'yâ  re,  cyffer- 
lyfr  [ddarparu  cyfferi;  cyfferiaeth 
Pharmacy,  fâr'mâ.sî  n,  y  geîfyddyd  o 
Pharos,  f  ê'r'os  re,  goleudy,  gwylfa 
Phase,  f  iiz  re,  ymddangosiad 
Phasels,  fii'zelz  np,  ffa  Ffrengig,  pys 
hirion  [ddangosiad 

Phasis,  fä 'sis  {p  phases,  fii'siz)  n,  ym- 
Phasm,  fazm  n,  gau  ymddangosiad 
Pheasant,  fez'ant  n,  ceiliog  y  coed,  iâr 

y  coed 
Pheese,  fîz  vt,  cribo;  ysgrafellu;  lleihau 
Phenomenon,  phî.nom'en.um  (p  pheno- 
mena, phî.nom'en.â)   n,  ymddangos- 
iad rhyfeddol  [costrelu 
Phial,  f'i'al  n,   costrelan,  costrelig:   vt, 
Philanthropic,    fil.an.throp'ik    a,    dyn- 
garol,  dyngar  [garwr 
Philanthropist,  fî.lan'thrö.pist  n,  dyn- 
Philanthropy,  fî.lan'thrö.pî  n,  dyngar- 
wch                                             [araeth 
Phillippic,   fi.lip'ik  n,   duchan,  gogan- 
Philologer,   fî.lol'ö.jûr,   Philologist,   fî- 
lol'ö.jist  n,  ieithydd,  ieithofydd,  dwn- 
edwr,  llythyregwr,  geirofydd,  geirydd, 
gramadegydd 
Philological,  fil.o.loj'i.kal  a,  ieithyddol 
Philology,    fì.lol'ö.jî    re,    ieithyddiaeth, 
ieithofyddiaeth,  geirofyddiaeth,  llyth- 
yregaeth 
Philomath,  fil'ö.math  n,  dysgarwr 
Philomel,  fîl'ö.mel  n,  yr  eos,  yr  eaws 
Philosophaster,   fî.los'ö.fas.tûr  re,  coeg- 

athronydd 

Philosopher,    fî.los'ö.fûr   n,    athronydd, 

ofydd,  gwyddon.    Philosopher's  stone, 

eurfaen  [ol,  athronyddol 

Philosophical,  fil.ö.sof  'i.kal  a,  gwyddon- 

Philosophize,  fi.los'o.fiz  vi,   gwyddoni, 

athroniaethu 
Philosophy,    fî.los'ö.f'î   re,    athroniaeth, 
gwyddoniaeth,    athronddysg,    ofydd- 
laeth.     Mechanical  philosophy,  gall- 
ofyddiaeth.     Moral  philosophy,  moes- 
ddysg,     moesathrawiaeth.       Xatural 
philosophy,  anianyddiaeth,anianddysg 
Philter,  fil'tûr  n,  swyn  serch 
Phiz,  fiz  n,  gwyneb,  wyneb,  wynebpryd 
Phlebotomize,    fh.bot'o.m'iz  vt,  gofiwng 
gwaed,  gwaedu  [iad 

Phlebotomy,  fiî.bot'ö.mî  n,  gwaedollyng- 
Phlegm,  flem  n,  cornboer,  llysnafedd 
Phlegmatic,  fleg.mat'ik  a,  llysnafeddog ; 
oerllyd,  diegni  [chwyddiad 

Phlegmon,    fleg '  mun    re,     penddiged, 
241 


PIE     path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk— took! 


Phlegmonous,  fleg'mun.us  a,  fflamegol 
Phleme,  Aim  n,  maim,  cyllell  waedu 
Phlogistic,  flo.jis'tik  a,  llosgol,  poeth 
Phlogiston,  flö.jis'tun  re,  y  rhau  hylosg 

o  gyrff 
Phoenix,  fi'niks  re.  aderyn  dychymmygol 
Phonetic,  fo.net'ik  a,  seindebol,   sem- 

debygol  [seinebiaeth 

Phonetics,   fo.net'iks  np,  seinyddiaeth. 
Phonic,  f  o'nik  a,  lleisiol  [iadaeth 

Phonics,  fo'niks    np,   seinddysg,   swn- 
Phonographic,  fo.no.graf'ik  a,  seinys- 

grifenol  [grifiaeth 

Phonography,    fö.nog'râ.fî    re,    seinys- 
Phosphorus,  fos'fur.us  re,  y  seren  ddydd ; 

tanfwn,  defnydd  fieryllaidd  tìiamllyd, 

llosgnur 
Photograph,  f  ö'tö.graf  re,  ffoddgraff 
Photography,  fö.tog'rá.fî  re,  ftbddgraif- 

iaeth  [ydd 

Photometer,  f  ö.tom'ì.tûr  re,  gwawl-f  esur- 
Phrase.  friiz  re,  geiriad,  ymadrodd.  dy- 

wediadj  gofrawd:  v.  geiriadu,  geirio 
Phraseology,    frä.zî.ol'ö.jî    re,    ieithiad, 

geiriolaeth,  geirweddiad;  priodiaith 
Phrenetic,  fri.net'ik   a,   gorwyllt,  gor- 

phwyllog  [ydd 

Phrenitis,  í'rî.ni'tis  re,  ennynfa  yr  ymen- 
Phrenology,    frì.nol'ö.jî  re,  ymenddysg, 

meddyldraeth,   ymenyddeg,  penglog- 

ddysg  [gof 

Phrensy,  fren'zi  re,  cynddaredd,  gwall- 
Phthisis,  t'i'sis,  Phthisic,  tiz'ik  re,  dar- 

fodedigaeth  ysgyfeiniol,  ysgyfeinwst 
Phthisical,  tiz'i.kal  a,  darfodedigol 
Phylactery,  fi.lak'tura  re,  darn  o  fem- 

rwn  á  geiriau  o'r  ddeddf  arno 
Physic,  fiz'ik  re,  meddygiaeth,  meddyg- 

inaeth.     Physics,  anianyddiaeth,  dan- 

soddiaeth,  natureg,  anianeg,  anianaeth 
Physical,  hz'i.kal  a,  meddygol;  anian- 

ŷddol.     Physical  force,  nerth  braich 

ac  ysgwydd*,  grym  corflbrol  [ygydd 
Physician,  "f  i.zisk'an  re,  meddyg,  medd- 
Physico-theology,    fiz.î.kö.thî.ol'ö.jî    re, 

aniandduwiaeth  [ddewin 

Physiognomist,  fiz.i.og'no.mist  n,  wyneb- 
Physiognomy,  fiz.î.og'nö.mî  re,  wyneb- 

goel,  wynebddysg  [yddol,  anianodol 
Physiological,  fiz.i.o.loj'i.kal  a,  anian- 
Physiologist,  nz.i.ol'o.jist  re,  aniandraeth- 

ydd  [anianddysg 

Physiology,  fiz.i.ol'o.ji  re,   aniandraeth, 
Phytivorous,    f'i.tiv'o.rus  a,   yn   bwyta 

llysiau,  llysfwyta 
Phytology,  ìî.toî o.ji  re,  llysieuaeth 
Piacle,  p'i'a.kl  re,  mawrddrwg 


Piacular,  pi.ak'u.lur  a,  ysgeler,  tra  dry 

ionus;  dyhuddol 
Pia-mater,  pî.â.mä'tûr  re,  isgrefadur 
Pianet,   pì'â.net  re,  pioden ;    cnocell 

coed,  y  ddelor  fechan 
Piano,  pî.an'ö  a,  isel,  esmwyth,  tyni 

Piano-forte,  math  o  offeryn  cerdd 
Piaster,  pì.as'tùr  re,  darn  o  arian  Ifcj 

aidd,  o  werth  4s.  4c. 
Piazza,  pi.az'a  re,  rhodfa  golofno^ 
Pibroch,  pi'brok  re,  math  o  alaw  mill 

aidd  yn  yr  Alban  [lyth; 

Pica,  p'f'ka  re,  pioden;  math  o  "argi 
Picaroon,  pie.â.rŵn'  re,  morleidr,  ysbei 
Piccage,  pik 'iij  re,  bwthdoll  [y 

Pick,  pik  re,  pig-drecyn,  pig:  v,  pii 

dewis,  dethol,  dichlynu.     To  pick 

quarrel,  pigo  cynhen 
Pickaxe,  pik  aks  n,  cyfegydd,  caibfwy 
Pickback,  pik'bak  a,  ary  cefn 
Picked,  pik'ed  a.  pigog.  îlymbigog 
Pickeer,  pi.kiY  vi,  ysbeilio,  lladrata 
Picker,  pik'ur  re,  pigwr ;  cyfegydd       I 
Picket,  pik'et  n,  pigbawl;  g^UwT: 

gosod  gwylwyr 
Pickle,  pik'l  re,  cyffaith ;  v,  cyfièithio 
Picklock,   pik'lok  re,   dadgloadur,  || 

alhvedd 
Pickpocket,  pik'pok.et  re,  codleidr       I 
Pickthank,  pik'thangk  re.  g^YenieithJl 
Picktooth.pik'twth  n,  dantbigwr 
Picnic,  pik  nik  n,  cywestach 
Pictorial,  pik.tG'r'i.al  a.  darluniadol    I 
Pict,  pikt  re,  Brithwr,  Ffichtiad 
Picture,  pik'tslmr  n,  llun,  darlun,  arlil 

vt,  darlunio,  paentio 
Picturesque,  pik.tshii.resk'a,  darlunil 
Pie,    p'i    n,    pastai;    pi,    pioden,    pi 

Mince-pie,  pastai  fanfriw  [amryj 
Piebald,  pi'bôld  a,  brith,  amliwi| 
Piece,  pis  n,  dryll,  darn,  rhan,   cet ;1 

chvt,  llain:  v,  darnio,  clytio.  lleiii 

uno.     All  to  pieces,  yn  chwilfriw,  v 

ddarnau,  yn  gandryll,  yn  gatiau,f 

llarpiau.    '  A    small    piece,    dernl 

Field-rjiece,  maes-gyflegr.     Fowlil 

piece,  adarddryll.     .Shilling  a  pi<| 

swllt  yr  un.  To  tear  in  pieces,  dry  I 
Piecemeal,  pîs'mîl  a,  gwahan,  gwahai : 

ad,  yn  ddarnau,  yn  gatiau  j 

Pied,  pi'd  a,  brith,  brithedL 
Pieled,  pild  a,  gwalltfyr,  moel  _         | 
Pier,  pi'r  re,  piler,  canbost.     Pier-gl  , 

drych  mawr 
Pierce,  pi'rs   vt,  gwanu.  brathu,  ty, 

try  warm,  treiddio,    tnvyo,    tnvyc  , 

ebillio:  dwvsbigo 

242 


ore;  late,  line,  no,  müte;  she,  zk=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


PIQ 


Piercing,  pî'r'sing  a.  ilvni,  treiddiol 
iety.  pi'î.tî  re,  duwiolirvd,  duwioldeb 
ig,  pig   re,   mochyn,   hob,  porch :    vi, 
porchellu,   bwrw   perchyll.     Pig-nut, 
cneuen    y    ddaiar.       A    little     pig, 
porchell,  porchellan.       To  buy  a  pig 
in  a  poke,  prynu  cath  mewn  cwd 
i?igeon,    pij'un    re,    colomen.      Pigeon- 
|  hearted,  ofnus,  annewr.     Pigeon-hole, 
rhaniad  mewn  ysgrifeugist.     Pigeon- 
house,    colomendy.       Pigeon-livered, 
llwfr.     Wood  pigeon,  ysguthan 
îggin,  pig'in  n,  picyn,  cunnogyn 
finient,  pig'ment  re,  paent,  dwbliw 
'igmy.  pig'mi  re,  cor,  còryn :  a,  còraidd 
'ignoration,  pig.nü.rii'shun  n.  arwystlad 
Ŵe,  pi'k  n,  gwaewffon;  penhwyad 
'ikestaff.  pik'staf  re,  coes  gwaewffon 
Pilaster,  pî.las'tûr  re,  pileryn,  colofnig 
I'ilch,  piltsh,  Pilcher,  pil'tshûr  re,  gwisg 

fanflewog 
pilchard,   pil'tsbûrd,  Pilcher,  pil'tshur 
I  n,  math  o  benwag.  penwag  Mair 
Pile,  p'il  re,   crug,  pentwr,   cruglwyth, 
I  das;    pawl,    cledr;    blew,    pan:     vt, 
|  crugio,  pentyru,  cruglwytho.     Piles, 

clwyf  y  marchogion,  lledewigwst 
'ilfer,  pil'fur  v,  chwiwladrata        [leidr 
rilferer,  pil'fur.  ûr  re,  chwiwgi,  chwiw- 
l'ilfery,  pil'fur. î  re,  chwiwladrad 
'ilgarüc,  pil.gar'lik  re,  moelyn 
'ilgrim,    pil'grim   re,  pererin,    teithiwr 
crefyddol :  vi,  pererinio ;  crwydro 
'ilgrimage,  pil'grim.äj  re,  pererindod 
['ill,  pil  re,  pel,  pelen,  pelenig :  v,  pilio, 

dirisglo ;  gwisgi'o,  blingo,  digroeni 
í'illage,  pil'äj  re,  ysbail,  anrhaith,  ys- 
glyfaeth :  vt,  preiddio,  anrheithio 
'illar,  pil'ur  re,  colofn,  piler,  pileryn 
i'iUion,  pil'yun  n,  ysgil-gyfrwy,  pilyn 
'illory,  pil'ur.î  re,  rhigod,  gwddf-gyffion 
'illow,  pil'ö  re,  gobenydd,  clustog:  vt, 
clustogi,    gobenyddu.       Pillow-bear, 
Pillow-case,  tudded  clustog,  clustog- 
orchudd  [blewedd 

■flosity,    p'í.los'Ltî    re,    blewogrwydd, 
,'i lot,    p'i'lut    re,    llong-lywydd,    llong- 

lywiedydd,  cyfarwyddwr  ìlongau 
pilotage,  p'i'lut. äj  re,  llongliwiaeth 
'ilewort,  pil'wùrt  re,  bronwy,  bronwst 
imenta,  pî.men'tâ,  Pimento,  pî.men'tö 
n,  math  0  bubyr  [carnweinyddu 

imp,  pimp  n,  llatai,  nwyfweinydd:  vi, 
impernel,  pim'pûr.nel  re,  llysiau'r 
eryman,  brathlys.  Bastard  pimpernel, 
llysiau  yr  archoll,  bril-lys.  Water 
pimpernel,  claerllys 


Pimple,    pim'pl    re,    pyloryn,    cyfoden, 

pisgwrn  [gorynog,  crugynog 

Pimpled,   pim'pld  a,  llynorog,  llyfrith, 
Pin,  pin  re,  pin:    vt,  pinio.      Pin-dust, 

pinlwch,   liifion  pinau.      Pin-money, 

arian  llogell  gwraig.    Push-pin,  math 

0  chwareu  plant 
Pincers,  pin'surz  np,  gefail 
Pinch,    pintsh    v,   tynwasgu;    gefeilio; 

crimpio;  ewinwasgu;  cynnilio;   crib- 

ddeilio:     re,  ewinwasg,    byseddwasg; 

gwasgfa,  cyfyngder 
Pinchbeck,  pintsh'bek  re,  math  0  efydd 
Pinchers,  pin'tshurz  np,  gefail 
Pinchfist,  pintsh 'fist,  Pinch penny,  pintsh' 

pen.î  re,  bawai,  bawddyn,  cerl'yn 
Pincushion,  pin'kwsh.un,  Pincase,  pin'- 

kas  re,  pin-glustog,  clustog  binau 
Pindaric,  pin.dar'ik  a,   Pindaraidd,  fel 

Pindar  (prydydd  Groegaidd) 
Pine,  pin  re,pinwydden,  ffynidwydden, 

ffawwydden,   pin,   ffeinidwydden :   vi, 

dyboeni;   nychu,  curio.     Pine-apple, 

ai'al  pinwydd.  Pine-end.  piniwn,  tal- 
Pinery,  p'i'nur.î  re,  pinwyddlan  [cen  ty 
Pinfold,  pin'f  old  re,buarth,  buarthfa,  ffald 
Pinguid,  ping'gwid  a,  tew,  blonegog,  bras 
Pinion,  pin'yun  re,  asgell;  adain,  aden; 

hual :  vt,  rhwymo  yr  elinoedd,  adain- 

rwymo,  hualu,  breichrwymo 
Pinioned,  pin'yund  a,  adeiniog,  asgellog  : 

rhwymedig 
Pink,  pingk're,  math  0  flodeuyn,  ceilys; 

math  0  long;  pilcodyn:  a,  gwyngoch: 

w,gwanu,  trydyllu;  ysmicio  [weithiwr 
Pinmaker,  pin'ma.kur  re,  pineuwr,  pin- 
Pinnace,  pin'äs  re,  ysgafnlong,  badlong 
Pinnacle,  pin'a.kl  re,  pinagl,  uchelfaen 

adail  [weithiwr,  pineuwr 

Pinner,  pin'ûr  re,  math  0  benwisg;  pin 
Pinnock,  pin'uk  re,  gwas  y  gog ;    mor- 

frithyll  [pQt,  dobyn 

Pint,  pint  re,  peint,hanner  chwart.  Half- 
Pioneer,  p'í.ö.nî'r'  re,  byddin-gloddiwr 
Pious,  p'i'us  a,  duwiol,  crefyddol 
Piousness,  p'i'us.nes  re,  crefyddolrwydd, 

duwioldeb 
Pip,  pip  re,  ysmotyn ;  y  big,  afiechyd  ar 

dafod  aderyn :  vi,  trydar,  grillio 
Pipe,  p'ip  re,  pib,  pibell ;  piben :  v,  canu 

pibell,  pibellu,  chwibanu 
Piper,  pi'  pûr  re,  pibydd ;  y  cornbig 
Piping,  p'i'ping  a,  gwan,  afiach ;  cwyn- 

gar.     Piping  hot,  poethfrwd 
Pipkin,  pip'kin  re,  crochenyn 
Pippin,  pip'in  re,  esblydden,  math  0  afal 
Piquancy,  pi'kan.si  re,  llymder,  llymedd 
243 


PLA     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\V=too,t\Yk=took 


Piquant,  pi'kant  a,  pigog,  Hym,  tost 
Pique,  pik  »,  soriant;  gwg,  cilwg;   dy- 

gasedd :  v,  peri  soriant ;  ymfawrygu 
Piquet,  pi.ket'rc,  math  o  chwareucardiau 
Piracy,  pi'r'â.sî  n,  morladrad;  morys- 

bail,  morherwriaeth ;  lienladrad 
Pirate,  pi'r'ät  n,  morleidr;  llenleidr:  v, 

morladrata;  llenladrata 
Piratical,  p'i.rat'i.kal  a,  morladronaidd 
Pirouette,  pir.ŵ.et'»,  chwildro 
Piscary,  pis'kur.i  n,  pysgodfa,  pysgle 
Piscation,  pis.kii'shun  n,  pysgotiad 
Piscatory,  pis'ka.tur.i  a,  pysgol 
Piscivorous,  pi.siv'o.rus  a,  pysgfwyta 
Pish,  pish  i,  pw !  wfft !  och  !  [en 

Pismire,  piz'mi'r  n,  morgrugyn,  morion- 
Pistachio,  pis.tä'shö  n,  math  o  gneuen  o 
Pistil,  pis'til  n,  paledryn  [Syria 

Pistillation,    pis.ti.lä'shun     n,    pwyad, 
maluriad  [llawddryll 

Pistol,  pis'tul  n,  llawddryll:  vt,  lladd  â 
Pistole,  pis.tbT  n,  darn  o  aur 
Piston,  pis'tun  n,  pillffon,  sugnlath 
Pit,  pit  n,  twll,  pwll,  pydew,  ffos;  pant: 
vt,  pyllu,  pantio.     Pit-coal,  glo'r  pwll, 
Pit-fall,  bradbwll.     Pit-saw,  llif  hir 
Pitapat,  pit'â.pat  ?i,dychlam,dychlamiad 
Pitch,    pitsh    n,    pyg;    gradd,   mesur, 
maint;    trumiad,   cyflethr:    v,  taflu, 
uniawndaflu;      disgyn     ar;      gosod, 
penodi.      Pitched  battle,  hrwydr  or- 
safol.    Pitch-dark,  erchyllddu.    Pitch 
pipe,  graddbib,  graddbiben.    To  pitch 
a  camp,  gwersyllu 
Pitcher,  pit'shûr  ?i,  piser,  cunnog,  ystên 
Pitchfork,  pitsh'fork  n,  pig,  picfforch 
Pitchiness,  pit'shî.nes  »,  pyglydrwydd 
Pitchy,  pit'shî  a,  piglyd ;  du,  tywyll 
Piteous,   pit'yus   a,   truenus,   tosturus; 

gwael,  distadl 

Piüi,    pith    n,    mwydyn,    mwydionyn, 

bywyn;    mwydion;    mer;   grym,  syl- 

wedd  [sych;  diystyr 

Pithless,  pith'les  a,  difywyn ;  disylwedd ; 

Pithy,  pith'î   a,  mwydionog,  bywynog; 

bywiog,  dwyswresog,  sylweddlawn 
Pitiable,  pit'yâ.bl  a,  truan,  truanaidd 
Pitiful,  pit'î.fẁl  «,  tosturus,  gresyngar; 

gresynol,  truenus;  gwael,  distadl 
Pitifulness,    pit'ì.fẁl.nes    n,    gresynol- 
rwydd;  distadledd,  gorwaelder;  tru- 
garogrwydd  [edd,  calongaled 

Pitiless,  pit'î.les  a,  annosturiol,]didrugar- 
Pitman,  pit'man  n,  pyllwr 
Pittance,  pit'ans  n,  dogn,  cyfran 
Pituite,  pit'ü.'ít  n,  llysnafedd 
Pituitous,  pî.tü'î.tus  a,  llysnafeddol 


Pity,  pit'î  n,  tosturi,  trugaredd,  gresy] 
tynerwch:  v,  trugarhau.  tostun 
tynerdeimlo  [peg or,  pegw« 

Pivot,  piv'ut  n,  corddyn,  goddyn,  coly 

Pix,  piks,  ii,  offerenflwch 

Placability,  plä.hâ.bil'ì.tî  TC,cymmodloi| 
edd,  hynawsedd 

Placable,  pla'ka.bl  a,  dyhuddadwy,  h; 
fodd,  hynaws,  cymmodlawn 

Placard,  pla.kard'  n,  hysbysiad  argral, 
edig  neu  ysgrifenedig,  hysbyslen:  îl 
gosod  hysbysleni  [llonyddu,  dyhudcl 

Placate,  p'la'kat  vt,  cymmodi,  heddychi 

Place,  pläs  n,  lie,  man,  mangre;  plal 
sefyllfa;  swydd:  vt,  llëu.  cyflëu,  goso  I 
sefydlu.  High  place,  ucheìfa.  Hidin.! 
place,  cuddfa,  cuddle.  Retired  placl 
dirgelfa.     Shady  place,  cysgodfa 

Placenta,  plâ.sen'tâ  n,  brych,  olysgar  1 

Placid,  plas'id  a,  araf,  tawel,  llonydl 
hynaws,  diddig  [yddw<J 

Placidness,  plas'id.nes  n,  arafwch,  Hot 

Plagiarism,  pla'jur.izm  n,  llenledrad    ■ 


Plagiarist,  pla'jur.ist  n,  llenleidr  [ledr:| 
Plagiary,  plä'jur.î  n,    llenleidr;     lie  1 
Plague,  pläg  n,  pla,  haint  y  nodau,  mal 
haint ;  chwaren ;  dygn-flinder :  vt.  tal 
â  phla ;  dirboeni,  gofidio,  aflonyddu  I 
Plaguy,  plä'gî  a,  Win,  dygnflin;  adwytl 
Plaice,  pläs  n,  lleden,  líeden  y  môr     [ 
Plaid,  plad  n,  brithwe,  breithwe 
Plain,   plan  a,  gwastad,  llyfn;    eghl 
amhvg,    noeth;     syml,    dihoced,  (I 
addurn ;  salw,  anhardd :   n,  gwaatal 
gwastadedd,      gwastadle,      llanerc. 
Plain-dealing,  gonest,  didwjdl.    Plat 
dealing,   gonestrwydd.      Plain  woii 
gwniadwaith  diaddurn 
Plainness,    pliin'es    n,    gwastadrwydi 
eglurder ;  amlygrwydd ;  gonestrvryd 
symledd  [f 

Plaint,  plant  n,  cwyn,  achwyniad ;  cwy . 
Plaintiff,  plän'tif  n,  cwynwr,  achwynv' 

hawlblaid,  gofynydd 
Plaintive,  plan'tiv  a,  cwynol,  cwvnfan 
Plait,  plät  n,  dill,  plyg,  pleth :  vt,  dill , 
plygu,  plethu,  crychu,  cymhlethu    |< 
Plan,  plan  n,  rhagfwriad,  cvnllun:  H 

rhagfwriadu,  cynllunio.  dyfeisio 

Planch,  plantsh  vt,  byrddio=Plank    < 

Plane,    plan    n,    canwyr,    Uythiedyd 

arwvnebedd,  gwastadlain:  a,  arwy 

ebol,  gwastad,  as :  vt,  canwyro,  llyi 

hau.     Plane-tree,  planwydden       _  ' 

Planet,  plan'et  n,  seren  wib,  goruchi; 

planed.       Planet  -  struck,     deified 

dvchrynedig,  synedig 

244 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh. 


PLE 


Manetaryj  plan'et.ur.î  a,  planedol  [au 
Plangent,  plan'jent  a,  yn  euro  fel  y  tòn- 
Planit'olious,  plan.î.fö'íî.us  a,  gwastad- 

ddeiliog  [iaeth 

Planimetry,  plâ.nim'î.trî  re,  wynebfesur- 
Planish,  plan'ish  y£,llyfnhau,  gwastatäu ; 

caboli,  llathru 
Planisphere,  plan'is.f  i'r  re,  arwynebgylch 
Plank,  plangk  re,  astell,  estyllen,  plane. 

Plank-yard,  estyllfa 
Planoconcave,  plii.n'o.kong'kav  a,  gwas- 

tadgeuol  [tadgonol 

Planoconical,  pla.no.kon'i.kal  re,  gvvas- 
Planoeonvex,  pla.no.kon'veks  a,  gwas- 

tadgrwn  [planu 

Plant,  plant  re,  planigyn,  pren  plan :  v, 
Plantain,  plan'tän  »,dail  llydainyftbrdd. 

Buck's-horn    plaintain,    llysiau  Efa. 

Ribwort  plaintain,  llysiau  yr  ais.    Sea 

plantain,     llysiau'r     defaid.        Small 

plantain,  dail  Uwyn  y  neidr.     Water 

plantain,  dyfrlys 
Plantal,  plau'tal  a.  planigol         [planfa 
Plantation,    plan.tii'shun    re,    planigfa, 
Planter,  plan  tûr  re,  planiedydd,  planwr 
Plash,  plash  re,  corbwll,  corîyn ;  ysgeint- 

iad:  vt,  bidio,  ysgythru 
Plashy,  plash'î  a,  corbyllog 
Plasm,  plazm  re,  mold,  cynllun 
Plaster,    plas'tûr   re,    cymmrwd,    dwb; 

paeled,  eli,  plastr,  sugliain :  vt,  cym- 

mrydu,  dwbio ;  rhoi  plastr  ar 
Plastic,  plas'tik  a,  delwadol,  lluniedyddol 
Plat,  plat  re,  tyno,  darn  o  dir :  v,  plethu, 

plethweu,  cymhlethu 
Plate,  plät  re,  dysgl,  dysglan;  llestri  aur 

neu  arian ;  darlun ;  llarh :  vt,  arwisgo 

â  metel,  dalenu     . 
Plateau,  plâ.tö'  re,  gwastadle  uchel 
Platen,  plat'en  re,  gwasgfwrdd  argraff- 

wasg  [lawr,  banlawr 

Platform,  plat'fórm  re,  llwyfan;  esgyn- 
Platina,  plat'î.nâ,  Platinum,  pkt'Lnum 

n,  math  o  fetel  gwyn  trwni 
Platitude,  plat'î.tüd  re,  llydander ;  diflas- 

dod;  gwagsiarad  [pur 

Platonic,  pla.ton'ik  a,  yn  ol  dull  Plato, 
.Platoon,  plâ.tŵn'  re,  minteian  bedrongl 
Platter,  plat'ûr  re,  dysgl,  noe  [o  filwyr 
•  Plaudit,  plô'dit    re,   clod,  canmoliaeth, 

clodfloedd  [clodforus 

Plauditory,  plô'dî.tur.î  re,  darfoliannol, 
:  Plausibility,  plô.zì.bil'î.tî    re,    golygus- 

rwydd,  tebygolrwydd,  wynebdegweh 
Plausible,  plO'zi.bl  a,  ymddangosiadus, 

golygus,  wynebdeg   "  [us 

Plauaive,  plG'siv  a,  canmohadol,  molach- 


Play,  plii  re,  chwareu;  chwarëyddiaeth : 
v,  chwareu.     To  play  on  an  instru- 
ment, canu.     To  play  the  fool,  ynfydu. 
To  play  tricks,  gwneyd  castiau.     To 
play  truant,  bod  ynabsennol  heb  genad 
Playday,  plä'dä  re,  chwareuddydd 
Player,  plä'ûr  re,  chwareuwr,  chwarëydd 
Playfellow,  plä'fel.ö  re,  cyd-chwarëydd 
Playful,  plä  f\vl  a,  chwareugar,  chwarëus 
Playhouse,  plä'hûŵs  (playhouses,  piä'- 

hiuv.ziz)  re,  chwareudy 
Plaything,  plä'thing  re,  tegan,  ffril 
Plea,  pli  7i,  arddadl,  dadl ;  bawl ;  esgus, 
esgusa  wd  [  amddiffy  n  u 

Plead,  plid  v,  dadleu,  ymddadleu ;  haeru ; 
Pleadable,  plî'dâ.bl  a,  dadleuadwy 
Pleader,  pli'dûr  re,  dadleuwr,  cynghaws 
Pleasant,  plez'ant  a,  hyfryd,  teg;  lion, 
dyddan,   boddhaol,   tirion,  difyrlawn, 
maws,  difyr,  peraidd,  siriol;  digrif 
Pleasantness,    plez'ant.nes    re,    hyfryd- 
wch;  tiriondeb  "[wair 

Pleasantry,  plez'an.tn  re,  digrifweh,  cell- 
Please,  pliz  v,  boddhau,  boddloni,  rhyngu 
bodd ;  bod  yn  wiw  gan.     If  you  please, 
os  mynweh ;  os  gwelwch  yn  dda 
Pleasing,  pli'zing   a,  boddhaol,   hygar, 
hyfryd,  tirion  [boddhaol 

Pleasurable,  plezh'ur.a.bl  a,  hyfrydlawn, 
Pleasure,  plezh'ur  re,  hyfrydwch,  dywen- 
37dd;    maws;     difyrweh;     digrifweh; 
oferedd,  meluschwant;    cymmwynas. 
At  one's  pleasure,  wrth  ei  ewyllys 
Plebeian,  plî.bî'an  re,  gwerinwr,  gwreng, 
adlaw:       a,     gwerinol,     gwerinaidd, 
gwrengaidd,  gwaerol,  taiog 
Pledge,  plej  re,  adneu,  gwystl,  em,  ernes, 
sicrwydd ;  mach :  vt,  gwystlo,  arwystlo 
Pledget,  plej'et  re,  llieinrwd 
Pleiades,  pli'ya.diz,  Pleiads,  pli'yadz  np, 
y  twr  ser,  y  saith  seren  siriol,  y  twr 
tewdws  [perffaith 

Plenary,    plî'nur.î    a,    llawn,    cyflawn, 
Plenilunar,  plen.î.lü'nûr  «,  llawnlloerol 
Plenipotence,   plî .  nip '  ö .  tens  re,   llawn- 
allu  [og 

Plenipotent,  plî.nip'ö.tent  a,  llawnallu- 
Plenipotentiary,    plen.ì.pö.ten'shur.î    re, 

llawnallueddwr,  cenad  llawnalluog 
Plenist,  plî'nist  re,  athronydd  a  ddeil  fod 
yr  holl  eangder  yn  llawn   defnydd, 
gwadwr  gwagder  [Uawnder 

Plenitude,    plen'î.tüd    re,    cytìawnedd, 
Plenteous,  plen'tshus  a,  llawn,  helaeth 
Plenteousness,    plen'tshus.nes    re,    hel- 
aethrwydd  [llawn 

Plentiful,"plen'tî.f\vl  a,  helaeth,  cyflawn, 
245 


POD   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Plenty,  plen'ti  n,  helaethnvydd.  amlder, 

amledd,  llawnder,  llawndid ;  digonedd 
Plenum,  pli'num  n,  halant,  gorm 
Pleonasm,    pli'o.nazm   n,    geirlenwad 

amleiriad,  gair  llanw 
Plethora,  pleth'ü.râ,  Plethory,  pleth'ö.rí 

n,  gorllawnedd  gwaed,  gorflawnder 

gormeslyn,  llynorllawnedd 
Plethoretic,  pleih.o.ret'ik,  Plethoric,  plî- 

thor'ik  a,  gorllawnol 
Pleura,  plü'r'â  n,  pilionen  y  ddwyfron 
Pleurisy,  plü'r'î.sî  n,  eisghvyf 
Pleuritic,  plii.rit'ik  a,  eisglwyfus 
Plevin,  plev'in  n,  rhyddhád,  ataíäel 
Pliable,  pl'i'â.bl  a,  ystwyth,  hyblyg 
Phableness,  pli"â.bl.nes,  Pliantness,  plî'- 

ant.nes,  Pliancy,  pli'an.sî  n,  hyblyg- 

edd,  ystwythder 
Pliant,  plT'ant  a,  hyblyg,  ystwyth 
Plicature,  plik'a.ts'hu'r  n.  plygiad 
Pliers,  pli'urz  np,  gefail  fechan 
1 'light,  pli't  n,  eyflwr,  agwedd,  gwedd; 

gwystl:  vt,  addaw,  gwystlo 
Plinth,  plinth  n,  gwad'n  pedrongl  colofn 
Plod,  plod    vi,  ymdrafferthu,    Uafurio, 

dyfalddilyn,  ffwdanu;  dwysfyfyrio 
Plot,  plot  n,  cydfrad,  cydfwriad ;  amcan. 

cynllun,  darlun;  dernyn  0  dir,  tyno, 

llain:  v,  cydfwriadu;  cynllunio,  Uunio 
Plough,  plûŵ  n,  aradr,  ylltyd :  v,  aradu, 

aredig,  aru.      Plough-beam,  arnodd, 

Plough-handle,    haeddel.       Plough- 

monday,  dydd  Llun  wedi  yr  Ystwyll. 

Plough-wright.  saer  erydr 
Ploughman,  plûŵ'man  n,  aradwr,  arddwr 
Ploughshare,  plûẁ'shG'r  n,  swell,  cwll- 

tyr,  cwlltwr 
Ploughtail,  plûŵ'täl  n,  haeddel  fawr 
Plover,    pluv'ur    n,    cwtiar,    rhostog, 

bronddu'r    twynau.     Golden    plover, 

chwilgorn  y  mynydd.      Grey  plover, 

cornicell 
Pluck,  pluk  n,  tyn,  tyniad,  chawpdyn- 

iad,    chwipdyniad;    ymysgar,   syrth: 

vt,  tynu,  dwysdynu ;  plufio 
Plug,  plug  n,  top,  topyn,  tywysel,  pill- 

gyn:  vt,  topio,  ystopio,  pillgynio 
Plum,    plum    n,    eirynen;     £100.000. 

Plum-pudding,  pot  en  eiryn 
Plumage,  plü'mäj  n,  plu,  pluf,  pluawr 
Plumb,  plum  n.  plymen,  llinyn  blwm: 

vt,  plymio,  profi  â  phlymen :  a,  union- 

syth,  darbenol,  phvm 
Plumbago,    plum.bä'gü    n,    phvm    du, 

sylwedd  cynnwysedig  0  haiarn  a  golosg 
Plumber,    plum'ûr    n,    plwmweithiwr. 

plymydd,  plymwr 


Plumbery,  plum'ur.i  ra,  plymwriaeth 
Plume,   pliim  n,   pluen,   plufen:    pluf-f 

gobyn:     vt,    pluenu,    plufio;     pluf- 1 

arwgio ;  ymfalchib 
Plumigerous,  plii.mij  ur.us  a,  pluog 
Plummet,  plum'et  n,  plymen 
Plumous,  plü'mus,  Plumose,  plü.mös'  a 

plufol,  pluog 
Plump,  plump  a,  tew,  cnodig;  digudd 

didwyll:  v,  chwyrn-syrthio,  taflu 
Plumpness,  plump  nes  n,  tewedd,  cnod- 

igrwydd:  gonestrwydd 
Plumy,  plü'mî  a,  plufol,  pluol 
Plunder,  plun'dûr  n,  ysbuil.  anrhaith 

ysglyfaeth :  vt,  anrheithio,  difrodi.  ys 

glyfaethu,  anrheithu  ysbeiliw: 

Plunderer,   plun'dur.ûr  n,  anrheithiwi 
Plunge,    plunj    n,     trochiad;    grawtb 

plwng;   tindafliad  march:    v,  trochi 

ymdrochi;  neidio  i;  tindaflu 
Plunket,  plung'ket  n,  math  0  lasliw 
Pluperfect,  plii'pur.fekt  a,  tragorphenol 
Plural,  plii'r'al  a,  lluosog 
Pluralist,  plii'r'al.ist  n,  amleglwysydd 
Plurality,  plü.ral'î.tî  n,  lluosogedd,  Uu 

osedd  [fedaidd  cotymoji 

Plush,  plush  n,  math  0  ddefnydd  mel 
Pluvial,  plii'vi.al,  Pluvious,  plii'vi.us  c 

gwlawog,  gwlybyrog,  gwlawiol,gwly 
Ply,  plî  v,  glynu  wrth,  ymroddi,  dyfal 

ymarfer;  plygu:  n,  plyg,  tro;  tuedc 

gogwydd.     The  steamer  plies,  mae 

agerddlong  yn  mordwyo 
Pneumatic,    nii.mat'ik    a,    ehwythol 

awyrog,  awyriadol 
Pneumatics,  nii.mat'iks  np,   awyrydd 

iaeth,  awyrolaeth,  awyrogaeth 
Pneumatology,  nü.mâ.tol'ö.ji  ?»,  ysbryd 

yddiaeth 
Poach,  pötsh  v,  herwhela ;  lledferwi 
Poacher,  pö'tshfìr  ??,herwheliwr.  lladrad: 

heliwr,  troseddwr  cyfreithau  helw» 
Poachy,  pö'tshî  a,  llaith,  corslyd  [iartÄ 
Pock,  pok  n,  crugdardd  y  frech.     Pock» 

hole,  craith  neu  ol  brech 
Pocket,  pok'et  n,  llogell,  llawgell,  llawji 

god,    coden:    vt,  llogellu,    rhoi  ynB 

nghadw.     Out  of  pocket,  ar  golleijr 

Pocket-book,  codlyfr.      Pocket-glas^ 

llogellddrych.     Pocket-money,  ariaX 

traul 
Pockiness,  pok'i.nes  n,  breehlydrwydd  « 
Pocky,  pok  î  a,  brechog,  brechlyd 
Poculent,  pok'ii.lent  a,  yfadwy 
Pod,  pod  n,  coden,  plisgyn,  masgl,  cibvi» 
Podagra,pö.dag'râ.  pod'â.grâ  n.  troedws 

cymmalwst 

246 


öre ;  läte,  line,  no,  miite ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  Tiiis ;  j=dzh. 


POL 


Podagrieal.  po.dag'ri.kal  a,  troedwstol 
Podge,  pen  n,  lleidbwll;  cymmysgedd 
Poem,  pö  em  re,  pryddest,  eerdd,  awen- 

gerdd,  cywydd,  caniad,  can 
Poesy,  pG'ì.sî  a,   prydyddiaeth,   bardd- 

oneg,  awenyddiaeth 
Poet,  pö'et  re,  prydydd,  bardd,  awenydd 
Poetaster,    pö  et.as.tûr    re,    erachfardd, 

coegbrydydd,  eoegfardd,  bon  y  gler 
Poetess,  pö'et.es  re,  prydyddes.awenyddes 
Poetic,  po.et'ik,  Poetical,  po.et'i.kal  a, 

prydyddol,  barddol,  barddonol,  awenol, 

awenyddol  [cywyddu 

Poetize,  po'et.Yz  vi,  prydyddu,  barddoni, 
Poetry,  pö'et.rî  re,  prydyddiaeth,  bardd- 

oniaeth,  awenyddiaeth,  cywyddiaeth 
Poignancy,  pôí'nan.sí  re,  llymedd,  llym- 

der,  tostlymedd,  aethlymedd 
Poignant,   poi'nant   a,   Ìlym,   llymdost, 
•  pigog,  aetblawn,  aethol,  aethus 
Point,  point  re,  pvvnc,  pen,  pwynt;  pig; 

blaen;  nod:  v,  blaenllymu;  pwyntio; 

cyfeirio.     Point  blank,  yn  uniongyrch. 

At  the  point  of  death,  ar  fin  angeu. 

Point  of  a   rock,   elogwyn.     Blunt 

pointed,  p\vl.     Cardinal  points  of  the 

compass,  prif    bwyntiau'r   cwmpawd 

(gogledd,  de,  dwyraiu,   a  gorllewin). 

On  the  point  of  going,  ar  fedr  myned. 

Sharp-pointed,     pigi'ain,     blaenllym, 

pigoglpn,  llym.     To  bring  to  a  point, 

blaenllymu,  pigfeinio.  To  point  out, 
Î  dangos,  hysbysu,  mynegu 
:  Pointel,  pGin'tel  re,  pwyntl ;  peth  ar  flaen 
Pointer,  pôin'tûr  re,  pwyntiwr;  cyfeirgi 
Pointless,  point 'les  a,  diflaen,  pŵl: 
,     diystyr  [wyno 

Poison,"  poi'zn  re,  gwenwyn:   vt,  gwen- 
Poisonous,    poi'zn.us    a,    gwenwynig, 

gwenwynllyd,  gwenwynol 
Poitrel,  pôi'trel  re,  brongengl 
Poize,  poiz  n,  pwys,  cydbwys :  vt,  pwyso, 

cydbwyso,  tafoli,  mantoli 
Poke,  pok  re,  pwt;  coden,  cwd:  vt,  ym- 

balfalu,  dallgeibio,  pwtio   [pwtiedydd 
Poker,    po'kur  re,  prociedydd,  tanffon, 
.Poland,  pö'land  re,  Pwyl,  y'Pwyl 
Polar,  pö'lûr  a,  pegynol,  tua'r  pegwn 
Polarity,  pö.lar'î.tî  re,  tuedd  at  y  pegwn 
•Pole,  pöl    re,  pegwn;    pawl;     pastwn; 

trosten;    ystang,   erwydd;    Pwyliad. 
1    Pole-axe,  ffonfwyell.    Pole-star,  Polar 

star,  seren  y  gogledd.     North  pole, 

pegwn  y  gogledd.     South  pole,  pegwn 
'    y  de 

Polecat,  pbTkat  re,  cath  goed,  ffwlbart 
Poledavy,  poTda.vi  re,  math  o  liain  garw 


Polemic,  po.lem'ik  a,  dadlwriaethol.dadl- 

euol:  re,  dadlwr,  dadleuwr.      Polem- 
ics, dadldreithiau,  dadleuaeth 
Police,  pö.lîs'  re,  heddlywodraeth 
Policeman,  pü.lîs'man  re,  heddwas 
Policy,  pol'î.sî  re,  llywodraethyddiaeth , 

callineb,  cyfrwysdra ;  ysgrifen  digoll- 

ediad,  yswireb 
Polish,   pol'ish   re,  caboledd,  llathredd; 

cabol:  v,  caboli,  llyfnhau,  llathreiddio 
Polish,  polish  a,  Pwylaidd 
Polished,  pol'isht  a,  moesog,  harddfoes- 

og ;  cabol,  caboledig,  llathraidd,  Uathr 
Polite,  pö.lît'  a,  boneddigaidd,  moesgar, 

moesog,  moeswych 
Politeness,  pü.l'ít'nes  re,  moesgarwch 
Politic,  pol'i.tik  a,  cyfrwysgall ;  gwladol, 

gwladwriaethol 
Political,  po.lit'Lkal  a,  gwladwriaethol, 

gwleidiadol,  gwladol  [wr 

Politician,  pol.Ltish'an  re,  gwladwriaeth- 
Pohtics,    pol'i.tiks     np,    llywod-ddysg, 

gwladyddiaeth,  gwleidiadaeth  [aeth 
Polity,  pòl'ì.tî  re,  llywiaeth,  trefn  Uy wodr- 
Poll,"pöl  re,  pen;  cofres  pleidleiswyr:  vt, 

cneifio;  talgrynu;  pleidleisio.      Poll- 
tax,  tre.th  y  penau 
Pollard,  pol'ûrd  re,  tocbren,  pawlbren; 

y  pysg  penci ;  rhuddion,  goflawd 
Pollen,  pol'en  re,  llwchflawd  blodau 
Pollute,  po.lüt'  i-í,halogi,  diwyno,  Uygru, 

bydrhau;  diforwyno  [ammhuredd 
Pollution,  po.lii'shun  re,  halogiad,  aflan- 

hâd  [Bwylaidd 

Polonaise,    po.lo.naz'  re,   math   o   wibg 
Polonese,  po.lo.niz'  re,  Pwylaeg 
Poltroon,  pûl.trŵn'  re,  cilgi,  cachgi 
Poly-^a;,  ami-,  amiy-  [seiniol 

Polyacoustic,  pol.î.â.kûŵs'tik    a,   ami- 
Polyanthus,  pol.î.an'thus  re,  briallu  coch- 

ion,  briallu  amlflodeuog 
Polygamist,   po.lig'â.mist   re,   amlbriod, 

amlwreicwr,  amlweddog  [wreigiaeth 
Polygamy,  po.lig'â.mî  re,amlbriodas,  ami- 
Polyglot,   pol'i.glot    a,   amliaith,    aml- 

ieithog  [  amloc  fa  r 

Polygon,  pol'î.gim  re,  dull   amlonglog, 
Polygonal,  po.lig'ö.nal  a,  amryonglog 
Polygram,     pol'Lgram     re,    dull     aml- 

linellog  [wragedd 

Polygyny,    po.lij'î.nî     re,    lluosogedd   o 
Polyhedron,  pol.î.hî'drun  re,  amloehr 
Polyhedrous,  pol.î.hi'drus  a,  amlochrog 
Polylogy,  po.hl'ö.jî  re,  siaradgarweh 
Polymathy,  po.lim'â.thî  re,  amryddysg 
Polyphonic,  pol.i.fon'ik  re,  amlseiniol 
Polyphylous,  pol.if'il.us  a,  amlddeiliog 
247 


POR    path,  fat,  ére,  met,  mâ-ríne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\Vk=took ; 


Polypous,  pol'i.pus  a,  amldroediog 
Polypus,  pol'i.pus  (  p  polypi,  pol'î.p'í)  n, 

amldroed,  llof,  morgudyn 
Polysyllabic,  pol.i.si.lab'ik  a,  amlsillog, 

amrysill  [amlsillog 

Polysyllable,  pol'i.sil.a.bl  n,  amlsill,  gair 
Polytechnic,  pol.i.tek'nik  n,  amlgelf 
Polytheism,  pol'i.thi.izm  »,  amldduw- 

iaeth,  amrydduwiaeth     [amldduwiad 
Polvtheist,  pol'î.thî.ist  a,  amklduwydd, 
Pomace,  pö.mäs'  n,  gweisgion  afalau 
Pomaceous,  pö.mä'shus  a,  afaleuog,  afal- 
Pomade,  pö.mad'  n.  enaint  [og 

Pomander,  pö.man'dûr  n,  perbelen 
1'omatum,  pö.mä'tum  n,  gwalltenaint 
Pome,  pom  vi,  erwndyfu 
Pomecitron,  pöm.sit'run  n,  eurafal 
Pomegranate,  pöm.gran'ät  n,  grawnafal 
Pomeroy,  pom  rôî  n,  math  o  afal  mawr 
Pomiferous,  po.mif'ur.us  a,  afiuddwyn, 

afalog,  yn  cynnyrchu  afalau 
Pommel,  pum'el n,  gwarglwm,  ysgwydd- 

glwm;  cnap;    penglwm  cleddyf:    vt, 

dyrnodio,  pwyo,  euro  [rhialltwoh 
Pomp,  pomp  n.  rhwysg;  gorwychder, 
Pompet,  pum'pet  n,  incbelen  argraffydd 
Pompion.pum  pî.un,  n,  pwmpa,  pompiwn 
Pomposity,  pom.pos'î.tî  n,  rhwysgfawr- 

edd,  rhodres.  ffraethfalchedd 
Pompous,  pom 'pus  a,  rhwysgfawr,  cein- 

wych,  gorwych,  firaethfalch 
Pond,  pond  n,  lljm      [pwyso,  darbwyllo 
Ponder,  pon'dûr  v,   ystyried,   myfyrio, 
Ponderable,  pon'dur.â.bl  a,  pwysadwy 
Ponderal,   pon'dur  al  o,  a  gyfrifir  wrth 

bwysau  [rwydd 

Ponderosity,  pon.du.ros'î.tî  n,  pwysig- 
Ponderous,  pon'dur.us  a,  pwysig,  tnvm 
Ponent,  pö'nent  a,  tua'r  gorllewin 
Poniard,  pon'yûrd  n,  bidog,  byrgledd 
Pontac,  pon'tak  n,  math  o  win 
Pontage,  pon'tiij  n,  treth  pont,  pontdoll 
Pontiff,  pon'tif  «,  arckoffeiriad  ;  y  Pab 
Pontifical,  pon.tif'i.kal  a,  archoffeiriad- 

ol,  Pabol :  n,  llyf'r  defodau'r  Pab 
Pontificate,  pon.tif'i.kat  n,   teymasiad 

Pab ;  llywodraeth  y  Pab ;  Pabaeth 
Pontoon,  pon.tẁn'  n,  pont  fadau 
Pony,  pö'nî  n,  corfarch,  ceffylyn,  merlyn 
Pool,  pŵl  n,  pwll,  llyn 
Poop,  p\'vp  »,  ol  ganllaw,  llywle  Hong 
Poor,  pvv'r  a,  tlawd,  angenus,  rheidus, 

bychodog,  truan,  gwael,  sal,  distadl. 

Poor-house,  tlotty.    Poor  little  thing  ! 

druan  bach !     Poor  rate,  treth  y  tlodi. 

A  poor  eater,  un  sydd  yn  bwyta  ond 

ychydig.     The  poor,  y  tlodion 


Poorly,   pŵ'r'lî   ad,   yn    ddiawydd,    yii 

sal :  a,  lledglaf,  afiach,  gwael,  claf     J 
Pop.   pop  n,  ffrwtsain:    v,   ffrwtseinicf 

ffi'wydro,  ffrwtsaethu,  ffrwtneidio 
Pope,  pop  n,  Pab;   math  o  bysgodyr. 

Pope's  eye,  cneuen  y  forddwyd 
Popedom,  pöp'dum  n,  pabaeth 
Popery,  pö'pur.î,  Papistry,  pä'pis.trí  1 1 

pabyddiaeth 
Popgun,  pop'gun  n.  gwn  pren 
Popinjay,  pop'in.jii  n,  y  gaseg  wanwyi 

cnocell  y  coed :  ysgoegyn 
Popish,  pö'pish  a,  pabaidd.  pabyddol 
Poplar,  pop'lûr  n,  poplysen,  llathrwyJ 

en.    Llack  poplar,  pwmpleren.   \V] 

poplar,  aethwydden,  peisgwyn  [gwla 
Poplin,  pop'lin  n,  cymmysgwe  o  sidan  J 
Poppy,  pop'i  n,  pabi,  llysiau  cwsg,  mat 

goll.  Corn  poppy,  pabi  coch  yr  yd 
Populace,  pop'ü.läs    n,   y   cyffredín, 

werin,  y  lluaws,  y  cyhoedd 
Popular,  pop'ü.lûr  a,  e'nwog.  poblogaidl  I 

gwerinaidd  [poblogrwyd 

Popularity,  pop.ü.larì.tî  n,  enwogrwyd' 
Populate,  pop'ü.lät  vt,  pobli,  poblogi 
Population,  pop.u.lii'skun  n,  poblogia 

poblogaeth 
Populous,  pop'ü.lus  «,poblog,  llawn  t 
Populousness,  pop'ii.lus.nes  n,  poblo 

rwydd  [fath  or 

Porcelain,  pö'rs'län  n,  llestri  pridd  (I 
Porch,  pö'rtsh  n,  porth,  cyntor,  cyntet 
Porcupine,  por'kii.p'in  n,  y  r-11 

ddraenog  t'awr 
Pore,  pô'r  n,   chwysdwll,  twll   chw 

mandwll :  vi,  syllu,  tremio,  craffsy] 
Pork,  pork  rc.cig  mochyn  [ra,  porchell 
Porker,  poV'kur,  Porkling,  po'rkli 
Porosity,  pö.ros'î.tî,  Porousness,  pöY" 

nes  n,  tyllog»wydd,  amrydylledd 
Porous,  pö'r'us,  Pory,  pö'r'i  a,  chw 

dyllog,  mandyllog,  tyllog,  amrydyl 
Porphyry,  pôr'fur.î  n,  molafon,  mylda 
Porpoise,  Porpus,  pôr'pus  n,  morhw 

llamidydd,  pysgodyn  du  [ceninwyi 
Porraceous,  po.rä'shus  a,  gwyrddai 
Porret,  por'et  n,  math  o  genin 
Pomdge,  por'ij  n,  cawl,  notes. 

porridge,  cawl  llaeth  [gawl,  u_ 
Porringer,  por 'injur  n,  cawlgwpan,  í 
Port,  p<3'rt  n,  porthladd,  porthle,  p 

twll  gwn,    agwedd,  edrycliiad, 

ddygiad.        Port -hole,     c^egrc 

Port-  .vine,  gwin  Oporto,  gwin  coc 
Portability,  pö'r.tá.bil'î.tî  /íJiygludec 
Portable,   pü'r'tâ.bl     a,   dygadwy, 

ddwvn.  cludadwy 

248 


ore;  Kite,  l'íne,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this:  j=dzh. 


POS 


Portage,  pö'r'tiij  n,  arian  clud,  porthdal 
Porta 1,  pô'r'tal  n,  porth,  cyntedd,  rhag- 

borth 
Portcullis,  po'rt.kul'is  n,  porthgwlas 
Porte,  port  n,  llys  ymherawdr  y  Tyre- 
iaid  [rhagarwyddo 

Portend,  pôr.tend'  vt,  argoelio,  darogan, 
Portension,  pôr.ten'shun  n,  rhagargoel- 

iad,  rhagarwyddiad,  darogan 
Portent,  pôr.tent'  n,  rhagargoel 
Portentous,  pôr.ten'tus  a,  daroganus 
Porter,    pö'rtûr     n,    porthor,     drysor; 

cludydd ;  math  o  gwrw 
Porterage,  pö'r'tur.äj  n,  cyflog  cludydd 
Portfolio,  pö'rt.fö'lî.ö  ra.papyrgod,  papyr- 

gwd,  papyrglawr 
Portglave,  po'rt'gliiv  n,  cledd-ddygiedydd 
Portico,  po'r'ti.ko  n,  porthfa;  pendist 
Portion,  po'r'shun  n,  rhan,  cyfran,  rhan- 
dwy;    agweddi;    gwaddol;    cynnysg- 
aeth:  vt,  cyfranu,"  gwaddoli ;  cynnys- 
gaethu,  cynnysgaeddu 
Portliness,  pö'rt'lî.nes  n,  gweddusrwydd 
Portly,  pö'rt'lî  a,  cryfweddog       [gilgist 
'Portmanteau,  pö'rt.man'tö  n,  bolgan,  ys- 
jPortrait,  pö'r'trät  n,  arlun,  llun,  arfel, 
I    ardeb,  darlun  [luniad 

Portraiture,  pô'r'trä.tshü'r  n,  delwad,  ar- 
[Portray,  pö'r.trä'  vt,  arlunio,  delweddu, 
\   tynu  llun  [faer 

Portreeve,  po'rt'riv  »,porthly  wydd,porth- 
(Portress,  pö'r'tres  n,  drysores,  porthores 
pose,  poz  vt,  dyrys-holi,  dyrysu ;  posio 
Position,  po.zish'un  n,  cyrlead;  sefyllfa, 
;   sefydliad ;  ystum ;  trefniad ;  rhagosod- 
\  iad,  gosodedigaeth 
Positional,  po.zish'un.al  a,  gosodiadol 
[Positive,  poz'i.tiv  a,  gwiriol,  gwiriedigol; 
j  gosodedigol;   pendant,  sicr,   sicrhaol, 
penodol;"  awdurdodol.     Positive    de- 
{  gree,  y  radd  gyssefin,  cyssefinradd 
Positiveness,  poz'i.tiv.nes  n,  dieurwydd 
psnet,  poz'net  n,  padellan,  posned 
Posse,   pos'i  n,   mawrlu,  torf,   arfoglu. 
r>  Posse  comitatus,  holl  allu  sir 
'ossess.  po.zes'  vt,  meddu,  meddiannu, 
mwynhau,    perehenogi.     To    possess 
one's  self  of,  cymmeryd  meddiant  0 
Possession,    po.zesh'un    n,    meddiant; 
1  perchenogaeth,      elw;      etifeddiaeth; 
mwyniant,  mwynhâd ;  goresgyn 
'ossessive,    po.zes'iv,    Possessory,    po- 
zes'ur.i  a,  perchenol,  meddol,  medd- 
iannol,  meddiannedigol 
'ossessor,    po.zes'ur    n,    meddiannydd 
1  perchen,  perchenog,  perchenwr 
'osset,  pos'et  n,  posel,  meiddlyn 


Possibility,  pos.î.bil'ì.tî  n,  galleudigaeth 

Possible,  pos'î.bl  a,  hyall,  galluadwy, 
dichonadwy,  posibl ;  tebygol 

Possibly,  pos'î.blî  ad,  ef  allai,  fe  all.ai; 
ysgatfydd,  agatfydd 

Post,  post  n,  post;  llythyrfa;  swydd: 
v,  cyflymdeithio ;  sefydlu,  cyflëu; 
trefnu  cyfrifon;  postio:  px,  gwedi, 
ar  ol.  Post-boy,  llythyrwas.  Post- 
chaise,  brysglud;  hurgerbyd.  Post- 
haste, ar  fawrfrys,  ar  frys,nerth  traed. 
Post-horse,  brysfarch.  Post-man, 
llythyrwas,  llythyrwr.  Post-master, 
penllythynvr,  ceidwad  llythyrdy. 
Post-office,  llythyrdy,  llythyrfa.  Post- 
office  order,  archeb"  llythyrfa.  Post- 
town,  llythyrdref 

Postage,  pös'täj  n,  llythyrdoll,  llythyr- 
dal.     Postage-stamp,  llythyrnod 

Postdate,  pöst.dät'  vt,  olddyddio,  olam- 
seru:  n,  olddyddiad 

Postdiluvian,  post.di.lii'vi.an  a,  gwedi'r 
diluw:  n,  olddylifiad 

Poster,  pös'tûr  n,  brysdeithiwr,  rhed- 
egwr ;  hysbyslen  fawr 

Posterior,  pos.tî'r'î.ûr  a,  hwyrach,  di- 
weddarach,  olach,  ar  ol       "[israddiad 

Posteriority,  pos.tî'r.î.or'î.tî  n,  olafedd; 

Posteriors,  pos.tfr'i.urz  np,  pen  ol 

Posterity,  pos.ter'î.tî  n,  cenedlaethau 
dyfodol;  oliaid,  olafiaid,  adian;  hil- 
iogaeth  [borth 

Postern,  pös'tûrn  n,  drws  bychan,  cil- 

Postexistence,  post.eg.zis'tens  n,  olfod- 
oliaeth 

Posthumous,  pos'tü.mus  a,  a  gyhoedd- 
wyd  neu  a  aned  ar  ol  claddu  yr  aw- 
dwr  neu'r  tad ;  olargraffedig ;  olanedig 

Postil,  pos'til  n,  ymylnod 

Postillion,  pos.til'yun  n,  rhagfarchogwr 

Postmeridian,  pöst.mî.rid'yan  a,  pryd- 
nawnol,  olnawnol,  wedi'r  canolddydd 

Postmortem,  pöst.môr'tem  a,  ar  ol  marw- 
olaeth  [gohirio 

Postpone,  pöst.pön'  vt,  troi  heibio ;  oedi, 

Postponement,  pöst.pön'ment  n,  gohir- 
iad,  oediad  [ciniaw 

Postprandial,  pöst.pran'dî.al  a,   ar    ol 

Postscript,  pöst'script  n,  olysgrifen,  ol- 
ysgrif,  olymadrodd 

Postulate,  pos'tshüJät  «,  gosodiad  erfyn- 
iedig:  vt,  adrodd  heb  brawf,  cym- 
meryd yn  ganiataol  [heb  brawf 
Postulation,  pos.tü.lä'shun  n,  honiad 
Postulatum,  pos.tshü.lä'tum  (p  postula- 
ta,  pos.tshü.lä'tâ)  n,  gosodiad  erfyn- 
iedig,  gosodiad  dibrawf 

249 


PRA   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took;  | 


Posture,   pos'tshûr  n,    munud,   ystuin, 

sefyllwedd,   safiad,   sefyllfa;  agwedd. 

Posture-master,  ystumydd    [modrwy 

Posy,  po'zi  11,  blodeuglwm;   arwyddair 

Pot,   pot  n,  pot,  potyn ;    crochan :    vt, 

fotio.     Pot-bellied,  cestog,  cestfawr. 
'ot-companion,  cydyfwr,  cyfeddach- 

wr.  Pot-herbs,  lly  sum  berwadwy.  Pot- 
hooks, bachau  crochan.     Pot-bouse, 

diotty.    Pot-metal,  math  o  wydr  Iliw- 

iog.     Pot-valiant,  diod-ddewr 
Potable,  pü'tâ.bl  a,  yfadwy       [o'r  India 
Potagra,   pö.tag'rä  l»,  math  o  gyffaith 
Potamology,  pot.â.mol'ö.jî  n,  afondraeth 
Potasb,   pot'ash  »,  golchludw,  trwyth- 

ludw,  Uys-halen  [lynciad 

Potation,   pö.tä'shun  n,  yfediad;  traf- 
Potato,  pö.tä'tö  n,  cloronen,  taten 
Potch,  potsh  vt,  gorfenvi,  lledferwi 
Potency,  pö'temsî  n,  galluedd,  nerthedd, 

cadernid 
Potent,  pö'tent  a,  cadam.  galluog,  grym- 

us,  nerthol,  nerthog,  cryf  [deym 

Potentate,  pö'ten.tät'  n,  penadur,  arch- 
Potential,  pö.ten'shal  a,  galluogol,  gallu- 

adwy  [ogrwrdd 

Potentiality,  pö.ten.shî.al'î.tî  n,   gallu- 
Pother,  poTH'ûr  n,  twrf,  dadwrdd.  ystŵr : 

v,  ffwdanu,  ymdratìertlm  yn  ofer;  blino 
Potion,  pö'shun   n,    llymaid,    trancell, 

llwnc  [lestr 

Potsherd,  pot'shûrd  n,  dernyn  o  bridd- 
Pottage,  pot'äj  n,  cawl,  potes,  isgell 
Potter,  pot'ûr  n,  priddlestrydd,  croch- 

enydd,  cregenydd,  priddawr 
Pottery,    pot'ur.î    a,    erochenyddiaeth ; 

Uestri  pridd ;  priddweithfa 
Pottle,  pot'l  n,  mesur  o  banner  galwyn 
Potulent,  pö'tü.lent  a,  yfadwy;  meddw 
Pouch,   pûŵtsh     n,   cod,   coden,   cwd; 

bola:  vt,  llogellu,  llyncu 
Poult,  pült  n,  cyw,  eywen,  cywyn 
Poulterer,    pöl'tur.ûr   n,   adarwerthwr, 

eduwerthwr 
Poultice,  pöl'tis  n,  sugaethan,  meddalai 
Poultry,  pöl'trî  n,  adar  dof,  ednod  dof, 

ieir  dof,  creaduriaid  plufog 
Pounce,  puvVns  n,   panlwch;    crafanc, 

ewin:   v,   panlychu;  disgyn,  syrthio. 

Pounce-box,  trydyllflwch 
Pound,   pûŵnd  n,    pwysj   punt;  ffald, 

gwarcbae:     vt,    tfaldio,     gwarchäu; 

pwyo,  pwnio 
Poundage,  pûŵn'däj  n,  puntdal 
Pounder,  pûŵn'dûr  n,  pwyedydd;  cyf- 

legr.     A   six   pounder,  cyflegr  chwe 

phwys  ei  belen 


Pour,  po'r  v,  tywallt,  gwallaw,  gwehyn 
Pourparty,  pẃ'r.pâr'tî,  Purparty,   pâl 

pârtî  n.  rhan,  cyfran 
Pout,  pûŵt  n,  Uaes  wefl,  golwg  saru 

pwd:  vi.  llaesweflu,  cilwgu.  pwdu  j 
Poverty,  pov'ur.ti  n,  tlodi,  angen,  anger  1 

octyd,  llymder,  llymdra 
Powder,   pûŵ'dûr  n,   llwch,  pylor:    •■ 

llychio,  meiloni.  Powder-chest,  pyk»| 

gist.    Powder-horn,  pylorgorn.    fowl 

der-mill,  pylor  felin.      Gun-powdôÄ 

fflamlwch,  meilon 
Powdery,  pûŵ'dur.i  a,  llychog.  pyloro||- 
Power,  pûŵ'ûr  n,  gallu,  nertb,  grynj 

cryfder ;  awdurdod,  lly wodraeth,  rheo  I 

aeth  [cr 

Powerful,  pûŵ'ûr.fẁl  a,  galluog,  nerth(  I 
Powerless,  pûŵ'ûr.les  a,  dirym,  dinertl 

diallu,  gwan,  egwan 
Pox,  poks  n,  brech.   Chicken  pox,  bre<f 

yr  ieir.     Confluent  small  pox,  bre<| 

las.   Cow  pox.  brech  y  fuwch.     Orel, 

pox,  poethglwyf,  y  frech  losg.      SnuEj 

pox,  y  frech  wen.     Swine  pox,  breci 

y  moch 
Poy,  pôî  n,  pawl,  pawl  rhaffddawnsiw:! ; 
Praam,  prâm  n,  math  o  fad  [d 

Practicability.  prak.tî.kâ.bil'î.tî  n,  haw  I 
Practicable,  prak'ti.ka.bl  o,gwneuthui 

adwy,  hyall 
Practical, "  prak '  tî .  kal    a,    ymarfer  I 

gwneuthurol,  bucbedd  1,  defnyddioll.. 
Practice,  prak'tis  n,  arfer,  arferiad,  yiÄ 

arferiad  [dil 

Practise,    prak'tis   v,   arferu,  ymarfÄ 
Practiser,  prak'ti.sur  n,  arferwr 
Practitioner,    prak.tish'un.ur  n,  arfel. 

iedydd.  ymarferiedydd 
Praemunire,  prí.mü.n'i'r'î    n,  gwŷs  iH 

ddwyn   i    mewn    awdurdod    tram«, 

rhagrybudd ;   cosp,  dirwy 
Pragmatic,    prag.mat'ik,    Pragmatic» 

prag.mat'i.kal  a,  ymarferol,  gorchei» 

ol;  ymyrgar;  rhodresus  [helatÄ  I 
Prairie,  prG'r'i  n,  gwastattir,  gweunyB 
Praise,  priiz  n,  mawl,  moliant,  canm». 

iaeth,  clod,darfawl,molawd;  gwaw,j 

vt,  moli,  clodfori,  moliannu 
Praiseworthy,  praz'wur.THi  a,  canmÄ 

adwy,  clodwiw  #  _  I 

Prance,  prans  vi,  carlamu,  crychneidi» 
Prank,  prangk  n,  cast,  ystranc.  prai'j 

vi,  ymbincio,  prancio,  ystrancio 
Prate^  prat,  Prattle,  prat'l  vi,  bragaltl  j 

bragaldian,  llolio,  baldordd,  dwndjl 

clebran,  brygawtban 
Prattler,  pratlur  n,  bragaldiwr,  Holy) 
250 


öre;  läte,  Vine,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       PEE 


gravity,  prav'i.ti  n,  halogrwydd,  drygedd 

Prawn,  prôn  n,  corgeimwch 

Pray,  prä  v,  gwedd'io,  ioli,  atolygu.     I 

pray  you,  atolwg 
Prayer,  prG'r  n,  gweddi,  deisyfiad,  adol- 
wch,  erfyn.  Prayer-book,  llyfr  gweddi. 
The  Lord's  Prayer,  y  Pader 
Prayer,  prä'ûr  n,  gwedd'i'wr,  ymbiliwr 
Prayerless,  prê'r'les  a,  diweddi 
Pre-  px,  cyn-,  rhag-,  blaen- 
Preach,  prîtsn  v,  pregethu 
Preacher,  pri'tshùr  n,  pregethwr 
Preachment,  pritsh'ment  n,  brygawthiad 
Preadamite,  pri.ad'am.it  a,  cyn  Adda, 
cynaddafol  [rhaglith 

Preamble,   pri'am.bl  n,  rhagymadrodd. 
Prebend,   preb'end    n,   corgyfran,    cor- 
ddogn  [)'dd,  corberiglor 

Prebendary,   preb'en.dur.î    n,    corwein- 
Precarious,  pri.ke'r'i.us   a,   ansicr,  an- 
safadwy  [sicrwydd 

Precariousness,   pri.ke'r'i.us. nes   n,  an- 
Precative,  prek'a.tiv,  Precatory,  prek'- 
'f    â.tur.î  a,  erf'yngar,  ymbilgar 
á  Precaution,    pri.ko'shun    n,    rhagofal 

rhagocheliad :  vt,  rhagrybuddio 
~  'Precautious,  pri.ko'shus  a,  darbodus 
•  IPrecedanious,  pres.i.dii'ni.us   a,   blaen- 
T:     orol,  blaenllaw  [rhagflaenu 

:  [Precede,  prî.sîd'  vt,  blaenori,  blaenu, 
Precedence,  prî.sî'dens  n,  blaenoriaeth, 
r:  \    blaenafiaeth,  y  blaen 

Precedent,  prî.sî'dent  a,  blaenorol 

'  (Precedent,  president  n,  cynreol,  blaen- 

ddrych,  cynllun,  enghraitft  [prifgantor 

•:  (Precentor,   prî.sen'tûr    n,  blaengeiniad, 

Precept,  pri'sept  n,  gorchymmyn,  arch, 

cynraith  [eirchiol 

Preceptive,  pri.sep'tiv  a,  gorchymmynol, 

Preceptor,  prî.sep'tûr  n/athraw,  dysg- 

-  )  awdwr  [rhagfynediad 

Precession,  prî.sesh'un  n,  rhagnaeniad, 

Precinct,  pri'singkt  n,  cylchran,  terfyn, 

■  ;   cyfhn  [drud 

'recious,  presh'us  a,  gwerthfawr,  prid, 

■  Preciousness,    presh'us.nes    n,   gwerth- 

fawredd,  gwerthfawrogrwydd  [myn 
'recipe,  prî'sî.pî  n,  ysgrifen,  gorchym- 
'recipice,  presî.pis  n,  dibyn,   diffwys, 

affwys,  clogwyn,  serthan 
'recipitance,   prî. sip 'i. tans   n,   ffrwst, 

byrbwylldra,  gorfrys  [byrbwyll 

:•    •recipitant,  prî.sip'î.tant  a,  dibwyll, 

'recipitate,  prî  sipì.tät  n,  gwaelodion : 

v,  chwyrndaflu,  bwrw  bendramwngl, 
uio,  gwaelodi ;  brysio :  a,  gwysg. 

ffrystiog,  byrbwyll 


Precipitation,  pri.sip.î.tii'shun  ?i,chwyrn- 

darliad  ;  gwisgiad ;  byrbwylldra 
Precipitous,  prî.sip'î.tus  a,  serth,  clog- 

wynog,  llethrol 
Precise,    prî.s'is'    a,    penodol,    manwl; 

taclusfer,   cywir,    gorfanwl;    destlus, 

ffui-fiol  s  [manyldra 

Preciseness,  prî.s'ís'nes  n,  manylrwydd, 
Precisian,  pri.sizh'an  n,    un    gorfanol, 

defodwr  [cywiredd 

Precision,  pri.sizh'un  n,  manylrwydd, 
Preclude,    pri.klud'    vt,   rhagrwystro, 

rhagattal 
Precocious,  pri.ko'shus  n,  rhagaddfed 
Precocity,    pri.kos'i.ti    n,    rhagaddfed- 

rwydd  [rhagystyrio 

Precogitate,  pri.koj'i.tat  vt,  rhagfeddwl, 
Precogitation,  pri.koj.Lta'shun  n,  rhag- 

feddyliad,  rhagystyriaeth 
Precognition,  pri.kog.nish'un  n,   rhag- 

wybodaeth,  cynwybodaeth 
Precompose,    pri.kum.poz'    vt,    rhag- 

gyfansoddi  [dyb 

Preconceit,  pri.kon.sit'  n,  cyndyb,  rhag- 
Preconceive,  pri.kon.siv'  vt,  rbagddirnad 
Preconception,  pri.kon.sep'shun  n,  rhag- 

dyb,  rhagddychymmyg,  cynrith,  cyn- 

ddealliad,  cynddarbodaeth 
Preconcert,  pri.kon.surt'  vt,  rhagdrefnu 
Precontract,  pri.kon'trakt  n,  rhaggytun- 

deb,  rhagammod 
Precontract,  pri.kon.trakt'  v,  rhaggytuno 
Precurrent,  pri.kur'ent  a,  blaenredol 
Precurse,  pri.kurs'  n,  rhagrediad,  rhag- 
naeniad [rhagflaenydd 
Precursor,  pri.kur'sur  n,  blaenrhed, 
Precursory,    pri.kur'sur.i  a,    blaenorol, 

blaenol,  rhagredol 
Predaceous,  prî.dä'shus  a,  ysglyfaethus  , 

rheibus,  ysglyfiannus,  anrheithgar 
Predal,  pri'dal  a,  ysbeilus,  ysglyfaethol 
Predation,   pri.dashun  n,   anrheithiad, 

ysglyfiant  [ysglyfaethus 

Predatory,  prî'dâ.tur.î  a,  anrheithgar, 
Predecessor,  pred.î.ses'ûr  n,  rhagredwr, 

cyneifiad,  rhagflaenor,  hynafiad 
Predestinarian,  prî.des.tî.nê'r'î.an  «, 

rhagarfaethydd 
Predestinate,  prî.des'tî.nät  vt,  rhaglunio, 

rhagdrefnu,  rhagarfaethu 
Predestination,     prî.des.tî.nä'shun      n, 

rhagdrefniad,  rhagarfaeth 
Predekine,  pri.des'tin  vt,  rhagarfaethu 
Predetermination,   prî.dî.tûr.mî.nä'shun 

n,  rhagderfyniad  [odi 

Predetermine,  prî.dî.tûr'min  vt,  rhagben- 
Predial,  prî'dî.al  a,  tyddynol 
251 


PEE  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne.  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Predicable,  pred'i.ka.bl  a,  adroddadwy, 
koniadwy :  n,  peth  adroddadwy.     Pre- 
dicables,  adroddolion 
Predicament,  pri.dik'a.ment  n,  cyflwr, 

belynt,  sefyllfa ;  dosbarth,  ansaẃdd 

Predicant,  pred'i.kant  n,  rhagadroddwr 

Predicate,  pred'i.kat  n,  yr  adroddol,  dar- 

ddelw:  vt,  darddodi,  rhagadrodd,  honi, 

haeru  [wad,  boniad 

Predication,  pred.i.ka'shun  n,  darddel- 

Predict,  pri.dikt'  vt,   daroganu,  rhag- 

fynegu,  rhagddywedyd  [iad 

Prediction,  pri.dik'shun  n,  rhagddywed- 

Predictor,  pri.dik'tur  n,  daroganydd 

Predilection,   pri.di.lek'shun  n}  cyn- 

hoffder,  rhaghorTder 
Predispose,  pri.dis.poz'  vt,  cynddarparu 
Predisposition,  pri.dis.po.zish'unra,  rhag- 

ddarpariad ;  rhagdueddiad 
Predominance,    prî.dom'i.nans    n,   gor- 

ucbafiaetb,  rhagoriaeth 
Predominant,    prî.dom'î.nant  a,   penaf, 

trecbaf,  arliwiadol,  gorfodol 
Predominate,  prì.dom'i.nät  vi,  goruch- 

afu,  gorfodi,  tycio,  lhvyddo,  ffynu 
Pre-elect,    pri.i.lekt'  vt,    rhagddewis. 
rhagethol,  cynetbol  [iaetb 

Pre-eminence,  prî.em'î.nens  n,  rhagor- 
Pre-eminent,  prî.em'î.nent  a,  rhagorol, 
arddercbog,  godidog  [  bryniant 

Pre-emption,    pri .  em '  shun    n,    rhag- 
Preen,  prin  n,  gwiiell :  vt,  trwsio,  pincio 
Pre-engage,  prî.en.gäj'  vt,  rhagrwymo 
Pre-engagement,    pri.en.gäj   ment    n, 

rhagrwymiad,  rhagymrwymiad 
Pre-estabMsb,    pri.i.stab'hsk  vt,  rhag- 

sefydlu,  cynserydlu 
Pre-estabhshment,     prî.î.stab'bsh.ment 
n,  rbagsefydbad  [cynfod 

Pre-exist,    pri.eg.zist'    vi,    cynbantbdi, 
Pre-existence,   pri.eg.zis'tens  n,    rhag- 
hanfod,  cynfod  [hanfodol 

Pre-existent,    pri.eg.zis'tent     a,    rhag- 
Preface,   pref'äs  n,   rbaglitb,  rhagym- 

adrodd,  cynarawd :  v,  rhagbtbio 
Prefatory,  pref 'â.tur.î  a,  rbagymadroddol 
Prefect,  pri'fekt  n,  rkaglaw,  rbaglywydd 
Prefecture,  pri'fek.tsbii'r  n,  rhaglawiaeth 
Prefer,  prî.fûr'  vt,  dewis,  rhagor-ddewis, 
blaenberchi,  dyrcbafu ;  cyfiwyno.  He 
prefers,  gwell  ganddo  [acb 

Preferable,  pref 'ur.â.bl  a,  gwell,  rbagor- 
Preference,  pref'ur.ens  n,  rhagoriaeth, 

blaenoriaeth,  y  blaen,  dewis 
Preferment,  prí.fûr'ment  n,  dyrchafiad, 
codiad  [ddarluniad 

Prefiguration,  prî.fig.ü.rä'shun  n,  rJ 


Prefigure,    prî.fig'ûr.   Prefigurate,    prî-1 

fig'ü.rät  vt,  rhagddangos,  rhagddarl 

lunio,  rbaggysgodi,  rbagamlygu ;  cyn  I 

ddullio,  arluniaetbu 

Prefine,  prî.f'ín'  vt,  rbagderfynu 

Prefix,   pri.fiks'  vt,  blaenddodi,    rhagf 

ddodi,  darddodi,  arddodi 
Prefix,    pri'fiks    n,    blaenddod,    blaen'j 

ddodiad,  rbagddod,  arddod 
Preform,  prî.fôrm'  vt,  rhagffurfio.  rbag 

lunio  [rwydd;  amdrymdtj 

Pregnancy,    preg'nan.sî    n,    beichioj 
Pregnant,  preg'nant  a,  beicbiog,  tron 

amdrom,  braisg ;  llawn 
Pregustation,  prî.gus.tä'shun  n,   rhaf- 

archwaethiad,  cynarchwaethiad 

Prejudge,  prî.juj'  vt,  rbagfarnu,  cynfarn  | 

Prejudicate,  pri.jii'di.kat  v,  rhagfarnil 

b'laenfarnu,  rhagddedfrydu  I 

Prejudication,  prî.jü.dî.hä'shun  n,  rhajt 

frawd,  rhagfarniad,  blaenfarniad 
Prejudice,  prej'ü.dis  n,  rbagfarn ;  niwec  I 
vt,  rbagdueddoli ;  niweidio,  colledu   I 
Prejudicial,   prej.ii.disb'al  a,  niweidica 
colledus  [esg(| 

Prelacy,  prel'â.sî  n,  esgobaeth;    swycl 
Prelate,  prel'ät  n,  esgob 
Prelatical,  pri.lat'i.kal  a,  esgobol  I 

Prelation,  prî.lä'shun  n,  blaenoriaeth   * 
Prelection,  pri.lek'shun  n,  rhaglith 
Prelibation,  prî.lî.bä'shun  n,  blaenbrwl 
rhagbrawf,  rbagarchwaethiad        -  I 
Prehminary,    prî.bm'î.nur.î    «,    rhiJ 
ammod,   rhagsail:    a,  rbagflaenanl 
rhagarweiniol,  darpariadol 
Prelude,  prel'iid  n,  rhagcbwareu;  cyi 

arawd :  vt,  rhagchwareu 
Prelusive,  pri.lii'siv  a,  rhaglithiol        £ 
Premature,  prì.mâ.tur'  a,  rbagaddft. 

rbygynnar,  ammbrydlawn 

Preniatureness,  prî.mâ.tur'nes,  Pren» 

turitv,   prî.niá.tur'i.tî   n,    ammhry. 

lonedd  [fyrio,  cynarfaet  j.i 

Premeditate,    prî.med'î.tät    v,    rhagP 

Premeditation,  prî.med.î.tä'shunn,  rhaB 

fyfyrdod,  cynarfaeth 
Premerit,  prî.mer'it  vt,  rbaghaeddu     : 
Premices,  prein'i.siz  np,  blaenffrwyl' 

au'r  ddaiar 
Premier,    prî'mî.ûr    n,    cynwas,   I| 
weinidog :  a,  blaenaf,  penaf,  prif     Pj 
Premise,  pn.miz'  v,  rbagosod,  cynseil 
Premise,   Premiss,  prem'is  n,    cyns ' 
Major  premise,  y  f'raich  gyntaf  me( 
cyfi-eswm.      Älinor    premise,    yr_  ! 
fraich  mewn  cyfreswm.      Premiîj 
tai,  tiroedd 

252 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         PRE 


Premium,  prî'mî.um  ft,  gwobr,  gobrwy; 

tâl-ddogn 
PremonisÌi,  prî.mon'ish  vt,  rhagrybuddio 
Premonition,    prî.mö.nish'un    ft,    rhag- 

rybudd  [rybuddiol 

Premonitory,    prî.mon'î.tur.î    a,    rhag- 
Premonstrate,   prî.mon'strät    vt,   rhag- 

ddangos  [enwi,  cynenwi 

Prenominate,    prî.nom'î.niit    vt,    rhag- 
Preiiûmination.prî.nom.î.nä'shun  n,  cyn- 

tawad  [rhagdyb 

Prenotion,    prî.nö'shun  ft,    rhagamcan, 
Prenuneiation,  prî.nun.sî.li'shun  n,  rhag- 

ddywediad,  rnagfynegiad 
Preoccupancy,     pri.ok'u.pan.si,    Preoc- 
;     cupation,   pri.ok.ii.pa'shun  ft,    rhag- 
\     feddiant,  cynfeddiant  [rhagfeddiannu 
;  Preoccupy,    pn.ok'u.p'i    vt,    rhagddal, 
.  Preominate,    prî.om'î.nät    vt,    rliagar- 
t     goeli,  rhagddangos,  rhagarwyddo 
Preopinion,  prî.ö.pin'yun  n,  rhagdyb 
j  Preordain,    prî.ôr.dän'    vt,    rhagdxefiru, 

rhagosod,  rhagbenodi,  rhagarfaethu 
|Preordinance,    prî.or'dî.nans    ft,    rhag- 
I    osodiad,  cynddeddf,  cynarfaetliiad 
^Preparation,  prep.u.rä'shun  ft,  darpar- 
i    iad,  parotoad,  arlwyant,  darbodaeth 
Preparatory,  prî.par'â.tur.î   a,   darpar- 

iadol,  parotoawl,  rhagbarotoad 
Prepare,   prî.pe'r'    v,   parotoi,  darparu, 
■■    darbod,  darmerthu,  arlwyo,  cyfarpar 
Prepense,  prî.pens'  a,  rhagfwriadol 
iPrepollent,   prî.pol'ent  a,  trechol,  ffyn- 
;•    iannol ;  goruchaf,  penaf 
Preponderance,  prî.pon'dur.ans  n,  rhag- 

orbwys,  darbwys 
Preponderate,  prî.pon'dur.ät  v,  rhagor- 

bwyso,  gorbwyso,  darbwyso 
:?repose,  pri.poz'  vt,  cynosod,  rhagddodi 
'reposition,    prep.o.zish'un  ft,   rhagair, 
-  arddodiad  [iannu,  cynfeddiannu 

.   prepossess,    pri.po.zes'    vt,    rhagfedd- 
'repossession,    pri.po.zesh'un    ft,    cyn- 
feddiant ;  rhagfarn,  rhagdyb 
'reposterous,  prî.pos'tur.us  a,   chwith, 

annhrefnus,     chwithig ;      annaturiol, 

afresymol 
/repuce,  pri'piis  ft,  blaengroen 

'rerequire,     pri.ri.kwiV    vt,   cynerchi, 
.  rhaggeisio         [rhagofyniad,  cynarch 

'rerequisite,   pri.rek'wi.zit  ft,   cynraid, 

rerogative,  pri.rog'a.tiv  n,  braint,  cyn- 
.  fraint,  uchelfraint,  rhagorfraint 

resage,  pres'äj,  Presagement,  prî.säj'- 

:  ment  n,  rhagarwydd,   arwydd,   coel, 

argoel,  rhagargoel  [argoeli 

resage,  prî.säj'  vt,  darogan,  daroganu, 


Presbyter,  prez'bi.tur  n,  henaduriad, 
hynefydd,  ofteiriad  [ol 

Presbyterial,  prez.bî.tî'r'î.al  a,  henadur- 

Presbyterian,  prez.bi.ti'r'i.an  a,  henad- 
urol:  n,  henadur.  Presbyterians, 
henaduriaid,  plaid  0  ymneillduwyr 

Presbyterianism,  prez.bi.tiVi.an.izm  n, 
henaduriaeth 

Presbytery,  prez'M.tur.i  n,  henaduriaeth, 
cymmanfa  henaduriaethol 

Prescience,  prî'shens  n,  rhagwybodaeth 

Prescient,  prî'shent,  Prescious,  prí'- 
shus  a,  rhagwybodus,  proplnvydol 

Prescind,  prî.sind'  vt,  tori  ymaith 

Prescribe,  pri.skri'b'  v,  rhagysgrifenu, 
rhagysgrifio,  rhagnodi,  eyfarwyddo 

Prescript,  pri'skript  ft,  cyfarwyddyd; 
rhagysgrif :  a,  cyfarwyddiedig 

Prescription,  pri.skrip'shun  n,  rhagys- 
grifen,  rhagbenodiad ;  cyfarwyddiad ; 
henfeddiant  [nol,  rhagbenodol 

Prescriptive,  pn.skrip'tiv  a,  henfeddian- 

Presence,  prez'ens  ft,  gŵydd,  cynwedd, 
gerfod,  presen,  cynrychioldeb.  Pre- 
sence-chamber, cyfarchfa.  In  thy 
presence,  ger  dyfron,  yn  dy  ŵydd,  yn 
dy  olwg,  o'th  flaen.  Presence  of  mind, 
meddylbwyll,  pwyll,  parodrwydd 

Present,  prez'entfl,presennol,  cynnrych- 
iol,  gwyddfodol:  n,  anrheg/  cyflwyn, 
rhodd,  cyfarwys 

Present,  pri.zent'  vt,  cyfarwyso,  an- 
rhegu,   rhoddi;  cyflwyno;  dangos 

Presentable,  pri.zen'ta.bl  a,  cyflwyn- 
adwy  [iad;  rhoddiad 

Presentation,  prez.en.ta'shun  n,  cyflwyn- 

Presentee,  prez.en.ti'  ft,  derbyniwr  cyf- 
lwyn [rhegýdd 

Presenter,  pri.zen'tur  ft.  cyflwynydd,  an- 

Presentjate,prî.zen'shî.ät^,c}mnryernoli 

Presentiment,  prî.sen'tî.ment  ft,  cyn- 
feddwl,  rhagdybiaeth,  rhagfeddwl 

Presently,  prez'ent.li  ad,  yn  bresennol, 
yn  ddioed,  yn  ebrwydd,  yn  fuan,  yn  y 
man,  toe  "[iad 

Presentment,  pn.zent'ment  ft,  cyflwyn- 

Preservation,  pi'ez.ur.va'shun  n,  cadwr- 
aeth,  cad  wad,  gwaredigaeth 

Preservative,  pri.zur'va  tiv  a,  ceidwad- 
ol:  n,  cadwedydd,  diogelydd;  rhag- 
feddyginiaeth 

Preserve,  pri.surv'  vt,  cadw,  diogelu, 
noddi,  gwared ;  cyffeithio :  n,  cyffeith- 
fwyd  [diogelwr 

Preserver,     pri.zur'vur    n,     cynnaliwr; 

Preside,  pri.z'id'  vi,  rhageistèdd,  gor- 
eistedd,  rheoli,  llvwvddu 

253 


PRI    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\V=:too,  t\Yk=took; 


Presidency,  prez'i.den.si,  Presidentship, 
prez'i.dent.ship  re,  arlywyddiaeth, 
rheolaeth,  rhaglawiaeth         [llywydd 

President,     prez'i.dent     re,     cadeirydd. 

Presidial,    prî.sid'yal     a,    perthynol 
warchodlu,  gwarchliiyddol 

Press,  pres  re,  gwasg,  gwryf :  v,  gwasgu, 
dwyswasgu.  crwryfio;  dirgymhell,  dir- 
dreisio.  Press-bed,  cistwely.  Press- 
gang,  dirdorf.  Press-man,  argraff- 
wasgydd.  Press-warrant,  dirwarant. 
Clothes-press,  dilladgloer.  Liberty 
of  the  press,  rhyddid  y  wasg 

Pression,  presh'un  re,  gwasgiad,  dir- 
wasgiad  [fawr 

Pressitant,  pres'î.tant  fl,  gwasgol,  pwys- 

Pressure,  presh'ûr  re,  gwasgiad.  gwasgia, 
pwys  [benthyg 

Prest.  prest  a,  parod:  re,  arian  parod 

Prestige,  pres'tizh  n,  hoced,  hud:  swyn 

Prestigious,  prî.stijì.us  a,  hudoliaetlim. 

Presto,  pres'tö  ad.  yn  ebrwydd,  yn  fuan 

Presumable,  pri.zu'ma.bl  a,  tybiadwy 

Presume,  pri.ziim'  v,  tybio,  tybvgu. 
barnu ;  anturio,  beiddio ;  rhyfygu 

Presumption,  pri.zum'shun  n,  rhyfyg, 
gor  by  filer,  be.iddiad;  tybygiad 

Presumptive,  pri.zum'tiv  a,  tebygol; 
golygiedigol ;  trahiius 

Presumptuous,  pri.zum'tshii.us  a,  rhy- 
fygus,  gorhyf,  beiddgar,  trahäus 

Presupposal,  pri.su.po'zal,  Presupposi- 
tion, pri.sup.o.zish'un  re,  blaendyb. 
rhagdybiad  [  rhagdy  bio 

Presuppose,  pri.su.poz'  vt,  rhagfeddwl, 

Presurmise,  pri.sur.m'iz'  re,  cyndyb,  cyn- 
ddirnad:  vt,  rhagdybio,  rhagfwrw" 

Pretence,  prî.tens'  re,  cyfrith,  rhith. 
esgus,  ffug;  rhith-hawl;  ymhoniad 

Pretend,  prî.tend'  v.  lledrithio,  ffugio, 
ffuantu ;  cymmeryd  arno 

Pretender,  prî.ten'dûr  re,  twyllhonwr, 
ffugiwr  [ffug,  esgus 

Pretention,  prî.ten'shun  re,  twyllhoniad, 

Preter-  px,  tu  hwnt  i,  ym  mhellach  na 

Preterimperfeet,  pri.tur.im.pur'fekt  a, 
anghynnherfynol,  anorphenol 

Preterite,  pret'ur.it,  Preterperfect,  pri- 
tur.pur'fekt  a,  cynnherfynol,  gor- 
phenol 

Pretention,  pret.u.rish'un,  Pretermis- 
sion, prí.tûr.mish'un  re,  gadawiad 
heibio,  mynediad  heibio  [myned  heibio 

Preterlapsed,     prî.tûr.lapst'     a,      wedi 

Preterlegal,  prî.tûr.li'gal  a,  anghyf- 
reithlawn  [esgeuluso 

Pretermit,  prî.tûr.mit'  vt,  gadael,  heibio, 


Preternatural,    prî .  tûr .  nat '  shii .  ral 

gwrthanianol,  goruchanianol 
Preterpluperfect,  prî.tûr.plü.pûr'fekt  a, 

gorgynnherfynol.  perffaith  orphenol 
Pretext  pri.teks'  vt,  cuddio,  gorchuddio 
Pretext,  pri.tekst'  re,  rhitkesgus,  esgu| 

cyfrith,  ffug  [gynt 

Pretor,  prí'tôr  re,  ynad,  maer  yn  Rhufain 
Pretorian,  prî.tö'r'i.an  a,  ynadol,  maerol 
Prettiness,  pret'i.nes  a,  diìlynedd,  tlysni, 

pertedd 
Pretty,  pret'î  a,  pert,  pcfr,  dillyn,  tlws, 

cain :  ad,  eryn.  go,  lied.    Pretty  large, 

yn  weddol  o  faint.     Pretty  well,  yn, 

weddol,  yn  weddol  o  dda 
Pretypify,    prî.tip'î.fi   vt,  rhaggysgodi. 

rhagarwyddo  [gorfod,  gorehfygu 

Prevail,  pri.val'  vi,  tycio,  ffynu,  llwyddo 
Prevalence,  prevTi.lens  re,  fryniant.'  gor- 

uchafiaeth,  cyffredinolrwydd 


Prevalent,     prevalent  a,"  gorchfygol 

cyffredin,  ymdaenol 
Prevaricate,    pri.var'i.kat   vi,   mwys 

ddadleu,  ymgroes-dd adieu;    cecruso 

hocedu,  mwysdroi,  geirdroi 
Prevarication,  pri.var.i.kii'shun  re,  hoced 

mwyseirdra.  trawsddadleuad 
Prevenient,  pri.vi'ni.ent  a,  rhagflaenol 
Prevent,    pri.vent'   vt,    rhagodi,    rha| 

flaenu;  attal,  lluddias,  rhwystro 
Prevention,   pri.ven'shun  re,  rhagflaen 

iad ;  lluddiad,  attaliad,  llesteiriad 
Preventive,    pri.ven'tiv   a.   rhagflaeno; 

rhwystrol:  n,  rhagflaenydd ;  diogelyd 
Previous,   pri'vi.us  a,  blaenorol,  rhag 

blaen-,  cyn- 
Prey,  prä  re,  ysglyf,  ysglyfaeth,  ysbledc 

ach,  ysbail,  anrhaith;  praidd:  vi,ji\ 

glyfio,  ysglyfaethu,  anrheithio 
Priapism,"  pri'a.pizm  n,  llostrudd 
Priapus,  prî'â.pus  n,  llostddolur,  llos 

fawr  duw'r  gerddi,  duw  ffrwythlond 
Price,  pri's  n,  gwerth,  pridwerth   pri 

vt,  gosod  pris  ar,  prisio 
Prick,   prik  n,    pig,    pigyn.    swmbwj 

pigiad,  brathiad;    pigdwll;    gwynej 

v,  pigo,  symbylu ;  pignodi,  olnodi 
Pricket,  prik'et  re,  hydd  dwyflwydd 
Prickle,  prik'l  re,  draen,  eitlien,  pigyn 
Prickleback,    prik '  1 .  bak  re,    crothfl 

brithyll  y  dom 
Prickly,  prik'li  a,  pigog 
Pride,   pri'd  re,  balchder,  balchedd:    j 

balchi'o,  ymfalch'io  [ J  :j 

Prier,  pr'i'ur  re,  craffchwiliwr,  rhygel 
Priest,  prist  re,  offeiriad;  offerenwr,  p-f 

'glor.     Priest's  office,  offeiriadaeth  if 
25* 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  rais;  j=dzh. 


PRO 


Priestcraft,  prist'kraft  re,  dichell  offeir- 
rriestess,  prist'es  n,  offeiriades  [iadol 
Priesthood,  prîst'hẁd  re,  offeiriadaeth 

Priestliness,  prîst'lî.nes  n,  offeiriadnvysg 
Priestly,  prîst'lî  a,  offeiriadol,  offerenol 
Ériestridden,  prîst'rid.n  a,twylledig  gan 

offeiriaid ;  yn  asyn  i'r  offeiriaid 
Prig,    prig  re,  coegyn,   pertyn;    chwiw- 

leidr,  manleidr:  vt,  Uadrata 
[riggism,  prig'izm  re,  coegni,  coegedd 
Prill,  pril  re,  arlledbysg 
Prim,  prim  «,  cymhenwych,  gorfanol 
Primacy,  pr'í'mä.sî  re,  blaenafiaeth,  ueh- 

afiaeth  [llwythdal 

Primage,  prî'mäj  re,  arian  llwythad, 
Primary,  pr'i'mur.î  a,  prif,  penaf,  cyntaf, 

cyssefin,  gwreiddiol,  dechreuol  [esgob 
Primate,  prí'mät  re,  prifesgob,  arch- 
Prime,  prim  a,  cynf,  penaf,  prif,  cyntaf; 

rhagoraf,  goreu:   re,  y  goreu;  y  prif; 

perffeithrwydd :    vt,  cynllychu;    eyn- 

lliwio.  Prime  cost,  pris  cyntaf.    Prime 

of  life,  blodau  bywyd,  boreu  oes 
Primeness,    prim'nes     re,    rhagoroldeb; 

blaenoriaeth,  cynraddiaeth 
Primer,  pri'mûr  a,  cyntaf 
Primer,  priin'ûr  re,  cynlyfr;  llyfrgweddi 

Pabaidd .     Great  primer,  Long  primer, 

emvau  argrarflythyrenau 
Primeval,  pri.mi'val  re,   cynoesol,   eyn- 

fydol,  cyssefin,  cyntefig 
Primitive,  prim'i.tiv  a,  cyntefig,  cyssefin ; 

prif.     Primitive   ages,   prif    oesoedd. 

Primitives,  cyutefigion,  cyneiriau 
Primitiveness,  prim'i.tiv.nes  re,  cyssefin- 

iaeth  [  cymhendod 

Primness,  prim'nes  re,  gorddillynedd ; 
Primogenial,   prî.mö.ji'nî.al   a,    cyntaf- 

enid,  cyutenid  [cvntafanedigaeth 

Primogeniture,     pr'í.mö.jen'î.tshü'r 

■  Primordial,  pr'í.môr'dî.al  a,  dechreuol 
Primruse,  prim'roz  re,  briallu 

'  Prince,    prins  re,    tywysog.      Prince's 
metal,  math  o  efydd 
Princedom,  prins'dum  re,  tywysogaeth 
i  Princelike,   prins'li'k,   Princely,  prins'lî 
a,  tywysogol,  tywysogaidd 
Princess,  prin'ses  re,  tywysoges 
Principal,    prin'sî.pal    a,    prif,    penaf, 
3     arbenig:  re,  pen,   blaenor,   penrhaith, 

penadur,  arbenor ;  prif  swm 
Principality,  prin.si.pal'i.ti   re,  tywysog- 
aeth.     The  Principaüty,  y  Dywysog- 
aeth,  Cymru 
,  Principle,   prin'sî.pl  re,  egwyddor,  dan- 

■  sawdd ;  cynneddf ;  gosodedigaetb  :   v 
egwyidori;  dysgu 


Princock,  prin'kok,   Princox,  prin'koks 

re,  ysgoegyn,  ysgentyn 
Print,  print  re,  argraff,  llun,   ol:  v,  ar- 
graffu,  printio.     In  print,  argraffedig 
Printer,  prin'tûr  re,  argraffydd,  argraffwr 
Printing,   prin'ting  re,   argraffyddiaeth. 
Printing-office,  argraffdy.     Printing- 
press,   argraffwasg.      Printer's   devil, 
egwyddorwas  ieuengaf  argraffydd 
Printless,  print 'les  a,  diargraff,  diol 
Prior,  prî'úr  a,  cyntaf,  cynt,  blaenorol: 

re,  pen  mynachlog,  penfynach 
Prioress,  prî'ur.es  re,  penfynaches 
Priority,  pn.or'i.ti  re,  blaenoriaeth 
Priory,  prí'ur.î  re,  mynachdy 
Prisage,  pri'saj  re,  toll  ar  win 
Prism,     prizm    re,    gwvdryn    triongl; 
rheiddell  ftebyg  i  reiddell 

Prismoid,   priz'moid  re,  corff  sylweddol 
Prison,   priz'n  re,    carchar,    carchardy. 
Prison -base,     Prison-bars,     math    o 
chwareu  gwledig  [wr 

Prisoner,  priz'nur  re,  carcharor,  carchar- 
Prisonment,  priz'n.ment  re,  carchariad 
Pristis,  pris'tis  re,  y  pysg  morhf       [hen 
Pristine,   pris'tin    a,   cyntaf,    cyntefig; 
Prithee,  príTH'î  i,  atolwg,  adolwyn 
Privacy,  pri'va.si  re,  dirgehvch,  dirgel- 
edd; cyfrinach  ;  cyfrinfa,  dirgelfa,  celfa 
Private,  pr'i'vat  a,  cyfrin,  dirgel,  cudd, 
cyfrinachol;   unig;    cuddiedig;  neill- 
duol:  re,  milwyr  o'r  radd  iselaf.     In 
private,  yn  ddirgel 
Privateer,  pri.va.ti'r'  re,  herwlong,  cad- 
long  briodol  [dirgeledd 
Privateness,   pr'i'vat.nes    re,    dirgelwch, 
Privation,   pri.va'shun    re,    diddymiadý 
difeddiad,    difuddiad;   toliant;     coll; 
eisieu                           [iedigol,  nacaol 
Privative,  priv'a.tiva,  toliannol,  difudd- 
Privet,  priv'et  re,  cwyros 
Privilege,  priv'i.lej  re,  braint,  gorfraint : 

vt,  breinio,  breiniogi,  breinioh 
Privity,   priv'i.ti  re,   dirgeledd;    cyfrin- 
ach; gwybodaeth 
Privy,  priv'i  a,  dirgel,  cudd;  cyfrin:  », 

ysgothfa,  geudy,  ty  bach 
Prize,  pr'iz  re,  campdlws,  campwobr; 
ysbail:  vt,  prisio;  gwerthfawrogil 
Prize-essay,  traethawd  buddugol, 
traethawd  [arobryn.  Prize-fighter, 
campymladdwr 
Pro-,  Por-,  Pour-,  Pur-  px,  am,  rhag, 
cyn-  [rwydd 

Probability,    prob.â.bil'î.tì  re,    tebygol- 
Probable,  prob'â.bl  a,  tebygol,  tebyg 
Probable,  prü'bâ.bl  a,  chwiliadwy 
255 


PRO  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took  ; 


Probate,  prö'bät  n,  cymmynbrawf 
Probation,  prö.bä'shun  n,  prawf,  profiad, 

proiiant;  profedigaeth,  holedigaeth 
Probationary,  prö.bä'shun.ur.î  a,  prof- 

edigol,  profiannol 
Probationer,   prö.bä'sbun.ûr   n,   prawf- 

ddyn,  newyddian,  creiddyn 
Probe,  pröb  n,  profiedydd,  chwiliedydd : 

vt,  chwilio  archoll,  chwilio ;  holi 
Probity,  prob'î.tî  n,   rhinwedd,  gonest- 

rwydd,  cywirdeb 
Problem,  prob'lem  n,   profen,  gofyniad, 

gofyneb,  dwfndestyn,  pwnc 
Problematical,  prob.lem.at'i.kal  a,  dy- 

chymmygol,  gorchestol,  gorddwfn,  am- 

mhëus,  dadleuol 
Proboscis,  prö.bos'is  n,  duryn 
Procasity,  pro.kas'i.ti  n,  haerilugrwydd, 

sarigrwydd  [orol,  cynfynedol 

Procatarctic,  pru.kat.ark'tik  a,  blaen- 
Procatarxis,  pro.kat.ark'sis  n,  rhagachos 
Procedure,  prö.sî'jûr  »,   mynediad  ym 

mlaen,  hwyl,  hynt ;  erlyniad 
Proceed,  prö.síd'  vi,  myned  ym  mlaen ; 

erlyn,  dilyn ;  deillio,  tarddu,  hanu 
Proceeding,  prö.si'ding  n,  gweitbrediad, 

gorchwyl 
Proceeds,    pros'idz    np,    cynnyrchiant. 

cynnyrch,  elwant,  ennill;  deilliad 
Procerity,  prö.ser'î.tî  n,  taldra,  ucbder 
Process,  pros'es  n,  mynediad  ym  mlaen : 

cyfraith,  cynghawsedd 
Procession,  prö.sesh'un  n,  gorymdaith, 

cydgordaith,  torfdrethus 
Prochronism,    pro'kron.izm     n,    rhag- 

ddyddiad,  cynddyddiad 
Procinct,  pro.singkt'  n,  parotoad  i  weith- 
Proclaim,  pro.kliim'  vt,  cyhoeddi      [red 
Proclamation,  prok.la.mii'shun    n,    cy- 

hoeddiad  [tueddiad 

Proclivity,  pro.kliv'i.ti  n,  gogwyddiad, 
Proclivous,  pro.kli'vus  a,  tueddol ;  parod 
Proconsul,  pro.kon'sul  n,  israglaw 
Proconsulsbip,    pro.kon'sul.ship    n,    is- 

raglawiaeth  [gohirio 

Procrastinate,  pro.kras'ti.nat  vi,  oedi, 
Procrastination,    pru.kras.tLna'slnm  n, 

oediad,  gobiriad,  addoediad 
Procreant,    pro'kri.ant   a,    cenedliadol, 

epilaidd,  ffrwythlawn  [cenedlu 

Procreate,  pro'kri.at  vt,  epilio,  hilio, 
Procreation,    pro.kri.a'shun    n,    liiliad, 

epiliad,  cenedliad  [ol 

Procreative,  pru'kn.a.tiv  a,  cenedledig- 
Procreator,  pro'kri.ii.tur  n,   eenedlydd. 

epiliwr 
Proctor,  prok'tur  n,  dirprwy wr,  dadleuwr 


Procumbent,     pro.kum'bent    a,    yn  ei 

orwedd,  gorweddol 
Procurable,  pro.kii'r'a.bl   a,   cyrhaedd- 

adwy,  caffaeladwy,  ennilladwy 
Procuration,  prok.u.ra'shun  n,  carTael-I 

iad,  cyrhaeddiad  [iwr,  dirprwj 

Procurator,   prok'u.ra.tur  n,  gorchwyl 
Procure,  pro.ku'r'  v,  ceisio,  cael,  cafiael 

ennill;     cyrhaedd;     prynu;    mynu 

earnweinyddu 
Procurer,  pro.kii'r'ur  n,  caesydd,  cafíaelj 

ydd;  llatai;  earnweinydd 
Procuress,  pro.kii'r'es   n,  llateies,  hudj 

oles,  carnweinyddes  [gorhad 

Prodigal,  prod'î.galo,  afradlawn,afradrçfi 
Prodigality,   prod.î.gal'î.tî   n,  afradlor 

deb,  afradlonedd,  gwastraff 
Prodigious,   prö.dij'us  a,  aruthrol,  di) 

fawr,  tramawr,  anferthol,  anferth[ed 
Prodigy,  prod'ì.jî»,  rhyfeddod,  aruth 
Prodition,    prö.dish'un    n,    bradychia 

bradwriaeth  [v 

Proditor,  prod'î.tûr  n,  bradwr,  bradycl 
Produce,  prö.düs'  vt,  dwyn  allan,  dangoi 

cynnyrchu ;  estyn ;  dwyn  ffrwyth  i 
Produce,  prod 'iis  n,  cynnyrch;  ffrwytl 
Producent,    prö.dü'sent    n,    dangosw 

dygwr  allan 
Producible,  prö.dü'sì.bl  a,  dygadwy 
Product,  prod'ukt  n,  daill,  cynnyrch 
Productile,  pro.duk'til  a,  estynadwy    j 
Production,  pro.duk'shun  tt,cynnyrchia  j 

dygiad  allan,dangosiad ;  estyniad  | 
Productive,  pro.duk'tiv  a,   cynnyrcbii 

ffrwythlawn;  cenedledigol;  toreithi 
Proem,  prö'em  n,  rhaglitn,   rhagyms 

rodd,  rhagdraeth 
Proemial,  prö.î'mî.al  a,  rhaglithiol 
Proface,  prö.f  äs'  i,  croesaw  i  ti ! 
Profanation,  prof.â.nâ'shun  n,  halogi£| 
Profane,  prö.fän'   a,    halog,  haloged 

diras :  vt,  halogi :  ammharchu,  lly( 

Profane  history,  hanesiaeth  eyffrec 
Profanity,   prö.fän'î.tî    n,    halogrwy< 

drygfuchedd,  anedmygedd 
Profess,    prö.fes'    v,    proffesu;    cyffe 

addef,  arddelwi 
Profession,  prö.fesh'un   n,  proifes,  j 

ffesiad,  addefiad;  galwad,  galweck 

aeth  figaethol,  proffil 

Professional,  prö.fesh  un.al  n,  galwl 
Professor,  prö.fes'ur  n,  athraw,  entr.^ 

proffeswr,  cadeirdraw 
Professorship,  prü.fes'ûr.ship  n,  prof  J 

wraeth,  cadeirdrawiaeth.  cadeirsw  1 
Proffer,  prof'iir  vt,  cynnyg.  rhoi  cais  I 

cynnvg,  cynnygiad 

256 


ôre  ;  läte,  Viae,  no,  mute  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       PRO 


'rotìcience,     prü.fish'ens,     Proficiency, 

prü.fish'en.sî  n,  cynnydd,  cyrhaeddiad ; 

gwelliant,  graddiad 

Proficient,  prö.tish'ent  a,  hyddysg:    n, 

'   dyn  dysgedig ;  graddwr     [manteisiol 

Proficuous,   pro.fik'ii.us   a,   defnyddiol; 

Profile,  prö'fil  n,  llun  cyfarystlys,    ys- 

[   tlyswyneblun,  ystlyslun,  ystlyswedd 

Profit,  profit  v,   buddio,  llesäu,  llesio, 

elwa,  ennill ;  cedu ;  manteisio ;  gwell- 

|   äu:    11,  budd,   ced,   elw,   ennill,  lies, 

:   elwant,  buddiant ;  cjmnyrch,  ffrwyth 

Profitable,  prof  'î.tâ.bl  a,  buddiol,  llesol, 

llesianuol  [ioldeb 

Profitableness,  prof'î.tâ.bl.nes  n,  budd- 

Profitless,  prof 'it.les  a,  difudd,  diles,  di- 

ennill,  diffrwyth ;  ofer,  gwag 
Profligacy,  prof '  lî .  gä  .  si  n,  anfadedd, 

drygfuchedd,  dyhirweh,  anfadrwydd 
*rofligate,  prof'lî.gät  a,  anfad,  dyhir 
I  dirinwedd,    diras,    penrydd,    anfueh- 
I  eddol ;  ysgeler :  n,  dyhiryn,  drygfab 
Profluence,  prof 'lii.ens  n,  rhediad,  llifiad 
Profluent,  prof 'lii.ent  a,  darlifol,  deilliol 
Profound,  prö.fuŵnd'  a,  dwfh,  gorddwfh ; 
I  dirgel,  cudd ;  trwyadl 
profundity,  prö.fun'dî.tî,  Profoundness, 
'  prö.fûŵnd'nes  n,  dyfnder,  dyfhedd 
'rofuse,    prö.füs'  a,   trahael,    gorhael 
rhyhael,  trahelaeth;    afradus,  gwas- 
traffus,  treulgar,  dyfethgar        [afrad 
*rofaseness,  prö.f üs'nes  n,  gorhaeledd ; 
Profusion,  pro.fii'zhun    n,  gorhaeledd, 
1  gormodedd,  arddigonedd,  gorddigon- 
• !  edd;  afradlonedd,  gwastraff 
'rog,  prog  n,  lluniaeth,  arlwy :  vi,  hela 
lluniaeth  [cenedliad 

'regeneration,     prö.jen.u.rä'shun    n 
'rogenitor,    prö.jen'î.tûr    n,    hynafiad 
cenedlor ;  hendad,  hendaid         [essilí 
progeny,  proj'î.nî  n,h\\,  epil,  hiliogaeth, 
Prognostic,  prog.nos'tik  n,  argoel,  rhag- 
arwydd,  cyntair,  darogan :  a,  rhagar- 
goelus,  daroganus,  arwyddol 
'rognosticate,  prog.nos'ti.kat  vt,  rhag- 
;  ddangos,  rhagarwyddo ;  rhagddewino 
'rognostication,  prog.nos.ti.ka'shun  n, 
;  ruagddangosiad;  daroganiad 
'rognobticator,     prog.nos'ti.ka.tur      n. 
I  dewin,  darogan wr,  rhagfynegwr 
rogramme,  program  n,  rhaghysbysiad ; 
hysbyslen,  rhaglen 

rogress,    prog'res     n,    mynediad    ym] 
mlaen,  ymdaith,  cylchdaith;  hynt 
■rogress,  prö.gres'  vi,  myned  ym  mlaen j 
regression,  prö.gresh'un  n,  mynediad1 
ym  mlaen,  graddiant.  cvnnvddiant 
17 


Progressional,  prö.gresh'un.al,  Progres- 
sive,   pro.gres'iv    a,   gradd-ddringol, 

graddol,  graddiannol ;  cynnyddol 
Progressiveness,  pro.gres'iv.nes  re,gradd- 

fynedolrwydd,  graddolrwydd 
Prohibit,  prö.hib'it  vt,  attal,  gwahardd, 

gwarafun  [iad,  gwarafuniad 

Prohibition,  prö.hî.bish'un  n,  gwahardd- 
Prohibitory,  prö.hib'î.tur.î,  Prohibitive, 

pro.hib'i.tiv  a,  gwaharddol 
Proin,  prôîn  v,  tocio,  blaendori ;  ysgythru 
Project,  pro.jekt'  v,  dyfeisio,  cynllunio, 

rhaglunio,  cynlinellu ;  ysgwyddo,crogi 

allan;  taflu  allan,  ergydio  [fwriad 
Project,  proj'ekt  n,  dyfais,  cynllun,  rhag- 
Projectile,  pro.jek'til  a,  hydafi,  tafied- 

igol,  ergydiol :  n,  tafledigydd,  taflbeth 
Projection,  pro.jek'shun   n,  tafiiad,  er- 

gydiad;    dyfeisiad;    cynlluniad;    ys- 

gwyddiad  [lluniwr 

Projector,  pro.jek'tur  n,  dyfeisiwr,  cyn- 
Projecture,  pro.jek'tshur  n,  tafiiad,  "er- 

gydiad,  ysgwyddiad 
Prolapse,  prö.laps'  vi,  gorestyn  allan :  n, 

gorestyniad  [hirgnvn,  fel  wy 

Prolate,  prö.lät'  vt,  dadgan,  adrodd :  a, 
Prolation,  prö.lä'shun  n,  dadganiad 
Prolegomena,  prol.î.gom'en.â  up,  rhag- 

ymadroddion,  rhagnodion,  rhagaraeth 

(s  prolegomenon,  prol.î.gom'î.non) 
Prolepsis,  prö.lep'sis  n,  rhagddirnadiad, 

rhaggymmeriad,  rhagatebiad 
Proleptic,  pro.lep'tik  a,  rhagddirnadol 
Prolific,  prö.lif 'ik  a,  hiliog,  epiliog,  epil- 

gar ;  ffrwythlawn,  toreithiog 
Prolix,  pro.liks'  a,  hirfaith,  maith,  hir 
Prolixity,  pro.lik'si.ti  n,  meithder;  geir- 

garweh  [llefarwr 

Prolocutor,  prol'o.ku.tur  n,  rhaglefarwr, 
Prologue,    prolog     n,     rhagymadrodd, 

rhagaraeth  [oedi,  gohirio 

Prolong,   prö.long'  vt,  estyn,   hwj^hau; 
Prolongation,    prö.long.gä'shun    n,    es- 

tyniad;  addoediad  [rhagUth 

Prolusion,  pro  lii'zhun  n,  rhagchwareu, 
Promenade,  prom.en.âd'  n,  rhodfa 
Prominence,  prom 'in. ens  n,  ysgwyddiad 

allan,  crogiad  drosodd,  bargodlê ;  ban 
Prominent,  prom'in.ent  a,  yn  ysgwyddo 

allan,  bargodol,  darnodol ;  ban,  banog 
Promiscuous,  pro.mis'ku.us  a,cymmysg- 

edig,  plithdi-aphlith 
Promise,  prom'iz  v,  addaw,  gaddaw 
Promise,   prom'is    n,   addaw,   addewid, 

gair.  Breach  of  promise,  toraddewid 
Promising,  prom'i.zing  a,  gobeithlawn, 

gobeithiol.:  n,  addawiad 

257 


PEO  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took  I 


Promissory,  prom'i.sur.i  a,  addawedigol, 

addewidiol.  Promissory  note,  addaweb 
Promontory,  prom'un.tur.î  n,  pentir,  pen- 

arth,  penryn,  pemnaen,  morben,  twyn 
Promote,  prö.möt'  vt,  dwyn  ym  mlaen ; 

hyrwyddo;  dyrchafu  [rhwyddhäwr 
Promoter,  prö.mö'tûr  n,  dyrcbafydd, 
Promotion,  prö.mö'shun  n,  dyrchafiad, 

codiad,  rhaciant  [mlaen,  codi 

Promove,   pro.mwv'    vt,   symmud    ym 
Prompt,  promt  a,  parod,  dioed,  hylaw, 

buan :  vt,  cofweini,  clustlefaru,  clust- 

weini;    annog,    cynhyrfu,     cymhell. 

Prompt  payment,  arian  parod 
Prompter,  prom'tûr  n,  cofweinydd,  clust- 

weinydd;  annogwr 
Promptitude,   prom'tî.tüd,  Promptness, 

promt'nes  n,  parodrwydd 
Promptuary,  prom'tshü.ur.î  n,  trysorfa ; 

bwydgell,  ystordy  [annogiad 

Prompture,   prom'tshûr  n,  cymhelliad, 
Promulgate,     prö.mul'gät,     Promulge, 

prö.mulj'  vt,  cyhoeddi,  hysbysu,  lled- 

daenu,  taenu,  dadgan 
Promulgation,  prom.ul.gä'shun  n,  hys- 

bysiad,  cyhoeddiad,  taeniad  ar  led 
Promulgator,  prom'ul.gä.tûr  n,  adrodd- 

wr,  cyhoeddwr,  lled-daenwr 
Prone,  prön  a,  gogwyddol,  llechweddol; 

tueddol,  chwamiog,  tueddgar 
Proneness,  prö'nes  n,  gogwyddiad,  llech- 

wedd;  chwannogrwydd,  tnedd,  tuedd- 
Prong,  prong  n,  fforch,  pig  fforch      [iad 
Pronominal,  prö.nom'î.nal  a,  rhagenwol 
Pronoun,  prö  nûŵn  n,  rhagenw 
Pronounce,  pro.nuvvns'  v,  cynanu,  seinio ; 

traethu,  llefaru.     A  pronouncing  dic- 
tionary,  geirlyfr   cynaniaethol,  geir- 

iadur  cynaniadol  neu  seiniadol 
Pronunciation,  prö.nun.sî.ä'shun  n,  cyn- 

aniad,  cynaniaeth,  seiniad ;  traethiad 
Proof,   prŵf  n,  praw,   prawf,    profiad; 

tystiolaeth ;  arddangosiad ;  prawflen, 

proflen;  arwydd  [brawf 

Proofless,  prŵf 'les  a,  ammhrofedig,  di- 
Prop,  prop  n,  ateg,  annel,  canbost,  colofn, 

cynnalbost :  vt,  attegu,  cynnal 
Propagable,  prop'â.gâ.bl  a,  cenedladwy ; 

taenadwy,  lluosogadwy 
Propaganda,  prop.â.gan'dâ  n,  cymdeith- 

as  genadol  Rufeinaidd 
Propagate,  prop'â.gät  v,  epilio,  cenedlu, 

lluosogi ;  taenu,  lled-daenu,  cyhoeddi 
Propagation,  prop.â.gä'shun  n,  cenedl- 

iad;  cyhoeddiad,  lled-daeuiad 
Propagator,  prop'â.gä.tûr  n,  cenedhvr; 

cyhoeddwr,  hauwr,  magwr 


Propel,  prö.pel'  vt,  gyru  ym  mlaen 
Propend,  prö.pend'  vt,  pwyso  ym  mlae  I 

tueddu  at,  gogwyddo 
Propendence,  prö.pen'dens,  Propendenc  I 

prö.pen'den.sî  n,  gogwydd,  gogwydl 

iad,  tuedd,  tueddiad 
Propense,  prö.pens'  a,  chwannog,  tuedl 
Propension,    prö.pen'shun,    Propenálj 

prö.pen'sî.tî  n,  tueddiad,  tueddfryd  ! 
Proper,  prop'ûr  a,  priod,  priodol;  iaw 

addas,  cyfaddas,  cymhwys,  cymmesW 

gweddaidd;  gosgeiddig,  tlws    [add 
Properly,  prop'ûr.lî  ad,  yn  briodol, 
Properness,  prop'ûr.nes  n,  addasrwyc 

priodoldeb,  gosgeiddrwydd 
Property,  prop'ur.tî  n,  priodoledd,  prit 

oliaeth,    cynneddf,    cynddawn,    cj 

duedd,  anianduedd,   anianawd;    p 

chenogaeth,   eiddo,   meddiant.     R 

property,  meddiannau  anghyflro 
Prophecy,  prof  'î.sî  n,  prophwydolii 

darogan,  rhagfynegiad 
Prophesy,  prof'î.sî  v,  prophwydo,  rto 

fynegu,  rhagddywedyd,  daroganu 
Prophet,  prof  'et  n,  prophwyd ;  darogari 
Prophetess,   profet.es  n,  prophwyd 

daroganes 
Prophetic,  pro.fet'ik,  Prophetical,  j 

fet'i.kal  a,  prophwydol,  prophwyc 

iaethol;  daroganol  [og? 

Prophetize,  prof 'et.'iz  v,  prophwydo,  d 
Prophylactic,  prof.i.lak'tik  a,  rhagf 

ol,  cadwadol,  rhwystrol 
Propine,  prö.p'ín'  vt,  cynnyg  yn  garuai  | 
Propinquity,  prö.ping'kwî.tî  n,  agosq 

cymmydogedd ,  perthynas 
Propitiable,  prö.pish'yâ.bl  a,  cymmod 

wy,  dyhuddadwy 
Propitiate,    prö.pish'ì.ät    vt,   cymm 

heddychu,  boddloni,  dyhuddo 
Propitiation,    prö.pish.î.ä'shun    n, 

huddiant,  heddychiad,  cymmod,  c; 

modiad;  dadolwch,  iawn;  boddhâ< 
Propitiatory,    prö.pisb'yâ.tur.î    n, 

gareddfa :  a,  cymmodol,  dyhuddol 
Propitious,  prö.pish'us  a,tosturiol,  th 

graslawn,  trugarog,  rhadlawn,  byiii 

boddlawn,  dyhuddol 
Proplasm,  pro'plazm  n,  mold,  cynlln 
Proponent,  prö.pö'nent  n,  cynnygiw. 
Proportion,  prö.pö'r'shun  n,  cyfartai 

cyfartalwch,  cyfran:  vt,  cymmedM 

cymmesuro,  cyfartalu,  cyweirio     I 
Proportionable,  prö.pö'r'shun.â.bl,    if 

portional,  prö.pö'r'shun.al,  Proporl» 

ate,  prö.pô'r'shun.ät  a,  cyfartal,  cm 

mesur,  cymmeiniol,  cvmmedrol      < 

258 


ore;  late,  line,  nö.  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh. 


PP.O 


'Proportionality,  pro . pö'r .  shun . al '  î .  tî, 
i  Propoitionateness,  prö.pö'r'shun.ät- 
f  nes  n,  cymmedredd,  cymmeintiolaeth, 
cymhwysedd,  cyfartalrwydd,  cyfartal- 
I    edd.  cymmesuredd  [gymmesurol 

[Proportionally,  prö.pö'r'shun.al.î  ad,  yn 
■Proposal,  prii.po'zal  n,  cynnyg,  cynnygiad 
[Propose,  pro.poz'  v,  cynnyg;  bwriadu 
Proposition,  prop.o.zish'un  n.  cynnygiad ; 

testyn;  gosodiad,  gosodedigaeth 
iPropositional.   prop.o.zish'un.al  a,  cyn- 
í   nygiadol,  testynol,  gosodedigol 
Propound,  prö.pûŵnd'  vt,  cynnyg,  gosod 
)    ger  bron,  rhoi  o  flaen 
'Proprietary,    prö.pri'î.tur.î   n,   perchen, 
i    perchenog,  meddiannydd :  a,  perchenol 
Proprietor,    prö.pri'ì.tûr  n,   perchenog, 
i    perchen,  perchenydd,  meddiannydd 
Propriety,     prö.prî'î.tî     n,    priodoldeb, 
'    priodolder.  eymhwysder,  addasnvydd 
iPropugn,  prö.pün'  vt,  amddinyn,  difiynu 
Pfopugnation,  prö.pug.nä'shun  ?^,  am- 
i    ddiffyniad,  diffyniad 
fiPropugner,  prö.pü'nûr  n,  amddiffynydd 
[Propulsion,    prö.pul'shun   n,  ergydiad, 
'    srgyd,  gwthiad,  gyriad 
'Prore,  prò'r  n,  fflureg  Hong 
Prorogation,  prö.rö.gä'shun  n,  godoriad, 
oediad,  gohiriad  [gohirio 

Prorogue,  prö.rög'  vt,  godori,  addoedi, 
Proruption,  prö.rup'shun  n,  toriad  allan 
Prosaic,  pro.zii'ik  a,  difydr,  rhyddieithol 
Proscenium,  prö.sî'nî.um  n,  ckwareufa, 
i    chwareufwrdd  [gwahardd 

'Proscribe,  pro.skr'ib'  vt,  dinocidi,  difroi; 
'Prescript,  pros'kript  n,  un  nawddgoll 

Proscription,  pro.skrip'shun  n,  dinoddiad, 

nawddgoll 
.Prose,  proz  n,  rhyddiaith;  rhydd-draith 

Prosecute,  pros'i.kiit  v,  arganlyn,  dilyn, 

erlyn ;  cyhuddo  [iad,  erlyniad 

.Prosecution,  pros.i.kti'shun   n,   canlyn- 

Prosecutor,  pros'i.kii.tur  n,  caulynwr, 
t    erlynwr,  cospwr,  cyhuddwr 

Proselyte,  pros'î.li't  n,  dysgybl,  dychwel- 
wr :  vt,  troi,  ennill 

Prosodial,  prö.sö'dî.al  a,  mydraidd 

Prosodian,  prö.sö'dî.an,  Prösodist,  pros'- 
ö.dist  n,  mydrydd 

Prosody,    pros'ö.dî    n,    mydryddiaeth ; 

acenyddiaeth,  tonyddiaeth 
1  Prosopopaùa,  pros.ö.pö.pí'yâ  n,  dynsod- 
Wedd,  ansodwedd 

Prospect,  pros'pekt  rc,ardrem,  rhagdrem, 
.     rhagolwg,  golwg,  golygiad,  drychiant 

Projection,  pro.spek'shun  n,  rhagolyg- 
iad,  rhagdremiad 


Prospective,  pro.spek'tiv  a,  ardremol.  ar- 

beiol  [iad.  rhaglen 

rospectus,  pro.spek'tus  n,  rhaghysbýs- 

Prosper,  pros'pûr  v,  llwyddo,  tycio,  ftynu 

Prosperity,    pros.per'î.tì   n,  llwyddiant, 

ffyniant,  hawddfyd,  flawd         [ribdus 

•osperous,  pros'pur.us  a,  llwyddiannus, 

Prosphysis,  pros'fi.sis  n,  cyd-dyfiad  ael- 

odau 
Prostate,  pros'tät  a,  rhagosodedig.  Pros- 
tate gland,  chwaren  with  eneu'r  bled- 
ren  [der,  prudd-der 

Prosteraation,  pros.tûr.nä'shun  n,  isel- 
Prosthesis,  pros'thê.sis  n,  ychwanegiad 

o  lythyren  at  air 
Prosthetic,  pros.thet'ik  a,  rhagosodedig 
Prostitute,  pros'tî.tüt  a,  ymwerthedig ; 
drygionus:     n,    gwobrferch,    putain, 
huren,  hoeden,  dyhiren,  gwraig  lhvyn  a 
pherth :  vt,  ymwerthu ;  camddefnyddio 
Prostitution,  pros.tî.tü'shun  n,  putein- 
dra,  puteinwaith,  yniwerthiad,  ymlog- 
iad;  camddemyddiad 
Prostrate,  pros'trät  a,  ar  lawr,  ar  hyd, 
gohyd :  vt,  bwrw  i  lawr,  iselu,  gostwng. 
To  prostrate  one's  self,  syrthio  i  lawr, 
ymiselu,  ymostwng,  ymgrymu 
Prostration,  pros.trä'shun  n,  ymostyng- 

iad,  iseliad,  crymiad,  ymgrymiad 
Prostyle,  prö'st'il  n,  rhes  o  gÄofnau 
Prosy,  pro'zi  a,  rhyddieithog ;  diflas 
Protect,  pro.tekt'  vt,  amddiffyn,  achlesu, 
noddi,  diogelu  [nodded,  nawdd 

Protection,    prS.tek'shun  n,   amgeledd, 
Protectionist,  pro.tek'shun.ist  n,  diffyn- 
dollwr  [nocidol 

Protective,    pro.tek'tiv  a,   amddiflỳnol, 
Protector,  pro.tek'tfu*  n,  amddiffynŷdd 
Protend,  prö.tend'  vt,  estyn  allan,  go- 
hirio [nvydd,  sarignvydd 
Protervity,    prö.tûr'vî.tî    n,    afryvviog- 
Protest,  prö.test'  v,  gwrthdystio,  ardystio 
Protest,  prö'test  n,  gwrthfarn,  gwrthair 
Protestant,    prot'es.tant  n,   gwrthdyst, 
ardystiwr;    gwrthbabyddwr :    a,    ar- 
dystiol;  gwrthbabyddol  [babyddiaeth 
Protestantism,  prot'es.tant.izm  n,  gwrth- 
Protestation,  prot.es.tä'shun  n,  gwrth- 
dystiad,  ardystiad  [nodiadur 
Pro'thonotary,    prö.thon'ö.tur.î  n,   prif- 
Protocol,  pro'to.kol  n,  cofrestr 
Protomartyr,  prö'tö.mâr.tûr  n,  cynferth- 
yr  [Hun 
Prototype,  prö'tö.t'íp  n,  cynddelw,  cyn- 
Protract,    pro.trakt'    vt,  oedi,  gohirio, 
estyn                                          [  oediad 
Protraction,  pro.trak'shun  n,  gohiriad, 
259 


PSO     path,  fat,  ére,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Yk=tooIc 


:=took  I 


Provoking,  pro.vo'king  a,  eyffroawl,  bl  F" 
Provost,  prov'ost  n,  uchelfaer,  arlywyt-B 
Prow,  pro  n,  fflureg,  pen  blaen  Hong  I 
Prowess,  prûŵ'es  n,  dewrder,  grymusd» 
Prowl,  prûŵl  vi,  crwydrhela,  crwydro 
Prox,  proks  n,  math  o  garw 
Proximate,  prok'sLmat,  Proxime,  prot 

sim  a,  nesaf,  agosaf,  digyfrwng 
Proximity,  prok.sim'i.ti  n,  agosrwydd 
Proxy,  prok'si  n,  dirprwy       [adweryi 
Prude,  prŵd  n,  mursen,  coegen,  pince 
Prudence,  prŵ'dens  n,  callineb,  calld< 

synwyr,  pwyll  [call,  doe- 

Prudent,  prŵ'dent  a,  synwyrol,  dealh 
Prudential,  prŵ.den'shal  a,  cynghon 

call,  pwyllus  [callin 

Prudentials,  prw.den'skalz  np,  rheoli 
Pradery,  prẁ  dur.î  n,  mursendod,  coeg< 
Prudish,  prẁ'dish  a,  mursenaidd,  coty 
Pruina,  prŵ'î.nâ  n,  glesni  ar  eirin 
Prune,  prẁn   n,  eirinen  sych:  v, 

ysgythru,  digeincio,  brigladd ;  piaci 

tacíu  [felyngc 

Prunello,  prŵ.nel'ö  n,  llensidan ;  eiriti 
Pruniferous,  prŵ.nif 'ur.us  a,  eirinddw 
Prurience,  prẁ'r'î.ens,  Pruriency,  prŵ 

î.en.sî  n,  ysfa,  gorflys 
Prurient,  prŵ' r'Lent  a,  llawn  o  ysfa,  y 
Pruriginous,  prŵ.rij'î.nus  «,  craflyd 
Prurigo,  prŵ  r'î.gb'  n,  y  crafu,  y  cosi 
Pry,  pr'i  vi,  chwilota,  craffchwilio,  chwi 

manta,  chwilied 
Psalm,  sâm  n,  salm,  can  ddwyfol 
Psalmist,  sâm'ist  ».,  salmydd;  earned j1 


Protractive,    pre.trak'tiv    a,    gohiriol, 

addoedol  [fesurydd 

Protractor,  pro.trak'tur  n,  oedwr ;  congl- 
Protreptical,  pro.trep'ti.kal  a,  cynghor- 

ol,  annogaethol  [gwthio  allan 

Protrude,   prö.trŵd'  v,  )Tnwthio  allan; 
Protrusion,    prö.trŵ'shun    a,    gwthiad 

allan  [hwrwg;  chwydd 

Protuberance,   prö.tü'bur.ans    n,    oddf, 
Protuberant,  prö.tü'bur.ant  a,  hwrygol, 

oddfog  [allan 

Protuberate,   prö.tü'bur.ät  vi,  chwyddo 
Proud,  prûŵd  a,   balch.     Proud  flesh, 

cig  marw.     Purse-proud,  arianfalch 
Provable,    prw'va.bl   a,  profadwy,   hy- 

brawf,  a  ellir  ei  brofi 
Prove,   prwv  (pp  proven,  prw'vn)  v, 

profi;    arddangos.      It    proved  true, 

trodd  allan  ei  fod  yn  wir     [porthiant 
Provender,  prov'en.dur  n,  ebran,  gogawr, 
Proverb,  prov'urb  n,  diareb 
Proverbial,  prö.vûr'bî.al  a,  diarebol 
Proverbialist,  pro.vur'bi.al.ist  n,   diar- 

ebwr,  diarebydd 
Provide,   pro.vi'd'  vt,   darpar,   darparu, 

darbod,   parotoi,   arlwyo,  darmerthu 

Provided  that,  os 
Providence,  prov'i.dens  n,  rhagluniaeth. 

rhagwelediad,  rhagddarbodaeth,  rhag- 

lyd         *  [bodus 

Provident,  prov'i.dent  a,  cynghorus,  dar- 
Providential,  prov.i.den'shal  a,  rhaglun- 

'iaethol,  rhagluniaethus 
Provider,  pro.v'i'dur»,  darparwr,  arlwywr 
Province,    prov'ins    n,   talaeth,   tiriog- 

aeth,    ardal;    swydd;    priodorchwyl. 

gorchwyliaeth 
Provincial,    pro.vin'shal    a,   taleithiol: 

gwladol :  n,  taleithben 
Provincialism,  pro.vin'shal.izm  n,  llafar 

ardal,  llediaith 
Provision,    pro.vizh'un   n,   darpariaeth, 
darbodaeth;    arlwy,    lluniaeth,    yrn- 
borth;  cynnaliaeth;  ammod 
Provisional,  pr'o\vizh'un.al  a,  ammodol, 
darbodol, 


Proviso, 


i.'7-v 


ammod,  rhagam- 


Psalter,  sôl'tûr  n,  llyfr  saknau,  saltor 
Psaltery,  sóTtur.î  n,  nabl,  saltring 
Psellimus,  sel'î.mus  n,  attal  dywedyd 
Pseudo-  px,  gau,  ffug,  anwir  [frai 
Pseudoadelphus,  sü.dö.â.del'fus  n,  g 
Pseudoapostle,  sü.dö.â.pos'l  n,  geuap 

tol.  geugenadydd 
Pseudodox,  su'do.doks  a,  anwir,  gau< 
Pseudograph,  sü'dö.graf,  Pseudograp f 

sü.dog'râ.f  î  n,  twyllysgrifen 
Pseudoîogy,  sii.dol'ö.jî  n,  celwydd      j 
Pseudomartvr,   sü.do.mâr'tûr    n,   gl 

ferthyr 
Pseudomorphous,  sü.dö.môr'fus  a,  afl  - 
Pseud  onyme,  sü'dö.nim  «,  ffugenw    I 
Pseudonymous,    sü.don'î.mus  a,   fif 

enwol,"  dan  ffugenw 
,  Pshaw,  shô  i,  wfft !  pw !  och  !  ffei !   A 
Provoke,  pro.vok'  vt,  annog,  cyfrroi,  cy-  j  Psora,  sô'r'â  n.  ymgrafu.  y  crafu,  y  * 
nhyrfu,  bhno,  lhdio,  cvthruddo  |  Psoriasis,  sörí'ls^  n,  crachen  y  clai 

260 


mod,  eithriad,  rhagddarbodiad ;  go- 
cheliad  [merthydd 

Provisor,   pro.v'i'zur  n,   darparwr,  dar- 

Provisory,  pro.v'i'zur .î  a,  darparol;  am- 
modol, darbodol 

Provocation,  prov.o.ka'shun  n,  annog- 
iant,  cyffroad;  ymrysonfa  [cynhyrfiol 

Provocative,  pro.vo'ka.tiv  a,  cyffroawl, 


«re;  Kite,  ling,  nö,  miite;  she,  zh=z  äzûr«;  thin,  this;  j=dzh. 


ä [Psychology,  si.kol'o'.ji  n,  traethawd  ar 
If    yrenaid 

Psychornachy,  s'í.kom'â.kî  n,  ymdrech 
'  I  rhwng  corff  ac  enaid 
Psychomancy,  si'ko.man.si  n,  ellyllgoel 
Ptarmigan,  târ'mî.gan  n,  aderyn  tebyg 
i'r  betrysen,  yn  cartrefu  yn  y  gogledd 
Ptisan,  tiz'an  n,  math  o  ddiod  feddygol ; 
heidd-ddwr  [ran,  plwyn,  addfedoed 
-  Puberty,  pü'bûr.tî  n,  addfedrwydd  oed- 
!  Pubescence,  pii.bes'ens  n,  addfediad. 
j     plwyniad  [oed 

I  Pubescent,  pii.bes'ent  a.  mewn  addfed- 
I  Public,  pub  lik  a,  cyhoeddus ;  cyttredin 
( !  n,  cyíFredin,  gwìadwriaeth.  Public- 
:  house,  tafarndy,  ty  tafarn.  Public 
■  opinion,  Uais  y  wlad.  In  public,  ar 
:  gyhoedd,  yn  gỳhoeddus.  The  public 
y  cyhoedd,  y  cyffredin 
Publican,  pub'li.kan  n,  trethgasglwr ; 
tafarnwr  '      rja(j 

Publication,  pub.li.ka'shun  n,  cyhoedd- 
Püblicity,  pub.lis'î.tî  n,  cyhoeddusrwydd 
Publish,   publish   vt,   cyhoeddi,    gosod 
«Uan  [adroddwr 

Publisher,    pub'lish.ûr    n,    cyhoeddwr; 
Puce,  piis  a,  gwineugoch,  chwanenliw 
Pucelage,  pü'sel.äj  n,  morwyndod 
iPuck,  puk  »,  ellyll.     Puck-ball,  coden 
.    fag,  coden  hyred  [crychu 

'Pucker,  puk'ur  n,  crych,  crychni:  vt, 
Pudder,  pud'ûr  n,  ffwdan;  dadwrdd, 
:  dwndwr,  dwndriad :  v,  ffwdanu ;  dwn- 
f  dro,  dadyrddu 

Pudding,  pẁd'ing  n,  poten.  Pudding- 
'  bag,  cwd  poten,  poten-gwd.  Pudding- 
pan,  padell  boten.  Pudding-tame, 
^  llawn  pryd,  yr  iawn  adeg 
fuddle,  pud'l  n,  corbwll,  lleidbwll,  llaca 
cuddly,  pud'li  a,  lleidiog,  bawlyd 
'udency,  pü'den.sî,  Pudicity,  pü.dis'î.tî 
i  n,  diweirdeb  [genaidd 

'mile,  piiur.il  a,  plentynaidd,  bach- 
^erility,  pii.u.ril'î.tî  n,  plentynrwydd 
[uerperal,  pü.ûr'pur.al  a,  esgorol  [esgor 
^uerperous,  pü.ûr'pur.us  a,  esgorol,  yn 
nff,  put  n,  pwff,  chwa,  chwyth,  awel, 
airelan;    coden  flodio:    v,    chwythu, 
pyffio,     erthychain,     bremian,     ym- 
,  cu\vyddo;gwagfoli,gwagfostio.    Puff- 
^  ball,  cwd  y  mwg,  coden  eurych 
^uffin,  puf'in  n,  pal 
jufly,  puf'î  a,  awelog,  cwthynog 
jug,  pug  a,  ab,  epa/gwrab;  ci  bychan 
/•gfPng,  pug'ing  n,  cymmrwd  garvv 
lugh,  pẁ  *,  pw !  tw !  [dyrnaid 

■g»,  pú'jil  n,  dyraeidyn;  dyrnodiwr; 


PUN 

Pugilism,  pu'jil.izm  n,  dymymladd,  ym- 
laddiad  [ymladdwr 

Pugilist,  pii'jil.ist  n,  dyrnodiwr,  paffiwr, 
Pugnacious,  pug.nä'shus  a,  ymladdgar 
Pugnacity,  pug.nas'ì.tî  n,  ymladdgar- 

wch,  cecrusrwydd 
Puisne,  pü'nî  a,  iau ;  is  [nerth 

Puissance,  pii'is.ans  n,  gallu,  grym, 
Puissant,  pii'is.ant  a,  galluog,  grymus, 

nerthol,  nerthog,  cadarn,  cryf 
Puke,  puk  v,  cyfogi,  taflu  i  fyny,  gloesi : 

n,  gloes ;  cyfog 
Puker,  pii'kur  n,  cyfog,  gloes ;  cyfoglyn 
Pulchritude,  purkri'.tud  n,   harddwch, 

tegid.  tegwch,  glendid,  teleidrwydd 
Pule,  piil  vi,  cwynleisio.  cwynfan 
Pulicose,  pii'ltkos  a,  chweiniog  [landiaid 
Pulkha,  pul'ka  n,  cerbyd  Uusg  y  J,ap- 
Pull,  pẁl  n,  tyn,  tynfa,  tyniad :  vt,  tynu. 

To  pull  hard,  dirdynu 
Pullet,  pẁl'et  n,  cywen,  iaren,  cywes 
Pulley,  pẁl'î  n,  chwerfan,  troell 
Pullulate,    pul'ü.lät   vi,  blaendarddu, 

blaguro,  egino,  bywyllu 
Pulmonary,     pul'mon.ur.î,      Pulmonic, 
pul.mon'ik  a,  ysgyf'einiol.     Pulmon- 
ary consumption,  darfodedigaeth,  ys- 
gyfeinwst 
Pulp,  pulp  n,  bywyn,  mwydionyn 
Pulpit,  pẁl'pit  n,  areithle,  pregethfa 
i>u\py5  pul'pî  a,  bywynaidd,  mwydion- 
aidd,  meddal,  tyner  [guriad 

Pulsation,  pul.sä'shun  n,  curiad,  gwaed- 
Pulse,   puis  n,  cur  y  galon,   curiad  y 
gwaed,  gwaedguriant;  ydbys,  pys,  ffa 
Pulsion,  pul'shun  n,  gyriad  ym  mlaen 
Pulverable,   pul'vur.a.bl  a,   llychadwy 

pyloradwy,  gronynadwy 
Pulverization,  pul.vur.i.za'shun  n,  Uych- 

iad,  manbwyad,  pyloriad 
Pulverize,   pul'vur.i'z  vt,  Uychu,   malu, 

pylori,  manbwyo 
Pulverulent,  pul.ver'u.lent  a,  llychlyd 
Puma,  pü'mâ  n,  Hew  America 
Pumice,  pum'is  n,  llosgfaen 
Pump,    pump    n,    sugnedydd,    sugnai, 
sugnbib;    esgid  ddiwaltas:   v,  sugn- 
dynu,  sugn-godi 
Pumpkin,  pump'kin  n,  pwmpa,  pompiwn 
Pun,  pun  ii,  geirdro,  mwysarr:  vi,  geir- 

droi,  geirchwareu,  mwyseirio 
Punch,  puntsh  n,  tylliedÿdd,  trydyllydd ; 
cymmysglyn ;  pwt  o  ddyn ;  ysgentyn : 
vt,  trydyllu ;  tyllu ;  gwthio 
Puncheon,  punt'shun  n,  tylUedydd,  try- 
dyllydd; gwlybfesur  o  120  galwyn 
Punchinello,  pun.tshî.nel'ö  n,  vsgentyn 
26 1"  ' 


PUK   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  jjin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took;  I 


Punctilio,  pungk.til'yo  re,  pyncyn,  manyl- 
bwnc  [rhyfanol 

Punctilious,  pungk.til'yus  a,  manylaidd, 
Punctual,   pungk'tshu.al    a,    cywir  i'r 
pwnc,  geirwir,  manol,  gofalus,  manyl- 
aidd ;  iawnamserol,  prydlawn 
Punctuality,  pungk.tshu.al'i.ti  re,  man- 

ylrwydd";  prydlonrwydd 
Punctuate,  pungk'tsliii.at  vt,  gwahan- 
nodi  [hannodiad,  gwahannodiaeth 
Punctuation,  pungk.tshii.li'shun  ra.gwa- 
Punctulate,  pungk'tshii.lat  vt,  pigfanu 
Puncture,  pungk'tskur  re,  pigiad,   pig- 

dwll,  pigfan:  vt,  pigfanu 
Pundle,  pun'dl  re,  trolen  o  fenyw,  trolen 
Pungency,  pun'jen.sî  re,  llymder 
Pungent,  pun'jent  a,  llym,  irad,  tost 
Punic,  pu'nik  «,  perthynol  i'r  Cartha- 

giniaid;  twyllodrus,  anffydcUawn 
Puniness,  pü'nî.nes  re,  eiddiledd,  bych- 

ander,  bychanedd 
Punish,  pun'ish  vt,  cospi,  ceryddu ;  poeni 
Punishable,  pun'ish.â.bl  a,  cospadwy 
Punishment,  pun'ish.ment  re,  cosp,  cosp- 
edigaeth.     Capital  punishment,  dien- 
yddiaeth,  cosp  eithaf  y  gyfraith,  prif 
gosp  [iad 

Punition,  pii.nish'un  re,  cospiad,  cerydd- 
Punitive,  pii'ni.tiv  a,  cospol,  ceryddol 
Punk,  pungk  re,  putain,  hoeden,  huren 
Punster,  pun'stûr  re,  geirdröedydd  [llyfn 
Punt,  punt  re,  cwch  bychan  a  gwaelod 
Puny,  pli'nî  a,  egwan,  eiddil,  bychan 
Pup",  pup  re,  ci  bach,  ciyn,  colwyn,  cenaw 

ci :  vt,  dyfod  a  chẁn,  bwrw  cŵi 
Pupil,  pii'pil  re,  ysgolhaig,  ysgolwr ;  dys- 

gybl,  dysgadur;  canwyll  llygaid 
Pupilage,  pü'pil.äj  re,  dysgoed,  dysgaeth, 

dysgyblaeth ;  maboed,  mebyd 
Pupillary,  pü'pil.ur.î  a,  dysgedyddol 
Puppet,  pup'et  re,  delwan,   llamddelw. 
Puppet-show,  delwlamsach,  chwareu 
llamddelwau  [cian;  coegyn 

Puppy,  pup'î  re,  ci  bach,  cynyn,   ciyn, 
Pur,  pûr  vi,  chwyrnu :  re,  gryngiad 
Purana,  pü.rä'nâ  re,  Uyfrau  sanctaidd  yr 
India  [ddall,  byrwel 

Purblind,  pûr'bl'índ  a,    cibddall,   coeg- 
Purblindness,  pûr'bl'índ.nes  re,  cibddellni 
Purchase,  pûr'tshäs  vt,  prynu,  pwrcasu : 
re,  pryniad,  pwrcas  [mysg;  gwir 

Pure,  pii'r  a,  pur,  glân,  purlan ;  digym- 
Pureness,   piir'nes  re,  purdeb,  puredd. 
purder,  purdra  [iad 

Purgation,  pûr.gä'shun  re,glanhâd,  earth- 
Purgative,  pur'ga.tiv  re,  carthai,  carth- 
iedydd :  a,  carthedigol ;  glanhaol 


Purgatory,  pûr'gâ.tur.î  re,  purdan 
Purge,  pui'j  re,  carthiedydd,  carthai:  1 

carthu,  arlhvyso,  glanhau,  gogarthu 

puro,   coethu;    rhyddhau.     Purging  | 

carthiad ;  rhyddni,  y  bib 
Purification,  pur.î.f i.ka'shun  re,  pura< 

puredigaeth 
Purificative,  pii.rif'i.ka.tiv  a,  pureiddi' 
Purifier,  pii'r  î.f î.ûr  re,  purwr,  coethw 

purydd  [ter 

Purify,  pü'r'î.f  î  v,  coethi,  puro,  pureiddi 
Puritan,  pii'r'i.tan  re,  coethyn,  purddyi 
Puritanic,  pii'r.i.tan'ik  a,  coeg-grefydi 

ol,  llymgrefyddol,  coethynol  [  d( 
Puritanism,  pii'r'i.tan. izm  re,  coethy: 
Purity,    pii'r  î.tî    re,    purdeb,    purdij 

puredd;  glendid;  coethder 
Purl,  piirl  re,  chwerw-lyslyn ;  eirionwi 

v,  ffreulo,  crychleisio  [ae 

Purlieu,  pûr'lii  re,  cyffin,  ffîn,  cymmydoi 
Purlin,  purlin  re,  trawslath.  croeslath 
Purloin,  pûr.lôîn'  vt,  darnguddio,  twy 

guddio ;  chwilena ;  lladrata,  dwyn 
Purple,  pûr'pl    a,    porphor,    glasgo< 

cochlas,  rhuddgoch,  dulas,  gwae"" 
Purples,  pur'plz  np,  heintnodau 
Purplish,  pûr'plisn  a,  porphoraidd 
Purport,   pûr'pûrt  a,    ystyr;    sylwer 

swm,  cynnwysiad,   ergyd;    tueddL'j 

rhediad:  vt,  arwyddo;  cynmvys 
Purpose,  pûr'pus  re,   bwriad,    medd> 

amcan,   dyben,   perwyl,    arfaeth: 

amcanu,  bwriadu.     For  this  purpc 

er  mwyn  hyn.     To  no  purpose, 

ofer,  yn  ddiles 
Purr,  pûr  re,  morhedydd 
Purse,  pûrs  re,  alwar,  amner;  cod: 

amneru,  cadw.    Purse-proud,  ari 

falch 
Purser,  pûr'sûr  re,  alwerydd.  amnery 
Pursìness,    pûr'sî.nes    re,    byranadl, 

gandewdra,tordynrwydd,  cestognrl 
Purslain,  pûrs'län  re,  llysieuyn  o'r  en  & 
Pursuable,  pûr.sü'â.bl  a,   canlynadÁ 

erlynadwy  [erlyi  I 

Pursuance,  pûr .  sii '  ans  re,   canlyn  I 
Pursuant,  pur.sii'ant  u.  eanlynol 
Pursue,  pûr.sü'  v,  canlyn,  dilyn,  er  > 

erhd,  ymlyd ;  olrhain 
Pursuit,  pûr.süt'  re,   canlyniad,   erl 

erlyniad,  erhd,  ymlid,  ymlydiad;  ;« 

lidfa,  erhdfa ;  oìrheiniad  ^   i 

Pursuivant,    pur'swi.vant    re,    Aû1» 

arwyddfarda ;  cenad  gwlad  j 

Pursy,  pûr'sî  a,  byranadlog  gan  dew  }| 

tordyn,  cestog 
Purtenance,  pûr'tî.nans  n,  syrth  ani  I 
262 


öre ;  läte,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh. 


QUA 


Purulence,  pü'r'ü.lens,  Purulency,  pü'r'- 
,     ü.len.sî  n,  erawniad,  madriad 
Purulent,  pü'r'ü.lent  a,  crawnllyd,  gor- 

11yd,  madreddol 
I  Purvey,  pur.va'  v,  darparu  lluniaeth, 
I  darmerthu,  porthmona;  prynu  bwyd 
J  Purveyance,  pur.va'ans  n,  porthmona'eth 
I  Purveyor,  pur.va'ur  n,  porthmon,  dar- 
t     merthydd,  arlwywr  [bodiad 

Purview,  pur'vii  n,  ammod;  rhagddar- 
iPus,  pus  n,  crawn,  gur,  madredd 
[Push,  pẁsh  n,  gwth,  hergwd,  ysgwd, 
i  ysg^'thj  hwp,  hwrdd;  yrndrech:  v, 
I  gwthio,  hyrddio ;  ymwthio,  ymdrechu 
J  Pusillanimity,  pü.sil.an.im'î.tî  n,  gwan- 

galondid,  llyfrdra,  annewredd 
(Pusillanimous,  pü.si.lan'î.mus  a,  gwan- 
t    galon,  digalon,  annewr,  anwrol,  Uwtr 
iPuss,  p\Vs  n,  cath,  titw;  ysgyfarnog 
[Pustule,  pus'tshiil  n,  penddiiyn,  llynoryn, 
i     crugdardd  [gorynaidd 

; Pustulous,  pus'tshii.lus  a,  erugdarddlyd, 
Pat,  pẁt  (pt  &pp  put)  vt,  gosod,  dodi, 
|  rhoddi,  cyfeirio.  To  put  an  end  to, 
J  diweddu.  To  put  aside,  neillduo.  To 
I  put  asunder,  gwahanu.  To  put  in 
■  order,  trefnu,  cyweirio.  To  put  in 
i    prison,  carcharu,  rhoi  yng  ngharchar. 

To  put  off,  oedi,  gohirio.  To  put  on 
i  (to  wear),  gwisgo,  rhoi  am.  To  put 
,    out,  diffodd.     To  put  out  the  eyes, 

dilygeidio,  tynu'r  llygaid.  To  put  to 
>    death,  lladd,  rhoi  i  farwolaeth.     To 

put  to  silence,  gostegu,  dystewi.      To 

put  together,  uno,  cyssylìtu  [cardiau 
Put,  put  n,  drel,  lleban ;  math  o  chwareu 
Putage,  pü'täj  n,  anniweirdeb  benyw 
Putanism,  pii'ta.nizm  n,  putemdra,  put- 
:    einwaith  (^igol 

.Putative,  pii'ta.tiv  a,  tybiedig,  cyfnfed- 
Tutid,  pii'tid  a,  ffiaidd,  gwael 
Putrefaction,  pii.tri.fak'shun  «,braeniad. 

mallor,  Uygriad,  pydredd,  madredd 
Putrefactive,'  pii.tri.fak'tiv    a,   llygrol. 

braenedig^ol,  hadlaidd,  madreddol 
Putrefy,  pii  tri.fi"  v,braenu,  pydru,  mallu, 

hadlu,  madreddu,  madru 
Putrescence,    pii.tres'ens    n,   malldod. 
1    pydredd,  hadledd,  madredd 
Putrescent,  pii.tres'ent  a,  yn  pydru,  yn 

braenu.  yn  llygru;  pwdr 
Putrid,  pii'trid  a,  bruenllyd,  pwdr,  mall 

llygredig,  hadlog,  drewllyd 
Putridness,  pii'trid.nes,  Putridity,  pii- 

trid'ì.tî  n,  braenedd,  pydredd,  hadledd 
Puttock,  put'uk  n,  curyll.  cudyll 
Putty,  put'i  n,  sythdoes,  toeslud 


Puzzle,    puz'l    n,    dyryswch,    cyfyng- 

gynghor,  petrusdod:  v,  dyrysu,  pen- 

ffwdanu,  petniso 
Pygarg,  p'í'gârg  n,  gwyddaft-;  yr  hebog 

glas,  yr  eryr  tinwyn  [aidd 

Pygmean,  pig.mi'an  a,  corddynol,  còr- 
Pygmy,  pig'mî  n,  corddyn,  dynyn,  còryn 
Pyramid,  pir'â.mid  n,  cyfangorff  pigfain 

â  thair  ochr  neu  ychwaneg;    bera, 

pigwrn,  pigadail,  pigdwr 
Pyramidical,  pir.a.mid'i.kal,  Pyramidal. 

pi.ram'î.dal  a,  ar  ddull  bera,  beraol 
Pyre,  pi"r  n,  tanllwyth  angladdol,  coel- 

certh 
Pyretics,  pi.ret'iks  n,  gwrthgryd,  medd- 

yginiaeth  rhag  twymynod 
PjTetology,   pir.î.tol'ö.jî   n,   poethgryd- 

yddiaeth  [tanfaen,  careg  dân 

Pyrite,   pir'ît   (p   pyrites,   pi.r'i'tiz)   a. 
Pyrogenous,  pi.roj'i.nus  a,  tanol 
Pyrolatry,  pi.rol'â.trî  n,  tanaddoliad 
Pyromancy,  pir'ö.man.sî  n,  tanddewin- 

iaeth,  tangoel 
Pyrometer,  pi.rom'î.tûr  n,  gwresfesurydd 
Pyrosis,  pi.rö'sis  n,  dyfrlif,  dyfr-red 
Pyrotechnic,    pir.o.tek'nik    a,    tangelf- 

yddol  [yd,  ufelyddiaeth 

Pyrotechny,  pir'o.tek.ni  n,  tangelfydd- 
Pyrotic,  pi.rot'ik  a,  llosgol  [edd 

Pyrrhonism,  pir'o.nizm  n,  anghoelgar- 
Pythargorean,  pi.thag.ö.rî'an  n,   Pyth- 

agoraidd  [iades  Apolo 

Pythian,  pith'yan  a,  perthynol  i  offeir- 
Pythoness,  pith'ö.nes  n,  chwilioges 
Pyx,  piks  n,  cymmynflwch  pabaidd 


Quae,  kwob  n,  j  gwyniad  pendew 

Quack,  kwak  n,  crachfeddyg;  cyfar- 
eddwr :  a,  coegfeddygol :  vi,  chwareu'r 
coegfeddyg ;  lleisio  fel  hwyad     [iaeth 

Quackery,   kwak'ur.i    n,    crachfeddyg- 

Quadragesimal,  kwod.ra.jes'i.mal  a, 
grawysol,  perthynol  i'r  grawys 

Quadrangle,  kwod'rang.gl  n,  pedrongl, 
pedrogl,  petryal,  ysgwâr  [onglog 

Quadrangular,  kwod.rang'gii.lur  a,  pedr- 

Quadrant,  kwod'rant  n,  pedwaredd  ran 
cylch ;  pedryan ;  ysgwâr  cyflegrydd 

Quadrantal,  kwod.ran'tal  a,  pedwar- 
ranol 

Quadrate,  kwod'riit  a,  pedwarochrog, 
ysgwâr:  n,  pedryor,  pedroc;lyn,  ped- 
ryd:  vi,  pedrydu,  pedryoli,  pedrori, 
pedru,  pedrongli;  cyfateb    [pedryorol 

Quadratic,  kwod.rat'ik  a,  peckvdaidd, 
2S3 


QUA  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took: I 


Quadrature,   kwod'ra.tshii'r  n,   pedror- 

iad,  pedrogliad  [blwyddol 

Quadrennial,    kwod.ren'yal    a,    pedair- 
Quadrible,  kwod'ri.bl  a,  pedryadwy 
Quadrifid,  kwod'ri.fid  a,  pedwarholltog 
Quadriform,  kwod'ri.form   a,   pedwar- 

ddull  [warochrol,  pedwarochrog 

Quadrilateral,  kwod.rUat  ur.al  a,  ped- 
Quadrille,   ka.dril'  n,  math   o   daplas; 

math  o  chwareu  pedeirllaw  ar  y  card- 

iau  [warenwol 

Quadrinoinial,  kwod.n.no'mi.al  a.  ped- 
Quadripartite,  kwod.rip'ar.tit  a,  pedeir- 

ranol  [ddalenog 

Quadriphyllous,  kwod.ri.hTus  a,  pedr- 
Quadrisyllable,  kwod.ri.sil'a.bl  n,   gair 

pedwarsill 
Quadrivial,  kwod.riv'yal  «,  pedeirffordd 
Quadrumana,  kwod'rw.ma.na  np,  milod 

pedeirllaw  [deirlla-n 

Quadrumanous,  kwod'rw.ma.nus  a,  pe- 
Quodruped,    kwod'rw.ped    n,    pedwar- 

troed,  pedwarcarn,  pedrybed.    Quad- 
rupeds, pedwarcarnolion 
Quadruple,  kwod'rw.pl  a,  pedwarplyg 
Quadruplicate,  kwod.rw'pH.kiit  «,  ped 

warddyblyg :  vt,  pedwarddyblygu 
Quadruplication,     kwod.nV.ph.ka'shun 

n,  pedwarddyblygiad 
Qua?sita,  kwi'si.ta  np,  petbau  gofynedig 
Quaff,  kwaf  n.  llawnlvnic,  traflwnc :  v. 

drachtio,  cofftio,  gorlyucu 
Quagga,  kwag'a  n,  math  o  asyn  gwyllt 
Quaggy,   kwag'i   a,   siglenog,    mignog, 

corslyd  [mignen 

Quagmire,  kwag'mi'r  n,  siglen,  cors, 
Quail,  kwal  n,  sofliar,  rhinc,  rhegen  yr 

yd.      Quail-pipe,  rhincbib,  rhegenhud 
Quaint,  kwiint  a,  cymhen,  cymhenllyd ; 

coedlyd  [coegedd 

Quaintness,  kwant'nes  n,  cymkendod. 
Quake,  kwiik  w',  crynu,  crydio:  n,  crynfa 
Quaker,  kwa'kur   n,  crynwr;    aelod  o 

Gymdeithas  y  Cyfeillion 
Quakerism,  kwa'kur.izm  n,  crynyddiaeth 
Qualification,   kwoU.fika'shun   n,   cy- 

mhwysder,  cymhwysiad,  cynnysgaeth- 

iad,  dawn,  arddawn 
Qualify,  kwol'i.f  l  vt,  addasu,  cymhwyso 

tymheru,  cyfaddasu 
Quality,    kwol'i.ti   n,   rhinwedd,    rhin, 

camp;  bonedd,  urdd;  rhyw,  rhywog- 

aeth,  ansawdd:   teithi,   naws.  "natur, 

anian:  cynneddf  [gwasgfa 

Qualm,  kwam  n,  gloes,  llesmair,  llewyg, 
Qualmish,   kwam'ish   a.   gloesug,    líes- 

meiriol,  gloesaidd 


Quandary,  kwon.de  Yi  (Qu'en  dirai  jep 
Pa  beth  a  ddywedaf  am  dano?)  tl 
cyfyng-gynghor,  petrusdod,  dyryswcl» 
penbleth,  astrusi,  ammheixaeth 
Quantity,  kwon'ti.ti  n,  dognedd,  cyfra  j 
rhan;  swm,  mesur,  maint,  meintioj 
iaeth ;  cynnwysiad.  A  great  quantit  J 
llawer,  A  small  quantity,  ychydig  i 
Quantum,  kwon'tum  n,  dognedd,  swii 

cyfran;  cymmaint 
Quarantine,  kwor'an.tin  a,  diheinbraii 

deugeinnydd  prawf 
QuaiTel,  kwor'el  n,   amrafael,  cynhe 
ymryson,  amryson,  ceintach :  vi,  yn 
ryson,  amrafaeho,  cynhenu,  ceintach 
cwerylu,  ymgiprys,  ymgynhenu 
Quarrelsome,  kwor'el.sum  a,  ymryso) 

gar,  cwerylus,  cecrus,  amrafaelgar 
Quarrelsomeness,  kwor'el.sum.nes  n,  ai 

rysongarwch,  cecrusrwvdd 

Quarry,   kwor'i    n,   cleddiwig,   cloddl 

maengloddfa,    maenglawdd ;    ysgry 

aeth:    v,  cloddio,   maengloddio;    y 

glyfio,     ysglyfaethu.       Quarry-ma< 

cloddiwr,  maengloddiwr  [gahvi 

Quart,  kwGrt  n,  chwart,  pedwaredd  r 

Quartan,  kwor'tan  a,  pedwarydd.  Qua 

tan  ague,  cryd  bob  pedwerydd  dyddl 

Quartation,    kwor.tii'shun    n,    math 

orchwyl  iferyllaidd 

Quarter,   kwor'tur    n,   pedwaredd  n 

pedryran,  pedryfan,  pedwaran,  pedei 

an;  "lie,   parth,   man,    cwr;    naw(| 

arbediad,  trugaredd,  bywyd;  crynt 

peg,    pegaid,    wyth    pwysel;    llet 

gwestle,  gorsaf,  gwersylîfa :   v.  pt 

waru,  pedeir-ranu.  pedryfanu;  llett^ 

lluestu,  dofri,dofreithio.  Quarter-de* 

pedi-yfwrdd.     Quarter-master,  lluei 

eiwr.     Quarter-sessions,  brawdlys  t! 

misol.     Quarter-staft'.  ffon  bedror,  Î 

ddwybig.     To    give    quarter,    arl 

einioes.    Winter-quarter,  gauafle,  g 

saf  gauaf  [dâl  trimi 

Quarterage,   kwor'tur.aj  n,  cyflog  I 

Quarterly,  kwor'tur.li  a  &  flrZ,'trimb< 

Quartern,  kwor'turn  n,  pedwaran 

Quarto,  kwor'to  a,  pedwarplyg :  »,  11 

pedwarplyg.     4to,  4plyg 
Quartz,  kworts  n,  creig-grisial 
Quash,  kwosh  v,  diddymu,  llysu,  bw 
allan;  darostwng:   distewi;  bwrlvr! 
(fel  dwfr) :  n.  pompiwn,  pwmpa;  me 
Quassia,  kwosh  a  n.  chwerwbren      [ 
Quaternary,  kwo.tur'nur.i    a.  pedwi 
Quaternion,   kwo.tur'ni.un.  Quatern 
kwô.tûr'nî.tî  n,  pedwariant,  pedwar 
2Ü4 


ôre ;  läte,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh.        QUI 


Quatrain,  kwot'ran  re,  pedair  llinell  yn 

odli  boh  yn  ail 
Quaver,  kwa'vur  re,  eryehyn,  crychnod; 

crychiad  llais:  m,  crychleisio 
Quay.  kî  n,  llongborth,  ìlwythfa,  porthfa 
Quean,  kwin  re,  putain,  dyhiren,  anllad- 
ferch  [gloesygiad 

Queasiness,  kwi'zi.nes  n.  gwasgfa  cylla, 
i  Queasy,  kwi'zi  a,  gwrthwyneblyd,  ffiaidd 
Queen,  kwin  re,  brenines.  teyrnes,  banon. 
|  Queen-bee,  cornor  y  gwenyn 
■  Queenly,  kwin'li  a,  breninesaidd 
[Queer,  kwi'r  a,  od,  hynod,  digrif,  ysmala 
(Queemess,  kwi'r'nes  re,  hynodrwvdd, 
}.    digriiVJd  [wyllt 

Queest,  kwist  re,  ysguthan,  colomen 
(Quell,  kwel  v,  darostwng,  gorthrechu, 
;    llonyddu;  ymlonyddu  [firil 

tQuelquechose,  kelk'shoz  re,  rhywbeth. 
Quench,  kwentsh  v,  ditfodd,  diffoddi, 
|  dofi;  dyhuddo.  To  quench  thirst, 
|    tori  syciied 

Quenchable,  kwen'tsha.bl «,  diffoddadwy 
(Quenchless,  kwentsh'les  a,  anniffodd- 
|    adwy  [cwyn 

l^uerele,  kwi'r'il  re,  achwyniad  wrth  lys, 
Querent,  kwi'r'ent  re,  achwynwr 
Uuerimonious,  kwer.Lmo'ni.us  re,  cwyn- 
I  gar,  achwyngar,  ceintachlyd  [holydd 
Querist,  kwi'r'ist  re,  gof'ynwr,  holiedydd, 
juern.  kwurn  re,  llawfeîin,  breuan 
Juerpo,  kwur'po  n,  gwasgbais,  tynwisg 
Juerulous,    kwer'u.lus    o,    achwyngar, 

ewyngar,  ceintachlyd,  tuchanllyd 
Ûnerulousness,  kwer'ii.lus.nes  re,  cwyn- 
•  garwch,  tuchanrwydd 
Juery,  kwîYî  re.  holiad,  gofyniad,  ym- 

ofyniad :  v,  gofyn,  holi ;  ammheu 
hiest.  kwest  11,  ymofyniad;  rheithwyr 
juestant.  kwes'tant  re,  ceisydd,  ymofyn- 
I  ydd,  ceisiwr,  ymofynwr 
'uestion.  kwes'tshun  re,  gofyniad,  hol- 
iad, holedigaeth;    arhawl;    dadl,   os, 
ainmheuaeth:    i\  holi,  arholi.  gofyn, 
posio;  ymholi,  ymofyn,  ammheu.    To 
put  the  question  to  him,  gofyn  iddo 
'uestionable,    kwes'tshun.a.bl    a,   am- 
mheuadwy,  dadleuadwy,  dadleuol 
uestionless,    kwes(tshun.les    a,  diam- 
mheuol,  diddadl,  dilys,  dibetrus 
aestman,  kwest'man  re,  ymofynwr 
uestor,  kwes'tur  re,  trethdrysorydd 
uestuary,  kwes'tshii.ur.i  a,  cybyddol, 
cybyddlyd,  rheibus,  gwancus 
•uib,  kwib  re,  chwip,  geirfrath,  cecrair 
nibble,    kwib'l    n,   geirdro,    mwysair 
mwysdro :  vt,  geirdroi,  cyfrwyseirio 


Quibbling,  kwib'ling  a,  mwyseiriol:  re, 

mwyseiriad ;  amwysedd,  amwysiad 
Quick,  kwik  a,  byw,  by  wiog ;  ebrwydd, 
cyflym,   sionc,   heinii',   gwisgi,   buan, 
clau,  pres,  prysur,  chwib,  chwipyn; 
disymmwth,   sydyn,  dioed,   ffrvstiol ; 
craff:  n,  byw,  bywyn  [brysio.  prysuro 
juicken,   kwik'n  v,  bywhau,  bywiogi; 
Quickness,  kwik'nes  re,  cyflymder,  buan- 
der;  craffder  [sugndraeth 

Quicksand,   kwik'sand  re,   traeth   byw, 
Quickset,    kwik'set    re,   planigyn  byw; 
planddraenen :  vt,  planu  â  glasgoed, 
planu  â  drain :  a,  planedig  a.  glasgoed. 
A  quickset  hedge,    bid,    gwrychyn, 
gwrych.  planwrych,  coedwrych 
Quicksilver,  kwik'sil.vur  re,  arian  byw 
Quiddany,  kwid'a.ni  re,  math  0  gyffaith 
Quiddity,  kwid'i.ti  re,  hanfod,  sylwedd 
Quiescence,  kwi'.es'ens,  Quiescency,  kwT- 
es'en.si    re,    anghyffroad,    llonyddiad, 
llonyddwch.  gorphwysiad 
Quiescent,  kw'i.es'ent  a,  dystaw,  llonydd, 

anghyfFro,  gorphwysol 
Quiet,  kw'i'et  a,  llonydd,  gorphwysol, 
dystaw,  digynhwrf,  digyffro,  tawel, 
esmwyth:  re,  llonyddwch,  tawelwch: 
vt,  llonyddu,  tawelu,  fFrewynu.  Be 
quiet,  peidiwch,  byddwch  llonydd, 
gadëwch  eich  gwaith  [iaeth 

quietism,  kw'i'et.izm   n,  gorphwysydd- 
Quietist,  kw'i'et.ist  n,  gorphwysydd 
Quietness,  kw'i'et.nes,  Quietude,  kw'i'i- 
tiid  re,  llonyddwch,  esmwythdra,  tawel- 
wch, dystawrwydd,  gorphwysdra 
Quietus,  kwi.i'tus"  re,  rhyddhâd,  gollyng- 

dod;  ymadawiad;  angeu 
Quill,    kwil    ?i,   bon    asgell,    pluenfon, 
dirwynbin  [dichell 

Quillet,  kwil'et  re,  ystryw,  cywreinbwnc, 
Quilt,  kwilt  re,  teisban :  vt,  arwn'fo 
Quinary,  kw'i'nur.i  a,  pumol,  pumpol 
Quince,  kwins  re,  math  0  bren  a'i  tirwyth 
"uincunx,  kwing'kungks  re,  math  0  lun 
ar  y  planedau 

uinquagesima,    kwin.kwa.jes'i.ma    re, 

dydd  Sul  Ynyd  [pumonglog 

^uinquangular,    kwin.kwang'gu.lur    a, 

Quinquarticular,  kwin.kwur.tik'u.lur  a, 

pumerthyglog  [  pumddeintiog 

Quinquedentate,   kwin .  kwi .  den '  tät    o, 

Quinquennial,   kwin.kwen'yal   a,   pnm- 

mlwyddol  [pumranol 

Quinquepartite,    kwin .  kwi .  par '  tit     a. 

Quinquina,  kwin.kw'i'na  re,  math  0  risgl 

Quinsy,  kwin'zi  re,  ysbinog,  fflameg  yn  y 

gwddf,  mynyglog 

265 


RAG    path,  fat,  êre,  met,  rricâ-rine,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Quint,  kwhit  n,  cydrif  o  bump 
Quintain,    kwin'tan,   Quintin,  kwin'tin 

n,  math  o  chwareu 
Quintal,  kwin'tal  n,  canpwys 
Quintessence,  kwint.es'ens  n,  sylwedd; 

rhinwedd,  anian 
Quintuple,  kwin'tii.pl  a,  pumplyg 
Quip,  kwip  n,  digrifair,  cellweirgno 
Quire,  kw'i'r  n,  ch-efa,  24  Hen  o  bapyr 

cGr:  vi,  eorganu,  cydgynghanu 
Quirister.  kwi'r'is.tur  n,  corgeiniad 
Quirk,  kwurk  n,  dichelldro,  cyfrwysdro, 

geirdro,  dichell,  ystryw 
Quit,  kwit  (pt  &  pp  quit)  vt,  gadaw, 

gadael,  ymadael  â,  symmud;  rhydd- 

hau;  talu,  llwyrdalu:  a,  rhydd,  wedi 

cwbldalu.     Quits,   yn   unionlaw,   yn 

rhydd,  wedi  talu.      Quit-rent,  rhydd- 

dreth 
Quite,  kwi't  ad,  cwbl,  llwyr,  hollol 
Quittance,  kwit'ans  n,  rhyddhâd,  rhyddeb 
Quiver,  kwiv'ur  n,  cawell  saethau,  saeth- 

gawell:    vi,   crynu,  crydio,   crydain; 

crychbyncio  \_n,  cellweirddyn 

Quiz,  kwiz  wi.gwatwar,  cellweirddyrysu : 
Quob,  kwob  vi,  dychlamu,  tysmwyo 
Quodlibet,    kwod'li.bet    n,   manylbwnc, 

dyrysbwnc,  cywreinbwnc 
Quodhbetarian,     kwod.li.be.te'r'i.an     n, 

manylbynciwr,  oil-ddadleuwr 
Quodlibetical,    kwod.lì.bet'î.kal    a,  oll- 

destynol 
Quoin,  kôîn  n,  conglfaen ;  gaing,  cŷn 
Quoit,  koit  n,  tafl-lechen,  llechen  dafl 

coeten,  coetan 
Quondam,  kwon'dam  a,  gynt,  a  fu,  hen 
Quorum,  kwo'r'um  n,  nifer  cyfaddas  i 

gynnwys  pwyllgor  [nifer 

Quota,  kwu'ta  n,  rhan,   cyfran,   dogn. 
Quotation,    kwu.ta'shun     n,    dyfyniad. 

Quotation  marks,  dyfynnodau,  rhag- 

wandro  ("  ") 
Quote,  kwot  vt,  dyfynu,  cofnodi      [ebai 
Quoth,  kwuth  vt,  def,  medd,  meddai,  eb, 
Quotidian,  kwo.tid'yan  a,  dyddiol,  beu- 

nyddiol  [niferif,  deif 

Quotient,  kwu'shent  n,  cynniferydd,  cyf- 

R. 

Rabate,  râ.biit'  vi,  dwyn  hebog  yn  ol 

i'r  Haw 
Rabato,  râ.bä'tö  n,  math  o  wddf-dorch 
Rabbet,  rab'et  n,  cynghwys,  rhychgys- 

swllt:  vt,  cynghwyso,  rhychgyssylltu 
Rabbi,  rab'i,  Rabbin,  rab'in  n,  athraw, 

dysgawdwr  Iuddewig,  rabbin 


Rabbinical,   ra.bin'i.kal   a,  athrawaidd[ 
rabbinaidd  [nysgeidiaeth  y  rabbiniaii  I 
Eabbinist,  rabin.ist  n,  un  hyddysg  yi. 
Rabbit,    rab'it     n,    cwningen,     nioger 

Rabbit-warren,  cwning-gaer 
Rabble,   rab''l    n,   gwerinos,    adlawiaii 
dynionach,  dynos,  gwerindorf,  bileinll 
Rabid,  rab'id  a,  cynddemog,  ffyrnig 
Rabies,  ra'bi.iz  n,  y  sjynddaredd 
Race,  räs  n,  gyrfa,  hynt,  rhedia.  rkec. 
egfa;  ach,cenedl,teulu;  gwreiddyn:« 
Raceme,  ras'îm  n,  swp,  pwng      [rhedl 
Racer,  rä'sûr  n,  gyrteydd,  rhedeo;yd( 

rhedegfarch 
Raciuess,  rii'si.nes  n,  addfedflas  gwin 
Rack,  rak  n,  arteithglwyd,  dirdynglwyi 
clwyd,  sychglwyd,  rhesel;  artait 
dirboen;  arteithiad,  dirboeniad:  i 
arteithio,  dirdynu.  dirboeni;  diwat. 
odi,  diwaddodi.  Rack-rent,  tynrea 
eithafrent  [drwst,  cIl 

Racket,  rak'et  n,  humog,  pelgip;  maw 
Racoon,  ra.kwn'  n,  milyn  o  Ameiica  i 
Racy,  rä'sî  a,  o  flas  peraddfed,  addfd 

fias;  blasus;  arab 
Radiance,  rii'di.ans,  Radiancy,  rä'dùaj 
si    n,    llewyrch,    oleuder,    claerdi 
dysgleirdeb  [llewyrch 

Radiant,  rä'dî.ant  a,  dysglaer,  pelydr» 
Radiata,  rä.dî.ii'tâ  np,  rheiddogion     I 
Radiate,  rä'dî.ät  v,  pelydru,  peilio,  rheic 
Radiation,  rä.di.ä  shun  n,  pelydriad 
Radical,  rad'i.kal    a,  gwreiddiol,  c; 
cyssefin :  n,  ymbleidi  wr  tros  gyfnew  i 
iadau  gwreiddiol  yn  fturf  y  llywo  j 
aeth;  gwreidd-ddiwygiwr  [(j 

fùadicalness,  rad'i.kal.nes  n,  gwreidaij 
Radicate,  rad'i.kat  vt,  gwreiddio 
Radication,  rad.i.ka'shun  n,  gwreiddB 
Radish,   rad'ish  n,   rhuddygl.     HojI 
radish,  rhuddygl  y  meirch.     Wi* 
radish,  bysedd  yr  iâr 
Radius,    rä'dî.us   (p    radii,  rä'dî.î)« 
banner  tryfesur  cylch ;  asgwrn  cnJ 
rhan  isaf  o'r  fraich  [sa  > 

Radix,  ra'diks  n,  gwreiddyn;  dechretB 
Raff,  raf  vt,  ysgubo:    n,   cymuiysgti 
Riff-raíf,  gwehihon  y  bobl,  ysgraglB 
RafSe,  raf'l  n,  ffristialiad,  chwareu  ml 
,  fliistialu,  taflu  ffristiau     1 
Raft,  raft  n,  clwydfad,  cludeirfad,clt« 
Rafter,  raf'tur  n,  ceibr,  ceibren,  tylaB 
Rag,  rag  n,  brat,  bral,  bril,  carp,  111. 
bretyn,    lìerpyn,    cerpyn,    cadeclÄ 
Rag-man,  carpiwr,  cadachwr.    I»V 
stone,   hogfaen  bras.      Rag-tag    o. 
bob-tail,  ysgraglach,  bileiallu 


ore;  late,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        RAN 


Ragamuffin,     rag'fi.muf.in     11,     brelyn, 

bretyn,  distadlyn 
Rage,  räj  n,  cynddeiriogrwydd,  Hid,  cyn- 
ddaredd,  ffymigrwydd,  gwylltineb :  vi, 
gwylltio,  creuloni,  terfysgu,  gorddigio, 
ffyrnigio  [sit'rachog,  llarpiog 

Ragged,    rag'ed    a,    carpiog,     bratiog, 
Raggedness,  rag'ed.nes  n,  carpiognvydd 
Ragout,  râ.gŵ'  n,  cigfwyd  uchelflas 
Ragwort,  rag'wûrt  n,  llysiau'r  gin-groen 
Rail,  räl   11,   canllaw,   cledren,  rheilen, 
carfan,  sofliar:    v,  cledru,   amgledru, 
carfanu;  difri'o,  difenwi,  gwawdio,  sar- 
hau,  goganu 
Railing,  rä'ling  n,  cledrgae,  canllawiad; 

cabledd,  difenwad,  sarhâd,  difriad 
Raillery,    ral'ur.î   n,   difenwad,    gogan. 
cabliaith,  gwawdfeiad,  chwerthinwawd 
Railroad,    räl'röd,    Railway,   räl'wä  n, 
rheilffordd,  ffordd  haiarn,  cledrffordd. 
Raimeiit,  rä'ment  n,  dillad,  gwisg,  trws 
Rain,  ran  n,  gwlaw :  v,  gwlawio,  bwrw 
gwlaw.      Heavy-rain,   curwlaw.     To 
secure    from    rain,    diddosi.      Rains, 
gwlawogydd 
Rainbow,  rän'bö  n,  enfys,  enfysg,  bwa'r 
.     gwlavr,  bwa  yr  arch,  bwa'r  cwmwl 
'Raininess,  rä'nî.nes  n,  gwlawogrwydd 
I  Rainy,    rä'nî    a,    gwlawog,    gwlawiog, 
1     gwlawlyd,  gwlyb,  gwlybyrog.     Rainy 
■     weather,  dininedd      [dyrchafu,  cwnu 
Raise,    rliz    vt,    codi,    cyfodi,    dyrchu, 
Raisin,  ra'zn  n,  rhesinen.    Raisins,  gwin- 

rawn  sychion,  rhesin 
'Raising,  ra'zing  n,  codiad,  dyrchafiad 
Rajah,  rä'jâ  n,  tywysog  Indiaidd 
'Rake,  riik  n,  cribyn,    rhacan,  rhacai, 
'■.    crafiedydd;    afradyn,    oferddyn,   wt- 
'    treswr,  meddwyn :  v,  cribynio,  craf u, 
'    rhacanu ;  rhysodi ;  ofera,  wttresu 
Rakish,  ra'kish  a,  penrydd,  afradlawn, 

diffaith,  wttresgar,  gwastraffus,  ofer 
Rally,  ral'î  v,  difyrwawdio,  gwawdsenu, 

gwawdio;  adfyddino,  adgynnull 
Rallying,  ral'î.ing  n,  difyrwawdiad ;  ad- 
l  fyddiniad.  Rallying-point,  cynnullfan 
•Ram,  ram  n,  hwrdd,  myharan:  vt, 
hyi-ddu,  gorddio,  tynbwyo.  Battering- 
ram,  offeryn  rhyfel,  blifai,  hwrdd  rhyfel 
Ramage,  ram'äj  vt,  gwibchwilio,  gwib- 

iena :  n,  ceinciad,  ymestyniad 
Ramble,  ram'bl  n,  gwib,  gwibfa,  gwib- 
daith:    vi,  gwibio,   gwibiena,    gwib- 
■    deithio,  crwydro,  rhodiena ;  gwibsiared 
Rambler,  ram'blur  n,  gwibiwr,  gwib- 
gerddwr,  crwydrwr  [eniad 

Kamification,  ra*m.î.fî.kä'shun  n,  cang- 


Ramify,  ram'î.f'í  v,  cangenu,  dosbarthu 
Rammer,  ram'fir  n,  hyrddiedydd,  pwy- 

edydd;  gordd,  gorddwyn,  pwyodr 
Rammish,  ram'ish  a,  drewllyd,  mws 
Ramous,  rä'mus  a,  cangenog,  ceinciog 
Ramp,  ramp  n,  naid.  Ham:  vi,  chwareu 

yr  hobi,  llamu,  neidio  [thyfiaht 

Rampancy,  ram'pan.sî  n,  gorhyfder ;  gor- 
Rampant,  ram 'pant  a,  cyrneidiol,  ar  y 

rhuthrnaid ;  afreolus,  anllywodraethus, 

gorwyllt,  nwyfus,  rhontus 
Rampart,  ram'pârt,   Rampire,   ram'pi'r 

n,  gwrthglawdd,  rhagfur,  amgaer,  am- 

glawdd,  ysgor :  vt,  amgaeru,  caeru 
Ramrod,  ram'rod  n,  gwnwialen 
Ran,  ran  pt. — Run  [sawrus 

Rancid,  ran'sid  a,  mws,  drewllyd,  dryg- 
Rancidness,  ran'sid.nes  n,  mysni,  drew- 

iant,  drygsa^Tusrwydd 
Rancorous,     rang'kur.us     a,     dygasog, 

gwreiddgas,  maleisus,  cenngenus 
Rancour,  rang'kur  n,  hen  lid,  dygasedd, 

malais,  cenfigen  [wrym 

Rand,  rand  n,  gwaldas ;  gwiym,  ymyl- 
Random,    ran'dum    n,    antur,    amcan, 

afreol,  damwain:    a,  damweiniol,  di- 

annel,  didrefn,  digyfeiriad 
Rang,  rang  pt. — Ring 
Range,  ränj  n,  rhestr,  rhes,  haen ;  rhenc, 

ystre;    amgyrhaedd,  eangder;    gogr, 

rhuwch ;    paladr  cerbyd ;    crwydrad, 

darymred ;  v,  trefnu,  rhestr  u,  cyfrestru, 

rhesu,  cyfrillio ;  rhodiena,  crwydrwibio, 

amredeg,  gwibio,  amrodio 
Ranger,  rän'jûr  n,  trefowr,    rhestrwr, 

trefniedydd,  gwibiwr,  fforestwr 
Rank,  rangk  n,  rhes,  rhenc,  rheng,  rhill, 

rhestr,  trefn ;  gradd,  urdd,  urddas,  bri : 

v,  rhestru,  rhesu ;  cyfraddu :  a,  mws, 

drewllyd;  gorthyfol,  braisg,  rhyfras; 

hysbys,  hynod.    Rank  poison,  gwen- 

Xparod,  gwir  wenwyn 
>n,  rang'kish  a,  drygsawraidd 
Rankle,  rang'kl  vi,  crawnu,  gori,  madru, 

llygru;  ymlidio,  maethu  neu  fagullid 
Rankness,    rangk'nes    n,    brasdyfiant, 

drygsawr,  drewiant,  mysni 
Ransack,  ran'sak  vt,  gorchwilio,  chwil- 

ota,  ysglyfio,  anrheithio,  ysbeilio 
Ransom,    ran'sum    n,    pridwerth,    pris 

gollyngdod;    prynwerth;    iawn:     vt, 

prynu,  gwaredu,  achub 
Ransomer,  ran'sum.ûr  n,  prynwr,  pryn- 

iawdwr,  gwaredydd,  pryniawdydd 
Ransomless,  ran'sum. les  a,  dibridwerth 
Rant,  rant  n,  coegaraeth,  ffregod,  bal- 

dordd:  vi,  coegfrolio,  crochddadwrdd 
2G7 


RATJ  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=rtoo,  tẁk=took; 


Banter,  ran'tûr  n,  ffregodwr,  baldordd- 

wr,  penboethiad,  penchwibanddyn 
Rantipole,  ran'tî.pöl  a,  gwibwyllt 
Rap,  rap  n,  cnoc,  dul,  cnip,  ergyd,  cras- 

ergyd :  vt  (  pp  rapt),  cnoeio,  crasdaro 
Rapacious,  râ.pä'shus  a,  rheibus,  rheib- 

iog,  ysglyfaethol,  gwancus,  treisgar 
Rapaciousness,  râ.pä'shus.nes,  Rapacity, 

râ.pas'î.tî  n, rheibusrwydd,  cipgarwch, 

gwancusrwydd 
Rape,  räp  n,  trais,   anfodd,  llathrudd, 

llathruddiaeth ;  erfin  gwylltion.     To 

commit  rape,  treisio,  llath'ruddo 
Rapid,  rap'id  a,  cyflym,  buan,  chwyrn; 

gwyllt,  disymmwth :  ft,  ffrwd,  gwyllt- 

red 
Rapidity,  râ.pid'î.tî,  Rapidness,  rap'id- 

nes  n,  chwyrnder,  buandra,  cyflymedd 
Rapier,  rä'pî.ûr  ft,  cleddyf  hir  culfain. 

Rapier-fish,  cleddbysg       [traisladrad 
Rapine,   rap'in  n,  trais,  ysglyfaethiad. 
Rapper,  rap'ûr  re,  drwsforthwyl 
Rapt,  rapt  a,  perlewygol,  goriawen 
Raptor,  rap'tûr  re,  treisiwr;  ysbeiliwr 
Raptores,  rap.toViz  rep,  adar  ysglyfaeth- 

us  [mair,  gorllonder,  gorhoen 

Rapture,  rap'tshûr  ft,  perlewyg,  perles- 
Rapturous,  rap'tshii.rus  a,  perlewygol, 

melusber,  goriawen,  gorhoenus 
Rare,  rê'r  a,   anghyffredin,    anfynych, 

anaml,  prin;  godidog;  teneu 
Rarefaction,  re'r.i.fak'shun  n,  teneuad 
Rarefiable,  rê'r'î.f  "i.â.bl  a,  teneuadwy 
Rarefy,  rê'r'î.fî  v,  teneuo,  teneuhau 
Rareness,  rê'r'nes  n,  anghyffredinrwydd, 

anfynychder,  prinder;  godidogrwydd 

teneuder,  teneuedd 
Rarity,  rê'r'î.tî  n,  angh^redinedd;  an- 

amlder,  anfynychder ;  teneuder ;  prin- 

edd.     A  rarity,  ammeuthyn 
Rascal,  ras'kal,  Rascalion,  ras.kal'yun 

ft,  dyhiryn,  adyn,  diffeithiwr,  bawyn 
Rascality,  ras .  kal '  î .  tî  n,  diflfeithder 

gwehiìion  y  bobl,  adlawiaid 
Rascally,  ras'kal.i  a,  brwnt,  bawaidd, 

dyhir:  ad,  yn  fawaidd 
Rase,  raz   vt,   crafu,    dinystrio,    dilëu, 

llwyi'ddinystrio,  llwyrddymchwelyd 
Rash,  rash  a,  chwidr,  ehud,   byrbwyll, 

firystgar,  disynwyr,  brysgar,  brysiol 

rhull :  ft,  crugdarddiad,  llyfrithiad 
Rasher,  rash'fir  n,  teneuddarn,  golwyth 

cd. — Rash 
Rashly,   rash'lî    ad,    yn    fyrbwyll,    yn 

chwidr  [chwidredd 

Rashness,    rash '  nes    ft,     byrbwylldra, 
Rasores,  ra.zo'r'iz  np,  ysgrafiedyddion 


Rasp,    rasp    n,    rhasgl,    rhathell :     vt\ 
rhasglio,  rhathellu  [ feddyj  I 

Raspatory,  ras'pâ.tur.î  ft,  rhathell  Haw- 1 
Raspberry,  ras'per.î  n,  afanen,  mafonen 
Raspberry  bush,  afanwydd,  mafonlwyi 
Rasure,  ra'zhur    ft,   dilead,  distrywiad 

rhathiad,  llwyrlyfnhád 
Rat,  rat  n,  llygoden  Ffrengig,  llygodei 
fawr,  llygoden  ffreinig :  vi,  newid  plait 
To  smell  a  rat,  drwgdybio 
Ratable,  rä'tâ.bl  a,  prisiadwy,  trethadw 
Ratafia,  rat.â.fî'â  n,  math  o  wirod 
Ratan,  râ.tan'  n,  math  o  gorsen  Indiaid 
Ratcatcher,  rat'katsh.ur  n.  llygotwr 
Rate,  rät  ft,  pris,  gwerth;  dogn,  doge 
edd,  cyfran,  rhandwy,   maint,    du' 
modd ;  treth :  v,  prisio,  dogni ;  trethi 
dwrdio.    At  a  high  rate,  yn  wttresga 
yn  ddrud.     At  this  rate,  fel  hyn 
Rath,  rath  re,  bryn,  crug,  moel,  garth 
Rath,  râTH  a,  cynnar,  rhygynnar:  ad,  j 
gynnar,  yn  brydlawn.    Rather,  o  fiae 
hytrach,  yn  well,  yn  enwedig.     I  hi 
rather,  I  would  rather,  gwell  gen; 
dewiswn.     Rather  little,  gofychan 
Rather,  râTH'ûr  ad,  cd. — Rath 
Ratification,  rat.i.fi.ka'shun  re,  cadar 
hâd,  sicrhâd  [hau,  sicrhi 

Ratify,  rat'î.f  i  vt,  cymmeradwyo,  cadar. 
Ratio,  rä'shö  n,  dogn,  dognedd,  cyfrai 
mesur,  cpnmesuriaeth,  cyfartahaet' 
Ratiocinate,  rash.î.os'î.nät  vt,  cymhwyl 

rhesymu,  ymresymu 
Ratiocination,  rash.î.os.î.nä'shun  re,  rhe 
ymiad,  ymresymiad,  cymhwylliant. 
Ratiocinative,  rash,î.os'î.nä.tiv  a,  rhij 
ymiadol,  ymresymiadol,  cymhwyllu 
Ration,  rä'shun  re,  cyfran  o  fwyd,  saigi 
Rational,  rash'un.al   a,    rhesymol,    { 

bwyllog,  synwyrol,  doeth 
Rationale,  rä.shö.nä'lî  ft,  eglurhâd 
Rationalism,  rash'un.al.izm  »,  rhesy) 

oliaeth;  rhydd-dybiaeth 

Rationalist,  rash'un.al. ist  ft,  rhesymol 

Rationality,    rash.un.al'î.tî  ft,    rhesy 

olrwydd,  rhesymoldeb,  cymhwylled 

Rationally,  rash'un.al.î  ad,  yn  rhesyn 

Ratsbane,  rats'bän  n,  gwenwyn  llygo< 

Rattle,  rat'l  n,  rhugl,  rhuglan,  rhu 

degau:  v,  rhugldrystio,  crochddwrd 

clerenu,  rhwncian,  chwyrnogli.    R 

tie-headed,    trystfa\vr ;     penchwib 

Rattle-pate,  chwalwr  chwedlau.    R 

ties,  cleren,  rhwnc,  chwyrnogl 

Rattlesnake,    rat'l.snak  »,    sarflF   g; 

ffondrwst,  rhuglneidr  [J 

Raucity,  rô'sî.tî  re,  crygi   crvgni,  cr 

268 


ore;  läte,  l'íne,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.       BEA 


Raucous,  ro'kus  «,  cryg,  garw,  afrywiog 
Eavage,  rav'aj  n,  anrhaith,  difrod,  hafog; 

vt,  anrheithio,  hafogi,  difrodi 
Rave,  rliv  vi,    ymleferydd;    gwallgofi, 

ynfydu;  penwanu,  penysgafnu 

Ravel,  rav'l   v,   dadweu,   dattod,    dad- 

ddirwyn,  edafeddu;  dyrysu       [ddull 

Ravelin,  rav'Uin,  n,  mur  hanner-lleuad- 

Raven,  rli'vn  n,  cigfran.     Night-raven 

math  o  ddylluan 
Raven,    rav'n  v,    gorwancio,   gwancio: 

ysglyfio,  gwanclyncu,  cigyddio 
Ravenous,    rav'en.us   a,    rheibus,    gor- 

wancus,  cigwaneus,  cigfreinig 
Ravenousness,  rav'en.us.nes  n,   gwanc- 

usrwydd,  rheibiaeth 
Raver,  rii'vur  n,  ynfydwr,  gwallgofwr 
Ravin,  rav'in  n,  ysbail,  ysglwyf,  ysglyfiad 
Ravine,    ra.vin'    n,    ceunant,    crigyll. 

cornant,  ole 
Raving,  ra'ving  n,  penwendid:  a,  pen- 
wan,  ffyrnig,  gorwyllt 
Ravish,  rav'ish   vt,  treisio,   llathruddo, 
treisddwyn,  dwyn ;  gwychfoddio,  gor- 
loni  [iwj 

Ravisher,  rav'ish.ur  n,  ysglyfydd,  treis- 
[Ravishing,   rav'ish.ing  n,   treisiad:    a, 
I    llesmeirber,  melusber,  hyfrydber,  per- 
j    seiniol ;  tra  hyfryd,  gorlonol 
[Ravishment,   rav'ish.ment  n,  treisiant, 
■    treisiad,  trais;  gorlonedd 
,Raw,  ro  a,  ir,  ammrwd ;  crai,  cri,  digroen, 
;    Uymrig,  anaddfed ;  anhyddysg.    Raw- 
(  boned,  esgyrniog,  teneu.     Raw  flesh, 
I    cig  byw.     Raw  silk,  sidan  crai.     Raw 
i  weather,  tywydd  oerllyd 
rtawness,  rô'nes  n,  irdeb,   ammrydedd 
í   digroenedd;    anhyfedredd,    anfedrus- 
j   rwydd 

l&y,  rä  n,   paladr,  pelydryn,   goleuyn, 
golewyrch ;  morgath,  cath  for,  rhaien 
;  vt,  pelydru,  rheiddio 
îayless,  rä'les  a,  dibelydr;  tywyll 
jaze,  riiz  n,  math  o  wreiddyn. — Race 
iazor,  ra'zur  n,  ellyn,  cyllell  eillio 
iazorbill,  ra'zur.bil  n,  llurs, 

penweig,  morgyllell 
jazure,  ra'zhur  n,  dinystriad,  crafiad 
le-  px,  ad-,  ail;  megys:  Reaffirm, 
_  adwirio,  ailhaeru.  Re-elect,  ailethol 
'jeaccess,  ri.ak.ses'  n,  ailddyfodfa 
•each,  ritsh  v,  cyrhaeddu,  estyn;  ym- 
gyrhaedd,  ymestyn;  amgyffred;  dir- 
nad;  hercu;  cyfogi,  bwrw  i  fynu, 
|  chwydu:  n,  cyrhaedd,  cyrhaeddiad; 
l  amgyrhaedd;  gallu  [diymroad 

'eachless,  rîtsh'ìes  a,  digais,  esgeulus, 


React,   ri.akt'  v,  ailweithredu,   gwrth- 
weithredu  [gwrthweithrediad 

Reaction,  ri.ak'shun  n,   gwrthweithiad, 
Read,  rid  (pt  &  pp  read)  v,  darllen. 
Reading-room,  darllengell.     Reading- 
desk,  darllenfa 
Read,  red  pt  &  pp. — Read 
Readeption,  rî.á.dep'shun  n,  adgaffaeliad 
Reader,  rî'dûr  n,  darllenydd,  darllëydd 
Readership,  rî'dûr.ship  n,  darlleniaeth 
Readily,    red'î.lî    ad,    yn    barod,    yn 

ewyllysgar,  yn  rhwydd ;  yn  hyfedr 
Readiness,    red'î.nes    n,    parodrwydd, 
ewyllysgarwch,  hwylusdod,  rhwydd- 
ineb  [llengar 

Reading,  rî'ding  n,  darlleniad:  a,  dar- 
Reading,  red'ing  n,  tref  yn  Lloegr 
Readjust,  rî.a.just'  vt,  aildrefnu 
Readmission,  ri.ad.mish'un  n,  ad-dder- 
byniad  ("dderbyn 

Readmit,  rî.ad.mit'  vt,   aildderbyn,  ad- 
Ready,  red'î  a,  parod,  parotöedig,  rhwydd ; 
agos;    ewyllysgar;    medrus,    hyfedr, 
hwylus,  hylaw,  deheuig 
Reaffirmance,  rî.a.fûr'mans  n,  adwiriad 
Real,  rî'al  a,  gwir,  gwirioneddol ;    syl- 
weddol,  diffuant,  diledrith;  treftadol, 
anghyffro,   ansymmudedig :   n,   arian 
bath  Yspaenig 
Reality,  rî.al'î.tî  n,   gwiredd,   gwirion- 
edd,  diffuantrwydd,"diledrithedd;  syl- 
weddoldeb,  hanfodoledd,  hanfodoldeb 
Realize,  ri'al.i'z   vt,    gwirio,   gwireddu; 
peri  bod,  hanfodoli,  sylweddoli;  gwir- 
brofi ;  cyflawnu,  gwirgyflawnu 
Really,  ri'al.i  ad,  yn  wir,  yn  ddiau 
Realm,  relm  n,  teyrnas 
Realty,  rí'al.tî  n,  teyrngarwch       [lenau 
Ream,  rim  n,  ugain  drefa,  480  o  bapyr- 
Reanimate,    rî.an'î.mät    vt,    adfywhau, 
ailfywio,  adfywiogi  [glymu 

Reannex,  ri.a.neks'  vt,  adgyssylltu,  ad- 
Reap,  rip  v,  medi,  cynauafu 
Reaper,    rî'pûr    n,    medwr,    medelwr, 
cynauafwr,  crymanydd 
eappear,  rî.a.pî'r'  vi,  ailymddangos 
Rear,  ri'r  n,    bon,  cynffon,   pen  ol,  ol; 
oliaid:    v,    codi,   dyrchafu;   ymgodi; 
magu.       Rear-admiral,    ol-lyngeswr, 
Rear-mouse,  ystlumyn.  A  lamb  reared 
by  hand,  oen  llawfaeth,  oen  swci 
Rearward,  rî'r'wûrd  a,  ol :  n,  bon,  cyn- 
ffon, pen  ol  [ddringo 
Reascend,    ri.a.send'  vt,   adesgyn,    ail- 
Reason,   ri'zn  n,  rheswm,   arbwyll,  cy- 
mhwyll;  synwyr,  deall:  v,  rhesymu, 
arbwyllo;  ymresymu 

269 


EEC    path,  fat,  Ore,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut.  tŵ— too,  t\Yk=took; 


Reasonable,  ri'zn.a.bl  a,  rhesymol,  cy- 

mhwyllog;   teg,  cymhwys,  svnwyrol, 

deallus  [ymoldeb 

Reasonableness,    n'zn.a.bl.nes  n,   rhes- 
Reasonless,    ri'zn.les    or,    direswm,    di- 

synwyr,  diddeall 
Reassemble,  ri.a.sem'bl   vt,   adgynnull, 

adgasglu,  ad-dyru,  ailgynnuir;  ailym- 

gynnull;  adwysio 
Reassert,  ri.a.surt'  vt.  ailhaeru 
Reassign,  ri.a.si'n'  vt,  ailbenodi 
Reassume,  rî.a.süm'  vt,  adgymmeiyd 
Reassure,  rî.a.shẃ'r'  vt,  ailaddo,  adwirio 
Reaugment,  rî.ôg.iuent'  v,  adehwanegu 
Reave,  riv  ( pt  &  pp  reft)  vt,  difeddu. 

difeddiannu 
Rebaptize,  ri.bap.ti'z'  vt,  ailfedyddio 
Rebate,  rî.bät'  vt,  pylu;  toli,  erthynu 

taldolio :  n.  lleihâd,  erthyniad 
Rebeck,  ri'bek  n,  crwth  tritbant 
Rebel,  reb'el  n,  gwrthryfelwr 
Rebel,  rî.bel'  vi,  ^wrthryfela 
Rebellion,  ri.bel'yun  n,  gwrthryfel 
Rebellious,  rí.beì'yus  a,  gwrthryfelgar ; 

cyndyn  [ryfelgarwch 

Rebelliousness,  rî.bel'yus.nes  n,  gwrth- 
Reboation,  rî.bö.ä'shun  n,  adruad,  ad- 

fugunad 
Rebound,  rî.bûŵnd'  n,  adlam,  gwrth- 

naid:    v,  adlamu,  gwrthneidio,   dad- 

neidio ;  euro  yn  ol 
Rebuff,  rî.buf '  n,  nag,  nacâd.  gommedd 

iad,   ateb   sarig,   gwrthgais:   vt,  ys- 

bwyo,  euro  yn  ol,  gwrthguro,  nacäu 
Rebuild,  rî.bild'  vt,  adadeiladu 
Rebukable,  rî.bü'kâ.bl  a,  ceryddadwy 
Rebuke,   ri.buk'   n,   cerydd,   ceryddair. 

sen :  vt,  ceryddu,  senu  [gar 

Rebukeful,  n.biik'fwl  a,  ceryddgar,  sen- 
Rebus,  ri'bus  n,  dammeg,  dychymmyg 
Rebut,  rî.but'  vt,  gwrthio,  gwrthddy- 

wedyd,  gwrthbrofi 
Recall,  ri.kol'  vt.  gwrthalw,  galw  yn  ol 

adahv,  ailalw,  olalw 
Recant,    ri.kant'    v,    dadgyfFesu,    dad- 

broffesu,  dad-ddywedyd ;  gwrthganu 
Recantation,    ri.kan.ta'sbun  n,   dadgy- 

ffesiad,  dadgyffes,  dadbroffes  fog 
Recapacitate,  rî.kâ.pas'î.tät  vt,  ailallu- 
Recapitulate,  ri.ka.pit'shii.lat  vt,  ailad- 

rodd  [n,  ailgymmeriad 

Recapture,  ri.kap'tskur  vt,  ailgymmeryd : 
Recarnify,  rî.kâr'nî.f i'  vt,  aildewychu 
Recede,   rî.sîd'   vi,  encihb,   cilio  yn   ol. 

gwrthgilio;  treio 
Receipt,  rî.sît'  n,  derbyniad;  derbyneb, 

taleb ;  cyfanvyddyd 


Receivable,  rî.sî'vâ.bl  a,  derbyniadwy 
Receive,  ri.siv'   vt,  derbyn,   eymmeryd 

eaffael,  cael  [byniedyd' 

Receiver,    ri.siv'ur   n,    derbyniwr,   der 
Recent,  rî'sent  a,  newydd,  diweddar 
Recentness,  ri'sent.ues,  Recency,  ri'd 

sî  n,  diweddarwck,  newyddrwydd 
Receptacle,   ri.sep'ta.kl   n,   derbynf; 

derbynle,  cronfa  [iedii 

Receptary,  rî.sep'tur.î  n,  peth  derbyr 
Receptibility,  rî.sep.ti.bil'î.tî  n,  hydda 
Receptible,  ri.sep'ti.bl  a,  hyddal  [rwyd 
Reception,    rî.sep'sbun    n,   derbynia 

croesaw,  croesawiad 
Receptive,  ri.sep'tiv  a,  derbyniedigol 
Recertify,  rî.sûr'tí.fi  vt,  adwirio 
Recess,  ri.ses'  n,  cil,  encil ;  ymadawia 

ciliad ;  cilfacb,  dirgelfa,  ymguddfa 
Recession,  ri.sesb'un  n.  enciliad,  cibad 
Recharge,  rí.tshârj'   vt,  adlwytho;    a 

orchymmyn ;  adgybuddo.  ailymosod 
Recheat,  rí.tsbít'  vi,  adalw,  galw  yn  o 
Recidivate,  ri.sid'i.viit  vi,  gwrthgydio 
Recipe,  res'i.pi  n,  cyfarwyddyd  meddyj  | 
Recipient,  ri.sip'yent  n,  derbyniwr 
Reciprocal,    ri.sip'ro.kal   a,   adgyrchi 

cylchgyfnewidiol.  oYddwyochr,  peri 

ynol  i'r  ddwy  ocbr,  cy-.  cyf-,  cy; 

Reciprocal  forbearance,  cydymaros 
Reciprocate,  ri.sip'ro.kat  v,  cydgyfnew 
Reciprocation,  ri.sip.ro.kii'sbun  n,  c^i 

gyfnewidiad  [  ne  widiok  j 

Reciprocity,  res.î.pros'î.tî  n,  cjdgÊ 
Recision,  ri.sizh'un  n,  toriad  ymaith  1 
Recital,  ri.s'i'tal,  Recitation,  res.í.tä'slÄ 

n,  adroddiad,  dadganiad,  traethiadB 
Recitative,    res.i.tfi.tiv'    n.    adroddg, 

cvnghanadroddiad,  treithgar 
Recitative,  res'i.ta.tiv  a,  adroddol,  d 

ganol,  treithiadol ;  cynghandraethf 
Recite,  rî.sit'  v,  adrodd,  dadgan,  trae 
Reck,  rek  v.  gofalu,  g\vilio :  gofalu  a 
Reckless,  rek'les  a,  diofal,  difeddwl 
Recklessness,  rek'les.nes  n.  anofalwc 
Reckon,  rek'n   v,   cyfrif,   rhifo,  dyi 

gwneyd  cyfrif;  barnu.  btvrw;  pns 
Reckoner,  rek'n.ur  n.  cyfrifwr,  rhi 

Ready-reckoner,  cyfrifydd  parod   ■ 
Reckoning,  rek  n.ing  n,  cyfrifiant,  cy  % 

cyfi'ifiad:  tvmp  M 

Reclaim,  ri.k'lam'  vt,  diw^-gio,  gwel  i, 

diwyllio,  adferu,  dychwelyd ;  adg  o 
Reclaimable,  ri.kla'ina.bl  a.  diwygia<  •', 

gwellad\vy,  diwylbadwy 
Reclamation,  n.kla.ma'shun  w.adfei  i 
Recline,  ri.kl'in'    v,  lledogwyddo,     ',' 

wyddo,  lledorwedd,  gonvedd 

270  1    i 

I 


;  llite,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.        EEC 


l[Reclude,  ri.kliid'  vt,  agor,  dadgloi 
|  Becluse,  ri.kliis'  a,  cauedig  i  fyny,  neill- 
duol,    neillduedig,    meudwyaidd.   di- 
dryfol :  n,  meudwy,  adfonach ;  lleian 
Beclusion,  ri.klii'zhun  n,  neillduedd 
Recognition,  rek.og.nish'un  n,  ailadna- 
byddiaeth,  cydnabyddiad,  adnabydd- 
iaeth;  ailolygiad,  adchwiliad 
Recognizance,     ri.kog'ni.zans    n,    cyd- 

nabyddiaeth ;  ymrwymiad 
Recognize,  rek'og.n'iz   vt,  adwaen,   «.u.- 
nabod,  ailadnabod;  ailbrofi,  ailwrando 
'Recognizee,  ri.kog.ni.zi'  n,  rhwymedig- 
!     aethvdd  [iedydd,  y  rhwymedig 

i  Recognizor,  ri.kog.ni.zor'  n,  ymnvym- 
jRecoil.  ri.koil'  v,  adlamu,  gwrthneidio, 

encilio :  n,  adlam,  gwrthnaid 
Recoin,  ri.koin'  vt,  ailfathu 
Recoinage,  ri.koi'naj  n,  ailfathiad 
'Recollect,  rek.o.lekt'  vt,  cofio,  adgofio 
JRecolleet,  ri.ko.lekt'  vt,  ailgynnull 
'Recollection,  rek.o.lek'shun  n,  adgofiant, 
i    adfeddwl,  adfeddyliad,  cof,  eilgof 
(Recollection,  ri.ko.lek'shun    n,   ailgyn- 
|    nulhad  [reu 

Recommence,   ri.ku.mens'  vt,  ailddech- 
iRecommend,    rek.u.mend'    vt,    canmol, 
I    arganmol,  cymmeradwyo ;  cymmynu 
Recommendation,  rek.um.en.dii'skun  n, 
I  canmoliaeth,  cymmeradwyaeth 
IRecommendative,  rek.u.men'da.tiv,  Re- 
commendatory, rek.u.men'da.tur.i   a, 
<    canmoliaethol,  cymmeradwyol 
.Recommit,   ri.ku.mit'  vt,  aihvneuthur, 
f    aildraddodi ;  ailanfon  i  garchar 
;Recompence,   rek'um.pens   vt,   ad-dalu, 
1    gwobrwyo,  talu :  n,  pwyth,  tfil,  taled- 
|   lgaeth,  taliad,  gwobr,  gwobrwy 
"Recompile,  ri.kum.piT  vt,  ad'gasglu 
Recompose,    ri.kum.poz'    vt,   aildr< 
I    ailgyfansoddi ;  adesmwytho 
Reconcilable,  rek.on.s'i'hi.bl  a,  cymmod- 
adwy.cymmodlawn  [  cymmodlonrwydd 
îeconcilableness,    rek.on.si'la.bl.nes    n, 
Reconcile,  rek'un.s'fl  vt,  cymmodi,  ad- 
gymmodi,  cymmodloni,  dyhuddo,  tang- 
nefeddu,  heddjrchu 
Reconcilement,  rek'un.s'il.ment,  Recon- 
ciliation, rek.on.sil.i.a'shun  n,  hedd- 
,  ychiad,  cymmod,  cymmodiad 
8econciliatory,rek.on.sil'yâ.tur.î  a,  cym- 
t  modol,  heddychol,  adgyrnmodol 
iecondense.  ri.kon.dens'  vt,  ad-dewychu 
îecondite,  rî,kon'dit  a,  dwfn,  cudd,  eel , 
>  tywyll  [trysorle 

'îeconditory,  rî.kon'dî.tur,î  n,  trysorfa, 
Reconduct,  ri.kon.dukt'  vt,  ailarwain 


Reeonjoin.  ri.kon.join'  vt,  adgyssylltu 
Reconnoitre,    rek.o.noi'tur    vt,    llygad- 

olrain,  cyfarchwylio,  adolygu 
Reconquer,  ri.kong'kwur  vt,  ailorchfygu 
Reconsecrate,  rî.kon'sî.krät   vt,  adgys- 

segru,  ailgyssegru  [ailymgynnull 

Reconvene,    ri.kon.vin'     v,    ailgynnull, 
Record,  rek'ord  n,  cofiaeth,  cofiant,  cof- 

lyfr;  tystiolaeth;  coffadwriaeth 
Record,  ri.kord'  vt,  coffäu,  coíhodi,  cof- 

lyfru,  cofrestru,  brudio:  n,  cofysgrif. 

Court  of  record,  coflys 
Recorder,    ri.kor'dur    n,  cofiadur,   cof- 

restrydd,  cofiawdwr;  offeryn  cerdd 
Recount,  ri.kuwnt'  vt,  ailgyfrif,  adgyf- 

rif,  adrif'o ;  rhif'o,  cyfrif ;  adrodd,traethu 
Recourse,  ri.ko'rs'    n,   adred,  adgyrch, 

cyrch,  rhedfa,  cyrchfa.     To  have  re- 
*  course  to,  ymgyrchu  at,  defnyddio 
Recover,  ri.kuv'ur  v,  ailgaffael,  adennill; 

gwella,    gwelläu,     dadebru,    iachäu, 

adferu  [adwy;  gwelladwy,  adferadwy 
Recoverable,  ri.kuv'ur.a.bl  a,  adennill- 
Recovery,    ri.kuv'ur.i    n,    adgaffaeliad ; 

gwellâii,  adferiad,  iachâd  [llwfr 

Recreant,  rek'rLant  a,  gorwael,  digalon, 
Recreate,  rek'ri.at  v,  ailgreu;  adfywio; 

difyru,  adloni  [difyrweh,  adloniad 
Recreation,  rek.ri.a'shun  n,  ailgreuad; 
Recreative,  rek'ri.a.tiv  a,  adfywiol ;  difyr 
Recrement,    rek'ri.ment    n,    sorod,  ys- 

garth,  sothach  [1yd,  anan 

Recremental,  rek.ri.men'tal  a,  sothach- 
Recriminate,  ri.krim'i.nat  v,  gwrthgy- 

huddo,    adfeio,    gwrthachwyn,    cyd- 

gyhuddo,  gwrthfeio,  adgeryddu 
Recrimination,    rî.hrim.î.nä'shun    n, 

gwrthgyhuddiad,  gwrthsen 
Recriminatory,    rí.krim'î.nä.tur.î    a, 

gwrthgyhuddol,  adfeiol  [luriad 

Recrudescence,  ri.krw.des'ens  n,  ad-ddo- 
Recruit,  ri.krwt'  n,  adlenwad,  adlanw; 

adfihvr:  v,  adlenwi,  adgyrlenwi,  ad- 

gyfanu,   adwrygio;    codi  gwŷr.      To 

recruit  one's  strength,  adgryf  hau 
Rectangle,  rekt'ang.gl  n,  cyfongl;   dull 

pedeir  cyfonglog  [onglog,  cyfonglog 
Rectangular,  rekt.ang'gii.lur  a,  union- 
Rectifiable,  rek'tî.fî.â.bl  a,  diwygiachvy 
Rectification,    rek.ti.fi.ka'shun    n,  un- 

ioniad,  cjaveiriad,  diwygiad,  iawniad 
Rectify,    rek'ti.fi   vt,  unioni,  diwygio; 

iawnu,  cyvm-o;  dysdyllio  [og 

Rectilinear,  rek.ti.hn'yur  a,  unionlinell- 
Rectitude,  rek'ti.tiid  n,  uniondeb,  un- 

iawnedd,  unionder,  cyfiawnder 
Rector,  rek'tur  n,  periglor ;  rheolwr 
271 


REE   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twkrrtook;  I 


Rectorial,  rek.to  r'i.al  a,  personiaetbol 
Rectorship,  rek'tur.ship  rc,  perigloriaeth 
Rectory,  rek'tur.i    n,    periglordy,  per- 

sondy;  personiaeth,  perigloriaeth 
Rectum,  rek'tum  n,  cwthr 
Recnbation,  rek.u.ba'shun,  Recumbency, 
rlkum'ben.si    n,   gorweddiad,  ymor- 
ph wy s  i  a  d ,  gorph  wy sdra 
Recumbent,  ri.kum'bent  a,  gorweddol, 

gogwyddol,  lledorweddol 
Recur,  ri.kfir'  vit  adredeg,  attroi,  ail- 

gyrchu,  adymgyrchu,  adchwelyd 

Recurrence,    ri.kur'ens,    Recursion,    rl 

kur.shun     n,    dychweliad,    adchwel, 

dadred,  attychweliad,  attroad 

Recurrent,  ri.kur'ent    a,   dychweliadol. 

dadredol,     adgyrchol,     dadred,     ad- 

chwelog  [blygu,gwrthganra,  adgamu 

Recurve,  ri.kurv'   vt,  gwrthblygu,    ad- 

Recurvous,  ri.kur'vus  n,  gwrtbgam,  ad- 

wyraidd,  gwrthblygol,  adblygol 
Recusant,  rek'ii.zant    n,    ymwrthodwr, 

anghydffurfiwr,  ymneilldiiwr 
Recusation,  rek.ii.zii'shun  n.  yinwrthod- 

iad,  anghydffurfiad,  ymneUlduad 
Recuse,    ri.kiiz'    pi,    gwrthod,    gwrth- 

wynebu,  ymwrthod  â 
Recussion,  ri.kusb'un  n,  gwrthdarawiad 
Red,  red  a  &  n,  coch,  rhudd,  ffion.  Bright 
red,  gloewgoch.  Brownish  red.  gwineu- 
goch.  Dark  red,  dugoch.  Deep  red 
rhuddgoch.  Light  red,  gwyngoch. 
Red  hot,  gwynias,  purboeth ;  ffyrnig. 
Red  lead,  plwm  coch,  cochblwm, 
Red  man,  Indiad  Americaidd.  Red- 
shank, troedgoch,  coesgoch,  bodda. 
To  become  red.  cochi,  rhuddo.  To 
make  red,  cochi,  cocbnodi,  rhuddo. 
Yellowish  red,  melingoch  [brofi 

Redargue,  rí.dâr'gü  vt,  gwrthbrofi,  dad- 
Redbreast,    red'brest    n,    bronrhuddyn, 

brongoch,  cocbgam,  robingoch 
Redden,  red'n  v,  cochi,  rhuddo:  gwrido 
Reddish,  red'ish  a,  lledgoch,  cochlyd 
Reddishness,  red'ish.nes  n,  cochder 
Reddition,  re.dish'un  n,  dadroddiad,  ad- 
feriad,  rhoddiad  yn  ol  [edigol 

Redditive,  red'i.tiv  a,  adferedigol ;  ateb- 
Reddle,  red'l  n,  mwn  coch,  eocbf'wn 
Rede,  rîd  n,  cyngbor:  v,  cynghori 
Redeem,  rî.dím'   vt,   adbrynu,   gwared, 
rhyddhau,  achub.     To  redeem  time, 
prynu  yr  amser.      The  redeemed,  y 
gwaredigion,  y  prynedigion 
Redeemable,  rî.dî'mà.bl  a.  adbrynadwy 
Redeemer,  rî.dî'mûr  n,  prynwr,   piyn 
iawdr,  pryniawdwr,  gwaredwr 


Redeliver,  ri.di.liv'ur  vt,  adwaredu,  ad 

ollwng  [adofyj. 

Redemand,  rî.dî.mand'  vt,  adgeisu 
Redemption,  rî.dem'shun  n,  adbrvniac 

pryniad,  prynedigaeth 
Redemptorv,  rí.dem'tur.î  a.  prvnedigol  ' 
Redient.  rî'dí.ent  «,  dychweledigol 
Redintegrate,  rî.din'ti.grät  vt,  adferytj 

adnewyddu  [newyddiaj 

Redintegration,  rî.din.tî.grä'sbun  n.  ac 
Redness,  red'nes  n.  cochder.  rhudd-der 
Redolence,   red'ö.lens,  Redolency.   red 

ö.len.sî  n,  perarogledd,  pereidd-dii 

perarogl  [eiddsav 

Redolent,  redo.lent  a,  peraroglus,  pe 
Redouble,  ri.dub'l  v,  ad-ddyblygn,  ai 

ddyblu;  adnewyddu;  adchwanegu 
Redoubt,  rî.dûŵt  «,  rhag-gaer 
Redoubtable,   rî.dûŵ'tâ.bì   a,   ofhadi 

erchgryf,  cadamwedd ;  gwych 
Redoubted,  rî.dûŵ'ted  a,  ofnadwy,  a 

swydus,  erchyll;  coegddewr 
Redound,    rî.dûẁnd'    vi,    ymhelaeth 

gorllenwi.  dylenwi,  dylifo;  tueddu  i 
Redpole,  red'pu'l  n.  math  o  linos 
Redress,  rî.dres'  vt.  iawnu.  diwygio.  9 

trefnu,  dadlwytho,  ysgafhhau,  iachä 

n.  esmwythâd;  iawniad,  taliad 
Redressive,  ri.dres'iv  a,  esmwythaol 
Redstart,   red'stârt   n,   coch   y  berllr 

llostruddyn,  y  rhongell  goch,  y  rhaw 

goch.  tinboetb,  tingoch 
Redstreak,  red'strik  n,  math  o  afal;  o» 
Reduce,    rî.düs'    vt,    ennill,    adenn 

adferu,   dwyn  yn   ol,   edfryd;    ise< 

goresgyn,    "darostwng,    dymchwelj 

cwtogi,  lleihau,  byrhau.     To  redv, 

to  ashes,  troi  yn  lludw,  llosgi  yn  ulj 
Reducent,  rî.dü'sent  a,  darostvngol  I 
Reducible,  rî.dü'sî.bl  a,  darostyngadv 
Reduction,  ri.duk'shun  n,  adferiad ;  gj 

tyngiad;  Ueihâd;  darostyngiad 
Redundance,   ri.dun'dans,  Redundan< 

rí.dun'dan.sí  n,  gormodedd,  gorllavi 

der,  arddigonedd,  gorddigon 
Redundant,  ri.dun'dant  a,  gormodoL 

ddigonol  [ailddybly 

Reduplicate,   ri.dii'pli.kat   vt,   adbly 
Reduplication,   ri.dii.pli.ka'shun  »,  i 

ddyblygiad,  eiibiydad 
Reduplicative,    ri.dii'pli.ka.tiv    a,    i 

blygol,  adblyg,  dyblyg  [aderyn  yr  í 
Redwing,  redwing  n.  coch  yr  ad 
Ree.  ri  vt,  rhidyllio,  gogrynu:  n,  den| 

o  arian  bath  Portugalaidd 
Re-ecbo.   ri.ek'o  n,   adsain,   ail-ads: 

ail-adlais :  p.  ailddadseinio,  dadse:  I 
272 


ore;  líite,  l'íne,  no,  mlite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.        REF 


Reed,  rîd  re.  cawnen,  corsen,  cecysen, 
1  calaf,  peithyn;  pibell.  Reed-grass, 
|    cawnwellt  #  [adeiladu 

iRe-edify,  rî.ed'î.fí  vt,  ailadeiladu,  ad 
Reedy,  rî'dî  a,  cawnog,  corsog 
|Reef,  rîf  re,   hwylblyg,    plygiad  hwyl; 
Î    iselgraig:  vt,  cwtogi  hwyl,  tynu  hwyl- 
t    iau  i  mewn,  plygu  hwyl 
JReek,  rîk  re,   ager,   angerdd,    anwedd, 
i    tarth :  vi,  mygu,  tarthu,  mygdarthu 
Reeky,  ri'ki  a,  myglyd,  raelynddu 
Reel,  rîl  re,  cengliadur,  ceingliadur,  es- 
tyllod  dyrwvn,  ceingyll,  ceingell ;  tap- 
,   las:  v,  cenglu;  honcian,  hwntian 
,3e-elect,  ri.Uekt'  vt,  adethol,  ailddewis 
Re-embark,  ri.em.bark'  vi,  adlongi 
lie-enact,   ri.i.nakt'  vt,  ailddeddfu,  ail- 

ordeinio,  ad-ddeddfu 
ìe-enforce,  rî.en.fu  rs'  vt,  ailgyfherthu, 
adnerthu  [ailrwyino 

ìe-engage,  rî.en.gäj'  vt,    ailymrwymo; 
ìe-enjoy,  rí.enjôî'  vt,  adfwynhau 
ie-enter,  rî.en  tûr  vt,  adfyned  i  mewn 
te-enthrone,  rî.en.thrön'  vt,  adorseddu 
ie-entry,  rî.en'trî  re,  ailoresgyn ;  ailgof- 
j  nodiad  [adsefydlu 

jie-establish,  rî.î.stab'lish  vt,  ailsefydlu, 
!ieeve,  riv  re,  maer,  penswyddog  [clrwilio 
le-examine,  ri.eg.zam'in  vt,  ailholi,  ad- 
.îefection,  ri.fek'shuu  re,  adlonbryd,bwyd ; 
j  meddyginiaeth  adgryfhaol 
iefective,  ri.fek'tiv  a,  adfywiol,  cryf haol 
Refectory,  ri.fek'tur.i  re,  bwydfa,  ym- 
[  bortkia,  bwydgell  mynachlog 
'ìefel,  rî.fel'  vi,  gwrthbrofi,  dadbrofi 
lefer,  rî.fûr'  v,  cyfeirio   at,   gosod  ar, 
',  bwrw  at,  golygu ;  gadael  ar ;  perthyn  i 
.ìeferee,  ref.u.ri'  re,  dyddiwr,  cyflafaredd- 
wr,  canolwr,  heddwr 
ieference,  ref'ur.ens  re,  cyfeiriad;  gol 
L  ygiad;    cyfeirnod;    perthyniad,   per 
thynas.     Marks  of  reference,  cyfeir- 
nodau: — Asterisk  (*),  seren;  dagger 
(f).  bidog;   double  dagger  (J),  ber; 
section  (§),  adrannod;  parallels  (||), 
■  dyblin;  paragraph  (^f),  dosbarthnod, 
gvvahanai  [ailfragodi,  ailfurymu 

■t't'cnncnt,   rî.fûr.ment'   v,   adweithio, 
leferment,  rî.fûr'ment  re,  cyfeiriad 
'eferrible,  rî.fer'î.bl  a,  cyfe'iriadwy 
Senile,  rî.fîn'  v,  puro,  coethi,  teru,  di- 
'  wygio,  diwyllio ;  manwldraethu 
'eíineraent,  rî.f i'n'ment  re,  purad,  coeth- 
iad ;  manyliant,  coethusder 
'efiner,  rî.f'i'nûr  re,  purwr,  coethydd 
etit.  ri.fit'  vt,  adgyweirio,  aildaclu,  ail- 
gymhwvso,  ailaddasu 
JS 


Reflect,   ri.flekt'  v,   adlewyrchu,    atty- 

wynu,  tywynu;  gwrthlunio,  adlunio; 

adfeddyiied,  adf'yfyrio,  ystyried;  beio, 

goganu,  gwarthruddo ;  gwrthdroi 
Reflection,   ri.flek'shun  re,  gwrthdroad, 

gwrthluniad,  adfyfyriad,  ystyriaeth; 

gwrthnodiad.    Reflections,  adiyfyrion. 

To  pass  i-eflections  on,  beio,  goganu, 

gwarthruddo 
Reflective,    ri.flek'tiv     a,    adlewyrchol, 

attywynol,  gwrthlewyrchol ;  adfyfyr- 

iol ;  beiol,  goganus,  achwynol,  goganol 
Reflector,  l-i.flek'tur  re,  adlewyrchydd 
Reflex,  ri'fleks  re,  adlewychiad,  gwrth- 

dafliad :  a,  yn  taflu  yn  ol,  adlewyrchol 
Reflex,  ri.fleks'  vt,  gwrthdaflu  [blygedd 
Reflexibility,  rî.flek.sî.bü"î.tî  re,  gwrth- 
Reflexible,  ri.flek'si.bl  a,  gwrthdroadwy, 

gwrthdafladwy,  attroadwy 
Refloat,    rî.flöt'    re,   adlifiant,    gwrthlif. 

adlif  -0v,  ailnofio 
Reflorescence,  rì.flö.res'ens  re,  adflodeuad 
Refloi-escent,  rî.flö.res'ent  a,  adflodeuol 
Reflourish,  rî.flur'ish  vt,  attyfu,  adflod- 

euo,  ailffynu  [lifeirio 

Reflow,  rî.tìö'  vi,  adlifo,  gwrthlifo,  ad- 
Refluent,  ref  'lü.ent  a,  adhfeiriol,  gwrth- 

lifiol  [lifiaut 

Reflux,  ri'fluks  re,  gwrthlif,  adlif,  gwrth- 
Reform,  rî.f  ôrm'  re,  diwygiad,  adflurfiad: 

v,  diwygio,  adffurfio,  attrefnu,  adlunio, 

gwelläu,  gwella  [iad,  gwelkul 

Reformation,  ref.ôr.mä'shun  re,  diwyg- 
Reformer,  rî.f  ôr'mûr  re,  diwygiwr 
Refract,    ri.frakt'    vt,   gwrthdori,   dad- 

lewyrchu  [gwrthdoriad 

Refraction,  ri.frak'shun  re,  dadlewyrch. 
Refractive,  ri.frak'tiv  a,  gwrthdoredigol 
Refractoriness,  ri.frak'tur.i.nes  re,  cyn- 

dynrwydd  [<tyn,  afrywiog 

Refractory,  ri.frak'tur.i  a,  anhydyn,  cyn- 
Refragable,    ref'râ.gâ.bl    a,    kawdd    ei 

ddryllio,  hydor  [arbed 

Refrain,  rî.frän'  v,  attal,  ffnvyno;  ym- 
Refrangibility,  rî.fran.jì.bil'ì.tî  re,  gwrth- 

doradrwydd  [adwy 

Refrangible,    rî.fran'jî.bl    a,   gwrthdor- 
Refrenation,  ref.rî.nä'shun  re,  attaliad 
Refresh,  ri.fresh'    vt,   adfywio,   adfyw- 

iocäu,  adfywiogi,  dadebru,  adloni,  di- 

luddedu,  dadflino;  adnewyddu 
Refreshment,  ri.fresh'ment  re,  adfywiad, 

adloniad,  cynnaliaeth,  lluniaeth,  ad- 
Refret,  ri.fret'  re,  adgof  can  [faeth 

Refrigerant,  rî.frij'ur.ant  a,  oerol,  add- 

oerol :  re,  meddyginiaeth  oerol 
Refrigerate,  rî.frij'ur.ät  vt,  addoeri.  oeri 
27  J 


REG   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Refrigeration,  rî.frij.u.rä'shun    n,   add- 

oeriad,  oeriad  [edigol 

Refrigerative,  ri.frij'ur.a.tiv  a,  addoer- 
Refrigeratory,   rî.frij'ur.ii.tur.î   a,  oerol: 

n,  oeriedydd  [hollt 

Reft,  reft  pt  &  pp. — Reave:   n,  agen, 
Refuge,  reriij  n.  nawdd,  nodded,  noddfa, 

diogelfa,  ymguddfa,  lloches,  celefrad 
Refugee,  ref.ü.jí'  n,  yinnoddwr 
Refulgence,  ri.fal'jens  n,  adlewyrchiad, 

adlewyehiad,    dysgleirdeb,     attywyn, 

eirianedd,  claerder 
Refulgent,    rî.ful'jent    a,   adlewyrchiol, 

dysglaer,  golenlawn,  ysblenydd,  eirian 
Refund,  rî.fund'  vt,  ad-dalu,  talu  yn  ol 
Refusal,  ri.fii'zal  n,  pall,  nag,  nacâd, 

gommeddiad,  gwrthodiad,  llysiad 
Refuse,  ref'üs  n,  ysgubion,  ysgarthion, 

carthion,  ysbwrial ;    olion,   gwehilion. 

dybidlion,  mwlwch,  mwlwg,  sorod 
Refuse,  ri.fiiz'  v,  nacäu,  gomme#d,pallu 

llysu,  gwrthod 
Refutal,  rî.fü'tal,  Refutation,  ref.ü.tä'- 

shun  n,  gwrthbrawf,  dadbrofiad 
Refute,  rî.f  üt'  vt,  gwrthbrofi,  dadbrofi 
Regain,  rî.gän'  vt,  adgarîael,  adennill 
Regal,  ri'gal  a,  breninol,  teyrnaidd 
Regale,  rî.gäl'  v,  gwledda:  n,  gwledd, 

breninwledd  [gwledd 

Regalement,  rî.gäl'ment    n,  gwleddiad, 
Regalia,    rî.gä'lî.â   np,  teyraaddurnau. 

niwysgaddurnau,  teyrndrec 
Regality,  rî.gal'î.tî  n,  breninoldeb,  teym- 

urddas,  breninfraint 
Regard,  rî.gârd'  n,  golygiad ;  ystyriaeth ; 

Bylw,  dawr;  gofal;  parch,  bri,  perth- 

ynas:    vt,  golygu;    dal  sylw,   sylwi. 

syllu   ar,   ystyried;    parcliu,   perchu. 

hoffi  [barch,  gwiwbarch,  gwiwnod 
Regardable,  rî.gâr'dâ.bl  o,  nodadwy.  hy- 
Regardful,  rî.gârd'fẁl  a,  ystyriol,  gofalus 
Regardless,    rî.gârd'les     a.    anystyriol, 

diofal,  esgeulus,  disylw.  anofalus  [well 
Regardlessness,  rî.gârd'les.nes  n,  diofal- 
Regatta,  rî.gat'â  n,  rhedegfëydd  cychod 
Regency,  ri'jen.si  n,  rhaglawiaeth,  rhag- 

lywiaeth,  rbagdeyrnedd 
Regenerate,    ri.jen'ur.ät  vt,   adgenedlu, 

aileni,  adeni :  a,  adgenedledig 
Regenerateness,    ri.jen'ur.ät.nes    a,    ad- 

genedledigaeth 
Regeneration,    rî.jen.u.rä'sbun    n,    ad- 

genedliad,  adenedigaeth  [edlog 

Regenerative,    ri.jen'ur.a.tiv    a,   adgen- 
Regent,   rî'jent  n,  llywydd,  rhagdeyrn, 

rìiagíyw,   rhaglaw,  huail:   a,  ilywiol, 

llywyddol,  llywodraethol 


Regetitship,  ri'jent.ship  n,  rhaglywyd< 

iaetb,  rhaglawiaeth,  rhagdeyrnedd 
Regerminate,  rîjûr'mî.nät  vi,  adegin 

adfywylln,  adüaguro,  aildarddu,  atty 
Regermination,  rí.jûr.mî.nä'shun  n,  a 

eginiad.  adfywylliad 
Regible,  rej'i.bl  a,  Uywodraethad  wy 
Regicide,  rej'i.s'id  n.  teyrnleiddiad,lleid 

iad    brenin;     teyrnladdiad,    lladdiá 

brenin  [trefniad  ymbor 

Regimen,  rej'î.men  n,  rheoldrefn;  rhe«l 
Regiment,  rej'i.ment  n,  catrawd.  bydd 

llüyddraw'd  [byddhi 

Regimental,  rej.i.men'tal  a,  catrod 
Regimentals,  rej.i.men'talz  np,  bydd* 

wisg,  niilwrwisg 
Region,  ri'jun  n,  ardal,  talaeth,  par 

goror,  gwlad.     Lower  regions,  ann? 

uffern,  gorddyfnderau,  iselderau 
Register,   rej'is.tûr  n,  coflyfir,   cofresi 

mesurvdd:  vt,  cofrestru,  cofnodi,  c 

lyfru  '  [lyfi 

Registrar,  rej'is.trur  n,  cofrestrydd,  c 
Registry,  rej 'is. tri  n.  coflyfrfa;  eofres 

iad,  coflyfriad;  eofrestryddiaeth 
Reglet,  reg'let  «,  eyfrynglain  argraflÿ 
Regnancy,    reg'nan.si    n,   teyrnasu 

goruchafiaeth  [foi 

Regnant,  reg'nant  a,  yn  tfwrnasu;  g 
Regorge,   rî.gôrj'    vt,    adlyncu.    adyi 

lenwi;  chwydu  [eilio  yr 

Regrade,  rî.gräd'  vt,  ymneillduo.  end 
Regraft,  ri.graft'  vt,  adimpio,  ailimpk 
Regrate,  rî.grät'  vt,  adofidio,  ailflr! 
Regreet,  rî.grit'  vt,  adgyfarch  [edl»j 
Regress,  l'i'gres  n,  mynediad  yn  ol, 

trwydd,  ailfynediad",  dychweliad. 

gress  and  Regress,  rhydd-did  i  ff] 

a  dyfod  [ol,  dattrantH 

Regress,  ri.gres'  vi,  dychwel,  myned 
Regression,  ri.gresh'un  n,  mynediad 

ol;  enciliad,  ciliad 
Regret,  rî.gret'  n,  gofid,  blinder,  trj 

wch.    addiant:    vt.   gofidio,    edifi 

ymofidio.     I  regret,  drwg  genyi     j 
Regular,  reg'ü.lûr  a,  rheolaidd,  trefi. 

trefngar,    cysson.      Regular  iigu 

dulliau  cyfonglog-gyfochrog 
Regularity,    reg.ü.lar'í.tî   «.   rheolei 

dra.  rheolusrwydd ;  cymmedroldei  j 
Regulate,    reg'ü.lät    vt.   trefnu,    ial 

drefnu,  rheoleiddio.  gweddeiddio 
Regulation,    reg.ü  lä'sbun    n.   trefn 

rheol,  cysswy.  trefniadaeth.  iawndr 

iad,  rheoleiddiad.  rheolaeth 
Regulator,  reg'ü.lä.túr  n,  trefnwr,  C 

medrolydd,  rbeoleiddiwr 


.  ■ 


ore;  late,  line,  no,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         REL 


ttegulize,  reg'ii.liz  vt,  coethi,  puro 
Regulus,  reg'ii.lus  n,  iarll;  rhan  buraf 

delidau  [daflu 

Regurgitate,  rî.gùr'jî.tät  v,  adlyncu,  ad- 
Rehabilitate,  rî.hà.bil'î.tät   vt,   adferyd. 

edfryd,  ailsefydlu 
Rehearsal,  rî.hûr'sal  n,  adroddiad,  dad- 

ganiad ;  prawf-draet  hiad 
Rehearse,  rî.hûrs'   vt,   dadgan;   prawf- 

draethu;  ailadrodd 
Reign,  ran  n,  teyrnasiad,  llywodraeth, 

gwledychiad:   vi,  teyrnasu,  llywodr- 

aethu,  gwledychu ;  hlaenori 
Ìeimbody,  rî.im.bod'î  vi,  adgorffori 
Reimburse,  rî.im.bûrs'  vt,  talu  yn   ol, 

attalu,  ad-dalu  [taliad 

Reimbursement,  rî.im.burs'ment  n,  at- 
Ic-inipre^nate,  rî.im.preg'nät  vt,  adlen- 
I   wi,  adfeichiogi 

ieimpress,  rî.im.pres'  vt,  adargraffii 
iein,  ran  n,  carai,  awen  ffrwyn;  aren, 

elwlen:  vt,  ffrwyno,  attal 
«indeer,  rän'di'r  n,  carw  Llychlyn 
ìeinforce,  rî.in.f  ö'rs'  vt,  adgryfhau,  ad- 

gyfuertliu,  ailgryfhau      [gyfnerthiad 
leinforcement,    rî.in.fü'rs'ment    n,   ad- 
teinsert,  rî.in.sûrt'  vt,  adosod  i  raewn 
ìeinspire,  rî.in.sp'í'r'  vt,  adysbrydoli 
iei..stal,  rî.in.stôl'  vt,  ailorseddu 
Reinstate,  rî.in.stät'  vt,  ailsefydlu 
ieinvest,  ri.in.vest'  vt,   aiisefydlu,  ail- 

swyddogi,  adurddo    [iocäu,  adnerthu 
leinvigorate,   ri.in.vig'o.rat   vt,  adfyw- 
Reit,  rit  11,  gwymon 
Reiterate,  rî.it'ûr.ät  vt,  ailadrodd,   ad- 

draetliu;  adwneuthur,  mynychu,  ail 

wneutlmr  [roddiad 

Reiteration,   rî.it.u.rä'shun  n,   ailad- 
jieject,  ri.jekt'  vt,  gwrthod,  llysu,  bwrw 
,  ymaith;  anghyinmeradwyo 
Injectable,  ri.jek'ta.bl  a,  gwrthodadwy, 

anghymmeradwy  [llysiant 

Rejection,  ri.jek'shun  n,  gwrthodiad, 
Rejoice,  rî.iôîs'   v,  llawenu,  llawenhau, 

fiawenycnu,  gorfoleddu ;  ymlavvenhau 
tejoicing,    rî.jôî'sing    n,    gorfoleddiad ; 

uawenydd,  gorfoledd 
íejoin,  rì.jôín'  v,  adgyssylltu,  ailgydi 

gwrthateb,  ateb       '  [atebiad 

tejoinder,  rî.jôîn'dûr  n,  gwrthatebiad, 
'tejudge,  rî.juj'  vt,  ailfarnu,  adfarnu 

iejuvenescence,  ri.jii.vi.nes'ens   a,   ail- 
^  ieuangeiddiad ;  aiheuenetyd 
Rekindle,  ri.kin'dl  v,  adennyn,  ailennyn 

îelapse.  rî.laps'  vi,  adlithro,  adgwympo; 

adglefychu,  ailwanychu :  n,  adlithriad, 

eilgwymp,  adgwymp;  adglef'ychiad 


Relate,  rî.lät '  c,  adrodd,  traethu,  mynegu ; 

perthynu,  dwyn  perthynas 
Relation,  rî.lä'shun  n,  adroddiad,  traeth- 

iad,  mynegiad;  carennydd,  perthynas, 

car  [edd 

Relationship,  rî.lä'shun.ship  n,  cystlyn- 
Relative,  rel'a.tiv  a,  perthynol,  perthyn- 

asol,  perthynedigol,  cystlynedigol:  n, 

car,  perthynas,  carennydd 
Relax,  ri.laks'  v,  llacäu,  llacio,  llaesu, 

ysgafnhau,    llyfrhau,  diofalhau,  ym- 

ollwng 
Relaxation,    rel.ak.sii'shun     n,    llacâd, 

llaesder ;  seibiant,  rhyddiant ;  difyrwch 
Relaxative,  ridak'sa.tiv  a,  ymollyngol, 

llaesol  [gwn:  vt,  ailosod 

Relay,  rî.lä'  n,  newidfeirch;  cynllwyn- 
Release,   rî.lîs'  vt,  rhyddhau,   gollwng, 

gwaredu ;  n,  rhyddliâd,  gollyngdod 
Relegate,  rel'î.gät  vt,  alltudo,  allwladu, 

deol  [deoliad 

Relegation,  rel.î.gä'shun  n,  alltudaeth, 
Relent,   rî.lent'  v,   edifarhau,   tosturio; 

tyneru,  nawseiddio,  rneddalhau 
Relentless,    rî.lent'les    a,   annhosturiol, 

didosturi ;  didynerwch,  caledgalon 
Relevance,  rel'i.vans  n,  perthynas 
Relevant,    rel'i.vant    a,    cyfodol,    cy- 

mhorthol ;  perthynasol,  perthynol 
Reliance,  rî.i'í'ans  n,  ymddiried,  hyder, 

ymddibyniad,  goglud;  coel,  cred 
Relic,  rel'ik  n,  gweddill,  rhelyw;  crair 
Relict,  rel'ikt  n,  gweddw,  gwraig  weddw 
Relief,  ri.lif  n,  cymhorth,  cynnorthwy, 

porth,  gwared,  adnerth;    cysur;   es- 

niwythád,  ysgafnhâd;  cyrchfa.    Bass- 
relief,    goysgythriad,    iselsaf,  lledlun. 

Bold  relief,  High  relief,  uchel    saf, 

bansaf 
Relieve,  ri.liv'  vt,  cymhorth,  cynnorth- 
-  wyo,  diwallu,  cynnal;  symmud;  llin- 

aru ;      cyfnewid.         Relieving-officer, 

gvveinydd  y  -eacdodau  [deb;  cred 

Religion,   rî.íij'un  n,   crefydd;    duwiol- 
Religionist,  ri.lij'un.ist  ?i,  crefyddwr 
Religious,  rî.lij'us  a,  crefyddol;  duwiol, 

duwiolfrydus 
Relinquish,  ri.ling'kwish  vi,gadaw,  gad- 

ael,  rhoi  i  fyny,  diafaelu,  gollwng 
Relinquishment,    rLling'kwish.ment   n, 

gadawiad  [gell 

Reliquary,  rel'i.kwur.i  n,  creirfa,  creir- 
Relish,    rel'ish    n,    bias,    chwaeth,   ar- 

chwaeth,   chwaeg,   sawr,   sawyr:     v, 

blasu,  chwaethu,  archwaethu 
Relishable,  rel'ish. â.bl  a,  blasu.s 
Relucent,  ri  lii'sent  a,  dvsglaer,  glocw 
"  '275 


REN   path,  fat,  Cr<?,  met,  m.ì-rw,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=rtoo,  t\vk=took: 


Reluctance,  ri.luk'tans  n,  anewyllysgar- 

wck,  anfodd,  annhueddiad,  gwrthym- 

drech,  gwrthdyniad,  anfodd  fond  eb 
Reluctant,  ri.luk'tant  a,  anewyllysgar, 

anfoddog,  gwrthymdynol 
Relume,  rî.liun',  Relumine,  rî.lü'min  vt, 

adoleuo,  aildywynu  [ymddibynu 

Rely,  rî.li'  vi,  hydern,  ymddiried,  pwyso, 
Remain,    rî.män'    vi,  aros;    preswylio, 

trigo;   parhau,  bod  yn  weddill,   bod 

dros  ben:  ra,  crair.      Remains,  olion, 

gweddillion ;  corff  y  manv.     Remains 

of  a  city,  adfeilion  dinas 
Remainder,  rî.mlin'dûr  »,  gweddill,gwar- 

ged,  rhelyw,  y  rhan  ar  ol 
Remand,  rî.mand'  vt,  gwrthalw,  adan- 

fon,  galw  yn  ol,  gwrthanfon,  ailanfon 
Remanent,  rem'â.nent  n,  gweddill,  cilc, 

cilcyn,  rhelyw:  a,  arosol 
Remark,  ri.mark'  n,  nod,  nodiad,  sylw, 

syhvad :  v,  nodi,  sylwi,  darsylwi 
Remarkable,  ri.mar'ka.bl  a,   nodadwy, 

hynod,  od  [nodrwydd 

Reniarkableness,  rlmar'ka.bl.nes  »,  hy- 
Remediable,  rî.mî'dî.â.bl  a,  gwelladwy, 

meddyginiaethol ;  diwygiadwy 
Remediless,  rem'î.dî.les  a,  anwelladwy. 

anfeddyginiaethol 
Remedy,    remì.dî    n,    meddyginiaeth ; 

gwellâd,  gwelliant,  iachâd,  adgyweir- 

iad :  vt,  meddyginiaethu,  gwelläu 
Remember,  rì.mem'bùr  vt,  cofio,  medd- 

wl  am,  cadw  mewn  cof,  adgofio,  galv 

i  gof ;  adgoffa,  coffäu 
Remembrance,  rî.mem'brans  n,  cof,  ad- 

gof ;  ymadgof,  adgofiad,  coffa,  adgoffa; 

coffadwriaeth ;  cofiaeth 
Remembrancer,  rî.mem'bran.sûr  n,  cof- 

weinydd,  cofiedydd,  cofiadur,  coffiiwr 
Remigrate,    rem'i.griit    vi,   adsymmud, 

adfudo  [mudiad,  adfudiad 

Reinigration,  rem.i.grii'shun  n,  adsym- 
Remind,  rî.mind'  vt,   adgofio,   ailgoffa, 

adgoffau,  coffiiu  [ymadgofiad 

Reminiscence,  rem.î.nis'ens  n,  adgofiad, 
Reminiscent,  rem.i.nis'ent  n,  adgofiwr 
Remiss,  rî.mis'  a,  esgeulus,  diofal,  llac, 

anniwyd,  annyfal  [dileadwy 

Remissible,   rî.mis'î.bl  a,  maddeuadwy, 
Remission,    rî.mish'un    n,    maddeuant, 

cyreifiant,   dilead;    gollyngdod;    ys- 

gafhhâd,  lleihâd,  golíyngiad,  toliad 
Remissness,   rî.mis'nes    n,  esgeulusdra, 

esgeulusdod,diofalwch,anniwydrwv(ld 
Remit,  rî.mit'  v,  dychwelyd,  gwrthanfon. 

trosglwyddo;  madden,  cyreifio,  dilëu; 

ìlacäu,  ysgafnhau,  lleihau 


Remittable,  rî.mit'â.bl  a,  dychweladw; 

maddeuadwy 
Remittance,    ri.mit'ans  n,  arian    tro! 

glwydd,  trosglwyddswm ;  gwrthanfoi 

iad;  maddeuant  fcîlc,  rhely 

Remnant,  remnant  n,  gweddill,  cilcy( 
Remodel,  ri.mod'el  vt,  adlunio 
Remonstrance,  rî.mon'strans  n,  gwrtl 

achwyniad,  gwrthresymiad,  adgwr 

gwrthdystiad  [dystrt 

Remonstrant,    rî.mon'strant  n,  gwrti' 
Remonstrate,   ri .  mon '  strut  vi,  gwrt! 

achwyn,  gwrthgwyno,  gwrthresymi 

gwrthddangos  [sugnby 

Remora,   remo.râ  n,  rhwystr;;  attatój 
Remorse,  rî.mö'rs'  n,  gorbicrwydd,  a 

gno'r  meddwl,  colyn  neu  gnofa  cy 

wybod,  dwysbigiad  [tyn 

Remorseful,   rî.mô'rs'fẁl    a,  tosturi 
Remorseless,  rî.mö'rs'les  a,  diymadgn 

anedifar,  anedifarus,  anediteiriol ;  ( 

dosturi,  dideimlad,  didrugaredd 
Remote,  rî.möt'  a,  pell,  pellemg,  anghj 

agos,  anghysbell  [pellêi 

Remoteness,    ri .  möt '  nes    n,    pelld  | 
Remount,  rî.mûŵnt'  v,  adesgyn 
Removable,  ri.mw'va.bl  a,  symmudadv 

mudadwy  [i 

Removal,  ri.mvv'val  ra,  symmudiad,  mn  I 
Remove,  ri.mwv'  v,  symmud,  symmu«|  I 

mudo,  newid  lie :  n,  symmudiad,  sy: ; 

mudfa.     To  remove  from  office,  •■ 

swyddo  [adwy,  gwobrwl 

Remunerable,  ri.mü'nur.â.bl  a,  gwol* 
Remunerate,  rî.mü'nur.ät  vt,  gwobr 

ad-dalu,  talu  yn  ol 
Remunerative,  ri.mu'nur.ii.tiv  a,  taliacÄ 

gwobrwyedigol ;  yn  talu 
Renal,  rî'nal  a,  arenol 
Renard,  ren'ârd  n,  madyn,  madog,  mil 

ryn,  cadno,  llwynog,  gwyddgi 
Renascence,  rî.nas'ens  n,  aildarddiad  1 
Renascent,   rî.nas'ent  a,  attarddol,  <■ 

flagurol,  aildarddol,  attyfol 
Rencounter,    ren.kuwn'tur    n,    gwr« 

gyfarch,  gwrthgyrch,  ysgarmes,  y| . 

ladd,     dychjfaer:    v,  '  gwrthgyfár  i 

dychyfaeru,  gwrthladd/ymosod  ar  m 
Rend,  rend  (pt  &  pp  rent)  v,  rhwyÄ 

dryllio,  darnio,  llarpio,  rhico 
Render,  ren'dûr  vt,  talu,  ad-dalu,  dyf 

wel ;  rhoi  i  fyny ;  troi,  cyfieithu;  cj  \ 

mrydu :  n,  rhwygwr,  drylliwr 
Rendezvous,    ren'di.vw   n,    ymgyrcj-, 

cyrchfa,  ymgasglfa,  ymgynnullfa  ' 
Rendition,  ren.disii'un  n,  ymroddiad,  - 

daliad ;  cvfieithiad 

276 


bns 


ore;  Kite,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        REP 


Renegade,  ren'ì.gäd.  Renegado,  ren.î.gä'- 
i    dö  re,  gwrthgiliwr 
Renege,  rî.nîj'  v,  gwadu,  gwrthod 
(Renew,  rî.nü'  vt,  aduewyddu,  adgyweirio 
Renewable,  rî.nü  a.bl  a,  adnewyddadwy 
Renewal,  rî.nü'al  re,  adnewyddiad 
Reniform,  rfnî.form  a.  arenddull 
Renitence,  rî.ni'tens,  Renitency,  rî.n'í'- 
í  ten.sî  re,  gwrthymegn'íad 
Penitent,  rî.nî'tent  a,  gwrthymegni'ol 
Rennet,  ren'et  re,  math  0  afal;   ceuled. 
I    canl,  cenlon  [wadu,  gwadu 

Renounce,  rî.nûŵns'  vt,  ymwrthod,  ym- 
iRenovate,  ren'o.vat  vt,  adnewyddu ;   ad> 
feru  [iad 

Renovation,  ren.o.va'shun  re,  adnewydd- 
Renown,  rî.nûŵn'  re,  bri,  clod ;  enw,  an- 

•  rhydedd,    enwogrwydd:    vt,   enwogi. 
'   Renowned,  enwog,  clodfawr 

Rent,  rent  re,  ardreth,  rhent;  rhwyg, 
■  rhwygiad:  vt,  ardrethu,  rhentu,  cym- 
.  meryd  neu  osod  dan  ardreth:  pt  & 
;  pp. — Rend.  Rent-charge,  ardrethdal, 
\  rhentdal.  Rent-roll,  rhentlyfr.  Rack- 
i  rent,  tynrent,  rhent  eithaf 
lîentable,  ren'tà.bl  a,  ardrethadwy 
Rental,  ren'tal  re,  ardrethlyfr,  rhentlyfr 
Renter,  ren'tûr  vt,  wynebwnio:  re,  ar- 
1  drethwr  [wrthodiad,  gwrthodiad 

denunciation,    rî.nun.sî.ä'shun   re,  ym- 
fienverse,  ren.vurs'  vt,  gwrthdroi 
•íeordain,  rî.ôr.dän'  vt,  ailurddo,  adosod 
Reordination.  rî.ôr.dî.nä'shun  re,  adurdd- 

•  iad,  ailurddiad 

Repaid,  rî.päd'  pt  &  pp. — Repay 
lepair,  rî.pê'r'  v,  cyweirio,  adgyweirio, 

adweirio,     taclu,     trwsio;      cyrchu, 

myned:  re,  cyweiriad,  tacliad ;  cyrchiad 
Repairable,  rî.pé'r'â.bl  a. — Reparable 
iepandous,  rî.pan'dus  a,  plygiedig  tuag 

1  fyny  [gwelladwy 

íeparable,  rep'ur.â.bl  a,  cyweiriadwy, 
ìeparation,  rep.u.rä'shun  re,  adgyweir- 

iad.  cyweiriad;  rhoddiad  iawn,  iawn- 
!  had 

Reparative,  ri.par'a.tiv  a,  adgyweiriol 
Repartee,  rep.âr.tî'  re,  ffraethair,  ffraeth- 
'  ateb,  cymhenair,  ateb  parodlym 
iepass,  ri.pas'  v,  ailgroesi ;  dychwelyd 
ìepast,  rî.past'  re,  pryd  0  fwy'd,  adfaeth, 

adgyweirbryd ;  ymborthiad 
íepay.  rî.pä'  {pt  &  pp  repaid)  vt,  ad- 
t  dalu,  attalu,  talu  yn  ol  [attaledigaeth 
Repayment,  rî.pä'ment  re,  ad-dal,  attaliad, 
Repeal,  rî.pü'  re,  diddymiad,  adfamiad, 

iladreithiad :    vt,  diddymu,    dirymu, 

adfamu,  galw  yn  ol,  gwrthalw 


Repealable,  rî .pî'lâ.bl  a.  diddymadwy 
Repeat,  rî.pît'  vt,  ailadrodd,  aildraethu; 
mynychu ;  adwneuthur :  ?&,mynychnod 
Repeater,  rî.pî'tûr  re,  adroddwr,  ailad- 

roddwr;  oriadur  a  darawo  yr  oriau 
Repel,  rî.pel'  v,  euro  yn  ol,  gyru  yn  ol, 
gwrthguro,  gwrthdaro,  gwrthhyrddio 
Repellent,  rî.pel'ent  a,  gwrthgurol:    n, 

meddyginiaeth  wrthweithiol 
Repent,  rî.pent'  v,  edifarhau,  edifaru, 

bod  yn  edifar  gan 
Repent,  ri'pent  a,  ymlusgol 
Repentance,  ri.pen'tans  re,  edifeirweh 
Repentant,  ri.pen'tant  a,  edifeiriol,  edi- 

farus,  edifar 
Repeople,  rî.pî'pl  vt,  ailbobli,  adbobli 
Repercuss,  ri.pur.kus'  vt,  gwrthguro, 
gwrthdaro,   adguro,  adlamu,   gwrth- 
neidio  [guriad 

Repercussion,  n.pur.kush'un  re,  gwrth- 
Repercussive,    ri.pur.kus'iv   a,   gwrth- 
gurol [lyfr;  trysorfa 
Repertory,  rep'ûr.tur.î  re,  rhestrlyfr,  cof- 
Repetition,  rep.i.tish'un  re,  ailwneuthur- 
iad,  mynychiad,  adroddiad,  ailadrodd- 
iad.     Repetition  of  words,  adeiriad 
Repetitional,  rep.î.tish'un.al,  Repitition- 
ary,  rep.î.tish'un.ur.î  a,   ailadroddol, 
adeiriol,  mynychiadol 
Repine,  rî.p'ín'  vi,  ymofidio,  anfoddogi, 

ymddigio,  grwgnach,  cenfigenu 
Replace/ rî.pläs'  vt,   adieu,  adsefydlu, 

adosod;  ailosod,  cymmeryd  lie  arall 
Replait,  rî.plät'  vt,  ad-ddilho,  adblygu 
Replant,  rî.plant'  vt,  adblanu,  ailbknu 
Replenish,  rî.plen'ish  vt,  diwallu,  digoni, 
arddigoni,  llenwi,  cyflenwi,  adlenwi 
îplete,  rî.plît'  a,  Uawn,  cyflawn,  gor- 
lawn,  gorllawn  [gorllawnedd 

Repletion,    rî.plî'shun    re,   gorllawniad; 
Replevin,  ri.plev'in,  Replevy,  ri.plev'i  re, 
rhyddhâd    attafael,   golîyngdod,    at- 
tafaelgoll:  v,  rhyddhau  attafael,  di- 
attafaelu  [iad,  ailatebiad 

Replication,  rep.li.ka'shun  re,  gwrthateb- 
Reply,  rî.pli"  re,  ateb,  gwrtheb,  gwrth- 
ateb :  vi,  ateb ;  gwrthebu,  gwrthateb 
Repolish,  rî.pol'ish  vt,  adgaboli 
Report,  rî.pô'rt'  re,  chwedl,    son,   swn, 
adchwedl;    gair,   enw;     swn    ergyd, 
ysgort,  diasbad ;  adroddiad,  mynegiad, 
hysbysiad,  hanes :  vi,adrodd,  mynegu, 
hysbysu,   dywedyd,  cyhoeddi,  taenu 
chwedl,  rhoi  ar  led 
Reporter,  rî.pö'r'tûr  n,  mynegwr,  hys- 
byswr;  ysgrifenwr  tros  newyddiadur 
Reposal,  ri.po'zal  re,  gorphwvsiad 
277 


REQ   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Repose,    rî.pöz'    n,  esmwythdra,    gor- 

phwysdra,   llonyddwch;    cwsg,  hun; 

goglud,    yrnddiried:     v,    gorphwyso, 

ymlonyddu ;  cysgu,  huno ;  ymddiried, 

hyderu,  rhoi  hyder 
Reposedness,  ri.pu'zed.nes  n,  gorphwys- 

edigaeth,  tawelwch 
Reposite,  ri.poz'it  vt,  rhoi  yng  nghadw 
Reposition,  ri.pu.zish'un  n,  adlead,  ad- 

sefydliad,  adosodiad 
Repository,    ri.poz'i.tur.i    n,  ystorfa, 

cadwfa,  cronfa,  trysorfa  [berehenogi 
Repossess,  ri.po.zes'  vt,  adfeddiannu,  ail- 
Reprehend,  rep.ri.hend'  vt,  argyhoeddi, 

ceryddu,  sardio,  senu  [ceryddadwy 
Reprehensible,  rep.rî.hen'sí.bl  a,  beius, 
Reprehension,  rep.rî.hen'slmn  n,  beiad, 

cerydd,  sen  [geryddol 

Reprehensive,  rep.ri.hen'siv  a,  beiol,  ad- 
Represent,    rep.ri.zent'    vt,    arddangos. 

dangos,  gosod  allan,   darlunio,  cyn- 

nrychioli,  adbresennoli 
Representation,  rep.ri.zen.tii'shun,   Re- 
presentment,  rep.ri.zent'ment  n,  ar- 

ddangosiad,  gosodiad  allan ;  darluniad  ; 

darlun,  delw;  cynnrychiohad 
Representative,  rep.ri.zen'tii.tiv  a,  cyn- 

nrychedigol,   dangosedigol :     n,  cyn- 

nrychiohvr,  cynmychiolydd 
Repress,  rî.pres  vt,  attal,  ffrwyno 
Repression,  rî.presh'un  n,  attaliad 
Repressive,  ri.pres'iv  a,  attaledigol 
Reprieve,  ri.priv'  n,  gwarant,   dienoed, 

oedwarant:  vt,  dienoedi 
Reprimand,  rep'rî.mand  n,  argyhoeddiad, 

cerydd,  sen :  vt,  ceryddu,  beio,  senu 
Reprint,  rî.print'  vt,  adargraffu,   ailar- 
Reprint,  rî'print  n,  ailargraffiad  [graffu 
Reprisal,  ri.pr'i'zal  n,  adgipiad,  attrais. 

attreisiad,  gwrthysgafael 
Reprise,  ri.pr'iz'  n,  adgip,  attrais 
Reproach,  rî.prötsh'  n,  sarhâd,  gwarth. 

gwarthrudd,  anair,  eywilydd,  gwarad- 

wydd,   edliw,   lliwiant:    vt,   gwarth- 

ruddio,  gwaradwyddo,  edliw,  senu 
Reproachable,  rî.prü'tshà.bl  a,  gwarad- 

wyddadwy  Lwyd<lus 

Reproachful,   ri.protsh'fvvl    a,   gwarad- 
Reprobate,   rep'ró.bät   a,    gwrthodedig, 

anghymmeradwy,    diras,     adfad:    n, 

dryg-ddyn,  dirieid-ddyn,  dyhiryn:  vt, 

gwrthod,  llwyrwrthod ;  gwrthwynebu 
Reprobation,   rep.rö.bä'shun   n,   gwrth- 

odedigaeth,  Uwyrwrthodiad 
Reproduce,  rî.prö.düs'  vt.  adgynnyrchu 
Reproduction,  ri.pro.duk'shun  n,  adgyn- 

nyrchiad,  adepiliad 


Reproductive,  ri.pro.duk'tiv   a,  adgyn 

nyrchol.    Reproductive  organs,  peir 

iannau  epilaidd 
Reproof,  rí.prŵf'  n.  cerydd,  argyhoedd 

iad,  sen,  ceryddair,  dwrdiad 
Reprovable,  ri.prw'va.bl  a,  ceryddadw\ 

beiadwy  [hoeddi,  sen 

Reprove,   ri.prwv'   vt,    ceryddu,    arg] 
Eeptation,  rep.tä'shun  n,  ymlusgad 
Reptile,  rep'til  n,  ymlusgiad,  sarddai 

a,  ymlusgol,  sarddol 
Repubhc,     ri.pub'lik     n,    gweriniaeti 

gwerinlywodraeth,gwerinwladwriaei" 
Republican,    ri.pub'li.kan    a,    gweri* 

iaethol :  n,  gweriniaethwr 
Republicanism,      ri.pub'liJian.izm 

gweriniaeth,  gwerinlywodraeth 
Republish,  republish  vt,  ailgyhoeddi 
Repudiable,  rî.pü'dì.u.bl  a,  gwrthodadv 
Repudiate,  rî.pü'dî.ät  vt,  rhoddi  ymait: 

ysgar,  gwrthod,  diarddel 
Repudiation,  rî.pü.dî.ä'shun  n,  ysgaria 

gwrthodiad,  diarddeliad 
Repugnance,  rî.pug'nans,  Repugnanc 

rî.pug'nan.sî  n,  gwrthwynebiad  [crc| 
Repugnant,  ri.pug'nant  a,  gwrthwymi 
Repullulate,  rî.púl  u.lät  vi,  ailflaguro 
Repulse,  rî.puls'  n,  cilgwth,  gwthiad 

ol,    gwrthergyd,    gwrthgur;    nacij 

pall:     vt,      gwrthdaflu,    dadergyd 

gwrthdaro,  euro  yn  ol,  gwrthguro 
Repulsion,  ri.pul'shun  n,  gwrthguriac  § 
Repulsive,  ri.pul'siv,  Repulsory,  rî.pDl 

sur.î  a,  cilwthiol,  gwrthyriol 
Repurchase,  rî.pûr'tshäs    vt,   adbryiS 

ailbrynu,  prynu  yn  ol 
Reputable,  rep'ü.tcâ.bl  a,  cymmeradii 

parchus,  cyfrifol,  clodwiw,  ystadus 
Reputation,  rep.ü.tä'shun  n,  bri,  cv 

meriad,  cymmeredigaeth,  cyfrifiad 
Repute,  ri.piit'  n,  parch,  bri,  gwiwd" 

vt,  cyfrif,  golygu,  ystyried,  tybied. 

no  repute,  anenwog   '      [gymmer 
Reputeless,  rî.püt'les    a,    dibarch, 
Request,  ri.kwest'  n,    arch,    deisyfi 

erfyniad,  erfyn,  dymuniad:   vt,  di 

yfu,  deisyf.  erfyn,  'erchi,  dymuno 
Requicken,  l-i.kwik'n  vt,  adfywhau     ■ 
Requiem,    ri'kwi.em    n,    gorphwysdj 

gorphwysgan,  marwgan,  angladdgj 
Requirable,  ri.kw'i'r'a.bl  a,  gofynadw 
Require,  ri.kwi'V  vt,  gotyn,  ceisio 
Requisite,  rek'wi.zit   a,    angenrhei(> 

anhebgorol,  gof}-nedig,  rheidiol 
Requisites,  rek'wi.zits  np,  angenrhi  • 

iau,  anhebgorion  L»0^1  * 

Requisition,  rek.wi.zish'un  n,  galvL 
278 


Ôre ;  läte.Tíne,  nö,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh.  RES 


Requital,  n.kw'i'tal  n,  gwobr,  iawn,  ad-dal 
Requite,  ri.kwi't'  vt,  talu,  gwobrwyo,  ad- 
Resale,  rî.säl'  n,  adwerthiant  [dalu 
Resalute,  rî.sâ.lüt'  vt,  adanerchu,  ail- 
gyfarch  [dirymu 
Rescind,  rî.sind'  vt,  tori,  diddymu, 
iRescision,  ri.sizh'un  n,  diddymiad 
describe,  ri.skri'b  vt,  adysgrifenu,  ail- 
'  ysgrifo  [ysgrif 
Rescript,  ri'skript  n,  adysgrif,  gwrth- 
iRescue,  res'kii  n,  gwarediad,  traisachub- 
1    iaetb,  rhyddhâd :  vt,  gwaredu,  acbub, 

rhagachub,  traisryddh.au 
Research,  rî.sûrtsh'  n,  adchwiliad,  ad- 
gais:    vt,  adgeisio,    adchwilio.      To 
1    search  and  research,  dyfalchwilio 
iReseize,  ri.siz'  vt,  adafaelu 
Resemblance,    ri.zem'blans  n,  cyffelyb- 
rwydd,    tebygolrwydd,    tebygrwydd; 
1    Ilun,  eilun,  delw,  delwedd,  dull 
Resemble,  ri.zem'bl   vt,  tebygu,  cyffel- 
f    ybu,  efelychu,  cyfalhau 
Resend,   rî.send'   (pt  &  pp  resent,  rî- 
(   sent')  vt,  ailanfon  [ad-dalu,  atteimlo 
Resent,  ri.zent'  vt,  cymmeryd  yn  ddrwg, 
Resentful,  n.zent'fvvl,  Resentive,  ri.zen'- 
'    tiv  a,  anfoddog,  digofus,  hyddig 
Resentment,  n.zent'ment  n,  dig,  digder, 
'    anfoddlonnvydd ;  ad-dahad 
Reservation,    rez.ur.va'shun    n,    darn- 
geliad,  adgadwad,  cadwad  yn  ol ;  am- 
modiad.  Mental  reservation,  tawedog- 
'  rwydd  meddyhol  [trysorgell 

ieservatory,  rî.zûr'vâ.tur.î  n,  ystordy, 
Reserve,  ri.zurv'  n,  olfyddin;  tawedog- 
.  rwydd;    pwylledd:  vt,   cadw,  rhoi  i 

gadw.     In  reserve,  yn  ol,  o'r  neilldu 
ieservedness,  ri.zur'ved.nes  n,  tawedog- 
!   rwydd  [fa,  dyfrgist 

Reservoir,  rez'urv.wor  n,  cronfa,  cadw- 
;îesiance,  rez'yans  n. — Residence 
îesiant,  rez'yant  n,  Resident 
'îeside,  ri.zi'd'   vi,   cartrefu,   preswylio, 

cyfanneddu,  trigo,  trigiannu,  aros 
Residence,  rez'i.dens  n,   cartref,   trigfa 

preswylfod,  trigle,  trigias ;  trigiad 
Resident,  rez'i.dent  n,  trigiannydd,  cyf- 

arosydd:  a,  trigiannol,  cyfanneddol 
ìesidentiary,  rez.i.den'shur.i  a,  trigian- 
,  nol,  cyfarosol:  n,  gweinidog  cyfai-osol 
iesidual,  n.zid'u.al,  Residuary,  ri.zid'- 

ü.ur.î  a,  gweddilledigol 
Residue,  rez  î.dü,  Residuum,  ri.zid'ii.um 
n,  gweddill,  gwarged,  rhelyw ;  gwadd- 
!  od  [roddi 

design,  ri.zi'n'  vt,  rhoddi  i  fyny,  ym- 
^sign,  ri.sin'  vt,  ailnodi,  ail-lawnodl 


Resignation,  rez.ig.nii'shun  n,  rhoddiad 

i  fyny,  ymroddiad 

Resignee,  rez.i.m'  n,  adgymmerydd,  der- 

bynydd  [rhoddwr  i  fyny 

Resigner,    n.z'f'nur    n,    rhoddiedydd, 

Resilah,  res'î.lâ  n,  math  o  hen  arian  bath 

Resilience,  rî.sil'yens,  Resiliency,  rî.sil'- 

yen.sî  n,   gwrthneidiad,   attwythiad, 

gwrthneidrwydd  [attwythol.  adlamol 

Resilient,    rî.sil'yent    a,    gwrthneidiol, 

Resin,  rez'in,  Rosin,  roz'in  n,  ystor 

Resinous,  rez'i.nus,  a,  ystoraidd       [iad 

Resipiscence,  res.î.pis'ens  n,  adsynwyr- 

Resist,  ri.zist'  v,  gwrthsefyll,  gwrthwy- 

nebu,  gwrthymladd,  gwrthio 
Resistance,  ri.zis'tans  n,  gwrthwynebiad 
Resistibility,    rî.zis.tî.bil'î.tî    n,  gwrth- 
wynebolrwydd,  caledrwydd        [adwy 
Resistible,    ri.zis'ti.bl  a,    gwrthwyneb- 
Resistive,  ri.zis'tiv  a,  gwrthwynebol 
Resistless,  ri.zist'les  a,  anwrthwynebol 
Resoluble,  rez'o.lii.bl  a,  attoddadwy 
Resolute,  rez'o.lut  a,  llawnfrydig,  pen- 
derfynol,  bwriadlawn,  diysgog,  disigl, 
calonog,  gwrol,  dewrwych 
Resoluteness,  rez'o.lut.nes  n,  llwyrfwriad, 

diysogrwydd,  gwroldeb 
Resolution,     rez.o.lii'shun     n,    bwriad, 
llawnfryd,    penderfyniad;     dyhewyd, 
calondid,  gwroldeb;  dattodiad 
Resolutive,  rez'o.lii.tiv  a,  dattodol 
Resolvable,  ri.zol'va.ble  a,  dattodadwy 
Resolve,  ri.zolv'  n,  bwriad,  ymroddiad, 
llwyrfwriad,  penderfyniad:  v,bwriadu, 
penderfynu,     llwyrfwriadu ;     dattod, 
dosbarthu,   dosranu;    toddi,   attoddi; 
agor,  deocgli,  egluro  [frydedd 

Resolvedness,    ri.zol'ved.nes    n,    llwyr- 
Resolvent,  ri.zol'vent  a,  dattodol 
Resonance,     rez'o.nans     n,     adseiniad, 
gwrthseiniad  [seiniol 

Resonant,  rez'o.nant  a,  adseiniol,  dad- 
Resorb,  rî.sôrb'  vt,  llyncu 
Resort,  ri.zort'  vi,   cynniwair,   cyrchu, 
3Tngyrchu:     n,    cynnulliad,    cydym- 
gasgliad;    cyrchfa,   cynnullfan,  cyn- 
niweirfa,  cyrchfan,  cyrchle     [arseinio 
Resound,  ri.zuwnd'  v,  dadseinio,adleisio, 
Resource,   rî.sö'rs'  n,  adnawdd,   adgyf- 

nerth;  noddfa;  dyfais;  edryf 
Resp,  resp  n,  clefyd  ar  ddefaid 
Respect,  ri.spekt'  n,  cymmeriad,  bri, 
parch,  edinyg,  edmygedd;  cyfrif;  ys- 
tyriaeth,ystyr;  golygiad;  perthynas: 
vt,  parchu,  ystyried,  edmygu;  per- 
thyn,  perthynu.  To  respect  persons, 
derbvn  wyneb 

279 


RET  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk=took 


Respectable,    ri.spek'ta.bl    a,    parchus, 

gwiwbarch,  cyfrifol,  ystadus 
Respectful,   ri.spekt'fwl  a,  parchlawn, 

parchus,  edmygus ;  gostyngedig 
Respective,  ri.spek'tiv  a,  neillduol,  pri- 

odol,  priod,  gwahanredol,  gwahanol, 

perthynol 
Resperse,  rî.spûrs'  vt,  taenellu 
Respiration,  res.pî.rä'shun  n,  anadliad 
Respire,  rì.spi'r'  v,  anadlu,  cyrchu  anadl, 

alanu,  analu 
Respite,  res'pit  n,  oed,  oediad,  dysbaid, 

attreg,  seibiant,  hamdden,  hoe ;  dien- 

oed:  vi,addoedi,gohirio;  dienoedi,  oedi 
Resplendence,    ri.splen'dens,    Resplen- 
dency, rî.splen'den.sî  n,  cyflewyrch- 

iad,  dysgleirdeb,  eirianedd 
Resplendent,  rî.splen'dent  a,  llewyrchol, 

ysblenydd,  eirian,  dysglaer 
Respond,  rî.spond'  vi,  ateb,  gwrthebu 
Respondent,  rî.spon'dent 11,  atebwr 
Response,  rî.spons'  n,  ateb,  gwrtheb 
Responsible,   rî.sçon'sî.bl  n,  atebadwy, 

atebol,  rhwym  i  ateb  [atebol 

Responsive,   ri.spon'siv  a,  atebol,  ym- 
Rest,  rest  n,  gorphwysdra,  llonyddwch, 

esmwythdra,  tawelwch,  gorphwysfa ; 

hoe;    rhelyw,  gweddill,   gwarged,  y 

rhai    ereill;    gorphwysnod:    v,   gor- 

phwyso;  ymorphwys.    Resting-place, 

gorphwysfa.     At  rest,  yn  gorphwys, 

yn  sefyll,  disymmud.      The  rest,  y 

lleill,  y  rhelyw 
Restagnant,  rî.stag'nant  a. — Stagnant 
Restauration,  rî.stô.rä'shun  n,  adferiad, 

edfryd  [tawel 

Restful,  rest'fẁl    a,  llonydd,   esmwyth, 
RestifF,  res'tif  a,  rhusog. — Restive 
Restitution,  res.tî.tü'shun    n,   adferiad, 

edfrydiad,  rhoddiad  yn  ol 
Restive,  res'tiv  a,  ystyfnig,  anhywaith, 

anhydyn,  rhuslyd,  ystranclyd 
Restiveness,  res'trv.nes  n,  ystyfnigrwydd 
Restless,  rest'les  a,  aflonydd,  diorphwys, 

anesmwyth;  dihun  [der;  dihunedd 
Restlessness,  rest'les.nes  n,  anesmwyth- 
Restorable,    rî.stö'r'â.bl    a,    adferadwy, 

edfrydadwy  [iad 

Restoral,  rî.stö'r'al  n,  adferiad,  edfryd- 
Restoration,  res.tö.rä'shun  n,  adferiad, 

edfrydiad,  adferedigaeth 
Restorative,  ri.sto'r'a.tiv  a,  adferol,  ad- 

feredigol,  cryf  haol :  n,  meddyginiaeth 

adferiadol 
Restore,  ri.stoV  vt,  attroi,  adferyd,  ad- 

feru,  dadebryd;  ad-dalu;  adgyweirio. 

To  restore  to  health,  iachäu 


Restrain,    rî.strän'    vt,    attal,    ft'rwyn  I 

twyo,  rhwystro;  cyfyngu,  lluddio 
Restrainable,  rî.strä'nâ.bl  a,  attaladwy  | 
Restraint,  rî.stränt'  n,  attaliad,  rhwyst  I 

caethiad.  lludd  [terfynu;  eaettl 

Restrict,   ri.strikt'    vt,   attal,   cyfyngl 
Restriction,    ri.strik'shun    n,    attalial 

cyfyngiad,  terfyniad,  rhwymiad 
Restrictive,rî.strik'tivo,attaliadol.rha;i 

rwymol,  terfynedigol,  rhwymedigol  I 
Restringent.    rî.strin'jent    a,    rhwyrml 

adrwymol  ;gwaedattaliadol :  ??.rhwyr  I 

ydd ;  meddyginiaeth  attaliadol 
Resty,  res'tî  a. — Restive 
Result,  ri.zult'  n,   canlyniad,    ffrwytB 

efFaith :  vi,  tarddu,  deillio,  codi 
Resume,  ri.ziim'  vt,  adgymmeryd,  a  I 

ymaflyd  yn,  ailddechreu 
Resummon,  rî.sum'un  vt,  ailwysio 
~  'sumption,    ri.zump'shun    n,   adgy» 

meriad,  ailgymmeriad;  adeiriad 
Resumptive,  ri.zump'tiv  a,  adgymmesB 
Resupinate,  rî.sü'pî.nät,  Resupine,  rî.s:Ä 

p'ín  a,  â'r  gwyneb  isaf  i  fyny,  gwrtB 

dröedig,  gwyneb  i  waered 
Resurrection,  rez.u.rek'shun  n,  adgÄ 

odiad,  cyfodiad  [eorff-le.j 

Resurrectionist,  rez.u.rek'shun.ist  m 
Resuscitate,  rî.sus'î.tät  v,  adfywio,  ift 

fywhau,  adfywiocäu,  dadebru 
Resuscitation,  rî.sus.î.tä'shun  ?i,  adfyi 

iad,  adfywiocâd,  adfywhâd 
Retail,  rî.täl'  vt,  manwerthu,  adwertli 
Retail,  rî'täl  a,  manwerth,  adwerthiaÉ 
Retailer,  rî.tii'lûr  r»,  manwerthydd,  mi, 

werthwr,  ailwerthwr,  adwerthwr    I 
Retain,  rì.tän'  v.  cadw,  dal,  dal  gafi* 

cofio;  Hogi,  cyflogi;  hurio  dadleuwÄ 
Retainable,  rî.tä'nâ.bl  a,  cadwadwy    I 
Retainer,  rî.tä'nûr  n,  llogwr,  cyflogi: 

canlynydd,  dibynydd,  heilyn 
Retake,  ri.tak'  vt,  adgymmeryd.  aden  I 
Retaliate,  rî.tal'î.ät  v,  gorbwytho,    ■ 

dalu,  talu'r  pwyth,  dialu         [diaJÄ1 
Retaliation,  rî.tal.í.ä'shun  n.  ad-dal  . 
Retard,  rî.târd'  vt,  rhwystro.  afrwy<  , 

goluddio,  arluddio,  lluddias,  attal,  <  $ 

oedi,  hwyrhau,  addoedi 
Retardation,  rî.târ.dä'shun  n,  attalÄ 

afrwyddiad,  goluddiad;  oediad,  hi». 
Retch,  ritsh  vi,  cyfogi,  chwydu       [  1 
Retecious,  rî.ti'shus  a,  rhwydol 
Retention,  ri.ten'shun  n,  attaliad;    I 

ddaliad  [nwysol;  gafaef 

Retentive,  ri.ten'tiv  a,  at'taliedigol,  ( f 
Reticent,  ret'î.sent  a,  dystaw,  gostef 
Reticle,  ret'î.kl  n.  rhwyden 

280 


öre;  läte,  line,  no,  ariite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs:  j=dzh. 


REV 


Reticulate,  ri.tik'ii.lat  vt,  rhwydo 
Reticular,   ri.tik'ii.lur,  Reticulated,  rî- 

tik'ii.lii.ted  a,  rhwydog 
Reticule,  ret'i.kiil  n,  codon;  rhwyden 
Retina,  ret'î.nâ  n,  rhwydlen  y  Hygad 
iRetinue,  ret'î.nü  n,  gosgordd,  gosgorddlu 
Retire,    rî.tí'r'   vi,   ymneillduo,    enciho, 
\    cilio,  ymado,  myned  or  neilldu 
Betiredness,    rî.fí'rd'nes    n,    neillduol- 
ì    rwydd,  dirgelrwydd,  unigrwydd 
Retirement,   rî.tî'r'ment   n,   neilldnedd, 
f   unigedd,  encil,  ciliad  o'r  neilldu 
Setort,  rî.tôrt'  n,  gwrthgis,  gwrthsen, 
gwrthgno ;  ateb  ffraethlym ;  gwrthdro ; 
i   math  o  fferyll-wydryn :  v,  gwrthsenu, 
i   gwrthgnoi,  gwrthateb ;  ednyddu 
Retortion,  rî.tôr'shun  n,  ednyddiad 
iîetouch,  rî.tutsh'  vt,  ailgyffwrdd 
letrace,  rî.träs'  vt,  adolrhain.     To  re- 
í  trace  one's  steps,  dychwelyd 
letract,  ri.trakt'  v,  galw  geiriau  yn  ol, 
i  dad-ddywedyd ;  tynu  yn  ol     [wediad 
•Retractation,  ri.trak.tii'shun  n,  dad-ddy- 
(ietractile,  ri.trak'til  a,  gwrthdynol 
detraction,  ri.trak'skun  n,  tyniad  yn  ol 
.tetreat,  rî.trît'   n,   oil,   encil,   enciliad, 
J  gwrthdaith;     celfan,    adfan,    lloches, 
I  fiechfa,   diogelfa,   dirgelfa:    vi,   cilio, 
i  encilio,  gwrthdeithio ;  ffoi 
îetrench,  rî.trentsh'  v,  lleihau,  cynnilo; 
I  amgloddio,  araddifFyn,  adgloddio 
'.etrenchment,  rî.trentsh'ment  n,  cynnil- 
,  iad,  cynnildeb ;  adglawdd,  amgaer 
'etribute,  rî.trib'üt  vt,  attalu,  talu  yn  ol 
etribution,  ret.rî.bü'shun  n,  ad-daliad 
etributive,    ri.trib'ii.tiv,     Retributory, 
rî.trib'u.tur.î  a,  attaledigol,  ad-dalol 
etrievable,  ri.tri'va.bl  a,  adferadwy 
etrieval,  n.tri'val  n,  adferiad,  edfi-yd 
.etrieve,  ri.triv'  vt,  adferu,  ailennill 
etriever,  ri.tri'vur  n,  math  o  adargi 
etro-  px,  yn  ol,  yn  wrthol,  gwrth- 
etroaction,    ri.tro.ak'shun    n,    gwrth 
waitb,  gwrthweithred 
etrocession,  rî.trö.sesh'un  n,  gwrthrod- 
iad,  enciliad  [arweiniad 

etroduction,  ri.tro.duk'shun  n,  gwrtb- 
etroflex,  ri'tro.fleks  a,  gwthblygol 
etrograde,  rî'trö.gräd  a,  gwrtbgrwydr- 
ol :  vi,  myned  yn  ol 
etrogression,  rî.trö.gresh'un  n,  olgiliad. 
attymcbweliad,  dadchweliad 
etrospect,  ri'tro.spekt  n,  gwrthedrych, 
gwrtholwg,  ailolwg  [ediychiad 

etrospection,  ri.tro.spek'shun  n,  ol- 
etrospective,  ri.tro.spek'tiv  a,  ol-olygol 
etrovert,  i1.tro.vurt'  vt,  gwrthdroi 


Retrude,  rî.trŵd'  vt,  gwthio  yn  ol 
Retund,  rî.tund'  vt,  pylu ;  diawchu 
Return,    rî.tûrn'  n,   dycbwel,  adchwel, 
dychweliad,  adferiad,  attaith :  v,  dych- 
welyd ;  attalu.    Returns,  atebion,  cyf- 
rifebau.     Return  of  the  year,  pen  y 
fhvyddyn.     To  return  an  answer,  ateb. 
To  return  thanks,  diolch 
Returnable,  rî.tûr'nâ.bl  a,  dychweladwy 
Retuse,  rî.tüs'  a,  pŵl  [arfod 

Reunion,  rî.ü'nî.un  n,  adgyssylltiad;  cyf- 
Reunite,  rî.ü.n'ít'  v,  aduno,  adgydio,  âd- 
gyssylltu,  ailuno  [amlygu 

Reveal,  ri.vil'  vt,  dadguddio,  egluro, 
Revel,  rev'el  n,  gloddest,  wttres,  cyfedd- 
ach:  vi,  gloddesta,  wttresa,  gor- 
wledda.  Revel -rout,  gloddestdorf, 
Revel,  ri.vel'  vt,  tynu  yn  ol  [terfysglu 
Revelation,  rev.i.lii'shun  n,  dadguddiad 
Revelry,  rev'el.ri  n,  gloddest,  gloddest- 

waith,  wttresiad,  cyfeddach 
Revenge,  ri.venj'  n,  dial,  dialiad,  dial- 
edd:  vt,  dial,  dialeddu.     To  revenge 
one's  self,  To  be  revenged,  ymdd'ial 
Revengeful,  ri.venj 'fẁl  a,  dialgar,  ym- 
ddi'algar,  dialeddus  [garwch 

Revengefulness,  ri.venj'fwl.nes  n,  dial- 
Revenger,  ri.ven'jurw,  dialydd,  dialeddwr 
Revenue,  rev'en.u  n,  ardreth,  cyllid 
Reverberant,  ri.vur'bur.ant  a,  adseiniol 
Reverberate,  ri.vur'bur.at  v,  gwrthseinio, 
dadseinio,   adseinio,    gwrthguro,  ad- 
guro,  gwrthdaro,  adleisio 
Reverberation,  ri.vur.bu.ra'shun  n,  ad- 
sain,  amseiniad,  gwrthseiniad 
Reverberatory,  rî.vûr'bur.ä.tur.î  a,  dad- 

seiniol,  gwrthgurol,  gwrthseiniol 

Revere,  ri.vi'r'  vt,  parchu,  anrhydeddu 

Reverence,  rev'ur.ens  n,  parch,  erbarch, 

edmyg,  ardduniant,  anrhydedd,  bri; 

ofn :  vt,  parchu,  perchi,  anrhydeddu 

Reverend,  rev'ur.end  a,  parchedig,  hy- 

barch.    The  Right  Reverend  the  Lord 

Bishop  of ,  y  Gwir  Barchedig  Ar- 

,  glwydd  Esgob 

Reverent,  rev'ur.ent,  Reverential,  rev.u- 

ren'shal  a,  parchus ;  gostyngedig 
Reverie,  rev.u.ri',    Revery,    rev'ur.i    n, 
hep-hynt,     mympwy,     gofreuddwyd, 
breuddwyd  eifro 
Reversal,  ri.vur'sal  n,  dymchweliad,  di- 

ddymiad,  gwithiad,  gwrthdroad 

Reverse,  ri.vurs'  n,  tro,  troad,  cyfnewid- 

iad ;  gwrthwyneb ;  anffawd,  aflwydd : 

v,  gwrthwynebu,  gwrthdroi,  galw  yn 

ol,  dirymu  [ gwrthdroad wy 

Reversible,  ri.vur'si.bl  a,  ymchweladwy, 

281 


RID     path,  fat,  ore,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb, on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ; 


Reversion,   n.vur'shun   n,   gwrthdroad 

ymchweliad,  attychweliad ;  olfeddiant 
Reversionary,    rî.vûr'shun.ur.î  a,    ym- 

chweledigol,  olfeddiannol 
Revert,  ri.vurt'  v,  troi  yn  ol,  dychwelyd 
Revertiblc,  ri.vur'ti.bl  a,  ymchweladwy 
Revest,    ri.vest'    vt,    adwisgo;     ailosod 

mewn  meddiant  [dilladfa 

Revestiary,  ri.ves'tshur.i  n,  gwisgfa, 
Review,  ri.vii'  vt,  ailystyried,  adolygu, 

edlygu  ["gwaradwyddo,  senu 

Revile,  ri.viT  vt,  difenwi,  cablu,  difr'io, 
Revisal,  ri.v'i'zal,  Revision,  ri.vizh'un  n, 

adchwiliad,  adolygiad,  adholiad;  ad- 

ddarlleniad 
Revise,  ri.vi'z'    vt,    adchwilio,    adbrofi, 

adolygu:  n,  ailbroflen,  eilbrawf 
Revisit,  ri.viz'it  vt,  ailymweled,  adofwyo 
Revisitation,  ri.viz.i.ta'shun  n,  ailyniwel- 

iad,  adymweliad 
Rivival,  ri.v'i'val  n,  adfywiad,  dadebriad 
Revive,  ri.vi'v'    v,   adfywio,   adfywbau, 

bywb.au,  bywiogi,  dadebru,  dadlewygu 
Revivicate,  ri.viv'Lkat,  Revivify,  ri.viv'- 

î.f'í  vt,  adfywio,  adfywiocäu  [iad 

Reviviscence,  rev.i.vis'ens  n,  ymadfyw- 
Revocable,  rev'o.ka.bl  a,  gwrthalwadwy 
Revocation,  rev.o.ka'shun,  Revokement, 

ri.vok'ment  n,  gwrtbalwad;    galwad 

yn  ol,  diddymiad  [diddymu 

Revoke,  ri.vok'  v,  gwrthalw;  dattroi, 
Revolt,  ri.volt'  n,  gwrthgiliad,  gwrth- 

ryfel,   gwrthgynhwrf:    v,  gwrthgilio. 

gwrthymgyfodi,  gwrtbryfela 
Revolution,  rev.o.lii'sbun  n,  chwyldroad 

cylchdro,    adcbwyl,    adcbwylfa,    ad- 

gylcbiad,  amdreiglad,  cylchdaith 
Revolutionary,   rev.ö.lü'shun.ur.î    a, 

chwylfaol,  gwrthryfelgar 
Revolve,  ri.volv'  v,   amdroi,   cylchdroi, 

amdreiglo ;  dwysystyried,  myfyrio  ar 
Revulsion,   n.vul'shun    n,  gwrthdroad, 

gwrtbdro,  gwrthdafliad 
Reward,  rî.wôrd'   n,   gwobr,  gwobrwy, 

tâl,  taledigaeth :  vt,  gwobrwyo,  gwobri ; 

talu  [adwy 

Rewardable,   rî.wôr'dâ.bl    a,   gwolarwy- 
Reword,  rî.wûrd'  vt,  adeirio,  aileirio 
Reynard,    ren'iird    n,    cadno,  llwynog, 

gwyddgi,  madog,  madryn,  madyn 
Reys,  raz  n,  cadben  Hong  Aiphtaidd 
Rbabdomancy,  rab'dö.man.sî  n,  gwialen- 

ddewiniaeth 
Rbama,  rä'niâ  n,  geudduw  Indiaidd 
Rbapsodist,  rap'sö.dist  n,  ftregodydd 
Rhapsody,  rap'sö.dî  n,  cymmysgdraith, 

gwyiltdraith,  ffregod;    gwylltaraeth 


Rheda,  rí'dâ  n,  math  o  gerbyd 
Rhetoric,  ret'o.rik  n,  areitheg,  ffraethel  I 
Rhetorical,    ri.tor'i.kal    a,   areithyddcj 

areithiol,  ffraethebol 
Rhetorician,  ret.ö.rish'an,  Rhetor,  rî'tíJ 

n,  areithiwr,  arodawr  [gormwytl 
Rheum,  rŵm  n,  diferwst,  llitíyn  y  pe  J 
Rheum,  ri'um  n,  arianllys  [malystcl 
Rheumatic,  rw.mat'ik  «,  gwynegol,  cyn  I 
Rheumatism,  rw'ma.tizm  n,  gewynwf] 

gwynegau,  clefyd  y  gi'au,  cryd  y  cyni 
Rheumy,  rẃ'mì  a,  gormwythig    [mal{| 
Rhexis,  rek'sis  n,  toriad  gwythi'en 
Rhinalgia,  r'í.nal'jî.â  n,  trwynwst 
Rhino,  r'i'nö  n,  arian 
Rhinoceros,  r'i.nos'ur.us  n.  trwyngornfi 
Rhinsburgers,  rinz.bur'gurz  n,  plaid 

grefyddwyr  heb  ofleiriaid 
Rhodium,  rö'dî.um  n,  math  o  adwyn 
Rhomboid,  rom'bôîd  n,  lleddfbetryal . 

ochrau  cyferbyniol  yn  gyfartal 
Rhombus,  rom'bus,    Rhomb,    romb 

lleddfbetryal  â'r  4  ochr  yn  gyfartal- 
Rhubarb,  rẃ'bûrb  n,  arianllys  [dri 
Rhumb,  rumb  n,  math  o  Ìinell  nyd 
Rhyme,  rim  n,  odl,  cynghanedd ;  rhiir 

yn:  v,  odli,  cynghaneddu,  cydodli 
Rhythm,  rithm  n,  mydr  a  chynghane 
Rhythmical,     rith  '  mi .  kal    a,    odl 

cynghaneddol,  mydraidd 
Rial,  r'i'al  n,  darn  o  aiu  gwerth  10s.  a  1 
Rib,  rib  n,   asen,  eisen,  corfasen; 

drawst.  Rib-roast,  llachio,  pwyo, 

Spare-rib,  eisglwyd  moch)Ti 
Ribald,  rib'ald  «,  croesan,  croesani 
Ribaldish,   rib'al.diah  a,   serth, 

croesanaidd,  budreiriog 
Ribaldry,  rib'ald. ri  n,  serthedd,  bui 
Ribbed,  ribd  a,  eisog,  eisedig 
Ribbon,  rib'un  n,  ysnoden 
Rice,  ris  n,  math  o  ydrawn,  reis 
Rich,     ritsh     a,     cyfoethog,    gob 

gwerthfawr,  gwych,  godidog,  ffr 

lawn  ;     costus,    helaeth ;   danteil 

bras.     To  become  rich,  ymgyfc 

To  make  rich,  cyfoethogi 
Riches,  ritsh'iz  tip,  cyfoeth,  golui 

berthedd,  alaf,  anlloedd,  meddii 
Richness,   ritsh'nes  n,  cyfoethogi 

goludogrwydd ;  brasder 
Rick,  rík  n,  das,  daswl,   daswrn, 

helm:  vt,  dasu.  dasymu,  deisio 
Rickets,  rik'ets  tip,  y  flechau 
Rickety,  rik'et.i  «,  gwan  yn  y  cymi 
Rid,  rid  (pt  &  pp  rid)  vt  troi  he 

rhyddhau,  gwaredu,  gyru  ymaith. 

get  rid  of,  cael  gwareá  o 

282 


öre ;  läte,  line,  no,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh. 


BIS 


Riddance,  rid'ans  n,  gwarediad,  rbydd- 
Bidden,  nà'npp. — Ride  [had 

ffiddle,  rid'l  n,  dammeg,  dyfal,  cuddhol- 
|    iad ;  rhidyll,  hesgyn :  v,  rhidylHo 
Ride,  rid  (rode,  ridden)  v,  marchogaeth, 
marchocäu,    marchäu;     nofio    wrth 
[    angor.     To  ride  behind,  ysgilio 
[Rider,  ri'dûr  n,  marchogwr,   marchog, 

marchwr,  marelioges;  attodiad 
JRidge,  rij  ra,  gnvn,   truin,  crimp,  cefh, 
í    crib,  esgair  "rhych :  vt, grynio, trumio, 
rhyebu  [anifail  un-gaill 

[Ridgel.   rij  '  el,    Bidgeling,   rij 'ling,  n, 
Ridgetile,  rij'fil  n,  peithynen  gribog 
Ridgy,  rij'i  a,  cribog,  trumiog,  gryniog 
Ridicule,  rid'i.kiil  n,  gwawd,  gwatwar, 
i   chwerthinwawd,   ehwarddwawd:    vt, 
\   gwawdio,  gwatwar,  chwerthin  am  ben 
Ridiculous,    ri.dik'ii.lus    a,    dirmygus, 
j!|   ffol,  gwawdwiw ;  ysmala 
'Ming,  r'i'ding  n,  parthran  o  Sir  Efrog, 
sef  y  drydedd  ran  (trithing);  march  - 
!  ogiad.       Riding-coat,     marchogwisg. 
j  Riding-habit,  gwisg  marelioges.    Bi- 

ding-hood,  penwisg  niarchoges 
'ìife,  r'if  a,  ami ;  cyftredin ;  rhugl,  fflwch 
îifeness,  ri'f'nes  n,  amlder,  cyffredinol- 
;  rwydd  [rhychddryll 

ìifle,   r'i'fl   vt,   anrheithio,  ysbeilio:    n, 
ffifraff,  rif 'raf  n,  gwehilion  y  bobl 
lift,  rift  n,  agen,  hollt,  rh^vyg:  a,  agen- 
\  og :  v,  hollti,  rhwygo ;  ymagenu 
lig,  rig  7i,  gwawd ;  aüllades ;  anifail  ban- 
ner dysbaidd :  v,  taclu,  gwisgo.      To 
;  run  the  rig  upon,  cehweirio  â 
.îigadoon,  rig.á.dŵi'  n,  math  o  daplas 
Jliggish,  rig'ish  a,  anllad,  puteinllyd 
.  Hggle,  rig'l  vi. — Wriggle 
^ight,  ri't  a,  iavvn,  uniawn,  cyfiawn:  cy- 
wir;  addas, cymhwys ;  teg;  syth:  ad, 
yn  fawn,  yn  gywir :  vt,  iawnu,  unioni; 
cyininoni :  n,  iawn,  iawnder,  def,  un- 
iondeb;   braint;   bawl:   i,  or  goreu ! 
da!  Bights, iawnderau, defion.   Right 
angle,  unionongl,  cyfougl.  Right  hand, 
Haw   ddeheu,   deheulaw.     To   set  to 
rights,  trefnu,  iawndrefnu 
ighteous,  ri'tshus  a,  cyfiawn,  uniawn 
igbteousness,ri"tshus.nes  re,cyfiawndei 
uniondtb  [gwir 

rightful,  r'ít'fẁl  a,  cyfreithlawn,  iawn; 
ightness,  ri't'nes  n,  iawnder,  uniondeb, 
unionder,  tegweh,  cywiredd 
igid,  rij'id  a,  anhybîyg,  tyn,  ystyfnig, 
syth,  anystwyth;  manwl 
igidness,  rij'id.nes  n,  diblygedd,  an- 
ystwythder,  sythder ;  manylwch 


Rigmarole,  rig'mâ.röl  n,  ifregod 
Rigol,  r'i'gul  n,  cylch ;  coronig 
Rigorous,   rig'ur.us  a,   garw,  gerwin, 
caled,  Hym,  tost,  tostlym,  llymdost; 
oerllym  [toster 

Rigour,  rig'ûr  n,   gerwindeb,  llymder, 
Rill,  ril  n,  cornant,  goffrwd,  gofer,  afonig, 

aberig,  rhean :  vi,  goferu,  aberu 

Rillet,  rií'et  n,  cornant,  nentig 

Rim,  rim  n,  ymyl,  cylch,  cant,  cantell, 

min :  vt,  ymylu  [agen,  hollt 

Rime,  ri'm  n,  barug,   arien,  llwydrew; 

Rimose,  ri.mös',  Rimous,  r'i'mus  a,  agen- 

og,  holltog  [crych,  plyg 

Rimple,   rim'pl  vt,   crychu,   plygu:    it, 

Rimy,  r'í'mî  a,  barugog,  llwydrewog 

Rind,  rind  n,  pil,  pilionyn,  crawen,  croen, 

Rindle,  rin'dl  n,  cwteran,  ffosig     [rhisgl 

Ring,  ring  n,  rhwy,  modrwy ;  cylch,  cant, 

sid,  sidyll ;  clochswn :  v  (rang,  rung), 

canucloch;  seinio.     Ring-bone,  ewin- 

or  march.     Ring-dove,  ysguthan  gad- 

wynog.     Ring-worm,  gwreinyn,  taro- 

den,      marchwreinyn,     dwfrwreinyn, 

tarddwreinyn.   A  little  ring,  modnyy- 

ig.     Ear-ring,  clustdlws         [geiniad 

Ringer,   ring'ur  n,  clychganwr,   clych- 

Ringleader,  ring.lí'dûr  n,  blaenor,  pen- 

aeth,  cornor,  corn  y  gynhen 
Ringlet,  ring'let  n,  cudyn  modrwyog 
Ringtail,  ring'täl  n,  ia/dinwen 
Rinse,  rins  vt,  golchi,  dystreuho,  adolchi 
Riot,  ri'ut  n,  terfysg,  afreolaeth,  rhysedd  ; 
brythaint,  brythawd,  wttres,  gloddest : 
vi,  terfysgu ;  gloddesta,  wttresa 
Rioter,  r'í'ut.ûr  n,  terfysgwr ;  gloddestwr, 

brythai ;  wttreswr 
Riotous,  ri'ut.us  a,  terfysgus,  terfysglyd ; 
brythain;  wttresgar.     Riotous  living, 
glythineb  [rhwyg 

Rip,  rip  v,  rhwygo,  dattod,  dadwni'o :  n, 
Ripe,  rip  a,  addled,  ft'aeth  :  v,  addfedu 
Ripen,  r'i'pn  v,  addfedu,  ffaethu 
Ripeness,  rip'nes  n,  addfedrwydd 
Ripier,  rip'yûr  n,  adwerthwr  pysgod 
Ripple,   rip'l   n,  crychiad  dwfr,  crych: 

v,  crychu;  heislanu  llin 
Rise,  ri'z  (rose,  risen)  vi,  codi,  cyfodi, 

dwyreain,  dwyre,  cwnu;  tarddu 
Rise,  ri's  n,  codiad,  cylbdiad,  dyrchafiad, 
esgyniad,  dwyre ;  dechreuad,  tarddiad, 
Risen,  riz'n pp. — Rise  [cychwyniad 

Risibility,  riz.i.bil'i.ti  n,  chwerthinedd 
Risible,  riz'i.bl  a,  chwarddus,  chwerth- 

inus,  hychwardd ;  digrif,  digrifol 
Rising,  ri'zing  n,  codiad,  dwyread;  es- 
gvnfa.     Rising  ground,  uchelfa,  twyh 
283 


ROM  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took  I 


Risk,  risk  n,  perygl,  antur,  enbydrwydd; 

hap,  damwain :  vt,  peryglu,  anturio 
Rite,  ri't  n,  defod,  arddefbd    [adgof  pan 
Ritornello,   rí.tôr.nel'ö    n,  ailadroddiad, 
Ritual,     rit'shii.al    n,     defodlvfr,    Uyfr 

defodau:  a,  defodol,  arddefodol 
Ritualist,  rit'shii.al.ist  n,  arddefodwr 
Rival,  ri'val  n,  cydgarwr,  cydymgeisiwr, 

cyderlyniwr :  v,  cydymgeisio,  cydym- 

dynu,  gwrthwynebu 
Rivalry,  ri'val.ri,  Rivalship,   ri'Val.ship 

n,  cydymgais;  cydgarwriaeth 
Rive,  ri'v  (pt  rove,  ruv ;  pp  riven,  riVn) 

v,  hollti,  delltu,  agenu 
Rivel,  riv'l  n,  erychni :  vi,  crychu 
River,  riv'ur  n,  afbn,  dyfrffrwd ;  afonig. 

River-horse,  afonfareh 
Rivet,  riv'et  n,  gwrth-hoel,  hoel  wrthben, 

gwrthben:  vt,   gwrth-hoelio,  gwrth- 

benu,  gwrthbwyo,  rhybedio;  sicrhau 
Rivulet,  riv'ii.let  «,  corafon,  afonig,  nant, 

cornant,  gofer,  ffrwd,  rhidys,  clais 
Rixation,  rik.sii'shun  n,  cynheniad 
Rixdollar,  riks.dol'ur  n,  darn   o  arian 

ti'amor,  gwerth  o  ddeutu  5s. 
Roach,  rötsh  n,  torgoch,  rhufell 
Road,  rod  n,  ffordd ;  angorfa.     Railroad, 

cledrffordd,  rheilffordd,  ffordd  haiarn. 

High  road,  ffordd  fawr,  prif  ffordd 
Roadstead,  röd'sted  n,  angorfa 
Roadster,  röd'stûr  n,  teithfarch 
Roam,  röm  vi,  crwydro,  gwibio 
Roan,  rön  a,  brych,  gwineulwyd,  broc 
Roar,  rö'r    vi,   rhuo,  buguned,  croch 

floeddio,  gorddyaru,  oernadu,  croch 

nadu:  n,  rhu,  rhuad,  bugunad,  gor- 
Roary,  rû'r'í  a. — Rural  [ddyar 

Roast,  röst  a,  rhost :  v,  rhostio ;  gwawd- 

io.     To  roast  coffee,  crasu  coffi.     To 

roast  potatoes,  pobi  cloron 
Rob,  rob  vt,  ysbeilio,  lladrata,  anrheithio 
Robber,  rob'ûr  n,  lleidr,  ysbeiliwr 
Robbery,  rob'ur.î  n,  lladrad,  ysbeiliad 
Robe,  röb    n,  ysgin,  ffaling,   cwnsallt 

mantell,  gŵn,  gwisg:  vt,  gwisgo,  ar- 

wisgo,  ymwisgo,  amwisgo 
Robin,  rob'in,  Robin-redbreast,  rob.in- 

red'brest  »,  rhuddog,  bronrhuddyn 
Roborant,  rö'bö.rant  a,  cryf haol 
Roborean,  rö.bô'r'î.an,  Roboreus,  rö.bö'r'- 

î.us  a,  derwin,  o  dderwen ;  cryf 
Robust,  ro.bust'  a,  cadarn,  cryf,  grymus 
Robustness,    rö.bust'nes    n,   pybyrwch, 

grymusder,  cadernid 
Rocambole,  rok'am.bol  n,  garlleg  Yspaen 
Rochet,  rotsh'et  n,  torgoch  [esgob 

Rochet,   rok'et    n,   offeren-grys,   gwisg 


lock,    rok    n,  craig,   clegr:     v,  sigll 

Rock-alum,  allog  y  graig,  cochaÙol 

Rock-crystal,    creig-grisial.       Rocll 

oil,  creigolew.     Rock-ruby,  rhuddeil 

Rock-salt,  halen  y  graig.      Rockin.1 

stone,  maen  ckwyfan 
Rocket,  rok'et  n,  tanbelen,  pelen  o  dâ  I 

math  o  flodeuyn 
Rockiness,  rok'i.nes  n,  creigiogrwydd  1 
Rockless,  rok'les  a,  digraig 
Rocky,   rok'i    a,    creigiog,    clogwyncl 

clogyrnog.  Rocky-place,  creigle  I 
Rod,  rod  n,  gwialen;  Hath.      Curtail 

rod,  llenlath.     Fishing-rod,  genwal 

gwialen  bysgota 
Rode,  rod  pt. — Ride  [  np,  enow  1 

Rodentia,  rö.den'shâ,  Rodents,  rö'deiB 
Rodomont,  rod'ö.mont  n,  gwagymffro  I 

iwr,  ymffrostiwr :  a,  ymffrostiol 
Rodomontade,  rod.ö.mun.täd'  n,  coil 

fost,  gwagfost :  vi,  bocsachu,  ffrosfcB 
Roe,  ro"  n,  iyrches,  ewig ;  grawn  pysg  \, 

gronell 
Roebuck,  roTmk  n,  iwrch,  carw,  eilon  1 
Rogation,  rö.gä'sbun  n,  gofyniad,  erf;» 

iad,  gweddi.     Rogation-week,  wy  I 

nos  y  gweddi'au  [cardo'I 

Rogue,  rüg  re,hocedwr,  twyllwr ;  crwyd  M 
Roguery,  rö'gur.î  ?«,  hocedwaith,  twvl 
Roguish,  rö'gish,  Roguy.  rö'gî  a,  D I 

edus,  twyllodrus,  twyllgar,  anon»  I 

castiog,  cellweirgar 
Roguishness,  rö'gisb.nes    n,   dyhirH— | 

twyll,  anonestrwydd  [gwagflrwB 
Roist,  rôîst,  Roister,  ruîs'tûr  vi,  trjijk 
Roll,  röl  n,  rhol,  plyglyfr,  rhestrfa,  <■ 

lyfr;  rholyn:    v,  rhoho,  treiglo,  <■ 

trwlio.     Rolling-pin.  rholbren.    Bf 

ing  eyes,  llygaid  gwibiog 
Roller,  rö'lûr  n,  rholbren,  rholfaen      | 
Romage,  rum'äj  n,  terfysg,  cynhwrf  I 
Roman,  rö'man  n,  Rbufeiniwr:  a,  Bl 

feinaidd,  Rhufeinig.    Roman  cath'i, 

pabydd;    pabaidd.      Roman  bala» 

pwyslath.      Roman  cement,  mat» 

gymmrwd 
Romance,  rö.mans'  n.  ffugchwedl,  fl« 

hanes,  rhamant:  vi,  ffugdreithio,  )■■ 

mantu,  celwyddu 
Romancer,  rö.man'.sûr  a,  ffugdreith  i, 

ffugiedydd ;  celwyddwr,  celwyddg  j 
Romanist,  rö'man.ist  n,  pabydd  f 
Romamze,  ro'man.'iz  v,  pabyddu;  rl 

feinyddio;  Lladineiddio 
Romantic,  ro.man'tik  a,  aruthrol,  m.'  ft 

wyllt;  anhygoel,  dycli)Tnmygol,  f  r 

io'l,  rhamantus;  ffo'ldvbus 
284 


öre;  läte,  line,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


ROU 


.íloinish,  rö'mish  a,  Rhufeinaidd,  pabaidd 

fiRomist,  rö'mist  n,  pabydd 

'Romp,  romp  n,  hoeden,  hobi,  rhonten: 

:   vi,  hoedena,  gwilhersu,  hobi'o,  rhontio 

Bondeau,  Rondo,  ron'dö  n,  math  o  hen 

I   brydyddiaeth 

Llondle,  ron'dl  n,  tŵr  crwn 

lîonion,  ron'yun  11,  dynes  fras 

iont,  runt  n,  corfilyn. — Runt 

lood,  rŵd  n,  pedwaran  erw;  y  grog,  y 

i  groes.     Rood-loft,  llofft  y  grog 

,toof,  rŵf  n,  nen,  cronglwyd,  cromglwyd, 

[  pen  ty :  vt,  toi,  gosod  nen.     Roof  of  a 

I  house,  clvvyd  ty.     Roof  of  the  mouth. 

I  taflod  y  geneu,  gorcharfannedd,  gorch- 

■  ^  fant,  ystefaig 

|look,  rwk  n,  ydfran,  bran,  bran  bigwen, 
j  (  brân  dyddyn ;  hocedydd,  twyllwr ;  un 
»|  o  werin  y  wyddbwyll:  v,  hocedu, 
,  I  twyllo,  ysbeilio 

■  itooker)-,   rwk'ur.i    n,  nythfa    ydfrain, 

•  |  llwyn  y  brain,  llwyn  yr  ydfrain 

loom,  rŵm  n,  He;    cyfwng;    rhandy. 

-  •  cell,  ystafell ;  llogawd.     Room  to  find 

-  |  fault,  He  i  achwyn,  achos  i  feio 

-  Roominess,  rŵ'mî.nes  n,  helaethrwydd, 
;  lie,  eangder,  lleogrwydd 

î^omy,  rŵ'mî  a,  eang;  helaeth,  lleog 

-  i-oost,  rŵst  n,  clwyd  ieir,  ieirglwyd:  vi, 

clwydo,  myned  i'r  glwyd ;  llettya 

•  toot,  rŵt  n,  gwreiddyn,  bon,  dechreuad, 

gwaelod,  gwreiddair,  cynair:  v,  bwrw 
.  i  gwraidd,  çwreiddio.  Garden  roots, 
gwreiddlysiau.  Greek  roots,  gwreidd- 
.  j  olion  Groeg.  To  root  up,  diwreiddio, 
dadwreiddio.  To  take  root,  bwrw 
ootlet,  rŵt'let  n,  gwreiddyn  [gwraidd 
;opalic,  rö .  pal '  ik  a,  clwpddulliog, 
ar  ddull  cnwpa ;  chwyddog 
ope,  röp  n,  rhaff,  cort ;  rheffyn,  cortyn 
w,llinynogi,rhwymo;gludiogi.  Rope- 
dancer,  rhaffddawnsiwr.     Rope-trick, 

-  (VSgeleredd,  ysgelerdro.      Rope-walk, 

Rope-yard.— Ropery 
)per.  rö'pûr,   Ropemaker,  rop'ma.kiir 
n,  rhaffwr,  rheffynwr 
Jpery,  rö'pur.î  n,  rhaffle,   rhaffrodfa, 
rhafflan,  rhaffweithfa    [gludiogrwydd 
)püiess,    rö'pî.nes    n,    tew-wydnedd, 
>Pf,  rö'p'i  a,  llinynog;  gludiog 
'iquelaure,  rok.Uor'  n,  hugan  gwr 
>ral,  rö'r'al,  Rorid,  rô'r'id,  Rory,  rö'r'í 
o,  gwlithog  [ogiad 

>ration,  rö.rä'shun  n,  gwlithiad,  gwlith- 
,)sary,  ro'zur.i  n,  rhosfa,  gwely  rhos; 
rhosbleth ;  padergadwyn  y  Pabyddion 
>scid,  ros'id  a,  gwlithog,  llawn  gwlith 


I 


Rose,  roz  vt. — Rise:  n,  rhosyn,  breila, 
breilw.  Rose-bud,  rhos-fiaguryn. 
Rose-bush,  rhosberth,  rhoslwyn.  Rose- 
coloured,  rhosliw,  coch,  gwridog.  Rose- 
noble,  darn  o  aur  o  werth  6s.  8c.  Rose- 
tree,  rhos wyd  den.  Rose-water,  rhos- 
ddwfr.  Rose-wood,  rhoswydd,  rhos- 
goed.  Corn-rose,  pabi  coch  yr  yd, 
bulwg.  Dog-rose,  rhos  y  perthi. 
Guelder-rose,  corswigen.  Rock-rose, 
creigros,  corros.  Water-rose,  bwltys. 
Under  the  rose,  dan  gudd,  dan  gel 
Roseate,  ro'zln.at  a,  rhosog,  gwridog 
~  )semaiy,  roz'mur.i  n,  rhos  Mair.    Wild 

rosemary,  gwallt  y  forwyn 
Rosenfelders,  ro.zen.fel'durz  np,  plaid  o 

benboethiaid  Almaenaidd 
Roset,  ro'zet  n,  rhosliw,  lliw  coch 
Rosette,  ro.zet'  n,  cwlwm  o  ysnodenau 
Rosicrucians,  roz.i.krw'shanz  np,  plaid 

o  benboethiaid  gynt,  Rhosgroesogion 
Rosin,  roz'in  n,  ystor        [gwridgochedd 
Rosiness,  r  o'zi.nes  n,  gwridgochni,  cochni , 
Rostral,  ros'tral  a,  gylfinaidd,  durynog 
Rostrated,  ros'trä.ted  a,  gylfinog 
Rostrum,    ros'trum   n,  gylf,    gylfant, 
gylfin,  pig;  duryn  Hong;   pregethfa, 
areithle  [rhosliw,  gwridgoch 

Rosy,    ro'zi   a,  rhosynaidd,    rhosynog, 
Rot,  rot  n,  malldod,  mellni,  y  pwd :  v, 
braenu,  mallu,  pydru,  madru.     Dry- 
rot,  sychbydredd 
Rotaiy,  rö'tur.î,  Rotatory,  rö'tâ.tur.î  a, 

cylcbol,  cylchdroawl,  yn  troi 
Rotate,  rü'tät  vi,  cylchdroi,  chwyldroi 
Rotation,    rö  .  tä '  shun    n,   cylchyniad, 

chwyhad,  chweliad,  cylchdroad,  tro 
Rotator,  rö.tä'tûr  n,  cyhyryn  o'r  enw 
Rote,    röt   n,    cylchred,    tafodleferydd ; 
offeryn   cerdd:    v,   dysgu   ar    dafod- 
leferydd,  mynychadrodd 
Rotten,  rot'n  a,   braenllyd,   braenedig, 
pwdr,  mall,  mallaiu,  hadl,  pydredig. 
A  rotten  egg,  wy  clwc  [hadledd 

Rottenness,  rot'n.es  n,  malldod,  pydredd, 
Rotund,  rö.tund'  a,  crwn,  cylchgrwn 
Rotundity,  rö.tun'dî.tî  n,  crynder,  bol- 
Rotundo,  rö.tun'dö  n,  cronadail       [awd 
Rouge,  rwzh  n,  cochliw ;  gruddliw 
Rough,  ruf  a,  garw,  gerwin;    anllyfn, 
anwastad;    bras;    gwyntog,     tònog; 
sarig,  anfwyn.     Rough-cast,  braslun, 
brasgynllun ;  cymmrwdgarw.  Rough- 
draw,  braslunio,  brasdynu.      Rough- 
hew,  brasnaddu.     Rough-rider,  torwr 
ceffylau.      To  grow  rough,  gerwino. 
To  make  rough,  garwhau 
285 


RUI  path,  fat,  ére,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took;  I 


Roughen,  ruf'n  v,  garwhau,  gerwino 
Roughness,  ruf 'nes  n,  garwder,  gerwin- 

deb,  gerwinder;  anllyfhedd 
Rounceval,  ruwn'si.val  n,  math  o  bys 
Round,  rûŵnd  a,  crwn,  cylchgrwn,  eyfr- 
grwn:   n,  cylch, 'tro,  cylchdro;    ym- 
drechdro,     cwj^mp;     ad,     amgylch, 
cylch-,  am-,  dam-:     v,  crynhau,  am- 
grynu,  talgrynu.     Rounds,  cylchoedd, 
S^yigylchoedd.    Round-robin,  deiseb. 
Long  and  round,   hirgrwn.      Round 
about,    amgylch,    amgylch    ogylch; 
amleiriog;    oddi    amgylch.       Round 
about  us,  o'n  hamgylch 
Roundelay,  rûŵn'dí.lä  n,  cylchgan 
Roundheads,  ruwnd'hedz  np,  Pengryn- 

iaid,  pleidwyr  yn  amser  Siarl  I. 

Roundhouse,  rùŵnd'hûŵs  n,  nosgarchai 

Roundish,  rûŵn'dish  a,  crynaidd,  lled- 

Roundlet,  rûŵnd'let  n,  cylchen     [grwn 

Roundly,  rûŵnd'lî  ad,  yn  grwn ;  yn  dal- 

grwn,  yn  amlwg,  yn'rhugl    [lawnedd 

Roundness,  rûŵnd'nes  n,  crynder;  llyfn- 

Rouse,  riuVz  v,  dihuno.  deffroi;  cyffroi 

Rout,  rûŵt  n,  mawrdwrdd,  terfysghaid ; 

terf'ysg,  cythrwfl,  annhrefn;   fföedig- 

aeth :  v,  terfysgu ;  gorchfygu,  gyru  ar 

ffo,  gorthrechu,  ymlid      '  [hynt 

Route,    rŵt  n,    ftbrdd,  llwybr;    taith; 

Routine,  rŵ.tîn'  n,  arfer,  arferiad,  trefh 

Rove,  rov  v,  crwydro,  gwibio :  pt. — Ri^e 

Rover,    ro'vur    n,    crwydrad,    gwibiad, 

morleidr,  herwr 
Row,  rö  n,  rhes,  rhestr,  haen,  gwanaf :  v. 
rhwyfo,  rhodli.    To  put  in  a  row,  rhesi 
Row,  rûŵ  n.  terfysg,  cythrwfl 
Rowel,  rûŵ'el  n,  troell  ysbardyn;  rhol- 
bren  i  ddal  lliain  i  ymsychu,  llit'weli, 
llynor:  vt,  tori  llifweli,  ccingoraethu 
Rower,  rü'ûr  n,  rhwyfwT,  rhwyfydd 
Royal,    rôi'al    a,    breninol,    teyrnaidd. 

The  royal  family,  y  teulu  breninol 
Royahst,  rôi'al.ist  n,  breninwr,  brenin- 
Royalize,  rui'al.'fz  vt,  breninoli        [oliad 
Royalty,  rôî'al.tî   n,  brenindod,  brenin- 

oliaeth,  breninfraint,  teyrnolaeth 
Rub,  rub   v,   rhwtio,  rhwbio,    rhathu, 
rhuglo,    crafu:     n,    rhwtiad,     rhwb, 
rhwbiad;    rhwystr.     To  rub  down  a 
horse,  glanhauceffyl.  Torubout.dile'u 
Rubbish,  rub'ish  n,  malurion;  ysgarth- 
ion,   ysbwrial,    gweddillion,   sothach, 
sorod ;  murddyn 
Rubble,  rnb'l  n,  ceryg  man,  cerygos 
Rubicund,  rŵ'bî.knnd,  Rubiform,   rŵ'- 
bî.fùnn  a,  cochlyd,  lledgoch,  cochaidd 
Rubific,  rw.bifik  a,  cochhwiol,  cochol 


Rubify,  rŵ'bî.fí,  Rubricate,  rw'bri.ka 

vt,  cochhwio,  cochnodi 
Rubious,  rŵ'bî.us  a,  rhudd,  cochlyd 
Rubric,  rw'brik  a,  coch,  rhuddgoch :  î 

rhuddel,  rhuddell;  cyfeireb 
Rubrical,  nv'bri.kal  a,  coch 
Ruby,  rŵ'bî  n,  rhuddem,  cochem;  crud 

dardd;    math    o  argrafflythyren;   . 

rhuddgoch,  coch,   cochrudd.      Rod 

ruby,  gwenithfaen 
Ructation,  ruk.ta'shun  n,  brytheiriad 
Rud,  rud  n,  pysgodyn  or  enw 
Rudder,  rud  ûr  n,  llyw,  llyw  Hong 
Ruddiness,  rud'i.nes  n,  rhuddni,  gwri- 

goehni,  cochder  [rhuddi 

Ruddle,  rud'l  n,  nod  coch,  rhuddbrid 
Ruddock,  rud'uk  n,  bronrhuddyn,  coc 

gam,  brongoch 
Ruddy,  rud'î  a,  rhudd,  coch,  rhuddgo( 

rhosliw,gwridliw,gwridgoch ;  lledgo 
Rude,  rvvd  a,  difoes,'.anfoesgar;  anghei 

ydd;  diddysg,  gwladaidd;  garw 
Rudeness,  rŵd'nes  n,  difoesedd,  anfo< 

anfoesgarwch ;  gwladeiddrwydd 
Rudesby,  rvvdz'bi  n,  anfoesddyn 
Rudiment,    rvv'di.ment   n,    egwy<hi 

cynbrawf,  cynreol,  cynsail 
Rudimental.    rŵ.dî.men'tal,    Rudinwl 

tary,  rŵ.dî.men'tur.î  a,  egwyddora-l 
Rue,  nv  v,  galaru,  gofidio :  n,  Uysiau  I 

echrys-haint 
Rueful,   rw'fivl   a,  galarus,  trist,"irB 

gofidus,  athrist  [galarusrwyB 

Ruefulness,    r\v '  fCvl .  nes    n,   tristlM 
Ruelle,   rŵ'el  n,   cymmanfa  mewn  ■ 

annedd;  cylch     "  [bysg°<§ 

Ruff,  ruf  11,  "crychdorch  gwddf;  mat* 
Ruffian,    ruf  van    n,    cyflafanwr,   hi 

lofiudd,  advn,  anfad-ddyn,  grafel» 

murniol,  ffyrnig,  creulawn,  ciaidd  1 
RufHe,  rufl  v,  crychu,  dillio,  addoj 

grychú,  annhrefnu,  anfoddogi,  cyfli 

cythruddo:  n,  addurn-grych 
Rug,  rug  n,  torsed,  cwrlid,  huling 
Rugged,   rug'ed  o,  garw.    gerwin; 

wastad,  anllyfn ;  afrywiog 
Ruggedness,    rug'ed. nes   n,   garwf 

anwastadrwydd ;  a  fry  wir>grwydd 
Rugin,  rvv'jin  «,  rhathell  llawfeddyg 
Rugose,  rẃ.gös'  a,  rhychog.  crycJ 
Ruin,  rŵ'in  n,  distryw,  dinystr;H 

adfeiliad:  v,  distrywio,  dinystrio, 

fetha,  andwyo,  diadeilo;  anafu 
Ruinate,  rẃ'i.nät  vt,  andwyo.  dyfetl: 
Ruination,  rŵ.î.nji'shun  n. — Ruin 
Ruinous,   rŵ'î.nus   a,   adfeiliog,  ad 

iedig,  dinvstriol,  distaywiol,  andw 
28fi 


8  ;  läte,  l'íne,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  jrrdzb.       SAB 


Rule,  r\vl  re,  rheol,  llywodraeth,  rheol- 
aeth ;  deddf :  v,  llinellu ;  llywodraethu, 
rheoli.     Rule  of  three,  cymhariaeth 
:Ruler,  rŵ'lûr  re,  rheolwr,  lhnv,  llywydd, 
llywodraetkwr,  teyrn,  muner ;  Uinellai, 
Rum.  rum  re,  gwirod  o'r  enw     [llinellyr 
■Rumble,  rum'bl  vi,  treigldrystio,  grwytho, 
[    godyrddio,  godyrfu,  godwrdd.    Rum- 
f    bling-noise,  treigldnvst 
Ruminant,    rŵ'mî.nant   a,  yn    cnoi   ei 
j    gil,  adgnoawl:  re,  anifail  adgnoawl 
Ruminantia,  rŵ.mî.nan'shâ  np,  anifeil- 

iaid  adgnoawl 
Ruminate,   rŵ'mî.nät    v,   cnoi  cil,   ad- 
|   gnoi,   eilgnoi,   cilgnoi;    ystyried,   ad- 
Í   ystyried/ dwysfyfyrio  ar 
Rumination,  rẁ.mî.nä'shun  re,  adgnoad, 
I    cilgnoad;  adfyfyriad  [chwiliach 

[Rummage,    rum'iij    v,    manol    chwilio, 
fiummer,  rum'ur  re,  diodwydryn 
Rumour,  rẁ'mûr  re,  chwedl,  gair,   son, 
I   swn,  lledgynt:  vt,  taenu  chwedl,  cy- 
'    hoeddi     "  [conell 

îump,  rump,  n,  gwar  y  gynfFon ;  cloren, 
.iumple,  rum 'pi  vt,  crychiadu,  didrefnu: 
I  n,  tolc,  crychiad,  crychni 
iun,  run  (pt  ran,  pp  run)  v,  rhedeg, 
'  rhedu;  dywadnu;  llifo:  n,  rhe,  rhed, 
f  rhedeg,  rhedfa.     In  the  long  run,  yn 
Í  y  diwedd,  yn  y  pen  draw.     To  run  to 
seed,  hadu.    To  run  away,  ffoi,  dianc. 
,(  To  run  through,  trywanu 
ilunagate,  run'â.gät,  Runaway,  run'â- 
\  wä  n,  ffoadur,  cilgi 
ìîundle,  run'dl  n,  troellen,  sidell;  fifon- 
'  ysgol ;  cawell  mehn 
iundlet,  rund'let  w,  barilan,  Uestryn 
('.unlet,     run'let     n,    cornant,    afonig; 

barilan,  mesur  18^  galwyn 
".ung,  rung  pp. — Ring 
Runic,  rw'nik  a,  Gothaidd,  henddulliog 
Kunnel,  run'el  n,  rhean,  nant,  cornant, 
aber,  afonig  [cwyrdeb 

unnet,  run'et  n,  caul,   ceuled,  cywer, 
unning,  run'ing  n,  rhediad;  ifrydiad, 
llifiad,   rhead:  a,    rhedegog,    rhedol. 
Running-match,  rhedymdrech 
;unt,  runt  n,  corfilyn,  cor  o  anifail 
upee,  rŵ.pî'  n,  darn  o  arian  Indiaidd 
(  gwerth  Is.  lOJc. 
luption,  rup'shun  n,  breg,  toriad 
apture,    rup'tshûr    n,    rhwygdoriad; 
bolwst,  bolystyn,  toriad  llengig,  torgest 
ural,     rvv'r'al    a,    gwledig,    gwladol, 
gwladaidd,  maesol 

urality,  rŵ.ral'î.tî,  Ruralness,  rŵ'r'al- 
nes  n,  gwladolrwydd,  gwladeidilrwydd 


Ruricolist,    rw.riko.list    n,     gwladwr, 

gwladolwr,  taiogyn 
Ruse,  rŵz  n,  dicheîl,  ystryw 
Rush,    rush    n,   brwynen,    pabwyren; 

rhuthr,  rhuthriad:  v,   rhuthro,  ym- 

rutho.  Rush-candle,  canwyll  frwynen . 

Full  of  rushes,  pabwyrog,  brwynog. 

To  gather  rushes,  pabwyra,  brwyna 
Rushlight,  rashTit  n,  canwyll  frwynen 
Rushy,  rush'î  a,  brwynog,  pabwyrog 
Rusk,  rusk  n,  math  o  fara  caled,  bara 

eras,  teisen  gras 
Russet,  rus'et  a,  rhuddgoch,  rhuddlwyd, 

gwineugoch,    blawrgoch,   llwydgoch: 

n,  gwisg  wledig ;  math  o  afal 
Rust,  rust  re,  rhwd,  rhydni:  v,  rhydu 
Rustic,   rus'tik,   Rustical,   rus'ti.kal  a, 

gwladaidd,  gwledig,  gwerinol,drelaidd, 

taiog,  anfoesog,  .diaddurn 
Rustic,  rus'tik  re,  gwladwr,  dyn  gwledig ; 

taiogyn;  lleban,  drelyn,  cabrotai 
Rusticate,  rus'ti.kat  vi,gwledigo,gwlad- 

ogi,  gwladeiddio 
Rusticity,  rus.tis'î.tî  re,  gwladeiddrwydd, 

gwledigrwydd,  cabrawd ;  taiogrwydd 
Rustiness,  rus'tî.nes  n,  rhydni 
Rustle,  rus'l  vi,  chwithrwd,  ysgwrlwg- 

ach,  rhugldrystio 
Rusty,  rus'tî  a,  rhydlyd,  rhwdog 
Rut,  rut  v,  rhidio,  cydio :  re,  ol  olwyn ; 

clais    ffordd;    rhidiad    neu    ymread 

hyddod.     Rutting  season,  hyddfref 
Rutabaga,  rŵ.tâ.bä  gâ  re,  erfin  Swedaidd 
Ruth,  r\vth  re,  tosturi,  trugaredd,  cyd- 

deimlad  [tyner 

Rnthful,  rŵth'fẁl  a.  tosturiol,  trugarog, 
Ruthfulness,  rŵth'fẁl.nes  re,  tosturiaeth, 

tosturi  [creulawn,  didosturi 

Ruthless,     rŵth '  les    a,    annhosturiol, 
Ruthlessness,  rŵ-th'les.nes  re,  annhostur- 
Rutilant,  rŵ'tî.lant  a,  dysglaer      [iaeth 
Rutilate,  rŵ'tî.lät  vi,  dysgleirio 
Ruttish,   rut'ish  a,    anllad,    chwantus, 

cnawdwyllt,  nwyfus 
Rye,  rx  re,  rhyg.     Rye-bread,  bara  rhyg, 

rhygfara.     Rye-grass,  rhygwellt 


Saads,  sa'adz  np,  plaid  o  grefyddwyr 

yn  yr  India  [oedd 

Sabaoth,  sâ.bä'oth  np,  byddinoedd,  llu- 
Sabbatarian,  sab.íì.té'r'î.an  re,   sabbath- 

ydd,  un  a  gadwo'r  sabbath  Iuddewig 
Sabbath,  sab'ath  ?i,  gorphwysfa,  seibiant. 

Sabbath,  sabboth.     Sabbath-breaker, 

torwr  sabbath 

287 


SAI     path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb.  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Yk=rtook: 


Sabbathless,  sab'ath.les  n,  disabbath 
Sabbatical,  sa.bat'i.kal  a,  sabbathaidd, 

sabbathol,  gorphwysol 
Sabbatism,   sab'a.tizm  n,   sabbathydd- 

iaeth,  manwl  gadwraeth  y  sabbath; 

gorphwysdra,  seibiant 
Sabian,  sä'bî.an  n,  addolwr  llu'r  nefoedd 
Sabellian,  sâ.bel'yan  n,  Sabehad 
Sable,  sä'bl  n,  bele ;  croen  a  blew'r  bele : 

a,  o  liw'r  bele ;  du  tywyll 
Sabre,  sä'bûr  re,  cledd}4'  llydan :  vt,  taro 

â  chleddyf  [graianedd 

Sabulosity,  sab.ü.los'î.tî  re,  graiander. 
Sabulous,  sab 'ii.lus  a,  graianog,  tywod- 
Saccade,  sa.kad'  re,  ffrwyndyniad  [1yd 
Sacchariferous,    sak.u.rif'ur.us    a,    yn 

dwyn  sugr 
Saccharine,  sak'u.rin  a,  sugraidd,  melus 
Sacerdotal,  sas'ûr.dö.tal  a,  ofteiriadol 
Sachem,  sä'tshem  re,  penaeth  Indiaidd 
Sack,  sak  re,  sach,  fletan ;  anrheitliiad : 

math  o  win  melus :  vt,  sachu ;  difrodi, 

anrheithio,  ysbeilio.  Sack-cloth,  sach- 

len,  sachliain,sachwisg.    Sack-posset, 

posel  gwin  a  llaeth 
Sackbut,  sak'but  re,  math  o  oiFeryn  cerdd 
Sackful,  sak'fwl  re,  sachaid,  llonaid  sach 
Sacrament,  sak'ra.ment  re,  ymrwymiad 

ar  lw;  sacrament,  y  cymmundeb 
Sacramental,   sak.ra.men'tal   a,   sacra- 

mentol,  cymmunol 
Sacred,  sii'kred  a,  sanctaidd,  dihalog, 

glân,  cyssegredig,  cyssegrlan 
Sacredness,   sii'kred.nes  re,  cyssegredd, 

sancteiddrwydd  [adwy 

Sacriflcable,  sa.krif'i.ka.bl  a,  aberth- 
Sacrificator,  sâ.krif'î.kä.tûr,  Sacrificer, 

sak'ri.fi'.zur  re,  aberthwr,  offrymwr 
Sacrifice,  sak'ri.f'is  re,  aberth,  offrwm 
Sacrifice,  sak'ri.fi'z  vt,  aberthu,  offrymu 
Sacrificial,    sak.ri.fish'al     o,    aberthol, 

offrymedigol 
Sacrilege,    sak'ri.lej    re,    cyssegrladrad, 

cyssegrdrais,  eglwysysbeiliad 
Sacrilegious,    sak.ri.ii'jus     a,    eyssegr- 

ladradol  [beihwr,  cyssegrleidr 

Sacrilegist,  sak'ri.lej  ist  re,  eglwysys- 
Sacring,  sii'kring  a,  cyssegrol :  n,  dyrch- 

afiad  yr  offeren.     Saciing-bell,  cloch 

yr  offeren 
Sacrist,   sii'krist,  Sacristan,   sa'kris.tan 

re,  ceidwad  pethau  cyssegredig 
Sacristy,  sii'kris.ti  re,  gwiggle  eglwya 
Sacrum,  sa'krum  n,  asgwrn  y  gloren 
Sad,  sad  a,  trist,  athrist,  prudd,  anhylon. 

galarus;  gresynol,  trwm,  blin.  tost 
Sadden,  sad'n  r,  pruddhau,  tristitu 


Saddle,  sad'l  n,  cyfrwy,  gobell,  dibr:  v. 
cyfrwyo,  gobellu.  Saddle-bag.  marcl  1 
god.  Side-saddle,  cyfrwy  untv 
Saddle-tree,  pren  cyfrwy.  Pacll 
saddle,  pynoreg,  ystrodyr,  ystarn,  pan  1 
Saddler,  sad'lûr  n.  cyfrwywr,  dibrwr  I 
Sadducee,  sad'ü.sî  n.  anfiyddiwr  Iuddev  I 

ig  a  wadai  adgyfodiad  y  meirw 
Sadiron,  sad'î.ûrn  n,  haiarn  golchyddeB 
Sadly,  sad'li  ad,  yn  drwm,  yn  brudd    I 
Sadness,   sad'nes    re,    tristwch,  tristy 

?)rudd-der,  tiymder,  iselder  ysbryd 
è,   säf   a,   diogel,   diangol,   diasge 
iach :  re,  cell,  cloer ;  bwyclgell 
Safeguard,  säf'gârd  re,  amddlffynfa,  ai 
ddiffyniad,  canymdo;  ambais;  arbaii 
vt,  canymdoi,  amddiffyn 
Safety,  säf'tî,  Safeness,  säf'nes  re,  diog-1 
wch,  diogelrwydd.     A  place  of  safe- 
diogelfa,  noddfa 
Saffron,  saf 'run  re,  saffnvm,  saffr,  saffrw 
a,  melyn  [honci 

Sag,  sag  v,  erogi  o'r  naill  ochr ;  llwytl 
Sagacious,    sâ.gä'shus     a,    call,    on: 
craffus,  synwyrol,  synwyrgall ;  gred« 
gall,  doethlym ;  olrheinllym 
Sagaciousness,  sâ.gä'shus.nes.  Sagaci 
sâ.gas'î.tî  n,  craffder,  syuwyr,  cyfly 
der   deall,    doethbwyll,   synwyrold 
doethder,  callder;  ffroenllymder 
Sagamore,  sag'â.mö'r  re,  teyrn,  breninj 
Sage,   säj  a.  doeth,  synwyrol,  call:' 
doethwr,  doethyn,  gwr  doeth,  athr|j 
ydd,    gwyddon ;     saeds,    y   geidw 
Wood-sage,  llwyd  yr  eithin 
Sageness,  saj'nes  n,  callder,  synwyrol ' 
Sagitta,  saj'it.â  n,  saeth;  maen  clo    I 
Sagittarius,  saj.î.te'r'ì.us,  Sagittary,  8  jj 

î.tur.î  re,  y  Saethydd. — Zodiac 
Sago,  sä'gö  re,  math  o  gyffaith,  sago  I 
Sagoin,  sä'gôin  n,  math  o  epa 
Saic,  sa'ik  n,  math  o  long  yn  Xhwrc  ' 
Said,  sed^f  &«p. — Say 
Sail,  säl  n,  hwyl :  v.  hwylio,  morio,  n  I 
dwyo.   Sail-cloth,  lliain  liwylio,h\8 
liain.     Sail-maker,  hwylwneuthu:!. 
Fore  sail,  hwyl  fiaen.       Jib  sail,  CM 
hwyl.      Main  sail,  hwyl  fawr.      If] 
zen  sail,  dant-hwyl.     Top  sail,   J 
hwyl  [Honk 

Sailor,  sä'lûr  n,  morwr,  mordw;;', 
Saim,  slim  n.  iraid,  bloneg.  saim  [c(  1 
Sainfoin,  sän'fôin  n,  gogawr  feil  h 
Saint,  sänt  n,  sant:  vt,  santio,  seii» 
Sainted, duwiol.  Patron  saint, mab  t 
Saintly,  siint'li,  Saintlike,  sant'h'k  *> 
santaidd :  sanctaidd 


ore;  late,  lîne,  nö,  mute;  she,  ah=z  azure;  thin,  xnis;  j=dzh. 


SAN 


For 


Bùntship,  sänt'ship  n,  santaeth 
!  Jake,  slik  re,  achos,  ethryb ;  mwyn, 
my  sake,  er  fy  mwyn,  erddof  fi 
Jaker,  sii'kur  re,  hebog ;  math  o  gyflegr 
lalable,  sä'lâ.bl  a,  gwerthadwy,  hywerth 
lalableness,  sä'lâ.bl.nes  re,  hywerthedd 
Jalacious,  sà.lä'slms  a,  nwyfus,  anllad, 
trythyll,  anniwair  [serthedd 

lalacity,  sâ.las'î.tî  n,  anlladrwydd, 
lalad,  sal'ad  re,  bwyd-ddail,  bwydlysiau, 
addail.  Salad-oil,  olew  yr  olewwydden 
alamander,  sal.â.man'dûr  n,  pryf  y  tân, 
tanbryf;  geneugoeg  [i  bryf y tân 

alamandrine,   sal  â.man'drin  a,   tebyg 
(alanx,  sal'angks  re,  penhwyad 
salary,  sal'ur.î  re,  cynog,  hur,  tâl 
iale,  sal  re,  gwerth,  arwerth;  gwerth- 
\  iant,    arwerthiad,  arwerthiant.      For 
|  sale,  ar  werth,  i'w  werthu 
lalebrous,  sal'i.brus  a,  garw,  anwastad 
talesman,  salz'man  re,  gwerthwr 
jalient,  sä'lî.ent  a,  neidiol,  ar  neidio 
ialify,  sal'î.f i"  v,  halenu,  halltu,  hallu 
[aligot,  sal'i.got  re,  ysgall  y  dwfr 
(aline,    sâ.li'n',    Saîinous,    sâ.l'i'nus    a, 
helîaidd,  heliog,  halenog,  hallt,  hall ; 
f  gohallt  [wrth  y  goron 

»uque,  sal'ik  a,  yn  cau  benywod  oddi 
laliva,  sa.li'va  re,  aliw,  haliw,  poer 
alival,  sa.li'val,  Salivary,  sal'Lvur.i  a, 
:  haliwog,  poerllyd,  poerol 
.alivate,  sal'i.vat  vt,  haliwo,  dwyn  poer- 
lif.  glyfoerio  [haliwiad 

sdivation,  sal.i.va'shun    re,   poerlifiant, 
jalivous,  sa.l'i'vus  a,  hahwog,  poerllyd 
(allow,  sal'ö  n,  merhelygen :  a,  lliw  mer- 
helyg,    melynlas,    melyn;     clafaidd, 
salw.     Sallow  face,  gwyneb  dimai 
illowness,  sal'ö.nes  re,  melynrwydd 
.illy,  sal'î  re,   cyrch,  rhuthr,   rhuthr- 
gyrch:     vi,    cyrchu,    rhuthrgyrchu, 
rhuthro.     Sally-port,  rhuthrborth 
ilmagundi,   sal.mâ.gnn'dî  re,   math  o 
i  gymmysgfwyd  o  ysgadan  a  chig 
Union,  sam'un  re,  eog,  gleisiad,  gleis- 
iedyn.    Salmon-peel,  Samlet,  A  young 
salmon,     gaflaw,    glasfaran,     eogyn, 
ffithell.    Salmon-net,  gleisiadeg,  gaf- 
laweg.       Salmon-trout,      eogfrithyll, 
gwyniedyn,  brithyll  y  môr.     Spawn- 
ing salmon,  maran.      Female  salmon, 
jnvvddell,  hwyfell,  chwiwell  (p  chwiw- 
iaid).     Male  salmon,  cemyw 
doon.  sâ.lŵn'  re,  uchelneuadd 
.ilt,  solt  re,  halen:  a,  hallt,  hall;  cyn- 
Jug:  vt,  halltu,  hallu,  halenu.     Bas- 
ket-salt, halen  o'r  fath  decaf.     Salt- 
19 


box,  crwth  halen.    Salt-cellar,  halenai. 

Salt-pan,  Salt-pit,  heledd,  pwll  heli. 

To  go  a  salting,  cwna,  cyneica.     To 

turn  to  salt,  halenu 
Saltant,  sal'tant,  Saltatory,  sal'tâ.tur.î, 

Saltorious,  sal.tò'r'î.us  a,  neidiol 
Saltation,  sal.tä'shun  re,  neidiad,  llamiad 
Salter,  sôl'tûr  re,  halltwr,  halenwr 
Saltern,  sôl'tûrn  re,  gwaith  halen,  heledd 
Saltier,  sal'tî.ûr,  Saltire,  sal't'i'r  re,  nod 

ar  lun  croes  St.  Andrew  (X) 
Saltinbanco,  sal.tin.bang'ko  n.  ysgentyn 
Saltish,  sôTtish  a,  halltaidd,  gohallt 
Saltless,  sôlt'les  a,  dihallt,  croew,  crai 
Saltness,  sôlt'nes  re,  halltrwydd,  halltni, 

halltedd,  halltineb  [creighalen 

Saltpetre,  sôlt'pî.tûr  re,  halen  y  graig, 
Salutary,  sal'ü.tur.î  a,  iachus,  iectíydoì 
Salutation,  sal.ü.tä'shun  re,   anerchiad, 

anerch,  cyfarchiad 
Salute,  sâ.lüt'  vt,  cyfarch,  anerch,  dy- 

anerch;  cusanu:  re,  cyfarch,  anerch; 

cusan  [iach,  iechyd-ddwyn 

Salutiferous,  sal.li.tif 'ur.us  a,  iachus, 
Salvable,  sal'va.bl  a,  achubadwy ,  gwared- 
Salvage,  sal'vaj  re,  achubdal  [adwy 

Salvation,    sal.va'shun   re,    iachawdwr- 

iaeth,  iechydwriaeth,  iechineb,  gwar- 

edigaeth,  achubiaeth,  ymwared 
Salvatory,    sal'va.tur.i   re,    cadwfa:    a, 

achubedigol,  gwaredigol 
Salve,  sav  n.  eli,  enaint :  vt,  eli'o,  iachiiu, 

meddyginiaethu;  cyfarch.   Eye-salve, 

eli  Uygaid 
Salver,  sal'vur  re,  achubydd ;  heilddysgl 
Salvo,  sal'vo  re,  esgus,  cysgod,  lloches 
Same,  sum  a,  yr  un,  nid  arall,  hwnw  ei 

hunan;  hwn;  hon  [rhywiaeth 

Sameness,  säm'nes  re,  hunaniaeth,  un- 
Samlet,  sam'let  n. — Salmon 
Sampane,  sam'pän  re,  Hong  Chineaidd 
Samphire,  sam'fûr  re,  fFenigl  y  môr,  y 

godog,  corn  carw'r  môr  [cynllun 

ibrawf, 


Sanative,  san'a.tiv  a,  iachaol,  gwelledigol 
Sanctification,     sangk.ti.fi.ka'shun     re, 
sancteiddiad,  sancteiddhâd,  sancteidd- 
rwydd,  purdeb  [puro,  glanhau 

Sanctify,    sangk'ti.fi     vt,    sancteiddio, 
Sanctimonious,  sangk.ti.mo 'nî.us  a,sant- 

weddus,  ar  wedd  sant,  santweddog 
Sanctimony,  sangk'ti.mun.i  n,  santwedd 
Sanction,  sangk'shun  n,  cadarnhâd,  aw- 
durdod;  nawdd,  arnoddiad,  diftyniad: 
vt,  cadarnhau,  amddirivn,  noddi 
'289 


SAS  path,  fat,  Ore,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took 


Sanctitude,     sangk '  tî .  tüd,     Sanctity, 

sangk'ti.ti  n,  sancteiddrwydd.  duwiol- 

deb,  purdeb  [amddiffyn 

Sanctuarize,  sangk'tshu.ur.'iz  vt,  noddi, 

Sanctuary,  sangk'tshii.ur.i  n,   cyssegr, 

cyssegrfa,  noddfa,  nawddle 
Sand,  sand  n,  tywod,  traetb :  v,  taenellu 
tywod.  Sand-bank,  traethell.  tyrwn. 
tywodfanc.  Sand-blind,  eibddall,coeg- 
ddall.  Sand-eeì,  llymr'ien.  Sand- 
piper, pibydd  y  traeth.  Quick-sand 
sugndraeth.  A  grain  of  sand,  tywod- 
yn.  To  form  sand,  tywodi.  To  gather 
sand,  tywota 
Sandal,  san'dal  w,math  o  esgid,  carnial- 

ach.  Sandal-wood,  pren  o'r  India 
Sandarac,  san'dfi.rak  n,  math  o  ystor 
Sanderling,  san'dûr.ling  n,  hutan  lwyd, 

hutan  y  tywod,  aderyn  o'r  enw 
Sandever,  Sandiver,  san'di.ver  n,  gor- 

ferw  gwydr 
Sandish,  san'dish  a,  tywodaidd,  fel  tywod 
Sandix,  san'diks  n,  plwm  coch 
Sandstone,  sand  'st  ön  n,  tywodfaen,  math 

o  graig  friwsionllyd 
Sandy,  san'di  a,  tywodlyd;  melyngoch 
Sane*  sän  a,  iach ;  diwallgof,  yn  ei  iawn 
Sang,  sang  pt. — Sing  [  bwyll 

Sangiac,  "san'ji.ak    n,    taleithlyw  "yn 
^hwrci  [ddygol 

Sanguiferous,  san.gwif'ur.us  a,  gwaed- 
Sanguification,   sang.gwi.fi.ka'shun    n, 

gwaedogaeth,  gwaedogiad 

Sanguifluous,  san.gwif'lii.us  a,  gwaed- 

lifol  [troi  yn  waed 

Sanguify,  sang'gwî.fí  vi,  dwyn  gwaed, 

Sanguinariness,    sang'gwí.uur.î.nes     n, 

gwaedlydrwydd 
Sanguinary,  sang'gwî.nur.î  a,  gwaedlyd ; 

creulawn,  sychedig  am  waed 
Sanguine,  sang'gwin  a,  gwaedog,  gwaed- 
lyd ;  llawn  gwaed ;  gwaed  wy lit ;  gwres- 
og,  brwd,  hyderus 
Sanguineness," sang'gwin. es,  Sanguinity, 

san.gwin'i.ti  n,  gwresogrwydd 
Sanguineous,  san.gwin'yus  a,  gwaedol, 

gwaedlyd 
Sanguisuge,  sang'wî.süj  n,  gele,  gelen 
Sanhedrim,  san'hî.drim  n,  prif  gynghor 
yr  Iuddewon  yn.  cynnwys  70  o  henur- 
Sanicle,  san'i.kl  n,  clust  yr  arth      [iaid 
Sanies,  sä'nî.îz  n,  gôr,  crawn,  madredd 
Sanious,  sä'nî.us  a,  crawnllyd,  gorllyd 
Sanitary,    san'î.tur.î     a,     perthyuol    i 

iechyd,  iechydol 
Sanity,  san'î.tî  n,  iechyd ;  iawnbwylledd 
Sank,  sangk  pt. — Sink" 


Sans,  song  pr,  heb 

Sap,  sap  n,  nodd.  sudd,  sug.  g1 

tangloddiad,  cloddiad  tan  fur:  v,  ta 

gloddio,  diseilio 
Sapid,  sap'id  a,  blasus,  chwaethus 
Sapidity,   sâ.pid'i.tî,  Sapidness,   sap 

nes  n,  blasusrwydd  [wyr,  cailir 
Sapience,  sä'pî.ens  «,  doetlìineb,  sy 
Sapient,   sii'pi.ent   a,   doeth,   svnwyr 

call   '       *  *      [i 

Sapless,  sap'les  a,  dinodd,  disudd,  sycl 
Sapling,  sap'hng  n,  glaswydden,  gl.J 

bren,  marchwialen 
Saponaceous,    sap.ö.nä'shus,  Sapona  I 

sap'ö.nur.î  a,  sebonol,  sebonaidd,  sebc" 

11yd,  sebonog 
Saponify,  sâ.pon'î.f I  vt,  troi  yn  sebon 
Sapor,  sä'pôr  «,  bias.  chwaeth,archwa 
Saporific,  sap.o.rif'ik,   Saporous,  sap 

rus  a,  blasroddol,  blasusol,  blasus  L 
Sapphire,  saf 'ûr  n,  gem  o'r  enw,  glas  | 
Sappiness,  sap'î.nes  n,  ireidd-der,  in 

ireiddrwydd ;  hurtrwydd 
Sappy,  sap'î  a,  iraidd,  suddlawn,  noj 

lyd;  penfeddal,  del  Skidd,  penwan 
Sapskull,  sap'skul  n,  clwpa.  hurtyn 
Saraband,  sar'â.band  n.  dawns  YspfJ 
Saracen,  sar'â.sen  n,  Saraceniad    jj^| 
Sarcasm,  sar'kazm  n,  brathair,  cell w  I 

gno,  cellwair  du,  gwatwareg,  gwajjfl 
Sarcastic,  sar.kas  tik,  Sarcastical,  :l 

kas'ti.kal   a,   gwawdus,    gwatẃafl 

bratbgar,  pigog,  gwartheiriol 
Sarcel,  sâr'sel  n,  aden  curyll  [tene  * 
Sarcenet,  sârs'net  n,  math  o  s:'A 
Sarcle,  sar'kl  vt,  chwynu  yd 
Sarcoline,  sar'ko.li'n  a,  cigliw,  q-win<  h 
Sarcology,  sar.kol'o.ji  n,  cigdraeth  I 
Sarcophagous,  sar.kof'a.gus  a,  cna» 

fwytaol,  cigysol,  cnawdysol 
Sarcophagus,    sar.kof'a.gus   (p   saf- 

phagi,  sar.kof'a.ji)  n,  beddro 

maenfedd,  arch  gareg 
Sarcophagy,  sar.kof  'â.jì  n,  cnawdfVB 
Sarcotic,  sar.kot'ik  a,  a  fago  gnawd» 
Sardan,  sâr'dan,  Sardin,  sár'din  n,  ijk 

o  ysgadenyn  bychan 
Sard'ine,   sâr'din,   Sard,   sard,    Sar<jE 

sâr'dî.us,    Sardonyx,    sâr'dö.niJcÄ 

math  o  faen  cigliw  gwerthfawr     I 
Sark,  sark  n,  crys 
Sarment,  sâr'ment  n,  brigyn 
SarpHer,  sâr'plî.ûr  n,  brasliain,  sack 
Sarsaparilla,  sâr.sâ.pâ.ril'â  n,  plaD, 
iddygol  [ystram  fife 

Sash,    sash    n,   gwregys,  gwasgrv 
Sashoon,  sash'\>n  n,  clustog  lledr 
290 


ore;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         SCA 


Sa.-ÿ;;íYa>.   >a>  à.fras  re,  pren  meddygol  Saucer,  sô'sûr  re,  dysgL 


Americaidd 

Sassorol,  sas'ö.rol  re,  colomen  y  creigiau 
Sat,  sat  pt.— Sit 

Satan,  sii'tan  re.  Satan,  diafol,  y  cythraul 
Satanic,  sa.tan'ik,  Satanical,  sa.tan'i.kal 

a,  satanaidd,  dietlyg,  cythreulig 
Satchel,    Sachel,    satsh'el    re,    llyfrgod, 

trythgod,  sachell,  cwdyn        [ddigoni 
Sate",  slit  vt,  digoni,  llenwi,  diwallu,  ar- 
Sateless,  sät'les  a,  annigonol;  diwala 
Satellite,  sat'el.it  re,  lleuaden,  adblaned, 

seren  osgordd.     Satellites,  gosgorddlu 
Satiate,    sä'shî.ät    vt,    digoni,    diwallu, 

llenwi,  arddigoni:  a,  diwall,  digonol 
Satiety,   sà.t'i'ì.tî    re,    digonedd,    gwala, 

digon,   digonoldeb,   diwallrwydd,   ar- 

ddigonedd,  llawnder 
Satin,  sat'in  re,  math  o  sidan,  pali 
Satire,  sat'ûr  re,  gwatwargerdd,  gwawd- 

iaith,  gogan-gerdd,  trawsgan 
Satiric,    soTtir'ik,    Satirical,    sa.tir'i.kal 

a,  goganus,  duchanus,  gwawdiol 
Satirist,  sat'ur.ist  re,  duchanwr,  gogan- 
j    wr,  gwatwarwr       [wawdio,  duchanu 
jSatirize,   sat'ur.'iz   vt,   trawsganu,  sen- 
Satisfaction,    sat.is.fak'shun   re,    bodd- 
|    lonrwydd,  boddineb,  boddlondeb,  bodd- 
\    had,  bodd;  iawn,  ad-daliad 
(Satisfactory,  sat.is.fak'tur.i  a,  boddhaol, 
i    boddlongar,  boddlonol 
Satisfiable,  sat'is.f "í.â.bl  a,  hoddlonadwy 
.Satisfy,    sat'is.f'i  vt,   boddio,  boddloni, 
j    bod'dhau;  diwallu,  digoni,  digonoli 
Satire,  sii'tiv  a,  hauedig  mewn  gerddi 
[Satrap,  sä'trap  re,  taleithlywydd 
Saturable,  sat'shü.râ.bl  a,  diwalladwy, 
.    llanwadwy  [digonol 

Saturant,    sat'shii.rant    a,    diwalliadol, 
Saturate,  sat'shü.rät  vt,  llenwi,  digoni 
Saturation,  sat.shü.rä'shun  re,  llanwad, 

llawnlenwad 
Saturday,  sat'ûr.dä  re,  dydd  Sadwrn 
Saturity,  sâ.tü'r'î.tî  re,  llawnder 
.Saturn,  sat'ûrn  re,  Sadwrn,  un  o'r  geu- 
__  dduwiau ;  un  o'r  planedau 
Saturaalian,    sat.ûr.nä'lî.an    a,    anfad, 

trythvll    '  [thyllwleddol 

Saturnian,  sâ.tûr'nî.an  a,  dedwydd ;  try- 
saturnine,  sat'ûr.nin  a,  trymaidd,  trist, 

pradd 
•Satyr,  sat'ûr  re,  ellyll;  gwyddan 
Pityriasis,  sat.u-rfa.sis  rejlostgyfod 
^auce.  sôs  re,  blesyn,  blaslyn,  cyffaith, 

sibr:   vt,  blasuso,  blaseiddio,  sibraw. 
i  Saucebox,  coegyn,  haerllugyn 
Saucepan,  sôs'pan  re,  llawgallawr,  posned 


[rwydd 


Sauciness,  so'sî.nes  re,  coegni,  haerllug- 

Saucy,  sô'sî  a,  coeg,  craseiriog,  tafod- 

rydd,  craslyd,  gorhëwg ;  haerllug,  del. 

To  be  saucy,  rhoi  ei  dafod 

Saunter,  sân'tûr  vi,  rhodiana,  rhodiena, 

esmwythrodio,  segura  [madfall 

Saurian,    sô'rî.an    a,    madfallaidd:    re, 

Sausage,  sô'säj  re,  selsig,  selsigen 

Savage,   sav'aj    «,   gwyllt,   anifeilaidd, 

ffyrnig,  creulawn,  anwar ;  anfoes :  re, 

dyngwyllt,anwariad:  vt,  anwareiddio, 

creuloni  [  creulonedd 

Savageness,  sav'aj.nes  re,  gwylltdyfiant ; 

Savagery,  sav'aj.ur.i  re,  "gwylltedd. 
creulonedd  [America 

tvanna,  sa.van'a  re,  gwaendir,  rhosdir 

Save,  sav  v,  achub,  arbed ;  cadw,  gwared ; 
noddi;  cynnilo,  casglu:  pr,  oddi  eithr, 
heb  law.  Save-all,  cyfrachub.  To 
save  one's  bacon,  dianc  â  chroen  cyfan 

Savin,  sav'in  re,  eithyn  fyw 

Saving,  sa'ving  re,  achubiad,  cadwedig- 
aeth:  a,  arbedus,  cynnil :  pr,  heb  law. 
Savings-bank,  cedfa  cynnilion 

Saviour,  sii'vi.ur  re,  achubwr,  gwaredwr, 
achubydd,  iachawdwr,  ceidwad 

Savory,  sa'vur.i  re,  math  o  berlysieuyn 

Savour,  sa'vur  re,  sawr,  sawyr;  arogl, 
arogledd,  gwynt;  bias,  chwaeth,  ar- 
chwaeth :  v,  sawrio ;  arogli 

Savoury,  sa'vur.i  a,  sawrus ;  blasus 

Savoy,  sâ.vôî'  re,  math  o  fresych  gauaf 

Saw,  sô  pt. — See :  re,  llif :  v  (pp  sawn, 
son),  lhfio.  Saw-dust,  blawd  llif. 
Saw-pit,  pwll  llif.  Cross-saw,  traws- 
lif.  Hand-saw,  llif unllaw,llawllif.  Pit- 
saw,  Whip-saw,  llif  hir,  llif  bwll.  hesglif 

Sawyer,  sô'yûr  re,  llitiwr,  llifiedydd 

Saxifrage,  sak'si.fraj  re,  tormaen    [dorol 

Saxifragous,   sak .  sif '  râ .  gus   a,  careg- 

Saxon,  sak'sun  a,  Sacsonig,  Sacsonaidd : 
re,  Sais;  Sacsonaeg,  Sacsoneg 

Say,  sä  re,  tenllif  sidan:  vt  (pt  &  pp 
said),  gwedyd,  dywedyd,  llafaru,  llef- 
aru,  adrodd.  ymadroddi.  That  is  to 
say,  hyny  yw,  sef 

Saying,  sä'ing  re,  dywediad,  ymadrodd, 
gair,  adroddiad;  diareb,  chwedl 

Scab,  skab  re,  crachen,  cramen ;  clafr 

Scabbard,  skab'urd  re,  gwain 

Scabbedness,  skab'ed.nes,  Scabbiness, 
skab'i.nes  re,  crachogrwydd,  crach- 
lydrwydd,  clefri  [clafrllyd 

Scabby,   skab':  a,  crachlyd,  cramenog, 

Scabious,  ska'bi.us  re,  clairllys,  elefryn ; 
penlas  wen :  a,  clafrllvd,  crachlyd 
291       " 


SCE  '  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk=took; 


Scabrous,    ska'brus    a,    garw,   gerwin, 

afrywiog  [genvindcr 

Scabrousness,  ska'brus.nes  n,  garwedd, 
Scaffold,  skaf'old  n,  esgynlawr,  esgyn- 

glwyd,  adeilglwyd,  ysgaffell 
Scaffolding,  skaf'old.ing  n,  defnyddiau 

esgynlawr 
Scalade,   ska.liid',  Scalado,  ska.la'do  n, 

murddringediad,  dringediad 
Scald,   skold   n,    gwlyblosg,    berwlosg, 

goferwad:  vt,  gwlyblosgi,  llaithlosgi; 

poethi,    goferwi.      Scald-head,    pen- 

grach,  crach  drwg 
Scale,  skal  n,  cen;  dorian,  tafol,  mantol ; 

graddfesurfa,  graddeg;  dringraddau: 

v,  cenu;    digenu,  pilio;  dringo  mur. 

Sliding-scale,  llethr  raddol 
Scalene,  ska.lm'  a.  anghyfochrog 
Scaliness,  ska'li.nes  n,  cenogrwydd 
Scall,  Bkol  11,  crach  drwg  [sibolyn 

Scallion,  skal'yun  n,  math  o  winwyn, 
Scallop,  skol'up  n,  minfylchiad;   math 

o  gragen-bysgodyn:  vt,  minfylchu 
Scalp,  skalp  n,  croen  y  pen,   clolgroen, 

pen-groen:  vt,  iadflingo,  penfiingo 
Scalpel,  skal'pel  n,  eyllell  llawfeddyg 
Scaly,  ska'li  a,  cenog,  llawn  cen 
Scamble,    skam'bl   v,   brasredeg;    ym- 

hyfhau ;  crafangu 
Scammony,  skamun.i  n,  math  o  ystor; 

math  o  blanigyn,  math  o  gynghafog 
Scamper,    skam'pdr   vi,    ffoi    ar   firyg, 

brysredeg,  brasgamu 
Scan,  skan   vt,  holi.  profi,  cbwilio,  ar- 

brofi,  manwlchwilio ;  meant  pennill 
Scandal,  skan'dal  n,  tramgwydd ;  athrod, 

gwarth,    gwaradwydd:    vt,    athrodi. 

gwaradwyddo,  gwarthu,  enllibio 
Scandalize,  skan'da.li'z  vt,  gwaradwyddo, 

goganu,  gwarthu.  enllibio 
Scandalous,   skan'da.lus    a,   gwarthus. 

gwaradwyddus,  cywilyddus,  sarlnius 
Scandent,  skan'dent  a,  dringol 
Scansion,  skan'skun  n,  pennillfesuriad 
Scansores,    skan.so'r'iz    np,    dringied- 

yddion,  dosbarth  o  adar 
Scant,    skant   a,   prin,    cwta,    cyfyng, 

bychan;  cul;  anainl ;  cynnil ;  anuigon- 

01:  v,  prinhau,  cwtogi,  cyfyngu 
Scantiness,    skan'ti.nes    n,    bychander, 

prinder,  annigonedd ;  tlodi 
Seantle,  skan'tl  v,  pallu,  bod  yn  eisieu 
Scantlet,  skant 'let  n,  dernyn,  cetyn 
Scantling,  skant'ling  n,  mesur/maint, 

maintioli,  cnghraiift ;  dernyn,  tameidyn 
Scantiness,skan'ti.nes,  Scantness,  skant '- 

nes  n,  prinder,  culni,  annigonedd 


Scanty,  skan'ti  a,  prin,  cwta,   bychan 

cul,   annigonol,  rhy  fach.     To   grov 

scanty,  prinhau,  myned  yn  bryn 
Scape,   skap    v,   dianc,    cilio,    ffoi :    « 

diangfa,  ymwared.     Scape-goat,  bwci 

diangol.  Scape-grace,  dyhíryn.  ady 
Scapula,  skap'u.la  n,  crafell  yr  ysgwyc 

asgwrn  y  balfais.  i_rwlieil  ŷr  ýsgwŷd 
Scapulary,  skap'ii.lur.i  a.  ysgwyddol 
Scar,  skar  n,  craith,  clais:  vt,  creithii 

cleisio  [digrifwi 

Scaramouch,  skar'a.muwtsh  n,  ysgenty 
Scarce,  skc'rs   o,  prin,  anamî,  ambe: 

anghyifredin.anfynych :  ad. — Scarce 
Scarcely,   ski-'rs'li  ad,  braidd,  yn  bri 

odid,  yn  anfynych,  yn  anaml  ' 
Scarceness,  ske'rs'nes,  Scarcity.  skeV's 

tî  n,  prinder,  anamlder,  drudaniaetl 
Scare,   ske'r  vt,   brawychu,   dychryn 

tarl'u,    bwbachu.      To    scare    crow 

bugeila  brain 
Scarecrow,   ske'r'kro  n.    bwgan   brai 

tarf  hutan,  bwbach ;  drych  meirionỳ 
Scarf,  skiirf  7i,  ysgablar,  ysgwyddrwy 
Scarification,  skar.i.fLka  shun'n,  craffi 
Scarifier,  skar'i.f'i.ur  n,  craffiniwr  [i 
Scarify,  skar'i.f Y  vt,  craffinio,  tori'r  crci 
Scarlet,  skar'let  tl  &  a,  ysgarlad,  ysgarl 

ysgarladliw,  purgoch.     Scariet-fev 

eirosgryd.  Scarlet-runner,  fi'iien  gO'I 

Scarlet-oak,  prinwydden 
Scarp,  skarp  n,  llethr  amddiffyn-glaw.#  I 
Scate,    skat     n,     liithresgid;     rhaij 

rhwchws,  morgath:   vi,  llithr-ra» 

ar  ia 
Scath,  skath  vt,  dinystrio,  difrodi,  dl 
Scathful,    skath'twi    a,    niweidiol, 

nystriol,  difaol 
Scathless,  skath'les  a,  diniwed,  difrhi 
Scatter,   skat  ur  v,  gwasgaru,  chwj 

lled-daenu.     Scattered,  ar  wasgar 
Scavenger,    skav'en.jur    n,    ysgul 

heolydd,  heolgarthwr,  heolgarthyd' 
Scelerat,    sel'ur.at    n,    drygddyn, 

hiryn,  ysgeleivdyn,  milain 
Scene,  sin  n,  golwg,  golygfa,  golygi 

darlunlen,  drychlen 
Scenery,  sí'nur.î  n,  golygfa;   darlui 

darlunleni,  darluniad 
Scenic,    si'nik,    Scenical, 

golygfaol,  chwarëyddol 
Sc(jnography,     sî.nog'rá.fî 

iadaeth,  golygiadaeth 
Scent,  sent  n,  arogl,  arogL 

chwa,  sawr;    arwynt,  adrywedd.î 

ìywedd:   vt,  arogli.  sawrio,  gwy.I 

Sweet-scented,  peraroglaidd 
292 


^en'i.kal », 


I.  Kw| 


öre  ;  läte,  Vine,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       SCO 


Sceptic,  skep'tik  n,  ammheuwr,  rhydd 
|      dybiwr,  aiighredadyn,  anffyddiwr 

Sceptic,  skep'tik,  Sceptical,  skep'ti.kal 
I     a,  ammheugar,  ammhëus 
:  Scepticism,    skep'ti.sizm  n,  ammheu 
j,     garwch;  anghrediniaeth 
;  Sceptre,  sep'tur  n,  teyrnwialen  [teyrnol 
1  Sceptred,    Sep 'tûrd    a,    teyrnwialenog, 
1  Schedule,  shed'iil  n,  atlen,  cofrestr 
í  Scheme,   skim    n,    cynllun,    darluniad, 
I     amcan,  dyfais,  arfel,  dyehymmyg:  v, 
|     dyfeisio,  llunio,  dychymmygu 

Schemer,  ski'mur,  Sche'mist*  ski'mist  n, 
dyfeisiwr,  Uuniedydd 

Bchesis,  ski'sis  n,  greddf,  ansawdd,  tnedd 
,  Schism,  sizm  n,  rhwyg  eglwysig,  yrn- 
i     raniad  [a,  ymraniadol 

;  Schismatic,  siz.mat'ik  n,  eglwysrwygwr : 
|  Schismatical,  siz.mat'i.kal  a,  ymbleid- 
I     gar,  ymraniadol  [rwygo,  ymranu 

Schismatize,  siz'ma.t'iz  vi,  eghvys- 
[  Scholar,  skol'ur  n,  ysgolhaig,  ysgolor; 
1  .  dysgadur,  efrydydd 

Scholarship,  skol'ûr.ship?£,ysgolheigdod, 
ysgolfraint ;  llenyddiaeth,  ìlenoriaeth 

Scholastic,    sko.las'tik    a,    athrofäus, 
ysgolheigiol,  Uenyddol,  llenog 

Scholiast,    sko'li.ast    n,    arnodwr,    de- 
\     onglwr,  eglurwr 
[Scholium,  sko'li.um  n,  eglurnod 

School,  skwl  n,  ysgol,  ysgoldy:  vt, 
addysgu,  ysgolorf;  dwrdio.  Charity- 
school,  ysgol  rad.  Day-school,  ysgol 
j  ddyddiol.  Free  school,  ysgol  rydd. 
j  Infant-school,  mebai-ysgol.  Normal- 
\  school,  ysgol  athrawon.  Sunday- 
|     school,  ysgol  Sal  [ysgolfab 

Schoolboy,   skwl'boi  n,   plentyn  ysgol, 

Schoolday,  skwl'da  n,  ysgolddydd 
;  Schoolfellow,  skwl'fel.o  n,  cyd'ysgolhaig 

Schooling,  skw'ling  n,  ysgolhe'igiad 
i  Schoolman,  skwl'man  n,  ysgolddyn 
i  Schoolmaster,    skwl'mas.tur  n,   ysgol- 
i     feistr,     athraw    ysgol,     dysga'wdwr, 
addysgwr  [feistres,"  dysgodres 

I  Schoolmistress,  skwl'mis.tres  n,  ysgol- 

Scia,  rapliy,  suag'n;,  fi  n  darlunWdalth 

:Sciatber:c    si  ii.therik   3    perthvnol    i 

Sciatic,  si'.at'ik  a.  clunwstaidd     [ddeial 

Sciatica,  si.at'i.ka  n,  clunwst 

-Science,  si'ens,  n,  gwyddor,   gwyddor- 

,     iaeth,gwyddoniaeth ;  -eg,  -iaeth,"-aeth. 
Science  of  music,   peroriaeth,  cerdd- 

i     oriaeth.      Natural   Science,   anianeg. 

i     A  man  of  science,  A  scientific  person, 
gwyddon  [vddydol 

Sciential,  si.en'shal  a,  gwyddorol,  celf- 


Scientific,  si.en.tif 'ik  a,  gwybodus,  celf- 

yddgar,  ofyddol  [byr  crymaidd 

Scimitar,  Seymitar,  sim'î.tûr  n,  cleddyf 
Scintillate,  sin'til.ät  vi,  gwreickioni 
Scintillation,  sin.ti.lä'shun  n,  gwreich- 

ioniad 
Sciolist,  si'o.list  n,  un  baswybodus 
Sciolous,  s'i'ö.lus  a,  anvynebddoeth 
Sciomachy,  si.om'a.ki  n,  ymladdfa    â 

chysgod  [iaeth 

Sciomancy,s'i'ö.man.sî«,cysgod-dde-\vin- 
Scion,  si'un  n,  impyn,  bywnllyn,  brigyn 
Scirrhosity,  ski.ros'i.ti  n,  chwareniad 
Scirrhous,  skir'us  o,  caledchwyddog 
Scirrhus,  skir'us  (p  scirrhi,    skir'i)  n, 

caledchwydd,  chwaren,  dafaden[ad\vy 
Scissible,   sis'î.bl,  Scissile,  sis'il  a,  tor- 
Scission,  sizh'un  n,  toriad;  holltiad 
Scissors,  siz'urz  n,  siswrn,  gvvelleifyn 
Scissure,  sizh'ur  n,  toriad ;  hollt 
Sclerotic,  skli.rot'ik  a,  caled;  ganv: 

pilen  y  llygad 
Scoat,  skot  vt,  attal  ohvyn       [gwawdio 
Scoff,    skof  n,    gwawd:     v,    gwatwar, 
Scoffer,  skof  'fir  n,  gwatwarwr,gwawdiwr 
Scold,  skold  n,  cecren,  clewtan,  tafodes  : 

v,  clewtian,  tafodi 
Scollop,  skol'up  n. — Scallop 
Sconce,  skons  n,  cainc-gauwyllyr;  am- 

ddiffynfa,  difiynfa ;  dirwy,  fforffed ;  y 

pen :  vt,  dirwyo 
Scoop,  sk\vp  n,  ceueg,  ceuraw,  cefuraw, 

craflwy,  ysgau,  rhawbal:  vt,  ceuegn; 

codi  nen  grafu  allan 
Scope,  skop  n,  tuedd,  cyfeiriad,  bwriad, 

amcan;  rhydd-did,  rhwysg 
Scorbutic,  skor.bii'tik  a,  poethglefrog, 

clafrllyd,  crachlyd 
Scorch,  skortsh  v,  deifio,  crasu,  poethi, 

rhostio,  golosgi,  crasboethi 
Score,   sko'r  n,   ugain;    dyled;    cyfrif; 

cyfrifbren,  cyfrifes;   hac,  rhygn:   vt, 

rhygnu,    gorthori,    nodi,    bwlchdori; 

cyfrifo.     To  run  up  a  score,  rhedeg  i 

ddyled.  Six-score,  chwech  ugain,  120 
Scoria,  sko'r 'ì.â  (p  scoria?,  skö'r'î,î)  n, 

sothach,  sorod,  sindw,  sinidr  [1yd 
Scorious,  sko'r'i.us  a,  sinidrog,  sothach- 
Scorn,  skorn  n,  dirmyg,  diystyrwch,  ys- 

gorn :  v,  dirmygu,  ysgornio,  gwatwar 
Scornful,  skorn'fwl  a,  ysgornllyd,  diys- 

tyrllyd  [iant 

Scornfulness,  skorn'fwl.nes  n,   dirmyg- 
Scorpion,  skor'pi.un  n,  math  o  ymlusg- 

iad  gwenwynig ;  un  o    ddeuddeg   ar- 

wydd  y  sidydd  [newid 

Scorse,  sko'rs  n,    cyfnewidiad:  v,  cvf- 
293 


SCU  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took;  I 


Scot,  skot  n,  gwr  o'r  Alban,  Ysgotiad 

rhan  o  dâl  neu  o  gyfrif,  tâl,  taliad. 

Scot-free,  rhydd,  didal.     Scot  and  lot 

tâl  a  threth.     Scots,  Isgoedogion 
Scotch,  skotsh  vt,hncio;  man  drychu 

n,  hac,  attal  olwyn.      Scotch-collops, 

golwythion  (o  gig  llo) 
Scotch,   skotsh,    Scottish,    skot'ish    a, 

Ysgotaidd,  Albanaidd.      Scotch  lan- 
guage, Albaneg 
Scotchman,    skotsh  '  man    (Scotchmen, 

skotsh'men)  n,  Ysgotiad,  gwro'r  Alban 
Scotomy,  skot'o.mi  n,  pendro,  pensyndod 
Scotticism,  skot'i.sizm  n,  Ysgotyddiaeth 
Scoundrel,   skuwn'drel    n,    diffaethiwr, 

dyhiryn,  anfadyn,  adyn 
Scour,  skuw'r  i',glanhau,  carthu,  arloesi; 

ysgwrio,  glanrwbio,  dirydu ;  ysgubo 
Scourge,  skurj  n,  ffrewyll,  fflangell :  vt, 

frrewyllio,  fnangellu 
Scout,  sku  ú  t  n,  fforiwr,  peithi  wr.  ysbiwr  ■ 

V,  peithio,  blaenchwilio,  olrhain ;  wrftio. 

gwrthod.     Scout-boat,  peithas 
Scovel,  skuv'l  n,  ysgubell  ffwrn ;  mop 
Scowl,  skuwl  n,  cuwch,  cuch,  gwg:  v, 

cuwchio,  cuchio,  gygu  [cripio 

Scraffle,  skraf '1  vi,  ymgripio,  ymbalfalu 
Scrag,  skrag  n,  culddarn,  ysgerbwd 
Scragged,  skrag'ed,  Scraggy,  skrag'i  a, 

garw,  ysgythrog,  esgyrnllym,  teneu, 

cul,  truan  [salwedd 

Scragginess,    skrag'i.nes    n,    teneuder. 
Scramble,  skram'bl  vi,  cipio,  cipgeisio, 

crabino:  n,  ciprys,  ymgiprys,  cipgais 
Scranch,  skrantsh  vt,  grillgnoi,  crasgnoi 
Scrannel,  skran'el  a,  crychleisiol ;  diwerth 
Scrap,  skrap  n,  tameidyn,  dernyn,  darn, 

cetyn,  dryllyn,  dryll,  ychydigyn 
Scrape,    skrap  n,    cratìad;    djTyswch, 

cyfyngder :  v,  crafu,  crafellu,  ysgrafu 
Scraper,  skra'pur  n,  crafiedydd,  crafell: 

crythwr,  ffilor  [creifion 

Scrapings,      skra'pingz      np,     crafion, 
Scratch,  skratsh  »,  crip,  cripiad,  crafiad, 

cosiad :  v,  crafu,  crafellu,  ysgrafu,  cosi 
Scratches,    skrat'shiz    np,  y    llyncoes, 

clefyd  ar  draed  cerfyl  [mardon 

Scraw,    skro  n,    arwyneb;    marwdon. 
Scrawl,  skrol  n,  ysgrifen  hagr,  ysgraflen : 

v,  dwbdduo,  hagrysgrifenu 
Scray,  skra  n,  morwennol 
Screable,  skri'a.bl  a,  poeradwy 
Screak,    skrik    n,    crochwaedd,    crech, 

cryglais :  vi,  grillian.gwichian. — Creak 
Scream,  skrim  n,  crochwaedd,  ysgrêch. 

crochlais :  vi,  crochwaeddu,  ysgarmain 

ysgrechain,  ballaw,  crochleisio 


Screech,    skritsh    n,    oergri,     ysgrêchl 
crochlais:     vi,    ysgrechain,    hwtianf 
crochleisio.       Screech-owl,    dylluan 
rudd,  crech-ddylluan,  adeiyn  ỳ  corff 
Screen,  skrin  n.  cysgodlen.  ffed'on,  gwasg  ( 
odfa,  achwre;  marchridyll:  vt,  gwaflfl 
odi,  cysgodi:  marchridŷllio 
Screw,    skrw    n,    troell,    cogwm    tid 
troellhoel,    hoeldro:     vt,    nydd-dra 
tyndroi,  troellhoelio ;  troellwasgu,  tyrl 
wasgu.     Cork-screw,  allwedd  costrel 
Scribble,  skrib'l  n,   coegysgiifen,   brasl 

law:  vi,  brasysgrifenu  [coegawdv 
Scribbler,  skrib'lur  n,  coegysgrifenyd 
Scribe,  skr'ib  n,  ysgrifenydd,  ysgrifydr 

vt,  ysgrifo,  nodi,  ysgrifnodi 
Serine,  skr'in  n,  cist,  llyfrgloer     [grif; 
Scrip,   skrip  n,  ysgrepyn,  llerpyn;  y 
Script,  skript  n,  llawysgrif        [ysgril 
Scriptory,      skrip'tur.i     a,     ysgrireiu 
Scriptural,  skrip'tshii.ral  a,  ysgrythyi 
Scripture,    skrip'tshur      n,    ysgrythj 
Holy  Scripture,  Ysgry thy rL  ân  [y* 
Scripturist,  skrip'tshii.rist  n,  ysgrythji 
Scrivener,  skriv  n.ûr  n,  ysgrifenydd 
Scrofula,  skrof'iUa  n,   manwyn,  ma 
dwpa,  clwy'r  brenin,  clefyd  y  breni 
Scrofulous,  skrof'u.lus  «,  manwynog 
Scroll,  ski-ol  n,  rhol-lyfr,   plyglyfr,  [ 
Scrotum,  skro'tum  n,  ceillgwd    [grii| 
Scrub,  skrub  n,  gelach,  gwaelddyn,ba 
yn :  vt,  dw}-srwbio,  dyrathu,  glanhsj 
Scrubbing-brush,  rhwbiedydd 
Scrubby,  skrub'i  a,  gorwael,  dirmygn 
Scruff,  skrivf  n,  gwar,  gwegil. — Scurf; 
Scruple,   skrw'pl  n,   petrusedd; 
pwys  20  gronyn:   v,  petruso,  rht 
ammheu  [petrusgar,  gorfai 

Scrupulous,  skrw'pii.lus   a,  ammhel 
Scrupulousness,   sknv'pii.lus.nes,  Sci 
pulosity,  skrw.pii.los'i.ti  n,  ammhi 
garweh,  petrusedd.  petrusder 
Scrutable,  skrw'ta.bl  a,  chwihadwy, 
rheiniadwy         [ymholiad,  olrheir 
Scrutation,    skrw.ta'shon  n,  chwit 
Scrutator,  skrw.ta'tur,  Scratineer,  sk 

tî.ní'r'  n,  chwiliwr,  adchwiliwr 

Scrutinize,  skrw'ti.ni'z  vt,  adchwilio,' 

rheinio,  manwl  chwilio        [ymho ' 

Scrutinous,  skrw'ti.nus  a,    chwiliaa 

Scrutiny,  sbrẃ'tî.nî  n,  olrheawd,  marl 

chwiliad,  olrheiniad 
Scrutoire,  skrw.twar'  n,  ysgrifengistifc 
Scud,  skud  n,  cawod,  gwyntgawod,  § 

guth:  vi,  brysio  ymaith,  ysgudo 
Scuffle,  scuf'l  n,  ceintach,  ymgiprys  i, 
ceintachu,  vmdnui,  ymryson 
294 


ore;  läte, line, nö, müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


SEA 


Sculk,  skulk  17,  llechu,  golechu,  techu, 
|  godechu:  n,  llech,  tech,  godech; 
j>     cnud   o   gadnoaid.      Skulking-place, 

godeehfa,  techfa,  llechfa 
iScull,  skul  n,  penglog,  iad,  clol;  llyw- 
|    rwyf,  rhodl ;    cwch  unrwyf,  rhodlfad  : 
{■-vt,   rhodoli,  rhodli.      Scull-cap,  nos- 
:    gapan,  clolgap 

Sculler,  skul'ur  re,  badwr  unrwyf,  rhodl- 
I    ydd,  rhodolydd ;  bad  unrwyf 
flcullury,  skul'ur.i  re,  golchdy,  golchfa 
Scullion,  skul'yun  re,  ceginfercn,  cegin- 
Í    was,  golchwr  neu  olchyddes  y  llestri 
Sculp,  sculp  vt. — Sculpture 
'Sculptile,  skulp'til  a,  cerfiol,  cerfiadol 
[Sculptor,  skulp'tur  re,  cerfiedydd,  cerfiwr 
Sculpture,   skulp'tshur  re,    cerfiadaeth: 
Í    cerfiad ;  cerfluniau :  vt,  cerfio 
'Scum,   skum  re,  ewyn,   gorferw,  isgal, 
.  crest,  ysgwyf,  sinid,  sinidr;  gwehilion, 
I    sorod:  vt,  diewynu 
[Scummer,  skum'ur  re,  diewynwr,  lledwad 
'Scupper,  skup'ur  re,  ystlysdwll  llong 
(Scurf,  skurf  re,  cen,  crest,  mardon,  marw- 
Ì    don,  Jrsgen,  clafr;  crafion 
pcurfiness,  skur'f  i.nes  re,  crestogrwydd 
(Scurf}',  skur'fi  a,  crestog,  ysgenog 
Scurrile,   skur'il,  Scurrilous^  skur'il.us 
1   a,croesanaidd,  bustlaidd,tafod-ddrwg, 
t  trahäus,  caseiriog 

!5currility,     sku.ril'i.ti,    Scurrilousness, 
I  skur'il.us.nes  re,  drwgdafod,  brwntiaith 
••kmrviness,  skur'vi.nes  re,erachogrwydd, 
!  baweiddrwydd,  bryntni 
Scurvy,  skur'vi  re,  y  clefri  poeth,  y  llwg : 
I  o,  crachlyd;  bawlyd,  gorwael.    Scur- 
i  vy-grass,  llysiau'r  llwg 
>cut,  skut  re,  cwt,  cynôbn,  conell,  ysgwt, 
\  cloren,  llosgwrn,  ffwtog 
jcutage,  skii'tiij  n,  arian  gwasanaeth 
fcutate,  skii'tat  a,  cenog 
jcutcheon,  skut'shun  re. — Escutcheon 
Scuttle,    skut'l    re,    cawell;    cafn    glo; 
gwaddeg  melin;    awyrdwll  yn  ochr 
llong ;  mynediad  cyflym,  prysuriad :  v, 
1  tyllu ochr  llong;  prysur  kwylio ymaith 
jcythe,  6'iTH  re,  pladur 
>ea,  si  re,  môr,  llyr,  gweilgi,   cefnfor; 
moryn.     Sea-bear,  arth  gwyn.     Sea- 
boat,  morlong,  morgwch.     Sea-bora, 
moranedig.  Sea-boy,  morlanc,  morher- 
lod.    Sea-breeze,  morawel.    Sea-built, 
a  adeiladwyd  i'r  môr.  Sea-calf  (Seal), 
moelron,  morlo.      Sea-cob,     gwylan. 
■  Sea-coal,  glo   cyffredin.      Sea-coast, 
arfordir.     Sea-cow,  morfuwch.     Sea- 
devil,  morgath  fawr.    Sea-dog,  morlo, 


moelron;  y  morgi  bychan.  Sea-egg, 
morddraenog.  "Sea-eagle  (Ospray), 
morenTr.  Sea-farer,  morwr,  mordwy- 
wr.  Sea-faring,  mordwy;  mordwyol. 
Sea-fight,  morgad,  morfrwydr.  Sea- 
fish,  mor-bysg.  Sea-fowl,  moraderyn. 
Sea-girt,  amgylchedig  gan  y  môr. 
Sea-gull,  Sea-mew,  gwylan.  Sea-fox, 
math  o  forgi.  Sea-hen,  dybryan,  dy- 
brych.  Sea-hog  (Porpoise),  pysgodyn 
du,  llamidydd.  Sea-horse  (Walrus), 
morfarch.  Sea-star,  pumbys,  seren- 
bysg.  Sea-needle,  y  cornbig.  Sea- 
porcupine,  ballasgbysg.  Sea-port, 
porthladd.  Sea-risk,  morberygl,  mor- 
antur.  Sea-room,  môr  anghaeth, 
morle.  Sea-rover,  morleidr,  mor- 
herwr.  Sea-serpent,  morneidr.  Sea- 
service,  morwasanaeth.  Sea-shore, 
morwerydd,  glan  y  môr,  traeth.  Sea- 
shell,  morgragen.  Sea-sick,  morglaf. 
Sea-sickness,  morglefyd,  dolur  y  môr. 
Sea-side,  arfor,  moi-fin.  Sea-spray, 
morluwcb,  Sea-sm-geon,  llongfeddyg. 
Sea-term,  morair.  Sea-urchin,  mor- 
ddraenog. Sea-water,  dwfr  y  mCr, 
morddwfr.  Sea-weed,  Sea-wrack, 
gwymon,  ysnoden  y  mor.  Half-seas 
over,  gofeddw.  Beyond  the  sea, 
tramor.  The  briny  sea,  y  môr  heli. 
Alain  sea,  cyfanfor,  cefnfor,  gweilgi 

Seal,  sîl  re,  moelron,  morlo;  sel,  insel, 
argraff,  bath:  v,  selio.  Sealing- was, 
cwyr  selio 

Seam,  sim  re,  gwn'iad,  gwrym,  gwni; 
craith :  vt,  gwrymio,  cydwn'io,  creithio 

Seaman,  sî'man  re,  morwr,  llongwr,  mor- 
dwywr  [llongwriaeth 

Seamanship,  si'man.ship  re,  morwriaeth, 

Seamless,  sim'les  a,  diwn'iad,  diwrym 

Seamster,  sîm'stûr  re,  gwni'ydd,  gwni'ed- 
ydd  [gwn'fyddes 

Seamstress,  sîm'stres  re,  gwni'adwraig, 

Seamy,  sî'mî  a,  gwrymiog 

Sear,  sî'r  vt,  serio,  craithlosgi :  a,  sych, 
crin,  sychgrin,  dinodd.  Sear-cloth, 
pygliain,  cwyrliain 

Searce,  sûrs  re,  gogr,  manogr,  gwagr: 
vt,  gogryn,  peillio,  rhuchio,  gwegru 

Search,  sûrtsh  re,  cais,  chwiliad,  ymofyn- 
iad :  v,  chwilio,  ceisio,  chwilena 

Searchable,  sûr'tshâ.bl  a,  chwihadwy 

Ci?ason,  si'zn  re,  tymmor,  amser,  pryd, 
adeg:  v,  tymmeru,  cyweirio,  per- 
eiddio,  blasuso,  cyrFeithio;  halltu.  In 
due,  season,  mewn  iawn  bryd.  Out  of 
season,  ammhrydlawn,  anamserol 
295 


SEE     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîng,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took ; 


Seasonable,  si'zn.a.bl    a,    tymmoraidd, 

tymmorol,  amserol,  prydlawn 
Seasonableness,    si'zn.a.bl.nes    n,  tym- 

moreiddwch,  amseroldeb,  prydlondeb 
Seasonably,  sî'zn.â.blî  ad,  mewn  iawn 

bryd,  mewn  amser,  yn  brydlawn,  yn 

ainserol  [blasion 

Seasoning,  sî '  zn .  ing  n,  tymineriad ; 
Seat,  sit  n,  sedd,  eisteddfa,  cadair,mainc ; 

anneddfa,  trigfa,  nenadd ;  swydd :  vt, 

gorseddu,  gosod  mewn  eisteddle 
Seaward,  sî'wûrd  ad,  tua'r  môr 
Sebundee,  seb.un.dî',  Sebundy,  seb'un.di 

n,  milwr  yn  yr  India  [iedol 

Sicant,  si'kant  n,  trwehlinell :  a,  trych- 
Secede,  sî.sîd'  vi,  ymneillduo,  hanredu, 

ymwahanu,  encilio  [wabanwr 

Seceder,  sî.sî'dùr  n,  ymneilldiiwr,  ym- 
Secern,  sî.sûrn'  vt,  gwabanu,  neillduo 
Secession,    sî.sesh'un    n,    ymneillduad, 

ymwabaniad,  enciliad 
Secle,  si'kl  n,  canrif,  canmlynedd 
Seclude,  sLkliid'  vi,  cau  allan,  bwrw 

allan,  neillduo,  gwrthod 
Seclusion,   si.klii'zhun  n,   cauad  allan, 

darguddiad,  ysgariad 
Second,  sek'und  a,  ail:   n,  ail,  ailydd, 

cynnorthwywr,  pleidiwr,  cefn,  cefnog- 

wr;    eiliad:    vt,   eilio,    cynnorthwyo, 

cefnogi.      Second-hand,   eil-law,   eil- 

werth.     Second-rate,  eilfaint,  eilradd. 

Second-sight,  rhagwelediad,  eilolwg. 

Second-time,  eilwaith,  eilchwyl 
Secondary,   sek'un.dur.i  a,   ail,   o'r  ail 

radd,  adlawiadol:   n,  rhaglaw,    ail- 

raddwr 
Secrecy,  sî'krî.sî  n,  dirgeledd,  dirgelwch, 

dirgelrwydd,  cystrin,  celedigaeth 
Secret,  si'kret  n,  cyfrinach,  dirgelwch, 

rhin:    a,  dirgel,  cyfrinachol,   cyfrin, 

cuddiedig,   cudd,   rhiniol.      A  secret 

retold,  adrin.     Secrets,  dirgelion 
Secretariship,    sek'ri.tur.i.ship    n,    cof- 

iaduraeth  [ysgrifraglaw,  cofiadur 
Secretary,  sek'ri.tur.i  n,  ysgrifenydd, 
Secrete,  si.krit'  vt,  cuddio,  celu,  celcu, 

dirgelu,  didoli,  neillduo  [haniad 

Secretion,  si.kri'shun  n,  dydoliad ;  gwa- 
Secretist,  si'kret.ist  n,  cyfrinwr,  dirgelwr 
Secretitious,  si.kri.tish  us  a,  dydoliadol, 

gwahanedig  [cyfrinedd 

Secretness,   si'kret  .nes  n,   dirgelrwydd, 
Secretory,  sî.ltrî'tur.î  a,  dydolaidd 
Sect,  sekt  n,  plaid,  arblaid,  pleidgrefydd 
Sectarian,  sek.te'ri.an  a,  pleidgrelyddol : 

n,  pleidgrefydd wr  [grefyddiaeth 

Sectarianism,  sek.te'r'i.au.izm  n,  pleid- 


Sectary,   sek'tur.i,    Sectator,   sek.ta'tu.' 

11,  pleidgrefyddwr 
Section,  sek'shun  n,  toriad,  gwahandor 

iad;   rhan,  adran,  dosbartb;   adran 

nod  (§) 
Sector,  sek'tur  n,  ofFeryn  mesuryddol 
Secular,  sek'u.lur  a,  bydol ;  anghyssegr 

ol,  oesol,  lleygol  [lleygiaet 

Secularity,    sek.ii.lar'i.ti    n,    bydoldel 
Secularize,  sek'u.lur.iz   vt,  digyssegn 

troi  at  wasanaeth  cyffi-edin       [biyc 
Secundine,  sek'un.diu  n,  hemysgar; 
Secure,  si.kiiY  a,  diangol,  diogel;  sic 

hyderus,  diberygl;  dit'raw,  diofal:  t 

diogelu,  sicrhau,  carcharu 
Security,  si.kii' r'î.tî  n,  diogelwch,  diofa 

wch;  sicrwydd;  gwystl;  mach,  mec' 

ni,  meichai,  meichiau,  ymwystlwr 
Sedan,  sî.dan'  n,  cludgadair 
Sedate,  si.diit'  a,  tawel,  llonydd,  dig 

nhwrf,  esmwyth  [w 

Sedateness,  sî.dät'nes  n,  tawelwch,  an 
Sedative,    sed'a.tiv    a,    esmwythedig 

llonyddol,  llinarol,  esmwythaol 
Sedentary,  sed'en.tm.î  a,  eisteddog,  e| 

teddol,  seddol,  llonydd,  anghyfîr8ai 
Sedge,  sej  n,  hesg,  merydd,  elest".   SecL 

bed,  hesglwyn,  Uwynmerydd 
Sedgy,  sej'î  a,  hesgog,  hesglawn 
Sediment,    sed'î.ment  n,    gwaelodlj  \- 

gwaelod,  gwaddod  [bradfwr 

Sedition,  sî.dish'un  n,  terfysg,  ymbbB 
Seditious,  sî.dish'us  a,  ymbleidgar,  bri 

fwriadrus  [ryfelganB 

Seditiousness,   si.dish'us.nes  n,  gwjl 
Seduce,   sî.diis'  vt,  llithio,  trawsddcf 

hudo,  trawshudo.  twyllarwain,  deil 
Seducer,   sî.dü'sûr   n,   twyllwr,  deii 

llithiedydd  [ia^f 

Seducible,  sî.dü'sî.bl  a,  hudadwy,  111 
Seduction,    si.duk'shun    n,   hudolial 

hudiad,  llithiad,  trawsddeniad  [h  ■ 
Seductive,  si.duk'tiv  a,  denol,  flitj 
Seduhty,  sî.dü'lî.tî  n,  diwydrwydd  I 
Sedulous,    sed'ii.lus    a,    diwyd,    am, 

llafurus,    gofalus,    diesgeulus,  dft 

ystig,  astud  ^n  id 

Sedulousness,  sed'ii.lus.nes   n,    diw 
See,  sî  n,  esgobaeth,  esgobawd :  vt  (  W, 

seen),  gweled,  canfod,  edrych,  diil; 

ymweled  â 
Seed,  sîd  n,  had;   hil,  epil:  v,  ÌM, 

hedeg,  hodi.     Seed-cake.  had-d<,f»i 

teisenfelus.   Seed-corn,  hadyd.   IWr 

lip,  hadlestr.     Seed-time,  pryd  ••    i 

Seed-vessel,   cib,   hadgib.    A  tW 

seed,  hedvn.  To  run  toseed.haduBl 
29G 


ore;  kite,  line,  nö,  miite;  she,  bu=z  azure;  tliin,  thìs;  j=dzh. 


SEM 


■fcedling,  sîd'ling  n,  hadblanigyn 
Seedsman,  sidz'man»,  hadwr,  gwerthwr 
Seedy,  sî.dî  a,  hadog,  llawn  bad  [hadau 
Seeing,  si'ing  n,  gwelediad,  y  golwg :  a, 
[  Uygeidiog.  Seeing  that,  yn  gyinmaint 
j     â,  gan    "  [argeisio,  chwilio 

jSeek,  sik  (pt  &  pp  sought)  vt,  ceisio, 
[Seel,  sil  v,   troi  ar  led   ogwydd,  troi, 
[    rholio;  amrantwni'o,  mwgydu 
iSeera,  sim  vi,  ymddaugos,  bod  yn  debyg. 
[    It  seems,  mae  yn  debyg 

■  Seemingly,  sî'ming.li  ad,  i'r  golwg,  mevvn 
I     ymddangosiad,  mewn  rhith 
[Seemingness,  sî'ming.nes  n,  ymdd;    u 

iad  [harddwch 

>Seetnliness,  sîm'lî.nes  n,  gweddeidd-dra. 
(Seemly,  sîm'lì  a,  gweddaidd,  gweddus. 
!     hardd,  cymhwys,  prydferth,  addas 
i  Seen,  sin  pp. — See  [ phwyd 

[Seer,  si'r  n,  gwcledydd,  gwelwr;  pro- 
Seesaw,  sî'sô  n,  sigldyhoedan,  sigldy- 
,  -  hongian :  vi,  ckwareu  sh  * * 
Seethe,  sîth   (pt  sod,  pp  s 

araf-ferwi,  poethiasu,  bei-wi 
j  Segment,    seg'ment    n,    dernyn,    darn, 
|    rhan ;  rhan  cylch 

j  Segregate,  seg'rì.gät  vt,  dydoli,  pigo  allan, 
i     neiîlduo,  gwahanu  [neillduad 

Segregation,  seg.rî.gä'shun  n,  dydoliad, 
I  Seigneurial,  sì.nü'r'î.al,  Seigniorial,  sî- 
[  nî.ö'r'î.al  a,  awdurd  odol,  argl  wyddaidd 
j  Seignior,  sîn.yûr'  n,  arglwydd,  meistr. 
t  Grand  seignior,  amherawdwr  Twrci 
\  Seigniorize,  si'ni.ur.'iz  vt,  arglwyddiaethu 
|  Seigniory,  sî'nî.ur.î  n,  arglwyddiaeth 
j  Seine,  sin  n,  rhwyd  hir  [adwy 

,  Seizable,  si'za.bl  a,  attafaeladwy,  gafael- 
\  Seize,  siz  v,  attafaelu,  gafaelu,  cym- 
j  meryd,  dal,  cipio,  goresgyn.  To  be 
j  seized  of,  meddiannu 
i  Seizin,  si'zin  n,  attafaeliad,  goresgyniad 
I  Seizor,  si'zor  n,  goresgynydd 
j  Seizure,  si'zhur  n,  dahad,  attafaehad ; 

attafael,  gafaeliad 
t  Seldom,  sel'dum  ad,  anfynych,  nid  myn- 
|     ych,  anaml,  ambell  waith 

■  Seldomness,  sel'dum.nes  n,  anfynychder 
[Select,  si.lekt'  a,  dewisol,  detholedig, 
i     pigiedig:     vt,    dewis,    dethol,    ethol, 

etholi,  deffol,  pigo  allan,  gorddethol 
Selection,  sUek'skun  n,  detholiad,  dewis- 
,     iad;  detholrif  [yddiaeth 

Selenography,  sel.î.nog'râ.fî  n,  Uoer- 
Self,  self  (p  selves)  n,  hun,  hunan, 
i  hunaniaeth :  pn,  hun,  hunan :  px,  ym-. 
Self-approbation,  hunan-gymmerad- 
i     wyaeth.    Self-conceited,  hunandybus. 


Self  -  condemnation,  hunanfarniad. 
Self-confidence,  hunanhyder.  Self- 
deception,  hunandvvyll.  Self-delusion, 
hunanhud.  Self-denial,  hunanymwad. 
Self-esteem,  bak-hder.  Self-evident, 
hunandystiol,  diymwad.  Self-ex- 
amination, hunanholiad.  Self-exist- 
ent, hunanfodol.  Self-interest,  hunan- 
les,  hunanfudd.  Self-love,  hunan- 
serch,  hunangariad.  Self  -  murder 
(Suicide),  hunanladdiad.  Self-praise, 
hunanglod,  ymtfrost.  Self-respect, 
hunanbarch.  Self-righteous,  hunan- 
gyfiawn.  Self-same,  yr  un,  nid  arall. 
Self-  seeking,  hunangeisiol.  Self- 
sufficient,  hunanddigonol.  Self-willed, 
hunanfoddog,  cyndyn.  To  please 
one's  self,  yinfoddloni 
Selfish,  sel'fish  a,  hunanol,  hunanus 
Selfishness,    sel'fish.nes     n,    hunanedd, 

hunanoldeb,  hunanserch 
Selion,  sî'lî.un  n,  cefh  o  dir 
Sell,  sel  {pt  &  pp  sold)  v,  gwerthu, 

arwerthu.     Sold  here,  ar  werth  yma 
Sellander,  sel'an.dûr  n,  egwyd-grachen 
Seller,  sel'ûr  n,  gwerthwr,  arwerthwr 
Selvage,  sel'vaj  n,  ymylwe,  amwe 
Selves,  selvz  pn,  np. — Self  [hafal 

Semblable,  sem'blâ.bl  a,  tebyg,  cyifelyb, 
Semblance,  sem'blans  n,  cyti'elybrwydd, 
tebygrwydd,  efelwch,  ymrith,  darym- 
rith,  rhith,  eiliw,  eilun 
Semblative,  sem'bla.tiv  a,  tebyg 
Semi-,  sem'î^a?,  hanner 
Semiannular,  sem.î.an'ü.lûr  a,  hanner- 
grwn,  hannergylchog  [moel 

Semibreve,  sem'i.briv  n,  gofanig,  pen- 
Semicircle,  sem'î.sûr.ld  n,  hannergylch 
Semicolon,  sem'i.ko.lun  n,  rhagwahan- 
nod  (;)  [ner  tryfesur 

Semidiameter,  sem.î.di'.amì.tûr  n,  han- 
Semidiaphaneity,  sem.î.di.â.fâ.nî'ì.tî  », 
hanner  tryloewder  [ner  tryloew 

Semidiaphanous,  sem.î.d'í.af  'â.nus  a,han- 
Semifiuid,  sem'î.flü.id  a,  Uedlifol 
Semilunar,  sem.î.lü'nûr  a,  hannerlloer- 

aidd,  hannergrwn,  hannergylchog 
Seminal,  sem'i.nal  a,  hadog,  hadol 
Seminary,  sem'î.nur.î  n,  hadfa,  magfa, 

cymblanfa,  athrofa ;  ysgol,  addysgta 
Semination,  sem.î.nä'shun  n,  hauad 
Seminific,  sem.nif'ik  a,  hadbarol 
Semiopacous,  sem.î.ö.pä'lcus  a,  godywyll 
Semipellucid,  sem.i.pe.lii'sid  a,  lledloew 
Semiperspicuous,  sem.i.pur.spik'ii.us  a, 
lledeglur  [yn,  gogrychyn 

Semiquaver,  sem'i.kwa.vur  n,  corgrych- 
297 


gEP   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Semitone,  seni'i.ton  n,  hanner  ton 

Semivowel,  sem'i.vuw.el»,  hanner  llafar- 

iad,  golafariad  [wyrdd 

Sempervirent,  sem.pur.v'i'r'ent  a,  byth- 

Sempiternity,   sem.pî.tûr'nî.tî   n,   bytb- 

olrwydd,  bytbbaríiâd  [chwechol 

Senary",  sî'nur.î  n,  yn  cynnwys  chwech, 

Senate,  sen'ät  n,  senedd,  prifgyngbor. 

Senate-bouse,  senedd-dy      [benefydd 

Senator,  sen'â.tûr  n,  seneddwr,  henadur, 

Senatorial,  sen.â.tö'r'î.al  a,  seneddol 

Senatorsbip,   sen'â.tûr.sbip    n,  senedd- 

wriaeth 

Send,  send  (pt  &  pp  sent)  vt,  anfon, 

danfon,    gyru,    bebnvng,    hel,    hèla, 

hebrwng.     To  send  word,  anfon  at 

Senescence,  sî.nes'ens  n.  beneiddiad 

Seneschal,    sen'esb.al    n,  senyllt,   prif- 

olygydd,  penoruchwyliwr 
Senile,  si'n'il  a,  heneiddiadol 
Senility,  sî.nil'ì.tî  n,  henaint,  hender 
Senior,  sî'nî.ûr  a,  hŷn,  benacb :  n,  hvnaf. 
hynefydd  [aint 

Seniority,  sí.nî.or'î.tî  n,  hynafedd,  byn- 
Senna,  sen'â  n,  dail  meddygol  tramor 
Sennight,  sen'it  (seven-night)  n,  wyth- 
nos  [iol 

Senocular,  si.nok'ii.lur  a,  chwechlygeid- 
Sensation,  sen.sä'shun  n,  syniad,  ym 

syniad,  teimlad 
Sense,  sens  n,  synwyr,  deall,  rheswm; 
yst)T,    barn,    meddwl,    arwyddocâd, 
In  one's  senses,  yn  ei  bwyll.     To  lose 
one's  senses,  gwallgofi,  ammbwyllo 
Senseless,  sens'les  a,  ynfyd,  ffol,  disyn- 

wyr,  diddeall ;  dideimlad 

Senselessness,  sens'les.nes??,ynfydrwydd, 

disynwyredd,     ffolineb,     dideimlad- 

rwydd  "  [rwydd,  tynerweh 

Sensibility,    sen.sî.bil'i.tî    n,    teimlad- 

Sensible,  sen'si.bl  a,  teimladwy,  tyner; 

deallus,  call,  synwyrol 
Sensitive,  sen'si.tiv  a,  teimladol;  byw 
Sensorium,  sen.sö'r'ì.um    n,    6ynwyrfa, 

ymdeimlfa ;  yr  ymenydd 
Sensual,  sen'sbü.al  a,  anianol,  cnawdol 
Sensualist,    sen'shii.al.ist    n,    cnawdol- 
ddyn,  anianddyn  [rwydd 

Sensuality,   sen.sbü.al'î.tî    n,   cnawdol- 
Sensuahze,   sen'shii.al.i'z    vt,    cnawdoli, 
Sent,  sent  pt  &  pp. — Send         [  anianoli 
Sentence,    sen'tens    n,    barn,    dedfryd, 
brawd ;  ymadrodd,  brawdd,  brawddeg : 
vt,  barnu,  dedfiydu,  dyfarau.     Sen- 
tence of  death,  barn  marwolaeth,  coll- 
farn.    To  sentence  to  death,  collfarnu 
Sentential,  sen.ten'shal  a,  brawdd  egol 


Sententious,   sen.ten'shus   a,   byreiriog 

doetheiriog  [eiriogrwyd( 

Sententiousness,  sen.ten'shus.nes  n,  byr 
Sentient,  sen'idient  a,  canfodol,  dirnadol 

byw:  n,  canfyddwr 
Sentiment,    sen'tî.ment    n,   tyb,    barn 

meddwl;    mympwy;    ymadrodd  byi 

doethair,  synwyrair 
Sentimental,  sen.ti.men'tal  a,  synwyra 

doethdybiol,  dwysgall,  meddylgar,  ys 

tyriol,  myfyrgar 
Sentinel,   sen'ti.nel,   Sentry,    sen'trî    t 

gwyliedydd,  gwyliwr,  gwyliadwr 
Separable,    sep'ur.â.bl     a,    dydoladw) 

ysgaradwy,  gwahanadwy 
Separate,  sep'ur.ät  a,  gwahan,  gwahano 

neillduol,  de ;  ar  wahan :  v,  gwaham 

dydoli,  neillduo,  deoli,  ysgar,  esgart 

ymwahanu  [olrwyd 

Separateness.  sep'ur.ät.nes  n,  gwahai 
Separation,  sep.u.rii'sbun  n,  gwahani» 

dydobad,  ysgariad ;  gwahaniaetb,  yi 

gariaeth,  neillduaetb;  ynmeillduaetl 
Separatist,  sep'ur.ii.tist  n,  ymwahanw 

ymneilldiiwr  [math  0  liw  gwin< 

Sepia,    si'pî.â  n,  ystifflog,    morgyllel 
Sepiinent,  sep'ì.ment  n,  cìawdd 
Sept,  sept  n,  llwyth,  tylwyth,  epil 
Septangle,  sep'tang.gl  n,  seithongl 
Septangular,  sep.tang'gü.lûr    a,  seitij 

onglog  [sai' 

Septemary,  sep'tem.ur.î  a,  seitbol: 
September,    sep.tem'bûr   n,  Medi,  nci 

Medi 
Septennial,  sep.ten'yal  a,  seitbflwyddo 
Septentrion,  sep.ten'tri.un,  Septentrio 

al,  sep.ten'tri.un.al  a,  gogleddol 
Septentrionate,    sep .  ten '  tri .  un .  ät 

tueddu  tua'r  gogledd 
Septfoil,  sept'f  oil  n,  melyn  yr  eithir 
Septic,  septik  a,  malliadol.  braenol 
Septilateral,    sep.tî.lat'ur.al     a,    seit 

ochrog,  seithochrol 
Septuagenary,  sep.tü.aj'ì.nur.î,  Septu 

gesimal,  sep.tü.â.jes'î.mal  a,  yn  cy 

nwys  deg  a  thrigain 
Septuagesima,     sep.tü.â.jes'î.mâ    n, 

trydydd  Sul  cyn  y  Grawys  (tua 

dydd  cyn  y  Pasc) 
Septuagint,  "sep'tü.â.jint  n,  cyfieithi 

yr  Hen  De^lanient  i'r  Groeg  gan 

deg  a  thrigain 
Septuary,  sep'tíi.ur.î  n,  wythnos ;  unrh; 

Deth  cyfansoddedig  o'r  rbifyn  saith 
Septuple,  sep'tii.pl  a,  seithplyg    • 
Sepulchral,  si.pul'kral  a,  beddrodol 
Sepulchre,  sep  ul.kur  n,  bedd,  beddro» 
298 


:  Yáìe,  Vine,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  Tiiis;  jrrdzh.       SET 


iSepulchre,  si.pul'kur  vt,  claddu,  bedd- 
roddi  [aeth,  claddiad,  angladd 

Sepulture,    sep  ul.tshii'r   re,    eladdedig- 
iSequacious,    si.kwji'shus    a,    canlynol, 
[     dylynol;  ystwyth,  hyblyg 
iSequasity,  sî.hwas'ì.tî  n.  ystwythdar 
Sequel,  si'kwel  re,  canlyniad  [rhes 

(Sequence,  si'kwens  re,  trefn-ganlyniad, 
[Sequent,  si'kwent  a.  canlyniadol 
^Sequester,  si.kwes'tur.  Sequestrate,  sî- 
I  kwes'triit  vt,  gort'odogi,  rhoi  mewn 
kjf  Haw  arall,  diarddel.  ueillduo,  di- 
Wberchenogi  [duad 

[Sequestration,  sek.wes.tni'skun  re,  neill- 
iSequestrator,  sek'wes.tra.tur  re,  gor- 
L    tbdogwr  [lladfa,  puteindy 

Seraglio,  sî.ral 'yö  re.  ty'r  gwragedd,  an- 
(Seraph,  ser'af  (p  Seraphim,  ser'â.fim) 
i|   «,  seraph,  angel,  archangel  [aidd 

tSeraphic,  si.raf'ik  a,  seraphaidd.  angyl- 
tSeraskier,     Serasquier,    sî.ras'ld.ûr    re, 
i     cadrlaenor  ym  mysg  y  Tyrciaid 
ìSere,  si 'r  a.  gwyw,  gwywedig,  syehlyd 
(Serenade,  ser.î.niid'  re,  nosgan,  nosgerdd, 
\   nosgainc :  v,  canu  nosgainc 
(Serene,  sî.rîn'  a,  tawel.   hinonaidd,  di- 
Ì    gwmwl,  teg.  goleudeg,  claerdeg,  araul : 

vt,  tawelu,  lloni 
Sereneness,   sî.rî'nes,  Serenity,  sî.ren'ì- 
m   tire,  claerdegwch,  tawelwch,  areuledd, 
\   hinonrwydd,  sirioldeb 
■Serf,  surf  re,  oaethwas  amaethyddol 
(Serge,  sûrj  re,  math  o  wlanen  "teneu 
Sergeant,  sâr'jant  re,  is-swyddog,  rhing- 
;    yll.       Serjeant-at-arms,    rhingyll    y 
i    brenin.     Sergeant  at  law,  cyfreithiwr 

uchraddol 
iSerial.  si'r'i.al  a,  rhestrol;  mewn  rhanau 
Series,  si'r'i.iz  re,  rhes,  ewes,  rhifres 
Serious,  sí'r'î.us  a.  prysur,  difrif.  dwys, 

prudd,  digellwair 
Seriousness,"  sí'r'î.us.nes   re,   difrifoldeb, 
difrifweh,  prudd-der  [areithiwr 

Sermocinator,  sûr.mos'î.nä.tûr  re,  coeg- 
Sermon.  sur'mun  n,  pregeth;  traethawd 
Sermonize,    sur'mun.i'z    vi,    pregethu, 
darlithio  [gwaed 

iSerosity,  sî.ros'î.ti  re,  dyfrllydrwydd  y 
Serous,  sî'r'us  a,  meiddlyd,  dyfrllyd 
Serpent,  siir'pent  re.  sartf,  neidr,  gwiber 
terpentine,     sur'pen.ti'n     a,     sarflaidd; 
ierpet.  sûr'pet  re,  cawell  [dolenog 

Serpiginous,  sfir.pij 'î.nus  a,  ymlusgol 
Serpigo,  sûr.pi'gü  n,  gwreinyn,  tarwden, 
|   marchwreinyn.  dwfrwreinyn 
Serrate,  ser'ät.  Serrated,  ser'â.ted  a,  llif- 
ddanneddog,  danneddog,  bylehog 


Serration,   se.rä'shun,   Serrature,  ser'â- 

tshü'r  re,  danneddiad,  ar  ddull  llif 
Serrous,  ser'us  a,  danneddog 
Serum,  si  Yum  re,  meiddwaed 
Servant,  sur'vant  re,  gwas,  gwasanaethwr, 
gweinydd,  gwasanaethferch,  morwyn, 
gwasanaethyddes,  gweinyddes 
Serve,    surv    v,    gwasanaethu,    gweini, 
gweinyddu,    gwasio.       Serving-man, 
heilyn,  gweinydd.     Time-server,  dyn 
anwadal.     To  serve  one  right,  gwneyd 
yn  iawn  ag  un 
Sendee,   sur'vis   re,   gwasanaeth;    hail. 
Eye-service,  llygad-wasanaeth.     Ser- 
vice-berries, rhafol,  cyrafol.     Service- 
tree,  rhafolen,  cyrafoîen 
Serviceable,  sur'vis.a.bl  a,  gwasanaeth- 
gar,  buddiol  "  [yddioldeb 

Serviceableness,  sur'vis.a.bl.nes  re,  defn- 
Servile,  sur'vil  a,gwasaidd,  caethwasaidd 
Servility,  sur.vii'i.ti,  Servileness,   sûr'- 

vil.nes  re,  gwaseidd-dra ;  gorwaeledd 
Servitor,  sûr'vî.tûr  re,  heilyn,  gweinydd 
Servitude,    sur'vi.tiid    re,    gwasanaeth; 

caethwasanaeth,  caethiwed 
Sesquialteral,  ses.kwi.al'tur.al  a,  hanner 

yn  fwy,  megys  4  a  6,  15  a  10 
Session,  sesh'un  re,  eisteddfa,  eisteddfod. 

Quarter  sessions,  brawdlys  trimisol 

Sesterce,  ses'tûrs  re,  darn  o  arian  bath  _ 

Set,  set  (pt  &  pp  set)  v.  gosod,  dodi, 

rhoi;   planu;  sefydlu,   sicrhau,    lieu; 

machludo,  myned  dan  ei  gaerau,  gos- 

twng:    re,   llawnrif,   cydrif,   cyfanrif; 

impvn,  planigvn.      To  set  apart  or 

aside,  dodi  o'r  neilldu.     To  set  about, 

dechreu.      To    set    forth,    cyhoeddi, 

mynegu,  hysbysu;  cychwyn.     To  set 

in  order,  trefira.     To  set  a  bone,  dodi 

asgwrn  yn  ei  le.     To  set  on  edge,  peri 

deincod.     To  set  out,  cychwyn,  cyrchu 

allan,  myned.     To  set  to  music,  rhoi 

cân  i  gerdd.     To  set  right,  uniawnu. 

To  set  up,  dyrchafu ;  dechreu  crew, 

codi  masnach.      To   set  up    a    cry, 

gwaeddi,  codi  lief  [og 

Setacious,  sì.tä'shus  a,  gwrychiog,  blew- 

Seton,  si'tun  re,  lìifweìi,  ceingoreth 

Setose,  sî.tös',  Setous,  ^î'tus  a,  blewog 

Settee,  se.ti'  re,  cadeirfainc ;  math  o  long 

Setter,  set  ur  re,  planwr,  gosodwr;  math 

o  adargi.  cyfeirgi;  gwas  ceisbwl 
Settle,  set'l  re,  ysgiw,  perging :  v,  sefydlu, 
cadarnhau,  sicrhau ;  penderfynu,  pen- 
glymu,  terfynu;  gwastatäu;  cytuno; 
llonyddu,  tawelu ;  cartrefu,  trigo,  pres- 
wylío,  triganu,  gwladychu ;  dissvn  ar 
299 


SHA  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut.  tŵ=too.  t\Yk=took; 


Settledness,  set'ld.nes  n,  sefydlognvvdd 
Settlement,    set'l.ment    n,    sefydliad; 

cartrefle,     preswylfod ;     gwladyehfa ; 

rhwymiad,  agweddi ;  gwaddod 
Seven,  sev'n  a  &  n,  saith,  7,  vii. 
Sevenfold,  sev'n.fold  o,  seithblyg:    ad, 

ar  y  seithfed,  seitbwaith 
Seventeen,    sev.n.tin'    a   &   n,   dan  ar 

bymtheg,  deg  a  saitb,  17      [bymtheg 
Seventeenth,   sev.n.tinth'  a,  deufed   ar 
Seventh,  sev'nth  a,  seithfed,  7fed 
Seventhly,  sev'nth.li  ad,  yn  seithfed 
Seventieth,  sev'n.ti.etb  a,  degfed  a  thri- 

gain,  70fed 
Seventy,  sev'n.ti  n,  deg  a  thrigain,  70 
Sever,  sev'ur  v,  gwahanu,  dydoli,  dad- 

gvssvlltu,  daduno,  neillduó,  tori  ym- 

aith 
Several,   sev'ur.al  a,  amryw,  amrafael 

amrai ;  gwahanol,  gwahanredol,  neill- 

duol ;  llawer,  ami 
Severalty,  sev'ur.al.ti,  Severance,  sev'- 

ur.ans  n,  dydoliad,  gwahaniad 
Severally,  sev'ur.al.i  ad,  ar  wahan,  pob 

un  ar  ei  ben,  yn  neilldnol,  yn  wahanol 
Severe,   si.vi'r'  a,  caled,  chwerw,   tost, 

lljnn,  llymdost,  ffyrnig,  creulawn,  ger- 

win,  gerwinol,  eras,  hallt.     A  severe 

winter,  gauaf  caled 
Severer,  sev'ur.ur  n,  rhanwr,  gwahanwr 
Severer,  si.vi'r 'fir  a,  caletach ;  llymach 
Severity,  si.ver'i.ti  n,   toster,   llyinder, 

tostedd,  gerwindeb,  creulondeb* 
Sew,  sö  v,  gwn'io ;  pwytho 
Sewage,  sŵ'iij  n,  carthiad  ceuffosydd 
Sewer,    sö'ûr   n,   gwn'iwr,    gwni'edydd. 

gwn'iadyddea  [ftbsell 

Sewer,    sŵ'ûr    n,    ceuftbs,    gwehynfFos, 
Sewer,  sü'ûr  n,  swyddog  gynt  yn  heilio 

gwledd 
Sewerage,  sŵ'ur.äj  n,  ceufFosyddiaeth 
Sex,  seks  n,  rhyw,  rhywogaeth,  ystlen, 

ysglen  [trigain  oed 

Sexagenarian,   seks.aj.i.ne'r'i.an    n,   "~ 
Sexagenary,  seks.aj'i.nnr.i  a,  trigain 
Sexagesima,    seks.a.jes'i.ma  n,  yr    ail 

Sul  cyn  y  Grawys  (yng  nghylch  60 

diwrnod  o  flaen  y  Pasc)  [geiniol 

Sexagesimal,    seks.a.jes'i.mal     a,    tri- 
Sexangular,  seks.ang'gii.lur  a,  chwech- 

ochrog. — Hexagonal 
Sexennial,  seks.en'yal  a,  chweblwyddol 
Sexifid,  seks'i.fid  a,  chwechranol 
Sextain,   seks'tan  n,  chweban,   pennill 

chwebraich 
Sextant,    seks'tant    n,    chweched    ran 

cylch ;  oiferyn  at  fesuro 


Sexton,  seks'tunn,  clochydd;  bedd-dor 
Sextuple,  seks'tii.pl  a,  chwephlyg  [w 
Sexual,  sek'shii.al  a,  rkywiol,  ysglenol 
Sbab,  sbab  vi,  gwaelystrywio  [gwaeled 
Shabbiness,  stíab'î.nes  n,  baweidd-dtl 
Shabby,  shab'i  a,  bawaid  d,  bawlyd,  gwai 

gorẁael,  salw,  budr 
Shackle,  shak'l  n,  hual,  gefyn,  Uvffetha 

vt,  hualu,  llyifetheirio,  "troedogi,  g< 

fynu ;  caethu.  rhwystro 
Shad,  shad  n,  gwangen 
Shade,  shäd  n,  cysgod ;  cysgodfa ;  gwy 

gwagysbryd:    vt,  cysgodi,  gwasgod 

godywyllu  [  cysgod  rwy< 

Shadiness,  shä'dî.nes  n,  eysgodolrwyc 
Shadow,  shad'ö  n,  cysgod :  vt,  cysgo- 

gwasgodi ;  tywyllu  [iol,  disylwe 
Shadowy,  shad'ö.î  a,  cysgodol,  rhit 
Shady,   shii'di  a,   cysgodol,  gwasgod 

cauadfrig.  A  shady  place,  cysgod' 
Shaft,   shaft  n,   paladr;    saeth,   pic< 

mwndwll  [brethyn  ceder 

Shag,  shag  n,  ceden,  hirflew;  ceden* 
Shaggy,  shag'î  a,  cedenog,  hirfiewog 
Shaggmess,  shag'î.nes  n,  cedenogrwj 
Shagreen,  shâ.grîn'  n,  croen  rhyw  byi 

odyn 
Shake,  shak  (pt  shook,  shwk ;  pp  s. 

ken,  sha'kn)  v,  siglo,  ysgwyd,  ysgyi 

crynu:  n,  sigl,  sigliad,  ysgydwad, 

gwydfa ;  cryn,  siglnod 
Shale,  shäl  ?i,"cibyn,  plisgyn;  teneufi 
Shall,  shal  (pt  should)  v,  def,  caf,  i 

caiff,  &c— Will  [tc 

Shalloon,    sha.lŵn'  n,   gwlanwe  teil 
Shallop,  shal'up  n,  bad  â  dau  hwylbr 
Shallow,  shal'ö  n,  basle,  beisle,  beis 

rhydle:    a,  bas,  beisiog;    penbyla 

hurt  [der;  penb 

Shallowness,  shal'ö.nes  n,  basedd,  1 
Shalot,  shà.lot'  n,  math  o  wynwyn 
Sham,  sham  a,  ffugiol,  gau,  rhi thiol 

twyll,  ffug,   ffuant,  hud:    v,  tw; 

fíugio,  tfuantu,  rhithio  [cigy    ' 

Shambles,    sham'blz    np,    cigfa,    c 
Shame,  shäm  n,  eywilydd,  gwaradw    , 

gwarth,achlod:  v,cywilvddio,gwa 

ruddo,  gwaradwyddo  [gwar 

Shameful.  shlim'fCvl   a.  gwaradwyd 
Shameless,  shäm'les  a.  digywilydd 
Shamelessness,  shiim'les.nes  «,  dig} 

ydd-dra,  haerllugrwydd 
Shammy,  sham'i,  Shamois,  shâ.mí 

math'o  afr  wyllt. — Chamois  [c 
Shamrock,  sham'ruk  n.  meillionen 
Shank,   shangk   n.   coes,   gomach, 

garan,  gar,  esgar,  coesgvn  ;  pal  u 
"300 


öre;  läte,  line,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh. 


SHE 


Shanked,    shangkt    a,   coesog,    beriog. 
Long-shanked,     coes-hir.       Slender- 
shanked,   berfain.      Thick  -  shanked, 
Shanty,  shan't!  n,  bwthyn  [bondew 

Shape,  sbiip  n,  llun,  dull,  ffurf,  gosgedd, 
t     gwedd,  agwedd,  ystum:  vt  (shapeii). 
\     llunio,  ffurfio,  dullio,  ystumio 
Shapeless,  shäp'Ies  a,  afluniaidd,  dilun 
shapeliness,    shüp'lî.nes     n,    gosgeidd- 

rwydd.  gweddeiddrwydd,  harddlun 
Shapely,  shäp'lî  a,  lluniaidd 
Shapen,  ahii']m  pp,  lluniedig. — Shape 
Shard,    shard  n,   dernyn   o   briddlestr, 

priddell,  cragen ;  masgl  wy 
Share,    shê'r    n,    rhan,    cyfran,    dogn; 
swell  aradr :  v,  rhanu,  cyfranu ;  cyf- 
ranogi.      Share-bone,  gwerddyr.     To 
go  shares,  cyfranogi 
(Shark,  shark  n,  morgi,  morflaidd,  dera'r 
môr;    rheibiwr,  ysglyfiwr,   trawsgip- 
iwr:  v,  rheibio,  gwancio 
Sharp,  sharp  a,  llym,  miniog,  awchlym, 
awchus,  pigog;  craff;  glew;  tost;  sur, 
chwibl,  chwigws;  lion,  eras:  v,  hud- 
ladrata,  cyfrwysdwyllo.      Sharp  and 
flat  sounds,  seiniau  eras  a  lleddf 
Sharpen,  shár'pn  v,  awchu,  awcklymu, 

hogi,  minio ;  pigfeinio ;  blaenllymu 
Sharper,   shâr'pûr    n,   un   cyfrwyslym; 
.  hudleidr  [surni,  chwibledd 

Sharpness,  shârp'nes  n,  llymder,  awch ; 
Sharpset,  shârp'set  a,  gwancus 
Shaster,  shas'tnr,  Shastras,  shas'tras  n, 
.  •  ysgrythyrau  Hindŵ 
Shatter,  shat'ûr  v,  dryllio,  chwilfriwio, 
darnio,  ysigo.  Shatter-pated,  Shatter- 
brained,  penhonc,  penwan        [drefion 
Shatters,   shat'urz  np,  yfflon,   briwion, 
Shave,  shiiv  (pt  &  pp  shaven,  sha'vn) 
»,  eillio,  difarfu;  rhasglio,  pilio,  go- 
naddu,  gorasglio.     Shavings,  gonadd- 
;   ion,  gorasglod  [barfwr 

iShaver,   sha'vur   n,   eilliwr,   eilliedydd, 
Shaw,  shû  n,  prysg,  prysgoed,  coedwig 
jShawl,  shGl  ■«,  gwarlen,  gwddfgochl 
Shawm,  shorn  n,  chwythgorn 
(She,  shî  pn,  hi.     She  also,  hithau 
■Shea,  shî  n,  ymenyn-wydden 
tSheaf,  shîf  n,  ysgub :  vt. — Sheave 
Shear,  shî'r   \pt  shore,  pp  shorn)   vt, 
<  cneifio,  gwelleino.     Shear-man,  cneif- 
!   iwr    brethyn.       Shear-steel,    clur    at 
;   wneuthur  offerynan    awch.      Shear- 
[^  water,  gwylan  lwyd  [lestr 

1'heard,  shl'rd  n.  dernyn  toredig  o  bridd- 
|Shearer,  shî'r'ûr  n,  cneifiwr,  gwelleifydd 
Shearing,  shî'r'ing  n,  cnaif,  cneifiad 


Shears,  shi'rz  np,  gwellaif,  gwelleifiau 
Sheatfish,  shit'nsh  n,  math  o  lysvven 
Sheath,  shith  n,  gwain 
Sheathe,  shiTH  vt,  gweinio,  rhoi  mewn 

gwain ;  goseilio  Hong 
Sheathing,  shî'THÌng  n,amblanciadllong 
Sheathy,  shî'thî  a,  fel  gwain,  gweiniog 
Sheave,  shîv  vt,  rhwymo  yn  ysgubau, 

ysgubo 
Shed,  shed  n,  lluest,  penty:  v  (pt  &  pp 
shed),  tywallt;   gollwng;  colli;  gwe- 
hynu,  dyhidlo,  bwrw 
Sheen,  shin  n,  llewyrch,  eirianedd,  ys- 
blan,    gloewder:    a,   claer,   dysglaer, 
ysblenydd,  cànaid 
Sheep,  ship  (p  sheep)  n,  dafad,  llwdn 
dafad.        Sheep-cot,    buarth    defaid, 
defeitty.       Sheep-fold,    cail,    corlan, 
caeor.  Sheep-hook,  bugeilfibn.  Sheep- 
lice,  heuslau.     Sheep-shank,  math  o 
gwlwm.        Sheep  -  shearing,     amser 
cneifio.       Sheep-skin,    croen     dafad. 
Sheep-walk,  defeidiog,  pordir  defaid 
Sheepish,  shi'pish  a,  yswil,  dafadaidd, 
gwylaidd,  hurt  [rwydd,  yswüder 

Sheepishness,  shi'pish.nes  n,  gwyleidd- 
Sheer,  shi'r  a,  pur,  gloew,  glân ;  hollol, 
gwir:    v,  dianc  neu  ffrystio  ymaith. 
Sheer-grass,  hesg 
Sheers,  shi'rz  np,  peiriant  ar  lun  A  i  godi 

hwylbrenau  a  phwysau  mawrion 
Sheet,  shit  n,  lien,  lien  gwely ;  cynfas ; 
hwylraff.     Sheet-anchor,  prif  angor. 
Sheet  of  paper,  papyrlen.      Winding- 
sheet,  amdo,  amwisg  [llenliain 
Sheeting,    shit'ing    n,   lliain   cynfasau, 
Sheik,  shik  n,  offeiriad  Mahometaidd 
Shekel,  shek'l  n,  darn  o  arian  Iuddewig, 

gwerth  tua  banner  coron 
Shelf,  shelf  «,  talfainc,  astell  ddal;  mur- 

astell,  trestlfwrdd 
Shell,  shel  n,  cragen;  mesglyn,  plisgyn, 
cibyn :  v,  masglu,   diblisgo,  gweisgi'o. 
Shell -fish,  cragenbysg.     The  shell  of 
a  building,  magwyren    [draenen  wen 
Shellelagh,  'she.lä'la  n,  pastwn  G wyddel ; 
Shelly,  shel'i  a,  cragenog,  cibog,  masgl og 
Shelter,  shel'tûr  n,  gwasgod,  gwasgodfa, 
cysgod,  acbwre,  diddos,  diddosfa,  celt, 
nawdd,  noddfa,  clydfan,  cwdd,  cwdd- 
yn:  v,  cysgodi,  noddi,  gwasgodi 
Shelterless,  shel'tur.les  a,  dinodded 
Sheltic,  Shelty,  shel'tî  n,  merlyn  Ys- 
gotaidd  [gosod  naill  ochr 

Shelve,  shelv  vi,  llechweddu,  llethru:  vt7 
Shelvy,  shel'vi  a,  beisleog,  beisiog,  creig- 
iog.     Shelw  shore,  creiglan 
301 


SHO   path,  fat.  ore,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  oil,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Shend,     shend     vt,    dyfetha,    ysbeilio; 

gorchfygu 

Shepherd,  shep'ûrd  n,  bugail,  bugeilydd, 

areiliwr.      Shepherd's-crook,   bugeil- 

ftbn.  Shepherd's-dog.  bugeilgi.  Shep- 

herd's-purse,  llysiaur  bugail 

Shepherdess,    shep'ûr.des    n,    bugeiles, 

areiles  [gwladaidd 

Shepherdish,  shep'ûr.dish  a,  bugeilaidd ; 

Shepherdism,   shep'ur.dizm    n,  bugeil- 

Sherbet,  shûr'bet  n,  surfedd  [iaeth 

Sheriff,  sher'if  n,  sirydd.     Under-sheriff, 

rhaglaw  sirydd 

Sheriffalty,  sher'if.al.ti.  Sheriffdom,  sher'- 

if.dum  n,  siryddiaeth        [g^'in  gwyn 

Sherry,  slier Ì  n,  math  o  win  o  Yspaen, 

Shew,  shö,  Shewn,  shön. — Show,  Shown 

Shibboleth,  shib'ö.leth  n,  arwyddair  plaid 

Shield,  shîld  n,  tarian,  aesawr,  rhodawr, 

cadell,  ysgwyd,   asafar;    arflen :     vt, 

tarianu;  gorthoi,  amddiffyn 

Shift,  shift  n,  dychymnvyg,  dyfais,  ys- 

tryw,    ymdro,    esgus;     crys    merch, 

hefys:    v,  newid,  cyfnewid;  ymdaro, 

glewa,  ymddarbod,  darparu,  gochelyd  j 

dyfeisio  ffordd,  trefnu  [wadalwr 

Shifter,  shif 'tûr  n,  glewai,  hocedwr,  an- 

Shiftless,  shift'Ies  a,  diddarbod,  difedr, 

diffordd,  didoraeth 
Shilling,  shil'ing  n,  swllt.  One  shilling 
and  eleven  pence,  dau  ond  ceiniog. 
Two  [shillings]  and  nine  pence,  tri 
ond  tair,  tri  swllt  ond  tair  ceiniog,  dau 
a  naw.  Two  [shillings]  and  two 
pence,  dau  a  dwy.  Ten  shillings, 
chweugain. — Penny  [anwadal 

Shillishalli,   shil'î.shal.î    a,   ansefydlog, 
Shin,  shin  n,  crimog,  gomach 
Shine,  sh'in  (pt  &  pp  shone)  v,  dys- 
gleirio,  llewyrchu,  tywynu,  goleuo:  ?i, 
gloewder,  claerder,  dysgleirdeb 
Shiness,  sh'i'nes  n,  gwyledd. — Shyness 
Shingle,  shing'gl  n,  peithynen ;  cledren, 
astell,  estyllen,  astelldo,  astell  hollt, 
ysgyren,  aserw  [dardd;  eryri 

Shingles,  shing'glz  np,   math  o  grug- 
Shining,  sh'i'iiing,  Shiny,  shi'nî  a,  claer, 

dysglaer,  gloew,  tywynol 
Ship,  ship  n,  Hong:  vt,  dodi  mewn  Hong, 
llongi.        Ship's    husband,    pentalwr 
Hong,  trefnwr  taliadau  llong 
Shipboard,  ship'bö'rd  ad,  ar  fwrdd  llong 
Shipbuilder,  ship'bil.dûr  n,  llongsaer 
Shipmaster,   ship'mas.tûr    n,  llonglyw- 

ydd,  cadben  llong 
Shipmoney,  ship'mun.î  n,  llongdreth 
Shipping,  ship'ing  n,  llongau,  morlestri 


Shipwreck,  ship'rek  n,  llongddrylliad 
llongdoriad:  vt,  llongddryllio :  ìlwyr- 
ddinystrio  [llongar 

Shipwright,   ship'rit  n,  llongsaer,   sae» 

Shire,  shî'r  n,  sir,  swydd 

Shirk,  shurk  vi,  gochel,  dianc  oddi  wrtl 

Shirt,  shûrt  n,  crys :  vt,  gwisgo  â  chrys 

Shirtless,  shurt'les  a,  digrys,  heb  grys 

Shittah,  shit'â,  Shittim,  shit'im  n,  mat! 
o  goed  gwerthfawr 

Shive,  shi'v  n,  ysgyren,  fflochen 

Shiver,  shiv'ur  n,  asgri,  chwerfan  dn 
delltddarn,  ysgyrionyn,  yfflyn :  i 
crynu,  achrêthu;  mochenu,  delltit 
ysgyrioni,  tori  yn  yfflon 

Shivering,  shiv'ur.iug  n,  dellteniac 
cryndod,  achreth 

Shivery,  shiv'ur.i  a,  breulyd,  hydo 
delltenol,  anghryno 

Shoal,  shöl  n,  haig,  morhaig,  hafluj 
lluaws;  basle,  beisle,  beisfa,  rhydli 
a,  has,  beisiol :  vi,  basäu,  beisio ;  heig 

Shoaliness,  shö'lî.nes  n,  beisfaogrwydd 

Shoally,  shö'lî  a,  beisleog,  beisfaol 

Shock,  shok  n,  siglergyd,  siglad,  ei 
cyfergyd,  ysgytiad;    cogwm,  ystw> 
vt,  brawychu ;  ysgwyd ;  cywilyddio 

Shocking,  shok'ing  a,  echryslawn,  a 
swydus,  erchyll,  echrydus 

Shoe,  shŵ  n,  esgid,  archen,  pedol 
{pt  &  pp  shod,  shod),  archenu,  pedo 
Shoe-boy,  Shoe-black,  glanhäwr  esgi, 
iau.  Shoe-horn,  Shoeing-horn,  co 
esgidiau.  Shoe-last,  gweddyg,  troe 
bren.  Shoe-string,  Shoe-tie,  llhv 
esgyd.     To  shoe  a  horse,  pedoli  ceft 

Shoemaker,  shw'ma.km-  n,  crydd,  esgi 
iwr,  archenwr  [iae 

Shoemaking,  shw'ma.king  n,  cryclda 

Shog,  shog  n,  cyd-darawiad,  ysgydwa 
v,  siglo;  myned  ymaith 

Shone,  shon  pt  &  pp. — Shine 

Shook,  shwk^i. — Shake 

Shoot,  shŵt  n,  blaguryn,  imp,  imp; 
ysbrigyn,  eginyn :  v  (j)t  &  pp  sho 
blaguro,  blaendarddu,tori  allan,tard 
allan,  egino ;  saethu,  ergydio,  cyfleg 
To  shoot  up,  tyfu,  codi  i  fyny 

Shooter,  shŵ'tûr  n,  saethydd,  ergjẅ 
bollt  clo 

Shop,  shop  n,  masnachdy,  sylldy,  m£j 

Shopboard,  shop'bô'rd  n,  bwrdd  gweiti 

Shopkeeper,  shop'ki.pur  n,  masnach  j 
maelwr,  maelfawr  j 

Shoplifter,  shop'lif.tûr  '  n,  ysbeib 
masnachdai  [mae| 

Shopman,    shop'man    u,    masuachW) 
302 


öre ;  läte,  line,  nö,  mute ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       SHB 


Shore,  shö'r  n,  glan  y  môr,  traeth,tywyn ; 
atteg,  annelbost :  vt,  attegu,  gosod  at- 
tegion;  pt. — Shear  [tra  eang 

Shoreless,  shö'r'less  a,   didraeth,  dilan, 
Shorling,  shôr'ling  n,  croen  dafad  gnaif, 
rShorn,  sWrnpp. — Shear       [cneifgroen 
Short,  short  a,  byr,  ber,  cwta,  bychan ; 
hydor.      Short-hand,  Haw   fer,  byr- 
ysgrif.  Short-lived,byrhoedlog.  Short- 
sighted, byr  ei  olwg ;  annoeth.    Short- 
winded,    byranadlog.      Short-witted, 
anghrafF,  disynwyr.     In  short,  yn  fyr. 
mewn  byr  eiriau.    To  be  short  of,  bod 
mewn  elsieu.     To  fall  short  of,  methu 
â.    To  stop  short,  aros  yn  ddisymmwth 
Shortly,  short 'lî  ad,  yn  fyr,  ar  fyr,  toe, 
;    yn  ddioed,  yn  union 
'Shortness,  shôrt'nes  n,  byrder,  byrdra. 
\    Shortness  of  breath,  diffyg  anadl 
Shot,   shot  n,  ergyd;   gwnbelen;    gwn- 
[   rawn;  ergydiad;  eyfrif,  eyfrifiad:   a, 
[    symmudliw:^?  &^;. — Shoot.    Shot- 
i   free,  heb  dalu,  yn  ddigost.     Shot  silk, 
I    sidan  symmudíiw 
|5hotten,  shot'n  a,  wedi  bwrw  ei  rawn, 

dirawn;  dadgymmaledig 
Shough,  shok  n,  math  o  gi  hirflewog 
Should,  shẁd^í. — Shall.'  I  should,  thou 
'■   shouldst,  he  should,  &c,  dylwn,  dylit, 
dylai,   dylem,   dylech,   dylent.    If   I 
i    should  go,  should  I  go,  pe  elwn.     If  I 
f    should  go  (if  I  should  be  permitted 
t   to  go),  pe  cawn  fyned.    Lest  he  should 
,|  say,  rhag  id  do   ddywedyd,  rhag  dy- 
|  wedyd  oìiono.     I  had  [should  have] 
|  fainted,  if  I  had  not  believed,  diffyg- 
'   iaswn  pe  na  chredaswn. — Would 
iShoulder,  shöl'dûr  n,  ysgwydd,  palfs 
■|  ysgwyddog,  ysbawd:   vt,   ysgwyddo, 
■   gorysgwyddo";  attegu ;  dal  neu  wthio 
>   a'r    ysgwydd;    hergydio.     Shoulder- 
belt,  ysgwyddwregys.  Shoulder-blade, 
palfais,  gwiiell  ysgwydd,  crafell  yr  ys- 


gwydd. ~  Shoulder-clapper,  ceisbwl, 
I  Shoulder-knot,  ysgwydd  addurn. 
'   Shoulder-shp,  dadgymmaliad  yr  ys- 


^  gwydd 

Shout,  shûŵt  n,  bloedd,  gwaedd,  llefain, 

banllef,   dolef,   crochlef:    v,  bloeddio, 

gwaeddi,  dolefain,  crochlefain 
>>hove,   shuv  ?;,   gwthio,   hergydio:    n, 
^  gwth,  ysgwd,  hergwd,  hyrddawd 
>hovel,    shuv'l    n,    rhaw:    vt,  rhawio, 

rhofio 
Shoveller,  shuv'l.ur  n,  rhawiwr;  y  llwy- 

Mg,  math  o  aderyn 
Shovelful,  shuv'l.fwl  n,  rhawaid 


Show,  shö  (pp  shown)  v,  dangos,  ar- 
ddangos ;  dadgan,  mynegu,  profi ;  hy- 
flbrdi:  n,  golwg,  golygiad ;  dangosiad, 
arddangosiad ;  dull,  rhith,  lliw.  Show- 
bread,  bara  gosod,  bara  dangos.  To 
show  ofF,  rhodresu 
Shower,  shihv  ur  n,  eawod,  cawad,  cafod  : 

v,  cawodi,  bwrw  cawod 
Shower,  shö'ûr  n,  dangos wr  [iog 

Showery,  shûŵ'ur.î  a,  cawodog,  gwlaw- 
Shown,  shon  pp. — Show 
Showy,  shö'î  a,  dangosiad  us  [ysgythriad 
Shrag,  shrag  vt,  brigdori,  ysgythru ;  n, 
Shrank,  shrangk  pt. — Shrink 
Shred,    shred  n,   Harp,    llerpyn,    carp, 
cinyn,   difyn,   dernyn,  ciniechyn:    vt 
{pt  &  pp),  cinynio,  manddarnio 
Shrew,  shrŵ  n,  cecren,  cecres ;  math  o 

lygoden,  llygoden  goch,  Uyg,  chwistl 
Shrewd,  shrŵd.  a,  cyfrwys,  fi'el,  hengall, 
dwfn  [calldra 

Shrewdness,  shrŵd'nes  n,  cyfrwysdra, 
Shrewish,  shrŵ'îsh  a,  cecrus,  croes,  an- 
ynad  [ddigrwydd,  croesineb 

Shrewishness,     shrŵ'ish.nes     n,    anni- 
Shriek,     shrik    n,    ysgrêch,    crochlais, 
crochwaedd,  ysgri,  crech,  cryglais:  vi, 
crechian,  crochleisio,  ysgrechain 
Shrieval,  shri'val  a,  siryddol 
Shrievalty,  shri'val.ti  n,  siryddiaeth 
Shrift,  shrift  n,  clustgyfFes 
Shrike,  shrik  n,  aderyn  o'r  enw[meinlais 
Sin-ill,  shril  a,  llym,  main,  ucbelseiniol, 
Shrillness,   shril'nes    n,    uchelseinedd, 

meinllymedd 
Shrimp,  shrimp  n,  bardysen,  berdas 
Shrine,  shr'in  n,  creirfa,  creirgell 
Shrink,  shringk  (pt  shrunk  &shrank,  pp 
shrunk  &  shrunken)  v,  crebachu,  swb- 
achu,  ymgrynoi,  tynu  yn  ol,    cilio, 
Ueihau,  telcu,  tyrfu,  treio 
Shrite,  shri't  n,  tresglen,  bronfraith 
Shrive,   shri'v  (pt  shrove)  v,  gwrando 

cyffes;  cyfFesu 
Shrivel,  shriv'l  v,  crychu,  crebachu 
Shriver,  shri'vur  n,  gwrandäwr  cyfFes 
Shroud,    shrûŵd    n,    amdo,    amwisg; 
gorchudd;  hwylraíF;  attegion  hwyl- 
bren  Hong :  v,  amdoi,  gwasgodi 
Shrove,    shrov  pt. — Shrive.       Shrove- 
Tuesday,  Shrove-tide,  gwyl  y  gyffes, 
Mawrth  Ynyd 
Shrub,  shrub  n,  prysgen,  prysgoeden, 
gwydden,  manwydden,  prysgwydden : 
math  o  ddiod  gymmysgedig 
Shrubbery,    shrub  ur.î    »,     prysglwyn, 
prysgle,  gwyddfa 


SIG    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\V=too,  tẁk=took; 


Shrubby,  shrub'î  o,prysglog,manwyddog 

Shrug,  shrug  v,  codi,  crebachu,  codi  yr 

ysgwyddau :  re,  codiad  ysgwyddau 
Shrunk,  shrungk  pt&pp. — Shrink 
Shrunken,  shrung'kn  pp. — Shrink 
Shudder,  shud'ûr  vi,  crynu,  dychrynu, 

echrydu :  re,  crynfa,  echrydiad 

Shuffle,  shuf'l  v,  cyfrwysdroi,   cecruso, 

anghy  wiro ;     rhithdrwsio ;      chwareu 

ffonddwybig :  re,  rhith-esgus,  cyfrwys- 

gast.     Shuffle-cap,  math  o  chwareu 

Shuffler,  shuf'lûr  re,  hocedwr,  twyllwr 

Shuffling,  shuf 'ling  re,  hocedwaith,  ffug- 

Shun,  shun  v,  gochel,  gochelyd    [waith 

Shunt,  shunt  v,  symmud  o'r  naill  reil- 

ffordd  i'r  Hall 
Shunless,  shun'les  a,  anocheladwy 
Shut,  shut  {.pt  &  pp  shut)  v,  cau 
caead,  cau,  caued,  cauedig.     To  shut 
in,  cau  i  mewn,  argau 
Shutter,  shut'ûr  re,  cauad,  gwerchyr 
Shuttle,  shut'l  re,  gwennol  gwëydd 
Shuttlecock,  shut'l.kok  re,  ehedgorc 
Shy,    sh'i  a,    gwagelog,   anghyfeillgar, 
gochelgar ;  gwylaidd,  gwyledog,  gwyl, 
cywilyddgar,  yswil,  anhyf,  ymgelgar ; 
osgoilyd :  vi,  osgoi 
Shyly,  sh'í'lî  ad,  yn  wylaidd,  yn  yswil 
Shyness,  sh'f'nes  re,  gochelgarwch,   ys- 
wildod,  tawedogrwydd,  cywilyddgar- 
wch,  gwyledd,  gwylder 
Sib,  sib  a,  yn  geraint  o  waed 
Sibilant,  sib'Llant  a,  chwithrwdol,  siol, 
chwiffiol:  n,  cydsain  si'ol      [iad,  s'iad 
Sibilation,   sib.î.lä'shun  n,   chwythleis- 
Sibyl,  sib'il  n,  dewines 
Siccate,  sik'at  vt,  sychu,  sychiadu  [iant 
Siccation,  si.ka'shun  n,  sychiad,  sych- 
Siccative,  sik'a.tiv  a,  sychol 
Sicchasia,  siJcä'shâ  n,  alar,  alariad 
Siccity,  sik'si.ti  n,  sychder 
Sice,  si'z  n,  y  rhif  chwech  ar  ffristiau 
Sick,  sik  a,  claf,  sal,  anhwylus,  Uesg. 
Sick-brained,   ammhwyllog.      Moon- 
sick,  lloerig.      Thought-sick,  myfyi-- 
glaf.     To  fall  sick,  clefychu 
Sicken,  sik'n  v,  clefychu,  clafu 
Sickish,  sik'ish  a,  clafaidd,  Uedglaf 
Sickle,  sik'l  n,  cryinan 
Sickliness,    sik'li.nes    n,    anhwyldeb, 

clefyd,  clwyfiant,  dolur,  saldra 
Sickly,  sik'li  a,  clafus,  clwyfus,  clafaidd, 
afiach,  Uedglaf,  clefyca,  clefychlyd. 
anhwylus,  salaidd 
Sickness,  sik'nes  n,  afiechyd,  clefyd, 
haint,  dolm-,  saldra.  Sickness  of  the 
stomach,  cylläwst 


Side,  sîd   ra,   ochr,  ystlys;    tu,   plaid 
ymyl:    v,   ochri,   pleidio,   bod  o   du 
Side-face,  ystlyswyneb.     Side-saddk 
cyfrwy   untuog.   cyfrwy  benyw. 
one  side,  o'r  neilldu.     Side  of  a  bed 
erchwyn   gwely.     Side  of  a  leaf, 
dalen.     The  other  side  of  the  river 
yr    ochr    draw    (tu   draw)  i'r  afoi 
The  river  side,  glan  yr  afon 
Sideboard,  s'íd'bö'rd  n,  ystlysfwrdd 
Sideling,  sidling  a,  ystlysgam 
Sideral,    sid'ur.al,    Sidereal,    sî.diYi.a 
Sideran,  sid'ur.an  a,  serol,  yn  ol  y  s< 
Siderated,  sid'ur.ä.ted  a,  deifiedig 
Sideration,  sid.u.rä'shun  n,  tan  iddwf 
Siderite,  sid'ur.'ft  n,  ehedfaen 
Siderography,  sid.u.rog'râ.fî  n,  cerfii 
ar  ddur  [warcheidws 

Sidesman,    sidz'man    n,    ystlys^T,    i 
Sideways,  si'd'waz,  Sidewise,  s'id'wiz  a 
yn  gyfarystlys,  gerfydd  ei  ochr  n« 
ystlys  _  [wy 

Sidewind,  sid'wind  n,  ystlyswynt,  asge 
Sidle,  si'dl  vi,  cerdded  yn  wysg  ei  och 
Siege,  sîj  11,  gwarchae 
Siesta,  sî.es'tcâ  n,  prydnawn-gwsg 
Sieve,  siv  n,  gogr,  gwagr ;  hesgyn,  rhi 
yll.     Sieve-maker,  gogrwr,  gwagrw 
Sift,  sift  vt,  gogiynu,  nitliio ;  cliwilio 
Sifter,  sif'tur  n,  marchridyll;  gogrynl 
Sigh,  si  n,  ochenaid,  uchenaid,  ebwc| 

vi,  ocheneidio,  ucheneidio,  ochain 

Sight,  sit  n,  golwg,  gweled,  trem;  gwl 

ediad,  edrychiad ;  sylw,  drych.  Qui(i 

sighted,   Sharp-sighted,    llygadgnl 

Second-sight,  lledrith-olwg.      Sho 

sighted,  byr  ei  olwg ;  anghraif 

Sightless,  si't'les  a,  diolwg,  dall,  tywj 

Sightliness,  sit'lî.nes  n,  golygusrwy. 

harddwch  [hai 

Sightly,  s'ít'lî  a,  golygus,  gweddus,  1 

Sigil,  sij'il  re,  sel,  insel 

Sign,  s'in  re,  nod,   arwydd,  arwyddr 

arnod,  argoel;  amuaid,  awgrym: 

arwyddnodi,  nodi,   llawnodi.      Si 

post,  arwyddbost 

Signal,  sig'nal  re,  arw}'dd,  awgrym, 

wyddnod :  a,  hynod,  nodol,  rhyfedd 

arwyddo,  rhybuddio 

Signalize,  sig'nal.i'z  vt,  hynodi,  enwo 

Signation,  sig.nii'shun  re,  arwyddnod 

Signatory,  sig'nâ.tur.î  a,  nodol,  pe; 

ynol  i  sel 
Signature,  sig'nâ.tshü'r  re,  anvydd'A 
enw,marc,  llawwrth[ysgrifen,llaw  I, 
rhestrnod;  arwyddnod  argraffyd(« 
odreu  tudalen  (fel  20  ar  dndaleni;) 
30-t 


; 


ore;  late,  line,  no,  niiite;  she,  zh=rz  azure;  tliin,  thls;  j=dzh. 


SIN 


gnet.  sig'net  n,  sel,  insel;  sellbdrwy 
gnificance,  sig.nit" i.kans,  Significancy, 
sig.nif'i.kan.si  n,  ystyr,  arwyddocâd; 
pvn -•;.  pwysigrwydd 
gniricant,   sig.nifi.kant  a,   arwyddo- 
caol,  arddangosol ;  pwysfawr,  pwysig ; 
ferlweddlawn,  cynnwysfawr 
gnification,    sio-.nif.î.kä'shun    n,    ar- 
Hddocâd,  arwyddiad,  ystyr,  meddwl 
gnificative.  sig.nif'i.ka.tiv,    Significa- 
tory.  sig.nifi.kii.tur.i  a,  mynegol,  ar- 
Tryddedigol.  arwyddocaol 
agiiity.  sig'm.fi  v,  arwyddo,   arwydd- 
ociiu ;  hyshysu,  mynegu,  dangos.  llesiiu 
üence,  s'i'lens  n,  taw,  gosteg,  dystaw- 
rwydd;  tawedosrrwydd,  tawelwch:  vt. 
igostegu,  dystewi,  tawelu:  i,  gosteg! 
dysta'.vrwvdd !     To  proclaim  silence, 
igostegu.     To  put  one  to  silence,  rhoi 
taw  ar  un.  [mud,  disiarad;  mud 

it,  s'i'lent  a,  dystaw,  tawedog,  ter- 
:,  s'i'leks  n,  callestr,  cellt,  careg  dân 
fy,  sî.lis'î.f'i  v,  careen,  callestru 
:ious,  sî.lish'us  a,  callestraidd 
[nose,    siU.kwos',    Siliquous,    sil'î- 

ls  a,  plisgog,  cibog 
;,  silk  n,  sidan.     Silk-mercer,  sidan- 
"jdd.     Silk-mercery,    sidanau.     Silk- 
i  weaver,  sidanwëydd.  Silk-worm,  pry'r 
t  sidan,  sidanbryf.     Raw-silk,  eurlin 
ilken.  sil'kn  a,  sidanog,  o  sidan 
ilky.   sil'ki   a,   sidanaidd.      To   make 
silky,  sidanu 
till,  sil  n,  trothwy,  corbel,  careg  ffenestr 
lillabub,  sil'â.bub  n,  ewyngaws,  ewyn- 
I  gaul,  surgaul 

iÛiness,  siì'î.nes  n,  íFoledd,  ynfydrwydd, 
i_gwirioudeb,  ffolineb 
'illy,  sil'î  a.  ffol,  gwirion,  ansynwyrol, 
>  penwan,  anghall,  ynfyd.      A  silly  fel- 
i  low.  ynfyd-ddyn,  gwirionyn.     A  silly 

female,  ffoleg,  gwirionen 
Jlilt,  silt  u,  gwaelodion  afon 
tilures,  s'i.lii'rz'  np,  pobl  Gwent  a  Mor- 
■  ganwg  a'r  ardaloedd  cyfnesol,  yr  Essyll- 
jlran,  sil 'van  a,  coedog,  gwyddelig  [wyr 
Uyer,  sil'vur  n,  arian:  vt,  arianu. 
Silver-coloured,  arianlliw.  Silver- 
mine,  arianglawdd.  Silver-smith, 
ariangof,  got'  arian.  A  silver  hue, 
f  arianell 

ijlvery,  sil'vur .1  a,  arianaidd,  arianaid 
(mar,  sî.mâr'  n,  ysgin,  gwisg  iydd 
imia,  sim'ya,  n,  math  o  epa 
similar,  sim'î.lûr  a,  tebyg,  cyffelyb,  cy- 
nhebyg,   mal,  hafal,  cyhafal,  unfath, 
1  cyfath,  unwedd 
20 


Similarity,     sim.î.lar'î.tî      n,    cy+ielvb- 

nvydd,  tebygolrwydd  "  [ia'eth 

Simile,  sim'î.lî  n,  cyffelybiaeth,  cymhar- 
Similitude,  sî.mil'ì.tüd  n,  cyifelybiaeth, 

cyffelybiad,  dammeg;  cyrfelybrwydd 
Simmer,    sim'ûr    vi,    lledfcrwi,    sician, 

goferwi,  brydiannu 
Simnel,  sim'nel  n,  chwiogen 
Simoniac,  si.mo'ni.ak,  Simonist,  sim'un- 

ist  n,  cyssegrfasnachwr,  cyssegrbryn- 

ydd,  cyssegrwerthwr,  Simoniad 
Simoniacal,  sim.o.n'i'a.kal  a,  cyssegrfas- 

nachol  [Simoniaeth 

Simony,     sim'un.î    n,     cyssegrfasnach, 
Simoom,  sî.mŵm',  Simoon,   sî.mŵn'  n, 

gwynt  poeth  y  Dwyrain 
Simous,  s'i'mus,  a,  gwastad-drwyn 
Simper,    sim'pùr    n,    cilwen,    glaswen, 

glaschwerthin :  vi,  cilwenu,  llonwenu 
Simple,  sim'pl  a,  syml    (f  semi);   di- 

addurn ;  digymmysg,  unigol ;  gwirion, 

annichellgar,  anghall,  ynfyd :   n,  llys- 

ieuyn    meddyginiaethol :    vi,    casglu 

Uysiau 
Simpleness,  sim'pl.nes  n,  symledd;   di- 

gymmysgedd  [n,  llysieuydd 

Simpler,   sim'plûr,    Simplist.     sim'plist 
Simpleton,  sim'pl.tun  n,  symlyn,  drel 
Simplicity,  sim.plis'î.tîíi,  symledd,  syml- 

der,      symlrwydd;      diniweidrwydd; 

gwiriondeb,  anghallineb 
Simplify,  sim'plî.f  1  vt,  symho,  symlu 
Simply,  sim'pli  ad,  yn  syml ;  yn  unig 
Simular,  sim'ü.lûr  n,  ffuantwr.  ftugiwr, 

ymhonwr  [gwaghoni 

Simulate,  sim'ü.lät  vt,  ffugio,  ffuantu, 
Simulation,    sim.ü.lä'shun    n,    ffugiad, 

ffuantiad,  edrith,  rhagrith 
Simultaneous,    sim.ul.tä'nî.us    a,    cyd- 

weithredol,  cydarunwaith 
Sin,  sin  n,  pech,   pechod,  bai,  trosedd, 

camwedd,    gwyd,    deddfdoriad:     vi, 

pechu,  troseddu,    camweddu.       Sin- 

oifering,      pechaberth,      pechofn-wm. 

Original  sin,  pechod  Adda,  cynbechod 

pechod  gwreiddiol  [tardd 

Sinapism,  sin'a.pizm  n,  sugaethan  mws- 
Since,  sins  pr,  gan,  yn  gymmaint  â ;  er, 

er  pan:  ad,  gwedi  hyny.     Not  long 

since,  yn  ddiweddar 
Sincere,  sin.si'r'  a,  gwir,  cywir,  diifuant, 

gonest,  clau,  diragrith,  didwyll,  pur, 

clilwgr,  digymmysg  [ragrithrwydd 
Sincerity,  sin.ser'î.tì  n,  cywirdeb,  di- 
Sinciput,  sin'sî.put  ?i,  rhan  flaenaf  y  pen 
Sindon,  sin'dun  n,  amdwyg  0  liaiu  main 
Sine,  s'in  n,  math  0  linell  fesurol 
30J 


SKI    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk=took 


Sine-,  Sin-  px,  heb,  di-        [segurswydd 
Sinecure,    si'ni.kii'r    n,   swydd    segur, 
Sinew,  sin'ü  n,  gaw,  gewyn,  cyhyr 
Sinewy,  sin'ii.i  a,  cryf,  gewynog 
Sinful,  sin'fẁl  a,  pechadurus       [rwydd 
Sinfulness,    sin'fẁl.nes   n,  pechadurus- 
Sing,  sing  (j?f  sang,  pp  sung)  v,  canu, 
cathlu,   perleisio.     Singing,  sing'ing, 
yn  canu ;  caniad 
Singe,  sinj  vt,  deifio,  golosgi.     Singeing, 

sinj'ing,  yn  deifio;  deifiad 
Singer,  sing  ur  n,  canwr,  cantor,  canied- 

ydd,  cetnlydd,  cerddor 
Singer,  sin'jûr  n,  deifiwr 
Single,   sing'gl     a,   syml,   sengl,    unig, 
unigol,  gweddw ;  neillduol :  vt,  dewis, 
pigo.     Single-handed,  digynnorthwy. 
Single-hearted,     Single-minded,    di- 
dwyll.     Single-stick,  ffon,  llachbren. 
A  single  hair,  blewyn,  gwelltyn.     A 
single  person,   un  gweddw,  un  am- 
mhriod.     To  single   out,  neillduo   o 
fysg  ereill,  pigo  i  maes 
Singleness,  sing'gl.nes  n,  symledd,  syml- 

rwydd,  sengledd 
Singular,   sing'gü.lûr  a,  unigol,    unig, 

hynod,  od,  neillduol,  digymhar 
Singularity,  sing.gü.lar'î.tî  n,  neillduol- 
rwydd,   unigolder,   unigolrwydd,  hy- 
nodrwydd,  odrwydd ;  mympwy 
Singult,  sing'gult  n,  ochenaid,  ebwch 
Sinister,     sin'is.tûr  n,    aswy,     ehwith. 
chwithig :  a,  gau,  annheg,  gwrthgas 
Sinistrous,  sî.nis'trus  a,  cyndyn,  gwrth- 

nysig,  cildyn,  chwithig 
Sink,  singk  (pt  sank,/»/;  Sunk)  v,  soddi, 
suddo;  treio,   lleihau ;   ymollwng:   n, 
ceubwll,  ysgarthffos,  sugndwll.  Sink- 
hole, ysgarthdwll,  ysgarthfa 
Sinless,  sin'les  a,  dibechod,  anhybech 
Sinlessness,  sin'les.nes  n.  dibechodrwydd 
Sinner,  sin'ur  n,  pechadur,  troseddwr 
Sinoper,   sin'ö.pûr,   Sinople,   sin'ö.pl  n, 

math  o  faen  gwerthfawr 
Sinuate,  sin'ü.ät  vt,  dolenu,  dolystumio 
Sinuation,     sin.ü.ä'shun    n,     doleniad, 

ystumiad,  dolystumiad 
Sinuous,  sin'ii.us  a,  dolenog,  ystumog 
Sinus,  s'f'nus  n,  agoriad ;  ceudwll 
Sip,  sip  vt,  llymeidio,  llymeitian:    », 
llymaid,  llymeityn  [l°sg 

Siphilis,  sif  'í.lis  n,  y  frech  fawr,  y  frech 
Siphon,  s'i'fun  n,  pibell  ddyspyddu,  ar- 

loesbib.  dwsel 
Sipper,  sip'ûr  n,  llymeitiwr,  llymeitai 
Sippet,  sip'et  n,  tameidyn,  sopyn 
Sir,  stir  n,  syr,  meistr 


Sire,  s'i'r  n,  tad,  tadwys,  rhiant 
Siren,  s'i'r'en  n,  morforwyn ;  hydoles : 

hudol,  denol 
Siriasis,  si.r'i'â'sis  n,  ennynfa  yrymeny 
Sirius,  sir'i.us  n,  seren  y  ci 
Sirloin,  sûr'lûîn  n.  llwyn  eidion 
Sirname,  sûr'näm  n,  eyfenw 
Sirocco,  si.rok'o  n,  poethwynt  deddv 

reiniol  Syria  a  Sisili 
Sirrah,  sur'â  n,  syr,  syre 
Sirup,  sur'up  n.  sudd  melus.=Syrup 
Sister,  sis'tûr  n,  chwaer,  cbwiawr 
Sisterhood,  sis'tûr.hẁd  n,  chwaerolia 
Sisterly,  sis'tûr.lî  a,  chwaerol,  chwio) 
Sit,  sit  (pt&pp  sat)  vi,  eistedd,  sed 

To  sit  up,  eistedd  i  fyny ;  gwyhed 
Site,  si't  n,  sefyllfa,  safiad,  safle 
Sith,  sith  c,  gan,  er,  er  pan,  gan  hyn; 
Sitiology,   si.tî.ol'ö.jî  n,  traethawd 

fwydydd 
Sitting,  sit'ing  n,  eisteddiad,  eisteddf 
Situate,  sit'shu.ät,  Situated,   sit'shi 

ted  a.  yn  sefyll ;  yn  gorwedd ;  yn  a 

cyflëedig  [  cy 

Situation,  sit.shü.ä'shun  n,  lie;  sefy 
Six,  siks  a  &  n,  chweeh,  6,  vi.     At  ft 

and  sevens,  yn  blith  draphlith 
Sixfold,  siks'f  old  a,  chwethro,  chwepb 
Sixpence,  siks'pens  n,  chwecheiniog, 
Sixteen,  siks.tao'a  &  »,unar  bymthef 
Sixteenth,  siks.tinth'a,  unfed  arbymtj 
Sixtieth,  siks'ti.eth  a,  trigeinfed,  60: 
Sixth,  siksth  a,  chweched.  chwechfl 
Sixty,  sikfi't!  a  &  «.  trigain,  GO 
Sizable,  s'i'za.bl  a,  gweddol  o  faint 
Size,  si'z  n,  maint,  maintioli ;  glud 
Sizer,  s'i'zur   n,  isefrydydd  ym  ml 

ysgol  Caergrawnt  [gwj 

Sizy,    s'i '  zî    a,    gludiog,  lledsythf 
Skate,  skiit .rf,llithrwadnu,  llithr-re 

n,  llithrwadn;  morgath,  rhaien 
Skean,  skin  n,  cleddyf  byr,  bidog ;  <n 
Skegger,  skeg'ur  n,  eogyn,  gaflaw 
Skein,  skiin  n,  cenglyn,  deisyn 
Skeleton,  skel'i.tun  n,  ysgerbwd,  ys 
Skellum,  skel'um  n.  dyhiryn.  adyn 
Skep,  skep  n,  cawell,  ydlestr 
Sketch,  sketsh  n,  cynllun,  braslun,1" 

hnelliad:  vt,  cynddelwi ;  brasddif  io 
Skew,  skii  ad,  ar  draws :  vt,  tra  wsdr  âo 
Skewer,  skii'ur  n,  gwiiell,  pwyniad  H, 

gwlkdlu,  gweillio,  pwyniu 
Skiff,  skif  n,  ceunal,  cwch,  badlongl 
Skilful,  skil'twl  a,  medrus,  cyfiwf  Ŵ 

hyfedr,  cywraint,  celfydd^ar.  dea  8 
Skilfulness,"skil'fẁl.nes  n,  medrusrv  tfl, 

hvfedredd,  cvwreinrwydd 

306  1 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       SLE 


fckill,skil  n,  medr,  cymmedr,  cywreindeb 
Jkilled,  skild  a,  cyfarwydd,  medrus 
Skillet,  skil'et  n.  calloryn,  peiryn,  posned 
Ijkira,  skim  v.  dihufenu ;  diewynu;  pigo'r 
!  goreu;    ysgafn   redeg   dros.      Skim- 
milk,  llaethdihufen.    Skimming-dish, 
llestr  at  ddihufenn 
| kimmer,  skim'ur  n,  hnfenai ;  niorwennol 
.kin,  skin    re,   croen;    ton,  tonen:    v, 
!  digroeni,  blingo;  croeni.      Skin-flint, 
cybydd.      Scarf-skin,  y  croen  uchaf. 
|  Thick-skinned,  garw,  tewgroen 

(kink,  skingk  re,  diod,  potes :  vi,  diodi 
kinker,  sking'kur  re,  trnlliad,  keibyn 
[kinner,  skin'ur  re,  crwynwr ;  blingwr 
ikinny,  skin'i  a,  croenlìyd ;  teneu 
,kip,  skip  vi,  llamsach,  llemain,  neidio, 
crychneidio;   rhipio:    re,   Ham,    naid, 
j  crychnaid,      llamsach;      llamwesyn, 

•  gwastrodyn.  Skip-jack,  conach.  Skip- 
i  kennel,  gwas  troed,  rhedegwas 
kipper,  skip'ur  re,  llamidydd;  morwr, 
[  meistr  math  o  long ;  y  cornbig  lleiaf, 
I  y  mornodwydd 

(kirmish,  skur'mish  re,  ysgarmes,  ym- 

i  laddiad:    vi.   ymgiprys,   ymgarmesu, 

ikirr,  skur  v,  ffrystio,  brysio  [goymladd 

jkirret,  skir'et  n,  panas  y  dwfr        [ylu 

,kdrt,  skurt  re,  godre,  cwr,  ymyl :  vt,  ym- 

(kit,    skit    n,    anllades;    cyfrwysgast 

|  gogan  [us ;  chwareugai 

nttish,  skit'ish  a,  nwyfus,  anllad;  ofn- 

kittles,  skit'lz  np,  chwareu  naw  nod- 

.  wydd,  ceilys  [at  rwymo  llyfi-au 

kiver,   sk'i'vur  n,   croen   d'afad  teneu 

kreen,    skrin    n,    cysgodlen,    ysgrin; 

i  marchridyll :  vt,  rhídyllio ;  amddiftyn 

,kull,    skul  n,  penglog,  siol,  iad,  clol. 

i  Skull-cap,    iadgap,    paeled.     Thick- 

,  skulled,  pendew,  hurt 

kunk,  skungk  «,  math  o  wenci 

ky,  ski  it,  \y\Tbren,  wybr,  awyr ;  banwel. 

Sky-coloured,  o   liw  yr   awyr,   asur, 

goleulas.       Sky-dyed,     awỳr-liwiog, 

lliw  yr  wybr.      Sky-lark,  uchedydd, 

ehedydd,     meilierydd.        Sky-light, 

ffenestrmewo  to,nenwawl,  nentienestr. 

Sky-high,    tra    uchel.      Sky-rocket, 

taubelen.     Blue  sky,  awyr  las,  asur 

kyey,  sk'i'i,  Skjish,  sk'i'ish  n,  awyrol, 

•  wybrenol;  goleulas,  asur 

lab,  slab  n,  Uech,  cynastell  [boeri 

labber,  slab'ûr  v,  soegi ;  glafoerio,  ym- 
labby,  slab'î  a,  gwlybfudY,gwlyblithrig, 

lUthiig;  tomlyd,  swga,  soeglyd 
lack,  sfak  a,  llaes,  yslac,  rhydd;    es- 

geulus :  n,  glo  man :  v.— Slacken 


Slacken,  slak'n  v,  yslacio,  llacio,  llaesu, 

toll,  diofalhau      [rwydd,  esgeulusdra 
Slackness,   slak'nes  n,   llaesder,  yslac- 
Slag,  slag  n,  llosgsorod,  sinidr,  sindw 
Slain,  slän  pp. — Slay 
Slake,  slak  t^yslecio,  toddi,tawddwlychu 
Slander,  slan'dur  n,  athrod,  absen,  enllib, 

hort,  drwg  absen :  vt,  athrodi,  absenu, 

enllibio,  cablu,  hortio,  gwaradwyddo, 

goganu,  difri'o  [lhbiwr 

Slanderer,  slan'dur.ûr  n,  athrodwr,  en- 
Slandering,   slan'dur.ing  n,    athrodiad, 

enlhbiad  [athrodus,  cableddus 

Slanderous,  slan'dur. us  a,  enllibus, 
Slang,  slang  n,  darn  o  dir,  llain;  iaith 

isel  a  gwael 
Slant,  slant,  Slanting,  slan'ting  a,  ar 

osgo,  osgoawl;  llethrog 
Slant,   slant  v,  gwyro,   agwyro;    osgoi, 

llechweddu,  llethru  [pahodi 

Slap,  slap  n,  yslap,  palfod :  vt,  yslapio, 
Slapdash,  slap.dash'  vt,  brithliwio,  ar- 

liwio :  ad,  ar  ergyd,  yn  ddisymmwth 
Slash,   slash   n,   hac,  archoll,  ffosawd, 

fire wyl Had,    fläangelliad;     carai:    vt, 

dyfnhacio,  ftrewyllio,  fflangellu 
Slate,  slät  n,  llech,  elech,  tolech ;  ysgrif- 

lech :  v,  toi  â  llechau,  llechdoi 
Slater,  slä'tûr  n,  töwr,  llechdöwr 
Slattern,   slat'ûrn  n,  yslebren,   hafnai, 

budrogen,  hafr,  soegen 
Slaughter,  slô'tûr  n,  lladdfa,  aer,  aerf'a, 

cyflafan,  galanas,  lladdiad:  vt,  lladd, 

cyflafanu,  cigyddio.  Slaughter-house, 

cigydd-dy,  lladd-dy.    Slaughter-man, 

lladdwr,  cigydd  [creulawn,  aerog 
Slaughterous,  slô'tur.us  a,  gwaedlyd, 
Slave,  slav  n,  caethwas,  caethfab,  caeth, 

gweurydd;    caethferch;  caethes:    v, 

gweithio  yngaled,  poeni,  caledweithio. 

Slave-trade,  caethtasnach 
Slaver,  sla'vur  v,   glafoeri,  poeri,   ym- 

boei'i:    n,   poer,   glafoer,    glafoerion; 

caethlong ;  caethfasnachlong 
Slavery,  sla'vur.i  n,   caethiwed,  caeth- 

wasanaeth  [  caeth  wasaidd 

Slavish,  sla'vish  a,  caethiw,  gwasaidd, 
Slavishness,  sla'vish.nes  n,  gwaseidd-dra 
Slay,  slä  n,  peithyn  gwëydd :  vt  (slew, 

sîain),  lladd,  llofrudLho 
Slayer,  slä'ûr  n,  lladdwr,  llorrudd 
Sleave,  sliv  a,  sidan  didro :  vt,  diddyrysu 
Sleazy,  Sleezy,  sli'zi  a,  teneu,  masw 
Sled,  sled,  Sledge,  sledj  n,  car,  llusg. 

Sledge-hammer,  morthwyl  gof 
Sleek,  slik,  Sleeky,  sli'ki  a,  llyih,  claer- 

lyfn,  llathr.     Sleek-bodie<l,  archh-fn 

m 


SLO  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ— too,  tẁk=took 


Sleek,  slik  vt,  llyfnhau,  claerlyfnhau, 
llathru.     Sleek-stone,  cabolfaen 

Sleekness,  slik'nes  n,  llyfnedd,  ilyfndra 

Sleep,  slip  n,  cwsg,  bun:  vi  (slept), 
cysgu,  huno.  A  sleeping  partner, 
cydfasnachwr  anweithiol.  A  wink  of 
sleep,  ararant-hun.  Deep-sleep,  trym- 
gwsg.  Light  sleep,  dargwsg.  To 
sleep  slightly,  gogysgu.  hepian.  Caus- 
ing sleep,  cwsgbar,  cysgbar 

Sleeper,  sli'pûr  n,  cysgwr,  cysgadur, 
cysgiadur;  atteg,  trawst  [cysgrwydd 

Sleepiness,   slî'pî.nes   n,   cysgiadrwydd, 

Sleepless,  slip'les  a,  digwsg,  dihun,  an- 
hunog,  demons,  effro 

Sleeplessness,  slip'les.nes  n,  anhunedd 

Sleepy,  slí'pî  a,  cysglyd,  swrth 

Sleet,  slit  n,  einvlaw,  odwlaw 

Sleety,  sli'ti  a,  eirwlawog,  odwlawog 

Sleeve,  sliv  n,  llawes,  breichell 

Sleeved,  slivd  a.  llawesog 

Sleeveless,  sliv'les  a,  dilawes,  dilewys; 
gorwag,  afresymol,  ofer 

Sleight,  slit  n,  deheudro,  cyfrwysdro. 
Sleight-of-hand,  chwareu  Haw  ysgafn 

Slender,  slen'dûr  a,  main,  meindlws, 
addfain,  eiddil;  egwan,  gwanaidd; 
prin,  cul  [eiddilwch 

Slenderness,    slen'dûr.nes    n,    meinder, 

Slept,  slept pt  Scpp. — Sleep 

Slew,  slü  j^. — Slay 

Slice,  slis  n,  tafell,  crafell,  ysglem ;  rhaw- 
lech:  vt,  tafellu.  crafellu,  ysgleifio 

Slide,  slid  (pt  &  pp  slid,  slid;  pp  sud- 
den, slid'n)  v,  llithro,  ymlithro,  ys- 
glentio:  n,  llithrfa,  llithrigfa,  ysglent, 
llithred.     Sliding-rule,  llithrlath 

Slight,  sli't  a,  ysgafn,  teneu,  disylwedd, 
eiddil,  gwael,  gwan,  diwerth :  n,  dir- 
myg,  diystyrwch,  sarhâd:  vt,  dir- 
mygu,  diystyru  [der 

Slightness,  sli't'nes  n,  eiddilwch ;  ysgafn 

Slim,  slim  a,  main,  hirfain,  eiddil.  A 
slim  fellow,  hirian,  llabwst,  climach 

Slime,  slim  n,  llaid,  llaca;  dyglist,  Hys, 

Slimy,  sl'i'mi  a,  lleidiog,  lleidlyd:  llyslyd 

Sling,  sling  n,  fTon  dan,  taflffon;  ar- 
westr,  dolenrwym,  dyrwynraff:  vt 
(slung),  tafiu,  ergydio;  arwestru,  dol- 
rwymo,  dolddyrwyn,  crogddyrwvn 

Slinger,  sling 'ûr  n,  tarlydd,  taniedydd 

Shnk,  slingk  n,  erthyl;  Ho  erthyl, 
marwlo:  v  (slunk),  erthylu;  ymlusgo 
Slip,  slip  »,  llithr,  llithred,  "llithrad; 
camsyniad;  llain,  cilddernyn,  cinyn 
ysbrigyn :  v,  llithro,  ymlithro ;  syrthio : 
dianc.  Slip-knot,  cwlwm  rhedeg.  Slip- 


shell  nuts,  cnau  gweisgi.     Slip-sho 

â'i  esgid  dan  ei  draed,    Slip-slup,  sa 

soegen;  diod  ddiflas 
Slipper,  slip'fir  n,  llopan,  yslopan 
Slipperiness,    slip'ur.i.nes     n,    llithri 

rwydd,  hylithredd  [anhydc 

Slippery,    slip'ur.î   a,  llithrig.   hylitl 
Slit,  slit  (pt  &  pp  slit)  n.  hollt,  rhw) 

agen:  v.hollti,  agenu.  rhwygo,  trycb 
Slive,  sli'v.   Sliver,  sl'i'rûr  n,  tafell,  ] 

glem.  ysglaif :  v.  tafellu,  hollti 
Sloat,  slut  n.  cyssylltbren 
Slobber,  slob'ur  t\  glafoeri,  ymboeri 
Sloe,  slö  n,  eirynen  ddu  fach.    Sloe-ti 

draenen  ddu.     Sloes,  eiryn  perthi 
Sloop,  slẁp  ra,  Hong  un  hwylbren 
Slop,  slop  n.  gwlybwr,  gwael-wlyb1 

vt,  budrwlychu.     Slops,  golchion 
Slope,   slop    n,   osgo.   gosgo,   lledbei 

llethr,  lleehwedd:  v.  o.<^oi.  lledheic 
Slopeness,  slöp'nes  n,  lledbeirwydd 
Slopewise,  slop'wi'z.  Slopingly.  slö'pfl 

ad.  ar  osgo.  ar  ledbai,  yn  îlettrawa 
Sloping,    sloping    n.    lledl>eiad,    He 

weddiad:  a,  lledbai,  lleddf 
Sloppy,  slop'i  a.  lleidiog,  tomlyd,  bui 
Slops,  slops  np,  llodrau  morwyr 
Slopseller,  slop'sel.ur  n,  gwerthwr  Uc 
Slot,    slot    vt.   trwmdaro,   chwyrnd 

llachio :  n,  ol  carw 
Sloth,  sloth  n,  dio_n.  dio^rwydd,  se«l 

yd,    syrthni.   musgrelli.    musgrel 

dioçryn,  rnilyn  araf-gerddedol 
Slothful,    slöth'fWl    a.   diog,   rnusgl 

swrth  [grellni,  seguryd,  syri 

Slothfulness.  slöth'lwì.nes  n,  diogi,  il 
Slouch,   slùẃtsh   n.  llipryn,  llipyn    , 

llipiiu,  llipanu.     Slouched  ear,  <    I 

Hpa.     Slouched  hat,  bet  lipa 
Slough,  slúẃ  n.  cors,  yslwch,  siglen 
Slough,  sluf  n.  croen  neidr  wedi  ei  f\    í 

crawn,  llynor:  vi,  crawnu,  Hynor 
Sloughy,  slùẃ'î  a,  corslyd,  yslwch;   , 

ffoslyd,  siglenog 
Sloughy,  sluf'i  a,  crawnllyd,  llynor 
Sloven,"  sluv'en  n,  bawai,  swlyn,  si    , 

budrogyn,  musgrellyn  [n  d 

Slovenliness,  sluv'en.li.nes  n.  annual   \ 
Slovenly,  sluv'en. H  c,  swga,  swla.    - 

nhacìus.  annyben,  anghryno 
Slow,  sib"  a,  araf,  afrys,  difrys,  hw- 

frydig,  hwyr.  hwyrdrwm.   Slow-vA, 

dállneidr.     Slow"  of  foot,  troedtri 
Slowly,   slü'lí  ad.  yn  araf.  yn  dd*. 

To'go  more  slowly,  arafu.     To  tW 

slowly,  godeithio     [hwyrü-ydigrW 
Slowness,  slö'nes  n.  arafwch,  anB, 
80S 


öre ;  Kite,  l'íne,  no,  miite ;  she,  zh=z  azure :  thin,  this  ;  j=dzh.  SMU 


Slubber,  slub'ûr  vt,  budrddwbio 
Sludge,  sluj  re,  llaid,  llaca,  baw,  plwca 
Slug,  slug  re,  malwoden,  malwen,  gwlith- 
en,  gwlifhfalwen,   mahvoden  dawdd; 
pelen  hirgron ;  lions  hwyrdrom ;  diogyn 
Sluggard,  slug'ftrd.  Slugabed,  slug'á.bed 

«,  cysgadur,  diogyn,  s^gurddyn 

Sluggish,    slug'ish     a,    diog,     dioglyd, 

musgrell,  swrth,  eysglyd,  hwyr.  llusg- 

enol  [grellni 

jgishness,  slug'ish.nes  re,  diogi,  mus- 

:e,  sliis  re,  dyfrddor,  dyfrargae,  ar- 

3  te :  vt,  agor  argae,  gollwng 

ünber,  slum'bûr  re,  bun,  hunell,  hep- 

hun,    dargwsg:    v,   huno,   hep-huno, 

j   hepian,  dargysgu    [hepianllyd,  hunol 

Slumberous,    slmn'bur.us     a,    eysglyd, 

flump,  slump  vi,  cwympo  i  mewn,  ym- 

(Uung,  .slung  pt  &  pp. — Sling        [soddi 

tflun'k,  slungk^tf  &;?/>. — Slink 

51ur,   slur  "re,   gwarthnod,   anaf,   anair, 

imefl;  budrad,  budreiddiad;   llithren: 

vt,  diwyno,  dwbio 
hlush.  slush  re,  llaca,  llaid,  plwea,  baw 
Hut.  slut  re,  budrogen,  bronten,  huren 
.  tiluttish,   slut'ish   a,   swga,   annhaclus, 
I  budr,  budrog 

iluttishness,  slut'ish.nes  re,  budreddi 
lly,  sli  a,  cyfrwys,  cadnoaidd,  celgar, 
cyfrwysgall,   iFalst.      Sly-boots,   cyf- 
i  rwysddyn,  flekldyn    [diehell,  fl'alsder 
.  Ilyness,  sl'i'nes   re,  cyfrwysdra,  calldra, 
imack,  smak  re.  chwaeth,  bias,  adflas; 
dec;  llongfechan;  cusan:  v,  clecian, 
Iwefusgleeian ;  cusanu 
l-mall,  sniol  a,  bach,  bychan,  man,  main  : 
|  px,  -an,  -yn,  -en,  -ig,  cor-.     Small- 
arms,  mân-arfau.      Small-beer,  diod 
!  fain.     Small-coal,  glo  man.     A  small 
[  jar,  costrelig,  costrelan.      As  small, 
\  cyn  lleied.      The  small  of  the  back, 
[  main  y  cefn.     The  small  of  the  leg, 
I  main  y  goes.     Smaller,  llai.    Smallest, 
Ueiaf"  [gofychan 

imallish,  smô'lish  a,  bachig,  bychanig, 
jmallness,  smóTnes  re,  bychanedd; 
malt,  smôlt  re,  glaslwch  [eiddilwch 
imaragd,  smar'agd,  Smaragdus,  sma- 
rag'dus  re,  gwyrddfaen,  gwyrddem 
maragdine,  sma.rag'din  a,  gwyrdd- 
|  emaidd 

mart,  smart  a,  llym,  hylym,  bywiog, 
heinif,  tlws.  pine,  twtnais,  dillyn, 
l  hoew,  ffel,  pert,  ffraeth:  vi,  gwyuio, 
,  Hynideimlo  :  re,  arian  rhyddìiâd. 
Smart  pain,  dolur  llym.  Smart  girl, 
.  perten.    A  smart  shower,  cawod  drom 


Smartness,  smârt'nes  re,  dillynedd,  pert- 

rwydd,  pincrwydd,  pertedd;  cvfiyiu- 

der,  llymder;  ftraethder  [firiwio 

Smash,  smash  vt,  tori  yn  yfflon,  chwil- 

Smatch,  smatsh  re,  bias,  adflas 

Smatter,  smat'ûr  re,  blesyn,  basddysg, 

lled-ddysgiad,    coegwybodaeth,    go- 

ddysg:  vi,  siared  yn  anfedrus 

Smatterer,  smat'ur.ûr  re,  craehysgolhaig, 

basdriniwr,  un  baswybodus       [dwbio 

Smear,    smi'r    vt,    diwyno,    llychwino, 

Smeary,    smî'r'i     a,    dwbiol,   "gludiog. 

glynol,  bawlyd 
Smeath,  smith  re,  moraderyn  o'r  enw 
Smectite,  smek'ti't  re,  pridd  y  panwr 
Smegmatic,  smeg.mat'ik  a,  sebonaidd 
Smell,   smel  re,   arogl,  gwynt,   arwynt, 
sawr;     edryw:      v,     arogli,     sawrio, 
gwyntio,   clywed  arogl;    drewi.      A 
foul  smell,  drygsawr 
Smellfeast,  smel'fist  n,   koflwr  ei  fol, 
glwth,  gwenieithwr  [iad 

Smelling,  smel'ing  re,  arogliad,  arwynt- 
Smelt,  smelt  re,  brwyniad,  morfrithyll : 

vt,  toddi  mwn,  mwndoddi 
Smelter,  smel'tfìr  re,  toddwr,  mwndoddwr 
Smicker,    smik'ur    vi,    cilwenu,    glas- 
chwerthin  [hefys 

Smicket,  smik'et  re,  crys  merch,  crysan, 
Smile,  smi'l   re,  gwén,   arwen,  glaswen, 

cilwen:  vi,  gwenu,  glaschwerthin 
Smirk,  smurk  vi,  cilwenu,  gwenu,  glas- 

wenn 
Smite,  sm'it  {pt  smote,  smöt;  pp  smit- 
ten,  smit'n   &   smit)   v,  taro,  euro; 
archolli;  lladd 
Smith,  smith  re.gof,  gofant  [gefail,  gofail 
Smitheiy,  smith  ur.î,  Smithy,  smith'i  re, 
Smock,  smok  re,  crys  benyw,  hefys 
Smoke,   smok  re,  mwg:    v,  mygu,  ys- 
mygu,  ysmwcio ;  chwiffio ;  mwgsychu ; 
tryfygu.     To  smoke  dry,  mwgsychu 
Smoker,  smo'kur  n,  ysmygwr,  chwilHwr 
Smoky,  smo'ki  a,  myglyd" 
Smooth,  smŴTH  a,  llym,  gwastad,  llathr : 

vt,  llyfnhau,  caboli;  gwenieithio 

Smoothly,  smŴTH'lì  ad,  yn   esmwyth, 

yn  rhwydd,  gan  bwyll        [mwythder 

Smoothness,  snnvTH'nes  re,  llymder;  es- 

Smother,   smuTH'ûr    v,  mygu,   llethu; 

tagu,  celdagu :  re,  tawch,  mygdarth 
Smoulder,  smöTdûr  vi,  cuddloagi,  mud- 

losgi.     Smouldering  fire,  tân "mud 
Smug,  smug  a,  pert,  hoew,  pine,  twtnais 
Smuggle,  smug'l  i'i,trosglwyddo  pethau 
yn  annholledig,  nwydd  redeg.    Smug- 
gled goods,  rhednwyddau 
309 


SOB   path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Smuggler,  smug'lur  n,  nwyddredwr 
Smuggling,  smug 'ling  n,  celcfasnach 
Smugness,    smug'nes    n,   tlysui,    pinc- 

rwydd,  dillynedd 
Smut,  smut  n,  parddu,  huddygl;  duedd, 

rhwd,  Hosg;  serthedd:  v,  duo,  llosgi 
Smutch,  smutsh  vt,  pardduo,  dwbio 
Smuttiness,    smut'î.nes   n,  pardduedd; 

serthedd,  budreiriad  [du;  serth 

Smutty,  smut'î  a,  huddyglyd;  brwnt; 
Snack,  snak  n,  rhan,  cyfran  [ffenestr 
Snacket,  snak'et  n,  clicied,  cloigyn 
Snaffle,  snaf'l  n,  genfa,  ffroenfa:  vt, 
Snag,  snag  n,  ysgythrddant  [ffrwyno 
Snail,  snäl  n,  malwoden,  malwen 
Snake,  snak  n,  neidr,  sarff  [meddygol 
Snakeroot,  snak'rwt  n,  math  o  wraidd 
Snaky,  sna'ki  a,  neidraidd,  nadreddog 
Snap,  snap  »,  byrdoriad,tameidyn;  clec 

v,  cnipgnoi,  cipddala ;  byrdori ;  gwring- 

ain,  cecru  [llo;  math  o  chwareu 

Snapdragon,  snapdrag.un  n,  trwyn  y 
Snappish,   snap'ish  a,  brathlyd,  pigog. 

sarig,  cecrus,  sengar  [cecri 

Snappishness,  snap'ish.nes  n,  cipgarwch, 
Snapsack,  snap'sak  n. — Knapsack 
Snare,   snê'r  n,   magi,  croglath,    telm, 

byddag :  vt,  maglu,  bachellu,  rhwydo 
Snarl,   snarl  vi,   ysgyrnygu,   chwyrnu, 

swrnachu,  ymddantio:   n,  ysgyrnwg, 

chwyrniad,  swrnach  [aidd 

Snarling,  snâr'ling  a,  ehwyrnog,  corgi- 
Snary,  snê'r'î  a,  twyllodrus,  ystrywgar 
Snast,  snast  n,  Uosgben  canwyll 
Snatch,  snatsh  v,  cipio,  ysgipio,  crapio, 

cipgeisio:    n,   cip,   crap;    cipdamaid. 

Snatch-block,  math  o  chwerfan 
Sneak,  snik  vi,  cuddymlusgo,  llechian: 

n,  Uechianwr,  llechgi,  celgi,  conglwr; 

bawddyn,  bawai,  crinwas 
Sneaking,  sni'king  o,  llechaidd,  bawaidd, 

gorwael,  llechgiaidd,  llechwrus 
Sneap,   snip    vt,   ceryddu,   argyhoeddi, 

dwrdio,  senu :  n,  cerydd,  sen 
Sneek,  snek  n,  clicied  drws 
Sneer,  snî'r  n,  gwatwarwen.  gwatwar- 

drem;  v,  ffroenwawdio,  gwawdwenu, 

dirmygwenu,  canmol  yn  watwarus 
Sneeze,  sniz  vi,  trewi,  ystrewi,  tisian, 

tisio :  n,  trew,  entrew,  tisiad,  tis 
Snicker,    snik'ur    vi,     coegchwerthin, 

chwerthin  dan  law  [gwyntio 

Sniff,  snif,  Sniffle,  snif'l  i\  ffroeni, 
Sniggle,  snig'l  v,  llysŵena,  dal  llysŵod 
Snip^  snip  f»,  gwellaifdrwch,  bwlch,  tor- 

iad;    cinyn,   dernyn,   ciniechyn:    vt, 

tori,  hollti ;  cinynio,  trychu,  gwelleifio 


pelf 
DV  I 


Snipe,   snip    n,   g'iach,  ysnid,   m   ym 

ysniten ;  penbwl,  hurtyn 
Snippers,  snip'urz  np,  gwellaif 
Snippet,  snip  et  n,  rhan  fechan,  cyfran 
Snite,  sn'it  n,  g'iach :  vt,  chwythu'r  tnrj 
Snivel,   sniv'l   n,   llysnafedd    y   trwy 
ffroenllif:   vi,  llefain  yn  blentvnaid 
crewtian,  gweflo;  Ifroenllifo,  llyfio 
Snore,  snô'r  vi,  chwyrnu :  n,  chwyrnia 
Snort,  snort  vi,  ffroenu,  chwythu  yn  I 
Snot,  snot  n,  llysnafedd  y  trwyn  [ffroi 
Snotty,  snot'i  a,  llysnafeddog  [tc 

Snout,  snûŵt  n,  trwyn  anifail,  durj 
Snow,  snö  n,  eira,   nyf,   ôd,   eiry:    | 
bwrw    eira,   odi,    nyfio.      Snow-bf 
len  eira.     Large  snow-ball,  fonri 
>y  rolling,  caseg  eira.  Snow-flake,  e 
Snowdrop,  snö'drop  n,  clock  maban  [i 
Snowy,  snö'î  a,  eiryaidd,  eiryog;  purw 
Snub,   snub  n,   cwgyn,    cwlwm   me 
coed,  cnwnc ;  cerydd,  sen,  dwrdiad : 
ceryddu,  dwrdio,  cystwyo.     Snubl 
nose,  trwyn  pwt 
Snuff,  snuf    n,  trewlwch,    trwynlwi 
tislwch;  llosgben  canwyll:  v,  ffrc* 
ymddigio,  trwynsori ;  cymmerydtn) 
lwch;  tori  pen  canwyll;  ffroensu^ 
Snuff-box,  blwch  trewlwch.  trewfhi 
Snuffers,    snuf'urz  np,    salltrin,  gl 

iadur,  toriadur  pen  canwyll 
Snuffle,  snuf '1  vi,  siared  trwy  r  trwy 
Snuffler,  snuf'lûr  n,  dyn  trwyn  gaus, 
Snug,   snug    a,  cryno;    cynhes,    c! 

diogel;  dìrgel 
Snuggle,  snug!  vi,  ymgynhesu,  yrog. 
So,  sö  ad,  felly,  fel  hyny,  yr  un  ra( 
c,  fel,  felly,"  felly  hefyd,  mal,  me< 
mor,  cyn.     So  and  so  said  so  an«« 
hwn  a  hwn  a  ddywedodd  hyn  a 
And    so  forth,   ac  felly  ym  ml 
Very  so-so,  yn   ddistadl   iawn. 
much,  cymmaint.    So  much  the  be 
goreu  i   gyd ;    cymmaint  gwell.  '*> 
much  the  worse,  gwaetha'r  moddl 
Soak, suk  v,  mwydo,  gwlybnawsio,  11;  W 
Soap,  söp  n,  sebon:  vt,   seboni.     Si 
boiler,    sebonydd,  gweithydd    stm 
Soap-house,    sebondy,    sebonwei  % 
Soap-suds,  sicion  sebon,  sebonchri 
Soap-wort,  sebonllys 
Soaplike,  sop'li'k  a,  sebonaidd,  fel  s<  f 
Soar,     sö'r     vi,     uch-hedeg,     ymft 

gwalchu,  gwalchio,  esgyn 
Sob,   sob  n,  ig,  ebwch,  uchenaidÄ 

igian,  crych-ucheneidio 
Sober,  sü'bûr  a,  sobr,  aufeddw,    »- 
medrol;  p^Tllus 

310 


ôre;  läte,  l'íne,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       SOL 


Soberness,  sü'bûr.nes.  Sobriety,  sö.br'i'- 
î.tî    «,    sobrwydd,    cymmedroldeb 
[    pwyll;  difrifwch 

Sobriquet,  sob'ri.ke  n,  llysenw,  ffngenw 
Soccage,  sok'lij  n,  bawl  swch  a  ehwlltyr 
Sociability,  sö.shâ.bil'î.tî,  Sociableness, 
sö'shâ.bl.nes  n,  cymdeithasgarwch, 
cydymaithgarwch,  carueiddwch 
Sociable,  sö'shâ.bl  a,  eyfeillgar,  cym- 
,  deithasol,  caruaidd,  cymdeithasgar 
Social,  sö'shal  a,  cymdeithgar,  eyfeillgar 
Socialists,    sö'shal.ists    vp,    eanlynwyr 

Robert  Owen;  cyfeillaehwyr 
Society,  sö.si'î.tî  n,  cymdeithas;  eyfeill- 
ach.      Society  for  the   Promotion  of 
Christian  Knowledge,  Cymdeithas  er 
Taenu      Gwyhodaeth      Gristionogol. 
Society  for  the  Propagation   of  the 
Gospel  in  Foreign  Parts,  Cymdeithas 
«r    Lledaeniad    yr    Efengyl    mewn 
Gwledydd     Tramor.       British     and 
Foreign  Bible  Society,  y  Feibl  Gym- 
•deithas      Frytanaidd     a      Thramor. 
Church    Missionary    Society,    Cym- 
deithas   Genadol    yr    Eglwys.      Re- 
ligious Tract  Society,  Cymdeithas  y 
J !  Traethodau  Crefyddol 
.  pacinian,  sö.sin'yan  n,  undodiad,  Sosin- 
I  iad,  un  yn  dal  athrawiaeth  Faustus 
7\  Bocinus:  a,  Sosiniaidd  [iaeth 

bocinianism,    so.sin'yan.izm    n,    Sosin- 
,  iiock,  sok  «,  socas,  socysen 
'  ocket,  sok'et  n.  twll,  mortais ;  crai 
.  jocratic,   so.krat'ik  a,  yn  ol  dull  So- 
'.  I  crates,  hohadol  [Seethe 

.  iod,  sod  n,  tywarchen,  mawnen :  pt. — 
.  joda,  s'ó'dâ  n,  math  o  wrthsur 
'  |odahty,  sö.dal'î.tî  n,  cyfeillach,  brawd- 
.  jOdden,  sod'n  pp. — Seethe  [oliaeth 

'  oddy,  sod'î  a,  tywarchog 
(odonüte,  sod'ö.mit  n,  gwrywgydiwr 
.odomitical,  sod.o.mit'i.kal  a,  gwryw- 
gydiol,  Sodomaidd 
",  [odomy,  sod'ö.mî  n,  gwrywgydiad 
Soever,  so.ev'ur  ad,  pynag        [seibfainc 
ofa,  sö'ía  n,  glwthfainc,  esmwythfainc. 
,offit,  sof 'it  n,  nenfwd 
oft,  soft  a,  meddal,  tyner;  masw;  araf. 
Soft  language,  iaith  dirion         [arafu 
,often,  sof'n  v,  meddalhau ;  esmwythäu, 
oftness,  soft'nes  n,  meddalweh,  tynerwch 
°Sgy,  sog'i  a,  llaith 
oho,  sö.hö'  i.  haihow !  clyw !  holo ! 
ail,  soil  n,  pridd,  tir;    torn,  tail:    vt 
diwyno,    budreddu;     teilo.      Night- 
soil,  ysgarthion  ysgothfaoedd 
jirëe,  swâ'rê  n,  ucherwest 


Sojourn,  sö'jûrn  vi,  ymdaith,  ymdeithio, 

trigo,  aros  [ymdeithydd 

Sojourner,  sö'jûr.nûr  n,  alltud,  pererin, 
Solace,  sol'äs  ?i,  cysur,  dyddanwch :  vt, 

cysuro,  dyddanu,  lloni,  lloddi 
Solar,    sö'lûr    a,    perthynol    i'r    haul, 

heulog,  haulog.     Solar-system,  y  gyf- 

undrefn  heulog,  cyssawd  heulog 
Sold,  sold  pt&pp.— Sell 
Soldan,  sol'dan  n. — Sultan 
Solder,   sô'dûr  n,   metel   asio,    iasfetel, 

sawdur :  vt,  asio,  sawdro,  sawdurio 
Soldier,  sòTjûr  n,  milwr,  sawdiwr,  cadwr. 

Soldier-like,     milwraidd.        Fellow- 
soldier,  cydfilwr 
Soldiery,  sòTjur.î  n,  llufilwyr,  milwyr 
Sole,  söl  a,  unig,  unigol,  un :  n,  gwadn, 

gosail;  math  o  bysg,  lleden,  tafod  yr 

hydd :  vt,  gwadnu,  goseilio 
Solecism,    sol'i.sizm   n,   ymgroesiaith, 

anghyssoniaith,  ammhriodolder 
Solemn,  sol'em  a,  difrifol,  edmyg,  dwys, 

parchus  [difrifedd 

Solemnity,    sö.lem'nî.tî    n,    edmygedd, 
Solemnization,  sol.em.ni.za'shun  n,  dif- 

rifgadwad,  gweinyddiad 
Solemnize,   sol'em.ni'z  vt,    difrifgadw; 

difrifweinyddu 
Solicit,  sö.lis'it  vt,  erfyn,  crefu,  deisyfu 
Solicitation,  sö.lis.î.tä'shun  n,  deisyfiad, 

erfyniad,  ymhŵeddiad 
Sohcitor,   sö.lis'î.tûr  n,  erfyniwr;    dir- 

prwywr;  cyfreithiwr  [falus 

Solicitous,  sö.lis'î.tus  a,  pryderus,  go- 
Solicitress,    sö.lis'î.tres    n,    erfynwraig, 

deisyfes  [cur 

Solicitude,  sö.lis'î.tüd  n,  gofal,  pryder, 
Solid,  sol'id  n,  eyfangorff;  sylwedd:  a, 

caled,  sylweddol,  ffyrf,  durfing;  cryf 
Solidify,  sö.lid'î.fi  v,  ffyrf  hau,  caledu 
Solidity,  sö.lid'î.tî,   Solidness,  sol'id. nes 

n,  cyfander,  sadrwydd,  ffyrfder,  syl- 
wedd, dwysder,  caledrwydd,  durfingder 
Solidungulates,     söl.id.ung'gü.läts    np, 

cyfan-garnolion  [an-garn 

Solidungulous,  sol.id.ung'gii.lus  a,  cyf- 
Solifidian,  sö.lî.fid'yan  n,  unigffyddiad 
Soliloquy,  so.lil'o.kwi  n,  hunanymddy- 

ddan,  ymson 
Soliped,  sol'i.ped  n,  milyn  cyfandroed 
Solitaire,   sol.î.tê'r'  n,   meudwy,    ancr; 

gwddfdlws  [unigedd,  unigrwydd 

Solitariness,    sol'î.tur.î.nes    n,    unigder. 
Solitary,  sol'i.tur.i  a,  unig;   anghyfan- 

nedd.     A  solitary  way,  ffordd  disathr 
Solitude,  sol'î.tüd  n,  unigedd,  unigolder, 

ymneilkluedd ;  ansathrle 

311 


SOR    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on.  curve,  cut,  t\v=too,  twk=took 
Solo,  sö'lö  n,  cân  unlhiis     [y  gwr  doeth 


Solomon,  Bol'ö.mun  re,  Selyf,  Solomon- 
Solstice,  sol'stis  re,  heulorsaf.     Summer 

solstice,   alban  hefin,  canol  haf,  hir- 

ddydd   haf.      Winter   solstice,   alban 

arthan,  canol  gauaf,  byrddydd  gauaf 
Solstitial,  sol.stish'al  a,  heulorsafol 
Solubility,  sol.ü.bil'î.ti  re,  hydoddedd 
Soluble,  sol'ii.bl  a,  toddadwy,  hydawdd 
Solute,  sö.lüt'  a,  dattodedig,  hylifiol 
Solution,   sö.lü'shun  re,   dattodiad,   eg- 

luriad,  esboniad;  toddiant 
Solutive,  sol'ii.tiv  a,  rhyddhaol,  agorol 
Solvable,   sol'va.bl   a,   toddadwy;   dad- 

ddyrysadwy,  esboniadwy  [dattod 

Solve,  solv  vt,  agor,  egawr,  deongli; 
Solvency,  sol'ven.si  re,  gallu  i  dalu  dyled 
Solvent,  solvent  a,  galluog  i  dalu:    re, 

trwyth,  todd-drwyth 
Somatic,  so.mat'ik  a,  corffol 
Somatist,  sü'ma.tist  n.  defnyddiolwr 
Somatology,  sü.mâ.tol'ö.jî    re,   corrTydd- 

iaeth,  sylvveddoliaeth. — Materialism 
Sombre,   söm'bûr,  Sombrous,   söm'brus 

a,  tywyll,  caddagol;  prudd 
Some,  sum  a.  rbai.  rhyw,  peth,  ychydig: 

re,  rhywrai,  rhywfaint:  ad,  o  ddeutu. 

yng  nghylch.  Some  time,  er  ys  talm 
Somebody,  sum'bod.î  re,  rhywun  [sut 
Somehow,  sum'hfuv  ad,  rhywfodd,  rhyw 
Somersault,  sum'ûr.sôlt,  Somerset,  sum'- 

ûr.set  re,  math  p  lamsach 
Something,  sum'thing  re,  rhywbeth 
Sometimes,  sum'ti'mz  ad,  weithiau,  am- 

bell  waith,  rhai  prydiau 
Somewhat,  sum'whot  re,  rhywbeth:  ad, 

i    ryw     raddau,    go-,    lied-,     -aidd. 

Somewhat  awkward,  go  chwith,  lled- 

chwith,  chwithaidd 
Somewhere,  sum'whê'r  ad,  yn  rhywle 
Somnambulist,  som.nam'bii.Hst  re,  cwsg- 

grwydrwr,  cwsgrodiwr 
Somniferous,    som.nit'ur.us,     Somnific, 

som.nif'ik  a,  hunddwyn,  cwsgbar 
Somnifugous,    som.nif'ü.gus    a,    cwsg- 

rwystrol  [lefarwr 

Somniloquist,  som.nil'o.kwist  re,  cwsg- 
Somnites,   som'mts  np,  plaid  o  Faho- 

metiaid 
Somnolence,  som'nö.lens  re,  cysgadrwydd 
Somnolent,  som'nö.lent  a,  cysglyd 
Son,  sun  re,  mab,  ab,  ap.      Son-in-law, 

mab  yng  nghyfraith,  daw.      Foster- 
son,  mabmaeth  [oriaethol 
Sonata,   sü.nâ'tá  re,   cyfansoddiad   per- 
Song,  song  re.  can,  caniad,  cathl,  cerdd. 

A  nuptial  song,  priodasgerdd 


Songster,   song'stûr  re,  cantwr,  cantoj 

canor,  caneuwr,  cerddor,  cethlydd 
Songstress,   song'stres   re,   caniadydd» 

cantores,  cei'ddores,  cantwraig 
Sonnet,  son'et  re,  canuan,  cenig 
Sonneteer,  son.e.tî'r'  re,  crachbrydydd 
Sonometer,  sö.nom'î.tûr  re,  swnfesurydc 
Sonorific,  su.nu.rif'ik,  Soniferous,  sö.nif 

ur.us  a,  seiniannol  [iarus,  rhoi 

Sonorous,   so.noVus    a,   seinfawr,   " 
Sonship,  sun'ship  re,  mabyddiaeth 
Soon,  sŵn  ad,  yn  fuan,  yn  ebrwydd,  i 

glau.    As  soon,  cyu  gynted.     Soone 

cynt.    Soonest,  cyntaf 
Soot,  sẁt  re,  huddygl,  parddu,  swta 
Sooth,  sŵth  re,  gwir,  gwiredd 
Soothe,  sŵth  vt,  boddio,  llinaru;  11 

yddu,  dofi.  tawelu;  gwenieithio 
Soothsay,  sŵth'sä  vi,  dewinio 
Soothsayer,  sŵth'sä.úr  n,  dewin,  dew 

wr,  dyn  hysbys,  chwiliogyn 
Soothsaying,  sŵth'sä.in^  re.  dewiniad 
Booty,  BẂt'î  a,  huddyglyd,  pardduog 
Sop,  sop  re,  gwlychdamaid:  vt,  mw 

neu  wlychu 
Soph,  sof  re,  ysgolhaig  dwyfiwydd 
Sophi,  sö'fì  re,  ymherawdwr  Persia 
Sophism,   sof'izin    re,   twyllddadl,  gi 

reswm,  ffugreswm,  cyfrwys  reswm 
Sophist,  sof 'ist  re,  twyíldda'dleuwr.  g 

ddadlwr,  geuresymwr.  twyllofydd 
Sophistical,  siJ.fis'ti.kal  a,  cyfrwysdda 

enol.  geuresymol 
Sophisticate,  so.fis'ti.kat  vt,  rmgresyi 

twyllddadleu,  geuddadleu;  lìygru. 

twyllddadleuol;  ammhur,  llwgr 
Sophistication,  sij.fis.ti.kii'shun  re,  lh 

iad.  anurddiad;  twyllgymmysgiad 
Sophistry,   sof'is.trî   re,    twyllresym 

geuddadleuad  [flw 

Sophomore,  sof 'ö.mö'r  re,  ysgolhaig  d 
Soporate,  sop'o.riit  vt.  peri  cysgu 
Soporiferous,    sop.ö.rif'ur.us.    Sopoi 

sop.ö.rif  'ik  a,  hunbar,  c 
Soporit'erousness,    sop.o.rif'ur.us.nes 

cys^iadrwydd 
Sopranist,  sö.prâ'nist  re,  cantwr  rr 
Sorcerer,  sôr'sur.ûr  re,  swynwr,  dewi 
Sorceress,  sôr'sur.es  re,  hudoles,  B\ 

wraig,  dewines,  chwilioges 
Sorcery,  sôr'sur.î  n,  swyngyfaredd 
Sord,  sôrd  re. — Sward 
Sordes,  sor'diz  re,  gwaddod;  budred 
Sordid,  sOr'did  a,  bawlyd,  brwnt,  ''■'■ 

aidd,  salw,  gwael:  crintach 
Sordidness.  sôr'did. lie's"  »,  baweidd  », 

cvbyddiaeth.  crintachrwydd 
312 


3re;  late,  line,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thir 


=dzh. 


SPA 


isore,  sö'r  n,  anafod,  archoll,  briw,  dolur, 
j  clwyf;  carw  teirblwydd :  a,  tost,  blin, 
t  dolurus,  poenus :  ad.  yn  dost 
isorel,  sor'el  n,  carw  dwyflwydd  [rwydd 
isoreness.  sö'r'nes  n,  toster,  poenus- 
sorex.  so'r'eks  n,  math  o  lygoden 

•oricide,  sö.ror'i.sid  n,  chwaerladdiad; 

chwaerleiddiad,  chwaerlofrudd 
•el,  sor'el  a.  suran  y  gog:  a,  gwineu- 
'  ,  melyngoch.     \Vood-sorrel,  bara 

can  y  gog,  bwyd  y  gwcw 

arrow,  sor'ö  a,  tristwch,  trystyd,  gofid, 

blinder,  aeth,  alaeth.trymder :  w,trist- 

äu,  gofidio.  Sorrow-stricken,  blinedig, 

gofidus,  galarus,  adfydus 
Ijorrowful,    sor'ü.fẁl    a,  trist,  gaJarus, 
j  cwynfanus.      To  make  sorrowful,  go- 
f  fidîo,  tristäu,  blino,  adf'ydu 
'sorry,  sor'i  n,  trist;  salw;  gwael.    I  am 

sorry,   drwg  genyf.       To    be    sorry, 
:   edifaru.     I  am  sorry  to  say,  gwaetha'r 
j  modd.  drwg  genyf  ddyweyd 
sort,  sort  n,  model;  math,  "bath,  rhyw: 
|  gradd:    v,   trefnu,  cymmathu;    dos- 
i   barthu.       Of    many    sorts,    amryw, 
J   Of  one  sort,  unrhyw.      Of  the  same 
j  sort,  cydryw.     Some  sort,  rhyw  fath 
Portable,  sôr'tà-.bl  a,  cymmathadwy 
;>ortie.  sôr'tî  n.  rhuthrgyrch 
isortilege,  sGr'tî.lej  n,  bwriad  coelbren 
sortment,    sôrt'ment    n,    eymmathiad. 
|  pigion  addas  o  nwyddau  amryfath 
;>oss,  sos  vi,  swrthddisgyn 
Isot,  sot  n,  diotai,  brwysgyn,  ymfrwysg- 
I  wr,  diottwr :  v,  ymfrwysgo 
sothis,  su'this  n,  seren  y  ci 
[sottish,  sot'ish  a,  meddw;  diodgar 
tsottishness,  sot'ish.nes  n,  diodgarweh 
isou,  s\v  n,  bath  Ffrengaidd  bychan 
tsouchong,  sẁ.shông'  n,  math  o  de  du 

gwell  na  congou  [chwyffiad 

sough,  sôf  n,   ffos   gudd;    chwythiad, 
bought,  sot  pt  &  pp. — Seek 
soul,  söl  n,  enaid,  ysbryd 
òouiess,  söl'es  a,  dienaid,  difywyd 
isound,  sûŵnd  n,  sain,  swn,  trwst,  Uais; 
i   basfor:    v,   seinio;   plymio;    chwilio: 
a.  iach;  dianaf;  cyfan.      A  confused 
noise,  dwndwr.     An  articulate  sound. 
sîar.    Sound  sleep,  trymgwsg 

bounding,  sûŵn'ding  a,  seinfawr,  son- 
iarus:  n,  seiniad;  plymiad;  dyfnedd, 
Sounding-board,  seinfwrdd.      Sound- 
i   ing-hne,  llinyn  plymio 

soundly,  sûŵnd'lî  ad,  yn  ddwys,  yn  dda 

soundness,  sûŵnd'nes  n,  iachusrwydd; 
cadernid;  cyfander 


Soup,  sŵp  n,  isgell,  potes,  cawl 

Sour,  sûŵ'r  a,  sur,  chwibl,  egr;  sarig: 

V,  suro,  chwiblo ;  sarigo 
Source,    sò 'rs    n,   ffynnonell,   tarddiad ; 

gwreiddyn.  dechreu,  edryf 
Sourish,  sûŵ'r'ish  a,  surllyd,  egraidd 
Sourness,   sûŵ'r'nes    n,   surni,  suredd, 

suri;  sarigrwydd 
Souse,  sûŵs  n,  surgyffaith ;  cyffeithgig  : 

v,    cyffeithio;     rhoi     chwyrndrochfa, 

chwyrndrochi,  chwyrnddisgyn  ar 
Souter,  sẁ'tûr  n,  crydd 
South,  sûŵth  n,  deheu,  deau,  de 
Southerly,    suTH'ûr.lî  a,  deheuol:    ad, 

tua'r  deheu 
Southern,  suTH'ûrn  a,  deheuol.     The 

southern  dialect,  y  ddeheubartheg[heu 
Southing.  sûẁ'THÌng  n,  tyniad  tua'r  de- 
Southward,  sûŵth'wûrd  ad,  tua'r  deheu 
Sovereign,  sov'ur.inn,penllywydd,  teyrn, 

brenin ;  penadur,  punt,  20s. :  a,  gor- 

uchaf,  goruchel ;  effeithiol 
Sovereignty,  sov'm-.in.ti    n,   arglwydd- 

iaeth,  teyrnedd,  breniniaeth,  goruch- 

afiaeth;  effeithioldeb 
Sow,  sûŵ  n,  hwch,  cunar.     A  barrow- 
sow,  banwes.      A  young  sow,  hespin- 
Sow,  sö  (pp  sown)  v,  hau,  heu     [hwch 
Sowans,  so'anz  n,  llymru,  llymruwd 
Sowbread,  sùŵ'bred  n,  llysiau'r  ddidol 
Sower,  sö'ûr  n,  hauwr,  heuwr 
Sowing,  sö'ing  n,  heuad,  hauad 
Sowins,  so'inz  n,  llymru,  llymruwd 
Sowish,  sûŵ'ish  a,  hychaidd,  fel  hwch 
Sown,  son  pp. — Sow  [non  feddygol 

Spa,  spô  n,  dwfr  meddyginiaethol,  ffyn- 
Space,  späs  n,  encyd,  cyfwng,  ysbaid, 

ystod ;  eangder ;  gofod ;  gwers,  "Empty 

space,  gwagle 
Spacious,  spä'shus  a,  eang,  helaeth 
Spaciousness,  spä'shus.nes  n,  eangder, 

helaethrwydd  [blwydd 

Spade,  spiid  n,  pal,  rhaw;   hydd  teir- 
Spadiceous,  spâ.dish'us  a,  goleugoch 
Spagyric,  spa.jir'ik,  Spagyrical,  spâ.jir'- 

i.kal  a,  fferyllol 
Spagyrist,  spaj'ir.ist  n,  fferyllydd 
Spake,  späk/jí. — Speak  [glodyn 

Spall,  spôl  n,  ysgwydd;  asglodyn,  ys- 
Span,  span  n,  rhychwant,  naw  modfedd : 

vt,  rhychwantu :  pt. — Spin 
Spangle,   spang'gl    n,  claerfoglyn:    vt, 

claerfoglynu ;  serenu 
Spaniel,  span'yel  n,  adargi 
Spanish,   span'ish    a,    Yspaenaidd:     n, 

Yspaeneg.     Spanish-flies,  cylion  Par- 

adwvs,  poethchwilod 

313 


SPE    path,  fat,  örs,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=rtook; 


Spank,  spangk  vt,  taro  á  chledr  y  Haw 
Spanker,  spang'kur  n,  bath  bychan ;  un 

llydan-gryf 
Spar,  spâr  n,  bollt ;  ceibren ;  gwydrfaen : 

v,  bolltio;  ymlad.i  o  hyd  breichiau 
Sparable,  spar'â.bl  n,  hoelen  ddiglopa 
Spare,  spO'r  a,  cynnil;  teneu;  hebgorol: 

vt,  cynnilo ;  arbed ;   hebgor.      Spare- 
rib,  eisglwyd  moehyn,   asen  y  frân, 

culasen.     Spare  man,  dyn  teneu 
Spareness,  spe'r'nes  n,  teneuder,  mein- 

der  [crintach 

Sparing,  spê'r'ing  a,  prin,  cut,  cynnil, 
Sparingness,  spê'r'ing.nes  n,  cynnildeb 
Spark,  spark  ?i,  gwreichionen ;  coegyn, 

cariadfab  [gweisgi;  nwyfus 

Sparkish,  spar'kish    a,   dillyn,  gwych, 
Sparkle,  spar'kl  v,  gwreichioni 
Sparkling,  sparkling  a,  gwreichionllyd : 

n,  gwreichioniad 
Sparling,  sparling  n,  y  pysg  brwyniad 
Sparrow,  spar'ö  n,  aderyn  y  to,  golfan. 

Hedge-sparrow,  brych  y  cae,  gwas  y 

gog,  gwrychell,  llwyd  y  baw 
Sparse,  spars  a,  ar  wasgar :  vt,  gwasgaru 
Spasm,  spazm    n,   cwlwm  gwythi,   yr 

wrwst.  gwaew  [gwiyetaidd 

Spasmodic,  spaz.mod'ik  a,  gwynegol, 
Spat,  spat  n,  cragenbysg  ieuanc :  pt. — 
Spathic,  spath'ik  a,  dalenog  [Spit 

Spatiate,  spä'shî.ät  vi,  crwydro,  gwibio 
Spatter,  spat'ur  v,  taenwlychu ;  diblo 
Spatterdashes,    spat'ur.dash.iz    np,  so- 

casau,  socysau,  brocsenau  [bodol 

Spatula,  spat'ü.lâ,  Spattle,  spat'l  n,  ys- 
Spavin,  spav'in  n,  llyncoes 
Spawl,  spôl  n,  poer :  vi,  glafoeri 
Spawn,  spun  n,  grawn,  groned,  gronell 

pysgod;    grifft   llyffaint,    griftyll:    v, 

silio,  bwrw  grawn;  hilio  [gronellbysg 
Spawner,  spó'nûr  n,   pysgod yn   benyw, 
Spay,  spii  vt.  dysbaddu  creadur  benyw 
Speak,    spik   (pt  spoke  &    spake,  pp 

spoken)    r,   llafaru.    llefaru,    siarad. 

Evil-speaking,  enllib,  drwg  absen 
Speakable,  spi'ka.bl  a.  llefarol 
Speaker,  spi'kur  n,  llafarwr,  ymadrodd- 

wr,  areithydd,  areithiwr 
Spear,  spî'r  n,   bêr,  ysbOr,  gwaewffon; 

tryfer :  vt,  try  wanu 
Spearmint,  spi'r'mint  n,  mintys  Mair 
Spearwort,  spî'r'wûrt  n,  llysiau'r  gwaew 
Special,  spesh'al  a,   neillduol;   arbenig, 

penigol:  n,  penodolrwydd 
Specie,  spî'shî  n,  arian  bathol 
Species,  spi'shiz  {p  species)  «,  adryw, 

rhyw,  math,  rhywogaeth 


Specific,  spi.sif'ik  n,  priod  feddyginiaeth 

a,  priodol,   penodol,  neillduol.  rhyvs 

ogaethol;  parthol  [rhywis 

Specifically,  spî.sif'î.kal.î  ad,  wrth 
Specification,  spes.î.fî.kä'shun  n,  pei< 

odiad,  gwahannodiad 
Specify,  spes'i.f  l  vt,  penodi,  gwahannoc 

dangos  yn  benodol  [cynllo 

Specimen,  spes'i.men  n,  rhagbran 
Specious,  spî'shus  a,  golygus,  rhithiol 
Speck,  spek  n,  magl^  man,  brycheuy 

ysmotyn :  vt,  manu,  brychu 
Speckle,   spek'l    n,   man,    menyn:    t 

britho,  manfiitho,  brychu,  manu 
Spectacle,  spek'ta.kl  n,  drych.  golwg 
Spectacles,  spek'ta.klz  np,  llygeidwyd 

au,  syllwydrau.  golwgwydrau 
Spectator,    spek.ta'tur    n,    gweledyd 

edrychwr,  syllydd,  canfyddwr 
Spectatorial,  spek.ta.to 'r'î.al  a.  arolygc 
Spectatress,     spek.ta'tres,     Spectatri 

spekta'triks  n,  golygyddes 
Spectre,  spek'tur  n,  dryckiolaeth,  ellyl 

lledrith,  gwagysbryd 
Speculate,  spek'ii.lat    v,  rhagfasnacb 

golygiannu,  brydolygu,  anturiaethu  I 
Speculation,  spek.ii.la'shun  n,  brydsy^  I 

iad,  meddyliad,  golygiedigaeth 
Speculative,  spek'u.lii.tiv  a,  golygiadj 

golygiannol,  anturiaethol 
Speculator,  spek'ii.lii.tur  n,  golygiannj 
Speculum,  spek'ii.lum  {p  specula,  spe.r 

ü.lâ)  n,  drych 
Speech,  spitsh  n,  llafar,  lleferydd;  y| 

adrodd,  araeth.     Organs   of   speeJ 

Seiriannau     ymadrodd,      peiriamij 
afar.     Parts  of  speech,  rhanau  y  1 

adrodd 
Speechify,  spî'tshî.fí  vi,  coegareithio  I 
Speechless,  spîtsh'les  a,  mud.  aflafar  I 
Speed,  spîd   {pt   &  pp   sped)  n.   br; 

brysiad ;  cyfiymder.  buander :  0,  bry ; 

prysuro;    llwyddo,    ffynu.      At    il 

speed,  nerth  ei  draed,  nerth  ei  ganl 
Speediness,  spî'dî.nes  n.  cyflymdra,'*! 

andra,  cyflymedd,  cyfiymder 
Speedwell,   spid'wel,  Speedwort, 

wûrt  n,  llysiau  Llewelyn 
Speedy,  spî'dî  a,  bnan,  eyflym,  ebrv^ 
Spell,  spel  n,  cyfaredd,  swyniryfare 

sias  o  waith :  v,  swyno ;  sillafu 
Spelling,   spel'ing    n,    silliad,  sillafi 

Spelling-book,  silliadur 
Spelt,  spelt  n,  math  o  ydrawn  gwael 
Spelter,  spel'tûr  n,  math  o  fetel. — Zii 
Spend,  spend  {pt  &  pp  spent)  c,  trei 

gwario,   hèla:   afradloni.   gwastra 

k  314 


in 

: 


öre ;  läte,  l'íne,  nö,  müte ;  she,  z 


5  Szure ;  thin,  this  ;  j=dzh.         SPL 


Spendthrift,  spend'thrift  n,  gwastraffwr, 

oferddyn,  afradyn 
Spent,  spent  pt  &  pp. — Spend 
Sperable,  spî'r'â.bl  a,  gobeithiadwy 
Sperm,  spûrm  n,  had,  rhith,  anian 
Spermaceti,  spûr.mâ.sî'tî  ft,  cwyry  moral 
Spermatic,  spur.mat'ik  a,  hadol,  hadog 
Spermatorrhoea,  spûr.mâ.to.rî'a  n,  hadlif 
Spermologist,  spûr.mol'ö.jist  n,   un  yn 
\  traethu  ar  hadau,  llysieuwr  [chwydu 
Spew,  spii  v,  cytbgi,  gloesi,  ymgyfogi, 
Sphacelate,  sfas'î.lät  v,  marwhau,  mallu 
Sphenoid,  sfî'nôîd  a,  ar  ddull  cŷn,  cyn- 
i   ddull.     Sphenoid-bone,  clicied  yr  ên 
Sphere,  sf  î'r  ft,  cronell,  clobyn 
Spheric,  sfe'rik,  Spherical,  sfer'i.kal  a, 

cyfrgrwn,  erwn,  cronellog 
Sphericity,  sf  ì.ris'î.tî  n,  crynedd 
[jipheroid,  sf  î.rôîd'  ft,  corif  hirgrwn 
Spheroidal,  sfî.rôi'dal  a,  hirgrwn,  lled- 
Spherule.  sfer'iil  n,  pelen,  clobyn  [grwn 
'Sphincter,  sfmgk'tur  ji,  cyhyryn  cauol 
Sphinx,  sfingks    (p  sphinges,   sfin'jiz) 
I  n,  anghenfil   chwedlaidd  yr    Aipht; 

math  o  wyfyn 
liphygmic,  sfig'mik  a,  gwaedgurol 
ÌSpial,  sp'i'al  71,  ysb'iwr,  gwyliwr 
Spice,  spi's  ii,  perlysieuyn :  vt,  perlysieuo, 
Spiced,  sp'ist,  Spicy,  sp'i'sî  a,  llysieuog 
Spicery,  spi'sur.î  7i,  perlysiau;  ystordy 

perlysiau 
Spicosity,  spi.kos'i.ti  ft,  pigfeinedd 
Spider,   spi'dur  n,   cor.   còryn,    copyn, 
]  pryfgopyn,    cyffmiden.         Gossamer- 
■  spider,  còryn  y  gwawn.  Water-spider, 
►  carw'r  dwfr,  g'afr  y  dwfr.  Spider's  web, 
t  gwe'r  cor,  copwe 
Spigot,  spig'ut  n,  ysbigod 
Spike,  spi'k  7i.  pig,  ysbig,  pwyniad,  hoel- 
en  hir,   cethr,    cethren:     vt,    hoeho, 
cethru ;  blaenllymu,  pigfeinio 
Spikenard,  spi'k'nurd  n,  ysbienard,  nard 
Spiky,  sp'i'ki  a,  blaenllym,  pigfain 
Spill,  spil  n,  dernyn,  dryllyn:  v  {pt  & 
r_  pp  spilt,  spilt),  colli,  tywallt 
Spiloma,  sp'í'lö.mâ  n,  goferllys 
>pin,  spin  (pt  span  &  spun,  pp  spun) 
v,  nyddu.     To  spin   out  time,  oedi. 
|  Spinning-wheel,  troell  nyddu 
5pinage,  spm'äj  n,  pigoglys,  pigoga 
•Spinal.  spY'nal  a,  perthynol  i  asgwrn  y 
cefn.     Spinal  cord,   Spinal   marrow, 
madruddyn  y  cefn 
ipindle,  spin.dl  n,    gwerthyd;     echel: 
canolbost   grisiau;     ysbigod,   gwäell, 
Spindle-shanked,   coesfain.     Spindle- 
tree,  pisgwydden 


Spine,  spin  n,  as'gwrn  y  cefn 
Spinet,  sp'i'net  ft,  organ  dannau 
Spiniferous,  sp'i.nif'ur.us  «,  dreiniog 
Spinosity,  spi.nos'î.tî  n,  dreiniogrwydd, 

dyrysni;  sarigrwydd 
Spinous,  sp'i'nus,  Spiny,  spi'ni  a,  drein- 
iog, dreiniol,  dreinllyd 
Spinozism,   sp'i'no.zizm  n,  athrawiaeth 

Spinoza,  holldduwiaeth 
Spinster,  spin'stûr  ft,  nyddwraig ;  merch 

weddw,  merch  anweddog 
Spiral,  spiral  a,  fel  cogwrn  tro,  nydd- 

droellog,  troellog 
Spire,     sp'i'r    ft,    dyrwyndro;    twysen; 
clochdy  blaenfaen,  pigwrn,  bera,  mein- 
dwr:  v,  twysenu;  blaenfeinio 
Spirit,  spirit  ft,  ysbryd,  enaid;  gwrol- 
fryd;   gwirod.     Lowness    of    spirits, 
iselder    ysbryd,    dybyrdod.        Party 
spirit,  pleidwyn.   Pubhc  spirit,  gwlad- 
garwch,  awydd  at  les  y  cyhoedd 
Spirited,  spir'î.ted  a,  ysbrydlawn,  gwrol. 
High-spirited,  hy,   calonog.       Low- 
spirited,      Weak-spirited,       digalon, 
prudd,   llaes,  llwfr.      Mean-spirited, 
isel,  gwael,  gwaelfrydig 
Spiritedness,  ""  spir'it.ed.nes,     Spiritful- 
ness,  spir'it.fwl.nes  »,  bywiogrwydd, 
gwroldeb  [poethgryf;  hoew 

Spiritous,   spir'î.tus   a,   pur;    gwirodol, 
Spiritual,  spir'it.shii.al  a,  ysbrydol 
Spirituality,  spir.it.shü.al'î.tî  n,  ysbryd- 
olrwydd  [brydoli 

Spiritualize,      spir'it.shii.al.'iz    vt,    ys- 
Spirituous,  spir'it.shii.us  a,  gwirodol 
Spirt,  spurt  ft,    ysbonc:    v,   ysboncio; 
pistyllio ;  chwistrellu ;  ffrydio,  tarddu 
Spiry,  spi'r'î  a,  blaenllym,  pigfain 
Spissated,  spis'ä.ted  a,  tewychedig 
Spissitude,     spis'î.tüd    n.    tewychedd, 

tewedd,  tewychiant 

Spit,   spit  n,  bér,  beran,  per :  vt,  gosod 

ar  fêr :  v  (pt  spat  &  spit,  pp  spitten 

&  spit),  poeri.    To  spit  about,  dyboeri 

Spital,  spit'al  n. — Hospital 

Spite,  spi't  «,  cenfigen,  malais,  mic,  dy- 

gasedd :  vt,  migio,  migusio.     In  spite 

of  one,  er  ei  waethaf  [dygas 

Spiteful,    sp'it'fẁl   a,  migus,   maleisus, 

Spitefulness,  spît'fẁl.nes    n,  migusedd, 

dygasedd,  malais,  centìgen 
Spitten,  spit'n/>/>. — Spit 
Spittle,  spit'l  ft,  poer,  poeryn,  haHw 
Splanchnology,     splangk  .nol'ö.ji     », 

coluddiaeth 
Splash,  splash  v,  arwlychu ;  lleidio 
Splashy,  splash'i  a,  pyllog.  lleidlyd 
315 


SPR  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=rtook: 


Splay,    splii    vt,   goleddfu,    cribweithio 

fwal ;  llaesu  palfais  march :   a,  cam. 
play  -  footed,    troedgam.        Splay- 
mouthed,  ii  gwefiau  cam 
Spleen,  splin  n,  cleddyf  Bleddyn ;  dueg, 

Îíruddglwyf;  drwgewyllys,  dyfn-gas> 
i  eenful,  splîn'fẁl,  Spleeny,  splî'nî  a, 
digllawn,  digus 
Spleenwort,  splîn'wûrt  n,  rhedyn  y  fag- 
wyr.        Scabby-spleenwort,    Uysiau'r 
ddueg 
Splenalgia,  splen.al'jî.â  n,  clefyd  y  ddueg 
Splendent,  splen'dent,  Splendid,  splen'- 
did  a,  claer,  ysblenydd,  dysgleirwyeh 
Splendour,  splen'dûr  n,  gwychder,  cein- 

edd;  rhialltwoh 
Splenetic,  splen'itik  a,  claf  o'r  ddueg; 

croes,  digus,  anfwyn,  anynad 
Splenetic,  splen.et'ik  n,  meddyginiaeth 

rhag  y  ddueg 
Splenic,  splen'ik  a,  pertbynol  i'r  ddueg 
Splenitive,  splen'i.tiv  a,  poethlyd,  anynad 
Splent,  splent,  Splint,  splint  n,  dyfloen, 
dellten,   fflochen,    ysgyren.      Splint- 
bone,  asgwm  bychan  y  goes 
Splice,  spli's  vt,  cymhlethu  penau  rhaff; 

cydgyssylltu :  n,  cymhlethiad 
Splinter,  splin'tûr  v,  delltu,  fflochenu, 

ysgyrioni :  »,  dellten,  esgarden 
Split," split  (pt  &  pp  split)  v,  hollti; 

delltu,  delltenu,  agenu;  rhanu 
Splutter,  splut'ûr  n,  godwrdd,  ffwdan 
Spoil,  spoil  n,  anrhaith,  ysbail,  ysglyf- 
aetb:  v,  anrheithio,  ysbeilio,  ysglyf- 
aethu,  rheibio ;  difrodi;  andwyo 
Spoiler,  spôi'lür  n,  difrodwr,  anrheithiwr 
Spoilful,  spuil'fvVl  a,  difrodgar,  ysbeilgar 
Spoke,    spok    n,    aden    olwyn,    carfan 

gwëydd:  pt. — Speak 
Spoken,  spo'kn  pp. — Speak 
Spokesman,  spoks'man  n,  llefarwr 
Spoliate,  spö'lî.ät  vt,  anrbeitbio,  ysbeil- 
io ;  difrodi;  andwyo;  ysglyfaethu 
Spoliation,  spö.lî.ä'shun  n,  anrheithiad 
Spondee,  spon'di  n,  dau  sillaf  hir,  corfan 

hir 
Sponge,  spunj  n,  ysbwng,  morfadarch; 
bolenvr,  glwth :  v,  ysbyngu,  sychu  ag 
ysbwng;  bolera,  bolrythu.  glythu, 
gloddestu  ar  gost  arall.  Sponging- 
house,  geoldy,  blingdy,  ty  ceisbwl 
Sponginess,  spun'jî.nes  n,  ysbyngeidd- 
rwydd  [meddal 

Spongy,  spun'jî  a,  ysbyngaidd,   masw, 
Sponsal,  spon'sal  a,  priodasol,  dyweddi'ol 
Sponsion,    spon'shun  «,   yrnrwymiad 
ateb 


Sponsor,  spon'sûr  n.  mach,  mechmydc 

tad  bedydd,  mam  fedydd ;  alltraw 
Sponsoriaì,  spon.sö'r'î.al  a,  meichiol 
Spontaneity,    spon.tâ.ní'î.tî     n,     gwi 

foddolrwydd 
Spontaneous,     spon.tä'nî.us     a,    gwi' 

foddol,  o  bono  ei  bun 
Spool,    sp\vl    n,    gwertbyd.     Spoolin, 

wheel,  rhod  nyddu,  troell 
Spoom,  spŵm  vi,  myned  yn  gyflym 
Spoon,    spŵn    n,    llwy.      Spoon-meii 

llwyfwyd 
Spoonbill^  sp\vn'bil  n,  y  llwybig      [lli| 
Spoonful,   spŵn'fẁl  n,  llwyaid,  llonai 
Sport,    spô'rt    n,   chwareu";    digrifwc 

cellwair;  helwriaeth:   v,  ymddigrij 

cellwair;  chwareu.      To  make  sp( 

of,  gwatwar,  ehwerthin  am  ben 
Sportful,  spô'rt'fẁl,  Sportive,   spô'r' 

a.  ehwareugar,  ceUweh-us,difjT,  dig 

hoenus 
Sportsman,  spo'rts'man  n,  heliwr;  aa 
Sportule,  spur 'till  n,  elusen,  rhodd 
Spot,    spot    n,    man,    lie,    brycheu; 

ysmotyn :  vt,  manu,  brychu,  ysmol 

On  the  spot,  yn  y  man,  yn  ddisymmv 
Spotless,   spot'les  a,  difrycheulyd,  p 

glân  [brycheulyd,  man 

Spotted,  spot'ed,  Spotty,  spot'î  a,  bii 
Spousal.  spfnV'zal  n,  priodas;  dywei 

'iad :  a,  dyweddi'ol,  priodasol 
Spouse,  spuwz  n,  dyweddi,  priod 
Spout,  spûŵt  n,  pistyll;  ffrwd;  gw 

aeth  melin :  v,  pistyllio.  fFrydio,  dyl 

Water-spout,  morbistyll  [ysj 

Sprain,  spriin  n,  twrf ;  ysigiad :  vt,  ty.i 
sprang,  sprang  pt. — Spring 
Sprat,   sprat  n,  morgrothell,  corben\| 
Sprawl,  sprôl  vi,  ymestyn  ar  lawr, 

greinio,  ymrwyfo  [tawch,  moryf 
Spray,  sprä  n,  prigyn,  ysbrigyn;  ct» 
Spread,  spred  (pt  &  pp  spread)  v,  11(1 

taenu;   peilio;    ymdaenu:    «,  tae< 

taeniad,     ymdaeniad.       To     spr 

abroad,  gwasgaru,  llettaenu,  taem 

led;  cyhoeddi 
Spree,  spri  n,  cellweirgamp 
Sprent,  sprent  a,  taenelledig,  taenet 

pp>. — Sprinkle  [gew7 

Spng,  sprig  n,  brigyn,  ysbrigyn, 
Spriggy,  sprig'i  a,  brigog,  brigynog 
Spright,  sprit  n,  dryehiolaetb,  ellyll 
Sprightíiness,    sprít'lî.nes    i»,    hoei 

rwydd,  bywiogrwj'dd,  heinifdra, 

lioen,  sioncrwydd 
Sprigbtly,  sprit'li,  Sprightful,  sprit 

a,l>ywiog,  eidiog,  gorboenus,  sion 
316 


öre  ;  läte.  line,  no,  miite  ;  she,  zh=a  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       SQU 


jSpring.   spring   ?i,   fFynnon,   nỳnnonell; 
tarddiad;  llam,crychnaid;  gwanwyn: 
v  {pt  sprang  &  sprung,  pp  sprung), 
tarddu,     egino,     blaguro;     fîÿnnoni; 
dychlamu.       Day-spring,    codiad    y 
wawr.        Spring-halt,     clunheciant. 
Spring-bead,  llygad  ffynnon.    Spring- 
tide, gorllif.  penllil",  uchelfor.     Spring- 
water,   dwfr  ifynnon.      To  spring   £ 
leak,  ymagenu.  gollwng  dwfr  i  mewn 
spring'al  n,  lleneyn.  glaslanc 
sprinj,   Springle,   spring'gl  n 
jlath,  tagfagl 
inginess,  spring'î.nes  n,  gwrthneid- 
ydd,  ardwythder,  twythiant 
igy,  spring'i   a,   gwrtlineidiol,  ar- 
Iwythol,  twythig,  llawn  tfynnonau 
Sprinkle,  spring 'ki  v,  taenellu,  ysgeinio 
(Sprit,  sprit  n,  blaguryn;  polyn.     Sprit- 
l   sail,  yr  hwyl  flaen 
write,  sprit  n,  ellyll,  bwgan,  mwei 
Sprout,  sprûẃt  vi,  blaendarddu,  blaguro. 
egino.     Sprouts,  ysgewyll ;  adfresych 
(Spruce,   sprŵs   a.   tlws,   dillyn;   hoew, 
J   pine,  eryno.  sionc.  destlus,  twtnais:  n, 
pefrwyddyn,  pyrwydden  [ni,  hoewder 
ISpruceness.  sprús'nes  n,  dillynedd,  tlys- 

ÍSprucify.  sprẁ'si.fi  v.  tacluso,  twtneisio, 
hoewi.  pincio,  ymbincio 
Sprung,  sprung  pt  &  pp. — Spring 
Spud,  spud  a.  darn  cyllell ;  pwtyn 
Spume,    spüm   n,    ewyn,   gorferw:    vi, 
L  ewynu.  malu  ewyn,  gorferwi 
(Spumous,  spü'mus  a,  ewynog;  gwag 
>Spun,  spun  pt  &  pp. — Spin 
[Spunge,  spunj  n. — Sponge 
Spunk,  spungk  n.  pren  gvvyn,  pren  pwdr 
i  sych;  arial,  bywyd 
[Spur,  spur  n,  ysbardyn,  barog;    swm- 
{  bwl;    cymliellai;    annogaeth:    v,  ys- 
>  bardyno,   symbylu;    dirgymhell,  dir- 
f  annog.     Spur-gall,  ol  yr  ysbardyn 
Spurge,    spûrj    n,    fflamgoed,    Uysiau'r 
i   llaeth,  llaeth  yr  ysgyfarnog.      Sea- 
spurge,  llaeth  y  fammaeth 
Spurious,  spur'î.us  a,  ffugiol,  basdardd- 
aidd,  geurywiol  [basdarddiaetb 

Spuriousness.  spur'i.us.nes  n,  ffngedd, 
Spurling,  spûr'ling  n,  math  o  forbysg- 
odyn  [gwrthwingo :  n,  gwrthodiad 
Spurn,  spurn  v,  gwrthod  gyda  dirmyg, 
Spurrier,  spur'í.ûr  n,  gwueuthurwr  ys- 
bardynau  [pistyìlio 

^purt.  spûrt  n,  hwp.  hep-hynt :  v,  tarddu, 
frputation,  spü.tä'shun  n,  poeriad 
■jputter,  sput'ûr  v,  poeri  wrth   siarad: 
n,  ffwdan,  godwrdd 


Spy,  sp'i  n,  ysbîwr,  ysbîenwr;  gwylied- 
ydd,  chwiliedydd :  v,  ysbio,  ysb'iena, 
chwiho,  canfod.  Spy-glass,  ysb'ien- 
ddrych,  syllwydr.  syll'ddrych 

Squab,  skwob  n,  sachglustog;  gorwedd- 
fainc;  dyn  byrdew;  troíen,"  ffwtog: 
vi,  syrthio  yn  syth 

Squabbish,  skwob  ish,  Squabby,  skwob'i 
a,  ysmwt,  bondew,  ffolenog,  tewlydan 

Squabble,  skwob'i  n,  ftrwgwd,  ymgiprys : 
vi.  ffrygydu,  syrtbio  allan,  êynhenu 

Squadron,  skwod'run  ra,  Uynges ;  byddin, 
mintai,  llu,  eatrawd.  Squadron  of 
horse,  marchoglu  o  100  i  200  o  wyr. 
Squadron  of  ships,  mintai  o  longau, 
llynges  [swgfudr 

Squalid,  skwol'id  a,  brwnt,  bawlyd,  budr, 

Squalidity,  skwo.lid'i.ti,  Squalidness, 
skwol'fd.nes  n,  bawlydrwydd,  budr- 
edd,  aflendid,  gorfudredd 

Squall,  skwol  vi,  ysgrechain,  crech- 
leisio:  n,  ysgrêch;  awel  ddisyfyd, 
chwa,  chwythwm  [gwJni:on 

Squally,  skwo'li  a,  chwawiog,  awelog, 

Squalor,  skwa'lur  n,  budredd,  budreddi 

Squamose,  skwa.mos',  Squamous,  skwa'- 
mus  a,  eenog,  crestog 

Squander,  skwon'dur  vt,  gwasgaru, 
gwastraffu,  afradloni 

Square,  skwG'r  a.  ysgwâr,  cwar,  pedwar- 
ochrog,  pedronglog:  n,  pedrongl, 
ysgwâr,  pedryfal,  pedryal :  v,  ysgwario, 

Sedryoli,    petryalu,    pedrori;  "trefnu, 
unio.      Square  root,   arsawdd;    ar- 

soddiaeth  [petryaledd 

Squareness,  skwe'r'nes  n,  pedrongledd, 
Squarrose,  skwo.ros',  Squarrous,  skwor'- 

us  a,  cenog,  crestog 
Squash,  skwosh  vt,  gwasgu  yn  deisen 
Squat,  skwot  n,  cwrcwd,  crwewd;    un 

byr    a    llydan,    cnwff:    vi,    yswatio, 

crycydu,  eistedd  ar  y  garau 
Squeak,   skwik   vi,  gwichio,   gwichian, 

gwiehleisio,  fflechu,  lflichio :  n,  fflich, 

gwich,  gwichlef.     A  weak  squeaking 

voice,'llais  main,  llais  dimai  [gwichian 
Squeal,  skwil  vi,  gwilrin,  gwichio, 
Squeamish,     skwi'mish     a,     alarllyd, 

gwrthneugar,  gwrthwynebus 
Squeamishness,  skwi'mish.nes  n,  gwrth- 

wynebrwydd,  gwrthw}meb 
Squeeze,  skwiz  n,  gwasg :  v,  gwasgu 
Squelch,  skweltsh  vt,  llethu :  n,  swrth- 

godwm  [duchan 

Squib,   skwib    n,    fíug-fellten,  fflamig; 
Squill,    skwil    n,    winwynen    y    môr. 

Vernal  squill,  serenyn 

317 


STA    path,  fat,  ère,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took ; 


Squinancy,  skwin'an.si  n,  y  fynyglog, 

tnameg  yn  y  gwddf. — Quinsy 

Squint,  skwint  n,  trawsolwg :  a,  gvvyr, 

traws:    v,  llygadwyro,   trawsdremio. 

Squint-eyed,  llygadgroes,  llygadwyr. 

Squinting  outwardly,  llygadgall 

Squirrel,  skwur'el  »,gwiwer  [chwiatrellu 

Squirt,  skwurt  n,  chwistrell :  v,  pistyllio, 

Stab,  stab  vt,  brathu,  gwanu,  trywanu 

n,  brath,  gwân,  erwaia,  trywan 
Stabiliment,  stá.bü'î.ment  n,  atteg,  cad- 
arnbâd  [cadernid 

Stability,  stâ.bil'ì.tî  n,   sefydlogrwydd, 
Stable,  stä'bl  a,  diysgog,  diwagl,  sefyd- 
log,  cadarn-gryf,  safadwy,  ansigladwy : 
n,  marehdy,  aman,  ystabl 
Stableness,  stä'bl.nes  n,  diysgogrwydd, 
sefydlogrwydd  [meirch 

Stabling,  stii'bling  n,  cadwad,  porthiant 
Stablish,  stab'lish  vt,  sefydlu,  cadarnbau 
Stack,  stak  n,  das,  mwdwl,  twr ;  crug : 
vt,  dasu,  mydylu.  A  stack  of  chim- 
neys, twr  o  simneiau 
Staddle,  stad'l  n,  ystOl,  mwdwl,  ffon  fagl, 

atteg,  bagl ;  marchwydd 
Stadium,  stad'yum  (p  stadia,  stad'yâ) 
n,   mesur   Ehufeinaidd,   yn   cynnwys 
606|  o  droedfeddi  [ar  yr  Isellmyn  gynt 
Stadtholder,  stad'höl.dúi-  n,  penílyẁydd 
Staff,  staf  (p  staves)  n,  flon,  llachbren, 
berllysg,  brysgyll,  pastwn;  pawl;  yr 
holl  bengadbeniaid  mewn  llu.     Statf- 
bearer,  brysgyllddygydd,  dygiedydù  y 
ferllysg.     Hand-staff,  troedffust 
Stag,  stag  n,  carw,  cerwyd,  celkde 
Stage,  stäj  n,  chwareufa,  chwareufwrdd, 
esgynlawr,  taflod;   gradd;  teithradd 
Stage-coach,      teithgerbyd.      Stage- 
player,  dynwaredydd  [iedydd 
Stager,  stä'jûr  n,  dynwaredydd;  arfer- 
Staggard,  stag'ûrd  n,  carw  pedeirblwydd 
Stagger,  stag'ûr  v,  honcian;  petruso 
Staggers,  stag'urz  np,  dera,  penddaredd, 

pendro,  gysp 
Stagnancy,  stag'nan.si,  Stagnation,  stag- 

nii'shun  n,  croniad,  llyniad 

Stagnant,  stag'nant  a,  llonydd,   marw, 

disymmud.       Stagnant-water,    mer- 

ddwfr,  llynwyn,  marwddwfr      fseíyll 

Stagnate,     stag'nlit    vi,    oroni,     llvnio, 

Staid,  stiid  pt  &  pp. — Stay:  a,  difrif, 

arafaidd,  dwys,  sobr,  rheolaidd 
Staidness,städ'nes?j,  difrifwch,  soljrwydd 
Stain,  stän  n,  ystaen,  brycheuyn,  di- 
wyniad;  gwartlmod:  v,  ystaenio,  di- 
wyno,  anurddo,  brycheuo;  gwarad- 
wyddo,  gwarthruddo 


Staircase.  stG'r'kiis  n,  dringfa 

Stairs,  ste'rz  np,  grisiau 

Stake,   stak  n,  pawl;    cyngwystl: 

polioni;     cyngwystlo,     dal,    anturi. 

peryglu.     Cowhouse-stake,  buddel 

Stalactite,     sta.lak'ti't     n.     cydgorffiÉ 

calchaidd  yn  dibynu  mewn  ogoieydc 

Stalagmite,  stâ.lag'mi't  n,  defnydd  calcl 

aidd  yn  ymgasglu  ar  waelod  ogof  eye 

Stale,  still  a,  hen,  henaidd;  diflas,  eg 

egraidd :   n,  trwnc,  lleisw :  v,  troi  3 

ddiflas;  troethi,  gollwng  trwnc 

Staleness,    stäl'nes  n,  hendra,  egred 

egri,  diflasrwydd 
Stalk,  stok  vi,  paladru,  corsenu ;  rhod 
yn  benuchel :  n,  paladr,  bonyn,  cor 
en,  gwelltyn,  callodryn ;  rhodiad  syt 
falch.     Stalking-horse,   ceffyl  adai 
ceffyl  brethyn ;  ffugorchudd 
Stalky,  stG'ki  a,  paladrog,  corsenog 
Stall,  stôl  n,  côr,  preseb ;  marchnadfaii 

gweithgell ;  bawdle,  bysle ;  bwth 
Stallage,  stô'läj  n,  tfeirdoll.  bwthdoll 
Stalled,  stôld  a,  pasgedig,  tewbasg 
Stallion,  stal'yun  n,  march,  amws  [cj 
Stalworth,  stôl'wûrth  a,  cadarn,  del 
Stamen,  stamen  (p  stamina, stam'î.r 

n,  briger  blodeuyn 
Stamina,  stam'î.nâ  n,  sylwedd,  grym 
Stamineous,  stcâ.min'yus  a,  llinynog 
Stammel,  stam'el  n,  math  0  liw  coch 
Stammer,    stam'ur    v,    bloesgi,   b\w< 
siarad,  siarad  ag  attal  arno:  n,  atti 
ddywedyd,  bloesgni 
Stammering,  stam'm.ing  n,  bloesge 

attal  dywediad,  bloesgni 

Stamp,  stamp  n,  argraff,  argraffnod, 

bath,   nodbeiriant:    v,  pwyo,   brii 

cnocio  â  thraed;  nodi,  argraffu;  ball 

Stanch,  stântsh  a,  diddos,  cyfan,  di 

gog,  cadarn :  v,  attal ;  sychu 
Stanchion,  stan'tshun  n,  atteg,  attegti 
Stanchless,  stântsh'les  a,  anattaladw 
Stanchness,  stântsh'nes  n,  diddosrwy 

diysgogrwydd,  cadarnedd 
Stand,' stand"  (pt  &  pp  stood)  v,  sel- 
bod.  aros:  n,  satiad;  sane, 
petrusdjd,  dyrysweh.  Stam 
sefwch,  arosweh,  sefwch  yn  llonj 
To  stand  aghast,  synu,  brawyc 
To  stand  by  a  person,  amddiffyn 
To  stand  in  awe,  ofni.  To  stanc 
need,  bod  ag  eisieu  arno 
Standard,  stan'durd  n,  Human,  ba 
safon,     safonbrawf;     prawfreol: 

fosodedig ;  yn  ol  prawfreol.  Stands 
earer,  lluuianwr,  banerwr 
318 


ore;  liite,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        STE 


ntandel,  stan'del  re,  pren  a  hirsafodd 
Stander,  stan'dûr  re,hen  goeden.  Stander- 

by,  edrychwr,  un  yn  sefyll  ger  Haw 
Standing,    stan'ding    re,  safiad;    safle; 

•  oed;  parhâd:  «,  sefydlog,  safadwy. 
Standing  army,  llu  sefydlog.  Stand- 
ing corn,  llafur  heb  ei  fedi 

ifcandish,  stan'dish  re,  corn  du,  inc-lestr 

Stang,  stang  re,  ystang,  ystengaid 

Stank,  stangk  pt. — Stink 

Stannary,  stan'ur.î  re,  ystaen-glawdd, 
cloddta  plwm  gwyn 

Stanza,  stan'za  re,  pennill 

Staple,  stä'pl  re,  marchnadfa,  marchnad 
sefydlog;  ystwffwl:  a,  sefydledig; 
penodol,  henaf 

Star,  star  re,  seren.      Star- fish,  serbysg, 

f   pymbys.     Star-gazer,  serdremiedydd. 

'•  A  shooting  star,  A  falling  star,  seren 
hedegog.  Evening  star,  Gweno,  seren 
y  nos.  Morning  star,  Gwener,  seren 
y  boreu.  North  star,  seren  y  gogledd, 
seren  y  pegwn.  The  seven  stars,  y 
saith  seren  siriol,  y  twr  ser. — Pleiades 

Starboard,  stâr'bö'rd  re,  tu  deheu  Hong 

Starch,  stártsh  re,  syth,  lledlud,  sythlud  : 
vt,  sythu.    Starched,  ffurfgar,  gorfanol 

stare,  stê'r  v,  llygadrythu,  sylldremio: 

•  n,  llygadrythiad,  sylldrem;  aderyn  yr 
|    eira,  drudwy 

Stark,  stark  «,'svth,  afriwiog,  anystwyth. 

Stark-blind,     hollol     ddad.     Stark- 
naked,  noethlymun 
starless,  stâr'les  a,  diser,  heb  oleu  ser 
Starlight,  stâr'l'ít  re,  ser-oleu 
starling,   stâr'ling    re,   aderyn  yr  eira, 

drudwy ;  atteg,  canbost 
Starred,    stârd    a,    serfrithedig,    serig. 
'   Ill-starred,  anffodus,  aflwyddiannus 
'Starry,  star'î  a,  serenog,  serog 
start,  start  re,  Ham,  naid,  torf;  osgoad; 
\  rhuthr:  v,  swrthneidio,  tasgu;  taflu; 
f   cychwyn  gyrfa ;  dwyn  ger  bron;  codi. 
'   To  get  the  start,  cael  y  blaen.    To  start 

aside,  osgoi.     To  start  a  hare,  codi 

vsgvfarnog 
ptarter,  stâr'tûr  re,  codwr;  tarfgi 
îtartish,  stâr'tish  a,  anwadal ;  hydarf 
Startle,  stâr'tl  v,   brawychu,   peri   dy- 
|  chryn ;  neidio  gan  ddychryn 
'starve,  starv  v,  newynu,  ffera,  rhynu, 

sythu.     To  starve  with  cold,  sythu, 
^  fteru.    To  starve  with  hunger,  newynu 
starveling,  starv'Jing  re,  un  bolwag:  a, 
<K  newynog,  gwag  ei  gylla 
stanvort,  stâr'wûrt  re,  llysiau'r  tenewyn. 

Water  starwort,  brigwlydd 


Statary,  stä'tur.î  «,  diysgog,   sefydlog, 

safadwy;  penderfynol 
State,  stät  re,  cyflwr,  ansawtld,  helynt, 

sefyllfa,  rhwysg,  teyrnwychder ;  Uy w- 

odraeth,    gwladwriaeth:    vt,   adrodd, 

gosod   ger    bron,    mynegu,    dadgan; 

sefydlu.    State-bed,  teyrnwely.    To  lie 

in   state,   gorwedd   dan   deyrngrwys. 

United  States,  Taleithiau  Cyfunol 
Stateliness,   stät'lî.nes   re,   gorwychedd, 

rhwysgfawredd,  mawreddogrwydd 
Stately,  stät'lî  a,  uchelwych,  balch ;  ys- 

tadus  [gwladweinydd;  ystadegwr 
Statesman,  stäts'man  re,  gwladwriaethivr, 
Static,    stat'ik,    Statical,    stat'i.kal    a, 

pwysyddiaethol,  pwysol 
Statics,  stat'iks  np,  pwysyddiaeth 
Station,   stä'shun    re,    sefyllfa,    gorsaf; 

safle;    galwad,    safiad:    vt,    sefydlu, 

gosod  mewn  lie,  gorsafu 
Stationariness,  stä'shun.ur.î.nes  re,  gor- 

safoldeb,  safolrwydd 
Stationary,    stä'shun.ur.î    a,    sefydlog, 

gorsafol,  sefydledig 
Stationer,  stä'shun.ûr  re,  papyr-werthwr 
Stationery,   stä'shun.ur.î  re,  papyr,  ine, 

a  nwyddau  o'r  fath  [t"adegwr 

Statist,  stli'tist  re,  gwladwriaeth wr ;  ys- 
Statistical,  btfi.tis'ti.kal  a,  ystadegol 
Statistics,    stâ,.tis'tiks    np,    ystadiaeth, 


Statuary,  stat'ü.ur.î  re,  cerfiwr  delwau, 

delwedydd ;    delwedyddiaeth,     delw- 

gei*fiadaeth ;  delwgei-fiad 
Statue,  stat'ii  re,  delw,  cerfyll,  cerflun 
Statuette,  stat.ü.et'  re,  delwen 
Stature,  statsh'ur  re,  uchder,  taldra 
Statutable,  stat'ü.tâ.bl  a,  cyfreithiol 
Statute,  stat'iit  re,  deddf,  cyfraith,  gweith- 

red  seneddol.    Statute-book,  deddflyfr 
Staunch,  stântsh. — Stanch 
Stave,  stav  {pt  &pp  stove)  vt,  dryllio, 

dryllio    yn    erwydd:     re,    erwydden; 

pumllun  cerdd 
Staves,  stavz  np. — Staff  &  Stave 
Stavesacre,  stav'za.kur  n,  llysiau'r  llau 
Stay,  stä  {pt  &  pp  staid)  v,  aros,  trigo; 

attegu,  dal,  attal :  re,  arosiad,  preswyl- 

iad ;  atteg.     Stay-lace,  carai  gwasg- 

rwym 
Stays,  staz  np,  gwasgrwym  merch 
Stead,  sted  re,  lie.     To  stand  in  one's 

stead,  llenwi  He  un 
Steadfast,  sted'fast  a,  sicr,  dianwadal, 

diysgog,   disigl,   ansigladwy,  gorddi- 

fwng,  diymmod,  cywir  [alwch 

Steadfastness,  sted'fast.nes  re,  dianwad- 
319 


STI    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took; 


Steadiness,    sted'i.nes     re,     diwammal- 

rwydd,  diysgogrwydd 
Steady,  sted'î  a,  diwanimal,  dianwadal, 

diysgog,  gwastad 
Steak,  stiik  re.  golwyth,  dernyn  o  gig. 

Beef-steak,  baen  eklion 
Steal,  stîl  (pt  stole,  pp  stolen)  v,  dwyn, 

lladrata,    cipio,    ysgipio.      To    steal 

away,  myned  ymaitb  yn  ddirgel 
Stealth,  stelth  »,  lladrad.     By  stealth, 

yn  lladradradd ;  yn  ddirgelaidd 
Stealtby,  stel'tbi  «,  lladradaidd;  dirgel 
Steam,  stim  re,  ager,  agerdd,  anwedd ; 

tarth :  v,  anweddu,  agerddu ;  tarthio. 

Steam  -  boat,     agerddfad,     agerfad. 

Steam-ship,  agerddlong,  agerlong 
Steamer,  stî'mûr  re.  agerddlong 
Steed,  stîd  re,  march,  ceffyl;  carnwyd 
Steel,  stîl  re,   dur,  malaen:    vt,   durio, 

caledu.     Steel-clad,  dur-arfog 
Steely,  stî'lî  a,  durol,  duriol,  caled 
Steelyard,  stîl'yûrd  re,  pwyslath,  durlatb 
Steep,  stîp  re,  dibyn,  llethr,  tyle :  a,  serth, 

llethrol :  vt,  mwydo.  soegi,  sicio 
Steeple,    stî'pl    re,    clochdy.      Steeple- 
chase, meircbredegfa  dros   bertbi   a 

chloddiau 
Steepness,  stîp'nes  re,  serthedd,  lletbredd 
Steepy,  stî'pî  a,  dibynaidd,  serth,  llethr- 

og  [io;  cyfeirio 

Steer,  stir  re,  bustach,  enderig :  v,  llyw- 
Steerage,  stî'r'äj  re,  llywiad;  llywle 
Steersman,  sti'rz'man  re,  llonglywydd 
Steganography,  steg.â.nog'râ.fî   n,  cel- 

ysgrifiaeth 
Stegnosis,  steg.nö'sis  re,  bolrwymiad 
Stegnotic,  steg.not'ik  a,  bolrwymol 
Stele,  stil  re,  bon,  earn 
Stelene,  stel'in  a,  colofnaidd,  colofnog 
Stellar,  stel'ûr,  Stellary,  stel'ur.i  a,  serol, 

serenol,  serig 
Stellate,  stel'ät  a,  serenaidd,  pelydraidd 
Stellation,  ste.lii'shun  re,  ymlewyrchiad, 

pelydriad,  sereniad 
Stelliferous,  ste.lif'ur.us  a,  serog  [ddull 
Stelliform,   stel'i.form  a,  pelydrol,  ser- 
Stellionate,    stel'î.o.nät    re,    gwerthiant 

eiddo  arall,  gauwertbiant 
Stem,  stem  re,  paladr,  corsen,  cyff,  pill. 

bon;  ach;  tylwyth;  pen  blaen,  duryn 

Hong:    vt,   noiio  yn  erbyn;    gwrth- 

sefyll;  attal;  darostwng 
Stench,  stentsh  re,  drewdod,  drygsawr, 

archwa:  vt,  drewi,  drygsawrio 
Stencil,  sten'sil  vt,  arliwio"  [llawfer 

Stenography,  stî.nog'râ.fî  re,  byrysgrif, 
Stentorian,  sten.tö'r'î.an  a,  uchelgroch 


Stentorophonic,  sten.tur.o.fon'ik  a.croch 

leisiol.      Stenterophonic-tube.   llafai 

gorn,  gwaeddgorn,  udgorn  llafar 
Step,  step  re,  cam,  camre,  cerddediac 

ffon  ysgol:    vi,  camu;   cerdded. 

step  aside,  troi  naill  ochr.      To  stí 

back,  myned  cam  yn  ol,  rhoi  adlar 

cilio  yn  ol 
Stepbrother,  step'bruTH.ûr  re,  llysfraw 
Stepdaughter,  step'dô.tûr  re,  llysferc 

merch  wen  [g^ 

Stepfather,  step'f  â.THÛr  re,  llysdad,  t* 
Stepmother,   step'muxH.Cir   re,  llysfa! 

mam  wen 
Steppe,  step'î  re,  gwastattir  diffaeth 
Stepson,  step'sun  re,  llysfab,  mab  gwyi 
Stercoration,  stur.ku.rii'shun  re,  teiliad 
Stere,  stî'r  n.  mesur  Ffrengig  35.3165 

o  droedfeddi  cyfangorfF  [ei  d 

Stereodox,  sti'Vi.o.doks  a.  digyfuewid 
Stereometry,     stî'r.î.om'î.trî    re,    cyfa 

fesuriaetb  [ystryde 

Stereotype,  stî'r'î.ö.tip  re,  ystrydeb: 
Sterile,  ster'il  a,   diffrwyth,  anfuddi 

hysp  [diffrwyth< 

Sterility,   ste.ril'î.tî  re.  anffrwythlond 
Sterilize,  ster'il.iz  vt,  diffrwytho 
Sterling,    stûr'ling    re,    arian    bathS 

deyrnas:   a,  gwirfatb;    eyfreithlatBr 

pur,  dilwgr ;  cynnwynol ;  rbagorol  m 
Stern,  stûrn  a,  sarig,  surlym,  cuchiS 

re,  llyw  Hong ;  y  pen  ol  [ddwyfÄ 
Sternal,  stûr'nal  a,  perthynol  i  asgwrB 
Sternmost,  stûrn'möst  a,  olaf,  nesaifl 
Sternness,  stur'nes  re,  sarigrwydd  [if 
Sternum,  stûr'num  re,  asgwrn  y  ddwyl  9. 
Sternutation,  stûr.nü.tä'shun  re,  trB 

iad,  tisiad 
Sternutative,    stur.nii'ta.tiv,    StenuSj 

tory,  gtûr.nü'tä.tur.î  a,  yn  peri  tisHj 
Stertorious,     stûr.tô'r'î.us,     Stertoflfe 

stûr'tö.rus  a,  chwyrnog 
Stew,  stü  re,  isgell ;  twymdy ;  putehîÄ 

v,  araf-ferwf  [dyt,  i 

Steward,     stü'ûrd    re,     goruchwyEA 
Stewardship,  stü'ûrd.ship  re,  gorucfr» 

iaeth;  dysteiniaeth  [gwertbS 

Stica,   st'i'ka  re,   arian    bath    SacsA 
Stick,  stik  n,  pren,  ffon,  pastwn,  if 

ffon:    v   (pt  &  pp    stuck),  gljj 

gludo;  rbuso,  petruso ;  gwana 
Stickiness,  stik'i.nes  re,  gludiogrwyd, 
Stickle,  stik'l  v.  ymdraff-rthu;    yifij 

aeth;  ymbleidio  Tdoiii.  cro  11 

Stickleback,    stik'l.bak    n,    brithy  y 
Stickler,  stik'lur  re,  ymyrwr,  glynwi. 
Sticky,  stik'l  a,  gludiog,  glynol 

320  J 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=  izh.        STO 


■tiff,  stif"  a,  syth,  anystwyth,  anhyblyg ; 
gwrthnysig,  ystyfnig.    Stiff  gale,  awel 
gref.     Stiff  with  cold,  wedi  sythu 
■tiffen,  stif'n  v,  sythgaledu;  sythu 
tiffneeked,  stif'nekt  a,  gwargaled 
tiflhess,  stif  'nes  n,  anhyblygedd,  syth- 
dra,  sythni ;  anhynawsedd 
Itifle,  sfi'fl  vt,  mygu,  diffoddi;  celu 
igraa,  stig'rnâ  n,  nod  haiarn ;  gwarth- 
nod,  anair  [gwaradwyddo 

tiginatize,  stig'ma.ti'z  vt,  gwarthnodi, 
'tile,  sti'l  n,  cami'a,  llamfa 
feletto,  stî.let'ö  11,  bidog,  cyllellglcdd 
tóll,  stil  a,  llonydd,  tawel,  dystaw,  di- 
.gyffro:    vt,  teẅi,  llonyddu:  dystewi 
ttad,  eto,  er  hyn,  er  hyny,  yn  wastadol 
«jdistyllai.  "  Still-born,  marw-anedig 
erthylaidd.     Still  hfe,  byvvyd  llysieuol 
tillatítious,  stil.â.tish'us  a,  distyllaidd 
tillatoiy,  stil'â.tur.ì  n,  distylldy 
tilings",  stil'nes  n,  tawelwch,  dystaw- 
1  rwydd,  llonyddwch  [hirgoes 

tilt,  stilt  n,  tudfach,  ystudfach;  aderyn 
timulant,  stim  u.lant  a,  cyffroawl ;  cy- 
;  nhyrtíol :  n,  cyffröydd 
'tìmulate,  stim'ü.lät  vt,  symbylu;  an- 
!  nog,  cymhell,  cyffroi  [iad 

timulation,  stim.ü.lä'shun  n,  symbyl- 
'timulus,  stim'ü.lus  (^>  stimuli,  stim'- 
ü.l'i)  n,  cymhellai 

ting,  sting"  (pt  &  pp  stung)  n,  colyn. 
f  conyn :    vt,   pigo,    brathu   â    cholyn ; 
'  dwysbigo.     Having  a  sting,  colynog 
tinginess,  stin'ji.nes  n,  crintachrwydd 
.tingless,  sting  les  a,  digolyn;  diniwed 
tingo,  sting'gö  n,  hen  gwrw  cryf 
tingy,  «tin  ji  a,  crintach,  anhael,  calon- 
gauad.  A  stingy  one,  cledryn ;  cledren 
.tink,  stingk  n,  drewi,  drewdod,  drew- 
sawr,  drygsawr :  vi  (pt  stunk  &  stank, 
|  "pp  stunk),  drewi.    Stinking,  drewllyd 
tinkard,  sting'kurd  n,  drewgi,  drewhl 
.tint,  stint  vt,  terfynu;  dogni,  prinhau, 

cyiyn-u :  n,  terfyn,  cyffin 
'tipeiid,  sti'pend  n,  tal,  eyrlog ;  hur 
tipendiary,  stí.pen'dî.ur.i  n,  cyilogddyn 
tippling,  stip'ling  n,  math  o  gertìad 
tipulate,  stip'ii.liit  v,  ammodi;  cytuno 
tijjulatiun,    stip.ii.lä'shun   n,   ammod ; 
,  ammodiad,  cytundeb 
■tir,    stûr  n,  ystŵr,   cynhwrf,    cyffro, 
twrdd.  dadwrdd :  v,  cyffroi,  cynhyrfu, 
annog,    cymhell;    symmud,  ymsym- 
mud,    rhódio.       Stir-about,    llymru, 
uwd,  sucan.      To  stir  up  a  tumult, 
'  codi  terfysg,  peri  cynhwrf 
tirless,  stùr'les  a,  digvffro,  disymmud 
21 


Stirp,  stûrp  11,  ach,  teulu,  cenedlaeth 

Stirrup,  stur'up  n,  gwartharl,  gwrthafl, 
gwarthol.  Stirrups.gwartholion,d\vv,u- 

Stitch,  stitsh  n,  pwyth ;  gwaew,  gwyneg : 
vt,  pwytho;  gwn'io 

Stithy,  stith'i  n,  eingion ;  gofail 

Stive,  sti'v  vt,  malldwynmo;  tynlenwi 

Stoat,  stöt  n,  carlwm,  gwichydd       [iad 

Stoccado,  sto.ka'do  n,  brath,  cleddfrath- 

Stock,  stok  n,  bon,  cyff,  boncyff,  coetr 
trych;  tylwyth,  edryf;  da,  anifeiliaid ; 
nwyddau;  golud;  gwddfdorch,gwddf- 
liain :  vt,  cyffio,  bonio ;  ystorio ;  cyf- 
lenwi.  Stock-dove,  ysguthan.  Stock- 
jobber, prynwr  neu  werthwr  dyled  y 
deyrnas.  Stock-lock,  clo  cyff  gwn. 
Gazing-stock,gwavvd-dchych.  Laugh- 
ing-stock, gwatwarnod.  Stock-still, 
digyffro.  Stock  and  bit,  tröwr,  tylliad- 
yr.  Stocks,  cyffion,  gefyn;  dyledion 
y  deyrnas ;  seilgyffiau  Hong 

Stocking,  stok'ing  n,  hosan.  Blue-stock- 
ing, benyw  ddysgedig 

Stoic,  sto'ik  ii,  Stoiciad,  un  o  ddysgybl- 
ion  Zeno,  athronydd  yn  Athen  gynt 

Stoical,  sto'i.kal  a,  fel  Stoiciad,  dideindad 

Stoke,  stok  v,  edrych  ar  ol  tân 

Stoker,  sto'km-  n,  tanborthwr 

Stole,  stöl  n,  math  o  wisg  urddasol:  pt. 
— Steal  [amser  hebgor 

Stolen,  stö'hi^>. — Steal.     Stolen  hours. 

Stolid,  stol'id  a,  ffol,  ynfyd,  hurt 

Stolidity,  stö.lid'î.tî  n,  ffoledd 

Stomach,  stum'ak  n,  cylla;  chwant 
bwyd:  vt,  digio,  ymddigio,  ffromi; 
cuddoddef.  Pit  of  the  stomach, 
geneu'r  cylla 

Stomacher,  stum'â.tshûr  n,  bronfoll, 
dwyfroneg;  broneg  [crombilaid 

Stomachral,   stum'ak. fvvl   a,   sarig:    n, 

Stomachfulness,  stum'ak. fẁl.nes  n,  sar- 
igrwydd     [i'r  cylla:  a,  llesol  i'r  cylla 

Stomachic,  sto.mak'ik  n,  meddyginiaeth 

Stond,  stond  n,  sefyllfa,  safle 

Stone,  stün  n,  careg,  maen;  14  pwys; 
8  pwys  o  gig ;  clefyd  y  maen,  y  gareg : 
vt,  llabyddio,  baeddu  â  cheryg:  a, 
meinin ;  o  geryg.  Stone-bells,  clych 
y  ceryg.  Stone-chat,  math  o  aderyn. 
Stone-mason,  saer  maen.  Blue-stone, 
copras  glas.  Boundary-stone,  maen 
ffin.  Grind-stone,  maen  llif,  maen 
llifo,  hogfaen.  Precious  stone,  maen 
gwerthfawr.  fiocking-stone,  maen 
ysgwyd.  Stone  in  the  bladder,  maen 
tostedd.  Stone  of  testimony,  coelfaen. 
To  cut  for  the  stone,  maendrychu 
321 


STR     path,  fat,  ère,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁk=took . 


Stonecrop,  ston'krop  n,  briweg,  briweg 

y  ceryg,  bywlys 
Stonewort,  stön'wûrt  n,  rhawn  yr  ebol 
Stony,  stö'nî  a,  caregog,  ceryglyd,  maen- 

ol ;  caled.     A  stony  place,  creigle 
Stood,  stẁd^  &pp. — Stand 
Stool,  stŵl  n,  mainc,  ystôl ;  ymgarth 
Stoop,  stŵp  v,  plygn,  ymgrymu,  crymu ; 

ymostwng 
Stop,  stop  p,  attal.  rhwystro ;  cau ;  gor- 

phwys:     n,    arosiad.    attaliad;    gor- 

phwysnod  [attaliedigaeth ;  arosiad 
Stoppage,  stop'äj  n,  rhwystr,  attaliad. 
Stopper,  stop'ûr,  Stopple,  stop'l  n,  cau- 

edydd, top, topyn 
Store,  stö'r  n,  ystor,   trysor;    amledd; 

ystorfa :  vt,  ystorio ;  diwallu ;  trysori 
Storehouse,     stô'r'hûùs,     (storehouses, 

sto'r'huwz.iz)  n,  ystordy 
Stork,  stork  n,  ciconia,  cbwibon 
Storm,  storm  n,  ystorm,  tymmestl,  gyr- 

wynt ;  rhuthrgyrch :  v.  tymmestlu,  ys- 

torniio ;  tyrddu ;  rhuthro  ar.     To  take 

a  fortification   by  storm,   cymmeryd 

amddiftynfa  trwy  nertb  arfau 
Stormy,  stôr'mî  a,  tymmestlog,  ystonnus 
Story,  stö'r'î  n,  hanes ;   chwedl ;   llofft : 

Pi,  rhoi  hanes,  adrodd.     Story-teller, 

chwedleuwr ;  eelwyddwr 
Stouud,  stûŵnd  vt,  gofidio:  n,  gofid 
Stout,  stûŵt  a,  mawr,  cadarn ;  talgryf ; 

dewr,  gwrol,  glew  [der,  glewder 

Stoutness,  stûŵt'nes  n,  pyByrwcTa,  cryf- 
Stove,  stov  n,  twymdy ;  tán-gelì :  pt  & 

pp. — Stave 
Stow,  sto  Pi,  cyflëu,  gosod  mewn  trefn 
Stowage,    stü'äj    n,    ystorle,    ystordy 

cyflead;  ystordal  [llygadwynii 

Strâbism,  stra'bizm  n,  trawsedrychiad, 
Straddle,   strad'l  vi,   bonganm;    sefyll, 

cerdded,neufarchogaeth  â'rtraed  ar  led 
Straggle,  strag'l  pi,  gwahan-grwydro 
Straggler,  strag'lür  n,  crwydryn 
Straight,  strut  a,  uniawn,  cymîiwys :  ad, 

rhag  blaen,  ar  gyfer  wyneb,  rbagddo. 

Straight-edge,       llinellai,       llinellyr, 

Straight -forward,  didwyll,  annichell- 

gar,  uniawn ;  cymhwys 
Straighten,  strii'tn  vt,  unioni,  uniawnu 
Straightness,  strut 'nes  n,  unionedd 
Straightway,  strät'wä    ad,  yn    union- 

gyrchol,  yn  ddiattreg 
Strain,  striin  n,  ysigiad,  dirdroad,  twrf : 

tynder;  ymdrech:  iaith,  tun,  dull:  p, 

tyrfu,dirdrui,  ysigo ;  ymegnio ;  tynhau ; 

liidlo.     A  lofty  strain,  uchel-dôn 
Strainer,  strii'nur  ».  hidl,  lliain  hidlo 


Strait,  strut  ad,  cyfyng,  cul,  tyn,  caetl 

n,  cyfyngder;  cyfyngfor,  culfor,  meii 

for.     Strait-waistcoat,  caethwasgod 
Straiten,  strä'tn  vt,  cyfyngn ;  tynhau 
Straitness,  strät'nes  n,  cyfyngedd ;  tyndt 
Strand,  strand   n,   traeth,   glan    dwf 

cainc    (rhaff):    v,  llorio,^  gyru    m 

redeg  ar  draeth 
Strange,  stränj  a,  dyeithr,  estronol,  r 

fedd,  anaríërol,  newydd,  chwith 
Strangeness,  stränj'nes  n,  dyeithrwch 
Stranger,  strän'jûr  ra,dyeithrìad,  dyeitb 

yn,  alltud,  estron,  adwel 
Strangle,  strang'gl    vt,  tagu,    ystag 

llindagu.      Strangle-weed,  gorfana 

tagwyg  [clwyf  yr  ysgyfai 

Strangles,   strang'glz  np,  ysgyfeinw 
Strangulation,  strang.gü.lä'shun  n,  ta 

iad,  ystagiad,  llindagiad  [ferdcb 
Strangury,  strang'gii" r.î  n,  tostedd,  c 
Strap,    strap    n,    carai;     ffrewyll: 

ffrewyllio,  llabio  â  charai         [iaetl 
Strapado,  strâ.pä'dü  n,  cospiad  milv 
Strapper,  strap  ûr  n,  llabi ;  llabies 
Strata,  strii'tâ  np. — Stratum 
Stratagem,  strat'â.jem  n,   ystranc, 

tryw,  cyfrwysdro,  dichell,  dichelldi 
Stratification,      strat .  î  .f  î .  kä '  shun 

gwelyaeth,  haeniad 
Stratify,  strat'i.f  i'  vt,  haenu,  gwanafil 
Stratocracy,    strâ.toh'râ.sî  n,    cadljE 

odraeth  [gwanaf,  gWB 

Stratum,  strä'tum  (p  strata)  n,  lull 
Stratus,  strä'tus  n.  niwlgwmwl 
Straw,  stro  n,  gwellt ;  gwelltyn.    Stn» 

colour,  Straw-coloured,  melynwyn  § 
Strawberry,  strô'ber.î  n,  syf i'en,  mefo« 
Strawy,  strô'i  a,  gwelltaidd,  ícwelltOfÄj 
Stray,   strii  vi,  crwydro,  cyt'eihorni  1 

crwydryn,  anifail  crwydr :  a,  crwydB 

colledig,  ar  goll,  ar  gyfeiliorn 
Streak,  strik  n,  llineil,  llin,   llinelli» 

rb.es:  ol,  hawc:    vt,  rhesu,  HinnB 

llinellu.  King-streaked,  cyíchfritÄ 
Streaky,  stri'ki  a,  rhesog,  lhuellog  ft 
Stream,   strim   n,  fi'rwd,  frrydlif,  n;<; 

brwynen  afon :  p,  firydio,  ilifo 
Streamer,   strí'môi-  n,    baner,   llunJ 

baniar  [firydan,  ion  t 

Streamlet,  strim'let  n.  coiiihvd. 
Streamy,  strî'mí  a.  ffrydiol.  ffrydiog  ;jj 
Street,  strît   n.   heol,   ystrýd.      Str*- 

walker,  putain  gyhoedd 
Strength,    strength    n.   cryfder,  n<i| 

grym,  gallu,  cadeniid,  galiuedd  j 
Strengthen,  streng'thn  v.  nerthu,  (« 

hau.grvmuso,  cadandiau[cadarnl  * 
322 


ore;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  Tiiis;  j=dzh.       STT 


Strengthener,  streng'thn.ûr  n,  cryfhäwr, 
Strengthless,    strength'les    a,    dinerth, 

dirym,  gwan,  egwan 
Strenuous,  stren'ii.us  a,  bywiog,  pybyr, 
ymdrechgar,  ymegniol,  gwresog,  glew 
Strepent,  strep'cnt,    Streperous,  strep'- 

ur.us  a,  trystfawr,  bloeddgar 
Stress,  stres  n,  pwys,  mawrbwys 
Stretch,  stretsh  v,  estyn,  dirdynu,  tynu, 
tynhau ;    ymestyn,    ymystwyro : 
estyn,  tyn,  estyniad;  ymestyniad 
Stretcher,  stret'shûr  n,  trestl,  trawst 
Strew,  strŵ  (strowri)  vt,  gwasgaru,  llet- 
taenu,  taenellu,  taenu,  taenu  ar  led, 
wynebdaenu,  sarnu ;  chwalu 
Striae,  str'i'i  np,  rhychau  mewn  cregin 
neu  golofnau  [rhychog 

Striate,  str'i  at,   Striated,    str'i  a.ted  a, 
Stricken,  strik'n  pp. — Strike.     Stricken 
I    in  years,  hen,  oedranus 
Strickle,  strik'l,  Strike,  stri'k  n,  Cymr- 
ic bren,  gwastadbren,  cyforydd 
(Strict,  strikt  a,  cyfyng,  caeth,  caethiwus, 

manwl,  tyn,  llym,  tost,  tostlym 
Strictness,    strikt'nes    n,   manylrwydd, 

manyledd,  manylwch,  caethder 
Stricture,  strik'tshur  n,  rhwymiad ;  byr- 
I    sylwad,  cyflÿrddiad,  sylw  deilliol 
Stride,  stride  (pi  strode,  pp  stridden, 
strid'n)  <e>,  rhoi  hirgam,   brasgamu: 
i   »,  cam,  hirgam,  brasgam  [trwst 

'Stridor,  strî'dôr  n,  mawrdrwst,  twrf, 
jitrife,  stri'f  n,  cynhen,  ymryson,  terfysg, 
:   amrafael,  cecraeth  [ion  (/?) 

Strigntent,  strig'ment  n,  crafiad;  creif- 
iitrike,   stri'k   (pt  struck,  pp  stricken, 
strik'n)    v,    taro,    cui-o;    gwastatäu, 
cyforio;    gostwng,    iselu:    n,    cyfor; 
<  mesur  gwastad,  pwysel 
Striker,  stri'kur  n,  tarawydd;  cyforbren 
Jtriking,  stri'king  a,   hynod,  nodedig, 
|  od:  n,  tarawiad;  cyforiad 
String,  string  n.  llinyn;  taut:  vt  (j;£  & 
pp  strung),  llinynu;  tantio,  tenynu 
Stringent,  strin'jent  a,  rhwymol,  "caeth, 
tyn;  bolrwymol  £ar  anifeiliaid 

'trjnghalt,  string'hôlt  a,  math  o  glofthi 
tringy,  string'i  a,  llinynog;  gludiog 
trip,  strip  n,  llain,  llafii,  lleftiyn:  vt, 
diosg,  dadwisgo,  dynoethi,  ysbeilio 
'tripe,  strip  n,  gwialenod,  fflangelliad, 
ffonod ;  llinellres :  vt,  brithresu,  llin- 
ellresu,  rhesu ;  frrewyllio  [llencyn 
tripling,  stripping  n,  glaslanc,  llanc, 
trive,  stri'v  (pt  strove,  pp  striven, 
striv'n)  vi,  ymegn'io,  ymdrechu,  ym- 
'■  orchestu,  ymgeisio ;  ymryson 


Strix,  striks  n,  dylluan,  cuan 

Strode,  ströd  pt. — Stride 

Stroke,  strok  n,  dyrnod,  ergyd,  tarawiad, 

tone ;  llinell :  i'£,llochi,  dylofi,  gorllyfnu 
Stroll,  ströl  vi,  crwydro,  ymwibio,  gwib- 

grwydro,  rhodiena 
Stroller,  strü'lùr  n,  gwibiad,  gwibddyn, 

gwill,  crwydryn ;  gwibferch,  crwydres 
Strong,  strong  a,  cryf,  galluog,  grymus, 

cadarn,gwrdd,  erddrym,  nerthol,pybyr. 

Stronger,  strong'gûr  cd,  trech,  cryf- 

ach.  Strongest, strong'gestsiZ,  trechaf, 

cryfaf  [amddirTynf'a, 

Stronghold,    strong'höld    n,     cadarnfa, 
Strop,  strop  n,  carai  hogi,  min-garai: 

rhaff  dorchedig :  vt,  minio 
Strophe,  strof'î  n,  pennill 
Strophos,  strof'os  n,  bolwst 
Strout,  strûŵt  w,  balch-chwyddo,  ym- 
Strove,  strovpi. — Strive  [chwyddo 

Strown,  strb'n  pp. — Strew 
Struck,  strukpi  &  pp. — Strike      [iadol 
Structural,  struk'tshii.ral  a,  cyfansodd- 
Structure,  struk'tskur  n,  adail,  adeilad, 

adeiladaeth ;  ffurf,  gosodiad,  tremiad ; 

cyiansoddiad 
Struggle,  strug'l»,  ymdrech,  ymorchest : 

vi,  ymdrechu,  ymryson,  ymwthio 
Struma,  strŵ'mâ  (p  struma?,  strvv'mi) 

n,  manwyn,  mandwyn,  clwy'r  brenin, 

eleí'yd  y  brenin  [dwynog 

Strumous,  strvv'mus  a,  manwynog,  man- 
Strumpet,  strum'pet  n,  putain,  cyffoden 
Strung,  strung  pt  &  pp. — String 
Strut,  strut  vi,  balchrodio 
Stub,  stub  n,  cyff,  cippill,  bonyn,  bon- 

cyiF:    vt,    codi  bonion,  dadwreiddio. 

Stub-nail,  darn  hoelen 
Stubble,  stub'l  n,  soil,  celefeurydd 
Stubborn,  stub'ûrn  a,  gwrthnysig,  ys- 

tyfhig,  cyndyn,  gwargaled,  cildyn 
Stubbornness,  stub'fir.nes  n.  gwrthnysig- 

rwydd,  ystymigrwydd,  cyndynrwydd 
Stubby,  stub'î  a.  llawn  bonau;  byrd'ew 
Stucco,  stuk'o  n,  math  o  gymmrwd 
Stuck,  stuk  pt  &  pp. — Stick 
Stud,   stud   n,   haid  o  feirch  a  chesyg 

magu,  gre,  grewys ;  bogl}rii}'n ;  hoelen 

â  chlop  mawr:  vt,  boglynu 
Student,  stii'dent  n,  myfyriwr,  ysgolhaig, 

astudiwr,  efiydydd,  etiydwr 
Studious,   stü'dî.us   a,   llengar,  myfyr- 

gar,  llyfrgar,  meddylgar,  efrydus 
Study,   stud'i  n,    myfyriad,   mytyrdod, 

efryd,  astudiaeth,  myfyriaeth;  myfyr- 

gell,   llyfrgell.  efiydgell:   v,  myi'yriu, 

efrydu,  astudio,  rhagfvfyrio 
323 


SUB    path,  fat,  êre,  mot,  mâ-rfne,  pin.  Srb,  on,  cftrvc,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Stuff,  stnf  »,  defnydd;  dodrefh;  cym- 

mysgwe,    tenlli;     peth,     gwaelbeth, 

ffladredd,   ffwlbri:    v,  sachu,  sengu; 

tvnlenwi,  gorlenwi;  glythli,  bolrytliu 
Stultify,  stuÌ'tî.fí  vt,  ffolbrofi 
Stultiloquence,   stul.til'oJcwens  n,   ffol- 

siarad,  baldordd,  gwagsiarad 
Stum,  stum  n,  gwin  ar  waith:  vt,  ad- 

newyddu  gwitl  trwy  ailymweithiad 
Stumble,  stum'bl  v,  tramgwyddo,  yni- 

rwystro:   n,  tramgwydd,   cam  gwag. 

Stumbling-block,  maen  tramgwydd 
Stump,  stump  n,  bonyn,  cyfF,  boncyif 
Stumpy,  stum'pi  «,  bonog,  boncyffiog 
Stun,  stun  vt,  syfrdanu,  byddaru,  hurtio 
Stung,  stung  pt  &  pp. — Sting 
Stunk,  stunk  pt  &  pp. — Stink 
Stunt,  stunt  vt,  rbwystro  twf,  con 
Stupe,  stiip  n,  meddyginiaeth  gynliesol; 

hurtyn,  drel,  penbwl,  deliF 
Stupefaction,  stii.pi.f'ak'sbun  n,  syfrdan- 

iad,  burtiad  [syfrdano] 

Stupefective,  stii.pi.fak'tiv  a,  syfrdanus, 
Stupendous,  stii.pen'dus  «,aruthrol,  rhy- 

feddol,  mawnvych,  enfawr  [dwl 

Stupid,  stii'pid  o.burt,  syfrdan,  pendew, 
Stupidity,  stü.pid'î.tî  n,  hurtnvydd,  syfr- 

dandod,  syfrdanedd,  penffoledd 
Stupify,  stü'pî.fí  vt,  syfrdanu,  hurtio 
Stupor,  stü'pôr  n,  hurtrwydd,  madron- 

dod,  malldod,  syndod,  irdanc 
Stuprate,    stü'prät    vt,   treisio.    halogi, 

llathruddo  [diforwyniad 

Stupration,  stü.prä'sbun  n,  llathruddiad, 
Sturdiness,  stûr'dî.nes  n,  cyndynrwydd, 

ystyfhigrwydd ;  cryfder 
Sturdy,  stiir'di  a,  ystyfnig,  cyndyn,  tal- 

gryf,  talgaled,  baerllng ;  cryf,  tewgryf, 

pybyrgryf;  caledsyth 
Sturgeon,  stûr'jun  n,  morbysg  o'r  enw 
Sturk,  sturk  n,  bustach ;  anner,  treisiad ; 

dyniawed  [bloesgi 

Stutter,  stut'ur  vi,  siarad  ag  attal  arno, 
Sty,   sfi  n,  cwt,  twlc  moch,  cut;    lie 

bnvnt ;  Uyfrithen,  Uefrithen,  llyfelyn 
Stygian,  stij'î.an  a,  uifernol 
Style,  stil  n,  dull,  rnodd;   dull  ymad- 

rodd,  ieithwedd;  awyrfynag,  nodvcydd 

deial;    craffol,  pin;     enwad;     coèsig 

blodeuyn :  vt,  enwi,  cyfenwi,  galw 
Styptic,  stip'tik  a,  gwaedattaliol    [ohon 
Styptics,   stip'tiks  np,  gwaed-ddiddos- 
Suasible,  swä'sî.bl  rt,  darbwylladwy,  an- 

nogadwy  tiacb  deniad 

Suasion,  swa'zhun  «,annogaetb.  cynghor- 
Stiasive,  swa'siv  a,  emhllol,  argyhoeddol, 

denol,  darbwylliad<?l 


Suavity,  swav'i.ti  n,  melusder,  pereidd 

dcr,  mwynder;  boneddigeiddrwydd 
Sub-  px,  tan,  is-,  go-  Lg<*W 

Subacid,  sub.as'id  «,  gosur,  lied  sur:  ? 
Subaerid,  sub.ak'rid  a,  lledlym,  egraidi 
Subaction,  sub.ak'sbun  n,  darostyngiac 
Subaltern,  sub'ôl.tûrn  n,  is-swyddog:  « 
ii.  tan,  israddol  [ar  gylch,  cylchyn 
Subalternate,  sub.ôLtíìr'nät  a.  cvlcht 


cylc 

Subclavian,  sub.klii'vi.an  a,  ceseiliol  [g< 
Subcommittee,  sub.ku.mit'i  n,  isbwyl 
Subcutaneous,  sub.kii.tii'ni.us  «,isgroei 
Subdean,  sub.dîn'  n,  isddeon 
Subdecuple,  sub.dek'u.pl  o,  yn  cynnw; 

un  ran  o  ddeg 
Subdivide,  sub.di.vi'd'  v.  adranu,  dyrar 
Subdivision,    sub.di.vizh'un    n,    adra 

adraniad,  dadran  [rwj 

Subdolous,  sub'dö.lus  a.  dichellgar,  cj 
Subdominant,  sub.dom'i.nant  a,  isly 

sain  [_rt.  tynu  ymai 

Suhduce,  sub.düs',  Subduct,  sub.dui 
Subduction,    sub.duk'sbun     n,    dygii 

ymaith  [gorehfygu,  gorthreci 

Subdue,  sub.dii'  vt,  goresgyn ,  daros  I  nJ 
Subglobular,  sub.glob'ü.lùr  a,  gogrv 

crynaidd,  Uedgrwn  [disyf 

Subitaneous,  sub.î.tä'nî.us  a,disymmw 
Subjacent,  sub.jä'sent  a,  isorweddol 
Subject,  sub'jekt  n,  deiliad;  pwnc,  t 

tyn :  a,  darostyngedig ;  caetb ;  rhwy 

rbwymedig,  agored 
Subject,  sub.jekt'  vt,  darostwng,  dw 
Subjection,  sub.jek'shun  n,  gostyngii| 

ymostyngiad  [pwj 

Subjective,  sub.jek'tiv  a,  perthynol  I 
Subjoin,  subjoin'  vt,  adchwanegu,  c  j 

sylltu,  attodi  [ostwj 

Subjugate,  sub'jü.gät  vt,  gwarogij  d  j 
Subjugation,   sub.jü.gä'shun  n,  dygJ 

dan  iau,  gwarogaetb  [iedtl 

Subjunctive,  sub.jungk'tiv  a,  cyssyl 
Sublapsarian,     sub.lap.sé'r'í.an     n,   J 

gwympiedydd,un  yn  dal  etboledigai 

wedi'r  cwymp:  rt,  isgwympiedyddci 
Sublatìon,    sub.lä'shun    n,    cj-mmeil 

ymaith,  dygiad  ymaith 
Subhmate,  sub'lî.mät  n,  unrhyw  t» 

fferyllgoethedig  :      vt,    iferyllgoe^ 

uchelu,  dyrcharu  [arddui 

Sublime,  sub.li'm'  a,  goruchel,  arddufi 
Sublimity,     sub.lim'i.ti,     Sublimenfc 

sub.li'm 'nes  n,  ucheledd,  arddumat 
Sublingual,  sub.ling'gwal  a,  dan  y  t;d 
Sublunar,  sub.lii'nur,  Sublunary,  s  - 

lü.nur.î  a,  isleuadol,  isloerol,  daiai 
Submarine,  sub.mâ.rin'  a,  tanford 
324 


ore;  late,  l'íne,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  Tills;  j=dzh.       SUC 


Submerge,  sub.míìrj'  v,  soddi;  trochi 
Submersion,  sub.mûr'sliun  n,  soddiad 
Submission,  sub.mish'un  n,  ymostyngiad 
Submissive,   sub.mis'iv   a,  ymostyngol, 

gostyngedig,  isel,  ufudd,  ufuddgar 
Submit,  sub.mit'  v,  ymostwng,  ymroddi 

ymddarostwng,  ufuddkau 
Subnascent,  sub.nas'ent  a,  isdyfol 
Subordinacy,    sub.ôr'dî.nä.sî,    Subordi- 

naney,  sub.ôr'dî.nan.sîn,  isymblygiad, 

israddoliad,  israddiad 
Subordinate,  sub.ôr'dî.nät  a,  israddol 
Subordination,   sub.ôr.dî.nä'shun  n,  is- 

osodedigaetk,  israddiad,  ymostyngiad 
Suborn,  sub.Orn'  vt,  llogi  dynion  i  dyngu 

anudon  neu  gyflawnu  trosedd 
Subornation,    sub.ôr.nä'shun     n,    tyst- 

gyflogiad,  cyfiogiad  gau  dystion  neu 
•    droseddwyr  [ wys :  vt,  tystwyso 

Subprena.  su.pî'nâ  n,  gwyslytkyr,  tyst- 
Subreptitious,  sub.rep.tisk'us  a,  lladrad- 

aidd. — Surreptitious  [arall 

Subrogate,   sub'rö.gät  vt,  gosod  yn  lie 
Subscribe,  sub.skri'b'  v,  tanysgriâo,  llaw- 
'   nodi,  dodi  Haw  wrth  beth ;  cydsynio 
Subscriber,  sub.skri"bûr  n,  tanysgrifiwr, 
1     rbagdalwr;  cydsyniedydd 

I  Subscription,   sub.skrip'shun  n,  tanys- 

grifiad;  rhagdaliad 
i  Subsecutive,  sub.sek'ii.tiv  a,  dilynol 
(Subsequent,   sub'si.kwent    a,   canlynol, 

if  gwedi,  dilynol,  ar  ol  [wasanaetlm 
[Subserve,  sub.surv'  vt,  gwasanaetbu,  is- 
I  Subservience,   sub.sur'vi.ens,    Subservi- 

|r   ency,  sub.sûr'vî.en.sî  n,  iswasanaetk- 

.  I    iad,  gwasanaetkokwydd 
Subservient,   sub.sûr 'vi.ent  a,  gwasan- 

|  (    aethgar,  isddemyddiol,  cynnortkwyol, 

jl    offerynol  [yddu,  darfod 

iSubside,  sub.sid'   vi,  gwaelodi,   ymlon- 
iSubsidence,  sub.s'i'dens  n,  gwaelodion 
'Subsidiary,    sub.sid'yur.î  a,   cynnortk- 

I I  wyol,  cymkortkol 

Subsidize,  sub'si.di'z  vt,  talu  am  gy- 
mhortk;  rhoi  cymhorth  [portkdal 
Subsidy,  sub'sî.dì  n,  arian  cymkortb, 
Subsign,  sub.s'in'  vt,  tanysgrifenu 
(Subsist,  sub.sist'  v,  gorsefyll,  parhau; 
<  byw,  bod;  ymborthi;  portki,  cynnal 
Miksistence,  sub.sis'tens  n,  cynnaliaeth. 
'    bywoliaetk,    bywiolaetk;     kanfodiad, 

bodoliaetk;  para;  arosiad 
Subsistent,  sub.sis'tent  a,  kanfodol 
Substance,  sub'stans  n,  sylwedd,  defn- 
\   ydd;  swm;  golud,  cyfoetli,  da 
Substantial,  sub.stan'skal  a,  sylweddol. 
corfibrol,  defnyddiol ;  cryf ;  cyfoetliog 


Substantiality,  sub.stan.shî.al'î.tî,   Sub- 

stantialness,  sub.stan'skal.nes  n,  syl- 

weddolrwydd ;  cryfder 
Substantiate,    sub.stan'sbî.ät     vt,    syl- 

weddu,  sylweddoli,  profi,  gwirio 
Substantive,  sub'stan.tiv   a,  sylweddol, 

tansafedigol :  ?^,enw  eadarn,  sylweddair 
Substitute,     sub'stî.tüt    n,    dirprwywr, 

tannortk ;  rhagfilwr :  vt,  rhoi  yn  He 
Substitution,  sub.sti.tii'shun  n,  dirprwy- 

osodiad ,  gosodiad  yn  lie 
Substratum,  sub.strä'tum  (p  substrata, 

sub.strä'tâ,)  n,  is-kaen  [adeilad 

Substruction,  snb.struk'skun  n,  tan- 
Subsultive,  sub.sul'tiv,  Subsultory,  sub- 

sul'tur.î  a,  Uamol,  dycklamol,  ar  neid- 

iau  [dan 

Subtend,  sub.tend'  vt,  tanledu,  ymestyn 
Subterfluent,  sub.tûr'flü.ent  a,  isredegol 
Subterfuge,     sub'tûr.füj     n,    cyfrwys- 

ockeliad,  esgus,  diangdwll,  gockelgast 
Subterrane,  sub'ter.än  n,  tanddaiarfa 
Subterraneous,   sub.te.rä'nî.us,   Subter- 

renean,    sub.te.rii'ni.an,     Subterrene, 

sub.ter.rin'  a,  tanddaiarol 
Subtile,  sub'til  a,  man,   manwy;    cyf- 

rwys,  synwyrlym,  ffel,  craff,  dickell- 

gar,  ystrywgar;  treiddiol,  teneu 
Subtileness,  sub'til.nes,  Subtility,   sub- 

til'î.tì  n,  manwyedd;  treiddiolrwydd, 

teneuder ;  cyfrwysder,  craffder,  ffelder 
Subtilization,  sub.til.kza'sbun  n,  teneu- 

ad  [cyfrwys-ddadleu;  ffuantu 

Subtilize,  subtil.i'z  v,  teneuo,  teneubau; 
Subtle,  sut'l  a,  cyfnvys,  ystrywgar,  ffel, 

dickellgar,  ffelgraff 
Subtleness,    sut'l.nes,    Subtlety,  sut'l.ti 

n,  cyfrwysder,  dickell  [erthynu 

Subtract,  sub.trakt'  vt,  tynu  ymaitk, 
Subtraction,    sub.trak'skun     n,   tyniad 

allan,  ertkyniaetk  [ertkynir 

Subtrakend,  sub'tra.kend  n,  y  rkif  a 
Suburb,  sub'ûrb  n,  rkagddinas,  maes- 

dref  [maesdrefol 

Suburban,   sû.bûr'ban  a,  rkagddinasol, 
Subventaneous,    sub.ven.ta/ni.us     a, 
wyntog;  gwag  [portk,  kelp 

Subvention,  sub.ven'skun  n,  cymhorth, 
Subversion,  sub.vur'shun  »,  dymchweliad 
Subversive,  sub.vur'siv  a,  dymchwelol, 

dinystriol,  dymckweliadol ;    gwyrdro- 

awl        [ckwelyd,  dinystrio;  gwyrdroi 
Subvert,  sub.vurt'  vt,  dadymckwel,  dym- 
Subworker,  sub'wfir.kur  n,  isweitkiwr 
Succedaneous,    suk.si.dii'ni.us    a,    cyf- 

lëyddol,  yn  llenwi  lie  peth  arall    [ydd 
Succedaneum,  suk.si.dii  nî.um  n,  cyflë- 
325 


SUI    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk:=t&ok; 


Sudorific,    sii.du.rii'ik    a,    chwysbair, 

chwysbar:  tt,meddyginiaethcinwbbar 
Suds,  sudz  np,  sebondrwyth 
Sue,   sii  v,   rboi   cwyn,    rboi   cyfraith,  I 

cwyno  ar;    yrnbil,  ymhŵedd,  deisyfyl 

erfŷn.  crefu 
Suet,  sii'et  n,  gwer,  swyf,  swyfedd 
Suety,  sü'et.î  a,  gwerog,  swyfog 
Suffer,  suf'ûr  v,  goduef,  dyoddef;  caii-1 

iatäu,  gadael 
Sufferable,  suf 'ur.â.bl  a,  goddefadwy      } 
Sufferance,    guf'ur.ans    n,    goddefiad:J| 

ainynedd  [ddefwil 

Sufferer,  suf'ur.úr   n,  dyoddefwr,    go-B 
Suffering,     suf'ur.ing     n,     goddefiad  S 

dyoddefaint:  a,  dyoddefol,  dyoddeftuB 
Suffice,  su.f'iz'  v,  bod  yn  ddigon,  digoniB 

digonofi,  diwallu,  boddloni 
Sufficiency,    su.fisb'en.sî    n,    digoneddB 

digonoldeb,  digonolrwydd 
Sufficient,  su.nsh'ent  a,  digon,  digonol  I 
Suffix,  su.fiks'  vt,  olddodi,  ychwanegu  ■ 
Suffix,  suf 'iks  n,  olddodiad,  terfyniad  ■ 
Sufflate,  su.fiät'  vt,  chwytbu  i  fyiiy  [fyiii 
Sufflation,  su.flä'shun  n,  chwythiad  ■ 
Suffocate,  suf'o.kat  vt,  mygu,  tagu 
Suffocation,    suf.o.ka'shun    n,   mygia<B 

tagiad  [tagiadiM 

Suffocative,     suf'o.ka.tiv    a,     mygoB 
Suffragan,  suf'râ.gan  a,  cynnorthwyoiA 

n,  esgob  cynnorthwyol  [cydsyniÄ 
Suffragant,  suf  'râ.gant  a,  cynnorthwyoB 
Suffragate,    suf'râ.gät    vt,    pleidleaÄ 

gyda,  pleidio 
Suffrage,   suf 'räj   n,  cymhorth;    ethoji 

fraint,  pleidlais ;  gweddi  cynnulleidfS; 
Suffumigate,  su.fü'mî.giit   vt,  tanfyrB^ 

twyrnfygu  [tanfygujfc 

Suffumigation,     su.fú.mî.gä'shun    I 
Suffumige,  suf'ii.mij  n,  mygdarth 
Suffuse,  su.f 'iiz'  vt,  tywallt,  taenellu  drift 
Suffusion,  su.fii'zbun  n,  llettaeniad  drjBr 
Sug,  sug  n,  chwanen  y  môr 
Sugar,  shẁg'ûr  n,  sugr:  vt,  sugro 
Sugary,  shwg'ur.î  a,  sugraidd,  melua  B 
Sugescent,  sii.jes'ent  a,  sugnol 
Suggest,    su.jest'    vt,    araf-grybwyBf 

sibrwd,  dirgel-goffiiu,  crybwyflo      ] 
Suggestion,  su.jes'tsbun  n.  crybwylliaj 

cyrbwylliad,  amnaid,  awgrym 
Suggestive,  su.jes'tiv  a,  awgrvmol,  cr  j  _ 

bwylliadol  "  [ac  yn  I 

Suggilate,  suj'î.lät  n,  maeddu  yn  djJ 
Suggil,  suj'il  vt,  difrio 
Suicide,  sü'î.s'id  n,  bunanladdiad,  hir  5 

anladd;  bunanleiddiad,  hunanlofru}  I 
Suicidal,  sü'î.sí.dal  a,  hunanddiuystẃj 
326 


Succeed,    suk.sid'    v,    olynu,    canlyn, 

dilyn;  llwyddo,  ffynu,  tycio.     To  suc- 
ceed to  property,  etifeddu  meddiannau. 

goresgyn 
Success,  suk.ses'  n,  llwyddiant,  llwydd, 

ffyniant,  ffawd ;  tyciant,  rhwydd-deb 
Successful,  suk.ses'fwl  a,  llwyddiannus, 

ffyniannus,  ffodus  Çllwyddiant 

Successfulness,      suk .  ses '  fwl .  nes      n, 
Succession,     suk.sesb'un     n,     olyniad, 

olyniaeth,  oliant,  dilyniad,  canlyniad 
Successive,    suk.ses'iv    a,    olynol,    ol- 

iannol,  dylynol,  canlynol 
Successless,  suk.ses'les  a,  aflwyddiannus, 

dilwydd,  anffodus,  annliyciannus 
Successor,    suk.ses'ur  n,    olynydd,   di- 

lynydd,goresgynydd ;  etifedd[gwympo 
Succiduous,  suk.sid'ii.us  a,  parod  i 
Succinct,  suk.singkt'  a,  amwregysedig ; 

taclus,  cryno,  talfyr  [byrdra 

Succinctness,  suk.singkt'nes  n,crynodeb, 
Succour,    suk'ur  n,    portb,   cyniborth, 

cynnortbwy,    ymgeledd,     amgeledd; 

ym  wared:      vt,     cynnorthwyo,     cy- 

mbortb ;  ymgeleddu,  amgeleddu 
Succourless,  suk'ur.les  o,   digymbortb 

digyrmorthwy,  diachles,  diamgeledd 
Succulence,     suk  'û.  lens,     Succulency, 

suk'ii.len.si »,  ireidd-dra;  irder 
Succulent,  suk'iUent  a,  ireiddlvd,  ir, 

iraidd,  suddlawn  [i  fyny 

Succumb,  su.kum'  vi,  ymostwng,  rboddi 
Succussation,  suk.u.sa'shun  n,  ysgyd- 

wad;  tutbiad,  trotiad  [ysgytiad 

Succussion,    su.kusb'un  n,    ysgydwad. 
Sucb,  sutsh  a,  cyflyw,  y  fatb,  cyffelyb. 

Such  a  man  as  be,  gwr  o'i  iath  el'. 

Sucb  and  sucb  a  place,  y  fan  a'r  fan. 

Such  a  one,  y  eyfryw  un.     Such  as 

these,  fel  y  rhai  hyn.     To  such  as  do 

so,  i'r  sawl  [i'r  rhai]  a  wnant  felly 
Suck,   suk  v,   sugno,  dyfnu;    sugniad: 

n,  sugn,  bron,  llaeth  bron 
Sucker,    suk'ur    n,    sugnwr,    sugnai, 

sugnedydd ;  ysgewyllyn,  impyn 
Sucket,  suk'et  n,  pergymmysg,  ancwyn 
Suckle,  suk'l  vt.  rboi  bron,  sugno 
Suckling,   suk'ling    n,  plentyn    sugno, 

maethblentyn ;  creadur  sugno ;  llaeth- 

oen,  oen  sugno ;  math  o  feillion  gwyn 
Suction,  suk'shun  n,  sugn,  sugndyniad 
Sudation,  sü.dä'shun  n,  chwysiad ;  chwys 
Sudatory,    sü'dâ.tur.î     n,    chwysdy, 

chwysfa:  a,  chwysiol,  chwysbair 
Sudden,  sud'en  a,    disyfyd,  dirybudd, 

disymmwth,  sydyn 
Suddenness,  sud'en.es  a,  disymmythdra 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  Tiiis;  j=dzh. 


SUP 


Suillage, sü'il.äj  n,  budrffos ;  badreddi 
Suit,  siit   n,  cwyn,    cynghaws,    hawl; 

deisyfiad,  cais;  trwsiad,  cyflawnwisg, 

par :  v,  cyfatebu,  gweddu,  cyfweddu, 

cyfaddasu,  cymmathu ;  tnvsiadu 
Suitable,  sü'tâ.bl  or,  cyfaddas,  cydweddol, 

addas,  cyfaddas,  cymhwys,  gweddaidd 
Suitableness,   sü'tâ.bl.nes  n,   cyfaddas- 

rwydd,  cymhwysder,  addasrwydd 
Suite,  swit  n,  cyfres;    gosgordd,  cym- 

deithion,  cydganlynwyr 
Suitor,    sü'tûr    n,    erfyniwr,    deisyfwr, 

ymgeisydd;  carwr,  cariadfab 
Suitress,  sii'tres  n,  ymgeisyddes ;    car- 
"    iadferch  [ymddigio 

Sulk,  sulk  vi,  sarigo,  cuchio,  sori,  cudd- 
Sulkiness,    sul'ki.nes    n,    sarigrwydd, 

surni,  afrywiogrwydd  [sur,  sarig 

Sulky,  suTki  a,  anfoddog,  afrywiog, 
Sullen,  sul'en  a,  sarig,  anhylon,  cuchiog 
Sullenness,  sul'en.es  n,  afrywiogrwydd, 

soriant,  anfoddogrwydd,  sarigrwydd 
Sülly,  sul'i  vt,  diwyno,  llychwino 
Sulphate,  sul'f  ät  n,  ufelawd 
ISulphur,  sul'f  ûr  n,  brwmstan,  llosgfaen 
•Sulphuration,    sul.fu.rä'shun    n,    myg- 
[   faeniaeth,  càniad 

Sulphureous,   sul.fü'r'î.us,   Sulphurous, 
I    sul'fur.us  a,  brwinstanaidd,  ufelaidd 
Sulphuric,  sul.f 'ii'r'ik  a,  ufelig 
/sulphury,  sul'fur.i  a,  brwmstanol 
Sultan,  sul'tan  7i,  ymherawdwr  Twrci 
Sultana,  sul.tá'nâ,  Sultaness,  sul'tan. es 
I  n,  ymherodres  Twrci        [ddwyreiniol 
Bultanry,   sul'tan. rî  n,    ymherodraeth 
'sultriness,  sul'tri.nes  n,  mwrndra,  trym- 

I  des,  mwlldra  [desog,  tesog 
ìultry,  sul'trî  n,  inwrn,  mwll,  trwra- 
5um,  sum  n,  sum,  swm,  cyf'anrif ;  syl- 

I I  wedd :  vt,  cydgiynoi,  cydgasglu,  symio 
iumach,  shw'mak  n,  corn  yr  hydd 

r'iumless,  sum'les  a,  aneirif,  dirif,  afrifed 

.  iummary,    sum'ur.î    a,    byr,    cryno; 

(    taclus:  n,  crynodeb,  crynoad 
ummer,  sum'ûr  n,  haf :  a,  hafol,  hefin, 
hafaidd:    v,   hafota,   tre'ulio  yr  haf. 

I    Summer-house,  hafdy,  hafod,  hafotty. 
Summer-time,  hafin,  amser  haf 

.   ummit,  sum'it  71,  pen,  copa,  crib,  top, 
cribyn,  blaen,  ban,  bar,  col 
mnmon,  sum'un,   Summons,  sum'unz 
vt,  gwysio,  arwysio,  dyfynu :  galw 
ummons,  sum'unz  n,  gwys,  dyfyn.     A 
general  summons,  llwyrwys 

I  ẅmpter,  sum'tûr  a,  pynfarch 
lmptuary,  sum'tshü.ur.î  a,  perthynol 
;  traulgymmedryddol 


Sumptuous,    sum'tshii.us    a,    costfawr, 

gwerthfawr;  mawrwych,  ardderchog 

Sumptuousness,    sum '  tshü .  us .  nes    n, 

gwerthfawrogrwydd ;  mawnvychedd 
Sun,  sun  n,  haul,  huan;  y  gànaid:  vt, 
heulo ;  ymheulo.    Sun-dial,  deial  haul, 
heuloriawr,   heulfynag.      Sun-flower 
heulflodeuyn,     blodeuyn     yr     haul. 
Sun-stroke,  Stroke  of  the  sun,  ergyd 
yr  haul,  gordarawiad  yr  haul. — Inso- 
lation [edyn 
Sunbeam,  sun'bîm  n,  pelydryn,  mych- 
Sunburnt,  sun'bûrnt  a,  heulf'elyn,  mel- 
ynog                                     [Arglwydd 
Sunday,  sun'dä  n,  dydd  Sul,  dydd  yr 
Sunder,  sun'dûr  vt,  ysgar,  gwahanu,  dy- 
doli                 [amnrwion,  amrywiolion 
Sundries,  sun'driz  np,   amryw  bethau, 
Sundry,  sun'drî  a,  amryw,  amrywiol 
Sung,  sung  pp. — Sing 
Sunk,  sungk  j9/>. — Sink 
Sunniness,  sun'î.nes  n,  heuledd 
Sunny,  sun'î  a,  heulog,  tesog,  araul 
Sunrise,  sun'ri'z  n,  codiad  haul 
Sunset,  sun'set  n,  machludiad  haul 
Sunshine,  sun'sh'in  n,  heuledd,  tywyn- 
iad  haul.    Summer-sunshine,  hafgan 
Sup,  sup  n,  llymaid;  Uymeidyn:  v,  lly- 

meitian ;  cwynosa,  swpera,  swperu 
Super- px,  uwch,goruwch ;  gor-,tra-,  ar- 
Superable,  sü'pur.â.bl  a,  gorchfygadwy 
Superabound,  sü.pur.â.bûŵnd'  vi,  gor- 

modi,  ardchgoni,  bod  yn  orhelaeth" 
Superabundance,    sü.pur.â.bun'dans    n, 

arddigonedd,  gormodedd 
Superabundant,    sü.pur.â.  bun'dant   a, 

gormodol,  arddigonol,  gorhelaeth 
Superadd,  sii.pur.ad'  vt,   arddodi,  gor- 

chwanegu,  rhoi  dros  ben 

Superannuate,     sü.pur.an'û.ät     v,    an- 

addasu  gan  oedran ;  oedfreinio,  rhydd- 

hau  oddì  with  lafur  ar  segurdal 

Superannuation,    sü.pur.an.ü.ä'shun    n, 

oedfreiniad  [eddog,  godidog 

Superb,  sü.pûrb'  a,  mawrwych,  mawr- 

Supercargo,    sü.pûr.kâr'gö   n,   goruch- 

wyliwi-  llwyth  Hong  [uchwybrol 

Supercelestial,  sü.pûr.sî.les'tshal  a,  gor- 

Supercihous,    sü.pûr.sil'yus    a,     balch, 

gorfalch,       uehelfalch,       ysgornllyd, 

ifroenuchel  [gorfalchedd 

Superciliousness,    sü.pûr.síl'yus.nes     w, 

Superconception,  su.pur.kon.sep'shun  n, 

ailfeichogiad 
Supereminence,  sü.pur.em'î.nens  n,  gor- 
uchragoriaeth  [  uchragorol 

Supereminent,  sü.pur.em'î.nent  a,  gor- 
327 


SUP  path,  fat,  êre,  met,  rnâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took ;  : 


Supererogate,    sü.pur.er'ü.gät    vi,   gor- 

wneuthur,  gorgyflawnu 
Supererogation,    sü.pur.er'ö.gä.shun    re, 

afraid ;  gorhaeddiant,  gorober 
Superexcellence,      sii.pur.ek'sel.ens     re 

trarhagoriaeth,   trarhagoroledd,   gor- 

ragoriaeth  [rhagorol,  gorodidog 

Suprexcellent,  sii.pur.ek'sel.ent  a,  tra- 
Superfetate,   sü.pûr.fi'tät  vi,   ail-feich- 

iogi  [feicbiogiad 

Superfetation,  sü.pûr.fî.tä'sbun  re,  ail- 
Superfice,  sü'pûr.fis  re,  wyneb,  anvyneb 
Superficial,  sü.pûr.fish'al  a,  arwynebol. 

bas;  ansylweddol 
Superficialness,  sü.pûr.fish'al.nes  n,  bas- 

der,  arwynebolrwydd ;  ansylwedd 
Superficies,  sii.pur.fish'uz  re,  arwyneb- 

edd,  gwynebfesur 
Superfine,     sü.pûr.fín'     a,     meinwycb, 

dinesig,  tecaf,  goreu  [edd,  gormodedd 
Superfluity,  sü.pûr.flü'í.tî  re,  arddigon- 
Superfluous,    sü.pûr'flü.us    a,    gormod, 

gormodd,  afraid,  arddigon[ gormodedd 
Superfluousness,  sü.pûr'flü.us.nes  re, 
Supei'induce,  sü.pur.in.düs'  vt,  dwyn  i 

mewn  yn  chwaneg ;  llawndueddu 
Superintend,  sii.per.in.tend'  vt,  arolygu, 

goruchwylied,  golygiadu,  edrych  ar  oí 
Superintendence,    sü.pur.in.ten  dena    re, 

arolygiad,    golygiad,    goruch wyliad : 

gorucnwyliacth,  golygiadaeth 
Superintendent,     sii.pur.in.ten'dent     re, 

arolygwr,  goruchwyliwr,  golygiedydd 
Superior,  sü.pî'r'î.ûr  a,  uwen,  uweh  law, 

goruweh ;  trech ;  gwell,  rhagorach :  re, 

blaenor,  ucbafiad 
Superiority,    sü.pî'r.î.or'î.tî     re,     uchaf- 

ìaetb,  blaenoriaeth,  rhagoriaeth 
Superlation,      sü.pûr.lä'shun    re,     gor- 

ddyrcbafiad,  gormodedd ;  mwyhâtl 
Superlative,  su.pur'la.tiv  a,  ucbaf,  uch- 

elaf;  eithafol;  goreu 
Superlatively,  su.pur'la.tiv.li  ad,   yn   y 

radd  ucbaf,  dros  ben  [uchafrwydd 
Superlativeness,  sii.pur'la.tiv.nes  re, 
Superlunar,  sü.pûr.lä  nûr  a,  ucbloerol, 

uchleuadol  [fuduí 

Supermundane,  sü.pûr.mun'dän  a,  urh 
Supel-nal,  sü.pûr'nal  a,  goruchol;  nefol 
Supernatant,  sü.pûr .nil  tant  a,  yn  nofio 

ar  y  wyneb  [nofiad  ar  y  wyneb 

Supernatation,  sü.pûr.nâ.tä'shun  re. 
Supernatural,  sü.pûr.nat'shü.ral  a,  gor- 

uchnaturiol,  goruchanianol,  goranian- 

ol,  ucbanianol 
Supernumerary,    sü.pûr.nü'mur.ur.i    n. 

un  dros  ben  y  rhif:  a,  goruchrifol 


Superscribe,  su'pur.skrib  vt,  arysgrifenu. 

arlythyru,  ysgrifen  uwch  ben 
Superscription,  sii.pur.skrip'sbun  re,  ar- 

ysgrifen,  arysgrifeniad,  arysgrif 
Supersede,  sü.pùr.sîd'  vt,  diswyddo,  di- 

freinio ;  cymmeryd  ei  le 
Superstition,    sii.pûr.stish'un    re,    coel 

grefydd,  ofergoel,  geugoel,  gorgred 
Superstitious,   sü.pur.stìsh'us    a,    coel 

grefyddol,  ofergoelus,  gorgredus 
Superstructure,    sü.pûr.struYtshûr     r  j 

aradail,  gorucbadeilad 
Supervene,    sii.pur.vin'    vi,     dyfod    a 

ddamwain,  dyfod  yn  ychwanegol 
Supervenient,   sii.pur.vi'ni.ent  a,   dan 

weinddyfodol,  ychwanegol 
Supervention,  su.pur.ven'sbun  re,  darx 

weinddyfodiad  [arolyg 

Supervise,  sii.pur.v'iz'  vt,   gorucholyg 
Supervisor,  su.pur.vi'zur  re,  ucholygwl 

arolygydd,  goruchwyliwr 
Supine,   sü.p'ín'  a,  ar   wyneb  i  fyn;l 

dioglyd,  segurllyd,   diwaith,   digyc.'  f 

wyn,  anofalus  [berJ 

Supiue,  sii'p'in  re,  math  o  enw  cadai  E 
Supineness,  .sü.p'ín'es  re,  diofahveh,  syrt 

ni,  anofalwch 
Suppeditate,  su.ped'î.tät  vt,  diwallu    I 
Supper,  sup'ûr  re,  cwynos,  swper,  hwji 
Supper  less,  sup'ur.les  a,  digwynos  [br< 
Supplant,    su.plant'  vt,  disodli,  twji 

drecbu,  gweithio  danodd 
Supplanter,  su.plan'tûr  re,  disodlwr 
Supple,  sup'l  a,  ystwyth,  byblyg,  llil 

twythig :  v,  ystwytbo,  llipäu 
Supplement,  sup'li.ment  re.  attodiad 
Supplemental,    sup.li.men'tal,     Supjl 

mentary,  sup.lì.men'tur.î,  Suppletel 

sup'lî.tur.î  a,  cytìawniadol,  cytíatl 

edigol,  adchwanegol,  attodiadol 
Suppleness,  sup'l.nes  re,  y&twythder 
Supplial,  su.pli'al  re,  adgyfleuwad 
Suppliant,  sup'li.ant,  Supplicant,  suj» 

kant  re,  ymbiliwr,  gwedd'i'wr:  a,  erli* 

gar,  dei.vyfol,  ymo.ítyngol 
Suj)pficate,  bup'li.kat  v,  erfyn,  gwed« 

ymbilio,  deisyfol,  crefu,  erchî 
Supplication,   sup.li.kii'sbun  re,  deijl 

ìad,  erfyniad,  yinbiliad;  archiaflE  ' 
Supplicatory,  sup.li.kii'to.ri  a,  erfyn;-! I 
Supply,  su.pl'i'  re,  porth,  eymkorth,  <*r 

northwy;  adgyrlenwad:   vt,  c; 

dirprwyo;  cynnorthwyo,  cynnal  r, 
Support,  su.pö'rt'  re,  atteg,  gwrthf  3, 

cynnaliaetli,   cefnogaeth:    vt,  att-1, 

gwrthgefnu,  dal  ffyny,  cynnal,  f- 

borthi,  myntumio,  cefnogi 

328  II 


ôre  ;  läte^Tine,  nö,  müte  ;  she,  zh=z  azure  ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.       SUR 


Supportable,  sn.pô'r'tâ.bl  a,  cynnaladwy ; 

goddefadwy,  [tybiadwy 

Supposable,  su.po'za.bl   a,  tybygadwy, 

Bupposal,  su.pü  zal  n,  tyb,  tybygiad 

Suppose,  su.poz'  vt,  tybio,  tybied,  tyb- 

ygu,  meddylied;  eymmeryd  yn  gan- 

lataol  [meddyliad 

Supposition,    sup  .  ö .  zisb '  un     n,    tyb, 

Suppositional,    sup.u.zish'un.al    a,   dy- 

cbymmygol,  tybygol 
Supposititious,   su.poz.i.tish'us_  a,  gau, 

twyllddirprwyol,  tfugiol,  ffugiedig 

Suppositive,     su.poz'i.tiv     a,   tybiedig. 

Suppositives,  goddolion  [ygiaeth 

Suppository,  su.poz'i.tur.i  n,  rnefrfedd- 

Suppress,  su.pres'  vt,  cyfarsangu,  llethu, 

celu,  dirgelu;  dystewi,  gostegu 

Suppression,  su.presh'un  n,   diddymiad, 

fiethiad;  celiad  [iadol 

Suppressive,  su.pres'iv  a,  celiadol,  lleth- 

Suppurate,   sup  ü.rät  v,   crawnu,  gori, 

llynori,  madru 
Suppuration,   sup.ü.rä'shun    n,   goriad, 
t     crawnrediad,  madredd,  llynoriad 
I  Suppurative,  sup'ii.rii.tiv  «,  crawnllyd 
f  Supputation,  sup'ü.tä.shun  n,  cyfrifiad 
Suppute,  su.püt  vt,  cyfrif,  bwrw  cyfrif 
Supralapsarian,    sü.prâ.lap.sê'r'î.an     n, 
t     uchgwympiedydd ;  un  yn  dal  ethol- 
i     edigaeth  cyn  cwymp  Adda :  a,  uch- 
[     gwympiedyddol 
Supramundane,  sü.prâ.mun'dän  a,  uch- 
■.     adaiarol,  nefol  [ol 

t  Supravulgar,  sii.pra.vurgur  a,uchwerin- 
Supremacy,  sü.prem'â.sì  n,  uchafiaeth, 
goruchafiaeth  [prif,  penaf 

t  Supreme,  sü.prîm'  a,  uchaf,  gornchaf, 
i  Sural,  sii'r'al  a,  perthynol  i  groth  y  goes 
t  Surance,  shŵr'ans  n,  sicrwydd 
Surbase,  surras  n,  eilsail,  eilwadn 
Surbate,  sûr.bät'  vt,  cleisio'r  traed 
Surcease,  sûr.sîs'  n,  peidiad :  v,  peidio ; 

darfod,  dybenu 
Surcharge,  sûr.tshârj'  vt,  adfeichio,  gor- 

lwytho,  arlwytho ;  attrethu 
Surcharge,  sur'tshfirj  n,  adofyniad,  eil- 

faich.  arlwyth;  attreth,  ad-dreth 
.  Surcingle,  sür.sing'gl  n,  argengl.  uch- 
geugl,  cengl  [mabgainc 

Surcle.  sur'kl    n,    ysgewyllyn,  brigyn, 
'Surcoat,  sur'kot  n,  cob,  arbais,  arhugan 
Surculate,  sûr'lüi.lät  vt,  brigdori 
Surd,  surd  a,  byddar;  direswni,  ynfyd 
Surdity,  sûr'dî.tî  n,  byddardod 
I  Sure,  shŵ'r  a,  sicr,  gwir,  cliogel,  dilys ; 
diammheu,  diau ;  hyderus ;  ffyddlawn. 
To  make  sure,  sicrhau 


Sureness,  shŵ'r'nes  n,  sicrwydd,  dieu- 

rwydd,  diiysdod  "    [mechni 

Suretiship,  shŵ'r'tî.ship  n,  mecnn'iaeth, 
Surety,  shŵ'r'tî  n,   mach,  mechni'ydd, 

meichai.  To  become  surety,  meicbio 
Surf,  sûrf  n,  traethfor.  gwarthfor,  goran 
Surface,  sûr'fäs  ?i,  gwyneb,  wyneb,  ar- 

wyneb,  y  tu  allan 
Surfeit,  sûr'fit  n,  alar,  gorhvyth :  v,  alaru, 

llaru,  gorlythu,  bol-lwytho 
Surge,  surj  n,  ton,  tonen,  garw,  gorun, 

morgaseg :  vi,  dygyfor,  codi  yn  dònau 
Surgeon,  sûr'jun  n,  llawfeddyg 
Surgery,    sûr'jur.î    n,    Uawfeddygaeth  ; 

llawfeddygfa,  difyn-gell 
Surgical,  sur'ji.kal  a,  llawfeddygol 
Surgy,  sûr'jî  a,  gwanegog,  tònóg,  garw 
Surliness,  sûr'lî.nes  n,  sarigrwydd,   af- 

rywiogrwydd,  cieidd-dra 
Surly,  sûr.lî  a,  sarig,  surllyd,  anhynaws, 

ciaidd.     A  surly  fellow,  afrywiogyn 
Surmise,  sur.m'iz'  n,  tyb,  llettyb,  godyb : 

vt,  llettybio,  llettybio,  godybio 
Surmount,    sûr.mûŵnt'  vt,   codi    dros, 

myned  dros,  gorchfygn,  trechn,  gorfod, 

goresgyn  [fygadwy 

Surmountable,  sar.mûŵn'tâ.bl  a,  gorch- 
Surmullet,  sûr.mul'et  n,  y  barf  bysg 
Surmulot,  sûr'müJot  n,  llygoden  fawr 
Surname,   sùr'näm  n,   cyfenw,    arenw, 

gorenw:  vt,  cyfenwi,  arenwi,  gorenwi 
Surpass,  sûr.pas'  vt,  rhagori  ar,  blaenori 

ar,  hwntu ;  trechu 
Surplice,  sûr'plis  n,  gwenwisg,  offeren- 

grys,  gwisg  wen  offeiriad 
Surplus,  surplus  n,  gwarged,  gweddill, 

rhelyw,  gweilw 
Surplusage,  sûr'plus.äj  n,  gormodedd 
Surprise,  sur.pr'iz'  n,  syndod,  brawych- 

iad:   vt,  peri  syndod,  dyfod  yn  ddi- 

rybudd,  aruthro,  dyrysu        [aruthrol 
Surprising,    sur.pr'i'zing    a,    rhyfeddol, 
Surquedry,  sur'kwed.ri  n,  balchder 
Surrebutter,  sur.î.bu'tûr  n,  gwrthateb 
Surrender,  su.ren'dûr  n,  rhoddiad  i  fyny : 

v,  rhoddi  i  fyny ;  traddodi ;  ymroddi 
Smreption,    su.rep'shun    n,  ymosodiad. 

byrbwyll 
Surreptitious,  sur.ep.tish'us  a,  lladrad- 

aidd,  hocedus  [law,  trwy  dwyll 

Surreptitiously,  sur.ep.tish'us.lî  "ad,  tan 
Surrogate,  sur'ö.gät  n.  rhaglaw  esgob : 

vt,  gosod  yn  lie  un  arall 
Surround,  su.rûŵnd'  vt,  C3rlchynu,  cwm- 

pasu,  amgylchu,  amgylchynu 
Surtout,  sm-.Uvt'  n,  arwisg,  hug,  cob 
Surveillance,  sur.val'yans  n,  arolvgiaeth 
329 


SWE  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  Orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk: 


:=took;| 


Survene,  sur.vhi'  vt,  dyfod  yn  ychwan- 

egol  [wylio;  mesur 

Survey,  sur.va'    vt,  arolygu,    cyfarch- 
Survey,    sur'va  n,  arolwg,  golwg,   ar- 

dremyn,  cyfarehwyl ;  mesur,  mesuriad 
Surveyor,  sur.va'ur  n,  mesurydd;   ar- 

olygydd  [iaeth 

Surveyorship,  sûiwä'ûr.ship  n,  arolyg- 
Survival,  sur.vi'val  n,  gorfueheddiad 
Survive,  sur.viv'  v,  oesi  yu  hwy,  oloesi, 

gorfucheddu,  goroesi 
Surviver,  Survivor,  sur.vi'vur  n,  gor- 

fucheddwr,  goroeswr  [fucheddwriaeth 
Survivorship,  sur.v'i'vur.ship  n,  gor- 
Susceptibility,  su.sep.tî.bil'î.tî    n,    der- 

byngarwch,  teimladrwydd 
Susceptible,  su.sep'tî.bl,  Susceptive,  su- 

sep'tiv  a,  derbyngar,  teimladol 
Susception,  su.sep'shun,  Suscipiency,  su- 

sip'yen.sî  n,  derbyniad,  cymmeriad 
Suscipient,    su.sip'yent    n,    derbvnydd, 

cymmerwr:  a,  derbyniadol  ("annog 
Suscitate,  sus'î.tät  vt,  cynbyrfu,  cyffroi, 
Suscitation,  sus.î.tä'shun  n,  cyiihyrfiad 
Suspect,  sus.pekt'  v,  drygdybio,  tybied 

meddwl,  ammbeu:   n,  drygdyb,  am- 

mheuad  [ammheugar 

Suspectful,  sus.pekt'fwl   a,  drjrgdybus, 
Suspend,  sus.pend'    vt,   dibynu,   crogi; 

gobirio,  oedi ;  diswyddo,  difuddio  dros 

amser  [oediad 

Suspense,    sus.pens'    n,    ammbeuaeth. 
Suspension,  sus.pen'sbun    n,    crogiad: 

oediad;    dodiad    heibio;    diswyddiad 

dros  amser.    Suspension-bridge,  crog- 

bont.     Suspension  of  arms,  attaliad 

rhyfel 
Suspensive,  sus.pen'siv,  Suspensorj',  sus- 

pen'sur.î  a,  crogol,  gohiriol 
Suspicion,  sus.pish'un  n,  dr^'gdyb,  am- 

mbeuad  [ammbeuol 

Suspicious,    sus.pish'us    a,   drygdybus, 
Susyjiciousness,  sus.pisb'us.nes  n,  dryg- 

dybiaeth  [noiiell 

Suspiral,  sus.p'fr'al  n,  awyrdwll;  fiyn- 
Suspiration,  sus.pî.rä'sbun  n,  ochneidiad 
Suspire,  sus.p'i'r  vi,  dwfnanadlu 
Sustain,    sus.tän'    vt,   cynnal,    attegu 

porthi,  darborthi;    sefyll  dan,  dwyn, 

goddef.  To  sustain  a  loss,  cael  colled 
Sustenance,  sus'tî.nans  n,  cynnaliaeth, 

bwyd,  ymborth,  portlúant,  lluniaeth 
Sustentation,  sus.ten.tii'sbun  n,  cynnal- 

iad,  attegiad ;  cynnaliaeth 
Susurration,  sü.su. rä'sbun  n,  sibrwd,  si 
Sutler,    sut'lûr  n,  gwerthwr  ymborth 

mewn  gwersyll 


Suttee,   su.tî'  n,  geudduwies  Indiaiddf 
ofirymiad  gwraig  ar  fygedorth  ei  gwi  V 
Suttle,  sut'l  a,  iawnb-wysol  [cydia  t 

Suture,   sü'tshûr  n,  gwn'iad,   cysswll 
Swab,  swob  n,  mop,  inopa:  vt,  niopiJ 

glanhau  â  mop  f  ffunenu,  rhwymyn 
Swaddle,  swod'l  n.  ffunen,  rhwymyn :  v 
Swaddling,    swod'ling     a,    rhwymync; 

Swaddling-bands,    cawiau.       Swac 

dung-clothes,  cadachau 
Swag,   swag  vi,  soddi   wrth  ei  hwjm 

honcio,  trwmsuddo 
Swagger,  swag'fu-  v,  bolchwyddo,  bo  I 

sachu,  gwagfroho,  rhodresu 
Swaggy,  swag'i  a,  honclyd,  trwm 
Swain,*  swän  n,  iangwr,   dyn  ieuanB 

dyn  gwledig,  gwas  amaethyddol  [diÄ 
Swale,  swäl,  Sweal,  swil  vi,  oferlosji 
Swallow,   swol'ö  n,  gwennol,  gwenfiB 

llwnc,  golf;  sefnig :  vt,  llyncu 
Swam,  swam  pt. — Swim 
Swamp,  swomp  n,  cors,  siglen,  migne 

vt,  suddo,  soddi ;  gorchfygu 
Swampy,  sworn 'pi  a,  corslyd,  siglenog 
Swan,    swon  n,   alarcb.       Swan-dov 

manblu  alarch;  math  o  frethyn  t< 

Swan-skin,  gwlanen  esmwythfain 
Swanlike,  swonTik  a,  alarchaidd 
Swap,  swop  v,  newidio:    n,  cyfnew: 

taraAviad:  aid,  yn  ebrwydd,  yn  fuaE 
Sward,  sword  n,  glasdonen,  tonen,  gw1 

yd,  tudwed,  tudwedd :  vt,  tywarchi 
Sware,  swê'r  pt. — Swear 
Swarm,  swôrm  n,  haid,hain;  torf,  tyr 

v,  heidio,  heinio ;  cydymgasglu ;  drir 
Swart,  swôrt,  Swart  b,  swôrth,  Swai 

swôr'tî  a. — Swarthy 
Swartbiness,  swor'thi.ues  w.melynddm 
Swarthy,  swôr'tbî  a,  melynddu,  cetii 

brychddu,  cibddu,  gwineuddu 
Swash,    swosh    vi,    clecian,   dadyrdR 

tyrddu:  n,  dyfrdwrdd 
Swath,  swoth  n,  ystod  o  wair;  tyniai 
Swathe,  sw-ìth  vt,  ífunenu,  rhwymy 

n,  rhwymyn,  ffunen 
Sway,  swä  n,  awdurdod,  llywodra"! 

rheolaeth,  gallu,  rhwysg:    v,  rhr 

llywodraethu,  rhwysgo,  llywio 
Swear,  swê'r  (sware,  sworn)  v,  tyr 

rheithio,   cymmeryd    neu  roddi 

To  swear  falsely,  tyngu  anudon. 

swear  the  peace,  tyngu  ofh 
Sweat,  swet  n,  chwys;  llafur:  v  (}9 

pp  sweat),   chwysu;  llafurio,  p(i» 

Sweating- sickness,  chwys-haint 
Sweaty,  swet'î  a,  chwysol,  clnvvslyd 
Swede,  swîd  n,  Swediad,  brodor  Swe  1 
330 


; 


öre ;  läte,  line,  nö.  mute ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  tiiìs  ;  j=dzh. 


SYM 


Sweep,  swip  (pi  8c  pp  swept)  v,  ysgubo, 

ysgubellu:  n,  ysgubiad,  ysgubelliad; 

ysgubydd,  ysgubwr.      Sweep-net,  ys- 

gubrwyd 

Sweepings,  swi'pingz  np,  ysgubion 

Sweepstakes,  swip'stiiks  n,  cyfanennilliad 

Sweet,  swît  a,  melus,  chweg,  per,  per- 

aidd.     Sweet-briar,  dyrys'ien  ber 
Sweetbread,  swit'bred  n,  cefndedyn 
1  Sweeten,  swî'tn  v,  melusu,  pereiddio 
.  Sweetheart,  swît'hârt  n,  cariad,  anwylyn 
f  Sweetisli,  swi'tish  a,  lledfelus,  gofelus 
'  Sweetmeat,   swit'mît    n,   ancwyn,   am- 
'     meuthyn,  pereiddfwyd 
Sweetness,  swît'nes  n,  melusder 
Swell,  swel  (swollen)  v,  chwyddo,  codi, 
:    yinchwyddo :  n,  chwydd,  ymchwydd 
'Swelter,  swel'tûr  v,  crasu;  lluddedu 
(Swept,  swept  pt  ikjjp. — Sweep 
[Swerve,  swurv  vi,  gwyro,  troi  ymaith, 
crwydro;  cyfeihorni  [chwyrn 

Swift,  swift  a,  cyflym,  buan,ysgafndroed, 
'Swiftness,  swift 'nes?i,buanclra,  cyflymdra 
Swig,  swig  v,  traflyncu,  gory  fed 
iSwill,  swil  v,  golchi,  bolera,  ymddyfoli: 
'    »,  golchion ;  ymddyfoliad 
iSwim,  swim  (pt  swam,  pp  swum)  v, 
:    nofio,  nofied :  n.  awyrgwd  pysgodyn 
swindler,  swind'lûr  n,  hudleidr,  lleidr 
;    pen  ffair,  twyllwr,  hocedwr 
Swine,    sw'in    (p   swine)    n,  mochyn. 
Swine  -  herd,     meichiad,      mychiad, 
Swine-pipe,  aderyn  yr  eira.     Swine- 
wort,  canclwm,  gwaedlys 
:5wing,  swing  n,  siglraff;    sigl,  rhydd- 
rwysg  :v(pt&pp  swimg),  siglhong- 
ian,  siglgrogi.     Swinging,  swing'-' — 
,  yn  siglhongian 
iwinge^"  swinj   vt,  ffrewyllu,  fflangellu. 
Swinging,    Swingeing,   swin'jing,  yn 
fflangellu;  mawr,  aruthr 
•iwinger,  swing'ur  n,  siglgrogwr 
winger,  swin'jur  n,  fiangellwr 
wingle,  swing 'gl  v,  ymgrogi ;  euro  lhn, 
Swingle-tree,  cambren 
winish,  swinish  a,  mochynaidd,  moch- 
aidd,  tyrchaidd,  aflan,  brwnt 
wiple,  swip'l  n,  gwial  ffust 
witch,  switsh  n,  gwialen:  v,  gwialen- 
odio;  llamgerdded 
■     'wivel,  swiv'l  n,  bollttid :  math  o  gyflegr 
;     wollen,  sw'ù'ln  pp. — Swell 

woon,  swŵn  n,  llewyg,  llesmair 
llewygu,  llesmeirio 
■voop,  sw\vp  «,  disgyniad  hebog  ar  ei 

...  t'aeth:  vt,  disgyn,  ymsaethu 
vop,  swop  vt,  newid,  cyfnewid,  newidio 


Sword,  sö'rd  n,  cledd,  cleddyf,  cleddeu. 
Sword-exercise,  cleddyfyddiaeth.  A 
stroke  with  a  sword,  cleddyfal.  Armed 
with  a  sword,  cleddog.  To  put  to  the 
sword,  lladd  a'r  cleddyf 
Swordsman,  so'rdz'man  n,  cleddyfwr, 
Swore,  swö'r^í. — Swear  [cleddwr 

Sworn,  swô'rn^p. — Swear 
Swum,  swum  pt  &  pp. — Swim 
Swung,  swung  pt  &  pp. — Swing 
Sycamore,  sik'a.mo'r  n,  masarn.     Syca- 
more-tree, sycamorwydden,  masarnen 
Sycophancy,  sik'o.fan.si   n,  gweniaith, 
truth,  gwaseidd-dra  [truthiwr 

Sycophant,   sik'o.fant    n,   gwenieithwr, 
Syllabic,  si.lab'ik  a,  sillebol,  syllafol 
Syllabication,  sil.ab.i.ka'skun  n,  silHad; 

silliadaeth,  sillebiaeth 
Syllable,    sil'â.bl  n,  sill,    sillaf,  silleb. 
Words  of  one  [two]  syllables,  geiriau 
unsill  [dwysill] 
Syllabus,  syl'â.bus  n,  crynodeb 
Syllogism,  sil'o.jizm  n,  cyfreswm,  cyn- 

null-ddadl 
Syllogistic,  sil.o.jis'tik  a,  cyfresymol 
Syllogize,  sil'o.j'iz  vi,  cyfresymu 
Sylph,  silf  n,  nn  o'r  tylwy  th  teg 
Sylvan,    sil'van    a,    coedaidd,    coedog, 
gwyddelig:  n,  gwyddan,  coed-dduw, 
taiogyn  [cysgodlun 

Symbol,  sim'bul  n,  arwydd ;  nod,  cydnod, 
Symbolical,    sim.boi'Lkal    a,    cysgodol. 
arwyddol  [yn  debyg  i 

Symbohze,  sim'bul.'iz  v,  arwyddo;  bod 
Symmetrical,  si.met'ri.kal  a,  cydfesurol, 
cymmesurol,  cydluniaidd  [cyfatebiad 
Symmetry,  sim'î.trî  n,  cymmesuredd; 
Sympathetic,  sim.pa.thet'ik  a.  cydoddef- 

ol,  cydoddefus ;  eydymdeimladol 
Sympathize,    sim'pa.thi'z  vi,  cyd-ddy- 

oddef;  cydymdeimlo 
Sympathy,  sim'pâ.thí  n,  cydoddef ;  cyd- 

ymdeimlad,  cyd-deimlad 
Symphonious,  sim.fö'nî.us  a,  cynghan- 
eddol,  cydseiniol  [cyfundon 

Symphony,  sim'fö.nî  n,  cynghanedd, 
Symphoresis,  sim.f  ö.rí'sis  n,  cyfagwedd 
Symposium,  sim.po'zhi.um  n,  cydwledd- 

iad 
Symptom,  sim'tum   n,  argoel,  arwydd, 
"  arddangosiad,  arfynag,  mynag,   nod, 
arwyddnod,  rhagarwydd 
Symptomatic,    sim.to.mat'ik,     Sympto- 
matica!,    sim.to.mat'i.kal     a,     cyd- 
ddygwyddol,  arwyddol,  arddangosol 
Symptosis,  sim.tö'sis  n,  cyduniad  Uafar- 
seiniau,  fel  yn  y  gair  "  gwaewawr" 
331 


TAI  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tw"k=took;  ] 


Syn-,  Sy-,  Syl-,  Sym-  px,  cycl 
Synaeresis,  sin.er'î.sis  n,  uniad  dwy  sillaf 
Synagogue,  sin'â.gog  n,  synagog,  cyn- 

nullfa 
Synarchy,  sin'ar.ki  n,  cydlywodraeth 
Synaxis,  sin.ak'sis  ??,cynnuileidfa ;  swper 

yr  Arglwydd,  cymmun 
Synchronal,  sing'kro.nal  a,  cydamserol, 

cydoesol  [seredd 

Synchronism,  sing'kro.nizm  n,  cydam- 
Syncope,    sing'ko.pi    n,    byrhâd     gair, 

canoldrwch ;  llesmair,  marwlewyg 
Syndic,  sin'dik  n,  rhaglaw,  barnwr 
Syndicate,  sin'di.kat  vt,  barnu,  beio:  n, 

cynghorfa  [ddyfodiad 

Syndrome,  sin'drö.mî  n,  cydrediad,  cyd- 
Synecdoche,  sin.ek'do.ki  n,  cyforddwyn 
Synod,  sin'ud  n,  cymmanfa  eglwysig 
Synodal,  sin'ö.dal,  Synodiëal,  sin.odT.kal 

a,  cymmanfaol,  seneddol 
Sjmonyme,  sin'ö.nim  n,  gair  cyfystyr 
Synonymize,  sin.on'i.miz  vt,  cyfystyrio 
Synonymous,  sm.on'î.mus  «,  cyfystyr 
Synopsis,  sin.op'sis   (p   synopses,   sin- 
op 'sîz)  n,  cyfolwg,  cyfolygiad;  cyd- 

grynoad, crynodeb 
Synoptical,  sin.op'tl.kal  a,  cydoJygol 
Syntactic,  sin.tak'tik  a,  cystrawenol 
Syntax,  sin'taks  n,  cystrawen,  cystraw- 

iaeth  [wybod 

Synteresis,    sin.tî.rî'sis    n,   adgno   cyd- 
Synthesis,  sin'thî.sis  (p  syntheses,  sin'- 

thi.siz)  n,  cydosodiad,  cyfosodiad 
Synthetic,  sin.thet'ik,  Synthetical,  sin 

thet'i.kal  a,  cyfosodol 
Syntexis,  sin.tek'sis  n,  darfodedigaeth 
Syphilis,  sif'Uis  n. — Siphilis 
Syphon,  s'i'fun  n,  arlloesbib. — Siphon 
Syringe,  sir'inj  n,  chwistrell,  sugn-bib : 

vt,  chwistrellu,  saethu  dwfr 
Syrinx,  sir'ingks  n,  pibglwyf,  piblynoryn 
Syrtis,  sfir'tis  n,  migncn,  siglen,  cors 
Syrup,  sur'up  n,  cyffaith,  suddfelus 
System,  sis'tem  n,  cyftmdraith,  cyfun- 

drefn,  dosbarth,  cynllnn,  deseb,  trefn- 

iant.  Solar  system,  y  gyfundrefn  heul- 

og.     Starry  system,  seroliaeth,  seron 
Systematic,  sis.tem.at'ik,  Systematical, 

sis.tem.at'i.kal  a,  cyssodol,  rheolaidd 
Systematize,     sis'tem. a.ti'z,     Systemize. 

sis'tem.Yz  vt,  trefniannu,  trefnoli,  dos- 

barthu 
Systole,  sis'tö.lî  n,  ymgrynoad  y  galon 

wrth  anadlu ;  byrhâcì  sill  hir 
Systyle,  sis'ti'l  n,  adail  dew  golofnog 
Syzigy,    siz'i.ji  n,   cyssylltiad   dau   o'r 

cyrff  wybreuol 


Tabard,  tab'ûrd  n,  tabar,  llaeswisg 
Tabby,  tab'î  n,  tonogwe.  sidanwe  trod 
og:    a,   troellog,    troellweol,    dònojl 
líwyd-droellog,  brithlwyd 
Tabefaction,  tab.î  fak'shun  n,  nychial 

darfodiad,  daiiud^digaeih 
Tabefy,   tab'î.f'f  vi,  nychu;  ysgafnhal 

teneuhau;  difa 
Tabernacle,    tab'ur.nak.l    n,    pabel 

trigfan :  vi,  pabellu,  cyfanneddu 

Tabes,  tli'biz  n,  darfodedigaeth,  nychial 

Tabid,  tab 'id  o,  nychlyd,  darfodedigol  1 

Tablature,  tab'lâ.tshü'r  n,  darlun  ar  if 

Table,  tii'bl  n,    bwrdd    (X.W.),    be  I 

(S.W.J;  llechjlechfaen;  taflen.myl 

egai,  dangoseb,  Uechres:   v,  byrdM 

byrddu;    taflenu.       Table-beer,    sk 

ddiod,  diod  fain.    Table-book,  nodljB 

Table-cloth,  bwrddliain,  lliain  bord» 

Tableful,  tä'bl.fẁl  n,  byrddaid 

Tablet,  tab'let  n,  llechen,  Uech ;  tafleÄ 

Tabour,  tä'bùr  n,  tabwrdd :  vi,  tabyrdÄ 

euro  tabwrdd 
Tabular,  tab'i't.lur  a,  taflenol,  llechrefÄ 
Tabulate,  tab'ü.lät  vt,  taflenu,  llechrB 
Tabulation,  tab.ü.lä'shun  n,  tafleniÄ 

llechresiad  [Haw  ' 

Tachygraphy,  tfi.kig'ra.fi  n,  berysgB 
Tacit",  -tas'it  a,  dystaw,  dison,  tawedoÄ 
Taciturnity,    tas.î.tûr'nî.tî   n,    dystsB, 
rwydd,  termudrwydd,  tawedogrwyl 
Tack,  tak  n,  corhoelen;    pwyth,   fom 
bwyth;    troad   Hong,    hwyídroad : ', 
corhoelio;      brasbwytho;      hwyldH 
newidyrhynt.  Tack-wind, asgellw I 
Tacket,  tak'et  n.  hoelen  feclian 
Tackle,  tak'l  n,  taclau,  offer,  tree 
Tact,  takt  n.  teimlad  ;  'callder;  trefiB 
Tactic,  tak'tik  a,  byddinol,  iawn-drel 
Tactician,  tak.tish'an  n,  byddindrefia 
Tactics,    tak'tiks    np,    bÿddindrefi  1, 

cadyddiaeth,  cadofyddiaeth 
Tactile,  tak'til  a,  hydeiml,  teimladwj 
Taction,  tak'shun  n,  cyffyrddiad,  teii  d 
Tadpole,  tad'pöl  n,  penbwl,  penbwla' 
Taffeta,  taf'î.tâ,  Taffety,  taf'i.tî ra,r JÙ 

o  sidanwe 
Tag,  tag  n,  pwyntl:  vt,  pwyntlo;  c;'o, 
brasgydio.     Tag-sore,  clefyd  ar  f- 
faid.  Tag-rag  and  bob-tail,  gwefcfi 
y  bobl,  mileinlu,  ysgraglach 
Tail,   till  n,   cynffon,'  llosgwrn,  c«  II, 

conyn,  rhonell,  cloren;  cwt,  godr- 
Taillage,  tii'laj  n,  treth.  ardreth,  to 
Tailor,  talûr  n,  dilledydd,  teiliwr 
332 


ore;  lute,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,rTiiis :  j=dzh.         TAP 


Taint,  tänt  v,  budreddu,  llygru ;  naws. 

eiddio:  n,   llwgr,  llygriad,  budreddi; 

naws;  anurddiad 

Taintless,  tänt'les  a,  dihalog,  dilwgr 

Take,  t;ik    (j)t  took,  twk;  pp  taken, 

tii'kn)  v,  eymmeryd,  derbyn.  To  take 

care,  gofalu.     Take  care  !  gan  bwyll ! 

Take    flight,    ftbi,    ehedeg.        Take 

i     notice !  dal   sylw !     To  take  a  turn. 

rhoi    tro.       To    take    a    city,    ennill 

[•dinas.     To  take  delight  in,  ymhyfrydu 

yn.      To   take   heed,   gochelyd.      To 

|     take  in,  twyllo,  hocedu.     To  take  oath 

tyngu.    To  take  pity  or  compassion  on, 

trugarhau   with,  tosturio  wrth.     To 

\    take  place,  dygwydd.     To  take  one's 

|     word,   credu   un,    eymmeryd   ei   air. 

|     To  take  refuge,  ymnoddi.      To  take 

|    to  the  heels,  dywadnu,  ffoi.     To  take 

I    up  arms,   ymarfogi.     To  take  upon 

1     trust,  ehudgoelio 

,  Talbot.  tOl'but  re,  math  o  helgi 

Tale,  tiil  re.  ystori,  chwedl,   ffhghanes, 

[    ffugehwedl ;  cyfrif,  rhif.     Tale-bearer, 

;     clapgi,  clepiwr,  chwedlwr,  hustingwr 

: Talent,   tal'ent  n,  darn   o  aur,  talent; 

i    dawn,  rhodd,  galluedd 

files,  tii'liz  np,  rheithwyr  llanw 

I Talisman,  tal'is.man  re,  swyneilun,  swyn 

Talismanic,  tal.is.man'ik  a,  swynol 

Talk,   tok   vi,  siarad,    son,   chwedleua, 

t    ymddyddan:    re.  siarad.  ymddyddan, 

|    ymadrodd.      Table-talk, "  Small-talk, 

!    riaradach.     To  talk  idly,  gwag-siar- 

:    iad.      He  is  much  talked  of.  y  mae 

i    mawr  son  am  dano    [euog,  tafodrydd 

Talkative,  to'ka.tiv  «,  siaradus,  chwedl- 

Talkativeness,   tG'ka.tiv.nes    n,   siarad- 

Tall,  tôl  a,  tal,  hir ;  uchel  [garweh 

railage,  tal'äj  n. — Taillage 

Tallness,  tûl'nes  n,  taldra,  talder 

Tallow,  tal'ö  n,  gwer.     Tallow-chandler, 

canwyllwr.     Tallow-face,  drych  meir- 

ionig.  gwyncb  dimai.      Tallow-faced, 

gwyuebfelyn,  gwyneblwyd.  A  cake  of 

:   tallow,  gweren 

l'allowy,  tal'ö.î,  Tallowish,  tal'ö.ish  a, 

gwerol,  gweraidd,  gwerllyd 
Tally,  tal'î  n,  cyfrif bren,  rhygnbren:    v, 
rhygn-gyfrif ;  cyfateb,  cy'tuno 
allyman,  tal'î.man  n,  coelwerthwr 
aliTiud,  tal'mud  n,  llyfr  traddodiadau 
yr Inddewon 
'almudist.  tal'mud.ist  n,  traddodiedydd, 
■  dysgawdwr  luddewig 
alon,  tal'un  n,  ewin,  crafanc 
aloned,  tal'und  a,  crafangog,  ewinog 


Talwood,  tal'wẁd  ?«,  coed  tan 
Tamarind,  tam'u.rind  n,  math  o  aeron 

pereiddsur 
Tamarisk,  tam'u.risk  n,  grugbren 
Tambourine,    tarn .  bu .  rin ',     Tambour, 

tam'bûr    n,    math    o    dabwrdd    neu 

dympan,  gogr-dabwrdd 
Tame,  tarn  a,  dof,  gwâr,  hywedd;  diys- 

bryd :  vt,  dofi,  ystofi,  gwarhau,  hy- 

weddu,  gwareiddio  [dofaeth 

Tameness,  täm'nes  n,  gwaredd,  dofdra, 
Taminy,    tam'i.nî,    Tammy,    tam'î    n, 

math  o  wlan  tenlli 
Tamper,  tam'pfvr  vi,  ymhêl  â,  ymyru  â, 

rhoi  cais  ar,  ymarfer  â 
Tan,  tan  n,  cyffaith  rhisgl  derw;  melyn- 

edd:    vt,  crwyn-gyffeithio ;    llosgi  yn 

yr  haul.    Tan-pit,  cyffeithbwll,  crwyn- 

bwll.       Tan-yard,    crwynfa,    crwyn- 

drwythfa 
Tandem,  tan'dem  ad,  y  naill  geffyl  wedi 

ei  harneisio  o  flaen  y  llall.     QMwys- 

eiriad    o'r    gair  Lladin    tandem,    at 

lengthy  o'r  diwedd.) 
Tang,  tang  n,  adflas,  sawr;  swn 
Tangent,  tan'jent  n,  cyffwrddhnell 
Tangibility,  tan.jî.bil'i.tî  n,  hydeimledd 
Tangible,     tan'jî.bl     a,    cyffyrddadwy, 

teimladwy.  hydeiml 
Tangle,  tang'gl  v,  dyiysu,  cymhlethu, 

rhwystro :  n,  dyrysglwm,  dyrysi ;  math 
Tank,  tangk  n,  dyfrgist  [o  wymon 

Tankard,  tang'kurd  n,  diodlestiyn,  paeol 
Tanner,  tan'ûr  n,  barcer,  crwyndrwvth- 

wr,  rhisglgyffeithydd,  crwÿngyffe'ith- 

ydd,  lledrydd,  lledrwr  [fa 

Tannery,  tan'ur.Î7i,crwynweithfa,erwyn- 
Tansy,  tan'zi  n,  ystrewlys.     Wild  tansy, 

gwyn  y  merched,  torllwyd,  torllwydog 
Tant,  tant  n,  corjm  coch 
Tantalism,  tan'ta.lizm  n,  siomyddiaeth 
Tantalize,  tan'ta.li'z    vt,   blino    â    gau 

obeithion,  twyll  addaw,  siomi 
Tantamount,  tan'tâ.mûẁnt  a,  cyfwerth, 

cydwerth,  cyfartal.  cyfrdal,  cystadl 
Tantivy,  tan.tiv'i  ad,  ar  fiys,  ar  ffrwst, 

ar  garlam  gwyllt,  nerth  cam  ceffyl 
Tap,  tap  n,  dwsel,  twsel;  cnith,  ergyd 

ysgafn,  flat :  v,  dwselu,  twselu,  agor, 

gollwng;  cnithio,  ysgafn-daro,  ffatio. 

Tap-house,  diotty,  ty  cwrw.  Tap-root, 

gwreiddyn  brigfain-bonbraff 
Tape,  tiip  n,  llinynwe,  ymylwe,  ysnoden 
Taper,  tä'pûr  n,  canwyll  gwyr,  cwyren : 

v,  meinhau,  brigfeinio 
Tapering,  tii'jiur.ing  o,  brigfain,  brig- 

feinioì,  brigfain-bonbraff 

333 


jTAX  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Tapestry,  tap'es.trî  re,  teisban;  crogleni 

vt,  addumo  â  theisbanau.     Tapestry- 
maker,  teisbanwëydd 
Tapeti,  tap'î.tî  re,  math  o  ysgyfamog 
Tapir,  tä'pûr  re,  milyn  tewgroen  o'r'enw 
Tapis,  tap'î  re,  llawrlen ;  bwrddorchudd. 

On  the  tapis,  tan  sylw 
Tapster,  tap  stûr  re,  gollyngwr  diod 
Tar,  târ  re,  ulbyg,  pyg  teneuwlyb ;  pyg- 

lencyn,  pyglanc,  llongwr,  morwr:  vt, 

pygu;  blino,  afionyddu 
Tarabe,  tâ.räb'  re,  parot  pengoch 
Tarantula,  tâ.ran'tü.lâ  re,  còiyn  mawr 
Tardigradous,   târ 'dî.grä.dus,    Tardi- 
grade, târ'dî.gräd  a,  arafgerddol,  araf- 

symmudol,  arafgerddedol 
Tardiness,  târ'dî.nes,  Tardity,  târ'dî.tî 

re,  hwyrder,  hwyrdrymedd,  araf'edd 
Tardy,  târ'dî  a,  diweddar,  hwyr,  hwyr- 

drwm,  musgrell,  araf 
Tare,  te'r  re,  cynnwysgoll.     Tares,  efrau 

Tare  and  tret,  cynnwysgoll  a  thraul- 

goll  [targed,  aes 

Target,  târ'get  re,  tarian,  bwcled,  asafar, 
Targum,  târ'gum  re,   aralleiriad  yn  y 

Galdiieg  ar  lyfrau  Moses 
Tariff,  tar'if  re,  tolldaflen,  tollrestr 
Tarn,  târn  re,  cors,  mignen ;  llyn 
Tarnish,  tarnish  v,  diwyno,   anurddo. 

llychwino 
Tarpaulin,  târ.pô'lin  re,  pyglen 
Tarrace,  tar'äs,  Tarrass,  tar'as,  Terras, 

ter'as  re,  dwfrgymmrwd 
Tarragon,  tar'â.gun  re,  amgwyn 
Tarriance,  tar'i.ans  re,  arosiad;  oediad; 

trigiad,  trigias 
Tarry,  tar'î  vi,  aros,  oedi;  trigo,  pres- 

wyho :  a,  pygly  d  [  d  roed 

Tarsal,  târ'sai  "a,  perthynol  i  wadn  y 
Tarsus,  tár'sus  re,  gwadn  y  droed,  as- 

gwrn  y  droed 
Tart,  tárt  re,  pastai  aeron,  pasteian :  a, 

sur,  surllyd,  egr,  llym 
Tartan,  târ'tan  re,  brithwe,  breithwe 
Tartar,  târ'tûr  re,  Tartariad ;  gwaddod- 

gen,    chwigl;     deintgen;    chwerwyn. 

To  catch  a  tartar,  taro  wrth  ei  drech, 

dal  chwerwyn 
Tartarean,  târ.tê'r'î.an  a,  uffernol 
Tartarious,  târ.tê'r'î.us,  Tartarous,  târ'- 

tur.us,  Tartaric,  tar.tar'ik  a,  chwigl- 

aidd 
Tartarize,  tar'tur.i'z  vt,  surgenu,  cenu 
Tartarus,  târ'tur.us  re,  uffern,  annwn 
Tartish,  tar'tish  a,  chwiblaidd,  go  sur 
Tartness,  târt'nes  re,  suredd,  surni,  egri, 

egredd,  llymnawsedd 


Task,  task  re,  gwaithddogn,  gorchwyl 

tasg :  vt,  tasgu.   Task-master,  meLsta 

gwaith,  tasgfeistr.     To  take  to  task 

cymmeryd  mewn  Haw 
Tassel,  tas'el  re,  siob,  sioba,  tusw,  tasel 

hebog,  curyll  gwryw 
Tasselled,  tas'eld  a,  siobog 
Tasses,  tas'iz  np,  morddwyd-arfogaeth 
Taste,  täst  re,  archwaeth,  chwaeth,  blaí 

sawr;  chwaethiad;  prawf,  profiad : 

archwaethu,  chwaetnu,  blasu,  clywe- 

bias;  profi 
Tasteful,  täst'fẁl  a,  blasus ;  dillyn 
Tasteless,  täst'les  a,  diflas 
Tasty,  täs'tî  a,  dillyn  [bretyn,  brely 
Tatter,  tat'ûr  re,  carp,  cerpyn,  bra 
Tatterdemalion,     tat.úr.dî.maí'yun 

bretyn  bratiog,  brenin  y  bratiau 
Tattle,  tat'l  re,   baldordd,    gwagsiar* 

clebr,  clegar :  vi,  coegsiarad,  bragalc 

ian,    baldorddi,     Uohan,    chwedleu 

Tittle-tattle,  clec,  debar 
Tattler,  tat'lûr  re,  clebryn,  baldorddy 

clepgi,  llolyn,  chwedleuwr 
Tattoo,  ta.tŵ'  re,  seindon  ar  dabwrdd 

alwmilwyr  i'w  Hetty,  tabyrddwys:  t 

croerjliwio,  wynebliwio 
Taught,  tôt  joí  ~&,pp. — Teach 
Taunt,  taut  re,  gwawdair,  cellweirgEl 

ymliw:  vt,  gwawdio,  dirmygu,  dondl 
Taunt,  tônt  a,  tra  uchel ;  tra  hir 
Tautological,  to.to.loj'i.kal    a,  adeiricl 

adeiriadol  [iad,  adeiriB 

Tautology,  tô.tol'ö.jî  re,  mynychadrodB 
Tautophony,     tô.tof'ö.nî     re,    mynycB 

adroddiad  o'r  un  swu 
Tavern,    tav'urn    re,    tafarn,    tafarnc» 

diotty.     Tavern-keeper,  tafarawr    I 
Taw,  to  re,  mynorbel :  vt,  gwyngywetB 

lledr  [gwaelwychtM 

Tawdriness,  tô'drî.nes  re,  coegwychetBj 
Tawdry,  tô'drî  a,  coegdlws,  gwaelwycij 
Tawny,  tô'nî  re,  melynddu 
Tax,  taks  re,  treth,  ardreth :  vt,  tretlÄ 

codi  treth;  cyhuddo.      Indirect  til' 

treth  ar  nwyddau.    Land-tax,  y  drt» 

f'awr.     Property-tax,  meddian-doll  ■ 
Taxable,  tak'sfi.bl  a,  trethadwy 
Taxation,  taks.a'shun  re,  tretbiad 
Taxer,    tak'sur    re,  trethydd,    treth'»' 

codwr  treth.      Tax-ga'therer,  tore  ft 

gasglydd,  trethwr 
Taxidermy,  tak'sî.dûr.mî  n,  y  gelfydá 

o  ragddarpar  cynlluniau  o  aniteih» 

trwy  sychu  a  llenwi  eu  croen;  cro>| 

drefniad,  croenluniad 
Taxonomv,  taks.on'o.mi  re,  dosbarthi; 
334 


öre ;  läte,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  than,  thìs  ;  j=dzh.       TEM 


Tea,  tî  n,  dail  prysgwydden  o  China,  te 
Teach,  tîtsh  (pt  Scpp  taught)  vt,  dysgu, 

addysgu,  athrawiaethu 
Teachable,    tî'tshâ.bl    a,    addysgadwy, 

hyddysg;  gwareiddiol 
Teachableness,  tî'tshâ.bl.nes  «,hyddysg- 

edd;  gwareiddiolrwydd 
Teacher,  tî'tshûr  n,  athraw,  dysgawdwr 
Teague,  tig  n,  Gwyddel,  Gwyddelyn 
Teak,  tik  n,  math  o  bren  tramor 
Teal,  til  n,  corhwyad,  chwiws 
Team,  tim  n,  gwedd,  adgor 
Tear,  ti'r  n,  deigryn,  dagr,  daigr,  deigr; 
rhwyg.     To  shed  tears,  bwrw  dagrau 
Tear,  tê  r  (pt  tore,  pp  torn)  v,  rhwygo, 

rhico,  dryllio,  darnio,  llarpio 
I  Tearful,  tî'r'f \vl  a,  deigrol 
Tearless,  ti'r'les  a,  diddagrau,  diddeigr 
Tease,  tiz  vt,  ckwalu  gwlan,  cribo  gwlan ; 
t     bhno,  aflonyddu,  poeni  [panwr 

Teasel,  ti'zl  n,  llysiau'r  cribau;  cribau'r 
Teat,  tit  n,  teth,  tiden;  bron  [celfyddus 
Technical,  tek'ni.kal  a,  celfyddydol, 
Technology,  tek.nol'o.ji  n,  celfyddyd- 
Techy,  tet'shi  n. — Touchy  [draeth 

Tectonic,  tek.ton'ik  a,  adeilaidd 
'  Ted,  ted  vt,  gwasgaru  gwair 
Te  Deum,  ti  di'um  n,  Ti  Dduw;  enw'r 
,    emyn   sy'n   dechreu,   "Ti,   Dduw,  a 
i    fohvn" 
Tedious,  ti'di.us  a,  hirfaith,  gorfaith, 

dygn;  Win,  blinderus,  poenus 
jTediousness,  ti'di.us.nes  n,  meithder 
Tedium,  ti'di.um  n,  blinder  [heigio 

Teem,  tim  v,   esgor,   hilio;  beichiogi; 
Teemfwl,  tîm'fẁl,  Teeming,  ti'ming  a. 
■    ffirwythlawn;    epiliog,   beichiog,   cyf- 
orog;  llawn  [lawn;  aflesol 

Teemless,  tim'les  a,  dim-wyth,;anffrwyth- 
Teen,  tin  v,  cynhyrfu:  v,  gofid,  trallod 
Teens,  tinz  np,  arddegau,  o  12  i  20  oed 
Teeth,  tith  np. — Tooth  [neddu 

Teethe,  íîth  vi,  magu  dannedd,  dan- 
Teetotaller,  tî.tö'tal.ûr  n,  llwyrymattal- 

iwr  rhag  diodydd  meddwol 
Tegular,  teg'ii.lur  a,  priddlechaidd 
Tegument,    teg'ü.ment    n,    gorchudd, 

tudded,  arwisg,  pilyn,  croen 
?ehee,  tî.hí'  vi,  chwerthin:  i,  ha-ha! 
Ml,  til  n,  pisgwydden,  gwaglwyfen 
•Jelary,  ti'lur.i  a,  gweol,  gweuol    [fyneg 
elegram,  tel'i.gram  n,  pellfyneg,  brys- 
elegraph,  tel'î.graf  n,  hysbysai,  brys- 
ebyr,  brysfynag,  telegraff:    vt,  hys- 
bysu,  gwefrhysbysu.     Electric    tele- 
graph, hysbysai "  gwefrol,    gwefrhys- 
Bjiai 


Telegraphic,  tel.i.graf'ik  a,  pellebrol 

Telescope,  tel'i.skop  n,  pellddrych,  syll- 
ddrych,  ysb'ienddrych,  tremiadur 

Telesia,  ti.li'zha  n,  maen  gwerthfawr 
o'r  enw. — Sapphire 

Telesm,  tel'ezm  n,  math  o  swyngyfaredd 

Tell,  tel  (j>t  &  pp  told)  v,  dywedyd, 
dyweyd,  gwedyd,  gweyd;  traethu, 
adrodd,  mynegu;  cyfrif,  rhifo  [rhifwr 

Teller,  tel'ûr  n,   traethydd,  mynegwr; 

Tellural,  tel'ü.ral  a,  daiarol 

Telltale,  tel'täl  n,  clepgi,  chwedlwr, 
chwedlai,  chwedleuwr 

Temerarious,  tem.u.rê'r'î.us  «,  ehud, 
byrbwyll;  rhyfygus  [bwylldra 

Temerity,  tî.mer'î.tî    n,  rhyfyg;    byr- 

Temper,  tem'pûr  n,  tymmer,  naws,  ar- 
dymmer :  vt,  tymmeru ;  cyfnawsu,cym- 
medroli.  Good  temper,  natur  dda. 
Ill  temper,  natur  ddrwg 

Temperament,  tem'pur.â.ment  n,  tym- 
mer, cyfansawdd,  cyihaws 

Temperance,  tem'pur.ans  n,  dirwest, 
cymmedroldeb,  sobrwydd.  Temper- 
ance society,  cymdeithas  ddirwestol 

Temperate,  tem'pur.ät  a,  cymmedrol; 
sobr;  gweddol 

Temperateness,  tem'pur.ät.nes  n,  naws- 
edd;  cymmedrolder ;  tymmerusrwydd 

Temperature,  tem'pur.ä.tshûr  a,  ardym- 
mer,  tymmeredd,  naws.  Degree  of 
temperature,  gradd  yr  hinsawdd 

Tempest,  tem'pest  n,  tymmestl,  gyr- 
wynt,  rhyferthwy,  enawel,  ystorm 

Tempestuous,  tem.pes'tshii.us  a,  ys- 
tormus,  tymmestlog 

Templar,  tem'plur  n,  temlydd,  un  o 
efrydwyr  y  Demi  yn  Llundain 

Temple,  tem'pl  n,  teml;  arlais,  neid- 
rwydd,  eneidrwydd 

Temporal,  tem'pö.ral  a,  tymmorol,  am- 
serol;  bydol,lleygol,  anghyssegrol ;  ar- 
leisiol,  perthynol  i'r  arlais 

Temporality,  tem.pö.ral'í.tî  n,  gwŷr 
lleyg,  lleygion.  Temporalities,  med'd- 
iannau  tymmorol,  tymmorolion 

Temporary,  tem'pö.rur.î  a,  dros  amser, 
amserol,  tymmorol 

Temporize,  tem'po.riz  vi,  oedi;  dilyn 
yr  amser,  troi  gyda'r  amser,  amseroli, 
nofio  gyda'r  ffrwd        [temptio;  profi 

Tempt,  temt  vt,   denu,   hudo,    lluthio, 

Temptation,  tem.tä'shun  n,  hudiad; 
profedigaeth  [denwr 

Tempter,  tem'tûr    n,  hudwr,  llithiwr, 

Temulence,    tem'ii.lens    n,  meddwdod, 

Temse,  terns  n,  gwagr  [brwysgedd 

335 


TER    path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb.  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Ten,  ten  a  &  n,  deg,  deng,  10,  x.      Ten 

times,  dengwaith  [wy 

Tenable,  ten'à.bl  a,  daliadwy;  diffynad- 
Tenacious,  tî.nä'shus  a,  gluchog ;  gwydn, 

glynol,  gafaelgar 
Tenacity,    tî.nas'i.tî    n,    gafaelgarwch, 

ymlyniad,     tyn-ymlyniad,      cyndyn- 

rwydd;  cybydd-dod         [llawfeddyg 
Tenaculum,    ti.nak'ii.lum     n,     bachyn 
Tenancy,  ten'an.sî  n,  deiliadaeth 
Tenant,  ten'ant  n,  deiliad  [ddeiliad 

Tenantable,  ten 'ant.  a.  bl   «,    addas 
Tenantless,  ten'ant.les  a,  diddeiliad 
Tenantry,  ten'ant. ri  n,  deiliaid,  deiliadon 
Tench,  tentsh  n,  gwrachen 
Tend,  tend  v,  gweini,  heilio,  gweinyddio; 

tueddu,  gogwyddo ;  arwain ;  tywys 
Tendeuce,  ten'dens,  Tendency,  ten'den- 

sî  n,  gweinyddiad;  tuedd,  gogwydd 
Tender,  ten'dûr  a,  tyner,  tirion,  tostur- 

iol,  nrwyn;  mwyth,  esmwyth ;  meddal 

ieuanc:  n,  cynnyg,    cynnygiad:    vt, 

cynnyg.    Tender-hearted,  calon-dyner 
Tenderling,    ten'dúr.ling    n,    anwesyn, 

amvylyn.  hoffyn ;  tyner-gorn  hydd 
Tenderness,    ten'dûr.nes    n,    tiriondeb, 

tynervvcb,  mwynder ;  meddahveh 
Tendinous,  ten'di.nus  a,  gewynog 
Tendon,  ten'dun  ?i,gi'euyn,  gewyn,  cyhyr 
Tendril,    ten'dril    n,    amglymydd,    ys- 

gewyllyn 
T  inebrious,  tî.nî'brî.us,  Tenebrous,  ten'- 

î.brus  a,  tywyll,  gwyll,  dioleu 
Tenebrosity,    ten.i.bros'î.tî    n,    caddug, 

tywyllni,  tywylhvch,  gwylledd 
Tenement,  ten'i.ment  n,  tyddyn,  daliad. 

ty  a  thir,  eisyddyn 
Tenemental,  ten.i.men'tal,  Tenementary, 

ten.î.inen'tur.í  a,  tyddynol 
Tenesmus,  ti.nez'mus  n,   difryg  ymar- 

lhvys  [egwyddor 

Tenet,    ten'et    n,    tyb,    daliad,    barn, 
Tennis,  ten'is  n.  math  o  chwareu,  human, 

humog.     Tennis-ball,  human,  parled 
Tenon,  ten'un  n,  mortais-dafbd,  tyno 
Tenor,    ten'ûr    n,    tueddiad,    rhediad, 

gogwyddiad ;     hwyldreth ;     ystyniad ; 

amcan,    ystyr;     cyf'alaw,    canol-lais. 

Counter-tenor,  uchalw,  uchlais 
Tense,   tens   n,    ainser,  pryd:    a,   tyn, 

estynedig,  svth  [estynadwy 

Tensible,   ten'si.bl,    Tensile,  ten'sil    a, 
Tension,  ten'shun,  Tensure,  ten'shûr  n, 

estyniad,  ymestyniad;  tyndra 
Tensive,  ten'siv  o,  anystwvth 
Tent,    tent    n,   pabell,   llue&tty.    bwth. 

g\\  ersyll ;  goraeth  :  t\  pabeliu 


Tentaculum,  ten.tak'u.lum  (p  tentacu 

la,  ten.tak'ii.la)  n,  syniad-oiferyn 
Tentation,  ten.tä'shun  n.  profedigaeth 
Tentative,  ten'ta.tiv  n.   prawf,  profiadi 

cais:  a,  profol,  profiadol;  ceisiol 
Tenter,  ten'tûr  a,  deintur,  estyniedydd 
Tenth,  tenth  a  &  n,  degfed,  lOfed 
Tenuate.  ten'ü.ä    vt,  tenenhau 
Tenuifolious,     ten.ü.î.fö'lî.us     a, 

ddeilenog 

Tenuirostral,  ten.ü.î.ros'tral  a.  culylfo/ 
Tenuity,  ti.nü'í.tî  n,  teneuder,  teneuec 

meinder.  eiddihveh,  byehandra 
Tenuous,  ten'ü.us  a,  teneu,  eiddil,  ma 
Tenure,   ten'ur  n,    daliad,  gafael; 

ammod  ar  ba  un  y  delir  tir.  tir-ain 
Tepid,  tep'id  a,  clauar,  mwygl 
Tepidness,  tep'id.nes  n,  clauarder 
Tepify.  tep'í.f'í  vt,  clauaru.  twymo 
Teratology,  ter.á.tol'ö.jî  n,  ctnvyddiait 
Terebrate,  ter'î.brät  vt,  trydyllu.  tylk 
Terebration,  ter.î.brä'shun  n,  tylliad 
Teredo,  ti.ri'dö  n,  math  o  gragenbysg 
Tergeminal,  tûr.jem'î.nal,  Tergemina 

tûr.jem'i.nät  a,  triphlyg,  tridyblyg 
Tergiversate,  tûr.jî.vûr'sät   vi,   troi 

y  tresi,  troi  cefn,  cilio,  ymgilio 
Tergiversation,    tûr .jî . vúr . sii ' shun 

troad  cefh,  gwrthdroad ;  geirdroad 
Tergiversator,   tûr.jî.vûr'sâ.tûr  n,  j 

giliwr,  ystranciwr;  croosddadleuwi 
Term,   tûrm  n,  gair,  ymadrodd,  ei 

ammod;  tymmor,  jjryd,  adeg,  air 

penodol:    vt,  galw,   enwi.     On  g 

terms  with  one,  mewn  heddweh  ag 

To  come  to  terms,  cytuno.      Ter 

telerau  [gecraeth,  tafod  d 

Tennagancy,    tùr  ma.gan.si    n.    en 
Termagant,  tûr'mâ.gaut  n.  crochgec 

arthwi-aig,  cecres,  cecren:    a,  ci 

gecrus,  tafod-ddi-wg,  bloeddgar 
Terminable,    tûr'mî.nâ.bl   a,   fKnaij 

terfsmadwy  []  u 

Terminate,  tûr'mî.niit  v,  terfynu,    I 
Tennination,  tûr.mî.ná'shun  n,  diwÄ 

diweddiad,  dybeniad,  gorpheniad  ■ 
Terminer,   tûr'mî.nûr  n,  penderryrB 

prawflys. — Oyer 
Terminus,  tûr'mî.nus  n,  terfynfan  •* 
Termite,  tûr'in'ít  ?i,  morgrugyn  _r^vy 
Termless,  tûrm'les  «,  didertSu,  * 
Tern,  turn  n,  morwennol  [nnerlB 
Ternary, tûr'nur.î  a,  triannul.  triol:  H 
Ternate,  tûr'nät  a,  triphlyg  » 

Terrace,  ter'äs  n,  uchelsarn,  ucheirM 
Terraqueous,  te.rakVi.us  a,  yn  cyn  J* 

tir  a  dnt'r.  dwfrddaiarol.  daiardd;  ^1 
336 


öre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=.i;  azure;  thin,  this;  j=lzh.       THA 


Terrene,  te.rîn',  Terrestrial,  te.res'trî.al 
I     o,    daiarol,    daiarog.        Terrestrial- 
I     world,  daiarfyd ;  daiaren 
>Terreous,  ter'i.us  a,  priddlyd,  daiarllyd 
Terrestrify,  te.res'trî.f'í  vt,  daiaroli 
Terrestrious,    te.res'trî.us     a,    daiarol, 

dai.arog ;  daiarllyd,  priddlyd 
[Terrible,    ter'î.bl    a,    dychrynllyd,    ar- 

I  swydus,  ofnadwy,  brawycliol,  erchyll, 
erch,  echrydus  [brawychdod 

Terribleness,  ter'î.bl.nes  n,   erchylldod, 
(Terrier,  ter'î.ûr  n,  daiargi ;  tir-ysgrif 
Terrific,   te.rif'ik    a,   dychrynllyd,    ar- 

:  i  swydus,  erchyll,  brawychol,  echrydus 
iTerrií'y,  ter'î.f  i  vt,  brawychu,  dychrynu, 
I  arswydo.  peri  braw,  peri  ofn  [daiarol 
terrigenous,  te.rij'î.nus  a,  or  ddaiar, 
Territorial,  ter.î.tö'r'ì.al  a,  tiriogaethol 
Territory,  ter'î.tur.î  n,  tiriogaeth,  ardal 

.  (Terror,  ter'ûr  n,  dychryn,  braw,  briiwch, 

I I  arswyd,     echryd.        Terror-stricken, 
i    dychrynedig.     Reign  of  terror,  amser 

:  i   terfysgol  yn  Ff'rainc,  o  Hydref,  1793, 

.  !    hyd  Gorphenaf,  1794  [dillynaidd 

.  Terse,  turs  a,  cryno ;  llyfn ;  glân,  hardd, 

Terseness,  tûrs'nes  re,dillynder ;  ffraethder 

Tertian,  tûr'shan  a,triannol,  bob  trydydd 

:  Tertiate,  tûr'shì.ät  vt,  trioli  [dydd 

i  Tertiary,  tûr'shur.î  a,  trydyddol 

Tesselar,  tes'el.ûr,  Tesseraic,  tes.u.ra'ik 

o,  brithaddurnedig,  brithwaith 
Tesselate,  tes'el.ät  vt,  brithweithio 
.  (rest,    test  n,   prawf,    profiad,    hohad; 
.  í  moddion  prawf;  prawf-lestr 
.  Testaceous,  tes  .  tä  '  shus   a,   cregynog, 
;   \  cregynol,  cragenog,  cragenaidd 
Testament,  tes'tâ.ment  n,  llythyr  cym- 
myn,  cymmyniaeth,  cymmynedigaeth, 
ewyllys.     Old  Testament,  Hen  Desta- 
ment.      New  Testament.   Testament 
^  Newydd  [myniaethol 

'estamentary,  tes.tâ.men'tur.ì  a,  cym- 
t'estate,  tes'tat  a,  cymmyn-lythyrog 
'estation,  tes.tä'shun  n,  tyst,  tystiol- 
i  aeth,  prawf,  ardystiad  [mynwr 

'estator,  tes.tii'tùr  n,  cymmynai,  cym- 
'estatrix,  tes.ta'triks  n,  cymmynwraig, 
_  cymmynes  [chwecheiniog 

'ester,  tes'tùr  n,  cysgodlen,  pen  gwely ; 
f    'estern,  tes'tûrn  n,  chwecheiniog 
■esticle,  tes'ti.kl  n,  caill,  careg 
estification,  tes.ti.fi.ka'shun  «,tystiol- 
aethiad,  ardystiad      [ardystydd,  tyst 
estifier,    tes'tî.fî.ûr  n,    tystiolaethwr, 
estity,  tes'ti.f'i  v,  tystiolaethu,  tystio 
estimonial,    tes.tî.mö'nî.al    n,    tysteb, 
tystlythyr :  a,  tystiolaethol ;  ardvstiol 
22 


Testimony,   tes'tî.mun.î   n,  tystiolaeth; 

tystiad,  ardystiad  [sarigrwydd 

Testiness,  tes  tî.nes   n,  afrywiogrwydd, 
Testy,  tes'tî  a,  anynad,  anfoddog,  sarig, 

anhynaws,  croes,  afrywiog 
Tetanus,  tet'â.nus  n,  ymgauad  yr  ên, 

gengload,  clefyd  y  g'iau  a  eifeithia  er 

analluogi  asgwrn  yr  ên         [ffromder 
Tetchiness,  tet'shi.nes  n,  anynadrwydd, 
Tetchy,  tet'shi  a. — Touchy 
Tete,  tät  n,  pen ;  gwallt  gosod,  ffug  wallt. 

Tete-a-tete,  cuddymddyddan,  cyfrin- 

ach  wyneb  yn  wyneb 
Tether,   teTH'ûr  n,  tidraff,   buddelrafF, 

tidmwy:  vt,  tidmwyo,  tidraíFu,  tido 
Tetrad,  tet'rad  n,  y  rhif  pedwar 
Tetragon,  tet'râ.gun  n,  pedryled,  pedror 
Tetragonal,  tet.rag'ö.nal  a,  pedronglog 
Tetrahedral,   tet.râ.hî'dral    a,   peilwar- 

ochrog,  pedwarochrol  [wullddeiliog 
Tetrapetalous,  tet.râ.pet'â.lus  a,  pedr- 
Tetrapod,  tet'râ.pod  n,  milyn  ped  war- 
earn  [waredd  ran,  tetrarch 
Tetrarch,tet'rark  n,  llywodraethwr  ped- 
Tetrarchate,  tet'rar.kat,  Tetrarchy,  tet'- 

rar.ki  n,  pedrylywiaeth  [ban 

Tetrastich,  ti.tras'tik  n,  pennill  pedwar- 
Tetric,  tet'rik,  Tetrical,  tet'ri.kal,  Tet- 

ricous,  tet'ri.kus  a,  sur,  sarig;  cyn- 

dyn,  anhydyn  [dynrwydd 

Tetricity,  tî.tris'î.tî  n,  sarigrwydd ;  cyn- 
Tetter,  tet'ûr  n,  gwreinyn,  tarddwreinyn. 

Tetter-berry,  paderau'r  gath,  y  wyn- 

wydden  wen 
Teutonic,  tii.ton'ik  «,  Teutonaeg 
Tew,  tii  v,  llusgo,  tynu,  tido ;  llafurio : 

n,  tid,  cadwyn 
Tewel,  tii'el  n,  math  o  bibell  haiarn 
Text,    tekst    n,   testyu,   adnod,   adran, 

brawdd.  Text  hand,  Haw  fras  [yddol 
Textile,  teks'til  a,  gweol,  gweuol,  gwé'- 
Textman,  tekst'man  n,  un   cyfarwydd 

mewn  testynau,  testynwr 
Textorial,  teks.to'r'i.al  a,  gweol 
Textrine,  teks'trin  a,  gweol,  gweuol 
Textuary,  teks'tshii.ur.i  n,  un  cyfarwydd 

yn  yr  ysgrythyr,  ysgry thyrwr :  a,  tes- 

tynol;  awdurol 
Texture,  teks'tshur  n,  pleth,  plethiad, 

gwead,  cymhlethiad,  cyfansoddiad 
Than,  THan  c,  na,  nag  [brëyr 

Thane,  than  n,  hen  enwad  o  anrhydedd, 
Thank,  thangk  vt,  diolch,  talu  diolch. 

Thank-offering,  aberth  diolch,  aberth 

moliant,  aberth  mawl.      Thank  you, 

diolch  i  chwi  [okhu* 

Thankful,  thangk'fvVl  a,  diolchgar,  di- 
337 


THE    path,  fat,  ère,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took 


Thankfulness,  thangk'fvvl.nes  ?i,  diolch- 

garwch  [diddioleh 

Thankless,   thangk'les   a,  ann'i'olchgar, 

Thanklessness,    thangk'les.nes    n,    an- 

n'iolchgarwch 
Thanks,  thangks  np,  diolch,  diolwch 
Thanksgiving,    thangks.giv'ing    n,  di- 

olchiad;  diolch 

That,  THat  pn,  yr  hwn,  yr  hon,  yr  hyn 

ö.hwnw,  hona.  hyna  (present) ;  hwnw, 

hòno,  hyny  (absent);    hwn  yna,  hon 

yna,  hyn  yna  (near) ;  hwn  acw,  hon 

acw,  hyn  acw  (at  a  distance):  c,  mai, 

taw;  mai,  fal,  fel;  am,  o  blegid.    That 

man,  y  dyn  yna.     He  that,  y  sawl,  y 

neb,  yr  hwn,  a.  0  that  she  were  here ! 

Onabaihiyma !  That  is,  That  is  to  say. 

hynyyw.  Who  is  that?  pwyywhwna? 

pwy  yw  hona?     It  is  said  that  they 

did  not  agree,  dywedir  nad  oeddynt 

yn  cytuno.     It  appears  that  there  was 

another  chief  in  the  island,  ymddeng- 

ys  fod  pendefig  arall  yn  yr  ynys.     It 

is  also  said  that  a  congress  of  bards 

was  held  in  the  7th  century,  dywedir 

hefyd  i  eisteddfod  gael  ei  chynnal  yn 

y  7fed  ganrif.     It  is  said  that  Lies  ab 

Coel  was  the  first  Christian  king  in 

Britain,   dywedir  mai  Lies  ab   Coel 

oedd  y  brenin  Cristionogol  cyntaf  ym 

Mhrydain.     That  that  I  say  is  this: 

that  that,  that  that  gentleman  has 

advanced,  is  not  that  that  he  should 

have  proved,  y  peth  a  ddywedaf  yw 

hyn :  nad  ydyw  yr  hyn  a  haerodd  y 

boneddwr  acw  y   peth  ag  y  dylasai 

ei  brofi. — Who 

Thatch,  thatsh  n,  to,  to  gwellt :  vt,  toi, 

gwelltdoi.     Thatched  roof,  to  gwellt 

Thatcher,  that'shûr  n,  tüwr,  gwelltdöwr 

Thatching,  that'shing  n,  toad,  gwellt- 

doad;  to  [uriad  peth  rhyfedd 

Thaumaturgy, thô'mâ.tûr.jî  »,gwneuth- 

Thaw,  thô  n,  dadmer,  dadlaith :  v,  dad- 

leithio,    dadmeru,   meirioli,   dadrewi, 

toddi.     Thawing,  meiriol 

The,  thî  (ammhwysleisiol  o  flaen  cyd- 

sain,  THÛ)  a,  y,  yr.     The  heat  of  the 

sun,  gwres  yr  haul.     The  Proverbs  of 

Solomon,  Diarebion  Solomon.  Heaven, 

y  nef.     Jesus,  yr  Iesu  [ddyn 

Theanthropos,  thî.an'thrö.pos  n,  Duw- 

Thearchy,  thi'ar.ki  n,  duwlywiaeth 

Theatre,  thî'â.tûr  n,  chwareudy,  chwar- 

eufa;  campf'a,  cemmaes 
Theatric,  thi.at'rik,  Theatrical,  thì.at'rî- 
kal  a.  chwarëyddol 


Theave,  thiv  n,  hespin  flwydd 

Thee,  thî  pn,  ti,  tydi ;  di,  dydi.     Til 

also,  tithau.  To  thee,  atat,  wrihytl 
Theft,  theft  n,  Uadrad,  lladradaeth  j 
Their,  THe'r  pn,  eu  [eiddynt  h  I 

Theirs,  thOVz  pn,  eiddynt,  yr  eiddyl 
Theism,  thi'izm  n,  duwiaeth,  crefyl 
Tbeist,  thî'ist  ra,  duwgredydd  [na"| 
Them,  raem  pn,  hwy,  hwynt,  eu.  Thl 

also,  hwyntau.  Them  both,  ill  dail 
Theme,  thim  n,  testyn,  pwnc;  gwreiil 

air;  traethawd 
Themselves,  THem.selvz'  pn,  eu  hunil 

By  themselves,  wrthynt  eu   hunil 

with  eu  hunain,  ar  wahan 
Then,  THen  ad,  y  pryd  hyny;  gwl 

h}'ny:  c,  am  hyny,  yna  [lr  ■ 

Thence,  THens  ad,  oddi  yno,  o  hyny,"B 
Thenceforth,    XHens'io'rth,    ThenceiB 

wai-d,  THens.fôr'wúrd  ad,  o'r  anil 

hwnw,  o  hyny  allan  [duwiolaB 

Theocracy,  thi.ok'ra.si  n.  duwlywiail 
Theocratical,  thi.o.krat'i.kal  a",  dwjS 

duwiolaethol,  duwlywiaethol 
Theodolite,  thî.od'ö.li't  n,  onglfesurytB 
Theogony,    thi.og'ö.nî    n,   cenedliatM 

duwiau  [dduwinjj 

Theologaster,  thî.ol'ö.gas.tur  n,  ccl 
Theologian,  thí.ö.lö'jî.an   »,  duwinjl 

dewinydd  [yddol,  duwiniaej 

Theological,  thi.o.loj'i.kal  a,  du\« 
Theologiht,  thî.ol'ö.jist,  Theologue,  tM 

ö.log  n,  duwinydd 
Theology,  thí.olö.jí  n,  duwinyddiaM 

dií'ynyddiael  h.  duwineb,  dwyfyddiA 
Theomachy,  thi.om'a.ki  n,  duwirwyc» 
Theomancy,    thi'ö.man.sî     n,    matil 

ddewiniaeth  [ctjJ 

Theorbo,  thî.ôr'bö  n,  math  o  oííä 
Theorem,  thi'ö.rem  n,  rheol  brofadBi 

gwiriedigaeth ;  pwnc  i  gael  ei  bro:  S 
Theoretic,  thi.o.ret'ik,  Tbeoretical,  X 

o.ret'i.kal  a,  golygiadol,  golygiaiÄ 

damcanol  [c;  t 

Theorist,  thi'o'.rist  w, golygiannwr,  dlf 
Theorize,  thi'o.r'iz  vi.  amcanu,  dyfei  pi 
Theory,  thi'ö.rì  n,  damcan,  damcai,!, 

damcaniaeth.    tyb,    llettybiaeth,  *• 

fais;  golygddysg;  golygiad  [dd  h 
Theosophical,  íhî.ü.sof'Ücal  a,  dw  1- 
Theosophy,  thi.os'ö.fî  n,  gwybodae  o 

Dduw;  duwioldeb  '     "[medi  ol 

Therapeutic,  ther.ii.pii'tik  a,  iacjl. 
There,  THe'r  ad,  yno,  yna,  acw,  dy; 

dyna,  llyna,  dacw.     There  he  is,  i* 

fe,  dacw  fe.     There  is,  There  ay 

mae,  mae.     There  is  not,  nid  oefl 

ass 


ore ;  Hue,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azfire ;  thin,  thìs  ;  j=dzh. 


THO 


Thereabout,  Tiíê'r'â.bûŵt,  Thereabouts, 
*   THe'r'â.bûŵts  ad,  o  ddeutu  yno,  yng 

nghylch  hyny,  yn  agos 
Thereafter,  THe'r.af'tûr  ad,  gwedi  hyny, 
ar  ol  hyny  [hyny.  am  hyny 

Thereat,  THe'r.at'  ad,  yno,  wrtho,  wrth 
Thereby,  Tiiê'r.bì"  ad,  trwyddo,  wrtho, 
\  trwy  hyny 

Therefore,  THe'r'fo'r  c,  gan  hyny.  am 
i  hyny,  o  blegid  hyny,  o  herwydd  hyny 
Therei'rum.THê'r.from'  ad,  oddi  yno,  oddi 
■  wrth  hyny,  o  hyny  [ynddo,  ynddynt 
Therein,  Tiiê'r.in'  ad.  yn  hyny,  yn  hyn. 
Thereinto.   THe'r.in.íŵ'    ad,   i   mewn  i 

hyny,  i  mewn  iddo  neu  iddi 
[Thereof,  THé'r.of'  ad.  o  bono,  ei,  eu 
Irhereon.  THër.on',  Thereupon,  raé'r- 
I  XLpon'  ad,  arno,  ar  hyny 
•'hereout,  THé'r.ûŵt'  ad,  allan  o  hyny, 
[  oddi  yno,  oddi  yna 
"hereto,  THê'r.tŵ',   Thereunto,  THe'r- 
'  un.t\v'  ad.  ato,  ati,  at  hyny,  i  hyny,  i 
I  byn,  hyd  hyny 

"hereunder,  THê'r.un'dûr  ad,  dan  hyny 

''herewith,    THe'r.with',   Therewithal, 

'.  THe'r.with. ôT  ad,  gyda   hyny,  gyda 

!  hwnw,  gyda  hyn;  yn  ddioed 

fheriacal,     thî.ri"â.kal     a,    triaglaidd, 

'  meddygol,  gwrthwenwynol        [milod 

rheriotomy,  tln'r.î.ot'ö.mì  n,  difyniaeth 

•'hermogen,     thûr'mö.jen    n,    sylwedd 

gwres,  defnydd  gwres,  gwres 

.'hermometer,  thûr.mom'i.tûr,  Thermo- 

!  scope,  thur'mo.skop  n,  gwresfesurydd, 

í  gwresfynag  [gwresfesurol 

'hermometrical,    thûr.mö.met'rî.kal  a, 

hese,  thiz  np,  y  rhai  hyn,  y  rhai  yma. 

These  and  those,  y  rkai'n  a'r  rhei'ny, 

■  y  rhai  hyn  a'r  rhai  hyny 

hesis,   thî'sis    (p   theses,    tln'siz)   n, 

gosodedigaeth.  testyn,  pwnc,  sail 

heurgy,  thî'ûr.jî  n,  dewiniaeth,  dwyfol- 

itwth  [cyhyr.  gewyn 

hew,  thii  n,  moes,  arfer,  ymddygiad: 

hey,  THä  pti,  hwy,  hwynt,  "hwynt-diwy, 

nhwy.     They  also,  hwyrhau 

hick,  thik  a,  tew,  praff,"  braisg,  trwch- 

us ;  Uuosog,  ami :  ad,  yn  dew,  yn  ami, 

yn  fynych.      Thick-skulled,  pendew, 

hurt.     Thick-set,  wedi  eu  planu  yn 

'dew;  ffolachog  [lluosogi 

bicken,  thik'n  y,  tewhau,  tewychu; 

hicket,  thik'et  n,  tewlwyn,  caeadìwyn. 

prysglwyn,  gwyddwal,  llwyn  dvrys 

[bickish,  thik'ish  a,  lied  dew,  tewaidd 

hickness,  thik'nes  n,  tewder,   trwch, 

praffder,  breisgedd 


Thief,  thîf  n,  Ueidr.    Thief-catcher,  dal- 

iwr  lladron 
Thieve,  thiv  vi,  lladrata,  lledrata,  dwyn 
Thievery,  thi'vur.i  n,  Uadraeth,  lladrad 
Thievish,  thi'vish  a,  lladraidd,  lladrad- 
aidd  [wch 

Thievishness,  thi'vish.nes  n,  lladradgar- 
Thigh,  íh'í  n,  morddwyd,  bon  clun 
Thill,  thil  n,  siaft  cart.      Thill-horse, 

ceffyl  bon,  ceffyl  siafft 
Thimble,  thim'bí  n,  gwmadur 
Thin,  thin  a,  teneuj  main,  cul ;  anaml, 

prin :  vt,  teneuo,  teneuhau ;  prinhau 
Thine,  TH'in  pn,  eiddot,  eiddot  ti ;  dy,  tau 
Thing,  thing  n,  peth,  dim 
Think,  thingk  (pt  &  pp  thought)  v, 
meddwl,  meddylied,  meddylio,  synied, 
tybio,  tybied;  ystyried       [anamlaidd 
Thinly,  thin'lî  ad,  yn  deneu,  yn  anaml, 
Thinness,  thin'es  n,  teneuder ;  meinedd ; 
Third,  thûrd  a,  trydydd,  trydedd,  3ydd, 
Thirdlv,  thûrd'lî  ad,  yn  drydydd  [3edd 
Thirl,  thûrl  vt,  tyllu,  trydỳllu;  treiddio 
Thirst,  thfirst  n,  syched :  vi,  sychedu 
Thirsty,  thûr'stî  a,  sychedig.      To  be 

thirsty,  bod  â  syehed  arno,  sychedu 
Thirteen,  thûr.tîn'  a  &  n,  tri  ar  ddeg, 
tair  ar  ddeg,  13,  xiii.       [ddeg.  13ydd 
Thirteenth,  thûr.tînth'   a,   trydydd    ar 
Thirtieth,  thûr'tî.eth  a,  degfed  ar  hugain 
Thirty,  thûr'tî  a  &  n,  deg  ar  hugain,  30 
T1iìs,"thìs  (p these)  a,  hwn,  hon,  hyn; 
hwn  yma,  bon  yma,  hyn  yma.     This 
subject,  hyn  o  bwnc.   This  day,  hedd- 
yw.      This  day  week,  wythnos  i  hedd- 
yw.  This  night,  heno.  This  year,  eleni 
Thistle,  this'l  n,  ysgallen.     Bur-thistle, 
marchysgallen.      Carline-thistle,  Sil- 
ver-thistle, ysgallen  wen.   Sow-thistle, 
Milk-thistle,ysgallenymoch.  Thistle- 
finch,  peneuryn.  Thistle-stalks,  callod 
Thistly,  tliisTi  a,  ysgallog 
Thither,  THÌTH'ûr   ad,  yno,  tuag  yno. 
Hither  and  thither,  yn  ol  ac  ym  mlaen 
Thitherto,  THÌTH'ûr.tŵ  ad,  hyd  yno  [yno 
Thitherward,  THÌTH'ûr.wûrd  ad,  tuag 
Thole,  th'óT    w,   dysgwyl,    dyoddef:    n, 
rhwyfbin;  nenfwd  teml  [careio 

Thong,  thong  n,  carai.  To  cut  in  thongs, 
Thoracic,  tho.ras'ik  a,  bronol,  dwyfronol 
Thoral,  thö'r'ai  a,  gwelyol 
Thorax,  tho'r'aks  n,  y  ddwyfron,  cledr 

neu  glwyd  y  ddwyfron,  brongledr 
Thorn,  thorn  n,  draen,  draenen.     Black 
thorn,  draenen  ddu.       White    thorn, 
Hawthorn,  draenen  wen.     Hawthorn 
berries,  cvrawel  v  moch 

339 


THR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tvvk=took; 


Threefold,  thrî'föld  a,tridyblyg,  triphly-f  $ 
Threepence,  thrip'ens  n,  tair  ceiniog,  3(fl 
Threepenny,   thrip'en.î   a,  tair  ceiniopB 

Threepenny-loaf,  forth  dair  ceiniofB 
Threne,  thrîn  n,  galaruad  [forth  daifc ; 
Threnetic,  thri.net'ik  a,  galarus  [nat' 
Threnody,  thren'ö.dî  n,  galargan,  galait. 
Thresh, thresh vt, dyrnu, fiustio.  Thresh» i 

ing-floor,  llavrr  dyrnu 
Thresher,  thresh'ûr  n,  dyrnwr,  ffustiwifi-, 
Threshold,  thresh'öld  n,  trothwy,  hinioft 
Threw,  thrŵ  pt. — Throw 
Thrice,  thri's  ad,  teirgwaith 
Thrifallow,  thr'í'fal.ö  vt,  aru  deirgwaitl 

drosodd,  triaru:  n,  trydydd  âr 
Thrift,  thrift,  Thriftiness,  thrif 'tî.nes  m 

cynnildeb,   cynnilwch;     diwydrwydlM 

dyfalwch,  gofal  [lawn,  gwastrafhl: 
Thriftless,  thrift'les  a.  anghynnil,  afra<Ä 
Thrifty,  thrift!   a,  cynnil,   diwastraÄ 

gweithgar  [awyrdvg 

Thrill,  thru  v,  tyllu,  treiddio;  tincio:  K 
Thrive,   thri'v   (pt  throve,  pp  thrivtm 

thriv'n)  vi,  llvvyddo,  ffynu,  cynnyddfs 
Throat,  thröt  n,  gwddf,  ceg  [P^Vp 

Throb,  throb  vi,  dychlamu,  euro,  jiM 

guro,  dyhëu,  tysmwyo,  gwytho 
Throe,  thrö  n,  dolur,  poen,  gloes:    ■ 

poeni,  dolurio;  euro 
Throne,  thrön  n,  gorseddfainc,  gorsetM 

teyrnfainc,  breninfainc :  v,  gorseddlÄi 
Throng,  throng  n,  tyrfa,  torf,  lluaws:  ■. 

tynlenwi,  tynwasgu,  cyd-dyru,  Una  ■' 
Throstle,  thros'l  n,  bronfraith 
Throttle,  throt'l  n,  corn  y  gwynt,  confl 

geg,  breuant :  vt,  llyndagu,  taga     9 
Through,  thrŵ  pr,  trwy:  ad,  trwydJJ  < 

trwyddi,  trwodd,trwyo.  TogothrouiMf 

treiddio.   To  pierce  through,  trydyÄf 

trywanu.       To  shine  through,  tif 

lewyehu,  trylewyrcbu 
Throughout,  thrŵ.ûŵt'  pr,  trwy:  tut 

ben  bwygilydd,  trwyddo,  yn  gwbl,  j 
Throve,  thröv/)í. — Thrive  [ho 

Throw,  thrö  (  pt  threw,  pp  thrown' y. 

taflu.  ergydio.  bwrw,  lluchio:  »,  tRt 

tafliad,  ergyd,  Uuch 
Thrower,  thrö'ûr,  Throwster,  thrö's; 

n,  taflwr;  dyrwynwr  sidan 
Thrown,  thv'on  pp. — Throw 
Thrum,  thrum  v,  dyrnodio  ofieryn  cer  : 

n,  eddi,  edafedd 
Thrush,  thrush  n.  bronfraith,  tresglç 

llindag,  gân,  dolur  ar  blant 
Thrust,  thrust  n,  gwth,  hergwd :  v  * 

&  pp  thrust),  gwthio,  hyrddu,  1  - 

gvdio ;  gwanu,  brathu 
•  S  340 


Thornback,  thorn'bak,  Thornbut,  thôrn'- 

but  n,  cornbig,  mornodwydd 
Thornless,  thôrn'les  a,  heb  ddrain 
Thorny,  thôr'nî  a,  dreiniog,  dreinllyd 
Thorough,    thur'ö    a,    cyflawn,    hollol, 
trwyadl,  cyfangwbl,  pertfaith,  digoll. 
difreg :  px,  try- 
Thoroughbred,  thur'ö.bred  a,  tryryw 
Thoroughfare,  thur'ö.fê'r  n,  trwyddedfa 
Thoroughpaced,   thur'ö.päst    a,    hollol, 

trwyadl,  digoll 
Thorp,  thôrp  n,  pentref  [y  sawl 

Those,  thoz  a,  y  rhai  hyny,  y  rhai  yna; 
Thou,  thuvv  pn,  ti,  tydi.     Thou  also, 

tithau.     Thou  hast,  mae  genyt 

Though,  thö  c,  er,  pe,  cyd.     As  though. 

megys.     Though  it  is  so,  er  ei  fod  felly 

Thought,    thôt    n,    meddwl;     bwriad. 

meddylfryd,   meddyliad,  sylw:  pt  & 

pp. — Think  [iol.  meddylgar 

Thoughtful,  thot'fw"!  a,  myfyrgar,  ystyr- 

Thought  fulness,  thôt'fẁl.nes  n,  meddyl- 

garweh,  ystyriaeth,  gofaledd 
Thoughtless,  thôt'les  a,  anystyriol,  di- 

feddwl,  diofal,  anofalus,  disylw 
Thoughtlessness,  thôt'les.nes  n,  diofal- 
wch,  esgeulusdra,  anofaledd  [cant 
Thousand,  tlmw'zand  a  &  n,  mil,  deg 
Thousandth,  thfnv'zandth  a,  milfed 
Thowl,  thöl  n,  rhwyfbin  [caethiwed 
Thraldom,  thróTdum  n,  caethwasanaeth, 
Thrall,    thrôl    n,    caethwas,    caethfab, 

caethferch,  caethes :  vt,  caethiwo 
Thrapple,  thrap'l  n,  breuant  anifail 
Thrash,  thrash  v,  dyrnu ;  ffustio,  euro 
Thrasonical,  thrä.son'î.kal«,ymfFrostgar 
Thrave,  thriiv  n,  drefa,  24  o  ysgubau 
Tin  cad,  thred  n,  edau,  edaf,  edefyn:  vt, 
edafu,  dodi  edau  mewn  nodwydd,  dodi 
ar  edefyn.  Pack-thread,  edau  rhwymo. 
Point-thread,  edau'r  crydd.    A  single 
thread,  edefyn         [Horn,  wedi  treulio 
Threadbare,  thred'bé'r  «,digotwm.  llwm, 
Threaden,  thred'n  a,  edafoì,  fel  edau 
Threap,  thrîp  vi,  ymresymu,  ymdaeru 
Threat,   thret  n,  bwgwth,    bygythiad, 

bygyliad,  dwrd,  dwrdiad,  dondiad 
Threaten,  thret'n,  vt  bwgwth,  bygythio, 

bygylu,  dondio,  dwrdio 
Three,  thri  a  &  n,  tri,  tair,  3,  iii. 
Three-cornered,  trionglog.  Three- 
leaved,  teirddalenog.  Three-legged 
stool,  ystól  deirtroed.  Three-pile, 
math  o  felfed  cryf.  Three-piled, 
pentyredig;  cryf.  Three-score,  tri- 
gain.  Three  days,  tridiau.  Three 
hundred,  trichant,  300,  ccc. 


öre ;  läte,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.         TIM 


Thrustle,  thrus'l  n,  bronfraith       [bodio 
Thumb,  thum  n,  bawd,  bawdfys:   vt, 
Thump,  thump  v,  dyrnodio,  dwrnbwyo, 
.     ysbancio,  paffio :  n,  dyrnod,  cnoc,  pane 
!  Thumper,  thum'pûr  n,  paffiwr,  dyrnod- 
|     iwr:  clamp,  peth  mawr  \_n,  dyrnodiad 
[Thumping,  thum'ping  a,  paffiol;  mawr: 
Thunder,  thun'dûr  n,  taran,  trwst,  tryst- 
■     au :  v,  taranu.   Thunder-bolt,  mellten, 
I    taranfollt.      Thunder-clap,    Clap   of 
t\.  thunder,    trwst.       Thunder  -  shower, 
i    taran-gawod.     Thunder-stone,  taran- 
I    faen.     Thunder-struck,  dychrynedig, 
I    gorsynedig  [anydd 

Thunderer,  thun'dur.ûr  n,  taranwr,  tar- 
Thundering,  thun'dur.ing  a,  taranllyd ; 
.  i  bygythiol 
Thunderous,  thun'dur.us  a,  taranddwyn 
Thuriferous,  thii.rif'ur.us  a,  yn  dwyn 
fat    thus  [darthiad 

.Thuritìcation,  thii'r.i.fi.ka'skun  ra,arogl- 
Thursday,  thurz'da  n,  dydd  Iau,  dydd 
;  Iou.  Ascension- Thursday,  dydd  Iau 
.  Dyrchafael.  Maundy-Thursday,  dydd 
Í    Iau  Cablyd 

Thus,  thus  ad,  fel  hyn,  yn  llyn 
Thus,  thus  n,  thus. — Frankincense 
Thwack,  thwak  vt,  taro,  paffio,   euro, 

llachio :  n,  paff,  ergyd  trwm,  dyrnod 
Thwart,  thwôrt  v,  croesi ;  gwrthwynebu, 
•  rhwystro,  attal :  a,  croes ;  gwrthwyneb- 
Thwittle,  thwit'l  n,  math  o  gyllell  [us 
Thy,  TH'f  pn,  dy,  tau 
Thyme,  ti'm  n,  teim 

Thymy,  fi'mî  a,  llawn  teim,  peraroglaidd 
Thyroid,  th'i'r'ôìd  a,  tarianaidd 
Thyself,  TH'i.self '  pn,  dy  hun,  dy  hunan 
Tiara,  tî.ê'r'â  n,  talaith,  coron,  penwisg 
Tibia,  tib'yâ  n,  asgwrn  y  grimog 
Tibial,  tib'yal  a,  perthynol  i  asgwrn  y 
"ice,  t'is  vt,  hudo. — Entice         [grimog 
Jck,  tik  n,  twygliain;  torogen,  heus- 
leuen ;  coel,echwyn ;  dyled ;  curoriawr : 
t',prynuargoel,  rhedegiddyled,  coeüo ; 
euro  fel  oriawr;  rhygn-nodi,  arnodi 
"icket,  tik'et  n,  tocyn,    cwtysyn,  ar- 
^wyddyn:  vt,  tocynu 
'icking,  tik'ing  n,  twygliain  gwely 
'ickle,  tik'l  vi,  gogleisio,  dasmalu:  n 
goglais 
•'icklish,  tik'lish    a,   gogleisiog,   llawn 
goglais ;  ansefydlog,  anwadal,peryglus 
icklishness,  tik'lish.nes  n,  gogleisic 
^rwydd;  anwadalwch,  enbydrwydd 
'id,  tid  a,  meddal,  tyner;  mwythus 
idal,  ti'dal  a,  perthynol  i'r  llanw 
iddle,  tid'l  vt,  maldodi,  hofflochi,  lloehi 


Tide,  fid  n,  llanw;  amser,  pryd,  gwyl: 
v,  llifo  allan,  ffrydlifo.      Tide-guage, 
llanwfesurai.     Tide-waiter,  porthwyl- 
iwr.      Neap-tide,  Uanw-isel,  isel-fôr. 
Spring-tide,  gorllanw,  uchel-f  or 
Tidiness,  t'i'dî.nes  n,  taclusrwydd 
Tidings,  t'i'dingz  K^^iewyddion;  newydd 
Tidy,  t'i'di  a,  taclus,  twt,  twtnais,  cryno, 
dèstlus,  glanwaith,  trwsiadus,  cymhen 
Tie,  t'i  n,  cwlwm,   rhwym,  rhwymyn: 
vt,  elymu,  rhwymo.     Tie-bow  of   a 
plough,  côb  aradr 
Tier,  tîr  n,  rhes,  rhenc  [wyn 

Tierce,  ti'rs  n,  Uestr  yn  cynnwys  42  gal- 
Tiff,  tif  n,  diod,  gwlybwr;  ymgiprys: 
v,  cynhenu;  trwsio  [gaihj  niwlwe 
Tiffany,  tif'â.nî  n,  math  o  sidanwe  ys- 
Tig,  tig  n,  math  o  chwareu  plant 
Tiger,  Vi'gur  n,  teigr,  dywalgi.  Tiger- 
cat,  math  o  gath  wyllt 
Tight,  tit  a,  tyn,  dwysdyn,  cryno,  twt, 

dan  sang;  cyfyng;  diddos 
Tighten,  t'i'tn  vt,  tynhau ;  diddosi 
Tighter,  t'i'tûr  n,  rhwymyn :  a,  tynach 
lightish,  fi'tish  a,  go  dyn,  lied  dyn 
Tightness,  ti't'nes  n,  tynder;  crynoder 
Tigress,  t'i'gres  n,  dywalast 
Tike,  tik  n,  ci,  corgi ;  taiogyn 
Tilbury,  til'ber.î  n,  math  o  gerbyd 
Tile,  til  n,  peithynen,  priddlech :  vt,  toi 
â  pheithyn,  peithynu,  llechdoi.     Pan- 
tile, cafnbeithyn 
Tiler,  t'i'lûr  n,  peithynwr,  llechdöwr 
Tiling,  ti'ling  n,  to  priddlechau,  to  ceryg ; 

priddlechiad,  peithyndoad 
Till,  til  n,  cloergell,  ariangell:  c,  hyd, 
hyd  oni,  hyd  «pan:  pr,  hyd,  hyd  at: 
vi,    llafurio,   diwyllio,    trin,    ffaethu. 
Till  now,  hyd  hyn.  Till  then,  hyd  hyny 
Tillage,  til'äj  n,  amaethyddiaeth,  llafur- 
iaeth,  diwylliaeth,  triniaeth  tir,  aradiad 
Tiller,  til'ûr  n,  amaethydd,  diwyllydd, 
Uafurwr,     trinwi-;     llywgoes     Hong; 
ariangell,  cloergell ;  pren  ieuanc 
Tilt,  tilt  n,  lluestlen,  cysgodlen ;  gwrth- 
gamp :  v,  chwareu  gwrthgamp ;  llen- 
gysgodi,  gorthoi ;  dymchwelyd.    Tilt- 
hammer,  mwrthwyl  mawr 
Tilth,  tilth  n,  amaethyddiaeth.— Tillage 
Timbal,  tim'bal  n,  math  o  dabwrdd 
Timber,  tim'bûr  n,  coed,  pren.    Timber- 
merchant,  coedfasnachwr,  coedwerth- 
wr.     Timber-trees,  coed  seiri  (yn  ol  y 
gyfraith,  y  dderwen,  yr  onen,  a'r  llwvf- 
anen).  Timber-like  trees,  y  ffawydden, 
y  sycamorwydden,  &c.    Timber-yard, 
cadlascoed.  Unseasoned  timber,  irgoed 
341 


TO     path,  fat,  ère,  met,  inâ-rîne  ôrb,  on,  curve,  cut,  tẁ=too,  tẁk=took 


Timbrel,  tim'brel  n,  tympan,  tabwrdd 
Time,  ti'm  n,  amser,  pryd,  tymmor, 
gwaith,  tro;  adeg,  odfa;  tymp:  vt, 
amsem,  rheoleiddio.  Time-keeper, 
amserydd.  At  all  times,  bob  amser, 
yn  wastad.  At  no  time,  erioed,  byth. 
At  that  time,  pryd  hyny.  At  this 
time,  yn  awr.  At  times,  weithiau. 
Any  time,  rhyw  bryd.  Every  time, 
pob  tro.  In  due  time,  mewn  iawn 
bryd.  In  time,  mewn  pryd.  Many 
times,  llawer  gwaith,  llawer  tro.  Much 
time,  llawer  o  amser.  Some  time, 
ychydig  amser.  Sometimes,  weithiau, 
ambell  waith.  Ten  times,  dengwaith 
Timely,   tîm'lî    a,  amserol,  prydlawn; 

cynnar:  ad,  yn  amserol,  mewn  pryd 
Timeous,  t'f'mî.us  a,  amserol,  prydlawn 
Timepiece,    tîm'pîs    n,    oriawr,    orlais, 

oriadur,  amseriadur 
Timid,  tim'id    a,  ofnus,  ofnog,    aneon, 

aneofn,  annewr,  gwangalon,  digalon 
Timidity,     tî.mid'î.tî     n,    omusrwydd, 
aneondra,  llyfrdra  [annewr 

Timorous,  tim'ö.rus  a,  ofnus,  aneon, 
Timorousness,  tim'o.rus.nes  n,  omus- 
rwydd, llyfrdra,  aneondra  [cynnar 
Tiraous,  t'imus  a,  amserol,  prydlawn; 
Tin,  tin  n,  ystaen,  alcan.  Tin-mine, 
alcan-glawdd.  Tin- work,  gwaith  alcan 
Tincal,  ting'kal  n,  math  o  halen 
Tinct,  tingkt  vt,  lliwio,  ystaenio,  arliwio ; 

blasu:  n,  Uiw,  gwawr,  ystaeniad 
Tincture,    tingk'tskur    n,    lhw,    arliw, 
adliw,  eiliw,  gorhw ;  adflas,  adchwaeth ; 
trwyth,  isgell,  sylweddnaws :  vt,  lliwio, 
goliwio;  blasu;  nawsio 
Tinder,  tin'dûr  n,  llosgliain.  golosged, 
golosg,magdan.  Tinder-box, tanflwch. 
German  tinder,  madarch  magdanol 
Tine,  tin  n,  dant  oged,  ewin  fforch : 

ennyn,  ennynu;  argau;  llenwi  [fforest 
Tineman,  tin'man  n,  noswyhwr  mewn 
Tinge,  tinj  vt,  lhwio,  arliwio,  ystaenio 

n,  Uiw,  lledliw,  eiliw,  gwawr 
Tingent,  tin'jent  a,  arliwiol 
Tingle,  ting'gl  vi,  tincian ;  merwino 
Tink,  tingk  vi,  tincian, tincio.  darysteinio 
Tinker,  ting'kur  n,  tinciwr,  tincerdd 
Tinkle,  ting'kl  v,  tincial.  tincian,  tincio, 
darysteinio  [ia(l;  darystain 

Tinkling,  tingk'ling  »,tiuciad,  darystein- 
Tinman,  tin'man  n,  ystaeniwr,  alcanydd 
Tinsel,  tin'sel  n,  ffug-eurwe;  gwael- 
beth:  a,coegddysglaer:  vt.  coegwychu 
Tint,  tint  n,  Uiw,  arUw,  goíiw,  gwawr : 
vt,  lUwio,  arüwio,  goliwio 


=took;fl 


Tintinabulary,  tin.tî.nab'ü.lur.i.  Tintiní  j 

abulant,tin.tî.nab'ü.lant  a,clychseinic  [I 
Tiny,  t'í'nî  a,  bychanig,  bychan,  main  U 
Tip,  tip  n,  top,  blaen,  pen:  v,  blaenrB 

ymylu.    Tip-toe,  blaen  y  droed.    Tip  P 

top,  gradd  uchaf,  pen  uchaf 
Tippet,  tip'et  n,  torynig,  ysgwydd-dorc  %  i 
Tipple,  tip'l  v,  llymeitian,  diota 
Tippler,  tip'lûr  n,  diotai,  meddwyn 
Tipstaff,  tip'staf  n,  ffon-ringyll,  ceisbw  a 
Tipsy,  tip'sî  a,  meddw,  gofeddw,  Uetf 

teddw,  gofrwysg 
Tirade,  tî.räd'  n,  bloeddaraeth 
Tire,  t'i'r  n,  rhes,  rhenc;  penwisg;  cykB 

olwyn :  v,  blino,  lluddedu ;  penwisg» 

Tiring-room,  gwisgle  chwarëyddion  f 
Tiresome,  t'i'r'sum  a,  blinderus,  blin 
Tiresomeness,    t'i'r'sum.nes    n,   blind» 

blinderusrwydd,  llyfi'erthedd 
Tirret,  tir'et  n,  Uyffethar 
Tissue,  tish'ü  n,  cymhlethwe;  rhes 

cymhlethu;    eurblethu,    arianbleth  \ 

Tissue-paper,  papyr  sidan 
Tit,  tit    11,   corfarch;     llancesig. — T 

mouse.     Tit  for  tat,  cast  am  gast 
Titan,  t'f'tan    n,    cawr    dych}"mmyg 

mab  nef  a  daiar 
Titbit,  tit'bit  n,  tamaid  dewisol 
Tithable,  t'i'THâ.bl  a,  degymadwy 
Tithe,   ti'TH    n,   degwm:    vt,    degyn  . 

Tithing-man,  degymwr 
Titillate,  tit 'il.ät  vt,  gogleisio 
Titillation,  tit.î.lä'shun  »,  gogleisiad 
Titlark,  titlark  n,  corhedydd 
Title,  t'i'tl  n,  enw,  enwad,  cyfenwi 

hawl,  hawlfraint :  vt,  enwi,  rhoi  enwii 

rhoi  hawl.  Title-deed,  hawlysgrif 
Titlepage,  t'i'tl.päj  n,  gwynebddalen 
Titmouse,  tit'mûẁs  »,  penlöyn,  sywid 

yswigw,  cap  y  lleian,  glas  y  par 

gwas  y  dryw 
Titter,   tit'ûr  vi,  chwerthin  dan  ddi 

nedd,  cilchwerthin :  n,  cUchwardd 
Tittle,  tit'l  n,  pyncyn,  tipyn,  myrnr' 

tip,  tü  [camgvj 

Titubate,  tit'ü.bät  vi,  tramgwyddo,  r£  ^ 
Titubation,  tit.ü.bä'shun  n,  tramgwy 

iad ;  ffwdan,  anesmwythdra 
Titular,  tit'ü.lûr.  Titulary,  tit'ü.lurí^ 

enwol,  mewn  enw 
Tiver.  fi'vur  n,  math  o  liw-bridd    [If 
Tivy,  tiv'i  ad,  ar  bedwar  earn,  ar  fa  I 
To,  tŵ  pr,  i,  at,  hyd,  hyd  at,  er  raV, 

wrth,  yn.      To-day,  heddj-w.       I 

morrow,   y  fory,    efory.      To-ni;  , 

heno.     To  and  fro,  ymâ  a  thraw.    3 

be,  bod.    To  go,  mvned 

342 


-}  I 


öre;  läte,  line,  no,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       TOP 


Toad,  tod  n,  llyffant,  llyffan,  llyffant  du. 

llyffant  dafadenog.  Toad-eater,  gwen- 

ieithwr.     Toad-flax,  y  gingroen  fech- 

I     an.  llin  y  llyffant.      Toad-stool,  bwyd 

I     y  llyffant,   bwyd    ellyllon,   madalch, 

J     madarch,  bwyd"  y  barcud,  bwyd  y  boda 

Toast,  töst  n,  crasfara,  crasdeisen;  cibli, 

llwncdestyn:    v,    crasu;    rhoi    cibli. 

Toast-master,  cibli'wr,  llwncdestynwr 

Tobacco,  to.bak'o  ft,  myglys,  ffwgws 

•  Tobacconist,    to.bak'o.nist   ft,    myglys- 

'    ydd,  ffwgyswr  [bydwreigiaeth 

Tocology,  to.kol'o.ji  n,  colwynyddiaeth, 

.Tocsin,  tok'sin  n,  alarmgloch    [llwynog 

Tod,   tod  n,  perth;    28  pwys   o  wlan; 

Toddle,  tod'l  vi,  llesg-gerdded 

Toddy,  tod'i  n,  cymmysglyn  o  wirod, 

l    dwfr,  a  sugr 

Toe,  tö  n,  bys  troed.      Great  toe,  bawd 
troed.     A  horse's  toe,  blaen  cam  ceffyl 
Toft,  toft  ft,  llwyn,  gallt  o  goed;   man 
;    lie  bu  ty 

Toga,  tö'gá  ft,  twyg,  llaeswisg 
Together"  tŵ.geTH'ûr  ad,  yng  nghyd,  ar 
.   unwaith,  gyda'u  gilydd,   cyd-,    cy-. 
I  To  join  together,  cyssylltu.     To  bind 

together,  cydrwymo,  cyfrwymo 
Toil,  toil  ft,"llafur,   trafferth;    rhwyd, 
magi:     v,   llafurio,    poeni,    ymboeni, 
Toilet,  tôì'let  »,trwsfwrcld  [ymdrafferthu 
Toilsome,  tôîl'sum  a,  llafurus,  trafferthus, 
blinderus  [rwydd 

?oilsomeness,  tôîl'sum.nes  ft,  llafurus- 
?oise,  toiz  ft,  gwrhyd,  hyd  gwr,  o  ddeutu 
chwech  troedfedd 
okay,  to.ka'  n,  math  o  win 
"oken,  to'kn  ?t,  arwydd,  argoel,  nod :  vt, 
arwyddo,  argoeli,  arddangos 
old,  töld  pt&ijp.— Tell 
.'ole,  töl  vt,  denu,  hudo 
'olerable,    tol'ur.â.bl    a,    goddefadwy; 
eweddol,  canolig,  go  dda 
olerance,  tol'nr.ans  ft,  goddefgarwch, 
goddefíad,  goddefiant 
olerant,    tol'nr.ant    a,  goddefus,    go- 
ddefgar  [gadn 

olerate,  toTur.'át  vt,  goddef,  caniatäu, 
oleration,  tol.u.rä'shun  n,  goddefiant 
oil,  töl  ft,  toll,  maelged,  treth:  v,  tolli, 
codi  toll;   cann  cloch,  cnulio.     Toll- 
•  booth,  tolldy,  tollfa;  carchar.      Toll- 
free,   didoll.      Toll-gate,    tollborth. 
Toll-house,  tolldy 
olsey,  tol'zi  n,  maelfa,  marchnadfa 
ùutation,  tol.ü.tä'shim  ft,  rhygyngiad 
iiaahawk,     tom'a.hok     n,     aerfwyell 
Indiaidd 


Tomb,  tvaa  n,  bedd,  gwyddfa,  beddrod: 
vt,    claddu,    gosod    mewn    beddrod. 
Tomb-stone,  beddfaen,  careg  bedd 
Tombless,  tŵm'les  a,  difeddrod 
Tomboy,  tornHboi  ft,  hoeden,  rhonten 
Tome,  torn  n,  cyfrol  [flewog 

Tomentose,  tö.men.tös'  a,  blewog,  man- 
Tomtit,  tom.tit'  n. — Titmouse 
Ton,  tun  n,  tynell,  ugain  canpwys 
Tonation,  tö.nä'shun  n,  tonyddiaeth 
Tone,  ton   n,  ton,   goslef,  acan,   acen; 

ardwyth,  iechyd,  nerth 
Toneless,  tön'les  a,  didôn,  angherddgar 
Tongs,  tongz  np,  gefail 
Tongue,  tung  n,  tafod ;  tafodiaith,  iaith ; 
balog.  Tongue-tied,tafodrwym,  bloesg. 
Double  -  tongued,     deueiriog,    twyll- 
odrus.      Smooth-tongued,    tafodlyfn. 
Vulgar-tongue,  iaith  y  werin.     Hold 
your  tongue,  tewch  â  son.     To  use 
the  tongue,  To  scold,  tafodi 
Tongueless,  tung'les  a,  didafod,  disiarad, 
mud  [meddyginiaeth  gryfhaol 

Tonic,  ton'ik  a,  tonol;  cryfhaol:  n, 
Tonnage,  tun'äj  n,  tâl  ar  y  dynell, 
tynelldoll ;  cludallullong.mesur  llwyth 
Tonsil,  ton'sil  re,chwaren  y  gwddf  [Hong 
Tonsor,  ton'sûr  n,  gwalltdorwr,  eilliwr 
Tonsure,  ton'shûr  n,  coryneilliad,  gwallt- 
doriad  [goroesdal 

Tontine,  ton.tîn'  n,  dogn  dâl  i  oroeswyr, 
Tony,  tö'nî  n,  symlyn  [c,  hefyd 

Too,  tŵ  ad,  rhy,  yn  ormodol,  dros  ben : 
Took,  twk^i. — Take    [trecyn,  peiriant 
Tool,  tẃl  ft,  arf,  offeryn,  celfyn,  ei-fyn, 
Toot,  tŵt  v,  seinio  corn ;  ysb'io  allan 
Tooth,  tŵth  (])  teeth)  n,  dant :  vt,  cyn- 
nysgaethu    â     dannedd;     bylchdori. 
Tooth-drawing,      tyniad       dannedd. 
Tooth-powder,    deintbylor.      Cheek- 
tooth, bochddant.  Eye-tooth,  ysgythr- 
ddant.   Fore-tooth,  rhagddant.   Jaw- 
tooth,  bochddant,  dant  malu,  cilddant. 
Chattering  of  the  teeth,  deintgryd.  A 
little  tooth,  deintws  [nodd 

Toothache,   twth'ak  ft,  deintwst,  dan- 
Toothed,  tŵtht  a,  danneddog,  deintiog 
Toothless,  tŵthles  a,  danneddgoll,  di- 

ddannedd,  mantach 
Toothpick,  twth'pik  ft,  danneddbig   [us 
Toothsome,  tŵth'sum  a,danteithiol,  bias- 
Top,  top  ft,  pen,  brig,  crib,  blaen,  top, 
cop,  copa:  v,  tocio,  ysgythru,  difrigo, 
gorchuddio,   blaendori.       Top-heavy, 
pendrwm,  meddw.     Top-sawyer,  gwr 
gwar  y  pwll.  Top-stone,  y  gareg uchaf 
Toparch,  top'ark  ft,  pen  ardal 


TO     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Toparchy,  top'ar.ki  n,  ardal  [fawr 

Topaz,  to'paz  n,  maen  eurlliw  gwerth- 
Tope,  top  vi,  diota,  meddwi :  n,  morgi 
Toper,  tö'pûr  n,  diotai,  diotwr,  meddwyn 
Topgallant,    top.gal'ant    a,   uwch  na'r 

uch-hwylbren  [fus  n,  tywodfaen 

Toph,  tof,  Tophin,  tof'in,  Tophus,  tö'- 
Tophaeeous,  tö.fä'shus  a,  tywodlyd, 
Tophet,  tö'fet  n,  uffern  [graianllyd 

Topic,  top'ik  n,  testyn,  pwnc,  pen 
Topical,  top'i.kal  a,  lleol,  perthynol  i  le 
Topknot,  top'not  n,  penglwm 
Topless,  top'les  a,  diben,  difrig 
Topmast,  top'mast  n,  uch-hwylbren 
Topmost,  top 'most  a,  uchaf,  penaf,  prif 
Topographer,  tö.pog'râ.fûr  n,  lleddar- 

luniwr,  llëyddwr  [iaeth 

Topography,  tö.pog'râ.fî  n,  lleddarlun- 
Toppingly,  top'ing.H  ad,  yn  odidog,  yn 

wych,  yn  hyf  [lawr 

Topple,  top'l  v,  syrthio,  cwympo ;  taflu  i 
Topsyturvy,    top.si.tur'vi    ad,    pendra- 

mwnwgl,  â'r  gwaelod  i  fyny  a'r  wyneb 

i  lawr,  pendraphen,  gwyneb  i  waered 
Tor,  tôr  n,  tŵr;  uchelfan,  craig  uchel 
Torch,  tôrtsh  n,  ftagl,  ftaglen,  canwyll 

gwyr  fawr.      Torch-bearer,  ffaglen- 

gludydd 
Tore,tö'rjpí. — Tear  [aeth,  artaith,  gofid 
Torment,  tôr'ment  n,    poen,  poenedig- 
Torment,  tôr.ment'  vt,  poeni,  poenydio, 

arteithio,  blino         [ydiwr,  arteithiwr 
Tormentor,  tor.men'tûr  n,  poenwr,  poen- 
Torn,  tô  rn  pt. — Tear 
Tornado,  tôr.nä'dö  n,  gyrwynt,  corwjmt 
Torpedo,    tôr.pî'dö    n,   yswythbysg,    \ 

forgath  luchiasol 
Torpent,  tôr'pent  a,  marwaidd,  difywyd. 

cyffiedig,  swrth  [dra,  merwindod 

Torpescence,  tôr.pes'ens  n,  marweidd- 
Torpescent,  tór.pes'ent  a,  marweiddiol 
Torpid,  tôr'pid  n,  marwaidd,  cyffiedig, 

trymaidd,  cysglyd,  swrth 
Torpidity,  tôr.pid  î.tî,  Torpidness,  tôr'- 

pid.nes,  Torpitude,  tôr'pî.tüd,  Torpor, 

tôr'pôr  n,  marweidd-dra,  merwindod, 

rysgadrwydd,  trymedd,  syrthni 
Torpify,  tôr'pî.fí  vi,  marweiddio 
Torporific,  tor.pö.rif 'i'k  a,  marweiddiol 
Torque,  tork  n,  gwddfdorch,  torch 
Torrefaction,  tor.i.fak'shun  n,  poethiad, 

sychiad,  deifiad,  crasiad  [crasu 

Torrefy,  tor'î.f'í  vt,  poethi,  sychu,  deifio, 
Torrent,  tor'ent  n,  cefnllif,  cënllif,  ffrwd, 

ffrydlif,  llif,  rhyferthwy:  a,  ffrwdlifol, 
Torrid,  tor 'id  a,  poeth,  eras,  sychboeth. 

Torrid  zone,  poethgyich 


Torridity,  to.rid'i.tî  n,  crasboethedd 
Torse,  tors  n,  torch,  plethdorch 
Torsel,  tôr'sel  n,  peth  nydd-dröedig 
Torsion,  tôr'shun  n,  nydd-droad 
Tort,  tôrt  n,  cam,  sarhâd,  niwed 
Tortile,  tôr'til,  Tortive,  tor'tiv  a,  iröedig  j 

nydd-dröedig,  torchog 
Tortious,  tôr'shus  a,  niweidiol 
Tortoise,  tor'tiz  w,  crwban,  llyry 
Tortuosity, tôr.tshü.os'î.tî  n" gwjrgem j 

dolenogrwydd,  torchogrwydd 
Tortuous,  tôr'tshü.us  a,  torchog,  gwyi  i 

gam,  dolenog,  nydd-dröedig 
Tortm-e,  tôr'tshûr  n,  poen,  dirboen,  ail 
taith:  vt,  poeni,  poenydio,  arteithi 
dirboeni  [rwydl 

Torvity,   tôr'vî.tî   n,  gerwindeb,  sariji 
Torvous,  tor'vus  a,  gerwin,  sarig 
Tory,  tö'r'î  n,  Tori,  cadwriaethwr,  ynl 
bleidydd  drosyr  eglwys  a'r  llywodi'aeil 
Tose,  toz  v,  tori  neu  gribo  gwlan 
Toss,  tos  v,  taflu,  lluchio,  bwrw:  n,  tat 
tafliad,     Uuch.      Toss -pot,     diotil 
meddwyn.     To  toss  about,  gwasgari 
Total,  tö'tal  a,  cwbl,  cyfan,  cyfan-gwlfl 
llwyr,  oil:  n,  y  cwbl,  y  cyfan,  y  cy&l 
swm,  crynswth,  crynswdd 
Totality,  tö.tal'î.tì  n,  cwbledd,  crynswtÄ 

crynswdd,  cyfanedd,  llwyredd 

Totally,  tö'tal.î  ad,  yn  gwbl,  yn  holla 

yn  llwyr  [telgy  it 

Totter,  tot'ûr  vi,  honcian,  siglo,  gweeB 

Tottery,   tot'ur.î,   Tottering,    tot'ur.!» 

a,  serfyll,  adfeiliedig,  gwegi'ol,  ar  y  s  Sk 

Touch,  tutsh  v,  teimlo,  cyffwrdd,  cjft 

gyffwrdd :  n,  teiml,  teimlad,  cyffwn» 

cyffyrddiad;    ergyd,     cnith;"  prafl 

Touch-hole,  tandwll   drill.      Tou<« 

stone,    maen    prawf.       Touch-woj* 

pren  pwdr,  pwdrbren.     To  touch  •|i 

adgyweirio.     To  touch  upon,  trin  It , 

ysgafn,  gosonio  am.    Touching,  mej  I 

perthynas  i ;  cyffröus,  cynhyrnol     1 

Touchiness,    tutshî.nes     n,  "anfoddi 

rwydd,  croesni,  hyddigrwydd 
Touchy,   tut'shi  a,  anfoddog,    hydil 

anynad,  afrywiog,  croes 
Tough,  tuf  a,  gwydn;    ystyfaig,  c>, 
anhydyn  [cal  i 

Toughen,  tuf 'n  v,  gwydnu,  gwydnh  I; 
Toughness,  tuf  nes  n,  gwydnedd ;  cryjr 
Toupee,  tŵ.pî',  Toupet,  tẁ.pä'  n,_bkh 
lour,  tŵ'r  n,  cylchdaith,  taith  [gufi 
Tourist,  tŵ'r'ist  n,  cylchdeitbiwr 
Tournament,  tŵ'r'nâ.ment  «,  ffug..- 
gyrch,  camp  filwraidd  [attal  gw  a 
Tourniquet,  tfir'ni.ket  n,  rhwymyilt 
SH 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       TRA 


Touse.  tûŵz,  Tousle,   tuw'zl   v,  tynu, 

llusgo,  dylusgo,  rhwygo 
Tow,  to  n,  earth,  breisgion:  vt,  llusgo 
Hong  â  rhaff,  rhafflusgo,  llonglusgo. 
Tow-rope,  llusgraff 
Towage,  tö'äj  n,  ílusgiad;  llusgdal 
Toward,  tö'ûrd  «,  hydrin,  hydyn,  naws- 
'■,    aidd,  llesol,  buddiol,  tueddol,  da  ar  les : 
;    pr,  tua,  tuag  at 

Towardliness,  tö'ûrd.lí.nes,  Towardness, 
I    tö'ûrd.nes  n,  hydrinedd,  hynawsedd 
Toward  Ty,  töurd.lî  a,   hydrin,  hydyn, 
|   hynaws;  ufudd 
«Wards,  to'urdz  pr,  tua,  tuag  at 
Towel,  tûŵ'el  n,  llawliain,    lliain  ym- 
I    sychu,  eedaflen  [hedeg,  ymgodi 

Tower,  tûŵ'ûr  n,  tẁr:  vi,  esgyn,  uch- 
Towering,  tûŵ'ur.ing  «,uch-hedol,  uch- 
Towery,  tûŵ'ur.î  a,  twrog  [hedegol 
Town,  tûŵn  n,  tref,  tre.  Town-hall, 
I  llys  y  dref,  llysdy'r  dref.  Town-talk, 
:  chwedl,  tref,  chwedl  gyffredin  [dref 
:Tcwnclerk,  tuwn'klark  n,  ysgrifenydd  y 
Township,  tûŵn'ship  n,  trefgordd 
Townsman,  tuwnz'man  n,  trefwr.  Fel 
;|  low-townsman,  cyttrefwr  [wynllyd 
Toxical,  tok'si.kal  a,  gwenwynig,  gwen- 
loxicology,  tok.sî.kol'ö.jî  71,  gwenwyn- 

draeth,  gwenwynddysg 
Toxopholite,  tok.sof  'ö.l'ít  n,  bwäwr 
Toy,  tôî  n,  tegan,  gwaelbeth,  oferdlws 
I  j.  vi,    chwareu,    maldodi,    ysbleddach, 
I    ofera,  masweddu.  Toy-man,  gwerthwr 
t   teganau,  teganwr.    Toy-shop,  tegandy 
Toyish,  tôî'ish  a,  teganaidd ;  mald'odus 
Toze,  toz  vt,  llusgo,  tynu 
Trace,  träs  n,  ol,  adrywedd,brisg;  tres, 
Î   syg:  vt,  olrhain,  olrheinio,  dilyn,  ol- 

ddilyn,  adryweddu 
rraceless,  träs'les  a,  diol,  anolrhain 
Trachea,  tra'ki.an.  breuant,  g^yntgorn, 
corn  y  geg,  corn  chwyth     [ddrychiad 
Trachiotomy,  trä.lu.ot'ö.mî  n,  breuant- 
Trachitis,  tra.ki'tis  n,  ennynfa'r  freuant 
Track,  trak  n,  ol  olwyn;  arlwybr,  brisg 
hawg :  vt,  olrhain,  arlwybro.    Track- 
boat,   Track-scout,   Hong  neu  fad  a 
hsgir  [sathredig 

Trackless,  trak'les  a,  diol,  dilwybr, 
Tract,  trakt  n,  ardal,  rhandir ;  treithodyn 
Tractable,  trak'ta.bl  a,  hydrin,  trinadwy, 
ewyllysgar  [rwydd,  hydrinedd 

Tractableuess,  trak'ta.bl .nes  n,  hydyn- 
Iractarian,  trak.te'r'ian  n,  treithodwr 
Tractate,  trak'tat  n,  llyfryn,  traethodyn 
Tractile,  trak'til  a,  estynadwy,  ystwyth 
Traction,  trak'slmu  n.  tvniad,  llúsgiad 


Tractive,  trak'tiv  «,  tyniadol 

Tractor,  trak'tur  n,  tyniedydd 

Trade,  träd  n,  masnach,  trafnidaeth, 
maeleriaeth;  galwedigaeth,  crefTt, 
celfyddyd :  vi,  masnachu,  marchnata, 
trafnidio,  maelera  [maelwyr 

Tradesfolk,  tradz'fok  np,  masnachwyr, 

Tradesman,  tradz'man  (tradesmen, 
tradz'men)  n,  masnachwr,  maelwr; 
celfyddwr,  creffiwr         [clyw,  hengof 

Tradition,  trâ.dish'un  n,  traddodiad,  cof 

Traditional,  trâ.dish'un.al,  Traditionary, 
trâ.dish'un.ur.î,  Traditive,  trad'i.tiv 
a,  traddodiadol,  0  ben  i  ben,  geneuol 

Traduce,  trâ.düs'  vt,  gwaradwyddo,  en- 
llibio,  goganu  [anair,  enllib 

Traducement,  trâ.düs'ment  n,  difenwad, 

Traducent,  trâ.dü'sent  a,  goganol,  en- 
llibus,  athrodol,  aneiriol 

Traduction,  tra.duk'shun  n,  enllibiad; 
trosglwyddiad,  deilliad,  traddodiad 

Traffic,  traf'ik  n,  trafnidiaeth,  trafnid, 
marchnadaeth,  masnach,  maeleriaeth: 
v,  trafnidio,  masnachu,  maelera 

Tragacanth,  trag'a.kanth  n,  math  o 
ystor  [ëydd 

Tragedian,  trâ.jî'dî.an  n,  pruddchwar- 

Tragedy,  traj'î.dî  n,  pruddchwareu ; 
echryswaith,  galanas,  prudd-damwain 

Tragic,  traj'ik,  Tragical,  traj'i.kal  a, 
pruddchwareuol,  galarus,  echryslawn 

Tragicalness,  traj'i.kal.nes  n,  echryslon- 
rwydd,  echryslonder 

Trail,  träl  n,  llusg;  godre  gwisg:  ol: 
v,  llusgo,  tynu,  ymlusgo 

Train,  trän  n,  gorymdaith,  gosgordd, 
canlynwyr;  godre,  llyw  gẁa ;  ciudres, 
cerbydres,  agerdd-glud;  rhes,  cyfres; 
dilyiiiad,  canlyniad:  vt,  hyfforddi, 
adäysgu,  meithrin,  dwyn  i  fyny ;  fTurf- 
io,  llunio,  ystumio.  Train-bands, 
milwyr  cartrefol, '  cartreflu.  Train- 
oil,  olew'r  morfil.   In  train,  mewn  trefn 

Trainable,  trä'nâ.bl  a,  hydrin,  trinadwy 

Traipse,  traps  vi,  cerdded  ar  dillad  yn 
annhaclus 

Trait,  trä  n,  nodiad,  arnod  [teyrnfradwr 

Traitor,   trä'tûr  n,  bradwr,  bradychwr, 

Traitorly,  trä'tûr.lî,  Traitorous,  trä'tur- 
us  a,  bradwrus,  bradychus        [yches 

Traitress,  trä'tres   n,   bradwraig,  brad- 
Traject,  traj'ekt  n,  ceubalfa,  trosglwydd- 
fá  [trwy 

Traject,  tra.jekt'  vt,  trosglwyddo,  taflu 
Tralatitious,  trä.lâ.tish'us  a,  anllythyr- 

enol,  tywyll,  cyffelybiaethol 
Traliniate,  trâ.lin'ì.ät  vi,  gwyro 
345 


TRA  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  twk=took; 
Tram,  tram  n,  cart  glo.      Tram-road, 

math  o  reilffordd  neu  gledrffordd 
Trammel,    tram 'el  n,  rhwystr,    lludd 

cloffrwym,    hual;    rhwyd  hir;    bach 

haiarn:    vt,  rhwystro,   dal,   lluddias 

cloffrwymo,  hualu,  gefynu 
Tramontane,  tram'un.tän  a,  tu  hwnt  i'r 

mynyddoedd;  dyeithr  [sathru 

Tramp,  tramp  n,  crwydryn :  v,  crwydro : 
Trample,  tram'pl  v,  sathru,  sangu,  nay- 

sangu,  damsangu,  mathru,  darfathru 
Tranation,  trâ.uä'shun  n,  nofiad  dros 
Trance,  trans  »,  llewyg,  llesmair 
Tranced,  transt  a,  mewn  llesmair 
Trangram,  trang'gram  n,  dyrysbeth,  as- 

trusbeth  [llonydd,  diderfysg 

Tranquil,  trang'kwil  a,  tawel,  esmwyth, 
Tranquility,  trang.kwil'i.ti  n,  tawelwch, 

llonyddwch  [llonyddu,  tawelu 

Tranquilize,  trang'kwil.'iz  vt,  esmwyth( 
Trans-,  Tran-,  Tra-  px,  tros-,  tra-,  try- 

traws-  [lawnu,  gwneuthur 

Transact,  trans'akt  vt,  trin,  trefnu,  cyf- 
Transaction,  trans.ak'shun  n,  gorchwyl. 

neges;  gwneuthuriad,  cyflawniad 
Transactor,  trans.ak'tur  a,  goruchwyl- 

ydd,  trefnwr,  trafnidiwr,  gwneuthurwr 
Transaliimate,  trans.an'î.mät  vt,  traws- 

eneidio  [blaenori 

Transcend,    tran.send'    vt,    trarhagori, 
Transcendence,  tran.sen'dens,  Transcen- 
dency, tran.sen'demsî  n,  rhagoriaeth, 

blaenoriaeth 
Transcendent,  tran.sen'dent  a,  godidog, 

trarhagorol,  arddercbog 
Transcolate,  trans'ko.lat  vt,  hidlo 
Transcribe,  tran.skri'b'  vt,  adysgrifo,  ad- 

ysgrifenu,  ailysgrifenu 
Transcript,  trans'kript  «,  adysgrif,  ad- 

ysgrifen,  ysgrifeniad 
Transcur,  trans.kur'  vi,  trawsredeg 
Transcursion,  trans.kur'shun  ?i,  traws- 

rediad,  gwibiad  [glwyddiad 

Transduction,  trans.duk'shun  n,  tros- 
Transelementation,      trans.el.î.men.tä  '- 

shun  n,  trawselfeniad,  trawssylwedd- 
Transept,  tran'sept  n,  croes  [iad 

Transfer,    trans'fûr    n,    trosglwyddiad, 

trosiad,  aralliad  [arallu 

Transfer,    trans.fûr'    vt,    trosglwyddo, 
Ti-ansferable,    trans. fur' â. bl    a,   tros- 

glwyddadwy,  aralladwy 
Transfiguration,    trans.fig.ü.rä'shun   n, 

gweddnewidiad,  dullnewyddiad 
Transfigure,  trans.fig'ûr  vt,  gweddnewid 
Transfix,  trans.fiks'  vt,  trywanu,  gwanu 
Transform,  transiorm'  v,  cyfnewidio 


Transformation,    trans.fôr.mä'shun    n  \ 

ffurfnewidiad,  dullnewidiad 
Transfuse,  trans.fúz'  vt,  tywallt  i  aral] 

trosglwyddo  [dywalltiwj 

Transfusion,  trans. fii'zhun  n,   traws  J 
Transgress,  trans.gres'  v,  troseddu,  cam  i 

weddu,  pechu,  cyfeiliorni 
Transgression,  trans.gresh'un  n,   tros  J 

eddiad,  camwedd,  pechod,  bai 
Transgressor,   trans.gres'ur  n,  troseddfc 

wr,  camweddwr 
Transient,  tran'shent  a,  diflanol,  dibara  1 
Transientness,  tran'shent.nes  n,  ff  oedigl 

rwydd,  darfodrwydd  [ia 

Transilience,  tran.sil'yens  n,  trawsneidl 
Transire,  tran's'f'r  n,  trwydded,  ysgrl 

oddef  [trosiaj 

Transit,   tran'sit  n,  trawsfud,   trawdcî 
Transition,  tran.sizh'un  n,  trawssymudjj 

iad,  troddiad,  trosiad 
Transitional,  tran.sizh'un. al  a,  trosiad<j:i 
Transitive,  tran'si.tiv  a,  trofus,  trawflj 

fynedigol.  Transitive  verb,  berf  weitlfj 

redol,  perwyddiad  gweithredol 
Transitoriness,    tran'sì.tur.î.nes    n,  d  if 

flanedignvydd 
Transitory,    tran'sî.tur.î     a,    ebrwydiB 

fynedol,  dibara,  diflanol  [adw 

Translatable,  trans.lä'tâ.bl  a,  cyfieitlfl 
Translate,  trans.liit'  vt,  cyfieithu;  ttfl 

luro;     trosglwyddo,     symmud.      1|1 

translate  into  Welsh,  Cymreigio 
Translafion,  trans.la'shun  n,  cyfieithia 

cyfitdthad ;  symmudiad.    Free  tnuull 

lation,  aralleiriad 
Translator,    trans.lä'tûr  n,   cyfieithwl 

cyfieithydd,  lladmerydd  Qedigi 

Translatoiy,  trans.lä'tur.î  o,  symmtu 
Translucent,   trans.lii'sent,  Transitu» 

trans.lii'sid  a,  tryloew 
Transmarine,   trans. mâ.rín'   a,   tramc 

allmyr  [fudol:  n,  mudv 

Transmigrant,  trans'mi.grant  a,  trawj 
Transmigrate,  trans'mî.grät  vi,  new; 

trigfan,  trawsfudo 
Transmigration,     trans.mî.grä'shun 

trawsfudiad,  erchywyniad.    Transnj 

gration  of  souls,  trawseneidiad,  abr  j 
Transmission,    trans. mish'un    n,    trc 

glwyddiad  [foi 

Transmissive,  trans.mis'iv   a,  trawsa; 
Transmit,  trans.mit'  vt,  anfon  at,  ta 

drosodd,  trosglwyddo 
Transmittal,  trans.mit 'al  n,  trosglwyd; 
Transmogrify,    trans. mog'ri.f'i   vt.   c 

newidio  [newidiad- 

Transmutable,  trans.mü'tâ.bl  a,  traw; 
346 


öre  ;  läte,  line,  nö,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      TRE 


'Transmutation,    trans .  mil .  tli '  shun    n, 

llwyrnewidiad,  trawssylweddiad 
Transmute,  trans.müt'  vt,  trawsnewid 
Transom,  tran'sum  n,  croeslath,  croes- 
:    drawst  [loewder 

Transparency,    trans.pê'r'en.sî    n,    try- 
Transparent,  trans.pê'r'ent  a,  tryloew 
i  Transpierce,  trans.pi'rs'  vt,  trywanu 
;  Transpire,  transpi'r'  v,  anadlu  trwodd ; 
L    rhoddi,    llithro,   neu   ddianc  ar  led; 
[     dyfod  i  glyw 

;  Transplace,  trans.pläs'  vt,  trawsosod 
f  Transplant,  trans.plant'  vt,  trawsblanu 
.Transport,  trans. pö'rt'  vt,  trosglwyddo; 
;    alltudo,  allwladu,  deol ;  peri  llawen- 
1  lewyg,  taflu  i  wyniasedd 
>  Transport,    trans'pö'rt   n,   trosglwydd- 
I;    long;   deolddyn;  perlewyg,  gwynias, 
\  •  gwylltias,  gorawen 
i  Transportable,    trans.pö'r'tâ.bl    a,    yn 
i[  agored  i  alltudaeth,  deoladwy 

Transportation,  trans. pô'r.tä'shun  n,  de- 
li  oliad,  alltudaeth  [trawsosodiad 
Transposal,  trans.po'zal  n,  trawsgyflead, 
I  Transpose,    trans.poz'    vt,    trawsddodi, 
I     trawsosod,  trawsgyrlëu  [ddodiad 
Transposition,  trans.po.zish'un  n,  traws- 
Cransubtantiate,  tran.sub.stan'shî.ät  vt, 
I ;  trawssylweddu,  newid  sylwedd 

?ransubstantiation,  tran.sub.stan.shî.ä'- 
i     shun  n,  trawssylweddiad,  trawselfen- 
I    iad,  newidiad  sylwedd 
;?ransude,  tran.siid'  vi,  chwysu  trwodd 
'Jransumption,  tran.sum'shun  n,  traws- 
n     gymmeriad 
\ransverse,  trans.vurs'  a,  croes,  traws 
Oranter,  tran'tûr  n,  pysgwerthwr 
'rap,  trap  «,   carfagl,  yslepian,  magi, 
dalfagl,  telm ;  math  o  graig :  vt,  dal, 
maglu;  addurno.      Trap-door,  brad- 
ddrws,  drws  codi 
■'rapes,  traps  n,  diogen,  swgan 
rapezium,    tra.pi'zi.um    n,   dull  ped- 
waronglog  anghyfochrog 
rappings,   trap'ingz  np,   seirch,  add- 
urnau  meirch      '  [ffril 

rash,  trash  n,  sothach,  sorod,  fiwlbri ; 
;rashy,trash'î  o,sothachlyd ;  fiẁíbr'iaidd, 
■•  gorwael,  diwerth    [archollion ;  iachaol 
:     raumatic,  tro.mat'ik    a,   perthynol    i 
I    travail,  trav'al  vi,  bod  mewn  gwewyr 
esgor,  trafaelu,  trafaelio,  ymboeni :  n, 
llafur,  trai'ael ;  gwewyr  esgor 
ravel,  trav'el  v,  teithio,  ymdeithio :  n, 
taith,  ymdaith,  hynt.     To  travel  on 
foot,  pedestru  [deithydd 

raveller,    trav'el.ur  n,  teithiwr,  ym- 

I 


Traverse,  trav'flrs   a,  traws,   llettraws, 

croesymgroes,  croes:  v,  trawsdeithio, 

trawsfyned;    croesi,  croeschwalu:   n, 

rhagiad  cwyn ;  gwrthdro 

Travesty,  trav'es.ti  a,  gwatwaredig :  n, 

gwawdaralleiriad :  vt,  gwawdaraîleirio 

Trawl,  rrôl  n,  rhwyd  lusg. — Troll 

Tray,  trä  n,  heilyr;  noe,  ceulor,  ciler, 

mail.     Tray-trip,  math  o  chwareu 
Treacherous,    tret'shur.us     a,    bradus, 

bradwrus,  bradychus,  bradwi-iaethus 

Treachery,  tret'shur.î  n,  brad,  bradwch, 

Treacle,  tri'kl  n,  triagl        [bradwriaeth 

Tread,  tred  (pt  trod,^?  trod  &  trodden) 

v,  sengu,  sathru,    arsangu,    troedio, 

mathru;    ceiliogi,  cocwyo:    n,   sang, 

sathr ;  troediad ;  llwybr ;  rhith  ceiliog 

Treadle,    tred'l    n,    troedlath  gwëydd; 

rhith  ceiliog,  gorllydd  ceiliog 
Treason,  tri'zn  n,  brad,  bradwch,  brad- 
wriaeth.      High  treason,    teyrnfrad, 
uchelfrad.      Petit  treason,    iselfrad, 
lledfrad  [ol,  bradol 

Treasonable,  tri'zn.a.bl  a,  bradwriaeth- 
Treasure,  trezh'ur  n,  trysor :  vt,  trysori. 
Treasure-trove,   arian  cloddiedig  or 
ddaiar.    A  golden  treasure,  eurgrawn. 
To  treasiire  up,  trysori         [trysorwr 
Treasurer,    trezh'ur.ur    n,    trysorydd, 
Treasurership,  trezh'ur.ur.ship  n,  trysor- 

yddiaeth,  swydd  trysorwr 
Treasury,  trezh'ur.i  n,  trysorfa,  trysor- 
dy,   sylltty.       The   public    treasury, 
trysorlys,  cyllidfa 
Treat,  trît  n,  arfoli,  rhadwledd :  v,  rhydd- 
wledda,  gwestu,  arfolli,  croesawu ;  ym- 
drin  â,  traethu  ar,  cylafareddu ;  cyf- 
ammodi,  cytuno 
Treatable,  trî'tâ.bl  a,  hydrin,  trinadwy 
Treatise,  tri'tiz  n,  traethawd 
Treatment,  trit'ment  n,  triniaeth,  triniad 
Treaty,  trî'tî  n,  cynnadledd;  cytundeb, 
C)rfammod  [_v,  triphlygu 

Treble,  treb'l  n,  meinllais :  a,  triphlyg : 
Tree,  trî  n,  pren,  coeden,  gwydden.    A 

young  tree,  glasbren 
Treen,  trin  np]  prenau :  a,  o  goed 
Treenail,  trí  näl  n,  coedhoel,  gwyddbin 
Trefoil,  trî'fôîl  n,  meillion  gwynion 
Treillage,  trel'äj  n,  coedattegion  [waith 
Trellis,  trel'is  n\  delltwaith  coed,  cledr- 
Tremble,  trem'bl  vi,  crynu,   dychrynu, 

echrynu,  echrydu,  arswydo 
Tremendous,    trî.men'dus  a,    dychryn- 

11yd,  ofnadwy,  arswydus,  anaele 
Tremor,  trem'ur  n,  crydiant;    crynfa; 
dychryn.  crvndod,  dychrvndod 
317 


TRI 1  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Tremulous,  trem'ü.lus  a,  hygryn,  cryn- 

edig,  crynol ;  ofnus  [dod 

Tremulousness,  trem'ii.lus.nes  re,  cryn- 
Tren,  tren  re,  tryfer,  ber 
Trench,  trentsh  re,  ffos,  gwyth,  rhigol 

clawdd:  v,  ffosi,  cloddio,  rhigoli 
Trenchant,  tren'tshant  a,  llym,  miniog 
Trencher,    tren'tshûr    re,     prenddysgl. 

praiddysglan.      Trencher-fly,  truth- 

folerwr.      Trencher-friend,   cydfwyt- 

äwr;    gwenieithwr.      Trencher-man. 

bolrythwr;  cogydd  [glanhau  gwlan 
Trend,  trend  vi.  tueddu,  gogwyddo: 
Trepan,   trî.pan'   re,   taredryn,   cylchlif 

llawfeddyg;    magi:     vt,    llifo'r    siol. 

taredrynu;  maglu  [sioldyllu 

Trephine,  trî.f in'  re,  sioldylliedydd :    vt. 
Trepid,  trep'id  a,  crydus,  ofnus 
Trepidation,  trep.î.dä'shun  re,  cryndod 
Trespass,  tres'pas  re,  trosedd,  camwedd, 

trais,  gormes :  irc,troseddu.  camweddu : 

peri  colled  i  arall ;  myned  yn  anghyf- 

reithlawn  ar  dir  arall 
Tress,  tres  re,  cudyn  gwallt 
Trestle,  Tressel,  tres'l  re,  trestl,  atteg 
Tret,  tret  re,  pwysgoll,  traul,  traulgoll 
Trevet,  trev'et  re. — Trivet 
Trey,  trä  re,  y  rhif  tri  ar  gardiau 
Triable,  tri'â.bl  a,  holiadwy,  chwiliadwy 
Triad,  tri'ad  re,  tri.     Triads,  trioedd 
Trial,  tri'al  ra,  prawf,  profiad,  profedig- 

aeth ;  hawl,  holiad,  arholiad,  holedig- 

aeth,  cynghaws 
Triangle,  tr'i'ang.gl  n,   triongl,   tryfah 

Equilateral  triangle,  tryfal  cyfochrog. 

Isoceles  triangle,  tryfal  deugyfochrog. 

Oblique-angled  triangle,  tryfal  lleddf. 

Eight-angled   triangle,  tryfal  union- 

onglog.       Scalene     triangle,     tryfal 

anghyfochrog  [tryfalog 

Triangular,  tri.ang'gü.lûr  a,  trionglog, 
Tribe,  tri'b  n,  llwyth,  tylwyth,   cenedl, 

gwehelyth,  edryf  [oftèryn  gof  aur 
Triblet,  trib'let,  Tribolet,  trib'ö.let  n, 
Tribrach,  tr'i'brack  n,  corfan  trwm,  cor- 

fan  o  dair  sillaf  fer 
Tribulation,    tr'ib.ü.lä'shun    n,    trallod, 

ing,  cystudd,  helbul,  cyfyngder,  blin- 

fyd,  blinder;  erlidigaeth 
Tribunal,  tri.bii'nal  n,  brawdle,  gorsedd 

barn,  llys  barn  [areithfa 

Tribune,  trib'ün  n,  swyddog  Rhufeinig; 
Tributary,  trib'ü.tur.î  a,  dan  dreth,  dan 

deyrnged,teyrngedol,trethedig,trethol 
Tribute,  trib'iit  n,  teymged,  treth 
Trice,  tr'is  n,  mynydyn,  "cythrym 
Trichiasis,  tri.k'i'a.sis  re,  dolur  y  llygaid 


Trick,  trik  re,   pranc,  ystranc,  ystryw 

dichelldro,  twyll,  cast :  vt,  twyllo 
Trickery,  trik'ur.i  re,  dichellwaith 
Trickish,  trik'ish  a,  ystrywgar,  hocedus 

castiog,  ystrancus  [llifo,  rhede; 

Trickle,  trik'l  vi.  dyferu,  treiglo,  dafbul 
Trickster,  trik'atur  u,  tvvyllwr,  hucedw 
Tricksy,  trik'si  a,  bywiog,  cytlym,  .sion 
Tricky,  trik'i  a,  hocedus,  iselgraif,  ys 
Tricolor,    tr'i'kul.Cu-    n,    baner    drillyij 

Ffrainc  (coch,  gwyn,  a  glas)  [tryfel 
Trident,  tri'dent  n.  teyrnwialen  NeiiioEl 
Triennial,  tri.en'yal  a,  tairblyneddol  I 
Trifle,    tr'i'fl  re,   ychydigyn,  gwaelbetlí 

coegbeth,     oferdlws,    anober,    tegail 

ffril,  ffado :  v,  ofera,  oferdi-eulio,  simenl 

segura  [ofer,  gwal 

Trifling,  tri'fling  a,  diwerth,  dibwyl 
Trifoliate,  tri.fö'lî.ät  a,  teirdalenog 
Triform,  tri'form  a,  teirffurf,  tridull  I 
Trifurcated,  tri.furTia.ted  a,  teirfforchcl 
Trig,  trig  vt,  cloi,  cloigynu,  dalgloi  I 
Trigamy,  trig'â.m:  re,  teirwreigiaeth  I 
Trigger,  trig'ûr  re,  ystordyn;  clicieil 
Trigon,  tri'gun  re,  triongl,  tryfal  [clo« 
Trigonal,  trig'ö.nal  a,  trionglog,  tryfaliS 
Trigonometry,  trig.ö.nom'î.trî  re,  tryfaB 
feidraeth,trionglfesuriaeth,trionglaeij| 
Trigram,  tri'gram,  Trigraph,  tri'graf  I 

trigratf,  tair  llythyren  ag  iddyntwB 

un  sain  (fel  sch  yn  schism) 
Trilateral,  tri'.lat'ur.al  a,  triochrog       j 
Trilithon,  tril'ith.un  re,  cromlech 
Trill,   tril  re,   crychnod,    crychlais:    I 

chwibio,  crychleisio;  dyferu 
Trillion,  tril'yun  a,  miliwn  o  filiynan; 

filiynau,  1,000,000,000,000,000,000  it 
Trim,  trim   re,  gwisg,  trwsiad,  diwjj! 

trefn,   addurn:   a,  tnvsiadus,  tach< 

dillyn,  destlus :  vt.  taclu,  destlu,  trws  j 

addurno;  tocio;  cymhwyso 
Trimmer,  trim'ûr  re,  trwsiwr,  addurnv . 

tociwr;  cymhwyswr;  un  dauwynebítí 
Trimness,  trim'nes  re,  destledd,  tacli. 
Trinal,  tr'i'nal  a,  triphlyg  [rwyj 

Trine,  trin  a,  triol 
Tringa,  tring'gâ  n,  pibydd  y  traeth 
Trinitarian,  trin.î.té'r'i'.an  re,  trindodi:; 

trindodydd:  a,  trindodol[trindoda(i 
Trinitarianism,     trin.i.te'r'i.an.izm    jji 
Trinity,  trin'î.tî  re,  trindod 
Trinket,  tring'ket  n,  tegan,  oferdlws  < 
Triobolar,  trî.ob'ödùr  a,  gwael,  diwer  <' 
Trip,  trip   re,  trip,   Uithrad;    berdai ' 

v,  tripio,  llithro,  syrthio,  codi  sodl  \ 

disodli ;  ysgafn-gerdded 
Tripartite,  trip'âr.t'it  a,  teirranog 
348 


ore;  Kite,  Tine,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         TRU 


Tripe,  tr'ip  re,  penyg,  tripa 
Tripedal,  tri'.pî'dalo,  teirtroediog 
Triphthong,  trip'thong   re,   trisain,  tair 
'    bogailunsain     [triphiygu,  tridyblygu 
Triple,  trip'l  a,  tnphlyg,  tridyblyg:  vt, 
Triplet,  trip'let  n,  triban,  triunrhyw 
Triplicate,   trip'li.kat    a,   tribanol,  tri- 
■    pnlyg,  tridyblyg  [triphlygiad 

rnplication.  trip.li.ka'shun  n,  tribaniad, 
rriplicity,  trî.plis'î.tî  re,  tribaniaeth 
Tripod,  tri'pod  re,  tribedd,  trybedd,  ystôl 
i   deirtroed  [o  gareg 

Tripoli,  trip'ö.lî  re,  gwlad  yn  Affrica ;  math 
Triptote,  trip'töt  re,  sylweddair  ag  iddo 
Í  ond  tri  ehyflwr 

Triseetion,  tri.sek'skun  n,  teirraniad 
Tristful,  trist'íẁl  a,  trist,  prudd 
Trisyllabic,  tris.i.lab'ik  a,  trisillog 
Trisyllable,  trî.sil'â.bl  re,  gair  tri  sill 
Trite,  tri't  a,  cyffredin,  henaidd,  arferol 
triteness,    tr'it'nes    re,    cyffredinrwydd, 

hendra,  bender 
:?ritheism,  tri'thi.izm  re,  tridduwiaeth 
.Titheist,  tr'i'thi.ist  re,  triddnwydd 
;?riturable,  tr'i'tü.râ.bl  a,  maluriadwy 
Mturate,  tr'i'tü.rät  vt,  manlychu,  mal- 
í  urio,  pylori,  pwyo 
iVituration,  tri'.tü.ra'shun  re,  maluriad 
Yiumph,  tr'i'umf  re,  gorfoledd,  cyhoedd- 
i  orfoledd;     buddugoliaeth:     vi,     gor- 
foleddu ;  buddugoliaethu 
'riumphal,    tr'i.um'fal    a,    gorfoleddol; 
buddugol  [buddugoliaethus 

'riumphant,  tr'i.um'fant  a,  gorfoleddus; 
rinmvir,  tr'i.um'vur  (p  triumviri,  tr'f- 
j  um'vi.r'i)  re,  triwyrydd 
riumvirate.  tri.um'vi.rat  re,  triwyriaeth 
iriune,  tri'iin  ft,triun,  triunol  [deirtroed 
jjrivet,  triv'et  re,  tribedd,  trybedd,  ystôl 
rivial,  triv'yal  a,  gwael,  salw,  distadl, 
dibwys :  bychan ;  digyfrif,  diwerth 
riviality,  triv.i.aTi.ti,  Trivialness,  triv'- 
val.nes  re,  gwaeledd 
roat,  trot  vi,  bref'u  fel  hydd 
rocar,  tro'kur  re,  offeryn  llawfeddygol 
roche,  tro'ki  re,  pel  en  feddygol 
rochee,  tro'ki  re,  corfan  rhywiog,  cor- 
fan  o  sill  hir  a  byr  [chwyldroawl 

rochilic,     tro.kil'ik     a,     cylchdroawl, 
rochilics,  tro.kil'iks  np,  cylehdröeg 
•rod,  trod^i  &  pp. — Tread 
rodden,  troà'n  pp. — Tread 
roglodyte,  trog'lo.di't  re,  ogofbreswyl- 
iwr ;  ab,  epa,  gwrab ;  math  o  ddry w 
>r<»jan,  trö'jan  re,  brodor  Caerdroia 
rofl,  tröl  v,  rholio,  trolio,  trolian;  pysg- 
ota.    Trolling-net,  llusgrwyd 


Trollop,  trol'up  re,  hafnen,  budrogen 
Trollopee,  trol.u.pi'  re,  rhyddwisg,  llae- 
Trombone,  trom.bön'  re,  eddgorn     [wisg 
Tronage,  trö'näj  re,  toll  am  bwyso  gwlan 
Tronator,  trö.nä'tûr  re,  gwlanb'wyswr 
Troop,   trŵp  re,  byddin,  eatrawd;   llu, 
tyrfa,  tort,  mintai :  vi,  ymgasglu,  ym- 
gynnull;  cyrchu 
Trooper,  trẁ'pûr  re,  marchfilwr 
Trope,  tröp  re,  troell,  troellair,  cyffelyb- 
iad,  gloes  ymadrodd        [cadfuddiant 
Trophy,  trö'f'î  re,  arwydd  buddugoliaeth, 
Tropic,  trop'ik  re,  trofan,  trofa,  trogylch. 
Tropic  of  Cancer,  trofa'r  Crane,  tro- 
fan Alban  Hefin.      Tropic  of  Capri- 
corn, trofa  yr  Afr,  trofan  Alban  Ar- 
than  [iaethol 

Tropical,  trop'i.kal  a,  trofanol;  cyffelyb- 
Tropology,  trö.pol'ö.jî  re,  troelliaith  [trot 
Trot,  trot  vi,  tuthio,  trotian :  re,  tuth , 
Troth,  troth  re,  cyfnaith;  gwir,  gwiredd, 
ffyddlondeb  [  lawn 

Trothless,  trothles  a,  digred,  anffydd- 
Trotter,  trot'ûr  n,  troterth ;  troed  dafad 
Troubadour,  trŵ.bâ.dẁ'r'íi,  cerddor  gynt 

o  Provence  yn  Ffrainc 

Trouble,  trnb'l  re,  blindei-,  gofid,  trallod, 

aflonyddwch,   cythrudd,   helbul,  hel- 

gur,   gorthrymder;    llafur,  trafferth: 

vt,  blino,  poeni,  aflonyddu;  trafferthu; 

cythruddo,   gorthrymu,   cyffroi.      To 

trouble  one's  self,  ymdrafferthu 

Troublesome,   trub'l.sum  a,  blin,   blin- 

derus,  terfysgus,  terfysglyd,  aflonydd 

Troublous,  trub'lus  a,  blinedig,  helbulus, 

afionyddol,  terfysglyd 
Trough,  trof  re,  cafn,  noe,  ciler,  twba 
Trounce,  trûŵns  vt,  ffonodio ;  trechu 
Trout,  trûŵt  re,  brithyll,  brychyll.    Sal- 
mon-trout,   gwyniedyn,    eog-frithyll, 
brithog  [iannau  attaliedig 

Trover,  tro'vur  re,  cynghaws  am  fedd- 
Trow,  trö  vi,  tybied,  meddylied,  credu 
Trowel,  trûŵ'el  re,  llwyarn,  llwyar 
Trowsers,  truw'zurz  np,  llodrau 
Truant,  trŵ'ant  re,  godechwr,  dydechwr, 
llechwr:  a,  godechlyd,  llechlyd.     To 
play  the  truant,  gocîechiad 
Truce,  tnvs  re,  rhyfelbaid,  attaliad  arfau, 

cadymblaid ;  byrgynghrair 
Trucidation,  trŵ.sî.dä'shun  re,  lladdiad 
Truck,  truk  re,  newidwriaeth,  newidiad, 
trwc ;  berfa  olwynion,  troglud :  v,  cyf- 
newid,  newid,  newidio 
Truckle,   truk'l  re,   troellan,   chwerfan, 
trwcl :  vi,  plygu,  ymostwng.  Truckle- 
bed,  trwl,  trowely 


TUM  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Truculence,    trw'kii.lens,    Truculency. 

trw'kii.len.si  re,  ffyrnigwedd 
Truculent,  tnv'kii.lent  a,  gwynebgetkin 

ffyrnig,  garwguchiog 
Trudge, truj  ve,  tnvmgerdded  [ffyddlawn 
True,  tnv  a,  gwir,  cywir,  didwyll,  diau, 
Trueness,  trŵ'nes  re,  gwirioned'd,  cywir- 
Truffle,  truf '1  re,  cneuen  y  ddaiar  [edd 
Trug,  trug  re,  hawg,  cafn  [lwg 

Truism,  trw'izm  re,  gwirineb,  gwir  am- 
Trull,  trul  re,  cyffoden,  budrogen,  puten 
Truly,  trŵ'lî  ad,  yn  wir,  yn  ddiau,  yn 

wirioneddol,  yn  gywir 
Trump,   trump    re,   udgorn;    y   cerdyn 

buddugol :  v,  udganu ;  twyllo 
Trumpery,     trum'pur.î     re, "  gwaelgelhV 

gwaelbetbau;  tì'wlbri,  gwagsiarad 
Trumpet,  trum'pet  re,  udgorn :  vt,  ud- 
ganu, cyhoeddi.  Ear-trumpet,  Hear- 
ing-trumpet, clywgorn.  Speaking- 
trumpet,  llafargom,  gwaeddgorn. 
War-trumpet,  llugorn  [genydd 

Trumpeter,  trum'pî.tûr  re,  udganwr,  ud- 
Truncale,  trung'kiit  vt,  byrdori,  anafu 
Truncation,  trung.ka'shun  re,  cwtogiad, 

byrdoriad,  trychiad 
Truncheon,  trun'tshun  re,  berllysg,  brys- 

gyll,  llachbren :  vt,  ffonodio,  llachio 

Truncheoneer,    trun.tshun.i'r'    re,    ber- 

llysgydd  [treiglo,  rholio 

Trundle,  trund'l  re,  trolig,  trol :  v,  trolio, 

Trunk,  trungk  re,  bon,  bonyn,  cyff,  bon- 

cyff,   paladr;    cist,   croen-gist,   byle; 

corff.  Elephant's  trunk,  duryn  cawrfil 

Trunnion,  trun'yun  re,  ystlysfoglyn  cyf- 

Trusion,  tnV'zhun  re,  gwthiad         [lêgr 

Truss,    trus    re,    trwsa,    sopen,    bwrn, 

gwregys :  vt,  sypynu,  byrnio,  gwäellu 

Trussel,  trus'el  re,  atteg,  attegbost 

Trust,  trust  re,  ymddiried,  goglud,  cred, 

coel:  v,  hyderu,  ymddiried,  goglud; 

coeho  [gwarchodwr 

Trustee,    trus.tî'     re,    ymddiriedolwr. 

Trustiness,  trus'tî.nes  re,  tfyddlondeb 

Trustless,  trust'les  a,  diymddiried;  an- 

ffyddlawn  [gonest,  haeddgoel 

Trustworthy,  trust'wûiÝm  i  a,  ffyddlawn, 

Trusty,  trus'tî  a,  ffyddlawn,  cywir;  cryf 

Truth,  trŵth  re,  gwir,  gwiredd,  gwirion- 

edd.      Truth-speaking,  geirwir.      In 

truth,  mewn  gwirionedd,  yn  ddiau 

Truthful,  tnvth'fvd   a,  gwir,  gwirion- 

eddol  [ gau 

Truthless,  tnvth'les  a,  an  wir,  eelwyddog ; 

Trutination,    trŵ.tî.nä'shun    re,  "dwys- 

ystyried;  pwysiad 
Try,  tr'i  v,  profi,  holi ;  cynnyg.  ceisio 


Tub,  tub  re,  twba,  twb,  trwpa,  twrnel 

Powdering-tub,  Uestr  halltu 
Tube,  tub  re,  pib,  pibell,  chwibol,  cafn    I 
Tuber,  tü'bûr  n,  gwraidd  oddfog  [oddfyr « | 
Tubercle,  tii'bur.kl  re,  chwydd  bychan! 
Tubercular,  tii.bur'kii.lur  a,  oddiynogh 

crugynog,  gorynog,  llynorog 
Tuberous,  tii'bur.us  a,  oddfynog,  oddfo< 
Tubipore,  tü'bî.pô'r  re,  math  o  wylar      I 
Tubular,  tü'bü.lûr,  Tubulated,  tü'bü.lä» 

ted,  Tubulous,  tü'bü.lus,  TubuliibnrB 

tü.bü'lí.fôrm    a,   pibgeuog,  pibgeuol 

pibellog,   cafnol,    hirgau,    chwibolofft 

Tubular-bridge,  ceubont 
Tubule,  tü'bül  n,  pibellan,  piban 
Tuck,  tuk  re,  eledd-dwea,  bidognn;  ply{« 

crychiad,  cwtyn ;  rhwyden ;  chwernnS 

troell :  vt,  cwtäu ;  crynoi ;  plygu 
Tucker,  tuk'ur  re,  bronliain 
Tuesday,    tiiz'da    re,    dydd     MawrtìÄ 

Shrove  Tuesday,  gwyl  y  gyflfeB 
Tuif,  tuf  re,  sindw,  sinidr  [Mawrth  Yny  / 
Tuft,  tuft  re,  siobyn,  cobyn.  tusw,  twyj  | 

twff:  vt,  siobynu,  siobaddurno 
Tufty,  tuf 'tî  a,  siobynol ;  gwasod 
Tug,  tug  v,  llusgo,  tynu :  re,  tyn,  tynúbfl 

dwysdyniad;  llusgfad,  tynfad 
Tuition,  tii.ish'un  re,  addysgiaelh,  gof  1 1 

athrawaidd,  addysg  [tiwl 

Tulip,  tii'lip  re,  blodeuyn  tra  adnabyddtB 
Tumble,    tum'bl    v,    cwyinpo;    treiglj 

ymdreiglo;  llamidyddio,  llamdreiglÄ! 

re,  codwm,  cwymp,  ymdreiglad 
Tumbler,    tum'blur     re,    llanidreiglwBj 

diodwydryn  [gad; 

Tumbrel,  tum'brel  n,  teilgart;   trocw 
Tumbril,  tum'bril  re.  cawell,  gwairgawi»; 
Tumefaction,  tu.mi.fak'shun  re,  chwycj 
Tumefy,  tü'mî.fi'  v.chwyddo  [chwyddi  • 
Tumid,  tii'mid  a,  chwyddedig 
Tumorous,  tii'mur.us  a,  chwyddedig 
Tumour,  tü'mûr  re,  chwydd;  crangen  < 
Tump,  tump  n,  twyn.  twmpath,  twn 

crug,  crugyn:  vt,  twinpathu 
Tumular,  tü'müJûr  a,  twmpathol 
Tumulose,  tü'mü.lös,  Tumulous,  tii'nj 

lus  a,  twmpathog,  crugynog 
Tumult,  tii'mult   re,   terfysg,   cynhw, 

vi,  codi  terfysg,  ymderfysgu 
Tumultuaiy,   tü.mul'tshü.ur.î,  Turn- 

tuous,  tü.mul'tshü.us   a,  terfysglW 

terfysgus,  afreolus ;  brochwyllt 
Tumultuousness,  tü.mul'tshü.us.nes  > 

terfysgedd,  afreoledd 
Tumulus,  tü'mü.lus  (tumuh,  tii'mii) 

re,  earn,  carnedd,  crug,  twmç,  twi1 

path ;  crugfedd.  bedd,  gwvddfa 
350 


ore;  liite,  line,  no,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.      TWE 


Tun,  tun   ?«,   tynell,   2'rl   galwyn :    vt, 

barilo,  tynellu.     Tun-bellied,  bolfawr 

Tunable,  tü'nâ.bl  a,  tonadwy,  tonyddol, 

cynghaneddol 
Tundish.  tun'dish  n,  ffynel 
.Tune,   tun  n,   ton,   erddygan,    cywair. 
I    alawon,  alawen,  cainc,  niesur:  v,  per- 
l    seinio,  eeincio ;  eyweirio.    Out  of  tune. 
'    angbydsain.  anghydgerdd  [eddol 

iTunèiuí,  tün'fẁl  o,  perseiniol,  cyngban- 
.Tuneless,  tiiu'les  a,  anghynghaneddol, 
;|    digynghanedd 

Tungsten,  tung'sten  n,  adwyn  o'r  enw 
Tunic,  tii'nik  n,  hugan,  tynhug,  honffest 
Irunicle,  tii'ni.kl  n,  pilen,  cruenen 
Tunnel,  tun'el  n.  ffynel;  tryffordd,  ceu- 
E   ffordd :  vt,  trydyllu,  gwneyd  ceuffordd 
Tunny,  tun'î  n.  morbysgodya  o'r  enw 
Tup,  tup  n,  hwrdd:  v,  hyrddu 
(Turban,  tûr'ban  n,  pendorch,  penrwym- 
i  yn,  pemvisgtrigolionydwyrain.   Tur- 
I  ban-shell,  math  o  gragen.     Turban- 
,  (  top,  math  o  fadarch 
Turbary,   tûr'bur.í    n,    rhyddid  i  ladd 

I  mawn;  mawnfa,  mawndir 

Turbid,  tur'bid  a,  afloew,  cymmysglyd, 
, :  tew.  lleidiog  [Ueidiogrwydd 

«furbidness,    tûr'bid.nes    n,    afioewder, 
.Turbinate,  tûr'bî.nät,  Turbinated,  tûr'- 

I I  bî.nä.ted  a,  cogyrnog,  troellog 
■  burbot,  tûr'but  n,  arlledbysg 

1  turbulence,     tûr.bü.lens,"    Turbulency, 
j '  tûr'bü.len.sî    n,    terfysg,    afreolaeth, 
|  annbrefn,  cyifro,  terfysgedd 
Turbulent,  tûr'bü.leot  a,  terfysglyd,  af- 
.  -  reolus,  direol,  tònog 
'urcism,  tur'sizm  n,  crefydd  y  Tyrc- 
,  iaid,  Tyrciaeth 
ureen,  lü'rîn  n,  cawg  isgell 
'urf,  turf  n.  mawn,  tywarch,  ton:   vt, 
toi  â  thyweirch.     The  turf,  meirch- 
|  ,  redegfa  [tywarchlyd 

\  j'urfy,    Liir'fî  «,   tywarchog,   mawnog, 
argent,  tûr'jent  a,  chwyddol,  oddfog 
urgescence,  tûr.jes'ens  n,  chwyddiad; 
chwyddiaith 

urgid,  tûr'jid  «,  chwyddedig 
urgidity,  tûr.jid'i.tî,  Turgidness,  tûr'- 
jid.nes  n,  chwyddiad 
ink.  turk  n,  Twrc,  Tyrciad  [enw 

.urkey,  tur'ki  n,  twrci,  aderyn  dof  o'r 
urm,  túrm  n,  torf,  tyrfa,  llu,  mintai 
urmeric,   tûr '  mur .  ik    n,    gwreiddyn 
melyn  meddygol 

armoil,  tûr'môü  n,  trafferth,  ft'wdan, 
cythrwfl :  v,  ymboeni,  ffwdanu,  ym- 
draffertbu 


I 


Turn,  turn  n,  tro,  trofa;  troell:  v,  troi, 
dymchwelyd,    ymchwelyd,    ckwelyd, 
newid,  cyfnewid;   turnio.     By  turns, 
bob  yn  ail,  y  naill  ar  ol  y  Hall.     It  is 
my  turn  to  read,  myfi  sydd  i  ddarllen 
Turncoat,  tum'kut  n,  gwrihgiliwr 
Turner,  tûr'nûr  n,  turnwr.  tröydd 
Turnip,  tûr'nip  n,  erfinen,  meipen 
Turnkey,  tum'ki  n.  allweddwas 
Turnover,   turn'o.vur   n,  egwyddorwas 

trosglwyddedig 
Turnpike,    turn'pi'k  n,   tollborth,   toll- 
glwyd.     Turnpike-road,  ffordd  dollfa, 
prif- ffordd,  ffordd  fawr 
Turnsick,  turn'sik  a,  penysgafn,  syfrdan 
Turnspit,  tûrn'spit  11,  ber-drb'ydd,  math 
Turnstile,  tûrn'sti'l  n,  camfa  dro      [o  gi 
Turpentine,  tûr'pen.iin  n,  twrpant 
Turpith,  tûr'piíh  n,  math  o  lysieuyn 
Turpitude,  tûr'pí.tüd  n,  gwarthusrwydd 
Turquoise,  tur.kwiz'  n,  glasfaen  gwerth- 
Turret,  tur'et  n,  twred,  twryn         [fawr 
Turtle,  tûr'tl  n,  crwban.     Turtle-dove 
turtur  [twt !  pw! 

Tush,   tush,  Tut,  tut  i,   nst !    tewch ! 
Tusk,  tusk  n,  ysgythrddant,  ysgythr 
Tusked,  tuskt,Tusky,tus'kî  a,ysgythrog 
Tussle,  tus'l  n,  ymdrech :  vi.  ymdrechu 
Tutelage,  tü'ti.läj  n,  gwarcheidwadaeth, 

ymgeledd,  nawdd 
Tutelar,  tü'tî.lûr,  Tutelary,  tü'tî.lur.î  a, 

noddol,  diffynol,  ymgeleddol 
Tutor,  tü'tûr  ra,  ymgeleddwr;  hyffordd- 
wr,   dysgawdwr,  addysgwr,   athraw: 
vt,  addysgu,  dysgu,  hyfforddi 
Tutorage,  tü'tur.äj  n,  dysgiad,  addysg- 

iaeih ;  awdurdod  athraw 
Tutoress,  tii' tur.es,  Tutress,  tti'tres, 
Tutrix,  tü'triks«,athrawes.hyfforddes 
Tutsan,  tut'san  n,  dail  y  twrch 
Twaddle,,   twod'l  n,  gwagsiarad,    bal- 

dordd:  vi,  gwagsiarad,  bragaldian 
Twain,  twän  n,  dau,  dwy,  ill  dau,  ill  dwy 
Twang,  twang  n,  clec,  cydsain,  seindon  ; 
adflas;  llediaith,  mallacen:  v,  clecian, 
tantseinio,  dolysteinio 
Twank,  twangk  vi,  peri  i  beth  seinio 
Twankay,twang'kä  «,  math  o  de  gwyrdd 
Twattle,  twot'l  vi,  baldordd,  gwagsiarad 
Tweak,  twik  vt,  byswasgu,  tro-wasgu 
Tweak,   twik,   Tweag,  twig  n,  astrusi, 
dyryswch  [gofysio 

Tweedle,  twî'dl  vt,  gorygnu  tannau, 
Tweezers,  twi'zurs  np,  blewefail,  gefeilan 
Twelfth,  twelfth  «,  deuddegfed.  Twelfth- 
tide,  Twelfth-day,  dydd  gwyl  Ystwyll 
Twelve,  twelv  a  &  n,  deuddeg.  12,  xii. 
351 


ULT   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tvv=too,  t\vk=took; 


Twelvemonth,  twelv'munth  n,  deuddeg 
mis,  blwyddyn,  blynedd 

Twentieth,  twen'tî.eth  a,  ugeinfed,  20fed 

Twenty,  twen'tî  a  &  re,  ugain,  20,  xx. 

Twibil,  twi'bilre,  caib;  math  owaewffon 

Twice,  tw'is  ad,  dwywaith 

Twiddle,  twid'l  vt,  ysgafn  gyffwrdd 

Twig,  twig  n,  brigyn,  blaguryn,  impyn, 
gwialen  [brigau 

Twiggy,  twig'î  a,  brigog,  brigol,  llawn 

Twilight,  twiTit  n,  cyrlychwyr,  llych- 
wyr.  Evening  twilight,  min  nos,  cyf- 
nos,  gwyll  y  nos.  Morning  twilight, 
plygain,  pylgain,  gwawrddydd,  gwyll 
y  boreu.     Partial,  twilight,  gogyfnos 

Twin,  twin  re,  gefell,  llallog,  llallogan, 
Uallogen  (/) 

Twine,  twin  re,  edau  gyfrodedd,  llinyn : 
v,  cyfrodeddu,  amdorchi,  nydd-droi, 
amdroi ;  ymdroi,  ymnyddu 

Twinge,  twinj  v,  cnoi,  peri  cnofa,  poeni, 
blino;  tynwasgu,  arwasgu 

Twinkle,  twing'kl  vi,  gwreichioni, 
serenu;  amrantu,  ysmician:  re,  am- 
rantiad,  cythrym.  In  the  twinkling  of 
an  eye,  mewn  tarawiad  amrant,  ar 
darawiad  llygad,  ar  amrantyn 

Twinhng,  twin'ling  re,  gefell-oen 

Twire,  twi'r  vi,  trydar 

Twirl,  twûrl  v,  chw^rndroi,  chwyldroi, 
nydd-droi :  re,  chwyrndro,  cylchdroad 

Twist,  twist  v,  nyddu,  cymhlethu,  nydd- 
droi,  cyfrodeddu :  re,  tro ;  edau  gyfrod- 

Twit,  twit  vt,  dannod,  edliw         [eddog 

Twitch,  twitsh  vt,  tymmigoj  brathgnoi: 
n,  tymmig,  cipdyniad;  brathgnoad, 
gloes  [trydar 

Twitter,   twit'ûr    vi,  trydar:    n,   fl'rill, 

Two,  t\v  a  Si  n.  dau,  dwy,  2,  ii. 

Twopence,  tup'ens  n,  dwy  geiniog 

Twojienny,  tup'en.i  a,  dwy  geiniog. 
Twopenny  book,  llyfr  dwy  geiniog 

Tymbal,  tim'bal  n,  tabwrdd  efydd 

Tympan,  tim'pan  n,  tabwrdd;  memrwn 
argrafiwasg  [seinlen  y  glust 

Tympanum,    tim'pâ.num  n,    tabwrdd; 

Tympany,  tim'pâ.nî  n,  bolchwydd, 
gwyntglwyf 

Type,  tip  n,  cysgod,  cysgodlun,  rhagar- 
wydd;  argrafflythyren,  argratfnod. 
Italic  type,  llythyrenau  Jtalaidd. 
Koman  type,  llythyrenau  cyffredin, 
llythyrenau  Iihu'feinig  [braenol 

Typhoid,  t'i'f ôìd  a,  irdangol,  gwanhaol ; 

Typhoon,  ti.fŵn'  n,  ystorin  droawl, 
corwynt,  rhuthrwynt ;  gyrwynt  mor- 
eedd  China;  poetnwynt  y  Dwyrain 


Typhus,  t'i'fus  n,   twymyn  echryslaw; 

o  r  enw,  twymyn  fraenol 
Typical,  tip'i.kal  a,  cysgodol,  arwyddol 
Typify,  tip'i.f  \  vt,  cysgodi,  arwyddo 
Typographer,  tî.pog'râ.fur  n,  argraffyd 
Typographical,    tip.o.graf'i.kal    a,    2à. 

graffyddol  [iaeth,  argraffwait 

Typography,  tî.pog'râ.fî  n,  argrafiydfl 
Tyrannical,  ti.ran'i.kal    o,  gorthrymu 

tra  arglwyddiaethol 
Tyrannicide,  ti.ran'î.si'd  n,  lladdiad  go: 

mesdeyrn;  lleiddiad  gormeswr 
Tyrannize,  tir'an.'iz  vi,  gorthrymu,  ti 

arglwyddiaethu,  gormesu 
Tyrannous,   tir'an.us  a,  tra  arglwydi 

iaethol,  gorthrymus 
Tyranny,~tir'an.î  n,  tra-arglwyddiaet 

gormeslywodraeth,  gorrnes,  gorthrai 
Tyrant,   t'i'r'ant  n,  gonnesdeyrn,    go 

meiliwr,  gorthrechwr,  gormeswr 
Tyro,  t'i'r'ö  n,  newyddian,  egwyddori 

dechreuwr  ieuanc 
Tzar,  zar  n,  amherawdwr  Ehwssia. 
Tzarina,  za.ri'na  n. — Czarina        [Cz 

u. 

Uberous,     ii'bur.us     a,    ffrwythla* 

helaeth,  ffaeth  [(■ 

Uberty,  ü'bûr.tî  n,  ffrwythlonder,  ffae' 
Ubiquitary,   ii.bik'wi.tur.i,    Ubiquitc 

ii.bik'wi.tus  a,  hollbresennol 
Ubiquity,  U.bik'wi.ti  n,  hollbresennolci 
Udder,  ud'ûr  n,  piw,  cader 
Ugliness,  ug'li.nes  n,  gwrthuni,  anfer 

wch,  hagredd,  hagrwch,  hylldra  [' 
Ugly,  ug'lî  a,  hagr,  gwrthun,  anl 
Ukase,  ii'kiis  n,  cyhoeddiad  amherc 
Ulcer,  ul'sûr  n,  gorfa,  gorweli,  llyin 

crawnddolur,  cornwyd 
Ulcerate,  ul'sur.ät  v.  Uynori,  gwel'io.  § 
Ulceration,  ul.su.rii'shun    n,  llynon 

gweli'ad,  gonad  [crawnl 

Ulcerous,  ul  sur.us  o,  llynorog,  { 
Ule,  iil  n,  dydd  Nadolig" —  Yule 
Ulex,  ii'leks  n,  eithin 
Uliginous,  ü.lij'î.nus  a,  Ueidiog;  llyi 
Ulna,  ul'nâ  n,  esgyrn  mawr  yr  iselii 
Ulterior,  ul.ti'r'í.ûr  a,  tu  draw  i,  tu  h 

i,  pellach 
Ultimate,  ul'tî.mät  a,  diwediaf,  ( 
Ultimatum,  ul.tî.mä'tum,  (ultimata 

tì.mä.tâ)  n,  ateb  olaf.  penderf 
Ultra- px,  tu  hwnt  i        [olaf,  eithi 
Ultraist,  ul'trâ.ist  n,  eithafwr 
Ultramarine,   ul.trá.mâ.rîn'   n,   gla 

goleu:  a,  tramor,  tu  hwnt  i'r  môi 
■352 


ore;  late,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh        UNA 


[tramontane,  ul.trâ.mon'tän  a,  tu  hwnt 
li'rmynyddoedd,  tramynyddol;  gwrth- 
iwynêbol  i  oruchafiaeth  y  Pab 
[tramundane,  ul.tr â.mun'd än  a,  tu 
Uraw  i'r  byd,  trabydol  [ewyllysgar 
troneons,  uí.trö'nî.us  a,  gwirfoddol, 
julate,  ul'U.lat  vi,  ubain,  udo  [oernad 
Ullation,  ul.ü.lä'shun  n.  udiad,  udfa; 
taber,  um'bûr  n,  math  o  felynliw, 
rnbilic,  um.bil'ik  n.  bogail  [melynfwn 
Libilical,  um.bil'i.kal  a,  bogeiliol.  Um- 
bilical cord,  llinyn  y  bogail 
wbilicus,  um.bil'i.kus  n,  bogail  [garw 
hbles,  um'blz  np,  ymysgar  hydd  neu 
.lbra^e.  um'bräj  n,  cysgod,  gwasgod; 
iyb ;  tramgwydd,  anfoddlonrwydd 
irageous,  um.brä'jus  a,  cysgodol, 
jodaidd,  gwasgodol  [cudd 

'  :,  um.brat'ik  a,  dan  gysgod, 
-,  um.brel'â  n,  gwlawrod,  gwlaw- 
[gwasgodrwydd 
ity,  um.bros'ì.tî  n,  cysgodrwydd, 
ge,  um'p'í.räj  n,  cyflafareddiad 
:,  um'p'f'r  n,  dyddiwr,  canolwr 
a-,  am-,  af-,  di-,  heb.  Gellir 
o  flaen  bron  pob  ansoddair 
Iferfol,  neu  sylweddair  neu  ragf'erf  yn 
jarddu  o'r  unrhyw ;  yn  neillduol  o  flaen 
wiriau  o'r  Sacsonig  a  sylweddeiriau  yn 
Eerfynu  yn  ness;  fel,  unabased,  heb  ei 
fielu;  unadorned,  anaddurnedig,  di- 
Ijddurn,  heb  addurn,  heb  ei  addurno; 
\medifying,  anaddysgiadol ;  unavoid- 
■  .tble,  un voida  bly,  anocheladwy,  diochel, 
ililys;  tmavoidableness,  dilysdod,  an- 
I  «helrwydd.  Defhyddir  injn  gyfFredin 
[kyda  geiriau  o'r  Lladin  a'r  Ffrengaeg, 
Hisvlweddeiriau  yn  tude,  ice,  a  ty;  fel 
nfallibJe,  anffaeledig,  cliball,  difeth; 
ndifference,  difaterwch,  anofaledd; 
\nhabile,  anfedrus ;  inaptitude,  unapt- 
mess,  anghymhwysder ;  injustice,  un- 
fitness, anghyfiawnder ;  inequality, 
\nequalness,  anghyfartaledd ;  infer- 
ility,  uafertileness,  antfrwythlondeb, 
iffrwythder  [hyf 

'«lìbashed,  un.a.basht'  a,  digywilydd, 
■abated,  un.a.ba'ted  a,  heb  ei  leihau 
lible,  un.ä'bl  a,  analluog,  diallu 
^abridged,    un.â.brijd'    a,  annhalfyr- 
;dig  [edig,  anacenol 

accented,  un.ak.sen'ted  a,  anacen- 
taceptable,  un.ak.sep'tâ.bl  a,  anghym- 
leradwy  [a,  anfwyn,  gwrthnysig 
J  accommodating,  un.a.kom'o.da.ting 
Wcompliidied,  un.a.kom'plisht  a,  an- 
rphenedig,  heb  ei  orphen 
23 


Unaccountable,  un.a.kuwn'ta.bl  a,  an- 

nirnadadwy,    anegluradwy,     dyeithr, 

rhyfedd;  anateboì 
Unaccustomed,  un.a.kus'tumd  o,anghyn- 

nefin,  anymarfer,  anarferol,  diyinarfer 
Unacknowledged,      un.ak.nol'ejd      a, 

anghyfadduf,  anghyfaddefedig 
Unacquired,  un.a.kw'i'rd'  a,  heb  ei  gael ; 

cyngreddtbl,  naturiol     [anghymhwys 
Unadapted,    un.â.dap'ted    a,    anaddas, 
Unadmired,  un.ad.mi'rd'  a,  anhoff 
Unadmonished,    un.ad.mon'isht    a,   di- 

rybudd  [dibarch 

Unadored,  un.â.dö'rd'  a,  anaddoledig, 
Unadulterated,  un.â.dul'tur.ä.ted  a,  di- 

gymmysg,  dilwgr,  heb  ei  lygru,  pur 
Unadvised,  un.ad.vizd'  a,  byrbwyll 
Unaffected,    un.a.fek'ted    a,   dideimlad, 

digyffro;  anfursenaidd,  syml 
Unaffectionate,     un .  a .  fek '  shun . -it     a, 

anghariadus,  diserch  [gystudd 

Unafflicted,  un.a.fiik'ted  a,  diadf'yd,  di- 
Unagitated,  un.aj'î.tä.ted  a,  digynhwrf 
Unaided,  un.ii'ded  a,diborth,  digymhorth, 

digynnorthwy  [diglwyf,  diboen 

Unailing,  un.ä'ling  a,  diddolur,  iach, 
Unalienable,   un.ä'lî.en.â.bl   a,   anarall- 

adwy  [faethol 

Unalimentary,  un.al.î.men'tur.î   a,   an- 
Unallied,  un.a.l'id'  a,  diberthynas 
Unalloyed,  un.a.lôîd'  a,  digymmysg,  pur 
Unalterable,  un.ôl'tur.â.bl  a,  digyfnewid, 

dianwadal,  anghyfnewidiol 
Unambiguous,    un.am.big'ü.us    a,    an- 

nhywyll,  eglur  [geisiol 

Unambitious,  un.am.bish'us  a,  anym- 
Unamiable,  un.ä'mî.á.bl  a,  anhawddgar 
Unamended,  un.â.men'ded  a,  anniwyg- 

iedig,  heb  ei  adgyweirio 
Unanimated,   un.an'î.mä.ted   a,  anfyw- 

iol,  marwaidd,  difywyd  [cydsyniad 
Unanimity,  U.ná.nim'î.tî  n,  unfrydedd, 
Unanim  jus,  ü.nan'î.mus  a,  unfryd,  cyd- 

syniol  [ei  dymmeru 

Unamiealed,  un.a.nîld'  a,  didymmer,  heb 
Unanswerable,  un.an'sûr.â.bl  a,  anateb- 

adwy,  anatebol,  diateb       [mhryderus 
Unanxious,  un.angk'shus  a,  diofal,  am- 
Unappalled,  un.a.póld'  a,  diddychryn 
Unappeasable,  un.a.pi'za.bl  a,  anghym- 

modlawn,  anheddychol,  annyhuddol 
Unapprehensive,  un.ap.ri.hen'siv   a,  di- 

ddirnad,  diamgyffred ;  anofnus  [adwy 
Unapproved,  un.a.prwvd'  a,  anghymmer- 
Unapt,  un.apt'  a,  anaddas,  anghymhwys, 

anweddus;  diawch,  ammharòd 
Unarm,  un.ârm'  v,  dadarfogi,  diarfbgi 
353 


UNO   path,  fat,  eve,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tv"vk=too 


Unarrayed,  un.a.räd'  a.  annhrwsiadus 
Unasked,  un.askt'  a,  diofyn,  heb  ei  ofyn 
Unaspiring,  un.as.prr'ing  a,  anymgeis- 

iol  [anymosodadwy 

Unassailable,    un.a.sä'lâ.bl     a,    diogel, 
Unassisted,  un.a.sis'ted  a,  digymhorth. 

digynnorthwy  [ediir,  isel 

Unassuming,  un.a.sü'ming  a,  gostyng- 
Unassured,  un.a.shẁ'rd'  a,  anhyderus 
Unattainable,  un.a.tä'nâ.bl   a,   anghyr- 

haeddadwy,  anghaftaeladwy 
Unattempted,    un.a.tem'ted    a,   beb   ei 

anturio,  ammhrofedig,  beb  ei  gynnyg 
Unattended,   un.a.ten'ded   a,  digydym- 

aith;  anghyssylltedig  [dodol 

Unauthorized,  un.o'tho.rizd  a,  anawdur- 
Unavailable,   un.a.vii'la.bl,    Unavailing, 

un.a.va'ling  a,  anfuddiol,  diles,  ofer 
Unavowed,  un.â.vûŵd'  a,  anaddefedig 
Unaware,  un.á.wé'r',   Unawares,    un.â- 

wO'iv/  ad,  yn  ddisynunwth,  yn  ddiar- 

wybod,   yn  ddirybudd,   yn   ddisyfyd. 

Unawares  to  one,  beb  wybod  iddo 
Unawed,  nn.ôd'  a,  diofn,  dibryder 
Unbaked,  un.biikt'  a,  lieb  ei  bobi 
Unbaptized,  un.bap.t'izd'  a.  difedydd 
Unbar,  un.bàr'  vt,  dadfolltio,  dadfario 
Unbashful,  un.basb'f\Vl  a,  digywilydd 
Unbay,  un.bä'  vt,  rhyddbau,  gollwng 
Unbearable,  un.bê'r'â.bl  a,  anhyddwyn, 

anoddefadwy  '    [satin- 

Unbeaten,  un.bi'tn  a,    ansathredig,   di- 
Unbeauteous,   un.bii'tshus  a.   anhardd. 

ammhrydfertb,  hagr  [us,  anaddas 
Unbecoming,  un.bi.kum'ing  a,  anwedd- 
TJnbefitting,  un.bî.fit'ing  a,  anghyfaddas 

anweddaidd,  anweddus  [edig 

Unbegotten,   un.bi.got'n   a,  anghenedl- 
Unbeguile,  un.bi.gi'l'  vt,  didwyllo 
Unbelief,  un.bî.lîf '  n,  anghrediniaeth 
Unbeliever,  un.bi.li'viir  n,  anghredadyn, 

angbredwr,  anflydfliwr,  diffydd 
Unbelieving,     un.bî.  living     a,    digred, 

auglirediniol,  diffydd 
Unbeloved,  un.bi.luvd'  a,  angbaredig 
Unbend,  un.bend'  v,  dadblygu 
Unbending,   un.ben'ding  a,   anystwytb, 

ystyfnig,  syth  [oliaetb  eglwysig 

Unbeneficed,   un.ben'i.fist  a,   beb   iyw- 
Unbenefieial,  un.ben.i.fisb'al  a,  diles 
Unbenevolent,  un.bi.nev'o.lent  a,  anghar- 

edig.  anfwyn  [goleu 

Unbenighted,  un.bi.n'i'ted  a,  annhywyll, 
Unbenign,  nn.bi.ni'n'  a,  annhirion 
Unbent,  un.bent'  a.  ainmblvgedig 
Unbeseeming,  un.bî.sî'ming  a,  anwedd- 
aidd, anweddus.  anaddas 


Unbesought,  un.bî.sót'  «,  beb  ei  ofyn 
Unbestowed,  un.bî.stöd'  a,  anrhoddec 
Unbewailed,  un.bî.wäld'  a,  dialar,  d 

aetb,  beb  gwyn  am  dano 
Unbid,  un.bid',  Unbidden,  un.bid'n  a, 

waboddedig,  diwabodd,  diorehyuuil 
Unbigoted,  un.big'ut.ed  a,  annallbleici  I 

diragfarn 
Unbind,  un.b'ind'  vt,   dadrwymo,  d 

glymu,  dattod,  rhyddbau  [t 

Unblamable,    un.blä'má.bl     a,    ditel 
Unbleached,  un.blîtsbt'  a,  cri,  crai 
Unblemished,    un.blem'isht    a,    din 

dianaf,  difefl,  difai,  difreg 
Unblencbed,  un.blentsht'  a.  diwarthr 
Unblest,  un.blest'  a,  difenditb,  anfen< 

aid,  melltigedig;  annedwydd,  true 
Unblown,   un.blön'    o,   heb   egori, 

flodeuo;  heb  ei  chwythu 
Unblunted,  un.blun'ted  a,  miniog,  \Y 


Unboiled,  un.bôîld'  a,  ammrwd,  amnll 
Unbolt,  un.bölt'  vt,  dadfolltio 

diane  I 

b'-vyn  - 

ladgn  o 

y  fyn  , 


Unborn,  un.bôrn'  a,  heb  ei  eni,  diane 
UnboiTowed,  un.bor'bd  a,  dieekwyi 

fenthyg,  naturiol  [dadgi 

Unbosom,  un.bwz'um  vt,  agor  y  fyi.  n 

Unbought,  un.bôt'  a,  heb  ei  brynu    jffì 

Unbound,  un.bûŵnd'  a,  afrwym,  rhy 

Unbounded,  un.bûŵn'ded  a.  annher 

edig.  diderfyn,  difesur;  eang 
Unbowed,  un.bûŵ'el  vt,  diberfeddo  ' 
Unbrace,  un. bras'  vt,  dadrwymo,  dafl! 
Unbred,  un.bred'  n.  diddysg;  difoes^ 
Unbribed,  un.bribd'  a,  diwobr  [pen  td 
Unbridled,  un.br'i'dld  a,  heb  ei  ffrwèl 
Unbroken,  un.bro'kn   a,   cyfan,  htm 

dori;  heb  ei  ddofi  [fog  u 

Unbuckle,  un.buk'l  vt,  dadwäegu,  jj- 
Unburden,  un.bdr'dn  vt,  dadlwythoM 

feicbio,  ysgafnhau 
Unburied,  un.ber'id  a,  anghladdedif 
Unbutton,  un.but'n  vt,  dadtbtymu 
Uncalled,  un.kold'  a,  analwedig,  h 
Uncalm,  un.kam'  vt,  aflonyddu  [01 
Uncanonical,  un.ka.non'i.kal  a.  ang 
Uncase,  un.kiis'  vt,  dadweinio;  dyn 
Uncaught,  un.kot'  a,  annaliedig 
Uncensured,  un.sen'shûrd  a.  digery' 
Uncertain,  un.sûr'tän  a,  ansicr,  p1"8 
Uncertainty,  un.sûr'tän.tî  n,  ansicr Ä 
Unchain,  un.tshän'  vt,  dadgadwy» 
Unchangeable,  un.tshän'jâ.bl  a,  anW 

newidiol,  digyfnewid,  sefydlog     i  I 
Unchangeableness,  un.tsbän'jâ.bl.r  | », 

angbvfnewidioldeb.  dianwadabvc 
Uncharitable,  un  tshar'î.tâ.b)  a.  an  «r- 

iadus,  annhirion;  auelusengajr 
JÓ4 


öre;  läte,  line,  no,  mute;  she,  zh=z  .azure;  thin,  thìs;  j=dzh.        UNO 


•charitableness,  un.tshar'î.tâ.bl.nes  n, 
fcnghariadoldeb  [godinebus 

1  chaste,  un.tshäst'  a,  anniwair,  anllad, 
Ichastity,  un.tshas'tî.tî,  Unehasteness, 
iiutshiist 'nes  n.  anniweirdeb 
checked,  un.tshekt'  a,  diattal 
cheerful,  un.tshî'r'íŵl  a,  prudd 
Ichristened.  un.kris'nd  a,  difedydd 
christian,  un.kris'tshan  a,  anghrist- 
onogol  [anghristionogi 

ishristianize,    un  .  kris  '  tshan  .  i'z     vt 
pkrcumcised,  un.sur'kum.si'zd  a,  di- 
nwaededig,  heb  ei  enwaedu 
pircumcision,   un.sur.kum.sizh'un  n, 
jenwaediad 

:ircumscribed.  un.sur'kum.skribd  a, 
anherfynol,  diderfyn,  anattaliedig 
Circumspect,  un.sur'kum.spekt  a,  an- 
»yliadwrus,  ammhwyllog 
Vivil,  un.siv 'il  a,  anfoesgar,  anfwyn 
■avilized,  un.siv'il.Yzd  a,  heb  ei  war- 
[  (iddio.  anwareiddiedig 
•Ulad.  un.klad'  a,  heb  ddillad,  noeth 
Wilasp.  un.klasp'  vt,  dadfoglymu 
püîle,  ung'kl  n,  ewythr 
IX'tlean.  un.klin'  a,  aikn,  budr,  brwnt 
ttleanness,  un.klin'es  n,  aflendid 
|lj:left,  un.kleft'  a,  anhollt,  anholltog 
liench,  un.klentsh'  vt,  agor 
il  log,  un.klog'  vt,  dadrwystro 
«llose,  un.kloz'  vt,  agor,  agoryd,  agori 
,.ldothe,  im.kloTH.'  vt,  dadwisgo,  diosg, 
<  wnoethi  [goleu 

I'louded,    un.kluw'ded  a,   digwmwl; 
I  loved,  un.ldóîd'  a.  heb  gael  gormod 
lioagulable,   un  .kö  .ag  '  ü  ,  lâ  .bl  a, 
lgheuladwy  [dorchi 

Coil,  un.kGil'  vt,   dad-ddyrwyn,   di- 
ll ollected,  un.kodek'ted  a,  aughasgl- 

lig.  heb  ei  gasglu.  ar  wasgar 
Itjorabed,  un.kombd'  a,  heb  ei  gribo 
lately,   un.kum'li   a,   anhardd,  an- 

eddus,  ammhrydferth 
I  Omfortable,   un .  kum '  fùr .  tâ .  bl    a, 

ighysurus,  annyddan 
vommon,  un.kom'un  a,  anghyffredin, 
aarferol;  dyeithr  [tawedog 

Jwmmuuicative,  un.ku.mii'ni.kli.tiv  a. 
t  wnpact,  unJcum.pakt'  a,  anghryno, 
.uhaclus  [anghymhellol 

\  worapellable,    un  .  kum .  pel '  â  .  bl    a, 
l  jmplaining,  un.kum.plii'ning  a,  di- 

hwyn,  amyneddgar,  dirwgnach 
I  implicated,  un.kom'pli.ka.ted  a, 
Jighymhleth,  annyrys 
U  «nplying,  un.kum.pli'ing  «.anghyd- 
niol;  anhyblyg,  gwrthneuol 


Uncompounded,     un.kum.pihvn'ded    a, 

digymmysg  [diamgyffred 

Uncornprehensive,  un.kom.yjri.hen'siv  a, 
Uncompressed,  un.kum.prest'  a,  anghyd- 

wasg  [diystyriaeth 

Unconcern,    un.kon.surn'  n,   diofalwch, 
Unconcerned,   un.kon.sumd'    a,    diofal, 

difater  [anghymmodol 

Unconciliatory,  un .  kon .  sü'yâ .  tur  à    a, 
Uncondemned,    un.kon.demd'  a,   anny- 

farnedig  [ammod,  heb  delerau 

Unconditional,   un.kon.disk'un.al  a,  di- 
Unconfined,  un.kon.fi'nd'  a,  angkaeth 
Unconformable,    un .  kon .  for '  mâ .  bl    a, 

anghydffurfiol 
Uncongealed,  un.kon.jild'  a,  angheuledig 
Uncongenial,  un.kon.ji'ni.al  a,  anghyn- 

henyd,  gwrthnaWsol,  gwrthnaws 
Unconjugal,  un.kon'jii.gal  a,  annywedd- 

og  [anorchfygol 

Unconquerable,  un .  kong '  kwur .  â .  bl  a, 
Unconscionable,   un.kon'shun.a.bl    a, 

angkydwybodol,   anghyfiawn ;    afres- 

ymol  [  diarwybod 

Unconscious,  un.kon'shus  a,  anwybodol, 
Unconsecrated,    un.kon'si.kra.ted    a, 

angkyssegredig,  heb  ei  gyssegru 
Unconsenting,   un.kon.sen'ting    a,    an- 

foddlawn,  anghytunol,  anghaniataol 
Unconstrained,  un.kon.strand'  a,  anghy- 

mhelledig,  o 'i  wirfodd 
Unconsumed,  un.kon.sumd'  a.  anysedig 
Uncontaminated,  un.kon.tam'i.na.ted  a, 

dihalog,  dilwgr,  heb  ei  ddiwyno 
Uncontested,  un.kon.tes'ted  a,  diamry- 

son,  di'wrtkwynebiad,  diddadl 
Uncontrollable,   un.kon.tro'la.bl   a,   an- 

feistroladwy,  afreolus 
Uncord,  un.kord'  vt,  dadgortio,  dattod, 

dadrwymo,  dadglymu,  rhyddhau 
Uncorrected,    un.ko.rek'ted  a,   angher- 

yddedig;  anniwygiedig;  anghywir 
Uncorrupt,  un.ko.rupt'   a,   anllygredig, 

dihalog,  dilwgr,  pur,  glân,  gonest 
Uncountable,    un.kiuvn.tii'bl    a,    dirif, 

anghyfrifadwy,  aneirif,  afrifed 
Uncouple,  un.kup'l  vt,  gwahanu 
Uncourteous,  un.ko'r'tshus  a,  anfwyn 
Uneourtly,   un.ko'rt'li  a,  anfoesog.    an- 

foneddigaidd  [garw 

Uncouth,  un.kwih'  a.trwsgl,  lledchwith, 
Uncover,  un.kuv'ur  vt,  dattoi,  dyuoethi, 

dadorchuddio.  anhuddo  [diorchudd 
Uncovered,  un.kuv'urd  a,  angheledig, 
Uncreate,  un.hrî.ät',  Uncreated,  un.kri- 

ä'ted  a,  aughrëedig      [asol,  gwarthus 
Uncreditable,  un.kred'i.ta.bl  a.  anurdd- 
355 


UXD   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=tool 


Uncredited,  un.kred'i.ted  a,  anghoel- 
Uncrown,  nn.lcrûŵn'  vt,  digoroni  [iedig 
Unction,  ungk'shun  n,  eneiniad ;  enaint 
Unctuous,  ungk'tshii.us  a,  seiinlyd,  bras. 

ireidlyd 
Unculpable,  un.kul'pfi  bl  a,  difeius,  difai 
Uncultivated,  un.kul'ti.va.ted   a,  anni- 

wylliedig,  anwrteitbiedig ;  diddysg 
Uncumbered,  un.kum'burd  a,  dirwystr, 

diludd  [peníydd 

Uncurbed,  un.kurbd'  a,  diflrwyn,  diattal, 
Uncured,  un.kii'rd'  a,  anwelledig,   beb 

ei  iachliu ;  anghyfteithiedig 
Uncurl,  un.kurl'  »,  dadfodrwyo 
Uncustomary,  un.kus'tum.ur.i  a,  anar- 

ferol,  anghyffredin,  dyeithr 
Uncut,  un.kut'  a,  bob  ei  dori  [waetbygu 
Undamaged,    un.dam'iijd    a,    heb    ei 
Undaunted,  un.dân'ted  a,  diofn,  eofn,  hyf 
Undebauched,   un.'di.botsht'  a,  anllath 

ruddedig,  dihalog  [ochr  ar  ddeg 

Undecagon,  un.dek'u.gun  n,  dull  ag  un 
Undecayed,  nn.di.kad  a,  anfethed: 
Undeceive,  un.di.siv'  vt,  didwyllo 
Undecided,  un.dî.s'í'ded  a,  ammhenodol; 

gwammal;  heb  ei  benderfynu 
Undecimary,  un.des'î.mur.î  a,  yn  cym- 

meryd  lie  bob  un  fiwyddyn  ar  ddeg 
Undeck,  un.dek'  vt,  diosg,  didrwsio 
Undeclared,  un.di.kle'rd'  a,  anghyhoedd- 

edig,  annadganedig 
Undeclinable,    un.di.kl'i'na.bl  n,   anhy- 

dreigl ;  anwrthodadwy  [anaddurnedig 
Undecorated,  un.dek'o.rii.ted  a,  diaddurn, 
Undefaced,  un.dî.f iist'  a,  heb  ei  anharddu 
Undefended,  un.dî.fen'ded    a,   diamddi- 

fiyn,  dinawdd  [dihalog;  dilwgr,  glân 
Undefiled,  un.dî.fi'ld'  a,  anllathruddedig, 
Undefinable,    un.dì.f'i'nâ.bl    a,     annar- 

lnniadwy  [ammhenodol 

Undefined,  un.dî.find'  a,  annarluniedig, 
Undefrayed,  un.dî.fräd'  a,  heb  ei  dalu 
Undemolished,  un.di.mol'isht  a,  heb  ei 

ddistrywio  [anhybrawf 

Undemonstrable,  un.dî.mon  strâ.bl  a, 
Undeniable,  un.dî.n'í'â.bl  a,  anwadadwy 
Undeplored,  un.dî.plö'rd'  a,  heb  gwyn  am 

dano,  heb  alar  ar  ei  ol  [osodedig 

Undeposited,  un.di.poz'i.ted  a,  an- 
Under,  un'dûr^w,  tan,  dan,  oddi  tan,  o 

dan,  is,  is  law,  goris:  ad,  tanodd,  oddi 

tanodd :  px,  is-,  tan- 
Underact,  un.dur.akt'  v,  isweithredu 
Underbid,  un.dûr.bid'  {pt  underbid, pp 

underbidden,  un.dúr.bid'n)  vt,  cynnyg 

dan  [rhy  fach 

Undercharge,    un.dûr.tshârj'   v,    gofyn 


Undergird,  un.dûr.gùrd  vt,  tanwregyil 
Undergo,    un.dûr.gö'    {pt    underwel 

un.dur.went' ;  pp  undergone,  un.d  » 

gon')  vt,  dyoddef,  goddef,  dwyn      j 
Underhand,  un'dur.hand  a,  lladradail 

dirgel:  ad,  dan  law,  dan  gel 
Underlay,  un.dûr.lä'  vt,  attegu,  goseil 
Underline,  un.dûr.lin'  vt,  tanlinellu    fi 
Underling,  un'dfir.ling  n,  iswas,  isafcB 
Undermine,  un.dûr.m'in'  vt,  tanglodÄ 

cloddio  tanodd;  disodli 
Undermost,  un'dfìr.most  a,  isaf,  isela  m 
Underneath,  un.dûr.nÎTH'  ad,  dan,  en 

tanodd,  i  lawr:  pr,  tan,  dan 
Underpin,  un.dûr.pin'  vt,  attegu 
Underrate,  nn.du.rat'  vt,  tanbrisio     I 
Undersell,  un.dfvr.sel'  vt,  iswerthu  [  I 
Underset,   un.dûr.set'  vt,  attegu,  g(B 
Underset,  un'dûr.set  n,  isftrwd 
Understand,    un.dûr.stand'   {pt   &B 

understood,   un.dûr.stẁd')   vt,  d  & 

dirnad,  amgyffred.     To  give  to  un<fl- 

stand,  rhoi  ar  ddeall,  hysbysu 
Understanding,  un.dûr.stan'ding  n,d* 

dealltwriaeth,     synwyr,     dirnadaB- 

gwybodaeth:  a,  deaUus,  gwyboduB- 
Understrapper,    un'dûr.strap.ûr    »,  Ä- 

oruchwyliwr;  iswas 
Undertake,  un.dûr.tälc'  {pt  undert^J 

un.dur.tvvk';  pp  undertaken,  nn.«Ä- 

tii'kn)   v,   ymgymmeryd,    cymm-B' 

mewn  Haw,  cymmeryd  ar 
Undertaker,    im.duv.ta'kur    n,    niflh 

gymmero  peth  arno;  arwylianny<  fl/- 
Undertaking,    un.dur.ta'king    »,    M 

gymmeriad,    gorchwyl,    antnrj  |B-~ 

rwymiad,  ysgrifenrwym 
Undervalue,"  un.dur.val'u   vt,    dibiit», 

difr'io;  tanbrisio.  isbrisio 
Underwood,    un'dûr.wẁd-  n,  glas^, 

mangoed,  prysg,  prysgl,  isgoed     j. 
Underwork,  un'dur.wurk  n,  tanwaillǤ>- 
Underwork,   un.dfir.wurk'  vt,  gweio 

am  lai,  isweithio,  tanweitbio,  disc  j  I 
Underwrite,  un.du.r'ít'  vt,  tanysgrifi 
Underwriter,   un'du.ri.tiir  n,  ymrv3-' 

wr,  digolliannwr,  digolledwr 
Undescribed,    un.di.skri'bd'    a,    ar*- 

luniedig,  annysgrifiedig 
Undescried,  un.di.skri'd'  a,  heb  ei  in- 
Undeserved,     un.di.zurvd'    a,    he  ie| 

haeddu,  anhaeddol,  anhaeddedig  , 
Undeserving,  un.di.zur'ving  a,  anlu  d- 

iannol,  annheilwng,  dihaeddiant 
Undesigned,  un.dî.s'índ'  a,  anfwriai 
Undesigning,   im.dî.s'í'ning   a,   did  u, 

diddrygfwriad,  gonest,  dihoced    { 
356         | 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs:  j=dzh.        UNE 


Undesirable,  un.di.z'i'r'a.bl  a,  anny- 
,    raunol,  annewisol  [beithiol 

lUndespairing,  un.dî.spc'r'ing  a,  go- 
Undestroyed,  un.dî.stroîd'  a,  annistryw- 
l    iedig,  heb  ei  ddistrywio  [iedig 

Undetected,  un.di.tek'ted  «,  annadgudd- 
iUndetermined,  un.dî.tûr'mind  a,  am- 
í    mhenderfynedig  [ychu 

^Undeterred,  un.dî.tûrd'  a,  heb  eiixaw- 
jUndeveloped,  un.di.vel'upt  a,  aneglur, 
li  anamlwg,  heb  ei  ddadorchuddio 
'uhdeviating,  un.dî'vî.ä.ting  a,  anwyrol 
jUndevious,  un.di'vi.us  a,  anwyrog, 
I    tmiongyrch  [annuwiol 

(Jndevout,    un.di.vfnVt'    a,    digrefydcl 
Jndexterous,  un.deks'tur.us  a,  chwith, 
i  anfedrus,  anghelfydd,  anneheuig 
indigenous,     un.dij'i.nus   a,    epiliedig 
,'  gan  ddwfr  [iedig 

undigested,  un.dî.jes'ted  a,  annhreul- 
[jndignified,  un.dig'nî.fid  a,  anurddasol, 


difri,  gwael,  isel 


[heb  ei  leiha 


undiminished,  un.dî.min'isht  a,  cyfan, 
^Undirected,  un.di.rek'ted  a,  anghyf- 
J  eiriedig  [fodedig 

Jndiscenied,  un.di.zurnd'    a,   anghan- 
Jndiscerning,  un.di.zur'ning  a,  annir- 
| :   nadol,  anghraff,  anghall 
>  undisciplined,    un .  dis '  i .  plind    a,    di- 

addysg,  didrefh,  diddysgyblaeth 
I  Jndiscovered,    un.dis.kuv'urd    a,    an- 
i      amlygedig,  cuddiedig,  dirgel 

Jndisguised,   un.dis.g'izd'  a,   diledrith, 
■  ^  didwyll,  diffuant,  agored 

Jndismayed,  un.dis.mäd'  a,  heb  ei  ddy- 
.'  |  chrynu,  diofh,  difraw,  eofh 
Jndisputed,    un.dis.pii'ted    a,    diddadl, 

annadleuedig,  cyfaddefedig 
Jndissembling,   un.di.sem'bling   a,   an- 
ffugiol,  diledrith,  diffuant  [nhoddadwy 
Jndissolvable,    un.di.zol'va.bl     «,    an- 
Jndistinguishable,   un.dis.ting'gwish.â- 
i  j  bl  ot,  anwahanadwy ;  aneglur,  anamlwg 
Jndi^turbed,    un.dis.tûrb'd'    a,    tawel, 
llonydd,  digynhwrf      [wedd,  unddull 
Jndiversified,    un.di.vur sî.f 'id    a,    un- 
Jndivided,   un.di.v'i'ded   a,   anranedig, 
_  amvahanedig,  cyfan,  heb  ei  ranu 
Jndivorced,  un.di.vu'rst'  a,  anysgaredig 
-'ndivulged,  un.di.vuljd'  a,  annadgudd- 
i  ■  iedig,  anghyhoeddedig 

-ado.  un.dw    (_p<  undid,   un.did';  pp 

undone,  un.dun')  vt,  dadwneyd,  dad- 

wneuthur;  dattod;  dyfetha,  anafu 

Jndoubted,  un.dûŵ'ted  a,  diammheuol. 

dios,  dilys  [anammhëus 

jndoubting,un.dûŵ'tinga,ymddiriedus, 


Undrained,  un.dränd'  a,  annyhyspydd- 

edig,  heb  ei  ddyhyspyddu,  gwlyb 
Undreaded,  un.dred'ed  a,  heb  ei  ofni 
Undress,  un.dres'  vt,  dadwisgo,  diosg 
Undress,  un'dres  n,  lledwisg,  rhyddwisg 
Undressed,  un.drest'  a,  anwisgedig 
Undried,  un.dr'id'  «,  ansychedig,  ir 
Undue,  un.dii'  a,  annyledus;  annheg 
Undulate,  un'dü.lät  v,   tonogi,  codi  yn 

dònau:  a,  â  gwaith  tònog  arno 
Undulation,  un.dü.lii'shun  n,  tonogiad 
Undulatory,  un'dü.lä.tur.î  a,  tonogol 
Undutiful,  un.dü'tî.fẁl,  Unduteous,  un- 

dii'tshus  a,  anufuddgar  [didranc 

Undying,  un.d'i'ing  a,  anfarwol,  parhaol, 
Unearth,  un.ûrth'  vt,  dad-ddaiaru 
Unearthly,  un.ûrth'lî  a,  annaiarol 
Uneasiness,  un.i'zi.nes  a,  anesmwyth- 

der,  aflony.ddwch ;  anhawsder 
Uneasy,  un.i'zi  a,  anesmwyth,  aflonydd 
Uneatable,  un.î'tâ.bl  a,  anfwytadwy 
Unedified,  un.ed'î.fid  a,  heb  ei  adeiladu 
Uneducated,  un.ej'ii.ka.ted  a,  diaddysg, 

anwybodus,  annysgedig 
Uneffaced,  un.e.fäst'  a,  annilëedig 
Undated,  un.î.lä'ted  a,  annyrchafedig 
Unelected,  un.i.lek'ted  «,  anetholedig 
Unemancipated,    un.î.man'sî.pä.ted    a, 

heb  ei  ryddfreinio,  caeth 
Unembarrassed,  un.em.bar'ast  a,  dias- 

trusi ;  ffraeth,  parod  [chwerwi 

Unembittered,  un.em.bit'ûrd  a,  heb   ei 
Unemphatic,  un.em.fat'ik  a,  ammhwys- 

leisiol,  dibwyslais  [segur 

Unemployed,    un.em.plôîd'    a,    diwaith, 
Unencumbered,  un.en.kum'burd  a,  di- 

rwystr,  diludd;  rhydd  o  ddyled 
Unending,   un.en'ding  a,  dideriyn,   an- 

nherfynol,  parhäus,  parhaol,  bythol 
Unendowed,  un.en.dûŵd'  a,  anwaddol, 

digynnysgaeth ;  diddawn  [wanhau 
Unenervated,  un.i.nur'va.ted  a,  heb  ei 
Unenlightened,  un.en.l'i'tnd   a,   anoleu- 

edig,  tywyll  [rhydd 

Unenslaved,    un.en.slavd'    a,     digaeth, 
Unenterprising,     un.en'tur.pri.zing     a, 

diantur  [anghaeth 

Unenthralled,    un.en.thrôld'  a,    rhydd, 
Unentombed,    un.en.tẁnid'    a,    heb    ei 

gladdu,  anghladdedig 
Unenumerated,     un.i.nü'mur.ä.ted      a, 

anghyfrifedig,  heb  eu  rhifo 
Unenvied,  un.en'vid  a,  heb  ei  genfigenu 
Unenvious,  un.en'vi.us  a,  digenfigen 
Unepitaphed,  un.ep'î.taft  «,    difeddar- 

graff  [anghydwastad 

Unequable,  un.ek'wa.bl  a,  anghyfartal, 
357 


UNF  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\vk=took; 


Unequal,  un.i'kwul  a,  anghyfartal,  an- 

wastad.     Of  unequal  age,  anghyfoed. 

Of  unequal  degree,  anghyfradd.     Of 

unequal   number,    anghyfnifer.       Of 

unequal  weight,   anghydbwys.     Un- 
equal in  height,  anghyfuwch 
Unequalled,  un.i'kwuld  a,  digymhar 
Unequitable,  un.ek'wi.ta.bl  a,  anghyf- 

iawn  [tal 

Unequivalent,  un.i.kwiv'a.lent  «,anghys- 
Unequivocal,    un .  î.  kwiv '  ö .  kal    a,    di- 

amwys,  eglur  [digyfeiliorn 

Unerring,  un.er'ing  a,   angnyfeiliornus, 
Unessayed,  un.e.säd'  «,  heb  ei  brofi 
Unessential,  un.e.sen'shal  a,  anhanfodol 

hebgorol  [ydledig 

Unesüiblished,  un.î.stab'lisht  a,  ansef- 
Uneven,  un.i'vn  a,  anghyfartal,  anwastad 
Unevenness,  un.i'vn.es  n,  anwastadrwydd 
Uneventful,  un.i.vent'fwl  a,  heb  ddwys 

ganlyniadau,  ammhwysig 
Unexaggerated,  un.eg.zaj'ur.a.ted  a,  heb 

ei  fwyhau,  heb  ei  helaethu 
Unexamined,  un.eg.zam'ind  a,  anchwil- 

iedig,  anholedig  £elyb 

Unexampled,  un.eg.zam'pld  a,  digyff- 
Unexceptionable,  un.ek.sep'shun.a.bl  a, 

aneithradwy,  anwrthodadwy;  dinam 
Unexecuted,     un.eks'i.kii.ted     a,     an- 

wneuthuredig;  heb  ei  ddienyddio 
Unexempt,  un.eg.zemt'  a,  anesgusodol, 

rhwym  [yddedig 

Unexhausted,  un.eg.zos'ted  a,  annyhysp- 
Unexisteut,  un.eg.zis'tent  a,  anhanfodol. 

anfodol  [ledu 

Unexpanded,  un.eks.pan'ded  a,  heb  ei 
Unexpected,   un.eks.pek'ted  a,    annys- 

gwyliedig,  diddysgwyl  []iedig 

Unexpended,un.eks.pen'deda,annkreul- 
Unexpired,  un.eks.p'i'rd'    a,    anorphen- 

edig,  annherfynedig,  heb  ddyfod  i  ben, 

heb  ddarfod,  heb  derfynu  [e(hg 

Unexplained,  un.eks.pllind'  a,  aneglur 
Unexplored,   un.eks.plo'rd'  a,   anchwil 

iedig,  anolrheiniedig 
Unexposed,  un.eks.pozd'  a,  heb  ei  ddy- 

noethi,  diogel,  amnawdd 
Unextinguishable,    un.eks.ting'gwish.a- 

bl  a,  anniffoddadwy,  diddiffodd 
Unextirpated,  un.eks.tur'pa.ted  a,   heb 

ei  ddadwreiddio,  heb  ei  ddifa  yn  lhvyr 
Unfading,  un.fii'ding  a,  anniflanol 
Unfailing,  un.fii'ling  a,  diball.  difeth 
Unfair,  un.fê'r'  a,  annheg,  anonest 
Unfairness,  un.fe'r'nes  ra,  annhegweh 
Unfaithful,  un.fäth'fẁl  a,  anffyddlawn, 

anghy wir,  bradus,  twyllodrus 


Unfaithfulness,   un.fath'fẁl.nes  w,   an-  j 

ffyddlondeb  [syrthiedig ; 

Unfallen,  un.fô'ln  a,  safol,  yn  sefyll,  an- 
Unfallowed,  un.fal'öd  a,  heb  ei  fraenaru 
Unfamiliar,    un.f  â.mil'yûr    a,   anghyf- 

eillgar;  anghj'ffredin,  anadnabyddus  jj 
Unfasten,  un.fas'n  vt,  dadafaelu,  dattodJ 

dadfolltio  [ddifadj 

Unfathered,  un.fâ'THÛrd  a,  didad,  ym- 
Unfathomable,   un.faTH'uin.â.bl    a,   di- 

waelod;  annirnadwy  [diflinj: 

Unfatigued,  un.fâ.tîgd'  a,  anlluddedigJ 
Unfaulty,  un.fôl'tî  a,  difai ;  diniwed 
Unfavourable,   un.fa'vur.a.bl    a,   anhy-'j 

Daws;  ammhrydlawn,  anffodus 
Unfavoured,  un.f  ii'vurd  a,  anhoffedig     | 
Unf eared,  un.fi'rd'  a,  anofnedig 
Unfearing,  un.fi'r'ing  a,  eofn,  diarswyd  fl 
Unfeasible,  un.fí'sî.bl  «,  annichonadwj  9 
Unfeathered,  un.feTH'urd  a,  diblu;  heb  e  id 
Unfed,  un.fed'  a,  ammhorthedig  [ddibku  U 
Unfeed,  un.fid'  a,  diwobr,  didal 
Unfeeling,  un.fi'ling  a,  dideimlad,  an- a 

nhosturiol,  caled  [nheimladnvydcjl 
Unfeelingness,  un.fi'hng.nes  a,  an-U 
Unfeigned,  un.f  and'  a,  dirîuant,  gwirion  jî 
Unfelt,  un.felt'  a,  annheimledig  [eddoii 
Unfenced,  un.fenst'  a,  anghauedig;  di    j 

gaer;  gorest  [weithiedi'. 

Unfermented,  un.fur.men'ted  a,  an  j 
Unfertile,  un.fûr'til  a,  anffrwythlawn  j 
Unfervid,  nn.fur'vid  a,  anwresog 
Unfetter,  un.fet'ûr  vt,  dadlyffetheirio  I 
Unfilial,  un.fil'yal  a,  anfabol,  anufudd  ! 
Unfilled,  un.fild'  a,  heb  ei  lenwi ;  gwag  ] 
Unfinished,  un.fin'isht  a,  anorphenedig  ' 
Unfirm,  un.ffirm'  a,  siglog.  ansafadwy  j 
Unfit,  un.fit'  a,  anghyinhwys,  anwedd 

us,  anaddas,  anghyfaddas,  ammhriod' 

ol:  vt,  anghymhwyso,  anaddasu 
Unfitness,  un.fit'nes  n,  anaddasrwydd 
Unfix,  ui).fiks'  vt,  dadsefydlu,  dattod 
Unfixed,  un.fikst'  a,  ansefydlog,  ansioj  i 

ansafadwy;  petrusol, anwadal,  anwas    j 

tad  [ieithol,  diweniait 

Unflattering,    un.fiat  ur.ing   a,   anwen 
Unfledged,  un.flejd'  a,  diblu,  noeth 
Unflinching,  un.fhn'tshing   a,   di 

diwrthgil,  diymollwng;  gwrol,dewr 
Unfold,    un.f  old'    v,    dadblygu;     agoj 

agori ;  deongli,  egluro 
Unforbearing,un.fôr.bê'r'ing  a.  anoddefi 

anymaröus  [edig.  diwahaid 

Unforbidden,  un.for.bid  n  a,  anwahard( 
Unforced,  un.fö'rst'  a,  digymhell,  anni 
Unfordable,    un.fö'r'dâ.bl    a,   anhyry- 

anfas,  dwfn 


öre;  llite,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       UXH 


Unforeknown,  an.f'ö'r.nön'  a,  diragwybod 

Unforeseen,   un.fö'r.sîn'  a,  heb   ei  rag- 
weled.'anrhagweledig  [edig 

Unfureskinned,  un.foVskind  a,  enwaed- 
;  Unforetold,  un.fö'r.töld'  a,  heb  ei  rag- 
j|      fynegu  [rybuddiedig,  diwabardd 

|;  Unforewarned,  un.fö'r.wôrnd'  a,  anrhag- 

Unforgiven,  un.fur.giv'n  a,  anfaddeuedig 
|[  Unforgiving,   un.for.giv'ing   a,   anfadd- 
|{     enoì,  annhrugarog,  anfaddeugar 
I  Unforgotten,  un.fôr.got'n  a,  heb  fyned 
It     yn  anghof,  cofiedig,  heb  ei  anghotio 
t  Unformed,  un.fôrmd'  a,  anffurfiedig,  di- 
:     lun,  afiuniedig,  anelwig 
||  Unforsaken,  un.for.sa'kn  a.  heb  ei  adael 
l  Unfortified,  un.fôr'tî.f'id  a,  anghaerog 
[.Unfortunate,  nn.fôr'tshü.nät  a,  anffod- 

I  iog.  anhapus,  aflwyddiannus 

k  Unfortunateness,  un.fôr'tshü.nät.nes   n, 

li    annedwyddwch,  anffawd 

k  Unfound,  un.fûẁnd'  a,  heb  ei  gael,  heb 

I I  ei  ganfod,  ar  goll  [fa en 
;  Unfounded,  un.fûŵn'ded  «,disail,  disyl- 
;    Unframed,  un.främd'  a,  anffarfiedig 

;  .Unfrequent,   un.fri'kwent  a,   anfynych, 
i       anaml,  anghyffredinol 
I  .Unfrequent,  un.fri.kwent'  vt,  gadael 
I  dJnfrequented,  un.fri.kwen'ted  a,  anky- 
I ;    gyrch,  didramwy,  ansathredig 

Uirfnendliness,  un.frend'li.nes  n,  anghyf- 
■      eillgarweh,  angharedigrwydd 
!'  Unfriendly,  un.frend'lî  a,  anghyfeillgar, 
angharedig,  anlrynaws 
Unfrozen,  un.fro'zn  <7,  anrhewedig 
Unfruitful,  un  .frvs  t'f\Vl  a,  anffrwythlawn, 
,    ditfrwyth,  didaeth,  ammhlantadwy 
Unfruitfulness.    un.frŵt'fẁl.nes   n,   an- 

flxwythlondeb,  anffrwythlonrwydd 
Unfulfilled,  un.fẁl.fild'  a,  heb  ei  gwblhau 
Unfurl,  un.fûrl'  vt,  dadblygu,  lledu 
Unfurnished,,  un.fûr'nisht  a,  diddodrefn 
Unfused,  un.fiizd'  a.  annhoddedig 
Ungainful,  nn.gän'fẁl  a,  dielw,  diles 
Ungainly,  un.gän'lî   a,   chwithig,  lled- 

fchwith,  trwsgl,  ammhrydferth 
LTngallant,  un.ga.lant'  a,  anghareugar 
Ungallant,  un.gal'ant  a.  annewr,  llwfr 
Ungarnished,  un.gâr'nisht  a,  diaddurn 
Ungathered,  un.gâTii'ûrd  a,  anghlasgl- 
[Jngear,  un.gî'r'  vt,  diseirchio  [edig 

•rate,  un.jen'ur.ät,  Ungenerated. 
_  un.jen'ur.ä.ted  a,  anghenedledig 
[Jngenerative,  un.jen'ur.a.tiv  a,  anhiliol 
ungenerous,  un.jen'ur.us  a,  anhael,  crin- 
tach,  bawaidd,  anhaelionus 
fogenial,  un.jí'nî.al  a,  anhyffrwytli,  an- 
nhirion,  anliynaws,  afrywiog 


Ungenteel,  un.jen.til'  a,  anfoneddigaidd, 

aufoesog,  anfoneddig  [ion,  anllariaidd 
Ungentle,  un.jen'tl  a,  anfwyn,  annhir- 
Ungentlemanlike,  un.jen'tl.man.iik,  Un- 

gentlemanlv,   un.jen'tl. man.lî   a,   an- 

foneddigaidd 
Ungentleness,un.jen'tl.nes  n,  anfwynder, 

anwaredd,  anhynawsedd,  annhiríondeb 
Ungifted,  un.gif  'ted  a,  diddawn 
Ungird,  un.gûrd'  {pt  &  pp  ungirt)  vt, 

dadwregysu,  dadgenglu,  diwregysu 
Unglorified,  un.glö'r'î.f 'id  a,  heb  ei  ogon- 

eddu  [noeth 

Ungloved,  un.gluvd'  a,  heb  fenyg,  llaw- 
Unglue,  un.glii'  vt,  dadludio  [deb 

Ungodliness,  un.god'lî.nes  n,  annuwiol- 
Ungodly,  un.god'lî  a,  annuwiol 
Ungovernable,  un.guv'ur.na.bl    a,    an- 

llywiadwy,  afreolus,  aflywodraethus 
Ungoverned,  un.guv'urnd  a,  brochwyllt 
Ungown,    un.gûŵn'    v,   dadwisgo;    di- 

swyddo  [anhardd,  ammhrydferth 
Ungraceful,  un.gräs'fẁl  a,  annhelediw, 
Ungracefulness,  un.griis'fvvl.nes  n,  an- 

harddwch,  ammhrydferthwch [anrasol 
Ungracious,  un.grä'shus  a,  anrhadlawn, 
Ungrammatical,   un.gra.mat'i.kal    a, 

anramadegol 
Ungrateful,  un.griit'fẁl  a,  ann'iolchgar, 

diddiolch ;  anflasus       f  ni'olchgarweh 
Ungratefulness,  un.grat'fvvl.nes  n,   an- 
Ungreeted,  un.gri'ted  a,  dianerch 
Ungrudging,  un.gmj'ing  a,  dirwgnach 
Unguarded,  un.gfir'ded  a,  anwyliadwrus; 

byrbwyll,  ammhwyllog,  diofal 
Unguent,  ung'gwent  n,  euaint,  eli 
Unguiculate,    ung.g\vik  u.liit,     Ungwi- 

culated,  ung,g\vik'ü.lä.ted  a,  ewinog 
Unguilty,  un.gif  ti  a,  dieuog  [carnogion 
Ungulata,    ung.gü.lä'tâ    np,   carnolion, 
Ungulate,  ung^ü.lät  n,  milyn  carnol 
Unliale.  un.häl'  a,  anghyfan;  afiach 
Unhallow,  un.hal'ö  vt,  halogi 
Unhallowed,  un.hal'öd  a,  ansanctaidd 
Unhand,    un.hand'     vt,    rhyddhau    or 

dwylaw  [edd,  anneheuder 

Unhandiness,  un.han'dî.nes  n,  anfednis- 
Unhandsome,  un.hand'sum  a,  ammhryd- 
ferth, anhardd;  gorwael,  bawaidd 
Unhandy,  un.han'di  a,  anhylaw,  anfedr- 

us,  chwithig  [wyddwch 

Unhappiness,    un.hap'i.nes     n,    anned- 
Unhappy,  un.hap'i  a,  anncdwydd 
Unhardy,  on.hâr'dî  «,  tyner  [friw 

Unharmed,  un.hâi-md'  a,  heb  niwed,  di- 
Unharmoiiious,   un.hâr.mönî.us   a,   di- 
|     gynghanedd,  aiighvnghaneddol 
359 


UNI    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rînc-,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  t\Vk=took: 


Unharness,  un.lmr'nes  vt,  dadseirchio 
Unhatehed,  un.hatsht'  a,  anneoredig 
Unhealthy,   un.hel'thî    a,  afiach,  claf, 

afiachus,  clefyca,  clefychlyd 
Unheard,   un.hûrd'  a,  heb   ei  wrando. 

Unheard-oil  newydd,digynllun  [galoni 
Unheart,   un.hârt'  vt,  digaloni,   gwan- 
Unheated,  un.hi'ted  «,  ammrwd,  oer 
Unheeded,  un.hi'ded  a,  heb  syhv  arno 
Unheeding,  un.hi'ding  o,  anofalus,  byr- 

bwyll,  diofal,  diddawr,  anochelgar 
Un  helped,  un.helpt'  a,  digymhorth,  di- 

gynnorthwy  [  dibetrus 

Unhesitating,  un.hez'i.ta.ting  a,  parod. 
Unhewn,  un.hiin'  a,  heb  ei  naddu 
Unhidden,  un.hid'n  a,  anghudd,  digel, 

amlwg,  hywel,  mewn  golwg 
Unhinge,  un.hinj'  vt,  codi  oddi  ar  fach- 

au;  annhrefnu  [rwydd 

Unholiness,  un.hö'lî.nes  n,  ansancteidd- 
Unholy,  un.hö'lî  a,  ansanctaidd,  annuw- 

iol,  anfadus  [dibarch 

Unhonoured,  un.on'ûrd  a,  dianrhydrdd. 
Unhook,  un.hwk'  vt,  dadfachu,  difachu 
Unhoop,  un.hŵp'  vt,  dadgylchu 
Unhopeful,  un.höp'fẁl  a,  anobeithiol 
Unhorse,  un.hôrs  vt,  tynu  oddi  ar  farch 
Unhouse,  un.huwz'  vt,  didyo,  troi  o  dy, 

digartrefu,  dibreswylio  [mun 

Unhouselled,  un.huw'zeld  a,  heb  y  cym- 
Unhumbled,  un.um'bld  a,  heb  ei  iselu, 

heb  ei  ostwng,  gorfalch 
Unhung,  un.hung',  Unhanged,  un.hangd' 

a,  heb  ei  grogi,  anghrogedig 
Unhurt,  un.hûrt'  a,  difriw,  diddolur 
Unhurtful,  un.hûrt'fẁl  a,  diniwed 
Unhusbanded,  un.huz'ban.ded  a,  gwas- 

traffedig ;  heb  ei  iawn  drefnu 
Unicorn,  ü'nî.hôrn  »,  uncom,  uncornfil 
Unification,  ii.ni.fi.kii'shun  n,  uniad 
Uniflorous,  ü.nî.flö'r'us  a,  unflodeuog 
Unifoliate,  ü.nî.f  ö'lî.ät  a,  unddalenog 
Uniform,  ü'nî.fôrm  a,  unffurf,  unwedd, 

unddull :  ra,unweddwisg,  gosgorddwisg 
Uniformity,  ü.nî.f  ôr'mî.tî  n,  unffurfiad 
Unigeniture,   ü.nî.jen'î.tshur    n,   unig- 

enedigaeth  [rhyw,  unrhywiog 

Unigenous,  ü.nij'î.nus  a,  unrhywiol,  un- 
Uniìateral,  ü.nî.lat'ur.al  a,  unochrog 
Uuiliteral,  ü.nî.lit'ur.al  a,  cynnwysedig 

o  un  lythyren  [wyll,  anoleu 

Unilluminated,  un.i.lü'mî.nä.ted  a,  ty- 
Unimaginable,    un.î.maj'í.nfi.bl    a.  an- 

nychymmygadwy  [efelychu 

Unimitated,    un.im'î.tä.ted    a,  heb    ei 
Unimpaired,   un.im.pé'rd'  a,  anwaeth- 

edig.  heb  ei  waethygu 


Unimpassioned,  un.irn.pash'und  a,  dof 

tawel,  araf  [anghyhuddadwji 

Unimpeachable,    un.im.pî'tshâ.bl    « 
Unimpeded,  un.im.pí'ded  a,  diattal,  hel 

ei  rwystro,  dirwystr.  diludd 
Unimportant,  un.im.pôr'tant  a,  dibwys  1 
Unimportunate,    un.im.pôr'tshü.nät    o 

annhaer  [welladwy,  anniwygiadw^ 
Unimprovable,  un.hn.prw'va.bl  a,  an. 
Uninclined,  un.in.kli'nd'   a,   anogwyddi] 

annhueddol  [nyledutí 

Unincumbent,    un.in.kum'bent    a,    an 
Unindustrious,  un.in.dus'trî.us    a,  anj 

weithgar,  diog,  anniwyd  [llosgadwi 
Uninflammable,  un.in.flam'â.bl  a,  a..jj 
Uninfluenced,  un.in'flü.enst  a,  diannog  I 
Uninformed,    un.in.fôrmd'    a,    digyfaij 

wydd,  anghyfarwydd,  anwybodus  I 
Uninhabitable,  un.in.hab'î.tâ.bl  a,  aill 

hydrig,  anghyfanneddol 
Uninhabited,  un.in.hab'î.ted  a,  axighjM 

annedd,  annhrefedig,  anial,  dibobl 
Uninjured,  un.in'jûrd  a,  difriw,  diniwe« 
Uninscribed,  un.in.skr'ibd'  a,  diarysgr» 

heb  ei  gyflwyno  [  bryd(  i  f 

Uninspired,  un.in.spi'rd'   a,  heb  ei  yj  I 
Uninstructed,    un.in.struk'ted     a,    all 

hyfforddedig,  annysgedig,  diddysg  {  f 
Unintelligent,  un.in.tel'î.jent  a,  ansyil 

wyrol,  anwybodus  [adv 

Unintelligible,  un.in.tel'î.jî.bl  a,  annea  '•  , 
Unintentional,  un.in.ten'shun.al  a,  all 

fwriadol,  difwriad  [nyddoi' 

Unintei'esting,   un.in.tu.res'ting    a,  ajjf 
Unintermitting,  un.in.tûr.mit'ing  a, tk j* 

haol,  dibaid,  parhäus  [Iff 

Uninterpolated,  un.in.tûr'pö.lä.ted  a,  < 
Uninterpreted,     un .  in .  tûr '  pret .  ed 

anghyfieithedig,  heb  ei  ddeongli  ! 
Uninterred,  un.in.tûrd'  a,  anghladdec' 
Unintemipted,   un.in.tu.rnp'ted    a,  >i 

dor,  anrliwystredig,  dirwystr  [glaw: 
Unintrenched,  un.in.trentsht'  «,  diaj  , 
Unintricate,  un.in'tri.kat  a,  annyrus  i 
Uninvited,  un.in.v'i'ted  a,  diwahodd 
Union,  ü'nî.un  n,  undeb,  uniant,  and  1 

under;  cyfundeb;  uniad 
Unique,  ii.nik'  a,  unig,  unigol,  digyml; 
Unison,  ii'ni.zun  n,  unsain,  unseinet' 

a,  unseiniol,  cynghaneddol 
Unisonance,  ü.nis'ö.nans  n,  cynghane  i 
Unisonant,  ü.nis'ö.nant.  Unisonous,  | 

nis'ö.nus  a,  cynghaneddol 
Unit,  ii'nit  n,  un,  rhif  un ;  undod 
Unitarian,  ü.nî.tê'r'ì.an  n,  undodiad: , 

undodaidd  [dodia  i 

Unitarianism.   ii.m.te'r'i.an.izm    n,    '■ 
360 


öre;  late,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      UNM 


Jnite,   ii.n'it'  v,   uno,   cjfuno,   cyduno, 

cydio,  cyssylltu,  cydgyssylltu 
Jnition,  ii.nish'un  n,  uniad,  cyduniad 
■Jnitive,  ii.ni'tiv  a,  eyftmol 
'Jnity,    ü'nî.tî  n,  cyfundeb,  cyfundod. 

nndeb,  undod,  unoliaeth,  cydundeb 
Jnivalve,   u'ni.valv    a,  ungíoriog,    un- 

pagengog :  n,  cragen  ungafell 
Jniversal,    ii.ni.vur'sal    a,    cyffredinol. 
;.  cyffredin,  hollol;  penbaladr 
Jniversahsm,    ii.ni.vur'sal.ism    n,  cred 
Í  yng  nghadwedigaeth  pawb 
Iniversalist,   ii.ni.vur'sal.ist  n,   credwr 
ig  nghadwedigaeth  gyffredinol 
ersality,  ü.nî.YÚr.saÌ'î.tî  n,  cyffred 
Jrwydd,  cyiîredinrwydd 
•se,  ii'ni.vurs  n,  byd,  bydyssawd 

ity,    ü.nî.vûr'sî.tî    n,   prifysgol, 
fathrofa,  mamysgol  [un  ystyr 

rocal,  ii.niv'o.kal  a,  unllais,  ungeiriol, 
Jnjoin,  unjoin'  vt,  dadgyssylltu 
Jnioint,  un.jôînt'  vt,  dadgymmalu 
Jnjointed,   un.jôîn'ted    a,   angkyssyllt- 
'  edig.  wedi  ei  ddadgymmalu 
Unjoyful,  un.jöî'fẁl  a,  dihoen,  aflawen, 
,  annyddan,  anhylon  [anfarnedig 

Jnjudged,   un.jujd'    a,    heb    ei    farnu, 
Injust,  un.just'  a,  anghyfiawn,  annheg 
Injustifiab'le,  un.jus.tî.fi'â.bl  a,  anghyf- 
iawnadwy,  annifFynadw  y 
Jnkennel,  un.ken'el  vt,  dilochesu 
fnkept,  un.kept'  a,  anghadwedig 
Jnkernelled,  un.kur'neld  a,  dignewull 
.Inkind,    un.kind'   a,   angharedig,   an- 
nhirion,  anhynaws,  anfwyn,  afrywiog 
.'■nkindness,  un.k'ind'nes  a,  anf'wynder, 
afiywiogrwydd  [seddu 

■rnking,  uu.king'  vt,  dideyrno,  dior- 
fokingly,  un.king'li  a,  anfreninaidd 
'nknit,  u.nit'  vt,  dadwëu  [dad-ddyrysu 
nknot,  u.not'  vt,  dadglymu,  dattod, 
nknowing,  u.nö'ing  a,  anwybodus 
i'oknowingly,  u.nö'ing.lî  ad,"diarwybod, 
heb  at>- bod 

nknown,     u.nön'     a,    anadnabyddus ; 
,  dyeithr,  anhysbys  [rhwydd 

nlaboured,  un.lä'bûrd  a,  diymdrech, 
Jilace,  un.läs'  vt,  llaesu,  dattod 
nlack.  un.läd'  (unladen)  vt,  dadlwytho 
nladen,  un  lä'dn  pp. — Unlade  &  Un- 
load [ddodi 
nlaid,  un.läd'  a,  anosodedig,  neb  ei 
lamented,  un.lâ.men'ted  a,  heb  alar 
nlap,  un.lap'  vt,  dadblygu  [ar  ei  ol 
.nlash,  un.lash'  vt,  dadrwymo  [gliciedu 
nlatch.  un.latsh'  vt,  agor  clicied,  di- 
nlaurelled,  un.lor'eld  a,  dianrhydedd 


Unlawful,  un.lô'f'ẁl  a,  anghyfreithlawn 
Unlearn,  un.lûrn'  vt,  dad-ddysgu 
Unlearned,    un.lûr'ned    a,   annysgedig, 

diddysg,  anwybodus,  anllythyrenog 
Unleavened,  un.lev'nd  a,  disurdoes,  di- 

lefeinllyd,  dieples,  croew,  crai,cri 
Unless,   un.les'   c,  oni,   onid,   onis,   oni 

byddai,  oddi  eithr,  oddi  gei'th,  pe  na, 

os  na 
Unlessened,  un.les'nd  a,  heb  ei  leihau 
Uulessoned,  un.les'nd  a,  annysgedig,  di- 
ddysg [diddysg,  anwybodus 
Unlettered,  un.let'urd  a,  anllythyrenog, 
Unlevel,  un.lev'el  a,  anwastad,  anllyfh 
Unlicensed,  un.l'i'senst  a,  didrwydded 
Unlightsome,  un.l'it'sum  a,  tywyll,  an- 

oleu,  gwyll 
Unlike,  un.l'ik'  a,  anghyffelyb,  annhebyg 
Unhkelihood,  un.l'ik'li.hwd,  Unlikeli- 
ness, un.l'ik'li.nes  n,  annhebygolrwydd 
Unlikely,  un.l'ik'li  a,  annhebygol  [rwydd 
Unlikeness,  un.h'k'nes  n,  angkyffelyb- 
Unlimber,  un.lim'bûr  a,  anystwyth;  an- 

hyblyg :  vt,  dattrefnu  magnel 
Unhmitable,   un.lim'î.tâ.bl    a,   annher- 

fynadwy  [nherfynol,  ammhenodol 
Unlimited,  un.lim'i.ted  a,  diderfyn,  an- 
Unlink,  un.lingk'  vt,  dadrwyo,  dadfachu 
Unliquidated,    un.lik'wLdii.ted    a,    an- 

nhaledig,  heb  ei  dalu 
Unliquified,  un.lik'wi.fi'd  a,  annhoddedig 
Unlively,  un.l'iv'li  a,  anfywiog 
Unload,  un.löd  (pp  unladen)  vt,  dad- 
Unlock,  un.lok'  vt,  dadgloi  [lwytho 
Unlodge,  un.loj'  vt. — Dislodge 
Unloose,  un.lŵs'  v,  gollwng,  rhyddhau, 

dattod;  ymddattod  [hygar,  gwrthun 
Unlovely,  un.luv'li  a,  angharuaidd,  an- 
Unloving,  un.luv'ing  a,  anserchog,  di- 

serch;  anghariadus 
Unlucky,  un.luk'i  a,  anhapus,  anffodus 
Unlute,  un.lüt'  vt,  dadgleio  [aidd 

Unmaidenly,  un.mä'dn.lî  a,  anforwyn- 
Unmaimed,  un.mämd'  a,  dianaf,  difríw 
Unmake,   un.mak'   (jj£  &  pp  unmade, 

un.mäd')  vt,  dadwneuthur,  dadwneyd 
Umnalleability,  un.mal.î.â.bü'î.tî  a,  an- 

forthwyledd  [wyliadwy 

Unmalleable,   un.mal'yâ.bl  a,  anforth- 
Unman,  un.man'  vt,  d'iwrio,  digaloni 
Unmanageable,    un.man'ä.jâ.bl    a,   an- 

nhriniadwy,  afreolus,  aflywodraethus 
Unmanhness,  un.man'lî.nes   n,  anwrol- 

der;  llyfrdra  [aidd;  llvvfr 

Unmanly,  un.man'li  a,  anwrol,  anwr- 
Unmanned,  un.mand'  a,  heb  wŷr,  heb 

ibrwyr;  wedi  ei  ddigaloni,  digalon 
361 


UNO    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took 


Unmamiered,  un.man'fird,  Unmannerly, 

un.man'ûr.lî  a,  anfoesog,  difoes 
Unmantle,  un.man'tl  vt,  dadfantellu 
Unmanured,  un.mâ.nurd'  a,  di'wrtaith, 

diachles  [nodi 

Unmarked,  un.markt'  a,  dinod,  heb  ei 
Unmarred,  un.mârd'  a,  dianaf,  dinam 
Umnarriageable,  un.mar'ä.jâ.bl  a,  am- 

mbriodadwy 
Unmarried,     un.mar'id     a,    anweddog 

gweddw,  dibriod,  ammhriod 
Unmarry,  un.mar'i  vt,  dadbriodi,  ysgar, 

gwahana  [dysbaddu. — Emasculate 
Unmasculate,  un.mas'kii.lat  vt,  anwrio, 
Unmask,  un.mask'  vt,  dadfygydu,  dior- 

chuddio,  dynoethi,  dadguddio 
Unmasterable,    un.mas'tur.âbl    a,  an- 

feistroladwy,  anorchfygadwy 
Unmatched,    un.matsht    a,   digymhar, 

diail;  dibriod,  anweddog  [diystyr 
Unmeaning,  un.mî'ning  a,  disynwvr, 
Unmeasured,   un.mezh'urd   a,  anfesur- 

edig,  difesur  [allofyddol 

Unmechanical,  un.mi.kan'i.kal  a,  an- 
Unmeddling,  un.med'ling  a,  anymyrgar 
Unmeditated,  un.med'î.tü.ted  a,  difyfyr 
Unmeet,  un.mît'  a,  anaddas,  anweddus, 

ammhriodol,  anghymhwys 
Unmellowed,  un.mel'üd  a,  anaddfed 
Unmelodious,  un.mî.lö'dî.us  a,  ammher- 

seiniol  [bwylledig 

Unmentioned,  un.men'shund  a,  anghry- 
Unmcrcantile,  un.mur'kan.til  a,  anfaa- 

nachol  [anhywerth 

Unmerchantable,  un.mûr'tshan.tâ.bl  a, 
Unmerciful,  un.mur'.si.ffvl    a,   annhru- 

garog,  didrugaredd;  creulawn 
Unmercifulness,  un.mûr'sî.fẁl.nes  ?î,an 

nhrugarognvydd ;  creulondeb 
Unmerited,  un.mer'î.ted  a,  anhaeddedig 
Unmilitary,  un.mil'î.tur.î  a,  anfihvraidd 
Unmindful,  un.m'índ'fẁl   a,  anystyriol, 

difeddwl,  diofal,  anofalus;  esgeuíus 
Unmingle,  un.ming'gl  vt,  dadgymmysgu 
Unmingled,  un.ming'gld  a,  digymmysg, 

anghymmysgedig        [weinidogaethol 
Unministerial,   un.min.is.ti'r'i.al   a,  an- 
Unmisscd,  un.mist'  «,  angholledig 
Unmistakable,  un.mis.ta'ka.bl  a,  eglur, 

amlwg  [leihau,  heb  ei  esmwythäu 
Unmitigated,  un.mit'i'gii.ted  a,  heb  ei 
Unmixed,     un.mikst'     a,    digymmysg, 

anghymmysgedig,  pur  [wlyclm 

Unmoistened,  un.môí  snd  a,  sycli,  heb  ei 
Unmolested,    un.mö'les.ted    a,    heb    ei 

aflonyddu  [angor 

Unmoor,    un.mŵY    vt,   diangori,    codi 


Unmortgaged,    un.môr'gäjd    a,   heb  i 

arwyatlo  [  farweidd  i  | 

Unmortified,  un.môr'tî.fi'd  a,  heb  ] 
Unmotherly,   un.muTn'ûr.lî  a,  anfarl 

aidd,  anfamol  [da 

Unmourned,  un.mö'rnd'  a,  heb  alar  t\ 
Unmoved,  un.mwvd'  a,  anghyffröedij 

digyfto,  safedig  [anghytfröus,  disyfl 
Unmoving,    un.mw'ving    a,    digyjpl 
Unmuffle,  un.muf '1  vt,  difoledu 
Unmurmuring,   un.mCir'mur.ing  a,  il 

rvvgnach;  boddlongar,  amyneddgarl 
Unmusical,  un.mii'zi.kal  a,  anghenjl 

gar  [cvj 

Unmutilated,  un.mü'tî.lä.ted  a,  dian.1 
Unmuzzle,  un.muz'l  vt,  dadbenrwymcl 
Unnatural,  u.nat'shii.ral  a,  annaturil 

diserch,  dideimlad;  chwith,lledchwl 
Unnaturalness,  u.nat'sbii. rallies  ra,  {8 

naturioldeb  [dwyol,  anhyáj !  j 

Unnavigable,  u.nav'i.gca.bl  a,  anil 
Unnecessary,    u.nes'e.sur.î,    UnneediB 

u.nid'tvvl  a,  afreidiol,  diraid,  afraid! 
Unneighbourly,  u.nä'bûr.li  a,  anghyl 

mydogol,  angharuaidd 
Unnervate,  u.nur'vat,  Unnerved,  u.nûr  ■ 

a,  dinerth,  egwan,  gwan  [dinerlj 
Unnerve,  u.nurv'  vt,  gwanhau,  dim! 
Unnestle,  u.nes'l  vt,  dinithio  [frfl 

Unnoticed,  u.nö'tist  a,  disylw,  ansy  I 
Unnumbered,  u.num'burd  a,  dirif,  aiS 

afrifed,  heb  eu  rhifo,  dirifedi 
Unobjectionable,   un.ub.jek'shun.a.bl  I 

difai,  anwrthwynebadwy 
Unobliterated,  un.ob.lit'ur.ä.ted  a,   *| 

ei  ddilëu  [ostyngeí 

Unobnoxious,  un.ob.nok'shus  a,  ancij 
Unobscured,  un.ob.skti'rd'  a,  angbuj 

iedig,  eglur  [wasat  J 

Unobsequious,  un.ob.si'kwi.us  a,  ft] 
Unobservance,  un.ob.ziir'vans  n,  esgij-  , 

usdra ;  anystyriaeth 
Unobservant,  un.ob.zur'vant 

iol,  anofalus,  anystyriol 
Unobserved,    un.ob.zurvd'    o, 
Unobstructed, un.ob.struk'ted  o,dirw;  C 
Unobstructive,    un.ob.struk'tiv   o,    r  ì 

rhwystrol,  anattaliadol 
Unobtainable,  un.ob.ta'na.bl  a,  angl>- 

haeddadwy,  anghaffaeladwy 
Unobtrusive,  un.ob.trw'siv  a,  anymvH 

gar  [bywel,  t)"U 

Unobvious,  un.ob'vi.us  a,  anamlwg,  Ha 
Unoccupied,   un.ok'ii.pid  a,  heb  w<h 

diwaith  ;  diddeiliad,  heb  ei  osod,  g  ? 
Unoffending,  un.o.fen'ding  a,  diniweM 
Unoifered,  un.of'drd  a,  heb  ei  gyimyj 


leb  i 


heb 


öre ;  late,  l'íne,  nö,  miite ;  she,  zh=.z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh.  ÜNP 


noil,  un.ôîl'  vt,  dadolewi 
nopened,  un.ö'pnd  a,  anagoredig 
uopposed,  un.o.pozd'  a,  diwrthwyneb 
ttòppressed,  un.o.prcst'  a,  anorthrym- 
'edig.  diormail,  diormes  [luniedig 

lorganized,   un.or'gan.Tzd   a,  anghyf- 
liornamented,   un.ôr'nâ.men.ted  a,  di- 
Jadduni,  anaddurnedig 
lorthodox,    un.or'tho.doks    a,    anun- 
iongred,  geuftyddiog  [rodres 

ìostentatious,  un.os.ten.tä'shus  a,  di- 
sowned, un.önd'  a,  anaddefedig 
hpacific,  un.pa.sif 'ik  a,  anheddychol 
'mack,   un.pak'  vt,  dadbynorio,   dad- 
'lwytho ;  dadsypynu 
ipaid.  un.päd'  a,  annhaledig 
ìpainful,  un.pan'fvd  a,  diboen    [diflas 
'ipalatable,  un.pal'à.tâ.bl  a,    andasus, 
Iparagoned,    un.par'â.gund   a,    digy- 
inhar,  digystal  [digyffelyb,  diail 

[(paralleled,  un.par'al.eld  a,  digymhar, 
^pardonable,  un.pâr'dn.â.bl  a,  an- 
i  l&ddeuadwy,  anfaddeuol,  difaddeu 
^.pardoning*  un  .pâr'dn.ing  a,  an- 
raddeuol,  annhrugarog  [auseneddol 
'parliamentary,  un.pâr.ìî.men'tur.î  «, 
'pastoral,  un.pas'tur.al  a,  anfugeilaidd 
Ipathed,  un.pâTHd'  a,  dilwybr,  di- 
'  liordd  [nhyrfiol 

1  pathetic,  un.pa.thet'ik  a,  anghy- 
'patriotic,  un.pii.tri.ot'ik  a,  amvladgar 
patronized,  un.pa'trun.izd  a,  dinawdd 
peaceable,  un.pi'sfi.bl,  Unpeaceful, 
m.pis'tWl  a,  anheddychol,  anheddog 
penetrating,  un.pen'i.tr-i.ting  a,  an- 
feeiddiol  '  [wobr,  anwobrwyedig 
'•pensioned,  un.pen'shund  a,  didal- 
Ipeopled,  un.pi'pld  a,  ammhoblogedig ; 
ieb  drigoüon,  dibobl 
^perceived,  un.pur.sivd'  a,  anweledig, 
vnnealledig  [geirwir 

1  perjured,    un.pûr'jûrd    a,   dianudon, 
^perplexed,  uu.pur.plekst'  a,  dibetrus 
I  terturbable,    un.pùr .tûr.bâ.bl'    a, 
nghyffroadwy,  tawel,  llonydd 
1  )liilosophical.  un.fil.ö.sof 'l.kal  a,  an- 

thronol,  anathronyddol,  anofyddol 
Ijierced,  un.pî'rst'  a,  annhrywanedig 
ISin,  un.pin'  vt,  dibinio  [am  dano 

Ijitied,  un.pit'id  a,  digwyn,  heb  alar 
l'jitying,  un.pit'î.ing  a,  anuhosturiol, 
idrugar,  creulawn  [swydd 

Ulaced,  un.pläst'  a,  anosodedig;    di- 
Ulagued,  un.plägd'  a,  heb  ei  flino 
Vilanted,  un.plan'ted  a,  ammhlanedig. 
iblan  [diweniaeth 

lilausible,  un.plo'zi.bl  a,  annhebyg; 


Unpleasant,  un.plez'ant  a,  anhyfryd 
Unpleased,  un.plizd'  a,  anfoddl'awn 
Unpleasing,    un.pli'zing    a,     anfoddus, 

anfoddol,  anhyfryd  [heb  ei  wystlo 
Unpledged,  un.plejd'  a,  anwystledig, 
Unpliant,  un.pliant  a,  anystwyth,   an- 

hyblyg,  syth,  ystyfnig 
Unploughed,  un.plûŵd'  a,  heb  ei  aru 
Unplume,  un.pliim'  vt,  dibluo,  dadblufio 
Un  poetic,   un.po.et'ik,    Unpoetical,  un- 

po.et'Lkal  if,  anfarddonol,  diawen 
Unpointed,  un.pôîn'ted  a,  pŵl,  diflaen 
Unpolished,  un.pol'isht  a,  anllyfn,   an- 

llathr,  anghaboledig  [anfoesgar 

Unpohte,   un.pö.l'ít'  a,  difoes,  anfoesog, 
Unpolluted,  un.po.lü'ted  a,  dibalog 
Unpopular,  un.pop'ü.lûr  a,  ammhoblog- 

aidd,  aimerbyniol  gan  y  werin 
Unportable,  tra.poVta.bl  a,  annygadwy 
Unpossessed,  un.po.zest'  a,  heb  berchen 
Unpotable,  un.pö'tâ.bl  a,  anyfadwy 
Unpracticable,   un.prak'ti.ka.bl    a,   an- 

wneathuradwy,  anhyall 
Unpractised,  un.prak'tist  a,  anarferedig 
Unpraised,  un.prazd'  a,  diganmoliaeth 
Unprecarious.   un.pri.ke'r'i.us   a,   dilys, 

diammheuol,  sicr,  safadwy 
Unprecedented,   un.pres'î.den.ted  a,  di- 

flaenddrych,  digynllun,  heb  gynreol, 

heb  ragreol,  digyffelyb 
Unprecise,  un.prî.sîs'  a,  anfanol,  anghy- 

wir  [ragfynegu 

Unpredicted,  un.pri.dik'ted  a,  heb  ei 
Unprejudiced,    un.prej'ii.dist   a,   dirag- 

farn  [diragfyfyr 

Unpremeditated,  un.prî.med'î.tä.ted  a, 
Unprepared,  un.prî.pG'rd'  a,  ammharod, 
Unprepossessing,     un.pri.po.zes'ing     a, 

gwrthwyneblyd,  anhudol  [gymhell 
Unpressed,  un.prest'  a,  anwasgedig,  di- 
Unpresumptuous,  un.pri.zum'tshii.us  a, 

dhyfyg  [aidd,  dihonol 

Unpretending,  un.prî.ten'ding  a,  gwyl- 
Unprevailing,      un.pri.va'ling     a,     an- 

nhyciannus,  aflwyddiannus      [diludd 
Unprevented,  un.pri.ven'ted  a,  dirwystr, 
Unpriestly,  un.prîst'lî  a,  anoffeiriadol 
Unprincipled,    un.prin'sî.pld    a,    difoes, 

diegwyddor 
Unprintêd,  un.prin'ted  a,  anargraffedig 
Unprizable,  nn.prü'zâ.bl  a,  diwerth,  di- 

bris  [fawrogi 

Unprized,  un.pr'izd'  a,  heb  ei  werth- 
Unproductive,    un.pro.duk'tiv    a,    an- 

ft'rwythlawn,  diftaeth,  annhoreithus 
Unprofaned,   un.prö.fänd'    a,    dibalog, 

sanctaidd,  glân 

383 


UNR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took 


Unprofitable,  un.profi.ta.bl   a,  difudd. 

anfuddiol,  dielw  [waharddedig 

Unprohibited,  un.prö.hib'î.ted  a,  an 
Un prolific,  un.pru.lif'ik  a,    anffrvcyth 

lawn  [argoelus 

Unpromising,  un.prom'i.zing  «,  dnvg- 
Unprompted,  un.prom'ted  a,  digymhel 
Unpronounceable,  un.prü.nûŵn'sâ.bl   a, 

anghynaniadwy  [mhrophwydol 

Un  prophetic,  un.pro.fet'ik  a,  am- 
Unpropitious,  un.prö.pish'us   a,   drwg- 

argoelus;  annhosturiol,  annhirion 
Unproportioned,     un.prö.pö'r'shund     a 

anghyfartal,  anghymmesur 
Unproposed,    un.pro.pozd'   a,    anghyn- 

nygiedig,  heb  ei  gynnyg 
Unprosperous,    un.pros'pur.us    a,     an- 

nhyciannol,  afhvyddiannus,  afivryddol 
Unprotected,     un.pro.tek'ted    a,    anni. 

flynedig,  diamddiflỳn,  dinawdd 
Unproved,  un.prwvd  a,  ammhrofedig 
Unprovided,  un.pru.vi'ded  a.  annarWl- 

edig,  annarpar  [nhyrfiedio 

Unprovoked,  un.pro.vokt'  a,  anghy- 
Unpublished,    un.pub'lisht    a,    anghy- 

hoeddedig  [«dig,  digosp 

Unpunished,  un.pun'isht  «,  anghosp- 
Unpurged,    un.pûrjd',   Unpurified,    un- 

pü'r'î.f  id  a,  ammhuredig,  ammhur 
Unpursued,  un.pûr.süd'  a,  dierlyd 
Unqualified,    un.kwol'i.fid    a,     anghy- 

mhwys,  anaddas,    anghymhwysedig; 

difraint;  hollol,  perffaith 
Unqualify,  un.kwol  i.f i  ri,anghymhwyso, 

anaddasu,  difreinio 
Unquenchable,  un.kwen'tsha.bl   a,   an- 

niffoddadvry,  diddiffbdd  [edig 

Unquenched,  un.kwentsht'  a,  anniftbdd- 
Unquestionable,    un.kwes'tshun.a.bl    a, 

diammheuol,  dilys  [nrwyth 

Unquiet,  un.kwi'et   a,   aflonydd,   anes- 
Unransomed,  un.ran'sumd  a,  caeth 
Unravel,  un.rav'l  v,  dad-ddyrysu,  dad- 

wëu;  egluro,  deongli,  dadguddio 
Unrazored,  un.rii'zurd  a,  aneilliedig 
Unread,   un.red'    a,   annarllenedig,   di- 

ddarllen;  annysgedig,  diddysg 
Unready,    un.red'î  a,   ammharod,    an- 
ew vllysgar  [anwir 
Unreal,  un.ri'al  a,  ffuantus,  ansylweddol, 
Unreasonable,  un.ri'zn.a.bl  a,  direswm, 

afresymol  [afresymoldeb 

Unreasonableness,     un.ri'zn.fi.bl.nes    n, 
Unreave,  un.riv'  vt,  dad-ddyrysu 
Unrebukable,  un.ri.bii'ka.bl  a,  angher- 

yddadwy,  difai 
Unreceived,  un.ri.sivd'  a,  annerbyniedig 


Unreclaimed,   un.ri.klamd'  a,  anniwyf  • 

iedig;  anniwylliedig 
Unrecognized,  un.rek'og.ni'zd  a,  anghy  j 

addef,  diadnabod  [wobnvyed } 

Unrecompensed,  un.rek'um.penst  a,  a:  J 
Unrecorded,  un.ri.kor'ded  a,  heb  ei  gc 

restru  [idrwl 

Unrecounted,  un.rî.kûẁn'ted  u,  heb  I 
Unrecovered,  un.ri.kuv'urd  a,  heb  ei  a  I 

ennill,  anadferedig  [chweliadl 

Unrecurrent,  un .  rî .  kur '  ent  a,  annl 
Unredeemed,  un.rî.dîmd'  a,  diadbryn  I 
Unrefined,  un.ri.f  ind'  a,  anghoethedigl 
Unreformable,   un.rî.fûr'mâ.bl   a,  anil 

wygiadwy  [heb  ei  adfywir 

Unrefreshed,  un.rî.fresht'  a,  llucîdedl 
Unrefusing,  un.ri.fii'zing  a,  anwrthnM 

gar,  cydsyniol  [  hi 

Unrefuted.  un.ri.f ii'ted  a,  heb  ei  will 
Unregarded,  un.ri.gar'ded  a,  diystyrecl 
Unregenerate,  un.rî.jen'ur.ät    a,   ami 

genedledig  [gofres' : . 

Unregistered,    un.rej'is.tûrd   a,   heb  I 
Unreined,  un.ründ'  a,  dinrwyn 
Unrejected,  un.ri.jek'ted  a,   anwrthifl 

edig  [asol;  anadrodde<j( 

Unrelated,  un.rî.lä'ted  a,  ammherth;Ä 
Unrelenting,  un.ri.len'ting  a,  anedifar« 

annhosturiol,  creulawn  \h 

Unremitting,  un.ri.mit'ing  a,  dyfal,  ■ 
Unremovable,  un.ri.mw'vu.bl  a,  ansj#jj 

mudadwy,  ansymmudol  [annhalaB 
Unremunerated,  un.rí.mü'nur.ä.ted  fl 
Unrenounced,  un.rî.nûŵnst'  a,  anwpfl 

odedig  [diglod,  dianrhydip 

Unrenowned,  un.rî.nûẁnd'  a,  anemtfl 
Unrepaid,  un.rî.päd'  a,  heb  ei  attálu  m 
Unrepaired,  un.ri.pê'rd'  a,  heb  ei  fl 

gyweirio 
Unrepealed,  un.rî.pîld'  a,  anniddymcj 
Unrepenting,   un.ri.pen'ting,    Unreptf 

ant,  un.ri.pen'tant  a,  anedifeiriol  M 
Unrepining,  un.ri.pi'ning  a,  anymc» 

iol,  dirwgnach ;  amyneddgar       [<fâ 
Unreplenished,  un.ri.plen'isht  a.annr*  ,- 
Unreprieved,   un.ri.privd'   a,  anfadi- 

edig,  heb  ei  arbed  [r? 

Unreproached,  un.ri.protsht' «.  diwar 
Unreproved,  un.ri.prwvd'  a,  digeryd ; 
Unrepugnant,  un.ri.pug'nant  a,  dîwWj 

ladd,  di'wrthwyneb 
Unrequested,    un.ri.kwes'ted  o,  he5J 

geisio,  anneisyfedig  [r  fl 

Unrequisite,  un.rek'wi.zit  a,  dian.*- 
Unrequited,    un.ri.kwi'ted    a,    diw.r» 

annhaledig,  didal     [rh^wddedd  c  «n. 
Unreserve,  un.ri.zurv'  n,  rhydd  r» 
364 


ôre  ;  läte,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      UNS 


T ;  mvserved,  un.ri.zurvd'  a,  agored,  rhydd 

digel  [neidio 

Unresilient,    un.rî.sil'yent    a,    anwrth 

Ì Unresisting, un.ri.zis'ting  a,  anwrthwyn 

If     ebol  [adwy 

1 1  Un resolvable,  un.ri.zol'va.bl  a,  anagor- 

Unrosi lived,  un.ri.zolvd'  a,  ammhender- 

II    fynol;  anwadal  [sain 

Unresounding,  un.rî.zûŵn'ding  a,  diad- 
(Unrespeeted,  un.ri.spek'ted  a,  dibarch 
I  [Unresting,  un.res'ting  a,  diorphwys 
■  íUnrestored,  un.rî.stö'rd'  a,  anadferedig 
k  Unrestricted,  un.ri.strik'ted  a,  diadrwym. 
1      heb  ei  ragattal  [alw  yn  ol 

J  lUnretraeted,  un.ri.trak'ted  a,  heb  ei 
i  'Unreturned,  un.rî.tûrnd'  a,  annychwel- 
I !    edig  [iedig 

I  fUnrevealed,  un.ri.vild'  a,  annadgudd- 
r  Unrevenged,  un.ri.venjd'  a,  annialedij 
irdigosp;  heb  ddial;  heb  ei  ddial 
t  Unrevoked,  un.ri.vokt' a,  di'wrthahv,  heb 
IF  ei  alw  yn  ol  [edig,  diwobr,  didal 
|  Unrewarded,  un.rî.wôr'ded  a,  anwobrwy- 
\  Unriddle,  un.rid'l  vt,  deongli,  egluro 

Unrig,  nn.rig'  vt,  didaclu,  didrwsio 
Bunrighteous,  un.r'i'tshus  a.  anghyfiawn 
Unrighteousness,  un  .  r'i '  tshus  .  nes    a, 

I I  anghyfiawnder,  anuniondeb 
Unrightful,  un.rît'fẁl  a,  anghyfiawn 

:  Unring,  un.ring'  vt,  dadfodrwyo,  difod- 
.  Unrip,  un.rip'  vt. — Kip  [rwyo 

lUnripe,  un.r'ip'  a,  anaddfed,  anffaeth 
; Jnrivalled,  un.r'i'vald  a,  digydgais ;  di- 
rjnrivet,  un.riv'et  vt,  dadhoelio  [gymhar 
Unrobe,  un.röb'  vt,  dadwisgo 
.  î'Jnroîl,  un.ròT  vt,  dadrolio,  dadblygu 
Ì  -Jnroof,  un.rŵf '  vt,  didoi,  tynu  to,  dy- 
1  Unroosted,un.rŵs'tedrt,  dighvyd  [noethi 
Jnroot,  un.rvvt'  v,  dadwreiddio 
unrough,  un.ruf '  a,  diarw,  difarf 
^Jnroyal,  un.rôî'al  a,  anfreninol 
Tnruffle,  un.ruf'l  vi,  tawelu,  llonyddu 
unruffled,  un.ruf'ld  a,  tawel,  digyffro 
Jnruled,  un.rvvld'  a,  ditywodraeth,  an- 
rheoledig  [aeth,  afiywodraeth 

Jnruliness,  un.rŵ'lî.nes   n,   anllywodr- 
Unruly,  un.rẁ'lî  a,  afreolus,  terfysglyd, 
i  |  penwyllt,  direol,  aflywodraethus 
Tnsaddle,  un.sad'l  vt,  dadgyfrwyo 

usaf'e,  un.säf '  a,  anni'ogel,  peryglus 
'Jnsaid,  un.sed'^i  &  pp.— Unsay 
^salable,  un.sä'lâ.bl  a,  anwerthadwy 
Insalted,  un.sóTted  a,  anhallt,  croew 
nsanetified,  un.sangk'ti.f  id  a,  ansanct- 
eiddiedig,  ansanetaidd,  halogedig 
Fnsated,  un.sä'ted  a,  diwala    "  [ddigoni 
insatiated,    un.sä'shî.ä.ted   a,    heb    ei 


Unsatirical,  un.sfi.tir'i.kal  a,  anoganns 
Unsatisfactory,  un.sat.is.fak'tur.i  a,  an- 

foddlonol,  anfoddhaol  [ei  ddigoi.i 

Unsatisfied,  un.sat'is.f'id  a,  diwala,  heb 
Unsatisfying,  un.sat'is.fi'ing  a,  anfodd- 

lonus,  annigonol  [aiiflasus,  diflas 

Unsavoury,  un.sa'vur.i  a,  ansawrus, 
Unsay, un.sä'  (unsaid)  vt,  dad-ddywedyd 
Unscarce,  un.ske'rs'  «,  diambell,  dibrin, 
Unscared,  un.ske'rd'  a,  didarf  [llawn 
Unscarred,  un.skard'  a,  digraith  [iach 
Unscathed,  un.skatht'  a,  difriw,  diniwed ; 
Unscholastic,  un.sko.las'tik  a,  anysgol- 

heigiol,  anysgolaidd  [diddysg 

Unschooled,  un.skwld'  a,  annysgedig, 
Unscorched,  un.skortsht'  a,  anneitiedig, 

dilosg  [ei  ridyllio 

Unscreened,  un.skrind'  a,  digysgod;  heb 
Unscrew,  un.skrw'  vt,  dattroi 
Unscriptural,  un.skrip'tshii.ral  a,  anys- 

grythyrol  [betrus 

Unscrupulous,  un.skrw'pu.lus  a,  di- 
Unseal,  un.sîl'  vt,  dadselio 
Unseam,   un.sîm'  vt,   dadwrymio,   dad- 

wnio,  rhwygo  [iadwy 

Unsearchable,  un.sûr'tshâ.bl  a,  anchwil- 
Unseasonable,  un.si'zn.a.bl  a,  ammhryd- 

lawn,  anamserol,  annhymmorol 
Unseasoned,  un.si'znd   a,  heb   ei  dym- 

meru,  annliymmeredig ;  anhallt.    Un- 
seasoned timber,  defnydd-goed  ir 
Unseat,  un.sît'  vt,  diorseddu,  dadorseddu 
Unsecluded,  un.si.klii'ded  a,  diachudd 
Unseconded,  un.sek'un.ded  a,  heb  ei  eilio, 

heb  ei  gefnogi 
Unseduced,  un.sî.düst'  a,  anhudedig 
Unseeing,   un  .  si '  ing  a,   diweled,    heb 

weled,  dall  [eidd-dra,  anharddweh 
Unseemliness,  un.sîm'lî.nes  n,  anwedd- 
Unseemly,  un.sîm'lî  a,  ammhrydus,  an- 

addas,  anweddaidd;  ammhrýdferth 
Unseen,  un.sîn'  a,  anweledig 
Unsent,  un.sent'  a,  ananfonedig;  heb  ei 

anfon.     Unsent-for,  anwahoddedig 
Unseparated,  un.sep.ur.ä'ted  a,   anwa- 

hanedig  [gladdu,  difeddrod 

Unsepulchred,  un.sep'ul.kurd  a,  heb  ei 
Unserviceable,  un.sur'vis.a.bl  «,  annefn- 

yddiol,   anwasanaethol,   diwasanaeth, 

diddefnydd  [ydlu 

Unsettle,  un.set'l  vt,  ansefydlu,  dadsef- 
Unsevered,   un.sev'urd   a,   annydoledig, 

anwahanedig,  heb  ei  ddadgyssylltu 
Unsex,  un.seks'  vt,  dadrywio  [rhyddhau 
Unshackle,    un.shak'l    vt,   dadhualu; 
Unshadowed,  un.shad'öd,  Unshaded,  un- 

ahii'ded  a,  anghysgodog,  digysgod 
365 


UNS    path,  fat,  ore,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on.  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Unshaken,  un.sha'kn  «,  disigl,  diysgog, 

diergryn,  dianwadal 
Unshamed,  un.shämd'  a,  digywilydd 
Umhapen,  un.shä'pn  a,  afiuniedig,  aflun- 

iaidd,  dilun  [ei  rant» 

Unshared,  un.shê'rd'  «,  anrhanedig,  heb 
Unsheathe,  un.shÎTH'  vt,  dadweinio 
Unshed,  un.shed'  a,  annhywalltedig 
Unsheltered,  un.shel'tûrd  a,  digysgod 
Unship,  un.ship'  vt,  dadlongi[gywilyddio 
Unshocked,  un.shokt'  a,  difraw;  heb  ei 
Unshod,  un.shod'  a,  diarchen,  diesgid- 

iau ;  dibedol,  dibedolau ;  troednoeth 
Unshorn,  un.shô'rn  o,  anghneifiedig 
Unshot,  un.shot'  a,  heb  ei  saethu 
Unshrinking,  un.shring'king  a,  diysgog 
Unshut,  un.shnt'  a,  anghauad,  agored 
Unsifted,  un.sif 'ted  a,  anchwiliedig,  am- 

mhrofedig;  heb  ei  nithio 
Unsightliness,  un.s'ít'lí.nes  n,  anolygus- 

rwydd,  hylldra,  anferthwch 
Unsightly,   un.s'it'lî  a,   hagr,  anhardd, 

anferthol,  anolygus,  ammhrydferth 
Unsinew,  un.sin'ii  vt,  diewynu,  gwanhau 
Unsinged,  un.sinjd'  a,  anneifiedig 
Unsinking,  un.sing'king  a,  ansuddol 
Unsinning,  un.sin'ing  a,  dibechod,   an- 

nhroseddol,  difai  [fawr 

Unsizable,  un.si'za.bl  a,   rhy  fach,  rhy 
Unskilful,   un.skil'twl,    Unskilled,    un- 

skild'     a,     anneheuig,     anghelfydd, 

anghyfarwydd,  anfedrus,  difedr 
Unskilfulness,  un.skirfwl.nes»,  anghel- 

fyddyd,  anfedrusedd  [ladd 

Unslain,  un.slän'  a.  anlladdedig,  heb  ei 
Unslaked,   un.sllikt'  a,  heb  ei   dawdd- 

wlychu.  Unslaked  lime,  calch  brwd 
Unsleeping,  un.sli'ping  a,  aughysgol,  an- 

hunol,  dihun,  deii'ro  [heb  ei  fwgsychn 
Unsmoked,  un.smokt'  a,  heb  ei  iygu, 
Unsociable,  un.sö'shâ.bl  a,  anghyieillgar 
Unsoiled,  un.sôild'  a,  heb  ei  ddiwyno, 
Unsold,  un.söld'  a,  heb  ei  werthu  [glân 
Unsol dierlike,  un .sol  j ur.lik,  U nsoldierly , 

un.söl'jûr'lî  a,  anfilwraidd,  anfilwrol 
Unsolicited,  un.sö.lis'î.ted  a,  heb  ei  ofyn 
Unsolicitous,  un.sö.lis'í.tus  a,  anofalus 
Unsolid,  un.sol'id  a,  anflyrf;  hylif 
Unsolvable,  un.sol'va.bl  a,  anegluradwy 
Unsonorous,  un.sö.nô'r'us  a,  ansoriarus. 

anseiniol,  anseinfawr 
Unsophisticated,     un.so.fis'ti.ka.ted     a, 

anllygredig,  pur,  dilwgr 
Unsoried,  un.sôr'ted  a,  annosbarthedig 
Unsought,  un.sôt'  a,  angheisiedig 
Unsound,  un.sûẁnd'  a,  afiachus;  anafus; 

pwdr,  braenllyd,  llygredig 


Unsoured,  un.sûŵ'rd'  a,  heb  ei  suro 
Unsowed,  un.söd'  a,  anheuedig 
Unsparing,  un.spe'r'ing  a,  diarbed,  an-  I 

arbedus;  hael  [gwrthddywedyd 

Unspeak,  un.spik'  vt,  dad-ddywedyd,  [i 
Unspeakable,  un.spi'ka.bl  a,  annhraeth-  | 

adwy.  annbraethol  [odi ) 

Unspecified,  un.spes'i.f 'id  a,  heb  ei  ben- 1 
Unspent,  un. spent'  a,  annhreuliedig 
Unspied,  un.sp'id'  a,  heb  ei  ganfod 
Unspilt,  un. spilt'  a,  annhywalltedig 
Unspirit,  un.spir'it  vt,  digaloni 
Unsjriritual,    un.spir'it.shii.al    a,  anys-B 

brydol,  cnawdol  [heb  ysglyfaethl 

Unspoiled,  un.spCild'  a,  annifrodedigjl 
Unspotted,  un.spot'ed  a,  difrycheulyd  I 
Unstable,   un.sta'bl   a,   ansafadwy,  ys-| 

gogadwy,  anwadal,  gwammal 
Unstaid,  un.scäd'  a,  gwammal.  ansefyd-fl 

log,  anwadal  [diwartbj-i 

Unstained,  un.ständ'  a,  heb  ei  ddiwynosj 
Unstanched,  un.stântsht'  a,  heb  ei  attal 
Unstate,  un.stät'  vt,  anurddasu 
Unstaticnary,  un.stä'shun.ur.î  a,  anor- 

safol,  ansefydiog  [reithlawn 

Unstatutable,  un.stat'ü.tâ.bl  a,  anghyf-; 
Unsteadfast,  un.sted'fast   a,  gwammal 

ysgogol,  anwadal,  ansefydiog 
Unsteadiness,    un.sted'î.nes   n,  anwad-1 

alwch,  gwammaldra,  ansefydlogrwyddl 
Unsteady,   un.sted'i  a,   gwammal,  an-r 

wadal,  ansefydiog;  gwaglog 
Unsteeped,  un.stipt'  a,  heb  ei  fwydo       I 
Unstinted,  un.stin'ted  a,  dibrin,  helaetlj 
Unstitch,  un.stitsh'  vt,  dadbwytho 
Unstrained,    un.stränd'   a,   anhidledig  j 

aneatynedig;  rhwydd  [haenii 

üuatrati£ed,  un.straí'î.fîd  a,  heb  ei 
Unstrengthened.  un.streng'thnd  o,  hel 

ei  neithu ;  digymhorth 
unstring,  un.string'  (  pt  fkpp  unstrung  ; 

vt,  dilinynu,  dactcd  iannau 
Unstruck,  un.sLruk'  «,  didaro,  digyffiro 
Unstudied,  un.stud'îd  a,  difyfyr,  naturioj 
Unsubdued,  un.sub.düu'  a,  anorchfygj 

edig  [tyngeaijj 

Unsubjected,  un.sub.jekt'ed  «,  aunarw 
Unsuborned,  an.sub.ôrnd'  a,  diwobr 
Unsubservient,  un.sub.sur'vi.ent  a,  an 

wasanaethgar  [syhveddc 

Unsubstantial,  un.sub.stan'shal  a.  an 
Unsuccessful,  un.suk.ses'fwl  a,  aflwydd 

iannus,  dilwydd  [antfaw 

Unsuccessfulness,  un.suk.ses'fui.nes  1 
Unsuccessive,  un.suk.ses'iv  a.  anolynol 
UnsufFerable,  un.suf'ur.a.bl  a,  anoddei 

adwy,  anoddefol,  anhvddwvn 
366 


ore;  liite,  line,  no,  miite;  sbe,  zh=z  azure;  thin,  Tiiis;  j=dzh.       UXT 


Unsuitable,      un.sü'tâ.bl     a,     anaddasJ 

anghymhwys.  anghyfaddas  [pur! 

Çtosullied.  un.sulìd  a,  heb  ei   ddiwyuo. 
í  Unsunned,  un.sund'  a,  anheuledig 
Bnsuperfluous,   un.sü.pûr'flü.us   a,  an- 
\     ormodol 

Unsupplied,  un.su.pl'íd'  a,  annirprwyedig 
Unsupportable,   un.su. pö'r'tâ.bl    or,   an- 

oddefadwy,  anoddefol 
[Unsupported,     un.su.pöYted     a,    am- 
I     mhorthedig,  diborth 
.Unsure,  un.sìiŵ'r'  a,  annilys,  ansicr 
•  Unsurmountable,  un.sûr.mûŵn'tâ.bl  a, 
\\    anorfodadwy,  anorchfygol  [byniadwy 
l 'Unsusceptible,  un.sn.sep'tî.bl  a,  anner- 
fUnsuspected,   un.sus.pek'ted  a,   anam- 
;    mheuedig  [mhëus 

Unsuspecting,  un.sus.pek'ting  a,  anam- 
Unsuspicious,  un.sus.pish'us  a,  diddryg- 
■    dyb  [ysborthacíwy 

Unsustainable,    un.sus.tä'nâ.bl    a,    an- 
i  Unswathe.  un.swüTii'  vt,  dadrwymynu 
I  Unswayed,  un.swäd'  «.heb  ei  reoíi,  rhydd 
Unswear,  un.swê'r'   v,   dad-dyngu,   di- 
dyngu  [lw 

klnsworn,  un.swö'rn'  a,  heb  gymmeryd  ei 
ITnsystematical,  un.sis.tem.at'i.kal  a. 
J   direol  [glâ 

Untainted,  un.tän'ted  a,  dilwgr,  dihalog. 
Untaken,  un.ta'kn  a,  heb  ei  gymmeryd; 
|   heb  ei  ddal,  annaliedig 
Untamable,  un.tä'mâ.bl  a,  annofadwy 
Untangle,  un.tang'gl  vt,  dad-ddyrysu 
'untarnished,    un  tar'nisht     a,     dilwgr. 

wsglaer,  gloew,  heb  ei  ddiwyno 
[Jntasted,  un.täs'ted  a.ammhrofedig,  heb 
f!  ei  arehwaethu  [edig,  anaddysgedig 
Jntaught,  un.tôt'  a,  diddysg,  annysg- 
■Jntaxable,  un.tak'sa.bl  a,  annhrethadwy 
Unteaehable,  un.ti'tshà.bl  «,  anaddys; 
1  adwy,  anhyddysg;  anwar  [dymmeru 
[Jntempered,  un.tein'pùrd  «,  heb  ei 
Jntenable,  un.ten'â.bl  a,  anniffynadwy, 
í  annaliadwy  [iad 

untenanted,  un.ten'an.ted  a,  heb  dtleil- 
'jntender,  un.ten'dûr  a,  annhyner,  caled, 
didosturi  [iedig 

Jntendered,  un.ten'dûrd  a,  anghynnyg- 
Jnterrified,  un.ter'î.fi'd   a,   difraw,  di- 

ddychryn,  diarswyd,  diofn 
JTnthankful,  un.thangk'fwl  a,  ann'iolch- 
gar,  diddiolch  [ann'iolehgarweh 

Inthankfulness,  un.thangk'fwLnes  n 
Inthawed,  un.thôd'  a,  annhoddedig 
nthinking.  un.thing'king  a,  difeddwl, 
■  diofal,  byrbwyll 
nthurny,  un.thôr'nî  a.  diddrain 


Unthoughtful,  un.thôt'íẁl  a,  anystyriol, 

Unthought-of,  difeddwl  am  daW 
Unthread,  un.thred'  vt,  dadedefynu 
Unthreatened,     un.thret'nd    a,   heb    ei 

fygythio  [radwr 

Unthrift,  un'thrift  n,  gwastraffwr.  af- 
Unthrifty,  un.thrif  'tî  a,  afradus,  afrad- 

lawn,  anghynnil 
Unthriving,  un.thri'ving  a,  digynnydd, 

aflwyddiannus.  dilwydd 
Untidy,  im.t'í'dî  a,  annhaclus,  anghryno 
Untie,  un.ti"  vt,  dadglymu,  dattod  [hyd 
Until,  un.til'  ad&pr,hyd  at,  hyd  oni.  nes, 
Untile,  un.til'  vt,  didoi  [driniaeth 

Untilled,  un.tild'  a,  anniwylliedig,  di- 
Untimely,   un.ti'm'li  a,  anamserol,  am- 

mhrydlawn,  annhymmoraidd ;  anadd- 

fed,  glas.  An  untimely  birth,  erthyl 
Untinged,  un.tinjd'  a,  anlliwiedig;  di- 
Untiring,  un.ti'Ying  a,  diflin  [rwgr 

Untitled,  un.t'i'tld  a,  dihawlfraint,  dienw 
Unto,  un'tŵj9r,  i,  at,  hyd,  hyd  at,  wrth 
Untold,  un.töld'  a,  anfynegedig;  afrifed 
Untomb,  un.tẁm'  vt,  dadgladdu 
Untoothsome,    un.tŵth'sum    a,    diflas, 

anflasus,  annanteithiol  [dideimlad 
Untouched,  uu.tutsht'  a,  heb  ei  gyffwrdd  ; 
Untoward,   un.tö'ûrd   a,  chwithig;   an- 

hywaith.  anffodus  [iadwy 

Untraceable,  un.trä'sâ.bl  a,  anolrhein- 
Untracked,  un.trakt'  a.  dilwybr,  diol 
Untraceable,  un.trak'ta.bl   a,  anhydyn, 

anhydrin,  ystyfnig,  cyndyn 
Untrained,  un.tränd'  a,  anaddysgedig, 

heb  ei  hyttbrddi  [cliludd 

Untrammelled,  un.tram'eld  a,  dirwystr, 
Untransferable,  un.trans.fur'â,.bl  a,  an- 

nhrosglwyddadwy  [  anghyfieithadwy 
Unstranslatable,  un. trans. íä'tâ.bl  a, 
Untransparent,  un.trans.pê'r'ent  a,  an- 

nhryloew,  arloew,  tywyll  [deithio 

Untravelled,  un.trav'eld  a,  ansathr;  heb 
Untread,  un.tred'  vt,  dadsangu ;  dychwel 
Untreasured,  un.trezh'm-d  a,  annhrysor- 

edig  [mhrofedig 

Untried,  un.tr'id'  a,  heb  ei  gynnyg,  am- 
Untrod,  un.trod',  Untrodden,  un.trod'n 

a,  ansathredig,  disathr 
Untroubled,  un.trub'ld  a,  diofid ;  llonydd 
Untrue,   un.trẁ'  a,  anwir,  an\rireddus, 

gau  [wirionedd,  celwydd 

Untruth,  un.tr«-th    n,   anwiredd,    an- 
Untune,  un.tün'  vt,  anghyweirio 
Untutored,    un.tü'tûrd  a,    annysgedig, 

diddysg,  heb  ei  ddysgu 
Untwine,   un.tw'ín'.    Untwist,    un.twist' 

vt,  dadnyddu,  dadgyfrodeddu 
3G7 


UPR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


tJnupheld,  uu.up.lield'  o,  heb  ei  gynnal 
Unurged,   un.ûrjd'  a,    anghymhelledig, 

digymhell  [nefm 

Unused,  un.iizd'  a,  anarferol,  anghyn- 
Unusual,    un.ii'shii.al    a,    anarferol, 

anghyffredin,  dyeithr 
Unutterable,  un.ut'ur.à.bl  a,  anhraeth- 

adwy,  anhydraeth,  annhraethol 
Unvalued,   un.val'iid   a,   ammhrisiedig, 

heb  ei  werthfawrogi  [anorchfygadwy 
Unvanquishable,  un.vang'kwisk.a.bl  a, 
Unvaried,  un.ve'r'id  a,  anghyfnewidiol, 

digyfnewid  [iol,  annewidiol 

Unvarying,  un.ve'r'i.ing  a,  anamryw- 
Unveil,    un.val'    vt,    dadlenu,    dador- 

chuddio  [awyro 

Unventilated,  un.ven'ti.Hi.ted  a,  heb  ei 
Unversed,  un.vurst'  a,  anhyddysg 
Unvexed,  un.vekst'  a,  digur,  diofid 
Unviolated,    un.vi'o.Hi.ted    a,    dihalog, 

annhreisiedig ;  heb  ei  dori       [weddol 
Unvirtuous,  un.vur'tshii.us   a,   anrhin- 
Un visited,  un.viz'i.ted  a,  anofwyedig 
Un wakened,  un.wa'knd  a,  anneffro,  an- 

neffröedig,  yn  cysgu  [gaer 

Unwalled,  un.wôld'  a,  anghaerog,   di- 
Unwarlike,  un.worTik  a,  anrhyfelgar 
Unwarned,  un.wômd'  a,  heb  ei  rybuddio 
Unwarped,  un.wôrpt'  a,  diduedd 
Unwarrantable,  un.war'an.tâ.bl  a,   an- 

warantadwy ;  anesgusodol 
Unwary,  un.wê'r'î  a,  anochelgar,  diofal 
Unwashed,  un.washt'  a,  anolchedig,  heb 

ei  olchi  [wastraffu 

Unwasted,  un.wäs'ted  a,  annifrod,  heb  ei 
Unwatchful,  un.wotsh'fẁl  a,  anwyliad- 

wrus  [dianwadal 

Unwavering,  un.wa'vur.ing  a,  diysgog, 
Unwearied,  un.wî'r'îd  a,  diflin,  anlludd- 
Unweave,  un.wiv'  vt,  dadwëu  [edig 

Unwed,  un.wed',  Unwedded,  un.wed'ed 

a,  dibriod,  anweddog,  amrnhriod 
Unweeting,  un.wi'ting  a,  anwybyddol 
Unweighed,  un.wiid'  a,  ammhwy&edig 
Unwelcome,  un.wel'kum  a,  digroesaw 
Unwell,  uu.wel'  a,  anhwylus,  afiach 
Unwept,  un.wept'  a,  digwyn 
Unwholesome,  un.höl'sum  a,  afiachus 
Unwieldiness,  uu.wîl'dî.nes  n,  gorfaint, 

amrosgöedd  [lwyth 

Unwieldy,  un.wîl'dî  a,  amrosgo,  anhy- 
Un willing,  un. wil'ing  a,  anewyllysgar, 

anfoddlawn  [  ewyllysgarwch 

Unwillingness,  un.wil'ing.nes  n,  an- 
Unwind,  un.wind'  (pt  &  pp  unwound) 

v,  dad-ddyrwyn  [ifol 

Unwise,   un.wiz'  a    annoeth,    anghall. 


Unwished,  un.wisht'  a,  heb  ei  ddymuno 

Unwished-for,  annymunol 
Unwitnessed,  un.wit'nest  a,  didyst,  di 

dystiolaet  h  "[  wyboi  L 

Unwittingly,  un.wit'ing.li  ad,  yn  ddiarffl 
Unwonted,     un.wun'ted     a,     anarferol  I 

anghyffredin,  anghynnefin 
Unwooed,  un.wŵd'  a.  angheisiedig 
Unworn,  un.wö'm'  a,  annhreuliedig 
Unworthiness,    un.wúr'Tiii.nes    a,    an 

nheilyngdod,  anhaeddiant 
Unworthy,   un.wûr'THì   a,  aimheilwni*-, 

anhaeddiannol,  anwiw 
Unwounded,   un.wŵn'ded   a,   diarchollf 

diglwyf,  anghlwyfedig  [dorcl* 

Unwreath,  un.rÎTH'  vt,  dadblethu,  dacfl 
Unwritten,  un.rit'n  a,  anysgrifenedig  I 
Un  wrung,  un.rung'  a,  annirwasgedig  I 
Unyielding,  un.yîì'ding  a,  diysgog ;  dew  j 

gwrol;  anhyblyg  [dadgyssylltB 

Unyoke,  un.yok'  vt,  dadieuo,  di-ieúiB 
Up,  up  ad,  i  fyny :    i,  cyfod  !     To  ro-B 

up,   dadwreiddio.      Up  and  down,  ■ 

fyny  ac  i  waered 
Upas,  ii'pas  n,  math  o  bren  gwenwynllyl 
Upbraid,  up.bräd'  vt,  dannod,  edhwio  I 
Upheave,  up.hiv'  v,  dadymsuddo 
Uphill,  up'hill  a,  esgynol,  ar  i  fyny,  ail 

hawdd :  n,  gorifyny,  gallt 
Uphold,  up.höld'  (pt  upheld,  up.hek'B 

pp   upheld    &  upbolden,    up.hol'diB 

vt,  dal  i  fyny,  cynnal,  attegu 
Upholsterer,  up.höl'stur.ûr  n,  dodrefB 

wr,  gwelywr 
Upholstery,  up.höl'stur.î  n,  llieiniau  I* 
Upland,   upland  n,  ucheldir,  mynydsH 

dir,  gorthir;  blaenau:  a,  uchdírol    I 
Uplay,  up.lii'  {pt  &  pp  uplaid,  up.läíjí . 

vt,  pentyru,  cadw 
Uplift,  up.lift'  vt,  dyrchafu,  codi  i  fyn; 
Upmost,  up'möst  a,  uchaf,  uchelaf      i 
Upon,  up.on'pr,  ar  warthaf,  aruchaf  j 
Upper,  up'ûr  a,  uwch,  uch,  uchaf 
Uppermost,  up'ûr.möst  a,  uchaf,  penary 
Upraise,   up.raz'  vt,   dyrchafu,  codiji 

fyny,  cwnu  [ma 

Uprear,  up.ri'r'  vt,  codi,  cyfodi,  dyrclj 
Upright,  up'r'it  a,  syth,  uniawn,  unic 

syth ;  cyfiawn,  cywir 
Uprightness,    up'ri't.nes    n,   uniond; 

gonestrwydd,  cywirdeb 
Uprise,  up.r'iz'  {pt,  uprose,  up.roz';  it 

uprisen,   up.rizn')   vi,    ymgodi,  yj 
Uprise,  up'ri'z  n,  ymgyfodiad       [?^f|  j 
Uproar,    up'rö'r    n,   "terfysg,    cythrv 

cynhwrf,  dadwrdd  [wreid  < 

Uproot,    up.rŵt'    vt,    dadwreiddio,    \ 
Ò6S 


öre  ;  läte,  line,  no,  mute ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.      UXO 


■  Uprouse,  up.rfnvz'    vt,  deffroi,  dihuno; 

cynhyrfu,  cyffroi ;  ymgyffroi 
Upset,    up.set/    (j>t    &   pp    upset) 

dymchwelyd  [canlyniad 

Upsliot,  up 'shot  n,  dyben,  diwedd, 
Upside,  up'si'd  n,  ochr  uchaf.  Upside 
down,  a'i  wyneb  i  waered,  â'i  wyneb 
i  yn  isaf,  ar  ei  wyneb.  To  turn  upside 
'     down,  dadymchwel  [cono 

Upstart,  up'stârt  n,  eonach,  pendodiad, 
Upstart,  up.stíìrt'  vi,  swrtlmeidio  i  fyny 
'Upturn,  up. turn'  vt,  troi  i  fyny;  cwyso 
Upward,  up'wûrd  a,  esgynol:  ad. — 
|    Upwards  [i  fyny 

Upwards,  up'wurdz  ad,  ar  i  fyny,  tuag 
füranography,  ü'r.an.og'râ.fî  n,  ser- 
[    ddarluniaeth 

Branolite,  ü'r'an.ö.li't  n,  awyrfaen 
ÄJranology,  ür.an.ol'ö.ji  n,  seryddiaeth 
ftjrban,  urlian  a,  dinasol,  dinesig 
Urbane,  ûr.bän'  a.  mwyn,  boneddigaidd 
Urbanity,    ûr.ban'î.tî    n,    moesgarwch, 
•:    pwynder,  boneddigeiddrwydd 
Urchin,   ûr'tshin  n,   draenog,   draened, 
I    ballog.  draen  y  coed ;  crwtyn 
JQreter,  ü'rì.tûr  "n,  troethbibell 
IDrethra,  ü.rî'thrâ  n,  troethbibell 
iüretic,   ii.ret'ik  n,  meddygiaeth   dwfr- 
i   barol :  a,  dwfrbarol,  troethbar 
Urge,  ûrj  v,  cymhell,  annog,  dirwasgu 
Urgency,  ûr 'jen.sî  n,  angenrhaid,  dirni, 
I  fc-angen  [annogol 

iJrgent,  ûrjent  a,  cymhelliadol,  taer, 
Jrinal,  ü'r'i.nal  n,  trwnclestr,  troeth- 
I  lestr;  troethfa  [trwnc,  troethol 

Jrinaiy,     ü'r'î.nur.î     a,    perthynol 
Jrinative,  iiYi.na.tiv  a,  troethbar 
pnnator,  u  r'î.nä.tûr  n,  ymsuddwr  dan 
'  ddwfr,  dyfneddwr 

Jrine,  ii'r'in  n,  troeth,  trwnc,  lleisw,  dwfr 
Jrinous,  ü'r'î.nus  a,  trwythog,  troethog 
Jrn,  urn  n,  gwrn,  llestri  gadw  lludw'r 
!  meirw  [darlleniad  dwfr 

Jroscopy,    ü.roslíö.pî    n,    trwncbrawf, 
•Jrry,  ur'i  n,  math  o  glai  du,  glo-glai 
'Jrsine,  ûr'sin  a,  arthaidd 
ẁstdine,  ûr.sü'lin  n,  urdd  o  leianod 
Jrus,  ii'r'us  n,  ych  gwyllt,  bual 
,s,  us  pn,  ni,  nyni;  yn,  ein.      Us  also, 
ninnau.     To  "hear  us,  in  clywed,  er 
mwyn  ein  clywed.     From  us,   oddi 
^  wrthym.     Towards  us,  tuag  atom 
faage,  li'zaj  n,  arfer,  defod;  triniaeth 
jsance,  ii'zans  n,  arferiad ;  Hog 


Use,  uz  v,  arfer,  arferu,  defnyddio ;  trin, 

ymdrin    â,   ymddwyn    at;    yrnarfer, 

.'  ymgynnefino  [  iol,  defny d  diol 

Useful,  üs'fẁl  a,  gwasanaethgar,  budd- 

Usefnlness,  üs'fẁl.nes  n,  defnyddioldeb 

Useless,   iis'les    a,   diddefnydd,   difudd, 

diober,  annefhyddiol  [ioldeb 

Uselessness,    iis'les.nes    n,   annefnydd- 

Usher,  ush'ûr  rc,isddysgawdwr,  isathiaw ; 

berllysgydd,   rhingyll:    vt,  arwain  i 

mewn,  dwyn  ym  mlaen 

Usquebaugh,  us.kwi.bo'  n,  dwfr  y  bywyd, 

pwtwn,  math  o  wirod  (o'r  Iwerddon) 

Ustion,   us'tshun,  Ustulation,  us.tshü- 

lä'shun  n,  llosgiad,  duad 
Ustorious,  us.tô'r'î.us  a,  llosgol 
Ustulate,  us'tshü.lät  a,  llosgedig,  du 
Usual,  ii'zhii.al  a,  arferol,  cyffredin,  cyn- 
nefin  [amser 

Usufruct,  ii'zu.frukt  n,  meddiant  dros 
Usurer,  u'zhii.rur  n,  ocrwr,  arlogwr 
Usurious,  ii.zii'r'i.us  a,  ocrus,  arlogus, 
ocrol  [ocraeth 

Usuriousness,  ii.zii'r'i.us.nes  n,  ocredd, 
Usurp,  u.zurp'  vt,  traisfeddiannu,  cam- 

oresgyn,  traisoresgyn,  gormesu 
Usurpation,  ii.zur.pa'shun  n,  traisfedd- 
iant,  camfeddiant  [gonneswr 

Usurper,   u.zur'pur  n,  traisfeddiannwr, 
Usury,  ii'zhu.ri   n,  ocr,  ocri,  ocraeth, 
arlog,  arllog,  Hog  [Uestryn 

Utensil,    ü.ten'sil    n,  dodrefnyn,    dof, 
Uterine,  ii'tur.in  a,  perthynol  i'r  groth ; 

unfam,  ungroth 
Utems,  ü'ter.us  n,  croth,  bra 
Utilitarian,  ü.til.î.tê'r'î.an  a,  Uesgeisiol, 
buddgeisiol:    n,  Uesgeisiwr,  dysgybl 
Ieremy  Bentham  [lies 

Utility,  ü.til'î.tî  n,  defnyddioldeb,  budd, 
Utilization,  ü.til.î.zä'shun  n,  Hesâd 
Utihze,  ii'til.iz  vt,  llesäu,  Uesu 
Utmost,  utmost  a,  eithaf,  pellaf,  eithafig 
Utopian,  ü.tö'pî.an  a,  dychymmygol 
Utter,  ut'ur  a,  eithaf,  eithafig,  pellaf; 
nesaf   allan;   hollol,  llwyr,  cyfiawn: 
vt,  yngan,  traethu,  adrodd,  dywedyd; 
llettaenu,  gwario  [dywedadwy 

Utterable,    ut'ur.â.bl    a,  traethadwy, 
Utterance,  ut'ur.ans  n,  Uafarawd,  llafar- 
wedd,  Uafariad,  parabliad,  ymadrodd; 
lleferydd,  gallu  i  lafaru,  goddeg;  llet- 
taeniad,  gwariad  [eithafig 

Uttermost,  ut'ür.möst  a,  eithaf,  pellaf, 


.Uvula,  ii'viUa  n,  cloch  yr  ymadrodd 
use,  üs  n.  arfer,  arferiad,  ymarfer.  defod ,  i  Uvular,  ii'vii.lur  a,  perthynol  i  gloch  yr 
'  defnydd,    gwasanaeth,     cynnefindra.      ymadrodd  [gwreigffol,  maldodus 

The  us*  of  my  arms,  ffrwyth  fy  mraich  |  Uxorious,    ug.zo'r'i.us     a,    gwi-eig-gar, 
U  36y 


VAN  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


V. 

Vacaxcy,  va'kan.si  n,  cyfvvng ;  gwagle, 

lie  gwag,  gwagfa;  gwagder 
Vacant,  va'kant  a,  gwag;    didraiFerth; 

disynwyr  [dirymu 

Vacate,  va.kat'  vt,  gwaghau,  ymadael  â; 
Vacation,  va.ka'shun  n,  dysbaid,  gor- 

pbwysiant,  hamdden,   seibiant;   oed- 

ddyddiau;  gwaghâd 
Vaccary,  vak'ur.i  n,  beudy ;  Uaethdy 
Vaccina,  vak.s'i'na  n,  brech  y  fuwch 
Vaccinate,  vak'sLnat  vt,  gosod  brech  y 

fuwch 
Vaccination,  vak.si.na'shun  n,  gosodiad 

brech  y  fuwch  [i  fuwch 

Vaccine,  vak'si'n  a,  buchol,   perthynol 
Vacillancy,  vas'il.an.si  n,  petrusedd,  an- 

wadalwch,  gwammaldra  [ansefydlog 
Vacillant,  vas'il.ant  a,  anwadal,  petrusol, 
Vacillate,  vas'il.at  vi,  petruso,  anwadalu 
Vacillation,  vas.i.la'shun  n,  petrusiad, 

anwadalwch  [gwaghfid 

Vacuation,  vak.u.a'skun    n,    arloesiad. 
Vacuity,  va.ku'i.ti  n,  gwag,  gwagder 
Vacuous,  vak'ii.us    a,    gwag,    heb    ei 

lenwi  [gwagle,  gwagfa 

Vacuum,  vak'ii.um  n,  gwag,  gwagder, 
Vade,  vad  vi,  pasio  heibio,  diflanu 
Vade-mecum,  vii.di.mi'kum  n,  codlyfr 
Vagabond,    vag'a.bund    n,     crwydryn, 

crwydriad,  gwibiad,  gwibddyn,  gwill, 

gwilliad :  a,  crwydraidd,  crwydrol 
Vagabondizm,  vag'«â.bun.dizm  n,  crwydi"- 

ad,  crwydri,  crwydreiaeth 
Vagary,  va.ger'i  n,  gwibdyb,   gwyllt- 

feddwl,  mympwy 
Vagina,  vâ.ji"nâ?i,  gwain;  pibell  ygroth 
Vaginal,  va.j'i'nal  a,  fel  gwain,  gweiniol 
Vaginant,  va.ji'nant  a,  gweiniol,    gor- 

chuddiol 
Vagous,  va'gus  a,  crwydraidd,  gwibiol 
Vagrancy,  va'gran.si  n,  crwydreiaeth, 

gwibrodiad,  crwydri,  herwriaeth 
Vagrant,  va'grant  n,  gwibiad,  gwibddyn, 

crwydryn,  gwilliad:  a,  crwydraidd 
Vague,  viig  a,  ansefydlog,  ansylweddol, 

diystyr,  ammhenodol,  annilys 
Vail,  val  vt,  ymostwng 
Vails,  viilz  tip,  damweinfael,  rhoddfael 
Vain,  van  a,  gwag,  gorwag,  coegfalch 

fjfer,  aneffeithiol.  Vain-glorious,  gwag- 

ogoneddgar.    Vain-glory,  gwagogon- 

iant.    In  vain,  yn  ofer  [ifoledd 

\'ainue:ss,  viin'es  n,  oferedd,   gwagedd. 
Valance,  val'ans  n,  cylchedlen  gwely 
Vale,  val  n,  dyffryn,  cwm,  ystrad 


Valediction,  val.i.dik'shun  n,  iacheirch-; 

iad,  caniad  yn  iach,  cyfarchiad  ym-| 

adawol  [  io 

Valedictory,  val.i.dik'tur.i  a,  iacheirch- 1 
Valentine,  varen.t'in  n,  cariad;  llythyj 

cariad,  llythyr  serch 
Valerian,  va.li'r'i.an  n,  y  driaglog.  Grea  I 

wild  valerian,  llysiau  Cadwgan,  cyn  I 

ffon  y  ceiliog 
Vales,  valz  np,  damweinfael,  rhoddfael  1 
Valet,  val'et  n,  gweinydd,  gwas.     Valet  I 

de-chambre,  val.e.du.shGmbr',  ystafl 

ellwas 
Valetudinarian,    val.i.tii.di.ne'r'i.an    r.  | 

dyn   afiachus,  dyn  claf,  un  lledglafl 

a.  —  Valetudinary 
Valetudinary.  val.î.Ui'dî.nur.î  a.  afiacl  \ 

clefyca,  clefychlyd,  anhwylus,  lledglal 
Valiance,  val'yans,  Vahancy,  val'yan.£| 

n,  dewredd,  gwrolder,  arwredd 
Valiant,  val'yant  o,  dewr,  dewrwych,hy  I 

calonog,  gwrol.  arwrol.  cadarn.  glew  I 
Valiantness,    val'yant.nes    n.   dewred(| 

gwrolder,  grymusder,  glewder,  hyfd(| 
Valid .  val'id  a,  cadarn,  nerthol ;  safadwj  I 

cyfi-eithlawn,  unol  â'r  gyfraith 
Validate,  val'i.dat  vt,  cadarnhau,  sefydll 
Validity,  va.lid'i.tt  n,   cadernid,  grynl 

nerth;  cyfreithlondeb  [gugy'l 

Valise,  va.liz'  n,  bolgan,  croen-gitit,  y.'l 
Valiancy,  val'an.si  n,  gwalltgapan 
Valley,  val'i  n,  dyffryn,  cwm,  ystnui 

Deep  valleys,  dyfn-neint 
Valorous,  val'ur.us  a,  dewr,    caloncçl 

gwrol,  gwych,  pybyr  [arwreci- 

Valour,  val'ur    n,  dewrder,    gwroldel 
Valuable,  val'ii.a.bl  a,  gwerthfawr 
Valuation,     val.ii.a'shun     n,    cyfrifitl 

gwerth,  cyvverthyddiad,  prisiad 
Value,  val'u  n,  gwerth:  vt,  gwerthfawl 

ogi;  prisio.     Of  great  value,  gwertlp- 

fawr.     Of  no  value,  dibris 
Valueless,  val'ii.les  a,  diwerth,  dibris  I 
Valve,  valv  n,  caeadyn,  clorig,  cloryB 

clawr,  gwyntddor.     Safety-valve,  d  | 

ogelglawr 
Vamp.'  vamp  n,  uchafedd  esgid :    vt,  çîi 

weirio,  cefndrwsio  [ma^ 

Vampire,  vam'p'i'r  n,  math  o  ystlunrj 
Van,  van  n,  blaen  byddin,  blaen  llyngejj 

men,  certwyn ;  gwyntyll :  vt,  gwynt , 

gwyntyllio, nithio  "Van-guard,  blaej? 

fyddin,  blaenres,  cynnliorí' 
Vane,  van  «,  ceiliog  gw)rnt.  awelfynac. 
Vanish,  van'ish  vi,  diflanu,  darfod 
Vanity,  van'i.ti  n.  gv.-agedd,  gorwagecj  J 
I    gwagogoniant,  oieredd,  gwegi 


ore;  läte,  1'fne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.        VEN 


Vanquish,    vang'kwish    vt,  gorchfygu, 

darostwng,  goresgyn,  gorfod,  trechu 

Vantage,  van'tag  n,  elw,  budd,  ennill, 

mantais.      Vantage-ground,  goruch- 

afedd  [egr 

Vapid,  vap'id  a,  diflas,  merf,  marwaickl, 

Vapidness,  vap'id.nes  n,  diflasdod,  marw- 

eidd-dra,  egri,  egredd  [weddu 

Vaporate,  vap'o.riit  vi,  mygdarthu,  an- 

Vapour,  vii'pur  n,  tawch,  tarth,  agerdd, 

mwg:  v,  tarthio;  brolio,  trystio     [iwr 

Vapourer,  va'pur.ur  n,  bocsachwr,  brol- 

Vapourous,  va'pur.us    a,  mygdarthog, 

tawchlyd  [glwyfus 

Vapoury,  va'pur.i  a,  mygdarthog ;  prudd- 

Vapulation,  vap.iUa'shun  n,  chwipiad, 

fflangelliad,  rtrewylliad 
Variable,  ve'r'i.a.bl  a,   ansefydlog,  an 

wadal,  cyfnewidiol,  newidiol 
Variableness,   ve'r'i.a.bl.nes   n,    anwad- 
alwch,    cyfnewidioldeb,    amryfaledd, 
amrywioldeb,  newidioldeb 
Variance,  ve'r'i.ans  n,  amrywiad ;    am- 
rafael,  anghydfod,  amryson,  cynh( 
anghytundeb 
Variate,  ve'r'Lat  vt,  amrywio,  newid 
Variation,  ve'r.la'shun  n,  amrafaeliad, 

amrywiad;  gŵyrad 
Varicose,  ve'r'Lkos  a,  chwyddedig 
Variegate,     vê'r'î.î.gät    vt,    amryliwio, 
amrywio,   amryfalu,  amliwio,  britho, 
1     tryfritho,  amryweddu.      Variegated- 
work,  amry waith        [iad ;  amrywiad 
Variegation,  vê'r.î.î.gä'shun  n,  amryliw- 
:  Variety,  va.r'i'i.ti  n,  amrywiaeth 
Variform,  ve'r'Lform  n,  amryddull 
Variola,  vô'r.î.ö'lâ  n,  j  frech  wen    [ami 
.  Various,  ve'r'i.us  a,  amrywiol,  amryfal ; 
Varix,  ve'r'iks  n,  llediad  neu  chwyddiad 
Í     gwythi'en  La(^yn 

'  Varlet,  var'let  n,   dyhiryn,  drygddyn, 
Varletry,  var'let.ri  n,  gwerinos 
Varnish,  Vcai-'nish  n,  adliw:  vt,  adliwio 
Vary,    ve'r'i    »,    amrywio,    amryfalu; 
newid ;  anghytuno :  ýi,  newidiad ;  am- 
Vascular,  vas'kii.lur  a,  llestriog  [rywiad 
Vase,  vaz  n,  addurn-gawg 
Vassal,  vas'al  n,  caethddeiliad,  taio!,, 
1      aill;  caethwas  [wasanaeth 

Vassalage,  vas'aLaj  n,  gwarogaeth,  caeth- 
'  Vast,  vast  a,  dirfawr,  tramawr,  gorfawr, 
anferthol:  n,  gwagle  [aruthredd 

Vastness,  vast'nes  n,  mawi-edd,  eangder, 
Vasty,  vas'ti  a,  dirfawr,  aruthrol 
Vat,  vat  n,  cerwyn,  gwasg-gafn,  twrnel 
Vatican,  vat'i.kan  »,  eglwys  Sant  Pedr 
a  phlas  y  Pab  yn  Rhufain 


Vaticide,  vat'i.s'id  n,  beirdd-lofrudd 
Vaticinate,    va.tis'i.nat    v,    prophwydo, 

dewinio,  daroganu,  rhagddywedyd 
Vaticination,  va.tis.i.na'shun  n,  dewin- 

iad,  prophwydoliaeth,  daroganiad 
Vault,  volt    11,   daiargell,   cell    fwaog; 
cromgell,    mwd,    cromen:    v,   bwäu, 
mydu,  pontio ;  neidio,  ymdaflu 
Vaultage,  vol'taj  n,  cromgell 
Vaulter,  vol'tur  n,  llamidydd,  neidiwr 
Vaunt,  vont    v,   ymffrostio,    bocsachu, 
bostio,  uchelsiarad :  n,  ymffrost,  bost 
Vauntful,  vont'fwl  a,  ymffrostiol,  bostgar 
Vauntmure,  vont'mii'r  n,  bron-glawdd, 

gwrthglawdd 
Vavasour,  vav'a.sur  n,  isfi-ëyr,  brëyryn 
Veal,  vîl  n,  cig  llo;  llo 
Vection,  vek'shun  n,  cludiad 
Veda,  vi'da  n,  llyfr  sanctaidd  yr  Hin- 
dvvaid  [hwylio 

Veer,    vi'r    v,    troi,    cylchdroi;    traws- 
Vegetable,  vej'i.ta.bl  n,  llysieuyn,  plan- 

igyn:  a,  llysieuog,  tyfol,  hydwf 
Vegetate,  vej'i.tat  vi,  hydyfu,  tyfu 
Vegetation,  vej.i.ta'shun  n,   hydyfiant, 

tyfiad  llysiau,  blaguriad 
Vegetative,  vej'lta.tiv,  Vegetive,  vej'i- 

tiv  a,  tyfedigol,  llysdyfol,  blagurol 
Vegete,  vi.jit'  a,  bywiog,  tirf 
Vehemence,  vi'hi.mens,  Vehemency,  vî'- 

hî.men.sî  n,  angerdd,  taerni,  awch 
Vehement,    vi'hi.ment    a,    angerddol, 

tanbaid,  ffyrnig;  taer;  nerthol 

Vehicle,  vi'hi.kl  n,  cludai,  cludiedydd, 

clud,  cerbyd  [bydol 

Vehicular,  vi.hik'ii.lur  a,   cludol,   cer- 

Veil,    val    n,    gorchudd,   gorchuddlen, 

cuddlen:  v,  gorchuddio,  cuddio 
Vein,  van  n,  gwythen,  gwytn'ien ;  tuedd ; 

llinell,  rheng.    Poetic  vein,  awen 
Veined,  vand,  Veiny,  va'ni  a,  gwythenog 
Veliferous,  vi.lif 'ur.us  a,  hwyliog 
Velleity,  ve.H'i.ti  n,  lledflys,  lledchwant 
Vellication,  vel.i.kii'shun  n,  cnoad ;  tym- 
migiad,  annogiad  [llyfn-groen 

Vellum,  vel'um  n,  memrwn  (o  groen  llo), 
Velocipede,  vî,los'î,pîd  n,  traedgerbyd 
Velocity,  vî.los'î.tî  n,  buander,  buandra, 

cyflymdra,  cyfiymder 
Velvet,  vel'vet  n,  melfed,  pah  [we 

Velveteen,  vel.ve.tin'  n,  math  o  gotwm- 
Velvety,  vel'vet.i  a,  fel  melfed,  meddal 
Venal,  vi'nal  a,  cyflogadwy,  prynadwy, 

gwobrchwantus ;  gwythenol 
Venality,  vi.nal'i.ti  n,  cyflogeiddrwydd 
Venary,  vi'nur.i  a,  helwriaethol 
Venatic,  vi.nat'ik  a,  helwraidd 
071 


VER  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Venation,  vi.na'skun  n,  helwriaeth 
Vend,  vend  vt,  gwerthu ;  arwerthu 
Vendee,  ven.di'  n,  prynwr,  pryniedydd 
Vender,   ven'dur,   Vendor,  ven.dôr'    n, 

gwerthwr,  gwerthydd 
Vendibility,  ven.di.bil'Lti  n,  hywerthedd 
Vendible,  Ven'di.bl  a,  gwerthadwy,  hy- 

werth  [gwertbiant 

Vendition,    ven.dish'un    n,    gwertbiad, 
Vendue,  ven'dii  n,  arwerthiad 
Veneer,  vi.ni'r'  n,  clawrgoed,  arddalen: 

vt,  goruchwynebu,  arddalenu 
Veneficial,  ven.i.fish'al  a,  gwentwynol; 

swynhudol  [gwenwynllyd 

Venenate,  vi.ni'nat  vt,  gwenwyno:  a, 
Venenation,  ven.i.na'shun  n,  gwenwyn- 

iad  [gwenwynllyd 

Venene,  vi.nin',  Venenose,  vi.ni'nus  a, 
Venerable,    ven '  ur .  á .  bl    a,    hybareh, 

parebus;  parchadwy  [barcbedd 

Venerableness,  ven'ur.a.bl.nes  n,  by- 
Venerate,  ven'ur.at  vt,  parcbu,  percbi, 

anrbydeddu,  dyfri'o  [parch 

Veneration,  ven.u.ra'shun  n,  anrbydedd, 
Venerator,  ven'ur.a.tur  n,  anrhydeddwr 
Venereal,  vî.nî'r'î.al,  Venerean,  vi.ni'r '- 

î.an,    Venereous,  vi.ni'r'i.us,    Ve.ner- 

ous,  ven'ur.us  a,  cydgnodiol ;  cbwant- 

acbol,     anllad.      Venereal     disease, 

poethglwyf,     llosgfrech,     anlladwst, 

clefyd  trytbyll,  clefyd  drwg 
Venery,  ven'ur.i  n,  cydgnawd;  helwr- 
iaeth, helyddiaeth  [ollyngiad 
Venesection,  vi.ni.sek'shnn  n,  gwaed- 
Veney,  ven'i  n,  gwth,  hergwd ;  tarawiad 
Venge,  venj  vt. — Avenge 
Vengeance,   ven'jans    n,   dial,    dialedd, 

cospedigaeth.     With  a  vengeance,  yn 

angerddol ;  yn  y  radd  eithaf 
Vengeful,  venj'fvvl  a,  dialeddgar,  dialfawr 
Vengement,  venj'ment  n,  dial,  dialedd 
Venial,  vi'ni.al  a,  maddeuadwy    [danas 
Venison,  ven'zn  n,  hyddgig,  helgig,  cig 
Venom,  ven'um  n,  gwenwyn ;  malais 
Venomous,    ven'um.us    a,    gwenwynig, 

gwenwynllyd,  gwenwynol       [wyndra 
Venomousness,  ven'um.us.nes  n,  gwen- 
Venous,  vi'nus  a,  gwythenol 
Vent,  vent  n,  agorfa,  awyrdwll ;  agerfa ; 

gwynt,     anadl;     mynedfa,     diangfa; 

gwertbiant:    v,  tyllu,  rboi  gwynt   i; 

gollwng  allan.     To  give  vent  to,  agor, 

gollwng 
Venter,  ven'tur  n,  croth,  bru;  mam 
Ventiduct,  ven'ti.dukt  n,  gwynt-fynedfa 
Ventilate,  ven'ti.liit  vt,  awyro,   awyru, 

awyroli,  rhoi  gwynt  i:  ehwilio,  trin 


Ventilation,  ven.ti.Ui'shun   n,   awvriad,  I 

awyrol iaeth,  tiv,  yrdywysiad 
Ventilator,  ven'ti.la.tur  n,  gwyntddor,| 

gwyntylliedydd,  awyrddrws,  awyrdwu ' 
Ventosity,  ven.tos'i.ti  n.  gwyntogrwydd  j 
Ventral,  ven'tral  a,  perthynol  i'r  bol 
Ventricle,  ven'tri.kl  n,  cyila,  cropa 
Ventricose,  ven.tri.kos' ,  Ventricous,  ven'-l 

tri.kus  a,  cbwyddog,  boliog 
Ventriloquism,  ven.tril'o.kwizm  n,  bol- 1 

lafariaeth.  cuddlafariaeth 
Ventriloquist,  ven.tril'o.kwist  n,  cudd-l 

lafarwr,  bol-lafarwr,  twyll-lafarwr 
Venture,  ven'tshur  v,  anturio,  beiddio.l 

n,  antur,  anturiaeth,  baidd 
Venturesome,  ven'tshur.sum,  Venturous! 

ven'tshur.us  a,  anturiol,  beiddiol 
Venus,  vi'nus  n,  Gwener;  seren  Gwenejfii 
Veracious,  vi.rii'shus  a,  geirwir,  gwir  I 
Veracity,  vi.ras'i.ti  n,  geirwiredd;  gwirS 
Veranda,  vi.ran'da  n,  pendist  [ionedfll 
Verb,  vurb  n,  perwyddiad,  parwvdd^M 

berf,  gair,  prifair  [  geirio  B 

Verbal,  vur'bal  a,  perwyddiadol,  berfolB 
Verbalize,  vur'bal.i'z  vt,  geirioli.  geirio  fl 
Verbally,  vur'bal.i  ad,  mewn  geiriau  J 
Verbatim,  vur.ba'tim  ad,  gair  am  ah! 

yn  yr  un  geiriau  [baeddijl 

Verberate,  vur'bur.at  vt,  euro,  tarcl 
Verberation,  vur.bu.ra'sbun  n,  curiae» 

baeddiad.  maeddiad,  tarawiad 
Verbiage,  vur'bi.aj  n,  geirgarweh,  geiiB 

iogrwydd,  amleiriaeth 
Verbose,    vur.bos'    a,    geirgar,    geirio  jl 

geiriolus,  amleiriog  [amleiriaefcS 

Verbosity,  vûr.bos'î.tî  »,  geirgarwdH 
Verdancy,   vur'dan.si    n,   gwp-ddleaaJ 

gwyrdd ni,  gwyrddedd 
Verdant,  vur'dant  a,  gwyrddlas,  gwyrd  j§ 
Verderer,  Verderor,  vûr  dur.ûr  n,  golygÄ 

ydd  coedwig 
Verdict,  vur'dikt  n.  dedfryd,  rbeithfan' 
Verdigris,  vur'di.gris  n,  gẁyrddrwd  efyd  j 
Verditer,  vur'di.tur  n,  math  o  wyrddlrjf 
Verdivre,  vur'jur  n,  gwyrdded,  gwyrdcj» 

lesni  [1; 

Verdurous,  vur'ju.rusa.  gwyrdd.  gwyrdij  I 
Verecund,  ver'i.kund,  Verecundious,  veil 

i.kun'di.ns  a,  gwylaidd,  eywilyddgaijf 
Verecundity,  ver.i.kun'dlti  n,    gwriul 

iad;  gwyledd,  yswildod 
Verge,  vurj  n,  gwialen,  berllysg;  cyffi  \ 

ymyl,  goror:    vi,  tueddn,  gogAvyddjI 
Verger,  vur'jur  n,  byrllysgydd     [tyw^j  | 
Verifiable,  veri.fi. á.bl  a,  profadwy 
Verification,   ver.î.fî.kä'shun  n,    gwij  ì 

iad,  gwiriedigaeth,  profiad,  cadarnht    . 
372 


ore;  late,  line,  nö,  mute;  she,  zn=z  azure;  thin,  this;  j=dzh        VET 


Verify,  ver'i.fi  vt,  gwirio,  gorchwirio 
Verily,  ver'Ui  ad,  yn  wir,  yn  ddiau 
Verisimilar,  ver.i.sim'i.lur  a,  tebyg,  te- 
(      by  col  [olrwydd 

:  Verisimilitude,  Yer.î.sîanü'î.tüd  n,  tebyg- 
Veritable,  ver'Lta.bl  «,  gwirioneddol 
Verity,  ver'i.ti  n,  gwir,  gwiredd,  gwir- 
Ver  juice,  vur'jiis  n,  surlyn,  aesel[ionedd 
Vermeology,  vûr.mî.ol'o.jî  n,  pryfdraeth 
Vermicelli,"  vur.mi.tshel'i  n,  math  o  gyfi- 

aith  ar  ddull  pryfed 
Vermicular,  vur.mik'u.lur,  Vermiculous, 

vur.mik'ii.lus     a,     pryfol,     pryf'edol; 

fcorchedig  [weithio 

Vermiculate,    vur.mik'ii.liit    vt,    brith- 
STermifuge,  vur'mi.f  üj  n,  tarfbryf 
Vermillion,  vur.mil'yun  n,  cochliw,  gloew 
Vermin,  viir'min  n,  pryf,  pryfyn,  pryfed, 

eynron;    trychfilod;     miíod    bychain 

dinystriol  [pryfed 

Verminate,  YÛr'mî.nät  vi,  pryfedu,  magu 
Vermination,  vur.ini.na'shun  n,  pryfed- 

iad,  magiad  pryfed  [ol 

Verminous,  vur'mi.nus  a,  pryfedog,  pryf- 
Vermi parous,  vur.mip'a.rus  a,  pryfedog, 

cynronllyd  [aol 

Vermivorous,  vur.miv'o.rus  a,  pryf-fwyt- 
Vernacular,  vur.nak'ii.lur  a,  cynhenid, 
''cynwynol,   brodoi'ol,   eiddo'r   wlad  ei 

bun.  Vernacular  tongue,  iaith  y  wlad 
Vernal,  vur'nal  a,  gwanwynol.  Vernal 
i  equinox,  alban  eilir,  Mawfth  21  [las 
Vernant,  vur'nant  a,  blodeuog,  gwyrdd- 
Vemility,  vûr.nil'î.tî  a,  gwaeledd,  gwas- 

eidd-dra,  ufud dgarweh 
•ucose,  ver'u.kos  a,  dafadenog  *" 
ial,  vur'sal  a,  eynredinol,  liollol 
latile,  vur'sa.til  a,  hydro;    amryw- 

iog,  cyfnewydiol,  amryddawn 
Versatility,   vûr.sâ.til'î.ìî  n,   hydröedd, 

amryddoniaetk.  amryfeiliant 
Verse,  viirs  n,  gwers.  adnod;  braich  o 

bennill;  prydyddiaeth,  mydr.  Blank 
averse,  mesur  diodl,  can  benrydd.     In 

■  r  gân 
Versed,  vur.-t  a,  cyfarwydd,  hyddysg 
Versicle,  viir'si.kl  «,  gwersig,  gwersan 
tion,  vur.si.fi.ka'shun  n,  mydr- 

aeth,  mydryddiaeth,  cywyddiaeth 
Versifier,  vurVi.fi'.ur  n,  mydrvvr;  pryd- 

ydd  [pi'yJu 

Versify,  vur'si.f'i  v,  mydru,  cywyddu, 
Version,  vur'shun  n,  cyfieithiad;  troad 
Versus.  vur'sus^»*,  yn  erbyn 

it  n,  gwyrddgoed:  «,  gwyrdd 
\  Brtebra,  vfir'ti.bra  (p  vertebra?)  n,  glain 
1 .  un  o  esgyrn  y  cefn 


Vertebra?,  vur'ti.bri  np,  esgyrn  y  cefn, 

asgwrn  y  cefn,  tumon  [y  cefn 

Vertebral,  vilr'ti.bral  a,  perthynol  i  lain 
Vertebrata,  vur'ti.brli.ta  np,  tumonogion 
Vertebrate,  vur'tY.brat  a,  glein-gefnol 
Vertex,  vur'teks  (p  vertices,  vûr'tî.sîz) 

n,  top,  pen  uchaf,  copa,  nen,  crib,  y 

pwynt  uwch  ben 
Vertible,  vur'ti.bl  a,  hydro,  troadwy 
Vertical,  vur'ti.kal  a,   nenol,  uchbcnol. 

Vertical  angle,  nenongl  [droad 

Verticity,  viir.tis'i.ti  n,  hydröedd,  cylch- 
Vertiginous,  vur.tij'i.nus   a,  hydroawl, 

cylchdroawl ;  pendröedig 
Vertigo,  YÛr'tî.gö  n,  y  bendro,  y  gysp 
Vervain,  vur'van  n,  llysiau'r  hudol,  briw'r 

march 
Vervel,  vur'vel  n,  coesrwy  gwalch 
Very,  ver'i  a,  gwir,  yr  un :  ad,  yn  gwbl, 

dros    ben,    tra,    tra-,    gor-.       Very 

well,  o'r  goreu;  yn  dda  iawn.     The 

very  best,  y  goreu  oil,  y  goreu  i  gyd 
Vesicant,  ves'i.kant  a,  poethellol 
Vesicate,  ves'i.kat  vt,  poethellu,  ckwyd- 

alu,  chwysigenu 
Vesicatory,'  vi.sik'a.tur.i  a,  poethellyn, 

chwydalen  [en 

Vesicle,  ves'i.kl  n,  chwysigen,  chwysigl- 
Vesicular,  vi.sik'ii.lur    a,    chwysiglog, 

poethellog  [ucher,  yr  Invyr 

Vesper,  ves'pur  n,  y  seren  nos,  Ciweno; 
Vespers,  ves'purz  np,  ucherwyl,  pryd- 

nawnol  weddi  [nawnol 

Vespertine,  ves'pur.tin  a,  ucherol,  peyd- 
Vespiary,  ves'pi.uri  n,  nith  cacvvn 
Vessel,  ves'el  n,  llestr ;  dodrefnyn ;  Hong : 

vt,   dodi   mewn  llestr,  Uestru.     Air- 
vessel,    awyrgell,     awyren,     awyrell. 

Seed-vessel,  cib,  hadgib 
Vest,  vest  n,  gwisg,  dilledyn;  brouwisg: 

vt,  gwisgo;  urddo,  breinio 
Vestal,  ves'tal  n,  lleian,  gwyryf  sanct- 

aidd:  a,  lleianol,  gwyryfol,  pur,  diwair 
Vestibule,  ves'ti.biil  n,  porth,  eyntedd 
Vestige,  ves'tij  n,  ol,  ol  troed,  brisg 
Vestment,  vest'ment  n,  gwisg,  amwisg, 

dilledyn 
Vestry,  ves'tri  n,  gwisgfa,  gv/isgle  offeir- 

iad  mewn  eglwys;   cyfarfod  plwyfol. 

Vestry-clerk,  ysgrifenydd  plwyf 
Vestaary,  ves'tshli.ur.i  n,  dilladgell 
Vesture,  ves'tshur  n,  gwisg,  arwisg,  dillad 
^*etcb,  vetsh  n,  ffacbysen,  gwj-gbysen 
Vetchy,  vet'shi  a,  llawn  ifacbys 
Veteran,  vet'ur.an  n,  hen  filwr,  caled- 

filwr,   un   hirbrofedig :   a,  hen,   ocd- 

ranus,  profedig,  henbrawf 
373 


VIM   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  Orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tvvk=took; 


Veterinarian,  vet.ur.i.ne'r 'i.au  n,  meddyi 

anifeiliaid,  milfeddyg 
Veterinary,  vet'ur.i.nur.i  a,  milfeddygol 
Veto,  vi'to  n,  gwaharddiad,  gwahardd 
Vex,  veks  v,  bìino,  poeni,  trallodi,  gofidio, 

euro ;  ymboeni,  ymofidio 
Vexation,  vek.sa'shun  n,  gofid.  blinder 
Vexatious,  vek.sa'shus  a,  gofidus,  poen- 

us,  trallodus,  helbulus 
Vexil,  vek'sil  n,  Human  [llumano; 

Vexillary,  vek'sil.ur.i  n,  lluinanwr:    a 
Viable,  v'i'a.bl  a,  bywadwy  [bont 

Viaduct,  vi'a.dukt  n.  pontffordd,  fi'ordd- 
Vial,  v'i'al  n,  costrelan,  costrelig,  ffiol: 

vt,  costrelu,  dodi  mewn  costreì  [fwyd 
Viand,  vi'and  n,  bwyd,  ymborth,  cyweir- 
Viatic,  vi.at 'ik  a,  teithiol 
Viaticum,  vi.at'i.kum  n,  bwyd  i'r  daith, 

teithfwyd,  bwyllwrw,  gosymaith 
Vibrate,  vi'brat  v,  crynu,  siglo  yn  ol  ac 

ym   mlaen,   dolysteinio,  ymchwareu. 

ymsiglo,  ysgwyd  [gydwad 

Vibration,  vi.brii'shun  n,  ymsiglad,  ys- 
Vibrative,  vi'bra.tiv,  Vibratory,  vi'bra- 

tur.i  a,  ymysgydwol,  crydiol  [beriglor 
Vicar,  vik'ur  n,  ebrwyad,  periglor,  uch- 
Vicarage,    vik'ur.iij     n,    perigloriaeth, 

Vicarage-bouse,  periglordy 
Vicarial,  vi.ke'r'i.al  a,  periglorol 
Vicarious,  vi.ke'r'i.us  a,  dirprwyol 
Vice,  vis  n,  drygioni,  drygedd,  bai,  gwyd  : 

cogwrn  tro,  gafaelawr,  gafaelai:    vt, 

tynu:  px,  rhag-,  is-.     Vice-admiral, 

rhaglyngeswr.  Vice-chancellor,  rhag- 

ganghellydd.  Vice-president,  islwydd 
Vicegerent,  v'is.ji'r'ent  n,  rhaglaw,  huail, 

rhaglofydd,  rhaglyw 
Vicenary,  v'i'si.nur.i  a,  ugeiniol 
Viceroy,  vi's'rot  n,  rhagdeyrn        [frenin 
Viceroyalty,  v'is.roi'al.ti  n,  urddas  rhag- 
Viceroyship,  vis'rGi.ship  n,  swydd  rhag- 

frenin,  rhagdeyrnaeth  [rwydd 

Vicety,  v'i'si.ti  n,  manylwaith.  manyl- 
Vicinage,  vis'i.naj  »,  cymmydogaeth  * 
Vicinal,  vi.s'i'nal,  Vicine,  vilsin'  a,  agos, 

cyfkgos,  cymmydogaethol [ agosrwydd 
Vicinity,  vi.sin'i.ti  n,  cymmydogaeth; 
Vicious,  vish'us  «,  drygionus,  gwydus, 

gwydiol,  anfad  [drygnawsedd 

Viciou.sne.-is,    vish'us.nes    n,     drygioni. 
Vicissitude,  vi.sis'i.tiid  n,  newidiad  ol- 

ynol,    cylchgyfuewidiad,   cylchdroad, 

cylchdrcigliad ;  cyfhewidioldeb 
Vicissitudinary,  vi.sis.i.tii'di.nur.i,  Vi- 

cissitudinous,     vi.sis.i.tii'di.nus      a, 

newidiol,  cylchnewidiol  [ysglyfaeth 
Victim,  vik'tim  »,aberth;  ysglyfaberth ; 


Victimize,  vik'tim.iz  vt,  anrheitijiu,  y&- 

beilio,  ysglyfaethu,  aberthu 
Victor,  vik'tur  n,  gorchfygwr,  gorfodai 
Victoria,  vik.to'r'i.fi  n,  duwies  buddugol- 

iaeth,  Buddug 
Victorious,    vik.toVi.us    a,     buddugol 

gorchfygol,  buddugoliaethus.      To  b( 

victorious,  buddugoliaethu,  buddugo 
Victory,  vik'tur.i  n,  buddugoliaetb,  gor 

uchafiaeth.     The  goddess  of  victory 

Buddug  [gorchfyge: 

Victress,  vik'tres  n,  buddugol iaethefi 
Victual,  vitl  vt,  portlii,  bwydo,  diwallu 
Victualler,  vit'lur  ra,bwydiedydd  ;g\verth 

ydd  bwyd  [bwytal,  portl 

Victuals,  vit'lz  np,  lluniaeth,  bwyd 
Videlicet,  vi.del'i.set  ad,  sef,  hyny  yw 
Vidual,  vid'ii.al  a,  gweddw,  unigol 
Viduity,  vi.dii'i.ti  n,  gweddwdod  [blaei 
Vie,  v'i  vi,  cystadlu;  eilfyddu,  ceisio 
View,  vii  n,  golygfa,  golwg,  golygiac 

golygiant,  trem;    bwriad,   barii:   t; 

edrych,  golygu,  tremio 
Vigesimatiou,  vi.jes.i.mii'shun  n,  lladó 

iad  un  ym  mhob  again 
Vigil,  vij'il  n,  noswyl,  gwylnos,  ucherwy 

Keeping  of  vigils,  noswyliad 
Vigilance,  vij'i.lans  n,  gwyliadwriaeti 

gofal,  dyfalwch  [gofah 

Vigilant,  vij'i.lant  a,  gwyliadwrus,  effr 
Vignette,  vin.yet'  n,  addurndalaeth  lly 
Vigorous,  vig'ur.us  a,  grymus,  bywia 

egniol,  eidiol,  pybyr  [d 

Vigorousness,  vig'ur.us.nes  n,  grymai 
Vigour,  vig'ur  n,  nwyfiant,  grym,  nert 

egni,  yni,  pybyrwch  [diffail 

Vile,  vi'l  o,  gwael,  gorwael,  bawaid 
Vileness,  v'il'nes,  Vility,  vi'li.ti  »,  gwae 

edd,  salwedd;  drygioni 
Vilifier,  vil'i.f  î.ûr  n,  bychanwr,  dirmyj 

wr,  difriiwr,  athrodwr,  enllibiwr 
Vilify,  vil'i.f Y  vi,  ammharchu,  àthrodl 

difri'o,  enllibio,  difenwi 
Villa,  vil'a  n,  gwktty  [di 

Village,  vil'aj  n,  pentref,  maesdref,  cc  I 
Villager,  vil'a.jur  »,  pentrefwr 
Villagery,  vil'a.jur.i  n,  pentrefi 
Villain,  %il'än  n,  taiog,  caeth-ddeiliajl 

bilein;  adyn,  dyliiryn,  esgelerddjlBl 
Villanize,  vil'a.n'iz  vt,  difri'o  [drygdd  fJ: . 
Villanous,  vil'a.nus  a,  ysgeler,  adg:j| 

drygus,  anfadus,  dyhir 
Villany,  ril'câ.nî  n,  dylnrwch,  ysgelerc   \ 
Villatic,  vi.lat'ik  a,  jientreiig,  pentrefi  I  \ 
Villose,  vi.los',  Villous,  vil'ua  a,  blewfjl 

cedenog,  garw  [gwi 

Viminal,  vi'mi.nal  a,  gwialenol,  yn  dw    j 
374 


pre;  läte,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.         VI T 


Vhniueous,  vi.min'yus  a,  gwialenol 
Vinaceous,  v'i.na'shus  a.  gwinol,  gwin- 
Vincible,  vin'si.bl  a,  gorchfygadwy  [goch 
I  Vincture,    vingk  '  tshûr    n,    rhwymyn ; 
I      rhwymiad  [ddiffyn;  cyfiawnhau 

Vindicate,  vin'di.kiit  vt,  haeriannu,  am- 
i  Vindication,  vin.di.kii'shun  n,  diffyniad, 

amddiffyniad,  haeriant,  cyfiawnhâd 
Vindicative,   vin'di.ka.tiv  "a,    cyfiawm 

haol,  amddiffynol 
Vindicator,  vin'di.ka.tur  n,  amddiflỳnwr 
Vindicatory,  vin.dî.kä'tur.î  a,  dialeddol, 
cospedigol,  cospol;  cyfiawnhaol  [gar 
Vindictive,  vin.dik'tiv  a,  dialeddol,  dial- 
Vine,  vi'n  n.  gwinwydden.  Vine-dresser, 
winllanydd  [  surly  n 

egar,  vin'i.gur  n,    gwinegr,    aesel, 
eyard,  vin'yurd  n,  gwinllan 
lolency,  v'i'no.len.si  n,  meddwdod 
iolent,  v'i'no.lent  a,  gwingar 
ious,  v'i'nus  a,  gwinaidd,  gwinllyd 
itage,  vin'taj  n,  casgliad  gwinrawn, 
ynauaf  gwin ;  enwd  y  winílan 
itager,  vin'tli.jur  n,  casglwr  gwinrawn 
itner,    vint'nur  n,  gwerthwr    gwin, 
twr,  gwinydd 
m ,  vin'tri  n,  gwinfa,  gwindy 
,  v'i'ul  n,  crwth,  crythyn 
>lable,  v'i'o.la.bl  a,  llygradwy,   treis- 
iadwy,  halogadwy,  [troseddu 

■Violate,  vi'o.lat  vt,  halogi,  treisio ;  tori, 
Violation,  v'i.S.la'snun  n,  toriad;  treis- 
;  iad,  troseddiad  [torwr,  troseddwr 

•Violator,  vi'o.la.tur  n,  lialogwr,  treisiwr ; 
Violence,  v'i'o.lens  n,  gormes,  trais,  cam, 
\  trahâ,  gorthrech ;  grym,  angerddoldeb 
'/iolent,    v'i'o.lent    a,    tanbaid,    fiyrnig, 
j  tanllyd,    angerddol.      A  violent  op- 
pressor, dirdreisiwr 
/iolet,   v'i'o.let  n,    crynllys,    millynen, 
meddygyn,  llysiau'r  Drmdod:  a,  du- 
"iolin.  v'i.o.lin'  n,  crwth,  crythyn      [las 
lolinist,  v'i.o.lin'ist  n,  crythor,  flilor 
Violoncello,  vi.o.lon.tshel'o  n,  hirgrwth 
Iper,  v'i'pur  n,  gwiber,  neidr,  sarff  - 
"iperine,  v'i'pur.in,  Viperous,  v'i'pur.us 
l  o,  gwiberog,  gwiberaidd 
:irago,  vi.rii'go  n,  gwrwraig,  mabwraig. 
gwrforwyn,  gwrolwraig,   rhyfelwraig. 
garwen,  cecren,  tafodes      [gwyrddlas 
'Irescent,    vires 'ent    a,     gwyrddaidd, 
'irgin,  vur'jin  n,  gwyryf,  morwyn,  eigr : 
«,  dihalog,  morwynol,  gwyryfol.    Vir- 
gin bees,  cynhaid  [cerdd  o'r  enw 
irginal,  vur'ji.nal  a,  pur:    11,   offeryn 
irginity,    vûr.jin'î.tî    n,    morwyndod 
gwyryfod;  diweirdeb 


Virgo,  vur'go  n,  un  o  arwyddion  y 
Virile,  vir'il  a,  gŵraidd,  gwrol  [sidydd 
Virility,    vi.ril'i.ti    n,    gŵreiddrwydd, 

gŵreindod  [redol,  galluedigol 

Virtual,  vur'tshii.al  a,  effeithiol ;  gweith- 
Virtually,  vur'tshii.al.i  ad,  mewn  effaith 
Virtue,   vur'tshii  n,   rhinwedd,   effaith, 

gallu,  nerth ;  diweirdeb.     To  make  a 

virtue   of  necessity,    troi   rhaid    yn 

rheswm 
Virtueless,  vur'tshu.les  n,  dirinwedd 
Virtuoso,  vûr.tü.ü'zö  (p  virtuosi,  vur- 

tii.o'zi)   11,    hoffwr  cywreinbethau    a 

hynafiaethau,  hynafieithydd 
Virtuous,    vur'tshii.us    a,    rhinweddol, 

effeithiol;  daionus  [weddoldeb 

Virtuousness,  vur'tshii.us.nes  n,  rhin- 
Virulence,  vir'ii.lens,  Virulency,  vir'ii- 

len.s:  n,  gwenwyn;    adwythigrwydd, 

ffyrnigrwydd  [figenus,  adwythig 

Virulent,  vir'ii.lent  a,  gwenwynig ;  cen- 
Virus,  v'i'r'us  n,  gôr,  crawn  briw ;  gwen- 

wj-n  [gwedd,  golwg 

Visage,  viz'iij  n,  gwyneb,  gwynebpryd, 
Viscera,  vis'ur.a  np,  perfedd,  coluddion 
Visceral,  vis'ur.al  a,  perfeddol 
Viscerate,  vis'ur.at  vt,  diberfeddu 
Viscid,  vis'id  a,  gwydn,  gludiog 
Viscidity,  vi.sid'i.ti,  Viscosity,  vis.kos'- 

î.tî  n,  gwydnedd,  gludiogrwydd 
Viscount,  v'i'kuwnt  n,  coriarll,  isiarll 
Viscountess,  v'i'kuwn.tes  n,  coriarlles, 

isiarll  es  [aeth 

Viscountship,  v'i'kuwnt.skip  n,  isiarll- 
Viscous,  vis'kus  a,  gludiog,  gwydn 
Visibility,  viz.i.bil'i.ti,  Visibleness,  viz'- 

î.bl.nes  n,  hyweledd,  amiygedd,  am- 

lygrwydd  [amlwg,  canfodadwy 

Visible,  viz'i.bl  a,  hywel,  gweladwy, 
Vision,  vizh'un  n,  gweledigaeth ;  golwg, 

gweled  [wydiolrwydd 

Visionariness,  vizh'un.ur.i.nes  n,  breudd- 
Visionary,  vizh'un.ur.i  a,  dychymmygol, 

breuddwydiol,    gwagddychymmygol  ; 

n,  coegweledydd,  breuddwydiwr 
Visit,    viz'it    v,    ymweled    â,    gofwyo, 

gwesta :  n,  ymweliad,  gofwyad,  gwëst 
Visitant,  viz'i.tant  n,  gwestwr,  ymwelwr. 
'  gwestai  [gofwy 

Visitation,  viz.lta'shun  n,  ymweliad, 
Visitor,  Adz'i.tur  n,  ymwelwr,  gwestai, 
Visive,  v'i'siv  a,  gwelediadol  [gofwywr 
Visor,  viz'ur  n,  ffug,  miswrn,  gwyneb- 

fwgwd  [coed 

Vista,  vis'ta  11,  golygfa  neu  rodfa  rnwng 
Visual,  vizh'u.al  a,  golygol,  tremiol 
Vital,  vi'tal  a,  bvwiol,  "bywydol 
375 


VOL  path,  fat,  Ore,  met,  ìnú-rìne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut.  t\V=too,  tẁk=took; 


Vitability,  vî.tâ.bü'î.tí  ft,  bywydoliaeth 

Vitals,  v'i'talz  np,  bywydolion  [halogi 
Vitiate,  vish'Uit  vt,  Hygru,  gwaethu. 
Vitiation,    vish.i.ii'shun    n,    llygriad 

gwaethygiad,  halogiad 
Vitiosity,  vish.i.os'i.ti  n,  dwfn-lygriad. 

halogrwydd  [aidd 

Vitreous,  vit'ri.us  a,  gwydrol,  gwydr- 
Vitrification,  vit. ri.fi. kii'shuu  ra, 

oliad,  gwydrogiad  [ymwydroli 

Vitrify,  vit'ri.f'i  v,  gwydroli;  gwydrogi, 
Vitriol,  vit'ri.ul  n,  defnydd  adnabyd  ' 

o'r  enw  [perthynol  i  gig  Ho 

Vituline,  vit'li.lin  «,  perthynol  i  lo, 
Vituperate,  vi.tii'pur.iit  vt,  beio,  cablu, 

ceryddu,  gwarthruddo 
Vituperation,  vi.tii.pu.ra'shun  n,    cer- 

yddiad,  cabliad  [ceryddol 

Vituperative,  vi.tii'pur.ii.tiv  a.  beiol. 
Vivacious,  v'i.vii'shus  o,  bywiog,  heinif, 

hawntus,  hoew,  hoenus  [gorhoen 

Vivacity,  v'i.vas'i.ti  n,  bywiogrwydd, 
Vives,  vivz  n,  math  o  afiechyd  ar  feirch 
Vivid,  viv'id  «,  bywiog.  heinif,  eidiol, 

hoenus  [eidiogrwydd 

Vividness,  viv'idjiea  n,  bywiogrwydd, 
Viviflc,  v'i.vit'ik  a,  bywhäas,  bywociius 
Vivificate,  v'i.vif'i.kat  vt,  bywiogi,  byw- 

iocüu.  bywhau;  adnewyddn 
Vivification,  viv.i.f  i.kii'shun  ft,bywiocád 
Vivify,  viv'i.f  i  vt,  bywio,  bywiogL  byw- 
Vivijjarous,  v'i.vip'ur.us  «,  by  whiiio'i  [  hau 
Vixen,    vik'sn    ft,     arthwraig,    cecren. 

llwynoges  [nyny  yw 

Viz.,  viz  (talfyriad  o  Videlicet)  art,  sefj 
Vizard,  viz  urd  ft,  mwgwd,  miswin 
Vizier,  viz'yur  n,  prif  swyddog  yn  Nhwrci 
Vocable,  vu'ka.bl  n,  gair;  enw 
Vocabulary,  vu.kal/ii.lur.i  ft,  geirlyfryn, 

geirlechres,  broddiadur,  geirlyfr,  geir- 

iadur,  geirfa,  geirgrawn 
Vocal,   vo'kal    a,   lleisiol,    llafarseiniol. 

llafarol.     Vocal  music,  ceiniedi,  cerdd 

dafod.     Vocal  rock,  craig  lefair 
Vocalist,  vu'kal.ist  ft,  cantor,  cerddor 
Vocality,  vo.kal'i.ti,  Vocalneas,  vo'kal- 

nes  n,  llafarognvydd,  lleisiolrwydd 
Vocalize,  vo'kaJ'.Yz  vt,  llafarseinio 
Vocation,  vo.ka'shun  n,  gahvad,  galwad- 

igaeth,  swydd,  celfyddyd 
Vocative,  vok'a.tiv  a,  galvredigol.    Voca- 
tive case,  galwai,  cyflwr  galwedigol 
Vociferate,    vo.sif'ur.ut    v,    bloeddio, 

gwaeddi,  crochlefain,  ysgrechain,  ban- 

llefain,  bloeddian,  crochwaeddi 
Vociferation,  vö..-df.u.rä'shun  n,  croch- 

fioedd,  baullefiad,  arwaedd 


Vociferous,   vij.sif'ur.us  a,   bloeddi'awii 

crochleisiol,  banllefol  [cymineriad 
Vogue,  vog  n,  defod,  arfer,  arf.-riad, 
Voice,  vfiis  n,  llais,  lleferydd,  lief,  llafar; 

gair.     Imperfect  voice',  lledlef.     Of  a 

rough  voice,  gerwinllais.     Squeakinjl 

or  effeminate   voire-,   <£\vichlais,   liais 

gwan,  llais  benywaidd;   llais  dimai. 

To  cry  with  a  shrill  voice,  cr 
Void,  void   a,  gwag,  ofer,   dirym;  di- 

an-,  heb :  vt,  arlloesi,  ymadael  â,  cotl 

n.  gwag,  gwagle,  gwagfa.      To  ma 

void,  dirymu.     Void  of    light,  dioleu. 

anoleu,  heb  oleu  [rymadw 

Voidable,  voi'da.bl  a,  arlioesadwy 
Voidance.  vui'dans  n.  arlloesiad 
Voider,  voi'dur  a,  cawell  briwfwyd 
Voidness,  void'nes  n,  gwagder,  gwageà 
Volant,   vo'lant    a,    hedegog,    hedegoj 

hedol,  ehedog 
Volatile,  vol'a.til  a,  hedegol.hedin.hed- 

anwadol,  gwammal.  ysgafii.  hoc  wan 
Volatility,  vol.a.til'i.ti  n,  ehedogrwyddj 

ft'w;  gwammaldra,  anwadalwch 
Volatilization,  vol.a.til.i.zii'shun  11,  bed 
Volatilize,  vol'a.til.iz  v.  hedino  [inia> 
Volcanic,  vol.kan'ik  a,  llosgfynyddol 
Volcano,  vol.kii'no ;;.  Uosgfal.  HosgfynjÄ 
Volery.  vol'ur.i  ft,  haid  o  adar 
Volitation,  vol.i.tii'shun  n,  ehediad 
Volition,  vo.lish'un  »,ewyllysiad,  mvnia 
vol'i   ft,    crochruthr;  cawod 

ergydirm:  v,  taflu  all: 
Voltagraphy,    vol.tag'ra.fi    n.    trydar 
Voltaic,  vol.tii'ik  a,  trydanol    [debi: 
Voltaism,  vol'ta.izm  n,  try 

yllol.  galfaniaeth  [galianis 

Voltameter,  vol.tam'i.tur  n,  trydaniady 
Volubility,  vul.ii. bil'i.ti  n,  hydreigled» 

ftraethder,  ff'racthineb,  hyawdledd   • 
Voluble,  vol'ii.bl   a,   hydrèigl;    ffraet 

hyawdl.  rhugl,  llitlirig,  parablus 
Volume,  vol'iim  »,  cyfrol,  cyflyfr ;  ma 

maintioli,  corôblaeth 
Voluminous,   vu.lli'mi.nus    a.    tew 

amlblyg,  amlran,  helaeth,  llawn. 

voluminous  work,  llyfir  helaethlaw 
Voluntariness,  vol'un.tvu-.i.nes  n,  \ 

foddoldeb,  ewyllysgarwch 
Voluntaiy,    vol'un.tur.i   a,    gwirf 

ewyllysgar.  Voluntary  b 

drefh  wirfoddol,  gwirfoddoliaeth 
Volunteer,    vol.un.ti'r'   n,  gwirfoddi 

milwr    gwirfodd:     v.    rhyddg] 

rhoi  ei  bun  yn  wirfoddol 
Voluptuary,  vo.luj/tshii.ur.i    ft.   glw 
îtwr,  ancwynai,  ti 

376 


ore;  lute, line, nö, mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 


WAI 


uluptuous,    vo.lup'tshii.us    a,    glwth, 
glytliig,  gloddestgar;  trythyll 
Bgituousness,    vo.lup'tshu.us.nes,    n, 
glythini-b,  glythni;  trythyllwch 
imitation,  vol.U.ta'shun  n,  ymdreigliad 
Htion,  vo.lu'shuu  n,  nydd-droad 
wnit,    voni'it  n,   cyfog,   chwyd,   gor- 
■  chwyd  ;  cyfoglyn.cyfogydd :  r,chwydu, 
cyfogi,  bwrw  i  fyny 
Kdtion,  vu.mish'un  n,  cyfogiad 
romitive,  vom'i.tiv  a,  cyfogol 
romitory,  vom'i.tar.i  a,  cliwydbair:  n, 
cyfoglyn ;  diangddrws  chwareudy 
oracious,  vo.rli'shus  a,  gwancus,  rheibus 
oraciousness,  vo.rii'shus.nes,  Voracity, 
/vo.ras'Lti  n,  gwanc,  gwancusrwydd 
ortex,  vor'teks  (p  vortices,  vor'ti.siz)  n, 
Bugnbwll,  pwll  tro;  trowynt,  corwynt 
ortical,    vor'ti.kal,   Vortiginous,   vor- 
tij'inus  a,  troawl,  cylchdroawl 
otaress,  vo'tuv.es  n,  addunwraig,  eidd- 
unwraig,  addoles,  diofrydes 
otary,  vo'tur.i  n,  addunwr,  eiddunwr; 
addolwr:  a,  diofrydog,  addunedol 
ote,   vot   11,   pleidlais:    v,   pleidleisio; 
ethol,  dewis 

oter,  vo'tiir  n,  pleidb'isiwr  [cyssegredig 
otive,  vo'tiv  a,  addunedol,  diofrydol, 
ouch,  vuwtsh  v,  gwirio,  gwarantu 
OUcher,  vfuv'tslmr  n,  prawfysgrif ;  tyst 
ouchsai'e,  vuvvtsh.saf'  v,  gweled  yn 
dda,  teilyngn,  bod  yn  wiw  gan,  can- 
iatiiu,  cenatäu  [yngiad 

<mchsafement,vû\vtsh.säf'ment  n,  teil- 
|(W,  \a\vn,  adduned,  eidduned,  addew- 
id,  gofunad,   diofryd :    v,   adduuedu, 
eidduno,  gofuno,  diofrydu 
òwel,    vuw'el    n,    Uafariad,    llafarai, 
bogail;  llafarsain;  llafarlythyren 
oyage,  voi'aj  «,  mordaith,  mordwyaetì^ : 
v,  morio,  mordeithio,  mordwyo 
oyager,  vôî'ä.jûr  n,  mordeithiwr,  mor- 
dwywr,  morwr,  moriwr 
ttlcan,  vnl'kan  vt,  duw'r  tân 
ulcanian,  vul.kii'ni.an  a,  tanol 
ulcanize,  vul'kan.iz  vt,  llosgfeinio 
ulgar,  vulgar  a,  cyffredin;  gwerinol; 
aatoesgar,  difoes ;  isel,  gwael:  n,  gwer- 
inos,  gwerin 

olgarity,  vul.gar'i.ti  n,  anfoesgarwch, 
idifoesedd;  serthedd  [iajth 

ttlgarizm,  vul'gur.izm  n,  serthair,  isel- 
olgate,  vul'giit  n,  y  cyfieithiad  Lladin 
or  Bibl  a  arferir  yn  eglwys  Rhufain 
dnerable,  vul'nur.a.bl  a,  archolladwy 
alnerary,  vul'nur.ur.i  a,  clwyfiachaol: 
n,  llysieuyn  neu  eh  addas  i  glwyfau 


Vulnerate,  vul'nur.at  vt,  archolli 
Vulnerose,  vul.nur.us'  a,  Dawn  archollion , 

archolledig 
Vulpine,  vul'pin  a,  llwynogaidd,  cadno- 

aidd;  ystrywgar,  cyfrwys 
Vulture,  vul'tshur  n,  aderyn  rheibus  o'r 

enw,  ffwltur,  bury,  aderyn  y  llwch  gwyn 
Vulturine,  vul'tshu.rm  a.  perthynol  i'r 

ifwltur;  gwancus,  rheibus 
Vulturous,  vul'tshii.i'us   a,   tebygol   i'r 

ffwltur ;  rheibus,  gorwancus 

w. 

Wabble,  wob'l  vi,  honcian,  hwntian, 

telgynu,  telgyngu 
Wad,  wod,  Wadding,  wod'ing  n,  tusw, 

sypyn,  sechddcfnydd,  tenlli 
Waddle,  wod'l  vi,  myned  o  glun  i  glun 

fel  hwyaden,   bongamu,   clunhecian, 

honcian,  siglgerdded  [rhydio,  beisio 
Wade,  wad  vi,  cerdded  trwy  ddwfr, 
Wafer,  wä'fûr  n,  llethen ;  afrlladen,  ar- 

laden,  arlladen :  vt,  selio  â  Uetben 
Waft,  waft  v,  chwyfanu,  chwyfio,  chwyf- 

drosi,  trosglwyddo;    hwylio  drosodd: 

chwyfiad,  chwyfaniad,  cychwyfan 
Waftage,  waf'täj  n,  nawfdrosiad,  chwyf- 

gludiad  [glwydd'wr 

Wafter,  waf 'tûr  n,  trosglwyddi'ad ;  tros- 
Wag,  wag  n,  digrifwas,  cel'lweiriwr;  ys- 

gentyn:  v,  ysgwyd,  siglo,  honcian 
Wage,   Wiij  vt,  cyngwystlo.     To   wage 

war,  rhyfela,  gwneuthur  rhyfel,  llii- 

yddu,  lined  da  [ngwystlo 

Wager,    wä'jùr  n,    cyngwystl:    v,  cy- 
Wages,  wli'jiz  np,  cyflog,  bur 
Waggery,  wag'ur.i,  Waggishness,  wag'- 

ish.nes  n,  digrifedd,  ysmaldod 
Waggish,  wag'ish  a,  digrif,  cellweirus 
Waggle,  wag'l  v,  gwegian,  honcian,  ym- 

siglo,  gwaglo  [certwyn 

Waggon,  wag'un  n,  men  pedair  olwyn, 
Waggoner,  wag'un.ûr  n,  certwynwr 
Wagtail,  wag'tlil  n,  tinsigl  y  gwys,  sigl- 

din  y  g"\\ws,  sigl  ei  gwt,  brith  yr  oged; 

chwidrfercl  i ,  c  hwidrogen 
AVaif,  wäf  11,  diffaeth,  peth  diarddel 
Wail,  wäl  v,  cwynfan,  wylofain,  galaru, 

gwylo,  cwynofain:  n,  wylofain,  cwyn- 
fan, ochain,  oernad,  oergri 
Wailful,  wäl'fẁl  o,,  galarus,  cwynfanus 
Wain,  wiin  n,  certwyn,  men.     Charles's 

wain,  y  cydser  ílun  y  Hong,  y  saith 

seren  ogleddol,  yr  arth  fwyaf 
Wainscot,    wan'skut   n,    parwydwaith 

coed,  paredfwrdd:  vt,  parw 
377 


WAR  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rinr;,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=tookl 


Waist,  wäst  n,  gwasg,  mein-gorff,  canol 
y  gwregys.  Slender-waisted,  arch- 
fain  [bais 

Waistcoat,  wast'kot  n,  gwasgod,  gwasg- 

Wait,  wät  v,  aros,  dysgwyl.  To  wait  on 
heilìo,  gwasanaethu;  ymweled  â.  To 
he  in  wait,  cynllwyno.  Waiting-maid, 
llawforwyn  [heilydd;  lieilyr 

Waiter,  wä'tûr  n,  dysgwyliwr;   beilyn, 

Waits,  wiits  np,  cylchgler,  nosglerwyr 

Waive,  wiiv  vt,  rhoi  i  fyny ;  cymmeryd 
yn  esgusodol 

Wake,  wiik  (icol-e')  v,  deffroi,  deffro,  di- 
huno;  gwylio:  ?i,  gwylmabsant,gwyl- 
nos,  gwyliadwriaeth ;  ol  neu  hoewal 
llong  ar  ddwfr  [iadwrus 

Wakeful,  wak'fwl  a,  dihun,  effro,  gwyl- 

Wakefulness,  wak'fwl.nes  n,  denröus- 
rwydd,  auhunedd 

Wale,  wiil  n,  crycbni  mewn  brethyn; 
estyll  allanol  ystlysau  llong ;  dais 

Walk,  wok  v,  cerdded,  rhodio,  rhodiena. 
tramwy :  n,  eerddediad,rhodiad ;  rhod- 
fa,  llwybr.  Walking-stick,  ffon,  llaw- 
ffon.  Walk-mill,  pandy.  Milk- walk, 
cylch  Uaethwerthwr  mewn  trefydd. 
Sheep-walk,  pordir  defaid.  To  walk 
in,  dyfod  i  mewn 

Wall,  wGl  n,  mur,  gwal,  caer,  magwyr ; 
pared,  parwyd:  vt,  gwalio,  murio, 
caeru,amgaeru,  magwyro.  Wall-eyed, 
llygadfrith.  Wall-flower,  blodau'r 
fagwyr,  murflodeuyn.  Wild  wall- 
flower, llysiau'r  Haw.  Wall-fruit, 
murffrwyth,  ffrwyth  ar  fur.  Party- 
wall,  gwahanfur 

Wallet,  wol'et  n,  ysgrepan,  cwd  deuben 

Wallop,  wol'up vi,  crychiasu,berwi ;  euro, 
llaehio,  baeddu 

Wallow,  wol'ö  v,  ymdreiglo,  yindryboli. 
ymdrybola :  n,  ymdreigl 

Walnut",  wGl'nut  n,  cnenen  Ffrengig. 
Walnut-tree,  collen  Ffrengig 

Walrus,  wöl'rus,  Waltron,  wol'trnn 

Waltz,  wGltz  n,  math  o  daplas  [morfarch 

Wamble,  wom'bl  vi,  chwydu 

Wan,  won  a,  gwelw,  gwelwlas,  glaswyn 
gwynwelw,  lhvyd 

Wand,  wond  »,  gwialen,  meinffon.  Ma- 
gician's wand,  hudlath.  Mete-wand, 
mesur,  Hath        [amrodio;  cyfeiliorni 

Wander,   won'dûr   v,   crwydro,   gwibio, 

Wanderer,  won'duiuir  n,  crwydyn,  gwib- 
iad,  crwydrai,  gwibiwr 

Wanderoo,  won'dur.ŵ  n,  math  o  epa 

Wane,  wän  »,  traul,  trai ;  acleg,  gwendid, 
cil:  vi,  treio,  cilio,  Ueihau,  yingiho 


Wanghee,  wang'hî  ?î,  math  o  gorsen    I 
Wanness,  won'es  n,  gwelwedd,  gwyl 

lesni,  gwanliw,  glaswyni 

Want,  wont  n,  angen,  eisieu,  eisiw,  e:| 

iwed,  eisiwyd,   gwall;   tlodi:    v,  bl 

mewn  eisieu;  bod  heb  feddu.     Wa. 

of,  di-,  an-.     Want  of  breath,  diffl 

anadl.     Want  of  care,  diofaledd,  ar ., 

faledd.     I   want  to  see  him,  yr  wl 

am  ei  weled  [eisieu  o,  yn  i 

Wanting,   won'ting  a,   diffygiol,  me'I 

Wanton,    won'tun    a,    anllad,   nwyfll 

trythyll,  enawdwyllt,  llosgwannus:  I 

anllad -ddyn,   anlladferch:    vi,  nwl 

ehwareu,  anlladu,  masweddu 

Wantonness,  wan'tun.es  n,  anlladrwyxl 

anlladedd,  nwyfiant,  maswedd 
Wantwit,  wont'wit  n,  ynfydyn 
Wanty,  won'tî  n,  tengl,uchgengl     [ail 
Wapacnt,  wa'pa.kut  n,  dylluan  Amei 
Wapentake,  wa'pn.tak  n,  cwmmwd,  a 
Wapiti,  wä'pì.tí  n,  math  o  garw      [t 
War,  wGr  n,  rhyfel;   milwriaeth;   í 
cad:    v,  rhyfela,  milwrio.      Man- 
war,  cadlong.     Man  of  war,  rliyfel" 
Weapons  of  war,  cuimellt,  arfau  rhj 
Warble,   wór'bl   v,   crychleisio,   pyn< 

canu,  cathlu 

Warbler,  wûr'blúr  n,  eethlydd 

Warbling,    wGr'bling    «,    cryehleis 

The  warbling  of  birds,  cathliad  a<3 

Ward,  word  n,  cadwraeth,  eeidwadai 

gwarchodaeth ;    un  dan  geidwada 

neunawdd;  dalfa,  carchar;  parthi 

ardal;    rhwyll    clo  neu    alhvedd: 

gwarchadw,  gwarchod,  gwylied.  t 

ddiffyn.     To  ward  off,  troi  îieibio 

Wardage,  wGr'däj  n\  tál  yr  wylfa 

Warden,  wor'dn  n,  gwarcheidwad 

Wardenship,  wGr'dn.ship  n,  gwarc 

wadaeth 
Warder,  wGr'dûr  n,  gwarchodwr,  gw 
Wardmote,  wôrd'möt  n.  cyinharthl 
Wardrobe,  wGrd'röb  »,gwisgfa,  d" 
dilladgell  [reidw 

Wardship.  wGrd'sbip  11,  gwarehoc 
Ware,  wê'r  a,  gochelgar: 
gwerthadwy.  Wares,  nwyddau.  1 
en-ware,  lîestri  pridd.  Hard  i 
nwyddau  haiam.  Small  wares ,  nw 
au  "man  [ystorfa,  nw 

Warehouse,     wê'r '  húŵs     n,    ys 
Warfare,  wôr'fé'r  n,  milwri,  mihvriaa. 
rhyfel,  cadfel  [pryder,  P« 

Wariness,   wê'r'î.nes  n,    gochelgarvB 
Warlike,  wGr'l'ik  a,  rhyfelgar,  milwr  d 
Warlock,  wGr'luk  n,  swynwr,  dewin  '  t 
378 


ore;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      WAT 


Warm,  worm  a,  twym,  twymn,  gwresog, 
,    brwd,   cynhes:    v,   twymo,   cynhesu, 
clauaru;    gwresogi.       Warming-pan, 
,  padell  dwymo,  twymynai.     To  warm 
j  one's  self,  ymdwymo,  ymdwymno 
l^armness,  wôrm'nes,  Warmth,  wormth 
n,  gwres,  gwresogrwydd,  cynhesrwydd, 
twymdra,  twymedd,  twymder 
arn,  worn  vt,  rhybuddio,  rhagrybuddio 
iVarning,    wôr'ning   n,    rhybudd,  rhy- 
|  buddiad ;  gwŷs 

(Varp,  wôrp   ?i,  ystof,  dylif:    v,  ystofi, 
3  dylifo;  gwyro,  lleddfu;  camdroi 
(Warrant,  wor'ant  n,  gwarant,  arwiriant ; 
i  gwŷs,    attafael wys ;     awdurdod:     vt, 
I  gwarantu;    dilysu,  arwirio,   arwaesu, 
.:  ardystio;  awdurdodi 
warrantable,  wor'an.tâ.bl  a,  gwarant- 
(  adwy,  cyfiawnadwy 
Warrantee,  wor.an.tî'  n,  achretäwr 
warrantor,  wor.an.tôr'  n,  gwarantydd 
warranty,   wor'an.tî  n,  gwarantrwydd, 
I  arwaesaf;  awdurdod 
|iTarren,  wor'en  n,  cwning-gaer 
«arrener,  wor'en.ûr  n,  cwningwr,  ceid- 
I  wad  cwning-gaer 

warrior,  wor'î.ùr  n,  rhyfelwr,  brythwr, 
•!  milwr,  aerwr,  cadwr,  llüyddwr 
/art,  wort  ?i,  daf'aden,  yllyr 
/arty,  wôr'tî  a,  dafadenog  [pwyllog 
rary,  wê'r'i  a,  gochelgar,  gwagelog, 
fifas,  woz  vi,  oeddwn ;  oedd;  bum,  buais : 
;  t  bu:  pt. — Be 

Hph,  wosh  v,  golchi,  glanhan:  n, 
|  golch,  golchfa ;  mignen,  corsle;  golch- 
i  ion.  Wash-ball,  golchbelen,  pelen 
olchi.  Wash-beetle,  golchbren,  golch- 
ffon.  Wash-bowl,  ymolchgawg.  Wash- 
,  brew,  uwd  sucan,  mwdran,  llymry. 
Wash-house,  golchdy,  ty  golchi. 
i  Wash-pot,  crochan  golchi.  Wash-tub, 
twba  golchi 

'asher woman,  wosh  '  ûr  .  wẁm  .  an  (p 
washerwomen,  wash'ur.wim.en)  n, 
<  golch wraig,  golch aries,  golchyddes 
ashing,  wosh'ing  n,  golchiad;  ym- 
olchiad.  Washing-place,  golchfa ; 
ymolchfa.  Washings,  golchion  [11yd 
;i  ashy,  wosh'i  a,  dyfrllyd,  llaith,  golch- 
asp,  wosp  n,  cacynen.  Wasps,  cacwn 
cacwn  geifr  [cecrus,  afrywiog 

aspish,  wos'pish  a,  cacynaidd,  colynog, 
aspishness,  wos'pish.nes  n,  anniddig- 
rwydd,  afrywiogrwydd 
assail,  wos'el  n,  math  o  wirod 
ast,  wost  pt,  ail  berson  unigol,— Be. 
Thou  wast,  oeddit 


Waste,  wäst  v,  gwastraffu,  oferdreulio, 

afradu,     difa;      difrodi,     anrheithio, 

ysbeilio;   methu,    difanu,    nychu:    a, 

ofer,    difudd,    diles;     anghyfannedd, 

diffaith,    anial,    gwyllt,    gorest:      n, 

gwastraff,     colled;     difrod,     gorest, 

anghyfanneddle,  difteithdir;  nychdod, 

darfodedigaeth.      Waste-book,  dydd- 

lyfr.     Waste-land,  tir  diffrwyth.     To 

lay  waste,  anrheithio,  diffeithio 

Wasteful,  wäst'íŵl  a,  gwastraffus,  afrad- 

us,  afradlawn  [afradlonedd 

Wastefulness,  wäst'fẁl.nes  n,  gwastraff, 

Wastel,  wos'tel  n,  math  o  fara  [afradyu 

Wastethrift,  wäst'thrift  n,  gwastraffwr, 

Watch,  wotsh,  v,  gwylio,  gwylied ;  gwar- 

chod;    dysgwyl:    n,  gwyliadwriaeth ; 

oriawr,  orlais.     Watch-house,  gwylfa, 

gwyldy,  gwylfan.  Watch-tower,  gwyl- 

dwr,  gwylfa.  Watch-word,  arwyddair, 

cyfrinair,  gwylair.     Watch  and  ward , 

gwyliad  nos  a  dydd.  Night-watch,  nos 

wyliadwriaeth 

VVatchet,  wot'shet  a,  goleulas,  glaswyn 

Watchful,    wotsh'fẁl    a,  gwyliadwrus, 

anhunog,  effro,  gofalus 
Watchfulness,    wotsh'fẁl.nes    n,    gofal, 

gwyliadwrusrwydd,  dyfalwch 
Watching,  wot'shing  n,  gwyliadwriaeth, 

gwyliad 
Watchmaker,  wotsh'mii.kur  n,  oriorydd 
Watchman,  wotsh'man  n,  gwyliedydd, 

gwylydd,  gwyliwr 
Water,  wô'tûr  n,  dwfr,  dwr ;  aw,  gwy :  vt, 
dyfrhau,  dyfru.  Water-bearer,  dyfr- 
gludydd.  Water-beaten,  ton-gurog. 
Water-circled,  Water-girded,  ynysol. 
Water-closet,  ysgotkgell.  Water- 
colours,  dyfrliwiau.  Water-flag,  hesg. 
Water-floods,  llifeiriant  dyfroedd. 
Water-fox,  llynbysg.  Water-fowl. 
Water-bird,  aderyn  y  dwr,  dwfraderyn, 
Water-gruel,  grual  dwr,  cawl  dwr. 
Water-hen,  corsiar,  dyfriar,  cotiar. 
Water-lily,  y  fagwyr  wen,  lili'r  dwr. 
Water-mark,  terfyn  gorllanw,  llifnod. 
Water-mill,  melin  ddwr.  Water- 
mint,  mintys  gwylltion.  Water-pot, 
dwfrlestr.  Water-proof,  dyfrbrawf. 
Water-rat,  llygoden  y  dwfr.  Water- 
spider,  carw'r  dwr.  Water-spout, 
pistyll,  dyfrbistyll;  toriad  cwmwl. 
Water-wagtail,  sigl  ei  gwt.  Water- 
ing-place, dyfrfan,  ymdrochle.  High 
water-mark,  ertrai.  His  teeth  waters, 
His  mouth  waters,  mae  chwant  arno, 
mae  blys  arno 

379 


WED  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  out,  tŵ=too,  t\Yk=tookl 


Watercourse,    wo'tur.ko'rs    n,    dyfrlle, 

dyfrffos  [hen,  berw'r  dwfr 

Watercress,  wo'tur.kres  n,  barf  y  gwr 

Waterfall,  wô'tûr.fôl  »,  rhaiadr,  dwi'r- 

ddisgynfa 
Wateriness,  wG'tur.î.nes,   Waterishness, 

wó'tur.ish.nes  n,  dyfrllydrwydd 
Waterish,  wö'tur.ish  a,  dyfrllyd,  dyfrol 
WTaterless,  wö'tûr.les  a,  diddwfr 
Waterman,    wô'tûr.man    n,    porthwys, 

cychwr,  badwr 
Waterwork,  Wo'tur.wurk  n,  dyfrwaitk 
Watery,  wô'tur.î  a,  dyfrllyd.  dyfrol 
Wattle,  wot'l  vt,  clwydo,  plethu :  n,  tag- 
ell  ceiliog ;  clwyd,  plethiau  gwiail 
Waul,  w61  vi,  mevrian,  cathderica 
Wave,  wliv  v,  chwyfio,  codi  yn  dònau, 
bwhwman,   cychwyfan,  cyhwfan:   n, 
ton,  toniar,  gwaneg.      Wave-offering, 
offrwm  cyhwfan 
Waver,  wii'vur  vi,  bwhwman,  chwyfan, 
honcian,  anwadalu,  petruso,  gwammalu 
Wavering,  wa'vur.ing  a,   anwadal,  an- 

sefydlog,  anwastad,  gwammal 
Wavy,  wii'vi  a,  tònog,  tònol 
Wax,  waks  (waxen)  ?i,  cwyr:  v,  cwyro; 
myned,  tyi'u,  cynnyddu.   Wax-candle, 
canwyll  gwyr.     Cake  of  wax,  cwyren. 
To  wax  bold,  myned  yn  hyf,  hyfhau. 
To  wax  cold,  oeri.      To   wax   faint, 
diffygio.     To  wax  rich,  ymgyfoethogi. 
To  wax  old,heneiddio. 
Waxen,  wak'sn  a,  o  gwyr:  pp. — Wax 
Waxlight,  waksTit  n,  canwyll  gwyr 
Waxwork,    waks'wurk    n,    cwyrwaith, 

delwau  mewn  cwyr 

Waxy,  wak'si  a.  cwyraidd,  cwyrol 

Way,  wii  n,  ffordd,  ffordd  wydd,  llwybr; 

modd ;  arfer.     A  great  way  oft',  hirbcll. 

By  the  way,  ar  y  ffordd.     In  the  way, 

yn  y  ffordd.  Out  of  the  way,  diarffordd 

Wayfarer,  wä'fê'r.ûr  n,  teithiwr         [iol 

Wayfaring,  wii'fê'r.ing  a,  fforddol,  teith- 

Waylay,  wii.lä'  (;;£  &  pp  waylaid,  wä- 

läd')  vt,  cynllwyn,  cynllwyno 
Wayless,  wales  a,  diftbrdd,  dilwybr 
Wayward,  wä'wûrd  a,  cyndyn,  ystyfnig, 
gwrtbnysig  [rwydd 

Waywardness,  wä'wûrd.nes  n,  cyndyn- 
Wayworn,  wä wö'rn  a,  blinedig,  blin 
We,  vripn,  ni,  nyni.     We  also,  ninnau 
Weak,  wik  a,  gwan,  egwan,  dirym,  llesg, 
dinerth.     Weak-hearted,  digalon,  di- 
ysbryd,  gwangalon.       Weak-minded, 
anghall,    ffol,    ansyuwyrol,    gwirion. 
To  grow  weak,  gwanhau         [llesgäu 
Weaken,  wfkn  t>,  gwankso,  gwanychu, 


Weakling,  wik'ling  n,  un  gwan,  gwan1 
Weakness,  wik'nes  n,  gwendid.  llesge 
Weal,  wil  n,   llwydd,  llwyddiant.  11 

ffyniant,  budd.     The  public  weal,  1 

y  wlad  [andred,  tir  gwy 

Weald,  wild  n,  coed,  coedwig,  anialt 
Wealth,   welth   n,   cyfoeth,  golud,  < 

meddiannau  [  rwy 

Wealthiness,  wel'thî.nes  n,  eyfoethcj 
Wealthy,  wel'thi  a,  cyfbethog,  golud  i 
Wean,  win  vt,  diddyfnu  [cei  ' 

Weaned,  wind  a,  diddwyn 
Weanling,  win'ling  n,  diddyfnyn 
Weapon,  wep'n  n.  art',  erfyn,  offeryn    | 
Weaponless,  wep'n.les  a,  diarf,  anarfc 
Wear,  we'r  (wore,  worn)  v.  treulio,  d 

difrodi;  gwisgo:  »,  tranl;  gwisgai 
Wear,  Weir,  Wier,  wi'r  n,  gored,  coi 

argae,  pynfarch :  vt,  goredu.     Wé 

net,  ballaweg,  ballegrwydd    [llyfe 
Weariness,  wî'r'ì.nes  n,  blinder,  lludc 
Wearing,  wê'r'ing  n,  gwisgiad ;   trenll 
Wearing,  wi'r'ing  n,  gorediad     [yffll  I 
Wearish,   wî'r'ish  a,   corsog,    siglei 

dyfrllyd;  diflas 
Wearisome,  wi'r'i.sum  a,  blinderus,llu| 

edol,  blin,  llyferthus,  llyferthol 
Weary,  wî'r'î  a,  diftygiol,  lluddedig,! 

blinedig,  blinderog,  llesg:   vt,  bl 

lluddedu,  peri  blinder.  To  grow  Wt| 

of,  blino  ar  [gwynt,  gwynt| 

Weasand,  wi'zand  n,  breuant,  cor. 
Weasel,  wi'zl  n,  gwenci,  bronwen,  . 

lenan.     White  weasel,  carlwm 
Weather,  weTH'ûr  n,  tywydd,  hin:B 

dal  yn  wyneb  tywydd ;  hwylio  h(  W. 

i.         Weather-beaten,      liin-gnrtÇt 

Weather-bound,   liin-rwym,  tywjH 

rwym,    yn    gaeth    gan     y    tyw  $4 

Weather-bow,  yrochr  nesai  i'rly*B 

neu'r  gwynt.    *  Weather-cock,  ce  g 

gwynt;    Sion    bob   ochr. 

guage,  hinfynegydd ;  mantais  g^rH 
Weatherglass"  wexn '  ûr  .glas    n,    ■ 

ddangosydd,  hinwydr,  awyrbwySiB 
Weave,  wiv  (wove,  woven)  v,  gwau,^M 
Weaver,  wi'vur  n,  gwëydd,  gweu.H 

pysgodyn  o'r  enw 
Wai).  web  ??,  gwe.     Web-footed,  tiff 

weog,  cyfandi'oed.    The  end  of  a  B 

cynwe 
Webster,  web'stûr  n,  gwëydd.  gweu  p 
Wred,  wed,  v,  priodi;  ymbriodi 
Wedding,  wed'ing  n,  priodas;  neitlfl 
Wedge,  wej  n,  cŷn,  colpes,  gaing  ■ 

cynio,  gwrtbgynio,  geingio 
Wedlock'  wed'lok  n,  pri 

380  I 


ore;  läte,  l'íne,  no,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      WEZ 


rednesday,  wenz'dii  n,  dydd  Mercher. 

Ash- Wednesday,  dydd.  Mercher  Lludw 

'ee,  wî  a.  bach,  bychan 
feed,  wid  n,  chwynyn;  galarwisg 
Igweddw,  gwisg  gweddwdod:  vt, 
■ichwynu.  chwynogli.  Weeding-hook. 
fi'eedy,  wî'dî  a,  chwynog  [chwynogl 
[leek,  wîk  n,  wythnos.  Week-day,  dydd 
Lgwaith,  diwrnod  gwaith.  Bogation 
;  I  week,  wythnos  y  gweddiau 
leekly,  wik'li  a,  wythnosol:  ad,  yn 
Iwythnosol,  bob  wythnos  [bysgota 
■eel,  wîl  n,  llyn  tro,  trobwll;  cawell 
leen,  win  vi,  tybied,  meddylied,  dy- 
Ichymmygu  [Uefain,  arwylo 

ieep,  wîp  (wept),  v,  wylo,  wyL.fain. 
feeerish.  wî'r'ish  a. — Wearish 
Beet,  wit  vi,  gwybod 
leevil,  wi'vl  n,  gwyfyn  yr  yd,  meisgyn 
Ksft,  weft  n,  anwe,  arwe;  eiddo  di- 
fcarchen,  peth  diarddel  [cymhlethiad 
■îftage,  wef'täj  n,  pleth,  gwead,  arwe, 
fegh,  wä  v,  pwyso;  ystyried;  bamu. 
Bio  weigh  anchor,  dadangori,  codi 
Mpgor.      To   weigh  down,  "gorbwyso, 

lîorthrymu 
Hjh,  Wey,  wä  n,  40  pwysel 
,;i;ight,  wät  n,  pwys,  pwysigrwydd 
Jjsightiness,  wä  tunes  n,  pwysigrwydd 

i'ightless.  wlit'les  a,  dibwys,  ysgafn 
ftighty,  wä'tî  a,   pwysfawr,    pwysig, 
Ärwm;  sylweddlawn,  prysur 
■ir,  wi'r  n  &  vt. — Wear 
■ird,  wi'rd  a,  swynol;  daroganol:  n. 
■wyngyfaredd ;  tynged,  tyngedfen 
Ijlcome,  wel'kum  n,  croesaw,  hawdd- 
«i-mmawr,  arfoll :  a,  arfollog,  croesaw- 

•dig:    vt,  croesawu,   arfolli,  hawdd- 
i  immori 
Mid,  weld  n,  planigyn  i  liwio  nielyn : 

v i,asio,  iasu.  Of  welding  heat,gwynias 
.   .Hare,  wel'fG'r  n,  llwyd'd,  llwyddiant, 

iÿniant,   dedwyddwch,  lies,  llesiant: 

awddfvd,  iechyd 

onlkin,    wel'kin  n,  wybren,   ffurfafen, 

■l'ybr.     Welkin  eyes,  llygaidgleision 

■1,  wel   (better,    best)   a,  da,  iach; 

■iwyddiannus ;  dedwydd:    ad,  yndda, 

■tin  iawn,  yn  addas:   i,  da!   wel!  n, 

Mipnon,    ffynnonell,    pydew.      Well- 

Hpvised,  call,  svnwyrol.     Well-being, 

Mwydd,    lies,    ffyniant.      Well-bred, 

loesog;      boneddiuraidd,     moeswych. 

ell-a-day,  och  !  och  ti  !  ow  !    Well- 

Jeased,  llwyrfoddlawn.     Well-pleas- 

Ij  g  to,  cymmeradwy  gan,  boddlongar. 

Bl'ell-spënt,     iawndrènhedig.       Well 


done,  da!  da  iawn!     Well  nigh,  yn 

agos,  o  fewn  yekydig,   braidd,   bron. 

A  httle  well,  ffymionig.     As  well  as, 

cystal  a.      Very  well,  digon  da ;  o'r 

goreu  [nonell 

Weilspring,  wel'spring  n,  flynnon,  ffyn- 

Wellwisher,  wel.wish'ur  n,  ewyllysiwr  da 

Welsh,   welsh  a,  Cymreig;    Cymraeg: 

n,  Cymraeg,  iaith  Gymreig ;  y  Cymry. 

Welsh     tongue,    Cymraeg,    iaith    y 

Cymry,  iaith  Cymru.     Belonging  to 

Wales,    Cymroaidd.      One   skilled  in 

Welsh,      Cymreigiwr,     Cymreigydd. 

To  translate  into  Welsh,  Cymreigio 

Welshified,  wel'shi.f'id  a,  Cymreigaidd, 

Cymreigiol 
Welshman,   welsh'man    (p  Welshmen, 
welsh'men)  «,Cyinro.  Ancient  Welsh- 
men, hen  Gymry,  Brythoniaid 
Welshwomen,    welsh'wẁm.an    (Welsh- 
women, welsh'wim.en)  n,  Cymräes 
Welt,  welt  n,  gwald,  gwaldas ;  eirionyn, 
amaerwy,  aerwy,  ymyl,  ymylwe:  vt, 
gwaldu,  gwaldasu,  gwaltysu;  ymylu 
Welter,  weí'tûr  vi,  ymdroi,  ymdrybaeddu 
Wem,  wem  n,  brycheuyn,  man 
Wen,  wen  n,  crangen,  llyngranc,  oddfyn 
Wench,  wentsh  n.  llances,  herlodes:  vi, 
mercheta,  puteinia  [einiwr 

Wencher,  wen'tshûr  n,  merchetwr,  put- 
Wend,  wend  vi,  myned,  cerdded 
Wenny,  wen'i  a,  crangenog,  odfog 
Went,  went  (hen  amser  gorphenol  Wend) 

aeth  j)t. — Go 
Wept,  wept  pt  &  pp. — Weep 
Were,  we'r  vi. — Be.     If  he  were,  pe 
byddai.    He  was,  bu,  oedd  [Be 

Wert,  w&'rt  vi,  ail  berson  modd  ammodol 
West,  west  n,  gorllewin,  machlud  haul : 
a,  gorllewinol:    ad,   tua'r  gorllewin. 
South-west,  deheu-orllewin 
Westerly,  wes'tûr.lî,  Western,  wes'turn, 

Westward,  west'wurd  a,  gorllewinol 

Westward,      west'wurd,      Westwardly, 

west'wûrd.lî  ad,  tua'r  gorllewin,   i'r 

gorllewin 

Wet,  wet  n,  gwlyb,  gwlybwr,  gwlyban- 

iaeth:    a,  gwlyb,  gwlybyrog,  gwlyb- 

orllyd,  llaith:    vt,  gwlychu,  gwlybu, 

gwlybhau.      Wet  nurse,  mammaeth 

wlyb  [myharan 

Wether,  weTH'ûr  n,  mollt,  llwdn  dafad, 

Wetness,  wet'nes  n,  gwlybaniaeth,llaeth- 

Wetshod,  wet'shod  a,  troedwlyb       [der 

Wettish,  wet'ish  a,  gwlybaidd,  gwlybyr- 

aidd  [g^ik 

Wezand,   wi'zand  n,  breuant,   corn    y 

381 


WHI    path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=tooi  h 


Whale,  whiil  n,  morfil,  inoran 
Whalebone,  whäl'bön  n,  asgwrn  morfil 
Wharf,  whôrf  n,  porthfa,  llonglwythfa 
Wharfage,  whôr'fiij  n,  tâl  am  Ian  fa 
Wharfinger,   whôr'fin.jûr    n,    golygydd 

neu  geidwad  porthfa 
What,  whot  pn,  yr  hyn ;  pa  beth,  beth : 
a,  pa:  ad,  o  ran,  rhwng.     I  will  do 
what  [that  which]  I  can,  gwnaf  yr 
hyn  a  allwyf,  gwnaf  a  allaf 
Whatever,  whot.evur,  Whatsoever,  whot- 
so.ev'iir  pn,  pa  bynag,  pa  beth  bynag. 
Whatever    he    may    do,    gwneled  a 
wnelo,  beth  bynag  a  wnelo 
Wheal,  whîl  n,  chwysigen,  crugdardd 
Wheat,  whit  n,  gwenith.     Cow-wheat, 
gliniogai,  biwlith.     A  grain  of  wheat, 
gwenithen,  gronyn  gwenith 
Wheatear,  whît'î'r  n,  y  gynffon  wen 
Wheaten,  whi'tn  a,  o  wenith.    Wheaten 
bread,  bara  can  [llithio 

Wheedle,  whi'dl  vt,  denu,  hudo,  twyllo, 
Wheel,  whil  n,  olwyn,  rhod;  troell; 
sidell:  v,  chwildroi,  treiglo,  cludo 
mewn  berfa  olwyn.  Wheel- work, 
troellwaith,  rhodwaith.  Spinning- 
wheel,  rhod  nyddu.  A  little  wheel, 
olwynig,  troellan  [og,  berfa  drol 

Wheelbarrow,  whü'bar.ö  n,  berfa  olwyn- 
Wheeled,  whi'ld  a,  olwynog,  troellog,  ag 

iddo  olwynion  neu  droellau 
Wheeler,  whî'lûr,  Wheelwright,  whîl'rît 

n,  saer  olwynion,  olwynwr,  rhodwr 
Wheeze,    whiz    vi,    cegwichio,    gwich- 

anadlu,  cegleisio 
Whelk,  whelk  n,  crwnc;  crugdardd 
Whelm,   whelm  vt,   gorchuddio,   dym- 
chwelyd  [torllwyth  o  genawon 

Whelp,  whelp  n,  cenaw,  cenau :  vi,  bwrw 
When,  when  ad,  pan,  pa  bryd 
Whence,  whens  ad,  o  ba  le,  o  ba  un 
Whenever,    when  .  ev  '  ûr,  Whensoever, 

when.so.ev'ur  ad,  pa  bryd  bynag 
Where,  whê'r  ad,  ym  mha  le,  ym  mha 
fan ;  yn  y  He,  yn  y  fan ;  pa  le,  pa  fan. 
Any  where,  yn  rhyw  fan,  yn  rhyw  le. 
No  where,  nid  mewn  un  He,  nid  mewn 
un  man  [nghylch  pa  le 

Whereabouts,   whe'r.â.bûẁts'    ad,    yng 
Whereas,  whe'r.az'  c,  gan 
Whereat,  wht'r.at'  ad,  wrth  yr  hyn 
Whereby,  whê'r.bi'  ad,  trwy  yr   hyn; 

trwy  ba  beth 
Wnerefore,  whe'r'fô'r  ad,  pa  ham,  am 
ba  beth,  i  ba  beth,  o  herwydd  pa  ham 
Wherein,  whê'r.in'  ad,  yn  yr  hyn,  yn  yr 
hwn,  ym  mha  beth 


Whereinto,  whe'r.in.tŵ'  ad,  i'r  hyn,  a 

hwn  [hyn;  o  ba  \xm 

Whereof,  whê'r.of'  ad,  o'r  hyn,  am  I 

Whereon,  whG'r.on',  Whereupon,  whiB 

up.on'  ad,  ar  yr  hyn,  ar  hyny ;  ar  I 

beth 

Wheresoever,  whê'r.sÖ.ev'ûr,  Where\Ä 

whe'r.ev'ur  ad,  pa  le  bynag,  ym  nl 

le  bynag  [un.tŵ  ad,  i  bit 

Whereto,  whé'r.tẁ',  Wherennto,  wh» 

Wherewith,   whê'r.with',    WherewitlÄ 

whê'r.wîTir.ôl'  ad,  â'r  hyn,  â  pha  tx  I 

trwy  ba  beth 

Wherret,  wher'et  n,  bonclust,  cernÄ 

vt,  bonclustio,  cernodio  [portbB 

Wherry,     wher'î     n,    cychfad,    ceu» 

Wliet.whetfi,hogi,  minio,  awchu,awB 

lymu :  n,  hog,  hogiad 
Whether,  wheTH'ûr^,_pa  un:  c,  ail 
un  ai,  pa  un  bynag  [hogi,  HymetH 
Whetstone,  whe't'stön  n,  hogfaen,  ml 
Whey,  whä  n,  maidd,  meiddlyn,  chw» 
WheVey,   whä'î,   Whepsh,    whä'îflbÄ 

meiddlyd 

Which,  whitsh  pn,  pa  un,  p'un,  pa  ■ 

yr  hyn,  yr  hwn,  y  rhai :  a,  pa.    W1B 

of  them"?  p'un  [pa  rai]   o  hoinfl 

Which  is  which,  p'un  yw  p'un.— '■ 

Whichever,  whitsh. ev'ur,  WhichsoM 

whitsh.so.ev'ur  pn,  pa  un  bynag  tg 

Whiff,    whîf  n,   chwiff,   pwff,  chwB 

chwa :  vt,  chwiffio,  pwffio,  chwyttH 

Whiifie,  whif'l  n,  chwibanogl:  vi,ch» 

an ;  gwasgaru  â  chwythiad 

Whiffler,  whif 'lûr  »,chwibanwr;  am| 

alwr,  anwadalyn  [anwaM 

Whiffling,  whif'ling  n,  anwadalwcl  ■ 

Whig,  whig   n,   maidd   glas^surfiB 

chwigyn;  gwladwriaethwr  â'i  du» 

iad  tua  gweriniaeth,  Chwig.  W^gfl 

Whiggish,  whig'ish  a,  tebyg  i'r  Wi;  id 

Whiggism,  whig'izm  n,  Wigiaeth 

While,  wh'il  n,  eimyd,  encyd,  talm,  ar  It 

v,  segura,  llercio,  gwastraffu  aiK 

A  good  while  since,  er  ys  meityn  ,A 

little  while,   ennyd._    A  long  v» 

amser  hir,  amser  maith.      It  is  vjf 

while,  e  dâl  am  ei  wnenthur        fj 

While,  whil,  Whilst,  whilst  ad,  cyhŷ» 

Whilom,   whi'lum   ad,   gynt,  cyn  )* 

yn  yr  amser  a  aeth  heibio;  unwf  JJ 

Whim,  whim  n,  mympwy,  rhosp,  )», 

hep-hynt,  chwidrdro;  sugnbeiri: 

Whimbrel,  whim'brel  n,  coeg  gyhh  H 

Whimper,  whim'pûr  vi,  gerain,  golf* 

Whimsical,  whim'zi.kal  a,  ysmala, )  1+ 

pwyol,  hyntiog,  chwidr 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  this;  j=dzh.      WHO 


whimsy,  whim'zi  n,  mympwy,  coegdyb 
Iflrimwham,  whim'wham  n,  coegbeth, 

tegan,  ffril,  peth  gwael 
ftlin,  whin  n,  eithin,  eithinen     [cwyno 
7hine,  whin  vi,  cwynleisio,  truanleisio, 
/hinny,  whin'i  vi,  gweryru,  gwilrin:  a, 
!  eithinog,  llawn  eithin 
[fliinyard,  whin'yûrd  n,  cleddyf 
'íhip",  Avhip  n,  chwip,  íFrewyll,  fflangell : 
'  v,  chwipio,  ffrewyllu,  fflangellu ;  crwn- 
'  wnio,  crwnhemio,  crwnblethu;  cipio, 
j  brysio.  Whip-cord,  chwipgort.  Whip- 
'  hand,   Haw  uchaf,  mantais.     Whip- 
..lash,   carai  chwip,  chwipai.     Whip- 
1  Btaô)  braich  y  llyw.      Whipping-post, 
'  chwipbost,  chwipbawl- 
''hipper,  whip'ûr  n,  chwipiwr,  fflangell- 

'  wr.     Whipncr-in,  isheiiwr 

'hipster,  whip'stûr  n,  hocedwr;  hud- 
I  j  leidr  [  droi ,  chwy  rndry  stio 

•  'hir,  whûr,  Whirry,  whur'î  v,  chwyrn- 
;hirl,  whûrl  n,  chwif,  chwarf,  chwerfan, 
Ichwyrn,  chwyldro,  cliwildro,  chwiw, 
1  chwip:  v,  chwyrnellu,  chwyrndroi, 
.  chwyldroi 

hirlbone,  whûrl'bön  n,  padell  y  glin 
hirligig,  whûr'li.gig  n,  chwyrnell 
hirlpooì,  whûrl'pẁl  n,  pwl'l  tro,  tro- 
'    bwll,llyn  tro,llynolyn,  sugnbwll  [wynt 
Whirlwind,  whûrl'wind  n,  trowynt,  cor- 
Mbisk,  whisk  n,  tusw,  ysgubell ;  crych- 
■naid:  v,  tusio,  ysgubo;  crychneidio 
'Kiisky,  whis'ki  n,  perwirod,  pwtwn 
'hisper,   whis'pfn   n,   sygan,   busting, 
isibrwd,  sis :  v,  sisial,  syganu,  gosonio. 
'sibrwd,  busting 
•  'hist,  whist  ?j,math  o  chwareu  cardiau : 
i,  ust !  taw  !  ystaw !  dystaw ! 
"histle,    whis'l     n,    chwib,     chwiban: 
.     chwibanogl,  chwythell :  v,  chwibanu. 
Apt  to  whistle,  chwibanllyd  [ryn 

•|   ihit,  whit  n,  tip,  tipyn,  gronyn,  mym- 
-    jhite,  whi't  a,  gwyn,  can,  cànaid ;  pur: 
".  '^i  gwJnu)  cànu.     White  bear,  arth  y 
^ogledd.     White    swelling,  manwyn. 
White  thorn,   draenen  wen.      White 
-'■'urine,  gwin  gwyn.     White  of  an  eg^ 
'Mfewyn  wy.    Milk-white,  Snow-white, 
■    .laethwyn,  purwyn 
,     ntebait,  whît'bät  n,  math  o  ysgadenyn 
:  I  (iiten,  wh'i'tn  v,  gwynu,  cànu 
,.    liteness,  whi't'nes  n,  gwynder,  can. 
■' I  'îîwyndra,  gwyni,  gwyndeb 

lites,  whits  np,  gwynllif 
i^Wpitewash,    wh'it'wosh  n,   gwyngalch, 
'ialchlyn:  vt,  gwyngalchu,  gwynolchi 

*  ,    'iither,  whÌTH'ûr  ad,  i  ba  le,  i  ba  fan 


Whithersoever,  whixii.iir.su.ev'ur  ad,  i 

ba  le  bynag 
Whiting,  whi'ting  n,  gwyniad,  gwynied- 

yn,  morwyniad ;  math  o  wynfwn 
Whitish,  whi'tish  a,  gwynaidd,  lied  wyn 
Whitlow,  whit'lö  n,  ewinor,  bystwn 
Whitster,  whit'stûr  n,  cànwr,  gwynwr 
Whitsunday,  whit.sun'dä  n,  Sulgwyn 
Whitsuntide,  whit'sn.t'id  n,  gwyl  y  Sul- 
gwyn, wythnos  y  Sulgwyn 
Whittle,  whit'l  n,  mantell  fagu;  cyllell- 
an :  vt,  rhoi  mewn  mantell,  mantellu ; 
tori  â  chyllell,  cyllellu[ellu,  chwyrnogli 
Whizz,  whiz  vi,  s'io,  chwyrnu,  chwyrn- 
Whizz,  whiz,  Whizzing,  whiz'ing  n,  si, 

su,  s'iad,  chwiban,  chwTibaniad 
Who,  hŵ  pn,  yr  hwn,  yr  hon,  y  neb,  y 
sawl,  y  rhai:  pwy.  Demyddir  who 
am  bersonau,  which  am  bethau,  a  that 
yn  lie  ynaill  a'r  Hall:  He  who  [that] 
doeth  this,  y  neb  a  wnelo  hyn.  The 
book  which  [that]  I  bought,  y  llyfr 
a  brynais.  Mae  that  i'w  ddewis  yn 
yr  ymadroddion  fel  y  canlyn:  WTho 
that  understands  the  matter,  would 
say  so?  pwy  ag  sydd  [ac  efe] 
yn  deall  y  pwnc  a  ddywedai 
felly  ?  Which  that  you  have  seen  do 
you  prefer  ?  pa  un  sy  well  genych  o'r 
rhai  a  welsoch  ?  The  last  that  ar- 
rived, yr  olaf  a  ddaeth.  The  same 
story  that  he  heard,  yr  un  chwedl  a 
glywodd  yntau.  The  boy  and  the 
articles  that  you  sent  for,  y  bachgen 
a'r  pethau  yr  anfonasoch  am  danynt. 
It  was  I  that  did  it,  myfi  a'i  gwnaeth 
Whoever,  hw.ev'ur  pn,  pwy  bynag 
Whole,  höl  a,  cwbl,  cyfan,  cyfangwbl, 
hollol,  holl,  oil;  iach,  holliach:  n, 
swm,  crynswth,  crynswdd ,  cyfan,  cwbl. 
To  make  whole,  iachäu,  gwneuthur  yn 
iach;  cyfanu.  Whole-blood,  gwaed- 
lawn  [rwydd 

Wholeness,  höl'nes  n,  cyfander ;  iachus- 
Wholesale,    höl'säl    n,   cyfanwerth:    a, 
cyfanwerthol,  ar  gyfanwerth.   Whole- 
sale dealer,  cyfanwerth  wr     [iachusol 
Wholesome,    höl'sum    a,   iach,   iachus, 
Wholesomeness,  höl'sum.nes  n,  iachus- 
rwydd  [Hwyr,  achlân 

Wiolly,  hö'lî  ad,  yn  hollol,  yn  gwbl,  yn 
Whom,  liŵmjjjî,  yr  hwn,  yr  hon;  pwy? 
Whomsoever,    hwm.su.ev'ur    pn,    pwy 

bynag 
Whoop,  hvvp  n,  bloedd,  gryd,  gwaedd : 
v,  bloeddio,  banllefain,  grydio     [einio 
Whore,  hò'r  n,  putain,  puten:   v,  put- 
383 


WIL     path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=tool| 


Whoredom,  hû'r'dum  n,  puteindra 
Whoremaster,  hô'r'inas.tûr,  Whoremon 

ger,  hô'r'mung.gûr  n,  puteiniwr 
Whoreson,  bö'r'sun  n,  bastardd,  plentyn 

gordderch :  a,  bastarddol 
Whorish,  hö'r'ish  a,  puteinig,  puteiniol 
Whortleberries,     hor'tl.ber.iz,     Whorts. 
hôrts,  Whurts,  hurts  np,  llusi  duon 
bach  [yr  hwn,  yr  hon,  y  rhai 

Whose,  hwz  pn,  e'iddo  pwy  ?  pwy  biau  5 
Whosoever,  hw.so.ev'ur  pn,  pwy  bynag 
Why,  wh'i  ad,  pa  ham  ?  pam  ?    am  ba 
achos?  [wyll  neu  lusern 

Wick,  wik  n,  pabwyr,  pabwyryn  can- 
Wicked,  wik'ed  a,  drwg,  diygionus,  dir- 

iaid.  anf'ad,  annuwioì,  ysgeler_ 
Wickedness,  wik'ed.nes  n,  drygioni,  an- 

fadrwydd,  annuwioldeb,  direidi 
Wicker,  wik  ur  n,  merhelygen ;  gwialen 
eiho.   Wicker-work,  gwìalenwaith.  A 
wicker  basket,  basged  o  ferhelyg 
Wicket,  wik'et  n,  gorddrws,  gorddor 
Wide,   w'id    a,   llydan,    eang,   helacth; 
rhwth.       As   wide,    lleted.       Wider, 
lied,  lletach.    Widest,  lletaf 
Wide,  w'id,  Widely,  w'id'lî  ad,  yn  eang, 

ym  mhell,  ar  led 
Widen,  w'i'dn  v,  lledu,  eangu,  helaethu 
Wideness,    w'id'nes   n,   lied,   llydander, 

llydanedd;  helaetlirwydd,  eangder 
Widgeon,  wij'un  n,  ehwiwell 
Widow,  wid'ö  n,  gweddw,  gwraig  weddw : 

a,  gweddw,  unig.  dibriod 
Widower,  wid'ö.úr  n,  gwr  gweddw 
Widowhood,  wid'ö.hẁd  n,  gweddwdod 
Width,  width  n,  lied,  llydander;  eang- 
der.      Of  equal  width,   cyfled.      To 
make  of  equal  width,  cyfledu 
Wield,  wild  vt,  llywio,  rheoli;  trin 
Wieldy,  wíl'dî  a,  llywiadwy;  trinadwy 
Wife,  w'if  (j?  wives,  wi'vz)  n,  gwraig, 
gwraig  briod,  priod.      To  take  a  wife, 
gwreica,  priodi,  cymmeryd  gwraig 
Wifeless,  w'if 'les  a,  diwraig 
Wifely,  w'ifTi  a,  gwreigaidd,  gwreigiol 
Wig,  wig  n,  gwalltgapan  [buan,  cyrlym 
Wight,  wit  ii,  person;  dyn,  dynyn:    a, 
Wigwam,  wig'wam  n,  bwthyu,  bwthyn 

Indiaidd 
Wild,  wild  a,  gwyllt,  bwyst,  anwar, 
annof;  anialog,  anial,  diffaith.  an- 
piwyll:  ti,  anial,  anialfan,  diffeithdir. 
Wilcl  beast,  gwylltril,  bwystiil.  Wild- 
fire, tan  gwyfit,  gwylltdan.  Wild 
fowl,  aderyn  gwyllt,  gwylltedu.  Wild 
honey,  mel  gwenyn  gwylltiun 
Wilder"  wil'dur  vt.  dyrysu,  annhrefnu 


Wilder,  wil'dùr  o,  gwylltach:  cd. — Wj 
Wilderness,  wil'dûr.nes  n,  ditf'eithwl 
diffaeth,  anialwch,  anial,  anialfa  [  1 
Wilding,  w'il'ding  n,  math  o  wyllt  i\ 
Wildly,  wi'ld'lî  ad,  yn  wyllt,  yn  afreo;i 

To  look  wildly,  hylldremio 
Wildness,  w'ild'nes  n,  gwylltineb;  §1 
phwyll  ['<  ; 

W  ile,  w'il  n,  dichell,  ystranc,  ystrj 
Wilful,  wil'fẁl  a,  gwirfoddol,  bwriail 
anhydpi,  ystyfnig,  cyndyn  [tyll 
Wilfully,  wií'fẁl.i  ad,  o  wirfodd;  ynl 
Wilfulness,  wil'fẁl.nes  n,  ystyfnigrwl 
Wiliness,  w'i'lî.nes  n,  arystryw,  cyfrvl 

dra,  fielder 
Wilk,  wilk  n,  cragenbysg  o'r  enw      j 
Will,  wil  n,  ewyllys,  gwyllys :  ysgrif  A 
lythyr  cymmyn :  v  (pt  would),  deE 
mynu ;  ewyllysio.     Against  one's  ''I 
o'i  anfodd.     Come  what  will,  deucB 
ddelo.     I  will  go,  mi  a  af,  mynaf  fyl 
I  shall  go.  af,  caf  fyned.     Thou  ■ 
go,  ti  ei,  myni  fyned.     Thou  shall! 
cei  fyned.  rhaid  i  ti  fyned.  mynaf  S 
fyned.     He  will  go,  fe  a,  myn  fyl 
He  shall  go,  caiiF  fyned,    rhaid  m 
fyned,  mynaf  iddo  fyned.     We  wilL 
ni  a  awn,  mynwn  fyned.     We  sha  p, 
awn,  cawn  "tyned.     You  will  go,  e  I 
mynwch  fyned.    Tousli 
fyned.  rhaid  i  chwi  fyned,  mynaf  i  M 
fyned.       They  will  go,  ant,  my  If 
fyned.       They  shall  go,  cant  f\S 
rhaid    iddynt  fyned,    mynaf  idijf 
fyned.   Will  I  go  ?  a  ewyllysiaf  fy ,:  r 
a  ydych  yn  meddwl  yr  af  ?     ShÄ 
go?  a  gaf  fi  fyned?  a  adê'wch  ■ 
fyned?     Wilt  thou  go?   a  ei  dB 
fyni  di  fyned?     Shalt  thou  go?B 
di?  a  fy'dd  i  ti  fyned?  a   fwrieB 
fyned?  a  gei  di  fvned  ?     Will  hepf 
a  eiif  efe  ?  a  fydduldo  fyned  ?  a  y M 
yn  meddwl  yr  ä  efe?  a  ydyw  <B 
foddlawn  i  fyned?     Shall  he  gU 
gaiff  efe  fyned  ?  a  adè'wch  chwi» 
tyned?      Will  we  go?    a  ydycjl 
meddwl  yr  awn?    Shall  we  g9 
gawn  ni  fyned?  a  adëwch  chw  ni 
fyned?    Will  you  go?  a  ewch  car 
Shall  you  go  ?  a  ewch  chwi  ?  a  1 d  i 
chwi  fyned?  a  fwriedwch  chwifj  • 
a  gewch  chwi  fyned?     Will  thejtf? 
a  ant  hwy  ?  a  fydd  iddynt  fyn< '  a 
ydych  yn  meddwl  yrant?  a  vdv  yn 
foddlawn   i   fyned?     Shall  they;o? 
a   gânt  hwy  "fyned?  a  ad 
iddynt  fyned 

GS4        j  •• 


ore ;  late,  line,  no,  miite ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.  WIT 

Winged,  wingd    a,   adeiniog,   asgellog. 

Winged-animals,  ednaint,  ednod 

Wingless,  wing'les  a,  diaden,  diasgell 

Wingy,  win'gi  a.  asgellog ;  cyflym,  buan 

Wink,  wingk  n,  gwinc,  ysmig,  tarawiad 

llygad,  amrantiad,  amnaid :  rt',gwincio, 

amneidio  â  llygad;    esgeoluso,   cyd- 


rtlling.  wil'ing  a,  ewyllysgar,  gwyllys- 
'<  gar,  ewyllysiol,  boddlonol,  boddlawn, 

parod:  n,  ewyllvsiad,  gwyllysiad.     To 

be  willing,  ewyllysio,  bod  yn  foddlawn 
hillock,  wil'uk  n,  moredn  o'r  enw 
/illow,   wil'ö  n,  helygen.   pren   helyg. 
!  Willow-grove,  helyglwyn,  llwyn  helyg. 

Sweet   willow,  helyg   Mair,  gwyrdd-1  Winner,  win'ûr  n,  ennillwr  [ddwyn 


.  ling.    Water-willow,  merhelygen 
Ẅllowy,  wil'ö.î a,helygaidd,  llawn  helyg 


Winning,   win'ing  n,   ennill,   ennilliâd, 
ynnilliad :  a.ennillgar,denol,hudolaidd 


'foible,   wim'bl  n,  ebillen,  trwyddew,  I  Winnow,  win'ö  v,  nithio,  gwynt  yllio 
•  tylliadyr:  a,chwim.  sionc,  heinif,  buan  [Winnowing,  win'ö.ing  n,  nitiiiaeí.     Win- 


timbrel,  wim'brel  n.  aderyn  o'r  enw 
fimple,  wim'pl  n,  gwempl 


nowing-machine,  peiriant  nitlrio 
]  Winsome,  win'sum  a,  tawel;  telaid 


In,  win  (pt  &  pp  won)  v,  ennill.  ynnill ; '  Winter,  win'tûr  n,  gauaf :  v,  gauafu 

elwa,  maelio.     To  win  the  day,  ennill  I  Winterly,  win'tûr.ìi,  Wintry,  win'tri  a, 
I  y  dydd,  cario'r  dydd,  trechu  gauafol,  gauafaidd 

'"race,  wins  vi,  gwingo,  taflu,  tindaflu  'Winy,  w'i'nî  a,  gwinaidd,  fel  gwin 
nnch,  wintsh  n,  braich  droi.  dyrwynai  |  Winze,  winz  n,  awyrdwll 
^ind,  wind  n,  gwynt,  awel,  awelan,jWipe,  wi'p  n,  sych,  sychiad,  syehrwbiad  ; 
jchwa,  ehwyth,  anadl,  anal.  Wind-,  dyrnod,  flat,  enoc;  edliwiant:  fi,sychu, 
Í  bound,  eaeth  gan  y  gwynt.  Wind-egg,,  dilychu,  diwlychu,  glanhau  [cosfa 
!wy  gwag.  wyclwc.  Wind-fall,  gwynt- j  Wiping,  wî'ping  n,  sychiad,  syehrwbiad; 
>  gwymp ;  hap  dda,     Wind-flower,  llys- 1  Wire,  w'i'r  n.  gwyfr 

iau'r  gwynt.     Wind-gun.  awyrddryll.j  Wiredraw,  wi'r'd'ro  vt,  gwyfrdynu 
ij  Wind-thrush,  coch  yr   aden,  aderyn  Wiry,  wi'r'î  a.  gwvfraidd,  fel  edefhaiarn 
fyr  eira.     Long-winded,  hir  ei  anadl.  Wis,  wis  v,  def,  gwn 
il  Short-winded,  byr   ei  anadl.      Cross  Wisdom,  wiz'dum  n,  doethineb,  callineb 

wind,  eroeswynt,  asgellwynt.    Trade-  Wise,  wi'z  «,  doeth,  call,  synwyrol:  n, 
Bwind,    tymmorwynt.      The  cardinal      ffordd,  model,  dull,  gwedd,  sut 

winds,   y  piif  wyntoedd.      To  take  Wiseacre,  wi'z'ilkur  n,  doethyn,  coeg- 


•wind.  myned  ar  led.  North  wind, 
[gogledelwynt.  South  wind,  deheuwynt 
'ind,  wind'  (wound)  vt,  dyrwyn.  troi, 
;ameldyrwyn.  To  wind  off,  dad-ddyr- 
;wyn.  To  wind  up,  dwyn  i  ben 
inder.  w'in'dûr  n,  elyrwynwr;  dyrwynai 
indhover,  wind'hov.ur  n,  curyll,  cudyll 
iy  gwynt 

indiness.  win'dî.nes  n,  gwyntogrwydd 
indlass,  wind'las  n,  dyrwynlath,  dyr- 
indle,  wiu'dl  n,  cengliaelur        [wynai 
indless.  winel'les  a,  tawel 
indmill,  wind'mil  n,  melin  wynt 
indow,  win'dö  n,  ffenestr,  alcîies 
indpipe,  wind'p'ip  n,  breuant,  corn  y 
zwynt.  corn  y  geg,  corn  y  gwdelf 
ndward,  win'wurd    a  &    ad,   tua'r 
•^wynt  [chwythig 

ndy,  win'di  a,  gwynt og,  chwythlyd, 
>ne,  win  n,  gwin.  Wine-bibber,  gwin- 
yncwr,  yfwr  gwin.  Wine-glass,  gwin- 
vydryn.  Wine-merchant,  gwinfas- 
lachwr.  Wine-press,  gwinsang.  gwin- 
•vasg,  gwinwryf.  Wine-vat,  gwingafn 
ng,  wing  n,  aden,  adain,  asgell,  ffiíog : 
•/.  adeinio,  asgellu ;  ehedeg 
25 


ddoethyn.  ffwlcyn,  catffwl,  ioìyn,  iolen 
Wisely,  wi'z'li  ad,  yn  ddoeth,  yn  synwyrol 
Wish,  wish  n,  dymuniad,  deisyriad,  dais  : 

v,  dymuno,  ewyllysio,  deisyf ;  hiraethu, 

chwennychu,  bod  am 
Wisher,  wìsh'ûr  n,  deisyfwr,  chwennych.- 

wr.     Well-wisher,  ewyllysiwr  da 
Wishful,    wish'fẁl    a,    chwennychgar; 

blysig,  hiraethlawn  [ddiod  wan 

Wishwash,  wish'wosh  n,  te  neu  unrhyw 
Wisket,  wis'ket  n,  cawell,  basged 
Wisp,  wisp  ii,  tusw,  sypyn.  tasgell,  dylwf ; 

torch,    amdorch.       Will-o'-the-wisp, 

ellylldan,  malldan 
Wist,  wist  v,  def.     I  wist,  gwybyddwn 
Wistful,  wist'fẁí  o,dwysystyriol,  sylwgar 
Wistit,  wis'tit  it,  math  o  epa 
Wit,  wit  n,  synwyr,   deall,  ffraethder, 

arabedd,   cyinhendod;    arebydd,    cy- 

mhenwr,  un  synwyrgall.  Half-witted, 

banner  call.      Quick-witted,  synwyr- 

graff.     To  wit,  sef,  y  sef,  hyny  yw 
Witch,  witsh  n,  rheibes,  dewines,  swyn- 

wraig,    gwiddan,    gwiddanes,   rheib- 

wraig,  gŵyll.      Witch-ridden,  hun- 

glwvfus 

385 


WON  path,  fat,  êre,  met,  mà-rinr,  pin,  orb,  on.  curve, cut,  t\v=too,  t\Vk=took: 


Witchcraft,  witsh'kraft,  Witchery,  wit'- 
shur.i  re,  dewiniaeth,  swyngyfaredd, 
rheibiaetli 

Witcracker,  wifkrak.ûr  re,  cellweiriwr, 

digrifwas  [waith 

Witeraft,  wit'kraft  re,  dyfais,  dyfeis- 
With,  with  pr,  â,  ag,  gydá,  gydag,  efo: 
px,  yn  of,  gwrth-.  With  neither 
beginning  nor  end,  without  either  be- 
ginning or  end,  heb  na  dechreu  na 
diwedd 
Withal,  WÌTH.6T  ad,  hefyd,  heb  law  hyny 

efo  hyny,  â'r  hwn,  yin  mhellach 
Withdraw,  wixH.dru'  (withdrew,  wìtii- 
drvv';  withdrawn,  wiiTi.drôn')  v,  cilio, 
encilio,  neillduo,  tynu  yn  ol,  cadw  yn 
ol,  galw  yn  ol,  ymado,  ymbeiläu 
Withdrawal.  with.drò'al,YVithdrawment, 

with.drô'ment  re,  ciliad,  tyniad  yn  ol 
Withe,  with  re,  gwden,  brigyn  helyg 
W'ither,  wÌTH'ûr  v,  gwywo,  crino,  edwi. 
edwino,    dyhoewi.       Wither  -  wrung. 
wedi  ei  ddolurio  yn  yr  ysgwyddau 
Witheredness,  wÌTH'ûrd.nes  re,  gwywder. 
edwiniaeth  [gwjoà  inarch 

Witherlock,  wiTH'ur.lok  re,  cudyn-ys 
Withers,  wiTii'urz  np,  ysgwydd  march 
Withhold,  wiTH.höld'  vt,  attal,  dal,  dal 
vn  ol,  cadwyn  ol,  rhwystro,  lluddio  [iad 
Withhold  merit,  wÌTH.hold'ment  re,  attal- 
Within,  wÌTH.in'  pr,  mewn,  o  fewn,  tu 

fewn,  yn.     From  within,  oddi  fewn 
Without,  wÌTH'ûẃt  pr,  heb,  di-:  c,oddi 
eithr,  oddi  gerth:  ad.  yn  allanol,  tu 
allan.      From   without,    oddi    allan. 
Without  compulsion,   o   wirfodd,   yn 
ddigymhell.  Without  doubt,diainmheu 
Withstand,  with. stand'  vt,  gwrthsefyll 
Witless,  wit'les  a,  disynwyr,  ynfyd,  ffol 
Witling,  wit'ling  re,  symlyn,  hurtyn 
Witness,  wit'nes  v.  tystio,  tystiolaethu, 
ardystio, arwirio :  n,tjst;  tystiolaeth. 
Ear-witness,   clust-dyst,   clywedydd. 
Fye-witness,  llygad-ilyst;  gwybydd- 
iad.     False-witness,  geu-dyst 
Wits,  wits  np,  synwyrau.     Out  of  one's 
wits,  ynfyd.     To  be  at  one's  wit's  end. 
bod  mewn  cyfyng-gynghor 
Witsnapper,  wit'snap.ur  n,  geirfrathwr 
Witticism,  wit'i.sizm   re,  fiblbertrwydd, 
gwagifraethder  [areboí 

Wittily,  wit'i.li  ad,  yn  synwyrol,  yn 
Wittingly,  wit'ing.li  ad,  trwy  wybod,  yn 
WittolJ  wit'ul  re,  cyrnicyll  [fwriadol 
Witty,  wit'i    a.    synwyrol,    synwyrlyrn, 

cymhenddoeth,  ffraeth,  arain,  arebol 
Witwal.  wit'wol  n  cnocell  y  coed 


Wive,  wiv  v.  gwreica,  priodi  gwraig 
Wively,  wi'v'li  a,  gwrageddol.  gwreigaid 
Wiver,  w'i'vur,  Wiverin.  wi'vur. 

vera,  w'i'vura  re,  math  o  ddraig  dd; 
Wives,  wi'vz  np. — Wife  [chymmyg 
Wizard,  wiz'urd  re,  cynghallen,  brudiw 

swynwr,  dewin 
Woad,  wöd  re,  Uysiau'r  lliw,  mel  y  cŵr 
Woe,  wo  re,  gwae,  gofid.  drygfyd,  truei 
WToe-begone,  athrist,  prudd    [gofid- 
Woful,   wö'fẁl    a,   alaethus,    gresyn- 
Woke,  wok  pt. — Wake 
Wold,  wöld  n,  gwastad,  ystrad 
Wolf,   wẁlf  (wolves)   re,   blaidd,  be 
Wolf- bitch,    bleiddast.      Wolf- ft 
morflaidd 
Wolfbaue,  wẁlf  ban  re,  Uysiau'r  blaidc 
Wolfdog.  wvvlf'dog  re.  bleiddgi.  bugeil 
Wolfish,  wẁl'fish  a,  bleiddaidd 
Wolverine,  wwl.vu.rin'  n,  anifail  bych 
Wolves,  wu'lvz  np. — Wolf        [gwanc 
Woman,  wẁm'an  (women)  re,  gwra 
dynes,  benyw,  merch,  bun.     A  bar 
some  woman,  meinir.    A  little  worn; 
gwreigan.     An  old  woman,  hen  wra 
gwrach.      A  young   woman,  me) 
ieuanc.      A    pretty    young    worn 
meinir,  meinwen,  prydwen 
WTomanhood,  wẁm'an.hẁd  re,  mercha 

gwreigdod,  priodoleddau  gwraig 
Womanish,     w\vm'an.ish,    Woman 
wẁm'an.lì  a,  benywaidd;  gwreigai 
merchaidd,  gwreigiol 
Womanize,  wwm'an.i'z  vt,  gwreigeidi 
masweddu  [fenywa 

Womankind,     wwm'an.kind    re,     rk 
Womb,  w\vm  n,  croth,  bru    [fawr,  ei 
Womby,   wŵ'mî  a,  crothog;   cynnw 
Women,  wim'en  np. — Woman 
Won,  wun  pt  &  pp. — Win 
Wonder,  wun'dûr  re,  rhyfeddod.  synd 
gwyrth :  vi,  aruthro,  rhyfeddu,  sj 
Wonder-struck,  synedig.  dychryn 
ig.  Wonder-working.gwyrth-w 
urol.     I  wonder  if  he  will  come, 
wn  i  a  ddaw  efe.     I  wonder  what 
thinks  of  it,  beth  mae  efe  yn  feddwJÌÉ 
dano,  ni  wn  i.     Seven  wonders  of  ■ 
world,   saith  rhyfeddod    y  byd:-ty 
Pigadeiliauyr  Aipht :  2.  Beddadail  '- 
temesia;  3,  Teml  Diana  yn  Ephe.i; 
4,  Muriau  a  çerddi  crog  Babylon  5, 
Cawrddelw   ìíhodes;     6,    Delw    u 
Olympus ;  7,  Gwyldyrau  Alecsan  a 
Wonderful,  wun'dûr.fẁì  a,  rhyfeddol,  ,1, 
aruthrol,  uthrol  [utb:,d 

Wonderfulness.   wun'dûr.fẁl.nes  re.N 
3bG 


ôre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  THÌS;  j=dzh.       WOE 


wonderment,  wun'dûr.ment  n,  syndod, 
!    rhyfeddod,  aruthredd  [dyeithrol 

Wondrous,  wun'drus  a,  rhyfeddol,  uthrol, 

■Wont,  wunt  v,  def,  arferu,  ymarferu:  n, 
i|  defod,  arfer,  moes.  As  he  was  wont, 
| i    fel  oedd  ei  arfer  [won't,  ni  wnaf 

Won't,  wönt  (byrhâd  o  will  not).  I 
Wonted,  wun'ted  a,  arferedig,  arferol, 
Woo.  wŵ  v,  cam;  atolygu  [cyifredin 
iWood,  w\vd»,  coed,  gwŷdd;  pren;coed- 
B  wig,  gwyddlan,  gwyddwig,  coedwin; 
P  gallt.  Wood-chat,  y  cigydd,  aderyn  o'r 
enw.  Wood-cut,  coedgerfiad.  Wood- 
|  dove,  Wood-culver,  ysguthan.  Wood- 
I  engraving,  coedgerfiadaeth.  Wood- 
j>;  nymph,  gwyddanes.  Wood-offering, 
,  coedoffrwm.  Wood-pigeon,  ysguthan 
Woodashes,  wwd'ash.iz  np.  coedludw, 
Woodbine,  wẁd'b'ín  n,  gwyddfid  [  coedulw 
(Woodcock,  wwd'kok  n,  cyffylog 
Wooded,  wẁd'ed  a,  coededig,  coedog 
Wooden,  wẁd'n  a,  coedol,  o  goed,  o  bren, 
I     Wooden-chest,  prenfol.  Wooden  spoon, 

llwy  bren 
Wood'fretter,  wẁd'fret.ûr  n,  pry'r  coed 
Moodiness,  wẁd'ì.nes  n,  coedogrwydd 
Woodland,  wẁd'land  n,  coettir^  tir  coed- 
og:   a,    coediog,    coedog,    coettirog. 
Woodland  country,  gwlad  goediog 
Wooklark,  wwd'lark  n,  esgudogyll,  hed- 
li|  ydd  y  coed,  telawr  y  coed,  enid 
woodless,  wẁd'les  a,  digoed,  heb  goed 
kVoodlouse,    wvYdTuws     (p     woodhce, 
j   wẁdlîs)  n,  mochyn  y  coed 
jtVoodman,  wẁd'man  (woodmen,  wẁd'- 
H  men)  n,  coedwr 
Woodmonger,  wẁd'mung.gûr  n,  gwerth- 

wr  tanwydd,  tanwyddwr 

iVoodpecker,  wwd'pek.ur  n,  delor,  cob- 

lyn  y  coed,  cnocell  y  coed,  caseg  wan- 

\  ŵyn  [uchwyliwr  coed 

Woodreeve,  wwd'riv  n,  coedolygwr,  gor- 

Woodroof,  wẁd'rŵf  n,  llysiau  yr  eryr 

■Ẅoodsare.  wẁd'sê'r  n.  coedewyn 

kVoody,  wẁd'î  ft,  coedog,  llawn  coed,  fel 

.    coed.      Woody  on  all  sides,  amgoed. 

Woody  cliff,  gallt  [ceisydd 

kVooer,  wvv'ur    n,    carwr,    ymgeisydd, 

Woof,  w\vf  n,  anwe,  arwe ;  y  bwrw 

1V00I.  wẁl  n,  gwlan.     Wool-sack,  sach 

■   o  wlan;   cadair  y  prifganghellwr  yn 

Nhy   yr  Arglwydch.      Wool-stapler, 

gwlanlaelier.       Wool -staple,    gwlan - 

faelf'a,  marchnadfa  gwlan.     Flocks  of 

\   wool,  casnach,  cneifion  [gribwr 

-Voolcoinber,    wwl'ko.mur    n,     gwlan- 

■Aoolfel,  wẁl'fel  n,  croen  â'r  gwlan  arno 


Woollen,  wẁl'en  a,  o  wlan,  gwlanaidd, 
gwlanog.      Woollen    cloth,    brethyn. 
Woollen-draper,  brethynwr.      Super- 
fine woollen  cloth,  brethyn  dinesig 
Woolliness,  wẁl'ì.nes  ?&,gwlaneiddrwydd 
Woolly,  wvvl'i  «,  gwlanog,  fel  gwlan 
Woolward,  wẁl'wûrd  ad,  mewn  gwlan 
Word,  wûrd  n,  gair :  v,  geiriadu,  geirio. 
By  word  of  mouth,  trwy  ymadrodd. 
The  Word,  y  Gair,  Crist,      To  have 
words,  cynhenu.  To  send  word,  hysbysu 
Wordiness,  wûr'dî.nes  n,  geiriogrwydd 
Wordless,  wûrd'les  a,  dystaw,  aflafar 
Wordy,  wûr'dî  a,  geirgar,  geiriog,  aml- 
WTore,  wovpt. — Wear  "[eiriog 

Work,  wurk  n,  gwaith;  gweithred; 
gorchwyl:  v  (lorought),  *"  gweithio; 
gweithredu.  Chequer- work,  gwaith 
y  gwenyn.  Needle-work,  brodiad. 
Patch-work,  clytwaith.  Working- 
classes,  gweithwyr,  dosbarth  gweithiol. 
Working-day,  dydd  gwaith 
Worker,  wrûr'kûr  n,  gweithiwr;  gweith- 
redwr.  Fellow-worker,  cydweitlnwr 
Workfellow,  wurk'fel.o  ŷi,  cydweitlnwr, 

cydweithredwr 
W'orkhouse,  wurk'huws  (p  workhouses, 

wfirk'huw.ziz)  n,  gweithdy,  tlotty 
Workman,     wurk'man     (p     workmen, 

wurk'men)  n,  gweithiwr,  gweithydd 
Workmanlike,  wurk'man.l'ik  a,  saern'i- 

aidd,  celfydd,  celfyddus 
Workmanship,  wurk'man.ship  n,  crefft- 
wriaeth,    gweithiant,    gweithrediant, 
celfyddyd,  gwneuthuriad      [gweithle 
Workshop,     wurk'shop      n,     gweithfa, 
Workwoman,   wurk'wvvm.an  (j>  work- 
women, wurk'wim.en)  n,  gweithyddes 
World,   wûrld  n,  byd,  daiarfyd;  y  cy- 
hoedd,  y  cyffredin.    For  all  the  woiid, 
yn  gwbl,  yn  hollol  [bydgarwch 

Worldliness,  wûrld'lî.nes  n,  bydoìrwydd, 
Worldling,    wurld'ling    n,     bydolddyn, 

bydgarwr,  bydolyn 
Worldly,  wûrld'lî  a,  bydol,  bydgar, 
bydgarol.  Wrorldly-minded,  bydolfryd 
Worm,  wûrm  n,  pryf,  pryfyn,  abwydyn ; 
llyngyren;  troellffon,  tyndroell:  v, 
dibryfedu;  cyfrwysweithio.  Wrorm- 
eaten,  ysedig  gan  bryfed.  Blind- 
worm,  dall-neidr,  madfall.  Grave- 
worm,  breuad.  Maw- worm,  llyngyren. 
Sheep-worms,  euod.  Tape-worm, 
cylchbryf  [droawl 

Wormlike,   wiirmTik   a,  pryfol;   nydd- 
Wormwood,  wûrm'wẁd  n,  chwerwlys 
Wormy,  wûr'mî  a,  prvfedog,  pryfedol 
387 


WRE  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\vk=took  i 


Worn,  wô'rn  pp. — Wear 

Wornils,  wo'r'nilz  rip,  gwyryng,  gwyrn 

Worrel,  wor'el  n,  budrchwilen  yr  Aipht 

Worry,  wur'î  vt,  cnoi ;  anafu,  hlino,  erlid 
poeni,  cystuddio 

Worse,  wars  a,  gwaeth :  cd. — Bad.  To 
grow  worse,  gwaetliu,  gwaetbygu, 
myned  yn  waeth.  To  make  worse, 
gwaethygu.  Worse  and  worse,gwaeth- 
waeth.  So  much  the  worse,  gwaethar 
modd,  gwaethaf  i  gyd 

Worship,  wûr'sliip  »,  addoliaeth,  iolaeth ; 
urddas:  v,  addoli,  ioli;  anrhydeddu. 
Place  of  worship,  addolfa,  addoldy 

Worshiper,  wûr'ship.úr  n,  addolwr. 
iolycbwr,  iolwr 

Worshipful,  wûr'sbip.fẁl  a,  parchedig, 
anrhydeddus,  parchlawn 

Worst,  wurst  («a.— Bad)  a,  gwaethaf: 
v,  gorchfygu,  trecbu 

Worsted,  wwr'sted  »,  edafedd  hirwlan 

Worsted,  wur'sted  pt  &  pp. — Worst 

Wort,  wûrt  n,  breci;  llysieuyn.  Wort- 
vat,  cafn  breci 

Worth,  wûrth  n,  gwerth,  pris ;  gwiwdeb ; 
teilyngdod.     It  is  worth  a  shilling, 
dâl  s'svllt,  y  mae  yn  werth  swllt 

Worthiness,  wùr'THÍ.nes  n,  teilyngdoc 
haeddiant,  rhyglydd,  rhyglyddiant 

Worthless,  wúrtìi'les  a,  diwerth,  dibris 

Worthlessness,  wùrth'les.nes  n,  dibrisdra 

Worthy,  wûr'Ti-iî  a,  teilwng,  gwiw; 
addas :  n.  dyn  teilwng,  gorwr 

Worty,  wúr'tí  a,  brec'iaidd 

Wot,  wot  pi. — Weet.  I  wot,  gwyddwn, 
mi  wyddais 

Would,  wẁd  v,  def,  pt. — Will.  I  would 
go,  if  I  should,  mi  elwn,  pe  cawn.  I 
should  go,  if  I  would,  cawn  fyned,  pe 
mvnwn.  I  would  have  gone,  if  I 
should,  mi  aethwn,  pe  cawswn.  I 
should  have  gone,  if  1  would,  cawswn 
fyned,  pe  mynaswn.  He  should  not 
do  so,  ni  ddylai  wneuthur  felly.  He 
would  talk  for  hours  on  the  subject) 
efe  a  siariadai  am  orian  ar  y  pwnc. 
"What  would  you  that  I  .should  do  for 
you  ?  beth  a  fyneeh  i  mi  ei  wneuthur  i 
chwi  ?  I  would  not  that  ye  should  be 
ignorant  that  [of],ni  fynwn  i  chwi  fod 
heb  wybod,  ni  ewyllysiwn  eich  bod  heb 
wybod  fod.  Would  to  God  it  were 
morning  !  Gwyn  fyd  na  ddeuai'r  boreu 
Wound,  wŵnd  n,  archoll,  clwyf,  briw 
gweli :  vt.  archolli,  clwyfb,  briwo 
Wound,  wûẃnd  pt&pp. — Wind  [gwelîo 

Woundwort,  wẃnd'wûrt  n,  briwly." 


Wove,  wSv  pt  &  pp. — Weave.     Wo^ 

paper,  papyr  gwastadlyfn 
Woven,  wbVn#p. —  Weave 
Wrack,  rak  n.  gwymon ;  dinystr,  dryllig  j 
Wrackful,  rak'fwl  a,  dmystriol 
Wraith,  riith  n,  drychiolaeth  dyn  ar  far! 
Wrangle,    rang'gl  v,  cecru,    ymgeo»! 

ymeirio :  n,  ymgecraeth,  cynhen,  da  I 
Wrangler,  rang'glûr  n,  cecryn,  ymdael 

wr,  cynhenwr :  uchysgolhaig 
Wranglesome,  rang'gl.sum  o,  cecrus    I 
Wrap,  rap  vt,  plygu,  plygdroi,  goblygl 

amblygu,  amwisgo,  plygu  yng  nghyl 

gorthoi,  amdoi 
Wrapper,  rap'ur  n,  amdrws,  amdwjl 

gorthöydd,  amlen,  amdo  [uchl 

Wraprascal,  rap.ras'kal  n,  hugan,  el 
Wrass,  Wrasse,  ras  n,  gwrachen  y  môl 
Wrath, roth n,  Hid,  bar,  dig,digder.dig<| 

aint.  gwyth.  llidiogrwydd,  soriant  1 
Wrathful,  roth'fẁl  a.  llidiog,  digllawl 

dig,  digofus,  gwythlawn,  barog 
Wrathfulness,  roth'fẁl.nes  n,  digllonec* 

llidiogrwydd,  gwythlondeb 
Wrathless,  roth'lesa,  dilid,  diddig,  al 

nigofus,  diddigder 
Wrawl,  rdl  vi,  mewian 
Wreak,  rik  vt.  tywallt;  dial,  dialeddnl 
Wreakful,  rik'fwl  a,  dialgar,  dialeddnl 
Wreakless,  rik'les  a,  anni'algar,  e^wai; 
Wreath,  rith  n,  amdorch.    plethdonjj 

plethwe,  addurnbleth,  talaith,  corcj» 

bleth,  gwrydd  [plethu,  gwrydB 

Wreathe,  rim  v,  amdorchi,  plethwiÄ 
Wreathy,  ri'-mi  a,  torchaidd,  niodrw 

aidd,  argrych 
Wreck,  rek  n,  llongddrylliad,  llongdjij 

llong-goll;     llongddrvlliau,    ysgyrifl 

Hong,  dylusg;  ihnystr.  distryw,  uw;j 

goll;  gwymon:  v,  llongddryllio,  d| 

Hong 
Wreckage,  rek'aj  n,  llongddrylliadau  {  i 
Wrecker,  rek'ur  n.  ysbeilydd  llongddrjU 

iau,  lleidr  dylusg,  lleidr  glan  môr  * 
Wren,  ren  n.  dryw,  dryw  bach,  baranja 
Wrench,  rentshV  dirdVo.  croesdro.  ny(  | 

dro:  vt,  dirdroi,  croesdroi;  tyrfu  ■, 
Wrest,  rest  vt.  dirdroi,  dirdynu,  trail  j 

gipio,  gwyrdroi,  gwyrgamu:  »,  gw.i  ; 

dro,  dirdyn,  trawsgip 
Wrestle,  res'tl  vi.  ymafaelyd,  vmafli 

ymafael,  ymdrech  [ wr,  codyur^  | 

Wrestler, res'Kirn,  ymafaelwr,  ymdreri 
Wrestling,  rcs'ling  n,  yniafaeliad,   >'• 

drechiad.     Wivsiling-match,   cod^i 

ymdrechfa  [ddyn, 

Wretch,  retsh  n,  adyn,  truenyn,  gwt  \ 
388 


öre;  läte,  l'íne,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.      YAW 


Wretched,  ret'shed  a,  truan,  truol,  tru- 
enus,  gresynol,  gresynus;  salw,  gor- 
wael  [gresyndod,  gorwaelni 

Wretchedness,   retshed.nes    re,    trueni, 
Wriggle,   rig'l  v,   gwingo,   ymystumio, 
ymnyddu,  ymddyrwyn  [llawweithiwr 
Wright,  ri't  a,  saer,  gweithiwr,  celfyddwr, 
Wring,  ring  re,  gwasg,   dirwasg,  nydd- 
wasg:   v   {wrung),  gwasgu;  dirdroi, 
trowasgu,  nydd-droi,  nyddwasgu 
Wrinkle,     ring'kl    re,    crych,     crychni, 
rhych,  tolc :  v,  crychn,  rhychu,  tolcio 
Wrist,  rist  re,  arddwrn 
Wristband,  rist'band  re,  arddyrnrwym 
Writ,  rit  re,  ysgrythyr ;  ysgrif,  ysgrifen 
ysgriflen ;    dytynlythyr,   gwyslythyr : 
pp. — Write   (anarf'erol).     Holy  Writ, 
Ysgrythyr  Sanctaidd 
Write,  ri't  (wrote,  written)  v,  ysgrifenu, 
ysgrifo,    Uythyru.      To    write    yonr 
name,  tori  neu  ysgrifenu  eich  enw 
Writer,  r'i'tfir  re,  ysgrifenydd,  ysgrifydd 
Writhe,  riTH  v,  nydd-droi,  dirdynu,  dir- 

gamu,  gwyrdynu 
Writhle,  i-ìth'1  v,  crychu,  rhychu 
Writing,  ri'ting re,  ysgrifen;  ysgrifeniad. 
!    Writing-desk,  ysgrifenfwrdd.     Wri- 
!    ting-master,  ysgrifddysgawdwr.  Wri- 
'    ting-paper,  papyr  ysgrifenu 
Written,  rit'n  pp. — Write  [crin 

Wrizzled,  riz'ld  a,  crychlyd,  gwiwedig, 
Wrong,  rong  a,  cyfeiliornus,  cam :  re,  cam, 
:  camwri,  bai,  cyfeiliorn:  vt,  gwneyd 
í  cam,  niweidio,  drygu.  Wrong-doer, 
;-  camweddwr,  gwneuthurwr  cam,  tros- 
j  eddwr.  Wrong-doing,  trosedd,  cam- 
1  wedd.  Wrong  -  headed,  pengam. 
'•  Wrong-timed,  anamserol.  You  are 
'■  wrong,  yr  ydych  yn  camsynied.  It  is 
I  you  are  in  the  wrong,  arnoch  chwi 
mae'r  bai  [weddwr 

Wrongei-,   rong'ur   re,    niweidiwr,  cam- 
Wrongful,  rong'fvvl  a,  anghyfiawn,  cam, 

beius.  camweddus,  cyfeiliornus 
Wrote,  röt  pt. — Write 
>Vroth.  roth  a,  dig,  digllawn. 
brought,  rôt  pt  &  pp. — Work"  (arfer- 
edig    yn     fynych     yn     yr     Alban). 
Wrought-iron,  haiarn  morthwyliedig 
■Vrung,  rung  pt  &  pp. — Wring 
'iVry,  r'i  a,  cam,  hyllgam,  gwyrgam:  v, 
cainu,  hyllgamu,  gwyrgamu.     Wry- 
necked,  gw'ddfgam 
Vryneck,  r'i'nek  n,  aderyn  o'r  enw 
Viyness,  r'i'nes  re,  gwyrgamedd,  gwyr- 
;   gemi,  gwyrni  [m)Tg°l 

Vyveni,  w'i'vfirn    n,  ch'aig    ddychym- 


X. 

Xangti,  zang'ti  re,  geudduw  y  Chineaid 
Xanthic,  zan'thik  a,  melynaidd 
Xebec,  zi'bek  re,  math  o  long  fechan 

dri  hwylbren 
Xenium,  zi'ni.um  (p  xenia,  zî'nî.â)  re, 

anrheg  arferedig  [eithriaid 

Xenodochy,  zi.nod'o.ki  re,  derbynfa  dy- 
Xerasia,  zî.rä'zhî.â  re,  sychder  gwallt 
Xerodes,  zi.ro'diz  re,  cornwyd  sych 
Xeromirum,  zî'r.ö.mi"r'um  re,  eli  sychol 
Xerophagy,  zi.rof 'â.jî  re,  ymborth  sych 
Xerophthalmy,  zi.rop'thal.mi   re,   sych- 

gochni  llygaid,  sychgibddellni,  sych 

bilen 
Xerotes,  zi.ro'tiz  re,  sychder  y  corff 
Xiphias,   zif'yas   re,    cleddbysg;    cledd- 

seren  [aeth 

Xylography,  z'i.log'ra.fi  re,  coedgerfiad- 
Xylophagous,  zi'.lof 'â.gus  a,  coedfwytaol 
Xyster,  zis'tur  re,  crafell  llawfeddyg 
Xystus,  zis'tus  re,  rhodfa,  rhodle,  oriel 

Y. 

Yacht,  yot  re,   dyfrlong,  tlysfad,  ys- 

tafellfad,  bad  ystafellog 
Yager,  yä'gûr  re,  marchog,  marchfilwr 
Yahoo,  yâ'hŵ  n,  dyn  gwyllt 
Yak,  yak  re,  bual,  ych  gwyllt 
Yam,  yam  re,  gwreiddyn  tramor 
Yama,  yä'mâ  re,  geudduw  Hindŵaidd 
Yankee,  yang'ki  re,    Sais    Americaidd, 

Iancyn,  lane  (p  Iancwys) 
Yankeeism,    yang'ki.izm  re,    ieithwedd 

neu  arferiad  yr  Iancwys 
Yap,  yap  re,  ci  bach,  cian :  vi,  cyfarth 
Yard,   yard  re,  Hath,  Hath  en,  gwialen; 
llathaid;  hwjd-lath;  buarth,  cadlas. 
Corn-yard,  ydlan.    Cow-yard,  buarth. 
Flail-yard,  gwial  ffust.      Yard-arm, 
braichydrawslath.  Yard-wand, Yard- 
stick, llathfesurai,  Uathwialen       [us 
Yare,  yê'r  a.  hylaw,  parod,  hoew,  awydd- 
Yarely,  yê'r'lî  ad,  yn  fedrus 
Yam,  yarn  re,  edaf,  edau,  edafedd.  Yarn- 
beam,   carfan  gwëydd.      To  spin  a 
yarn,  adrodd  chwedl 
Yan*,  yâr  vi,  chwyrnu,  ysgyrnygu 
Yarrish,  yar'ish  a,  sych-arwaidd  ei  flas 
Yarrow,    yar'ö    re,   llysiau'r    gwaedlin, 
Yate,  yät  re,  iet  [milddail,  gwilfrai 

Yaw,  yo  vi,  ymysgwyddo:  re,  clefri 
Yawl,  yôl  re,  bad  mawr,  mawrgweh :  vi, 
gwaeddi,  bloeddio,  llefain    [oerleisiad 
Yawling,  yô'ling  re,  bloedd,  bloeddiad, 
389 


YUX  path,  fat,  ere,  met,  rnâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took  : 


Yawn,  yôn  vi,  dylyfu  gên,  agor  ceg :  n, 

ystwyrad,  dylyfiad  gên  [wisgo 

Yclad,    i.klad    a,  gwisgedig,    wedi  ei 

Ycleped,  l.klept'  a,  enwedig,  galwedig 

Ye,  yî  pn,  chwi,  chwyckwi.     Ye  also, 

ehwithau  [Yes 

Yea,  yä  ad,  i'e,  do,  felly  y  mae,  yn  wir. — 

Yean,  yîn  vi,  bwrw  oen  [ei  fwrw 

Yeanling,  yîn'ling  n,  oenyn,  oen  newydd 

Year,  yî'r  n,  blwydd,  blwyddyn,  blynedd. 

Last  year,  llynedd.     This  year,  eleni, 

yleni.     Anomalistic  year,   blwyddyn 

afreolus,  yn  cynnwys  365d.  6a.  14'  i". 

Intercalary  year,  blwyddyn  ymsangol. 

yn  cynnwys  384  diwrnod.  Julian  year. 

blwyddyn  Iwl   Caisar,    yn   cynnwys 

365J  diwrnod.     Leap  year,  blwyddyn 

naid.     Lunar  year,  blwyddyn  leuadol, 

yn  cynnwys   354  diwrnod.     Sidereal 

year,  blwvddvn  servddol,  yn  cynnwys 

365d.  6a.  '9'  11".   Solar  year,  blwyddyn 

heulog,  yn  cynnwys  36od.  5a.  48'  4é". 

In  years,  hen,  oedranus  [blwydd 

Yearling,  yî'r'ling  n,  blwyddiad,  llwdn 

Yearly,  yí'r'lî  a,  blwyddol,  blyneddol: 

ad,  bob  blwyddyn,  yn  flyneddol 

Yearn,  yûrn  vi,  tosturdeimlo,  dwys-gyd 

ymdeimlo,   gofidio,  teinilo   yn   anes- 

mwyth  [berem,  ewyn 

Yeast,  yist  n,  swyf,  swyfi,  berman,  burym, 

Yeasty,  yîs'tî  a,  ewynol,  swyfol,  ewynog, 

Yelk,  yelk  n. — Yolk  [beremog 

Yell,  yel  n,  oergri,  oernad.  oerlef,  ud :  vi. 

oeríeisio,  oergri'o,  ubain,  udo,  drygnad 

Yellow,  yel'ö  a,  melyn.    Yellow-bunting, 

Yellow-hammer,  melyn  yr  eithin,  y 

penfelyn.      Pale    yellow,    melynwyn. 

To  make  yellow,  melynu  [felyn 

Yellowish,  yel'ö.ish  a,  melynaidd,  lied 

Yellowness,  yel'ö.nes  n,  melyni,  melyn- 

der  [anifeiliaid 

Yellows,  yel'oz  np,  y  melyni,  clefyd  ar 

Yelp,  yelp  vi,  cyfarth,  gogyfarth 

Yeoman,  yö'man  n,  gwr  eang,  rhydd 

ddeiliad;  gosgorddwr,  milwr 
Yeomanry,  yö'man.rî  n,  gwrengiaid,   y 

gwŷr  eang 
Yerk,  yurk  v,  tindaflu,  gwingo :  n,  gwing 
Yes,  yes  ad,  Ye,  do,  felly  mae,  oes.  Did 
you  see  him?  Yes;  no:  A  welsoch 
chwi  ef?  Do;  naddo.  Do  you  see 
him  ?  Yes ;  no:  A  ydyeh  chwi  yn  ei 
weled  ?  Ydwyf ;  nac  ydwyf.  Shall 
you  see  him?  Yes;  no:  A  welwch 
chwi  ef?  Gwnaf;  na  wnaf.  Is  this 
the  man?  Yes;  no:  Ai  hwn  yw'r 
dyn?  Ië,  iehwn;  nage 


Yesterday,  yes'túr.dä  n,  doe:  ad,  ddoe. 

The  day  before  yesterday,  echdoe 
Yesternight,    yes'tûr.ni't   n,    neithwyr: 

ad,  neithwyr 
Yet,  yet  c  &  ad,  er  hyny,  eto,  hagen. 

er  hyny  oil ;  unwaith  eto ;  hyd  yma 
Yew,  yŵ  n,  yw,  ywren,  pren  yw 
Yewen,  yŵ'en  a,  ywenol,  fel  yw 
Yex,  yeks  n,  yr  ig:    vi,  igio,    lgian. 

ucheneidio,  ocheneidio 
Yield,  yild  v,  gildio,  j-im-oddi,  ymostwng 

rhoddi  i  fyny,  rhoddi ;  cynnyrchu 
Yielding,  yil'ding  a,  yn  dwyn ;  yn  can- 

iatäu,  ymroddgar  [millth 

Yojan,  yö'jan  n,  mesur  Indiaidd  o  bun 
Yoke,  yok  n,  iau,  gwarog,  gwedd:  v 

ieuo,  gwarogi.    Yoke-fellow,  cydwedd 

cydweddog,  cydymaith.  Yoke  of  oxeD 

par  o  ychain,  gwedd  o  ychain 
Yoked,  yokt  a,  ieuedig,  gweddog 
Yokel,  yo'kel  n,  taiog 
Yolk,  yolk  n,  mel)Ti  wy 
Yon,  yon,  Yonder,  yon'dûr  a,  draw,  acw 

ad,  dacw,  acw,  draw,  rhaco 
Yore,  yô'r  n,  yr  hen  amser:   ad,  gyni 

cynt.    In  the  days  of  yore,  yn  yr  a 

ser  gynt 
You,  yw  pn,  chwi,  'ch;  chwychwi.     Yo 

also,  ehwithau.    You  (emphatically 

chwychwi.     To  hear  you,  i  ch  elyv 
Young,  yung  a,  ieuanc ;  tyner.    A  yoi 

bird,  cyw  [cd. — Yoi 

Younger,  yung'gûr  a,  iau,  ieua 
Youngest,  yung  gest  a,  ieuangaf  3 

sd. — Young  [ieu 

Youngish,  jmng'ish  a,  ieuangaidd,  ] 
Younghng,  yung'ling  n,  creadur  ieui 
Youngster,  yung'sthr,  Younker,  yui 

kur  ii,  ieuengyn,  ieuant,  llencyn,  I' 

Youngsters,  bechgynach 
Your,  yŵ'rpn,  eich,ych,  'ch  [eiddo  c 
Yours,  y\Vrz  pn,  eiddocb,  yr  eidd< 
Yourseh",  yŵ'r.self '  pn,  eich  hun,  ( 

hunan  [ain,  chwycl 

Yourselves,  y\v'r.selvz'  pn,  eich  hi 
Youth,  yẁth  n,  ieuant,  ieuanc,  dyn  i< 

anc,  llanc,  gwerydd ;  ieuenctyd 
Youthfiü,  yŵth'fwl  a,  ieuanc,  ller 

aidd;  nwyflawn 
Youthfuhiess,  y\'vth'f\Vl.nes  n,  ieuen< 
Youthhood,  ywth'hẁd  n,  ieuenctyd 
Youthly,  yŵth'lî  a,  ieuanc,  cynnar 
Yttrium,  it'ri.um  n,  mettel  or  enw 
Yule,   y\vl   n,  amser   Nadolig.     Yu ' 

tide,  amser  Nadolig,  amser  y  gwyli 
Yunx,  yunks  n,  aderyn  or  enw 
Yux.  vuks  n,  ig,  igiad:  v,  igio,  igian  I 
390 


ore;  late,  line,  nö,  mute;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.         ZYT 


z. 

Zaccho,  zak'o  n,  gwaelod-wadn  colofn 
ZafFre,  zaf 'ûr  n,  ffugfwn,  ffugfettel 

'■  Zaim,  zlira  n,  cadflaenor  Tyrcaidd 
Zain,  zan  n,  ceffyl  o  liw  tywyll,  difan 
Zany,   zä'nî   n,   ysgentyn,    cellweiriwr, 

[      croesan,  digrifyn,  digrifwas 
Zarnich,  zar'nik  n,  math  o  sylwedd  caled 

i  Zea,  zî  n,  gwenith  Indiaidd 
Zeal,  zil  n,  aidd,  eiddgarwch,  sel,  eidd- 

Î      igedd,  hewyd,  dyhewyd,  awyddfryd, 

Í      brwdfrydedd,  gwresogt'ryd 

•  Zealless,  zi'les  a,  disel,  diaidd.  clauar 

I  Zealot,  zel'ut  n,  brwdfrydwr,  gwynfydwr, 
f?      eiddigeddwr  [penboethni 

.  Zealotism,  zel'ot.izm  n,  brwdfrydiaeth ; 
:  Zealotry,  zel'ut.ri  n,  brwdfrydiaeth 
.  Zealous,  zel'us  a,  aiddgar,  eiddigeddus, 
I      eiddgar,  awyddus,  hewydus,  gwresog, 
li      brwdtrydig 

Zealousness,  zel'us.nes  n,  awyddfrydedd 
Î  Zebra,  zi'bra  n,  math  o  asyn  gwyllt 

Zebu,  zi'bii  n,  ych  gwyllt  yr  India 

Zecliin,  zi'kin  n,  bath  aur  gwerth  9s. 

Zedoary,  zed'o.ur.i  n,  math  o  blanigyn 
:  Zeekoe,  zi'ko  n,  afonfarch  [peraroglaidd 

•  Zeine,  zi'in  n,  delhydd  gludiog  a  geir  o 
I     wenith  yr  India 

•  Zendavesta,  zen.da.ves'ta  n,  llyfr  sanct- 
V     aidd  tanaddolwyr  Persia 

Zenith,  zen'ith  n,  y  lie  uwch  ein  pen,  y 

pwnc  uwch  ben 
';  Zekin,   zi'kin  n,  arian  bath   Indiaidd, 
\     gwerth  o  ddeutu  9s. — Zechin 

•  Zephyr,  zef'ur  n,  gwynt  y  gorllewin; 
i     mwythawel,  tirionchwa 

I  Zero,  zi'r'o  n,  dirgelnod,  goddim,  gwag- 
Î     nod  (0)  [bias 

Zest,   zest  n,  croen   eurafal;    chwaeth. 
Zeta,  zi'ta  n,  llythyren  Roeg ;  ystafell 
Zetetic,  zi.tet'ik  a,  ymofyniadol 
i  Zeugma,   ziig'ma  n,   ymgysswllt   (dull 
ymadrodd)  [fingam-fongam 

Zigzag,  zig'zag  a,  troadol,  igam-ogam. 
Zimb,  zim  n,  math  o  gacynen  wenwyn- 

11yd  tramor 
Zimome,  z'i'mom  n,  glud  gwenith 
Zinc,  zingk  re,  math  o  adwyn,  afryttel 
Zingiber,  zin'ji.bur  n,  poethwraidd,  sin- 

•  sir. — Ginger  [enw 
Zirconium,  zur.ko'ni.um  n,  adwyn  o'r 
Ziyola,  ziv'o.la  n,  aderyn  tramor  tebyg 

i  felyn  yr  eithin 
I  Zoanthropy,    zo.an'thro.pi   n,    math    o 
wallgofrwydd  [lun 

Zocle,  zok'l  n,  math  o  wadn  i  ddal  cerf- 


Zodiac,  zo'di.ak  n,   sidydd,  sidyll,  caer 
sidi,  caer  sidin,  caer  sidydd.     Twelve 
signs  of  the  zodiac,  deuddeg  arwydd 
y  sidydd: — 
Spring  Signs,  Arwyddion  y  Gwanwyn  : 
°p  Aries,  e'r'i.iz,  the  Ram,  yr  Hwrdd 
Ö   Taurus,  tô'rus,  the  Bull,  y  Tarw 
n  Gemini,    jem'i.n'i,    the   Twins,    y 
Gefeilliaid 
Summer   Signs,  Arwyddion  yr  Haf: 
3  Cancer ,"kan'sûr,  the  Crab,  y  Crane 
ÇI  Leo,  lì'ö,  the  Lion,  y  Llew 
ivy  Virgo,  vur'go,  the  Virgin ,  y  Forwyn 
Autumnal  Signs,  Arwyddion  yr  Hydref : 
£±  Libra,  lî'brâ,  the  Balance,  y  Fantol 
Til  Scorpio,  skor'pi.o,  the  Scorpion,  yr 

Ysgorpiwn,  y  Sarff 
/     Sagittarius,   saj.i.tê'r'î.us,  the 
Archer,  y  Saethydd 
Winter  Signs,  Arwyddion  y  Gauaf : 
Vj5  Capricornus,  kap .  ri .  korn '  us,  the 

Goat,  yr  Afr 
ÄÄ  Aquarius,  a.kwe'r'i.us,  the  Water- 
bearer,  y  Dyfrwr 
$$  Pisces,  pis'is,  the  Fishes,  y  Pysg 
Zodiacal,    zo.d'i'a.kal    a,   perthynol    i'r 

sidyll,  sidyllol 
Zone,'  zon  n,  gwregys,  cylch,   cylchan. 
Frigid  zone,  y  cylch  rhewllyd.     Tem- 
perate    zone,     y     cylch     tymmerus. 
Torrid    zone,    poethgylch,    gwregys 
crasboeth,  cylch  poeth 
Zoned,  zond  a,  gwregysedig,  cylchedig 
Zoographer,  zo.og'ra.fur  n,  mildraeth- 
ydd,  milhanesydd  [draethol 

Zoographical,    zo.o.graf'i.kal    a,     mil- 
Zoography,    zo.og'ra.fi    n,    mildraeth- 

yddiaeth 
Zoolatry,  zo.ol'a.tri  n,  miladdoliaeth 
Zoological,  zo.o.loj'i.kal  a,  milofyddol 
Zoologist,  zo.ol'o.jist  n,  milofydd 
Zoology,    zo.olo.ji    n,   mildraeth,    mil- 

hanes,  milodiaeth,  milofyddiaeth 
Zoomorphism,  zo.o.mor'fizm  n,  newid- 

iad  dynion  i  anifeiliaid 
Zoophorous,    zo.of'ur.us    (p    zoophori, 
zo.of'ur.'i)  n,  milgolofh,  atteg-golofh 
i  ddal  llun  anifail  [fil 

Zoophyte,  zo'o.f "it  n,  mil-lysieuyn,  llys- 
Zootomist,  zo.ot'o.mist  n,  milddifynydd 
Zootomy,  zo.ot'o.mi  n,  milddifyniaeth 
Zounds,  zuwndz  i,  gair  ofer  (byrhâd  o 

"  God's  wounds  ") 
Zufolo,  zẁf 'ö.lb'  n,  cerddbibell 
Zygoma,  zT.go'ma  n,  asgwni  y  boch 
Zythepsary,  z'i.thep'sur.i  n,  darllawdy 
391 


A  VOCABULARY  OF  ROOTS  OP  ENGLISH  WORDS,  WITH  EXAMPLES  OF 
THEIR  DERIVATIVES  AND  KINDRED  TER3IS. 


LLECHRES  0  WREIDDIAU  GEIRIAU  SEISOXEG,; 

YNG   NGHTD    AG 

ENGHREIPPTIAU  O'U  TARDDOLION  AT  CYDRTWIAID. 


AC,  S.  derwen:  acorn,  barnacle 

Academia,  G.  llwyn  ger  Haw  Athen : 
academian,  academic.  academy- 
Acer,  acris,  L.  llym,  irad:  acrid,  acridity, 

acrimony,  acritude,  acetose,  acetous 
Achos,  G.  poen:  aclie,  toothache 
Acidus,  L.  sur:  acid,  acidulate,  antacid 
Acros,  G.  blaen :  acropolis,  acrostic 
Acouo,  G.  clywed :  acoustics,  diacousi  ics 
Acuo,  L.  llymhau:  acumen,  acute 
JEdes,  L.  adeilad:  edifice,  edify 
yEquus,  L.   cyfartal:    adequate,   equal, 
equality,  equanimity,  equator,  equi- 
distant,  equilibrium,   equinox,   equi- 
polent,  equity,  equivalent,  iniquity 
/Er,  S.  cyn :  early,  ere,  erst,  or 
iEstus, L.  llanw :  estuary  [ vity, primeval 
jEvum,  L.  oes :  age,  coeval,  ever,  longe- 
Aer,  G.  awyr:  aerolite,  aeronaut,  air 
Ager,  L.  cae:  acre,  agrarian,  agrestic, 

agriculture,  peregrination 
Ago,  actus,  L.  gwneuthur :  act,  active,  ac- 
tual, actuary,  agent,  agitate,  navigate 
Ago,   G.    arwain,  tywys;   Agogos,    G. 
blaenor :  demagogue,  pedagogue,  stra- 
tagem, synagogue 
Agon,  G.  ymdrech :  agony,  antagonist 
Al,    ad,  A.    y,   yr:    admiral,   alcoran, 

alembic,  algebra,  alkali,  almanac 
Alius,    L.    arall:     alias,    alibi,     alien. 
Aller,  F.  myned :  alley  [alienate 

Alp,  C.  mynydd  uchel:  alpine,  Alps 
Alpha,  G.  Uythyren  gyntaf  Roeg :    al- 
phabet, alphabetical 
Alter, L.  arall :  adultery,  alter, alterative, 

altercation,  alternate,  unadulterated 
Alius,  L.  uchel:  altiloquence,  altimeiry, 

altitude,  alto-relievo,  exalt 
Ambar,  A.  gwefr :  amber 
Ambulo,  L.  rhodio:    amble,   ambulate, 
circumambulate,  preamble,  somnam- 
bulist 
Amo,  L.  caru;  Amicus,  L.  cyfaill:  ama- 
bility,    amateur,    amatory,    amiable, 
amicable,    amity,    amorous,    amour, 
enamour,  enemy,  enmity,  inimical 
Amplus,  L.  mawr:  ample,  amplify 


An,  S.  un:  a,  an,  any,  atone,  atonement  i 

once,  one,  only 
Aner,  andros,  G.  gwr:  Alexander,  An  i 

drew,  androgynal,  hexandria 
Angello,  G.  dwyn  newydd:   angel,  an- 
gelic, archangel,  evangelist 
Ango,  L.  cilhau;  blino:   anger,  angry  & 

anguish,  anxiety,  anxious 
Angulus,  L.  ongl :  angle,  angular,  quad  jj 

rangle,  rectangle,  triangle 
Anima,  L.  bywyd:  animal,  animalcule!} 

animate,  inanimate,  transanimate 
Animus.  L.  meddwl:    animadvert,  anl 

imosity,   equanimity,    magnanimouil 

pusillanimous,  unanimous 
Annulus,  L.  modrwy :  annular,  annuleS 
Annus,  L.  blwyddyn:  annals,  annivern 

sary,  annual,  annuity,  biennial,  mil» 

lennium,  perennial,  septennial 
Anthos.  G.  blodeuyn:  anthology,  chryBÄ 

anthemum.  polyanthus 
Anthropos,  G.  dyn:    anthropology,  anl 

thropophagi,  lycanthropy,  misanthrcfl 

pe,  philanthropic,  zoanthropy 
Antiquus,  L.  hen:    ancestor,   ancestrB 

ancient,  antic,  antiquarian,  antiquattti 

antique,  antiquity  [April,  oveiM 

Aperio,    L.    agor:    aperient,    apertnrS 
Appello,   L.    galw:    appeal,   appellani 

appellate,  appellation,  appellative     I 
Apprehendo,  L.  gafaelu ;  Ápprendre,  ill 

dysgu:  apprehend,  apprentice 
Apíus,  L.  cymhwys,  iawn:  adapt,  ap; 

aptitude,  inept,  unapt 
Aqua,   L.    dwir:     aquafortis,    aquati* 

aqueduct,  aqueous,  terraqueous 
Arbiter,  L.  canolwr:  arbiter,  arbitrar, 

arbitrate,  arbitration 
Arbor,  L.  coeuen:  arborescent,  arbour  l 
Arche,  G.  dechreu,  rheol.  llvwodraetlj 

anarchy,  archbishop,  heptarchy,  mo:- 

arch,  patriarch,  tetrarch,  tetrarchatM 
Arctos,  G.  aríh,  y  gogledd:    antarctii 

arctic,  Arcturus  [arcuatii,  ' 

Arcus,  L.  bwa :  arc,  arcade,  arch,  arche ' 
Ardeo,  L.  llosgi :  ardent,  ardour,  arswk 
Arena,  L.  tvwod:  arenaceous 
392 


GTVREIDDEIRIAU   A   THARDDOEION. 


CAP 


Aristos,  G.  ardderchocaf :  aristocracy 
Arithmos,  G.  rhif :  arithmetic,  logarithm 
Arma,  L.  arfau:    armada,   armament, 

armour,  arms,  army,  disarm 
Aro,  L.  aredig :  arable,  aration 
Ars,  L.  celfyddyd:   art,  artifice,  artifi- 
cial, artist,  artistic,  inert  [articulation 
Artus,  L.  cymmal:    article,  articulate, 
Àsper,  L.  garw :  asperity,  exasperate 
^.stron,  G.  seren:    asterisk,   astrology, 

astronomy,  astrotheology,  disaster 
athletes.  G.  ymafaelwr :  athlete,  athletic 
Attono,  L.  taranu:  astonished  (thunder- 
struck), astound 
\udio,   L.  clywed:    audible,  audience, 

audit,  auditor,  auditory,  inaudible 
\ugeo,  auctus,  L. cynnyddu:    auction, 
augment,  author,  authority,  authorize 
Auris,  L.  clust:  auricular,  aurist,  ear 
Vutos,  G.  hunan :  autobiography,  auto- 
i  crat,  autograph,  automaton,  autopsy 
Auxilium,  L.  cymhorih :  auxiliary 
\vant,  F.  o  flaen :  advance,  advantage, 

advantageous,  van,  vantage 
Bacchus,  L.  duw meddwdod :  bacchanal, 
'     bacchanalian,  debauch,  debauchee 
Jaernan,   S.    llosgi:    brand,   brimstone, 
.  brindled,  brown,  brunt,  burn 
laetan,  S.  ffrwyno :  bit  (genfa) 
>agh,  Ir.  bywyd :  usquebagh 
lallo,  G.  taflu :  emblem,  embolus,  hyper- 
bole, problem,  symbol  [wolfsbane 
ìana,  S.  angeu :  bane,  baneful,  henbane, 
,  Wdo,  I.  cyhoeddiad :  contraband 
îarba,   L.   barf:    barb,  barbed,  barbel, 
barber       [baric,  barbarity,  barbarous 
iarbarus,  L.  tramor:    barbarian,   bar- 
lasa,  Sw.  taro :  baste 
last,  T.  rhisgl :  bass 
•earn,  S.  plentyn :  bairn,  barnacle 
•eatan,  S.  euro :  abate,  bate,  beat 
•eatus,  L.  gwynfydedig:  beatific,  bea- 
tification, beatify,  beatitude 
eau,    belle,    F.    teg,    hardd:     beau, 
beauty,  belle,  belles-lettres,  embellish 
echer,  Ge.  cwpan :  beaker,  pitcher 
i   eg,  Ga.  bychan:  filhbeg 
elangen,  D.  perthynu :  belong 
elegeren,  D.  gwarchae:  beleaguer 
t'llurn.   L.   rhyfel:    belligerent,   belli- 
•  potent,  rebel,  rebellion,  rebellious 
ene,  L.  yn  dda :  benedict,  benefactor, 
beneficent,  benefit,  benevolent 
eon,  S.  bod:  be,  being 
eorgan,  S.  amddiffyn :  borough,  burgh 
burgher,  burghmote,  Edinbmgh 
eorht,  S.  dysglaer:  Albert,  Ethelbert 


Beta,  G.  ail  lythyren  Roeg :  alphabet 

Bibo,  L.  yfed:  bib,  bibber,  bibulous, 
imbibe,  winebibber  [beckon 

Bicnian,    S.    amneidio:    beacon,    beck, 

Bidan,  S.  aros :  abide,  bide 

Biddan,  S.  gorchymmyn:  bid,  forbid 

Bilaikan,  Go.  gwawdio :  bilk 

Bios,  G.  bywyd :  amphibious,  biography 

Bis,  L.  dwywaith:  bicipital,  bicornous, 
bigamy,  binary,  biped,  biscuit,  bisect, 
bissextile,  bisulcons,  bivalve,  combine 

Blac,  S.  gwelwlas :  bleach 

Biaer,  D.  penddiiyn:  blear 

Blassan,  S.  chwythu :  blast,  bloom,  blos- 
som, blow,  bluster 

Blaetan,  S.  brefu :  blatant,  bleat 

Blanc,  F.  gwyn :  blanch,  Blanche,  blank, 

Bois,  F.  coed :  buoy  [blanket 

Bonus,  L.  da:  bounteous,  bounty 

Bot,  S.  boddlondeb,  iawn:  boot,  bootless 

Bozza,  I.  chwyddad:  botch 

Brachium,  L.  braich:  brace,  bracelet, 
bracket,  branch,  embrace 

Braza,  P.  marworyn :  Brazil    - 

Brevis,  L.  byr:  abbreviate,  abridge, 
breviary,  brevier,  brevity,  brief 

Brucan,  S.  defnyddio :  broke,  broker 

Buan,  S.  coleddu:  boor,  neighbour 

Bube,  Ge.  bachgen:  booby 

Bugan,  S.  plygu:  bay,  bight,  bough, 
bow,  elbow,  embay 

Bunke,  Go.  crug :  bunch 

Bunna,  Ir.  teisen:  bun  [glar. — Beorgan 

Burh,  S.  ty ;  Bourg,  S.  tref :  burgess,  bur- 

Oadas,  Ga.  cotwm :  caddis 

Cado,  L.  cwympo:  accident,  ca- 
dence, cascade,  casual,  coincide,  de- 
cay, incident,  occasion,  Occident 

Casdo,  caasus,  L.  tori;  lladd:  circumcise, 
concise,  decide,  deicide,  excise,  in- 
cision, incisor,  matricide,  parricide, 
regicide,  suicide,  tyrannicide 

Calculus,  L.  gröyn :  calculate 

Caleo,  L.  gwresogi:  calefy,  calenture, 
calid,  caloric,  calorific,  scald 

Calos,  G.  hardd :  caligrahy,  calisthenics 

Calupto,  G.  gorchuddio:  Apocalypse 

Cam,  C.  cam:  kimbo 

Campian,  S.  ymladd:  champion 

Cändeo,  L.  llosgi:  candid,  candidate, 
candle,  chandelier,  incendiary,  incense 

Canto,  L.  canu:    cant,  canticle,  chant, 


Capio,  captus,  L.  cymmeryd:  accept, 
anticipate,  capacity,  captive,  conceit, 
deception,  except,  perceptible,  recep- 
tacle, susceptible 

393 


CRI 


ROOTS  AND   DERIVATIVES. 


Caput.  L.  pen:  cape,  capital,  capita- 
tion, capitol,  captain,  chapter,  decap- 
itate,precipice,precipitate,  recapitulate 

Carbo,  L.  glo:  carbon,  carbonaceous, 
carbonate,  carbonic,  carbuncle 

Caro,  carnis,  L.  cnawd :  carnage,  carnal, 
carnelian,  carnival,  carnivorous,  ca- 
runcle, charnel-house,  incarnate 

Carus,  L.  anwyl :  caress,  cherish 

Castigo,  L.  ceryddu:  castigate,  chasten, 
chastise  [incest,  incestuous 

Castus,  L.  pur.  diwair :  chaste,  chastity. 

Cattivo,  I.  caethwas ;  dyhiryn :  caitiff 

Cavus,  L.  cafiiog :  cave,  cavern,  cavity, 
concave,  excavate 

Ceaster,  cester,  S.  caer,  dinas  gaerog: 
Chester,  Colchester,  Doncaster,  Dor- 
chester, Exeter,  Gloucester,  Lancas- 
ter, Leicester,  Manchester,  Worcester 

Cedo,  L.  rhoddi  i  fyny:  antecedent, 
cede,  cession,  concede,  decease,  excess, 
incessant,  intercede,  proceed,  recede, 
secede,  succeed,  success,  successive 

Ceipian,  S.  prynu :  chaffer,  chap,  chap- 
man, cheap,  Chepstow,  chop 

Censeo,  L.  barnu:  censor,  censorious, 
censurable,  censure 

Centrum,  L.  canol:  centre,  centrifugal, 
centripetal,  concentration,  concentric, 
eccentric,  heliocentric 

Centum,  L.  cant:  cent,  centifolious, 
centuple,  centurion,  century 

Ceorl,  S.  gwladwr :  carle,  churl 

Ceowan,  S.  cnoi :  chew,  cud 

Cera,  L.  cwyr:  cerate,  cere,  cerecloth, 
cerumen,  sincere,  sincerity 

Cerno,  cretus,  L.  gwahaniaethu:  con- 
cern, decree,  discern,  discreet,  excre- 
ment, excrete,  secret,  secretary,  secrete 

Certus,  L.  sicr :  ascertain,  certain,  cer- 
tainty, certificate,  certify,  incertitude 

Charis,  G.  gras,  cariad:  charitable, 
charity,  eucharist,  grace. — Gratia 

Charta,  L.  papyr:  cartoon,  cartridge, 
chart,  charter,  Magna  Charta 

Cheir,  G.  Haw:  chirography,  chirology 
chiromoncy,  chirurgeon,  surgeon 

Chole,  G.  geri:  choler,  cholera,  colic, 
melancholy 

Christos,  G.  eneiniedig:  antichrist, 
chiism,  Christ,  Christendom,  Christian 

Chronos,  G.  amser :  anachronism,  chronic, 
chronicle,  chronology,  chronometer, 
isochronal,  synchronal 

Chufa,  Sp.  gwagfost:  huff 

Circus,  L.  cylch :  circle,  circuit,  circuitous, 
circular,  circulate,  circus,  semicircle 


Cito,   L.   galw:     cite,   citation,    excit 

excitement,  incite,  recite,  resuscitat* 
Civis,  L.  dinesydd:  citizen,  city,  civi 

civil,  civilian,  civility,  civilize 
Claidhamh,  Ga.  cleddyf :  claymore 
Clamo,  L.  gwaeddi :  acclamation,  claii  1 

clamour,  exclaim,  proclaim,  reclaiiM 
Claras,  L.  eglur,  dysglaer:  clarify,  da  j 

ion,  clarionet,  claritude.  clear,  declarl 

tion,  declare 
Claudo,  L.  cau:  clause,  clausure,  cloil 

ter,   close,   closet,  conclude,  disclo:l 

inclusive,  occlude,  preclude,  recluse  I 
Clino,  L.  ymgrymu,  plygu:  clinic,  eg 

clension,  decline,  incline,  rechne 
Clivus,   L.   llethr:    acchvity,   cliff,  (I 

clivity,  prochvity 
Cnafa,  S.  bachgen:  knave 
Cognosco,  L.  gwybod:  cognizable,  «I 

nizant.  recognizance,  recognize 
Colo,  L.  llafurio:  colony,  cultivate,  c  I 

ture,  horticulture,  ruricolist 
Comes,    L.     eydymaith:     concomitaÄ 

constable,  count,  county,  viscount  I 
Commodus,    L.   cyflëus:     commodioB 

commodity,  incommode 
Communis,  L.  cyffredin:  common,  col 

municate,    community,    excommaH 

cate,  incommunicative 
Copia,  L.  llawnder:  copious,  cornucoÄ 
Cor,  L.  calon:  accord,  concord,  cord» 

courage,  discord,  encourage,  record» 
Cornu,  L.  corn:  corn  (oddfyn),  con» 

corneous,    cornigerous,  cornute,  cB 

•nuto,  unicorn 
Cor])US,  L.  corff:  corps,  corpse,  corpoB 

corporeal,  corpulent,  incorporate  I 
Cosmos,  G.  byd:  cosmogony,  cosmB 

raphy,  cosmopolite,  microcosm 
Couvrir,  F.  gorchuddio:  cover,  cova» 

covert,  coverture,  curfew  [tinalB 
Crass,  L.  y  fory :  crastination,  prociÉ 
Cratos,  G.  llywodraeth :  aristocrat,  § 

tocrat,  democrat,    democracy,  gjj 

cocracy,  theocracy 
Credo,    L.   credu:    accredit,    crede* 

credentials,  credible,  credit,  credits ■ 

creditor,  credulity,  credulous,  crB 

discreditable,  incredible 
Creo,  L.  creu :  create,  creation,  cm  % 

creature,  procreant,  recreate,  recrea  É 
Cresco,  L.  cynnyddu:  concrete,  cresc§ 

decrease,  excrescence,  increase      ' 
Crimen,  L.  camwedd:  crime,  crim  » 

criminate,  criminatory,  recriminalÄ 
Crites,    G.    barnwr:     crisis,    crite  i 

critic,  hypercritic,  hvpocrite 
394 


GWHEIDDEIRIAU  A   THARDDOLTOX. 


DUN 


jCrux,  L.  croes:  cross,  crucible,  cruci- 
•    fix,  cruciform,  crusade,  excruciate 
|Cubo,    L.   ymblygu,  gorwedd:    accou- 
cheur,   concubine,    couch,    cubation, 
i     incubation,   incubus,  incumbent,   re- 
i    cumbent,  succumb         [encyclopedia 
Cuclos,  G.  cylch :  circle,  cycle,  cycloid, 
Cuerpo,  Sp.  y  corff :  querpo 
'Culpa,  L.  bai :  culpable,  exculpate,  ex- 
!    culpatory,  inculpate 
(Cunnan,  S.  gwybod ;  Cunnian,  S.  chwylio 

allan :  can,  Conner,  cunning,  ken 
iCura,  L.  gofal:  accurate,  care,  curator, 
i    cure,   curious,    proctor,    procuration, 
I    procure,  secure,  sinecure 
jCurro,  L.  rhedeg:  career,  concur,  cou- 
»f  rant,  course,  courser,  current,  curricle, 
cursory,  excursion,  incur,  occur,  pre- 
[    cursor,  recur,  succour,  transcur 
iCurvus,    L.    cam:     curvature,    curve, 
I    curvilinear,  recurvous 
Cwellan,  S.  lladd  ;  kill,  quail,  quell 
lCwethan,  S.  llafaru:  quoth 
Cwysan.  S.  gwasgu:  quash,  squeeze 
iCyn,  S.  hil :  kin,  kind,  kindred,  mankind 
Cyth,  S.  perthynas:  kit,  kith 
IjSaeeg,    S.   dydd:   daisy    (day's    eye). 
i      dawn,  day  [demoniac,  pandemonium 
;Daimon,  G.  ysbryd :  cacodemon,  demon, 
(Damnum,  L.  colled,  niwed:    condemn, 
\    damage,  damn,  damnation,  damnatory, 
i    indemnify,  indemnity,  uncondemned 
fDaska,  Sw.  taro:  dash 
ÍDaubjan,  Go.  taenellu:  dab  [thaw 

■Deawian,  S.  llaethu:  bedew,  dew,  dough, 
tDebeo,  debitum,  L.  bod  mewn  dyled: 

debit,  debt,  debtor,  indebted 
|Deca,G.deg :  decade,  decagon,  decalogue 
Decern,  L.  deg:  December,  decemvirate, 
s   decennial,  decimal,   decimate,    Deci- 
i   mus,  Decima,  duodecimal 
tDecor,  L.  prydferthwch :  decorate,  de- 
!  !    corum,  dedecorous,  indecorous 
i   Degen,  Ge.  cleddyf :  dudgeon 
Deman,  S.barnu:  deem,  deemster,  doom 
Demos,  G.  pobl :   democrat,  Demosthe- 
nes, endemic,  epidemic,  pandemic 
ẁndron,  G.  pren:    dendrology,  rhodo- 
dendron 
Dens,  L.  dant;    Odontes,  G.  dannedd 
dent,  dental,  dentated,  dentist,  eden- 
tated,  indent,  indenture,  trident 
Census,  L.  tew :  condensation,  condense, 
-    dense,  density 
)eor,  S.  anifail  gwyllt:  deer 
3eus,  L.  duw:'   deicide,   deify,  deism, 
deist,  deity,  deodand 


Dia,  Sw.  godro :  dairy 
Dico,  L.  dywedyd:  contradict,  dictate, 
diction,  dictionary,  ditto,  ditty,  edict, 
indict,  interdict,  jurisdiction,  maledic- 
tion, predict,  valedictory,  verdict 
Dies,  L.  diwrnod :  day,  dial,  diary,  di- 
urnal, meridian,  noctidial. — Daeeg 
Digitus,  L.  bys :  digit,  digitalis,  digitate 
Dignus,    L.    teilwng:    condign,   deign, 

dignify,  dignity,  disdain,  indignation 
Dingier,  Da.  siglhongian :  dangle 
Dipfel,  D.  pig  ílym  :  dibble 
Disc,  S.  dysgl :  desk,  disc,  dish 
Didasco,  G.  Disco;  L.  dysgu:   didactic, 
disciple,  disciplinarian,  discipline,  un- 
disciplined 
Divido,    L.    rhanu:     divide,    dividend, 

division,  individual,  indivisible 
Divus,  L.  duw:  divine,  divinity 
Do,   datus,   L.  rhoddi:    addition,  data, 

date,  dative,  edition,  editor 
Doceo,  doctus,  L.  dysgu,  hyfforddi: 
docile,  docility,  doctor,  doctrine,  doc- 
ument, indoctrinate  [matic,  dogmatist 
Dogma,  G.  athrawiaeth:  dogma,  dog- 
Dok,  Go.  lie  dwfn :  dock 
Doleo,  L.  gofidio:  condole,  dole,  doleful, 

dolor,  dolorous,  indolent 
Dominus,  L.  arglwydd ;  Domina,  L.  ar- 
glwj'ddes:     dam,    dame,    dominant, 
domineer,  don,  duenna,  madam,  ma- 
donna, predominant,  predominate 
Domus,  L.  ty :  dome,  domestic,  domes- 
ticate, domicile  [doff,  don 
Don,   S.   gosod,  gwneuthur:    deed,  do, 
Dono,  L.  rhoddi :  donation,  pardon 
Dormio,  L.  cysgu:  dormant,  dormitive, 

dormitory,  dormouse 
Dorsum,  L.  cefn :  dorsal,  endorse 
Doser,  Da.  achosi  cwsg :  doze 
Doxa,  G.  barn,  clod:  doxology,  hetero- 
dox, orthodox,  paradox,  stereodox 
Draalen,  D.  llercian :  drawl 
Drabba,  Sw.  taro :  drub 
Dreogan,  S.  gweithio :  drudge 
Drigan,  S.  sychu :  drought,  drug,  dry 
Driusan,  Go.  cwympo:  drizzle 
Dromos,  G.  rhedegfa:  dromedary,  hip- 
podrome, syndrome 
Druilen,  D.  pendrymu:  droil 
Ducken,  Ge.  ymgrymu :  duck 
Duco,  L.  tywys;  Dux,  L.  tywysydd:  ad- 
duce, aqueduct,  conduce,  duke,  edu- 
cate, induce,  induct,  produce,  seduce, 
Dugan,  S.  tain :  doughty  [viaduct 

Dumm,  Ge.  dwl:  dump  [Snowdon 

Dun,    S.    brvn:    Downs,   Huntingdon, 
395 


FLI 


ROOTS  AüíD   DERIVATIVES. 


Dunamis,  G.  gallu :  dynamics,  dynasty 
Duo,  L.  dau :  deuce,  double,  doubt,  dual, 
dubious,  ducat,  duel,  duet,  duodecimal, 
duplicate,  duplicity,  duumvirate,  in- 
dubitable, redouble 
Durus,  L.  caled :  durable,  durance,  dure, 
during,  endure,  indure,  indurate,  ob- 
Diister,  Ge.  tywyll :  dusk  [durate 

Dvseler,  Da.  aros :  dwell 
Dwinan,  S.  gwywo :  dwindle 
Dyne,  S.  ystŵr :  din,  dun 
Dyppan,  S.  trochi :  deep,  dip,  dive 
T?a,  eas,  S.  dwfr :  Anglesey,  eddy,  island 

Ead,  S.  meddiant :  Edward,  Edwin 
Eage,  S.  Hygad :  Egbert,  eye,  eyelet 
Eald,  S.  hen :  alderman,  eld,  elder,  old 
Ebrius,  L.  meddw:    ebriety,  inebriate. 

sobriety 
Edo,  L.  bwyta :  eat,  edible,  esculent 
Ego,  L.  myfi:  egotism,  egotist 
Eicon,  G.  delw:  iconoclasm,  iconoclast, 
iconolator  [cloid,  spheroid 

Eidos,  G.  llun,  dull:   caleidoscope,  cy- 
Elne,  S.  Ulna,  L.  braich :  elbow,  ell 
Emo,  L.   prynu:    exempt,  peremptory, 

ransom,  redeem,  redemption 
Esse,  L.  bod ;  Ens,  entis,  L.  peth  mewn 
bod :  absent,  entity,  essence,  essential, 
interest,  potent,  present,  quintessence. 
Onta,  G.  peth  mewn  bod :  ontology 
Eo,   itum,  L.   myned:    ambition,   exit, 
initial,  initiate,  iterate,  obit,  obituary, 
perish,  reiterate,  transit 
Eorl,  S.  dewryn:  earl 
Eremos,  G.  anial :  eremite,  hermit 
Ergon,  G.   gweithred:  chirurgeon,  en- 
ergy,   georgic,    liturgy,    metallurgy, 
surgeon,  theurgy  [earth 

Erian,  S.  aredig:  ear  (twysen),  earing, 
Erro,  L.  crwydro :  aberrance,  aberration, 

err,  errant,  erratic,  errata,  error 
Escupir,  Sp.  tafiu  allan :  scupper 
Eu,  G.  da,  yn  dda:    eulogy,  euphony, 
euiithmy,  euthanasy      [ment,  expert 
Experior,  L.  profi:   experience,  experi- 
"pabula,  L.  fmg-ehwedl :    confabulate, 

fable,  fabulist,  fabulous,  fib 
Facies,  L.  gwyneb:  efface,  face,  facial, 

fashion,  feature,  superficial,  surface 
Facilis,  L.  hawdd:  difficult,  facile,  fa- 
cilitate, facility,  faculty 
Facio,  factum,  L.  gwneuthur:  affair, 
affect,  benefactor,  certify,  crucify,  de- 
ficient, edify,  efficacy,  fact,  factious, 
factor,  factotum,  feat,  feature,  infect, 
malefactor,  manufactory,  perfect,  sac- 
rifice, satisfy,  simplify,  verify 


Fadan,    S.   trefnu:     fad,    fiddle-taddl 

fidget,  [falcc  [■' 

Falco,    L.    hebog:    falcated,    falehio: 
Fallo,   L.    llithro :     fallacious,    falhbl ' 

false,  infallible,  refel 
Fama,  L.  gair,  son:  defame,  fame,  fig 

mous,  infamous,  infamy 
Fanum,  L.  teml :  fanatic,  fane,  profani 
Faran,  S.  myned:  fare,  farewell,  ferrl 

fieldfare,  ford,  thoroughfare,  wayfarir  I 
Fatuus,  L.   ffol:    fatuity,  ignis  fatuul 

infatuate,  infatuation  [fuj 

Febris,  L.  twymyn :  febrile,  fever,  íebrÄ 
Felix,  L.  dedwŷdd:  felicitate,  felicitl 
Fels,  Ge.  craig:  fell  [infelicitoil 

Femina,  L.  benyw:    effeminacy,  efferl 

inate,  female,  feminine 
Fendo,   L.  taro:   defend,  fence,  fendtjt: 

inoffensive,  offend,  offence 
Feoh,  S.  gwerth:  fee 
Feorm,  S.  ymborth ;  farm 
Feorth,  S.  pedwerydd:  farthing,  fourt  m 
Fero,  L.  cludo:    circumference,  confijj 

defer,  differ,  fertile,  infer,  laniferotB 

offer,  prefer,  refer,  somniferous,  sufli» 

transfer  [  ferrugino  * 

Ferrum,  L.  haiarn:  farrier,  ferreoiH 
Ferveo,  L.  berwi:  effeiwescent,  fervencA 

feiwent,  fervid,  fervour 
Festus,  L.  Uawen:  feast,  festal,  festivA 
Fian,  S.  casäu :  feud,  fie,  fiend,  foe     I 
Fibra,  L.  edefyn :  fibre,  fibrous 
Fido,  L.   ymddiried:    affiance,   confic'i 

confidence,  defy, diffident,  faith,  fealiB 

fidelity,  infidel,  nullifidian,    perfidÄí 

solifidian.  undefied 
Filius,  L.  mab :  affiliate,  filial,  filly     I 
Filleadh,  Ga.  plyg:  fillibeg 
Finis,  L.  diwedd:  confine,  define,  dí» 

nite,    definition,    final,    fine,    fini}| 

finite,  infinite,  infinitive,  unfiniíhed 
Fingo,  fictus,  L.  llunio:    effigy,  ftij» 

feint,  fiction,  figment,  figure 
Firmus.  L.  cadarn:  affirm,  affirmatii 

confirm,  confirmation,  firm,  infirm  it 
Fiscus,  L.  tiysorfa :  confiscate,  fiscal  I  r 
Fixus,    L.   sefydledig:    affix,    crueilH 

effigy,  figure,  fixture,  prefix,  transfix 
Flabbe",  D."llipddarn :  flabby 
Flagan,  Ic.  rhanu:  flag 
Flagro.    L.   fflamio:    conflagration,'   ' 

flagate,  deflagration,  flagrant  ] 

Flamma,  L.  gwenfflam:  flame,  inflan' 
Flecto,   flexus,    L.    plygu:    circumfl; 

deflect,  flexible,  flexure,  genuflecti . 

inflect,  reflect,  reflex 
Fliessen,  Ge.  dj'lifo :  flush 

396 


GWREIDDEIRIAU   A  THARDDOLIOX. 


Fli.^o,  flictus,  L.  euro:  afflict,  conflict, 

inflict,  inflictive,  profligate 
Fliotr,  Ic,  cyflym :  fleet,  flit 
Flo.  flatus.  L.  chwythu:  blow,  flatulent, 

flute,  inflate,  inflation,  perflate 
Flos,  floris,  L.  blodeuyn:  deflour,  efflo- 
rescence,    floral,   floret,   floricultural, 
I     florid,  florist,  flour,  flourish,  flower 
.Fluo,  fluxura,  L.  llifo:  afflux,  confluent, 
!     conflux,  flow,  fluctuate,  fluent,  fluency, 
fluid,  flux,  fluxion,  influence,  influx, 
;    reflux,  superfluity,  superfluous 
[Fodio,  ibssum,  L.  cloddio:  fosse,  fossil 
Folium,  L.  dalen :  exfoliate,  foil,  foliage, 
I    folio,  portfolio,  trefoil 
Jon,  S.  gafaelu:  fang,  finger 
.Foppen.  Ge.  gwawdio :  fob,  fub 
Forma.  L.  llun:  conform,  deform,  form, 
;    formal,   formula,   inform,   multiform, 
\    nonconformity,  perform,  reform,  trans- 
form, uniform 
Forth,  S.  allan :  forth,  further,  further- 
i    ance,  furthermore 

Fortis,  L.  cryf:  comfort,  effort,  enforce. 
|   force,  fort,  fortify,  fortitude,  fortress 
Fracht,  Ge.  llwyth:  fraught,  freight 
Frango,  fractus*  L.  tori:  fraction,  frac- 
l|  ture,  fragile,  fragment,  frail,  infringe, 
•    irrefragable,  ossifrage,  refract,  refrac- 
i   tory,  refrangible,  saxifrage 
Frater,  L.  Frere,  F.  Bruder,  Ge.  Broder, 
Sw.  &  Da.  brawd ;  Bru,  Ga.  bru,  croth : 
■ :  brother,  fraternal,  fraternity,  fratri- 
[?reon.  S.  caru:  friend  [cide,  friar 

Frician,  S,  neidio ;  Frisch,  Ge.  bywiog : 

freak,  frisk,  frog 
7rigus,   frigoris,   L.  oerfel:    frigid,  fri- 
.  gidity,  refrigerant,  refrigerate 
?rons,  "frontis,  L.  talcen;  affront,  con- 
front, front,  frontispiece,  frontlet 
/Vuor,  fructum.  L.  mwynhau:  fructifer- 
ous, fructify,  fruit,  fruitf  ulness,  fruition 
rugio,  L.  ffoi:   centrifugal,  fugacious, 
fugitive,     functionary,     perfunctory, 
refuge,  refugee,  subterfuge 
"ugol.  S.  aderyn :  fowl,  fowler       [some 
'ulian,  S.  halogi:  defile,  filth,  foul,  ful- 
.  ."ullian,  S.  gwynu :  fuller 
undo,   fusus,    L.    tywallt:    compound, 
confuse,  diffuse,  effuse,  fund,  funnel, 
fu-e.  fusible,  fusion,   infuse,    refund, 
refuse,  suffuse,  transfuse,  transfusion 
undus,  L.  ^waelod:  founder,  foundry, 
fundamental,  profound,  unfounded 
ungor,  L.  cvflawnu:  defunct,  function 
ys,  S.  tan :  "Fire 
ysan,  S.  dyfrysio:  fuss 


GLU 

riabban.  M.  gwatwar:   gabble,  gibber- 
ish, jabber,  jibe 
Galan,  S.  canu:  nightingale 
Gamba,  I.   jamb,  F.  coes: 

gambol,  gammon 
Gamos,  G.  priodas:  amalgamate,  bi- 
gamy, monogamy,  polygamy,  trigamy 
Gan,  gangan,  S.  myned:  forego,  gang, 
gangway,  go,  gone,  undergo  [rant 
Garantir,  F.  gwarantu :  guarantee,  war- 
Garder,    F.    cadw:     guard,    guardian, 

ward,  warden,  wardrobe 
Gartur,  Go.  rhwymyn:  garter  [tronomy 
Gaster,  G.  eylla  :  epigastric,  gastric,  gas- 
Ge,   G.  daiar:   apogee,  geodsesia,  geo- 
graphy, geology,  geometry,  geoponics, 
georgic,  perigee  [garden,  yard 

Geard,    S.   caeadle:    haggard   (ydlan), 
Geier,  Ge.  ffwltur,  cudyll:    ger  falcon, 
gier  eagle  [tinous,  gelid,  jelly 

Gelu,  L.  rhew:  congeal,  gelatine,  gela- 
Genea,  G.  genedigaeth :  genealogy,  gen- 
eration, Genesis,  hydrogen,  nitrogen, 
oxvgen  [geneous 

Genos,  G.  rhyw:  heterogeneous,  homo- 
Genus,  generis,  L.  rhyw;  Gens,  gentis, 
L.  cenedl :  degenerate,  engender,  gen- 
der, general,  generalize,  generate,  gen- 
eric, genial,  genital,  genteel,  Gentile, 
gentle,  genuine,  genus,  regenerate 
Geotan,  S.  tywallt:  gush,  gutter 
Gerefa,   S.  llywydd:    portreeve,   reeve, 
sheriff  [germ,  germinate 

Germen,  L.  blaguryn :  "cousin-german, 
Gero,    gestus,    L.    dwyn:    belligerent, 
congestion,  digestion,  exaggerate,  ges- 
ticulate, gesture,  lanigerous,  sugges- 
tion, undigested,  vicegerent 
Ghod,  Pe.  duw,  delw:  pagoda 
Giessen,  Ge.  arllwys:  gush 
Gigas,  L.  cawr:  giant,  gigantic 
Gigno,  genitus.  L.  cenedlu :  generation, 
genitive,  genius,  indigenous,  ingenious, 
primogeniture,  progenitor,  regenerate 
Gil,  Ic.  hollt:  giU"(tagell  pysgodyn) 
Ginosko,  G.  Cnawan. S.  gwybod :  gnostic, 

gnosticism,  know,  prognostic 
Gisper,  Da.  dylyfu  gen:  gasp 
jGiuncata.  I.  caws  hufen:  junket 
;Glanz,  Ge.  dysgleirdeb:  glance 
'Globus,   L.   cronell:    conglobate,  globe, 

globular,  globule 
Glotta,  glossa,  G.  tafod:   duoglot,  epi- 
glottis, gloss,  glossary,  polyglot 
Glupho,  G.  cerfio ":  hieroglyphic,  triglyph 
Gluten,    L.    glud:     agglutinate,    glue, 
glutinous 

397 


HUC 


ROOTS  AND   DERIVATIVES. 


God,  S.  da:  God,  godwit,  good,  gospel 

Gonia,  G.  congl:  decagon,  diagonal. 
heptagon,  hexagon,  octagon,  orthogon, 
pentagon,  polygon,  tetragon,  trigon, 
trigonometry 

Gorge,  F.  gwddf :  disgorge,  gorge 

Gorst,  S.  eithin :  gooseberry,  gorse 

Gradior,  gressus,  L.  rhoi  cam ;  gradus, 
L.  camre:  aggress,  congress, degrade, 
degree,  digress,  egress,  gradation, 
grade,  gradual,  graduate,  ingress, 
progress,  retrograde,  transgress 

Graf,  Ge.  iarll :  landgrave  [groove 

Graf  an,    S.    cloddio:    engrave,    grave, 

Grandis,  L.  mawr:  aggrandise,  grand, 
grandee,  grandeur,  grandfather,  gran- 
diloquent 

Granum,  L.  gronyn  o  yd:  grain, 
granary,  grange,  granite,  granivorous, 
granular,  granulate,  pomegranate 

Grapho,  G.  ysgrifenu;  Gramma,  gram- 
matos,  G.  ysgrif:  anagram,  auto- 
graph, bibliography,  biography,  bra- 
chygraphy,  caligraphy,  chirography, 
cosmography,  diagram,  digraph,  epi- 
gram, graphic,  grammar  ,grammatical, 
lithography,  monogram,  orthography, 
paragraph,  stenography,  topography, 
typographer,  xylography. — Grafan 

Gratia,  L.  gras:  congratulate,  grace, 
gratuitous"  ingratiate 

Gratus,  L.  diolchgar:  grateful,  grati- 
tude, ingrate,  ingratitude 

Gravis,  L.  pwysig:  grave,  gravidity, 
gravitation,  gravity,  grief,  grieve 

Grenian,  S.  tyfu :  grain  (llin) 

Greot,  S.  llwch;  G ratter,  F.  crafu: 
grate,  grit 

Grex,  gregis,  L.  praidd:  aggregate, 
congregate,  egregious,  gregarious,  se- 
gregate [nasium,  gymnastic 

Gumnos,  G.  noeth :  gymnasiarch,  gym- 

Gune,  G.  benyw:  androgynal,  gyne- 
cocracy,  misogyny,  polygyny 

TJabe,  Ge.  nwyddau :  haberdasher 
Habeo,  habitus,  L.  Avoir,  F.  medd- 
iannu:   avoirdupois,  cohabit,  exhibit, 
habit,  habitation,  habitual,  have, 
habit,  inhibit,  prohibit 

Haccan,  S.  Hacher,  F.  hacio:  hack, 
hash,  hatch  (cerfio),  hatchet 

Had,  S.  sefyllfa :  godhead,  knighthood, 
manhood 

HaBreo,  haîsus,  L.  glynu :  adhere,  adhe 
sion,  cohere,  cohesive,  hesitate,  inherent 

Hasres,  haeredis,  L.  etifedd:  heir,  heredi- 
tary, heritage,  inherit,  inheritance 


Hafoc,  S.  hebog:  havoc,  hawk 

Haima,    G.    gwaed:    emerods,    hemorl 

rhage,  hemorrhoid 
Halo,  L.  anadlu:  anhelation,  anhelosij 

exhalation,  exhale,  inhale 
Hals,  G.  Sal,  L.  Seí,  F.  Sale.  It.  Sail 

Ge.  halen:  salify,  saline,  salt,  salteril 

saltpetre 
Hals,  S.  gwddf:  halter 
Ham.  S.  trigfa:    Durham,  Hampstea-j 

hamlet,  Wrexham 
Hangian,    S.    hongian:     hang,    hingl 

Stonehenge,  unhinge 
Harke,  Ge.  rhacan :  harrow 
Hauch,  Ge.  anadl:  hawk  (poeri) 
Haurio,    haustus,    L.    tynu:    exhauil 

exhaustion,  inexhaustible 
Hedra,  G.  sedd:  cathedral,  octahedroiB 
Helios,    G.    haul:     aphelion,    heliaoB 

heliocentric,     hehotrope,     parhelioB 

perihelion  [me; 

Hemera,  G.  diwrnod:  ephemeral,  ephjfc 
Hepta,  G.  saith:  heptagon,  heptarch) 
Heteros,   G.  arall:    heteroclite,  heteiB 

dox,  heterogeneous  [hexangrifl 

Hex,  G.  chwech:  hexagon,  hexametA 
Hieros,  G.  sanctaidd :  hierarchy,  hietl 

glyphic,  hierography 
Hippos,  G.  march:    hippocentaur,  hi» 

podrome,    bippogriff,    hippopotami ■ 

Philip,  Philippa,  philippic 
Histeme,  G.  gosod:  aposteme,  systeaB 
Hlidan,  S.  cuddio:  eye-hd,  lid 
Hocker,  Ge.  crwmach :  hunch 
Hodos,    G.    ffoi-dd:     episode,    Exod* 

method,  Methodist,  period,  synod    I 
Hof,  S.  ty:  hovel  [anomjf 

Homalos,    G.    rheolaidd:     anomalùrÄi 
Homo,  L.  dyn;  Humanus,  L.  dynol:  '• 

micide,  human,  huînane,  humanilyÄ 
Homos,  G.  yr  un:  homoeopathyc,  horK, 

geneous,    homologous,    homonymc* 

homophonous,  homotonous 
Hora,  L.  &  G.  awr:  horal,  horary,  ■ 

roscope,  hour  [rizon,  horizoii 

Horos,  G.  terfyn,  cyffin :  aphorism,  ■ 
Horreo,  L.  dychrynu:  abhor,  abhorrli 

horrible,  horrid,  horror 
Hortor,  L.  annog:  dehort,  exhort,  lM 

tative,  hortatory  I 

Hortus,  L.  gardd:  horticulture,  orcl^ 
Hospes,  hospitis,  L.  gwestai:    hospj- 

ble,  hospital,  host  (llettywr),  hosf, 

hotel,  ostler  [host  )' 

Hostis,   L.   gelyn:   host   (llu),   hos^i 
Hreopan,  S.  llefain :  croup 
Hucke,  Ge.  cefn :  hawk  (gwica).  buck  x 
39S 


GWBEIDDEIEIAU   A  THARDDOLloN. 


LEP 


Hudor.    G.    dwfr:    dropsy,   hydra,   hy- 
draulics, hydrogen,  hydromel,  hydro- 
meter, hydrophobia,  hydrostatics 
Humeo,  L.  bod  yn   wlyb:    humid,  hu- 
midity, humour 
Humus,  humilis,  L,  y  llawr:    exhume, 
:    humble,  humiliate,  humility,  inhume, 
Hund.  S.  ci:  hound,  hunt  [posthumous 
.Hunskur.  Ic.  brwnt,  gwael:  hunks 
Hurra,  Go.  gyxu:  hurl,  hurry 
Huschen,  Ge.  euro:  hunch 
[Hweorfau,  S.  troi:  warp 
Tcthus,  G.  pysgodyn :  icthyology 
1     Idios,  G.  priodol:  idiom,  idiosyncrasy, 

idiot,  idioticon,  idiotism 
Jgnis,  L.  tân:  igneous,  ignis  fatuus,  ig- 
|    nite,  ignition,  ignivomous 
Imago,  L.  delw :  image,  imagery,  ima- 
(    gine,  imagination 

(Impero,  L.  gorchymmyn :  emperor,  em- 
[  pire,  imperative,  imperial,  imperious, 
I    umpire  [incentive 

Incensus,L.  cynneuedig :  censor,  incense, 
Jndico,    indicatus,    L.    dangos:    index, 
k   indicate,  indicative 
ttnferus,    L.   isel:    inferior,    inferiority, 
Û   infernal  [initiative 

Initium,  L,  dechreuad:  initial,  initiate, 
(Insula,  L.  ynys :  insular,  insulate,  island, 
\  isle,  peninsula,  peninsular  [integrity 
integer,  L.  cyfan:  integer,  integral, 
[ntus,  intra,  L.  mewn:  interior,  internal, 
.  intimate,  intrinsic 
[ra,  L.  digofaint:  irascible,  ire,  irritate 
;[sos,  G.  cyfartal:  isochronal,  isosceles, 
isothermal  [itinerary,  itinerate 

L.    taith:     itineracy,     itinerant, 


[ter, 


Jterum.  L.  eto:  iterant,  iterate,  reiterate 
Jaceo,  L.  gorwedd:  adjacent,  circum- 
;  jacent,  interjacent,  jacent,  subjacent 
Jacio,  jectus.  L.  taflu:  abject,  adjective, 
'  conjecture,  deject,  ejaculation,  eject, 
i    inject,  interjection,  jaculate,   object, 

project,  projectile,  reject,  subject 
Jaune.  F.  melyn:  jaundice,  John  Doree 
Tour,  F.  dydd:   adjourn,  journal,  jour- 
ney, journeyman,  sojourn 
iudex,  L.  bamwr ;  Judico,  L.  barnu :  ad- 
judge, judge,  judicature,  judicial,  ju- 
dicious, prejudge,  prejudice 
Tugum.  L.  iau:    conjugal,   conjugate, 
1  jugal,  jugular,  subjugate,  yoke 
fungo,  junctus,  L.  cyssylltu:  adjoin,  ad- 
junct, conjunction,  disjunctive,  join, 
joiner,  joint,  jointly,  junction,  juncture, 
subjoin,  subjunctive 
furk.  D.  twvi;:  jerkin 


Juro,  L.  tyngu;  Jus,  L.  cyfraith,  cyf- 
iawnder:  abjure,  adjure,  conjure,  in- 
jury,  jurat,    juridical,    jurisdiction, 
jurisprudence,  jurist,  juror,  jury,  jus- 
tice, justify,  perjure,  perjury 
Juvenis,  L.  ieuanc:    Evan,  junior,  ju- 
venile, young 
J^eras,  G.  corn:  monoceros,  rhinoceros 
Kermes,  A.   math   o   bryf   llywio: 
^crimson  [mist,"  chemistry 

Kimia,  A.  dewiniaeth:    alchemy,    che- 
Kind,  D.  plentyn:  chincough,  kidnap 
Kuappen,  D.  gwringain :  kidnap,  knap, 


J^abor,  L.  gwaith:  elaborate,  labora- 
tory, laborious,  labour 

Labor,  lapsus,  L.  Uithro :  collapse,  elapse, 
lapse,  relapse,  sublapsarian,  supralap- 
sariau  [lactescent,  lactiferous 

Lac,  lactis,  L.  llaeth:   lactary,  lacteal, 

Lacnian,  S.  iachiiu :  leech  (meddyg) 

Laäccan,  S.  gafaelyd:  latch,  leech 
(geloden)     "  [loadstone 

Laìdan,  S.  tywys:  lead,  load,  loadstar, 

Lambano,  G.  cymmeryd:  astrolabe,  syl- 
labication, syllable,  syllabus  [Nicolas 

Laos,  G.  pobl:  laic,  laity,  lay  (Ueygol), 

Lapis,  lapidis,  L.  careg:  dilapidate, 
lapidary,  lapidist,  lapideous 

Latris,  G.  gwasanaethwr :  demonolatry, 
iconolater,  idolater,  idolatry,  pyrolatry 

Latus,  L.  cludedig:  ablative,  collate, 
elate,  relate,  translate 

Latus,  L.  llydán :  latitude,  latitudinarian 

Latus,  lateris,  L,  ochr:  collateral,  equi- 
lateral, lateral,  quadrilateral 

Laube,  Ge.  gwasgodfa:  lobby 

Laus,  laudis,  L.  clod;  Laudo,  L.  canmol: 
laud,  laudable,  laudanum,  laudatory 

Lavo,  L.  golchi :  laundry,  lave,  lotion 

Laxo,  L.  llaesu:   lax,  laxative,   laxity, 

Leas,  S.  gau:  leasing         [prolix,  relax 

Lecgan,  S.  gosod:  acknowledge,  allay, 
knowledge,  lay,  ledge,  ledger 

Lego,  L.  anfon,  cymmynu :  allege,  dele- 
gate, legacy,  legate 

Lego,  lectus,  L.  dewis,  darllen:  col- 
league, college,  collect,  dialect,  dili- 
gence, eclectic,  elect,  elegance,  eligi- 
ble, intellect,  intelligent,  lecture,  le- 
gible, lesson,  neglect,  predilection,  re- 
collect, sacrilege,  select 

Lemper,  Da.  pylgu :  umber,  limp 

Leng,  S.  hyd :  length,  ringer 

Lenis,  L.  meddal :  lenient,  lentify,  leni- 
tive, lenity  [sy,  prolepsis 

Lepsis,  G.  gafaeliad :  catalepsy,  epilep- 
399 


MEC 


ROOTS   AND   DERIVATIVES. 


Leute,  Ge.  pobl :  lout 

Levo,  L.  codi;  Levis,  L.  ysgafii:  elevate, 
leaven,  lever,  levity,  levy,  lift,  relieve 

Lex,  legis,  L.  Loi,  F.  deddf;  Licitus,  L. 
cyfreithlawn :  illicit,  law,  legal,  legist, 
legitimate,  license,  licentiate,  licit 

Lexis,  G.  geiriad:  lexicography,  lexi- 
cology, lexicon 

Liber,  L.  rhydd:  deliberate,  deliver,  li- 
beral, liberate,  libertine,  liberty,  livery 

Liber,  L.  rhisgl,  llyfr:  libel,  libellous, 

Lie,  S.  tebyg:  frolic,  like  [library 

Ligo,  L.  rhwymo:  allegiance,  league, 
liable,  liege,  ligament,  oblige,  religion 

Lim,  S.  aelod :  limb,  limp 

Limes,  limitis,  L.  terfyn:  illimitable, 
limit,  limitary,  limitation,  unlimited 

Linea,  L.  llinyn :  curvilinear,  delineate, 
interline,  line,  lineage,  lineal,  linear 

Lingua,  L.  tafod:  bilingual,  language, 
lingo,  linguacious,  linguist,  sublingual 

Linguo,  lictus,  L.  ymadael  â :  delinquent, 
dereliction,  oblique,  relic,  relict,  relin- 
quish [seed,  lint 

Linum,  L.  llin:    lawn,  line,  linen,  lin- 

Liqueo,  L.  toddi:  colliquate,  liquefy, 
liqueur,  liquid,  liquidate,  liquor 

Lit,  S.  Hong :  lighter,  lighterman 

Litera,  L.  llythyren,  ysgrifen:  alliter- 
ation, illiterate,  letter,  literal,  literary, 
literature,  obliterate 

Lithos,  G.  careg:  aerolite,  chrysolite, 
litharge,  lithography,  lithomaiicy,  li- 
thontripic.  lithotomy,  trilithon 

Locus,  L.  lie:  collocation,  dislocate, 
local,  locality,  locate,  locomotion 

Logos,  G.  gair,  traethawd:  analogy, 
apologue,  apology,  catalogue,  chron- 
ology, dialogue,  etymology,  eulogize, 
geology,  logic,  mineralogy,  philology, 
syllogism,  tautology,  theology,  zoology 

Longus,  L.  hir:  elongate,  long,  lon- 
gevity, longitude,  oblong,  prolong 

Loopen,  D.  rhedeg:  gantlope,  interlope 

Loquor,  locutus,  L.  Uafaru:  allocution, 
circumlocution,  colloquial,  elocution, 
eloquent,  loquacity,  obloquy,  soliloquy, 
stultiloquence,  ventriloquist 

Lucos,  G.  blaidd:  lycanthropy  [luctant 

Luctor,  L.  ymdrechu:    reluctance,  re- 

Ludo,  lusus,  L.  chwareu:  allude,  col- 
lusive, delude,  delusive,  elude,  illusion, 
interlude,  ludicrous,  prelude 

Lumen,  L.  goleuni:  illume,  illumine, 
luminary,  luminous 

Luna,  L.  lleuad :  lunacy,  lunar,  lunatic, 
lunation,  lunette,  sublunary 


Luo,    L.    golchi:     abluent,     ablution  i 

alluvium,  antediluvian,  dilute,  diluvial 

pollute  [paralysi! 

Lusis,    G.    llaesiad:     analysis,    paìsy  g 
Lustrum,  L.  glanhâd :  illustrate,  illus 

trious,  lustrate,  lustration,  lustre 
Lux,  lucis,  L.  goleuni :  elucidate,  lucenl 

lucid,  pellucid,  translucent 
Lyf't,  S.  awyr :  aloft,  loft,  lofty 
Lynis,  S.  echel  men :  linch-pin 
IVTasnan,  S.  meddwl :  mean,  mind 

Magan,  S.  medru :  main,  may,  migh 
Magister,   L.  meistr:  magisterial,  ma 

gistrate,  master,  mastery 
Magnus,  L.  mawr :  magnanimity,  mag 

nificent,  magniiico,  magnify,  magnil< 

quence,  magnitude,  main 
Major,  L.  mwy:  majesty,  major,  majoift 

ity,  mayor  [mad 

Malleus,L.  morthwyl :  malleable,  malleB 
Malus,  L.  drwg :  malady,  malapert,  ma  I 

content,  malefactor,  malevolent,  ma  s 

ice,  malignant,  malpractice,  maltreaB 

malversation 
Mamma,  L.  bron:  mamma,  mammalifl 

mammiferous,  mammilary 
Mando,    L.    gorchymmyn:     command 

commend,  demand,  mandamus,  nuufl 

date,  recommend,  remand 
Maneo,    L.    aros:    immanent,    mans» 

mansion,  permanent,  remain,  remnaiB 
Mania,    G.     cynddaredd:    bibliomaniÄ 

mania,  maniac,  monomania 
Manteia,  G.  prophwvdoliaeth :  aeromaA 

cy,  geomancy,  gyromancy.lithomancÄ 

necromancy,  pyromancy 
Manus,  L.  Main,  F.  Haw:    emancipate 

maintain,  manacle,  manage,  manipl 

lation,  manual,  manufacture,  man' 

mit,  manure,  manuscript,  portmante» 
Mare,  L.  mor:    marine,  mariner,  ma* 

itime,    mermaid,    submarine,    tranffl 

marine,  ultramarine  [tal,  mar  jit 

Maritus,  L.  gwr  priod:  marriage,  mail 
Martur,  G.  tyst:    martyr,  martyrdom 

mart)Tology,  protomartyr  [mascnliB 
Masculus,  L.  gwryw:  emasculate,  ma  H 
Mase,  S.  trobwll :  amaze,  maze 
Mater,  L.  mam:    maternal,  matrici<|s 

matriculate,  matrimonial,  matrimoiB 

matrix,  matron 
Mathema,  G.  gwyddoriaeth :   mathen 

tics,  opsimathy,  philomath 
Maturus,  L.  addfed:  immature,  nialW 

rate,  mature,  maturity,  premature  , 
Mechanao,  G.  dyfeisio;  Machma.L.pe'  i 

iant :  mechanics,  mechanism,  mach  j  I 
400 


GWREIDDEIRIAU   A   THARDDOLIOX. 


MOR 


Medeor,  L.  iachäu:  irremediable,  medi- 
cal, medicine,  remedial,  remedy 
i  Medius,   L.    canol :    immediate,   inter- 
i    mediate,  mediator,  mediocrity,  medi- 

>  terranean,  medium,  mezzotinto 
Megas,  G.  mawr:  megalapolis,  megala- 
r    saurus,  megalonyx,  megatherium 
Mel,  mellis,  L.  mel:    hydromel,  melli 

fluent,  mellifluous,  oxymel 
Melan,  G.  du :  melancholy 
Melior,  L.  gwell:  ameliorate,  ameliora- 
f    tion,  meliorate,  melioration 
iMelos,  G.  cerdd  :  melo-drama,  melodious, 
I    melody,  Philomel 
tMemor,   L.    cofus:    commemorate,  me- 
í    mento,  memoir,  memorable,  memoran- 
,    dum,  memorial,  memory,  remember 
Menarah,  A.  llusern :  minaret     [dacity 
Mendax,    L.   gau:    mendacious,    men- 
Mengan,  S.  cymmysgu :  among,  amongst, 
1 1    mingle,  mongrel 

Mens,  mentis,  L.  y  meddwl:  demen- 
i.  tate,  mental,  vehement 
Mensis,  L.  mis :  menstrual,  menstruum 
liensura,  L.  mesur:  commensui-ate, 
i  dimensions,  immense,  measure,  men- 
!  suration.  Metan,  S.  mesuro:  mete, 
I  meter. — Metron 
Mereo,   meritus,   L.  haeddu:    demerit, 

>  merit,  meritorious,  unmerited 
Mergo.   mersus,   L.  trochi:    demersion, 
:    emergency,  immerse,  immersion,  sub- 
merge, merge,  submersion 

Merx,  mercis,  L.    nwyddau    masnach: 

)   commerce,  market,  mart,  mercantile, 

mercenary,  mercer,  mercery,  merchan- 

>  dize,  merchant  [litan 
Meter,  G.  mam:  metropolis,  metropo- 
Metron,  G.  niesur :  barometer,  diameter, 
.  gasometer,  geometry,  hexameter,  hy- 
drometer, hygrometer,  metre,  metrical. 

'   pentameter,  perimeter,  symmetry,  tri- 
gonometry [mate 
Metsian,  S.  porthi:   meat,  mess,  mess- 
Micros,  G.  by'chan:  microcosm,  micro- 
meter, microscope 
Migro,  L.  newid  trigfan,  mudo:    emi- 
grate, immigrate,  migrate,  migration, 
migratory,  transmigration 
Miles,  militis,  L.  milwr:  militant,  mili- 
■   tary,  militate,  militia 
Mille.  L.  mil:  mile,  millennium,  mille- 
ped,  mülesiraal,  million,  millionnaire 
Mimos,  G.  dynwaredydd :  mime,  mimic, 

mimograp'her,  pantomime 
Mineo.   L.   crogi:    eminent,  imminent, 
prominence,  prominent,  supereminent 
26 


Minister,  L.  gweinydd:  administer,  ad- 
ministrator, minister,  ministry 

Minuo,  minutus,  L.  Ueihau:  diminish, 
diminution,  diminutive,  miniature, 
minion,  minor,  minority,  minus,  mi- 
nute, minutiae 

Mire,  S.  tywyllwch :  mirky 

Mirus,  mirabilis,  L.  rhyfedd :  admirable, 
admire,  marvel,  marvellous,  miracle, 
miraculous,  mirific,  mirror 

Misceo,  mixtus,  L.  mysgu,  cymmysgu: 
admixture,  mingle,  miscellany,  mis- 
cible,  mix,  mixture,  permistion,  per- 
mixtion,  promiscuous 

Miseo,  G.  casäu:  misanthrope,  misan- 
thropic, misogamy,  misogyny 

Miser,  L.  truan:  commiserate,  miser, 
miserable,  misery 

Mitto,  missus,  L.  anion:  admissible, 
admit,  commissary,  commit,  com- 
mittee, dismiss,  emissary,  intermit, 
messenger,  missile,  mission,  mission- 
ary, missive,  mittimus,  omit,  permit, 
premise,  promise,  remit,  submissive, 
submit,  surmise,  transmit 

Mneme,  G.  cof :  amnesty,  mnemonics 

Modus,  L.  modd,  mesur:  accommodate, 
commodious,  commodity,  immodest, 
incommode,  modal,  mode,  model, 
moderate,  modern,  modest,  modesty, 
modify,  modish,  modulate,  module, 
modus,  mood,  remodel 

Mola,  L.  maen  melin:  emolument,  im- 
molate, molar 

Mollis,  L.  meddal:  emollescent,  emol- 
lient, mollient,  mollify 

Moneo,  L.  rhybuddio:  admonish,  mo- 
nitor, monument,  premonitory,  sub- 
monition,  summon,  summons 

Monos,  G.  unig:  monad,  monandria, 
monarch,  monastery,  monastic,  monk, 
monoceros,  monochord,  monocular, 
monody,  monogram,  monopoly,  mon- 
optote,  monosyllabic 

Mons,  L.  mynydd:  dismount,  mound, 
mountain,  mountebank,  promontory, 
surmount,  tramontane,  ultramontane 

Monstro,  monstratus,  L.  dangos:  de- 
monstrate, remonstrate 

Montare,  I.  esgyn :  mountebank 

Morbus,  L.  clefyd:  cholera  morbus, 
morbid,  morbific 

Mordeo,  morsus,  L.  cnoi:  mordacious, 
morsel,  remorse,  remorseless 

More,  Ga.  mawr:  claymore 

Morphe,  G.  llun:  amorphous,  metamor- 
phose, metamorphosis,  zoomorphism 
401 


ocu 


ROOTS  AXD   DERIVATIVES. 


Mors,    mortis,    L.    angeu:     immortal, 
mortal,  mortality,  mortgage,  mortife- 
rous,  mortify,  mortmain,    mortuary. 
Meurtre,  F.  llofruddiaeth :  murder 
Mos,  moris,  L.  modd,  arfer:    demoral- 
ize, moral,  morality,  moralizer 
Motto,  I.  Mot,  F.  gafr :  motto 
Moveo,  motus,  L.  symmud  :  commotion, 
emotion,    locomotive,     mob,    mobile, 
motive,  move,  moveable,  movement, 
remote,  removal 
Mucus,  L.  llysnafedd:  mucid,  mucilage, 

mucous,  muculent,  mucus 
Multus,  L.  llawer:  multiform,  multiple, 

multiply,  multitude 
Mundus,  L.  y  byd:  antemundane,  mun- 
dane, ultramundane 
Munio,  munitus,  L.  cryfhau:  ammuni- 
tion, muniment,  munition 
Munus,  muneris,  L.  rhodd,  swydd :  com 
munion,  community,  immunity,  mu- 
nicipal, munificent,  remunerate 
Murus,   L.  mur:   contramure,  immure, 

intermural,  murage,  mural 
Musa,   L.   can:    amuse,  muse,  muses, 

museum,  music,  musical 
Muthos,  G.  ffugchwedl :   myth,  mythic, 

mythology,  mythological 
Muto,  L.  newid:  commute,  immutable, 
mutable,  mutation,  transmute,   per- 
mutation 
Mynet,  S.  arian :  mint,  monetary,  money 
"^"ascor,  natus,  L.  cael  ei  eni:  agnati 
cognate,  connascence,  connate,  in- 
nate, nascent,  natal,  nation,  national, 
native,  nativity,  subnascent 
Natura,  L.  natur:  connatural,  natural, 
nature,  naturalist,  naturalize,  preter- 
natural, supernatural 
Naus,  G.  Navis,  L.  Hong;   Nauta,  L. 
morwr;  Nato,  L.  nofio:  aeronaut,  cir- 
cumnavigate, natant,    nausea,    nau- 
seate, nautical,  nautilus,  naval,  navi- 
gable, navigate,  navy 
Neah,  S.  agos :  neighbour,  nigh 
Necros,    G,    marw;    necrology,    necro- 
mancy, necropolis,  necrosis 
Necto,  nexus,   L.   clymu:    annex,   an- 
nexation, connect,  connection 
Nefas,  L.  drygioni:  nefarious 
Nego,    negatus,  L.  gwadu:    abnegate, 

deny,  negation,  negative,  renegade 
Neos,    G.    newydd :     Naples,    neology 

neophyte,  neoteric  [Polynesia 

Nesos,  G.  ynys :  Chersonese,  reloponese, 
Neuron,  G.  llinyn:  enerve,  nerve,  ner- 
vous, neuralgia,  neurosis 


Neuter,  L.  nid  y  naill  na'r  Hall:  neuter! I 

neutral,  neutrality,  neutralize 
Nicken,  Ge.  penogwyddo :  nick  [grescer 
Niger,  L.  du :  denigrate,  negro,  Niger,n  j] 
Noceo,  L.  Nuire,  F.  niweidio:  innocenjl 
innocuous,    noisome,    noxious,    mil 
sance,  obnoxious 
Nomen,   L.    enw:    cognomen,   denoml 
nate,   ignominy,   multinomial,  nam! 
nominal,  nominate,  noun,  pronoun     I 
Nomos,  G.  cyfraith :  anomy.  antinomia  (J 
astronomy,  Deuteronomy,  economy  I 
Non,  L.  ni,  nid:  nonconformist,  nondl 
script,  nonentity,  nonsense. — Ne,  il 
Go.     Na,  S.  nid,  nag  e:  nay,  neithfB 
never,  no,  none,  not 
Nord,  S.  gogledd:  Norfolk,  north,  no ■ 
thern,  Norwich       [enormous,  norm  If 
Norma,   L.   rheol,   cynllun:     enormitB 
Nosco,  notus,  L.  gwybod,  Nota,  L.  nô  II 
annotation,  cognizance,  connote,  dl 
note,   ignoble,  know,   noble,   notabH 
notary,  notation,  note,  notice,  notiifl 
notion,   notorious,   recognize,    recoil 
noitre — Cognosco 
Novem,  L.  naw:  November 
Novus,  L.  Neow,  S.  Neuf,  F.  newydB 
innovate,  new,  novel,  novelty,  novi<c| 
novitiate,  renew,  renovate 
Nox,  noctis,   L.   nos:    equinox,    nigljj 
noctambulist,   noctidial,    noctiferoill 
nocturnal  [nubile,  nnpti'Ji 

Nubo,  nuptum,   L.   pnodi:    connubi    ; 
Nadus,  L.  noeth :  denude,  nudity 
Nullus,  L.  dim:   annul,  disannul,  ml 

lify,  nullifidian.  nullity 
Numerus,   L.   rhif:    enumerate,    inr.ì 
merable,  number,  numeral,  numeric  ■  J 
outnumber,  supernumerary 
Nummus,  L.  arian  bath :  nummary 
Xuntio,    L.    mynegu:     announce,    <|J 
nounce,  enunciate,  nuncio,  nuncu] 
tive,  pronounce,  renounce 
Nutrio,  nutritus,  L.  maethu:    nouri 
nurse,  nutrient,  nutriment,  nutriti 
nutritive,  nursery,  nurture 
Nux,  L  cneuen :  nuciferous,  nucleus  j 
Nyther,   S.    i   lawr:    beneath,    netl, 

underneath 
Qbedio  (ob  audio),  L.  clust  ymwran 
Obe'ir,  F.  ufuddhau:  obedieu- 
sance,  obey  [oblivM 

Obhvio,  oblivionis,  L.  anghof :  oblivi , 
Octo,   L.   wyth:    octagon,    octahedij 
octangular,  octave,  octavo,  Octobei 
Oculus,  L.  llygad:  inoculate,  ocellal,. 
ocelot,  ocular,  oculist. — Oog 
402 


GWREIDDEIRIAU  A   THARDDOLIOX. 


Jde,    G.    pryddest :     comedy,    melody,  Uui'r,  F.  clywed :  oyer,  oyes 
monody,  ode,  parody,  prosody,  psal- 
mody, rhapsody,  tragedy 

)dor,  L.  arogl:  inodorous,  odoriferous, 

1   odorous,  odour  [riod,  synod 

)dos,  G.  ffordd:  Exodus,  method,  pe- 

_)icus,  G.  ty:  church,  diocese,  economy, 
[  ■    kirk,  oecumenical,  parish,  parochial 

Oidos,  G.  llun:  conoid,  cycloid,  ovoid, 

rhomboid,  spheroid 
i  )lea,  L.  olewwydden;  oil,  olive 
■  !)ligos,  G.  yehydig:  oligarchy 
I  )malos,   G.  tebyg,   rheolaidd:   anoma- 
ly listic,  anomalous,  anomaly 

fhnnis,   L.   oil:    omnibus,  omnifarious, 

;  onmific,     omnipotent,      omnipresent, 
j!  omniscience,  omnivorous 
,  )noma,  G.  enw:  anonymous,  homony- 
I'  mous,   metonymy,   name,   onomancy. 
|r  onomatope,  parooymous,  patronymic, 
>  j  pseudonymous,  synonymous 
I  ;)nus.  L.  Ihvyth:  exonerate,  onerous 
|  )og.  D.  llygad:  ogle 
I  )phis,  G.  sarff :  ophiophagous,  ophites 
„  )phthalmos,     G.    llygad :    ophthalmia, 
I     ophthalmic  [opinion 

i  )pinor,    L.   tybied:    opine,    opiniative. 

I  )pto,  L.  dewis :  adopt,  optative,  option 
ì   )ptomai,   G.   gweled:    autopsy,  catop- 

I I  tries,  dioptrics,  myope,  myopy,  optics, 
i  .  synopsis 

>pus,  opens,  L.  gweithred:  co-operate, 

:'  opera,  operate,  operative,  operose 

•rao,  G.  gweled:  cosmorama,  diorama, 
panorama  [cular,  orbit 

►rbis,  L.  cykh:  exorbitant,  orb,  orbi- 

•rdo,  ordinis,  L.  trefn :  disorder,  extra- 
ordinary, inordinate,  ordain,  order, 
ordinance,  ordinary,  ordnance,  pri- 
mordial, subordinate  [organize 

•rganon,   G.  peiriant:   organ,  organic. 

'rigo,  L.  deenreuad;  Orior,  ortus,  L. 
codi:  aboriginal,  aborigines,  abortive, 
orient,  oriental,  origin,  original,  ori- 
ginate, ortive 

Í'rnis,  ornithos,  G.  aderyn:  ornithology 
'mo,  L.  trwsio:  adorn,  ornament, 
'  ornate,  suborn 

'rthos,  G.  iawn:  orthodox,  orthoepy, 
orthogon,  orthography 

'8,  oris,  L.  geneu ;  Oro,  L.  Uafaru :  adore, 
inexorable,  oracl,oral,  oration,  orator, 
oratorio,  orifice,  orison,  ostiary,  pero- 
ration 

's,  L.asgwrn:  osselet,  osseous,  ossicle, 
ossification,  ossifrage,  ospray 
'steon,  G.  asgwrn:  ostealgia,  "osteolotrv 


PAT 

Tîôgÿ 

Ouranos,  G.  nef :  ouranogra'phy,  urano- 
Ovum,  L.   wy:    oval,    ovary,   oviform, 

oviparous,  ovoid 
Oxus,  G.  llym,  sur :  oxalic,  oxygen,  oxy- 

hydrogen,  oxymel,  oxyphony 
T>agos,  G.,  Pagus,  L.  pentref;  Pays,  F. 

gwlad :  pagan,  paganism,  peasant 
Paideia.  G.  addysg :  cyclopaedia 
Paille,  F.  gwellt:  paillasse,  pallet 
Pais,  paidos,   G.  bachgen:   pedagogue, 
_  ism  [palatine 

Palatum^  L.  llys,  plas:  palace,  palatial, 
Palatum,  L.  gorchfant :  palatal,  palate, 

unpalatable 
Pallium,  L-  hugan:  pall,  palliative 
Palpo,  L.  cyffwrdd:  palpable,  palpitate 
Pambere,  I.  bara  a  diod :  pamper 
Pando,  passus,  L.  taenu:  compass,  ex- 
pand, expanse,  pace,   pandiculation, 
pass,  passage,  past,  surpass,  trespass 
Papas,  G.  tad  :  papa,  papal,  papist,  pope 
Papilla,  L.  tethen :  pap,  papillary,  pappy 
Par,  L.  cyfartal :  compare,  comparison, 
compeer,   disparage,    disparity,   non- 
pareil, parity,  peer,  peerless 
Pareo,  L.  ymddangos :  apparent,  appa- 
ition,  apparitor,  appear,  transparent 
Pario,   Lu   cenedlu:    oviparous,   parent, 

puerperal,  viviparous 
Parler,  F.  llafaru:  parlance,  parley,  par- 
liament, parlour,  parole 
Paro,  L.  parotoi:   impair,  preparation, 

prepare,  repair 
Pars,  partis,  L.  rhan:  apart,  bipartite, 
compartment,  coparcener,  depart,  de- 
partment, impart,  parse,  part,  partake, 
partial,  participate,  participle,  par- 
ticle, particular,  partition,  partizan, 
party,  tripartite 
Pas,  pan,  pantos,  G.  oil :  panacea,  pan- 
dect, pandemonium,  panegyric,  pan- 
oply, panorama,  pantheon,  pantology, 
pantometer  [tor,  pasture,  repast 

Pasco,  L.  porthi,  pesgi :   antepast,  pas- 
Pateo,  G-  cerdded.:  path,  patrol,  peripa- 
tetic [patent 
Pateo,  G.  bod  yn  agored:    patetaction, 
Pater,   G.    Pater,   L.   tad;    Patria,   L. 
gwlad:  expatriate, parricide,  paternal, 
patriarch,  patrician,  patrimony,  patri- 
ot, patronymic 
Pathos,  G.  teimlad:  antipathy,  apathy, 
pathetic,  pathology,  pathos,  sympathy 
Patior,  L.  goddef:  compassion,  impas- 
sible, impassioned,   impatience,   pas- 
sible, passion,  passive,  patient 
4Ü3 


PLE 


ROOTS  AND   DERIVATIVES. 


Pauper,  L.  fclawd:  impoverish,  pauper, 
pauperism,  pauperize,  poor,  poverty 

Pax,  pacis,  L.  heddweh:  appease,  pa- 
cific, pacify,  peace,  peaceable 

Pecco,  L.  pechu:  impeccable,  pecca- 
dillo, peccant,  peccavi 

Pectus,  pectoris,  L.  mynwes:  expecto- 
rate, parapet,  pectoral 

Pecus,  L.  gwartheg;  Pecunia,  L.  arian; 
Peculium,  L.  meddiannau:  peculate, 
peculiar,  pecuniary 

Pellis,  L.  croen  anifail:  felt,  pelisse, 
pell,  pelt,  surplice 

Pello,  pulsus,  L.  gyru:  compel,  dispel, 
expel,  expulsion,  impel,  propel,  pulse, 
repeal,  repel,  repulse 

Pendeo,  L.  crogi:  append,  appendage, 
appendix,  depend,  impend,  indepen- 
dent, pendant,  pending,  pendulum, 
perpendicular,  propensity,  suspend 

Pendo,  pensus,  L.  pwyso,  talu:  compen- 
dium, compensate,  dispensary,  dis- 
pense, expend,  expense,  pension,  pen- 
sive, prepense,  recompense,  suspense 

Pene,  L.  braidd :  antepenultimate,  pen- 
insula, penultimate,  penumbra 

Penetro,  penetratus,  L.  trydyllu:  im- 
penetrable, penetrate,  penetration 

Penna,  L.  plufen,  aden:  bipennated, 
impennous,  pen,  pennate 

Pente,  G.  pump :  pentacapsular,  penta- 
chord, pentagon,  pentahedrous,  pen- 
tameter, Pentateuch,  pentecost 

Penuria,  L.  eisieu:  penurious,  penuri- 
ousness,  penury 

Peptos,  G.  berwedig,  treuliedig:  dys- 
pepsia, eupepsy,  heptic       [periculous 

Periculum,   L.  perygl:    peril,   perilous, 

Persona,  L.  person:  impersonal,  per- 
son, personal,  personality,  personify 

Pes,  pedis,  L.  troed:  kbiped,  expedite, 
impede,  pedal,  pedestal,  pedestrian, 
pedicle,  pediment,  quadruped 

Pestis,  L.  pla:  fester,  pest,  pester,  pes- 
tiferous, pestilence 

Petalon,  G.  gwullddeilen :  apetalous, 
bipetalous,  monopetalous,  petal,  poly- 
petalous 

Peto,  petitus,  L.  ceisio:  appetence, 
appetite,  centripetal,  compete,  im- 
petuous, impetus,  petition,  repeat 

Petra,  G.  craig:  Peter,  petrifaction, 
petrify,  petroleum,  saltpetre 

Pflug,  Ge.  aradr :  fluke 

Phago,  G.  bwyta:  anthropophagi,  oeso- 
phagus, phagedena,  sarcophagus,  sar- 
cophagy 


Phaino.  G.  dangos;   Phantaza,  G.  peri  j; 

ymddangos:     diaphanous,  epiphany 

fancy,  fantastic,  phantasm,  phanton 

phenomenon,  sycophant  [rist 

Pharasb,  H.  gwahanu:  pharisaical,  phsl 
Pharmacon,  G.  meddygiaeth:  pharmilj 

cology,  pharmacopeia,  pharmacy 
Phemi,  G.  dywedyd:  emphasis,  prophes  >  i 
Phero,  phoreo,  G.  dyfod,  achosi:   dill 

phoretic,  metaphor,  periphery,  pho:l 

phoric,  phosphorus 
Philos,  G.  carwr:    Philadelphia,  phihul 

thropist.  Philip,  philology,  philom« 

philosophy,  philter,  Theophilus 
Phleo,  G.  llifo;   Phleps,  G.  gwythîeii 

fleam,  phlebotomy,  phleme 
Phobos,  G.  ofh :  hydrophobia 
Phone,  G.  llais:  antiphone,  cacophobfl 

euphony,   phonetic,   phonics,    phonfl 

graphy,  symphony 
Phos,  photos,  G.  goleuni:  phosphanS 

photography,  photometer 
Phrasis,  G.  geiriad:  antiphrasis,  metH 

phrase,  paraphrase,  periphrasis,  phrafl 

phraseology 
Phren,  phrenos,   G.    meddwl:    frantf* 

frenzy,  phrenetic,  phrenology,  phren  11 
Phthongos,  G.   swn:   apothegm,  dirtf 

thong,  triphthong 
Phusis,  G.  natur:  metaphysics,  physi  IE 

physiognomy,  physiology 
Phuton,  G.  llysieuyn :  phy'tivorous,  pi  I * 

tology,  zoophyte 
Pingo,  pictus,  L.  lliwio:  depict,  pictcfi 

al,  Picts,  picture,  picturesque,  pigmi ' 
Piobaireaehd,  Ga.  pib-gerdd:  pibrocr' 
Pisces,  L.  pysgodyn :  piscary,  piscatoi* 

piscivorous 
Pius,  L.  duwiol :  impiety,  pious,  pity  ffj 
Placeo,  L.  Plaire,  F.  boddloni:  compt 

cence,  complacent,  complaisance, cc\  r. 

plaisant,  displease,  displeasure,  plj 

sant,  please,  pleasure,  unpleasant 
Placo,  L.  dystewi :  placable,  placid 
Planao,  C.  crwydro:  planet 
Planta,  L.  planigyn:  displant,  impH 

plant,  plantation,   replant,   supphl 

transplant  [plaus* 

Plaudo,  L.   canmol:   applaud,  plau1, 
Plebs,  L.  gwerin:  plebeian 
Pleo.  pletus,  L.  llenwi :  accomplish,  c<  r 

plement,    complete,    replete,  sap  J- 

ment,  supply  [perplex 

Plecto,  plexus.  L.  nydd-droi:  compS 
Plenus,  L.  llawn:  plenary,  plenipol- 

tiary,  plenitude,   plenty,  plenum,  - 

plenish 

404 


GWREIDDEIRIAU   A   THARDDOLIOX. 


PUE 


;  Plico,  plicatus,  L.  píygu :  apply,  com- 

plicate,  comply,  duplicate,  duplicity, 

Í     explicit,     implicate,     pliable,     reply, 

suppliant,  surplice  (  ?  ),  treble,  triple 
Pbhtan,  S.  gwystlo:  plight,  plot 
Ploro,    L.     achwyn:    deplore,    explore, 

implore 
Pluma,  L.  plufen:  deplume,  plume 
■Plumbum,  L.  plwm:  plumb,  plumbago, 

plumber,  plummet 
Plus,  pluris,  L.  mwy :  nonplus,  overplus, 
'     pluperfect,  plural,  surplus,  surplusage 
.Pneuma,  G.  awyr,  anadl:    pneumatic, 
■     pneumatology  [poke,  pouch 

.Poche,  F.  cwd:    poach,   pock,   pocket, 
Poena,  L.  poenedigaeth:  penal,  penance, 

penitent,  repentant,  subpoena 
Poieo,  G.  gwneuthur:  epopee,  pharma- 
t    copeia,  poesy,  poet,  prosopopaeia 
Polemos,  G.  rhyfel :  polemic 
;Poleo,  G.  gwerthu:  bibliopolist,  mono- 
poly, pharmacopolist 
iPolio,  politus,  L.  caboli:  polish,  pohsher 
,Polis,  G.  dinas;    Polites,  G.  dinesydd: 
i    Adrianople,  Constantinople,  cosmopo- 
•j    lite,  metropolis,  metropolitan,  Naples, 
I    police,  policy,  polite,  politics,  polity 
iPolus,  G.  llawer:  polygarchy,  polygon, 

polyhedron,  polypus,  polysyllable 
Pondus,  L.  pwys:    ponder,   ponderous, 

pound,  preponderate 

Pono,  positus,   L.   gosod:    appose,   ap- 

;    posite,   apposition,  component,   com- 

j    pose,   compost,  compound,  deponent, 

i    depose,  de'pôt,  dispose,  exposition,  im- 

\    pose,  interpose,    position,   post,   pre- 

j    position,  propose,  repository,  suppose 

Populus,    L.    pobl:     people,    populace, 

popular,  populous,  public,  publication, 

publicity,  publish 

Porphura,  G.  Purpureus,  L.  Pourpre,  F. 

j    porphor :  porphyry,  purple 

Porto,  L.  dwyn;  Porta,  L.  drws,  porth: 

comport,  deport,  deportment,  export, 

import,     important,    port,    portable, 

;    portal,    porter,    portfolio,    port-hole, 

portico,  report,  support,  transport 
.Posse,  L.  Pouvoir,  F.  gallu;  Potens,  L. 
y    galluog:    omnipotent,    possible,    po- 
tent, potential,  power,  puissant 
•Post,  L.  gwedi :  postdiluvian,  posterior, 
i    posterity,  postern,  postillion,  postpone, 
:    postscript,  preposterous 
Postulo,  postulatus,   L.  gofyn:    expos- 
;    tulate,  postulate,  postuìatum 
Potamus,  G.  afon:   hippopotamus,  Me- 
sopotamia, potamology 


Poto,  L.  yfed:  computation,  potable 
potion,  potulent,  symposium 

Pous,  podos,  G.  troed :  antipodes,  poda- 
gra, polypus,  tetrapod,  tripod 

Prajda,  L.  ysglyfaeth :  depredation,  pre- 
dal,  predatory,  prey        [prank,  prink 

Prangen,  Ge.  rhodresu,  prancio:  prance, 

Prasso,  pratto,  G.  gwneuthur :  practical, 
practice,  pragmatic 

Precor,  L.  gweddi'o:  deprecate,  impre- 
cate, pray,  precarious 

Pregnans,  L.  beichiog:  impregn,  im- 
pregnate, pregnant 

Prehendo,  L.  gafaelyd:  apprehensive, 
comprehend,  reprehend 

Pi-emo,  pressum,  L.  gwasgu :  compress, 
depress,  express,  impress,  imprint, 
press,  pressure,  print 

Presbus,  G.  hen ;  Presbuteros,  G.  hen- 
adur:  presbyter,  presbyterian 

Pretium,  L.  pris:  appraise,  appreciate, 
depreciate,  price,  prize 

Primus,  princeps,  L.  cyntaf:  premier, 
primary,  primeval,  primitive,  prim- 
ness, primordial,  primrose,  prince, 
principal,  principality,  principle,  prior, 
priority,  pristine 

Privo,  L.  cymmeryd  ymaith ;  Privus,  L. 
priod :  deprive,  pi-ivacy,  private,  priva- 
teer, privative,  privilege,  privy 

Probo,  probatus,  L.  Profian ;  S.  profi : 
approbation,  approve,  disprove,  im- 
prove, probable,  probation,  probe, 
probity,  proof,  prove,  reprobation,  re- 
prove [probrious 

Proburn,  L.  gwarthrudd :  exprobate,  op- 
Proles,  L.  epil :  prohfic  [pagate 

Propago.  L.  eginyn:   propaganda,  pro- 

Prope,  L.  agos;  Proximus,  L.  nesaf: 
approach,  approximate,  propinquity, 
proximity,  reproach 

Proprius,  L.  addas,  priod:  appropriate, 
impropriate,  proper,  property,  pro- 
priety 

Protos,  G.  cyntaf:  prothonotary,  pro- 
tocol, protomartyr,  prototype 

Prudens,  L.  call:  jurisprudence,  pru- 
dence, prudential  [ter,  psaltery 

Psallo,  G.  canu:  psalm,  psalmody,  psal- 

Pseudos,  G.  celwydd :  pseudoapostle, 
pseudodox,  pseudograph 

Psuche,  G.  enaid :  metempsychosis,  psy- 
chology, psychomancy 

Pubes,  L.  manflew:  puberty,  pubescent 

Pudeo,  L.  bod  â  chywilyddarno:  impu- 
dent, pudency,  pudicity,  repudiate 

Puer,  L.  bachgen :  puerile,  puerperal 
405 


ROS 


ROOTS  AIÍD   DERIVATIVES. 


Rfepan,  S.  rhwymo:  rope 

Ramus,  L.  cangen:   ramage,  ramifica- 
tion, ramify,  ramous 

Rapio,    raptus,    L.    crapio:    rapacious,  ) 
rapacity,   rape,    rapid,    rapine,   rapt, 
rapture,     ravage,     raven,    ravenous,  I 
ravish  [rarefy,  rarity 

Rarus,    L.    teneu:     rare,     rarefaction,  . 

Rath,  S.  cynnar:  rather 

Ratus,  L.  sefydledig;  Ratio,  L.  rheswm:  : 
irrational,  rate,  ratification,  ratify,  I 
ratiocination,  ration,  rational,  ration-  i 
ale,  reason,  unreasonable 

Raucus,  L.  cryg :  crow,  rook.  '"  Crow  \ 
and  Rook  are  originally  the  same  word,  ' 
with  a  transposition  of  letters.  For 
oo  was  doubtless  pronounced  as  o  in  • 
poke;  now  if  you  pronounce  crow,  I 
crow,  crow,  several  times,  it  will  be  fc 
the  same  sound  as  roke,  rokt,  /-owe." — I 
Richardson. 

Rego,  rectus,  L.  llywio ;  Rex,  L.  Roi,  F.  J 
brenin :  correct,  corrigible,  direct,  [.: 
erect,  interregnum,  pomeroy,  realm,  J 
rectangular,  rectify,  rectilinear,  rector,  J; 
regal,  regale,  regent,  regency,  regicide,  1 
regimen,  regiment,  regnant,  regular,}] 
regulation,  reign,  right,  royal,  viceroy  R 

Reifeln,  Ge.  rhychu :  rifle 

Rein,  8.  glân;  rinse 

Reod,  rude,  S.  coch :  red,  ruddle,  ruddy  ! 

Repo,  L.  ymlusgo :  obreption,  repent  j 
(ymlusgol),  reptile,  surreptitious 

Res,  L.  peth :  real,  reality,  realize 

Rete,  L.  rhwyd:  reticle,"  reticulate,  re-j 
ticule,  retiform,  retina 

Rheo,  G.  llifo:  catarrh,  diarrhoea,  he-- 
morrhage,  hem  :rrhoids 

Rhetor,  G.  areithiwr :  rhetoric 

Rhin,  G.  trwyn:  rhinalgia,  rhinoceros    « 

Rhuthmos,     G.     disgynsain:      rhyme. 

Ric,  S.  llywodraeth:  bishopric  [rhvthu; 

Rideo,  L.  chwerthyn:  deride,  derision 
derisive,  ridicule,  ridiculous,  risible 

Rigeo,  L.  bod  yn  oer,  sythu :  rigid,  ri- , 
gidity,  rigorous,  rigour 

Rigo,  L.  dyfrhau :  irrigate,  irriguous      I 

Rivus,  L.  afon :  corrivation,  derive,  rival 
river,  rivulet 

Robur,  L.  derwen:  corroborate,  corroj 
borative,  roborant,  roboreous.  robust  i 

Rodo,  L.  cnoi:  arrode,  coiTode,  coiW 
sion,  erode,  rodent,  rodentia 

Rogo,  rogatu's,  L.  gofyn:  abrogate,  de 
rogatory,  interrogate,  prorogue,  roga- , 
tion,  supererogation,  surrogate 

Ros,  roris,  L.  gwlith:  roral,  roratioa      i 
406 


Pugil,  L.  ymladdwr:  pugil,  pugilist 
Pugno,  L.  ymladd;    Pugna,  L.  dwm: 
impugn,  oppugn,  propugn,  pugnacious, 
repugnance  [pullulate 

Pullus,  L.  cyw:  poult,  poultry,  pullet, 
Pulvis,  L.  pylor :  powder,  pulverize 
Pungo,  punctus,  L.  symbylu:  appoint, 
compunction,     expunge,     poignancy, 
point,  punch  (tyllu),  punctual,  punc- 
tuation, puncture,  pungent 
Pupus,  L.  bachgenyn:  pup,  pupil,  pup- 
pet, puppy 
Pur.  G.  tan:  empyreal,  empyrosis,  pyre, 
pyramid,  pyrite,  pyrolatry,  pyrometer, 
pyrosis,  pyrotechny,  pyrotic 
Purgo,  purgatus,  L.  glanhau :  expurgate, 

purgatory,  purge 
Purus,  L.  pur:  pure,  purify,  puritan 
Puto,  putatus,  L.  meddylied:  account, 
amputate,    compute,   count,    depute, 
deputy,    discount,     dispute,    impute, 
recount,  reputation,  repute 
Putris,  L.  pwdr:  putrefaction,  putrefy, 

putrescent,  putrid,  putridity 
Pyndan,    S.    cau    i    mewn:    pen,   pin, 

pound  (fiald) 
Quajro,  quaisitus,  L.  gofyn,  ceisio:  ac- 
™  quire,  conquer,  conquest,  exquisite, 
inquest,  inquire,  inquisition,  perquisite, 
query,  quest,  question,  quiz,  require 
Qualis,  L.  cyfryw  ag :  disqualify,  qualify, 
quality  [quantity,  quantum 

Quantus,    L.   pa  gymmaint:    aliquant, 
Qoatio,  quassus,  L.  siglo:   concussion, 
conquassate,  discuss,  percussion,  quash 
Quatuor,  L.  pedwar:    quadrant,  quad- 
rangle, quadratic,  quadrature,  quad- 
rille,     quadrinoinial,     quadripartite, 
quadriphyllous,  quadririal,  quadruped, 
quadruple,  quart,  quarter 
Quer,  Ge.  croes :  queer  [querulous 

Queror,  L.  cwyno:  quarrel,  quarrelsome, 
Quiebro,  Sp.  crychiad  ton:  quaver 
Quies,    quietis,    L.   gorphwysdra:    ac- 
quiesce,   disquiet,    quiescent,    quiet, 
quietude,  requiem,  requite 
Quinque,   L.   pump:    quincunx,    quin- 

quagesima,  quinquennial,  quintuple 
Quot,  L.  pa  niter;  aliquot,  quota,  quo- 
tidian, quotient 
"Pabies,  L.  cynddeiriogrwydd :  rabid 
Radius,  L.  paladr:  array,  irradiate, 
radiance,  radiate,  radius,  ray 
Radix,  L.  gwreiddyn:    eradicate,  racy, 

radical,  radicle,  radish 
Rado,   rasus,   L.   crafu:    abrade,  erase, 
rase,  rasher,  razor,  razure 


GWREIDDEIRIAU   A   THARDDOLION. 


SEP 


Rosa,  L.  rhosyn:  rosary,  rose,  roseate, 
roset,  rosette,  rosy  '  [rote,  rotund 
Eota,  L.  olwyn :  roast,  rotate,  rotation, 
Rover,  Da.  ysbeilio :  rove,  rover 
Ruber,  L.  coch:  erubescense,  robin, 
rubicund,  rubify,  rubious,  rubric,  ruby 
Rudis,  L.  anaddysgedig :  erudite,  rude, 

rudiment,  rudimental 
Fuga,  L.  crych:  corrugate,  rugose 
Rumen,  L.  oil:  ruminate 
Rumpo,  ruptus,  L.  tori:  abrupt,  bank- 
rupt, corrupt,  disrupt,  eruption,  in- 
terrupt, rupture  [rustic 
Rus.  ruris,  L.  gwlad:  rural,  ruricolist, 
■äacer,  L.  sanctaidd:  consecrate,  dese- 
crate,   execrate,   sacerdotal,    sacra- 
ment,    sacred,    sacrifice,     sacrilege, 
f     sacristan,  sexton 
'■  Saeck,  Sw.  sach :  hassock,  sack 
Sagax,  L.  call :  presage,  sagacity,  sage 
;  Salio,  saltum,  L.  neidio :  assail,  assault, 
;     consul,    consult,    counsel,    desultory, 
í     exult,  insult,  salient,  sally,   salmon, 
f     saltation,  saltatory,  saltinbanco,  somer- 
\     sault.  somerset 

■  Salus,  salutis,  L.  diogelwch:  salubri- 
ii     ous,  salutary,  salute 

I  Salvus,  L.  diogel :  safe,  safety,  safeguard, 

salvable,  salvation,  salve,  salvo,  saviour 

J    Sanctus,  L.  sanctaidd:  saint,  sanctify, 

\  '■     sanctimonious,  sanction,  sanctify 

Sanguis,  L.  gwaed:  consanguinity,  san- 

■  guiuary,  sanguine,  sanguineous,  san- 
'     guisuge 

Sanus,  L.  iacb :  insane,  insanity,  sana- 
|  ble,  sanative,  sanatorium,  sane,  sani- 
1    taiy,  sanity 

Sapio,  L.  archwaethu,  bod  yn   ddoeth: 
insipid,  sapid,  sapience,  sapient,  sapor, 
saporific,  savour,  savoury 
Sapo,  L.  sebon :  saponaceous,  soap 
Sarx,  sarkos,  G.  cnawd :  anasarca,  sar- 
casm, sarcoline,  sarcology,  sarcopha- 
gus, sarcotic 
Satis,  L.  digon:    dissatisfy,  insatiable, 
sate,  satiate,  satiety,  satisfaction,  satis- 
fy, saturate 
Scafan,  S.  crafu :  scavenger,  shave 
Scando,  L.   dringo:   ascend,   ascension, 
condescend,  descend,  scan,  transcend 
'Scarpa,  I.  llethr :  counterscarp 
Sceadan,  S.  rhanu :  scatter,  scot  (tâl) 
Sceapan,  S.  llunio:    landscape,  shape, 

ship,  shop,  worship 
Scelos,  G,  coes :  isosceles 
Sceotan,    S.    saethu:    overshot,    scud, 
shoot,  shout,  shuttle,  upshot 


Sceptomai,  G.  edrych :  sceptic 
Scethan,  S.  niweidio :  scathless 
Schema,  G.  cynllun:  scheme 
Schizo,  G.  rhanu :  schism,  schismatic 
Schlich,  Ge.  hoced :  sleight 
Schlicht,  Ge.  llyfn:  sleek,  slight 
Schlottern,  Ge.  hongian:  slattern 
Schola,   L.  Schole,  G.  ysgol :    scholar, 

scholastic,  school 
Schrumpf,  Ge.  crychedig :  shrimp 
Schuin,  D.  lleddf :  askance,  squint 
Scindo,    scissus,    L.    tori:     abscission, 

rescind,  scissible,  scissors,  scissure 
Scio,  scitus,    L.    gwybod:     conscience, 
conscious,  nescience,  omnicient,  pre- 
science, science,  scientific,  unconscion- 
Scir,  S.  sir:  sheriff, shire,  shrieval  [able 
Sciran,    S.   tori:     plough-share,     scar, 

score,  share,  shear,  shears,  sheer 
Scopeo,  G.  edrych:    bishop,    episcopal, 
helioscope,  horoscope,  microscope,  tele- 
Screopan,  S.  crafu:  scrap,  scrape  [scope 
Scribo,  scriptus,  L.  ysgrifenu:  ascribe, 
circumscribe,  conscript,  describe,  post- 
script,   prescribe,    rescript,    scribble, 
scribe,  scripture,  scrivener,  subscribe, 
superscribe,  transcribe 
Scrutor,  scrutatus,  L.  chwilio :  inscruta- 
ble, scrutator,  scrutinize,  scrutiny 
Scufan,  S.  gwthio :  scuff,  scuffle,  shove, 

shovel,  shuffle 
Scutum,  L.  tarian:  escutcheon,  esquire, 

scutage,  scutcheon,  scutiform 
Seaxan,    S.    Sais:     Essex,    Middlesex, 

Sussex,  Wessex 
Secar,  S.  ceisio:  beseech,  forsake,  seek 
Seco,  sectus,    L.   tori:    bisect,   dissect, 
insect,  intersect,  secant,  sect,  section, 
sector,  segment,  trisect,  venesection 
Sedeo,  sessum,  L.  eistedd:  assess,  assi- 
duity, assize,  consider,  insidious,  pre- 
side, president,  reseat,   reside,    seat, 
sedan,    sedate,    sedentary,   sediment., 
see,  session,  subside,  supersede 
Semen,  L.  had:  conseminate,  dissemi- 
nate, seminal,  seminary,  seminific 
Senex,    L.    hen;     Senior,    L.    henach: 

seignior,  senate,  senile,  senior 
Sentio,   sensus,  L.   teimlo,    meddylied: 
assent,    consent,    dissent,    insensate, 
nonsense,    resent,     scent,    sensation, 
sense,  sensitive,  sensorium,   sensual, 
sentence,  sentient,  sentiment,  sentinel 
Seothan,  S.  berwi :  seethe,  sod,  suds 
Sepo,  G.  llygru :  antiseptic,  septic 
Septem,  L.  saith:  septangular,  Septem- 
ber, septennial,  septuagint,  seven 
407 


STI 


ROOTS  AND   DERIVATIVES. 


Sepultus,  L.  claddedig :  sepulchral,  se- 
pulchre, sepulture 

Sequor,  secutus,  L.  dilyn :  consecutive, 
consequence,  execute,  obsequies,  per- 
secute, prosecute,  prosecutor,  sequel, 
sequence,  subsequent 

Sero,  L.  gosod:  assert,  desert,  exert, 
insert,  intersert,  series,  sermon 

Servio,  ufuddhau:  serf,  servant,  serve, 
service,  servile,  servitor 

Servo,  servatus,  L.  cadw :  conserve,  ob- 
servation, observe,  preserve,  reserve 

Sex,  L.  chwech :  bissextile,  sexagesima, 
sexennial,  sextant,  sextuple,  six 

Sharaba,  A.  yfed :  syrup 

Sharbat,  Pe.  surfedd  :  sherbet 

Shurbon,  A.  yfed:  shrub  [cative,  siccity 

Sicco,  L.  sychu :  dessicate,  siccate,  sic- 

Sidus,  L.  seren:  sideral,  sidereal 

Signum,  L.  arwydd;  Signo,  L.  nodi: 
assign,  consign,  design,  ensign,  in- 
signia, resign,  signal,  signalize,  sig- 
nature, significant,  signify,  subsign 

Silex,  L.  callestr:  silex,  silicify,  silicious 

Similis,  L.  tebyg :  assimilate,  dissemble, 
dissimulate,"  facsimile,  similar,  simile, 
simulate,  simulation 

Simul,  L.  ar  yr  un  pryd:  assemble,  as- 
sembly, simultaneous 

Sine,  L.'heb:  sincere,  sinecure 

Singulus,  L.  unigol:  single,  singular 

Sinus,  L.dwyfron,  morgilfach:  insinuate, 
sinuosity,  "sinuous,  sinus 

Sisto,  L.  *  aros :  assist,  consist,  desist, 
exist,  insist,  persist,  resist,  subsist 

Situs,  L.  sefyllfa :  site,  situate,  situation 

Slacian,  S.  bod  yn  araf;  Slak,  Da.  mol- 
waden :  slack,  slug,  sluggish 

Slefan,  S.  cuddio :  sleeve,  sleeveless 

Slegan,  S.  lladd :  onslaught,  slaughter, 

Slof,  D.  esgeulus :  sloven  Xslay 

Slordig,  D.  brwnt :  slur 

Snican,  S.  ymlusgo :  snake,  sneak 

Socius,  L.  cydymaith:  associate,  con- 
sociate,  social,  society,  unsociable 

Sol,  L.  haul :  insolation,  parasol,  solar, 
solstice. — Helios  [solid,  solidify 

Solidus,  L.  diysgog:  consolidate,  solder, 

Solor,  L.  dyddanu :  consolatory,  console, 
disconsolate,  solace 

Solum,  L.  llawr:  soil,  subsoil 

Solus,  L.  unig :  desolate,  sole,  solifidian. 
soliloquy,  solitude,  solo 

Solvo,  solutus,  L.  rhyddhau:  absolve, 
dissolve,  insolvent,  irresolute,  resolu- 
tion, resolve,  solution,  solve,  solvent 

Soma,  6i  corff:  somatic,  somatology  v 


Somnus,  L.  cwsg :  somnambulist,  som- 
niferous 
Sonus,  L.  swn,  sain :  altisonant,  conso- 
nant, dissonant,  resound,  sonnet,  so- 
norous, sound,  unison 
Sophos,  G.  call;  Sophia,  G.  doethineb:; 
pansophical,  philosopher,  Sophia,  so- 
phist, sophisticate 
Sopor,  L.  cwsg :  soporate,  soporific 
Sorbeo,   L.  llyncu :    absorb,  absorption  j 
resorb         [ment,  consort,  resort,  son] 
Sors,   sortis,  L.  cyfran:   assort,  assort-' 
Soth,  S.  gwir:  forsooth,  sooth,  soothsay! 
Spao,  G.  tynu:  spagyrist,  spasm,  spasj 
modic  [disperse,  intersperse 

Spargo,  sparsus,  L.  gwasgaru :  asperse 
Specio,    spectus,    L.    gweled:    despise  J 
inspect,  perspective,  prospect,  prospec  I 
five,  retrospect,  special,  species,  speci 
men,  specious,  spectacles,  spectatoik 
spectre,  speculate,  suspect 
Spell,  S.  chwedl :  gospel,  spell 
Sperma,  G.  had :  sperm,  spermaceti      I 
Spero,  speratus,  L.  gobeithio:    despaip 

desperado,  desperate 
Sphaira,  G.  pelen:    atmosphere,  hem  tt 
sphere,  planisphere,  sphere,  sphernlcl 
Spiro,    L.   anadlu:    aspire,   conspiracy 
conspire,  dispirit,  expire,  inspire,  pei  j' 
spire,  respiration,  respire,  spirit,  stu  I 
pire,  transpire      [splendid,  splendoi' 
Splendeo,    L.    dysgleirio:    resplendent 
Spondeo,    sponsus,    L.    addaw:    com* 
spond,  respond,  response,  responsibl 
sponsor,  spouse  [  spontanea!  Ä 

Sponte,  L.  o  bono  ei  hun:  spontaneit' 
Spuma,  L.  ewyn:  despumate,  spume    jl 
Stall,  S.  lie:   forestal,  instal,  pedesti| 
stall  [hypostasis,  metastaf' 

Stasis,  G.  sefydliad:  apostacy,  ecstac» 
Stede,  S.  sefyllfa:  roadstead,  stead 
Stello,     G.    anfon:      apostle,    diasto ! 

epistle,  peristaltic,  systole 
Stenos,  G.  cul,  bychan :  stenography  j 
Steorfan,  S.  trengu :  starve 
Stepan,  S.  codi:  steep,  step  [ty! 

Stereos,  G.  cyfan:  stereometry,  ster<! 
Sterno,  stratus,  L.  rhoi  i  lawr:  const»! 

nation,  prostrate,  stratum,  stratify 
Stichos,   G.   pennill:    acrostic,   disti< 

hemistich,  tetrastich 
Stigan,  S.  esgyn :    stage,   stairs,  st 

stirrup,  story  (llofft) 
Stilla,  L.  dyferyn:  distil,  instil,  still   : 
Stirps,  L.  gwreiddyn:  extiqjate 
Stimulus,  L.  yspardyn:  stimulant,  f) 
mulate,  stimulus 

408 


GWREIDDEIRIAU   A   THARDDOLlON. 

itinguo,   L.    diffodd :    distinct,   distin 


TES 


guish,  extinct,  extinguish,  instinct 
>to,  statum,  L.  sefyll :  armistice,  arrest' 
circumstance,  constant,  constitute,  dis- 
tance,  establish,   estate,    extant,   in- 
i   stant,   institute,   interstice,    obstacle, 
,  rest,  restive,  solstice,  stable,  stamen, 
\   stand,     standard,     state,     stationer, 
i   statue,  stature,  statute,  substance,  sub  - 
i   stantiate,  substantive,  substitute,  su- 
,   perstition,  transubstantiation 
,;3tow,  S.  lie :  bestow,  Chepstow,  stow 
jstratos,  G.  byddin :  stratagem 
;streccan,  S.  estyn :  straight,  stretch 
stringo,  strictus,  L.  dirdynu,  rhwymo: 
>   astringent,  constrain,  constrictor,  dis- 
i   train,    district,   restrain,    restriction, 
,    strain,  strait,  strict,  stricture,  stringent 
Strophe,   G.   troad:    anastrophe,    anti- 
strophe,      apostrophe,      catastrophe, 
í   strophe,  strophos 

,5truo,  structus,  L.  adeiladu:  construct, 
construe,    destroy,     destruction,    in- 
I    struct,  obstruct,  obstruction,  structure, 
J    superstructure 

,5tupeo,  L.  bod  yn  hurt:  stupe,  stupen- 
:    dous,  stupid,  stupify,  stupor 
Suadeo,  suasum,  L.  cynghori:  dissuade, 
ì   persuade,  suasion,  suasive 
Sudo,  L.  chwysu:    desudation,  exsude, 
,    exude,  sudation,  sudorific,  transude 
Sugo,  suctus,    L.   sugno:    sanguisuge, 
i    succulent,  suck,  suckle,  suction,  su- 
(    gescent  [summary,  summit 

Summus,  L.  uchaf:  consummate,  sum, 
Sumo,  L.  cymmeryd:  assume,  consume, 

presume,  resume,  sumptuous 
;Suo,  L.  gwnio:  souter,  suture 
Sur,  S.  sur :  sorrel,  sour,  surly 
Surdus,  L.  byddar:  absurd,  surd 
Surgo,  surrectum,  L.  ymgyfodi :  insur- 
i    gent,  resurrection,  source,  surge 
Suth,  S.  deheu:  south,  southern 
Swart,  S.  du :  swart,  swarthy 
Swif'an,  S.  chwyrnellu :  swivel 
Syllan,   S.  rhoddi,  gwerthu:    handsel, 
-.    sale,  sell 

•^abula,  L.  astell,  bwrdd :  contabulate, 

tablature,  table,  tablet   [taciturnity 

Taceo,  L.  tewi :  reticent,  tacit,  taciturn, 

Tailler,   F.  tori:    detail,  entail,  retail, 

tailor,  tally 
Talis,  L.  y  cyfryw:  retaliate 
Tango,  tactus,  L.  cyffwrdd:  attach,  at- 
tain^ contact,  contagion,  contagious, 
contiguous,  contingent,  integrity,  tac- 
tile, tangent,  tangible 


Tapeto,  I.  teisban :  carpet,  tapis 
Taphos,  G.  bedd :  cenotaph,  epitaph 
Taranto,  I.  tref  yn  Italy :  tarantula 
Tardus,    L.    araf:    retard,    tardigrade, 
tardy  [tactics 

Tasso,  G.  trefuu :  ataxy,  eutaxy,  syntax, 
Tauros,  G.  Taurus,  L.  Taureau,  F.  tarw : 

centaur,  centaury,  minotaur 
Tautos,  G.  yr  un :  tautology,  tautophony 
Techne,    G.    celfyddyd:    pantechnicon, 

polytechnic,  pyrotechny,  technical 
Tego,  tectus,  L.  cuddio :  detect,  integu- 
ment, protect,  protectorate.     Tuile,  F. 
priddlech:  tile 
Tele,  G.  pell:  telegraph,  telescope 
Temno,  G.  tori:    anatomy,   atom,   epi- 
tome, lithotomy,  phlebotomy 
Temno,    L.    dirmygu:    contemn,    con- 
tempt, contemptible,  contemptuous 
Tempero,  L.  tymmeru:   attemper,  dis- 
temper, intemperate,  temper,  temper- 
ament, temperate,  temperature 
Tempus,  temporis,  L.  amser:   contem- 
porary, extempore,  temporal,  tempo- 
rary, temporize,  tense 
Tendo,  tentus,  L.  dirdynu :  attend,  at- 
tentive, distend,  extend,  extensive,  in- 
tend, ostensible,  ostentation,  portend, 
subtend,    superintend,    tend,    tendon, 
tense  (tyn),  tent 
Teneo,  tentum,  L.  dal :  abstain,  contain, 
content,   continent,  continue,   detain, 
entertain,  lieutenant,  obtain,  pertain, 
pertinent,  retain,  retinue,  sustain,  ten- 
able, tenaceous,  tenant,  tendril,  tene- 
ment, tenet,  tenon,  tenor 
Tener,  L.  tyner :  intenerate,  tender 
Tento,  L.  cynnyg,  profi :  attempt,  tempt 
Tenuis,  L.  main:  attenuate,  extenuate, 

tenuifolious,  tenuity 
Teogan,  S.  tynu:  team,    tight,   tough, 
Teotha,  S.  degfed:  tithe  [tow,  tug 

Tepeo,  L.  bod  yn  dwym:  tepid,  tepify 
Terminus,    L.    diwedd:    conterminous, 
determine,  exterminate,  interminable, 
term,  terminal,  terminate,  terminus 
Tero,  tritus,  L.  rhwbio:  attrition,  con- 
trite, detriment,  triturate 
Terra,  L.  y  ddaiar:    country,   disinter, 
inter,    mediterranean,    subterranean, 
terrace,  terraqueous,  terrestrial,  ter- 
rier, terrigenous,  territory 
Terreo,  L.  ofni:  deter,  terrible,  terrific, 

terrify,  terror 
Testis,  L.  tyst:  attest,  contest,  detest, 
intestate,  protest,  test,  testament,  tes- 
tate, testator,  testify,  testimony 
409 


CIS 


•ROOTS   AND   DERIVATIVES. 


Tetra,  G.  pedwar:  tesselate,  tetragon, 

tetrahedral,  tetrarch,  tetrastic 
Texo,  textus,  L.  gvreu:    context,   pre- 
text, text,  textile,  texture.     Tissu,  F. 
cymhlethwe;  tissue  [theatric 

Theaomai,  G.  edrych  ar  •  amphitheatre, 
Thema,  G.  sefyllfa:  theme  [theory 

Theoreo,  G.  edrych :  theorem,  theoretic, 
Theos,  G.  duw :  atheist,  pantheon,  poly- 
theism, theocracy,  theogony,  theology, 
theomachy,  theomancy,  tritheist 
Thermos,  G.  twym:    isothermal,   ther- 

mogen,  thermometer 
Thincan,  S.  ymddangos :  methinks,  think 
Thing,  S.  peth,  achos:    hustings,  no- 
thing, thing  [thirl,  thrill 
Thirlian,    S.    trydyllu:     drill,    nostril, 
Thrscl,  S.  caethwas :  disenthral,  enthral, 
Thringan,  S.  gwasgu :  throng      [thrall 
Thweor,  S.  yn  groes:  athwart,  thwart 
Timeo,  L.  ofni :  intimidate,  timid,  timid- 
ity, timorous                     [taint,  tinge 
Tingo,  L.  trochi,  lliwio:  attaint,  stain, 
Titheme,  G.  gosod ;  Thesis,  G.  gosodiad 
anathema,  antithesis,  epithet,  hypo- 
thesis, parenthesis,  synthesis,  theme 
Titillo,  L.  gogleisio :  tickle,  titillate 
Titulus,  L.  enw,  enwad :  disentitle,  en- 
title, title,  titular 
Toile,  F.  lliain:  toilet 
Tolero,  L.  goddef:   intolerable,  intoler- 
ance, tolerant,  tolerate 
Tollo,  L.  dyrchafu :  attollent,  extol 
Tonos,    G.    tonus,    L.    ton:    baritone, 

monotony,  tone,  tune 
Tooi,  D.  add  urn :  toy  [pian 

Topos,  G.  lie:  topic,  topography,  uto- 
Torno,  L.  troi:  contour,  tornado,  tour, 

tourniquet 
Torpeo,  L.  merwino:    torpedo,  torpent, 

torpid,  torpor,  torporfic 
Torqueo,  tortus,  L.  nydd-droi:  distort, 
extort,  intort,  retort,  torment,  tortoise, 
tortuous,  torture        [torrid,  torridity 
Torreo,  tostus,  L.  crasu:  toast,  torrefy, 
Totus,  L.  Tout,  F.  ycyfan:  factotum, 
surtout,  total  [cal,  toxicology 

Toxicon,  G.  gwenwyn :  intoxicate,  toxi- 
Trado,  L.  rhoddi  i  fyny,  bradychu:  tra- 
dition, traditional,  traitor,  treason 
Traho,  tractus,  L.  tynu ;  Tracto,  L.  tynu, 
traethu  ar :  abstract,  attract,  contract, 
detract,  distract,  entreat,  extract,  mal- 
treat, portrait,  portray,  protract,  sub- 
tract, subtrahend,  trace,  tract,  tractate, 
trade,  trail,  train,  trait,  treat.  Dragan, 
S.  tynu :  drag,  draggle,  draw 


Treis,  G.  Tres,  L.  Threo,  thri,  S.  Tro 
F.  Tre,  I.  Sw.  &  Da.  tri:  riding  (til 
thing),  treble,  trefoil,  trey,  triang  I 
trident,  triennial, trifid,  trifling,  trigc.l 
trigonometry,  trinity,  trio,  triphthor  I 
triplet,  trisect,  triune,  trivial 

Trekker  Da.  tynu :  trigger 

Tremo,  L.  siglo:  tremble,  tremendwl 
tremor,  tremulous  [trust,  trui 

Treowian,  S.  credu:   troth,  trow,  tnl 

Trepido,  L.  crynu;  intrepid,  trepidatiJ 

Trepo,  G.  troi :  heliotrope,  trope,  trop  I 

Thriambos,  G.  Triumphus,L.  Triompll 
F.  gorfoledd :  triumph,  trump,  trumj I 

Tribulan.  S.  Troubler,  F.  bhno:  troi 
ble,  troublesome,  untroubled 

Tribuo,  L.  rhoddi:  attribute, contribul 
distribute,  retribution,  retributhl 
tributary,  tribute  [  bi  , 

Tribus,  L.  tylwyth:   tribe,  tribunal,  tl 

Trica?,  L.  rhwystr:  extricate,  inextriil 
ble,  intricate,  intrigue 

Trouver,  F.  cael:  contrive,  irretrieil 
ble,  retrieve,  trover 

Trudo,  trusus,  L.  gwthio:  abstruse,  <f 
trude,  extrude,  intrade,  obtrude,  pi 
trude,  retrude,  trusion,  unobtrusmÄ 

Truncus,  L.  toredig ;  Tronçon,  F.  llacfl 
bren:  trounce,  truncate,  truncheB 
trunk  (cyô') 

Tuber,  L.  chwyddiad :  protuberant,  1 1 
ber,  tubercle,  tubercular,  tuberose   I 

Tubus,  L.  pib:  tube,  tubular,  tubtB 
tubuliform,  tubulous 

Tueor,  tutus, L.  amddiâyn,  edrych, sj'M 
ar :  intuitive,  tuition,  tutelar,  tutoiB 

Tumeo,  L.  chwyddo:  contumacy,  ad 
tumely,  tomb,  tumefy,  tumid,  tumoB 
tump,  tumult,  tumulus   [tuse;  repfl 

Tundo,  tusum,  L.  euro:  contusion, <■ 

Tupos,  G.  Typus,  L.  cysgodlyn:  axjt 
type,  archetype,  protot}'pe.  stereotyi 
type,  typify,  typography 

Turba,  L.  tyrfa  :*  disturb,  imperturbal  ] 
perturbate,  turbid,  turbulent 

Tunis,  L.  tẁr:  turret.  Tor,  S.  til» 
tower 

Twa,  twegen,  S.  dau:  between,  betwi- 
twain,  twenty,  twibil,  twice,  twilig'l 
twill,  twin,  twine,  twirl,  twist,  twoj' 

Tynan,  S.  caeru  :  Knighton,  town 

TTber,    L.    fFrwythlawn:     exuberar|. 
uberous,  uberty 

Ubi,  L.  pa  le:  ubiquitary,  ubiquity^   .'  I 

Uisge,    Ir.    dwfr:    usquebagh,  whis , 
Axe,  Esk,  F.xe,  Ouse,  UskTWye(af  • 
ydd),Aix-la-Chapelle(Aqua,  S.dw '. 
410 


GWREIDDEUUAU   A   THARDDOLION. 


YES 


Jltra,  L.  tu  hwnt  i;  Ulterior,  L.  pellach; 
Ultimus,  L.  pellaf:  penultimate,  ulter- 
terior,  ultimate,  ultimatum,  ultra-li- 
;  beral 

Umbra,  L.  cysgod:  adumbrate,  inum- 
i  brate,  obumbrate,  penumbra,  um- 
brage, umbrageous,  umbrella 
|fnda,  L.  ton :  abound,  abundant,  inun- 
(  date,  redound,  redundant,  undulation 
i'nguo,  unctus,  L.  eneinio :  anoint,  oint- 
,  ment,  unction,  unctuous,  unguent 
Jrms,  L.  un:  triune,  unanimous,  uni- 
|  corn,  uniform,  union,  unique,  uniso- 
j  nant,  unitarian,  unity,  universal,  uni- 
i  verse,  university 

rbs,  L.  dinas:  suburban,  suburbs,  ur- 
,  ban,  urbane,  urbanity 
i'rina,    L.    lleisw:     diuretic,    iscbury, 
i  strangury,    ureter,    urethra,     urinal. 
|  urine,  uroscopy 

i'ro,  nstus,  L.  lìosgi:  adustion,  com- 
bustible, combustion,  exustion,  in- 
1  combustible,  ustion  [utter,  uttermost 
•it,  S.  i  maes:  out,  outer,  utmost, 
iltor,  L.  defhyddio;  Usus,  L.  defnydd: 
i  abuse,  disuse,  inutile,  peruse,  usage, 
•use,  usual,  usufruct,  usury,  utensil, 
;,  utility 

1  ixor,  L.  gwraig  briod :  uxorious 
7"acca,  L.  Yache,  F.  buwch:  vaccary, 
u(    vaccinate,  vaccine 
aco,  vacatum,  L.  bod  yn  wag:  evacu- 
,  ate,  vacant,  vacate,  vacuity,  vacuum 
ado,  L.  myned:    evade,    evasion,   in- 
i  vade,  pervade,  vade-mecum,  wade 
agor,  L.  crwydro :  evagation,  extrava- 
gant, vagabond,  vagary,  vagrant  ,vague 
aleo,  L,  bod  yn  iach :  avail,  convales- 
.  cent,  countervail,  equivalent,  invalid 
invalidate,  prevail,  prevalent,  valedic- 
tory, valetudinarian,  valiant,  valid,  va- 
;  lour,  valuation,  value 
allum,  L.  gwrthglawdd:  circumvalla- 
tion,  contravallation,  interval,  wall 
anus,  L.  gwag,  ofer :   evanescent,  eva- 
nid,  evanish,  vain,  vanish,  vanity 
apor,  L.  anwedd :  evaporate,  vapour 
upulo,  L.  cael   ei  guro:    vapulation, 
wallop,  whip 

arico,  L,   bongamu:   divaricate,  pre- 
varicate, prevarication 
arius,  L.  gwahanol:  invariable,  varia- 
ble, variegate,  variety,  vary 
as,  L.  llestr:   extra vasated,  vascular, 
vase,  vessel 

asto,  L.  difrodi ;  Vastus,  L.  eang :  de- 
vastate, devastation,  vast,  waste 


Vates,  L.  prophwyd :  Vatican,  vaticide, 
vaticinate 

Veho,  vectus,  L.  cludo :  convex,  convey, 
inveigh,  vection,  vehicle,  veterinary 

Velio,  velsus,  L.  tynu:  convulse,  con- 
vulsion, revel,  revulsion,  vellicate 

Velo,  L.  gorchuddio :  develop,  envelope, 
reveal,  revelation,  veil,  vehferous 

Vena,  L.  gwythi'en :  extravenate,  vein, 
venal,  venesection,  venous 

Vendo,  L.  gwerthu :  venal  (cyflogadwy), 
vend,  vender,  vendible,  vendor,  vendue 

Venenum,  L.  gwenyn:  envenom,  vene- 
ficial,  venenate,  venom 

Veneror,  L.  addoli :  venerable,  venerate 

Venia,  L.  maddeuant:  venial 

Venio,  ventum,  L.  dyfod:  advene,  ad- 
vent, adventure,  avenue,  circumvent, 
convene,  convenient,  convent,  cove- 
nant, event,  intervene,  invent,  perad- 
venture,  prevent,  revenue,  venture 

Venor,  L.  hela:  venary,  venatic,  vena- 
tion, venery  (helwriaeth),  venison 

Venter,  L.  bol:  eventerate,  venter,  ven- 
tral, ventricle,  ventriloquist 

Ventus,  L.  gwynt:  eventuate,  subven- 
taneous,  vent,  ventiduct,  ventilation, 
ventosity.  Wind,  S.  Vinds,  Go.  gwynt : 
Wehan,  Ge.  chwythu :  wind,  windpipe 

Venus,  L.  Gwener,  duwies  cariad :  anti- 
venereal,  venereal,  venery  (cydgnawd) 

Verbero,  L.  taro:  reverberation,  ver- 
berate 

Verbum,  L.  gair :  adverb,  proverb,  verb, 
verbal,  verbatim,  verbiage,  verbosity 

Vereor,  L.  ofni,  parchu:  irreverent,  re- 
vere, reverend,  verecund 

Vergo,  L.  tueddu  tua:  converge,  con- 
vergent, diverge,  verge 

Vermis,  L.  pryfyn :  vermicelli,  vermicu- 
lar, vermiform,  vermifuge,  vermillion, 
vermin,  vermivorous.  Ẅyrm,  S.  pryf- 
yn; worm,  wormwood 

Verto,  versus,  L.  troi:  adverse,'  advert, 
advertise,  animadvert,  averse,  aversion, 
avert,  controversy,  controvert,  conver- 
sion, converse,  convert,  divers,  diverse, 
divert,  divorce,  evert,  inadvertence,  in- 
trovert, invert,  irreversible,  malversa- 
tion, obverse,  pervert,  reverse,  revert, 
subvert,  transverse,  traverse,  universe, 
versatile,  verse,  versicle,  versify,  ver- 
sion, vertebra,  vertex,  vertigo,  vortex 

Verus,  L.  Vrai,  F.  gwir:  aver,  average, 
veracity,  verdict,  verify,  verily,  veri- 
similar, verity,  very  [vesicle,  vesicular 

Vesica,  L.  chwysigen :  vesicant,  vesicate. 


zoo 


ROOTS  AND   DERIVATIVES. 


Vestigium,  L.  ol :  investigate,  vestige 
Vestis,L.  gwisg:  divest,  invest,  invest- 
titure,  travesty,  vest,  vestry,  vesture 
Vetus,  L.  hen :  inveterate,  veteran 
Via,  L.Voie,  F.  Weg,  S.  ffordd :  convoy, 
deviate,   obviate,    obvious,    pervious, 
previous,  quadrivial,  trifle,  trivial,  via- 
duct, viatic,  viaticum,  voyage,  way, 
waylay,  wayward 
Vicinus  L,  cymmydog :  vicinage,vicinity 
Vicis,  L.  cyfnewidiad:  vicar,  vicarious, 
vice-admiral,    vice-chancellor,    vice- 
gerent, viceroy,  vicissitude,  viscount 
Video,  visum,  L.  gweled:  devise,  envy, 
evidence,  evident,  inviduous,  invisible, 
provide,  providence,    provision,  pru- 
dence, purvey,  revise,supervise,  survey, 
vide,  videlicit,  visage,  visible,  vision. 
visionary,  visit,  visor,  vista,   visual, 
Vue,  F.  golygfa :  review,  view 
Viduo,    L.   dit'eddu:     vidual,    viduity. 
Widew,  S.   gwraig  weddw:     widow, 
widower,  widowhood 
Vigor,  L.  cryfder :  invigorate,  vigorous 
Vilis,  L.  gwael :  revile,  vile,  vilify 
Villa,  L,  gwlatty;  Ville,  F.  tref:  villa, 

village,  villain,  villany,  villatic 
Villus,  L.  blew:  velvet,  velveteen,  vil 

lose,  villous 
Vinco,  victus,  L.  Vaincre,  F.  gorchfygu : 
convict,  convince,  evince,   invincible, 
province,  vanquish,  victim,  victor 
Vindex,   L.  amddiflynwr:    avenge,  re- 
venge, vengeance,  vengeful,  vindicate, 
vindictive 
Vinum,  L.   gwin:  vine,  vinegar,  vine- 
yard, vintage,  vintner,  wine 
Violo,   L.   niweidio:    inviolable,   unvio- 

lated,  violate,  violent 
Vir,    L.    gwr:    decemvir,    triumvirate, 
virago,  viril,  virility.  Virtus,  L.  rhin- 
wedd:  virtue 
Virus,  L.  gwenwyn:  virulence,  virus 
Viscum,  L.  glud:  viscid,  viscidity,  vis- 
cosity, viscous  [ate,  viscera 
Viscus,  visceris,  L.  perfeddyn;  eviscer- 
Vita,  L.  bywyd:  aquavitae,  vital,  vitality 
Vitium,  L.  drvgedd,  bai:  vice,  vitiate. 

— Vito 
Vito,  L.  gochelyd:  evitate,  inevitable 
Vitrum,  |L,  gwydr:   vitreous,  vitrifica- 
tion, vitrify,  vitriol 
Vitulus,  L.  Veau,  F.  llo:  veal,  vellum. 

vituline': 
Vivo,  victum,  L.  byw :  convivial,  revive, 
survive,  victuals,  vivacity,  vivacious, 
vivid,  vivify,  viviparous 


Voco,  vocatus,  L.  galw;  Vox,  L.  Hah 

advocate,  avouch,  convoke,  equivoca  \i 

equivocate,  invoke,  provoke,   revoke 

univocal,  vocabulary,  vocal,  vocatiol 

vocative,  voice,  vouch,  vouchsafe,  vow  I 
Volo,  L.  dymuno:    benevolence,  mall 

volent,  volition,  voluntary,  volunteeil 
Volo,   L.  ehedeg:    volant,  volatile,  vl 

lery,  volitation,  volley  [voluptuoi  '• 
Voluptas,  L.  hyfrydwch:  voluptuari 
Volvo,   volutus,    L.    treiglo:    convohl 

convolvulus,  devolve,  evolve,  invohl 

revolve,  voluble,  volume,  volute 
Voro,  L.  difa:    devour,  graminivororl 

granivorous,  herbivorous,  piscivoroti 

vermivorous,  voracious 
Voveo,  votus,  L.  addunedu:  advowacj 

avow,  devote,  devout,  disavow,  votail 

vote,  votive,  vow 
Vulcanus,  L.  duw   tân:  volcanic,  yil 

cano,  vulcanian,  vulcanize  [vulijlB 
Vulgus,  L.  gwerin:  divulge,  vulg.fc 
Vulnus,  vulneris,  L.  clwyf:    invuhnE 

able,  vulnerable,  vulnerary 
YY  ajpen,  S.  arf :  wapentake,  weapon  m 
Wanian,  S.  pallu:  wan,  wane,  wg» 
Wealdan,  S.  llywio :  wield     [wellspri 
Weallan,    S.    tarddu:    Holywell,    wM 
Weardean,   S.    gwylio:    award,  guafl 

guardian,  reward,  ward,  warden 
Welig,    S.   cyfoethog:     commonweal: 

weal,  wealth,  wealthy 
Wenden,  S.  myned:  wander,  wend,  wiB 
Weorpan,  S.  taflu:  mouldwarp,  warpB 
Wesan,  S.  bod:  was,  were 
Wiht,  S.  peth,  creadur :  aught,  godvl» 

naught,  naughty,  not,  whit,  wight  . 
Wild,  S.  &  D.  Vild,  Sw.  &  D,  gwyM 

wild,  wilder,  wilderness 
Witan,  S.  gwybod:  weet,  wis,  wise,  HT' 

witness,  wot,  unwittingly 
Wolcen,  S.  cwmwl :  welkin 
Wregan,  S.  cyhuddo:  arraign,  bewra,' 
Wringan,  S.  nydd-droi :  wrangle, wreD  f 

wring,  wrong,  wrung 
Writhan,    S.     torchi:     awry,    wreí^ 

wreathe,  writhe,  wry 
Wyrt,  S.  Uysieuyn:  liverwort,  lousew,, 

spearwort,  starwort,  stonewort,wi) 
"Valapa,  Sp.  gwlad  yn  Mexico:  jala« 
Xeros,  G.  sych:"  xerasia,  xero-j, 

xerophagy 
Xulon,  G.  coed:  xylography 
piemen,  Ge.  gweddu:  seem,  unseei ', 

Zistan,  Pe.  digroeni :  zest 
Zoon,  G.  anifail:  zoolatry,  zoology,  - 

omorphism,  zoophyte,  zootomy 
412 


SCRIPTURE  PROPER  NAMES  AND  THEIR  PRONUNCIATION. 


iENWATJ  PRIODOL  YSGRYTHYROL  SEISONEG 
A'U  CYNANIAD. 


path,  fat,  êre,  met,  mâ-i 
öre;  läte,  line,  nö, 


rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cnt,  t\v=too,  t\vk=took ; 
müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs:  j=dzh. 


Aaron,  G'r'on 
Abagtha,  â.bag'thâ 
Abana,  ab'â.nâ 
jAbarim,  ab'â.rim 
[Abdeel,  Abdiel,  ab'dî.el 
Abednego,  â.bed'nî.gö 
Abel,  ä'bel 

lAbelbethmaachah,  ä .  bel- 
f  beth.ma'a.ka 
Abelmaim,  ä.bel.mä'im[lâ 
'Abelraeholah.  ii.bel.mî.hö'- 
(Abelmizraim,  a.bel.miz'ra- 
Abia,  á.b'í'â  [im 

Abialbon,  ä.bî.al'bon 
Abiasaph,  â.b'i'â.saf 
Abiatkar,  â.bi'â.thâr 
l'Abidah,  ab'î.dâ 
rìAbiel,  ä'bî.el 
jAbiezer,  ab.î.î'zûr 
Abiezrite,  ab.i.ez'ri't 
Abigail,  ab'î.gäl 
Abihail,  ab.î.hä'il 
Abihu.  a.b'í'hü 
Abihud,  â.b'i'hud 
Abijah,  â.b'í'jâ 
Abilene,  ab.î.lî'nî 
Abimael,  a.bim'ii.el 
Abiraelech,  a.bim'i.lek 
Abinadab,  â.bin'â.dab 
Abinoam,  â.bin'ö.am 
Abiram,  a.biVam 
Abishag,  ab'î.shag 
Abishai,  â.bish'ii.'i 
Abishalom,  â.bish'â.lom 
Abishua,  ab.î.shü'â 
Abishur,  ab'î.shûr 
Abital,  ab'î.tal 
Ahitub,  ab'î.tub 
Abiud,  â.b'i'ud 
Abraham,  ä'brâ.ham 
Absalom,  ab'sâ.lom 
Aceldama,  â.sel'dâ.mâ 
Achaia,  a.ka'ya 
Achaicus.  a.ka'i.kus 
Achan,  a'kan 
Achim,  a'kim 
Achmetha,  ak'mi.tha 
Achor,  a'kor 


Achsah,  ak'sa 
Adadah,  ad'a.da, 
Adadrimmon,  ä.dad'rim.on 
Adah,  ä'dâ 
Adaiah,  ad.ä.'f'â 
Adaha,  ad.â.l'í'â 
Adam,  ad'am 
Adamah,  ad'â.mâ 
Adami,  ad'â.mi 
Adl)eel,  ad'bî.el 
Adiel,  ä'dî.el 
Adina,  ad'î.nâ 
Adithaim,  ad.î.thä'im 
Adlai,  ad'lä.i' 
Admatha,  ad'mâ.thâ 
Adonebezek,  a.don.i.bi'zek 
Adonijah,  ad.ö.nî'jâ 
Adonikam,  ad.o.ni'kam 
Adoniram,  ad.ö.n'i'r'am 
Adonezedek,  â.don.î.zî'dek 
Adoraim,  ad.ö.rä'im 
Adoram,  ä.dö'r'am 
Adrammelech,â.dram'î.lek 
Adramyttium,  ad.râ.mit' 
Adria,  ä'drî.â  [yum 

Adriel,  ä'drî.el 
Adullam,  â.dul'am 
Adummim,  â.dum'im 
./Eneas,  î'nî.as 
Agabus,  ag'â.bus 
Agag,  ä'gag 
Agar,  ä'gâr 
Agarenes,  ag.a.rinz' 
Agee,  ag'î 
Agrippa,  â.grip'â 
Amir,  ä'gûr 
Ahab,  ä'hab 
Aharah,  â.har'â 
Aharhel,  â.har'el 
Ahasai,  a.haz'a.i 
Ahasbai,  a.haz'ba.'i 
Ahasuerus,  a.haz.iUYus 
Ahava,  a.ha'va 
Aliaz,  a'haz 
Ahaziah,  ä.hâ.zi"â 
Ahiah,  â.hi'â 
Ahiam,  â.hí'am 
Ahiezer,  ii.hi.i'zur 


Ahihud,  â.h'i'hud 
Ahijah,  â.h'i'jâ 
Ahikam,  a.h'i'kam 
Ahilud,  â.h'i'lud 
Ahimaaz.  a.him'a.az 
Ahiman,  â.h'í'man 
Ahimelech,  a.him'i.lek 
Ahimoth,  â.h'i'moth 
Ahinadab,  á.hin'â.dab 
Ahinoam,  â.hin'ö.am 
Ahio,  â.hi'ö 
Ahira,  â.h'i'r'â 
Ahisamach,  a.kis'a.mak 
Ahishahar,  ä.hish'â.hâr 
Ahishar,  â.h'i'shar 
Ahithophel,  ä.hith'o.fel 
Ahitub,  â.hi'tub 
Ahlai,  â'lai 
Ahoah,  â.hö'a 
Aholah,  â.hö'lâ 
Aholiab,  â.hö'lî.ab 
Aholibah,  â.hol'î.bâ 
Aholibamah,  ä.hö.lib'â.mâ- 
Ahumai,  â.hü'mä.'í 
Ahuzam,  a.hii'zam 
Ai,  ä'i 
Aiah,  ä.'í'â 
Aìath,  ä'î.ath 
Aijah.  ä.'í'jâ 
Aijaleth,  ä'jâ.leth 
Aijalon,  ä'jâ.lon 
Ain, a  in 
Ajalon,  aj'â.lon 
Akrabbim,  ak.rab'im 
Alammelech,  a.lam'Uek 
Alamoth,  al'â.moth 
Alemoth,  â.lî'moth 
Alexander,  al.eks.an'diir 
Alexandria,  al.eks.an'dri.a 
Aliah,  â.lî'â 

Allonbaehuth,  al.on.bak'- 
Almodad,  al.mö'dad  [huth 
Almondiblathaim,  al.mon- 

dib.lâ.thä'im 
Alpheus,fal.fi'us 
Altaschith,  al.tas'kith 
Alush,:  ä'lush 
Amalek,  am'a.lek 
413 


AZZ     path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut. 


Arab,  ar'ab 
Arabah,  ar'â.bâ 
Arabia,  â.rä'bî.â 
Arad,  ê'r'ad 
Aram,  er'am 
Aramitess,  e'r'am.i'.tes 
Ararat,  ar'â.rat 
Araunah,  â.rcTnâ 
Arbathite,  ar'bath.i't 
Archelaus,  ar.kUa'us 
Archevites,  ar'ld.vits 
Archi,  ar'ki"  [roth 

Archiataroth,  ar.ki.at'a- 
Archippus,  ar.kip'us 
Archites,  ar'k'its 
Arcturus,  ark.tii'r'us 
Areli,  â.rîTi 
Areopagite,  ar.î.op'â.j'ít 
ar.î.op'â.gus 
Aretas,  á.rî'tas 
Aridai,  á.rid'a.'í 
Aridatba,  â.rid'â.thâ 
Arieh,  â.rî'î 
Ariel,  ê'r'î.el 
Arimathea,  ar.î.mâ.thî'â 
Arioch,  e'r'i.ok 
Ansai,  fi.ris'ä.T 
Aristarehns,  ar.is.tar'kns 
Aristobulus,  ar.is.tü.bü'lus 
Armageddon,  âr.mâ.ged'on 
Armenia,  âr.mí'nî.â 
Armishadai,  âr.mî.shad'ä. 
Armoni,  âr.mö'ni 
Arodi,  ar'ö.dî 
Aroer,  ar'ö.ûr 
Arphad,  âr'fad 
Arphasad,  ar.faks'ad 
Artaxerxes.  ar.taks.urks'iz 
Artemas,  âr'tî.mas 
Aruboth,  ar'ü.both 
Arumah,  â.rŵ'mâ 
Arvadites  âr'vad.'íts 
Asa,  ä'sâ 
Asahel,  as'â.hel 
Asahiah,  as.â.h'i'â 
Asaiah,  as.ä.î'â 
Asaph,  ä'saf 
Azarelah,  as.a.rila 
Asealon,  as'ka.lon 
Asenath,  as'î.nath 
Ashabiah,  ash.â.b'í'â 
Ashbea,  ash'bî.â 
Ashehenas,  ash'ki.naz 
Ashdod,  ash'dod 
Ashdothite,  ash'doth.i't 
Asher,  ash'ûr 
Ashima,  ash'î.mâ 


,  tŵ=too,  t  wkrrtook ;  I 

lliplmi.  iisii'ki.lon 


Amalekites,  fi.mal'i.kits 
Amana,  am'â.nâ 
Amariah,  am.â.ri'â 
Amasa,  â.mä'sâ 
Amasai,  â.mas'ä.î 
Amasiah,  am.â.s'i'â 
Amashai,  â.mash'ä.i' 
Amaziah,  am.a.z'i'a 
Aminadab,  â.min'â.dab 
Amittai,  â.mit'ä 
Ammiel,  am'î.el 
Ammihud,  a.mi'hud 
Amminadab,  a.min'â.dab 
Ammishaddai,  a.mî.shad'- 

ä.'í 
Ammizabad,  a.miz'a.bad 
Ammonite,  am'on.'it 
Amon,  ä'mon 
Amorites,  am'ö.rits 
Amphipolis,  am.fip'ö.hs 
Amplias,  am'plî.as 
Amrapbel,  am'râ.fel 
Anah,  ä'nâ 

Anaharath,  an.â.hG'r'ath 
Anaiah,  an.ä.î'â 
Anak,  a'nak 
Anakim,  an'a.kim 
Anamim,  an'á.mim 
Anammelech,  a.nam'i.lek 
Anani,  ä.nä'ni 
Ananias,  an.â.nî'as 
Anath,  ä'nath 
Anathoth,  an'â.thoth 
Andronicus,  an.dro.n'i'kus 
Aner,  ä'ner 

Anethothite,  an'î.thoth.'ít 
Aniam,  ä'nî.am 
Antioch,  an'ti.ok 
Antipas,  an'tî.pas 
Antipatris,  an.tip'â.tris 
Antothijah,  an.tö.tb'i'jâ 
Antotbite,  an'toth.i't 
Apelles,  a.pel'iz  [kits 

Apharsachites,   â .  fâr '  sâ- 
Apharsathchites,    â .  far  '■ 

sath.kits 
Apharsites,  â.fâr'si'ts 
Aphek,  a'fek 
Aphekah,  a.fi'ka 
Aphiah,  â.f  i"â 
Apbses,  af 'sîz 
Apollonia,  ap.o.lö'nî.â 
Apollos,  â.pol'os 
Apollyon,  â.pol'yon 
Apphia,  af'î.â 
Appii  Forum,  apì.í  fö'r'um 
Aquila,  ak'wil.ii 


Ashkelon,  ash'ki.lon 
Ashkenaz,  ash'ki.naz 
Ashpenaz,  ash'pi.naz 
Ashriel,  ash'ri.el 
Ashtaroth,  ash'tâ.roth 
Ashtemoth,  ash'tî.moth 
Ashterathite,  ash'tí.rath.i' 
Ashtoreth,  ash'tö.reth 
Ashuath.  â.shü'ath 
Ashurites,  ash'ûr.'íts 
Asia,  ä'shâ 
Asiel,  ä'si.el 
Askelon,  as'ki.lon 
Aznapper,  as.nap'ûr 
Aspatha,  as'pâ.thâ 
Asriel,  az'r'i.el 
Assalimoth,  a.sal'i.moth 
Assanias,  as.â.ni'as 
Asshur,  ash'ûr 
Asshurim,  a.shii'r'im 
Assyria,  â.sir'î.â 
Astaroth.  as'tâ.roth 
Asyncritus,  a.sin'kri.tus 
Atad,  ä'tad 

Atarah,  at'â.râ  [adV 

Ataroth-Addar,   at'â.rotl 
Athach,  a'thak 
Athaiah,  ath.ä.'i'â 
Athens,  ath'enz 
Athenians,  â.thî'nî.ana    I 
Athlai,  athlä 
Attai,  at'ä 
Attalia,  at.â.l'i'â 
Augustus,  ô.gus'tus 
Auranitis,  ô.râ.n'i'tis 
Ava,  ä'vâ 
Aven,  aVen 
Avim.  a'vim 
Avites,  aVits 
Azaliah,  az.â.li"â 
Azaniah,  az.a.n'i'a, 
Azarael,  a.za.ra'el 
Azariah,  az.ii.ri'u 
Azaziah,  az.a.zi'3, 
Azekah.  a.zi'ka 
Aziel,  a'zi.el 
Aziza,  fi.z'i'za 
Azmaveth,  az'ma.veth     f 
Aznoth-Tabor,  az.noth-1 . 
Azor,  a'zor  [b 

Azotus,  a.zo'tus 
Azriel.  az'ri.el 
Azrikam,  az'ri.kam 
Azubah,  a.zii'ba 
Azur,  a'zur 
Azuran,  az'iir.an 
Azzab,  az'a 

414 


ôre;  läte,  l'íne,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.     BIT 


Baal,  bä'al 
Baalah,  bä'al.â  [ûr 

Baalathbeer,  bii.al.ath.bî'- 
Baalberitli,  bä.al.bi'r'ith 
Baalhamon,  bä.al.ham'on 
Baalhanan,  bä.al.han'an 
Baalhazor.  ba.al.hii'zOr 
Baalim,  bii'al.im 
Baalmeon,  bä.al.mî'on 
Baalpeor,  bä.al.pî'ôr  [zim 
Baalperazim,    bä.al.pî'r' 
Baalshalisha,  bä.al.shal 
;    shâ 

Baalzebub,  ba.al.zi'bub 
Baalzephon,  bii.al.zi'fon 
Baanah,  bä'â.nâ 
Baara,  bä'â.râ 
Baaseiah,  bä.â.si'â 
iBaasha,  bä'â.shâ 
Babel,  bâ'bel 
Babylon,  bab'î.lon 
Babylonians,  bab.î.lü'nî.anz 
Baca,  bii'ka  [al'or 

Bachuth-Allon,    bak'uth- 
Bahurim,  bâ.hü'r'im 
Bajith,  bä'jith 
Bakbakar,  bak.bak'ar 
Bakbukiah,  bak.buk.Y'a 
Balaam,  bä'lam 
jBaladan,  bal'â.dan 
Balak,  Balac,  bii'lak 
Bamah,  bä'mâ 
Bamothbaal,  bä.moth.bä'a 
Sarabbas,  ba.rab'as 
•Barachel,  bar'a.kel 
Barachias,  bar.a.ki'as 
3arak,  be'r'ak 
3arhumìte,  bâr.hü'm'ít 
JJariah,  bâ.ri'â 
Barjesus,  bâr.jî'sus 
3arjona,  bár.jö'na 
3arnabas,  bâr'nâ.bas 
3arsabas,  bar'sâ.bas    [mü 
Bartholomew,  bar.thol'ö- 
Barthneus,  bâr.tî.mî'us 
Barueh,  be'r'uk 
iarzillai,  bar.zil'a.i 
îashan,  bä'shan 
3ashemath,  bash'î.math 
Bathrabbim,  bath.rab'im 
■iathsheba,  bath.shí'bâ 
ìathshua,  bath'shü.â 
iavai,  bav 'ä.'i 
ìealoth,  bî'a.loth 
Bebai,  beb'ä.î 
iecher,  bî'kur 
iechorath,  bi.koYath 


Bedeiah,  bed.î.'í'â 
Beeliada,  bî.el.î'â.dâ 
Beelzebub,  bî.el'zî.bub 
Beer,  bî'ur 

Beera,  Beerah,  bî.î'r'â 
Beeri,  bî.î'r'i'  [rô 

Beerlahairoi,  bî.ur.lâ.hä'î 
Beeroth,  bî.î'r'oth 
Beerothite,  bî.î'r'oth.it 
Beersheba,  bî.ûr.shî'bâ 
Beeshtera,  bî.esh'tî.râ 
Behemoth,  bî'hî.moth 
Belial,  bî'lî.al 
Belshazar,  bel.shaz'ar 
Belteshazzar,  bel.ti.skaz'ar 
Benaiah,  ben.ä'â 
Benammi,  ben.am'î 
Beneberak,  ben.eb'i.rak 
Benejaakan,  ben.î.jä'â.kan 
Benhadad,  ben.hä'dad 
Benhail,  ben.hä'il 
Benhanan,  ben.hä'nan 
Benjamite,  ben'jä.m'it 
Beninu,  ben'î.nü 
Benoni,  ben.ö'nî 
Benzoheth,  ben.zo'heth 
Berachah,  ber'a.ka 
Berachiah,  ber.a.ki'a 
Beraiah,  ber.ä.î'â 
Berea,  bî.rî'â 
Berechiah,  ber.i.k'i'a 
Bei'iah,  bî.r'i'â 
Berith,  bî'r'ith 
Bernice,  bûr.ni'sî 
Berodach,  bi.ro'dak 
Berothah,  bî.rö'tbâ 
Berothai,  ber'ö.thä 
Besodeiah,  bes.ö.dî'â 

•,  bi'zor 
Bethabara,  beth.ab'â.râ 
Bethanath,  beth'â.nath 
Bethanoth,  beth'â.noth 
Bethany,  beth'â.nî 
Betharabah,  beth.ar'â.bí 
Betharam,  beth.e'r'am 
Betharbel,  beth.âr'bel 
Bethaven,  beth.a'ven  [veth 
Bethazmavethjbeth.az'ma- 
Bethbaalmeon,  beth.bii.al- 

mî'on 
Bethbara,  beth.bê'r'â 
Bethbasi,  beth'bâ.sî 
Bethbirei,  beth.bir'î.î 
Bethcar,  beth'kar 
Bethdagon,  beth.dä'gon 
Bethdiblathaim,   beth.dib- 

lâ.tliä'im 


Betheden,  beth.î'den 
Bethel,  beth'el 
Bethemek,  beth.i'mek 
Bether,  bî'thûr 
Bethe.sda,  beth.ez'da 
Bethezel,  beth.i'zel 
Bethgader,  beth.gä'dûr 
Bethgamul,  beth.gii'mul 
Beth-haccerem,  beth.hak'- 

sî.rem 
Beth-haran,  beth.hê'r'an 
Beth-hoglah,  beth.hog'lâ 
Beth-horon,  beth-hoVon 
Bethjesimoth,   beth  .jes '  î- 

moth 
Bethlebaoth,  beth.leb'ä.oth 
Bethlehem,  beth'li.hem  ['it 
Bethlehemite,  beth'lî.hem- 
Bethmaachah,  beth.mä'â- 

ka  [ka.both 

Bethmarcaboth,beth.mâr'- 
Bethmeon,  beth.mî'on 
Bethnimra,  beth.nim'râ 
Bethpalet,  beth.pä'let 
Bethpazzez,  beth.paz'ez 
Bethpeor,  beth.pi'or 
Bethfage,  beth'fä.jî 
Bethphelet,  beth'ii.let 
Bethrapha,  beth'rá.fâ 
Bethrebod,  beth'rî.bob 
Bethsaida,  beth.sä'î.da 
Bethshan,  beth'shan 
Bethshean,  beth.shî'an 
Bethshemesh,  beth  '  shî  - 

mesh 
Bethshittah,  beth.shit'â 
Bethsura,  beth.sü'r'â 
Bethtappuah,  beth.tap'ü.â 
Bethuel,  bî.thü'el 
Bethul,  bî'thul 
Bethzur,  beth'zur 
Betonim,  bet'ö.nim 
Beulah,  bî.ü'lâ 
Bezai,  bi'za 
Bezaleel,  bi.zal'i.el 
Bezek,  bi'zek 
Bichri,  bik'r'i 
Bigthana,  big'thâ.ná 
Bigvai,  big'va.Y 
Bileam,  bil'î.am 
Bilgai,  bil'gä.i 
Binea,  bin'î.â 

innui,  bin'ü.î 

irzavith,  bur'za.vith 
Bithiah,  bî.thi'â 
Bithron,  bith'ron 
Bithynia,  bî.thin'yâ 
415 


DOT  path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  ciirve,  cut,  tŵ=too,  t\Yk=took: 


Bizjothjah,  biz.joth'ja 

Chenaanah,  ki.na'a.na 

Crispus,  kris'pus 
Cushan,  kii'shan 

Blastus,  blas'tus 

Chenani,  ken'a.n'i 

Boanerges,  bö.â.nûr'jîs 

Chenaniah,  ken.a.ni'a 

Cushi,  kii'shi* 

Boaz,  bo'az 

Chepharhaamonai,  ki.far- 

Cuthah,  kuth'a 

Bocheru,  bok'i.rii 

hä.am'ö.nii 

Cyprus,  s'i'prus 

Bocbim,  bo'kim 

Chephirah,  ki.f'i'r'a 

Cyrene,  sì'.rî'nî 

Booz,  bo'oz 

Cheran,  ki'r'an 

Cyrenius,  s'í.rî'nî.us 

Bosor,  bö'sôr 

Cherethims,  ker'etb.imz 

Cyrus,  s'i'r'us 

Bozez,  bo'zez 

Cherethites,  ker'eth.i'ts 

Dabareh,  dab'â.rî 

Bozrah,  boz'ra 

Cherith,  kfr'ith 

Dabbasheth,  dab'â.sheth  | 

Bukkiah,  bu.k'i'a 

Cherub,  ki'r'ub  (dinas) 

Daberath.  dab'î.rath 

Bui,  bul 

Chesalon,  kes'a.lon 

Dagon,  dä'gon 
Dafaiah,  dal.ä.'i'à         [tr 

Buzi,  bii'zi' 

Chesed,  ki'sed 

Buzite,  buz'it 

Chesulloth,  ki.sul'oth 

Dalmanutha,    dal.mâ.nü  i 

Cabul,  ka'bul 

Chezib,  ki'zib 

Dalmatia,  dal.mä'hhâ 

Cades,  ka'dez 

Cbidon,  k'i'don 

Damaris,  dam'fi.ris 

Caesar,  si'zar 

Chileab,  kil'i.ab 

Damascenes,  dam.a.sinz'  j 

Cassarea,  si.za.ri'a 

Chilion,  kil'i.on 

Damascus,  da.mas'kus    1 

Caiapbas,  ka'a.fas 

Chilmad,  kil'mad 

Daniel,  dan'yel 

Cain,  kan 

Chimham,  kim'ham 

Danites,  dan'its 

Cain,  ka'in  (dinas) 

Chinnereth,  kiri'i.reth 

Danjaan,  dan.jä'an 

Cainan,  ka'i.nan 

Chios,  ki'os 

Darius,  dá.ri'us 

Calah,  ka'la 

Cbisleu,  kizlu 

Dathan,  dä'than 

Caleb,  ka'leb 

Chislon,  kiz'lon 

Debir,  di'bur 

Calneh,  kal'ni 

Chislothtabor,  kiz.loth.ta'- 

Deborah,  deb'ö.râ 

Calvary,  kal'va.ri 
Cana,  ka'na 

Chittim.  kit'im             [bor 

Decapolis,  di.kap'o.lis      1 

Chloe,  klö'î 

Dedan,  dî'dan 

Canaan,  ka'na.an,  kii'nan 

Chorashan,  ko.ra'shan 

Dedanim,  ded'â.nim 

Canaanites,  kli'na.an.its 

Chorazin,  ko.rii'zin 

Dehavites,  di.ha'vi'ts 

Candace,  kan.da'si 

Chozeba,  ko.zi'ba 

Delaiah,  del.ä.î'â 

Capernaum,  ka.pur'na.um 
Capktorim,  kaf  tö.rim 

Chub,  kub 

Delilah,  delì.lâ 

Chushanrishathaim,  kush- 

Demas,  dî'mas 

Cappadocia,  kap.a.do'sha 
Carehemish,  kar'ki.inish 

an.rish.fi. tlni'im 

Demetrius,  dî.mî'trî.us   1 

Chuza,  kii'za 

Derbe,  dûr'bî 

Carmel,  kar'mel 

Cilicia,  sü.hsh'â 

Deuel ,  dî.ü'el 

Carmelite,  kar'mel.it 

Cinnereth,  sin'ur.eth 

Deuteronomy,  dü.tu.ron'- 

Carnaim,  kar'na.im 

Clauda,  klo'da 

Diana,  di'.an'a 

Carshena,  kar.ski'na 

Claudia,  klô'dî.â 

Diblaim,  dib'lä.im 

Casiphia,  ka.sif'i.a 

Claudius,  klo'di.us 

Diblath,  dib'lath 

Casluhim.  kaz'lii.him 

Clement,  klem'ent 

Dibon,  d'i'bon 

Cedron,  sî'dron 

Cleopas,  kli'o.pas 

Dibri,  dib'ri 

Cencbrea,  ken.kri'a 

Cleophas,  klio.fas 

Dibzahab,  dib'za.hab      i 

Cephas,  sî'fas 

Cnidus,  n'i'dus 

Didymus,  did'i.mus 

Cesarea,  si.za.ri'a 

Colhozeth,  kol.ho'zeth 

Dilean.  dil'i.an 

Chalcol,  kal'kol 

Colosse,  ko.los'i 

Dimonah.  d'í.mö'nâ 

Chaldea,  kal.di'a 

Colossians,  ko.losh'anz 

Dinah,  dî'nâ 

Chaldeans,  kal.di'anz 

Conaniah,  ko.na.ni'a 

Dinaite.  dí'nä.Yt 

Chaldees,  kal.diz' 

Coniah,  ko.ni'a 

Dinhabah,  din'hä.bâ 

Charashim,  kar'a.shim 

Coos,  ku'os 

Dionysius,  dî.ö.nish'ra 

Charchemish,  kar'ki.mish 

Core,  ko'r'i 

Diotrephes,  d'i.ot'rî.f  îz    j  I 

Charran,  kar'an 

Corinth,  kor'inth 

Dishan,  d'i'shan 

Chebar,  ki'bar            [mûr 

Corinthians,  ko.rin'thi.anz 

Dizahab.  diz'a.hab 

Chedorlaomer,  ked.Cr.la'o- 

Cornelius,  kor.ni'li.us 

Dodai,  dü'dä.î 

Chelal,  ki'lal 

Cosam,  ko'sam 

Dodanira,  dod'câ.nim       j 

Chelubai,  ki.lii'ba 

Crescens,  kres'enz 

Dodavah,  dod'a.va 

Chemarims,  kem'a.rimz 

Cretans,  kri'tanz 

Doeg,  do'eg 

Chemosh,  ki'mosh 

Crete,  krit 

Dothan,  dö'tban 

öre ;  läte,  line,  nö,  müte ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  this  ;  j=dzh.    GAL 


Drasilla,  drŵ.sil'â 
Dnmah,  dii'mâ 
Dnra,  dü'r'â 
Ebal,  i'bal 

Ebedmelech,  i.bed'mUek 
Ebenezer,  eb.eni'zur 
îEber,  i'bur 
[Ebiasaph,  î.b'i'â.saf 
'Ebronah,  î.brö'nil 
Ecclesiastes,  ek.lezi.as'tiz 
Eden,  î'den 
Edom,  î'dum 
(Edomite,  i'dum.Yt 
Edrei,  ed'rî.i' 
Eglah,  eg'la 
Eglaim,  eg'lii.im 
;Ehi,  î'hi 
!Ehud,  î'hud 
Ekron,  ek'run 
Ekronites,  ek'run.'its 
jElah,  î'lâ 
lElam,  i'lam 
Elasah,  el'â.sâ 
Elath.  i'lath 
jElbethel,  el.beth'el 
Eldaah,  el.dä'â 
Elealeh,  î.lî.ä'lî 
'Eleasah,  î.lî.ä'sâ 
Eleazar,  î.lî.ä'zûr 
Elelohe,  el.el.ö'hî 
Elhanan,  el.hä'nan 
Eli,iTi 
Eliab,  î.li'ab 
'Eliada,  î.lî'â.dâ 
iEliahba,  î.li'â.bâ 
iEliakim,  î.li"â.kim 
Eliali,  i.li'â.li 
iEUas,  î.l'í'as 
Eliasaph,  í.li'â.saf 
Eliashib,  î.lî'â.shib 
Eliathah,  î.lî'â.thâ 
Elidad,  î.li'dad 
Eliel,  î'lî.el 
Elienai,  î.li.î.nä'î 
Eliezer,  î.lî.î'zûr 
Elihaba,  î.li'hâ.bâ 
Elihoreph,  el.î.hö'r'ef 
Elihu,  î.lî'hü 
Elijah,  Ui'jâ 
Elika,  el'î.kâ 
•Elim,  î'lim 
Elimelech,  î.lim'î.lek 
Elicenai,  U'í.î'nä.ì' 
Eliphal,  el'î.fal 
Eliphalet,  î.lif  'â.let 
Eliphaz,  el'i.faz 
Eliphelet,  î.lif 'î.let 
27 


Elisabeth,  l.liz'a.beth 
Elisams,  el.î.sí'ns 
Elisha,  îjî'ahâ 
Elishah,  î.li'shâ 
Elishama,  î.lish'â.mâ 
Elishaphat,  î.lish'â.fat 
Elisheba,  î.lish'î.bâ 
Elishua,  el.î.shü'â 
Eliud,  î.l'í'ud 
Elizaphan,  î.liz'â.fan 
Elizur,  î.li"zûr 
Elkanak,  el.ka'na 
Elkoshite,  el'kosh.it 
Ellasar,  el'â.sâr 
Elmodam,  el.mö'dam 
Elnaam,  el'nä.am 
Elnathan,  el'nâ.than 
Eloi,  el.ö'i 
Elonbeth-hanan,  î.lon.beth- 

hä'nan 
Eloth,  î'loth 
Elpaal,  el'pä.al 
Elpalet,  el'pâ.let 
Eltekeh,  el'ti.ki 
Eltekon,  el'ti.kon 
Eltolad,  el.tö'lad 
Elul,  i'lul 
Eluzai,  llii'za.i 
Elymas,  el'î.mas 
Elzabad,  el'za.bad 
Elzaphan,  el.za'fan 
Einims,  i'mimz 
Emmanuel,  e.man'ü.el 
Emmaus,  e.mii'us 
Eneas,  î'nî.as 
Eneglaim,  en.eg.lii'im 
Engannim,  en.gan'im 
Engedi,  en.gi'di 
Enhaddah,  en.had'â 
Enhakkore,  en.hak'o.ri 
Enhazor,  en.ha'zor 
Enmishpat,  en.mish'pat 
Enoch,  i'nok 
Em'immon,  en.rim'on 
Enrogel,  en.rö'gel 
Enshemesh,  en'shi.mesh 
Entappuah,  en.tap'ü.â 
Epaphras,  ep'â.fras      [tus 
Epaphroditus,  î.paf.rö.dî'- 
Epenetus,  î.pî'nî.tus 
Ephah,  î'fâ 
EPhal,îTal_ 

Epher,  î'phúr  [im 

Ephesdammim,  i.fez.dam'- 
Ephesians,  î.fî'zhanz 
Ephesas,  ef'î.sus 
Ephphatha,  ef'â.thâ 


Ephraim,  í'frä.im 
Ephraimites,  î'fni.im.'íts 
Ephratah,  ef'râ.tíi 
Ephron,  i'fron 
Epicureans,  ep.î.kü.rî'anz 
Eranites,  i'r'an.'itz 
Erastus,  î.ras'tus 
Erech,  i'rek 
Esaias,  i.zii'as 
Esarhaddon,  î.sâr.had'on 
Esau.  î'sô 
Esek,'  i'sek 
Eshbaal,  esh'bii.al 
Eshcol,  esh'kol 
Eshean,  î'shî.an 
Eshek,  i'shek 
Eshtaol,  esh'tä.ol 
Eshtaulites,  esh'tôl.'its 
Eshtemoa,  esh.tem'ö.á 
Eshtemoh,  esh'tî.mö 
Esli,  ez'l'i 
Esrom,  ez'rom 
Esther,  es'tûr 
Etam,  î'tam 
Etham,  î'tham 
Ethanim,  eth'â.nim 
Ethbaal,  eth'bä.al 
Ethur,  î'thûr 
Ethiopia,  î.thî.ö'pî.â. 
Eubulous,  ü.bü'lus 
Eunice,  ü.n'i'sî 
Euodias,  ü.ö'dî.as 
Eutychus,  u'ti.kus 
Ezekias,  ez.i.k'i'as 
Ezekiel.  i.zi'ki.el 
Ezel,  i'zel 

Eziongeber,  î.zî.on.gî'bûr 
Ezra,  ez'ra 
Ezrahite,  ez'ra.h'it 
Felix,  fi'liks 
Festus,  fes'tus 
Fortunatus,  fôr.tü.nä'tus 
Gaal,  gä'al 
Gaash,  gii'ash 
Gaba,  gä'bâ 
Gabai,  gab'ä.'í 
Gabatha,  gab'â.thâ 
Gabriel,  gä'brî.el 
Gadarenes,  gad.â.rînz' 
Gaddiel,  gad'î.el 
Gadites,  gad'i'ts 
Gaius,  gä'î.us 
Galatia,  gâ.lä'shâ 
Galatians,  ga.la'shanz 
Galeed,  gaí'î.ed 
Galilee,  gal'î.lî 
Gallio,  gal'î.ö 

417 


HEG   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took  f 


Gamaliel,  gâ.mä'lî.el 
Gammadims,  gam'a.dimz 
Gareb,  ge'r'eb 
Gath,  gath 
Gaza,  ga'za 
Gebal,  gi'bal 
Gebim,  gi'bim 
Gedaliah,  ged.â.l'í'â 
Geder,  gí'dûr 
Gederah,  gî.dî'r'â 
Gederite,  ged'î.rît 
Gederoth,  gî.dî'r'oth      [im 
Gederothaim,  ged.î.roth.i;' 
Gedor,  gî'dôr 
Gehazi,  gi.hix'zi" 
Geliloth,  gel'î.loth 
Gemalli,  gî.mal'i 
Gemariah,  gem.â.r'i'â 
Gennesaret,  gen.nez'a.ret 
Genubath,  ge.nii'bath 
Gera,  gî'r'â 

Gergesenes,  gûr'gî.sînz 
Gerizim,  ger'i.zim 
Gershom,  gûr 'shorn 
Gershon,  gûr'shon 
Geshern,  gî'shem 
Geshur.  gî'shûr 
Geshuri,  gesh'ü.rî 
Gether,  gî'thur 
Gethsemane,  geth.sem'â.nî 
Geuel,  gî.ü'el 
Gezer,  gi'zur 
Giah,  g'i'â 

Gibbethon,  gib'i.thon 
Gibeah,  gib'î.â 
Gibeon,  gib'î.on 
Giblites,  gib'li'ts 
Giddalti,  gi.dal'ff 


.  gi-aa 
Gideon,  gid'î.on 
Gideoni,  gid.î.ö'ní 
Gidom,  g'i'dom 
Gib  on,  gi'hon 
Gilalai,  gil'â.lä 
Gilboa,  gil'bö.â 
Gilead,  gil'î.ad 
Gilgal,  gil'gal 
Giloh,  g'i'lö 
Gilonite,  g'i'lon.it 
Ginath,  g'i'nath 
Ginnetho,  gin'î.thö 
Girgashite,  gûr 'gash.it 
Gittah-hepher,  git.â.hi'fûr 
Gittaira,  git'ä.im 
Gittites,  git'i'ts 
Gizonite,  g'i'zon.'it 
Goath,  gö'atb 
Golan,  gö'lan 


Golgotha,  gol'gö.tha 
Goliath,  gö.l'i'ath 
Gomer,  gö'mûr 
Gomorrah,  gö.mor'â 
Goshen,  gö'shen 
Gozan,  go'zan 
Grecia,  grî'shâ 
Gudgodah,  gud'gö.dah 
Guni,  gü'nî 
Gurbaal,  gûr.bä'al  [ri' 

Haahashtari,  hä.â.hash'tâ- 
Habaiah,  hâ.bä'â 
Habakkuk,  hab 'ak.uk 
Habaziniah,  hab.â.zî.ni"â 
Habor,  harbor 
Haehaliah,  hak.a.li'a 
Hachilah,  hak'i.la 
Hachmoni,  hak'mo.n'i 
Hadad,  hä'dad 
Hadadezer,  had.ad.i'zur 
Hadar,  hä'dâr 
Hadarezer,  had.a.ri'zur 
Hadashah,  had'â.shâ 
Hadassah.  hâ.das'â 
Hadid,  hä'did 
Hadlai,  had'lä.î_ 
Hadoram,  hâ.dö'r'am 
Hadrach,  ha'drak 
Hagab,  hä'gab 
Hagabah,  hag'â.bâ 
Hagar,  hä'gâr 
Hagarenes,  ha.gar.inz' 
Haggai,  hag'ä.i" 
Haggeri,  hag'î.ri' 
Haggiah,  ha.gi'â 
Hai,  hä'i 

Hakkatan,  hak'a.tan 
Hakupha,  hak'ii.fa 
Halak.  ha'lak 
Hali,  hä'lî 
Halohesh,  hâ.lö'hesh 
Haman.  hä'man 
Hamath,  hä'math        [thâ 
Hammedatha,     ha.med'â- 
Hammoleketh,    ha.mol'î- 
keth  [dôr 

Hammoth-dor,     ham  oth- 
Hamonah,  ham'ö.nâ 
Hamongog,  hä'mon.goj 
Hamor,  hä'môr 
Hamuel,  ha.mii'el 
Hamul,  hä'mul 
Hamutal,  hâ.mü'tal 
Hanameel,  hâ.nam'î.el 
Hanan,  hä'nan 
Hananeel,  hä.nan'î.el 
Hanani,  han'â.n'i 


Hananiah,  han.â.n'i'âh 
Hanes,  hä'nîs 
Haniel,  han'î.el 
Hannathon,  han'nâ.thon 
Hanoch,  ha'nok 
Hanum,  hä'num 
Hapbraim,  haf 'rä.im 
Haradah,  har'â.dâ 
Haran,  hê'r'an 
Hararite,  har'ar.i't 
Harbonah,  har.bö'nâ 
Hareph,  heVef 
Hareth,  hê'r'eth 
Harhaiah,  hâr.hâ.î'â 
Harim,  he'r'im 
Harnepher,  hâr'nî.fûr 
Harod,  hê'r'od 
Haroeh,  har'ö.î 
Harorite,  har'o.r'it 
Harosheth,  har'ö.sheth 
Harumaph,  hâ.rŵ'maf 
Haruphite,  hâ.rŵ'fít 
Haruz,  he'r'uz 
Hasadiah,  has.â.dî'â 
Hashabiah,  hash.à.bî'â 
Hashabnah,  hash'ab.nâ 
Hashbadana,    hash.bad 
Hashem,  hli'shem 
Hashmonah.  hash'mö.n 
Uashub,  hii'shub 
Hashubah,  hash'ü.bâ 
Hassenaah,  has.î.nä'â  J 
Hasshub,  hash'ub 
Hatach,  hii'tak 
Hathath,  hä'thath 
Hatita,  hat'î.tâ 
Hattipha,  hat'î.f  â 
Hauran,  hô'ran 
Havilah,  hav'i.la 
Havothjair.  hii.voth.ja'i; 
Hazael,  haz'a.el 
Hazaiah.  haz.a.'i'a 
Hazaraddah,  hä.zâr.ad'Ä 
Hazarhatticon,bä.zârJi  ft 
..kon  [v  i 

Hazarmaveth,  hä.zâr.nj| 
Hazai'susah,  ha.zar.sii':  Q 
Hazelelpom,  ha.zel.el.pB 
Hazerim,  ha.zi'r'im 
Hazeroth,  haz'i.roth 
Hazezontamar,    haz.1.2 1» 
Haziel,  ha'zi.el       i^M 
Hazor,  ha'zGr 
Heber,  hî'bûr 
Hebron,  hi'bron 
Hegai,  heg'ä.î 
Hege,  hí'jî 

418 


ore;  late,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs:  j=dzh.     JEA 


jlzharite,  iz'har.i't 
Izrahiah,  iz.ra.h'f'a 
Izraiah,  iz.ra.i'a 
Jaakobah,  ja.ak'o.ba 
Jaala,  jä.ä'lâ 
Jaalam,  jä.ä'lam 
Jaanai,  jii'â.nä  [ghn 

Jaareoregim,     jä.ar.î.or'î- 
Jaasau,  jä'â.sô 
Jaasaniah,  jii.az.a.n'i'a 
Jaazer,  ja'a.zur 
Jaaziah,  jii.a.z'i'a 
Jaaziel,  ja.a.z'i'el 
Jabezja'bez 
Jabin,  jä'bin 
Jabneel,  jab'nî.el 
Jabneh, jab'nî 
Jachin,  ja'kin 
Jacob,  ja'kub 
Jael,  jä'el 
Jagur,  ja  gûr 
Jahazja'haz 
Jahazah,  ja.ha'za 
Jahaziab,  ja.ha.zi'a 
Jahaziel,  ja.hii'zi.el 
Jahleel,  jâ'lì.el 
Jahzeel,  jazi.el 
Jahzerah,  já'sî.râ 
Jahziel,  ja'zi.el 
Jair,  jä'ûr 
Jairus,  jaVi'r'us 
Jakeh,  ja'ki 
Jarnbres,  jam'briz 
Jamin,  jämin 
Jamlech,  jam'lek 
Jannes.  jan'iz 
Janoah,  jâ.nö'â 
Japheth,  jä'feth 
Japhia,  jâ.f'i'â 
Japhleti,  jaflî.tî 
Jared,  jê'r'ed 
Jaresiah,  jar.î.s'í'â 
Jarha,  jâr'hâ 
Jarib,  jê'r'ib 
Jarmuth,  jâr'muth 
Jaroah,  jâ.rö'â 
Jasher,  jä'shûr 
Jashobeam,  jâ.shö'bî.am 
Jashub,  jii'shub 
Jashubi,  jash'ü.bi 
Jasiel,  jä'sî.el 
Jason,  jä'son 
Jathniel,  jath'nî.el 
Javan,  ja'van 
Jazer,  ja'zur 
Jearim,  jî'â.rim 
iJeaterai,  jî.at'î.rä 
419 


lelam,  hi'lam 
leldai,  hel'dä.i 
lelekites,  hi'lek.i'ts 

leleph,  hi'lef 

■Mi,  hî'lî 

i  Ielkai,  hel'ka.T 

lelkath  -  hazzurim,    hel'- 
■  kath-haz'zii.rim 
Teman,  hi'man 

[ena.  hî'nâ 
jtenadad,  hen'â.dad 

tefer,  hî'fùr 

[ephzibah,  hef'zi.ba 

[eres,  hi'r'iz 
kermogenes,  hur.moj'i.niz 

fermonite,  hûr'mon.'it 
I  Terod,  her'od 
l!erodians,  hi.ro'di.anz 
prodias,  hî.rö'dî.as 

iezekiah,  hez.i.ki'a 
riezion.  hi'zi.on 

!ezir.  hi'zur 
:  'ezrai,  hez'rä.'i 
..ezronite,  hez'ron.it 
\iddai.  hid'ä.i' 
jiddekel,  hid'i.kel 
iiel,  h'i'el 

•  ierapolis,  h'í.î.rap'ö.lis 
iiiggaion,  hLgä'on 
I  ilkiah,  hil.k'i'a 

iram,  h'i'r'am 

izkijah,  hiz.k'i'ja 

.ittites,  hit'i'ts 

ivites,  hi'Vits 

obah,  hö'bâ 

odaiah.  hod.ä.î'â 

odaviah,  hod.a.v'i'a 

odiah,  hö.d'i'â 

oglah.  hog'lâ 

onam,  hö'ham 

olofernes,  hol.o.fur'niz 

ophni,  hof 'ni 

oram,  hö'r'am 

oreb,  hô'r'eb  [gad 

nrhagidgad,  hôr.hâ.gíd' 

pn,  hòr  i' 

c3rims,  ho'r'imz 

Jrites,  hôr'îts 

jronaim,  hor.ö.nä'im 

.aronites,  hor'ö.ni'ts 

'tóea,  hö.sî'â 

)shaiah,  hosh.ä.'i'â 

)shama,  hosh'â.mâ 
>shea,  bö.shî'â 

)thir,  bö'thûr 

'ipham,  hü'fam 

irai,  hü'r'ä 


Huram,  hur'am 
Hushah,  hii'shâ 
Hushai,  hü'shä 
Hushathite,  hü'shath.ît 
Hymenaäus,  h'i.men.î'us 
Ibìeam,  ib'lî.am 
Ibneiah,  ib.ni'â 
Ibnijah,  ib.ni'jâ 
Ichabod,  ik'a.bod 
Iconium,  i'.ko'ni.um 
Idalah,  id'â.lâ 
Iduel,  id'ü.el 
Idumea,  i'.dü.mî'â 
Igdaliah,  ig.dâ.li'â 
Igeal,  ig'î.al 
Iim,  i"im 

Ijeabarim,  i'.jî.ab'ar.im 
Ilai,  i'lä 

Illyricum,  i.lir'i.kum 
Immanuel,  i.man'ü.el 
India,  in'dì.â 
íphedeiah,  ií'.î.d'i'â 
Ira,  'ir'â 
Irijah,  î.rî'jâ 
Irnahash,  ûr'nâ.hash 
Iron,  í'r'on 
Irpeel,  ûr'pî.el 
Irshemesh,  ûr'shî.mesh 
Isaac,  l'zak 
Isaiah,  i'.za'a 
Iscariot,  is.kar'Lot 
Ishbibenob,  ish.bì.bî'nob 
Ishboshetb,  ish'bö.sheth 
Ishi,  i'shi 
Ishijah,  i'.shî'jâ 
Ishmael,  ish'mä.el 
Ishmaiah,  ish.mä.'i'â 
Ishod,  î'shod 
Ishuah,  ish'ii.a 
Ishuai,  ish'ii.ä 
Ismachiah,  iz.ma.ki'a 
Ismaiah,  iz.ma.'i'a 
Israel,  iz'ra.el 
Israelite,  iz'ra.el.'it 
Issachar,  is'a.kar 
Isui,  is'ü.i' 
Ithai,  ith'ä.i' 
Ithamar,  ith'â.mâr 
Ithiel,  ith'i.el 
Ithra,  ith'râ 
Ithran,  ith'ran 
Ithream,  ith'ri.am 
Ithrites,  ith'  fits 
Ittahkazim,  it.a.ka'zim 
Ittai,  it'ä.'i 
Iturea,  Y.tü.rî'â 
Ivah,  i"vâ 


KIR  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  orb,  on,  curve,  cut,  tvv=too,  t\Vk=took 

*      Jeremy,  jer'î.mî 
Jpriah    îî.rT'â 


Jeberechiah,  jí.ber.í.ki"â 
Jebus,  jî'bus 


Jeriah.  jî.r'f'â 
Jeribai,  jer'î.bä 
Jericho,  jer'i.ko 
Jeriel,  ji.rî'el 
Jerijah.  jí.r'i'jâ 
.Tnrimntn    iPi"'î.moth 


-JClljclIl. 11.11  j 

Jerimoth,  jer' 

Jerioth,  jer'î.oth 


.ö.bö'am 


Jebusites,  jeb'ii.zYts 
Jecamiah,  jek.a.m'i'a 
Jecholiah,  jek.ö.li"â 
Jeconiah,  jek.ö.n'í'â 
Jedaiah,  jî.dä.'i'â 
Jediael,  jì.dí'ä.el 
Jedidah,  jed'ì.dâ 

Jedidiab,  jed.î.di'â  Jeroham,  jer'ü.. 

Jeduthun,  jed'ü.thun  Jerub.  jî'r'ub 

Jeezer,jî.î'zûr   [hâ.dü'thâ Jerubbesheth,     jî.i 
legarsahadutha,  jî.gâr.sä-  Jeruel,  jer'ü.el 
Jahalelel,  jî.hal'î.lel  Jerusalem,  jî.rŵ'sâ.' 

Jehaziel,  ji.ha'zi.el  Jesaiab,  jî.säTi 

Jehdeiah,  jî.dí'â  Jesbaiah,  jesh.ä.'i'â 

Jeshanah,  jesh'â.nâ 
Jesharelah,  jesh.â.rí'lâ 
Jeshebeab,  jesh.eb'î.ab 
Jeshimon,  jesh'î.mon 
Jeshishai,  jî.shish'ä.i' 

.Tpshnb.ii.nh    ipsh  ö  h;i  Y'â 


Jahalelel,  jî.ha 
Jehaziel,  jî.bä' 
Jehdeiah,  jî.dîa 

Jehezekel  t  j  î.hez'î.kel 
Jehiah,  jî.hi'â 
Jehieli,  jî.hi'Ti 
Jehizkiah,  ji.hiz.k'i'a. 
Jehoadah,  jî.hö'â.dâ 


•jenom,  jei  i.uiu 

Jeroboam,  jer.ö.bö'a 

Jerohamjer'ü.ham 

Jerub ,  j  î'r  'ub  [  sheth 

'î.rub'î- 

â.lem 


trcuuuuou,  ji.ujz,.».!  ti 

Jehoadah,  jî.hö'â.dâ 
Jehoad-dan,  jî.hö.ad'an 
Jehoabaz.  ji.'hu'fi.haz 
Jehoash,  jî.hö'ash 
Jehohanan,  ji.hö'hâ.nan 
Jehoiachim,  ji.hôí'â.him 
Jehoiachin,  j'î.bôi'â.hin 
Jehoiadah.  jî.hói'â.da 
Jehonadab,  jí.hon'â.dab 
Jehonathan,  jî.hon'â.tha„ 
Jehoram,  ji.hö'r'am 
Jehoshaphat,  jî.hosh'â.fat 
Jehosheba,  jî.Ìiosh'î.bâ 
Jehoshuah,  jî.hosh'ü.â 
Jehovah,  jî.hö'vâ 
jireb,  ji'] ,A 


-uissi,  nis'î 

shalom,  shälom 

tsidkenu,  tsid'ki.nu 

Jehozabad,  ji.hoz'a.bad 
Jehu,  jî'hü 
Jehubbah.  jî.hub'â 
Jehud,  jî'hud 
Jehudi.  ji.hü'd'í 
Jehudijah,  ji'bii.d'í'jâ 
Jehush,  ji'hush 
Jeiel,  ji.'i'el 
Jekabzeel,  ji.kab'zi.el 
Jekamiab,  jek.a.m'i'a 
Jekuthiel,  jLkii'thi.el 
Jemim  a  li ,  j  i  .m'i'm  â 
Jemuel,  jem.ii'el 
Jephthah,  jef  'thâ 
Jephunneh,  jî.fun'î 
Jerah,  ji'r'â 
Jeremiah,  jer.î.m'i'â 
Jeremoth,  jer'î.möth 


Jeshishai,  jî.shish'ä.î 
Jeshohaiah,  jesh.ö.hä.i"â 
Jeshua,  jesh'ü.â 
Jeshurun,  jesh'ii.run 
Jesimiel,  jî.sim'î.el 
Jesui,  jî'sü.i' 
Jesus,  ji'zuz 
Jetheth,  jf theth 
Jethro,  ji'thrö 
.than  Jeuel,  jí'ü.el 
Jeus,  ji'uz 


Jezebel,  jez'i.bel 
Jezer,  ji'zur 
Jeziah,  ji.z'i'a 
Jeziel,  ji'zi.el 
Jezliah,  jez.l'i'a 
Jezrahiah,  jez.ra.h'i'a 
Jezreel,  jez'ri.el 
Jiphtbahel,  jií'thâ.hel 
Joab,  jö'ab 
Joahaz,  jo'a.haz 
Joakim,  jo'a.kim 
Joash,  jo  ash 
Joatham,  jö'â.tham 
Jochebed,  jok'i.bed 
Joelab.  jö.i'lâ 
Jogbehah,  jog'bî.hâ 
Johanan,  jü.hä'nan 
John,  jon 
Joiada,  jö.Y'â.dâ 
Joiakim,  jo.'i'a.kim 


joiario,  jo.i  a.rm 
Jokdiam,  jok'di.am 
Jokmeam,  jok'mi.am 
Joktheel,  jok'thi.el 
Jonadab,  jon'a.dab 


Jonathan,  jon'â.than 
Jorai,  jö'r'ä.i 
Joram,  jü'r'am 
Jorim,  jö'r'im 
Jorkoam,  jor'ko.am 
Josabad,  jos'â.bad 
Josaphat,  jo.s'â.fat 
Jose,  jö'sî 
Joses,  jo'sez 
Joshaviah,  josh.a.vi'a  [st 
Joshbekasha,  josh.bek'i 
Joshua,  josh'ü.â 
Josiah,  jü.si'â 
Josibiah,  jos.í.bi'â 
Josiphiahjos. î.fi'â 
Jotbathah,  jot'bâ.thâ 
Jozabad,  joz'a.bad 
Jozacharjoz'a.kar 
Jozadak,  joz'a.dak 
Jubal,  jii'bal 
Jucal,  jii'kal 
Judsea,  jü.dî'â 
Judah,  jü'dâ 
Julia,  jü'lî.â 
Junia,  jü'nî.â  [s 

Jushabhesed,    jii.shab'J 
Kabzeel,  kab'zi.el 
Kadeshbamea,   ka .  des!  f 

bâr'nî.â 
Kadmiel,  kad'mi.el 
Kadmonites,  kad'mon.Tt 
Kallai.  kal'a.Y 
Kareah,  ka.ri'a 
Karkaa,  kar.ka'a 
Kedar,  ki'dar       * 
Kedemoth,  ked'i.moth    í 
Kedesh.  ki'desh 
Kehelathah,  ki.hel'a.th 
Keilab,  ki'la 
Kelaiab.  kUa.'i'a 
Kelita,  kel'i.ta 
Kemuel,  kem'ii.el 
Kenath,  ki'nath 
Kenaz,  ki'naz 
Kenite,  ki'ni't 
Kenizzites,  ken'iz.'its 
Kerenhappuch,  ker.en.1 
Kerioth,  ker'i.oth 
Keros,  ki'r'os 
Keturab,  ki.tii'r'a 
Kezia,  ki.ziTi 
Kibrotb-hattaavah,    t 

roth-ha.tä'â.vâ 
Kibzaim.  kib'za.im    [i 
Kirharaseth,   kur.har 
Kirharesh,  kur.he'r'est 
Kirheres,  kur.ln'r'ez 
420 


11 


Í 


ore ;  läte,  line,  nö,  miite  ;  she,  zh=z  azure ;  thin,  thìs  ;  j=dzh.    M£R 


Kiriatbaim,  kir.i.a.tha'im 
i    Kirjathaim,  kur.ja.tha'iin 

Kirjatharba,  kur.jath.ar'ba 

Kirjath-huzoth,   kur.jath- 

hii'zoth  [san'â 

.    Kirjathsannah,    kur.jath- 

t  Kirjathsepher,  kur.jath.si'- 

Kirioth.  kir'i.oth  [fur 

I  Kishi,  kish'i' 
I !  Kishion,  kish'i.on 
I  Kishon,  k'i'shon 
I  Kohath,  ko'hath 
liKolaiah,  kol.a.i'a 
I  Korah,  ko'r'a 
I  Korathite,  ko'r'ath.i't 
f  Kore,kô'r'î 
I  Kushaiah,  kush.a.i'a 

Laadak,  lä'â.dâ 
î  Laban,  lii'ban 
■  Laehish,  la'kish 
i  Laish,  la'ish 
I  Lamech,  la'mek 
E  Laodicea,  lä.ö.dî.sî'â 
^i  Lapidotb,  lap'ì.doth 
i  •  •  Lasea,  lä.sî'â 
i  .Lasha,  lä'shâ 

I  Lasharon,  là.shê'r'on 

I I  Lazarus,  laz'a.rus 
,(  Leah,  li'â 

I  Leannotb,  li'an.oth 
i   Lebanon,  leb'â.non 

Lebaotb,  leb'ä.oth 
<    Lebbaîus.  le.bi'us 

Lebona,  lî.bö'na 

Lecah,  li'ka 

Lehabim,  li'ka.bim 

Lemuel,  lem'ii.el 

•Leshem,  lî'shem 

Letusbim,  lî.tü'shim 

Leummim,  h.um'im 

Leviticus,  li.vit'i.kus 

Libya,  lib'yâ 

Linus,  l'i'nus 

Loammi,  lö.am'i 

Lodebar,  lod'î.bâr 

Loruhamab,  lö.rŵ'hâ.mâ 

Lucius,  lii'shus 

Ludim,  lii' dim 

Luhith,  lii'hith 

Lycaonia,  li.kâ.ö'nî.â 

Lycia,  lish'â 

Lydia,  hd'yâ 

kysanias.  îi'.sä'nî.as 

Lysias,  lis.i'as 

Lystra,  lis'trâ 

Maachah.  ma'a.ka 

Maachathi,  ma.ak a.tlri 


i'bä 


Maadai,  mä'â.dä 

Maadiah,  mä.â.d'i'â 

Maalehacrabbim,  mä.al.î- 
ak.rab'im 

Maarath,  mä'â.rath 

Maa.-eiah,  mä.â.s'i'â 

Maasia,  mä.â.si'â 

Maath,  mä'ath 

Macedonia,  niâ.sî.dö'nî.â 

Machbanai,  mak'ba.na 

Maehbenah,  mak'bi.na 

Machir,  ma'kur 

Maehnadebai,  mak.ni 

Machpelah,  mak.pi'la 

Madai,  mad'äâ 

Madmenak,  mad.mî'nâ 

Magdala,  mag'dâ.lâ 

Magdalen,  mag'dâ.len 

Magdiel,  mag'di.el 

Magog,  mä'gog 

Magormissabib,  mä .  gôr- 
mis'à.bib 

Mahalah,  mä'hâ.lâ 

Mahalaliel,  mâ.hal'â.lî.el 

Mahali,  mä'hâ.li 

Mabanaim,  mä.hâ.nä'im 

Mabaneh,  mä'hâ.nî 

Mahanehdan,  mä.han'î.dan 

Maharai,  mâ.har'ä.Y 

Mabavite,  ma'ha.vi't 

Mahaziah,  ma.ha.z'i'a 

Mahazioth,  ma.ha'zi.oth 

Mahershalalhashbaz,  ma- 
ll ûr.shal.al.hash'baz 

Makbeloth,  mak.ln'loth 

Makkedab,  ma.ki'da 

Malachi,  mal'a.k'i 

Malchiah,  rnal.k'i'a 

Malchiel,  mal'ki.el 

Malcbijah,  mal.ki'ja 

Malchiram,  mal.ki'r'am 

Malchus,  mal'kus 

MaJeleel,  mä.lî.lî'el 

Mallotbi,  mal'ö.thî 

Manaen,  man'ä.en 

Manahath,  man'â.hath['íts 

Manahetbites,  mâ.nä'heth- 

Manasseh,  mâ.nas'sî 

Manoah,  mâ.nö'â 

Maonites,  mä'on.'íts 

Marah,  mê'r'â 

Maralah,  mar'â.lâ 

Maranatha,  mar.an.ath'â 

Mareshah,  mâ.rî'shâ 

Maroth,  mê'r'oth 

Marsena,  mâr.sî'na 

Maschil,  mas'kil 


Masrekah,  maz'ri.ka 
Matred,  mä'tred 
Matri,  mä'tr'í 
Mattanab,  mat'an.â 
Mattaniab,  mat.â.n'i'â 
Mattatba,  mat'â.thâ 
Mattathias,  mat.a.tki'as 
Mattenai,  mat.î.nä'i 
Matthan,  math'an 
Matthat,  math'at 
Matthew,  math'ii 
Matthias,  ma.th'i'as 
Mattithiah,  mat.î.th'i'â 
Mazzai'oth,  ma.ze'r'oth 
Mearah,  mî.ê'r'â 
Mebunnai,  mî.bun'ä 
Mecherathite,  mek'î.rath.i't 
Medalah,  med'â.lâ 
Medan,  mî'dan 
Medeba,  med'î.bâ 
Media,  mî'dî.â 
Megiddo,  mî.gid'ö 
Mehali,  mî.hä'H 
Mehetabel,  mî.het'â.bel 
Mehida,  mî.h'i'dâ 
Meholah,  mî.hö'lâ 
Mehujael,  mî.hü'jä.el 
Mehuman,  mî.hü'man 
Mejarkon,  rnî.jârTson 
Mekonah,  mek'o.na 
Melchi,  mel'ki 
Melchiel,  melTd.el 
Melchisedec,  mel.kiz'i.dek 
Melchishua,  mel.ki.shii'a 
Melea,  mî'lî.â 
Melech,  milek 
Melicu,  mel'i.kii 
MeHta,  mel'î.tâ 
Memucan,  mi.mii'kan 
Menahem,  men'â.hem 
Meonothai,  mî.on'ö.thä 
Mephaath,  mef'ä.ath 
Mephibosheth,     mî.fib'ö- 
Merab,  mî'r'ab  [sheth 

Meraiah,  mer.ä.î'â 
Meraioth,  mî.rä'oth 
Merari,  mer'â.ri' 
Merathaim,  mer.â.thä'im 
Mered,  mi'r'ed 
Meremoth,  mer'i.moth 
Meres,  mi'r'iz 
Meribah,  mer'î.bâ 
Meribbaal,  mî.rib'ä.al 
Merodach,  mi.ro'dak 
Merom,  mi'r'om 
Meronothite,  mî.ron 'ö.thît 
Weroz,  mi'r'oz 
421 


PAL  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  t\Vk=took ; 


Mesech,  mi'sek 
Meshach,  mi'shak  [m'í'â 
Meshelemiah,  mish .  el . " 
Meshesabeel,  mesb.ez'a.bil 
Meshillemith,  mesh . i .  li  '- 
Meshobab,mî.shö'bab[mith 
Meshullam,  mi.shul'am 
Meshullemeth.     mi.sbul'i 

meth 
Mesobaite,  mes'ö.b'á.Yt 
Mesopotamia,  mes.ö.pö.tä' 

mî.â  [am'á 

Methegammah,    mi . theg- 
Methusael,  mî.thü'sä.el 
Methuselah,  mî.thü'sî.lâ 
Meunim,  mí.ü'mm 
Mezahab,  mez'a.hab 
Micah,  m'i'ka 
Micaiah,  m'i.ka'a 
Michael,  m'i'ka.el 
Michab,  m'i'ka 
Michaiah,  m'i.ka'a 
Michal,  m'i'kal 
Michmasb,  mik'mash 
Michmcthab,  mik'mi.tha 
Michri,  mik'ri 
Midian,  mid'jan 
Migdalel,  mig'dal.el 
Migdalgad,  mig'dal.gad 
Migron,  mig'ron 
Mijamin,  mij'fi.min 
Milalai,  rnil.fi.lii'i 
Miletus,  mi'.li'tus 
Miniamin,  mî.nî'â.min 
Miriam,  mir'î.am 
Mishael,  mish'ä.el 
Misheal,  m'i'shi.al 
Misbraites,  mish'rä.'its 
Mispereth,  miz'pi.reth 
Misrephotbmaim,    miz .  rî- 

foth.mä'im 
Mithredath,  mith'ri.dath 
Mitylene,  mit.i.li'ni 
Mizar,  mi'zar 
Mizpeh,  miz'pi 
Mizraim,  miz'ra.im 
Mnason,  nä'son 
Móab,  mö'ab 
Moladah,  mol'â.dâ 
Molech,  mö'lech 
Moloch,  mo'lok 
Morastbite,  mö'r'as.th'it 
Mordecai,  mor'di.ka 
Moreh,  mö'r'î 
Moresheth,  mor'esh.eth 
Moriah,  mö.ri'â 
Mosera,  mö.sî'r'â 


Moseroth,  mö.sî'r'oth 
Moses,  mo'ziz 
Myra,  m'i'r'â 
Xaam,  nä'am 
Xaamah,  nä'â.mâ 
Naaman.  nä'â.man    [th'its 
Naamathites,     nä'â.mâ- 
Naarai,  nä'á.rä 
Naasbon,  nä.ash'on 
Xabal.  nä'bal 
Naboth,  nii'both 
Nachor,  nii'kor 
Xadab,  nä'dab 
Xahabi,  na'hâ.bi' 
Xabaliel.  nâ.hii'lî.el 
Xahamani,  nâ.ham'â.ni 
Naharai,  ná.har'ä.Y 
Xahath,  nä'hath 
Xalior.  nä'búr 
Nahum,  nä'hum 
Xain,  nä'in 
Xaioth,  nä'oth 
Naomi,  nä'ö.ml 
Xaphisb,  nä'fish 
Xapbtali.  naf'tâ.lî 
Xaphtuhim,  naf'tü.bim 
Xarcissus.  mir.sis'us 
Nathan,  nii'than 
Nathanael,  nâ.than'ü.el 
Xaum.  nä'um 
Xave,  nii'vi 
Xazarene,  naz.a.rm' 
Nazareth,  naz'a.reth 
Xazarite,  naz'a.r'it 
Xeah.  ni'u 
Xeapolis,  nî.ap'ö.lis 
Xeariah,  nî.â.r'i'â 
Nebai,  neb'ä.'i 
Xebaioth,  ni.ba'oth 
Xebajoth,  nî.bä'joth 
Neballat,  ni.bal  at 
Xebo,  nî'bö       [kad.nez'ar 
Nebuchadnezzar,     neb .  u- 
Nebuchadrezzar,     neb .  ii- 

kad.rez'ar  [don'ö.sôi 
Nebuchodonosor,  neb.ii.ko- 
Xebushasban,  neb.u.shaz'- 

ban  [daD 

Xebuzaradan,  neb.ii.zar'a- 
Xecho,  ni'ko 
Neginoth,  neg'i.noth 
Xebelamite,  nî.hel'â.mit 
Xehemiah,  nî.bî.mî'â 
Nehiloth,  ni'bil.oth 
Xehum,  ni'hum 
Nehushtan,  ni.hush'tan 
Neiel,  nî'î.el 


Nekoda,  ni.ko'da 
Nemuel,  nem.ii'el 
Xepkeg.  ni'feg 
Nephish,  ni'fish 
Nephishesim,  ni.fish'i.sim 
Nephthalim,  nef  'tâ.lim 
Xepbtoab,  nef'tö.â 
Nephusim,  ni.f  ii'sim 
Nereus,  nî'r'î.us 
Nergalsharezer,     nûr'gal-ji 

sba.ri'zur 
Neriah,  nî.r'i'â 
Nethaneel,  ni.than'i.el 
Nethaniah,  netb.â.rii'â 
Xetbinims,  neth'i.nimz      I 
Nitophah,  nî.tü'fâ 
Netophathite,  nî.tof 'â.thîl  fl 
Xeziah,  ni.z'i'a 
Xicanor,  nT.ka'nor 
Xicodemus.  nik.u.di'mus   < 
Xicolaitanes,iiik.ü.lä'i.tän 
Xicolas,  nik'o.las 
Xicopobs,  n'i.kop'u.lis 
Xiger.  nî'jûr 
Nineveh,  nin'i.vi 
Xisroch,  niz'rok 
Xoadiah,  nö.â.d'i'â 
Xoah,  nö'â,  Xoe,  nö'î 
Nogah,  nö'gâ 
Nymphas,  nim'fas 
Obadiah,  ob.â.di'â 
Obededom,  ö'bed.î.dom     I 
Obotb.  ö'both 
Ocran,  ok'ran 
Olivet,  ol'i.vet 
Olympas,  ö.bm'pas 
Onan,  ö'nan 

Onesimus,  ö.nes'î.mus      j 
Onesiphorus,  on.î.sif 'ö.rc' 
Ophel,  ö'fel 
Ophir,  ö'fûr 
Ophrah,  of 'râ 
Oreb,  ô'r'eb 
Orion,  ö.rì'on 
Osee,  ö'sî 
Oshea,  ö.shî'â 
Othni,  oth'n'i 
Othniel,  oth'n'i.el 
Ozias,  o.z'i'as 
Paarai,  pä'â.rä 
Padanaram,  pa.dan.eVai 
Padon,  pä'don 
Pagiel,  pä'jî.el 
Pai,  pä'i 
Palal,  pä'lal 
Palestina,  pal.es.ti'nâ 
Palluites,  pal'ü.'its 
422 


öre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh. 

Reaiah,  rî.ä.i'â 


SAN 


Paltiel.  pal'tî.el 
Pamphylia,  pam.fil'î.â 
Paran,  pe'r'an 
Parmashta,  pâr.mash'tâ 
jParmenas,  pâr'mî.nas 
iParosh,  pê'r'osh      [dâ.thâ 
Parshandatha,    pâr.shan'- 
Parthians,  par'thi.anz 
Paruah,  par'U.a, 
Parvaim ,  par.va'im 
Pasdammim,  paz.dam'im 
!Pascah,  pä'sî.a 
Pashur,  pash'ûr 
Tatara,  pat'â.râ 
Pathros,  path'ros 
Pathrusim,  path.rŵ'sim 
Patrobas,  pat'rö.bas 
Pau,  pä'ü 
Paul,  pOl 

Pedahel  ped'â.hel 
Pedahzur,  ped'a.zur 
Pedaiah.  ped.ä'â 
Pekah.  pi'ka 
Pekahiah,  pek.a.hi'a 
I'Pelaiah,  pel.ä.i'â 
IjPelaliah,  pel.â.lî'â 
Peleth,  pî'leth 
jPelonite,  pcd'ö.n'it 
Peniel,  pi.ni'el 
IPeninnah,  pî.nin'â 
Penuel,  pî.nü'el 
Perazim,  per'fi.zim 
Perese,  pî'r'esh 
Perez,  pi'r'ez 

Perezuzzah,  prr.ez.uz'a 

Pergamos,  pûr'gâ.mos 

Perida.  pî.r'í'dâ 

Perizzites,  per'iz.'its 

Persia,  pûr'shâ 

Peruda,  pî.rŵ'dâ 

Peshahiah,  pesh.â.hi"â 

Peshuel,  pî'shü.el 

Peulthai,  pî.ul'thä 

Phanuel,  fâ.nü'el 

Pharaoh,  fê'r'ö 

Phares,  Pharez,  fe'r'iz 

Pharpar,  fâr'pâr 

Phaseah,  f  ä'sî.â 

Phebe,  fì'bî 

Phenice,  fì.ni"sî 

Philadelphia,  fil.â.del'fî.â 

Philemon,  fi'.H'mon 

Philetus,  f  Y.lî'tus 

Philistia,  fi.lis'tî.â 

Philippi,  fî.lip'î 

Phili&tim,  fi.lis'tim 

Phihstine,  fî.lis'fín 


Philologus,  fì.lol'ö.gus 
Phinehas,  fin'î.has 
Phlegon,  flî'gon 
Phrygia,  frij'î.â 
Phurah,  fü'r'â 
Phygellus,  f  i'.jel'us 
Pibeseth,  pi'bî.seth 
Pihahiroth,  p'i.hâ.hî'r'oth 
Pilate,  p'í'lät 
Pinon,  p'i'non 
Pirathon,  pir'â.thon 
Pisidia,  pi.sid'î.â 
Pison,  pi'son 
Pithom,  pY'thom 
Pochereth,  pok'i.reth 
Pontius,  pon'shus 
Poratha,  por'â.thâ  , 
Porcius,  por'shus 
Potiphar,  pot'î.fâr 
Potipherah,  pö.tif  'î.râ 
Proehorus,  prok'o.rus 
Pua,  Puah,  pü'â 
Publius,  pub'K.us 
Pudens,  pii'denz 
Puhites,  pii'h'its 
Pul,  pul 
Punites,  pii'nits 
Punon,  pii'non 
Puriin,  pii'r'im 
Put,  put;  Phut,  fat 
Puteoli,  pü.tî'ö.li 
Ptolemais,  tol.î.mä'is 
Quartos,  kwor'tus 
Eaamah,  rä'â.mâ 
Raamiah,  rä.â.mî'â 
Raamses,  rii.am'ses 
Rabboni,  ra.bö'ni 
Rabsaris,  rab'sâ.ris 
Rabshakeh,  rab'sha.ki 
Raca,  ra'ka 
Rachab,  ra'kab 
Raehal,  ra'kal 
Rachel,  rä'tshel 
Raddai,  rad'ä.i" 
Ragau,  rä'gô 
Raguel,  rag'ü.el 
Rahab,  rä'hab 
Rama,  Ramah,  rä'mâ 
Ramathaim-zophim,  ram- 

a.tha'im-zo'tini 
Ramathite,  rä'math.it 
Ramathlehi,  rä.math.lî'hi 
Rameses,  ram'i.sez 
Ramiah,  râ.mi'â 
Ramoth,  rii'moth 
Rapha,  rä'phâ 
"u",  rätù' 


Rebekah,  ri.bek'a 
Rechab,  ri'kab 
Reelaiah,  rî.el.ä'â 
Regemmelech,  ri.ge.mi'lek 
Rehabiah,  rî.hâ.b'í'â 
Rehob,  rî'hob 
Rehoboam,  rî.hö.bö'am 
Rehoboth,  rî.hö'both 
Rei,  ri'i 
Rekem,  ri'kem 
Remaliah,  rem.â.li'â 
Remeth,  rî'meth 
Remmon-methoar,  rem'on- 

mî.tho'âr 
Rephael,  rî.fä'el 
Rephaiah,  ref.ä.'í'â 
Rephaim,  ref  'ä.im 
Rephidim,  ref'i.dim 
Resen,  ri'zen 
Reu,  rî'ü 
Reuben,  nv'ben 
Reuel,  rî.ü'el 
Reumah,  rŵ'mâ 
Rezeph,  ri'zef 
Rezia,  rî.zi"â 
Rezin,  ri'zin 
Rezon,  ri'zon 
Rhegium,  rì'jî.um 
Rhesa,  rî'sâ 
Rhoda,  rö'dâ 
Ribai,  rî'bä 
Riblah,  rib'lâ 
Rimmonpares,  rim.on.per 
Riphath,  ri'fath 
Rogelim,  rö.gî'lim        [zûr 
Romamtiezer,  rö.mam.t'i.î'- 
Rufus,  rŵ'fus 
Sabachthani,  sa.bak.tha'ni' 
Sabaoth,  sâ.bä'oth 
Sabeans,  sa.bi'anz 
Sabtechah,  sab'ti.ka 
Sadoc,  sa'dok 
Sala,  Salah,  sä'lâ 
Salamis,  sal'a.mis 
Salathiel,  sâ.lä'thî.el 
Salem,  sä'lem 
Salmone,  sal.mö'nî 
Salome,  sâ.lö'mî 
Samaria,  sâ.mê'r'î.â 
Samaritans,  sa.mar'i.tanz 
Samgarnebo,  sam.gâr.ní'bö 
Samos,  sä'mos  [shâ 

Samothracia,   sam.ö.thrä'- 
Samson,  sam'sun 
Samuel,  sam'ii.el 
Sanballat,  san.bal'at 
423 


Ŵ 


TAC  path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  tŵ=too,  tẁk=took; 


Sapphira,  sâ.f 'í'r'â 
Sara,  sê'r'â,  Sarai,  sê'r'ä.i' 
Saraiah,  sar.ää'â 
Sarepta,  sâ.rep'tâ 
Sarsechim,  sar.si'kim 
Saruch,  se'r'uk 
Saul,  sôl 
Sceva,  si'va 
Scythian,  sith'î.an 
Seba,  sî'bâ 
Secacah,  sek'a.ka 
Sechu,  si'kii 
Secundus,  si.kun'dus 
Seir,  sî'ûr 
Seirath,  sî.i'Y'ath 
Sela-hammahlekoth,  sîlâ- 

ham.a.li'koth 
Seleucia,  sî.lü'sha 
Semachiah,  sem.a.k'i'a 
Seniei,  sem'î.i 
Senaah,  sen.ä'â 
Senir,  sî'nûr 
Sennacherib,  se.nak'i.rib 
Seorim,  sî.ö'r'im 
Sephar,  sî'fâr 
Sepharad,  sef'â.rad 
Sepharvaim,  sef.ar.va'im 
Sepharvites,  si'far.vi'ts 
Serah,  sî'r'â 
Seraian,  ser.ä.i'â 
Shaalbim,  shä.al'bim 
Shaalbonite,  sbä.al'bö.nît 
Shaaph,  shä'af 
Shaaraim,  shä.â.rä'im 
Shaashgaz,  sha.ash'gaz 
Shabbethai,  shâ.betít'ä.'i 
Shachiah,  shak'i.a 
Shadrach,  sha'drak 
Shage,  shä'gî 
Shahazimah,  sha.haz'i.mfi 
Shalisha,  shal'î.shâ 
Shalmai,  shal'mä.i      [zûr 
Shalmaneser,  shal.mâ.ní' 
Shamariah,  sham.â.rî'â 
Shammai,  sham'ä.'i 
Shaphan,  shä'fan 
Shaphat,  shä'fat 
Sharaim,  shar'ä.im 
Sharon,  shé'r'on 
Sharuhen,  shâ.rŵ'hen 
Shaul,  shä'ul 
Shaveh,  shä'vî 
Shealtiel,  shî'al.tî.el 
Shearjashub,shî.âr.jä'shub 
Sheba,  shî'bâ 
Shebaniah,  sheb.â.r 
Shebucl,  sheb'ü.el 


Shecaniah,  shek.a.ni'a 
Shechem,  shi'kem 
Shelanites,  shî'lan.'íts 
Shelemiah,  shel.î.mi'â 
Sheleph,  shî'lef 
Shelomi,  shel'ö.mî 
Shelumiel,  shî.lü'mî.el 
Shemaah,  shem'ä.â 
Shemariah,  shem.â.r'i'â 
Shemebcr,  shem'î.bûr 
Shemida,  shì.mi'dâ 
Sheminith,  shem'i.nith 
Shemiramoth,     shî.mir'â- 
Shemuel,  shî'mü.el  [moth 
Shenir,  shî'nûr 
Shephuphan,  shî.fü'fan 
Sherah,  shî'r'â 
Sherebiah,  sher.î.bî'â 
Sheshai,  shî'shä 
Sheshbazzar,  shesh.baz'ar 
Shetharboznai,     shî.thâr- 
Sheva,  shi'va       [boz'na.'i 
Shibarim,  shib'â.rim 
Shibboleth,  shib'ö.leth 
Shichron,  sh'i'kron 
Shiggaion,  shî.gä'on 
Shigionoth,  shig.'í'ö.noth 
Shihorlibnath,  shi'.hôr.lib'- 
Sbiiim,  shî.í'im         [nath 
Shiloah,  shî.lö'â 
Shiloni,  shî.lö'nî 
Shimea,  shim'î.â 
Shimeam,  shim'î.am 
Shimei,  shim'î.Y 
Shimeon,  shim'î.on 
Shimi,  sh'i'mi' 
Shimite,  shim'i't 
Shimon,  sh'i'mon 
Shimron-meron,  shim'ron- 
Shinar,  sh'i'nâr      [mi'r'on 
Shiphi,  sh'i'f  i' 
Shisha,  sh'i'shâ 
Shishak,  sh'i'shak 
Shitrai,  shit'rä.'i 
Sboa,  shö'â 
Shoback,  sho'bak 
Shobai,  shö'bä.î 
Shochoh,  sho'ko 
Shophun,  shö'fan 
Shoshannimeduth, 
shan.nim.i'duth 
Shua,  Shuah,  shü'â 
Shual,  shii'al 
Shubael,  shü.bä'el 
Shuhamites,  shii'ham.'its 
Shulamite,  shü'lam.'ít 
Shumathites,  shii'math.i'ts 


shö- 


Shunammite,  shu'nam.it 
Shunem,  shii'nem 
Shunites,  shii'nits 
Shuphamite,  shü'fam.ît 
Shushan.  shii'san 
Shuthalites,  shü'thal.i'ts    , 
Shuthelah,  shü'thî.lâ 
Sibbeciai,  sib'i.ka 
Sibboleth,  sib'ö.leth 
Sibraim,  sib'rä.im 
Sichem,  si'kem 
Sidon,  s'i'don 
Sihon,  si'hon 
Sihor,  si-/hôr 
Silas,  s'i'las 
Silo,  s'i'lo 
Siloam,  s'í.lö'am 
Simeon,  sim'î.un 
Simon,  s'i'mun 
Sinai,  s'i'nä.i 
Sinim,  si'nim 
Sion,  s'i'on 
Sippai,  sip'ä 
Sirion,  sir'i.on 
Sisamai,  sis.am'ä/i 
Sisera,  sis'î.râ 
Smyrna,  smûr'nâ 
Socoh,  so'ko 
Sodom,  sod'om 
Sodoma,  sod'ö.mâ 
Solomon,  sol'ö.mon 
Sopater,  sop'â.tûr 
Sosipater,  sö.sip'â.tûr 
Sosthenes,  sos'thi.niz 
Sotai,  sö'tä.i 
Stachys,  sta'kis 
Stephanas,  stef'â.nas 
Stephen,  sti'vn  [no 

Succothbenoth,snk.otn.b ' 
Suchathites,  sli'kath.i'ts 
Sukkiims,  suk'i.imz 
Susanchites,  sii'zan.k'its 
Sychar,  s'i'kar 
Sychem,  si'kem 
Syene,  sí.î'nî 
Syntyche,  syn'ti.ki 
Syracuse,  sir'â.küs 
Syria,  sir'î.â  [nish' 

Syrophenician,     s'i  r .  ö . 
Taanach,  ta  a.nak 
Tabbaoth,  tab'ä.oth 
Tabeal,  tabì.al 
Taberan,  tab'î.râ 
Tabitha,  tab'î.thâ 
Tabor,  tä'bôr 
Tabrimon,  tab'rî.mon 
Tachmonite,  tak'rnci.uit 
42  i 


öre;  läte,  line,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh        ZUZ 


Taban,  tä'han 

Tahapanes,  ta.hap'u.niz 

Tahpenes,  tâ'pî.nîs  [sh: 
i  Tahtimhodshi,  tfi'tim.bod- 
I  Talitha-cumi.     tal'î.tha- 

Talmai,  tal'mä        [cii'mi 

Tanhumeth  tan'hii.meth 

;Tanis.  tä'nis 

Taphath,  tä'fath 

Tappuali,  tap'ü.â 

Taralah.  tar  â.lâ 

'Tarea,  tê'r'î.â 

Tarpelites,  târ'pel.'íts 

Tarshish,  târ'shish 

Tatnai.  tat'nli.i 

Tebaliah,  teb.â.lî'â 

Tebapbnehes.  ti.haf.ni'hlz 

iTehinnah,  tî.hin'â 

Tekel.  ti'kel 

iTekoah,  tî.kö'â 

,Tekoites,  ti.kw'i'ts 

:Telabib,  tel'â.bib 

'Telaim,  tel'ä.im 

•  Telassar,  tî.las'âr 

■  Telbaresha,  tel.hâ.rî'shâ 

Telharsa,  tel.hâr'sâ 

Telmelah,  tel.mî'lâ 

Teman,  ti'man 

Temani,  tem'â.nî 

Temanite,  tî'man.it 

Temeni,  tem'î.ni 

Terah,  tî'r'â 
;Tertius,  tur'shus 

Tertullus,  tûr.tul'us 

Thaddasus,  tha.dî'us 

Thabasb,  thä'hash 

Thara,  thê'r'á 
'Thebez,  thi'bez 

Thelasar,  thî.las'âr 

•  Theophilus,  thî.of  'î.lus 
Thessalonians,  thes.âiö'nî- 

•  anz  [kâ 
Tbessalonica,  thes.â.lö.nî'- 
Theudas.  thii'das 
Thimnathah,  thim'nâ.thâ 
Thyatira,  th'í.â.tiYâ 
Tiberias,  t'í.bî'r'î.as 

,  Tiglath  Pileser,  tiglath 
Tigris,  t'i'gris  [p'i.li'zur 
Tima-us,  ti.mi'us 

'  Timnath,  tim'nath 
Timotheus,  t'í.mö'thî.us 
Timothy,  tim'ö.thî 
Tiphsah,  tif'sâ 
Tirathites,  tiYath.i'ts 
Tirhanah.  tûr.hä'nâ 
Tiria,  tir'î.â 


Tirshatha,  tûr'shâ.tliâ 
Titus,  t'i'tus 
Tobiah,  tü.b'í'â 
Togarmah,  tö  gar'ma 
Toìiu,  tö'hü 
Toi,  to"i 

Tolmai,  tol'mä.i 
Tophet,  tö'fet 
Tou,  tö'ü 

Trachonitis,  trak.o.n'i'tis 
Troas,  trü'as 
Trogyllium,  trb'.gil'i.um 
Trophimus,  trof'i.mus 
Tryphena,  tr'í.íí'nâ 
Tryphosa,  tr'i'.fó'sâ 
Tubal,  tii'bal 
Tychicus,  tik'i.kus 
Tyrannus,  t'i.ran'us 
Tyre,  fi'r 
Ucal,  ii'kal 
Uel,  ii'el 
Ulai,  ü'lä.Y 
Upharsin,  ü.fâr'sin 
Uphaz,  ii'faz 
Urbane,  ûr'bän 
Uri,  ü'r'î 
Uriah,  ü.rî'â 
Uriel,  ur'î.el 
Urijah.  ü.r'i'jâ 
Uthai,  ü'thä.Y 
Uzai,  ii'za.Y 
Uzal,  u'zal 
Uzzen,  uz'en 
Uzziah,  u.z'i'a 
Uzziel,  u.zi'el 
Vajezatha,  va.jez'a.tha 
Vashti,  vash'ti 
Vophsi,  vof  'sî 
Zaanaim,  za.a.na'im 
Zaanannim,  zix.a.nan'im 
Zabdiel,  zabdi.el 
Zabulon,  zab'u.lon 
Zaccai,  zak'a.'i 
Zaccheus,  za.ki'us 
Zaehariah,  zak.a.ri'a 
Zadok,  za'dok 
Zalmonah,  zal.mo'na 
Zalmunna.  zal.mun'a  [imz 
Zamzummims,    zam.zum'- 
Zanoah,  za.no'a 
Zaphnath-paaneah,     zaf- 

nath-pä.â.nî'â 
Zareathites,  ze'r'Lath.i'ts 
Zared,  ze'r'ed 
Zarephath,  zar'i.fath 
Zaretan,  zar'i.tan  [shä'hâr 
Zarethshahar,    ze ' r . eth 


Zartanah,  zar'ta.na 
Zatthu,  zath'ii 
Zebadiab,  zeb.a.di'a 
Zebah,  zi'ba 
Zebedee,  zeb'i.di 
Zeboiim,  zi.boi'im 
Zeboim,  ze.bo'im 
Zebudah,  zi.bii'da 
Zebulun,  zeb'ii.lun 
Zebul,  zi'bul 
Zechariah,  zek.a.ri'a 
Zedekiah,  zed.i.k'i'a 
Zelophead,  zî.lö'fî.ad 
Zemaraim,  zem.â.rä'im 
Zemarite,  zem'a.rit 
Zemira,  zi.m'i'r'a 
Zepbaniah,  zef.a.ni'a 
Zephath,  zi'fath 
Zephatha,  zef'a.tha 
Zephi,  zî'f  Î 
Zephon,  zi'fon 
Zephonites,  zef'on.'its 
Zerahiah,  zer.a.h'i'a 
Zered,  zi'r'ed 
Zereda,  zer'i.da 
Zeredathah,  zi.red'a.tha 
Zererath,  zer'i.rath 
Zeresh,  zi'r'esh 
Zeruah,  zi.nv'a 
Zerubbabel,  zi.rub'a.bel 
Zeruiah,  zer.ii.'i'a 
Zibeon,  zib'i.on 
Zibiah,  zib.'i'a 
Zicbri,  zik'r'i 
Zidkijah,  zid.k'i'ja 
Zidon,  z'i'don 
Zidonians,  z'i.do'ni.anz 
Ziklag,  zik'lag 
Zilthai,  zil'tha 
Zion,  z'i'on 
Ziphah,  z'f'fa 
Ziphion,  zif 'i.on 
Ziphites,  zif'i'ts 
Ziphron,  zi'fron 
Zipporah,  zi.po'r'a 
Zithri,  zith'ri 
Zoan,  zo'an 
Zoar,  z'o'ar 
Zoba,  Zobah,  zo'ba 
Zobebah,  zö.bî'bâ 
Zoheleth,  zo.hi'leth 
Zophar.  zo'far  [î.â 

Zorah,zö'r'â;  Zoreah,zö'r'- 
Zorobabel,  zo.rob'a.bel 
Zuriel,  zii'r'i.el 
Zurisbaddai,  zii'r.tshad'a.'i 
Zuzims,  zii'zimz 
425 


GEOGRAPHICAL  PROPER  NAMES. 


ENWAÜ  DAIABYDDOL  PRIODOL. 


DEV   path,  fat,  êre,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cut,  t\v=too,  tẁk=took; 


Abergavenny,  ab.ur.ga.ven'i,  Abergefni, 

YFenni 
Adrianople,  ad'rî.an.ö.pl,  Caer  Adrian 
Adriatic  Sea,  ad.ri.at'ik  si,  MOr  Adria 
Africa,  af 'ri.ka,  Affrig,  Affrica 
Alexandria,  al.eks.an'dri.a,  Alecsandria 
Alnwick,  an'ik,  Anwig 
Alps,  alps,  Alpau,  Mynnau 
America,  a.mer'i.ka,  America,  Amerig. 
United  States  of  America.  Taleitkiau 
Cyfunol,  Unol  Daleithiau  America 
Anglesey,  ang'gl.si,  Mon,  Sir  Fon,  Ynys 
Apennines,  ap'en.'inz,  Penwynion    [Fon 
Atbens,  ath'enz,  Athen,  Athenia 
Atlantic  Ocean,  at.lan'tik  ü'shun,  Môr 

Atlantig,  Môr  Werydd 
Australasia,  ôs.tral.ä'shâ,  Awstralasia 
Australia,  ôs.trälî.â,  Awstralia 
Austria,  ôs'trî.â,  Awstria 
Baltic  Sea,  bol'tik  sî,  Môr  Llycblyn 
Barbary,  bâr'bar.î,  Barbari 
Bardsey,  bârd'sî,  Enlli,  Ynys  Enlli 
Barmouth,  bâr'muth,  Abermaw 
Bath,  bâth,  Caerfaddon,  Baddon,  Badwn 
Beaumaris,  bö.mor'is,  Biwmares 
Bedford,  bed'f ö'rd,  Khydwely> 
Berenicia,  ber.î.nish'â,  Brynaich 
Berwick,  ber'ik,  Berwig  [Esgob 

Bishop's   Castle,  bish'ups  kas'l,   Tref 
Black  Sea,  blak  si,  Môr  Du,  Môr  Éwcsin 
Brecon,  brek'un,  Aberhonddu.    Brecon- 
shire,    Sir  neu   Swydd   Frycheiniog 
Breconshire  Beacons,  Banau  Brychein- 
iog.  [Fychan 

Bretagne,  bre.tâîng',  Llydaw,  Prydain 
Bridgend,  brij.end',  Penytont  ar  Ogwyr, 

Penybont  ar  Ogwyd 
Bristol,     bris'tul,     Caerodor,      Bryste. 
Brysto.    Bristol  Channel,  MOr  Hafren 
Britain,  brit'än,  Prydain,  Ynys  Wen 
British  Channel,  brit'ish  tshan'el,  Môr 

Udd 
Briton  Ferry,  brit'un  fer'i,  Llansawel 
Brittany,    brit'â.nî,    Llydaw,    Prydain 
Bromfield,  brom'fild,  Maelor      [Fychan 
Burgundy,  bûr'gun.dî,  Burgwyn 
Builth,  bilth,  Llanfair  ym  Muallt 
Caerleon,  kar.li'un,  Caerlleon  ar  Wysg 


Caledonia,  kal.i.dij'ni.a,  yr  Alban 
Cambria,  kam'bri.a.  Cymru 
Cambridge,  kam'brij,  Caergrawnt 
Canary  Isles,   ka.nG'r'i  i'lz,   Ynysoeddji 

Dedwydd 
Canterbury,  kan'tur.ber.i,  Caerg^aint 
Cape  of  Good  Hope,  kap  ov  g\vd  hop,  1 ) 

Penryn  Gobaith  Da 
Capernaum,  ka.pur'na.um,  Capernaum  |j 
Cardiff,  kar'dif,  Caerdydd 
Cardigan,  kar'di.gan,  Aberteifi.    Cardi-  j  i 

ganshire,  Sir  Aberteifi,  Ceredigion 
Carlisle,  kar.liT,  Caerliwelydd 
Carmarthen,    kar.mar'THen,     Caerfyr-  j . 

ddin?     Carmarthenshire,    Sir  Gaer-1 

fyrddin,  Sir  Gaer 
Carnarvon,    kar.nar'vun,    Caernarfon,  j 

Carnarvonshire.  Sir  Gaernarfon 
Carthage,  kar'thaj,  Carthag 
Caspian  Sea,  kas'pi.an  sî,  Môr  Caspiaidd  _ 
Castleton,  kas'l.tun,  Cas  Bach 
Chepstow,  tshep'stö,  Casgwent 
Chester,  tshes'tûr,  Caerlleon,  Caer  Lleoc; 

Gawr  [Gaei; 

Cheshire,  tshesh'i'r,  Sir  Gaerlleon,  Six. 
Chichester,  tshitsh'es.tûr,   Caerfyddau.' 

Caergai 
Chirk,  tshurk,  Castell  y  Waen,  Eglwys. 

y  Waen  [gorur! 

Cirencester,  sis'is.tûr,  Caergeri,  Caer-!' 
Cologne,  k'd.lon',  Cwlen 
Constantinople,  kon.stan.t'i.no'pl,  Caer- 

gystenyn 
Conway,  kon'wa,  Aberconwy,   Conwy/ 

Caerg}rffyn  , 

Cornwall,  korn'wuh  Cernyw         [y  For. 
Cowbridge,  kuw'brij,  Pont  Faen.  Pont 
Crickhowel,  krik.ho'el,  Crughywel 
Danube,  dan'iib.  Donwy.  Donaw  ] 

Dead  Sea,  ded  si,  Môr  Marw,  MOr  Sodonr 
Dee,  di,  Dyfrdwy,  Dwrdwy 
Deira,  d'i'r'â,  Deifr 
Demetia,     dî.mî'shâ,     Dyfed     (siroedc 

Caerfyrddin,  Aberteifi,  a  Phenfro)^ 
Denbigh,  denT)i,  Dinbych.  Denbighshire 

Sir  Ddinbych 
Devil's    Bridge,    dev'lz    brij.    Pont    ai 

Fvnach,  Pont  y  Gwr  Drwg 
426 


öre;  läte,  line,  nö,  müte;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       NEW 


Devon,  dev'n.  Dymamt 

Dordogne,  dôr.dön',  Dordwyn 

Dublin,  dub 'I'm,  Dulyn 

Durham,  dur'am,  Deifr,  Dewyr 

Edinburgh,    ed  'in. burg,    ed  '  in . bur .  ö. 
Eiddin,  Edyn,  Castell  y  Morwynion 

Egypt,  i'jipt,  yr  Aipht 

Emerald  Isle,  em'ur.ald  i'l,  Vnys  Werdd. 
Iwerddon 

England,  ing'gland,  Lloegr 

English    Channel,     ing'glish    tshan'el, 
Í     MorUdd 

Euphrates,  ii.fra'tiz,  Ewphrates 

Europe,  ü'röp,  Ewrop,  Ewropa 

lEuxine,  iiks  'in,  Môr  Du,  Môr  Ewcsin 

Exeter,  eks'i.tur,  Caerwysg 

'Fishguard,  fish'gârd,  Abergwaen 

Flint,  flint,  Fflint,  Tegeingl 

:Franee,  frans,  Ffrainc 

Friburg,  fri'bûrg,  Ffreibwrg 

fescony,  gas'ko.m,  Gwasgwyn 

Gaul,  gol,  Galia,  Gal,  Gwal,  Ffrainc 

;German   Ocean,  jûr'man   ö'shun,  Môr 

[    Tawch,  Môr  yr  Almaen 

Germany,  jûr'mâ.nî,  Almaen,  Sermania. 
i     gwlad  yr  Ellmyn 

Glamorgan,     glâ.mGr'gan,     Morganwg. 

',    Glamorganshire,  Sir  Forganwg 

Glastonbury,     glas'tûn.bìr.î,      Ynys 

;    Afallach,  Ynys  Wydrin,  Aberglasdon 

Gloucester,  glos'tm*,  Caerloew 

Gower,  gûŵ'ûr,  Gŵyr 

Greece,  grîs,  Groeg 

'Halgston,  halg'stun,  Halchdin 
Harleigh,  hâr'lä,  Harlech,  Caer  Collwyn 
Haverfordwest,  hav.ur.to'rd.west',  Hwl- 
ffordd,  Caeralun 

.Bay,  hä,  y  Gelli  [Heledd 

Hebrides,  heb'ri.diz,  Heledd,  Ynysoedd 
Hereford  her'î.fö'rd,  Henffordd,  Caer- 
.ffawydd.  Herefordshire,  Sir  Henffordd 
Hibernia,  hi'.bûr'nî.â,  Iwerddon 
äolland,  hol'and,  Isalmaen 
Holyhead,  hol.î.hed',  Caergybi 
Holywell,  hol'î.wel,  Treffynnon 
Humber,  hum'bûr,  Hymyr 
Iceland,  "is 'land,  Ynys  yr  la 
[lston,  ils'tun,  Llanilltud 
.ndian  Ocean,  in'dî.an  ü'shun,  Môr  India 
.reland,  Y'r'land,  Iwerddon,  Gwerddon. 
.   Ynys  Werdd 

fsle  of  Man,  i'l  ov  man,  Manaw 
'.sle  of  Wight,  i'l  ov  wit,  Ynys  Wyth 
:taly,  it'â.lî,  Eidal,  Itali  [salem 

rerusalem,jî.rŵ'sâ.lem,Ierwsalem,Caer- 
Tordan.  jôr'dan,  Iorddonen 
ient,  kent,  Caint 


Kidwelly,  kid'wel.i,  Cydweli 
Knighton,  n'i'tn,  Tref  y  Clawdd 
Lampeter,  lam'pî.tûr,  Llanbedr 
Lamphey,  lam'ti,  Llanffydd 
Lancaster,  lang'kas.tur,  Caerwerydd 
Langum,  lang'gum,  Llangwm 
Lantwit  Major,  lant'wit  mä'jûr,  Llan- 
illtud Fawr 
Laugharne,  lârn,  Llacharn,  Talacharn 
Leicester,  les'tûr,  Caerleii'ion,  Caerlyr 
Leominster,  lem'stûr,  Llanllieni 
Lincoln,  ling'kun,  Caerlwydgoed 
Liverpool,  hv'ur.pwl,  Llynlleifiad,  Ller- 

pwll 
Llandaff,  lan'daf,  Llandaf 
Llandilo,  lan.d'i'lö,  Llandeilo 
Llandovery,  lan.duv'ur.i,  Llanymddyfri 
Llanelly,  lan.el'î,  Llanelli 
Land's  End,  landz  end,  Pen  Tir  Lloegr 
London,  lun'dun,  Llundain ,  Caerludd 
Loughor,  lucŵ'ûr,  Casllychwyr 
Ludgate,  lud'gät,  Porth  Lludd 
Ludlow,  lud'lö,  Llwydlo 
Manchester,  man'tshes.tûr,  Manceinion 
Maridunum,  mê'r.î.dü'num,  Caerfyrddin 
Mediterranean  Sea,  med.î.te.rä'nî.an  sî, 

Môr  y  Canoldir,  Môr  Ynnhir 
Merionethshire,  mer.î.on'eth.shí'r,  Meir- 

ionydd,  Sir  Feirionydd 
Milford,     mil'fô'rd,      Aberdaugleddyf, 

Abercleddeu,  Abercleddyf 
Missouri,  mi.sŵ'r'î,  Misswri 
Mold,  mold,  y  Wyddgrug 
Monmouth,  mun'muth,  Mynwy,  Aber- 
mynwy,  Trefynwy.     Monmouthshire, 
Sir  Fynwy,  Gwent.     Monmouthshire 
dialect,     Gwenhwyseg.      Monmouth- 
shire men,  Gwenhwys,  Gwenhwyson 
Monnow,  mon'ö,  yr  afon  Mynwy 
Montgomery,mont.gum'ur.î,Trefaldwyn. 

Montgomeryshire,  Sir  Drefaldwyn 
Morriston,  mor'is.tun,  Treforus 
Nantwich,  nant'wi'tsh,  yr  Heledd  Wen 
Narberth,  nâr 'Mirth,  Arberth 
Neath,  nîth,  Castell  Nedd 
Netherlands,  neTH'ur.landz,  Iseldiroedd, 

Isdiroedd 
Newborough,  nü'bur.ö,  Niwbwrch,  Rhos- 

fair,  Rhoshir 
Newcastle,  nii.kas'l,  Castell  Newydd, 
Newcastle  Emlyn,  Castell  New}^dd  yn 
Emlyn;  Dinas  Emlyn,  Trefhedyn. 
Newcastle  on  Tyne,  Castell  Newydd 
ar  Dain 
Newport,  nü'pö'rt  (Monmouthshire), 
Casnewydd;  (Pembrokeshire)  Tref? 
draeth 

427 


path,  fat,  ere,  met,  mâ-rîne,  pin,  ôrb,  on,  curve,  cnt,  tŵ=too,  tẁkr=too; 
SAX       öre,  läte,  l'ine,  nö,  miite;  she,  zh=z  azure;  thin,  thìs;  j=dzh.       YOB 


Newquay,  nu.ki',  Cai  Newydd 
Newtown,  nü.tûŵn',  Tref  Newydd 
Nice,  nîs,  Nicasa.  n'i.sî'a,  Nicaia 
Norfolk,  nor'fuk,  Norffolc 
Northop,  nôrth'op,  Llaneurgain 
Northwich,  nôrth'w'ítsh,  yr  Heledd  Ddu 
Norway,  nôr'wä,  Llychlyn 
Norwich,  nor'ij,  Caergjiian 
Nottingham,  not'ing.ham,  Dinobant 
Orkney  Islands,  ork'ni  'i'landz,  Ynvsoedd 

Erch 
Oswestry,  oz'west.ri.  Croesoswallt 
Oxford,    oks'fo'rd,    Ehydychain,   Caer- 


Pacific    Ocean,    pa.sif'ik    ö'shun,    Môr 

Tawel,  Môr  Tawelog 
Painscastle,  panz'kas.l,  Castell  Paen 
Pemblemere,  pem'bl.mi'r,  Llyn  Tegid 
Pembroke,    pem'bruk,    Penfro.      Pem- 
brokeshire, Sir  Benfro 
Plynlymon,  plin.lim'un,  Pumlumon 
Poland,  pö'land,  Pwyl 
Portmadoc,  po'rt.mad'uk,  Porth  Madog 
Presteign,  pres.tän',  Llanandras 
Prussia,  prush'â,  Prwssia 
Pyrenees,  pir'i.niz,  Barwynion 
Radnor,   rad'nûr,   Maesyfed.      Radnor- 
shire, Sir  Faesyfed 
Red  Sea,  red  sî,  Môr  Coch,  Mór  Rhudd 
Rhayder,  rä'dûr,  Rhaiadr  Gwy 
Rochester,  rotsh'es.tûr,  Caergraig 
Rome,  rüm,  Rhufain 
Russia,  rusb'â,  Rhwssia 
St.  Asaph,  sänt  ä'saf,  Llanelwy 
St.   David's,  sänt  da'vidz,  Ty  Ddewi. 

Mynyw 
St.    Dogmell's,    sänt    dog'melz,    Llan- 

dudoch 
Salisbury,  solz'ber.i,  Caergaradog,  Caer- 

sallog 
Savoy,  sa.voi'.  Safwy 
Saxony,  saks'o.ni,  Sacsoni 
Scandinavia,  skan.dî.nä'vî.â,  Dulychlyn 


Scotland,  skot'land,  Alban,  Isgoed  Cel- 
yddon,  Ysgwydir,  Brynach,  Ýsgotlanc ! 
Sea  of  Azof,  sî  ov  a'zof,  MGr  Asoff 
Severn,  sev'urn,  Hafren 
Shrewsbury,    shrwz'ber.i,     Amwythig  j 

Mwythig,  Pengwern  Bowis 
Shropshire,  shrop'shî'r,  Sir  Amwythig 
Silurìa,  sî.lur'î.á,  Essyllwg 
Snowdon,  snö'dn,  y  Wyddfa,  Eryri 
Somersetshire.    sum'ûr.set.shí'r,    Gwla 
Spain,  span,  Yspaen,  Hispaen     [yr  Hi 
Stonehenge,  stön.henj',  Cor  Gawr 
Strata  Florida,  strä'tâ  hor'î.dâ,  Ystral 

Fflur 
Swansea,  swon'zi,  Abertawy  [c 

Tenby,  teu'bi,  Tinbvch,  Tinbych  y  Pys£  | 
Thames,  temz,  Tafwys,  Tafwysg,  Tain  I 
Towy.  tùŵ'î,  Tywi 
Trecastle,  tri.kas'l,  Trefcastell 
Tremadock,  tri.mad'uk,  Tremadog 
Troy,  trôî,  Caerdroia,  Troia 
Turkey,  tur'ki,  Twrci 
Tyne,  fin,  Tain  [yr  Wjjj  ft 

Usk,  usk,  Brynbuga.     The  river  U«F 
Venice,    ven'is,    Gweneth,    Gwenethi. 

Venis 
Wales,  walz,  Cymrn.  North  Walt ( 
Cymru  Ogleddol,  Gwynedd,  Gwy  J 
dud,  Gwyndawd.  South  Wales,  Í)  • 
eudir  Cymru,  Deheubarth.  Diale  Í 
of  North  Wales,  Gwyndodeg,^rwy  j" 
dodiaith.  Dialect  of  South  Wal 
Deheubartheg,  Deheubarthiaith' 
Warwick,  wor'ik,  Caerwair,  CaerwytH 

elin 
Welshpool,  welsh.pŵl',  Trallwng 
Winchester,  win'tshes.tûr,  Caerwynt  j 
Worcester,  wẁ's'tûr,  Caerwrangon 
Wrexham,  rek'sam,  Gwrecsam 
Wye,  wi'.  Gwy 

York,  vork,  Caerefrog,  Efros:.  N 
York.  Efrog  Newydd;  Dinaa  Efi 
Newydd;  Talaeth  Efrog  Newydd 


CAHMARIUa:     PRINTED    B*    WM,    SPL'RRELL,    K 


KU-8TSEET 

428 


GEIRIADUR  CYMRAEG  A  SEISONEG. 


DICTIONARY 


WELSH    LANGUAGE 


ENGLISH  SYNONYMES  AND  EXPLANATIONS. 


WILLIAM    SPURRELL. 


[SECOND    EDITIOK.] 


CARMARTHEN:    WILLIAM    SPURRELL. 


!   îîHí.T.Í.,    PRINTER.    KTNii-STRKET,    I'ARM 


ADVERTISEMENT  TO  THE  SECOND  EDITION. 


The  Volume  now  offered  to  the  public,  though  of  smaller 
size  than  the  Edition  which  preceded  it,  not  only  contains 
several  hundred  additional  lines,  but,  by  the  omission  of 
derivatives  obviously  deducible  from  simple  words  retained. 
has  been  made  to  comprehend  within  its  pages  a  vast 
number  of  useful  terms,  the  meaning  of  which  could  not  be 
readily  gathered  from  others  of  the  same  root.  Many  words, 
too,  of  established  authority,  are  included,  which  have  been 
i overlooked  in  the  Welsh  Dictionaries  hitherto  published. 

The  Work  has  undergone  careful  and  thorough  revision. 
and  has  been  assimilated  in  its  orthography  and  in  the  gen- 
ders and  plurals  of  nouns  to  (:  Llythyraeth  yr  Taith  Gym- 
raeg,"  by  the  Rev.  D.  Silvan  Evans,  to  whom  this  Edition» 
is  much  indebted,  and  whose  comprehensive  little  manual 
is  the  most  complete  and  satisfactory  attempt  to  settle  the 
vexed  question  of  Welsh  orthography. 

W.  S. 


hen,  September,  1859. 


ABBREVIATIUNS-TALFYRIADAU. 


a 

...     adjective 

...     ansoddair,  enw  gwan. 

ac 

adjective  common  gender 

ansoddair  o'r  rhyw  gyffred 

ad  ... 

...     adverb    ... 

...     gorair,  rhagferf. 

adjective  feminine 

ansoddair  benywol. 

am  ... 

...     adjective  masculine 

...     ansoddair  gwrywo!. 

r 

conjunction  ... 

cyssylltiad. 

en    ... 

...     collective  noun    ... 

...     sylweddair  eynnulliadol. 

def      ... 

defective 

diffygiol. 

i    ... 

...     feminine 

...     benywol. 

imper  ... 

imperative     ... 

goTchymmyoöI. 

i 

...     interjection 

...     ebychiad,  cyfryagair. 

m 

masculine 

gwrywol. 

n     ... 

...     noun  masculine  ... 

...     sylweddair  gwrywol. 

nc 

noun  common  gender 

sylweddair  o'r  rhyw  gyrl're c 

tif  ... 

...     noun  feminine 

...     sylweddair  benywol. 

np 

noun  plural  ... 

sylweddair  lluosog. 

p    ... 

...     plural 

...     liuosog. 

pn 

pronoun 

rhagenw. 

ar   ... 

...     preposition 

...     arddodiad. 

px 

prefix 

blaenddawd. 

i 

...     singular  ... 

...     unig,  unigol. 

V 

verb... 

perwyddiad,   berf. 

vi    ... 

...     verb  intransitive,  or  neuter 

...     perwyddiad  canolig. 

vt 

verb  transitive,  or  active 

perwyddiad  gweithredol. 

N.W. 

...     North  Wales 

...     Gwynedd. 

S.VV.    ... 

South  Wales... 

Deheubarth. 

=    ... 

...     synonymous  with 

...     cyfysîyr  á. 

'1  he  word  following  this  mark  ( = )  is  preferable  to  that  before  it,  being  either  more 
eorrect  or  more  commonly  used. 

The  plural  terminations  are  marked  with  a  hyphen  when  they  are  added  to  the 
singular  word,  and  with  a  comma  when  the  singular  termination  is  changed. 

The  singular  form  is  given  afcer  some  plurals  between  parentheses. 


GEIRIADÜR  CYMKAEG  A  SEISONEG. 


DICTIONARY 

OF    THE 

WELSH    LANGUAGE, 

EXPLAINED  IN  ENGLISH. 


ABA 


ABS 


'i.  ar.  hjtvrrogative  adverb.  "  .-1  roddaist 
|«i    gryfder  i   farch?"     "Hast    thou 
I  given  to  the  horse  strength?"    An 
I  affirmative   adverb.     '•  Efe  a  lawen- 
I  ych a  yn  ei  gryfder."'     "  He  rejoiceth 
I  in  his  strength."     There  is  no  corres 
ponding  word  in  English 
f  Ac  c,  and.     In  general,  a  is  used 
■before  consonants,  and  ac  before  vow- 
els.    Hwyr   a  bore,   late  and  early. 
jPell  ac  agos,  far  and  near 
l,  Ag  c,  as.     Yn  gystal  a,  as  well  as. 
(â'),  Ágp?',  with.    A,  with  a  circum- 
tflex  accent,  is  used  before  consonants ; 
ag  before  vowels 
(a)  v,  will  go=Aiff 
pn,  who,  which,  that ;  he  who ;  what, 
A  fyno  Duw  a  fydd,  what  God  wills, 
will  lie 
t,  oh,  ah 

px.  Implies  intensity ;  as  athrist,  from 
trist;  aehrwm,  from  crwm 
,b,  Ap  n,  son.     Llywelyn  ab  Iorwerth. 
Bowen.  Beynon,  Powel,  Parri,  Prys, 
are  contractions    of   ab    Owain,    ab 
Einion,  ab  Hywel,  ab  Hani,  ab  Rhys. 
Ab  sometimes  becomes  amalgamated 
with  the  following  word,  when  that 
word  begins  with  m ;  as,  Amheredydd, 
■Sheing=ab  Meredydd,  ab  Meirig 
a  (âb),  Epa  -od  re,  ape,  monkey 
,iad  -au  /t,  abbot 

^adaeth  -au  nf,  alibacy,  abbotship 
liades  -an  nf,  abbess 
;  )all  -oedd  n,  faihng,  defect,  want 
tallu  v,  to  fail,  to  perish 
lallwr,  wyr  v.,  defaulter        [mangold 
>an,  ebyn  a,  din,  tumult,  uproar;  corn 


Abar  -au  «,  carcase,  dead  body 

Abatty,  tai  n,  abbey 

Aber  -oedd,  ebyr  n,  confluence  or  junc- 
tion of  water;  the  fall  of  a  river  into 
another,  or  into  the  sea ;  port,  harbour 

Aberth_-au,  ebyrth  n,  sacrifice,  oblation 

Aberthiad  n,  sacrificing,  immolation 

Aberthu  v,  to  sacrifice,  to  offer  up 

Aberthwr,  wyr  n,  one  who  sacrifices 

Aberu  v,  to  disembogue,  to  flow  into 

Abl  «,  able,  sufficient,  powerful ;  wealthy 

Abledd  n,  ability,  power,  sufficiency 

Abo  -aid,  Abod  -au  re,  carcase,  carrion 

Abraidd  ad,  scarcely,  hardly 

Abred  -au  »,  the  state  of  evil,  through 
which  the  soul  had  to  pass  in  her 
progress  towards  perfection  and  bliss, 
according  to  the  bardic  theology. 
Cylch  yr  abred,  Treigl  yr  abred,  the 
circle  of  transmigration 

Abrediad  n,  transmigration 

Abredol  a,  pertaining  to  the  evil  state  of 
transmigration ;  transmigrant,  trans- 
migratory.  Abredohon,  those  who 
pass  through  the  stages  of  transmi- 
gration or  metempsychosis 

Abredu  v,  to  pass  through  the  circle  of 
evil,  to  transmigrate 

Abrwysg  a,  unwieldy ;  heavy ;  drank 

Abrwysgiad.  re,  making  drunk 

Abrwysgl  a,  huge,  vast,  immense 

Abrwysgo  v,  to  inebriate 

Absen  nf,  slander,  detraction ;  absence 

Abseimol  a,  absent 

Absennoh  v,  to  absent 

Absenu  v,  to  speak  ill  of  the  absent ;  to 
slander,  to  backbite,  to  asperse 

Absenw  -au  »?,  detraction,  slander 
1 


ACHL 

Absenwr,  wyr  n,  backbiter ;  absentee 

Abwy  -on  n,  carcase,  carrion 

Abwyd  -od  n,  bait;  fodder 

Abwyd  np  (-yn«),  worms;  earthworms. 
Abwydyn  y  cefn,  the  spinal  cord 

Abwydiad  n,  baiting,  foddering 

Abwydo  v,  to  bait,  to  feed 

Abwydwr,  wyr  n,  one  who  baits 

Abyrgof  -ion  n,  short  memory 

Abyrgofiad  n,  forgetting 

Abyrgofio  v,  to  forget 

Abyrgofns  a,  forgetful,  negligent 

Ac  c,  and.    See  A 

Acadfydd  ad,  perchance,  perhaps 

Acatoedd  ad,  possibly,  likely 

Acen,  Acan,  acenion  nf  accent 

Acenawl  a,  enunciative 

Aceniad  n,  accentuation 

Acennod  -au  nf  accent  mark 

Acenu  v,  to  accent,  to  sound 

Acenyddiaeth  nf,  accentuation 

Acw  ad,  there,  at  that  place,  yonder 

Ach  -an  nf,  stem,  pedigree;  fluid,  liquid 

Ach  pr,  near  to,  by,  at 

Achadw  v,  to  preserve,  to  keep 

Achain  a,  very  precious 

Achan  -ion  nf  hymn,  chant 

Achaniad  nf,  chanting 

Achanu  v,  to  hymn,  to  chant 

Achar  a,  affectionate;  amiable 

Achas  a,  very  hateful,  odious 

Achel  -ion  nf  lurch,  retreat 

Achen  nf  lineage ;  coat  of  arms 

Aches   -oedd  nf  effluence;  the   mind; 

Achfen  -oedd  nf  the  groin  [spume 

Achfre  -on  nf,  shelter,  shade 

Achlais,  leisiau  n,  weal,  stripe. 

Achlân  ad,  altogether,  entirely,  wholly 

Achles  -oedd  nf  succour,  refuge :  m,  man- 
ure, compost 

Achlesol  a,  succouring  [manure 

Achlesu   v,  to  succour,  to  cherish;  to 

Achleswr,  wyr,  Achlesydd  -ion  n,  suc- 
courer,  one  who  succours 

Achlod  -au  -ydd  n,  disgrace.  Achlod 
iti !  shame  upon  thee  f 

Achlud  -oedd  n,  covert,  obscurity 

Achludiad  n,  concealing;  concealment 

Achludo  v,  to  obscure,  to  hide 

Achludol  a.  obscuring 

Achludd  -ion  n,  obstruction,  stoppage 

Achluddiad  n,  impeding 

Achluddo  v,  to  obstruct,  to  impede 

Achlnddol  a.  obstructive 

Ac-, lust  n,  hearing 

Achlwrn  v,  to  knot,  to  tie  [opportunity 

Àciilysur-on  n,  cause,  motive,  o 


__ ACHW 

Achlysuro  v,  to  occasion,  to  cause 

Achlysurol  a,  occasional,  incidental 

Aehlyw  n,  hearing 

Achofydd  -ion  «,  herald ;  genealogist     | 

Achofyddiaeth  «/",  heraldry 

Aehol  a,  genealogical 

Achor  a,  encircled ;  choral 

Achos    -ion    n,    cause;    case.      Achal 

dybryd,  foul  crime 
Achosadwy  a,  effectible 
Achosedigol  a,  eftectuative 
Achosi  v,  to  cause ;  to  occasion 
Achosol  a,  efficient,  effectual ;  causativ  I 
Achosoldeb  n,  effectiveness 
Achre  -on  nf,  covert,  covering 
Achred  -ion  nf  credibility,  pledge,  oat  I 
Achrediad  n,  pledging  of  faith 
Achredu  v,  to  pledge  by  faith 
Achref  a,  suppliant,  craving 
Achrefiad  n.  supjilication 
Achrefol  a,  mendicant ;  suppliant 
Achrefu  v,  to  crave,  to  supplicate 
Achrefwr,  wyr  n,  mendicant,  supplicaẁÄ 
Achres  -i  nf  row,  rank ;  })edigree-roll  ■ 
Achretor  -iaid  n,  creditor 
Achreth  -au  n,  trembling.  JAchreth  M 

crvd,  fit  of  the  ague 
Achrethiad  n.  shivering 
Achrethu  v,  to  shiver,  to  tremble 
Achrwm  am,  crooked  or  bent  :f  achrofl 
Achrwym  -au  n,  restraint 
AchrWTS  «,  increase,  plenty 
Achryf  am,  strong,  potent,  powerful    ■ 
Achu,  Achubaid  v,  to  save,  to  secure  [I 
Achnb  r,  to  save,  to  secure,  to  prote« 

Achub  y  blaen,  to  get  foremost.    A% 

chub  yr  adeg,  to  be  in  time 
Achuljadwy  a,  salvable 
Achubiad  n,  saving 
Achubiaeth  n,  securing,  saving 
Achubol  a,  saving ;  delivering 
Achubwr,  wyr,  Achubydd  -ion  «,  savio» 
Achudd  -ion  n,  seclusion 
Acliul  rt.  narrow ;  lean,  squalid 
Achwaed  n.  consanguinity 
Achwaen  ad,  presently,  anon 
Achwaeth  n,  sourness,  staleness  [wariyj 
Achwaneg  a,   more,   additional=Y(.' 
Achwanegiad  n,  augmentation 
Achwanegol  a,  augmentative 
Achwanegu  v,  to  increase=Ychwanej 
Achwedl  -an  n,  tale,  report 
Achwedd  nf  descent,  kindred 
Achwerig  a,  playful,  dallying;  slow  jtt 
Achwerycl  -an  n.  diversion 
Achwng  a.  very  near,  hard  by 
Achwlwm,  achylvmau  n.  tie;  perploN 
2 


ADA 


ADE 


:  Achwmwl,  achymylau  »,  thick  darkness 

Achwr  -wyr  n,  genealogist 

Achwre  -au  n,  shelter,  screen 

Achwyn  -ion  n,  complaint  [lament 

Achwyn  v,  to  complain,  to  murmur,  to 

Achwynedigaeth  -au  n,  accusation 
j  Achwynedigol  a,  accusatory 
lAchwynol  a,  plaintive,  complaining 

Kiwyngar  a,  querulous 

Achwyngarwch  n,  querulousness 
I  Achwyniad  n,  complaining 
Aehwyniaeth  -au  nf  accusation 
lAchwynwr,  wyr  n,  complainer ;  murmur- 

er;  complainant;  plaintiff 
JAchwys  -on  n,  cause,  motive 

Achydd  -ion  n,  genealogist 

Achyddiaeth  nf,  genealogy 
lAchys  a,  cruel ;  desperate 
lAd^a:,  re-,  second,  again 
i  Adaddaw  v,  to  promise  again 
iiAdaddewid  -ion  nf  second  promise 
j  \daerwch  n,  importunity 

Adam,  adeiniau  nf  wing;  bird 

\daf,  edyf  nf  pinion,  wing 

Rafael  -ion  n,  distraint 
^Adafaela  v,  to  distrain 

Adafaeliad  n,  distraining 

Adail,  adeiliau  nf  building 
;  \dalw  v,  to  recall ;  to  revoke 
lAdalwad  n,  recalling ;  revocation 
I  Vdammeg  -ion  nf,  enigma,  riddle 

Adan,  edyn  nf,  tin ;  wing ;  spoke 

Adanadl  n,  respiration 

[\danadliad  n.  ret-]  tiring,  breathing  again 

Adanadlu  v,  to  respire,  to  breath  again 

Adanerch  -ion  n,  second  greeting 

\danerch  v,  to  resalute 

Bhnerchiad  n,  resaluting 

■Vdanfon  v,  to  send  again 

^danfoiriad  n,  sending  again 
.  Idar  np  (aderyn  n),  birds,  fowls.  Adar 
I .  duon,  blackbirds.  Adar  gwyrain, 
'  barnacles.  Adar  y  bwn,  bitterns, 
.  Adar  y  corif,  screech-owls  Adar  y 
drudwy,  starlings.  Adar  y  llwch 
gwin,  mythological  birds  so   called. 

•  Adar  y  to,  sparrows 
kdara  v,  to  go  a  fowlmg 
'  ildarol  a,  relating  to  birds 
vdardy,  dai  n,  aviary,  bird-cage 

■idarddelw  v,  to  reassert 
idarddelwad  n,  reassertion 
idaren  -od  nf  female  bird 
vdargi,  gwn  n,  setting  dog,  spaniel 

iidargoel  -ion  nf,  augury 
idargop  -od  n,  spider 
>dargopwe  -au  nf  spider's  web 


Adarwr,  wyr  n,  fowler 
Adarwriaeth  nf  fowling 
Adaryddiaeth  nf  ormthology 
AdaM'  v,  to  glide  off;  to  fly ;  to  leave 
Adbarotoi  v,  to  reprepare  [ing 

Adbawr-,  borion  n,  second  chewing ;  leav- 
Adbenawd,  odion  n,  subdivision 
Adbenodi  v,  to  subdivide;  to  reappoint 
Adbenu  v,  to  reassign 
Adberchenogi  v,  to  repossess 
Adblan  -oedd  n,  second  setting     [ellite 
Adblaned  -au  nf  secondary  planet,  sat- 
Adblaniad  n,  transplanting 
Adblanu  v,  to  transplant,  to  replant 
Adblyg  -ion  n,  second  fold 
Adblygadwy  a,  reduplicable 
Adblygedd  n,  recurvity 
Adblygiad  n,  recurvation 
Adblygu  v,  to  fold  back,  to  reduplicate 
Adborion  np,  leavings  [proof 

Adbrawf,    brofion    n,   second    taste  or 
Adbrofi  v,  to  taste  or  prove  again 
Adbiyniad  n,  buying  again 
Adbrynol  a,  redeeming 
Adbrynu  v,  to  repurchase,  to  redeem 
Adbrynwr,  wyr  n,  repurchaser 
Adchwa  -oedd  nf  contrary  blast 
Adchwaeth  -ion  n,  relish ;  twang 
Adchwanegadwy  a,  reaugmentative 
Adchwanegiad  n,  reaugmentation 
Adchwanegol  a,  reaugmenting 
Adchwanegu  v,  to  reaugmept 
Adchwedl  -au  nf  report,  rumour 
Adchwedledd  n,  rumouring 
Adchwedlu  v,  to  rumour 
Adchwel  -ion  nf,  return 
Adchweladwy  a,  returnable 
Adchweliad  n,  returning 
Adchwelog  a,  returning 
Adchwelyd  v,  to  return  back 
Adchwil  -ion  m,  research 
Adchwilio  v,  to  research 
Adchwiliwr,  wyr  n,  researcher 
Adchwyl  n,  turn  back 
Adchwyladwy  a,  revolvable 
Adchwyliad  nf  revolving 
Adchwylo  v,  to  revolve 
Ad-dalu    v,    to    repay,   to    pay   back; 

to  retaliate,  to  requite 
Ad-dderbyn  v,  to  receive  back 
Ad-dderbyniad  n,  receiving  back 
Adef,  edyf  nf  mansion 
Adeg  -au  nf  opportunity,  season.  Adeg 

y  lloer,  the  wane  of  the  moon 
Adegino  v,  to  bud  again 
Adeilad  -au  n,  building,  constructing 
Adeilad  -au  nf  building,  edifice 
3 


ADF 

Adeiladaeth  nf  edification 

Adeiladol  a,  edifying 

Adeiladu  v,  to  build,  to  edify,  to  erect 

Adeiladwr,   wyr,    Adeiladydd   -ion    n, 

builder,  architect 
Adeiledig  a,  built ;  wattled 
Adeilior  -iaid  n,  edile 
Adeilo  v,  to  construct,  to  build ;  to  inter- 
weave; to  wattle  [architect 
Adeilwr,  wyr,  Adeilydd  -ion  »,  builder, 
Adeilyddiaeth  vf  architecture 
Adeinio  v,  to  wing,  to  use  wings 
Adeiniog  a,  winged ;  feathered 
Adeiniol  a,  relating  to  wings 
Adeiriad  n,  tautology,  repetition    [tory 
Adeiriadol  a,  tautological,  circumlocu- 
Adeiriadu  v,  to  use  tautology 
Adeirio  v,  to  repeat  words 
Adeiriog  a.  tautological 
Adeiriogi  v,  to  use  tautology 
Aden  -ydd, edyn  nf  wing,"  pinion 
Adenedig  a,  regenerated,  born  again 
Adenedigaeth  nf  regeneration 
Adeni  v.  to  rege 

Adennill  v,  to  regain,  to  get  back 
Adennilliad  n.  regaining 
Adenog  a,  having  wings 
Adenw  -an  n,  second  name;  adnoun 
Adenwad  »,  naming  again 
Adenwi  i\  to  name  again 
Aderyn,  adar  »,  bird,  fowl.    See  Adar 
Adetho]  -ion  n.  refuse;  leaving 
Adfach  -an  »,  the  beard  of  a  dart 
Adfachiad  »,  barbing 
Adfachog  a,  barbed,  bearded 
Adfachu  v,  to  barb;  to  rehook 
Adfai,  feiau  •»,  double  crime 
Adfail,  feilion,  feiliau  n,  decay,  ruin 
Adfan,  edfyn  n,  foreigner 
Adfan  -au  nf  retreat,  secluded  place 
Adfan  -au  n,  secondary  point,  stage,  or 
position;    advanced   division.     Adfan 
cynnydd,  the  second  stage  of  the  moon's 
increase;  the  second  quarter.     Adfan 
oil,  the  second  stage  in  the  moon's 
wane;  the  fourth  or  last  quarter 
Adfanach  -od  n.  recluse 
Adfanig  -ion  n,  minim  (in  music) 
Adfant  -au  nf  hair  lip :  ?/?,  pilgrim 
Adfaon  ?>;;,  the  mob  or  i 
Adfarch,  feirch  »,  gelding 
Adfarn  nf  reversed  judgement 
Adfarniad  »,  rejudging 
Âdfarnu  v.  to  rejudge,  to  reverse  judge- 
Adfath  n,  recoinage  [ment 

Adfathiad  n,  recoining 
Adfathu  r.  to  recoin,  to  coin  again 


ADF 

Adfedyddio  v,  to  rebaptize 
Adfedyddiwr,  wyr  n.  anabaptist 
Adfeddiannu  r,  to  repossess 
Adfeddiant,  iannau  n,  repossession 
Adfeddwl,  yliau  n,  second  thought 
Adfeddyliad  n,  recollection 
Adfeddylied  v,  to  recollect,  to  remembei  j 
Adfeiad  n,  recrimination 
Adfeiliad  ??,  decaying,  decay,  ruin  [erin|| 
Adfeiliedig  a,  decayed,  in  ruins,  mould  I 
Adfeilio  v,  to  decay,  to  moulder;  to  fadl 
Adfeiliog  a,  decaying,  mouldering;  ill 


Adfeio  v,  to  recriminate,  to  blame  agai: 
Adfeiwr,  wyr  «.,  recriminator 
Adfel,  edfyl  »,  stranger,  refugee 
Adfer  -ion  n,  what  is  restored 
Adferadwy  a,  restorable,  recoverable 
Adferedig  a.  restored;  returned 
Adferedigaeth  nf  restoration 
Adferiad  «.,  restoring,  restoration 
Adferol  a,  restorative 
Adferth  n.  comfort 
Adferthiad  n,  comforting 
Adferthol  a,  comforting,  cheering 
Adferthu  v,  to  comfort ;  to  recreate 
Adferu  r,  to  restore;  to  return 
Adferwr,  wyr  ?*,  restorer 
Adferyd  v,  to  make  restitution,  to  restoi 
Adfesuro  v,  to  measure  over  again 
Adfin  -ion  ?i,  back  edge 
Adfirain  a,  unarnamental 
Adflaguro  v,  to  bud  again 
Adfias  -au  «,  insipidity  of  taste;  twa» 
Adfhn  a.  fatigued  or  weary  again 
Adflino  v.  to  irritate,  to  tire  again 
Adflith  -ion  »,  second  milk 
Adflitho  v,  to  yield  second  milk    [sor 
AdflodauMp(adflodeuynra),  si  condblo 
Adflodeuad  n,  refloration,  reblossomin 
Adflodeuo  v,  to  reflourish,  to  rebl< 
Adfiodeuog  o,  reflorescent 
Adfod  n,  second  being :  v,  to  re- 
Adfraenar  -an  n,  second  fallow 
Adfrawd,  firodau  nf,  reversed  ju< 
Adfryd  -au  n,  second  intention; 
Adfrydol  a,  animadvertive         [v< 
Adfrydu  v,  to  animadvert 
Adfudd  -iau  »,  damage,  loss 
Adfuddiog  a,  unprofitable 
Adfwl,  fyiiaid  n,  gelded  bull 
Adfvmad  »,  recasting 
Adfwrw  v,  to  cast  again 
Adfwynhau  v,  to  re-enjoy 
Adfyd  n,  adversity;  misery, disl 
Adfydig,Adfydus  a,  distressed, 
Adiydiog  a,  in  adversity ;  misei 


'     ADG 

'  Adfydd  ad,  perhaps,  it  may  be 
,  Adfyddin  -oedd  nf,  corps  of  reserve 
Adfyfyrdod  -au  re,  reconsideration 
i  Adfyfyrio  v,  to  reconsider,  to  think  over 
lAdfyfyrion  np,  reflections 
ijAdfynegiad  re,  redeclaring 
[Adfynegu  v,  to  declare  again 
lAdfyru  r.  to  curtail  again 
fAdfyw  -oedd  re,  fallow 

half-alive;  half-dead 
[Adfywhau  v,  to  reanimate 
[Adfywiad  re,  revival:  reanimating 
Adfywiant.  iannau  re,  reanimation 
Adfywio  v,  to  revive,  to  restore  to  life 
Adfywiocäu  v,  to  reinvigorate 
Adfywiogi  v,  to  reanimate,  revive 
Adfrugio  v,  to  disguise  anew 
I Adffurfio  »,  to  re-form ;  to  repair 
Adffurfiwr,  wyr  re,  re-former 
Adflynu  v,  to  prosper  again 
Adgadarnhau  v,  to  refortify 
Adgadw  i\  to  keep  again 
Adgais,  geisiau  re,  second  attempt 
Adgam  o,  recurvous 
Adgan  -au  nf  episode 
Adganu  v,  to  describe ;  to  form  an  episode 
Adganwr,  wyr  re,  describer 
Adgas  a,  odious,  disagreeable,  hateful 
Adgasglu  v,  to  collect  again 
Adgasrwydd  n,  odiousness,  hatefulness 
Adgasu  v,  to  act  disagreeably 
àdgeiniad,  iaid  re,  a  chanter  " 
Adgeisio  v,  to  seek  again 
ÍAdgemi  re,  recurvation 
Adgen  -oedd  re,  growth,  produce 
Adgeiiedledig  a,  regenerated 
Mgenedliad  re,  regeneration 
adgenedlu  v,  to  regenerate 
Idgerydd  -on  re,  reprimand 
Adgeryddadwy  a,  reprehensible 
Adgeryddiad  re,  reprimand 
Mgeryddol  a,  reprehensive 
Idgeryddu  v,  to  reprimand 
\dgip  -iau  re,  resnatch ;  reprise 
Adgipio  v,  to  snatch  back 
Adglaf  a,  relapsed  to  sickness 
Ydglefychu  v,  to  relapse 
Vdglwyfo  v,  to  wound  anew 
Vdglymiad  re,  renodation 
Vdglvmu  v,  to  tie  again 
Adgnithio  v,  to  retouch 
^.dgno  -au  re,  second  chewing,  cud.  Ad- 

gno  cydwybod,  remorse 
Vdgnofa,  fëydd  nf  rechewing;  remorse 
Adgnoi  v,  tö  chew  the  cud,  to  ruminate 
Vdgodi  v,  to  raise  again ;  to  rise  again 
idgodiad  re,  resurrection=Adgyfodiad 


API 

Adgof  -ion  n,  remembrance        [remind 
Adgofio  v,  to  recollect,  to  remember ;  to 
Adgoffa  -on  re,  recalling  to  mind 
Adgoffa,  Adgoffäu  v,  to  recall  to  mind 
Adgor  -au,  edgyr  re,  team 
Adgordd  -au  re,  second  circle  or  retinue 
Adgori  v,  to  return ;  to  prepare  the  team 
Adgrychyn  -au  re,  semiquaver 
Adgryfhau  v,  to  reinvigorate 
Adgrynoi  v,  to  collect  again 
Adguddio  v,  to  reconceaí,  to  hide  again 
Adgur  -ion  re,  repulse,  rebut 
Adguriad  a,  repercussion 
Adguro  v,  to  repel,  to  strike  back 
Adgwyddiad  re,  relapsing 
Adgwymp  re,  fall  back,  relapse 
Adgwympo  v,  to  relapse 
Adgydio  v,  to  rejoin,  to  reunite 
Adgyfansoddi  v,  to  recompose 
Adgyfanu,  Adgyf  äu  v,  to  reintegrate 
Adgyfarch  v,  to  resalute 
Adgyflawnu  v,  to  complete  anew 
Adgyflëu  v,  to  replace 
Adgyfnerthion  np,  reinforcements 
Adgyfnerthu  v,  to  reinforce 
Adgyfodiw,  to  rise  again;  to  raise  again 
Adgyfodiad  n,  resurrection 
Adgyffroad  re,  resuscitation 
Adgyifroi  v,  to  excite  again ;  resuscitate 
Adgylchiad  re,  revolution 
Adgyllaeth  re,  longing 
Adgymmeradwy  o,  resumable 
Adgymmeriad  re,  reassumption 
Adgymmodi  v,  to  reconciliate 
Adgynneu  v,  to  rekindle,  to  light  again 
Adgynnrychioli  v,  to  represent  another 
Adgynnrychu  v,  to  represent 
Adgynnull  v,  to  collect  again 
Adgynnulledig  a,  recollected 
Adgynnyrchu  v,  to  reproduce 
Adgyrch  -au  re,  recourse  [joining 

Adgysswllt,  sylltiau  re,  rejunction,  re- 
Adgyssylltu  v,  to  reunite,  to  join  again 
Adgywain  v,  to  carry  back 
Adgyweirio  »,  to  refit,  to  repair,  to  mend 
Adgyweiriol  a,  reparative,  restorative 
Adgyweirolion  np,  restoratives 
Adgyweiriwr,  wyr  re,  repairer,  mender 
Adgywreinio  v,  to  make  exact  again 
Adhaeriad  re,  reassertion 
Adheddychu  v,  to  repacify 
Adholiv,  to  re-examine,  to  question  again 
Adboni  v,  to  reassert 
Adiad,  iaid  re,  drake,  mallard 
Adiaith,  ieithoedd  nf  dialect 
Adian  re,  stranger,  refugee 
Adian,  adienoedd  ere,  progency,  offspring 
5 


ADN 

Adladd  -au  n,  second  crop,  lattermath 
Adladd  v,  to  kill  again 
Adlaes  a,  trailing,  draggling;  limp 
Adlais,  leisiau  n,  reverberation,  echo 
Adlam  -au  n,  back  step ;  home 
Adlamiad  nf  stepping  back 
Adlamu  v,  to  step  back ;  to  rebound 
Adlamwr,  wyr  n,  one  returning   from 
Adlan  -au  nf  hall,  palace  [abroad 

Adlaw  -iaid  n,  secondary  thing.     Ad- 

lawiaid,  the  rabble;  compound  metres 
Adlaw  «,  secondary ;  mean 
Adlef  nf,  resonance,  echo 
Adlefariad  n,  peroration ;  reiteration 
Adlefaru  v,  to  perorate ;  to  reiterate 
Adlehâd  n,  reposition 
Adlehau  v,  to  replace 
Adleisio  v,  to  resound 
Adlenwi  v,  to  fill  again,  to  refill 
Adles  -au  n,  that  is  not  a  benefit 
Adlewychu  v,  to  reflect  light 
Adlipryn  -au  n,  fribble,  weak  one 
Adlif  -au  n,  reflux,  ebb  tide 
Adlifeiriant,  iaint  n,  refluence 
Adlifeirio  v,  to  reflow,  to  flood  again 
Adlifiant,  adlifiannau  n,  reflowing 
Adlifo  v,  to  flow  back,  to  reflow 
Adlithro  v,  to  slide  back 
Adliw  -iau  n,  varnish,  retint 
Adlo  -i  n,  chafe ;  anger,  hatred 
Adloddi  v,  to  grow  after  cutting 
Adloes  nf  reiterated  pang 
Adloewi  v,  to  brighten  again 
Adlog  n,  compound  interest 
Adloni  v,  to  cherish  again ;  to  refresh 
Adlonyddu  v,  to  assuage  or  quiet  aga 
Adlosgi  v,  to  burn  again 
Adlun  -iau  n,  copy 
Adlunio  v,  to  re-form,  to  copy 
Adlusgo  v,  to  drag  back 
Adlwch,  n,  incinerated  state 
Adlwg,  adlygon  n,  retrospect ;  object 
Adlychwedd  n,  incineration 
Adlychweddu  v,  to  incinerate 
Adlyfnhau  v,  to  repolish ;  to  level  again 
Adlygu  v,  to  take  a  retrospect 
Adlythyr  -au  -on  n,  rescript 
Adnabod  v,  to  recognize,  to  know,  to  be 

acquainted    with:      n,     recognition, 

knowledge,  acquaintance 
Adnabodaeth  nf  cognizance 
Adnabodiad  n,  recognizing 
Adnabodus  a,  knowing 
Adnabyddedig  a,  acquainted ;  known 
Adnabyddiad  n,  recognition  [zance 

Adnabyddiaeth  nf  knowledge,  cogni- 
Adnabyddol  «,  recognizing 


ADR    j 

Adnabyddus  a,  knowing,  known 

Adnabyddwr,  wyr  n,  recognizer 

Adnadd  -ion  n,  chip ;  shaving 

Adnaid,  neidiau  nf  rebound 

Adnain,  neiniau  nf  echo  of  a  scream     ] 

Adnair,  neiriau  n,  an  attendant 

Adnant,  ednynt  n,  crying  again 

Adnäu  v,  to  iterate  a  call 

Adnaw  v,  to  keep  to  one's  self,  to  posses  J 

Adnawdd,  noddau  n,  resource 

Adnawf,  nofion  n,  swimming  back 

Adne  -au  n,  custody 

Adnerth  -oedd  n,  reinforcement 

Adnerthu  v,  to  reinforce 

Adnes  -au  n,  guarding,  succour 

Adneu  -oedd  n,  deposit,  pledge 

Adneuad  n.  pledging 

Adnewyddiad  n,  renovation,  renewal 

Adnewyddu  v,  to  renovate,  to  renew 

Adnewyddwr,  wyr  n,  renovator 

Adnod  -au  nf  verse ;  sentence 

Adnodi  v,  to  divide  into  verses 

Adnofio  v,  to  swim  back 

Adnydd  -au  n,  gate  post 

Adoew  -au  n,  spur 

Adofidio  v,  to  grieve  or  vex  again 

Adofidiol  a,  reafflicting 

Adofwyad  n,  revisiting 

Adofwyv\T,  wyr  n,  revisitor 

Adofyn  v,  to  ask  again,  to  reclaim 

Adohebu  v,  to  respond 

Adolrhain  v,  to  retrace ;  to  reach  agai  ■ 

Adolwch,  ychau  n,  intreaty,  prayer 

Adolwg,  Adolwyn  v,  to  intreat,  to  bfl 

seech,  to  beg,  to  pray 
Adolygiad  n,  reviewing ;  review 
Adolygu  v,  to  review  [view  •  * 

Adolygwr,  wyr,  Adolygydd  -ion  n,  i  J'.l 
Adon,  edyn,  -au  n,  sovereign  lord 
Adorth  a,  diligent,  studious 
Adran  -au  nf  subdivision ;  comma 
Adranu  v,  subdivide  [dirid 

Adranwr,  wyr,  Adranydd  -ion  »,  sojlj 
Adre  v,  to  please ;  to  enjoy 
Adred  -ion  n,  recourse 
Adredeg  v,  to  run  back,  to  recur 
Adrediad  n,  recurrence 
Adref  ad,  homewards,  home 
Adrefu  v,  to  return  home 
Adrif  -au  n,  second  reckoning 
Adrifiad  n,  counting  again,  recountin ;     | 
Adrifo  v,  to  recount,  to  reckon  again 
Adrifwr,  wyr  n,  recounter 
Adrin  -ion  nf,  secret  repeated 
Adrodd  v,  to  relate,  to  recount,  to  narr 
Adroddi  v,  to  return  a  gift,  to  give  ba 
Adroddiad  n,  narration ;  giving  back 
6 


B     ADW . 

Âdroddol  a,  declaratory:  re,  predicate 
;Adroddwr,  wyr  re,  relator 
Adrop  -od  re,  spider 
Adrwym  -au  re,  restringent 
lAdrwymo  v,  to  rebind 
Adrybudd  -ion  re,  second  warning 
Adrybiuldio  v,  to  warn  again 
Adrysedd  n,  second  excess 
Adryw  -iau  re,  secondary  species 

;  Adrywedd  -au  re,  scent,  trace 

fiAdrywio  v,  to  degenerate 
!Adsaf  -ion  nf  second  standing 
Adsain,  seiniau  nf  echo;  sound 

,  Adsefydlu  v,  to  re-establish 

|  Adseiìfanu  v,  to  found  anew 

hAdseinio  v,  to  resound,  to  echo 

I  lAdseiniol  a,  resounding,  resonant 

;  Adson  v,  to  rumour  ag-ain 
•  Adsylw  re,  second  observation 
Adsyl  wi  v,  to  view  again,  to  observe  again 

|  :Adsyllu  v,  to  glance  at  again 
Adsynwyro  v,  to  recover  the  senses 
Adunedig  a,  reunited,  rejoined 
Aduno  v,  to  rejoin;  to  agree  again 
Adurddedig  a,  reordained 
Adurddiad  «,  reordination 

t  Adurddo  v,  to  honour  again;   to  reor- 
iAdurddol  a,  reordinative  [dain 

Adwaen  v,  to  recognize;  to  know 
Adwaeniad  n,  recognition 
Aöwaenig  a,  recognizable;  known 
.Adwair,  weiriau  n,  hay  of  the  second  crop 
Adwaitb,  weithiau  n,  work  begun  anew 
Adwanliau  v,  to  enfeeble  again 
Adwanychu  v,  to  re- enfeeble ;  to  relapse 
Adwedyd  v,  to  say  again,  to  repeat 
Adwedd  nf,  renewed  state ;  one's  original 
;    place  or  state 
:Adweddu  v,  to  reinstate 
Adweiriad  n,  repairing 
Adweirio  v,  to  repair=Adgyweirio 
Adwel  -ion  n,  reperception 
'Adwel  -oedd  n,  stranger 
Adweled  v,  to  see  again 
Adwelediad  n,  seeing  again 
Adwern  -ydd  nf,  withered  growth 
Adwerth  n,  too  low  a  price ;  retail 
Adwerthu  v,  to  re-sell ;  to  depreciate 
Adwerthwr,  wyr  n,  retailer ;  depreciator 
Adwerydd  -on  n,   second   spring:    nf, 

luckless  maid,  prude 
Adwirio  v,  to  certify  again 
Adwiriwr,  wyr  n,  one  that  recertifies 
Adwisg  -oedd  nf,  disarray,  undress 
(Adwledd  -au  nf  slender  meal 
Adwneyd  v,  to  undo=Dadwneyd 
Adwn'io  v,  to  double-stitch 


ADDA 

Adwr  -wyr  n,  coward  ;  slave 
Adwriaeth  n,  cowardice,  slavery 
Adwrygio  v,  to  re-invigorate 
Adwy  -au  nf  breach ;  pass 
Adwydd  n,  fallow  grouna 
Ad^wog  a,  full  of  gaps  or  breaches 
Adwyn  -au  n,  metal 
Adwynia;  a,  metallic ;  glittering 
Adwynoi  a,  metallic 
Adwyo  v,  to  make  gaps 
Adwyr  a,  recurvous,  bent  back 
Adwyro  v,  to  recurve,  to  bend  back 
Adwyriad  n,  recurvation 
Adwys  -ion  nf  second  summons 
Adwysio  v,  to  reassemble 
Adwyth  -au  n,  blast ;  mischief 
Adwythol  a,  blasting ;  destractive 
Adwy thig  a,  apt  to  blast ;  destructive 
Adwythus  a,  blasting,  blighting;  des- 
Adyl  n,  breath  [tractive 

Adymanerch  v,  to  re-salute  mutually 
Adpnchweliad  ra,  returning  again 
Adymddrychiad   n,    mutual    reflection 

of  objects 
Adymgasglu  v,  to  reassemble  mutually 
Adymgymmeriad  n,  mutual  reassump- 

tion;  epanalepsis 
Adymgymmodi  v,  to  reconcile  mutually 
Adymgynnull  v,  to  reassemble  mutually 
Adymlid  v,  to  pursue  again 
Adymluniad  n,  mutually  forming  anew 
Adymrithio  v,  to  appear  again 
Adymweled  v,  to  revisit 
Adymmyr  re,  temperate-  weather 
Adyn  -ion  n,  wretch,  miserable 
Adyru  v,  to  drive  back 
Adysgrif  -au«/.  copy,  transcript,  rescript 
Adysgrifen  nf  copy,  transcript 
Adysgrifenu  v,  to  transcribe,  to  copy 
Adysgrifenwr,  wyr  n,  transcriber 
Adysgrifo  v,  to  copy,  to  transcribe 
Adystwytho  v,  to  make  pliant  again 
Adystyriad  n,  reconsideration 
Add  px.     Intensifies  the  sense  of  words 
Addail  np,  tender  leaves ;  salad 
Addanc  -od,  eddync  n,  crocodile,  alligator 
Addant  n,  longing 
Addas  a,  meet,  suitable,  proper 
Addasair,  eiriau  n,  epithet 
Addasiad  n,  suiting,  fitting,  adapting 
Addasol  a,  befitting ;  convenient 
Addasrwydd  n,  suitableness 
Addasu  v,  to  suit,  to  adapt,  to  fit  [fitter 
Addaswr,  wyr  n,  proper  or  a  fit  pex*son ; 
Addaw  -on  re,  promise :  v,  to  promise 
Addawd,  addodau  re,  repository.    Wy 

addawd,  a  nest-egg 

7 


ADDO 

Addaweb  -ion  nf  promissory  note 

Addawiad  n,  promising 

Addawl,  olion  n,  worship 

Addäwr,    ddawyr,    Addawydd  -ion 

Addef  -au  ?if  dwelling  [promiser 

Addef  v,  to  acknowledge,  to  own 

Addefedig  a,  confessed 

Addefedigol  a,  confessional 

Addefiad  n,  confession,  acknowledgement 

Addefawd  n,  confession 

Addefol  a,  confessing 

Addefwr,  wyr  n,  confessor 

Addewid  -ion  nf  promise 

Addewidiol  a,  promissory 

Addfain  a,  slender,  delicate 

Addfed  a,  ripe,  mature 

Addfededd,  Addfedrwydd,  Addfedwch 
n,  ripeness ;  maturity 

Addfediad  n,  ripening 

Addfedu  v,  to  ripen,  to  mature 

Addfeinus  a,  of  a  slender  frame 

Addfwyn  a,  gentle,  meek,  mild,  kindly 

Addfwynder,  Addfwyndod  n,  gentleness, 

Addiad  n,  longing,  desire       [meekness 

Addiai,  ieion  ?ic,  stranger 

Addiant  n,  longing,  regret 

Addiaw  v,  to  make  an  effort 

Addibyn  -ion  n,  dependant 

Addien  a,  faultless ;  beauteous 

Addig  o,  jealous;  angry 

Addigor  -ion  n,  jealous  one 

Addnaid,  neidiau  n,  refuge,  retreat 

Addoed  n,  set  time;  hap 

Addoedi  v,  to  defer,  to  delay,  to  post- 
pone; to  loiter;  to  prorogue 

Addoediad  n,  putting  off  "time,  delay, 
respiting ;  postponement ;  prorogation 

Addoedwr,  wyr  n,  one  who  loiters 

Addoer  a,  frigid,  chilly,  cool 

Addoeredigaeth  n,  refrigeration 

Addoeri  v,  to  refrigerate 

Addoeriannol  a,  refrigeratory 

Addoeriant,  iannau  n,  chillness 

Addoerllaith  a,  moistly  cold 

Addoladwy  «,  adorable 

Addoldy,  dai  «,  house  or  place  of  wor- 
ship; chapel;  meeting-house 

Addoledisaeth  nf.  adoration 

Addolfa,  fé'ydd  nf,  place  of  worship 

Addolgar  a,  devotionally  inclined 

Addoli  v,  to  worship,  to  adore 

Addoliad  n,  worshiping ;  worship 

Addoliadol  a,  devotional 

Addohaeth  nf  worship 

Addohant  n,  worship,  adoration 

Addolwr,  wyr  n,  worshiper 

Addon  np,  fruit ;  offspring 


AE^_ 

Addonwy  -on  en.  progeny,  offspring 
Addu  v,  to  go,  to  proceed 
Addug  -on  n,  intention,  purpose 
Adduned  -au  nf,  vow ;  desire 
Addunedu  v,  to  make  a  vow 
Addunedydd  -ion  n,  vower 
Adduniad  n,  voting;  ^-ishing 
Adduno  v,  to  vow ;  to  make  a  wish 
Addunol  a,  votive;  wishing 
Addunwr.  wyr  n,  one  that  makes  a  vo\ 
Addurn  -au  n,  ornament 
Addurneg  nf,  ornament  of  speech 
Addurniad  n,  adornment,  decoration 
Addurniaeth  nf  ornatui-e 
Addurno  ^',  to  ornament,  to  decorate     I 
Addurnol  a.  ornamental 
Addurnoldeb  n,  ornateness     [beautifit  I 
Addurnwr,  wyr  n,  one  that  adorns  c  I 
Addwg,  eddyg  n,  taking  away 
Addwyd  -au  n,  imposthume 
Addwyn  -au  n.  virtue;  honesty 
Addwyn  a,  virtuous ;  honest 
Addwynder  n,  virtue ;  honesty 
Addwyndod  n,  virtuous  state 
Addwynfryd  n,  virtuous  mind 
Addwyno  v,  to  make  Airtuous 
AddwA-nrj-w  -iau  n,  good  sort  or  spec«  U 
Addwyr  a,  inclining,  bending 
Addygiad  n,  a  bringing  onward ;  educifl 

tion,  instruction,  tuition 
Addygyd  v,  to  bring  or  cany  on 
Addysg,  nf  instraction,  learning,J^H 

cation;   moral.     Can  addysg,' Cerdfl 

addysg,  didactic  poem 
Addysgf'a,  faoedd,  fé'ydd  nf  seminary  j] 
Addysgiad  n,  instructing 
Addysgiadol  a,  didactic,  instructive     jj 
Addysgiaeth  nf    education,  teaci^H 

tuition,  instraction 
Addysgol  a,  instructive  [ca 

Addysgu  v,  to  instruct,  to  teach,  to  edi  Í 
Addysgwr,  wyr,  Addysgydd  -ion  n,  ii  11 

structor,  teacher,  educator 
Addysgwych  a.  well-educated:  acconl 

pushed;  polished 
Aed  n,  going ;  proceeding 
Aedd  -ion  n,  noise,  din,  clamour 
Aedd  a.  noisy,  loud,  clamorous 
Aeddal  o,  steady,  firm 
Aeg  nf  language ;  expression 
Ael  -iau  nf  jut  out;  brow;  skirt.  ■  ill 

ael,  nigh,  near  to 
Ael,  eilion  nf  litter;  brood 
Aelaw  n.  produce:  wealth 
Aelaw  a,  productive ;  precious 
Aeldrem  nf  leering 
Aeldrwm  a,  heavy-browed,  frowning    ■ 


AFA 


AFL 


iVelddu  a,  blackbrowed 

Aele,  Aeleu  a,  woeful,  sad,  piteous 

!\.eleu  n,  dolor,  gi'ief,  woe 

\eled  n,  ailment 

Aelfawr  a,  big-browed 

Aelgerth,  eilgyrth  nf  the  cheekbone 

Hgeth  -i  /?ỳ=Aelgerth 

jiehog  a,  browed,  full-browed 

Aeloct-au  nc,  limb,  member;  consociate 

Aelodaeth,  Aelodiaeth  nf  membership 

\elodfain  a,  .-lender-limbed 

Aelodfawr  a,  large-limbed ;  bony,  burly 

Aelodi  v,  to  form  a  member ;  to  enrol 

Velodiad  n,  forming  a  member;  member- 

Aelodog  a,  limbed ;  large-limbed    [ship 

■wyd  -ydd  nf  hearth ;  family 

Bwydaid,  deidiau  nf  hearthful 

\elwydd  «.,  pi'osperous,  successful 

Aer  -au  nf  slaughter;  battle,  conflict 

\er  -od  n,  heir 

Aerawd,  odau  nf,  slaughtering 

lerdrodi  v,  to  march  to  battle 

Itres  -au  nf  heiress 

\erfa  -oedd  nf  slaughter ;  battle-field 

|Verfab,  feibion  n,  son  of  slaughter 

lerog,  Aerol  a,  slaughtering 

Aeron  np,  fruit  of  trees;  fruits 

lUru  v,  to  slaughter 

|\erwr,  wyr  n,  slaughterer:  warrior 

Aerwy  -on  n,  collar";  torques;  band 
Lerwyad  n,  collaring 

ierwyll  -ion  n,  demon  of  battle 

jlerwyo  v,  to  put  on  a  collar 

lerwyog  a,  wearing  a  collar 

'lerwyoí  a,  like  a  collar 

lerwywr,  wyr  n,  collar-maker       [cliff 

Les  -au  nf  flat  body ;  target ;  wing ;  bird ; 

lesdalch  a,  broken-shielded 

lesel  n,  verjuice,  vinegar 
Leserw  nf  plank 
tesor  -ion  n,  targeteer 
i.eth,eith,eithion?2,  point,  prickle  ;gorse, 

1  furze ;  shock ;  painful  sensation 
i.eth  v,  he  went ;  he  is  gone 
lethawl  a,  poignant,  pungent 
lethiad  n,  smarting 
lethlawn  a,  poignant,  painful 
Lethlyd  a,  pungent,  vexing,  shocking 
lethnen  nf  aspen,  poplar 
tóthus  a,  pungent;  grievous,  shocking 

tathwellt  n,  lattermath 
Lethwlad  -on  n,  outlaw ;  exile 
Vrthwladu  v,  to  banish;  to  outlaw 
lethwydd  n  (-en  nf),  aspen  wood 
.u  «,  progress,  going  on         [-less,  not 
«  px,  un-,  dis-,  mis-,  im-,  in-,  il-,  ir-, 
vfach  -au  n,  grapple,  holdfast 


Afaeth  n,  blandishment 

Afagddu  nf  utter  darkness;  hell 

Afaith,  eithiau  n,  neighbour 

Afal  -au  n,  apple.  Afal  Adda,  Adam's 
apple ;  the  black  briony.  Afal  Awst, 
St.  James's  apple.  Afal  daiar,  birth- 
wort.  Afal  dreiniog,  Afal  meiwyn, 
thorn  apple.  Afal  euraid,  orange.  Afal 
gronynawg,  pomegranate.  Afal  helyg, 
bitter  sweeting.  Afal  melynhir,  lemon. 
Afal  minswyn,  jennetting.  Afal  pea- 
tus,  peach.  Afal  per,  cultivated  apple. 
Afal  pig  y  golomen,  pigeon's  bill.  Afal 
pryd  y  gwr,  cat-head.  Afal  sur,  crab. 
Ai'al  tindoll,  Afal  tinegored,  medlar. 
Afal  y  ddaiar,  sow-bread.  Afal  y 
marchog,  nonpareil 

Afaleua  v,  to  gather  apples 

Afaleuog  a,  full  of  apples 

Afalwydd  np  (en  nf),  apple-trees 

Afall,  efyll  nf  apple-tree 

Afallach  nf  orchard 

Afallen  nf  apple-tree 

Afalhvydd  np  (-en  nf),  apple-trees 

Afallwyn  -i  n,  apple-grove,  orchard 

Afan  np  (-en  nf),  raspberries 

Afan  a,  high,  loud 

Afanllwyn  -i  n,  raspberry-bush 

Afanc  -od,  efync  n,  crocodile 

Afanwydd  np  (-en  nf),  raspberry-brake 

Afar  n,  grief,  sadness ;  longing 

Afarn  -au  n,  bribery 

Afdrwyth  n,  strangury 

Afell  -au  nf  bosom  [wholesome 

Afiach  a,  unwell,  unhealthy,  sickly;  un- 

Afiachus  a,  sickly,  ailing ;  unwholesome 

Afiaeth,  Afiaith  n,  blandishment 


Afiaith,  ieithoedd  nf  solecism    [dis 
Afiechyd  -on  n,  indisposition,  disorder 
Afieithus  a,  bland,  pleasant 
Aflafar  -oedd  n,  loss  of  speech :  a,  dumb 
Aflafaredd  n.  dumbness 
Aflafarwch  n,  lack  of  utterance 
Aflan  a,  unclean,  polluted,  foul 
Aflanhau  v,  to  pollute 
Aflariaidd  a,  ungentle 
Aflathr  a,  without  polish 
Aflathraidd,  Aflathraid  a,  unpolished 
Aflawen  a,  not  merry ;  cheerless ;  dismal 
Aflehau  v,  to  displace 
Aflendid  n,  uncleanliness,  pollution 
Aflenog  a,  illiterate 
Aflenogaeth  nf  want  of  learning 
Aflêr  a,  untidy,  slovenly 
Aflerw  a,  slovenly,  untidy 
Afles  -oedd  n,  disadvantage ;  hurt 
Aflesol  a,  disadvantageous,  unprofitable 
9 


AFR 

Afìesoldeb  n,  disadvantageousness 
Aflesrwydd  n,  disadvantage 
Aflesu  p,  to  damage,  to  hurt 
Aflettygar  a,  unhospitable 
Aflëu  v,  to  put  out  of  place 
Afloew  a,  not  clear,  turbid ;  opaque 
Aflonder  n,  uncheerfulness 
Aflonydd  a,  unquiet,  restless 
Aflonyddiad  n,  molestation 
Arlonyddu  v,  to  disquiet,  to  molest 
Aflonyddwch  n,  disquietude 
Aflonydd  wr,  wyr  n,  molester,  disturber 
Aflun  -iau  11,  caricature 
Aflun  a,  void  of  form,  shapeless 
Afluniad  n,  deforming 
Afluniaidd  a,  deformed,  shapeless 
Aflunieiddio  ?>,  to  disfigure,  to  deform 
Aflunio  v,  to  deform,  to  misshape 
Aflwydd  n,  misfortune 
Aflvryddiannol,   Aflwyddiannus   a,  un- 

prosperous,  unlucky,  unfortunate 
Aflwyddiant  n,  misfortune 
Afiwyddo  v,  to  miscarry 
Aflwyddog  a,  unfortunate,  adverse 
Aflwyddol  a,  unprosperous 
Aflwyr  a,  incomplete 
Afiwys  a,  unhallowed 
Aflyfnder  n,  ruggedness 
Aflym  a,  not  sharp,  blunt 
Aflymder  n,  want  of  sharpness,  bluntness 
Ailywodraeth  nf,  misrule,  misgovem- 
Aflrywodraethus  a,  ungovernable  [ment 
Afn  n,  boldness,  temerity 
Afnaws  a,  uucandid 
Afneued  n,  indifference 
Afon  -ydd  nf,  river 
Afonfarch,  feirch  n,  hippopotamus 
Afonig  nf,  rivulet,  small  stream 
Afonog  a,  having  rivers 
Afonola,  hke  a  river;  fluvial 
Afr  n,  flowing  principle 
Afrad  -au  n,  want  of  thrift,  waste 
Afradiad  n,  lavishing,  squandering 
Afradlawn  a,  extravagant,  prodigal 
Afradlondeb,  Afradlonedd  n,  prodigality, 

extravagance,  waste 
Afradloni  v,  to  lavish  wastefully 
Afradu  v,  to  lavish,  to  squander 
Afradwy  a,  prodigal,  lavish 
Afraid  a,  unnecessary,  needless 
Afraid,  reidiau  n,  what  is  unnecessary 
Afraslawn  a,  graceless ;  nefarious 
Afrddwl  a,  solicitous ;  pensive 
Afrdwyth  -i  n,  passion,  impulse 
Afrdwytho  v,  to  anger,  to  enrage 
Afrdwythol  a,  impassioned 
Afreidiol  a,  unnecessary,  needless 


AGE 

Afreol  nf  disorder 
Afreolaeth  nf,  irregularity,  disorder 
Afreolaidd  a,  irregular 
Afreoledd  n,  irregularity 
Afreolus  a,  irregular ;  unruly 
Afrif  a,  numberless,  innumerable 
Afrifad  n,  innumberableness 
Afrifed  a,  innumerable ;  surpassing     I 
Afrifo  v,  to  miscount,  to  miscalculate  I 
Afrllad  np  (-en  nf),  consecrated  waft 
Afrugl  a,  faultering 
Afrull  a,  niggardly,  illiberal 
Afr\yj-dd  a,  difficult,  not  easy 
Afrwydd  -ion  n,  difficulty 
Afrwydd-deb  n,  unpropitiousness 
Afrwyddiad  n,  obstruction 
Afrwyddo  v,  to  obstruct,  to  hinder 
Afrwyddol  a,  unpropitious 
Afrw}'m  a,  unbound,  untied ;  loose 
Afryn  a,  unsubstantial 
Afrys  a,  void  of  haste,  tardy 
Afrysedd  n,  slowness,  tardiness 
Afryttel  n,  zinc 
Afryw  a,  unnatural ;  ungenial 
Afrywiad  n,  degeneration 
Afrywiaeth  -au  nf,  degeneracy 
Afrywiedig  a,  degenerated ;  degenerate 
Afrywio  v,  to  degenerate 
Afrywiog  a,  unkindly,  harsh 
Afrywiogi  v,  to  grow  kindly 
Afrywiogi-wydd  n,  degeneracy,  harshn 
Afrywiogyn^i,  surly  fellow 
Afrywiol  a,  degenerate 
Afu  -au  n,  the  liver  [livergn 

Afuad  n,  liver  distemper  in  sheep;  1 
Afuol  a,  hepatical 
Afwch  n,  sharpness ;  keenness 
Afwy  a,  sharp,  keen ;  ardent 
Afwyn  -au  nf  the  rein  of  a  bridle 
Affaith,  eithiau  n,  effect ;  disposition  j 
Affan  n,  conflict,  uproar 
Affeithio  v,  to  effect 
Affeithiol  a,  accessory 
Afflau  n,  hold,  grasp,  grip 
Afiwys  -au  n,  precipice ;  bottomless  , 
Affwys  a,  steep;  bottomless 
Ag  nf,  opening,  cleft 
Ag  c,  as.    Used  before  vowels.    See  « 
Ag  pr.    See  A 
Agal  en,  spoils  of  war 
Agalen  nf,  whetstone 
Agarw  a,  rough,  rugged 
Agatfydd  ad,  peradventure 
Agde  a,  expanding ;  generating 
Agen  -au  nf,  cleft,  chink,  chop 
Agenaidd  a,  like  a  cleft 
Agendor  -au  n,  yawning  gulf;  gulf 
10 


ANGE 


ANGH 


Ageniad  re,  cleaving,  chopping 

Agenig  nf  small  cleft 
f.Agenog  a,  full  of  clefts;  leaky 

\genu  v,  to  split,  to  crack 

\ger.  Agerdd  re,  steam,  vapour 
[)  \gerddol  a,  steaming,  reeking 
|,\gerfa,  féydd  nf  a  vent 

\gerfad,  Agerddfad,  -au  re,  steamboat 
I  Agerlong,  Agerddlong,  -au  nf  steamer, 
I  Ageru  v,  to  cast  a  steam       [steamship 

Agenv  re,  vapour,  exhalation 

\glenwi  v,  to  calk 
■  \golch  -ion  re,  slop,  hog- wash;  lotion 
I  \gor  -au  n,  opening,  aperture 
•  \gor,  Agoiyd  v,  to  open,  to  expand 

\gorad  n,  opening 
||Agored  a,  open,  expanded 
l:\gorfa  -oedd  nf  opening,  orifice 
'  \gori  v,  to  open,  to  expand 
I  \goi-iad  re,  opening ;  key 
fAgoriadol  a,  aperient,  opening 

\goriawdr,  iodron  m,  opener 
i  ^gorol  a,  opening,  expanding 
p  igorwr,  wyr  n,  opener 
I  Agos  a,  proximate,  near,  nigh 

Agosäu  v,  to  approximate,  to  draw  near 

Agosi  v,  to  approximate ;  to  approach 
|j\gosiad  n,  approximation 

\gosrvrydd  n,  nearness,  proximity 
I  Agi-o  a,  very  heavy;  pensive 

Agwedd  -au  nf  form ;  condition 
I  \gweddadwy  a,  modifiable 
|  Agweddi,  i'au  n,  dowry,  jointure 

Agweddiad  n,  modification 
!  fVgwedd'fol  a,  relating  to  a  dowry 

Agweddol  a,  habitual 

Vgweddoldeb  n,  habituality 

Agweddu  v,  to  form,  to  modify 

Vgwrdd  a,  potent,  stout,  robust 

Agwyddor,  orion  nf  rudiment 

Vgwyr  a,  awry,  askew 
\  \ng  a,  open,  broad:  n,  capacity 

Vngad  nf  grasp  of  the  hand 

Vngar  nf  the  abyss;  hell 

Angawd  n,  capacity ;  contents 

Vngder  re,  capaciousness,  largeness 

^.ngdde  a,  spacious,  capacious 

'Vngel,  ylion,   engyl   re,  angel.     Angel 
ystor,  recording  angel ;  evangelist 

Vngell,  engyll  nf  pinion;  fore  leg 

Vngen  -ion  n,  destitution,  want;  need 

Vngen  -ion  nf,  necessity,  need,  want 

Vngenad  re,  extreme  unction 

Vngenan  nf  extreme  unction 

Angendod  re,  necessitude 

^■ngeniad  a,  necessitating 

^.ngenog  a,  necessitous 


Angenoctyd  re,  necessitude,  want 
Angenrhaid,  rheidiau  re,  necessity 
Angenrhaid  a,  necessary 
Angenrheidio  v,  to  necessitate 
Angenrheidiol  a,  necessary,  needful 
Angenu  v ,  to  necessitate 
Angenus  a,  necessitous,  needy,  destitute 
Angerdd  re,  steam ;  heat ;  strength ;  dis- 
position; spirits 
Angerddol  a,  vehement,  intense 
Angerddoldeb  re,  vehemence,  intensity 
Angeu  -od  re,  death 
Angeuo  v,  to  render  deadly 
Angeuol  a,  deadly,  mortal,  dying 
Angeuoldeb  re,  mortality 
Anghadani  a,  unpowerful,  weak 
Anghadredd  re,  impotence 
Anghaeriad  n,  dismanthng 
Anghaeth  a,  unconfined,  free 
Anghaffaeliad  n,  nonattainment 
Anghaledu  v,  to  make  inobdurate 
Anghaloni  v,  to  dishearten  [dent 

Anghall  a,  indiscreet,  unwise,  improvi- 
Anghalledd  re,  indiscretion,  imprudence 
Anghanmoli  v,  to  discommend 
Anghar  a,  unlovely 
Angharad  a,  forlorn 
Angharant,  ennydd  re,  discordance 
Anghariad  re,  disaffection 
Angharu  v,  to  cease  to  love 
Angharuaidd  a,  unlovely 
Anghauad  a,  unshut,  unclosed 
Anghawr  a,  illiberal 
Anghefnoctyd  re,  discouragement 
Anghefnogi  v,  to  discourage 
Anghel  a,  uncovered,  not  hid 
Angheledig  a,  unconcealed 
Anghelfydd  a,  unskilful 
Anghelfyddyd  re,  unskilfulness 
Anghelu  v,  to  reveal,  to  disclose 
Anghenedledig  a,  ungenerated 
Anghenfigenus  a,  unenvious 
Anghenfil  -od  re,  monster 
Angheniatäu  v,  to  disallow 
Angherdded  -ion  re,  wandering  out  of 

the  way ;  misfortune 
Angherydd  -on  re,  impunity 
Anghes  -au  nf  stranger :  a,  strange 
Angheugant  a,  uncertain 
Anghladd  a,  unburied 
Anghlaer  a,  not  bright,  not  clear 
Anghlau  a,  insincere 
Anghlod  -ydd  re,  dispraise,  dishonour 
Anghlyd  a,  not  warm ;  uncomfortable 
Anghoel  -ion  nf  disbelief,  void  of  credit 
Anghoelgar  a,  disbelieving,  incredulous 
Anghoelio  v,  to  disbelieve,  to  discredit 
11 


ANGH 

Ànghof  -ion  n,  forgetfulness,  oblivion 
Anghofio  p,  to  forget 
Anghofraith,  reithiau  nf  amnesty 
Anghofus  a,  forgetful,  oblivious 
Anghorffol  a,  incorporeal 
Anghosp  a,  without  punishment 
Anghraff  a,  void  of  sharpness 
AnghraiiFt,  anghreifftiau  nf  a  pattern. 

example=Enghraifft 
Anghred  nf,  unbelief,  infidelity 
Anghrecl  a,  unbelieving,  infidel.    Gwlad 

anghred,  a  country  out  of  Christendom 
Anghredadwy  a,  incredible 
Anghredadyn  -ion  n.  unbeliever,  infidel 
Anghrediniaeth  nf,  unbelief,  infidelity 
Anghredu  v,  to  disbelieve 

Anghrefydd  r,f  i Hgion 

Anghrefyddof  a,  irreligious 
Anghreiiftio  v,  to  reprove 
AnghreifFtioli  v,  to  exemplify 
Anghrist  -iau  n,  antichrist  ' 
Anghroew  a,  inarticulate 
Anghrwm  am,  not  bent :  f  anghrom 
Anghrwn  am,  not  round :  f  anghron 
Anghrybwyll  a,  without  a  hint 
Anghryno  a,  incompact 
Anghrynodeb  n,  incompactness 
Anghudd,  Anghuddiedig  a,  unhidden 
Anghuedd  n,  unloveliness 
Anghweithach  ad.  much  less 
Anghwaneg  a,  additional=Ychwaneg 
Anghwanegiad  n,  augmentation 
Anghwanegol  a,  augmentative 
Anghwanegu  v,  to  augment 
Anghwbl  a,  incomplete 
Anghwbledd  n,  incompleteness 
Anghwl  a,  harmless,  blameless 
Anghychwyniad  n,  immobility 
Anghydbarth  a,  disproportionate 
Anghydbwys  a,  unequal  in  weight 
Anghydfod  n,  disagreement 
Anghydfodol  a,  disagreeing 
Anghydfyddiaeth  nf,  variance 
Anghydlyddus  a,  discordant 
Anghydfturfiad  n,  nonconforming 
AnghydfFurnaeth  nf,  nonconformity 
Anghydffurfio  v,  to  dissent;  to  refuse 

to  conform 
Anghydffurfiol  a,  nonconforming 
Anghydffurfiwr,  wyr  n,  nonconformist 
Anghydgerdd  nf  discordance 
Anghydlais  a,  inconsonant 
Anghydlyniad  n,  discontinuity 
Anghydnabod  a,  void  of  acquaintance 
Anghydnabyddol  a,  unrecognizing 
Anghydnabyddus  a,  unacquainted 
Anghydnaws  a,  unsocial ;  inhuman 


ANGH 

Anghydoddef  a,  intolerant,  overbearin  \ 
Anghydol  a,  incontiguous 
Anghydranu  v,  to  disproportion 
Anghvdred  a,  not  concurring 
Anghydsaf  a,  not  standing  together 
Anghydsafol  a,  inconsistent 
Anghydsail  a,  incompatible 
Anghydsain  a,  dissoivmt 
Anghydsynio  v,  to  dissent,  to  disagree  ] 
Anghydsyniol  a,  dissenting 
Anghydwasg  a,  incompressive 
Anghydwedd  a.  void  of  conformity 
Anghyd'.veddiad  n,  inconformity 
Anghydweddol  a.  incongruous,  incoi 

sistent,  unaccordant 
Anghydwybod  a,  not  conscientious 
Anghyfa  a,  imperfect,  incomplete 
Anghyfaddas  a,  unfit,  unsuitable      [ 
Anghyfaddasol  a,  incongruous ;  unseen 
Anghyfaddasu  v,  to  make  unmeet 
Anghyfaddef  a,  unconfessed 
Anghyfael  a,  unsociable 
Anghyfagos  a,  uncontiguous 
Anghyfamser  a,  inopportune 
Anghyfamserol  a,  unseasonable 
Anghyfan  a,  incomplete 
Anghyfannedd  a.  uninhabited,  deseÄ 
Anghyfanneddfa  -oedd  nf,  desolate  pla 
Anghyfanneddle    -oedd    n,    desert 

desolate  place  [lati 

Anghyfamiedd-dra  n,  desolateness,  des 
Anghyfanneddol  a,  depopulating ;  deatt 
Anghyfa nneddrwydd  n,  desolation 
Anghyfanneddu  v,  to  depopulate 
Anghyfanrif  -an  n,  fraction 
AngbyfansaAvdd  a,  decomposite 
Anghyfansoddi  v,  to  decompose 
Anghyfarch  n,  surreption 
Anghyfarchol  a,  surreptitious 
Anghyfarchu  i\  to  act  under  hand 
Anghyfarchwyl  a,  improvident 
Anghyfartal  a,  disproportionate 
Anghyfartaledd  n,  disprojjortion 
Anghyfartalu  v,  to  disproportion 
Anghyfarwydd  a,  unacquainted,  igl 

rant,  unskilful 
Anghyfatebol  a,  not  corresponding 
Anghyfath  a,  dissimilar  C^n<* 

Anghyfa t bra ch   a,  without   affinity 
Anghyfeiliorn  a,  unerring 
Angliyf'eillgar  a,  unfriendly,  unsociab 
Anghyfeiriad  n.  indirection 
Anghyfeisor  a.  unparalleled 
Anghyfer  a,  not  opposite 
Anghyfiaith  a,  of  a  strange  tongue 
Anglryfiawn  a,  unrighteous,  unjust 
Anghyfiawnder  n,  injustice,  iniqidty 
12 


ANGH 

inghyfiawnhaol  a,  unjustifying 
EÖghyfiawira  v,  to  make  unjust 
IHnghyfieithiad  n,  mistranslation 
H&yfieuad  n,  disjunction 
Hmyfladd  a,  incongruous 
Bghyflafan  a,  without  violence 
Uighytlaiar  a,  inconsonant 
bighyflawn  a,  incomplete,  imperfect 
Hfflyflawnder  »,  incompleteness 
itnghyfle  n,  want  of  opportunity 
Inghyflead  n,  displacing 
!lnghyfii:us  a.  inconvenient 
Kghyfleusdra  n,  inconvenience 
Inghyfliw  a,  of  different  colours 
knghyfiog  a,  without  wages 
Lnghyfludd  a,  unrestrained 
Lnghyfluniad  n,  disconformity 
Lnghyflunio,  v.  to  disconform 
Uighyfiwg  «,  unenlightened 
bighyflwydd  «,  unprosperous 
Lnghyflwyth  a,  of  unequal  pressure 
jjigliytìym  «,  not  quick 
ÖJghyflys  a,  not  courtly,  rude 
Khyfoerth  -oedd  n,  impotence 
Lnghyfnerthu  v,  to  enfeeble 
Khyfnewidiad  n,  immutability 
bighyfnewidiol   a,   unchangeable,  im- 
Í  mutable,  changeless 
linghyfnifer  a,  of  unequal  number 
Ingliyfnod  a,  inopportune 
\nghyfochr  a,  not  parallel 
jlnghyfodli  y,to  make  of  unequal  rhymes 

1  rt,  not  rising 
Inghyfoed  a,  of  unequal  ages 
Ifflghyfoes  a,  not  contemporary 
ÍÜighyfoeth  a,  without  wealth 
Vnghyfogwydd  «,  unbiassed 
Loghyfor  a,  without  overflow 
pghyfradd  a,  of  unequal  degree 
ttghyfraid  a,  insufficient 
Lnghyfraith,  reithiau  nf,  what  is  con- 
i  trary  to  law;  illegality;  transgression 
\ngh\  franol  a,  incommunicative 
Soighyfrawd  a,  inconcurrent 
j\nghyfrben  a,  incomplete 
Vnghyfrdan  a,  incongruous 
'Vnghyfrdelid  a,  unexcelled 
:\.nghyfrdo  a,  imperfect 
Mghyfrdwyth  a,  unelastic 
bjghyfredol  a,  inconcurrent 
pghyfreidol  a,  unnecessary,  needless 

ithgar  a,  unlitigious 
•Vnghyfreithiol  a,  unlawful,  illegal 
^nghyfreithlawn  a,  unlawful,  illegal 
Anghyfreithloni  v,  to  make  null 
Vnghyfres  a,  disorderly 
Vnghyfrestru  «,  to  disarray 


ANGH 

Anghyfrgoll  a,  uncondemned 
Anghyfrif  a,  unnumbered 
Anghyfrin  a,  without  mystery 
Anghyfrith  a,  without  semblance 
Anghyfrodeddu  v,  to  untwine 
Anghyfroddol  a,  uncontributive 
Anghyfwng  a,  immediate 
Anghyfrwydd  a,  inexpeditious 
Anghyfrwys  a,  uncunning 
Aughyl'ryngiad  n,  non-intervention 
Anghyfrymus  a,  of  unequal  strength 
Anghyfrysedd  «,  inexcessive 
Anghyfryw  a,  uncongenial 
Anghyfundod  n,  disagreement,  disunion 
Anghyfunhyd  a,  of  unequal  length 
Anghyfurdd  a,  of  unequal  rank 
Anghyfuwch  a,  unequal  in  height 
Anghyfwedd  a,  incompatible 
Angiiyfwertli  a,  inequivalent 
Anghyfwlch  a,  incongruous 
Anghyfyng  a,  unstraitened 
Anghyfys  a,  incorrosive 
Anghyfystlys  a,  uncollateral 
Anghyfystyr  a,  of  different  import 
Anghyffelyb  a,  dissimilar,  unlike 
Anghyffred  a,  uncomprehended      [rare 
Anghyffredin    a,  uncommon,  unusual; 
Anghyffro  a,  immovable 
Anghyffwrdd  a,  incontiguous 
Anghyngel  -ion  n,  monster 
Anghynghanedd  -ion  n,  inconsonancy 
Anghynghlo  a,  inconclusive 
Anghynghorus  a,  unadvised 
Anghynglyn  a,  unconjoined 
Ar ;.  hyngwasg  a,  uncompressed 
Anghyngwedd  a,  incongruous 
Anghyngyd  a,  undilatory 
Anghyhafal  a,  unlike,  dissimilar 
Anghyhoedd  a,  not  public ;  private 
Anghyhuddol  a,  unaccused 
Anghyhyd  a,  of  unequal  length 
Anghyhyrddol  a,  unopposing 
Anghyhyrol  a,  unmuscular ' 
Anghylch  a,  without  a  circle 
Anghylus  a,  irreprehensible 
Anghymdcithas  nf,  unsociableness 
Anghymhar  a,  matchless,  peerless 
Anghymhelliad  n,  non-compulsion 
Anghymhen  a,  inelegant 
Anghymhleth  a,  incomphcated 
Anghymhlith  a,  unintermixed 
Anghymhlyg  a,  uncomplicated 
Anghymhorthus  a,  uncontributory 
Anghymhwyll  a,  irrational  [unfit 

Anghymhwys  a,  improper,  unsuitable, 
Anghymmaint  a,  not  so  large 
Anghymmal  a,  jointless;  un jointed 
13 


ANGH 


AIL 


Anghynimath  a,  dissimilar,  different 
Anghymmedr    a,    disproportioned :    n 

disproportion 
Anghymmedvol  a,  immoderate 
Anghymmedroldeb  n,  immoderation 
Anghymmeradwy  a.  unacceptable 
Anghymmes  «,  inordinate 
Anghymmesnr  a,  unproportioned 
Anghymmodiad  n,  disagreeing 
Anghymmodlawn  a,  implacable 
Anghymmodlonedd  n,  implacability 
Anghymmon  a,  unstable ;  untidy 
Anghymmraint  a,  of  unequal  right 
Anghymmrodedd  n,  irreconciliation 
Anghyrnmwynas  nf  unkindness,   incl 

vility 
Anghjinmydogol  a,  unneighbourly 
Anghymmyn  a,  intestate 
Anghymmyredd  a,  unacceptableness 
Anghymmysg  a,  unmingled,  unmixed 
Anghymwî  a,  unclouded,  cloudless 
Anghyndyn  a,  inobstinate 
Anghynddrychol  a,  unrepresented 
Anghynenid  a,  uncongenial 
Anghynhebyg  a,  dissimilar,  unlike 
Anghynhenol   a,  uncontentious 
Anghynhes  a,  uncomfortable     [ffecting 
Anghynhyrfiol   a,    undisturbing;    una- 
Anghynnar  a,  not  early,  late 
Anghynneddf  «,  void  of  quality 
Anghymiefin  a,  unusual,  unaccustomed 
Anghynnefod  a,  uncustomary 
Anghynnifer  a,  of  unequal  number 
Anghynnil  a,  unfrugal;  inaccurate 
Anghynniweiriol  a,  not  frequenting 
Anghynnorthwy  a,  unassisted,  unaided 
Anghynnrychol  a,  not  present 
Anghynnull  a,  uncollective 
Anghynnwys  a,  incontinent 
Anghynnyrch  a,  void  of  increase,  un- 
productive 
Anghynnyred  a,  unresorted         [dowed 
Anghynnysgaeth  a,  unportioned,  unen- 
Anghyrchedig  a,  unapproached,   unre- 
Anghyrchiol  a,  unreeurreat         [sorted 
Anghyrhaeddiad  n,  non-attainment 
Anghyrrith  a,  unsparing 
Anghysbell  a,  out  of  the  way;  remote 
Anghysgodi  v,  un  shelter 
Anghysgog  «,  motionless 
Anghyssain  a,  dissonant 
Anghyssefin  a,  not  primitive, 
Anghysselltrt,  inopportune  [inconsistent 
Anghysson  a,  inharmonious ;  irregular 
Anghyssylltiad  n,  disjunction 
Anghystadledd  a,  disproportion 
Anghystal  a.  unequivalent,  not  so  good 


Antfhysteg  a,  untroubled 
Anghystlynol  a,  unallied 
Anghystuddiol    a,    untormenting,  un- 
Anghystwyol a,  unchastizing  [afflicting 
Anghysur  -on  n,  comfortlessness 
Anghyttoni  r,  to  be  discordant 
Anghyttras  a,  void  of  kindred 
Anghyttrefiadu  v,  to  undomiciliate 
Anghyttrigiant  n,  unneighbourliness 
Anghyttro  -ion  n,  inconversion 
Anghyttueddu  v,  not  to  converge 
Anghytûn,  Anghytun  a,  discordant 
Anghytuno  v,  to  disagree,  to  differ 
Anghyttyn   a,    not   drawing  together 

disagreeing,  inconcurrent 
Anghyttynu  v,  to  draw  contrariwise 
Anghythruddol  a,  unpertnrbated 
Anghywair  a,  inaccurate;  discordant 
Anghyweithas  a,  untoward 
Anghywerth  a,  unequivalent 
Anghywilydd  a,  shameless  [les 

Anghywir  a,  inaccurate ;  unjust;  faith 
Anghywlad  -on  n.  absentee 
Anghywrain,  Anghywraint  a.  unskilfu 
Anghywreinrwydd  n,  unskilfnlness 
Ahghywrya  a,  uncontentious 
Angladd  -au«,  funeral,  burial,  burying 
Anglas  -au  n.  gleaming  blade,  eutlasa 
Anglawdd,  angloddiau  n,  cemetery 
Anglef  -au  nf,  hollow  noise ;  yell 
Angnawd  a,  unusual 
Angol  a,  capacious 
Angor  -ion,  -au  n,  anchor 
Angordreth  -i  nf,  anchorage  duty 
Angorfa  -oedd  nf,  anchorage 
Angori  v,  to  anchor 
Angoriad  n,  anchoring 
Angorol  a,  grappling-"  anchoring 
Angraddol  a,  ungraduated 
Angreddfol  a,  degenerating 
Angreidiol a,  unscorching 
Angryd  a,  trembling,  shivering 
Angu  v,  to  contain,  hold,  or  comprize 
Anguriol  a,  poignant,  grievous,  pai  "  " 
Angylaidd  a,  angelical,  angelic 
Angylea  -au  nf,  female  angel;  goddi 
Angyliaeth  nj,  angelic  state 
Aha  i,  of  exulting,  or  of  rejoicing 
Ai  ad,  is  it?  what?     Ai  i'e?  i- 
Ai  c,  or ;  either 
Aie  ad,  is  it  so  ? 
Aich,  eichiau  nf,  scream,  roar 
Aid,  eidiau  n,  living  principle ;  life 
Aidd,  eiddion  n,  zeal,  ardency 
Aig,  eigiau,  eigion  nf  female]  the  worn 
the  sea,  the  ocean,  the  deep;  shoal 
Ail,  eiliau  n,  a  second ;  wattling.    Moj 
14 


,    ALA 

firan  ail  Tegid,  Morfran  the  son  of 

Tegid  [ail,  by  turns 

Ail  a,  second:  like.     Bob  yn  ail,  Ail  ac 
Ail />•?•,  re-,  again,  second 
Afladrodd  v,  to  recapitulate,  to  repeat 
Ailadroddiad  »,  recapitulation;  repeti- 
tion [birth 
Aflenedigaeth  nf  regeneration;  second 
Aileni  v,  to  be  born  again ;  to  regenerate 
Ailfedyddiwr.  wyr  re,  anabaptist 
figymmeriad  re,  reassumption 
Ailymgvrch  -au  re,recurring ;  epanalepsis 
Aill  «,  other.     Mab  aill,  an  adopted  son 
Aill.  eillion  n,  tenant ;  bondsman ;  sen7 ant 
Aillt.  eilltion  re=Aill 
Aillt  a,  other.     Mab  aillt=Mab  aill 
Ain  re,  spreading,  extension 
Ainc,  einciau  re.,  desire,  craving 
Air,  eiriau  re,  brightness,  lucidity 
Airos  n.      See  Eiros  [want 
'Ais  np  (eisen  nf),  laths;  the  ribs:  re, 
>Ais  a,  wanting,  destitute 
Aith  en  (eithin  re),  furze,  gorse 
Al  -oedd  nf,  litter ;  product 
Al,  eloedd,  elod  re,  appellation  given  to 

intelligent  beings 
Mpx,  superlative,  very,  most 
Alaeth  re,  wailing,  moan,  grief 
Alaethiad  re,  moaning,  wailing,  grieving 
Alaethol  a,  wailing,  doleful 
Alaethu  v,  to  wail,  to  grieve,  to  moan 
Alaethus  a,  mournful,  doleful 
Alaf  -oedd  re,  produce ;  wealth 
Alaf  a,  expert,  dexterous 
Alafedd  re.  produce;  wealth 
Alafun  nf  centre,  middle 
Alan  -od  n.  breath ;  animal 
iAlan  n,   tussilago   (in  botany).     Alan 
i    mawr,    butter-burr.      Alan    bychan, 
i     colt's-foot 
Alanan  n,  asarabacca 
Alanedd  re,  respiration 
Alanu  v.  to  respire ,  to  breathe 
Alar  -oedd  re,  surfeit,  loathing 
Alarch  -od,  elyrch,  eleirch  re,  swan 
Alarchen  -au  nf  cygnet,  young  swan 
Alarches  -au  nf  female  swan 
Alariad  n,  surfeiting;  loathing 
Alarm  nf  great  shout,  alarum 
Alaru  v.  surfeit :  loathe 
■Alaswy  a.  slaughtering 
Alaw  -fin.  music ;  instrumental  music 
Alaw,  elvw  re,  lily;  water  lily.     Alaw 
crewyll,   lily   of"   the   valley.      Alaw 
Üosgo,    water    aloe,    water    soldier. 
Alaw  v  dwfr,  water  lily.    Alaw  gerddi. 
White  lUy.     Alaw  lleiaf,  frogbit 


ALLQ 

Áìawon,  Alawen,  -au  nf  tune 

Alban  -au  m,  cardinal  point.  Alban 
arthan,  winter  solstice.  Alban  eilir, 
vernal  equinox.  Alban  hefin,  sum- 
mer solstice.  Alban  elfed,  autumnal 
equinox 

Albrys,  iau  n,  cross-bow 

Alcan  n,  white  metal ;  tin 

Alch  -au  nf  grate,  gridiron 

Alches  -au  nf  grated  hole ;  window 

Alfarch  -au  re,  spasm,  stitch 

AlrTeryll,  -iaid  n,  alchemist 

Algar  -od  n,  reindeer 

Alis  re,  the  lowest  point ;  hell 

Aliw  -oedd  re,  the  saliva,  spittle 

Almarchu  v,  to  strip  off  the  leaves 

Almari,  i'au  re,  cupboard 

Almonwydd  np  (-en  nf),  almond-trees 

Almyg  o,  highly  revered ;  very  courteous 

Almynag.  egion  re,  almanac 

Aloewydd  np  (-en  nf),  lign-aloe,  sebeston 

Alon  re,  the  principle  of  harmony 

Alor,  orion  re,  plate ;  receptacle 

Alp  -au  re,  craggy  rock ;  an  alp 

Alsantaeth  nf,  hierarchy 

Alsawdd,  soddion  re,  algebra 

Alsoddeg  nf  algebra 

Alsoddol  «,  algebraical,  algebraic 

Alu  v,  to  bring  forth 

Alwar  -au  re,  purse 

Alwybaill  re,  calomel 

Alwyn  a,  veiy  white :  n,  albumen 

Alwysen  -au  nf  alms,  charity 

All  -oedd  re,  another :  a,  other 

Allaidd  a,  foreign ;  barbarous 

Allair,  eiriau  ft,  paraphrase 

Allan  ad,  out,  without.   Allan  o  law,  off 

Allanfa,  fé'ydd  nf  egress,  exit       [hand 

Allanol  a,  outward,  exterior 

Allardd  «,  unseemly,  hideous 

Allborthi  v,  to  export 

Allborthiad  re,  exportation 

Alleg  -ion  nf  allegory 

Allegiad  re,  allegorizing 

Allegol  o,  allegorical 

Allegu  v,  to  allegorize 

Alleiriad  re,  paraphrasing ;  paraphrase 

Alleirio  v,  to  paraphrase" 

AUfori  v,  to  export 

Allforiad  re,  exportation,  export    [exiled 

Allfro  -fröydd  nf  another  country:  a, 

Allfryd  -au  re,  savage  disposition 

Allman,  ellmyn  re,  stranger 

Allmor,  myr  re,  secludedspot,  dale 

Allog  ft,  alum 

Allogi  v,  to  aluminate 

Allor  -au  nf  altar 

15 


AM  A 


AMD 


Allt,  elltydd  nf  the  side  of  a  hill ;  woody 

cliff;  tract  of  woodland ;  a  wood=Gallt 
Allta  -on  n,  foreigner,  alien 
Alltra  pr,  beyond,  on  the  further  side 
Alltraw  -on  »,  sponsor 
Alltrawd,  trodion  n,  foreigner 
Alltrem  -iau  nf  wild  stare 
Alltremio  v,  to  stare  wildly 
Alltrodiaeth  nf  banishment,  exile 
Alltrodio  r,  to  estrange,  to  banish 
Alltud  -ion  n,  one  of  another  country, 

alien ;  exile :  /,  alltudes 
Alltud  a,  of  another  land,  foreign 
Alltudaeth,  Alltudiaeth  nf,  banishment 

exile,  transportation 
Alltudedd  n,  banishment,  exile 
Alltudes  -au  nf,  alien ;  exile 
Alltudo,  Alltudio  v,  to  exile,  to  trans 

port ;  to  alienate 
Alltudocäu  v,  to  exile,  to  banish 
Alltud og  a,  exiled,  alienated 
Alltudol  a,  banishing,  exile 
Alltudryw  o.  heterogeneous 
Alltndwr,  wyr  n,  one  who  exiles 
Alltwf  a,  of  foreign  growth,  exotic.   Ali- 

tyfion,  exotics 
Aliwaith,  weithiau  n,  another  time 
Allwedd  -au,  -i  nf  key.  Allwedd  costrel. 

bottle  screw,  corkscrew 
Allwest  -i  n,  public  feast;  grass 
Allwlad,   wledydd,    -oedd  nf   another 
Allwladu  v,  to  exile,  to  banish  [country 
Allwy  v,  empty,  shed 
Allwydd  -au  n,  key.     Allwyddau  Mair, 

ash-keys 
Allwyddor  -ion  n,  treasurer 
Allwyn  n,  sorrow,  grief,  pensiveness 
Allwynig  a,  sorrowful,  pensive,  sad 
Allwynin  «,  sorrowful,  pensive 
Allwyr  a,  complete,  quite 
Allwjs  v,  to  poor,  to  empty 
Am  pr,  round,  about.     Am  danaf,  am 

danat,  am  dano,  am  dam,  am  danom, 

am   danoch,   am  danynt,   about  me, 

thee,  him,  her,  &c. 
Am  c,  for,  because 

Amp,  circum-,  amphi-,  about,  around 
Ainad  a,  bordering  all  round 
Amadfyw  a,  alive  on  all  sides 
Amadlaes  a,  drawling,  sluggish 
Amadrwy  -on  n,  trail 
Amaerwy  -on  n,  fringe,  skirt 
Amaerwyo  v,  to  fringe 
Amaerwyog  a,  fringed 
Amaeth,  emeith  n,  husbandman.      A- 

maeth-aradr,  ploughman 
Amaethiad  n,  husbandry 


"J 


Amaethiaeth  nf  husbandry 
Amaethol  a,  relating  to  husbandry 
Amaethon  -iaid  n,  agriculturist 
Amaethu  v.  to  farm ;  to  cultivate,  to  til 
Amaethwr,   wyr,    Amaethydd 

farmer,  agriculturist 
Amaethwriaeth,    Amaethyddiaeth 

agriculture,  farming,  tillage 
Amaethyddol  a,  agricultural 
Amafael,  Amfaelyd  v,  to  wrestle 
Amair,  eiriau  n,  circumlocution,  peri 
Aman  -au  nf,  stable  [phrasi 

Amar  -oedd  n,  noise  round  about 
Amarfog  a,  armed  on  all  sides 
,Arnarwain  r,  to  lead  about 
Ambais,  beisiau   nf  safeguard,  ridin; 

dress,  habit 
Ambawr,  Ambor,  borion  n,  greensward 
pasture.    Cylch  ambawr.  greenswar 
circle,  in  the  mysteries  of  the  bardi 
Gorsedd;  called  also  Cylch  Gorsed 
and  Cylch  Gwyngil.     Bwyd  ambdt 
luncheon  taken  by  shepherds  out  i 
the  fields;  also,  in  South  Wales,  a 
afternoon     luncheon,     correspondin 
with    the    cynnwysfwyd    of    Xort 
Wales 
Ambedogion  np,  amphi podes 
Ambeiriannu  v,  to  defend  on  all  sides 
Ambell  a,  some,  few,  scarce 
Ambellenig  a.  one  here  and  there; 
Amboeri  v,  to  spit  about  [ing;  sohtar 
Amboethi  v,  to  heat  all  about 
Ambor  -ion  n,  greensward;  pasture 
Amborthi  v,  to  bear  or  carry  about 
Ambrynu  r,  to  purchase,  to  buy 
Ambwl  am,  blunt  all  round 
Ambwyll  //,  exci 
Ambwyad  n,  beating  round 
Ambylu  v,  to  blunt  all  round 
Amcan  -ion  n,  purpose,  intent;  £ 
Ar  amcan,  at  a  venture,  at  rand( 
Amcandyb  -iau  nf  hypothesis 
Amcaniad  n,  pnrj 

Amcaniaeth  ///,  conjecture:  purpose 
Amcanol  a,  intentional ;  coniectura 
Amcansail,  seiliau  nf  hypothesis 
Amcann  v,  to  purpose;  to  guess 
Amcanns  a,  inventive 
Amcanwr,  wyr  n,  designer;  invent* 
Anicbwaen,  chweiuiau  nf  chance,  í 

dent,  casualty 
Amchwareufa  -oedd  nf  amphithei 
Amchwyl  -ion  nf  circumvolution 
Amdaerawd,  odàu  n,  importunity 
Amdan  nf  trivet 
Amdawd.  dodau  n.  raiment,  dress 
16 


AMDD 


AMG 


Amde  -on  n,  covering,  vesture 
Amdeithiog  a,  itinerant;  wandering 
Amdlawd  er,  very  wretched  or  poor 
Anido  »,  sbroud,  winding  sheet 

i!Anidöedig  a,  shrouded,  enveloped 

(Anidoi  r,  to  enwrap,  to  shroud 
Smdorch,  dyrch  nf,  encircling  wreath, 
jasper,  tendril 

[Amdorchi  v,  to  clasp  about;  to  wreathe 
Amdori  v,  to  amputate;  to  cut  round 
Amdowellt  n,  lyme-grass 
Amdrai  «,  diminished  all  round 
Amdraill,  dreillion  n,  circumvolution 
Amdramwy  v,  to  wander  about 

AmdrauL  dreulion  n,  corrosion 
Amdrechu  v,  to  strive,  to  endeavour 
Émdreiglad  n.  circumrotation 
Amdreiglo  i\  to  revolve;  to  rotate 
Amdreilbo  r,  to  circumvolve 

Edremu  v,  to  gaze  about 
drist  a,  surrounded  with  grief 
droad  n,  circulation 
droch  af  spraying  about 
Amdroi  v,  to  revoive  to  turn  round 
Anidrom  af  heavy  with  young 
Amdromi  v,  to  become  pregnant 
Hirosi  v,  to  circumduct 
\mdruthio  v,  to  fawn  to  all 
Amdrwch  am,  broken  on  all  sides 
Amdrweh,  drychau  n,  apocope 
Amdrwm  am,  heavy  on  all  sides 
Amdrws  -ion  a,  wrapper 
Amdrychiad  n,  amputation 
kmdrychu  v,  to  amputate 
\mdrymder  -au  n.  heaviness 
Lmdrymu  v,  to  grow  heavy 
Vmdryui.  on  n,  strength  on  all  sides 
\mdrywanu  v.  to  pierce  round 
Vmduo  v,  to  incline  to  all  sides 
\mdwll  a,  full  of  holes,  perforated 
Amdwyo  v,  to  trim  all  round 
\mdylion  np,  exogens 
Hfeiyfu  v,  to  grow  about 
Vmdvllu  v,  to  pierce  on  all  sides 
Imdyrddu  v,  to  noise  about 
\.mdyru  v  to  heap  about 
Vmdywallt  v,  to  pour  around 
iVmdywynu  v,  to  shine  around 
\mdywys  v,  to  lead  round 
Imdywysiad  n,  leading  round 
Amddadlu  v,  to  converse;  to  debate 
Vmddal  v.  to  have  respect 
^mdditad  a,  destitute;  orphan 
tonddifad,  laid  nc,  orphan 
Vmddiiadu  v,  to  make  destitute  or  as 

an  orphan ;  to  bereave,  to  deprive  of 
Vraddifedi  n,  orphanage;  privation 
2 


Amddirr'wys  a,  steep  on  all  sides 
Amddiftyn  »,  to  defend,  to  protect ;  to 
Amddiftyn  -ion  n,  defence  [fortify 

Amddinynadwy  a.  defencible 
Amddiirynhlaid,  bleidiau  )>f  defendant 
Amddirfynedig  a,  defended,  fortified 
Amddifiynfa,  feydd  nf  stronghold,  for- 
tification, fortress,  place  of  defence 
Aind  iifiyniad  n,  protection;  fortification 
AmddifFynu  v,  to  defend=Amddifryn 
AmddifTynwr,  wyr  n,  defender,  protector 
Amddigonawd  n,  sufficiency  about 
Amddrych  a,  showy  on  all  sides 
Amddrychfa  -oedd  nf  amphitheatre 
Amddwll  a,  gloomy  all  round 
Amddychwel  -ion  nf,  polyptote 
Amddychweliad  n,  reverting  from  on  all 
Amddyfiii  v,  to  irrigate,  to  water  [sides 
Amddyfrwya  a,  watery  on  all  sides 
Amddyfrwys  -on  n,  watery  place 
Amddyrnu  v,  to  beat  about  with  the  fists 
Amddystrwch  a,  mangled  about 
Amelfogion,  Airtelíeniaid  np,  amphibia 
Amesgud  a,  quick  on  all  sides 
Ameth  -ion  n,  failure 
Amfachiad  n,  grappling  or  booking  round 
Amfachu  v,  to  clasp  or  twine  about 
Amfar  -oedd  n,  wrath  on  all  sides 
Amfordw)*ad«-,oircumnavigation[round 
Amfordwyo  v,to  circumnavigate,  to  sail 
Amfordwywr,  wyr  n,  circumnavigator 
Amfrwys  a,  branching  about;  ambrosial 
Amfylchu  v,  to  notch  about 
Amgadarnhau  r,  to  strengthen  round 
Amgadr  a,  mighty,  potent 
Am^aer  -au  nf  fortification 
Aingaerfa,  fëydd  nf  fortified  place 
Amgaeru  v,  to  immure,  to  wall  round, 
Amgall  a,  circumspect,  wary  [to  fortify 
Amgan  nf  minstrelsy  • 
Amgant  n,  environ :  a,  around 
Anigarn  -au,  n,  ferrule 
Amgaru  v,  to  doat,  to  fondle 
Amgau  v,  to  shut  round,  to  hem  in 
Amgauedig  a,  hemmed  in,  enclosed 
Amged  -au  nf  general  benefit 
Amgeiniad,  iaid  n,  minstrel 
Amgeledd  n,  succour;  solicitude 
Amgeleddiad  n,  succouring,  cherishing 
Amgeleddol  a,  succouring 
Amgeleddu  v,  to  succour,  to  cherish ;  to 

take  care  of;  to  foster 
Amgeleddus  a,  succouring ;  fostering 
Amgeleddwr,  wyr  n,  succourer 
Amgelog  a,  circumspect 
Amgelwch  n,  solicitude 
Amgell  a,  having  manv  cells 
17 


AMG 


AML 


Amgellog  a,  many-celled 
Amgen  ad.  otherwise ;  also ;  better.  Nid 
amgen,  that  is  to  say,  namely,  to  wit, 
that  is 
Amgenach  ad,  rather ;  better 
Amgenaeth  re,  difference 
Amgenair,  eiriau  re,  paraphrase 
Amgeneirio  v,  to  paraphrase 
Amgeniad  -au  re,  parallax  (in  astrono- 
my); variation 
Amgenu  v,  to  vary,  to  alter  [lence 

Amgerth  re,  intensity,  vehemence,  vio- 
Amglawdd,  oddiau  n,  entrenchment 
Amgledru  v,  to  rail  round,  to  impale 
Arogludo  v,  to  carry  about 
Amglwm,  glymau  re.  clasp 
Amglymu  i\  to  clasp  about 
Amglywed  v,  to  apprehend 
Amgneifio  v,  to  clip  or  shear  round 
Amgnoi  v,  to  corrode,  to  bite  round 
Amgoch  o,  red  all  round 
Amgodiad  re,  resurrection 
Amgoed  a,  surrounded  by  wood 
Amgor  re,  surrounding  border 
Amgorn,  gyrn  re,  circling   horn;    the 

outer  horn 
Amgorni  v,  to  enwrap,  to  envelope 
Amgrain,  greiniau  re,  rolling  about,  wal- 
low.    Yn  ei  amgrain,  prostrate 
Amgreinio  v,  to  roll  about,  to  wallow 
Amgrwm  am,  convex :  f  amgrom 
Amgrwn  am,  globular :  f,  am.gron 
Amgud,  Amgudyn  -au  re,  lock  or  ringlet 

of  hair,  curly  lock 
Amgudd  -ion  re,  treasure 
Amguddio  v,  to  hide  on  all  sides 
Amguedd  re,  rarity,  curiosity 
Amgueddfa,  fe'ydd  vf.  museum 
Amgueddgell  -oedd  nf.  museum 
Amgwyn  -ion  re,  the  herb  tarragon 
Amgyff  -ion  re.,  support  on  all  sides 
Amgyffrawd,  rodau  n,  imagination 
Amgyffred  -ion  «,  comprehension 
Amgyffired  r  to  comprehend 
Amgyfrrediad  n,  compreheni  ion 
Amgyffi 
Amgyi  r 

Amgytirynu  v,  to  agitate  about 

l<  n  -oedd  -ion  -an  n,  circuit;  en- 
viron.   Oddi  amgylch,   0  amgylch, 
round   abont,  about,   around.     Am- 
gylchion  geirian,  circumlocution 
Amgylch  t/,  round  about,  surr 
Amgylchedd  »,  circumference 
Amgylchiad  -au  v.  surrounding;  <ir- 
enmstance  .■  position 


Amgylchiadol  a,  circumscribing; 

rounding :  circumstantial 
Amgylchiaith,  ieithoedd  vf  periphras 
Amgylcbu   p,  to  surround.    Acen  a 

gylchedig,    Ton    amgylchedig, 

cnmflex  accent 
Amgylchwedl  -au  nf,  circumlocution 
Amaylchyn  n.  circumferentor 
Amgylchyniad  re,  encompassing 
Amgylchynol    a,    encompassing, 

rounding,  circumambient 
Amgylchynn  v,  to  encompass,  to  < 

round ;  to  circumscribe 
Amgylehynwr,   wyr   »,    circumscribt 

one  who  encompasses 
Amgynniweirio  v.  to  hover  round 
Amgynnull  v,  to  collect  together 
Amgynnnlliad  re,  collecting  about 
Amgyrfod  a,  curveting 
Amgyrhaedd  re,  extent,  range,  compa 
Amgyrhaedd  v,  to  extend  on  all  sidi 

to  expand,  to  extend 
Amgyrhaeddiad  re,  expansion 
Amgyrhaeddu  v,  to  extend  about 
Amgywain  v,  to  carry  round 
Amhad  en,  mixed  seed 
Amhad  a,  sown  every  side 
Amhafal  a,  parallel 
Amherawdr,  odron  re,  emperor 
Amherawdwr,  wyr  re,  emperor 
Amherodraeth  -au  nf  empire 
Amherodres  -au  nf,  empress 
Amhir  a,  lengthened  around 
Amhŵedd  ü,  to  entreat 
Amhŵedd  re,  entreaty 
Amias  nf,  sensation  around 
Ainig  -ion  n,  greediness 
Ami  a,  frequent;  many;  plentiful: 

often,  oft.  frequently 
Anilaes  a.  trailing  all  round 
Amlaeth  «,  mixed  walk 
Amlaethai,  eion  n,  milkwort 
Amlafo  n,  lock  scutcheon 
Amlan  a.  of  various  fashions 
AmJaw  -iau  nf.  g]  ive,  gauntlet 

lygamy 
Amlder,  Amldra  n,  frequency;  ] 

lance 
Amldr  h  1  -ion  n.  polyped 
Aiiilddt'iliog.  Ainiddiiienog  a,  polypi 

lona,  many-l( 
Amlddnli  a.  multiform 

l  v   -iaid,  Ainldduwiad, 

polytheist 
Amldduwiaeth  if.  polytheism 
Amlediad  »,  expansion 
Amledd  n,  abundance:  store 
18 


AMM 


AMM 


ÍAmleiriog  â,   verbose,  wordy,  multilo- 

i     quent,  talkative 

,'Amlen  -i  nf  cover,  envelope,  wrapper 

fAmlenu  y,'to  envelope,  to  cover 

Amlenw  o,  multinomial 

lAmlenwi  v,  to  fill  around 

Amlew  a,  devouring  on  all  sides 

Amievs-yehu  v,  to  shine  about 

.Amlhád  n,  increasing 

'Amlhau  v,  to  make  or  become  plentiful. 

Íto  increase,  to  multiply 
Amliaith,  Amlieitliog  a,  polyglot 
iAmlifad  n,  flowing  round 
Amlifeiriad  n,  circumfluence 

Amlifo  v,  to  flow  about 
Amlinell  nf  outline,  contour  [gated 
Amliw  -iau  n,  stain :  a,  stained ;  varie- 
|Amliwiad  n,  variegated  staining 
Amliwiog  a,  motley-coloured,  variegated 
lAmlochrog  a,  multilateral,  many-sided 
pLmlosgi  v,  to  burn  round 

Amlran,  Amlranog  a,  having  many  parts 
lAmlryw  a,  multifarious 
|Amlsill,  Amlsillog  a,  polysyllabic 
Amlun  a,  of  various  forms;  ranged  in 

Amluniad  n,  conformation  [forms 

Amlwedd  a,  of  many  forms 

Amlwg  a,  apparent,  evident,  plain,  ob- 
..    vious,  manifest ;  visible,  conspicuous 
i  Amlwg,  lygion  n,  apparency 
I  Amlwreicaeth  nf  polygamy 
I  Amlyfu  v,  to  lick  over 
Amlygadwy  a,  demonstrable 
iAmlygder  n,  conspicuousness 
iAmlygedig  a,  manifested 
Amlygedd  n,  apparentness 

Amlygiad  n,  manifestation 
Amlygiadol  a,  explanatory 
ÎAmlygol  a,  demonstrative 
Amlygrwydd  n,  obviousness 

Amlygu  v,  to  manifest ;  to  explain 
Amlygyn  n,  illustrator;  exemplar 

Amlym  a,  sharp  on  all  sides 

Amlyniad  n,  adhesion  round 

Amlynu  v,  to  adhere  around 

Ammaeth  -au  n,  dainty 

Aininarchiaen,  feini  n,  horseblock 

Ammeg  -ion  nf  sentence,  saying;  para- 

Ammeuthu  v,  to  make  dainty  [bie 

Ainmeuthyn  -ion  n,  dainty 
Amnieuthyn  a,  dainty,  delicate 

Ammhall  a,  unfailing 

Ainmhar  a,  out  of  repair 

Aminharch  n,  disrespect ;  dishonour 

Aminliarchu,    Ammherchi    v,   to    dis- 
honour, to  disrespect 

Ammharchus  a,  disrespected 


Ammharod  a,  unprepaired,  unready 
Ammharotoawl  a,  unpreparatory 
Ammharthedd  re,  indivisibility 
Ammharthredol  a,  unsystematical 
Ammhech  a,  sinless,  immaculate 
Ammhefredd  re,  unhandsomeness 
Ammhciriannedd  re,  inorganizatioa 
Ammheithiol  a,  unprospective 
Ammhell  a,  unremote,  near 
Ammhendod,  re,  indecision 
Ammhenodol  a,  indefinite;  vague 
Ammherchenogi  v,  to  unappropriate 
Ammherthynasol  a,  unappertaming 
Ammherthynu  v,  to  make  irrelevant 
Ammhetrus  a,  indubious,  without  hesi~ 

tation=iDibetrus 
Ammheu  -on  re,  doubt,  hesitation 
Ammheu  v,  to  doubt,  to  hesitate;   to 

suspect 
Ammheuaeth  nf  dubitation,  doubt 
Ammheuawd  re,  doubting 
Ammheugar  a,  scrupulous ;  sceptic 
Ammheugarwch  n,  scejtticism 
Ammheuol  a,  doubtful 
Ammhëus  a,  doubting,  ambiguous 
Ammhëusrwydd  n,  doubtfulness 
Ammheu wr,  wyr  re,  doubter ;  sceptic 
Ammhlant,  Ammhlantadwy  a,  childless, 

barren 
Ammhleidgar,  Ammhleidiol  a,  impartial 
Ammhleidgarwch  n,  impartiality 
Ainmhlethol  a,  uncomplicated 
Ammhlithaw  v,  to  decompose 
Ammhlygu  v,  to  endouble,  to  infold 
Ammhorth    n,    misfortune;    disgrace; 

want  of  support 
Ammhorthol  a,  unsupporting 
Ammhosibl  a,  impossible 
Ammhreiddiog  a,  not  predatory 
Ammhreswyl  a,  uninhabited 
Ammhridiant  re,  inexpiation 
Ammhriod  a,  unmarried  [unfit 

Ammhriodol  a,  inappropriate,  improper, 
Ainmhrofiadol  a,  un probationary;  inex- 
Ammhrudd  a,  insedate  [perienced 

Aiinnhrycilwyd  n,  fleabane 
Ammhryderus  a,  unanxious,  void  of  care 
Ammhrydferth  a,  inelegant;  ugly 
Ammhrydlawn a. uiu-e.       . .   u,  inoppor- 
tune, untimely 
Ammhrydus  a,  uncomely,  unseemly 
Ammhryleu  n,  utterance 
Ammhrysur  a,  not  diligent  [luted 

Ammhur  a,  impure,  foul,  vitiated  ;  pol- 
Ammhurdeb,  Ammhuredd  re,  impurity; 

pollution 
Ammhwyll  -ion  n,  indiscretion ;  insanity 
19 


AMO 

Ammhẁyllo  v,  to  lose  one's  senses  [sane 
Ammhwyllog  a.  unwary,  indiscreet ;  in- 
Ammhwynt  m.  indisposition,  illness 
Ammhybyr  a,  impotent;  not  brave 
Amminiog  a.  abutting  upon;  bordering. 

Amminogion,  borderers.    Amminiog- 

au,  borders,  frontiers 
AmmlasUs  a,  insipid,  tasteless 
Ammraint,  mreiniau  n.  dishonour 
Ammri  m,  want  of  privilege 
Ammnvd  a,  nnheated;  unboiled;  raw 
Ammlaen  n,  fbre-part 
Aramod  -an  nf  contract,  covenant,  con 

dition.     Ammddau,  terms,  conditions 
Ammodi  r.  to  make  a  condition 
Ammodiad  ??,  contracting 
Ammodol  a,  at 

Ammodoldeb  h,  conditionally       [ment 
Aminodrwym  -an  n.  lea.>e;  bond,  agree- 
Ammodwr.  wyr  n,  contracting  j  arty 
Ammoethyn  -ion  »,  dainty 
Annnor  -an  n.  placidity.     Blodau  am- 

mor.  amaranth 
Ammori  v,  to  become  placid      [honour 
Ammraint  n.  breach  of  privilege;  dis- 
Ammrawdd.  oddion  n,  circumlocution 
Animreinio  v,  to  violate  privilege;  to 

dishonour 
AmmreiniqJ  a.  unprivileged 
Ammwlch,  mylchau  n.  opportunity 
Ammwlch  a.  having  no  breach  or  gap 
Ammwyth  -on  n,  carousal 
Amiiad  a.  guarding  on  all  sides 
Amnaid,  neidiau  nf  beck,  nod 
Amuawdd  a.  defending  on  all  sides 
Amneidio  »,  to  beckon 
Amner  -au  n.  purse 
Amnerydd  -on  n.  purser 
Amnhedd  v.  to  crave,  to  beg 
Amnheddu  v,  to  intreat  much 
Amnhwyth  a,  elastic  on  all  sides 
Amnifer  -oedd  n,  odd  number 
Amniferedd  n,  imparity        [numerabl 
Ammf'erog  a,  uneven  in   number;   in- 
Atttnod  -au  n.  mark  around 
Amnoddi  v,  to  guard  around 
Anmoeth  a,  naked  ail  round  [strip 

Amnoethi  r,  to  denude,  to  denudate,  to 
Amnwylh  ??,  pleasantry 
Amnyddu  v,  10  twine  about  [fee 

Amobnvy  n.  commutation   fee;    virgin 
Amobrwyo  v,  to  commute 
Amogor  -au  nf.  shelter  around 
Amollid  -an  nf  cheering  warmth 
Amorchudd  -ion  n,  cover  around 
Amorchuddiad  n,  overwhelming 
Amosgre  -on  7?.,  opportunity 


AMR 

Amp  n,  calmness,  serenity 
Ampwy  a,  calm,  gentle,  pleasant 
Amrafael  -ion  n,  contention 
Amrafaelgar  a.  contentious 
Amrafaehad  n.  bickering 
Amrafaelio  v,  to  contend,  to  strive 
Amrafaelus  a.  contentious 
Amrain  n.  the  pennywort 
Amran  -an.  nf  circular  division 
Amraniad  n,  dividing  round 
Amrant  -au  ẁ,  the  eye-lid ;  instant 
Amrant-hun  n,  short  sleep,  dose,  nap 
Amrant-huno  >:.  to  slumber,  to  sleep 
Amrantn  v,  to  wink,  to  blink 
Amranu  v,  to  divide  round 
Amränwefi  nf  whitewort,  wild  cham 

mile.      Amranwen    Helen    Luedd«| 

spicknel.  bald-moneyj  men 
Amrawdd,  rodd; 
Amred  -ion  nf.  circular  motion 
Amredeg  r.  to  run  round 
Amredia  i  n.  running  round 
Amredol  a,  circumambient        [to  fei| 
Amredu  v,  to  imitate;    to  counterifcT 
Airtrentyn  n.  close  of  the  eye;  doze 
Amrith  a.  of  various  a 

-an  n.  variety 
Amrithio  -'.  10  diversify 

Amrod  nf.  circumvolution 
Amrodi  v,  to  circunwolve 
Amrodol  a,  circumvolutory 
Amroddi  v.  to  give  around 
Amrosgfil  -od  n,  megatherium 
•  a.  unwieldy,  I 
oedd  h.  onwieldineBS 
Amrosgoew  a,  in  various  directions 
Amrwtb  a.  yawning  all  round 
Amrwygiad  11.  tearing  round 
Amrwym  it,  bandage  round 
mo  v.  to  land  about 
Amrwys  a,  ambrosial :  n,  ambrosia 
Amrwyao]  a.  ambrosial 
Amryalln  a,  rnultipotent 
Amrydreigl  a.  heterochte 
Amrydwll  <i,  porous,  perforated 
Amrydyb  -iau  n.  paradox 
Amryddarn  a,  of  various  pieces 
Amryddawn  a,  versatile 

oniaeth  nf,  versatility 
Amryddull  a,  muitii'orm 
Amrydduwiaeth  nf  polytheism 
Amryfal  a.  diverse,  sundry,  mi 
Amryfaledd  n,  diversity 
Ainryfaliad  n.  diversifying 
Amryfalu  /•.  to  diversify,  to  vary 
Amryfatha,  multifariou.- 
Amrvfeiliad  u.  variation 

20 


AMR 
HJniyfeiHant,  annau  n.  diversity 
Vmryfrilryw  a,  heterogeneous 
Vmryfiad  >i.  excess 

do,  of  various  modes 
a,  haughty,  arrogant 
b  /i.  excess ;  arrogance 
[kmryfti  v.  to  commit  excess;  to  err 
kmryfus  a,  arrogant ;  erroneous,  faulty 
kmryfusedd  n.  error,  mistake,  oversight 
Hlyfuseddu  v,  to  fall  out,  to  err 
kmryfwyd  -ydd  n,  variety  of  viands 
tonryfna'u  a,  very  great,  huge 
Imrygaiit  /i,  eireling  rim 
kmrygar  a,  loved  on  all  sides 
Lmrygoll  -ion  n.  loss  in  every  way 
Lmrygur  -on  n,  pain  in  every  way ;  con- 
!  passion 

imrygwvdd  n,  a  fall  every  way 
unrygwyn  -ion  n.  great  tribulation 
unryh  lit  a,  multindous 
unrylai*  a,  of  clivers  sounds 
unrylaw  a,  of  various  hands 
kttirylawr  a,  of  several  floors.     Ty  ani- 
rylawr,  a  house  of  several  stories 
Hrylef  a,  of  many  tones 
unryliw  a,  of  various  colours 
fltoryiiwiog  a,  of  many  colours 
Linrylon  a,  pleased  various  ways 
onrylun  a,  of  various  forms 
■irylys  -iau  n,  mixed  herbage 
jnrynerth  a,  multipotent 
onryochr  n,  polygon 
■ryochrog  a,  polygonal 
Hprysain  a,  of  different  sounds 
ILmrysedd  n,  excess  on  all  sides 
ijnrysill  a,  polysyllabic 
.mryson  n,  contention,  strife 
■tyson  i\  to  content,  to  quarrel 
K^songar  a,  contentious 
'.  .nirysongarwch  n,  contentiousness 
I  JUrysoniad  n,  contention 
I  .mrysonol  a,  contending 
\  mryw  a,divers,  sundry  .various,  several. 
1  Arnrywion,  miscellanies,  varieties 
I  :nrywaith,  weithian  n,  variegated  work 
h  mrywedd  a,  of  various  aspects 
i  .mrywellt  en,  mixed  herbage 
nirywertha,  differing  in  value  or  worth 
jnrywiad  n,  diversification 
mrywiaeth  n,  variety,  diversity 
mrywiaethu  v,  to  diversify 
mrywiaith,  ieithoedd  nf  dialect 
mrywio  v,  to  diversify;  to  vary,  to  differ 
mrywiog  a,  having  variety,  diversified 
mrywiogaeth  nf  intermixture 
mrywio]  a,  miscellaneous;  several 
mrywiolaeth  nf  diversity,  variety 


AMW 

Amryvrioli  y,  to  diversify,  to  vary 
Amsang  n,  treading  about 
AmsatÊr  «,  treading  about.     Amsathr 
dynion,   the   footsteps  of  men.      Lie 
amsathr,  a  place  trodden  on  every  side 
Amsathru  v.  to  tread  about 
Amseinio  v,  to  reverberate 
Amser  -oedd  -an  n,  time;  season 
AmsergyiF  -ion  n.  era,  epoch 
Amseriad  n,  timing,  dating 
Amseriadur  -on  n.  lime-piece 
Ajnserlyfr  -an  n.  chronicle 
Amsernod  -au  n,  era,  epoch,  point  of  time 
Amserol  a.  timely,  seasonable;  temporal 
Amser  ildeb  n,  seasonablenes» 
Ams  roii   v,    to    make    seasonable    or 
Anis.Toni,  iau  n,  almanac  [rimely 

Aroseronydd  -ion  almanac-maker 
Amseru  v,  to  time,  to  fix  a  time ;  to  date 
Amserydd  -ion  n,  chronologisfc 
Amseryddiaeth  nf  chronology 
Amseryduol  </.  chronological 
Amsud  n,  appropriate  quajity 
Àmug  i\  to  d«  fend,  to  protect 
Amwain  v.  to  lead  about 
Amwallt  «,  encircled  with  hair 
Amwasg  -oedd  n.  compression 
Amwasgu  v.  to  compress,  to  press  around 
Amwe  -oedd  nf  selvage,  skirting 
Amwedd  -au  nf  comformity ;  style 
Amweddi  nf  solemn  prayer 
Amwedda  c.  to  make  conformable 
Amwel  </,  circumspect,  wary 
Amweled  v,  to  be  circumspect 
Amwes  -au  n,  enjoyment 
Aniwesu  v,  to  take  enjoyment 
Amweu  v,  to  make  a  selvage 
Ainwg.  ygon  n.  defence,  security 
Amwfb  -iau  nf,  circular  course 
Amwibon  -iaid  nf  amphisbcena 
Àmwisg   -oedd    nf.  envelope;    shroud, 

winding  sheet ;  upper  garment 
Amwisgo  v,  to  enwrap,  to  shroud 
Amwiw  a,  excellent  all  ways 
Amwregysu  v,  to  begird ;  to  surround 
Amws,  emys  n,  stallion,  steed 
Amwyd  np  (yn  n),  earth-worms 
Amwydyn  n,  earth-worm 
Amwydd  en,  frame 
Amwyll  a,  gloomy  all  around 
Amwyllt  a,  wild  in  all  directions 
Amwyn  v,  to  defend,  to  guard 
Amwys  a,  witty ;  equivocal,  ambiguous 
Amwysedd  n,  ambiguity 
Amwysiad  n,  punning 
Am\vyth  to,  wrath ;  ferocity 
Amwytho  v,  to  push  fiercely 
21 


ANA 


AND 


Amyd  n,  mixed  corn.  Bara  amyd,  mixed 

Amygiad  n,  giving  refuge  [bread 

Amygu  v,  to  defend,  to  guard 

Amyn  c,  unless,  except,  but 

Amynedd  n,  patience,  forbearance 

Amyneddgar,  Amyneddus  a,  patient, 
forbearing,  long-suffering 

Amyneddgarweh  n,  long-suffering 

Amyriad  n,  intermeddling 

Amyru  v,  to  interfere 

Amysgar  -oedd  en,  entrails,  bowels 

An  (án)  nf  element,  principle,  material 

Anpx,  un-,  (lis-,  mis-,  im-,  in-,  il-,  ir-, 

Anach  -au  nf  impediment     [-less,  not 

Anad  a,  especial,  peculiar.  Yn  anad 
dim,  above  all  things;  especially 

Anad!  -au  nf  breath.  Dift'yg  anadl, 
shortness  of  breath  ;  asthma,  dyspnoea 

Anadlfyr  «,  having  short  breath:  asth- 

Anadìiâd  n,  respiration  [matic 

Anadlog  a,  breathing,  respiring 

Anadlu  i\  to  breathe,  to  respire 

Anadlyn  n,  single  breathing 

Anadnabod  n,  want  of  recognition 

Anadnabyddus  a,  unacquainted,  un- 
known 

Anaddas  «,  unmeet,  unseemly,  improper, 
unfit,  unsuitable,  inappropriate 

Anaddasu  v,  to  disqualify 

Anaddefiad  n,  disallowance 

Anaddfed  a,  unripe,  immature 

Anaddurn  -au  n,  disarray,  undress 

Anaddwyn  a,  inelegant 

Anaddwyno  v,  to  make  nelegant  or 
unfit ;  to  disqualify ;  to  attaint 

Anaddysg  n,  lack  of  education 

Anaele  a,  terrific,  direful 

Anaf -au  n,  blemish,  defect;  wound 

Anafael  a,  void  nf  hold 

Anafiad  n,  blemishing 

Anafod  n,  ailment ;  boil,  sore 

Ana  u  v,  to  blemish,  to  maim 

Anafus  «.maimed ;  blemished ;  monstrous 

Anagwedd  nf  want  of  form 

Anagweddus  a,  unseemly 

Ananghofus  a,  unforgetting 

Anair,  eiriau  ?i,  ill  report ,  infamy ;  re- 
proach, disgrace 

An  il  -au  nf  breath,  respiration=Anadl 

Analiad  n,  respiring 

Analu  v,  to  breathe,  to  respire 

Analwedig  a,  uncalled 

Analledig  a,  impossible 

Anallu  -oedd  n,  inability;  impotency 

Analluadwy  a,  impossible 

Analluedigaeth  nj,  impotency 

Analiuedd  n,  impotency 


Analluo  v,  to  render  impotent 
Analluog  a,  unable;  impossible 
Analluogi  v,  to  disenable,  to  incapaci- 
tate; to  disable 
Anallungrwydd  n,  inability 
Analluoldeb  n.  impossibility 
Anambtdl  ad,  scarce :  seldom 
Anamgyffred  -oedd  n,  imcomprehensioi 
Anaml  a,  infrequent :  scarce 
Anamlder  n,  inf'requency 
Anamlwg  n.  not  manifest,  indistinct 
Anamlygiad  a,  indistinction 
Anammheuaeth  nf,  indubitation 
Anaminodol  a,  unconditional 
Anamryfus  «,  not  liable  to  error 
Anamser  -oedd  n,  unfit  time 
Anamserol  o,  untimely,  unseasonable 
Anamseru  v,  to  render  untimely 
A    imynedd  n,  impatience 
Anamyneddgar  o,  impatient 
Ananian  -unf  lack  of  nature 
Ananianol  «/unnatural 
Ananianoldt-b  n,  unnaturalness 
Anant  np,  harmonies;  muses 
Ananwyl  a,  unendearing 
Anaradwy  a.  unarable 
Anaraf  a,  not  slow,  expeditious 
Anaralliad  n,  inalienation 
Anaraul  a,  not  calm ;  not  serene 
Anarbed,  Anarbedol  a,  unsparing 
Anarch' illadwy  «,  unvulnerable 
Anardymmer  n,  indisposition 
Anarfer  -ion  nf  want  of  use 
Anarferol  a,  unaccustomed,  unusual,  a 

traordinary,  uncommon 
Anaferu  v,  to  disuse 
Anarfog  a,  unarmed 
Anarl  tee  a.  unen  ptied 
Anarwydd  a,  without  a  sign 
Anatebol  a.  unanswerable 
Anattaliadwy  a,  unrestrainable    (_ 
Anau  np,  elementary  principles  of  ha( 
Anaw  -on  n,  poetic  genius;  songster 
Anawdurdodi  v,  to  revoke  authority 
Ana wel  n,  vocal  music 
Anawell  nf  inciter  of  hannony 
Anawenydd  a,  void  of  genius 
Ancr  n,  anchoret.     Fal  yr  ancr,  like' 

hermit;  honest,  sincere 
Ancres  -au  nf  anchoress 
Anewyn  -ion  /;,  dainty:  desert 
Ancwynai,  eion  n,  epicure 
Anchwant  n,  inappetency 
Anchwardd  a,  void  of  laughter 
Anchwiliadwy  a.  unsearchable 
Anchwith  a,  not  sinister 
Andaw  v,  to  listen,  to  hear 

22 


ANF 


ANF 


Kndawgar  a,  wistful,  attentive 
Vndawiad  n,  listening 
Andras  -iaid  n,  enemy;  Satan,  the  devil 
Hired  n,  untrodden  spot 

■.  to  disorder,  to  ruin 
[Uidwvol  «,  disordering,  ruining,  harm- 
in-'  c,  unspaciuis.  unample        [ful 
Kjbrwydd  a,  not  quick,  dilatory 
Eedifar  a,  remorseless 
Iknedifarus  a,  unrelenting,  unrepenting 
Inedifeiriul  a,  impenitent 
Inedifeinvch  n,  impenitence 

a,  unhallowed 
Vnedmygedd  «,  irreverence 
■edwaint  n,  amaranth 
Ineffeithiol  a,  ineffectual,  inefficacious 
Keglur  a,  indistinct,  not  clear 
ineglurdeb  «,  indistinctness 
biegiwg  n,  void  of  splendour 
Kgni  /i,  inertia 
Inegwau  a,  unfeeble,  potent 
Heiddil  a,  unslender;  nervous 
Süaeilnn  -od  n,  phantom 
íneirian  a,  ungainly,  unseemly 
Ineirif  a,  innumerable,  numberless 
\neirifcdd    n,    innumerableness ;     infi- 
Äneirio  v,  to  blander  [nite  number 

\neiriul  «,  slanderous,  defamatory 
jneirioes  a,  void  of  splendour 
\nel\v  a,  gainless;  destitute 
\nelyf  a,  void  of  music 
Hpw  tg  a,  unrenowned,  ignoble 
inenwogi  v,  to  make  ignoble 
Beofn,  Aneou  a.  not  bold,  timid 
Anerch  -ion  n,  salute,  address 
Anercji  v,  to  salute,  to  greet,  to  address 
Anerchcb  -ion  nf,  address 
fcerehiad  n,  salutation,  address 

rehol  o,  gratulatory 
[Anerchwr,  wyr  n,  complimenter 
lAnerfai  a,  faultless,  blameless 
[Anesgarad  »,  inseparability 
ijAnesgor  a,  without  deliverance 
[Anesgorol    a,   irremediable;   incurable 
\    inexorable;   inextricable;   inevitable 
I    insuperable,  un surmountable;  intoler- 
Anesgud  a.  not  quick  [able 

jAnesinwytli  a,  uneasy,  restless 
[Anesmwyíhder  «.  uneasiness 
(aMesmwyiho  v.  to  make  uneasy 

,-ythyd  «,  uneasiness 
Aneuog  a.  unguilty,  guiltless 
Anewig  a,  melodious,  tuneful 
1  ijar  a,  unwilling 

Anfab,  feibion  n,  infant:  a,  childish 
Anfad  a.  naughty,  villainous 
Anfadu  n,  to  become  naughty 


Anfadus  a,  iniquitous,  impious 
Anfaddeuant  n,  unforgivingnesa 

Anfael  a,  prohtless,  gainless 
Anfalch  a  void  of  pride,  humble 
Anfanwl  a,  inaccurate 
Anfanvaint  n,  amaranth 
Anfarwol  a,  immortal,  deathless 
Anfarwoldeb  n,  immortality 
Anfas  a,  not  shallow;  deep 
Anfedrus  a,  unskilful,  bungling 
Anfedrusedd  »,  unskilfulness 
Anfeddylgar  n,  thoughtless 
Aafeidredd  n,  immensity,  infinity 
Anfeidrol  a,  infinite,  immense 
Anfelus  a,  not  sweet,  insipid 
Anferth  a,  without  beauty,  unsightly 
Anferthedd  a,  unsightliness 
Anferthlun  -iau  n,  caricature 
Anferthol  a,  unsighly,  monstrous 
Anferthwch  n.  unsightliness 
Anfesuri  »,  immensity 
Anfethiant,  nau  n,  infallibility 
Anfethlig  a,  unembarrassed 
Anflas  n,  insipidity,  tastlessness 
Anrlasus  a,  tasteless,  insipid,  unsavoury 
Anflys  -ion  »,  inappetency 
Anfodd  -ion  n,  displeasure.  Gwneuthur 
anfodd  ar  un.  to  ravish.     0  anfodd, 
against  one's  will,  unwillingly 
Anfbddedig  a,  displeased 
Anfoddgar  a,  displeasing 
Antbdd'hád  n,  displeasing        [disoblige 
Anfoddhau,  Anfoddio  v,  to  displease,  to 
Anfoddlawn  a,  discontented 
Anfodd londeb  n,  discontentedness 
Anfoddlongar    a,    unsatisfactory;    dis- 
satisfied, discontented 
Anfoddloni    v,    to    discontent,  to   dis- 
satisfy, to  displease,  to  offend ;  to  be 
offended  or  displeased 
Anfoddlonus  a,  discontented 
Anfoddog  a,  dissatisfied ;  fretful 
Anfoddogi  c,  to  discontent,  to  displease 
Anfoes  -au  nf  immorality ;  rudeness 

r,    Anfoesog    a,    unmannerly, 
rude,  ill-bred 

.arweb  n,  rudeness,  incivility 
1  a.  immoral 

b  a,  immorality 
Anfoethus  a,  not  dainty 
AnfoHant,  annau  n,  disparagement 
Anion  vt  to  send;to  transmit,  to  despatch 
Anion  a,  missive,  sending 
Anfonadwy  a,  that  may  l>e  sent 
Anfonedd  a,  without  nobility 
Anfoneddig  a,  ignoble,  ungenteel 
Anfoniad  n,  mission :  transmission 
23 


ANH 

Anfonog  a,  missionary.  Anfonogion, 
missionaries 

Anfonol  a,  missive ;  missionary 

Anfraint  n,  want  of  privilege 

Anfreiniad  «,  disfranchisement 

Anfreinio  v,  to  disfranehise=Difreinio 

Anfreiniog  a,  unprivileged 

Anfri  -on  /?,  disrespect,  disesteem;  tu- 
berous moschatel 

Anfucheddol  a,  immoral,  depraved 

Anfucheddoldeb  n,  immorality,  want  of 
moral  conduct 

Anfudd  a,  unprofitable=T)ifudd 

Aufuddiant,  annau  n,  disadvantage 

Anfuddiol  a,  unprofitable,  profitless 

Anfuddioldeb  n,  unprofitableness 

Anfwyn  a,  unkind,  uncivil,  ungentle 

Anfwyn  der  n,  unkind' 

Anfwynhau  v,  to  rob  of  enjoyment 

Anfwytli  a,  not  tender,  harsh 

Anfyiyrdod  «,  unstudiousness 

AnfVged  n,  di  - 

Anl'yn  tt,  ungentle,  monv.se 

Anfyniad  n,  nolition 

Ani'ynog  a,  ungentle 

Annrnych  a,  unfrequent,  seldom 

Anfywiog  a,  inanimate,  lifeless 

Anfywiol  a,  unanimating 

Antfaeth  a.  not  mellow 

Anffawd,  odau  -ion  »J]  misfortune 

Anffel  a,  not  cunning,  unwily 

Anflbdiog,  Anffodus  a,  unfortunate 

Anffrwythlawn  a,  unfruitful,  barren 

Anffurfio  v,  to  disfigure,  to  deform 

Anffyddlawn  a,  unfaithful,  faithless 

Anflyddlondeb  re,  unfaithfulness 

Anffyniant,  annau  n,  adversity 

Anhad  a,  peevish,  fretful 

Anhadledd  n,  incorruption 

Anhaddef  a,  homeless 

Anhaeddiannol,  Anhaeddol  a,  undeserv- 
ing, unmeritorious,  unworthy 

Anhaeddiant,  aunau  n,  demerit 

Anhael  a,  ilhberal ;  mean,  stingy 

Anhaelioni  ?i,  illiberality ;  niggardliness 

Anhaeredd  n,  inassertion 

Anhagreb  -ion  ?*/*,  charientism 

Anhagredd  ?i,  indeformity 

Anhail  a,  without  service 

Anhaint  a,  undiseased 

Anhalar  a,  unenlivened 

Anhalog  a,  undefiled ;  pure 

Anhallt  a,  not  salt 

Anhambwyllog  a,  unpremeditated 

Anhanesol  a,  unhislorical 

Anhanfod  a,  nonexistent 

Anhap  -ion  ?*,  mischance  mishap.     An- 


ANH 

hap  ei  fam,  bastard.  Dywedyd  ei  hai 
a*i  anhap,  Ádrodd  ei  hap  a'i  anhap,  U 
relate  one's  adventures 
Anhapus  a,  unfortunate,  unlucky 
Anhardd  a,  not  handsome:  unseemly 
Anharddwch  a,  uncomeliness  [lndecen 
Anhatru  i\  to  uncover 
Anhaw  a,  immature,  unripe 
Anhawdd  a.  uneasy,  difficult 
Anhawddfyd  «,  unhappinesa 
Anhawddgar  a,  onamiabJe 
AnhawddgoU  a,  not  easily  lost 
Anhawl,  holion  nj\  nonsuit 
Anhawnt  it,  indisposition 
Anhawr  a.  nnindulgent 
Anhawsder  n,  difficulty 
Anhebgor  a,  indispensable 

■  _or  -au  -ion   /i,   what   is   indÌ8 
ble;  requisite 
Anhebgorol  a,  indispensable 
Anheddog  o,  unpacific 
Anheddychlawn  a,  unpeaceful 
Anheddychol  a,  unpaciticatory 
Anhefehg  a,  unimitative 
Anhefelwch  n,  unimitableness        [slo'i 
Anheinif,  Anheini  a,  listless,  sluggisl 
Anhelaeth  a,  unspacious,  confined 
Anhelbulus  a,  not  teased  or  perplex* 

with  business  or  cares 
Anhelyiit  a,  unemployed 
Anhepwedd  a,  needless 
Anhewyd  a,  not  in  earnest 
Anhewydd  o,  immature 
Anhidlaid  a,  undistilled;  unstrained 
Anhiliog  a,  unprolific :  n,  barmiwort 
Anhiriant  a,  undilatory 
Anhocedus  o,  uudeceitful 
Anhoddiad  n,  undefeasibility 
Anhoedd  a,  unconspicuous 
Anhoenus  a,  unlively,  sluggish 
Anhoewder  n,  unsprightliness 
Anhoff  a.  unamiable ;  disgusting 
Anholiadol,  Anholedigol  a,  uninterrogi 
Anholltog  a,  uncleft,  unsplit  [tan 

Anhonedig  a,  unasserted 
Anhorol  a,  unindulgent 
Anhortiol  a,  unchiding 
Anhualu  v,  to  unfetter 
Anhudol  a,  unalluring,  unenticing 
Anhuddo  v,  to  uncover,  to  expose, 
Anhuddol  a,  unobscuriug  [disclo 

Anhuenig  a,  not  sunny,  gloomy 
Anhulio  v,  to  develop,  to  uncover 
Anhun  n,  wakefulness,  sleeplessness 
Anhunanol  a,  unselfish,  disinterested 
Anhunedd  h,  wakefulness;  trouble 
Anhwyl  n,  indisposition ;  sickness 
24 


ANH 


ANH 


^nhwylio  v,  to  distract,  to  derange 
fcnhwylus  a.  out  of  order;  unwell,  sick, 

ailing :  inconvenient 
Igahwylusdod  n,  obstruction 
Inhy,  Anhyf  a,  not  bold,  bashful,  shy 
\nhyall  a,  impossible,  infeasibla 
\nhyalled  >t.  impossibility 
nhyar  a,  not  easily  ploughed 
Sknhyawdledd  n,  in  eloquence 
Hfcyball  o,  indefectible;  infallible 
Mkybarch  a,  unworthy  of  respect 
inhybarthedd  n.  indivisibility 
■bybech  a,  impeccable,  .sinless 
\nhyblyg  a.  inflexible,  staff,  rigid 
■hyboen  a,  impassible 
Hhybortb  a,  unassisting 
phybrawf  a,  undeinonstrable 
\nhybwyll  a,  imprudent 
Wrychwal  a,  indispersible 
Vnlrychwant  a,  uncovering 
Vnhydaen  a.  inexpansihle 
InlmLldi  o,  untraversible 
\nhyda\vdd  a.  indissolvable 
^nh\ 'deiml  «,  impalpable 
Anhyder  it,  distrust;  diffidence 
Vnhydor  a,  unfrangible,  not  fragile 
bihydraeth  a,  unutterable 
fcnhydraidd  a,  impenetrable 
\nhydraul  a,  indigestible 
Inhydrefn  a,  not  easily  arranged 
iahydreigl  a,  undeclinable 
\nhydrig  a,  uninhabitable 
Vnhydrin  «,  unmanageable 
\nhydro  «,  unconvertible 
Anhydrwch  a,  irrefrangible 
Vnhydwyll  a,  undeceivable 
■hydwyth  a,  uneiastic 
Anhydyb  a,  inconceivable 
Anhydyn  a,  intractable 
Anhyddadl  o,  indisputable 
Mlhyddal  a,  not  easily  held 
|;^nhyddawn  a,  not  easily  gifted 
Hpyddring  <t,  not  to  be  climbed 
Anhyddwyn  a,  unbearable,  unsufferable 
\nhyddyn  a,  unfrequented  by  man 
\nhyddysg  a,  indocible;   uiiteaehable; 
^nhyedd  it.  want  of  courage  [unversed 
\nhyfaeth  a,  not  easily  nursed 
Anhyfai  a,  irreprehensible 
Anhyfai  a,  not  pulverizable 
Anhyfam  a,  injudicable 
^nhyfawi  a,  illaudable,  uncommendable 
Mhyfedr  a,  inexperienced,  unskilful 
Mhyfeidr  a,  immeasurable 
Anhyfel  a,  unlike,  dissimilar 
Aflryferw  a,  undecoctible 
Mhyfeth  a,  infallible,  not  readily  failing 


Anhyflin  a,  indefatigable 
Anhyfodd  a,  implacable 
Anhyfoes  a,  unmannerly 
Anhyfraw  a,  not  easily  scared 
Anhyfreg  «,  infrangible 
Anhyfriw  a.  infrangible 
Anbyfryd  a,  unpleasant 
Anhyfud  a,  immovable 
Anhyffawd  «,  unfortunate 
Ànhyffer  a,  incongealable 
Anhyffordd  as,  impassable;  uninformed 
Anhyffrwyn  a,  not  easily  bridled 
Anhygael  a,  unattainable 
Anhygall  a,  unwary 
Anhygar  a,  unamiable,  unlovely 
Auhygas  a,  inexeerable 
Anhygawdd  a.  not  easily  offended 
Anhyged  a,  illiberal,  stingy 
Anhyglod  a,  illaudable;  infamous 
Anhyglud  a,  not  portable 
Anhyglust  a,  not  of  quick  ear 
Anhyglwyf  a,  invulnerable 
Anhyglyw  a,  inaudible 
redible 
Anhygof  a,  immemorable 
Anhygoil  a,  not  easily  lost 
Anhygosp  a,  incorrigible 
Anhygred  a,  incredible 
Anhygryn  a,  not  apt  to  tremble 
Anhygudd  a,  not  easily  hidden 
Anhygwl  «,  irreprehensible 
Anhygwymp  a,  unapt  to  fall 
Anhygwyn  a,  unapt  to  complain 
Anhygyrch  a,  unaccessible 
Anhyladd  a,  not  easily  cut  off 
Anhylanw  a,  insatiable,  not  easily  filled 
Anhylar  a,  not  easily  tired 
Anhylaw  «.,  unhandy,  inexpert 
Anhyled  a,  inexpansible 
Anhyles  a,  unbeneficial 
Anhylith  a,  untractable 
Anhylon  a,  un cheerful,  dismal 
Anhylosg  a,  incombustible 
Anhyludd  a,  unopposable 
Anhylun  «,  not  easily  formed 
Anhylwgr  a,  incorruptible 
Anhylwydd  a.  unprosperous 
Anhylys  a,  unrejectable 
Anhynaws  a,  unaffable;  untoward 
Anbynod  o,  unnotable,  common-place 
Anhyran  a,  indivisible 
Anhyrew  a,  not  easily  frozen 
Anhyrif  a,  uncountable 
Anhyrodd  a,  unbountiful 
Anhyrus  a,  not  apt  to  start 
Anhyrwydd  a,  unfeasible,  uneasy 
Anhyrwyg  a,  illacerable,  not  easily  rent 
25 


ANLL 

Anhyrwym  a,  not  easily  bound 
Anhysbys  a,  unmanifest;   ignorant  of; 
Anhyserch  a,  nuamiable         [unknown 
Anhysom  a,  undeceivable 
Anhyson  a,  unutterable 
Anhysyn  a,  imperceptible 
Anhywaith  a,  untraceable 
Anhywan  a,  invulnerable 
Anhywedd  a,  untoward 
Anhywel  a,  unconspieuous 
Anhywell  a,  irremedi 
Anhywerth  a,  inestimable;  unsalable 
Anhywest  a,  inhospitable 
Anhywyw  a,  unfading 
Aniach  a,  unwell,  indisposed 
Aniacho]  a,  unsalutary 
Aniaeth  nf,  temperament;  nature 
Anial  -oedd  a.  desert,  wildern  «s 
Anial,  Anialog  a,  desert,  wild,  uncnl- 
Anialfa  -oe'.ld  nf  wilderness       [tivated 
Anialfan  -an  nj,  wilderness,  desert 
Anialu  v,  to  desolate   to  lay  waste 
Anialus  a,  of  a  desert  aspect 
Anialwch  »,  wilderness,  desert 
Anian  -an  nf,  nature;  instinct;  genius 
Anianaeth  nf  physics 
Anianawd,  odaun,  temperament:  phys- 
Aniander  n,  naturalness  [wlogy 

Aniandraw  n,  physiology 
Anianddysg  nf  physiology 
Anianeg  nf  physic's 
Aniauodoi  a,  physiological 
Anianol  a,  natural;  wonderful 
Anianolaeth  n,  natural  property 
Anianolder  A,  natural  right  or  condition 
Ania.nt  np,  vocal  harmonies;  poets 
Anianu  v,  to  render  natural 
Anianydd  -ion  n.  naturalist 
Anianvddi aetli  nf  natural  philosophy. 
Anianyddòl  a,  physical  [physics 

Aniawn  a,  improper,  unjust 
Aniawnder  n,  impropriety 
Anifail,  feiliaid  »,  animal 
Anifeilaidd  a,  brutish,  bestial 
Anifeileiddio  v,  to  imbrute,  to  brutalize 
Anifeilhau  »,  to  brutalize 
Anifeilig  a,  animal,  animalish 
Aniolaid  a.  unpraised 
Anian  a,  not  clean,  impure,  unclean 
Anlanwaith  a,  uncleanly 
Anlanweithdra  n,  uncleanliness 
Aidew  a,  not  brave;  clever 
Anlewder,  Anlewdid  n,  cowardice,  das- 

tardliness,  want  of  courage 
Anloew  a,  not  bright,  not  lucid 
Anllad  a,  wanton,  lascivious 
Anlladaidd  a,  apt  to  be  wanton 


ANN 

Anlladedd  n,  wantonness 
Anlladrwydd     n.    lascivionsness.    lust. 
Anlladuw,  to  grow  wanton  [wantonness 
Anlladwsl  nf.  venereal  disease,  syphilis. 
Anllai  ad,  nevertheless 
Anllariaidd  a,  ungentle 
Anllathraid  1  a,  not  resplendent 
Anllathrudd  a,  chaste;  uuviolated 
Anllawch  a,  unprotected 
Anil  iwd  a,  not  craving 
Anil  iwdineb  n,  uncravingness 
Anllawdd  a,  rich,  precious 
Anllenog  a,  illiterate,  unlearned 
Anllenogrwydd  n.  iliiterateness 
Anlles  a,  void  of  benefit 
Anllesg  a,  unfeeble,  vigorous 
A    I] ■•.  ol  a,  disadvantaieous=Aflesol 
Anllettygar  a,  inhospitable 
Anlliw  -iau  ??,  stain 
Anlliw  a,  colourless 
Anlliwgar  a,  ill-looking 
Anil  '  >dd  '■]>.  riches,  means 
Anlloeddi  v,  to  squander 
Anlloeddog  a,  affluent,  rich 
Anil  'fi  v.  to  handle,  to  reach 
Aullonaa  n,  handling 
Anllosgadwy  a.  incombustible 
Anllosgedig  a,  unburnt;  unignited 
Anlluddedig  a,  unfatigued 
Anlluosog  a,  unfrerjuent,  not  numerou» 
Anllwyddiant,  annau  n,  misfortune 
Anllwythedig  a,  unburdened 
Anllygradwy  a,  incorruptible 
Anllygredigaeth  nf  incorruption 
Anliygredd  n.  incorruption 
Anllythyreg  nf  bad  grammar; 

orthography 
Anllythyreno^,  Anllythyrog  a,  iiliteral 
Aniiywodraeth  nf  anarchy  [trovei 
'  '   abl< 


Annadleuadwy  a.  incontestal 
Annarbodaeth  nf  improvidence 
Annarbwylliad  n,  impersuasion 
Annarfod  a,  endless,  infinite 
Annarllenol  a,  illegible,  unreadable 
Annarmerthedd  »,  unpreparedneafl 
Annarostyngiad  n,  insubjection 
Annarpar  a,  unprepared 
Annattodol  a,  inexplicable 
Annattoddiad  n,  insolubility 
Annattro  a,  not  recurrent 
Annawd  v.  to  reproach 
Annawn,  noniau  n,  ill-luck,  misfortur 
Anneal!  n,  lack  of  understanding 
Anneall  a,  unintelligent;  ignorant      i 
Annechreuol  a,  without  beginning 
Annedwydd  «,  unhappy,  luckless 
Annedwvddwch  «.  unhappiness 
26 


ANN 


ANN 


innedd  -au  nf  dwelling,  residence 
inneddf  a,  lawless :  re/,  disorder 
Inneddfa,  fëydd,  fäu  nf  dwelling-place 
Üneddfolder  re,  immorality 
Hpeddiad  re.  residing,  residence 
Hteddle  -oedd  re,  dwelling-place 
lined du  v,  to  dwell,  to  reside 
knnefnyddiol  a,  unsubstantial,  useless 
Kefod  -an  nf,  lack  of  ceremony 
Hefodol  a,  unceremonial 
Vnneffro  a,  unawake 
■jeheuder  re,  indexterity 
Vnneili»  v,  to  drop  leaves 
Bheillduoldeb  ??,  inseparability 
Btmeiryd  a,  irrelevant 
Vnneisyfol  a,  unrequesting 
Vnnel  -au  nf  tension ;  prop :  a  gin.  Ehoi 

gwaew  ar  annel,  to  couch  a  lance 
■neliad  re,  stretching;  aiming 
Innelog  a,  on  the  bend;  bent;  aiming 
innelu  v,  to  bend  ;  to  stretch;  to  aim 
|nnelwig  a,  shapeless,  unformed.    An- 
nel wig  ddefnydd,  embryo,  foetus 
j.Ynner,  ueirod  nf  heifer 
itanerbynioldeb  re,  unacceptableness 
Annerth  re,  impotence 
Annestl  a,  indelicate;  inelegant 
Annestledd  re,  indelicacy;  inelegance 
Annewisol  a,  ineligible ;  undesirable 
fonnewr  a,  irresolute;  coward 
Knnhaeniad  re,  inexpansion 
[innhaerni  re,  lack  of  importunity 
Annhangnefedd  re,  want  of  peace 
Annhalmedd  re,  non-impression 
Annkanadwy  a,  unignitable 
Annhaw  a,  unsilent,  untacit 
■Bihawel  a,  not  calm,  unsilent 
Annhebyg  a,  unlike,  dissimilar 
Annhebygol  a,  improbable,  unlikely 
Annheg  a,  unfair 
Annhegwch  re,  unfairness 
■bheilwng  a,  unworthy 
Annheimlad  re,  apathy,  insensibility 
Annheithig  a,  void  of  faculties 
Annhelaid  a,  incompact;  ungraceful 
Annhelediw   «,   ungraceful.      Cyrlafan 

annhelediw,  a  horrid  catastrophe 
Annheredd  re,  impurity 
Annherfyn  a,  boundless,  infinite 
tAimherfynol     «-     infinitive;     infinite, 
boundless;  endless.      Modd  annher- 
fynol,  infinitive  mood 
Annherfysgol  a,  untumultuous 
Annherwyu  a,  not  fervent 
Anuhesog  a,  void  of  sunheat 
Annheuluog  a,  undomestic 
Annhiriog  a,  void  of  land 


Annhirion  a,  ungentle;  cruel 
Annhlysni  n,  inelegance 
Annho  a  void  of  covering 
Annhoddadwy  a,  insoluble 
Annholiad  re  indiminution 
Annholladwy  «,  mdeductable 
Annhoradwy  a,  infrangible:  irrefragable 
Annhoraeth  a,  void  of  produce 
Annhostedd  w,  inseverity 
Annhostnri  n,  want  of  pity 
Annhosturiol  a,  unpityhig 
Annhrachwantus  a,  uncovetous 
Annhraethadwy  a,  inexpressible 
Annhraethol  a,  inexpressive,  ineffable 
Annhrafodol  a,  unbustling 
Annhrafferthus  a,  free  from  trouble 
Annhrallodus  a,  unarHicting 
Annhrancedig  a,  unannihilated 
Annhras  a,  void  of  kindred 
Annhraw  a,  without  a  guide 
Annhred  a,  unresorted ;  solitary 
Annhrefig  a,  non-resident 
Annhrefn  -au  nf  disorder,  confusion 
Annhrefiiu  v,  to  disorder,  10  disarrange 
Annhrefnus  a,  dissorderly 
Annhreiddiol  a,  impenetrating 
Annhreisig  a,  inoppressive 
Annhremygol  a,  undespising 
Annhrethadwy  a,  untaxable 
Annhreuliedig  a,  unconsumed 
Annhrigiant  re,  non-residence 
Annhrugarog  a,  unmerciful,  merciless 
Annhruthiol  a,  unfulsome 
Annhrwsiadus  a,  not  dressy 
Aijiihrwvadl  «.not  thorough  or  complete 
Annhrwydded  a,  unlicensed 
Annhrybelid  a,  ineloquent 
Annhryloew  a,  untransparent 
Amihrywanadwy  a,  impenetrable 
Annhuddo  v,  to  uncover 
Annhueddol  a,  impartial 
Annhuellu  v,  to  undeck 
Annhwng  a,  non-juring 
Annhwyllo  v,  to  undeceive 
Aimhwyllodrus  a,  candid,  honest 
Annhwysgol  a,  unaccumulating 
Annhwythol  a,  unelastic 
Annhyciannus  a,  unauspicious 
Annhyciant  re,  unprosperity,  nonsuccess 
Annhynged  -ion  nf.  misfortune 
Annhyngedfen  -oedd  nf  misfortune 
Annhyngwr,  wyr  re,  nonjuror 
Annhymmerns  a,  intemperate 
Annhymmig  a,  premature,  unseasonable 
Annhymmoraidd  «,  unseasonable 
Annhymmoreiddrwydd  re,  inclemency 
Annhvner  a,  unkindlv.  harsh 
27 


ANN 
AnJohywyll  a,  inobscure 

AnnTangol  a,  anescaped  [revenge 

Anni'al,   Aim'ialedd    n,    being    without 
Ann'ialedig  «,  unrevenged 
Ann'iareb  a,  not  a  maxim  or  adage 
AnnTarebol,  AnnTarebus  a,  unproverbial 
Anni'au  a,  uncertain,  dubious 
Anniasp,  Anni'aspad  a,  without  shouts 
Ann'iaspedain  v,  to  cease  from  shouting 

or  screaming 
Annibech  a,  not  sinless 
Annibellt  a,  not  hncompact 
Anniblog  a  unskirted 
Annibyniad.  iaid  »,  independent 
Annibyniaeth  nf  independence 
Annibynol  a,  independent 
Annibynwr,  wyr  n.  independent 
Annicra  a,  uusatiated  [cere 

Annichellgar a,  guileless;  candid;  sin- 
Annichon,  Annichonadwy  a,  impossible 
Annichonedd  »,  impossibility 
Anniddig  a,  uncontented;  peevish 
Annidäigrwydd  u.  peevi 

■ 
Anniddymol  a,  indefeasible 
Ann'ielwig  a,  uncontemned 
Annîell  a,  unhandsome 
Ann'ien  a,  uncertain,  dubious 
Annieurwydd  n,  uncertainty 
Annifäedd  »,  undestmctiveness 
Annifai  a,  not  blameless 
Aimifant  n,  perennity  [able 

Annifaol  a,  unconsuming;   unconsum- 
Annifeiriol  a,  innumerable 
Anniflan.  Annirlanol  a,  unfading;  per- 
Anniflanadwy  a,  immarcessible  [petual 
Anniflanu  v,  to  cease  disappearing ;  not 
Anniflas  er,  not  tasteless    [to  fade  away 
Annifrif  tt,  unsedate 
Annifro  a,  unbanished 
Annifrodol  a,  undilapidating 
Anniffeithiol  a,  undesolating 
Annitfer,  Annifferiog  a,  unprotecting 
Annifflais  a,  insecure 
AnnifFoddadwy  a,  unquenchable 
Anniffred  «,  defenceless 
Anniffygiadwy  a,  indefectible 
Annigiol  a,  unoffending 
Annigonedd  n,  unsurhciency 
Annigrifol  n,  unamusing 
Annileadwy  a,  indelible 
Annilynol  a,  inconsequent 
Annilys  a,  uncertain,  not  sure 
Anniííyn  a,  inelegant 
Annillynu  v,  to  make  inelegant 
Anniodgar  a,  not  given  to  drink 
Anni'ofal  a,  not  careless 


ANN 


lAnnîog  a,  unslothful,  not  idle 
AnnYogel  a,  unsecure,  unsafe 
Ann'ioi,  Ann'ioledig  a,  unobliterated 
Annlolchgar  a,  ungrateful,  unthankful 
AnnToIor  a.  unexterminating 

i  not  disarrayed 
Annirgel  o,  unconcealed,  not  secret 
Anninol  a,  unimp 

•;<>]  a.  unde.spicable 
Annirnadiad  >/,  inapprehension 

Aunirprwyol  ,t.  unsupplying  [nenc] 
Anmrwest  nf,  Annirwestwch  n,  inabsti 
Annirwyol  a,  not  liable  to  penalty 
Anniryw  a,  undegenerate 
Annisberod  a,  undispensed 
Annishorth  a,  uncon.>umptive 

■11  a,  not  indiscreet 
Annisgynol  a,  undescending 
Annistrywiol  a.  undestrnctive 
Anniwair  a,  unchaste,  incontinent 
Anniwallus  a,  unsatiating 
Anniwedd  a,  endless,  infinite 
Anniweirdeb  n,  incontinence 
Anniwyd  o,  not  diligent,  indolent 
Anniwyg  n,  bad  habit:  disorder 
Anniwygiol  a,  unreferming 
Anniwylledig  a,  uncultivated 
Anniwyn  a.  mvi  date 
Annod  -an  n,  stop,  delay:  suspension 
Annod,  Annodi  v,  to  suspend,  to  delaj 
Annod  y  gyfraith,  to  make  void  a  sui 
Annoeth  a,  unwise,  imprudent 
Annoethineb  n,  indiscretion 
Annofi  v,  to  become,  refractory  [rnex 
Annog  r,  to  incite;  to  exhort:  n,  incite 
Annogaeth  nf  admonition,  exhortati 
Annogiad  «/inciting;  incitement 
Annognedd  n,  incompetence 
Annogol,  Annogus  a,  inciting 
Annolurus  a,  unpainful  [talente 

Annoniog    a,    giftless,    ungifted, 
Annos  n,  driving,  chasing 
Annos  v,  to  drive,  to  chase,  to  incite 
Annosbarth   a,    nnclassed;    indistiu  ' 
Annull  a,  void  of  form  [indisci 

Annuw  a,  atbeistic;  faithless 
Annuw  -iaid,  Annuwiad,  iaid  m,  atl 
Annuwiaeth  nf,  atheism 
Annuwiol  a.  ungodly,  godless 
Annuwioldeb  n,  ungodliness 
Annwfh,  Annwn  n,  the  lowest  statein 
circle  of  transmigration  (accord™ 
the    bardic    doctrine    of   metemp 
chosis) ;  the  lowest  point  of  existt 
lowest  hell ;  hell ;  the  bottomles 
the  great  abyss ;  the  deep ;  the  loi 
28 


ANN 


ANO 


regions ;   the  state,  or   receptacle  of 

the  dead 
Annwyd  n,  cold,  dullness.     Cael  yr  an- 
I    nwyd,  Dal  yr  annwyd,  to  catch  cold. 

Mae  wedi  cael  annwyd,  lie  has  caught 

cold.     Twymyn  amiwycf;  influenza 
Énnwydaidd  a,  chilly 
Bfawydedd  n,  chilliness 
Bmwydo  v,  to  get  chilly 
Hpnwydog  a,  cold,  chilly 
Annwyf  >i,  ennui:  a,  listless 
■Annwyn  a,  unkind  ;  surly 
Annwys  a,  unpressed;  incompact 
[Annyben  a,  endless;   untidy,  slovenly; 
i     slow,  dilatory;  purposeless,  contused 
Annybendod  />.  endlessness ;  tediousness ; 

Hovenliness,  untidiness 
ÌAnnyheuul  a,  inconclusive 
puryblyg  a,  unfolded 
■pybryd  a,  not  dismal 
JAnnychryn  a,  fearless,  undismayed 
Binychweladwy  a,  irreversible 
Annychynnnygol  a,  uniiuaginary 
Annyddan  «,  comfortless,  unhappy 
■feryfal  a,  indolent,  lazy,  heedless 
Hfeyfnig  a.  unusual,  uncomuion 
Annyfodadwy  a,  inaccessible 
■teyfrol  a,  not  watery 
Aimyfyii  a,  unsununoaed.  uncited 
jÉnnygnad  n,  being  unafflicted 
Annygwydd  a,  without  chance 
Annygylclmiol  «,  uncircumscribing 
Mpygymmodol  a,  unconciliatory 
•Annygyrchedig  a,  unapproached,  unre- 
jAnnyheurad  u,  inassertion  [sorted 

jfcnyhewyd  n,  want  of  devotion 
[Annyhuddiant  n.  implacability 
Annyled  -ion  nf,  that  is  not  due ;  pre- 
i    tended  debt 

Annyledus  a,  unincumbent ;  undue 
Anny  lye  dog  a,  not  having  claim 
Annyiuehwehidwy  «,  not  returnable 
Annyiiiuiinl  a,  undesirable 
Annynog  a,  unmanly,  coward 
Annynol  a,  unhumun;  cruel 
Annynsawd  a,  impersonality 
Annynsodol  a,  impersonal 
Annynwaredol  a,  unimitative 
Anny  ddefadwy  a.  unsufferable 
Annyryswch  n,  imperplexity 
Annysbeidiol  a,  unintermitting 
Annygbendod,   dodau   n.   inconelnsive- 
Annysbwylliant  ?i,  irrationality      [ness 

lack  of  learning 
jAnnysgedig  a,  unlearned,  untaught 
Annysglaer  a,  not  bright 
Annysgwyliad  n,  inexpectation 


Annysgymmod  n,  discordance 
Annystaw  a,  not  silent 
Annyundeb  ??,  disagreement 
Annyuno  v,  to  disagree 
Annywalder  n,  want  of  ferocity 
Annywedadwy  «,  unspeakable 
Annywedd'iaeth  nf,  celibacy 
Annvweddog  a,  unconjugal 
Annywyllyniog  a,  uncultivated 
Anobaith  n,  despair 
Anobeithiad  n,  desperation 
Anobeithio  v,  to  despair 
Annbeithiol  a,  hopeless,  despairing 
Anobeithlawn  a,  unhopeful 
Anober  -;<u-      trifle 
Àndberi  n 

Anobrwy  a,  vast  warded 

Anohryn  a,  void  of  reward  or  desert 
Anobwyll  a,  improvident 
Anochel,  Anocheladwy  a,  unavoidable, 
Anodidog  «,  unexcelling        [inevitable 
Anodinebus  a,  unadulterous 
Anodoriaiit,  annau  n,  non-interruption 
Anodrig  a,  un  dilatory 
Anoddefadwy  a,  insufferable 
Anoddefol  «,  intolerable 
Anoddeu  -on  «.,  unintentional  act 
Anoddyfn,  Anoddyn  -au  n,  abyss;    the 

deep    Dwfr  anoddyfn,  very  deep  water 
Anoeth     -au    n,    incomprehensibility; 

difficult  action  or  adventure 
Anofal  r/,  careless;  imprudent 
Anofiuiol  a,  untroubled 
Anofnog,  Anofnus  «,  fearless 
Anofwyedig  a,  unvisited 
Anofyddol  a  undisciplinary;  unphilo- 

sophicai;  unscientific 
Anofynol  a,  irninquisitive ;  unnecessary 
Anoganol  a,  unsatirical 
Anogawn  a,  insatiate 
Anogonol  a,  inglorious 
Anogwydd  n,  disinclined 
Anogyfio  v,  to  make  unequal 
Anogyfred  a,  of  unequal  pace 
Anohebol  a,  uncorresponding 
Auoleithiog  a,  of  no  slight  havoc 
Anolesg  a,  unenfeebîed 
Anoleu  a,  undistinct;  gloomy,  dusky 
Auolo  «.,  ineffectual;  void 
Anolrhain  o,  trackless  [be  traced 

Anolrheinadwy  a,  unsearchable;  not  to 
Anolud,  Anoludog  a,  poor,  destitute  of 
Anoluddiol  a,  unobstructed        [wealth 
Anolwg  <(,  sightless,  eyeless 
Anolygiadol  a,  unspeculative 
Anolvgus  a,  unsightly 
Anollyngedig  a,  unloosened 
29 


ANR 

Anommedd  a,  without  refusaal 

Anorbwyllig  a,  not  frantic 

Anorchafus  a,  unexalted 

Anorehestol  a,  unexcelling 

Anorchfygol  a,  unconquerable,  invinei- 

Anorchuddio  v,  to  uncover  [ble 

Anorehwylog  «,  unemployed 

Anorddwyol  a,  inoppressive 

Anoresgynadwy  a,  unconquerable 

Anorfod  a,  unsunnounted ;  invincible 

Anoriog  a,  unfickle ;  sedate 

Anormeiliad  n,  inoppression 

Anormesol  a,  unmolesting 

Anorphen  a,  endless,  infinite ;  unfinished 

Anorphennod  -au  nf,  hyphen 

Anorphenol  a,  imperfect ;  uncompleted 
Amser  anorphenol,  imperfect  tense 

Anorphwyllog  a,  undistracted 

Anorphwys  a,  restless,  unquiet 

Anorsafol  a,  instationary 

Anorseiddiog  a,  unsedentary 

Anorthöus,  Anorthoawl  a,  unsheltering 

Anorthrechol  a,  unsubduing 

Anorthrymiad  n,  inoppression 

Anorweddol  o,  unrecumbent 

Anosgeddig  a,  uncomely,  unsightly 

Anosgo  a,  unstarting ;  undaunted 

Anosodedig  a,  undeposited 

Anosteg  a,  unsilent,  unquiet 

Anostyngol  a,  unsubjected 

Anras  «,  gracelessness ;  mischief;  the 
evil  principle 

Anraslawn,  Anrasol  a,  graceless;  ne- 
farious, impious=Diras 

Anrhadlawn  a,  ungracious 

Anrhagder  n,  non-resistance 

Anrhagddarbodus  a,  unforeseeing 

Anrhagddarpar  a,  unprepared 

Anrhagflaenol  a,  unanticipating 

Anrhaghanfodol  a,  not  pre-existent 

Anrhagluniaethol  o,  not  providential 

Anrhagorol  a,  not  excelling 

Anrhagritbiol  a,  not  hypocritical 

Anrhaith,  rheithiau  nf,  pillage;  ]>rey. 
spoil;  distress.  Anrhaith  gribddail, 
a  total  confiscation.  Anrhaith  oddef, 
confiscation  of  movables 

Anrhanog  a,  unparticipating 

Anrhed  a,  positive,  determined,  obstinate 

Anrhedu  v,  to  oppose,  to  stay 

Anrheg  -ion  nf,  present,  gift 

Anrhegiad  »,  presenting 

Anrhegol  a,  presenting 

Aurhegu  »,  to  present,  to  give 

Anrheidiol  a,  not  necessary 

Anrheidus  a,  not  necessitous 

Anrheithgar  a.  depredatory 


'_ ANS 

Anrheithi  n,  uncontrouled  state 
AnrJieithiad  n,  depredation 
Anrheithio  v,  to  prey,  to  spoil 
Anrheithiol  «,  depredating 
Anrheithivvr,  wyr  n  desoiator 
Anrheithoddef  n,  in  the  Welsh  laws,  01 
liable  to  have  his  property  confiscate 
on  account  of  having  been  foul 
guilty  of  robbery,  murder,  &c. 
Anrhiniol  a,  unmysterious 
Anrhinwedd  n,  want  of  virtue 
Anrhithio  v,  to  disappear 
Anrhodresol  a,  unostentatious 
Anrhoddedig  a,  unbestowed 
Anrhull  a,  not  lavish  or  free 
Anrhusog  a,  not  apt  to  start 
Anrhwydd  a,  not  free,  difficult 
Anrhwygadwy  a,  illacerable ;  illacerai 
Anrhwym  a,  unbound,  untied 
Anrhwysog  a,  unvigorous 
Anrhwysgol  a,  unswaying 
Anrhwystrus  a,  unobstructive 
Anrhyal  n,  breed 
Anrhybuddiedig  a,  unforwarned 
Anrhydedd  -au  n,  honour;  precedence 
Anrhydeddiad     n,    honouring,    payi 

respect 
Anrhydeddocäu  v,  to  honour,  to  revel 
Anrhydeddol  a,  honouring 
Anrhydeddu  v,  to  honour 
Anrhydeddus  «,  honourable.     Gwir  f 

rhydeddus,  right  honourable 
Anrhyddedig  a,  unliberated 
Anrhyddid  a,  void  of  liberty 
Anrhyeddog  a,  unsuperfluous 
Anrhyfeddol  a,  not  marvellous 
Anrhyfygus  a,  unpresuming 
Anrhythedig  a,  undistended 
Ansadrwydd  n,  instabiüty 
Ansafadwy  a,  unstable,  unfixed ;  1 
Ansangedig  a,  uutrampled 
Ansail  a,  baseless 
Ansalw  a,  not  vile  or  mean 
Ansarddol  a,  unchiding 
Ansarhäus  a,  uninsulting 
Ansarig  a,  not  froward  or  surly 
Ansathredig  a,  untrodden 
Ansawd,  sodion,  sodau  nc.  being,  p 
Ansawdd,  soddau,  soddion  n  and  w/jc 
dition,  state;  quality.   Ansawdd  di 
weiniol,  accidental  quality,  adjecti 
Ansefydlog  a.  unstationary;  fickle 
Aneeibiant  a,  want  of  leisure 
Anseiliedig  a,  unfounded 
Anseiniol  a,  unresounding 
Anseirchiog  a,  unharnessed 
Anseithug  a.  unfrustrated 

30 


ANW 


ANW 


Anscnu]  a,  unrebuked 

lAnserch  re,  want  of  love ;  hatred 
.  a,  void  of  love 
;  /•.  to  become  loveless 
a  vi,  to  cease  loving 
I  a,  not  crasy  [mute 

i-   a,   not   loquacious;    .silent, 
vvy  a,  firm,  unshakable,  stead- 

însodi  y,  to  personify  [fast 

Ansodiad  re,  personification 

Ansodol  a,  personal 

Ansodoldeb  n,  personality 

Ansodwedd  -au  nf  prosopopoeia 

Ansoddadwy  a,  qualifiable 

■nsoddair,  eiriau  re,  adjective 

Ansoddi  v,  to  endow  with  quality;   to 

Ansoddiad  re,  qualification  [qualify 

Ansoddol  a,  component ;  qualifying 

Ansomgar  a,  undeceiving 

Ansoniarus  a,  not  sonorous 

Ansoriant  re,  lack  of  pleasure 

Ansybenv  a,  uncourteous 

Ansyberwyd  re,  incivility 
I  Ansylw  n,  inadvertence 

Ansylweddol  a,  unsubstantial 
I  [Ansymmudoldeb  re,  immobility 
nAnsyniad  re,  inadvertency 

(Ansynwyr  re,  want  of  sense,  nonsense 
(Ansyrthiol  a,  not  apt  to  fall 
[jAnterth  re,  the  forenoon 
I'Antur  -ion  re,  attempt ;  venture 

Antur  ad,  scarcely,  hardly 
i  Anturiaeth  nf  enterprize,  attempt 

lAnturio  v,  to  venture,  to  attempt 

•Anturiog  a,  enterprizing 

Anturiol  a,  adventurous 

Ami  vi,  to  contain,  to  hold 

'Anudon  re,  false  oath,  perjury 
|iAnudoniaeth  re,  purjury 

IAniulonog  «,  forsworn,  perjured 
Anudonol  a,  falsely  swearing 
'Anufudd  a,  disobedient 
[lAnufudd-dod  re-,  disobedience 

Anufuddgar  o,  disobedient 
)  Äafuddhau  y,  to  disobey 
Anundeb  n,  disunion 

iawn  a.  indirect,  not  straight 
■Ammiondeb  re,  indirectness 
'Anuno  v,  to  disunite 
Amuiol  a,  disagreeing 
'Aimrddas  re,  dishonour,  degradation 
Anurddasol  a,  dishonourable 
AnurddaoU  v,  to  dishonour;  to  degrade 
Anurddo  v,  to  deprive  of  orders;  to  mar 
[Anwadadwy  a,  undeniable  [ing 

Anwadal  «.  unsteady,  inconstant,  waver- 
Anwadalder  ><.  unsteadiness,  fickleness 


Anwadalu  v,  to  act  inconstantly 
Anwadalwch  n,  fickleness,  inconstancy 
Anwaddodlyd  a.  unfeculent   dregless 
Anwaddol,  Anwaddolog  a,  dowerless 
Anwael  a,  not  vile,  not  base 
Anwaered  re,  ascent 
Anwaeredd  re,  incontinency 
Anwabaniad  re,  indiscrimination 
Anwahanred  a,  uncharacteristic;  indis- 
criminate 
Anwaharddus  «,  miprohibitory 
Anwair  a,  incontinent,  unchaste 
Anwaith  re,  inaction 
Anwar  a,  ungentle;  arrogant;  savage, 

barbarous,  incivilized 
Anwaradwyddus  a,  not  disgraceful 
Anwaredol  a,  not  delivering  [barbarity 
Anwaredd  re.  ungentleness ;  savageness, 
Anwarthruddol  a,  unignominious 
Anwarthus  a,  shameless 
Anwasanaethol  a,  unserviceable 
Anwasgar  a,  unscattered 
Anwasgodol  a,  unsheltered 
Anwastad  a,  uneven ;  unsteady,  incon- 
stant, unstable,  fickle 
Anwatwar  a,  underiding 
Anwe  -oedd  nf  woof 
Anwedd  a,   shapeless,  formless,   mon- 
Anwedd  re,  steam  [strous 

Anweddaidd  a,  unseemly,  indecent 
Anwedd  og    a,    unyoked;     unmarried, 
unwedded.  Merch  anweddog,  spinster. 
]\iab  anweddog,  bachelor 
Anweddog  *ion  rec,  unmarried  person 
Anweddogaeth  nf  celibacy 
Anweddol  a,  immoderate 
Anweddus  a,  unbeseeming 
Anweinyddol  a,  unconductive 
Anwel  a,  invisible ;  unseen 
Anweladwy  a,  invisible 
Anweledig  a,  unseen 
Anwelladwy  a,  incorrigible;  incurable 
Anwenwynig  a,  unpoisonous 
Anwes     re,     indulgence;     peevishness. 

Capel  anwes,  chapel  of  ease 
Anwesog  a,  indulgent ;  peevish 
Anwir  a,  untrue,  lying,  false;  wicked 
Anwir  -iaid  re,  wicked  one 
Anwiredd  -au  re,  untruth;  iniquity 
Anwireddol,  Anwireddus  a,  iniquitous 
Anwiro  r,  to  falsify 
Anwirion  a.  not  innocent 
Anwirionedd  re,  untruth 
JAnwiw  «,  unworthy;  useless 
Anwladaidd,  Anwledig  a,  not  rustic 
Anwledychiad  re,  misgovernment 
I  Anwneuthuradwy  a,  impracticable 
31 


ANW 

Anwogawn  a,  impotent,  infirm 
Anwr  -wyr  »,  sorry  fellow,  fribble 
Anwreigaidd  a,  ineffeminate 
Anwresog  a,  unfervid ;  not  wanton 
Anwrol  «.,  unmanly;  cowardly 
Anwroldeb,  Anwrolder  »,  unmanliness, 

inviriiity ;  cowardice 
Anwrteithiol  a,  uncultivated 
Anwrthblaid  a,  unopposed 
Anwrt  libra  wf  a,  un  refuted 
Amwrthdro  a,  unrecurrent 
Anwrtbebol  a,  unreplying 
Anwrt  hgas  a,  unperverse 
Anwrthgil  «,  unreceding 
Anwrtbìadd  a,  unresisting 
Anwrthneidiol  a,  unresiliettt 
Anwrthneugar  a.  unrefusing 
Anwrthnysig  a,  unrefractory 
Anwrthodadwy  a,  unrejectaMfl 
Auwrtliredol  a,  unretr  i 
Anwrthrynol  a,  unresisting 
Anwrthsafiad  it,  inoppositios 
Anwrthun  a,  tmdefonned 
Anwrthwyn-liadvy  a.  irrefragable,  in- 
disputable, incontrovertible 
Anwrthwynebol  a,  inopposing 
Anwrysiad  »,  incontention 
Anwrywio  ?;,  to  emasculate 
Anwyood  -an  n,  ignorance 
Anwyhodaeth  nf.  ignorance 
Anwybodus,  Anwybodol  a,  ignorant 
Anwybodusyn,  usion  /i,  ignoramus 
Anwybyddiaeth  nf.  inconsciousness 
Anwych  a.  not  brave;  infirm 
Anwychr  a,  irresolute,  not  gallant 
Anwyd  -an  n,  temper;  disposition 
Anwydaidd  a.  affecting,  disposing 
Anwydiad  11,  disposition 
Anwydol  a,  temperamental 
Anwydd  «,  steam=Anwedd     [dear  me 
Anwyl   a,   beloved,    dear.     O'r   anwyl, 
Anwyl  ad,  Anwylawd  n.  endearing 
Anwylaeth  nf  endearment 
Anwylaidd  a,  endearing,  lovely 
Anwyldel),   Anwylder,   Auwyidra,  An- 

wyledd  n,  belovedness,  dearn 
Anwyiddyn -ion  n,  sweetheart ;  favourite 
Anwylhau  r,  to  endear 
Anwyhaid  np,  beloved  ones 
Anwyio  r,  to  become  lovely 
Anwylyd  -on  nc,  beloved  one ;  sweetheart 
Anwyiyd  n,  love,  endearment,  friendship 
Anwylyn  n,  favourite 
Anwyli  a,  inobscure,  not  gloomy 
Anwyllt  a,  unwild,  not  furious 
Anwymp  a,  unbeaiiteous :  f.  anwemp 
Anwyn  a,  unimpassioned  ' 


Anwyr  a,  unoblique,  uncurved 
Anwyrtbiol  a,  not  miraculous 
Anwysedig  0,  unsummoned,  uncited 
Anwystledig  a,  unpledged 
Anwythol  a,  not  ferocious 
Anwywder  n.  unfadingness 
Anwywig  rt,  mossy  tilliea 
Anymadroddus  a.  not  talkative 
Anymarbed  a,  incontinent 
Anymarfer  a.  unaccustomed 
Anymarfoll  a,  uneonfederate 
Anymaros  a,  unforbearing 
Anymaröus  a.  impatient 

bid  a.  inv.-ponsive 
Anymattalus  a,  incontinent 
Anymbleidiol  a,  impartial 
Anymborthol  a.  analimentary 
Anymbrofol  «,  unexpcrimental 
Anymchweladwy  a,  irreversible 
Anymdaenol  a,  inexpansive 
Anymdrechol  a.  unconîentious 
Anymddibyniaeth  nf  independence 
Anymddibynol  a.  independent 
Anymddibynwr,  wyr  n.  independent 
Anymddiriea  n.  diifidenee;  mistrust 
Anymddiried  p,  to  mistrust 
Anymddygiad  n,  misdemeanor 
Anymeiriol,  a.  nndeprecating 
Anymgadw  a,  mabstinent 
Anymgais  ;?,  lack  of  exertion 
Anámgeledd  n,  want  of  cherishing 
Anymgyfred  a,  uncoincident 
Anymgyffred  a.  incomprehensible 
Anymgynnal  «,  incontinent 
Anymgynnwya  a.  incontinent 
Anymgyrchol  a,  ineangressive 
Anymnyrddol  a,  inconcusrave 
Anymladdgar  a.  not  apt  to  fight 
Anyrnlediad  11,  inexpansion 
Anymhwiol  a,  not  unbraiding 
Anymlynol  a,  inadherent 
Anymmodiad  n,  immobility 
Anymofynol  a,  unimptisitive 
Anymogel  a,  incautious 
Anymorchestiad  n.  casing  to  emul 
Anymorchudd  a.  unsecluded 
Anymranoj  a.  unsciiismatic 
Anymrithiol  a.  undisguising 
Anymroad  n,  non-resignation 
Anymroddiad  u.  inapplication 
Anyiiirysonol  a,  not  contentious 
Anymsyniad  n,  inconsi deration 
Anymuniad  n,  disunion 
Anyinwad  a.  um-enounced  [l 

Anymwaredus  «,  unable  to  save  «I 
Anymweddiad  w,  non-compliance 
Anymwthgar  a,  inobtrusive 
32 


ARA 


\nymyrgar,  Anymyrol,  Anymyrus  a,  in- 
officious, not  intermeddling 
Hjmyrgarwch  n.  inofficiousness 
\nynad  a,  peevish,  petulant 
\nynadrwydd  «,  petulance 
Eynawd  a,  petulant,  fractious 
Wpm  »,  inertia 

\nysbaith  a,  without  circumspection 
inysbeiliog  a,  not  predatory 
kysblenydd  a,  unresplendent 
\nysborthol  a,  unsustaining 
inysbryd  -ion  »,  ghost,  apparition 
Hnbrydol  a.  unspiritual 
inysgogol  a.  immovable,  fixed         [ten 
inysgrifedig,  Anysgrifenedig  «,unwrit- 
Mysgrythyrol  a,  unscriptural 
\ny>gyfrith  a,  unfeigned 
^nysgvmmod  n,  dissention 
■ystig  a.  unassiduous  [ness 

inystryw  n,  want  of  cunning,  unwili- 
\nystumiad  n,  inflexibility,  rigidity 
Inystwyth  a,  unphable,  rigid,  inflexible 
inystwytko  v,  to  grow  stiff,  to  stiffen 
\nystyniad  n,  inextention       [rashness 

kYnystyriaeth     nf     inconsiderateness ; 
\nystyrio  v,  to  be  inconsiderate 

l  :\nystyriol   a,   inconsiderate,   thought  - 

■   less;  heedless;  rash 

t  \nystywallt,  Anystywell  a,  untoward, 

fcApostnl  -ion  n,  apostle    [unmanageable 

I  ^postoliaeth  nf  apostleship 

lAppêl,  ».  appeaí=Ympêl 

'  \ppelio  i\  to  appeal 

lAppwyntio  v.  to  appoint 

j  Ar  (âr)  -oedd  n,  surface ;  ploughed  land 

I  \r  nf.  the«faculty  of  speech 

I  Kx pr.  on,  upon:  over.   Ar  draws,  cross- 

I    wise.      Ar  i  fyny,   upwards.      Ar  i 

I  waered,  downwards.  Ar  y  goreu,  at 
best.  Ar  y  lleiaf.  rather  too  little. 
Ar  y  mwyaf,  rather  too  much.     Ar 

I,    gerdded,  going  on.    See  Aim 
Ar^a",  gives  intensity  to  the  significa- 
tion of  words ;  very,  great,  high :  arch- 
\rab  a.  joyous, merry;  pleasant ;  witty. 

I    jocular;  droll  [tiousness,  wit 

\rabedd   n,  jocundity,   drollery,   face- 
\rabeddiaith  nf  pleasing  discourse ;  wit 
Arabeddu  v,  to  create  mirth;  to  jest 
^rabeddus  a,  facetious ;  burlesque 
Arabhawl  nf  trifling  action  at  law 
Irabol  a,  yielding  mirth ;  witty 
\rabwr,  wyr  n,  jester,  buffoon 
^.rad.  end,   Aradr,    erydr,    ereidr    n, 
plough.     Amaeth  aradr,  ploughman 
Aradiad  n,  tillage,  ploughing 
^radol  n,  ploughing;  arable 
3 


ARB 

Aradu  v,  to  plough,  to  tilI=Aredig 
Aradwr,  wyr  n,  ploughman 
Aradwy  a,  arable:  n,  ploughing[speech 
Araeth,   Araith,  areithiau  nf,  oration, 
Araf  a,  slow,  soft,  mild,  still.     Yn  araf 

deg,  gently  and  slowly  j  by  degrees 
Arafaidd  a,  rather  slow ;  gentle,  soft 
Arafedd  n,  slowness  [come  slow 

Arafeiddio  v,  to  slacken  pace;  to  be- 
Arafu  v,  to  go  slower;  to  moderate 
Arafwch  n,  slowness ;  mildness 
Arail  a,  attending ;  managing 
Arail  v,  to  attend ;  to  look  after ;  to  agree 
Arain  a,  eloquent;  witty;  pert 
Arail,  ereill  a,  another,  other     [phrase 
Arallair,  eiriau,  Aralleiriad  -au  n,  para- 
Aralleg  -au  n,  allegory 
Arailegol  a,  allegorical 
Arallegu  »,  to  allegorize  [freely 

Aralleirio  v,  to  paraphrase;  to  translate 
Aralliad  n.  alteration.;  conveyance 
Arallrwydd  n,  alternity  • 
Arallu  v.  to  alter;  to  invert;  to  transfer 
Arallus  a,  altering;  inverting 
Aramred  -ion  n,  perambulation      [rent 
Aramredol  a,   ambulatory,   circumcur- 
Aran  -au  nf  high  place,  alp 
Arau  n,  plain  falsehood 
Araul  a,  serene ;  pleasant ;  sunny 
A  raw  v,  to  wait,  to  attend  [speech 

Arawd,  rodion,  nf  eloquence;  oration, 
Arawn,  aronau  n,  eloquence ;  oratory 
Araws  ad,  almost ;  scarcely 
Arbai,  beion  n,  prospect 
Arbais,  beisiau  nf,  upper  coat ;  safeguard 
Arbaith,  beithiau  n,  perspective 
Arbawr,  borion  nf  kitchen  garden 
Arbed,  Arbedu  v.  to  spare,  to  save 
Arbedol  a,  sparing,  saving 
Arbeiol  a,  prospective 
Arbeithig  a,  perspective ;  perspicuous 
Arbel  -au  nf  convex  form 
Arbellt  n,  what  is  rounded  over 
Arbellus  a,  compact ;  round 
Arben  -iaid  -au  n,  sovereign 
Arbenaeth  nf,  sovereignty 
Arbenig,   Arbenigol   a,   principal;    ex- 
cellent; superior;  peculiar;  especial 
Arbenigedd,     Arbenigrwydd      n,     su- 
premacy, excellency ;  peculiarity 
Arbenog  a,  principal,  supreme 
Arbenol  a,  sovereign,  supreme 
Arbenor  -ion  n,  principal  [greatly 

Arberyglu   v,   to   endanger,  to  hazard 
Arbetrus  a,  very  dubious  or  doubtful 
Arbefcruso  v,  to  doubt  much 
Arblaid,  bleidiau  nf  sect,  faction 


ARCH 

Arbod  n,  forecast,  foresight 
Arbrain,  breiniau  n,  great  banquet 
Arbres  n,  great  hurry 
Arbrestledd  n,  witty  discourse 
Arbrinder  n,  great  scarcity 
Arbrydus  a,  very  comely 
Arbwyll  -ion  n,  reason 
Arbwylleb.  Arbwylleg  nf  logic 
Arbylu  v,  to  blunt  greatly 
Arch,  eirchion,  archau  nf  request,  pe- 
tition, demand;  command 
Arch,  eirch  nf  trunk,  chest ;  ark.  Arch 
y  cyfammod,  the  ark  of  the  covenant 
Arch  -au  n,  an  arch.  Llys  yr  Archau, 
Court  of  Arches.  Deon  yr  Archau, 
Dean  of  the  Arches 
Arch px,  chief,  topmost,  principal,  areh- 
Archadw  v,  to  guard  carefully 
Archaeddon  -iaid  n,  archdeacon 
Archafad  n,  exaltation 
Achafael  v,  to  exalt,  to  raise 
Archangel,  Arangel,  ylion  n,  archangel 
Archan  nf  deprecation 
Archar  a,  chiding,  rebuking 
Archdeyrn  n,  monarch  [monarchy 

Archdeyrnaeth,    Archdeyrnogaeth    nf 
Archdeyrnol  a,  monarchial,  monarchical 
Archdchacon  -iaid  n,  arclideacon 
Archddug  -iaid  n,  archduke 
Archdduges  -au  nf  archduchess 
Archddugiaeth  nj'.  archdukedom;  arch 
Archddugol  a,  archducal  [duchy 

Archeb  -ion  nf  order 
Archedig  «,  demanded,  required 
Archedigaeth  vf  requisition 
Archedigol  «,  imperative 
Archen  -au  nf  shoe 
Archenad  n,  apparel,  clothing,  raiment 
Archeniad  n,  putting  on  shoes 
Archenu  v,  to  put  on  shoes 
Archesgob  -ion  n,  archbishop 
Archesgobaeth  nf  archbishopric 
Arcliesgobawd,bodau»/,archiepiscopat« 
Arehesgobdy,  dai  v,  archbishop's  palace 
Archfain  a,  slender- waisted  [grou 

Archgrwn   am,  round-bodied :  f  arch- 
Archiad  n,  demanding ;  - 
Arebiagon  -iaid  n,  archdeacon 
Archlawd  a,  empty-bellied 
Archlen  -au  nf  the  loin  or  waist 
Archlyfn  a,  sleek-bodied 
Arehmain  n,  thrift  (in  botany) 
Arohoffeiriad,  iaid  n,  high  priest 
Archoll  -ion,  erchyll  nf  wound,  cut 
Archolladwy  a,  vulni 
Archolledig  a,  wounded 
Archolli  7-.  to  wound,  to  cash,  to  cut 


Archre  np,  raiment,  clothes 
Archreth,  erehryth  «,  shivering 
Archro  np,  clothes,  dress 
Archwa  -oedd  nf  steam ;  stench 
Archwaeth  »,  savour:  taste 
Archwaethu  r,  to  taste ;  to  savour 
Archwaethus  a,  savoury;  tasteful 
Archwareu  -on  n,  disport,  play 
Archwyth  -iaid  n,  hound 
Archyllu  v,  to  wound=Archolli 
Archyth  n.  eructation,  belching 
Ardafod  -au  n,  epiglottis 
Ardal  -oedd  nf,  border   of  a   country 

marches;  region;  province 
Ardalaeth  n,  marquisate 
Ardalm  -oedd  n,  preparation 
Ardalor,  orion  n,  marquis 
Ardalwr,  wyr  n,  borderer;  marquis 
Ardalydd  -ion  n,  marcher,  marquis 
Aidant  a,  clamorous,  tumultuous 
Ardawch  a,  hazy  and  sultry 
Ardeb  -au  n.  portrait 
Ardebed  n,  the  face  [nao 

Ardeml  -au  nf  edifice,  building;  tabei 
Amdemlu  r.  to  entertain 
Ardochi  v,  to  become  hazy 
Ardraws  a,  transverse,  cross 
Ardrem  -ian  vf  prospect 
Ardremu  v,  to' behold,  to  survey 
Ardremynt  n,  surrey 
Ardres  n,  labour,  toil;  trouble 
Ardresol  a.  laborious,  toiling 
Ardreth  -i  nf  chief  rate,  tax 
Ardrethol  a,  rated,  taxed 
Ardrethu  c,  to  rate,  to  tax 
Ardud  n,  bordering  land         • 
Ardum  n,  form,  image,  figure 
Arduniio  v,  to  form;  to  organize 
Ardumiol  a,  forming ;  organizing 
Ardwy  -on  n,  government ;  conduct 
Ardwyad,  aid  n,  governor;  controller  ■ 
Ardwyo  v,  to  govern,  to  manage 
Ardwyth  »,  elasticity 
Ardwytho  v,  to  render  elastic 
Ardymmer,  Ardymmyr  n,  temperatur 
Ardymmerol  a,  temperamental 
Ardymmeru  v,  to  temper 
Ardyst  -ion  n,  open  witness  [ti 

Ardystio  v,  to  certify,  to  witness ;  to  ti 
Ardystiolaeth  nf  protestation  [witnt 
Ardystiwr,  Ardystwr,  wyr  n,  protester 
Ardywyn  -ion  n,  splendid  light 
Ardd  a,  ploughed  land=Ar 
Arddadgan  v.  to  denounce ;  to  procla  j 
Arddadgudd  -iau  »,  apocalypse 
Arddadlu  r,  to  plead,  to  debate 
Arddadlwr,  wyr  «,  pleader,  advocate 
34 


ARDD 


ARE 


irddangos  v,  to  indicate,  to  represent 
Vrddangosfa  -oedd  nf  exhibition,  show 
Vrddangosiad  »,  indication;  exhibition 
Ij-ddangosol  a.  indicative,  exhibitive 
Vrddal.  /i.  support,  bearing 
Irddal,  Arddaly  v,  to  support,  to  bear  up 
Vrddamchwa  -oedd  nf,  overwhelming 
Vrddanneddog  a,  gag-toothed 
Vrddansawdd,  Arddansoddiadn,  ontolo- 
gy, metaphysics,  the  science  of  entities 
krddansoddol  a,  metaphysical 
ürddant,  ddannedd,  ddaint  re,gag-tootfc 
Vrddawd,  ddodion  re,  prefix,  adjunct 
brddawn,  ddoniau  re.  talent 
hrddedig  a.  tilled,  ploughed 
Lrddeddtol  a,  institutional 
fgrddeddf  -au  nf  institute 
Lrddetbd  -au  nf,  ceremony 
Ijrddetbdol  a,  ceremonial  [to  20 

Lrddegau  np,  teens:  numbers  from  10 
trddeì.  Arddelw,  Arddehvi  r.  to  claim; 
m  assert ;  to  avow 

Hnelw  re,  claim:  challenge:  assertion 
ürddelwad  re,  averment;  avowal 
irddereh  a,  aloft,  exalted 
irdderchedd  re,  excellence 
irdderchog  a.  excellent,  noble,  exalted 
urdderchogi  >•.  to  dignify,  to  ennoble 
crddiad  re.  ploughing,  aration 
'  ligon  re,  superfluity,  superabundance 
igoni  r,  to  make  an  excess 
igonol  a,  superabundant,  excessive 
isgyn  v,  to  befall,  to  happen 
[isum  a,  diminutive,  very  small 
iisumol,  Arddisumig  a,  very  small 
li  v,  to  prefix ;  to  impose 
iad.  iaid  n,  preposition;  prefix 
iad  -au  re,  prefixion,  imposition; 
Btesis.      Arddodiad   dwylaw,   the 
iposition  of  hands 
Idodol.  Arddodedigol  a,  prepositiv 
|irddoloch  re,  extreme  woe 
jddoniant,  iannau  n,  great  endowment 

rii  re,  discretion 
taddrud  a,  intrepid,  very  bold 
jrddryek  -au  nf.  hemisphere 
Jddu  a,  verv  black  or  dai-k 
í.rddu  v,  to  plough,  to  till 
Mddnfrych  a.  swarthy 
iurddug  -iaid  re,  archduke 

-  -au  nf  archduchess        [dom 
rddugiaeth  nf  archduchy;  archduke- 
Jddull  -iau  nf  form,  imaire;  stvle 
i.rddiui  «.  Mi'i'l;:i:e:  simple 
rdduniaith  nf  the  subhme  [nity 

rdduuiant,  iannau  re,  sublimity;  dig- 
Jdduno  c.  to  dignify;  to  revere" 


Arddunog  a,  grand;  sublime 
Arddunol  «,  unique ;  majestic :  sublime 
Ardduo  v,  to  blacken  over    [disposition 
Arddwl.  ddylion  re,  prevailing  passion  or 
Arddwll.  ddylhon  re.  gloom,  lowering 
Arddwr.  wyr  re,  ploughman 
Arddwriaeth  nf  agriculture 
Arddwrn,  ddyrnau  re,  wrist 
Arddwy  -on  re,  management 
Arddwyad,  aid  re,  manager 
Arddwyo  v,  to  manage 
Arddwyrain  v.  to  be  exalted 
Arddwyre  v,  to  extol ;  to  elevate 
Arddyar  re,  uproar,  outcry 
Arddygraff  -ion  nf  orthography 
Arddygraffol  a,  orthographical 
Arddygraffu  v,  to  impress  a  character ; 

to  write  a  correct  orthography 
Arddyled  -ion  nf  obligation,  duty 
Arddyledog  a,  under  obligation 
Arddyledus  a,  highly  incumbent 
Arddylyniad  re,  adhesion 
Arddyliest  nf  veil  of  darkness,  mystery 
Arddymchwelyd  o,  to  overwhelm 
Arddymgeisio  »,  to  struggle 
Arddymnoddi  v,  to  guard  safely 
Arddyoresgyn  v,  to  cause  a  conquest 
Arddyorfod  v,  to  cause  an  overthrow 
Arddyrch  a.  uplifted,  exalted 
Arddyrchaf  «,  exalting,  dignifying 
Arddyrchafad,      Arddyrchafael,      Ar- 

ddyrchafiad  re,  advancement 
Arddyrchafiaeth  nf  supereminence 
Arddyrchafu  v.  to  highly  exalt 
Arddysbaid,  beidiau  re,  discontinuity 
Ajrddysbwylliad  re.  ratiocination 
Arddysg  re,  classical  learning 
Arddysglaer  «,  resplendent,  splendid 
Arddysgogan  nf  prognostic 
Arddysgori  o,  to  scream  violently 
Anldysgwyl  v,  to  be  in  expectation 
Arddysmeg  -au  nf  confabulation 
Arddystaw  a,  very  silent  or  calm 
Arddystru  a,  greatly  vexed 
Arddystyru  v,  to  contemplate 
Arddywal  a,  very  ferocious 
Areb  -ion  nf  the  faculty  of  speaking 
Arebol  a,  fluent,  witty,  smart 
Arebu  v,  to  talk  wittily 
Arebydd  -ion  re,  witty  person      [tillage 
Aredig  v,  to  plough,  to  till :  re,  ploughing , 
Areilio  v,  to  attend,  to  guard 
Areiliwr,  eilwyr  re,  looker  after ;  shepherd 
Areitheb  -ion  nf  part  of  a  sentence; 
Areitheg  nf,  rhetoric       [clause;  period 
Areithfa  nf  oratory ;  pulpit ;  platform 
Areithior,  to  harangue,  to  make  a  speech 
35 


ARF 

Areithiol  a,  oratorial,  oratorical 
Areithydd  -ion  n,  orator 
Areithyddiaeth  nf  oratory ;  elocution 
Aren  nf  kidney.     Arenau,  reins 
Areiniol  a,  tending  to  be  witty 
Aresgob,  Aresgobaeth,  Aresgobawd,  Ar- 

esgobdy,  &c.=Archesgob,  &c. 
Areuledd  n,  serenity 
Arf,   arfau,  eirf  nf  weapon.      Arfau 
bonedd,  ensigns    armorial;   coat   ar- 
mour.    Tynu  arfau,  to  blazon  arms. 
Arfau  tân,  fire-arms.     Arfau   awcb, 
Arfau    miniog,    edged    instruments; 
cutlery.  Arfau  gwynion,  white  armour 
Arfaetb  -au  nf  design,  purpose ;  decree 
Arfaethol  a,  intentional 
Arfketbu  v,  to  design,  to  purpose[ventive 
Arfaetbus  a,  purporting,  designing;  in- 
Arfaethwr  -wyr  n,  designer,  inventor 
Arfaid,  feidiau  n.  wolf 
Arfaidd  a,  adventurous,  daring 
Arfail,  feiliau  n,  destruction,  ruin 
Arfal  n,  toll  for  grinding 
Arfknol  a,  impressive 
Arfimu  v,  to  impress,  to  mark 
Arfanwl  a,  very  accurate  or  exact 
Arfanv,  feirwon  n,  being  dead 
Arfawd,  fodau  nf  stroke  of  a  weapon 
Arfdy,  dai  n,  armoury 
Arfedd  -ion  n,  design,  purpose;  use 
Arfedd  V,  to  intend ;  to  accustom 
Arfeddog,  Arfeddol  a,  purposing 
Arfeddu  v,  to  intend ;  to  use 
Arfeddyd  n,  design ;  usage 
Arfeichio  ?;,  to  give  bail;  to  overburden 
Arfeiddio  v,  to  adventure,  to  dare 
Arfeilio  v,  to  decay 
Arfeilyn  -ion  n,  sashoon 
Arfel  -ion  nf  design;  portraiture.    Ys- 

golion  arfel,  scbools  of  design 
Artelu  V,  to  draw  a  likeness ;  to  design 
Arfelydd  -ion  n,  delineator 
Arfer  -ion  nf  use,  custom;  fashion 
Arfer  v.  to  use,  to  accustom 
Arferiad  n,  accustoming 
Arferiad  nf  use,  custom,  habit 
Arferol  a,  customary,  usual,  ordinary 
Arferoldeb  n,  usage,  customariness 
Arferu,  Arferyd  v,  to  use,  to  inure 
Arfgell  -oedd  nf  armoury 
Arflen  -i  -au  nf  heraldic  shield 
Arflodeuad  n,  reflorescence 
Arfod  nf  opportunity,  season 
Arfodig  a,  coiivenient,  timely 
A  rfodigaeth  n,  opportunity 
Arfodög  a,  having  opportunity 
A.rfoìoTa,  opportuH^ 


tl 


ARG 

Arfoel  a.  bald-pated 

Arfoelaidd  a,  tending  to  baldness 

Arfoel  edd,  Arfoelni  n,  baldness 

Arfoeli  i\  to  grow  bald,  to  lose  one's  haL 

Arfog  a,  armed,  bearing  arms :  n,  hedge 

Arfogaeth  nf  armour  [mustan 

Art'uraethu  r,  to  put  in  arms,  to  arm 

Arfogai  nc,  the  palmer  or  canker-worm 

Arfogi  v,  to  put  in  arms,  to  arm 

Arfogion  np,  armed  men 

Arfogwl  nf,  dried  skin  on  a  post,  i 

pebbles  in  it,  used  to  scare  cattle 
Arfoledd  n,  exultation,  triumph 
Arfoleddu  v,  to  exult,  to  triumph 
Arfoliant,  iannau  n,  encomium 
Arfoloch  a,  troublesome,  molesting 
Arfoll  -an  n.  reception,  welcome ;  cor 

tract :  promise 
Arfolledigaeth  nf  reception 
Arfolli  v,  to  entertain,  to  receive ;  to  coi 
Arfor  -ion  n.  armed  one,  soldier  [ceh 
Arfor  -oedd  «,  the  sea  side:  a.  maritin 
Arfordir  -oedd  n,  maritime  land 
Arfordref  -i   -ydd  nf  maritime    tow 

sea-port  town 
Arfordwy  -on  nf  maritime  region 
Arforol  a,  maritime,  seafaring         [ti' 
Arfraint,  freintiau,  fi-einiau  nf  prerogi 
Arfri  -oedd  n,  high  privilege 
Arfrig  -au  n,  top  branch :  en,  tops 
Arfrisg  -oedd  n,  track,  print 
Arfrith  a.  of  variegated  surface 
Ari'riw  -iau  n,  external  wound 
Arfrochell  nf,  tempest 
Arfrochi  v.  to  rave  violently 
Arfrud  -iau  n,  chronicle 
Arfrudiaeth  nf  chronology 
Arfrwynio  v,  to  ache  greatly 
Arfrych  a,  brindled,  freckled 
Arfrythwch  n,  fierce  onset 
Arfu  v,  to  arm,  to  put  in  arms 
Arfwisg  -oedd  nf  armour 
Arfwll,  fyllau  n,  great  ardency 
Axfysgafn  a,  light-armed 
Arffed  -au  nf  lap;  forepart 
Arffedaid,  eidiau  nf  lapful 
Arffedog  -au  nf  a]>ron 
Arffedog  -ion  nc,  fosterer;  guardian 

th  nf,  fosterage 
Arffordd,  flyrdd  nf  high  road 
Arfforddi  v,  to  direct  the  way 
Arfforddol  a.  wayfaring 
Argae  -au  »,  stoppage ;  dam 
Argäedigaeth  nj,  obstruction 
Argaeol  a,  astringent 
Argaeth  a,  enslaved,  captive 
Argan  a,  rery  bright 

3S 


ARG 

Arganfud  v,  to  preceive ;  to  fascinate 

Hnnfod  /i.  preception;  fascination 

Arganlyn  r,  to  accompany,  to  follow 

Itgànu  v,  to  elucidate 

Argau  v,  to  enclose,  to  shut  in  [chequer 

Argedfa  -oedd  nf  Argedlys  -oedd  re,  ex- 

Argedlen  -i  nf  exchequer  bill 

Argei^iad  -au  re,  experiment 

Argeisio  v,  to  endeavour,  to  try ;  to  seek 

Argeithig  a,  captivated 

Argeithiw  a,  in  bondage 

^rgel  -ion  nf,  sequestered  place :  a,  se- 

^rgeledd  re,  seclusion     [eluded,  hidden 

irgelu  r.  to  seclude,  to  secrete,  to  conceal 

\rglawdd  n,  embankment 

irgledriad,  iaid  re,  protector 

Argledru  v,  to  ward,  to  defend 

Bglod  n,  fame,  renown 

^rglodig  a,  famous,  renowned 

ügludo  v,  to  deport 

l\rgludd  a,  obscure,  gloomy 

Arglwvdd  -i  re,  lord,  master.     Yr  Ar- 

Hwydd  Dduw,  the  Lord  God 
\rglwyddes  -au  nf  lady 
bglwyddiaeth  nf  dominion ;  lordship 
Lrglwyddiaethu,  Arglwyddo  r,to  govern ; 
!  to  domineer,  to  lord  it  over 

rglwyùdwialen,  wiail  nf  sceptre 

rglybod  r,  to  get  notice 

rglyw  n,  the  sense  of  hearing 

rglywed  v,  to  hear  of 

rgnif  n,  ardent  labour 
ji\jgnoi  v,  to  chew,  to  masticate 

{tVrgob  -au  nf  surtout,  overcoat 
.irgoch  «,  reddening,  blushing 
I  Argochedd  n,  ruddiness 
S  Irgochi  v,  to  redden,  to  blush 
lirgoddi  v,  to  oftend  greatly 
i  Vrgoed  -ydd  nf  shelter  of  wood 

^.rgoel  -ion  nf  omen,  token,  prognostic 

^rgoeli.  Argoelio  v.  to  portend ,  to  betoken 

iLrgoelus  a,  ominous,  foreboding 

'irgof  -ion  n,  remembrance ;  record 

Vrgofio  v,  to  call  to  memory 

Lrgoll  nf  perdition,  total  loss 

U*golli  v,  to  lose ;  to  condemn 

ü-goniant  n,  magnificence 

irgor  n,  high  circle 

u-gosp  n,  public  punishment 

kJgospi  v,  to  punish  openly 

u-grad  re,  glory :  a.  glorious 

ugraff  -ion  -au  nf  impression ;  print ; 
stamp ;  inscription.  Argraff  y  ddaiar, 
description  of  the  earth,  geography 

irgraffdy,  dai  re,  printing-house  or  office 

tfgraftedig  a,  impressed,  printed 

trgrafliad  re,  impression ;  edition 


ARG 

Argrafflech  -au  -i  nf  writing-table;  in- 
scribed tablet 
Argrafflen  -i  nf  print ;  map 
Argrafflun  -iau  re,  diagram     [graphical 
Argraffol  a,  impressive ;  printing,  typo- 
Argratfu  v,  to  print ;  to  impress ;  to  in- 
Argraffwaith  re,  typography         [scribe 
Argraffwasg  nf  printing-press  [printer 
Argratrwr,    wyr,    Argrafrydd    -ion    re, 
Argraftyddiaeth  nf  printer's  art,  typo- 
Argraidd,  eiddiau  re,  furrowing  [graphy 
Argrain,  einiau  re,  trampling 
Argrap  -iau  re,  shght  touch 
Argre  r/f  origin,  beginning 
Art: read  re,  inchoation 
Argred  -ion  re,  token,  sign 
Argreol  a,  incipient ;  primeval 
Argrëu  v,  to  inchoate,  to  originate 
Argreth,Argredd re,  predominant  passion 

or  nature 
Argrwm  am,  protuberant:  yargrom 
Argrwn  am,  convex :  f  argron 
Argrwydro  v,  to  wander  about 
Argrych  a,  ruffled  or  frizzled  over 
Argryd  -iau  n,  tremulation 
Argryn  a,  tremulous,  shivering 
Argu  a,  very  precious ;  lovely 
Argudd  -ion  re,  covering,  shade 
Argurio  v,  to  pain  greatly 
Argwl  re,  great  crime 
Argwll,  gylloedd  re,  heave  of  the  breast 
Argwn,  gynau  n,  capital,  top 
Argwsg  re,  light  sleep 
Argydgam  re,  mimickry 
Argydgamu  v,  to  mimick 
Argyfedd  -au  re,  carousal 
Argyfenw  -au  re,  paronomasia       [masy 
Argyfenwad  re,  agnomination;  parono- 
Argyfenwi  v,  to  use  the  paronomasia 
Argyfio  v,  to  equalize 
Argyflëu  re,  to  locate;  to  place 
Argyfiudd  re,  impediment 
Argyflwg  a,  conspicuous 
Argyfnerth  -oedd  re,  corroborative 
Argyfnod  -au  re,  conjuncture 
Argyfrain  v,  to  mangle,  to  drag 
Argyfran  -au  nf  allotment 
Argyfreu  -on  re,  portion,  dowry 
Argyfres  -au  nf  uniformity;  series 
Argyfrin  -iau  re,  consciousness 
Argyfrwyddo  v,  to  expedite 
Argyfryd  n,  mental  exertion 
Argyffin  -iau  n,  abutment 
Argyffrawd,  odion  re,  apprehension 
Argyfire  -on  re,  capital 
Argyfired  v,  to  comprise 
Argynghrair,  eiriau  re,  confederacy 
37 


ARI 

Argynghryn  a,  mutually  trembling 
Argyngreddf  nf  congeniality 
Argyngyd  -iau  re,  cogitation     [vincible 
Argyhoeddadwy  a,  reprehensible;  con- 
Argyhoeddi  v,  to  reprimand ;  to  convince 
Argyhoeddiad  re,  reprehension;  convic- 
Argyhoeddiadol  a,  convincing         [tion 
Argyhoeddol a,  reprehensive ;  convincing 
Argyhoeddwr,  wyr  re,  admonisher 
Argyhuddiad  re,  impeachment 
Argyhuddo  v,  to  impeach,  to  charge 
Argylchedd  re,  alternity 
Argylchol  a,  alternate 
Argyllaeth  re,  ardent  desire 
Argyllid  re,  longing ;  desire 
Argyllig  a,  yearning,  longing        [press 
Argymhell  v,  to  constrain ;  to  force ;  t< 
Argymhenu  v,  to  debate,  to  argue 
Argymhwyll  -ion  n,  reasoning 
Argymhwyso  v,  to  make  equable 
Argymmediw  -au  re,  token  of  respect 
Argymmeriad  n,  paragoge  [compliment 
Argymu  v,  to  accord  together 
Argynan  re,  clamour 
Argynddelw  -au  re,  archetype 
Argynddwl    -ylau    re,     characteristic 

leading  impulse 
Argynddylan    re,    remarkable    trait    oi 
Argynddylig  a,  characteristie[characte] 
Argynfelyn  a,  tipt  with  yellow  or  gold 
Argyniad  re.  elevation 
Argynnal  v,  to  uphold 
Argynnelw  -au  re,  archetype;   original 
Argynnelwi  v,  to  characterize        [trait 
Argynnil  a,  very  saving 
Argynnyg  -ion  re,  venture 
Argynrith  -iau  -ion  re,  perception 
Argyrch  -ion  re,  assault 
Argysswrw  re,  trepidation 
Argystwy  -on  re,  chastizement 
Argythwy  -on  n,  astonishment 
Argywain  if,  to  carry  upon  [chief 

Argywedd  re,  detriment,  damage,   mis- 
Argyweddiad  n,  detrimenting 
Argyweddol  a,  detrimental;  painful 
Argyweddu  v,  to  harm,  to  hurt 
Argyweithas  nf,  intercom-se,  examine 
Arhawl,  olion  nf,  interrogatory :   action 
Arhelfa,  fe'ydd  n,  hunt  "  [at  law 

Arhoew  a,  vecy  sprightly 
Arholi  v,  to  interrogate,  to  examine 
Arhudo  v,  to  fascinate 
Arhudd  -ion  n,  overshadow 
Arhwyliad  re,  progression 
Ariad  -au  re,  ploughing,  aration 
Ariad,  ariaid  re,  reciter;  songster 
Ariaith,  ieithoedd  nf  sublime  language 


ARL 


Arial  -au  n,  vigour ;  wantonness 
Ariala  v,  to  wanton,  to  frisk 

Arialu  v,  to  invigorate 

Arialus  a,  vigorous,  wanton 

Arian  n,  silver:  en,  silver  money,  monej 
cash.  Arian  bath,  coin,  current  monej 
Arian  byw,  quicksilver,  merenn 
Arian  cochion,  copper  money.  Aria 
cor,  fairy  money.  Arian  drwg,  bas 
coin.  Arian  gwion,  Arian  y  co r,  A ria 
gweirwyr,  yellow  rattle.  Aria 
ion,  Arian  gleision,  silver  money,  whit 
money,  silver.  Arian  melyi  ; 
money.  Arian  rhif,  current  mone\ 
coin.  Arian  parod,  ready  monej 
Arian  sychion,  hard  cash 

Ariana  r,  to  save  or  get  money 

Arianaid  a.  silvery ;  silvered  over 

Arianaidd  a,  silvery 

Ariandag  n,  silver  quinsy;  bribery 

Ariandal  n.  payment  in  money 

Ariandlws,  dlysau  n,  silver  prize  or  med 

Ariandlysog   a,  having   won   prizes 

Ariandy,  dai  re,  bank  [med8 

Arianeîl  nf  silver  hue 

Ariangar  a,  loving  money ;  covetous 

Ariangarwch  re,  iove  of  money ;  avari 

xVrianglawdd  ;?.  silver  mine 

Arianiad  nf  argentation 

Arianlliw  a,  silver-coloured 

Arianllu  -oedd  en,  mercenary  host 

Arianllvs  n,  meadow  rue 

Arianof  -iaid  re,  silversmith 

Arianog  re,  monied,  wealthy 

Arianol  a,  of  a  silver  quality ;  pecunial 

Arianrod  nf  the  constellätii>n  Corol 
Septentrionalis  or  Xorthei-n  Crow  I 
called  also  Caer  Arianrod        [inoni 

Ariant,  ariannoedd  n,  silver:  ardent;  •■ 

Arianu  v,  to  silver       [changer;  bantl 

Arianydd  -ion,  Arianwr.  wyr  ».mon(J 

Ai-ianwaith  re,  silverwork 

Ariawl  nf  entreaty 

Arien  -oedd  n,  hoarfrost,  rime;  dew 

Arienog  a,  rimed,  hoary 

Aries  nf  omen,  foreboding 

Arioli  v,  to  intercede 

Arith  re,  guess,  conjecture.     Yn  ari 
at  random,  by  way  of  conjecture 

Arlachar  a,  very  glittering 

Arlafan  if  atrocioos  deed 

Arlafar  »,  faculty  of  speech :  a,  persj 
uous  in  speech 

Arlafariad  n.  enunciation 

Àrlain,  leiniau  if  foremost  rank 

Arlais.  leisiau  if  the  temple 

Arlamu  v,  to  bound  up 

38 


ARL 

Arlan  -au  nf  brink  or  bank 
Arlanastru  v,  to  scatter  abroad 
Arlanw  n,  overflowing 

Arias  a.  tipped  with  blue 

.  Arlathru  v,  to  polish  highly 

i  Arlaw  a,  contiguous 
Arlawd.  Arllawd  n,  pomp,  show 

|  Arlawdd,  loddion  n,  flattery 
Arleelui  v,  to  seclude, 4o  skulk 

.  fcrlechwedd  nf  slope  of  a  hill 
ijírlediad  n,  extension 

|  Arlef  -au  nf  exclamation 

\  Arlet'ariad  n,  enunciation 

[  Arlemain  v,  to  prance,  to  bound  up 

\  Arlen  -i  nf,  veil;  envelopement 

:  Arlenwi  v,  to  overflow ;  to  fill  up  over 

;  Arlesgu  v,  to  enfeeble 

1  Arlesiant  n,  great  advantage 

I  Arlesin  a,  clad  with  verdure 
Arlethrid  -ion  »,  coruscation 

;  Ark'tlm  o,  to  overlay,  to  crash 

|  Arliw  -iau  n,  glazing ;  varnish 

I  Arlochi  v,  to  protect  safely 

|  Arloesi,  Arlloesi,  Arlloes  v,  to  empty,  to 
Arlog  n,  compound  interest     [evacuate 

i  Arloni  v,  to  please  highly 
Arlosgiad  n,  singeing 

i  Arlost,  Arllost  -au  nf  stock,  shaft,  or 
Arluehed  i>f  radiation  [butt 

Arluddiad  n,  interception 

.  Arluddias  v,  to  intercept,  to  hinder 

j  Arluddiol  a,  intercipient 

:  Arlun  -iau  n,  portrait,  likeness 

!  Arluniaeth  nf  prefiguration 

i  Arluniaethu  c,  to  prefigure 

i  Arluniad  n,  delineation ;  painting 

;  Arlunio  v,  to  delineate,  to  pourtray 

f  Arluo  v,  to  obstruct,  to  hinder 

Î  Arlwg,  lygon  n,  view,  perspective 

(.  Arlwm  a,  very  bare  or  exposed 

j  Arlwnc  n,  great  indraught 

i   Arlwrw,  lyryau  n,  deposit 

:    Arlwrw  ad,  towards,  forward 
Arlwy  -on  n,  provision;  mess 
Arlwyant,  annau  n,  preparation  of  food 
Arlwybr  -au  n,  track,  foot  step,  path-way 
Arlwydd  -i  n,  lord:  master=Arglwyàd 
Arlwyddes  -au  nf,  lady ;  mistress 
Arlwyddiaeth  nf  dominion;  lordship 
Axlwyddiaethu  v,  to  exercise  rule 
Arlwyddo  v,  to  prosper,  to  succeed 
Arlwyo  v,  to  prepare  food,  to  cook 
Arlwyso  v,  to^ purge,  to  cleanse 
Arlwytho  v,  to  burden 
Arlwywr  -wyr  n,  caterer;  cook 
Arlydan  a,  superficial 
Arlyfasn  v,  to  adventure 


ARO 

Arlym  a,  very  pungent  or  piercing 

Arlyre  a,  lying  along,  prostrate 

Arlyriad  n,  prostration 

Arlys  -oedd  n,  supreme  court 

Arlysenw  -au  n,  cognomen 

Arlyw  n,  supreme  director 

Arlywel  n,  sensible  horizon 

Arlywodraeth  nf,  supreme  government 

Arlywydd  -ion  n,  president 

Arllad  np  (en  nf),  consecrated  wafers 

Arlladlys  en,  centaury 

Arllwys  v,  to  pour  out,  to  empty 

Arlythyriad  n,  superscription 

Anna,  miiu  nf,  omen;  oracle 

Armäeg  -au  nf  oracular  voice 

Armaeì  n,  second  milk 

Armain  v,  to  prognosticate 

Armell  -au  nf,  hedgehog,  urchin 

Armerth  n,  providing ;  leaking 

Armerth,  Armerthu  v,  to  provide,  to 
prepare ;  to  bake 

Amies  -au  nf,  presage,  omen 

Am  pr,  upon,  on  (used  in  composition 
only)=Ar.  Arnaf,  arnat,  amo,  ami, 
arnom,  arnoch,  arnynt,  upon  me,  &c. 

Arnabod  n,  cognition 

Arnod  -au  n,  mark,  character 

Arnodi  v,  to  mark,  to  note ;  to  annotate 

Arnodiad  n,  annotation 

Arnodydd  -ion  nf  annotator 

Amodd,  arnoddau  nf,  ploughbeam 

Arnoethi  v,  to  denudate,  to  denude 

Arnwyd  -au  n,  essential  quality 

Arnwyf  -au  n,  vigour,  spirit 

Arnwyfiad  n,  imdgoration 

Arnwyth  -on  n,  oddity  of  character 

Arnyfed,  n,  disposition,  habit 

Amyfel  n,  ardour,  temper 

Aro  i,  I  pray 

Arobaith,  beithiau  n,  earnest  expectation 

Arobrid  -au  n,  desert,  merit 

Arobrwyo  v,  to  reward 

Arobryn  n,  desert,  merit 

Arodawr,  orion  n,  rhetorician 

Ai'oddef  v,  to  endure,  to  bear,  to  suffer 

Aroddefiad  n,  passiveness;  endurance 

Aroediad  n,  prorogation 

Arofni  v,  to  overawe,  to  terrify 

Arofydd  -ion  n,  upper  graduate 

Arofyn  -ion  n,  intent,  design 

Arofyn  v,  to  mtend,  to  design 

Aroganu  v,  to  portend 

Arogl,  Arogledd  -au  n,  scent,  smell 

Aroglber,  Arogleuber  a,  odoriferous 

Arogldarth  -au  n,  incense 

Arogldarthu  v,  to  burn  incense 

Arogli  i\  to  scent;  to  smell 
39 


ARS 

Arolo,  oedd  n,  shading 
Aroloi  v,  to  adumbrate :  to  cover 
Arolwg,  ygon  n,  survey ;  to  superintend 
Arolygiad  n,  surveying ;  survey 
Arolygu  v,  to  survey ;  to  superintend 
Arolygwr,  wyr  n,  surveyor;   overseer; 
Aroll  n,  cleft,  rift,  split  [superintendent 
Arolli  v,  to  split,  to  lay  open 
Aronan  n,  orator 
Arorair,  eiriau  n,  adverb 
Aros,  v,  to  stay,  to  wait,  to  stop,  to  tarry 
Arosiad  n,  tarrying,  staying 
Arosol  a,  tarrying,  lingering 
Arostwng  v,  to  subject 
Arpar  -an  n,  what  is  in  order 
Arparu  v,  to  prepare 
Arsaf,  -au  -ion  n,  station,  stand 
Arsafiad  n,  situation 
Arsain,  seiniau  nf  peal  [charm 

Arsang  n,  imposition ;  pressure ;  instep : 
Arsangu  v,  to  tread  upon;  to  press,  to 
Arsarig  a,  very  preverse  [stamp 

Arsathru  v,  to  trample  upon 
Arsawdd,  soddion  n,  square  root 
Arsawr,  n,  savour,  scent,  smell 
Arsedd  -au  nf,  high  seat,  throne 
Arseddiad  n,  sitting ;  seating 
Arsefydliad  n,  stationing 
Arseioiant  n,  leisure 
Arseinio  v,  to  resound,  to  ring,  to  peal 
Arselu  v,  to  perceive,  to  descry 
Arserth  a,  very  steep  or  abrupt 
Arsill  -au  nf  particle 
Arsoddiaeth  nf,  square  root  (as  a  rule) 
Arsteinio  v,  to  reverberate 
Arswl,  sylon  n,  prospect,  view 
Arswll,  syllon  n,  steadfast  look 
Arswllt,  sylltau  n,  compactness 
Arswn,  syniau  n,  great  noise 
Arswyd  n,  dread,  terror,  horror 
Arswydfa  -oedd  nf,  place  of  terrors ;  hell 
Arswydiad  n,  dreading 
Arswydo  v,  to  dread,  to  be  afraid 
Arswydol,  Arswydus  a,  fearful,  terrible 
Arswydd  -au  nf  ostensible  office 
Arswyddog  -ion  n,  high  officer 
Arswyddogaeth  -au  nf  ostensible  office ; 

commission 
Arswyn,  ion  nf  felicity ;  charm 
Arsyberw  a,  very  arrogant 
Arsyfyd  a,  instantaneous 
Arsylw  n,  keen  look,  stare 
Arsylwedd  -au  n,  substance 
Arsyllfa,  f  ëydd  nf  observatory 
Arsylliad  n,  observation 
Arsyllu  v,  to  gaze  earnestly 
Arsyn  a,  astonished ;  stupified 


ARW 

Arsyth  a,  upright ;  rigid 

Artaith,  teithiau  nf  torture,  torment 

Arteithfa    -oedd,    feydd  nf   place    o 

Arteithio  v,  to  torture  [torture 

Arteithiol  a,  torturing,  tormenting 

Arteithydd  -ion  n,  tortm-er 

Arth,  eirth,  arthod  nc,  bear 

Arthaidd  a,  bear-like 

Arthal  v,  to  growl 

Ai-than  nc,  what  is  rough ;  bear's  cub 

Alban  arthan,  muter  solstice 
Arthen  nf,  a  young  she  bear 
Arthes  -au  nf  a  she  bear 
Arthfar  o,  having  a  bear's  fury 
Arthio  r,  to  bark,  to  growl 
Arthlwg  w,  a  baiting 
Arthlygu  v,  to  bait,  to  buffet 
Arthog  a,  bearish,  gruff 
Aru  v,  to  plough,  to  till 
Ar  uchaf  pr,  over,  upon 
Aruchaf  a,  upmost,  topmost 
Aruchafad  n,  exaltation 
Aruchedd  n,  upper  part,  a  surface 
Aruchel  a,  very  high,  lofty;  sublime 
Arucho  v,  to  exalt,  to  uplift 
Aruthr,  Aruthrol  a,   marvellous,  wo 

derful;  prodigious;  strange;  dire 
Aruthredd  n,  amazement 
Aruthro  v,  to  wonder 
Aruthroldeb  n,  wonderfulness ;  awfb." 
Arwadu  v,  to  deny  openly  [ni 

Arwaeddi  r,  to  exclaim,  to  shout 
Arwael  a,  very  low  or  vile 
Arwaen,  n,  rupture,  rent 
Arwaes  n,  earnest,  pledge 
Arwaesaf  n,  support ;  warranty 
Arwaesawg  a,  having  pledge 
Arwaeseb  -au  nf  certificate 
Arwaesgoel  -ion  nf  great  seal 
Arwaesogaeth  »,  warranty 
Arwaesu  i\  to  warrant,  to"  certify 
Arwaethl  n,  contention 
Arwain  v,  to  conduct,  to  lead,  to  guid 
Arwaith,  weithiau  ?i,  superstructure  i 
Arwall  -au  n,  omission,  neglect 
Arwar  n,  quiescent  state 
Arwasg  nf  pressure,  press 
Arwasgod)  v,  to  overshadow 
Arwasgu  v,  to  overpress  [to  deri 

Arwawdio  v,  to  laud,  to  praise ;  to  je< 
Arwawl  n,  luminary 
Arwe  -oedd  nf  texture;  woof 
Arwedd  nf  carriage 
Arweddawd,  odau  n,  conveyance 
Arweddu  v,  to  convey,  to  bear 
Arweiniad  n,  conducting  [is' 

Arweinidog  -ion  n*  chief  or  prime  mil 
4U 


ARW 


ASG 


Anveiiiiduuaeth    nf    superior    serv 

premiership 
JArweiniol  a,  leading,  conducting 
;  Arweiniwr.  wyr,  Arweinydd-ion  n,  guide, 
Arweithiad  n,  snperstruction      [leadc- 
Arwel  a,  conspicious,  manifest 
Arweled  v,  to  perceive 
Arwellyg  -ion  n,  fallacy,  defect 
Arwemp  af  supremely  fair :  m  arwymp 
Arwen  af  white-topped :  m  arwyn 
lArwen  -au  nf  smile,  simper 
Arwenu  v,  to  simper 
[Arwep  -iau  nf  the  visage 
Arwerth  n,  public  sale;  auction 
Arwerthiant  n,  auction 
Arwerthu  v,  to  sell  by  auction 
Arwest    -i   nf  vocality;    vocal  music. 

Cerdd  arwest.  Can  arwest,  vocal  song ; 
i    vocal  music 
Arwestddyn  -ion  n,  minstrel 
Arwestr  -i  n,  loop ;  sling ;  string 
Anviriant  n,  attestation 
Arwisg  -oedd  nf  upper  garment 
Arwisgo  v,  to  enrobe,  to  array 
Arwiw  a,  superexcellent 
iArwníad  n,  quilting 
[Arwn'io  v,  to  quilt 
Arwr,  wyr  n,  ploughman 
tAnvr,  wyr  n,  hero,  worthy 
Anvraig,  wragedd  nf  heroine;  Amazon 
Arwredd,  Arwryd  n,  heroism,  bravery, 
Arwron  -iaid  n,  hero,  worthy  [gallantry 
Arwybodus  a,  well-informed 
Arwydd  -ion  n,  sign ;  banner 
Arwydd  -i  n,  plough 
Arwyddair,  eiriau  n,  motto 
Arwyddfardd,  feirdd  «,  herald  bard 
Arwyddfarddoniaeth  n,  heraldry 
Arwyddiad  n,  signification 
Arwyddlun  -iau  n,  emblem 
Arwyddo  v,  to  signify,  to  imply;  to  sign 
Arwyddocäu  v,  to  signify,  to  denote 
Arwyddol  a,  implying,  emblematic 
Arwyddyd  n,  direction 
Arwyl  -ion  nf  funeral  solemnity 
Anvvliant,  iannau  nf  obsequies 
Arwylo  v,  to  mourn  over  the  dead 
Arwylwisg  -oedd  nf  mourning  dress 
Arwymp  am,  supremely  fair :  f  arwemp 
Arwyn  -iau  n,  violent  passion     [happy 
Arwyn  -ion  n,   bliss:  a,  very   white; 
Arwyneb  -au,  Ai-wynebedd  n,  surface; 
Arwynebol  a,  superficial       [superficies 
Arwyniaeth  n,  consecration 
Arwynt-oedd  n,  scent,  savour 
íArwyntian,  Arwyntio  v,  to  scent  about 
Arwyraeth  n,  celebrity 


Arwyrain  nf  encomiastic  hymn 

Arwyrain  v,  to  extol,  to  exalt 

Arwyre  v,  to  uprise,  to  spring  up 

Arwyreol  a,  uprising 

Arwyrthiant  n,  glorification 

Arwysio  v,  to  cite  publicly,  to  summon 

Arwystl  -on  n,  test ;  pledge 

Arwystlo  v,  to  mortgage,  to  pledge 

Arwystloriaeth  n,  mortgaging 

Arwythedd  n,  ferocity 

Arwythlawn  a,  very  wrathful 

Arygledd  n,  eloquence 

Arymchwel,  Ajymchwelyd  v,  to  revert 

Arymchweliad  n,  reversion 

Arymdaith,  deithiaii  nf  sojourning 

Arymddwyn  n,  deportment 

Arymgais,  geisiau  n,  effort 

Arymgyrch  n,  recurrence 

Arymledu  v,  to  expand  over 

Arymsawdd,  soddion  n,  adjunct 

Arynaig,  eigiau  n,  terror,  dread 

Arysbaith,  beithiau  n,  prospect 

Arysgain  a,  over-sprinkling 

Arysgodig  a,  over-sheltering 

Arysgrif  -au  -ion  nf  indorsement 

Arysgwlf,  gylfion,  n,  voracity 

Arysgwn  n,  superiority 

Arysteiniad  n,  detonation 

Arystrin  -au  n,  commotion 

Arystryw  -iau  n,  stratagem 
Arystum  -iau  n,  curvature 
Arystyried  v,  to  contemplate 
As  -au  nf  plane  surface ;  plane ;  atom, 
particle,  mere  nothing 

Aspx,  implying  separation=:Es 

As,  an  affirmative  particle ;  that  is=Ys 

Asach  -au  nf  oath 

Asaf  -au  nf  plane,  flat  body 

Asafar,  efyr  nf,  buckler,  shield 

Asafeiriad,  iaid  n,  shieldbearer 

Asant,  esynt  nf,  plane ;  target 

Asbant  -au  n,  eaves  of  a  building 

Asbri,  iau  n,  skill ;  fancy ;  trick ;  mischief 

Asbri'ol  a,  full  of  tricks ;  fanciful 

Asedd  n,  slicing ;  gashing 

Asen,  Ais,  -au  nf  rib.     Asen  y  frân, 

spare  rib  of  pork 
Asen  -od  nf  she-ass :  m  asyn  -od 
Asenig  nf  young  she-ass :  m  asynyn 
Aserw,  nf  plank,  shingle 
Aseth,  esyth  nf,  spar,  shaft 
Asethu  v,  to  stick,  to  spur,  to  broach 
Aseu  nf,  the  left  side :  a,  left=Aswy 
Asg  -au  nf  splinter 
Asgafaeth  n,  prey ;  game 
Asgafaethu  v,  to  prey ;  to  depredate 
Asgai,  geion  nf  cleaver 

41 


ASW 


Asgell,  esgyll  nf,  wing;  the  vagina  of 

certain  animals 
Asgellhaid,  heidiau  nf  wing-swarm 
Asgellog  a,  winged 
Asgellu  v,  to  wing;  to  fly 
Asgellwaith  n,  flankwork,  flanker 
Asgellwrych,  ion  ;?.,  spray 
Asgeflwynt  -oedd  n,  side-wind 
Asgen  -an  nf  harm,  da 
Asgenol  a,  pernicious,  hurtful 
Asgenu  v,  to  harm,  to  injure 
Asgethr  -an  nf  splinter 
Asgethrog  a,  splintered,  spiked 
Asgethru  v,  to  splinter 
Asglinen  nf.  stem,  lineage 
Asglod  -ion  np  (yn  •«).  chips 
Asglodi  v,  to  cut  off  chips,  to  chip 
Asglodioni  ^^  to  cut  chips 
Asgloffo,  limping,  hairing 
Asgori  v,  to  separate,  to  part 
Asgre  -on  nf  the  heart ;  the  bosom 
Asgri  n,  tremor,  trembling 
Asgwrn,  esgym  n,  bone 
Asgyrneiddio  v,  to  become  bone,  to  ossify 
Asgyrniad  n,  ossification 
Asgyrnig  a,  bony,  large-boned 
Asgyrnog  a,  bony,  full  of  bone 
Asgyrnu  v,  to 

Asio  v,  to  join;  to  solder;  to  cement 
Aspygan  nf  daisy 

i.  Asseddu  r.to  seat;  to  sit  down 
Asserw  a,  sparkling,  glittering 
Asswyn  n.  absence;  essoin 
Asswyno  v,  to  absent ;  to  excuse  absence 
Asswynwr,  wyr  n,  absentee 
Astalch,  estylch  nf  shield,  buckler 
Astell,  estyll  -od  nf  plank;  shingle 
Astellu  v,  to  plank,  to  board 
Astrus  «,  perplexed,  difficult 
Astrusi  n,  perplexity,  trouble 
Astud  a,  studious,  diligent,  meditative 
Astudfa  -oedd  nf  a  study 
Astudiaeth  nf  study,  meditation 
Astndio  v,  to  study,  to  cogitate 
Astudrwydd  n.  studiousness 

5  ;ik.  board=Estvllen 
Astyllodi  -•  bo  plank, to board=Estyllodi 
Astyllenlys  -iaun,  Astyllenes  nf.  ribwort 
Astyllfa  -oedd  nf.  plunk-yard[  plaimain 
Astyr  -on  n.  adjunct 
Asu  r,  to  join  splinters,  to  unite 
Asur  n,  blue  sky.  azure:  a.  azure 
Asw  n,  the  left:  a,  left 
Aswellt  re,  pasture,  grass  land 
Aswy  »,  the  left :  a,  left,  sinister 
Aswyno  P,  to  beg.  to  implore,  to  crave 
Aswys  -an  n.  left  side 


Aswys,  Aswy  so  r.  to  choose 

Asyn  -od  re,  he-ass:  /"asen  -od 

At  }>r.  to ;  towards ;  so  far  as.   Ataf,  atat 

ato.  ati,  atom,  atoch.  atynt.  tome, &c 
At    p.c,   back,    again,    re-       In    sonv 

words,   retaining  its  meaning  as  | 

preposition,  it  signifies  to ;  as  attynu 

to  draw  to,  to  attract 
Atddodiad  -an  n.  apposition;  appendix 
Ateb  r,  to  answer,  to  reply,  to  respond 
Ateb  -ion  n,  answer,  reply,  response 
Atebol  a,  responsible,  answerable 
Atgludo  i\  to  import 
Atglndiad  n,  importation 
Atgludion  np.  imports 
Atgrymn  r,  to  incurvate,  to  bend  in 
Atoedd  ad,  otherwise 
Atolwg  ad,  I  pray,  prithee 
Atolwg  n.  importunity,  entreaty 
Atolygu  v,  to  importune,  to  beseech 
Atoralw  r.  to  call  again;  to  reply 
Attaenu,  Attaenellu  v,  to  resperse 
Attafael  «,  distraint,  seizure 
Attafaela,  Attafaelu  v,  to  distrain 
Attafodog,   attafodiog,   attafodogion 

secondary  speaker 
Attai.  fceion  n.  vagabond 
Attaith,  teithiau  nf  return 
Attal  -ion  nf  stop,  hindrance. 

dywedyd,  impediment  of  speech,  sta 

mering.    Mae  attal  arno,  ne  stttM 
Attal  v,  to  stop,  to  detain,  to  withb 
Attaliaeth  nf  aposiopesis 
Attaledigaeth  -an  nf  repayment 
Attalfa,  f'e'ydd  nf  impediment 
Attalgar  o,  retentive 
Attaliad  -au  n,  stoppage 
Attaliaeth  nf  impediment,  check 
Attaliaith  nf  aposiopesis 
Attaliedigaeth  -au  nf  stoppage 
Attaliedydd  -ion  n,  restrainer 
Attaliol  a,  preventive 
Attalmu  r.  to  act  upon  again 
Attalnod  -au  nf  stop  (in  reading) 
Attalnodi  v,  to  point,  to  punctuate 
Attalnodiaeth  nf  punctuation 
Attain  v,  to  repay,  to  pay  back;  to  I 

taliate,  to  requite 
Attalwr.  wyr  n.  reimburser 
Attarddiad  n.  renascence 
Attaro  tr,  to  strike  again 
Attarw,  teirw  n,  gelded  bull 
Attawd,  todion  n,  affix,  suffix 
Attawr,  torion  n.  repentance 
Atteg  -ion  nf  prop,  stay 
Attegu  '•.  to' stay,  to  uphold,  to  pro]! 
Attil  -ion  v,  second  conception 
Ÿ1 


ATHî 


ATHW 


Attíll  -ion  n,  reduplication 

Attixl  v,  to  put  together.     Dattod   ac 
attod,  to  unfix  and  refix        [to  suffix 

Attodi  v,  to  append;  to  add;  to   affix, 

Attodiad  -au  n,  appendix,  supplement, 

Kttodiaeth  nf  addition  [addition 

Attoi  i\  to  come  on  again,  to  return 

Attor  -ion  n,  denudation 

Attorchi  v,  to  fold  back 

Attori  r,  to  refract 

Attrais,  treisiau  n,  reprisal.    Llythyrau 
attrais,  letters  of  reprisals 

Attraws  a,  crossing  back 

Attref  -au  nf  deserted  place 

Attrefiad  n,  depopulation 
|  Attrefnu  v,  to  arrange  anew 
I  Attreg  -au  n,  delay,  stop;  demur 
:  Attreiddio  v,  to  penetrate  again 
jj  Attreiglo  v,  to  roll  again,  to'roll  back 
;|  Attreisio  v,  to  make  reprisal 
i>  Attrethu  v,  to  tax  again 
I  Attro  -ion  »,  recurrence;  repeat 
i  Attroi  v,  to  return 
■  Attrosi  v,  to  pass  over  again 
'  Attrwcli,  trychion  n,  recision 

Attrws  n,  second  dress 
I  Attrwydd  n,  regress,  return 
!  Attrychu  v,  to  cut  anew ;  to  refract 
)  Attudd  n,  second  covering 

IAttuedd  -au  n,  contrary  bias 
Attuellu  v,  to  shade  again 
Attum  -iau  n,  recurvation 
l  Attwf,  tyfion  n,  second  growth 
I  Attwg,  tygion  n,  prospering 

Attwyn  v,  to  bring  back  [tion 

('  Attwysgiad  n,  Attwysgaeth  nf,  reduc- 
[Attwysgo  v,  to  subdivide;  to  reduce 
f:  Attwythiad  n,  leaping  back 
•  Attybiad  n,  reconsideration 

Attyblygu  v,  to  reduplicate 
,  Attychwel  v,  to  return  again 
,  Attychwel  -ion  n,  falling  back 

Attyfiant  /?,  regermination 

Attymp  n,  second  season 

Attyniad  n,  attraction 

Attynol,  Attyniadol  a,  attractive 
•.  Attynu  v,  to  attract,  to  draw  to 

Attywallt  v,  to  regurgitate 

Attnvyn  n,  reflection^ 
,  Ath  -au  n,  pervading  quality ;  heat 

Athafar  a,  magnificent 

Athalmu  v,  to  impress 

Atharddu  /-,  to  gush  violently 

Atharfu  v,  to  scatter  about 
I  Athaw  a,  very  silent  or  still 

Athech  a,  skulking,  lurking 

Athelaid  a,  very  fair  or  elegant 


Athervdd  a,  very  vehement 

Athlaw  -iaid  n,  foreigner 

Athlwg,  lygon  n.   . 

Athlygu  v,  to  glance  over;  to  review 

Athor  a,  In-oken,  fractured,  brittle,  fragile 

Athori  v,  to  fracture,  to  break 

Athost  a,  pungent,  severe 

Athrai  n,  falling  away 

Athrais  n,  violence 

Athraw  -on  n,  teacher;  master;  doctor 

Athrawd,  rodion  n,  calumny 

Athrawiaeth  vf,  instruction;  doctrine 

Athrawiaethu  v,  to  indoctrinate,  to  in- 

Athrawn  n,  ontology  [struct 

Athrawu  v,  to  instruct 

Atbrawus  a,  instructive 

Athrech  a,  vanquishing 

Atbrechu  i\  to  vanquish,  to  overcome 

Athref  -i  nf,  domain,  mansion 

Athrefiad  »,  domestication 

Athrefig  «,  domestic,  homely 

Athrefmad  -au  n,  regulation  ^ 

Athreiddio  v,  to  penetrate 

Athreigl  n,  turning  or  going  round 

Athreiglad  -an  n,  revolution 

Athreio  v,  to  diminish,  to  lessen 

Athrem  -iau  nf,  glance,  look 

Athrewyn  n,  conciliation 

Athrewyn  v,  to  conciliate,  to  pacify 

Athrig  n,  stay,  delay 

Atlirin  n,  conflict;  toil 

Athrist  a,  very  sad,  pensive,  sorrowful 

Athrodi  v,  to  calumniate,  to  defame 

Athrodiaeth  nf,  defamation 

Athrofa  -oedd,  f é'ydd,  fan  nf,  academy 

Athrofaol,  Athrof  äus  a,  academical 

Athrofiiwr,  fawyr  n,  academician 

Athrolith  nf  philosophy 

Athrolithio  v,  to  philosophize 

Athronawl,  Athronyddol,  Athroni'ol  a, 

philosophical 
Athronddysg,  Athroni,  Athroniaeth  nf, 
Athru  a,  very  pitiful  or  vile[philosopíiy 
Athru  r,  to  tread,  to  trample 
Athrugar  a,  pitiful,  merciful;  vast 
Athrwch  n,  cut  through 
Athrwm  a,  very  heavy,  ponderous 
Athrwst  n,  great  noise,  tumult 
Athrwydd  a,   very  fluent.     Athrwydd 

awen,  flowing  muse 
Athrylith  nf  intuition ;  genius ;  fancy ; 
Athrylithedd  n,  discipline       [invention 
Athrylithgar  a,  intuitive,  ingenious 
Athrywyn  -ion  n,  happiness,  pacification 
Athrywynu,  Athrywyn  v,  to  conciliate 
Athu  v,  to  go,  to  proceed=Myned 
Athwll  a,  in  holes,  ragged 

43 


AWO 


BACH 


Athwn  a,  shattered,  broken:  /athon 

Athwr,  athyroedd  re,  mound,  heap 

Athwyth  re,  elasticity ;  sparing 

Athyn  a,  very  tenacious ;  cohesive 

Athywyll  a,  tenebrous,  gloomy 

Athywyn  re.,  spendour 

Athywys  v,  to  conduct,  to  lead,  to  guide 

Au,  euon  re,  the  liver=Afu 

Au  v,  to  go,  to  proceed=Myned 

Auad  re,  affection  of  the  liver 

Aul  re,  dung,  manure 

Auon  nf  halfpenny ;  scrapie 

Aur  re,  gold 

Aw  -on  re,  fluid ;  flowing 

Awall  -on  re,  lapse ;  error 

Awch  re,  edge ;  sharpness ;  ardency 

Awchlym  am,  sharp-edged :  f  awchlem 

Awchu,  Awchlymu  v,  to  sharpen,  to 

whet,  to  edge 
Awchus  a,  sharp,  keen ;  greedy 
Awd  nf,  song,  lay 
Awd,  odiau  re,  season,  opportunity 
Awdl,  odlau,  awdlau  re/,  ode ;  rhyme 
Awdurdod  -au  nf,  authority 
Awdnrdodi  v,  to  authorize 
Awduriaeth  nf,  authorship 
Awdurol  a,  authorial ;  classical 
Awdwl,  awdlau  re,  opportunity 
Awdwr,  wyr,  Awdur  -on  re,  author 
Awdd,  odclion  n,  participation 
Aweddwfr,  Aweddwr  re,  fresh  or  run- 
ning water 
Awel  -on  nf  gale,  breeze,  wind 
Awelaidd  a,  like  a  soft  gale 
Awelan  nf  gale,  breeze 
Awelog  re,  breezy,  windy 
Awelu  v,  to  blow  a  soft  gale 
Awelyn  re,  soft  gale,  gentle  breeze 
Awell  -au  nf  conduit,  pipe 
Awelliaeth  nf  hydraulics 
Awellig  a,  hydraulic  [muse 

Awen  -au  nf  genius ;  fancy ;  taste ;  the 
Awen  -au  nf,  reign  of  a  bridle ;  mandi- 
Awenad  n,  slap  on  the  chops  [ble 

Awenes  -au,  Awenyddes  -au  nf  muse 
Awenol  a,  poetical 
Awenu  v,  to  smile ;  to  simper 
Awenydd  -ion  re,  poet,  genius 
Awenyddiaeth  nf,  poetry,  poesy 
Awenydd  ol  a,  poetical 
Awg  re,  keenness ;  eagerness 
Awgrym  -au  re,  sign ;  beckoning ;  hint 
Awgrymu  v,  to  make  signs;  to  hint 
Awl  re,  primeval  light ;  praise. 
Awn  re,  flowing  together  of  atoms  or 

particles :  v,  we  will  go 
Awon  nf  flow  of  water ;  river 


Awr,  oriau  nf  hour.     Yn  awr.  yr  awi 
hon,  now.     Yn  awr  fach,  just  now 
A\\r  ac  orig,  continually 
Awran  ad,  at  present,  now 
Awrgylch  -au  re,  horary  circle 
Awrìais,  leisiau  re,  clock,  horologe 
Awron  ad,  at  present,  now 
Awrol  a,  horary ;  relating  to  the  hour 
Awrwydr  -au  re,  hour-glass 
Aws,  osian  n.  defiance ;  challenge 
Awsafiaeth  if  hydrostatics 
Awsafol  a,  hydrostatic 
Awsaidd  a,  ripe;  tender,  soft 
Awst  n,  the  month  of  August   [avidit 
Awydd   re,   ardent   or    earnest    desire 
Awyddfryd  re,  zeal 
Awyddo  "v,  to  desire  earnestly 
Awyddol  a,  desirous ;  zealous 
AwVddu  v,  to  be  anxious  for,  to  desire 
Awyddus  a,  desirous,  eager 
Awyn,  n,  rein  of  a  bi'idle 
Awyr  -on  nf  air;  the  air,  the  sky 
Awyraidd  it,  aerial,  airy 
Awyrbwysai,  eion  re,  barometer 
Awyrbwysiad  re,  aerostation 
Awyrbwysiaeth  nf  aerostatics 
Awyrddysg,  Awyreg  nf  aerology 
Awyrell  -au  nf  "air  vessel;  balloon 
Awyren  -au  -i  nf  balloon  [stoil 

Awyrfaen,  feini,  fain  re,  aerolite,  meteorl 
Awyrfeidraeth  nf  aerometry 
Awyrfeidr  -an  »,  aerometer 
AwyriToel  -ion  nf  aerornancy 
Awyrgylch  -au  -oedd  re,  atmosphere    I 
Awyrnen  -au  nf  firmament 
Awyro  v,  to  air ;  to  ventilate 
Awyrog  a.  pneumatic ;  airy 
Awyrogaeth  nf  pneumatics 
Awyrol  a,  aerial,  airy 
Awyrolaeth  nf,  pneumatics 
Awyroldeb  re,  airiness 
Awyroli  v,  to  make  or  become  airy 
Av.-vru  v,  to  air ;  to  ventilate 
Awyrydd  -ion  re,  ae'rologist 
Awyryddiaeth  nf  aerology,  aerograpil 
Awys  -ion  re,  general  invitation;  msl 
riage  rites 

B 

Ba,  oedd  re,  being  in;  immersion 

Ba  pr,  what=Pa 

Baban  -od  re,  babe :  mutation  of  Mab 

Bacas,  bacsau  nf  footless  stocking 

Bacon  rep,  berries :  mutation  of  Mac( 

Bacwn  re,  bacon=Cig  moch 

^iach  -au  re,  hook,  grapnel 

44 


BAL 


BAN 


Bach  a,  little,  small,  minute.  Bach  y 
j  nyth,  the  last  or  youngest  of  a  hatch. 
•     brood,  or  litter 

Bachdro  -ion  n,  sharp  turn 

Baehdrofa,  fäu,  fëydd  nf  labyrinth 

Bachdroi  v,  to  turn  sharply 

Baehell  -an  iif  nook,  comer;  snare 

Bachellu  v,  to  grapple ;  to  snare ;  to  hook 

Baches  -an  nf,  little  darling 

Bachgen,   bechgyn   n,  boy,  child.     Yr 
hen  faehgen,  old  Nick 

Bachgenaidd  a,  boyish,  childish 

Bachgenes  -au  nf  young  girl 

Bachgenos  np,  little  youngsters 
iBachgenyn  n,  little  boy 

Bachiad  n,  hooking,  grappling;  bending 
|    like  a  hook 

|BachÌL,r  a,  smallish,  diminutive 
JBachigyn  ?i,  very  small  or  little  thing 

Bachog  «,  hooked,  crooked 
ÎBachol  a,  hooking,  grappling 

Baclm  v,  to  hook,  to  hitch,  to  grapple 
to  crook ;  to  get  into  recesses 

Bad  -au  n,  boat,  ship's  boat 
JBadaid,  eidiau  n,  boatful 

Badwr,  wyr  n,  boatman 
jBadd  -au  n,  bath ;  bathing-place 
ÌBaddon  n,  bath ;  bathing-place 
iBaedd  -od  n,  boar 
[Baeddaidd  a,  like  a  boar 

feeddgig  n,  boar's  flesh,  brawn 

Baeddredog  a,  going  after  the  boar 
;Baeddu  v,  to  beat,  to  strike,  to  thump 
•Baesg  n,  the  rim  of  a  wheel 

Bagad  -au  n,  cluster;  troop,  multitude 

Bagadog  a,  clustered;  having  pendants 
^Bagadu  v,  to  cluster,  to  group 
IJBagedyn  n,  small  pendant 
'iBagell  -au  nf  nook ;  snare 

Bagl  nf  crook ;  crutch.     Ffon  fagl  (pi 
ffyn  baglau),  crutch 

Baglan  nf  crook ;  hook 
'Baglog  a,  having  a  crook 

Baglor  -iaid  -ion  n,  bachelor 
pagloriaeth  nf  bachelorship 
Baglu  v,  to  hold  with  a  crook ;  to  entangle 

Bagwn  n,  strength,  potency 

Bagwy  -on  n,  cluster,  bunch 

Bagwyo  v,  to  cluster 

Bagwj-og  a,  clustering 

Bai, beiau  n, fault ;  vice ;  defect  [scream 

Baich,  beichiau  n,  burden,  load ;  outcry, 
,Baid,  beidiau  n,  briskness,  Uveliness 

Baidd,  beiddiau  n,  challenge,  daring 
,Bais  np,  flats,  shallows 

Bâl,baloedd«/J  prominence;  peak.  Eiry 
J  fàl,  the  snow  of  the  peak 


Bal  n,  bundle;  bud.     Bâl  o  lin,  a  ball 

or  bundle  of  flax 
Bal  a,  having  a  white  mark,  spot,  or 

streak  on  the  forehead.     Ceflyl  bal, 

(ycaseg  fal),  a  horse  with  a  white 

blaze  in  his  forehead 
Bala  -on  n,  shoot  out,  budding ;  efflux 
Balaen  n,  steel 

Balalwyf  en  (-enf),  palm  tree 
Balannu  v,  to  shoot,  to  bud 
Balant,  annau  n,  shooting,  budding 
Balasar  n,  asure,  sky-blue 
Balasarn  -au  n,  ballast 
Balasarnu  v,  to  ballast 
Bale  -iau  n,  ridge ;  break  in  a  furrow 
Balciad  n,  breaking  of  furrows 
Balcio  v,  to  break  furrows 
Balciog  a,  having  ridges 
Balch  a,  proud ;  superb ;  towering 
Balchder,  Balchedd  n,  pride,  pomp 
Balchineb  n,  hauteur ;  arrogance 
Balchi'o  v,  to  grow  proud 
Baldar  n,  the  herb  satyrion 
Baldardd  n,  budding 
Baldarddu  v,  to  bud,  to  shoot 
Baldog  a,  short  stout  person 
Baldordd  n,  babbling,  tattling,  bother 
Baldorddi  v,  to  babble,  to  tattle 
Baldorddus  a,  babbling,  tattling 
Balclorfi  v,  to  mutter,  to  babble 
Balddu  a,  black-visaged 
Balennyn  n,  bud,  sprout 
Balgur  -on  n,  sprout,  germ 
Balhau  v,  to  spring  up,  to  bud     [horse 
Bali  n,  whiteness  in  the  forehead  of  a 
Balog  nf,  protection ;  pinnacle ;  tongue, 

flap,  valve 
Balog  a,  jutting,  flapped ;  valved 
Balon  a,  contented,  at  ease 
Balwg  en,  tufts  of  flax 
Balwydd  np  (  en  nf),  palm-trees  [trees 
Balwyfcrc  (-en  nf),  palm  wood;  palm 
Ball  -au  n,  eruption ;  plague 
Ballasg  -au  n,  shell,  husk ;  porcupine 
Ballasgu  v,  to  husk,  to  shell 
Ballaw  v,  to  shout,  to  scream 
Ballaweg  -au  nf  wear  net 
Balleg  -au  nf,  bow  net ;  purse 
Balleglys  -oedd  n,  hanaper 
Ballcgrwyd  -au  nf  bow  net 
Ballog,  ogion  n,  hedgehog,  urchin 
Ban  -au  n,  prominence ;  peak ;  highland ; 

part ;  branch ;  strain ;  drinking  horn. 

Banau      Brycheiniog,      Breconshire 

Beacons.    Ban  cyngeni,  Man  cyn  geni 

mole,  mother's  mark 
Ban  i?,  loftv,  high  5  loud 

45 


BAR 

Banad,  Banal  np,  the  broom 
Banadl  np  (-en  nf),  the  broom. 

adl  pigog,  butcher's  broom.     Banadl 
aur,  dyer's  broom,  dyer's  greenweed. 
Banadlen.  broom  bush 
Banadlog  a,  full  of  broom 
Banadlos  np,  sweet-broom,  dyer's  broom 
Banan  ra,  alarm 

Banc  -fau  »,  platform ;  table;  hank 
Banc,   bencydd   11,   hill;    upland,   high 

land;  eminence;  hi 
Bancaw  -iau  n,  top  tie,  tuft 
Bancawio  v,  to  tie  or  whip  round  the 

top;  to  tie  or  bind  about 
Bauer  -an  n,  basket  [erau,  colours 

Baner  -au  nf,  banner,  hag,  ensign.  Ban- 

Î  -au  nf,  bonfire,  blaze 
Bauffaglu  v,  to  light  a  bonfire 
Bangaw  a,  compact;  fluent 
Bangeibr  -au  nf  mu 
Bangor  -au  nf,  upper  row;  high  circle; 

college;  coping;  (h 
Bangoren  -au  if,  wattling  rod;  coping 
Bangori  v,  to  cope  or  bind  together;  to 

wattle 
Banhau  v,  to  make  conspicuous 
Banhwch,  hychod  nf  wild  sow 
Baniar,  ieri  nf  banner, 
Banllei-aun/J  loud  shout :  a,loud-voiced 
Banllefain  v,  to  shout,  to  cry  out 
Bannas  -au  ra,  mat 

Bannod-au  ra,  clause;  article,  name  give 
by  some  grammarians  to  the 
y  or  yr 
Bannodi  v,  to  make  clauses 
Banog  a,  prominent,  conspicuous,  notable 
Nod  banog,  article=Bannod.    Yehain 
banog,  the  mythological  oxen  of  Hu 
Gadarn:  also  called  Yehain  manog 
Banog  -ion  nf  article=Bannod 
Banon  nf  lofty  one,  queen 
Bant,  bentydd  n,  high  place,  height 
Bant  o,  prominent,  high,  lofty,  elevated 
Banu  r,  to  raise,  to  erect 
Banw  -od  ra,  swine,  harrow  pig 
Banwel  -ion  ra,  upward  look ;  sky 
Banwes  -od  if  sow,  barrow  sow;  the 

fish  gilt -In-id 
Banyn  -au  11,  particle 
Bar,  baroedd  n,  ire,  fury,  wrath;  trouble 
Bar,  n,  top,  summit ;  tuft,  bunch 
Bar  -au    ra,   bar,  bolt,  rail;  bar  (in  a 

court  of  justice);  bar  or  sandbank 
Bara  ra,  bread.     Bara  can.  Bara  g'.vyn, 
Bara  peillied.  wheaten  bread.     Bara 
barlys,'Bara  haidd,  barley  bread.  Bara 
cri,  Bara  crai.  Bara  eroew.  unleavened 


_____ BAR 

bread.  Bara  plane,  griddle  cake,  plank 
bread.  Bara  can  y  defaid,  sea  plantain 
Bara  can  y  gog,  wood-sorrel.  Bars 
can  a  llaeth.  greater  stitchwort.  Bara'i 
cythraul,  devil's  bit  scabious  [wrei 
Baran  -edd  ra,  the  countenance :  • 
Baranedd  ra,  presence  [of  soldjfl 

Baranres  -i  nf  front  rank;  rank  or  fil 
Baranu  v.  to  front;  to  ]  , 
Barcer  -iaid  ra,  tanner 
Barclod  -iau  nf  apron  [bnzzan 

Barcud   -iaid,    Bareutan   -od    n,    kite] 
Bardys  np  (-en/),  shrimps 
Bardd,  heirdd,  heirddion  n,  bard;  poet  I 
Barddaeth  nf,  bardism 
Barddas  nf  bardism;  bardic  lore 
Barddawd  ra,  bardic  science 
Barddawl  a,  bardic;  poetic 
Barddawr,  oxion  ra,  bardic  genius 

a  nf  female  bard,  poetess 
Barddgwcwll,  gycyllau  n.  bard's  cowl 
Barddoni  n.  bardic  science;  poetry 
Barddoneg  nf  bardic  lore:  poesy 
Barddoniaeth  if  bardism;  poetry 
Barddon'iaidd  a,  bardic,  poetic 
Barddonol  a,  relating  to  bardism ;  poetic  ■ 
Baren  -au  nf  branch 
Barf -au  n/,  beard ;  whiskers.     Ba_ 
t's    heard.      Barf    y    bwc 
sweet.      Barf   y  gwr 
traveller's  joy.     Barfau'r   derw,  tr 
lichen  or  moss 
Barfle  -oedd  n,  crest  of  a  helmet ;  beav 
Barfog  a,  bearded:  ra,  the  finfish;  ti 
Barfogyn  ra,  barbel      [lesser  wood-ch 
Barfrwyn  rap  (-en  nf)'  sea-rushes 
Barfu  v,  to  heard 
Barfwr,  wyr  n.  barber,  shaver 
Bargeinio,  Bargena  /'.to  bargain, tobi 

-ion  nf  bargain,  contr 
Bargod  -ion  ra,  jut;  skirt;  eaves.     Ba 
godiaid,  Bargodion,  the  inhabitants 
the  marches  or  frontiers.    Rhyfel  bi 
god,  border  war 
Bargodi  c,  to  overhang 
Bariaeth  nf  viciousness 
Baril  -au  nf  barrel,  cask 
Barilaid,  eidiau  nf  barrel-ful 
Barilan  nf  small  barrel ;  anker 
Barilo  v,  to  barrel 
Bario  v,  to  bar,  to  bolt 
Barlen  -au  nf  the  lap 
Barlin  n,  superior  lineage  or  extract! 
Barlys  n  and  en,  barley.     See  Bara 
Barlysa  v,  to  gather  or  collect  barl  j  I 

to  go  about  begging  for  barley 
Barlysen  nf,  Barlvsvn  n.  barleveorn 
•Hi  ' 


BATH 


BED 


3am  -au  nf judgement ;  sentence.  Barn 

irerayg,  nugatory  judgement 
Jarnedíg  <r,  judged;  rondenmed,  sen- 
«arnedigaeth  nf  judgement       [tenced 
Enodydd  -ion  «.judge 
Jarnol  a,  judging,  easting;  judicial 
îarnu  v,  to  judge;  to  condemn 
jiarmvr,  wyr,  Barnydd  -ion  n,  judge 
Bog  -ion  nf  spur 
iarog  o,  ireful,  wrathful 
iaron  -iaid  n,  chief;  baron,  lord 
iarones  -au  nf  baroness 
toroniaeth  n,  barony,  baronage 
Jaronig  -ion  n,  baronet 
iarth  re,  ground  door,  floor 
jiarthlys  n,  pellitory  of  the  wall 
larng  it.  hoar  frost,  rime 
llarugo  v,  to  east  hoar  frost 
Karus  a,  vicious,  mischievous 
larwn  -ion  n,  baron 
îarwn.-s  -au  nf  baroness 
>arwniaeth  nf  baronage,  barony 
iìarwnig  -iaid  n,  baronet 
■ryw  a,  topmost,  superior 
larywlen  nf  outer  covering 
'     ,  beisiau  n.  shallow,  shoal 
a,  shallow,  low,  flat :  p  beision 
idd  a,  shallowish  [child 

•dd  -iaid  n,  bastard ;  illegitimate 
•ddes  -au  nf  female  bastard 
■ddiaeth  nf  bastardy 
ddio  v,  to  bastardize 
•ddu  v,  to  rise  from  a  base  origin 
n,  shallowness 
nf  plaiting,  basketwork 

i-SLunf  basket.  Basged cleddyf, 
;uard  of  a  sword 
iid,  eidiau  nf  basketful 
g  a,  having  a  basket 
asgedol  a,  basketed 
[asle  -oedd  n,  shallow  place,  shoal 
[asu  v,  to  make  shallow ;  to  lower 
,atel  -oedd  n,  drawing  a  bow ;  battle 
iatelu  v,  to  draw  a  bow;  to  battle 
ating  n,  paring  and  burning  peat  or 
ì  turt.    Llosgi  bating,  to  burn  turf 
stingen,  batingod  nf  pared  turf;  sheaf 
of  corn  threshed ;  defloured  woman 
iatingo,  Batio  v,  to  pare  and  burn  peat 
or  turf;  to  hoe;  to  thresh 
vm-axin,  likeness ;  emblem ;  copy ;  coin. 
Arian  bath,  coined  money,  ccÄn,  cur- 
rent money 
îthdy,  dai  n,  mint 

lìtheiniau  np,  hieroglyphics ;  medals 
Mtheinio  v,  to  stamp  efligies 
ätheininl  a.  medallic;  hieroglyphic 


Batheinydd  -imi  n,  medallist 

Bathell  -au  nf  small  coin 

Bathfa  -oedd  vf  mint 

Bathodyn  n,  medal ;  coin 

Bathofydd  -ion  n,  numismatist 

Bathofyddiaeth  nf  numismatics 

Bathog  a,  having  coin,  moneyed 

Bathol  a,  coining;  coined 

Bathor  -ion  n,  dormouse 

Bathu  v,  to  coin 

Bau  -on  n,  hoof 

Bauad  n,  bearer  of  a  saw-pit 

Bauol  -ion  n,  broad  but ;  tunbelly 

Law  n,  dirt,  mire,  dung,  filth:  a,  dirty, 

filthy,  vile.      Baw  mwci,  burdock 
Bawach  np,  mean  dirty  wretches 
Bawai,  eion  nc,  dirty  vile  wi-etch 
Bawaidd  a,  dirty,  vile;  sordid,  mean 
Bawd,  bodiau  nf  thumb.     Bawd  troed, 

the  great  toe,  big  toe.     Bawd  y  me- 

linyd.l,  the  fish  miller's  thumb.    Bawd 

car,  piece  under  a  drag 
Bawdfedi  v,  to  reap  in  a  particular  way 
Bawdfys,  Bodfys  -edd  n,  the  thumb 
Bawdle  n,  thumb-stall 
Bawdy,  dai  n,  nece^sary  house,  privy 
Bawdd   n,   drowning ;  '  demersion.     Ar 

fawdd,  on  the  point  of  drowning 
Bawddyn  -ion  n,  dirty  fellow 
Bawedi  n,  nastiness 
Baweiddio  v,  to  grow  filthy 
Bawgi,  gwn  n,  dirty  dog;  'vile  wretch 
Bawlyd  a,  dirty,  miry,  nasty 
Bawyn,  ach  n,  dirty  wretch 
Be  c,  mutation  of  Pe,  if 
Bechan  af  little,  small :  m  bychan 
Bechan  nf  little  female 
Bechanigen  nf  tiny  female 
Bechgynach  np,  youngsters 
Bechgynos  np,  little  boys 
Bechyn  n,  small  hook 
Bedlem  -od  n,  stroller 
Bedlemes  -au  nf  stroller 
Bedlemydd  -ion  n,  vagabond 
Bedlemyn  »,  vagabond,  stroller 
Bedw  np  (-en  nf),  birch :  nf,  birc  I 
Bedwen    nf,     birch     tree.        Bedwen 

chwerw,  hemp  agrimony.    Y  fedw,  Y 

fedwerw,  Llwyn  bedw,  the  birch  grove. 
Bedweni  np,  birch  grove 
Bedwerw  -i  nf,  birch  grove 
Bedwin  a,  birchen,  of  birch 
Bedwlwyn  -i  n,  birch  grove    [firmation 
Bedydd  n,  baptism.   Bedydd  esgob,  oon- 
Bedyddfa,   fäu  nf  baptistry 
Bedyddfan  -au,  nf,  font 
Bedyddiad  -au  n.  baptizing;  baptism 
47' 


BEL _____ 

Bedyddio  v,  to  baptize,  to  christen 
Bedyddiol  a,  baptismal 
Bedyddiwr,  wyr  n,  baptist 
Bedyssawd  n,  the  universe 
Bedd  -au  -i  n,  grave,  sepulchre,  tomb 
Beddadail,  eiliau  nf  sepulchral  monu- 
Beddaid,  eidiau  n,  graveful  [ment 

Beddargraff  -ion  n,  epitaph 
Beddargraffiad  -au  n,  epitaph 
Beddfaen,  f'eini  n,  tombstone. 
Beddgor  -au  n,  mausoleum 
Beddlech  -i  -au  nf  gravestone 
Beddlith  -iau  n,  epitaph 
Beddol  a,  sepulchral 
Begegyr  -on  n,  drone,  hummer 
Beichio  v,  to  bawl;  to  load,  to  burden 
Beichiog  a,  burdened;  pregnant 
Beichiogi  v,  to  conceive;  to  get  with 

child :  n,  conception 
Beidiog   a,  lively,   vigorous:  nf,  ever- 
green.    Beidiog  goch,  Beidiog  rudd, 
amphibious  persicaria.     Beidiog  las, 

f round-ivy.     Beidiog  lwyd,  mugwort, 
eart's-ease 
Beiddgar  a,  presumptuous 
Beiddio  v,  to  presume,  to  dare 
Beiddiol  n,  presuming,  daring 
Beigri,  iau  n,  great  misfortune 
Beili,  'iau  n,  outlet;  court,  yard;  mound 
Beilio  v,  to  issue  forth 
Beio  v,  to  blame,  to  censure 
Beiol  a,  blaming,  censuring 
Beiri,  "ion  n,  kite 

Beirniad,  iaid  n,  judge;  umpire;  critic 
Beirniadaeth  nf,  criticism 
Beirniadol  a,  critical 
Beirniadu  v,  to  judge;  to  criticize 
Beisdon  -au  nf,  sea-brink,  beach 
Beisdonell  nf  plantain  shoreweed 
Beisfa  -on.  Beisfan  -au  nf,  shallow  place 
shallow,  shoal  [shoaly 

Beisfaog  a,  having  shoals  or  shallows ; 
Beisfaol  a,  shoaly,  shallowy,  shelly 
Beisfor  -oedd  n,  shallow  sea ;  shallow 
Beisgawn,  gonau  n,  stack,  mow 
Beisgawnu  v,  to  stack  corn 
Beisio  v,  to  grow  shallow 
Beisiol  a,  shallowing 
Beisle  -oedd  n,  shallow  place,  shoal 
Beisleog  a,  having  shallow  places 
Beius  a,  faulty,  blamable,  defective 
Beiusrwyud  n,  blamableness 
Beiwr,  wyr  n,  Mamer,  censor 
Bel,  byl  n,  tumult ;  havoc,  war 
Bela  -on  n,  wolf;  the  henbane 
Bela  v,  to  wrangle ;  to  bicker ;  to  war 
Belach  n.  trouble,  molestation 


. BER 

Bele  -od  n,  the  marten.     Bele  y  coe< 
wood  marten.      Bele  y  graig,    roc  i 
Beli  n,  havoc,  devastation  [marte 

Beliaid  np,  warriors,  soldiers 
Belu  v,  to  bicker,  to  brawl 
Belwys  np,  depredators 
Belys  np,  material  for  thatching 
Belysen  nf  bundle  of  thatch 
Bell  a,  compact,  firm,  close 
Bellach  ad,  further;  at  length;  now 
Ben  nf  active  or  living  principle=Mi 
Ben  -i  nf  cart,  wain=^Ien 
Benaid,  eidiau  nf  cartful,  cart-load 
Bendigaid,  Bendigedig  a,  blessed 
Bendigeidlys  n,  common  avens 
Bendigo  v,  to  bless  [mamau,  fairi 

Bendith  -ion  nf  blessing.     Bendith 
Bendithip  v,  to  bless 
Beneo  nf  young  female ;  bird 
Benthyg  n,  loan;  what  is  lent  or  b( 

rowed.     Bhoi  benthyg,  to  lend 
Benthyca,  Benthycio,  Benthygio  v, 
borrow;   to  lend 

Benyn  n,  wain,  cart 

Benyw  -od  -aid  nf,  woman,  female 

Benywaidd  a,  feminine 

Benywen  nf  little  female 

Benywetach  np,  little  gossips 

Benywol  a,  feminine,  female 

Bêr,  berau  nf  lance,  pike ;  spit 

Ber,  lièrau  nf  shank,  leg 

Ber  af  short,  brief,  scanty :  m  byr 

Bera  -on  n<  pyramid,  stack 

Beraes  nf,  short  shield 

Berai,  eion  n,  turn-spit,  jack 

Beran  nf  little  spit;  broach 

Berasgell,  esgyll  nf  the  penguin 

Berdas,  dys  n,  shrimp 

Berdroell  -au  nf  jack-wheel 

Berdysyn  n,  shrimp:  i?/bardysen 

Berddig  a,  bardic,  poetical 

Beif  -au  nf  verb 

Berfa,  íìiu  nf  barrow 

Bert'ain  a,  slender-shanked 

Berfäydd  -ion  n,  baiTow-man 

Berf äyddes  -au  nf,  barrow-woman 

Bergam  a,  bow-legged 

Ben  -Von  n,  kite 

Bernais,  eisiau  nf  varnish  ;  cover 

Beriau,  ieuau  nf  short  yoke 

Berllysg  -au  nf  truncheon 

Beroes  -au  nf,  short  life :  a,  shortln 

Berrwy  -on  n,  fetter 

Berth  -on  n,  perfection,  beauty 

Berth  a,  fair,  pleasant,  rich 

Berthaidd  a,  well  favoured 

Berthedd  n,  endowment ;  riche* 
4S 


BID 

Berthfa,  f äu,  Berthfan  -au  nf,  fair  i 

'  :h  spot;  beauty-spot 
Berthog  a,  endowed;  wealthy 
""ierthogi  v,  to  endow 
Bertliu  l\  to  beautify;  to  enrich 
Berthyd  n,  ornament;  jewel 
Berthyll  a,  enriched;  elegant 
Beru  v,  to  spike,  to  spit 
Bern  v,  to  drop,  to  ooze 
JBerw  -on  n,  boiling,  ebullition 
Berw,  Berwr,  Berwy  en,  cresses.     Ber- 
wy'r  dwfr,  water  cress.     —  'r  fagwyr, 
wall  cress.    —  'r  fam,  flixweed.     — 
í  frengig,  — yrardd,  garden  cress.  — 'r 
gauaf,  winter  cress.      —  yr  iar,  knot 
grass,  — 'r  moch,  swine-cress.      — 
Taliesin,  orpine,  livelong 
Berwad  -au  n,  boiling,  decoction 
Berwedydd  -ion  n,  boiler 
IBrwedd  n.  boiling  state 
|Benvt'Uu  v,  to  brew 
loerwi  c,  to  boil;  to  bubble;  to  eiFervesce 
liBcrwul.  Berwog  a,  boiling,  bubbling 
•Berwy d  a.  ebullition 
JBerwydydd  -ion  n,  brewer 
perwydd  -ion  n,  boiler;  brewer 
jBerwydda  v,  to  brew 
Sîerwyddfa,  f  ëydd  nf  brewery 
lîery  -on  n,  kite 
jîeryn  n.  candytuft 
îeryryn  n.  annual  cress  rocket       [phy 
ìerys.rií'en  nf  stenography,  braehvgra- 
ieryw,  Berywydd  en,  juniper=Meryw 
Jet  nf,   hatred,  grudge.     Dal   bet,  to 
bear  ill  will;  to  be  angry.     Xid  oes 
{aim  ond  y  fet  rhyagddynt,  there  is 
no  love  lost  between  them 
iettws,  tysau  n,  secluded  or  sheltered 
spot;  subordinate  church  or  religious 
house;  chapel.     It  forms  the  names 
of  several  churches  in  the  Principality, 
to  dale 


BLA 

Bidog  -au  nf,  hanger;  bayonet 

Bidogan  nf,  Bidogyn  n,  dagger;  poniard 

Bidogi  v,  to  stab,  to  bayonet 

Bidoglys,  Bidawglys  n,  water  lobelia 

Bidogwr,  wyr  n,  bayoneteer ;  cut-throat 

Bidwal  n,  encampment 

Bidwoseb  -au  n,  visiting 

Bieting  -au  n==Bating 

Bing  -au  n,  the  alley  between  two  rows 

Bilwg,  ygau  n,  billhook 

Bilain,  einiaid  n,  tenant  in  villanage; 

Bileinllu  en,  mob,  rabble  [villain 

Bileindref  -i  nf,  farm  held  in  villanage. 
or  by  servile  tenure 

Bir  n,  beer 

Biswail  n,  dung  or  droppings  of  cattle; 
_  dung;  stale.  Cleddyf  biswail,  the  milt 

Bisweilio  v,  to  drop  dung ;  to  stale 

Bisweilyn  n,  cow-dung 

Bitolws  n,  bull 

Biw  np,  kine,  cattle 

Biwlith  n,  cow-wheat 

Blaen  a,  fore,  foremost,  first;  leading. 
Blaenaf,  first,  foremost 

Blaen  n,  point;  extremity,  end;  top; 
former  or  foremost  part;  priority, 
precedence.  Blaeniaid,  leaders. 
Blaeniaid  ac  oliaid,  leaders  and  fol- 
lowers; van  and  rear.  Blaenau,  ex- 
tremities; the  borders  of  a  country; 
the  furthest  and  more  mountainous 
parts  of  a  country.  Blaenau  Lloegr, 
the  borders  or  frontiers  of  England; 
tbe  marches.  Blaenau  afonydd,  the 
sources  of  rivers.  Blaenion,  the  best, 
chief,  or  principal  part.  Blaenion 
llaeth,  the  first  milk  (in  milking.) 
Blaenion  eu  nerth,  the  chief  of  their 
strength.  Blaen  cleddyf,  the  point 
of  a  sword.  Blaen  ac  ol,  first  and  last ; 
fore  and  aft;  before  and  after.  Ym 
mlaen,  Yn  y  blaen;  forward,  on.  Yn 
ol  ac  ym  mlaen,  backward  and  forward. 
Ym  mlaen  Haw.  beforehand.  Ac  felly 
ym  mlaen,  Ac  felly  yn  y  blaen,  and  so 
forth,  etc.  Ehag  blaen,  before:  for- 
ward; offhand.  Dos  rhag  dy flaen,  go 
straightforward.  0  flaen,  before;  in 
the  presence  of.  O'r  blaen,  formerly, 
previously.  Y  nos  o'r  blaen,  the  pre- 
vious night.  Achub  y  blaen,  to  get 
first  or  foremost.  Blaen  newydd,  the 
new  moon.  Blaen  yr  iwrch,  perennial 
mercury.  Blaen  y  conyn  ar  y  mêl, 
common  agrimony.  Blaen  y  gwaew, 
Ifisser  spearwort 

Blaf  nafiaeth  nf  primacy ;  precedence 
49 


BLA 

Blaeuanedig  a,  first-bom  . 

Blaendardd  n,  first  budding 
Blaendocio  v,  to  beard  wool 
Blaendori  v,  to  cut  tbe  end 
Blaendnvcb,  drychion  n,  aphreresis 
Blaendrwyth  -au  n,  prime  solvent 
Blaenddawd,  odiaid  n,  prefix 
Blaenddodiad  -au  ??.  prefixing 
Blaeneudir  -oedd  n,  bordering  land 
Blaenfain  a,  sharp-pointed 
Blaenfed  a,  antecedent 
Blaenffrwyth  -au  n,  first-fruit 
Blaengar  a,  apt  to  be  foremost 
Blaengeiniad,  iaid  n,  precentor 
Blaengis  -ion  ?;,  first  blow 
Blaengnaif,  gneifion  n,  bearding  of  wool 
Blaengnwd,  gnydau  n,  first  crop 
Blaenhogi  v,  to  sharpen  tbe  point 
Blaenllaetb  n,  first  milk 
Blaenllaw  a,  beforehand;  forward 
Blaenllaw  nf  first-hand 
Blaenllym  a,  sharp-pointed 
Blaenol  a,  foremost,  primary 
Blaenor  -iaid  n,  leader,  chief 
Blaenori  v,  to  precede ;  to  lead 
Blaenoriad  n,  preceding ;  priority 
Blaenoriaeth  nf antecedence ;  precedence 
Blaenorol  a,  antecedent,  previous 
Blaenred,  Blaenredol  a,  precurrent 
Blaenred  -ion  n,  the  foremost 
Blaenrediad  n.  precumng 
Blaenredu  v,  to  foreran;  to  precede 
Blaenu  v,  to  point ;  to  outrun ;  to  precede 
Blaenwedd  -au  n,  summit  [horizon 

Blaenwel   -ion  n,   the   furthest   sight; 
Blagur  -on  en,  sprouts,   buds;    young 

sprigs 
Blaguro  v,  to  sprout,  to  bud;  to  flourish 
Blagurol,  Blagurog  a,  sprouting,  bud- 
ding; flourishing 
Blaguryn  n,  sprout,  bud 
Blai,  bleionn,  ravagcr;  wolf  [the  visage 
Blaidd,   bleiddiaid.   bleiddiau    n,   wolf; 
Blan  n,  splendour ;  light 
Blanc,  blainc  n,  young  horse 
Blanu  v,  to  cast  a  splendour 
Bias  -au  n, taste, savour, relish.  Clywed 

bias,  to  taste;  to  relish 
Blasaidd  a,  having  seme  taste 
Blaseiddio  v,  toj 
Blaslyn  -au  -oedd  »,  sauce 
Blasu  v,  to  taste;  to  relish 
Blasus  a,  relishing,  savoury 
Blasuso  v,  to  give  a  relish  " 
Blaw  -on  n,  effusion,  flow 
Blawd,  blodion  n,  bloom;   meal,  flour. 
Blawd  liif,  saw-dust 


BLO 

Blawdd,  bloddion  n.  activity:  tumult 
Blawdd  a,  active,  quick,  ready 
Blawn  n,  essence,  fat.  oily  principle 
Blawr,  Blawrwyn  a,  like  nitre;  hoary 

of  a  whitish  grey 
Blawr  n,  nitre ;  salts ;  grey  colour ;  rim< 
Blawrgoch  n,  russet :  a,  russet     [hoai 
Blawrio  v,  to  generate  nitre;  to  becon 
Ble  -on  n,  plain,  open  field 
Bledd  »,  ravage ;  spoil 
Bleiddaawy  a,  ravening 
Bleiddast,  eist,  Bleiddiast,  ieist  nf 
Bleidd-dag  n,  wolf  bane  [bit( 

Bleidd-drem  n,  small  bugloss 
Bleiddgi,  gwn  n,  wolf-dog 
Bleiddian,  iain  n,  young  wolf 
Bleiddig  a,  like  a  wolf 
Bleiddychfa  nf  the  visage 
Bleiddyd  n.  depredator 
Bleiddyn  -ion  r»,  wolfs  cub 
Bleiddynedd  n,  cadaverous  aspect 
Bleiniad,  iaid  n,  leader;  ear  of  corn 
Blew  np  (-yn  ?i).  hairs:  hair;  fur:  v 

hair  of  the  head,  which  is  Gwallt 
Blewach,   Blewiach   np,   tender  ban 

down  [c 

Blewcyn  n.  hairy  little  fellow:  f  ble 
Blewgeirch  en,  bristle-pointed  oats 
Blewio  v.  to  grow  to  hair  [mull< 

Blewog   a,   hairy;   shaggy:    nf  gri 
Blewogi  v,  to  grow  hairy  or  shaggy 
Blewogrwydd  n,  hairiness 
Blewyn  n,  a  hair;  blade  of  grass 
Blewynog  nf  mouse-ear  hawkweed 
Bliant,  aint  n,  fine  linen,  cambric 
Blif  -au  -ion  n,  catapnlta 
Blifai,  eion  n,  projectile 
Blifio  v,  to  cast  from  an  engine 
Blifwr,  wyr  n.  artilleryman 
Blifyn  n,  bullet,  ball,  projectile 
Bling  -ion  n.  flaying,  stripping 

•  flay,  to  skin,  to  excoriat» 
Blin  a,  tired,  weary;  troublesome 
Blincwra  n,  blister 
Blinder  -au  n,  trouble;  fatigue 
Blinderog,  Bhnderus  a,  fatigued,  tir) 

tiresome;  troublesome,  painful 
Blinfyd  n,  tribulation 
Blino  v,  to  trouble,  to  tire ;  to  be  fatig 
Blisg  en,  shells;  husks 
Blisgo  r.  to  shell,  to  husk 
Blisgyn  n,  shell;  husk 
Blith -ion n, milk:  o,  milch.    Gwart 

blithion,  Da  blithion,  milch  cows 
Blithog  a,  giving  milk,  milch 
Bliw,  Bliwlys,  Bliwvn  a,  spurge-olh 
Blochas  nf  box=BÌ\vch 

J  50 


BLO 

Blodau  np  (blodeuyu  «),  flow  its 
brenin,  peony.     —  'r  frân,   meadow 
lychnis.     —  cenin  y  bruin,  blue  bells. 
—  'r  gog,  cuckoo  flower.     — r  gwynt, 
anemone.      —  Mihangel,    Calathian 
violet.    — 'r  Pasc,  pasque  flower.    — 
ymenyn,  butter-cups 
loden  nf,  flower,  floweret :  m  blodyn 
lodeuad  n,  flowering,  blooming 
Blodeufag  a,  floriferous 
Blodeugerdd  -i  n,  anthology 
fcdeulyd  a,  flowered  ;  mouldy 
llodeuo  c,  to  flower,  to  flourish,  to  bloom 
JBlodeuog  a,  flowery,  bloomy ;  flourishin: 
Blodeuol  a,  flowering 
Blodeuwedd  nf  epithet  for  the  owl 
|Blodeuwydd    np    (-en   nf),    flowering 
shrubs  or  trees 

,  flower,     ŵ-e  Blodau 
Blodiiv.-ych  np  (-en  nf),  cauliflower; 
Blodio  v,  to  make  meal 
SJodiog  a,  farinaceous 
■jdionos  np,  flowerets 
Hbonyn  n,  floweret:  /*  blodionen 
31odiwr,  wyr  n,  meal-man 
îlodon  /f,  flower,  blossom 
B&odwaith  n,  meal-dust 
31odwraig,  wragedd  nf,  meal- woman 
ilodwy  a,  farinaceous;  mellow 
Jlodwyad  n,  growing  mealy 
31odyn  n,  flower,  floweret:  ybloden 
31oddest  -au  nf,  rejoicing;  applause 
31oddestu  v,  to  make  rejoicing 
31oedd  -iau  nf  shout,  outcry 
31oeddfawr  a,  vociferous,  shouting 
Hoeddgar  a,  apt  to  vociferate  [ing 

floeddian  c,  to  keep  shouting  or  bawl- 
■lloeddio  /\  to  shout,  to  vociferate 
floeddiol  a,  shouting,  bawling 
:>loeddiwr.  bloeddwyr  n,  shouter 
îlöen  a f  floweret,  blossom 
,-ilöenol,  Blöynol  a,  blossoming,  bloom- 
ing, blowing  as  flowers 
■•loenu  v,  to  blossom,  to  bloom 
floesg  a,  lisping;  faltering;  not  speak- 
iloesgedd,  Bloesgni  n,  lisping  [ing  plain 
•'"•--1  '•.  to  lispT  to  falter 

wyr,  Bloesgyn  n,  lisper 
•loffi,  Bloflied  c,  to  jumble,  to  mingle 
flongaf  blunt,  surly,  crabbed:  m  blwng 
doneg  n,  lard,  grease.     Bloneg  y  derw, 
oak-leather.     Bloneg  y  ddaiar,  red- 
|  berried  briony 

•lonegen  nf,  the  leaf  or  caul  that  covers 
1  the  stomach :  m  blonegyn 
i lota  v,  to  meal;  to  beg  meal 
lotai,  eion  nc,  beggar  of  meal 


BOD 


Bloteiaeth  nf  mealing,  begging  meal 

Blotty,  tai  n,  meal-house 

Bloth  -ion  nf  blast,  puff 

Blothach  nf,  fat  woman 

Blowmon  -iaid  n,  blackmoor,  negro 

Blöyn  -au  n,  blossom 

Blöynu  v,  to  blossom,  to  flower 

Blweh,  blychau  n,  box 

Blwng,  blyngau  n,  angry  look :  am,  surly, 

frowning,  angry,  crabbed:  y'blong 
Blwydd  -i  -au  nf  year,  twelvemonth 
Blwyddiad,   iaid    n,    yearling;    annual 

flower,  &c.  [almanac 

Blwyddiad ur  -on  n,  annual;  year-book, 
Blwyddol  a,  annual,  yearly 
Blwyddyn   -edd   nf,   year.      Blwyddyn 

naid,  leap  year 
Blychaid,  eidiau  n,  box-full 
Blychu  v,  to  put  in  a  box 
Blychyn  n,  little  box 
Blydd  a,  sappy;  soft,  tender 
Blyddiad  n,  rising  of  sap 
BJyngder  n,  ruffled  temper 
Blynghau  v,  to  grow  angry  or  surly 
""_  ngu  v,  to  ruffle;  to  frown 
Blynedd,   blynyddoedd,  blynyddau  nf 

year,  twelvemonth 
Blynyddol  a,  annual,  yearly 
Blys  -iau  n,  longing,  craving ;  lust 
Blysgar  a,  craving ;  hankering 
Blysig  a,  voluptuous,  lustful 
Blysigrwydd  n,  voluptuousness 
Blysio  v,  to  long,  to  lust 
Blysion  np,  dainties,  niceties 
Blythach  n,  fat  paunch 
Blythai,  eion  nc,  guzzle-gut 
Blythar,  eiriau  n,  belch,  eructation 
Blytheirio  v,  to  belch,  to  eructate   [bo ! 
Bo  v,  may  be:  n,  bugbear,  scarecrow:  i, 
Bocsach  n,  vaunting,  boast 
Bocsachu  v,  to  vaunt,  to  boast,  to  brag 
""ocsachus  a,  vaunting,  boasting 
Boch  -au  nf  cheek ;  chap 
Bochaid  -eidiau  nf  chap-full 
Bochdew  a,  fat-cheeked  [tooth 

Bochddant,   ddaint,  ddannedd  n,  eye- 
Bochgern  -au  nf.  jole 
Bochgernaid  n,  chap-full 
Bochglug  a,  blubber-cheeked 
Bochio  v,  to  munch 
I'.-ehlaes  a,  flabby-cheeked 
BoeMwyd  a,  pale-cheeked 
Bochlwyth  -i  n,  chap-full 
Bochlwytho  v,  to  stuff  greedily,  to  gobble 
Bochog  a,  blubbed-cheeked 
Bod  9,  to  be,  to  exist 
Bod  -au  n,  being,  living  being ;  residence 
51 


BOL 


BON 


Bod  -ion,  Boda  -od  ra,  mountain  kite 

Bodfys  -edd  ra,  the  thitmb 

Bodlawn,  Bodlon,  &c.=Boddlawn,  &c. 

Bodo  nf  aunt  (in  fond  language) 

Bodofyddiaeth  nf  ontology 

Bodol  a,  being,  existing 

Bodoliaeth,  Bodolaeth  if  existence 

Bodoldeb  ra,  existence 

Bodrwy  -au  nf  ringssModfwy 

Bodrwywr,  wyr  n,  ring-maker 

Bodrydaf  -au  ra,  resort ;  hive 

Bodd  -ion  n,  will,  good  will,  consent 

Bodda  -od -ra,  the  red-shank=Troedgoch 

Boddfa  -oedd  nf.  drowning-place 

Boddgar  a,  easily  pleased 

Boddgarwch  ra,  contentedness 

Boddhaol  a,  pleasing,  satisfactory 

Boddhau  v,  to  please,  to  satisfy 

Boddi  v,  to  drown;  to  be  drowned;  to 

inundate 
Boddineb  n,  contentment 
Boddio  v,  to  please,  to  satisfy 
Boddlawn,  Boddlon  a,  contented ;  willing 
Boddlondeb  n,  contentment 
Boddlonedigol  n,  satisfactory 
Boddlongar  a,  contented  [tent 

Boddloni  v,  to  satisfy,  to  please,  to  con- 
Boddlonol  a,  tending  to  please 
Boddlonrwydd  n,  contentedness 
Boddlonus  a,  satisfied,  contented 
Boddog,  Boddol  a,  pleased,  contented, 
Boddus  a,  pleasing,  agreeable    [willing 
Bogail,    eiliau  n  and   if  navel ;   nave. 

Bogail    y    Forwyn,    Bogail    Gwener, 

common  navelwort 
Bogail,  geiliaid  nf  vowel 
Bogeilaidd,  Bogeiliaidd  a,  umbilical 
Bogeilchwydd  ra,  swelling  of  the  navel 
Bogeilgen  ra,  umbilicated  liverwort 
Bogeil-lys  »,  navelwort  [knob 

Boglwm,  glymau,  Boglyn  -au  ra,  boss, 
Boglynon  en,  eryngo.     Boglynon  arfor, 

sea  eryngo,  sea  holly 
Boglynu  v,  to  boss ;  to  bubble 
Boglynwaith  «,  embossment 
Bogwn,  ynau  ra,  might,  potency 
Bogynog  a,  mighty,  potent 
Boì  -iau,  Bola  «,  belly,  paunch ;  stomach 
Bolaid,  eidiau  ra,  bellyful 
Bolch,  bylchau  if  gap;  notch 


Bolerai,  eion  ra,  guzzler 
Bolgan  -au  nf,  budget,  pouch 
Bolgi,  gwn  ra,  greedygut,  glutton 
Bolglwm,  ymau  ra,  boss;  tuft 
B"''lgodogioii  up,  marsupiaha 
Bolgwd  ra,  paunch-belly 
Bolheulo  v,  to  bask  in  the  sun 
Bolio  v,  to  belly,  to  gorge 
Boliog  a,  big-bellied     ~  [tatic 

Boloch  ra,  disquietude,  trouble,  moleei 
Bolol  -ion  ra,  bugbear,  goblin 
Bolrwth  a.  gluttonous,  greedy 
Bolrwym  a,  costive,  bound 
Bolrwymedd  ra,  costiveness 
Bolrwymo  i\  to  make  costive 
Bolrwymyn  -au  n,  belly-band 
Bolrythi  ra,  greediness 
Bolrythu  r.  to  gormandize 
Bolwag  a,  empty-bellied     [in  the  bell 
Bolwst,  ystiau  nf  hernia ;  cholic :  pa' 
Bolwynt  nf  flatulency;  wind  cholic 
Boly  ra,  belly,  paunch=Bol.  Bola 
Boly8othach  n,  mixed  language,  jargo 
Bolystog  K,  having  hernia 
Bolvsrvn  «.,  hernia,  rupture 
Bollt  -an,  byllt  if  boft,  dart,  spar 
Bolltaid,  eidiau  nf  bolting;  stalk 
Bolltiad  n,  bolting,  darting 
Bon -au -ion  w,  stem,  base;  stock.    Y< 
bon,  Boniad,  the  hindmost  ox  in 
plough   or   team.     Bon   y   gler, 
lowest  'lass  of  minstrel 
Bonad,  eidiau  n,  basement 
Bonbren  -i  ra,  harness  stretcher 
Boncath  -od,  -au  ra,  buzzard 
Bonclust  -iau  ra,  box  on  the  ear 
Bonclustio  v,  to  box  the  ear 
Boncyff  -ion  -iau  ra,  stump,  trunk,  sfo 
Bondew  a,  thick-legged,  squabby 
Bondid  -au  if  plough-chain 
Bondo  era,  eaves,  first  thatch 
Bonedd  n,  descent,  stock,  nobleness 
birth,  lineage,  pedigree:  en,  gentB 
nobility.     Dwyn  plant  ar  fonedd, 
give  children  a  liberal  education 
-au  nf  lady=Boneddig« 
Boneddig    «,    noble;    genteel,    gei 
manly.      Gwr   boneddig,   gentlei 
Gwraig  foneddig,   lady,     Mab  1 
eddig,  young  gentleman.    Mercn  f< 
eddig,  young  lady;  lady.     Boned< 
tlemen;  gentry 
BonedcBgaetb  nf  gentility 
Boneddigaidd  a,  noble;  genteel 
Boneddiges  -au  nf  lady 
Boneddu  r,  to  ennoble 
Boneddwr.  wyr  n.  gentleman 
52 


Bolch  a,  having 


,  notched 


Bolchwydd    n,   swelling   of   the   belly; 

pregnancy ;  swaggering 
Bolchwyddo  v,  to  swell  the  belly 
Boldesa,  Boldesu  v,  to  bask  in  the  sun 
Roldyn  a,  tight-bellied,  full-bellied 
Bolera  v,  to  guzzle,  to  spunge 


BRA 

Bonfras  a,  thick-legged ;  clumsv 
Bnffagl  &c.  n/=Banffagl,  &c." 
Kigam  a,  bandy-legged 

u  v,  to  waddle 
Bongemi  n.  bandy-legged  state 
Bonglerwch  n,  clumsiness,  awkwardness 
Bonglwm,  glymau  n,  knob  on  tbe  end 
Boniad,  laid  n,  the  aft  ox  in  a  team 
Bonllef  ;?/=Banllef 
Bonllost  -au  nf  the  tail,  genital 
Bouog    a,    stemmed,     stalked ;    thick- 
Sonsang  -au  nf  base;  layer     [shanked 
Bbnsyg  -an  nf,  plough-chain 
Bontin  -au  nf  buttock,  rump 
Bontinog  a,  large-buttocked  [stem 

Bonyn-au,  Bonwn,  ynau  »,  stump,  stock, 
Bor  -au  re,  focus ;  centre  of  a  circle 
Bord  -ydd  -au  nf,  table,  board  (S.  W.) 
=Bwrdd  (X.  W.)     Bord  gron,  round 
Bordaid,  eidiau  nf  tableful  [table 

Bore,  Boreu,  -au  re,  morn,  dawn :  a,  early 
Boregwaith,    Boreugwaith  re,  morning 

time,  a  certain  morning 
Boreuddydd,  Boreddydd,   -iau  re,  day- 
spring,  break  of  day,  morning 
Boreuedd  re,  earliness 
Boreufwyd,  Borefwyd,  -ydd  re,  breakfast 
Boreuo  v,  to  become  morning,  to  become 
Boreuol  a,  dawning,  morning,  early  [day 
Bost  -iau  re,  boast,  bragging 
Bostio  v,  to  boast,  to  brag 
Bot  -iau  re,  round  body 
Botas  -au,  Botasen  nf  buskin ;  boot 
Botaswr,  wyr  re,  bootmaker 
Botwm,  ymau  re,  boss ;  button 
Botymog  a,  bossed ;  buttoned 
Botymu  v,  to  boss ;  to  button 
Both  -au  nf,  nave  of  a  wheel ;  boss 
Bothell  -i  nf  rotundity ;  bottle ;  blister 
Bothog  a,  rotund 
Brae  a,  frank,  free,  open;  boastful 
Brad  -au  re,  treachery,  treason;  perfidy ; 
Bradbwll,  byllau  re,  trap  pit        l    [plot 
Bradfwriad  -au  re,  sedition 
Bradfwriadu  v,  to  plot  sedition 
Bradgyfarfod  re,   ague   continuing  but 

one  day;  ephemera 
Bradog,  Bradol,  Bradus  a,  treacherous, 

treasonable,  traitorous ;  deceiving 
Bradn  v,  to  commit  treason ;  to  plot 
Bradw  «,  mouldering,  fretting  away 
Bradweh,  ychau  n,  treachery,  prodition 
Bradwr,  wyr  n,  traitor,  betrayer 
Bradwriaeth  -au  nj\  traitorous  act,  trea- 
son, treachery 
Bradwrus  a,  traitorous 
Bradwy  -on  n,  break  off;  blemish 


BRA 

Bradwy  c,  to  cr ambíe  oÛ 

Bradychol,  Bradychus  a,  betraying 

Bradychu  v,  to  betray 

Bradyn  -ion  n,  prodigal 

Bradyniaeth  nf,  prodigality 

Braen  -ion  n,  rot,  corruption 

Braen  a,  rotten,  corrupt 

Braenar  -au  n,  fallow,  ploughed  land 

Braenaru  v,  to  fallow 

Braendail,  Braendir  -oedd  n,  land  ma- 
nured by  cattle  feeding  on  it 

Braenedigol  a,  putrefactive 

Braenedd  n,  putridity,  rottenness 

Braenllyd  a,  putrid ;  mouldy 

Braenllydedd  n,  mouldiness" 

Braenu  v,  to  putrify,  to  rot 

Brag  n,  sprouting ;  malt 

Bragad  en,  offspring ;  the  van  guard 

Bragal  v,  to  vociferate 

Bragas  -iaid  n,  slim  fellow;  long  strider 

Bragaldian,  Bragaldio  v,  to  jabber,  to 
babble,  to  gabble,  to  prate,  to  bother 

Bragdy,  dai  n,  malt-house 

Bragio  v,  to  issue,  to  branch ;  to  brag 

Bragod  -ion  n,  sprouting;  compound; 
bragget ;  liquor  so  called  [ment 

Bragodi  v,  to  be  active,  to  stir ;  to  fer- 

Bragodlyn  -oedd  -au  n,  bragget  hquor 

Bragodyn  en,  sprout,  germ 

Bragu,  Brago  v,  to  make  malt ;  to  malt 

Bragur  -on  n,  sprout,  germ 

Braguro  v,  to  sprout  out,  to  germinate 

Bragwair,  weiriau  n,  viviparous  grasses ; 
sort  of  marsh-bent 

Bragwr,  wyr,  Bragydd  -ion  re,  maltster 

Brai,  breion  n,  that  is  broken  out 

Braich,  breichiau  nf  arm ;  branch ;  verse 

Braidd  a,  near:  ad,  just,  hardly,  scarce- 
ly; nearly,  almost 

Brail  en,  the  rose 

Braint,  breintiau,  breiniau  nf,  privilege, 
right ;  prerogative ;  dignity  [with  child 

Braisg  a,  gross,  thick,  large ;  pregnant, 

Braith  af  variegated,  motley:  m  brith 

Braith  ?i=Praith 

Bral  -au  n,  rag,  shred.  Brenin  y  bralau, 
tatterdemalion.  Bral  o  ddyn,  Brelyn 
o  ddyn,  ragged  fellow 

Bralgi,  gwn  n,  ragged  fellow 

Bralog  a,  ragged,  tattered ;  hairbrained 

Bram  -au  nf,  short  puff 

Brân,  brain  nf,  crow ;  bridge  of  a  fiddle 

Bran  re,  bran,  husk 

Branaicld  a,  like  a  crow 

Branel  -au  n,  the  piece  of  timber  which 
holds  the  mouldboard  of  the  oJd 
Welsh  plough ;  big  rustic  felloTr 


BRE 

Branes  np,  flight  of  crows 
Branos  np,  young  crows 
Bras  -au  n,  cross-bow 
Bras  a,  gross,  large,  thick;  fat;  coarse, 
Bras  yr  yd,  Aderyn  bras  yr  yd,  Bras  y 
ddrutan,  bunting 
Brasiiu  r.  to  grow  gross  or  fat 
Brasbwyth  -au  n,  basting  stitch 
Brasder  n.  grossness,  fatness;  fat 
Brasderog  a,  fat : 
Braslîain,  lieiniau  »,  coarse  linen 
Braslun  -iau  n,  rough-cast,  sketch 
Brasnaddu  v.  to  rough-hew 
Brasu  i»,  to  make  gross  or  rough 
Brasweithio  v,  to  rough-work 
Brat  -iau  n,  clout,  piece,  rag;  pinafore 
Bratiog  a,  clouted,  ragged 
Brath  -au  n.  stab;  sting;  bite 
Brathlys  n.  pimpernel 
Brathol  a,  stabbing ;  biting 
Bratliu  V,  to  stab;  to  sting;  to  bite 
Brau  a,  brittle,  frail;  frangible,  fragile 
Braw,  Bräwch  n,  terror,  dread,  fright 
Brawd,  brodyr  n,  brother;  fellow;  friar. 
Brawd  yng  nghyfraith,  brother  in  law 
Brawd  -au  adjudgement,  verdict.  Dydd 

brawd,  day  of  judgement 
Brawdfa  -on  n,  judgement-seat 
Brawdfaeth  -i  n,  brother-fostering 
Brawdfaethu  v,  to  foster  as  a  brother 
Brawdgarwch  n,  brotherly  love 
Brawdio  v,  to  give  judgement         [cide 
Brawdladd,  Brawdladdiad,  -au  «,fratri- 
Brawdle  -oedd  nf  judgement-seat 
Brawdleiddiad,  iaid  n,  a  fratricide,  bro- 
ther-slayer 
Brawdul  a.  brotherly,  fraternal 
Brawdoldeb  n,  brotherliness 
Brawdoliaeth  -au  nf,  fraternity     [ship 
Brawdoriaeth  nf,  brotherhood;  fellow- 
Brawdwr,  wyr  n,  judge 
Brawddeg  -au  nf  sentence 
Brawddegol  a,  sentential 
Brawl,  broliau  n,  boast     [vegetable  soil 
Brawn   ??,   produce.     Brawn  y  ddaiar, 
Brawychol,    Brawychus   a.    terrifying. 

terrific,  frightful 
Brawychu  v,  to  terrify,  to  affright 
Bre  -on  nf  peak,  mount,  hill 
Brebwl,  byliaid  n,  blockhead 
Brecan  -au  nf  rag,  coverlid 
Breccini  n,  despumation 
Breci,  iau  n,  wort,  sweet  wort 
Brech  -au  nf  eruption,  pox.    —  fawr, 
venereal     disease.       —    goch,     the 
measles      —  las,  confluent  small  pox. 
—  wen,  the  small  pox.     —  y  cwn, 


Aft 


mange.    —  y  fuwch,  cow  pox. 

Iuddewon,  leprosy.  —  y  moch,  swuv 

pox.     —  yr  ìeir,  chicken  pox. 
Brech  of  brindled,  freckled :  m  brych 
Brechdan  -au  nf  slice  of  bread  and  butte 
Brechlyd,  Brechog  a,  having  eruption 

or  pox ;  pocky 
Brechlys  n,  common  chickweed 
Bredych  n,  prodition 
Bref-au  nf.  lowing;  bleating 
Brefai,  Brenys  n,  pennyroyal 
Brefan  -au  nf  lump  of  butter 
Brefant,  annau  n,  the  windpipe. 

brefant,  top  of  the  windpipe 
Brefer  o,  vociferous,  loud,  shrill 
Brefiad,  Breferad,  -au  n,  bellowing 
Brefu  v,  to  low,  to  bellow;  to  bleat 
Breg  -au  n,  rupture,  fissure 
Bregedd  n.  fragility,  frailty 
Bregol  a.  fragile,  brittle 
Bregu  v,  to  become  fragile 
Bregus,  Brecus  a,  broken,  fractious 
Bregyn  n.  grain  of  malt 
Breiad,  iaid  n.  topping;  rip^ 
Breian  -au  nf  lump;  rippling  of  wat» 
Breichaid,  eidiau  nf,  armful 
Breiehdlws,  dlysau  nf  bracelet 
Breicheidio  v,  "to  embrace 
Breichell  -au  nf,  sleeve 
Breichio  v,  to  use  the  arms 
Breicluol  a,  brachial 
Breichled,  Breichrwy,   Breichledr, 

nf,  bracelet 
Breichlwytho  v,  to  carry  a  greater  lot 

in   one's   arms    than  "a   person 

veuiently  can 
Breicbrwyo  v,  to  put  on  bracelets 
Breichrwyol  a,  armillary 
Breiddfyw  «,  scarcely  alive 
Breiddgof  a,  scarcely  remembered 
Breing  np,  the  commonalty 

reila,  Breilw,  -on  en,  rose;  wild  r 


Breindir,   Breinttir,    -oedd  n,    allodi 

land 
Breinfa  -oedd  nf  palatinate 
Breinfawr  a,  highly  privileged 
Breiniarll,  ieirll  n,  count  palatine 
Breiniarllaeth  nf  palatinate         [chi 
Breinio  v,  to  give  privilege,  to  enfra 
Breiniog  «,  privileged,  enfranchised 
Breiniol  a,  privileged,  free 
Breiniolaeth  -an  nf  enfranchisement 
Breinioli  v,  to  enfranchise 
Breintlen,  Breinlen,  -i  n,  charter 
Breintlys,  Breinllys,  -oedd  n,  prerogati 

court 
Breintlvthvr  -au  n.  letters-patent 

H 


BRE 


BRI 


Breisghfid,  Breisgiad  n,  becoming  large 

or  bulky;  thickening  [or  bulky 

Breisghau,  Breisgio  v,  to  become  large 
Beisgion  np,  tow,  oakum;  refuse 
Breit  bell  -an  nf  what  is  of  varied  texture ; 

caul :  conflict.    Breithell  yr  ymenydd, 

membrane  enclosing  the  brain,  dur; 

mater 
Breithgan  -an  nf,  macaronic  poem 
Breith-hin  nf  broken  weather 
Sreith-hinon  nf  interval  of  fair  weather 
Breithred  -ion,  Breithrwy  -on  nf  conflict 
iBrelyn  n,  small  rag  or  shred.     See  Bral 
Bremain  a,  puffing 
Bremian  v,  to  puff 
Bren  n,  supremacy 
■renig  np  (-en  nf),  limpets 
Brenin  -oedd  n,  king,  sovereign.     Bre- 
j    nin  cyfeddach,  king  of  good  fellows. 

Brenin  pen  beirdd,  herald    king  at 

arms 
Breninaidd  a,  kingly,  king-like 
Breninbysg  -od  np,  the  ling  fish 
irenindod  -au  n,  royalty         [augurate 
Brenindodi  v,  to  confer  royalty;  to  in- 
Brenindy,  dai  n,  king's  house  or  palace 
Brenin  es  -au  nf  queen 
Breninesol  a,  belonging  to  a  queen 
Breninfraint,  freintiau,  freiniau  n,  royal 

privilege  or  prerogative 
Breniniaeth  -an  nf  kingdom 
Breninllys  -oedd  n,  king's  court 
Breninllys  -iau  n,  basil.    —  dof,  great 

basil.     —  gwyllt,  wild  basil 
Breninol  a,  kingly,  royal,  regal 
Breninoli  v,  to  royalize 
Breninwisg  -oedd  nf  royal  robe 
Bresych  ?ip  (-en  nf),  cabbages 
Bresychu  v,  to  crumple 
Bretyn  n,  little  rag 
Brethyn  -au  n,  woollen  cloth.     Brethyn 

dinesig,    superfine    cloth.      Brethyn 
\     deuled,  broadcloth 
Brethyniaeth  nf  woollen  drapery 
Brethynol  a,  of  cloth 
Brethynwr,   wyr,   Brethynydd   -ion   n, 
I      woollen  draper 
•  Brè'u  v,  to  low ;  to  bleat 
;  Breuad,  aid  n,  cannibal;  grave- worm 

Breuan,  ain  nf  carrion  crow 
,  Breuan  -au  nf  handmill.  Breuan dinfoel, 

the  lesser  handmill 
Breuandy,  dai  n,  mill-house 
Breuanlhf  -au  if,  grindstone 
Breuant,  annau  n,  windpipe 
Breuanu  v,  to  bray,  to  pound 
Breuawd  n,  brittleness,  frailty 


Breubys  -ion  en  (-yn  n),  bit,  crumb 

Breuder  n,  brittleness,  frailty 

Breuddil  -au  n,  grinder 

Breuddilo  v,  to  grind 

Breuddwyd  -ion  n,  dream.  Breuddwyd 
o  ddyn.  dreamer,  mope,  moping  fellow 

Breuddwydio  v,  to  dream 

Breuddwydiol  a,  dreaming 

Breuddwydiwr,  wyr  n,  dreamer 

Brenfer  a,  sonorous ;  lowing 

Breulif  a,  brittle-edged 

Breuo  v,  to  grow  brittle 

Breuol  a,  brittle,  frail 

Breuolaeth,  Breuolder  n,  brittleness 

Brëyr  -on  n,  baron 

Brëyrdir  -oedd  n,  baron-land 

Bi eyres  -au  nf  baroness 

Brëyriaeth  -au  nf  baronage 

Brëyrlys  -oedd  n,  court-baron 

Brëyi-ol  a,  baronial 

Bri  -au  n,  dignity,  honour;  rank 

Briad  -au  n,  dignifying 

Brial  en,  grass  of  Parnassus 

Briallu  np  (briallen  nf),  primroses.  Bri- 
allu  Mair  disawr,  oxlip,  great  cowslip. 
Briallu  Mair  sawyrus,  cowslip,  paigle 

Bricyll  np  (-en  nf),  apricots 

Bricyllwydd  np  (-en  nf),  apricot-trees 

Brid  -iau  n,  eruption ;  the  scab 

Brido  v,  to  break  out,  to  erupt 

Bridol  a,  eruptive,  scabby 

Briduw  n,  warranty,  earnest 

Bridd  -iau  n,  springing  forward 

Brig  n,  top,  summit:  en  -au,  tops  (as  of 
trees  and  plants);  top-branches; 
twigs ;  the  hair.  Brig  pren,  the  top 
of  a  tree,  or  the  upper  branches. 
Brigau  coed,  the  branches  or  tops  of 
trees.  Brigau'r  twynau,  yellow  bed- 
straw.  Ym  mrig  y  nos,  Ym  mrig  yr 
hwyr,  in  the  dusk.  Codi  ym  mrig 
un,  to  attack  a  person 

Brigant,  annau  n,  summit ;  Highlander 

Brigbori  v,  to  browse,  to  nibble 

Brigdori  v,  to  top,  to  prune 

Brigddyrnti  v,  to  thresh  out  the  top 

Briger  -au  c?i,  tuft;  hair  of  the  head. 
Briger  blodeuyn,  capillaments  of  a 
flower.  —  Gwener,  —  Gweno,  true 
maidenhair 

Brigeraidd,  Brigerol  o,  capillary 

Brigfain  a,  pointed,  accumulated 

Brigfeinio  v,  to  point,  to  sharpen 

Brigfrig  ad,  top  to  top;  at  loggerheads; 
in  a  scuffle 

Brigladd  v,  to  lop  the  tops  [sprays 

Briglas  a,  having  blue  (or  dark  green) 
55 


Bi'iglwyd  a,  hoary-headed 

Briglwydo  v,  to  grow  hoary 

Brigo  v,  to  top ;  to  flourish 

Brigog  a,  having  tops ;  branchy ;  fiourish- 

Brigol  a,  shooting  up;  branching    [ing 

Brigwellt  re,  hairgrass 

Brigwlydd  ere,  water  starwort 

Brigwn,  ynau  n,  andirons 

Brigwyn  a,  white-topped:  ybrigwen 

Brigyn  re,  top  branch,  twig 

Brigynol  a,  branching  out 

Brigystod  -au  nf  the  top  row 

Bril,  Brilyn  re,  clout,  rag 

Brilwrn,  lymiaid  n,  bare  or  naked  one 

Bril-lys  -iau  re,  bastard  pimpernel,  small 

Brio  v,  to  dignity,  to  honour  [chaffweed 

Briol  a,  dignifying ;  honorary 

Bri'sg  -ion  re.  track,  trace 

Brisgo  v,  to  track,  to  trace       [/braith 

Brith  a,  mixed,  motley,  pied,  speckled : 

Brithawd  re,  variegation 

Brithawdl,  odlau  nf,  mixed  rhyme 

Brithdwym  re,  sort  of  caudle 

Britheg  nf,  chequered  daffodil 

Brithedd  n,  variegation 

Brithgi,  gwn  n,  mongrel  dog 

Brithgoch  a,  variegated  with  red 

Brithiaith,  ieithoedd  nf,  mixed  lan- 
guage; patois 

Brithlas  a,  dappled  grey 

Brithlen  -i  nf  arras 

Britho  v,  to  variegate;  to  dapple;  to 
speckle ;  to  break  (as  milk  in  churn- 
ing) 

Brithodli  v,  to  use  mixed  rhyme 

Brithog  a.  variegated,  dappled 

Brithog  nf,  fricassee,  fritter;  custard 

Brithol  a,  variegating 

Brithred  -ion  n,  confusion,  turmoil 

Brithryw  a,  heterogeneous 

Brithwlaw  n,  drizzling  rain 

Brithwr,  wyr  n,  one  having  his  skin 
stained ;  one  wearing  a  particoloured 
dress;  Pict 

Brithwy  -on  n,  confusion 

Brithwyn  a,  motley-white 

Brithyd  n,  mixed  corn,  meslin.  Bara 
brithyd,  meslin  bread 

Brithyll  -od  -iaid  re,  trout.  Brithyll  y 
dom,  prickle-back,  stickle-back 

Brithyn  re,  macaroni 

Briw  -iau  re,  wound,  cut ;  matter,  pus. 
Briw  y  march,  common  vervain 

Briw  a,  broken ;  brayed 

Briwant,   annau  re,  broken  state 

Briwdoni  v,  to  break  the  surface 

Briwddail  tip,  herbage 


BRO 

Briweg  ere,  stonecrop.     Briweg  y  ceryg 

English  stonecrop 
Briwennig  a,  shattered,  broken 
Briwfara  re,  broken  bread 
Briwiaith,  ieithoedd  nf  jargon 
Briwion  np  (-yn  re),  fragments 
Briwioni  c,  to  crumble;  to  pulverize 
Briwlys  re,  woundwort.     Briwlys  tew 

banog,   downy  woundwort.     Briwlys 

y  taiog,  marsh  woundwort 
Briwo  v,  to  break;  to  crumble;  to  cut 

to  wound ;  to  hurt ;  to  be  hurt 
Briwod  re,  driven  snow 
Briwsion  np  (-yn  re),  crumbs,  fragment 
Briwsioni  v,  to  crumble 
Briw-wlaw  re,  drizzling  rain 
Briwwydd  np,  dry  brush-wood 
Briwydd  nf,  bedstraw.     Briwydd  wen 

smooth    heath    bedstraw.      Briwydr 

felen,  yellow  bedstraw 
Briwys  -ion  ere,  small  crumb 
Bro,  broydd  nf,  inhabited  land ;  countr 
Broaidd  a,  rural,  country-like ;  pleasan 
Broawl  a,  like  cultivated  land 
Broc  a,  of  a  mixed  colour ;  roan ;  grizzled 

re,  mixed  colour;  roan  colour.     Cefly 

broc,  roan  horse.     Dafad  froc,  Dafa 

frogla,  grizzled  sheep 
Brocen  -au  nf  the  breast,  the  bosom 
Broch -ion  re,  din,  tumult;  badger:  ry 

froth,  foam ;  wrath 
Brochell  -au  nf,  tempest 
Brochi  v,  to  chafe,  to  fume ;  to  bluster 
Brochus  a,  fuming;  blustering 
Brodedd  re,  fraternity 
Brodio  v,  to  embroider,  to  darn 
Brodiog  a,  embroidered,  darned  [pai 
Brodir  -oedd  nf,  cultivated  land ;  cham 
Brodor  -ion  re,  member  of  society ;  nativ 
Brodordy,  dai  re,  collegiate  house 
Brodoriad  -au  re,  fraternization 
Brodoriaeth  -au  nf,  fraternity 
Brodoriol  a,  federative 
Brodorol  a,  native 
Brodre  re,  social  intercourse 
Brodyr  np  (brawd  re),  brothers,  brethrt» 
Brodyrdde  n,  fellowship 
Brodyriol  a,  fraternal 
Broddeg  -au  ?//==Brawddeg 
Broddosbarth  nf  chorography 
Broes  -au  re,  a  small  pointed  piece  ( 

wood.      —  edafedd,  —  gwlan,  yar 

slipper,  yarn  stick  =  Pric  edafed* 

—  canwyllau,  candle  clipper 
Broga  -od  re,  frog.    GrifFt  y  broga,  fro| 

spawn 
Brogla  a,  grizzled,  grisled.    See  Broc 


BRW 


BRY 


Bröig  a,  pleasant  as  a  vale  [ing 

Brol,  Broled  n,  boast,  bragging ;  vaunt- 
Brolaidd,  Brolig  a,  luxuriant,  fertile 
Brolian.  Brolio'i?,  to  brag,  to  vaunt 
Brolwydd  n,  patriotism 
Bron  -au  nf  breast,  pap :  -ydd,  breast 
of  a  bill.     Bron   alarch,   cuttle-fish 
bone.     Ger  bron,  in  presence  of,  be- 
fore.    Ym  mron,  almost 
Bron  ad,  almost,  nearly,  on  the  point  of 
Brona  i\  to  give  the  breast 
Bronaidd  a,  swelling  as  a  breast 
Bronallt,  elltydd  nf,  smooth  dechvity 
Brondor  -au  nf  breastplate 
>ronddu   a,  black-breasted.     Bronddu 
j  twynau,  plover 
Broneg  -au  nf  breastplate 
Bronfoll  -au  n,  stomacher  [thrush 

Bronfraith     a.    mottled-breasted:     nf, 
~   »ngengl  -au  nf  breast-leather 
«glwm,  glymau  n,  breast-knot 
mgul  a,  narrow-chested 

ii  n,  narrowness  of  the  chest 
leilin  a,  free-hearted 
;g  nf  little  pap 
isel  a,  low-chested 
illiain,  llieiniau  nf  breast-cloth 
mllydan  a,  broad-chested 
mog  a,  full-breasted 
ronrhain  a,  high-breasted    [redbreast 
toronrhuddog,  Bronrhuddyn,  -od  n,  the 
I  Bront  af  filthy,  dirty ;  surly :  m  brwnt 
I  Bront  en  -od  nf  dirty  wench 
Hkonuchel  a,  nigh-chested 
rBronwala  n,  contentment 
f  Bronwedd  -au  nf  the  bosom 
tfBronwen  a ,  white-breasted :  nf  weasel 
|?Bronwertli   nf   borage.      —  y  wiber, 
I   viper"s  bugloss 
l.Bronwst  nf  pain  of  the  breast 
i  üronwyn  a,  white-breasted :  f  bronwen 
|f  ironwys,  Bronwst  n,  pilewort 
|*»th  -au  nf  stir,  tumult=Brwth 
Y  5ru  n,  the  womb ;  the  belly  [ine 

r  3ruawl  a,  belonging  to  the' womb;  uter- 
3rud  -iau  n,  chronicle;  surmise;  con- 
Í  irudai.  eion  n.  chronicler  [jecture 

Jradiaeth  nf  chronology  [prophesy 
|  irudio  v,  to  record;  to  surmise;  to 
I  irudiol  a,  chronological  [wizard 

Srudiwr,   wyr    n,   chronicler;    diviner, 
.  -irut^  -iau  n,    chronicle.     —  y  tywys- 
|  :  ogion.  chronicle  of  the  princes 
1  irwch.  brychion  n,  ferment,  stir 
5rwcban  n,  caudle,  thin  flummery 
*rwd  a,  hot,  warm ;  acrid 
irwdfrydig  a,  zealous 


Brwg,  brygau  n,  growth;  brake 
Brwrastan  re,  brhnstone  [bront 

Bi-wnt  am,  foul,  nasty,  dirty;  surly:/' 
Brwth,  brythau  n,  stir,  tumult 
Brwyd  -au  n,  brooch ;  braid ;  broidering 

frame.     Brwydau,  braids  of  a  loom 
Brwyd  a,  full  of  holes ;  torn,  rent 
Brwyden  nf  the  reeds  of  a  loom 
Brwydo  v,  to  make  interstices ;  to  em- 
Brwydr  -au  nf,  battle,  conflict  [broider 
Brwydrin  -au  nf  combating 
Brwydro  v,  to  battle,  to  fight  in  war 
Brwydrol  a,  battling,  fighting 
Bnvydwaith  n.  embroidery     [broiderer 
Brwydweithydd,  Brwydydd  -ion  n,  em- 
Brwyn  -ion  n,  pricking ;  smarting 
Brwyn  np  (-en  nf),  rushes.    Brwynen 
afon,  the  middle  stream  of  a  river. 
Brwynen  ffordd,  the  trodden  part  of 
a  road 
Brwynddail  np,  spiderwort 
Brwyneg  nf  a  place  where  rushes  grow 
Brwynfryd  n,  anxious  mind 
Brwyniad,  iaid  n,  smelt ;  sparling 
Brwyno  v,  to  gather  rushes;  to  prick; 
Brwynog  a,  having  rushes        [to  throb 
Brwys  a,  luxuriant,  fertile 
Brwysedd  n,  luxuriance 
Brwysg  a,  unwieldy ;  drunk 
Brwysgedlys  n,  coriander 
Brwysgedd  n,  unwieldiness ;  inebriety 
Brwysgo  v,  to  become  drunk 
Brwysgol  a,  unwieldy ;  drunk 
Brwyso  v,  to  grow  luxuriantly 
Bry  a,  bigh :  ad,  upwards,  above 
Brycan  -au  n,  rug=Brecan 
Brycell  -au  nf  covert,  brake 
Brych  -au  n,  rough  covering ;  the  after- 
birth of  a  cow:  a  (/brech),  brindled, 
freckled 
Brychan  n,  brindled  covering;  plaid 
Brychau  np  (euyn  n),  motes,  flue 
Brychell  -iaid  n,  trout 
Brychen  -au  nf,  bubbling  spring 
Brycheulyd  a,  full  of  dirty  spots 
Brycheuo  v,  to  pick ;  to  maculate 
Brycheuog  a,  spotted 
Brycheuyn  n,  mote ;  hair :  p  brychau 
Brychiad,  iaid  n.  salmon  trout 
Brychni  n,  freckledness ;  freckles 
Brychlyd,  Brychog  «,  brindled,  freckled 
Brychu  v,  to  brindle,  to  freckle 
Brychwyn  a,  of  a  brindled  white 
Brychyn  n,  speckled  one 
Brychynu  v,  to  speckle 
Bryd  n,  impulse ;  mind,  thought 
Brydai,  eion  n,  a  heating  froii,  heater 
57 


BRY 


BUDD 


Brydaint,  Brydaniaeth  7*.  inflammation 
Brydian  v,  to  inflame ;  to  throb 
Brydiannol  a,  simmering;  heating 
Brydiannu  v,  to  simmer;  to  throb 
Brydiannus  a,  heating;  throbbing 
Brydiant,  iannau  re,  heating ;  throbbing 
Brydio  i>,  to  heat,  to  inflame;  to  throb 
Brydiog  a,  heated;  throbbing 
Brydiol  a,  of  a  heating  quality 
Brydlawu  a,  resolute,  intent 
Brydlonedd  re,  resoluteness 
Brydd  o,  feeble,  weak,  sickly 
Bryddon  re,  feebleness,  debility 
Bryddoneg  -au  nf  babbling,  jargon 
Brygai,  eion  re,  what  overgrows 
Biygain  a,  luxuriant;  rank 
Brygaint  re,  luxuriance     [talk  foolishly 
Brygawthan  v,  to   babble  or  prate,  to 
Brygawthen  nf  rigmarole,  prattle 
Brygawthwr,  wyr  re,  babbler 
Brygu  v,  to  grow  out,  to  overspread 
Bryn  -iau  re,  hill,  mount 
Bryn,  brynau  n,  grudge,  malice 
Brynach,  aich  re,  highland  region 
Bryncyn  -au  n.  clod:  little  hillock 
Bryncynog  a,  full  of  clods;  uneven 
Bryncynu  v,  to  break  clods 
Brynial  v,  to  be  heaping 
Bryniog  a,  full  of  hills,  hilly 
Brynti,  Bryntni  re,  filthiness,  dirtiness 
Brys  -iau  re,  quickness,  haste 
Brysebyr  -on,  Brysfynag,  fyneig  re,  tele- 
Brysfyneg  -ion  nf  telegram         [graph 
Brysg  a,  quick,  nimble,  brisk 
Brysgar  a,  quickening ;  hasty 
Brysglud  -ion  ?i,  a  diligence;  express 
Brysgyll  -au  «,  truncheon         [carriage 
Brysio  v,  to  hasten 
Brysiol  a,  hastening,  hurrying 
Bryslythyr  -au  ?i,  dispatch 
BrysyB  -au  ii,  truncheon 
Brytwu  n,  Briton ;  field  southernwood 
Brythai,  eion  »,  rioter 
Brythain  «,  riotous,  bawling 
Brythaint  n,  riot,  tumult 
Brythar,  Bryiheiriad  n,  eructation 
Brythawd,  odau  n,  riot,  disturbance 
Brytheirio  v,  to  belch,  to  eructate 
Brythol  a,  turbulent,  riotous  [ä,  Briton 
Brython  -iaid  np,  a  tribe  of  Britons: 
Brythoneg,  Brythonaeg  nf,  the  Brython 

speech ;  British  language 
Brythonig  a,  relating  to  the  tribe   of 

Brython,  or  their  language 
Brythred  -ion  nf,  conflict 
Brythu  v,  to  quarrel,  to  brawl 
Brythus  a,  turbulent,  brawling 


Brythwch  n,  tumult,  brawl 

Brythwy  -on  n,  tumult,  uproar 

Brythyn  n,  stir,  brawl;  Briton 

Bryw  11,  vigour,  briskness 

Bryw  a,  vigorous,  brisk,  wanton 

Brywder  n,  vigoronsness 

Brywes  n,  bread  steeped  in  broth  or  po 

Brywio  v,  to  invigorate  [liqufl 

Brywiog  a,  vigorous,  lively 

Brywio'l  a,  invigorative 

Brywus  a.  vigorous;  wanton 

Brywnsder  re,  wantonness 

Bu  -on  n,  a  being :  f  cow 

Bu  v,  was,  it  canv 

Buach  n,  churl,  clown 

Buachu  v.  to  act  churlishly 

Bual,  ail  re,  buffalo,  bison;  bugle 

Bualgen  -au  n,  buffalo  hide ;  buff-leathc 

Bualgorn.  gym  re,  bugle  horn 

Buau  a,  swift,  nimble,  fast,  quick,  flee 

Buander.  Buanedd  n,  swiftness,  speer 

Buandroed  «,  swift-footed         [velocii 

Buanocäu  v.  to  acquire  speed 

Buanog  a.  full  of  swiftness 

Buanol  o,  acceleratave 

Buanred  a,  of  swift  course 

Buarth  -au  re,  cattle  yard;  fold;  yard 

Buarthfa,  fëydd  nf  folding- place 

Buartho,  Buarthu  v,  to  shut  in  a  fold 

Buarthog  a,  folded,  penned 

Buch  nf  life 

Buch,  Buchod  np,  cattle,  kine 

Buchedd  -au  nf,  course  of  life;  morafij 

Bucheddocäu,  Bucheddu  y,to  lead  al 

Bucheddol   a,   living;    moral.     Yma 

roddion  bucheddol,  moral  or  practw 

discourses 
Bucheddoldeb  n,  morality 
Bucheddogaeth  nf  course  of  life ;  lift 
Buches  -au  nf  milking  fold.     Bucl 

ddefaid,  fold  for  milking  sheep 
Buchio  v,  to  low,  to  bellow;  to  cry 
Budr  a,  dirty,  nasty,  filthy,  foul,  vi 
Budrchwil,  Budrchwilen.  -od.  nfv> 

newt;  hzard  [nastiness, 

Budredd,   Budreddi  n,  filthiness,  ( 
Budreddu  r,  to  defile,  to  soil 
Budrhaol  a,  defiling,  polluting 
Budrhau  v,  to  defile,  to  soil,  to  polli 
Budriaith   nf  obscene  speech  foul  1 
Budro  v,  to  dirty,  to  soil  [g~ 

Budrog  a,  abounding  with  dirt 
Budrogen  -od  nf  filthy  wench 
Budrogi  v,  to  make  filthy 
Budrol  a,  dirtying,  soiling 
Budd  -ion  n,  profit,  gain  [bit 

Buddai,  eion  nf  churn:    n,  gainer; 
58 


BUR 

Buddel,   Buddehv,   Buddeilw,   -ydd   n, 


cowhouse  post 
Buddfawr  a,  advantageous 
puddiant  «,  advantage,  gain 
Buddio  v,  to  profit,  to  avail 
Eddiol  a,  profitable;  beneficial 
Buddioldeb  n,  profitableness 
■uddioli  v,  to  make  profitable 
Buddred  -ion  nf  advantage,  profit 
ftnddng  -ion  nf  victorious  one;  goddess 

of  victory ;  Boadicea 
Bu  Idugo  v,  to  triumph;  to  gain  advan- 
tage; to  obtain  victory 

!  a,  victorious,  triumphant 
Buddugoliaeth  nf,  victory 
Buddugoliaethu  v,  to  be  victorious 
puddugoliaethus,    Buddugoliaethol    a, 

notorious,  triumphant  [victor 

Buddugwr,   Buddugoliaethwr,   wyr,   n, 
Buelin  a,  of  a  buffalo's  horn:  n,  bugle 
Bugad  n,  confused  noise 
Bgadu  v.  to  threaten,  to  vaunt 
Bugail.  eiliaid,  Bugeiliwr,  wyr,  Bugeil- 

ydd  -ion  n,  shepherd,  herdsman 
Bugeila,   Bugeilio   v,   to    tend  a  fiock. 

Bugeila  brain,  to  scare  away  crows. 

Bugeila  plant,  to  take  care  of  children 
Bugeilaidd,    Bugeiliaidd,    Bugeiliol   a. 

pastoral 
Bugeileg  -ion,  Bugeilgerdd  -i  nf  bucolic, 

pastoral  poem,  eclogue 
Bugeiles,   Bugeilies,  Bugeilyddes,    -au 

nf  shepherdess 
Bugeiltibn,  ffyn  nf  shepherd's  crook 
(Bugeilgan  -au  nf  pastoral  song 
fBugeilgi,  gwn  n,  shepherd's  dog 
Rugeiliaeth  -au  nf  pastoral  care 
Bugeilwriaeth  -au  if  pastoral  office 
Buglawdd  h,  earth  turned  up  by  a  bull 
Bugloddi,  Bugloddio  v,  to  turn  up  the 
Bugraftiad  -au  /t,  biography       [ground 
Bugrafiydd  -ion  n.  biographer 
tBugrafiyddiaeth  -au  nf,  biography 
Bugunad  -au  n,  bellowing ;  roar  [to  roar 
Bugunad.  Buguned,  Buguno  v,  to  bellow. 
Buguuwr,  wyr  n,  one  who  roars 
Bui  -ion  n,  seed-vessel  of  some  plants: 
Buladd  n,  water  hemlock  [hull 

Bulwg  n,  cockle-weed,  corn-rose.     Bul- 

wg  Rhufain,  coriander  of  Rome.    Bul- 
i   wg  Ffrengig,  poppy 
Bumustl  11,  oxbane ;  hemlock 
Bun  nf,  woman,  maiden;  fair  one  [lion 
Buna  -on  n,  ten  hundred  thousand,  mil- 
Bunny  wen  -od  nf,  goddess ;  nymph 
jBur  -ion  n,  violence,  rage 
ÍBurgyn  -ion  n,  carcase,  carrion 


EWL 

to   mangle   to   death;  to 


BurgynL    . 

make  a  dead  carcase  of 
Burgyniol  a,  cadaverous 
Buria  n,  carcase,  carrion 
Burth  -on  n,  violent  thrust  [away 

Burihio  v,  to  repulse,  to  repel ;  to  chase 
Burwy  -on  n,  cow  fetter 
Bury,  on  n,  carnivorous  bird 
Burym  n,  barm,  yeast ;  froth 
Burymu  r,  to  froth ;  to  ferment 
Bus  -au  nf  the  human  lip 
Bustach,  tych,  -iaid  n,  bullock;  steer 
Bustachu  v,  to  buffet  about;  to  beat; 
to  wrangle  [ddaiar,  centaury 

Bustl  -au  n,  gall,  bile ;  choler.     Bustl  y 
Bustlaidd  a,  like  gall ;  bitter  as  gall 
Bustlo  v,  to  yield  gall 
Buwch,  Buw,  -od  nf  cow.     Y  fuwch 

goch  gota,  lady-cow,  lady-bird 
Büyn  n,  builock* 

Bw  -on  n,  threat;  terror;  bugbear 
Bw  i,  of  threatening 
Bwa,  bwliu  n,  bow;  arch 
Bwâd,  adau  n,  bowing,  bowering 
Bwiiu  v,  to  bend  like  a  bow;  to  arch 
Bwbach  -od  n,  bugbear,  goblin ;  scare- 
crow.  Bwbach  dallan  bìindman'sbuff 
Bwbaches  -au  nf  she-g%blin 
Bwbachog  «,  abounding  with  hobgob- 
lins; terrifying 
Bwbachu  v,  to  scare ;  to  buffet 
Bwbachus  o,  easily  scared 
Bwhechni  n,  bestiality 
Bwcai,  eion  n,  maggot 
Bwci,  Yod  n,  hobgoblin,  bugbear 
Bwcl,  byclau  n,  buckle 
Bwcled,  Bwcledr,  -au  nf  buckler 
Bwch,  bychod  n,  buck.    Bwch  gafr,  he- 
Bwg  -au  n,  hobgoblin  '    [goat 

Bwgan  -od  n,  bugbear,  hobgoblin 
Bwgwl,  bygylau  n,  threat,  menace 
Bwgwth.  bygythion  n,  threat,  menace 
Bwgwth,  v,  to  threaten;  to  scare=:By- 
gwth,  Bygythio 
ivng  ii,  orifice,  bung 
Bwngler  -iaid  n,  bungler,  botcher 
Bwhwm.'in  v,  to  waver:  n,  fluctuation 
"wl,  bylau  n,  round  hollow  body.     Bwl 

cart,  the  nave  of  a  cart  wheel 
Bwla  -on  n,  bull;  gale  [budget 

Bwlan  -od  nf  straw  vessel  to  hold  corn ; 
Bwkh,  bylchau  n,  gap;  defile;  notch 
Bwlch  a,  broken,  notched.     Bwlch  yn 

y  wefus,  hair-lip 
Bwlg  -au,  bylgau  n,  bulky  round  body 
Bwlgan    -au    nf,    straw    corn    vessel; 
Bwlty6  n,  vellow  water-lily        [budget 
59 


BWY 


BYD 


Bwlwg  n,  the  threatening  attitude  of  a 
Bwmbwr  n,  murmur,  roar  [bull 

Bwmp,  bympiau  n,  hollow  sound.     A- 
deryn  y  bwmp,  Aderyn  y  bwn,  bittern. 
Chwil   y  bwmp,   Chwilen  y  bwmp, 
black  beetle 
Bwn,  byniaid  n,  the  bittern 
Bwn,  bynau  n,  spear-head 
Bwr  -au  n,  entrenchment ;  embankment 
Bwra  n,  croft  by  a  house       [bankment 
Bwrch,  byrchau  n,  rampart,  wall ;  em- 
Bwrdais,  deisiaid  n,  burgess 
Bwrdeisdref -i  -ydd  nf  borough  town 
Bwrdeisiaeth  nf  municipalism,  munici- 
Bwrdd,  byrddau  n, table;  board  [pality 
Bwrgais,  geisiaid  n,  burgess 
Bwriad  -au  n,  casting;   design,   pur- 
pose, intent  [designed 
Bwriadol   a,  purposing    or   intending; 
Bwriadu  v,   to  purpose,  to   intend,  to 

design;  to  resolve;  to  devise 
Bwriadus  a,  purposing  [bubbling 

Bwrlwm,   lymau   n,  bubble;   gurglinj 
Bwrlymol  a,  gurgling 
Bwrlymu  v,  to  gurgle,  to  bubble 
Bwrn,  byrnau  n,  truss,  heap,  load 
Bwrnel  -i  n,  bmidle,  pack 
Bwrw  n,  casf^  throw;  woof.    Haiarn 

bwrw,  cast  iron 
Bwrw  v,  to  cast,  to  throw;  to  imagine; 
to  calculate;  to  strike;  to  rain.     — 
amcan,  to  guess.     —  eira,  to  snow 

—  ergyd,  to  give  a  blow.  —  ewyn. 
to  foam.  —  gwlaw,  to  rain.  Nid  wyf 
yn  bwrw  mo 'i  ol,  I  take  no  notice  of 
it ;  I  do  not  care  for  it 

Bwsg,  bvsgau  n,  grafting-tool 
Bwt.  bytiau  «,  hole,  button-hole ;  dung- 
cart;    basket  placed  in  a  stream  to 
catch  fish 
Bwtias  -au  en,  pair  of  boots.     Bwtias  y 
gog,   Botas  y  gog,   Botasen  y  gog, 
wild  hyacinth 
Bwth,  bythodji,  hut,  booth,  cot 
Bwthyn  -od  n,  small  cabin,  hut 
Bwyd  -ydd  n,  meat,  food,  victuals.     — 
y  barcud,  —  y  boda,  —  y  llyffaint,  — 
ellyllon,    agaric,    toadstool,    fungus 

—  yr  hwyaid,  duckweed.    —  a  llyn 

—  a  diod,  meat  and  di'ink.  —  y 
moch,  haws.     —  y  gwew,  wood  sorrel 

Bwydiar  -au  nf,  voider 
Bwydiog  a,  gluttonous 
Bwydlys  -iau  n,  salad 
Bwydo  v,  to  feed,  to  give  food 
Bwydwr,  wyr  n,  feeder 
Bwyell,  eill  nf,  axe,  hatchet 


Ë\v}(dTän7B'wyellig  nf,  small  hatchet 
Bwyellawd,  odau  nf,  stroke  or  cut  witr 

a  hatchet 
Bwyellgaib,  geibiau  nf,  pick-axe 
Bwygilydd,  ad.  severally;  mutually 
Bwyllwnv,   yriau   n,   provisions   for 
Bwyst  a,  savage,  ferocious        [journey 
Bwyst  -ion  n,  wildness,  ferocity 
Bwystfil  -od  n,  wild  beast;  beast 
Bwystfilaidd  a,  beastly,  brutish 
Bwystlawn  a,  voracious,  devouring 
Bwystnon  n,  cattle  pestilence,  murraili 
Bwystus  o,  brutal,  ferocious 
Bwyta  v,  to  eat,  to  take  food 
Bwytâd  ii,  eating 
Bwytadwy  a,  eatable,  edible 
Bwytai,  eion  n,  greedy  eater 
Bwytal  n,  victuals,  viands 
Bwytaol  a,  eating;  eatable 
Bwytäwr,  awyr  n,  eater 
Bwytëig  a,  given  to  eating 
Bwyteigrwydd  n,  gluttony 
Bivytty,  tai  n,  pantry,  buttery 
Bych  -od  n,  wretched  being 
Bychaidd  a,  like  a  buck 
Bycban  a,  little,  small:  /bechan 
Bychander,  Bychandra,  Bychanedd 

littleness,  diminutiveness 
Bychanig  a,  diminutive:  f  bechani 

Bychanigion,  diminutives 
Bychanigo  v,  to  disparage    [nute  thii 
Bychanigyn  n,  veiy  little,  small,  or  m 
Bychanu  v,  to  lessen ;  to  slight,  to  di 

parage,  to  depreciate  [agii 

Bychanus  o,  tending  to  lessen;  dispa 
Bychod  n,  small  matter 
Bychodedd  n,  small  quantity 
Bychodog  a,  destitute 
Bychydig  cr,  trifling,  very  little 
Bychygyr  -on  n,  drone 
Byd  -oedd  n,  the  world ;  the  univere 
"state:   life.     Mawr  byd,  very  gre» 

vastly  big.  vast,  huge.     Gwyn  ei  fj 

happy  or  blessed  is  he 
Bydaf  -an  n,  nest  of  wild  bees 
Bydan  n,  little  world,  microcosm ;  peri 

of  the  world 
Bydgarwch  n,  love  of  the  world 
Bydiaeth  nf  livehhood 
Bydiaethol  a,  of  a  course  of  life 
Bydiant,  iannau  n,  a  living 
Bydio  v,  to  pass  a  life,  to  live 
Bydiog   a,   having   life,    f   evergi 

Bydiog  las,  ground-ivy,  gill.    1 

iog  lwyd,  mug  wort 
Bydiogi  v,  to  bring  to  the  world; 

as  a  midwife 

60 


BYR 


BYW 

Byrddwn  n,  bass  (in  music) 

Byrfweh,  fychod  n,  badger;  hairy; little 

fellow 
Byrfwcb  a,  hairy,  shaggy;  rough 
Byrfyfyr  a,  impromptu 
Byrfys  -edd  n,  the  little  finger 
Byrhoedledd  n,  shortness  of  life 
Byrhweh,  hychod  n,  badger 
Byriad  -au  n,  arm  [}°gj 

Byriaith,  ieithoedd  nf,  laconism,  brachy- 
Byriau,  ieuau  nf,  short  plough  yoke 
Byrieuwys  np,  oxen  in  a  short  yoke 
Byrllawiog   a,   having   a   short    hand; 
without    means.      Hael    byrllawiog, 
liberal  without  means 
Byrllysg  -au  n,  truncheon 
Byrnaid,  neidiau  n,  truss,  bundle 
Byrnio  v,  to  truss,  to  bundle 
Bys  -edd  n,  finger;  the  hand  of  a  clock 
or  watch.     —  troed,  toe.     —  bach, 
little  finger.  — blaen,  fore  finger.  — y 
fodrwy,  ring  finger.  Bawdfys,  thumb. 
Canolfys,  middle  finger.     Bysedd  y 
cwn,  —  cochion,  —  ellyllon,  foxglove. 
—  yr  iâr,  wild  radish 
Bysaid,   eidiau  n,   as   much  as  can  be 
Bysio  v,  to  finger      [held  on  the  finger 
Bysiog,  Byseddog  a,  fingered 
Bysle  -oedd  n,  finger-stall 
Byson  -au  nf,  finger-ring;  ring 
Bystwn  n,  whitlow 
Bys  wain,  weiniau  nf,  thimble 
Byswellt  n,  cock's  foot  grass 
Byth  n,   eternity:  or7,"for  ever;   ever, 
always ;  never."   —  bythoedd,  for  ever 
and  ever.   —  a  hefyd,  ever  and  anon 
Bythddeiliog  a,  evergreen 
Bytheirio  v,  to  belch,  to  eructate 
Bytheuad,  iaid  n.  hound 
Bytheuades  -au,  Bytheuadast,  eist  nf 

hound-bitch 
Bytheuadgi,  gwn  n.  hound-dog 
Bythfyw  a,  ever-living 
Bythol,  Bythig  a,  eternal,  perpetual 
Bytholrwydd  n,  everlastingness 
Byw  v,  to  live,  to  exist.     Yn  byw,  living, 
existing  [alive 

Byw  a,  alive,  living,  quick.     Yn  fyw, 
Bywed  n,  core  of  fruit ;  pith 
Bywedyn  n,  core;  pith 
Byweiddio  v,  to  animate 
Bywfyth  a,  everliving:  nf,  the  house- 
leek.     Y  fywfyth  leiaf,  biting  stone- 
crop  ;  wall-pepper 
Byw|jrafiiad  -au  n,  biography 
Bywiawdwr,  wyr  »,  giver  of  life 
Byw  had,  Bywiad  -au  »,  vivificatioa 
61 


Bydol  a.  worldly,  secular,  mundane 
Bydoldeb  n,  worldliness 
Sydolddyn  -ion  n,  worldling 
Bydraitb,  eithiau  nf  law  of  the  world 
Bydu  v,  to  give  existence 
Bydwr,  wyr  n,  accoucheur 
Bydwraig.  wragedd  nf  midwife 
Byd\ -ssawd  n,  the  universe         [will  be 
Bydd  -ion  n,  tie,  keeping  together:  v, 
Byddag  -au  nf,  snare,  springe 
Byddagl  -au  nf  snare,  trap 
Byddaglu  r,  to  ensnare,  to  trap 
Byddair,  eiriau  nf  ambuscade       [sons 
Byddar  a,  deaf.     Byddariaid,  deaf  per- 
Byddardod,     Byddardra,     Byddarwch, 

Bydderi  n,  deafness 
Byddarllys  n,  the  house-leek 
Byddaru  v,  to  deafen,  to  stun 
Byddin  -oedd  nf,  band  or  troop;  army. 

Y  fyddin,  the  army 
Byddino  v,  to  embattle,  to  set  in  array 
Byddinol  o,  embatthng 
Byddun  nf  agrimony.   Byddon  chwerw, 

hemp-agrimony 
Byddu  v,  to  be ;  to  exist 
Bygant.  aint  «,  scarer;  bailiff 
Bygant  n,  small  coin;  trifle 
Hgegyr  -on  n,  drone  bee 
Bygel  -ydd  ii,  bugbear,  scarecrow,  hob- 
goblin.    —  nos,  phantom,  hobgoblin. 
See  Bugail  [tually 

Bygilydd,  Bwygilydd ad,  severally;  mu- 
Bygwl,  ylau,  n.  threat,  intimidation 
Bygwl.  Bygylu  v.  to  threaten,  to  menace 
Bygwth,  ythion  n,  threat,  menace 
Bygwth,  v,  to  threaten,  to  intimidate, 

to  menace 
Bygwydd  -au  n,  hobgoblin 

;ylus  a,  intimidating,  scaring 
hio  v,  to  threaten,  to  menace 
hiol  a,  threatening,  menacing 
■au  n  and  nf,  brim,  edge.     Hyd  y 
,  to  the  brim 

:hog  a,  breached ;  notched 
*lu  v,  to  make  a  notch,  to  breach 
-on  n,  box,  trunk 
Byliad  n,  edging 

short,   brief;    abrupt:    f  ber. 
'  r  fyr,  shortly;  in  short 

i  shorten,  to  abridge 
■yd  -iau  n,  luncheon 
jwyll  a,  thoughtless,  giddy,  rash 
Byrbwylldra,  Byrbwylledd  n,  thought- 
;   lessness.  rashness  *  ' 

3yrder,  Byrdra  n,  shortness.  Ar  fyr- 
l^yrdon  nf,  bass  (in  music)  [der,  shortly 
iyrdraith,  dreithiau  nf  brachvlogy 


CAC 


CAD 


Bywhau  v,  to  animate,  to  enliven 
Bywhiius,  Bywhaol  a,   animating,   en- 
livening, quickening 
Bywi  np,  earth-nuts 
Bywiocäu  v,  to  vivify,  to  animate 
Bywiog  a,  lively,  vigorous,  vivacious 
Bywiogi  v,  to  animate,  to  revive 
Bywiol  a,  living,  animate :  p  bywolion 
Bywion  np  (-yn  »),  emmets,  ants 
Bywlys  u,  stoneerop 
Bywoliaeth,  Bywioiaeth,  -an  nf  liveli- 
hood; living.     Bywoliaeth   eglwysig, 
benefice,  living 
Bywull  np  (-yn  »,),  buds,  grafts,  scions. 
Bywullyn  llydanddail,  orpine,  livelong 
Bywullu/Bywullio  v,  to  bud;  to  graft 
Bywyd  -au  ti,  life;  existence 
Bywydog  nf  stoneerop 
Bywydol  a,  relating  to  life ;  animated 
Bywyn  -au  n,  pulp  of  fruit;   the  soft 
part  of  anything.     —  bara,  the  crumb 
of  bread.     —  earn  ceffyl,  the  tender 
or  soft  part  of  a  horse's  hoof,  the  frog 
Bywynaidd  a,  like  a  pulp,  pulpy 
Bywyneiddio  v,  to  grow  to  a  pulp 
Bywynog  a,  having  pulp,  pulpous 


Caad  (cäad)  n,  getting,  having 

Cab  -au  n,  booth  made  witli  rods  set  in 
the  ground  and  tied  at  the  top ;  cot, 
booth 

Cabau  -au  n,  booth,  cabin 

Cabidwl n,  consistory,  chapter ;  chapter- 
house ;  confusion,  medley 

Cabidyldy,  dai  re,  chapterhouse,  convo- 
cation-house 

Cabidylio  v,  to  rummage,  to  tumble 
about ;  to  throw  into  disorder 

Cabl  -au  re,  blasphemy,  curse;  detrac- 
tion, calumny,  slander 

Cablaidd  a,  blasphemous;  calumnious 

Cablair,  eiriau  n,  calumny 

Cabledd,  Cablawd  -au  n,  blasphemy 

Cablu  v,  to  blaspheme;  to  disparage 

Cablwr,  wyrre,  blasphemer;  detractor 

Cablyd  n,  blasphemy.  Dydd  Iau  Cabl- 
yd,  Maundy  Thursday 

Cabol,  Caboledig  a,  polished,  bright 

Cabolfaen,  feini  n,  polishing-stone 

Caboli  v,  to  polish ;  to  smooth 

Cabrawd  n,  rusticity 

Cabrotai,  eion  n,  rustic,  boor 

Cacamwci  en,  the  great  burdock.  Ca- 
camwei  lieiaf,  small  burdock 

Cacwn  np  (cacynen  nf),  hornets ;  wasps 


Cach  n,  ordure,  dung,  soil 
Cachan  n,  coward,  poltroon 
Cachgi,  gwn  n,  coward 
Cad   -au  nf  battle;  war;   army,  ___. 
Cad  a  brwydr,  Cad  ac  ymladd,  battle 
ami  tumult.    Cad  Gamlan,  the  battle 
of  Camlan;  a  great  throng  mixed  to- 
gether; great  medley 
Cadach  -au,  Cada<  ban  n,  kerchief,  clout; 

swaddling-clothes 
C.'idafael  n,  simpleton,  dunce 
Cadafarth  n,  corn  marigold 
Cadafwy  -on  nf  conflict 
Cadair,  eiriau  nf   chair,  seat;   cradle.' 

Cadair  ymadrodd,  pulpit 
Cadar,  eedyr  if  defence,  shield 
Cadarn  a,  powerful;  strong:  p  cedyru  i 
Cadaruder,  Cadarnwch  n,  p>  itency,  stout- 
ness, strength,  mightiness 
Cadarnhau  v,  to  strengthen,  to  fortify 
Cadas  -au  n,  brocade 
Cadbais,  bei.-iau  nf  coat  of  mail 
Cadben  -iaid  re,  captain 
Cadbenaeth  -au  nf,  captainship 
Cadberth  -i  nf  tlnmy  brake 
Cadblyg  -ion  n,  complication;  symploo 
Cadbwil,  byllau  n,  ambuscade 
Cadbwvll  n,  generalship 
Cadbyd  re,  the  peril  of  war 
Cadechyn  ?i.  clout,  rag 
Cadeirdraw  -on  re,  professor 
Cadeirfardd,  feirdd  n.  graduated  bard 
Cadeirio  V,  to  chair;  to  spread;  to  tille 
Cadeiriog  a,  chaired ;  graduated ;  spread 
ing.    Coed  cadeiriog,  spreading  treef 
Athraw  cadeiriog,  professor 
Cadeiriol  a,  chaired;  cathedral 
Cadeithi  np,  inherent  qualities 
Cadell  -au  nf  defence,  shield  r_in 

Cadellig,  Cadelling  a,  protecting,  shield 
Cader  -au  nf  hill-fort,  fortress,  strong 

hold.     Cader  buwch,  cow's  udder 
Cadernid  n,  strength 
Cadla   -on  nf   place   of  battle;  trooj 
Cadfarch,  feirch  n,  war-horse       [gan 
Çadfel  -oedd  ti,  war,  warfare 
Cadfiled  n,  the  inarch  of  battle 
Cadfiliad,  iaid  re,  general,  marshal 
Cadflaen  -ion  re,  the  van  of  battle 
Cadfridog  -ion  n,  general 
Cadfudd,  Cadfuddiant,  iannau  n,  tropl 
Cadganu  v,  to  forswear,  to  abjure 
Cadgi,  gwn  re,  dog  of  war;  mastiff 
Cadgor  -au  re,  solemn  festival ;  fast 
Cadgordd  -au  n,  troop  of  soldiers 
Cadgorn,  gyrn  n,  horn  of  battle 
Cadgun  n,  the  stay  of  battle 
62 


CADD 


CAFF 


Cadgvrch   -au  «,  military   expedition; 

invasion 
Cadgyrcku  v,  to  march  to  battle;   ti 

make  an  expedition;  to  invade 
Cadlan  -au  nf  field  of  battle 
iCadlanc  -ian  n,  cadet 
ICadlas  -au,  lesydd  n,  close,  croft,  yard 

butt :  dance,  merrymaking 
[Cadlong  -au  nf  ship  of  war    [quarters 
Cadlys  -oedd    nf  intrenchment ;  head 
Cadlyw,  Cadlywydd  -ion  n,  commander 
I     of  an  army ;  field  marshal 
;  Cadnaw  -on,  Cadno  -aid  n,  fox 
jCadnöes,  Cadnawes,  -au  nf  she-fox 
CadofydJiaeth  nf.  military  tactics 
ICadofier  en,  artillery 
iCadol  a,  relating  to  war  or  battle 
jCadr.  a,  strong,  stout,  mighty 
Cadr;,;ih.  eithiau  if.  miliiary  discipli 
ICadrawd  n.  range  of  battle 
Cadredd  n,  might,  fortitude 
HCadres  -i  nf  line  of  battle.     Llong  y 

ladres,  ship  of  the  line 
Cadrwch  n,  fortitude 
Dadseirch  nf  war-harness 
iCadu  v.  to  battle,  to  conflict,  to  fight 
;Cadw  v,  to  keep,  to  preserve ;  to  save 
to  stay;  to  abide:  n,  flock,  herd 
ladwad  -au  n,  keeping  [lactery 

'adwadog  -ion  nf  preservative;  phy- 
'adwadol  a,  preservative ;  conservative 
'adwaith  n,  action,  battle 
ICadwedigaeth  nf  preservation ;  custody 
uadwedigol  a,  preservative ;  saving 
pdweidiaeth  nf  preservation 
Dadweini  n,  knight-service 
Dadweinydd  -ion  n,  aid-de-camp 
jadwen  -i,  nf  chain,  bandage 
3adwent,  ennoedd  nf  field  of  battle 
padwfa,  fëydd  n,  reservoir 
padwr,  cedwyr  n,  warrior 
Jadwraeth  nf  preservation 
Jadwraidd  n,  radiation  of  sinews.    Cad- 
.  wraidd  y  flaw,  the  back  of  the  hand 
vadwiiaethol  a,  conservative 
3adwy  -au  n,  covering,  rug 
Jadwydd  np,  brake 
3adwyn  -au  -i  n,  chain,  bond 
Jadwynedigaeth  nf  catenation 
Jadwyno  v,  to  chain 
Jadwynodli  v,  to  rhyme  alternately 
'adw\iiog  a,  chained,  in  chains 
îadwyuol  a,  chaining 
ladwynor  -ion  n,  binder  in  chains 
'adymbaid,  beidiau  n,  truce 
;addug  n,  obscuj-ity ;  mist,  fog 
'addugo  v,  to  obscure,  to  darken 


Caddugol  a,  gloomy,  obscure 
Cae  -au  n,  inclosure ;  hedge ;  field 
Caead  -au  n,  cover,  lid :  a,  inclosed,  shut, 
Caeadlen  -i  -au  nf  curtain  [closed 

Caeadu,  v,  to  inclose;  to  close;  to  cover; 

to  bind  (a  book) 
Cael  v,  to  have ;  to  obtain,  to  get,  to 

attain;  to  find;  to  enjoy 
Caen  -au  nf  surface;  peel 
Caened  nf  sprinkling ;  hoariness 
Caenen  -au  nf  covering;  layer 
Caenenu  v,  to  incrustate,  to  coat 
Caenu  v,  to  incrust,  to  coat  over 
Caeog  a,  inclosed;  wreathed 
Caeol  a,  tending  to  close 
Caeor  -au  n,  sheep-fold 
Caer  -au   nf   wall;   fort;   city.     Caer 

Gwydion,  milky  way.     Mae  yr  haul 

dan  c-i  gaerau,  the  sun  has  set 
Caerog a, fenced . fortified,  walled.  Breth- 

yn  caerog,  kersey-woven  cloth.   Coron 

gaerog,  mural  crown 
Caeru  v,  to  wall,  to  fortify 
Caerwaith  n,  fortification  [close 

Caeth  a,  bond;  bound;  strait;  confined, 
Caetii  -ion  n,  bondman,  slave 
Caethder  n,  restriction;  stringency 
Caethes   -au    nf    bondwoman,    female 
Caethfab,  feibion  n,  bondman        [slave 
Caethfasnach,  nf  slave  trade 
Caethforwyn  -ion  nf  bondwoman 
Caethfyd  n,  state  of  slavery 
Caethglua  -ion  nf  captive 
Caethgludo  n,  to  carry  captive 
Caethiant  n,  confinement 
Caethiwed  n,  slavery,  bondage 
Caethiwo  v.  to  confine,  to  enslave 
Caethiwol  a,  confining,  enslaving 
Caethlong  -au  nf  slave  ship,  slaver 
Caethhvnc  n,  difficult  swallowing 
Caethu  v,  to  confine,  to  enslave 
Caethwas,  weision  n,  bondman  [slavery 
Caethwasanaeth,       Caethwasaeth      n, 
Caf  -au  n,  void;  hold;  cave:  v,  I  shall 
Cafad  n,  hollow;  holding  [have 

Cafael  v,  to  hold ;  to  get ;  to  grasp 
Cafael  n,  attainment 
Cafaeth  n,  taking  hold 
Cafell  -au  nf,  cell,  chancel 
Cafn  -au  n,  trough ;  canoe,  boat 
Cafnbeithyn  -au  nc,  gutter-tiles 
Cafnu,  Cafnio  v,  to  scoop,  to  hollow  out 
Cafod  -au  -ydd  nf,  shower=Cawod 
Cafodi  v,  to  shower=Cawodi 
Caff  -iau  n,  grasp,  grapple;   a  sort  of 

dung-fork  with  the  prongs  set  nearly 

at  right  angles  with  the  handle 


CAL  

Catfad,  Caffaeliad,  Caffawd  n,  gettinj 
Caffael  e,  to  get,  to  obtain=CaeJ 

hold  of,  acquirement,  acquisition 
Caffell  -au  nf  grasper;  valve 
Caffio  v,  to  throw  the  arms  ahout;  to 

catch;  to  overreach:  to  cheat 
CafFtion    np,  refuse  of  soft  or  woolly 

substances;  refuse 
Cagl -au  n,  sheep-dung;  mire;  daggle 
Caglog  a,  bedaggled,  daggled 
Caglu,  Caglo  v,  to  bedaggle,  to  bespatter 
Cang  -au  nf  branch,  bough 
Cangen  -au  nf,  branch;  nymph 
Cangenog  a,  having  branches ;  knotty 
Cangenu  v,  to  branch  out,  to  ramify 
Canghell  -au  nf,  a  chancel 
Canghellog  a,  having  a  chancel 
Canghellor      -ion,     Canghellwr,     wyr, 

Canghellydd  -ion,  n,  chancellor 
Canghel  lonaeth,   Canghell  w  r  i  a  e  t  h. 
Canghellyddiaeth  nf  chancellorship 
Cai,  celon  n.  concrete,  mass 
Caib,  ceibiau  vf  mattock,  hoe 
Caing,  ceingiaiu//",branch,bough=Cainc 
Call,  ceiliau  nf  fold,  sheep-fold 
Caill,  ceilhau  nf  testicle.    Ceilhau'r  ci 

orchis,  cuUions 
Cain  a,  clear,  bright,  fair,  beautiful 
Cainc,    ceinciau    nf   branch,    bough; 
strand;  song,  lay,  strain,  tune.    Corlf 
y  gainc,  the  burden  of  a  song.    Cainc 
o  gerdd,    a    tune  in    music.     IiharT 
dair  cainc,  a  rope  composed  of  three 
strands.     Cainc  o  for,  an  arm  of  the 
sea 
Caiueirian  n,  the  herb  tway blade 
Caint,  ceintiau,  n,  plain,  field ;  conflict 
Cair,  ceirion  en,  berries 
Cal  -ion,  Cala  -on,  Calaf  -on  nf  stalk, 
reed,  stem.     Calaf  y  gethlydd,  wake 
Calafaidd  a,  like  a  reed  [robin 

Calafog  a,  having  a  reed 
Calan  -au  n,   the   first   day   of  every 
month.    Y  Calan,  Dydd  Calan,  New- 
year's-day.     Calan  gauaf.  Allhallow- 
tide,  Allsaints.     Calan  Mai,  Calan- 
mai.    May-day;     the    beginning    of 
Calaniadur  -on  n,  calendar       [summer 
Caleh  n,  lime ;  enamel  for  armour 
Calchaid,  eidiau  n,  coat  of  enamel 
Calchaidd  a,  calcareous 
Calchdo  n,  enamel  covering 
Calchlasar  a,  of  blue  enamel 
Calchog  a,  calcareous,  limed 
Calchu,  Calcho  v,  to  lime;  to  enamel. 
Calchu  tir,  Calcho  tir,  to  manure 
land  with  lime 


CAM 


Calchwr,  wyr  n.  lime-hurnei 
Caldrist  nf  helleborine.      Caldrist 

banadl,  broom-rape 
Caleda,  hard;  hardy;  severe 
Caled  -ion  >i,  hardness;  hardship 
Caleden  nf  corn  in  the  skin 
Caledi  re,  hardness;  hardship 
Caledrwydd.  Caledwch  n,  hardness;  ob 
Caledu  c.  to  harden  [durac; 

Calefyn  n,  stalk,  reed 
Calen  -au  nf  whetstone,  lump;  print 
Calenig  n,  new  year's  gift;  Christma 

box 
Caliwlyn  y  mêl  n.  common  agrimony 
Calon  -au  nf  heart ;  centre.     Calon 

gwir,  the  very  truth  [braver 

Calondid,  Calonogrwydd  n,  heartiness 
Calonog  a,  hearty;  valiant;  coui-ageoa 
Calouogi  v,  to  hearten  up,  to  encouraa 
Call  a,  prudent,  wise;  cunning,  sly 
Callder,  Calledd  n,  prudence,  circum 

spection;  discreetness 
Called  np,  thistle  stalks 
Callestr,  cellvstr  nf,  pyrites,  flint 
Callestren  nf  flint  ' 
Callestrig,  Callestrol  a,  flinty,  of  flint 
Callineb  n,  prudence,  discretion,  circun 

spection 
Callod  np,  fungi;    agaric.      Callod 

coed,  fungi  of  trees.     Callod  y  dem 

lungwort 
Callodr  np,  stalks  of  thistles,  and  tl 

like;  the  lichen:  scallodryn:  /cal 

odren 
Callor  -au  n,  cauldron 
Calloraid,  eidiau  n,  caulch-on-full 
Callu  v,  to  be  circumspect 
Callus  a,  apt  to  be  discreet 
Cam  -au  n,  injury,  wrong;  step,  strid 

or  pace.     Cael  cam,  to  be  wronj 

Cam  neu  gymhwys,  right  or  wj 

hit  or  miss 
Cam  a,  crooked,  wry ;  wrong ;  one-ey« 
Camalwad  n,  miscalling 
Camamcan  -ion  n,  false  notion 
Camamseriad  -au  n,  parachronism 
Camamseru  v,  to  misdate 
Caman  -au  nf  way,  path 
Camarfer  -ion  nf  misusage 
Camas  -au  nf  parade,  walk 
Cambren  -i  n,  crooked  stick;  si 

tree;   horizontal  piece  of  timber 

hanging  meat  [val 

Camder,  Caniedd  n,  crookedness;  CDj 
Camdriniaeth  nf  mismanagement 
Camdroi  v,  to  pervert,  tu  distort 
Camdwy  -on  n.  iniquity;  misrule 
04 


B  Camdybiad  -au  re,  misconception 
.  Bamddeall  v,  to  misunderstand 
h  Camddirnad  v,  to  misapprehend 
:  Kmddodi  v,  to  misplace 
!  Bameg  -au  nf  felly  of  a  wheel 
Camel]  -od  nf,  she  camel :  m  camyll 
Camen  -au  nf,  curve,  wheel 
Canienw  -an»,  misnomer 
Hamenwad  -au  re, misnaming;  misnomer 
Camfa.  fVydd  nf  stile,  step 
Camfarnu  v.  to  misjudge 
Camfeddiannu  v,  to  usurp 
Canifeddylio  v.  to  misconceive 
Camgoel  -ion.  Camgred  -au  nf  heresy 
Camgw]  /;.  penalty,  fine 
Camgyfrif  v,  to  misreckon,  to  miscount 
tgylus  a,  blameworthy,  culpable 
Igymmeriad  n.  mistake 
igymmeryd  v,  to  mistake,  to  eir 
dad,  Camlod  re.  camlet,  eamelot 
ilas  -au,  lesydd  nf  trench,  ditch, 
lal 

lehau.  Gamgyflëu  v,  to  misplace 
Iwrw,  lyryau  n,  fine  for  injury 
th  nf  misgovemment 
larch,  meirch  re,  camel 
iawn,  Cammon,  monau  nf  conflict 
mbat;  tournament 
dn  re,  peregrine  falcon 
ined  nf  iris,  fleur  de  lis  [exercise 
onfa  -oedd,  vf  parade  for  military 
j  -ion  nf  felly  of  a  wheel:   n 
a  sort  of  salmon ;  oppressor 
iCamoresgyn  v,  to  usurp 
•Camosod  v,  to  misplace  • 

Gamp  -au  n}  circle;  feat;  game;  trick 

manners ;  virtue,  quality;  prize 
Campfa  -on  nf  place  for  games 
jCampio  v,  to  strive  at  games         [terly 
Campus  a,  excellent,  surpassing,  mas- 
Campwri  n.  masterpiece 
Camraw  -iau  nf  shovel 
iCamre.  camrau  n,  pace,  step 
Camreoli  v,  to  misgovern,  to  misrule 
Camri   re,    chamomile.      Camri'r    cẁn, 

stinking  may-weed  or  chamomile 
Camrifo  v,  to  miscount,  to  miscalculate 
Camnvysg  re,  tyranny 
Camsyniad  n.  misconception,  mistake 
Camsynied  v,  to  misconceive,  to  mistake 
•Camu  r.  to  bow,  to  bend 
Camwedd  -au  re,  iniquity,  transgression 
Camweddog,  Camwedd  us  a,  iniqitous 
Damweddu  v,  to  transgress 
Camweithred  -oedd  n, "misdeed 
•^amwri,  Camwy  -on  re,  perversion,  abuse 
-amwyr  a,  obliquely  bending 


CAN 

Camyll  -od  re,  male  camel:  ycamell 
Camymddwyn   v,  to   misconduct  one's 
Camymddygiad  n,  misconduct        [self 
Camystum  -iau  re.  distortion 
Camystyr  -on  re.  wrong  sense 
Camystyriaeth  nf,  misconstruction 
Camystyried  v,  to  misapprehend 
Can,  oanau  nf  song,  poem,  lay,  strain. 

Ar  gân,  in  verse,  metrically.     Can 

gwarth,  Can  sathr.  satire.     Caneuon, 

songs  of  various  sorts 
Can  a,  hundred=Cant 
Can  pr,  with,  by,  of:   c,  because,  for, 

since,  as.     See  Gran 
Can  »,  brightness ;  whiteness ;  flour :  or., 
Cànad  n,  bleaching  [white 

Cànaid  nf  luminary;  stm;  moon 
Canawd  re,  descanting 
Canbost,  byst  re,  prop,  baluster 
Canclwm,  Canclawdd  re,  knotgrass 
Canclwyf  nf  the  money  wort 
Canclymig  if  sand  strapwort 
Cancr  re,  canker ;  cancer 
Candryll  a,  all  to  pieces 
Canewin  nf  orpine,  livelong 
Canfed  a,  hundredth:  re.  century 
Canfod  v,  to  behold,  to  perceive,  to  see 
Canfys  -edd  re,  the  ring  finger 
Canhauol  re,  pellitory  of  the  wall 
Canhebrwng,  bryngau  n,  funeral 
Caniad  -au  nf  song,  poem 
Caniad  n,  singing ;  crowing.     Caniad  y 

ceiliog,  cock-crowing 
Caniad»,  license;  consent 
Caniadaeth  nf  science  of  song ;  music ; 

versification 
Caniadu  v,  to  permit,  to  consent=Can- 
Caniadur  -iaid  11,  singer  [iatäu 

Caniatàd  re,  permission,  consent 
Caniataol  er,  permissive 
Caniatäu  v,  to  permit,  to  consent 
Caniedydd,  Caniadydd,  -ion  re,  singer 
Canlid  re,  inveteracy 
Canlyn  v,  to  follow,  to  pursue 
Canlyniad  re,  following;  consequence 
Canlyniadol  a,  following;  consequential 
Canlynol  a,  following 
Canlynwr,  wyr  re.  follower 
Canllaidd,  Canllaith  a.  calm  and  mild 
Canllaw  -iau  nf  support,  balustrade 
Canllawiaeth  nf  supportation 
Canmawl,  Canmol  v,  to  commend 
Canmhlyg  a,  hundred-fold=Canplyg 
Canmlwyddiant  n,  centenary 
Canmoladwy  »,  commendable 
Canmoliad,  Canmohant  re,  Canmoliaeth 

nf,  connnendation 

65 


CAN 

Canmoliaethol  a,  commendatory 
Cannerth  -oedd  n,  assistance,  aid 
Cannerthol  a,  co-operating 
Cannertliu  v,  to  co-operate,  to  aid 
Cannorth  n,  succour,  assistance,  help, 

aid=Cynnorth 
Cannorthwy  n,  assistance  [aid 

Cannorth wyo  v,  to  succour,  to  help,  to 
Cannorthwyol  a,  subsidiary,  auxilliary 
Cannu  v.  to  contain 
Cannwriad,  Laid  n,  centumvir 
Cannwriaeth  nf  centumvirate 
Cannwynol  a,  congenial 
Canol  -an  n,  middle,  centre;  umpire 
Canolaidd  a,  middling;  central 
Canolbarth  -an  «.middle  point  or  region 
Canoldir  -oedd  n,  inland  region.     MOT 

y  Canoldir,  the  Mediterranean  sea 
Canolffo,  Canolffoawl  a,  centrifugal 
Canolgais,  Canolgyrch  a,  centripetal 
Canoli  v,  to  centre 
Canoliad,  iaid  n,  what  is  central 
Canolig  a,  middling;  ordinary:  mean 

Yn    ganolig    iawn,    very    poorly   or 

unwell 
Canolog  a,  middlemost,  central 
Canolydd  -ion  n,  middle  man 
Canon  -au  nf,  song;  rule,  canon 
Canonwr,  wyr  »,  canonist 
Canor  -ion  n,  singer,  songster 
Canpen,  Canpeniog  a,  hundred-headed 
Canplyg  a,  hundred-fold 
Canraiu,  reinion  nf  train  of  followers 
Canrawd,  rodion  n,  convolution 
Canre  -on  nf,  concurrence;  pursuit 
Canred  -ion  nf  concurrence ;  pursuit 
Canreg  -ion  nf,  endowment 
Canri  nf  centaury.     Canri  felen  eiddil. 

least  gentianella 
Canrif  -au  -oedd  n  and  nf,  century 
Canryg  n,  rye-flour 

Cant  -au  n,  orb,  rim  or  verge  of  a  circle 
Cant,  cannoedd,  -oedd  n,  hundred 
Cantafod  n,  pellitory  of  the  wall 
Cantel  -au  n,  rim  of  a  circle 
Cantell  -au  nf,  rim,  verge 
Cantor  -ion  n,  singer 
Cantores  -au  nf,  songstress 
Cantref  -i  -ydd  n,  canton,  hundred 
Cantro  o,  centuple 
Cantroed   »,  centipede:   a,  centipedal. 

Neidr  gantroed,  centipede 
Cantwn  a,  all  to  shivers 
Cantwr,  wyr  n,  singer,  songster 
Cantwraig  nf  songstress,  singer 
Canu  r,  to  sing;  to  play  music:  to  crow. 

—  cloch,  to  ring  a  bell.     —  com,  to 


blow  a  horn.    —  yn  iach,  to  bid  far 

well.     —  telyn,  to  play  the  harp 
Canu  -on  -au  v. 
Cànu  v,  to  bleach,  to  whiten 
Canaan  nf  sonuct=f 
Canwaith  a  and  nf  hundred  times 
Canwelw  a.  whitish,  pale 
Canwr,  wyr  f»,  singer 
Cànwr,  wyr  n,  bleacher 
Canwraeth  nf  company  of  a  100  mer 
Canwraidd  a,  hundred-rooted:  nf  wb 

has  a  hundred  roots.     —  las,  groun 

ivy.     —  lwyd,  mugwort 
Canwraig,  wragedd  nf  songstress 
Canwriad,  iaid  n,  centurion 
Canwriadaeth  nf  centurion's  office 
Canwy  -on  n,  bright  white ;  splendou 
Canwyl  -on  n,  horse's  mask 
Canwyll   -au  nf   candle.     —   llygi 

pupil  of  the  eye.     —  yr  adar,  gn 

mullein.    —  gorif,  corpse  candle 
Canwyllarn  -an,  erni,   Canwyllbren 

-au  n,  candlestick,  candleholder 
CanwyllWT,   wyr,    Canwy llydd   -ion 

chandler,  dealer  in  candles 
Canwyllyr  -ion  n,  chandelier 
Canwyr  n,   plane;  indentation   in  t 

ears  of  beasts 
Canwyro   v,   to    plane ;  to  mark  bea 

by  cutting  the  ear  [plai 

Canwyrydd  -ion,    Canwyrwr,    wyr 
Canydd  -ion  n,  singer  [ran 

Canŷddiaeth  nf  the  art  of  singir 
CanymJaitb,  deithion  n,  companion 
Canymdeithiad  rc,  concomitance 
Canymdeithio,  Canymdaith  v,  to  acco 
Canymdeithiol  «,  accompanying  [pa 
Canymdeithydd  -ion  n,  fellow-traveD 
Canymdo  -ion  n,  convoy 
Canymdoi  v,  to  convoy 
Canys  c,  because,  for;  since 
Cap  -iau  n,  cap,  hood  [canonical  t 
Capan  -au  n,  cap;  lintel.  Capan  c 
Capel  -i  -au  -ydd  n,  chapel;  place 

dirine  worship 
Capio  v,  to  cap;  to  cringe 
Capwrn,  yrniaid,  Caprwn,  yniaid,  C? 

wilt,  yíltiaid,  a,  capon,  gelded  cocl 
Car.  ceir  n,  raft;  frame;  drag.    Car 

On,  the  jawbone 
Car,  ceraint  n,  friend;  relation 
Car  pr,  on,  by,  at=Cer,  Ger 
Carad  v.  endearment 
Carad\vv-  o,  amiable,  lovely 
Carai,  eiau,  eion  nf  lace,  thong 
Càraid,  eidiau  n,  drag-full 
Caran  -au  nf  crown  of  the  head 


CAR 


CAR 


Oarant,  ceraint  n,  relation,  kin 

Carbwl  a,  clumsy,  awkward 

Care  n,  care,  solicitude 

Carcus  a,  solicitous,  anxious,  careful 

Carchar  -au  n,  prison ;  restraint ;  fetters. 
Carehar  dwr,  ischury,  dysury 

Carcharedigaeth  nf  Carchariad  n,  im- 
prisonment, incarceration,  carceration 
Carcharor  -ion  n,  prisoner 
jCarcharu  v,  to  imprison;  to  restrain; 
.  pure  manure  [to  fetter 

iCardod  -au  nf  charity,  alms 

fedodi  v,  to  give  charity  or  alms 

Cardodol  a,  charitable 

Hrdota  v,  to  go  a  begging,  to  beg 

JCardotai,  eion  nc,  beggar 

Ipardoteiaeth  nf,  mendicity 

pardoteiol,  Cardoteig  a,  mendicant 

IBrdotty,  tai  n,  almshouse 

iCardotyn  n,  beggar 

Cardydwyn  n,  the  youngest  of  a  brood 

I    or  litter :  /"cardydwen 

ipardd.  eeirdd  n,  exile;  disgrace 

Carddagl  -au  n,  skirt 

iîarddawd,  odau  n,  banishment 

Uardden  -au  nf,  thicket,  brake        [ing 

parddenin  a,  outcast ;  wandering,  stroll- 

iarddenyn  n,  exile ;  wanderer 

^arddotai,  eion  72c,  stroller 

3arddu  v,  to  exile,  to  banish 

Jaredig  a,  beloved,  dear;  loving;  kind 

Hredigo  v,  to  caress ;  to  endear 

iaredigol  n,  caressing,  loving 

Jaredigrwydd  ?i,  Idndness 

^areg,  ceryg  nf,  stone.  —  lefain,  — 
lafar,  echo  stone.  — dân,  flint.  — nadd, 
freestone.  Ceryg  haiarn,  iron  stone, 
ore  of  iron 

'aregl  -au  n,  chalice,  cup 

;  a,  full  of  stones,  stony 
a,  petrifactive 
np,  pebbles,  small  stones 
v,  to  petrify,  to  become  stone 

'arennydd  n,  kindness;  kindred 

!ares  -au  nf  female  friend,  kinswoman 

-arfagl  -au  nf,  trap 

|arfaglu  v,  to  entrap,  to  ensnare 

Marfan  -au  nf  supporter;  binder;  stead; 

I  beam:  rail;  row;  ridge 

jarfen  -i  nf  cup,  bowl 

-arfi]  -od  n,  beast  used  for  drawing 

|arf}d  -od  n,  the  auk  [gage 

'argychwyn  v,  to  move  bag  and  bag- 

iariad??,  love;  affection 

anad  -au  -on  nc,  lover,  sweatheart 

'ariadaidd  a,  lovely,  amiable 

'ariadeg  -au,  Cariadferch  nf  mistress 


Cariadog  a,  having  love  [caressing 

Cariadol,  Cariadus  a,  loving,  endearing, 
Carlo  v,  to  carry,  to  bear.  Cario'r  dydd, 

to  win  the  day 
Carlam  -au  n,  prance,  gallop 
Carlamog  a,  prancing,  galloping 
Carlamu  v,  to  prance,  to  gallop 
Carlwm,  lymod  n,  ermine,  stoat 
Cam  -au  n,  hoof;  hilt,  haft,  handle.  — 
yr  ebol,  tussillago,  colt's  foot.    —  yr 
ebol  y  gerddi,  asarabacca.    —  yr  ebol 
y  mór,  sea-bindweed 
Carn  -au  nf,  heap,  heap  of  stones ;  cairn, 

tumulus=Carnedd 
Carn  a,  notorious,  arrant 
Carnaflog  a,  cloven-footed 
Carnbwl  a,  clumsy,  bungling 
Carnedd  -au  nf,  heap ;  cairn,  tumulus ; 

heap  of  stones ;  groundsel 
Carneddog  a,  having  stone  heaps 
Carneddu  v,  to  heap  up  stones 
Carnen  nf  heap ;  wild  sow 
Carnewin  -edd  nf  fore  part  of  a  claw 
Carnfilain  a,  very  savage         [shoe-sole 
Carnial  n,  beating  with  hoofs ;  foot-sole ; 
Carnialwch  n,  sandal 
Carnog  a,  having  a  hoof,  hoofed 
Carnol  a,  hoofed,  hoofed-like.     Carnol- 

ion,  Carnogion,  hoofed  animals 
Carnu  v,  to  heap,  to  pile  up 
Carnwyd  -on  n,  hoofed  animal;  horse 
Carodog  a,  having  charity 
Carodol  a,  exciting  amity 
Carodor  -ion  n,  friendly  one;  Quaker 
Carodyn  n,  lover ;  friend 
Card  -au  n,  love  song;  carol;  song 
Caroli  v,  to  sing  love  songs ;  to  carol 
Carp  -iau  n,  clout,  rag 
Carpio  v,  to  tear  to  rags 
Carpiog  a,  ragged,  tattered 
Cart,  ceirt  n,  cart,  wain    [tref,  at  home 
Cartref  -i  -ydd  n,  home,  abode.     Gar- 
Cartrefaidd,     Cartrefig,     Cartrefol    a, 
domestic,  homely.     Rhyfel  cartrefol, 
civil  war 
Cartref eiddrwydd  n,  homeliness 
Cartrefle  -oedd  n,  homestead 
Cartreflu  -oedd  n,  militia,  trainbands 
Cartrefu  v,  to  stay  at  home     [scouring 
Carth  -ion  n,  hemp;  tow,  oakum;  off- 
Carthai,  eion  n,  cathartic,  drastic 
Carthben  n,  candle-wick 
Carthbren  -i  n,  plough-staff 
Cartheig  nf,  nipplewort 
Carthen  -i  nf  sheet  of  coarse  cloth; 

winnowing  sheet 
Carthglwvd  -i  nf  dung-barrow 
67 


CAS 


Carthion  np,  offscouring;  excrements ; I Casul  -au  «,  chasuble ;  cloak 

refuse  [purge  Caswenwyh  n,  devil's  bit  scabious 

Carthlyn   -oedd  n,   cathartic,    drastic,  Cat  -iau  n,  bit,  piece,  fragment 


Carthol  a,  hempen ;  scouring ;  cathartic 
Carthu  v,  to  scour,  to  cleanse,  to  purge ; 
to  clean  out  [earn,  lover 

Cam  v,  to  love ;  to  like ;  to  court.   Gwr 
Caruaidd  a,  loving,  endearing 
Carueiddio  v,  to  endear 
Carueiddwch  n,  endearingness 
Carw,   ceirw  »,   hart,   stag.       Carw  'r 

dwfr,  water  spider 
Carwden   -i  nj,   hanging   withe;  hack 

chain,  ridge  band  ;  blank  oawky 
Carwiwrch,  ìyrchod  n,  roebuck 
Carwlys,  Carilvs  n,  hartwort 
Carwr,  wyr  n,  lover,  wooer 
Cas  a,  hateful,  odious,  disagreeable:  n. 
enmity,  hatred,  envy.  —  gan  arddwr, 
rest-harrow.     —  gan  bladurwr,  mat- 
grass.     —  gan  fursen,  hemp.    —  gan 
gytbraul,  common  vervain 
Casai,  eion  nc,  hater,  foe 
Casaol,  Casiius  a,  hateful,  odious 
Casäu  v,  to  hate,  to  detest,  to  abhor 

to  be  disgusted  at  or  with 
Casäwr,  wyr  n,  hater 
Casbeth  -au  »,  hateful  or   disgusting 

thing;  nuisance 
Casedd  »,  hatred,  enmity 
Caseg,  cesyg  nf,  mare.  — eira.  large  snow- 
ball. —  fagu,  —  rwys,  —  rewys,  brood 
mare.    —  fedi,   harvest  queen.     — 
forter,  hod.     —  y  ddryghiu,  fieldfare. 
—  y  wanwyn,  woodpecker 
Casgl  -ion  »,  collection,  heap 
Casgledigol  a,  collective 
Casgliad  n,  collection ;  inference 
Casgliadol  a,  collective;  illative 
Casglu  v,  to  collect,  to  gather,  to  heap 

together ;  to  infer 
Casglwr,  wyr  n,  collector,  gatherer 
Casineb  n,  hatred,  enmity 
Casmai  rip,  ornaments 
Casnach  np,  nap  of  cloth ;  flocks 
Casnar  n,  indignation 
Casnod  np  (-yn  nf),  flocks  of  wool 
Casnori  v,  to  persecute 
Casogen  nf,  hateful  one  [demain 

Cast  -iau  n,  trick.    Castiau  hug,  leger- 
Castan  -au  nf,  chesnut 
Castanwydd  up  (-en  nf),  chesnut  trees 
Castell,  cestyll  n,  castle,  fortress 
Castellu  v,  to  spread  round;  to  fortify 
Castio  v,  to  play  tricks 
Castiog  a,  full  of  tricks  [tion 

Castr,  cestr  n,  horse's  organ  of  genera- 


vn  gatiau,  to  break  in  or  t<>  pn-ces 
Catai,  eion  n,  cutter;  swing  club 
Catäu  0,  to  combat,  to  bicker  [bicl 
Cateia  v,  to  throw  a  swing  club; 
Cateri,  Caterw  rip  (-en  nf),  spread 
Catffwl.  rlyliaid  n,  wiseacre  [ot 

Catrawd,  trodau  nf,  regiment 
Catrodáwl  a,  regimental 
Catrodi  v,  to  form  into  regiments 
Catteyrn  -edd  -oedd  n,  war-king ;  gen 
alissimo  of  a  federal  army,  or  combi 
expedition ;  commander-in-chief 
Catwrdd,  yrddod  »,  numskull 
Catyrfa  -o'edd  nf  army;  100.000 
Oath    -od   -au   nf,    cat.      —  bali, 
balug,  the  glossy-coated  cat,  a  fe 
animal  mentioned  in  the  Triads. 
eithin,  hare.     — for,  ray,  skate. 
goed,  wild  cat.     Gwrcath,  he-cat 
Cathaidd  a,  like  a  cat,  feline 
Cathderica.  Catherica  v,  to  caterwai. 
Cathdericai,  eion  nc,  caterwauler 
Cathderig  n  and  a,  caterwauling 
Cathefe  -au  nf,  battle  array 
Cathes  -au  nf  she-cat 
Cathewrach  v,  to  irritate;  to  molest 
Cathl  -au  if.  melody,  hymn 
Cathlu  v,  to  sing,  to  hymn 
Cau  v,  to  shut,  to  inclose;  to  cover 
Cau,  ceuoedd  n,  hollow,  vacuum 
Cau  a,  hollow;  shut,  ihcl 
Cauad  n,  shutting,  inclosh 

to  close:  a,  shut,  inclosed,  close 
Cauadfrig  a,  shady,  close-branched 
Cauedig  a,  shut,  close,  inclosed 
Cauedigaeth  nf  shutting  [c 

Caul,   ceulion  n,  maw;  rennet;  c 
Caw  -iau  n,  band,  wrapper.    Bardd  1 
graduated  bard.     Car  caw,  reh 
in  the  ninth  degree.     Cawiau,  ẃ 
dling  bands 
Cawad  -äu  nf  shower=Cawod 
Cawci,  Tod  if,  jackdaw  [vexi 

.  >;i -pleasure:  offe 
Cawell,  cewyll  n,  hamper,  basket  ( 
than,  quiver  J^H 

Cawellaid,  eidiau  n,  hamper-full 
Cawellan  nf,  Cawellyn  n,  small  hi 
Cawellu  v'tv  hamper;  to  stuff 
CaWg  -iau  n,  basin,  bowl 

':.  eidiau  n,  basinful 
l  .  small  basin 
Cawiad  it,  binding  round 
Cawl  »,  pottage;  broth,  gruel;  h 
68 


C  E  I) __ 

podge.  —  cig,  meat  broth.  —  dwr, 
broth  without  meat ;  water  gruel.  — 
Uaeth,  oatmeal  and  milk,milk  porridge. 
—  pys,  pea  soup 

lawl  en  (-en  nf),  cabbage.  —  Ffrengig, 
i}  Freueh  colewort.  — gwyllt,  mild  cole- 
wort.  — y  ìuCr,  —  ygraig,  sea-cabbage 

JawJai,  eion  nc,  feeder  on  pottage 

üawlio  r,  to  mix  disorderly 

Jawn  np  (-en  nf),  reeds,  stalks;  reed 

frass.  Cawnen,  burreed.  Cawnen 
du,  mat-grass 
!awna  u,  to  gather  reeds 
îawod  -ydd  -au  nf,  shower.  —  ar 
goed,  blast  on  trees.  —  o  haul,  short 
interval  of  sunshine.  — o  wynt,  blast 
I  of  wind 

!awodi  v,  to  shower 

i!awr.  cawri,  cewri  n,  giant :  mighty  man 
||!awraidd  «,  gigantic;  mighty 
lawrchwil  -od  nf  bullchater'[puissance 
lawrdeb,Cawreddre,muniiicence,  might, 
îawres  -au  nf,  female  giant,  giantess 
îawrfarch,  feirch  n,  camel 
lawrfil  -od  n,  elephant 
ìáwrnaid,  neidiau  nf  great  leap 
laws  n    and    en,    cheese;   curd.     — 
llyffant,  agaric.     —  llyffant 
hedgehog  mushroom 
iawsa  v,  to  gather  cheese 
'awsai,  eion  nc,  cheese-collector 
'awsaidd  a,  cheese-like;  curdled 
iawsdy,  dai  n,  cheese-house 
iawsellt  -au  n,  cheese-vat 
awselltu  v,  to  put  cheese  in  a  vat 
ìawsio  v,  to  turn  to  cheese 
iawsion  np,  curds,  curdings 
îawslestr  -i  n,  cheese-mould 
íawsnur  n,  casein 

•asg  -au  nf,  cheese-press 
t,  wyr  n,  cheesemonger 
ceibr  nf,  rafter 

itr  -au  n,  tether,  halter.  Llwyth  y 
>ystr,  crackhemp 

'  n,  Cecraeth  nf,  brawl,  wrangling 
"ai,  eion  nc,  wrangler,  brawler 
lecraidd  a.  apt  to  wrangle,  captious 
fecren  -od  nf  shrew,  scold 
'"ecri  n,  snappish ness,  wrangling 
îecru  v,  to  wrangle,  to  bicker 
Joans  a,  snappish,  quarrelsome 
'jecryn  n,  wrangler,  brawler  [lock 

iecys  np  (-en  nf),  hollow  stalks ;  hem- 
îecysaidd  a,  tubulous ;  like  hemlock 
;|ed  -ion  nf  favour,  gift,  relief 
-edaflen  -i  nf  napkin 
'eden  -an  nf  shaggy  hair,  nap 


CEG 


Cedenog  a,  shaggy,  hairy 

Cedenu  v,  to  make  shaggy 

Cedfawr  a,  beneficent;  lavish 

Cedig  a,  mnniticent,  bounteous 

0edor  -au  nf  hair  of  pubescence.   Ced- 

owrach,  Cedor  y  wrach,  burdock,  bur 
Çedorfa  nf  the  bottom  of  the  abdomen 
Cedorwydd  en,  giant  fennel 
Cedowydd,  Cedowys  en,  the  fleabane 

cedar.     Coed  cedr,  cedar  trees 
Cedrwydd  np   (-en  nf),   cedar  trees, 

cedar-wood,  cedars 
Cedrwydd  a,  liberal,  bountiful  [cedrine 
Cedrwyddain,  Cedrwyddin  a,  of  cedar, 
Cedrwys  a,  munificent;  lavish 
Cedu  v,  to  confer  a  favour  or  gift 
Cedwid  11,  custody,  possession 
Cedwidydd  -ion  n,  possessor 
Cedyrn  np,  strong  or  mighty  ones 
Cedys  np  (-en  nf"),  faggots,  bundles 
Ceddw,  Cedw  n,  mustard.  Cedw  gwyllt, 

charlock  [cefn,  behind 

Cefn  -au  n,  back;  ridge;  second.     Tu 
Cefhaint  n,  middle  part.     Cefnaint  nos, 

dead  of  night 
Cefnant,  aint  n,  support;  great-great- 
Cefnbant  a,  saddle-backed  [grandchild 
Cefnbeithyn  -au  en,  ridge  tiles 
Cefndedyn  n,  the  mesentery        [cousin 
Cefnder,  dyr,  Cefnderw,  dyrw  n,  first 
Cefndwn  a,  broken-backed 
Cefnddryll  -iau  n,  chine 
Cefnen  -au  nf,  gently -rising  hill 
Cefnfor  -oedd  n,  the  main  sea,  ocean 
Cefngrwba  a,  hunch-backed 
Cefngrwca  a,  crook-backed 
Cefngrwm  a,  hump-backed 
Cefnhwrwg  a,  hunch-backed 
Cefnllif  n,  high  flood,  deluge,  torrent 
Cefnoctyd  n,  support,  encouragement 
Cefnog  a,  backed ;  courageous ;  hearty 
Cefnogaeth  nf  backing,  encouragement 
Cefnogi  v,  to  back,  to  encourage 
Cefnogol,  Cefnogaethol  a,  encouraging 
Cefnrafl*  -au  nf  backhand,  ridgeband. 

PJioi  cefnraft'  i  un,  to  give  one  a  stroke 

across  the  back 
Cefnu  v,  to  back;  to  turn  the  back 
Cefnwyden,  Cefnwden  -i  nf,  ridge-band 
Ceffyl  -au  n,  horse,  steed.     —  adara, 

—  adarwr,   —  brethyn,   —  cynfas, 

stalking-horse 
Ceg  -au  nf  throat ;  mouth ;  an  opening 
C'egaid,  eidiau  nf,  mouthful 
Cegddu  n,  the  hake  fish    ' 
Cegid  np  (-en  nf),  the  hemlock:  nf, 

the  witwall.     Cegiden  y  dwr,  horse- 
69 


CEI 


bane.  — fenyw,  cow-parsley.  - 
sweet  cicely 
Ceginiaeth  nf  cookery 
Ceginwr,  wyr  n,  cook,  kitchener 
Cegio  v,  to  mouth;  to  choke 
Cegol  a,  of  a  mouth,  mouthed ;  guttural 
Cegrwth  a,  wide-mouthed 
Cegrythu  v,  to  open  the  mouth  widely 
Cegu  v,  to  mouth;  to  glut       [hemlock 
Cegyr  en,  hemlock.    —  mawr,  water 
Cengl  -au  nf,  band ;  girth ;  hank 
Cengliedydd  -ion,  Cenglwr-wyr  n,  reeler 
Cenglog  a,  reeled ;  in  hanks 
Cenglu  v,  to  hank;  to  girth;  to  wind 
Cenglyn  -ion  n,  bandage 
Ceian  nf  pink 

Ceibio  v,  to  use  a  hoe  or  mattock ;  to  hoe 
Ceibiwr,  wyr  n,  worker  with  the  mat 

tock ;  common  labourer ;  fumbler 
Ceibrad  n,  fastening  together 
Ceibren  -i  nf  rafter 
Ceidwad,  aid  n,  keeper,  preserver,  sav 

iour:  nf  sage,  salvia 
Ceidwadaeth  nf  preservation 
Ceidwades  -au  nf  conservatrix 
Ceidwadol  a,  preservative,  conservative 
Ceingel,  yl  n,  hank;  girth 
Ceingell,  nf  Ceingyll,  -au  n,  reel  to  twist 
Ceingliadur  -on  n,  winding-reel    [ropes 
Ceinglo  v,  to  hank;  to  girth 
Ceingoreth  -au  nf  seton 
Ceilfraint,  freintiau  n,  foldage 
Ceilio  v,  to  fold  cattle 
Ceiliog   -od  n,   cock,   male  bird.      — 
aradr,   the  bridle   of  a  plough.     — 
coed,   cock  pheasant.     —  du,  heath 
cock,  the  black  game.     —  gwynt, 
weathercock.    —  mwyalch,  the  male 
ousel,  blackbird.     —  neidr.  basilisk. 
—  rhedyn,  grasshopper 
Ceilioges  -au  nf  hen:  used  only  in  a 
metaphorical  sense,  and  applied  chief- 
ly to  women.    Mae  hi  yn  un  geilioges, 
she  is  in  good  health  and  high  spirits 
Ceiliogi  v,  to  tread  (as  fowls) 
Ceiliogiar,  ieir  nf  hermaphrodite  fowl; 
Ceiliogwydd  -au  n,  gander  [crowing  hen 
Ceiliogyn  n,  cockerel 
Ceilys  n,  pink=Ceian 
Ceilys  np  (-yn  ii),  ninepins.     Chwareu 

ceilys,  to  play  at  ninepins 
Ceimiad,  iaid  n,  wanderer,  pilgrim 
Ceimle  -oedd  n,  plain ;  common 
Ceimmen  nf  whirler 
Ceimmenen  nf  winnowing-sheet 
Ceimmiad  iaid,  Ceimmyn  n,  striver  in 
Ceimmio  v,  to  strive  in  games    [games 


CEL 

Ceimwch,  ychaid  n,  lobster."     —  Mail] 

—  coch,  crawfish 
Ceinach,  ych  nf  hare 
Ceincedd  n,  branching,  ramification 
Ceincio  v,  to  branch  out,  to  ramify 
Ceinciog,  Ceinciol  a,  full  of  branches 
Ceinder  n,  elegance;  beauty 
Ceinfalch  a,  ostentatious 
Ceinfawl  »,  panegyric 
Ceinfod  n,  state  of  bliss 
Ceinfoli  v,  to  panegyrize 
Ceiniad  «,  circumspection,  perception 
Ceiniad,  iaid  n,  singer,  chanter 
Ceiniades  -au  nf  chantress 
Cciniadu  p,  to  look  warily 
Ceiniadur  -iaid  n,  singer,  songster 
Ceinio  v,  to  suiwey;  to  perceive 
Ceinioca  v,  to  collect  money,  as  by  brie 

to  gather  pence ;  to  beg 
Ceiniog  -au  nf  penny 
Ceinioglys  n,  moneywort 
Ceiniogwerth  -au  nf  pennyworth 
Ceinion  np,  ornaments,  jewels ;  beauti 
Ceinionydd  -ion  n,  jeweller 
Ceinlly  nf  sharp  or   clear  sight. 

goch,  sparrow  hawk 
Cemmyg  a.  splendid,  honourable 
Ceinmyged  -au  nf  reverence 
Ceinmygu  v,  to  revere,  to  respect 
Ceinmynu  v,  to  receive  splendidly 
Ceinrad  -au  ?i,  sijlendid  gift 
Ceintach  -au  nf  brawl,  scuffle 
Ceintachu  v,  to  brawl,  to  scuffle 
Ceinwen  af  splendidly  white 
Ceirch,  n  and  en,  oats,  oat 
Ceirchen  nf  Ceirehyn  n,  grain  of  oat 
Ceirchwellt  •«,  oatgrass 
Ceiriad,  iaid  n,  bearer 
Ceirios  np  (-en  nf),  cherries 
Ceirniad,  iaid  n,  hoofed  animal 
Ceisbwl,  bvliaid  n,  catchpole,  baiUff 
Ceisiad,  iaid  n,  extortioner;  bailiff;  tr 
Ceisiad  re,  seeking ;  trying       [gathl 
Cesiedydd  -ion  n,  one  who  seeks,  sen 
Ceisio  v,  to  seek;  to  attempt,  to  em. 
Ceisiwr,  wyr  n,  one  who  seeks       [v< 
Ceithialedd  n,  slavery,  bondage 
Ceithio  v,  to  confine=Caethu 
Cel  a,  hid,  concealed 
Cel  -ydd  n,  shelter,  hiding;  corpse 
Celach  -od  nc,  fribble 
Celaig,  eigion  ?i,  secluded  one; 
Celain  nf  carcase 
Celan  -edd  nf  dead  body  [n£ 

Celanedd  -au  nf  heap  of  carcases ;  c 
Celaneddog  a,  strewed  with  the  des 
Celanedd n  v.  to  make  a  carnage 
70 


CEN 


CER 


jCelc  n,  concealment ;  wile 

jCelcu  v,  to  conceal,  to  secrete 

jCeleyn  re,  dissembler 

Celcyniaeth  nf  dissimulation 

Celch  a,  round,  encircling 

Geldy,  dai  re,  arbour,  bower 

Celedigaeth  nf  concealment 

CeleÍLiuydd  ere,  stubble 

Oelefrad,  Celyfrad  re,  refuge  for  criminal 

Celf  -au  nf  art ;  mystery ;  craft.    Celf 

a  gwyddor,  art  and  science 
Celfan  -au  nf  place  of  retreat 
"îelfi  np  (celì'i'yn  re),  tools,  instruments ; 
I    furniture ;  trifles.   —  min,  edged  tools 
Celfydd  a,  artificial;  skilful 
IMfyddawd,  odion  nf  art.  skill 

Bddgar  o,  ingenious;  scientific 
ddu  v,  to  use  ingenuity  [ful 

ddus  a,  technical ;  ingenious,  skil- 
^  ddyd  -au  nf,  art ;  skill ;  craft 
Ijlfyddydol  «,  artificial 
üelff  -i  re,  stock,  pillar 
lelffain  a.  stiff,  rigid 
3elffaint,  einiau  n,  stock,  stump 
"lelffeinio  v,  to  dry  up,  to  grow  stiff 
leli  n,  the  secret  one ;  the  Deity 
!elt,  ceilt  n,  covert,  shelter 
Jeltiad,  iaid  re,  dweller  in  coverts;  Celt 
}elu  v,  to  hide;  to  conceal 
îelwrn,  yrnau  re,  bucket,  pail 
Jelwydd  -au  n,  lie,  falsehood 
■wyddo  v,  to  lie;  to  confound 
ỳelwyddog  a,  given  to  lying 
ftìwyddus  a,  lying;  shameful 
ìdwyddwr,  wyr  re,  liar 
Jelydd  -on  n,  sheltered  place ;  bower 
"îelyn  njy   (-en    nf),   the    holly.      — 
Mair,  —  Ffrainc,  kiiee-holly,  butcher's 
in 

;g,  Celynog  nf,  holly  grove 
log  a,  having  holly 

id,  eidiau  n,  tubful  [bour 

dd  -au  nf  cell,  closet ;  grove ;  ar- 
,  eigion  »,  stag,  hart 
iwg  a,  abounding  with  cells 
rielli.  Yau  nf  grove ;  bower 
«elliwig  -oedd  nf  forest;  grove 
li'ellt  -au  nf  flint  stone  [sarcasm 

I  lellwair,  weiriau  n.  joke ;  hint.     —  du, 
:  Jellwair,  Cellweirio  v,  to  joke,  to  jest 
'îellweirgar,  Cellweiriol,  Cellweirus  a. 
.  joking,  jocose,  jocular,  jesting 
!emi  re,  crookedness,  wryness  "  [circus 
îemmaes,  meusydd  /?.  circle  for  games 
'emyw  -ion  n,  male  salmon 
'en/»-,  with,  in  possession  of:  c,  for 
because.  forasmuch=Can,  Gan 


Cen  en,  skin,  peel,  scales;  lichen,  liver- 
wort.    Cen  y  ceryg,  leprous  liverwort 
Cenad  -au  -on  nf  mission ;  permission, 
leave;  messenger;  ambassador;  mis- 
sionary [mission 
Cenadaeth,    Cenadiaeth    nf    embassy, 
Cenadiad  re,  mission;  permission 
Cenadol  a,  missive;  permissive;  mis- 
Cenadu  v,  to  permit;  to  send    [sionary 
Cenadwr,  wyr  re,  messenger;  missionary 
Cenadwri,   Cenadwriaeth  nf   mission, 


Cenal  -edd  nf  tribe,  clan,  nation 

Cenatiiu  0==Ganiatau 

Cenaw   -on   re,   ofispring;  cub,   whelp; 

scion.     Cenawon  cŷll,  hazel  catkins 
Cenawes  -au  nf  she-cub 
Cenedl  -oedd  nf  nation,  kindred,  tribe ; 

gender ;  sort ;  species.    Y  Cenedloedd, 

the  Gentiles 
Cenedlaeth  nf  generation 
Cenedlaethol  a,  national 
Cenedledigol  a,  generative 
Cenedlgarwch  re,  nationality 
Ceuedliad  re,  procreation,  generation 
Cenedlig  a,  national;  gentile;  pagan 
Cenedlog  a,  having  a  family 
Cenedlol  a,  of  a  family 
Cenedlor  -ion  n,  progenitor 
Cened  hi  v,  to  beget,  to  generate 
Cenel  -au  nf  tribe,  nation=Cenedl 
Ceneu  n,  cub,  whelp 
Centaint,  feiniau  re,  progeny;  herd 
Cenfigen  -au  nf,  envy,  malice 
Cenfigenol,  Cenfigenus,  Cenfigenllyd  a, 

envying,  envious,  spiteful 
Cenfigenu  v,  to  envy,  to  grudge 
Cenfil  -od  n,  perfect  beast 
Cenig  nf,  somiet=Canig 
Cenin  np  (-en  nf),  leeks.     —  ewinog, 

garhc.     —  y  brain,  wild  hyacinth. 

—  y  gwinwydd,  —  Pedr,  daffodil 
Cenio  v,  to  perceive,  to  survey 
Cenllif  n,  high  flood,  torrent=Cefnllif 
Cenllusg  ere,  stormy  shower ;  hailstones ; 
Cenog  a,  scaly,  scurfy  [hail 

Cenu  v,  to  scale;  to  scurf 
Cêr  ere  (ceryn  n),  tools;  furniture 
Cqy  p,  near,  close  by=Ger 
Ceraint  np,  relatives,  kindred 
Cerbyd  -au  re,  chariot,  coach 
Cerbydres  -i  nf,  railway  train 
Cerch,  cyrch  re,  rising  up,  setting  up 
Cerchafael  -ion  n,  exaltation 
Cerchafu  v,  to  uplift,  to  exalt 
Cerdin  np,  (S.  W.)=Cerddin 
Cerdd  -i  nf  art ;  craft ;  art  of  poetry ; 
71 


CER 

piece  of  poetry  or  of  music;  song, 
poem.  —  anerch,  epistolary  poem: 
poetical  epistle.  —  dafod,  vocal  song ; 
vocal  music.  —  dannau,  instrument- 
al music.  —  draith,  recitative  poe- 
try. —  banes,  epic  poem=Hanes- 
gerdd.  —  hawl  ac  ateb,  poem  in  the 
form  of  a  dialogue.  —  liud  a  lled- 
rith,  dramatic  poem 
Cerdded  »,  to  walk;  to  go;  to  travel. 

Cerdded  tai,  to  go  about  begging 
Cerddedi  ft,  going ;  pace 
Cerddediad  n,  walking,  going;  pace 
Cerddedor  -ion  n,  sojourner 
Cerddedores  -au  nf  female  traveller 
Cerddedrwydd  n,  peregrination 
Cerddedwr,  wyr  n,  walker 
Cerddenin  a,  wayfaring,  wandering 
Cerddgar  a,  harmonious,  musical 
Cerddm  np   (-en  nf),   quicken  trees. 
mountain  ash.     Cerddinen  ddof,  true 
service  tree.     —  wen,   white   beam 
tree.     —  wyllt,  wild  service  tree 
Cerddoliad,  iaid  ft,  harmonizer 
Cerddor  -ion  «,  artist ;  singer,  musician 
Cerddores  -au  nf,  female  musician 
Cerddoriaeth  nf,  the  science  of  singing ; 

music;  minstrelsy 
Cerddorol  o,  musical 
Cerddwriaeth  nf  the  art  of  poetry ;  music 
Cerf  -an  n,  method ;  art;  trade 
Cerfiad  n,  carving;  sculpture;  figuring 
Cerfiadaeth  nf  carving;  sculpture 
Cerfio  v,  to  form;  to  model;  to  carve 
Cerflun  -iau  n,  piece  of  sculpture ;  statue 
Cerfyll  -oedd  n,  sculpture;  statue 
Cerhynt  -iau  n,  current     [medlar  trees 
Ceri  np  (ceri'en  nf),  medlars ;  kernels ;  the 
Ceriach  np,  small  tools;  trifles 
Cerlyn  n,  miser,  hunks,  churl 
Cern  -au  nf  side  of  the  head ;  the  j; 
Cernhep  -iau  nf  buffet  or  blow  on  the 
cheek  [jawin; 

Cerniad  n,  turning  the  side  of  the  head 
Cernial  v,  to  go  cheek  by  jowl 
Cernio  v,  to  turn  the  jaw 
Cernod  -iau  nf  blow  on  the  cheek 
Cernodio  v,  to  buffet  or  beat  the  head 
Cerpyn  »,  clout,  rag 
Cert  -i  nf  cart 
Certaid,  eidiau  nf  cart-load 
Certiad  n,  carting 
Certwyn  -i  nf,  cart,  wain 
Certh  a,  evident;  imminent 
Certhedd,  Cethnvydd  n,  imminence 
Cerwyd  -on  n,  stag,  hart 
Cerwyn  -i  nf  mashing-tufe 


CEU 

Cerwynaid,  eidiau  nf  tubful 
Cerydd  -on  n,  correction,  chastizement :] 
Ceryddedigaeth  nf  chastizement 
Ceryddiad  a,  correction,  rebuke 
Ceryddol  a,  eastigatory,  correctional 
Ceryddu  v,  to  correct,  to  chastize;  t< 

rebuke,  to  reprove 
Ceryddua  a,  reproving 
Ceryddwr.  wyr  n,  diastizer 
Ceryglyd,  Cerygog  a,  stony 
Cerygos  np,  pebbles,  small  stones 
Ceryn.  cêr  n,  tool;  surly  chap 
Ces  -i  nf  point  of  divergency 
Ces.ail,  tiliau  nf  arm  pit;  bosom 
Cesair  np  (cesèiryn  n),  hailstones 
Ceseilaid,  eidiau  nf  armful 
Ceseiliad  n,  taking  in  the  arms 
Ceseilwrn,  yroau  ft,  burden  that  ma; 

be  taken  under  the  arm 
Ceseirio  v,  to  shower  hail 
Cest  -au  nf  receptacle ;  paunch ;  narrow 

mouthed  basket 
Cestog  a,  round-bellied;  swelled  out 
Cestu  v,  to  swell  out  the  belly 
Gestyn  a,  little  sly  trick 
Ceten  nf,  little  cabinet 
Cetenin  a,  curious,  precious 
Cetog  nf  satchel,  bag 
Cetyn  n,   piece,   bit,  scrap;  pipe.    - 

diogel,  good  bit :  considerable  portioi 

Er  ys  cetyn,  a  while  ago 
Cethal  a,  terrible,  awful 
Çethernnj?,  fiends,  furies 
Cethin  a,  dun,  dusky;  ugly,  hideous 
Cethinen  nf,  swarthy  one 
Cethino  v,   to  make  dusky;   to   mal 

ugly ;  to  become  ugly  or  hideous 
Cethledd  n,  melody,  singing 
Cethlyd  n,  melody  of  birds  [cuck< 

Cethlydd  -ion  ».  singer,  warbler:  nf  ti 
Cethr  -i  n,  spike,  nail 
Otkrai,  eion  ft,  driver,  hammer 
Cethrain  v,  to  drive,  to  urge;  to  drr 

the  plough ;  to  drive  oxeu 
Cethrawl  a,  pricking 
Cethren  nf,  spike,  nail 
Cethreor  -ion,  Cethreinwr,  wyr?2,  driv 
C'ethrëu  v,  to  drive  onwards 
Cethrin  a,  piercing;  horrid 
Cethror,  -ion  n,  pike 
Ctthru  v,  to  drive  in,  to  pierce 
Cethrwr,  wyr  n,  one  who  drives  in 
Cethw  «,  mustard 
Ceuad  ft,  excavation 
Ceubal  -au  n,  ferry-boat,  skiff 
Ceubalfa  nf  ferrying  place 
Cenbren  -i  ft,  hollow  tre# 

72 


CIL 


.u  re,  pit,  hollow  pit 
)d  -an  n.  hollowness ;  belly,  paunch, 
árd  parts;  the  bosom 

wed,  excavated 
,i,  hollowness,  concavity 
■'.  gnrph,  abyss 


I  .'.  park 

I 

Ceuffordd,  fiyrdd  n,  tunnei 
<  n,  vacuity;  infinity 

Ceugant  a,  certain,  sure 
■fenlad  ?i,  coagulation 
Ceulaidd  a,  like  curds 
Ceulau  -an.  lenydd  nf  hollow  bank  or 
Ceuled  »,  rennet  [side  of  a  river 

Ceuleden  re,  curd 

Ceulfraen  »,  crumbling  cheese-enrds 
Ceuli'raenu  v,  to  make  cheese 
Ceulo  v,  to  coagulate,  to  curdle 
Ceulon  re,  cheese-rennet,  galium  vernm 
Çeulor  -au  re,  curdling-tray 
Ceunant,  nentydd  re,  ravine,  brook 
Ceuo  v,  to  excavate ;  to  make  hollow 
Ceuol  a,  inclosing ;  hollow 
Cewig  a.  shackled,  fettered 
Cewyn  -au  re,  band ;  napkin;  shred  [fish 
Ci,  cŵn  n.  dog:  holdfast.    Ci  coeg,  dog- 
Ciaidd  a,  dog-like,  dogged ;  cruel,  brutal 
Cib  -au  re,  cup;  seed  vessel;  husk:  nf 
Cibaid,  eidiau  n,  cupful  [brim 

Cibo  v,  to  raise  the  rim;  to  knit  the 
a,  having  a  cup  or  shell      [brow 
all  a,  purblind,  di insight ed 
Idar  a.  vehement 
Idu  a,  swarthy,  dusky,  dark 
■drych  v,  to  glance  over 
dlyn,  Clbellys  re,  chive  garlic 
1  .wr,  gloriau  re,  trap  door 

Yon   nf  favourite  thing;   toast; 
-au  nf,  bowl,  cup       [trump  card 
re,  panic-grass 
j$t  if  chilblains,  kibes 
I  re,  cup;  follicle;   half  a  bushel, 
ibyn  wy,  eggshell 
aid,  neidiau  re,  half  a  bushelful 
tog  a,  having  a  shell 
c.  to  hunt  for  flesh 
.  Jicai,  eion  nc,  feeder  on  flesh 
Cicwr,  wyr  n,  footman 
Cid  -iau  re,  havoc,  destruction 
Cidwm,  ymod  re,  voracious  beast;  wolf: 
Cidws,  ysod  nf  greedy  one  [/"cidymes 
Cidysen,  cidysod  nf  kid;  faggot 
iCieiddio  v,  to  grow  dogged  orcruel 
c>g  re,  flesh;  flesh-meat.     —  bras,  — 
gwyn.  —  tew,  fat  meat.    —  Cig  coch, 


lean  meat.  —  dafad,  —  llwdn,  — 
myharan,  mutton.  —  dannedd,  gums. 
—  eidion,  beef.  —  Iuddew,  asafoe- 
tida.  —  llo,  veal.  —  moch,  pork, 
bacon.     —  marw,  yjroud  flesh 

Cigaidd  a,  like  flesh 

Cigdy,  dai  re.  shamble;  butcher's  shop 

Cigfa  -oedd nf,  shamble;  meat-market 

Cigfach  -an  re,  flesh-hook 

Cigfran,  frain  nf  raven,  carrion  crow 

Cigfreinin  a,  ravenous 

Cigladd  n,  carrion 

Cii,rliw  a,  flesh-coloured 

Ciglyd  a,  like  flesh 

Cignoeth  «,  grinning^,  snarling;  caustic 

Cigo  v,  to  grow  fleshy 

Cigog  a,  foil  of  flesh 

Cigol  a,  of  flesh,  sarcotic  [clutch 

Cigwain,  einiau  nf  flesh-fork;  spear; 

Çigweinio  v,  to  clutch 

Cigwr,  wyr,  Cigydd  -ion  re,  butcher 

Cigyddes  -au  nf  female  butcher  [trade 

Cigyddiaeth   nf   butchery;     butcher's 

Cigyddio  v,  to  butcher;  to  slaughter 

Cigysol  a,  carnivorous.  Cigysolion, 
carnivora 

Cingroen  nf  stinking  mushroom 

Cil  -iau,  -ion  re,  back;  recess,  corner; 
retreat,  flight.  Cnoi  cil,  to  chew 
the  cud.  Cil  y  lleuad,  wane  of  the 
moon 

Cilcyn  -ion  -os  re,  fragment 

Cilchweryn  -au  re,  gland 

Cildant,  dannau  re,  alto  harp-string 

Cildrem  -iau  nf  leering  look 

Cildremio,  Cildremu  v,  to  leer 

Cildro  -ion  re,  turn  back 

Cildroi  i\  to  turn  backward 

Cildyn,  Cildynog  a,  obstinate,  stubborn 

Cildynu  v,  to  pull  back;  to  be  obstinate 

Cilddant,  ddannedd,  ddaint  re,  jaw-tooth 

Ciledrych  v,  to  look  aside 

Cilegored  a,  partly  open,  ajar 

Cilegori  v,  to  partly  open 

Ciler  -i  -au  nf,  butter-tray 

Cilfach  -au  nf  nook ;  creek,  bay 

Cilfin  -iau  re,  brow,  edge,  margin,  brink 

Cilfyra  v,  to  cm-tail,  to  abridge 

Curled  -au  if  brow;  leer 

Cil-'ain  n,  asphodel 

Cilgant  -au  n,  crescent 

Cilgi,  gwn  re,  cowardly  dog;  coward 

Cilgi'edd  n,  cowardice 

Cilgwthio  v,  to  chive  back;  to  push 

Cilio  v:  to  retreat,  to  withdraw,  to  go 
out  of  the  way ;  to  put  to  flight 

Ciliorni  v,  to  scare  back 

73 


CLA 

Cilolwg,  ygon  nf,  sly  look,  leer 

Cilolygu  v,  to  leer 

Cilwen  -au  nf  half  smile 

Cilwenu  v.  to  simper,  to  smile 

Cilwg,  ygon  n,  frown 

Cin  -ion  n,  surface;  cuticle 

Ciniach  np  (ciniechyn  71),  shreds,  snips 

Ciniachn  v,  to  cut  in  shreds 

Ciniaw,  Cinio,  ciniawan  n,  dinner 

Ciniawa  v,  to  dine 

Cinionen  nf  thin  sheet  or  covering 

Cinmael  -au  nf,  retreat,  covert 

Cinwgl,  yglau  n,  entangling 

Cinyglog  a,  entangled 

Cinyn  -ion  n,  shred,  snip 

Cinyniach  np,  shreds,  snips 

Cinynio  v,  to  shred,  to  mangle 

Ciog  n,  burdock 

Cip  -ion  n,  quick  pull  or  snatch ;  glance. 

Cip  y  coed,  tiled  liverwort 
Cipdrem  -ian  nf  quick  glance 
Cipedrych  i\  to  glance 
Cipen  nf  grapnel 
Cipgais  n,  scrambling 
Cipgar  a,  snatching ;  captious 
Cipiad,  iaid  n,  bulldog 
Cipio  v,  to  snatch;  to  whisk  away 
Cipiol  a,  snatching;  whisking  off 
Cipiwr,  wyr  n,  Bnatcher 
Cipod,  Cipolwg  nf  glance 
Cippill  -ion  »,  dry  stump 
Gippysg  -od  en,  the  carp 
Ciprys  -au  n,  scramble;  brawl 
Ciprvsgar  a,  given  to  brawling 
Ciprysu  v,  to  scramble;  to  bicker 
Cir  -ion  n,  bounty,  boon,  benefit 
Ciried  n,  beneficence 
Cirio  »,  to  cherish;  to  pity 
Ciriolaeth  nf  munificence 
Ciros  en,  dogrose,  heptree 
Cis  -ion  »,  slap,  pat,  blow 
Cisio  v,  to  slap,  to  strike 
Cist  -iau  nf,  chest,  coffer,  box 
Cistan  -au  nf  small  chest,  cabinet 
Cistanwr,  wyr  n,  cabinetmaker 
Cistbridd  n,  potter's  clay 
Cistfaen,  feini  »,  a  British  monument, 

consisting  of  four  flat  stones  placed 

at  right  angles,  with  a  fifth  on  top. 

Cist  faen=Cistfaen 
Ciatwely  -au  n,  press-bed 
Cittrach  n,  conflict 
Cittrachu  v,  to  fight 
Ciw  a,  clever ;  trim,  neat 
Ciwdod  -au  n,  tribe,  clan,  nation 
Ciwed  en,'  rabble,  mob ;  crew 
Cladd  -au  n,  trench ;  pit ;  a  pool  where 


CLA 

fish  shed;  a  place  where  anything  is 

hid  or  buried ;  digging 
Cladde  -au  n,  chimney-piece    [terment 
Claddedigaeth  nf  burying,  burial,  in- 
Claddfa,  fëydd   nf  burying-place,  ce- 
metery: place  where  fish  spawn 
Claddogof  -au  nf  catacomb 
Claddu  v,  to  dig  a  pit ;  to  bury,  to  inter; 

to  deposit  spawn 
Claer  a,  clear,  bright,  shining 
Claerder  n,  clearness,  brightness 
Claerllys  n,  water  pimpernel 
Clar-s,  cleision  n,  haft  end  of  a  blade. 

Claes  Mair,  wild  English  clary 
Claf  a,  sick,  ill,  poorly,  diseased 
Claf,  cleifion  n,  sick  person;  patient 
Clafaidd,  Claras  n,  sickly,  ailing 
Clafdy,  dai  »,  hospital,  infirmary 
Ciafr.  clefrion  n.  scurf;  leprosy 
Clafrdy,  dai  »,  lazaretto 
Clafriren  n,  lejirous  liverwort 
Clafrllyd  «,  leprous;  mangy 
Clafrllys   -iau  n,  scabious.      Clafrllys 

mawr,  elecampane 
Clafru  v,  to  grow  leprous 
Clafu  v,  to  sicken,  to  fall  ill 
Ciai,  cleiau  n,  clay;  marl 
Claig,  cleigion  nf  whirlpool  [volumi 
1  leingiau,  cleingion  nf  folding 
('lain,  cleiniau  n,  prostrate,  grovelling 
Clairch,  cleirchion  n.  decrepit  one[stati 
Clais,  cleisiau  n,  stripe;  bruise,  mark 

rivulet;  ditch,  trench;  field  scabious; 

Maen  clais,  marble 
Clamp,    Clap,    -iau    n,    mass,    lump 

Clamp  0  ddyn,  big  lusty  man 
Clap  n,  clack;  gossip,  talebearing 
Clapgi,  gwn  n,  talebearer 
Clapian  v,  to  carry  tales;  to  gossip 
Clapio  v,  to  make  a  lump 
Clapiog  a.  lumpy,  in  lumps 
CI  as  -au  n,  space;  plat;  region 
Clasdir  -oedd  n,  glebe  land 
Clasg  n,  heap,  collection,  pile 
Clasgor  -au  n.  college 
Cla.>gu  v.  to  gather  or  heap  together 
Clasor  -au  n,  enclosure;  cloister 
Clasordy,  dai  11,  cloister-house 
Claswydd  np  (-en  nf),  the  elm 
Clau  a,   incessant;  quick,  fast; 

temperate;  sincere 
Clauar  a,  temperate,  mild:  lukewan 
Clauarder,    Clauaredd,    Clauarineb 

mildness,  temperateness  [pePJ 

Clauarllys  n,   biting  stonecrop,    wa 
Clauaru  v.  to  make  or  become  mild 
Clawd,  clodion  n,  shingle;  patch 
74 


CLE 
Clawdd,  cloddiau  n,  ditch,   dike,   pit 
quarry ;  fence,  hedge ;  embankment 
Clawr,  dorian  »,  surface;  cover 
Claws,   closydd  n.    close,   yard,    court; 
Cleb  -ion  n,  driveller  [cloister 

.  silly  talk  or  clack 
rddus  a',  clacking,  babbling 


CLO 


Clebren  nf  prattling  gossip 
Clec  -ion  nf  crack,  smack;  gossip 
Cleca  v,  to  clack:  to  gossip 
Clecai,  eiod.  eion  nf  clacker;  gossip 
Clecëig  a.  prattling,  gossiping 
Cleciad  n,  cracking  [to  chatter 

Clceian  v,  to  crack;  to  smack;  to  snap 
Cled  of  sheltering,  warm :  m  clyd 
Cledr  -au,  Cledren  nf  flat  body ;  shingle 
stave;  rail.     Cledr   y  ddwyfron,  the 
breastbone.     —  Haw.  the  palm  of  the 
hand.     Cledr-ffordd,  railway 
Cleclro  v,  to  beat  soundly 
Cledrog  a,  shingled,  railed 
Cledru  r.  to  rail;  to  pale 
Medrwy  -on  nf  lattice-work 
Cledd  -au  re,  rest ;  the  left ;  north ;  sword 
Cleddeu  n,  sword ;  blade=Cleddyf 
Cleddiwig  nf  quarry,  mine 
■eddlaw  nf  left  hand 
Cleddog,  Cleddyfog  a,  bearing  a  sword 
Gleddyf  -au  n,  sword,  blade.     Cleddyf 

Bleddyn,  the  spleen 
Cleddyfain  v.  to  cut  with  a  sword 
Cleddyfaint  n.  rage  of  swords      [sword 
Cleddyfal,  Cleddyfawd   re,  stroke  of  a 
Cleddyflys,  Cleddlys  n.  burreed 
Cleddyfwr.    wyr,    Cleddyfydd   -ion    re, 

swordsman 
Çleddyfyddiaeth  nf  the  use  of  the  sword 
Clefri  re,  the  leprosy.    —  dyfrllyd,  water 

farcy.     —  rnawr,  farcy 
Clefryd  n,  eruptive  disease 
Clefiyn  n.  sheep's  bit,  sheep's  scabious 
Clefwch,  Clefni  n,  disease,  ailment,  sick- 
Clefyca  a,  valetudinary      [ness,  illnes: 
Clefycian  v,  to  be  sickly 
Clefychlyd  a.  valetudinary,  ailing 
!  Clefychu  v,  to  fall  sick 
Clefyd   -au   -on  re,    sickness,    disease, 
i    complaint,  disorder ;  fever  (N.W.).  — 
i      drwg,  —  poeth.  —  trythyll,  venereal 
,'    disease.    —  melyn,  jaundice.     —  y 
brenin,  scrofula.  — ycymmalau.gout. 
■    —  yddueg.  spleen.  — yg'iau.  rheuma- 
tism ;  nervous  disorder.     —  y  gwaed, 
dysentery.     —  y  mor,  sea-sickness 
'Cleg  -ion  n,  hard  mass  or  lump 
Clegar.  Clegr,  Clegyr  v,   to  clack,  to 
cackle ;  to  tattle ;  to  crackle 


Clegyr,  Clegr  -au  n,  rock,  cliff 

Clegyrog  a,  rocky,  rugged 

Cleiad,  aid,  Cleiaden  nf  a  casing;  peat; 
cowdung  dried  for  fuel 

Cleiog  a,  abounding  with  clay,  clayey 

Cleibwll,  byllau  re,  clay  pit 

Cleidir  -oedd  n,  clay  land 

Cleien  nf  rotten  or  soft  stone 

Cleifaen,  fain,  feini  re,  shale 

Cleieio  v,  to  dip,  to  immerge,  to  plunge 

Cleilyd  a,  clayey,  clayish 

Cleinio  i\  to  lay  prostrate;  to  procreate 

Cleio  v,  to  become  clay 

Cleiriach  re,  decrepit  one 

Cleisen  nf  braise  [to  dawn 

pleisio  ?■,  to  streak,  to  mark,  to  braise; 

Cleisiog  «,  streaked;  braised 

Clem  -iau  nf  slice;  thin  piece 

Cli  inio  t\  to  slice;  to  piece 

Clop  -iau  nf  clack,  clap;  crag 

Cfepai,  eion  nf  a  babbling  gossip 
Clepian,  Clepio  v,  to  clack,  to  babble, 

to  gossip ;  to  prate ;  to  carry  tales 
Cler  en,  itinerant  minstrels 
Cler  np  (-en  nf),  gad-flies.    Cleren,  the 

rattles  in  the  throat 
Clera  v,  to  stroll  as  minstrels 
Clerig  «,  clerical 
Clerigwr,  wyr  n.  clergyman 
Clerwr,  wyr  n,  itinerant  minstrel 
Clerwriaeth  nf  minstrelsy 
Cleudeb  re,  evenness,  equanimity 
Cleuder,  Cleufrydedd  /i,  sincerity 
Cleufryd  a,  sincere 
Clewt  -iau  re,  clatter;  scolding 
Clewtian  y,  to  clatter,  to  scold 
Chcied  -au  nf  latch,  catch.     —  gên, 

jawbone 
Cijciedu  v,  to  fasten  with  a  latch 
Climach  -od  n,  slim  tall  fellow 
Clin  re,  spark,  sparkle 
Clindarddach  re,  crackhng  noise 
Clip  7i,  -au  precipice,  crag ;  snap,  catch 
Clipan  »,  sturdy  beggar 
Clir  a,  clear 

Cliw  a,  compact;  clever;  pert 
Clo  -ion  -iau  n,  knob;  close;  lock 
Cload  n,  closing;  locking 
Clob  -au  re,  knob,  boss 
Cloben  nf  large  or  fat  female 
Clobyn  re,  large  lump;  bouncer 
Clocian  v,  to  cluck  as  a  hen 
Cloch,  clych,  clychau  re/,  bell.     Cloch 
y  dwfr,   bubble.     —  maban,  snow- 
drop.    —  ymadrodd,  uvula.     —  yr 
eos,  harebells.    Un  o'r  gloch,  Un  ar 
gloch,  one  o'clock 

75 


CLO 


CLU 


Clochaidd  a,  sonorous,  noisy  ['ing 

Clochdar,  Clochdarddw,chicking  ;chirp- 
Clochdar  v,  to  cluck ;  to  chirp 
Cíochdarddain  v,  to  cluck  [tower 

Clochdy,  dai  n,  steeple,  belfry,  clock- 
Clochi  v,  to  rise  in  bubbles,  to  bubble 
Clochydd  -ion  n,  bellman:  sexton:  er- 
roneously, but   commonly,  a  parish 
clerk  [comm 

Clod  -an  -ydd  nf  and  n,  praise,  fame, 
Clodadwy  a,  laudable,  commendable 
Olodfawr  a,  celebrated,  famous 
Clodforedd  »,  celebrity,  renown 
Clodfori  v,  to  celebrate,  to  extol 
Clodforus  a,  commendable;  praising 
Clodiad  n,  praising 
Clodiaeth  nf  celebrity,  fame 
Clodus  a,  extolling,  praising 
Clodwiw  a,  commendable  [fame 

Clodymgais,   Clodymgeisio  v,  to   seek 
Cloddio   v,  to  dig,  to  delve ;  to  trench ; 
to  embank ;  to  make  fences  or  hedges 
Cloddiog  a,  trenched,  embanked 
Cloddiwr,  wyr  n,  ditcher;  common  la- 
Cloe  a,  swift,  brisk,  dexterous    [bourer 
Clöedig  a,  closed ;  locked 
Clöen  -au  nf,  boss,  stud 
Cloer  -au  n,  locker ;  niche 
Cloerel  -au  n,  small  window 
Clofen  -au  nf  knot  or  point  of  ramifi- 
cation in  trees;  branch 
Glofenog  a,  branching 
Clofenu  v,  to  branch,  to  sprig 
Cloff  a,  lame,  limping,  halt 
Cloffi  v,  to  lame,  to  grow  lame,  to  Halt 
Clofthi,  Clofti  u,  lameness,  limping 
Cloffrwym  -au  n,  fetter.    —  y  cythraul. 

—  y  mwei,  great  bindweed 
Cloffrwymo  »,  to  fetter 
Clog  -au  n,  large  stone;  cloak 
Clogan  -au  nf,  large  stone 
Clogor  -au  «,  protuberance 
Clogoren  nf,  bubble 
Clogorenu  v,  to  bubble 
Clogwrn,  yrnau  n,  crag,  rock 
Clogwyn  -i  -au  n,  precipice 
Clogwynog  a,  full  of  precipices 
Clogyn  -au  n,  cloak,  mantle 
Clogyrnach  n,  what  is  craggy;  a  metre 
Clogyrnog  a,  craggy,  rocky"'  [so  called 
Cloi  v,  to  close;  to  shut;  to  lock 
Cloig  -ion  nf  hasp,  hitch:  np,  bundles 

pfstraw  for  thatching 
Cloigen,  cloig  nf  what  is  tied  at  the  end ; 

whisk  of  straw  for  thatching 
Cloigyn  n,  hasp,  hitch 
Cloigynu  v,  to  hitch 


Clol  -iau  nf  pate,  skull 

Clolian  v,  to  prate,  to  gabble  [gor 

Clone  -iau  nf  hollow  sound,  clang,  clan* 

Cloncian,  Cloncio  v,  to  clank,  to  clash 

Cloncwy  -an  n,  ad 

Clopa,  clopanau  nf  nod  He;  knob;  club 

Clopen  nf  noddle;  jolthead 

Clor  np,  earth  nuts.     —  y  brain,  white 

ge.     —  y  moch,  trufle 
Cloren  -au  nf  rump,  tail  [lance 

Clorian  -au  n  and  nf  pair  of  scales;  ba- 
Clorianu  v,  to  balance,  to  weigh 
Clorio  v,  to  put  on  a  cover ;  to  cover  with 
Cloriog  a,  having  a  cover  or  lid     [a  lid 
Cloron  np  (-en  nf),  potatoes 
Cloiyn  n,  small  cover  or  lid 
Clos  af  compact,  neat,  tidy:  tn  clws 
Clos  -ydd  »=Claws 
Clos  -au,  Clusyn  n,  pair  of  breeches 
Clowyn  n,  knob,  boss;  bile 
Clòyn    -au  n,  boss,  knob;  the  eyeball. 

Cloyn  ia,  Clo  ia,  icicle 
Clöyniad  n,  embossing 
Clbynog  a,  embossed,  studded 
Clöynu  v,  to  emboss,  to  stud 
Clud  -au  nf  any  sort  of  carriage:  n 
Cludadwy  a,  portable  [higgagt 

Cludai,  eion  nf  carriage,  coach 
Cludair,  eiriau  nf  heap,  pile 
Ciudeirio  v.  to  heap,  to  piie  [veyana 
Cludfa  -oedd  nf  carrying  place;  con»| 
Cludiad  n.  bearing :  carriage,  conveyance 

to  carry,  to  convey;  to  heap 
Cludres  -i  nf  railway  train,  train 
Cludwair.  weiriau  nf  deposit,  heap,pil 
Cludwi",  wyr,  Cludydd  -ion  n,  porter 
Cluddio  v,  to  overwhelm  [carrie 

L'lug  -ion  n,  a  mass;  the  mumps 
Clugiar,  ieir  nf  partridge 

\  to  s([iiat ;  to  perch 
CJul  -iau  /<•.  passing-bell 
Clun  -iau  nf  hip,  haunch.     O  glun  j 
glun,  step  by  step,  slowly.     'Wrth  ( 
glun,  by  his  side 
Clunbecian  r,  to  limp 
Clunheciant  n,  springhalt 
Ciunlaes  a,  hijishot,  limping 
Clunwst  nf  the  sciatica 
Cluro  r,  to  rub;  to  whisk 
Gust  -iau  if  ear;  handle.    —  ara 
the  bridle  of  a  plough.     —  yr  a 
wood  sanicle.      —    yr    asen, 
livergreen.    —  yr  ewig,  spurge  Is 

—  y  fuwch,  —  y  tarw,  great  mul 

—  llygoden,    mouse-ear   chickw 

—  yr  luddew,  Clustiau'r  ysgaw,  Jcv 
ear.     Clustiau'r  dderw.  tree  lungv" 


fausten  nf,  auricle  [listen  closely 

Blustfeimo  v.  to  prick  up  the  ears;  to 
Glustgyfaddefiad  /;,  auricular  confession 
Rastiog  a.  having  ears,  eared 
Clustlipa  a,  flap-eared 
Elustog   -au   nf  cushion,  pillow.    — 

Fair,  thrift,  t;i;i 
Clustogen  i'j'.  small  cushion 
Rustogi  v.  to  cushion 
fclusttlws,  tlysau  n,  ear-ring 
■ustweini  v,  to  prompt 
Clwc  -ion  n,  clucking 

I  Clwc  a,  tender,  soft  to  the  touch ;  broken- 
sounded;  addle.     Wy  clwc,  addle  egg 
Clwcian  v,  to  litter  indistinct  sounds; 
Clwch,  clychod  «,  crag  [to  cluck 

Clwg,  clygau  n,  large  stone,  crag 
Clwm.  elymau  n.  knot,  tie 
Clwpa  -o"d  n,  knob ;  club ;  dolt 
Elws  am,  compact,  neat,  trim:  y*clos 
Clwt.  clytiau  n,  piece,  patch,  clout 
Clwtyn  n,  small  patch,  rag,  clout  [gate 
Chwd  -au  -i  nf  plaited  work,  hurdle, 

I   Clwyden  -i  nf  hurdle;  flake 

[i  Clwydo  v,  to  wattle,  to  hurdle;  to  roost 

H  Clwyf  -au  n,  wound;  disease.     Crwyl 
penau,  mumps.      —   y  brenin,   the 
king's   evil,   scrofula.     —  y  march- 
.  piles,  hemorrhoids 
Clwyliad  n,  wounding;  sickening 
Clwyfiant  n,  sickness,  disorder 
Clwyfo  v,  to  wound ;  to  sicken 
Clwylbl  a,  wounding;  sickening 
Clwyfus  a,  wounded ;  sick 
Clwys  -au  n,  close,  inclosure 
Clwysdy,  dai  n,  cloister-house 
Cly  -on  n,  gravitation  to  a  point 
Clybod   n,   the   hearing:  r,   to  hear= 
Clyw,  Cly  wed       [bodigion,  acoustics 

[   Clybodiir  ('■  relative  to  hearing.     Cly- 

I  (  Clybudigaeth  nf  the  hearing 

I I  Clyd  a.  sheltering;  comfortable:  ,/cled 
Clyd;!ch  -au  nf  sheltered  glade 
Clyd  L  11  -au  nf  shelter 

I    Clydo  v,  to  render  comfortable      [state 
I    Clydrwydd  n,  comfortableness,  sheltered 

Iwt  n,  shelter,  refuge 
I  !  Clymog  a,  knotty,  entangled 
I    Clymog,  Clymlys  n.  knotgrass.      Clym- 
?     ogyn  troellog,  whorled  knotgrasB 
.  to  knot,  to  tie 
Clyn  -oedd  n,  brake,  thicket 
Clynog.  a,  abounding  with  brakes 
i     Clyr  np  (-yn  n),  hornets.  gad-flies=Cler 
•  •  Clys  -ion,  Clysur  -on  n,  impulse,  motive 
Clytio  v,  to  patch,  to  piece 
Clytiog  a,  patched ;  ragged 


CNO 

Clytwaith  n,  patch-work 

Clyw  b,  the  sense  of  hearing 

Clywed  r.  to  hear;  to  have  sensation; 
to  perceive  by  any  of  the  senses  except 
the  sight:  n,  the  hearing.  —  ar 
galon,  to  feel  disposed   or  inclined. 

—  arogl,  to  smell,     —  bias,  to  taste. 

—  dolur,  —  poen,  to  feel  pain.     — 
llais,  to  hear  a  voice 

Clywedig  a,  that  is  heard,  audible 

Clywedigaeth  nf  the  sense  of  hearing 

Clywiadur  -iaid  n,  auditor 

Cna  -oedd  n,  knob,  door  button 

Cnaif,  cneirion  n,  crop,  shearing 

Cnap  -iau  n,  knob ;  button 

Cnapen,  Cnapan,  -au  rf  knob;  bowl 

Cnapio  v,  to  form  knobs 

Cnapiog  a,  knobbed;  bumpy 

Cnau  np  (cneuen  nf),  nuts.  See  Cneuen 

Cnawd  n,  human  flesh 

Cnawd  a,  congenial;  habitual=Gnawd 

Cnawdiad,  Cnawdoliad  n,  Cnawdoliaeth 

nf  incarnation 
Cnawdio,  Cnawdoli  v,  to  incarnate 
Cnawdol  a,  carnal,  fleshly 
Cnec  -ion  -iau  nf  crash,  snap,  jar 
Cnecian  v,  to  crash,  to  jar 
Cnecni  n,  jarring,  snapping 
Cneeu  v,  to  jar,  to  wrangle 
Cneeus  a,  jarring,  wrangling 
Cneifdy,  dai  n,  shearing-house 
Cneifio  v,  to  shear,  to  clip 
Cneifion  np,  clippings,  flocks 
Cnes  -au  nf  deposit ;  prey 
Cneua  v,  to  go  a  nutting  [almond 

Cneuen,  cnau  nf  nut.     Cneuen  Groeg, 
Cneuo  v,  to  become  nuts 
Cnewull  np  (-yn  ii),  kernels 
Cnewullu  r,  to  become  a  kernel 
Cnic  -au  n,  slight  rap,  snap 
Cnicell  -aunf  smacker,  snapper:  pecker 
Cnif,  CnitF,  -ion  n,  toil,  pain,  trouble 
Cnifio,  CnrfBo  v,  to  toil ;  to  molest 
Cnill  -iau  n,  passing-bell 
Cnipws  n,  fillip  of  the  finger 
Cnith  -ion  n,  soft  touch  or  tap 
Cnithio  v,  to  tap,  to  twitch;  to  nibble 
Cniw  -iau  n,  pack,  group 
Cno  -ion  n,  bite,  chewing 
Cnoc  -iau  n,  rap,  knock,  stroke 
Cnocell  -au  nf  sudden  stroke.  —  y  coed , 

the  woodpecker.    —  o  dywydd  gwlyb, 

interval  of  wet  weather 
Cnocellu  v,  to  rap ;  to  peck 
Cnocio  v,  to  knock,  to  beat 
Cnod  -au  \if  crop ;  growth 
Cnodig  a,  fleshy ;  fat 

77 


COCH 

Cnodol  a,  congenial 

Cnofa,  f  é'ydd  nf  gnawing,  griping. 

cydwybod,  remorse 
Cnofain  v,  to  gnaw  incessantly 
Cnoi  v,  to  gnaw,  to  chew,  to  bite,  to 

masticate 
Cnol  -iau  nf  round  mass ;  hillock,  knoll 
Cnu  -au  n,  fieeee=Cnuf 
Cnuch  -ion  ??,  j  miction,  joint 
Cnud  -oedd  n,  group,  pack 
Cnuf  -iau  11,  fleece 

Cnul  -iau  n,  passing-bell,  knell=Cnill 
Cnuwch  -iau  n,  bundle,  bush 
Cnwb,  cnybiau  n,  bunch,  knob 
Cnwc,  cnyeiau  n,  bump,  lump;  hillock 
Cnwd,  cnydau  n,  produce;  crop;  cover- 
Cnwff,  cnyffiau  n,  lump,  hunch  [ing 
Cnwpa  n,  knob;  club.  Fibn  gnwpa, 
Cnwyf  n,  mashing  [pastoral  staff 

Cnycio  v,  to  form  into  knobs 
Cnyciog  a.  having  bumps ;  full  of  tumps 
Cnycyn  n,  bump;  small  hillock 
Cnydfawr  a,  fructiferous,  productive 
Cnydio  v,  to  yield  increase,  to  produce 
Cnydiol  a,  fructiferous  [a  croP 

Cnyw  -ion  n,  autumn  pig ;  badge: 
Co  nf,  rotundity ;  concavity 
Cob  -iau  n,  thumb ;  embankment 
Cob,  cbbau  nf,  tuft ;  spider 
Côb,  cobau  nf  cloak ;  coat ;  cope. 

aradr  n,  tie-l)ow  of  a  plough 
Coban  -au  nf  mantle;  coat 
Cobio  v,  to  tuft;  to  thump 
Coblyn    n,    thumper;    pecker 

goblin.    Ar  gem  ei  gobf 

bad  humour.    —  y  coed,  woodpecker 
Cobyn  -au  n,  tuft,  bunch 
Cocas  -au  nf  cog  of  a  wheel 
Cocos,  Cocs  np  (cocsen  nf),   cockles 

cogs  of  a  wheel.  Bywion  cocs,  cockles 

out  of  the  shells 
Cocr  n,  coaxing,  fondling 
Cocraeth  nf  fondling 
Cocri  v,  to  fondle,  to  indulge 
Cocw  n,  hard  mass,  lump 
Cocwy  n,  matured  egg 
Cocwy  v,  to  impregnate  eggs ;  to  tread 
Coch  a,  red;  ruddy:   n,  red.     Y  goch 

gam,  Robin  goch,  redbreast 
Cochder  n,  redness 
Cochddu  «,  of  a  reddish  black 
Cochem  -au  nf  ruby 


Côb 


sprite, 
in  very 


Cochfelyn  a,  copper-coloured 
Cochgangen  nf  chub-n^h 
Cochi  v,  to  redden;  to  blush 
Cochiad,  iaid  n,  grouse,  red  game 
Cochl  -au  n,  mantle,  cloak 


COE 

Cochlas  a,  reddish  blue,  purple 
Cochni  n,  redness ;  ruddiness 
Cochrudd  a,  crimson,  ruddy    [cochwen 
Cochwyn  am.  reddish  white;  pink:/ 
Cod  -au  nf,  bag.  pouch;  budget 

I,  eidiau  nf  bagful,  purseful 
Coden  -au  nf  bag,  pouch;  husk.     — 

hyred,  —  eurych.  —  euraid,  puifball 
Codenog  a,  having  bags  or  pods 
Codenu  r,  to  bag ;  to  blister 
Codgen  -au  nf  blister 
Codi,  Cyfodi  i\  to  rise;  to  raise,  to  lift 
Codiad  n,  rising:  raising  [to  swell  uj 
Codog  a,  having  bags;  rich:  nf  sainfoii 
Codowydd  n,  ];loughman's  spikenard 
Codrwth  n,  bladder  campion  [donm 
Codwarth  n.  deadly  night  shade.  Ixdla 
Codwm,  dymau  n,  fall,  tumble.     Ymj 

aflyd  codwm,  to  wrestle 
Codymu  v,  to  fall,  to  tumble;  to  vrestl 
Codymwr,  wyr  n,  tumbler;  wrestler 
Codywasg  n,  mithridate  mustard 
Codded  -au  nf  vexation,  oifence 
Coddeidio  v,  to  vex;  to  straiten 
Coddi  v,  to  vex ;  to  chide 
Coddiant  n,  vexation ;  trouble 
Coddyn  -au  n,  privy,  stool 
Coed  -ydd  en,  wood,  trees.    —  cedi 
Coeda  v,  to  gather  wood      [cedar  tree! 
Coeden  nf,  standing  tree,  tree 
Coedgae  -au  n,  live  fence  [wi 

Coedog,  Coediog  a,  having  trees,  woody 
Coedol  a,  of  the  M-oods;  wooden 
Coedrwym,  Coedgwlwm  n.  black  brion 
Coedwal  -au  nf  wood  covert 
Coedwig  -oedd  nf  wood,  forest 
Coedwrych  -oedd  n,  quickset 
Coedwyrdd  n,  wintergreen 
Coednys  np,  people  of  the  woods 
Coeg  a,  empty ;  vain ;  saucy ;  sterile ; siD.} 
Coegathraw  -on  n,  pedant  [foolià 

Coegchwedl  -au  n  and  nf  empty  tale 
Coegdyb  -iau  n  and  nf  whim,  w'himse; 

idle  conceit 
Coegddall  a,  half  blind,  purblind 
Coegddellni  n,  purblindness 
Coegedd  n,  emptiness ;  silhness 
Coegen  -od  nf  vain  wench ;  coquette  j 
Coégenaidd  a,  coquettish 
Coegfalch  a,  conceitedly  proud 
Coegfeddyg  -on  n,  quack  doctor,  qoail 
Coegfeddyginiaeth  nf  quackery 
Coegfolach  n,  vain  boasting 
Coegfran,  frain  nf  jackdaw 
Coegfrwnt  a,  obscene 
Coegio  u,  to  make  void;  to  trick;  I 
Coeglofft  -vdd  nf  garret  [prete:l 

78 


COF 


COL 


Coegni  n,  sauciness;  emptiness 
Bjwgsiarad  -ach  n,  empty  talk 
Ooegylfinliir  -laid  n,  the  whimbrel 
Coegymddangosiad  n,  false  appearance 
Goegyinffrost  -iau  n,  vain  boasting 
Coegyn  -od  n,  conceited  fellow,  coxcomb 
Coegynaidd  a,  coxcomical 
Coel  -iun  nf  omen ;  belief,  trust 
Coelbrawf,  brofion  n,  presumptive  proof 
Coelbren  -i  -an  «.record  or  letter  stick; 
ballot   stick;    lot;    alphabet.     —  y 
beirdd,  bardic  alphabet.     —  y  myn- 
eich,  monkish  alphabet 
tCoelcerth  -i  nf,  signal  of  alarm;  bonfire 
Coeledigaeth  nf  credibility 
Coeledd  n,  credibility;  belief 
Coelfain,  feiniau  nf  glad  tidings;  omen 
1    stone,  stone  of  testimony 
jjoelferth  -au  nf  good  fortune 
Coelgar  a,  credulous,  apt  to  believe 
Coelgarwch  n,  credulousness 
Coelgri  'fydd  -au  nf  superstition  [  stitions 
Qoelgrefyddol,  Coelgrefyddus  a,  super- 
Coel: /yfaredd  -ion  nf,  cure  by  charms 
Coelig,  Coelin  a,  ominous,  portentous 
Coelio  v,  to  believe,  to  credit,  to  trust 
IfJoeliwr,  wyr  n,  one  that  gives  credit 
fcoelres  -i  nf,  row  of  records;   beads; 
jCoes  -au  nf  leg,  shank;  handle  [trifles 
ISoesarn  -au  nf  defence  for  the  legs 

■oesed  a,  raised  or  made  light.     Bara 
coesed,  manchet  bread 

Uoesgam  a,  bandy-legged 

roesgyn  -ion  n,  Coesgen  -au  nf  bone 
of  the  leg,  shank 

loeshir  a,  long-legged,  long-shanked 

joesnoeth  a,  bare-legged 

soesog  a,  legged,  shanked 

íoesol  a.  belonging  to  the  leg.  crural 

Doeswisg  -oedd  nf  covering  for  the  leg ; 

Soeta  v,  to  gather  wood  [greave 

Joetan,  Coeten,  -au  nf  quoit 

îoettrych  -au  n,  grafting  stock 

Ooeth  a,  ardent;   pure,  purified;  fine; 

i  refined;  pert 

'oethed  -ion  n,  stimulant ;  refiner 

Joethi  v,   to  stimulate;  to  refine;  to 

![  prate,  to  talk  pertly ;    to  bark 
'!oetbol  a,  stimulating ;  refining 
I  îoethyn  -ion  n,  puritan 
wethyndod  n,  puritanism 
'of  -ion  n,  memory;  retention.     Mvned 
dros  gof  un,  to  escape  one's  memory 
I  'ofeb  -ion  nf  memorandum,  memorial 
|ofen  -au  nf  memorial  [recorder 

'ofiadur   -iaid   -on  n,   remembrancer; 
ofiadwy  a,  memorable ;  recordable 


Cofiaeth  nf  memorial,  record 
Cofiain  r,  to  call  often  to  mind 
Cofiant,  iaint,  iannau  n,  commemora- 
tion ;  memoir 
Cofiedigaeth  nf  remembrance 
Cofiedydd  -ion,  Cofiawdwr,  wyr  n,  re- 
membrancer ;  recorder 
Cofio  v,  to  remember,  to  recollect 
Cofl  -au  nf,  the  embrace;  the  bosom 
Corlaid.   eidiau  nf  what  is  embraced; 

armsful ;  bosom  friend ;  darling 
Cofleidio  v,  to  fold  in  the  arms;  to  em- 
brace, to  hug  [gister;  record 
Coflyfr  -au  n,  memorandum  book;  re- 
Coflys  -oedd  n,  court  of  record 
Cofnod  -au  n,  memorandum,  minute 
Cofnodi  v,  to  record,  to  register 
Cofres  -i  nf  list,  catalogue 
Cofrestr,  -i  nf  register,  catalogue,  list 
Cofrestru  v,  to  register  [gistrar 
Cofrestrwr,  wyr,  Cofrestrydd  -ion  «,  re- 
Cofrodd  -ion  nf  keepsake 
Cofus  a,  memorable ;  mindful 
Cofweini  v,  to  prompt 
Cofwyl  -iau  nf  memorial  festival 
Coff  -ion  n,  hollow  trunk ;  belly 
Coffa  v,  to  remember;  to  bring  to  one's 
Coffa  -on  n,  memory;  memorial    [mind 
CofFâd  n,  remembering 
CofFadwriaeth  nf  remembrance,  memoiy 
Coifaid,  eidiau  »,  bellyful 
Coffäu  v,  to  remember,  to  record;  to 

remind;  to  commemorate 
Coffäwr,  wyr  n,  remembrancer 
Coffr  -au  n,  coffer,  trunk,  chest 
CofTryn  n,  little  coffer 
Cofft  -au  n,  hollow  body;  belly 
Cofftio  v,  to  gorge,  to  quaff 
Cog  -au  nf  cuckoo :  nc,  cook 
Cogail,  eiliau  n,  distaff;  truncheon 
Cogan  nf  bowl,  cup,  bason 
Cogeilaid,  eidiau  n,  distaff-full 
Coges  -au  nf  female  cook :  m  cogydd 
Cogor  n,  chattering:  v.  to  chatter,  to 
Cograch  v,  to  chatter,  to  chat        [chat 
Cogwrn,  yrnau  n,  knob ;  crab ;  egg-shell ; 

shell;  limpet 
Cogyl  -au  ii,  cudgel,  club 
Congl  -au  nf  corner,  angle 
Conglfaen,  fain,  feini  n,  corner  stone 
Conglog  a,  angular,  cornered     [of  corn 
Col  -ion  n,  peak,  summit ;  sting ;  beard 
Côl,  colau  n,  foetus,  embryo 
Cola  n,  point,  sting ;  beard  of  corn,  awn 
Colaeth  Coledd  n,  nursing;  cherishing 
Coleddu,  Coledd  v,  to  cherish ;  to  indulge 
Coleg  -au  n,  eollege 

79 


CON 

Coler  -i  re,  collar.  Coleru  v,  to  collar 
Colfach  -au  n,  hinge.  Colfachu  o, 
Col  fen  -i  nf  bough,  branch  [hinge 

Coliant  re,  Colsaid,  seidiau  nf,  the  part 

of  a  BCythe,  and  similar  instruments, 

that  is  let  into  the  handle 
Colias  -au  nf.  pain  of  a  sting 
Coliog  a,  having  a  sting;  bearded 
Colion  np.  beard  of  corn 
Colof  -au  n,  stem ;  prop;  pillar 
Colofn  -au  nf  column, 'pillar,  support 
Colomen  -od  nf  dove,  pigeon 
Colomendy,  dai  »,  pigeon-house 
Colon  -an  nf  peak,  point;  prop 
Colp  -au  re,  pointed  spar;  dart 
Colpes  -au  nf  pointed  wedge 
Coludd  -ion  nc  (-yn  n),  the  bowels 
Coluddlys  en,  pennyroyal 
Coluddyn  re,  gut,  bowel 
Colwydd  rep,  neck  bones,  scrags  of  venison 
Colwyn  -au  n,  bantling,  cub 
Colwynes  -au,  Colwynwraig,  wragedd 

nf  midwife  [to  prattle 

Colwyno  v,  to  act  as  midwife;  to  fondle, 
Colwynwr,   wyr   re,   accoucheur,    man- 
Colwvnyddiaeth  nf,  midwifery[midwife 
Culyn  -an  nf  pivot ;  Bting 
Golynog  a,  having  a  pivot  or  sting 
Colynu  v,  to  sting 
Coll  re,  loss,  damage 
Coll,  evil  en  (collen  nf),  hazel  wood 
Collborth,  byrth  re,  the  gate  of  perdition 
Collddyn  -ion  n,  condemned  one ;  convict 
Colled  -ion  nf&  n,  loss,  damage 
Colledaint  n,  misfortune,  loss 
Colledigaeth  nf  perdition,  loss 
Colledu  v,  to  occasion  loss 
Colledus  a,  losing,  damaging 
Collen,  evil  nf,  sapling;  hazel 
Collfarn -au  nf  condemning  sentence; 

condemnation ;  conviction 
Collfarnu  v,  to  condemn;  to  convict 
Colli  v,  to  lose;  to  spill;  to  be  lost 
Collwydd  np  (-en  nf).  hazel  wood 
Collwyn  -i  n,  hazel  grove 
Com  -ion  re,  curve ;  circle 
Comio  v,  to  go  round ;  to  converse 
Comp  -ion  nf  circle 
Compawd,  odau  re,  compass 
Con  -au  n,  peak,  cone 
Conach  n  and  a,  upstart  [mutter 

Conach  v,  to  grumble,  to  murmur,  to 
Coned  n,  towering;  pride 
Conedd  re,  pomp, "pride,  glory 
Conell  -au  nf,  tail,  rump 
Cono  re,  pert  upstart,  smart  fellow 
Conyn  re,  stalk;  point;  sting;  stump 


COR 

Cop  -au  re,  top,  summit  [the  hea 

Copa,  äu  nf  top,  tuft,  crest;  crown  \ 
Copinod  -au  re,  information,  intelligent 
Copog  o,  tufted,  crested,  high-topped  j 
Copyn  -au  n.  tuft;  spider 
Côr,  corau  n  and  nf,  circle;  stall,  cril 

:  choir 
Cor-od  «., point; dwarf; spider :px,sm£ 

little,  lesser,  dwarf 
Coraoh  -od  re,  dwarf,  pigmy 
Corafon  -ydd  nf  rivulet 
Coraidd  a.  dwarfish,  pigmean 
Corawd,  odion  n.  lavishnesa 
Corawg  a,  lavish,  liberal 
Corawl  a,  circling,  rounding;  choral 
Corbed  -au  re,  corbel ;  jutting  out 
Corbedw  np,  the  last  of  a  brood 
Corbed wyn  re,  darling:  /"corbedwei 
Corbenfras  n,  haddock 
Corberth  -i  nf  dwarf  bush 
Corbwll.  byllau  re,  puddle 
Corbwyll  -ion  n,  slight  hint 
Corbwyllo  v,  to  hint,  to  suggest=! 
Corbwyo  v,  to  domineer      '         [bw 

i  ompact,  neat,  smart 
Corcen  -od  nf  smart  girl 
Cord,  cyrd  »,  t^dst;  cord 
Cordedd  n,  twisted  state 
Cordeddu  p,  to  twist,  to  twine 
Corden  -i  nf.  rope,  string 
Cordref -i  ydd  nf,  hamlet,  village 
Cordwal  n,  Cordova  leather 
Cordd  -ion  n,  circle ;  tribe 
Cordderw  np  (-en  nf),  dwarf  oaks 
Corddi  v,  to  churn;  to  turn:  to  agiti 
Corddlan  -au  nf  fold;  cemetery 
Corddyn  -au  re,  pivot;  the  rim  of  al 
Cored  -au  nf  wear,  dam  [or  ba) 

v,  to  form  a  wear;  to  wear, 
Coredd  n,  turning ;  aberration       [d 
Coreddu  r.  to  circulate 
Coreddus  a,  circling,  rotatory 
Corelw  -on  re,  reel,  dance 
Corelwest  -i  nf  ball,  dance 

.  to  dance;  to  skip  about 
Coren,  Cores  nf  female,  dwarf 
Corf,  cyrf,  &c=Corff,  &c. 
Corfais  np,  ribs  of  the  body 
Corfan  -au  n,  metrical  foot.     —  crwnl 

cydbwys,  —  hir,  spondee.     —  crl 

disgynedig,  dactyl.     —  cryeh  àyi  I 
iapest.     — dyi 

talgrwn,  iambus.     —  rhywiog,  'I 

chee.    —  trwm,  tribrach 
Corfran,  frain  nf  jackdaw 
Corfryn  -iau  n,  hillock 
Corif,  cyrff  re,  bodv;  corpse;  social  bl 
80 


COR 


COTH 


Corfh'  v,  to  body ;  to  take  into  the  body ; 
to  taste 

Corflilyn  n,  small  thing,  corpuscle,  atom 

Corfflan  -au  nf  burying  place 

Dorffog  a,  bodied,  corpulent 

DorfFoi  a,  bodied,  corporeal 

Corftolaeth  nf  personality;  whole 

Öorffolaethu  v,  to  personify 

Dorffor  -oedd  n,  body 

"Jorfforaeth  nf  corporation 

íorftbri  v,  to  form  into  a  body ;  to  incor- 

îorfforol  a,  corporeal,  corporal    [porate 

üorgan  -au  nf  chant 

3organu  v.  to  chant 

Hgeimwch,  mychiaid  «,  prawn 

Dorgeiniad,  iaid  n,  chorister,  chanter 

3orgi,  gwn  n,  cur  dog,  cur 

Jorhedydd  -ion  n,  the  titlark 

iorhwyad,  aid  nf  teal  [contract 

3ori  v.  to  stint  the  growth ;  to  shrink,  to 

üoriaith  nf  jocular  language  ;'jest,  ban- 

îoriar.  ieir  if,  partridge  [ter 

yOrig  nf  little  dwarf 

)orlan  -au  nf  sheep  fold,  pen 

Jorlanaid,  eidiau  nf  fold-full 

■ami  v,  to  fold,  to  pen 

îorlong  -au  nf  small  ship,  smack 

îorlöyn  -od  n,  small  butterfly 

!orlyn  -au  n,  small  pool 

lorn,  cyrn  n,  horn;  trumpet,  clarion 
corn;  anything  projecting.  Corn 
chwyth,  —  y  geg,  trachea,  windpipe. 
j —  pori,  gullet.     —  mwg,  chimney 

iornaid,  eidiau  n,  horn-full 

'ornant,  nentydd  n,  brook,  rill 

!ornbig  -au  n,  sea-pike 

'ornboer  -ion  n,  phlegm  [wing 

ornchwigl,  Cornchwiglen,  -od  if  lap- 
Jornel  -au  -i  n,  corner,  angle 

'ornelog  a,  cornered,  angular 
ornelu  v,  to  make  a  corner 
ornelyn  u,  little  nook 
I'orni  v,  to  grow  horny;  to  roll 
I  oniicell  -au  nf  reed  pipe ;  plover 
I  ornicyll  -od  a,  plover,  lapwing:  ./cor- 
j  iornicylla  v,  to  wheel  round         [nicell 
|;ornig  nf  little  horn;  whirling 
liornio  v,  to  horn,  to  butt 

orniog  a,  horned;  turreted 
I  "ornor  -ion  n,  leader  [tilence 

tanwyd  -ydd  n,  boil,  imposthume;  pes- 

(ornwydol  a.  pestilential 
ornyn  n,  little  roll,  cone ;  pert  one 
:  orodyn  n,  lavish er 
I  ,oroli  v.  to  reel,  to  dance 
;  oron  -au  nf  crown,  diadem 

OTonedigaeth  nf  coronation 
(i 
1 


Coroni  v,  to  crown 

Coronig  nf  coronet 

Coronllys  n,  peony 

Coronog  «,  having  a  crown,  crowned 

Cors  -ydd  nf  bog,  fen 

Corsen  -au,  cyrs  nf  bog  plant,  reed 

Corsenog  a,  full  of  reeds,  reedy 

Corswig,  Corswigen  nf  guelder  rose 

Cort,  cyrt  n,  cord,  rope 

Corwalch,  weilch  n,  sparrow-hawk 

Corwg,  ygau  n,  trunk,  carcase 

Corwgl,  yglau  n,  coracle 

Corwynt  -oedd  n,  whirlwind 

Coryn  -au  n,  crown  of  the  head 

Cbryn  -od  n,  dwarf,  pigmy ;  spider 

Corynfoel    a,    baldpated;    having    the 

crown  shorn :  n,  shaveling 
Corynrwy  -on  n,  diadem 
Corynu  v,  to  shave  the  crown 
Corysgwr,  gyrion  n,  radiation 
Cos,  Cosfa,  f  é'ydd  nf  itching 
Cosfa,   fëydd  nf   beating,    thrashing. 

Rhoi  cosfa  i,  to  belabour,  to  thrash 
Cosgordd  -ion  nf,  retinue 
Cosi  v,  to  scratch ;  to  itch 
Cosp  -au  nf  punishment,  chastizement 
Cospad,  Cospiad  n,  punishing,  chastizing 
Cospadwy  a,  punishable 
Cospedigaeth  nf  punishment 
Cospedigol  a,  castigatory,  retributive 
Cospi  v,  to  punish,  to  chastize 
Cospol  a,  castigatory;  penal 
Cospwr,  wyr,  Cospydd  -ion, 

-iaid  n,  one  who  punishes 
Cost  -au  nf,  cost,  charge :  n,  coast 
Costio,  Costi  v,  to  expend;  to  cost 
Costiol  a,  relating  to  cost 
Costog  a,  surly;  morose 
Costogi  v,  to  grow  surly 
Costrel  -au  nf  bottle,  jar,  flaggon 
Costrelaid,  eidiau  nf  jai*ful 
Costrelan  nf  phial,  jar 
Costrelig  nf  small  jar,  bottle 
Costrelu  v,  to  put  in  a  jar  or  bottle 
Costus  a,  chargeable;  dear,  expensive 
Cosyn  n,  single  cheese :  p  caws 
Cot  -iau  nf  short  tail,  crop 
Cota    af    short,    cropped;    bobtailed ; 

squabby :  m  cwta 
Cot  en  -au  nf  little  tail 
Cotwm,  tymau  n,  wool  in  locks ;  cotton 
Cotymog  a,  in  locks;  ermined 
Cotyn  -iaid  n,  one  having  bags,  miser 
Cotìi  -au  n,  ejection 
Cothi  v,  to  squirt  out.  to  eject 
Cothiad  n,  squirting  out,  ejection 
Cothvn  -au  n.  privv.  iakes" 
81 


CRA 
Cowydd,  &c=Cywydd,  &c. 
Cowyll  -ion  n,  veil  of  secrecy ;  marriage 
Oowyllu  v,  to  envelope  [gift 

Cowyn  n,  plague,  pestilence 
Cowynog  a,  full  of  boils 
Crab  n,  wrinkle,  sbrinking  [scrape 

Crabinio  v,  to  grapple ;  to  scramble;  to 
Crach  np  (-en  nf),  scabs;  itch;  mange 
Orach  a,  scabby;  mangy;  dwarf;  petty, 
Crachenu  v,  to  form  a  scab  [puny 

Cracbfardd,  feirdd  n,  doggrel  rhymester 
Crachfeddw  a,  half-drunk 
Crachfeddyg  -on  n,  quack-doctor 
Crachlyd,  Crachog  a,  scabby;  mangy 
Crad  -au  n,  ardency ;  vigour 
Craell  nf,  arid  quality  [garlic 

Craf  en,  claws;  garlic.     —  y  gerddi, 
Crafangaid,  eidiau  nf,  gripe;  handful 
Crafangio,  Crafangu  v,  to  claw,  to  gripe 
Crafanc,  angau  nf,  claw;  crab  fish 
Cíafell  -au  -i  nf  scraper;  slice;  blade 
Crafellu  ?;,  to  use  a  slice;  to  scrape 
Crafen  -au  nf,  flake ;  crust 
Crafion  np,  scrapings ;  sliavings 
Craflech  -au  nf,  stone  shard 
Crafu  v,  to  scrape ;  to  scratch :  n,  the  itch 
Craft' -au  n,  clasp;  cramp;  hold 
Craff  a,  securing ;  safe ;  quick,  keen 
Craftaint  n,  stedfastness 
Craff'der,  Craftineb  n,  keenness;  skill 
Craffinio  v,  to  scarify 
Craffol  -ion  n,  graver;  style,  writing  pen 
Craftu  v,  to  secure  hold;  to  ken 
Craffus  a,  penetrating,  piercing,  keen 
Craftwr.  wyr  n.  perceiver 
Crag  -au  n,  hard  crust,  coating 
Cragen,  cregyn  nf,  shell;  callosity 
Crágenaidd,  Cragenog  a,  crustaceous 

having  a  shell 
Crangen~-au  nf,  a  wen 
Crangenog  a,  full  of  wens 
Crai  n,  heat;  potency;  the  heart;  the 
eye  of  a  needle ;  the  hole  in  the  han- 
dle (of  a  weapon) 
Crai  a,  vivid;  fervid  ;  fresh.     Bara  crai 

unleavened  bread 
Craid,  creidion  n.  vehemency;  force 
Craidd,  creiddiau  n,  centre:  the  heart 
Craiff  a,  merciful,  forgiving 
Craifft,  creifftiau  nf,  print,  inscription 
Craig,  creigiau  nf,  rock,  crag 
Crain,  creinion  n,  prostrate  state 
Grain  a,  prostrate;  tumbling 
Crair,  creiriau  n,  token,  relic 
Craith,  creithiau  nf  scar,  cicatrice 
Cram  n,  incrnstration 
Ct*m?w  -au  nf,  sea!»  over  a  sore;  scab 


ORE 

Crameniad  n,  scabbing 

Cramenu  v,  to  scab  over  [fritt 

Crammwyth   np    (-en    nf),    pancali 

Crane  -od  n,  crab ;  cancer 

Crap  -iau  n,  grapnel,  catch 

Crapiedydd  -ion  n.  grappler 

Crapio  v,  to  grapple ;  to  snatch 

Crapiog  a,  grappling 

Cras,  creision  n,  what  is  parched; 

Cras  a,  parched,  dry,  arid ;  saucy,  sev( 

Crasboeth  a,  arid ;  pungent 

Crasdant.  dannau  n,  sharp  note 

Crasder  n,  aridity ;  sauciness 

Craseiriog  ".  malapert,  saucy,  pert 

Crasfa,  f  ë'ydd  nf  sound  lieating 

Crasgalaf  en,  the  herb  flavin 

Crasgnoi  v,  to  cranch 

Crasineb  »,  parchedness 

Crasodyn    a.    kiln-dried.     Bara    cr 

odyn,  bread  made  of  com  dried  ii 

kiln 
Crasol  a,  parching,  drying 
Crasu  v,  to  parch,  to  roast,  to  bake; 
Craswr,  wyr  n,  parcher.  dryer  [tc 
Crasyd  en,  parched  corn 
Crau  n,  gore,  blood 
Craw  -on  n,  hovel;  pig-stye 
Crawcio,  Crawcian  p,  to  croak;  tok 
Crawd  n,  coating,  surface 
Crawen  -au  r,f  crust 
Crawenog  a,  crusted,  crusty 
Crawn  n,  collection;  matter,  pus 
Crawnn  t»,  to  collect;  to  form  pus 

gather,  to  suppurate 
Cra^mol  a,  collecting;  puralent 
CraWT  n,  heap,  huddle 
Cre  n,  combining  cause ;  principle ;  t 

prevades;  a  cry 
Cread  -au  n,  creation ;  the  universe 
Creadigaeth  nf  creation 
Creadol,  Creadigol  a,  creating,  plas' 
Creadur  -iaid  n,  creature 
Creaduriaeth  /;/',  system  of  creation 
Creawd  ??,  formation,  creation        [ 
Creawdwr,  wyr,  Creawdydd  -ion  n, 
Crebach  -od  n,  what  is  s'hrunk 
Crebach  a,  shrunk,  withered 
Crebwyll  -ion  n,  invention,  fancy 
Crec,  Creciad  n,  chirping 
Crecian  v,  to  chirp,  to  chatter 
Creeiar,  ieir  nf  hen  landrail 
Crech  -au  nf  shriek=Ysgrech 
Crech   of   rough,   rugged;   curlet* 
Crechiad  n,  shrieking  out  [cẂ 

Crechian  v,  to  shriek;  to  crash 
Crechol  a,  shrieking,  screaming      j 
Cre-c.hwen  -au  nf  shrill  or  loud  lai#| 


CRE 


CRE 


Irechwenu  v,  to  laugh  out  [heron 

Itechydd  -ion   n,   one    who    screams 

Ired  -au  nf  belief,  faith;  religion 
Christendom.  Cyn  Cred,  before  the 
Christian  era 

Iredad  »,  believing 

Jredadyn  -ion  n,  believer 

Jredadyniacth  nf  believing 

Jrededd  n,  belief;  credibility 

íîredin  re,  believing ;  credulous 

Jrediniaeth  nf  belief 

îredo  -au  n,  creed,  belief 

Iredol  a,  believing,  crediting 

iredu  v,  to  believe;  to  credit;  to  per- 
suade one's  self 

Iredus  a,  inducing  belief 

iredwr,  wyr  n,  believer 

Iredd  -au  n,  temper ;  purpose 

ireddiad  n,  temperament 

'reddol  a,  temperamental 

feddu  v,  to  dispose 

Wdig  a,  created,  formed 

Kedigaeth  «/=Creadigaeth 

'ref  re/",  strong,  powerful:  m  cryf 

ref  -ion  nf  cry,  scream 

refadur  -iau  nf  the  dura  mater 

refiad  n.  craving,  suing 

itefol  re,  craving,  imploring 

refu  v,  to  cry ;  to  crave,  to  implore 

refydd  -au  nf  religion,  devotion 

refydda,  Crefyddu  v,  to  profess  reli- 
gion :  to  perform  religious  duties ;  to 
act  religiously,  to  be  devout 

çefyddoi,  Crefyddus  re,devout,  religious. 
Crefyddolion,  religionists 
refydd'ddeb  n,  religiousness 
"  ddoliaeth  nf  religionism 
ddwr,  wyr  n,  religious  man 
t  -au  nf,  handicraft ;  trade 
refftwr,  wyr  n,  handicraftsman,  me- 
chanic, artist,  tradesman 
•eÔyn  -au  n,  brace,  clasp 
"eöynu  i\  to  brace,  to  plate 
reg  a/,  hoarse,  of  rough  voice :  m  cryg 

f'egen  -au  nj)  earthen  vessel 
:-egenu  r,  to  make  pottery 
•egenydd  -ion  n,  potter 
•eglais,  leisiau  n,  hoarse  voice 
•eglyd  o,  apt  to  be  hoarse 
'egu  v,  to  become  hoarse=Crygu 
•egyna  v,  to  gather  shells 
•egynog  a,  having  shells 
/egynol  a,  testaceous 
'egynydd  -ion  n,  conchologist 
egynyddiaeth  nf,  conchology 
egyr  -on  n,  screamer ;  heron 
eiad  n.  freshening 


Creider  n,  freshness,  purity 

Creiddffoawl  a,  centrifugal 

Creiddgeisiol  a,  centripetal 

Creiddineb  n,  pervasiveness 

Creiddio  «,  to  pervade,  to  intromit 

Creiddiol  a,  pervasive,  penetrative 

Oreiddyn  -au  n,  what  juts  into;  point 

Creifion  np,  scrapings 

Creiffiant  n,  forgiveness 

Creighalen  n,  salpetre,  nitre 

Creigio  v,  to  grow  rocky 

Creigiog  a,  rocky,  craggy 

Creigiol  «,  apt  to  be  rocky  [shore 

Creiglan  -au,  lenydd  nf,  rocky  or  shelvy 

Creilwg  np  (creilygen  nf),  charred  furze 

Creilygu  »,  to  burn  furze 

Creinio  v,  to  wallow ;  to  lie  down 

Creiniol  a,  wallowing,  rolling 

Creio  v,  to  freshen ;  to  brisken 

Creirhâd  n,  swearing  by  relics 

Creirhau  v,  to  swear  by  rehcs 

Creirfa  -oedd  nf  place  for  relics ;  reli- 
quary; museum 

Creiries  -au  nf  jewel;  a  beauty 

Creirwy  -on  nf  jewel,  gem 

Creisier  -au  n,  furnace 

Creisierydd  -ion  n,  calciner 

Creision  np  (-en  nf),  calcined  matter ; 
dross  of  any  thing  burnt ;  cinders 

Creisioni  v,  to  calcine 

Creithen  -au  nf  cicatrice,  scar 

Creithio  v,  to  cicatrize 

Creithiog  re,  full  of  scars 

Cremog,  Crempog,  -au  nf  pancake 

Cremogen,  Crempogen  nf  pancake 

Crencyn  n,  small  crab 

Crepa  -od  n,  crabbed  dwarf 

Crepian  v,  to  creep,  to  hobble 

Crepianog  re,  creeping :  nf  the  creeper 

Crepog  re,  shrunk,  withered 

Cres  n,  hardening  by  heat 

Cres  re,  parching,  arid 

Cresiad  n,  inflammation 

Crest  en,  scurf;  crust ;  scum ;  dregs 

Crest  en  nf  crusted  surface ;  crust 

Crestenu  v,  to  gather  scurf 

Crestog  re,  being  crusted  over,  scurfy 

Crestol  re,  apt  to  incrustate 

Crestu  v,  to  incrustate 

Cresu  v,  to  parch,  to  scorch 

Creth  -au  n,  disposition ;  purpose 

Crethiad  n,  temperament 

Crethyll  n,  propensity 

Creu  v,  to  give  existence,  to  create 

Crëu  v,  to  cry ;  to  crave ;  to  kaw 

Creuan  -au  nf  the  cranium 

Creuder  ??,  goriness ;  crueltv 
83 


CRI 


CRC 


Creulawn  a,  bloody,  cruel 

Creuled  af  drenched  in  gore :  m  creulyd 

Creulonaeth,  Creulondeb  re.  cruelty 

Creuloni  v,  to  wax  cruel 

Creulys  re,  groundsel 

Creuol  a,  gory,  bloody 

Creuolder  ft,  goriness 

Crew  -ion  ft,  shout,  outcry 

Crewcian  v,  to  caw ;  to  croak 

Crëwr,  crewyr  »,  creator,  former 

Crewt  -iau  re,  faint  cry 

Crewtian,  Crewtio  v.  to  whine,  to  pule 

Crewtiol  a,  whining,  puling 

Crewtyn  ft,  little  winner  [corn 

Crewyn  re.  crop;  rick:  the  la.st  load  of 

Crëydd  -ion,  Cre'yr  -od  ft,  heron ;  gad-  " 

Crëyr  glas,  stork;  heron 
Crëyrfa  -oedd  nf,  heronry 
Crëyryn  re,  gad-fly 
Cri  -au  ft,  cry,  clamour 
Cri  a,  rough,  rude;  raw:  fresh.     Bara 

cri,  unleavened  bread 
(Triad  n,  crying,  bawling 
Crib  -au  ft/",  comb ;  crest ;  summit 
Cribach  -au  ft,  hay-hook 
Cribarth  -au,  eirth  nf  ridged  hill 
Cribddail  nf,  extortion;  rapine 
Cribddeilio  v,  to  deal  hardly,  to  extort 
Cribddeiliwr,  wyr  re,  extortioner 
Cribell  -au  nf  cock's  comb ;  yellow  rattle 
Cribiad  re,  combing 
Cribin  -au  nf,  hay  rake,  rakf 
Cribinio  v,  to  rake 
Cribiniwr,  wyr  n,  raker 
Cribion  np,  combings 
Cribo  r,  to  comb,  to  card 
Cribog  a,  indented ;  crested 
Cribwr,  wyr  n,  comber,  carder 
Cribyn  -an  re.  crest,  top;  rake 
Cricell  -oil  nf  cricket 
Cricellu  r,  to  chirp,  to  chatter 
Criciad,  criciaid,  Criciedyn  re,  cricket 
Criciedydd  -ion  re,  creaker 
Crif  -iau  ft.  row  of  notches ;  notch 
Crifed  -au  nf  notch ;  engraving 
Crifedel  -au  nf  public  reaping 
Crifcll  -au  nf  notcher,  graver 
Crifelliad  «.'engraving 
Crifellu  r,  to  notch,  to  engrave 
Crifiad  re,  notching,  engraving 
Crig  -ion  ft,  crack 
Crig]  -;iu  »,  trace,  vestige 
Criglyii  -au  n,  vestige 
Crigyll  re,  ravine ;  creek 
Crim  -ion  nf,  ridge 
Crimeidio  v,  to  crimp 
Crimcll  -an  nf  sharp  ridge 


weej 


Crimog  -au  nf  shin ;  greave 

Crimogio  v,  to  shin;  to  play  at  kick 

Crimp  -iau  re,  sharp  ridge  [si 

Crimpio  v,  to  crimp 

Crimprew  re,  sharp  frost 

Crin  a,  brittle,  fragile;  dry  and  brit 

Crinad  n,  growing  brittle  [nfgg 

Crinder  re.  brittli 

Crinell  -au  nf  what  is  clung :  crack' 

Crinelliad  re,  crepitation 

Crinellu  r.  to  dry  up;  to  crack 

Crinllys  en,  the  violet 

Crino  i',  to   wax   brittle;   to  cling 

Crintach  a,  niggardly,  stingy     [wi 

Crintachu  v.  to  grow  niggardly 

Crinwas,  weis  /;,  niggard.     Mab  yc 

was.  miser 
Crinwydd  en,  dry  brushwood 
Crio  v,  to  cry;  to  clamour:  to  v 
Crip  -iau  re,  scratch ;  notch 
Cripian  c.  to  keep  scratching 
Cripio  v,  to  scratch,  to  claw 
Cripiog  a,  having  scratches 
Cripiol  a,  scratching,  clawing 
Oris  -iau  -ion  re,  scale,  hard  crust 
CrisbiHo  '•.  to  seal"3,  to  peel 
Crisial  -an,  Crisiant,  iannau  re.  cry 
Crisialaidd  a,  crystalline 
Crisialiad  n.  crystallization 
Crisialo,  Crisiannn  >\  to  crystaOH 
Crisiannaidd  a.  crystalline 
Crisp  -ion  re.  crisp  coating 
Crispin  a,  crumbling,  crisp 
Crispinio  v.  to  crisp,  to  dry 
Ckist   -iau   re,  Christ,  Messiah. 

Gristiau.  false  Christs 
Cristian,  &c=Cri.stion,  &c. 
Cristion  -iaid  re.  Christian 
Cristionog,    Cristianus    a.    Chri 

Cristionogion,  Christians 
Cristionogaeth  nf  Christianity 
Cristionogaidd  a,  Christian-like 
Cristionoges  -au  nf  female  Chrii ' 
Cristionogi  r.   to  Christianize; 

come  Christian 
I  îristionogol  a.  Christianly 
Cristionogrwydd  re.  Christianity 
Cry  -ion  re.  round,  curve 
('rob  -ion  nf.  round  hunch 
Croca  of  crooked,  tortuous: 
Crocäu  v,  to  make  crooked= 
Croch  a,  rough,  forcibl   ; 
Crocban  -au  n.  boiler,  pot 
Crochanaid,  eidiau  re,  potful 
Crochenu  v,  to  mak 
Crochenydd  -ion  n.  potter 

M 


CRO 


CRU 


rocbi  v,  to  wax  rough,  tierce,  or  loud 
Irochlais,  leisiau  n,  rough  or  loud  voice 
hrochlef  -au,   Crochwaedd    nf    shrill 

shout,  scream,  shriek 
Irochlefain,   Crochleisio,   Crochwaeddi 

V,  to  scream,  to  vociferate 
iroeg  -ion  nf  closing;  cover 
Iroen,  crwyn  n,  skin,  hide 
roenen  -au  nf  cuticle:  m  croenyn 
roengvychu  /;,  to  wrinkle  a  skin 
roeni  v,  to  skin,  to  skin  over 
roenlhvm  am,  callow,  naked:  y*croen- 
roenog  a,  having  a  skin  [Horn 

roenol  a,  cutaneous 
roenyn  n,  thin  skin,  cuticle 
roes  -au  nf,  cross;  crucifix;  affliction 
[adversity:  n,  transept 
ss,  transverse 
pesan  -iaid  n,  buffoon 
Jroesanaeth  nf  buffoonery 
j-oesaivn  nf  ribaldry, farce 

•oesaw  »,  welcome:  v,  to  welcome 
jwsawd,  od,  -au  n,  crusade 
j"Oesawgar  a,  hospitable 

■Bawl  a,  transversal,  crossing 
ywsawu  v,  to  welcome 
|oesawus  a,  hospitable 
i  oesdroi  v,  to  contort 
[ioesdynu  v,  to  contend 
loeeen  -od  nf,  coquette,  jilt 

oesftbn,  ftyn  nf  cross-staff 

oesffordd,  ffyrdd  nf  cross-road 

oesgad  -au  nf,  crusade 

oesgynghanedd  -ion  nf,  alliterative 

MSüoeíìad  n,  crucifixion    [consonacy 

Deshoelio  v,  to  crucify 

)esi  v,  to  cross,  to  put  across 

besig  nf  little  cross 

>esineb  n,  crossness ;  adversity 

))eslath  -au  nf,  purlin 

'iew  a,   clear;    brisk;    fresh. 
,troew,  unleavened  bread 
lewder  a,  clearness;  freshness 

'"ewi  v,  tu  freshen 

|l>ewineb  ?i,  freshness 

1 1  fen  -i  nf  crust=Crawen.    Yr  hen 

rofen  !  the  withered  old  hag 
fc»g  -au  nf  cross ;  crucifix 

1  g  a,  hanging,  pendant,  overhanging 
r*  gadwy  a,  that  may  be  hung  or  ' 

l.gbren  -i  n,  gallows,  gibbet 

^  gbris  -iau  n,  exorbitant  price 

jgedyf  nf  the  dropwort 

tgell  -oedd  nf  safe;  place  to  hang 
teat  in 


Bara 


gen  -au  nf  gill;  jaw;  shell 
~i  v,  to  hang,  to  suspend 


Croglath  -au  nf  springe,  a  gin 

Croglen  -i  nf  hanging,  curtain 

Croglith  -iau  n,  the  mass  of  the  cross. 
Dydd  Gwener  y  Croglith,  Good  Fri- 
day 

Crogwedd  -au  nf,  crucifix 

Crogwr,  wyr  n,  hangman 

Crogwydd  n,  cross,  crucifix 

Crogyn  n,  one  fit  for  hanging 

Cronglwyd  -i  nf  roof  hurdle ;  roof 

Crom  af  bending,  bowed :  m  crwm 

Crombeithyn  -au  nc  (-en  nf),  crest  tiles 

Cromen  -au  nf,  dome,  cupola 

Croiiifach  -au  nf  crotchet 

Cromglwyd  -i  n,  thatch  hurdle 

Cromil,  Crombil,  -iau  nf,  the  craw,  crop, 
or  gorge  of  a  bird  [_nf  craw-full 

Cromilaid,   eidiau,   Crombilaid,    eidiau 

Cromlech  -au  nf  incumbent  flag ;  stone 
of  covenant — Druidical  relic 

Cron  af,  round,  circular:  m  crwn 

Cronbleth  -au  nf  bobbin 

Crondoddaid  nf  navelwort 

Cronell  -au  nf  sphere,  globe 

Cronellog  a,  globular 

Cronellu  v,  to  glomerate 

Cronen  -au  nf,  globe,  sphere 

Cronfa,  f  ëydd  nf  receptacle ;  reservoir : 
a  dam ;  collection 

Croni  v,  to  hoard ;  to  dam 

Cronicl  -au  nf,  chronicle 

Cropa  -od  nf,  crop,  craw 

Cropiad  n,  creeping 

Cropian  v,  to  creep,  to  crawl 

Cropiedydd  -ion  n,  creeper 

Crotawg  a,  plump,  round 

Croten  -od,  Crotes  -au  -i  nf,  little  girl 

Crotio  v,  to  make  or  become  plump 

Crotyn  w=Crwtyn 

Croth  -au  nf  bulge ;  womb 

Crothell,  crythyll  nf,  bulge ;  bansticle 

Crothog  a,  gibbous ;  big-bellied 

Crowyn  n,  round  paunch;  hamper;  bow 

Croyw=Croew  .[net 

Cru  'n,  hollow  rotundity 

Crub  -ion  n,  swelling  out 

Crud  -ion  n,  cover,  case 

Crudr  -on  n,  covering ;  armour 

Crug  -iau  n,  heap,  tump ;  barrow ;  stack 

Crugdardd  n,  pustule 

Crugdarddu  v,  to  break  out  in  pustules 

Crugio  v,  to  heap ;  to  swell 

Crugiog  a,  having  heaps 

Cruglwyth  -au  »,  heap,  pile 

Cruglwytho  v,  to  heap,  to  pile  up;  to 

Crugnyth  -od  n,  hovel,  hut     [overload 

Crugo  v,  to  vex,  to  plague 

85 


CRY 

CrugyU  -an  n,  place  of  tumps 

Crugyn  -au  n,  small  heap 

Cragynu  v,  to  pile,  to  heap 

Crugynog  a,  full  of  tumps 

Cruì  '-iau  n,  paunch,  belly 

Crw  -on  »,  curve,  round 

Crwb,  crybau  n,  round  hunch 

Crwbach,  crybachau  n,  hook,  crook 

Crwban,  crybanod  n,  tortoise 

Crwc,  cryciau  n,  bucket,  pail 

Crwca  am,  crooked,  bowed,  bent :  f  ci'oca 

Crwcäu  v,  to  bow,  to  curve 

Crwcwd  n,  round  squat 

Crwd  n,  round  lump 

Crwdd  n,  stretch  round 

Crwg,  crygau  n,  crook,  hook 

Crwm  a,  bending;  concave:  /crom 

Crwmach,  crymacbau  n,  convexity 

Crwn  a,  round,  circular:  y*cron 

Crwt  -iau  n,  crust 

Crwt,  crytiaid  re,  boy,  lad,  chap 

Crwtyn  n,  little  boy  or  chap 

Crwth,  crythau   »,   anything  swelling 

out;    bulge;    trunk;"  belly;    crowd; 

violin,  fiddle 
Crwybr  -au  re,  scum ;  honeycomb 
Crwydr  -au  n,  wandering 
Crwydrai,  eion  nc,  vagabond 
Crwydredigaeth  nf  vagrancy 
Crwydri  re,  vagrancy,  strolling 
Crwydriad,  iaid,  Crwydryn  re,  vagabond, 

vagrant,  stroller  "[grant 

Crwydrol  a,  wandering,   strolling,  va- 
Crwynllys  re,  the  gentian 
Crwynwr,  wyr  n,  skinner 
Crwys  np,  crosses :  s  croes 
Crwys  -au  nf  cross=Croes 
Crwysedd  n,  contention 
Crwysgad  -au  nf  crusade 
Crybwch  a,  shrunk,  crinkled 
Crybwyll  -ion  n,  hint ;  idea 
Crybwyll,  Crybwyllo  v,  to  hint,  to  men 

iion,  to  allude  to,  to  intimate 
Crybwylleb  nf,  paralepsis 
Crybychiad  n,  shrinking.  An-inkling 
Crybychol  a,  shrinking,  wrinkling 
Crybychu  v,  shrink,  to  wrinkle 
Crycydu  v,  to  squat  down 
Crych  -ion  n,  wrinkle ;  ripple 
Orych  o,  wrinkled;  rumpled;  rippling 
Crychedd  n,  roughness,  curliness 
Crychiad  n,  wrinkling;  shake  in  music 
Crychiant  n,  curliness 
Crychias  nf  rough  boiling.     Berwi  yn 

grychias,  to  boil  bubblingly 
Crychlais,  leisiau  n,  broken  voice;  qua- 
Crychlam  -au  n,  caper  f  ver 


CRY 

Crychlamiad  n.  capering 
Crychnaid,  neidiau  nf  skip 
Crychneidio  v,  to  skip,  to  frisk 
Crvchni  n,  curliness 
Crychnod  -au  n,  quaver 
Crvchrawn  a,  frizzly-haired 
Crvchu  v,  to  ruffle;  to  ripple 
Crychydd  -ion  n,  ri;ffler;  heron 
Crychyn  -au  n,  quaver 
Cryd   -iau  n,   shaking;    fever;    ae 

cradle.    —  cymmalau,  rheumati 

—  a  mwyth,  ague,  intermittent  ft 
Crydian  v,  to  keep  shivering 
Ciydio  v,  to  shiver,  to  quake 
Crydiol,  Crydus  c,  shivering,  quak 

tremulous,  trembling 
Crydu  v,  to  shiver,  to  tremble,  to  sh 
Crydwellt  n,  quaking  grass 
Crydwst  nf  shivering  fit  [cob 

Crydd  -ion  n,  shoemaker,  cordwai 
Cryddaniaeth,    Cryddiaeth    nf    á 

making,  shoemakers  trade 
Cryddu  v,  to  stretch  round 
Cryf  a,  compact ;  strong,  mighty :/ 
Cryfder,  Cryfdra  n,  strength,  migh- 
Cryfhau  i\  to  strengthen1;  to  get  st 
Cryfhäuÿ,  Cryfhaoì  a,  strengthei 

invigorating :  restorative,  tonic 
Cryg,  Crygedd  n,  hoarseness 
Cryg  a,  rough,  harsh,  hoarse:  /cr» 
Crygeidwen  nf  the  galaxy 
Crygen  nf  fit  of  hoarseness 
Crygi,  Crygni  n,  roughness,  hoar»i 
Cryglus  np,  cranberries 
Giyglyd  a,  apt  to  be  hoarse ;  hoars 
Crygu  v,  to  make  or  become  hoar* 
Crygwst  nf  croup 
Crygyn  71,  fit  of  hoarseness 
Crymain  a,  flexuous,  flexile. 
Crymaint  n,  flexion 
Crymal  -au  n,  buttock,  crupper 
Cryman  -au  n.  reaping-hook,  sick 
Crymaniad  n,  bending 
Crymanu  v,  to  use  a  sickle 
Crymder,  Crymedd  n.  bend,  curv! 
Crymdwyn  -au  n,  tumulus        [flL' 
Crymfach  -au  n,  erotchet=Oronrjl 
Crymol  a,  bowing,  curving,  conve : 
Crymu  v.  to  bow^  to  curve 
Crŷn  ;?.  shake,  quake 
Crŷn  a,  shaking,  quaking.     Daiai^n 

earthquake 
Cryn  a.  middling,  indifferent 
Crynach  n,  shiver,  shudder 
Crvnachol  a,  shuddering 
Crynachu  v,  to  shudder 
Crvnder,  Crvnedd  n,  rotunditv.  ?p- 
86       I 


. 


CUD 

Jrvndod  n,  shivering,  shudder 
2ryndro  a,  round  (not  angular);  curved 
Srynedigaeth  nf  tremulation 
Jrynfa,  fëydd  nf  trembling  fit 
Jrynfaen.  fain,  feini  re,  pebble 
3rynfyle.hu  v,  to  indent  in  curves 
>ynlÌâd  re,  rounding 
jrynhau  v,  to  conglomerate 
Dryniad  re,  trembling 
ûiyno  a,  compact,  trim,  neat,  tidy 
Jrynoad    re,    compendium,    summary; 
making  tidy  or  trim 
Irynoawl,  Crynous  a,  gathering  together 
îrynodeb  «,  compactness ;  compendium ; 
!rynoi  v,  to  collect  together       [sketch 
Jrynog  -au  nf  eight  bushel  measure. 
—  ymherodrol,  imperial  quarter 
Irynol  a,  shaking,  trembhng 
Jrynswth,  Crynswdd  re,  mass,  whole 
îrynsypio  v,  to  conglomerate 
ỳrynu  v,  to  tremble,  to  quake 
îrynwas,  weis  re,  sorry  fellow 
Jrynwr,    wyr    re,    trembler,    one    who 
quakes;  Quaker  [roots 

)rynwraidd  np  (wreiddyn  re),  bulbous 
>rys  -au  re,  shirt,  shift;  haste,  velocity 
Jrysbais,  beisiau  nf  waistcoat,  jacket 
'rysfad  -au  re,  bishop's  confirmation 
îrysia.  Ciysio  v,  to  hasten,  to  speed 
Irysiol  a,  hastening,  speeding 
■slain,  leiniau  re,  shirt  bosom 
'irytiad  re,  growing  plump 
tirythedd  re,  gibbosity 
'■rythog  a,  gibbous;  bulky 
«ythor  -ion  -iaid  re,  fiddler 
jrythu  v,  to  swell  out,  to  bulge 
[ìiythyn  re,  small  box ;  small  fiddle 
jiýw  -ion  re,   slice;   bow  net;  wicker 
rrywyn  n,  slice;  coulter  [basket 

u  a,  amiable,  beloved.   Tad  cu,  grand- 
u  n,  approximation  [father 

»uaidd  0,  loving,  affectionate 
uain  a,  lovely,  amiable,  affectionate 
uaint  a.  affection;  amity 
uall,  cueill  re,  dangerous  idiot 
nail  a,  stupid,  oafish,  ignorant ;  fierce, 
■  uan  -od  nf,  owl;  rock  owl 
Lub  -au  re,  mass,  heap ;  cube 
nbol  a,  aggregate;  cubical 
uch  -iau  re,  knitting  of  the  brow;  frown 
.uchio  v,  to  knit  the  brow,  to  frown 
uchiog,  Cuchiol  a,  frowning,  angry 
ud  -ion  re,  celerity ;  flight ;  falco  genus 
udeb  re,  affection*  amity 
idyll  -od  n,  spaiTow-hawk=Curyll 
udyn  -au  re,  lock,  as  of  hair 
ndynog  a,  having  floiving  locks 


cuw 


Cudd  -ion  re.  gloom ;  hiding 

Cudd  a,  hidden,  concealed 

Cuddamcan  -ion  re,  intrigue 

Cuddan  -od  nf,  wood-pigeon 

Cudded  -au  nf  concealment 

Cuddfa,  f'e'ydd  nf  hiding-place;  hoard 

Cuddiadan  «,  clandestine ;  private 

Cuddiedigaeth  nf  concealment 

Cuddigl  -au  re,  private  room;  retreat 

Cuddio  v,  to  hide,  to  conceal 

Cuddiog,  Cuddiol  a,  hiding,  concealing, 

Cuddon  -od  nf  wood-pigeon     [lurking 

Cuedd  re,  affection,  fondness 

Cueddaint  re,  affection,  amity 

Cueddol  a,  affectionate,  loving 

Cueddu  v,  to  render  loving 

Cuelli  re,  stupidity ;  ferocity,  savageness 

Cufydd  -au  re,  cubit ;  half  a  yard 

Cul  -ion  re,  narrowness ;  the  lean 

Cul  a,  narrow,  strait ;  lean        [isthmus 

Culdir  -oedd  re,  narrow  strip  of  land, 

Culfain  a,  strait  and  small 

Culfor  -oedd  re,  narrow  sea,  strait 

Cuîhâd  re,  narrowing 

Culhau  v,  to  narrow;  to  grow  lean 

Culder,  Culi,  Culni  re,  narrowness ;  lean- 

Culo  v,  to  narrow,  to  straiten         [ness 

Culwydd  a,  love-prospering 

Cun  -iaid  re,  leader,  chief 

Cun  a,  attractive ;  lovely=Cu 

Cunar  -au  nf  sow;  breeding  sow 

Cunell  -au  nf  phalanx 

Cuniad  -iaid  re,  leader,  chief 

Cunnellt  np,  weapons  of  war 

Cunnog,  Cunnach,  -au  nf,  milk-pail 

Cunnogaid,  eidiau  nf  pailful 

Cunnogi  v,  to  put  in  a  pail 

Cunnogyn  re,  piggin 

Guol  a,  loving,  affectionate 

Cur  -iau  re,  anxiety ;  stroke ;  throbbing 

pain ;  affliction ;  cure ;  care,  charge 
Curad  -iaid  re,  curate 
Curadiaeth  nf  curacy 
Curas  -au  nf  cuirass 
Curfa,  f  ëydd  nf  beating ;  throb 
Curio  v,  to  pine,  to  vex ;  to  waste 
Curiol  a,  pining,  vexing,  wasting 
Curioldeb  re,  vexation 
Curo  v,  to  beat ;  to  strike ;  to  throb 
Curwlaw  re,  heavy  rain 
Curyll  -od  re,  sparrow-hawk;   kestrel; 
Cusan  -au  re,  kiss  [falcon 

Cusaniad  re,  kissing 
Cusanu,  Cuso  v,  to  kiss 
Cut  -iau  re,  hovel,  shed,  stye.    — moch, 
Cuthan  -od  nf  wood-pigeon      [pig-sty 
Cuwch  -iau  re,  knitting  of  the  brow 
87 


CWM 


CWT 


Cuwg  n,  frown=Cuwch 

Cüwr,  cuwyr  n,  wooer,  lover 

Cw  n,  concavity ;  lettuce 

Cw  ad,  wherefrom,  whence 

Cwar  -au,  Cwer  -i  n,  share-beam 

Cwb,  cybau  n,  concavity;  kennel;  cot 

Cwbl  a,  all,  whole,  total,  entire 

Cwbl  n,  whole,  total 

Cwbledd  n,  entireness 

Cwblhâd  n,  fulfilling,  fulfilment 

Cwblhau  v,  to  fulfil,  to  finish 

Cwcw,  Cwcwg  nf,  cuckoo=Cog 

Cwcwll,  cycyìlau  n,  hood,  cowl 

Cwch,  cychod  n,  round  concavity ;  boat ; 

hive ;  crown  of  a  hat 
Cwd,   cydau  n,  pouch;  bag.     Cwd  y 

gwenwyn,  a  very  peevish  person 
Cwdd  n,  cavity;  shelter 
Cwdd  ad,  whence,  where 
Cwddechwydd  n,  night-fall,  even 
Cwddedu  v,  to  hem  round 
Cwddu  v,  to  turn  up,  to  shelter 
Cwddyn  n,  shelter 
Cweryl  -on  n,  strife,  quarrel 
Cwerylu  v,  to  quarrel 
Cwf  n,  rising  over 
Cwfl  -au  »,  hood,  cowl 
Cwflen  -au  nf,  cap;  jockey-cap;  hat 
Cwg  n,  rising;  jet;  knob 
Cwgn,  cygnau  n,  knot ;  knuckle 
Cwhwfan,  n,  waving;  panting 
C  whwfanu  v,to  wave ;  to  pant=Cwhwfan 
Cwl  -ion  n,  flagging ;  fault ;  a  box  foi 

raising  coals 
Cwla  a,  faultering,  languid,  ailing 
Cwlas  -au  n,  apartment,  compartment 

in  a  building 
Cwlbren  -i  n,  bludgeon 
CwlfF,  cylfFau  n,  shapeless  piece ;  lump 
Cwlio  v,  to  make  faulty 
Cwlm,  cylmau  w=Cwíwm 
Cwlwm,  cylymau  n,  knot,  tie        [mony 
Cwlyn  n,  what  droops.     —  y  mêl,  agri- 
Cwll,  cyllau  n,  separation;  stomach 
Cwlltyr,  cylltyrau,  Cwlltr,  cylltrau  n, 

coulter 
Cwm,  cymau,  cymydd,  cymoedd  n,  hol- 
low between  two  hills,  dale,  dingle 
Cwman  -od  n,  kive,  tub ;  rump 
Cwmarch  -au  n,  deep  dingle 
Cwmmwd,   cymmydau    n,    subdivision 

of  a  hundred,  comuiot 
Cwmp  n,  round ;  circle 
Cwmpas  -oedd  -au  n,  compass 
Cwmpasol  a,  compassing 
Cwmpasu  v,  to  compass,  to  surround 
Cwmpawd,  odau  n,  compass 


Cwmwl,  cymylau  11,  cloud 

Cŵn  np,  dogs:  *,  ci 

Cwn  n,  top.  summit,  apes 

Cwnad  n,  rising,  elevation 

Cwnawl  a,  rising,  elevating 

Cwndid  -au  n,  song 

Cwndidwr,  wyr  11,  song-writer 

Cwning  -od  nf,  rabbit,  coney 

Cwningen  nf,  rabbit :  p  cwningod 

Cwnsallt  n,  cloak,  robe 

Cwnsyllt  -au  »,  anvil 

Cwnu  v,  to  arise,  to  rise;  to  raise,  I 

lift;  to  support=Codi 
Cwnwg  n,  summit ;  apex 
Cwpan  -au  n,  cup,  bowl 
Cwpanaid,  eidjau  n,  cupful;  dry  me  I 

sure  equal  to  about  a  gallon 
Cwpl  -au  n,  couple,  coupling:  princijl 

ratter;  chevron.     Cyplau,  principa I 
Cwpla  r=Cwblhau 
Cwplws,  cyplysau  n,  coupling 
Cwppwrdd,  cyppyrddau  n.  cupboard  I 
Cẁr,  cyroedd  ??,  circle;  skin 
('wr.  cvrau  11,  limit,  border;  corner    I 
Cwracfi  -au  »,  book,  volume 
Cwran  -au  nf,  buskin,  boot 
Cwranog  a,  buskined,  booted 
Cwrc,  cyrcau  n,  rotundity;  stooping M 
Cwrcwd,  cyrcydau», stooping :  squatt:  % 
Cwrdwal  n,  Cordova  leather=Cordw* 
Cwrdd  v,  to  meet ;  to  touch=CyfarfB 

Cyffwrdd,  Cyhwrdd 
Cwrdd,  cyrddau  n,  meeting.   Ty  cwrÄ 

meeting-house 
Cvnrel  -au  n,  coral=Gwylar 
Cwrf,  cyrfau  n,  trank.  body;  curve  I 
Cwrian't",  to  squat,  to  cower 
Cwrlid  -an  n,  coverlid  [k  > 

Cwrn,  cymau  n,  spire;  pile;  sta« 
Cwrnaid,  eidiau  n.  curveting  _   j 

Cwrpus  o,  apt  to  be  ill  or  sick ;  aiBB; 

sickly  [j  Í 

Cwrt,  cyrtiau  n,  mound;  down;  com 
Cwrw  n,  ale,  strong  beer.     Dail  y  cw» 

laurel 
Cwrwf,  cyryfau  n,  ale,  strong  beer,  f  H 
Cwrwg,  cyrygau n, frame :  carcase;  1$ 
Cwrwgl,  cyryglau  n,  coracle 
Cwi-wm  n,  bowing ;  bending  ■ 

Cwsg  n,  sleep;  state  of  rc.^T;  slnmbt. 
Cwsgbar  a,  somniferous,  soporific;  ijf 
Cwst  «,  toil,  dnidgery  [c  c 

Cwêtwt  n,  refuse 
Cwt,   cytiau    n,  roundness;    cot,     jî 

nf,  rump,  tail,  skirt 
Cwta  am,  short :  abrupt ;  bobtaild  / 
Cwtäu  v,  to  shorten,  to  curtail       [  |F 


CYB 


CYD 


Owtiad,  iaid  re,  plover 

Cwtiar.  ieir  nf  coot,  water  rail 

Cwtog  a,  bobtail ed,  squabby:  nf,  squab 

Cwtoges  -an  nf  short  squab 

gwtogi  v,  to  shorten,  to  curtail 

Cwtws,  cytysau  n,  lot:  ?{/*,  scut,  short - 

Cwtyn  n,  plover  [tail 

.  tuck  (in  a  garment) 

Cwtysyn  re,  lot,  ticket 

Cwtìi  ~n,  throw  off  [turn 

Cwthr,  cythrau  re,  the  fundament,  rec 
I  Cwthwn  n,  gust,  squall 

<  -  lu  re=Crwybr 

Cwyd  /?,  stir,  agitation  :  y,  rise ;  will  rise 

Cwydd  n,  fall,  lapse 
L  Cwyddol  a,  falling;  ruinous 

Cwymp  -au  n,  fall,  tumble 
I  Cwympawd.  odau  n,  falling ;  case  (in 
I  Cwvmpiad  re,  falling  [grammar) 

I  Ewympo  v,  to  fall;  to  fell 

Cwyiüjol  a,  falling;  declining 
I  Cwyn  -ion  n,  complaint ;  plaint,  suit 

m  -au  re,  lamentation 
|  Cwynfan,  Cwynfanu  v,  to  complain,  to 
|      bewail,  to  bemoan,  to  lament 
J  Cwynfanus,  a,  complaining,  grieving 
I  Cwyno,  Cwvnofain  ^,,  to  complain;  to 
I     lament,  to  bewail 

Bwynofaint  n,  wailing 
:  Cwyiml  a,  complaining 
1  Cwynos  -au  n,  supper 

■rynosa  v,  to  eat  supper,  to  sup 
ICwynwr,  wyr  n,  complainer;  complain- 
[     ant,  plaintiff 
:  Cwyi-  n.  wax;  gum 

Owyraid  a,  waxed.     Cwyi-aidd  a,  waxy 

Cwyreli  a,  cerate,  salve 
\  Cwyren  -au  nf  cake  of  wax 
i  Cwyriad  n,  waxing 

Cwyro  v,  to  cover  with  wax 
j  Cwyrol  «,  of  a  waxy  quality 
[  Cwyros  en,  cornel  tree 
I  Cwys  -au  -i  nf  furrow ;  the  strip  of 
»     soil  turned  up  by  the  plough 

Cwysed  -i  nf  gore,  gusset 
[  Cwysiad  n,  furrowing 

Ŵysig  nf  small  fmTow 
,  Cwyso  v,  to  furrow ;  to  plough 

Cwysol  a,  furrowing 

■■typx,  jointly,  together,  mutually,  co-, 
1  col-,  com-,  con-,  cor-.=Cyd,  Cyf, 
Ì     Cym,  Cyn,  Cys,  Cyt 

Cybol  a.  holding,  grasping 

Cybolfa  nf  hodgepodge,  medley 

Cyboli  v,  to  blend,  to  mix ;  to  make  a 
',     hodgepodge  or  medlev 
'  Cybydd  -ion  re,  miser,  niggard 


Cybydd-dod.   Cybydd-dra   n,   Cybydd- 

iaeth  nf  avarice,  covetousness 
Cybyddes  -an  nf  female  miser,  covet- 
Cybyddiad  n,  coveting         [ous  vroman 
Cybyddlyd,  CybyddoÌ,  Cybyddus  a,  co- 
veting, greedy,  miserly,  avaricious 
Cybyddu  v,  to  act  miserly 

Cycwallt  -iaid  n,  cuckold 

Cycyllog  a,  hooded,  cowled 

Cycvllu  /'.  to  wear  a  hood 

Cycyllyn  n.  chaperon 

Cychaid,  eidiau  n,  boatful ;  hiveful 

Cychawl  a,  boat-like ;  hive-like 

Cychedd  re,  concavity 

Cychiad  n,  covering ;  hiving 

Cychu  v,  to  cover ;  to  hive 

Cychwant  n,  mutual  desire 

Cychwardd  n,  laughing  together 

Cychwedl  -au  nf  whisper ;  tale 

Cychwedlu  v,  to  whisper 

Cychwlyn  n,  agrimony 

Cychwn  re,  mutual  rising 

Cychwnfa.  fan  nf  setting  off,  start 

Cychwniad,  Cychwyniad  re,  mutual 
rising ;  commencement ;  setting  off 

Cycliwnu  v,  to  set  off;  to  begin;  to  start 

Cychwyfan  -au  nf  hovering;  rocking 

Cychwýfan  v,  to  hover ;  to  rock 

Cychwyfiad  re,  coagitation  [move 

Cychwyn  v,  to  stir;  to  set  off:  re,  stir, 

Cychwynfa,  fäu  nf  setting  off;  origi- 
nation, beginning ;  start 

Cyd  /?.  junction;  coupling:  a,  joint, 
united,  common:  ad,  whilst,  as  long 
as :  c.  forasmuch ;  since 

Cyd  jM£=Cy 

Cyd  a.  as  long=Cyhyd 

Cyda  p/\  with;  in  addition  to^Gyda 

Cydaddoli  v,  to  worship  together 

Cydaflen  nf  tall  gawky 

Cydaid,  eidiau  re,  bagful 

Cyd  air  a,  unanimous 

Cydamserol  a,  contemporary 

Cydan  re,  small  bag;  wallet 

Cydanian  a,  connatural 

Cydawr  nf,  conclamation 

Cydbell  a,  equidistant 

Cydblaid,  bleidiau  nf  confederate 

Cydbwys  a,  of  equal  weight 

Cydbwyso  v,  to  equipoise 

Cydchwant  -au  re,  concupiscence 

Cydchwyf  n,  mutual  agitation 

Cyd-deimlad  re.  sympathy,  commisera- 
tion, fellow-feeling=Cytteimlad 

Cyd-deimlo  o,  to  sympathize,  to  com- 

Cyd-dynu  v,  to  concur  [miserate 

Cyd-ddwvn  v,  to  concur;  to  bear 
89 


CYD 

Cydeffaith,  ffeithian  nf  coefficiency 
Cydenw  -au  n,  namesake 
Cydenwad  n,  agnomination 
Cydestyniad  n,  coextension 
Cydetifedd  -ion  n,  coheir 
Cydf'a  -on,  f  ëydd  nf  convention 
Cydfaethiád  «,  connutrition 
Cydfagu  v,  to  rear  together 
Cydfantoli  i\  to  equalize,  to  equipoise 
Cydfaol  o,  synodical 
Cydfeddiannu  v,  to  possess  jointly 
Cydfil    -od  n.  the   third   stage  in  the 
bardic  circle  of  transmigration,  suc- 
ceeding Obryn,  and  followed  by  L>yn- 
dod,  or  state  of  humanity 
Cydfloedd  nf  conelamation 
Cydfod    -au    n,    coexistence;    concord, 

agreement :  v,  to  agree,  to  accord 
Cydfodd  11,  concord,  agreement 
Cydfrad  -au  n,  conspiracy,  plot 
Cydfrawdoliaeth  nf,  confraternity 
Cydfwriad  -au  n,  mutual  purpose 
Cydfydiant  n,  coexistence 
Cydfydriad  n,  commensuration 
Cydfynediant  n,  concomitancy 
Cydffrydiant  n,  confluence 
Cydffurfio  v,  to  conform 
Cydgadwyno  v,  to  concatenate 
Cydgam  n,  dalliance;  delay 
Cydgamu  v,  to  step  together ;  to  attend 
Cydgan  -au  nf  chorus;  concert 
Cydganu  v,  to  sing  in  concert 
Cydgar,  geraint  n,  correlative 
Cydgarennydd  n,  consanguinity 
Cydgeisio  v,  to  compete 
Cydgerdd  -i  -au  nf  symphony ;  concert 
Cydgerddediad  n,  concomitance 
Cydgeulo  v,  to  concoagulate 
Cydglymiad  n,  alligation 
Cydgor  -iau  n,  united  choir.     Wvthnos 

y  Cydgoriau,  Ember  Week 
Cydgorftbli  v,  concorporate 
Cydgwyniad  n,  condolence  [incide 

Cydgyfarfod  v,  to  meet  together;  to  co- 
Cydgyfartal  a,  coequal 
Cydgyfathrach  -au  nf  association 
Cydgynghorfa  -äu  -oedd  if  congress 
Cydgylchiad  n,  convolution 
Cydgyrchu  v,  to  assemble  together 
Cydgyrhaeddiad  n,  coextention 
Cydgyssoni  v,  to  harmonize  together 
Cydhanfbd  n,  coexistence :  v,  to  coexist 
Cydiad   n,  joining  together;  junction, 

coupling;  biting;  laying  hold 
Cydiaith  a,  of  one  language 
Cydieuad  n,  conjugation  [g&te 

Cydieuo  v,  to  yoke  together;  to  conju- 


CYD 


Cydio  v,  to  join ;  to  couple ;  to  bite ;  to  I 

take  hold 
Cydlais,  leisiau  n,  consonance 
Cydlawenhau  v,  to  congratulate 
Cydlechu  v,  to  hide  or  shelter  together 
Cydlef  -au  nf,  joint  shout 
Cydlefaru  v,  to  speak  together 
Cydlehau  v,  to  collocate 
Cydles  n,  mutual  advantage 
Cydlif  -au,  Cydli  n,  conflux 
Cydlyniad  n,  cohesion 
Cydnabod  n,  aquaintance;  recognition  1 

v,  to  acknowledge ;  to  own 
Cydnabyddiaeth  nf  acquaintance 
Cydnabyddus  a,  acquainted  together  I 
Cydnad  -au  nf,  conelamation      [exper  I 
Cydnaws  a,  connatural 
Cydnerth  -oedd  n,  equipolence:  a.  welf 
Cydnesu  v,  to  approach  mutually     [se  i 
Cydnewid  v,  to  interchange 
Cydoddef  -ion  n,  sympathy 
Cydoed  -ion  n;  contemporary 
Cydoes.  Cydoed  a,  coeval=Cyfoes 
Cydoesi  v,  to  contemporize 
» 'ydofal  -on  n,  mutual  care 
Cydol  a,  complete,  whole 
Cydolig  a,  universal;   catholic.     Cydl 

oligion,  Catholics 
Cydradd  a,  of  equal  degree,  equal 
Cydraddoldeb  n,  equality 
Cydraid,  reidiau  n,  mutual  want 
Cydran  -au  nf  joint  share 
Cydrawd  -iau  n,  concurrence 
Cydred  a,  concurrent 
Cydrino  v,  to  dispute  together 
Cydroddi  v,  to  give  or  bestow  mutualh  I 
Cydrwymo  v,  to  bind  together 
Cydryw  -iau  nc,  hermaphrodite 
Cydryw  a,  homogeneous 
Cydrywiaeth  nf.  homogeneity 
Cydsain,  seiniau  nf  consonancy,  rhyttol 
Cydsain,  seniaid  nf  consonant 
Cydsefyll  v,  to  stand  together 
Cydseinio  v,  to  sound  together ;  to  accor  I 
Cydser  -au  n  &  en,  constellation 
Cydserch  n,  mutual  love 
Cydservddiad  -au  n,  constellation 
Cydsiarad  n,  confabulation 
Cydsoriant  n,  mutual  offence 
Cvd-\ylweddiad  th  consubstantiation     A 
Cydsylltiad  n,  conjunction        [conseiB 
Cydsyniad    n,    unanimity,    agreemeuB 
Cydsynied,   Cydsynio   v,   to  agree,    Jl 

aquiesce,  to  consent 
Cydu  v,  to  bag,  to  pouch 
Cydun  a,  accordant,  united 
Cvdundeb  n,  unitv.  union 

90 


CYF 


Cyduno  v,  to  unite,  to  agree 
Cydwaed  a,  consanguineous 
Cŷdwaeddiad  «,  conclamation 
Cydwas,  weision  n,  fellow  servant 
Cydwe  -oedd  nf  contexture 
Êydwedd  -an,  Cydweddog -ion  nc,  yoke- 
fellow,   associate,    partner;    consort; 
husband  or  wife.     Brenines  gydwedd, 
Brenines  gydweddog,  queen  consort. 
Y  Tywysog  Cydweddog,  y  Tywysog 
Cydwedd,  the  Prince  Consort 
Cydweddog  a,  conjugal 
Cydweddu  v,  to  accord,  to  agree 
Cydweinidog  -ion  n,  fellow  servant  or 
Cydweithio  v,  to  co-operate      [minister 
Cydwelydd  -ion  n,  associate 
Cydwerth  n,  equivalent :  a,  equivalent 
Cydweu  v,  to  interweave 
Cydwlad,  wledydd  nf  common  country ; 
united  state :  a,  of  the  same  country 
Cydwr,  wyr  n,  party-man 
Cydwybod  -an  nf  conscience 
Cydwybodol  a,  conscientious 
Cydwynebiad  n,  confronting 
Cydwysiad  n,  convocation 
Cydyfod  v,  to  drink  together 
Cydymaith,  eithion  n,  companion 
Cydymattal  v,  to  abstain  mutually 
pydymdaith,  deithion  n,  companion 
Cydymdeimlad  n,  mutual  sympathy 
Cydymdeithas  -au  nf  company 
Cydymdrafodi  v,  to  strive  mutually 
Cydymddiried  n,  mutual  trust 
Cydymddwyn  v,  to  bear  mutually 
Cydymeithas  -au  nf  society 
Cydymeithasu  v,  to  consociate 
Cydymgilio  v,  to  recede  mutually 
Cydymgyrch  n,  concurrence 
Cydymholi  v,  to  inquire  mutually 
Cydymliw  v,  to  reproach  one  another 
Cydymoddef  v,  to  bear  mutually 
Cydyinranu  v,  to  secede  to  together 
Cydymroddi  v,  to  yield  mutually 
Cydymroi  v,  to  resign  together 
Cydymryson  -au  n,  mutual  strife;  v. 

to  contend  together 
Cydymuno  v,  to  unite  or  join  together 
Cydymweddu  v,  to  conform  mutually 
Cydyn  n,  little  bag,  pouch 
Cydvru  v,  to  drive  together 
Cyf "px=Cj,  Cyd 
Cyfa  a,  whole=Cyfan 
Cyfab  a,  in  foal  [tony 

Cyfacan,  cenion,  Cyfacen  -ion  nf  mono- 
Cyfacenu  v,  to  speak  in  one  tone 
Cyfachludd  n,  concealment 
Cyfadeg  -au  nf  unity  of  time 


CYF 

I  îyfadgan  -au,  Cyfadgen  -awnf  proverb 
Cyfadnabod  n,  acknowledgement 
Cyfadref  a,  domestic,  familiar 
Cyfadrodd  -ion  n,  conversation 
Cyfaddas  a,  convenient,  meet,  suitable 
Cyfaddasu  y,  to  render  fit,  to  adapt 
Cyfaddaw  v,  to  promise  mutually,  to 

compromise 
Cyfaddawd,  odau  n,  compromise 
Cyfaddef  v,  to  confess,  to  acknowledge 
Cyfaddewid  -ion  nf  mutual  promise 
Cyfael  -ion  nf  associate 
Cyfael  «,  of  the  same  party 
Cyfaeru  v,  to  conflict 
Cyfaeth  a,  nurtured  together 
Cyfaethiad  n,  connutrition 
Cyfager  n,  collection  of  vapour  or  steam 
Cyfagos  a,  contiguous,  near,  proximate 
Cyfagosäu,  Cyfagosi  v,  to  approximate 
Cyfagu  v,  to  nurse  together     [phoresis 
Cyfagwedd   -au  nf   conformity;   sym- 
Cyfagweddiad  n,  conformation 
Cyfagweddu  v,  to  conform 
Cyfagwy  a,  clustered  together 
Cyfaill,  eillion,  Cyfaillt,  eilltion  n,  friend 
Cyfaint,  einnoedd  n,  convent 
("yfais  a,  collateral 
Cyfal  a,  similar,  like 
Cyfaledd  -au  n,  analogy 
Cyfalhau  v,  to  liken,  to  re 
Cyfalw  v,  to  call  together 
Cyfall  a,  matched,  joined 
Cyfallëu  v,  to  match,  to  connect 
Cyi'allu  -oedd  n,  coefticiency 
Cyfallwy  a,  coefficient,  efficient 
Cyfammod  -au  n,  covenant,  contract 
Cyfammodi  v,  to  make  a  covenant ;  to 


Cyfamryson  -au  n,  competition 
Cyfamser  -oedd  n,  interim,  mean  time 
Cyfamserol  a,  opportune 
Cyfamseru  v,  to  make  opportune 
Cyfamwg,  Cyfamwyn  v,  to  protect  mu- 
tually [Cyfanion,  integers 
Cyfan  a,  entire,  complete :  n,  the  whole. 
Cyfander,  Cyfan edd  n,  entireness 
Cyfandir  -oedd  n,  continent 
Cyfandroed  a,  web-footed 
Cyfanerch  -ion  n,  congratulation 
Cyfanfor  -oedd  n,  main  sea,  ocean 
Cyfaniad  n,  making  whole 
Cafanian  -au  nf  unity  of  nature 
Cyfanlloer  -au  nf  full  moon 
Cyfannedd  -au  nf  inhabited  place :  «, 

inhabited ;  domestic 
Cyfanneddol  a,  domestic ;  inhabited 
Cvfanneddrwvdd  n,  domestic  life 

yi 


CYF 

Cyfanneddu  v,  to  inhabit,  to  dwell 
Cyfannod,  Cyfanod,  -an  nf  full  stop 
Cyfannogi  v,  to  excite  mutually 
Cyfanol  a,  integral,  entire 
Cyfanrif  -au  n,  integer,  whole  number 
Cyfanrwydd  n,  entireness,  entirety 
Cyfansawdd  a.  composite,  compound 
Cyfansoddi  v,  to  compose,  to  put  together 
Cyfansoddiad  n,  composition 
Cyfansoddol  a.  compositive         [positre 
Cyfansoddwr,  wyr   n,  composer;  com- 
Cyfanswm,   symiau   n,   sum   total,   a- 

mount,  total,  the  whole 
Cyf'anu  v,  to  make  whole 
Cyfanwaith  n.  complete  work ;  whole 
Cyfanwerthwr,     wyr,     Cyfanwerthydd 

-ion  11,  wholesale  dealer 
Cyfar,  eiriau  n,  joint  ploughing;  acre 
Cyfarail,  eiliau  n,  joint  guarding 
Cyfaran  a,  confronted 
Cyfarch    11,    address,    greeting:    v,   to 

address,  to  greet,  to  salute 
Cyfarchafn  i\  to  exalt  together 
Cyfarchedigol  a,  congratulatory 
Cyfarchiad  n,  greeting 
Cyfarchol  a,  complimentary 
Cyf  archwel  -au  n,  reproach 
Cyfarchwyi  -au  n,  survey,  watching 
Cyfarchwyliaeth  nf  survey orship 
Cyfarddu  v,  to  plough  together 
Cyfarddun  a,  simple;  sublime    [mation 
Cyfardduniad  ra,  simplification;  subli- 
Cyfaredd  -ion  nf  charm;  nostrum 
Cyfareddu  v,  to  cure  by  charm;  to  en- 
Cyfaretri  «.joint  ploughing         [chant 
Cyfarf,  eirf  nf.  combat,  conflict 
Gyfart'aeth  -au  nf  unity  of  design 
Cyfarfaethu  v,  to  concur  in  design 
Cyfarf  an   -au   nf   opposite    place:    a, 
^  fronting,  facing,  opposing 
Cyfarfod  v,  to  meet,  to  assemble 
Cyfarfod  -ydd  -au  n,  meeting,  assem- 
bly.    Ty  cyfarfod,  meeting-house 
Cyfarfog  a,  mutually  armed' 
Cytargod  -ion  n,  eaves,  skirt 
Cyfariaith,  ieithoedd  nf  conversation 
Cyfarial  n.  liveliness,  gaiety 
Cyfaros  r,  to  continue,  to  remain 
Cyfkrosol  a,  resident,  residing        [atus 
Cyfarpar  -ion  -au  n,  preparation :  appar- 
Cyfarparol  a,  preparatory 
Cytar>ang  -au  nf  trampling 
Cyfarsangol  a,  trampling 
Cyiarsangu  i\  to  vanquish,  to  subdue 
Cyfartal  a.  proportional,  equal 
Cyfartalai,  eion  nc,  standard 
Cvfartaledd  n,  proportionateness 


CYF 

Cyfartaliad  n,  equation 
Cyfartalu  v,  to  proportionate,  to  equalize  I 
Cyfartelid  a,  equable,  equal;  steady 
Cyfarth  v,  to  bark,  to  yelp :  n,  barking  I 
Cyfarthfa,  fan  nf  baiting  with  dogs 
',  f  <"ydd  nf  junction  of  hills 
Cyfarthiad  n.  barking 
Cyfaru  v,  to  plough  together 
Cyfarwain  v,  conduct;  to  introduce 
Cvftrwaith  n,  conflict 
Cyfarwar  a,  soothing,  calming 
Cytarwas  »,  contention 
Cyfarwel  -ion  n,  prospect 
Cyfarws  -au  nf  present,  reward:  pen- I 
Cyfarwyd  -ion  n,  controversy         [sion  I 
Cyfarwydd  a,  skilful:  acquainted 
Cyfarwydd  -ion  n,  wizard:   nf  glow-  I 
Cyfarwyddiad  n,  direction  [worm! 

Cyfarwyddiadur  -on  n,  director,  directory  I 
Cyfarwyddo  v,  to  direct,  to  guide;  toi 

inform,  to  instruct 
Cyfarwyddol  a,  directing,  guiding 
Cyfarwyddwr,  wyr  »,  guide,  director 
Cyfarw'yddyd  n,  direction,  instruction;! 

experience;  guide 
Cyfarwyneb  a,  right  against,  opposite    I 
Cyfarwynebol  a,  confronting 
Cyfarwynebn  v,  to  confront 
Cyfarwyre  -on  /{/',  consurrection 
Cyfarwys  -au  nf  present,  gift;  pension» 
Cyfarwýsiad  n,  presenting ;  pensioning  I 
Cyfarwyso  »,  to  present;  to  pension 
Cvfarwysog  a,  pensioned:  nc, pensioner  I 
Cyfarystlys  a,  sideways;  in  profile 
Cyfastellu  p,  to  lay  boards 
Cyfateb  v.  to  correspond 
Cyfatebiad  n,  corresponding,  mutually  I 

answering ;  corre.-pondence 
Cyfatebiaeth   if  correspondence;  ana-1 
Cyfatebol  a,  corresponding  J'1:-)'  ■ 

Cyfattal  a,  obstructive.     Tywi 

attal,  broken  or  unsettled  weather 
Cyfattal  v.  to  restrain  mutually 
Cyfattaliad  n,  repression 

r.  bo  uphold  jointly 
Cyfattynu  v.  to  attract  mutually 
Cyfathrach  -au  nf  affinity,  kin.  alliance- 
Cyfathrachu  v,  to  join  alliance;  to  join) 

in  matrimony ;  to  ally 
Cyfän  r,  to  make  whole 
Cyfawd  n,  rising,  getting  up 
Cyfawr,  orau  «,  whole:  fidness 
Cyfdaeru  v,  to  contend  togVther 
Cyfdderbyn  r,  to  receive  jointly 
Cyfddull  -iau  n,  conformity 
Cyfddulliad  n,  configuration 
Cyfddwyre  ?\  to  uplift  jointly 
92 


CVF 

pyfddydd  -iau  n,  the  day  spring,  dawn 

Cyfebol  a.  big  with  foal,  in  foal 

Cyfebr  a,  in  foal=Cyfab 

Eyfebriad  n,  gestation 

Eyfebru  v,  to  gestate,  to  go  with  young; 
to  get  in  foal 

;  fdd  n,  foal  in  embryo 

Cyfechni  n,  joint  security 

Eyfechwyn  -ion  n,  joint  loan 

Eyfedliw  -iau  n.  mutual  reproach 

Cyfedd  -an  n,  compotation 

Eyfeddach  nf  banquet,  festivity;  ear- 

Cyfegydd  -au  n.  pickaxe  [ousal 

Cyfeiaeth  n,  turmoil,  trouble 

Cyfeiddnned  -au  nf  mutnal  wish 

Bfeidduno  v.  to  wish  mutually 

Cyfeiedd  n,  tribulation,  trouble 

CyfeilLtd  n,  compilation 

pyfeilio  v,  to  compile,  to  construct 

Cyfeiiiorn  n,  deviation,  error 

Cyfeiliornad  n,  going  astray 

Cyfeiliorni  v,  todeviate,  to"  err,  to  stray 
I  '  Cyfeiliornus  «,  devious,  erring,  erroneous 
4    Cyfeiliornwr,  wyr  n,   wanderer,  rover, 
rambler;  one  who  errs 

Pyfeiliw  a,  of  the  same  colour 
I    Cyfeillaeh  -au  nf  friendship ;  fellowship 

Cyfeillgar  a,  friendly,  sociable 

Cyfeilles  -au  nf,  female  friend 

Cyfeiliid  i\  to  asssociate 
I    Cyfeinniol  a,  conventual 
|    Cyfeireb  -ion  if  directive  note,  rubric 
I    Cyfeirgi.  gwn  n,  pointer,  setting-dog 
I    Cyfeiriad  n,  direction  [tory 

'I    Cyfeiriadur  -on  n,  director,  guide,  direc- 
I    Cyfeirio  v,  to  direct;  to  refer:  to  make 
I;    Cyfeiriol  a,  directing,  leading  [towards 
I    Cyfeimod  -au  nf  note  of  reference 
I ,-    Cyfeiryd  i\  to  direct,  to  lead 
l|    Cyfeisieu  n,  mutual  want 
i    Cyfeisor  -ion  n,  match,  fellow 
j    Cyfeisor  a,  collateral;  equal 

Cyfeistedd  -au  n,  the  breech 

Byfeisteddfod  -au  nf  committee,  con- 

gress;  convention  [together 

|    Cyfeistyddio  v,  to  make  to  sit  in  order 

Cyfeithrin  v,  to  nurse  together 

Cyfelin  -au  nf  cubit ;  half  a  yard 

Cyfelinaid,  eidiau  nf  cubit  length 

Cyfenw  -au  n,  surname 


Cyfenwi  v,  to  surname  [opposite 

Cyfer  »,  opposite  situation.      Ai 
Cyferbyn  a,  opposite,  fronting 


•  gyfei 


i     Cyferbyniad  n,  contraposition 
ì '    Cyferbyniad. iaid n,  opponent,  antagonist 
j     Cyferbynu.    Cyferbynied    v.    to    set    in 
•    contrast ;  to  c  ■ 


CYF 

Cyferddawn,  ddoniau  n,  virtue,  efficacy 
Cyferddoniad  n,  giving  a  virtue 
Cyfcrgyd  -ion  n,  concussion 
Cyfergydio  r,  to  strike  together 
Cyfergyr  -oedd  n,  rencounter 
Cyfergyru  r,  to  assail,  to  assault 
Cyferlyn  v.,  to  pursue  together 
Cyferthi  n,  sanctity,  holiness 
C'vferthu  v,  to  consecrate,  to  sanctify 
Cyferthwch  n,  panting  together 
Cyferthychain  v,  to  pant  together 
Cyferwen  -au  'if  flattering  smile 
Cyferwenn  v,  to  flatter 
Cyferwyr  n,  iniquity 
Cyferyd  n,  opposite  place 
Cyfesgar  -aint  n,  mutual  foe 
Cyfethol  v,  to  constitute;  to  depute 
Cvf  hogi  v,  to  sharpen  together 
Cyfhwrdd,  &c=Cyfrwrdd,  &c. 
Cyfiachyddiaeth  nf  etymology 
Cyfiaith,  ieithoedd  «/', vernacular  speech ; 
a,  of  the  same  language.    Cyfieithionj 
translations 
Cyfiawn  a,  just,  righteous,  equitable 
Cyfiawnder  -au  n,  justice,  equity 
Cyfiawnedd  n,  justness 
Cyfiawnhâd  n,  justification 
Cyfiâẅnhau  r,  to  justify 
Cyfiawniad  n,  rectifying,  justification 
Cyfiawnu  v.  to  justify;  to  rectify 
Cyfieithiad,Cyhcithad,-au«,  translation 
Cyfieithu  v,  to  translate 
Cyfieithydd  -ion,    Cyfieithwr,   wyr  n, 

translator,  interpreter 
Cyfieuad  n,  conjugation 
Cyfieuo  v,  to  conjugate,  to  yoke  together 
Cyfiewin  a,  equal,  similar 
Cyfio  v,  to  make  equable 
Cyfladd,  Cyfladdol  a,  coincident,  fitting 
Cyfladd  v,  to  coincide 
Cyfladctiad  n,  coincidence 
Cyflafan  -au  nf  heinous  deed,  crime; 

massacre ;  hairweed 
Cyflafanu  v,  to  massacre 
C  yflafar  a,  mutually  noisy 
Cyflafaredd  nf  parley;  arbitration 
Cyflafaru  v,  to  parley 
Cyflaid,  eidiau  nf  the  arms-full 
Cyflaith  n,  confection 
Cyflam  a,  attendant 
Cyflanw  n,  complement 
Cyfiawn  a,  complete,  full,  perfect 
Cyfiawnder,   Cyfiawnedd   n,   complete- 
ness; plenitude,  fulness 
Cyfiawnu  v,  to  make  complete,  to  fulfil 
Cyfle  -oedd  n,  opportunity;  place 
Cyflechn  v.  to  s^ulk  together 
'      93 


CYF 


CYF 


Cyfled  a,  of  equal  breadth 

Cyflediad  n,  coextension 

Cyfledu  v,  to  coextend 

Cyflef  «,  concordant  in  voice 

Cyflefain  v,  to  shout  together 

Cyflcgr  -au  n,  gun,  camion 

Cvflegriad  n,  cannonading 

C'vflegru  v,  to  fire  a  gun.  to  cannonade 

Cyflehan  v,  collocate==Cyflëu 

Cyfleidio  v,  to  embrace=Cofleidio 

Cyflenwad  n,  repletion,  supply,  supple- 

Cyflenwi  v,  to  fulfil  [inent 

Cyfles  n,  mutual  benefit 

Cyflesäu,  Cyflesu  >\  to  benefit  mutually 

Cyflesfa  -oedd  nf,  club 

Cyfiëu  r,  to  collocate;  to  put,  to  place 

Cyfleuer  a,  of  equal  lustre 

Cyfiëus  a,  convenient,  suitable 

Cyfleusdra,  Cyfleusdod  n.  convenience 

Cvflewych  a,  of  equal  light 

Cyflewyn  n,  reflection 

Cyflin,  Cyflinell,  -au  nf,  parallel  line. 

Cyfünau,  Cyflinellau,  parallels 
Cyflino  v,  to  contort 
Cyfliwio  v,  to  tint  alike 
<  iyflo  a,  big  with  calf,  in  calf 
Oyii  tea  P,  to  take  hire 
Cyflochi  v,  to  harbour  equally 
Cyflog  -au  n,  wages,  salary,  stipend 
Cyflogi  0,  to  hire ;  to  bind  ;  to  i 

service 
Gyflogwas,  weision  ii,  hired  servant 
Cyrludwad  n,  reducing  to  ashes 
Cyfludd  -ion  n.  impediment:  v,  to  ob- 
Cyfiuddiad  n,  impeding  [struct 

Cyfluedd  »,  mutual  warfare 
Cyflun  a,  of  the  same  form 
Cjfluuedd  n,  uniformity 
Cyfluniaeth  n,  ratio  of  food 
Cyflunio  r,  to  form  alike;  to  organize 
Cyfliiyddiaeth  nf,  joint  warfare 
Cyflw  -on  n,  mutual  oath 
Cyflwch,  lychau  n,  falling  together 
Cytlwg,  lygau  n,  mutual  view 
Cyflwng  a~  swallowing  up 
Cyflwnc  n,  fasting 
Cyfiwr,  lyrau  n,  condition,    state.     — 

enwadol,  nominative  case.   —  gwrth- 

ddrychol,  objective  case.    —  medd- 

iannol.  possessive  case 
Cyflwydd  n,  prosperity 
Cyflwyddo  v,  to  prosper 
Cyflwyn    -ion    n,    that    is    presented. 

"Llythyr  cyflwyn,  epistle  dedicatory 
CyHwyniad  u,  presentation;  dedication 
Cyflwyno   v,  to  send;  to  address;  to 

dedicate;  to  present 


CyfTvvyr  a.  total,  utter,  complete 

Cyflwyrder  n,  totality,  completeness       I 

Cyflwys  a,  sanctified,  holy 

Cyflwysedd  »,  sanctity 

Cyflwyth  -au  n,  compressure 

Cyflwytho  v,  to  compress 

Cyflychu  v,  to  yield;  to  begin  to  be  un  ] 

well;  to  begin  to  be  in  labour 
Cyfiychwyr  re,  twilight 
Cyflyfr  -au  re,  volume,  tome 
Cyflym  a,  swift,  quick,  nimble;  keen    J 
Cyfiymder  n,  swiftness,  speed,  nimble  ] 
Cyflymiad  re,  acceleration  [net  I 

Cyflymu  v,  to  accelerate 
Cyflyn  a,  mutually  adhering 
Cytiyniad  re,  agglutination 
Ì  r/,  conjunctive 
Cyflynu  v,  to  agglutinate,  to  coadhere  ] 
Cynys  a,  courtly,  courtlike 
Cyflywodraeth  nf.  federal  government  I 
Cyfnaith.  neithion  re,  troth,  pledge 
Cyfnaws  a,  of  the  same  quality 
Cyfneithio  v,  to  betroth 
C'yfnerth  -oedd  n,  support 
Cyfnerthedd  re,  compactness 
C'yfnerthi  re,  steadiness  [men! 

Cyfnerthiad   re,  confirmation;  enforce! 
Cyfnerthu  v,  to  confirm,  to  corroborate! 

to  aid,  to  enforce 
Cyfnesad,  Cyfuesiad  re,  approximation  I 
Cyfnesaf  a.  next,  Dearest 
Cyfnesafedd  re,  contiguity 
Cyfnesafiad,  iaid  re,  next  of  kin 
Cyfnesiiu,  Cyfnosu  v,  to  approximate   I 
Cyfnewid,   Cyfnewidiad    re,    Cyfnewid! 

iaeth  if  change,  exchange,  alteratio'l 
Cyfnewid.  Cyfnewidio  y,  to  exchange,  tl 
Cyfnewidial  v.  to  reciprocate  [comnaH 
Cyfnewidiog,  Cyfnewidiol  re,  al 

being  by  turns ;  reciprocal ;  changedH 
Cyfnewidioldeb  »,  commutability 
Cyfnewidiwr,  wyr  n,  chapman 
Cyfhifer  -oedd  n.  even  number 
Cyfnifer  o,  of  even  number 
Cyfhither  -oedd  nf.  female  cousin 
Cyfnod  -au  n,  conjuncture;  period 
Cyfnodiad  re,  connotation 
Cyfhodol    a,    periodical.     Cyfnodolktl 

periodicals 
Cyfhos  -au  re.  evening  twilight 
Cyfnosi  v,  to  become  night 
Cyfnydd  a,  intertwined  :  re,  dodder 
Cyfnyddu  <\  to  twine  together 
Cyfoehredd  re,  parallelism 
Cyfochrog  v,  collateral,  parallel,  equilal 
Cyfod  re,  tarrying,  abiding  [te^l 

Ovlbdedvn  re.  what  is  movable 
94 


_CYF 

Cyfoden  -au  nf,  pimple 
Cyfodi  v,  to  arise,  to  get  up ;  to  raise 
Cyfbdiad  n,  rising  up,  resurrection 
Cyfodli  v,  to  rhyme 
Cyfodd  a,  content,  satisfied 
Cyfoddiad  n,  contenting 
Cyfoddiant  n,  complacency 
Cytoed  a,  coeval,  contemporary 
Cyfuedydd  -ion  n,  contemporary 
jCyfben  a,  big  with  lainb=Cymmwyn 
Byfoes  o,  coetaneous,  coeval        [powi 
Eyfoeth  -au  n,  opulence ;  riches ;  wealth ; 
Cyfoethog  a,  rich,  wealthy ;  powerful 
Eyfoethogi   v,   to    enrich;    to    become 

rich  or  wealthy 
jjyfog  -ion,  Cyfoglyn  -oedd  n,  vomit, 
■.to  vomit,  to  cast  up     [emetic 
;?,  asarabacca 
Cyfogwydd  n,  conve;-gency 
Cýí'ongí  -au  nf  right  angle       [angular 
Cyfongl.Cyfonglug  ''.  rectangular;  equi- 
Cyt'oli  r,  to  praise  together 
pyfoliant  n,  universal  praise 
jByfolwg,  olygon  nf,  synopsis 
Cyfoll  a,  integral;  complete 
Cyfor  -au  n,  confine,  border 
Cyfor  a,  even  with  an  edge 
Cyforddwy  -on  nf  expedition 
Cyforddwyn  n  synecdoche 
Cyfrtrddyl  n,  plaudit,  applause 
Bpfore  a,  even  with  the  morn 
Cyforio  v,  to  fill  up  to  the  brim 
Cyfosod  v,  to  place  together,  or  in  con- 
Cyfosodiad  n,  synthesis  [nection 

«bsodol  «,  synthetical 
Cyfrad  n,  conspiracy,  plot 

Ì  Cyfradu  v,  to  conspire,  to  plot 

I.  Cyfradd  a,  of  equal  degree 

\  Cyfrae,  reiau  n,  chain,  leash,  brace 

t  Cyfragod  -au  n,  ambuscade 
Cyfragocl  v,  to  lie  in  wait 
Cyfrang  -au  nf,  rencounter      [together 

'  Cyfrangu  v.  to  come  in  contact,  to  meet 

Cyfraid,  reidiau  n,  competency ;  needful 

possession  :  a,  necessary,  needful 

I  Cyfraith,  reithiau  nf,  law,  statute 
Cyfran  -au  ??/,  portion,  share ;  rate 

.  Cyfranai,  eion  nc,  participle         [cative 
Cyfranedigol  a,  contributive,  communi- 

i  Cyfraniad  n,  contribution  ;  participle 
Cyfraniadol  a,  participial 
Cyfranog  -ion  nc,  participation 
Cyfranog,  Cyfranol  a,  participant 
Cyfranogi  /•,  to  participate        [partake 

•,  Cyfranu  v,  to  contribute ;  to  impart ;  to 
I  Cyframvr,  wyr  n,  sharer,  divider 
Cyfrau  np,  ornaments 


CYF 

Cyfrben  «,  complete,  perfect 
Cyfrbeniadît,  consummation,  completion 
Cyfrbenu  v,  to  consummate 
Cyfrbwyll  a,  of  sound  mind 
Cyfrdal  -ion  n,  equivalence,  value 
C'yfrdan  n,  variance,  discord 
Cyfrdelaid,  Cyfrdelid  a,  all  graceful 
Cyfrdo  «,  complete,  whole 
Cyfrdost  a,  very  vigorous 
Cyfrdwy  en,  oak  fern 
Cyfrdwyth  o,  very  elastic 
Cyfi'dy,  dai  n,  assembly-house 
Cyfrd'dawn,  ddoniau  n,  virtue 
Cyfred  a,  of  equal  speed  or  course 
Cyfredeg  v,  to  concur,  to  run  together 
Cyfrediad,  iaid  n,  gerund 
Cyfrediad   -au  n,  concurrence,  coinci- 
Cyfredlin  -au  nf,  parallel  line      [dence 
^yfref  a,  of  equal  thickness 
C'yfreidiad  n,  necessity 
Cyfreidiol  a,  necessary,  requisite 
Cyfreithgar  a,  litigious 
Cyfreithiad  n,  litigation 
Cyfreithio  v,  to  litigate,  to  go  to  law 
Cyfreithiol  a,  legal,  lawful 
Cyfreithiwr,  wyr  n,   lawyer,  attorney; 
Cyfreithlawn  «"lawful  [litigant 

Cyfreithlondeb  n,  legality 
Cyfreithloni  v,  to  legalize 
Cj^frenin  a,  mutually  sharing 
Cyfres  -i  nf,  series  "      [gether 

Cyfrestru  v,  to  interweave ;  to  range  to- 
Cyfrgoll  nf,  perdition,  loss 
Cyfrgolli  v,  to  lose  utterly 
Cyfri  ii,  equality  of  rank  or  dignity 
Cyfrif  -on  n,  account,  reckoning.  Gwneu- 
thur  mawr  gyfrif  o,  to  highly  esteem 
Cyfrif  v,  to  count,  to  reckon 
Cyfrifiad  n,  counting 
Cyfriflyfr  -au  n,  account-book 
Cyfrifol  a,  of  account ;  reputed 
Cyfrill  -iau  nf,  parallel  row        [gether 
Cyfrillio,  v,  to  set  in  rows;  to  range  to- 
Cyfrin  a,    privy;    conscious.       Cyfrin 

gynghor,  the  privy  council 
Cyfrinach  -au  nf  secret 
Cyfrinachol  a,  private,  secret  [ate 

Cyfrinachu  v,  to  talk  secrets ;  to  associ- 
Cyfrinfa  -oedd,  fan  nf  place  of  privacy ; 

lodge  (as  of  Free-masons,  &c.) 
Cyfriniaeth  nf.  mystery 
Cyfrinio,  Cyfrino  v,  to  mysterize 
Cyfriniol,  Cyfrinol  a,  mysterious,  mystio 
Cyfrith  -ion  n,  image ;  pretence 
Cyfrithio  v,  to  appear,  to  seem 
Cyfrodedd  n,  concurrent  state :  a,  com- 
bined, twisted  together;  regular 
95 


CYF 

Cyfrodeddiad  n,  twining,  entwining 
Cyfrodeddu  v,  tu  twine  together,  to  twist 
Cyfrodol  o,  concurrent 
Cyfroddiad  n,  contribution 
( 'ytVul  -au  nf,  volume,  tome 
Cyfrugliad  n,  confrieation  [view 

Cyfrwch,  rycb.au  n,  conjunction;  inter- 
Cyfrwng,  ryngau  n,  interval;  channel, 
medium  [.saddle 

Cyfrwy  -au  n,  saddle.     —  untuog,  side- 
Cyfrwydd  a,  expeditions 
Cyfrwyddo  »,  to  expedite,  to  facilitate 
Cyfrwyddol  a,  facilitating 
Cyfrwyddyd  »,  expedition,  facilitys 
Cyfrwymiad  n,  constriction 
Cyfrwymo  v,  to  bind  together 
Cyfrwyinyn  -au  »,  bracer,  bandage 
Cyfrwyo  v,  to  saddle 
Cyfrwys  a,  cunning,  subtle,  sly,  crafty 
Cyfrwysdra,  Cyfrwysder  n,  craftiness 
Cvfryehol  a,  conjunctive 
Cyfryd  n,  unanimity :  a,  unanimous 
Cyfryild  a,  altogether  free 
Cyfiyddid  n,  liberty,  precinct 
Cyftyngdod  -au  n.  mediation 
Cyfryngiad  n.  mediating;  conjunction 
Cyfryngol  a,  intermediate;  mediatorial 
Cyfryngu  v,  to  intercede;  to  mediate 
Cyfryngwr,  wyr  n,  mediator,  interces- 
sor, umpire 
Cyfrym  n,  equality  of  force:  a,  of  do. 
Cyfrys  a,  apt  to  rush  together 
Cyfrysedd  »,  contention 
Cyfryw  o,  homogeneous;  like,  such 
Cyfrywiad  n.  assimilation 
Cyfrywiaeth  nf  homogeneity 
Cyfrywiol  a,  homogeneous 
Cyfu  v,  to  accord,  to  unite  [simple 

Cyfun   a,   agreeing,   accordant;  equal 
Cyfunawd  ft,  accordance 
Cyfundeb  »,  unity,  union;  association 
Cyfundod  -au  n,  concord,  unity;  con- 
nexion 
Cyfundraith,  dreithiau  nf  system 
Cyfundrefn  -au  nf,  system 
Cyfuniad  n,  combination 
Cyfuno  v,  to  accord,  to  combine 
Cyfunrhyw  a,   homogeneous;    similar, 
Cyfunwedd  «,  uniform;  like  [hke 

Cyfurdd  a,  of  equal  rank 
Cyfurddo  0,  to  make  equal  in  rank 
Cyfurddor  -ion  n,  compeer 
Cyfuwch  a,  of  equal  height,  as  high 
Cyfwasg  rt,  being  compressed 
Cyfwasgiad  n.  compression 
Cyfwasgu  v,  to  compress,   to  squeeze 
Cyfwedd  -au  nf  resemblance  [together 


CYFF 

Cyfweddiad  n,  comparison 
Cyfweddu  v,  to  resemble 
Cyfwerth  a.  of  equal  value  [distant 
Cyfwng,  yngau  n,  intervention ;  spac 
Cyfwlch  a,  intersecant ;  suitable 
Cyfwriad  n,  joint  projection 
Cyfwriadu  v,  to  plan  together 
Cyiwrw  v,  to  cast  together 
Cyfwyl  »,  presence 
Cyfwyneb  a,  face  to  face 
Cyfwynebiad  n,  confrontation  [togeth 
Cyfwyrain  a.  rising  together:  v,  to  ri 
Cyfyd  v,  will  rise  (from  Cyfod) 
Cyfyng  a,  narrow,  strait,  close 
Cvfyng-gynghor  -ion  n,  perplexity 

mind:  difficulty;  distress 
Cyfyngder  n,  narrowness ;  distress 
Cyfyngiad  n,  narrowing 
Cyfyngu  v.  to  narrow,  to  close 
Cyfyl  n,  contiguity:  a,  contiguous 
Cyfymborth  n,  joint  messing 
Cyfymbwyll  -ion  n,  mutual  reasonii 

conversation,  dialogue 
Cyfyinbwys  n.  correspondence  of  part 
Cyfymdrecbiad  n,  mutual  striving 
Cyfymgloi  r,  to  interjoin       [attract) 
Cyfymgyrch,  Cyfymgyrchiad  n.  mutx 
Cyfymliw  p,  to  reproach  mutually 
Cyfymlyn  a,  mutually  adherent ;  mnt 

ally  pursuing 
Cyfymran  a.  equally  sharing 
Oyfymrediad  n,  conjugation" 
Cyiymredu  v,  to  conjugate 
Cyfyrder,  dyr  »,  second  cousin 
Cyfya  u.  mutual  consuming 
Cylys u'rif,   Cyfysgrifen,   -au  nf,   co 
Cyi'ysiad  a,  corrosion  [apogra 

Cyfvstlys  a,  equilateral 
Cyfystrawd.  trodau  n,  saddle  [synony 
Cyfystyr  a.  synonymous,     Cyfystyr 
Cyfysu  v,  to  consmne,  to  corrode 
Cyff-ion  n,  stock,  stem,  stump;  bio 

—  cenedl.  stock  of  a  tribe  or  nati 

—  cler,  butt  of  ridicule.   Cyffion  cj 
in,  frame-stocks;  the  stocks  form» 
the  frame  of  the  ancient  PeithynU 
in  which  the  lettered   staves   wH 
inserted 

Cyffaith,  ffeithiau  n,  confection;  pick» 

Cytiawd  n,  pleasure 

CyfFeithiad  n,  confection  [di 

Cyffeithio  v.  to  preserve;  to  pickle ;■ 

Cyffelyb  a,  like,  similar 

Cyffelybiaeth  nf  similitude,  compariÄ 

Cyffelỳbiaethu  v,  to  make  a  simile    9 

Cyffelybu  v,  to  compare 

Cyffer  -i  n,  confection,  drut:.  nostroi-B 

96      m 


CYNG 


Cytferi'aeth  nf  the  art  or  business  of 
I     an  apothecary  or  druggist  [shop 

iCytferifa,  Cyfferfa,  -oedd  n,  apothecary's 
lCyfferi'wr, Twyr  n,  apothecary;  druggist 
•  'Cỳffes  -ion  nf  confession 
ICyffesiad  n,  confessing 
IjCyffesu  r,  to  confess;  to  own 
ÍCyflin  -iau  n,  confine,  limit,  hound,  bor- 
ICyffini  n,  confine  [der,  frontier 

Cyffiniad  n,  abutment 
ICyffiniden  nf  spider 
■Cyffinio  v,  to  bound,  to  limit 
jCyffio  v,  to  benumb,  to  become  stiff 
ICyffiol  a,  benumbing;  stupifying 

Cyfflyd  a,  benumbed 

Cyffoden  -od  nf  concubine 

Cyffodiad  n,  jointly  prospering 

[Cyffrawd  n,  impulse,  motion 
iCyffre  •  oedd  nf  pervasion 

Cyffred  -ion  ??,  comprehension;  whole. 
J     Trwy  gyffred  einioes,  through  life 
.  Cyffred  v.  to  comprehend 

Cyffrediad  n,  comprehension 

Cyifredin  a,  common,  general,  universal. 
Y  cyifredin,  the  public,  commonalty 

Cvttn  ilinder  n,  universality 
îdiniaeth  nf  generality 
idino,  Cyffred'inoli  v,  to  generalize 
idinol  a,  universal,  general 
euad  n,  communication 

Cyffro    -au    n,    concussion,    agitation; 
|i    motion,  stir,  excitement :  v,  to  move, 

j    to  excite,  to  agitate 

Oyffroawl,  Cyífröus  a,  moving,  affecting 

Cyffrüedigaeth  nf  agitation 

(Cyfti-oi  v,  to  move,  to  excite,  to  disturb. 

[    to  agitate,  to  trouble 

Cyffröydd  -ion  n,  stimulant:  disturber 

Cyffrwv  -on  n,  mutual  aid, 

fCyffrwyo  v,  to  conduce 

Cyffryd  -ion  n,  protection 

[Cyffrydio  r,  to  agitate;  to  be  agitated, 

i    disturbed,  or  excited 

Cyffryn  -au  n,  agitation,  shock 

'Cyffurfio  v,  to  configure 

iCyffwrdd  v,  to  meet,  to  come  in  contact, 
to  touch :  n,  meeting,  contact 

Cyffyloca  v,  to  catch  woodcocks 

(Cyffylog  -od  n,  woodcock 

i-'yffyr  -iau  n,  substance,  matter 

'Cyffyrddiad  n,  contact,  touching 

jCygly  n,  sense  of  hearing 

Dyglyu  v,  to  hearken 

Cygnoi  v,  to  consume 

.■'yngan  -au  nf  speech,  discourse 
'vnghad  -au  )if  concourse       [together 
ynghadwyno  r,to  concatenate,  to  chain 
1 


CYNG 


Ovffn  ili: 
Cyffredii 
Cyffredii 
Cyffredii 
Cyffreuai 


Cynghaf-au  n,  clinging  together;  the 
Cynghafan  n,  goose-grass    '    [burdock 
Cynghafu  v,  to  cling  together 
Cynghall  a,  very  cunning  or  wise 
Cynghallen  nf,  enchantress  [nant 

Cynghan  -au  nf  consonance :  a,  conso- 
Cynghanedd  -ion   -au  nf  consonance. 
Cynghaneddion,  harmonizing  letters. 
^  Cynghaneddau,  concordant  sounds 
Cynghaneddu,  Cynghanu  p,  to  harmo- 
nize by  consonancy,  to  harmonize 
Cynghanlyn  v,  to  follow  in  company 
Cynghant  -au  n,  mutual  circle 
Cyngharant,  ngheraint  n,  correlative 
Cyngharu  v,  to  love  mutually 
Cynghas  n,  mutual  hatred 
Cynghau  v,  to  close  together         [dock 
Cynghaw»,  entangling";  perplexity ;  bur- 
Cynghaws   -au  n,  issue   at  law,  suit; 

advocate,  counsel 
Cynghawsaeth  nf  pleadings 
Cynghawsedd  n,  law  process 
Cynghel   -ion  n,   privacy:  a,   private, 
Cynghela  v,  to  conceal  [concealed 

Cyngherdd  -i  nf  concert 
Cyngherth  a,  overspreading ;  imminent 
Cyngherthu  v,  to  overspread 
Cyngheusedd  n,  lawsuit 
Cynghlo  -ion  n,  deduction,  corollary 
Cynghloi  v,  to  lock  together 
Cynghlwm,  nghlymau  n,  connection 
Cynghlwyf  -au  n,  contagion 
Cynghlwỳfol  a,  contagious    [glomerate 
Cynghlymu  v,  to  tie'together;  to  con- 
Cynghog  -ion  n,   complicate  metre,  so 
Cynghogi  v,  to  complicate  [called 

Cyngholli  v,  to  lose  altogether ;  to  cast 

to  perdition 
Cynghor  -ion  n,  counsel,  advice 
Cynghor  -au  n,  council  [chamber 

Cvnghorfa,  fäu  nf  council;  council- 
Cynghorfyn,  Cynghorfynt  n,  malice, 
Cynghorfýnol  a,  malicious  [envy 

Cynghorfynu  v,  to  bear  malice 
Cynghori  v,  to  counsel,  to  advise 
Cynghorol  a,  counselling 
Cynghorus  a,  considerate,  wary 
Cynghorwr,  wyr  n,  counsellor ;  adviser 
Cynghraff  a,  altogether  keen 
Cynghraiff  n,  commiseration 
Cynghrain  a,  lying  together 
Cynghrair,  nghreiriau  n,  compact,  alli- 
ance, treaty,  covenant,  truce 
Cynghreiriad,  iaid  n,  ally 
Cynghreirio  v,  to  enter  into  treaty 
Cynghroes  a.  intersecant 
Cynghroesi  r.  to  intersect 

07 


CYH 


Cynghrwm  a,  convex :  ycynghrom 
Cynghrwn  a.  spherical: ,/ cynghroii 
Cynghryn  a,  mutually  trembling 
Cynghudd  a.  concealed  together 
Gynghwll,  nghyllau  n,  top  of  the  sto- 
mach; the  end 
Cynghwydd  n,  mutual  falling 
Cynghwyn  -ion  ??,  condolence        [fry) 
Cynû'hwys -au  «/".  rabbet-work  (in  join- 
Cynghyd  -ion  «.conjuncture,  convention 
Cynghylla  h,  top  of  the  stomach :  the  cud 
Cynghywair  a,  in  complete  order 
Cynglan,  nglenydd  nf  parallel  hank 
Cynglinio  v,  to  kneel  together 
Cynglyn  a,  conjoined,  coupled 
Cyngobrwy  -on  n.  mutual  reward 
Cÿngoddef  v,  to  suffer  mutually 
Cyngoial  -on  n,  mutual  care 
Cýngofwy  -on  »,  mutual  visit     [gether 
Oyngogwyddo  v,  to  bend  or  incline  to- 
Cyngorehest  -ion  nf  mutual  emulation 
Cyngorchudd  a,  totally  obscured[or  feat 
Cyngorfod  -au  n.  joint  victory 
Cyngorfoledd  n,  joint  rejoicing 
Cyngormea  -ion  nj".  mutual  molestation 
Oyngo8odiad  n.  constitution 
Cyngre  -oedd  nf  aggregate 
Cyngreawd  n.  aggregation 
Cyngreddf -au  nf  intuition:  instinct 
Cyngres  -i  '/;/',  commixion,  compound 
Cyngröd  -au  nf  winding-reel 
Cyngwarchadw  »,  poi  31 
Cyngwasg  -au  >;,  compression 
Cyngwasgedd  n.  compressibility 
Cyngwastad  a,  uniformly  even 
Cyngwerld  -au  nf.  conformity 
Qyngweini  v.  to  serve  mutually 
Cyngwerth  a,  equivalent 
Cyngwerthu  v,  to  barter,  to  exchange 
Cyng'.vrys  n,  contention 
Cyngwj  dd  n.  mutual  presence 
Cyngwys  -ion  nf  mutual  citation 
Cyngwystl  -on  »,  mutual  pledge 
Cyngyd  v..  cogitation ;  purpose  : 
Cyhafal  a.  similar,  like      '  [tion 

Cyhafalhau  v,  to  compare 
Cyhoedd  o.  public;  notorious:   n,   the 
public.   Ar  gyhoedd,  publicly,  openly 
Cyhoeddi  v,  to  publish,  to  announce 
Cyhoeddiad  n.  publication;  announce- 
Cyhoeddwr,  wyr  n,  publisher        [ineut 
Cyhudd  -ion  n,  impeachment 
Cybudded  -au  nf.  accusation,  charge 
Cyhuddiad  »,  accusation,  impi  a 
Cyhuddo  v,  to  impeach,  to  a 
charge 


CYL  j 

Oyhuddwr,    wyr   n,  accuser,   informal 

prosecutor 
Cyhwrdd,  &c=Cyffwrdd,  &c 
Cyhŷd,   Cvhyd  a.  so  long,  as  long,  <! 

equal  length:  ad.  as,  since 
Oyhydedd  -au  nf  quantity  (of  a  syll: 

ble);  metre,  verse,  stich 
Cyhydedd  -au  n,  coextension :  e 

the  equator  or  equinoctial  line 
Cyhydeddu,  Cyhydu  v.  to  coextend     I 
Cyhydiad  n,  coextension 
Cyhydlin  -au  n.  equinoctial  line 
Cyhydnos  -au  »,  equinox 
( 'yhydreg  nf.  mutual  strife 
Cyhydreg  v,  to  contend 
Cyhydriad  n,  contention 
( 'vlmlru  r,  to  strive  together,  to  conterl 
Cyhynt  a,  concomitant 
Cyhyr  -au  n.  muscle;  tendon;  sinew  I 
Oyhyraeth  nf,    muscular    system:    I 
keleton;  spectre- funeral ;  wraith    I 
Cyhyrddu  ?•,  to  touch=Cyfirwrdd 
Cyhyredd  ??.  muscularity 
Cyhyrog    o,   abounding    with    muse) 
Cyhyrwch  n.  brawniness  [brawl 

Cyhyryn  n.  piece  of  flesh  or  muscle 
Cyhysed  nf  Cyhysedd  n.  contention 
Cyl  -ion  n,  concavity;  kiln 
Cylafaredd  -au  nf  parley;  arbitratioi 
Cylafareddu  r.  to  conciliate,  to  arbitra 
Cylafareddus  c/,  conciliatory 
Cylch  -au  -oedd  n.  circle;  zone;  cycl 

round;  circuit:  rim:  hoop 
Cylch  pr.    about,    round;   concernin 

p.r.  circum-,  around,  about 
Cylchdaith,    deithiau    nf    revolutio 

circuit,  orbit 
Cylchdroad  -au  n.  revolution 
Cylchdroi  v.  to  circumvolve,  to  revolv 
t  'ylched  -au  nf  circumference 
Cylchedlen  -i  nf  curtain 
Cylchedydd  -ion  »,  circumferentoq 
Cylchedd  -au  ?;.  circumference 
Cylchen  -au  vf,  circuit,  compass 
C'ylchfrith  a,  ring-streaked 
f'yichgrawii,  gronau  n.  magazine 
Oylchlg  nf  circlet,  small  circle 
( 'ylc.hhhant  n.  circumfl  1 
Cylchlwybr  -au  n,  orbit 
(.■ylchl;  alar 

j  cd  [roundi 
Cylchol  a,  circular;  periodical;  8t 
Cylchrediad  n,  circulation 
Cylchu  v,  to  encircle,  to  hoop 
Cylchwy  -on  nf. 
Cyichwyl  -i  iu  nf,  anniversary 
•  !yl(  hyii  -  . 

ya 


CYM 


CYM 


Cylchynawl  a,  circling,  surrounding 
Cylchynu  v,  to  compass,  to  encircle 
Cylfar  -au  n,  collegiate  hall 
Cylion  np  (-en  nf  -yn  ri),  flies,  gnats. 
Cylion  Paradwys,  Spanish  flies,  can- 
tharides 
Cylor  np,  earth  nuts 
Cylus  «,  culpable,  faulty  [knot 

Cylymu,  Cylmu  v,  to  tie,  to  fasten,  to 
Cylyn  -od  n,  kiln,  furnace 
Cylla  -on  n,  maw,  stomach 
Cyllaeth  n,  sorrow,  grief,  melancholy 
Cyhaig,  ei^'iau  n.  stag  in  season 
Cyliell,  yll   nf   cutter,  knife.  _  Cyllell 

gam,  Twea  cam,  scooping-knife 
Cyllellawd  nf  cut  with  a  knife 
Cyllellu  v,  to  cut  with  a  knife 
-au  nf  cutter,  chopper 
Cyilcstr  -au  nf,  fire-stone,  flint 
Êýllestrig  a,  like  flint 
Cyllestrog  a,  of  flint,  flinty 
Cyllid  -au  n,  revenue,  income,  tax 
Cyllideb  -au  nf,  budget  \nf 

Eyllidlys  -oedd  n,  exchequer=Cyllidia 
Cyllido  v,  to  pay  a  tax  [gatherer 

Eyllidwr,  wyr,  Cyllidydd  -ion  n,  tax- 
Cyllig  o,  parting,  dividing 
Cylhso  n,  burving-cloth,  shroud 
Cylior  -ion  n=Cwlltyr 
Cvllu  n,  to  make  a  parting 
Cym  px.  with=Cy,  Cyd,  Cyf,  Cys 
Cyma  od,  here,  lo  here 
Cymdaith,  deithiau  nf,  company 
Cymdaith,  deithion  n,  companion 
Cymdeithas  -au  nf  society,  association 
Cymdeitbasfa  -oend  nf  association 
Cymdeithasiad  n,  associating,  associa- 
Cyindeiihasol  r/,  sociable,  social      [tion 
Gymdeithasu,  Cvmdeithio,  Cymdeith- 

iogi  v,  to  associate 
Cymdeithiwr,  wyr,  Cymdeithydd  -ion 
n,  one  who  journeys  with    another; 
companion,  associate 
Oymhai',mheiriaid,  -iaid-ionwo,  partner 
Cymhares  -au  nf,  partner 
Cymhariaeth  nf  comparison,  simile 
Cyinharol  a,  paired,  coupled;  compara- 
Gymharu  v,  to  pair;  to  compare,     [tive 
Cymhelri  n,  perturbation,  trouble 
Cymhell  -ion  n,  compulsion  [force 

Cymhell  v,  to  compel;  to  instigate;  to 
Cymhellai,  eion  nc,  spur,  stimulus 
Cymhelliad  n,  compulsion 
Cymhen  a,  eloquent;  pert;  tidy,  com- 
pact, in  good  order.  Nid  wy'f  dipyn 
gymhenaeh,  I  am  not  a  bit  the  better 
CytmVndod  n,  eloquence;  tidiness 


Cymheniad  n,  adorning,  trimming 
Cymhenu  v,  to  set  off",  to  adorn;  to  trim 
Cymhercyn  a,  tottering,  infirm,  feeble ; 
Oymherchen  a,  jointly  owning      [lame 
Cvmherfedd  -ion  »,  centre:  a,  central 
Cymherthynas  -au  nf  correspondence 
Cymhibau»«sp,  the  windpipe  and  liver; 

hemorrhage 
Cymhlanfa  -oedd  nf  plantation,  nursery 
Cymhlegid  n,  concern:  o?\  because  of 
Cymhleth  a,  twisted  together 
Cymhlethiad  n,  intertexture        [weave 
Cyinhlethu  v,  to  twist  together ;  to  inter- 
Cymhlith  a,  blended  together 
Cymhlithiad  n,  commixion 
Cymhlitho  v,  to  blend,  to  mix  together 
Cymhlyg  a,  complex 
Cymhlygiad  n,  complication 
Cvmhlygiaetb.  nf  complexity 
Cymhlygn  v,  to  complicate 
Oyinhorfh  -au  n,  assistance,  aid,  help 
Cymhorth  v,  to  assist,  to  aid,  to  help 
Cymhorthiad  n,  succouring 
Cymhorthol  a,  succouring 
Cymhraff  a,  of  equal  thickness 
Cymhrain  nf  family,  society 
Cymhryder  n,  anxiety 
Cymhwy  -au  -on  n,  affliction 
Cymhwyll  -ion  n,  reason ;  discourse 
Cymhwyllad  n,  reasoning,  arguing 
Cymhwyllo  v,  to  reason;  to  mention 
Cymhwyo  v,  to  afflict,  to  vex 
Cymlrwys  a,  of  equal  weight;  suitable, 

'proper,  fit,  meet,  convenient 
Cymhwysiad  n,  adjustment ;  application 
Oymhwyso  v,  to  adapt;  to  apply;  to  ad- 
Cymmaeth  a,  jointly  nourished      [just 
Cymmaethlu  n,  family 
Cymmaint,  Cymrnain  a,  of  equal  big- 
ness, q.mmtity,  or  number ;  as  much 
Cymmal  -au  «Joint,  articulation  of  limbs 
Cymmalog  a,  jointed,  knotty;  clumsy 
Cymmalu  v,  to  form  joints 
Cymmalwst  nf  gout 
Cymmàn  «,  complete,  perfect 
Cymmanfa  -oedd  vf  assembly 
Cymmaran  a,  confronted 
Cymmath  a,  of  equal  sort 
Cymmatliiad  n,  assortment 
Cymmathu  v,  to  assort 
Cymmaws  a,  complacent 
Cymmed  -au  nf  hedge-stile 
Cymmediw  -au  n,  compliment;  present 
Cymmedr  -oedd  n,  proportion :  a,  fit 
Cymmedredd  n,  proportionateness 
Cymmedriad  »,  proportioning 
Cvrnmedrol  a,  proportionable ;  moderate 
99 


C Y}î 

Cymmedrolaeth  nf  proportionality 
Cymmedroldeb    re,    proportionateness ; 

moderation ;  temperance 
Cymmedroli  v,  to  proportion 
Cymmedru  v,  to  quadrate,  to  propor- 
Cymmeinio  r,  to  equalize  [tionate 

Cymmeiniol  a,  equalizing 
Cymmeintioli  ?i,  equal  bulk 
Cymmer  -au  re,  junction,  confluence 
Cymmeradwy  a,  acceptable 
Cymmeradwyaeth  nj,  recommendation 
Cymmeradwyo  tft  to  make   acceptable 

or  suitable;  to  recommend 
Cymmeradwyoldeb  re,  acceptableness 
Cyinmeredigaeth,  Cymmeriaeth  nf  ac- 
ceptance ;  reputation 
Cymmeriad  re,  acceptation;  reputation, 
Cymmerwi  v,  to  concoct        [character 
Cymmeryd  v,  to  take,  to  accept,  to  re- 
Cymmes  -au  n,  mediocrity  [ceive 

Cymmesur  a,  suitable,  proper,  propor- 
tionate, proportional 
Cymmesuriad  «,  commensuration 
Cymmesuro  r,  to  proportion;  to  render 

meet  or  proper 
Cymmesurol  a,  commensurate 
Cymmichdan  v,  to  squeal  out 
Cymmid  «,  jointly  darting 
Cymminad  «,  contact 
Cymmined  -au  nf  conjuncture 
Cymminedd  »,  conflict,  battle 
Cymminog  a,  bordering 
Cymmlawdd  o,  mutually  active 
Cymmle  -oedd  re,  common  field 
Cymmod  -au  re,  concord,  peace;  atone- 
ment; reconciliation 
Cymmod  v,  to  be  conciliated;  to  agree 
Oymmodi  v,  to  reconcile 
Cymmodiad  n,  conciliation 
Cymmodloni  r,  to  make  contented 
Cymmodog  -ion  7?=Cymmydog 
Cymmodolo,  reconciling:  atoning 
Cymmodroddi  v,  to  appease,  to  pacify 
Cymmon  a,  compact;  regular 
Cymmondeb  re,  compactness 
Cymmones  -au  vf.  mistress 
Oymmoni  r,  to  make  compact 
Cymmrad  -au  re,  conspiracy 
Cymmradw  a,  perishable 
Cymmraint  a,  of  equal  right 
Cymmraw  re,  consternation 
Cymmrawd,  mrodyr  n,  consociate.  r'el- 
Cymmrawd  -au  nf  equity  [low 

Cymmi-awdd  re,  discourse 
Cymmrawn  v.  to  terrify 
Cyinmri  n,  of  equal  honour 
Ctmmriw  -iau  n,  contusion 


CYM    1 

Cymmriwel  -au  nf  a  mortar 
Cymmrodedd  re.  conciliation 

Cymmrodeddu  v,  to  conciliate;  to  ren  I 

der  accordant 
Cymmrodiad  n,  consociation 
Cymmrodial  v.  to  consociate 
Cymmrodor  -ion  re,  consociate,  fellow    I 
Cymmrodoriaeth  nf  confraternity 
Cymmrwd  n,  mortar,  plaster 
Cymmrwys  a,  very  luxuriant 
Cymmrwysg  a,  overbearing 
Cymmrydu  r,  to  plaster 
Cymmrys  a,  altogether  hasty 
Oymmun  -au  re,  communion  [in 

Cyinmundeb,  Cymmuniad  re,  communl 
Cymmuno  v,  to  communicate,  to  takl 

the  sacrament 
Cymmwd,  mydau  re,  commot=C  wmmw  1 
CyrmmVedd  -au  re,  jesting 
Cymmwyn  a,  big  with  lamb=Cyfoen  ■ 
Cymnrwyn  «,  jointly  enjoyed 
Cvmmwynas  -au  nf,  kindness,  good  turB 
Cymmwynasgar  a.  obliging,  kind 
Cymmwynasu  r,  to  act  kindly 
Cymmwythach  re,  flattery 
Cymmydaeth  nf  vicinage,  vicinity 
Cymmydai,  eion  «c,  neighbour 
Cymmydeithio  v,  to  neighbour,  to  tl 
Cymmydog  -ion  n,  neighbour    [near  il 
Cymmydogaeth  -au  nf  neighbourhoOiB 
Cvminydoges  -au  nf  neighbour 
Cymmydogol  c  neighbourly 
Cymmydu  v,  consociate 
Cymmyg  -ion  re.  fancy;  enigma 
Cymmyn    -ion    re,    bequest.      LlythjB 

cymmyn.  will,  testament 
Cymmyn  -au  n.  excision;  cut       [meiB 
Cymmynaeth   nf  bequeathing;   tests m 
Cymmynai,  eion  nf  felling-hatchet :  n  | 
Cymmynediw  -au  re,  behest      [testat»* 
Cymmynedd  n.  excision 
Cymmyniad  n,  hewing  off;  bequeathir» 
( 'ymmvnu  v,  to  hew.  to  fell :  to  bequealB 
Cymmynwr,  wyr  re,  bequeather;  beweB 
Cymmyr  re.  confidence      [re,  estimatic». 
Cymmyraeth  -au  nf  Cymmyredd  -f! 
Cymmyru  V,  to  confide;  to  esteem 
Cymmysg    -ion    n,   mixture:    a,  confl 

pound,  mixed 
Cymmysgedd  n,  commixture;  mixturB 
Cymmysgiad  n.  mixing,  compounding B 
Cymmys.^u  v.  to  compound,  to  mix     I 
Cymraeg  nf  Welsh  language 
Cymraes  -au  nf  Welshwoman 
Cymreig  a,  Welsh 

Cymreigaidd,  Cymreigiol  a.  WelshifieB 
I  Cymreigeiddio  v.  to  becorop  Wek-hifie  |J8 
100 


CYN 


CYN 


Cymreiges     läü     nf.     Welsh-speaking 
woman.  Welshwoman 
.,  Cymreigiaeth  n/,Wallicism,  Welsh  idiom 

Cymreigio  v,  to  translate  into  Welsh 

Cymreigydd  -ion,  Cymreigwr.  wyr  n. 
Welsh  critic,  one  skilled  in  Welsh 

Cymro  n.  Welshman:  p  Cymry 

Cymrn  nf  Wales,  Cambria  [brian 

Cymruain  a,  relating  to  Wales,  Cam- 

Cymry  np,  Welshmen:  s  Cymro 

Cymu  v,  to  close  together. 

Cymwcdd  -au  nf,  connection 

Cymweddiad  n,  connection 

Cymvreddn  v,  to  connect 

Cymwl.  ylau  n,  cloud=Cwmwl 

Cymyliad  ??,  clouding 

Cymylog  a,  cloudy,  gloomy 

Cymylu  v,  to  cloud  over 

Cyn  n,  foremost  part,  chief:  a,  first, 
chief:  pr.  before :  ad,  before :  c,  sooner 
than :  px,  before,  prior,  pre- 

Cyn^j"=Cy,  Cyd,  Cyin,  Cys 
I  Cyn,  cynion  n,  wedge,  chisel 
jj  Cyna  v.  to  follow  dogs 
I  Cynaber  -oedd,  ebyr  «,  head  of  a  stream 

Cynad  n.  rising,  ascent 

Cynag  ad,  soever 
ii  Cynliig  a,  a])t  to  follow  dogs         [word 

Cynair,  eiriau  n,  etymon,  root,  primitive 
I ,  Cynallu  -oedd  n,  first  power 
ì  Cynamser  -oedd  n,  antiquity 

Cynan  -au  re,  faculty  of  speech 

I;  Cynaniad  n.  pronunciation,  pronouncing, 
!     enunciation 
iCynaniadol,   Cynaniaethol,  Cynanol  a, 
J     pronouncing 
Cynaniaeth  nf  pronunciation 
!  Cynanu  i\  to  speak,  to  pronounce 
Cynaraeth.  eithiau  nf,  prolegomena 
Cynarawd,  odion  nf  exordium 
Cynarch,  eirchion  nf  prerequisite 
Cjmarchwaeth  -au  n,  foretaste 
I  Cynarddelw  v,  to  affirm  beforehand 
Cynarfaeth  -au  nf  premeditation 
.Cynarfaethu  v,  to  premeditate;  to  de- 
sign beforehand ;  to  predestinate 
i  Cynarfer  -ion  nf  original  usage 
iCýnauaf  -au  re,  harvest ;  autumn 
Cynauafa,  Cynauafu  v,  to  harvest 
Cynbechod  -au  n,  original  sin  [tyn 

'Cynblant  np.  the  first-born:  s  cynblen- 
Cynbrawf,    brofion  re,   rudiment;    first 

attempt  or  trial 
Cynbryd  -iau  n.  prototype 
Cynbwyll  -ion  re.  forethought 
<  Cyndad  -au  n,  first  parent,  patriarch 
*  Cyndaeth  -au  n,  first  essence 


Cyndaid,  deidiau  n,  ancestor 
Cyndardd  -ion  n,  first  issue 
Cyndawd  re,  antecedence 
Cyndeyrn  -edd  -oedd  n,  sovereign  prince 
Cyndwf,  dyfion  re,  first  growth 
Cyndy,  dai  re,  dog-house,  kennel 
Cyndyn  a.  stubborn,  perverse 
Cyndyniog  a,  contumacious    [tiousness 
Cyndynrwydd  re,  stubbornness,  conten- 
Cynddangosiad  re,  premonstrating 
Cynddail  np,  the  first  leaves 
Cynddar  n,  giddiness  in  the  head 
Cynddarbod  v,  to  preconceiye;  to  use 
foresight  [sight 

Cynddarbodaeth  nf  preconception ;  fore- 
Cynddaredd  nf  madness,  distraction, 

fury,  rage;  rabies 
Cynddawd,  ddodiaid,  ddodion  n,  prefix 
Cynddeall  v,  to  preconceive 
Cynddeddf  -au  nf  original  law;  instinct 
Cynddefod   -au  nf   precept,  primitive 

usage 
Cyndd  efnydd  -iau  n,  original  matter 
Cynddeiriog,  Cynddeirus  a,  rabid,  mad ; 

furious,  outrageous 
Cynddeiriogi  v,  to  madden,  to  enrage 
Cynddeiriogrwydd  re,  rage,  fury,  mad- 
ness, fierceness 
Cynddelw  -au  n,  archetype 
Cynddethol,  Cynddewis  v,  to  pre-elect 
Cynddirnad  n,  presurmise 
Cynddodiad,  iaid  n,  preposition,  prefix 
Cyndd  odiad  -au  re,  pre  posing,  preposition 
Cynddosbarth  -au  re,  premonstration 
Cynddrwg  a,  as  bad 
Cynddrycli  -au  n,  object 
Cynddr'ychol,  Cynddrychiol  a,  present 
Cynddrygedd  n,  mischief 
Cynddull  -iau  n,  first  form 
Cynddulliad  n,  prefiguration 
Cyndd  wl,  ddylau  re,  first  idea 
Cynddydd  -iau  n,  break  of  day 
Cynddyledd  re,  premonition      [learning 
Cyndd)rsg   n,   primitive    lore;    ancient 
Cynechwydd  n,  the  first  of  evening 
Cyneica  v,  to  go  after  dogs 
Cyneifiad,  iaid  n,  predecessor 
Cyneiriadur  -on,  Cyneirlyfr  -au  re,  ety- 
mological dictionary,  etymologicon 
Cynell  -au  nf  dog-kennel 
Cynenid  a,  primogeneal 
Cynenidedd  n,  primogeniture 
Cynenwad  n,  prenomination 
Cynesgor  re,  first  delivery 
Cynethol  v,  to  pre-elect 
Cynfab,  feibion  n,  firstborn  son 
Cynfalant  np,  first  budding 
J01 


CYN 


Cynfam  -au  nf  first  mother 

Cynfaran  n,  presence 

Cynfardd,  feirdd  n,  primitive  bard ;  one 

of  the  earlier  bards 
Cynfas  -au  nf,  sheet  of  cloth=Cynfasen 
Cynfas  -au  n,  canvas,  coarse  cloth 
Cynfebyd  n,  early  youth 
Cynfecfydd  n,  first  baptism 
Cynfedd  -ion  n,  original  bias 
Cynfeddiant,  iannau  »,  prepossession 
Cynferth  a,  first  in  beauty 
Cynferthyr  -on  n,  protomartyr 
Cynfigen  -au  nf  envy=Cenfigen 
Cynfil  -od  n,  monster:  strife 
Cynflaen  -ion  n,  first  point 
Cynflas  n,  foretaste 
Cynflith  -ion  n,  first  milk 
Cynflithed  n,  forthcoming  of  milk 
Cynfod  -au  n,  pre-existence 
Cynfodawl  a,  pre-existent 
Cynfraint,  freintiau  nf  prerogative 
Cynfrith  a,  of  variegated  front 
Cynfro,  fröydd  nf,  first  country 
Cynfrodor   -ion  n,  original  inhabitant. 

Cynfrodorion,  aborigines 
Cynfrwydr  -au  nf,  front  of  battle 
Cynfyd  -oedd  »,  primitive  world ;  ante- 
diluvian world 
Cynfyl  n,  native  place 
CynfTon  -au  nf,  tail,  rump  [vilely 

CynfFoni  v,  to  form  a  tail ;  to  follow  ser- 
CynfFonog  a,  having  a  tail.     Seren  gyn- 

ffonog,  Seren  gynffon,  comet 
Cynfrrwyth  -au  n,  first  fruit 
Cynhafad  a,  spreading :  dilatory 
Cynhaid,  heidiau  nf  first  swarm 
Cynhanfod  n,  pre-existence 
Cynhasedd  n,  mutual  bond 
Cynheb)^  a,  alike,  similar 
Cynhebygol  a,  comparative,  similar 
Cynhebygu  v,  to  compare 
Cynhen  -au  nf  contention,  strife 
Cynhenid  a,  inbred,  natural 
Cynhenllyd,  Cynhenol,  Cynhenns  a,  con  - 
tentious,  quarrelsome  [wrangle 

Cynhenu  v,  to  contend,  to  quarrel,  to 
Cynhes  a,  warm ;  cheering,  comfortable 
Cynhesiad  n,  warming 
Cynhesnvydd  n.  warmth 
Cynhesu  v,  to  warm ;  to  grow  warm 
Cynbeulu  -oedd  n,  joint  family 
Cynhewi  v,  to  keep  silence 
Cynhewydd  n,  early  maturity 
Cynholi  v,  to  pre-examine 
Cynhraw  -ion  n,  similar  form 
Cynhrawiad  n,  conformation 
Cynhrw}-awl  a,  all-prevading 


CYN 

Cynhugl  -au  a.  plaited  work 
Cynhwrf,  nhyrfoedd  n,  commotion,  stir: 

trouble ;  disturbance 
Cynhwyth  a,  all-elastic 
Cynhyrfiad  n,  agitating,  agitation 
Cynhyrfu  v,  to  move;  to  stir  up; 

convulse,  to  agitate 
Cynhywyll  a.  altogether  dark 
Cyni  n,  anguish,  anxiety 
Cyniad,  iaid  n,  principal 
Cyniant  n,  priority ;  precedence 
Cyuio  v,  to  wedge;  to  chisel 
Cyniol  a,  cuneiform,  wedge-shaped 
Cynllaeth  n,  first  milk 
Cynllaith,  lleitbion  n,  humidity 
Cynltiw  -iau  /;.  primitive  colour 
Cynllog  -au  n,  common  interest 
Cynllun  -iau  n,  pattern,  model;  schem* 
Cynllunio  v,  to  model ;  to  scheme 
Cvnllwst.  llystau  n,  dog-kennel 
Cýnllwyd  «.  hoary-headed  [the  evil  on< 
Cynllwyn  -ion  n,  waylaying,  ambush 
Cynllwynfa,  fëydd  nf  ambush,  ambus- 
Cynllwynig  a,  wicked ;  devilish     [cad< 
Cynllwyno  v,  to  waylay;  to  lie  in  am- 
Cynllyfan  -au  n,  leash,  slip  [busl 

Cynllyfann  t>,  to  leash  hounds 
Cynmyged  -au  nf  invention 
Cynnadgan  -au  «.  prediction 
Cynnadl  -au  nf  converse,  colloquy 
Cynnadledd  -au  nf,  colloquy,  eonferenẃ 
Cynnadliad  n.  conversing 
Cynnal  v,  to  sustain,  to  bear;  to  main- 
Cynnaliad  n.  supporting  [tail 

Cynnaliaeth  nf,  maintenance,  support 
■ly,  time1 


_CYN 

Cynneiliaeth  nf  maintenance 
,  Cynneilwad.  aid  re,  original 

■t Id  -ion  re,  supporter 
Cynneiriog,  &c=Cynddeiriog,  &c. 
Cynnchv  -au  re,  pattern 
Cynnerth  -oedd  re,  first  power         [now 
Cynneu  ad,  ere  now,  a  while  ago.  just 
Cynneu  v,  to  kindle,  to  fire,  to  light: 

n,  burning,  ignition 
Cynuewis  re,  pre-election 
Bynnhefig  «,  principal 
Cynnherfyn  -ion  re,  the  preterit 
Cynnherf'ynu  v,  to  predetermine 

: !  v,  to  prescind 
Cynnhorf  -oedd  re/*,  van  of  an  army 
Cynnhrig  a,  first  inhabited,  aboriginal 
Cynnhwf  re,  first  growth 
.Cynni'ebrvd  re,  frustration 
Cynnif  -ion  nf  conflict,  toil 
Cynnifer  a,  of  equal  number,  as  many 
iCynniferedd  re,  even  number 
Cynniferydd  -ion  re,  quotient 
(.'yn.iiriad,  iaid  n.  confiictor         [saving 
Cynnil  a,  skilful;  thrifty,  economical, 
Cynnilad  re,  using  skill ;  saving 
Cynnildeb,  Cynniledd  re,  accuracy;  fru- 
gality, savingness,  economy,  thrift 
Cynnilo  r,  to  use  skill;  to  save,  to  be 

thrifty,  to  economize 
[Cynniwair,  weirion  nf,  hovering  about 
Cynniweirfa  -on  nf  place  of  resort 
Cynniweirio  v,  to  hover  about,  to  resort 
;Cyiiniweiriol  a,  hovering,  resorting 
tCynnod  -au  re,  prime  mark  [izing 

iCynnodiad  re.  prime  mark;  character- 
Cynnodiad  re,  Cynnodiaeth  nf  addition 
;Cynnor  -au  re.  entrance,  porch,  outer 
Cynnor  -ion  re,  chief  one  [door 

[Cynnordy,  dai  n.  court-house 
iCynnorth,  Cynnorthwy  re,  succour,  aid 
Cynnorthwyo  r,  to  support;  to  main- 
!    tain ;  to  succour,  to  help,  to  assist 
'Cynnorthwyol  a,  auxiliary  [men 

Cynnrych  -au  re,  object,  example,  speci- 
Cynnrychiad  n,  exhibition 
[Cynnrychiol,    Cynnrychol   a,    present, 
Cynnrychioldeb  re,  presence  [presential 
Cynnrychioli  v,  to  represent 
Cynnrychiolwr,    wvr,    Cynnrychiolydd 

rion  re,  representative 
'Cynniul  en,  firewood,  fuel 
Mpnull,  Cynnulliad  re,  collection 
"ynnull  v,  to  collect,  to  gather 
Cynnulleidfa  -oedd   -on  nf  assembly, 
,    congregation 

Cynimllfan  -au  nf  place  of  assembling; 
Cynnuta  v,  to  gather  fuel     [depository 


CYN 


Cynnwll  nf  clear  sky;  snason 
Cynnwyn  re,  first  produce,  first  fruits 
Cynnwynol  a,  natural 
Cynnwyrain  v,  to  lift  in  front 
C'ynnwyre  re,  first  rising  up;  levee 
C'ynnwyre  v,  to  ascend 
Cynnwys,   Cynnwyso  v,  to  contain,  to 
comprise,  to  comprehend ;  to  admit  of 
Cynnwys  -ion  re,  admission,  leave 
Cynnwys  a,  compact,  close,  compendious 
Cynnwysder  re,  compactness 
Cynnwyseb  -ion  nf  table  of  contents 
Cynnwysfawr  a,  comprehensive 
Cynnwysfwyd  -ydd  re,  repast  taken  be- 
tween dinner  and  supper  (N.W.) 
Cynnwysiad  re,  contents ;  epitome ;  inclu- 
sion ;  making  compact ;  admission 
C'ynnwyth  -ion  re,  whim  [sical 

Cynnwythig  a,  of  an  odd  whim,  whim- 
Cynnydd  re,  increase,  growth 
Cynnyddeb  -ion,  Cynnyddiaith  nf  aux- 
Cynnyddiad  re,  increasing  [esis 

Cynnyddol  a,  increasing 
Cynnyddu  v,  to  increase,  to  augment 
Cynnyg  -ion  re,  offer ;  attempt ;  to  move 
Cynnyg  v,  to  offer,  to  tender ;  to  attempt 
Cynnygiad  re,  proposition;  motion 
Cynnygiol  a,  tendering 
C'ynnygydd  -ion  re,  one  who  proposes 
Cynnyllu  v,  to  clear  up 
Cynnyrch  -ion  ere,  produce,  increase 
Cynnyrchiad  re,  production 
Cynnyrchiol  a,  productive 
Cynnyrchioldeb  re,  productiveness 
Cynuyrehioli  v,  to  make  productive;  to 

become  productive 
Cynnyrchu  v,  to  produce,  to  increase 
Cynnyred  re,  frequenting 
Cynnyred  v,  to  frequent,  to  visit  often ; 
Cynnysg  re,  first  instruction      [to  milk 
Cynnysgaeth  nf  portion,  fortune 
Cynnysgaethiad  re,  endowment,  settling 
a  fortune  [dow,  to  endue 

Cynnysgaethu,  Cynnysgaeddu  v,  to  en- 
Cynoes  -oedd  -au  nf  first  age,  antiquity 
Cynoesol  a,  primeval 
Cynog  -ion  re,  superior,  chief 
Cynol  a,  apt  to  rise ;  prime 
Cynon  -iaid  re,  principal ;  canon 
Cynor  -ion  re,  huntsman ;  dog-trainer= 
Cynos  np,  little  dogs,  puppies  [Cynydd 
Cynosod  -au  re,  onset,  attack 
Cynosod  v,  to  place  before ;  to  attack 
Cynrabad  re,  state  of  plenty 
Cynradd  -au  nf  primary  degree 
Cynraid,  reidiau  re,  prerequisite 
Cynrain,  reinion  re,  origin ;  kindred 
103 


CYN 

Cynraith,  reithiau  nf  precept 

Cynran  -au  nf,  primary  part 

Cynreidiad  n,  predestination 

Cynrenin  a,  first  sharing 

Cynrif  -au  n,  prime  number 

Cynrith  -iau  n,  first  perception 

Cynron  np  (-yn  n),  maggots;  worms 

Cynroni  v,  to  breed  maggots 

Cynronllyd  «,  breeding  maggots,  mag- 

Cynrysedd  n,  superfluity  [g°tty 

Cynryw  -iau  n,  essence 

Cynrywiaeth  ?i,  origination 

Cynsail,  seiliau  nf  rudiment ;  proposi- 
tion; subplintb 

Cynsefvdlu  v.  to  predetermine 

Cynseilio  v,  to  premise 

Cynsyhv  n.  prescience 

Cynsylwi  v,  to  foresee 

Cynsymmudiad  n,  first  action 

Cynsyniad  n,  presurmise 

Cynt  or,  first,  earliest,  prime :  ad,  for- 
merly, lately,  before ;  sooner 

Cynta  ad,  behold,  lo  here 

Cyntaf  a,  first,  earliest;  chief;  swift - 

Cyntafanedig  a,  firstborn    [eat,  fleetest 

Cyntafenid  a,  primogenial 

Cyntair  n,  prognostic ;  sign 

Cyntanedig  a,  primogenial,  firstborn 

Cyntanedigaeth  n,  primogeniture 

Cyntedd  -au  n,  entry,  porch 

Cýnteddfa,  f  iiu  nf  entry,  entrance 

Cyntefig  a,  primary,  primitive.  Cynt- 
efigion,  primitives 

Cyntefigaeth,  Cyntefigiaeth  nf  primi- 

Cyntefigiad  n,  origination      [tive  state 

Cŷntefin  n,  the  first  of  May.  —  dydd, 
early  morn.     —  haf,  the  first  day  of 

Cyntefin  a,  amphibious  [summer 

Cyntefyn  -od  n,  amphibious  animal 

Cyntëig  a,  prime,  primal=Cyntefig 

Cyntemd  a,  primogenial 

Cynt-haid  nf  swarm  of  virgin  bees 

Cynt-hun  n,  first  sleep;  nap 

Cyntor  -ion  n,  principal 

Cyntor  -au  n,  porch,  doorway,  entrance 

Gynu  v,  to  arise,  to  rise  up 

Cynwaith,  weitbiau  nf  first  action 

Cynwan  -au  nf  first  opening 

Cynwaneg  -aû  nf  first  course 

Cynwarchad  n,  preoccupation 

Cynwarchae  n,  foreclosure 

Cynwas,  weision  n,  chief  minister 

Cynwawl  n,  primeval  light 

Cynwawr  nf  first  dawn 

Cynwe  -oedd  nf  end  of  web 

Cynwedd  -au  nf  first  appearance 

Cynweled  n,  foresight:  ?\  to  foresee 


CYR 


Cynwyd  -ion  n,  primary  mischief 
Cynwyd  a.  evil ;  destructive 
Cynwyl  a.  bashful,  modest 
Cynwyledd  n,  bashfulness,  modesty      j 
Cynyd,  Cynydo  v.  to  rise,  to  arise 
Cynydd  -ion  n,  huntsman 
Cynyddiaeth  n,  huntsmanship 
Cynysgrif,  Cynysgrifen,  -uu  «;'. 

writing  or  manuscript ;  first  copy     I 
Cyplvsnod  -au  nf  hyphen 
Cyplysu  i\  to  couple  or  join  together  I 
Cyraf  n,  deletion ;  forgiveness 
Cyrafol,  Cyrafon  np,  service  berries     I 
Cyrafu  <•,  to  obliterate 
Cyraith,  reithiau  nf  law  of  fate 
Cyrawel  np  (-en  nf),  berries 
Cyrawol  np,  service  berries 
Cyrbibion  np  (cyrbibyn  «),  dribblets   I 
Cyrbwvll,  &c=Crybwyll,  &c. 
Cvrcydu  v,  to  squat,  to  cower 
Cyrch  -au  ?i,  centre,  goal;  inroad ;  a  I 

tack,  assault;  gravity 
Cyrchafael    «/uplifting.     Dydd    LI 

Cyrchafael.  Ascension  Thursday      I 
Cyrchell  -au  nf  circle ;  deferent 
Cyrchfa  -oedd,  fan  nf  resort 
Cyrchiad  »,  drawing  together 
Cyrchle  -oedd  n,  place  of  resort 
Cyrchnaid,  neidiau  nf  bound  about    I 
Cyrchu  v,  to  approach;  to  set  on;  I 

fetch;  to  go;  to  gravitate.     — alias 

to  rush  or  sally  out 
Cyrchwyledd  «.  diffidence,  modesty     I 
Cyrchyj  -on  n,  circuit,  rim 
Cvrchyn  a,  surrounding 
Cyrchynad  n,  resorting 
Cyrchyniol  a,  approaching 
Cyrehynn  r,  to  resort,  to  visit 
Cyrddyd  v,  to  meet=Cwrdd,  Cyfarfo-1 
Gyreinad  n,  forgiving  [n< 

Cyreifiant  n,  deletion;  pardon.  forgivB 
Cyrfaidd,  Cyrfol  a.  rotund,  circling    I 
Cyrfawd  n.  curveting,  curvet 
Cyrfdy,  dai  n.  alehouse,  tavern 
Cyrfen  -au  nf  curve 
Cyrfin  -au  nf  frame 
Cyrfin  a,  that  is  a  frame:  construct* {• 

Cyffion  cyrfin,  see  CyfF 
Cyrfino  v,  to  frame,  to  construct,  to  p  •■ 

together  [invent  - 

Cyrfinydd  -ion  n,  framer,  construct*  ■ 
Cyrfydd  -ion  n,  ale-brewer 
Cyrfyll  -od  «,  trunk;  bust 
Cyrhaedd  n,  reach,  extent 
Cyrhaedd,  Cyrhaeddu.  Cyrhaeddyd  • 

to  attain,  to  reach ;  to  arrive 
Cvrhaoddadwv  a.  attainable 
10} 


CYS 

I  Cyrhaeddiad  n,  reaching 
fiyrhaeddol  a,  reaching 

J^rid  n,  carnal  intercourse 
Cvriu  ,  .  to  skirt;  to  rim 
:  ■ftriogi  v,  ùO  set  a  border 

Cyrnad  n,  blowing  a  horn 
•i  Cyrnaid,  neidiau  nf  bound,  curvet 
iCyrneidio  v,  to  prance,  to  bound 
Cyrnen  -au  nf  cone ;  stack 
Gyrnenu  y,  to  pile  up 
Cyrnicyll  -od  n,  comuto,  cuckold 
Cyrnig  a,  corneous,  horned 
Cyrnio  y,  to  project  as  a  horn;  to  pile 

up,  to  stack 
Cyrniog  a,  horny,  horned 
Cyrniogyn  n,  piggin 
Cyrrith  a,  sordid;  saving        [frugality 
Cvrrith,  Cvrrithrwydd  n,  niggardliness  : 
iCys^j—Oy,  Cyd,  Cyf,  Cym 
Ksbeidiad  n,  concession 
Cysbell   n,   propinquity:    or,   close   to- 
gether, compact 
Cysbelliad  n,  concentration 
Cysbellu  v,  to  concentrate 
fcsbellus  a,  concentric 
Cyshod  -au  n.  coexistence 
Cysborthi  v,  to  contribute 
'Cysbwy  -on  n,  combat 
Cysbwyll  -ion  n.  consideration 
Cysbwylliad  n.  ratiocination 
iCysbwylio  v,  to  reason 
Cysbwyllus  a,  argumentative 
Cysbwys  n,  equipoise  [depository 

Cysdawd,  dodau  n,  putting  together; 
Cysdodi  i\  to  place  together,  to  deposit 
;adrwydd  n,  drowsiness 

dur  -iaidw.  one  who  sleeps,  sleeper 
;;iii.L  n.  quiescence;  sleep 
fa  -oedd.  nf,  numbness 
iad  n,  sleeping  [cotic 

iadol  a,  soporific,  somniferous,  nar- 
w  Jadyr  n,  opiate:  nightshade,  poppy 
Cysglyd  a,  sleepy,  drowsy 
Cysglys,  Cysgnur  n,  opium,  morphia 
Cysglyn  n,  laudanum,  tincture  of  opium 
Cysgod  -au  -ion  n,  shadow;  shelter 
igodfa,  fè'ydd  nf,  shady  place 
igodi  v,  to  shadow,  to  shelter 
•dig  a,  umbrageous  [tering 

dog,  Cysgodol  a,  shadowy,  shel- 
g  -ion  n,  concussion,  shake 
gawl  a,  conclusive 
gi  v,  to  strike  together 
giad  n.  concussion 
lion  np.  narcotics 
wydd  n,  sleepiness  [numbed 

>\   to  sleep;   to  benumb;    to  be 


CYS 


Cysgwal  -au  nf  dormitory,  bed 
Cysiad  n,  somnoleooe 
C'ysitheriaeth  nf  permutation 
Cyslafen  -i  nf  linnet 
Cysmeriad,  iaid  n,  customer 
Cysmeriaeth  nf  custom 
Cysni,  Cysoldeb  n,  drowsiness 
Cysoli  i\  to  set  to  sleep 
Cyssawdd,  soddion  n,  compound 
Cvs.saf  nf  mutual  standing 
Cyssafiad  n,  standing  together 
Cyssail,  seiliau  nf  constituent  part 
Cyssain,    seiniau    nf,    consonaney:    a, 

consonant,  of  the  same  sound 
Cyssain.  seiniaid  nf,  consonant 
Cyssawd,  sodau  n,  affix,  suffix ;  system 
Cyssedd  -au  nf  sitting  together;  com- 
mittee 
Cyssefin  a,  primary,  primitive,  original 
Cyssefiniad  n.  making  original 
Cyssefino  v,  to  originate 
Cyssefylliad  n,  standing  together 
Cyssegr  a,  sacred 

Cyssegr  -oedd  -au  n,  sacred  place,  sanc- 
Cyssegriad  n,  consecration  [tuary 

Cyssegrladrad  n,  sacrilege 
Cyssegrol  a,  consecrated 
Cyssegru  v, to  consecrate,  to  devote 
Cysseigio  i\  to  mess  together 
Cysseiliad  n,  constitution 
Cysseiniad,  seiniaid  nf  consonant 
Cysseinio  r,  to  sound  together 
Cysseliad  -au  »,  syllabus 
Cyssellt  n,  opportunity 
Cyssewyr  n,  fragrancy 
Cyssodi  r,  to  compose,  to  constitute 
Oyssodol  a.  compositive,  combining 
Cyssodoldeb  n,  compositiveness,. 
Cyssodwr,  wyr,  Cyssodydd  -ion  n,  com- 
poser ;  compositor 
Cyxsodyr  -on  n,  composing-stick 
Cyssoddi  v,  to  combine/ to  blend;   to 
compose  [sistent 

Cysson  a,  concordant,  harmonious,  con- 
Cyssondeb   n,   concordance,    harmony; 

agreement,  consistency;  analogy 
Cyssoni  v,  to  make  consonant,  to  har- 
monise 
Cysswllt,  sylltau  n,  junction 
Cysswr  n,  contempt :  a,  scornful 
Cysswy  -on  n.  regulation 
Cysswyn     -ion     n,     acknowledgement. 
Gair  cysswyn,  motto  [tard 

Cysswynfab,  feibion  n,  love-child,  bas- 
Cysswyno  v,  to  confide  mutually;  to 
Cysswyo  >\  to  regulate  [acknowledge 
rvssvchiad  n.  constipation 

105 


CYS 

Cyssyehu  v.  to  constipate 

<  îyssyl  -ion  n,  counsel,  advice 
Cyssyliad  n.  consultation 
Cyssylwedd  n,  joint  substance 
Cyssylweddiad  n,  consubstantiation 
Cyssylweddu  v,  to  unite  substances 
Cyssylltiad  -au  n,  conjoining,  joining, 

adjunction;  connection  [mar 

Cyssylltiad,  iaid  n,  conjunction,  in  gram 
Cyssylltu  v,  to  conjoin,  to  join,  to  unite 
Cyssynio  v,  to  consent=Cydsynio 
Cyssyrn  v,  to  become  sullen 
Cystadl  a,  disputable;  equal 
Cystadlaeth  nf  competition 
Cystadleuaetb  nf  competition 
Cystadliad  n,  mutual  disputing 
Cystadlu  v,  to  vie;  to  debate 
Cystal  a,  equivalent,  equal,  as   good 

ad,  so  well,  as  well 
Cystawcci,  own  n,  mastiff 
Cystedlydd  -ion  n,  competitor 
Cysteg  -au  n,  toil,  trouble,  grief 

<  'ystegiad  n,  toiling 
Cystegu  v,  to  toil ;  to  afflict 
Cystig  a,  severe,  austere,  harsh 
Cystled  a  &  ad==Cystal 
Cystlwn,  lynau  n,  kindred,  affinity 
Cystlynan  nf,  family  stock       [ alliance 
Cystlyned  nf  Cystlynedd  n,  kindred: 
Cystlynu  v,  to  form  connection,  to  join 
Cystog  «,  toiling,  laborious  [in  alliance 
Cystoges  -au  nf  drudge 

Cystogi  v,  to  toil,  to  drudge 

Cystraw  -ion  n,  concord ;  criticism 

Cystrawen  -i  nf  syntax 

Cystrawenu  v,  to  construct 

Cystrawiad  u,  construction 

Cystrawiaeth  nf  construction;  syntax 

Cystrawiedydd  -ion  n,  grammarian; 
philologist ;  constructionist 

Cystrawn  p,  to  construct 

Cystrig  «,  cohabiting 

Cystrigo  p,  to  cobabit=Cyttrigo 

Cystrin  -ion  »,  secrecy 

Cystndd  -iau  n,  affliction,  grief,  trouble 

Cystnddiedydd  -ion  n,  atflicter,  tor- 
mentor 

Cystuddio  r,  to  afflict,  to  trouble 

Cystuddiol  a,  afflicting 

Cystwy  -on  n,  chastizement 

Cystwyo  p,  to  chastize,  to  castigate 

Oystwyol  a,  castigatory 

Cvsu  p,  to  assuage;  to  sleep 

Cysnr  -on  a,  comfort,  consolation 

Cysoriad  n,  comforting 

Cysuro  v,  to  comfort,  to  console 

Cysurol  «,  comforting,  cheering 


Cvsu 


CYT   I 

snrus  a,  comfortable,  consolatory     J 
ymdaith,   deithiau   nf  accompaniJ 
Cytiad  «,  abbreviation  [nier  I 

Cytio  v,  to  abbreviate 
Cyttaenu  p,  to  spread  together 
<  .'yttalu  v,  to  pay  at  the  same  time       ! 
Cyttarddu  v,  to  spring,  bud.  i 

at  the  same  time 
Cyttaro  v.  to  strike  together 
Cyttawdd  n.  melting  together 
Cytteimlad  -au  n,  fellow  feeling,  con  I 

mi  sera  t  ion ,  sympat  hy 
Cytteimlo  v,  to  sympathize 
Cytteithio  v,  to  travel  together 
Cytteithiwr,  wyr  n.  fellow  traveller      I 
Cytterfynol  a.  having  the  same  limits  I 
Cytterfynu  p,  to  end  together 
Cytterfysg  -oedd  n,  united  disturbaml 
Cyttoddi  v,  to  melt  together 
Cyttoddol  a.  fosibk  together 
Cyttostori  n,  mutual  sorrow  or  sadne  I 
Cyttostnrio  p,  to  grieve  together 
Cyttraethu  v,  to  recite  together    [pari 
Cyttrafferthu  v,  to  toil  or  labour  in  conl 
Cyttrais,  treisiau  n,  joint  oppression   I 
Cyttramgwyddo  r,  to  stumble  togethi 
Cyttramwy  n,  travelling  together 
Cyttramwy  v,  to  go  about  in  com  pan) 
Cyttrefn  -au  nf  system 
Cyttrefnu  r,  to  order  or  regulate  joint 
Cyttreiddio  v,  to  pass  through  togetb 
Cyttreisio  ;\  to  jointly  oppress 
Cyttreisiwr.  wyr  n,  leagued  tyrant 
Cyttrenlio   v,  to  consume,    waste, 

spend  in  comnasy 
Cyttrigiant  n,  cohabitation 
Cvttrigo  v.  to  dwell  together,  to  coha 
Cyttrugarhaol  a.  commiserating 
Cyttrngarb.au  v,  to  sympathize,  to  coi 

miserate 
Cyttuedd  »,  mutual  inclination 
Cyttneddol  a.  converging 
Cyttwvll  n,  joint  fraud;  collusion 
Cyttwyllo  v,  to  cheat  each  other ;  to  c< 
Cyttwytho  v,  to  spring  together    [In 
Cyttyb  -iau  »,  uniformity  of  opinion 
Cyttybied,  Cyttybio,  p,  to  agree  in  g~ 
Cyttyfu  p,  to  grow  together        [tim 
Gyttyngu  v,  to  swear  together;  to  c 
Cyttyn  a,  accordant,  concurring  [s] 
Cyttynu  p,  to  pull  together:  to  conr 
Cyttynwr,  wyr  n,  one  who  pulls  I 

another;  one  who  assents 
Cvttywallt  v.  to  pour  out  together 
Cyttywy6  v,  to  conduct  together 
Cytun,  Cytun  a,  of  one  accord,  urn 

mous,  coincident 

106 


CYW 


CYW 


'vtmuleb  n.  unanimity,  agreement [cide  [Cyweinad  re,  correction;  tuning 


lytuno  r,  to  agree,  to  consent,  to  coin- 

■,'ytunwr,  wyr  n,  one  who  agrees,  non- 
dissentient 

ythiad  re,  casting  off 
lîythlwng  h,  fasting,  fast 

"îythraul,  threuliaid  re,  the  devil,  Satan, 
demon.     Ceryg  y  eythraul,  meteoric 
stones 
lîythreuliaeth  nf  the  rule  or  the  wor- 
|  ship  of  the  devil 

îythreulig  a,  devilish.     Cythreuligion, 

lythriad  re,  excretion  [demoniacs 

lythrol  a,  adverse 

■ythru  r,  to  eject,  to  cast  off 
fythrudd  -ion  re,  perturbation 

ythruddedigaeth  nf  perturbated  state 
lythruddiad  re,  perturbating,  ruffling, 

disquieting,  pi'ovocation 
lythruddo  v,  to  provoke;  to  agitate 
íythrwlì  «,  row,  disturbance,  rout 
iythryblu.  Cythryblio  v,  to  disturb 

ythrym  -ion  re,  instant 
fythrymedd  re,  instant 

ythrymol  a,  instantaneous 

fythu  v,  to  eject,  to  expel,  to  cast  off 

ythwy  -on  re,  expulsion 
i!yun  o,  united,  accordant 
.yuniad  n,  uniting 

yuno  r,  to  unite,  to  accord 

Ww  -ion  re,  young  bird,  ciiick.     The 

young  of  almost"  all  animals  are 
i called  in  North  Wales 

pfraethlu  e,  to  contend  [corn 

ijrwain  v,  to  convey ;  to  carry  or  load 

jrwair.   weiriau  n,  connection,  order; 
'key  in  music;  rennet 
ifwair  a,  accordant,  orderly 
ywaith,  weithian  re,  joint  effect 
jipwala  re,  fellow:  a,  like 

•'wall  -an  re,  misfortune 

fwanu  y,  to  divide,  to  open 
i/warch  n,  hemp,  flax 

Bptrchlen  -i  nf  canvas  covering 
«rwarsang  -au  nf  tread  over 

l^rarsangol  «,  subjecting 
Irwarsangu  v,  to  subject 
i^wed  n,  unity  of  kind 
jvwedd  -au  nf  conformation 

nveddpl  a,  conformable 

fetddoldeb  n,  conformity 

"weddu  v,  to  conform 

*weg  o,  fluctuating;  weak 
I  'weiniad  n.  conveying 

'weirdant,  dannau  re.  key-string;  key- 
rweirdeb  n,  correctness  [note 

;  'weirgorn.  gym  re,  tuning-key 


Cyweirio  v,  to  correct,  to  rectify,  to  re- 
pair ;  to  tune.  —  gwely,  to  make  a 
bed.     —  croen,  to  dress  a  skin 

Cyweiriol  «,  corrective 

Cyweithas  -au  nf  society;  commerce; 
intercourse:  a,  social 

Cyweithasiad  re,  association 

Cyweithasol  a,  social 

Cyweithasu  v,  to  have  intercourse;  to 
be  social  together 

Cyweithi  re,  co-operation 

Cyweithio  v,  to  co-operate 

Cyweithydd  -ion  re,  coefficient;  auxil- 
iary; multitude 

Cywely  rec,  bedfellow ;  consort,  partner 

Cvwelyes  -au  nf  concubine 

Cywelyog  a,  having  a  bedfellow 

Cywelyogaeth  nf  concubinage 

Cywen  -od  nf  young  hen  [Cvw 

Cywenan,  Cywenig  nf   little   pullet= 

Cywer,  Cywerdeb  re,  what  curdles,  ren- 
net=Cywair 

Cywerth  »,  equivalence 

Cywerthol  a,  equivalent 

Cywerthu  v,  to  bargain 

Cywerthydd  -ion  re,  equivalent 
Cywerthyddu  v,  to  estimate 
Cywes  -au  nf  little  chicken 
Cywest  re,  connection ;  conversation 
Cywestn  v,  to  consociate 
Cywestwch  //,  cohabitation 
C'ywng  «,  near,  contiguous 
Cywilydd  -ion  re,  shame,  disgrace 
Cywilydd-dra  re,  bashfulness     [modest 
Cywilyddgar    a,     shameful;     bashful; 
Cywilyddio  v,  to  shame;  to  make  a- 

shamed ;  to  be  ashamed 
Cywilyddus  a,  shameful,  scandalous 
Cywir  <7,  correct;  just;  honest,  sincere 
Cywirdeb  n.  correctness,  integrity 
Cywiriad,  iaid  re,  loyalist 
Cywirio  v,  to  perfect;  to  fulfil;  to  be 
Cywiw  a,  well  worthy  [sincere 

C'ywlad  -oedd,  wledydd  nf  bordering 

country ;  one  of  the  same  country 
Cywlad  a,  of  the  same  country 
Oywladu  r,  to  naturalize 
Oywladwr,  wyr  re,  compatriot 
Cywledd  -au  nf  banquet 
Cywledda,  Cywleddu  v.  to  feast  together 
Cywleidiad  »,  compatriot 
Cywrain  a,  skilful;  accurate;  curious. 
Cywreimon,  curiosities  [tuoso 

Cywraint,  wreinnion  re,  skilful  one,  vir- 
Cywreindeb  re,  accuracy 
Cvwreinfa  -oedd  nf  museum 
107 


CHWA 

Cywreinio  v,  to  make  accurate 

Cywreinrwydd  »,  skilfulness,  skill:  ac- 
curacy ;  curiosity 

Cyŵres  -au  nf  concubine 

Cywrys,  Cywrysedd  n,  contention 

Cywrvseddu.  Cywrysio  v.  to  contend 

Cywyd  n%  temper;  passion 

Cywydiaa  n,  temperament 

Cywvdio  v,  to  habituate 

( 'yw  ydd  -an  n,  kind  of  poem  not  divided 
into  stanzas ;  poem 

Cywydd  n,  perception 

Cywyddiaeth  n.  rationality 

Cywyddol  a,  conscious 

Cywyll  n,  culture,  tilings 

Cywylliad  n,  cultivation 

Cywyllodraetb  nf  husbandry 

Cywyllu,  Cywyllio  v,  to  cultivate 

Cywyn  it.  ruing,  swelling 

Cywynad  n,  rising 

Cywynu  >\  to  rise,  to  mount 

Gywyrain,  Cywyrre  v,  to  rise  together 

Cywystl  -on», mutual  pledge 

Cjwystliad  n,  confederation 

Cywystlo  V,  to  confederate 

Cywystlor  -ion  n,  confederate 

Cywyth  n,  mutual  wrath 

Cywythol  «.  infuriate 

CH. 

CHWA  -on  -oedd  nf  blast,  puff 

Chwad  i»,  gust,  jerk 

Chwaedd  n.  ndish.  taste=Chwaeth 

Chwaeg  ?>/,  gust,  relish  [hap 

Chwaen,   chweinian  nf  start:  chance. 

Chwaenu  v.  to  happen 

Chwaer,  chwiorvdd  nf,  sister.     Chwaer 

yng  nghyfraith,  Bister  in  law 
Ghwaerol  «,  like  a  sister,  sisterly 
Ghwaeroliaeth  nf,  sisterhood 
Chwaeth  -oedd  n,  savour,  taste 
Ghwaethiad  n.  tasting 
Ghwaethn  v,  to  savour,  to  taste 
Ghwaethns  a,  sapid,  gustful,  tasteful 
Ghwaf-oedd  nf  strong  gust 
Chwaff-iau  »,  gust:  ad,  instantly 
Chwai  Í7,  active,  hrisk.  alert,  quick 
Ghwain  np  (chwanen  nf),  fleas 
Chwaith  ad,  neither 
Chwal  it.  spreading,  scattering 
Ghwal    a,   loose;  friable;  soft;  spread. 

Pridd  chwal,  loose  crumbling  mould 
Chwaldod  n,  idle  talk 
Chwaldodi  v,  to  talk  idly 
Chwalff  -au  n,  shapeless  piece,  lump, 
OJiwaliad  n,  scattering  [gobbet 


_____ CHWA  I 

Chwalp  -iau  n.  lump,  mass 
Chwalpiog  a,  lumpy,  full  of  lumps      I 
Chwalu  v.  to  strew,  to  spread;  total 

idly,  to  babble,  to  prate 
Chwan  ?t.  impulse,  tendency 
Chwaneg  a,  more:  n,  greater  quantil 

Chwanegion.  additions,  addenda      I 
Chwanegiad  n,  addition 
Chwanegol  a,  additional 
Chwanen.  chwain  if.  flea 
Ghwannog  a.  desirous,  greedy 
Chwannogi  v,  to  grow  greedy 
Chwant   -au   n,  "desire,  appetite,  lul 

Chwant  bwyd,  hunger 
Chwanta  v,  to  Inst,  to  covet 
Chwantach  n.  desire,  lust 
Chwantu  v,  to  lust,  to  covet 
Chwantus  a,  lustful,  lusting 
Ghwap  -iau  n,  sudden  stroke:  ad, 
Chwapio  v,  to  strike,  to  slap     [stan 
Chwar  a,  quick  rise  or  puff 
Chwara.  eon  n.  play:  v.  plays 
Chwardd    n,  laugh,  laughter 
Chwarddiad  n,  laughing  [lam 

Chwarddol  a,  laughing 
Chwarddu  i\  to  laugh=Chwerthin 
Ghwarddus  a,  apt  to  laugh 
Chware  -on  n . play :  r,  to  play=Chwa 
Cliwarel  -au  «,  dart ;  lump,  as  fromu 

curding  in  the  breast 
Chwareliad  //.  darting:  kerning 
Chwarelu  i\  to  dart;  to  kern 
Chwaren  nf  gland;  blotch:  plag 
Ghwarenaidd  «,  like  a  gland  [murr 
Chwareniad  n.  kerning 
Chwarenog  a,  full  of  glands 
Chwarenol  a.  glan<lulous.  glandular 
Chwarenu  v,  to  kern;  to  form  blotcl 
Chwaren    n.  play,   sport:    v.   to  pi 

—  hud   a  lledrith,  dramatic   < 

taininent  or  performance 
Ghwareuad,  Chwaread  n,  playing 
Chwareuaeth  nf  diversion 
Chwareudv,  da'i  n.  Chwareufa  -oedd 

playhouse,  theatre 
Chwareufwrdd,  fyrddan  ?i,  stag< 
Chwareugar,     Chwarenol,     C« 

Chwarëus  «,  playful,  blithe,  blithso 

sportive 
Chwarëydd  -ion  n.  player,  actor  [ti 
Chwarëyddes  -au  if.  female  player, 
Ghwarëyddiaeth  of.  play,  the  dram 
Chwarf-an  nf  whirl,  fusee 
Chwarian  a.  placid,  slow,  soft 
Ghwariena  v.  to  move  slowly,  to  sau 
Chwarieniad  n.  sauntering 
Chwarienu  v,  to  become  slow 
108 


CHWE  _____ 

Äwarth  n.  laugh,  titter 
Jhwarthol  -ion,  Cbwarthor  -au  «,  qnar- 
Shwarw  n,  sport :  a,  sportive  [ter 

Jhwarwriaeth  nf  player's  art 
.'hwarwv  -on  n,  disport,  play 
ÖWearwyo  v,  to  disport 
■hwarydd,  &e=Ohwarëydd,  &c. 
"hwaw  -iau  nf  blast,  puff,  breeze 
'hwawio  v,  to  puff,  to  blast 
'hwe'  a,  six=Chwech 

hwebain  nf  sextain 

Ihweban,  Chwebanog  a,  consisting  of 


six  lines,  or  of  six  feet.     Chweban 
ogion,  hexameters 
'hweblwydd  a,  sexennial 
hwech  a.  six,  6 
hwech  -axr  «,  six,  6,  vi. 
■preened,  Chweclifed  a,  sixth 
hwechedran  nf  sixth  part 
hwechedwaith  nf  sixth  time 
fcfrecheiniog  -au  nf  sixpence 
ihwed  n,  expression 
bwedeg  a  &  n,  sixty,  60,  lx.=Trigain 
Lwedegfed  a,  sixtieth=Trigeinfed 
hwedi  ad,  then  :  pr,  after 

edl  -au  nf  saying,  sentence;  table, 
edla  v,  to  gossip  [story,  tale 

edlai,  eion  nf,  gossip,  tattler 
■edlëig  o,  gossiping 
hwedleua  v,  to  gossip 
hwedleuaeth  nf  colloquy 
jhwedleugar,  Chwedleuog.  Chwedlgar 
fond  of  talk,  talkative;  loquacious; 
l|  gossiping 

hwedlcuo  v,  to  discourse 
leuol  a,  colloquial 
leuydd  -ion  »,  discouvser 

'  n,  fabling 
loniaeth  nf  mythology 
lonydd   -ion,   Chwedlonwr,   wyr 
ythologist 

llu  ?'.  to  fable,  to  f'abulize 
rwedlydd  -ion  n,  fabulist,  fabulator 
tiweddl  -au  rc/==Chwedl 

ìwefr  n.  violence,  rage:-  a,  severe,  vio-  Chwerwder  n,  bitterness,  sharpness 
iwefredd  n,  severity  [lent  Chwerwddyfrlys  -iau  n,  cucumber 


CHWE 
ChWeina  v,  to  catch  fleas 
Chweinial  v,  to  hop  as  fleas 
Ghweiniog,  Chweinllyd  a,  full  of  fleas, 

breeding  fleas 
Chweinllys  en,  fleabane 
Chweio  v,  to  move  briskly 
Chweiol  a,  full  of  agility,  agile 
Chweithach  ad,  much  less;"so  much  the 
Chwel  -ion  nf,  course;  turn  [less 

Chweledigaeth  nf  revolution 
Chweliad  n,  rotation 
Chwelidydd  -ion  n,  disperser 
Chweliedydd  -ion  n,  what  rotates 
I'hwelog  a,  tending  to  turn 
Chwelyd  n,  detour 
Chwelyd  v,  to  turn  over 
Chwelydr  -au  n,  rotator;    mouldboard 

or  turnsoil  of  a  plough 
C'hwennych,   Chwennychu  v,  to  covet, 
Chwennychiad  n,  desiring       [to  desire 
Chwenuychol  a,  desirous 
C'hwennycholdeb  n,  the  quality  of  being 

desirable,  desirableness,  desirability 
Chweocbr  -au  n,  hexagon 
Chweochrog  a,  sixsideel,  cubic 
Chweonglog  a,  hexagonal,  sexangular 
Chwepyn  n,  sudden  pat ;  instant 
Chwerfan  -an  nf  whirl;  fusee 
Chwerfiad  n,  whirling 
Chwerfol  a,  whirling 
C'hwerfu  v,  to  whirl 
C'hwerfysgu  v,  to  mix  in  play 
Chweriad  n,  playing  about 
Chwerig  a,  playful;  sportive 
Chwern  of  rapid,  violent:  m  chwyrn 
Chwerthin  r,    to   laugh:    n.   laughter, 

Chwardd,  will  laugh.    Chwarddais,  I 

laughed  [bilitÿ 

Chwerthinedd  n,   laughableness;"    risi- 
Chwert hingar,  Chwerminiog,  Chwerth- 

iniol  a,  apt  to  laugh,  merry,  laughing 
Chwerw     cs,     bitter;     sharp;     severe. 

Chwerwon,  bitters 
Chwerwad  n,  making  bittei 


iwefriad  n,  raging 
pwefrin  a,  severe,  raging 
nvefrol  a,  violent,  severe 
iiwefror,  Chwefrol  n,  February 
iiwefru  v,  to  act  violently 
'iweg  a,  sweet,  dulcet,  luscious 
iwegiad  n,  dulcification 
we-r  nf  mother  in  law 
Nfcgrwn  n,  father  in  law 
jtwegu  v,  to  dulcify,  to  sweeten 
tlWer  n.  agility' 


Chwerweiddio  v,  to  embitter,  to  imbit- 
I     ter ;  to  grow  bitter  [gall 

Chwerwfustledd  n,  bitterness,  enmity, 
iChwerwi  v,  to  become  bitter;  to  embi't- 
!     ter ;  to  snarl,  to  grow] 

Chwenvlys,  Chwerlys  n,  wormwood 

Chwerwol  a,  embittering 

Chwenvyn  v,  bitter  snarler 

Chweryn  ».  gland;  kernel 

Chwesill  a.  of  six  syllables      [bymtbeg 

Chwetheg  n  «v.  a,  sixteen.  1  ('..  xvi.=un  ar 
109 


CHwr 

Ohwethro  a,  sextuple,  .sixfold 

Chwëu  v,  to  grow  sharp 

Chweugain.    Chweugaint  n   &   a,   sis 
score;  1"20  pence,  or  10s. 

Chwi  -on  n,  swift  turn 

Chwipn,  you,  ye 

Chwiawr,  orydd  nf  fellow ;  sister 

Chwib  -au  nf  pipe,  tube 

Cliwiban  nf,  whistle:  v,  to  whistle 

Chwibaniad  n,  whistling 

Chwibanllyd  a,  apt  to  whistle ;  hissing 

Chwibanogl   -au    nf    flageolet;    flute, 
—  y  mynydd,  curlew 

Chwibanol  a,  whistling 

Chwibanu  u,  to  whistle 

Chwibanydd  -ion  te,  whistler;  the  bull- 

Chwibio  v,  to  quaver,  to  trill        [finch 

Chwibiol  a,  trilling 

Chwib]  a,  tart,  sour,  acid,  sharp 

Chwiblad  n,  souring 

Chwiblaidl  a,  somewhat  sour 

Chwibledd,  Ghwiblni  »,  sourness,  acidi 

Chwibieian  -od  nf  nymph[ty,  acerbity 

Chwiblen  nf  sour  or  flat  drink 

Chwibol  -au  nf  tube,  pipe 

Chwibolog  a,  tubular1 

Ghwibon  -iaid  n,  whistler;  stork 

Chwibwrn  u,  giddiness:  a,  giddy,  dizzy 

Chwid  -ion  n,  quick  turn 
Chwido  v,  to  quirk,  to  juggle;  to  make 
a  quick  move 

Chwidog  a,  full  of  quirks 

Chwidog  -ion  »,  juggler;  conjuror 

Chwidogaeth  nf  juggling,  legerdemain 

Chwidogi  r,  to' practise  jugglery 

Chwidr  a,  flighty,  crazy;  giddy 

Chwidredd  n,  flightinos,  giddiness 

Chwidro  v,  to  move  giddily 

Chwidrol  «,  flighty,  giddy 

Chwidryn  -od  n,  nighty  person 

Chwidw  -on  «Juggler,  conjuror 

Chwidwen  -od  nf  coquette 

Ohwif-iau  -ion  nf  whirl,  turn 

Chwifiad,  iaid  n,  vagabond 

Chwifio  r,  to  fly  around,  to  wander 

Chwifiol  a,  whirling;  vagrant 

Chwiff  -iau  nf  hiss,  whiff,  puff 

Chwiffio  i\  to  hiss,  to  whiff;  to  smoke 

Chwiffiol  a,  sibilant;  whiffing 

Chwig  n,  whey  fermented  with  sweet 

Chwig  a,  fermented;  sour  [herbs 

Chwigl  n,  acid,  tartar 

Chwiglen  -od  vf  sharp  one :  m  chwigiyn 

Chwigws  n.  whey  drink:  a,  sour,  tart, | Chwiogen,  chwiogod  nf  cake,  ml 

Chwigyn  n.  whey  drink  [sharp jChwiogl  -au  nf  intrigue,  craft 

Chwil  -od  nf beetle,  chafer  iChwiori  ?•,  to  turn  briskly  [quick, 

Chwil  a,  whirling,  reeli  [Chwip  -iau  v,  quick  fi 

J10 


C  H  WI 

Chwil  -ion  nf  search,  scrutiny 
Chwilast,  eist  nf  gadder 
Chwilbawa  r,  to  trifle  away  time  unt 

the  semblance  of  doing  something 
Chwilboeth  a,  scorching,  burning  ho 
Chwildarw,  deirw  n,  the  dragon-fly 
Chwildro  -ion  n,  dizzy  turn 
Chwildroad  n,  reeling;  revolution 
Chwildroi  v,  to  turn  dizzily 
Chwilen,  chwilod  i/f  beetle,  chafer 
Chwilena  r,  to  pry;  to  pick 
Chwilenai,  eiod  nc,  pilferer 
Chwiler  -ion  nf  Chwileryn  n,  chrn 

maggot:  wheal,  pimple 
Chwilfa,  fëydd  if  research 
Chwilfriw  a,  shattered,  all  to  pieces 
Chwilfriwio  v,  to  shatter,   to  break 

pieces,  to  smash 
Chwilfrydedd  n,  curiosity 
Chwilfrydig  a,  curious,  inquisitive 
Chwilfwnwg,  Chwilfynwg  »,  neck  j< 
Chwilgi,  gwn  »,  prying  dog 
Chwilgorn,  gyrn  n,  pivot :  a,  reeling 
Chwiliach  v,  to  pry;  to  pilfer 
Chwiliad  n,  search;  inquiry 
( Ihwiliadol  a,  searching,  scrutinizin 
Chwilied  r.  to  search,  to  examine 
Chwiliedydd  -ion  >k  searcher 
Chwilio  r,  to  search,  to  seek,  to  loot 
Chwiliog  -ion  »,  sorcerer 
Chwiliogaeth  nf,  sorcery 
I  ihwilioges  -au  nf  sorceress 
Chwiiiores  -au  nf  hornet 
Chwilioryn  nf  maggot 
Chwil-lys  -oedd  n,  the  inquisition 
Chwilmanta  r,  to  pry  about  [guillt 
Chwilog  a,  whirling:  -od  n,  the  1« 
Chwi  lota  v,  to  catch  beetles 
Chwilotai,  eiod  n,  pryer  about 
Chwiltath  v,  to  pry  about 
Chwim  -iau  n,  motion 
Chwimio  v,  to  move,  to  be  in  motio 
Chwimiol  a.  full  of  motion;  brisk 
Chwiml  n,  quick  motion 
Chwimio  v,  to  move  briskly;  to  sti 
Chwimmwth  a,  nimble,  speedy,  qu 
Chwimmythder  re,  nimbleness 
Chwimp  -iau  n,  turn;  hap 
Chwimpleian  -od  nf  nymph 
Chwimpyn  n,  sharp  turn 
Chwin  -ion  n,  activity;  toil 
Chwinsa,  Chwinsangre,  the  eveninfi 
Chwintan  -au  nf  sort  of  game       iff 


CHWV 


CHwy 


Ühwipiad  n,  whipping  [nimbi)' 

Clnvipio  v,  to  whip,  to  move  briskly  or 
Ofcwipyn  n.  quick  turn:  a,  quick.     Yn 

chwipyn,  instantly 
Chwired  -ion  nf,  quirk;  craft 
Ghwiredol  a,  full  of  quirks ;  crafty 
Chwiredu  v,  to  play  tricks 
Dhwiredus  a,  sly,  deceitful 
3hwiredyn  n,  sly  one 
jhwistl,  Chwistlen  nf  the  shrew 
Uhwistrell    -au    nf    syringe,     squirt; 

clyster-pipe 
Uhwistrellu  r.  to  syringe;  to  squirt;  to 

clyster:  to  inject 
îhwitchwat  n.  sly  pilferer:  c.  fickle,  in- 
constant, changeable  (S.W.) 
îhwittafad  /;.  small  drink  [toward 

/hwith.  Chwithig  a,  sinister,  left:  un- 
3hwitlugrwydd,Chwithrwydd,Chwith- 
dod   11,   strangeness;   chagrin,    huif; 
dismal  sensation;  insipidity,  flatness 
Ibwitho  v,  to  feel  awkward;  to  be  as- 
fcnished  ;  to  be  insipid 
Shwithrwd  n.  rustling:   v.  to  rustle 
!hwiw  -iau  nf  whirl :  attack  or  fit  of 
disease.     Chwareu  chwiw,  to  play  at 
hide  and  seek 
hwiwbigo  v,  to  pilfer 
'hwiwdwll,  dyllau  n.  lurking-hole 
hwiwell  -au?.;/'.  whirler;  the  widgeon; 
the  female  salmon.  Chwiws,  widgeons 
hwiwgi,  gwn  n.  skulking  dog.  sneak; 
j  pilferer,  thief,  rogue 
hwiwiai  1  np,  the  female  salmon 
jhwiwian,  Chwiwio  v,  to  hunt;  to  fly 
~'  lut;  to  pry.  to  pilfer 

.wladnvl  n,  pilfering,  petty  theft 
iwladrata  v,  to  pilfer 
iwleidr,  ladron  n,  pilferer 
iws  np.  widgeons 
chwi  pn,  you,  yourselves 
'  B,  ejection,  vomit.   Chwyd  awyr, 
>us   matter,   said   to   drop   from 
:ors 

lalen  -au  nf.  blister 
(lwydalu  v.  to  blister 
ìwydawiaeth  nf.  gesticulation 
lwy'lawydd  -ion  n,  buffoon 
lwydiad  n,  vomiting 
liwydo  v,  to  gesticulate 
jiwydr,  Chwydredd  n,  ejected  matter, 
tefiwydri'.;  -—    :■■    -,;  awyr 

iiwydu  v.  to  vomit,  to  spue 
RWydus  a,  apt  to  vomit 
j'.wydd,  Chwyddi,  Chwyddiad  n,  swel- 
Kddo  v,  to  swell  [in; 

apt  to  sv.-ell,  swelling 


Chwyddwvdr  -au,  Chwyddiadur  -on  n, 
microscope,  magnifying  glass 

Chwyf  -ion  n.  motion,  stir 

Chwyfain  a,  fluctuating 

Chwyfan,  Chwyfiad  n,  waving,  stirring 

Chwyfu  v,  to  stir,  to  waver 

Chwyl    -ion    nf    turn;   course;   while; 

Chwyldro  -ion  n,  turn:  vortex     [event 

Chwyldroad  -au  n,  revolution 

Chwyldroi  v,  to  whirl  round 

Chwylfa  -on  nf  orbit,  course 

Chwylgnoi  v,  to  chew  quickly 

Chwylgylch  -an  n,  orbit 

Chwynad  n,  rotation 

Chwylo  v,  to  turn,  to  revolve;  to  run  a 
course ;  to  bustle ;  to  hover 

Chwylus  r,  rotative,  rotatory 

Chwylwib  -iau  nf  rotatory  course 

Chwŷn  n,  stir,  motion 

Chwyn  en,  weeds:  n,  el  weed 

Chwynan  nf  fly-wheel 

Chwyniad  n,  weeding 

Chwyno  v,  to  stir  about 

Chwynog  a,  full  of  weeds 

Ghwynogl  -an  if  weeding-hook,  hoe 

Chwynogli,  Chwynu  v,  to  grub  up  weeds 

Chwyr  v.  strong' impulse 

Chwyrn  n,  whirl;  snarl 

Chwyrn  am,  rapid,  swift;  active;  aspi- 
rate: y'chwern 

Chwyrnad  n,  whirling;  snoring 

Chwyrndra  n,  rapidness 

Chwyrned  n,  snarling;  wrangling 

Chwyrnel!  -au  nf  whirligig  " 

Chwyrnelliad  n,  whirling;  whizzing 

Chwymellu  v,  to  whirl;    to  whiz,  to 
move  with  a  whizzing 

Chwyrnfor  -oedd  n,  strong  eddy 

Chwyrniad,  iaid  n,  snarler 

Chwyrnog  a,  whirling;  snarling 

Chwyrn ogl  -au  nf  rattle 

Chwyrnogli  v,  to' rattle;  to  whiz 

Chwyrnolad  v,  to  snort:  n,  snorting 

(Jhwyrnolawd  n.  snorting 

Chwyrnores  -an  nf  hornet 

Chwyrnu  v,  to  hum;  to  whiz;  to  snort, 
to  snarl ;  to  snore 

Chwys  n,  sweat,  perspiration 

Chwysbair  a,  sudorific,  diaphoretic 

Chwysdwll,  dyllau  n,  sweat  pore 

Chwysfa,  f  ëydd  nf  sudatory 

Chwysiad  n,  sweating 

Chwysig  a,  apt  to  sweat 

Chwysigen  -au  nf  blister,  bladder 

Cliwysigeniad  n,  blistering 

Chwysigenog  a,  Mistered 

Chwysigénu  -,  to  bjist  ;r 

111 


DAD 

('hwysigl,  Chwysiglen,  -au  nj]  blister 
Chwyslyd  «.  apt  to  perspire 
<  'hw  ysog  a,  full  of  sweat 
Chwysoglen  «/',  tlie  sharp  dock 
Chwysol  a,  sweating 
Chwysu  V,  to  sweat,  to  perspire 
Chwyth,  C'hwythad  »,  blast;  breath 
Chwythbren  -i  n,  blow-pipe;  bellows 
Chwythedd  »,  act  of  blowing 
Chwythell  -au  n/,  whistle 
Chvvythelliad  ft,  whistling 
Chwythgorn,  gym  n,  cornet 
Chwythiad  n,  blowing 
Chwytbiant  n,  respiration,  blowing 
Chwythiedydd  -ion  n.  blower 
Chwythig  «,  windy;  inflated 
Chwythigell  -au,  Chwythigen  nf,  bottle 
Chwythlyd  a,  blowing,  puffing 
Chwythol  a,  blowing;  breathing;  pneu- 
(.'hwythryn  n,  atom  [matic 

Chwythu  r,  to  blow,  to  blast 
Chwythwm,  yinau  «,  gust,  squall 

D. 

I)A  -oedd  en,  what  is  had;  goods;  chat- 
tels; stock:  cattle 
Da  a,  good,  wholesome,  well :  ad,  well. 

Däed,  so  well 
Dabre  t>,  come,  come  hither 
Dabred  v,  to  move,  to  come 
Dabrediad  ?/,  passing  on 
Dabredu  v,  to  pass  on 
Dacw  ad,  there  is,  yonder  is,  see  there 
Dad  px,  re-,  un-,  dis-,  back.    May  be 
prefixed  to  verbs  and  their  derivatives 
generally',  giving  them  a  negative 
opposite  meaning:  as, — 
Dadadeilo,  to  unbuild.     — afaelu,   to 
relax,    to  let  go  a  hold.     — angori.  to 
disanchor.     — annelu,    to    unstretch. 
— ansoddi,    to    divest    of    a    quality. 
— arfogi,  to  disarm.     — blanu.  to  dis- 
plant.     — blygu,    to    unfold.     — boeni, 
to  divest  of  pain.     — brofi,  to  disprove. 
■ — brynu,  to  repurchase.     — bwytno,  to 
unstitch.    — bynio,  to  disburden.    Dad- 
chwedlu,  to   recapitulate.     — chwerwi, 
to   disembitter.      — chwilio,   to    search 
again.     — chwiinio,  to  move  backward. 
— ehwylo,    to    retrocede.      Dad-daenu. 
— drefnu,    &c=Dattaenu,    &c.      Dad- 
ddaiaru,  to  exhume.     — ddal,  to  desist 
from  holding.     — ddanfon,  to  send  back. 
— ddeddfu,  to  annul  a  law.     — ddefodi, 
to  abolish  a  custom.     — ddeilio.  to  shed 
foliage,     — dderbyn,  to  desist  from  re- 


DAD 

ceiving.      — ddewis,    to    select    agaii 
— ddinasu,  to  deprive  of  the  privilcg 
of  a  citizen,  to  disfranchise.     — ddii 
gelu,  to  bring  to  light.     — ddirprwyo.  t 
deprive  of  authority  or  agency.  — ddod 
to  displace.     — ddringo,  to  descend  afU 
climbing.  — ddvblygu,  to  unfold.  — dd) 
eithro,  to  familiarize.     — ddywedvd,  1 
unsay.     ~ ebru,   to  resuscitate.     Dai 
echwyno,  to  return  a  loan.     — edfry. 
to  restore.     — edwi,  to  restore  what 
withered.    — efryddu,  to  divest  of  lam. 
ness.    —  egn'io,  to  cease  toiling.   — egr 
to   make  "brisk  what   is  flat  or  stàl 
— emiyn,    to   extinguish.     — erbyn, 
receive   back.     — ergydio,   to  repel, 
repulse.     — esmwytho,  to  divest  of  eas 
— euogi,  to  clear  of  guilt.    — fachel] 
to    ungrapple.      — fachu,    to    unhoo 
— faglu,  to  disentangle.     — fagwyo, 
urn  luster.     — falchi'o,  to  cure  of  pric 
— fkmu,  to  revoke  judgement.    — far 
hau,  to  resuscitate.     — fechni'o,  to  e 
onerate  bail.     — feddiannu,  to  dispt 
sess.     — feddwi.  to  soberize.     — feicn 
to  disburden.     — feilio.  to  fall  to  ru 
to   decay.      — feio,   to   clear   of   fan 
— ferthu,  to  revive.     — fern,  to  resob 
to  dissolve.     — flaenu,  to  blunt  a  ppi: 
— flasn,  to  divest  of  taste.    — flinó, 
rid  of  fatigue,  to  refresh.     — flisgo, 
east    off  a    shell.      — flodeuo.   to  di 
b](i.-.som.s.     — flysio.to  divest  of  longii 
— foddloni,  to  dissatisfy.     — fori,  to  i 
port.      — fraenu,   to   rid    of  putridi 
— freinio,  to   disfranchise.     — fr'fo,  I 
dishonour.    — frochi.  to  unrufBe.    Dil 
frythu,  to  quell  a  tumult.    — fyddal 
to  cure  of  deafness.    — ffrydio,  to  fl 1 
back.     — gadwyno,  to  unchain.    D.fj 
gaenu.  to  take  off  the  surface, 
to  dismantle,  or  to  reduce  a  fortificati 
— gaethu,  to   disinthral.     — garchotj 
to   disincarcerate,  to  free  from  pritl 

-garegu,  to  unpetrify.  — gladdu,  I 
disinter.  — gloi,  to  unlock."  — gro-1 
to  remove  the  skin  or  bark;  to  skin  I 
decorticate.     — groni.  to  undam.     Dl 

rychn,   to   rid   of  roughness; 
wrinkle.  — grymu,  to  unbend, 
io,  to  reveal,   to  disclose,  to  dis 
— gydio,     to     disjoin,     to    depopi 

-gyÉanneddu,  to  leave  off  inhaoi 
— gyfartalu,  to  disproportion, 
rodeddu.  to  untwine.  — gylchu,  t 
circle.  — gyminalu,  to  disjoint,  f 
locate.  — gvmmysgu,  U>  dives 
112 


DAD 


DAD 


•mixture.  — gysgodi,  tounshelter.  Dad- 
«yssoni,  to  make  discord.  — gyssylltu, 
B  disjoin;  to  dissolve.  — gyweirio,  to 
dze.  — halogi,  to  rid  of  pollu- 
tion." — halltu,  to  rid  of  saltness. 
|— hanfoji,  to  annihilate.  — holi,  to  re- 
examine. — hualu,  to  unfetter.  Dad- 
puddo.  — hulio,  to  uncover.  — huno, 
;o  rid  of  sleep,  to  awake.  — ieuo,  to 
invoke.  — laesu.to  tuekup.  — lamu, 
«leap  back;  to  rebound.  — lebau,  to 
lisplace.  — lewygu,  to  revive.  — lidio, 
o  rid  of  anger.  — lifo,  to  flow  back. 
tt— tiwio.  to  discolour.  — ludo.  to  de- 
Hutinate.  — lunio,  to  divest  of  form. 
I— Iwytho,  to  unload.  — lygru,  to  rid 
If  corruption.  — lythyru.  to  obliterate, 
r-neidio,  to  leap  back;  to  rebound, 
-nerthu,  to  rid  of  strength.     — newid, 

0  re-exchange.  — noddi,  to  divest  of 
efuge,  or  protection.  — nwyfo,  to  ener- 
ate.  — nychu.  to  rid  of  agony.  Dad- 
yddu.  to  untwist.  — obeithio,  to  rid 
f  hope.  — oeri,  to  divest  of  cold. 
-ofalu,  to  divest  of  care.  — ofidio,  to 
A    of  grief.      — ofni,   to   rid   of  fear. 

I-ogwyddo,  to  disincline.  — oleuo.  to 
relume.  — olrhain,  to  retrace.  — olychu, 
|p  deprecate.  — orbwyllo,  to  rid  of 
to  recover  one's  senses.  Dad- 
iddio,  to  develope,  to  disclose, 
ynu,  to  reconquer.  — orfod,  to 
me  again.  — ormesu,  to  cease 
ling.  — orthrechu,  to  rid  of  op- 
'  m.  — osgli,  to  strip  branches 
,  to  displace.  — ostegu. 
— rangu.  to  dissatisfy.  — rami, 
ivide.  — redeg,  to  run  back, 
to  disenchant.  — reiddio.  to 
penetrate.    — reithio,  to  divest  of  law 

1  .of  right.  — restru,  to  disarrange. 
-rin.  to  rid  of  mystery.     — risglo,  to 

:k.    — rithio,  to  disappear. 

•roddi,  — roi.  to  give  back.     — rwyddo, 

dibentangle.     — rwymo,   to  unbind. 

■rwysgu.  to  divest  of  sway.   — rwystro, 

.   disencumber.     — ryddhau,    to    free 

•ain.     — rywio,  to  divest  of  kind;  to 

generate     — saethu.   to   shoot  back. 

.sangu.  to  tread  back.     — sarddu,  to 

ase  chiding.     — sarhau,  to  rid  of  of- 

;ice.   — sathni.  to  tread  again.    — sef- 

Sln,  to  rid   of  stability,   to  unsettle. 

verberate.     — seirchio,  to 

— serchu,  to  divest  of  love. 

,*ideru.  to  unfringe.     — sori,  to  divest 

■pleasure     — swyno,to  disenchant. 


— uno.  to  disunite.    — urddo,  to  degrade. 
— warchäu,  to  raise  a  siege.   — wasgodi, 
to    unshelter.      — wasgu,    to    impress. 
— weinio,  to  unsheathe.     — weithio,  to 
unwork.     — wersyllu,   to   strike    tents. 
— wen,    to   unweave.     — wibio,   to  reel 
bacl;.      — wino.    to    fail.      — wirio.    to 
divest  of  truth.    — wisgo,  to  disarray. 
— wlitho,    to   dry  up   dew.      — wneyd. 
wneuthur,  to  undo.     — wni'o,  to  ün- 
sew.  — wregysu,  to  ungird.   — wreiddio, 
to  eradicate.     — wrido,  to  cease  blush- 
to  divest  of  blushing.     — wrio,  to 
emasculate.      — wrygio,     to    enervate. 
■wynebu,  to  rid  of  surface.     — wyrain, 
— wyre,  to  reascend,  to  rise  again.  Dad- 
wystlo,  to  unpledge.    — ymaddasu.   to 
make    one's   self  unfit,     —  ymattal,   to 
cease    restraining    one's    self.      — ym- 
bleidio,  to  separate  one's  self  from  party. 
— ymbwyllo,    to    divest    one's    self    of 
reason.    — ymchwel,  to  overturn.    Dad- 
ymdaeru,  to  cease  wrangling.     — vm- 
dorchi,    to    become    unfolded.      — ym- 
drafFerthu,  to  divest  one's  self  of  trouble; 
to  be  at  ease.     — ymdrefnu,  to  disorder 
one's  self.     — ymdueddu,  to  divest  one's 
self  of  partiality  or  bias.     — ymdyru,  to 
become  dispersed.   — ymddilfadu,"  to  un- 
dress one's  self.  — ymddyeithro,  to  make 
one's  self  known.     — ymglymu,  to  loose, 
one's  self.    — ymgreuloni,  to  cease  being 
•ruel.       — ymguddio,     to     discontinue 
hiding   ones   self.     — ymgyssylltu,    to 
disconnect  one's  self.     — ymlëu,  to  dis- 
place one's  self.     — ymloni,  to  become 
cheerless.     — ymnyddu,  to  become  un- 
twisted.   — ymorchuddio,  to  divest  one's 
elf  of  covering.     — ymrwymo,  to  disen- 
gage one's  self.     — ystumio,  to  divest 
of  shape;  to  unbend 
Dadanhudd  n,  disclosure=Dadenhudd 
Dadchwaethiad  n,  distasting 
Dadchwant  -au  n,  disgust 
Dadchweliad  n,  retrocession 
Dadeni  n,  second  birth ;  renovation 
Dadeni  v,  to  regenerate;  to  renovate 
Dadenhudd  n,  disclosure 
Dadergyd  -ion  »,  repulsion 
Dadergyriad  n,  retorting 
Dadfamad  «,  emaculation 
Dadfawdd  n,  emersion 
Dadfeddiant,  iannau  n,  dispossession 
Dadferiad  n,  restoration 
Dadforiad  b,  importation,  import 
Dadforion  np,  imports 
DadfErydiant  n,  reflux 

113 


DAG 


Dadgan  -au  n,  recital  j  repetition 
Dadganiad  n,  reciting 
Dadgeiniad,  iaid  n,  reciter 

Dadguddiad  n,  revelation,  apocalypi 

Dadgydiad  n,  disjunction 

Dadgyfaniad  n,  disruption 

Dadgyfluniad  n,  divesting  of  conforma- 
tion or  organization 

Dadgyssylltiad  n,   disconnection,    dis- 
junction; dissolution 

Dadhanfodiad  n,  annihilation 

Dadiain  n,  renovated  state 

Dadl  -au  nf  debate,   controversy  ,  dis- 
cussion; dispute;  case 

Dadlai,  eion  nc,  disputant  [thaw 

Dadlaith  n,  redissolved  state,  thaw 

Dadlam  -au  n,  rebound 

Dadlenwad  n,  depletion 

Dadleu  v,  to  argue,  to  dispute :  to  plead 

Dadleu  -on  n,  dispute,  debate 

Dadleuad  n,  disputation 

Dadleuwr,  wyr  n,  disputer,  controver- 
tist,  controversialist ;  advocate 

Dadlif  -au  n,  reflux,  ebb 

Dadlu  v,  to  argue,  to  debate,  to  discuss 

Dadnaid,  neidiau  nf  rebounding 

Dadnaws  n,  indisposition 

Dadran  -au  nf  subdivision,  section 

Dadsafiad  n,  reposition  [uproar 

Dadwrdd,  yrddau  n,  noise,  stir,  bustle, 

Dadwrdd,  Dadyrddu  v,  to  make  a  noise, 

Dadysgrif  -au  nf,  transcript     [to  prate 

Daear,  &c=Daiar,  &c. 

Daer  -oedd  n,  fixed  state:  a.  Blow 

Daerawd,  odau  n,  fixing;  claiming 

Daered  -au  nf  appurtenance ;  mortuary : 
revenue,  income 

Daergri  nf,  doleful  cry 

Daeriad  n,  settling ;  fixing 

Daerodi  v,  to  decree,  to  assign 

Daeru  v,  to  decree,  to  fix 

Daf  -oedd  n,  what  is  given  out ;  good 

Dafad,  defaid  nf,  sheep,  ewe 

Dafaden  -au  nf,  wart;   schirrus.     Da- 
faden  wyllt,  cancer 

Dafadenog  a,  full  of  warts ;  schirrous 

Dafadenu  v,  to  grow  warty 

Dafates  -au  nf  flock  of  sheep 

Dafn  -au,  defni  n,  drop;  particle 

Dafniad  n,  dropping 

Dafnog  a,  having  drops 

Dafnol  a,  dropping,  trickling 

Dafnn  v,  to  drop,  to  trickle 

Dagr  -au  n,  tear,  tear-drop 

Dagrau  irp,  tears:  s  deigryn 

Dagreuad  n,  lachrymation 

Dagreuo  v.  to  cause  tears ;  to  shed  tears 


(See  Dad  px.) 


DAL 


Dagreuol  a,  lachrymal 
Da^gru  v,  to  shed  tears 
Dangos  v,  to  show,  to  exhibit,  to  dis 

cover,  to  disclose,  to  make  known 
Dangosadwy  «,  ostensible 
Dangosedigol  a,  demonstrative 
Dangoseg  -ion  nf  index 
Dangosfa  -oedd  nf  show,  exhibition 
Dangosiad  n,  shewing 
Dangosiadol  o,  demonstrative 
Dangosiadus  a,  ostentatious 
Dangosol  a,  indicative 
Dai,  deion  n,  that  causes;  the  Deity 
Daiar  -oedd  nf  earth,  land,  ground 
Daiaraidd  a,  earthy 
Daiarawd  n,  interment 
Daiarbellafiant  n.  apogee  [ta 

Daiarblant  np,  children  of  earth;  moi 
Daiardy,  dai  n,  burrow ;  dungeon 
Daiarddysg,  Daiareg  nf  geology 
Daiaren  nf.  the  earth 
Daiarfochyn,  daiarfoch  n,  badger 
Daiarfyd  n,  terrestrial  world 
Daiargi.  ^\xn  n,  terrier 
Daiargoel  nf  geomancy 
Daiargryd  -ion,  Daiargryn,  Daiargryjl 

fa.  feydd  nf  earthquake 
Daiargyrch  a,  earth-seeking 
Daiarhwch,  hychod  nf  female  badger  I 
Daiariad  n,  .grounding;  burying 
Daiarlawr,  lorian  n,  ground-floor 
Daiarlen  -i  nf  map 
Daiarllyd  a,  earthy 
Daiarllys  -iau  n,  the  peony 
Daiarnesafiant  n,  perigee 
Daiarog  a,  terrestrial,  earthly,  subluna  I 
Daiarogan  n,  geomancy 
Daiarol  a,  terrestrial,  earthly,  terrene  9 
Daiaroldeb  n,  terrestrialness 
Daiaroli  v,  to  treat  as  earthly 
Daiaru  v,  to  earth ;  to  inter 
Daiarydd  -ion  a.  geographer 
Daiaryddiaeth  nf  geography 
Daiaryddol  (/,  geograpnical 
Daif,  deifion  n,  singeing;  blast 
Daig.  deifion  u.  what  is  effused;  effusi'öj 
Dai]  np  (dalen,  deilen  nf),  leaves;  lj> 
Daill,  deilliau  n,  issue ;  product    [lia£] 
Daiu  (,-.  fine;  delicate;  pure 
Daionawl  a,  tending  to  good 
Daionedd  «,  goodness 
Daioni  n,  goodness 
Daionus  a,  good;  beneficial 
Dair,  deiri  nf  effusion;  song 
Dais,  deision  ,i.  desire,  wish 
Daith,  deithion  »,  blaze,  flash 
Dal  r»,  hold,  catch 

114 


DAM 


DAN 


Dal,  Dala,  Daly  v,  to  hold;  to  bear;  to 
catch;  to  detain;  to  arrest;  to  last. 
Dal  sylw,  take  notice 

Dâl,  deilion  n,  lamina,  leaf 

Dalbren  -au  n,  holdfast,  catch 

Dalen,  dail,  dalenau  nf  leaf;  lobe 

Daleniad  n,  foliation 

Dalenog  a,  foliaceous,  leaved 

Dalenu  v,  to  foliate 

Dalfa,  f  ëydd  nf  hold ;  capture ;  arrest 

Daliad  n,  holding ;  catching;  caption 

Daliaden  nf,  support,  prop 

Daliedydd  -ion  n<  detainer 

Dalus  a,  lasting,  durable 

Dalw,  Daly  r=Dal,  Dala 

Dalyn  -au  n,  holder,  supporter;  brace 

Dall  a,  blind :  p  deillion 

Dalian  nc,  blind  one 

Dalles  -au  nf,  blind  female 

Dalliad  n,  blinding 

Daliineb  »,  blindness,  blind  state 

Dallneidr,  nadroedd  nf  blindworm 

ÍDallt  n,  the  understanding:  v,  to  un- 
derstand (N.W.)=Deall 

jOallu  v,  to  blind ;  to  grow  blind 

t)&mpx,  about,  around,  circum- 

)amaethu  v,  to  be  husbanding  or  cul- 
tivating [sional 

)ambell  a,  being  here  and  there,  occa- 

)amblygu  v,  to  fold  round 

)amborthi  v,  to  uphold 

)ambrynu  v,  purchase,  redeem 

pambwyo  v,  to  beat  about 

t)amcan  -ion  n,  theory  [theory 

pamcaniad  -au  n,  Damcaniaeth  -au  nf 

f)amcanu  v,  to  contrive,  to  theorize 

■>amchwa  -oedd,  chwëydd  nf  overturn; 

'  steam;  stench 

•amchwaen,  chweiniau  nf,  accident 
>amchweinio  v,  to  happen,  to  chance 
•amchwylo  v,  to  whirl  round 
'amdeithio  v,  to  perambulate 

i'amdoi  v,  to  cover  about 
'amdorchi  v,  to  VTeath  about 

i'amdori  v,  to  break  round 
'amdramwy  v,  to  travel  about 
aradreiglo  v,  to  circumvolve 
amdremio  v,  to  look  about 
amdroi  v,  to  turn  round 

famdrosi  v,  to  drive  about 
amdrychu  v,  to  amputate 
amdwng  n,  appraisement 
amdwyo  v,  to  castigate 
imdyfu  v,  to  grow  about 
ìmdyngu  v,  to  swear  to  a  thing;  to 
undyru  v,  to  heap  about       [appraise 
imdywys  /•.  to  lead  about 


Damddal  v,  to  hold  in 

Damddyblygu  v,  to  fold  about 

Damfachu  v,  to  grapple  about 

Damfwrw  v,  to  cast  about 

Damffrydio  v,  to  flow  about 

Damgaeru  v,  to  fortify  about,  to  wall 

Damgenu  v,  to  vary  [round 

Damgludo  v,  to  carry  about 

Damglymu  v,  to  tie  about 

Damglywed  v,  to  feel  impulse 

Damgnoi  v,  to  fret  or  eat  about 

Damgreinio  v,  to  crawl  about 

Damgyffredu  v,  to  imagine 

Damgyflroi  v,  to  agitate 

Damgylchu  v,  to  surround 

Damgylchynu  v,  to  circumscribe 

Damledu  v,  to  expand  round 

Damlenwi  v,  to  fill  round 

Damlewychu  v,  to  illumine 

Damlifo  v,  to  flow  round 

Damlunio  v,  to  form 

Damlygu  v,  to  elucidate 

Damlynu  v,  to  adhere  about 

Dammeg  -ion  nf,  parable 

Dammegol  a,  allegorical 

Dammegu  v,  to  allegorize 

Damnoddi  v,  to  protect 

Damnoethi  vf  to  expose 

Damnyddu  v,  to  twist  about 

Damranu  v,  to  separate 

Damred  -ion  nf  circulation 

Damredu  v,  to  circulate 

Damrithio  v,  to  seem 

Damrodi  v,  to  wheel  round 

Damrwymo  v,  to  tie  round 

Damryson  v,  to  dispute 

Damrywio  v,  to  vary  [trample 

Damsang,   Damsangu   v,   to  tread,    to 
Damsathru  v,  to  tread  round 
Damuno  v,  to  desire=Dymuno       [hap 
Damwain,  weiniau  nf  accident,  chance, 
Damweiniad  n,  chancing 
Damweiniaeth  nf  chance 
Damweinio  v,  to  happen 
Damweiniol  a,  accidental,  casual 
Damwyn  -ion  n,  fortune,  hap         [hind 
Dân  n,  lure,  charm.     Gafr  ddân,  doe, 
Dan  (mutation  of  Tan)  pr,  under,  be- 
neath, underneath,  below 
Danad,  Danadl  np  (-en   nf),  nettles. 

Danadl-darddiant,  nettle-rash 
Danas,  Danys  en,  deer ;  venison 
Danfon  v,  to  send,  to  convey 
Danfoniad  n,  sending 
Danfonol  a,  missionary 
Danneddiad  n,  dentition 
Danneddog  a,  toothed:  jagged 

1ÌÔ 


PAR 

Danneddu  v,  to  teeth ;  to  bite 
Dannod  /i,  reproach  [twit 

Dannod  r,  to  reproach,  to  upbraid;  to 
Dannodiad  n,  reproaching 
Dannodd  nf  toothache,    pain    in   the 
Dannogen  nf  the  betony  [teeth 

Dansawdd  soddion  n,  principle 
Dansoddi  v,  to  form  a  principle 
Dansoddiad  n,  abstraction 
Dansoddiaeth  nf  metaphysics 
Dant,  dannedd,  daint   n,   tooth;    tine 
cog.       Boeh-ddaint,    the     eye-teeth. 
Dannedd  blaen,  fore-teeth.    Dannedd 
main,   grinders,  jaw-teeth.     Dant  y 
Hew,  dandelion 
Dantaeth,  teithion  h,  dainty 
Danteiddiad  n,  making  dainty 
Danteiddiol,  Danteithiol  a,  dainty 
Danys  era,  deer.    Bwch  danys-,  Bweh 
daniog,    buck.      Gafr    danys,    Gafr 
ddân,  doe,  hind 
Dar,  as  a  prefix,  has  sometimes  an  in- 
tensive    meaning==__ :     sometimes, 
like  ar,  it  corresponds  with  the  Latin 
prce;  and  sometimes  it  has  a  partly 
negative  force  [=di-ar],  as  in  dar- 
gwsg,  darhimo 
Dâr  ra,  noise,  din 
Dar,  deri  /f&  ft,  male  oak,  oak 
Daraial  -an  »,  oak-apple 
Darammhen  v,  to  hesitate 
Daramred  -ion  n,  circulation 
Daramred  v,  to  go  about 
Daramrediad  «,  circulating 
Darbenu    r,  to  raise  upright;  to  form 

a  perpendicular 
Darblygu  v,  to  fold  over 
Darbod  -an  v.,  preparation 
Darbod  v,  to  prepare,  to  provide 
Darbodaeth  nf   foresight,    precaution, 
Darbodiad  n,  preparing  [provision 

Darbodol,  Darbodus  a,  precautious,  pro- 
vident, prudent,  heedful 
Darbodoldeb  n,  precaution,  circumspec- 
tion [person 
Darhodwr,  wyr  n,  prudent  or  provident 
Darborthi  v,  to  sustain  with  food 
Darbwylliaeth  vf  persuasion 
Darbwyllo  v,  to  persuade 
Darbwyo  v,  to  beat  continually 
Darbwys  -an  n,  preponderance 
Darbwyso  v,  to  preponderate        [chefu 
Darchefn  ad,  once  more,  agam=Tra- 
Darchwantu  v,  to  covet,  to  desire 
Darchẅareu  v,  to  sport  about 
Darchwennych  v,  to  covet  greatly 
Darchwilio  v,  to  pry  about 


DAR 

Darehwyd_ö  v,  to  swell  up 
Darddangos  v,  to  show,  to  exhibit, 
Darddiffynu  v,  to  protect        [represem 
Darddilyn  v,  to  pursue  eagerly 
Darddisgyn  v,  to  •  I 
Darddodi  v,  to  prefix  [allowajfl 

Darddogni   v,   to  proportion,  to  fix  ai 
Darddonio  v,  to  endow  [monstrafr 

Sarthu  v,  to  elucidate,  to  de 
Darddringo  v,  to  climb  up 
Darddullio  v,  to  describe 
Darddwyrain  v,  to  soar  aloft        [lieav; 
Darddwyso  v,  to  make  dense,  solid,  o 
Darddychrynu  i\  to  intimidate 
Darddychwel  o,  to  recur 
Darddyfod  v,  to  come  to  pass 
Dareb  -ion  nf  proverb,  adage 
Darebu  v,  to  use  a  proverb 
Daredrych  v,  to  observe 
Daredd  n,  tumultuous  noise 
Daregnîo  v.  to  use  great  exertion 
Daren  n,  noise,  din 
Darennynu  v,  to  set  on  fire 
Darestyn  v,  to  extend  over 
Darfachu  v,  to  grapple  over 
Darfadden  v,  to  remit 
Darfalannu  v,  to  bud  out 
Darfanu  v,  to  impress 
Darfathru  v,  to  trample  over 
Darfeddwi  v,  to  intoxicate 
Darfeilio  v,  to  pile  up 
D^'.rf.'lydd  -ion  ra,  imagination 
Darfelyddu  v,  to  imagine 
Darferu  'v,  to  accustom 
Darfethu  v,  to  miscarry 
Darfinio  v,  to  sharpen,  to  edge,  to  wh 
Darfod  ra,  ceasing  to  be,  end 
Darfod  v,  to  finish,  to  end,  to  cease; 

happen.     A  ddarfu  i  chwi  ei  wele' 

did  you  see  him  ? 
Darfodadwy  a,  perishable 
Darfodedig  a,  evanescent 
Darfbdedigaeth  -an  n,  being  brought 

an  end;  consumption,  phthisis 
Darfodiad  ??,  finishing,  concluding 
Darfod. ',  :tling 

Darfodoldeb  n,  transientness.  ei 
Darfoddio  v,  to  make  pleased  [ese< 
Darfoethi  v,  to  nourish 

Darfolli  /:.  to  receive  kindly 
Darfradu  v,  to  act  treachery 
Darfrathu  r,  to  wound,  to  stab 
Darfreinio  .,  to  dignify 
Darfritho  v,  to  variegate 
Darfriwo  i\  to  break,  to  bruise 
Darfrochi  v,  to  ruffle 

11« 


DAR 

Darfrodi"  r.  t<>  embroider 
Barfrudio  v,  to  prognosticate 
yifij   in  v,  to  haste,  to  hasten 
Darfrythu  v,  to  raise  a  tumult 
■Htfrydio,  v.  to  inflame,  to  throb 
Darfrywio  v,  to  make  brisk 
Darfwytho  v.  to  blandish 
Darfydio  v,  to  exist 
Dargadw  (',  to  secure,  to  preserve 
Dargaenu  r.  to  overspread 
Dargaethu  r.  to  restrict,  to  restrain 
Dargamu  v,  to  bend 
Krganfod  v.  to  discover 
Darganfyddiad  -au  n.  discovery 
Dargantu  i\  to  form  a  rim 
Dargànu  v,  to  blanch,  to  bleach 
iglu  v,  to  heap,  to  pile 
•gau  v,  to  envelop 
geisio  v,  to  persevere 
;elu  v,  to  overveil 

tu  »,  to  bulge  out 
ilio  v,  to  recede. 
jipio  v,  to  snatch 
gledru  t',  to  lattice  over 
;leinio  v,  to  crawl 
;leisio  v,  to  make  black  and  blue 
;lodi  v,  to  be  extolling 
jludo  v,  to  transport 
rgluddio  v,  to  overwhelm 
trglymu  v.  to  knot 
Darguiiio  v,  to  toil 
[Dargnithio  v,  to  pat 
Dargnoi  i?,  to  keep  gnawing 
fcrgochi  v,  to  redden,  to  blush 
Hprgod  -ion  n,  tumour,  abscess 
JDargodi  v,  to  rise  over 

!-.  to  oversway 
Ifttrgoelio  v,  to  credit  partly 
Dargoethi  r.  to  purify 
Kjrofio  >:.  to  call  to  mind 
Jargoífa.   Dargoffäu  r.   to    record,  t 
'    commemorate 
uargolledu  v,  to  cause  loss 
Kgolli  v,  to  lose 
)argosi  v,  to  scratch 
j)argospi  i*,  to  castigate 
Jargraiu  v,  to  scrape 
pargraffu  v,  to  cause  an  impression 
Oargrasu  v,  to  parch  slightly 
Dargredu  w,  to  half  credit 
)argroni  v,  to  collect 
)argrothi  v,  to  bulge,  to  swell  out 
)argrwydro  v,  to  wander  about 
>argrybwyllo  v,  to  intimate  slightly 
Jargryehu  v,  to  make  rough 
)argrvnu  r,  to  conglomerate 
(■grysio  c  to  accelerate 


PAR 

Darguehio  r.  to  frown,  to  knit  the  brow 
Darguddio  r.  to  seclude 
Dargulo  v,  to  narrow 
Darguro  v,  to  reverberate 
Dargwsg  n,  slumber,  light  sleep 
Dargwyddo,  Dargwyinpo  r,  to  fall 
Oargydio  v,  to  join 
Dargyfaddaw  v,  to  menace 
Dargyfaddef  v,  to  own  partly 
Dargyhoedui  v,  to  expose 
Dargylchu,  Dargylchynu  v,  to  encircle, 
Dargynu  v,  to  elevate  [to  surround 

Dargynnull,  Dargynnullo  o,  to  heap 
Dargynnwys  r,  to  make  compact 
Dargynnygio  v,  to  offer,  to  attempt 
Dargynnyddu  v.  to  augment 
Dargyrchu  v,  to  resort 
Dargyrhaedd  v,  to  reach,  to  extend 
Dargysbellu  v,  to  concentrate 
i  'argystadlu  v,  to  proportion 
Dargysgodi  »,  to  adumbrate        [asleep 
Dargysgu  »,   to  doze;  to  nod,  or   fall 
Dargysgodi  v,  to  combine,  to  connect 
Dargyssoni  v,  to  harmonize 
Dasgyssylltu  v,  to  conjoin 
Dargystuddio  v,  to  excruciate 
Dargywain  v,  to  convey,  to  carry 
Darhedeg  »,  to  hover,  to  fly  al  out 
Darheidio  v,  to  swarm 
Darhoni  v,  assert;  to  dogmatize 
Darhuno  v,  to  doze 
Dariad  n,  making  a  din 
Dariasu  v,  to  prevade 
Darladu  v,  to  be  benevolent :  to  bless 
Darlafaru  v,  to  enunciate 
Darlamu  v,  to  hop 
Darlechu  v,  to  sculk,  to  lurk 
Darledu  v,  to  expand,  to  spread 
Darleddfu  v,  to  slant,  to  incline 
Darleisio  v,  to  resound,  to  reverberate 
Darleithio  v,  to  make  humid 
Darlenwi  v,  to  superabound 
Darlesu  v,  to  cause  benefit 
Darlethru  v,  to  slope,  to  incline 
Darlethu  o,  to  overlay 
Darlewychu  r.  to  shine 
Darhdio  v,  to  inflame 
Darlifo  r,  to  flow 
Darlith  -iau  -oedd  ??/,  lecture 
Darlithio  t',  to  lecture 
Darlithiwr,  wyr  n,  lecturer 
Darliwio  v.  to  give  a  tint 
Darlochi  v,  to  give  refuge,  to  shelter 
Darloesi  v,  to  empty  over 
Darloni  v,  to  gladden,  to  cheer 
Darlosgi  r.  to  singe,  to  scorch 
DarlucMo  r.  to  sprinkle 

117 


PAR 

Darluddio  v,  to  obstruct 

Darlunfa  -oedd  nf  place  of  drawing 

Darlunio  v,  to  portray,  to  depict,   to 

draw,  to  delineate,  to  represent 
Darlunlen  -i  nf,  map 
Darlwybro  v,  to  trace 
Darlwyddo  v,  to  cause  prospering 
Darlwytho  v,  to  load 
Darlyfnu  v,  to  polish 
Darlyncu  v,  to  belch,  to  eructate 
Darlynu  v,  to  adhere,  to  stick 
Darlythyru  v,  to  superscribe 
Darlywio  v,  to  superintend 
Darllain,  Darlleain  r=Darllen 
Darllaw  re,  brewing 

Darllaw  v,  to  pour ;  to  brew ;  to  handle 
Darllead  re,  lecturing 
Darlleain  v,  to  lecture=Darllen 
Darllen  v,  to  read,  to  peruse 
Darllenydd,  Darllëydd,  -ion,  Darllenwr, 

wyr  re,  reader ;  lecturer 
Darlleo,  Darllëu  v=Darllen 
Darllewyrchu  v,  to  illumine 
Darllofi  v,  to  handle 
Darmain  re,  prognostication 
Darmain  v,  to  prognosticate 
Darmerth  -oedd  re,  preparation 
Darmerthu  v,  to  prepare,  to  provide 
Darn  -au  re,  piece,  fragment,  patch 
Darnaid,  neidiau  nf,  hop,  leap 
Darneidio  v,  to  hop,  to  vault 
Darnio  v,  to  piece,  to  break  in  pieces 
Darnod  -au  re,  distinction 
Darnodi  v,  to  distinguish ;  to  define 
Darnofio  v,  to  swim,  to  float 
Daroddef  v,  to  suffer,  to  endure 
Darofyn  v,  to  intimate  [tion 

Darogan  -au  nf  prediction,  prognostica- 
Darogan,   Daroganu   v,   to  predict,   to 

foretell,  to  prognosticate 
Daroganiad  re,  predicting 
Darogwyddo  v,  to  incline 
Daron,  Daronwy  re,  the  thunderer 
Darostwng  re,  debasement 
Darostwng,  Darostyngu  v,  to  debase; 

to  subdue ;  to  subject 
Darpar  -ion  re,  preparation 
Darpariad  n,  preparing 
Darpariaeth,  Darparaeth  nf,  preparation 
Darparu  v,  to  prepare,  to  make  ready 
Darre  v,  to  effuse ;  to  blush 
Darstain,  steiniau  re,  tinkling,  clanging 
Darstain,   Darsteinio  v,   to  tinkle,    to 

clang,  to  peal 
Darswydo  v,  to  intimidate,  to  terrify 
Darswyddo  v,  to  superintend 
Darswyno  v,  to  enchant,  to  charm 


DAT 

Darsylw,  Darsylwad  re,  observation 
Darsylweddu  v,  to  form  elemental  prin- 
Darsylwi  v,  to  observe  [ciples 

Darsyllu  v,  to  stare,  to  gaze ;  to  ohserve 
Daru  v,  to  finish,  to  end 
Daru  v,  to  tinkle,  to  clank 
Darwain,  weiniau  re,  ministration 
Darwain  v,  to  lead ;  to  administer 
Darware  -on  re,  disport,  play 
Darwareu  v,  to  disport 
Darwedd  -ion  nf  compliancy 
Darweddu  v,  to  direct 
Darweinio  v,  to  lead ;  to  minister 
Darweithio  v,  to  supererogate 
Darwel,  Darweliad  re,  perception 
Darweled  v,  to  perceive 
Darwenu  v,  to  smile 
Darwib  -iau  nf  hovering 
Darwibio  v,  to  hover,  to  fly  about 
Darwirio  v,  to  assert 
Darwystlo  v,  to  pledge 
Darymchwelyd  v.  to  revert 
Darymdeithio  v,  to  sojourn       [deavou 
Darymgeisio  v,  to  make  an  effort,  to  en 
Darymranu  v,  to  divide 
Darymred  -ion  re,  excursion;  colliqua 

tion ;  diarrhoea ;  looseness,  laxness 
Darymred  v,  to  run;   to  move  about 

to  run  out ;  to  frequent 
Darymrithio  v,  to  seem,  to  appear 
Darymroi  v,  to  resign         [  r. 
Darymsangu,  Darymsathru  r.  1  >  trail. 
Daiymsawdd,  soddion  re,  adjunct, 
Darystain,  einiau  re,  tinkling;  peal 
Darysteinio  v,  to  tinkle,  to  ring 
Das  -au,  deisi  nf,  stack,  rick,  mow ;  hea 
Dasgwrn,  gyrnau  re,  cone;  rick 
Dasgymiad,  Dasiad  n,  ricking,  stackm : 
Dasrnal  re,  gentle  touch 
Dasmalu  v,  to  touch  aently 
Dasol  a,  cumulated ;  stacked 
Dasu  v,  to  stack,  to  rick 
Daswl,  ylau  re,  pile ;  stack 
Daswrn,  yrnau  re,  cone;  pile 
Dasyliad  re,  piling  up 
Dysylu  v,  to  pile,  to  rick 
Dasyrnu  v,  to  heap,  to  rick 
Dat  px=Da.à 

Dattaenu  v,  to  spread  out  anew 
Dattaith,  teithiau  nf  journey  back 
Dattal  -ion  re,  repayment 
Dattalu  v,  to  repay,  to  reimburse 
Dattanio  v,  to  quench 
Dattaro  v,  to  strike  back,  to  repulse 
Dattardd  -ion  re,  obstructed  eruptioi 

checked  budding  [breaking  o,:; 

Dattarddu  v.  to  cease  budding;  tocea 
118 


DAW 

Dattarthu  v,  to  clear  of  vapour 
|  Dattebyg  a,  unlike,  dissimilar 

Datteimlo  v,  to  cease  feeling 

Datteithio  v,  to  return,  to  journey  back 

Datterfynu  v,  to  remove  a  boundary 

Datterfysgu  v,  to  cease  rioting 
j  Datterwynu  v,  to  allay  heát,  to  cool 
I  Dattesu  v,  to  cease  being  sultry 

Dattirioni  v,  to  become  un  amiable 
I  Dattochi  v,  to  dissipate  vapour 
j  Dattod  v,  to  loosen,  to  undo,  to  unloose 

Dattodwr,  wyr  n,  one  who  loosens 
I  Dattod di  v,  to  dissolve  again 

Dattoi  v,  to  remove  a  covering;  to  un- 
i;  Dattolcio  v,  to  take  out  dents  [roof 

I  Dattoli,  Dattolio  v,  to  diminish  again 
:  Dattorchi  v,  to  unwreath 
li  Dattori  v,  to  break  again ;  to  refract 
*  Dattraethu  v,  to  recapitulate ;  to  reiter- 
1  Dattrafodi  v,  to  give  over  toil  [ate 

5  Dattrafferthu  v,  to  cease  being  busy 
|  Dattreigl,  -ion  nf  movement  or  rolling 
backwards  [of  coming  back 

Dattramwy  -on  nf  recurrence ;  the  act 
ì  Dattramwyo  v,  to  move  back 
I  Dattrefn  -au  nf  disarrangement 
i  Dattrefn u  v,  to  discompose,  to  disorder 
I  Dattreiddio  v,  to  penetrate  again 
;  Dattreiglo  »,  to  roll  back 

Dattro,  troion  n,  turn  backwards 

Dattroi  v,  to  turn  back ;  to  untwist 

Dattrwsio  v,  to  disarray 

Dattuddo  v,  to  uncover,  to  denude 

Dattueddu  v,  to  unbias 

Dattwytho  v,  to  deprive  of  elasticity,  to 
t     render  rigid 

Dattyb  -iau  n,  reversed  opinion 
■  Dattybio  v,  to  change  sentiment 

Dattynhau  v,  to  relax 

Dattynu  v,  to  pull  back 

Dattyru  v,  to  level  a  heap 

Dattywynu  r,  to  reflect  rays 

Dathl  a,  celebrated,  famous 

Dathlud  n,  celebration 

Dathlu  r,  to  celebrate 

Dau  n  &  a,  two :  /dwy.  Ein  dau,  both 
of  us.  Eich  dau,  both  of  you.  Ill 
dau,  Eill  dau,  both  of  them  ' 

Daw  -on,  Dawf,  dofion  re,  son  in  law 

Daw  v,  will  come 
'  Dawd,  dodion  n,  deposit ;  giving ;  datum 

Dawed  v,  to  come=Dvfod 

Dawes  -au  nf,  daughter  in  law=Gwaudd 

Dawg  n,  portion,  share 

Dawn,  doniau  n,  gift;  virtue;  grace 

Dawns  -iau  n,  dance 

Dawnsio  v,  to  dance 


PEP 

Dawnu  v,  to  gift,  to  endow 
Dawnus  a,  gifted ;  virtuous 
Dawr  v,  to  care,  to  regard ;  to  cause  care . 

Ni'm  da-wr,  I  do  not  care 
De  -au  n,  activity ;  parting ;  right  side ; 

the  south=Deheu  [right ;  south 

De  v,  to  part;  to  right:  a,   separate; 
Dead  n,  parting,  separation 
Deadell  -au  -oedd  nf  flock,  herd 
Deadelhad  n,  herding 
Deadellog  a,  gregarious 
Deadellu  v,  to  form  a  herd 
Deaeth  nf  separation 
Deall  n,  intellect,  understanding 
Deall  v,  to  understand  [ble 

Dealladwy  a.  intelligible,  comprehensi- 
Dealledigaeth  nf  understanding,  com- 
Dealledigol  a,  intellectual     [prehension 
Deallgar  a,  intelligent,  wise 
Deallgarwch  n,  intelligence 
Dealliad,  Dealltiad  n,  understanding 
Deallol  a,  intellectual 
Deallt  n,  understanding=Deall 
Dealltwr,  wyr  n,  intellectualist 
Dealltwri  n,  intelligence 
Dealltwriaeth  n,   understanding,   com- 
prehension, intelligence 
Dealltwrus  a,  intelligent 
Deallu  v,  to  undef*stand=Deall 
Deallus  a,  intelligent,  knowing 
Deau  n,  the  right  side;  the  south:  a, 

south;  right=Deheu 
Deawl  a,  tending  to  separate 
Debed  v,  to  go,  to  depart 
Dechreu,  Dechre  n,  beginning,  origin :  v, 

to  begin,  to  commence,  to  originate 
Dechreuad,     Dechread     n,     beginning, 

commencement,  origination 
Dechreuedigaeth  nf,  commencement 
Dechreuol,  Dechreol  a,  original,  initial, 

primitive 
Dedfryd    -au  nf  restoration;    verdict, 

adjudication,  sentence 
Dedfrydiad  n,  adjudication 
Dedfiydol  a,  adjudicating 
Dedfrydu  v,  to  sentence 
Dedlidio  v,  to  be  angry  again 
Dedwinedd  n,  evanescence 
Dedwino  v,  to  fade  away 
Dedwinoldeb  n,  liability  to  fade 
Dedwydd  n,  regained  knowledge ;  state 

of  bliss;  felicity 
Dedwydd  a,  happy ;  discreet;  virtuous 
Dedwyddiad  n,  beatification 
Dedwyddo  v,  to  beatify,  to  make  happy 
Dedwyddol,    Dedwyddus    a,    beatific; 

blessed,  happy 

113 


PEG 

Dedwyddwch,  Dedwyddyd  n,  happiness 
Dedwyn  a,  calmed  ox  passion 

Ded)- Iliad  n,  suckling;  sucking 

Dedyllio  v,  to  suckle,  to  suck 

Dead  nf,  order,  rule 

Deddf -au  nf,  statute,  ordinance,  law 

Deddfod  -:iu  n,  statute,  ordination 

Deddfol  a,  ceremonial 

Deddfoli  r,  to  make  ordinal  [giver 

Deddfroddwr,  wyr  n,  legislator,  law- 

Deddfu  v,  to  institute;  to  enact 

Deddfwr,  wyr  n,  legislator 

Deddfwnaeth  nf  legislature 

Def-ioq  n\  one's  own;  right 

Defeidiog  -an  nf  sheep-walk 

Deflys  -oedd  n,  court  of  common  pleas 

Defh  n,  matter,  stuff 

Defni  np,  dropping,  drops:  s  dafn 

Defniad  n,  trickling 

Defni'o  v,  to  drop,  to  trickle 

Defnydd  -iau  n,  element,  matter,  sub- 

Btance.      Gwneuthur  defnydd   o,    to 

make  use  of 
Defnyddgar  a,  substantial,  useful 
Defnyddiad  n,  substantiality ;  usefulness 
Defnyddiadu  r,  to  make  material 
Defnyddio  v,  to  prepare  matter;  to  make 

use  of,  to  use 
DefnyddiodraetO  nf,  inaterialism 
Defnyddio]  a,  material ;  useful 
Defnyddioldeb  n.  materiality ;  usefulness 
Defnyddu  v,  to  form  matter 
Defnyn  -an  n,  drop,  particle 
Defnyniad  n,  dropping 
Defnynu  r,  to  drop,  to  trickle 
Defod  -au  nf  usage,  custom ;  ceremony 
Defodi  v,  to  fix  or  institute  a  custom 
Defodiad  n,  institution         [ceremonial 
Defodol    ad,    accustomed;    customary: 
Defodoldeb  n,  usage 
Defol  a,  being  in  the  usage 
Deff-ion  »,  quotient 
Deffinio  v,  to  define 
Deffiniad  n,  definition 
Deffol  v,  to  select,  to  pick=Dethol 
Deffoliad  n,  selection 
Deffro  a,  moving;  awake 
Deffro,  Deffroi  v,  to  rouse;  to  wake 
Deffroawl  a,  tending  to  awake 
Deffrous  o,  wakeful ;  exciting 
Djeg  a,  ten 
Deg  -au  n,  ten 

Dagaid,  eidiau  n.  decade,  tenth 
Degban  a,  having  ten  parte 
Degeidio  v,  to  form  decades 
Degftd  a  &  n,  tenth 
Degiad  n,  decimal.    Degiadau,  decimals 


I)  EI 

Degly  r.  to  barken,  to  listen 

Degol  a.  decimal.     Degolion,  decimals 

Degoli  v,  to  decimate,  to  tithe 

Degoliad  n.  decimation 

Degoliaeth  nf,  tithing 

Degplyg  a,  tenfold 

Degryn  n,  single  drop 

Degryniad  «,  dropping 

Degrynu  v,  to  fall  in  drops 

Degsill  a,  often  syllables 

Degtant,  tannau  n,  ten-stringed  instrti 

Degtro  a,  of  ten  turns  [mei 

Degu  v,  to  decimate 

Degwm,  yinau  n,  tenth,  tithe 

Degymiad  n.  tithing 

Degymol  a,  relating  to  tithe 

Degymu  p,  to  tithe;  to  take  tithe 

Deng  a.  ten=Deg 

Dengwaith  n  &  ad,  ten  times  or  turns 

l>eneyn  a,  clownish,  rustic 

Deheu  n,  south 

Deheu  a,  southern;  south:  right 

Debeuad  n,  righting;  southing 

Deheubarth  -an  n,  south  region.    D< 

heubarth  Cymru,  Deheudir  Cymr 

South  Wales 
Debeuder,  Deheudra,  Deheuedd,  Dehe» 

rwydd  n,  dexterity,  expertness 
Deheudir    -oedd    n,    southern    regio 

Deheudir  America,  South  America 
Deheuig  a,  dexterous;  dexter;  southe: 
Deheulaw  nf.  right  hand 
Dehe'ue  v,  to  put  on  the  right;  to  go 

the  south,  to  south:  to  use  dexterit 
DeheuoJ  a.  dexter;  southern 
Deheuwynt  a,  Bouthwind 
Deifiad  n,  singeing;  blasting 
Deih'o  /.'.  to  singe;  to  blast 
Deifiol  a.  singeing;  blasting 
Deifnio  v,  to  nurture  [e 

Deifniog  a,  nurtured;  trained;  constit 
Deifr  n,  regimen;  verse:  np,  waters 

Dyfroedd.    Set  Dwfr 
DeiiViad  n,  setting  in  order 
Deifrio  v,  to  put  in  regimen 
l)eiv,T  n  cS:  cn,  drop;  tear:  p  dagragj 
Deigriad  n,  weeping 
Deigrio  r.  to  shed  tears;  to  trickle 
1  teigrol  a,  lachrymal 
Deigryn  n,  drop;  tear 
Deigryniad  n,  trickling 
Deigrynol  n.  falling  in  drops 
Deigryim  r,  to  fall  in  drops 
Deigyniad  n,  emanation 
Deigynol  (/,  emanant 
Deigynu  v,  to  emanate 
Deilad  -on  n,  tenant :  subject 
120 


DEL 

Deilen.  dail  nf  leaf,  foil 

Dciliaih  rap,  mixed  leaves 

Deiliail  >i.  foliation 

Deiliad.  iaid  re,  tenant;  subject 

Deiliadaetli  nf foliage;  tenantry 

Deiüaiit  n,  foliage,  i'oliation 

Deiliar  a.  foliaeeous.  leafy 

Deilin  v,  to  put  out  leaves 

lôliog  a,  bearing  leaves,  leafy 

Deihv  -on  ra,  the  small  of  the  leg 

lèilliad  re,  proceeding,  issuing 

Deillio  v,  to  proceed;  to  flow,  to  issue 

Dei lüi'l  a,  proceeding:  issuing,  deriving 

Deiucixl.  Dincod  en.  teeth  on  edge 

Deincodyn,  Dincodyn  re,  apple  seed 

Deiniad  re,  alluring 

Deinio  r.  to  allure 

Deinofyddiaeth  nf.  esthetics 

Deintbylor  re,  toothpowder 

Peintgraff  -au  re,   instrument  for   ex- 
tracting teeth 

Deintgryd  re,  gnashing  of  teeth 

Deintiad  re,  dentition 

Deintio  v,  to  teeth ;  to  bite 

Deintiol  a.  dental.     Deintolion,  dentals 

Deinthveh  a.  toothpowder 

Deintrod  -au  nf  cogwheel 

Deintws  a,  little  tooth 
■eintwst  /;/'.  toothache 
IDeintydd  -ion  n.  dentist         [things  on 
fcDeintyr -iau  n,  tenter:  hook  to  stretch 
IDeiryd  v.  to  pertain,  to  belong;  to  be 
|Deiseb  -au  nf.  petition  [related 

(Deisebu  /■.  to  petition 

Deisyf  -ion   re,  request,  entreaty :  v 

request,  to  entreat,  to  beseech 
iDeisyriad  re.  requesting;  request 

Deisyful  n.  beseeching.  suppliant 

Deisyfu,  Deisyf  r,  to  request;  to  crave, 
Ì     to  entreat,  ro  beseech 
(Deisyn  re,  hank,  skein 
Bo,  progress ;  approach  [neat 

I  Del  a,  stitf;  pert,  saucy;  smart,  pretty, 

Delbren  -i  n.  cudgel;  log;  stick  tied  to 
I     a  dog's  tail ;  idle  or  stupid  fellow 

Delder  u.  stiffness;  sauciness;  prettiness 

Delfaen  re.  delvin.   substance  found  in 

Delfysg  -oedd.  amalgam  [tin  mines 

Delfysgu  r.  to  amalgamate 

Delff  ?,.  numskull;  churl 
■Delftaidd  a,  oafish;  stupid;  churlish 

Delffeiddio   r.  to   stupify  ;    to   become 

Delid  -au  re,  mineral,  metal  [stupid 

tttìidfaen,  fain,  feini  re,  mineral 

Delor  -au  nf  the  woodpecker 

Delw  -au  nf  image;  idol 

Dehvad  n.  formation 


PER 

Delwadol  o,  formative  [images 

Delwaddoli  r,  to  idolatrize,  to  worship 

Delwaddoliad  re,  worshiping  of  idols 

Delwaddoliaeth  -au  »,  idolatry 

Delwaddolwr,  wp  »,  idolater,  iconolater 

Delwant  »,  imagery 

Delwdorwr,  wyr  re,  iconoclast 

Delwedd  -au  nf  resemblance;  image 

Delweddu  v,  to  portray  [a  statue 

Delwi  v,  to  give  a  form;  to  become  as 

Dell  re,  slit,  cleft 

Delli,  Dellni  n,  blindness 

Del  It  up  (-en  nf),  splinters;  laths;  lat- 

Dellteniad  re,  splintering  [tice 

Dellienog  «,  splintered ;  latticed 

Delltenu  v,  to  splinter 

Delltiad  re,  splintering ;  latticing 

Delltog  a.  in  splinters;  latticed 

Delltu  v,  to  splinter ;  to  lattice,  to  shiver 

Demi  -au  re,  outskirt 

Dengar  a,  alluring,  enticing 

Deniad  re.  alluring 

Denol  a,  alluring,  enticing 

Denu  v,  to  allure,  to  entice 

Deongli,  Deongl  v,  to  interpret 

Deongliad  re,  interpretation 

Deonglydd  -ion  re.  interpreter 

Deol  re,  exile,  banishment 

Deol  v,  to  separate ;  to  exile,  to  banish 

Deolawd  re,  separation 

Deoliad  re,  separation;  banishing 

Deon  -iaid  re,  distributor:  dean 

Deon  np.  visitors,  strangers 

Deoniaeth  nf  deanery 

Deor  n,  hatching,  hatch 

Deor  v,  to  brood,  to  hatch 

Dr.iraid.  eidiau  re,  hatched  brood 

Deorain  r.  to  hatch,  to  brood 

Deorawd,  Deoriad  n.  hatching 

Der  o,  stubborn,  froward,  sullen 

Dera   -on   nf  fury,   fiend,   devil;    the 

staggers 
Deraidd  a,  apt  to  be  stubborn 
Derbyn  v,  to  receive;  to  admit;  to  ac- 
cept.    Heb  ddérbyn  wyneb,  without 
respect  to  persons 
Derhyniad  re,  reception;  admission 
Derbyniadwy  a,  receivable;  admissible 
Derbyniol  a.  receivable,  admissible;  ac- 
Derbynioldeb«,aceeptabieness[ceptable 
Derch  a,  elevated,  exalted 
Derchafu,  &c=Dyrchafu,  &c. 
Derdri  n,  obduracy- 
Deri  np,  female  oak  trees:  nf  oak  grove 
Deriad  n.  froward  acting 
Derio,  Deru  v,  to  act  frowardly 
Derlewyn  -ion  re,  radiance 

121 


DEU 

Derlin  n,  the  heart  of  oak 

Derlwyn  -i  n,  oak  grove 

Derllydd  a,  poured,  effused 

Derllyddiad.  n,  depletion 

Derllyddu  v,  to  pour  out 

Dernyn  -au  n,  piece,  patch,  fragment 

Derw  n,  the  male  oak,  oak  trees:  nf 
oak  grove 

Derwen,  derw,  deri  nf,  oak  tree,  oak 

Derwin  a,  oaken,  made  of  oak 

Derwydd  -on  n,  druid 

Derwyddol  a,  druidic,  druidical 

Derwyddoni  n,  Derwyddoniaeth  nf,  dru- 

Derwyddiaeth  nf  druidism  [idism 

Des  -au  n,  system,  order,  rule 

Deseb  -au  nf  system 

Desgyn  v,  to  ascend,  to  mount=Esgyn 

Dest  n,  order,  trim 

Destl.  Destlaidd,  Destlus  a,  neat,  trim. 
tidy,  spruce ;  delicate,  dainty 

Destliad  n,  putting  in  trim 

Destlu  v,  to  make  neat 

Dethol  v,  to  select,  to  pick,  to  choose 

Dethol,  Detholedig  a,  select,  choice, 
chosen.     Detholion,  selections 

Detholiad  n,  selecting,  selection 

Dëu  v,  to  come,  to  arrive 

Deuad  n,  coming,  arrival 

Deuawd  n,  duet,  duetto 

Deubarth  a,  of  two  parts :  np,  two  parts 

Deubarthiad  n,  bisection 

Deubarthu  v,  to  bisect,  to  divide 

Deuben  np,  two  heads ;  a  pair 

Deuben,  Deubenog  a,  two-iieaded 

Deublyg  a,  double 

Deublygiad  n,  doubling 

Deublygiaeth  nf  duplicate 

Deublygu  v,  to  double 

Deudro  np,  two  turns :  a,  twice 

Deudroed  np,  two  feet 

Deudroediog  a,  bipedal,  biped 

Deuddaint  a,  bidental 

Deuddeg  a  &  n,  twelve,  12 

Deuddegfed  a,  twelfth 

Deuddyblyg  a,  twofold,  duplicate 

Deueiriog  a,  equivocal 

Deuenwol  a,  binomial 

Deufed  am,  second :  o/dwyfed 

Deufin,  Deufiniog  a,  of  two  edges,  two- 
edged 

Deugain,  Deugaint  a  &  n,  forty,  40 

Deugeinfed  a,  fortieth 

Deuhanner  a,  of  two  halves 

Deulais  a,  of  two  sounds 

Deulasnur  n,  bichloride 

Deuleisiad,  iaid  n,  diphthong 

Deulin  np,  the  two  knees 


Deuliw  np,  two  colours;  two  parties 

a,  of  two  colours,  bicolor 
Deulun  np,  two  forms;   a   pair:   a,  o 
Deulygeidiog  n,  binocular     [two  form: 
Deunaw  a  &  n,  eighteen,  18 
Deunydd  -iau=Defnydd 
Deuochrog  a,  of  two  sides,  bilateral 
Deuoedd  np,  the  twain,  the  two 
Deuol  a,  future,  coming;  dual 
Deurudd  np,  the  cheeks 
Deuryw  np,  two  sorts  or  kind :  a,  of  dc 
Dentu    np,    two    sides;    compass.      ( 
Deuwedd  np,  two  forms   [ddeutu  aboul 
Deuwynebog  a,  having  two  faces ;  hypo   I 

critical :  n,  the  heart's  ease 
Dew  n,  he  who  wills ;  the  deity 
Dewaint  n,  nndnight,  dead  of  night 
Dewid  -ion  nf,  promise,  vow 
Dewin    -ion   -iaid  n,    diviner,    wizarcj 

soothsayer,  sorcerer 
Dewin  a,  divine,  theological 
Dewines  -au  nf,  witch,  sorceress 
Dewiniaeth  nf  divination 
Dewinio  v,  to  divine 

Dewinydd  -ion  n,  theologian=DuwinB 
Dewinyddiaeth  nf  theology  [  yd 

Dewis  -ion  n,  choice .  v,  to  choose 
Dewisiad  n,  choosing 
Dewiaol  a,  choice,  desirable,  select 
Dewr  a,  brave,  bold,  valiant;  stout 
Dewr  -ion  n,  brave  one,  hero 
Dewrhau  v,  to  grow  bold 
Dewrder,  Dewredd  n,  bravery,  valour 
Dewryn  n,  pert  or  brave  one 
Di  px,  without,  void  of,  destitute  of.  n< 
having;  dis-,  il-,  im-,  in-,  ir-,   un 
non-,  -less,  not.     A  numerous  eta 
of  adjectives  of  negative  signitìcatic 
is  formed  by  prefixing  this  particle  ' 
nouns  or  to  other  words  used  as  noun 
The  following  are  some  of  the  mo: 
important :  for  others,  not  included 
the  list,  the  nouns  of  which  they  a' 
formed  must  be  referred  to : — 
Diabred,  unprogressive.     Diach.ign 
ble.   Diachles,  unsuccoured.  Diachlud 
unobscured.  Diachor,  being  unencircle 
Diachos,  without  cause,  causeless.    D 
acbris,  uncovered,  unobscured.  Diachu 
not  to  be  saved.    Diachudd,  unseclude 
Diachwyn,   uncomplaining.     Diadbry 
without      redemption.      Diadchwaet 
Diadfias,   void    of   relish.     Diadchw; 
unrecurring.   Diadeg,  inopportune.   I 
adfyd,     unafHicted,     unvexed       Dia 
fyw,  void  of  revival.     Diadgof,  void 
recollection.      Diadlais.   void   of   res 
122 


DIA 


nance.  Diadlam,  not  to  be  rep; 
Diadlif,  without  a  reflux.  Diadnabod, 
unrecognized.  Diadnaid,  void  of  resil- 
ience. Diadnair,  reproachless.  Diadred, 
void  of  recurrence.  Diadrwym,  unre- 
stricted. Diadwaith,  not  to  be  undone. 
EHadwedd,  void  of  retrospect.  Diad- 
werth,  undepreciated.  Diadwyth,  in- 
noxious, innocuous.  Diaddfed,  imma- 
ture, unripe.  Diaddurn,  unadorned. 
Diaddysg,  unlearned,  illiterate.  Diael, 
'without  a  brow.  Diaele,  unafflicted,  not 
ailing.  Diaeth,  without  pain.  Diafael, 
[without  a  hold.  Diafar,  without  sorrow. 
jDiaflwydd,  void  of  misfortune.  Diaflym, 
lot  blunt.  Diafrad,  without  waste.  Diafr- 
dwyth,  unimpassioned.  Diafreol,undis- 
iwdered.  Diafrwydd,  unobstructed.  Di- 
(ifryw,  undegenerate.  Diagor,  without 
)pening.  Diagro,  undetected.  Diagwedd, 
raid  of  method  or  form.  Diangeu,  death- 
ess,  immortal.  Diaidd,  void  of  zeal, 
vithout  energy.  Diail,  without  a  second, 
inequalled.  Diailenedig,  unregenerated. 
Oiaill.  not  otherwise.  Diaillt,  matchless, 
unmatched.  Diainc,  void  of  greediness. 
üalaeth,  void  of  sorrow.  Dialar,  not 
mourning.  Dialw,  uncalled,  unnamed. 
)iallu,  unable,  impotent.  Diambell, 
icarce.  Diamcan,  void  of  design,  pur- 
wseless.  Diamdlawd,  not  necessitous: 
ibundant.  Diamddiffyn,  defenceless.  Di- 
iuneth,  unfailing.  Diamgall,  not  circum- 
'  pect.  Diamgant,  unencirled.  Diam- 
çeledd,  succourless.  Diamgelog,  uncir- 
•umspect.  Diamgen,  not  otherwise. 
)ianiuudd,  not  enveloped.  Diamgyffivd. 
i'oid  of  comprehension.  Diamgyich. 
insurrounded.  Diamhafal,  without 
larallel,  incomparable.  Diammheu,  in- 
lubitable,  doubtless.  Diammod,  uncon- 
'itional.  Diamrafael,  uncontentious. 
Mamrosgo,  not  unwieldy.  Diamryson, 
oid  of  strife.  Diamryw.  not  heteroge- 
nous. Diamwedd,  incongruous.  Diam- 
rel,  uncircumspect.  Diamwes,  void  of 
njoyment.  Diamwys,  unequivocal.  Di- 
mynedd,  impatient.  Dianad,unexcep- 
ionable.  Dianadl,  breathless.  Dianaf, 
without  defect,  perfect.  Dianair,  re- 
•roachless.  Dianerch,  ungreeted.  Dian- 
3rth,  not  unsightly.  Dianfodd,  not  un- 
filing. Dianfon,  without  mission,  un- 
ent.  Dianfudd,  not  unprofitable.  Dian- 
,'awd,  without  misfortune.  Dianhap, 
■ithout  mischance.  Dianhwyl,  undisor- 
ered.  Dianial,  not  overgrown.  Dianian. 


(Pi  P*-) 


DIB 


unnatural.  Diannedd,  without  a  dwel- 
ling. Diannel,  aimless.  Diannod,  instan- 
taneous. Diannog,  unexcited.  Dian- 
nwyd,unchilled.  Dianrheg,  giftless.  Di- 
anrhydedd,  without  honour.  Diansawd, 
impersonal.  Diantur,  without  enter- 
prise. Dianudon,  not  perjured.  Dian- 
wadal,  unwavering.  Dianwes,  unindul- 
gent.  Dianwylyd,  not  affectionate. 
Diarab,  not  joyous,  sad.  Diaraf,  not 
dilatory  or  slow.  Diaraul,  inclement. 
Diarbed,  unsparing.  Diarchar,  daunt- 
less. Diarchen,  uncovered,  unshod. 
Diarchenad,  unclothed.  Diarcholl,  with  - 
out  a  wound,  unscathed.  Diarchwaeth, 
tasteless.  Diardres,  without  toil.  Di- 
ardwy,  without  sway.  Diarddel,  claim- 
less  :  v,  to  disclaim,  to  repudiate.  Diarf, 
unarmed.  Diarfaeth,  void  of  purpose. 
Diarfer,  without  usage;  unusual.  Di- 
arfod,  inopportune.  Diarffordd,  out  of 
the  way.  Diargae,  without  obstacle. 
Diargel,  undisguised.  Diargraff,  im- 
printed; without  impression.  Diar- 
gysswr, undaunted.  Diargywedd,  blame- 
less. Diarial,  spiritless,  faint.  Diarloes, 
exhaustless.  Diarludd,  unobstructed. 
Diarlwy,  unprovided.  Diarmerth,  with- 
out preparation  or  provision.  Diarnabod, 
unrecognised.  Diarnod,  uncharacteris- 
tic. Diarobryn,  unmerited.  Diarofyn, 
unintentional.  Diarogl,  without  scent, 
scentless.  Diaros,  without  delay.  Di- 
arswyd,  dauntless,  fearless.  Diartaith, 
without  torture.  Diarw,  not  rough  or 
rugged.  Diarwais,  without  earnestness. 
Diarwedd,  without  conduct.  Diarwel, 
not  conspicuous.  Diarwellyg,  undefect- 
ible.  Diarwybod,  unknowing,  una- 
wares. Diarwydd,  without  token.  Di- 
arymchwel,  unreverting.  Diarynaig, 
dauntless.  Diasbri,  without  wiles.  Di- 
asgell,  wingless.  Diasgen,  unblemished ; 
unhurt.  Diasgloff,  without  lameness. 
Diasgwrn,  without  bone.  Diastrus,  un- 
perplexed.  Diasw,  not  left  or  awkward 
Diateb,  unanswered.  Diattal,  unim- 
peded, unstopped,  incessant.  Diattreg, 
undelayed,  unimpeded ;  direct.  Diattro, 
without  reversion.  Diathraw,  without 
a  teacher.  Diathrawd,  uncensured. 
Diathrin,  unused  to  labour.  Diau,  true, 
certain.  Diawch,  not  keen ;  unapt.  Di- 
awgrym,  unskilful.  Diawr,  without 
doubt.  Diaws,  unapt.  Diawydd,  with- 
out avidity,  not  zealous 

Dibaid,   incessant,  unceasing,   cease- 
123  ~ 


DID 


(Dl  p,r.) 


DIDD 


less.  Dibaith, indistinct,  Diball,  infal- 
lible; sure.  Dibara,  not  durable ;  short. 
Dibarch,  void  of  respect.  Dibcch,  sin- 
less, without  sin.  Dibedrylaw,  inexpert. 
Dibelre,  without  perplexity.  Dibellt, 
incompact.  Diben,  headless,  endless. 
Dibenaeth,  without  a  chief  or  leader. 
Diberchen,  unpossessed.  Diberfedd, 
without  entrails.  Diberthynas,  irrele- 
vant. Diberygl,  without  danger.  Di- 
betrus,  unhesitating,  decided.  Dibil, 
having  no  peel.  Diblaid,  without  party. 
Diblant,  childless.  Diblcth*  unplaited. 
Diblisg,  without  shell  or  husk.  Diblu, 
featherless,  unhedged.  Diblwyf,  hav- 
having  no  parish.  Diblydd,  not  mellow 
or  soft.  Diblyg,  without  a  fold.  Dibobl, 
without  people,  unpopulated.  Diboen, 
painless;  unwearied.  Diboeth,  without 
heat.  Diborth,  helpless,  unaided.  Di- 
braidd,  without  flocks.  Dibrawf,  with- 
out proof.  Dibrestl,  without  prattling. 
Dibreswyl,  having  no  abode.  Dibrid, 
priceless.  Dibridd,  without  earth.  Di 
brin,  unscanty,  unscarce.  Dibriod,  un- 
married, single.  Dibris,  worthless,  value- 
less, of  no  account.  Dibrudd,  indiscreet. 
Dibrwy,  iinprovidi  nt.  Dibrvd.  inoppor- 
tune. Dibryder,  without  anxiety.  Di- 
bryn,  without  purchase.  Dibrys,  without 
haste.  Dihrysur.  not  diligent.  Dibuch, 
without  desire.  Dibur,  impure,  unre- 
fined=Ammhur.  Dibwyll, 
witless.  Dibwyg,  light,  not  heavy.  i)i- 
byd,  without  danger 

Dich want, without  desire.  Dichwerw, 
not  bitter.  Dichwith,  not  awkward. 
Dichwedl,  without  a  word   ' 

Didad,  fatherless.  Didaen,  without  ex 
pansion.  Didaer,  unimportunate.  Didal, 
unpaid.  Didalch,  unfractured.  Didahn, 
incessant.  Didanc,  not  tranquil.  Di- 
dardd,  uneffusive.  Didarf,  nnscared, 
unchased.  Didaro,  not  struck,  without  a 
blow;  unaffected,  unconcerned.  Didarth, 
without  vapour.  Didasg,  without  task 
or  job.  Didaw,  not  silent  or  tacit. 
Didawel,  not  calm,  uutraiujuil.  Didawl. 
incessant,  unabated.  Didech,  without 
skulking.  Dideimlad,  unferiing,  inhu- 
man. Dideithi,  imperfe-t  in  kind.  Didel, 
act  stretched.  Di-ia-l  res  beaîifcíul 
Dider,  impure,  unrefined.  Diderfyn, 
boundless,  endless,  infinite.  Diderfysg, 
undisturbed.  Didlawd.  not  poor,  or 
destitute.  Didolc,  without  a  dent. 
DidoLL   free  of  toil,   toll-free.     Didon. 


having  the  surface  removed.  Didonfryij 
unfroward.  Didor,  uninterrupted.  Dil 
doraeth,  unprofitable;  silly  and  changtl 
able;  fickle;  shiftless;  uncontinuinjl 
Didorch,  unwreathed.  Didoriad,  ur 
broken.  Didost,  unsevere.  Didostui 
without  pity,  pitiless,  incompassionat 
Didra,  without  excess.  Didrachwan 
without  lust.  Didrafn.  without  chang 
Didrafferth,  Didrafod,  without  bust! 
Didraha,  without  haughtiness.  Didra 
undiminished.  Didraill,  unrevolvin 
Didrain,  unagitated;  solitary.  Didrai 
without  oppression.  Didrallod,  withoi  I 
distress.  Didramgwydd,  unstumblina  I 
without  offence.  Didramwy,  unfrequa  I 
ted.  Didranc,  endless ;  incessant.  D 
dras,  without  kindred.  Didrasercl 
wit  bout  doating.  Didraul,  wasteles  I 
inexpensive;  without  diminution.  Dl 
drawd,  without  currency.  Didrawial 
unimpelled.  Didraws,  not  cross;  nl 
froward.  Didref,  without  a  dwellinl 
desert.  Didrefn,  disordered,  irreguki 
Didremyg,  without  contempt.  DidnB 
without  labour.  Didreth,  free  of  tifl 
bute,  tax-free.  Didro,  without  a  turB 
;,  direct.  Didroed,  footless;  withoB 
leg  or  stand.  Didrofa,  without  1 
turning.  Didrosedd,  without  trarB 
grcssion.  Didru.  without  misery.  IE 
drugar,  Didrugaredd,  unpitying,  mer>« 
less,  pitiless,  unmerciful.  DidrwcJ 
not  fractious.  Didrwm.not  heavy,  ligli 
Didrwst,  noiseless,  without  din.  II 
drwydded,  unlicensed.  Didrydar,  wit» 
out  clamour.  Didrythyll,  not  want<« 
Didrywedd,  without  instinct.  Diduchs» 
without  grumbling.  Didudd,  withe ■ 
covering.  Diduedd, impartial, unbiaswM 
Didwf,  without  growth.  Didwg,uupnB 
perous.  Didwll,  having  no  hole.  DidvH 
unfractured,  whole.  Didwrf,  with(« 
tumult.  Didwy.  unarranged.  Didw;« 
without  guile,  undeceitful.  Didwy  a 
unelastic.  Didy,  houseless.  DidB 
unsuspected.  Didymmestl,  uutempB 
tuous.  Didyner.  not  mild  or  tend» 
Didywyll,  not  dark,  unobscured,  iml 
scure.  Didywyn.  without  resplendent 
Didda.  Diddaioni,  void  of  goodníBJ 
Diddadl,  without  dispute.  undisputB 
indisputable.  Diddail,  leafless,  apetH 
ous.  Diddannod,  reproachless.  Diddll 
bod,  improvident,  Diddarfod,  endltjji 
perennial.  Diddawn,  unsifted;  grafi 
less.  Diddawr.  unconcerned.  Diddetj 
124 


I 


DI 


CD: 


void  ot'  understanding,  irrational.  Di- 
[ddefnvdd,  unsubstantial;  useless.  Di- 
jdderbyn,  unreceiving.  Diddestl,  untidy. 
HMddewis,  without'  choice.  Diddi'al, 
{without  revenge.  Diddichell,  undesign- 
Jing,  guileless.  Diddirlan,  not  evanescent. 
jWddiftodd,  unquenchable.  Diddig,  un- 
Jmpassioned,  without  anger;  appeased? 
contented;  unmurmuring.  Diddillad, 
without  clothes.  Did  dim,  having  or 
being  nothing:  worthless.  DiddTogi, 
pot  lazy.  Diddiolch,  without  thanks; 
unthankful.  Diddirnad,  not  compre- 
hended. Diddiwedd,  endless,  infinite. 
Diddiwyll,  uncultiva.ted.  Diddolur,  un- 
ailing ;  painless.  Diddos,  without  drops. 
Diddosbarth,  unclassified.  Diddrwg, 
void  of  evil,  innocent,  harmless.  Di- 
ddrwg didda,  neither  good  nor  bad;  in- 
different. Didduw,  godless;  atheistical. 
Diduyblyg,  undoubled.  Diddychryn, 
fearless,  dauntless,  unintimidated.  Di- 
ddyled,  out  of  debt.  Diddyrys,  not 
intricate.  Diddysg,  unlearned,  illiter- 
ate. DicldyweddijUn  conjoined;  unaf- 
fianced. 

i  Dieehing,  unstraitened.  Diechrys,  not 
alarming.  Diechwng,  not  conl 
Dieehyr,  inflexible;  sturdy.  Diedfydd, 
Diedlaes,  without  drooping.  Diedlid, 
without  anger.  Diedliw,  reproachless. 
Dicdlym,  without  pungency.  Diedmyg. 
without  reverence.  Diedrin,  without 
bustle.  Diedrysedd,  without  superfluity. 
Diedw,  unladed,  unwithered.  Dieddaint, 
incompact.  Dieddrin,  not  mysterious. 
Dieddyl,  not  inherent.  Diefras, 
Diefrydd,  unmanned.  Dieffaith,  inerì'ect- 
lal.  Diegin,  having  no  germ.  Dieglur, 
pact.  Dieglwg,  not  manifest.  Di- 
unwavering.  Diegni,  without 
__i.  Diegryn,  untrembling.  Di- 
i,  not  feeble  or  weak.  Diegweddi, 
'less.  Diegwyl,  inopportune.  Di- 
not  slender ;  not  feeble.  Dieiddo, 
property.  Dieilig,  unharmon- 
Dieinig,  without  agitation.  Di- 
:h,  without  dispute.  Dieiriol,  with- 
itercession.  Dieisieu,  unnecessary, 
Dieisor,  matchless.  Dieithr, 
nt  exception.  Dielusen,  without 
ty.  Dielw,  worthless;  ignoble. 
.")iell.  unblemished,  perfect.  Dien,  mov- 
ng  with  ease,  nimble,  mettlesome,  vigor- 
ous; not  broken  with  labour  or  age; 
:alm;  pleasant;  certain.  Dienaid,  in- 
inimate,    soulless.      Dienhyd,   without 


pjr.) DIF 

peril.  Diencil,  not  receding.  Dienig. 
without  activity:  sad.  Dienllib,  irre- 
proachable. Diennill,  unprofitable,  pro- 
fitless. Dienw.  anonymous,  nameless.  Di- 
epil,  having  no  issue.  Dierbyn,  without 
reception.  Diergryd,  without  trem- 
bling. Diergryn,  unshaken;  fearless. 
!>i  srgyr,  unimpelled.  Dierlyd,  Dierlyn, 
unpursued.  Dierwin,  not  rough  or 
harsh.  Diesgud,  not  nimble  or  ac- 
tive. Dietifedd.  without  issue,  child- 
less, without  an  heir,  heirless.  Di- 
ewyllys.  intestate,  without  a  will 

Ditad,  destitute  of  good.  Difaddeu, 
without  remission,  unpardoned.  Di- 
faei,  void  of  profit,  Difaeth,  MÚthout 
nourishment, unnourished.  Difai, blame- 
less, faultless.  Difalch,  void  of  pride; 
humble.  Difam,  motherless.  Difan,  spot- 
less, unspotted,  immaculate.  Difanw 
evanescent,  perishing.  Difanw],  not 
exact,  inexact.  Difar,  without  wrath. 
Difarf,  beardless,  shaved.  Difariaeth, 
without  mischief.  Difam,  void  of 
judgement.  Difarw,  deathless,  immor- 
tal. Difas.  not  shallow.  Difaswedd 
without  levity.  Difechni,  not  having 
bail,  unbailed.  Difedr,  unskilled,  un- 
skilful. Difedydd,  unbaptized.  Di- 
feddiant,  unpossessed,  without  possess- 
ion. Difefl,  void  of  reproach.  Difeth 
infallible,  certain.  Difin,  without  edge! 
edgeless,  blunt.  Diflaen,  without  a 
point.  Diflan,  without  lustre;  fading. 
Diflas,  tasteless;  disgusting;  insipid, 
disagreeable.  Diflin,  biflino,  not  tired, 
unwearied,  untiring.  Diflisg,  without 
shell;  unpeeled.  Diflodau,  destitute  of 
flowers.  Diflwng,  not  sullen.  Difoes, 
void  of  manners,  rude.  Difrad,  not 
treacherous.  Difradw,  not  defective. 
Difraint,  unprivileged;  unfranchised. 
Difrau,  not  fragile  or  brittle.  Difraw, 
.  careless;  courageous.  Difreg, 
not  frail.  Difri,  undignified;  ignoble.  Di- 
friff,  not  having  tops;  pruned.  Difrisg, 
without  trace,  trackless.  Difro,  exile. 
Difryd,  having  no  mind;  listless.  Di- 
frys,  not  in  haste.  Difryw,  not  luxu- 
riant. Difuchedd,  immoral.  Difudd, 
gainless,  not  profitable.  Difwng,  un- 
wavering, steady.  Difwlch,  breachless. 
Diiwria/l,  undesigned,  without  purpose. 
Difwrw,  improvident ;  inconsidate.  Di- 
fwyn,  unenjoyed;  unprofitable;  v,  to 
spoil.  Difydr,  without  metre.  Di- 
fvfvr.  uncontemplated,  impromptu. 
125 


DIG 


Difygwl,     unintimidated.      Difygwth 

void  i)f  threatening.     Difyngial,  void  of 
stammering 

Diffaeth,  unfruitful,  barren;  uncleared 
Diffaith,  vile,  dishonest,  filthy,  base.  Di- 
ffawd,  unfortunate, luckless.  Difflais,  not 
ravaged.  Diffordd,  having  no  road,  path- 
less. Difirwyn,  unbridled.  Diffrwyth. 
fruitless;  unprofitable.  Diffuant,  un- 
feigned, sincere.  Diffur,  without  per- 
ception.   Diffyniant,  unprosperous 

Digabl,  uncalumniatcd.  Digae,  unen- 
closed, unfenced.  Digaer,  un walled, 
unfortified.  Digaeth,  Digaetliiwed,  on- 
confined.  Digainc,  without  branches. 
Digais,  not  seeking;  negligent.  Di- 
gafon,  heartless,  dispirited,  depressed. 
Digam,  not  bent;  nnperverted.  Digam- 
wedd.  void  of  iniquity,  faultless.  Di- 
gamwri,  void  of  iniquity.  Digar,  not 
loved;  forlorn.  Digarad,  disregarded; 
forlorn.  Digarc,  careless;  unanxious. 
Digarchar,  unimprisoned.  Digardd, 
unstigmatized.  Digariad,  unbeloved ; 
forlorn.  Digas,  without  hatred,  unhated. 
Diged,  without  treasure.  Digeintaeh 
without  bickering.  Digel,  not  hidden 
or  secret;  open.  Digelwydd,  free  from 
falsehood,  truthtelling.  Digellwair,  not 
joking.  Digen,  without  scales  or  scurf. 
Digenedl,  without  a  family.  Digenfi- 
gen,  without  envy,  unenvious.  Diger- 
aint,  without  kindred.  Digerdd,  artless 
songless.  Digerth,  not  imminent.  Di- 
gerydd,  without  rebuke,  unrebuked. 
Digib,  having  no  husk.  Digig,  without 
flesh,  fleshless.  Digil,  unreceding ;  firm. 
Digilwg,  without  a  frown.  Diglef- 
yd,  free  from  disease.  DigHw,  in- 
compact; deformed.  Diglod,  without 
fame;  unrenowned.  Diglwyf,  uninfec- 
ted; sane.  Diglyw,  deaf.  Digoddiant, 
without  annoyance.  Digoed,  without 
wood  or  timber.  Digoll,  without  loss 
or  lapse.  Digolled,  free  from  loss,  safe, 
Digosp,  unpunished.  Digost.  without 
expense.  Digraid,  not  passionate.  Di- 
grawn,  unaccumulated.  Digred,  un- 
believing, infidel.  Digribddail,  with- 
out extortion.  Digrintach,  not  mi- 
serly. Digroen,  having  no  skin  or  crust. 
Digroniad,  unbounded.  Digrybwyll,  not 
alluded  to.  Digrych,  unv.rinkled,  un- 
ruffled. Digryn,  without  trembling. 
Digu,  not  affectionate.  Digudd,  uncon- 
cealed. Digwl,  blameless,  faultless.  Di- 
gwmwl,  cloudless,  unclouded. 


(Pi  P-rQ 


DIH 


sleepless.    Digwydd,  Digwymp.  withoi 
lapse.      Digydwybod,    unconscionabl  I 
without  conscience.     Digyfannedd,  ml 
domestic.     Digyfedd.  without  feastinj 
Digvfludd,  unimpeded.    Digyflwyn,  m  I 
attached.   Digyfnerth,  helpless,  uuaide 
Digyfnewid,  unchangeable,  immutabl 
Digyfoeth,   destitute   of   wealth.     D 
gyfraid,   wanting  necessaries.     Digy 
raith,  without  law;  lawless.    Digyfra 
unpartieipated.     Digyfrif,  of  no  accoun 
Digyfrwng,  not  intervening,  immediat 
Digyfrwydd,  unpropitious.     Digyfwn 
immediate,  close.  Digyfyng,  unconfine 
Digyffelyb,  dissimilar,  unparalleled.  D 
gvfi'ro,     undisturbed,    unmoved.      D 
gynghor,  void  of  council.     Digyngwed 
unassimilating.     Digyngyd,  inconside 
ate.      Digymhar,    matchless,    peerles 
Digymhell,  unconstrained.  Digymhort 
suecourless,  helpless.     Digymhwyll,  i 
rational.      Digymmal,    jointless.     Dfl 
gymmeriad,  of  no  estimation,  disreputS 
bíe.     Digymmysg,  uncompounded.    Dm 
gynhen,  not  discordant ;  without  dispuB 
or  strife.  Digynhwrf,  unagitated  ;  undiB 
turbed.  Digynnaliaeth,  without  suppoF 
or  maintenance.     Digynneddf,  witho-P 
virtue.  Digynniwair,  unfrequented.  D 
gynnorthwy,  helpless ;  unaided.    Digy:! 
nydd,    without    increase.    Digynnyrcli 
unproductive.  Digynnyred,  unfrequenB 
ed.     Digynnysgaeth,  unendowed.     JD» 
gyrrith,    not    mean.     Digyssellt,   una 
dapted.     Digysswllt,    disjunctive.    £■ 
gystadliad,   incomparable,    unequalleH 
Digywair,  without  order.     DigywilydB 
shameless,  impudent,  barefaced 

Dihaeddiant,  unmerited.  Dihafarc» 
energetic;  courageous.  Dihail.withoB 
service.  Dihain,  not  epidemic.  DihaiiB 
without  infection.  Dihalen,  without  sa  m 
Dihalog,  unpolluted,  undefiled.  Dihal  I 
not  salt,  not  saline.  Dihamdden,  vnt'M 
out  leisure.  Dihanfod,  without  exiB 
tence,  nonexistent.  Dihap,  lucklesB 
unfortunate.  Dihawdd,  not  easy  I 
facile.  Dihawl,  without  claim.  1 8 
hawnt,  without  alacrity.  Dihedd,  peacB 
less;  discordant.  Dihewyd,  witho» 
zeal.  Dihil,  without  progeny.  Dihocf  m 
fraudless;  sincere.  Dihoen,  dispiriteB- 
cheerless.  Dihoff,  unamiable,  unlove» 
Dihort,  without  rebuke.  Dihudd,  wit  ■ 
out  covering.  Dihun,  sleepless,  awafcM 
Dihwyl,  disorderly.  Dihyder,  withoy| 
reliance,  distrustful,  unconfident 
126 


DIO 


(Pi  p.t.) 


DIW 


Diladrad,    without    theft.      Dilaeth. 
.without  milk.     Dilafar,  not  loquacious, 
mute.     Dilawch,  without  refuge.    Dile, 
without  place;  extinct.     Dilech,  not  apt 
to  sculk.     Diled,  without  breath.     Di- 
ledach,  not  of  base  origin.     Diledfryd, 
not  listless.     Dilediaith,  free  from  pro- 
vincialisms. Diledlef,  of  unbroken  accent. 
Diledlyth,  undejected.     Diledrith,  void 
of  delusion.     Diledryw,    undegenerate. 
Dileddf,  unbiassed ;  direct.     Diles,  use- 
less; profitless.     Dilesg,  not  weak,  un- 
feeble.     Dilew,   not    skilful    or   clever. 
Dilewyrch,  unilluminated;  not  bright  or 
light ;  gloomy.  Dilid,  not  angry  or  wrath- 
ful.    Diliw,  colourless.     Diludd,  unob- 
itructed.    Diludded,  indefatigable.    Di- 
lun,  formless ;  awkward.    Dilwgr,unde- 
filed,  unpolluted.     Dilwrf,  uncowardly. 
Dilwybr.  pathless,  trackless.    Dilwydd, 
anprosperous.    Dilwyth,   not   having  a 
burden.      Dilyfn,  not  smooth  or  sleek, 
bilygad,  eyeless,  sightless.    Dilys,  una- 
voidable; certain.     Dilyth,  not   feeble: 
infallible.     Dilywodraeth,  anarchial 
'■■   Dinag,  without  exception  or  refusal. 
Wnam,     unexceptionable.       Dinawdd. 
vithout    protection.      Dinerth,    impo- 
rt; unable,  feeble.     Dinewid,  without 
Dinidr,  without  delay  or  hin 
Diniwred,   harmless,  innocent, 
of  no  note  or  mark.    Dinodd, 
tout  juice   or  sap.     Dinodded,  de- 
Dinwyf,  without   liveliness. 
_  th.  innoxious 
>iobaith,    without    hope,     hopeless. 
ir,    worthless,     useless.     Diochel 
oidable.    Diodid,  not  dubious.    Di- 
uninterrupted.     Dioddef,    with 
suffering.     Dioed,   without   delay 
Iran,  not  of  age.     Dioer,  doubtless ; 
/.     Diofal,   careless;    secure.     Di- 
without  affliction.     Diofn,  fearless, 
muted.    Diogan,  reproachless.    Di- 
unexposed;     secure.     Diogwydd. 
iclined.   Dioheb,  unanswerable.  Di- 
hir,  without  delay,     Diol,  having  no 
larks,  trackless.    Diolrhain,  uninvesti- 
ated.     Diolud,   without    wealth.    Di- 
ludd, unobstructed.     Diolwg,  sightless, 
•lind.  Diommedd,  without  refusal.  Di- 
rchudd,  undisguised;  uncovered.     Di- 
rchwyl,  unemployed.     Diorfod,  uncon- 
gained.      Dioriog,    unfickle;     steady 
_i>iormail,    Diormes,   unoppressed,    un- 

F Molested.     Diorphen,  without  end,  per- 


Diorsaf.  unstationary.  Diorwag,  not 
trifling.  Diorwan,  -without  feebleness. 
Dioryfig,    unpresuming;    not     curious. 

os,_ indubitable,  doubtless.     Diosgryn, 

i  agitated 

Diradd,  having  no  degree  or  rank. 
Diragfarn,  unprejudiced.  Diragfwriad, 
improvident ;  without  predetermination. 
Diragfyfyr,  unpremeditated,  impromptu. 
Diragofal,  improvident.  Diragor,  with- 
out excellence.  Diragrith,  without 
hyprocrisy.  Diragwel,  without  foresight. 
Diraid,  unnecessary,  useless.  Diras, 
graceless.  Direswm,  irrational.  Öirin- 
wedd,  without  virtue.  Dirodres,  with- 
out pomp.  Dirwgnach,  unmurmuring. 
Dirwym,  without  restriction.  Dirwystr, 
unobstructed.  Dirybudd,  without  notice. 
Diryfedd,  not  marvellous,  hfiryfyg, 
unpresumptuous.  Dirym,  without  power ; 
feeble,  weak.  Diryw,  degenerate,  de- 
based 

Disathr,  untrodden,  unbeaten.  Disefyd , 
unstaying;  sudden.  Diseibiant,  unin- 
dulged ;  without  leisure,  leisureless.  Di- 
serch.  without  fondness  or  affection. 
Diserfyll,  not  tottering.  Disiarad,  with- 
out talk ;  tacit.  Disigl,  unshaken,  firm. 
Dison,  without  noise,  silent.  Disorod, 
defecate;  pure,  without  dross.  Disoth- 
ach,  clear  of  refuse.  Disudd,  Disug, 
juieeless,  sapless,  not  juicy.  Disut,  out 
of  order ;  unwell ;  small.  Diswn,  without 
noise.  Diswrth,  not  sluggish.  Diswta, 
not  sudden.  Diswydd,  without  office.  Di- 
BWjn,  without  charm.  Disyched,  with- 
out thirst.  Disyfiyd,  without  motion. 
Disyfyd,  unstaying;  sudden.  Disylw, 
heedless,'  inadvertent.  Disylwedd,  un- 
substantial. Disymmud,  immovable. 
Disyndod,  without  surprise.  Disynwyr, 
senseless,  foolish 

Diunon,  undoubted,  indubitable.  Di- 
urddas,  without  dignity 

Diwad,  without  denial.  Diwaddod, 
without  dregs.  Diwael,  not  wretched,vile, 
or  base.  Diwaelod,  bottomless ;  without 
dregs.  Diwagedd,  without  vanity.  Di- 
wagl,  immovable,  firm,  stable.  Diwahan, 
indiscriminate.  Diwahardd,  unforbid- 
den. Diwahodd,  uninvited.  Diwair, 
continent,  chaste;  faithful;  loyal.  Di- 
waith,  without  work.  Diwala,  unsatis- 
fied; not  full.  Diwall,  not  lacking. 
Oiwallt,  hairless,  bald.  Diwarafun,  un- 
begrudged.  Diwarth,  Diwarthrudd,  re- 
proachless. Diwarthaf.  without  superior. 
127 


DIY 


(See  Di  px.) 


Diwasanaeth,  unserviceable.    Diwasgar. 

undispersed.  Dhsas^od,  without  shelter. 
Diwatwar,  without  mockery.  Diwegi, 
without  vanity.  Diweirin,  continent, 
chaste.  Diweithred,  without  deeds  or 
acts.  Diwellig,  not  aptto  fail.  Diẁellt, 
without  grass.  Diwen,  without  smiling, 
Diweniaith,  without  flattery.  Diwen- 
wyn,  not  venomous.  Diwerth,  worth- 
less, valueless.  Diwes,  immediate 
proximate.  Diwest,  unvisited.  visitless, 
Diwestl,  without  confusion.  Diwg,  not 
frowning.  Diwir,  without  truth.  Diwisg, 
without  covering.  Diwlith,  dewless. 
Drwlydd,  without  vegetation.  Di'wni. 
seamless;  not  sewed.  Diwobrwy,  re- 
wardless.  Diwosgo,  without  flinching. 
Diwosgryn,  without  trembling.  Di- 
wraidd,  without  root,  rootless.  Diwres, 
without  heat.  Diwrtaith,  unameliora- 
ted:  unmanured.  Di'wrth,  without  op- 
position. Di'wrthdro,  without  reverting. 
DTwrthdvn,  without  contention.  Diwrth- 
ddadl,  without  controversy.  D'iwrtheh. 
uncontradicted.  Diwrthladd,  unrepug- 
nant. Dîwrthlam,  without  recurrence. 
DTwrthryn.  without  resistance.  Di'wrth- 
wyneb,  unopposed.  Dîwrthymdrech 
irresistible.  D'iwryg,  infirm;  feeble. 
D'i'wrym,  seamless,  without  a  seam. 
Diwybod,  unknowing,  ignorant.  Di- 
wyg,  not  vitiated.  Diwyl,  unbashful; 
inr/adent.  Diwyn,  not  white  or  fair. 
Diwyr,  not  oblique.  Diwyth,  without 
wrath 

Diymadferth,  inactive;  helpless.  Di- 
ymanerch,  ungreeted.  Diymarhed,  una b- 
stemious.  Diymarbod,  unprepared.  Di- 
ymarfer,  unaccustomed.  Diymattal,  un- 
restrained. Diymchwiliad.  uninquisitive. 
Diymdaro,  unable  to  strive.  Divmdro, 
inflexible.  Diymddiried,  unco 
Diymgais,  void  of  exertion.  Diymgel. 
unsecmding.  Diymgudd,  unsecluded, 
unsecluding.  Diymgyreh.unapproached. 
Diyinmod,  "motionless.  Diymogel,  un- 
guarded. Diymoralw,  uninquisitive. 
unimportunate.  Diymosgryn,  unable  to 
crawi.  Diymroad,  unresolved.  Diym- 
ryson,  without  dispute.  Diymsyniad. 
insensible.  Diymwad,  undeniable.  Di- 
ymwan,  undefending.  Diym wared,  ir- 
remediable. Diymwasg.  uncompressed. 
Diymwel,  unvisiting.  Diyinwrthiadd, 
unopposing.  Diymwrthrvu.  unresisting. 
Diym,  without  vigour.  Diysbryd,  spirit- 
less,   lifeh'ss.      Diysig,    unconsuming. 


Diysgog,  immovable,  firm,  stable. 

ystryw,  void  of  tricks.     Diystwng,  un 

subjected.     Diystyr,  inconsiderate;  un 

meaning;  unimportant 

Diaelodi  i\  to  dismember 

Diafl  -iaid,  dieifl  it.  devil.  Satan 

Diafn  -an  n,  fainting  hot 

Diafol,  diafliaid  ??,  devil,  Satan 

Diangiad  n,  escaping 

Diangol  a,  escaping 

Diane  .'.  escape,  retreat 

Diane  v,  to  escape,  to  avoid 

Dial  ?>,  vengeance;  revenge 

Dial  r,  to  avenge;  to  revenge, 

Dialbren  -i  n,  gallows 

Dialedd  »,  vengeance 

Dialeddgar  «,  revengeful,  vengeful,  via 

Dialeddiad  //,  aven  [dicth 

Dialeddol  a,  aver,  3 

Dialeddu,  Dialu  v,  to  revenge,  toaveng 

Dialfawr,  Dialgar  a,  revengeful 

Dialiad  /?.,  revenging 

Dialydd  -ion  //.  avenger         [vengeam 

Diaiyildiaeth,    Dialynia^th   71,   reveng 

Diammhenaetb  nf,  certainty 

Diammhëus  u,  unsuspecting 

Diammodol  a.  unconditional 

Dianiaeth  11  j\  indisposition 

Diarddel,  Diarddelwi,  Diarddelw  v, 

disclaim,  to  repudiate 
Diareb  -ion  vf.  proverb 
Diarebol  a.  proverbial 
Diarebu  r.  to  use  adages 
Diarebydd  -ion  n,  proverbialist 
Dias  u,  din,  clamour 
Dias  >\  to  make  a  clamour 
Diasp  uj\  shrill  noise,  cry 
Diaspad  -au  nj\  clangor 
Diasped  r.  to  clan--,  to  clamour 
Diaspedain  to  ring 

Diasu  v.  to  ding,  to  clamour 
Diau  ad,  certainly,  surely,  truly,  inde 
Diawdlyn  -oedd  n.  beve 
Diawillys  n,  the  give-ale 
Diawdwydd  up  (-en  nf),  bay  trees 
Diawl  -iaid  n,  devil=Diafol 
Diawlaidd  a, devilish;  hellish 
Diawledig  a,  possessed  of  a  devil 
Diawles  -od  -au  nf  she-devil,  fury 
Diawlig  a.  devilish,  satanic 
Diawlio  v,  to  call  the  devil 
Bib  -ion  n,  fall,  depth 
Dibl  -au  n,  skirt;  daggle 
Diblath  -au  nf,  piston 
Dible  tip,  skirts;  daggles 
Dibliad  n,  bedaggling 
Diblo   ;•.   *•■  iiigle,  to  l> 

128 


DIDD 


(See  Di  px.) 


DIF 


Diblog  «,  bedaggled 

Wboeni  v,  to  put  out  of  pain 

Dibr  -au  n,  saddle 

Dibra  v.  to  put  on  a  saddle 

Kbrisdod  n,  depreciation;  disregard 

Dibrisio  v,  to  depreciate,  to  undervalue; 

to  disregard 
Dibybyr  a,  void  of  energy        [precipice 
Dibyn'  -au  n,  steep,  hanging   ground, 
Diby::;:i.  eion  n,  pendulum 
Dibyniad  n,  impending 
Dibyn og  a.  appendant 
Dibyim!  à,  impending;  dependent 
Dibynu  v,  to  impend,  to  hang ;  to  depend 
Dibynydd  -ion  n,  dependent 
Dicra  a,  puny,  squeamish ;  delicate 
Dicräwch  n,  squeamishness 
Dichell  -ion  nf,  wile,  trick 
Kchellgar,   Dichellus   a,   wily,  crafty, 
Dichelliad  n,  devising  [designing 

Dichellu  v,  to  use  craft  [pick 

Dichlyn  a,  assiduous:  v,  to  choose,  to 
Dichlynder,  Dichlynedd  n,  assiduity 
Dichlynu  v,  to  choose,  to  pick 
Dichi>n   v,  to  be  able;  to  be  permitted 

by  circumstances.  Dichon  i  mi,  I  may 
(Dichonadwy  a,  possible 
JDichoni  v,  to  be  effectual 
Diehoniad  n,  effectuation 
Dichwain,  weiniau  nf  chance,  lot 
Dichwyn,  Dichyn,  -ion  n,  fragment 
Did  -au  nf,  teat ;  fluency 
Diden  -au  nf,  nipple,  teat 
DideiKg  a,  having  teats 
EBderf  -oedd  n,  wilderness 
3idi  nf,  nipple,  pap 
)idoi  v,  to  uncover,  to  unroof 
Xdoni  v,  to  pare,  to  peel  the  surface 
Mdraw  n,  straying 
Mdreftadu  v,  to  disinherit 
)idri  n,  perplexity,  trouble  [borage 

Mdrist   o,   undejected:    nf,   the   plant 
)idryf  -oedd  n,  solitary  spot 
Mdryfwr,  wyr,  Didryfydd  -ion  ??,  hermit 
)idyo  v,  to  eject,  to  unhouse 
)idyr  a.  sorrow,  sadness 
>iddigrwydd  n,  freedom  from  passion 

or  anger ;  contentment 
Hddosben  n,  head-covering,  hat 
♦iddosfa  -oedd  nf,   covert  from   rain 
'  sheltered  place 
'iddyfniad  n,  weaning 
'iddyfnu  v,  to  wean 
•iddyfnyn  n,  weanling 
itiddym  a,  destitute,  void 
i'iddymadwy  a,  defeasible 
'ioâymder  n,  nothingness 
9 


Diddymedig  a,  annulled 

Diddpnedigaeth  nf  abrogation 

Diddymiad  n,  annihilation 

Diddymol  a,  annihilating 

Diddymu  v,  to  annihilate ;  to  annul,  to 
disannul,  to  abrogate ;  to  depreciate 

Diebreidiad  n,  frustration 

Diebreidio  v,  to  frustrate 

Diebryd,  Diebiydiad  n,  frustration 

Diebrydol  a,  obstructive 

Diebrydu  v,  to  frustrate 

Diebyd  n,  assault,  onset 

Diechwith  a,  not  awkward 

Diedifar,  Diedifarus  a,impenitent=An- 

Dieflig  a,  devilish  [edifarus 

Dieflyn  n,  little  devil 

Diengyd,  Diengu  v,  to  flee,  to  escape 

Dien  n,  extinction ;  death 

Dienoed  n,  reprieve,  respite 

Dienwaededig  a,  uneircumcised 

Dienwaediad  n,  uncircumcision 

Dienydd  -iau  n,  violent  death,  execution 

Dienyddfa  -oedd  7^/==Dienyd  die  -oedd 

l^n,  place  of  execution   _ 

Dienyddiad  n.  putting  to  death 

Dienyddol  a,  life-divesting 

Dienyddu,  Dienyddio  v,  to  put  to  death 

Dienyddwr,  wyr  n,  executioner 

Diesgenlus  a,  not  negligent 

Diesgud  a,  not  nimble 

Dietifeddu  v,  to  disinherit 

Dieuog  a,  guiltless,  not  guilty 
Dieurwydd  n,  certainty 

Dif  -ion  n,  cast  off,  ejection 
Difa  v,  to  consume ;  to  destroy ;  to  de- 
vour ;  to  waste 
Difa  n,  extermination 
Difâd  n,  exterminating 
Difalch  a,  void  of  pride ;  humble 
Difancoll  nf,  total  loss,  perdition 
Difaniad  n,  vanishing 
Difant  n,  vanished  state 
Difanu  v,  to  vanish;  to  fade  away,  to 
Difanwl  a,  not  exact,  unexact      [decay 
Difeddw  a,  sober,  not  drunk 
Difeio  v,  to  exculpate 
Difeiriad  n,  repenting 
Difenwad  n,  contemning 
Difenwi  v,  to  contemn ;  to  call  names 
Difiad  ii,  annoyance 
Difinyddiaeth  nf  divinity,  theology= 

Duwinyddiaeth 
Difio  v,  to  fling ;  to  annoy 
Difiog  a,  annoying ;  wild ;  untractable 
Diflanedigaeth  nf  disappearance 
Diflaniad  n,  vanishing 
Diflanol  a,  evanescent 

120 


DIFF 


{See  Di  px.) 


DIH 


Difiant  re,  evanescence 

Diflanu  v,  to  vanish  away 

Diflasdod  re,  disgust :  insipidity 

Diflasiad  re,  disgusting 

Diflasu  v,  to  disgust;  to  become  dis- 

Diforwyno  v,  to  constuprate        [gusted 

Difr  -an  re,  cast ;  metre 

Difraisg  a,  not  bulky  or  large 

Difrawu  v,  to  grow  careless 

Difräwch  re,  unconcern ;  fearlessness 

Difregawd  re,  rebus 

Difreinio  v,  to  disfranchise 

Difrif,  Difrifol  «,  void  of  trifling;  ser- 
ious, earnest,  sedate,  thoughtful 

Difrifo  v,  to  make  or  become  serious 

Difr'io  v,  to  abuse;  to  debase 

Difrod,  Difrawd,  frodau  re,  waste;  de- 
vastation, desolation;  depredation 

Difrodaeth  re/,  extravagance 

Difrodi  v,  to  make  liavoc,  to  waste,  to 
desolate,  to  devastate 

Difroi  v,  to  banish,  to  exile 

Difrwysg  a,  not  inebriated 

Difrychenlyd  a,  immaculate,  spotless 

Difrydaeth  nf,  inattention 

Difuddio  v,  to  deprive  of  gain  or  profit 

Difwyno   v,  to   make   unprofitable,    to 
mar,  to  spoil;  to  defile;  to  sully 

Difyn  -ion  re,  fragment,  piece,  morsel 

Difyniad  re,  cutting  to  pieces 

Difyniaeth  vf,  anatomy     [to  anatomize 

Difynio  v,  to  carve,  to  mince;  to  dissect, 

Difyr  «.  diverting,  amusing 

Difyredigaeth  ?//,  amusement,  relaxation 

Difyrgar  r/,  tending  to  divert,  amusing 

Difyriad  re,  diverting,  recreation 

Difyru  v,  to  divert,  to  amuse 

Difyrns  a.  divertive,  amusing 

Difýrwch  re,  diversion,  j>lay,  amusement 

Difysgu  i\  to  unmix,  to  separate 

Difyw  a,  lifeless,  inanimate 

Diff  -od  re.  cast,  throw,  dart 

Diffaeth,  ffeithydd  re,  wilderness,  desert 

Diffaeth  a,  waste,  desert 

Diifaethfa,  fëydd  nf,  foul  ground 

Diffaethwch  »,  wilderness 

Diffawd,  ffodion  nf  misfortune 

Diffeithder  re,  foulness 

DifFeithio  v,  to  lay  waste 

Differ  -ion  r/,  defence,  guard 

Differiol  a.  defensive 

Differu,  Diffe.ryd  v,  to  defend,  to  guard 

Diffbdd  n,  what  is  extinct 

Diffodd,  Diffoddi  v,  to  extinguish 
Diffoddiad  n,  extinction 

Diffoddyr  -on  re,  extinguisher 
DifFred,  Diffredu  v,  to  protect 


Diffrediad  re.  protection 
Diffreidiad,  iaid  n,  protector 
Diffreidio  o,  to  protect,  to  defend 
Diffreidiog  -ion  re,  guardian 
Diffrwytho  v,  to  make  abortive  or  barren 

to  neutralize 
Diffryd  v,  to  protect 
Diffwyn  n,  defence,  guard 
Difrwys  -ydd  re,  precipice 
Diffydd  -ion  re,  infidel 
Difiyg  -ion  re,   defect,   failure.     Diffyi 
ar  yr  haul,   an  eclipse  of  the  sur 
Difiyg   anadl,    shortness    of   breatr.j 
Oylcíi  y  diffygion,  the  ecliptic 
Diffygiad  n.  defection  [  to  fa  j 

Diffygio  r,  to  be  defective;  to  be  tired  1 
Diffygiol  n,  defective;  weary,  tired 
Diffyn  -ion  re,  defence,  guard 
Ditfyniad  re.  defending 
Diftynol  a,  defensive 
Diff'ynu  v,  to  defend,  to  guard 
Dig  re,  passion,  anger,  ire,  wrath 
Dig  a,  angry,  wrathful :  displeased 
Digaeth  a,  unconfined,  unrestrained     I 
Digalondid  re.  heart lessness 
I  figaloni  V,  to  dishearten 
Digarn  i\  to  cease  loving 
Digedenu  v,  to  remove  nap  from  cloth  a 
Digio  v,   to  offend;    to  anger;    to  lfi 
Digloff  «,  not  lame  or  halt        [offend(B 
Digllawn  a.  wrathful,  angry 
lúgllunder,  Digllonedd  n,  wrathfulnes ■ 
Diglloni  v,  to  be  displeased  [displeasnB 
Digofaint  re,  displeasure;  anger 
Digollediad  re,  indemnification 
Digollediant  re,  insurance         [denmiiH 
Digolledu  v,  to  make  good  a  loss,  to  ill 
Digon  a,  enough,  sufficient:  re,  enougl» 

ad,  enough 
Digonedd  re,  abundance;  sufficiency     I 
Digoni  o,  to  suffice;  to  satisfy 
Digonol  a,  sufficient;  sated 
Digonoldeb  re,  abundance 
Digonoli  r,  to  satiate,  to  satisfy 
Digor  n,  habit,  passion 
DigortTori  v,  to  disembody 
Digram  a.  wandering,  straying 
I'i-rif.  Digrifol  a,  amusing;  jocose      | 
Digrifedd,  Digrifwch  re,  pleasantry,  | 

musement  [=AnghryÄ: 

Digryno  a.  incompact ;  untidy,  sioveiiHi 
Digter  re,  anger,  displeasure 
Dign  «,  not  affectionate 
Digua  a,  displeasing,  vexatious 
Digyfieuo  r.  to  disjoin;  to  unyoke 
Dihatru  v,  to  strip,  to  undress 
Dihenvdd  n.  he  that  is  without  origfl 
130 


DIM 

Yr  hen   Ddihenydd,  the  Ancient  of 
Days  {Dan.  vii.  9) 

Diheurad,  Diheurawd  n,  apology 

Diheureb  nf  adage 

Diheuro  r,  to  apologize 

Dihoeni  v,  to  grow  languid 

Dil  -iau    n,   structure;   texture.      Dil 

mêl,  honeycomb 
!  Dilaes  a,  without  trailing  or  low 
jDilain  a,  worked  upon;  wasted 

Dilead  n,  abolition,  deletion 

Bflechdid  n,  dialectics 

Dile'edigaeth  nf  extinction 

Diler  -au  n,  instrument,  tool 

Dilerbren  -i  n,  meting-rod 

Dilëu  v,  to  displace ;  to  blot  out,  to  de- 
lete ;  to  abolish ;  to  raze ;  to  annul 

Diliad  n,  operation 

Dilio  v,  to  make  accurate.  Dilio  caeth- 
iwed,  to  emancipate  from  bondage  or 
thraldom 

Diliw  n,  phantom 

Diluddedu  v,  to  rid  of  fatigue 

Diluw  n,  deluge,  flood=Dylif 

Dilwydd  nf,  the  celandine 

Dilwyn  v,  to  shed,  to  cast  off 

Dilyn,  Dilyd  v,  to  follow;  to  pursue 
''Dilyniad  n,  following 

JDilyniaeth  nf  following,  pursuit 
;  Dilynol  a,  following;  consequent 

Dilyr  -ion  n,  instrument,  tool 

iDilyrbren  -i  ?2=Dilerbren 

Dilj-sdod  n,  unavoidableness ;  certainty 

(Dilysiad  n,  making  certain 

Dilysiant  n,  uncertainty 

Dilysiol  a,  unexceptionable 

Dilysrwydd  n,  certitude 

Wlysu  v,  to  make  unavoidable ;  to  cer- 

Dilì  -ion  »,  plait,  fold  [tify 

Diliad  np,  clothes,  apparel,  raiment 

Dilladiad  n,  clothing 

Wlladu  r,  to  clothe,  to  dress 

diliad wr.  wyr,  Dilledydd  -ion  n,  cloth- 
ier; tailor,  habitmaker 

^illiad  n,  folding 

)ilhri  n,  smartness;  elegance 

■)illyn    -ion  n,   ornament.      Dillynion, 

)illyn  a,  smart,  trim,  spruce  [beauties 

Oillynder  n,  smartness,  gaiety,  neatness 

)illynes  -au  nf  smart  female 

'hm  n,  nothing ;  anything ;  something ; 
everything ;  trifle.  Dim  wy,  the  pel- 
licle inside  an  eggshell 

)im  a,  no ;  any 

)|m  ad,  in  no  degree,  not  at  all 

>jmai,  eiau  nf  halfpenny 

pŵoaedd  -au  «.  nothingness 


(SeeDipjc.) DIR 

"  Dimeiwerth  -au  nf  halfpennyworth 
Dimwybodyddion  np,  Knownothings  (an 

American  faction) 
Din  -ion  nf,  hill  fort ;  fortress ;  camp 
Dinas  -oedd  nf,  city ;  fortress 
Dinasfraint,   freintiau  nf   freedom    or 

privilege  of  a  city 
Dinasol  a,  belonging  to  a  city;  municipal 
Dinasydd  -ion,  Dinaswr,  wyr  ??=Dines- 
Dinerthedd  n,  impotence  [ydd 

Dinesgob  -ion  n,  metropolitan 
Dinesig  a,  belonging  to  a  city;    civil, 

civic.     Brethyn  dinesig,  broad  cloth 
Dinesydd  -ion  n,  citizen,  denizen 
Dinesyddiaeth  nf  municipality 
Dinesyddio  v,  to  denizen,  to  enfranchise 
Dinystr  -au  n,  destruction 
Dinystrio  v,  to  destroy 
Dinystriol  a,  destructive 
Diod  -ydd  nf  drink,  beverage ;  ale 
Diodgar  a,  given  to  drinking 
Diodi  v,  to  give  drink 
Diodlestr  -i  n,  drinking-cup 
Diodlyn  -oedd  n,  beverage 
Diodrydd  a,  given  to  drinking 
Diofaledd  n,  carelessness 
Diofalu  v,  to  become  careless;  to  make 
Diofalus  «,  negligent  [secure 

Diofalwch  n,  negligence,  carlessness 
Diofryd  n,  decision;  vow 
Diofrydiad  n,  vowing 
Diofrydog  a,  devoted;  vowed 
Diog  a,  slothful,  sluggish,  lazy,  slow 
Diogeledd  n,  security,  safety 
Diogeliad  n,  securing ;  insurance 
Diogelu  v,  to  secure,  to  guard,  to  insure 
Diogelwch  n,  security,  safety 
Diogelwr,  wyr  n,  one  who  makes  safe ; 

securer,  insurer;  conservative 
Diogi  n,  idleness,  laziness,  sloth :  v.  to 

grow  idle  or  lazy 
Diogyn  n,  idler,  lazy  one,  sluggard 
Diolch,  Diolwch  n,  thanks ;  praise 
Diolch  v,  to  give  thanks,  to  thank 
Diolchgar  a,  thankful,  grateful ;  obliged 
Diolchgarwch  n,  thanksgiving,  gratitude 
Dioh  v,  to  blot  out,  to  obliterate 
Dioliad  n,  obliteration 
Dioloi  v,  to  develope 
Diolwch  v,  to  show  gratitude=Diolch 
Diorseddu  v,  to  dethrone 
Diosg  v,  to  undress;  to  put  off  one's 
Diota  v,  to  tipple  [clothes 

Diotach  n,  tippling 

Diotty,  tai  n,  ale-house,  tippling-house 
Diotwr,  wyr  re,  Diotai,  eion  nc,  tippler,  sot 
Dir  -iau  n,  force ;  certainty 
131 


DIR 


(See  Dl  px.) 


DIS 


Dir  a,  of  force;  certain,  sure:  7«,  de- 
noting vehemence  or  excess=Gor,  Et 
Dirasrwydd  n,  gracelessneas 
Dirboen  -au  nf  extreme  pain 
Dirboeni  v,  to  excruciate,  to  torture 
Dirchwant  n,  ardent  desire 
Dirchwys  n,  profuse  perspiration 
Dirdaen  a,  extremely  distended 
Dirdra  n,  outrage 
Dirdyniad  -au  n,  tension ;  convulsing 

torture.     Dirdyniadau,  convulsions 
Dirdynu  v,  to  pull  extremely;  to  rack; 

to  torture 
Dirddvvys  a,  extremely  condensed 
Direb  -ion  nf  common  saying,  adage 
Direidi  n,  mischievousness 
Direidio  v,  to  become  unlucky 
Dirfaint  n,  extreme  bulk 
Dirfarn  -au  nf  harsh  sentence 
Dirfawr  a,  extremely  large,  very  great, 
Dirfod  v,  to  be  of  necessity      [immense 
Dirgais,  geisiau  »,  extreme  effort 
Dirganfod  v,  to  look  earnestly 
Dirgariad  «,  extreme  love 
Dirgel  -ion  7?,  secret  place  or  thing 
Dirgel  a,  secret,  occult 
Dîrgeledig  a,  secreted,  hidden 
Dirgeledigaeth  -au  nf,  mystery 
Dirgeledd  -au  n,  secrecy;  mystery 
Dirgelfa  -on  if  secret  place 
[)irgel-gynghor  -au  ?^,  privy-council 
I  >irgeli  n,  secrecy,  privacy 
Dirgelu  v,  to  secrete 
Dirgelwch  n,  secrecy 
Dirglwyf'-au  n,  extreme  aching 
Dirglymu  v,  to  tie  tightly 
Dirgrynu  v,  to  convulse 
Dirgwyn  -ion  n,  extreme  complaint 
Diriad  n,  iteration;  impulse 
Diriaid  a,  mischievous,  unlucky 
Dirio  v,  to  iterate;  to  urge,  to 
Diriol  a.  iterating;  nr 
Dirlais,  leisiau  u.  emphasis 
Dirmyg  n.  contempt 
DiTmygiad  n,  slighting 
Dirmygol  a,  contemptuous 
Dirmygu  r,  to  contemn,  to  despise  [ble 
Dinuygus  <;,  contemptuous;  contempti- 
Dirnad  n,  discernment,  surmise 
Dirnad,  Dirnadu  v,  to  surmise;  to  dis- 
cern, to  comprehend 
Dirnadiad  n,  comprehending 
Dirnadwy  a,  comprehensible,  discernible 
Dirni  n,  extremity,  urgency 
Dirnwy  »,  extreme  vivacity 
Diroddef  v,  to  suffer  greal  \y 
Dhoni  v.  to  shed  grain 


Dirperiad  a.  meriting 

Dirperu  v,  to  deserve,  to  merit 

Dirprwy  -on  »,  supply ;  substitute 

Dirprwyo  v,  to  supply 

Dirprwywr,  wyr  n,   one  who  supplies 

agent;  attorney;  commissioner 
Dirus  «,  without  starting,  unhesitatinj 
Dirwaedd  nf  outcry 
Dirwaenu  v,  to  dissever 
Dirwan  a,  extremely  weak 
Dirwarthu  v,  to  cover 
Dirwasgu  v,  to  press  extremely,  to  crusl 
Dirwen  -au  nf  broad  smile 
Dirwenu  v,  to  smile,  to  laugh 
Dirwest  -au  nf  abstinence,  fast 
Dirwestfa,  f  äu  nf  fasting,  fast 
Dirwestty,  tai  »,ijtemperanee-house 
Dirwestu  v,  to  abstain,  to  fast 
Dirwy  -on  nf  penalty,  fine 
Dirwyn  »,  violent  passion 
Dirwyo  v,  to  fine,  to  amerce,  to  mulct 
1  lirwyol  a,  finable,  penal 
l)is  px,  not,  un-,  -less=Di 
Disbar  a,  without  parity ;  odd 
Disberod  n  &  a,  wandering 
Disborth  a,  without  support 
Disbrofi  v,  to  disprove 
Disbur  a,  impure,  unclean 
Disbwyll  a,  distracted,  crazy 
Disefydlu  v,  to  rid  of  stability 
Diserth  a,  not  declivous 
Disgar  a,  unloved ;  inamiable 
Disgaul  a,  uncoagulated 
Disgloff  a,  not  lame,  not  halting 
Disgraff  a,  not  apt  to  discern 
Disgudd  a,  uncovered,  unmasked 
Disgwall  a,  without  defection 
Disgwrth  a,  without  resistance 
Disgyfrith  «,  uncongenial;  harsh 
Disgyn  v,  to  descend,  to  alight 
Disgynfa,  fëydd  nf  place  of  descent 
Disgyniad  n,  descending 
Disgynol «,  descending 
Disgyr  a,  without  impulse 
Disiomi,  Disomi  v,  to  undeceive 
Disiomiant  n,  indeception:  a,  certain 
Disliw  a,  colourless;  pale 
Dislyncn  v,  to  disgorge 
Dismanu  v,  to  disappear 
Diso  ad,  beneath,  below 
Disodli  v,  to  trip  up  the  heels 
Disaddi  v,  to  cease  sinking 
Disoniarus  a,  unsonorous 
Disorodi  v,  to  clear  of  dross 
I>ist  -iau  n,  joist  in  a  floor 
Distadl  r/.  worthless,  abject 
Distadledd  n,  worthlessness 
132 


DIW 


(See  Di  par.) 


DOF 


Etrych  n.  spume,  froth 

Distrychu  r,  to  spume 

■storyw  »,  destruction,  desolation 

Hpfcrywgar  a,  destructive 

Mlij  ni  ill  n.  destroying 

Distrywio  v,  to  destroy,  to  demolish 

Distrywiwr,  wyr  />.,  destroyer,  demolisher 

Distyll  -ion  n,  dropping-;  the  ebb 

Hstylliad  n,  distillation 

Distylln  v,  to  distil 

Diswyddo  v,  to  remove  from  office;  to 

dismiss,  to  discard 
fcycb.edu  v,  to  allay  thirst 
Disymmudedd  n,  immobility 
Disymmwth,   Disymmythol  a,  sudden, 

abrupt,  subitaneous 
Disymmythu  v,  to  go  suddenly 
Ditiad  »,  uttering 
Ditian,  Ditianu  »,  to  speak,  to  say,  to 
Ktio  v,  to  utter,  to  express  [question 
Diurddiad  n,  degradation 
Diw  -ion  »,  entireness :  a,  total 
Hradnu  v,  to  trip  up  the  heels 
Diwaddodi  v,  to  defecate 
Diwaddeli  u,  to  disendow 
Hrael  a,  not  vile  or  base 
Diwaelodi  v,  to  clear  of  lees 
Bwag  «,  not  empty  or  vague 
Diwaliiad  n,  satiating;  providing 
Diwallu   v,  to  provide,  to  supply 

Satiate ;  to  divest  of  want 
Diwarogaeth  nf  emancipation 
Diwarogi  v,  to  emancipate 
Diwartìiäu  r,  to  uncover 
Diwarthu  v,  to  clear  of  reproach 
Diwasgodi  v,  to  unshelter  [the  day 
Diwedydd  n,  the  evening;  the  end  of 
Diwedd  -ion  n,  end,  conclusion,  termina- 
■weddaf  a,  last,  latest  [tion 

Diweddar  a,  late ;  modern ;  tardy,  slow. 

ÍY  diweddariaid,  the  moderns 
Diweddarhau  v,  to  make  late 
IDiweddaru  v,  to  become  late 
ifareddarwch  n,  lateness 
Djweddglo  -ion  n,  conclusion      [nation 
Diweddiad  n,  ending,  conclusion;  termi- 
Diweddol  a,  conclusive  [to  finish 

Diweddu  v,  to  end,  to  conclude,  to  close, 
|  'Wweddwr,  wyr  n,  finisher;  the  last  man 
Diweirdeb,  Diweirdod  n,  continence 
Diwelläu  l\  to  cease  mending  or  improv- 
lu  v,  to  rid  of  confusion         [ing 
'esu  i;  to  approximate 


Diw 


Dnrlitb,  Diwlydd  nf  true  maidenhair 

Djwregysu  v,  to  ungirdle 
•Diwreiddiad  n,  eradication 
i'Diwreiddio  v.  to  eradicate 


Diwrnod,  Diwarnod,  -au  n,  day 
Diwrnodol  a,  diurnal 
Diwrnodio  i\  to  do  a  day's  work 
Diwyd  a,  assiduous,  diligent,  industrious 
Diwydiaeth  nf  assiduity 
Diwydio  v,  to  be  diligent  or  industrious 
Diwydrwydd  n,  diligence,  industry 
Diwyg   -ion  n,   repaired   state;   attire, 
Diwygiad  n,  reformation,  reform  [dress 
Diwygiadus  a,  emendatory 
Diwygio  v,  to  correct,  to  amend,  to  re- 
form, to  make  better 
Diwygiol  a,  corrective,  reformatory 
Diwygiwr,  wyr  n,  reformer;  corrector 
Diwyledd  n,  impudence 
Diwyll  -ion  n,  clearance;  culture 
Diwylliad  n,  cultivation 
Diwylliant  n,  culture ;  worship 
Diwylliawdr,  iodron  n,  cultivator 
Diwyllio  v,  to  cultivate ;  to  worship 
Diwylliodraeth  nf  cultivation 
Diwyniad  n,  dirtying 
Diwyno  »,  to  sully,  to  dirty,  to  soil 
Diystyriaeth  nf  inconsiderateness 
Diystyru  v,  to  disregard ;  to  despise 
Died  -ion  nf  debt ;  duty=.Dyled 
Do  ad,  yes,  yea  (in  answer  to  questions 
Dobrwy  -on  n,  bribe;  fee  [in  past  tense) 
Dobrwyo  v,  to  bribe;  to  fee 
Dobry  ad,  below,  underneath 
Dobyn  -au  n,  a  measure  equal  to  half  a 
Doco  ad,  yonder,  lo  yonder  [pint 

Dodi  v,  to  put,  to  lay,   to  deposit,  to 

place ;  to  give 
Dodiadol,  Dodawl  a,  positional,  set,  laid 
Dodion  np,  data 
Dodrefn  -oedd  en,  furniture 
Dodrefniad  n,  furnishing 
Dodrefniedydd  -ion  n,  cabinetmaker 
Dodrefnu  v,  to  furnish 
Dodrefnyn  n,  piece  of  furniture 
Dodw  n,  laying,  setting 
Dodwi,  Dodwy  v,  to  lay,  to  deposit 
Doddi  v,  to  come 
Doe  n,  yesterday :  ad,  yesterday 
Doedyd  v,  to  say,  to  speak=Dywedyd 
Doeth  a,  wise,  sage,   prudent:  -ion  n, 
Doethder  n,  wisdom      [wise  man,  sage 
Doethi  v,  to  show  wisdom ;  to  talk  pertly 
Doethineb  n,  wisdom;  sagacity;  discre- 
Doethor  -iaid  n,  doctor  [tion 

Doethyn  n,  wiseacre 
Dof  -od  n,  useful  thing,  utensil 
Dof  a,  trained ;  tame,  gentle.     Dafaden 
Dofaeth  n,  domesticity  [ddof,  wart 

Dofawd  n,  training 

Dofi  v,  to  tame;  to  break  in;  to  assuage 
133 


DOS 


Dofn  af  deep :  m  dwfn 

Dofr  -au  n,  trained  state 

Dofraeth  -au  nf,  usage;  domesticity; 
lodging,  quarters 

Dofrawl  a,  domiciliating 

Dofreithiad,  Dofriad  n,  domiciliation 

Dofreithio,  Dofri  v,  to  domiciliate 

Dofydd  -ion  n,  one  who  forms  or  trains 
tamer;  the  Lord;  dominator 

Dofyddiad,  iaid  ?^,  organizer 

Dogn  -au  n,  due  quantity ;  share,  pro- 
portion; dose;  enough 

Dognedd  n,  quantity ;  enough 

Dogni  v,  to  proportion ;  to  apportion 

Dognol  a,  proportional 

Dôl,  dolydd,  dolau  nf  winding;  bow 
dale;  meander;  ring;  noose,  loop 

Dol  af  foolish,  stupid :  m  dwl 

Dolef  -au  nf  shout ;  loud  noise 

Dolefain  v,  to  utter  a  noise 

Dolen  -au  nf  winding;  bow;  ring;  loop 

Doleniad  n,  looping 

Dolenog  a,  ringed,  looped ;  meandrous 

Dolenu  v,  to  form  a  ring;  to  loop;  to 

DolfF  -au  n,  curve,  bow  [meander 

Dolfiyn  -iaid  n,  dolphin 

Doli  v,  to  form  a  ring  or  loop 

Doloch  n,  wailing,  moan 

Dolog  a,  having  windings 

Dolur  -iau  n,  ache,  pain,  sore;  grief. 
Dolur  rhydd,  diarrhoea.  Dolur  y  môr, 
sea-sickness.  Gwneyd  dolur  i,  to  hurt 

Dolurio  v,  to  pain,  to  ache,  to  grieve,  to 

Dolurus  a,  painful,  sore;  grievous  [hurt 

Dolwch  n,  adoration 

Dolystain,  ysteiniau  n,  trembling  noise 

Dolysteinio  v,  to  quiver 

Dolystum  -iau  n,  curved  form 

Dolystumio  v,  to  curve 

Dollwng  v,  to  let  loose 

Dom  n,  dung,  dirt,  manure 

Dondio  v,  to  taunt,  to  chide 

Donio  v,  to  endow,  to  gift 

Doniog  a,  endowed,  gifted 

Doniol  a,  enduing,  giving ;  gifted 

Dor  -au  nf  claus  are ;  door 

Dorfod  v,  to  be  concerned 

Dorglwyd  -i  n,  a  covering  hurdle 

Dori  v,  to  be  concerned  or  interested 

Dorlawd  n,  fondling 

Dorlota  v,  to  fondle 

Dorth  n,  covering ;  limit 

Dos  -au  n,  drop,  particle 

Dos  v,  do  thou  go       [class :  nf  system 

Dosbarth  -au  ra,  discrimination ;  division ; 

Dosbarthedigaeth  nf   distinction,   dis- 

Dosbarthol  ot distributive  [crimination 


PRE 

Dosbarthu  v,  to  distinguish,  to  discrimi- 
nate, to  determine ;  to  divide ;  to  class 
to  distribute ;  to  systematize 
Dosbarthus  a,  discretive 
Dosbarthwr,  wyr  n,  analyzer ;  distribute] 
Dosben  -au  n,  particular 
Dosbeniad  n,  definition 
Dosbenu  i\  to  define,  to  particularize 
Dosi  v,  to  drop,  to  trickle 
Dosog  a,  having  drops;  spotted 
Dosol  «,  dropping,  trickling 
Dosran  -au  nf  division 
Dosraniad  n,  analyzing;  analysis 
Dosranu  v,  to  analyze;  to  separate 
Dotiad  n,  confusing  [to  puzzl 

Dotian,  Dotio  v,  to  confuse,    to  put  ou 
Draen,  drain  n,  prickle ;  thorn 
Draenblu  np,  down  feathers 
Draened  -au  n,  hedgehog=Draenog 
Draenen,  drain  nf  thorn,  thornbush 
Draeneta  v,  to  hunt  hedgehogs 
Draenglwyd  -i  nf  thorn  hurdle 
Draenllwyn  -i  «,  thorny  brake 
Draenog  -od  n,  hedgehog,  urchin 
Drag  -iau  n,  fragment,  piece 
Dragio  v,  to  tear  in  pieces 
Dragiog  a,  having  rents 
Dragon  -au  n,  leader  in  war 
Dragwm  ?i,  scaly  coat  of  animals 
Draig,  dreigiau  nf  dragon;  lightning 
Drain   np,   thorns;   prickles:   5   draei 

draenen 
Draw  ad,  yonder,  at  a  distance 
Dref  -au  nf  bundle,  tie 
Drefa,  f liu  nf  twenty-four  sheaves 
Drefion  np,  shivers,  shatters,  fragment 
Tori  yn  ddrefion,  to  break  in  pieces 
Drefu  v,  to  bundle ;  to  thrave 
Dreng  a,  morose,  surly 
Drengyn  n,  surly  chap 
Dreigio  v,  to  lighten  without  thunde 

or  at  a  distance 
Dreigiol  a,  like  a  dragon 
Dreinach,  Dreiniach  np,  small  prickle;  ■ 
Dreiniog,  Dreiniol  a,  spinous,  thorny  ■ 
Dreiniog  nf  the  siskin 
Dreinllyd  a,  prickly,  thorny 
Dreinos  np,  small  prickles 
Drel  -iaid  n,  clown ;  dunce ;  knave 
Drelaidd  a,  churlish,  boorish,  clownisl» 
Drelgi,  gwn  n,  churhsh  dog;  disobligii» 

fellow;  knave 
Drelio  v,  to  use  low  abuse ;  to  treat  •  I 
Di-elyn  n,  churlish  one  [busire 

Drem  -iau  nf  slight,  look,  aspect=TreH 
Dremio  v,  to  take  a  look=Tremio 
Drew  -ion  n,  .stink.  stench 

134 


DRY 

Drewbryf  -ed  en,  bugs 

Drewchwa  -oedd  nf,  mephitis 

Drewdod,  Drewi  n,  stink,  stench,  fetor 

Drewg,  Drewlys  nf  the  darnel 

Drewgoed  en,  bean  trefoil 

Drewi  r,  to  stink 

Drewiant  n,  stinking 

Drewllyd  a,  stinking,  fetid 

Drewsawr  n,  fetid  smell 

Dring  -au  n,  flight  of  steps 

Dringediad  n,  escalade 

Dringfa,  fëydd  nf  place  to  climb 

Dringedydd,  Dringiedydd,  -ion  n,  climber 

Dringiad  n,  climbing 

Dringlyn  -au  n,  pendulum 
iDringo,  Dringad  v,  to  climb  [instead  of 

Dros  (mutation  of  Tros)  pr,  over ;  for ; 

Drud  n,  daring  one,  hero 

Drud  a,  daring ;  dear,  costly,  expensive 

Drudaniaeth  nf  dearth,  scarcity 

Drudiant  n,  frowardness 
,  Drudwen  -od  nf,  starling 

Drudws  np,  starlings 

Drudwst  n,  chattering 

Drudwy  n,  chatter;  starling 

Drwg,  drygau  n,  evil,  mischief 

Drwg  a,  evil,  bad,  naughty 
J  Drwg  dybio  v,  to  suspect 

Drwg   weithredwr,    wyr    n,    evil-doer, 
:     malefactor ;  culprit,  felon 

Drws,  drysau  n,  door,  doorway 

Dry  a,  forward,  foremost 
•  Drych   -au  n,  aspect;  mirror.     Drych 
Gwener,    corn    bell-flower.      Drych 
meirionig,  scarecrow 

Drychiannog  a,  sightly 

Drychiannol  a,  prospective 

Drychiant,  iamiau  n,  prospect 

Drychiolaeth  nf,  apparition,  phantom 

Drychioli  v,  to  make  apparent 

Drychol  a,  relating  to  aspect 

Drychu  v,  to  make  apparent 

Drychynog  a,  sightly,  comely 

Dryd  n,  economy:  o,  thrifty" 

Drydol  a,  economical,  frugal 

Drygair  n,  ill  report 

Dryganedd  n,  evil  disposition 

Dryganiaeth  nf,  mischief,  malignity 

Dryganian  nf,  malignity 

Dryganianu  v,  to  flŷ  into  a  passion 

Drygarfer  -ion  nf,  bad  custom  or  habit 

Diygbwyll  a,  irrational:  n.  bad  sense 

Drygchwant  -au  n,  evil  desire     [picion 

Drygdyb  -iau  «  &  nf,  bad  opinion,  sus- 

Drygdybio  v,  to  think  evil  of,  to  suspect 

Drygdybus  a,  apt  to  think  evil,  suspicious 

Drjgddamwain,  weiniau  nf  mischance 


DUL 

Drygddyn  -ion  »,  mischievous  person, 
Drygedd  n,  malignity      [wicked  fellow 
Drygewyllys  -iau  n,  ill  will 
Drygfoes  -au  nf,  ill  manners 
Drygfwriad  n.  evil  intention 
Drygfyd  n,  adversity 
Dryghin  nf  bad  weather  [chief 

Drygioni  n,  wickedness,  badness,  mis- 
Drygionus  a,  vicious,  wicked,  bad 
Dryglam  -au  n,  mischance 
Drygnad  -au  nf  howl,  howling,  yell 
Drygnadu  v,  to  howl,  to  yell 
Drygnaws  -iau  n,  peevishness 
Drygsawr  n,  bad  smell,  stench 
Drygu  v,  to  hurt,  to  harm,  to  damage 
Drygus  a,  tending  to  evil 
Drygweithred  -oedd  nf  evil  deed 
Drvgweithredwr,  wyr  n,  evil  doer,  male- 
factor; culprit,  felon 
Prygyrferth  n,  wailing 
Dryll  -iau  n,  piece,  fragment ;  gun,mus- 
Dniliach  np,  dribblets,  snips  [ket 

Dryllio  v,  to  break  in  pieces,  to  shatter 
Drylliog  a,  shattered,  broken 
Dryllyn  n,  small  piece 
Dryllyniach  np,  dribblets 
Dryntol,   Dyrnddol,  -au  n,  the  ear  or 

handle  of  a  cup,  pot,  or  jug 
Dryon  n,  the  supreme  one 
Drysor  -ion  n,  doorkeeper 
Drysores  -au  nf,  doorkeeper 
Dry w  -od  n,  druid ;  wren   - 
Drvwol  a,  druidical,  druidic  [ink 

Du  a,  black,  sable;  gloomy:   n,  black; 
Duad  n,  blacking;  bay  in  a  building; 

length  of  ploughed  land 
Duch  n,  sigh ;  groan 
Duch  law  ad,  overhand,  above 
Ducho  ad,  above,  upward 
Duchiad,  Duchiant  n,  sigh 
Duchio  v,  to  sigh,  to  groan  [gloom 

Duder,  Duedd  n,  blackness;  darkness; 
Dudew  a,  thick  and  black 
Dueg  nf  melancholy,  spleen 
Dug  -iaid  n,  duke 
Duges  -au  nf  duchess 
Dugiaeth  -au  nf,  dukedom 
Dugiol  a,  belonging  to  a  duke      [bruise 
Duglais,  gleisiau  n,    black    stripe    or 
Duglwyd  -i  nf  the  restharrow 
Dul  -iau  11,  bang,  thump,  beat 
Dulas  o,  blackish  blue ;  raven  gray 
Dulio  v,  to  bang,  to  thump,  to  beat,  to 
Duloew  a,  of  shining  black  [knock 

Duhvyd  n,  dusky  colour:  a,  dusky 
Dulyn  -oedd  n,  black  water ;  melancholy ; 
Dulys  my,  Alexanders  [Dubfia 

13-5 


DWN 


DY 


Dull  -iau  n,  figure,  shape,  form,  manner ; 

scheme;  pattern 
Dulliad  n,  formation ;  modification 
Dullio  v,  to  form,  to  shape,  to  modify 
Dullnewid  v,  to  transfigure 
DullneAvidiad  n,  transfiguration 
Dullwedd  -au  nf  style 
Dundeb  n,  unity,  accordance 
Duno  v,  to  unite,  to  agree 
Duo  v,  to  blacken ;  to  darken 
Dur  -iau  n,  steel 

Duraidd  a,  of  a  steely  nature ;  chalybeate 
Durdeb  n,  steeliness ;  solidity 
Duren  -au  nf  steel  to  strike" fire 
Durew  n,  black  frost 
Durfin  a,  dense,  close,  hard 
Durfing  a,  dense;  austere 
Durio,  Duro  v,  to  steel ;  to  edge 
Duriol,  Durol  a,  of  steel ;  solid,  dense 
Duryn  -au  n,  beak,  snout 
Durynog  a,  beaked,  snouted 
Duw  -iau  n,  God,  the  Deity;  a  god 
Duwdeb,  Duwdid  n,  divinity,  godhead 
Duwdod  n,  godhead,  divinity,  deity 
Duwiaeth  nf  deism 
Duwies  -au  nf  goddess 
Duwin  a,  of  divine  nature         [divinity 
Duwindeb,  Duwineb  nf  divine  nature. 
Duwinydd  -ion  n,  theologian,  divine 
Duwinyddiaeth  nf  theology,  divinity 
Duwiol  a,  godly,  pious 
Duwiolaeth  nf  theocracy 
Duwioldeb  n,  godliness,  "piety 
Duwioli  v,  to  deify 
Duwioliad  n,  deification 
Duwioliaid  np,  pietists 
Dwb  -ion  n,  mortar,  cement 
Dwbio  v,  to  daub,  to  plaster 
Dwbiwr,  wyr  n,  plasterer;  dauber 
Dwbl  a,  twofold,  double=Dyblyg 
Dwf,  dyfydd  n,  what  glides ;  glider 
Dwfn  am,  deep:  ydofn 
Dwfr,  dyfroedd  n,  water 
Dwg  n,  bearing ;  carrying :  v,  will  bear ; 

bear  thou.     See  Dwyn 
Dwgan  -od  nf  trull,  drab 
Dwl  n,  reason,  judgement 
Dwl  a.  blunt ;  dull ;  stupid,  foolish :  /do! 
Dwlw  n,  action  of  the  mind 
Dwll  n,  overspread 
Dwn  n,  murmur ;  bass 
Dwn  a,  dun,  dusky,  swarthy 
Dwnad  n,  report,  rumour;"  expression; 

saying;  grammar 
Dwndriad  n,  prating 
Dwndro  v,  to  prate,  to  chat ;  to  clamour 
Dwndwr  n.  confused  noise,  clamour 


Dwned  v,  to  express,  to  say,  to  speak 

Dwr  n,  water;  nuid=Dwfr 

Dwrd  n,  chiding ;  threat 

Dwrdio  v,  to  chide ;  to  threaten 

Dwrdiol  a,  chiding 

Dwrdd,  dyrddau  n,  rustle,  stir 

Dwrn,  dyrnan  n,  fist 

Dwb  ?í.  what  oozes  out 

Dwsel  n,  faucet,  tap 

Dwthwn  n,  junctui-e;  clay 

Dwy  -on  n,  cause;  rule,  order 

Dwy  af8c  nf  two:  m  dau 

Dwyadeiniog  a,  having  two  wings 

Dwyar  np,  stirrups 

Dwydon  -au  if  diphthong 

Dwyddalenog  a,  bipetalous 

Dwyeg  nf  milt,  spleen 

Dwyen  nf  the  gills 

Dwyf  n,  the  Self-existent 

Dwyfasglog  «,  bivalve 

Dwy  fed  a.  second  [oci-ac; 

Dwyflywiaeth,  D'.vyflywodraeth  nf  the 

Dwyfbg  nf  the  betony 

Dwyfol  a,  divine,  godly 

Dwyfolaeth  nf  deification 

Dwyfolder  n,  godliness 

Dwyibli  r.  to  deify 

Dwyfron   np,    the    breasts.      Cledr 

ddwyfron,  the  chest 
Dwyfroneg  -au  nf  breastplate 
Dwyfyddiaeth  nf,  theology 
Dwylaw  np,  the  two  hands 
Dwyliw  np,  two  female  parties    [hand 
Dwylofaid,  eidiau  nf,  the  full  of  bot 
Dwylofi  v,  to  stroke  with  the  hands 
Dwyn    v,   to   bear,   to   carry;  to  carr 
Dwyn  a,  agreeable  [away;  to  sti 

Dwyndeb  n,  pleasantness 
Dwynol  «,  pleasing,  agreeable 
Dwyr  11,  the  dawn ;  orient 
Dwyrain  n,  the  east :  a,  east,  orient 
Dwyran  nf  two  shares :  a,  of  2  shares 
Dwyre  n,  bursting  to  light 
Dwyre,  Dwyreain  v,  to  rise  to  view 
Dwyreiniol  a,  eastern,  oriental,  orient 
Dwyreinwynt  -oedd  n,  the  east  wind 
Dwyreol  a,  ortive,  surgent.  rising 
Dwys  a.  dense,  heavy.  Lrrave;  deep 
Dwys<ler  «.  density. gravity;  import 
DwysiJU  -au  nf,  dissyllable 
Dwyso  V,  to  condense 
Dwysogaeth  nf  condensation 
Dwysol  n,  condensing 
Dwyw  n,  producing  cause 
Dwywaith  ad,  twice 
Dy  px,  denoting  force  and  iteration ;  a 

sometimt  s,  continuance  of  action 
I3(i 


DYCH 


DYD 


Dy  J)ii.  thy,  thine 

Dyad  n.  effect,  efficacy 

Dyadel  r,  to  leave,  to  suffer 

Dyall  n  &  ;— Deall 

Dyanereh  y,  to  dedicate 

Dyar  n.  din,  noise,  sound 

Dyar  >■,  to  make  a  tumult 

Dyarchiad  n,  demanding 

Baros  v,  to  be  tarrying 

Dyban  -od  re,  ant,  emmet 

Dybarthu  y.  to  be  separating 

Dyben  -ion  re,  conclusion,  end 

Dybendod  re,  conclusion 

Dybeniad  re,  concluding 

Dybenol  a,  concluding 

Dybenrwydd  re,  concdusiveness 

Dybenu  r,  to  conclude,  to  finisb.     Yr 

wyf  wedi  dybenu,  I  have  done 
Dybleidio  v,  to  take  a  part 
Dyblisgo  v,  to  strip  off  shells  or  husks 
Dyblyg  -ion  re.  double,  fold 
'Dyblyg  a,  double,  folded 
Dyblygiad  re,  doubling,  duplication 
Dyblygol  «,  duplicative 
Dyblygu  v,  to  double,  tô  fold 
Dyb<  cri  v.  to  spit  about 
Dybori  v,  to  browse 
Dyborth  -ion  re,  support 
Dyborthi  v,  to  support,  to  sustain 
DybreiJdio  v,  to  be  depredating 
Dybry.  Dybryan,  -od  nf  sea-hen 
Dybryd  a,  sad  ;  ugly ;  horrid 
Dybrvder  re,  pensiveness 
Dybryderu  v,  to  be  sadly  musing 
Dybryn  re,  purchase;  merit 
Rbrynol  n.  meritorious 
iDybrrau  v,  to  get  esteem 
Dyburo  i\  to  purify 

v,  to  persuade 
Dybyr  a.  pensive,  sad 
'Dybyrdod  ?i,  melancholy 
'Dybyrio  v:  to  depress 
Dyeh  re.  groan,  sigh 
Dyckan  -an  nf  lampoon,  satire;  jeer 
Dychaniad  re.  lampooning 
Dyehanol  a,  lampooning."  satirical 
Dychanu  v.  to  lampoon,  to  satirize 
DycLinr.  Dychiori  v,  to  utter  sighs 
'Öychlaii:,  leigion  re,  drooping 
^Dychkis,  leisiau  re,  breaking  out 
'Dychlam.  Dychlamiad  re,  fluttering 
Dychlamol  a.  fluttering:  palpitating 
J^chlainu  v,  to  flutter;  to  palpitate 
Dycbdud  re,  what  is  carried 
^ychludo  v,  to  carry 
[tychluddo  v,  to  incìose 
^vchrain  re.  crawling 


Dychre  nf,  croaking 
Dychrëu  r,  to  croak 

Dychrymu  v,  to  bow 
Dycbryn  ra,  terror,  fright,  horror 
Dychrynadwy  a,  terrible,  horrible 
Dychryndod  n,  terror 
Dychrynllyd  a,  fearful,  terrible,  homble 
Dychrynol  a,  terrifying 
Dychrynu  v.  to  frighten,  to  terrify 
Dychrynwr,  wyr  re,  trembler ;  frightener 
Dychrys  re,  haste,  hurry 
Dychrysio  v,  to  hairy 
Dychurio  v,  to  be  afflicted 
Dychwaen,  weiniau  nf,  chance,  event 
Dychwaeth,  weithiau  re,  relish 
Dychwant  -au  n,  appetite 
Dychwardd  re,  laughter 
Dychwedlu  r,  to  discourse 
Dychwel  -ion  nf,  turn,  course 
Dychweladwy  a.  revertible 
Dyehweledig  a,  reversed 
Dychwelfa,  fiiydd  re,  recuiTence;  return 
Dychweliad    re,    recurring;    returning; 
conversion  [returns;  convert 

Dychwelwr,  wyr  re,  one  who  turns,  or 
Dychwelyd  v,  to  return 
Dychwydd  -au  re.  heaving 
Dychwyl  -ion  nf  revolution 
Dychwysu  v,  to  sweat 
Dychyfaer  -au  nf,  rencounter 
Dychyfalhau  v,  to  assimilate 
Dychyfarfod  v,  to  meet 
Dychyfeirio  v,  to  come  in  contact 
Dychyfiad  n,  equalization 
Dÿchyfuno  »,  to  agree 
Dychyffroi  v,  to  agitate 
Dychymmyg  -ion  «,  invention:  riddle, 
Dychymmygnl  a,  imaginary       [enigma 
Dychymmygu  v,  to  devise,  to  imagine 
Dychyminygwr,  wyr  «.deviser, inventor 
Dychymmysg  re,  commixion 
Dye  hyrchu  v,  to  come  on,  to  resort 
Dyd  i,  hold.  avast=Dyt 
Dydach  v,  to  skulk,  to  lurk 
Dydanio  v,  to  take  Are,  to  ignite  [forth 
Dydarddn  v,  to  break   out,   to   spring 
Dydechu  v,  to  skulk 
Dydi  (mutation  of  Tydi)pn,  thou,  thee 
Dydoledig  a,  segregated ;  parted,  divided 

.',  Dydolnod,  -au  nf  diaeresis 
Dydoli  v,  to  segregate,  to  separate 
Dydoliaeth,  nf  Dydoliant  re.  segregation 
Dydolwr,  wyr  re,  separater;  divider 
Dydoni  v,  to  pare  the  surface 
Dydori  v,  to  break,  to  be  breaking 
Dydreiddio  v,  to  penetrate 
Dydrëu  v,  to  bore,  to  pierce 
137 


DYE 

Dydrwyno  v,  to  follow  a  scent 
Dydwytho  v,  to  make  elastic 
Dydynu  v,  to  attract 
Dydd   -iau  n,   day;    day-time.      Four 
divisions  of  the  day :  bore,  morning ; 
anterth,  forenoon;  nawn,  noon;  ech- 
wydd,  evening 
Dyddamwain,  weiniau  nf,  casualty 
Dyddan  a,  amusing,  alluring;  pleasant 
Dyddangar  a,  diverting,  amusing 
Dyddan  iad  n,  diverting 
Dyddanol  a,  tending  to  allure  or  amuse 
Dyddanu  v,  to  divert,  to  amuse ;  to  com- 
fort [comfort,  consolation 
Dyddanwch  n,  diversion;  pleasantness; 
Dyddan  wr,    wyr,    Dyddanydd    -ion    n, 

comforter,  consoler;  diverter 
Dyddarbod  -an  n,  providence 
Dyddarfod  v,  to  be  ending 
Dyddarnu  v,  to  cut  in  pieces 
Dyddhau  v,  to  become  day 
Dyddawr  n,  being  concerned 
Dyddeisyf  v,  to  implore 
Dyddelwi  v,  to  be  as  an  image 
Dyddentt  v,  to  entice 
Dyddestlu  v,  to  decorate  [come 

Dyddeued,  Dyddawed,   Dyddelu    v,   to 
Dyddfu  v,  to  grow  pale ;  to  faint 
Dyddiad  ?i,  dating;  date 
Dyddiadur  -on  n,  diary,  journal 
Dyddiant  n,  fixing  a  day ;  date 
Dyddigio  v,  to  irritate 
Dyddio  v,  to  become  day;  to  date 
Dyddiol  a,  daily,  diurnal 
Dyddisgyn  v,  to  descend,  to  alight 
Dyddiwr,  wyr  n,  daysman 
Dyddlyfr  -an  n,  diary,  journal ;  almanac 
Dyddolweh  »,  worship 
Dydd  on  n,  blank:  a,  blank 
Dyddonio  v,  to  endow 
Dyddordeb  n,  concern,  interest 
Dyddorgar  a,  concerned,  interested 
Dyddon  v,  to  be  concerned;  to  care  for 
Dyddoriant  n,  concern,  care;  anxiety 
Dyddorol,  Dyddorus  a,  interesting ;  en- 
Dyddosbarthu  v,  to  analyze  [tertaining 
Dyddwyn  v,  to  bear ;  to  convey 
Dyddwyrain,  Dyddwyre  v,  to   rise,  to 
Dyddwyso  r,  to  condense  [ascend 

Dyddyfnu  v,  to  absorb ;  to  abstract 
Dyddyfru  v,  to  water,  to  irrigate 
Dyddygyd  v,  to  convey,  to  bear 
Dyddymgyrchu  v,  to  congregate 
Dyddyrchafh  v,  to  elevate 
Dyddyrchn  v,  to  rise 
Dyeithr  -iaid  ??,  stranger 
Dyeithr  a,  excepted ;  strange 


Dyeithr  c,  except,  unless 

Dyeithriad  n,  estrangement 

Dyeithriad,  iaid  n,  stranger 

Dyeithro  r,  to  estrange 

Dyelw  ?i,  right 

Dyerbyn  v,  to  receive ;  to  oppose 

Dyerchi  r,  to  demand 

Dyethol  v,  to  select 

Dyeuro  v,  to  gild 

Dyfachu  v,  to  grapple 

Dyfais,  feisiau  vf,  device,  invention 

Dyfal  -on  «,  simile;  riddle  [industriou 

Dyfal   a,  incessant;  tedious;   diligent 

Dyfalder  n,  diligence 

Dyfalgan   -au,   Dyfalgerdd   -i   nf,  d( 

scriptive  song 
Dyfalbau  v,  to  be  assiduous 
Dyfaliad  11,  making  a  simile 
Dyfal u  v,  to  make  a  simile,  to  liken 

guess;  to  conjecture;  to  describe 
Dyfarnu  v,  to  pass  sentence 
Dyfeiliorni  v,  to  go  wrong 
Dyfeirio  v,  to  grow  furious 
Dyfeisiad  ?i,  invention,  device 
Dyfeisio  r,  devise,  to  invent;  to  guess 
Dyféithrin  r,  to  be  nursing 
Dyfelu  i',  to  bicker,  to  brawl 
Dyferiog  a,  dropping;  leaky 
Dyferion  up,  drops 
Dyfern  v,  to  drop,  to  drizzle 
Dyferwad  n,  ebullition,  effervescence 
Dyferwi  v,  to  boil,  to  effervesce 
Dyferyn  -au  n,  single  drop 
Dyferynn  v,  to  drizzle 
Dyfeth  ?i,  failing ;  nullity 
Dyfetha  u,  to  destroy 
Dyfethiad  n,  destroying,  destruction 
Dyfethlu  v,  to  entangle 
Dyfethwr,  wyr  71,  destroyer;  waster 
Dyfian  v,  to  move  slowly 
Dyfinio  v,  to  set  an  edge 
Dyflaenn  v,  to  sharpen 
Dyflanu  v,  to  illumine 
Dyflisgo  v,  to  strip  of  shell,  to  shell 
Dyfloen  -au  nf,  splinter 
Dyfnad  11,  what  is  inured 
Dyfhawd  w,  profundity 
Dyfnder  -au  -oedd  «,  deepness,  depth 
Dyfneual  v,  to  train  up;  to  be  wont 
Dyfnhau  v,  to  deepen 
Dyfnu  v,  to  suck ;  to  be  used 
Dyfod  v,  to  come ;  to  be,  to  come  to  p<' 
Dyfodiad  n,  coming,  approach 
Dyfodiant  n,  futurity;  advent 
Dyfodol  o,  adventitious,  coming,  futi 
Dyfolio  v,  to  guzzle 
Dyfrbwysiant  n.  hydrostatics 
138 


DYG 


DYG 


Dyfrefu  v.  to  bleat,  to  low 
Dyfrfydrai,  eion  re,  hydrometer 
Dyfrgi,  gwn  re,  otter 
Dyfrglwyf  re,  dropsy 
!  Dyfrkad're,  irrigation 
Dyfrliau  v,  to  irrigate,  to  water 
Dyfrhynt  -oedd  re,  watercourse 
Dyfriad  re,  watering ;  irrigation 
Pyfri'ad  n,  dignifying 
H filar,  ieir  nf  water-hen,  coot 
Dyfrigo  v,  to  top,  to  prune 
Dyfrio  v,  to  dignify 
Dyfritho  v,  to  variegate 
Dyfriwo  v,  to  crumble 
■Dyfrlan,  lenydd  nf  water  brink 
■jpfrle  -oedd  re,  bed  of  a  river 
Dyfrllyd  a,  waterish,  watery 
Dyfrogan  re,  hydromancy 
Dyfrol  a,  watery,  aqueous 
Pyfru  v,  to  water,  to  irrigate 
Dyfnvraint  np,  tetter 
Dyfry  ad,  upward ;  aloft ;  above 
Dyfryd  n,  longing:  o,  longing 
Dyfrydaeth  nf  longing;  grief 
Dyfrydio  v,  to  heat 
Dyfrydol  a,  longing 
Dyfry du  v,  to  muse ;  to  long 
Dyfrys  re,  haste,  speed 
Dyfrysio  v,  to  hasten 
Dyfu  v,  to  move  on ;  to  come 
Dyfustlo  v,  to  embitter 
Dyfwrw  v,  to  cast  out,  to  eject 
Dyfwyn  -ion,  Dyfwyni  re,  satisfaction 
Dyfwyno  v,  to  satisfy 
Dyfwyta  v,  to  eat  often 
Dyfyn  -an  re,  citation 
Dyfyniad  re,  citation,  quotation 
Dyfynnod,  Dyfyneb,  -au  nf  quotation, 

mark  of  quotation 
|Dyfynol  a,  citatory 

Dyfyn u  r,  to  draw  to;  to  cite,  to  quote 
Dyfwyo  v,  to  augment 
Dyfyru  v,  to  curtail 
Dyfysgi  re,  confusion;  chaos 
Dyfy.sgu  v,  to  make  confusion 
Dyffrydio  v,  to  stream 
Dyffryn  -oedd  re,  valley,  vale,  dale 
Dyffugliad  re,  ventilation 
Dyffusgo  v,  to  hurry 
DyfFusto  v,  to  beat 
Dygadwy  a,  portable 
tDygamu  v,  to  bend 
Dyganre  nf  concomitance 
DVganu  v,"to  chant 
'Dygas  re,  hatred  :  a,  hated 
Itygasedd  re,  hatred,  enmity 
Dygegu  ?',  to  mouth,  to  gargle 


Dygelu  v,  to  conceal 

Dygen  re,  gradge,  malice     [deportment 

Dygiad  re,  bearing,  carrying;  carriage, 

Dygiadus  a,  decorous;  trained;  accom- 

Dygiannus  a,  conductory  [plished 

Dygiant  re,  deportment 

Dygibo  r,  to  snatch 

Py^leigio  v,  to  sink 

I)y_liisio  r,  to  make  weals 

Dyglist  n,  slime;  bitumen 

Dygludo  v,  to  waft 

Dygluddo  v,  to  hem  in 

Dyglyw  re,  hearing 

Dyglywed  v,  to  listen,  to  hear 

Dygn  a,  severe,  painful,  hard 

Dygnawd  re,  toilmg 

Dygnedd  re,  trouble 

Dygniad  re,  toiling 

Dygnoad  re,  mastication 

Dygnoi  v,  to  masticate 

Dygnol  a,  toiling,  striving 

Dygnu  v,  to  toil  hard 

Dygnudo  v,  to  flock  together 

Dygnuo  v,  to  bundle  up 

Dj-gochi  v,  to  redden,  to  blush 

Dygoddi  v,  to  aggrieve 

Dygofio  v,  to  call  to  mind 

Dygolli  v,  to  lose 

Dygospi  v,  to  castigate,  to  punish 

Dygraifu  v,  to  impress 

Dygredu  v,  to  believe 

Dygreidio  v,  to  impassion 

Dygreinio  v,  to  crawl 

Dygrenu  v,  to  grasp 

1  'y.^rëu  v,  to  create 

Dygroni  v,  accumulate 

Dygrychu  v,  to  rumple 

Dygrymu  v,  to  bow 

1  )ygrynoi  v,  to  heap 

1  )ygrynu  v,  to  quake 

1  )ygrysio  v,  to  speed 

Dyguddio  v,  to  hide 

Dyguro  v,  to  reverberate 

Dygwydd  -ion  re,  lapse ;  hap 

Dygwydd,   Dygwyddo  v,   to   befall,  to 

happen,  to  occur,  to  come  to  pass 
Dygwyddedigaeth  nf  contingence 
Dygwyddiad  re,   befalHng;    occurrence, 

accident,  casualty 
Dygwyddol  a,  fortuitous,  accidental 
Dygwympo  v,  to  fall 
Dygychwyn  v,  to  set  off   [to  take  away 
Dygyd  y,  to  bear,  to  convey,  to  carry ; 
Dygydfod  re,  accordance 
Dygyfalhau  v,  to  assimilate 
Dygyfarfod  v,  to  meet  [ing 

Dygyfarth  v,  to  bark,  to  continue  bark- 
139 


DYH 


DYL 


Dygyfarwyddo  v,  to  direct 
Dygyfeirio  v,  to  meet  together 
Dygyfio  i\  to  equalize 
Dygyfhvyn  v,  to  approach 
Dygyfodi  v,  to  rise 
1  )vgvfor  v.  to  cause  tumult 
Dygyfranc  v,  to  deal  together 
Dvgyiwrw  r,  to  cast 
Dygyfysgi  »,  confusion 
Dygyffroi  v,  to  agitate 
Dygynweddu  v,  to  comply 
Dygyhoeddi  v,  to  publish 
Dygylchu  w,  encompass 
Dygylchynu  v,  to  circumscribe 
Dygvllaeth  re,  longing 

Dygymhell  v,  to  instigate 
Dygymmeryd  i>,  to  accept 
Dygymmod  v,  to  agree 

Dygymmrodedd  re,  congeniality 
Dygymmynu  v,  to  hew,  to  hack 

Dygynxmyredd  »,  estimation 

Dygymmysgu  »,  to  mix 

Dygynnal  v,  to  uphold 

Dygynnull  v,  to  collect 

Dygynnwys  re,  continence 

Dygynu  v,  to  rise  over 

Dygyrchu  r,  to  assail 

Dygyrhaedd  v.  to  attain 

Dygysgodi  0,  to  adumbrate 

Dygy8ga  v,  to  slumber 

Dygystuddio  0,  to  afflict 

Dygythruddo  »,  to  ruffle,  to  agitate 

Dygywain  v,  to  carry 

Dyhaeddu  »,  to  merit 

Dyhaenu  r,  to  spread  over 

Dyhaeru  »,  to  affirm,  to  assert 

Dyhaith  v.  to  merit 

Dyhead  »,  panting 

Dyhebgor  »,  to  dispense 

Dyhebu  »,  to  respond 

Dyhedeg  v,  to  hover 

Dyheiddio  v,  to  merit 

Dyheiro  v,  to  loiter,  to  linger 

Dyhenydd  re,  giver  of  life 

Dyhëu  i\  to  pant,  to  puff 

Dyheueg  »/",  sigh;  -wish 

Dyheuro  y,  to  assert 

Dybewyd  -ion  »,  devotion;  resolution 

Dyhewydd  n,  maturity;  autumn 

Dyhewyn  re.  what  is  matured 

Dyhidlo  r.  to  distil 

Dybir  a,  loitering;  worthless;  scoundrel 
Dyhiriant  n,  prolongation 

Dyhirio,  Dyhiro  v.  to  loiter;  to  trifle 
Dyhirwch  re.  worthlc.- 
Dyhiryn  n,  worthless  one;  scoundrel 
Dyhoddi  v,  to  tranquiiize 


Dvhoddio  r.  to  facilitate 
Dyholi  v,  to  investigate 
Dyhudded,  Dyhuddiant  re.  consolation 
Dyhuddo  v.  to  appease;  to  cover  over 
Dyhynt  -iau  nf,  journey 
Dyhyntio  r,  to  take  a  course 
Dyhyspyddn  >\  to  drain,  to  exhaust 
Dyl  -ion  re.  due,  debt,  right 
Dylad  »,  fluxion,  flowing 
Dyladwy  «.,  suitable,  meet,  due 
Dylafweh  n.  scratching;  itch 
Dylaith,  leithiau  re,  dissolution;  corps*  j- 
Dylaith  a,  dissolving ;  fluent 
Dylamn  r.  to  skip 
Dylan  -an  re.  fluid;  ocean 
Dylanwad  -an  re,  influence      [influeaji 
Dylanwadn  v.  to  influence,  to  exercii 
Dylathru  r>,  to  give  a  polish 
Dylawch  »,  protection 
Dylechu  v,  to  skulk 
Dyled,  Dylêd,  -ion  nf,  due,  right,  debt 
Dyledach,  Dyletach  np,  small   debt 
Dyl-dgar  a.  dutiful  [dribble 

Dyledog  r/,  having  due:  noble.     Dyle» 
ogion,  proprietors,  noblemen 
-  -an  nf  noble  woman 
Dyledogi  v.  to  ennoble 
Dyledswydd  -an  nf,  duty,  obligation 
Dyledn  >\  to  make  due 
Dyledus  a.  obligatory,  due 
Dyledwr,  wyr  re.  debtor 
Dyleddflad,  iaid  n.  supine  (in  gramma 
Dylefain  >\  to  clamour 
Dylenwi  0,  to  fill :  to  influence 
Dyleu  v.  to  be  obliged 
Dvli,  iau  re,  temper,  habit 
Dyli  re.  flood=Dylif 
Dvli,  Dylni  »,  dullness,  stupidity 
Dylid  re",  obligation,  duty 
Dylif  -an  -ion  n,  flood :  nf,  warp 
Dylifiannu  0,  to  flow 
Dylitiant  re,  defluxion 
Dylifo  i\  to  flow;  to  warp 
Dylinio  v.  to  kneel 
Dyliw  -iau  a.  shadow,  hue 
Dylo  v.  to  own:  to  be  interested;  to 
Dylochi  v,  to  protect       [in  duty  bou: 
Dvlod  re,  shrillness;  key  of  D 
Dvlofi  V,  to  handle :  to  stroke  with  t 
Dylofyn  n,  handful        [hand;  to  all 
Dylor  ii,  shrill  utterance 
Dylosg  re,  coke;  charcoal 
1  >ylosgi  v,  to  calcine,  to  char 
Dylu  v,  to  be  obliged,  to  owe.     Dyhs 

I  ought,  I  should 
Dyluchio  v.  to  be  throwing 
Dyludo  v.  to  adhere 

liO 


DYM 


DYO 


lîjÿíûníö  i;  to  delineate 
llDylusg  -ion  nf,  what  is  drifted  on  shore 
Dylusgo  v,  to  hale,  to  drag      [by  hoods 
Dvlv,-  /,',  obligation,  duty 
Dvlwch  n,  fluid;  deluge 
Dylwf,  lyfion  n,  bundle,  whisp 
Dylwr  w",  the  hind  part:  «,  hindmost 
Hjwyf  ■■?■  lire- wood,  fuel 
DylvV.  to  be  due;  to  claim 
B-lyed  -ion  nf  obligation,  debt 
■flyedogi  v,  to  render  entitled 
.Dvlyia  v,  to  lick 
Dylymu  v,  to  sharpen 
Dylynu  v,  to  adhere 
Dylyu  y,  to  be  on  duty 
iDyl'iu  v,  to  overshadow 
Pylluan  -od  «/",  owl 
Dyllwng  p,  to' let  go 
Dyllyr  ra,  the  abyss 
Dym_p.r=Dy-ym 

Dyma  ad,  here,  lo  here,  here  is;  this  is 
Dymborthi  v,  to  be  mutually  aiding ;  to 
■    support  one's  self 

Dynichwel.  Dymchwelyd  v,  to  overturn 
Dymchweliad  «.subversion     [a plough 
Dymchwelydr  -an  n,  the  earth-board  of 
Dymchwydd  n,  swelling,  tumour 
iDymdaenu  v,  to  spread 

iddadlu  v,  to  dispute  together 
iddenu  P,  to  allure 
iddwyn  v,  to  bear 
ästyn  v,  to  extend 
bd  v,  to  exist 

bddio  p,  to  please  one's  self 
igadw  v,  to  abstain 
;aru  p,  to  be  mutually  loving 
;eisio  v,  to  exert 
jelu  i\  to  conceal 
igilio  v.  to  recede 
Dýmgodi  r,  to  lift  one's  self 
3ymgoddi  v,  to  vex 
■fcgofio  r.  to  remember 

i  p,  to  trust  mutually 
Dymguro  v,  to  beat  mutually 
jjfmgyfarch  v,  to  greet 
■lagyrchu  v,  to  resort  together 
Ipýmheddu  v,  to  pacify 
jDymhuno  p,  to  doze 
Dymiioddi  v,  to  take  refuge 
.Oynioddef  v,  to  suffer 
"Dymollwng  v,  to  let  one's  self  loose 
Dymranu  c,  to  divide 
Dymroddi  v,  to  resign 
Dymuniad  -au  n,  desiring;  wish,  desire 
Oŷnmno  p,  to  desire,  to  wish 
Jymunol  a,  desirable 
Jymwndu  v.  to  i 


Dymwared  p,  to  deliver,  to  extricate 

Dymvreled  »,  to  visit 

Dyn  -ion  »c,  man,  person 

Dyna  ad,  there,  lo  there,  there  is ;  that  is 

Oynan  ne,  little  person 

Dyndeb,  Dyn«lid>.  manhood,  manliness 

Dyndod  n,  humanity 

Dyne  n,  effusion  ;j- panting 

Dyneol  a.  effusive;  shedding 

Dynes  -au  ra/j  woman,  female 

Dynesiiu  i\  to  approximate 

Dynesiad  n,  accession,  approximation 

Dynesu  v,  to  draw  near 

Dynëu  v,  to  effuse ;  to  shed 

Dyngarwch  n,  philanthropy 

Dyngasedd  ,",  misanthropy 

Dyniad  -on  n,  human  being 

Dyniadu  v,  to  humanize 

Dyniaẁed,  iewyd  n,  steer,  heifer 

Dyniedigaeth  nf  personification 

Dynionach  np,  frail  men,  contemptible 

Dynionos  np.  little  folks  [men 

Dyno  nc,  little  person 

Dynodi  v,  to  discriminate;  to  signify 

Dynoethi  v,  to  denudate,  to  denude,  to 

bare,  to  expose 
Dynol  a,  human,  of  man 
Dynoliŵ,  to  make  human 
Dynoliaeth  nf,  humanity 
Dynolryw  en,  mankind==Dyno]  ryw 
Dynos  np,  little  people 
Dynsawd,  sodion,  sodau  n,  person 
Dynsodach  np,  ignoble  persons 
Dynsodêchyn  ra,  insignificant  little  fellow 
Dynsodi  v.  to  personify 
Dynsodiant  n,  Dynsodwedd  w/ypersoni- 
Dynwared  v,  to  imitate  "  [fication 

Dynwarediad  n,  imitation 
Dynwaredoldeb  n,  imitability 
Dynweddiad  n,  person  (in  grammar) 
Dynweddiadol  a,  personal 
Dynyddu  V,  to  twist 
Dynygu  r,  to  thrive 
Dynyn  n,  little  man 
Dyochri  v,  to  square 
Dyodwf  n,  augmentation 
Dyoddef  v,  to  suffer,  to  abide,  to  endure 
Dyoddefadwy  a,  sufferable 
Dyoddefaint,   Dyoddefiad,    Dyoddefiant 

n,  suffering,  passion 
Dyoddefoldeb  n,  capacity  to  suffer 
Dyoddefwr,  wyr  n,  sufferer 
Dyoddefgar,  Dyoddefol,    Dyoddef  us   a, 

patient,  passive 
Dyoedi  v,  to  delay 
Dyoerain  v,  to  cool 
Dvofalu  v.  to  care  for 

HI 


DYR  ___ 

Dyoganu  9,  to  predict 

Dyogwyddo  v,  incline 

Dyol  -ion  re,  track ;  footstep 

Dyolaeth  nf  tracing 

Dyolaith  re,  dissolution 

Dyoli  v,  to  follow  a  track 

Dyolwch  re,  gratitude;  worship 

Dyollwng  v,  to  let  loose 

Dyor,  Dyoryd  v,  to  frustrate,  to  obstruct 

Dyoresgynu  v,  to  subjugate 

Oyorfod  v,  to  conquer,  to  overcome 

Dyorladu  v,  to  bless 

Dyormesu  v,  to  molest 

Dyrag  n.  progress :  pr,  before 

Dyragu  v,  to  precede,  to  go  before 

Dyrain  v,  to  frisk  about 

Dyrain  re,  f riskiness 

Dyranu  v,  to  divide 

Dyrathu  v,  to  rub,  to  chafe 

Dyrawr  n,  impulse :  a,  urgent 

Dyrch  re,  rising ;  assault 

Dyrchaf  -ion  re,  assault 

Dyrchafael  re,  ascension 

Dyrchahad.  Dyrchiad  re,  elevation,  exal- 

Dyrchafiaeth  nf  promotion  [tation 

Dyrchafol  a,  elevating 

Dyrchafu,  Dyrchu  v,  to  lift  up,  to  elevate, 

to  exalt ;  to  advance ;  to  ascend 
Dyrchiad  re,  exaltation 
Dyre  re,  wantonness,  lust 
Dyre,  Dyred  v,  to  move  on ;  to  come 
Dyredeg  v,  to  run  to  and  fro 
Dyreidio  v,  to  necessitate 
Dyres  -ion  nf,  flight  of  steps,  stairs 
Dyrewi  w,  to  freeze 

Dyri,  îau,  Dyrif  -au  nf,  kind  of  metre 
Dyrifiad  n,  numeration 
Dyrllyd  a,  watery=Dyfrllyd 
Dyrllyddu  v,  to  deserve 
Dyrnaid,  eidiau  n,  handful 
Dyrnchwith  o,  left-handed  [or  pot 

Dyrnddol  -au  nf  handle  of  a  cup,  jug, 
Dyrnfedd  -i  nf  band-breadth,  hand 
Dyrnflaidd,  fleiddiau  n,  battle-axe 
Dyrnfol,  fyl  nf  gauntlet 
Dyrnod  -iau  n,  box,  cuff,  blow 
Dyrnu  v,  to  thresh ;  to  box 
Dyrnwr,  wyr  n,  thresher  [yield 

L)yroddi,  Dyroi  v,  to  bestow,  to  give,  to 
Dyrraith,  reithiau  nf  fate;  jeopardy 
Dyru  v,  to  impel,  to*  drive 
Dyrwn  n,  hollow  noise 
Dyrwyddo  v,  to  accelerate 
Dyrwyn  p,  to  wind,  to  twist 
Dyrwyniad  n,  winding 
Dyrwynwr,  wyr  n,  one  who  winds  yarn, 
Dyrynu  v,  to  wind  round  [winder 


DYS    1 

l)yrys  «,  intricate,  entangled 

Dyrysi  n,  intricacy;  brake  [bh 

Dyrysi  »p  (dyrys'ien  nf),  briars,  bran  I 

Dyrysi  wyn  n,  bramble  brake 

Dyrysni  n.  intricacy 

Dyiysn  r,  to  entangle,  to  puzzle 

Dyrywio  p,  to  assimilate 

Dys  joa;=Dy-ys 

Dysaethu  v,  to  shoot 

Dysail,  seiliau  nf  foundation 

Dysathru  v.  to  tread,  to  trample 

Dysbaddu  v,  to  castrate,  to  geld 

Dysbeidio  v,  to  desist 

Dysbeilio  v,  to  unsheath,  to  brandish   I 

1  >\  Opinio  v,  to  divest  of;  to  pillage      I 

Dysbeithio  v,  to  bring  to  view 

Dysbenu  v,  to  determine 

Dysbleidio  v,  to  take  part 

Dysbleinio  v,  to  radiate 

Dysborthi  v,  to  support 

Dysbwyll  -ion  n,  discretion 

Dysbwyllo  v,  to  reason 

Dysbwyo  v,  to  reverberate 

Dyseiliad  n,  founding 

Dyscnu  v,  to  vitujjerate 

Dyserenu  v,  to  sparkle 

Dyserth  -au  n,  desert 

Dysg  nf  learning,  erudition 

Dysgad  n,  instruction  [apprentiij 

Dysgadur  -on  ra,  one  instructed ;  pupi  ] 

Dysgarthu  v,  to  cleanse 

Dysgawdwr,  wyr  n,  instructor 

Dysgedig  a,  learned ;  instructed 

Dysgedigol  a,  instructive 

Dysgeidiaeth  nf  learning;  instructioj 

tuition,  education 
Dysgethrin  a,  rough,  rude 
Dysgeulyd  n,  coagulation 
Dysgiad  n,  tuition,  teaching 
Dysgl  -au  nf  dish,  platter;  plate 
Dysglaid,  gleidiau  nf  dishful,  plateful 
Dysglain,  gleinion  7i,  glare :  a.  bright 
Dysglaer  a,  splendid,  glittering,  brigh  I 
Dysgleinio  v,  to  glare=Dysgleirio 
Dysgleirdeb  re,  splendour,  brightness    J 
Dysgleirio  v,  to  ghtter,  to  shine 
Dysgleiriol  a,  shining,  bright 
Dysglüen  nf  splinter 
DysglofE  v,  to  make  lame,  to  lame 
Dysglu  v,  to  put  in  a  dish  or  plate      ] 
Dysgodres  -au  nf  tutoress 
Dysgogan  -au  nf  prediction 
Dysgogan,  Dygoganu  v,  to  predict 
Dysgogi  v,  to  agitate,  to  stir 
Dysgol  a,  instructive 
Dysgor  -au  re,  tabernacle 
Dysgori  r.  to  shut  round 

142 


DYW 


EBI 


Dysgri,  'ion  n,  clamour,  outcry 
Dysgrifiad  n,  description 
Bysgrifio  v,  to  describe 
Dysgrio  v,  to  clamour 
Dysgn  v,  to  learn;  to  teach 
Dysgubell  -i  nf  besom ;  slut 
Bysgwedyd  v,  to  recite 
mgweinu  v,  to  minister 
Esgwr,  wyr  n,  learner ;  teacher 
Dysgwyl  -ion  n,  expectation ;  watch 
Dysgwyl,  Dysgvvyho  v,   to  expect;   to 
■Bgwylgar  «,  watchful  [watch 

Dysgwyliad  n,  expectation 
Dysgybl  -ion  n,  disciple 
Dysgyblaeth  nf  discipline 
Dysgyblu  v,  to  discipline 
Dysgyfrith  n,  congenial  form 
Dysgymmod  n,  agreement 
Dysgymmodi  v,  to  concur 
Dysgymmon  n,  combustible 
Dysgyr  n,  scream,  cry,  wail 
)ysgyrchiad,  Dysgyrchiant  n,  gravita- 
tion; gravity 
Dysgyrchu  v,  to  gravitate 
Dysgyrio  v,  to  scream 
)ysgyrnu  v,  to  grin,  to  snarl 
)ysgywen  a,  splendid,  bright 
Dyslyncu  v,  to  gulp  up 
pysmegu  v,  to  enunciate 
)ysinythu  v,  to  vanish,  to  disappear 
Jyspyddu  v,  to  drain ;  to  bale 
)ystain,  teiniaid  n,  one  who  lays  things 
Sstaw  a,  silent;  calm  [in  order 

)ystawiad  n,  silencing 
)ystewi  v,  to  silence ;  to  calm ;  to  hold 
)ystraw  n,  sneeze  [one's  peace 

)ystreulio  v,  to  rinse 
)ystrewi  v,  to  sneeze 
)ystroi  v,  to  whirl 
)ystru  n,  pity;  concern 
j)ysuddo  v,  to  sink 
•)ysychu  v,  to  dry 
)ysylu  v,  to  make  compact 
)ysyllu  v,  to  gaze,  to  stare 
•)yt  i,  hold,  avast,  stop 
;)yuno  v,  to  unite,  to  agree 
)yw  -iau  n,  that  is;  day 
)ywadnu  v,  to  take  to  the  heels 
i)ywadu  v,  to  renounce 
)ywaesu  v,  to  wan-ant 
•)ywal  a,  tierce,  furious 
)ywalder  n,  fierceness 
)ywalgi,  gwn  n,  tiger 
'ywalhau  y,  to  grow  fierce 
jiywallo  v,  to  pour,  to  shed 
'iywalltrain  v,  to  lavish 
>ywanu  v,  to  digress 


Dywasgaru  v,  to  scatter 

Dywasgodi  v,  to  shelter 

Dywasgrynu  v,  to  tremble 

Dywasgu  v,  to  constrict 

Dywawd  v,  to  utter,  to  speak ;  has  said 

Dywededig  a,  said,  spoken,  uttered 

Dywediad  «,  saying 

Dywedwst  nf  the  mumps 

Dywedyd,  Dyweyd  v,  to  speak,  to  say 

Dyweddi,  i'au  nc,  espousals,  marriage- 
contract;  betrothed  person;  spouse, 
husband  or  wife 

Dywedd'io  v,  to  espouse,  to  wed;  to  be- 

Dyweinio  v,  to  convey  [troth 

Dywellygio  v,  to  fail 

Dywenu  v,  to  smile 

Dywenydd  n,  pleasure,  bliss,  happiness 

Dywirio  v,  to  verify 

1  )y\visgo  v,  to  dress 

Dywrthebu  v,  to  respond 

Dywrthredu  v,  to  go  adversely 

Dywthio  v,  to  protrude 

Dywy  -on  n,  vapour;  fog  [udder 

Dywydd  n,  swelling  with  milk  in  the 

Dywyllu  v,  to  darken  over 

Dy  wyn  v,  to  make  fair  or  white ;  to  bless 

Dywyndeb  n,  blessedness 

Dywyni  n,  blessing 

Dywystlo  v,  to  pledge 

E. 

E  pn,  he,  him ;  it 

E,  affirmative  adverb.  E  ddaeth,  he, 
she,  or  it  came 

E  px,  gives  intensity  to  signification  of 
words,  as  eang,  from  ang;  effraw, 
from  ffraw 

Eang  a,  ample,  large,  commodious,  free 

Eangder  n,  amplitude ;  space 

Eangiad  n,  amplifying 

Eangu  v,  to  make  ample,  to  extend 

Eb  -ion  nf  issuing  out ;  utterance 

Eb,  Ebu  v,  to  say.  Eb,  Ebe,  say,  says, 
quoth.     Ehai,  said 

Ebach  -an  nf  nook,  corner 

Ebaeth  n,  nook;  cove 

Eban,  ebyn  n,  passing  by  or  through 

Ebargofiad,  Ebargofiant  n,  forgetting, 

Ebargofio  v,  to  forget  [oblivion 

Ebargofraith,  reithiau  nf  amnesty 

Ebediw  -iau  n,  heriot 

Ebiaith,  ieithion  nf  part  of  a  sentence 

Ebill  -ion  n,  auger;  peg;  key  of  a  musi- 
cal instrument 

Ebiilen  nf  gimlet;  peg 

Ebillio  v,  to  bore,  to  peg 

143 


ECHR 


EDN 


Ëbillwydd  en,  wooden  pegs  or  keys;  the 
staves  of  the  ancient  Peitihgnen 
which  the  letters  were  cut 

Ebod,  Ebodn  n,  dung;  ordure 

Ebodi  V,  to  void  dung 

Ebol  -ion  n.  colt,  foal 

Ebolee  -au  uf  she  colt,  filly 

Ebolgarn  it.  the  colt's-foot 

Ebohog  a,  being  with  foal,  in  foal 

Eboludd  ad,  without  delay  or  hindrance 

Ebr  n,  egress;  utterance 

Ebran  -au  n,  provender,  bait 

Ebranu  /;,  to  bait,  to  fodder 

Ebreidiad  n.  passing  on 

Ebri  n,  egress;  password 

Ebrifed  a,  numberless 

Ebrill  n,  month  of  April 

Ebro  u,  to  pass  out ;  to  utter,  to  say 

Ebrwyad,  aid  r/,  vicar 

Ebrwydd  a,  quick,  hasty,  early 

Ebrwyddo  r,  to  accelerate 

Ebrwyddol  a,  accelerating 

Ebrydu  /•.  to  pass  onward 

Ebryfygu  v,  to  neglect 

Ebu  /-,  to  utter,  to  speak,  to  say 

Ebwch  n,  gasp:  si  Ji 

Ebwedd  -an  nf  dialect 

Ebychiad  n,  sighing,  aspiration :  gaspi 

Ebychiadjiaid  »,interjection==Ebycha£r 

Ebychu  V,  to  gasp;  to  sigh;  to  aspirate 

Ebyd  n,  passing  oft*  or  by 

Ecriad  n,  being  harsh 

Ech  -au  nf.  what  yields  or  pervades 

Echaeth  »,  seclusion;  rest 

Echain  v,  to  seclude;  to  rest 

Echdoe  ad,  the  day  before  yesterday 
Eclidywyn  n,  splendour 
Echdywynu,  Echdywynygu  v.  to  glitter 
Echel,  -au  nf  axis,  axletree 
Echen,  echyn  nf  source;  stock;  tribe 
Eehing  n,  strait;  restraint 
Echlys  -ion  n,  motive ;  occasion 
Echlysu  v.  to  cause;  to  render 
Echnos  ad,  night  before  last 
Echre  ad,  rather,  more  so 
Ecbreiddig  a,  eccentric 
Echrestr  -an  nf.  register 
Echryd  n,  affright,  trembling 
Echrydu  r,  to  quake,  to  shiver 
Eehrydus  a,  shocking,  horrid 
Echryn,  Echryniad  n,  quaking,  horror, 
Echrynol  a,  quaking  [trepidation 

Echrynu  v,  to  quake,  to  tremble 
Echrys  n,  shock:  a,  shocking 
Echrysiad.  n,  shock  or  horror 
Echryslawn,  Echrysol  a,  direful,  horri- 
ble, horrific,  shocking,  horrid,  dire 


Echry>loiider  ,f.  direfulness 

Eehrysloni  v,  to  be  direful 

Echu  v,  to  go  aside,  to  retire 

Echndd  n,  seclusion 

Echuddio  v,  to  seclude 

Echur  n,  anguish,  pain 

Echw  n.  rest,  quiescence 

Echwa  v,  to  ride 

Echwaint  r»,  cessation,  rest 

Echwng  a,  close,  contiguous 

Echwith  o,  adverse;  awkward 

Echwraint  n,  state  of  rest 

Echwydd  n,  state  of  stillness ;  autunn 

Echwyn  -ion  n,  loan,  hire  [> 

Echwyna  r,  to  borrow 

Echwynẁr,  wyr  n,  lender  or  giver  < 
trust :  creditor 

Echwyrth  a.  sottish;  dull 

Ed  ft,  aptitude;  velocity  [ya: 

Edaf  -edd,  Edafedd,  Ëdeu  nf,  threa 

Edefyn  n,  single  thread 

Edfryd  n.  restoration:  r,  to  restore 

Edfrydiad  n,  restoring,  restoration 

Edfudd  -ion  n,  profit,  interest 

Ediyn  -oedd  n.  casting  oft';  departure 

Edfyn  v,  to  go  oft",  to  depart 

Edfynt  n.  going  from,  departure 

Edgyllaeth  /?.  dejection 

Edifar  <i.  penitent,  sorry 
Edifarhâd  n.  repenting  [sor 

Edifarhau,  Edifaru  v,  to  repent;  to 
Edifarus  ".  penitent,  contrite 
Edifeiriol  a,  repenting,  rep 
Edifeirwch  re,  repentance,  penitence 

i  tion 
Edlaes  a.  slack,  trailing 
Ediid  -ion  n.  vexation;  irritation 
Edlin,  Edling,  -ion  re,  heir  apparent 
Edliw  k.  reproach,  upbraiding 
Edliwiant  »,  repr 
Edliwied,  Edliwio  v.  to  reproach 
Edliwiwr,  wyr  n,  upbraider,  reproacl 

.  review,  view 
Edlygu  v,  to  review,  to  view 
Edlym  a.  pungent,  acute 
Edlymu  v,  to  make  acute,  to  sharpen  I 
Edlynu  V,  to  smear,  to  daub 
Edmyg,  Ednrygedd  n,  reverence,  sole 

ity;  admiration 
Edmyg  «,  reverent,  solemn 
Edmygu  v.  to  revere,  to  honour;  to  a 
Edn,  ednod  rec,  fowl;  bird  C111! 

Ednain  np.  the  winged  tribe;  birds 
Ednan  nf,  winged  one,  bird 
Ednarmes  vf  augury 
Ednog  a,  having  wings,  winged 
Ednogaeth  vf.  ornil 

144 


EF 


EGI 


I  Ednogion  np,  winged  ones 
Rdnogyn  n,  fly ;  gnat 
|  Ednol  a,  relating  to  birds 
Ednydd  -ion  n,  withe 
Ednyddiad  n,  retortion 
Bdnyddu  v,  to  writhe  back;  to  retort 
Ednyfed  n,  essence 
Edny  w  -iau  n,  essence ;  spirit 
Ednywed  n,  spiritual  state 
;  Edrif  -ion  n,  recounting 
Edrifo  v,  to  recount,  to  number 
Sdring  -au  nf  lease,  holding 
Edrin  -ion  n,  murmuring  noise 
Edrino  v,  to  reverberate :  to  echo 
ÍEdrith  -iau  -ion  n,  simulation 
Edryniad  n,  remurmuring 
Edrwyth  n,  resolvent 
Edrybod  n,  history ;  recital 
Edrych  v,  to  look,  to  behold ;  to  seem 
Edrych  -ion  n,  appearance 
Edrychedigaeth  nf  appearance 
Edryclnad  n,  looking ;  vision;  sight 
Edryd  -au  nf  resource ;  stock 
Edryd  v,  to  restore ;  to  renew 
Edrydiad  n,  restoration 
Edryf  -au  nf,  source ;  stock ;  tribe 
Edryfiad  n,  reassuming 
Edryfu  v,  to  reassume,  to  assume 
Edrysedd  n,  superfluity 
Edry  w  -ion  n,  instinct ;  scent 
Edrywan  -au,  Edrywant  n,  tracing  by 
jjEdrywedd  n,  scent  [scent 

:Edryweddu  v,  to  trace  by  scent 
Edw  a,  fady,  faded,  withered 
Edwad  n,  fading  away 
Edwaint  n,  fading,  decay 
fEdwedd  nf  state  of  decay 
Edwi  v,  to  decay,  to  fade 
Edwica  v,  to  extort ;  to  forestal 
Edwin  a,  fading,  withering 
Kdwiniad  n,  withering,  decay 
Edwino  ii,  to  fade,  to  decay,  to  wither 
Edyn  n,  winged  one,  fowl:  np,  wings 
Edyrn  n,  sovereignty 
Eddain  n,  move,  glide 
Eddain  v,  to  pass  on ;  to  glide  onward 
Eddestl  -on  n,  fleet  one ;  steed 
Edde\vid=Addewid 
Eddi  np,  thiTims;  fringe 
Eddrin,  Eddrino  v,  to  whisper 
'Eddrin  -ion  n,  whispering 
Eddrith  -ion  n,  varied  appearance 
lEddu  v,  to  press  on,  to  go 
Eddwll  a,  covered ;  submissive 
gldyllder  n,  submission 
Eddyllu  v,  to  be  humble 
Ef_pj?.,  be,  him;  it 
10 


Ef  ad=E 

Efa  w,  to  agitate,  to  move 

Efain  v,  to  be  moving 

Efain  n,  avens 

Efan  n,  motion ;  course 

Efe  pn,  he,  him ;  it 

Efengyl  -au  nf,  the  gospel 

Efengylaidd  a,  evangelical 

Efengyles  -au  nf  female  evangelist 

Efengyliaeth  nf,  evangelism        [gospel 

Efengylu  v,  to  evangelize ;  to  preach  the 

Efengylydd  -ion,  Efengylwr,  wyrra,  evan- 

Efel  a,  alike,  similar  [gelist 

Efelwch,  ychion,  Efelychiad  -au  n,  imita- 
tion, similitude,  simile 

Efelychu  v,  to  resemble;  to  liken,  to 
compare,  to  imitate 

E felly  ad,  in  that  way;  so;  thus 

Eflyn  -au  n,  atom 

Efnuch,  Eunuch,  -iaid  n,  eunuch 

Efnyn  -au  n,  minute  particle,  atom 

Efnys  np,  enemies,  foes 

Efo  pn,  he,  him ;  it=Efe 

Efo  pr,  along  with,  with 

Efory  ad,  to-morrow :  n,  do. 

Efrad  n,  treachery;  crime 

Efrais  a,  corpulent ;  big 

Efras  n,  plumpness 

Efr  -au  en  (efryn  n),  tare;  darnel 

Efrefu  v,  to  low ;  to  bleat 

Efrllid  -au  n,  merit,  desert 

Efryd  -iau  -ion  n,  study,  meditation 

Efrydu,  Efrydio  v,  to  meditate,  to  study 

Efrydwr,  wyr,  Efrydydd  -ion  n,  student 

Efrydd  a,  maimed,  disabled,  crippled 

Efryddu  v,  to  maim,  to  disable,  to  cripple 

Ef'wr,  Efyrllys  n,  cow-parsnip 

Efwrn  n,  spreading  out,  jut 

Efydd  n,  copper;  brass  [pan 

Efydden,  -au  nf  Efyddyn  -au  n,  copper 

Efyddiad  n,  coppering 

Efyddu  v,  to  copper 

Efyntau  pn,  he  or  him  also 

Efyrnig  nf,  yearling  goat 

Eflaith,  effeithiau  nf  effect  [effect 

Effeithio,  Effeithioli  v,  to  effectuate,  to 

Effeithiol  a,  effectual,  efficient 

Efteithiolaeth  nf  effectuation 

Effeithioldeb  n,  efficacy 

Efiro,  Effraw  a,  awake ;  vigilant 

Effroi  v,  to  rouse,  to  wake 

Effrom  a,  haughty ;  stubborn 

Effros  en,  the  euphrasy 

Egalen  nf  whetstone,  hone 

Egfaen,  egfain  n,  haw,  hawthorn  berry 

Egin   -au    np  (-yn  n),  germs,  shoots, 
blades,  sprouts 

145 


ËGW 

Egino  ?>,  to  germinate,  to  shoot,  to  sprout 

Eginol  a,  germinant,  shooting 

Eglan  -oedd  -an nf bank; gulf;  channel 

Eglog  a,  gaping,  yawning 

Eglur  a,  bright,  clear;  plain;  lucid 

Egluradwy  a,  demonstrable,  explicable 

Egluraint  n,  splendour 

Eglurdeb  n,  clearness,  perspicuity 

Eglurhàd,  Egluriad  n,  explanation 

Eglurhau  v,  to  explain,  to  expound 

Eglurhaol,  Egluriadol  a,  explanatory 

Egluriadur  -on  n,  expositor,  glossary 

Egluro  v,  to  manifest,  to  explain 

Eglurwr,  wyr  n,  illustrator  . 

Egluryn  n,  exemplar,  manifesto 

Eglwg  a,  manifest,  lucid=Eglur 

Eglwys  -i  -ydd  -au  nf  church 

Eglwysiad  n,  churching 

Eglwysig  a,  of  a  church ;  ecclesiastical. 
Gwr  eglwysig,  clergyman,  ecclesiastic 

Eglwyso,  Eglwysa  v,  to  church 

Eglwyswr,    wyr.    Eglwysydd    -ion    n, 
churchman ;  clergyman 

Eglyd  a,  hovering;  wavering 

Eglyn  n,  the  golden  saxifrage 

Egni,  'ion  »,  effort,  endeavour 

Egni'o  v,  to  endeavour,  to  make  an  effort 

Egniol  a,  vigorous,  forcible 

Egnius  a,  impetuous,  forcible 

Egor  n,  opening :  v,  to  open 

Egored,  &e=Agored,  &c. 

Egr  a,  sharp,  tart;  eager;  sour;  stale 

Egri,  Egredd  n,  staleness,  acidity 

Egriad  n,  growing  stale 

Egrid  -iau  n,  oxide 

Egridiad  n,  oxidation 

Egrido  v,  to  oxidize,  to  oxidate 

Egroes  np  (-en  nf),  eglantine  berries 

Egru  v,  to  grow  stale  or  acid 

Egrufft  »,  spawn  of  frogs 

Egruffr  -ion  n,  griffon 

Egryd,  Egryn  «,  trembling 

Egrygi  »,  hoarseness 

Egwal  -au  n,  cot,  hut 

Egwan  (/,  feeble,  weak,  drooping 

Egwanaeth  nf,  imbecility 

Egwander  re,  feebleness,  debility 

Egweddi  -iau  n.  dowry 

Egwy  -on  n,  plague,  pest 

Egwya  i\  to  break  in  blotches 

Egwyd  -ydd  nf  the  fetlock 

Egwydled  re,  small  of  the  leg 

Egwyddor  -ion  -au  nf  rudiment;  prin- 
ciple; the  alphabet 

Egwyddorj  v,  to  initiate 
..  initiation 

Egwyddorol  a,  rudiment  ■ 


EIDD 

Egwyl  -ion  nf,  opportunity 

Egyr  -au  n,  acre 

Eng  -ion  n,  space :  a,  ample 

Engherdded  -ion  re,  sojourning    [stanzij 

Englyn-ionw,  metre  so  called;  epigram 

Engu  <■.  to  set  at  large,  to  free,  to  loose  I 

to  be  delivered 
Engur  a,  marvellous,  amazing 
Engurio  r,  to  marvel,  to  wonder 
Engwarth,  weirth  n,  beach 
Engwawd  re.  panegyric 
Engwth  re,  a  push:  a,  sudden 
Engyl  n.  expanding  principle,  fire 
Engyn  re,  outcast,  wretch 
Engyrth  a.  awful,  direful 
Ehagru  r,  to  make  ugly 
Ehed  -ion  nf,  flight :  o,  flying 
Ehedeg  v,  to  fly,  to  skim 
Ehedfaen,  fain,  feini  n,  loadstone 
Ehedfan  u,  to  hover,  to  fly 
Ehediad  n,  flight.  flying 
Ehediad,  iaid  »,  fowl,  bird 
Ehedion  np,  refuse  of  corn* 
Ehedog  a.  having  flight,  flying 
Ehedol  «.^relating  to  flight 
Ehedydd  -i<>n  »,  flyer;  lark 
Ehedyn  n,  winged  creature 

lie  staggers,  disease  in  horstB 
Ehegr  a,  abrupt:  ad,  quickly 
Ehegru  r,  to  move  rapidly 
Ehelaeth,  &c.=Helaeth,  &c. 
Ehöeg  a,  _ 

Ehud  a,  flighty,  heedless,  rash 
Ehudrwydd  re,  rashness 
YÁ pn,  his,  him;  her;  its,  it 
Eich/m,  your 

Eichio  v,  to  sound ;  to  cry  out 
Eidio  v,  to  enliven ;  to  frisk 
Eidiog,  Eidiol  a,  lively,  vigorous 
Eidio- i  v,  to  envigorate,  to  enliven 
Eidion  -au  n,  ox,  steer,  bullock 
Eidral  en.  ground-ivy 
Eiddew  <•//,  ivy 
Eiddgar  a,  zealous,  ardent 
Eiddgarwch  re.  zealousness,  zeal,  fervoiH 
Eiddiar  re,  heath,  heather,  ling 
Eiddig  a,  jealous 

dd  «.jealousy;  zeal 
Eiddigeddu,  Eiddigo  v,  to  grow  jealouM 

to  grow  zealous 
Eiddigor  n,  superior 
Eiddigus  a,  jealous;  zealous 
Eiddil  re,  slender,  small;  feeble,  weak» 
Eiddileb  nf,  diminution;  meiosw 
Eiddilhad  re,  extenuation 
Eiddilhau  r.  to  grow  slender 
Eiddiliad  n,  extenuation 


EIL  ________„ 

Eiddilo  v,  to  extenuate 

Eiddilweh  n,  slenderness ;  smallness 

Eiddio  v,  to  possess 

Eiddiog  a,  owned  :  n,  slave 

Eiddion  np,  personal  property 

Éiddiorwg  en,  ivy=Eiddew 

Eiddo  a,  property,  chattels :  pn,  his,  &c 

Eiddof,  eiddot,  eiddi,   eiddo,  eiddom. 

eiddoeh,   eiddynt,   mine,   thine,   his, 

hers,  ours,  yours,  theirs 
Eiddun  a,  desirous,  fond 
Eidduned  -au  nf,  desire,  choice :  vow 
Eiddunedu,  Eidduno  v,  to  desire,  to  wish, 

to  vow :  to  pray 
Eidduniad  n,  desiring 
Eiddunol  a,  delectable 
Eiddwg,  Eiddwng  a,  contiguous,  near 
Pjddyganu  v,  to  approximate 
Eigiaeth  nf,  teeming  state 
Eigian  n,  centre;  origin;  force 
Eigian  v,  to  bring  forth;  to  sob 
Eigio  v,  to  generate,  to  bring  forth 
Eigiol  a,  teeming,  prolific         [the  deep 
Eigion  -au  n,  middle ;  abyss,  the  ocean. 
Eigr  -ion  nf,  virgin,  maid ;  nymph 
Eigraeth  nf  virgin  state,  virginity 
Eigrau  np,  stockings  without  feet 
•Eingio  v,  to  expand,  to  dilate 
Eingion  -au  nf,  anvil 
Eilar  n,  second  ploughing 
Eilchwyl  ad,  once  more,  again 
Eilewydd  -ion  n,  musician 
.  Eilfaint  n,  second  rate:  a,  do. 

•  Eilfam  -au  nf,  second  mother 

•  Eilfydd  a,  second,  like,  similar 
Eilfyddu  v,  to  imitate 

Eiliad  -au  n.  constructing;  a  second 

Eiliant  n,  constructure 

Eiliasaf  n,  melodious  flow 

Eilier  -au  n,  the  butterfly 

Eilig  a,  apt  to  glide;  playful 
'  Eilio  v,  to  place  alternately,  to  plait,  to 
1     construct ;  to  second 

Eilir  -ion  n,  regeneration ;  spring.     Al- 
ban  eilir.  vernal  equinox 

Eiliw  -oedd  n,  aspect,  figure,  hue 

Eiliwed  n,  reproach,  shame 

Eiloes  nf,  second  age :  ad,  again 

Eilon  n,  music,  melody 

Eilon  n,  hart,  roebuck 
íEilun  -od  n,  image;  idol 
í  Eilun  -iau  n,  copy 

Eilunaddolgar  a,  idolatrous 

Eilunaddoli  v,  to  worship  idols 
I  Eilunaddoliad  n,    Eilunaddoliaeth  nf, 
idolatry  [of  images 

Eilunaddolwr,  wyr  n.  idolater,  worshiper 


EIR 

Eiluniaeth  nf,  imitation 
Eiluniant  n,  portraiture 
Eilunio  v,  to  imitate,  to  copy 
Eilw  n.  music,  melody 
Eilwaith  nf,  second  time  or  turn 
Eilwy  -on  n,  musician 
Eilwydd  n,  love  meeting 
Eilydd  -ion  n,  musician 
Eilyg  n,  melody ;  delight 
Eilyw  n,  music,  melody 
Eilywiant  n,  minstrelsy 
Eill  pn,  their,  they=Ilì 
í^illdu  n,  outward"  side 
Eilliedydd  -ion  n,  cutter,  shaver,  barber 
Eillio  v,  to  cut  off,  to  shave 
Eilliwr,  wyr  n,  shaver,  barber 
Ein^m,  our,  us.     Einom,  Einym,  ours 
Einawr  ad,  now,  at  present 
Einioes  nf,  course  of  life,  life,  lifetime 
Einion  -au  nf,  anvil=Eingion 
Eira  n,  snow.     Bwrw  eira,  to  snow 
Eiras  n,  that  glows,  burning  cinders 
Eirchiad,  iaid  n,  one  who  demands 
Eirchiol  a,  mandatory,  commanding 
Eirfydd  -ion  n,  blazoner  of  arms 
Eiriach  v,  to  deprecate,  to  spare 
Eiriachus  a,  deprecatory 
Eirian  a,  splendid,  bright,  fair 
Eirianedd  n,  splendour 
Eirianol  a.  tending  to  make  fair 
Eirianrod  nf,  the  galaxy,  the  milky  way 
Eirianu  v,  to  make  splendid 
Eirias  a,  burning,  glowing,  fiery 
Eirias  -au  11,  glowing  or  burning  cinder 
Eiriasedd  n,  the  state  of  being  glowing 
Eiriasu  v,  to  burn  fiercely 
Eiriesyn  n,  glowing  cinder 
Eirif  -ion  n,  number ;  counting 
Eirifo  v,  to  enumerate 
Eirig  a,  splendid,  shining,  gay 
Eirin  np  (-en  nf),  plums.     Eirin  Mai, 
Eirin  Mair,  gooseberries.  Eirin  gwlan- 
og,  peaches 
Eirinwydd  np  (-en  nf),  plum-trees 
Eirio  v,  to  brighten 
Eirioes  nf,  purity  of  life 
Eiriol  v,  to  intercede;  to  intreat 
Eiriolaeth  nf  Eirioled,  Eiriolwch  n,  in- 
tercession; intreaty;  prayer 
Eirioli  v,  to  intreat ;  to  intercede ;  to  pray 
Eiriolus  a,  persuasive ;  interceding 
Eiriolwr,  wyr,  Eiriolydd  -ion  n,  inter- 
cessor, mediator 
Eiriolyddiaeth  nf  mediatorship 
Eirion  np,  ornaments,  jewels 
Eirioni  v,  to  adorn  with  jewels 
Eirioni  n,  border;  ruffle 

147 


ELC 

Eirionynu  »,  to  fringe ;  to  ruffle 

Eirliyd  a,  apt  to  be  snowing,  snowy 

Eiros  n,  bright  or  flame  colour ;  scarlet 

Eirosglwyf,  Eirosgryd  k,  scarlet  fever 

Eirthio  p,  to  growl;  to  bait 

Eirw,  Eirwy,  -on  n,  cataract 

Eirwlaw  n,  sleet 

Eiry  n,  snow=Eira 

Eiryaidd,  Eiryog  a,  like  snow,  snowy 

Eisen,  ais  nf  rib;  lath 

Eisglwyf  -au  n,  pleurisy 

Eisío  v,  to  lathe ;  to  lattice 

Eisieu  n,  want,  need,  lack 

fiisin  en,  bran,  husk 

Eisinaidd,  Eisinllyd,  Eisinog  a,  abound- 
ing with  bran,  husky 

Eisiw  -on  n,  want,  need,  poverty 

Eisiwed,  Eisiwyd  n,  indigence,  want 

Eisiwo  v,  to  become  destitute 

Eisoes,  Eiswys,  Eisys  ad,  likewise ;  al- 

Eisor  a,  equal,  similar,  like  [ready 

Eisorawd  n,  counterpart 

Eisori  v,  to  make  similar 

Eissilledd,  Eissillydd  en,  offspring,  issue 

Eistedd,  Eiste  n,  sitting;  the  act  of 
sitting :  v,  to  sit,  to  be  seated 

Eisteddfa  -oedd,  fäu  nf  Eisteddle 
-oedd  n.  seat 

Eisteddfod  -au  /if  sitting;  session: 
congress  of  bards  or  literati 

Eisteddial  v,  to  sit  often  [tary 

Eisteddig  a,  accustomed  to  sit,  seden- 

Eisteddol  a.  Bitting,  sedentary 

Eiswng,  yngion  n,  sob,  sigh 

Eithaf  a,  extreme,  farthest,  utmost 

Eithafed  -oedd  n,  extremity 

Eithafig  a,  extreme,  ultimate 

Eithafoedd  np,  remotest  regions,  utter- 
most parts 

Eithafradd  -au  nf,  superlath  e  degree 

Eithen  nf  prickle  or  point 

Eithin    np,  furze,  gorse.      Eithinfyw, 

Eithin  a,  lull  of  prickles 

Eithinen  nf,  furze  bush 

Eithinog  a,  full  of  furze 

Eithiw  a,  full  of  prickles 

Eithro*",  except;  besides:  c,  but 

Eithriad,  Eithrad,  -au  n.  exception 

Eithro  r.  to  except :  to  exclude 

Eithrol  a,  exceptive ;  exclusive 

El  -od  u,  intelligence,  spirit 

Elaeth  nf,  spiritual  being 

Elaig  n,  hermit,  anchorite 
Elain,  einod  nf  hind.,  fawa 
Elanedd  np,  intestines 
Elaweh  //,  indnl  - 

El<-ys  np  (-en  >/f),  wild 


ELLT 

Elech  -au  vf  slate,  flag 
El  en  -o.d  nf,  nymph 
Eleni,  Elenid  "ad,  this  year 
Elest  np,  flags,  *  [iri» 

Elestr  -on  en  (-en  nf),  flag;  fleur  delis; 
Elfaeth  nf  constitution  [equina 

Elfed  n,  autumn.  Alban  elfed,  autumnal 
Elfen  -au  nf  element;  particle 
Elfenol  a,  elemental,  elementary,  con-: 
Elfenu  v,  to  constitute  [stituent 

Elfod  -au  11,  intellectual  existence ;  demon 
Elfyd  -oedd  n,  intellectual  world 
Elfydd    -au    n,    elementary    principle. 

element ;  earth,  land 
Elfyddan  -au  nf,  the  earthy  globe 
Elfydden  -au  nf  earth;  region 
EliVddu  v,  to  element 
El  ft",  eilff  n,  pure  state;  demon 
Elgain  a,  supremely  fair 
Elgeth  -i  nf,  the  chin,  the  jaw  [plaistei 
Eli,  eliau,  el'ion  n,  ointment,  salve 
Elin  -au  nf  angle;  elbow 
Elindys  np,  caterpillars 
Elino  v,  to  angle ;  to  elbow 
Elinog  a,  angular;  jointy 
Eli'o  v,  to  apply  salve,  to  anoint 
Elor  -au  nf  bier 
Elorwydd  n,  hearse 
Elu  v,  to  move  on ;  to  go=Myned 
Elus  a,  bounteous,  charitable 
Elusen  -au  -i  nf  bounty,  alms 
Elusendod  n,  almsgiving 
Elusendy,  dai  n,  almshouse 
Elusengar  a,  cbarítable,  benevolent 

giving 
Eraseni  n.  bounty,  charity 
Elw  -oedd  n,  goods;  profit,  gain.     Yi 

fy  elw,  in  my  pos 
Elwa  v,  to  gain,  to  profit;  to  get  wealth 
Elwant  h,  profit;  lucre  [to  trad 

Elwch  n,  shout  of  j 
Elwi  v,  to  turn  to  profit,  to  gain 
El  wig  a,  tending  to  produce        [elwle 
Elwl  -od  en,  the  reins,  the  kidneys:  * 
Elydn,  Elydr  -on  n,  brass;  bell-metal 
Elydraidd*  a.  like  brass,  brassy 
Eiyf  a,  giiiling,  smooth 
Elyw  «,  aloes,  juice  of  aloes 
Eflael  -ian  nf  eyebrow 
Ellaig  np  (elleigeu  nf),  pears=Gellaii 
Ellain  a,  radiant;  splendid 
Ellast  /.',  carline  thistle 
Ellbwyd  n,  famine,  hunger 
Ellmyn  np,  foreigners :  Germans 
Elltrewr:  -'{<:  stepmother 

Elltyfion  np,  e?  _ 
Elltvfol  «,  exogenous 

148 


i      ENT 

;  Ellwedd  nf,  outward  aspect 

Ellydd  n,  cutting  off 
[j  Ellýll  -on  n,  elf,  goblin,  demon 
|i  Ellylldan  »,  ignis  fatuus 
j  Ellylles  -au  nf  she-goblin;  she-demon 

Ellyllyn  n,  little  imp 
|!  Ellyn  -od  n,  cutter,  razor 

Ellyneud  ad,  last  year 

Em  -au  nf  gem,  jewel 

Emano  ad,  three  days  hence 

Emendi,t;aid  a,  cursed 

Emenydd  -iau  n,  the  brain=Ymenydd 

Bmig7j/5  little  jewel 

Eminiog  -au  nf  door-post 

Emyn  -au  n,  hymn,  chant 

Emynu  v,  to  hymn,  to  chant 

En,  an  enhancing  prefix 

Enaid,  eidiau  n,  soul ;  life 

Enaint,  einiau  n,  ointment 

Enawel  nf  hurricane 

Enawr  n,  intelligence 

Enbyd  a,  dangerous,  perilous 

Enbydrwydd  n,  peril,  danger 

Enbydu  v,  endanger,  to  hazard 

Enbydus  n,  perilous,  dangerous 

Encil  -ion  n,  retreat,  flight 

Encilio  v,  to  retreat ;  to  withdraw 

Encilydd  -ion  n,  retreater,  seceder 

Encu'dd  -ion  n,  concealment 

Encuddio  v,  to  conceal 

Encyd  n,  space ;  while 

Enchwardd  n,  loud  laughter 

Enderig  -edd  n,  steer,  ox 

Endid  -au  n,  entity 

Enddawd  n,  setting  mark 

Enddodiant  n,  distinction 

Enddwl,  ddylon  n,  the  affection  or  will 

Eneidfaddeu  n,  one  cast  for  death 

Eneidio  v,  to  endue  with  soul 

JEneidiog  a,  having  a  soul 

Eneidiol  a,  animated;  of  the  soul;  living 

Eneidioli  v,  to  animate 

Eneidrwydd  n,  the  temples 

Eneinio  v,  to  anoint 

Eneiniog  a,  anointed :  n,  the  Anointed, 

Eneirchio  v,  to  put  in  armour     [Christ 

Ener  n,  intelligence 

Enfawr  a,  very  great,  huge,  immense 

Enfil  -od  /i,  animal,  beast 

Eníÿi;ed  nf\  worship,  respect,  honour 

Enfys,  Ent'ysg,  -au  nf,  rainbow;  iris 

Enhudded  nf  envelopement 

Enhuddo  v,  to  envelope,  to  shadow;  to 

Enhuddol  «,  enveloping  [cover 

Enhued  n,  follower  of  the  chase 

Eni  v,  to  exert  the  soul 

Eniain  n,  temperature 


ENV 

Eniain  a,  very  clear ;  intense 
Enid  -iau  nf  woodlark 
Enig  a,  full  of  spirits,  lively,  vigorous 
Eniwaid,  Eniwed  n,  damage,  harm 
Eniwedu,  Eniweidio,  Eniwo  v,  to  damage 
EniwTol  a,  hurtful,  noxious  [libel 

Enllib  -ion  -iau  n,   slander,   calumny, 
Enllibio  v,  to  slander,  to  detract 
Enllibiol  a,  calumnious,  libellous 
Enllibiwr,  wjrr  n,  slanderer,  defamer 
Enllibus  a,  calumnious,  slanderous 
Enllyn  -oedd  n,   anything  eaten  with 
bread,  as  butter,  cheese,  or  meat: 
opsonium.     Enllyn  gwyn,  butter  and 
cheese,  as  distinguished  from  meat. 
Bara  ac   enllyn,  bread  and  what  is 
eaten  with  it 
Enllynu  v,  to  moisten  food 
Ennill  -ion  n,  advantage,  gain,  profit 
Ennill  v,  to  get  advantage,  to  gain 
Ennillgar  a,  advantageous 
Ennyd  n,  while,  time,  space 
Ennyn  n,  kindling :  v,  to  kindle,  to  burn 
Ennynfa  -oedd  nf  inflammation     [tory 
Ennynol  a,  tending  to  kindle,  inflamma- 
Ennynu  v,  to  kindle,  to  inflame 
Enrhy  -on  n,  abundance,  much 
Enrhyal  n,  breed,  increase 
Enrhydedd,  &c.^Anrhydedd,  &c. 
Enrhyfedd  a,  wonderful,  strange 
Enrhyfeddu  v,  to  marvel,  to  wonder 
Enserth  n,  slip :  a,  slippery 
Entraw  -on  n,  professor,  master 
Entrew  -au  n,  sneeze ;  snort 
Entrewi  v,  to  sternutate,  to  sneeze 
Entrewiad  n,  sternutation 
Entrych,  Entyrch  n,  the  firmament 
Enw  -au  n,  name,  appellation.    Enw 
cadarn,  noun  substantive.  Enw  gwan, 
noun  adjective 
Enwad  n,  naming ;  denomination 
Enwadol  a,  denominative ;  nominative 
Enwadur  -on  n,  nomenclature;  diction- 
ary of  terms 
Enwaededig  a,  circumcised 
Enwaediad  n,  circumcision 
Enwaedu,  Enwaedio  v,  to  circumcise 
Enwaered  o,  very  low;  prone 
Enwai,  eion  n,  nominative  case 
Enwaid  a,  having  a  name 
Enwair  a,  full  of  energy 
Enwaisg  a,  very  brisk  or  gay 
Enwawcl  n,  nomination,  title 
Enwedig  a,  specified,  especial 
Enwtdigaeth  nf  specification 
Enwedigo  v,  to  specify,  to  particularize 
Enwedigol  a,  especial,  particular 
149 


ERCH 

Enweirus  a,  energetic 

Enwi  v,  to  name,  to  entitle 

Enwir  a,  very  true,  perfect 

Enwog  a,  renowned,  famous.  Enwog- 
ion,  celebrated  persons,  eminent  men 

Enwogrwydd  n,  renown,  celebrity 

Enwol  a,  nominal,  naming.  Enwol- 
iaid,  Nominalists 

Enwyllt a,  very  wild 

Enwyn  a,  very  white.     Llaeth  enwyn, 

Enycha  i,  behold,  lo  [buttermilk 

Enydd  n,  seat  of  intellect 

Enyfed  n,  energy,  vigour 

Eoca  v,  to  catch  salmon 

Eofh  a,  bold,  daring,  forward 

Eofnder  n,  confidence,  boldness,  daring 

Eofneg  nf  freedom  of  speech,  parrhesia 

Eog  -laid  n,  salmon 

Eogyn  n,  samlet 

Eon,  &c.=Eofn,  &c. 

Eorth  a,  diligent,  assiduous 

Eorthedd  n,  diligence 

Eos  -au  nf,  nightingale 

Eosaidd  a,  like  a  nightingale 

Eosig  nf,  little  nightingale 

Epa  -od  n,  ape,  monkey 

Epil  -oedd  en,  offspring,  issue 

Epilgar  a,  prolific,  teeming 

Epilio  v,  to  bring  forth 

Eples  n,  leaven,  ferment 

Epynt  n,  ascent,  slope 

Er  n,  impulse  forward 

Er  pr,  for,  because  of,  in  the  place  of, 
in  order  to;  towards:  to;  for  the 
sake  of;  since.  Erof,  erot,  erddo, 
erddi,  erom,  erddoch,  erddynt,  for  me, 
for  thee,  &c.    Er  ys  dyddiau,  days  ago 

Er  c,  though,  since,  notwithstanding 

Er  px,  enhancing  the  meaning  of  words 

Eraint  nf,  ball ;  cup ;  pear 

Erbarch  n,  respect,  deference 

Erbin  n,  the  calamint 

Erbwl  a,  very  blunt 

Erbylu  v,  to  blunt=Pylu 

Erbyn  -ion  n,  contrast,  opposition 

Erbyn  pr,  against,  opposite,  by 

Erbyniad  n,  receiving 

Erch  n,  dark  brown  or  dun 
Erch  a,  dusky,  dun ;  dismal ;  dire 

Erchi  v,  to  ask,  to  demand 

Erchlais,  leisiau  n,  dismal  noise ;  wailing 
Erchlas  n  &  a,  raven  gray,  gray 
Erchliw  n,  dun  colour 
Erchryn  a,  agitating,  quaking 
Echrynu  v,  to  agitate,  to  shake 
Erchwyn  n.  tradition;  side.     ErchWvn 
gwely,  beadstead 


ERG 

Erchwynedig  a,  transitive 

Erchwyniad  n,  transition,  transit 

Erchwynio  v,  to  make  a  transit 

Erchwys  nf.  pack  of  hounds 

Erchyll  a,  ghastly,  horrible,  terrible 

Erchylldod  n,  ghastliness 

Erchyllu  v,  to  make  gbastly 

Erchynu  v,  to  uplift 

Erchywynu  v.  to  transmigrate 

Erdoíygu,  Erdolwg  v,  to  beseech 

Erdd  n,  impulse,  forwardness 

Erdd  pr,  for  the  sake  of,  for=Er 

Erddrwng  a,  confused 

Erddrym  a,  potent,  robust 

Erddrymedd  n,  potency 

Erddwyn  v,  to  bear  away 

Erddygan  -au  nf,  euphony ;  tune 

Erddyganu  v,  to  produce  melody 

Erddygnu  v,  to  toil  hard 

Ereill  ap,  other:  np,  others 

Ereinnwng  nf,  pear-orchard 

Eres  «,  marvellous,  strange 

Eresi  n,  amazement,  wonder 

Erestyn  n,  hurdy-gurdy 

Eresu  v,  to  marvel,  to  wonder 

Erf  n,  briskness :  a,  brisk 

Erfai  a,  brisk,  gay,  lively 

Erfawr  o,  very  great,  vast,  huge 

Erfid  n,  junction ;  conflict 

Erfd  v,  to  go  to  loggerheads 

Erfin  np  (-en  nf),  turnips=Maip  (  N.W.] 

Erflawdd  a,  tumultuous 

Erfyn  -ion  n,  request,  petition,  prayei 

Erfyn  -au  n,  weapon ;  tool 
Erfyn  v,  to  ask,  to  request,  to  pray, 
Erfyniad  n,  petition       [beg,  to  petitioi 
Erfyniol  a,  supplicatory 

Erfyniwr,  wyr  n,  one  who  solicits  01 
Erganu  v,  to  celebrate  [beg: 

Erglyw  n,  listening 
Erglywed  v,  to  listen,  to  hear 
Ergryd  n,  trembling,  dread 
Ergrydiad  n,  tremulation 
Ergrydio  v,  to  quake ;  to  cause  to  quak 
Ergrj^'  a,  endowed  with  strength 
Ergryn  n,  terror,  horror 
Ergrynawd  n,  trepidation 
Ergryniad  n,  tremulation 
Ergrynig  a,  apt  to  tremble 
Ergrynol  a,  terrifying 
Ergrynu  v,  to  tremble 
Ergwydd  n,  tumble,  fall 
Ergwyno  v,  to  complain 
Ergyd  -ion»,  throw,  cast;  shot;  charee 
stroke;  gist,  meaning,  purport,  Er 
gyd  yr  haul,  sun-scroke,  coup  de 
Ergydio  v,  to  cast,  to  shoot 
1ÔÜ 


ERTH 


ESG 


Ergydiol  a ,  propulsive 
Ergydiwr,  wyr  n,  thrower,  caster;  shot 
Ergyr  -ion  n,  impulse,  thrast 
Ergyreh  n,  onset,  attack 
Ergyrehu  v,  to  make  onset 
Ergyrio  w,  to  thrust,  to  push 
prgyriol  a,  impulsive 
Erhelfa,  fan  nf.  hunting  party 
Erioed  ad,  from  the  beginning,  ever 
Eriw  -ion  n,  progress,  course 
Erlewin  -oedd  n, 'splendour,  glare 
Erlid   -iau  nf   pursuit,    chase:    v,   tc 

chase,  to  pursue ;  to  persecute 
Erlidfa,  fäu  nf  pursuit,  chase 
Erlidigaeth  nf  persecution 
Krlidio  v,  to  pursue,  to  chase      [cuting 
Erlidiol  a,  pursuing,  chasing;    perse- 
Erlidiwr,  wyr  n,  pursuer,  chaser;  per- 
Erlif  -ion  n,  great  torrent  [secutor 

Erlifo  v,  to  stream,  to  deluge 
Erlyn  -ion  re,  pursuit,  chase ;  prosecution 
Erlynad  n,  following ;  prosecution 
Erlyniad,  iaid  n,  pursuer ;  prasecutor 
Erlyniaeth  nf  prosecution 
Erlynol  a,  prosecuting 
felynydd  -ion,  Erlyniwr,  wyr  re,  prose- 
Erlleii  -au  nf  lamp  [cutor 

Erllyfasu  v,  to  adventure 
■Myriad,  iaid  n,  the  plaintain 
Ermaes  a,  external,  outward 
Ermid  n,  junction;  conflict 
Ermig  -ion  n,  instrument,  tool 
™     dlus  a,  prowling  about 

loed  ad,  in  all  my  life 

iyg,  Ermygedd  n,  respect,  honour 

iygu  v,  to  adore,  to  revere 

n,  earnest,  pledge 

;s  -au  nf  earnest,  pledge 

w  -ion  n,  harm,  hurt 

wed,  Emiwiant  n.  detriment 

wo  v,  to  harm,  to  injure 

wol  a,  detrimental 
.ao  v,  to  give  earnest 
Erawy  n,  briskness,  vivacity 
:  Ernych  n.  that  gives  anguish 
Ernychol  a,  tormenting 
Ernychu  v.  to  torment,  to  vex 
Ernyd  n,  precipice 
Ertrai,  treion  n,  ebb,  ebb  tide 
Erth  n,  effort,  push 
Brthiad  n,  exertion 
Erthrwch,  thrychion  n,  rent 
Erthrychu  v,  to  mangle,  to  tear,  to  rend 
Ertliu  /•.  to  make  effort 
Erthwch,  ychion  n,  puffing;  anguish 
Erthychain  v,  to  puff;  to  groan 
Wthrychiul  n,  puffing 


Erthygl    -au    nf,   article.      Erthyglau 

frydd,  articles  of  faith 
Erthyl  -od  n,  untimely  birth,  abortion 
Erthyliad  n,  abortion,  miscarriage 
Erthylog  a,  ìmscarrying,  abortive 
Erthylu  v,  to  bring  forth  out  of  time,  to 
Erthyst  n,  testimony,  test       [miscarry 
Erw  -au  nf  slang  of  land ;  acre.     Erw'r 

gwaed,  the  field  of  blood 
Erwain  en,  goat's  beard 
I  Erwaint  en,  meadow-sweet 
Erwan  n.  stab,  sting 
Erwanu  v,  to  stab,  to  sting 
Erwawd  »,  panegyric 
Erwch  n,  impulse,  drive 
Erwig  n,  small  plot  of  land 
Erwyd  -oedd  nf  pole,  perch 
Erwydd  np  (-en  nf),  cooper's  staves 
Erwydd  -au  nf  pole,  perch 
Erwyll  a,  gloomy,  dusky 
Envyn  a.  very  white;  splendid 
Erwyr  a,  oblique,  awry,  crooked 
Erydd  -on  n,  eagle=Eryr 
Eryf  -oedd  n,  impulse,  push 
Eryfed  n,  quaffing 
Eryl  -oedd  nf  watch,  look 
Eryr  -od  n,   eagle.     Eryrod,  shingles. 

Eryr  y  rnôr,  the  ospray 
Eryi-ai  nf  the  eagle-stone 
Eryran  nc,  young  eagle,  eaglet 
Eryres  -au  nf,  female  eagle 
Eryrfaen,  fain  n,  aetites,  eagle-stone 
Eryri  nf  shingles=Eryrod,  Eryr 
Eryrol,  Eryraidd  a,  aquiline 
Erysgwyddiad   n,  shouldering,  jutting 
Erysi  n,  amazement,  wonder  [out 

Es  n,  separation ;  shoot 
Espì',  siuce=Er  ys 
Esblydd  a,  dehcate,  tender 
Esblydden  nf  pippin  [explanation 

Esboniad    n,   exposition,    commentary; 
Esboniadur  -on  n,  expositor,  glossary 
Esbonio,  Esboniv,  to  explain,  to  expound 
Esg  n,  what  shoots  out 
Esgaeth  a,  void  of  restraint 
Esgaidd  a,  nimble,  brisk=Esgeiddig 
Esgair,  eiriau  nf  shank,  leg 
Esgar  -ion  n,  separation;  foe;  divoi#ce.. 

Llythyr  esgar,  bill  of  divorcement 
Esgarant,  esgeraint  n.  adversary 
Esgard  -ion  n,  cleft,  chap 
Esgarden  -au  nf  splinter 
Esgardio  v,  to  cleave,  to  splinter 
Esgardd  -ion  n,  rupture 
Esgardde  nf  dispersion 
Esgaredd  n,  Esgaredigaeth  nf  separa- 
Esgario  v,  to  separate  1  tion 

151 


ESI 

Èsgeiddig  a,  moving  gracefully,  nimble 
Esgeirca  v,  to  move  the  shanks 
Esgeiriog  a,  having  shanks 
Esgemydd  -au  nf  bench 
Esgeulus  a,  negligent,  heedless,  careless 
Esgeulusdod,  Èsgeulusdra  n,  disregard, 

negligence,  carelessness 
Esgeuluso  v,  to  disregard,  to  neglect 
Esgeuluswr,  wyr  n,  neglecter 
Esgid  -iau  nf,  shoe 
Esglyw  n,  defence,  shelter 
Esglywu  v,  to  defend 
Esgob  -ion,  esgyb  n,  bishop 
Esgobaeth  nf  bishopric,  see,  episcopate 
Esgobawd  nf  diocese 
Esgobdy,  dai  n,  bishop's  house 
Esgobol  a,  episcopal,  diocesan;  episco- 
Esgobydd  -ion  n,  episcopalian     [palian 
Esgor  n,  parturition 
Esgor  v,  to  bring  forth,  to  be  delivered 
Esgordd  -ion  en,  strangers  [forth 

Esgori  v,  to  quit,  to  get  over ;  to  bring 
Esgorllys  en,  the  birth-wort 
Esgorol,  Esgoredigol  a,  parturient 
Esgorwraig,  wreigedd  nf  midwife 
Esgoryd  v,  to  part  from,  to  bring  forth 
Esgorydd  -ion  n,  accoucheur 
Esgud  a,  nimble,  flippant,  active 
Esgudogyll  n,  woodlark 
Esgus  -ion  n,  refraining ;  excuse 
Esgusawd,  odion  n,  excuse,  apology 
Esguso,  Esgusodi  v,  to  make  excuse,  to 

excuse 
Esgusodol,  Esgusol  a,  excusing,  apolo- 
Esgusodydd  -ion  n,  apologist         [gptic 
Esgymmuna,  excommunicate,  execrabli 
Esgymmuniad  n,  excommunication 
Esgymmuno  v,  to  excommunicate 
Esgymol  a,  unassociating 
Esgymu  v,  to  dissolve  society 
Esgyn  v,  to  ascend,  to  rise 
Esgynedigaeth  nf  ascension 
Esgynfa,  f  ëydd  n,  ascent,  rise 
Esgynfaen,  fain  n,  horse-block 
Esgyniad  n,  ascension 
Esgyniaith  nf,  climax 
Esgynol  a,  ascending,  rising 
Esgyr  -oedd  nf  day's  ploughing ;  acre 
Esgyrndy,  dai  n,  bone-house 
Esgyrniad  n,  ossification 
Esgyrniog  a,  bony,  scraggy 
Esgymol  a,  ossific,  osseous 
Esgyrnygu  v,  to  grin 
Esing  n,  act  of  bursting  out 
Esiw  a,  in  a  state  of  want 
Esiwo  v,  to  cause  want 
Esiwydd  ny  state  of  want 


I 


ETHO 

Esiwyddu  v,  to  feel  want 
Esmwyth  a,  soft,  smooth ;  easy ;  quiet 
Esmwythâd,  Esmwythiad  n,  smoothing! 
Esmwythäu,  Esmwytho  v,  to  smooth  ■ 

to  ease ;  to  appease ;  to  soften 
Esmwytbder  n,  smoothness ;  ease 
Esmwythyd  n,  state  of  ease 
Esogryn  nf,  the  mumps 
Espyd  np,  guests,  strangers 
Essill  -ion  en,  offspring,  progeny 
Essilling  n,  origin,  source 
Essillydd  en,  offspring,  issue 
Essyllt  nf  what  is  fair  or  open 
Est  n,  state  of  separation 
Estarddu  v,  to  break  out,  to  issue 
Estricio  v,  to  bustle ;  to  snatch  away 
Estrig  a,  apt  to  dart  away 
Estron  -iaid  «,  stranger,  foreigner 
Estroneiddio,  Estroni  v,  to  estrange,  U  j 

become  estranged 
Estrones  -au  nf  female  stranger 
Estroniad  n,  estrangement 
Estronol  a,  strange,  foreign 
Estrys  -iaid  nf  ostrich 
Estyfion,  Estyfolion  np,  exogens 
Estyflys  en,  exogens 
Estyfol  a,  exogenous 
Estyll  np  (-en  nf),  staves,  shingles 
Estyllodi  v,  to  slit  into  boards 
Estyllu  v,  to  do  with  shingles 
Estyn  -ion  n,  extent ;  grant 
Estyn,  Estynu  v,  to  extend,  to  reac':' 

or  stretch  out 
Estyniad  n,  reaching  out 
Estynol  a,  extending,  stretching  out 
Esu  v,  to  push  away 
Eswyn  n,  fetlock  joint 
Esyddyn  n,  dwelling 
Esyth  np,  sharp  sticks :  s  aseth 
Esythu  v,  to  drive  a  stake  through 
Etewyn  -ion  n,  firebrand 
Etifedd  -ion  n,  heir;  infant.     Etifed 

cyn  delwad,  imperfect  fetus.    Gwrai. 

etifeddog,  woman  in  childbed 
Etifeddes  -au  nf  heiress 
Etifeddiaeth  nf  inheritance 
Etifeddog  a,  having  a  child 
Etifeddol  a,  hereditary 
Etifeddu  v,  to  inherit 
Etifeddwely  -au  n,  childbed 
Etifiant  n,  heirship 
Etifo  v,  to  inherit ;  to  own 
Etifol  a,  hereditary  \_ad,  agia 

Eto,  Eton,  Etwa,  Ewaeth  c,  yet,  stif 
Ethais  n,  what  spreads  out 
Ethol  u,  selection,  choice :  a,  select,  cboit 
Ethol  v,  to  select,  to  choose 
152 


EUR 


FELL 


Etholedig  a,  chosen,  elect.  Yr  ethol- 
edigion,  the  elect 

Etholedigaeth  nf  election  [chise 

Etholfraìnt,  freintiau  nf,  elective  fran- 

Etholiad  n,  choosing ;  election 

Etholydd  -ion,  Etholwr,  wyr  n,  elector 

Ethol yddiaeth  nf  electorship,  electorate 

Ethrefig  a,  donaestic 

Ethrefu  v,  to  domesticate 

Ethrewynu  v,  to  conciliate 

Ethrin  n,  conflict ;  toil 

Ethrino  v,  to  conflict 

Ethryb  -oedd  n,  cause,  occasion.  0 
ethryb,  because,  on  account  of 

Ethrychwil  -od  nf  lizard 

Ethrylilh  -au  nf  intuition=Athrylith 

Ethrywyllt  a,  ferocious 

Ethrywyn  v,  to  conciliate 

lEthu  p,  to  proceed,  to  go=Myned 

Ethw  a,  of  prevading  quality 

Ethy  -au  nf  spur 

Eu  pn,  their,  them 

Euad.  aid  n,  speedwell 

Euddon  np  (-yn  n),  mites,  acari 

Euddoni  v,  to  breed  mites 

Eu^'i  r.  to  bawl,  to  shriek 

Eulon  np,  excrements,  dung 

Euocäu  v,  to  make  guilty 

Euod  np,  worms  in  sheep 

Euog  a,  guilty ;  false.  Euogion,  convicts 

Euogbrofi  v,  to  convict ;  to  condemn 

;Euogbrofiad  n,  conviction 

Euogfarn  -au  nf  condemnation 

Euogfarnu  v,  to  find  guilty,  to  condemn 

Euon  np,  bots  in  horses 

Eurafal,  Eurfal,  -au  n,  orange;  citron 

Euraidd,  Euraid  a,  golden,  of  gold 

iEuraint  n,  what  is  of  gold 

Eurben  n,  the  fish  gilt-head 

Eurbibau  np,  orpiment 

Eurdorch,  dyrch  nf  wreath  of  gold 

-Eurdde  a,  covered  with  gold 

tEurddrain  np.  barberry-trees 

Eurem  -au  nf,  golden  jewel 

Eurfaen,  fain,  feini  n,  chrysolite;  phi- 
losopher's stone 

Eurfanadl  np  (-en  nf),  sweet  broom 

Eurfrodiad  n,  gold  brocade 

Eurgain  a,  of  golden  brightness 

Enrgalch  n,  gold  enamel 

•Eurgrawn  n.  gold  treasure ;  treasure 

Euriad  n.  doing  with  gold 

Eurin  «,  of  gold,  golden 

Eurinllys  n,  St.  John's  wort 

Eurllen,  Eurlen,  -i  nf  arras,  kind  of  stuff 

•Eurlliw,  Eurliw  n,  gold  colour;  yellow 

Eurllys  n,  the  orache  [arsenic 


Euron  nf  laburnum 

Eurwedd  a,  of  golden  hue 

Eurych    -od   n,  goldsmith;    worker  in 

metal;  tinker 
Eurychaeth  nf  goldsmith's  art 
Eurydd  -ion  n,  goldfiner 
Euryll  -od  n,  jewel  of  gold 
Euryn  n,  golden  trinket 
Ewa  -on  n,  uncle  (in  fond  language) 
Ewach  n,  weakhng,  fribble 
Ewaint  np,  young  people 
Ewerddon  nf  green  spot  of  land ;  Ireland 
Ewi  v,  to  listen,  to  attend 
Ewiar  a,  smooth ;  clear ;  sleek 
Ewig  -od  nf,  hind;  deer;  doe 
Ewin  -edd  nf  nail,  talon,  elaw 
Ewinallt  nf  steep  cliff 
Ewinbil  -ion  n,  agnail,  hangnail 
Ewinbren  -i  n,  tie-beam,  girder 
Ewinfedd  -i  nf  nail  measure,  nail 
Ewingraff  a,  sharp-clawed 
Ewingrwn  a,  turned  as  a  nail 
Ewino  v,  to  use  the  nails 


Ewinor  nf  whitlow 
Ewinrew  nf  frost-bitten  state 
Ewinwasg  nf  agnail ;  whitlow 
Ewn  a,  daring,  bold,  brave=Eofn 
Ewybr  «,  quick,  nimble,  fleet 
Ewybraidd  a,  of  swift  nature 
Ewybredd  n,  velocity;  glancing 
Ewybren  nf  the  firmament=Ẅybren 
Ewybro  v,  to  glance,  to  dart  suddenly 
Ewydn  a,  clammy,  viscous 
Ewydno  v.  to  grow  viscous 
Ewyll  n,  will,  action  of  mind 
Ewylliad  n,  volition 
Ewyllio,  Ewyllu  v,  to  exert  the  will 
Ewyllys  -iau  -ion  n  &  nf  will,  volition ; 

desire;  testament 
Ewyllysgar  a,  willing,  desirous 
Ewyllv-garwch  n,  willingness 
Ewyllysiwr  n,  one  who  wills  or  wishes 
Ewyn  -oedd,  Ewynedd  n,  foam,  spume, 
Ewyngant  n,  surge  on  a  beach      [froth 
Ewynog  a,  foamy,  frothy 
Ewynu  v,  to  foam,  to  froth 
Ewythr  -edd  n,  uncle 


Fe  (mutation  of  Me)  rt<7=E 
Fe,  Fo  pn,  he,  him=Efe,  Efo 
Fed  (mutation  of  Med)  pr,  as  far  as, 

to=Hyd 
Fel,  Fal  (mutation  of  Mai)  ad,  so,  as, 
Felly,  Fellynj  Efelly  ad,  so,  thus  [thus 
153 


FFAS 

Fory,   Efory  (mutation  of  Mory)   ad, 

to-morrow 
Fry  (mutation  of  Bry)  ad,  above,  aloft 
Fwltur  -iaid  (Latin  vultur)  n,  vulture 
Fy  (mutation  of  My)  pn,  my 
Fyny  (mutation  of  Myrvy)  ad,  upwards. 

Oddi  fyny,  from  above 
Fyr,  Ffyr  en,  fir,  pine 

FF. 

Ffa  np  (fTäen  nf),  beans 

Ffaced  n,  curd 

Ffad  -an  nf  disguise,  mask 

Ffado  nf  mite,  trifle 

Ffadu  v,  to  mask,  to  feign 

Ffadw  a,  masked,  disguised 

Ffael  -ion  nf  failing,  fault 

Ffaelu,  Ffaelio  v  to  fail,  to  miss 

Ffaeth  a,  luxuriant,  ricb ;  ripe 

Ffaetbder  n,  luxuriancy 

Ffaetbiad  n,  fecundation 

Ffaethu  v,  to  make  luxuriant 

Ffaethus  a,  luxuriant ;  mellow 

Ffaethuso  v,  to  fecundate 

Ffafr  -au  nf,  favour 

Ffafriol  a  favourable 

Ffagl  -au  nf  blaze,  flame 

Ffaglog  a,  blazing,  flaming 

Ffagl u  v,  to  blaze,  to  flame 

Ffagod  -au,  Ffagoden  nf  faggot,  bundle 

Ffagodi  v,  to  tie  in  faggots 

Ffai  n,  cessation ;  forgetting 

Ffaig,  ffeigiau  nf  extremity ;  stop 

Ffain,  ffeiniau  n,  cone 

Ffair,  ffeiriau  nf  fair 

Ffaith,  ffeithiau  nf  fact;  act 

Ffal  -au  n,  closure ;  heel  of  a  shoe 

Ffald  -au  nf  fold ;  pinfold,  pound 

Ffaling  -au  nf  mantle,  cloak 

Ffalm  a,  whirling,  twirling 

Ffals  a,  false,  deceitful 

Ffalst  a,  cunny,  crafty,  sly 

Ffalsder  n,  deceitfulness,  cunning 

Ffalsu  v,  to  deceive,  to  falsify 

Ffall  nf.  squab :  a,  squabby 

Ffallach  -od  nc,  squabby  one 

Ffan  n,  surface,  top 

Ffanwg  n,  covered  state 

Ffanygl  n,  protection 

Ff'aon,  np,  pod  fruit ;  beans 

Ffargod  -au  nf  big  paunch 

Ffas  -au  n,  ligature,  band 

Ffasg  -au  nf  tie;  bundle 

Ffasgell  -au  -i  nf  bundle,  whisp 

Ffasgellu  v,  to  tie  in  bundles 

Ffasgiad  n,  ligation,  tying 


FFES 

Ffasgu  v,  to  bind,  to  tie 
Ffat  -iau  nf  smart  blow,  pat 
Ffatio  v,  to  pat;  to  box 
Ffau,  ffeuau  nf  den,  cave 
Ffaw  n,  radiancy;  glory 
Flaw  a,  radiant ;  glorious;  fair  [pent 
Ffawd,  ffodion,  ffodau  nf  fortune,  pros 
Ffawg  n,  delight :  a,  delightful 
Ffawr,  fforiau  n, running;  course  [tret 
Ffawwydd  np  (-en  nf),  fir-trees,  pint 
Ffawydd  np  (-en  nf),  beech-trees 
Ffed  -ion  nf  outside;  appearance;  d( 

meanour :  a,  outward 
Ffedel  -au  nf  the  front,  lap 
Ffedog  -au  nf  apron 
Ffedogaid,  eidiau  nf  apronful 
Ffedogi  v,  to  put  on  an  apron 
Ffedon  -au  nf  what  screens,  screen 
Ffedonas  -au  nf  screen ;  fan 
Ffedu  v,  to  place  outward;  to  expose 
Ffedus  a,  exposed ;  manifest 
Ffei  i,  begone,  off,  fie 
Ffeigiad  n,  driving  to  an  extremity 
Ffeinidwydd  np  (-en  nf),  pine-trees 
Ffeinig  a,  conical 
Ffeio  v,  to  put  to  shame 
Ffeirio  v,  to  barter,  to  change 
Ffeithiant  n,  operation 
Ffeithio  v,  to  effect 
Ff el  a,  fine ;  subtle ;  wily,  sly,  crafty 
Ffelaig  n,  scource  of  knowledge;  chiel 
Fftlder  w.  sut)tlety,  slyness 
Ffeln  »,  to  act  subtlely 
Ffen  nf,  flowing  principle,  air 
Ffenestr  -i  nf,  window 
Ffenestrog  a.  having  windows 
Ffenestro  v,  to  make  windows 
Ffenigl  n,  tlie  fennel 
Ffêr,  fferau  nf  the  ankle 
Ffêr  a,  dense,  solid,  strong 
Ffer  n,  great  cold,  dullness,  freezing 
Fferdod,  Fferdra  w,  congelation ;  freezil 
Fferdd  a,  solid,  firm ;  thick 
Fferfq/",  solid,  firm;  thick:  in  ffyrf 
Fferis  nf  steel,  fire  steel 
Fferllyd  a,  congealing;  chilling 
Fferm  -ydd  -au  nf  farm ;  dish,  mess 
Ffenmvr.  wyr  n,  farmer 
Ffern  -au  nf  the  ankle  bone 
Fferu   v,   to   concrete:   to   congeal; 

freeze ;  to  perish  with  cold 
Fferyll  -ion,  Fferylliad,  iaid,  Fferylly- 

-ion  n,  metallurgist ;  artist :  chemii 
Fferyllfa,  fëydd  nf  laboratory 
Fferylliaeth  nf  chemistry 
FferVlltiad,  iaid  n,  hardwaremw 
Ffesn,  subtlety:  knowledge 
104 


FFLA 


FFOD 


ÍFfesawd  n,  craft,  subtlety 
[Ffesol  a,  of  a  subtle  nature 
Ffest  a,  fast,  speedy,  quick 
[Ffestin  a,  of  active  nature  [haste 

ijFfestinio.  Ffestu  v,  to  hasten,  to  make 
Ffesu  v,  to  penetrate,  to  ken 
Ffetan  -an  nf  sack,  bag;  pert  girl 
Ffetanu  v,  to  budget,  to  bag 
Ffetur  n,  wild  oats 
Ffetus  a,  subtle,  sly,  wily 
Ffeutur  n.  pewter 
Ffi=Ffei 

Ffiaidd  a,  loathsome,  detestable 
Ffieiddglwyf  -au  n,  foul  disease 
Ffieiddiad  n,  abomination 
Ffieiddio  v,  to  loath,  to  abominate 
Ffigys  np  (-en  nf),  figs 
Ffigysbren  -au  n,  fig-tree 
Ffigyswydd  np  (-en  nf),  fig-trees 
Ffil  n,  scud,  quick  dart 
Ffilcas  np,  offcasts,  old  rags 
Ffilog  -od  nf,  wing ;  filly 
Ffiloges  -au  nf  flirting  girl 
Ffilor  -ion  n,  minstrel,  fiddler 
Ffiloreg  nf,  vain  babbling,  nonsense 
Ffilores  -au  nf  female  minstrel 
Ffill  -ion  nf  twist,  turn 
Ffillio  v,  to  writhe,  to  twist 
I  Ffin  -iau  nf  boundary,  limit ;  fine,  mulct 
iFfinio  >',  to  bound,  to  limit,  to  abut 
Ffinii.il  a,  bounding,  limiting 
Ffinion.  Ffinionllyd  a,  abominable,  dis- 
;    gusting,  loathsome 
•Ffinioni  i>,  to  be  disgusted.     Ffinioni  ar, 

to  be  disgusted  with,  to  loathe 
iFfiogen,  fnogod  nf  coney,  rabbit    [dish 
Ffiol  -au   nf  vial;  bowl,  cup;  platter, 
'Ffiolaid,    eidiau    nf    bowlful,    cupful; 
••    measure  of  capacity,  in  some  parts 

equal  to  about  J  of  a  bushel 
Ffion  en,  the  digitalis :  a,  crimson 
fFfith  n,  gliding  motion 
Ffithell  -od  nf  young  salmon 
iPfithlen  -i  nf  what  glides,  glider 
iFfithlio  v,  to  glide ;  to  dart 
?flaced  -au  nf  flock,  bunch 
?flach  -iau  nf  flash.     Fflach  o  dân,  a 

flash  of  fire 
?flachio  v,  to  flash,  to  glare 
■?flachiog  a,  flashing,  glaring 
Tfladr  a,  doatish ;  oatfish ;  flattering 
l?fladru  v,  to  doat,  to  fondle;  to  flatter 
?flag  -iau  nf  sedge,  flag 
?flangell  -au  nf  whip,  scourge 
Iftiugellu  v,  to  scourge,  to  whip 
^flaini,  fleimiau  nf  lancet,  fleam 
?flair.  fleiriau  nf  puff 


Fflais,  fleisiau  n.  break,  rent:  open 
Fflam  -iau  -au  nf,  flame,  blaze 
Fflameg  nf  inflammation.     Fflameg_  y 
brefant, bronchitis.  :Fflamegyllygaid, 
ophthalmia 
Fflamio  v,  to  flame,  to  blaze 
Fflamiol  a,  flaming,  blazing 
Fflamlliw  a,  flame-coloured 
Fflamllyd  a,  flamy,  flaming 
Fflamwch  n,  flaming  state 
Fflamychu  v,  to  emit  flames 
Fflasg  -au  nf  basket ;  flask 
Fflasgaid,  eidiau  nf  basketful 
Fflasged  -i  nf,  straw  vessel,  shallow  bas- 
Fflau  nf,  spreading  out  [ket 

Fflaw,  floion  nf  ray,  dart ;  flaw ;  splinter 
Fflawnt  a,  smart,  gay,  gaudy 
Ffle  n,  hem  round 
Fflech  -au  nf  squeak,  squeal 
Ffled  -ion  nf  restraint ;  refusal 
Ffled  a,  restricted ;  scarce :  n,  cheat 
Ffleg  -au  nf  squeak,  squeal 
Fflegain  a,  sqeaking;  chuckling 
Ffleimgoed,  Fflamgoed  nf  the  spurge 
Ffleimio  v,  to  lance 
Ffleirio  v,  to  stink 
Ffleiryn  n,  stinkard 
Files,  flieision  n,  lees,  dregs 
Fflew  -ion  n,  what  keeps  in ;  guard 
Fflicio  v,  to  be  overcast 
Fflicws  a,  drizzling 
Fflich  -iau  nf  squeak,  squeal 
Fflichio  v,  to  squeak  out 
Ffload  n,  darting,  radiation 
Ffloch  af  abrupt,  quick :  m  fflwch 
Fflochen  -au  nf  splinter,  rift 
Fflochenu  v.  to  splinter 
Fflochi  v,  to  dart  suddenly 
Ffloew  a,  radiant,  lucid 
Ffloi  v,  to  radiate,  to  beam 
Fflöyn  n,  splinter;  shred :  f  fflöen 
Fflur  -oedd  n,  bright  hue ;  bloom 
Fflureg  -au  nf,  prow  of  a  ship 
Ffluro  v,  to  seem  bright ;  to  bloom 
Ffluwch  n,  bushy  hair :  a,  bushy 
Fflwch  a,  rife,  full ;  brisk 
Fflwr  n,  fine  meal ;  flour 
Fflwring  -od  n,  florin 
Fflychio  v,  to  break  out  suddenly;  to 

apply  or  exert  one's  self;  to  bustle 
Ffo  n,  flight,  retreat :  v,  to  flee 
Ffoad  n,  flight,  fleeing,  retreating 
Ffoadur  -iaid,  Ffoaduriad,  iaid  ?i,  fugi- 
Ffoawl  a,  fugitive,  retreating  [tive 

Ffoc  -au  nf  fire-place,  furnace ;  focus 
Ffod  -au  n,  shank,  leg 
Ffodog  a,  thick-shanked 

155 


FFOS 

Ffodio  v,  to  prosper,  to  thrive 
Ffodiog,  Ffodiol,  Ffodus  a.  prosperous, 

lucky,  fortunate 
Ffoddgraff  -au  n,  photograph 
Ffoddgrafhaeth  nf  photography 
Ffoddi  v,  to  cast  a  splendour 
Ff  o'edigaeth  nf  flight 
Ffoi  v,  to  flee,  to  retreat 
Ffol  a,  silly,  foolish 
Ffolcen  -od  nf  foolish  or  silly  woman 
Ffoledd  n,  foolishness,  folly 
Ffolen  -au  nf  buttock,  haunch 
Ffolenig  nf  little  buttock 
Ffolenog  a,  having  large  buttocks 
Ffolenu  v,  to  become  rotund 
Ffoles  -au,  Ffolog  -od  nf  silly  female 
Ffoli  v,  to  accuse  of  folly 
Ffolineb  n,  foolishness,  folly 
Ffoll  nf  broad  squab 
Ffollach  -au  nf,  squab,  waddler 
Ffollach  -od,  ifellych  nf,  patten;  clog 
Ffon,  flyn  nf  staff;  cudgel.    Ffon  ddwy- 

big,  quarter-staif;  pitchfork.      Ffon 

darl,  sling.     ChwareUr  ffon  ddwybig, 

to  prevaricate ;  to  play  fast  and  loose 
Ffonod   -iau  nf   stroke   with  a  stick, 

bastinado  [with  a  stick 

Ffonodio,  Ffondorio  v,  to  cudgel,  to  beat 
Ffonwaew,  ffynwewyr  nf  javelin,  hal- 
Ffor  -iau  nf  passage ;  road  [berd 

Fforch  -au,  ffyrch  nf  fork ;  promg 
Fforchdroed,  draed  n,  cloven  foot 
Fforchi  v,  to  fork  [straddling 

Fforchog,  Fforchol  a,  forked,  bifurcate  \ 
Fforchogi  v,  to  fork ;  to  straddle 
Fforchwain,  weiniau  nf,  rustic  cart 
Ffordd,  ffyrdd  nf,  way,  road;  passage: 

distance.      Ffurdd     fawr,     highway! 

Ffordd  haiarn,  railway.     Lleidr  pen 

ffordd,  highwayman 
Fforddio,  Fforddoli  v,  to  explore  a  way ; 
^  to  direct  or  point  a  way 
Fforddol,  Fforddrych  a,  wayfaring 
Fforddwydd  u,  way 
Fforest  -ydd  -au  nf  forest ;  park 
Fforestu'y,  to  forest 
Fforffed  -ion  nf  forfeit 
Fforffetio,  Fforffedu  v,  to  forfeit 
Fforio  v,  to  explore;  to  spy  or  scout 
Fforiol  a,  exploratory 
Ffortun  -au  nf  fortune 
Ffortunus,  Ffortuniol  a,  fortunate 
Ffos  -ydd  nf  ditch,  trench 
Ffosawd  n,  gash,  cut 
Ffosi  v,  to  trench,  to  ditch 
Ffosp  -au  nf  breach,  gap 
Ffoswn  n,  gasher ;  sword 


I 

FFRI I 

Ffothell  -au  -i  nf  blister ;  wheal 
Ffothellu  v,  to  blister;  to  rise  in  bliste 
Ffraeth  a,  prompt,  fluent;  witty;  fli 

pant  [quence;  flippam 

Ffraethder,  Ffraethineb  n,  fluency,  el 
Ffraetheb  nf  oratory;  witty  expressi- 
Ffraethebu  v,  to  harangue 
Ffraethoneg  nf  elocution 
Viriu  -oedd  n,  crazy  fellow 
Ffranc  -od  n,  youth,  freeman 
Ffranc  a,  prompt;  free,  frank 
Ffrancon  n,  beaver 
Ffrantr  n,  pewter 
Ffrau,  ffi-euon  nf  flux,  torrent ;  gush 
Ffrau  a,  streaming,  gushing 
Ffrau],  ff'reulon  n,  rippling 
Ffraw  a,  state  of  motion,  bustle 
Ffraw  a,  full  of  motion,  alert 
Ffrawd,  ffrodiau  n,  commotion,  bustle 
Ffrawdd  n,  stir,  tumult 
Ffrawdd  a,  agitated;  prompt 
Ffrawdden  nf  humour,  fancy 
Ffrawddenufl  a,  humoursome 
Ffrawddiain  a,  full  of  motion 
Ffrawddu  v,  to  be  full  of  bustle 
Ffrawddun  n,  commotion 
Ffrawddus  «,  agitated,  bustling 
Ffrec,  Ff'reg  nf  chatter,  gibberish 
Ffregod  -au  nf  preachment ;  babble 
Ffregodi  v,  to  chatter,  to  talk  gibber. 
Ffrengig  a,  active,  of  free  or  full  growM 

French.  Llygod  Ffrengig,  rats.  Ce| 

Ffrengig,  walnuts 
Ffreinig  a,  free ;  of  free  growth 
i'fres,  Ffresg  (/,  active :  pure,  fresh 
Ffresio,  Ffresgu  v,  to  freshen 
Ffreulo  v,  to  ripple,  to  purl 
Ffreuo  v,  to  gush,  to  spout,  to  spurt  j 
Ffreuol  a,  gushing,  spouting 
Ffreutur  -iau  a.  friary 
Ffrew  a.  state  i.f  stillness 
Ffrewyll  -au  nf,  scourge,  whip 
Ffrewyllio,    Ffrewyllu   v,    to   whip, 
FfrewylUwr,  wyr  n,  scourger     [s< 
Ffrewyn  n,  quelled  state 
Ffrewynn  v,  to  quell,  to  still 
Ffrid  -iau  n,  sudden  start 
Ffridd  -oedd  nf  forest;  park 
Firing  -au  n,  brow,  ledge 
Ffril  -ion  n,  trifling  thing 
Ffrill  -ion  n,  twittering,  chattering 
Ffrin  -iau  n,  brow  of  a  cliff 
Fins  -iau  n,  nap,  frieze 
Ffrist  -iau  n,  cube ;  a  die  to  play  wit 
Ffristial,  Ffristiol  n,  dice-box 
Ffrit  -iau  n,  quick  start  or  jerk 
Ffriten  nf,  slight  female,  little  girl 
156 


FFRY     __      

Ffrityn  n,  slight  fellow,  little  chap 
Ffriw  -iau  nf  mien,  aspect,  phiz 
Ffroeh  -ion  nf,  fury,  rage :  «,  raging 
Ffroell  ;?.  inflammation 
jfroen  -au  ?//*,  nostril,  nose 
Ffroeni  v,  to  snort,  to  snuff 
Boeniol  ct,  of  the  nostril 
Ffroenochi  r,  to  turn  up  the  nose;   to 

snort:  to  disdain  [disdainful 

lifroenochlyd  a,  turning  up  the  nose; 
Pfroenuchel  a,  nf  a  high  gait,  haughty 
Hroes  -au  nf  om 
Pfrom  a,  fuming;  testy,  touchy 
Mbomder  n,  test" 
Ffromffol  a,  passionate,  reclcless 
Ffromi  v.  to  fume:  to  be  in  a  pet;  to  he 
j  testy,  to  grow  angry 
Ffronc  -iau  nf  cage;  hut 
Ffros  n,  quick  rise,  toss 
Ffro.st  n,  vaunt;  pomp,  ostentation 
Ifrostio  r,  to  vaunt  to  brag,  to  boast 
Ffrostiwr,  wyr  n,  braggart,  boaster 

lowyll  n,  outrage,  tumult 
iwyllu  v,  to  commit  outrage 
'S  a,  turbulent ;  terrible 
i,  ffrychion  n,  violent  ruption 
d,  ffrydiau  nf  stream,  torrent 
g  n,  violence,  outrage 
gwd  n.  squabble,  brawl,  fray 
vm  ( I ,  luxuriant :  rank 
Ffrws,  iirysoedd  n,  sudden  motion 
Ffrwst  n,  quick  emotion ;  hurry,  bustle, 
Ffrwt,  ffrytiau  ??,  jet,  toss,  frisk   [haste 
Ffrwt   ad,    soon,    suddenly;    at    once; 
Ffrwyd  -au  n,  pulsion,  impulse  [plump 
Ffrwydriad,  Ffrwydrad  n,  explosion 
Ffnvydro  v.  to  explode 
Éfrwydrol  a,  explosive 
Ffnvvl  /?,  mist;  drizzling  rain 
Ffrwylo  v,  to  drizzle 
Ffn\wn  -i  nf  bridle ;  restraint.     Ffrwyn 

ddall,  bridle  with  blinders  or  blinkers 
Ffrwyno  v,  to  bridle,  to  curb 
FfrwynnI  a,  bridling  [violent 

Rfrwys    n,    vehemency:    a,   vehement, 
?frwvso  v,  to  act  ardently 
Ffrwyth  -au  n.  fruit:  vigour  [tion 

Ffirwythiad,  Ffrwythiant  n,  fructifica- 
Pfrwythiannu  v,  to  fructify  [ergetic 
Ffrwytliiawn  a.  fruitful;  luxuriant;  en- 
'ffiwythlondeb.  Ffrwythlonder,Ffrwyth  - 

lonedd,  Ffrwythineb  n,  fruitfulness 
Ffrwwthloni  v,  to  be  fruitful 
Ffrwytho  t',  to  fructify,  to  bear  fruit;  to 
I   invigorate 

Ffrychwyllt  a,  wild,  rapid,  furious 
Ffrydan  nf  streamlet 


FFWL 


Ffrydio  v,  to  stream,  to  gush 

Ffrydiol  a,  streaming,  gushing 

Ffrymio  v,  to  grow  luxuriant. 

Ffryn  -iau  n,  quiver,  shudder 

Ffrysio  v,  to  bustle,  to  hasten,  to  hurry 

Ffrysteil  -oedd  n,  hurly-l>nr]y 

Ffrystellach,  Ffystellu  v,  to  bustle 

Ffrystio  v,  to  hurry  off 

Ffrystiol  a,  full  of  bustle 

Ffu  -on  n,  fleeting  state :  a,  passing 

Ffuannol,   Ffuantus    a,    feigning,    dis- 
sembling 

Ffuannu  r,  to  feign,  to  dissemble 

Ffuant,  annoedd  n,  feint,  pretence 

Ffug  -ion  n,  feint,  disguise,  guise 

Ffugeb  -ion  nf  fable,  novel 

Ffugenw  -au  n,  pseudonym,  sobriquet 

Ffugio  v,  to  disguise,  to  dissemble,  to 
pretend ;  to  forge 

Ffugiwr,  wyr  n,  dissembler,  impostor 

Ffugio  v,  to  inflate 

Ffugr  -au  ný\  type,  figure 

Ffugryn  -au  n, "figure:  /ffugren 

Ffull  -ion  11,  haste,  celerity 

Ffullio  if,  to  hasten,  to  bustle 

Ffulliog  o,  full  of  bustle 

Ffumer  -an  n,  chimney ;  funnel 

Ffun  n,  breath ;  gasp 

Ffun  -oedd  nf  bundle 

Ffunell  nf  small  bundle 

Ffunen  nf  lace,  fillet ;  handkerchief 

Ffunenu  v,  to  bind,  to  lace 

Ffunud  n,  figure,  manner  [gloves 

Ffuon  c?i,  what  blushes  or  blooms ;  fox- 

Ffor  a,  wavy,  wily,  crafty,  wise 

Ffured  -au  nf  wily  one ;'  ferret 

Ffuredu  v,  to  ferret  out 

Ffurf  -iau  nf,  shape,  form,  order 

Ffurfafen  nf  firmament,  sky,  heaven 

Ffurfeiddio  v,  to  frame 

Ffurfio  v,  to  form,  to  shape 

Ffurfiywodraeth  nf,  constitution 

Ffurfwasanaeth  n.  liturgy 

Ff'uro  v,  to  act  warily 

Ffust  -iau  nf  flail ;  thresher 

Ffustfa,  f  ëydd  nf  boxing  match ;  beating 

Ffusto  v,  to  beat,  to  bang,  to  thresh 

Ffwd  n,  quick  motion 

Ffwdan  -au  nf  bustle,  hurry,  flurry 

Ffwdanu  v,  to  be  in  a  flurry 

Ffwdanus  o,  fidgety,  flurried 

Ffwg  n,  what  is  volatile 

Ffwgws  n,  dry  leaves ;  tobacco 

Ffwng,  ffyngoedd  n,  fungus 

Ffwl,  ffyliaid  n,  blunt  one,  fool.     Ffwl 
y  flair,  merry-andrew 

Ffwlach  en,  refuse ;  light  corn 
157 


FFYR 


GAL 


Ffwlbart  -iaid  n,  fitchet,  polecat 
Ffwlbri  n,  trash,  stuff,  refuse,  dregs 
Ffwlcyn  n,  foolish  or  silly  fellow ;  wise- 
Ffwn  n,  puff;  sigh  [acre 

Ffwndwr    n,    confusion,    hurly-burly, 

bustle,  fuss  [to  spring  out 

Ffwnt  n,  what  is  generated  or  caused 
Ffwr  n,  divergency ;  fur :  pr,  off 
Ffwrch,  ffyrchod/ffyrchau  11,  fork;  the 

junction  of  the  thighs 
Ffwrdd  i,  off,  away :  ad,  away 
Ffwrn,  ffyrnau  nf  furnace,  oven 
Ffwmais,  eisiau  nf  furnace 
Ffwrw,  Ffwrwr  n,  soft  hair,  fur 
Ffwtiar  n,  squab 
Ffwtog  nf  short  tail,  scut 
Ffwyl  -au  n,  stroke ;  foil 
Ffwyn  n,  hay  newly  cut 
FfWynen  nf  hay  bandage 
Ffwynog  -ydd,  Ffwyneg  -au  nf,  meadow 
Ffwyr  nf  drive ;  onset 
Ffwyro  v,  to  impel,  to  expel ;  to  assault 
Ffyd  np,  garments,  robes 
Ffydd  nf  faith,  reliance 
Ffyddfrawd,  frodyr  n,  brother  in  faith 
Ffyddio  v,  to  have  faith 
Ffyddiol  a,  relating  to  faith 
Ffyddlawn  a,  faithful,  loyal 
Ffyddlondi-b  n,  faithfulness 
Ffyddloni  v,  to  be  faithful 
Ffyddloniad,  -iaid  »,  faithful.     Y  ffydd- 

loniaid,  the  faithful 
Ffyngwy  n,  ketchup 
Ffylor  n,  dust,  powder 
Ffyll  a,  overgrown ;  gloomy 
Ffyllio  v,  to  overshade 
Ffyllwydd  up  (-en  nf),  the  caress 
Ffyned"  nf  respiration,  breathing 
Ffynegl  -au  nf  furrow 
Ftyneglu  v,  to  furrow 
Ffynel  -oedd  nf,  air  hole,  vent 
Ffyniannus  a,  prospering,  successful 
Ffyniant  n.  prosperity,  success 
Ffynidwydd    np    (-en    nf),    fir-trees, 

pine-trees  [scource 

Ffynnon  -au  nf  fountain,  well,  spring; 
Ffynnonell  -au  nf  issue ;  spring 
Ffynnoni  v,  to  rise  in  springs 
Ffynu  v,  to  prosper,  to  thrive 
Ffyr  en,  pine,  fir 


Ffyrnigwydd  n,  fierceness  [m; 

Ffyrnigwr,  wyr  n,  violent  or  outrageo' 
Ffysg  -ion  n,  impetuosity 
Ffysg  a,  hasty,  impetuous 
Ffysgio  v,  to  hasten 
Ffysgiol,  Ffysgiolin  a,  impetuous 
Ffysgiolyn  n,  one  of  a  quick  or  impet 
ous  course ;  hero 


Ffyrf  am,  thick;  firm,  steady:  yfferf 
Ffyrfder,  Ffyrfiant  n,  thickness,  firmness 
Ffyrfhau,  Ffyrfeiddio,  Ffyrfio  v,  to  be- 
come firm  or  thick ;  to  make  firm 
Ffyrling,  Ffyrlling,  -au  -od  nf  farthing  [Galaeth  nf  the  galaxy,  the  milky 
Ffyrnig  a,  outrageous,  fierce,  cruel  Galaeth  «=zAlaeth 

Ffyrnigo  v,  to  grow  fierce  j  Galan  -oedd  nf  dead  body,  corpse 

158 


G. 

Gadael,   Gadaw,  Gadu  v,  to  quit,  I 
leave;   to  give  over;   to  forsake;  I 
permit,  to  let,  to  allow 
Gadawedigaeth  nf  act  of  leaving 
Gadawiad  n,  leaving 
Gaddaw  »,  to  promise,  to  assure=Add|J 
Gaddewid  -ion  nf  promise=Addewici 
Gafael  -ion  nf  hold,  grasp;  chord  (I 

music).     Gafael  wyth,  octave 
Gafaelfach  -au  n,  grappling-hook 
Gafaelgar  a,  apt  to  hold,  grasping 
Gafaelgi,  gwn  n,  mastiff 
Gafaehad  n,  hold:  capture 
(T.-ita-.'liog  «,  having  huld,  grasping     I 
Gafael u,  Gafaelyd  v,  to  hold,  to  gras)B 
Gafaidus  «,  apt  to  lay  hold,  grasping  M 
Gafl  -au,  geifl  nf  fork ;  the  stride  [aM 
Gaiiach  -au  n,  fork:  the  stride;  angj 
Gaflachog  a,  forked;  waddling;  car» 
Gaflachu  v,  to  fork ;  to  beard  [ing  a  d  I 
Gaflaw  -mi  n,  salmon  peel 
Gaflaweg  -au  nf  salmon  net 
Gafr,  geifr,  gafrod,  geifrod  nf  goat,  si  m 

goat     Geifr  danys,  fallow  deer 
Garraidd  a,  like  a  goat 
Gafren  nf  little  goat 
Gafrewig  -od  nf  gazelle,  antelope 
Gafrio  v,  to  stack" corn ;  to  caper 
Gafrlam  -au  n,  capriole,  prancing 
Gag  -au  nf  aperture,  cleft=Ag 
Gagen  -au  nf,  cleft,  chink=Agen 
Gagendor  -au  n.  yawning  gulf,  gulf 
Gai  n,  foam,  spray,  froth 
Gaing,  geingau  nf  wedge ;  chisel 
Gail,  geiliau  n,  the  eyelid 
Gair,  geiriau  n,   word,  saying. 

dodi^  epithet.     Gair  Uanw,  expl 

Gair  ymlyn,   enclitic.     Ar   y 

forthwith ;  all  of  a  sudden 
Gaith,  geithoedd  nf  utterance 
Gal,  geli  n,  plain;  jail,  gaol 
Gal  a,  spread  out ;  clear,  fair 
Gal  -on  n,  enemy,  foe 


GAN 

HÇûoas^äû  nf  Galanasdra  n,  murder, 
Gálanasol  a,  murderous  [massacre 

Galanasu  v.  to  murder,  to  massacre 
iGalar  -au  re.  mourning,  grief 
Galareb  -ion  nf  threnody;  monody 
Galargan  -au,"Galargerdd  -i  nf,  monody 
Galarloes  -au  nf  pang  of  grief 
Salarnad  -au  nf  lamentation 
Galarnadu  v,  to  utter  moans,  to  moan 
Galarnwyf  -au  n,  passion  of  grief 
Salaru  v,  to  lament,  to  mourn 
GaJarus  a,  mournful,  sad,  lamentable 
Galarwisg  -oedd  nf  mourning-dress 
Bilawrit  a,  fair,  brave,  gallant 

Gaulish  tongue 
Lîaliaid.  Galiod  np,  people  of  Gaul 
IGalon  np  (gal  re),  hostile  ones,  foes 
3alw  r,   to   call;   to   invoke;  n.    call; 
location  [  profession 

jalwad  re,  calling :  vocation :  nf  calling, 
jalwai.  eion  re.  vocative  case 
"lalwedig  a,  called,  named 
Jalwedigaeth  nf  calling,  profession 
jalwedigol  a,  denominative;  vocative 
Talwyn  -i  n,  gallon,  eight  pints 
Hpys  np,  people  of  Gaul 
Sail  n.  energy;  ability=Galln 
äallad  n,  being  able  [to  be  able 

îallael  c,  to  be  possible;  to  be  of  power; 
îalldwyniyn  -au  nf  tertian  ague 
■Hdwyn  re,  the  plague 
iallediu'.  Galledigol  a,  potential 
:3alledigaeth  nf  possibility 
^Bmarw  a.  ready  to  die 

-ion  re.  mechanic 
ìallofyd'Iol  a,  mechanical 
Mlofyddiaeth  nf  mechanics 
iallt.  gelltydd  nf  ascent;  cliff 
ialltofydd  -ion  n,  mechanic 
iallu  -oedd  11,  power,  ability 
kiln  v.  to  be  able.    Gallaf,  Í  can ;  I  may 
ìalluad  n,  making  able 
afiluadwy  a,  possible,  erfectible 
Jalluedigaeth  nf  making  able 
Hdedigo  v,  to  make  able 
Jalluedd  n,  might,  puissance 
lìalluo  v,  to  give  power 
Galluog  a,  powerful,  mighty 
ialluogedd  n,  potentiality  " 
Haogi  v,  to  empower,  to  enable 

nergetic,  potent 
ìallns  (/.  powerful,  mighty 
iân  nf  birth ;  the  thrush 
ian  -oedd  n.  capacity;  mortise 
ìsnpr,  with.  by.     Gan  ddywedyd,  say- 
ing.    Gan  wneuthur  o  honot  "hyn,  "as 
•  thou   hast  done  this.     .V[ae  genyf,  I 


GEI 

have.     Drwg  genyt,  tliou  art  sorry. 

Cas  ganddo,  he  hates.     Gwell  ganddi, 

she  prefers.     Da  genym,  we  are  glad. 

Edifar  genych,  you  repent.     Nid  oes 

ganddynt.  they  have  not 
Ganu  v,  to  contain,  to  hold 
Gar  -an  «/*&  re,  the  ham,  the  shank 
Gar pr,  at,  by,  nigh,  near=Ger 
Garan  -od  nf  shank;  crane 
Garanu  v,  to  shank,  to  shaft 
Gardys,  Gardas,  -au  -on  n,  garter 
Gardd,  gerddi  nf  garden 
Garddu  v,  to  make  or  cultivate  a  garden 
Garddwr,  wyr  n,  gardener 
Garddwriaeth,  Garddoriaeth  nf,  horti- 
Garddwy  n,  caraway  seed  [culture 

Gargam  a,  knock-kneed 
Garhir  a,  long-shanked 
Garllaes  a,  limping,  halting 
Garlleg  np,  the  garlic 
Garllegan  nf  head  or  clove  of  garlic 
Garm  -oedd  nf,  shout,  outcry 
Garmio  v,  to  set  up  a  cry,  to  shout 
Garmiol  a,  shouting,  bawling 
Garsyth  a,  stiff  in  the  ham     [inclosure 
Garth  -au  nf  buttress;  ridge;  fold  or 
Garthan,  Garthen,  au  nf  encampment 
Garthon  n,  ox  goad 
Garw,  geirw  a,  rough :  n,  what  is  rough, 

torrent;  the  afterbirth 
Garwedd  n,  roughness 
Garw  el  It  n,  coarse  grass 
Garwen  nf  virago 
Garwnau  v.  to  roughen 
Gast,  geist  nf  bitch 
Gasten  vf  little  bitch 
Gau  11,  falsehood,  lie 
Gau  a,  false,  lying 
Ganaf  -an  -oedd  n,  winter 
Gauafdy,  dai  n,  winter  house 
Gauafle  -oedd  n,  winter  quarters 
Gauafnos  -au  nf,  winter  night 
Gauafol  a,  wintry,  brumal,  hibernal 
Gauafu  v,  to  pass  the  whiter,  to  winter, 

to  hibernate 
Gaw  n,  sinew,  tendon=Gewyn 
Gawl,  golau  n,  dawn :  a,  holy 
Gawr,  goriau  nf  shout,  outcry;  gray 
Gawri  v,  to  shout,  to  bawl 
Gawy  o,  sinewy;  nervous 
Gefail,  feiliau  nf  tongs,  pincers ;  smithy 
Gefeilio  v,  to  use  pincers  or  tongs 
Gefell  -iaid  -od  nc,  twin:  /gefelles 
Gefyn  -au  «.,  fetter,  gyve 
Gefynog  a .  fettered.  Vhackled 
Gefynu  v,  to  fetter,  to  shackle 
Geian  n.  spray,  foam 

159 


GEM 

Geingio  v,  to  drive  a  wedge ;  to  wedge 

Geilig  a,  hunting,  exploring 

Geilwad,  waid  n,  caller;  driver 

Geirdaw,  good  report,  faming=Gair  da 

Geirdardd,  Geirdarddiad  n,  etymology 

Geirdro  -ion  n,  pun,  quibble 

Geirdroi  v,  to  pun,  to  quibble 

Geirddadlu  v,  to  cavil 

Geirddoeth,  Geirgall  a,  of  discreet  words 

Geirfa  -on  nf  vocabulary 

Geirgar  a,  verbose,  wordy 

Geirgrawn  n,  collection  of  words 

Geiriad  n,  wording,  phraseology 

Geiriadu  r,  to  word,  to  phrase 

Geiriadur  -on  n,  dictionary,  lexicon 

Geirio  v,  to  word,  to  phrase 

Geiriog,  a,  verbose,  wordy 

Geiriol  a,  verbal 

Geiriolaeth  nf,  phraseology 

Geirioli  v,  to  use  words 

Geiriolus  a,  garrulous,  talkative 

Geirlyfr  -au  n,  dictionary,  lexicon 

Geirlyfryn  -au  n.  vocabulary,  small 
dictionary,  glossary 

Geirllaes  a,  of  drawling  words 

Geirllwydd  a,  persuasive. 

Geirofyddiaeth  nf  lexicology,  the  sci- 
ence of  words,  philology 

Geirwedd  nf,  Geirweddiad  n,  phrase- 
ology; dialect 

Geirwir  a,  of  true  words,  truth-speaking 

Geirydd  -ion  n,  worder,  speaker:  phi- 

Geiryddiaeth  nf  etymology      [lologist 

Gel,  Gele,  Gelen,  Geleu,  -od  nf  leech 

Gelach  nc,  sorry  fribble 

Geleuan  nf  small  leech 

Geleurudd  a,  crimson-stained 

Geli,  'ion  n,  shooting  out 

Gelin  n,  shoot,  sprig 

Geloer  a,  temperately  cold 

Gel  wain  v,  to  be  crying  out 

Gelwig  -oedd  nf  brushwood 

Gelyn  -ion  n,  foe,  enemy 

Gelynes  -au  nf  female  foe 

Gelyniaeth  nf,  hostility,  enmity 

Gelyniaethus  a,  hostile,  inimical 

Gelynol  a,  hostile,  adverse 

Gelynoldeb  n,  state  of  war 

Gelyst  np,  sedges,  flags 

Gell  a,  of  a  dun  colour 

Gellaig  np  (gelleigen  nf),  pears 

Gellaist,  eist  nf  buck-hound 

Gelleigwin  n,  perry 

Gelleigwydd  np  (-en  nf),  pear-trees 

Gellgi,  gwn  n,  buck-hound 

Gellhesg  np,  the  corn-sedge 

Gem  -au  nf  gem,  jewel 


GEU 

Gemu  v,  to  set  with  gems 

Gemwaith  n,  jewellery,  jewelry 

Gemydd  -ion  n,  jeweller 

Gen,  genoedd  n,  intellect;  soul;  life    I 

Gên,  genau  nf,  jaw,  chin,  mouth 

Genedigaeth  nf  nativity,  birth 

Genedigol  a,  native,  natal 

Geneth  -od  nf  girl,  daughter 

Genethaidd  a,  girlish,  rnaidish 

Genethan,  Genethig  nf  little  maid      I 

Geneu  -au  n,  mouth ;  pass,  opening  ot  I 

Geneuaid,  eidiau  n,  mouthful      [valli 

Geneugoeg  -ion  nf  lizard 

Geneuol  a,  oral,  by  mouth 

Genfa,  f  äu  nf,  snaffle,  bit 

Gengload  n,  locked  jaw 

Geni  v,  to  be  brought  forth,  to  be  bonl 

Gèui  v,  to  be  contained 

Genid  n,  nativity,  birth 

Genidfraint.  freintiau  nf  birthright    I 

Genill  -ion  n,  offspring,  issue 

Genilles  -au  nf  young  nymph 

Genogl  -au  nf  the  mandible 

Genol  a,  relating  to  birth 

Genwair,  weiriau  nf  angling-rod 

Genweirio  v,  to  angle,  to  fish 

Genyf,  &c.    See  Gan  pr. 

Geoí  -au  -ydd  nf  jail 

Gêr,  gerau  n,  utterance ;  cry 

Ger  pr,  by,  at,  near,  hard  by.    Ger  br  I 

bron,  Ger  gŵydd,  Ger  wyneh,  in  If 

presence  of,  before.     Ger  Haw,  nel 

by;  at  hand 
Gerag  pr,  in  a  direction 
Gerain  v,  to  squeak,  to  cry 
Gerfod  n,  presence 
Gerfydd  pr,  in  contact  with,  by 
Geri  n,  choler,  bile,  gall.    Y  geri  manil 

the  cholera  morbus 
Ger'iaidd  a,  choleric,  bilious 
Geri'ol  a,  relating  to  bile 
Germain  v.  to  be  wailing;  to  cry  ofttl. 
Gem  -au  n,  progenitor  in  the  fifth  ■■ 
Gerwin  a,  rough,  severe  [g  : 

Gerwindeb  n,  roughness 
Gerwino  v,  to  roughen 
Gerwinol  a,  rough ;  hoiTid 
Geryn  -od  n,  one  that  squeaks.     GeiH 

hwyad,  drake 
Gestwng  v,  to  bow,  to  lower=Gostw  m 
Geuaddoliad  n,  idolatry 
Geuawd  n,  falsifying 
Geubwyll  -ion  n,  false  reason 
Geudeb  n,  falsehood,  deceit 
Geudy,  dai  n,  privy  house,  jakes 
Geudiladlu  v,  to  derive  with  words  i| 
Geuddadlwr,  wyr  n,  sophist 
160 


_GLA 

Geudduw  -iau  n,  false  god 

Gehedd  n,  falsity,  fallacy 

Geuffydd  nf  false  faith 

[Geugred  -au,  Geugrefydd  -au  nf  Geu- 
litli  -iau  n,  false  faith,  heresy 

Geulun  -iau  n,  chimera 

Geuo  v,  to  falsify,  to  lie 

Geuol  a,  false,  deceiving 

Geurith  -iau  n,  phantom 

Geuwedd  nf  illusion 

Gewach  -od  n,  glutton 

Gewai,  eiod  n,  lean  glutton 

Gewyn  -au  n,  sinew,  tendon 

Gewynog  a,  having  sinews 

Gewynol  a,  relating  to  sinews 

Gi,  gi'au  nf,  fine  fibre,  nerve 

Gi'ach  -od  nf,  snipe 

Giâr,  gieir  nf  hen  (S.W.)=Iâr 

Giäu  np  (gi,  gi'en  nf),  nerves 

Gid  nf,  she-goat,  goat 
en  nf  little  goat,  kid 

Gi'en  nf,  single  nerve 

G'ieuedd  n,  the  nervous  system 
|  Gil  -ion  n,  yielding ;  ferment 

Gild  -iau  n,  what  is  produced 
:  Gildio  v,  to  yield,  toproduce 
JGilydd  np,  mutual  selves,  each  other 
[   .person  or  thing 

Gin  -ion  n,  pelt ;  thin  skin 
rGinio  v,  to  flay,  to  strip 
'Gi'og  a,  having  nerves 
|iG'ioîa,  relating  to  the  nerves 
■  Girad  n,  mourning:  a,  piteous 
tGiten  nf  little  she-goat 
!  Gith  n,  cockle 

Glafoerio,  i'=Glyfoerio,  &c. 

Glafru  v,  to  flatter 
PGlai  a,  glistening,  smooth 

Glaif,  gleifiau  n,  crooked  sword,  glaive 

Glain,  gleiniau  n,  what  is  pure,  gem; 
k    angel,  saint.     Glain  y  cefn,  the  back- 
•     bone,  spine 
[Glain  a,  pure,  clear;  holy  [fail 

Glân  a,  pure,  clear,  clean,  holy ;  beautiful, 

Glan  -au,  glenydd  nf  brink,  side,  shore 

Glanbarol  a,  detergent,  cleansing 

Glandeg  a,  comely  and  fair,  beautiful 
Í  Glanhaol  a,  cleansing ;  purging 

Glanhau  v,  to  purify,  to  cleanse 
[Glaniadur  -on  n,  pair  of  snuffers 

Glanio  v,  to  go  ashore,  to  land 

Glanwaith,  Glanwedd  a,  clean,  tidy 

Glanweithdra  n,  cleanliness 

Glanweithus  a,  abstergent 

Glas,  gleision  n,  blue ;  verdancy :  a,  blue ; 
:     pale;    gray;    verdant,    green,  fresh. 
Glas  y  dorian,  kingfisher.    Glas  y 
11 


GLE 

pared,  ^titmouse.      Caseg   las,    grey 

mare.     Glas  resaw,  cool  or  indifferent 

reception,  sorry  or  half  welcome.    Ar 

.,  ei  oreuglas,  to  the  utmost  of  his  ability 

Glas  ad,  very,  highly,  extremely        

Glasail  -au,  Glasanen  nf  grayling 
Glasbaill  n,  bloom  of  fruit 
Glaschwerthin  v,  to  simper 
Glasdonen  nf,  scarlet  oak 
Glasdorch,  dyrch  nf  leveret ;  cub 
Glasdwr,  Glasdwfr.  n,  milk  and^ater 
Glasddydd  n,  dawning  day 
Glasem  -au  nf  sapphire  •  [riol 

Glasfaen,  fain  n,  blue  stone,  Roman  vit- 
Glasfaran  -edd  n,  samlet 
Glasgangen  nf  grayling 
Glasglwyf  n,  green  sickness,  chlorosis 
Glasgoch  a,  purple :  n,  purple! 
Glasgoludd  np,  the  small  guts 
Glasgroen,  grwyn  n,  cuticle,  membrane 
Glashaid^heidiau  nf,  young  swarm 
Glasiad  n,  tinging  with  blue 
Glaslanc  -iau  n,  half-grown  youth 
Glaslys  n,  the  woad 
Glasnur  n,  chloride 
Glasog  nf,  gizzard ;  liver 
Glasog  a,  blue  or  livid 
Glasrew  n,  hoar  frost 
Glasu  v,  to  make  blue;  to  grow  pale 
Glaswelw  a,  of  a  blue  paleness  a 
Glaswellt  en,  green  grass 
Glaswelltyn  n,  blade  of  green  grass 
Glaswen  nf  simper,  smirk 
Glaswenu  v,  to  simper 
Glaswst  nf  chlorosis,  green  sickness 
Glaswydd  np  (-en  nf),  green  saplings 
Glaswyn  am,  bluishfcwhite :  f  glaswen 
Glaswyrddw,  bluishlgreen :  /glaswerdd. 
Glaw  n,  brightness,>lucidity 
Glawdd  n,  lustre,  splendour 
Gledd  -au  n,  the  green  sward 
Gleiad,  aid  nf  dung  dried  for  fuel 
Gleiaden   nf   piece  of  dung  for  fuel; 
Gleifio  v,  to  use  a  scimetar         [casing 
Gleindid  n,  purity ;  holiness 
Gleindorch,  dyrch  nf  string  of  beads 
Gleinfaen,  feini,  fain  n,  alabaster 
Gleiniadur  -on  n,  pair  of  snuffers 
Gleinio  v,  to  purify ;  to  hallow ;  to  sanctify 
Gleisiad,  iaid,  Gleisiedyn  n,  salmon. 
Gleisiadeg  nf  salmon  net 
Gleision  np,  clarified  whey 
Glenoid  n,  purity ;  fairness,  beauty 
Glesid  n,  blueness ;  paleness 
Glesin  n,  the  green  sward 
Glesni  n,  blueness;  paleness;  verdaucy; 
the  chlorosis,  green  sickness 
161 


GLW 

Gleswg  n,  blueness ;  verdancy 

Glesygen  nf  green  spot 

Glesyn  »,  what  is  blue 

Glew  -ion  n,  resolute  man  :  a,  persevering 

brave,  stout,  valiant,  daring ;  clever 
Glewa  v,  to  scrape  together 
Glewai  nc,  acute  one  [bravery 

Glewder,  Glewdid,  Glewyd  n,  resolution ; 
Glin  -iau  re,  the  knee 
Glingam  a,  knock-kneed 
Glinio  v,  to  knee,  to  kneel 
Gliniogai  n,  cow-wheat 
Glo  n,  coal 

Globwll,  byllau  n,  coal  pit— Pwll  glo 
Gloddest  -au  n,  carousal,  revelling 
Gloddestu  v,  to  carouse,  to  revel 
Gloddestwr,  wyr  n,  reveller,  voluptuary 
Glöen  nf  glower;  glow-worm 
Gloes  -au  -ion  nf,  pang;  qualm.    Gloes 

ymadrodd,  trope 
Gloesi  v,  to  cause  a  pang ;  to  vomit 
Gloesineb,  Gloeswg  n,  state  of  anguish 
Gloesygiad  re,  swooning  [a  qualm 

Gloesygu  v,  to  swoon,  to  faint,  to  have 
Gloesyn  n,  pang,  qualm 
Gloesyndod  re,  fainting  state     [a  qualm 
Gloesynu  v,  to  swoon,  to  faint,  to  have 
Gloew  a,  bright,  transparent,  shining, 

clear  [brightness 

Gloewder    n,    clearness,    transparency, 
Gloewddu  a,  bright  black 
Gloewgoch  a,  bright  red 
Gloewi  v,  to  clear,  to  brighten 
Gloewineb  n,  lucidity 
Gloewlys  -iau  n,  the  euphrasy 
Gloewon  np,  the  clear  of  liquids 
Gloth  af  voluptuous;  greedy,  glutton- 
ous, gorging:  m  glwth 
Glothineb  n,  voluptuousness=Gly  thineb 
Glöyn    n,    burning    coal;    glow-worm. 

Glöyn  byw,  butterfly 
Glud  -ion  n,  leader,  chief 
Glud  -ion  n,  glue;  birdlime;  paste 
Glud  a,  tenacious;  diligent         [miness 
Gludedd,  Gludrwydd  n,  viscidity,  clam- 
Gludio  v,  to  cement,  to  glue 
Gludiog,  Gludiol  a,  viscous,  glutinous 
Gludiogi,  Gludioli  v,  to  make  viscid 
Gludwydd  np  (-en  nf),  lime  twigs 
Glwth,  glythion  n,  voluptuary ;  couch : 

a,  voluptuous,  sensual,  gluttonous 
Glwthfaine,  feinciau  n,  sofa,  couch 
Glwyd,  Glwys  a.  of  fair  appearance: 

pure;  holy;  fair 
Glwysdeb  n,  sanctity,  sanctitude 
Glwysfudd  -ion  n,  benefice 
Glwysov,  to  sanctify 


GOB  I 

Gl^ysol  a,  sanctified;  pure 
Glyfaen,  fain,  feini  n,  gypsum 
Glyfoer  -ion  n,  drivel,  slaver 
Glyfoerio  v,  to  slabber,  to  foam,  to  frotl 

out ;  to  drivel 
Glyfoerllyd  a,  drivelling 
Glyn  -oedd  n,  deep  vale,  glen 
Glyn  n,  adhesion,  sticking :  a,  stickin.  I 

adherent,  cleaving 
Glynola,  adhering, "sticking;  infectioil 
Glynu  v,  to  stick;  to  cling,  to  adhere  I 
Glynwr,  wyr  n,  adherent,  stickler 
Glythedd,  Glythi  n,  voluptuousness      I 
Glythig,  Glythog,  Glythol  a,  voluptuoul 

greedy  [sensualilÄ 

Glythineb,   Glythni  n,  riotous    livin.l 
Glythinebu,  Glythu  v,  to  revel,  to  lh 

sensually,  to  glut,  to  gormandize 
Glythyn  n,  small  couch 
Glyw  -ion  n,  governor,  ruler :  a,  regt 

la  ting,  ruling 
Gnawd,   gnodau   n,  habit,  custom:   . 

habitual,  usual  [geni: 

Gnaws  »,  nature,  quality:    a,  natura 
Gne  -oedd  n,  hue,  tint,  complexion 
Gnes  n,  fluttering,  hovering 
Gni,  ion  n,  what"penTades ;  shock 
Gnif -ion  n,  pain,  anxiety;  toil 
Gnis  -iau  n,  brandish,  flourish 
Gnisiad  n,  brandishing 
Gnodi  v,  to  habituate 
Gnodig,   Gnodol  a,  habitual,  commo 

customary,  usual 
Gnotai,  eion  nc,  token;  halo 
Gnotaol  a,  accustomed,  usual 
Gnotiiu  v,  to  accustom 
Gnwth,  gnythau  n,  voracity,  greed 
Gnythol  a,  voracious,  greedy 
Gnythu  v.  to  eat  greedily,  to  devour 
Go  ad  &  px,  somewhat,  partly,  slightl 
Goachul  a.  somewhat  puny 
Goafael  n,  feeble  hold 
Goair  n,  half-word 
Goarfoel  a,  somewhat  bald 
Goarswyd  -ion  n,  degree  of  dread 
Goaihrist  a,  somewhat  sad 
Goathrod  -ion  n,  slight  reproach 
Gob  -au  nf,  pad,  cushion 
Gobaill  11,  coarse  flour 
Gobaith,  gobeithion  n,  hope,  expectatic 
Gobant,  bentydd  n,  small  dingle 
Gobed  -au  n,  cob-iron,  andiron 
Gobeithgar  a,  hopeful,  sanguine 
Gobeithio  v,  to  hope,  to  be  in  hope 
Gobeithiol,  Gobeithus  a,  hoping;  relyir 
Gobeithioldel)  n,  hopefulness 
Gobell  -au  nf.  pad;  saddle. 

162 


GOD 


GODD 


Gobellu  i\  to  put  on  a  pad 

Goben  -au  »,  penultima 

Gobenol  a,  penultimate 

Gobenu  v,  to  conclude  nearly 

Gobenydd  -ion  -iau  n,  bolster,  pillow 

Gobenŷddiad  n,  bracketing;  penultima 

Gobenyddu  v,  to  bracket;  to  bolster 

Gober  -oedd  n,  operation,  deed 

Goberol  a,  operative 

Gobevu  v,  to  operate 

Gobiso  n,  the  diabetes 

Goblyg  -ion  n,  half  double 

Goborthi  v,  to  yield  sustenance  or  sup- 

Goborthiant  n,  sustenance  [port 

Gobr  -au  n,  recompense,  fee 

Gobrid  a.  somewhat  dear 

Gobrol  a,  compensative 

Gobru  i',  to  compensate 

Gobrwy  -on  n,  reward,  fee ;  bribe 

Gobrwyaeth  nf,  act  of  feeing 

Gobrwyedigaetíi  nf  remuneration 

Gobrwyo  v,  to  reward,  to  remunerate 

Gobnvyol  a,  rewarding,  feeing,  requiting 

Gobryn  -au  n,  desert,  merit 

Gobrynol  a,  meriting 

Gobryuu  v,  to  merit,  to  deserve 

Gobwyll  -ion  n,  consideration 

Gobwyllo  v,  to  consider 

Gobwyllus  a,  considerate 

Gobwys  a,  tendency  to  press 

Gobwysiad  n,  gravitation 

Gobwyso  v,  to  gravitate 

Gochanu  v,  to  lampoon 

Gochel  -ion  n,  avoidance;  heed 

Gochel  v,  to  avoid,  to  beware,  to  shun 

fiochelgar  a,  apt  to  shun ;  shy ;  cautious 

Gochelgarwch  n,  circumspection 

Gochelog  a,  avoiding,  wary,  cautious 

Gochelus  a,  apt  to  avoid;  reserved 

Gochelyd  v,  to  avoid,  to  shun 

Goehrymu  v,  to  couch,  to  bend  a  little 

Gochrynu  v,  to  quake  a  little 

Gochwaeth  n,  shght  taste 

Gochwilio  v,  to  search  slightly 

Gochwimio  v,  to  move  slightly 

Gochwith  o,  rather  awkward 

Gochwys  n,  degree  of  sweat 

Gochwyth  n,  slight  puff 

God  n,  incontinence ;  adultery 

Godaran  -au  nf,  slight  murmur 

Godard  -au  nf,  cup 

Godardd  -au  n,  slight  flow  or  ooze 

Godarth  n.  slight  vapour 

Godawdd,    doddion    n,    what    is    half 

melted  or  half  dissolved 
Godeb  n,  incontinence 
Godebog  a,  incontinent 


Godebyg  a,  slightly  similar 

Godechn,  lurk,  skulk 

Godechiad  »,  lurking  about 

Godechial  v,  to  be  lurking 

Godechwr,  wyr  n,  skulker,  lurker 

Godechwydd  «.,  evening 

Godeimlo  v,  to  feel  slightly 

Godemles  n,  serenity :  a,  serene 

Godid  n,  what  is  out  of  order 

Godidog  a,  rare,  excellent 

Godidogi  v,  to  make  excellent 

Godidogrwydd  n,  excellence 

Godineb  «/adultery,  fornication,  incon- 

Godinebol  a,  adulterous  [tinency 

Godinebu  v,  to  commit  adultery 

Godinebus  a.  adulterous 

Godinebwr,  wyr  n,  adulterer ;  fornicator 

Godo  n,  the  water  orchis 

Gododdi  v,  to  half  dissolve 

Godor  -au  n,  rupture 

Godori  v,  to  interrupt ;  to  hinder 

Godoriant  n,  interruption 

Godorun  n,  tumultuous  noise 

Godowydd  n,  water  orchis 

Godre  -on  n,  skirt,  edge 

Godread  n,  skirting 

Godref  -i  nf,  lodgement 

Godrem  -ion  nf  glance ;  glimmer 

Godremio  v,  look  slightly 

Godrig  -ion  n,  delay ;  dwelling 

Godrin  n,  bustle;  conflict 

Godro  v,  to  milk 

Godrudd  a,  slightly  agitated 

Godrwy  -on  n,  wreath,  chain 

Godrwyth  n,  wild  beet ;  melilot 

Goduth  -iau  n,  jog  trot 

Godwrdd,  dyrddau  n,  murmur,  din 

Godwrf,  dyrfau  n,  rustling  noise 

Godwyth  n,  slight  elasticity 

Gody,  dai  n,  shed,  outhouse 

Godyrddu  v,  to  murmur 

Godyrfu  v,  to  rumble,  to  murmur 

Goddail  np  (ddeilen  nf),  tender  leaves 

Goddaiih,  ddeithiau  n,  burning 

Goddau  np,  shrubs ;  slirabbery 

Godde  -on  n,  design,  purpose 

Godde  v,  to  design,  to  intend 

Goddef  -ion  n,  sufferance,  leave :  v,  to 

bear,  to  suffer;  to  permit,  to  allow 
Goddefaint  n,  sufferance,  passion 
Goddefgar  a,  forbearing 
Goddefiad  n,  suffering 
Goddefiaeth  nf  Goddefiant  n,  sufferance 
Goddefol  a,  suffering,  passive 
Goddefus  a,  passive;  forbearing 
Goddeg  -au  nf,  utterance,  speech 
Goddegiad  n,  enunciation 

163 


GOF 

Goddeithio  v,  to  burn  up 

Goddeu  -on  n,  intent,  design :  v,  to  in- 

Goddiff  v,  to  fling,  to  east  [tend 

Goddiwedydd  n,  day  of  doom 

Goddiwedd  -ion  n,  overtaking 

Goddiweddu  v,  to  overtake 

Goddiweddwr,  wyr  n,  one  who  overtakes 

Goddiwes  v,  to  come  up  with 

Goddoli  v,  to  enrich,  to  endow 

Goddodolion  np,  suppositives 

Godduned  -au  nf  vow,  pledge 

Godduw  -iau  n,  demigod 

Goddwr,  wyr  n,  counsellor,  adviser 

Goddyar  n,  soft  murmur 

Goddyaru  v,  to  murmur 

Goddyfod  v,  to  come  gradually 

Goddyn  -au  n,  axis,  pivot 

Göen  n,  influence,  bias 

Göer  n,  freshness :  a,  fresh 

Got* -iaid  n,  smith.  Got'  arian,  silver- 
smith.  Gof  aur,  goldsmith.  Gof 
gwyn,  white  smith.  Gof  du,  black- 
smith 

Gofail,  eiliau  nf,  smithy 

Gofal  -on  n,  care,  anxiety,  charge.  Dan 
ei  gofal,  enceinte 

Gofaledd  n,  solicitude 

Gofalluu  v,  to  grow  anxious 

Gofalu  v,  to  care,  to  mind,  to  take  care 

Gofalus  a,  careful;  sohcitous 

Gofalwr,  wyr  n,  care-taker,  one  who 
takes  care  of 

Gofan.  ain,  Gofant,  aint,  n,  smith ;  artist 

Gofaniaeth  nf,  smith's  craft 

Gofar  n,  wrath,  ire,  fury 

Gofardd,  feirdd  n,  poetaster 

Gofeg  -au  nf  mind ;  will ;  affection 

Gofeiliant,  iaint  n,  solicitude 

Gofer  -oedd  n,  Goferen  nf  rivulet,  rill 

Goferini  n,  brooklime 

Goferol  a,  purling,  rippling 

Goferu  v,  to  effuse  slowly,  to  flow  out 

Gofenvi  v,  to  parboil 

Gofid  -iau  -ion  n,  affliction,  trouble 

Gofidio  v,  to  afflict,  to  grieve 

Gofidiol  a,  afflicting,  vexing 

Gofidus  a,  vexatious,  grievous 

Goflawd  n,  mill  dust 

Goflodi  v,  to  sprinkle  meal 

Gofod  -au  n,  space,  room;  while 

Gofras  a,  somewhat  coarse 

Gofreg  -au  n,  frolic,  gambol 

Gofri,  ion  n,  attribute ;  glory 

Gofron  -ydd  nf  gently  rising  bill 

Gofrwy  -oedd  n,  what  spreads  out 

Gofnvyd  -au  n,  quirk;  maze 

Gofryd  n,  design,  purpose 


GOG     1 

Gofrys  n,  slight  haste 

Gofunad,   aid,   Gofuned    -au    if   vow* 

wish,  promise  [wid  & 

Gofunedu,  Gofuno  v,  to  make  a  vow;  t<  I 
Gbfwr,  fyrau  n,  mound,  heap 
Gofwy  -ion  n,  visit,  visitation 
Gofwyaeth  -au  nf  visitation 
Gofwyo  v,  to  visit,  to  see 
Gofwyol  a,  visiting 
Gofyiid  -ion  n,  artist;  smith 
Gofyged  -au  nf  dignified  state 
Gofyn  -ion  n,  demand,  question,  query  I 
Gofyn  v,  to  demand,  to  ask 
Gonrnag,  egion  nf  confidence,  trust 
Gofynaig,  eigion  nf  request 
Gofynedigaeth  nf,  inquiry 
Gofýiiedigol  a,  inquisitorial 
Gofyniad  n,  asking ;  question 
Gofyniaeth  nf,  interrogation 
Gofynnod  -au  n,  Gofyneh  -ion  nf,  not  I 

of  interrogation 
Gofynol  a.  inquisitive,  asking 
Gofysio  v,  to  finger  gently 
Gottrwd,  ffn'diau  nf  streamlet 
Gog  -ion  n,  activity ;  velocity 
Gogamp  -au  nf  minor  game 
Gogan  -au  nf  satire,  lampoon 
Goganol  a,  lampooning,  satirical 
Goganu  v,  to  satirize,  to  lampoon 
Gogarth  -ion  n,  what  is  cleansing 
Gogawn  n,  plenitude:  a,  plenary 

render  plenary 
Gogelu  v,  to  eschew 
Gogelyd  v,  to  shun,  to  avoid 
Gogerdd  -i  nf  burlesque 
Gogerdded  n,  gentle  pace 
Gogern  -au  »,leer,  sly  look 
Gogi  v,  to  shake,  to  agitate 
Gogil  -ion  n,  small  decline 
Gogilio  r,  to  recede  slightly 
Gogis  -ion  11,  gentle  slap 
Goglais,  gleisiau  n,  slight  mark ;  ticklin,M 
Goglais  v,  to  tickle 
Goglawd  n,  murmur,  hum 
Gogledd  n,  north :  a,  north 
Gogleddol,  Gogleddig  o,  northern,  boretB 
Gogleddu  »,  to  veer  northward,  to  turl 

or  go  to  the  north 
Gogleddwawr  nf  aurora  boreahs 
Gogleddwr,  wyi-  n,  northman 
Gogleddwynt  -oedd  n,  north  wind 
Gogleisio  v,  to  tickle 
Gogloff  a,  somewhat  limping 
Goglud  n,  dependance,  trust,  reliance  II 

v,  to  depend,  to  rely 
Goglywed  v,  to  overhear 
Gognaẅ  //,  activity:  a,  active 
161 


GOG 


GOL 


Bgnoì  v,  to  gnaw  slightly 
hi  v,  to  give  a  red  hue 

a  a  iif.  cave,  cavern,  den=Ogof 
da,  glorious,  exalted 

Gogonedd  n,  glory,  grandeur 

Gogoneddiad,  Gogoniad  n.  glorification 

Gogoneddu,  Gogoni  v,  to  exalt,  to  glori- 
fy, to  make  glorious 

Bogoneddus,     Gogonawl    a,    glorious, 
grand,  exalted 

Gogoniant,  iannau  n,  glory ;  grandeur 

■ogor,  orion  n,  fodder 

Gogorio  v,  to  fodder 

Gogr  -au  n,  sieve=Gwagr 

Gograid,  eidiau  n,  sieveful 

Gogrin  a,  somewhat  brittle 

Gogrispin  a,  partly  crinkled 

Gognvr,  wyr,  Gogrydd  -ion,  Gogrynydd 
-ion  n,  Gogryddes  -au  nf  one  who 

-    sifts;  sieve-maker 

Gogryn,  Gogrynu  v,  to  sift,  to  bolt 

Goguddio  v,  to  hide  partly 

Gogus  -ion  n,  dalliance,  toying 

Gogusa  v,  to  dally,  to  toy 

Gogusiad  n,  dallying 

Gogusol  a,  dallying,  toying ;  comic 

Gogwy  «,  full  of  motion 

Gog"»  ÿdd  -ion  n,  obliquity,  bent.     Ar  ei 
ogwydd,  slanting,  inchned 

Gogwyddedigaeth  nf  declination 

Gogwvddiad  n.  inclining,  inclination 

Gogwyddo  r,  to  incline 

Gogwy ddol  a,  inclining 
I  Gogwy mp  n,  stumbling 

Gogydryw  a,  homogeneous 

Gogyfaddaw  v,  to  threaten 

logyfarch  a,  conspicuous :  v,  to  greet, 
to  welcome 

Gogy t'artal  0,  coequal ;  similar 

Gogyfer  a,  opposite.     Gogyfer  a.  in  or- 

Gogyfio  v,  to  equalize  [der  to 

Gogyfled  n,  mean  breadth 

Gogyfnos  ?i,  partial  twilight 

Gogyfoed  a,  nearly  coetaneous 

Gogyfred  a,  nearly  concurrent 

■ogyfres  a,  of  uniform  range 

Gogyfun  a,  partially  united 

Gogyfurdd  -ion  n,  compeer 

Gogyifrawd  n,  slight  impulse 

Gogyffred  n,  slight  idea 

Gogyhyd  o,  of  equal  length 

Gogylch  -au  n,  circumference     [cution 

Gogylclüaith  nf,  periphrasis,  circumlo- 

Gogymmaint  a,  of  equal  magnitude  o] 
quality,  equal 

Gogynnal  v,  to  uphold  equally 

Gogyrch  n,  tendency  to  a  centre 


Gogysgod  -ion  «,  phantom 

Goheb  -ion  n,  correspondence 

Gohebiad  n,  corresponding 

Gohebiaeth  nf,  correspondence 

Gohebol  a,  corresponding 

Gohebu  v,  to  correspond 

Gohebwr,  wyr,  Gohebydd  -ion  n,  corres- 

Gohen  n,  inclination;  bias        [pondent 

Gohir  -iau  n,  lingering,  delay 

Gohiriad  n,  lingering;  adjourning,  pro- 
longing, postponement 

Gohiriant  n,  prolongation 

Gohirio  v,  to  delay,  to  stay ;  to  postpone 

Gohiriol  a,  prolonging,  delaying,  loiter- 
ing, lingering    "  [lingerer 

Gohiriwr,  wyr  n,  prolonger,  protractor; 

Gohoetial  v,  to  loiter,  to  linger,  to  trifle 
away  time 

Gohoew  a,  pretty  sprightly 

Gohorian  v,  to  act  sluggishly 

Gohyd  -oedd  n,  mean  length 

Goian  11,  the  omnipresent 

Gol  n,  covering,  vesture 

Golafariad,    iaid,    Golafarai,    eion    vf 

Golafur  n,  exercise  [semivowel 

Golaith,  leithiau  n,  death ;  dissolution 

Golaith  v,  to  cause  dissolution 

Golam  -au  n,  hop,  skip 

Golas  a,  pale  blue,  bluish 

Golast,  lesti  n,  addition  to  a  vessel  (to 
enlarge  it) 

Golch  -ion  n,  wash ;  lie ;  urine 

Golchan  n,  dish-water;  slops 

Golchbren  -i  n  (nf  S.  W.),  washing 
beetle,  a  stick  to  beat  clothes  with  in 
washing 

Golchenid  nf  bruisewort 

Golcheuraid  nf  the  sanicle 

Golchfa  nf,  washing-place 

Golchffon,  ffyn  ?^/=Golchbren 

Golclii  v,  to  wash,  to  cleanse ;  to  beat 

Golchion  np,  slops,  washings ;  suds 

Golchionach  -au  np,  shp-slops 

Golchioni  v,  to  make  slops 

Golckuries  -au  nf  washerwoman 

Golchwr,  wyr,  Goíchydd  -ion  n,  washer 

Golchwraidd  nf,  butterwort 

Golchwraig,  wragedd  nf,  washerwoman 

Gold,  Golt  en,  corn  marigold 

Goldwyr  n,  the  marigold 

Gole  n,  splendour,  light=Goleu 

Goledu  v,  partly  to  expand 

Goleddf  n,  slight  obliquity 

Goleddfu  v,  to  go  a  little  awry 

Golefain  v,  to  cry  faintly 

Golehan  v,  to  illuminate 

Goleithio  v,  to  cause  dissolution 
165 


GOL 

Golemain  v,  to  hobble,  to  hop 

Golesg  a,  somewhat  feeble 

Goleu  -on  n,  light :  a,  Ught    [luminary 

Goleuad  n,  illumination,  hghtmg,  light ; 

Goleuadol  a,  illuminative 

Goleuannu  v,  to  illuminate 

Goleuant  n,  illumination 

Goleuder  n,  light,  brightness 

Goleuddal  n,  chandelier 

Goleuddydd  n,  splendid  day 

Goleuedigaeth  nf,  enhghtening 

Goleuen  -od  nf,  glow-worm 

Golenfer  n,  light,  splendour 

Goleufynag,  eig  n,  explanation 

Geleulawn  a,  refulgent 

Goleuliw  -iau  71,  light  hue 

Goleulonder  11,  lightsomeness 

Goleulosg  n,  flammation 

Goleune  n,  light  tint 

Goleuni  n,  light;  splendour 

Goleuo  v,  to  ught-,  to  illuminate 

Goleuod  7ip,  glow-worms 

Goleuol  a,  enlightening 

Goleuwel  n,  perspicuity 

Goleuyn  n,  small  light 

Golewychu  v,  to  shine  faintly 

Golf  -au  7if.  swallow ;  gulf 

Golfan  -od  nf,  sparrow 

Goliannu  v,  to  illuminate 

Goliant  7i,  illumination 

Golinio  0,  to  elbow 

Golithro  v,  to  slip  gradually 

Goliw  -iau  7i,  faint  hue  or  tint 

Golo,  öedd  n,  covering ;  protection 

Golo  v,  to  envelope ;  to  protect 

Golocbi  v,  to  protect 

Golochwyd  n,  retreat 

Golochwyda  v,  to  live  secluded 

Golochwydol  a,  eremitical 

Golöed  71,  covering;  vestment 

Golof  -oedd  nf,  cover,  shelter 

Golofrudd  a,  ferocious,  fierce 

Goloi  v,  to  envelope ;  to  protect 

Goloni  v,  to  cheer  a  little 

Golosg  -ion  »,  coke :  a,  coked 

Golosged  n,  what  is  partly  burnt;  the 

snuff  of  a  candle ;  tinder 
Golosgi  v,  to  char,  to  singe,  to  blast 
Goluch  -ion  71,  adoration,  worship 
Golucho  v,  to  adore,  to  worship 
Golud  -oedd  n,  wealth,  riches 
Goludog  a,  wealthy,  rich 
Goludogi  v,  to  make  rich,  to  enrich 
Goludd  -ion  »,  slight  obstruction 
Goluddio  v,  to  obstruct  slightly 
Golwch,  ychion  n,  adoration,  worship 
Golwg,  ygon  nf&  n,  sight,  look,  view 


GOR 


Golwst,  yst  n  interpreter 

Golwth,  ythau  71,  couch,  sofa     - 

Golwybr  -au  71,  slight  trace,  vestige      I 

Golwyth  -ion  n.  collop,  chop 

Golwytho  v,  to  cut  chops 

Golychu  v,  to  adore,  to  worship,  to  yiel  I 

Golychwyd  n,  adoration  [reverencl 

Golygaw'd  nf,  view,  scene 

Golygfa,  feydd^y,  scenery,  scene;  look! 

Golygiad  71,  looking:  vision  [ou 

Golygiadu  v,  to  superiatend 

Golygiannol  a,  speculative 

Golygiannu  v,  to  speculate 

Golygiant,  iannau  n,  scenery;  spectacll 

Golygol  a,  persped  ive ;  visual 

Golj'gu  v,  to  behold,  to  view;  to  mean  I 

Golygus  a,  sightly,  comely 

Golygwedd  -au  n f,  feature 

Golygwel  -ion  n,  specimen 

Golygwr,  wyr,  Golygydd  -ion  71,  oveii 

seer;  editor;  supervisor 
Golyn  -au  n,  guard  of  a  sword 
Golyrchaid,  eidiau  m,  boxful 
Gollewi  q  n,  the  rear :  a,  west^Gorllewi  ■ 
Gollwug  n,  loosening,  dropping  asundeil 

leak:  v,  to  loosen,  to  let  go;  to  all 

solve;  to  leak.     Gollwng  jti  anghol 

to  forget.     Gollwng  yn  rhŷdd,  to  freiB 

Gollwng  gwaed,  to  bleed 
Gollyngdod  n,  absolution ;  release 
Gollyngiad  n,  loosening 
Gollyngol  a,  loosening;  laxative 
Gomach  -au  7if  shank,  shin 
Gommedd  n,  refusal,  denial 
Gommedd,  Gommedd  u  v,  to  refuse,  ta 
Gommeddiad  n,  refusing  [  1  lea  ■ 

Gonadda  v,  to  shave,  to  plane 
Gonaid,  neidiau  7if  hop;  hobble 
Goneges  n,  petty  errand 
Gonest  a.  honest,  sincere 
Gonestrwydd  n,  honesty,  sincerity 
Gonofio  v,  to  swim  partly 
Gôr,  goroedd  71,  extreme ;  opening ;  rirr 

pus;  brood:  a,  broody 
Gor  a,  extreme ;  high :     ad,  extreme!} 

above :  px,  over-,  super-,  very,  mucl 

excessive,  in  a  great  degree 
Goradain  a,  of  great  velocity 
Goraddfed  a,  over-ripe 
Goraddwyn  a,  supremely  blest 
Goraf  a,  most  excellent,  best=Goreu 
Goraig,  eigiau  nf,  superior  scource 
Gorair,  eiriau  n,  adverb 
Goralw  n,  calling  out  aloud :  r,  to  ca 
Gorall  n,  superior  power        [out  loudl 
Gorallt,  elltydd  nf.  overhanging  cliff 
Gorallu  -oedd  n,  superior  power 
166 


í_GOR 

(Joramledd  n,  superabundance 
i  Goramlu  v,  to  superabound 
i  Goramlwg  a,  very  conspicuous 
I  Gorammîieu  n,  excess  of  doubt 
Goranian  a,  supernatural 
iGorarianu  v,  to  silver  over 
I  Gorarw  a,  extremely  rough 

Hrasglod  tip  (-yn  n),  tine  sliavings 
Si  Gorasgwn  n,  excrescence 
íGorawen  nf  transport,  joy 
Rrawenu  v,  to  be  joyous 
Bsrbais.  beisiau  nf  upper  coat 
:  Gorbarchur,to  overprize,  to  overesteem 
I  Gorbell  a,  very  distant  or  far 
j  Gorben  n,  pre-eminence 
Gorbicrwydd  n,  remorse 
Gorbigo  v,  to  prick  greatly 
I  Gorborth  n,  carrying  off 
;  Gorbwyll  -ion  n,  intimation 
|  Gorbwyllo  v,  to  hint,  to  intimate 
i  Gorbwys  n,  dependence ;  overweight 
Gorbwyso  v,  to  depend,  to  rest  upon;  to 
I.    outweigh,  to  overweigh      sure;  fence 
Gorch  -an  nf  what  encompasses,  enclo- 
Gorchadw  v,  to  keep  strictly 
Gorchaeth  a,  greatly  straitened 
Gorchafarwy  n,   overspreading   gloom 
iGorchaiedd  n,  supremacy  [evening 

Gorchafiaeth  nf  superiority,  supremacy 
Gorchafu  v,  to  overcome 
Gorehafus  a,  overcoming 
Gorchaled  a,  extremely  hard 
Gorchalledd  n,  conceitedness,  extreme 
Gorcham  -au  n,  overstride        [cunning 
Gorchamu  v,  to  overstride 
Gorchan   -au  nf  canon,   fundamental 

song ;  incantation 
Gorcharfan  nf  upper  jaw,  roof  of  the 

Baouth,  palate 
Borcharfannedd  np,  palate  [degree 

Gorchaw  -on  n,  descendant  in  the  fifth 
Gorchawn  a,  towering,  grand 
Gorcheidwad  -on  n,  guardian 
Gorcheifn  -aint  n,  collateral  relation  in 

the  seventh  degree 
Gorcheiniad,  iaid  n,  enchanter    [mancy 
Gorcheiniaeth   nf  incantation;   necro- 
Gorchest   -ion   nf    enigma;    question; 

feat,  exploit ;  excellency 
Gorchestol  a,  excellent ;  heroic 
Gorchestu  v,  to  do  a  feat 
Gorchfannad  n,  upper  jaw 
Gorchfannedd  np,  the  palate 
Gorchfant,  fannau  n,  upper  jaw,  palate 
Gorchfantol  a,  palatal.    Gorchfantolion, 

Gorchfannolion,  palatal  consonants 
Gorchtyg  n,  subjection 


GOR 

Gorchfygadwy  a,  vincible 
Gorchfygol  a,  vanquishing,  victorious 
Gorchfygu  v,  to  overcome,  to  vanquish, 

to  conquer,  to  subdue,  to  defeat 
Gorchfygwr,  wyr  n,  vanquisher,  subduer, 

conqueror 
Gorchi  v,  to  fence  round 
Gorchoddion  np,  potentates 
Gorchordd  -ion  n,  supreme  circle 
Gorchrain  a,  extremely  abject 
Gorcln 'oni  v,  to  aggregate  greatly 
Gorchrwm  a,  extremely  bowing 
Gorchrydu  v,  to  shiver  much 
Gorchrynu  v,  to  quake  much  [ing 

Gorchudd  -ion  n,  envelope,  cover,  cover- 
Gorchuddio  v,  to  cover,  to  envelope 
Gorchuddiol  a,  enveloping 
Gorchwai  a,  very  nimble 
Gorchwant  n,  extreme  desire 
Gorchwidr  a,  extremely  giddy 
Gorchwil  n,  cautious  glance 
Gorchwilio  v,  to  look  cautiously 
Gorchwim  -iau  n,  quick  emotion 
Gorchwimio  v,  to  twitter 
Gorchwir  n,  clear  truth 
Gorchwith  a,  very  awkward 
Gorchwiw  -iau  nf  sudden  whirl 
Gorchwsg  n,  dead  sleep 
Gorchwy  -oedd  n,  overwhelming 
Gorchwyd  -oedd  n,  excessive  vomit 
Gorchwy dd  n,  excessive  swelling 
Gorchwyf  n,  swift  motion         [business 
Gorchwyl  -ion  n,  employ,  labour,  work, 
Gorchwylgar  a,  laborious 
Gorchwylio,  Gorchwylo  v,  to  labour,  to 

transact  business 
Gorchwyo  v,  to  overwhelm 
Gorchwyth  n,  violent  gust 
Gorchyfant,  fannau  n,  the  palate 
Gorchyfarwy  n,  twilight 
Gorchyflym  a,  very  nimble 
Gorchyfnai,  neiaint  n,  descendant  in  the 

eighth  degree 
Gorchyfran  nf,  super-proportion 
Gorchyfrif  -on  n,  over-reckoning 
Gorchymmaint   ad,    so  very  great,  of 

more  than  equal  bulk 
Gorchymmyn  -ion  n,  command,  com- 
mandment, precept,  order 
Gorchymmyn  v,  to  command  [manding 
Gorchymmynedigaeth  nf  act  of  com- 
Gorchymmyngar  a,  peremptory 
Gorchymmyniad  n,  commanding 
Gorchynan  n,  extreme  loquacity 
Gorchythrudd  n,  extreme  agitation 
Gordaenu  v,  to  overspread 
Gordalu  v,  to  overpay 

167 


GOR 

Gordarddu  v,  to  issue  greatly 
Gordasg  -au  nf  excessive  task 
Gordaw  a,  very  silent  or  tacit 
Gordawel  a,  very  serene  or  calm 
Gordew  a,  excessively  thick 
Gordirion  a,  over  kind  or  pleasant 
Gordon  -au  nf  the  epidermis,  scarf  skin 
Gordrethu  v,  to  overtax 
Gordrist  a,  extremely  pensive  or  sad 
Gordroi  v,  to  turn  excessively 
Gordrymhau  v,  to  depress  much 
Gordudd  n,  outer  covering 
Gordudded  nf  overcover 
Gorduddo  v,  to  cover  over 
Gordwf,  dyfion  n,  overgrowth 
Gordwyllo  v,  to  deceive  much 
Gordwyo  v,  to  over-rule 
Gordwyth  »,  great  elasticity 
Gordyfu  v,  to  overgrow 
Gordynu  v,  to  pull  extremely 
Gordywyll  a,  extremely  dark 
Gordd,    gyrdd    nf    impetus;    mallet; 

sledge  hammer ;  beetle ;  churn  staff 
Gordd  a,  impetuous,  ardent 
Gorddail  np,  exterior  leaves 
Gorddal,  Gorddaliad  n,  upholding 
Gorddal  v,  to  uphold 
Gorddawd  n,  impulse;  stroke         [tiny 
Gordden  -au nf,  impulse;  necessity,  des- 
Gordderch    -ion,  Gordderchad  -on  nc, 
paramour,   wooer,  adulterer;  concu- 
bine, mistress 
Gordderchfun  nf  concubine 
Gordderchol  a,  wooing ;  adulterous 
Gordderchu  v,  to  gallant         [adulterer 
Gordderchwr,  wyr  n,  paramour;  wooer; 
Gorddestlu  v,  to  trim  overmuch 
Gorddethol  a,  very  select 
Gorddewis  n,  nice  choice 
Gorddewr  a,  brave  to  excess ;  fool-hardy 
Gorddi  v,  to  impel ;  to  thumb 
Gordd'ial  n,  extreme  revenge 
Gorddibed,  Gorddibl,  -au  n,  outskin 
Gorddibyn  -ion  n,  overhanging  precipice 
Gorddibynol  «,  overhanging 
Gorddibynu  v,  to  overhang 
Gorddichellu  v,  to  be  over  crafty 
Gorddichlyn  a,  over  dihgent 
Gorddichoni  v,  to  be  more  than  able 
Gorddifant,  annau  n,  utter  deletion,  an- 
Gorddifanw  a,  very  fleeting  [nihilation 
Gorddifwng  a,  extremely  Arm 
Gorddig  a,  very  irritable  or  angry 
Gorddigon  n,   redundance,   superabun- 
dance :  a,  over  much,  superabundant, 
redundant,  superfluous 
Gorddigor  n.  prevailing  passion 


GOR 

Gorddillyn  a,  prim  to  excess 
Gorddin  n,  impulse 
Gorddinhau,  Gorddino  v,  to  impel 
Gordd'iog  a,  extremely  lazy 
Gorddi'ogi  v,  to  be  very  lazy 
Gorddirwy  -on  nf,  exc'essive  fine 
Gorddisgyn  v,  to  descend  precipitately 

-ion,  n,  steep  pitch  or  descent 
Gorddiwedd,   Gorddiweddu,  Gorddiwt 

v,  to  overtake,  to  come  upon 
Gorddiwedd  -ion  n,  extreme  end 
Gorddiwyd  a,  over  dihgent 
Gordd odi  v,  to  place  over 
Gorddodo  n,  burrowing 
Gorddodol  a,   positive.      Gorddodolioi 
Gorddodyn  n,  burrower  [positivtj 

Gorddoeth  a,  over  wise,  very  sapient    \ 
Gorddol  a,  impulsive,  driving 
Gorddor  -au  nf,  hatch,  wicket 
Gorddrud  a,  over  daring;  very  dear 
Gorddrws,  ddrysau  n,  wicket ;  lintel 
Gorddryn  a,  terrific 
Gorddu  a,  of  a  blackish  tinge 
Gordduo  v,  to  black  over 
Gorddwfn  a,  profound,  very  deep 
Gorddwfr,  ddyfroedd  11,  water  brink 
Gorddwy  -oedd  n,  impulse ;  violence 
Gorddwyar  nf,  din  of  violence 
Gorddwyn  n,  mallet ;  rammer 
Gorddwyo,  Gorddwy  v,  to  oppress 
Gorddwyol  a,  oppressive 
Gorddwyrain  v,  to  over-exalt 
Gorddwyre  a,  being  extremely  exalted 
Gorddwyreain  v,  to  rise  over 
Gorddwys  a,  extremely  dense 
Gorddyar  n,  roar:  a,  roaring 
Gorddyaru  v,  to  roar 
Gorddyeithr  a.  over  strange 
Gorddyfn  -oedd  n,  habit,  custom 
Gorddyfnaid  v,  to  habituate 
Gorddyfnawd  n,  genius 
Gorddyfnder  -an  n,  profundity,  depth 
Gorddyfniad  ?i,  habituating 
Gorddyfniad,  iaid  n,  one  who  habituaW 
Gorddyfnu  r,  to  accustom,  to  habitxiat» 
Govddyfod  v,  to  come  upon,  to  supervei 
Gorddyfodiad  n,  supervention 
Gorddygai,  eion  n,  what  draws  awa;. 
Gorddygan  -au  nf,  harmony    [abducM 
Gorddygiad  n,  abduction 
Gorddygnu  v,  to  over-toil 
Gorddygyd  v,  to  superinduce 
Gorddylif  -oedd  n,  overflow 
Gorddylifo  v,  to  overflow 
Gorddyn  -au  n,  boundary 
Gorddyncu  ?',  to  effuse  [exa 

Gorddyrchafu  v.  to  over-raise,  to  ove  \ 
168 


GOR 

Gorddysgwyl  v,  to  expect  earnestly 

Gorddywal  a,  extremely  fierce 

Goreb  -ion  n,  response 

Gorebu  v,  to  respond 

Gored  -au  n,  fishing-wear 

Goredu  v,  to  set  a  wear,  to  wear 

Gorefras  a,  very  plump 

6oregni,  ion  n,  over-exertion 

Goreilid  n,  grievance 

Goreilidio  v,  to  aggrieve 

Goreilio  v,  to  superstruct 

Goreirian  a,  extremely  fair 

Goreiriol  a,  adverbial 

Goreistedd  n,  sitting  aloft:  v,  to  sit 
above,  to  preside 

Goreisteddiad  n,  presiding 

Gorel  -au  n,  aperture 

Gorelu  v,  to  make  an  aperture 

Gorelwain  v,  to  keep  crying 

Gorentrych  a,  supercelestial 

Gorenw  -au  n,  surname 

Gorenwi  v,  to  surname 

Gorergyd  -ion  n,  overshot 

Gorerlid  v,  to  pursue  eagerly 

Gorerlyn  v,  to  follow  eagerly 

[Gores  -au  nf,  waste :  a,  open 

Goresgyn  -oedd  n,  coming  upon;  pos- 
session; conquest;  lease;  v,  to  come 
into  possession,  to  conquer,  to  subdue 

fioresgyniad  n,  overcoming ;  conquering 

Goresgyniaetb  nf  subjugation,  conquest 

Goresgynol  a,  overcoming 

jGoresgynu  v,  to  overcome,  to  subjugate 

Goresgynwr,  wyr,  Goresgynydd  -ion  n, 
occupant;  vanquisher;  conqueror; 
descendant  in  the  fifth  degree,  grand- 
child of  a  grandchild 

Goresiad  n,  laying  open 

Gorest  -au  nf  waste:  a,  open,  waste 

jGorestwng  v,  to  yield  homage 

iGorestyngiad,  iaid  n,  liege  subject 

Gorestyn  n,  over-extension 

iGoresymu  v,  to  talk  familiarly 

'Goreth  -au  •«.,  tent  of  a  wound 

Goretho],  Goretholi  v,  to  select  nicely 

Goreu  a.  best.     O'r  goreu,  very  well. 

;    Goreuon,  the  best  of  persons  or  things 

îGoré'u  v.  to  make,  to  create=Gwneuthtrr 

sGoreuad  -on  n,  bettering 

Goreuacth  nf,  optimism 

Goreuant,  annau  n,  optimacy 

Goreuo  v,  to  make  better 

Goreuraid  a,  done  with  gold,  gilt 

Goreuro  v,  to  gild 

Gorewi  v,  to  freeze  slightly 

•Gorewydd  n,  bodily  vigour 

Gorewyn  -oedd  n,  mantling  foam 


GOR 

Gorewynu  v,  to  foam  over 

Gorfainc,  feinciau  nf,  supreme  seat 

Gorfaint  n,  oversize 

Gorfaith  a,  extremely  tedious 

Gorfalch  a,  supercilious 

Gorfan  a,  extremely  lofty 

Gorfanadl  n,  broom-rape" 

Gorfanson  n,  muttering 

Gorfant,  fannau  n,  upper  mandible 

Gorfantol  n,  overbalance 

Goríantoli  v,  to  overbalance 

Gorfaran  n,  grand  front 

Gorfas  a,  extremely  shallow 

Gorfawr  a,  extremely  great,  immense 

Gorfeddu  v,  to  possess  overmuch 

Gorfeiddio  v,  to  over-dare 

Gorfelyn  a,  very  yellow ;  yellow-topped 

Gorferw  n,  froth,  scum 

Gorferwi  v,  to  bubble  up 

Gorfethiant  n,  extreme  debility 

Gori'ethu  v,  to  fail  completely 

Goi-fin  -ion  n,  the  outer  edge ;  extreme 

Gorflawdd  n,  extreme  uproar         [edge 

Gorflin  a,  very  tiresome 

Gorfloedd  -iau  nf,  outcry 

Gorfhvch,  nychau  n,  gobblet,  cup 

Gorflwng  a,  very  sullen 

Gorflychaid,  eidlau  n,  cupful 

Gorfod  -au  n,  impulse;  necessity;  mas- 
tery; victory 

Gorfod  v,  to  get  superior;  to  necessi- 
tate, to  oblige,  to  be  obliged 

Gorfodaeth  nf  compulsion;  victory 

Gorfodedd  n,  ascendency 

Gorfodog  a,  being  compelled 

Gorfodi  v,  to  compel,  to  oblige 

<  iorfodogaeth  nf,  obligation  [pel 

Gorfodogi  v,  to  make  obligatory,  to  com- 

Gorfodol  a,  compulsive 

Gorfoledd  -au  n,  triumph ;  joy ;  gladness 

Gorfoleddiad  n,  triumphing        [greatly 

Gorfoleddu  v,   to  triumph,    to  rejoice 

Gorfoleddus  a,  triumphant ;  joyful 

Gorfoli  v,  to  flatter,  to  overpraise 

Gorfoliant  n,  adulation,  flattery 

Gorforio  v,  to  go  on  the  sea 

Gorfras  a.  over  gross,  over  fat 

Gorfraint,  freintiau  nf,  superior  privi- 

Gorfrau  a,  extremely  brittle  [lege 

Gorfraw  n,  extreme  panic 

Gorfrwd  a,  very  ardent 

Gorfryd,  Gorfrydedd  n,  magnanimity 

Gorfrydiant  n,  paroxysm 

Gorfrydio  v,  to  overheat 

Gorfrydol  a,  magnanimous 

(ìort'rys  n,  great  haste 

Gorfuan  a.  over  quick 

169 


Gorfudd  -ion  n,  supreme  gain 
Gorfurth  n,  violent  thrust 
Gorfyd  -oedd  n,  superior  world 
Gorfyged  -au  nf,  extreme  gloiy 
Gorfygu  v,  to  vanquish=Gorchfygu 
Gorfyn  -au  n,  rivalship,  envy 
Gorfynog,  Gorfynig  a,  emulous,  envious 
Gorfynt,  fynnau  n,  ambition,  envy 
Gorfynu  v,  to  rival,  to  envy 
Gorfyny,  Gorfynydd  n,  ascent=Gorifyny 
Gorfyw  a,  living  beyond 
Goriiaig,  ffeigiau  nf  extreme  difficulty 
Gorfiawd,  ffodau,   ftbdion   nf   extreme 
Gorffawg  n,  extreme  bliss  [luck 

Gorfflam  -au  nf  bright  flame 
Gorfflemychu  v,  to  flame  greatly 
Gorfflwch  a,  extremely  rile 
Gorffnvd,  ffrydiau  if  violent  torrent 
Gorffwyr  n,  extreme  impulse 
Gortìyniant  n,  excess  of  prosperity 
Gorffysg  n,  extreme  speed 
Gorgocìi  a,  extremely  red 
Gorgoddi  v,  to  vex  to  excess 
Gorgospi  v,  punish  to  excess 
Gorgred  -aura/",  implicit  belief;  credulity 

superstition 
Gorgryd  n,  extreme  agitation 
Gorguddio  v,  to  cover  over 
Gorgyfuwch  a,  superior,  higher 
Gorgyftraw  n,  extreme  agitation 
Gorgyffred  -ion  n,  surmise 
Gorgylch  -au  -oedd  n,  outer  circle 
Gorgylchynu  v,  to  surround 
Gorhaedd  n,  overreaching 
Gorhael  a,  over  liberal,  prodigal 
Gorheb  -ion  n,  response 
Gorhediad  n,  flying  above 
Gorhelaeth  a,  over  ample 
Gorhenaint  a,  extreme  age 
Gorhendad  -au  a,  great  grandfather 
Gorhendaid,    deidiau    n,    great    great 

grandfather 
Gorhenfam  -au  nf  great  grandmother 
Gorhengaw  n,  ancestor  in  the  fifth  de- 
gree     _  [grandmother 
Gorhennain,    neiniau    nf   great  great 
Gorhesg  np,  large  reeds* 
Gorhëwg  a,  maiapert,  saucy 
Gorhihog  a,  very  prolific 
Gorhiniog  -au  nf  lintel 
Gorhirio  v,  to  linger  much,  to  loiter;  to 
Gorhoen  nf  extreme  vivacity   [adjourn 
Gorhoeni  v,  to  exhilarate, 
Gorhoffa,  very  delectable  or  delightful 
Gorholi    v,   to   inquire    overmuch,    to 

question  overmuch 
Gorhoni  r,  to  assert  overmuch 


GOR 

Gorhud  n,  extreme  illusion 
Gorhudd  -ion,  Gorhul  -ion  n,  covering 
Gorhun  nf  excess  of  sleep,  lethargy     j 
Gorhydri  n,  over  confidence 
Gorhynod   a,  extremely  notable  or  r< 

markable 
Gorhynt  -iau  nf,  superior  course 
Gori  n,   brooding;  suppuration:   v,  1 

brood;  to  fester,  to  gather,  to  su] 

purave 
Goriain  v,  to  keep  crying  out 
Gorian  v,  to  be  querulous 
Gorifyny,  Gorifynydd  n,  ascent,  acclivil  1 
Gorimyn  -au  n,  chink,  cleft 
Goris  pr,  inferior  to.  below :  ad,  beneat  ] 

underneath,  under 
Goriselu  v,  to  make  very  low 
(iorisgell  11,  scum  of  liquor 
Gori th  -iau  n,  phantom,  illusion 
Gorith  a.  illusive,  half-seeming 
Goriw  -iau  if  gentle  ascent 
Gorlad  -au  n,  supreme  grace 
( Torlaes  a,  very  low  or  trailing 
Gorlais,  leisiau  n,  shrill  tone 
Gorlaith  a,  extremely  moist 
Gorlam  -au  n,  overskip 
Gorlamu  v,  to  overskip 
Gorlanha  -i  n,  superpurgation 
Gorlanw  n,  repletion;  high  tide 
Gorlas  n,  superior  blue :  a,  of  do. 
Gorlasar  n,  blue  enamel 
Gorlasu  r,  to  give  a  blue  hue 
Gorlawen  a,  extremely  joyful 
Gorlawn  a,  over  full,  redundant 
Gorlechi  nf  kind  of  slate 
Gorledu  v,  to  over-expand 
Gorlefain  v,  to  cry  out  aloud 
Gorlenwi  v,  to  over-fill 
Gorlesu  v,  to  benefit  extremely  I 

Gorlidio  v,  to  chafe  extremely,  to  ll 

come  wrathful 
Gorlif -ion  n,  upper  current 
Gorlifiant  n.  flowing  over 
Gorlifo  v,  to  flow  very  strongly;  to  fit] 
Gorlithro  v,  to  overslip  [a')0, 

Gorliw  -iau  n,  apparent  hue 
Gorliwio  v,  to  colour  over 
Gorloes  -au  nf  murmuring  sound ;  c  1 

gan :  a,  murmuring 
Gorloni  v,  to  cheer  extremely 
Gorlosgi  v,  to  over-burn;  to  burn  tfl 
Gorlosten  -i  nf  earwig  [surfy.'i 

Gorludd  n,  extreme  depression 
Gorludded  nf  extreme  fatigue 
Gorlwng  a,  extreme  indraught 
Gorlwm  a,  extremely  bare 
Gorlwybro  v.  to  over-trace 

170 


GOR 


GOR 


Gorll 
'Gorlla. 


■  florlwyddo  v,  to  help  on 
i  Gorhvyno  v,  to  escort ;  to  convey 
|  Gorlwyth  -i  n,  overload 
Gorlwytho  v,  to  overburden 
~  «,  broody ;  suppurative 
thu  v,  to  smooth  over 
na  r,  to  tipple  to  excess 
qcu  v,  to  gorge,  to  gulp,  to  swal- 
id  n,  benediction        [low  greedily 
.den,  goillad  nf,  consecrated  bread 
:es  a,  trailing ;  drooping—Gorlaes 
;su  v,  to  trail;  to  drawl 
teorllanw  n,  high-water,  full  tide 
Gorllawes  a,  extremely  expert 
Gorllawn  a,  over  full,  replete 
Gorlleclm  v,  to  skulk  much 
Gorllenwi  v,  to  over-fill =Gorlenwi 
Gorllewin,  Gorllewydd  n,  the  west ;  rear 
iGorllewinol  a,  westerlv,  occidental 
Gorllií'.  &c.=Goi-lif,  &c. 
Grorllwyn  n,  escort 
Sorllyd  a.  suppurative 
jorllvdd  -ion  n,  embryo 
jrorllygu  v,  to  escort,  to  guard 
jorllym  a,  extremely  sharp 
!jorm  n,  plenum 
Sormail,  eilion  n,  oppression 
jjormant,  aint  n,  plenitude 
jîormedd  -ion  n,  overrunning 
3ormeil'o  v,  to  prevail,  to  predominate; 

to  overrun :  to  oppress 

Sormeisiad,   iaid,    Gormesiad.   laid    n, 

molester,  enc-oacher  [intrusion 

lormes  -ion  n,  oppression ;  molestation, 

jormesdeym  -edd  n,  usivrping  prince, 

intruding  tyrant,  despot,  tp-ant 
îormeslyn  -oedd  n,  plethora 
îormesol  «,  molesting,  intrusive 
iormesu.  v.  to  molest,  to  intrude 
jormesydd  -ion  k,  molester 
Jormi  v,  to  intrude ;  to  pervade 
Jormod  -oedd,  Gormodd  -ion  n,  excess, 
superfluity  [perabundance 

lormodedd,  Gormodoldeb  n,  excess,  su- 
iormodi  v,  to  superabottnd 
îormodol  a,  superabundant 
jormwyth  -oedd  n,  rheum,  catarrh 
iormwythig  o,  rheumy,  catarrhal 
Jormwytho  v,  to  generate  rheum 
ìorne  -oedd  n,  superior  or  exterior  hue 
'  blush  [wort 

Srornerth  -oedd  n,  superior  power 
ìornerthu  v,  to  excel  in  power 
ìornoíìo  v,  to  swim  above 
îornwyf  ??,  extreme  vivacity 
ìorober  -oedd  n,  supererogation 
ìorofni  v,  to  fear  extremely 


Gorol  a,  effectual,  successful 
Gorolchi  r,  to  wash  over 
Gorolygu  v,  to  supervise,  to  oversee 
Goror  -au  nf,  confine,  border,  coast 
Gorphen  -ion  n,  conclusion,  end,  com- 
pletion :   v,  to   conclude,   to   end,   to 
finish,  to  complete;  to  determine 
Gerphenaf»,  July 
Gorpbeniad  ä,  finishing,  completion 
Gorphenol  a,  concluding,  finishing.  Am- 

ser  gorphenol,  perfect  tense 
Gorphwyll  -ion  n,  madness;  folly 
Gorphwylliad  n,  distracting,  distraction 
Gorphwyllo  »,  to  grow  mad 
Gorphwyllus  a,  irrational  [rest 

Gorphwys  -Ion,  Gorphwysdra  ra,  repose, 
Goiphwys,  Gorphwyso  v,  to  repose,  to 

rest,  to  take  a  respite,  to  leave  off 
Gorphwysfa  -oedd  nf,  resting-place 
Gorphwysol  a,  quiescent,  resting 
Gorsaf  -oedd  -ion  nf.  station,  stand 
Gorsafol    a,    stationary.     Brwydr    or- 

safol,  pitched  battle 
Gorsafu  v,  to  station  ;  to  withstand 
Gorsangu  v,  to  over-tread  [couil  of  law 
Gorsedd  -au  nf,  supreme  seat,  throne; 
Gorseddfainc.  feinciau  nf  throne 
Gorseddol  a,  relating  to  session 
Gorseddu  v,  to  preside,  to  throne 
Govseddwr,  wyr  n,  president 
Gorsefyll  v,  to  take  a  stand,  to  station 
Gorsengu  v,  to  over-tread 
Gorselu  v,  to  gaze  steadfastly 
Gorsing,  Gorsin,  -au  n,  door  post 
Gorsylw  n,  earnest  regard 
Govsyllu  v,  to  look  steadfastly 
Gorsynu  o,  to  amaze  greatly 
Gort  ??,  sharp  spring 
Gortain  v,  to  spring  sharply 
Gorth  n,  what  stands  opposite 
Gorthasgu  v,  to  over-task 
Gorthaw  n,  taciturnity ;  patience 
Gorthew  a,  extremely  thick  or  gross 
Gorthir  -oedd  n,  upper  country 
Gortho  n,  envelope ;  roof;  canopy 
Gorthöi  v,  to  cover  over 
Gorthorch,  thyrch  nf,  torque ;  collar 
Gorthordd  -ion  n,  exile 
Gorthori  v,  to  cut  over 
Gorthoriant  n,  incision 
Gorthrain  a,  lavish  to  excess 
Gorthrais,  threisiau  n,  extreme  violence 
Gorthrech  -ion  n,  mastery ;  victory 
Gorthrechiant  n,  domination 
Gorthrechol  a,  conquering ;  domineering 
Gorthrechu  v,  to  master,  to  overcome, 
to  subdue,  to  conquer;  to  oppress 
171 


GOR     

Gorthrechwr,  wyr  n,  conqueror :  domi- 

nator,  oppressor 
Gorthrin  -ion  «,  extreme  toil 
Gortbroi  v,  to  turn  over 
Gorthrwch,  thrychion  n,  groove 
Gorthnvm  a,  oppressive,  very  heavy 
Gorthrychiad  n,  grooving 
Gorthrymder,  Gorthrymiant  n,  oppres- 
sion ;  heaviness ;  trouble 
Gorthrymu  v,  to  oppress 
Gorthrymus  a,  oppressive 
Gorthrymwr,  wyr  »,  oppressor 
Gorthwf,  thyfion  n,  overgrowth 
Gorthwym,  Gorthwymyn  a.  over  warm 
Gorthynu  v,  to  overstrain 
Gortbywys  n,  generalissimo 
Goru  v,  to  cause,  to  accomplish,  to  do 
Goruch  -ion  n,  supreme:  a,  upper:  ad, 
above,  over:  px,  super-,  preter-, over, 
above 
Goruebadeilad  n,  superstructure 
Goruchaf  a,  most  high,  highest 
Goruchafiaeth   nf    supremacy,  promo- 
tion; triumph 
Goruchafol  a,  supereminent 
Goruchafu  v,  to  exalt  over 
Goruchanianol  a,  supernatural 
Goruchanianoldeb  n,  preternaturalness 
Goruchder  n,  superiority ;  supremacy 
Gorucbel  a,  supreme,  very  high 
Goruehelder  n,  summit 
Goruchelion  n,  meteors 
Goruchelu  v,  to  render  lofty,  to  exalt 
Goruchiad  n,  heavenly  body ;  planet 
Goruchiant  »,  supereminence 
Goruchio  v,  to  raise  supreme 
Goruchiol  a,  supereminent,  pre-eminent 
Goruchion  rep  (-en  ??/),  meteors 
Goruchlyw  »,  lord  paramount 
Goruchragor  n,  superexcellence       [ing 
Goruchwyliad  n,  supervising,  overlook- 
Goruchwyliaeth    nf    supervision;   dis- 
pensation; stewardship;  agency 
Goruchwylied  v,  to  superintend,  to  over- 
see, to  supervise ;  to  take  care  of 
Goruchwyliwr,  wyr  n,  agent,  steward 
Going  v,  did,  did  perform,  did  act;  he 

did,  he  made.     Past  tense  of  Goru 
Gorugo  v,  to  accomplish 
Gorun  n,  surge,  spray,  foam 
Gorurddas  -au  nf  supreme  rank 
Goruthro  v,  to  amaze  exceedingly 
Goruwch  pr,  above,  over,  superior  to 
Gorwaedd  nf  loud  cry 
Gorwael  a,  extremely  abject  or  mean 
Gorwaered  n,  declivity,  descent 
Gorwag  a.  vain-glorious,  vain,  empty 


' GOR 

Gorwa^edd  -au  n.  vain  glory 

Gorwall  -au  re,  extreme  remissness;  eaj 

treme  fault 
Gorwan  «,  extremely  weak 
Gorwancu  v,  to  overgorge 
Gorwar  a,  extremely  gentle       [wortll 
Gorwas,  weision,  Gorwr,  wyr  re,  herl 
Gorwasgu  v,  to  overpress 
Gorwedd  v,  to  lie,  to  recline:  n.  recunl 

bence,  posture  of  lying.      Yn  ei  < 

wedd,  lying  down 
Gorweddfa  -oedd,  Gorweddfan  -au  «J 

place  to  he  down,  resting-place 
Gorweddiad  n,  lying  down 
Gorweddial  re,  concubinaee 
Gorweddle  -oedd  7?=Gorweddfa 
Gorweddog,  Gorweiddiog  a,  bedriddeDJ 
Gorweddoì  a,  recumbent 
Gorwegi  n,  extreme  vanity 
Gorwel  -ion  re,  the  horizon 
Gorweled  v,  to  see  over  [conrl 

Gorwen  af  extremely  white  or  fair: 
Gorwenu  v,  to  laugh,  to  grin 
Gorwerthu  v,  to  oversell 
Gorwir  a,  quite  true 
Gorwireb  -ion  nf  hyperbole 
Gorwisg  -oedd  nf  outer  garment ;  cov  I 

envelope,  wrapper 
Gorwiw  a,  superexcellent 
Gorwlad,  wledydd  nf,  bordering  count  I 
Gorwlyb  a,  extremely  wet 
Gonvlychu  v,  to  over-drench 
Gorwregys  -an  n.  bracing  girdle 
Gorwy  -on  re.  margin,  rim 
Gorwych  a,  extremely  brave  or  grandB 
Gorwydr  n,  hoar  frost 
Gorwydd  -ion  n,  summit,  top 
Gorwydd  -au  »,  courser,  steed 
Gorwydd  a,  of  easy  progress 
Gorwyddawd,  odion,  re,  cavalry  j 

Gorwyddfareh,  feirch  n.  managed  horl 
Gorwygo  v,  to  tear  partly 
Gorwyl  n,  overlooking 
Gorwylio  v,  to  overlook 
Gorwyl]  «,  extremely  gloomy 
Gorwyllt  a,  frantic,  mad,  wild 
Gorwym  -au  n,  slight  bandage 
Gorwymp  am,  extremely  fair :  ygorwei  M 
Gorwyn  am,  over  white :  /gorwen     I 
Gorwyr  -ion  »,  great  grandson  _ 
Gorwyrain  nf  the  theme  of  praise      ■ 
Gorwyres  -au  nf,  great  grand-daugh  fll 
Gorwys  -ion  nf  public  summons 
Gorwyth  n,  extreme  ire      _  . 

Goiymboeni,  v,  to  over-fatigue  one's  f , .' 
Gorymborth  re,  excess  of  food         ^     1 
Gorvmchwnl  re,  over-spreading  one's  in 
172 


i   GOS ^___^ 

I  'íoryinoiiwel  -ion  nf  conversion 
lioryiuchwylo  v,  to  be  subverted 
liorymdae'nu  u,  to  overspread  one's  self 
jjiorymdaith,    deithiau   nf   procession; 
..  perambulation 

I  porymdaith,  Gorymdeithio  v,  to  sojourn 
porymdeithydd  -ion  n,  one  who  travels 
much ;  wayfaring  man 
iorymddwyn    n,    embolism,   insertion, 
intercalation.    Dyddiau gorymddwyn, 
intercalary  days 
iorymddygiad  n,  abduction 
Sorymegni'ad  n,  over-exertion,  over-toil- 
rorymyl  -on  n,  extreme  edge  [ing 

rorymyru  v,  to  over-pursue 
îoryn  -od  n,  pimple,  wheal 
iorynog  a,  having  pimples  or  blains 
ìorynys  -oedd  nf,  peninsula 
ìorysgwr  n,  yoke 
rorysgwydd  n,  jutting  over 
rorysu  v,  to  consume  extremely 
ioryw  -iau  n,  degenerate  kind:  v,  he 
did=Gwnaetk 
rorywio  v,  to  degenerate 
tosaig,  seigiau  n,  slight  meal 
[osail,  seiliau    n,    groundwork;    sole 
subject  (of  a  verb) 
•osathru  v,  to  tread  slightly 
■osbaith  a,  polished,  glittering 
osbarth  -au  n.  distinct  part 
■osbarth^/r,  toward 
•osbenu  v,  to  particularize 
osborthi  v,  to  support  slightly 
"bwyllo  v,  to  decide  partly 

:b  -ion  nf  gift,  handsel 
•osefyll  v,  to  stand  slightly 

"lio  v,  to  found ;  to  lay  a  foundation 
-ion  n,  peep,  glance 
osenu  v,  to  chide  or  rebuke  slightly 
oser  np  (-en  nf),  asteroids 
osgedd  -au  n,  figure,  shape 
osgeddiad  n,  shaping 
osgeddig  a,  shapely,  comely 
osgel  -ion  n,  gloom :  a,  gloomy 
osgelu  v,  to  half-conceal 
osgil  n,  half-retreat 
osglwm,  glymau  n,  tent  fastening 
'osglymu  v,  to  tie  slightly 
[osgo  n,   obliquity,   slope.      Ar  osgc 
.osgoi  v,  to  go  aside,  to  avoid  [sloping 
osgordd  -ion  nf,  retinue,  train.    Seren 
osgordd,  Lleuad  osgordd,  satellite 
osgorddi  v,  to  form  a  retinue 
,osgorddlu  -oedd  n,  body  guard 
'osgrain  a,  partly  crawling 
pgred  -ion  nf  faint  belief 
Jsgrynu  v,  to  Cviuse  quaking 


GQW 

Gosgudd  «,  skulking,  lurking 
Gosgymmon  »,  combustible ;  fuel 
Goslef  -au  -oedd  nf  organ  of  utterance  ; 

tone,  note ;  the  throat 
Gdsmeithio  v,  to  yield  aliment 
Gosod  -au  n,  placing ;  statute,  ordinance ; 

position;  onset 
Gosod  v,  to  put,  to  set,  to  lay.  to  place 
Gosodedigaeth  nf  propositioiij  ordinance 
Gosodi  v,  to  set,  to  put,  to  lay 
Gosodiad   n,   placing;   position;  estab- 
lishing ;  proposition 
Gosodol  a,  positional ;  statute 
Gosog  -od  n.  goshajrlsyf 
Goson  -ion  n,  intimation,  rumour 
Goson  v,  to  intimate  slightly 
Gosonial  v,  to  be  whispering 
Gosori  v,  to  be  half  offended 
Gosoriant  n,  slight  offence       [evensong 
Gosper  -au  n,  evening;  evening  prayer, 
Gosranu  v,  to  divide  partly 
Gosteg  -ion  nf  silence,  attention ;  pub- 
lishing;   address;    invocation;    pre- 
lude.    Ar  osteg,   in  public  hearing. 
Gostegion  priodas,  banns  of  matri- 
mony 
Gostegu  v,  to  silence,  to  still 
Gostegwr,  wyr  n,  the  crier  of  a  court, 

who  commands  silence ;  silencer 
Gostrodyr  -iau  n,  pannel,  packsaddle 
Gostwng  v,  to  lower,  to  bring  down ;  to 
humble,  to  abase  [bled,  abased 

Gostyngediga,  lowered;  humble;  hum- 
Gostyngeiddio  v,  to  become  abased,  to 

become  humble 
Gostyngeiddrwydd  n,  humility,  lowliness 
Gostyngu  v,  to  lower,  to  abase,  tohumble 
Gostyngwr,  wyr,  Gostyngydd  -ion  n,  one 
who  abases,  inchnes,  lowers,  or  hum- 
Goswydd  -au  nf  petty  office  [bles 

Goswyn  -ion  nf  slight  charm 
Gosymaith,  ymeithion  n,  support,  food 
Gosymdaith,  deithion  n,  provision,  sup- 
port [vide  sustenance 
Gosymdeithio,  Gosymeithio  v,  to  pro- 
Gosymmud  n,  slight  move :  v,  to  move  a 
Gosymu  v,  to  warble  [Utile 
Gosymwy  a,  warbling,  trilling 
Gosyn  a,  half  amazed 
Gosynio  v,  to  consider 
Gosyrthio  v,  to  totter 
Got  n,  incontinence 
Gotio  v,  to  commit  adultery 
Gotoew  -on  n,  spur 

Goth_ n,  repulsion;  pride  [proudly 

Gothi  v,  to  scorn,  to  be  proud,  to  act 
Gowaered  n,  declivity,  slope,  descent 
173 


GRA 


GRE 


Gowanu  v,  to  divide  j  to  gash 
Gowel  a,  transparent,  clear 
Gowelw  n,  somewhat  pale 

Gowenu  v,  to  half  smile 

Gower  -an  n,  croft,  close 

GÖwni  n,  basting  stitch 

Gowregysu  v,  to  gird  slackly 

Gowrid  n,  slight  blush 

Göwrthodi  v,  to  half  reject 

Gowybod  v,  to  know  partly 

Gowych  a,  somewhat  brave 

Göyfed  n,  slight  sipping 

Göynys  -oedd  nf  peninsula 

Göysu  v,  to  half  consume 

Gra  n,  nap,  frieze  of  cloth 

Grab  -oedd  n.  cluster,  exuberance 

Graban  -au  nf,  vineyard 

Graban  en,  corn  marigold 

Grahin  a.  clasping;  scrambling 

Grabinio'v,  to  scramble 

Gradell,  gredyll  nf,  circular  plate  of  cast 
iron  to  bake  bread  or  cake  upon ;  bake- 
stone ;  griddle  ;grate=Greidell  (  N.W.) 

Gradd  -au  nf,  degree,  rank,  state,  quality 

Graddeb  -ion  nf  climax 

Graddedigaeth  nf  graduation 

Graddeg  -au  nf,  scale 

Graddiad  n,  graduation 

Graddiaith  nf,  climax 

Graddiannu  v,  to  graduate 

Graddiant,  iannau  n,  graduation 

Graddineb  n,  graduality 

Graddio,  Graddogi,  Graddoli  v,  to  con- 
fer rank,  to  graduate 

Graddog  a,  graduated :  -ion  n,  graduate : 

Graddol  a,  progressive  \_nf  scale 

Graddor  -ion  n,  graduate 

Grae  n,  what  is  asperate,  sharp,  or  rough 

Graen  n,  asperity;  grief;  grain,  gloss 

Graen  a,  asperate;  grievous 

Graender  n,  poignancy 

Graenon  np,  gravelly  particles 

Graenu  v,  to  make  rough 

Graenus  a,  glossy 

Graf  np,  the  gariic=Craf 

Grafel,  grefyl  n,  lubber ;  ruffian 

Grai,  greioedd  n,  blight,  blast 

Graian  en  (greienyn  n),  gravel,  coarse 

Graiander  n,  granulosity  [sand 

Graianen  nf,  grain 

Graianol,  Graiandde,  Graianllyd  a,  gra- 
velly, gritty 

Graianu  v,  to  granulate 

Graid,  greidiau  to,  sun  heat;  ardency 

Graid  a,  ardent,  vehement 

Grain,  greinion  nf  socket ;  ring 

Grumadeg  -au  ??,  grammar 


Gramadegol  a,  grammatical 

Gramadegwr,  wyr,  Gramadegydd  -ion  í  , 
gi'ammarian 

Gran  -au  n,  the  cheekbone ;  eyelid 

Gran  a,  precipitous,  shelvy 

Grin  n,  grain,  gloss,  lustre 

Granwg  n,  side  of  the  face 

Granygre  n,  the  visage 

(rras  -au  n,  grace 

Gra^lawn  a,  full  of  grace,  gracious 

Grasol,  Grasusol,  Grasus  a,  gracious    I 

Grasusau  np,  graces=Grasau 

Grawn  np  (gronyn  «),  berries;  grai) a 
roe  of  fish.     Grawn  Corinth,  curran  \ 

Grawnafal  -au  n,  pomegranate 

Grawnwin  np,  gi-apes 

Grawth  n,  plunge 

Grawthu  v,  to  plunge 

Grawys  n,  festival ;  Lent=Garawys 

Gre  -on  nf,  flock,  herd ;  stud 

Gread  n.  herding,  flocking 

Greal  -on  n,  aggregate  of  elements ;  cod  I 
collection ;  magazine,  miscellany 

Greal u  v,  to  aggregate  elements 

Greant  7i,  aggregate ;  collection;  codefl 

Greawd??.  aggregate 

Greddf -au  nf  nature;  instinct;  dispwB 

Greddfiad  n,  habituating  [ti 

Greddfol  a,  habitual,  natural 

Greddfu  v,  to  habituate 

Greff  -ion  nf  sneer ;  irony 

Greffiad  n,  sneering 
Greg  n,  cackle,  cackling 
Greiad  n,  singeing,  blasting 
Greian  -au  nf  what  gives  heat ;  the  s  I : 
Greidell  -i  nf  griddle.    See  Gradell    I 
Greidio  v,  to  scorch,  to  singe 
Greidiol  a,  scorching,  blasting 
Greidyll  -au  n,  griddle,  grid-iron 
Greienyn,  graian  n,  grain  of  gravel     I 
Greinio  v,  to  form  a  ring 
Greinyn  n,  ear-ring ;  pendant 
Greio  v,  to  singe,  to  blast 
Greiol  a,  singeing,  blasting 
Grelyn  -au  n,  drinking-pool 
Grem  -iau  n,  crash ;  gnash 
Greinio  v,  to  crash ;  to  gnash 
Gren  -i  nf  large  earthen  vessel 
Greolen  nf  briony  plant 
Greor  -ion  n,  flock,  herd 
Gresaw  -on  n,  weloome=Croesaw      i 
Gresawiad  n,  welcoming 
Gresawu  v,  to  welcome 
Gresi  n,  pity,  compassion 
Gresyn  n,  pity ;  misery :  a,  piteous     I 
Gresyndod  n,  pitifulness 
Gresvngar  a,  compassionate 
174 


GRW 


GWA 


Bresyni  n,  piteousness 
I  wesynol  a,  deplorable,  pitiable 
presyuu  v,  to  commiserate 

Bresynus  a,  miserable,  pitiful 

3rëu  v,  to  aggregate 

Srewys  n,  herd ;  stud 

ìriddì'an  -au  n,  groan,  moan 

iridd'hn  v,  to  groan 

Iriff,  Grifft,  -oedd  n,  frog  spawn 

iriffyll  n,  frog  spawn 

irig  »,  low  rustle 

irigwd  n,  rustling 

[îriîl  -iau  n.  creak,  chirp 

Srill  a,  creaking,  chirping 

ìrillgnoi  v,  to  eranch 

rrillian  v,  to  keep  creaking 

Irilliedydd  -ion  n,  cricket 

ìrillio  v,  to  creak,  to  crash ;  to  chirp 

«to  np   (gröyn  n),  pebbles :  nf  ridge 
of  pebbles,  formed  by  the  sea 

ìroeg  nf,  the  Greek  language,  Greek ; 

ironell  -au  nf  hard  roe  offish  [Greece 

'îẁnellu  v,  to  generate  roe 

fronyn  -au  n,  grain,  particle 

rronyniad  n,  granulation 

rronynog  a,  having  grains 

rronynol  a,  granular 

irony  mi  v,  to  granulate 

rröyn  n,  pebble,  single  pebble 

rrual  n,  gruel,  porridge 

rraalu  v,  to  turn  to  gruel 

rad  n,  grain  of  stone,  grit 

rudd  -iau  nf  cheek  bone ;  cheek 

ruff,   Grufi't,   -ion  n,  what  is  fierce, 

■rug  -oedd  n,  heath,  ling  [griffin 

rugiad,  iaid  n,  emmet 

■rugiar,  iek  nf  moor-hen,  grouse 

rugion  np  (-yn  n),  emmets,  ants 

ruglwyn  -i  n,  sweet  broom 

rugo  v,  to  gather  heath 

rugog  a,  full  of  heath 

rat  n,  grit ;  fossil 

ratio  v,  to  lay  on  grit 

rwgach  v,  to  rumble 

jrwgn  n,  broken  rumbling 
rwgnach  v,  to  grumble 
rwng  n}  grunt ;  rumbling  noise 
rwm  n,  murmur ;  growl 
rwn,  grynau  n,  ridge  in  a  field 
,rŵn  n,  trembling  noise,  cooing 
rwnach  n,  grumbling=Grwgiiach 
nvnan  n,  hum;  purang;  cooing 
rwnan  v,  to  hum,  to  drone 
|rwniad  n,  droning 
J&rys  np  (-en  nf),  wild  gooseberries 
rwyswydd  np  (-en  nf),  gooseberry- 
trees,  gooseberry-bushes 


Grwyth  n,  murmur 

Gnvytho  v,  to  murmur 

Gryd  -iau  n,  scream ;  war-whoop 

Grydian,  Grydio  v,  to  scream,  to  whoop 

GiTuiaiU  n,  screaming  out 

Grydwst  ?i,  murmur 

Gryg  -oedd  n,  harshness,  roughness 

Gryglys  np,  heath  berries  [grunt 

Gryngian,  Gryngio  v,  to  be  grunting,  to 

Grym  -oedd  n,  force,  energy :  a,  powerful 

Grymial,   Grymiala    v,  "to    mutter,   to 

make  a  murmur 
Grymialog,  Grymialus  a,  muttering 
Grymian  v,  to  drone ;  to  grunt 
Grymiannu,  Grymio  v,  to  make  potent 

or  energetic,  to  strengthen,  to  give 

energy 
Grymian  t  n,  potency,  energy 
Grymus  a,  powerful,  strong,  nervous 
Grymusder  n,  potency 
Grynio  v,  to  form  or  lay  ridges 
Gryw  nf,  Greek 
Gubain  v,  to  hold,  to  moan 
Gwach  -au  nf  hole ;  cavity 
Gwachell,  gwechyll  nf,  skewer;  knit- 
Gwachellu  v,  to  skewer       [ting  needle 
Gwachul  a,  lean,  lank;  feeble 
Gwad  n,  denial,  disowning 
Gwadaeth,   eitlii   n,    spout,    cock,   the 

spout  of  a  flour  mill 
Gwadal  a,  staunch,  firm 
Gwadaliad  n,  staunching 
Gwradalu  v,  to  make  staunch 
Gwadalwch  n,  staunchness 
(jwadiad  n,  denying 
Gwadn,  Gwaddn,  -au  n,  base,  sole 
Gwaduu  v,  to  sole ;  to  foot  it 
Gwadol  a,  denying,  negative 
Gwadu  v,  to  deny;  to  disown 
Gwadd  -od  nf,  mole 
Gwaddeg  -au  nf,  spout ;  scuttle 
Gwaddod  -ion  n,  sediment,  lees 
Gwaddodi  v,  to  cast  a  sediment 
Gwaddodlyd  a,  feculent,  dreggy 
Gwaddol  -ion  n,  portion;  money 
Gwaddoli  v,  to  dower,  to  portion 
Gwaddolog  a,  dowered.     Brenines  wa- 

ddolog,  queen  dowager 
Gwaddotwr,    wyr,    Gwaddwr,    wyr    n, 
Gwae  -oedd  n,  woe  [molecatcher 

Gwaed  n,    blood,    gore.      Gwaed    cyn 

del  wad,  fetus,  embryo  in  the  womb, 

Curiad  y  gwaed,  pulse 
Gwaedboer  n,  blood-spitting 
Gw aedffrau  nf  blood-spilling 
Gwaedgi,  gwn  n,  bloodhound 
GwacdglaisJeisiau  n,  blood  stripe 
175 


GWA 


GWA 


Gwaedgoll  n,  bloodshed 
Gwaedgrawn  n,  pus,  matter 
Gwaedguriant  n,  pulse 
Gwaediad  n,  bleeding,  phlebotomy    ' 
Gwaedlawn  a,  whole  blood 
Gwaedled  of  bloody,  blood-stained 
Gwaedlif,    Gwaedlin,   -oedd   n,   bloody 

flux,  dysentery,  issue  of  blood 
Gwaedlyd  a,  bloody,  sanguinary;  cruel 
Gwaedlydu  v,  to  stain  with  blood 
Gwaedlys  n,  blood-wort ;  centinody 
Gwaedneu  »,  blood  issue 
Gwaedog  a,  abounding  with  blood 
Gwaedogaeth  nf,  sanguinity 
Gwaedogen  nf   blood  pudding,    black 

padding 
Gwaedogi,  Gwaedoli  v,  sanguify 
Gwaedol  a,  sanguineous,  of  blood 
Gwaedoliaeth    nf    kindred    by  blood, 

consanguinity 
Gwaedrawd  n,  course  of  blood 
Gwaedu  v,  to  bleed,  to  let  blood 
Gwaedd  nf  cry,  shout 
Gwaeddan  n,  bawler 
Gwaeddfan  a,  loud  shouting 
Gwaeddfawr  a,  heinous,  crying 
Gwaeddgreg  a,  hoarse  shouting 
Gwaeddi  v,  to  cry,  to  shout 
Gwaeddol  a,  crying,  shouting 
Gwaeddolef  -au  n,  cry  of  woe 
Gwaeddol  ef  -au  nf,  exclamation 
Gwaefyd  n,  state  of  woe 
Gwäeg  nf,  fibula;  clasp 
Gwliegu  v,  to  buckle ;  to  clasp 
Gwael  a,  low,  base,  vile ;  poorly 
Gwaelder,  Gwaeledd,  Gwaelni  n,  vile- 

ness;  misery;  wretchedness 
Gwaeleddu  v,  to  make  wretched 
Gwaelod  -ion  n,  bottom,   base;   dregs, 

bottoms,  lees  [produce  dregs 

Gwaelodi  v,  to  bottom,  to  settle,  or  to 
Gwaelu  v,  to  grow  low  or  poor ;  to  be- 
Gwaelu  v,  to  make  vile  [come  faint 
Gwäell,gwëyll,Gwaell,  gweill  nf  skewer, 

broach;      knitting-needle;      spindle. 

Gwäell  neidr,  dragon-fly 
Gwäellu  v,  to  skewer,  to  broach 
Gwaen,  gweunydd  nf,  plain,  meadow 
Gwaened  a,  headlong ;  furious 
Gwaent  n,  full  view 
Gwaenu  v,  to  put  in  view 
Gwaenyd  v,  to  go  headlong 
Gwaer  n,  downward  look ;  simplicity 
Gwaer  a,  simple ;  rustic,  clownish 
Gwaered  -ydd  n,  descent,  slope 
Gwaeredu  v,  to  tend  downward 
Gwaerol  a,  simple ;  rustic 


[wor.1 
to  becon 


Gwaes  -ydd  n,  pledge ;  deposit 
Gwaesaf  -oedd  n,  pledge ;  deposit :  war 

rant;  deposition 
Gwaesafol  a,  deponent 
Gwaesafu  v,  to  pledge ;  to  insure 
Gwaesol  a,  earnest ;  warranting 
Gwaesu  v,  to  pledge ;  to  deposit ;  to  p 
Gwaeth,  Gwaethach  a,  worse,  more 
Gwaethaf  a,  worst,  most  bad.  Gwaethi 
y  modd,   so  much  the  worse,   I  t 
sorry  to  say,  to  make  things  worse 
Gwaethäu  r,  to  grow  worse,  to  impair 
Gwaetherwydd  i,  alas 
Gwaethliad  n,  strugghng 
Gwaethu  i-,  to  make  worse 
Gwaethwaeth  ad,  worse  and 
Gwaethwg  n,  impaired  state 
Gwaethygiad  n,  impairing 
Gwaethygu   v,  to   impair 
Gwaew,  gwaewyr  n,  pang,  pain,  agon 

spasm :  nf  spear,  lance 
Gwaevrffon,  ffyn  nf  javelin 
Gwag  n,  void,  vacuum 
Gwag  a,  void,  empty,  vacant 
Gwagder  n,  emptiness 
Gwagedd  -au  n,  emptiness ;  vanity 
Gwageddu  v,  to  act  vainly 
Gwagelog  a,  circumspect,  wary 
( rwagelu  v,  to  act  cautiously 
Gwagelyd  v,  to  shun,  to  avoid 
Gwagfa,  f  ëydd  nf  vacuum 
Gwagfalch  a,  vainglorious 
Gwagfolach  n,  vain  boasting 
Gwaghau  ,Gwagio  v,  to  luaki 
Gwagiad  ?^,  making  void 
Gwagiaith  nf,  vain  prattle 
Gwagl  n,  waggling,  instability 
Gwaglais,  leisiau  n,  hollow  voice 
Gwagle  -oedd  n,  empty  place,  space,  vc 
Gwaglog  a,  unsteady,  waggling 
Gwaglwyf  en  (-en  nf),  the  linden 
Gwagnod  -au  n,  cipher,  naught,  0,  ta 
Gwagogoniant  n,  vain  glory 
Gwagorchest  -ion  nf  ostentatious  sk 
Gwagorfoledd  n,  vain  triumph,  boasti 
Gwagr,  Gogr,  -au  ii,  sieve;  riddle 
Gwagraid,  eidiau  n,  sieveful 
Gwagrwr,  wyr  n,  sievemaker 
Gwagymffrost  n,  rodomontade,  swagg 
Gwagymgais  n,  vain  attempt  [i 

Gwang  vf  greed,  voracity^Gwanc 
Gwangen,  gwangod  nf,  the  shad 
Gwangiad,  iaid  n,  the  sewin  fish 
Gwahan   n,   separation;   difference 
separate,  distinct.     Ar  wahan 
rately,  apart,  by  themselves 
Gwahanai.  eiou  n,  genitive  case 
176 


ì  a  void 


•anc 
1  fish 

nice: 
n,  se 


GWA 

Bfehanblŷg  -ion  n,  the  diapliora 
[Jwahanedigaethydd  -ion  re,  the  genitive 
Swahanfod  -an  ti,  individual  [case 

Bwahanglaf  a,  leprous.     Gwahangleif- 
Swahanglwyf  n,  leprosy        [ion,  lepers 
Gwahanglwyfus  a,  leprous 
Gwahaniadol  a,  disjunctive  [distinction 
fiwahaniaeth  n,  separation;  difference, 
Swahaniaethol  a,  disjunctive         [nate 
Grwahaniaethu  v,  to  differ ;  to  discrimi- 
Gwahanien  -i  nf  separation  veil 
Swahannod  -au  n  &  nf  colon 
Gwalmnnodiad  n,  Gwahannodiaeth  nf, 

punctuation 
Gwahanol     a,     separating;     different. 

Cleifion  gwahanol,  lepers 
iGwahanoldeb  n,  separateness 
.Gwahanoli  v,  to  make  distinct 
Bwahanran  -au  nf  paragraph 
Gwahanred  -ion  nf  discrimination 
Bwahanredol  a,  discriminating 
■ftrahanredu  v,  to  distinguish 
Gwahansang  -an  nf  parenthesis 
Mrahansangiad  n,  interposition 
Gwahansangol  a,  parenthetical 
fiwahansangu  v,  to  interpose        [guish 
iGwahanu  v,  to  divide,  to  part;  to  distin- 
Bwahardd,    Gwaharddu  v,  to  prohibit, 

'  to  forbid 
Gwahardd  -oedd  n,  prohibition 
Gwaharddeb  -ion  nf  injunction 
Gwaharddol  a,  prohibitory 
■rahen  n,  exhaustion 
Gwahenu  v,  to  exhaust,  to  empty 
Gwahenydd  -ion  n,  one  who  pours  out 
jGwahodd,  ion,  Gwahoddiad  -au  n,  bidd- 
ing, invitation 
Gwahodd,  Gwahoddi  v,  to  invite,  to  bid 
Gwahoddwr,  wyr  ?^,  inviter 
Gwail,  gweilion  n,  what  is  over  or  spare 
Gwain,  gweiniau  nf,  what  serves  or  sup- 
ports; carriage;  sheath,  scabbard 
Gwain,  Owaint  a,  smart,  neat,  brisk 
Gwair,  gweiriau  n,  hay 
iGwair  a,  fresh,  sprouting ;  ardent 
'Gwaisg  ii,  briskness ;  vigour 
Gwaisg  a,  brisk,  lively 
iGwaith,  gweithiiiu  n,  act,  action ;  work. 
.'     Gweithiau,  works,  manufactories 
Gwaith,  gweithiau  nf  course,  turn,  time 
;Gwaith  c,  because  that,  since 
Gwâl,  gwalau  if,  couch ;  inhabited  re- 
gion ;  plat ;  fallow.    Gwâl  ysgyfarnog, 
i    hare's  form 

,Gwal  -iau,  gwèlydd  nf  wall,  rampart 
Gwala  nf  fullness,  sufficiency 
Hnlabr  -an  vf,  pathway 
12 


GWA 

Gwalad  n,  arrangement,  order 
Gwaladr,  gwelydr  n,  ruler,  sovereign 
Gwaladru  v,  to  arrange,  to  order 
Gwala eth  n,  grief,  sorrow=Galaeth 
Gwalaethu  v,  to  grieve 
Gwalas  -au  nf  couch ;  low  land 
Gwalbant   n,  the  top  of  a   wall   of  a 

building  where  the  beams  rest 
Gwalc  -iau  nf  tui'n  up;  fence  work; 
battlement,  parapet,  rail ;  cock  of  a  hat 
Gwalcio  v,  to  turn  up,  to  cock  [tied 
Gwalciog  a,  turned  up,  cocked ;  embat- 
Gwalch,  gweilch  n,  what  soars ;  hawk ; 

hero;  fellow 
Gwalches  -au  nf  female  hawk 
Gwalchu  v,  to  soar  aloft 
Gwalchwr,  wyr  n,  falconer 
Gwalchwriaeth,     Gwalchyddiaeth     nf 
Gwald  -iau  n,  hem;  welt  [falconry 

Gwaldas  -au  nf  strengthening  welt 
Gwaldon  -au  nf  raised  bank 
Gwaldu  v,  to  welt,  to  hem 
Gwales  -au  nf,  couch ;  region 
Gwalfa,  f Liu  nf,  layer,  stratum 
Gwaling  -au  n,  litter,  brood 
Gwalio  v,  to  wall,  to  fence 
Gwaltes,  eisiau  nf  welt  of  a  shoe 
Gwalteisio  v,  to  form  a  welt 
Gwalwys  up,  the  Gauls=Galwys 
Gwaly  -on  n,  capacity,  inside 
Gwalyo  v,  to  make  full         [negligence 
Gwall   -au  n,   defect,    neglect,    want; 
Gwallawd  n,  failure,  mistake 
Gwallawiad  n,  pouring  out 
Gwallbwyll  n,   irrationality,   defect   of 
Gwalldan  -au  n,  wildfire  [reason 

Gwallfarn  -au  nf  faulty  judgement 
Gwallgam  -au  n,  false  step 
Gwallgof  n,  distraction,  madness 
Gwallgof,  Gwallgofus  a,  mad,  distracted, 
insane,  deranged  [asylum 

Gwallgofdy,  dai  n,  madhouse,   lunatic 
Gwallgofi  v,  to  become  distracted,  de- 
deranged,  or  insane 
Gwallgofiaid  np,  lunatics,  madmen 
Gwalio  v,  to  pour,  to  empty 
Gwallofaint  n,  defection,  failing 
Gwallon"  v,  to  pour  out 
Gwallofiad,  iaid  n,  tapster 
Gwallog  a,  defective,  faulty 
Gwallogair  n,  error  in  pleading 
Gwallt  n&c  en  (-yn  n),  hair  of  the  head 
Gwalltiad  n,  growing  of  hair 
Gwalltog  a,  having  hair,  haired 
Gwalltu  v,  to  grow  hair  [erroneous 

Gwallus  a,  negligent,  faulty,  defective ; 
Gwallusdra  n,  negligence 

177 


GWA 


GWA 


Gwallwg,  Vgion  n,  detection 
Gwallygfa,  f  è'ydd  nf  imperfection 
Gwallygiad  n,  making  faulty 
Gwallygus  a,  defective,  fallible 
Gwammal  a,  wavering,  fickle,  unstable 
Gwammaldra  n,  inconstancy,  fickleness, 

instability,  capriciousness 
Gwammaliad  n,  wavering 
Gwammalu  v,  to  waver 
Gwan,  gwanau  n,  thrust,  stab,  prick 
Gwan  a,  weak,  feeble,  faint:  p  gwcinion 
Gwan,  gweiniaid  no,  weak  person,  weak- 
Gwanaf-aura/,  layer,  stratum;  row  [ling 
Gwanafu  V,  to  place  in  layers 
Gwanar  n,  leader:  a,  leading;  forward 
Gwanas  -au  nf  jut ;  prop ;  shank ;  clasp : 
Gwanasu  v,  to  prop ;  to  clasp         [hook 
Gwanc  -iau  nf  basket ;  greed,  voracity, 
Gwancio  v,  to  gorge,  to  glut  [greediness 
Gwancus  a,  voracious,  greedy 
G wander  -au  n,  weakness,  debility 
Gwaneg  -au  nf  gait;   drift;   haunch; 
Gwanegiad  n,  drifting  [surge 

Gwanegu  v,  to  rise  in  waves 
Gwanftyddio  v,  to  mistrust 
Gwangalon  a,  weak-hearted 
Gwangoelio  v,  to  distrust 
Gwanhau  v,  to  weaken 
Gwanobeithio  v,  to  despond 
Gwanol  a,  stabbing,  pricking 
Gwant  -au  n,  butt,  mark 
Gwantan  a,  fickle ;  wanton 
Gwantu  v,  to  sever ;  to  thrust 
Gwanu  v,  to  pierce,  to  thrust,  to  stab 
Gwanwyn  n,  the  spring 
Gwanychiad  n,  debilitating ;  debility 
Gwanychu  i\  to  debilitate^to  weaken 
Gwâr  a,  placid,  gentle,  tame 
Gwar  -au  nf  the  nape  of  the  neck 
Gwara,  eon  n,  fencing ;  play,  game :  v, 

to  fence ;  to  play 
Gwaradwydd  71,  reproach  [age 

Gwaradwyddo  v,  to  disgrace,  to  dispar- 
Gwaradwyddus  a,  scandalous,  disgrace- 
Gwarafun  n,  restraint ;  grudge  [ful 
Gwarafun,  Gwarafuno  v,  to  begrudge 

to  forbid,  to  prohibit 
Gwarafuniad  n,  begrudging 
Gwaranred  -ion  nf,  guarantee 
■  Gwaranredu  v,  to  guarantee 
Gwarant  -au  nf,  security,  warrant 
Gwarantol  a,  warranting 
Gwarantu  v,  to  warrant,  to  certify 
Gwarbin  -au  n,  bow-pin  of  a  yoke 
Gwarcen  nf  top  of  the  back 
Gwarchad,  Gwarchadw  n,  guarding :  v 

to  ward;  to  watch 


warchae  -oedd  n,  blocking  up;  siege 

v,  to  block  up;  to  besiege 
Gwarchaead  n,  besieging 
Gwarchan  -au  nf  incantation  [bosiegi 
Gwarchäu,  Gwarchan  v,  to  confine,  t) 
Gwarchawdwr,  wyr  n,  one  who  guards 

warden,  conservator 
Gwarchdwr,  dyrau  n,  watch  tower 
Gwarched  v,  to  ward,  to  watch 
Gwarcheidiol  a,  conservatory 
Gwarcheidioldeb  n,  conservation 
Gwarcheidwad,  aid  n,  guardian 
Gwaxcheidwadaeth  nf  guardianship 
Gwarchen  -au  nf  surface  [men 

Gwarchglawdd,   gloddiau  n,  intrench 
Gwarchiad  n,  covering  up 
Gwarchlys  -iau  n,  castor  oil  plant 
Gwarchod  n,  guarding  in:   v,  to  lool 

after,  to  watch,  to  ward 
Irwarchodaeth  nf  wardsliip 
Gwarchodi  v,  to  ward,  to  watch 
Gwarchodlu,   Gwarchawdlu,  -oedd   cr, 
Gward  n,  guard,  ward  [garriso 

Gwarder  n,  placidness 
Gwardwydd  «,  scandal=Gwaradwydd 
Gwardd  -ion  n,  prohibition:  v,  toforbi< 
Gwarddiad  n,  prohibiting 
Gwarddol  a,  interdictory,  prohibitory 
Gwarddrws,  ddrysau  n,  lintel  of  a  door 
Gwarddu  v,  to  prohibit=Gwahardd      | 
Gware  v,  to  play,  to  sport=Chwareu 
Gwared  v,  to  deliver,  to  redeem 
Gwared  -ion  n,  release,  deliverance,  re 

demption;  remedy;  afterbirth 
Gwarediad  n,  delivering,  redeeming 
Gwarediant  n,  deliverance 
Gwaredig  a,  delivered,  redeemed  [some 
Gwaredigion  np,  the  redeemed  or  ran 
Gwaredigol  a,  redemptory 
Gwaredol  a,  redeeming,  saving 
Gwaredoldeb  n,  redeemed  state 
Gwaredred  nf  refuge ;  emancipation 
Gwaredydd  -ion,  Gwaredwr,  wyr  n,  de 

liverer,  redeemer  [nes 

Gwaredd  n,  placidity,  mildness,  gentle, 
Gwareddogi  v,  render  mild 
Gwareddol  «,  humanizing 
Gwareiddio  v,  to  make  gentle,  to  tame  i 

to  humanize,  to  civilize 
Gwareu   -on  n,    play,   sport;    game= 
Gwarff'oniad  n,  trouncing        [Chware 
Gwargaled  a,  stifihecked,  obstinate 
Gwargam  a,  having  a  stooping 
Gwargemi  n,  stoop  in  the  back  _ 
Gwarged  -ion  nf  surplus ;  leavings 
Gwargrwm  a,  round  shouldered 
Gwargrwth  a,  hunch-backed 
178 


GWA 


GWA 


Éirargrymu  r,  to  stoop  the  back 
Gwarhâd  nf  making  tame 
Gwarhau  v,  to  tame,  to  make  gentle 
JGwarineb  n.  gentleness  [burse 

Gwario  v,  to  expend,  to  spend,  to  dis- 
•Gwarllost,  Gwarog,  -au  nf,  the  bar  part 
Gwarogaeth  nf  homage  [of  a  yoke 

Gwarogi  v,  to  subjugate 
•Gwarogiad  n,  subjugating 
JGwarsangiad  n,  trampling 
iGwarsyth  a,  stiffnecked 
fcrarsythni  n,  stiffneckedness 
Gwart  n,  guard,  ward 
Gwartiad  n,  guarding 
Gwartu  v,  to  guard,  to  ward 
Gwarth  n,  reproach,  shame,  disgrace 
Gwartha  v,  to  asperse,  to  reproach 
Gwarthâd  n,  disparaging 
•Gwarthiied  n,  aspersion 
fcwarthaf-ion»,  summit,  surface.  Dyfod 

ar  warthaf,  to  assail,  to  come  upon 
Gwarthafl  -au  nf  stirrup 
fGwarthaflu  v,  to  put  on  a  stirrup 
!;Gwarthafu  v,  to  go  upon ;  to  ride 
Gwarthal  -ion  n,  thing  to  boot;  agio 
.Gwarthan  nf,  covert,  shelter 
Gwarthäu  v,  to  asperse 
Gwartheg  np,  horned  cattle 
Gwarthegydd  -ion  n,  cattle-dealer 
Gwarther  -au  n,  cavalier 
Gwarthfa  -oedd  nf,  the  private  part 
Gwarthfael  nf  mean  advantage 
Gwarthfor  -oedd  n,  surf  of  the  sea 
Gwarthiad  n,  aspersion 
i  Gwarthle  -oedd  n,  the  privities 
Gwarthlef  -au  nf  calumny 
iGwarthol  -ion  nf  stirrup 
Gwarthor  -ion  n,  quadrature,  quarter 
Gwarthrudd  -iau  n,  disgrace,  contumely 
Gwarthruddo  v,  to  scandalize,  to   dis- 
Gwarthruddiol  a,  scandalizing  [parage 
Gwarthu  v,  to  asperse,  to  degrade 
Gwarthus  a,  shameful,  disgraceful 
Gwarwch  n,  gentleness 
Gwarwg,  ygau  n,  stoop,  bend 
Gwarwy  -on  n,  pleasure ;  play 
Gwary  n,  bow  of  yoke 
Gwas,    gweision    n,    youth;    servant. 
Gwas    y   dryw,    titmouse.     Gwas  y 
gog,  hedge  sparrow.     Gwas  y  neidr, 
'   dragonfly.    Yr  hen  was,  the  devil 
Gwasaeth  n,  attendance,  service 
;  Gwasaethu  v,  to  minister 
Gwasaidd  a,  servantlike,  servile 
.Gwasan  nc,  youth ;  page 
Gwasanaeth  n,  service 
Gwasanaetbgar  a,  serviceafek 


Gwasanaethiad  n,  serving 
Gwasanaethol  a,  ministering 
Gwasanaethu  v,  to  serve 
Gwasanaethwr,    wyr,    Gwasanaethydd 

-ion  n,  servant,  man-servant 
Gwasanaethwraig,    wragedd,    Gwasan- 

aethyddes  -au  nf  maid-servant 
Gwasant  -au  n,  ministration 
Gwasarn   -au  n,  foundation;   what  is 

strewed;  litter;  booty 
Gwasarniad  n,  strewing 
Gwasarnu  v,  to  strew,  to  litter 
Gwasel  -au  n,  glance,  sight,  aim 
Gwasg,  gweisg,   -oedd,  -au  nf  press, 

waist;  pressure 
Gwasgar  -ion  n,  dispersion :  a,  scattered. 
Ar  wasgar,  scattered  abroad,  dispersed 
Gwasgarawd  n,  dispersion 
Gwasgaredd,  Gwasgaroldeb  n,  the] quali- 
ty of  being  dispersed 
Gwasgarfa  -oedd  nf  scene  of  scattering 

or  dispersion 
Gwasgariad  n,  scattering 
Gwasgarog  a,  being  scattered 
Gwasgarol  a,  scattering  [perse 

Gwasgaru,  Gwasgar  v,  to  scatter,  to  dis- 
Gwasgfa,  f  ëydd,  -on  nf  pressure ;  pang ; 
Gwasgiad  n,  pressing  [fit 

Gwasgod  -ion  n,  shelter,  covert 
Gwasgod  -au  nf  waistcoat 
Gwasgodfa  -on  nf  covert ;  bower 
Gwasgodi  v,  to  shelter,  to  shade 
Gwasgodlen  -i  nf  awning 
Gwasgodol  a,  sheltering 
Gwasgodwydd  n,  bower,  arbour 
Gwasgol  a,  pressing,  squeezing 
Gwasgrwym  -au,  n,  bandage.     Gwasg- 

rwymau,  stays 
Gwasgu  v,  to  press,  to  squeeze 
Gwasgwyn,  gweisgwyn  n,  gentle  rise 
Gwasgwynfarch,feirch«,  managed  horse 
Gwasod  a,  tufty  (as  a  cow) 
Gwasodi  v,  to  be  tufty 
Gwasodrwydd  n,  tuftiness 
Gwasol  a,  ministering,  serving 
Gwastad  -oedd  n,  level,  plain 
Gwastad  a,  level,  plain,  smooth;  steady; 
constant.      Yn  wastad,  always,   for 
ever 
Gwastadedd  n,  evenness,  level      [place 
Gwastadfa,   Gwastadle,  -oedd  n,  level 
Gwastadfod  -au  nf,  constant  state 
Gwastadiad  n,  levelling 
Gwastadol  a,  uniform ;  continued,  con- 
tinual.    Yn    wastadol,    continually, 
always 
Gwastadoldeb  n,  continuity 
179 


0WE 

Gwastadrwydd  n,  evenness 
Gwastadu  v,  to  make  level 
Gwastata  v,  to  be  steady  or  even 
Gwastatiiu  u,  to  level,  to  smooth;    toi 

make  even;  to  rest;  to  be  composed 
Gwastraff  -ion  n,  waste,  prodigality 
Gwastrafm  v,  to  squander,  to  waste 
Gwastraffwr,  wyr  «,  prodigal  or  waste- 
ful man,  waster 
Gwastrawd.  trodion  n,  groom,  equerry 
Gwastrin  -ion  n,  servitude,  toil 
Gwastrodedd  n,  office  of  a  groom 
Gwastrodi  v,  to  serve  as  a  groom 
Gwasu  v,  to  make  a  servant 
Gwatwar  -oedd  n,  mockery,  jest 
Gwatwar  v,  to  mock,  to  deride,  to  ridi- 
Gwatwaretligaeth  nf  derision         [cule 
Gwatwareg  nf  sarcasm,  irony 
Gwatwargar  a,  derisive,  sarcastic 
Gwarwargerdd  -i  nf  irony,  satire,  1am- 
Gwatwariaith  nf  irony  [poon 

Gwatwaru  v,  to  mock,  to  jest,  to  deride 
Gwatwarus   a,  mocking,    sarcastic,   or 
deriding  [satirist 

Gwatwarwr,   wyr   /?,    mocker,    scoffer; 
Gwatwor,  &c.=Gwatwar 
Gwau,  gweuoedd  ra,  weaving;  knitting: 

v,  to  weave ;  to  knit 
Gwandd.gweuddau  vf  daugbter-in-law 
Gwawch  nf  loud  scream 
Gwawd  -iàu  n,  panegyric ;  irony,  jeer 
Gwawdgar  a,  fond  of  praise ;  apt  to  jeer 
Gwawdio  >:,  to  panegyrize;  to  jeer;  to 
Gwawdodyn  n,  metre  so  called     [mock 
Gwawdus  a,  encomiastic;  jeering,  iron- 
ical, mocking 
Gwawdydd  -ion  n,  panegyrist ;  mocke 
Gwawl  n,  light,  radiancy 
Gwawn  n,  the  gossamer 
Gwawr  n,  hero,  worthy 
Gwawr  -oedd  nf,  dawn,  day-break;  hue 
Gwawrio  v,  to  dawn 
Gwb  n,  moan,  doleful  cry 
Gwd  n,  wind,  twist,  turn 
Gwden  -i,  gwdyn  nf  withe ;  coil 
Gwdeniad  n,  withing 
Gwdenu  v,  to  twist  a  withe 
Gwdd  n,  what  twists  or  turns 
Gwddi,  Yod  n,  hedging-bill 
Gwddor  -au  nf,  wooden  bridge 
Gwddf,  gyddfau,  Gwddwg,  Gwddw  n, 

the  neck,  throat 
Gwddwgen  nf  neckcloth 
Gwe  -oedd  7if  web.  web  of  cloth 
GvrepxssGo,  Gwa,  Gwo 
GWead  n,  weaving;  knitting      [weaver 
Uweadur    -iaid,    Gweawdr,    odron    n, 


GWE 

Gweb  -au  nf  visage;  phiz 
Gweery  a,  vapid,  feeble,  flimsy 
Gwech  af  brave ;  fine,  gay :  m  gwych 
Gwed  n,  utterance;  saying 
Gwedi,  Gwedy^jr,  after,  later  than :  ad 
after,    afterwards.       Gwedi    myned 
gone.     Mae  wedi  bod,  has  been 
Gwediad  n,  saying 

Gwedn,  af  tough,  tenacioxrs :  m  gwydn 
Gwedol  «,  relating  to  speech 
Gwedresi  nf  lizard 
Gwedyd  v,  to  say,  to  speak 
Gwedyn  ad,  afterwards 
Gwedd  -au nf,  aspect,  form; yoke;  teanr 
Gweddaidd  a,  orderly,  appropriate,  suit- 
able, decent,  becoming 
Gweddeidd-dra  n,  orderliness,  propriety 
decency;  moderation;  handsomeness 
Gweddeiddgar  a.  orderly,  decent 
Gweddeiddio  v,  to  make  decent 
Gweddi,  i'au  nf  prayer,  supplication 
Gweddîad  n,  praying 
Gweddiad  n,  conforming 
Gweddiant  n,  conformity 
Gweddig  a.  seemly,  decent 
Gweddill  -ion  n,  remnant;  leavings 
Gweddillio  v,  to  leave  remnants 
Gweddillyn  n,  small  remnant 
Gweddio  v,  to  pray,  to  supplicate 
Gwedd'iwr,   iwyr  n,    supplicator,   sup 

pliant,  petitioner 
Gv.eddlys  -iau  n,  herb  wood 
Gweddnod  -au  nf  feature 
Gweddog  a,  connected,  yoked 

!  a,  orderly;  reasonable,  moder 

itty  well 

b  n,  orderliness 

li  v,  to  render  orderly 

Gweddu  v,  to  render  orderly ;  to  yoke 

to  wed;  to  become,  to  suit,  to  befit 
Gweddus  a,  orderly ;  seemly;  fitting 
Gweddusdra  n,  orderliness 
Gweddusiad  n,  making  orderly 
Gwedduso  v,  to  render  orderly  or  fit 
Gweddw  a,  fit  for  connection;  single 
widow.       Gwraig     weddw,     widow 
Merch    weddw,    unmarried    woman 
spinster.       Hen    ferch    weddw,    ol< 
maid.     Mab  gweddw,  bachelor,  singl 
man.       Maneg    weddw,    odd 
Ych  gweddw,  ox  deprived  of  a  t'ellov 
Gweddwad  n,   rendering  or  becomim 

single  or  widowed 
Gweddwdod  n,  single  state ;  widowhood 
Gweddwi  v,  to  render  single 
Gweddyg  -au  n,  shoe-last 
Gwefl  -au  "/,  chop,  snout,  lip 
1Z0 


GWE 


GWE 


Gweflaid,  eidiau  nf  chopi'ul 

Gweflo  v,  to  lick;  to  cry;  to  snivel 

Gwerlod  -iau  n,  clash  on  the  chops 

Gwefiodio  v,  to  dash  the  chops 

Gweflog  a,  blubber-lipped 

Gwefr  -au  n,  amber 

Gwefraidd,  Gwefrol  a,  of  the  nature  of 

amber;  electric.    Hysbysai  gwefrol, 

electric  telegraph 
Gwefreiddio  v,  to  electrify 
Gwefru  v,  to  do  with  amber 
■wefus  -au  nf  the  human  lip 
Gwefusglec  -iau  nf  smack  of  the  lip 
Gwefusiad  n,  touching  the  hp 
Gwefuso  v,  to  touch  lips 
Gwefusog  a,  having  lips 
Èwefusoì  a,  labial,  of  the  lip.     Gwefus- 

olion,  labials 
Ineg  n,  totter,  wagging 
■wegi  n,  vanity,  levity 
[Swegian  v,  to  keep  tottering 
Bwegil  -au  nf  the  nape  of  the  neck 
Ifwegilio  v,  to  turn  the  back 
Gwegilsyth  a,  stiifnecked 
Gwegio  v,  to  totter,  to  wag 
Gwegiol  «,  tottering,  wagging 
Gweglyd  a,  tottering,  feeble 
Gwegriad  n,  searcing,  sifting 
Gwegru  r,  to  scarce,  to  sift 
■wegrwr,  wyr,  Gwegrydd  -ion  n,  sifter ; 

sieve-maker 
■wegryn  n,  searcing,  sifting 
Gwegryniad  n,  searcing 
gwegrynu,  Gwegryn  v,  to  searce,  to  sift 
Gwengyn  n,  the  sewin  fish 
Gwehelyth  -au  nf  lineage ;  tribe 
Gwchil  nf  imperfect  fruit 
i  Gwehilio  v,  to  yield  refuse 
Gwehilion  np.  refuse,  trash,   outcasts. 

Gwehilion  y  bobl,  refuse  of  society, 

scum  of  the"eai-th 
Bwehilioni  v,  to  yield  refuse 
Gwehyn  -iun  ?i,  exhaustion 

'.  pouring,  shedding 
Rwehynai,  eion  n,  exhauster 
■jrehyniad  n,  effusion 
Gwelivnol  o,  effusing,  pouring 
Gwehynu  v,  to  effuse,  to  pour 
Gweilchydd  -ion  a,  falconer 
GwL-ilgi.  i'oedd  nf  torrent;  ocean 
Gweilging  -oedd  >i,  beam,  bar,  perch 
Gweili  n,  spare,  surplusage 
Gweilig  a,  being  over,  spare 
■weiling  n,  pole  brass,  brass 
Gweilw  n,  spare,  surplus 
Gweilydd  -ion  n.  sparer;  absolver 
Gweini  n.  service,  servitude 


weini  v,  to  attend,  to  minister,  to  serve 
Gweiniad  n,  serving ;  sheathing 
Gweiniant  n,  ministration 
Gweinid  n,  attendance ;  service 
Gweinidog  -ion  n,  minister;  servant 
Gweinidoga  v,   to  perform  service,  to 

minister 
Gweinidogaeth  nf  ministry,  service 
Gweinidogaethu  v,  to  minister 
Gweinidoges  -au  nf  maid-servant 
Gweini dogi  v,  to  minister,  to  serve 
Gweinidogol  a,  ministrant 
Gweinif  n,  ministration 
Gweinifiad,  iaid  n,  one  who  serves 
Gweinig  o,  ministrant,  serving 
Gweinigio  v,  to  minister 
Gweinigiol  a,  ministrant 
Gweinio  i\  to  put  in  a  sheath,  to  sheathe 
Gweini ol  a,  ministrant;  sheathing 
Gweinydd  -ion  «,  attendant ;  servitor 
Gweinyddes  -au  nf  female  attendant 
Gweinyddferch  -ed  nf  serving-woman 
Gweinydd iad  n,  ministering 
Gweinyddiadu  »,  to  minister 
Gweinyddiaeth  nf  ministry  [wait 

Gweinyddu  »,  to  minister;  to  attend,  to 
Gweinyddol  a,  ministering 
Gweirdir  -oedd  n,  hay  land       [meadow 
Gweirglawdd,  gloddiau    nf    hay-field, 
Gweirio  v,  to  make  or  become  hay 
Gweiryn  n,  blade  of  hay 
Gweisgen  -au  nf  press,  stamp 
Gweisgi   o,   alert,    brisk,   gay.      Cnau 

gweisgi,  ripe  nuts,  slipshel]  nuts 
Gweisgi'o  v,  to  slip  out ;  to  make  brisk 
Gweisgion  np,  husks,  shells 
Gweisgioni  v,  to  husk;  to  crumble 
Gweisionain  np,  tiny  striplings 
Gweitio  v,  to  wait 

Gweithdy,  dai  n,  workhouse ;  workshop 
Gweithfa,  fëydd  nf  manufactory 
Gweithfaol  a,  manufacturing 
Gweithfuddig  o,  victorious 
Gweithgar  a,  industrious ;  laborious 
Gweithian  ad,  now 
Gweithiau  ad,  sometimes,  at  times 
Gweithiedydd  -ion  n,  operator 
Gweithio  v,  to  work,  to  operate,  to  labour 
Gweithiol  a,  working 
Gweithiwr,  wyr  n,  workman,  labourer 
Gweithle  -oedd  n,  workshop 

in  ad,  at  present,  now 
Gweithred  -oedd  nf  action,  act,  deed 
Gweithredai,  eion  n,  operator 
Gweithrediad  n,  working,  operation 
Gweithred iadu,   Gweithrediannu    v,    to 
Gweithrediant  «.  operation        [operate 
181 


GWE 


GWE 


Gweithredol  a,  operative,  active 
Gweithredu  v,  to  operate,  to  act,  to  work 
Gweithredwr,  wyr  n,  worker 
Gwel  to,  the  sight  or  vision 
Gweladwy  a,  what  may  be  seen,  visible 
Gwelameg  nf  haw  in  the  eye 
Gwelchyn  to,  pert  little  fellow 
Gweled  v,  to  see;  to  perceive;  to  ob- 
serve :  to,  sight,  vision 
Gwelediad  to,  seeing,  perception 
Gwelediant  to,  vision,  perception 
Gweledig  a,  being  seen,  visible 
Gweledigaeth  nf,  a  vision ;  apparition 
Gweledydd  -ion  to,  spectator,  seer 
Gweilgin  »,  tong ;  hitch 
Gweli,  l'au  to,  wound ;  calumny 
Gweling  -au  nf,  clear  space ;  lawn 
Gweli'o  v,  to  lay  open ;  to  wound 
Gwelw  a,  pale :  to,  pale  hue 
Gwelwad  to,  making  pale 
Gwelwder  to,  paleness 
Gwelwi  v,  to  grow  pale 
Gwelwlas  a,  pale  blue ;  pale 
Gwely  -au  n,  bed,  couch ;  plat ;  tribe 
Gwelyawd  to,  lying-in 
Gwelyd  -on  to,  opening ;  wound 
Gwelydd  -on  «,  bed ;  stock  of  a  family 
Gwelyddaint  to,  state  of  repose 
Gwelyddu  v,  to  take  repose 
Gwelyddyn  to,  repository 
Gwelyf  -au  to,  couch,  bed 
Gwely fod  to,  lying-in 
Gwelyfodi  v,  to  lie  in 
Gwelyg  -au  »,  wine-press 
Gwelygordd  -au  nf,  kindred,  tribe 
Gwelyo  v,  to  put  in  bed,  to  bed 
Gwelyog  a,  bedded,  having  a  bed ;  here- 
Gwell  a,  better  [ditary 

Gwella  v,  to  better,  to  mend,  to  improve 
Gwellâd  n,  bettering,  improvement 
Gwellaif,  lleifiau  n,  shears,  scissors 
Gwelläu  v,  to  better,  to  improve 
Gwelleifio  v,  to  cut  with  shears 
Gwelliad  »,  bettering,  improvement 
Gwelliannu  v,  to  better,  to  amend 
Gwelliant  n,  amendment 
Gwellig  a,  improving,  mending 
Gwelling  «,  benediction 
Gwellineb  »,  improvement 
Gwellt  en,  grass ;  sward ;  straw 
Gwelltio  v,  to  turn  to  straw 
Gwelltog  a,  grassy ;  having  straw 
Gwelltorio  v,  to  cover  with  grass 
Gwelltyn. »,  blade  of  grass;  a  straw 

y*gwelltenr 
Gwellwell  ad,  better  and  better 
Gwellynio  v,  to  improv» 


Gwemp  af  fair,  gay,  splendid :  m  gwyrap 
Gwempl  -au  nf,  wimple,  veil 
Gwên,  gwenau  nf  smile,  simper 
Gwen  of  white,  fair,  beautiful :  m  gwyr 
Gwen  nf  fair  one,  beauty 
Gwenan  nf,  blister  on  the  skin 
Gwenci,  i'od  nf,  stoat,  weazel 
Gwendid    -au     n,    weakness,     frailty. 

Gwendid  y  lleuad,  the  wane  of  thi 

moon.    Mae  gwendid  ar  y  lleuad,  the 

moon  is  in  the  wane 
Gwenddydd  nf  the  morning  star 
Gwener  nf  what  yields  bliss;  Venus 

Dydd  Gwener,  Friday.     Gwenerau 

Fridays 
Gwenfa,  fäu  nf,  curb  of  a  bridle 
Gwenhwys,   Gwenhwyson  np,   men  or 

Gwent  or  Monmouthshire 
Gwenhwyseg  nf  Monmouthshire  dialect 

the  Silurian 
Gweniaith  nf  bland  speech ;  flattery 
Gwenieithio,  Gwenieitho  v,  to  flatter 
Gwenieithus  a,  apt  to  flatter 
Gwenith  -oedd  -au  to  &  en,  wheat  [wheal 
Gwenithen  nf  Gwenithyn  to,  grain  o: 
Gwenithfaen,  fain,  feini  n,  granite 
Gwennol  -iaid  nf  swallow ;  shuttle 
Gweno  nf,  the  evening  star 
Gwenol  a,  smiling,  pleasing 
Gwent  -oedd  nf,  fair  or  open  region.    A 

name  for  Monmouthshire 
Gwentas  -au  nf,  high  shoe,  buskin 
Gwenu  v,  to  smile,  to  simper 
Gwenwisg  -oedd  nf,  surplice 
Gwenwyn  to,  venom,  poison 
Gwenwyndra  ra,  poisonousness ;  fretful- 
Gwenwynig  a,  poisonous  [nes; 

Gwenwynllyd,  Gwenwynol  a,  poisonous 

venomous;  peevish,  fretful 
Gwenwyno  v,  to  poison ;  to  be  peevish 

to  fret 
Gwenyd  to,  felicity,  happiness,  bliss 
Gwenydfa  -oedd  nf  the  place  of  bliss 
Gwenydiad  »,  making  happy 
Gwenydu  v,  to  felicitate 
Gwenyddiad  n,  felicity 
Gwenyddol  a,  felicitous ;  amusing 
Gwenyn  np  (-en  nf),   bees.   Gwaith  3 

gwenyn,  checquer  work 
Gwenynlle  -oedd  to,  place  for  bees 
Gwenynllestr  -i  «,  beehive 
Gwenynog  a,  abounding  with  bees 
Gweol  a,  relating  to  weaving,  textile 
Gwep  -au  nf,  visage,  pbiz 
Gwepia,  Gwepa  nf,  the  visage  or  look 
Gwepio  »,  to  make  a  long  fane 
Gŵar  n,  shade 

182 


GWE 


Gwr 


Qwer  n,  tallow,  suet 

Gwerchyr  -iau  n,  cover,  lid 

Gwerehyrio  v,  to  cover  with  a  lid 
jGwerdd  af  green,  verdant:  m  gwyrdd 

Gwerddem  -au,  Gwerdden  nf  emerald 
wîwerddon  -au  nf  green  spot,  mead 

Gwerddonell  nf,  wild  clary 

Gwerddyr  nf  the  sharebone 
■  Gweren  -i  nf  cake  of  tallow 

Gwerf  -au  nf  verb 

Gwerin  en,  the  multitude;  the  common 

Gwerin  a,  vulgar;  universal        [people 
•Gwerinad  n,  becoming  general 

Gweriniaeth  nf  democracy 

frweriniaethol  a,  democratic 

©werinlywodraeth   -au  nf  democracy. 
»     democratic  government 

Gwerino  v,  to  make  or  become  prevalent 
or  common 

Gwerinol  «,  universal ;  vulgar 
i  Gwerinos  en,  the  rabble,  the  mob 

pwerinwr,  wyr,  Gweriniaethwr,  wyr  «, 
i      democrat;  democratist 

Gwerlas  -au  nf  green  meadow 
1  Gwerlin  n,  pure  descent 

Gwern  -ydd  nf  swamp;  mead;   alder 
I     grove :  np,  alder-trees 
1  Gwernen  -i  nf  alder-tree ;  mast  of  a  ship 
!  Gwerol  a,  tallowy;  like  suet 
.  Gwers  -i  nf  s])ace,  while ;  verse.  Gwers 
tra  gwers,  alternately 

Gwers'a  v,  to  tattle,  to  gossip 
i  Gwersig  nf  sbort  lesson 
|f  Gwersigl  -au  nf  versicle 

Ewersyll,  Gwe'rsyllt,  -oedd  n,  encamp- 
I     ment,  camp;  garrison 

Gwersyllfa  -oedd  nf,  site  of  a  camp 

Gwersylliad  »,  encamping,  castramen- 
I  Gwersyllu  v,  to  encamp  [tation 

Gwerth  n,  value,  price ;  sale 
|  Gwerthadwy  a,  salable,  vendable 

Gwerthedigaeth  nf  sale,  vendition 

Gwerthefin  a,  sovereign 

Gwerthfawr  a,  valuable,  precious 

Gwerthfawredd  n,  preciousness 

Gwerthfawrog    a,    precious.     Gwerth- 
li      fawrocaf,  most  precious 
:  Gwerthiad  n,  selling,  vending 
Gwerthiant  n,  price ;  vendition 
Gwerthiog  a,  precious,  valuable 
Gwerthu  v,  to  sell ;  to  traffic 
Gwerthyd  -au  nf  spindle,  axis 
Gwerthydaid,  eidiau  nf  spindleful 
Gwertbydu  v,  to  put  on  a  spindle 
Gwerthyr  -oedd  n,  fortification,  fort 
Gweru  v,  to  generate  tallow 
Gweryd  -au  «,  sward ;  manure ;  moss 


Gwerydre,  rau  nf  cultivated  land ;  in- 
habited region;  landscape 
Gwerydu  v,  to  sward;  to  grow  moss; 

to  till ;  to  manure 
Gwerydwedd  7if  the  face  of  the  earth 
Gwerydd  -on  n,  spring ;  youth 
Gweryd  dol  a,  tending  to  spring 
Gweryddu  v,  to  spring ;  to  wanton 
Gweryn  -od  n,  worm ;  bot 
Gweryru  v,  to  neigh 
Gwes,  gwys  n,  what  is  moving 
Gwesgrydd  n,  circumrotation 
Gwesgryn  n,  agitation 
Gwesgrynu  v.  to  cause  agitation 
Gwesawd  n,  departure 
Gwest  -i  -au  nf  visit ;  entertainment 
Gwesta  v,  to  go  visiting 
Gwestach  n,  the  state  of  being  a  guest 
Gwestai,  eion  nc,  visitor,  guest 
Gwesteiad,  Gwestiad  n,  visiting  about 
Gwesteiaeth  nf  act  of  visiting 
Gwestfa,  f  äu  nf  lodging ;  entertainment 
Gwestfil  -od  11,  prowling  animal 
Gwestifiant,  iaint  n,  visitor,  guest 
Gwestl  -au  n,  hurly-burly,  riot 
Gwestle  -oedd  n,  place  of  entertainment, 

lodging-house 
Gwestledd  n,  tumultuous,  state 
Gwestlog  a,  riotous,  tumultuous 
Gwestl  u  v,  to  raise  a  tumult 
Gwestr  -au  nf  hitch,  noose 
Gwestty,  tai  n,  inn,  hotel 
Gwestu  v,  to  lodge;  to  entertain 
Gwestwng  n,  going  down 
Gwestyngu  v,  to  decline=.Gostwng 
Gwesu  v,  to  depart,  to  go  out 
Gwesyn  n,  youth ;  page 
Gwesyndod  n,  servility 
Gwethl  n,  start,  spring 
Gwethlu  v,  to  start,  to  spring 
Gweu  v,  to  weave ;  to  knit 
Gweuad  n,  weaving ;  knitting 
Gweunblu  np  (-en  nf),  meadow-down 
Gweundir  -oedd  n,  meadow-land 
Gweuol  a,  weaving ;  knitting 
Gweurydd  -on  n,  slave 
Gwe'us  -au  w/=Gwefus 
Gwew  n,  purgency ;  smart 
Gwewyr  n,  pain,  anguish 
Gwewyrlys  n,  anise-seed 
Gweyd  v,  to  say,  to  speak 
Gwëydd  -ion  n,  weaver 
Gwëyddes  -au  nf  female  weaver 
Gwëyddiaeth  nf  weaver's  trade 
Gwg,  gygon  n,  frown ;  glance 
Gwi  n,  sudden  emotion,  glee 
Gwial,  gwiail  np,  rods,  twigs 
183 


GWI 

GẀiala  v,  to  gather  twigs 
Gwialen  -i,  gwiail  nf.  rod;  perch 
Gwialenaid,  eidiau  nf  length  of  a  rod 
Gwialenffust  -iau  nf  flail -yard 
Gwialenod  -iau  nf  stroke  of  a  rod,  stripe 
Gwialenodio  v,  to  beat  with  a  rod 
Gwialffust  -iau  nf  flail-yard 
Gwib  -iau  nf  serpentine  course ;  range ; 
drive,    a,   wandering.       Seren    wib, 
wandering  star;  comet 
Gwibad  ?i,  ranging  about 
Gwibdde  nf  darting  about 
Gwiber  -od  nf  serpent ;  viper 
Gwibfa  -oedd  nf  wandering  course 
Gwibhwylio  v,  to  cruise 
Gwibiad,  iaid  n,  stroller,  vagrant 
Gwibio  v,  to  rove,  to  gad,  to  wander 
Gwibiol  a,  erratic,  wandering 
Gwibli  n,  gadding,  vagrancy 
Gwibio  v,  to  fly  or  gad  about 
Gwiblong  -au  nf  cruiser 
Gwiblu  -oedd  nc,  band  of  vagrants 
Gwibwrn,  yrnau  n,  whirling  eddy 
Gwica  v,  to  hawk  or  cry  about 
Gwiced  -au  nf  wicket,  gate 
Gwicor  -ion  n,  hawker,  pedlar 
Gwich  -iau  nf  crash ;  squeak 
Gwichad  n,  squeaking 
Gwichell  -od  nf  creaker,  squeaker 
Gwichiad,   iaid,   Gwiehiedyn   n,  perri- 

winkle,  sea  snail 
Gwichian,  Gwichial  r.  to  keep  squeak- 
ing or  squealing 
Gwichio  v,  to  creak ;  to  squeak ;  to  squeal 
Gwichydd  -ion,  Gwichyll,  Gwichyn,  -od 
Gwid  n,  quick  whirl   "  n,  fitchet 

Gwidd  a,  dried,  withered 
Gwiddan  -od,  Gwiddanes  -au  nf  hag; 
Gwiddiant  n,  withering  [witch 

Gwiddon  -od  nf  witch,  hag 
Gwiddon  np,  rotted  particles;  mites 
Gwiddoni  v,  to  dry  rot ;  to  breed  mites 
Gwiddonog  a,  having  mites 
Gwif  -ion  -iau  n,  lever,  crow-bar 
Gwifr  -an  n  &  nf  wire,  wires :  s  gwifren 
Gwifrwym  -au  n,  fulcrum 
Gwig  -oedd  rf  nook,  cove,  lodge ;  open- 
ing in  a  wood ;  a  wood 
Gwigfa  -oedd  nf  cove,  retreat 
Gwing  -au  nf  wriggle,  wince ;  wink 
Gwinged  »,  wriggling;  wantonness 
Gwingiad  v.  wriggling;  wincing 
Gwingo  v,  to  wriggle ;  to  wince ;  to  wink 
Gwingog,  Gwingoi  a,  wriggling ;  wink- 
Gwingwr,  wyr  n,  straggler ;  wincer  [ing 
Gwil  n,  shunning,  avoiding 
Gwilfrai  n,  badger ;  herb  yarrow 


Gwilff  -od  nf  epithet  for  a  mare 
Gwilhersi  »,  romping 
Gwilhersu  v,  to  romp  about 
Gwilhobain  v,  to  be  galloping 
Gwiliad  n,  taking  care 
Gwiliadwraeth  nf  bewaring 
Gwilied  v,  to  take  care,  to  guard 
Gwilio  v,  to  take  care,  to  beware 
Gwilog  a,  full  of  starts ;  nf  mare 
Gwilri  n,  wanton  squeal  [squea 

Gwilrin   n,   squeal   of    ecstacy:    v,  t 
Gwilwst  nf  epithet  for  a  mare 
Gwill  -ion  n,  strayer,  vagabond 
Gwilliad,  iaid  n,  vagrant ;  lurker 
Gwilliades  -au  nf  female  stroller 
Gwin  -oedd  n,  wine 
Gwina  v,  to  tipple  wine 
Gwinaeth  nf  vintage 
Gwinaethu  v,  to  gather  the  vintage 
Gwinc  -od  nf  the  chaffinch 
Gwinegr  »,  vine| 
Gwineu  a,  bay,  auburn 
Gmneuo  v,  to  turn  to  a  bay  colour 
Gwingafn  -au  n,  wine-]>n^s 
Gwin'ien  nf  vine-tree,  vine 
Gwiniolen  nf,  maple-tree 
Gwiniolwydd  np  (-en  nf),  maple-trees 
Gwinllan  -oedd  -au  nf  vineyard  :  plan 
Gwinol  a,  of  wine,  vinous  [tatio; 

Gwinrawn  np,  vine  grapes 
Gwinsang,  Gwinwasg.  -au  ff/Iwine-pres 
Gwinwr,  wyr,  Gwinydd  -ion  it.  vintner 
Gwinwryf  -au  -oedd  n,  wine-press 
Gwinwydd  np  (-en  nf),  vines 
Gwipai,  eiod  nf  sparrow-hawk 
Gwir  -oedd  n,  truth;  purity;  justice 
Gwir  a,  true,  just,  right :;  pure  [ethe 
Gwiredd  -au  n,  verity,  truth 
Gwireddol  a,  veritable 
Gwireddoli  v,  to  l-ealize 
Gwireddu  v,  to  verify 
Gwirf  -ion  a,  alcohol 
Gwirfodd  n,  good  will,  consent;  conten 
Gwirfoddeb  -au  nf  voluntary  (in  music 
Gwirfoddol  «,  voluntary;  wilful 
Gwirfoddoldeb  n,  voluntariness 
Gwiriad  /?,  verifying 
Gwiriadwy  a,  verifiable 
Gwiriant  n,  verification 
Gwiriedigaeth  nf  verification 
Gwiriedigaethu  i\  to  verify 
Gwirin  o,  of  pure  or  true  nature 
Gwirineb  «,  verity,  truth  • 
Gwirio  v,  to  verify,  to  assert 
Gwiriol  a,  verifying ;  positive 
Gwirion  o.  truly  right ;  innocent ;  weak 
minded:  -iaid  «.  innocent;  idiot 


_  GWL 

©wiriondeb  n,  innocence;  ignorau 
©wirionedd  -au  n,  truth,  verity 
©wirioneddiad  n,  verification 
Gwirioneddu  v,  to  verify 
Gwirioneddus  a,  verifying 
Gvririoni   v,  to  become  an  innocent  or 

idiot;  to  grow  foolish,  to  dote 
Gwirioniad,  iaid  n,  innocent 
■jtfirionyn  n.  simpleton 
Bwirod   -au   -ydd  n  &    nf    spiritous 

liquor;  liquor;  wassail 
Gwirodi  v,  to  serve  spirits  or  liquor 
Gwirodol  a,  spiritous 
Gwirota  17,  to  tipple  liquors 
Gwirotai,  eion  nc,  dram-drinker 
Gwirotty,  tai  n,  ginshop,  dramshop 
Brisg  -oedd  nf  garment,  dress 
pwisgad,    Gwisgiad,    Gwisgogaeth 

dressing;  wearing.     Gwisgad,   dress, 
Gwisgi.  o=Gweisgi  [apparel 

Gwisgo.  Gwisgiadu  v,  to  dress,  to  put 
\  on;  to  apparel 

Gwr.v  a,  apt;  fit,  meet,  worthy  [ness 
Gwiwdeb,  Gwiwdod  n,  fitness:  worthi- 
Gwiwell  -od  nf  widgeon,  female  salmon 
Gwiwer  -od  n,  squirrel 

dwsain,  seiniau  nf  euphony 
iwydd  np  (-en  nf),  poplar-trees 
dad,  gwledydd,  -oedd  nf,  country, 
"gion.  Gwlad  ac  eglwys,  church 
id  state 

dadaidd  o,  country-like,  rustic 
ladeiddio  v,  to  rusticate;  to  be  bash- 
iGwladeiddrwydd  n,  rusticity  [ful 

iGwladgar,  Gwladgarol  a,  patriotic 
Gwladgarwch  n,  patriotism 
Gwladgarwr,  wyr  n,  patriot 
Gwladlywiad     n,     Gwladlywiaeth    nf 

tate  policy 
(Bwladogi,  Gwladoli  u,  to  rusticate 
■wladol  (/.of  a  country;  civil 
Gwladwch  n,  common  weal 
iGwladweinydd  -ion  n,  statesman 
Gwladwr.  wyr  n,  countryman;  patriot 
Gwladwriaeth  nf  government,  state 
Gwladychfa  -oedd  nf,  settlement,  colony 
Gwladyehiad  n,  governing 
iGwladyehu  r,  to  reign;  "to  inhabit;  to 

settle,  to  colonize 
Gwlaidd  «,  having  moisture ;  mild 
'Gwlan  -oedd  n,  wool 
Gwlana  v,  to  gather  wool 
Gwlanen  -i.  gwlenyn  nf  flannel 
Gwlaniach  np,  downy  hairs 
.Gwlanog  a,  having  wool,  woolly 
Gwlaw  -oedd  n,  rain.     Bwnv  gwlaw,  to 
Gwlawio  (•.  to  rain  [rain 


GWN 


;  Gwlawiol  a.  relating  to  rain 
JGwlawlen  -i  nf  umbrella 
Gwlawlyd  a,  apt  to  rain,  rainy 
Gwlawog  a,  of  rain,  rainy 
Gwlawogydd  np,  rains 
Gwleb  af  wet,  moist :  m  gwlyb 
Gwledig   a,    countrified,  "rustic,   rural; 

supreme 
Gwledigo  v,  to  rusticate,  to  rule 
Gwledwch  n,  dominion 
Gwledychfa  -oedd  nf  settlement,  colony 
Gwledd  -au  -oedd  nf  banquet,  feast 
Gwledda  v,  to  carouse,  to  feast 
Gwleddiad  n,  carousing 
Gwleddog  a,  having  a  feast 
Gwleddol  a,  festival,  festive  [tics 

Gwleidiadaeth,  Gwleidyddiaeth  vf  poli- 
Gwleidiadol,  Gwleidyddol  a,  pohtical 
Gwleidiadur  -iaid  n,  politician 
Gwleiddiad  -on  n,   one  of  a  country; 

•arousing 
Gwlf,  gylfon  n,  channel,  notch 
Gwlith  -oedd  n,  dew,  dew-fall 
Gwlithen  -i  nf  blister;  the  dew-snail 
Gwlithfalwen,  falwod  nf  dew-snail 
Gwiithiad  n,  falling  of  dew 
Gwlitho  v,  to  cast  a  dew,  to  dew 
Gwhthog  a,  having  dew,  dewy 
Gwlitliwlaw  n,  small  or  drizzling  rain 
Gwlithyn  n,  dewdrop :  p  gwlithos 
Gwlw  -on  n,  channel,  notch 
Gwlyb  a,  liquid,  wet,  moist      [victuals 
Gwlyb  -ion  n,  liquid,  moisture;  spoon 
Gwlybaniaeth  n,  humidity,  moisture 
Gwlybhád  n,  humefaction 
Gwlybhau  v,  to  humectate 
Gwlybiad,  Gwybiant,  Gwlychiad  n,  wet- 

ing ;  humectation 
Gwlyborllyd  a,  humid,  moist,  wet 
Gwlybu  v,  to  wet,  to  moisten 
Gwlybwr,  yrau,  yrion  n,  liquid 
Gwlybyrog  a,  humid,  rainy 
Gwlycíi  n,  moisture,  humidity 
Gwlychu  v,  to  wet,  to  moisten 
Gwlydd  -ion  en,  soft  stems  of  plant 
Gwlydd  a,  mild,  tender,  soft,  gentle 
Gwlyddhfid,  Gwlyddiad  n,  mollifying 
Gwlyddhau  r,  to  molify,  to  soften 
Gwn,  gynau  n,  charger,  bowl;  gun 
Gwn  v,  I  know,  present  tense  of  Gwybod 
Gŵn,  gynau  n,  gown,  loose  robe 
Gwnaeth  r,  past  tense  of  Gwnenthur 
Gwneddyd,    Gwnelyd,     Gwneuthyd  = 

Gwneuthur 
Gwneuthur,  Gwneyd  v,  to  do,  to  exe- 
cute, to  perforin,  to  make 
Gwni  ii,  stitch,  sewing 

185 


GWR 

Gwn'íad  re,  sewing,  stitching 
Gwniadur  -iau  nf,  thimble 
Gwn'iadydd,  GwnYedydd,  -ion  re,  stitcher 
Gwn'iadyddes  -au  nf  seamstress 
Gwn'iadyddiaeth  nf  the  business  ot  a 

seamstress,  dressmaking 
Gwni'o  v,  to  sew,  to  stitch 
Gwopx,  often  used  for  Go 
Gwobr  -au  ?{/"&  re,  reward,  fee 
Gwp  -iau  re,  head  and  neck  of  a  bird 
Gwr,   gwŷr  re,  man,  person;  husband. 
Gwr  priod,  gwr  gwreigiog,  gwr  gwraig, 
married  man,  husband.     Y  gwr  drwg, 
the  evil  one;  the  devil 
Gwra  v,  to  take  a  husband 
Gwrab  -od  re,  monkey,  ape 
Gwrach  -od  nf  hag,  old  woman,  witch 
Gwrachaidd  a,  like  an  old  hag 
Gwrachan  -od  nc,  little  creature 
Gwrachanes  -au  nf  little  old  woman 
Gwrachastell  -od  nf  off-board  of  a  plough 
Gwracheiddio  v,  to  grow  haggish 
Gwrachell  -od  nf,  puny  dwarf 
Gwrachen  -od  nf,  crabbed  dwarf 
Gwi-achi  n,  anility ;  puniness 
Gwrachio  v,  to  become  a  hag ;  to  grow 
Gwrachiod  np,  old  women        [decrepit 
Gwradwydd    re,     reproach,     scandal= 

Gwaradwydd 
Gwradwydd iad  re,  scandalizing 
Gwradwyddo  v,  to  scandalize,   to   dis- 
grace, to  put  to  shame 
Gwradwyddus  a,  scandalous,  disgrace- 
Gwradd  re,  quantity  "  [ful 

Gwraddiad  /(,  aggregation 
Gwraddu  v,  to  aggregate,  to  heap 
Gwrag  n,  what  curves  off;  bracer 
Gwragen  -i  nf  rib  of  a  tilt  or  basket 
Gwragenu  v,  to  rib ;  to  curve 
Gwraich,  gwreichion  re,  sparkle 
Gwraid  re,  what  is  ardent;  flush   [roots 
Gwraidd,  gwreiddiau  en  (gwreiddyn  n), 
Gwraig,   gwragedd  nf,    woman;    wife. 
Gwraig  briod,  gwraig  wriog,  married 
woman,  wife.     Gwraig  foneddig,  lady 
Gwrageddos  np,  gossips ;  silly  women 
Gwraint  np,  worms  in  the  skin;  tetters 
Gwrandaw,  Gwrando  v,  to  hearken,  to 
Gwrandawiad  re,  listening  ■  [listen 

Gwrandawus  a,  attentive 
Gwrcath  -od  n,  a  he-cat 
Gwrcatha  v,  to  caterwaul 
Gwrcathaint  n,  caterwauling 
Gwrch  n,  what  is  upon  or  over 
Gwrda,  gwyrda  n,  man  of  note 
Gwrdäeth  n,  manliness 
Gwrdd  a,  stout;  ardent,  vehement 


GWR 

Gwrddu  v,  to  render  ardent 
Gwrddyn  n,  dart;  javelin 
Gwrechyn  n,  crabbed  fellow 
Gwregys  -au  n,  girdle,  zone 
Gwregysiad  n,  girdling 
Gwregysol  a,  having  a  girdle 
Gwregysu  v,  to  girdle,  to  gird 
Gwreng  -od  n,  plebeian;" yeoman:   c 

the  common  people 
Gwrengaidd  a,  plebeian,  boorish 
Gwrengyn  n,  surly  clown 
Gwivica"  v,  to  take  a  wife  [tei 

Gwreigdra  rc,  fondness  of  women,  adu 
Gwreichion  np  (-en  nf),  emanation 

sparks 
Gwreichioni  v,  to  sparkle,  to  scintillat 
( îwn-ichionog  a,  full  of  sparks 
Gwreichionol  a,  sparkling 
Gwreiddiadur  -on  n,  etymologicon 
Gwreiddio  v,  to  root,  to  originate 
Gwreiddiog  a,  having  roots,  rooted 
Gwreiddiol  a,  radical ;  rooted ;  origins 
Gwreiddioldeb  n,  radicalness ;  originali 
Gwreiddionos  np,  radicles:  s  gwreid 
Gweiddrudd  nf,  the  madder  [ionj 

Gwreiddyn,  gwreiddiau  n,  root 
Gwreigdda  nf  good-woman,  goody 
Gwreigen  nf  little  woman 
Gwreigeidd'io  v,  to  become  effeminate  j 
Gwreighau  r,  to  grow  a  woman 
Gwreigiaidd  a,  female;  matronly 
Gwreigiog  a,  having  a  wife 
Gwreigiol  a,  feminine 
Gwreignith  -od  nf  little  woman 
Gẁreindod,  Gwreinawd  re,  virility 
Gwreinen  nf  ringworm :  m  gwreinyn  ' 
Gwres  »,  heat,  warmth 
Gwresfynag,  fyneig  re,  thermometer 
Gwresiad  re,  rendering  hot 
Gwresog  a,  warm ;  fervent,  hearty ;  h  I 
Gwresogi  v.  to  become  or  make  hot 
Gwresol  a,  of  a  heating  quality 
Gwresu  v,  to  fill  with  heat 
Gwrferch  -ed,  Gwrforwyn  -ion  nf  viral 
Gwrgi,  g\\m  11,  cannibal 
Gwrhau   v,   to  become  manly;    to    I 
Gwrhewri  re,  jocularity  [homa  j 

Gwrhewcrus  a,  full  of  jokes 
Gwrhëwg  a,  extremely  playful 
Gwrhëwgr  n.  aptness  "to  be"jocular      I 
Gwrhyd  -oedd  n,  fathom,  six  feet 
Gwrhydri  n,  heroism,  bravery 
Gwrhydu  v,  to  fathom 
Gwriaeth  nf  man's  estate 
Gwrial  n,  combating 
Gwrial  v,  to  play  the  man 
Grwrid  n,  blush;*  flush 

186 


GWR 

Swridgoch  a,  tìorid,  ruddy,  red 
jwrido  v,  to  blush 

jwridog  a,  having  a  blush,  blushing 
jiwridogi  v,  to  become  ruddy 
"rwring  -oedd  n,  snap;  crackle 
rwringain  v,  to  snap ;  to  crackle 
jwringell  -au  nf,  snap ;  shce 
lÜwringelliad  n,  snapping 
■Jwringellu  v,  to  snap ;  to  slice 
jwi-iog  a,  having  a  husband 
iwriogaeth  nf,  homage 
■wriogaethu  v,  to  do  homage 
Gwrith  n,  what  is  apparent 
pwrm  n,   dusky  hue,  dun:   a,  dusky, 
jiwrmder  n,  duskiness    [dun:  q/*gorm 
jwrmlas  n,  sea-green 
Jwrmu  v,  to  make  dusky 
jwrn,    gyrnau   n,    cone;    urn;    vessel 

tapering  upwards 
iwrnerth  n,  the  speedwell 
îwrol  a,  manly ;  valiant,  brave 
lîwrolaeth  nf  manhood;  fortitude 
ivrroldeb  n,  manliness,  courage;  virility 
îwrolfryd  n,  magnanimity 
fcrrolgamp  -au  nf  manly  feat 
iwroli  v,  to  become  manly 
Jwrolwych  a,  brave,  manly 
ìwron  -iaid  n.  worthy,  hero      [manure 
iwrtaeth,  teithion  n,   what  improves ; 
jwrteithiad  n,  manuring 
•wrteithio  v,  to  manure ;  to  refresh ;  to 

cultivate ;  to  improve 
ìwrteithiol  a,  meliorating,  improving 
ìwrth  -oedd  n,  opposition,  contrast 
ivrrthpx,  counter-,  contra-,  anti-,  re-, 

with-,  adverse,  against 

wrthpr,  against,  opposite  to,  by 
iWrthachos  -ion  n,  contrary  cause 
ìwrthachwyn  -ion  n,  counter  complaint 
miwrthadrodd  -ion  n,  counter  recital 
Ifwrthaddysg  n,  heresy 
ìwrthagwedd  -au  nf  counter  form 
iwrthaing  nf,  wedge 
ìwrthair,  eiriau  n,  antiphrasis ;  protest 
ìwrthalw  v,  to  recall 
iwrthallu  -oedd  n,  opposing  power 
tiwrthamcan  -ion  n,  counter  project 
Jwrthanfon  v,  to  send  adversely 
Jwrthanian  nf  contrary  nature 
Jwrthannog  -ion  n,  dehortation 
Jwrthansawdd,    soddion    n,    contrary 
xwrtharddelw  n,  counter  claim  [quality 
Jwrtbarfawd,  odau  nf  counter  stroke 
iwrtharwain  v,  to  lead  back 
îwrthateb  -ion  n,  replication 
ìwrthattal  -ion  n,  counter  stop 
Jwrthawel  -on  vf  adverse  gale 


GWR 

Gwrthban  -au  n,  blanket 
Gwrthbanu  v,  to  double-mill 
Gwrthben  -au  n,  counter-head;  rivet 
Gwrthblaid,  bleidiau  nf  adverse  party 
Gwrthblyg  -ion  n,  duplicate 
Gwrthbrawf,  brofion  n,  refutation 
Gwrthbryn  n,  counter-buying 
Gwrthbwys  -àu  n,  counterpoise 
Gwrthbwyth  -au  n,  retaliation 
G^vrthchwyl  -ion  nf  counter  course 
Gwrthchwyth  11,  counter  blast 
Gwrthdaitíi,  deithiau  nf  counter  march 
Gwrthdal  -ion  n,  counter  payment 
Gwrthdaro  v,  to  repel,  to  repulse 
Gwrthdir  -oedd  n,  upland,  high  land 
Gwrthdor  -ion  n,  refraction 
Gwrthdrafod  -au  nf,  contravention 
Gwrthdramwy  -on  n,  retrogradatiou 
Gwrthdrig  n,  counter  residence 
Gwrthdrigolion  np,  antceci 
Gwrthdrin^w,  contravention 
Gwrthdro  -ion  n,  turn  back,  retort 
Gwrthdroedion,  Gwrthdroediaid,  Gwrth- 

droedogion  np,  the  antipodes 
Gwrthdwng  n,   contrary  oath,  counter 

swearing 
Gwrthdwyth  «,  springing  back;   elas- 
Gwrthdyn  n,  reluctance  [ticity 

Gwrthdynu  v,  to  pull  adversely 
Gwrthdyst  -ion  n,  counter  evidence 
Gwrthdywyn  «,  reflection  of  light 
Gwrthddadl  -au  nf  controversy 
Gwrthddadleuwr,  wyr  n,  controvertist ; 

an  opposing  pleader,  antagonist 
Gwrthddangos  n,  contra-indication 
Gwrthddal  »,  with-holding 
Gwrthddeddnad.  iaid  n,  antinomian 
Gwrthddrych  -au  n,  object 
Gwrthddrychiad,  iaid  n,  assign;  heir 
Gwrthddysg  n,  heresy 
Gwrthddywedyd  v,  to  contradict 
Gwrthddywediad  n,  contradiction 
Gwrtheb  -ion  n,  objection 
Gwrthedrych  n,  retrospect 
Gwrthegni,  ion  n,  reaction 
Gwrtheiriad  n,  antiphrasis 
Gwrthenwad  n,  antinomasia 
Gwrthergyd  -ion  n,  repulse 
Gwrthern  -i  n,  relation  in  the  seventh 

degree  of  affinity 
Gwrthfach  -au  n,  the  beard  of  a  dart 
Gwrthfarn  -au  nf,  adverse  judgement 
Gwrthfechni,  'ion  n,  counter  security 
Gwrthfeiad  n,  recrimination 
Gwrthfin  -ion  n,  counter  edge 
Gwrthfodd  -ion  n,  displeasure 
Gwrthfrad  -au  n,  counter  plot 
187 


GWR 


GWR 


Gwrthfiraenol  a,  antiseptic 
Gwrtlifur  -iau  n,  contramure 
Gwrthfwriad  n,  casting  back 
Gwrthgas  «,  perverse,  froward 
Gwrthgefn  -au  n,  support 
Gwrthgerdd  n,  retrogade  course 
Gwrthgerydd  «,  recrimination 
Gwrthgil  -ion  n,  receding,  revolt 
Gwrthgiliad   n,    receding,  going   back 

revolting,  backsliding-,  apostacy 
Gwrthgilio  v,  to  recede;  to  revolt;  to 

apostatize,  to  backslide 
Gwrthgiliwr,  wyr  n,  backslider ;  seceder ; 

apostate 
Gwrthgis  -ion  »,  retort,  rebuff 
Gwrtbglafrolion  np.  anstiscorbutics 
Gwrthglawdd,  gloddiau  n,  contravala- 
Gwrthgloch  nf  resounding,  echo    [tion 
Gwrthgred  nf  counter  belief 
Gwrthgri  n.  counter  clamour 
Gwrthgrist  -iau  n,  antichrist 
Gwrthgrych  a.  crossgrained 
Gwrthgur  ?i,  counter  stroke 
Gwrthgwymp  ?i,  apostacy,  falling  away 
Gwrthgwyn  -ion  n,  counter  complaint 
Gwrthgyfarch  »,  rencounter 
Gwrthgyfer  n,  contrast 
Gwrthgyfle  -oedd  n,  counter  position 
Gwrthgyfnewid   -iau   -ion    »,    counter 

change 
Gwrthgynghor  -ion  »,  deiiortation 
Gwrthgyhudded  nf  recrimination 
Gwrthgylck  -au  n,  counter  circle 
Gwrthgýnllwyn  -ion  »,  counter  plot 
Gwrthgynnal  «,  counter  support 
Gwrth-nawl,  holion  nf  counter  plea 
Gwrth-hoel  -ion  nf  plug;  rivet 
Gwrthiad  n,  oppi 
C-.-wrthi-uth  nf  oontadzctoi 
Gwrthias  -au  nf  counter  shock 
Gwrthio  v,  to  oppose,  to  resist 
Gwrthladd  n,  resistance:  v,  to  resist 
Gwrthlais,  leisiau  n,  counter  sound 
Gwrthlam  -au  »,  counter  step 
Gwrthlef -au  nf  cry  against 
Gwrthlewych  »,  reflecte  I 
Gwrthlif -oedd  n,  counter  current 
Gwrthlun  -iau  a,  antitype 
Gwrthlyngyrion  np.  anthelmintics 
Gwrthlys  »,  repugnance;  colt's  foot 
Gwrthlyw  n,  counter  guide 
Gwrthnaid.  neiuiau  nf  leap  backwards 
Gwrthnaws  n.  antipathy,  dislike 
Gwrthnerth  -oedd  n,  counter  power 
Gwrthneu  -on  n,  objection ;  protest 
Gwrthnewid  -iau  n,  counter  change 
Gwrtbnod  -au  n,  counter  mark 


Gwrthnysig  a.  refractory ;  stubborn 
Gwrtho  c.  to  withstand  [dicat 

Gwrthod  v.  to  refuse,  to  reject,  to  at 
Gwrthod  ?i,  refusal,  rejection 
Gwrthodiad  n,  rejection 
Gwrtho]  a,  adverse,  contrary 
Gwrtholwg  nf  retrospect 
Gwrtholygu  c.  to  take  a  restrospect; 

look  contrarily 
Gwrthosod  v,  to  place  in  opposition 
Gwrthosodiad  n,  placing  in  oppositioi 

opposition 
Gwrthran  -au  nf  counter  share 
Gwrthrawd,  rodion  nf  hostile  anny 
Gwrthred  -ion  nf  recuiTence 
Gwrthreithiad.  iaid  n.  antinomian 
Gwrthres  -i  nf  adverse  row 
Gwrthrif -au  a.  counter  reckoning 
Gwrtbrimyn  -au  -od  n,  pair  of  pincere 
Gwrthrith  -ion  n,  reflected  object 
Gwrthrod  -au  nf  counter-wheel 
Gwrthrodiad  n,  retrocession 
Gwrthrodd  -ion  if  counter  gift 
Gwrthrwyf-au  u.  counter  impulsion 
Gwrthrwvm  -au  n,  counter  bond 
Gwrthryd  -au  n,  adverse  course 
Gwrthryfel  -oedd  n,  rebellion :  mutinj 
Gwrthryfela,  Gwrthryfeln  ?\  to  rebel 
Gwrthryfelgar  a,  rebellious;  mutiuou 
Gwrthryfelgarwch  n,  rebelliousness 
Qwrthryfelwr,  wyr  n,  rebel 
Gwrthrym  -iau  n,  contrary 
Gwrthryn  -ion  n.  oppugnancy 
Gwrthryw  -iau  it.  contrary  kind 
Gwrthsaf -ion  a,  opposition 
Gwrthsain,  seiniau  nf.  counter  sound 
Gwrthsefyll  v.  to  withstand,  to  resist 
Gwrthsur  a,  antacid 
Gwrthsyniad  n.  counter 
Gwrthun  0,  ugly,  unseemly,  illfav«B 
Gwrthuni  n,  deformity,  ugíi 
Gwrthwad  n,  counter  denial 
Gwrtlnvahau  »,  counter  division 
Gwrthwaith  ?i,  retroaction 
Gwrthwal  -iau  nf  contramure 
Gwrthwan  nf  contravention 
Gwrthwe  -oedd  nf 
Gwrthwead  n,  counter 
Gwrthwediad  n,  contradiction 
Gwrthwedd  -au  nf  contrast 
Gwrthwel  -ion  n,  retr<    , 
GwrthVenwyn  n,  counter 
Gwrthwrw  \  "lie        [d 

Gwrthwyneb»,  contrariety;  nausea 
Gwrthwynebadwy  a,  that 
"p'osed,  resistible  (.tat 

Gwrthwvnebiad  n,  opposition,  confr< 
188 


GWY 


GWY 


(Jwrthwynebrwydd  n,  opposedness;  op- 

{    position;  nauseousness 

Swrthwynebu  v,  to  resist,   to  oppose; 
to  confront 

awrthwynebus  a,  tending  to  turn   a- 
gainst;  disgusting,  nauseous:  adverse 

Swrthwynebwr,  wyr  n,  opposer,  adver- 
sary, opponent 

M&rthwynt  -oedd  n,  adverse  -wind 

jwrthymdreck  -ion  n.  oppugnancy 

jwrthymdyn  v,  to  contend  against. 

Jwrthymddadlu  v,  to  dispute      [gainst 
megnio  v,  to  exert  one's  self  a- 

jwrrthymladd  n,  oppugnancy 

jwrthyni  n,  counter  energy 

jtovrthysgrif  -au  nf  rescript 

iwrwraig,  wrageddrc/^  hermaphrodite 

Jwrwst  nf  the  cramp 

îwrych  -oedd  nf,  hedge-row ;  bristles 

Jwrychell   -oedd    nf    thicket,    brake; 

.  brush ;  hedge-sparrow 

Iwrychu  v,  to  make  a  hedge-row;  to 

■jwrychynn, hedge-row;  bristle  [bristle 

iŵryd  -ion  n,  manliness 

ìwryd  -ion  nf  chain 

jwrydd  -au  n,  wreath 

îwryddol  a,  wreathing 

Jwryddu  v,  to  wreathe ;  to  twine 

iwryf  -au  -oedd  n,  spring ;  press 

îwryfío  v,  to  press 

iwryfiwr,   wyr    n,    one    who    presses, 

iwryg  -ion  n,  energy,  vigour  [pressman 

Jwrygiant  n,  vigour 

iwrygio  v,  to  grow  vigorous  or  ener- 

I  getic ;  to  invigorate 

Iwry.-i  1  a,  invigorating 

iwrym  -iau  n,  seam ;  weal 

Jwrymio  v,  to  seam 

iwrymseirch  np,  harness 

iwrys  -oedd  n,  ardency,  violence 

iwrysedd  n,  fervidity,  violence 

hvrysg  np  (-en  nf),  boughs,  branches 

■rrysgio  v,  to  put  out  boughs 

Iwrysio  v,  to  strive  ardently 

rwrvv,-  -od  -aid  n,  male 

iwryw  a,  masculine,  of  the  male  kind, 

iwrywgydiwr,  wyr  n.  Sodomite    [male 

tost,  gystion  nf  humour;  malady 

Iwth  n,  push,  thrust 

iwthgar  a,  apt  to  push,  press,  impel 

'iwthio  v,  to  push,  to  thrust 

ftwthiol  a,  pushing,  thrusting 

[iwthrym  n,  impulsive  force 

Iwthwvn;  -oedd  n,  squall  of  wind 
11  en,  flowerets,  flowers 
lliu  r,  to  bloom,  to  blossom 
-on  n,  fluid,  liquid,  water 


Gwyach  -od  nf,  water-fowl;  grebe 
Gwyal  -au  nf,  goal ;  the  temple 
Gwyalen,  Gwyalfan  -au  nf  goal,  mark 
Gwyar  n,  gore,  congealed  blood 
Gwyban  -od  nf,  any  sort  of  fly 
Gwybed  np  (-yn  n),  gnats,  flies 
Gwybedydd   -ion  n,   one    who   knows; 

Gnostic 
Gwybod    -au    n,    knowledge,    science. 

Gwybodau  a  ehelfyddydau,  sciences 

and  arts 
Gwybod  v,  to  know,  to  perceive 
Gwybodaeth  nf,  knowledge 
Gwybodol  a,  knowing 
Gwybodus  a,  knowing,  being  informed 
Gwybren  -au  nf  ether ;  the  sky 
Gwybro  v,  to  grow  subtile 
Gwybrol  a,  ethereal,  aerial 
Gwybyddiad    -au  n,  being   conscious: 

-iaid  n,  one  who  is  conscious 
Gwybyddiaeth  nf,  consciousness ;  know- 
Gwybyddol a, conscious ;  knowing  [ledge 
Gwybyddu  v,  to  be  conscious ;  to  inform 
Gwybyddus  a,  conscious,  acquainted 
Gwych  a,  gallant,  brave;  gaudy,  gay; 

healthy :  fgwech.     Bycíi  wycìi,  fare- 
well 
Gwychder  n,  gallantry ;  pomp 
Gwychi  n,  wax,  scum  of  honey 
Gwychlais,  leisiau  n,  sqeaking  voice 
Gwychr  a,  valiant,  brave 
Gwychu  v,  to  make  gallant;  to  adorn 
Gwycbydd  -ion  n,  hero,  worthy 
Gwyd  -iau  n,  passion,  vice,  sin 
Gwydio  v,  to  become  vicious 
Gwydiol  a,  vicious,  wicked 
Gwydn  a,  tough,  tenacious,  viscid 
Gwydnedd  n,  toughness,  tenacity 
Gwydnhau  v,  to  become  tough 
Gwydr  -au  n,  glass ;  drinking-glass 
Gwydraid  n,  glassful 
Gwydraidd,  Gwydrin  a,  vitreous,  glassy 
Gwydro  v,  to  do  with  glass 
Gwydrogi  v,  to  turn  to  glass 
Gwydrol  a,  vitreous,  glassy 
Gwydroli  v,  to  vitrify,  to  turn  to  glass 
Gwydrwr,  wyr  n,  glazier 
Gwydryn  -ait  n,  drinking-glass 
Gwydus  a,  of  a  stubborn  bent,  vicious 
Gŵydd  n,  presence 
Gŵýdd  a,  overgrown;  wild 
Gŵydd,  gwyddau  nf  goose 
Gwÿdd  n,  knowledge 
Gwydd  np  (-en  nf),  trees:  n,  frame  of 

wood,  loom ;  plough 
Gwyddan  -od  nf  sylvan,  satyr 
Gwyddanés  -au  nf  wood  nymph 
189 


GWY 

Gwyddawd  n,  knowledge 
Gwyddbwyll  nf  game  of  chess 
Gwyddel  -od  n,  Gwyddelian,  Irishman 
Gwyddeli  np,  bushes,  brakes 
Gwyddelig  a,  sylvan ;  savage ;  Irish 
Gwydden  -i  nf  standing  tree 
Gwydderbyn  pr,  in  front  of 
Gwyddfa,  fäu,  f  ëydd  nf  tumulus,  tomb ; 

monument.     Yr  Wyddfa,  Snowdon 
Gwyddfaol  a,  monumental 
Gwyddfarch,  feirch  n,  epithet  for  a  ship 
Gwyddfid  n,  the  woodbine 
Gwyddfil  -od  n,  wild  animal 
Gwyddfoch  np  (-yn  n),  wild  swine 
Gwyddfod  n,  presence 
Gwyddfodol  a,  present 
Gwyddgi,  gwn  n,  wild  dog;  fox 
Gwyddhwch,  hyehod  nf,  wild  sow 
Gwyddi  n,  quickset  hedge 
Gwyddiad  n,  knowing,  cognition 
Gwyddiadu  v,  to  be  versed  in 
Gwyddiant  n,  science,  knowledge 
Gwyddif  -au  n,  hedging-bill 
Gwydding  -od  n,  quickset  hedge 
Gwyddlan  -au  nf  plantation  of  trees 
Gwyddle  -oedd  n,  woody  place 
Gwyddlwdn,  lydnod  n,  wild  beast 
Gwyddlwyn  -i  n,  the  pimpernel 
Gwyddol  a,  scientific 
Gwyddoniadur  -on  n,  cyclopaedia 
Gwyddoniaeth    nf    mathematics,   ma- 
thesis  [mathematician 
Gwyddonwr,  wyr,  Gwyudonydd  -ion  n, 
Gwyddon  -iaid  n,  philosopher 
Gwyddoni  v,  to  philosophize 
Gwyddonol  a,  philosophical 
Gwyddor  -ion  -au  nf,  rudiment,  science 
Gwyddori  v,  to  form  a  rudiment 
Gwyddoriaeth  nf  science        [scientific 
Gwyddorig,   Gwyddorol  a,  rudimental, 
Gwyddwaì,  weli  nf  thicket  [ness 
Gwyddwig  -iau  -oedd  nf  woody  fast- 
Gwyddwydd  np   (-en  nf),  the  honey 

suckle 
Gwyf  -on  n,  what  yields  or  extends 
Gwyfarch,  feirch  n,  hippopotamus 
Gwyfen  nf  moth,  worm 
Gwyfenog  a,  having  moths 
Gwyfo  v,  to  run  out  or  flat 
Gwyfon  np,  gooseberries 
Gwyfyn  -od  n,  moth,  worm 
Gwyg  en,  what  is  flaccid ;  vetch 
Gwygbys  np  (-en  nf),  the  chit-peas 
Gwyglyd  a,  flaccid ;  void  of  energy 
Gwygl  a,  flaccid ;  sultry 
Gwyl  a,  modest,  bashful 
Gwyl  -iau  nf  holiday ;  festival 


GWY 

Gwyl  a,  festival.     Dyddj'gwyl,  holida; 

Gwyl  mabsant,  parish  wake 
Gwylad  n,  beholding ;  watching 
Gwylad  v,  to  watch,  to  sit  up 
Gwylaeth  n,  the  lettuce 
Gwylan  -od  nf  gull,  sea  mew 
Gwylar  n,  the  coral 
Gwylch  n,  semblance 
Gwylchu  v,  to  seem 
Gwylder,  Gwyledd  n,  bashfulness 
Gwyled  v,  to  behold,  to  see=Gweled    | 
Gwylfa,  f  ëydd  nf  watching-place 
Gwylfan  -au  nf  sentry  place 
Gwyliadur  -iaid,  Gwyliwr,  wyr,  Gwy , 

ydd  -ion  n,  watchman,  sentinel 
Gwyliadwraeth  nf  the  office  or  duty  I 

a  watchman;  watch  (of  the  night) 
Gwyliadwrus  a,  watchful,  vigilant 
Gwylied,  Gwylio  v,  to  watch;  to  expe> 
Gwyliedydd  -ion  n,  sentinel,  watchma 
Gwylmabsanta  v,  to  keep  wakes 
Gwylnos  -au  nf  wake  night 
Gwylnosi  v,  to  keep  vigils 
Gwylo  v,  to  be  bashful ;  to  weep 
Gwylog  -od  nf  the  guillemot 
Gwylys  -iau  n,  the  licorice  plant 
Gwyll  -ion,  Gwyllon  n,  gloom,  darknes 

a,  gloomy,   dark,  dusky.     Gwyllio 

shades,  ghosts,  goblins,  hobgoblins  ; 
Gŵyll  nf,  witch,  hag ;  nightmare 
Gwylledd  n,  gloom,  duskiness 
Gwyllt  -oedd  n,  wild,  wilderness 
Gwyllt  a,  wild,  savage ;  rapid.    Dafadi 

wyllt,  cancer,  schirrus 
Gwylltfil  -od  n,  wild  animal 
Gwylltineb  n,  wildness;  rage 
Gwylltio  v,  to  make  wild;  to  rage 
Gwyllyn  -ion  n,  culture ;  aration 
Gwyllynio  v,  to  culture 
Gwyllys  -iau  -ion  n  &  nf  the  will;  d! 
Gwyllysgar  a,  wdlling ;  tractable     [si 
Gwyllysged  -au  nf  legacy 
Gwyllysio  v,  to  will ;  to  desire 
Gwyllysiol  a,  willing ;  desirous 
Gwyllysu  v,  to  will ;  to  desire 
Gwymon  n,  sea  weed,  water  weed 
Gwymp  a,  smart,  trim;  fair:  /gwem; 
Gwympedd  n,  smartness 
Gwyn  a,  white;  fair;  blessed:  jfgwe 

Gwyn  ei  fyd,  happy  is  he 
Gwyn  n,  rage ;  smart ;  lust 
Gwynad  n,  smarting 
Gwynaeth  n,  felicity ;  bliss 
Gwynaf  n,  fretful  state 
Gwynafog  a,  peevish,  vicious 
Gwynafu  v,  to  act  frowardly 
Gwynair.t  n,  the  highest  heaven,  ti 
190 


GWY 


GWY 


Gwynblwm  re,  white  lead        [empyrean 
Gwynder,  Gwyndra  re,  whiteness 
Gwyndod  re,  felicity,  bliss 
Gwyndraw  re,  stupor;  numbness 
Gwyndwn  n,  lay  land;  lay  hay 
Gwymldas  a,  peevish,  fretful 
Gwvinldasu  v,  to  act  peevishly 
Gwyneb   -au  re,  face,  visage.     Derbyn 

yneb,  to  have  respect  to  persons 
Gwynebedd  re,  superficies 
Gwyncbiad  re,  facing 
Gwynoblasu  v,  to  turn  pale 
Gwyneblun  -iau  re,  front  view,  facade 
Gwynebol  a,  facing,  fronting 
Gwynebu  v,  to  face,  to  front 
Gwynebwarth  re,  shame  of  face:  a  fine 
I  so  called  in  the  Welsh  laws  [matism 
Gwyneg  -au  nf   throb;  spasm;  rheu- 
Gwynegiad  re,  throbbing;  aching 
Gwynegol  o,  throbbing;  spasmodic 
Bwynegu  v,  to  throb;  to  ache 
Gwyneithu  v,  to  consecrate 
fjwynfa  -oedd  nf  paradise 
Gwynfryd  re,  happy  mind 
Gwynfyd  re,  felicity,  happiness 
Gwynfydedig  a,  blessed,  happy 
Gwynfydiad  re.  becoming  fanatic 
Gwynfydu  v,  to  become  frantic ;  to  be- 
come fanatic 
Gwyngalch  a,  being  whitewashed 
Gwyngalchiad  re,  whitewashing 
Gwyngalchu  v,  to  whitewash 
pwynhâd  re,  whitening,  blanching 
iGwynhau  v,  to  become  white 
jGwyniad,  iaid  re,  whiting,  making  white ; 

!    whiting  (fish) 
Swyniaeth  re,  blessed  state 
Gwynias  a,  of  glowing  heat 
owyniasu  v,  to  make  red  hot 
J  pwyniedyn  re,  whiting 
jjjGwyning  re,  the  sap  of  timber 
i  .Gwynio  v,  to  throb ;  to  lust 
:  Gwynias  a,  pale  blue,  whitish  blue 
jiwynllif  re,   leucorrhcea,  whites,  fiuor 
jwynnaeth  re,  flatulency  [albus 

i  Swynnon  rep,  dry  sticks  for  fuel 
,  Gwynod  re,  hasty  pudding 

jwynog  a,  passionate,  full  of  rage 
J  Gwynrew  re,  numbness  by  cold 
l,jwynt  -oedd  n,  wind;  breath.     Gwynt 
'  yn  y  cylla,  flatulence 
Swyntchwydd  re,  flatulence 
Jwyntell  -au  nf,  a  round  basket,  with- 
out a  handle 
}wynt-hollt  re,  wind- crack 
iwyntio  v,  to  blow ;  to  ventilate 
Swyntog  rt,  windy,  stormy ;  boisterous 


Gwyntyll  -au  nf,  ventilator,  fan 
Gwvntylliad  re,  ventilation 
Gwyntyllio  v,  to  ventilate 
Gwyntyrol  a,  carminative 
Gwynu  v,  to  whiten,  to  bleach 
Gwynwg  re,  whiteness 
Gwynvvy  re,  white  of  egg 
Gwynwydd  np  (-en  re/'),  woodbines 
Gwynygio  v,  to  glitter,  to  glare 
Gwŷr  re,  pure  element ;  ether ;  freshness ; 

green  tinge  [pure;  lively 

Gwŷr,  Gwyra  a,  fresh,  vigorous ;  verdant ; 
Gwŷr  np,  men :  s  gwr 
Gŵyr  a,  oblique,  sloping :  v,  he  knows 
Gŵyrad  re,  making  awry 
Gwyraeth,  Gwyraint  re,  sublimation 
Gwyrain  np,  barnacles 
Gwyrain  v,  to  sublimate 
Gwyrch  re,  overtopping 
Gwyrdra  re,  freshness 
(iwyrdro  -ion  re,  perversion 
Gwyrdroi  v,  to  pervert 
Gwyrdynu  v,  to  draw  obliquely 
Gwyrdd  a,  green:  re,  green:  /gwerdd 
Gwyrddedd  re,  greenness 
Gwyrddfaen,  feini  re,  emerald 
Gwyrddiad  re,  making  green 
Gwyrddlas  a,  greenish  blue,  bluish  green 
Gwyrddon  -au  re,  verdant  plat 
Gwyrdd  u  v,  to  make  green 
Gwyredd,  Gwyrni  re,  obliquity;  wryness ; 
Gwyreinio  v,  to  sublimate  [bias 

Gwyrenig  a,  luxuriant ;  lively 
Gwyrf  a,  pure,  fresh,  not  salt:  /gwerf 
Gwyrfedd  re,  pureness,  freshness 
Gwyrfio  v,  to  freshen 
Gwyrgam  a,  obliquely  crooked 
Gwyrgamu  v,  to  turn  awry 
Gwyriaws,  Gwyraws  ere,  the  privet 
Gwyrin  a,  of  a  fresh  nature ;  chaste 
Gwyrios  np,  ignoble  persons 
Gwyrlen  -i  nf,  garland  [cows 

Gwyrni  np,  bots  or  wornils,  maggots  in 
Gwyro  v,  to  swerve,  to  deviate,  to  slope, 

to  decline,  to  stoop,  to  bend 
Gwyrol  a,  slanting,  inclining 
Gwyrth  -iau  nf,  virtue;  miracle 
Gwyrthio  v,  to  confer  virtue ;  to  make  a 

miracle 
Gwyrthiol  a,  virtuous ;  miraculous 
Gwyrthioldeb  re,  virtuousness ;  miracu- 

lousness 
Gwyrydd   -on  rec,  one  that  is  pure  or 

chaste;  bachelor 
Gwyryf  -on  rec,  virgin,  maid ;  bachelor 
Gwyryf  a,  fresh,  pure,  untainted 
Gwyryfdod  »,  virginity,  ehastity 
191 


_GYD 

Gwyryfdy,  dai  n,  nunnery 
Gwyryfoî  a,  virginal,  maiden        [fresh 
Gwyryfu  r,  to  make  or  become  pure  or 
Gwyryng  np,  maggots,  wornils,  bots 
Gŵys  en,  people;  peopled  region 
Gŵys  n,  profundity:  it,  deep 
Gwŷs,  gwysion  nf  notice;  summons 
Gwysedig  a,  cited,  summoned 
Gwysfil  -od  n,  gregarious  animal 
Gwysg  -oedd  n,  gravity;  stream 
Gwysg  a,  precipitate,  headlong 
Gwysg  iwd  -ion  »,  precipitation 
Gwysgi  n,  tendency  to  a  level 
Gwysgio  v,  to  precipitate 
Gwysgiol  a,  precipitant 
Gwysgion  n,  pottage,  porridge 
Gwysigcn  -an  nf  Mister,  bladder 
Gwysio,  Gwyso  v,  to  summon,  to  cite 
Gwysiol  a,  summoning 
Gwyslythyr  -an  n,  writ  of  citation 
Gwyst  -ion  n,  what  is  shrunk  or  low 
Gwystl  -on  n,  pledge;  hostage 
Gwystledigaeth  nf  the  act  of  pledging 
Gwystleidiaeth'w/;  pledging ;  mortgaging 
Gwystlu  v,  to  pledge,  to  pawn 
Gwystlwr,  wyr  n,  pawner,  pledger 
Gwystno  v,  to  become  dry,  to  wither 
Gwystyn  a,  withered,  dried 
Gwyth  -i  nf  channel;  drain;  vein 
Gwyth  11,  wrath,  indignation 
Gwythad  n,  irritation,  chafing 
Gwythaint  n,  bird  of  wrath 
Gwythawd  n,  irritation 
Gwythen  -an  nf,  duct,  vein 
Gwythenog  a,  having  veins 
Gwythenol  a,  venal,  of  veins 
Gwythien  -an  nf,  vein,  blood-vessel 
Gwythi  n,  muscle,  musculous  flesh 
Gwythi  np,  veins ;  muscles 
Gwythig  a,  infuriate,  wrathful 
Gwytblawn  a,  wrathful,  furious     [ness 
Gwythlondeb  n.  wrathfulness,  furious- 
Gwythloni  v,  to  grow  wrathful  or  furious 
Gwytho  v,  to  irritate;  to  throb  [raging 
Gwythog,  Gwythol  a,  wrathful,  angry 
Gwythred  -ion  nf,  channel  of  a  stream 
Gwythreden  -au  nf  rivulet 
Gwythwr,  wyr  n,  angry  man 
Gwyw  a,  withcreii,  faded;  feeble 
Gwywder  n,  faded  or  withered  state 
Gwywel  n,  withered  vegetation 
Gwywo  v,  to  -wither,  to  fade 
Gwywol  a,  tending  to  wither 
Gybain  v,  to  wail,  to  moan 
Gybol  a,  wailing,  moaning 
Gyda,  Gydag  ;»•  (mutation  of  Cyda). 
with;  in  contact  with 


GYTH 

C.vi'crbyn jnr,  over  against;  opposite 
Gygiad  n.  glancing;  frowning,  lookin 
Gygol  a,  glancing;  frowning      [grind 
Gygu  /',  to  glance;  to  frown 
Gygus  a,  frowning;  grim,  glum 
Gylf  -au,  Gylfant,  fannau  n,  bill,  beak 
Gylfgragen,  gregyn  nf  scollop-shell 
Gylfni  -od  n.  bill,  beak 
Gylfínbraff  n,  the  cross-beak 
Gylfingam  a,  hook-beaked 
Gylfmgroes  n,  the  cross-beak 
Gylfinhir  n,  the  curlew 
Gylfinog  nf  daffodil 
Gylfog  a,  having  a  beak 
Gylyf  -au  n,  sickle,  reaping-hook 
( îylîyngu  v,  to  loosen,  to  relas=Gollwi 
Gynaid,  eidiau  »,  cupful 
Gyndwll,  dyllau  n,  port-hole 
Gynell  nf  close  gown 
Gynfad  -au  n,  gunboat 
Gynneu  ad,  a  little  while  ago 
Gynog  a,  wearing  a  gown.     Gynogio 

gownsmen 
Gynt  ad,  formerly,  of  yore,  of  late 
Gỳnydd  -ion,  Gynwr,  wyr  n,  gunner' 
Gyr   -oedd    n,   drive;    impulse;    onsc 

attack;  drove 
Gyrawd  n,  driving;  impulsion 
Gyrddn  v,  to  act  vehemently 
Gyrddwynt  -oedd  n,  hurricane,  tornad 
Gyrfa,  feydd  nf  drive;  course 
Gyrfarch,  feirch  n,  race-horse 
Gyrferth  -au  n,  breathing  out 
Gyrferthu  v,  to  breathe  out 
Gyrf ëydd  -ion  n,  driver ;  racer 
Gyrhynt  -ian  n,  current 
Gyriad  »,  driving;  racing 
Gyriedydd  -ion,  Gyrwr,  wyr  n,  drivi 
Gyrn  a,  imperious ;  supreme         [rac 
Gyrol  a.  driving ;  impulsive 
Gyrth  -iau  »,  touch ;  dash ;  hit ;  pusl 
Gyrthio  v,  to  touch ;  to  push 
Gyrthiol  a,  coming  in  contact 
Gyru  v,  to  drive;  to  race;  to  send, 

convey,  to  despatch 
Gyrwynt  -oedd  n,  tornado,  hurricane 
Gysp  n,  staggers;  black  beetle 
Gysplys  n,  water  hemlock,  dropwort 
Gyst  a,  humid,  moist,  damp 
Gystlys  n,  tansy 
Gystwng  v,  to  lower=Gostwng 
Gystog  a.  distempered,  diseased 
Gystu  v,  to  grow  diseased 
Gyth  -ion  n,  murmur 
Gythiad  n,  murmuring,  grumbling 
Gythol  a,  murmuring,  grumbling 
iGvthu  v,  to  murmur,  to  grumble 
192 


H. 

ÍÎIa  í,  ha  !  hey  day  !  hey :  Ha  ha !  ha  ha ! 
,Hab  n,  chance,  luck,  fortune.     Pa  hab, 

why,  for  what  cause 
Hac  -iau  nf  cut,  notch,  hack 
Hacio  v,  to  hack,  to  cut 
Had  -au  en  (-en  nf),  seed 
[Bad  a.  easily  yielding ;  pliant 
Hadadfer  n,  harvest  season 
/HadaidJ  a,  like  seed,  seedy 
[Kadiad  n,  semination 
iHadl  a,  rotten,  corrupt 
IHadlaidd  o,  somewhat  corrupt 
[Hadledd  n,  rottenness,  corruption 
'Hadhstr  -i  n,  seed-vessel 
Hadlif  n,  gonorrhoea,    spermatorrhoea, 
Hadlog  a,  con-upted,  decayed        [gleet 
Hadlu  v,  to  decay;  to  corrupt 
Hadlyd  (t,  rotten,  corrupted 
Hadog  a,  having  seed,  seedy 
fcdogol  a,  semnifícal 
Hadol  a,  seminal,  of  seed 
Hadolaeth  nf  seminality 
Kados  up,  small  seeds;  seedhngs;  atoms 
Hadred  n,  gonorrhoea  [of  life 

Hadu  v,  to  seed,  to  ran  to  seed 
Jladwr,  wyr  »,  seedsman ;  sower 
Hadyd  en,  seed  corn 
Haddef  -au  nf  dwelling,  home 
Haddefu  v,  to  inhabit,  to  dwell 
IHaddfa,  fëydd  vf.  dwelling,  abode 
■Haech  -ydd  nf  skirt;  hem 
Haedd  -ion  nf,  reach ;  merit 
Haeddedigaeth  nf  desert,  merit 
Haeddedigol  a,  meritorious 
Haeddel    -i    nf    plough    handle.     Yr 

Haeddel,  Charles's  Ẃain 
'Haeddiad  n,  reaching;  meriting 
jlHaeddiant  n,  attainment ;  merit 
Haeddul,  Haeddiannol  a.  meritorious 
I  Haeddu  v,  to  reach ;  to  merit ;  to  attain 
Hael  -ion  -on  n,  liberal  one 
Hael  a,  generous,  liberal 
flaelder,  Haelioni,  Hxeledd  ft,  liberality, 

munificence,  geii-erosity,  bounty 
Haelionus  a,  apt  to  be  liberal,  generous, 

munificent,  bountiful 
Haels  np  (-en  nf),  shot 
Haelu  ■•.  to  become  libera! 
Haen  -au  nf,  stratum,  layer;  fold 
Haenu  v,  to  put  in  layers 
Haer  a,  positive ;  stubborn 
Haer  -au  nf  assertion,  positiveness 
Haeriad  n,  being  positive;  assertion 
fiaeriannu  v.  to  vindicate 
fiaeriant  n,  affirmation;  vindication 
13 


rlAl 

Haerilug  a.  importunate;  saucy,  imnu- 

Haerllugo  v.  to  urge  obstinately    [den. 

Haerol  a,  affirmative :  positive 

Haeru,  Haero  v,  to  affirm,  to  insist 

Haf  -au  n,  summer 

Hafaidd  a,  like  summer,  estival 

Hafal  a,  like,  similar;  equal 

Hafarch  a,  listless ;  restive 

Hafdv,  dai  n,  summer-house 

Hafin  n,  summer  season 

Haflug  <n,  abundance :  a,  uberous 

Haflugo  c,  to  make  uberous 

Ham  -au «,  haven,  port,  harbour,  safe 

station  for  ships 
Hafnai,  eiod  nf  slattern,  slut 
Hafnen  nf  slattern,  trollop 
Hafnol  a,  slatternly,  sluttish 
Hafod  -au  nf  summer  dwelling:  dairy 
Hafodi  v,  to  reside  in  a  summer  dwelling 
Hafodwr,  wyr,  Hafotwr,  wyr  n,  dairy  - 
Hafog  n,  waste,  havoc  [man 

Hafog  a,  abundant :  common 
Hafogi  v,  to  commit  havoc 
Hafol  a,  of  summer ;  estival 
Hafota  v,  to  pass  the  summer 
Hafotty,   tai  n,   dairy-house:    gumma 

residence 
Hafr  -od  nf  slattern ;  gelded  goat 
Hafrog  a,  slatternly:  nf-od,  trollop 
Hafren  -od  nf  trollop,  strumpet:   the 
Hafru  v,  to  render  sluggish        [Severn 
Hafu  t?,  to  become  summer 
Haff  -iau  n,  snatch,  catch 
Harfio  v,  to  snatch,  to  sedse 
Hagen  c,  yet, nevertheless :  g d,  alter  all , 
Hagr  a,  ugly,  unseemly  [still 

Hagrhau,  Hagru  v,  to  make  ugly;   tc 

become  ugly 
Hagri&d,  Hagrhâd  n,  rendering  ugly 
Hagrwch,  Hagredd  n,  ugliness 
Hai  n,  excitation,  haste 
Hai  v,  quick,  make  haste,  do.    Hai  hove , 

heigh  oh  !  alas !     Hai  irwchw,  hallo, 

murder ! 
Haiach  n,  Haiachen  nf,  instant,  moment 
Haiach,  Haiachen  ad,  instantaneously-,- 

almost,  most 
Haiam,  heiyrn,  heieirn  n,  iron 
Haiarndde  a,  teeming  with  iron 
Haiarnddu  a  &  n,  iron-black 
Haiarnllyd  a,  ferruginous 
Haiarnol  a,  of  iron  quality 
Haiarnu  v,  to  do  with  iron 
Haiarnwaith  n.  ironmongerr 
Haiarnwedd  nf  iron  hue 
Haiarnwr,  wyr,  Haiarnydd  -ion  ft,  ire 

moneer.  a  dealer  in  iron 

14» 


HAM 


Haib,heibiau«/;  superabundance;  group 
Haid,  heidiau  nf  swarm,  throng,  flock 
Haidd,  beiddiau  re  &  en,  barley  [drift 
Haif,  heifiau,  heifion  nf  overwhelming; 
Haig,  heigiau  nf,  shoal,  multitude 
Hail,  heilian  nf,  ratio;  bounty;  service 
Hain,  heiniau,  heinion  nf  what  spreads 

through;  swarm;  infection 
Haint,   heintiau  n,  infection;    disease, 
sickness.     Haint  annwyd,  influenza. 
Haint  dygwydd,  epilepsy.  Haint  llvn, 
glynöl,  '  neu    ymdaenol,    epidemic. 
Haint  y  g'iau,  palsy.     Haint  y  nodau, 
the  plague 
Hair  a,  tedious,  dilatory,  long 
Hais  re,  what  is  full  of  points 
Haith  n,  aptness  to  reach  [marsh 

Hal   -ion  -oedd  re,   essential  salt;   salt 
Hal  a,  saline,  salt :  alkaline 
Halaeth  n,  saturation;  fulness 
Halan  n,  salt  (in  chemistry) 
Halant  re,  plenum;  saturation 
Hald  «,  jolt,  jerk;  rough  trot 
Haldian  v,  to  jolt;  to  jog 
Haledd  n,  plenum:  saturation 
Halen  n,  salt.     Crwth  halen,  salt  box 
•  Halenai  re,  salt-cellar 
Halenaidd  «,  of  a  salt  quality 
Halenog  a,  abounding  in  salt 
Halenu  v,  to  turn  to  salt 
Halenwr,  wyr  re,  salt-merchant 
Haliad  n,  impregnation 
Haliw  n,  saliva,  spittle 
Haliwio  v,  to  salivate 
Halog  a,  saturated  with  salt;  contami- 
nated ;  polluted,  defiled 
Halogedig  a,  contaminated,  polluted 
Halogedigaeth  nf,  contamination 
Halogi  v,  to  defile;  to  corrupt,  to  pro- 
fane, to  pollute 
Haloglw  n,  profane  oath 
Halogrwydd  re,  pollution 
Halogwr,  wyr  n,  defiler,  profaner 
Hallt  a,  salt,  saline ;  severe.      Talu  yn 

hallt,  to  pay  dearly 
Halltaidd  a,  somewhat  salt 
Halltedd  n.  salineness,  saltiness 
Halltineb,  Halltni  a,  saltness 
Halltol  a,  of  a  saline  tendency 
Halltu  v,  to  salt,  to  make  salt 
Halltwr,  wyr,  Halltydd  -ion  n,  salter 
Ham  re,  cause,  circumstance.     Pa  ham, 

for  what  cause,  why 
Hambwyll  -ion  n,  reflection 
Hambwylliad  »,  consideration,  reflection 
Hambwyllo  v,  to  consider,  to  reflect 
Hamdden  nf,  leisure,  respite 


HAP 

Hamddenol  a,  being  at  leisure,  leisure 
Hamddenu  v,  to  make  or  take  respite 
Han  re,  what  proceeds  from ;  emanatio 
Han  a,  produced;  separated 
Han  pr,  from,  out  of.     O  hano,  o  han 

&c.=0  hono.    See  O 
Hanaeth  nf  procedure 
Hanawd  n,  derivation 
Hanbwyll  -ion  n,  consideration 
Hanbwyllo  v,  to  consider 
Hanbwyll og,  Hanbwyllus  a,  consideratj  [ 
Hand  den  re,  being  attractive 
Handdeniad  re,  attraction 
Handdenol  o,  attractive 
Handdenu  r,  to  derive  attraction 
Handdyfod  v,  to  be,  to  become 
Hanedig  a,  derived,  descended      Har 

edigion,  derivatives 
Hanecligaeth  nf  derivation 
Hanes   -ion  nf  &  re,  history ;  accounl 

story,  tale ;  relation 
Hanesai,  eion  re,  historiographer 
Hanesgerdd  -i,  Hanesgan  -au  nf  epi 
Hanesiad  n,  narration"  '[poei 

Hanesiaeth  nf  naration,  history 
Hanesol  a,  historical,  nan-ative 
Hanesu  i\  to  narrate  [ia 

Haneswr,  wyr,  Hanesydd  -ion  n.  histoi 
Hanesyddiaeth  nf  historiography;  his 

tory  (in  the  abstract) 
Hanesyn  -au  re.  anecdote;  story,  tale 
Hanfod  ?i,  existence, being:  v,  tobecom 

existent ;  to  proceed ;  to  exist 
Hanfodiad  re,  existing 
Hanfodog  a,  having  origin 
Hanfodola,  existent;  essential 
Hanfodoldeb,  Hanfololedd  re,  hypostasi 
Hanfodoli  v,  to  become  existent 
Haniad  n,  proceeding 
Banner  re,  moiety,  half:  a,  half 
Hannercyn  a.  instant,  moment 
Hannereg  nf   moiety;  half   share 

part ;  flitch ;  half  an  acre 
Hannergwn,  grynion  re,  hemisphere 

half  round  [semicircula 

Hannergylch    -au    re.     semicircle:     f 
Hannerob  -au  nf  flitch  of  bacon 
Hannerog  a,  halving 
Hannerol  o,  relating  to  half 
Hannersain,  seiniau  nf  semitone 
Hanneru  v,  to  halve;  to  divide  in  two 
Hanred  -ion  nf  parting  off;  recession 
Hanredoli  v,  to  render  separate 
Hanredoliaeth  nf  separate  state 
Hanu  v,  to  proceed,  to  be  derived 
Hap  -iau  nf  luck,  chance,  fortune 
Hapio  v,  to  happen 

194 


HAW 


HEDD 


Hapiol  a,  happening,  eventual 

Hapus  a,  happening;  happy 

Hapusrwydd  n,  happiness 

Har  n,  aptness  to  over-top 

Hardd  </,  handsome,  beautiful  ,eomely 

Harddedd,    Harddineh,    Harddwch    % 

handsomeness,  beauty 
Harddiad  n,  rendering  comely 
Harddu  v,  to  grow  finely;  to  adorn;  to 
Haredd  n,  calmness ;  peace      [beautify 
Hariad  n,  appeasing 
Hariannu  v,  to  render  calm 
Hariant  u,  quietness 
Harl  n.  jangling,  wrangling 
Harlach  n,  jangling 
Harlu  v,  to  jangle,  to  wrangle 
Harnais,  eisiau  n,  harness,  trappings 
Rrneisio  v,  to  harness 
Hailing  -au  -od  nf  mite,  half  a  farthing 
Hatriad  n,  covering 
Hatru  v,  to  cover,  to  dress 
Hau  v,  to  sow 
Haul,  heuliau  n,  the  sun 
Hauwr,  wyr  n.  sower 
Haw  -od  n,  ass 
Hawcaid,  eidiau  nf,  hodful 
Hawd  n.  whisk,  sweep 
Hawdd  a,  easy,  facile,  feasible 
Bawddamrnawr  n,  welcome 
Ha« -d.lammori  v,  to  welcome 
Hawddfod  n,  happy  state 
Hawddfryd  n,  ease  of  mind 
Hawddfyd  n,  pleasure,  happiness;  pros- 
Hawddgar  a,  lovely,  amiable       [perity 
Hawddgarwch  n,  amiableness 
Hawddineb  n.  facility,  easiness 
fiawes  -od  nf,  female  ass  t 

Hawg.   hogion  n.  fulness;   perfection; 

space;  while;  age;  hod 
Hawg  ad,  awhile,  for  some  time 
Hawiad   n,  become  full;  ripening;  be- 
:    coming  sluggish  or  inactive      [right 
Hawl -iau,  holion  nf,   demand;  claim; 
Hawlblaid,  bleidiau  nfh  en,  plaintifT 
■Hawlfainc,  feinciau  if  tribunal 
Hawlwr,  wyr  n,  claimant,  plaintiff 
Hawn  a,  eager;  brisk:  active 
Hawni  n,  eagerness ;  alacrity:  en,  flue 
Hawniad  n,  doing  over  slightly    [liness 
Hawnid  n,   eagerness;  briskness;  live- 
Hawnt  -iau  n,  alacrity;  liveliness 
Hawntio  v,  to  encourage 
Bawntus  a,  full  of  alacrity 
Hawim  v,  to  run  over  slightly 
Hawr,  horion  n,  spread,  stretch 
Hawru  v,  to  spread,  to  dilate 
Haw*»  n.  ease,-  a,  easier 


Hawsder,  Hawsdra,  Hawsineb  n,  feasi- 
bleness, practicability  [tion 
Head  n,  sowing ;  scattering ;  dissemina- 
Heawd,  odau  n,  spreading;  drifting 
Heb  -ion  n,  pass ;  utterance,  expression 
Heb  pr,  without,  void  of.     Heb   law, 
without,  besides.    Hebof,  Hebot,  Heb- 
ddo,  Hebddi,  &c,  without  me,  &c. 
Heb  ad,  without,  beside,  by 
Hebgor  -au  -ion  n,  being  dispensed 
Hebgor,   Hebgori  v,  to  put  aside,   to 

dispense  with 
Hebgoradwy  a,  dispensable 
Hebgoriad  n,  dispensing  •with 
Hebiad  n,  uttering,  utterance 
Heboca  v,  to  hunt  with  a  hawk,  to  hawk 
Hebog  -au  nc,  hawk,  falcon 
Heboglys  -iau  n,  the  hawkweed 
Hebogydd  -ion  n,  hawker,  falconer 
Hebogyddiaeth  nf  hawking 
Hebogyn  n,  young  hawk,  lanneret 
Hebol  a,  uttering,  oral 
Hebraeg  nf  Hebrew,  the  Hebrew  tongue 
Hebred  w=Abred 
Hebredu  v,  to  go  or  traverse  in  the  evil 

circle,  to  transmigrate 
Hebreig  a,  Hebrew,  Hebraic 
Hebrwng  n,  mission,  sending :  v,  to  go 

on  with,  to  send,  to  accompany 
Hebryngol  a,  missive,  sending 
Hebryngu  v,  to  go  on  with,  to  send 
Hebryngydd  -ion  n,  conductor 
Hebu  v,  to  utter,  to  speak=Ebu 
Heciad  »,  hopping         [hop  on  one  foot 
Hecian  v,  to  halt,  to  limp,  to  hop ;  to 
Hecyn  n,  small  notch 
Hecynu  v,  to  make  a  notch 
Hed  -iau  nf  flight;  hat 
Hedeg  n,  flight,  flying :  v,  to  fly 
Hedegog  a,  Laving  flight,  flying,  volant, 

soaring;  lofty;  aspiring 
Hedegol  a,  flying,  volant 
Hedfan  v,  to  fly ;  to  hover 
Hediant  n,  the  act  of  flying 
Hedin,  Hedinol  a,  flying,  volant,  volatile 
Hediniad  n,  volatilization 
Hedion  np,  light  corn ;  chaff 
Hedlam  -au  n,  flying  skip 
Hednaid,  neidiau  nf  flying  leap 
Hedwr,  wyr,  Hedydd  -ion  n,  one  that 

flies.     Hedydd,  the  lark 
Hedyn  n,  single  seed:  /haden 
Hedd  n,  tranquility,  peace 
Heddaberth  -au  n,  peace-offering 
Heddgeidwad,  waid  n,  constable^,  police 
Heddlu  en,  constabulary  force     [officer 
Heddog  o.  tranquil,  calm 

19$ 


HEÍ 


HEL 


Heddswyddög  -ion  n,  peace-officer 

Heddu  v,  to  tranquilize 

líeddus  a,  pacific,  tranquil,  peaceful 

Hedduso  v,  to  make  pacific 

Heddwas,  weision  n,  policeman,  constable 

Heddwch  n,  peace,  quietness,  tranquility 

Heddy  n,  this  day,  the  present  day :  ad, 

on  this  day,  to-day  (S.W.)=Heddyw 
Heddyehawd  »,  pacification 
Heddychiadol  a,  pacificatory 
Heddychiadu  v,  to  render  pacific 
Hedd'ychlawn  a,  peaceful,  peaceable 
Heddychlondeb  n,  peacefulness 
Heddyehloni  v,  to  make  peaceful 
Heddychol,  Heddychus  or,  peaceable 
Heddjcholdeb  n,   peaceableness,  tran- 
quility 
Heddychu  v,  to  pacify,  to  appease 
Heddyclnvr,  wyr  »,  peacemaker 
Heddynad    -on,    Heddyngnad,    aid    n, 

justice  of  the  peace 
Heddyw  »,  this  day:  ad,  to-day 
Hefal  a,  like,  similar 
Hefcliad  n,  making  similar 
Hefelig  a,  having  simlitude 
Hefelwch  n,  similitude 
Ilefelychiad  n,  likening,  imitation 
Hefelychu  v,  to  imitate,  to  liken,   to 

compare=Efelychu 
Hefelydd  a.  equal;  like,  similar 
Hefelyddu  v.  to  imitate 
Hefin  a,  estival,  relating  to  summer. 

Alban  hefin,  summer  solstice 
Hefrin  a,  spreading ;  incompact 
Hefyd  c,  in  addition ;  also,  likewise 
Hefys  -au  n,  smock,  shift 
Hegab  -au  nf  grasshopper 
Hegl  -au  nf,  limb,  shank 
Heglog  a,  having  limbs 
Heiad  n,  impelling  [  by  you 

Heibio  ad,  by,  beside,  aside.  Heibioch, 
Heidio  v,  to  swarm,  to  throng,  to  block 
Heidiog  a,  having  swarms  [ing 

Heidiol  a,  swarming,  flocking,  throng- 
Heidden  nf  Heiddyn  n,  barleycorn,  grain 

of  barley 
Heiddio  r,  to  obtain;  to  merit 
Heiddiol  o,  meritorious=Haeddol 
Heiddyd  n,  attainment,  merit. 
Heigio  V,  to  yield  abundantly,  to  shoal 
Heigiol  a,  yielding  in  shoals 
lleiigcm,  gym  n,  drinking-horn 
Heilin  a,  bounteous,  generous 
Heilio  a,  to  deal  out.  to  serve 
Heilydd  -ion  u,  one  who  serves,  waiter 
Heilyddiaeth,  Heilyniaeth  nf  the  office 

of  a  waiter 


Heilyn  -ion  n,  waiter,  servitor 
Heilyr  -ion  -on  n,  waiter,  tray 
Heini,  Heinif  a,  lively,  cheerful,  brisk 
Heiniar  n,  crop,  produce         [to  swan 
Heinio  v,  to  pervade,  to  make  all  alto 
Heiniog  a,  being  pervaded;  teeming 
Heintddwyn  a,  pestiferous;  infectious 
Heintfan  -au  nf  plague  spot 
Heintfanol  a,  petechial 
Heintio  v,  to  cause  contagion 
Heintiog,   Heintiol   a,   contagious,    ii 

fectious,  epidemic 
Heintnod  -au  n,  pestilence 
Heintnodol  a,  pestilential 
Heintus,   Heinnus   a,   contagious,  er 

demic,  pestilential 
Heinydd  n.  seat  of  life.  See  Henydd 
Heislan  -od  nf  hatchel,  instrument 
Heislann  v.  to  hatchel  flax  [heat  fli 
Heistain,  einiau  nf,  what  whets  seyth 
Heisyllt  -au  nf  flax  hatchel 
Heisvlltu  v,  to  hatchel  flax 
Hid,  heloedd  nf  holme;  dale 
Hel  -ion  n.  gathering;  aggregate:  v, 

gather,  to  hunt 
Hel  v,  to  send ;  to  drive 
Hela  r,  to  gather;  to  hunt 
Hèla  v,  to  drive;  to  send;  to  spend 
Helaeth  a,  ample,  extensive;  abundai 
Helaethder  n,  spaciousness  [amplitu 
Helaethiad,  Helaethiant  n,  ampliticatic 
Helaethrwydd  /^,  ampleness ;  abundant 

ample  stock 
Helaethu  p,  to  enlarge,  to  amplify 
Helaethwych  o,  abundant,  sumptuous 
Helbul  -on  n,  perplexity,  trouble 
Helbulo  v,  to  be  full  of  care  or  troubb 
Helbulus  a,  full  of  perplexity  or  troul 
Helcu  v,  to  pry  carefully 
Heldrin  -oedd  n,  business ;  bustle 
Heledd  -au  nf  place  to  make  salt 
Helfa,  fëydd  nf  aggregate;  hunt 
Helttbn,  ttyn  nf  hunting-pole 
Helgaeth  n,  grime ;  soot 
Helgi,  gwn  n,  hunting-dog 
Helgig  n,  venison,  flesh  of  the  chase 
Helgom,  gyrn  n,  hunting-horn 
Helgur  n,  trouble ;  hustle 
Helgyd  v,  to  pry  carefully 
Helhynt  -iau  re/==Helynt 
Heli  .*',  brine,  salt  water 
Heliad».  gathering,  collecting;  hunti. 
Helîad  n,  making  of  brine 
Heliedig  a,  gathered ;  hunted 
Helio  v.  to  season  with  brine 
Helm  -ydd  -i  nf,  stack,  rick ;  helmet 
Helmu  v,  to  form  a  rick 

li'w 


HEN 


HES 


Helogan  nf.  celery 

Helw   a.  possession,  ownership.     Ar  ei 
helw,  in  his  possession 

Helwi  r,  to  have  possession 

Hfilwr,  Heliwr,  wyrn,  gatherer;  hunt- 
er, huntsman,  venator 

Kelwriaeth  nf  huntsmanship 

Helv  n,  gathering;  hunt:  v,  to  gather; 
to  hunt  [chase 

Helyddiaeth   nf   the  business   of   the 

pelyg  up  (-en  nf),  willows,  salix 

Helyglys  n,  the  willow  herb 

Helynt  -ion  -iau  -oedd  nf  course ;  con- 
dition; business 

Helyntio  v,  to  go  on  a  course 

Helyth  nf  family  stock 

Hell  af  ugly,  unsightly :  m  hyll 

Hellgre  nf  ugly  hag;  scold 

Helltni  n,  saltness,  brininess 

Hem  -iau  nf  hem,  border 

:  Hemie  v,  to  hem,  to  border 

Hen  -ion  n,  age,  antiquity :  o,  old 

Henad  n,  becoming  old 
jlHenadur    -iaid,    Henaduriad,    iaid    n, 
!  •  elder;  presbyterian  [ianism 

:  Henad  uriaeth  "nf  eldership'';  presbyter- 

Henadurol  a,  presbyterian 

Henaf  a,  most  ancient,  oldest,  eldest 
J  l  Henafgwr,  wyr  n,  elderly  person,  old  man 
n  Henatiad,  iaid  n,  ancestor 
]  í  Henafiaeth  nf  antiquity,  archaeology 
j  j  Henafion  up",  antiquities 
:  '■  Henafol  a,  ancient,  antique 
1 j  Henaint  n,  old  age,  senility 
ìiHendad  -au  ra,  grandfather 
j  Hendaid,  deidiau  n,  great  grandfather 
1  Hender  n,  antiquity,  age 
|  Hendref  -i  -ydd  nf  established  habita- 
tion ;  winter  dwelling 
1  Henddyn  -ion  n,  aged  person 
,  Henefydd  -ion  w,elder,  senator ;  antiquary 

Henefyddiaeth  nf  eldership 

Heneiddio  r,  to  grow  old 

Heneiddrwydd  ?i,  agedness 

Henfab,  feibion  n,  old  bachelor 

Henfam  -au  nf  grandmother 

Henferch  -ed  nf  old  maid 
:  Henfon  nf,  breeding  cow 
(  Hengof  -ion  n,  old  tradition 
j,  Henieithad  »,  archaism 

Henllydan  n,  the  plaintain 

Hennain,  neiniau  nf  great  grandmother 

Heno  nf  this  night :  ad,  to  night 

Henoed  n,  old  age,  decline  of  age 

Henu  v,  to  grow  old  or  aged 

Henur  -iaid  »,  elder,  ancient 

Hcnuriad,  iaid  n,  elder,  senator 


Henw  -au  n.  name,  appellative=Enw, 

Henwedigol  a,  nominative  [&c. 

Henwr,  wyr  n,  old  man 

Henwrach  -od  nf  old  woman 

Heol  -ydd  nf  street;    road.     H«ol  j 

gwynt,  the  milky  way 
HeoJan  -au  nf  lane,  alley 
Heor  -au  nf  anchor 
Heori  v,  to  anchor 
Hep-hun  nf  slumber 
Hep-huno  v,  to  slumber 
Hep-hynt  -iau  n,  whim ;  reverie 
Hepian  n,  nod ;  slumber 
Hepian  v,  to  keep  nodding ;  to  doze 
Hepio  v,  to  nod ;  to  slumber 
Heples  n,  ferment,  leaven 
Hepwedd  -au  nf  attribute 
Her  -iau  nf  push ;  challenge 
Herawd  n,  defiance,  challenge 
Here  -iau  nf  reach  out;  jerk.     Here  a 

cham  a  naid,  hop,  skip,  and  jump 
Herciad  »,  reachiug,  jerking 
Hercian  v,  to  keep  jerking;  to  hop  om 
Herciant  n,  reaching  out  [one  leg 

Hercu,  Hercyd  v,  to  reach,  to  fetch 
Hercyn  n,  reach  out ;  jerk 
Herddyll  a,  handsome 
HerglofF  a,  limping,  halting 
Hergod  n,  push,  thrust 
Hergwd,  Hergyd  -ion  n,  shove 
Hergydio  v,  to  shove  away 
Heri '«,  jerk ;  limp 
Herio  v,  to  challenge,  to  provoke 
Herlod  -au  n,  stripling,  lad 
Herlodes  -i  nf  damsel,  girl 
Herlotyn  »,  mere  stripling  [herald 

Herodr  -on,  Herod  -ion  n,  ambassador: 
Herodraeth  nf  embassy;  heraldry 
Herodri  v,  to  go  on  embassy 
Herodrig  a,  heraldic 
Hers  n,  sharp  push ;  flout 
Hersi »,  scouting,  flouting 
Hersio  v,  to  scout,  to  pack  off 
Herw  n,  flight ;  scouting 
Herwa  ?>,  to  scout,  to  hurry 
Herwad  n,  scouting,  prowling 
Herwin  n,  the  gloss  of  dressed  leather 
Herwr,  wyr  n,  scout,  prowler,  fugitive ; 
Herwriaeth  nf  vagrancy  [outlaw 

Herwth  nf  the  rectum 
Herwydd  n,  cause,  occasion.    Herwydd, 

O  herwydd,  because  of,  on  account 

of,  for 
Hesg  np  (-en  nf),  sedges 
Hesglif  -iau  nf  whipsaw 
Hesgyn  -au  n.  sieve,  riddle 
Heser  -au  nf  hassock,  pad 
197 


HIFF 

Hesp  af  dried  up,  dry,  barren :  in  hysp 

Hespen  -au  nf,  hasp 

Hespin  -od  nf  yearling  ewe 

Hespinhwch,  hyehod  nf,  young  sow 

Hespwrn,  yraiaid  n,  a  young  sheep 

Hestor  -au  nf,  two-bushel  measure 

Hestoraid,   eidiau  nf,  the  full   of  two 

Het  -iau  nf,  hat;  garland  [bushels 

Hetiwr,  wyr  n,  hatter 

Hetys  n,  short  space,  instant 

Heuad  n,  sowing,  semination 

Heulawd  n,  the  sun's  shining 

Heulen  nf,  partial  sunshine 

Heulfynag,  eig  n,  sundial 

Heuliad  n,  sunning 

Heuliadu  v,  to  give  a  sunning 

Heulo  v,  to  shine  as  the  sun 

Heulog  a,  sunny,  sunshiny 

Heulor  -au  -ydd  n,  half  door 

Heulorsaf  -ion  nf,  solstice 

Heulrawd  n,  the  ecliptic 

Heulrod  -au  nf  parasol;  cap 

Heulwen  nf  the  sunshine 

Heulyd  n,  sunshine,  sun-heat 

Heuslau  np  (-leuen  nf),  sheep-lice 

Heuso  v,  to  protect 

Heusor  -ion  n,  herdsmen 

Heusori  v,  to  tend  herds 

Hew  n,  call  of  defiance,  challenge 

Hewcri,  Hewgrach  n,  pertness 

Hewiad  n,  hectoring 

Hewrach  n,  squabble 

Hewyd  -on  n,  passion ;  zeal 

Hewydus  a,  passionate;  zealous 

Hewydd  n,  maturity 

Hewyn  n,  what  is  mature 

Ripr,  she,  her;  it 

Hie  -ion  nf  snap ;  trick 

Hiced  -ion  nf  trick,  cheat 

Hicell  -i  nf  long  handled  bill 

Hicio  v,  to  snap ;  to  trick 

Hidl  a,  distilling ;  shedding,  pouring 

Hidl  -au  nf  strainer,  colander 

Hidlad  n,  distilling,  dropping 

Hidlaid  a.  distilling,  dropping 

Hidlion  np,  droppings 

Hidlo  v,  to  distil,  to" run 

Hit"  -ion  »,  skin,  surface 

Hifio  r,  to  peel  off  the  skin 

Hifyn  n,  strip  of  skin 

Hiff -iau  ?i,  flake;  drift 

Hiffiant,  iaint  n,  drift ;  foam 

HifHo  v,  to  cast  flakes ;  to  drift 

Hiffiol  a,  flaking ;  drifting 

Hiffl  -au  n,  gush,  spirt 

Hifflaid,  Hifflo  v,  to  gush,  to  spirt 

Hiffyn  n,  flake ;  drift 


HiR 

Hil  -ion  «/'&  en,  fragment;  emanatio 

Îroduce;   issue;   progeny,   race,  <y 
en  nf,  bearing  female  [spriil 

Hiliant  n,  issue,  progeny 
Hilig  a,  procreative :  n,  issue 
Hilio  v,  to  yield,  to  bring  forth,  to  prj 
Hiliog  a,  having  issue  [du  " 

Hiliogaeth  nf  offspring,  issue 
Hiliogi  v,  to  render  prolific 
Hilus  a,  being  in  particles  or  pieces 
Hilyn  n,  particle,  emanatiou 
Hin  nf  weather ;  temperature 
Hindda  nf  fair  weather 
Hinedd  n,  state  of  weather 
Hinfynag,  fyneig  n,  barometer 
Hiniog  -au  nf  door-frame ;  sill 
Hino  v,  to  change  in  the  weather 
Hinon  nf  serene  weather 
Hinoni  v,  to  become  serene 
Hinsawdd,  soddau  n,  climate 
Hip  -iau  n,  sudden  tap 
Hipio  v,  to  tap,  to  tip 
Hir  «.  long;  tedious;  dilatory 
Hiraeth  n,  longing;  regret.     Mae  hi 

aeth  arnaf,  I  regret ;  I  long 
Hiraethiad  n,  longing 
Hiraethlawn  a,  full  of  regret 
Hiraethlondeb  n,  state  of  longing 
Hiraethog,    Hiraethol,     Hiraethus 

longing;  regretting 
Hirbell  a,  very  far,  distant 
Hirbwyll  n,  deliberate  caution,  long  co: 
Hirchwedl  -au  nf  long  story  [siderii 
Hirder  n,  length;  longitude 
Hirdrig  a,  of  long  tarrying 
Hirddydd  -iau  n,  long  day 
Hirell,  Hiriell  n,  beam  of  light ;  angel 
Hirfain  a,  long  and  slender 
Hirfaith  a,  long;  tedious 
Hirfod  n,  long  abiding 
Hirfryd  a,  of  even  mind 
Hirglnst  a,  long-eared 
Hirglwyf  n,  long  sickness 
Hirglyw  a,  being  long-eared      [hirgn 
Hirgrwn  n,  cylinder:  am,  cylindrical: 
Hirgul  a,  long  and  narrow 
Hirgwyn  -ion  n,  long  complaint 
Hirgylch  -oedd  -au  n,  ellipse 
Hirhau  v,  to  lengthen 
Hirheglyn,  heglod  n,  long-legged  spid- 
Hirhoedledd  n,  longevity 
Hirhoedlog  a,  long-Uved 
Hirian  n,  tall  lank  person 
Hiriannu  v,  to  prolong 
Hiriant  n,  length,  delay 
Hirio  v,  to  lengthen 
Hirlidio  ?',  to  bear  anger  long 


HOE 


HOLL 


Hirnos  -au  nf  long  night 

Hirnych  re,  long  affliction 

Hiroddef  re,  longsuffering 

Hiroed  re,  long  waiting 

Hirsain,  seiniau  nf  long  sound 

Hirsain,  Hirseiniol  a,  having  long  sound ; 

Hirwîydd  re,  the  maidenhair  [long 

Hitrwm  »,  fribble 

Hityn  re,  ragamuffin 

Hithau_/?r,  she  also,  her  also 

Ho  re,  exclamation;  call;  i,  halloa!  oh! 

Hôb,  hobau,  Hobaid,  eidiau  re,  measure 

Hob  -au  re,  swine  [of  capacity 

Hobelu  v,  to  hop,  to  hobble 

Hobyn  re,  deal  at  cards 

Hoc  nf  scythe  to  cut  brambles 

Hoced  -ion  nf,  cheat,  deceit,  juggle 

Hocedu  v,  to  cheat,  to  trick 

Hocedwr,  wyr  re,  cheat,  tricster,  rogue ; 
one  who  plays  tricks 

Hocrell  -od  re/,  girl,  wench 

Hoeys  rep,  mallows,  althasa 

Hoch  nf,  hawking  of  phlegm 

Hochi  v,  to  throw  up  phlegm 

Hodi  ere,  wild  shrubs,  brakes 

Hodi  v,  to  shoot,  to  ear 

Hoddio  v,  to  facilitate 

Hoe  -on  -au  nf  rest ;  respite 

Hoeana  v,  to  take  respite 

Hoed  re,  delay ;  regret 

Hoeden  -od  nf  flirt,  coquette,  hoiden 

Hoedl  -au  nf  duration  of  life,  life 

Hoedli  v,  to  lead  a  life 

Hoedlog  a,  having  life,  lived 

Hoeg  nf&  a,  green 
I  Hoel  -ion  nf  nail,  spike 

Hoelen  nf  single  nail,  nail 

Hoelio  v,  to  nail,  to  drive  nails 

Hoeliwr,  wyr  n,  nailer         [complexion 

Hoen  nf  good  plight;  liveliness;  hue, 
I  Hoeni  v,  to  grow  blithe 

Hoenus  a,  blithesome,  joyous 

Hoenwedd  nf,  blithe  aspect 

Hoenyn  -au  n,  hair;  gin,  trap;  slip 

Hoenynu  v,  to  set  a  springe 

Hoetian  v,  to  suspend;  to  dandle 

Hoeth  a,  exposed,  naked 

Hoew  a,  alert,  sprightly,  lively,  gay 

Boewal  nf  slowlj'-flowing  water,  dead 
water  in  a  river;  eddy;  the  middle 
j      stream  of  a  sea  or  river:  a,  quiet, 
calm,  unmoved ;  whirling,  eddying 

Hoewalu  v,  to  form  eddies 
1  Hoewan  a,  weak,  feeble 

Hoewdeb,  Hoewder  n,  sprightliness 

Hoewgall  a,  quick  wilted 

Hoewgred  a.  of  ready  belief 


Hoewi  v,  to  become  sprightly 

Hoewrym  a,  of  quick  energy 

Hoewserch  re,  lively  affection 

Hof  nf  what  hangs  or  hovers 

Hofian  v,  to  hover,  to  fluctuate ;  to  sus- 

Hofio  v,  to  hover;  to  suspend         [pend 

Hoff  a,  loved,  beloved,  lovely,  dear 

Hoffaidd  a,  tending  to  be  lovely 

Hoffaint  n,  fondness ;  delight ;  love 

Hoffder  n,  fondness ;  delight 

Hoffdyn  -ion  n,  cuckold 

Hoffi  v,  to  delignt  in,  to  love 

Hog  re,  sharpening,  whet 

Hogal  nf  whetstone ;  strop 

Hogalen  nf  whetstone ;  strop 

Hogen  -od  nf  girl,  damsel 

Hogenig  nf  little  damsel 

Hogfaen,  feini  n,  hone,  whetstone 

Hogi  v,  to  sharpen,  to  whet,  to  edge 

Hogl  -oedd,  Hogldy,  dai  re,  hovel,  shed 

Hoglanc  -iau  re,  stripling,  youth 

Hogyn  -od,  hogiau  re,  stripling,  lad 

Hong  nf  hang,  dangle 

Hongian  v,  to  hang,  to  dangle 

Hoi  re,  call  of  attention 

Hoiad  re,  calling  attention 

Hoian  v,  to  call  attention 

Hoi  re,  fetch,  bringing  to 

Hoi  v,  to  fetch,  to  go  for 

Holadwy  a,  cognizable 

Holawd  re,  cognizance 

Holedigaeth  nf,  examination 

Holedigol  a,  interrogative 

Holfainc,  feinciau  if  tribunal 

Holgar  a,  inquisitive 

Holi  v,  to  question,  to  inquire,  to  inter- 
rogate, to  examine,  to  catechize 

Holiad  re,  interrogation;  question 

Holiadol  a,  catechetical ;  interrogative 

Holiant  re,  cognizance 

Holiedydd  -ion,  Holwr,  wyr  re,  interro- 
gator; examiner 

Holio  v,  to  separate 

Holp  re,  loop-hole,  loop=01p 

Holnod  -au  nf,  note  of  interrogation  (?) 

Holwyddoreg  -au  nf,  catechism 

Holwyddori  v,  to  catechize 

Holl  a,  all,  whole,  every  one 

Hollallu  -oedd  re,  all  power,  omnipotence 

Hollalluog    a,    omnipotent,    almighty. 
Yr  Hollalluog,  the  Almighty 

Hollalluogaeth  nf  Hollalluogrwydd  re, 
omnipotence 

Hollboeth  -ion  re,  holocaust 

Hollbresennol  a,  omnipresent,  ubiquitous 

Hollbresennoldeb,Hollbresennolrwydd  ref 
omnipresence,  ubiquity 

1,99 


HOW        __ 

äollddoeth  a,  allwise 

Hollfath  a,  omnifarious,  of  all  kind* 

Hollfyd  n,  the  universe 

Hollgreol  a,  omnific 

Hollgyfoethog  a,  possessing  all  things; 

almighty,  all-powerful 
Holliaeh.  a,  perfectly  well :  m,  allheal; 

mistletoe 
Hollol  a,  total,  whole,  entire,  complete 
Hollryw,  Hollrywiol  a,  omnigenous 
Hollt  -an  nf  slit,  cleft,  fissure 
Hollti  v,  to  slit,  to  cleave,  to  split,  to 
Holltog  a,  full  of  slits  or  rifts  ;        [rift 
Hollwybod  n,  Hollwybodaeth  nf,  omni- 
science [a,  omniscient 
Hollwybodol,Hollwybodus,Hollwybodog 
Hollwyddol  a,  omnipresent  [senee 
Hollwydd,   Hollwyddoldeb  n,  omnipre- 
Hollysol,  Hollysglyfiol  a,  omnivorous 
Hon  af  this:  m  hwm    Hon  acw,  that, 
at  a  distance :  m  hwn-acw.    Hon  yma, 
this,  which  is  here.     Hon  yna,  that 
which  is  there 
Hona  af,  that  (in  sight) :  m  hwna 
Honaid   a,   evident,   well-known.    ?xr\- 
Honawd,  Honiad  «.  affirmation 
Honawl  a,  positive,  affirmative 
Hone  -iau  nf  shake,  wagging  [spicuoiis 
Honcen  -od  nf,  waddling  female 
Honcian,  Honcio,  Honco  v,  to  waggle, 

to  stagger,  to  totter ;  to  jolt 
Honfas  -au  nf,  chopping  knife 
Honfi'est  -i  nf,  tunic,  vest 
Honi   v,   to  manifest;   to  proclaim,:   to 

object;  to  insist;  to  assert 
Honiannol  a,  aifinnative 
Honiant  n,  affirmation,  assertion 
Hòno  af,  that  (absent):  m>  hwnw 
Uonof,  honot,  hono,  honi,  honora,  hon 

och,  honynt.    -See  0 
Honos  n,  gawky ;  the  ling 
Honsel  -au  nf,  hansel 
Hopran  -au  nf,  mill  hopper 
Hopranu  »,  to  put  in  a  hopper 
Hor  -oil  crt,  swine  hce 
Horen,  horod  nf,  fat  lazy  one ;  swine- 
Horgest  nf,  fat  paunch  [louse 

Uort  -iau  n,  reproach,  calumny 
Hortio  v,  to  reproach,  to  detract 
Hortiol  a7  reproaching 
Hortr  -au  n,  stick,  billet,  spar 
Horyn  n,  lazy  lump:  f  horen 
Hosan  -au  nf,  hose,  stocking 
Hosanwr,  wyr  n,  hosier 
Hotan  -au  nf,  hood,  cap 
Hotyn  -au  n,  what  covers  at  a  cap 
%>w  i,  liei^h  h»  !  a]as  !. 


H^UI^ 

Hoyw  a,  alert,  sprightly=Hoew 

Hu  n,  what  is  apt  to  pervade 

Hu  a,  apt  to  pervade :  bold.     See  Hy 

Huad,  aid  n,  hound 

Huadgi,  gwn  n,  hound  dog 

Huail  n,  vicegerent 

Hual  -au  n,  fetter,  gyve,  shackle 

Hualog  a,  having  fetters,  shackled 

Hualu  v,  to  fetter,  to  shackle 

Huan  nf,  Phcebus,  the  sun 

Huanaw  n,  aptitude  for  harmony 

Huanaw  a,  harmonic ;  poetical 

Hucan  -od  nf,  cob,  sea  fowl 

Huch  -ion  nf.  thin  skin,  film 

Huchen  -au  nf  film,  pellicle 

Hucho  v,  to  skin  over 

Hud  -ion  n,  illusion,  charm 

Hudedd,  Hudiad  n,  allurement,  allur 

ing,  deceiving 
;Hudo  v,  to  allure,  to  beguile,  to  entice 

to  deceive  [deception 

Hudol,  Hndolawl  a,  alluring,  enticing . 
Hudoldeb  n,  illusiveness 
Hudoles  -au  nf,  deceiver,  sorceress : 
Hudoli  y,  to  render  illusive  [hudo 

Hudoliaeth  nf,  allurement 
Hudoliaethu  v,  to  use  deception 
Hudwalch,  weilch  n,  lure  bird,  decoy 
Hudwg  n,  bugbear,  scarecrow 
Hudwy  n,  phantom ;  mirage 
Hudd  -ion  n,  covert,  shade 
Hudd  a,  dusky,  dark,  gloomy 
Huddiannu  v,  to  overspread 
Hiiddiant  n,  shading  over 
Huddig  a,  tending  to  be  dusky 
Hiuldo  v.  to  cover,  to  shade 
Huckkl  «,  covering,  shading 
Huddygl  n,  soot 
Huddyglyd  a,  fuliginous,  sooty 
Hi^nig  a,  encircling 
Hr^nydd  n,  what  ensireles 
Hufen  n,  cream 

Hufenaidd  a,  like  cream ;  creamy 
Hufenu  v,  to  gather  or  form  cream 
Hufio  v,  to  mantle  over 
Hufyll  a,  humble,  submissive 
Hufylldod  n,  humility 
Hug  -au  nf,  loose  coat ;  cloak ;  gown 
Hugan  -au  nf,  loose  coat,  coat;  cloak 
Hugwd  n,  spectre,  bugbear 
Hul  -oedd  n,  cover,  coverlet 
Hulier  -an  n,  cover,  lid 
Huling  -au  n,  coverlet,  rug 
Hulio  v,  to  spread  over,  to  deck 
Huliwr,  wyr  n,  decker 
Hult,  Hultan  n,  dolt,  moper 
Hulvn  /i.  coverlet,  quilt 

20Û 


HUR 

Hum  -iau  re,  bat,  racket 

Human,  Humog   -au   nf   bat.   racket. 

Pel  human,  Pel  humog,  tennis-ball 
Hun  -au  nf,  sleep,  slumber,  nap 
Hun  n  &  np,  self,  one's  self;  selves 
Hunan,  ain  re,  self:  px,  self- 
Hunander,  Hunanedd  re,  selfishness 
Hnnandwyll  re,  self-deception 
Hunandyb  -iau  re,  self-conceit 
Hunandyst  «.  self-evidence 
Hunanddoeth  a,  self-wise 
Hunanfarn  nf  self-condemnation 
Hunanfawl  re,  self-applause,  self-praise 
Hnnanfod  -au  nf.  selt-existence 
Hunanfodd  re.  self-pleasixre 
Hunanfudd  re,  self-interest 
Hunangar  a,  selfish 
Hunangariad  re,  self-love 
Hunan-gyfiawn  a,  self-righteous 
Hunanhanfod  re.  self-existence 
Hunanhyder  re,  self-confidence 
Hunaniad  re,  becoming  selfish 
Hunaniaeth  nf  self;  egotism;  identity 
Hunanladd,   Hunanladdiad  re,  suicide. 

self-murder 
Hunanleiddiad,  iaid    re,  self-murderer. 

J  Hunanles  re,  self-interest  [suicide 

Hunanol  a,  relating  to  self;  selfish 
Hunanoldeb  re,  selfishness 

i  Hunanrediad  re,  self-motion 

i  Hunanrith  re.  self-evidence 

:  Hunanryw  -iau  re,  homogeny 

Í  Hunanryw  a,  homogeneous 
Hunansaf  re,  sejf-standing 
Hunanu  v,  to  egotize 

Í  Hunanymwad  re,  self-denial 

I  Hunanysol  a,  self-devouring 

I'Hundy,  dai  re,  dormitory 
Humlihvyn    a,    soporific,    somniferous. 

somnific ;  sleep-depriving 
Hunedd  re,  somnolence,  drowsiness 
Hunell  -au  nf  short  sleep,  nap 
Hunfa.  fe'ydd  nf  dormitory 
Hunglwyf  -au  re,  lethargy 
Hunllef  nf  the  nightmare 
Huno  v,  to  sleep,  to  slumber 
Bunog  a,  sleepy,  drowsy 
tìunyn  re,  nap.  doze 
Huon  re,  epithet  for  the  Deity 
Bnpynt  re,  brunt;  shock;  push;  metre 
3ur  -iau  re,  wages,  hire  [so  called 

Inren  -od  nf  prostitute,  harlot 
lurio,  Huria  r,  to  hire,  to  take  hire  or 
iuriwr,  wyr  re,  hirer  [wages 

Inrt  re,  block :  a,  stupid 
iurtan  rec,  blockhead 
lurtio  v,  to  stupify;  to  stun 


HWR 

Hurtiol  a.  stupefactive,  stupefying 

Hurtyn  -od  re,  blockhead,  dolt 

Hurtr  -au  re,  boarded  floor 

Hurth  -od  re,  block ;  dolt :  o,  dull,  stupid 

Hurthgen  -od  re,  blockhead,  stupe 

Hurthio  v,  to  stupify 

Hust  n,  buzzing  noise;  hush 

Hustiad  n,  making  a  buzz        [whisper 

Husting  i',  to  buzz,  to  whisper:  re,  buzz, 

Hutan  -od  re,  oaf;  the  dotterel 

Hutvn  re.,  stupid  fellow 

Huw  re,  lullaby,  lulla 

Hiiysgain  o,  apt  to  scatter 

Hiiysgwn  a,  apt  to  ascend 

HüyBgwr  o,  aptly  energetic 

Hw  re,  hoot,  halloo 

Hwa  v,  to  hoot,  to  halloo :  i,  gee 

Hwala  nf  halloo,  cry 

Hwan  -od  nf  hooter;  owl 

Hwb  re,  push ;  effort ;  lift.  Hwb  a  chain 
a  naid,  hop,  skip,  and  jump 

Hwbiad  re,  pushing  forward 

Hwbian  v,  to  be  pushing  on 

Hwca,  Hwced  a,  hooked,  turned 

Hwch.  hychod  nf  sow,  swine 

Hwchw  re,  shout,  cry,  scream 

Hwd  re,  take  off  or  awav 

Hwda  re,  take  off,  taking 

Hwda,  Hwde  v,  hnper,  take,  accept 

Hwdan  re,  reach  to  take 

Hwdwg  re,  bug-bear,  bug 

Hwdwl  re,  what  is  stark  mad 

Hwf  -od  re,  hood,  cowl 

Hwfan  re,  rising  over 

Hwfan,  Hwfanu  v,  to  rise  over 

Hwff,  hyffion  re,  lump 

Hwg  »,  hook,  bend 

Hwgwd  re,  dunce,  dolt 

Hwhw  re,  hooting  of  an  owl 

Hwi  v,  to  halloo 

Hwman  re,  wavering  motion 

Hwn  am,  this:  yhon.  Hwn  acw,  th;d 
yonder,  or  at  a  distance:  fhon  acw. 
Hwn  yma,  this,  which  is  here :  fhon 
yma.     Hwn  yna,  that,  which  is  here 

Hwna  <im,  that  (in  sight)  :y"hona 

Hwnt  a,  outward;  foreign;  other,  con- 
trary.    Tu  hwnt  i,  beyond 

Hwnt  ad,  at  a  distance,  yonder;  be- 
yond ;  away,  aside 

Hwntian  v,  to  vibrate ;  to  waggle 

Hwnw  am,  that  (absent):  /hòno 

Hwp  re,  effort,  push 

Hwpio  v,  to  push 

Hwpiol  a,  pushing 

Hwr  re,  taking  off,  taking 

Hwra.  Hwre  v.  iuipir.  accept,  take 
201 


HWY 


HYD 


Hwrdd, liyrddau  re,  push,  thrust;  butt; 
Hwrdd,  hyrddod  re,  ram  [onset 

Hwre,  Wriwch  v  (defective),  take,  ac- 
Hwrwg  re,  lump,  hunch  [cept 

Hws  re,  covering,  housing 
Hwsiad  re,  putting  on  a  cover 
Hwsmon,  hwsmyn  re,  husbandman 
Hwsmonaeth  nf  husbandry,  tillage 
Hwstr  a,  f'roward ;  morose 
Hwstredd  re,  frowardness 
Hwt  re,  taking  off:  v,  off,  away 
Hwta  re,  taking  off,  taking 
Hwtio  v,  to  push  off;  to  hoot 
Hwy/»-,  they,  them.     Hwy  en  hunain, 

they  themselves 
Hwy  a,  longer.     Yn  hwy,  any  more 
Hwyad,  aid .nf  duck 
Hwyaden  nf  duck :  p  hwyaid 
Hwyddell  -od  nf  female  salmon 
Hwyedig  a,  lengthened,  elongated 
Hwyedydd  -ion  n,  male  hawk 
Hwyfell  -od  nf,  female  salmon 
Hwyfyd  re,  long  existence 
Hwyhau  v,  to  lengthen,  to  elongate 
Hwyl  -ian  nf  course;  plight, state,  con- 
dition,    disposition;     humour;     sail. 
Dwyn  hwyl,  to  assault 
Hwylbren  -i.  Hwyliar,  eri  re,  mast 
Hwylfa.  fëydd  nf  course;  lane 
Hwylio  v,  to  set  in  course ;  to  butt ;  to 

prepare;  to  sail;  to  direct,  to  order 
Hwyliog  a,  having  course ;  being  under 
Hwy lus  a,  orderly;  prosperous        [sail 
Hwyluso  v,  to  facilitate 
Hwylusdod  re,  facility 
Hwyn  -ion  re,  long  hair;  a  gin 
Hwyno  v,  to  lay  a  springe 
Hwyntpre,  them,  they 
Hwyntau^re,  they  likewise,  them  also 
Hwynt-hwyy?re,  they,  they  themselves 
Hwynyn  -au  re,  long  slip ;  hair ;  a  gin 
Hwyr  re,  lateness ;  the  evening :  a,  slow, 

tedious;  late,  tardy 
Hwyrach  a,  slower;  later:    ad,  perad- 

venture,  perhaps 
Hwvrder.  Hwyredd  re,  tardiness,  late- 
Hwyrdrwm  o,  sluggish,  drowsy      [ness 
Hwyrddig  a,  slow  to  anger,  long-suffer- 
Hwyrddysg  a,  slow  to  learn  [in" 

Hwyrfryd  a,  of  slow  disposition 
Hwyrfrydig  a,  slowly  disposed 
Hwyrgoel  a,  slow  of  belief,  incredulous 
HwyrgjTch  a,  of  slow  approach 
Hwyrhau  v,  to  become  late 
Hwyrlid  a,  slow  to  anger,  forbearing 
Hwyrnaws  a,  of  slow  disposition 
Hwyrol  a,  relating  to  evening 


Hwyrwan  a,  slow  and  feeble 
Hwyrwar  a,  slow  and  gentle 
Hwyrweddog  a,  forbearing 
Hwys  -au  nf  draught;  load 
Hwysg  -au  re,  sweep;  ravage 
Hwysgo  v,  to  sweep  away 
Hwysgynt  nf  sweeping  course 
Hwyso  v,  to  heap  together 
Hwyst  re,  dart,  glance 
Hwystin  re,  dart  forward 
Hwythau^;re,  they  likewise,  them  too 
Hy  a,  apt;  bold,  audacious,  px,  imply- 
ing enhancement,   intensity,   excess 
apt  to,  easy,  worthy  of; -ble;í'M=(Gr.' 
Hyadlais  a,  apt  to  resound 
Hyall  a,  possible,  effectible,  feasible 
Hyalledd  re,  possibility 
Hvar  a.  apt  to  resound;  vocal 
Hyarwaes  a.  ready  to  assist 
Hyarwar  a,  soothing :  calm 
Hyawdl  a,  eloquent,  fluent 
Hyawdledd  re,  eloquence,  fluency 
Hyb  re,  getting  forward;  getting  fore 

most ;  recovery 
Hyball  o,  fallible,  defectible 
Hýballedd  n,  fallibility 
Hvbar  a,  apt  to  provide 
Hybarch  a,  venerable,  revered 
Hybarth  a,  easily  parted,  divisible 
Hybell  a,  far-ranging;  distant 
Hyl^laid  a,  apt  to  take  a  part 
Hybleth  a,  apt  to  weave  or  twine 
Hyblith  a,  easily  mixing 
Hyblyg  a,  easily  doubled*  flexible 
Hyboen  a,  susceptible  of  pain 
Hyboeth  a,  easily  heated 
Hybol  a,  recovering;  saving 
Hyborth  a,  easily  supported :  portable 
Hybrawf  a,  demonstrable 
Hybred  a,  liable  to  transmigrate 
Hybryn  a,  easily  bought 
Kybu  v,  to  get  foremost;  to  recover 
Hybwyll  a,  "discreet,  prudent,  rational 
Hybwj-s  a,  aptly  pressing 
Hychan  nf  little  sow 
Hychfryd  re,  stubborn  mind 
Mychgryg  re,  quinsy 
Hychian  v,  to  grunt  as  a  sow 
Hychig  nf  little  or  young  sow 
Hychio  v,  to  thrust,  to  push 
Hvchwal  a,  dissijjatable 
Hychwant  a,  lustful 
Bychwardd  a,  apt  to  laugh 
Hychwil  a,  apt  to  pry  about 
'    blow 


HYDD 


HVG 


fiyApr,  to,  unto;  as  far  as :  ad,  till,  to 
the  time  that;    while;   along,  over. 
Hyd  yn  oed,  even  to,  even,  in  as  much 
as.  Hyd  of,  over  me.  Hyd-ddo,  over  him 
Hydag  a,  apt  to  choke 
Hydaith  a,  apt  to  travel 
Hydal  a,  apt  to  pay.  payable 
Hydal  a,  apt  to  interrupt 
Hydardd  a,  apt  to  break  out 
Hydarf  o,  easily  scared 
Hydarth  a,  apt  to  exhale 
Hydaw  a,  apt  to  be  silent  [melt 

Hydawdd  a,  dissolvable,  soluble,  apt  to 
Hydedd  n,  longitude,  length 
Hydeg  a,  tending  to  be  fair 
Hyder  n.  confidence,  trust,  reliance 
Hyderiad  ?i,  confiding,  relying 
Hyderu  i\  to  confide,  to  rely,  to  trust 
Hyderus  a,  confident,  trusting 
Hydgyllen  nf  the  brisket 
Hydiad  n.  lengthening 
Hydlath   -au  nf  part   of  the  ancient 
Peithynen,  being  the  longitudinal  bar 
or  stave,  on  which  the  letters  were  cut, 
and  which  was  fixed  in  the  trot  latkau, 
or  cross  bars  forming  the  frame 
Hydor  a,  breaking  easily,  brittle,  fragile 
Hydr  a,  bold,  daring 
Hydrach  a,  rather==ITytrach 
Hydraeth  a,  aptly  recited ,  effable 
Hydraidd  a,  penetrable 
Hydrais  a,  apt  to  oppress 
Hydranc  a,  apt  to  perish 
Hydras  a,  of  notable  kindred 
Hydraul  a,  easily  consumed 
Hydraw  «.,  easily  instructed 
Hydred  -ion  n,  longitude 
Hydredol  a,  longitudinal 
Hydref  -au  n,  autumn ;  October 
Hydrefn  a,  well-ordered,  orderly 
Hydrefol  a,  autumnal 
Hydrwst  a.  apt  to  be  noisy 
Hydrwyllt  a,  bold  and  wild 
Hydwedd  nf,  longitudinal  aspect 
Hydwf  a,  apt  to  grow;  thriving;  Jux- 
Hydwg  a,  prosperous,  lucky        [uriant 
Hydwn  a,  easily  broken,  fragile 
Hydwrf  rt,  apt  to  be  tumultuous 
Hydwyll  a,  easily  deceived 
Hy.lwyth  a,  elastic,  supple ;  nimble 
Hydyn  a,  easily  drawn,  tractable 
Hydd  -od  n,  stag,  red  deer 
Hyddadl  a,  disputable 
Hyddail  a,  apt  to  bear  leaves 
Hyddawn  a,  apt  to  give;  liberal 
Hyddes  -od  -au  nf,  hind,  red  deer 
Hyddestl  (?,  apt  to  be  nice 


Hyddewis  a,  aptly  selecting 

Hyddfref  n,  rutting   of  deer;  rutting 

Hyddgant  n,  herd  of  deer  [season 

Hyddgen  n,  skin  of  a  stag 

Hyddgi,  gwn  n,  buckhound 

Hyddig  a,  irritable,  irascible 

Hyddof  a,  tamable,  docile 

Hyddring  a,  easily  climbed 

Hyddrwg  a,  apt  to  be  bad 

Hyddwyn  a,  easily  carried 

Hyddysg  a,    teachable,    docible;    well 

Hyedd  n,  boldness ;  confidence    [versed 

Hyf  a,  bold,  daring;  confident=Hy 

Hyfaeth  a,  nourishable 

Hyfagl  a,  apt  to  entangle 

Hyfai  a,  culpable,  faulty 

Hyfarn  a,  ready  to  condemn ;  censorious 

Hyfawl  a,  laudable,  praisworthy 

H}-fdra,  Hyfder  n,  boldness ;  audacity 

Hyfed  a,  ready  for  reaping 

Hyfedr  a,  expert,  skilful,  dever 

Hyfen\-  a,  easily  boiled 

Hyfeth  a,  fallible ;  perishable 

Hyfhau  r,  to  become  bold 

Hyfloedd  a,  apt  to  shout 

Hyfodd  a,  easily  pleased 

Hyfoes  a,  of  easy  manners 

Hyfr  -od  n,  gelded  goat 

Hyfraw  a,  easily  awed  or  terrified 

Hyfrawd  a,  of  apt  judgement 

Hyfrdra  n,  boldness ;  audacity 

Hyfriw  a,  apt  to  break,  fragile,  brittle 

Hyfro  a,  of  accessible  country 

Hyfrwd  a,  being  easily  heated 

Hyfiyd  a,  cheerful,  delightful,  pleasant, 

fine.     Hyfrydion,  pleasures 
Hyfrydedd  ?i,"delightfulness 
Hyfrydlais,  leisiau  n,  pleasing  voice 
Hyfrydu  v,  to  make  cheerful 
Hyfrydwch  n,  delightfulness 
Hyfrys  «,  hasty,  expeditious 
Hyff  -ion  n,  drive :  drift 
Hyffagl  a,  apt  to  flame 
Hyfiawd  a,  aptly  prospering 
Hyffio  v,  to  drive  on ;  to  drift 
Hyfiiam  a,  apt  to  flame 
Hyfflvn  n,  particle ;  shred 
Hyfib  a,  capable  of  retreating 
Hyffordd  a,  apt  tomakeM'ay;  dexterous 
Hyffbrddi,  Hytforddio  v,  to  direct,  to  train 

up,  to  instruct,  to  guide,  to  show 
Hyti'orddiad  n,  forwarding,  instruction 
Hyfforddiant  n,  direction 
Hyfforddus   a,   expert,  dexterous,  well 
Hygadw  a,  easily  preserved  [instructed 
Hygael  a,  easily  attainable,  obtainable 
Hygais  a,  aptlv  attempting 
•203 


HYN 

Hygant  n,  community 

Hygar  o,  amiable,  lovely 

Hygardd  a,  reproachable 

Hygarth  a,  easily  cleansed  out 

Hygas  a,  detestable,  batef'ul 

Hyged  a,  ready  of  gift,  liberal,  hounte- 

Hygel  a,  easily  hidden,  concealed    [ous 

Hyglod   a,  susceptible  of  praise;  eele- 

Hyglust  a,  of  a  ready  ear  [bra ted 

Hyglwyf  a,  easily  wounded 

Hyglyw  n,  easily  heard,  audible 

Hygoel  a,  credible,  credulous 

Hygof  «,  easily  remembered,  memorable 

Hygoll  a,  easily  lost,  apt  to  lose 

Hygosp  a,  punishable,  corrigible 

Hygred  a,  credible,  apt  to  believe 

Hygryn  a,  easily  shaken,  trembling 

Hygudd  a,  easily  hiding 

Hygwsg  a,  easily  sleeping 

Hygwymp  a,  easily  falling 

Hygwyn  a,  apt  to  complain 

Hygylch  a,  apt  to  surround 

Hyladd  a,  easily  cut  off 

Hylafar  a,  ready  of  speech,  voluble 

Hvlais  a,  of  free  or  ready  voice 

Hylam  a,  of  a  nimble  step 

Hylar  a,  easily  satiated 

Hylaw  a,  dexterous,  handy,  expert 

Hylawn  a,  apt  to  be  full,  ample 

Hyled  a,  aptly  spreading 

Hylef  a,  of  free  or  ready  voice 

Hvles  a,  apt  to  benefit,  beneficial 

Hylid  a,  apt  to  be  angry,  irrascible 

Hylif  a,  apt  to  flow;  voluble;  liquid 

Hylif  -au  n,  fluid,  liquid 

Hylon  a,  apt  to  be  cheerful,  merry 

Hylun  a,  easily  formed 

Hylwgr  a,  corruptible 

Hylwydd  a,  prosperous,  fortunate 

Hylwyddo  v,  to  prosper,  to  succeed 

Hylys  a,  being  easily  rejected 

Hyll  am,  gloomy,  hideous,  wild:  y*hell 

Hylldod,  Hylldra  n,  hideousness,  ugli- 

Hylldraw  n,  wild  dismay  [ness,wildness 

Hyhdrawu  v,  to  dismay 

Hylldrem  -iau  nf,  grim  aspect 

HylJdremio  v,  to  look  wildly 

Hyllgrech  a/,  hideous :  m  hyllgrych 

ífyUgryg  a,  frightfully  hoarse 

Hyllu  v,  to  make  ugly;  to  dismay 

Hyn  a,   this;    these.     Hyn  acw,   that 

much,  that  yonder  or  at  a  distance. 

Hyn  yma,  this,  which  is  here.     Hyn 

yna,  that,  which  is  here 
Hyn  np,  ancestry,  ancestors      [Henach 
Hŷn  «,  eider,   senior,   older=Hynach. 
Hyna  a,  that,  that  much 


. HYS 

Hynach  «,  older=Henach 
Hynaf,  aif  «,  ancestor,  elder :  a,  oldest 
Hynafedd  n,  seniority,  eldership 
Hynafiad,  iaid  n,  ancestor,  elder 
Hyuafiaeth,  nf,  antiquity,  archaeology 
Hynafiaethol,  Hynahannol  a,  artiquar- 

ian,  archaeological 
Hynafiaethydd  -ion  n,  antiquary 
Hynafiant  n,  archaeology 
Hynafol  a,  ancient,  archaic 
Hynaint  n,  seniority 
Hynawdd  a,  aptly  protecting 
Hynaws  a,  good-natured,  kind 
Hynawsedd  n.  good  nature 
Hynedd  n,  agedness,  oldness 
Hynefydd  -ion  h,  senior;  antiquary 
Hynerth  a,  endued  with  strength 
Hyni  pr,  until,  by  the  time  that 
Hynod  a,  notable,  remarkable 
Hyoodi  /",  to  make  remarkable  or  nota- 
Hynodiaeth  nf,  notable  action  [bl« 

Hynodol  a,  tending  to  be  notable 
Hynodrwydd  n,  notableness 
Hynoeth  a,  apt  to  make  naked 
Hynt   -iau    nf  way,    course,  journey 

"expedition ;  freak,  whim 
Hyntiad  n,  going  off  abruptly 
Hynwyf  a,  amorous,  wanton 
Hyny  a,  that  (not  present) ;  those 
Hyr'-iau  n,  shock,  push ;  snarl ;  defianc 
Hyran  <k  aptly  parted,  divisible 
Hyranedd  n,  divisibility 
Hyrdd  n,  sudden  shock :  a,  eager  _ 
Hyrddawd  n,  impulse,  push ;  butting 
Hyrddiant  n,  impulse 
Hyrddol  a,  impulsive,  pushing 
Hyrddu  v,  to  ram;  to  push,  to  impel 

to  butt ;  to  make  assault 
Hyrddwvnt  -oedd  n,  hurricane 
Hyrddyn  n,  the  fish  mullet 
Hyred  a,  apt  to  run,  easily  running 
Hyriad  «,  giving  a  shock  or  push 
Hyrif  a,  easily  numbered 
Hyrmer  n,  jolt -head 
Hym  -oedd  nf,  what    is    round    ai 

smootb,  holm,  haugh 
Hyrodd  a,  aply  giving,  liberal 
Hyrwym  a,  easily  bound,  astringent 
Hyrwysg  a,  of  a  free  career 
Hys  -iau  n,  snarl ;  setting  on 
Hysaf  a,  apt  to  stand,  steady 
Hysain  a,  easily  sounding,  sonorous 
Hysathr  a,  easily  trodden 
Hysbys  a,  manifest,  evident.    Dynhyf 
Hysbysai,  eion  n,  index     [bys,  conjui 
Hysbyseb  n,  information 
Hvsli'vsiad  n.  advertizement,  informati* 
2Ü4 


IACH 


I  AW 


Ptysbysiaeth    nf    information,    intelli- 
gence ;  advertizement 
fiysbysrwydd  n,  intelligence 
Hysbŷsu  v,  to  acquaint,  to  advertize,  to 

inform,  to  announce,  to  declare 
Hysbyswr,  wyr.  Hysbysydd  -ion  n.  one 
who  makes    evident    or  announces: 
advertizer;  certifier 
Hysgyr  -ion  n,  slave;  splinter 
■ysiad  n.  snarling;  setting  on 
Hysian,  Hysio  v.  to  snarl;  to  set  on 
■ysigl  a.  easily  shaking 
■yson  a,  apt  to  make  a  r.oise.  noisy 
Hv>p  am,  dry,  dried  up;  barren:  y'hesp 
Hyspu  v.  to  render  dry,  to  be  dried 
Hyspyddiad  n,  exhausting;  drainage 
Hyspyddu  v,  to  exhaust,  to  drain 
Hyswy  -od  nf  housewife  [rather 

Hytrach  a,  more  forward.    Yn  hytrach, 
Hyttir  -oedd  nf  the  length  of  a  ridge 
fiytynt  n,  course,  journey       [in  a  field 
Hywad  o,  deniable 
Hywain  a.  aptly  ministering 
Hvwaith  a,  readv  at  work,  dexterous 
Hywail  a,  liable  to  fail,  fallible 
Hywan  «,  penetrable 
Hywar  a,  manageable 
Hywedd  a,  conformable 
Hyweddiad  n,  conforming 
Hyweddiant  u,  tractahleness    [or  docile 
Hyv\  eddu  v.  to  render  tractable,  gentle, 
Hywel  a,  conspicuous,  evident,  obvious 
Hywell  a,  remediable 
Hywen  a,  easily  smiling 
Hvwertk  a.  vendible,  salable 
Hyv.ir  a,  truthful 
Hywiw  a.  apt  to  excel 
Hyẁredd  n,  manliness 
Hywydd  a,  apt  to  perceive 
Hywyl  a,  easily  perceived,  obvious 
Hywys  o,  conv enable 
Hywystl  a,  easily  pledged 

I. 

I pr,  to;  into;  towards;  for;  in  order  to. 

I  mi,  Iini,  I  ti,  Iti,  Iddo,  Iddi,  I  ni, 

1    Ini,  I  chwi,  Iddynt,  to  me,  &c.    I'w, 

!     to  his,  to  her,  to  its,  to  their.     I  fyny, 

1   npward,  up.     I  lawr,  I  waered,  down. 

downward.     I    gyd,   altogether;  the 

irhole.     Imewn,  into;  within 

\\pn,  I,  me 

■  la  n.  ice.     Cliiyn  ia.  Cloch  ia,  icicle 
la  (ia)  «(/,  yes,  yea=Ii:,  i'e 
lach  a,  sane,  sound,  whole.     Canu  yn 
B    iach,  to  bid  God  speed,  to  hid  farewell 


Iachâd  n,  healing,  curing 

Iachiiedigaeth  nf,  act  of  healing 

Iachaol  «,  of  a  healing  quality" 

Iachäu  v,  to  cure,  to  heal;  to  grow  well 

lachawd  n,  the  act  of  healing 

lachawdwr,  wyr  n,  Saviour 

lachawdwriaeth  nf  salvation 

lachus  a,  healthy,  wholesome 

Iachuso  v,  to  render  healthy 

Iachusol  a,  of  a  healthy  condition 

Iachusrwydd  n,  healthiness 

Iachwydd  n,  saving  knowledge 

lad  -au  nf  pate,  skull,  cranium 

Iäedd  n,  icy  state,  iciness 

Iäen  -au  nf,  sheet  of  ice;  glacier 

Iäeth  7i,  iciness,  icy  state 

lang  a.  blunt,  rude,  boorish 

[angedd  n,  rudeness ;  rusticity 

Iangu  v,  to  become  rude 

Iangwr,  wyr  »,  rude  one,  boor ;  yeoman 

Iain  a,  icy,  very  cold 

Iaith.  ieithoedd,  ieithiau  nf  language, 

speech,  tongue 
Ial  -au  nf  open  space  or  region 
Ial  «,  clear,  open,  fair 
Ialain  a,  of  a  clear  quality 
Ialant  ?i,  clearness,  lustre 
laledd  n,  clearness,  fineness 
Ialen  -i  nf  sapling ;  rod 
Iâr,  ieir  nf  the  female  of  birds,  hen 
Iar pr,  from  off,  off,  from:  nf  shoulder 
Iarc  -iau  nf,  what  stretches  over 
Iarcw  n,  what  directs,  pilot 
lardy,  dai  n,  inm-coop 
Iarhyd  ?i,  shoulder-piece 
Iarll*  ieirll  n.  earl,  lord 
Iarllaeth  nf  earldom 
Iarlles  -au  nf  earl's  lady,  countess 
Iarn  pr,  from  off,  from,  off 
Iarnadd  ad,  from  oft'  or  above 
Iarth,  ierthi  nf  long  rod,  goad 
las  -aunf  what  pervades;"  nature;  dis- 
position; shock;  shiver 
Iasaidd  a,  of  a  pervading  tendency 
Iasedd  n,  pervading  tendency 
Iasiad  n,  giving  a  shock ;  pervasion 
Iasol  a,  pervasive ;  apt  to  shock 
Iasu  v.  to  pervade  with  a  quality 
Iau,  ieuau  n.  liver :  nf  yoke ;  a*  pair  of 
oxen :  n,  Jove.     Dydd"  Iau,  Thursday 
Iau  a,  junior,  younger 
lawd  n,  season,  time 
Iawg  nf  what  is  keen  or  ardent 
Iawl,  iolau  n,  the  act  of  glorifyÌHg 
lawn  n,  right;  equity:  satistactÌTui ;  a- 
tonement :  a,  right,  equitable,  just :  ad. 
rightly,  very:  px,  ortho-.  rect-.  tighf 
205  °    ' 


1EU 

Iawnder,  Iawnedd  n,  rightness,  equity, 

fovrtdda  a,  rightly  good  [rectitude 

lawnlcs  n,  right  advantage 

iawnol  a,  of  a  right  tendency;  atoning 

lawnran  -au  nf  right  share 

Iawnred  nf  right  course 

Iawnritli  -iau  n,  right  appearance 

Iawnryw  -iau  »,  right  kind 

I  awnu  v,  to  render  right 

Tawnwedd  nf  right  aspect  _ 

lawnymgais  n,  right  pursuit 

Iawnysgrif  -au  nf  orthography 

Ich  -iau  nf  screak;  squeal 

lchian  v,  to  keep  screaking 

Ichio  r,  to  screak;  to  squeal 

Id  -iau  »,  what  is  drawn  out;  point 

Id  pn,  it,  indeterminate 

[dio  V,  to  acuminate,  to  point 

Idd  pr,  to,    towards;   fur;    into.     Gad 
iddo,  let  him  be,  let  him  alone 

Iddas  a,  pungent;  subtile 

Iddi,  Iddo,  Iddynt,     See  I 

tddwf  »,  St.  Anthony's  fire,  erysipelas 

lë  (i'e)  ad,  it  is  so;  yes.  yea 

Iechyd  n,  health,  sanity 

Ieohydol   a,   healthful,   salutary,    of  i 
healing  quality;  sanitary 

Iechydwriaeth  nf  salvation 

leinder  n,  coolness,  freshness 
leithadur  -on  n,  grammar 
Ieithgarwch  n,  philology 
Ieithiad,  Ieithad  »,  phraseology 
Ieithio,  Ieitho  v,  to  form  a  phrase 
Ieithiog.  Ieithog  a,  having  language 
Ieithiogi,  L'ithogi  v,  to  form  a  phrase 
Ieitliol,  Ieithol  a,  relating  to  speech 

linguistic,  philological 
Ieithus  a,  of  ready  speech  [style 

Ieithwedd  -au  -ion  nf,   literary   style, 
leithofvdd  -ion  n,  philologist 
Ieithofyddiaeth  nf,  science  of  language, 

philology,  linguistics 
Ieithydd  -ion  n,  linguist 
Ieithyddiaeth  nf  philology 
leithyddu  v,  to  form  speech,  to  philolo- 
Ierthi  nf  driving  rod,  goad  [gize 

Iesin  a,  radiant,  glorious;  fair 
Iesinder  n,  radiancy ;  gairishness 
Iesino  v,  to  radiate ;  to  be  fair ;  to  ren- 
Iksu  n,  Jesus  [der  fair 

let  -au?i/,  turnpike  gate;  gate 
Ieuaf,  Ieuangaf  a,  youngest 
leuangaidd  a,  somewhat  young 
Ieuanc,  ainc  n,  youth :  a,  young 
Ieuant,  aint  n,  youth ;  infant 
Ieuenctyd  w,  minority,  youth 
kngen  -od  nf  ferret 


IR 

Ieuo  v,  to  yoke,  to  couple,  to  join 

Ieuol  «,  being  yoked  or  joined 

Iewan  n,  cry,  scream 

Iewin  a,  clamorous,  noisy 

Iewydd  -on  n,  yoke  collar 

Ifanc,  Iefanc  «,  young=Ieuanc 

Ig  -ion  -iau  nf,  yexing;  hiccup;  sob 

Igian  v,  to  be  sobbing 

Igio  v,  to  sigh,  to  sob 

Igiol  a,  sighing,  sobbing 

Ing  -oedd  n,  strait,  difficulty 

Ing  a,  strait,  narrow,  confined 

Ingder  n,  straitness,  closeness 

Ingol  «,  tending  to  straiten;  distressing 

II  -ion  nf  what  is  in  motion;  ferment 
Iliad  »,  fermentation,  working 
Ilio  v,  to  ferment,  to  work 
Ilir  -ion  n,  bntterfly=EiIier,  Eilir 

III  pn,  their,  they,  used  for  the  most  part, 
with  two  and  three.  Ill  dau,  they 
both.     Ill  tri,  111  trioedd,  they  three 

ímp  -iau  n,  scion,  shoot,  sprout 
Impio  v,  to  germinate ;  to  graft 
Impiol    a,    germinating,    shooting,    oj 
Lnpog  n,  osculation,  kiss       [sprouting 
Imprith  -iau  n,  sporule,  spore 
Impronos  np  (impronyn  «),  sporides : 
Imprithos  np  (imprithyn  n),  sporidiola :  ■ 
Impyn  -au  it,  scion,  shoot 
Indeg  a,  sublimate;  raving  mad 
Ini.    See  I 

Iniawn  a,  strait,  direct;  even=Un- 
iawn,  &c.  [seal,  signet 

Insel,  -iau,   Insail,   seiliau   nf   mark: 
Inselio,  Inseilio  v,  to  mark ;  to  seal 
Io  i,  well  a-day,  lack  a-day 
Ioed  n,  time  past ;  ever 

Iolad  n,  worshiping,  adoring 
Iolaeth  nf,  adoration,  worship 
Iolaethu  v,  to  worship,  to  adore 

Iolch  n,  act  of  devotion 

Iolchi  v,  to  act  devoutly 

Ioldy,  dai  n,  conventicle 

Ioli  v,  to  praise ;  to  worship 

Iolwch  n,  grateful  praise 

Iolychu  v,  to  worship,  to  revere 

Iolyn  n,  wiseacre :  f  iolen 

Io»  n,  first  cause,  the  Lord 

Ionawr  n,  January 

Ior  n,  the  Eternal,  the  Lord 

lorn  n,  burst,  thrust 

Iorni  v,  to  burst  through 

Iorth  11,  continuity:  a,  continual 

Iorthi  v,  to  be  continual 

Iorthol  a,  incessant;  diligent 

Iorthryn  n.  assiduity 

Ira,  juicy;  fresh,  yreen:  tu\> 
206 


ISE 

îrad   n,   pungency,  rage:   a,  pungent; 

grievous;  rueful 
Iradedd  n,  grievousness 
Iradu  r.  to  render  afflicting 
Iradus  a,  rueful,  afflicting 
Irai  nc,  sharp  point ;  goad 
Iraid  n,  unctuous  matter;  grease 
Iraidd.  [rain  a,  juicy,  sappy,  fresh,  full 
of  juice;  luxuriant  [ing  stupor 

Irdangol  a,  stupifying,  amazing,  caus- 
Irdangu  i\  to  stupify;  to  amaze      [ing 
Irhád  n,  growing  juicy  or  fresh;  anoint- 
Irhau  v,  to  grow  juicy 
Irdanc  n,  stupor;  amazement 
Irdod  n,  succnlency ;  freshness ;  rawness 
frdra,  Irder  n,  juiciness;  freshness 
Ireidiad  n,  anointing,  greasing 
Ireidlyd  a,  of  a  greasy  quality 
Breiddio  v,  to  make  or  become  juicy 
Ireiddlyd  a,  of  a  juicy  quality 
Iriannu  v,  to  render  luxuriant 
Iriant  n,  luxuriance,  verdancy 
Irias  a.  of  a  fresh  verdancy 
Irlasu  v,  to  become  verdant 
Irlesni  n,  fresh  verdancy 
Irllawn  a,  ireful,  wrathful,  angry 
Irllonedd  n,  irefulness,  wrath, "anger 
Iro  v,  to  anoint,  to  grease 
Irwedd  nf  fresh  or  green  appearance 
Irwellt  n,  fresh  or  green  grass 
Irwr.  wyr  n,  one  who  greases 
Is  o,  low;  under;  inferior;   lower:  pr, 
below,   under,  inferior  to:  px,  sub-, 
under-.     Is  law,  below 
Isâd  n,  rendering  low 
Isaf,  Iselaf  a,  lowest 
l8afiad,  iaid  n,  inferior 
Isalaw  n,  base  (in  music) 
Isamer  -iaid  n,  armour-bearer,  esquire 
Isam  -au  nf  pole-axe 
Isathraw  -on  n,  under-master,  usher 
Isäu  v,  to  lower,  to  abase 
Isder  n,  lowness;  meanness 
[sel  a,  low;  base;  humble;  depressed 
[selaidd  a.  somewhat  low  or  humble 
itselder  n,  lowness;  humility.     Iselder- 

au,  lowermost  parts 
feeldrem  -iau  nf,  low  look 
Dselfryd  a,  humble-minded 
taelgraff  a,  cunning,  tricky 
Igelgreg  a,  softly  rumbling 
selgyngian  v,  to  make  a  low  noise 
selhâd,  Iseliad  n,  lowering,  depressing 
ielhau  v,  to  make  low ;  to  depress 
iselni  n,  lowness,  abjectness         [grade 
selradd-au  nf  low  degree;  a,  of  a  low 
Hraith  if.  petty  jury 


LLACH 

Iselu  0,  to  lower,  to  abase,  to  depress 

Isgal  n,  froth,  scum,  foam 

Isgell  n,  broth,  soup,  pottage;  brine 

Isgwympedydd  -ion  »,  sublapsarian 

Isiaril,  icirll  n,  viscount 

Islinellu  v.  to  underscore,  to  underline 

Isloer,  Isloerol  a,  sublunary  [place 

Iso pr,  below,  beneath:  ad,  in  a  lower 

Isod  ad,  in  a  lower  place,  below,  beneath 

Isradd  -au  nf  inferior  degree 

Isweithio  i\  to  underwork 

Iswerth  n,  undersale 

Iti.     we  I 

Ith  -ion  n,  particle,  grain ;  corn 

Ithfaen,  feini,  fain  n,  granite 

Ithfeinin,  Ithfeinig  a,  granitic 

Iuddew  -on  n,  Jew 

Iuddewaidd  a,  Jewish,  Judaical 

Iuddeweiddio  v,  to  Judaize 

Iuddewes  -au  nf  Jewess 

Iuddewiaeth,  luddewaeth  nf  Judaism 

luddewig   «,   pertaining  to  the  Jews, 

IV.    we  I  [Jewish 

Iwbwb  n,  cry,  shout 

Iwerddon  nf  green  place;  Ireland,  Erin 

Iwin  n,  frantic  one 

iwin  a.  outragious,  frantic,  mad 

Iwrch,  iyrchod,  iyrch,  iyrchwys  n,  roe- 

Iwrchw  -on  n,  roebuck  [buck 

Iwrth  pr,  by,  in  opposition 

Iyrchell  -od  nf  young  roe 

lyrches  -od  nf  roe,  species  of  deer 

Iyrchyn  n,  young  roebuck 

LL. 

Llab  -iau  n,  slip;  stripe;  stroke,  strip 
Llabed  -au  nf  label;  hap;  appendix 
LJabi,  'íod  n,  stripling ;  looby 
Llabi'es  -od  nf  strapping  wench 
Llabio  v,  to  slap,  to  strap 
Llabwst,  ystiau  n,  lank  gawky 
Llabyddio  v,  to  strike  or  kill  with  stones, 

to  stone  to  death,  to  stone 
Llabystryn  n,  lank  gawky :  /llabystren 
Llac  a,  slack,  loose,  lax 
Llac  -iau  n,  quicksand 
Llaca  n,  slop,  mire,  mud,  dirt,  slime 
Llacâd  n,  slackening,  loosing 
Llacaol  a,  relaxing,  drooping 
Llacäu  v,  to  slacken ;  to  relax 
Llacawd  n,  slack  state 
Llacio  v,  to  slacken,  to  relax 
Llaciol  a,  slackening,  relaxing 
Llacrwydd  n,  slackness,  laxity 
Lacw  ad,  there,  yonder,  at  a  distance 
Llach  -iau  nf  ray;  slap;  blade 
207 


LLAE 


LLAF 


Llacbar  a,  gleaming,  glittering 
Llachati  np,  gleams :  lightenings 
Llachbren  -au  /;,  cudgel 
Llachdwm  »,  tub.  oj»en  shallow  vessel 
Llachffon,  ffyn  nf,  cudgel,  baton 
Llachio  v,  to  slap;  to  cudgel,  to  beat 
Llachiwr,  wyr  n.  cudgeller 
Llad  -au  n,  favour;  gift;  blessing 
Lladaeth  nf  conferring  of  favours 
Lladai,  eioii  nc,  bearer  of  favours 
Lladin  nf  the  Latin  language 
Lladiniaeth  nf  Latinity 
Lladinio  r,  to  Latinize 
Lladinydd  -ion  n,  Latinist 
Lladmer  -iaid,  Lladmerydd  -iun  n,  in- 
terpreter, translator 
Lladmeriaeth  nf.  translation 
Lladol  a,  gracious,  beneficent 
Lladrad  -au  n.  theft,  robbery;  stealth 
Lladradaidd  <i,  thievish.     In  lladrad- 

aidd,  by  stealth 
Lladraidd  a,  thievish;  sly 
Lladrata  v,  to  thieve,  to  steal 
Lladrataeth  nf,  act  of  thieving 
Lladrates  -au  nf,  female  thief 
Lladratiad  n,  thieving 
Lladratwr.  wyr  n}  thief,  stealer 
Lladron  np  (Ìleidr  n),  thieves,  robbers 
Lladronacli  np,  pettv  thieves,  pilferers, 
Lladronaidd  a,  thievish,  pilfering  [prigs 
.L  lad  rones  -od  -au  nf  female  thief 
Lladroni  v,  to  become  thieves      [fering 
Lladronllyd,  Lladronig  a,  thievish,  pil- 
Lladu  v,  to  confer  a  favour,  to  bless 
Lladd  v,   to   kill,  to  murder,  to  slay; 

to  cut.     Lladd  gwair.  to  mow  hay 
Lladdedig  a,  cut  off;  killed.     Lladded- 

igion   a    chlwyfedigion,    killed    and 

wounded 
Lladdedigaeth  nf  cutting  off;  killing 
Lladdfa,  f è'ydd  nf,  cutting  off;  slaughter 
Lladdiad  n,  cutting  off;  killing 
Lladdwr,  wyr  n,  killer,  slayer 
Lladdwriaeth  nf  butchery 
Llae  n,  expanse,  spreading 
Llaer  -au  n,  rippling;  reflux 
Llaeru  p,  to  ebb ;  to  grow  shallow 
Llaes  a,  loose,  slack,  lax;  trailing;  low 
Llaesawd  n,  what  is  loose;  litter 
Llaesder  n,  laxness;  trailing 
Llaesiad  n,  drooping;  trailing 
Llaesodr  -au  n,  what  is  laid  as  litter 
Llaesu  V,  to  slacken,  to  loosen,  to  trail 
Llaeth  «,  milk.     Llaeth  enwyn,  butter 

milk.     Llaeth  tor,  beestiugs,  the  first 

milk  after  calving 
Llaeth;!  ''■  to  coll 


Lkethdwn  ?t,  lay  land 
Llaethedd  n,  milkiness 
Llaethfwyd  -ydd  n,  milk  diet 
Llaethlo,  loi  n.  suckling  calf 
Llaethlyd  a,  milky,  yielding  milk 
Llaethog  a,  abounding  in  milk 
Llaethogi  r.  to  abound  with  milk 
Llaethol  a,  lacteal:  milky 
Llaethon  n,  the  milt  offish 
Llaethu  V,  to  turn  to  milk 
Llaethygen  nf  lettuce 
Llaethysgall  np  (-en  nf),  sow  thistle 
Llafan  -au  n,  what  bears  impression 

evil,  mischief;  strand 
Llafanad,  aid  n,  intellect, 
Llafanedd  n,  the  power  of  intellect 
Llafaniad  n.  forming  in  the  mind 
Llafanog  nf  hairweed,  crowsilk 
Llafanol  a,  intellectual 
Llafanu  v.  to  form  in  the  mind     [voic 
Llafar  -au  «,  utterance,  speech;  sound 
Llafar  a,  vocal ;  loud;  resounding 
Llafarai,  eion  nc,  vowel 
Llafarawd  n,  pronunciation 
Llafarbwys  -au  n,  emphasis 
Llafarddull  -iau  a.  mode  of  expression 

dialect,  idiom 
Llafaredigaeth  nf,  pronunciation 
Llafarganu  r,  to  sing;  to  chant;  to  re 
Llafanad  n,  pronunciation  [joic 

Llafariad,  iaid  nf  vowel 
Llafariaeth  nf,  orthoepy;  pronunciatio 
Llafarlais,  leisiau  n.  clear  tone 
Llafarog  -ion  nf  vowel 
Llafarol  a,  enunciative 
Llafarsain,  seiniau  if  vocal  sound 
Llafaru  v.  to  speak,  to  pronounce 
Llafarus  a,  loquacious 
Llafarwch  n,  loquacity     [dialect,  idioi 
Llafarwedd   -au  nf  modi-  of  speakuu 
Llafanvr,  wyr.  Llafarydd  -ion  n,  enui 

ciator;  speaker;  preacher 
Llafasu  r=Llyfasu,  &c. 
Llaftrydd  ;;,  utterance,  speech 
Llafn  -au  n,  blade ;  flake 
Llafnawr  np.  blades,  spears 
Llafnes  -od  nf  strapping  girl,  a  blai 

of  a  woman 
Llaihu  v,  to  blade;  to  flake;  to  flatter 
Llafon  -au  n.  lamina;  flake 
Llafr  -au  n.  spread ;  breech 
Llafren  -od  nf  large  buttocked  woma 
Llafru  v,  to  spread  out ;  to  breech 
1  lafrwyn  np  (-en  nf).  bullrushes 
Llafur  n,  labour ;  tillage :  en,  corn  (S.W 

Llafuriau,  crop»*.     Tir  llafur,  arar 

land 

20S 


LLAN 

fclafureg  -ion  nf  poem  on  agriculture. 

Llafuregion,  georgics 
Llafuriaeth  nf  labouring 
Llafurio  v,  to  labour,  to  toil,  to  take 
Llafurus  re.  laborious,  toilsome  [pains 
Elafurwaith  re,  Llafurwriaeth  if,  hus- 
Llag  a,  slack,  loose;  sluggish  [bandry 
Llagad  -an  re,  plash  full  of  rushes 
Llai.  Ueion  re,  mud;  raven  gray 
Llai  a,  smaller,  less:  ad,  in  a  smaller 
Llaib,  lleibiau  n,  sup.  lap  [<h'gi 

Llaid,  lleidiau  re,  clay,  mire,  grime 
Llaidd  a.  mild  ;  smooth,  soft 
Llaif,  lleifiau  re,  shear;  shave 
Bug,  lleigiau  re,  bubble  on  water 
Llaing.  lleingiau  re,  what  closes;  clas^ 
Llain,  lleiniau    nf  patch,   piece;   long 

slip;  blade 
Llair  n,  what  droops;  satiety 
Llais,  lleisiau  re,  voice;  sound 
Llaith  a,  damp,  moist;  pliant 
Llaith  re,  humid  state;  death 
Llall,  lleill  a,  other,  another 
Elallog  -au  rec,  twin 
Llallogan  rec,  fellow  twin 
Llallogen  nf,  twin  sister 
Llallu  v,  to  alternate  [chance 

Llam   -au  re,   stride,   skip;   step;  hap, 
Llamdwyo  v.  to  convey,  to  carry 
Llamfa,  fe'ydd  nf,  stepping-place,  stile 
Llamfforch,  ffyrch  nf  stile 
Llamidydd  -ion  re,  vaulter;  porpoise 
Llamidyddiaeth  nf,  tumbling 
Llamog  a,  having  a  stride 
Llamog  -au  nf  stile 
Llamol  a,  striding;  stepping 
Llainre  nf,  skip,  bounce :  a,  curveting 
Llamsach  v,  to  jump,  to  hop,  to  skip,  to 
Llamu  v,  to  stride ;  'to  step  [caper 

Llamwr.  wyr  a,  one  who  strides  or  steps 
Llan  -au  nf  area ;  yard ;  church 
Llanastr  -au  re,  strewed  place ;  confusion. 

Yn  llanastr,  Ar  lanastr,  in  confusion, 

confusedly 
Llanastriad  re,  strewing 
■anastròl  a,  strewing 
Llanastru  v,  to  scatter,  to  strew 
Llanc  -iau  re.  youth,  lad,  youngster 
■ances  -au  -i  nf  young  woman,  lass 
Bancesig  nf.  tiny  girl 
Llandref  -i  -ydd  nf  church  village 
Llaned  a,  of  a  clear  surface 
Llanerch  -i  -au  -ydd,  Uenyrch  re,  clear 

area,  clear  patch ;  glade*;  plain 
Llanerohu  v,  to  lav  in  patches 
Xlant  -au  re.  enclosed  plat,  as  a  cockpit 
Llan w  re.  fullness:  influx;  tide 
li 


LLATH 

Llanw  v,  to  fill ;  to  flow  in 

Llanwed  re,  influx;  tide 

Liar  n,  what  spreads ;  what  is  soft 

Llariaidd  a,  mild,  meek,  gentle 

Llariain  a,  full  of  mildness 

Llarieidd-dra  re,  meekness,  gentleness 

Llarieiddio,  Llareiddio  v,  to  meliorate,  to 
make  gentle ;  to  become  calm 

Llarp  -iau  re,  shred,  clout.  Yn  llarpiau, 
Yn  llaprau,  torn  in  pieces,  in  shreds 

Llarpio  v,  to  rend,  to  tear  to  rags 

Llarpiog  a,  tattered,  ragged 

Llaru  v,  to  satiate,  to  cloy 

Llarwch  re,  state  of  ease,  mildness 

Llarwydd  np  (-en  nf),  larch 

Llary  a,  placid,  gentle,  meek 

Llarychu  v,  to  soften 

Llaryedd  re,  mildness,  suavity 

Llaryeiddio,  Llaryo  v,  to  grow  or  render 

Lias  re,  incrustration ;  blue  [mild 

Lias  v,  was  killed=Lladdwyd 

Llasar  re,  blue ;  azure 

Llasarn  -au  re,  pavement;  flooring  of 
stones  rammed  dry 

Llasarniad  re,  paving 

Llasarnu  v,  to  pave ;  to  floor 

Llasarmvr,  wyr  re,  pavier 

Llasog  -au  nf  streamer 

Llast  -au  re,  receptacle,  vessel 

Llaswy  re,  bluish  tint 

Llaswyr  re,  aerial  freshness ;  psalter 

Llaswyra  v,  to  take  an  airing 

Llatai,  eion  rec,  love  messenger 

Llateiaeth  nf,  love  message 

Llateies  -au  nf  love  messenger 

Llatwm  re,  latten;  brass 

Llath  -au  nf,  rod,  staff;  yard 

Llathaid,  eidiau,  Llathenaid,  eidiau  nf 
yard  length,  yard 

Llathen  -i  nf  rod ;  yard 

Llathenu  v,  to  measure  a  yard 

Llathlud  -ion  re,  seduction,  enticement 

Llathludiad  re,  inveigling,  seducing 

Llathludo  v,  to  seduce,  to  entice 

Llathr  a,  glossy,  glittering,  smooth 

Llathraid  a,  glittering,  polished 

Llathraidd  a,  smooth ;  of  fine  growth ; 
free  from  knots.  Coed  llathraidd, 
tall  trees  of  fine  growth ;  stately  trees 

Llatbreidio  v,  to  make  or  become  glit- 
tering, glaring,  or  glossy 

Llathrol  a,  glittering,  glaring 

Llathru  v,  to  make  glossy,  to  polish; 
to  glitter,  to  shine 

Llathrudd  re,  Llathruddiaeth  nf  stupra- 

Llathruddiad  re,  stuprating  [tion 

Llathruddo  v,  to  stuprate,  to  deflower 
209 


LLAW 

Llathrwydd  np  (-en  nf),  poplars 
Llathryd  n,  violence ;  rape 
Llathrydo  v,  to  violate,  to  force 
Llathrydd  -ion  n,  polisher,  glosser 
Lläu  v,  to  lay  open,  to  slay 
Llau  np  (lleuen  nf),  lice 
Llaw,  dwylaw,  -iau  nf,  hand 
Llawaeth  nf,  act  of  handling 
Llawagor  n,  the  culerage 
Llawagor  a,  open-handed,  liberal 
Llawaid,  eidiau  nf,  handful 
Llawaidd  a,  handy,  dexterous 
Llawarwain  n,  manuduction :  v,  to  manu 
Llawban  n,  felt,  felt  cloth  [duct 

Llawborth  n,  feeding  by  hand 
Llawcio  v,  to  gulp,  to  gorge ;  to  be  in  a 

craving  state 
Llawch  n,  pi-otection,  guard 
Llawch  v,  will  fondle  (future  tense  of 
Llawchwith  a,  left-handed        [Llochi) 
Llawd  n,  what  shoots  out;  lad 
Llawd  a,  tending  forward ;  craving,  lewd 
Llawdaro  n,  hot-cockles 
Llawdlws  a,  neat-handed:  r/llawdlos 
Llawdr,  llodrau  n,  trowsers 
Llawdryfer  -an  nf  hand  harpoon 
Llawdwn  a,  maimed  in  the  hand 
Llawdywys  n,  manuduction :  v,  to  manu- 
Llawdd  »,  pleasure,  delight  [duct 

Llawdd  a,  delectable,  solacing 
Llaw<irleheu  a,  right-handed 
Llawddcwimaeth  nf  palmistry,  chiro- 
Llawddog  a,  yielding  pleasure  "  [mancy 
Llawddryll  -iau  n,  pistol 
Llawddu  v,  to  deligiit,  to  sooth 
Llawedrog  a,  shattered 
Llawegen  -au  nf  gauntlet 
Llawen  a,  merry,  joyful,  glad 
Llawenhnn  /•,  to  gladden,  to  rejoice 
Llawenu  v,  to  rejoice,  to  be  glad ;  to 
Llawenwch  n,  merriment  [gladden 

Llawenychol  a,  gladdening 
Llawenychu  v,  to  rejoice ;  to  gladden 
Llawenydd  n,  gladness,  mirth 
Llawer  -oedd  n,  large  quantity  or  num- 
ber ;  many.    Llawer  iawn,  great  many 
Llawer  a,  many ;  much ;  several 
Llaweredd  n,  multitude 
Llawes,  llewys  nf  outskirt;  sleeve 
Llawesan  nf.  kind  of  play 
Jdawesog  a,  having  outskirts  or  sleeves 
Llaweth  -au  nf  handful,  gripe;  whisk; 

ringlet 
Llawf,  llofau  nf  the  palm  of  the  hand 
Llawfaefch  a,  i'cd  by  hand 
Llawfeddyg  -on  n,  surgeon,  chirurgeon 
JJawfeddyginiaeth  nf  surircry 


LLEB 

Llawfoled  -au  nf  handkerchief 
Llawforwyn  -ion  nf,  handmaid 
Llawfrenin'w,  the  play  of  questions  and 

commands 
Llawfwyell,  eill  nf  small  hatchet 
Llawffon,  rTyn  nf,  walking-Ntick 
Llawg  -iau  nf,  swallow,  gulp 
Llawgaeth  a,  of  restrained  hand;  nig- 
Llawgair  n,  plighted  troth  [gardly 

Llawgallor  -au  n,  saucepan 
Llawgar  a,  free-handed,  liberal 
Llawgauad  a,  close-fisted,  stingy 
Llawgelfyddyd  -au  nf  handicraft 
Llawgell  -au  nf  pocket 
Llawgist  -iau  nf  hand  chest 
Llawhir  a,  long-handed ;  lavish 
Llawhual  -au  n,  manacle,  handcuff,  gyv< 
Llawio  v,  to  hand,  to  handle 
Llawiog  a,  having  hands,  handed 
Llawlaw  ad,  hand  to  hand 
Llawliain,  l'ieiniau  n,  towel,  napkin 
Llawlif  -iau  nf  hand-saw 
Llawn  «,  full,  complete,  replete.    0  lawr 
i  lonaid,  from  full  moon  to  full  moon 
Llawnad  n,  making  full 
Llawnaeth  nf  repletion 
Llawnall,  Llawnallu  n,  plenipotence 
Llawnalluog  a  &  n,  plenipotentiary 
Llawnder.  Liawndid,  Llawndra  n,  pleni- 
tude, abundance,  fulness 
Llawnfryd  n,  full  purpose 
Llawnhwda  n,  nonplus  [full  mooi  I 

Llawnlleuad,  Llawlloer,  Llawlluned,  nj 
Llawnt  -au  nf,  smooth  hill,  lawn 
Llawn wedd  -an  nf  full  form 
Llawr,   lloriau  n,  floor;  area;  ground 

Llawr  dyrnu,  threshing-floor 
Llawrtardd,  feirdd  n,  poetaster 
Llawrig  n,  the  herb  perriwinkle 
Llawrodd  -ion  nf,  handgift.  handsel 
Llawrudd  -ion  n,  murderer=Llofrudd 
Llawrodd  a,  having  a  red  hand 
Llawruddiaeth  nf  bloodshed,  murder 
Llawrwydd  np,  Llawiyf  en  (-en  nf),  ihi 
Llawryd  n,  dejection,  sadness       [laure 
Llawrydd  a,  of  unchecked  hand:  libera 
Llaws  a,  alert,  brisk,  ready 
Llawwaith  n,  manufacture 
Llaw-wst  nf  gout  in  the  hand 
Llawysgrif,  LÌawysgrifen,  -au  vf  mnnu 
Lie  -oedd  n.  place;  stead,  room   [scrip 
Lie  ad,  where,  at  what  place 
Llead  ?i,  lecturing,  reading;  position 
Lleadur  -iaid.  Lleawdr,  odron  n.  readei 
Lleain  »',  to  read,  to  lecture      [lecture 
Lleb  ?t,  pale  yellow  hue 
Lleban  -ojl  n.  lank  form 

210 


LLED _ 

Llebanes  -au  nf  ghastly  woman 
Llebliw  -iau  n,  pale  yellow  hue 
Llecawd  n,  flagging  state 
Lleciad  n,  lagging,  flagging 
Llecin  n,  second  wort  (in  brewing) 
Llecyn  -au  n,  place,  spot 
Llech  -i  -au  nf  flat  stone,  flag,  slate; 
tablet;  sculking.  Llech  eira,  chilblain 
Llechau  np,  rickets 
Llechen  nf,  flag,  slate 
Llechfa,  fëydd  nf,  sculk,  covert 
Llechfan  -au  nf  sculking- place 
Llechfod  -au  n,  sculking  state 
Llechgi,  gwn  n,  scnlking  dog 
Llechiad  n,  sculking ;  laying  flat 
Llechog  a,  flagged ;  sculking,  hiding 
Llechres  -i  nf  catalogue,  list 
Llechu  v,  to  sculk;  to  flag;  to  shelter 
Llechwedd  -i  nf  flat  aspect ;  side  of  the 
head ;  steep  or  shelving  of  a  hill ;  slope 
Llechweddu  v,  to  slope,  to  slant,  to  in- 
Llechwen  -au  nf  inclining  gesture  [cline 
Llechwr,  wyr  n,  sculker 
Llechwrus  a,  sculking,  lurking 
Lied  -au  n,  breadth,  width.     Lied  y  pen, 

wide  open 
Lied  a,  broader,  wider=Lletach 
Lied  ad,  in  part,  half;  partly,  almost: 

px,  par-,  partly,  half 
Lledach  -au  nf  mean  descent 
Lledachwyn  v,  to  half-complain 
fcledaenu  i\  to  make  broad ;  to  spread 
Lledagored  a,  half  open,  ajar      [abroad 
Lledan  n,  breadth ;  flounder 
Lledau  np,  flatfish,  flounders 
Lledaniad  n,  expanding 
Lledanu  v,  to  make  broad 
Lledbai  a,  awry ;  unsteady 
Lledbeiedd  n,  deflexure 
Lledben  n,  flat  head  ;  numskull 
Lledbrofi  v,  to  partly  taste  or  try 
Lledbwyll  -ion  n,  half  reason 
Lledchwelan  nf   what    is    half    open, 

rifted,  or  divided 
Lledechwyrth  a,  half  stupified 
Lledenw  -au  n,  antonomasia 
Llederw  n,  overgrowth  of  the  liver 
Lledewig  a,  partly  oozing 
Lledewigwst  nf  hemorrhoids 
Lledfan,  Lledfen  «,  sprawling 
Hedfarw  a,  partly  or  half  dead 
■edfeddod  a,  fatuous,  stupid 
Lledfegin  «,  half  reared ;  half  domesti- 
cated or  tamed 
Lledfegino  v,  to  domesticate 
Lledfegyn  -od   n,  partly  domesticated 
animal;  weakling 


LLED 

Lledferwi  v,  to  parboil 
Lledfryd  n,  listlessness 
Lledfrydig,  Lledfrydog  a,  listless 
Lledfyw  a,  half  alive,  almost  dead 
Lledffer  a,  half  strong;  half  savage 
Lledgawdd  n,  half  affront 
Lledgilio  v,  to  recede  partly 
Lledglywed  v,  to  hear  partly 
Lledgoel  -ion  nf,  slight  belief 
Lledgofio  v,  to  partly  remember 
Lledgynt  n,  report,  rumour 
Lledhynt  -iau  nf  intent,  purpose 
Llediad  n,  making  broad 
Llediaith,  ieithoedd  nf  corrupt  speech, 

provincialism,  dialect,  patois 
Lledled  a,  widely  spreading 
Lledlef  -au  nf  imperfect  utterance 
Lledlun  -iau  n,  low  relief,  basso  relievo 
Lledlw  -on  n,  vain  swearing 
Llednais  o,  elegant,  nice,  neat 
Llednoeth  a,  half  naked 
Lledoer  a,  half  cold,  lukewarm 
Lledol  n,  the  rear 
Lledol  a,  relating  to.  breadth 
Lledr  n,  leather 

Lledrach  np,  pieces  of  old  leather 
Lledrad,  &c=Lladrad,  &c. 
Lledran  -au  nf  half  part  or  share 
Lledred  -ion  n,  latitude ;  broadness 
Lledriad  n,  doing  with  leather 
Lledrin  a,  of  leather,  leathern 
Lledrith  -ion  n,  illusion,  disguise 
Lledrithiant  n,  illusion,  disguise 
Lledrithio  v,  to  appear  illusively 
Lledrwr,  wyr  n,  manufacturer  of  leather ; 

leatherseller ;  currier 
Lledryn,  lledrach  n,  little  piece  of  leather 
Lledryw  -iau  n,  mongrel  kind        [kind 
Lledryw,  Lledrywiog  a,  of  degenerate 
Lledrywio,  Lledrywiogi  v,  to  degenerate 
Lledrywiogedd  n,  degeneracy 
Lledrywiol  a,  degenerating 
Lledu  v,  to  widen,  to  expand,  to  open 
Lledw  n,  what  is  contracted ;  enjoyment 
Lledw  a,  contracted,  narrow 
Lledwad  -au  nf,  ladle 
Liedwedd  -au  nf  latitude;  broadside 
Lledwg  n,  slight  frown 
Lledwig  a,  of  a  soft  quality.   Lledwigod, 

worms,  creepers 
Lledwigen  nf  creeping  thing 
Lledwigyn  -od  n,  creeper,  worm 
Lledwr,  wyr  n,  spreader 
Lledwydd  "en  (-en  nf),  imperfect  timber, 

or  timber  not  good  in  kind 
Lledwyneb  -au  n,  superficies;  page 
Lledymyl  -au  a,  border  near  the  ed*e 
211 


LLE1 

Lledd  ffl,  flat,  plain,  oblique 
Lleddf  a,  declining,  oblique;  flat;  soft; 
Lleddfad»,  warping;  drooping  [placid 
Lleddfbetryal  -an  n.  rhombus 
Lleddfu  v.  to  warp;  to  flatten:  to  soften. 

to  assuage  [a  mild  nature 

Lleddy  a,  inclining,  drooping;  flat;  of 
Lief  -au  nf  voice ;  cry 
Llefad  n.  crying  out 
Llefain  V,  to  cry  aloud ;  to  cry :  to  weep 
Llefain  n,  loud  cry  ;  shout 
Llefar  n,  utterance,  voice 
Llefanvr,  wyr,  Llefarydd  -ion  n.  speaker 
Llefaru  v,  to  utter,  to  speak=Llafaru 
Llefeni  v,  to  cry  exultingly 
Lleferydd  n,  utterance,  voice 
Llefiad  n,  crying  out;  enunciation 
Llefiadol  a.  enuuciative;  vocative 
Llefh  nf  even,  smooth,  sleek:  m  llyfn 
Llefnyn  n,  blade,  slab 
Llefod  -au  n,  state,  situation 
Llefog  «,  shouting,  squalling 
Llefr  nf  coward,  timid,  faint:  m  llwfr 
Llefrin  a.  of  a  spreading  nature 
Llefrith  n,  sweet  milk 
Llefrithen  nf  stye  on  the  eye 
Lleg  -au  nf  what  whips  round  :  clasp 
Llega  n,  one  who  lags 
Llegach  -od  n,  sluggish  one 
Llegai,  eion  nc,  sluggish  one 
Llegest  -od  n,  lobster 
Llegu  v,  to  flag,  to  lag 
Llegus  a,   apt   to  flag,   sluggish.     Yn 

llegus,  presently 
Llegynt  »,  oppression 
Llegym  -od  -edd  ??,  dwarf 
Lleng  -oedd  if  legion,  host 
Llengol  «,  legionary,  of  a  legion 
Llehful  n,  placing;  location 
Lleiaf  c,  least,  smallest 
Lleiariaeth  nf  Lleiafiant  n,  minority 
Lleiafrif.  Lleirif,  -au  n.  smaller  number, 
Lleian  -od  nf  nun;  titmouse  [minority 
Lleianaeth  nf  the  life  of  a  nun 
Lleiandy,  dai,  n,  nunnery 
Lleianu  V,  to  take  the  veil,  to  become  a 
Lieianyn  n,  wren  [nun 

Lleibio  v,  to  lap,  to  lick 
Lleibiol  a,  lapping,  lambent 
Lleibiwr,  wyr  /k  tapper 
Lleidio  ?;,  to  turn  to  clay 
Lleidiog  a.  lutulent,  muddy,  dirty 
Lleidr,  lladron  u,  thief,  robber.     L*leidr 

pen  ifordd,  highwayman,  freebooter 
Lleidryn  n,  petty-  thief:  p  lladronach 
Lleiddawd  n,  sluggish  state 
Liejduijd,  ÌAÌd  n,  HÌ&yw 


LLEN 


Lleiedigol  a.  diminutive 

Lleifio  v,  to  cut.  to  reap 

Lleigio  i\  to  flag;  to  sculk 

Lleigus    a,    flagging :     drooping.      Yn 

lleigus,  by  and  by 
Lleihâd  n,  diminution 
Lleihau  i\  to  lessen,  to  diminish 
Lleilai  ad.  less  and  less 
Lleill  op,  other:  the  rest:  s  Hall 
Lleilldu  n,  contrary  side 
Lleinell  -au  nf  narrow  slip 
Lleinio  v,  to  blade;  to  shred 
Lleion  n,  dark  blue  marble 
Lleipio  v,  to  lap,  to  lick 
Lleipr  a,  flaccid,  flabby ;  feeble 
Lleipro  v,  to  droop,  to  flag,  to  turn  flabby 
Lleiprog  -od  nf.  lamprey 
Lleirfryd  n,  lively  mind 
Lleirwyd  n,  fine  for  adultery 
Lleisio  v.  to  sound,  to  utter;  to  bawl 
Lleisiol  a.  belonging  to  the  voice 
Lleisiwr,  wyr  n.  bawler,  squaller 
Lleisw  n,  lixivium,  lye;  urine  [damping 
Lleitbad,  Lleithawd  »,  turning  humid, 
Lleithban  -od  n,  milt,  soft  roe  offish 
Lleithder,  Lleithdra.  Lleithineb  n,  humi- 
dity, dampness,  moisture 
Lleithiannu  v,  to  cause  dissolution 
Lleithiant  n,  dank  state 
Lleithiar  a,  apt  to  dissolve 
Lleithig  nf  bench ;  throne 
Lleith-hin  nf  humid  weather 
Lleithio  v.  to  moisten 
Lleitbion  nji,  moistures,  liquids 
Lleithlyd  a,  apt  to  be  damp 
Lleithon  n,  milt  offish 
Lleitbrid  u.  flash,  gleam 
Llelo  ri.  dolt,  blockhead 
Llem  nf  sharp,  pungent:  m  llym 
Llemain  v,  to  hop,  to  skip,  to  leap 
Llemidydd  -ion  n,  bouncer;  porpoise 
Llemysten  -od  nf  sparrow-hawk 
Lien   nf  literature,  erudition.     Lien  ) 
werin,  folklore.    Gwr  lien,  clergyman 
Lien  -i  nf  veil,  curtain,  hangings.  Ller 

gel.  Lien  gudd,  veil,  covering 
Llencyn  n.  stripling,  lad 
Llengig    nf.    the    diaphragm,    midriff 

Tor  lleugii,  hernia,  rupture 
iLleniad  ??,  veiling  over 
[Llenlath  -an  nf  curtain  rod 
|  LlenllYaiu  n.  sheeting,  sheets ;  sheet  [ec 
Llenog,  Llenol  o,  literate,  literary,  learn 
Llenogion,  Llenoriaid,  Llenorion,  Lien 

yddion  np,  literati,  learned  persons 
Lienor  -ion  -iaid  n,  literary  man,  litter- 
Llenoriaeth  nf  literature  '  [aim 

212 


LLET 

Llenorol,  Llenyddol  a.  literary 

Llenu  v.  to  veil,  to  envelope 

Llenwad  n,  filling;  flowing 

Llenwi  v,  to  fill;  to  flow  in 

Llenydd  -ion  n,  scholar;  clerk 

Llenyddiaeth  nf  literature 

ELleol  a,  local 

Lleoldeb  n,  locality,  localness 

Llejiian  v,  to  keep  lapping 

Llepio  v.  to  lap,  to  lick  up 

Llepiol  if,  lapping,  licking 

Ller  n,  nicety;  satiety:  en,  cockle,  ( 

Llerc  -iau  nf  frisk ;  loitering  [nel 

Llercian  v,  to  lurk  about;  to  loiter 

Llercyn  -od  n,  loiterer,  lurker 

Llercyna  v,  to  keep  loitering 

Lleren,  ller  nf,  cockle,  darnel 

Llerf  a,  subtile ;  sharp,  acerb,  acid 

Llerpyn  n,  shred,  rag 

Llerpyna  v,  to  shred,  to  tear  to  rags 

Llerth  n,  frenzy :  a,  frantic 

Llerthu  v,  to  turn  frantic 

Lleru  v,  to  be  nice 

Llerw  a.  nice,  delicate;  squeamish 

Lleryn»,  weakling:  p  llerach         [tage 

Lies  n,  benefit,  pjofit,  good,  use,  advan- 

Llesâd  n,  advantage,  profiting 

Llesäu  v,  to  benefit,  to  confer  or  derive 

advantage 
Llesg  a,  feeble,  faint ;  sluggish 
Llesgiiu  v,  to  debilitate,  to  weaken 
Llesgedd  n,  debility;  sluggishness 
Llesgen  if  sluggish  fit 
Llesgu  v,  to  debilitate,  to  weaken 
Llesiad  n,  benefiting,  benefit 
Llesiamiol  a.  advantageous,  profitable 
Llesiannu  v,  to  make  beneficial 
Llesiant,  iannau  n,  benefit,  advantage 
Llesio  v,  to  profit,  to  benefit 
Llesmair,  meiriau  n,  fainting  fit 
Llesmeirio  v,  to  swoon,  to  faìnt 
Llesol  «,  advantageous,  profitable 
Llestair,  eiriau  /?.  obstruction,  let 
Llesteirio  v,  to  obstruct,  to  hinder 
Llesteiriol  a,  obstructing 
Llesteiriwr,  wyr  n.  obstructer,  hinderer 
Llestr    -i    n.    vessel;    matrix.     Llestri 

pridd,  Llestri  priddion,  earthenware 
ilestraid,  eidiau  n.  vesselful;  two  and 

a  half  bushel  measure 
Llestru  v,  to  put  in  a  vessel 
Llestryn  n,  small  vessel 
Llesu  V,  to  benefit,  to  do  good 
Lleswyr  n,  aerial  freshness 
Lleswyra  17,  to  take  airing 
Lletrog  -au  nf,  flat  cake,  cake 
Llettem,  Llettam,  -au  nf  wedge 


LLEW 

Lletternio  v,  to  wedge,  to   drive   in   a 
Llettring  -au  nf  ladder  [wedge 

Llettrod  n,  traversing 
Llettrodi  v,  to  traverse  over 
Lletty,  tai,  tyau  n,  lodging;  inn 
Llettya  /\  to  lodge,  to  }>ut  up,  to  quarter 
Llettyaeth  nf  act  of  lodging 
Llettygar  a,  hospitable 
Llettygarwch  n,  hospitality 
Llettyvvr,  wyr  n,  lodger 
Lletwed  -i,  Lletwad  -au  nf  ladle,  large 
Lletynt  -iau  n,  intent,  purpose     [spoon 
Lleth  a,  flabby,  drooping ;  flattened 
Llethen  -au  nf  wafer 
Llethgrwn  a,  spheroidal,  oblate :  /lleth- 
Llethol  a,  flattening;  overlaying    [gron 
Llethr  -au  -i  nf  slope,  declivity 
Llethriad  n,  sloping  down 
Llethrid  -ion  n,  flash,  gleam 
Llethndiant  n,  coruscation 
Llethrido  v,  to  flash,  to  gleam 
Llethrol  a,  declivous,  pensile 
Llethru  v,  to  slope  down,  to  incline 
Llethu  v,  to  flatten ;  to  overlay 
Lieu  v,  to  explain,  to  lecture 
Lieu  v,  to  place,  to  set,  to  lay 
Lleuad  -au  nf  the  moon 
Lleuadglaf  a,  moon-sick,  lunatic 
Lleuadiad  n,  lunation 
Lleuadol  a,  lunar,  lunary 
Lleudid  11,  splendour,  brightness 
Lleuen,  Lleuan,  llau  nf  louse 
Lleuer  -au  n,  light ;  splendour 
Lleuerol  a,  illuminating 
Lleueru  v,  to  shine,  to  glitter 
Lleuerwg  n,  luminous  state 
Lleuerydd  -ion  n,  luminary 
Lleufer  -au  n,  light;  splendour 
Lleuferu  v,  to  illuminate,  to  shine 
Lleuog  a,  lousy,  full  of  lice 
Llew  -od  n,  lion.    Dant-y  Hew,  dandelion 
Llewa  v,  to  devour,  to  swallow,  to  take 
Llewad  n,  devouring,  swallowing    [food 
Llewen  -au  nf  point  to  which  anything 

verges;  focus 
Llewenydd  -ion  n,  verging  point;  west 
Llewes  -au  nf  lioness,  she-lion 
Llewin    a,  Occident,  western=Gorllew- 
Llewino  v,  to  go  westward  [inol 

Llewinol  a,  western,  Occident 
Llewych  n,  brightness=Llewyrch 
Llewychad  n,  reflecting  of  light,  shining 
Llewyg  -on  n,  swoon,  trance.     Llewyg 
yr  iar,  henbane.     Llewyg-belen,  hys- 
teric ball 
Llewygol  a,  swooning,  fainting 
Llewygu  v,  to  swoon,  to  faint' 
213 


LLIF 

Llewyn   -au    ra,  radiating    point;    the 

west ;  gleam ;  the  orach 
Llewynydd  -ion  ra,  the  Occident,  west 
Llewyr  -oedd  ra,  radiance,  splendour 
Llewyrch   ra,   brightness;   reflection   of 

light;  complexion 
Llewyrchiant  ra,  illumination  [to  shine 
Llewyrchu,  Llewyru  v,  to  reflect  light, 
Llewyrchus  a,  lightsome,  luminous 
Llewyrn  -au  ra,  meteor,  ignis  fatuus 
Llewyrnu  v,  to  produce  meteors 
Llewyrol  a,  radiant,  sparkling,  glittering 
Llëyddiaeth  nf  literature 
Lleyg  -ion,  Lleygwr,  wyr  ra,  layman 
Lleyn  -oedd  ra,  low  strip  of  land 
Lleynlys  -iau  ra,  scurvy  grass 
Lli  -on  ra,  flux,  flood,  stream 
Lliad  ra,  flooding,  streaming 
Lliain,  Llian,  einiau  ra,  linen  cloth,  linen ; 
towel,  napkin.     Llieiniau,  linen  dra- 
pery.    Nadd  lliain,  lint 
Lhant  ra,  torrent,  stream 
Llias  ra,  parted  state  [ceed  from;  to  kill 
Lliasu  v,  to  part  off,  to  separate ;  to  pro- 
Llib  ra,  flaccid  state 
Lli  bin  a,  flaccid,  limber,  soft,  drooping 
Llibinio  v,  to  turn  flaccid 
Llibyn  -od  ra,  lank  one,  fribble 
Llid  ra,  wrath,  anger,  indignation 
Llidiart,  Llidiard,  -au  «/"/gate,  hurdle 
Llidio  v,  to  inflame;  to  enrage;  to  be 
Llidiog  a,  wrathful:  inflamed      [angry 
Llidiogi  v,  to  become  inflamed 
Llidiogrwydd  ra,  wrathfulness,  indigna- 
tion [inflamed 
Llidus  a,  inclined  to  anger,  wrathful; 
Llieingig  nf  the  diaphragm,  the  midriff 
Llieiniad  ra,  putting  on  linen 
Llieiniog  a,  wearing  linen  [draper 
Llieiniwr,  Llieinwerthwr,  wyr  ;î,  linen- 
Llieinnaddion,  np,  Llieinrwd  ra,  lint 
Llieinwisg  -oedd  nf,  linen  garment 
Llif  -on  -au  ra,  flood,  deluge 
Llif  -iau  nf  saw.     Blawd  llif,  sawdust 
Llifad  n,  fluxion,  flowing 
Llifaid  a,  ground,  whetted 
Llifedigaeth  nf  the  act  of  grinding 
Llifei riant,  aint  n,  inundation 
Llifeirio  v,  to  overflow,  to  inundate 
Llifiant  n,  defluxion,  flow 
Llifio  v,  to  saw,  to  cut  with  a  saw 
Lliflon  np,  sawdust ;  filings 
Llifiwr,  wyr  ra,  sawyer 
Llifo  v,  to  flow,  to  stream 
Llifo  v,  to  saw;  to  file;  to  grind 
Llifol  a,  flowing,  streaming 
Llifweli,  i'au  nf  issue 


LLJTH 

Llifwydd  np  (-en  nf),  boards,  planks  • 

Llill  -od  nf  epithet  for  a  goat 

Llillen  nf  young  goat 

Lump  a,  sleek,  glossy 

Llimpryn  ra,  spoon-meat 

Llimpro  v,  to  sup,  to  sip 

Llin  n,  fibre;  the  grain  of  wood;  flax. 

Had  llin,  linseed 
Llin  -au  n,  line,  string:  nf  line,  streak 
Llinar  a,  of  a  smooth  nature 
Llinariad  n,  assuaging,  soothing 
Llinarol  a,  soothing,  anodyne,  assuaging 
Llinarolion  np,  anodynes 
Llinaru  v,  to  assuage,  to  soothe 
Llindag  n,  strangling ;  thrush  in  child- 
Llindagu  v,  to  strangle  [drer 

Llindagwr,  wyr  n,  strangler 
Llindro  n,  the  dodder 
Llindys  en,  caterpillars 
Llineil  -au  nf  line;  streak 
Llinelliad  n,  making  of  lines 
Llinellu  v,  to  draw  lines,  to  line 
Llinen  nf  splinter ;  fibre 
Llinglwm  n,  the  dodder 
Llinhad  -au  en,  linseed,  flax-seed 
Llinhesg  en,  water  starwort 
Llinon  nf  grain  of  ash;  spear 
Llinos  -od  nf,  linnet;    pretty  woman 

Llinos  y  dwfr,  duckweed 
Llinosen  nf  little  linnet 
Llinwydd  era,  the  liverwort=Llinwisg 
Llinyn  -au  -on  n,  line,  string 
Llinynog  a,  having  strings 
Llinynu  v,  to  line,  to  string 
Llipa  a,  flaccid,  flabby,  limp 
Llipan  ra,  limp  or  glib  one 
Llipanu  v,  to  make  glib 
Llipiiu  v,  to  grow  flabby 
Llipryn  -od  n,  what  flags ;  fribble 
Lliprynu  v,  to  render  flaccid 
Llith   -iau  n,  lure,  bait;  mash:  -iai 

-oedd  nf  lesson,  lecture 
Llithiant  »,  allectation ;  allurement 
Llithio  v,  to  draw  to,  to  attract,  to  en 

tice,  to  allure ;  to  bait ;  to  lecture 
Llithiogi  v,  to  render  alluring 
Llithiol  a,  allective,  alluring 
Llithr  -au  ra,  glide,  slip:  lapse 
Llithred  -au  nf  glide,  .-lip 
Llithren  -au  nf  slur  (in  music) 
Llithriad  ra,  gliding,  slipping 
Llithriant  ra,  lubricity 
Llithrico  w,  to  lubricate 
Llithrig  a,  sliding,  slippery;  fluent 
Llithrigder  ra,  slipperiness  [cat  I 

Llithrigo  v,  to  make  slippery,  to  lubri- , 
Llithri'-jrwydd  ra,  slipperiness;  fluencv 
214 


LLOE 


Llithro  v,  to  glide,  to  slip 

Llithrol  a,  gliding,  slipping 

Lliw  -iau  n,  colour;  figure.     Lliw  glas, 
indigo.     Lliw  coch.  madder 

Lliwadwy  a,  colourable 

Lliwgar  a.  of  good  colour 
,  Lliwiant  re,  stain;  reproach 

Lliwied  v,  to  stain ;  to  reproach 
i  Lliwio  v,  to  colour,  to  dye;  to  blush 

Lliwiog  a,  having  a  colour 

Lliwlys  re.  dyeing  plant ;'  woad 

Lliwus  a,  of  good  colour 

Lliwydd  -ion  re,  colourer,  dyer 

Lliw  yddiaeth  nf  the  art  of  dyeing 
|  Llo  -i  -iau  re,  calf 

Llob  -au  re,  dolt,  blockhead 

Lloc  -iau  re,  mound ;  dam ;  fold 

Llocio  t',  to  pen,  to  fold 

Llocust  -iaid  re,  locust 

Lloches  -au  nf  refuge,  hiding  place 

Llochi  v,  to  harbour ;  to  fondle 

Llochiad,  iaid  re.  encourager,  harbourer 

Llochwes  -au  nf,  covert,  refuge 

Llochwyd  11,  secret  covert 

Lloehwyta  v,  to  lurk,  to  hide 

Llod  n,  forcible  utterance 

Llodedd  re,  state  of  craving 

Llodes  -au  -i  nf  girl,  wench 

Llodi  v,  to  reach  out ;  to  crave 

Llodig  a,  craving ;  brimming 

Llodigo  v,  to  be  in  a  craving  state 

Llodineb  re,  lewdness,  lust 
Ì  Llodrau  np,  trowsers,  breeches 
;  Llodri  v,  to  put  on  breeches 
[  Llodro  v,  to  breech ;  to  bedaggle 

Llodrog  a,  having  breeches         [maker 

Llodrwr,  wyr.  Llodrydd  -ion  re,  breeches- 
'  Llodryn  re,  pair  of  breeches  or  trowsers 

Llodw  a,  spirting,  squirting 

Llodwedd  -i  nf  "mite,  farthing 
i  Llodwy  re,  spirt,  squirt 

Lloddi  v,  to  solace,  to  soothe 

Lloedd  re,  abundance 
:  Lloer  -au  nf  the  moon 

Lloeran,  Lloeren  -au  -i  nf  lunette;  spot 

Lloercen  -od  nf  moon-calf,  dolt 
I  Lloerenu  v,  to  form  spots 
Ì  Lloergan  re,  moonshine 

■Joergant  -au  re,  the  orb  of  the  moon 
;  Lloeriad  re,  lunation 

Lloerig  a,  lunatic,  crazy:  re,  lunatic 

Lloerigen  nf  female  lunatic 

Lloerigo  v,  to  become  lunatic 
\  Lloerigyn  re,  male  lunatic 
i  Lloerni  re,  the  moon's  influence 

Lloerol  a,  lunar,  lunary 

Lloes  -au  -ion  nf  sigh,  pang 


LLQM 

Lloesedd  re,  languishment 

Lloesi  v,  to  eject ;  to  sigh,  to  groan 

Llof  -au  re,  excrescence ;  polypus 

Llofelu  v,  to  coax,  to  stroke 

Llofen  -au  nf  the  fish  burbot 

Llofenan  nf  the  burbot 

Llofi  v,  to  handle ;  to  bestow ;  to  give 

Llofion  nf  pickings,  cullings 

Lloflen  -au  nf  the  palm,  the  grasp 

Lloflenan  -od  nf  weasel 

Llofres  -au  nf  branching  of  the  ribs 

Llofrudd  -ion  re,  murderer;  remains 

Llofruddiaeth  nf  murder,  manslaughter 

Llofruddio  v,  to  murder 

Llofyn,  Llofn,  -au  re,  whisp,  braid 

Llofynog,  Llofnog  a,  having  a  whisp 

Lloffa  v,  to  glean 

Llofliad  re,  gleaning 

Lloffion  np,  gleanings  [rood-loft 

Llofft  -ydd  nf  loft.    Llofft  y  grog,  the 

Lloffwr,  wyr  re,  gleaner 

Lloffyn  -au  re,  bundle  of  gleanings  [hire 

Llog -au  re,  compact;  benefit;  interest; 

Llogail,  eiliau  re,  bracer ;  fence ;  crib ;  pen 

Llogawd,  odau  nf   space   parted   off; 

closet,  cupboard;  drawer;  chancel 
Llogeilwydd  ere,  the  eaves  beam 
Llogell   -au   -i    nf    partition;    closet; 

drawer;  pocket 
Llogellaid,  eidiau  nf  pocketful 
Llogellu  v,  to  put  up ;  to  pocket 
Llogfarch,  feirch  re,  hackney  horse,  hack 
Llogi  v,  to  covenant;  to  hire;  to  lend 
Llo.srol  a,  relating  to  interest  or  hire 
Llogwrn,  ymod  n.  pigmy,  dwarf 
Llogwydd  re,  chancel 
Llong  -au  nf  ship,  vessel 
Llongan  nf  small  ship,  smack     [ships 
Llongborth,  byrth,  -au  nf  harbour  for 
Llongdor  re,  shipwreck  [wreck 

Llongdoriad,   Llongddrylliad    re,    ship- 
Llongi  »,  to  go  on  board  ship,  to  embark 
Llongiadaeth  nf  navigation 
Llongiadu  v,  to  navigate 
Llonglwyth  -i  re,  ship  load,  cargo 
Llonsaer,  seiri  re,  shipwright,  shipcar- 

penter,  shipbuilder 
Llongsaeriaeth,  Llonsaern'iaeth  nf  the 

art  of  shipbuilding 
Llongwr,  wyr  re,  sailor,  mariner      [tion 
Llongwriaeth  nf  seamanship;  naviga- 
Llongwrio  »,  to  work  or  navigate  a  ship 
Llol  nf  foolish  talk,  tattle 
Llolian,  Llolio  v,  to  babble,  to  prattle 
Llolyn  re,  babbler,  tattler:  jTllolen 
Llom  af  bare,  naked,  exposed :  m  lhvm 
Llomen  nf  naked  female 

215 


LLPS 

Llomi  v,  to  make  bare 

Lion  a,  cheerful,  glad,  pleased  ;  jolly 

Llonaidw, fulness, fill, -ful.  Llonaid  llaw, 

Llonaidd  a,  apt  to  be  cheerful  [handful 

Llonc  nf  gulp,  swallow 

Llonder,  Llonedd  n,  cheerfulness,  joy 

Lloneiddio  v,  to  render  cheerful 

Lloni  v,  to  solace,  to  gladden 

Lloniant,  Llonwch  n,  inward  pleasure 

Llonychu  v,  to  make  cheerful 

Llonydd  a,  at  ease,  at  rest,  quiet.   Bydd 

wch  lonydd,  be  quiet 
Llonyddol  a,  tending  to  quiet 
Llonyddu  v,  to  quiet,  to  appease,  to  calm 
Llonyddus  a,  of  a  quiet  nature 
Llonyddwch  n,  quietness,  quiet 
Llop  -au  nf  buskin ;  boot 
Llopan  -au  nf  sort  of  high  shoe 
Llopanu  v,  to  wear  buskins 
Llopanwr,  wyr  n,  buskin-maker 
Llor  n,  what* bulges  out;  bulb 
Lloraid,  eidiau  n.  floorful 
Llorf-au  nf  pillar;  shank  [a  harp 

Llorfdant,  dannau  n,  the  bass  string  of 
Llorio  v,  to  lay  a  floor,  to  floor 
Lloriog  a,  floored ;  grovelling 
Llorion  np,  sweepings ;  bottoms 
Llorlen  -i  nf,  floor-cloth ;  carpet 
Llorp  -au  nf,  side  beam ;  shank ;  shaft 
Llorpog  a,  having  a  side  beam 
Llorwedd  o,  horizontal 
Llorwydd  np  (-en  nf),  laurel  trees 
Lios   n,   what   tends   to    consume:    a, 

burning 
Llosg  n.  burn;  heat;  inflammation:  a, 

burning.       Llosg     eira,     chilblains. 

Llosg     cylla,    heartburn.       Mynydd 

llosg,  volcano,  burning  mountain 
Llosgaberth  -au  n,  burnt  sacrifice 
Llosgach  n,  unnatural  lust,  incest 
Llosgadwy  a,  combustible 
Llosged  n,  what  is  burnt 
Llosgedd  n,  state  of  burning 
Llosgen  -i  nf  blister  (in  pharmacy) 
Llosgfaen  n,  brimstone,  sulphur 
Llosgfal  -oedd  n,  burning  mountain 
Llosgi    v,  to  burn,  to  be  burning,  to 

scorch ;  to  smart 
Llosgol  a,  burning,  ignitive 
Llosgrach  np,  scabs  of  itch 
Llosgwannus  a,  wanton 
Llosgwanrwydd  n,  wantonness 
Llosgwrn,  yrnau  n,  tail 
Llosgwy  -on  n,  lava 
Llosgwydr  -au  n,  burning-glass 
Llosgwynt  -oedd  n,  scorching  blast;  si-' 
Lloggyrnog  a,  having  a  tail         [raoom 


LLUE 

Llosnur  n.  phosphorus 

Llost  -au  nf  dart ;  sting ;  tail 

Llosten  -i  nf  tail ;  genitals 

Llostio  v,  to  form  a  tail 

Llostlydan,  ain  n,  spattle-tail.  beaver: 

a,  broad-tailed 
Llostodyn  n,  metre  so  called 
Llostruddyn  -od  n,  bird  called  red-tail 
Liu  -oedd  n,  throng ;  host,  army 
Lluad  11,  thronging 
Lluadu,  Lluo  v,  to  throng,  to  flock 
Lluan  nf,  what  glitters  with  light 
Lluanu  v,  to  reflect  light 
Lluarth  -au  nf,  encampment 
Lluarthu  v,  to  form  a  camp 
Lluch  11,  throw ;  glance 
Lluch  a,  darting;  flashing 
Lluched  wp(-en  nf),  gleams,  lightnings 
Llucheden  nf  flash  of  lightning ;  fit  of 
Lluchedeniad  n,  flashing  [fever 

Lluchedenol  a.  gleaming,  coruscant 
Lluchedenu  v,  to  gleam,   to   flash,  to 
Lluchediad»,  coruscation       [coruscate 
Lluchedol  a,  flashing 
Lluchedu  v,  to  gleam,  to  flash 
Lluchedyn  n,  gleam,  flash 
Lluchfa,  f  ëydd  nf  drift ;  throw 
Lluchfryd  a,  of  ardent  passion 
Lluchfrys  a,  of  ardent  haste 
Lluchio  v,  to  throw,  to  fling,  to  pelt ;  to  i 
Lluchiol  a,  throwing,  flinging        [drift 
Lluchlam  -au  n,  darting  stride 
Lluchochr  n,  the  coral 
Lluchwaew.  wevwyr  nf,  javelin,  dart 
Lluchwres  n,  ardent  heat 
Lluchynt  11,  violent  onset         [of  ashes 
Lludlyd  a,  of  the  natiu-e  of  ashes:  full 
Lludw  ■«,  burnt  remains,  ashes.     Dydd 

Mercher  y  Lludw,  A>h-WeJnesday 
Lludwad  n,  reducing  to  ashes 
Lludwlys  -iau  n.  fleawort 
Lludwog,  Lludlyd  a,  full  of  ashes 
Lludd-ion  /;.  obstacle,  hindrance,  let 
Lludded  -ion  nf  obstruction ;  burden; 
Liuddediad  n,  defatigation         [fatigue 
Lluddedig  a,  oppressed,  fatigued 
Lluddedigaeth  nf  fatigue;  burden 
Lluddedu  v,  to  fatigue;  to  be  weary 
Lluddiannu  v,  to  form  an  obstacle 
Lluddiant    n,    prevention,    hindrance; 

obstruction,  let 
Lluddias,   Lluddio  v,  to  obstruct;   to 
Lluedd  n,  warfare,  hostility        [hinder 
Duedda  v,  to  carry  on  war.  to  wage  war, 
Llueddog  a,  having  a  host 
Llueddwr,  wyr  n,  one  who   assemble* 

an  army ;  warrior 

216 


LLUO 


LLWS 


Lluest   -an    n,    encampment;    cottage,  ILluosogai,  eion  n,  multiplicand 
Lluestai,  eion  nc,  campaigner       [booth  Lluosogi  v,  to  multiply 
■nestfa,  fëydd  nf  encampment 


Lluestty,  tai  n.  tent:  cottage,  hut 

Lluestu  v,  to  encamp 

Lluestwr,   wyr  n,    one   who   encamps, 
pitcher  of  tents 

Llug  -ion  n,  gleam;  blotch 

Llug  rt,  tending  to  appear,  partly  seem- 
ing: dawning:   ad.   partly,   in   part. 

jfclugain  a,  teeming  with  light         [half 

Llugan  nc,  glare,  glitter 

jUuganiad,  Llugeiniad,  Llugiant », glit- 
tering ;  polishing 

Lluganol  a,  tending  to  glitter 

Lluganu,  Llugeinio  v,  to  glitter  5  topol- 

Llugas  nf  dawning  of  light  [ish 

Llugdwym  o,  lukewarm 

Llugdwymo  v.  to  half  heat 

Llugenydd  -ion  n,  polisher 

Llugfryd  a,  of  lukewarm  mind 

Llugiad  »,  breaking  out,  dawning 

Lluglawn  o,  full  of  light 

Llugorn,  gyrn  «,  clarion,  trumpet 

Llugyn  n.  beam  of  light 

Llum  n,  what  shoots  to  a  point 

Lluman  -au  n,  banner,  standard,  ensign 

Llnmanwr,    wyr.    Llumanydd    -ion   n, 
standard-bearer :  ensign 

Llumon  -au  w,  beacon ;  chimney 

Llun  -iau  n,  form,  shape,  figure.     Dydd 
Llun.  Monday 

Lluniadol  a.  formative 

Lluniadu  v,  to  form,  to  shape 

Lluniaeth  n.  formation ;  design ;  support ; 
providence;  provisions,  sustenance 

Lluniaethu  v,  to  put  in  form;  to  pro- 

I  vide  sustenance 

Lluniaidd  a.  shapely,  well  formed 

Lluniannu  v,  to  modify 

Lluniant  n,  formation 

Lluniawdr  -au  n.  rule 

Lluniedydd  -ion  n.  delineator;  artist 

Llunio  v.  to  form,  to  shape:  to  figure 

Bmiodri  v,  to  organize 
luniol  a.  formative,  forming 
iinwedd  -au  ///figure;  modification 
lunweddn  r,  to  figure;  to  modify 
laosbarth  a,  of  many  parts 
luosdroed  a,  many-footed 
Bosedd  a.  multiplicity 
luosenw  a.  multinominal 
luo^gib  a,  multicapsular 
piosi  v,  to  multiply 

iluosog    a.    multitudinous,    abundant, 
numerous;  plural  [tion 

luosogaeth,  Lluosiaeth  nf  multiplica- 


Lluosogwr,  wyr  n,  multiplier 
Llur  -ion  n.  livid  hue:  gloom 
Llurgyn  -oedd  n.  carcase,  carrion 
Llurgynio  v,  to  mangle,  to  mutilate 
Llurig  -au  nf  coat  of  mail,  armour 
Llurigo  v,  to  wear  mail  or  armour 
Llurio  v.  to  make  livid 
Liars  -od  nf  razorbill 
Llus,  Llusi  np  (-en  nf),  bilberries.  Llus 

duon  bach,  whortleberries 
Llusern  -au  a.  lantern,  lamp 
Llusg  -ion  n,  draught,  drag 
Llusgen  nf  one  that  crawls  along 
Llusgenol  a,  creeping,  dragging,  drawing 
Llusgenu  v,  to  drag  heavily 
Llusgiad  n,  dragging,  lugging 
Llus^-o  v.  to  drag,  to  hale 
Llnswydd  np  (-en  nf),  bilberry  shrubs 
Lluwch  n,  motes,  dust,  spray ;  drift 
Lluwchio  v,  to  dust ;  to  spray ;  to  drift ; 

to  raise  flue  or  motes 
Lluwchio]  a,  dusty;  drifting;  spraying 
Llüydd  n,  warfare,  battle  array 
Lliiydda  v,  to  wage  war  [hostility 

LHiyddiaeth  nf  Lliiyddiant  n,  warfare, 
Lliiyudogi  v.  to  make  warlike 
Lliiyddol  a.  military,  warring 
Lliiyddu  v,  to  wage  war 
Llüyddwr,  wyr  n,  soldier,  warrior 
Llw  -on,  llyon  n,  exclamation;  oath 
Llwch,  Llychion  »,  dust,  powder  [beast 
Llwdn,   llydnod  n,  young   of  animals, 
Llwf,  llyiion  n,  exclamation;  oath 
Llwfr,  Ìlyfrion  a,  timid,  cowardly,  sot- 
tish: n.  timid  one,  coward 
Llwn\  llvrfion  n,  jerk,  hop,  hobble 
Llw--.  llygon  n.  what  is  bright;  what  is 

livid:  blotch:  the  scurvy 
Llwg  a.  apt  to  break  out;  livid 
Llwgr,    llygrion    n.    galling,    fretting; 
damage;  corruption  [/Horn 

Llwin  a.  bare,  exposed;  destitute,  poor: 
Llwmbren  -au  n,  kiln  spar=Llymbren 
Llwnc,   Llwng  »,   gulp,  swallow;  the 

gullet 
Llwpai,  eiod  nf  sow 
Llwrf  o,  apt  to  go  off;  tiniid=Llwfr 
Llwrw  n,  direction,  tendency:  «.preci- 
pitant:   forward:  pr,  towards:    ad, 
towards 
Llwrwg  n.  dross,  dregs,  sediment 
Llwry   h,  what  is   towards;  provision: 
a,  precipitant;  forward  :  pr,  towards: 
ad.  towards,  straightway 
Llws.  llvson  ??.  what  shoots  off;  slime 
217 


LLWY 

Llwst  n,  what  parts  off;  tail ;  kennel 

Llwtrach  en,  slimy  matter 

Llwth,  llythion  n,  glibness ;  gulp ;  greed 

Llwth  a,  glib,  slippery ;  greedy 

Llwy  -au  nf  spoon ;  spattle 

Llwyaid,  eidiau,  Lhvyaraid,  eidiau  nf 

spoonful 
Llwyar,  erau  nf  spoon,  shovel 
Llwyarn,  erni  nf,  trowel,  spattle 
Llwyaru  V,  to  spoon,  to  shovel 
Llwybr  -au  n,   path,   track.     Llwybr 

Llaethog,  the  Milky  Way,  Galaxy 
Llwybraidd  a,  serving  as  a  path 
Llwybredd  n,  passableness 
Llwybreiddio  v,  to  make  passable 
Llwybro  v,  to  go  a  course 
Llwybrol  a,  belonging  to  a  path 
Llwyd  o,  brown;  gray.     Papyr  llwyd, 

brown  paper.     Llwyd  y  baw,  Llwyd 

y  gwrych,  hedge  sparrow 
Llwydedd  n,  grayness ;  mouldiness 
Llwydgoch  n,  russet  colour :  a,  of  do. 
Llwydiad  n,  making  gray  [p°PP.v 

Llwydlas   a,   grayish  bîue:   n,   horned 
Llwydni,  Llwydi  n,  grayness;  mouldi- 
ness [turn  mouldy 
Llwydo  v,  to  turn  gray;  to  brown;  to 
Llwydrew  n,  hoar  frost 
Llwydrewi  v,  to  cast  hoar  frost 
Llwydwyn  a,  drab  colour,  grayish  white 
Llwyd d  n,  success,  prosperity 
Llwyddgar  a,  prosperous,  lucky 
Llwyddiannol  a.  prospering 
Llwyddiannu  v,  to  prosper 
Llwyddiannus  a,  fortunate       [or  lucky 
Llwyddiannuso   v,  to  make  prosperous 
Llwyddiant ,  iannau  »,  success,  prosperity 
Llwyd  dineb  n,  prosperity 
Llwyddo  /;.  to  succeed,  to  prosper 
Llwyddol,  Llwyddus  a,  prosperous, lucky 
Llwyeidio  v,  to  take  a  spoonful 
Llwyf,  Llwyfan  -au   nf,  form,  frame; 

loft,  platform :  en,  elm 
Llwyfanen,  Llwyfen,  -au  nf  the  elm 
Llwyfo  v,  to  make  a  ydatform 
Llwyg  -au  -od  n,  turn  round ;  mite 
Llwygiant  n,  turning;  maze 
Llwygo  v,  to  turnaround;  to  be  in 

maze ;  to  be  restive 
Llwygol  a,  being  mazed ;  restive 
Llwyn  -i  n,  grove ;  bush 
Lhvyn  -au  nf  the  loin 
Llwynhidl  n,  the  ribwort 
Llwynin  a,  of  the  grove 
Llwyno  v,  to  become  a  grove 
Llwy  nog  -od  n,  fox 
Llwynogaidd  a,  like  a  fox,  foxy 


LLYD 

Llwynoges  -au  nf  bitch  fox,  vixen 
Llwynogwydd  nf  bergander 
Llwynogyn  n,  young  fox,  fox's  cnb 
Lhvvnwst  nf  lumbago 
Llwyo  v,  to  use  a  spoon         [altogetha 
Llwyr  a,  utter,  clean:  ad,  quite,  totally 
Llwyrbryn  n,  full  purchase 
Llwyrdeb,   Llwyredd  n,    completeness 
Llwvrdda  a,  completely  good  [entirenes; 
Llwyrddrwg  a,  completely  bad 
Llwyrles  n,  universal  benefit 
Lhwrwad  n,  complete  denial 
Lhvyrwaith  n,  complete  work 
Llwyrwys   -ion  nf  general  summon? 

convocation,  diet 
Llwys  a,  clear,  clean;  pure,  holy 
Llwys  -edd  n,  purity;  sanctitude 
Llwysiad  n,  purging;  hallowing 
Llwyso  v,  to  clear;  t-o  sanctify 
Llwysog  a,  cleanly;  hallowed 
Llwvtli  -au  n,  tribe 
Llwyth  -i  n,  load,  burden 
Llwythiad  n,  burdening,  loading 
Lhvytlio  v,  to  burden,  to  load 
Llwythog  a,  burdened,  loaded 
Llwythol  a,  burdening,  loading 
Llyad  n,  licking,  lick;  slap 
Llyarth  -au  nf  gentle  rise,  slope 
Llych  n,  what  is  flat ;  squat,  sculk 
Llychiannu  v,  to  pulverize 
Llychiant  n,  powdering 
Llychineb  n,  dustiness  [powdi 

Llychio  v,  to  reduce  to  dust;  to  dust,l 
Llychiog,  Llychlyd  a,  dusty,  full  of  du; 
Llychlydo  v,  to  render  dusty 
Llychlyn  -oedd  n,  gulf;  brooklime 
Llychol  a,  squatting,  cowering,  scull 

ing;  flattening 
Llyclm  v,  to  squat,  to  cower 
Llychw  o,  of  a  dusty  quality 
Llychwin  a,  dusty;  blotted;  soiled 
Llychwino  v,  to  make  or  become  dust; 

to  become  of  a  dusky  hue ;  to  tarnis 

to  soil 
Llychwyr  -on  n,  decline  of  light :  tw 
Llychyn  n,  particle  of  dust  [lig] 

Llyd  -oedd  n,  breadth,  extent=Lled 
Llydan  a,  broad,  wide,  spacious 
Llydander,    Llydandra,    n,    broadnes 

breadth,  latitude 
Llydandroed  a,  broad-footed 
Llydanddail  a,  broad-leaved 
Llydanedd  n,  broadness,  width 
Llydaniad  »,  dilation;  diffusion 
Llydanu  v,  to  expand,  to  dilate;  toe 
Llydiad  n,  expanding  [flu 

Llvdniad  n,  casting  of  young 
218 


LLYF 

Llydnig  nf,  small  animal 
Llydnu  v,  to  bring  forth,  to  foal 
Llydnyn  re,  little  animal 
Llydu "v,  to  expand,  to  dilate=Lledu 
Llydw  n,  abundance,  enjoyment 
Llydd  a.  diffused,  expanded 
Llyddo  v,  to  diffuse,  to  pour 
1  jLlyddus  a,  diffusive,  pouring 
i  IJyerw  a,  subtile,  delicate,  fine=Llerw 
Llyest  -oedd  n,  polypus 
'  Llyf  -ion  n,  stretch  out ;  licking 
Llyfan  -au  nf  string,  rope 
Llyfanog  nf  the  liverwort=Llinwydd 
Llyfantws  n,  burst-cow  fly 
Llyfanu  v,  to  string,  to  bind 
Llyfanwst  nf  disease  in  cattle 
Llyfas  -au  nf  venture,  attempt  [suming 
Llyfasol   a,  venturesome,  daring;  pre- 
Llyfasu  v,  to   venture,  to  attempt,  to 

presume,  to  dare 
Llyfeb  -ion  nf  juration,  swearing 
Llyfelod  np.  tumours 
Llyfelu  v,  to  devise,  to  guess;  to  level 
Llyfelyn  n,  stye  on  the  eye 
Llvfen  -au  -i  nf  the  loin=Llwyn  jf 
Llyfenol  a,  relating  to  the  loin,  lumbar 
Llyferth  -ion  re,  stretched  state ;  fatigue 
Llyferthedd  n,  wearisomeness,  state  of 
Llyferthiant  n,  defatigation       [fatigue 
Llyferthin  a,  exhausted,  wearied     [ing 
Llyferthol,  Llyferthus  a,  wearisome,  tir- 
Llyferthu  i\  to  fatigue ;  to  be  wearied 
Llyri  n,  what  is  slimy ;  snivel 
tLlyfio  v,  to  snivel 

Llyf  Vol  a,  snivelling  [llefn 

Llyfn  am,  smooth,  sleek,  even,  level:  f 
Llyfnder  re.  smoothness,  sleekness 
Llyfnhâd,  Llyfniad  n,  making  smooth 
Llyfnhau  v,  to  smooth ;  to  level ;  to  polish 
Llyfnu  v,  to  smooth,  to  make  level ;  to 
Llyfol  a,  lambative,  hcking       [harrow 
Llyfr  -au  n,  book.   Llyfr  sol,  music  book 
Llyfr  n,  what  drags,  the  heel  of  a  drag 
Llyfran  -au  nc.  little  book,  pamphlet 
Llyfrder  n,  cowardliness 
Llyfrfa  -oedd  nf  Llyfrdy,  dai  n,  library 
Llyfrgell  -oedd  nf  library,  bookcase 
Llyfrgi,  gwn  n,  coward,  poltroon  [jected 
Llyfrhau  v,  to  render  timid ;  to  be  de- 
Llyfrith  a,  eruptive ;  pimpled 
Llyfrithen  nf  pimple ;  stye 
Llyfrithiad  n,  eruption 
Uyfritho  v,  to  break  out  as  a  rash 
Llyfrithol  a,  eruptive 
Llyfrol  a,  relating  to  books      [ography 
Llyo-omaeth   L .lyiVofvJ  liaeth  nf    bibli- 
Llyfrothen  -od  nf  gudgeon 


LLYG 

Llyfru  v,  to  put  in  a  book,  to  book 
Llyfrwerthwr,  wyv,  Llyfrwerthydd  -ion 

n,  bookseller 
Llyfrwi-.  wyr  n,  bookman,  librarian 
Llyfryddiaeth  nf.  bibliography 
Llyfryn  -au  n,  little  book,  pamphlet 
Llyfu  v,  to  lick  with  the  tongue 
Llyffan  -od  -iaid,  Llyffant,  aint  -od  n, 
what  hops;  frog;  toad.     Llyffan  du, 
toad 
Llyffantu,  Llyffanu  v,  to  hop  as  a  frog 
Llyffeth  nf  spring  up;  hop 
Llyffethar,  eiriau  nf,  fetter ;  clog ;  fetlock 
Llyffetheirio  v,  to  shackle ;  to  fetter 
Llyffethr,  Llyffethyr  -on  re,  the  fetlock- 
Llyg  -od  n,  mouse ;  shrew  [j°mt 

Llygad,  aid  -au  re,  eye 
Llygadbwl  a,  dull-sighted 
Llygad-ddu,  Llygeittu  a,  black-eyed 
Llygaden  nf  glance  of  light 
Llygadfrith  a,  wall-eyed 
Llygadgall  a,  squinting  outwardly 
Llygadgam  a,  of  winking  eye 
Llygadgamu  v,  to  wink  the  eye 
Llygadglaf  a,  having  a  soi'e  eye 
Llygadgoch  a,  red-eyed,  blear-eyed 
Llygadgoll  n,  having  lost  an  eye 
Llygadgraff  a,  keen-eyed,  sharp-sighted 
Llygadlas  a,  blue-eyed         [playful  eye 
Llygadlon  a,  having  a  merry  eye,  of  a 
Llygadlym  a,  keen-eyed,  sharp-eyed 
Llygadog  a,  having  an  eye ;  sharp-eyed 
Llygadol  a,  belonging  to  the  eye,  oph- 
Llygadronca  a,  hollow-eyed      [thalmic 
Llygadrudd  a,  having  a  red  eye 
Llygadrydd  a,  loose-eygd ;  felonious 
Llygadrythiad  n,  staring,  gazing 
Llygadrythu  v,  to  stare,  te  gaze 
Llygadwib  a,  of  a  roving  eye 
Llygadwyr  a,  squint-eyed,"gimlet-eyed 
Llygaeron  np,  cranberries,  bogberries 
Llygas  nf  splendour,  shining  light 
Llygedyn,  Llygeidyn,  -au  re,  gfance  of 
Llygeidiog  a,  having  eyes  [hght 

Llygeirin  np,  bogberries 
Llygliw  n,  mouse  colour:  a,  of  do. 
Llygo  v,  to  cast  a  splendour 
Llygol  a,  brightning;  livid 
Llygoden,  llvgod  nf  mouse.     Llygod 

Ffrengig,  Llygod  mawr,  rats 
Llygorn,  yrn  n,  lamp,  lanthorn 
Llygota  v,  to  catch  mice 
Llygotwr,  wyr   n,  mouse-catcher;  rat- 
catcher: mouser:  /*llvgotwraig 
Llygrad  n,  corrupting,  spoiling 
Llygradwy  a,  corruptible 
Llvgrawd  n.  adulteration 

219 


LLYM 


LLYS 


Llvgredig    a,    corrupted,   corrupt,    de- 
praved, damaged 
Llygredigaeth  nf  corruption 
Llygredd  n,  corruptness,  depravity 
Llygriad  n,  corrupting 
Llygrol  a,  corruptive,  damaging 
Llygroldeb  n,  corruptibility 
Llygru  v,  to  corrupt ;  to  gall 
Llygrwr,  wyr  n,  corrupter,  spoiler,  de- 
LlygU  V,  to  break  out;  to  spot    [praver 
Llygwyn  n,  the  herb  orach 
Llynges  -au  nf  fleet,  navy 
Llyngesog   a,  having   a   fleet:   n  -ion, 
Llyngeso'l  a,  relating  to  a  fleet  [admiral 
Llyngesor  -ion  n,  admiral 
Llyngesu  v,  to  form  a  fleet  [miral 

Llyngeswr,  wyr,  Llyngesydd  -ion  n.  ad- 
Llyngyr   np   (-en  nf),   worms,   maw- 
worms  [/Hem 
Llym  a,  sharp,  keen,  acute,  penetrating : 
Llyma  r.  imper,  lo  here,  behold 
Llymaid,  eidiau  »,  sup,  sip,  drop 
Llyman  -od  n,  naked  one 
Llymant  n,  prying  about  [magic  tricks 
Llymanta  v,  to  pry  about ;  to  perform 

Llymarch,  llymeirch  »,  oyster 
Llymder,  Llymedd  n,  sharpness,  keen 
nees;  severity  [destitution 

Llymder,  Llymdra  n,  bareness,  poverty. 

Llymdost  a,  acrimonious,  severe 

Llymdro  «,  angular 

Llymedras  -au  //  whetstone 

Llymeidfwyd  n,  spoon  meat 

Llymeidio  v,  to  sup,  to  sip 

Llymeitai,  eion,  Llymeitiwr,  wyr  « 
bibber,  one  who  sips  continually 
tippler  [sip;  to  tipple 

Llymeitia.  Llymeitian,  Llyrneitio  v,  to 

Llymes  nf,  one  who  is  bare 

Llymesg,  Llymest  a.  bare ;  unsaddled 

Llymgi.  gwn  u.  sorry  dog 

Llymglwm,  glymau  n,  hard  knot 

Llymgoes  a,  bare-legged 

Llymbau  »,  to  make  keen,  to  sharpen 
to  make  bare 

Llymhun  nf  fainting  fit 

Llymhuno  v,  to  faint  away 

Llymin  a,  of  a  sharp  quality 

Llyminog  a,  keen,  intense 

Llymio  v,  to  make  bare 

Llymnoeth  a.  stark  naked 

Llymriaid  np  (llymrien  nf),  sand  eels 

Llymrieitia  v.  to  catch  sand  eels 

Llymrig  a.  crude,  raw.  harsh    [rawness 

Llymrigedd    r»,    harshness,    crudeness. 

Llymru,  Llymruwd  »,  wash-brew :  flum- 
mery, sour  oatmeal  boiled  and  jellied 


Llymsi  a,  sluggish,  spiritless;  flimsy 
Llymu  v,  to  sharpen,  to  whet 
Llymun  a,  bare,  naked 
Llymus  «,  of  a  sharp  quality 
Llymwas.  weision  n.  sharper 
Llymwydd  np  (-en  nf),  kiln  spars 
Llymyn  n,  Llyman  nc,  bare  one:  sorry 

fellow 
Llymysten  -od  nf  sparrow-hawk 
Llymystryn  n,  lank  figure 
Llyn  -oedd  -au  n.  lake.    Yn  llyn,  thus 
Llyn   a,    proceeding;    contagious 
Llyna  v,  to  tipple,  to  booze 
Llyna  i\  wvper,  lo  there,  behold 
Llynan  nf  particle;  proceed 
Llynclyn  -oedd  n.  vortex,  gulf 
Llyncoes  n,  spavin 
Llyncol  a,  tending  to  swallow 
Llyneu  v,  to  swallow,  to  gulp 
Llynedd  nf.  the  preceding  year 
Llyneiddjo  v,  to  liquify 
Llyngranc  -od  n,  a  wen 
Llynio  v,  to  form  a  pool 
Llyniog  o,  having  pools 
Llynmeirch  n.  glanders 
Llynol,  Llynorog  a,  liquid;  humoural. 

full  of  humours 
Llynor  -od,  Llynoryn  n.  pustule,  absces 
Llynori  r.  to  ìmpôsthumate,  to  form  .| 
Llynoriad  «,  imposthumation    [pustul 
Llynu  r.  to  spread  contagion 
Llynw  n,  collection  of  liquid 
Llynwyn  -au  n,  puddle,  plash 
Llynwys  n,  forming  of  humours;  plagu 
Llyo  v,  to  reach  out :  to  lick 
Llyol  a.  lambative.  licking    [shore :_sei 
Llyr  -ion  n.  duet,  course;  udder;  briluV 
Llyre  a,  gliding,  streaming 
Llyren«/JLlyriad,-iaidn,water-plantaii 
Llyry  -on  nf  what  glides  or  stretch* 

out;  stream:  -od  n,  tortoise     [alon; 
Llyryad,  aid   a.  what  glides  or  creep 
Llyry. j  r.  to  glide  on  the  stream 
Llys  -oedd  n,  court,  hall,  palace;  slimt 
Llysaidd  a.  court-like,  courtly  [refuM 
Llysau  np  (Uysieuyn  n),  herbs,  plantss 
Llysblant  np,  step-children       [Ljysia 
Llyschwaer,  chwiorydd  nf,  step-sister 
Llysdad  -au  n,  step-father 
Llysdy,  dai  n,  court-house,  guild-hafl 
Llyseiddio  v,  to  render  courtly 
Llysenw  -au  n.  cognomen;  nickname  i 
Llysenwi  v,  to  give  a  surname  or  cog 

nomen ;  to  nickname 
Llysewyn  nsLlysieuyn  (S.W.) 
Llysfab,  feibion  n,  step-son 
Llvsfam  -au  nf.  step-mother 
220 


LLYTH 

Llysferch  -ed  nf  step-daughter 

Lly.vtii  _od  n,  zoophyte 

Llysfrawd,  frodyr  n,  step-brother 

Llysfwyd  n,  loathing  of  food 

Llysg  -on  n,  rod,  wand 

Lly.sghren  -an  -i  n,  billet,  stick 

Llysgenad  -au-on,  nc,  Llysgenadwr,wyr 
n,  ambassador 

Eîysgenadaeth  nf,  embassy;  diplomacy 

Llvsgenadol    a,    diplomatic;    ambassa- 
dorial 

Llysiad,  Llysiant  n,  setting  aside,  ex- 
ception ;  rejection,  refusal 

Llysiau  np  (llysieuyn  «),  herbs,  plants 

Llysieua  v,  to  collect  plants 

■ysieuaeth  nf  botany 

■ysieudy,  dai  n,  conservatory 

Llysieuedd  n,  herbaceousness 

Llysieulyfr  -an  »,  herbal 

Llysieuo  v,  to  produce  plants 

Llysieuol  n,  relating  to  plants,  botanical 

Llysieuwr.    wyr,    Llysieuydd    -ion    n, 
botanist;  herbalist 

Llysieuyn,  llysiau  n,  plant,  herb 

Llysiol  a.  separating:  rejecting 

Llyslyn  -oedd  n,  mucilage 

iLlysnaf  n,  running  of  snivel 

[Llysnafedd  u.  snivel,  mucus 

Bysnafol  a.  snivelly,  mucous 

Llysnafu  v,  to  snivel 

Llysofydd  -ion  n,  botanist 

Llysofyddiaeth    nf,  science    of    herbs, 

Llysol  a,  belonging  to  a  court    [botany 

Llyst  n.  vessel  to  hold  liquor 

Llystyn  -au  n,  recess,  lodgement 

llysu  v,  to  part  off;  to  loath;  to  reject, 
to  refuse ;  to  disallow 

Llysw  n,  glutinous  matter 

Llysẁen  -od,  llysŵod  nf  eel.    Llysŵ en, 

I   bendoll,  lamprey 

[ilysŵena  v,  to  catch  eels 

Llytrod  n,  filth,  garbage 

Üytroda  v,  to  collect  filth 

Btrodedd  n,  filthiness 

jlytrodiad  a.  breeding  of  filth 

Mytrodol  a.  breeding  filth 
AyÛi  c,  fiat:  flaccid,  soft;  base 

Jythi  np,  flounders,  flatfish 

Lilythiatl  n,  rendering  flaccid 

jlythiant  n,  flaccidity,  debility,  feeble- 
Bess;  softness 
jlythien «/'  flounder,  flatfish  [tendency 

'jlythol,  Llytbus  a,  flaccid,  of  a  flaccid 
Jythrod  en.  rubbish,  garbage 
jlytbyn  n,  weakling 
llythyr  n,  engrave!  character;  letter, 
epistle.     Yh  llawii  llythyr,  distinctly 


LLYW 

Llythyr  cu,  letters  (of  the  alphabet) 
Llythyraeth  nf  orthography 
Llythyrdref  -i  nf,  post-town 
Llythyrdy,  dai  n,  post-office 
Llythyrddysg  n,  knowledge  of  letters 
Llythyredigaeth  nf  lettering,  cutting  of 

letters 
Llythyreg  -au  nf  grammar;  the  science 

of  written  language ;  orthography 
Llythyregai,  eion  nc,  grammatist 
Llythyregol  a,  grammatical 
Llythyren  -au  nf  letter;  type 
Llythyreniaeth  nf  orthography 
Llythyrenol  a,  literal 
Llythyrenu  v,  to  letter;  to  spell 
Llythyrenydd  -ion  n,  type-founder 
Llythyrfa  -oedd  nf  post-office 
Llythyrglud  -ion  n,  mail  coach 
Llythyrgpd  -au  nf  letterbag,  mail 
Llythyriant  n,  literature 
Llythyrog  a,oi  letters,  literary,  lettered. 

Llythyrogion,  literates 
Llytîiyrol  a,  literal;  literate,  literary 
Llythyru  v,  to  letter;  to  spell 
Llythyrydd  -ion  n,  letter-writer 
Llythyryn  -au  n,  billet,  note 
Llyo  v,  to  lick  with  the  tongue 
Llyw   -iau    n,    ruler;    rudder.      Llyw 

morthwyl,  the  back  of  a  hammer 
Llywaeth  nf  guidance,  rearing 
Llywed,  Llywedu  v,  to  rule,  to  guide 
LlywediacI  n,  ruling;  steering 
Llywedydd  -ion  «."director;  pilot 
Llywedyddes  -au  nf,  governess 
Llywedyddiaeth    if   directorship;   go- 
vernance ;  pilotage 
Llywel  -ion  n,  horizon 
Llyweli  n,  the  limit  of  vision 
Llywelu  v,  to  form  au  horizon 
Llywenydd  n.  western  horizon 
Llyvveth   -au,   Llywethan  nf   muscle; 

handful ;  ringlet 
Lly  wethog  a,  muscular,  brawny ;  in  ring- 
Llywethol  a,  muscuious  [lets 

Llywethu  v,  to  become  muscular 
Llvwiadaeth  nf  guidance,  direction 
Llywiadol  a,  directive,  steering,  direct- 
Llywiadu  v,  to  direct,  to  rule  [ing 

Llywiadur  -iaid  n,  director,  ruler 
Llywiadures  -au  nf  governess 
Llywiadoriaeth  nf  directorship,  govern - 
Llywiaeth  nf  guidance,  rule  [ance 

Llywiannol  a,  directive 
Llywiannu  v,  to  direct,  to  rule 
Llywiant  n,  direction,  rule 
Llywiawd  n,  governance. 
Llywiavvdwr,  wvr  n,  governor 
221 


MAB 

Llywiawdwraeth  nf  governorship 
Llywiedigaeth  nf,  governance  • 
Llywiedydd  -ion  n,  governor 
Llywiedyddes   -au  nf  governess 
Llywiedyddiaeth  nf   directorship,  go- 
Llyvviedyddol  a,  directorial  [vernorship 
Llywio,  Lly  wiedu  v,  to  rule,  to  direct  ; 

to  steer 
Llywiodres,Llywodres,-au  nf  governess 
Llvwiog,   Llywiol  a,  having  guidance, 

directing,  guiding 
Llywion  np,  flying  particles 
LlVwiwr,  llywyr  n,  steersman 
Llywodraeth  nf  government 
Llywodraethol  a,  governing,  ruling 
Llywodraethu  v,  to  govern,  to  rule,  to 

direct 
Llywodraethwr,  wyr  n,  governor,  ruler 
Llywy  a.  of  passing  beauty 
Llywydd  -ion  n,  director;  president 
Liywyddes  -au  nf  female  president 
Llywyddiaeth  nf.  presidency 
Ll'ywyddol  a,  presidential  [side 

Llywyddu  v,  to  act  as  president,  to  pre- 
Llywyn  n,  the  extreme  of  light ;  the  west 
Llywynol  a,  occidental,  v>est 
Llywÿnydd  n,  Occident,  west 

M. 

Ma  -oedd  nf  place,  spot,  space:  state 
used  in  composition,  the  derivatives 
having  commonly  two  plurals,  as  porta, 
porfaoedd  or  port' é'ydd 
Mab,  ineibion,  meib  n,  male ;  boy ;  son 
Mabaidd  a,  boyish,  childlike 
Maban  -od  ?i,  babe,  baby 
Mabanaidd  a,  babyish,  childish 
Mabandod  n,  childhood,  infancy 
Mabaneiddio  v.  to  become  a  baby 
Mabanoed  n,  childhood 
Mabanu  v,  to  make  or  become  as  a  baby 
Mabddall  a,  blind  from  birth 
Mabddysg  n,  infantile  tuition ;  accidence 
Mabgamc.  geineiau  nf  shoot ;  sucker 
Mabgar  a,  fond  of  children 
Mabgath  -od  nc,  kitten 
Mabgoll  nf  the  poppy 
Mabgorn,  mebgyrn  n,  core  of  a  horn 
Mabiaeth  nf  childhood,  infancy 
Mabiacthu  v.  to  treat  as  a  chilli 
Mabiaith  if  childish  prattling 
Mabin  a,  juvenile,  youthful 
Mabineiddio  r.  to  make  as  a  child 
Mabinog  «.juvenile,  infantine 
Mabiuogi,   ògion    it.    infancy;   juvcmli 
tale;  romance 


MAD 

Mablan  -au  nf  burying  place 
Mabliw  -iau  n,  reflected  hue 
Mahlygad,  aid  w,  the  pupil  of  the  eye 
Mabmaeth  -od  n.  foster-son 
Maboed  n,  Mabolaeth  nf  cliildhood,  in- 
fancy ;  minority 
Mabol  a,  like  a  child ;  filial 
Mabolgamp  -au  nf  juvenile  game 
Maboli  v.  to  become  as  a  child. 
Mabon  -iaid  n,  youth ;  hero 
Mabsant  -au  n,  patron  saint 
Mabsanta  v,  to  canonize 
Mabradd  -au  nf  bachelor's  degree 
Mabwraig,  wragedd  nf  virago ;  scold 
Mabwys  n,  adoption  of  a  son 
Mabwysiad  n,  affiliating:  adoption 
Mabwysiadol  a,  relating  to  the  adop- 
tion of  a  child,  adoptive 
Mabwysio,  Mabwyso,  Mabwysiadu  v,  ti 

adopt  a  son,  to  affiliate;  to  adopt 
Maeai,  eiod  nc.  maggot,  grub 
Maceiad.  aid  n,  maggot,  grub 
Macon  np,  berriessBacon 
Macrell,  mecryll,  Macrellyn  n.  mackere 
Macsu  r,  to  brew  (S.W.)  =  Darllav 
(N.W. )  [  brewer-  woma: 

Macswr,   wyr  n,   brewer.     Macswrahj 
Macwy  -aid  n.  youth,  boy,  youngster 
Mach,  meichiau  n,  security,  surety,  bai 
Machdaith.  deithiau  nf  dam,  embank 
Machiad  n,  making  secure  [men 

Machlud  n,  setting,  going  down 
Machludiad  n,  setting 
Machludo,  Machlud  v,  to  be  obscurec 

to  set.  to  go  down 
Machwy  -on  tt,  bay,  inlet 
Mad  -ioedd  nf  what  pi'oceeds;  reptile 
good,  benefit.     Y  fad  felen,  basilisk 
Mad  a,  good,  beneficial 
Madalch  n,  agaric,  toadstool,  fungus 
Madalchaidd  a,  viscous,  viscid 
Madalchu  v,  to  produce  agaric 
Madarch  n,  agaric,  toadstool ;  cork 
Madarchaidd  a,  tough  like  agaric 
Madarchen  nf,  agaric 
Madarchu  v,  to  produce  agaric 
Mad-ddall  -od  nf  blind-worm 
Madedd  n,  benefit,  goodness 
Maden  nf  she-fox,  vixen 
Madfall  -od,  feillod  nf  newt,  eft 
Madfelen  nf  the  knapweed 
MadgaU  -od  nf  lizard,  newt 
Madiad  it.  benefiting 
Madiain  a.  beneficent,  bounteous 
Madog  a,  tending  forward,  goodly 
Madog  -od  n,  fox.  reynard 
Madol  «.  tending  to  advanc* 
222 


MAE 


MAG 


Hadraidd  a,  tending  to  fester 

Madreddog  a,  putrescent;  addled 

Madreddol  a,  putrefactive 

Madreddu  v,  to  generate  pus,  to  putrefy 

Madroedd  np,  putrid  bodies 

Madron  np,  collection  of  humours 

Madrondod  n,  dizziness 

padroni  v,  to  make  or  become  dizzy 

Madru  v,  to  putrefy,  to  fester 

Madrudd  -ion  n,  marrow 

Madruddo  v,  to  form  or  become  marrow 

Madruddog  a,  having  marrow 

Madruddyn  n,  marrow.  Madruddyn  y 
cefn,  spinal  marrow,  spinal  cord 

Madrwy  -od  nf  newt,  eft 

Madryn  »,  epithet  for  a  fox,  reynard 

Madu  v,  to  render  productive 

Madw  a,  tending  to  benefit 

Madws  n,  fullness  of  time 

Madyn  n,  epithet  for  a  fox ;  reynard 

Madywydd  n,  the  sweetgale     [to  let  go 

Maddeu  v,  to  remit,  to  pardon,  to  forgive ; 

Maddeuant  n,  remission,  pardon,  for- 
giveness [giving 

Maddeugar  a.   disposed  to  remit,  for- 

Maddeuol  a,  remitting,  forgiving 

Maddeuwr,  wyr  n,  forgiver,  pardoner; 
liberator 

■Mae  v,  is,  are ;  there  is.  there  are 

Maedd  n,  buffet,  banging  about 

Maeddgen  -ion  nf  buffet  on  the  head; 

Maedd<d  a,  buftetting,  banging  [beating 

Maeddu  v,  to  buffet,  to  bang 

Mael.  meilion  nf  gain,  profit,  advantage ; 
what  is  worked :  n,  iron,  steel 

Maela  v,  to  seek  for  profit 

Maelan  -au  nf  shop 

Maeldref  -i  nf  market  town 

Maeldoll  -au  nf  the  tariff 

Maelera  v,  to  traffic,  to  trade 

Maeleriad,  Maeliad  n,  trafficking 

«eleriaeth  nf  traffic,  trade 

Maelfa  -oedd  nf  mart,  market ;  shop 

Maelged  -ion  nf  tribute ;  toll 

Maelgi,  gwn  n,  the  angel  fish 

Maeliant  n.  advantage,  gain 

liaelier  -on  n,  trafficker 

Bielieres  -au  nf  chapwoman 

.Mailiirwr,  wyr  n,  merchant 

Maelio  v,  to  profit,  to  gain,  to  trade 

'Maelor  -au,  -oedd  nf  mart,  market 

Maelula  v,  to  gain  by  traffic 

Maelotai,  eion  nc,  retailer 

Maelwr,  wyr  n,  retailer,  shopkeeper 

IMaen.  meini,  main  a,  .stone.    Maen  ehed, 

jMaenan  nf  cob.  soft  stone      [loadstone 

Bendo  -ion  //..  stone  covering 


Maendrycliiad  ».  lithotomy 
Maeneiddiad  n,  lapidification 
Maenfan  -au  nf  the  bezel  of  a  ring 
Maenfedd  -au  -i  n,  stone  supulchre 
Maenglawdd,  gloddiau  n,  stone  quarry 
Maenol  a,  of  stone,  stony 
Maenol  -au  nf  dale,  manor 
Maenor  -au  nf  manor,  district 
Maensaer,  seiri  n,  stone  mason 
Maenu  v,  to  turn  to  stone ;  to  petrify ; 
Maenydd  -ion  n.  lapidary  [to  stone 

Maer,  meiri,  -od  n,  steward ;  mayor :  f 
Maerdref  -i  nf  dairy  hamlet      [maeres 
Maerdy,  dai  n,  dairy  house 
Maeres,  Maerones,  -au  nf  dairy-woman 
Maeronaeth  nf  dairy  farming 
Maeroni  n,  dairy  husbandry  [man 

Maeronydd  -ion,  Maeronwr,  wyr  n,  dairy- 
Maes,    meusydd    n,   open    field,  plain, 

field.  I  maes,  out,  from  within.   Colli'r 

maes,  to  be  vanquished 
Maes  ad,  out,  from  within 
Maesa  v,  to  turn  out ;  to  evacuate 
Maesdir  -oedd  n,  champaign  land 
Maesiad  n,  taking  of  the  field 
Maeslywydd  -ioff n,  fieldmarshal 
Maesol  a,  belonging  to  the  field,  cham- 
Maessyng  v,  to  trample  about       [paign 
Maeth  -ion  n,  nurture ;  fosterage 
Maefchu  v,  to  nourish ;  to  foster 
Maethawd  n,  cherishing 
Maethdad  -au  n,  foster-tather 
Maethen  nf  pampered  one 
Maethfab,  feibion  n,  foster-son 
Maethfam  -au  nf  foster-mother 
Maethferch  -ed  nf,  foster-daughter 
Maethiad  n,  nourishing 
Maethiannus  a,  nutrimental,  nutritious 
Maethiant,  iannau  n,  nourishment 
Maethid  n,  nurture,  feeding 
Maethidiol  a,  nutrimental 
Maethineb  n,  nourishment 
Maethol  a,  nurturing ;  fostering 
Maethran  nf  mess  company 
Maethu  v,  to  uourish,  to  foster,  to  cher- 
Maethus  a,  alimentary,  nutritive      [ish 
Mafon  np  (-en  nf),  raspberries 
3Iafomvydd    np    (-en    nf),    raspberry 
Mag  nf,  act  of  nursing,  nurture  [bushes 
Magad  n,  brood;  multitude 
-Magaden  nf  nursling 
Magawd  n,  nurturing        [supports  fire 
Magdan    n,   combustible,   tinder,  what 
Magddu  nf  fountain  of  blackness 
Magfa,  fëydd  vf  nursing  place,  nursery 
Magi  n.  principle  of  generation,  breeding 
Magíad  u,  breeding,  rearing 
223 


MAL 

Magiaid  np,  worms,  grubs 
Magi'en,  Tod  nf  worm,  glow-worm 
Magi  -au  nf  snare,  sin,  springe;  mesh 

of  a  net;  web  on  the  eye  [ing 

Magletligaeth  nf  entanglement ;  mesh- 
Maglen  nf  springe,  gin;  mesh 
Maying  a,  entangled,  snared 
Maglu  v,  to  snare,  to  mesh,  to  entangle 
Magnel  -an  n,  sun,  cannon 
Magnelfa,  fëydd  nf  battery 
Magodorth  n,  suppression 
Magol  a,  nursing,  breeding 
Magon  np,  berries ;  clusters 
Magu  v,  to  breed;  to  rear;  to  nurse;  to 
Magwriaeth  nf  nourishment  [bring  up 
Magwy  -on  »,  cluster,  bunch 
Magwyad  n,  clustering 
Magwyr  -ydd  nf  wall;  enclosure 
Magwyren  nf  wall  of  a  building 
Magwyriad  n.  raising  of  a  wall 
Magwyro  v,  to  wall;  to  enclose 
Mai  n,  month  of  May;  field:  c,  that 
Maid  //,  what  separates  or  limits 
Maidd  n,  whey;  curds  and  whey 
Maig,  meigion  nf,  sudden  turn,  hap 
Mail,  meiiiau  nf,  bowl,  basin 
Main  a,  fine,  slender,  thin.    Main  y  cefn, 

Y  main    gefn,   small   of    the    back. 

Main  y  goes,  small  of  the  leg- 
Maine,  meinciau  nf  bench,  seat      [tity 
Maint  «.size,  magnitude, bigness,  quan- 
Mainfioli  n.  size,  bigness 
Maip  np  (meipen  nf),  turnips  (N.W.) 

=Erfin  (S.W.) 
Mais,  meisiau  nf,  device,  contrivance 
Maith  a,  ample;  tedious,  long 
Mai  «.trivial,  small:  light:  ad,  as;  like. 

so;  in  the  same  manner  as 
Mai  n,  what  extends ;  what  is  produced : 

bounty;  what  is  ground 
Mâl  a,  ductile ;  smooth,  glib 
Malaith,  leithion  n,  chilblain 
Maldod   n,  levity;  dalliance;  fondness; 

delight  [with  levity 

Maldodi  v,  to  dally,  to  fondle,  to   act, 
Maldodus  a,  apt  to  dally 
Maledd  n,  dalliance;  dotage 
Maleithr,  Malerth  n,  blain;   kibe 
Malen  nf,  what  is  of  iron;  shield;  one 

accustomed  to  violence ;  Bellona 
Malhau  v,  to  make  similar 
Maliad  n,  bruising,  grinding 
Malpai  c,  as  if  it  were  [to  foam 

Main  v,  to  bruise,  to  grind.    Malu  ewyn. 
Malnr  -ion  ?/,  what  is  reduced  small; 

mole  hill.  Malurion,  fragments,  broken 

particles,  debris 


MAN 

Maluria  n,  mole-hill 

Malurio  v,  to  pound ;  to  moulder 

Maluriol  a,  mouldering 

Malwod  np  (-en  nf),  snail.  Malwodei 
dawdd,  Malwen  dawdd,  slug 

Mall  nf  want  of  energy;  softness;  sod- 
den state;  malady;  evil;  blast,  "i 
Fall.  Belial 

Mallaint,  Mallawd  n,  malaxation 

Malldan  -au  n,  slow  tire:  ignis  fatuus 

Malldod  n,  softness;  wantonness;  insi 
pidity:  blast  [hee 

Malldorch,  melldyrch  nf  kibe   on  th 

Malldraul  n,  bad  digestion,  indigestion 

Malhidigaeth  nf  malaxation 

Malledd   n,   soft   state;  blasted   state 

Mallgno  n,  gnawing  pain    [wantonnes 

Mallgorn,  gym  n,  core  of  a  horn 

Mallgyrch  nf  panda-inonium 

Ma  Hon  n,  fiend 

Mallryg  n,  ergot  of  rye 

Mallt  n,  evil  principle;  fiend 

Mallu  r,  to  seethe;  to  blast 

Mallus  a,  sodden ;  blasted 

Mallwaew,  wewyr  n,  dull  pain 

Mam  -au  nf  mother,  dam.  Mam  gi 
grandmother.     Mam  wen.  stepmothe 

Mamaeth  nf  motherhood 

Mamai  nf  the  birthwort 

Mamaidd  a,  motherly 

Mamdref  -i  -ydd  nf  chief  town 

Mamddinas  -oedd  nf,  metropolis 

Mamedd  nf.  motherhood 

Mameglwys  -i  nf.  mother-church,  a 
thredral  church 

Mameiddio  v,  to  become  motherly 

Mamen  ?if  little  mother 

Mames  -au  -od  nf  mother  with  the  fir; 

Mammaeth  -od  nf.  nurse  [your 

Manmiaethiad  n,  nursing 

Mammaethu  v.  to  nurse 

Mamog  a.  being  a  mother 

Mamog  -iaid  nf  dam,  ewe 

Mamogaeth  nf,  maternity 

Mamogi  v,  to  become  a  mother 

Mamogiad,  iaid  nf.  ewe  with  youn< 

Mamoliaeth  nf  maternity 

Mamolrwydd  n,  motherliness 

Mamwcb  n,  maternal  fondness 

Mamwydd  -au  nf  brood  goose 

Mamwst  nf  hysterics,  hysteria 

Mamwys  nf  maternity 

Mamwýthen  -i  nf  the  crural  vein 

Mamvchu  v,  to  fondle  as  a  mother 

Mamystog  a,  hysterical 

Man  -au  nf&  n.  space,  place,  spot 

Man  «7.  small,  little,  fine,  pettv 
224 


MAN 


MAR 


Manad  nf  mass,  lump 

Manaid,  eidiau  nf,  contents  of  a  mould; 

panarfau  np,  small  arms  [lump;  print 

Manawd  n,  making  a  space,  location 

îlanawyd  -ydd  n,  staff  of  a  banner 

Manbaill  n,  fine  flour 

Manbeth  -au  n.  small  thing  ;  trifle 

Manblu  np.  down,  feathers 

I  "/'.  dandriff;  woodroof 

Mandwyn  n,  scrofula,  kings  evil 

1  :iog  a,  strumous,  scrofulous 
■wdwynol  a,  strumatic 
Manddail  np.  small  leaves 
Manddarlun  -iau  n,  miniature  drawing 
"ii  -au  n,  small  piece,  little  bit 
lit  np.  fine  splittings 
Handdos  np,  small  droppings 
Manddrain  np.  small  thorns  [gun 

Manddrvll   -iau  n.  small  piece;   small 
panddyledlys  -oedd  n,  small  debts  court, 

county  court 
Maned  -i  nf,  hand  basket 
Mane"',    menyg    nf,    glove;    gauntlet. 

Menyg  ellyíion,  foxglove 
Maneilio  v,  to  plait  fine  work 
Manfrith  a.  finely  variegated 
Mamritlio  v.  to  stripe  finely 
Manfriw  a,  finely  crumbled 
■angaled  a,  of  a  hard  grasp 
Hangan  n,  fine  white  flour 

.  delicate  work 
Pangawiau  np,  trifles,  toys 

gerdded  v,  to  take  short  steps 
igoed  np,  brushwood,  shrubs 
igor  -au  n,  membrane 

nf  recess ;  place ;  tangle 
iau  v,  to  make  small  or  fine 
Jiedion  np,  flying  motes 
'aniad  n,  placing,  spotting 
'-.uion  np,  small  things ;  scraps ;  trifles ; 
empty  grains  among  corn 
[Manleicîr,  ladron  n,  petty  thief 
n,  small  coals,  culm 
yn  n,  mutton  flesh 
n.  small  or  fine  snow 
having  space;  spotted 
Ilanogen  nf  speckled  one 
'"ànol  a,  local ;  spotting 

tola,  delicate;  accurate,  exact,  mi- 
nute, particular,  fine=Manwl 
loli  v,  to  make  nice 
lolosg  n,  small  coal 
.non  nf  paragon  of  beauty 
"irinion  np.  trifling  charms 
■o  en.  small  pebbles 
tanswyddau  np,  petty  offices 
r"  it  -au  n.  mandible;  mouth 
15 


Mantach  n,  toothless  jaw:  a,  toothless 
Mantachu  v,  to  expose  the  jaw 
Mantai,  eion  nc,  mumbler 
Mantais,  teision  nf  advantage 
Manteisio  v,  to  take  advantage,  to  profit 
Manteisiol  a,  advantageous 
Mantell,  mentyll  nf,  mantle,  cloak 
Mantellu  v,  to  mantle 
Mantol  -ion  nf  balance.     Arwydd  y 

Fantol,  Libra 
Mantoli  v,  to  turn  scales :  to  balance 
Manu  v,  to  i-educe,  to  make  small  or  fine 
ilànu  v,  to  make  a  space,  to  spot;  to 
Manus  en,  husk  of  corn,  chaff  [impress 
Manw  a,  cf  subtile  quality 
ilanwedd  nf  subtile  texture 
Maaweddu  v,  to  render  fine 
ilanwerthwr,  wyr  n,  retailer 
Manwg,  Manwgl  n,  spottedness ;  pimples 
MaawJ    a.    acciu-ate;    nice;    careful= 
Manwlaw  n,  small  rain  [Manol 

]\lanwy  a,  fine ;  rare ;  subtile 
Manwydd  np  (-en  nf),  brushwood ,  shrubs 
Manwyedd  n,  exihty,  fineness 
Manwyn  n,  the  king's  evil,  scrofula. 

Manwynau,  ^Ianwynion,  strumas 
Manwynog  a,  strumous 
Manwyo  v,  to  refine,  to  subtilize 
Manwythi  np  (Yen  nf),  capillary  veins 
Manyd  en,  small  grain  of  corn 
Manyglion  np,  small  particles  or  spots : 

empty  grains  of  corn 
Manyglog  nf  the  bitter-sweet 
Manyledd  n,  exactness,  nicety,  exacti- 
Manyliant  n,  refinement  [tude 

Manylrwydd  n,  exactness,  minuteness 
Manylu  v,  to  render  or  become  accurate 
Manylwch  n,  accuracy,  nicety 
Maon  np,  people,  multitude;  inhabi- 
tancy; subjects  [mop 
Mapwl  n,  knob  on  the  middle  of  a  thing ; 
Ma  ran  -au  n,  holm,  strand ;  spawning : 

alluvium  salmon 
Marc  -iau  n,  impression,  mark 
Marcio  v,  to  mark,  to  observe 
March,  meirch  n,  horse,  stallion 
Marchalan  n,  elecampane  [jackass 

Marchasyn  -od   n,    he-ass,    male    ass, 
Marchäu  v,  to  ride  a  horse 
Marchbren  -au  n,  main  beam 
Marchdaran  -au  nf,  loud  thunder  clap 
Marchdy,  dai  n,  stable 
Marchfaen,  feini  n,  horse  block 
Marchfiaren,  fieri  nf  white  briar      [ant 
Marchforgrug  np  (-yn  n).  large  winged 
Marchforion  np  (-en  nf),  winged  ants 
Marchgäu  v,  to  ride=Marchocäu 
225 


MAR 

March  gen  n,  horse's  skin 
Marchgod  -au  nf  saddle  bag 
Marchiad  n,  horsing 
Marchlan  -au  nf,  stable 
Marchlu  -oedd  en,  cavalry,  horse  soldiers 
Marchnad  -oedd  nf,  market,  mart 
Marchnadfa  -oedd  nf,  market-place 
Marchnadiad,  Marchnatâd»,  marketing 
Marchnadol  a,  of  a  market,  marketable 
Marchnadu,   Marchnata   v.  to  market, 
to  buy  at  market  [market-man 

Marehnadydd  -ion,  Marchnatwr,  wyr  n, 
Marchnatty,  tai  n,  market-house 
Marchocäu  v,  to  ride  a  horse 
Marchog   -ion    n,    knight;    horseman; 
rider;    jug.      Haint    y   marehogion, 
Clwyf  y  marchogion,  hemorrhoids 
Marchogaeth  nf,  horsemanship 
Marchogaeth  v,  to  ride  [ship 

Marchogaethw  v ,  to  practice  horseman- 
Marchoges  -au  nf,  riding  woman;  fe- 
male chevalier  [diers 
Marehoglu  -oedd  en,  cavalry,  horse  sol- 
Marchogwisg  -oedd  nf,  riding-habit 
Marchogwr,  wyr  n,  rider,  horseman 
Marehol  a,  belonging  to  a  horse,  equine 
Marchon  en,  the  male  ash 
Marchonen  nf  male  ash-tree 
Marchravvd,  rodion  nf  troop  of  horse 
Marchredyn  np  (-en  nf),  the  polypody^ 
Marchridyll  -iau  n,  sifter,  skreen 
Marchwas,  weision.   Marchwr,  wyr  n, 

horseman 
Marchwiail  np  (wialen  nf),  saplings 
Marchwraint  np,  tetters 
Marchwreinyn  n,  tetter 
Marchwriaeth  nf  jockeyship 
Marchwrio  v,  to  ride,  to  jockej* 
Marchwys  en,  cavalry 
Marchysgall  np  (-en  nf),  spear  thistle 
Mardon  nf  dead  skin,  scurf 
Margan  nf  goddess  feigned  to  conduct 

a  soul  on  parting  from  the  body 
Marian  -au  n,  holm,  strand;  alluvium 
Mariandir  -oedd  n,  holm  land ;  alluvial 
Marianedd  n,  liolm;  alluvium  [soil 

Marl  n,  rich  clay,  marl 
Marliad  n,  marling 
Marm  n,  dead  earth ;  chalk 
Marmor  n,  chalky  earth ;  marble 
Marmoraidd  a,  like  marble 
Marmori  v,  to  form  marble 
Marsianda  v,  to  carry  on  commerce 
Marsiandi'aeth  nf  merchandize 
Marsiandwr,  wyr  n,  merchant 
Marth  n,  what  is  flat,  plain,  or  open; 
sadness;  what  is  sure 


MAS 

Marw,  meirw  n,  the  dead ;  mortality 
Marw  v,  to  die,  to  become  dead 
Marw,  a,  dead ;  deceased ;  mortal 
Marwaidd  a.  deadish ;  lifeless 
Marwdon  nf,  scurf,  dandriff 
Marwdy,  dai  n,  escheat  by  death 
Marwdyst  n,  dead  evidence 
Marwdywarehen  nf  death-clod 
Marwddwfr,  ddyfroedd  n,  dead  water 
Marwddýdd  -iau  n,  mortal  day 
Marwedd  «,  deadness  [mortifj 

Marweiddio  v,  to  deaden,  to  benumb ;  ú 
Marweiddiol  a,  deadening,  mortifying 
Marwerydd    n,    delirium,     distraction 

Marwerydd     y    meddwon,    deliriun 

tremens 
Marwgoel  -ion  nf,  death  omen 
Marwgwsg  n,  lethargy ;  dormouse 
Marwhaint,  heintiau  n,  mortal  disease 
Marwhaol  a,  mortifying,  deadening 
Marwhau  v,  to  deaden,  to  mortify 
Marwhun  -au  nf,  death  sleep ;  trance 
Marwlanw  n,  turn  of  a  tide,  high  tide 
Marwnad  -au  nf  death  cry;  elegy 
Marwnadu  v,  to  mourn  the  dead 
Marwol  a,  deadly,  mortal 
Marwolaeth   nf  death;   decease;  mor 
Marwolaethu  v,  to  put  to  death   [talit; 
Marwoldeb  n,  mortality 
Marwoli  v,  to  deaden,  to  grow  dead 
Marwolus  a,  of  a  dead  nature 
Marwor  np  (-yn  n),  burning   cindert 
Marwydos  np,  embers  [ember 

Marwysgafii  nf,  death-bed  song 
^Iarwysgar  n,  death  parting 
Mas  -au  nf  swoon ;  ecstacy 
Masaidd  a,  tending  to  faint 
Masam  en  (-en  nf),  sycamore;  maple 
Masawd  n,  swooning,  fainting 
Masg  -au  nf  mesh,  net-work,  lattice 
Masgiad  n,  reticulation,  netting 
Masgl  -au  nf  mesh :  en,  shells ;  pods 
Masglog  a,  reticulated;  podded 
Masglu  i\  to  reticulate;  to  pod 
Masgol  a,  reticulated,  meshed 
Älasgu  v,  to  reticulate,  to  lattice 
Masnach  -au  nf  business,  concern,  trac 
Masnachu  v.  to  do  business,  to  trade 
Masnachwr,  wyr  n,  tradesman,  deale 

chapman,  merchant 
Masu  v,  to  swoon,  to  faint 
Masw,   Maswy  a.   fluttering;   wantoi 

sportive;  soft:  light;  languishing 
Maswedd  n,  languor ;  levity ;  wantonne: 
Masweddiad  n.  wantoning 
Masweddol  a.  languishing;  wanton 
Afasweddq  t»,  to  bnguish  :  to  wanton 
226 


MEB 


MEDD 


Mat  -iau  n,  mat,  plaited  work 
líaten,  matau  «/==Batingen 
Mater  -ion  «,  matter,  subject 
Ma  tog  -au  nf  mattock,  hoe 
Matras  -au  n,  mattress ;  matting 
Matrasu  v,  to  form  a  mattress 
Math  -au  n,  sort,  kind 
Mathr  n,  strew,  spread 
Mathrach,  Mathriad  n,  tramphng  down 
Mathru  v,  to  trample  down,  to  tread 
Mau  pr,  my,  my  own.    Mau  fi,  my  own 
Maw  a,  expanding;  indulgent 
Mawaid,  eidiau  nf  both  hands  full 
:  Mawl  n,  praise,  worship 
;  Mawlhau  v,  to  praise,  to  extol 
Mawn  en  (-en  nf),  peat,  turf 
Mawnbwll,  byllau  n,  peat-pit 
Mawndir  -oedd  n,  peat  land 
Mawnog  -ydd  nf  peat  pit:   a,  having 
Mawr  a,  great,  large,  big  [peat 

Mawrair,  eirian  n /boasting  word 
Mawrdeg  a,  magnificent,  grand 
Mawrder,  Mawrdra  n,  greatness 
Mawrdda  n,  great  good;  welcome 
Mawrddrwg,  ddrygau  n,  great  evil 
Mawredd  n,  greatness,   grandeur,   ma- 
1  Mawreddiad  n,  magnifying  [jesty 

Mawreddog,  Mawreddus  a,  magnificent, 

grand,  majestic 
Mawreddu  »,  to  magnify,  to  exalt 
Mawrfaith  a,  far-extending 
Mawrfalch  a,  greatly  proud 
Mawrfryd  n,  magnanimity  [mous 

Mawrfrydig,   Mawrfiydus  a,  magnani- 
Mawrfrydu  v,  to  grow  magnanimous 
Mawrhau  v,  to  magnify,  to  enlarge 
Mawrhydi  n,  majesty 
Mawrhydig  a,  majestic,  grand 
Mawrio  v,  to  magnify,  to  enlarge 
Mawrth  n,  Mars ;  March.  Dydd  Mawrth, 
Tuesday.       Mawrth    Ynyd,    Shrove 
Tuesday.     Mis  Mawrth,  the  month  of 
Mawrwerth  n,  preciousness         [March 
fcwrwych    a,   magnificent,    gorgeous, 
Hcwrygiad  n,  magnifying  [grand 

Bnnygol  «,  magnificent 
■iwrygu  v,  to  magnify 
Mawrvgwr,  wyr  n,  magnifier 
ÍMaws  11.  delight,  melody 
Maws  o,  pleasant,  grateful 
Bawsedd  n,  delectableness 
Mawsiant  n,  delectation 
Mawsu  v.  to  delight,  to  gratify 
llej)/',  he,  him=Fe 
Mer„/=E,Fe 
Mebai  en.  infant,  youth 
Mebain  a.  yonthfnl.  juvenile 


Mebaint  n,  youthfulness 
Mebin  a,  infantile,  youthful 
Mebyd  n,  infancy,  childhood 
Mebydd  -ion  n,  bachelor 
Mebyn  n,  male  infant 
Mechdeyrn  -edd  n,  viceroy,  regent;  lord 
Mechni,  ion  re,  surety,  bail 
Meclmi'aeth  n,  suretyship 
Mechniaethu  v,  to  act  as  bail 
Mechni'wr,    wyr,    Älechni'ydd    -ion    n/ 
surety,  bail  [middle 

Med  nf,  what  is  extended  or  full ;  centre ; 
Med  pr,  to,  unto ;  to  the ;  as  far  as 


Medel  -au  nf  reaping;  reaping  party 
,  weision,  Medelwr 
reaper 


vyr    n, 


Medi  n,  reaping ;  the  month  of  Septem- 
ber :  v,  to  reap,  to  cut  corn 
Medr  n,  skill  to  effect,  knowledge 
Medraeth  nf  expertness,  skill 
Medrawd  n,  accomplishment 
Medrol  a,  accomplishing 
Medroldeb  n,  capability 
Medroli  v,  to  render  capable 
Medru  v,  to  exert  skill;  to  know  how 
to  do ;  to  be  able ;  to  aim.  Medraf,  I  can 
Medrus  a,  able  to  effect,  expert ;  skilful 
Medrusedd,  Medrusrwydd  n,  expertness 
Medryd  v,  to  be  able  to  do ;  to  aim 
Medd  11,  centre  of  motion ;  what  causes 
a  turning;  utterance;  mead;  what  is 


Medd  v  {defective),  says 
Meddal  a,  soft,  mollient,  tender 
Meddalai  nc,  what  softens;  mallows 
Meddalder,  Meddalwch  n,  softness ;  mild- 
ness [mollify 
Meddalhau,  Meddalu  v,  to  soften,  to- 
Meddedigaeth  nf  possession 
Meddedigol  a,  possessory 
Meddf  a,  soft,  mild,  mollient 
Meddfu  v,  to  become  mild 
Meddiannedigaeth  nf  possession 
Meddiannedigol  «,  possessory 
Meddiannol  a,  possessing,  possessive 
Meddiannu  v,  to  possess,  to  own 
Meddiannwr,  wyr,  Meddiannydd  -ion  n. 

possessor;  owner 
Meddiant,  iannau  n,  possession 
Meddlys  en,  intoxicating  herbs 
Meddu  v,  to  possess ;  to"  be  able 
Meddw  a,  drunk,  intoxicated.    Medd- 

won,  drunkards,  drunken  persons 
Meddwad  n,  intoxicating 
Meddwdod  n,  drunkenness,  intoxication 
Meddwi  v.  to  intoxicate 
Meddwl,  yliau  a.  thought,  mind 
227 


ME  I 

Meddwl  v,  to  think,  to  mind ;  t 
Meddwol  a,  intoxicating 
Meddwyn  n,  drunkard 
Meddyd  v,  to  say,  to  express 
Meddyg  -on  n,  doctor,  physician 
Meddyges  -au  nf  doctress ;  violet 
Meddygfys  -edd  n,  ring  finger 
Meddygiad  n,  doctoring 
Meddygin  a,  curative,  medicinal 
Meddyginiaeth  nf  medicine ;  physic 
Meddyginiaethol  a,  medicinal,  belong- 
ing to  healing 
Meddyginiaethu  v,  to  cure,  to  remedy 
Meddyglyn  -oedd  n,  hydromel ;  mead 
Meddýgol  a,  medicinal 
Meddygu  v,  to  doctor,  to  heal,  to  cure 
Meddygyn  n,  what  heals;  the  violet 
Meddylddrych  -au  n,  idea 
Meddyleg  nf,  mental  philosophy 
Meddylfryd  n,  affection 
Meddylgar  a,  mindful,  musing 
Meddyliad  n,  thinking 
Meddylio,  Meddylied  v,  to  mind,  to  think 
Meddyliol  a,  mental,  intellectual 
Meddylrith  -iau  »,  idea 
Mefi  -au  n,  disgrace,  scandal 
Meflfethiant  »,  disgraceful  defect 
Meflhau  v,  to  pollute ;  to  disgrace 
Mefliad  n,  polluting;  disgracing 
Meflu  v,  to  pollute;  to  discrace 
Mefus  np  (-en  nf),  strawberries 
Meg  nf  utterance,  expression ;  fetter 
Megai,  eion  en,  the  glow-worm 
Megiad  »,  utterance,  expression 
Megidydd  -ion  n,  one  who  nourishes 
Megin  -au  nf  pair  of  bellows 
Megino  v,  to  work  bellows ;  to  blow 
Megyn  n,  nurseling 
Megys  c,  as,  so  as,  like  as 
Mehefin  n,  the  month  of  June 
Mehin  n,  fat,  fat  flesh,  g 
Mehinen  nf  leaf  of  fat 
Mehino  v,  to  become  gr< 
Mehinog  a,  having  grease 
Meia  v.  to  take  the  field 
Meiad  n,  talcing  the  field 
Meibionain,  Meibionos  np,  little  children 
Meichai,  eion  nc,  surety,  bail 
Meichio  v,  to  bail,  to  be  bail  or  surety 
Meichiog  a,  having  surety  [lane 

Meidr  -on  n,  measure,  rule ;  limit :  nf 
Meio  v,  to  make  a  campaign 
Meidradydd,  Meidradur,  -on  n,  metre 
Meidraeth  nf  measurement 
Meidriad,  iaid  n,  one  who  is    able  to 

effect  or  accomplish 
Meidro  v,  to  limit,  to  m 


ME1 

Meidrofydd  -ion  n,  geometrician 
Meidrofyddiaeth  nf  geometry 
Meidrofyddol  a,  geometrical      [htnding 
Meidrol    a,  limitable,    finite,    compre- 
Meidroldeb  n,  comprehensiveness,  capa- 
city, Stateness 
Meidroli  v,  to  bring  within  measure 
Meidroniaeth  nf  geometry 
Meidyn  n,  point ;  moment==Meityn 
Meiddiad  n.  curdling 
Meiddion  np,  curds  and  whey 
Meiddioni  v,  to  turn  to  curds 
Meiddlyd  a,  wheyey,  curdled 
Meiddlyn  -oedd  n,  whey  drink 
Meiddog  a,  abounding  with  whey 
Meifon  np  (-en  nf),  raspberries=Mafor 
Meigen  -au  nf  recess,  nook 
Meigiad  n,  turning  suddenly ;  happening 
Mciyro  v.  to  startle,  to  start 
Meigryn  »,  startle;  vertigo 
Meilaid,  eidiau  nf  bowlful 
Meiliannu  v,  to  uphold 
Meiliant  n,  upholding 
Meilierydd  -ion  n,  the  skylark 
Meilio  c.  to  hold  up;  to  put  in  a  bom 

to  raise  with  a  bowl 
Meiliorn  n,  transgression 
Meiliorni  v.  to  transgress 
Meilon  np,  powder,  flour        [come  dus 
Meiloni  v.  to  reduce  to  powder;  to  be 
Meilwn,  yuan  n,  the  small  of  the  leg 
Meilyn  -au  n,  loop,  eye 
Meilyndorch,  dyrch  nf,  sashoon 
Meillion  np  (-en  nf).  clover,  trefoil 
Meilhoni  v,  to  yield  trefoil 
Meillionog  a,  having  trefoil  or  clover 
Meincio  v,  to  fix  benches 
Meinder  n,  exility,  fineness 
Meindwf  a,  of  slender  growth 
Meinfor  -oedd  n.  narrow  sea.  strait 
Meingan  nf  delicate  fair  one 
Meinhau  v,  to  make  fine  or  slender 
Meiniles  nf  delicate  thing 
Meinin  a,  of  stone, 
Meinir  nf  one  of  delicate  growth 
Meinllais  ra,  shrill  voice :  treble  (in  musk 
Meinllais  a,  shrill-voiced;  fine-toned 
Meinllin  n,  fine  linen 
Meinoles  nf  delicate  thing 
Meinus  a,  delicate,  nice,  fine 
Meinwar  a,  delicate  and  gentle 
Meinwedd  nf  delicate  as 
Meinwen  if  one  delicately  fair 
Meinwyr  a,  delicately  chaste 
Meinyn  »,  lump  of  stone 
Meipen,  maip  nf  turnip 
Meiriol  a,  dissolving,  thawing 
22S 


MEL 

líeiriolad  n.  thawing 
Meirioli  v,  to  dissolve,  to  thaw 
Heirion  n,  tender:  dairyman 

;s  -au  nf  dairymaid;  mistress 
Meirioni  n,  superintendence 
Meirwys  -od  nf  the  ousel 
Meirydd  -ion  »,  steward;  mayor 
Meis  c=Megys 
Meisgyn  -od  n,  moth 
Meisio  r.  to  devise,  to  invent 
Meisiol  a,  devising,  inventive     [master 
Meistr  -iaid  -i.  Meistrad  -oedd  n,  lord. 
Meistres  -an  -i  -od  nf,  mistress 
Meistresan  -od  nf,  miss ;  damsel 
jleistrol  a,  masterly,  master 
Meistrolaeth  nf  mastery 
MeistrolaetlmV,  to  get  the  mastery 
Meistrolaidd  a,  masterly 
Meistroh  i\  to  sway  as  master 
Meityn   n,   point,  space;  moment.     El- 
ys meityn,  good  while  since 
Meithdra,  Meithni  n,  tediousness 
Meithio  v,  to  make  tedious 
Meithiw  a.  extensive,  tedious 
Meithrin  -ion  n,  nurture,  nursing 
Meithrin  v,  to  nourish,  to  nurture 
Meithrinfa  -oedd  nf  seminary,  nursery 
Meithriniad  n,  nurturing 
Mél  n,  honey.     Dil  mel,  honeycomb 
Mela  v,  to  gather  honey 
Melawd  n,  sweetness.     Melodion,  melo- 
Meldardd  a,  mellifluous  [dies 

Helen  af  yellow;  tawny:  m  melyn 
Melengu  nf  the  woad 
Melenog  nf  linnet 
Melenydd  nf  the  hawk-weed 
Melted  n,  velvet ;  gloss 

-   ip  (-yn  n),  honey  swine,  bears 
d  -au  -ydd  if  the  honey-dew 
Melged  -ion  nf  tribute  of  honey 

Ti.  gyrn  n,  cell  of  honeycomb 
Meilin    -au    nf    mill.      Meìin    eithin, 
,    gorse  machine 

.  to  go  to  mill 

i;id  in  a  mill 
Melinydd  -ion  n,  miller 

a,  having  honey :  nf  honeysuokle 
.  -weet 
Melusder,  Melnsdra  n.  sweetness 
Melusiannu  v,  to  dulcify,  to  sweeten 
Melusiant  n,  duicification 
Melu-ig  a,  fond  of  sweets 
Meluso,  ^Ielusu  v,  to  make  as  honey;  to 
Melusol  f/,  sweetening  [sweeten 

Mehvioges  nf  snail 
Melwlith  n,  the  honey-dew 
Melyen  nf  snail 


MER 

Melyn  am,  yellow:  y*melen  :  n,  yellow, 

Melyn     yr     eithin,     yellowhammer. 

Melyn  wy,  the  yolk  of  an  egg 
Melynder.  Melyndra  n,  yelloAvness 
Melynddu  a.  tawny 
Melynell  nf  yellow  hue 
Melynfaen  n,  brimstone,  sulphur 
Melyngoch  a,  yellow  red,  orange 
Melyni  n,  yellowness;  jaundice 
Melynlas  a,  yellowish  blue,  greenish 
Melynllwyd  a,  yellowish  brown 
Melynllys"  n,  the  celandine 
Melynog  -ion  n,  mulatto ;  linnet 
Melynu  v,  to  make  yellow 
Melynwy  n,  the  yolk  of  an  egg 
Melynwyn  a,  yellowish  white 
Melìi,  M^ellni  n,  insipidity ;  blight 
Mellt  np  (-en  nf),  Hghtnings,  thunder- 
Mellteniad  n,  flashing  lightning    [bolts 
Melltenu  v,  to  flash  lightning 
Melltigaid,    Melltigedig    o.     accursed, 
Melltigo  r,  to  curse  [cursed 

Melhith  -ion  nf  curse,  malediction 
Melltithio  v,  to  curse 
Melltithiol  a.  blasphemous 
Melltithiwr,  wyr  n,  curser,  blasphemer 
Melltog  a,  full  of  lightning 
Memrwn,  rynau  n,  parchment ;  vellum 
Men  n,  active  principle 
Men  -i  nf  wain,  cart 
Menaid,  eidiau  nf  cart  load 
Menestr  -i  n,  cup-bearer 
Menestru  v,  to  serve,  to  wait 
Meni  n,  carting,  cartage 
Meniad  n,  carrying  in  a  cart 
Mensaer,  seiri  n,  cai-twright 
Mentyn  n,  thin  small  lip" 
Menu  v,  to  impress 
Menw  n,  intellect,  mind 
Menwedig  a,  intellectual ;  blessed 
Menwi  v,  to  make  intellectual 
Menwin,  Menwol  a,  intelligent 
Menwyd  n,  intellect ;  blessedness 
Menwydedd  n,  intellectuahiess,  state  of 

happiness 
Menwydig  a,  intelligent ;  blessed 
Menwydo  v,  to  render  intellectual 
Menwydol.  Menwydus  a,  intelligent 
Menwyn  n,  talent,  skill 
Menyd  ad,  to  the  place  where 
Menyn  n,  small  spot 
Menynu  v,  to  imprint,  to  dot 
Menyn  -od  -aid  nf  woman=Benyw 
Mer  /i,  what  is  dropped  off  or  parted ; 

particle;  drop;  what  is  still;  what  is 
Mer  -ion  n,  marrow  [received. 

Meraidd  a.  like  marrow 

229 


MES 

Merch  -ed  nf  girl,  daughter,  woman 
Merchaidd  a,  feminine,  female 
Merchedd  n,  womanhood     [Wednesday 
Mercher  n,  Mercury.     Dydd  Mercher, 
Mercheta  v,  to  go  a  wenching 
Merchetach,   Merchetos  np,    mean    or 

silly  young  women 
Merchetwr,  wyr  n,  wencher 
Merchin  a,  towering,  rising 
Merchyn  n,  little  horse 
Merddrain  np,  dog  briars 
Merddwfr,  ddyfroedd,  Merddwr  n,  stag- 
Mered  n,  drop  [nant  water 

Meredig  a,  stupid;  stupified;  flat,  tor- 
pid, dull 
Mereiddio  v,  to  become  marrow 
Merf  a,  insipid,  tasteless,  flat 
Merfdra  n,  insipidity,  flatness 
Merfu  v,  to  become  insipid 
Merhelyg  np  (-en  nf),  yellow  willows 
Meriad  n,  dropping  down 
Merin  -iau  n,  dropping,  trickling,  effusion 
Merino  v,  to  fall  in  drops 
Merinol  a,  dropping,  distilling 
Merion  np,  droppings,  drippings 
Merl  -od,  Merlyn  -od  n,  pony,  nag :  f 
Merllyd  a,  insipid,  tasteless        [inerlen 
Merllyn  -au  n,  stagnant  pool 
Merllys  -iau  n,  asparagus 
Merog  a,  having  marrow 
Merol  a,  dropping,  distilling 
Merolaeth  nf,  flatness ;  mustiness 
Meroh  v,  to  grow  flat;  to  damp 
Meronen  nf,  tail ;  trail 
Merth,  Merthi  n,  exhausted  state 
Merthu  v,  to  exhaust,  to  wear  out 
Merthyr  -on  -i  n,  martyr 
Merthyraeth  nf  martyrology     [tyrdom 
Merthyrdod  n,  Merthyrolaeth  nf  mar- 
Merthyru  v,  to  martyr ;  to  tear,  to  rack 
Meru  v,  to  droop :  to  drop 
Merw  a,  flaccid ;  flat ;  insipid 
Merwin,  Merwindod,  Merwinedd  n,  tor- 
pidity, numbness 
Merwinad,  Merwinawd  n,  benumbing 
Merwino  v,  to  benumb 
Merwydd  np  (-en  nf),  mulberry-trees 
Merwys  -od  n,  ousel;  blackbird 
Merydd  n,  what  is  flaccid  or  sluggish; 

plash ;  sluggard ;  sea  sedge 
Meryn  n,  drop,  particle 
Meryswydd  np  (-en  nf),  medlar-trees 
Mery  w  en,  the  juniper 
Mes  np  (-en  nf),  acorns 
Mesa  v,  to  gather  acorns 
Mesfraint,  freintiau  nf  Mesobr  n,  pan- 
Mesglyn  n,  shell,  hull  [nage 


MIE 

Mesig  a,  that  may  be  chewed 
Mesigo  v,  to  masticate,  to  chew 
Mest  n,  portion  of  food 
Mesur  -au  n,  measure ;  rale ;  metre 
Mesur,  Mesuro  v,  to  allot  a  share;  to 

measure,  to  mete 
Mesuredigaeth  nf  measurement 
Mesureg  nf,  mensuration 
Mesuriaeth  nf  mensuration 
Mesuriant  n,  measurement 
Mesurydd  -ion  n,  measurer 
Mesyryd  n,  autumn 
Metel  nfSc  n,  metal;  mettle 
Metelu  v,  to  turn  to  metal 
Metelydd  -ion  n,  metallurgist 
Metelyddiaeth  nf  metallurgy 
Meth  -ion  n,  miss ;  abortion 
Methdal  -ion  n,  nonpayment,  default 
Methedigaeth  nf,  failure ;  error 
Methenw  -an  n,  misnomer 
Methiad  n,  failing,  missing 
Methiannu  v,  to  become  failing 
Methiannus  a,  of  a  fallible  nature 
Methiant  n,  failure,  decay 
Methineb  n,  failure,  missing 
Methledd  n,  embarrassment 
Methlu  v,  to  entangle  [  perish 

Methu  v,  to  fail,  to  miss ;  to  decay,  to 
Methwr,  wyr  n<  failer,  misser 
Meudwy  -aid  -od  n,  hermit 
Meudwyaeth  nf  hermit's  life 
Meudwyes  -au  nf  hermitess 
Meudwyfan,  Meudwj-fod,  -au  nf  hermi- 
Meudwyo  v,  to  live  a  hermit  [tage 

Meuedd  n,  self-possession 
Mew  n,  meAv,  cat's  cry 
Mewiad  n,  mewing 
Mewian,  Mewial  v,  to  keep  mewing 
Mewn  pr,  within,  in 
Mewnol  a,  inward,  internal' 
Mewyd,  Mewydedd  n,  idleness,  laziness  I 
Mewyda  v,  to  idle,  to  lounge 
Mewydus  a,  of  an  idle  habit 
Mi  p>r,  I,  me 
Miar,  Miaren,  mieri  nf  bramble,  briar 
Mic  -ion  nf  hoot ;  spite,  pique 
Micas  n,  sop,  steeped  bread 
Micio  v,  to  hoot ;  to  spite 
Micws  n,  spray  or  froth 
Mich  nf  squeal,  squeak 
Michdan  v,  to  squeal 
Mid  -iau  n,  shallow  tub ;  list  for  combat»' 
Midiad  n,  hemming  in 
Midlan  -au  nf  enclosed  area  or  list 
Midd  n,  enclosed  place  or  pit 
Middi  n,  pit  in  a  river 
Mieri  np  (miaren  nf),  brambles,  briars 
230 


MIL 


MIS 


Mierinllwyn  -i  «,  bramble  bush 
Mig  -ion  nf,  hoot ;  suite,  malice 
Migen  -au  nf,  bog ;  fistulous  ulcer 
Migiad  ft,  hooting ;  spitting 
Mign  -oedd  n,  bog,  quagmire 
Mignen  -i  nf,  bog,  quagmire 
Mignio  v,  to  become  boggy 
Migus  a,  hooting ;  malicious 
Migusedd  n,  spitefulness 
Migwern  -ydd  nf,  boggy  meadow 
Migwrn,  yrnau  n,  knuckle ;  the  ankle 
Migwyn  n,  white  moss  on  bogs 
Migymguddio  v,  to  play  hide  and  seek 
Migyrnog  a,  large  knuckled 
Migyrnu  v.  to  form  a  knuckle 
Mil  -od  «,  animal,  beast,  brute 
Mil  -oedd  nf  thousand,  1000 
Milaid  a,  of  an  animal  nature 
Milaidd  a,  like  a  beast ;  brutish 
Milain,  einiaid  n,  brute ;  villain 
Milain  or,  brutish ;  cruel,  fierce 
Milast,  eist  nf  greyhound  bitch 
Milcerdd  n,  milleped 
Mildraeth  n,  zoology 
Mildraethawd  n,  zoological  essay 
Milddail  nf  the  yarrow 
Miled  n,  wild  animal 
Miledd  n,  brutishness 
Mileiddio  v,  to  brutalize 
Mileingar  a,  ferocious,  fierce 
Mileinig  a,  brutish,  ferocious 
Mileinio  v,  to  grow  fierce 
Milfed  a,  thousandth 
Milfedol  a,  millesimal 
Milfedran  -au  nf  thousandth  part 
Milfeddyg  -on  n,  veterinary  surgeon 
Milfeddygol  a,  veterinary 
Milfil  -oedd  nf,  million,  1,000,000 
Milflwydd  a,  millennial 
Milflwyddiant  n,  millennium 
Milfyd",  Milfyw  nf  the  figwort 
Milgi,  gwn  n,  the  greyhound 
Milhanes  nf,  zoology 
Miliwn,  iynau  nf,  million,  1,000,000 
Milionyn  n,  animalcule.     Milionos,  ani- 
malcules, animalcula 
Milfa ,  Milodfa,  -oedd  nf  menagerie 
Milodiaeth  nf  zoology,  zoography 
Milofydd  -ion  n,  zoologist 
Milofyddiaeth  nf,  zoology 
Milplyg  a,  thousand  fold 
Milred  -ion  nf,  milleped 
Milrith  -iau  -ion  n,  foetus,  embryo 
Milrym  n,  the  woodsage 
Milwaith  ad,  thousand  times 
Milwr,  wyr,  Milor  -ion  n,  warrior 
Milwraidd  a,  warrior-like ;  military 


Milwri  n,  warfare,  hostility 

Milwriad,  iaid  n,  colonel 

Milwriaeth  nf  warfare 

Milwrio  v,  to  carry  on  war 

Milwrus,  Milwraidd  a,  warlike,  militant 

Milwydd  n,  the  camomile 

Milyn  n,  little  animal 

Mill  en  (-yn  n,  -ynen  nf),  the  violet 

Milltir  -oedd  nf  mile 

Millyn  n,  violet 

Min  -ion  n,  edge ;  brink ;  lip 

Mincoca  v,  to  pop  the  lips 

Mincog  n,  pop  of  the  lips 

Mindag  nf  the  lampas 

Mindlws  a,  fine-mouthed :  f  mindlos 

Mined  n,  edging,  edge 

Minedd  n,  sharpness,  the  edge 

Minfel  n,  the  herb  yarrow 

Minfelus  a,  sweet-mouthed 

Minfin  a,  edge  to  edge,  lip  to  Up 

Minflys  ii,  daintiness  of  mouth 

Minfîysig  a,  dainty-mouthed 

Minfwlch  ii,  hare-lip 

Minfylchog  a,  hare-lipped 

Minffug  a,  of  deceitful  lip 

Mingam  a,  wry-mouthed 

Mingamiad  n,  turning  a  mouth 

Mingamu  v,  to  make  a  grimace 

Mingrach  a,  scabby-mouthed 

Mingras  a,  saucy -mouthed 

Mingrwn  a,  of  a  round  mouth 

Minial  v,  to  move  the  lips 

Minialedd  n,  motion  of  the  lips 

Minio  v,  to  edge,  to  sharpen 

Miniog  a,  having  an  edge,  edged 

Minllym  a,  sharpe-edged ;  keen 

Minnau  pr,  me  also ;  I,  then 

Myntai  nf  great  number,  company,  host 

Miod  np,  fritters ;  manchets 

Mir  n,  what  is  fair;  the  visage:  a,  fair 

Mirach  n,  good  quality,  virtue 

Mirain  a,  of  fair  aspect,  comely 

Mire  n,  the  aspect  or  visage       [beauty 

Mireindod,    Mireinwch    n,    comeliness, 

Mireiniad,   Miriad  n,  making   comely, 

rendering  comely 
Miriannu  v,  to  render  comely 
Miriant  n,  beauty  of  aspect 
Mis  -oedd  n,  month.     Mis  yr  afiaeth, 

the  honey  moon 
Misol  a,  monthly.    Misolion,  monthlies 
Misglen,    misgl,    misglod   nf   muscle, 

kind  of  shell  fish 
Misglwyf  n,  the  menses 
Misglwyfus  a,  menstruous 
Misgwaith  ii,  month's  space 
Misyriad,  iaid  n,  what  is  a  month  old 
231 


MOE 

Mit  -iau  re,  shallow  vessel 
Mo  pn,  it :  him,  he 

Mo  pr,   of,   concerning,  more  of.     Mo 
Moc  re,  mock,  mimicry  [honof,  &c. 

Mocio  v,  to  mock,  to  mimic 
Moch  np  (-yn  re),  swine,  pigs,  hogs 
Mòch  a,  ready;  swift;  quick;  early 
Mochaidd  a,  like  swine,  hoggish 
Mocheiddio  v,  to  to  grow  hoggish 
Mochi  v,  to  wallow  as  swine 
Mochyn,  moch,  re,  pig,  swine,  hog 
Mochynaidd  a,  like  a  hog;  nasty 
Mochyria  v,  to  grant 
Mod  -an  re,  circle ;  turn ;  enclosure 
Modbren  -au  n,  stirring-stick 
Modfedd  -i  nf,  inch 
Modfeddu  v,  to  mete  an  inctt 
Modrwy  -an  nf,  ring 
Modrwyfil  -od'  n,  lizard ;  eft 
Modrwyig,  Modrwyen  nf  annulet 
Modrwyo  v,  to  form  a  ring 
Modrwyog  a,  in  ringlets 
Modrwyol  a,  annulary ;  curly 
Modrwywr,  wyr  re,  dealer  in  rings 
Modryb  -edd  nf  aunt ;  dame 
Modrydaf  -au  n,  standard ;  stock  of  bees 
Modur  -iaid  re,  protector,  sovereign 
Modd  -ion  re,  mode,  form,  way,  means. 

Modau,  moods  (in  grammar) 
Moddiant,  iannau  re,  means ;  form 
Moddio  v,  to  bring  to  a  form 
Moddus  a,  mannerly ;  decent 
Moel  -ydd  nf  pile ;  conical  hill 
Moel  a,   bare;   bald;   hornless;  polled. 

Buwch  foel,  cow  without  horns 
Moelcen  nf  bald  pate 
Moelder,  5f oeledd  n,  bareness ;  baldness 
Moeldes  re,  clear  sunshine 
Moeldesota,  Moelystota  v,  to  frisk  from 
Moelddwrn,  ddyrnau  re,  naked  fist  [heat 
Moelddyrnfedd  nf,  handbreath 
Moelffbn,  ifyn  nf,  spatula 
Moeli  v,  to  pile ;  to  make  or  become  bald 
Moelni  n,  bareness ;  baldness 
Moelron  -iaid  n,  sea  calf,  seal 
Moelyn  n,  bald-pated  one 
Moes  -au  nf,  civility,  behaviour,  manner 
Moesaddysg,  Moesddysg  rf  science  of 
Moesog  a,  mannerly,  courteous    [ethics 
Moesol  a,  moral,  ethical 
Moesolaeth  nf  Moesoldeb  re,  morality 
Moesoli  v,  to  become  moral 
Moeth  -au  re,  delicacy,  nicety 
Moethen  nf,  dainty  one 
Moethi  v,  to  treat  nicely 
Moethineb,  Moethusdra  re,  blandishment 
Moethol,  Moethus  a,  delicate,  dainty       J 


MOR 

Moethyn  -ion  n,  luxurious  person 

Mogfa  nf  asthma 

Mogi  v,  to  stifle ;  to  smother 

Moi  v,  to  throw  out ;  to  foal 

Mol  n,  concretion ;  gum 

Molach  n,  slight  praise 

Molad  n,  commendation 

Moladwy  a,  commendable,  praiseworthy 

Molafon  n,  porphyry 

Molaid  a,  full  of  particles 

Molawd  n,  commendation,  praise 

Mold  -iau  nf  mold :  «,  knead 

Moldio  v,  to  mould ;  to  knead 

Moled  -au  nf  muffler ;  kerchief 

Moledd  n,  praise,  eulogy ;  worship 

Molglafaidd  a,  gummy  and  heavy  (for 

want  of  sleep) 
Moli  v,  praise ;  to  adore 
Moliannol  a,  commendatory 
Moliannu  v,  to  praise,  to  laud 
Moliannus  a,  commendable,  adorable 
Muliant  n,  praise,  adoration 
Moloch  n,  tumult,  uproar 
Molog  a,  full  of  humour;  gummy.     Y 

frech  folog,  the  small  pox 
Molud  n,  panegyric,  eulogy 
Molwyn  w,  foam 
Moll  af  sultry,  close :  m  mwll 
Molliad  n,  strething  round 
Mollt,  myllt,  Mollwyn  -od  n,  mutton; 
Mon  nf  what  is  isolated;  point  [wether 
Manes  -od  nf  sulky  female 
Monig  a,  sulky,  sullen 
Monoch  np  (-en  nf),  entrails,  guts 
Monof  pr,  of  me.  See  Mo 
Monwent'-oedd  -ydd  -au  nf,  churchyard, 

&c.=Mynwent,  &c.  *  [wes,  &c. 
Monwes  -au  nf  the  bosom,  &c.=Myn- 
Monyn  n,  sulky  person:  y*mones 
Mop  -iau,  Mopa,  Moppren  -i  re,  mop 
Môr,  moroedd,  myr  re,  the  sea 
Mor  -oedd  re,  what  moves ;  time 
Mor  ad,  how,  so,  as ;  how  much 
Mora  re,  motion  of  the  sea 
Morach  n,  emotion ;  joy 
Moradar  np,  sea  fowls 
Moran  -edd  re,  whale 
Morawd  re,  seafaring,  voyage 
Morben  -au  re,  promontory 
Morbryf  -ed  n,  sea  animal 
Morbysg  -od  en,  sea  fish 
Morcnwain,  clrwanen  np,  insects  on  the 

Sf.'a  shore,  sand-hoppers 
Mordaith,  deithiau  if  voyage 
Mordir  -oedd  n,  maritime  land 
Mordon,  dbnau  nf,  sea  breaker 
Mordrai  re,  ebb  of  the  sea 

232 


MOR    

Mordwy  -on  n,  seafaring 
Mordwyaeth  nf  navigation 
Mordwyn  -au  n,  ant  hill 
■urdwyo  v,  to  go  by  sea 
Mordwyol  a,  seafaring ;  sailing 
Mordwys  n,  waving  corn 
Mordwywr,  wyr  n,  mariner 
Mordywydd  n,  sweet-gale 
Mordywys  en,  kart's-tongue  seaweed 
Morddanadl  np,  horehound         [graphy 
Morddarluniad,  Morddyluniad  n,  hydro- 
Morddraenog  -od  n,  the  sea  urchin,  e- 
Morddwr  n,  estuary  of  the  sea    [chinus 
Morddwyd  -ydd  nf  the  thigh 
Moreb  -ion  »,  ebb  tide  of  the  sea 
Moreryr  -od  n,  ospray 
Morfa,  fé'ydd  n,  sea  brink;  marsh 
Morfalwen,  falwod  nf,  sea  snail 
Morfan  -au  n,  sea  shore,  strand 
Morfar  n,  rage  of  the  sea 
Morfarch,  feirch  n,  sea  horse;  whale 
Morfil  -od  n,  sea  animal,  whale 
Morfin  -ion  n,  sea  brink 
Morfiaidd,  fleiddiau  n,  shark 
Morfochyn  n,  grampus ;  porpoise 
Morforwyn  -ion  nf,  mermaid 
Morfran,  train  nf  cormorant 
Morfrwyn  np  (-en  nf),  sea  rushes 
Morfuwch  -od  nf,  walrus,  morse,  manatee 
Morgad  -au  nf  sea  fight 
Morgainc,  geinciau  nf  arm  or  branch 

of  the  sea,  gulf 
Morgamlas  -au  nf,  estuary 
Morgant  n,  sea  brink 
Morgaseg,  gesyg  nf  sea  breaker 

'tli  -od  nf  skate,  ray 
M  rgelyn  np  (-en  nf),  the  eryngo 
Morgerwyn  -i  nf  sea  gulf 
Morgi,  gwn  n.  dog  fish ;  shark 
Morgranc  -od  n,  crab  fish 
Morgrug  np  (-yn  n),  ants 
Morgudyn  n,  the  polypus  [fish 

■orgyllell,  yll  nf  the  calamary,  cuttle- 
Morgymmlawdd  n,  sea  raging 
Moriiaig.  heigiau  nf  shoal  of  sea  fish 
Morhedydd  n,  sea  lark 
Morhesg  np,  the  sea  sedge 
iMorhocys  np,  marsh  mallows 
'Morhwch,  hychod  nf,  grampus 
Morio  v,  to  live  at  sea :  to  sail 
Morionen,  morion  nf  ant,  emmet 
Moriwr,  wyr  n,  seaman,  sailor 
Morladrad  -au  n,  piracy 
Morlan  -au  nf  sea  brink,  beach 
Morlas  n,  sea-green  colour :  a,  sea-green 
Morleidr,  ladron  n,  pirate,  corsair 
Morlen  -i,  Morlun  -iau  n,  chart 


MUL 

lj  Morlo  -i  n,  sea  calf,  seal 
]  Morlwch  n,  sea  spray 
Morlwyau  np,  scurvy  grass 
Morlyffant,  aint  n,  the'frog  fish 
Morlysŵen  -od  nf  conger  eel 
Mornant,  nentydd  n,  sea  inlet   [serpent 
Morneidr,  nadroedd  nf  sea  snake,  sea 
Mornodwydd  -au  rf  needle  fish 
Moron  np  (-yn  nf),  carrots 
Morsarff,  seirfF  rf  sea  serpent 
Mortais,  teisiau  nf  mortise 
Morthwyl  -ion  n,  hammer 
Morthwylio  v,  to  hammer,  to  beat 
Morwaneg  -au  nf  sea  wave 
Morwennol  -iaid  nf  sea  swallow 
Morwerydd  n,  the  sea  shore 
Morwiail  np,  grass  wrack 
Morwiber  -od  nf,  the  aquatic  viper 
Morwr,  wyr  n,  sailor,  mariner 
Morwriaeth  nf  seamanship,  navigation 
Morwyf  -ion  n,  bubble 
Morwyn  -ion  nf  maid,  virgin 
Morwynaidd,  Morwynain  a,   maidenly, 
Morwyndod  n,  virginity  [virgin 

Sforwynig  nf  little  maid 
Mor^wnol  a,  of  a  virgin  [maid 

Morwynwraig,  wreigedd  nf  betrothed 
Morwys  np,  bubbles^  bubblings 
Morwysiad,  iaid  n,  bubbling 
Mory  nf  morrow,  to-morrow 
Moryd  -au  nf  inlet  of  sea  water 
Morymdaith,  deithiau  nf  voyage 
Mu  -on  nf  bulk,  mass 
Much  n,  sable,  gloom 
Muchiad  n,  growing  sable 
Muchudd  n,  jet  black;  jet 
Mud  ra,  remove ;  mew 
Mud  a,  dumb,  mute,  speechless 
Mudai,  eion  nc,  remover,  mover 
Mudallu  -oedd  n,  mechanical  power 
Mudan  -od  n.  mute,  dumb  one       [ness 
Mudaniaeth  nf  mute  state,  speechless- 
Mudanes  -od,  Mudes  -od  nf  female  mute 
Mudfa  -oedd,  fëydd  nf  removal 
Mudiad,  -iau  n,  removing,  movement 
Mudliw  n,  motley  colour 
Mudo  v,  to  remove,  to  move 
Mudol  a,  moving,  movable 
Mudsain,  seiniaid  nf  mute  letter 
Mudw  n,  what  is  on  the  move 
Mudwg  n,  state  of  removing 
Mul  -od  n,  mule 
^ul  a,  bashful,  modest,  simple 
Muldra  n,  bashfulness 
Mules  -au  nf  she-mule 
Mulfran,  frain  nf  cormorant 
Mulyn  n,  little  mule 

233 


MWN 

Mun  -au  nf  what  forms ;  hand 

Munaid,  eidiau  nf  handful 

Muned  nf  epithet  for  a  hand 

Muneidio  v,  to  give  handfuls 

Muner  -oedd  n,  upholder,  director 

Munerawd  n,  maintenance 

Muneru  v,  to  uphold ;  to  rule 

Munud  -iau  n,  gesture ;  nod 

Munudio  v,  to  make  gestures 

Mur  -iau  »,  wall 

Mur  a,  firm,  fixed,  established 

Murdd  n,  foundation,  hase 

Murddyn  -od  n,  shell  of  a  building ;  rui: 

Murio  v,  to  fix;  to  wall  [walls 

Muriwr,  wyr  n,  wall-builder;  maker  of 

Murlysiau  np  (ieuyn  n),  pehtory  of  the 

wall 
Murndwrn  n,  murder ;  hidden  murder 
Murnio  v,  to  murder ;  to  harm 
Murniol  a,  aiuioying,  harming  [  assassin 
Murniwr,  wyr  n,  one  who  lies  in  wait 
Mursen  -od  nf  coquette ;  prude 
Mursendod  »,  coquetry,  prudery 
Mursenu  v,  to  act  the  coquette 
Mursyn  -od  n,  coxcomb,  fop 
Murwull  n,  wallflower ;  gillyflower 
Musgrell  a,  slow ;  sluggish 
Musgrelli,  Musgrellni  n,  helplessness 
Mwcan  nc,  cloud  of  fog 
Mwci,  'iod  n,  fog ;  sprite 
Mwch  a,  hasty,  quick,  swift=Mòch 
Mwchio  v,  to  hasten ;  to  be  quick 
Mwehliad  n,  jumbling 
Mwd,  mydau  n,  arch,  ceiling 
Mwdran  n,  washbrew;  gruel 
Mwdwl,  mydylau  n,  stack,  cock 
Mwdd,  myddi  n,  arch,  vault ;  luck 
Mwg  n,  smoke,  fume 
Mwgan  n,  cloud  of  smoke 
Mwgwd,  mygydau  n,  blind,  mask.  —  3 

dall,  —  yr  ieir,  blind  man's  buff 
Mwng,  myngau  n,  mane 
Mwngial  v,  to  speak  gutturally 
Mwngial  n.  muttering 
Mŵl,  mwlod  n,  concretion,  lump 
Mwl  n,  chaff  and  broken  straw  on  a 

floor,  after  threshing 
Mwlwch,  Mwlwg  n,  refuse,  sweepings 
Mwll  am,  close,  warm,  sultry:  /moll 
Mwn,  mynau  11,  neck 
Mwu  n,  particle ;  mine,  ore 
Mwnai  en,  money,  coin 
Mwiidill  -iau  nf  spattle;  stirrer 
Mwndlws,  dlysau  n,  neck  ornament 
Mwndorch,  dyrch  nf  neck  collar 
Mwndwll,  dyìlau  n,  shaft  (of  a  mine) 
Mwnglawdd,  gloddion  n,  mine 


MWY 

Mwngloddio  v,  to  mine 
Mwnofydd  -ion  n,  mineralogist 
Mwnofyddiaeth  nf  mineralogy 
Mwnt,  mynnau  n,  mound ;  mount ;  hun- 
dred thousand,  100,000 
Mwnwgl,  mynygi.  -au  n,  neck;  swivel 
Mwiiwa  en,  particles;  dross 
Mwrl  11,  crumbling  stone :  a,  crumbling 
Mwrllwch  b,  fog,  vapour  [warm 

Mwrn  n,  sultry  weather :  a,  sultry,  close, 
Mwrndra  n,  sultriness 
Mwrno  v,  to  become  sultry 
Mwh  11,  what  shoots  out ;  effluvia :  a,  of 

strong  scent,  rank,  stinking 
Mwsg  n.  moscus,  musk 
Mwstardd  n,  mustard 
MwBwg,  Mwswn  n,  moss 
MwBWgl,  Mwsogl  n,  moss 
fifwth  a.  rapid,  fleet,  nimble 
Mwy  a,  additional;  more;   larger:  ad. 
Mwyacb  a,  more :  ae?,more  [more,agai( 
Mwyad,   Mwyhâd   n,   increasing,   aug- 
menting, augmentation 
Mwyadu  0,  to  augment,  to  increase 
Mwyadur  -on  n,  miscroscope 
Mwỳafiaeth  nf  Mwyafiant  n,  majority 
Mwvafrif  -au  n,  greater  number,  majority 
Mwyaid  np,  consecrated  wafers 
Mwyalch    -od,   Mwyalchen    nf    ousel. 

blackbird 
Mwyar   np,    clustered   berries;    black- 
Mwyara  v,  to  gather  berries       [  berries 
Mwyaren,  mwyar  nf  single  berry 
Mwyd  w,  what  is  soaked  or  steeped 
Mwydion  np  (-yn  11),  soft  parts ;  crumbs  I 
Mwydioni  v,  to  become  crumby      [pith 
Mwydle  -oedd  a,  the  fetlock 
Mwydo  v,  to  soak,  to  moisten  [damping 
Mwydol  o,  soaking,  moistening,  steeping 
Mwyedigaeth  nf  augmentation 
Mwyedigo  v,  to  augment 
Mwyeri  np,  briars,  brambles 
Mwyfwy  ad,  more  and  more 
Mwygl  «,  tepid,  warm,  sultry 
Mwygledd  n,  tepidity ;  sultriness 
Mwyglen  -od  nf  wanton  wench ;  harlot 
Mwv-lo  v,  to  warm;  to  grow  sultry 
Mwyhau  v,  to  augment,  to  enlarge 
Mwyll  a,  emollient,  tender 
Mwyn   n,   enjoyment,   use;   sake.      El 

mwyn,  for  the  sake  of,  in  order  to 
Mwyn  a,  kind,  gentle,  mild 
Mwynaidd  a,  tender,  pleasing 
Mwynas  .-au  nf  kindness,  favour 
Mwynasu  v,  to  do  ldndness 
Mwynder,  Mwynedd  n,  kindness,  ten- 
Mwyneidd-dra  n,  tenderness 
234 


MYF 

Mwneiddio  v,  to  become  kind,  tender,  or 

pleasing  [derness 

Mwynen  nf  pleasing  or  kind  one 
Mwynfawr  a,  greatly  courteous 
Mwynliâd  n,  enjoying,  enjoyment 
Mwynhau  v,  to  enjoy,  to  possess 
Mwyniannu  v,  to  enjoy 
Mwyniant,  iannau  n,  enjoyment,  use 
Mwynlan  a,  courteously  fair 
Mwyrif  -au  n,  greater  number,  majority 
Mwys  -au  n,  what  comprehends;  what 

has  double  meaning ;  pun ;  ambiguity 

nf  hamper;  five  score  of  herrings 
Mwys  a,  ambiguous ;  witty ;  elegant 
Mwysair,  eiriau  n,  punning  word,  pun 
Mwysel  -i  n,  bushel 
Mwyth  -au  n,  fever ;  ague.    Mwythau, 

dainties ;  indulgence 
Mwythach  n,  pampered  state 
Mwythedd,  Mwythiant   n,   emolliency, 

softness,  blandishment 
Mwythiad  n,  mollitymg 
Mwythig  a,  puffed  up,  bloated 
Mwytho  v,  to  puff;  to  molhfy 
Mwythol  a,  emollient 
Mwythus  a,  sleek ;  delicate,  nice 
Mwythusdra  n,  pampered  state 
Mwythusiad  n,  pampering 
My  pr,  my.     Inflected  to  FY.     Fy  hun, 

Fy  hunan,  myself,  me 
Mychedyn  -au  n,  sunbeam 
Mychiad,  iaid  n,  swineherd 
Mychol  a,  of  rapid  motion 
Myd  n,  example,  pattern 
Mydaidd  a,  like  an  arch,  arched 
Mydedd  n,  archedness ;  curvature 
Mydiad  n,  cameration 
Mydr  -au  n,  metre,  verse 
Mydraeth  nf  versification 
Mydrwr,  wyr  n,  versifier 
Mydryddiaeth  nf  versification 
Mydryddu,  Mydru  v,  to  versify 
Mydu  v,  to  arch,  to  vault 
Mydum  -iau  n,  gesture ;  mimicry 
Mydw  n,  aptitude ;  fluency 
Mydwal  a,  apt  to  proceed 
Myd  waled  d  n,  fluent  speech 
Mydylu  v,  to  stack,  to  cock 
Myddi,  i'au  nf  hogshead 
Myfi  pr,  I,  me,  myself 
Myf  i'aeth  nf  egotism 
Myfinnau  pn,  Í  or  me  likewise 
Myfi'o  v,  to  egotize 
Myfyr  -ion  n,  muse,  study 
Myf'yr  a,  musing,  pensive 
Myfyrdod,  Myfyriad,  Myfyriant  n,  My- 

fyriaeth  nf  contemplation,  cogitation 


MYN 

Myfyrdodol,  Myfyrgar  a,  contemplative 

Myfyrgell  -oedd  nf  study 

Myfyriadol  a,  contemplative 

Myfyriannu  v,  to  cogitate 

Myfyrio  v,  to  contemplate,  to  study 

Myfyriol  a,  contemplative 

Myfyrioldeb  n,  contemplativeness 

Myfyriwr,  wyr  n,  contemplator,  specu- 
lator; student 

Myg  a,  holy,  sacred,  solemn;  reveren- 
tial; honoured,  revered 

Myg  -ion  n,  solemnity,  sanctitude 

Mygawd  n,  suffocation 

Mygdarth  n,  vapour,  fog ;  fumigation 

Mygdarthu  v,  to  burn  incense 

Myged  -au  nf  respect,  reverence 

Myged  a,  respected,  solemn 

Mygedorth  -au  nf  funeral  pile 

Mygfa,  f  ëydd  nf  suffocation 

Mygfaen,  feini  n,  brimstone 

Myglyd  a,  apt  to  smoke,  smoky 

Myglys  n,  tobacco 

Mygod-darth  n,  exhalation 

Mygodfa  -oedd  nf  asthma 

Mygodorth  nf,  flatulency 

Myg0]  fti  fumous,  smoking 

^I'v-r.  Mygrol  a,  majestic,  glorious 

Mygredd  n,  grandeur,  majesty 

Mygru  Vj  to  render  majestic  or  grand 

Mygu  v,  to  smoke ;  to  stifle 

Myngen  nf  the  crest  of  a  horse ;  mane 

Myngial  n,  guttural  speaking 

Myngial,  Myngialu  v,  to  speak  gutturally 

Mynglycl  a>  being  of  the  throat 

^íyngog  a,  having  a  mane 

Myhar  n,  male  sheep,  ram 

Myharan,  heryn  n,  wether;  ram 

Myldardd  n,  what  is  in  grains ;  porphyry 

Myllu  v,  to  grow  sultry 
ympwy  -on  n,  opinion ;  humour ;  whim 

Mympwyaeth  nf  opiniation 


ympwyo  v,  to  opme 
Mympwyol  a,  opinionative ;  whimsical 
Mymryn  -au  n,  atom 
Myn  -oedd  n,  will,  desire,  mind 
^íyn  -od  n,  kid,  young  goat 
Myn  pr,  by  the  will  of,  by 
Mynach  -od,  myneich  n,  monk;  post 
Mynachaeth  nf  monachism 
Mynachdy,  dai  n,  monastery,  convent 
Mynaches  -au  nf  nun,  recluse 
^lynachlog  -ydd  nf  monastery,  convent 
Mynachol  a,  monkish,  monachal  [recital 
Mynag  -on,  eig,  egion  n  &  nf  report, 
Mynan  nc,  young  kid 
Mynas  -au  nf  menace,  threat 
Mynawyd  -au  n,  awl 

235 


MYN 

Mynci,  îau,  Myncyn  -au  n,  hame,  part 

of  a  hor.se  collar 
Myncog  n,  heath,  ling 
Mynechdid  -au  nf  monastery 
Myned  v,  to  go,  to  set  out 
Mynedfa  -oedd,  f è'ydd  nf  entrance ;  de- 
Mynediad  n,  going ;  departing  [parture 
Mynedwy  n,  running  water 
Mynegadwy  a,  expressible 
Mynegai,  eion  nc,  index;  exponent 
Mynegair,  eiriau  n,  concordance 
Mynegfa  -oedd  nf,  catalogue 
Mynegt'ys  -edd  n,  fore-finger 
Mynegiadol  a,  declaratory 
Mynegiaeth  nf  recital 
Mynegiant  n,  declaration 
Myneginiaeth  nf,  expression       [eative 
Mynegol  a,  expressive,  declaring;  indi- 
Mynegres  -au  -i  nf  list,  catalogue ;  index 
Mynegu  v,  to  express,  to  relate,  to  de- 
clare, to  report,  to  inform 
Myniant  n,  volition ;  willing 
Myniar,  ieir  nf,  snipe 
Mynogaeth  nf,  urbanity 
Mynor  -ion  n,  marble 
Mynoren  nf,  a  marble 
Mynori  v,  to  become  marble 
Mynta  -oedd  n,  million,  1,000,000 
Myntai,  eioedd  nf  multitude,  host 
Mynteio  v,  to  congregate 
Myntumio  v,  to  maintain 
Mynu  v,  to  exercise  the  will;  to  attain; 

to  M'ck;  to  will 
Mynud  -iau  n,  what  is  courteous 
Mynud  a,  courteous;  social 
Myrradedd  n,  eourteousness 
Mynudyn  n,  deportment 
Mýnw  a,  person,  body 
Mynwair,  weir  nf,  harness  collar 
Mywed  nf  fellowship,  society 
Mynwen  -au  nf  sepulchre 
Mynwennol  a,  monumental 
Mynwent  -au  -ydd  -i  nf  churchyard, 
Mynwes  -au  nf  the  bosom     [sepulchre 
Mjmwesol   a,    of    the    bosom.     Cyf'aill 

mynwesol,  bosom  friend 
Mynwesu  v,   to   bosom,  to  put  in  the 

bosom ;  to  embrace,  to  cherish 
Mvnych  a,  frequent,  often 
Mynychiad  n.  frequenting ;  repetition 
31ynychu  v,  to  frequent ;  to  repeat 
Mynyd  -au.  Mynydyn  n  &  nf  mimxte: 

moment,  instant 
Mvnydd  -oedd  -au  n,  mountain 
Mynyddig,  Mynyddog  a,  mountainous 
Mynyglog  nf  the  quinsy 
Mynyglwisg  -oedd  nf  neckcloth 


NAC 

Mynyn  n,  young  kid 

Myr  a,  essential ;  pure ;  holy 

Myr  np,  seas  (ä  mOr) ;  emmets 

Myraeth  nf,  essence,  purity 

Myrdwyn  -au  n,  ant-hill 

Myrdd  -oedd  n,  myriad,  ten  thousand, 

10,000;  infinity 
Myrddiwn,  iynau  nf,  myriad;  100,000 
Myred  n,  what  is  essential 
Myredd  n,  essential  state 
Myriad  n,  making  pure 
Myrierid  np  (-en  nf),  pearls 
Myrion  np  (-en  nf),  ants,  emmets 
Myrndra  n,  sultriness 
Myrnio  v,  to  become  sultry  [Coed  myrt 
Myrtwydd  np  (-en  nf),  myitle-trees=s 
Myrwerydd  n,  delirium=Marwerydd 
Myrydd  np,  sea-reed,  sea-matweed 
Mysangu  v,  to  trample 
Siysg  n,  the  middle,  the  midst.    Ym 

mysg,  Ar  fysg,  I  fysg,  among 
Mysgaid  a,  compound ;  mixed 
Mysgedd  n,  compound  state 
Mysgi  n,  confusion,  tumult 
Mysgol  a,  compounding 
Mysgu  o,  to  mix,  to  mingle 
Mysorig  a,  yielding  a  stench 
Myswrn,  yrnau  n.  edged  instrument 
Myswynog  -au  -ydd  nf  farrow  cow 
Mysygan  -au  nf,  soft  expression 
Mysygandod  n,  soft  speech;  indulgence 
My.syganu  v,  to  talk  fondly 
Bmyglu  v,  to  gather  moss 
Mythdra  n,  swiftness,  velocity 
Mythl  -ion  »,  infected  state :  canker 
Mythliad  n,  cankering 
Mythlu  v,  to  pervade ;  to  canker 
Mythu  v,  to  give  swiftness 
Myw  -ion  n,  what  has  activity;  ant 
Mywion  np  (yn  n,  -en  nf),  ants,  emmets 
Mywyn,  Mywvnt  n,  pith 
Mywynog  o,  having  pith 


N. 

Na  c,  nor,  neither;  than:  ad,  no;  not; 

that  not.     Xa  ddo,  no,  not  done,  not 

happened ;  I  did  not 
Nabl  -au  n,  psaltery 
Nabod  n,  cognizance  [acquainted 

Nabod  v,  to  know,  to  recognize,  to  get 
Nabodaeth  nf  cognizance.  [nizance 

Nabodiad,  Nabyddiad,  n,  knowing,  cog- 
Nabyddu  v,  to  recognize,  to  know 
Nac  ad,  no,  not;  c,  nor.  neither.     Nac 

oes.  there  is  not 
Nac."  p.  to  make  a  denial 

236 


NAW 

Nacâd  n,  refusal,  denial 

■acaol  a,  refusing;  negative 

Nacäu  v,  to  refuse,  to  deny. 

Nad  -au  n/j  shrill  cry ;  clamour 

Nad,  Na,  Nas  ad,  not,  that  not 

Nadael  r.  to  hinder,  to  stop 

Nadiad  n,  hindering 

Nadu  y,  to  cry  out,  to  howl 

Nadd  -ion  n,  what  is  wrought  or  chipped 

Naddol  a,  hewing,  chipping 

Naddial  v,  to  keep  chipping 

Naddiant  re,  Naddiaeth  if  wrought  state 

Naddion  np,  chippings ;  lint 

Naddu  v,  to  hew,  to  chip,  to  cut 

Naf.  neifion  n,  creator,  Lord 

Nafiad  n,  operation 

Nag  n,  negative ;  denial :  c,  than.  Nag  e, 

not  that,  not  so ;  no,  nay 
Éagu  v,  to  deny ;  to  hinder 
Nai,  neiaint  n,  nephew 
Naid,  neidiau  nf,  jump;  refuge 
Kaill  a,  one  or  other,  one :  c,  either,  other 
Nain,  neiniau,  neinoedd  nf  grandmother 
Nais,  neisiau  n.  hand,  tie 
Nais  a,  nice,  fine,  delicate 
paith,  neithion  n,  what  is  passed ;  troth 
Nam  -au  n,  mark, maim, fault;  exception 
Nam,  Named  pr,  but,  since,  except 
■aura  v,  tq  blemish ;  to  except 
Namyn  n ,  exception :  pr,  except,  but 
Nan  ad,  now ;  well ;  yes ;  what 
Rant,  nentydd,nannaura, brook:  dingle; 
Nar  -edd  n,  dwarf;  puny  thing  [ravine 
Nareiddio  v.  to  become  dwarfish 
Naru  v,  to  become  a  dwarf 
Nas,  Na,  Nad  ad,  not,  that  not 
■star  -iau  nf  nature 
Naturiaeth  nf,  natux-e        [rc,  naturalist 
Naturiaethwr,  wyr,  Naturiaethydd  -ion 
Naturiol  a,  natural 
Naw  n,  nine :  a,  nine,  9 
Nawd  nf  nature ;  character 
Nawd  ad,  effectually,  easily 
Nawdega.ninety=Deg  a  phedwar  again 
Nawdd,  noddau  n,  refuge,   protection; 

patronage;  support;  sanction 
■awddogaeth  nf,  patronage;  protection 
Hawf,   nofion  n,   swim;  the  swim    or 

wind  bladder  of  a  fish 
■awfed,  Nawed  a,  ninth 
■awn,  nonau  n,  meridian,  noon 
Nawnol  a,  meridional,  noon  [meridional 
Nawnu  v.  to  uphold;  to  be  noon,  to  be 
Haws  -au  if.  nature,  disposition.     Ni 

wn  i  naws,  I  know  nothing 
Naws  a,  genial ;  kind ;  soft 
■awsedd  n,  temperatore 


heavenly- 
[minded 


NEI 

Nawseiddio  v,   to  render  genial,   kind, 

or  temperate 
Nawsiannol,   Nawseiddiol   a,  tempera- 
Nawsiant  n,  temperament  [mental 

Nawsineb  n,  temperament  [ooze 

Nawsio  v,  to  temper;  to  pervade;  to 
Xawsol  a,  temperate,  genial 
Nawsoldeb  n,  temperature 
Nawsoli  v,  to  temper ;  to  soften 
Nawswyllt  a,  of  wild  temper,  passionate 
Nawter,  Nawtor  nf  nature,  quality 
Ne  11,  state  of  going ;  hue 
Ne  c,  or,  otherwise,  either=Neu 
Nead  n.  opening  to  let  out  [body 

Neb,  Nebawd  n,  nobody ;  somebody ;  any- 
Neb  a.  any;  some;  none 
Nebdyn,  Nebun  n,  any  person,  any  one; 

somebody;  no  person,  nobody 
Neble  n,  any  place;  no  place 
Nedd,  nydd  nf  what  turns ;  dingle :  np, 
Neddai,  Neddyf  nf  adze,  tool         [nits 
Neddair  nf  grasp  of  the  hand;  adze 
Nef  -oedd  nf  heaven 
Xefol  a,  heavenly,  celestial 
Nefoldeb  n,  heavenliness 
Nefolfryd,    Nefolfrydig    i 
Nefoli  v,  to  become  heavenly 
Nefohaeth  nf  heavenly  state 
Nefoliannu  v,  to  celestify 
Nefoliant  n,  celestification 
Xefwy  n,  heavenly  state 
Nefyd  n,  performance  [not  possible 

Neg  -ion  n,  what  is  not  open;  what  is 
Neges  -au  nf,  errand,  message 
Negesa,  Negeseua  v,  to  go  on  errands ; 

to  negociate 
Negesai,  eion  nc,  Negeseuwr,  Negeswr, 
wyr,  Negesydd  -ion  n,  one  who  goes 
errands,  messenger,  errand-man ;  com- 
missionaire 
Negesiaeth  nf  Negesiant  n,  commission 
Negesog  a,  having  an  errand :  nc,  mes- 
Negesol  a,  relating  to  errands     [senger 
Xegesyddiaeth  nf  message ;  business  of 

a  messenger ;  'business 
Xegio  v,  to  render  impossible,  to  disable 
Xegydd  -ion  n,  denier,  refuser ;  negative 
Xegyddiad  n,  negation,  denying 
Xegyddol  a,  negative,  refusing  [negative 
Negyf  -ion  n,  negation,  denial,  refusal; 
Xeidio  v,  to  leap;  to  jump;  to  throb 
Xeidiol  a,  leaping ;  throbbing 
Xeidr.   nadroedd,   nadredd  "nf   snake, 
^  adder.     Gwas  y  neith-,  the  dragon-fly 
Xeidrllys  n,  snakewort 
Xeidrwydd  -au  n,  the  temple 
Neifion  n,  creating  powers :  Neptune 
237 


NER 


NID 


Xeigarwch  n,  nepotism 

Neillawr  ad.  at  another  time 

Neilldu  n,  other  side,  one  side 

Neillduaeth  nf,  reservation 

Neillduedd  n,  separateness 

Neillduo  v,  to  go  aside;  to  put  aside 
to  separate,  to  set  apart 

Neillduol  a,  separate,  distinct ;  particu- 
lar, peculiar,  special.  Cyfreithiau 
neillduol,  by-laws 

Neillduolaeth  nf,  discrimination 

Neillduoldeb  n,  diseriminateness 

Neillduoli  v,  to  render  distinct 

Neillio,  Neilliogi  v,  to  diversify 

Neilliogaeth  nf  variation 

Neina  nf  grandmamma 

Neirthiad  n,  strengthener 

Neisiad  -au  n,  kerchief,  handkerchief 

Neisio  v,  to  trim  up  nicely 

Neitio  v,  to  leap,  to  jump=Neidio. 
Neitiwr  y  gwair,  grasshopper 

Neithdar  n.  nectar 

Neithdaraidd,  Neithderin  a,  nectarean 

Neithio  v,  to  complete ;  to  confirm ;  to  pass 

Neitbiol  a,  past  [feast,  bidding 

Neithior  -au  nf  completion;  marriage 

Neithiori  v,  to  keep  a  marriage  feast 

Neithrjjr,  except=Eithr 

Neithwyr  n,  the  evening  past,  last  night 

XemawV  n,  few  in  number :  ad,  hardly, 

Nemo pn-pr,  except  of  me        [scarcely 

Nen  -oedd  nf  ceiling,  vault ;  roof,  top ; 
the  heavens ;  canopy.  Nen  ty,  cock- 
loft, garret 

Nenawr,  orau  nf  upper  story ;  garret 

Nenbren  -i  n,  roof  beam 

Nenfwd,  fydau  n,  ceiling,  arch 

Neniad  n,  ceiling,  vaulting 

Neniar  -oedd  nf  roof  beam 

Nennig  nf  small  brook,  streamlet 

Neppell  ad,  at  no  distance 

Ner  -edd,  nyr  n,  the  Lord 

Nerth  -oedd  n,  might,  power.     Nerth 
ei  draed,  full  speed.     Nerth  ei  g( 
as  loud  as  he  can  bawl 

Nerthedd  n,  potency,  strength 

Nerthfawr  a,  of  great  power 

Nerthiad  n,  strengthening 

Xt-rthiannol  a,  strengthening 

Nerthiannu  v,  to  make  potent 

Nerthiant  n,  strengthening 

Nerth  ineb  n,  efficaciousness 

Nerthog,  Nerthol  a.  powerful,  potent 

Nerthogi,  Nertholi,  Nerthu  v,  to  make 
powerfu  ,  to  strengthen 

Nerthus  a^  efficacious,  potent 

Nerthwch  n.  potency,  energy 


Neryn  n,  child  of  old  age 

Nes  n,  proximate  state 

Nes  a,  proximate;  nearer 

Xes  ad,  until,  before  that 

Nesâd,  n,  Nesedigaeth,  nf  Nesiad,  Nes-' 

iant  n,  approximation,  drawing  near 
Nesaol  a,  approximating 
Nesäu,  Nesiannu  v,  to  approximate,  to 

approach,  to  draw  near 
Nesefin  -ion  n,  neighbour 
Neseifiad,  iaid  n,  relative 
Nesnes  ad,  nearer  and  nearer 
Nesrwydd  n,  nearness,  proximity 
Nest  n,  what  is  compact  or  close 
Nester  -i  n,  cupboard 
Nestig  a,  compact 
Nesu  v,  to  approximate 
Neu  v,  to  pant;  to  wish  or  to  pant  for 
Neu  c,  or  [earnestly 

Neuadd  -au  nf,  hall,  large  room 
Neud  ad,  not ;  is  it  not ;  verily  it  is 
Neued  nf  panting ;  longing 
Neufedd  n,  wealth,  riches 
Neur,  Neus=Neud 
Newid  -iau  n,  change;  bargain 
Newid  v,  to  change,  to  alter 
Newidfa  -oedd  nf  exchange  [alter 

Newidiannol  a,  tending  to  change  or  to 
Newidiannu  v,  to  produce  change 
Xewidiant  n,  act  of  changing 
Newidio  v,  to  change,  to  alter        [able 
Newidiol  a,  changing,  mutable,  change- 
Newidioldeb  n,  changeableness 
Newidwriaeth  nf  commerce,  barter 
Newitty,  tai  n,  exchange 
Newydd  -ion  n,  what  is  new,  news 
Newydd  a,  new,  novel;  fresh.     Papyr 

newydd,  newspaper 
Newydd-dra  n,  newness,  novelty 
Newyddiad,  Xewyddiant  n,  making  new 
Newyddiadol  a,  of  a'new  quality 
Newyddiadur  -on  n,  newspaper 
Newyddiaduriaeth  nf  journalism 
Newyddian  -od  nc,  novice 
Xewyddu  v,  to  make  new 
Xewyddyr  -on,  Xewyddor  -ion  n,  news- 
Xewyn  n,  hunger;  famine  [paper 

Xewyndra  n,  hungry  state 
Xewynllyd,  Xewj-nog,  Xewynol  a,  hun- 
gry, starving,  famishing 
Xewynogaeth  nf  famishment 
Xewynu  v,  to  famish,  to  starve 
Xhw,  Xbwy  pn,  they,  them 
Xhwytriau^H,  they  likewise 
Xi  pn,  we.  us 
Xi,  Xid,  Xis  ad,  not 
Xidr  -au  ».  impediment;  delav 
288" 


NOD 


NUR 


Nidredd,  Nidri  n,  entanglement;   per- 

Nidro  v,  to  entangle  [plexity 

Nif  n,  specific  number 

Nifer  -oedd  -i  n,  number ;  host 

Niferai,  eion  nc,  numerator 

Niferedd  n,  numerousness 

Niferiad  n,  numbering 

Niferiaeth  nf  Niferiant  11,  numeration 

Niferiannu  v,  to  enumerate 

Niferog  a.,  numerous 

Niferogi  v,  to  make  numerous 

Niferol  a.  numerical,  numeral 

Niferu  v,  to  number 

Niferydd  -ion  n,  numerist 

Nifwî  n,  mist,  cloud 

Nig  -ion  n,  what  is  straitened 

Nigio  v,  to  straiten;  to  narrow 
,  Nil!  -ion  n,  poppy 
,  Nillai,  eion  nc,  sickle 

Ninnau/w,  we  also,  us  too 

Nis,  Xi,  Xid  ad,  not 

Kith  -oedd  nf  niece 

Nithiant  n,  purifying 

Nithio  v,  to  winnow 

Nithlen  -i  nf,  winnowing-sheet 

Niwed,  eidiau  n,  harm,  damage,  detri- 
ment, injury,  hurt 

Niweidiannol  a,  of  a  noxious  quality 

Niweidiannu  v,  to  make  a  hurt 

piweidiant  »,  harming  [hurt 

Niweidio  v,   to  injure,  to   damage,   to 

Niweidiol  a,  hurtful,  noxious,  detrimen- 
tal, injurious 

Niweidioldeb  n,  noxiousness 

Niwl  -oedd  n,  mist,  fog 

Niwlach  np,  scattered  clouds 

Niwlen  nf  small  mist,  cloud 

Niwlo  v,  to  become  misty 

Niwlog  a,  covered  with  mist 

No  »,  what  stops  or  keeps  in 

No,  Nog  c,  than=Na,  Nag 

Noc=Xac 

Nod  -au  n  &  nf,  token,  mark.  Haint  y 
nodau,  the  plague.  Hyd  yn  nod,  even, 
up  to  the  mark=Hyd  yn  oed 

Nodach  np,  miscellaneous  notices ;  sun 
dry  articles  [bazaar 

Nodachfa,  fëydd  nf  Xodachdy,  dai  //. 

Nodadwy  a,  remarkable,  notable 

Nodeb  -au  nf  characteristic 

Nodedig  a,  marked,  noted 

Noden  -i  nf  thread,  yarn 

Nodi  v,  to  mark,  to  note 

Nodiadol,  Xodiannol  n,  characteristic 

Xodiadu,  Xodiannu  v,  to  characterize 

Nodiant  n,  notation,  noting 

Nodog  a.  having  a  mark: 


Nodol  a,  marked,  notable        [character 
Nodwedd   -au   -ion  nf,    characteristic, 
Xodweddiad  n,  characterizing ;  discrimi- 
nation; character;  characteristic 
Xodweddu  v,  to  characterize 
Xodwydd  -au  nf  needle 
Xodyn  -au  n,  note ;  mark,  sign 
Xodd  -ion  n,  moisture;  juice,  sap 
Nodded  nf  refuge,  protection  [ary 

Noddfa,  fäu,  fëydd  nf  asylum,  sanctu- 
Xoddi  v,  to  give  refuge,  to  protect 
Xoddiant  n,  protection,  refuge 
Noddlyd  a,  juicy,  full  of  sap 
Xoddlydrwydd  n,  juiciness 
Xoddlydu  v,  to  become  juicy 
Xoddwr,  wjr  n,  protector 
Xoddyn  -au  n,  abyss  [ing  trough 

Noe  -au  nf  platter,  dish,  tray;  knead- 
Xoeaid,  eidiau  nf  platterful 
Xoeth  a,  naked,  bare,  exposed        [ness 
Xoethder,  Xoethedd  n,  nakedness,  bare- 
Noethi,  Xoethiannu  v,  to  make  bare,  to 

bare,  to  denude 
Noethiannol  a,  denuding 
Xoeihiant  n,  denudation 
Xoethlun  -iau  n,  a  nudity 
Xoethlyman  nc,  stark-naked  one 
Xoethlymun  a,  stark-naked 
Xoethni  n,  nakedness,  bareness 
Xof  -ion  n,  what  moves  or  flows 
Xofiadaeth  nf  art  of  swimming 
Nofiadol  a,  swimming 
Xofiadoldeb  n,  buoyancy 
Nofiadur -on  n,  what  causes  to  swim; 
wind  bladder  of  a  fish  [mer 

Xofiedydd  -ion,  Xofiwr,  wyr  n,  swim- 
Xofio  v,  to  swim ;  to  float ;  to  cause  to 
Xog  n,  stop ;  restive  state  swim 

Xog  c,  than=Xag 
Xogio  v,  to  stop ;  to  be  restive 
Xoglyd  a,  restive 
Xol  v,  to  fetch,  to  bring 
Xon,  nbnau  nf  stream,  current 
Xos  -au  nf,  night.     Min  nos,  eve 
Nosi  v,  to  become  night 
Xosig  nf,  night  time,  night 
Xosol  a,  nocturnal,  nightly 
Xoson  nf  night  time,  certain  nigíit,  one 
Noswaith,  weithiau  nf  certain  night 
Xoswyl  -iau  nf  evening  tide,  vigil 
Xoswylio  v,  to  leave  work  at  eve;  to 

watch ;  to  keep  vigils 
Xudd  n,  fog,  mist 
Xuddo  v,  to  become  foggy 
Xug  -ion  n.  quiver,  ripple 
Xugiad  n,  quivering:  rippling 
Nur  -ion  w.  pure  body;  essem  i 
22Q 


Nwf  ft,  what  is  pure:  a,  holy,  pure 

Nwy  -on  re,  gas ;  spirit 

Nwyd  -au  ft,  passion ;  bias ;  whim,  trick 

Nwydedd  ft,  habit  of  freaks 

Nwydo  v,  to  have  a  whim  or  bias 

Nwydol,  Nwydus  a,  whimsical,  full  of 

tricks ;  passionate 
Nwydwyllt  a,  harebrained;  passionate 
Nwydd  -au  ft,  essence;  substance;  ef- 
fects.   Nwyddau,  goods,  merchandize 
Nwyddau  baiarn,  ironmongery.    Per 
nwyddau.  grocery 
Nwyddo  v,  to  make  substantial 
Nwyddol  a,  substantial,  material 
Nwyf  -au  re,  pervading  element;  viva- 
city, energy,  vigour 
Nwynannu  v,  to  cheer  the  spirits 
Nwyfiant  w,  brightness ;  vigour 
Nwyfo  v,  to  enliven,  to  grow  lively 
Nwyt're  -oedd  ft,  firmament,  atmosphere 
Nwyfus,  Nwyfol  a,  full  of  spirits ;  wan- 
ton [spirits 
NwyfoBO  v,  to  become  wanton;  full  of 
Nwyol  a,  gaseous 
Nwyth  -au  ft,  bent;  whim,  prank 
Nwythas  -au  nf,  eccentricity,  oddity 
Nwythufl  rt,  full  of  whims,  freaky 
Nych  ft,  languishing,  pining 
Nycha  i,  behold,  lo,  see 
Nychdod  n,  languishment;  consumption 
Nychlyd  a,  pining;  painful 
Kychol  a.  languishing,  pining 
Nychu  v,  to  languish,  to  pine,  to  vex 
Nydwydd  -au  nf  broach;  needle 
Nydwyddes  -au  nf  needlewoman 
Nydd  -ion  re,  spin,  twist 
Nyddol  a.  apioning,  twisting 
Kyddu  v,  to  spin,  to  twist 
Nyddwedd  nf,  size  of  yarn  in  spinning 
Nyf  en,  snow 

Nyfed  nf,  pure  or  holy  nature 
Nyfel  ft,  subtle  element,  ether 
Nyni  pn,  we,  us 

Nyninnan  np,  we  or  us  likewise 
Nyth  -od  -au  nf,  nest 
Nythaid,  eidiau  nf,  nestful 
Nythfa  -oedd  nf  nesting-place 
Nythgyw  -ion  n,  nestling 
Nyttra  v,  to  nest,  to  nestle;  to  make  a 
Nyw -iau  7i,  vivacity ;  vigour         [nest 


0  ft,  what  goes  or  proceeds 

O  pr,  from ;  of,  out  of;  by.  O  blegid,  be- 
cause, for.  ( )  braidd,  hardly,  scarcely. 
0  ddeutu,  on  both   sides,   about.     0 


ODDF 

honof,  0  honof,  0  bono  (m),  Ö  hoìu 
(/),  Ü  honom,  0  honoch,  0  honynt, 
from,  of,  or  out  of  me,  thee,  him,  &c. 
(Hbno  af,  that :  jrehwnw).   See  Oddi: 

0  c.  if=Os,  Od 

Op»,  it:  he;  she 

0  i,  oh,  alas 

Obry  ad,  beneath,  below 

Obryn  -au  n,  the  second  stage  in  A  bred, 
or  the  circle  of  transmigration,  inter- 
mediate between  Annwn  and  Cydfil 

Oc pr,  from;  out  of;  before 

Oco  ad,  yonder,  at  a  distance=Acw 

Ocr  w,  Ocraeth  nf  usury ;  profit 

Ocredd  n,  osnrioü 

Ocri  n,  usury;  profit,  gain 

Ocri  v,  to  practice  usury 

Ocriad  n,  dealing  in  usury 

Ootid  »,  time  of  youth 

Och,  Ocha  i,  oh,  aL 

Ochain  v,  to  be  uttering  groans 

Ochan,  ochenion  nf, groan,  moan;  woe 

Ochenaid,  eidiau  nf  sigh 

Ocheneidio  v,  to  sigh 

Ocheneidiol  a,  sighing 

Ochi  v,  to  utter  - 1 

Ochr  -au  nf  side,  edge,  rim 

Ochredd  «,  laterality ;  side 

Ochri  v,  to  side;  to  make  a  ledge 

Ochrog  a,  having  sides,  sided 

Ochrol  a,  belonging  to  a  side,  lateral 

Od  (6d)  a,  snow 

Od  a,  notable;  excellent;  odd 

Od  c,  if=0,  Os 

Odfa  -on,  f  e'ydd  nf  opportunity ;  meeting 

Odi  v,  to  snow 

Odiad  «,  falling  of  snow 

Odiaeth  n,  what  is  notable,  rarity 

Odiaeth,  Odiaethol  a,  peculiar,  notable, 

Odiaethu  v,  to  render  notable  [odd 

Odid  ft,  peculiarity,  rarity 

Odid  ad,  probably ;  rarely 

Odl  -au  nf,  rhyme;  ode 

Odli  v,  to  make  rhyme;  to  rhyme 

Odlog  a,  rhythmetical ;  rhymed 

Odlyd  a,  nivous,  snowy 

Odwlaw  n,  sleet 

Odydd  -ion  »,  Oddfellow 

Odyddiaeth  nf  Oddfellowship 

Odyn  -au  nf  kiln 

Odynaid,  eidiau  nf  kilnful 

Odyndy,  dai  re,  kiln  boose 

Odd  pr,  from,  out  of=<  I 

Oddf-au  ft,  excrescence;  knob;  wen 

Oddfi  v,  to  boss;  to  grow  knobbed 

Oddfogi  v,  to  become  knobbed  or  full  of 

Oddfyn  -au  re,  knob,  knur 

240 


OER 


bddi  pr,  out  of,  from.  —  acw,  fi;om 
yonder.      —   allan,  on   the  outside. 

—  am,  —  amgylch,  from  round.  — 
ar.  from  off;  from,  of;  above.  — 
eitlir,  except,  unless;  on  the  exterior. 

—  faes,  —  maes,  from  without.  — 
fewn,  —  mewn,from  within.     —  fry, 

—  fyny,  from  above.  —  gan,  from 
the  possession  of.  —  gerth,  except 
beside.  —  gylch,  from  about.  — 
hwnt,  from  "beyond.  —  lawr, 
obry,  from  below.  —  rhwng,  from 
between.  —  isod,  from  below,  from 
beneath.  —  tros,  from  over,  from 
beyond.  —  uchod,  —  uwch,  Odd 
uwch,  from  above.  —  waered,  from 
below.  —  wrth,  from  by,  from.  — 
yma,  hence,  from  this  place.     —  yna, 

—  yno,  thence,  from  that  place 

Oed  -au  n,  process  of  time;  time  to 
come;  set  time;  age.  Blwydd  oed, 
year  old.     Hyd  yn  oed,  even 

bedfa  -on,  fëydd  nf  set  time;  meeting; 
occasion,  opportunity=Odfa 

Oedi  v,  to  delay 

Oediad  n,  setting  a  time;  delaying 

Oediog  a,  of  long  time ;  aged 

Oedog  a.  full  of  delay;  adult.  Oedog- 
ion,  adults 

Oedol  o,  procrastinating 

Oedran  -au  n,  time  of  life;  age,  full  age 

Oedranu  v,  to  grow  aged 

bedranus  a,  aged,  stricken  in  years 

Oedwr,  wyr  »,  delayer,  loiterer 

Oedd  v,  was,  did  exist 

Oen,  \Vyn  n.  lamb 

Denaidd  a,  like  a  lamb 

Oenan  nc,  lambkin 

Oenes  -au  nf  ewe-lamb 

Oenig  nf  little  ewe-lamb 

Oenol  a,  belonging  to  a  lamb 

Oenyn  n,  lambkin,  little  lamb 

Oer  a,  cold,  frigid;  repulsive 

Oeraidd  a,  somewhat  cold,  chilly 

Oerdra,  Oerder  n,  coldness,  frigidity 

Oerfa,  feydd  nf  cool  place 

Oerfel  -ion  n,  cold  air  or  weather ;  cold 

Oergri,  gr'iau  nf  dismal  cry 

Oergryd  n,  shiver; 

Oergwymp  n,  dismal  fall 

Oen  i\  to  cool,  to  chill ;  to  become  cold 

Oerlais,  leisiau  n,  dismal  voice 

Oerle  -oedd  n,  cool  or  cold  place 

Oerlef  -au  n,  dismal  moan 

Oerllyd  «,  of  cold  quality;  chilly 

Oernad  -au  of  dismal  howl 

Oernadu  v,  to  howl 
16 


OFN 

Oerni  n,  coldness,  chillness 

Oerol  a,  of  a  cooling  nature 

Oerwaedd  nf  dismal  cry 

Oerwedd  nf  chilhng  aspect 

Oerwlyb  a,  cold  and  wet 

Oerwynt  -oedd  ?^,  cold  wind 

Ocryn  n,  cold  person 

Oes  -oedd  -au  nf  age,  period  of  life. 
Yn  oes  oesoedd,  for  ever  and  ever 

Oes  v,  there  is;  is  there; 

Oesbarth  n,  period  of  existence 

Oesdaith  nf  course  of  life 

Oesdranl  a,  life-consuming 

Oesdru  n,  misery  of  life 

Oesfyr  a,  shortlived:  /"oesfer 

Oesgwyn  a.  complaining  of  life 

Oesi  v,  to  pass  through  life ;  to  live 

Oesiad  n,  passing  through  life,  existing 

Oesog  a,  aged,  in  years,  old 

Oesol  a,  relating  to  age,  aged.  Y  bryn- 
iau  oesol,  the  everlasting  hills 

Oesi-an  -au  nf  assigned  period  of  life 

Oesred  nf  course  of  existence 

Oestad  a,  constant=Gwastad,  &c. 

Oeth  a,  intense,  pungent,  harsh 

Oethi  v,  to  render  intense 

Of  en,  atoms :  particles ;  motes 

Of  a,  elementary;  crude;  raw:  insipid 

Qfaidd  a,  raw;  insipid 

Ofawd  n,  making  crude;  mouldering 

Ofedd  n,  elementary  state ;  crudeness 

Ofera,  waste;  vain;  useless;  idle 

Ofera  v,  to  waste ;  to  act  idly 

Oferawl  n,  empty  praise  [ture 

Oferdraul,  dreulion  nf  useless  expendi- 

Oferddyn  -ion,  Oferwas,  weision  n,  dis- 
sipated man,  spendthrift,  worthless 
fellow 

Oferedd  n,  frivolity ;  dissipation 

Ofergais  nf  fruitless, attempt 

Ofergoel  -ion  nf  superstition 

Oferiaith  nf  useless  idle  talk 

Oferwaith  n,  useless  work 

Oferwr,  wyr  n,  idler 

Oferymgais  n,  idle  attempt 

Ofiad  n,  decomposing;  mouldering 

Ofiannu  v,  to  render  friable 

Ofiant  n,  reducing  to  atoms 

Oflyd  a,  decomposing,  jumbled ;  insipid 
Ofn  -au  n,  fear,  dread,  timidity.   Tyngu 
ofn  un,  to  swear  the  peace  against  one 
Ofnadwy  a,  terrible,  frightful 
Ofnedd  n,  fearfulness 
Ofnh'au  v,  to  become  fearful  [intimidate 
Ofni  v,  to  fear,  to  dread ;  to  terrify,  to 
Ofuid  n,  terror,  dread,  fear 
Ofhog,  Ofnus  a,  fearfitl,  timoroas 
241 


QL 

Ofnol  a,  tending  to  frighten 

Ofnusrwydd  n,  tearfulness 

Ofydd  -ion  n,  philosopher;    scienti 

man;  ovate 
Of'yddiaeth  nf,  philosophy ;  science 
Ofyddfardd,  feirdd  n,  scientific  bard 
Ofyddol  a,  philosophical ;  scientific 
Otfeiriad,  iaid  «,  priest,  clergyman 
Offeiriadaeth  nf,  priesthood 
Offeiriadol  a,  priestly,  sacerdotal 
Offeiriadu  v,  to  minister 
Offeiriant,  iaint  n,  sacrifice 
Oft'eiriedyn  n,  priestling 
Offer  np,  implements,  tools ;  gear.    Offer 

aw  en,  cutlery.     Offer  cerdd,  musical 

instruments 
Offeren  -au  nf  sacred  service ;  the  mass. 

Offeren-grys,  surplice  worn  at  mass 
Offerena  r,"to  celebrate  mass 
Offerenol  a,  relating  to  the  mass 
Offerenu  v,  to  perform  mass 
Offeriannol,  Offerynol  a,  instrumental 
Offeriannu  v,  to  act  as  agent 
Offeriant  n,  instrumentality 
Oft'erol  a,  instrumental 
Offeru  v,  to  equip,  to  furnish ;  to  shackle 
Ofi'eryn  -an  n,  instrument,  tool 
Oftrwm  v ,  to  offer=Offrymu 
Ofî'rwm,  ymau  n,  offering,  sacrifice 
Offrymiad  n,  sacrificing 
Offrymu  v,  to  offer,  to  sacrifice. 
Og  -au  nf,  what  is  full  of  motion  or  life ; 

youth;  harrow 
Og  a,  apt  to  move ;  youthful 
Ogaid  nf,  stroke  of  a  harrow 
Oged  -au  -i  nf,  harrow 
Ogedu  v,  to  use  a  harrow=Llyfnu 
Ogfaen,  fain  »,  hip,  fruit  of  the  dog-rose 
Ogi  v,  to  use  the  harrow,  to  harrow 
Ogof  -au,  fëydd  nf  cave,  cavern;  den 
Ogofog  a,  full  of  caves,  cavernous 
Ongl  -au  nf,  corner,  angle 
Ongli  v,  to  make  angular 
Onglog  a,  having  angles,  angular 
Onglvr  -on  n,  quadrant 
O  lianaf,  0  honof.     See  0 
Oi  v,  to  proceed;  to  come  forward 
Oi  i,  well,  very  well 
Oiad  n,  attending;  waiting;  listening 
Oian  n,  listening ;  waitin; 


ORI 

ers;  van  and  rear.  Yn  ol,  according 
to;  ago,  back, past,  after.  Bod  yn  oi 
to  be  behind  or  backward ;  to  be  want- 
ing; to  fall  short.     Olaf,  last 

Olafiad,  iaid  n,  successor.    Olafiaid,  pos- 

Olafiaeth  nf  successorship  [terityi 

Olbrain  n,  the  herb  crowfoot 

Ole  -oedd  nf,  ravine 

Olew  -on  n,  oil,  unction 

Olewwydd  np  (-en  nf),  olive-trees 

Ofi  v,  to  go  last;  to  be  last 

Oliannaeth  nf,  succession 

Oliannol  a,  successive 

Oliannu  v,  to  form  a  track ;  to  succeed 

Oliant  n,  succession ;  tracing 

Oliedydd  -ion  n,  pricker  (in  hunting) 

Olifaid  np,  olives,  olive-berries 

Oliffant  n,  ivory 

Olp  -au  n,  puncture ;  eyelet-hole 

Olrhain  n,  search  after;  scrutiny:  v,  to 
trace ;  to  search 

Olrhe  n,  following  a  track 

Olrhead,  aid  n,  beagle 

Olrheawd  n,  scrutiny 

Olrheinadwy  a,  scrutable;  traceable 

Olrheinio  v,  to  scrutinize ;  to  trace  out 

Olrheinwr,  wyr  n,  tracer,  scrutinizer 

Olw  n,  trace,  track,  mark 

Olwyn  -ion  nf  wheel,  trundle 

Olwyno  v,  to  wheel 

Olwynog  a,  having  wheels,  wheeled     . 

Olynol  a,  following:  ad,  successively 

Olysgrif,  Olysgrifen,  -au  nf  postscript 

Olyniaeth  nf,  succession 

Olynu  v,  to  succeed 

Qlynwr,  wyr,  Olynydd  -ion  n,  successor 

Oil  a,  all,  whole,  every  one 

Oil  px,  all-,  omni-  =Holl 

On,  yn  nf,  ash=Onen 

One  -od  nf,  what  is  headlong ;  oaf 

Onco  pn,  that,  that  there 

Ond  c,  but,  only:  pr,  except,  but 

Onen,  yn  nf,  ash,  ash-tree 

Oni,  Onid,  Onis  ad,  not  ?  is  it  not  ? 
if  not,  unless ;  except,  until.     Onid  e, 
otherwise,  else ;  if  not  so ;  is  it  not  so  ? 

Onol  it,  belonging  to  the  ash 

Onwydd  np  (-en  nf).  ash-trees 

Or  (or)  oroedd  nf,  limit;  margin,  brim 

Or  c,  if=Os,  0,  Od 

Orch  -au  nf  limit ;  rim ;  border 


Oianu,  Oio  v,  to  listen ;  to  wait 

01  -ion  -au  -iaid  w,  mark,  trace,  track  :!Ordeinio  v,  to  ordain 

«,  hindmost,  posterior.  Olion,  remains,  jOrdinhad,  hadau  nf  ordinance 
leavings,  refuse.  Olau,  marks,  impres-  Orfynag,  eig  n,  timepiece 
sions,  footsteps.     Oliaid,  those  that  j  Orgraff  -au  nf  orthography 
are  behind,  or  in  the  rear;  the  rear. 'Ori  v,  to  utter,  to  send  out;  to  puff 
Blaeniaidac  oliaid,  leaders  and  follow-  (Oriadur  -iau  nf.  watch,  timepiece 

242 


PAB 

Oriain  c,  to  puff,  to  pant 

Orian  nf  utterance ;  panting 

Oriawr,  orau  nf  watch 

Oriel  -au  ft,  porch,  gallery 

Orig  nf  little  while.     Orig  fach.   ont' 

Origyn  n,  short  space  [short  hour 

Oriog  a,  having  fits,  fickle 

Oriol  a,  belonging  to  the  hour,  horal 

Orlais,  leisiau  n,  clock 

Orn  -au  n,  start ;  push ;  threat ;  fear 

Ornedigaeth  nf  threatening 

Ornedd  n,  threatening  state 

Ornest  -au  nf  tilting,  combat,  duel 

Ornestwr,  wyr  n,  champion,  dueller 

Orni  v,  to  start,  to  threaten 

Oroian  nf  jubilation;  joy:  v,  to  shout 

us,  0,  Od  c,  if  [in  triumph 

Osai  n,  sweet  juice;  cider 

Osg  n,  what  tends  from  or  out 

Osgatfydd  ad,  peradventure=Ysgatfydd 

Osged  -au  nf  laver,  bason 

Osgl  -au  n,  Osglen  nf  branch ;  twig 

Osglawd  n,  ramification 

Osgli  v,  to  branch  out ;  to  shoot 

Osglog  a,  branchy,  branching 

Osgo  n,  obliquity,  slope.    Ar  osgo,  ob- 

Osgoad  n,  starting  aside  [liquely 

Osgöedd  n,  obliquity ;   starting 

Osgoi  v,  to  go  aslant ;  to  start ;  to  evade 

Osgoilyd  a,  apt  to  start  aside ;  coy 

Osgyd  -au  n,  laver,  bason 

Osio  v,  to  offer  to  do,  to  essay,  to  dare 

Osp  -ion,  ysp  nc,  guest,  visitor 

Ospi  v,  to  come  as  a  visitor 

Ostid  nf  epithet  for  a  shield 

Ostl  -oedd  nf  open  place ;  inn 

Ostri,  Ostlys  n,  display  of  hospitality 

Osw  11,  what  runs  onward ;  steed 

Oswydd  np,  war-horses ;  cavalry  [haps 

Osyd  ad,  if  so  be;  peradventure,  per- 

Ow  n,  breathing  out ;  moan :  i,  alas  !  oh  ! 

P. 

Pa  a,  what.  Pa  beth,  what  thing,  what. 
Pa  bryd,  what  time,  when.  Pa  bynag, 
whatever.  Pa  fodd,  how.  Pa  "ham, 
why,  wherefore.  Pa  le,  what  place, 
where.     Pa  wedd,  in  what  manner 

Pab  -au  n,  father,  pope 

Pabaidd  a,  papal;  popish 

Pabell,  pebyll  nf  tent ;  tabernacle 

Pabelliad  n,  fixing  a  tent 

Pabellu  v,  to  pitch  a  tent,  to  tabernacle 

Pabi  n,  the  poppy 

Pab'ior  o,  papaverous 

Pabir  np,  rushes ;  rash  candle* 


PAL 

Pabl  -au  n,  vigour,  energy 

Pablaidd  a,  active ;  nervous 

Pabledd  ft,  activity;  vigour 

Pablu  v,  to  invigorate 

Pabwyr  ft,  wick,  candle-wick         » 

Pabwyr  np  (-en  nf  -yn  n  ),  rushes 

Pabwyra  v,  to  gather' rushes 

Pabwyrog  a,  full  of  rushes ;  full  of  wick 

Pabydd  -ion  n,  papist,  Koman  Catholic 

Pabyddiaeth  nf,  popery 

Pabyddol  a,  papistical,  popish       [tains 

Pad  n,  what  keeps  together ;  what  con- 

Padell  -i,  pedyll  nf,  pan 

Padellaid,  eidiau  nf  panful 

Padellan,  Padellig  nf  little  pan 

Padelleg  nf  the  knee-pan 

Padellu  v,  to  form  a  pan 

Pader  -au  n,  Paternoster,  the  Lord's 

Prayer.     Paderau,  beads 
Pae  n,  constraint ;  panting 
Paeled  -au  nf  spread,  plaster ;  scull-cap 
Paen=Paun 
Paent  n,  paint ;  colour 
Paentio  v,  to  paint 
Paeol  -au  n,  pail ;  pot 
Paetu  ad,  on  every  side=Peutu 
Paeth  n,  concurrence,  agreement 
Paff  -iau  n,  lump ;  hulk 
Paffio  v,  to  lmnp ;  to  thump,  to  box 
Pang  -au  n,  convulsion,  pang ;  fit 
Pango  v,  to  have  a  convulsion  or  a 
Pangol  a,  convulsive  [fainting  fit 

Pangu  v,  to  convulse 
Pai  ft,  what  is  objective 
Paid  n,  cessation,  quiet 
Paill,  peillion  en,  farina,  flour 
Pain  en,  bloom;  fine  dust;  farina 
Pair,  peiriau  n,  instrumentality;  cause; 

boiler;  cauldron 
Pais,  peisiau  nf  coat ;  petticoat.     Pais 

arfau,  coat  of  arms 
Paisg  ft,  coating ;  pod 
Paith,   peithion,    peithiau    ft,    glance; 

prospect;  scene 
Pal  -au  nf  spread ;  ray ;  spade 
Pal  -od  ft,  the  puffm  [ing  out 

Palad  -on  n,  radiating,  beaming,  shoot- 
Paladr,  pelydr  n,   ray;    beam;    shaft; 

stem;  stalk;  axis 
Paladrog  «,  having  a  shaft 
Paladru  v,  to  beam,  to  shaft;  to  bole 
Paladrwym  -au  ft,  flail  joint 
Paladu  v,  to  beam,  to  radiate 
Palalwyf  nf  the  lime-tree 
Palas  -au  n,  palace 
Paled  -au  nf  shaft;  javelin 
Paledrydd  -ion  n,  maker  of  darts 
243 


PAN 


PAR 


Paledu  V,  to  cast  a  dart  [pall 

Palf  -au  nf  flat  end  of  a  shaft;  paw; 
Palfaid,  eidiau  nf  stroke  of  a  palm 
Palfais,  eisiau  nf  shoulder-blade,  the 
Palfclu  v,  to  grope  about         [shoulder 
Palfod  -au  nf,  stroke  of  a  paw 
Palfog  a,  pawed;  having  a  pain 
Palfre  -od  nf  palfrey,  nag 
Palfu  r,  to  grope  gently ;  to  pav 
Palff  -au  n,   broad  or  square  figure. 

Palff  o  ddyn,  square-built  man 
Palffrai,  eiod  nf  palfrey 
Pali  n,  glossy  surface;  satin 
Palis  -au  n,  pale,  wainscot ;  the  steep  of 
Paliso  v,  to  pale,  to  wainscot       [a  rock 
Palisog  or,  paled,  wainscoted 
Palm  n,  spread  :  nag 
Palmant  -au  »,  pavement 
Palmantu  v,  to  lay  a  paving,  to  pave 
Palmidwydd,  Pahnwŷdd  nj>  (-en  nf), 
Palor  -ioíi  n,  delver,  digger  [palm-ti 
Palores  -au  vf  chough,  daw 
Palu  v,  to  delve,  to  dig 
Pall   n,   loss  of  energy;  miss,  failure; 

nought;  neglect 
Pall  -au  n,  mantle;  pavilion 
Palladwy  a,  fallible;  periBliable 
Pallder,  PaUdod   n,   fallibility;   failed 

state;  failure,  abortiveness 
Pallen  nf  coverlet,  quilt 
Paiiiant're,  failure;  neglect 
Pallu  v,  to  fail;  to  cease:  to  neglect 
Pam  ad,  wherefore?  why? 
Pan  -au  n,  pan,  bowl,  cup 
Pan    n,  fulling,  milking.     Melin   ban. 

fulling-mill,  fullery 
JPân  «,  down,  fur;  nap 
Pail  ad,  when,  whence,  since  [ther 

.  Panan  n,  what  involves  or  works  toge- 
Pand  ad,  what  but,  not 
Pandy,  dai  n.  fulling-mill 
Paned  ad,  when,  at  which  time 
Paneg,  penyg  nf,  gut,  entrail 
Panel   -i   n,   thick   platting  of  straw 

cushion  of  a  packsaddle 
Panelog  a,  plaited;  panelled 
Panelu  v,  to  plait,  to  mat,  to  panel 
Panfa,  fëydd  rf  fulling;  banging 
Pam%s  nf,  plaited  straw,  mat,  partition 

of  plaited  straw :  np,  parsnips.     Paii- 

nas  y  dwfr,  water  parsnips 
Pannu  v.  to  hem  in ;  to  make  a  deprt 

sion  ;  to  cause  a  panic 
Pannwl,  ylau  n,  dimple;  dingle 
Punnyledd  n.  concavity 
Pannyhi  v,  to  cause  a  sinking  [low  place 
Pant  -an.  pcntydd  n,  depression,  hollow, 


Pantog  a,  having  a  hollow  or  concavity 
Pantu  v,  to  sink  in;  to  form  a  hollow; 

to  indent ;  to  dimple  [shrink 

Panu  v,  to  fur;   to   full;  to  bang; 
Panwaen,  weunydd  nf  peat  moss 
Panwr,  wyr  nf  fuller ;  banger 
Panwriaeth  nf  trade  of  a  fuller 
Papyr   -au   n,  paper.     Papyr  newydd, 

newspaper 
Papyrfrwyn  np  (-en  nf),  papyri  (s  pa- 

pyrus),  vised  in  ancient  Egypt  as  paper 
Papyrol  o.  consisting  of  paper 
Papyryn  n,  piece  of  paper 
Par  -au  n,  state  of  readiness;  pair 
Par  -au  n,  cause;  germ;  spear 
Para  r,  to  continue,  to  last,  to  endure 
Parabl  -au  n,  speech;  discourse 
Parad  n,  causation,  causing 
Paradwy  a,  causable,  effectible 
Paradwyo  r,  to  effect 
Paradwys  nf  paradise.     Cylion  parad- 

wys,  Spanish  flies,  cantharides 
Paraeth  if  causation,  cause 
Paraethu  v,  to  render  causative 
Pare  -iau  -au  n,  enclosure;  park 
Parcio  v,  to  enclose,  to  hedge  in 
Parch  n,  respect,  reverence 
Parchadwy  a,  respectable 
Parchedig  a,  respected ;  reverend 
Parchedigaeth  nf  reverence 
Parchell,  perchyll  ».  little  pig 
Parchlawn  a,  respectful 
Parchlouder  n,  respectfulness 
Parchu  v,  to  respect,  to  revere,  to  have 

regard  for,  to  esh  em,  to  reverence 
Parchus  a,  respectful ;  respectable 
Parchusedd  n,  respectableness 
Pardwn,  dynau  n,  pardon 
Pardynu  v,  to  pardon,  to  forgive 
Parddu  n,  fire-black,  smut 
Pardduo  v,  to  smut,  to  grow  smutty 
Pared,  parwydydd  n,  partition  wall,  wall 
Paredlya  »,  pellitory  of  the  wall 
Parfaes,  eisiau  rf  epithet  for  a  shield 
Parfyg  n,  the  herb  henbane 
Parhad  n,  continuance,  duration 
Parhaol  n,  continuing,  lasting      [tinue 
Parb.au  v.  to  persevere:  to  last;  to  con- 
Parhäus  a,  constant,  of  long  continuance 
Pari  «,  drove,  flock 
Pariad  n,  causing;  bidding 
Parlas  -au  n,  green  plat  of  ground 
Parlawr,  lorau  n,  parlour 
Parliant  n,  interlocution 
Parlio  r,  to  discourse;  to  argue 
Parlys  n,  palsy.     Parlys  mud,  apoplexy 
Pariysu  v,  to  paralyze 

244 


PAW 


PED 


Parod  a,  ready,  prepared ;  prompt 
Parodi  v,  to  make  ready,  to  preparers 
Parotoi 

Parodiaeth  nf  Parodiant  n,  preparation 
Parodol  o,  preparatory,  preparing 
Parodoldeb,  Parodnvydd,  Parodedd  n, 

preparedness,  readiness 
Parol  a,  causing,  creative 
rarotoawl  a,  preparatory,  preparing 
Parotöedd  n,  preparedness 
Parotoi  v,  to  prepare,  to  get  ready 
Parsel  -au  n,  -what  is  aimed  at,  butt 
Parth  -au  n,  part;  division;  region 
Parthadwy  o,  discriminable,  divisible 
Partbed  -oedd  n,  division 
Parthedigaeth  nf  discrimination 
Parthedigol  o,  discriminative 
Partbedd  n,  divided  state 
Parthgymmeriad  n,  participle 
Partbiannol  o,  discriminative 
Partbiannu  v,  to  discriminate,  to  divide 
Partbiant  n,  division,  sharing  [ing 

Parthol  a,  discriminate ;  parting,  divid- 
Parthred  -ion  n,  distinction ;  party 
Partbrediad,  Partbrediant  n,  discrimi- 
Parthredu  r,  to  discriminate       [nation 
Partbredus  a,  discriminating      [divide 
Parthu  i\  to  partition,  to  separate,  to 
Partbyd  n,  distinction;  characteristic 
Paru  r,  to  put  in  continuity;  to  pair 
Parwar  a,  .silent ;  calm ;  still 
Parwg,  ygoedd  n,  enclosed  field,  park 
Parwyd  -ydd  «,  Parwyden  -au  nf  par- 
Parwydo  v,  to  make  a  partition    [tition 
Parwydd  -iaid  «,  verb 
Panvyddiad,  iaid  n,  verb=Perwyddiad 
Parydd  -ion  »,  causer,  procurator 
Pas  n,  exit;  cough;  hooping  cough 
Pasc  n,  the  festival  of  Easter,  the  Pass- 
over-.    Pasc  Bycban,  Low  Sunday 
Pasg  n,  feeding,  fattening 
Pasgedig  a,  fatted,  fattened 
Pasgiad  n.  the  act  of  fattening 
Pasgnawd  n,  tendency  to  fatten 

'    Pasio  ?',  to  expel ;  to  pass 

Pastwn,  tynau  n,  long  staff,  pole;  baton 
Pastynu  i\  to  beat  with  a  staff 
Pathawr  ad,  what  matters  it 

;     Pathew  -od  n,  the  dormouse 

■     Pan,    peuoedd    nf,    inhabited    region, 
Paun,  peunod  n,  peacock  [country 

Paw  h,  what  extends  round 
Pawan  nc,  spreader;  peacock 
Pawb^j»,  everybody,  all  persons,  all 
Pawd,  podau  nf,  what  stretches   out; 
Pawen  -au  nf  paw;  claw;  hoof  [shank 
Pawenu  v.  to  use  the  paw 


Pawgen  -au  nf  sock  for  a  foot 

Pawl,  polion  n,  pole,  stake 

Pawr,   porion  n,   pasture;  grazing;  v, 

will  graze ;  will  devour 
Pe  c,  if,  though 
Pebra  v,  to  keep  chattering 
Pebraeth  n,  chattering 
Pebre  n,  chatter,  chat 
Pebyll  np,  tents,  pavillions:  s  pabell 
Pebyll  -au  n,  tent,  pavilion 
Pebyllio  v,  to  pitch  tents 
Pecaid,  eidiau  ?^,  bushel  (S.W.) 
Pech  n,  sin 

Pechaberth  -au  n,  sin-offering 
Pechaxlur  -iaid  n,  sinner 
Pechaduri,  Pechadurusrwydd  n,  sinful- 
Pechaduriaeth  nf  sinful  state        [ness 
Pecbadurus  a,  sinful,  wicked 
Peehod  -au  n,  sin,  evil  act 
Pechu  v,  to  commit  sin,  to  sin 
Ped  -ion  n,  what  bears  onward,  foot 
Ped,  Pe,  Pes  c,  if,  though 
Pedair  of  four :  m  pedwar 
Pedeiran  -au  nf  one-fourth,  quarter 
Pedest  n,  motion  of  the  feet 
Pedestr  -on  n,  pedestrian 
Pedestres  -au  nf  female  walker 
Pedestrig  n,  walking  pace 
Pedestrol  a,  foot-travelling 
Pedestru  v,  to  travel  on  foot 
Pedi   n,   round  way  of  asking:    v,   to 

crave  indirectly 
Pedol  -au  nf  pedal,  shoe  (as  of  a  horse) 
Pedoli  v,  to  shoe 
Pedolog  «,  shod  (as  a  horse) 
Pedrain,  einau  nf  buttock;  crupper 
Pedreindor  n,  crupper  cover 
Pedrog  «,  of  a  square  form 
Pedrogl,  Pedrongl,  -au  n,  quadrangle, 

square :  a,  square 
Pedroglawd  n,  quadrating 
Pedrogledd  n,  quadrature 
Pedrogli,  Pedrongli,  Pedroià,  Pedru  v, 

to  form  a  square, to  quadrate,  to  square 
Pedroglyn  -au  n,  quadrate 
Pedronglog  a,  quadrangular 
Pedror  -au  n,  quadrangle,  square 
Pedrus,  &c.=:Petrus,  &c. 
Pedrwg  n,  quadrature ;  perfect  state 
Pedrwgl,  yglon  n,  what  is  perfect ;  model 
Pedryad  n,  quadrating,  squaring 
Pedryael  -oedd  nf  what  has  four  skirts  ; 
Pedrybed  -ion  n,  quadruped       [square 
Pedrychwal  a,  four  ways  of  spreading 
Pedrychwelyd  v,  to  spread  four  ways 
Pedryd  -on  n,  quadrate,  square 
Pedrvdan  n,  what  spreads  four  wavs 
245 


PEG 

Pedrydant  n,  quadrate  state 
Pedrydu  v,  to  quadrate 
Pedrydydd  n,  fourth  day  of  a  week 
Pedryfal  -au  n  &  a,  square 
Pedryfan  -oedd  n,  quarry ;  quarter 
Pedryfanu  v.to  form  quarters,  to  quarter 
Pediygan  n,  what  is  contained  between 
four ;  pinch  between  the  three  fingers 
and  the  thumb  [the  thumb 

Pedryging  n,  pinch  of  three  fingers  and 
Pedrylaw  n,  square  used  by  artizans 
Pedrvled  ?i,  square  superficies 
Pedrylef  -au  n,  perfect  voice 
Pedryliw  -iau  n,  perfect  colour 
Pedrylun  -iau  n,  perfect  figure 
Pedryo  v,  to  make  of  four  parts  [square 
Pedryoli,   Pedryori  v,  to  quadrate,  to 
Pedryor  -ion  n,  quadrate,  square 
Pedryran  -au  nf  a  quadrant 
Pedrysawdd,  soddion  n,  a  square  root 
Pedw  n,  what  is  complete,  a  square 
Pedwar  am,  four:  ypedair  [thing 

Pedwaran  -au  nc,  fourth,  quartern,  far- 
Pedwarcarn  np,  four  hoofs:    a,  four- 
hoofed 
Pedwarcarnog,  Pedwarcarnol  a,  four- 
footed,  having  four  hoofs.     Pedwar- 
carnol ion,  quadrupeds 
Pedwarcamu  v,  to  gallop 
Pedwardull  n,  quadriform 
Pedwardyblyg  -ion  n,  quadruplicate 
Pedwaredd  aj,  fourth :  m  pedwerydd 
Pedwariad,  iaid  n,  quaternion 
Pedwariannu  v,  to  make  up  of  four 
Pedwariant  n,  quateniity 
Pedwarochrol  a,  quadrilateral 
Pedwarplyg  a,  four-fold 
Pedwartroed  -ion  n,  quadruped  [footed 
Pedwartroediog,  Pedwartroedol  a,  foor- 
Pedwerydd  am,  fourth:  f  pedwaredd 
Pedyd  np.  infantry 
Pedd  -au  n,  foot=Ped,  Troed 
Peddestr  -on  ?*=Pedestr,  &c. 
Peddyd,  Peddytos  np,  infantry 
Pefr  a,  fair,  beautiful,  fine,  pretty,  smart 
Pefredd  n,  radiancy;  gairishness 
Pefren  -od  nf,  smart  little  female,  belle 
Pefri  n,  splendour;  gairishness 
Pefrin  a  radiant,  gairish 
Pefrol  a,  radiating;  full  of  gaiety 
Pefru  v,  to  radiate ;  to  smarten 
Pefrwydd  np  (-en  nf),  spruce 
Pefryn  -od  n,  smart  beau 
Pefwch,  Pefychdod  n,  dilation ;  effusion 
Pefychu  v,  to  dilate ;  to  gush,  to  puff 
Peg  -au  n,  agent  of  expansion;  eight 
bushel  measure,  quarter 


PEL 

Pegaid,  eidiau  n,  contents  of  a  quarter 
Pegor  -au  n,  pivot ;  pert  one 
Pegori  v,  to  form  a  pivot  or  axis 
Pegwn,  ynau  n,  pivot,  pole,  axis.     Pe- 

gwn  y  gogledd,  north  pole 
Pegwr,  yrion  n,  pivot,  axis 
Pegynol  a,  belonging  to  an  axis,  polar 
Pegynu  v,  to  form  a  pivot  or  axis 
Pei  c,  if  it  were,  if  it  should  be 
Peidio  v,  to  cease,  to  leave  off.  Peidiwch, 
Peilio  v,  to  spread  out;  to  radiate  [don't 
Peillged  -ion  nf,  tribute  of  flour 
Peillied  n,  bolted  meal,  flour 
Peillio  v,  to  bolt,  to  searce 
Peillion  np,  fine  flour,  powder 
Peinio  v,  to  yield  bloom  or  farina 
Peio,  Peiodi  v,  to  render  objective 
Peiol  a,  objective;  perceptive 
Peiraid,  eidiau  nf,  cauldronful 
Peiran  -oedd  nf,  necessary 
Peiriad  n,  causer;  cause  [organic 

Peiriannol  a,  instrumental ;  organized, 
Peiriannoli  v,  to  render  causative 
Peiriannu  v,  to  put  in  a  state  to  act; 

to  organize ;  to  harness 
Peiriannwr,  wyr,  Peiriannydd    -ion  n, 

engineer;  organizer;  harnesser 
Peiriant,  iannau  n,  instrument,  machine, 
Peiriennyn  n,  instrument  [engine;  tool 
Peirwyddiad,  iaid  n,  verb=:Pe)wvddiad 
Peisgwyn  n,  the  great  white  poplar 
Peisgylch  -au  n,  crinoline 
Peiswyn  n,  chaff 
Peithas  -au  nf  scout,  scout  boat 
Peithiant  n,  laying  open ;  scouting 
Peithin,  Peithiw  a,  being  open  or  plain 
Peithio  v,  to  lay  open;  to  scout 
Peithiog,  Peithig  a,  open,  desert,  waste 
Peithwg  n,  open  space;  hunting-ground 
Peithwydd  np,  the  slay,  or  the  reeds  of 

a  loom 
Peithyn  -au  n  &  en  (-en  nf),  what  is 

open ;  open  surface ;  tile,  slate ;  sheet, 

page ;  slay  of  a  loom ;  cog 
Peithyndo  n,  tiled  roof 
Peithynen  nf  the  ancient  bardic  writing 

frame,  consisting  of  the  ebillwydd,  or 

staves,  on  which  the  letters  were  cut, 

and  the  pillwydd,  or  supporters,  in 

which   the   end  of  the  staves  were 

fixed 
Pel  -au  -i  nf  moving  body ;  ball 
Pela  -on  n,  what  hovers ;  titmouse 
Peled  nf  ball,  bullet 
Peledu  v,  to  throw  a  ball 
Peleidral  n,  pushing  of  spears 
Peleidriant  n.  radiation 

246 


PEN 

Peleidrio  v,  to  radiate=Pelvdru 
Pelen  -i  nf  little  ball ;  bullet ;  pill 
Pelenu  v,  to  form  into  a  ball 
Pelgip  -au  nf,  racket  for  a  ball 
Pelid  ii.  radiancy,  splendour 
Pelio  v,  to  ray,  to  brandish 
Pelre  re,  turmoil,  bustle;  billiards 
Pelu  v,  to  throw  a  ball ;  to  ball 
Pelwr,  wyi  re,  ball-player 
Pelyd  np.  stockings  without  feet 
Pelydr  -on  -au  np,  rays,  beams 
Pelydrog  a,  radiant,  gleaming 
Pelydru  v,  to  radiate,  to  gleam 
Pelydryn  re,  ray,  beam 
Pell  a,  distant,  remote,  far 
Pellâd  re,  removing  to  a  distance 
Pelläu  v,  to  put  far  off;  to  go  far  off 
Pellder,  Pelldra  re,  remoteness,  distance 
Pelldrera  -iau  nf  far  view 
Pelldremiant  re,  far  viewing 
Pellddrych  -au,  Pellwelyr  -on  re,  tele- 
scope, spymg-glass 
Pellebrol,  Pellebyrol  a,  telegraphic 
Pellebru  r,  to  telegraph 
Pellebyr  -on  n,  telegraph.     —  trydan, 

—  trydanol,  electric  telegraph 
Pellen  -au  -i  nf  round  mass,  ball 
Pellenaidd  a,  like  a  ball 
Pellenig  a,  of  distant  range,  far,  remote 
Pellenigrwydd  re,  remoteness 
Pellenu  v,  to  form  into  a  ball 
Pellfynag,  eig  re,  telegraph 
Pellfyneg  -ion  nf  telegram  [telegraphy 
Pellfynegiaeth,    Pellebraeth,    -au    nf 
Pellt  n,  what  is  external;  surface 
Pelltu  v,  to  form  a  surface 
Pellu,  Peliynu  r,  to  remove  far  off 
Pellus  a,  surrounding;  compact 
Pellynig  a,  far-extending 
Pen  -au  n,  head ;  chief;  end 
Pen  a,  head,  chief,  supreme 
Penadur  -iaid  re,  supreme,  sovereign 
Penadur  -on  re,  sovereign,  coin 
Penaduriaeth  nf  supremacy         [chief 
Penaeth  nf,  supremacy:  n,   principal, 
Penaethu  v,  to  act  as  a  chief 
Penaf  a,  chief,  principal,  most  eminent 
Penafiaeth  nf  pre-eminence 
Penagored  a,  open  at  the  top 
Penaig  re,  sovereign,  chief 
Penant,  aint  n,  supremacy 5  sway 
Penardd.  eirdd  nf  projection  of  a  hill 
Penarth,  eirth  nf  promontory 
Penaur  re,  the  yellow  hammer 
Peubaladr  a,  particular;  general,  uni- 
versal [gerheads 
Penben  ad,  with  heads  together ;  at  log- 


PEN 

Penbleth  nf  distraction  of  head 
Penboeth  a,  bot-headed :  nf  the  culerage 
Penbwl  a,  blunt-headed,  thick-headed, 

stupid 
Penbwl,   Penbwla,   Penbyliad,   penbyl- 

iaid  re,  blockhead,  dullard ;  tadpole 
Penbyledd  re,  blockishness,  stupidity 
Pencais,  ceisiaid  re,  receiver  general 
Penceirddiad,  iaid  re,  chief  singer  [song 
Penceirddiaeth   nf  office  of  a  chief  of 
Penceisiad,  iaid  re,  chief  collector 
Pencenedl  -oedd  re,  chief  of  a  family 
Pencerdd,  iaid  re,  master  of  song 
Penci,  cwn  n,  the  dog-fish 
Penciwdod  -iaid  re,  generalissimo 
Penclwm,  clymau  re,  knot  at  the  end 
Pencnaw  -iau  re,  receiving  end  of  a  joint 
Pencyfoistedd  n,  high  court 
Pencynghor  -iaid  re,  chief  counsellor 
Peneynydd  -ion  re,  chief  huntsman 
Penchwiban  o,  light-headed,  giddy 
Penchwibandod  re,  eapriciousness 
Penchwibanu  v,  to  become  hare-brained 
Pendant  a,  express ;  arbitrary 
Pendefig,  Pendeddig,  -ion  n,  grandee, 

nobleman,  peer,  chieftain 
Pendefigaeth  nf  aristocracy,  peerage 
Pendefiges  -au  nf  iady  of  quality,  peeress 
Penderfyniad  re,  conclusion,  determina- 
Penderf'ynu  v,  to  determine  [tiou 

Pendew  a,  thick-headed ;  stupid.  Hwyad 

bendew,  loggerhead  duck 
Pendifadu  v,  to  distract 
Pendifaddeu  a,  indispensable,  special 
Pendist  -iau  n,  piazza,  colonnade 
Pendodaeth  nf  superiority 
Pendodi  v,  to  render  peculiar 
Pendodol  a,  discriminative  [turry 

Pendraffollach  ad,  heels  over  head,  topsy- 
Pendramwnwgl  a,  headlong 
Pendraphen  a,  huddled;  confused 
Pendrawn  a,  giddy-headed 
Pendreiglo  v,  to  roll  the  head  about 
Pendrist  a,  having  a  drooping  head,  sad 
Pendro  nf  vertigo ;  staggers 
Pendroi  v,  to  become,  giddy 
Pendrondod  n,  giddy-headedness 
Pendroni  v,  to  be  hare-brained 
Pendrwm  am,  heavy-headed,  top-heavy : 

/"pendrom 
Pendrymu  v,  to  grow  top  heavy 
Pendwmpian  v,  to  be  nodding 
Penddar    nf   Penddaredd    re,    vertigo; 

giddiness  of  the  head 
Penddariad  n,  growing  giddy 
Penddaru  v,  to  grow  giddy  headed 
Penddiged  nf  inflamed  tumour,  bile 
217 


PEN 

Penddu  n,  the  bird  blackcap;  marsh 
Penddüyn  -od  n,  botch,  bile  [cudweed 
Penelin  -au  n  &  nf  top  of  the  elbow ;  the 
Penelino  v,  to  elbow  [elbow 

Penes  -au  nf,  lady  of  high  rank 
Peneuryn  n,  goldfinch ;  yellow  hammer 
Penfaddeu  a,  specially  forfeited 
Penfain  a,  having  a  pointed  head  or  top; 
Penfasa,  shallow-pated;  stupid  [copped 
Penfeddal  a,  soft-headed ;  simple 
Penfeddw  a,  giddy-headed 
Penfelyn  am,  yellow-headed :  f  penfelen. 

Y  penfelyn,  the  yellow  hammer 
Penfoel  a,  bare-headed;  bald-headed 
Penfras  a,  fat-headed :  it,  the  cod-fish 
Penffest  a,  headstrong;  obstinate 
Penffestin  -ion  nf  helmet 
Penffestr  -au  n,  head-stall ;  collar ;  halter 
Penffetur  a,  headstrong;  stubborn 
Penffluwch  a,  bushy-headed 
Penffrwyn   -au   n,   head-stall,  muzzle; 
Pengadarn  o,  strong-headed        [halter 
Pengaled  a,  hard-headed  :  nf,  knapweed 
Pengam  a,  having  the  head  turned ;  ob- 
stinate, perverse,  headstrong 
Pengamrwydd  n,  wryness  of  the  head ; 

perverseness,  obstinacy 
Pengauad  a,  closed  at  the  top 
Pengernyn  n,  the  gurnard 
Penglog  -au  nf  skull,  noddle 
Pengloi  v,  to  close  the  end 
Penglwm,  glymau  ft,  knot  at  the  end 
Penglymu  v,  to  tie  at  the.  end ;  to  settle, 

to  decide,  to  set  at  rest 
Pengoch  a,  red-headed:  nf,  knotgrass 
Pengoll  a,  having  the  end*k>6t 
Pengrach  a,  scabby-headed 
Pengrest  a.  scurfy-headed 
Pengroes  a,  having  the  end  crossed 
Pengrwn  am,  round-headed  :  /pengron 
Pengrych  ac,  rough  or  curly  headed :  f 

pengrech 
Pengryniad,  iaid  n,  round-head 
Penguwch  -iau  n,  cap,  bonnet 
Penhaiarn  -od  n,  the  gurnard 
Penhwntian  v,  to  be  tottering 
Penhwyad,  aid  n.  the  pike  or  jack 
Penhynaif,  hyneifion  n,  supreme  elder 
Peniadur  -iaid  n,  principal;  top 
Penial  n,  capital;  chief;  helmet 
Peniant  n,  capitation 
Penig  nf,  nip,  nib,  nibble 
Penlas  a,  blue-headed :  nf,  the  knotgrass 
Penlin  -iau  nf,  top  of  the  knee,  knee 
Penlinio  v,  to  kneel  down 
Penlöyn  n,  blackcap ;  titmouse 
Penllad  n.  supreme  good 


PEN 

Penile  n,  head-stead;  numskull 
Penlliain,  llieiniau  n,  head-cloth 
Penllorcan  n,  jolt-head 
Penllwyd  a,  gray-headed  :  n,  grayling 
Penllwydi,    Penìlwydni   n,  grayness   of 

the  head 
Penllyw  -iau  n,  chief  leader;  the  stone 

next  to  a  corner 
Penllywiawdwr.  wyr  n.  general 
Penllywodraeth  nf.  supreme  government  ■ 
Penllywydd  -ion  n,  sovereign 
Penllywyddiaeth  nf,  sovereignty 
Pennill  -ion  n,  verse,  stanza 
Pennilliach  np,  trifling  verses 
Pennillio  v,  to  form  stanzas 
Pennod  -au  nf,  chapter 
Pennoeth  a,  bare-headed 
Penod,  Penawd  »,  conclusion,  end.  close 
Penodi  v,  to  specify,  to  assign,  to  appoint 
Penodol  a,  particular,  especial;  definite, 
Penodoldeb  n,  definitiveness  [specific 
Penodoli  v.  U>  render  definitive 
Penol  a.  capital,  principal 
Penon  -au  nf.  pennant,  flag 
Penor  -au  u.  headpiece;  muzzle,  head- 
Penpryd  n,  visage,  aspect  [stall 

Penre  nf  hair-lace,  fillet 
Penrhaith,  rheithiau  ?t,  what  has  chief 

right,  the  chief  of  the  law 
Penrheithiant  n,  sovereignty        [joram 
Penrudd  a.  ruddy-headed :  nf  wild  ma- 
Penrwvm  -au  n,  head-band ;  muzzle 
Penrydd  a.  loose-headed;  loose-ended; 

licentious,  profligate 
Penryn  -oedd  -au  ?t,  promontory,  cape 
Pensach  nf  the  mumps 
Pensaer,  seiri  »,  chief  architect 
Pensag  n,  the  hop-plant,  hops 
Pensedd  -au  nf  supreme  seat 
Pensel  -au  n,  grand  standard 
Penswyddog  -ion  n,  chief  officer 
Pensyfrdan  a,  light-headed,  stunned 
Pensyfrdandod  n.  craziness  [stun 

Pensyfrdanu   v.  to  craze  the  head;  to 
Pentan  -au  n.  fire  back,  hob :  a.  made  at 

the  hearth,  homespun,  homemade 
Pentenlu  -oedd  n,  head  of  a  family 
Pentewyn  -ion  n.  firebrand 
Penteyrn  -edd  -oedd  »,  chief  prince 
Pentir  -oedd  v.  headland  ;  land  steward 
Pentref  -i  -ydd  »,  Tillage 
Pentrefaeth  if  villagery 
Pentwr,  tyrau  n,  raised  heap,  heap 
Penty,  tai  n,  penthouse,  shed     [mulate 
Pentyru  v,  to  heap,  to  amass,  to  accu- 
Pentywysog  -ion  »,  supreme  prince 
Penu  v.  to  predominate:  to  specify 
24S 


__P  E  R 

Penwag  a,  empty-headed 
Penwag,  weig  n,  herring 
Penwan  «,  weak-headed 
Penwar  -au  n,  head-stall;  muzzle 
Penwendid  n,  weakness  of  the  head 
Penwisg  -oedd  nf,  head-dress 
Penwn,  ynau  re,  banner,  standard 
Penwyn   am,    white    headed:    n,  bald 

buzzard:  q/*penwen 
Penwyni  n,  whiteness  of  head 
Penyd  n,  atonement,  penance 
Penydiad  n,  doing  penance 
Penydiol  a,  atoning,  expiatory 
Penygen  nf  paunch,  gut 
Penygu  v,  to  render  peculiar 
Penyn  n,  capital  (in  architecture) 
Penynad  -od  re,  chief-justice 
Penysgafn  a,  light-headed 
Pepra  v,  to  keep  chattering 
Pepraeth  n,  chattering,  babbling 
Pepru  v,  to  chatter,  to  prate 
Per  np,  pears,  pear-trees ;  sweet  fruit 
Per  a,  delicious,  sweet,  luscious 
Per  -au  nf  spit=Bêr 
Peran  -au  nf  pear 
Perarogl  -au  ?f  perfume,  aroma 
Perarogledd  n,  perfumery 
Perarogli  v,  to  perfume 
Peraroglus  a,  odorous,  fragrant 
Perc  a,  compact,  trim :  n,  perch 
Perced  nf,  wrapper ;  bow  net 
Percell  -oedd  nf  store,  magazine 
Percu  v,  to  trim,  to  smarten 
Percus  a,  trim,  smart 
Perchen  -oedd,  Perchenog  -ion  n,  owner, 

possessor.     Pob  perchen  anadl,  every 

living  being 
Perchenogaeth  nf  ownership     [session 
Perchenogaethu*  v,  to  give  or  take  pos- 
Perchenogi  v,  to  possess,  to  own 
Perchi  v,  to  respect,  to  revere 
Perdra  re,  deliciousness,  sweetness 
Pereiddio  v,  to  dulcify;  to  sweeten 
Pereiddlais,   leisiau  n,   pleasant  voice, 

sweet  sound :  a,  sweet-voiced 
Pererin  -ion  n,  pilgrim 
Pererindod  n,  pilgrimage 
Pererinio  v,  to  peregrinate 
Perfagl  nf  the  herb  periwinkle 
Perfedd  -ion  -au  n.  centre:  en,  inwards; 
rerffaith  a,  perfect,  complete    [entrails 
Perft'eithdra,  Perffeithrwydd  n,  perfec- 
Perfl'eithio  v,  to  perfect    "  [tion 

Perging  n,  skreen,  settle :  a,  skreening, 

sheltering 
Perhau  v,  to  become  delicious      [to  bid 
Peri  n.  causation,  cause:  r.  to  caiise; 


PJ^L 

Peiriadur  -on  n,  causer,  cause 
Peiriant  n,  causation 
Perig  a,  extreme ;  perilous 
Perigl  a,  dangerous  [treme  unction 

Periglo  v,  to  make  extreme ;  to  give  ex- 
Periglor  -ion  n,  priest,  incumbent 
Perlais,  leisiau  n,  Perlef-au  nf  melo- 
dious voice:  ft,  sweet-voiced 
Perloes  -ion  nf  rapture,  ecstacy 
Perlysiau  np,  aromatic  herbs ;  spices 
Perllan  -au  nf,  orchard.     Coch  y  ber- 

Uan,  redstart;  bullfinch 
Perllys  en,  sweet  herbs;  parsley 
Peron  n,  cause ;  the  Lord 
Peror  -ion  n,  melodist,  musician 
Peroriad  n,  producing  of  melody;  play- 
ing of  music 
Peroriaeth  nf  melody;  music;  idle  talk 
Peroriaethu  v,  to  make  a  melody 
Peroriant  n,  practice  of  music 
Perorio  v,  to  practise  music 
Persain,  seiniau  nf  euphony :  a,  euphon- 
Pert  a,  smart,  spruce,  pert  [ious 

Pert^dd  n,  smartness,  pertness 
Pertu  v,  to  smarten,  to  trim        [perten 
Pertyn  -od    n,    smart  little   fellow:  f 
Perth  -i  nf,  bush ;  brake 
Perthen  nf  bush 
Perthgae  -au  n,  quickset  hedge 
Perthyn  -oedd  n,  what  is  appropriate 
Perthyn  r,  to  appertain,  to  belong 
Perthynad  n,  appertaining 
Perthynas   -au  nf  relation;    relative; 

appurtenance 
Perthynasol  a,  appropriate:  relative 
Perthvnasoli,  Perthynasu  v,  to  render 

appropriate 
Perrhynedigaeth  nf  appropriation 
Perthynol   a,  pertaining,   relative,   be- 
Perthynoldeb  n,  relativeness     [longing 
Perthynoli  v,  to  render  appropriate 
Perthynu  v,  to  appertain,  to  belong 
Perthynus  «,  appropriate,  relative 
Pern  v,  to  cause;  to  erfect;  to  bid;  to 
Perwg,  ygon  n,  hurdy-gurdy  [maintain 
Perwr,  wyr  n,  causer;  one  whq  orders 
Perwraidd  «,  licp:iorice  root 
Perwy  n,  perry 

Perwydd  np  (-en  nf),  pear-trees 
Perwyddiad,  iaid  n.  verb 
Perwyl  -ion  n,  occasion,  purpose,  affair 
Perwylus  a,  eventual,  incidental 
Perýdd  -ion  n,  causator,  causer 
Peryf  n,  causer;  sovereign 
Pery.^l  -on  n,  danger,  peril 
Perygledd  n,  danger 
Peryglu  v.  to  run  into  danger 
249 


PIB 

Peiyglus  a,  dangerous,  perilous 

Pes  c,  if=Pe,  Ped 

Pesgu  v,  to  feed,  to  fatten ;  to  grow  fat 

Pestodi  v,  to  bustle  about 

Pesweh  ra,  cough :  v,  to  cough  (S.W.) 

Pesychlyd  a,  troubled  with  cough 

Pesychlys  ra,  the  coltsfoot 

Pesychu  v,  to  force  out,  to  cough 

Petrus  a,  apt  to  start ;  hesitating :  np, 

partridges :  s  petrusen 
Petrusad  ra,  hesitating,  doubting 
Petrusder  ra,  hesitation,  doubt 
Petrusen  nf  startler;  partridge 
Petrusi  ra,  startling;  hesitation 
Petruso  v,  to  startle;  to  hesitate 
Petrusol  a,  startling;  hesitating 
Petryael,  Petryal,  -au  n,  square :  a,  square 
Peth  -aura,  thing;  something;  quantity, 

part;  some.     Beth,  Pa  beth,  what 
Pethan  -od  «,  little  thing;  babe 
Pethyn,  pethach  n,  little  thing 
Peuad.  Peuant  n,  panting ;  pausing 
Peuawr  a,  hourly:  ad,  hourly 
Penes  -oedd  nf,  place  of  rest;  country 
Peufer  a,  whining;  neighing 
Peuferu  v,  to  whine;  to  neigh 
Peunes  -od  nf  peahen ;  fine  girl 
Peunoeth  a,  nocturnal,  nightly 
Peunos,  Peunosol  a,  nocturnal,  nightly 
Peunydd,   Peunyddiol  a,  diurnal:   äd, 
daily  [to  pause,  to  hesitate 

Peuo  v,  to  spread  out ;  to  pant,  to  puff ; 
Peuol  a,  panting ;  pausing 
Peusyth  ra,  dovetail  (in  joinery) 
Peutu  ad,  on  each  side,  on  both  sides 
Pi  -od  nf  state  of  being  in ;  pie,  magpie 
Pia  nf  pie,  magpie 
Piant  n,  possession,  ownership 
Piau  v,  to  own,  to  possess 
Pib  -au  nf  pipe;  tube;  lax 
Pibell  -i  -au  -ion  nf  pipe,  tube,  duct 

musical  pipe.     Pibellion,  channels 
Pibellog  a,  having  a  pipe 
Pibellu  v,  to  pipe;  to  form  a  pipe 
Pibellwr,  wyr,  Pibellydd  -ion   n,  pipe 
Piben  -i  nf  pipe,  duct,  flue  [man,  piper 
Pibglwyf  11,  fistula 
Pibgnau  np  (gneuen  nf),  chesnuts 
Piblyd  a,  apt  to  squirt",  squirting 
Piblys  11,  the  fiixweed 
Pibo  v,  to  pipe ;  to  squirt 
Pibol  a,  piping;  squirting 
Pibonwy  en,  icicles  [to  bud 

Pibori  ii,  piping;  budding:  v,  to  pipe; 
Piborig  a,  piping;  budding 
Pibydd  -ion  ra,  piper,  pipe  player 
Pibyddiaeth  vf  pipe-playing " 


PIL 

Picell  -au  nf  dart,  javelin 

Picellai,  eion  nc,  dart  thrower 

Picellu  r,  to  throw  a  dart 

Picffon,  ffyn  nf  pike-staff 

Piefforch,  ffyrch  nf  pitchfork 

Picio  v,  to  dart,  to  fly  suddenly 

Picwd,  ydau  n,  the  prickled  dog,  the 

Picyn  -aura, piggin, noggin  [hound-fish 

Picynaid,  eidiau  n,  pigginful 

Pid  n,  tapering  point 

Piff  -iau  n,  puff,  sudden  blast 

Piflio  v,  to  yjuff,  to  whiff  [  pip 

Pig  -au  nf,  point,  pike,  nip;  bill,  beak; 

Pigawglys,  Pigoglys  en,  spinach 

Pigfain  a,  sharp- pointed 

Pigfan  n,  mark  of  point 

Pigfanu  v,  to  puncture  [to  point 

Pigfeinio   v,  to  acuminate,  to  sharpen, 

Pigion  np,  pickings ;  selections 

Pigl  ra,  the  herb  hound's-tongue 

Piglas.  Piglwyd  a,  pale-visaged.     Ed- 

rych  jn  bights,  to  look  blue 
Pigo  v,  to  prick,  to  -peck,  to  pick ;  to 
Pigoden  »/",  prickle ;  shrew        [choose  > 
Pigog  a,  ])ointed,  full  of  points,  prickly 
Pigoga  nf  spinach 
Pigwlaw  n,  spitting  of  rain 
Pigwn,  ynau  ra,  cone;  beacon  ;  turret 
Pigwrda  n,  sort  of  play 
Pigwrn,  yrnau  n,  pinnacle,  spire 
Pigws  nf  small  or  narrow  point ;  small 

nook  or  corner 
Pigyn  n,  stitch  ;  pleurisy 
Pigyrnu  i\  to  spire,  to  bristle  up 
Pil  -iau  n,  what  hovers;  serjeant;  peel; 
Pila -on  ra,  finch  [creek,  estuary \ 

Pilai.  eion  nc,  moth,  butterfly 
Pilaid  a,  transient,  frail ;  mean 
Pilau  -od  nf,  sparrow-hawk 
Pilcod  np  (-yn  ra),  minnows 
Pilcota  v,  to  catch  minnows 
Pildin  nf  gall  by  riding 
Pilen  -au  nf,  cuticle,  rind ;  fringe 
Pilenu  >:,  to  form  a  cuticle 
Piler  -au  -i  n,  pillar,  column 
Pilergraig,  greigiau    nf    basalt    rock 
basalt  [pillars 

Pileru  r,  to  build  upon  pillars,  to  ereel 
Piliad,  Piliant  n.  paring,  peeling 
Pilig  ra,  vessel  of  bark;  laver 
Pilio  v,  to  peel,  to  pare,  to  strip 
Pilion7?;>  (-en  nf),  peelings,  strippings 
Pilo  ra,  rod  of  an  apparitor  [fihr 

Pilua  a,  transient,  frail;  mean 
Pilwrn,  yrnau  ra,  dart 
Pilyn  -au  n,  tegument ;  garment ;  clout 
pillion;  side-saddle 

250 


PLA 

Pilynu  v,  to  put  on  a  vesture 

Pilys  -au  n,  robe,  pelisse 

Pill  -ion  n,  pivot;  shaft;  stem,  stock; 
tong ;  goal ;  stronghold ;  frame ;  heater 

Pillgorn,  gyrn  n,  the  neck  joint 

Pillgyn  -ion  n,  plug,  stopple 

Pillwydd  np  (-en  nf),  dead  standing 
trees ;  the  frame  oi'  the  ancient  Peith- 
ynen,  being  the  cross  bars,  or  support- 
ers, in  which  the  ends  of  the  keys  or 
staves  were  inserted 

Pillyn  n,  small  stem ;  peg 

Pin  -au  n,  pin;  stile,  pen 

Pin  en,  the  pine,  fir 

Pine,  Pincyn  n,  sprig ;  chaffinch 

Pine  a,  smart,  brisk ;  gay ;  fine 

Pincen  -od  nf  sprig ;  spray 

Pincio  v,  to  cover  with  sprigs 

Piniwn,  ynau  11,  gable  end,  pine-end 

Pinwydd  np  (-en  nf),  pine-trees 

Pinygl  -au  n,  pinnacle,  turret 

Pinvglu  v,  to  form  a  pinnacle 

Pioden,  piod,  Piogen,  Piog  -od  nf 
magpie,  pie.     Piogen  y  coed,  jay 

Pipian,  Pipianu  v,  to  pipe,  to  puìe 

Pipre  nf  diarrhoea,  lax 

Piser  -i  n,  jug,  pitcher,  can 

Pisg  np,  blisters,  bladders,  pods 

Pisgen  nf  wheal;  linden 

Pisgenu  v,  to  blister ;  to  pod 

Pisghvyf  n,  diabetes 

Pisgwrn,  yrnod  n,  pimple,  wheal 

Pisgwydd  np  (-en  nf),  linden-trees 

Pisgyrnu  v,  to  break  out  in  pimples 

Pistyll  -oedd  n,  spout;  cataract 

Pistyllio  r,  to  spout  out 

Piswydd  np  (-en  nf),  the  spindle-trees 

Pitan  nc,  teat,  nipple 

Pitw  a,  minute,  petty 

Pith  -ion  n,  what  is  granulated 

Pithell  -od  nf,  the  shard  fish 

Piw  -od  n,  dug,  udder 

Pla.  pläu  n,  the  plague 

Plad  -iau  n,  flat  piece ;  plate 

Pladren  nf  one  who  flaunts 

Pladres  -i  nf,  flaunting  woman 

Pladur  -iau  nf  scythe 

Pladuro  v,  to  use  a  scythe 

Pladurwr,  wyr  n,  mower 

Plaid,  pleidiau  nf  side,  party ;  faction ; 
sect;  partition 

Plan,  planoedd  n,  plane 

Plan  n,  plane-tree  [tion 

Plan  -oedd  n,  ray;  scion,  shoot;  planta- 

Planao?  -au  n,  shooting  off;  meteor 

Plane  -iau  n,  plank,  board 

Planed  -au  nf  shooting  body;  planet 


PLW 

Planfa,  feydd,  Planigfa  -oedd  nf  plan- 
Planiad  n,  shooting ;  planting  [tation 
Planigyn,  planigion  n,  plant,  shoot,  vege- 
Planol  a,  shooting;  planting  [table 

Plant  iip  (plentyn  n),  offspring,  children 
Plantacb,  Plantos  np,  little  children 
Plantog  a.  having  children 
Planu  v,  to  shoot  off;  to  plant 
Plas  -au  n,  hall,  palace 
Plastr  -au  n,  plaister,  daub 
Plastriad  n,  plaistering 
Pliiu  v,  to  infect  with  a  plague 
Pledren  -i  nf,  bladder 
Pledru  v,  to  stretch  out 
Pledryn  -au  n,  slang,  slip 
Pleiden  -i  nf,  hurdle,  wattling 
Pleidgar  a,  factions,  partial 
Pleidgarwch  n,  partiality,  partisanship 
Pleidiad  n,  siding  with ;  partisanship 
Pleidio  v,  to  take  a  part,  to  side  with 
Pleidiol   a,   adherent;    belonging   to  a 

party;  partial 
Pleidlais,  leisiau  nf  vote,  suffrage 
Pleidleisio  v,  to  vote 
Pleidydd  -ion  n,  partisan 
Pleiniad  n,  radiation 
Plent  -ydd  nf,  ray ;  slide 
Plentyn,  plant  n,  child,  baby 
Plentynaidd  a,  childish,  babyish 
Plenydd  n,  radiance;  display 
Pleth  -i  -au  nf,  plait,  braid 
Plethbin  -au  n,  bobbin 
Plethol  a,  plaiting,  wreathing 
Plethu  v,  to  plait,  to  wreathe 
Plicio  v,  to  pluck,  to  peel,  to  strip 
Plig  n,  plucking  off,  peeling 
Pling  7î,  stripping  off 
Plingo  v,  to  flay,  to  strip  off 
Plisg  en  (-yn  n),  shells,  husks,  pods 
Plisgo  v,  to  shell,  to  husk 
Plith  n,  state  of  being  blended.     Ym 

mhlith,  among 
Plitho   v,   to  blend,  to  be  blended  or 

mixed  together 
Ploc  -iau,  Plocyn  -au  n,  block,  plug 
Plu  np  (-en  nf),  feathers,  down 
Pluad,  Plufiad  n,  feathering,  fledging 
Plucan  n,  soft  feathers,  down 
Pludd,  &c.=Plydd,  &c. 
Pluenu  v,  to  plume;  to  fledge  [feathers 
Pluf  np   (-en  nf    -yn    n),    plumage, 
Plufio,  Pluo  v,  to  plume;  to  deplume 
Plufol  a,  feathering,  pluming 
Pluog,  Plufog  a.  feathered,  fledged 
Plw  n,  what  spreads  out 
Plwc  n,  space,  while;  deal       [troubled 
Plwca   11,  spread;    plash:    a,    muddy « 
251 


POE 

Phvng  n,  plunge,  splash  t 

Plwm  n,  lead 

Plwyf -au  -i  n,  community;  parish 

Plwyfogaeth    nf,    parish  jurisdiction; 

parish  settlement 
Plwyfogi  v.  to  settle  in  a  parish 
Plwyfol,  a,  parochial 
Plwyfoli  v,  to  render  parochial 
Plwyfolion,  Phvyfogion  np,  parishioners 
Plwyn  -iau  n,  maturity;  puberty 
Plwyno  v,  to  have  signs  of  puberty 
Plydd  a,  delicate ;  limber,  pliant;  soft 
Plyddb.au  v,  to  render  pliant  or  soft 
Plyddo  v,  to  soften ;  to  grow  Umber 
Plyg  -ion  n,  double,  fold 
Plygain,  geiniau  »,  early  morn,  dawn; 
Plygaint  n,  dawn,  day-spring     [matins 
Plygeiniol  a,  dawning;  matin 
Plygiad  n,  doubling,  folding 
Plygiant  n,  duplication 
Plygiedydd  -ion  ?i,  tweezers 
Plygol  a,  doubling,  folding;  bending 
Plygu  v.  to  double,  to  fold,  to  bend,  to 
Plym  n,  what  agonizes  [stoop 

Plymen  -au  -i  nf  plummet;  flake 
Plymio  v,  to  leaden,  to  plumb 
Plymnwyd  -au  nf  struggle,  conflict 
Plymol  a,  agonizing,  writhing 
Plymu  v,  to  cover  with  lead       [greater 
Po  c,  if,  by  how  much.     Po  mwyaf,  the 
Pob  a,  each,  every.     Bob  yn  un,  one  by 
Pob  n,  bake :  a,  baked  [  one 

Poban  -au  nf,  oven ;  roaster 
Pobdy,  dai  n,  bakehouse ;  oven 
Pobi  v,  to  bake ;  to  roast ;  to  toast 
Pobiant  n.  baking,  batch 
Pobl  -oedd  en,  people 
Poblach  np,  low  or  common  people 
Pobli  v,  to  people,  to  colonize 
Poblog  a,  peopled,  populous 
Poblogaetfi  nf  populousness ;  population 
Poblogi  v,  to  make  populous,  to  people 
Poburies  -an  ///'.  baking-woman 
Pobydd  -ion,  Pobur  n,  baker 
Pobyddiaeth  nf,  art  of  baking 
Poc,  Poca,  Pocyn  n,  smack;  kiss 
Pod  n.  what  is  taken  in 
Podi  v,  to  take  in.  to  comprehend 
Podr  nf  rotten,  putrid :  in  pwdr 
Poen  -au  nf  pain,  torment,  agony 
Poenedigaetb  nf  tormenting 
Poeni  v,  to  pain;  to  suffer  pain 
Poenofaint  n,  punishment 
Poenol  a,  tormenting,  paining 
Poenus  a,  paining,  painful ;  toiling 
Poenydio  c,  to  torture,  to  torment  ■ 
Poer  -ion  n.  spittle,  saliva 


POR 

Poerai  u,  bastard  pellitory 
Poergarthol «,  expectorant.    Poergarth- 

olion,  expectorants 
Poeri  v,  to  spit,  to  expectorate 
Poeriant  n,  salivation 
Poerlys  en,  bastard  pellitory 
Poerol  a,  spitting,  salivary 
Poeryn  n.  spitter;  sycophant,  flatterer 
Pues  -au  n,  state  of  being 
Poesi  v,  to  be  existing 
Poeth  a,  hot.  scorching,  fiery 
Poethder,  Poethni  n,  hptness,  heat 
Poethi  v,  to  heat,  to  be  heated 
Poethiad,  Poethiant  n,  heating 
Poethol  a,  heating,  burning 
Poethwg  n,  torridity,  aridity 
Poethwy  n,  the  razorbill 
Poethwyn  n,  burning  ]<assion 
Poethwynt  -oedd  n,  homble  tempest; 

blast ;  typhoon 
Polio  v,  to*  fix  a  pole 
Polion  np  (pawl,  polyn  n),  stakes,  pole? 
Polioni  v.  to  set  poles ;  to  empale 
Pen  n,  what  is  puffed  or  blistered 
Pona,  Ponag  c,  if  not ;  should  it  not  ? 
Ponar  nf  puff,  pod  [unless,  except 

Pone  -iau  nf  hillock,  tump 
Poncen  nf  Poncvn  n,  small  hillock 
Poncio  v,  to  swell,  to  puff,  to  heave 
Pond  ad,  is  it  not  ?  what  else  ? 
Poni,  Ponid  ad,  what  not ?  is  it  not?     I 
Ponio  v,  to  swell,  to  puff 
Pont  -ydd.  pynt  nf,  arch,  bridge.    Poni 

yr  ysgwydd.  the  collar-bone 
Pontbren  -i  n,  wooden  bridge 
Poplya  np  (-en  nf),  poplar-trees 
Por,  pŷr  n,  supreme  lord 
Porch  -oedd  n.  pig,  swine 
Porchell,  perchyll,  Porchellan,  Porchell- 

yn  /i.  young  pig.  little  pig 
Porchellu  v,  to  bring  forth  pigs 
Porta,  fëydd  n.  pasture,  grass 
Porfâd  n,  pasturing 
Porfadir  -oedd  n.  ]iasture-ground 
Porfäu,  Porf'elu,  Poriannu  i',  to  depas 
Porfel  -oedd  n,  pasture,  grass         [tun 
Porfelydd  -ion  n.  paaturer 
Porffor  a  6c  n.  purple 
Pori  v,  to  ur)'az".  to  browse;   to  eat 
Poriadaeth  nf  agistment 
Poriant  r»,  pasturage,  browsing 
Poriol  a.  pasturing,  grazing 
Portreiad  n.  pattern,  sampler,  model 
Porth,  pyrth  n,  aid,  help,  second;  wha 

bears;    sustenance;    gate,    gateway 

carriage :  nf,  ferry ;  port 
Portha  r.  to  afford  aid  or  help 
252 


PR  A 

Porthfa,  f  ëydd  nf  Porthle  -oedd  n,  car- 
rying-place; port 
Porthi,  Portbiadu  r,  to  aid,  to  support; 
to  feed ;  to  bear,  to  convey.     Portbi'r 
gwasanaeth,  to  respond  (in  church) 
Porthianna,  Porthiannu  o,  to  provide 
Porthiannus  c/,  having  support  [support 
Porthiant,  Port-hid  »,  support,  succour, 

assistance 
Porthladd  -oedd  -au  »,  port,  harbour 
Porthloedd  n,  means  of  support 
Porthlys  n,  porte-mote 
Porthmon,  myn  n,  purveyor,  drover 
Porthmona  v,  to  act  as  a  drover 
Porthmonaeth  nf  purveyance 
Porthog  -au  nf  portcullis 
Porthol  a,  aiding,  supporting 
Portholdeb  n,  supported  state 
j  Portholi  v,  to  render  supporting 
Porthor  -ion  n,  porter,  doorkeeper 
Porthordy.  dai  n,  porter's  lodge 
Porthorddwy  n,  aiding  of  violence 
Porthori  v,  to  act  as  porter 
Porthoriaeth  nf  porter's  office 
Porthwr,  wyr  n,  provider;  feeder;  porter 
Porthwy  n,  assistance,  support 
Porthwys  -ion  n.  ferryman 
Pos  n,  growth,  increase 
Posel  n,  curdled  milk,  posset 
Posfardd,  feirdd  n,  preceptive  bard 
Posiar.  ieir  nf  fattened  hen 
Posio  v,  to  examine,  to  po.se 
Posned  -au  »,  squat;  skillet;  saucepan 
Post,  pyst  n,  post,  pillar 
Postio  v,  to  put  up  a  post ;  to  put  up  on 
Pot  -iau  n,  pot  [a  post 

Potel  -i  nf  bottle ;  truss 
Potelu  v,  to  bottle ;  to  truss 
Poten  -i  nf,  paunch ;  pudding 
Potenig  nf  little  paunch 
Potenog  a,  having  a  paunch 
Potenu  v,  to  form  a  paunch 
Potes  n,  pottage,  broth,  soup 
Potio  v,  to  pot ;  to  tipple 
Poth  11,  what  bulges  out;  boss 
Pothan  n,  bump,  boss;  cub 
Pothell  -au  -i  nf  wheal,  blister 
Pothellog  a,  puii'y ;  blistered 
Pothellu  v,  to  puff;  to  blister 
Pothon  n,  boss ;  cub 
Powys  n,  state  of  rest 
frad  n.  gentle  spread;  rub 
Praff  a,  ample ;  thick  round 
Praffder  n,  thickness  round 
Praffu  v,  to  thicken  in  compass 
Praidd,  preiddiau  n  6:  c»,  flock,  herd: 
booty,  prey 


PRE 

Prain,  preiniau  n,  feast,  banquet 

Praith,  preithiau  îj,  act,  deed;" practice 

Franc  -iau  n,  frolic,  prank 

Prancio  v,  to  play  a  prank,  to  caper 

Pratio  v,  to  stroke,  to  coax 

Pravv  -on  n,  essay,  trial,  proof 

Prawf,  profion  n,  essay,  trial,  proof 

Prawen  if  essay;  cast  (in  play) 

Prawfaen,  feini  n,  touchstone 

Pred  n,  stray;  migration 

Preg  n,  greet,  greeting 

Pregawtnen  nf  preachment 

Pregeth  -au  nf  sermon 

Pregethiad  n,  preaching 

Pregethu  v,  to  preach 

Pregethwr,  wyr  ii,  preacher 

Pregethwriaeth  nf  homiletics 

Preidio  v,  to  migrate 

Preiddin  a,  gregarious;  rapacious,  of 
prey  [to  predate 

Preiddio  v,  to  herd,  to  collect  a  herd; 

Preiddwal  if  resort  of  a  herd 

Preinio  v,  to  carouse 

Preithig  a,  belonging  to  practice 

Preithio  v,  to  practise 

Prelad  -iaid  n,  prelate,  bishop 

Pren  -au  -iau  n,  tree,  timber ;  wood 

Prenfol  -au  n,  wooden  chest 

Prenial  n,  coffer,  shrine 

Prenio  v,  to  timber ;  to  bar 

Prenol  -au  n,  busk  of  stays 

Prensaer,  seiri  n,  carpenter 

Pres  -i  n,  what  is  quick,  sharp,  or  smart ; 
haste;  brushwood;  fuel;  anything 
strewed ;  crib ;  place  of  resort ;  "brass 

Pres  a,  quick,  hasty;  busy;  sharp; 
overrunning ;  frequent :  present 

Preseb  -au  n,  crib,  stall 

Presel  -au  -i  n,  place  overrun ;  brake 

Preselu  v,  to  be  overrun  or  foul 

Preselyn  n,  brake,  thicket 

Presen  nf  the  present ;  this  life 

Prcsenuol  a,  imminent ;  present 

Presennoldeb  n,  presence 

Presennu  v,  to  make  present 

Present  n,  present  state 

Presol  a,  imminent;  quick 

Prest  n,  quickness,  smartness 

Prest  a,  ready,  quick ;  soon 

Prestl  a,  ready,  smart,  fluent 

Prestlaidd  a,  apt  to  prattle 

Presu  v,  to  hasten ;  to  frequent 

Preswyl  n,  being  present  or  ready;  tar- 
rying ;  habitation 

Preswylfa,  fèydd  nf  place  of  residence 

Preswylfod  nf  dwelling-place 

Preswyliaeth  nf  habitation 
253 


PRI 


Preswylio  v,  to  fix  an  abode 
Preswyliog  a,  having  resort 
Preswylydd  -ion  n,  inhabitant 
Pri  -on  n,  origin,  what  is  primitive 
Pric  -iau  n,  stick ;  broach 
Prid  ii,  price,  value ;  ransom :  a,  valua- 
ble, precious,  dear 
Pridiant  n,  ransoming 
Pridio  v,  to  set  a  price ;  to  ransom 
Pridiol  a,  equivalent;  redeeming 
Pridioldeb  »,  equivalence 
Pridwerth  ?t,  price  of  ransom 
Pridd  -ion  71,  mould,  earth,  soil.  Llestri 


pridd,  earthenware 


[clod 


Priddell  -au  -i  nf,  mass  of  earth,  tile 
Priddellog  a,  consisting  of  masses  of 

earth;  glebous 
Priddellydd  -ion  n,  tile  maker 
Pridden  -i  nf  earthen  vessel 
Priddfaen,  feini  n,  brick;  burnt  tile 
Priddgalch  n,  calcareous  earth 
Priddgist  71,  potter's  clay 
Priddin  a,  of  earth,  earthen 
Priddlestri  7ip,  earthenware  utensils 
Priddlyd  a,  mixed  with  earth 
Priddlydu  v,  to  become  earthy 
Priddo  v,  to  cover ;  to  cover  with  earth ; 

to  become  earth 
Priddol  a,  of  mould,  of  earth 
Priddred  n,  earthly  state 
Priddyn  n,  what  is  formed  of  earth 
Prif    a,  prime,   principal,   chief.     Prif 

ddinas,  metropolis 
Prifachos  -ion  n,  primary  cause 
Prifansawdd,  soddion  n,  primary  quality 
Prifder  71,  primeness;  origin  [bard 

Prif-fardd,  feirdd  n,  chief  or  primitive 
Prif-ffordd,  fFyrdd  nf  high  road,  high- 
Prifio  v,  to  thrive,  to  grow  up         [way 
Priflad  n,  supreme  blessing 
Prifles  71,  chief  good 
Priflys  -oedd  n,  supreme  court 
Prifnawd  n,  original  habit 
Prifnod  -au  71,  prime  point ;  epoch 
Prifoed  n,  primitive  age 
Prifran  -au  nf  primary  division 
Prifred  71,  primary  course 
Prifsymmudai  nc,  prime  mover 
Prifwyd  n,  chief  sin 
Prifysgol  -ion  nf  university 
Prill  -ion  -iau  n,  little  brook,  rill 
Prin  a,  scarce,  rare,  scant,  spare:  ad, 

scarcely,  barely,  hardly 
Prinder,  Prindra  n,  scarcity,  want 
Prinhau  v,  to  make  or  grow  scarce 
Print  -iau  n,  what  forms  a  notch;  print 
Printio  v,  to  imprint,  to  print 


PRW 

Prinwydd  np  (-en  nf),  scarlet  oak 
Priod a, appropriate ;  proper, fit:  owned: 
married  [  consort 

Priod  nc,  married  person,  husband,  wife 
Priodadwy  a,  marriageable 
Priodas  -au  nf  marriage,  wedding 
Priodasgerdd  -i  7if  epithalaminm 
Priodasol  a,  matrimonial 
Priodfab,  Priodasfab,   feibion  n,  bride- 
groom 

Priodferch,  Priodasferch,  -ed  7if  bride 
Priod  i  v,  to  marry,  to  espouse 
Priodol  a,  proper,  appropriate ;  married 
Priodoldeb,  Priodolder  n,  appropriate- 

ness,  propriety 
Priodoledd  -au  7if  attribute 
Priodoli  v,  to  appropriate,  to  attribute 
Priodoliaeth  nf  attribute,  property 
Priodoliaethu  v,  to  attribute 
Priodor  -ion  n,  proprietor ;  native 
Priodori  v,  to  be  a  proprietor 
Priodoriaeth  nf  proprietorship 
Prion  up  (-yn  «),  origination;  imps 
Pris  -iau  71,  price,  value,  rate 
Prisio  i\  to  value,  to  price ;  to  prize 
Pro  «,  what  is  across  or  against 
Probwyllau  np  (probwyll  71),  transversi 
bars  of  a  plough  handle 


PRY 

Prwysg,  Prwysgl  n,  what  is  impending 

or  surmounting 
Frwyso  v,  to  protrude 
Prwyst  n,  what  causes  anxiety 
Prwysti  n,  anxiety,  solicitude 
Prwysti  a,  tumultuous,  bustling 
Prwystlo  v,  to  bustle,  to  agitate 
Pry  -oedd  n,  produce,  food,  victuals 
Pryd  -iau  n,  period,  season,  time;  meal 

time;  meal;  aspect 
Pryd  ad,  seeing  that,  as  it  is,  whilst; 
Pryder  «,  anxiety,  solicitude         [when 
Pryderi  n,  anxiety,  deep  thought 
Pryderol,   Pryderus  a,  anxious,  solici- 
tous; provident;  thoughtful 
Pryderu  v ,  to  be  anxious 
Prydfardd,  feirdd  n,  recording  bard 
Prydfawr  a,  magnificent,  grand 
Prydferth  a,  handsome,  comely,  beautiful 
Prydferthedd,  Prydferthwch  n,  comeli- 
Prydferthu  v,  to  render  comely      [ness 
Prydiaith  nf  poetical  language 
Prydio  v,  to  fix  a  season 
Prydiol  a,  timely,  seasonable 
Prydlaeth  n,  milk  drawn  at  one  time 
Prydlawn  a,  seasonable,  opportune 
Prydlonder  a,  seasonableness 
Prydlonhau  v,  to  become  seasonahle 
Prydnawn  -au  n,  the  afternoon  [dinner 
Prydnawnbryd  -iau,  Prydnawnfwyd  n, 
Prydnawngwaith  n,  one  afternoon 
Prydnawnol  a,  of  or  for  the  afternoon; 
Prydred  n,  chronology  [evening 

Prydu  v,  to  delineate;  to  poetize 
Prydus  a,  comely ;  seasonable 
Prydydd  -ion  n,  poet ;  delineator 
Prydyddes  -au  nf  poetess 
Prydyddiaeth  nf  poetry 
Prydyddol  a,  poetic,  poetical 
Prydyddu  v,  to  compose  poetry 
Prydd  -ion  n,  what  is  productive ;  dale 
Pryddest  -au  nf,  poem ;  poetics ;  metre 
Pryddestawd  n,  poetical  composition 
Pryddestu  v,  to  compose  metrically 
Pryddhau   v,  to   become   luxuriant   or 

teeming 
Pryddineb  n,  luxuriance  [worm 

Pryf  -ed  n,  what  is  generated ;  vermin ; 
Pry  fad,  aid  n,  animal;  vermin 
Pryfedu  v,  to  breed  worms 
Pryfeta  v,  to  hunt  vermin 
Pryfig  «,  having  worms 
Pryfyn  n,  worm 

rryfflau  n,  spreading  out;  radiation 
Ëryffẁn  a,  excellent,  superior 
'ryffwnt  n,  source  of  spreading ;  centre ; 
^ylcu  n,  fluent  utterance      [principal 


PUN 

Pryn    n,    take;    purchase;    merit:    a, 

bought,  purchased 
Pryned  n,  what  takes  hold ;  hand 
Prynedigaeth  nf  redemption 
Pryngar  a,  inclined  to  purchase 
Prynol  a,  purchasing,  buying        [deem 
Prynu  v,  to  take  hold ;  "to  buy ;  to  re- 
Prynwr,  wyr,  Pryniawdwr,  wyr,  Pryn- 
iawdr,  odron  n,  buyer,  purchaser,  re- 
deemer 
Prys  -oedd  n,  covert,  brushwood 
Prysedd  n,  place  of  resort        [of  resort 
Pryseddfa  -on,  Pryseddfod  -imnf,  place 
Pryseddu  v,  to  resort ;  to  dwell 
Prysel  -au  n,  covert,  brake 
Pryselu  v,  to  become  braky 
Prysg  -au  n,  what  is  over;  brushwood 
Prysgl  -au  n,  copse ;  brushwood 
Prysgliach  np,  stunted  ti-ees 
Prysglwyn  -i  n,  copse 
Prysgoed,  Prysgwydd  np,  brushwood 
Prysgyll  n,  hazel  copse 
Prystell  nf  tumult,  uproar 
Prystellach  v,  to  raise  an  uproar 
Prysu  v,  to  form  a  resort  o/covert 
Prysur  a,  busy,  diligent;  serious 
Prysurdeb,    Prysurwch    n,    assiduity, 

haste ;  state  of  haste 
Prysuro  v,  to  make  haste,  to  hasten 
Puch  -ion  n,  sigh ;  grant 
Puchiant  n,  sighing;  earnest  desire 
Pucho  v,  to  sigh ;  to  pant ;  to  long ;  to 

desire 
Pul  -on  n,  what  tends  to  straiten 
Pum  a,  five 

Pumbys  a,  five-fingered 
Pumcanfed  a,  five  hundredth 
Pumcanmil  n,  five  hundred  thousand 
Pumcant  n,  five  hundred,  500 
Pumdalen  nf,  cinquefoil  :  a,  five-leaved 
Pumdeg  a  Sen, fifty,  50=Deg a  deugaiu 
Pumdegfed  a,  fiftieth 
Pumllyfr  n,  the  Pentateuch 
Pummed  a,  fifth 
Pummil  n,  five  thousand,  5000 
Pumnalen  nf  cinquefoil 
Pumochr  -au  n  &  a,  pentagon 
Pump  -au  n,  five,  5 
Pumplyg  a,  quintuple,  fivefold 
Pumran  a,  quinquepartite 
Pumsill  a,  of  five  syllables 
Pumtant  n,  pentachord 
Pumtro  a,  of  five  turns  or  times 
Pumwaith  ad,  five  times 
Pun  n,  what  is  equal  or  even;  a,  equal, 
equivalent  [twenty  shillings 

Punt,  punnoedcl,   pucnau    nf    pound. 
255 


PWY 

Pur  11,  what  is  pure :  a,  pure 

Pur  ad,  essentially;  very 

Purdan  ft,  purgatory 

Purdeb,  Puredd  ft,  purity;  sincerity 

Puredigaeth  nf  purification 

Puredigol  a,  purificatory 

Pureidilio  v,  to  render  pure 

Puren  -au  nf  sitting-screen 

Puriannol  a,  puriticative 

Puriannu  v,  to  purify 

Puriant  n,  purifying 

Purion  ad,  purely ;  very  well 

Parian  a,  purely  clean 

Puro  v,  to  purify,  to  cleanse 

Purol  a,  purifying,  cleansing 

Putain,  einiaid  nf  whore,  harlot 

Puteindra  n,  whoredom,  concubinage 

Puteindy,  dai  n,  bawdy-house 

Puteinig  a.  whorish,  adulterous 

Puteinio  v,  to  go  a  whoring:  to  commit 

Puteiniol  a,  meretricious      [fornication 

Puteiniwr,  wyr  n,  whoremonger 

Pw  i,  pugh  !  "tush  !  pshaw 

Pwca  -od  ft,  hobgoblin ;  fiend 

Pwci,  Tod  it,  hobgoblin,  goblin 

Pwd  n,  rot;  rot  in  sheep;  sulltms 

Pwdr  m,  rotten,  corrupt:  /podr 

Pwdu  v,  to  pout,  to  be  sullen 

Pwff,  pyrhau  11,  puff,  sharp  blast 

Pwffio  v,  to  come  in  puffs 

Pwg  11,  what  pushes  or  swells  out 

Pwng,  pyngau  »,  cluster;  crop 

Pwnga  n.  gathering;  wheal 

Pwngo  v,  to  team ;  to  cluster 

PwngoÌ  a,  teeming;  clustering 

Pvvl 'in,  blunt,  obstuse;  dull:  /pol 

Pwl,  pylau  n,  ht,  attack,  paroxysm 

Pwll,  pvllau  n,  pool;  puddle 

Pwmp  n,  round  mass,  lump 

Pwmpio  v,  to  thump,  to  bang 

Pwmplo  v,  to  boss,  to  knob 

Pwmplog  a,  bossed,  knobbed 

Pwn,  pyuau  ft,  pack;  burden 

Pwnc,  pynciau  n,  point,  subject;  note 

Pwnio  v,  to  burden ;  to  bang 

Pwnt  n,  aggregate;  reservoir 

Pwr  n,  what  extends;  worm 

Pwrcas  -au  n,  purchase 

Pwrcasu  v,  to  purchase,  to  buy 

Pwsach  v,  loud  outcry 

Pwt,  pytiau  ii,  any  short  thing 

Pwtan,  Pwtog  nf  squat  female 

Pwtian  v,  to  keep  poking 

Pwtio  v,  to  push,  to  poke 

Pwtwn  ii, liquor;  whi.skey 

Pwtyn  n,  short  round  body 

Pwy  -on  it,  beat ;  butt 


PYL 

Pwy  ad,  in  advanced  position 
Pwy/m,  who.     Pwy  bynag,  whoever 
Pwyadur  -on  n,  pestle 
Pwjdl   -ion   ìì.   impulse;  rea^ 
wit,  discretion.     Gan  bwyll,  gentlv 
carefully,  by  degrees 
Pwyll  a,  impelling,  forward 
Pwyllad  -oedd  n,  impulse;  reason 
Pwyllgor  -au  it,  committee 
Pwyllig  a,  rational;  discreet 
Pwyllineb  n,  rationality 
Pwyllo  v,  to  reason;  to  consider 
Pwyllog,  Pwyllus a.  rational,  considerate 
Pwyniad  -au  ii,  Pwyned  nf.  spike,  skewer 
Pwynt  -iau  n,  point;  plight 
Pwyntel  -i  n,  pencil;  brush 
Pwyntio  v,  to  point ;  to  perfect ;  to  fatten 
Pwyntl  -au  n,  pointed  end 
Pwyo  v,  to  beat,  to  batter,  to  pound 
Pwyol  a,  beating,  battering 
Pwys  -an  h,  state  of  rest ;  weight :  pound 
Pwysel  -i  it,  busìiel  [weight 

Pwysfawr  a.  weighty,  momentous 
Pwysi  »,  weight,  heaviness 
Pwy.-ig  o,  pressing;  weighty 
Pwyso  v,  to  press,  to  weigh 
Pwyth  -au  -on  n,  point;  stitch;  gift  at 
a  bidding.     Talu  pwyth,  to  retaliate 
Pwytho  r.  to  thrust  in;  to  stitch 
Py  a,  what=Pa.     Py  rag,   wherefore, 
Pybl  n,  energy,  vigour 
Pyblu  v,  to  invigorate  [why 

Pybyr  a,  strenuous,  stout,  vigorous 
Pybyru  «,  to  take  courage 
Pybyrwch  ft,  stoutness,  vigour 
Pyd  a,  dangerous 

Pyd  -iau  -oedd  n,  pit;  snare;  danger 
Pydew  -au  n,  well ;  spring ;  pit 
Pydol  a,  snaring;  perilous 
Pydoldeb  n,  dangerousness 
Pydredd  n,  rottenness,  putridity 
Pydru  v,  to  rot,  to  putrify 
Pydd  ii,  state  of  running 
Pyddu  v,  to  run  or  spread  out 
Pyg  ii,  pitch,  rosin  of  pine 
Pygliain.  li'ciniau  ft,  pitch  plaster 
Pygliw  -iau  ?t,  pitch  colour 
Pyglys  ft,  the  wild  fennel 
Pygo,  Pygu  v,  to  cover  with  pitch 
Pygwydd  np  (-en  nf),  pine-trees 
Pyngu  v.  to  teem,  to  cluster 
Pyledd,  Pyli  ft,  bluntness:  dullness 
Pylgain,  Pylgaint  ft,  dawn  of  day ;  matins 
Pylongl  -au  nf  obtuse  angle 
Pylor  -ion  ft,  dust,  powder 
Pylori  v,  to  powder,  to  pulverize 
Pyloryu  n,  grain  of  powder 
2-56 


RHA 
Pylu  t,  to  blunt;  to  grow  dull 
Pyllu  v,  to  pit;  to  form  into  a  pit 
Pymthega&  »,  fifteen,  15 
Pymthegfed  a,  fifteenth  [nos 

_iio.s  -au  nf,  fortnight=Pythef- 
Pyna.  Pynag  ad,  otherwise:  a,  soever 
Pynas  -au  nj,  tribe,  nation 
Pyncio  p,  to  note:  to  descant 
. 

k-borse;  dam 
den,  to  iiiad 
Pyniol  ...  iding 

k-saddh 
Pyniori,  Pynori  v,  to  put  >n  a  load 
Pyr  c».  what  spires:  fir:  -id,  forward 
Pŷr  np,  lords:  «  por  [toward 

Pyrchwyn,  Pyrgwyn  n,  crest  of  a  helmet 
Pyrdwyo  v,  to  point  forward   [or  plume 
Pyrwydd  >//>  (-en  nf),  spruce 
JPys  np  (-en  ></').  pease,  pulse 
Pysg  -od  en,  fish:  «,  pysgodyn 
Pysglud  re,  isinglass,  ichthyocol 
Pysgodfa  -oedd  nf  fishery 
Pysgpdlyn  -oedd  -an  n,  fishpond 
Pysgodyn,  py.-god  re,  single  fish 
Pysgol  a.  piscatory,  of  fish 
P.vs_  ita  i',  to  fish,  to  angle 
SPysgotwr,  Pysgodwr,  wyrn,  fisherman 
Pysgydd  -ion  »,  ichthyologist 
Pysgyddiaeth  nf  ichthyology 
Pystylad  n,  restless  motion 
rystyled  v,  to  be  agog;  to  caper 
Pystylwyn  -an  n  saddle  crupper 
Pyth  -oedd  re,  period;  world:  ad,  ever, 
Pyth  ethos  -au  nf  fortnight  [never 

Pythol  (í.  for  ever.  eternal=Bythol 
Python  re.  system  of  the  world 
Pythori  v,  to  be  anxious 
Pyw  -ion  re,  member,  limb 
Pyw  a,  in  order;  complete;  perfect 


Rhae  n,  force:  control,  constraint 
Bhabu  v,  to  control,  to  check        [spine 
Rhae   -au   n,  what   is  opposite;  wrest 

fore,  from;  for=Rhag 
Bhaca  -on  nf,  spectacle,  show:  re,  rake 
iRhacai,  eion,  Rhacan  -au  re,  rake 
Rhaeanu  c.  to  rake,  to  scrape 
fihaciant  n.  advancement 
Bhacio  v,  to  come  forward 
jRhaco,  Rhacw  ad,  yonder,  there 
Rhactal  -au  re.  frontlet,  frontpiece 
Rliach  re,  what  is  forced  out 
Ehad  -au  re,  grace,  favour 
Rhad  a,  free;  gratuitous;  cheap 
17 


irtuous 
Rhadfertn  a,  beneficent 
Rhadferthwch  re,  beneficence 
Rhadforedd  n,  graciousness 
Rhadlav  i  .\ind;  serene 

Rbadlonaeth    nf,   Rhadlondeb  n,  gra- 
Rhadloni  >\  to  be  inachms      [ciousness 

gift 
:' 
Rhadweh] 

ce  g  >inj  on 

lint;  battle 
m  nt,  inclination 
.fusion 
Rhafnwydd  np  (-en  nf).  buckthorns 
Rhafol  np,  service-tree  berries 
Bhafon  np.  berries  growing  in  clusters: 

service-tree  berries 
Rhafu  v,  to  spread,  to  diffuse 
RbafF-au,  RhaiFan  nf  rope,  cord 
Khaffio  »,  to  rope,  to  make  a  rope 
Rhag  -ion  re,  front,  van;  entrance 
Rhag  pr,  before,  against:  from;  lest: 
px,  pre-,  fore-,  ante-,  before.  Rhag 
yna, thenceforward.  Rhag yno, thence- 
forth. Rhag  may  be  prefixed  to  verbs 
and  their  derivatives  generally,  as : — 
Rhagachub,  to  get  foremost.  — ad- 
rodd,  to  relate  beforehand,  to  rehearse. 
—  agori,  to  open  before.  — agweddu,  to 
preform.  —  alw,  to  call  beforehand. 
— ammheu,  to  doubt  beforehand.  — an- 
ion, to  send  before.  — arfaethu,  to  pre- 
destinate, to  predispose.  — arganfod, 
to  foresee.  — arwain,  to  lead  before. 
— ateb,  to  reply  beforehand.  — attal, 
to  withhold.  — barodi,  — barotoi,  to 
prepare  before.  — benodi,  to  predeter- 
mine- — brofi,  to  foretaste.  — brynu, 
to  forestal.  — bwyso,  to  weigh  before 
— chwedlu,  to  prologue.  — chwilio,  to 
search  before.  — debygu.to  presuppose. 
■deimlo,  to  feel  beforehand.  — der- 
fynu,  to  predetermine.  — drefnu,  to 
preordain.  — dybio,  to  preconceive. 
— ddangos,  to  premonstratè.  — ddar- 
bodi,  to  provide  before.  — ddarlunio, 
to  prefigure.  — ddarmerthu,  to  prepare 
beforehand.  — ddarparu,  to  furnish 
before.  — ddeall,  to  understand  before. 
— dderbyn,  to  receive  before.  — ddewis, 
to  choose  beforehand,  to  pre-elect.  — 
ddiogelu,  to  secure  beforehand.  — ddir- 
nad.  to  presurmise.  — ddodi,  to  prepose, 
to  prefix.  — ddyddio,  to  antedate.  — 
ddywedyd,  to  furetel;  to  gainsay.  — 
edrvch .  to  look  before.  — erchi,  to  prere- 
25? 


RHA 


(Sec  Rhag  px.) 


RHA 


quire.  Rh'agetholi,  to  pre-elect»  — farnu, 
to  prejudge.    — flaenu,  to  precede,  to 
go  before.     — foddio,  to  please  before- 
hand.    — fyfyric-,   to   premeditate.     — 
fyned,  to  go  before.     — fynegu,  to  pre- 
nunciate.      — fyrhau,    to    foreshorten. 
— ganfod,  to  foresee.     — ghido,  to  heap 
before  or  in  front.     — glywed,  to  hear 
before.     — haeddu.  to  premerit,    — holi, 
to  examine  before.    — lama,  to  step  be- 
fore.   — lefain,  to  proclaim.    — lewychu, 
to  illume  before.    — lunio,  to  preform ; 
to    provide.     — nodi,   to    mark  before. 
— noethi,  to  mark  bare  before.     — osod, 
to  set  before.     — redeg,  to  forerun,  to 
precede.     — reithio,   to   deliberate.     — 
rithio,    to    dissimulate.     — ruthro,    to 
rush  forward.     — rwymo,   to  bind   be- 
fore. — rwysfero,  to  preclude.  — rybuddio, 
to  forewarn,  to  premoDÌsh.     — sefydlu, 
to   pre-establish.     — sylwi,   to    remark 
beforehand.    — syllu,  to  look  forward. 
— Bjnied,  to  premeditate.     — weini,  to 
erve  before.    — wcled,  to  foresee.    — 
werthu,  to  sell  previously.    — wirio,  to 
certify   before.     — wybod,  to  foreknow. 
— ymegmo,  to  pre-exert  one's  self.    — 
ymgais,  to  attempt  beforehand.     — ym- 
guddio,   to  hide  one's  self  beforehand. 
— ymlid,  to  pursue  before.     — ymorch- 
estu,    to    exert   one's    self    beforehand. 
— ymroddi,  to  pre-resign.    — ymrwymo, 
to'  bind    one's   self  beforehand.     — ys- 
tumio,  to  mould  into  form  beforehand. 
— ystyrio.  to  precogitate 
Rhagadail,  eiliau  nf  out-building 
Rhagadrodd  -ion  n,  preface 
Rhagaddewid  -ion  nf  previous  promise 
Rhaf  addfed  a,  precocious 
Rhagafael  -ion  n,  previous  hold 
Rhagangen  -ion  nf  prior  necessity 
Rhagair,  eiriau  n,  leading  word 
Rhagamcan  -ion  »,  prenotion 
Rhagammod  -au  nf  previous  agreement 
Rhagamnaid,  neidiau  nf  previous  signal 
Rhagamser  -oedd  -au  n,  previous  time 
Rhagansawdd,  soddion  «.,  prior  quality 
Rhagaraeth,  areithiau  nf  preface;  pro- 
legomena 
Rhagarawd,  odion  nf  exordium 
Rhagarchwaeth  -au  n.  foretaste 
Rhagarfaeth  -au  nf  predestination 
Rhagarfog  re.  forearmed 
: 
i 
RhagafRvy  -on  .. 
Khagamawdd  nf.  plough  tail 


Rhagarswyd  n,  previous  dread 
Rhagarwedd  nf  predisposition 
Rhagarwydd  -ion  nf  prognostic ;  symp- 
Rhagateb  -ion  n,  prior  answer         [torn  i 
Rhagattal  n,  withholding 
Rhagawd,  odion  n,  going  before;  going 

against ;  opposition 
Rhagawd  v,  to  go  before;  to  stop 
Rhagawdl,  odlau  nf  leading  rhyme 
Rhagawd  a,  opposite,  opposing 
Rhagbenaeth  -laid  n,  vicegerent 
Rhagborth,  byrth  n,  outer  gate 
Rhagbryder  n,  jjrecaution 
Rhagchwaeth  n,  foretaste 
Rhagchwareu  -on  n,  prelude 
Rhagchwegr  -au  nf  grandmother-in-law 
Rhagchwegrwn  n,  grandfather-in-law 
Rhagdal  -ion  n,  payment  beforehand 
Rhagder  n,  advanced  post 
Rhagdestyn  -au  n,  preliminary  theme 
Rhagdraethawd,  odau  n,  prolegomena 
Rhagdy,  daJ  ».  outhouse 
Rhagdyb  -iau  nf  preconceit 
Rhagdyn  n,  fore-draught 
Rhagdyst  -ion  n,  prior  witness      [tooth 
Rhagildant,  ddannedd,  ddaint  n,  fore- 
Rhagddarlun  -iau  »,  prefiguration 
Rhagddarn  -au  n,  fore-piece 
lîhagddawd,  ddodion,  ddodau  n,  prefix 
Iihagddawn,  ddoniau  «,  previous  gift 
Rhagddelw  -au  r.f  prototype 
Rhagddewis  -au  nf  previous  choice 
Rhagddirnad  »,  presurmise 
Rhagddodiad,  iaid  n.  preposition,  prefix 
Rhagddodiad  -au  n,  preceding  position; 

prefixing,  affixing 
Rhagddrws,  ddrysau  n,  outer  door 
Rhagddychymmyg  -ion  re,  presupposal 
Rhagddyled  -ion  nf  prior  debt 
Rhagddywediad  re,  gainsaying,  contra- 
Rhagenw  -au  n,  pronoun  [diction 

Rhagenwol  a,  pronominal 
Rhagfarn  -au  nf  prejudice 
Rhagfed  a,  foremost,  anterior 
Rliagfeddiant,  iannau  n,  preocupancy 
Rhagfeddyliad  re,  precogitation 
Rhagrias  re,  foretaste 
Rhagfod  n.  prior  existence 
Rhagfoel  a,  bald  before 
Rhagfraint,  freintiau  re/,  prerogative 
Rhagfrawd.  frodau  nf  prejudication 
Rhagfur  -iau  n.  contramure 
Rhagfwriad  n,  forecasting 
Rhagfyr  n.  December  , 

Rhagffysg  ■•.-.  forward  haste 

-au  nf.  advance  work 
d  -au  -Vdd  nf  former  fame 


RHA 


(See  Rhag  px.) 


RHA 


Rhaggymmeriad  ra,  prolepsis 
Rhagìianfod  ra,  pre-existence 
Rhagial  v,  to  controvert 
Rhaglafar  a,  prolocutory 
Bhaglaw  -iaid  ra,  deputy;  lieutenant 
Rhaglawn  n.  first  filling  in 
Rhaglith  -iau  -oedd  ra,  prelection,  preface 
Rhaglofydd  -ion  ra,  vicegerent 
Rhagluniaeth  nf  providence 
Rhagluniaethol  a,  providential 
Rhaglyd  ra,  forecast ;  providence 
Rhaglym  a,  sharp-fronted 
Bhaglys  -oedd  ra,  court  leet 
Rhaglyw  -iaid  ra,  deputy  governor;  pre- 
Rhaglywiaeth  nf  prefecture  [feet 

Rhagneuadd  -an  nf.  anteroom 
Rhagodfa  -on  nf  ambuscade 
Rhagodi  v,  to  get  before 
Rhagofal  -on  ra,  precaution 
Rhagolwg,  ygon  n,  prospect ;  foresight 
Rhagor  -ion  -au  n,  superiority;  differ- 
Rhagorddwyn  a,  excellent    [ence;  more 
Rhagorfraint,  freintiau  nf  prerogative 
Rhagorgamp  -au  nf  superior  feat 
Rhagori  v.  to  excel,  to  surpass 
Rhagoriaeth,  Rhagoriant  n,  excellence 
Rhagorineb  n,  superiority       [difference 
Rhagorol  a.  superior,  excellent 
Rhagoroldeb  n,  excellence 
Rhagraith,  reithiau  nf  deliberation 
Rhagred  -ion  nf  prior  course 
Rhagrediad  rt,  forerunning 
Rhagrith  -ion  n,  hypocrisy 
Rhagrithiant  ra,  simulation  [crite 

Rhagrithiwr,  wyr  n,  dissimulator,  hypo- 
Rhagsail.  seiliau  nf  prior  foundation 
Rhagsain,  seiniau  nf  leading  sound 
Rhagu  v,  to  get  before;  to  oppose 
Bhagwahan  n,  leading   division;   term 


Rhang  nf  content ;  fulfilment 

Rhangu  v,  to  fulfil ;  to  satisfy 

Rhaha,  Rhahawd  n,  forcing ;  impulse 

Rhai  np,  few :  a,  some 

Rhaiad  n,  radiation 

Rhaiadr,  rheieidr,  -au  nf  cataract 

Rhaiadru  v,  to  spout  out 

Rhaiadu  v,  to  radiate,  to  ray 

Rhaib,  rheibiau  nf  snatch ;  greed 

Rhaid,  rheidiau  n,  need,  necessity 

Rhaid  «,  needful,  necessary 

Ehaidd,  rheiddiau  nf  ray ;  spear 

Rhaien  nf  ray,  skate 

Rhail,  rheiliau  no,  rail;  paddlestaff:   s 

Rhain  era,  lances,  spears  [rheilen 

Rhain  a,  tending  forward 

Rhaint  ra,  what  is  pervasive 

Rhaith,  rheithiau  nf  right;  law;  jury 

Rhal  -oedd  ra,  character,  disposition 

Rhalu  v,  to  characterize 

Rhamant  -au  nf  token ;  metaphor;  ro- 

Rhamant  a,  exalting;  romantic  [mance 

Rhamanta  v,  to  use'  hyperbole 

Rhamantol,  Rhamantus  a,  romantic 

Rhamp  ra,  running  out 

Rhamu  v,  to  rise ;  to  soar 

Rhan  -au  nf  part,  share,  portion,  di- 
vision, section.     Mewn  rhan,  partly 

Rhan  ad,  on  the  part  of;  because 

Rhanc  n,   desire,  craving:  a,  content; 
satisfactory 

Rhancol  a,  craving,  wanting 

Rhancbodd  ra,  satisfaction 

Rhancboddiaeth  ra.  enjoyment 

Rhancu  v,  to  crave,  to  want 

Rhandir   -oedd  nf  region;  shareland; 

Rhandy,  dai  ra,  house-room        [district 

Rhanedigaeth  ra/,  distributiou 

Rhanedigol  o,  distributive 

Rhangymmeriad  ra,  participle 

Rhanu  v.  to  part,  to  divide 

Rhasg  nf  slice,  shave 

Rhasgl_-au  nf  sheer;  draw-knife 

Rhasglio  v,  to  use  a  sheer 

Rhath  ra,  cleared  spot;  plain 

Rhathell  -au  nf  rasp,  rough  file 

Rhathellu  v,  to  use  a  rasp,  to  rasp 

Rhathiad  ra,  rubbing  off 

Rhathlyn  -oedd  -au  ra,  embrocation 

Rhan,  rheuau  nf  band,  chain 

Rhaw  -iau.  rhofiau  nf  shovel,  spade 

Rhawaid,  eidiau  nf  shovelful 

Rhawbal  -au  nf  iron-edged  shovel 

Rhawbalar  nf  delving-spade 

Rhawch  ra.  what  is  extreme 

Rhawd  -au  nf  course,  route ;  crowd 

Rhawden  nf  footstep,  path 

■I  J  9 


Rhagwahannod  -au  ra  &  nf  semicolon 
Rhagwan,   Rhagwant,    -au  ra,   leading 

division 
Rhagwas.  weision  ra,  deputy  servant 
Rhagwedd  -au  nf  presence 
Rhagwisg  -oedd  nf  foregarment 
Rhagwn  ra.  scarecrow 
Ehagwyliodaeth  nf  foreknowledge 
Rhagwyneb  a,  forthcoming:  pr,  in  pre- 
Bhagwys  -iau  nf  premonition  [sence  of 
Ehagymadrodd  -ion  ra,  preface 
Rhagymddwyn  n,  prolepsis 
Rhagvnys  -oedd  nf  adjacent  isle 
SJiagyrwedd  -au  nf.  threatening  aspect 
^hagysgrif  -au  nf  prescript 
iRhagystafell  -oedd  nf  antechamber 

nf  foremost  layer 


RHE  ___ 

Rhawdd  re,  what  is  clear 

Rhawel  re,  what  is  clustered 

Rhawffbn,  BVn  nf  shovel  handle 

Rhawg  c(/  foi  a  long  while 

Rhawio  v.  to  sliovel 

Rhawlech  -i  nf  slice,  shovel 

Rhawn  i  .  hair;  horse-hair. 

Rhawn  yr  el  ol,  stonewort 
Rhawnu  v,  to  grow  to  long  hair 
Rhawnyn  re,  single  hair 
Rhawol  ??,  cluster,  bunch 
Rhawr,  rhorau  if.  roar,  loud  noise 
Bhawter  re/  tumultuous  rout 

i  p,  to  hurry  on 
Rbawtb  re,  gr«  á:  ".  greedy 
like  -on  a/,  swift  motion,  run 
Rue  a,  fleet,  speedy;  active 
Rhead  nf,  running;  currency 
Rheadu  v,  to  cause  a  running 
Rhean  nf  streamlet,  rill 
Rheawl  a,  running,  current 
Rheb  n.  run  by,  going  off' 
Rhebydd  -ion  v.  d»solator 
Rhecio  v,  to  hackney  [ravages 

Rhechdor,  dyr  n,  what    breaks  out  or 
Rhed  -ion  vf.  course,  race,  run 
Rhedain  p,  to  keep  running 
Rhedant,  aint  re,  courser,  racer 
Rhedeg  vf,  run  :  a.  running 
Rhedeg,  Kiu-du  v.  to  run,  to  race 
Rhedegfa,  fëydd  vf.  race-course;  race 
Rhedegfarc,h,  feirch  n,  race-horse 
Rhedegiad  re,  running,  race 
Rhedegog  c  running,  current 

sgydd  -ion,  Rhed 
ydd  -ion  n,  runner,  , 
Rhedfa,  fëydd  if  course,  run 

i,  long  snout 
Rhediad  re,  running 
Rhediant  re,  currency;  course 

ning 
Rhedusino,  iaid  n,  wani 
Rhedẁas,  weisiou  re,  running  footman 
Rhedweli,  iau  »f  artery 
Rhedyn  rep  (-en  vf").  fern 
Rhedyha  v.  to  gather  tern 
Rhedynach,  Rhedyniach  «/>,  small  strag- 
gling fern 

E  re/J  fern  brake 
Rhedynog  a,  abounding  with  fern 
aos  -ydd  ere,  small  fern  braki 
i  »,  joint,  articulation 
Rheddiad  n,  ■Minting 


i  Rlieibg  -> 

[Rhefol  a.  thickening;  aggregating 
Rhefr  -an  re,  anus,  rectum;  fundament 
Rhefrog  n.  Urge-bottomed 
Rhefrofch  -ion  re,  clyster,  enema 
Rhefrrwym  re,  costiveness :  a,  costive    . 

thicken  round 
Rheffvn  -au  n.  small  rope 

gift,  donation 
Rh<  g  -au  •  cation 

V,  to  keep  muttering 
ility,  bounty  _ 
.  quail 
fëydd  "f  curse;  malediction 
n  to  cursing 
Rhegu  r.  to  consign;  to  curse 
Rheng  -oedd  nf  row.  rank 

I  re,  setting  in  a  row 
Rheian  -au  nf  .streak,  stripe 
Rheianu  p,  to  streak,  to  stripe 
-au  re/|  witch,  charmer 
•  b  nf  witchery 
Rheibiadn  v.  to  fascinate,  to  bewitch 
Rheibiadus  a.  fascinating;  rapacious 
Rheibiaeth  witchery 

Rheibiant  re,  forcible  possessing 
Rheibio  v,  to  seize,  to  catch;  to  capti- 
vate, to  bewitch,  to  fascinate 
Rheibiol  a,  seizing;  bewitching 
Rheibioldeb  n,  seized  state     [fascinator 
Rheibiwr,  wyr   n,   spoiler;  depredator) 

■/.  rapacious,  greedy;  of  prey 
Rheidedd  re,  necessity,  want 
Rheidiannu  v.  to  necessitate 
Rheidiant  re,  necessity,  need 
Rheidio  r.  I  to  need 

Rheidiol  (/.  necessary,  needful 
Rheidiol  riness 

Rheidioli  v,  to  render  needful 
a,  necessitous,  needy 
need 
Rheiduso  p,  to  render  needy 
Rheidnsyn,  rheidusion  re,  pauper 
Rhefddin  a.  radiating;  profuse 

>  r.  to  radiate;  to  dart      [ating 
.   darling;  radi- 
np,  radiata.  I 
.  J  awe 
Rheilen,  rheiliau  nf  single  rail 
Rheiliibrdd,  ftyrdd* nf  railway,  railroad 
Rheinio  /•,  to  throw  a  lance 


IRheio  r.  ■  Jeain 

Rheithbrawf,  brofion  u.  trial  by  jury  ■ 
Rhef-au  nf  bundle':  o,  bundled;  thick   Rheitheg  nf,  canon  of  speech;  rhetoric 
tbout  Rheithfawr  a,  greatly  just 

ut  ".  thickness,  bulk  Rheithiad  v.  regulation 

puffy  |  Rheithiadol  a,  canonical 

26a 


RHE 


RH1 


Rheithiadur  -on  n.  regulator;  canon 

Rheithio  v,  to  fix  a  law.  to  regulate 

Rheithiol  a,  established  as  law 

Rheithioreg  nf  rhetoric 

Rheithiwr,  wyr  «.juryman 

Rheithlyfr  -au  n,  code 

Rheithor  -iaid  n,  rector 

Rheitbysgrif  -au  nf,  bill  (in  Parliament) 

Rhelyw  n,  trail ;  residue,  the  rest 

Rhem  n.  what  runs  out 

Rhemiad  n,  running  out 

Rhemiad  n,  muttering,  murmur 

Rhemmwth  n.  gorbelly;  glutton 

Rhemog  nf  swelling  paunch 

Rhemp  nf,  excess ;  frenzy  :  a,  bewitched, 

Rhempiad  n,  infatuation  [crazy 

Rhempian  v,  to  snatch  greedily 

Rhempio  v,  to  run  to  excess 

Rhên  n,  the  supreme,  the  Lord 

Rhen  nf  brook,  rivulet 

Rhenc  -iau  nf  row.  rank 

Rhencio  r,  to  place  in  a  row 

Rhent  -i  n.  income ;  rent 

Rhentu  i\  to  get  income ;  to  rent 

Rheol  -au  nf,  rule,  order 

Rheolaech,  Rheoledigaetb  nf  regulation 

Rheolaidd  a,  orderly,  regular 

Rheoli  r,  to  order,  to  sway,  to  rule 

Rheolus  a,  orderly,  regular 

Rheolwr,  wyr  n,  one  who  orders ;  ruler 

Rhes  -i  -au  nf  row,  rank 

Rhesel  -i.  Rhestl  -au  n,  rack,  grate 

Rheseiu  r,  to  form  a  rack 

Rhesio  v,  to  set  in  a  row,  to  range 

Rhestog  -au  nf.  plaited  work;  mat 

Rhestr  -i  nf,  array,  order,  rank;  list 

Rhestredigaeth  nf  arrangement 

Rhestrig  nf  row,  range 

Rhestrog  a,  rowed;  plaited,  matted 

Rhestrol  a,  ordinal ;  arrayed 

Rhestrn  v,  to  range;  to  marshal 

Rhesu  v,  to  place  in  a  row.  to  range 

Rheswm.  yinau  n.  reason,  sense 

Bhesymeg  nf  logic 

Rhesymol  a,  rational;  tolerable 

Rhesymoldeb  n,  rationality 

iRhesymoliaeth  nf  rationalism 

Bhesymolig  a,  rationaiistic 

Bhesymolwr,  wyr,  Rhesymoliad,  iaid  nt 

rationalist 
Rhesyinu  v,  to  reason,  to  argue 
Rhethr  -au,  Rhethren  nf  lance,  pike 
Rhê'u  v,  to  run  about;  to  move 
Rheuedd  a,  activity,  agility 
Rheufedd  n,  affluence,  plenty 


Rhew  -oedd  n,  what  is  sli- 


ppery 


Rhewi  v.  to  freeze ;  to  be  freezing 


frost 


Rbewin  -au  //  downfall,  ruin 
;  Rhewino  i\  to  ruin,  to  destroy 
Bbewllyd,  Rhewlyd  «,  frosty,  freezing 
Rhewydd  n,  wantonness :  lust :  a,  wan- 
ton; lustful 
Rhewogydd  np,  frosts 
Rhewyddu  v,  to  satisfy  lust 
Rhewyn  -au  n,  drain,  gutter 
Rhewys  a,  wanting,  lusting 
Rhi  -au  -on  n,  what  is  specific ;  chief 
Rhiaidd  a,  notable,  pre-eminent 
Rhial  nf,  original  lineage:  a,  noble 
Rhialtwch,    Rhialltweh    n,    splendour, 

i,  state 
Rhiallu  -oedd  n,  one  hundred  thousand 
Rhian  -edd  -od,  Rhiain  nf,  dame,  lady 
Rbianaidd  o,  feminine;  female 
Rhianon  nf  goddess,  nymph 
Rhiant.  aint  nc,  parent,  source 
Rhico  v,  to  tear,  to  rend  (=Rhwygo) ; 

to  brag,  to  boast 
Rhiol  «,  noble,  royal 
Rhib  -ion  a,  streak;  dribblet 
Rhibib  -au  nf  reed  pipe;  hautboy 
Rhi  bin  -iau  n,  scanty  row,  streak 
Rhibio  v,  to  streak;  to  dribble 
Rhic  -iau  n,  notch;  groove 
Rhicio  v,  to  notch ;  to  groove 
Rbiciol  a,  notching:  grooving 
Rbid  -iau  n,  drain;  semen 
uhi'l  t<s  np)  fringes 
Rhidio  v,  to  dram;  to  secrete 
Rhidyll  -iau  n,  riddle,  sieve 
Rhidyllio  v,  to  riddle,  to  sift 
Rhidys  -au  n,  drain;  rill 
Rhidysio  v,  to  flow  dribbingly 
Rhidd  -iau  »,  centre;  obstacle 
Rhiddio  v,  to  centre ;  to  repe) 
Rhiedd  n,  governance 
Rbieddu  v,  to  act  as  a  chief 
Rhiein'iaeth  nf  parentage 
Rhieiniol  a,  feminine 
Rhieni  np,  ancestry,  jparents 
Rhieni'ol  a,  parental 
Rbies  -au   nf  dame,  lady 
Rhif -au  n,  number;  what  divides 
Khifeb  -ion  nf  figure,  numeral 
Rhifedi  n,  number 
Rhifedi  np,  numbers :  s  rhifed 
Rhifed  igaeth  nf  Rhifiant  n,  numeration 
Rhifedydd  -ion,  Rhifiedydd  -ion  n,  nu- 
merator [arithmetic 
Rhifedyddiaeth   nf  art  of  numbering. 
Rhifed d  a,  numerousness 
Rhifiad  n,  numbering,  counting 
Rhifiannol  a,  numerary 
iRhifiannu  v.  to  numerate 

261 


RHI 

Rhifiog  a,  numerous,  many 
Rhifnod  -au  nftk  n,  numeral 
Rhifnodiad  n,  numeration 
Rhifnodol  a,  numerical,  numeral 
Rhifo,  Rhifnodi  v,  to  numerate,  to  num- 
ber, to  count,  to  reckon 
Rhif'ol  a,  numeral,  numerical 
Rhifyddeg,  Rhifyddiaeth  nf,  arithmetic 
Rhifyn  -au  n,  single  number,  number 
Rhiff  -iau  n,  what  divides  or  parts 
Rhifft  n,  what  is  divided,  rift 
Rhig  -au  n,  notch,  groove ;  the  pillory 
Rhign  -au  n,  notch,  groove 
Rhignedd  n,  notched  part 
Rhigo  v,  to  notch,  to  groove 
Rhigod  -au  n,  pillory 
Rhigol  -au  nf  groove ;  trench 
Rhigoli  v,  to  groove ;  to  trench 
Rhigolydd  -ion  n,  groove  plane 
Rhigwm,  ymau  n,  long  row ;  rote ;  rhyme 
Rhigymu  v,  to  say  by  rote ;  to  rhyme, 

to  versify 
Rhigymwr,  wyr  n,  rhymster 
Rhing  n,  creak,  clink 
Rhingwar  n,  clamp 

Rhingyll  -od  n,  Serjeant;  beadle;  bailiff 
Rhingyllaeth  nf  serjeantship 
Rhil  -ion  n,  interstice 
Rhill  -iau  nf,  row;  trench;  drill 
Rhillio  v,  to  row ;  to  drill 
Rhim  -iau  n,  rim,  edge 
Rhimio  v,  to  rim,  to  edge 
Rhimp  -iau  n,  rim,  extremity 
Rhimpyn  -au  n,  extremity ;  rhyme 
Rhimyn  -au  n,  rim,  edge 
Rhimynu  v,  to  form  a  rim 
Rhin  -iau  -ion  nf,  what  pervades ;  chan- 
nel; virtue;  secret;  charm 
Rhine  -iau  nf  creak ;  gnash ;  quail 
Rhincian,  Rhincio  v,  to  creak;  to  gnash 
Rhinciol  a,  creaking;  clacking 
Rhincyn  n,  creak,  clink,  gnash ;  clack 
Rhinfawr  a,  greatly  endowed 
Rhinio  v,  to  endue  with  a  virtue ;  to  use 
Rhiniol  a,  mysterious,  secret    [mystery 
Rhinon  nf  pattern  of  virtue 
Rhint  -iau  n,  notch,  groove 
Rhintach  a,  notched,  grooved,  jagged 
Rhinwedd  -au  nf  virtue ;  mystery 
Rhinweddol  a,  virtuous 
Rhinweddoldeb  n,  virtuousness 
Rhinweddu  v,  to  give  a  virtue 
Rhioli  v,  to  manage,  to  rule 
Rhip  -iau  n,  over-skip;  instrument  to 
Rhipai  n,  hatchel  Lw^et  scythes 

Rhipio,  Rhipo  v,  to  pass  or  skip  over; 
to  whet  (scythes) 


RHO 

Rhis  -iau  n,  what  is  broken  into  points 

Rhisellt  -i  nf  grater,  rasp 

Rhisgen  -au  nf  dish  or  bowl  of  bark 

Rhisgl,  Rhisg  en,  bark,  coat,  rind 

Rhisglo,  Rhisgo  v,  to  bark,  to  strip  of 

Rhisglog  a,  having  bark    [bark,  to  peel 

Rhisglyn,  Rhisgyn  n,  piece  of  bark 

Rhit  n,  tendency  forward 

Rhith  -iau  n,  guise,  appearance,  semJ 

blance ;  embryo,  germ 
Rhithedd  n,  apparentness 
Rhithiant  n,  appearance 
Rhithio  v,  to  appear,  to  seem 
Rhithiol  a,  appearing,  seeming,  apparent 
Rhithiogaeth  nf,  appearance 
Rhithiogi  v,  to  give  appearance 
Rhithyn  n,  small  particle,  atom 
Rhiw  -iau  nf,  drift;  ascent,  acclivity, 
Rho  n,  what  is  put  off;  gift  [slope 

Rhoc  n,  rocking,  shake 
Rhocas  n,  lad,  youth 
Rhocian  v,  to  keep  rocking 
Rhocos  np,  broken  particles 
Rhoch  nf  grunt,  groan 
Rhochain,  Rhochian  v,  to  keep  grunting 
Rhochan,  Rhochiad  n,  grunting 
Rhochi  v,  to  grunt,  to  growl  [orbit 

Rhod  -au  nf  orb;  wheel;  the  ecliptic, 
Rhodell  -au  nf,  whirl,  spindle 
Rhodellu  v,  to  whirl 
Rhod  en  nf  switch,  whip 
Rhodfa,f cyàànf  course;  corridor;  walk 
Rhodian,  Rhodiana,  Rhodiena  v,  to  stroll 
Rhodienai  nf  gadding  gossip       [about 
Rhodienol  a,  ambulatory 
Rhodio  v,  to  walk  about;  to  walk;  to 
Rhodl  -au  nf  paddle,  scull       [traverse 
Rhodle  -oedd  nf  course,  range 
Rhodli  v,  to  paddle,  to  scull 
Rhodol  a,  wheeling ;  wandering 
Rhodre  nf,  career,  course 
Rhodres  n,  ostentation,  pomp  [pompous 
Rhodresgar,  Rhodresol  a,  ostentatious, 
Rhodresu  v,  to  swagger,  to  flaunt 
Rhodreswr,  wyr  n,  boaster ;  swaggerer 
Rhodwedd  -i  nf  orbit,  course 
Rhodwydd  n,  open  course 
Rhodd  -ion  nf,  gift,  present 
Rhoddedigaeth  nf  donation 
Rhoddi  v,  to  give,  to  bestow 
Rhoddiannol  a,  donative 
Rhoddiant  n,  donation 
Rhoddol  a,  giving,  bestowing 
Rhoddwr,  wyr  n,  giver,  bestowe 
Rhofio  v,  to  shovel  =Rhawio 
Rhogl  -au  n,  scent,  odour,  smell 
Rhogledd  n,  scentedness 

262 


RHU 

Rhogli  v,  to  scent,  to  smell 

Rhoi  v,  to  give,  to  bestow ;  to  put 

Rhol  -iau  nf  roll,  cylinder 

Rholbren  -i  -au  n,  rolling-pin 

Rholen  nf  roll,  roller 

Rholian,  Rholio  v,  to  roll,  to  turn  round 

Rliolyn  n,  roll,  roller ;  chub 

Rhon  -iau  nf  tail ;  pike,  lance 

Rhone  -iau  nf  sinking 

Rhone  a,  sonorous,  hollow-sounding 

Rhonca  a,  sinking 

Rhoncian  v,  to  sink,  to  become  hollow 

Rhonell  -od  nf,  tail;  hair  of  a  tail 

Rhonellog  a,  having  a  tail 

Rhonos  up,  small  broken  particles 

Rhont  -iau  7if  frisk,  gambol 

Rhonten  nf  merry  frisker :  m  rhontyn 

Rbos   -ydd  nf   moor,  waste  or  coarse 

Rhos  np  (-yn  ii),  roses  [highland 

Rhosdir  -oedd  n,  moorland 

Rhoslyd  a,  moory 

Rbosp  -au  n,  whim,  trick ;  doggerel 

Rhospai  nc,  doggerel  rhymster 

Rhost  a,  dried,  browned  over,  roasted 

Rhostio  v,  to  brown  over,  to  roast 

Rhostog  -ion  n,  the  plover 

Rhosyn  -au  «,  rose:  /"rhosen 

Rhoth  af  loose ;  hollow :  m  rhwth 

Rhu  n,  loud  utterance,  roar 

Rhuad  -on  n,  roaring ;  loquacity 

Rhuadol  a,  roaring,  blustering 

Rhuadu  o,  to  make  a  roaring 

Rhuadwy,  Rhuain  «,  roaring ;  blustering 

Rhucb  n,  film ;  husk 

Rhucben  nf  coat,  film,  husk;  jerkin 

Rhuchion  np  (-yn  n),  husks;  films 

Rhuchioni  v,  to  clear  of  husks 

Rhud  n,  rue 

Rhudd  n,  ruddy  hue ;  crimson 

Rhuddain  a,  crimson 

Rhudded  n,  red  streak ;  path 

Rhuddel  n,  ruddy  hue ;  glow 

Rhuddeli,  'ion  n,  red  salve 

Rhuddell  -au  nf  ruddle,  red  ochre  to 

mark  sheep ;  rubric 
Rhuddellen  nf,  one  of  a  ruddy  hue 
Rhuddellu  v,  to  stain  with  crimson 
Rhuddem  -au  nf,  ruby ;  garnet 
Rhudden  -au  nf  red  streak;  ruby 
Rhuddfa,    fè'ydd,     Rhuddfan     -au    nf, 

parched  spot 
Rhuddi'aog  a,  crimson-stained 
Rhuddfelyn  a,  orange  yellow  :  f  rhudd 
Rhuddgocb  a,  pink  red  [felen 

Rhuddin  n,  heart  of  timber 
Rhuddion  np,  husks 
Rhuddlas  a,  crimson  blue 


RHW 

Rhuddlwyd  a,  russet  colour 
Rhuddo  o,  to  make  crimson 
Rhuddog  -ion  n,  the  redbreast 
Rhuddos  np,  marigold 
Rhuddwern  np,  bird  cherry-trees 
Rhuddygl  n,  the  raddish 
Rhueinell  -au  nf  clarion 
Rhuf  n,  what  breaks  out ;  flush 
Rhufell  -od  nf,  the  fish  roach 
Rhufon  n,  reddened  one;  warrior 
Rhug  n,  what  has  breaks  or  points 
Rhugl  a,  free,  ready ;  fluent ;  rife 
Rhugledd  n,  quick  motion ;  fluency 
Rhuglen  -i  nf,  drum ;  brush 
Rhuglgroen,  grwyn  n,  rattle  made   of 

dry  skin  with  stones  in  it 
Rhugliad,  Rhuglad  n, friction;  clearance 
Rhuglo  v,  to  clear,  to  smooth,  to  rub 
Rhull  a,  rife;  frank;  rash,  hasty 
Rhullder,  Rhulledd  n,  frankness;  rash- 
Rhumen  nf  paunch  [ness 

Rhummwth  n,  greedy-gut 
Rhumog  a,  rotund :  nf,  paunch 
Rhun  ii,  lavish  one 
Rhuo  v,  to  roar ;  to  talk  loudly 
Rhuol  a,  roaring ;  loquacious 
Rhuon  11,  ravager ;  warrior 
Rhus  -oedd  n,  start,  recoil ;  reynard 
Rhusgar  a,  apt  to  start ;  restive 
Rhuso,  Rhusio  v,  to  start ;  to  hesitate 
Rhusol  a,  starting;  hesitating 
Rhuth  n,  breaking  out  or  from ;  rush 
Rhuthr  -au   n,  rush,  assault;   attack; 

sally ;  good  while 
Rhuthro  v,  to  rush ;  to  assault ;  to  sally 
Rhuthrol  a,  rushing ;  assailing 
Rhuwch  -ion  n,  Rhuwchen  nf,  exterior 
Rhwb  7^,  rub,  chafe  [coat;  rug 

Rhwbio,  Rhwbian  v,  to  rub,  to  chafe 
Rhwch  n,  what  is  rough ;  grunt 
Rhwchial  n,  grunting,  grunt 
Rhwchial,  Rhwchiala  v,  to  grunt 
Rhwchiol  a,  grunting 
Rhwchws  n,  ray,  skate 
Rhwd  ii,  sediment ;  smut ;  rust ;  oxide 
Rhwdog  a,  covered  with  rust 
Rhwf  ii,  what  swells  or  puffs  out 
Rhwg  ii,  what  projects;  rub 
Rhwgn,  rhygnau  n,  rub/  friction 
Rhwng  n,  intermediacy :  pr,  between, 
Rhwmp  n,  borer,  auger  [among 

Rhwnc  ii,  snort,  snore ;  rattle 
Rhwnen  nf,  single  pear 
Rhwnsi  n,  rough  coated  horse 
Rhwnt  n,  what  covers  over 
Rhwnyn  np,  (-en  nf)  pears 
Rhws  vf  cultivated  reg: 

2ri3 


Rhwsg  n,  what  is  large  or  rank 
Rhwtio  v,  to  corrode ;  to  fret 
Rhwtion,  Rhytion  np,  particles  rubbed 

off:  dregs 
Rhwtioni  p,  to  produce  dregs 
Rhwtws  np,  broken  parts;  dregs 
Rhwtb  a,  wide, gaping,  yawning;  apart  • 

/rhoth  "     [much,  utterly 

Rhwy  n,   excess,   superfluity :   ad,  too 
Rhwyad  n,  producing  excess 
Rhwych  nf  what  extends 
Rhwyd  -au  nf  net.  snare 
Rhwyden  -i  nf,  small  net;  caul 
Rhwydiad  re,  reticulation 
Rhwydo  v,  to  net,  to  ensnare ;  to  reticu- 
Rhwydog  a,  reticulated,  netted       [late 
Rhwydronell  -i  nf  lace;  a  gin 
Rhwydd  a.  free,  easy ;  tolerable 
Rhwŷdd-deb,   Rhwỳdded,  Rhwyddiant, 

Rhwyddineb  ?i,  facility;  suc< 

ness,  free  state 
Rhwyddhau  v,  to  facilitate 
Rhwyddlwyn  re,  the  speedwell 
Rhwyddoli  v,  to  facilitate 
Rhwyddyndod  n,  unrestrainedness 
Rhwyddynu  v,  to  facilitate 
Rhwyf  n,  ambition;  ruler:  -au  nf.  oar 
Rhwyfadain  nf  directing  fin 
Rhwyfadur  -iaid  n,  dictator 
Rhwyfain  r,  to  be  swaying         [to  lead 
Rhwyf  an  n,  impulse;  sway:  r,  to  sway; 
Rhwyfaniad,  Rhwyfiant  re,  domination 
Rhwyfanu  v,  to  dominate 
Rhwyfanus  a,  imperious 
Khwyfenydd  -ion  re,  one  who  wt 
Rhwyfiong  -au  nf,  galley 
Rhwyfo  r.  to  sway;  to  row 
Rhwyfo]  «.swaying;  rowing 
Rhwyfolaeth  if,  dictatorship 
Rhwyfoldeb  «.state  of  sway 
Rhwyfus  a,  apt  to  sway;  han 
Rhwyg  -au  nf  rent,  rupture 
end,  to  tear 
I  o,  rending,  tearing 

dock 
Rhwyll  -au  nf.  interstice,   fret  work; 

i\  to  form  hit", 
Rhwyllog  a,  fretted  ;cro  • 

Rhwym  -au  re,  bond,  tie  [ 

Rhwym,    Rhwymedig   a,   bound,    tied, 

Rhwymedigaeth  nf,  restriction;  obliga- 
Rhwyniedigol  a,  restrictive  [tion 

Rhwyinedd  n,  restraint ;  bondage 
Rhwymiant  re,  restriction 
Rhwymo  v,  to  bind,  to  tie 
Rhwymol  a,  binding ;  astringent 


RHY 

Rhwymyn  -an  re,  band ;  swathe 
Rhwymynu  v,  to  swaddle 
Rhwyu  -au  n,  wind,  twist 
Khwyno  v,  to  wind  round 
Rhwyol  a.  excessive,  superfluous 
Rhwyoli  v.  to  render  excessive     [riance- 
Rhwys  -au  n.  vigour;  wantonness ;  luxu- 
Rhwysedd  n.  vigorousness 
Rhwysg  -au  n,  career;  sway:  pomp       \ 
Rhwysglo  v,  to  run  headlong 
Rhwysglyd  a.  froward,  restive 
Rbwysgo  v,  to  run  a  course:  to  sway     I 
Rhwysgol  a.  swaying;  risking 
Rhwysiad,  Rhwysiant  ?/.  invigoration     * 
Rhwysog,  Rhwysol  «.vigorous,  luxuriant- 
Rhwysogi  v.  to  luxuriate 
lihwysoldeb  n,  vigour 
Rhwysoli  t\  to  invigorate 
Rhwystr  -au  n,  hindrance,  obstruction  I 
Rhwystri,  Rhwystrusi  n.  hindrance,  let 
Rbwystro  v.  to  hinder,  to  obstruct 
Rhwystrol  a.  hindering;  preventive 
Rhwyth  -au  re,  what  pervades;  juice 
Rhwytho  r.  to  pervade,  to  ooze       [ooze 
Rhwythol  a,  tending  to  pervade  or  to 
Rhy  -on  n.  excess,  superfluity 
li'hy  ad  &  px,  over,  too  much,  very 
Rhyadaw  v,  to  leave  utterly 
Rhyaddaw  v,  to  promise  over-much 
Rhyal  -oedd  n,  procreation 
Rhyalu  v,  to  procreate 
Rh v:tll  n.  superior  power:  a,  invincible 
Rhyanfon  v,  to  send  fully 
Rhybarch  n,  extreme  regard 
Rbybed  -ion  n,  clinched  state,  rivet 
Rhybedio  v,  to  clinch:  to  rivet 
Rhyborthi  v.  to  support  folly 
Rhybrynu  v.  to  purchase  fully 
Rhybuch  n,  earnest  longing 
Rhybucho  r.  to  long  greatly 
Rhybudd  -ion  re,  notice, warning,  caution 
dinonisil 

ol  a.  warning,  i  i 

•.  to  purify  fully 
Rhybwyso  v,  to  overweigh,  to  outweigh 

':  ,?.  retort:  overpay 
■ 

'ih-.  hu  r.  to  tr 
mt  -au  re,  span  length  ;  span 

Rbychwardd  n,  excessive  laughter 

Rhychware  n,  excess  of  play 
Rhyd  -au  -iau  nf  course;  ford 
Rhydaenu  v,  to  spread  greatly 
Rhydaf  n,  overspreading 
Rhydain  nf  young  deer,  fawn 
Rhydalu  r,  to  overpay 

264 


RHY 

Rhydarf re,  excessive  rout 
Rhydeddu  v,  to  render  supreme 
fihyderig  <7,  barren  (as  to  breeding) 
Rhydid  '  n,   liberated  state,    freedom:: 
Rhydio  v,  to  ford,  to  pass         [Khyddid 
Rhydle  -oedd  re,  fording-place 
Ebydlyd  a,  apt  to  rust,  rusty 
Rimini  n,  rustiness,  rust 

Rhydoi  v,  to  overspread 

Rhydollt  n,  sawdust 

Rhydres  n,  arrogance 

Rhydresol  a,  supercilious 

Rhydu  v,  to  rust,  to  grow  rusty 

Rhydweli,  Yau  nf  artery 

Rhydwf  re,  exuberance 

Rhydwng  n,  anathema 

Rhydyllu  v,  to  perforate 

Rhydyn  a,  overstrained 

Rhydd    o,   at    large;    free;   liberal 
liberty,  freedom 

Ehyddadlu  v.  to  dispute  overmuch 

Rhyddail  np,  second  leaves 

Rhydded  re.  state  of  liberty 

Rhyddedog  a,  enlarged,  exempted ;  liberal 

Rhyddedogi  v,  to  set  at  liberty 

Rhyddewyllys,  Rhyddẁyllys  n,  free  will 

Rliyddfiydig  a.  liberal,  generous 

Rhyddhaol  a,  loosening,  freeing;  laxa- 
tive, aperient 

Rhyddhau  v,  to  free,  to  liberate 

Rhyddiaith  nf  free  language;  prose 

Rbyddiant  n,  relaxation,  liberation 

Rhyddid.  Rhydd-did  n,  liberty 

Rhyddieithol  a,  prosaic,  in  prose 

Rhyddineb  re,  freedom,  facility 

Rhyddodi  v,  to  superinduce 

Rhyddogni  v,  to  over-supply 

fihyddonio  v.  to  gift  greatly 

Rhyddrent  -i  re,  gavelkind 

Ehyddyrchafn  v,  to  over  exalt 

Rhyerchi  v,  to  ask  earnestly 

Rhyf  -i  in  re.  puffing  out,  pride;  berry. 
Rhyfion,  currants 

Rhyfael  nf 

Rhyf'ai.  feiau  v.  extreme  fault 

Iilivt'iil  n,  pre]  i 

Rhyfaint  u.  excess  of  quantity  • 

Bbyfalu  i .  to  grind  extremely 

Rhyfam;  u,  to  in  : 

Rhyfarnu  r,  to  pre-jadgé 

Rhyfawrth  n,  March  wind 

Rhyfedd  a,  surprising,  wonderful,  strange 

Rhyfeddeb  nf  admiration 

Rhyfeddod  -au  re,  surprise,  wonder 

Rhyfeddol  a,  surprising,  wonderful 

Rhyfeddn  v,  to  wonder,  to  be  surprised 

Bhyfel  -oedd  re,  war,  warfare 


RHY 

Rhyfela,  Rhyfelu  v,  to  wage  war.  to  war 

Rhyfelawd  n,  campaign 

Rhyfelgar  a,  apt  to  war,  warlike 

Rhyfelog  «,  belligerent,  warring 

Rhyferad  re.  drivelling 

Bhyferthin  re,  violent  gust 

Rhyferthwy  n,  torrent,  tempest 

Rhyferwi  v,  to  over-boil 

Rhyfiad  re,  arrogating 

Rhyfoddog  a,  over-indulged 

Rhyfoli  v,  to  praise ;  to  flatter 

Rhyforiad  n,  scrambling 

Rhyfrys  n,  precipitancy 

Rhyfwydd  np  (-en  nf),  currant-trees 

Rhyfyg  n,  presumption,  insolence 

Rhyfygol  a,  presuming,  insolent 

Rhyfygu  v,  to  presume 

Rhyfygus  a,  presumptuous 

Rhyffle  re,  verge,  margin 

Rhyg  -au  n  &  ere,  rye 

Rhygaru  v,  to  love  to  excess 

Rhygen  nf  grain  of  rye 

Rhyglydd  -ion  -on  -au  re.  desert,  merit 

Rhyglyddiannus  a,  meritorious 

Rhyglyddiant,  iannau  re,  desert,  merit 

Rhyglyddu    v,    to    deserve,    to    merit. 
Rhyglyddu  bodd,  to  please 

Rhygnell  -au  nf,  whipsaw 

Ri'.ygnen  -au  nf  rasp,  file 

Rhygnol  a,  rubbing;  scoring 

iiiiygiju  v,  to  rub;  to  hack 

Rhygoel  -ion  nf  superstition 

Rhygoll  nf  extreme  loss 

Rhygu  a.  over-fond 

Rhygwellt  n,  rye-grass 

Rhypyng  -au  n,  ambling  pace 

Rhygyngen  nf  rattle  in  the  throat 

Rhygyngu  v,  to  amble 

Rhyngad,  Rhyngdod  n,  intervention 

Rhyngol  a,  intervening 

Rhyngsang  -au  nf  diacope  (in  rhetoric) 

Rhyngu   v,   to  intervene;    to   mediate, 
Rhyngu  bodd,  to  please 

Rhylamn  v,  to  overstep 

Rhylawn  a,  redundant,  too  full 

Rhyll  -an  -on  n,  rift,  cleft 

Rhym  n,  what  stretches  round 

Rhŷn,  rhynoecTd  n,  emotion;  shiver;  in- 
stant :  cape 

Rhyn  n,  small  quantity:  shiver;  quake 

Rhyn  a.  shivering;  terrible 

Rhynaig  a,  tremulous,  shivering 

Rhynawd  n,  agitation;  moment;  while; 
small  quantity 

Rhynciad  n.  rattling,  gurgling 

Rhyncian  r,  to  rattle,  to  gurglè,  to  guggle 

Rhyndod  n,  shivering 

265 


SAD 

Rhyned  nf  small  space,  small  quantity 
Rhynedd  n,  shiveringness 
Rhyni  n,  agitation ;  shivering 
Rhynio  v,  to  pervade ;  to  have  instinct ; 

to  agitate 
Rhynion  np,  shelled  oats ;  grits,  groats 
Rhynllyd  a,  apt  to  shiver,  chilly 
Rhyodres  n,  ostentation  [difficulty 

Rhys  -oedd  n,  extreme  ardency ;  rush ; 
Rhysaeth  n,  putting  in  a  course ;  strait- 
Rhysedd  n,  excess,  superfluity      [ening 
Rhysedda  v,  to  rash  onward 
Rhyselu  v,  to  look  stedfastly 
Rhysfa,  f ëydd  nf  course ;  rush 
Rhysgiad  n,  overgrowing 
Rhysgwydd  n,  succour,  help 
Rhysio  v,  to  rush;  to  straiten 
Rhysod  np  (-yn  n),  burning  embers 
Rhysol  a,  rushing;  overrunning 
Rhysu  v,  to  rush ;  to  entangle 
Rhyswr,  wyr  n,  savage ;  combatant 
Rhyswydd  np  (-en  nf),  privet  wood 
Rhysyn,  Rhysodyn  n,  burning  ember 
Rhytion  wjp=Rhwtion 
Rhythfol  n,  glutton 
Rhythgnawd  n,  bloated  flesh 
Rhythni  n,  gaping  state 
Rhython  np,  cockles 
Rhythu  v,  to  stretch  out ;  to  gape 
Rhyw  -iau  n,  sort :  nf.  sex :  a,  some 
Rhyw  a,  genial,  natural 
Rhyweled  v,  to  foresee 
Rhywfaint  n,  some  quantity,  some 
Rhywfan,  Rhywle  ad,  somewhere 
Rhywiaeth  nf  distinction  of  kind 
Rhywiog  a,  kindly,  genial 
Rhywiogaethol  a,  generical 
Rhywiogi  v,  to  render  or  become  genial 
Rhywiogrwydd  n,  geniality 
Rhywogaeth,  Rhywiogaeth  nf  species, 
Rhywrys  a,  over  ardent  [sort,  kind 

Rhywun  n,  somebody,  some  one 
Rhywynt  -oedd  n,  hurricane 

s. 

Sach  -au  nf  sack.     Sach  diawl,  demo- 
Sachaid,  eidiau,  nf  sackful  [niac 

Sachell  -au  nf  small  sack,  bag,  satchel 
Sachellu  v,  to  bag  ;  to  stuff 
Sachlen    -i    nf   Sachliain,   lieiniau  n, 

sackloth 
Sachu  v,  to  put  in  a  sack 
Sachwisg  -oedd  nf  clothing  of  sackcloth 
Sad  a,  firm,  steady ;  discreet 
Sadell  -i  nf  dorser,  packsaddle 
Sad  el  hi  v,  to  put  on  :<   I 


SAI    j 

Sadio  v,  to  make  firm 
Sadrwydd  n,  firmness,  steadiness 
Sadwrn,   yrnau   n,    Saturn;    Saturday»! 

Dydd  Sadwrn,  Saturday 
Sadyrnolion  np,  saturnalia 
Sae  11,  say,  stuff  so  called 
Saer.  seiri  n,  wright,  artisan,  carpenter  A 
Saeriant  n,  architecture 
Saerni  n,  wright's  work 
Saern'iaeth  nf  architecture 
Saerni'aidd  a,  workmanlike 
Saern'iol  a,  architectural 
Saerol  a,  mechanical,  of  a  wright 
Saernio,  Saeru  v,  to  work  as  a  wright    1 
Saeth  -au  nf  arrow,  dart 
Saethawd  n,  the  act  of  shooting 
Saethflew  en,  coarse  hairs  in  fur 
Saetliol  a,  shooting;  ejecting 
Saethu  v,  to  shoot;  to  dart;  to  eject 
Saeth wraidd  n,  arrowroot 
Saethyd  n,  shooting ;  darting 
Saethydd  -ion  n,  shooter,  archer 
Saethyddiaeth  nf  archery 
Saethytiad  n,  darting  about 
Saethytol  a,  frolicsome 
Saf  -ion  nf  fixed  state;  stand  [durable 
Safadwy    a,    able     to    stand,    stable ;  l 
Safaeth  nf  the  act  of  standing 
Safedig  a,  established,  fixed 
Safedigol  a,  having  power  to  stand 
Safedd  n,  fixed  state,  stationariness 
Safiad  n,  standing ;  stature 
Safiadol  a,  stationary 
Safle  -oedd    n,    standing-jilace,  stand;  J 
Safn  -au  nf  ,jaw,  chap,  chop       [station 
Safnaid,  eidiau  nf  chapful,  chopful 
Safniad  n,  jawing,  mouthing 
Safnoi  «,  relating  to  the  jaw 
Safnrwth  a,  open-jawed 
Safol  a,  standing,  stationary 
Safon  -au  nf  standard 
Safwerthydd  -ion  n,  stationer 
Safwyr  n,  savour,  odour 
Saffr,  Saflrwm,  Saffrwn  n,  saffron,  cro-  j 
Saffwn  n,  beam,  shaft  [cos  j 

Saffwy  -on  nf  pike,  lance 
Saffwyo  v,  to  use  a  pike 
Sag  n,  squeeze  of  the  chaps 
Sagiad  n,  squeezing  in  the  chaps 
Sagio  v,  to  squeeze  in  the  chaps;  to 
Sagmwmio  v,  to  strangle  [stifle 

Sang  -au  nf  tread ;  trample 
Sangedigaeth  nf  the  act  of  treading 
Sangu  v,  to  tread;  to  trample 
Sai  ii,  what  is  still  or  at  rest 
Saib.  seibiau  n,  leisure;  sedateness 
Saib  a,  quiet;  sedate;  Btudknu 
26« 


SAR 

Said,  seidiau  nf  haft ;  the  part  inserted 
in  the  hilt 

Saig,  seigiau  nf  mess,  meal 

Sail,  seiliau  nf  base,  foundation 

Saim,  seimiau  re,  grease 

Sain,  seiniau  nf  sound,  tone 

Saith  a  &  n,  seven,  7 

Sal  n,  pass ;  plight ;  east  off 

Sal  a,  cast  off;  frail;  poor;  ill 

Salaidd  a,  somewhat  frail  or  ill 

Saldra  re,  frailty;  poorness;  illness 

Salhau  v,  to  grow  frail  or  ill 

Salm  -au  nf,  psalm  [ugty 

Salw  a,  despicable,  vile,  sorry,  debased ; 

Salwder  re,  frailty;  vileness 

Salwhau  v,  to  grow  despicable 

Salwin  a,  contemptible,  vile 

Salwineb  n,  contemptibleness 

Salwino  v,  to  render  vile 

Sallt  -au  re,  an  exterior  state 

Salltiad  re,  going  out ;  sallying 

Salltring  -au  n,  snuiFers 

San  n,  maze ;  a,  wary ;  amazed 

Sanct,  Sanctaidd  a,  holy 

Sancteiddhâd,  Sanct eiddiad  n,  sanctifi- 

Sancteiddio  v,  to  sanctify  [cation 

Sancteiddiol  a,  sanctifying ;  holy 

Sancteiddrwydd  re,  holiness,  sanctity 

Sanedigaeth  nf,  amazement 

Sant,  saint,  seintiau  nc,  saint 

Sant,  Santaidd,  &c.=Sanct,  &c. 

Santes  -au  nf,  female  saint 

Sanu  v,  to  gaze ;  to  amaze 
I  Sar  re,  rage ;  insult,  offence 
i    Sarch,  seirch,  re,  piece  of  harness 

Sard  -iau  re,  rebuke,  rebuff 

Sardio  v,  to  rebuff,  to  chide 

Sardiol  a,  rebuking,  chiding 

Sardd  re,  what  is  recumbent 

Sard  dan  nf,  creeping  thing 

Sarff,  seirtf  nf  serpent.  Sarff  gapanog, 
cobra  di  capello,  hooded  snake.  Sarff 
gynffondrwst,  rattle  snake 

>  Sarffbl  a,  like  a  serpent 

;    Sarffwydd  np  (-en  nf),  service-trees 

Sarhâd,  hadau  re,  insulting,  insult 
!    Sarhäed  nf  affront,  reproach,  offence 
j    Sarhaol  a,  insulting,  abusive 
!    Sarhau  v,  to  insult,  to  affront 
I    Sarhäus  a,  insulting,  offensive 
f    Sarhausrwydd  re,  offensiveness 

>  Sarid  n,  overplus 

Sarig,  Sarug  a,  surly,  stern,  dogged 

Sarigedd,  Sarigrwydd  n,  surliness 

Sarigo  v,  to  grow  surly 

Sarigyn  re,  surly  fellow 

Sarn -au  «/J  causeway;  paving 


SEF 

Sarnu  v,  to  strew ;  to  lay  a  path 

Sarth      -oedd    nf    reptile ;    scorpion ; 

hedgehog ;  sarcasm 
Sarthu  v,  creep  along 
Satan,  Sathan,  -iaid  re,  adversary ;  Satan 
Sathr  re,  trampling :  a,  trampling 
Sathredig  a,  trodden,  trampled.  "   Iaith 

sathredig,   ordinary  speech,   familiar 

language,  colloquialism 
Sathru,  Satlnyd  v,  to  tread,  to  trample 
Saw  re,  what  hems  in ;  stop 
Sawch  re,  heap,  load 
Sawchu  0,  to  heap  up,  to  load 
Sawd,  sodion  re,  drift,  plight,  extremity, 

verge;  siege;  warfare;  base;  seat 
Sawdio  v,  to  tend,  to  verge 
Sawdl,  sodlau  nf,  heel 
Sawdol  a,  verging ;  limiting 
Sawdr,  Sawdyr  re,  verge,  juncture ;  solder 
Sawdrio  v,  to  join;  to  solder 
Sawdwr,    Sawdiwr,    wyr  re,    borderer, 
Sawdwriaeth  nf,  soldiership       [soldier 
Sawdwriol  a,  soldierly 
Sawdd,  soddiore  n,  depth ;  sink ;  plunge ; 

root;  power 
Sawell  -i  nf  smoke  hole,  chimney 
Sawf  re,  what  stops  or  stands 
Sawl^re  &  a,  many;  such;  those;  that 
Sawr,   Sawyr,  -oedd  re,   savour,   taste; 

odour,  scent 
Sawrio,  Sawyrio  v,  to  savour,  to  taste 
Sawrus,  Sawyrus  a,  savory ;  odorous 
Saws  re,  sauce 

Se  -on  nf,  what  is  fixed ;  a  star 
Se  ad,  as  stated,  to  wit,  so=Sef 
Sead  re,  stating,  fixing 
Sebach  a,  confined,  straitened;  shrill 
Sebon  n,  soap 

Seboni  v,  to  soap;  to  lather 
Sebonol  a,  saponaceous,  soapy 
Secu  v,  to  stuff,  to  cram 
Sech  af  dry,  dried,  parched :  m  Sych 
Sedr  a,  firm,  steady 
Sedd  -au  nf,  motionless  state;  a  seat 
Sedda  v,  to  sit  habitually 
Seddob  -au  nf  sofa 
Seddoldeb  re,  sedentariness 
Seddu  v,  to  seat ;  to  be  seated 
Sef  c,  that  is  to  say ;  namely,  to  wit : 

a,  certain,  being  true 
Sefnig  nf,  the  gullet,  the  swallow 
Sefnigol  a,  guttural.     Sefnigolion,  gut- 
tural consonants,  gutturals 
Sefyd  v,  to  stand;  to  stop  still=Sefyll 
Sefydledig  a,  stationed,  settled,  estab- 
Sefydlog  a,  standing;  stationary  [lished 
Sefydlu  i\  to  establish,  to  settle,  to  fix 
267 


SEL 

Sefydlyn  -au  n,  stagnant  water 

Sefyll  v,  to  stand  ;  to  stop 

Sefyll  -oedd  n,  standing,  position 

Sefyllfa  -oedd  nf  standing-place,  situa- 
tion; condition,  state,  station 

Sefyllfod  -an  nf  station,  situation 

Sefyllian  v,  to  stand  often,  to  loiter 

Sefylliant  n,  stationing 

Sefyllio  v,  to  station 

Sefylliog  a,  apt  to  stand 

Segan  -au  nf  covering,  cloak 

Segiad  n,  enveloping 

Segru  v,  to  secrete,  to  put  apart 

Segur  a,  untroubled ;  idle  [loiter 

Scgura   v,  to   pursue    ease,  to   idle,  to 

Segurdod  n,  leisure;  idleness 

Seguriad  »,  taking  Leisure 

Segurllvd  a,  apt  to  be  idle,  lazy 

Seguryd  n,  idleness,  leisure 

Sengu  v.  to  tread,  to  trample 

Seibiad  n,  standing  at  leisure 

Seibiant  n,  leisure,  respite 

Seidyn  n,  the  part  of  a  tool  that  is 
inserted  in  a  haft 

Seigen  nf  little  mess,  meal 

Seigio  v,  to  take  a  mess 

Seigiwr,  wyr  n,  messer 

Seilddar.  dderi  nf.  main  beam 

Seilddor  -au  nf  threshold,  sill 

Seiler  -i,  nf  basement,  cellar 

Seilfaen,  feini  /?.,  foundation  stone 

Seiliant  n,  foundation 

Seilio  v,  to  Jay  a  foundation;  to  found 

Seiliog  a,  having  foundation 

Seilwaith  n,  ground-work 

Seilydd  -ion  n,  founder 

Seimio  v,  to  grease  over 

Seimiol,  Seimlyd  a,  of  a  greasy  quality 

Seinfawr  a,  sonorous,  loud 

Seinglawr.  gloriau  n,  sounding-board 

Seiniant  n,  making  a  sound 

Seinio  v,  to  sound,  to  resound 

Seiniol  a,  sounding;  toned 

Seintio  v.  to  canonize 

Seintiol  a,  hallowed;  saintly 

Seintiolaeth  if,  Banetitude 

Seirch  np,  equipage;  harness,  trappings 

Seirchio  v,  u<  h 

Seiriun  a,  sparkling,  guttering 

Seirianu  v,  to  sparkle 

Seithdant,  dannau  n,  heptachord 

Seithfed  a.  seventh 

Seithongl -au  nf  septangle:  a,  septan 

Seithug  a,  futile,  fruitless  [gular 

Seithugiant  »,  frustration 

Seithugio  r.  to  make  futile,  to  frustrate 

Sel  -ion  «.  espying;  distant  view 


SER 

Sel  nf  zeal 

Sel  -iau  nf  seal 

Seld  -an  nf  dresser,  sideboard 

Selder  n,  keen-sightedness 

Seldrem  -au  nf  prospect ;   perspicuity; 

Seldremio  p,  to  range  [range,  layer 

Seliad,  Seliant  n,  espying ;  perception     | 

Selsig  -od  nf  pudding;  sausage 

Selu  v,  to  espy,  to  gaze 

Selus  a,  perspicacious,  keen 

Selw  n.  gaze,  beholding 

Sellt,  n,  limit,  border 

Selltu  v,  to  explore,  to  seek 

Semi  of  simple :  m  Syml 

Sen  -au  nf  stigma,  taunt 

Senedd,  Seneddr,  -au  nf  senate;  parlia-  I 

ment;  synod 
Seneddol  a,  senatorial,  parliamentary      j 
Senedd n  v,  to  form  a  senate 
Sejiol  a,  taunting,  scoffing 
Scnsigl  -on  n,  daisy 
Senu,  v,  to  taunt;  to  chide 
Senw  -au  n,  stigma,  reproach 
Senwad  n,  stigmatizing 
Senyllt  -iaid  »,  seneschal 
Sèr  -oedd  n,  bill,  or  bill-hook 
Ser  np,  stars :  s,  seren 
Serbysg  -od  en,  starfish 
Serch  n,  regard  or  love,  affection :  pr, 

with  respect  to,  notwithstanding 
Serchog  a.  loving,  amorous 
Serchogi  r.  to  render  fond 
Sercholdeb  »,  amorousness 
Serchu  v,  to  be  affected ;  to  love 
Seren,  ser  nf  star ;  spangle ;  chandelier 
Serenig  -ion  nf  an  asterisk 
Serenog  a,  starry 
Serenol  a,  sparkling  as  a  star 
Serena  v.  t<>  sparkle 
Serenwyl  -iau  nf  Epiphany 
Serf  a,  whirling;  dizzy,  giddy 
Serfanol  a,  a  startling;  staring 
Serfanu  u;  to  startle;  to  stare 
Serfiad  »,  startling;  dizzying 
Serfyll  a,  unsteady;  shattered 
Serfylliad  //,  shattering  [studded 

Serig,     Serigl     a,    starred,    spangled  j 
Serigliad  »,  bespangling 
Serio,  Sefrio  r.  to  sear 
Serliw  n.  starlight 
Serlo  n.  star-glow;  sparkling 
Serofydd  -ion  n.  astronomer 
Serofyddiaeth  nf,  astronomy 
Serofyddol  a,  astronomical 
Serog  a,  having  stars,  starry 
Seroliaeth  nf.  Seron  n,  the  starry  system 
Seroni  v,  to  svstemize  the  stars 
268 


SID 

Seronydd-ion  u.  [clivity 

Serth   -oedd   nf,  tendency;   steep,  de- 

Serth  a,  steep,  precipitous;  obscene 

Serthan  nf,  precipice,  cliff 

Serthedd,  Serthi n,  steepness:  obscenity 

Serthiant  ??..  precipitancy,  steepness 

Sérthol,    Serthus    a,  precipitous,     de- 
clivous; obscene 

Serthu  v,  to  make  steep;  to  grow  steep; 
to  talk  or  act  obscenely 

Serw  a.  sparkling,  glittering 

Serydd  -ion,  Seryddwr,  wyr  n.  astrono- 

Seryddiaeth  nf  astronomy  [mer 

Seryddol  a,  astronomical 

Sew  -ion,  gravy;  juice;  jelly 

Sewyd  -ion  n,  diffusion  of  stars 

Si,  »,  hiss,  whiz,  buzz;  rumour 

Siaced  -i  nf,  jacket,  coat 

Siâd,  siadau  nf,  the  top  of  the  scull,  pati 

S'iad  n,  hissing;  buzzing 

Siar  n,  articulate  sound  * 

Siarad  n,  talking,  talk 

Siarad,  Siared  v.  to  speak,  to  talk 

Siaradach  n,  idle  babbling  [ative 

Siaradgar   a,  garrulous,  prating,  talk- 

Siaradol  a,  talking,  speaking 

Siarad u  v,  to  make  a  talking 

Siaradus  a,  talkative,  garrulous,  talking 

Siars  nf  charge,  command 

Siarsio  v,  to  charge 

Sias  -an  nf.  bout,  turn,  course 

jBiaspi  n,  shoeing-horn 

Sibol  np  (-en  nf),  young  onions 

Sibr  -an  »,  sauce 

Sibro  n,  to  do  with  sauce 

Sibrwd  n,  soft  murmur;  whisper:  v 
whisper;  to  murmur 

Sibwl  np  (sibylen  nf),  young  onions 

Siciad,  Siciant  n,  steeping 

Sicio  v,  to  steep,  to  soak 

Sicion  np,  steepings,  washings 

Sicl  -au  n,  shekel 

Sicr  a,  sure,  certain ;  fast 

Sicrwydd  n,  certainty,  assui'auce 

Sid  n,  winding,  round 

Sidan  -au  -ion  n,  silk,  satin 

Sidana  v,  collect  silk 

Sidanaidd  a,  like  silk,  silky 

Sidan blu  np,  down,  feathers 

Sidanbryf  -ed  n,  silkworm 

Sidanen  nf  what  is  silken 

Sidanion  np,  silk-mercery  [mercer 

Sidanwr,  wyr,    Sidanydd    -ion  n,   silk 

Sidell  -i  nf,  winder ;  whirl ;  rim   of  a 
wheel;  fly  wheel 

Sidellu  v,  to  whirl  round 

Edellydd  -ion  w,  winder 


SIN 
Sider  -ion  n,  what  twirls:  fringe 
Sidera  v,  to  form  twirls 
Sideru  v.  to  twirl;  to  fringe 
Sidi    nf   state    of    revolving.       Caer 

sidi,  the  zodiac 
Sidin  a,  winding,  revolving 
Sidydd  -ion  n,  the    zodiac,  the  ecliptic, 

Deuddeg  arwydd  y  Sidydd,  the   12 

siirns  of  the  zodiac 
Sidyll  -au  n,  whirl,  twirl;  rim 
Sir}'  n,  intermitting  noise 
Sitìi  n,  rustle;  murmur 
Siffro  v,  to  rustle,  to  murmur 
SifFrwd  n,  soft  rustling :  v,  to  rustle 
Sig  n,  shatter,  bruise 
Sigl  -ion  n,  shake,  stir 
Siglaethan  nf  ply  of  swinging 
Sigledd  n,  rocking  state  [bog 

Siglen  -ydd  nf,  swing ;  quag,  quagmire^, 
Siglo  v,  to  shake,  to  rock 
Sigo  v.  to  shock,  to  bruise,  to  sprain 
Sil  -ion  -od  en,  issue ;  seedling ;  spawn ; 

fry;  hulling  of  grain 
Silen  nf  seedling;  single  fry:  m  silyn 
Sili  n,  state  of  teeming,  shoaling 
Siliant  n,  spawning;  hulling  of  corn 
Silied  n,  what  is  produced;  hulled  corn 
Silio  v,  to  spawn;  to  hull  grain 
Silod  np  (-yn  n),  seedlings;  spawn;  fry 
Silodi  v,  to  issue  seedlings 
Silyn  n,  seedling ;  fry 
Sill,  Sillaf,  -an  nf,  syllable        [syllable 
Silleb    -au    nf    element      of    speech, 
Sillebiaeth,  Siìliadaeth,  Sillyddiaeth  nf 

syllabic  system,  spelling 
Sillebu,  Silliadu  v,  to  spell 
Sillgoll  -au  nf,  apostrophe 
Silliadur  -on  n,  spelling-book  [syllables 
Sillio   v,   to    arrange     parts;    to  form 
Sillt  -au  nf  element;  syllable 
Silltaf  -au  nf  syllable=Sill,  Sillaf 
Silltiad  n,  joining  of  elements 
Sim  -od  ii,  what  is  flippant  or  light 
Simach  -od  n.  monkey,  ape 
Simdde  -au  nf  chimney 
Simer  n,  levity;  frisk 
Simera  v,  to  frisk,  to  dally 
Simp  n,  fickle  state;  flutter 
Simpl,  Siinsan  a,  fluttering;  tottering; 

apt  to  fall 
Simplo  v,  to  flutter;  to  totter 
Sin  n,  surface ;  alms 
Sindal  n,  fiue  linen,  cambric 
Sindw  ii,  scoria,  cinders 
Sinid  n,  surface,  scum 
Sinidr  n,  scoria,  dross 
Sinid ro  r.  to  form  dross 

26? 


SOE 

Sinio  v,  to  reduce  to  scoria 
Sinsir  n,  ginger 
S'io  v,  to  hiss,  to  whiz 
Siob,  Sioba  nf  tuft,  crest,  tassel 
Siobo  n,  tuft ;  sprinkler 
Siobyn  n,  small  tuft 
Sioeh  -au  nf,  what  is  bushy 
Siochi  v,  to  make  bushy 
Si'ol  a,  hissing,  whizzing 
Siol  -au  sf  skull,  pate 
Siom  -au  n,  void  ;  disappointment 
Siomgar  a,  apt  to  disappoint 
Siomi  v,  to  disappoint 
Siomiant  n.  disappointment 
Sionc  a,  brisk,  nimble,  smart ;  flippant 
Sioncedd  n,  briskness 
Sionci  v.  to  become  brisk 
Sipian,  Sipio  v,  to  sip 
Sipyn  n,  single  sip,  sip 
Sir  -oedd  nf  shire,  county 
Sir  nf  cheer,  solace,  comfort 
Sircyn  -an  n,  jerkin 
Sirig  n,  silk 

Sirian  en  (-en  nf),  cherries 
Sirio  v,  to  cheer,  to  solace 
Siriol  a,  cheering,  solacing,  cheerful 
Sirioldeb  n,  cheerfulness 
Sirioli  v,  to  make  cheerful 
Sis  n,  low  sound,  whisper 
Sisial  n,  whisper,  gossip:  v,  to  whisper 
Sisiala,  Sisialu  v,  to  whisper,  to  mutter 
gitell  -i  nf  whisk  round 
Sitellu,  Sitio  v,  to  whirl,  to  whisk 
Sitrachog  a,  jagged,  shredded 
Sitrachu  v,  to  jag,  to  shred 
Siw  n,  hiss,  hush,  buzz 
Siwen  -od  nf  the  mermaid :  m,  siwyn 
Siwmp  -au  nf  coat 
Sob  -au  nf  tuft,  bunch,  mass 
Soba,  Soban,  nf,  small  tuft  or  bunch 
Sobr  a,  temperate,  sound  in  mind,  sober 
Sobrwydd  n,  sobriety,  temperance 
Socan,  Socas  nf,  wallower ;  fieldfar* 
Socyn  n,  pig:;  little  hedgehog 
Soch  -au  nf  sink,  drain 
Sodi  v,  to  constitute,  to  fix 
Sodli  v,  to  heel ;  to  trip  the  heel 
Sodlog  a,  having  a  heel 
Sodol  a.  tending  to  fix  or  settle 
Sodwedd  -au  nf  characteristic 
Soddedigaeth  nf,  act  of  sinking 
Soddi  V,  to  sink,  to  submerge 
Soddol  a.  sinking;  phu 
Soddwr,  wyr  a,  sinker  [draffi 

Soeg  n.  grains  i  f  rriaH   after  brewinf 
oale 
abber 


SUL 

Soeglyd  a,  puffed  by  steeping 

Soil  -ydd  n,  standing  stubble 

Sofliar  -ieir  nf,  quail 

Soflwydd  -au  nf  stubble  goose 

Sog  nf,  wallowing,  spreading 

S<>_r;i  (/.  wallowing;  slovenly 

Som-  au  nf  disappointment=Siom,  &c. 

Son  ii,  report,  rumour,  mentioning 

Sonial  n,  continued  noise:    v,  to  keep 
talking,  to  chatter,  to  prate 

Sonio  v,  to  noise,  to  report,  to  talk 

Soniol  a,  noising,  reporting 

Soniwr.  wyr  n,  mentioner;  talker 

Sopen  -i  nf  mass  squeezed  together 

Sopenu  v,  to  bundle,  to  truss 

Sopiad  n,  bundling,  trussing 

Sor  n,  chafed  state ;  sullenness :  a,  sul-  . 
len,  sulky,  angry,  harsh 

Sori  v,  to  chafe ;  to  offend ;  to  sulk ;  to 
be  displeased 

Sofiant  n,  sullenness;  offence,  displea- 

Sorllyd  a,  apt  to  grow  sullen  [sure 

Sorod  np,  dregs,  dross 

Sorodi  v,  to  yield  dregs  [swrth 

Sorth    af    sudden;  fell;    slothful:    m 

Soth  n,  what  is  on  the  outside 

Sothach  en,  refuse,  dross 

Sothachu  v,  to  cast  refuse 

Su  n,  what  pervades ;  buzz 

Suad  n,  buzzing ;  lulling 

Sucan  n,   steeping;  small  beer;  wash- 
brew,  gruel,  caudle,  flummery 

Sud  n,  exterior ;  shape ;  plight 

Sudd  -ion  n.  what  pervades;  juice,  sap    J 

Suddas  n,  sinking,  immersion 

Suddgloch,  glychauîì/",  diving-bell 

Suddiant  n,  pervasion  of  moisture 

Suddo  v,  to  sink  in,  to  sink;  to  ooze 

Snddol  a,  pervading ;  sinking 

Sug  -ion  n,  suck;  juice,  sap 

Sugaethan  n,  caudle;    poultice,  cata-  I 

Suger  n,  extracted  juice;  cider    [plasm 

Sugiad  n,  becoming  juicy 

Sugl'iain,  einiau  n.  drawing  plaister 

Sugnbeiriant,  iannau  n,  pump 

Sugnbib  -au  nf  syringe 

Sugndraeth  -au  n,  quicksand 

Sugnedydd  -ion  n,  sucker;  pump 

Sugno  v,  to  suck,  to  imbibe 

Sugnol  a,  sucking,  imbibing 

Sugolaeth  n,  succulence 

Sngoli  i\  to  render  succulent 

Sugr  -on  n,  extracted  juice;  sugar 

Sngro  r,  t<>  sugar,  to  sweeten 
■  saccharine;  sugary 

Sul  -iau  n.   the   sun:   Sundav.     Dvdd 

Snlg w vi)  /, .  W hit- n ;i t ide    [Sul,  Su nday 


SWT 

Sum  -iau  7i,  magnitude,  size;  sum 

Sumio  v,  to  deduce  the  size 

Sumiol  a,  relating  to  size 

Suo  v,  to  buzz ;  to  lull,  to  hush 

Sur  -ion  re,  acid :  a,  acid ;  stale 

Suran,  ain  ra/J  sour  plant,  sorrel 

Surdoes  re,  leaven 

Surdoesi  v,  to  leaven 

Surfed  d  -au  re,  syrup 

Surian,  iain  nf  cherry  [stateness 

Surni,  Surder,  Suredd,  Suri  n,  sourness; 

Suro  v,  to  sour ;  to  turn  sour 

Suryn  re,  anything  acid ;  acid 

But  ra,  manner,  shape;  plight.     Pa  sut, 

Sutio  v,  to  adapt,  to  suit  [how 

Siiwr,  suwyr  re,  one  who  hushes 

Sw  n,  what  remains ;  what  is  on 

Swb  re,  pressed  heap ;  bundle 

Swba  re,  small  bundle 

Swbach  ra,  what  is  shrunken  up 

Swbachu  v,  to  shrink  up 

Swci  ra,  what  is  soaked  [share 

Swch,  sychau,  sychod  nf  snout ;  plough- 

Swchio  v,  to  search  with  the  snout 

Swd  re,  manner,  shape ;  plight 

Swdd  re,  frame  work;  frame 

Swdden  -i  nf,  beam,  raft 

Swf  re,  spot,  space 

Swg  n,  soak,  imbibing 

Swga  a,  soaked;  slovenly,  nasty 

Swgan  -od  nf  slut,  slattern 

Swgiad  re,  soaking,  drenching 

Swglyd  a,  nasty,  dirty 

Swl  ra,  flat  space ;  ground  ;  soil 

Swll  -oedd  ra,  scene,  prospect 

Swllt,  sylltau  a,  treasure;  shilling 

Swm,  symiau  re,  sum 

Swmbwl,  symbylau,  Swmwl,  symylau  re, 

Swmer  -au  ra,  supporter,  beam       [goad 

Swmeru  v,  to  prop  up 

Swn,  syniau  re,  noise,  sound 

Swnio  v,  to  noise,  to  sound 

Swp,  sypiau  re,  pressed  mass ;  cluster 

Swr  ra,  what  is  surly  or  sullen :  a,  surly, 

sullen,  sulky 
Swrn.  syrnau»,  small  space;  little,  some- 
Swrnaeh  n,  snarl,  grin     [what;  fetlock 
Swrth    am,   sudden;    falling,   fell,   un- 
wieldy; .slothful;  drowsy: /sorth 
Swrthlyd  a,  apt  to  be  drowsy 
Swrthyn  n.  clumsy  one 
Swrw  a.  surly,  sullen;  snarling 
Swnvd  up.  shreds;  dross;  fragments 

tiau  w^Swd 
Swta  n.   - 

..    re,  whiting  (fish) 
Sw  track  < 


SYCH 

Swtrws  rap,  bruised  mass 
Swth  ii,  frame ;  pile 
Swy  n,  what  is  on  or  over 
Swyd  n,  what  extends  over;  dread 
Swydlawn  a,  awful,  dreadful 
Swydo  v,  to  intimidate 
Swydd  -au  nf,  employ,  office,  duty,  ser- 
vice ;  suit :  -i  nf  shire,  county 
Swyddfa,  fëydd  nf  place  of  business, 

office 
Swyddog  a,  having  office :  -ion  n,  officer 
Swyddogaeth  nf  office,  duty;  commis- 
Swyddogi  v,  to  hold  office  [sion 

Swyddweithrediad  n,  function 
Swyddwr,  -wyr  n,  officer,  official 
Swyf  -au  n,  scum ;  yeast ;  suet 
Swyfedd  n,  what  is  scummed;  suet 
Swyfen  nf  Swyfi  n,  scum,  froth,  top 
Swyfo  v,  to  cast  a  scum ;  to  yield  suet 
Swylo  v,  to  save,  to  put  by 
Swyn  -ion  n,  preservative ;  charm ;  magic 
Swyna  v,  to  deal  in  charms,  to  enchant 
Swyngy fared d  -ion  nf  amulet;  witch- 
craft [witch 
Swyno  v,  to  preserve ;  to  charm,  to  be- 
Swynogl  -au  nf  amulet,  charm 
Swynogli  v,  to  fascinate  [sing 
Swynol  a,  preservative ;  charming ;  bles- 
Swynwr,  wyr,  Swynydd  -ion  n,  dealer 
in    amulets    or    charms,    magician, 
wizard,  enchanter 
Swyso  v,  to  give  emotion 
Sy  n,  star:  v,  is,-exists  [cent 
Syber  a,  elevated;  generous;  sober;  de- 
Syberwyd  n,  stateliness ;  highmindedness 
vSybid  n,  what  is  all  in  a  heap  [decency 
Sybidyn  n,  sorry  fellow:  /"sybidan 
Sybwb  n,  rumple 
Sybwbio  v,  to  rumple 
Sybwll,  byllau  n,  puddle,  plash 
Sybwrn,  byrn  n,  bundle,  pack 
Sybwydd  np  (-en  nf),  pines,  fir-trees 
Sybyrnio  v,  to  bundle,  to  pack  up 
Sybyrnyn  n,  small  bundle 
Svrii  n,  drought:  am,  dry:  ysech 
Sychbilen  -au  nf,  dry  film 
Sychder  n,  dryness,  drought 
Sychdir  -oedd  n,  dry  land 
Syched  n,  drought,  thirst.    Mae  syched 

arnaf.  I  thirst,  I  am  thirsty 
Sychedig  a,  thirsty,  dry 
Sychedol  a,  causing  thirst 
Sychedu  >;  to  thirst,  to  he  thirsty 
Sych-hin  nf,  dry  weather 

■ 
Sychu  V,  to  dry.  to  wipe  dry:   to  wipe 
Sychwydd  np.  dry  weed,  fui  I 
•271 


SYLL 

Sydyn  a,  abrupt. 

Sydynrwydd  re,  suddenness,  abruptness 

Sydd,  Sj  v,  is,  exists 

Syddyn  -au  -od  re,  dwelling,  tenement 

Syddynu  r,  to  hold  a  farm 

Syfa -oedd  »,  riddle,  sieve 

Syfag  -au  nf  what  spreads  out 

Syfaldod  n,  fickleness 

Syfi  np  (Yen  nf),  strawberries 

Syfliad  n.  stin 

Syflyd  /;.  t<>  stir,  to  move 

Syfniad  re,  making  firm 

Syfnol  a,  of  a  firm  quality         [traction 

Syfrdan,  Syfrdandod  a,  giddiness,  dis- 

Syfrdan  a,  giddy,  stupificd.  stunned 

Syfrdanu  v.  to  make  giddy,  to  stun 

Syfru  v,  to  render  severe 

Syfyd  re,  what  forms  a  space 

SyH  »,  tendency  to  move 

Syg  -iau  nf.  chain,  trace 

Sygan  nf  whisper,  mutter 

Syganol  a,  whispering 

Syganu  d\  to  whisper,  to  mutter 

SygD  -au  -oedd  nj,  circle ;  sign 

Sygog  nf,  shove,  move 

x<,    ,/\  v,  to  shove;  to  fidget 

Syl  -iau  re/,  surface,  ground  ; 

Sylch  -au  nf,  furrow 

Sylchdan  -au  re,  wheel  plough 

Sylfa  -on,  Sylfan  -au  nf  foundation 

Sylfaen,  feini  re,  foundation  stone 

Sylfaenu  v,  to  lay  a  foundation,  to  found 

Sylfaenwr,    wyr,    Sylfaenydd    -ion   n, 

Sylfon  -au  re,  ground,  subject    [founder 

Sylgyngan  »,  lo  mutter 

Sylu  p,  to  form  a  base 

Sylw  re,  view;  remark:  notice 

Sylwad    -an    re.   observation,    remark: 

regarding;  noticing 
Sylwedd  -au  re,  substance,  matter 
Syjweddair,  eirian  re.  substantive,  noun 
Sylweddol,    Sylweddus    a,   substantial, 
Sylweddoli  v,  to  make  substantial  [real 
Sylweddoliaeth  re/,  materialism 
Sylweddu  v,  to  make  of  substance 
Sylwi  v,  to  observe,  to  regard,  to  notice 
Syll  -ion  re,  view;  gaze,  stare 
Syllbeiriant,  iannau  re,  optical  instru- 
Sylldy,  dai  re,  shop  [ment 

Syllddryeh  -au  re,  telescope 
Sylliant  re,  observation 
Syllio  v,  to  observe;  to  gaze 
Syllt  re,  what  is  fair  or  clear;  look 
Sylltiad  re,  making  clear 
Sylltty,  tai  re,  treasury,  exchequer 
Syllu  i\  to  observe ;  to  gaze 
Syllwg  n,  open  prospect 


SYR 

Syllwr,  wyr  ?/,  sp 

Syllwydr  -an  re,  spying-glass 

Sym  -iau  re,  what  is  whole:  a.  whole, 

integral.     Symion.  inte 
Symaeth  re,  complete  state 
Symbal  -au  re,  cymbal 
Symbylu.  Symbylio,  Syralu  v,  to  poiut; 

to  prick,  to  T{ 
Symiant  / . 

:  to  sum  up 
Syml  ac.  simple:  /"semi 
Symledd,  Symiant  n.  simpleness,   sim- 
.  simple  girl         [plicity 
Symlyn  -od  u.  simpK  ion:  /symleu 
Symmerth  a.  simple  power 
Symmud  -ion  re,  motion:  r,  to  move 
Symmudo  v,  to  move,  to  remove 
Symmudfa,  fëydd  nf  transition 
Symmudiad  n.  moving,  movement 
Symmudoldeb  re.  movableness 
Symmwth  a,  interrupted 
Symmythu  u,  to  interrupt 

integral;  middling 
Synm  t\  to  render  integral 
Symwl  np  (symylen  nf),  cowslips 
Symwy  a.  ample;  prominent 
Symvlu  V   to  goad,  to  prick 
Syii  a,  sensible;  concerned;  amazed:  », 

feeling,  perception 
Syndod  n,  Synedigaeth  nf.  amazement, 
Synedigol  a,  sensitive       [astonishment 
Syniad  re,  sensation,  feeling;  notion 
Syniadol  a,  sensitive 
Syniant  re,  sentiment 
Synied   v,  to  consider,  to  suppose,  to 

think,  to  believe 
Synigliad  re,  stimulation 

to  feci:  to  be  sensible;  to  con- 
Syniol  a.  sensible,  perceptive         [sider 
Syniolaeth  nf  perceptivity 
Synioldeb  re,  perceptibility         [amazed 
Synu   v,  to  observe  steadfastly;   to  be 
Syuwyr  -au  re,  sense,  meaning;  sentence 
Synwyreb  -au  nf  sentence 
Synwyredd,  Synwyrdeb  re,  rationality 
Synwyrgar  a.  sententious 
Synwyriad  re.  gathering  of  sense 
Symvyrol  a.  sensible,  rational 
Synwyroldeb  re,  sensibleness 
Sypio  v,  to  squeeze  together 
Sypyn  -au  n.  small  bundle,  pack 
Sypynio  v.  to  pack,  to  bundle 
Syr  re,  master,  lord;  sir 
Sỳr  np.  star=Ser 

Syrch  re,  striking  against ;  affection 
Syre  re,  sirrah 
Syrn  ad,  partly,  rather,  half 


TAE 

Symiad  ii,  forming  into  parts 

Syrth  -oedd  n,  fall;  chance,  lot;  bias 

sort;  offals 
Syrthfa,  fëydd  nf  fallen  state 
Syrthiant  n,  propensity 
{Syrtliio  v.  to  fall,  to  tumble 
Syrthiol  a,  falling,  tumbling 
Syrtlmi  n,  listlessness,  sloth,  inertia 
Syth  n,  stiff  or  rigid  state;  size;  starch: 

ac,  stiff,  rigid,  erect:  fseth 
Sythder  n,  stiffness ;  erectness 
Sythi,  i'on  n,  what  stiffens;  beam 
Sythlud  «,  starch 
Sytho  v,  to  stiffen ;  to  size 
Sythol  «,  tending  to  stiffen 
Sytholdeb  n,  stiffening  tendency 
Sythu  v,  to  stiffen ;  to  make  or  become 
Syw  a,  regular,  trim,  smart  [erect 

Sywdeb  n,  statedness,  trimness 
Sywed,  Sywedigaeth  nf  astronomy 
Sywedydd  -ion  n,  astronomer 
Sywedyddol  a,  astronomical 
Sywidw  n f,  the  titmouse  [dissipate 
Sywino  v,  to  turn  or  use  continually;  to 
Sywio  v,  to  make  uniform,  to  put  in  trim 
Sywydd  -on  n,  star  knowledge 
Sywyddo  ?\  to  astrologize 
Sywyddol  a,  astrological 


Tab  11,  spread ;  surface 
Tabar,  tebyr  n,  tabard 
Tabwrdd,  yrddau  n,  tabour,  drum 
Tabyrddu  v,  to  play  on  the  tabour 
Tacl  -an  n,  instrument,  tool ;  tackle 
Taclu  v,  to  deck,  to  trim,  to  patch 
Taclus  a,  neat,  tidy,  complete 
Taclusder,  Taclusrwydd  n,  orderliness 
Tacluso  v,  to  put  in  trim,  to  smarten 
Tachwedd  n,  November 
Tad  -an  n,  father.     Tad  bedydd,  god- 
father.    Tad   cu,  grandfather.     Tad 
gwyn,  stepfather.     Tad   yng  nghyf- 
raith,  father-in-law 
Tadaeth  nf,  fatherhood 
Tadmaeth  -od  n,  loster-father 
Tadog  -ion  n,  patron :  a,  patronal 
Tadogaeth   nf   paternity.     Tadogaeth 

geiriau,  etymology 
Tadol  a,  fatherly,  paternal 
Tadoli  v,  to  become  fatherly 
Tadoliaeth  nf  fatherhood 
Tadwy  a,  paternal;  tutelar 
Taen  -ion  nf  spreading ;  sprinkling 
Taenadwy  n,  expansible 
Taenawd  a.  expansion 
IS 


Taenell  -an  nf  thin  spreading 

Taenelhvr,     wyr,    Taenellydd    -ion    n, 

Taenellu  v,  to  sprinkle  [sprinkler 

Taenu  v,  to  spread,  to  expand 

Taer  a,  eager,  ardent,  urgent 

Taerder,  Taeriant,  Taeroi»,  importunity 

Taerol  a,  apt  to  be  urgent 

Taern  v,  to  insist ;  to  contend 

Taethiad  n,  fertilizing 

Taf,  teifion  n,  what  is  spread,  flat  space 

Tafad  n,  spreading ;  dilation 

Tatar  n,  what  spreads  out  [cricket  ball 

Tafarch  n,  cricket  bat.     Pel  dafarch, 

Tafarn  -au,  tefyrn,   Tafarndy,  dai,  n, 
tavern,  inn,  public-house 

Tafarnwr,  wyr  n,  innkeeper,  host 

Tafarth  n,  what  is  dilated 

Tafell  -i  nf  slice 

Tafellan  nf  small  slice 

Tafellu  v,  to  spread;  to  slice 

Tail  -au  n,  cast.     Ffon  dad,  sling 

Taflan,  eni  nf  balance,  scales 

Taflawd,  odydd  nf  roof;   loft.     Taflod 
y  geneu,  palate 

Tafledigaeth  nf  the  act  of  throwing 

Tanedydd  -ion  n,  thrower;  slinger 

Taflen  -au  nf,  tablet,  table  of  figures 

Taflenu  v,  to  tabulate 

Taflodi  v,  to  interject,  to  cast 

Taflodol  a,  interjective 

Tatirwyd  -au  nf  casting-net 

Taflu  v,  to  throw,  to  fling 

Tafod  -au  n,  tongue ;  clapper.     Tafod  y 
gloch,  bell-clapper.       Gollwng  tafod 
ar,  to  abuse,  to  scold 
Tafodi  v,  to  tongue;  to  scold 
Tafodiaith,  ieithoedd  nf,  dialect 
Tafod leferydd  n,  saying  by  rote 
Tafodrwym  a,  tongue-tied         [flippant 
Tafodrydd  a,  loose-tongued ;  garrulous, 
Tafol  np  (-en  nf),  dock  plants 
Tafol  -au  nf  scales,  balance 
Tafu  v,  to  overspread,  to  spread 
Tag  -ion  n,  clogged  state;  strangle 
Tagell,   tegyll,    -au  nf  barb;    double 
chin;  dewlap;  wattle  [wattled 

Tagellog    a,    having    a    double    chin; 
Tagellu  v,  to  form  a  double  chin 
Tagfa,  f  ëydd  nf  choking,  strangling 
Tagfagl  -au  nf  springe,  a  gin 
Tagu  r,  to  choke;  to  strangle 
Tagwyg  n,  tufted  vetch 
Tangnefedd  n,  tranquility,  peace 
Tangnefeddu  v,  to  tranquilize 
Tangnefeddus  a,  tranquil,  peaceful 
Tai  np  (ty  n),  houses 
Taid.  teidiau  n,  grandfather 
273 


—  ŵ  1-\ 


TAL 


TAN 


Tail  n,  soil;  manure;  muck 

Taiog  a,  rustic :  -ion  n,  vassal ;  boor 

Taioges  nf  rustic  female 

Taiogi  v,  to  become  rustic 

Taiogol  a,  relating  to  a  vassal 

Taiogrwydd  n,  boorislmess 

Taiogyn  n,  rude  fellow 

Tair  af  three:  in  tri 

Tairth,  teirthion  n,  ague  fit 

Taith,  teithiau  nf  journey,  voyage 

Tal  -oedd  n,  front ;  forehead :  o,  high,  tall 

Tâl,  talion  nf,  payment;  reward;  value 

Taladwy  a.  payable,  due 

Talaeth,  eithiau?^ province;  dependent 

territory  or  state 
Talais  n,  empannelled  jury 
Talaith,  eithiau  nf  frontlet;  diadem 
Talar  -au  nf  headland  in  a  field 
Talawdr,  odron  n,  payer,  disburser 
Talben  -oedd  n,  standard  value 
Taken  -au  -i  n,  front,  forehead.  Talcen, 

ty,  gable-end  or  pine-end  of  a  house 
Talch,  teilchion  n,  fragment ;  grist 
Talchu  v,  to  break  in  pieces 
Taldra  n,  tallness,  loftiness 
Talddrws,  ddrysau  n,  front  door 
Taledigaeth  nf  remuneration,  payment, 
Taledigol  a,  remunerative  [recompense 
Taleithig  -ion  nf,  fillet,  bandlet 
Taleithiog  a,  wearing  a  diadem 
Talfa,  f  ëydd  nf  pediment,  projection 
Talfainc,  feinciau  nf  front  form ;  throne 
Talfoel  a,  bald-fronted 
Talfyr  a,  short-fronted ;  brief 
Talfyreb   -ion    nf    Talfyrnod    -au    n, 

abbreviation  [ation,  abridgement 

Talfyriad  n,  Talfyredigaeth  nf  abbrevi- 
Talfyru  v,  to  foreshorten,  to  abridge 
Talgainc,  geinciau  nf  brow-antler 
Talgell  -oedd  nf  pantry,  buttery 
Talgrib  -au  nf  front-board  of  a  spinning 

wheel  [talgron 

Talgrwn   a,   precipitate ;    inflective :  f 
Talgrych  a,  rough-fronted 
Talgryf«,hanl-fronted,brazen:/'talgref 
Talgrynu  v,  to  inflect 
Talgudyn  -au  n.  fore-lock ;  love-lock 
Taliad  -au  n,  paying;  payment.     Tal- 

iadau,  disbursements,  expenditure 
Talm  -au  -oedd  n,  impression;   space, 

while ;  range ;  small  quantity 
Talmu  v,  to  be  abrupt;  to  impress;  to 

make  brief;  to  interrupt 
Talp  -iau  W,  mass,  lun;]).  piece 
Talpen  -i  nf  knoll 
Talpentan  n,  fire-back 
Talpio  r.  to  fonn  lumpu 


Talpiog  a,  in  lumps,  lumpy 

Talrwn,  rynau  n,  head  ridge  in  a  field      . 

Talu  v,  to  pay ;  to  disburse ;  to  requite  1 

Talwisg  -oedd  nf,  head-dress 

Talwrn,  ymau  n,  what  jjrojects ;  cornicea| 

area,  plat  of  ground 
Tall  n,  spreading  out  or  over  [biteB 

Tam  -au,  Tamaid,  eidiau  n,  mors 
Tameidio  v,  to  take  a  bite 
Tameidyn  n,  small  bit 
Tamig  -ion  n,  small  morsel 
Tamigo  v,  to  nibble,  to  nip 
Tampog  nf,  fit  of  passion 
Tampr  -au  n,  taper,  torch 
Tampru  v,  to  burn  a  torch  ;  >  .Has 

Tan,  tanau  n,  fire.     Tàn  iddwf,  erysi-B 
Tan  pr,  to,   till,   as  far;  under.     Am 

danaf,  am  danat,  anidano,  &c  aboJ 

me,  of  me,  &c.     Tan  ganu.  singing     J 
Tanbaid  a,  violent,  vehement 
Tanbeiriant,  iannau  n,  fire-engine 
Tanchwa  -oedd  nf  firedamp 
Tanchwydd  n,  infiamed  swelling 
Tandod  n,  ignition  [ground! 

Tanddaiarol   a,   subterraneous,  under-1 
Tandde  n,  inflamation 
Tanddewiniaeth  nf,  pyromancy 
Tanddygiad  n,  subduction 
Tanen  nf  spark  of  fire:  m  teiiyn 
Tanfa,  f  e'ydd  nf  explosion ;  firedamp      \ 
Tanfaen,  feini  n.  firestone 
Tanfer  n,  fiery  violence 
Tanfre  n,  conflagration 
Tanfflamu  v,  to  flame  with  fire 
Tanftbn.  ffyn  nf  fire-poker 
Tangloddio  v,  to  underiniih:; 
Taniadu  v,  to  make  a  firing 
Tanio  v,  to  fire,  to  put  on  fire ;  to  set 
Tanlli  a,  ignifluous :  span  new    [fire  to 
Tanlliw  a,  flame-coíoured 
Tanllwyth  -i  n,  blazing  fire 
Tanllyd  a,  full  of  fire,  fiery 
'fannorth  n,  substitute 
Tannu  v,  to  stretch ;  to  throb 
Tanodd  pr,  under,  beneath 
Tanogan  n,  pyromancy 
Tanrew  n,  nipping  frost 
Tansangu  v,  to  under-tread 
Tansawdd,  soddion  n,  submersion 
Tansoddi  v,  to  submerge 
Tant,  tannau  n,  stretch;  start;  spasm, 

throb;  whim;  flight;   chord,    string. 

Tant  telyn.  harp  string,  catgut 
Tantiad  ;;.  starting;  stringing 
Tantor  -ion  n,  player  on  a  stringed  in- 

trument,  musician 
I'aiiu  v.  to  exjiaud;  to  spread=Taeuu 
274 


J\\R 

Tanwedd,  Taiiwy  n,  sort  of  ignis  fatuus, 

supposed  to  portend  the  death  of  the 

person  on  whose  land  it  falls 
Tanwyd  11,  breaking  out  of  fire 
Tauwydin  a,  meteoric 
Tanwydr  -au  >t,  burning-glass 
Tanwvdvn  n,  meteor 
Tanwydd  en,  fire  wood,  fuel 
Tanysgrifiad  »,  subscription 
Tanysgrifiwr,  wyr  n,  subscriber 
Tanysgrifo  v,  to  underwrite,  to  subscribe 
Tap  -iau  n.  ledge :  heel-piece 
Tapig  nf  small  step  or  ledge    [making 
Taplas  -au  n,  gambol;   dance;  merry- 
Taplasa,  Taplasu  v,  to  gambol;  to  dance 
Tapyn  -au  n,  small  ledge  or  step 
Tar  n,  shock,  impulse 
Tarad  n,  pervasion ;  flavour 
Taradr,  terydr  n,  piercer,  auger 
Taradru  v,  to  pierce,  to  bore 
Taran  -au  nf,  shock;  thunder 
Taranol  a,  thundering  [  n,  the  thunderer 
Taranwr,  wyr,  Taranydd  -ion,  Taranon 
Taraw  v,  to  strike=Taro 
Tarawiad  -au  n,  stroke ;  striking.    Tar- 

awiad  amrant,  Tarawiad  llygad,  the 

twinkling  of  an  eye 
Tardd  -ion  »,  breaking  out,  issue,  vent, 
Tarddain  v,  to  keep  oozing  [flow ;  sprout 
Tarddell  -i  nf,  issue;  spring 
Tarddellu  v,  to  issue,  to  gush 
Tarddeni  nf  the  mouth  of  any  issue 
Tarddiad  n,  springing ;  source ;  derivatioi 
Tardd iadol  a,  efiusive,  eruptive;  deriva- 
Tarddiant,  iannau  n,  emanation      [tive 
Tarddol  a,  issuing,  springing        [issue 
Tarddu  »,  to  break  out ;  to  spring ;  to 
Tarddwraint  en,  tetters  [worm 

Tarddwreinyn  n,  Tarddwreinen  nf,  ring- 
Tarell  -au  nf,  issue ;  spring 
Taren  -i  nf  spot ;  tump,  knoll 
Tarenu  r.  to  form  a  tump 
Tarf  -oedd  n,  driving ;  dispersion 
Tarfgryd  n,  the  plant  feverfew 
Tarfhutan  -od  n,  scarecrow 
Tarflyd  «,  easily  scared;  skittish 
Tarfu  v,  to  expel ;  to  scare 
Targ  n,  percussion,  clash 
Targed  -i  nf,  dasher ;  target 
Tarian  -au  nf  cla slier;  shield 
Tarianu  v,  to  use  a  slfield,  to  shield 
Tario  v,  to  tarry,  to  abide 
Tarlais,  leisiau  n,  piercing 
Tarleisio  v,  to  clash 
Tarlwnc  n.  eructation 
Tarlyncu  v,  to  eructate,  to  belch 
••  b,  wipe;  drying  up 


TEB 

arnu  v,  to  absorb 
Taro,  Taraw  v,  to  strike ;  to  affect 
Tarodwll,  dyllau  n,  punch  hole 
Tarth  -oedd  n,  vapour,  exhalation 
Tarthain  v,  to  keep  exhahng 
Tarthedigaeth  nf,  evaporation 
Taithlyd  a,  vaporous ;  foggy 
Tarthog  n,  having  vapour 
Tarthol  a,  exhaling  vapour 
Tarthu  v,  to  exhale ;  to  evaporate 
Tarw.  teirw  n,  bull 
Tarwain  v,  to  gush;  to  flutter 
Tarwden,  Taroden  nf  ringworm 
Tarwedd  n,  pervasion ;  ferment 
Tarweddiad  n,  fermentation 
Tarweddu  v,  to  ferment 
Tarwhaid,  heidiau  nf.  second  swarm 
Tas  -au  n,  what  binds ;  fascia :  nf,  rick, 

stack.     Tas  wair,  hayrick 
Tasel  -i  n,  sash ;  fringe ;  tassel 
Taselu  v,  to  fringe ;  to  tassel 
Tasg  -au  nf,  bond ;  job ;  task 
Tasgell  -i,  tesgyll  nf,  bandlet,  bunch, 

whisk ;  closet,  pantry 
Tasgellu  v,  to  form  a  whisk 
Tasgu   v,   to   job,  to  task;    to    start. 

Tasgu  ar,  to  press  or  urge  upon 
Tasio  v,  to  combine ;  to  bundle 
Tau  v,  to  stretch  out ;  to  be  still 
l&upr,  thy,  thine 
Taw  n,  rest,  quiet,  silence:    a,  still, 

quiet,  silent :  c,  that 
Tawch  -ion  n,  vapour,  haze,  fog :  a,  hazy, 
Tawchlyd  a,  hazy,  sultry  [foggy 

Tawd  n,  spreading,  distension 
Tawdd,  toddion  n,  dissolved  state 
Tawdd  a,  melted,  dissolved 
Tawddlestr  -i  n,  melting-pot 
Tawed  n,  state  of  silence 
Tawedogrwydd  n,  taciturnity 
Tawedwst  a,  murmuring 
Tawel  o,  calm,  serene,  sileut,  quiet 
Tawelu  v,  to  calm;  to  grow  calm 
Tawel wch  n,  calmness,  serenity 
Tawf  n,  extended  state 
Tawir  nf  what  is  lengthened 
Tawiad  n.  growing  silent  Q  ting  off 

Tawl,  tolion  n,  casting  off,  throw,  cut- 
Tawlfwrdd,  fyrddau  n,  draught-board 
Tawlft'on,  ffyn  nf  throwing  staff,  sling 
Tawlnerth  -oedd  n,  projectile  force 
Tawlrvm  -iau  n,  projectile  power 
Tawlu  v.  to  cast  off,  to  throw=Taflu 
Tawr.  torion  n,  covering,  surface 
Te  11,  tea 

Teb  -au  n,  type,  character 
Tebed  v  prospect,  spectacle 
27  ■-. 


TEI 

Tebedu  v,  to  render  prospective 

Tebyg  a,  similar,  like,  likely 

Tebygiaeth  nf  comparison       [likeness 

Tebygiant,   Tebygoldeb    n,   similitude, 

Tebygol  a,  likely,  probable 

Tebygoli  v,  to  make,  like 

Tebygolrwydd  n,  likelihood 

Tebygu  v,  to  liken 

Tecäu  v,  to  make  fair;  to  beautify 

Teclyn  n,  instrument,  tool 

Tech  n,  sculk,  lurk 

Teehial,  Techu  v,  to  sculk,  to  lurk 

Tedu  v,  to  stretch,  to  distend 

Tedd  -au  n,  display;  row,  range 

Teddiad  n,  displaying 

Teddyf  -au  n,  socket,  hollow 

Tefu  v,  to  spread ;  to  become  spread 

Teg  a,  clear;  fair;  beautiful;  fine 

Tegan  -au  n.  bauble,  toy;  jewel 

Teghau  »,  to  make  fair=Teciiu 

Tegid,  Tegwch  n,  fairness,  beauty 

Tegolch  -au  n,  cosmetic 

Tegwedd  a,  of  fair  appearance,  comely 

Tegwel  «,  of  fair  aspect 

Tegychu  v,  to  embellish 

Teng  a,  tough,  tenacious 

Tengl  -au  nf  girth,  girt 

Tenglu  v,  to  tie  with  a  girth 

Teilchion  np,  fragments 

Teilfforch,  fiyrch  nf,  dung-fork 

Teilig  o,  enveloping,  covering 

Teiliwr.  wyr,  teilwriaid  n,  tailor 

Teilo  v,  to  spread  manure,  to  manure 

Teilwng  a.  worthy,  deserving;  deserved 

Teilyngdod  n,  worthiness,  merit 

Teiiyngn  v.  to  merit;  to  vouchsafe 

Teimlad,  Teimlawd  n,  sensation,  feeling 

Teimladedd,  Teimladrwydd  n,  feeling- 

Teimladwy  rt,  sensible,  feeling        [ness 

T eimlo  r,  to  feel,  to  be  sensible 

Teios  np,  cottages,  cots 

Teirthion  nf,  ague  fit,  ague 

Teisban  nf,  origin:  over-sjjread.  quilt; 

hassock'.     Teisban  y  ddwyffroen,  the 

cartilage  between  the  nostrils.  Rhyfel 

teisban,  intestine  war 
Teisen  -au  -i  vf,  cake 
Teisenan  nf,  little  cake 
Teiseiiu  n,  to  form  a  cake 
Teithdrwydded  -au  vf.  passport 
Teithfyntai,  teion  nf,  caravan 
Teithi    en,    faculties,     characteristics. 

Teithi  gwraig,  the  catamenia 
Teithiannol  a,  itinerary 
Teithiannu  v.  to  go  a  journey 
Teithiant  «Journeying 
Teithig  a,  characteristic 


TEN 

Teithio  v.  to  travel,  to  journey 
Teithiol,  Teithiog  a,  journeying 
Teithiwr,  wyr,  Teithydd  -ion  n,  traveller 
Tel,  tèlau   n,   stricture;  straight  line; 

warp :  a,  stretched ;  prompt 
Tel,teli,  telion  n,  regulator;  measure  of 

capacity,  five  bushels,  eight  bushels: 

a,  regular;  compact;  fair 
Telaid  a,  beautiful,  graceful 
Telan  -au  nf  harp=Telyn 
Telawd  n,  the  act  of  stretching 
Tele  n,  crimpled  state,  shrinking 
Telcu  v,  to  shrink,  to  crimp 
Telchvn  n,  broken  piece 
Teledigrwydd  n,  handsomeness 
Telediw  a,  compact;  comely 
Teledxwrwydd  n,  comeliness 
Teleiddio  v,  to  practise  minstrelsy 
Teleiddyn  -ion  n,  minstrel 
Teleinio  v,  to  play  the  harp 
Teler  -au  n,  stretcher,  frame.     Telerau, 

terms,  conditions 
Telgorn,  gyrn  n.  hautboy 
Telgwng  n.  crimpling 
Telgwn  n,  rebounding;  staggering 
Telgyngu  v,  to  crimple 
Telgynu  v,  to  rebound ;  to  stagger 
Tèli  n.  exactness;  art 
Tchad  n,  making  smooth  or  exact 
Tèlid  n,  compact  frame 
Teli'o  v,  to  practise  an  art 
Tèlio  r,  to  tighten 

Telio  v,  to  make  accordant  or  elegant 
Telm   -au    nf,    Tehnyn  «,   gimcrack; 

trap;  springe;  toy 
Tclma  r,  to  play  with  toys 
Tehnu  v,  to  form  a  toy;  to  snare 
Telor  -ion  n,  warbler;  goldfinch 
Telori  v,  to  warble:  to  quaver 
Telpyn  n,  little  lump 
Telpynu  v,  to  form  lumps 
Telu  v,  to  strain;  to  make  compact 
Telyn  -au  nf  harp ;  side  of  a  carcase 
telyneg   -ion  nf,  lyric  poem.      Telyn- 
Telyniad  n,  harping  [egion,  lyrics 

-ion,  Telynwr,  wyr  n,  harpist, 

harper:  /telvnores  -au 
Telynorio,  Telynori  ?',  to  play  a  harp 
Telln  v,  to  stretch  over 
Tellweddre/J  oblivion;  release;  amnesty 
Tellweddiad  n,  consigning  to  oblivion; 

giving  a  release 
Temig  -au  n,  particle;  portion 
Teml  -au  nf  place  of  sitting;  temple 
Temlu  v,  to  form  a  scat 
Teneu  a.  thin:  rarified;  lean 
Teneuder,  Teneudra  n.  thinness ;  tenuity 
276 


TES 


TIN 


Teneuhâd,  Teneuad  re,  attenuation 

Teneuhau,  Teneuo  v,  to  attenuate 

Tenewyn  -au  re,  flank 

Ten  Hi  re,  linsey-woolsey 

Tennyn  -au  re,  cord;  halter      [strained 

Tent  re,  what  is   strained:    a,   tightly 

Tepyn  -au  re,  small  ledge  or  step 

Ter  re,  aptness  to  pervade 

Têr  a,  clear,  refined,  pure,  fine 

Terc  -iau  re,  jerk,  jolt 

Terch  -au  nf  loop,  noose 

Terchog  a,  having  a  loop 

Terchu  v,  to  loop,  to  noose 

Teredigaeth  nf  clarification 

Teredd  n,  clarified  state 

Terfyn  -au  n,  extremity,  limit,  bound; 

Terfynedigaeth  nf  determination   [end 

Terfynfa  -oedd  nf  boundary  line;  ter- 

Terfyngylch  -oedd  re,  horizon      [minus 

Terfynol  a,  terminating,  final 

Terfynoldeb  n,  finiteness 

Terfynu  »,  to  limit ;  to  end 

Terfysg  -oedd  -au  re,  tumult,  disturbance 

Tertysgedd  re,  tumultuousness     [tuous 

rertysglyd,  Terfysgol  a,  riotous,  tumul- 

Tertysgu  v,  to  raise  a  tumult  or  riot 

Teriad  n,  irritation 

Terica  v,  to  irritate ;  to  rut 

Tèrig  a,  ardent ;  violent ;  harsh 

Terig  a,  rutting 

Terigiad  re,  making  ardent 

Term  -au  re,  crisis ;  term ;  booze 

Termio  v,  to  fix  a  term ;  to  tipple 

Termudo  v,  to  grow  silent 

Termud  a,  taciturn 

Tern  a,  ardent,  vehement 

Terniad  re,  moving  ardently 

Terog  a,  ardent ;  greedy 

Terogen  -od  nf  female  miser 

Terogi  vt  to  be  full  of  avidity 

Terol  a,  clarifying,  refining 

Teru  v,  to  clear,  to  refine,  to  clarify 

Teru,  Teri  v,  to  pout,  to  sulk 

Terwyn  a,  ardent,  fervent 

Terwynder  n,  vehemency 

Terwynu  v,  to  grow  ardent 

Terydd  a,  ardent ;  nimble 

Teryg  n,  what  is  clotted ;  crust 

Teryll  a,  piercing,  keen 

Terỳllu  v,  to  look  ardently 

Tes  n,  sunshine,  warmth,  heat 

Tesach  n,  heat:  wantonness 

Tesaint  n,  teeming  with  heat 

Tesiad  n,  dispensing  heat 

Tesog  a,  sunny,  hot,  close,  sultry 

Testyn  -au  n,  theme,  subject,  text 

Testyno  v,  to  set  a  theme 


Teth  -au  nf,  teat,  dug,  pap    [woodbine 

Tethan  nf,  small  teat.     Tethan  r  gaseg, 

Tethog  a,   having    teats.      Tethogion, 

Tethu  v,  to  grow  a  teat         [mammalia 

Teulu  -oedd  n,  family;  tribe 

Tettluaeth  nf.  domestic  economy 

Teuluaidd  a,  domestic,  familiar 

Teuluedd  n,  familiarity 

Teulueiddio  v,  to  domesticate 

Teulueiddrwydd  re,  hospitality 

TeuKiwriaeth  nf  domestic  order 

Teulüyddes  -au  nf  housewife 

Tew  a,  thick,  fat,  plump 

Tewder,  Tewdra  re,  thickness;  fatness 

Tewdws  a,  thickly  collected 

Tewhau  v,  to  thicken,  to  fatten 

Tewi  v,  to  keep  silent;  to  hold  one's 

Tewlyd  a,  apt  to  grow  thick         [peace 

Tewychiant  re,  spissitude,  thickness 

Tewychu  v,  to  thicken 

Tewyn  -ion  re,  firebrand 

Teyrn  -edd  -oedd  re,  sovereign,  king 

Teỳrnas  -oedd  nf  kingdom 

Teyrnasiaeth  nf  reign 

Teyrnasol  a,  of  a  kingdom ;  regnant 

Teyrnasu  v,  to  reign 

Teyrnedd  re,  monarchy 

Teyfnes  -au  nf  queen 

Teyrnged  -ion  -au  nf  tribute 

Teymogaeth  nf  kingly  office 

Teyrnoldeb  re,  regality 

Teỳrnwialen,  wiail  nf  sceptre 

Ti  pn,  thou,  thee 

Tib  -ion,  Tic  -ion  re,  particle,  bit 

Ticiad  re,  forming  particles 

Ticial  v,  to  drain  in  drops 

Ticyn  -au  n,  particle,  scrap 

Tid  -au  nf  draught  chain,  chain 

Tidmwy  -au  re,  tether,  tie 

Tidmwyad  re,  tethering 

Tido  v,  to  chain 

Ting  n,  crinkle ;  tingle 

Tingo  v,  to  crinkle ;  to  flinch ;  to  tingle 

Til  -ion  re,  minute  particle 

Tiliad,  iaid  re,  very  small  fly 

Tim  -ion  re,  little  scrap 

Timyn  -au  re,  little  bit ;  scrap 

Tin  -au  -ion  nf  tail,  bottom 

Tinbais,  beisiau  nf  petticoat 

Tinben  ad,  tail  to  head 

Tine  -iau  -ion  re,  tink,  tinkle       [tinker 

Tincerdd   -iaid   re,  the  tail  of  a  craft; 

Tincial,  Tinciani;,  to  tinkle;  to  drain 

Tincio  v,  to  tink,  to  ring 

Tincion  np,  last  drawn  milk 

Tindaflu  v,  to  throw  the  tail,  to  wince 

Tindew  a,  fat-buttocked 

277 


TO  A 

Tindin  ad,  tail  to  tail 

Tindopio  v,  to  flounce 

Tindraphen  ad,  topsy  turvv 

Tindro  -ion  n,  turn  of  the  tail 

Tindroed  n,  the  didapper,  dabchick 

Tindrwm  a,  heavy-tailed:  /tindrom 

Tinfoel  a,  bare-tailed 

Tingloff  a,  hipshot 

Tingoch  a,  red-tailed :  n,  the  redstart 

Tingrach  a,  scabby-tailed 

Tinlethu  v,  to  overlay 

Tinllwm  am  (f  tinllom),  Tinnoeth  a, 

Tino  v,  to  form  a  tail       [barebottomed 

Tinpen  -i  nf,  hassock 

Tinrwth  a  (jftinroth),  Tinwyg  a,  open- 

Tinsigl  n,  the  wagtail  [tailed 

Tip  -ìau  n,  particle,  bit 

Tipyn  -au  n,  little  piece,  bit 

Tipynu  v,  to  part  into  bits 

Tir  -oedd  n,  land,  earth,  ground 

Tiraeth  n,  continuation 

Tirdriniad  n,  dressing  of  land 

Tirddiwyll  n,  agriculture 

Tirf  a,  fresh,  luxuriant ;  lively 

Tirfdra  n,  freshness ;  richness 

Tirf  hau  v,  to  freshen ;  to  enrich 

Tiriadu  v,  to  make  a  landing 

Tirio  v,  to  land;  to  turn  the  ground 

Tiriog  a,  having  land,  landed 

Tiriogaeth  nf  landed  estate,  territory 

Tiriogi  v,  to  possess  land 

Tiriol  a,  terreous,  earthy 

Tirion  n,  familiar  spot 

Tirion  a,  pleasant,  genial,  lovely,  tender 

Tiriondeb,  Tirionwch  n,  pleasantness 

Tirioni  v,  to  render  pleasant ;  to  become 

pleasant 
Tirionus  a,  pleasing,  delighting 
Tiro  v,  to  extend  in  continuity 
Tie  -ion  n,  sneeze,  sternutation 
Tisian,  Tisio  v,  to  sneeze,  to  st^rnutate 
Titen  nf  Titiad,  iaid  n,  small  fly 
Titr  n,  whirl ;  metre  so  called 
Titw  nf  puss,  cat  (in  fond  language) 
Tithau  pn,  thou  or  thee  also,  thyself 
Tlawd  a.  poor,  indigent,  needy  :pl  tlodion 
Tlodi  n,  poverty,  want 
Tlos  nf,  pretty,  fair,  handsome :  m  tlws 
Tlosen  nf  pretty  female 
Tlotty,  tai  n,  poorhonse,  workhouse 
Tlws  am,  pretty,  beautiful:  /tlos 
Tlws,  tlysau  n,  jewel,  gem 
Tlysedd  n,  prettiness,  beauty 
Tlysu  v,  to  render  pretty 
Tlysyn  n,  pretty  thing,  jewel,  trinket 
To  -ion  -au  n,  covering;  roof;  generation 
Toad  n,  covering;  roofing 


Tob  n,  summit,  top=Top 

Tobren  -i  n,  thatcher's  dibber 

Tobyn  n,  summit,  apex  [presently 

Toe  n,  cap,  hat,  bonnet :  ad.  instantly, 

Toci  n,  what  is  cut  out ;  share 

Tocio  v,  to  clip,  to  dock 

Tocyn  -au  -od  n,  short  piece;   ticket; 

pack.  Tocyn  o  Want,  pack  of  childrea 
Tocynu  v,  to  ticket ;  to  draw  lots 
Tochi  v,  to  soak ;  to  grow  hazy 
Todi  v,  to  construct;  to  join 
Toddaid  n,  what  is  melting;  metre 
Toddi  v,  to  melt,  to  dissolve.     Toddi 

dyled,  to  liquidate  a  debt 
Toddiant  n,  solution,  melting 
Toddion  np,  meltings ;  drippings 
Toddol  a,  dissolving,  melting 
Töed  n,  covering ;  roofing 
Töedig  a,  covered ;  roofed 
Toes  7i,  dough,  paste  of  bread 
Toeseg  nf,  kneading-trough 
Toesi  v,  to  make  dough 
Toesyn  -au  n,  lump  of  dough 
Tofi  v,  to  draw  out  in  a  range 
Togi  v,  to  elongate,  to  extend 
Toi  v,  to  cover  over;  to  roof;  to  thatch 
Tolach  v,  to  meddle,  to  play,  to  dally: 

n,  meddling,  playing,  dalliance 
Tolc    -iau    n,   dent   or  impression  by 

punching  or  striking  [crease 

Tolcio  v,  to  cause  a  sink,  to  dent,  to 
Tolch  -au,  Tolchen   -i   nf  coagulated 
Tolchenu  v,  to  form  a  clod    [mass,  clod 
Tolchiad  n,  forming  clods 
Tolfaen,  feini  n,  omen  stone 
Tolgorn  n,  trump,  clarion 
Toli  v,  to  curtail;  to  spare;  to  deal  out 
Toliant  ;?,  privation;  sparing 
Tolio  v,  to  diminish ;  to  spare 
Tolnod  -au  nf  apostrophe  (') 
Tolws  v,  what  roars;  roarer 
Toll -au  n/,  fraction;  toll 
Tolldy,  dai  n,  custom  house 
Tollfa,  f  ëydd  nf  tolling-plaoe 
Tolli  v,  to  take  from ;  to  toll 
Tolliant  n,  toll,  custom 
Tom  -ydd  «.mound;  heap  of  dirt;  dung 
Tomen  -i  nf,  mound;  dunghill 
Tomi  '•,  to  make  a  heap:  to  dung 
Tomlyd  a,  covered  with  dung  [lay  land 
Ton  -iau  of, surface ; sward ;  peel;  skin; 
Ton,  tònau  nf,  breaker,  wave 
Ton,  tonau  nf  tone,  accent ;  tune 
Tone  -iau  if  tink ;  ring,  clash 
Toncio,  Toncian  v,  to  tinkle,  to  ring 
Tonen  -i  -au  nf  coating;  cuticle;  bog 
Tbni  '".  to  form  a  skin ;  to  pare 
278 


TOR 

Toniad  n,  making  a  tone 
Tòniad  n.  skinning,  paring 
Toniar  nf,  plank,  shingle 
Toniar,  ieri  nf  breaker,  wave 
Tbnog  a,  turbulent,  boisterous ;  t'roward 
Tònol  a,  breaking  in  waves 
Tonyddiaeth  nf,  tonation,  prosody- 
Top  -iau  n,  top;  stopple 
Topi  v,  to  butt,  to  gore  with  the  horns 
Topio  v,  to  top.  to  crest ;  to  stop  up 
Topyn  -au  n.  top :  topple 
Topynu  r.  to  form  a  top 
Tor  -ion  n,  break,  rupture,  cut :  -au  nf 

bulge;  belly;  boss 
Tor  n,  mantle";  cope 
Toraeth,  eithiau  n,  produce ;  store 
Torben  -au  n,  guillotine 
Torbwt,  bytiaid  n,  turbot 
Torch,  tyrch  nf  v>  reath ;  coil 
Torchi  v,  to  wreathe ;  to  coil 
Torchog  a,  wreathed;  coiled 
Torchol  a,  wreathing,  coiling 
Torchwr.  wyr  n,  twister;  coiler 
Tordaen,  Tordain  v,  to  loll,  to  lounge 
Tordyn  a,  tight -bellied 
Tordd  nf  murmur,  din 
Torddi  v,  to  murmur,  to  make  a  din 
Tored  n,  what  expands :  a,  vast 
Toredwynt  -oedd  n,  whirlwind 
Toreithio  v,  to  yield  increase    [teeming 
Toreithiog,  Toreithus  a,  abundant,  full, 
Torf   -oedd    nf    crowd;    troop;    host, 

multitude 
Torfa,  fëydd  nf  host ;  thousand  millions 
Torfagl  nf  the  eye-bright 
Torn  v,  to  collect  a  host 
Torfog  a,  having  a  host  [tilate 

Torfyny^lu  ;\  to  break  the  neck ;  to  mu- 
Torged  -ion  n,  bankrupt 
Torgedaeth  nf  bankruptcy 
Torgedlys  -oedd  n,  banlmiptcy  court 
Torgeg  -au  n,  cut-throat 
Torgeingl  -au  nf  girth,  girt 
Torgest  -i  nf,  hernia,  rupture 
Torgestu  v,  to  form  a  hernia,  to  rupture 
Torgoch  a,  red-bellied :  n.  char 
Torgochiad,  iaid  n,  char  fish 
Tori  v,  to  break,  to  cut,  to  fracture 
Toriad,  Toriant  n,  breaking,  fracture 
Torlan  -au,  lenydd  nf  broken  bank 
Tori  la  -od  nf  slattern,  slut 
Torllwyd,  Torllwydog  nf  the  wild  tansy 
Torllwyth  -i  nf8c  en,  litter 
Tormaoh  n,  forfeit  of  bail 
Tormaen  n,  the  saxifrage 
Tormaint  n,  surrounding  host 
Tormennu  r,  to  press  round 


TRA 

Torment  n,  press  round ;  conflict 

Tormi  v,  to  assemble  round 

Tornod  -au  nf,  comma  ( , ) 

Torog  a,  having  a  prominence;  big- 
bellied,  applied  to  sows,  dogs,  and  cats 

Torogen  -od,  Toroges  -au  nf  Torogyn 
n,  big-bellied  one 

Toron  -au  nf  plat ;  decking  out ;  cloak, 

Tòron  -au  n,  cut  [mantle 

Toronaeth  nf  decking  out 

Toroni  v,  to  deck  out ;  to  mantle 

Toronog  a,  decked,  mantled 

Torp  n,  round  mass,  lump 

Torpell  -i  -au  nf  lump;  clod;  dumpling 

Torpwth  n,  short  squab 

Tors  -au  nf  covering;  shelter 

Torsed  -i  nf  coverlet,  rug 

Torsi  v,  to  cover  over 

Torstain  a,  bulging,  gorbellied 

Torsyth  a,  stiff- stomached       [swagger 

Torsythu  v,  to  stiffen  out  the  belly ;  to 

Torth  -au  nf  loaf 

Torthi  v,  to  cake ;  to  settle 

Torympryd  -iau  n,  breakfast 

Toryn  -au  n,  cut=Tòron 

Toryn  -iau  n,  mantle,  cloak 

Tos  -au  7i,  quick  jerk,  toss 

Tosio  v,  to  jerk,  to  toss 

Tost»,  severe,  harsh,  violent;  sore 

Tostedd,  Toster  n,  severity ;  stranguary 

Tostfrwyn  np  (-en  nf),  sea  rushes 

Tosti  v,  to  rack,  to  torture 

Tostur  n,  misery,  severe  plight :  a,  severe 

Tosturhau  v,  to  commiserate=Tosturio 

Tosturi,  Tosturiant  n,  Tosturiaeth  nf 
compassion;  pity 

Tosturio  v,  to  take  pity 

Tosturiol  a,  compassionate 

Tosturus  a,  pitiful,  piteous 

Töwr.  towyr  n,  one  who  fonus  a  cover- 
ing or  roof,  thatcher,  tiler,  slater 

Tra  «,  extreme,  excess ;  turn :  ad,  over ; 
very ;  whilst :  px,  over,  very,  extreme 

Traberwi  v,  to  over-boil 

Trabloedd  nf  great  outcry 

Trabludd  -ion  n,  trouble ;  tunuoil 

Trabluddio  v,  to  trouble 

Trabluddiol  a,  troublous,  troubled 

Trach  pr,  beyond,  beside ;  at 

Trachaer  -au  nf  advanced  wall 

Trachas  n,  extreme  hatred 

Trachefh  ad,  behind :  again ;  afterwards 

Trachoddi  v,  to  vex  extremely 

Trachrynu  v,  to  shake  extremely 

Trachuedd  n,  over  fondness 

Trachnro  i\  to  beat  extremely  [ousness 

Trachwant  -au  n.  cupiditv;  lust,  covet- 
279 


TRA 


TRA 


Trachwanta,  Trachwantu  v,  to   desire 

extremely ;  to  covet 
Trachwres  n,  extreme  heat 
Trachwyllt  a,  excessively  wild 
Trachywed  a,  very  uniform 
Trad  n,  what  spreads  out 
Tradilyn  v,  to  follow  to  excess 
Tradwv    n.   third    day   to    come:    ad, 

three  days  hence 
Tradynol  a,  superhuman 
Tradd  n,  extreme  motion 
Traddawd  n,  delivery  over 
Traddodi  v,  to  deliver  over 
Traddodiad  n,  tradition  [to  purge 

Tradd u  v,  to  move  violently,  to  scour, 
Traddygiad  n,  transferring 
Traddygyd  v,  to  transfer 
Traed  np  (troed  n  &  nf),  feet 
Traeth  -au  n,  tract;  sand,  beach 
Traethadur  -iaid  /?,  one  who  treats 
Traethawd,  odau  n,  treatise,  essay 
Traetheg  nf,  declamation 
TraetheD  -i,  Traethen  -i  nf  sand  bank 
Traethodydd  -ion  n,  essayist 
Traethodyn  n,  kind  of  verse;  tract 
Traethu  v,  to  relate ;  to  treat 
Traf»,  strain;  stir;  scour 
Trafael  -ion  nf  extreme  effort :  travail 
Trafaelu,  Trafaelio  v,  to  travail,  to  toil 

to  travel 
Trafaes  -oedd  n,  stir,  bustle;  pains 
Trafel  -au  n,  press ;  hatchel 
Trarlwnc,   lyncau  n,   draught;  guzzle. 
Traflyncu  v,  to  guzzle,  to  gulp      [gulp 
Trafn  -au  n,  stir,  bustle,  range,  rotation 
Trafnid  n,  range;  turn,  change;  com- 
merce, exchange 
Trafnidaeth  nf,  commerce,  business 
Trafnidio   v,  to  exchange,  to  transact 
Trafnidiol  a,  commercial  [business 

Trafhiga,  mutable,  declinable 
Trafnnoddwr,  wyr  n.  consul 
Trafnoldeb  n,  mutableness 
Trarhu  i\  to  range;  to  revolve 
Trafod  -au  nf  &   »,   stirring,   bustle; 

commerce,  trade,  business 
Trafod,  Trafodi  v,  to  stir,  to  bustle,  to 

strive,  to  intermeddle ;  to  quarrel 
Trafodaeth  nf  act  of  stirring,  bustling, 

intermeddling;  transaction 
Trafodus  a,  stirring,  bustling 
Trafolio  v,  to  gormandize 
Train  v,  to  stir;  to  scour 
Traff  n.  strewing,  scattering 
Traffaith,  ffeitliiau  n,  plot,  scheme 
Traffeithus  a,  plotting  [trouble 

Trafferth  -ion  nf  business,  toil,  bustle. 


Trafferthol,  Trafterthus  a,  bustling 
Trafferthu  v,  to  bustle,  to  toil,  to  trouble 
Traffiad  n,  spreading,  strewing 
Traffu  v,  to  strew,  to  scatter 
Traffwyr  n,  violent  assault 
Traflyag  b,  extreme  hurry 
Trag  ad,  beyond;  beside" 
Tragor  -ion  n,  saperabandanee 
Tragori  v,  to  transcend  [dency  I 

Tragoriaeth  nf  Tragoriant  n,  transcen-  ' 
Tragoroldel)  n,  superexcellence 
Tragoruchder  n.  supereminence 
Tragwerth  ?i,  overvalue 
Tragwiw  a.  most  excellent 
Tragwres  n,  extreme  heat 
Tragyfyth  n,  beyond  this  world,  eternal 
Tragyfythoea  ad,  eternally 
Tragywydd,  Tragwyddol,  Tragywyddol, 
Tragyfythol  a.  everlasting      [ternity 
Tragwyddoldeb,  Tragywyddoldeb  »,  e- 
Tragwyddoli,  Tragywyddoli  v.  to  eter- 
nize, to  immortalize 
Trang  -au  n,  cessation;  decease 
Traha  n,  presumption 
Trail äu  i\  to  become  arrogant 
Trahiius  a,  arrogant,  haughty 
Trahausder  n,  presumption 
Trai,  n,  decrease;  ebb  tide 
Trajan  n,  one-third,  the  third  part 
Traill,  treillion  n,  trail,  draught,  turn 
Train,  treinion  n,  stroll,  stray,  strew 
Trais,  treisiau   n,  rapine,   ravishment; 

ra.pi';  oppression,  force 
Traith,  treithion  n,  expression,  treatise 
Trailed  -ion  -au  n,  adversity,  affliction 
Trallodi  v,  to  afflict,  to  vex 
Trallodol,  Trallodus  a,  afflicting,  vexing 
Trallwyddiant  n,  excess  of  prosperity 
Tralhvyrho  v,  to  overload 
Tramamt  n,  immensity:  a,  immense 
Tramglwydd  n,  stumble 
Tramglwyddo  v,  to  stumble 
Tramgwydd  -ion  n,  downfall;  offence 
Tramgwyddo  v,  to  stumble;  to  offend 
Tramgwyddol  o,  stumbling;  offensive 
Tramoli  v,  to  praise  to  excess 
Tramor  a,  transmarine;  foreign 
Tramori  v,  to  pass  over  sea 
Tramp  -au  n,  ramble,  stray 
Trampio  v,  to  ramble 
Tramwy,  Tranuvyad  n,  going  about 
Tramwy,  Tramwyo  v,  to  go  about 
Tramwyol  a,  traversing 
Trân  n,  space,  stretch,  district 
Tran  ad,  partly,  rather,  considerably 
Tranc  n,  cessation;  end 
Tranced  -i  nf.  cup  with  a  handle 
280 


TRA 

Trancedig  a,  perishing ;  ended.  Y  tranc- 
edig, the  deceased 
Trancell  -an  nf  single  draught 
Trancol  a,  perishing;  ending 
Trancu  v,  to  perish,  to  die 
Tranial  n,  tìeld  of  battle  [following 

Tranoeth  ad,  on  the  morrow :  re,  the  day 
Tranwyd  -an  J?,  extreme  passion 
Traoedi  v,  to  delay  extremely 
Traoesiad  n,  superannuation 
Traofni  v,  to  fear  extremely 
Traphlith  ad,  in  a  confused  state 
Tras  -au  nf,  kindred,  affinity,  relation- 
Trasôrch  re,  dotage,  fondness  [ship 

Traserth  a,  extremely  steep 
Trasgl  -au  n,  rake 
Trasu  v,  to  form  kindred 
Trathyn  a,  very  or  extremely  tight 
Trathyru  v,  to  over-heap  [expense 

Traul,  treulion  nf,  wear,   waste,  cost, 
Traw  -ion  n,  progress ;  lead ;  education 

ad,  beyond,  yonder 
Trawaeth  nf  circumstance 
Trawd. trodion  n,  course ;  journey;  tran 
Trawdd  re,  transit ;  pass  [sit 

Trawddysg  nf  doctrine ;  dogma 
Trawed  n,  advancement 
Trawedig  a,  disciplined 
Trawedigaeth  nf  discipline 
Trawenu  v,  to  pass  over 
Trawiad  n,  surpassing ;  rearing,  educat 
Trawiadu  v,  to  educate  [ing 

Trawiadur  -iaid  re,  instructor 
Trawien  -ydd  nf,  defile,  pass 
Trawn  re.  what  is  over  [across 

Traws  -ion  re,  traverse,  cross.  Ar  draws, 
Traws  re, adverse, cross, froward, severe: 
Trawsagori  v,  to  open  across      [wicked 
Trawsamcan  -ion  re,  cross  purpose 
Trawsbwyth  -au  n,  cross  stitch 
Trawsder  n,  adverseness 
Trawsdeyrn  -oedd  -edd  n,  usurper 
Trawsdoriad  n,  cross-cutting 
Trawsdynu  v.  to  pull  adversely 
Trawsddodi  v,  to  transpose 
Trawsedd  n,  refractoriness 
Trawselfeniad  n,  transubstantiation 
Trawsenw  -au  n,  metonymy 
Trawsfeddiant.feddiann"au,Trawsfraint, 

freintiau  n,  usurpation 
Trawsfudo  v,  to  emigrate 
Trawsgan  -au  nf,  satire 
Trawsganu  i\  to  satirize 
Trawsgludo  v,  transport 
Trawsghvm.  glymau  n,  cross  knot,  node 
Trawsglwyddo  v,  to  transport 
Trawsiad  n.  putting  across 


TRE 

Trawsineb  n,  adverseness 

Trawslath  -au  nf  transverse  heam 
Trawslead  n,  translocation 

Trawslusgo  v,  to  trail  across 

Trawsni   n,   adverseness,   perverseness, 
frowardness 

Trawsosodi  v,  to  transpose 

Trawsrwym  -au  n,  cross  band 

Trawsry  wiad  n,  crossing  of  breeds 

Trawssylweddiad  n,  transubstantiation 

Trawssylweddu  v,  to  transubstantiate 

Trawssymmud  v,  to  transpose 

Trawst  -iau  n,  transom,  rafter 

Trawstio  v,  to  lay  a  rafter 

Trawsu  v,  to  crossTtogrow  adverse 

Trawswch,  syth  «/'whisker;  mustache 

Trawsymddwyn  n,  metaphor 

Tre  nf  resort,  homestead,  home,  ham- 
let, town  (used  chiefly  in  composition) 

Tree  -iau  n  &  en,  implement,  harness ; 

Treciad  n,  furnishing  [gear 

Trecyn  n,  implement ;  tool 

Trech  a,  superior;  passing 

Trechedd  n,  superiority 

Trechol  a,  overcoming 

Trechu  v,  to  overpower 

Trechwr,  wyr  n,  vanquisher 

Tred  -i  nf,  resort ;  hamlet 

Tredd  -au  nf  crop,  growth ;  corn ;  tax 

Tref  -i  -ydd  nf  homestead,  hamlet,  town 

Trefa,  fëydd  nf  resort,  dwelling 

Trefad  nf  domicile,  dwelling 

Trefau  -au  nf  small  hamlet 

Trefedig  a,  inhabited,  colonized.     Tref- 
edigion,  colonists 

Trefedigaeth  -au  nf  colony,  settlement 

Trefgordd  -au  nf  township 

Trefiant  re,  inhabitancy 

Trefig  a,  homely,  domestic 

Treflys  -oedd  re,  court  leet 

Trefn  -au  nf,  system,  order,  method 

Trefnau  np,  utensils,  implements 

Trefnedigaeth  nf  adjustment 

Trefniad  re,  ordering,  arranging 

Trefniant  re,  system,  regulation 

Trefhid  -au  n,  arrangement 

Trefnidaeth  nf,  management 

Trefnidedd  n,  economy 

Trefnido  v.  to  manage 

Trefnidol  a,  economical 

Trefnol  a,  orderly,  systematic 

Trefnoldeb  n,  orderliness  [dispose 

Trefnu  v,  to  order,  to  put  in  order,  to 

Trefhus   a,   orderly,   decent,  tidy,  me- 

Trefnusder  re,  orderliness  [thodical 

Trefnydd  -ion  re,  one  who  orders,  man- 
ager; economist;  Methodist 
281 


TRE 

Trefnyddiaeth  nf  economy ;  Methodism 
Trefnyddio  v,  to  methodize 
Trefol  a,  relating  to  home  or  town 
Trefred  nf  homestead  [heritance 

Treftâd,  Treftadaeth  nf  patrimony,  in- 
Treftadog  «.,  having  patrimony:  n  -ion, 
Treftadol  a,  patrimonial  [heir 

Treftadu  ŵ,  to  form  a  patrimony 
Trefn  v,  to  make  a  home 
Trengholiad  n,  coroner's  inquest 
Trengholwr,  wyr.  Trengholydd  -ion  n, 
Trengol  a, perishing,  vanishing  [coroner 
Trengreithwyr  nf  coroner's  jury 
Trengu  v,  to  end,  to  expire 
Treidio  v,  to  course,  to  range 
Treiddiadwy  a,  penetrable 
Treiddio  v,  to  penetrate 
Treiddiol  a,  penetrating 
Treiddioldeb  n,  penetrability 
Treiddyn  -au  e,  projecting  ridge 
Tragi,  treiglion  n,  turn,  revolution 
Treiglad  n,  revolving ;  strolling ;  inflec- 
Treiglant  »,  revolution;  strolling   [tion 
Treiglddyn  -ion  «,  wanderer 
Treigled  n,  revolving,  rolling 
Treigledigaeth  nf  revolution 
Treiglo  v,  to  turn,  to  circulate;  to  roll . 
to  stroll,  to  wander;  to  traverse,  to 
migrate;  to  trickle:     Treiglo  gair,  to 
decline  a  word 

Treiglwaith  ad,  once  on  a  time 

Treillio  v,  to  troll,  to  dredge 

Treilliwr,  wyr  n,  troller,  dredger 

Treinio  v,  to  stray ;  to  scatter 

Treiniol  a,  straying ;  strewing 

Treio  v,  to  decrease,  to  ebb 

Treisglo  v,  to  clatter 

Treisiad,  iaid  n,  forcer :  nf  heifer 

Treisiaeth  nf  ravishment 

Treisiant  n,  oppression,  foe 

Treisig  a,  apt  to  ravish ;  tragic 

Treisio  v,  to  force,  to  ravish,  to  oppress 

Treisioldeb  n,  oppressiveness 

Treisiwr,  wyr.  Treisydd  -ion  n,  forcer, 
ravisher,  oppressor 

Treithio  î',  to  treat,  to  discourse 

Trem  -iau  nf  sight,  look,  aspect  [ment 

Trembeiriant,  iannau  n,  optical  instru 

Tremfa  -oedd,  f  i-'ydd  nf  observatory 

Tremiadur  -on  n,  telescope 

Tremiannu  v,  to  cast  a  look 

Tremiant,  iannau  n,  appearance 

Tremid  n,  appearance 

Tremidydd  -ion  n,  observer 

Tremio,  Tremu  v,  to  look,  to  observe,  to 

Tremiol  a,  looking,  observing         [gaze 

Tremiwr,  wyr  »,  looker 


TRI 

Tremofydd  -ion  «,  optician 

Tremofyddiaeth  nf  optics 

Tremwydr  -au  n,  telescope 

Tremyd  n,  state  of  being  B60H 

Tremvdiad,  iaid  n,  apparition 

Tremydd  -ion  n,  observer 

Tremyddiaeth  nf  science  of  optics 

Tremygu  v,  to  contemn 

Tremygus  a,  contemptuous 

Tremyn,  Tremynt  n,  look,  view,  glance 

Tremynfa  -oedd  nf  watchtower 

Tremyngar  a,  observant,  keen 

Tremyniad,  iaid  n,  phantom;  boar 

Tremynu  v,  to  look ;  to  seem 

Tremynydd  -ion  n,  explorer 

Tren  n,  force,  rapidity:  a,  impetuousC 

Trenig  a,  impetuous,  furious  Lstrenuou 

Trenllif  n,  rapid  torrent 

Trent  n,  force,  rapidity 

Trenu  v,  to  act  rapidly 

Trenusdeb  n,  impetuosity 

Trenydd  ad,  two  days  hence,  the  da; 

after  to-morrow 
Tres  -i  nf  toil :  stroke ;  trace,  chain 
Tresgl  n,  the  tormentil 
Tresglen  nf  thrush  (bird) 
Trestl  -au  n,  frame ;  trestle 
Trestlu  v,  to  put  on  a  frame ;  to  put  01 

a  trestle ;  to  frame 
Tresu  v,  to  put  on  a  trace 
Treth  -i  nf,  tax ;  crop,  growth 
Trethol  o,  tributary,  taxed 
Trethu  v,  to  tax,  to  rate 
Treulfawr  a,  expensive 
Treulgar  a,  prodigal,  profuse 
Treuliad  n,  consuming;  digestion 
Treulio  v,  to  consume ;  to  digest 
Trew  n,  the  act  of  sneezing 
Trew  v,  to  sternutate,  to  sneeze 
Trewflwch,  flychau  n,  snuffbox 
Trewlwch  n,  snuff 
Trewydd  n,  push  forward 
Trewyn  n,  persuasion 
Trewynol  a,  persuasive 
Trewynu  r,  to  persuade,  to  conciliate 
Trewynwr,  wyr  ».  persuader 
Tri  am.  three:  fisir:   n,  three. 

ar  bymtheg,  eighteen.     Tri  ar  ddi 

thirteen.     Tri  again,  sixty=Ti 
Triad  n,  forming  into  three;  triad 
Triumq]  O,  tertian,  triadic 
Trianu  v.  to  tertiate 
Triban  -au  n,  triplet  (metre) 
Tribaniaeth  nf  triplicity 
Trihanu  v,  to  triplicate 
Tribedd  -i  nf,  tripod,  trivet 
Trichanmil  n,  three  hundred  thou 
282 


TRO 


TRO 


Trichaut  n,  three  hundred.  300 

Tridant  n,  trident 

Trideg  a,  thirty,  30=Deg  ar  hugain 

Tridiau  np.  three  days'  space 

Tridyblyg  a,  threefold 

Trig  n.  stay,  fixed  state 

Trigad  n,  staying,  tarrying 

Trigadiad,  iaid  n,  sojourner 

Trigain  a  Sc  n,  sixty,  60 

Trigeinfed  a,  sixtieth 

Trigfa,  fëydd,  Trigfan  -saxnf,  dwelling- 
place,  residence,  abode 

Trigfanu  v,  to  form  a  dwelling 

Trigiannol  a,  residentary 

Trigiannu  v,  to  reside 

Trigiant  n,  residence 

Tingle  -oedd  n,  dwelling-place 

Trigo  v,  to  stay ;  to  dwell ;  to  die 

Trigol  o,  tarrying ;  dwelling 

Trin  -oedd  nf  management;  hustle; 
trouble;  action,  battle 

Trin  v,  to  meddle ;  to  manage ;  to  treat : 
to  labour  at ;  to  quarrel 

Trindod  -au  nf.  trinity 

Trindodiaeth  nf  trinitarianism 

Trindodol  a.  trinitarian 

Trindodydd  -ion  n,  trinitarian    [relling 

Triniad  n,  meddling;  managing;  quar- 

Triniaeth  nf  management;  treatment 

Triniol  «,  managing 

Trino,  Trinio  v,  to  manage 

Trinogaeth  nf  management 

Trioedd  np,  triads 

Trioli  v,  to  tertiate 

Trip  -iau  n.  trip,  slip 

Tripa  c«,  the  bowels,  intestines 

Tripian  v,  to  keep  tripping 

Tripio  v,  to  trip,  to  stumble 

Trist  a,  pensive,  sorrowful,  sad 

Tristäu  v,  to  grow  sorrowful 

Tristlawn  a,  sorrowful,  rueful,  doleful 

Tristwch.  Tristyd  n,  sadness,  sorrow 

Trithro  a,  of  three  turns 

Trithroed  a,  three-footed 

Triunawd  a,  trinity 

Triundod  nf,  trinity  in  unity 

Tro  -ion  n,  turn ;  time ;  lax 

Troad  n,  turning ;  flexion ;  conversion 

Troawl  a,  turning,  revolving 

Trobwll.  byllau  n,  whirlpool 

Troch  -ion  nf  spray;  law 

Trochfa,  fè'ydd  nf  bathing-place 

Trochi  v,  to  immerse,  to  dip,  to  plunge, 
to  bathe;  to  soil,  to  dirty 

Trochion  np,  splashings :  suds 

Trochioni  w,  to  raise  a  lather 

Trochol  a,  bathing,  imr> 


Trochwr,  wyr,  Trochydd  -ion  7i,  one  who 
dips,  dipper;  diver;  Anabaptist 

Trodi  v,  to  make  a  transit 

Trodwen  -od  nf  starling:  stare 

Troddi  v,  to  make  a  transit,  to  progress 

Troed,  traed  n  &  nf  foot 

Troedfedd  -i  nf  foot  measure 

Troedgall  a,  club-footed 

Troedgam  a,  wry-footed 

Tröedig  «,  turned,  converted 

'!  riiedigaeth  nf  conversion 

Troedio  »,  to  foot,  to  pace;  to  tread 

Troediog  a,  footed :  n,  footman 

Troedlas,  Troedlath,  -an  nf  treadle, 
foot  board 

Troed le  -oedd  n,  trodden  place 

Troedlen  -i  nf  foot  board 

Troedlydan  a,  broad-footed 

Troednoeth  a,  bare-footed 

Troedogi  v,  to  fetter 

Troedraw  -iau  nf  foot  spade 

Troeclrudd  nf  crane's  bill 

Troed  sang  -au  nf  low  hedge 

Troell  -au  nf  whirl;  wheel;  reel;  pul- 
ley; windlass;  screw;  trope 

Troellen  -i  nf  whirl,  twirl 

Troellhoel  -ion  nf  screw    nail,    male 

Troelli  v,  to  whirl;  to  reel  [screw 

Troellog  a,  having  a  wheel 

Troellrych  -au  n,  screw  groove,  female 

Troellwaith  n,  wheelwork  [screw 

Troellwr,  wyr  n,  turner 

Troellymadrodd  -ion  n,  tropology 

Tröen  nf  twirl ;  turn ;  while 

Troetys  -au  n,  snare,  gin 

Ti'oeth  »,  wash;  lie;  urine 

Troethbar,  Troethbarol  a,  diuretic 

TroethHf  ra,  diabetes 

Trofa,  fëydd  nf,  turn;  tropic;  glance 

Trof  lieg,  Trofeg,  -au  nf  trope 

Trofan  -au  nf  tropic 

Trof  äu  v,  to  make  a  turn 

Torf äus  a,  fiexuous,  tortuous ;  perverse 

Trofiad,  Trofiant  n,  transition;  clause 

Trofol  a,  tending  forward 

Trohidl  n,  rope  twister 

Troi  v,  to  turn,  to  revolve ;  to  convert 

Troiad  n,  turning=Troad 

Trol  -iau  nf  cylinder,  roll ;  cart 

Trolaidd  a,  cylindrical 

Trolen  nf  roundlet 

Trolian,  Trolio  v,  to  roll,  to  trundle 

Trolyn  -au  n,  roller;  chub 

Trom  af  heavy,  weighty ;  sad :  m  trwm 

Tron  -au  nf  circle ;  throne 

Troni  v,  to  render  superior         [ference 

Troni  v,  to  form  a  periphery  or  circum- 
283 


TRU 

írô.s  n,  transverse  bar;  lock 

Tros  pr,  over,  for,  instead  of.     Trosof, 

trosot,  trosti,  trosom,  trosoch,  tros- 

tynt,  over   me,   thee,   &c.      Da  dros 

ben,  exceedingly  good 
Trosedd,  Troseddiad,  -au  n,  transgres- 
Troseddol  a,  transgressing  [sion 

Troseddu  v,  to  transgress,  to  ofFen< 
Troseddwr,  wyr  n,  offender,  transgressor 
Trosel  -i  n,  plaited  fence 
Trosenwad  »,  transnomination 
Trosf'a,  f  è'ydd  nf,  turning-place 
Trosi'ynediad  n,  metabasis 
Trosgl  af  clumsy,  awkward  :  m  trwsgl 
Trosgludo  v,  to  transport 
Trosgl  wyddiad  n.  transferring ;  passage 
Trosglwyddo  >',  to  transfer 
Trosglwyddol  a,  transferring 
Trosi  v,  to  turn  out;  to  move  onward; 

to  move  about ;  to  transfer 
Troslath  -au  nf,  cross  beam  or  bar,  part 

of  the  ancient  Peithynen,  being  the 

stock  or  frame  in  which  the  ends  of 

the  staves  were  inserted 
Trosodd  pr,  over ;  beyond :   ad,  on  the 

other  side 
Trosol  -ion  n,  lever;  bar 
Trosolwaew  nf  lever  beam 
Trosolwydd  n,  handspike  [der  pole 

Trostan  -au,  Trosten  -i  nf  long  slen- 
Trostr  -au  n,  slider 
Troterth  -od  n,  trotter 
Trotial,  Trotian  v,  to  keep  trotting 
Trotio  v,  to  go  on  a  trot 
Trotiwr,  wyr  n,  one  who  trots 
Troth  »,  what  tends  through 
Troth  pr,  from  side  to  side 
Trothi  n,  passing  through 
Trothwy  -on  n,  threshold 
Trowynt  -oedd  n,  whirlwind 
Tru  n,  outcast  state:  a,  wretched 
Truan  a,  wretched,  miserable.     Truan 

bach,   poor  little   thing.      Treiniaid, 

wretches 
Truander,  Truauedd  n,  wretchedness 
Truanen,    Truanes    nf,    poor    wretch. 

wretched  female 
Truanu  v,  to  commiserate 
Truedd  n,  wretchedness 
Trueiniad,  iaid  n,  wretched  one 
Trueinio  v,  to  become  wretched 
Trneni  »,  wretchedness;  pity 
Truenus  a.  wretchedness,  piteous 
Truenusedd  n,  piteousness 
Trugar  a,  compassionate 
Trugaredd  -au  nf.  mercy;  pity 
Trngareddfa  nf  mercy-seat 


L TRW 

Trugaredd ol  a,  commiserating,  merci4 

Trugarhâd  n,  commiseration  [ml 

Trugarhau  v,  to  commiserate,  to  have  , 

Trngarog  a,  merciful,  pitying     [mercB 

Trugarogrwydd  n,  mercifulness 

Truí-iau  n,  drilling-tool 

Trulio  i\  to  drill  a  hole 

Trull  n,  store ;  store  of  liquor 

Trulliad,  iaid  »,  butler 

Trulliadaeth  nf,  butlership 

Trulho  r,  to  draw  liquor 

Trum  -iau  n,  ridge,  back 

Truman,  ain  nc,  ridge,  cope 

Trumbeithyn  np  (-en  nf),  ridge  tiles    m 

Trumbren  -i  n,  keel 

Trumiad  n,  ridging;  coping 

Trumiog  a,  ridged,  coped 

Trus  n,  ward,  guard 

Trosi  n,  what  is  a  guard 

Trusiad,  iaid  n,  ward,  bulwark 

Trosio  v,  to  guard,  to  ward 

Truth  n,  flattery,  wheedhng,  fawning 

Truthad  n,  wheedling 

Truthan.  ain  nc,  wheedler 

Truthiad,  iaid  n,  sycophant,  flatterer 

Truthio  r,  to  wheedle,  to  flatter 

Trw  n.  whirl ;  pervasion 

Tvw  pr,  through,  by=Trwy 

Trwb  n,  what  is  rubbed 

Trwc.  trycion  n,  turn:  truck 

Trwca  -od  n,  bowl,  cup 

Trwcl.  tiyclau  n,  trundle;  truckle 

Trwch,  trychion  «.cut:  section:  thick- 

Trwd  n,  what  is  pervading  [ness 

Trwl,  trylau  n,  pack,  cushion,  couch 

Trwlian,  Trwlio  i\  to  roll  together,  to 
bundle,  to  roll 

Trwlyn  n,  squabby  thing 

Trwm  oro, heavy, weighty ;  sad:  /trom 

Trwn,  trynion  n,  circle 

Trwnc  n,  urine,  lye,  stale 

Trwodd  ad,  through 

Trwpa  ra,  tub,  hod ;  trollop 

Trws  -oedd  n,  covering,  dress 

Trwsa,  ëydd  n.  packet,  truss 

Trwsgl  a,  clumsy,  bungling:  f  trosgl 

Trwsglyn  n.  bungler 

Trwsiad  n.  dressing;  drejs 

Trwsiadn  v,  to  clothe,  to  dress 

Trwsiadus  a.  dressed,  decked,  well- 
■.  to  dress,  to  deck         [dressed 

Trwst,  trystau  n, noise,  rustling;  thun- 

Trwstau  a,  clumsy;  unlucky  [der 

Trwstaneiddio  v,  to  become  clumsy 

Trwstaneiddiwch,  Trwstanwch  n,  clum- 
siness, awkwardness 

Trwth,  trythion  n.  what  tends  to  expand 
284 


TRY 

Trwy  -on  n,  pass  through 
Trwy  pr,  through ;  by ;  by  means  of 
Tnvyad  n,  permeation 
Trwyadl   a,   alert,   smart,  lively;  tho- 
rough, complete  [ness 
Trwyadledd  n,  sprightliness;  thorough- 
Trwyadlu  r,  to  act  alertly 
Trwyd  n,  bursting  through 
Trwydo  V,  to  hurst  through 
îrwydol  a,  bursting,  penetrating 
.  passing  through;  bore 
Tnyvdd  pr,  through ;  by ;  by  means  of 
Tnvydded   -an  nf  pass,   passport,   li- 
cense; fare;  reception 
Trwyddedog  a,  having  license 
Trwyddedogaeth  nf  freedom  of  passing 
Trwyddedogi  v,  to  give  free  passage 
Trwyddedu  v,  to  pass  freely ;  to  license 
Tnvyddedwr,  wyr  n,  passenger 
Trwyddew  n.  piercer,  borer 
Trwyddo  v,  to  pass  through;  to  bore 
Trwyd dyd  -au  n,  pass;  license;  fare 
Tnvyll  -au  nf  swivel ;  ring 
Trwyllo  v.  to  swivel ;  to  troll 
Trwvn  -au  »,  nose,  snout,  nozzle;  point 
Trwyngornfil  -od  n,  rhinoceros 
Trwynlwch  n,  snuff 

1  Trwynol  a,  nasal.     Trwynolion,    nasal 
consonants,  nasals 
Trwvnsweh  n,  tip  of  the  nose 
Trwyo  pr,  through :  ad,  through 

!  Trwyogaeth  nf,  pervasion 
Trwyogi  v,  to  make  pervasive       [urine 

I  Trwyth   -i  n,  solvent,   lye ;  decoction ; 

Trwythbair  a,  diuretic 

Trwythlif  n,  diabetes 

Trwytho  v,  to  steep  in  lye 

Trwythi  n,  menstruum;  lye 

Try  n,  aptness  to  pass  through  or  over 

Tryad  n,  pervasion 

Tryal  -au  n,  homestead 

Tryarllais  a,  of  stunning  voice 

Tryawch  n,  magnetism 

Tryb  -oedd  n,  blended  state 

Trybaeddu  v.  to  wallow:  to  daub 

Trybed  -au  n,  support;  brand  iron 

Trybedd  -i  ?>f  support;  trivet 

Trybeddu  v,  to  set  firmly 

Trybelid  a,  perspicuous,  clear 

Trybest  /i,  commotion,  bustle 

Trybestu  v,  to  bluster,  to  bustle 

Tryblith  n.  chaos 

Tryboethi  v,  to  heat  through 

Trybola  a,  mixture;  wallowing 

Tryboli  v,  to  huddle ;  to  wallow 

Trvbv.yll  a,  of  piercing  mind 

Trybylog  a,  dull 


TRY 

Trycio  v,  to  flag,  to  fail ;  to  drag 
Trych  n,  opening ;  scope 
Trycheb  nf  tmesis 
Trychfa,  f  ëydd  nf  place  that  is  cut 
Trychfil  -od  n,  insect 
Trychgyff  -ion  n,  chopping-block 
Xrychiad,  iaid  n,  cutter,  lopper 
Xrychineb  n,  disaster,  calamity 
Trychinebus  «,  disastrous,  calamitous 
Trychion  np  (-yn  ?i),  cuttings,  shreds 
Trychni  n,  disaster,  mishap 
Trycholdeb  n,  mangled  state 
Tiychu  v,  to  cut,  to  cut  into,  to  truncate 
Tryehwys  n,  thorough  sweat 
Trychyn  n.  small  cut 
Trydan  n,  electric  fluid,  electricity 
Trydaniaeth  n.  electricity 
Trydanol  a,  electric,  electrical 
Trydanu  v,  to  electrify 
Trydar  n,  chirp;  dins  v,  to  chirp 
Trydaru  i\  to  chatter;  to  din;  to  chirp 
Trydedd,  Tryde  af  third :  m  trydydd, 
Trydiad  n.  pervasion  [trydy 

Trydon  nf  agrimony 
Trydon  a,  thoroughly  toned 
Trydwan  ad,  four  days  hence 
Trydydd  am,  third :  f  trydedd 
Trvdd  n,  what  is  through 
Tryddyd  n.  passage  through 
Tryf  n,  what  is  pervasive 
Tryfal  -au  n,  triangle 
Tryfalu  v,  to  form  a  triangle 
Tryfer  -i  nf  harpoon,  spear 
Tryferu  v,  to  harpoon 
Tryfesur  -au  n,  diameter 
Tryfol  n,  what  is  all  belly 
Tryfolio  v,  to  gormandize 
Tryfrith  a,  thoroughly  mixed ;  swarm- 
ing; teeming 
Tryfritho  v,  to    chequer,  to  variegate, 

to  diversify ;  to  be  swarming 
Tryfrwyd  a,  interweaving 
Trylais,  leisiau  n,  thorough  voice 
Trylef  -au  nf  thorough  utterance 
Trylen  n,  thorough  learning:   a,  tho- 
roughly learned 
Tryles  n,  thorough  benefit 
Trylifo  v,  to  flow  through 
Trvlitu  n,  thorough  training 
Trvliw  -iau  n,  pervading  colour 
Tryloes  -au  nf  pervading  pang 
Tryloew  a,  transparent  [roughly  burnt 
Trylosg  n,  thorough  ignition:  a,  tho- 
Trylwyn  a.  very  ready  or  perfect 
Try! ym  a,  thoroughly  keen 
Trym  a,  compact,  trim 
Trymder,  Trymedd  n,  heaviness 
285 


TUCIÍ 

Trymfryd  n,  sadness  oi'  mind 

TrymgWBg  n,  dead  sleep 

Trymhau  v,  to  make  heavy 

Trỳmiad.  Trymhâd  »,  making  heavy 

Trymluog  a,  flagging 

Trymwydd  np  (-en  nf),  spruce 

Trymysg  n,  confusion 

Tryn  -i  n,  ardency ;  fierceness 

Tryn  a,  ardent,  fierce,  stern 

Trynaws  n,  pervading  quality 

Trynedd  n,  ardency;  fit  r 

Trynerth  n,  thorough  strength 

Trynodd  n,  pervading  juice 

Trynwyd  n,  pervading  emotion 

Tryred  nf  run  through        [rough-bred 

Tryryw  -iau   n,  perfect  kind :     a,  tho- 

Trysain.  seiniau  nf  perfect  sound 

Trysawd  n,  thorough-base 

Trysawdd,  soddion  n.  cube  root 

Trysgledd  n,  awkwardness 

Trysor  -an  n,  treasure 

Trysorfa,  f  ëydd  nf  treasury 

Trysori  v,  to  treasure 

Trysorwr,  wyr,  Trysorydd  -ion  n,  trea- 

Trystan  n,  blusterer  [surer 

Trystian  v,  to  keep  clattering 

Trystio  v,  to  bluster,  to  clatter,  to  rustle 

Trythgwd,  gydau  n.  satchel 

Trythu  i>,  to  swell  out 

Trytbyll  a,  voluptuous 

Try  thy  11  u  v,  to  follow  pleasure 

Trythyllwch  n,  enjoyment 

Tryw»,  what  pervades;  what  is  con- 
stant; trace;  truth;  agrimony 

Try w  a,  universal ;  constant     [stabbed 

Trywan  n,   thrust,  stab  :    a,  pierced, 

Trywanu  v,  to  tranfix ;  to  stab,  to  pierce 

Try  war  a,  thorougbly  tame 

Try  wed  d  n,  trace  by  scent 

Trywel  o,  perspicuous 

Trywio  v,  to  pervade 

Try^vydd  «,  trace,  scent 

Trywyddn  v,  to  trace  by  scent 

Trywyllt  a,  thoroughly  wild 

Trywyn  a,  thoroughly  happy 

Tryvfyngar  a,  conciliatory 

Tu  -oedd  n,  side;  region;  part.  Tu 
allan,  Tu  faes,  Tu  rnaes,  on  the  out- 
side. Tu  fewn,  Tu  mewn.  inside. 
Tu  hwnt,  on  the  other  side;  beyond 

Tua,  Tuag  ad,  in  a  direction  to; 
towards;  about.     Tuag  at,  towards 

Tuch  n,  grunt,  groan 

Tuchan  n,  grumbling:  v,to  grumble,  to 

Tnchaniad  ??,  grumbling  [groan 

Tuchanllyd  a,  apt  to  groan  or  grumble 

Tuchanol  a,  grunting,  grambl 


TWB  _ 
Tuchanwr,  wyr  n,  grumbler,   groan^B 

grunt er;  murmurer 
Tud  -oedd  n,  surface ;  region  ;  land       j 
Tudalen  -au  n,  side  of  a  leaf;  page 
Tudfach  -au  n,  stilt 
Tudlath  -au  nf  meting-rod 
Tudlen  -i  -au  nf  map 
Tud  wed,  Tudwedd  nf  sward,  sod 
Tudd  -ion  n,  shade ;  gloom;  vapour 
Tudded  -au  nf  covering,  vesture 
Tuddedu  v,  to  jmt  on  a  vest 
Tuddedyn  a,  garment 
Tuddo  v,  to  envelope 
Tuedd  -au  »,  region,  district  coast:  1 

tendency,  bias,  inclination 
Tueddol  a,  inclining,  conducive;  apt 
Tueddoldeb  n,  inclinedness 
Tueddoii  v,  to  render  partial 
Tueddu  v,  to  incline,  to  bias,  to  tend 
Tueduwr,  wyr  n,  one  who  inclines 
Tuell  -i  nf  covert:  cover 
Tufewnol  o,  internal,  inward 
Tugel  -ion  n,  ballot 
Tugelu  v,  to  vote  by  ballot 
Tul  -ion  n,  envelope ;  shroud 
Tuliad  n,  shrouding 
Turn  -iau  n,  bend,  turn 
Tumiad  n,  forming  a  bend 
Tumon  nf  bender ;  spine 
Tumonogion  np,  vertebrates,  vertebral 
Tun  n,  what  pervades 
Tunad  n,  pervading 
Tur  n,  reverse,  turn  up 
Turio  v,  to  reverse ;  to  turn  up 
Turn  n,  turn :  a,  round 
Turnen   -i    nf  whirl;    turning- wheel; 

shaft  of  a  wheel 
Turnio  v,  to  turn,  to  do  turnery 
Turnwr,  wyr  n,  turner 
Turs  -iau  n,  snout,  chops 
Tursyn  n,  long  snout 
Turtur  -od  nf  turtle  dove 
Tus  11,  what  is  wrapped;  whisp 
Tusw,  wan,  won  n,  whisp,  bunch 
Tusŵad  n,  making  a  whisp 
Tuth  -iau  n,  trot ;  trudge 
Tuthio  v,  to  trot ;  to  trudge 
Tw  n,  rising  up ;  drive ;  sway 
Twa  v,  to  drive,  to  urge  on 
Twb  -iau  n,  round  lump 
Twba,  twbäu  n,  tub 
Twc  -ion  ii,  cut,  clip,  chip 
Twca  -od  n,  sort  of  a  knife 
Twcio  v,  to  clip,  to  dock 
Twdd  n,  what  pokes  or  juts  out 
Twddf.  tyddfau  n,  poke;  punch. 
nf  lock  of  hair 

286 


TW  Y 

Twf  n,  growth;  n  i 

Twff»,  rise,  lift;  tuft 

Twg  11.  prosperity,  luck 

Twiig  b,  lot.  plight;  oath 

Twl,  tylan  n,  what  is  rounded;  tuft 

TtvIc,  tylcau,  tylciau  »,  cot,  hovel,  stye 

Twlch.  tylchau  n,  tump,  knoll 

Twlffvn  »,  squab,  chub:  Awlften 

Twlo,  »,  bulk:  booth,  hut 

Twll,  tyllau  7?,  hole;  pit;  dimple.     Twll 

mwn,  mine  shaft.    Twll  y  hygad,  the 

socket  of  the  eye 
Twmft'ed  -i  n,  funnel 
Twmp,  tympiau  »,  tump,  mound 
Twmpan  ný\  bulky  one 
Twmpath  -awn,  tump;  bush 
Twmpathu  v,  to  form  tumps 
Twmpethyn  ?i,  small  tump 
Twmpian  v,  to  drop,  to  nod 
Twn  -ion  n,  fracture ;  splint :  a,  fractured 
Twnc  n,  deposit,  pledge  [/'ton 

Twniad  n.  fracturing 
Twnrif  -au  »,  fractional  number 
Tŵr,  tyrau  »,  tower 
Twr,  tỳrau  »,  heap,  pile 
Twra  a.  aggregate,  mass 
Twrch,  tyrchod  n.  burrower ;  hog ;  mole 
Twrd.  tyrdau  n.  shallow  tub 
Twred  -au  n.  pile;  turret;  tub       [clap 
Twrf.  tyrfau  n,  stir,   tumult,  turmoil, 
Twrio  v,  to  raise  or  throw  up,  to  heap 
Twrlla  -od  n,  mountain  mouse 
Twrllach  -au  n,  round  lump 
Twrn,  tyrnau  n,  round,  turn 
Twrnel  -i  n,  tub,  vat 
Tws  n,  extreme ;  outlet 
Twsel  -i  nf  tap,  faucet 
Twt   »,  what  is  complete:  a,  complete, 

neat,  smart.     Gwas  twt,  factotum 
Twtach  n,  hard  breathing 
Twti  n.  intermitted  state 
Twtial  v.  to  intermit ;  to  loiter 
Twtio  v,  to  make  neat 
Twtnais  a,  altogether  neat 
Twy  n.  check,  stop,  restraint 
Twyg  -au  nf  garment ;  toga 
Twygo  v.  to  cover,  to  wrap 
Twy II  n,  deceit,  fraud 
Twylleb  vf.  sophistry 
Twyilo  v,  to  deceive 
Twyllodrus  a.  deeeitful,  false 
Twyllofaint  n,  circumvention 
Twyllotydd  -ion  n.  sophist 
Twyllresymiad  it,  sophistry 
Twyin,  Twymn  n,  heat ;  flush :  (/.  warm. 

hot,  sultry  [ness,  warmth 

Twymdra,  Twymedd,  'i  wymder  «.warm 


TYF 

Twymdwyr  a,  lukewarm 

Twymi'wydo  v,  to  foment 

Twymnol  a.  warming 

Twymo,  Twymno  r,  to  warm,  to  heat 

Twymyn  -on  -au  ??,  heat ;  fever.  Twym- 
yn  annwyd,  influenza.  Twymyu 
doben.  mumps.  Twymyn felen,  yellow 
fever.  Twymyn  fraenol,  typhus  or 
putrid  fever.  Twymyn  goch,  scarlet 
fever.  Twymyn  nychlvd,  nervous  fever. 
Twymyu  weîy.  miscarriage 

Twyn  -an  »,  hillock;  bush;   headland, 

Twynen  -ydd  nf.  sand-hill  [promontory 

Twvnyn  11,  tump ;  bush 

Twyo  v,  to  hem  in ;  to  check 

Twyr  a,  agitated ;  torrid 

Twys  -au  n,  top,  tuft 

Twys  np,  ears  of  corn 

Twysen  -i  -au  nf,  ear  of  corn 

Twyseniad  n,  spring ;  earing 

Twysenol  a,  spiring;  earing 

Twysenu  v,  to  spire ;  to  ear 

Twysg  11  &  nf  mass,  quantity 

Twysged,  Twysgen  <nf  mass,  quantity 

Twysgo  v,  to  amass ;  to  get  to  a  head" 

Twysiad  n,  tufting,  spiring 

Twyth  -ion  n,  elasticity ;  celerity 

Twythad.  Twythiadn, bounding,  spring- 


Twythiant  n,  resiliency  *  [ing 

Twythig  a,  elastic ;  rising 

Twytho  v,  to  spring,  to  bound 

Twythus  a,  tending  to  spring 

Ty,   tai,   teiau,  tyau  n.  house.     Teios, 

cots,  cottages,  small  houses 
Tyaeth  n,  householding 
Tyaid,  eidiau  «,  houseful 
Tyb  -iau  nf&  n,  opinion,  notion 
Tybgar  a,  opinionated  [suspect 

Tybied,  Tybio  v,  to  suppose,  to  think,  to 
Tyhiol  a,  supposing,  suspecting 
Tyblunio   v.   to   form  in  the  'mind,   to 
Tybus  a,  suspecting, suspicious[imagine 
Tybygoliaeth  nf  supposition 
Tybygu  v.  to  imagine 
Tyciaimu  v,  to  cause  success 
Tyciannus  a,  prosperous 
Tyciant  11,  prosperity,  success 
Tycio  v,  to  prosper,  to  succeed 
Tyciol  a,  prospering 
Tyd  n,  what  is  continuous ;  space 
Tydain  »,  Titan ;  the  sun 
Tydi  jtra,  thou,  thyself 
Tydithau  pn,  thou  too,  thyself  also 
Tyddfu  v,  to  poke;  to  jut 
Tyddiad  n,  spreading  out 
Tyddyn  -od  -au  n.  farm;  tenement 
'Tyfiannu  v,  to  vegetate 

287 


TYN 


TYW 


Tvliant  »,  vegetation,  growth 

Tyfol  a,  growing;  vegetating.  Tyfol 
ion,  vegetables 

Tyfu  v,  to  grow,  to  vegetate 

Tygio  v,  to  prosper,  to  succeed 

Tynged  -ion  -an  nf  destiny,  fate,  luck 

Tyngedfen  -au  nf  destiny,  fate 

Tyngedfenu  v,  to  predestinate 

Tyngediad  n,  adjuration 

Tyngedu  v,  to  adjure 

Tyngiad,  Tyngad  n,  swearing 

Tyngnaith  nf  sanctuary 

Tyngn  v,  to  pledge,  to  swear 

'1  Vlad  n,  making  smooth 

Tylath  -au  nf  house  beam,  purlin,  r 

Tyle  -au  n,  acclivity,  steep,  ascent  after 

Tylino  v,  to  knead  dough 

Tylu  -oedd  n,  household=Teulu 

Tyluedd  n,  domesticity:  society 

Tylwyth  -au  n,  household;  family 

Tylwytho  v,  to  form  a  family 

Tylwythog  a.  having  a  family 

Tyllgrug  n,  chink  by  drought 

Tyllog  «,  having  holes,  perforated 

Tyllu  «?,  to  bore,  to  make  a  hole,  to  per- 
forate, to  pierce 

Tym  n,  aptness  to  enlarge ;  space 

Tymmer  -au  nf  temperament 

Tymmerol  a.  temperamental 

Tymmeredd  n,  temperature 

Tymmeru  r,  to  temper 

Tymmerua  a,  temperate 

Tymmerusedd  n,  temperateness 

Tymmestl  -oedd  nf  tempest,  storm 

Tymmestlog,  Tymmestlus  a,  tempes 
tuous,-stormy,"  boisterous 

Tymmestlu  v,  to  storm,  to  be  boisterous 

Tymmig  a,  ample,  full  time 

Tymmig  -ion  b,  prickle,  twitch 

Tymmigiad  n,  prickling 

Tymmor  -au  »,  season,  time 

Tymmoraidd,  «,  seasonable 

Tymmoreiddiwch,  Tymmoroldeb  n, 
seasonablenesB :  comfortableness 

Tymmori  v,  to  make  or  fix  a  season 

Tymmorol  a,  temporal 

Tymmyr  ra,  temporality 

Tymmyriad  n,  tempering 

Tymp  »,  enlargement;  bringing  forth, 
birth ;  time,  season 

Tympan  -au  /i/i  drum;  timbrel 

Tyn  n,  pull,  stretch 

Tvn  ac.  tight,  stretched ;  stubborn  :,/*ten 

Tynchwydd  n,  tumour 

Tynder,  Tyndra  n.  tightness;  rigidity; 

Tyndir  -oedd  n,  lay  land        [straitness 

Tyndrec  -iau  n  &  en.  draught  gear 


Tynedigaeth  nf,  attraction 
Tvnedigol  a.  attractive 
Tvnell  -i  nf.  barrel,  tun;  ton 
Tynellaid.  eidiau  nf.  contents  of  a  tun 
Tvnellu  v.  to  fill  a  tun 
Tyner,  Tynerus  a,  tender,  lenient,  mild 
Tyneriant  n,  emollition 
Tyneru  v,  to  make  tender,  to  soften 
Tynerwch,  Tyneredd  n,  tenderness 
Tynfa,  i'ëyddnf.  draught,  pull 
Tynfach  -au  n,  harpoon,  grapnel 
Tynfad  -au  n,  tug-boat 
Tynfaen,  feini  n,  loadstone 
Tvnfarch.  feirch  n,  draught  horse 
Tynhau  v,  to  lighten,  to  strain 
Tyniad  n,  pulling,  draught 
Tyniar  -oedd  nf,  bubble 
ryniedydd  -ion  n.  extractor 
Tynlath  nf,  draught  tree 
Tyno  n.  plat,  green,  dale 
Tvnrwyd  -au  nf  drag-net 
Tynrwydd  n,  tightness,  rigidity 
Tvnu  v.  to  draw,  to  pull 
Tynwydd  n,  direction;  intelligence 
Tynwyddo  v,  to  direct,  to  guide 
Tynwyddol  a,  inductive  [tion 

Tynwyddyd  -au  n.  intelligence;  induc- 
Tyrchaidd  a,  hoggish,  hog-like 
Tyrche8  -od  -aanf,  Bpayèd  sow 
T yrchu  v,  to  burrow,  to  turn 
Tyrchwr,  wrr  «.  molecatcher 
lyrchyn  n,  little  hog 
Tyrddain  v,  to  be  blustering 
Tyrddan,  Tyrddiad  n,  blustering 
Tyrddu  v,  to  bluster,  to  storm 
Tyrfa,  faoedd  nf  multitude,  host 
Tyrfain  v,  to  be  blustering 
Tyrfhau  v,  to  shrink  together 
Tyrfu   v,   to  rise  up;   to   turn  up;   to 

contract,  to  shrink 
Tyru  v,  to  heap,  to  amass 
Tyrwn,  ynod  n,  sand  bank 
Tysinwy  -on  n.  throb,  trembling 
Tysmwyad  n,  throbbmg,  palpitation 
Tysmwyo  v,  to  palpitate 
Tyat  -ion  »,  evidence,  witness 
Tystiant,  iaint  ?i,  evidence 
Ty>tio  v,  to  testify 
Tygtiol  a,  testifying 
Tystiolaeth  nf.  testimony 
Ty.stiolaethol  a,  testimonial 
Tystiolaethu  v.  to  testify 
Tysyn  n,  yarn-ball  bottom 
Tytmwy  -au  n,  clasp,  buckle 
Tytmwyo  v,  to  clasp,  to  buckle 
Tywallt  v,  to  ponr,  to  spill 
Tywalltiad  n,  pouring  out 

288 


UCHA 


Tywalltol  ö,  pouring,  shedding 
Tywarch,  eirch  ere,  sod,  clod,  turf 
Tywarchen  -i  nf,  element;  sod,  turf 
Tywarchu  v,  to  form  a  sod,  to  sward 
Tvwas,  weision  re,  house  servant 
Tỳwel  -i  n,  cloth,  towel  [tywyll 

Tywell   af  dark,  obscure,  dusky: 
Tywio  v,  to  spread  about 
Tywod  -ydd  re  &  ere,  sand 
Tywodi  v,  to  form  sand 
Tywodlyd  a,  full  of  sand,  sandy 
Tywodog  a,  having  sand 
Tywodol  a,  arenaceous,  sandy 
Tywodwlydd  ere,  sandwort 
Tywodyn  re,  a  grain  of  sand 
Tywota  v,  to  gather  sand 
Tywu  v,  to  spread  about 
Tywydd  re,  the  weather 
Tywyll  re,  dusk,  gloom:  ac,  dark,  ob- 
scure, dusky:  /"tywejl 
Tywyllawd  re,  obscurity 
Tywyllu  v,  to  darken,  to  obscure 
Tywyllwch,  Tywyllwg  re,  darkness 
Tywyn  -au  re,  spread,  ray ;  strand 
Tywynedigaeth  nf  radiancy 
Tywyn ol  a,  radiant,  shining 
Tyw'ynu  v,  to  radiate,  to  shine 
Tywynwg  re,  radiancy,  splendour 
Tywyn ygu  v,  to  illuminate      [to  guide 
Tywys  re,  leading,  guidance :  v,  to  lead, 
Tywysel  -i  nf,  plug,  stopple,  stopper 
Tywysg  re,  procession 
Tywysgo  v,  to  proceed 
Tywysog  -ion  re,  leader ;  prince 
Tywysogaeth  re/,  principality;  leading 
Tywysoges  -au  nf,  princess 
Tywysogol  a,  princely 
Tywysol  a,  leading,  guiding 
Tywysydd  -ion,    Tywyswr,   wyr   re,  a 
man  who  leads,  leader 

u. 

Ub  re,  what  is  high ;  howl ;  cry 
Ubain  re,  howling,  moaning  :  v,  to  howl, 
tJban  re,  howling,  bellowing      [to  moan 
Uch  -ion  nf,  what  breaks  out ;  a  sigh 
Üch  a,  being  over ;  upper ;  higher :  pr, 

above,  over :  ad,  ahove 
XJchad  re,  rising  over 
Uchaf  a,  upmost,  uppermost,  highest 
Uchafael  re,  ascension 
Uchafed  a,  being  over,  upper 
Uchafedd  re,  loftiness,  height 
Uchafiad  re,  rising  over 
Uchafiaeth  nf  supremacy 
Uchanian  nf  superior  nature 


UFE 

Uchanianaeth  nf,  metaphysics 
Uchanianol  a,  supernatural 
Ucharn  -edd  -au  nf,  the  ankle 
Uchder,  Uchedd    re,  height,  highness, 

loftiness,  altitude;  top 
Uchedu  v,  to  elevate,  to  soar 
Uchedydd  -ion  re,  soarer;  lark 
Uchel  a,  high,  lofty,  towering 
Uchelawg,  Uchelawr  re,  mistìetoe    [tion 
Uchelder,  Ucheledd  re,  loftiness,  eleva- 
Ucheldrem  -iau  nf  haughty  look 
Ulcheldyb  -iau  re'&  nf  high  opinion 
Uchelfa,  fëydd,  Uchelfan  -au  nf,  high 

place  [sul 

Uchelfaer,  feiri  re,  high  constable ;  con- 
Uchelfäeroiiiaeth  nf  consulship 
Uchelfal,    Uchelfan, '  Uchelfar    re,    the 
Uchelfryd  a,  high-minded      [mistletoe 
Ucheliant  re,  elevation 
Uchelraith,  reithiau  nf  grand  jury 
Uchelryw  -iau  re,  superior  kind 
Uchelsaf  nf  high  standing ;  high  relief 
Uchelsantaeth  nf  hierarchy 
Uchelu  v,  to  make  high,  to  heighten 
Uchelwr,  wyr  re,  freeholder,  gentleman 
Uchelwyl  -iau  nf,  high  festival 
Uchelydd  -ion  re,  superior 
Ucheilawr  re,  the  mistletoe 
Uchenaid,  eidiau  nf,  sigh 
Ucheneidiol  a,  sighing;  aspirate 
Ucheneidio  v,  to  sigh 
Ucher  -au  re,  gloom ;  evening 
Ucherddaw  re,  eventide 
Uchergyd  -ion  re,  lofty  shock 
Ucherwest  -au  nf  soíre'e 
Ucherwyl  -iau  nf  vesper 
Uchiad  re,  heightening 
Ucho,  Uchod  ad,  above 
Ud  re,  howl,  yell;  blast 
Udfa,  fëydd  nf,  howling,  yelling 
Udfil  -od  re,  hyaena 
Udgan  nf  sound  of  a  trumpet 
Udganu  v,  to  sound  a  trumpet 
Udgorn,  gyrn  re,  trumpet 
Udiad  re,  howling,  yelling 
Udlais,  leisiau  re,  howling  noise 
Udlef  -au  nf,  howling  voice 
Udain,  Udo  v,  to  howl,  to  yell 
Udol  a,  howling,  yelling 
Udon  re,  solemn  cry 
Udoni  v,  to  imprecate 
Udoniaeth  nf  imprecation 
Udd  n,  chief,  lord 

Uddyf  a,  humble,  obedient=Ufudd 
Uf,  re,  what  is  over  or  spread 
Ufelai  nc,  ozygen 
Ufelaidd  a,  sulphurou» 

289 


UNW 


Ufelawd,  odion  re,  sulphate 

Ufeliar  re,  sulphur 

Ufelig   a,   sulphuric.     Sur  ufelig,   sul- 
phuric acid 

Ufelu  v,  to  generate  fire  or  oxygen 

Ufelyddiad  n,  ignition 

Ufelyddiaeth  nf  pyrotechny 

Ufelyn  re,  element  of  fire 

Ufell  af  humble,  obsequious:  m  ufyll 

Ufelldorl  re,  obsequiousness 

Ufudd  a,  humble,  obedient 

Ufudd-dod  re,  obedience 

Ufuddgar  a,  obsequious,  meek 

TJfuddhau  v,  to  obey,  to  be  humble 

Ufuddiant  re,  humbling 

Ufuddoldeb  re,  humbleness 

Ufullder  re,  humility,  meekness 

Ufyll  am,  humble:  /"ufell 

Uffarn  -au  nf,  the  ankle 

Uffern  nf,  hell,  hades 

UfFernol  a,  infernal,  hellish 

Ug  re,  what  is  enveloping 

Ugain,  ugeiniau  a  &  re,  twenty.     Un  ar 
hugain,  twenty-one 

Ugaint,  ugeinniau  re,  twenty 

Ugeinfed  a,  twentieth 

Ugeinplyg  a,  twenty-fold 

Ul  re,  what  is  humid;    closeness:    a, 
damp,  close,  muggy 

Ulai  nc,  hydrogen 

Uliar  re,  phlegmatic  habit 

Ulo  v,  to  damp;  to  smother;  to  become 
close  or  muggy ;  to  heat  with  damp- 
ness 
Ulw,  en  (nlwyn  re),  ashes,  cinders 
Ulwin,  Ulwig  a,  carbonic 
Ulyf  re,  the  remains  of  anything  burnt ; 
Ulyfig  a,  carbonic  [carbon 

Ull  re,  what  is  abrupt  or  quick 
Ulliad  re,  sudden  driving  [oaf 

Ullta,  Ulltach  re,  crazy  one,  fickle  one, 
Un  -au  nc,  individual,  one 
Un  a,  one;  identical,  same:  px,  one. 
same,  mono-.    Un  ar  bymtheg,  six- 
teen.   Un  ar  ddeg,  eleven 
Unad,  Uniad  re,  making  one,  union 
Unben  -iaid,  byn,  Unbeniad,  iaid  re,  mon- 
Unbenaeth  nf  monarchy  [arch 

Unbenaethol,  Unbenaidd,  Unbenig,  Un- 

benol  a,  monarchical,  monarchial 
Unbriodas  nf,  monogamy 
Uncorn,  cyrn  re,  unicorn 
Undad  a,  of  the  same  father 
Undeb,  Under,    Undod,  Uned,   -au  n, 

unity;  union;  concord;  simpleness 
Undeg"a,  eleven,  ll=Un  ar  ddeg     [ian 
Undoaiad,  iaid,  Undodwr,  wyr  n,  Unitar- 


Undodiaeth  nf  Unitarianism 

Undon  a,  monotonous 

Undras  a,  of  the  same  kindred 

Undull  o,  of  the  same  form 

Undwf  a,  of  the  same  growth 

Unddalenog  a,  monopetalous 

Unfaint  re,  unity  of  size 

Unfed  a,  first.    Unfed  ar  ddeg,  eleventi 

Unfraint  a,  of  equal  rank 

Unfryd  a,  of  one  mind 

Ungor  a,  of  one  turn  or  twist 

Uniad  re.  uniting,  union 

Uniaith  a,  of  one  language,  monoglot 

Uniant  n,  unity,  union        [just,  perfect 

Uniawn   a,   direct,   straight;    upright; 

Unig  a,  sole, only,  lonely;  singular[tud| 

Unigedd,  Unigrwydd  re,  loneliness,  soli-  \ 

Unigol  a,  single,  singular;  disunited 

Unigoldeb,  Unigolrwydd  re,  singularity    j 

Unigoli  v,  to  make  singular         [titude  j 

Uniondeb,  Unionder  re,  straightness ;  rec-  ' 

Uniongred  nf  orthodoxy :  a,  orthodox    1 

Uniongyrch,  Uniongyrchol  a,  of  direct 
course ;  immediate,  direct 

Unioni  v.  to  straighten 

Unioniad  re,  straitening 

Unionred  a,  of  direct  course 

Unionsyth  a,  quite  erect ;  perpendicular 

Unllaw  a,  single-banded 

Unlle,  Unman  re,  one  place:   ad,  any- 

Unlled  a,  of  one  breadtn  [where 

Unllef  a,  of  the  same  sound 

Unlliw  a,  of  one  colour 

Unllygeidiog  a,  monocular,  one-eyed 

Unmodd  a,  of  the  same  mode 

Unnaws  a,  of  the  same  temper 

Unnerth  a,  of  equal  power 

Uno  v,  to  unite ;  to  accord ;  to  join 

Unodli  v,  to  agree  in  rhyme 

Unoed  a,  of  the  same  age 

Unol  a,  uniting;  united;  accordant 

Unoldeb  re,  Unoliaeth  nf  Unoliant  n, 

identity,  unity,  oneness 
Unoli  v,  to  become  as  one 
Unplyg  a,  of  one  fold ;  folio 
Unrhy w  a,  of  the  same  kind ;  same ;  any 
Unsain  nf  unison :  a,  of  the  same  sound 
Unsawd  a,  of  the  same  state 
Unsill  a,  of  one  syllable 
Unswydd  a,  of  one  purpose.    Yn  un- 

swydd,  on  purpose,  purposely 
Untri  re,  three  united  in  one  [turn 

Untro  re,  what  is  of  one  turn :  a,  of  one 
Untroed  re,  one  foot :  a,  one-footed 
Untu  re,  one  side :  a,  one-sided 
Unwaith  nf  one  time:  ad,  once[manner 
Unwedd  a,  similar:   ad,  in  tne  same 
290 


WD 


WYD 


Unwynebog  a,  of  one  face 
Unyd  n,  continuity :  a,  continual,  like 
Ur  n,  what  is  essential  or  pure 
Urdd  -au  nf,  sacred  order;  rank 
TJrddas  -au  nf,  dignity;  holy  order 
Urddasog  a.  having  orders.     Urddasog- 

ion,  dignitaries 
Urddasol  a,  sacred;  dignified 
Urddasu  v,  to  dignify ;  to  confer  orders 
Urddawd  n,  ordaining 
Urddedigaeth  nf  ordination 
Urddeiniad  n.  dignification 
Urdden  nf,  pure  intellect 
Urddiad  n,  dignifying ;  ordination 
Urddin  a,  dignified,  exalted 
Urddineb,  Urddoldeb  n,  dignified  state 
Urddo,  Urddoli  v,  to  dignify;  to  ordain 
Urddol  a,  dignified,  exalted 
Urddon  n,  hyssop-leaved  loose-strife 
Urddoni  v,  to  exalt ;  to  honour 
Urddoniant  n,  exhaltation 
Urddun  n,  exalted  state 
Urdduniad  n,  dignifying 
Urddwisg  -oedd  nf,  robe  of  state 
Urddyn  n,  dignified  one 
Uriad,  iaid  n,  exalted  one;  elder 
Us  -ion  n,  what  is  external;  chaff 
Us  a,  trifling,  light,  frail 
Usion  np  (usyn  «.),  husks,  chaff 
Usioni  v,  to  yield  chaff 
Uslyd  a,  full  of  chaff  or  husks 
Usog  a,  having  husks  or  chaff 
Ust  n,  silence;  hush:  in, hush! 
Ustio  v.  to  hush ;  to  hiss 
Ustus  -iaid  n,  justice,  magistrate 
Uthredd  n,  astonishment 
Uthro  v.  to  astonish 
Uthrol  a,  astonishing,  amazing 
Uthroldeb  n,  awfulness 
Uwch  a,  higher :  pr,  above,  over 
Uwchder  n,  height:=Uchder 
Uwchel  a,  lofty ;  eminent=Uchel 
Uwd  n,  hasty  pudding ;  pap 
Uwdaidd  o,  like  hasty  pudding 
Uwdfys  -edd  n,  nursing-finger 

w. 

Wab  n,  slap,  stroke ;  check 

Wabio  v,  to  slap,  to  bang 

Wb  n,  the  state  of  being  expelled 

Wb  i,  out,  avaunt,  ho  1 

Wbain  v,  to  keep  howling 

Whwb  i,  (denoting  anxiety) 

Wch  n,  expansion 

Wchw  i,  denoting  distress 

Wd  n,  what  is  extreme  or  spread  oul 


Wedi,   Wedy  pr,    after    (mutation    of 

GWEDl) 

Wedi,  Wedyn  ad,  afterwards,  then 
Weitbian,  Ẁeithion  ad,  now,  at  length 
Weithiau  ad,  vsometimes,  occasionally, 

now  and  then 
Wei  c,  so,  well ;  now 
Wela,  Wele  i,  look,  behold,  lo 
Wf  n,  flowing,  gliding,  running 
Wff  n,  motion  from  or  out  of 
Wfft  n,  push  off,  flight:  i,  fie,  for  sham« 
Wfftio  v,  to  cry  fie 
Wg  n,  overspreading:  outside 
Wi  i,  hey ;  heydey :  oh 
Wihi  n,  the  whinnying  of  a  horse 
Wine  -od  nf  the  chaffmcb 
Winwyn  np  (-yn  n),  onions.     Winwya 
y  môr,  squills.   Winwyn  gwyilt,  Win- 
wyn y  cŵn,  crow  garlic 
Wl  n,  what  is  subtle  or  fine 
Wll,  yllod  n,  fragment,  fraction       [low 
Wm,  Wmp  n,  covert,  shade ;  void ;  nol- 
Wnc,  Wng  a,  close,  near,  hard  by :  pr, 

near  to,  nigh :  ad,  here 
Wnco£>K,  that  one  distant     [stand  still 
Wo  n,  stop:  v  (to  a  horse),  stop,  wo, 
Wp  n,  state  of  being  out  or  up 
Wr  n,  state  of  being  on  or  at 
Wrch  n,  what  is  high  or  round 
Wrdd.  Wrth  n,  contact,  touch ;  impulse 
Wrth  pr,  close  to  •  by ;  with.    Wrthyf, 
wrthyt,  wrtho,  wrthi,  wrthym,  wrth- 
ych,  wrthynt,  by  me,  &c. ;  to  me,  &c. 
Ws  7i,  action ;  effort ;  ardour 
Wsg  n,  what  separates 
Wst  n,  thrust,  push ;  gust 
Wsw  -od  n,  what  is  energetic ;  steed 
Wt  n,  what  is  extreme  or  out 
Wtr  en,  light  grain  of  corn 
Wtre,  rëydd  nf  lane,  bye-road 
Wttres  -au  nf  revel,  carousal 
Wttresol  o,  revelling,  carousing 
Wttresu  v,  to  revel,  to  carouse 
Wth  n,  what  expands 
Wy  -au  n,  what  is  produced ;  tgg 
Wybr  -au  nf  firmament;  sky 
Wybraeth  nf  aerology 
Wybraidd  a,  atmospherical,  aerial 
Wybreiddio  v,  to  become  as  air 
Wybren  -i  nf  firmament,  atmospher* 
Wybrenol,  Wybrol  a,  firmamental 
Wybrgoel  nf  aeromancy 
Wybriad,  iaid  n,  what  exists  in  air 
Wybrliw  -iau  n,  cerulean  hue 
Wybro  v,  to  form  air ;  to  go  into  air ; 

to  soar  in  the  air 
Wvd  v.  thou  art-i=Wvt 

291 


YCH 

Wyf  v,  I  am 

Wyl  n,  flow,  gush ;  wall 

Wylo  v,  to  wail,  to  weep 

Wylof,  n,  Wylofaethw/*,  wailing,  weepin, 

Wylofus  a,  wailing ;  doleful 

Wyn  (ŵyn)  np,  lambs :  s  oen 

Wyneb  -au  n,  face,  visage 

Wynehpryd  n,  countenance 

Wynebu  a,  to  face,  to  front 

Wynos  np,  lambkins.  [,/*wyres 

Wyr (\vyr)  -ion  ?i,  grandchild,  grandson 

Wyrain  a,  spreading,  extending 

Wyre  nf  spreading,  expanse 

Wyro  v,  to  distend,  to  reach  out 

Wya  »,  aptitude  for  motion 

Wysg  n,  tendency  forward;  bias;  pre- 
sence ;  current ;  course,  stream 

Wysg  ad,  m  a  forward  direction 

Wyt  v,  thou  arc 

Wyth  a,  eight,  8 

Wythban  «,  of  eight  parts 

Wythdeg,  Wythddeg  a,  eighty,  80= 
Pedwar  again 

Wythdro  a,  of  eight  turns 

Wythdroed  a.  having  eia;ht  feet 

Wythfed  a,  eighth 

Wythgant  n,  eight  hundred,  800 

Wythnos  -au  nf,  week.  Wythnos  i 
heddyw,  this  day  week 

Wythnosi  v,  to  form  a  week 

Wythnosol  a,  weekly 

Wythochr  n,  octagon:  a,  octagonal 

Wythol  o,  belonging  to  eight 

Wyth  or  a,  of  eight  borders 

Wythplyg  or,  of  eight  folds,  octavo,  8vo 

WVthran  a,  of  eight  shares  or  parts 

Wythryw  a,  of  eight  kinds 


Y,  Yr  a,  the.  Y  before  a  consonant  (as 
y  bennod) ;  yr  before  a  vowel  (as  yr 
adnod) ;  V  after  a  vowel  termination 
which  takes  a  consonant  for  euphony 
(as  ffyda'r  bennod  ar  adnod) ;  V  may 
also  be  used  between  a  vowel  and  a 
consonant  (as  yr  adnod  neu'r  ben- 
nod) 

Y,  Yr  ad,  a  particle  used  before  some 
verbs,  and  having  no  English  equi- 
valent. Y  mae,  there  is.  Yr  oedd, 
there  was.  Er  lleied  y  bo,  however 
.small  it  may  be.  Felly  y  gwnaethant 
y  tro  nesaf,  so  they  did  the  next  time 

Yb  n,  state  of  being  over,  up,  or  out 

Ybain  v,  to  make  a  howling 

Ych,  ychain  n.  ox 


YNGA 

Yeh,  Ydych  v,  you  are 
Ycha  Ŵ»,  lo,  behold,  see 
Ychad  n,  coming  in  view 
Ychadaf  ad,  thus  most  plainly 
Ychwaen  ad,  peradventure 
Ychwaith  c.  neither,  not  so 
Ychwaneg  ad,  more:  a,  more 
Vchwanegiad  n,  augmenting,  addition 
Ychwanegol  a,  augmentative,  additional 
Ychwanegu  v,  to  augment,  to  add 
Ychwarddu  v,  to  cause  laughter 
Ychwarian  ad,  in  a  gentle  way 
Ychwerig  a,  playful 
Ychwinsa  ad,  immediately 
YcliyJig  -ion  n,  little;  few 
Ychydig  a,  little;  few:  ad,  little 
Ychydigder  n,  littleness 
Ychydigyn  n,  very  little 
Yd  -au  n  &  en,  corn.   Yd  meddw,  darnel 
Yd  ad  (before  a  consonant),  it;  that; 

that  it 
Ydbys  np  (-en  ??/*).  vetches,  chit-peas     I 
Yden  nf\  Ydyn  n,  grain  of  corn 
Ydfaes,  feusydd  n,  corn-field 
Ydfran,  train  nj\  rook,  crow 
Ydfwyd  n,  corn  food  [oats 

Ydgeirch  np  (-en  nf,  -yn  n),  cultivated 
Ydgist  -iau  nf,  corn-bin 
Ydgordil  -au  nf,  corn-yard 
Ydi  v.  is,  he  is,  &c,  is  he,  &c.=Ydyw 
Ydig  n,  cockh' 

Ydlan  -au  -oedd  nf  corn-yard,  haggard 
Ydoedd  v,  was=Oedd 
Ydoes  i"=Oes 

Ydog  a,  abounding  with  corn 
Ydwal  -au  nf  corn  garth 
Ydwyf,  ydwyt,    ydyw,    ydym,  ydych, 

ydynt  r.  I  am,  "thou  art,  &c. 
Ydyn  n,  Yden  nf  grain  of  corn 
Ydys  n,  the  calender:  v,  it  is 
Ydyw  v,  he  is.    See  Ydwyf 
Ydd  (before  a  vowel)=Y,  Yr  ad 
Yfn,  liquid,  moisture 
Yfadwy  a,  drinkable,  potahle     [sottish 
Yfed  v,  to  drink ;  to  tipple :  n,  drinking; 
Yfedgar,  Yfgar  a,  given  to  tippling, 
Yfedr  n,  drinking  habit  [tippling 

Yfetri  v,  to  drink  often 
Yfiad  n,  drinking:  imbibing 
Yfol  a,  drinking;  imbibing 
YfYrc,  tendency  out  or  from 
Yfflo  v,  to  break;  to  shiver  [pieces 

Yfflon  rip  (yfflyn  n),  shatters,  shivers, 
Yg  7i,  open  or  void  state 
Yng  n,  what  is  close  upon;  bare  touch  ; 
Yngpr,  (mutation  of  ys)    [slight  hint 
Yngan  b,  to  intimate;  to  utter 
292 


YMA 

Yngnad  -on  n,  judge;  magistrate,  jus- 
Yngneidiaeth  nf  judge's  office         [tice 
Yl  n,  what  pervades  or  moves 
Yleni  ad,  this  year= Eleni 
Yll  n,  what  tends  to  part 
'  Ylliad  n,  rippling,  dividing 
Yllt  n,  rip,  rent,  parting 
Ylltryd  n,  vagabond 
j  Ylltyd  n,  ripper;  plough 
Yllyr  -on  n,  mole 
Ym  px,  reflects  the  action  expressed  by 
the  word  to  which  it  is  prefixed,  on 
the  actor;  as  Llosgi,  to  burn;  Ym- 
LOSGi,  to  burn  one's  self;  Cyfiaavn- 
had.  justification ;  Ymgyfiawnhad 
self-jnstification.     It  also  denotes  re- 
ciprocity of    action;    as    Cydio,   to 
take  hold  of;  Ymgydio,  to  take  hold 
of  each  other.     For  the  meaning  of 
terms  with  this  prefix,  not  inserted 
here,  see  the  words  from  which  they 
are  formed 
Ym  pr,  (mutation  of  yx) 
>  Ym,  My,  Fy  pn,  my,  me 
f  Ym  (ym)  v,  we  are=Ydym 
1   Yma  ad,  here,  in  this  place. 
|  Ymachlud  n.  enveloping  [ing 

|  Ymachlud,  Ymacbludo  v,  to  be  obseur- 

Ymachludd  v,  to  become  obscured 
]  Ymachuh  v,  to  save  one's  self 
Ymadael  v,  to  forsake,  to  part,  to  leave 
Ymadaw  v,  to  forsake,  to  quit 
"Vmadawol  a,  parting.   Pregeth  ymad- 

awol,  farewell  sermon 
Ymadferth  n,  self-exertion 
Ymadgudd  n,  self-revealing 
Ymadnabod  n.  self-knowledge 
Ymadnewyddu  v,  to  renovate  one's  self 
Ymadrodd  -ion   ft,   discourse;   speech: 

sentence:  v,  to  speak,  to  discourse 
Ymadroddi  v.  to  speak,  to  talk,  to  com- 
mune, to  discourse 
Ymadroddwr,  wyr  it,  speaker,  discourser 
Ymadwedd  n,  self-returning 
Ymaddaw  v,  to  promise  mutually     [gle 
Ymafael  -ion,  Y maflyd  n,  wrestle,  strug- 
Ymafael,  Ymaflyd   "v,  to  lay  hold;   to 
Yrnagori  v,  to  open  one's  self     [wrestle 
Ymagwedd  nf  self-conformity 
Ymaith  ad,  away,  hence,  avaant 
Ymalvv  v,  to  call  mutually 
Yman  ad,  here,  in  this  place=Yma 
Ymannog  n,  mutual  excitement;  self- 
excitement;  v,  to  excite  mutually 
Ymannos  ad,  night  before  last 
Ymarbed  n,  mutual  refraining;  saving 
one's  self:  v,  to  save  one's  self 


YMD 

Ymarfer  -ion  nf,  practice,  exercise 
Ymarferiad  n,  practising ;  habit 
Ymarferu,  Ymarfer  v,  to  practise 
Ymarllwys  »,  self-emptying 
Ymaroi  v,  to  hear  with 
Ymaröus  a,  long  suffering 
Ymarweddiad  n,  behaviour,  conduct 
Ymateb  -ion  n,  mutual  answer 
Ymattal  n,  self-restraint :  v,  to  restrain 

one's  self 
Ymattreg  nf,  mutual  pause 
Ymbaffio  v,  to  box  mutually,  to  fight 
Ymbalfalu  v,  to  be  groping 
Ymballu  v,  to  fall  into  error 
Ymbarlio  v,  to  talk  together 
Ymbarotoad  n,  self-preparation 
Ymbellän  v.  to  render  one's  self  distant 

to  withdraw  one's  self,  to  retire 
Ymbesgu  v,  to  fatten  one's  self 
Ymbil  v,  to  implore,  to  crave 
Ymbincio  v,  to  trim  one's  self 
Ymbleidio  v,  to  confederate 
Ymboeni  v,  to  pain  one's  self 
Ymbrawf,  brofion  n,  experience 
Ymbryn  n,  self-redemption 
Ymburo  v,  to  purify  one's  self 
Ymbwyll  -ion  n,  consideration 
Ymbwys  n,  self- pressure 
Ymbwyth  n,  competition 
Ymbyncio  v,  to  discourse,  to  conversa 
Ymcíiwedleua  v,  to  chat  together 
Ymchwel  -ion  nf,  return,  reverse 
Ymchweliad  n,  returning 
Ymchwelyd  v,  to  return 
Ymchwycido  v,  to  swell  one's  self 
Ymdaclu  v,  to  trim  one's  self 
Ymdaerm  v,  to  seli-expand,  to  spread 

one's  self 
Ymdaeru  v,  to  dispute  together 
Ymdaith,  deithiau  nf,  journey,  voyage 
Ymdaith  v,  to  journey,  to  travel 
Ymdaro  v,  to  strike  mutually;  to  shift 
Ymdawr  n,  anxious  care    [for  one's  self 
Ymdecäu  v,  to  make  one's  self  fair  or 
Ymdeimlo  v,  to  feel  one's  self  [fine 

Ymdeithio  v,  to  travel,  to  journey 
Ymdeithiwr,  wyr,  Ymdeithydu  -ion  n, 

passenger,  traveller 
Ymderfynu  v,  to  limit  mutually     [ther 
Ymderíýsgu  v,  to  raise  a  tumult  toge- 
Ymdesach  n.  wanton  dalliance 
Ymdesu  v,  to  bask  one's  self  in  the  sun 
Ymdiro  v,  to  bask  one's  self 
Ymdoddi  v,  to  become  dissolved 
Yindopi  v,  to  shift  for  one's  self 
Ymdrafodi  v,  to   bestir  one's   sell:    to 

strive  together 

293 


YMDD 


YMG 


Ymdrafferthu  v,  to  busy  one's  self 
Ymdrech  -ion  n  8cnf  mutual  struggle , 

exertion;  contest 
Ymdrechu  v,  to  strive  mutually;    to 

exert  one's  self;  to  endeavour 
Ymdrechfa  -oedd  nf  place  of  contest; 

contest,  struggle,  effort 
Ymdrechgar  a,  exerting  one's  self,  en- 
ergetic, active 
Ymdreiglo  v,  to  roll  one's  self  [one's  self 
Ymdrin  n.  mutual  striving :  v,  to  busy 
Ymdrochi  v,  to  bathe  one's  self 
Ymdroi  v,  to  be  delaying,  to  loiter 
Ymdrybaeddu  v,  to  wallow,  to  welter 
Ymdrythyllwch  n,  self- enjoyment 
Ymdueddu  v,  to  self-incline 
Ymdwymo  v,  to  warm  one's  self 
Ymdynu   v,  to  pull  mutually;  to  con- 
tend together 
Ymddadwreiddio  v,   to  be  eradicated; 

to  self-eradicate 
Ymddangos  v,  to  appear,  to  seem 
Ymddangosiad  n,  appearance 
Yraddantu    v,  to  snarl,  to    show  the 

teeth ;  to  bite  each  other 
Ymddarostwng  n,  self-debasement 
Ymddeffroad  n,  self-waking 
Ymddi'al  v,  to  revenge,  to  be  revenged 
Ymddi'anc  n,  self-escape  [depend 

Ymddibynu  v,  to  hang  by  or  upon ;  to 
Ymddi'enyddu  v,  to  make   away  with 

one's  self;  to  commit  suicide 
ifmddi'enyddwr,  wyr  n,   suicide,   self- 
murderer  [orphans 
Ymddifad  a,  forlorn,  orphan.  Amddifaid, 
Ymddiflanu  v,  to  cause  one's  self  to 
vanish  [fatigue 
Ymddiflino  v,  to  divest  one's   self   of 
Ymddifregu  v,   to   divest  one's  self  of 
frailty                                  [enjoyment 
Ymddifwyno  v,  to  divest  one's  self  of 
Ymddifyru  v,  to  divert  or  amuse  one's  self 
Ymddiffyn  v,  to  defend  one's  self:  n,  self-  j 
defence.  Amddiffyn,  to  defend  another 
Ymddiffyniad  n,  defending  one's  self 
Ymddigaloni  v,  to  become  disheartened 
Ymddigoni  v,  to  self-suffice        [friends 
Ymddigj'feillio  v,  to  divest  one's  self  ofj 
Ymddigyfoethi  v,  to  divest  one's  self  of 
wealth                                  [covering! 
Ymddihatru  v,  to  divest  one  s  self  ot'l 
Ymddihoeni  v,  to  divest  one's   self  of 
vivacity                          [cheerfulness 
Ymddiloni   v,  to  divest  one's  self   of 
Ymddiodi  v,  to  supply  one's  self  with 
drink  [care 
Ymddiofalu  v,  to  divest  one's  self  of 


Ymddi'ofidio  v,  to  divest  one's  self 

affliction,  sorrow,  or  trouble 
Ymddi'ogelu  v,  to  secure  one's  self 
Ymddiogi  v,  to  become  lazy  [fidence 
Ymddiried  v,  to  confide,  to  trust :  n.  con- 
Ymddiserchu  v,  to  divest  one's  self  ol 

affection  [bearing 

Ymddwyn    n,    deportment;    gestation! 
Ymddwyn  v,  to  comport,  to  behave ;  toj 

bear ;  to  conceive 
Ymddychrynu  v,  to  frighten  one's  self  I 
Ymddychwelyd  v.  to  turn  one's  self  back 
Ymddydoli  v,  to  separate  one's  self 
Ymddyddan  -ion  n,  conversation 
Ymddyddan  v,  to  converse 
Ymddyeithro  v,  to  estrange  one's  self 
Ymddyfalu  v,  to  imagine  in  one's  self 
Ymddyfetha  v,  to  destroy  one's  self,  1 

destroy  mutually 
Ymddyfòlio  v,  to  be  self-gorging 
Ymddygiad  n,  behaviour 
Ymddyrchafu  v,  to  uplift  one's  self 
Ymddyrwyn  n,  self-winding 
Ymddyrysu  v,  to  self-entangla 
Ymedliw  ra,  mutual  reproach 
Ymegluro  v,  to  self-manifest 
Ymegni'aeth  nf,  effort,  exertion 
Ymegn'io  v.  to  exeit  one's  self 
Ymeillio  v.  to  shave  one's  self 
Ymelwa  v,  to  employ  one's  self  in  tra 
Ymenydd  -au  n,  the  brain  [fickii 

Ymenyn  n,  butter 
Ymepilio  v,  to  self-produce 
Ymerbyn  v,  to  be  in  apposition 
Ymerlid  v,  to  be  pursuing 
Ymesmwytho  v,  to  make  one's  self  ea« 
Ymestyn  v,  to  stretch  one's  self 
Ymethol  v,  to  elect  one's  self 
Ymewino  v,  to  fasten  one's  nails 
Ymfalch'io  v.  to  pride  one's  self 
Ymfawrhau  v,  to  magnify  one's  self 
Ymflino  v,  to  tire  one's  self 
Ymfoudhau,  Ymfoddio  v,  to  please  < 

content  one's  self 
Ymfoddloni  v,  to  acquiesce 
Ymfrasäu  v,  to  fatten  one's  self 
Ymfudo  v.  to  emigrate 
Ymfudwr,  wyr  n,  emigrant 
Ymfwynhau  r,  to  enjoy  one's  self 
Ymiywhau  a;,  to  enliven  one's  self 
Ymffrost  n,  self-vauutiug 
Ymgadarnhau  r.  to  strengthen  one's  6« 
Ymgadw  v,  to  refrain,  to  forbear 
Ymgais,  geisiau  n  &  nf,  effort,  attemp 
Ymgaledu  v,  to  hai-den  one's  self 
Ymgasglu  v,  to  collect  one's  self 
Ymgau  v,  to  shut  one's  self 
294 


YMG 


YML 


Ymgeintach  v,  to  bicker 
Ymgeisio  v,  to  make  effort 
Ymgeledd,  &c.=Amgeledd,  &c. 
Ymgenfigenu  v,  to  envy  mutually 
Ymgeryddu  v,  to  rebuke  one's  self 
Ymglodfori  v,  to  exalt  one's  self  in  fame 
Ymglymu  v,  to  bind  one's  self 
Ymglywed  v,  to  feel  one's  self 
Ymgnoi  v,  to  keep  gnawing 
Ymgodi  v,  to  raise  one's  self 
Ymgofleidio  v,  to  embrace  mutually 
Ymgom  -ion  n,  conversation 
Ymgomio  v,  to  converse,  to  soliloquize 
Yingrafu  v,  to  scratch  one's  self 
Ymgredu  v,   to   believe  mutually;    to 

pledge  mutually 
Ymgreinio  v,  to  roll  one's  self 
Ymgreuloni  v,  to  fill   one's  self  with 
cruelty,  to  become  cruel  [ware 

Ymgroesi  v,  to  cross  one's  self;  to  be- 
Ymgrogi  v,  to  hang  one's  self 
Ymgryf  liau  v.  to  fortify  one's  self 
Ymgrymu  v,  to  prostrate  one's  self 
Ymguddio  v,  to  hide  one's  self    [tually 
Ymgusanu  v,  to  kiss  one  another  mu- 
Ymgydio  v,  to  lay  hold  mutually ;  to  join 
Ymgyfammodi  v,  to  join  one's  self  in 

mutual  covenant 
Ymgyfarfod  v,  to  come  together,  to  meet 
Ymgyfarfod  -au  -ydd  n,  meeting,  inter- 
view, coming  together  [to  vie 
Ymgyfartalu  v,  to  make  one's  self  equal : 
Ymgvfarwyddo  v,  to  acquaint  one's  self 
Ymgyfeillach  -au  nf,  mutual  friendship 
Ymgyriawnhau  v,  to  justify  one's  self 
Ymgyflawnu  v.  to  complete  one's  self 
Ymgyflogi  v.  to  hire  one's  self 
Ymgyflwyno  v,  to  devote  one's  self 
Ymgyfnewidiad  n,  mutual  interchanging 
Ymgyfodi  v,  to  raise  one's  self 
Ymgyfranogi  v,  to  render  one's  self  par- 
ticipating                             [go  to  law 
Ymgyireithio  v,  to  litigate  mutually ;  to 
Ymgyfrifiad  n,  self-estimation 
Ymgyfrwyddo  v,  to  haste,  to  hurry  one's 
Ymgyfuuo  v,  to  unite  one's  self       [self 
Ymgyfyngu  v,  to  straighten  one's  self 
Ymgyft'wrdd  n,  meeting  together :  v,  to 
meet  together,  to  touch,  to  come  in 
contact 

Ymgynghori  v,  to  consult  [self 

Ymgymdeithasu  v,  to  associate  one's 
Ymgymhell  v,  to  urge  one's  self;  to 

urge  mutually 
Ymgymhwyso  v,  to  render  one's  self 

proper,  to  fit  one's  self 
Ymgymmedroli  v,  to  moderate  one's  self 


Ymgymmysgu  r,  to  mix  one's  self 
Ymgyndynu    v,    to    act   with   mutual 

stubbornness 
Ymgynddeiriogi  v,  to  madden  one's  self 
Ymgynhenu  v,  to  employ  one's  self  in 
wrangling  [to  warm  mutually 

Ymgynhesu  v,  to  make  one's  self  warm ; 
Ymgynhyrfu  v,  to  disturb  one's  self 
Ymgynnàl  n,  self-support:  v,  to  support 

one's  self 
Ymgynnefino  v,  to  accustom  one's  self 
Ymgynnulliad  n,   self-collecting;   mu- 
tual collecting  [tempt 
Ymgynnyg  v,  to  offer  one's  self;  to  at- 
Ymgyrchu  v,  to  approach  mutually ;  to 

assault  or  assail  each  other 
Ymgyrhaedd  v,  to  reach  one's  self 
Ymgystadlu  v,  to  make  one's  self  equal 
Ymgysgodi  v,  to  shelter  one's  self;  to 

shelter  each  other 
Yingyssylltu  v,  to  conjoin  one's  self;  to 

connect  mutually 
Yingysuro  v,  to  comfort  one's  self;  to 

comfort  each  other 
Ymgyweirio  v,  put  one's  self  in  order 
Ymgywilyddio  v,  to  shame  one's  self; 

to  shame  each  other 
Ymhaeru  v,  to  assert  one's  self 
Ymhagru  v,  to  deform  one's  self 
Ymhalogi  v,  to  defile  one's  self 
Ymharddu  v,  to  adorn  one's  self 
Ymheddychu  v,  to  pacify  one's  self;  to 

pacify  each  other 
Ymhel»,  to  be  meddling  [enlarge 

Ymbelaethu  v,  to  amplify  one's  self  ;  to 
Ymheneiddio  v,  to  make  one's  self  seem 

old ;  to  become  old 
Ymherawdr,  ouron  ?i,  emperor 
Ymherawdwr,  wyr  n,  emperor 
Ymhercyd  v,  to  apprehend 
Ymherodraeth  -au  nf,  empire 
Ymherodres  -au  nf,  empress 
Ymherodrol  a,  imperial 
Ymhoewi  v,  to  enliven  one's  self 
Ymhofn  v,  to  take  delight,  to  be  pleased. 
Ymhoffodd  ynof,  he  had    a    favour 
unto  me,  he  took  pleasure  in  me 
Ymholi  v,  to  be  questioning;  to  inquire 
Ymhoni  v,  to  assert  one's  self 
Ymhŵedd  n,  great  craving:   v,  to  be- 
seech, to  implore,  to  crave 
Ymhyfrydu  v,  to  delight  one's  self 
Ymiachu  v,  to  heal  one's  self 
Ymladd  -au  n,  combat,  battle 
Ymladd  v,  to  fight,  to  combat 
Ymlâdd  v,  to  kill  one's  self 
Ymlaesu  v,  to  be  drooping 

295 


YMO 

Ymlanhau  v,  to  clean  one's  self 
Ymlawenhau  v,  to  gladden  one's  self 
Ymlechu  v,  to  secrete  one's  self 
Ymledu  v,  to  expand  one's  self 
Ymlefaru  v,  to  be  talking 
Ymleihau  v,  to  lessen  one's  self 
Ymlenwi  v,  to  fill  one's  self 
Ymlid  -iau  re,   pursuit,  chase:    v,  to 

pursue,  to  chase 
Ymlithro  v,  to  slip 

Ymliw  re,  reproach :  v,  to  expostulate 
Ymloni  v,  to  cheer  one's  self 
Ymlonyddu  v,  to  appease  one's  self 
Ymlosgi  v,  to  burn  one's  self 
Ymlunio  v,  to  form  one's  self 
Ymluosogi  v,  to  increase,  to    become 

multiplied 
Ymlusgo  v,  to  drag  one's  self 
Yinhvybran  v,  to  be  creeping 
Ymlwytho  v,  to  burden  one's  self 
Ymlygru  v,  to  corrupt  one's  self 
Ymlyn  n,  cohesion,  adherence 
Ymlyniad,  iaid  re,  adherent 
Ymlynu  v,  to  adhere  together 
Ymlysiad  n,  self-discarding 
Ymlythu  v,  to  gorge  one's  self 
Ymuabod  v,  to  be  acquainted 
Ymnacäu  v,  to  refuse  one's  self 
Ymneillduad  n,  self-secession 
Ymneillduaeth  nf,  dissent  [dissent 

Ymneillduo  v,  to  separate  one's  self;  to 
Ymneillduol  a,  dissenting         [paratist 
Ymneilldiiwr,    duwyr  »,  dissenter,   se- 
Ymnerthu  v.  to  strengthen  one's  self 
Ymnesäu  v,  to  approach;  to  draw  one's 
Ymnoddwr,  wyr  n,  refugee      [self  near 
Ymnoethi  v,  to  denude  one's  self 
Ymnofio  v,  to  swim  of  one's  self,  to  float 
Ymochelyd  v,  to  beware 
Yrnofidio  v,  to  afflict  one's  self  [inquire 
Ymofyn  v,  to  be  inquiring,  to  ask,  to 
Ymofynçar  o,  inquisitive 
Ymofynia.1  re,  inquiring,  inquiry 
Ymofynydd  -ion  re,  inquirer 
Ymogelyd  v,  to  beware,  to  avoid 
Ymogoneddu  v,  to  glorify  one's  self 
Ymogwyddo  v,  to  be  inclined  [to  bathe 
Ymolchi,  Ymolch  v,  to  wash  one's  self; 
Ymnlhvng  v,  to  drop  one's  self;  to  give 
Ymoralw  v,  to  inquire;  to  invoke   [way 
Ymorchestu  v,  to  emulate 
Ymorfoleddu  p,  to  exult  in  one's  self 
Ymorfod  n.  self-conquest 
Ymorol  v,  to  inquire ;  to  beseech 
Ymorphwys  v,  to  rest  one's   self;    to 

depend  [with  retinue 

Ymosgorddi  v,  to  surround  one's  self 


YMY 

Ymosod  v,  to  place  one's  self.     Ymosc 

ar,  to  attack,  to  assail,  to  assault 
Yrnostwng    re,   self-debasement  -.    v. 

stoop,  to  debase  or  humble  one's  self 

to  submit,  to  yield 
Ympryd  -iau  n,  fast,  fasting 
Ymprvdio  v,  to  fast 
Ymrafael  -ion  n,  contention,  variance 
Ymrafaelio  v,  to  contend 
Ymran  -au  rejT,  schism,  sect 
Ymranu  v,  to  part  one's  self 
Ymresymu  v,  to  converse 
Ymrithio  v.  to  shew  one's  self 
Ymroddi,  Ymroi  v,  to  resign  one's  self; 

to  submit ;  to  exert  one's  Self 
Ymruglo  r,  to  trail  one's  self 
Ymrwygo  r,  to  tear  one's  self 
Ymrwvmo  v,  to  bind  one's  self 
Ymryson  -au  n,  contention,  dispute 
Ymrvson  v,  to  contend,  to  dispute 
Ymrysonfa,  f  e'ydd  nf,  provocation ;  con- 
Ymrysonwr.  wyr  re,  contender         [tes 
Ymsathru  v,  to  tread  mutually 
Ym.M'l'vdlu  v,  to  fix  one's  self;  to  settle 
Ymserchu  v,  to  be  doating 
Ymsoddi  v,  to  sink  one's  self;  to  sink 
Ymson  -ion  re,  soliloquy 
Ymson  r,  to  soliloquize 
Ymsymmud  n.  self-motion :  r,  move 
Ymunioni  v,  to  straighten  one's  self; 

become  straight 
Ymwadu  v,  to  deny  one's  self 
Ymwaedu  v,  to  bleed  one's  self 
Ymwahanu  r,  to  separate  one's  self 
Ymwallgofi  v,  to  distract  one's  self 
Ymwared    r.  to   deliver  one's  self; 

avert  mutually 
Ymwarthu  v,  to  disgrace  one's  self 
Ymwasgarn  v,  to  be  self-scattering ;  1 

become  scattered  [togeti 

Ymwasgu  v,  to  press  one's  self;  to  pre 
Ymwastatäu  v,  to  make  one's  self  e_ 
Ymweled  r,  to  visit  [or  fi 

Ymweliad  n,  visitation 
Ymwellän  v,  to  better  one's  self 
Ymwerthu  v,  to  sell  one's  self 
Ymwrthod  r,  to  abstain 
Ymwrthodiad  re,  abstinence.  Llwyr  ym-1 

wrthodiad,  total  abstinence,  teetotal-  I 

ism  [mutuallT" 

Ymwthio  v,  to  push  one's  self:  to  push  . 
Ymwychu  v,  to  adorn  one's  self 
Ymwylltio  v.  to  make  one's  self  wild;  to 

get  in  a  passion 
Ymyfed  n,  tipphng 
Ymyl  -au  -on  n,  side,  edge,  brink 
Ymvlu  v.  to  edge,  to  rim 

296 


YSB 


YSG 


Ymyraeth  nf  intermeddling 
Ynryru,  Ymyryd  r,  to  intermeddle 
Txnysgario  v,  to  separate  one's  self;  to 

miscarry 
Tmysgaroedd  np,  the  bowels,  entrails 
Ymysgogydd  -ion  n.  automaton 
Jmysgwyd  v,  to  shake  one*s  self 
Yn  np  (onen  nf),  ash-treefl 
Ynpr,  in.  at. 'into;  for.     Yng  nghyd  a. 
together  with.     Yng  nghylch,  about. 
round.    Ym  mhlith.  amidst,  amongst. 
Ym  mron.  nearly,  almost 
Yn,  a  particle  used  before  verbs,  adjec- 
tives, and  nouns,  which  has  no  corres- 
ponding English  word.  Yn  bod.  being, 
existing.      Yn    myned,    going.      Yn 
darllen^  reading.      Yn  fawr.   great: 
greatly.     Yn  llawn,  full;  fully.     Ym 
mhell,  far,  at  a  distance.     Coronwyd 
ef  yn  frenin,  he  was  crowned  king. 
Cymmerwyd  ef  yn  garcharor,  he  was 
taken  prisoner  [now,  lo  ! 

Y  na  ad,  there,  in  that  place ;  then ;  there 
Ynad  -on  n,  judge;  justice;  magistrate 
Y nadaeth  nf  the  ofBce  of  a  judge 
Ynaeth  ad,  thereafter,  then 

YTnfer  -ion  n,  influx 

Ynfyd   a,  furious,  mad;  foolish;  rash. 

Ynfydion,  foolish  persons 
Y'nfydrwydd  n.  foolishness,  folly 
Ynfýdn  v.  to  rave;  to  be  mad         [lum 
YYifytty.  tai  n.  madhouse,  lunatic  asy- 
Ynnill  v,  to  gain,  to  win=Ennill 
Yno  ad,  there,  then,  at  that  place 

Y  nt  v,  are,  they  are=Y"dynt 
Yntau  pr.  he  too.  him  also 
Ynte,  Yntef  ad,  otherwise,  then 
Ynyd  -oedd  n,  incipience;  shrovetide 
Ynys  -oedd  nf,  island,  isle 

Yr  a,  the  (before  vowels.)    See  Y 
Y~s  a,  ardency;  consuming 
Y's  v,  is.  hath  a  being,  exists=Y'dys 
Yrs.  an  expletive.    Er  ys  dyddiau,  a  good 

while  ago.     Y's  truan  o  ddyn  wyf  fi. 

0  wretched  man  that  I  am 
Y^s   c,  as.     Y's   dywed   y  Sais,  as  the 

Englishman  says 
Ysbach  -au  n,  grapple,  claw 
Ysbaddu  v,  to  exhaust ;  to  geld ;  to  spay 
Y'sbagu  v,  to  claw,  to  clutch 
Ysbaid  n,  cessation;  space 
Ysbail.  beiliau  nf  spoil,  prey 
Ysbaith  nf  prospect,  scene 
Y'sbár,  beri  nf  spear,  lance 
Ysbardyn  n,  spur 
YTsbardyno  v,  to  spur 
Y'sbarth  n,  separation 


Y'sbarthu  v,  to  separate 

Y'sbeidio  v,  to  intermit 

Y'sbeilio  v,  to  spoil 

Ysbeinwydd  np  (-en  nf),  box-trees 

Y'sbeiorad  n,  exploration 

YTsbeithell  nf  spectacle 

Y'sbelwi  v,  to  gall,  to  fret 

Y'sbennydd  h,  "overwhelming 

Y'sbicell  -au  nf  dart,  bolt 

Ysbicella  v,  to  throw  a  dart 

Y'sbi'enddrych  -au  n,  spying-glass,  tele- 

Y'sbig  -an  nf,  spike;  spine  [scope 

Y'sbigo  v,  to  spike,  to  prick 

Y'sbigod  -au  nf  spindle ;  spiggot 

Y'sbigoglys  en,  spinage 

Y'sbil  -ion  n,  dribblet,  mite 

Y^sbincyn  n,  finch 

Y'sbinglairch,  gleirchion  n,  bridegroom 

Y'sbinog  nf  the  quinsy 

YsbTo  v,  to  spy 

Y'sblan  «,  bright,  splendid 

Yrsblenydd  n,  splendour:  a,  splendid 

Y'sbodol  -au  nf  slice;  spattle. 

Y'sbonc  -iau  nf  jerk;  smack 

Y'sboncio  v,  to  smack;  to  jet,  to  jerk 

Y'sborion  np,  refuse  of  fodder 

Y'sborth  -ion  n,  sustenance 

Y'sborthen  -i  nf  basket,  pannier 

Y'sborthi  v,  to  support 

Y'sborthiant  n,  sustenance 

Y'sbryd  -ion  -oedd  b,  spirit,  ghost 

Y'sbrydiaeth  ?if  spirituality 

Y'sbrydol  a,  spiritual,  ghostly 

Y'sbrydoldeb  n,  spiritualness 

Y'sbrydoli  v,  to  spiritualize ;  to  inspire 

Y^sbrydoliaeth  nf  inspiration 

Y'sbwng,  Ysbwrn  n,  sponge 

Y'sbwynwydd  np  (-en  nf),  rosemary- 

Y'suwysiad  n,  impression  [trees 

Ysbydd  n,  jut  or  run  out 

Y"sbyddad  n,  hawthorn 

Ysbysu  v.  to  specify,  to  show 

Y'sdillio  v,  to  plait,  to  fold 

Y'sdwrio  v,  to  chide;  to  threat 

Ysdyferu  v,  to  distil,  to  drop 

Yáennỳd  r»,  space,  while 

Y'sfa,  feydd,  nf  consumed  spot;  itch- 
ing; sheep  walk 

Y'sfan  -au  nf  itching ;  biting 

Y'sgadan  np  (enyn  n),  herrings 

Y'sgadran  -au  nf  squadron 

Y'sgaen  -au  nf  sprinkling,  spreading 

Y'sgaenu  v,  to  sprinkle 

Yrsgafael  n,  capture,  prey 

Y^sgafn  a,  light,  not  heavy;  fickle; 
volatile ;  long  (as  to  quantity).  Marw 
ysgafn,  deathbed  song 

297 


YSG 

Ysgafn  n,  light  body ;  stack 

Ysgafnder  n,  lightness 

Ysgafnhau,  Ysgafnu  v,  to  lighten 

Ysgaffell  -au  nf,  ledge,  rim,  brow 
scaffold 

Ysgaffellu  v,  to  form  a  ledge ;  to  scaffold 

Ysgaid  n,  sprinkling 

Ysgainc,  geinciau  nf  branch;  skein 

Ysgall  np  (-en  nf),  the  thistle.  Ys- 
gallen  y  blaidd,  spear  thistle.  —  ddu, 
black  chameleon  thistle.  —  ddraen- 
wen,  common  carline  thistle.  — 
Fair,  —  fraith,  —  wen,  milk  thistle. 

—  fendigaid,  blessed  thistle.  — 
foglynog,  sea  eryngo.  —  fwyth, 
melancholy  thistle.  —  ganpen,  field 
eryngo.     —  gotymog,  cotton  thistle. 

—  y  moch,  common  sowthistle 
Ysgalìog  a,  full  of  thistles 
Ysgâr,  ysgarau  nf  share 
Ysgar  -ion  n,  divorce.     Llythyr  ysgar, 

bill  of  divorce 
Ysgar  v,  to  part,  to  cast  off 
Ysgarant,  geiraint  n,  adversary 
Ysgaredigaeth  nf,  separation 
Ysgariad  •«,  separating,  divorce 
Ysgariaeth  nf,  separation 
Ysgario  v,  to  separate,  to  divorce 
Ysgariad  n,  scarlet 
Ysgarm  -oedd  nf  outcry 
Ysgarmain  v,  to  cry  out 
Ysgarmes  -au  nf,  shouting 
Ysgarth  -ion  n,  offscouring,  excretion 
Ysgarthu  v,  to  purge  out,  to  excrete 
Ysgatfydd  ad,  perhaps,  peradventure 
Ysgaw  en   (-en  nf),  elder  wood,  the 

elder.     Ysgaw  bendigaid,  —  y  ddaiar, 

dwarf  elder,  danewort 
Ysgawl  a,  vehement,  active 
Ysgawn  n,  light  body;  light 
Ysgecru  v,  to  bicker,  to  brawl 
Ysgeler  a,  atrocious,  nefarious 
Ysgelerdra  n,  atrociousness,  villany 
Ysgen  n,  morphew,  dandriff 
Ysgentyn  n,  caperer,  buffoon 
Ysgerbwd,  bydau  n,  skeleton,  carcase 
Ysgeth  -au  nf,  spear,  lance 
Ysgethru  v,  to  iterate,  to  repeat 
Ysgi,  gi'od  n,  cutting  off;  parer;  bat 
Ysg'ien  nf,   slictir;    scimitar;    turner's 

lathe;  tall  woman 
Ysgîl,  ysgiliau  n,  recess,  nook 
Ysgilio  v,  to  set  behind 
Ysgin  -au  nf,  skin  robe,  pelisse 
Ysgip  -iau  n,  quick  snatch 
Ysgipio  v,  to  snatch  away  or  off 
Ysgipiol  a,  snatching 


YSG 

Ysgiw  -ion  nf  screen,  settle:  n,  third 
Ysgiwio  v,  to  screen,  to  shelter  [cousia 
Ysglawring,  Ysgrawling  n,  glue,  cement 
Ysglawringo  v,  to  glue 
Ysglem  -iau  nf  slice,  sliver 
Ysglenno  v,  to  slice,  to  sliver 
Ysglen  -oedd  nf,  sex,  kind 
Ysglenol  a,  sexual 
Ysglent  -iau  nf,  slide ;  drift 
Ysglin  -ion  n,  knob,  knot 
Ysglinen  nf,  knob,  knot 
Ysglino  v,  to  form  a  knob 
Ysglüen  nf  damsel,  maid,  maiden 
Ysglofen  -au  nf  slip,  spray 
Ysglyf  -ion  n,  what  seeks  for  prey 
Ysglyfaeth  nf  depredation;  prey,  spoil 
Ysglyfaethu  v,  to  depredate,  to  spoil,  to 

prey  on,  to  ravage 
Ysglyfaethus  a,  predatory,  rapacious 
Ysglyfiacl,  iaid  n,  depredator 
Ysglyfio  v,  to  depredate,  to  prey  on 
Ysglymu  v,  to  form  a  knot 
Ysgoad  n,  starting  aside 
Ysgoegyn  -odara,:  coxcomb 
Ysgog  -ion  n,  quick  motion,  stir 
Ysgogi  v,  to  wag,  to  stir,  to  shake 
Ysgogrym  -oedd  n,  momentum 
Ysgogyn  -oedd  n, flutterer,  fop,  coxcomb 
Ysgol  -ion  nf  school 
Ysgol   -ion   nf   peak;    ladder.     Ysgol 

Fair,  common  centaury 

ägolfaer,  f'eiri  n,  proctor 
Ysgol  haig,  heigion  n,  scholar 
Ysgolheigdod  n,  scholarship 
"  eigiaeth  nf  schooling 


Ysgolheigio  v,  to  school 
Ysgoliad  7i,  schooling 
Ysgol  p  -iau  n,  spar 
Ysgor  -au  nf,  rampart,  bulwark 
Ysgorfa,  fëydd  nf  ]jlace  of  defence 
Ysgori  v,  to  encircle,  to  hem,  tocntrench 
Ysgornio  v,  to  scorn,  to  slight 
Ysgorpionllys    -iau   n,  scorpion-grass, 

mouse-ear 
Ysgortio  v,  to  thunder;  to  explode 
Ysgorwg  n,  what  forms  a  screen 
Ysgoth  n,  purge,  voidance 
Ysgothfa,  fe'ydd  nf,  privy-house 
Ysgrad  n,  what  is  rigid  or  stiff 
Ysgräell,  Ysgräen  nf  the  sea-swallow 
Ysgraf  -ion,  n,  what  scrapes  off 
Ysgrafell  -i  nf,  scraper;  rasp;  curry- 
Ysgraf'ellu  v,  to  rasp,  to  scrape     [comb 
Ysgrafu  r,  to  scrape,  to  grate 
Ysgraff  -au  nf  ferry-boat,  ferry 
Ysgraffinio  r,  to  scarify 
Ysgraglach  en,  rag-tag  and  bobtail,  mol 
298 


YSG 


Ysgrain  n,  what  is  crawling 
Ysgrawen  -i  nf,  hard  crust 
Ysgrêch,   grechau  nf  scream,  shriek 

Ysgrêch  y  coed,  jay 
Ysgrechain,    Ysgrechian     v,    to    keep 

screaming,  to  shriek 
Ysgrechio  v,  to  scream,  to  shriek 
Ysgrechog  nf  jay 
Ysgrepan  -au  nf  wallet,  scrip 
Ysgri,  gr'ion  nf  shriek,  scream 
Ysgrif  -au  -ion  nf  notch ;  writing 
Ysgrifell  -au  nf  writing-pen,  pen 
Ysgrifen   -au  nf  a.  piece  of  writing. 

Ýsgrifen  fedd,  epitaph 
Ysgrifeniad  n,  writing 
Ysgrifenu  v,  to  write,  to  pen     [cretary 
Ysgrifenydd  -ion  n,  scribe,  writer,  se- 
Ysgriflyfr  -au  n,  codex,  manuscript 
Ysgrifriod  -au  nf  note  (of  a  bank,  &c.) 
Ysgrifo  v,  to  notch;  to  write;  to  scribe 
Ysgrifwas,  weision  n,  clerk,  scrivener 
Ysgrin  -au  nf  skreen 
Ysgrogell  -i  nf  draw-bridge         [brute 
Ysgrubliad,  iaid,  Ysgrubl  -od  n,  beast, 
Ysgrûd,  ysgrudion  nf  frame ;  skeleton 
Ysgnvd,  ysgrydion  n,  carcase 
Ysgrŵth  n,  heap,  bulk 
Ysgryd  -ion  n,  shiver,  shake 
Ysgrydiad  n,  shivering 
Ysgrythyr  -au  nf  the  scripture 
Ysgrythyrol  a,  scriptural 
Ysgub  -au  nf.  sheaf;  besom 
Ysgubell  -i  nf  whisk;  besom;  broom 
Ysgubion  np,  sweepings 
Ysgubo  v,  to  whisk;  to  sweep 
Ysgubor  -iau  nf  barn 
Ysguborio  v,  to  put  in  barn 
Ysgûth  n,  scud ;  whisk 
Ysguthan  -od  nf  ringdove ;  wood-pigeon 
Ysguthell  -od  nf,  scudder 
Ysguthiad  n,  scudding 
Ysgw  n,  guard,  care;  refuge 
Ysgwad  n,  guarding 
Ysgŵaeth  n,  guardianship 
Ysgwaetheroedd  ad,  more  the  pity 
Ysgŵd  n,  push;  jet;  stile 
Ysgwdiad  n,  pushing  on 
Ysgwfl,  ysgyflon  n,  grapple,  snatch 
Ysgwthr,  gythrion  7i,  cut  out;  lop 
Ysgwyd  n,  shake,  flutter 
Ysgwyd  v,  to  shake,  to  flutter 
Ysgwyd  -au  nf,  shield  ;  target 
Ysgwydfa  nf  shake ;  toss 
Ysgwydo  v ,  to  use  a  shield 
Ysgwydwas,  weision  n,  shieldbearer 
Ysgwydd   -au  nf  shoulder.     Pont  yr 

ysgwydd,  clavicle,  collar-bone 


YST 

Ysgwyddo  v,  to  shoulder,  to  joust 

Ysgwyf  n.  sprinkle ;  scum 

Ysgydwad  n,  agitation 

Ysgyfaint  nf  lungs ;  strangles 

Ysgyfar  -au  nf  ear 

Ysgyfarn  -au  nf,  ear  of  a  bea^t 

Ysgyfarnog  -od  nf  hare 

Ysgyfeinio  v,  to  form  lungs ;  to  have  the 
strangles 

Ysgyfeiniog  a,  pulmonary 

Ysgyfeinwst  n,  phthisis,  decline,  pulmo- 
nary consumption 

Ysgyniad  n,  ascending=Esgyniad 

Ysgyrion  np,  staves,  splinters 

Ysgyrioni  v,  to  shiver ;  to  stave 

Ysgyrnwg  n,  snarl,  grin  [to  snarl 

Ysgyrnygu  v,  to  gnash  with  the  teeth, 

Ysgythr  -au  n,  fang,  tusk 

Ysgythr-ddant,  ddannedd  n,  fang 

Ysgythrog    a,    fanged.      Mynydd    ys- 
gythrog,  peaked  craggy  mountain 

Ysgythru  v,  to  lop;  to  carve;  to  prune 

Ysiad  n,  consuming 

Ysiant  n,  consumption 

Ysid  ad,  there  is ;  it  may  be 

Ysig  a,  fretting ;  corroding 

Ysigo  v,  to  fret ;  to  inflame 

Yslac  a,  distinct,  loose,  slack 

Yslacio,  Yslacäu  v,  to  slacken 

Yslaif,  leifiau  nf  slash 

Yslapiad  n,  slapping 

Yslath  -au  nf  rod,  perch 

Ysled  -i  nf  drag,  dray 

Ysledfen  -i  nf,  drag  cart 

Yslepan  -au  nf  trap,  a  gin 

Yslipan  n,  glibness;  burnish 

Yslipanu  v,  to  burnish  [comical 

Ysmala  a,  fickle ;  humorous,  droll,  funny, 

Ysmicio  v,  to  blink;  to  ogle 

Ysmot  -iau  n,  patch,  spot 

Ysmotyn,  ysmotiau  n,  spot 

Ysmwcan  n,  puff  of  fog 

Ysnid  -au  nf  snout;  snipe 

Ysniten  nf  drop  at  the  nose 

Ysnoden  -i  nf  fillet,  lace,  band,  ribbon. 
Ysnoden  y  mor,  sea  weeds 

Ysnodenig  nf,  handlet 

Ysnodenu  v,  to  fillet 

Ysol  a,  consuming;  corrosive- 

Ysoldeb  n,  consuming  state 

Yspytty,  tai,  n,  hospital 

Yssig  a,  shattered,  bruised 

Yssigdod  n,  contusion 

Yssigo  v,  to  bruise,  to  shatter,  to  crush ; 

Ystac  -iau  n,  heap,  stack  [to  quell 

Ystaca  n,   standard;   five  and  a  aalf 
bushels 

299 


YST 

Ystacio  v,  to  pile,  to  heap,  to  stack 
Ystâd,  ystadau  nf  state,  condition 
Ystadaeth  nf  statistics 
Ystadeg  -an  nf  statistics 
Ystadegol  a,  statistical  [pectable 

Ystadus  a,  of  a  position  or  repute,  res- 
Ystaen  n,  stain;  tin:  a,  stained 
Ystaeniad  n,  staining;  tinning 
Ystafell  -oedd  nf  chamber,  room 
Ystafellog  a,  having  a  room 
Ystafellu  v,  to  form  a  room 
Ystafellydd  -ion  n,  chamberlain 
Ystafellyddes  -an  nf  chambermaid 
Ystagu  v,  to  suffocate,  to  choke 
Ystang  -au  nf  perch  in  measure 
Ystalu  v,  to  form  a  stock 
Ystalwyn  -i  n,  stallion 
Ystanc  -iau  n,  holdfast,  bracket,  wooden 

hook.     Ystanc  ceffyl,  horse-block 
Ystancio  v,  to  stanch;  to  bracket 
Ystarn  -au  nf  packsaddle,  saddle 
Ystarnu  v,  to  put  on  a  packsaddle 
Ystarnwr,  wyr  n,  saddler 
Ystefaig  nf  the  palate 
Ysteinio  t>,  to  cause  a  spread 
Ystel  -ion  n,  what  stretches  out 
Ystelc  -iau  nf  lurk;  loiter 
Ystelciad  n,  lurking;  loitering 
Ystelcian  v,  to  lurk;  to  loiter 
Ystelff  -od  n,  blockhead 
Ystelffu  v,  to  render  rigid 
Ysteliad  n,  straining  out 
Ystem  nf,  base,  stem 
Ystên,  enau  nf  jug,  ewer,  decanter 
Yster  -ion  n,  what  is  ardent 
Ysteraig  a,  ardent 
Ystercian  y,  to  be  jerking 
Ystercio  v,  to  jerk  out 
Ysterlewyn  n,  radiation 
Ystern,  tyrn  n,  what  is  ardent 
Ystern  a,  of  ardent  tendency 
Ysteru  v,  to  render  ardent 
Ystid,  tidau  nf  what  forms  a  wreath 
Ystido  v,  to  form  a  wreath 
Ystig  a,  strenuous,  persevering 
Ystigl  -au  nf  stile 
Ystigo  v,  to  act  strenuously 
Ystigrwydd  n,  assiduity,  diligence 
Ystinos  ??.,  asbestos 
Ystle  n,  flight,  retreat;  kindred 
Ystlen  -i  nf  sex,  kind 
Ystlenol  a,  sexual,  kindred 
Ystlom  n,  excrement,  ordure 
Ystlomi  v,  to  void  ordure 
Ystlum  -od  n,  bat 
Ystlwn  n,  connection,  kind 
Ystlwyd  a,  of  a  hoarv  hue 


YST 

Ystlwyn  -i  n,  luxuriant  grove 

Ystiyned  nf,  society;  kindred 

Ystlyniol  a,  being  associated 

Ystlynu  v,  to  associate 

Ystlys  -au  nf  side,  flank 

Ystlysgam  a,  lop-sided 

Ystlysol  a,  lateral,  sided 

Ystlysu  v,  to  go  to  one  side 

Ystlyswedd  -au  nf  profile 

Ystod  -ion  nf  course ;  layer ;  swathe 

Ystodi  v,  to  dispose  a  "course,  range, 

layer,  or  swathe 
Ystofen  nf,  warping-tray 
Ystofi  v,  to  range,  to  warp;  to  tame; 

bestow,  to  give,  to  present 
Ystôl,  tolion,  tolau  nf,  stool 
Ystola  nf,  scarf,  stole 
Ystolc  -iau  n,  punched  hollow 
Ystolciad  n.  butting 
Ystolcian  v,  to  keep  butting 
Ystoncyn  -au  n,  stump  of  a  tree 
Ystôr,    torau    n,   bulk;    store;    stock; 
Ystor  -au  n,  rosin,  resin  [quantity 

Ystordy,  dai  n,  storehouse,  warehouse 
Ystordyn  n,  trigger  (in  bowling);  mark 

to  jump  from 
Ystori,  'iau  nf  history;  story,  tale 
Ystori  v,  to  cover  with  resin 
Ystorio  v,  to  store  up 
Ystor'io  v,  to  tell  a  story 
Ystonn  -ydd  -oedd  nf  tempest,  storm 
Ystormus  a,  tempestuous 
Ystrad  -au  «,  flat,  vale,  dale 
YstrafF  nf  what  strews  about 
Ystraftbl  a,  strewing;  wasteful 
Ystraffu  v,  to  strewi  to  waste 
Ystraig,  treigiau  n,  buckle,  clasp 
Y»traii;l,  treiglion  n,  turn,  detour 
Ystraill,  treillion  n,  what  is  trailed,  mat 
Ystrain  nf  tribe,  crew,  breed 
Ystram,  ystremydd  nf  frame 
Ystranc  -iau  nf  trick-,  wile 
Ystrancio  p,  to  play  tricks,  to  prank 
Ystrancus  a,  apt  to  play  tricks 
Ystraul  nf  what  is  consumed 
Ystraw  -on  »,  what  is  matured 
Ystrawd,  trodion  n,  course,  transit 
Ystrawu  0,  to  educate;  to  mature 
Ystre  -on  nf  course,  range 
Ystred  -i  nf  village,  hamlet 
Ystref  -i  nf  what  forms  a  dwelling 
Ystrefn  v,  to  form  a  dwelling 
Ystreiglo  v,  to  turn,  to  roll 
Ystreillach,  Ystreilliad  «,  trundling 
Ystreillio  v,  to  trundle 
Ystrem  -iau  nf  what  is  made  to  app< 

magic;  exposed  place 

300 


YST 

Ystremio  v,  to  make,  to  seem      [charm 

Ystremp  -iau  nf  dash,  stroke;   trick; 

Ystrempio  v,  to'dash;  to  bewitch 

Ystres  -i  nf  wreath,  chain 

Ystresu  v,  to  wreathe,  to  chain 

Ystrew  n,  sneeze ;  snort 

Ystrewi  v,  to  sternutate,  to  sneeze 

Ystrewlwch  re,  snuff 

Ystrewlys  n,  sneeze-wort 

Ystrin  v,  to  cause  strife 

Ystrodyr  -iau  nf  the  framework  of  a 
saddle,  packsaddle 

Ystrodwm  re,  roundabout 

Ystrwy  re,  what  passes  through 

Ystrwyo  v,  to  pass,  to  form  a  passage 

Ystrwyth  n,  what  is  pervasive 

Ystrwytho  v,  to  saturate 

Ystrych  re,  what  forms  a  scope ;  scope 

Ystrychu  v,  to  form  a  scope 

Ystn'd,  trydoedd  nf,  way,  street 

Ystrydeb  re,  stereotype 

Ystrydebu  v,  to  stereotype 

Ystrym  -oedd  re,  main  stream  or  cur- 
rent; channel 

Ystryw  -iau  re,  subtlety,  craftiness, 
cunning,  finesse,  stratagem,  trick 

Ystrywgar  a,  crafty,  wily 

Ystryw  io  v,  to  use  craft 

Ystrywiol  a,  plotting,  devising 

Ystum  -iau  n,  bend,  curve;  .shape, 
fashion,  gait.  Derbyn  ystum.  to  re- 
ceive a  turn,  (hunting  phrase) 

Ystumgar  a,  shapely,  well-formed 

Ystumio  v,  to  form," to  fashion,  to  bend, 

Ystumiol  a,  pliable,  sinuous       [to  turn 

Ystun  n,  what  is  irritating 

Ystuno  r,  to  irritate;  to  instigate 

Ystwc.  vstyciau  re,  bucket;  shock 

Ystwff  n,  lift 

Ystwft'wl,  ystyffylau  re,  stock,  holdfast, 
staple;  the  knocker  of  a  door 

Ystwng  re,  putting  down 

Ystwng  v,  to  put  "down,  to  depress 

Ystẁr,  ystyriau  re,  stir,  noise 

Ystwrio  v,  to  bustle,  to  stir 

Ystwy  -on  re,  stop,  check 

Ystwvll  re,  Epiphanv.  Dydd  Ystwyll, 
^Twelfth  Day         * 

Ystwyo  v,  to  check,  to  restrain 

Ystwyr  n.  what  stretches  out 

Ystwyrain  v,  to  be  stretching 

Ystwyriad  n,  sti'etching 

Ystwyth  a,  flexible,  pliant,  supple,  limp, 

Ystwvthder  n.  flexibility         "    [limber 

Ystwytho  v.  to  make  flexible  or  pliant 

Ystycaid,  eidiau  »,  bucketful 

Ystycyll  n,  signal 


YWY 

Ystyfnig  o,  obstinate,  stubborn      [ness 
Ystyfnigrwydd  n,  obstinacy,  stubborn- 
Ystyflernach  np,  utensils 
Ystyffylog  a,  having  stocks 
Ystyfîÿlu  v,  to  stock,  to  log 
Ystyl  n,  cause  of  activity 
Ystyr  -on  »,  sense,  meaning,  import 
Ystyrgar  a,  considerate,  contemplative, 

meditative,  thoughtful,  reflective 
Ystyriaeth  nf  consideration 
Ystyriaethu  v,  to  use  consideration  or 
Ystyriant  «,  consideration       [reflection 
Ystyried.  Ystyrio  v,  to  consider,  to  reflect, 
Ystyriol  a,  considerate  [to  regard 

Ystyrioldeb  n,  considerateness 
Ystyrmant  -an  n,  jew's-hai'p;  trump 
Ystyw  n,  settlement 
Ystywanu  »,  to  belabour 
Ysty waws  nf  pair  of  stays 
Ystywell  a,  steady,  manageable 
Ysty  well  u  v,  to  make  steady 
Ysu  v,  to  hanker,  to  itch,  to  eat;  to 

corrode;  to  consume,  to  devour 
Yswadan  -au  nf  stroke,  flap 
Yswail,  ysweilion  n,  what  ejects 
Yswain,  ysweiniaid   n,   esquire,   page; 
Yswatio  v,  to  squat         [armour  bearer 
Yswbwb  «,  hubbub 
Ysybwbio  v,  to  rumble 
Ysweiliad  n,  brawling,  croaking 
Ysweilydd  -ion  n,  brawler,  croaker 
Ysweiniad,  iaid  n,  esquire,  page 
Yswid  re,  what  turns  quickly 
Yswidw,  Yswigw  nf  the  titmouse 
Yswil  a,  bashful,  timid,  shy 
Yswilder  re,  bashfulness 
Yswilio  v,  to  be  abashed 
Yswireb  -au  nf  policy  of  insurance 
Yswiriant  re,  insurance 
Yswirio  v,  to  insure,  to  assure 
Yswitian  v,  to  chirp,  to  make  a  small 
Yswitio  r,  to  chirp,  to  twitter       [noise 
Yswr,  wyr  re,  consumer 
Yswydden  nf  privet-tree 
Yswymbren  -i  re,  quiver 
Yswyr  re,  what  dawns,  the  east 
Yswyth  re,  what  pervades 
Yswythbysg  ere,  the  torpedo 
Yswytho  v,  to  pervade 
Ysyn  re,  firebrand 
Ysyr,  Ysolyr,  -on  re,  caustic 
Ysywaeth  ad,  more  the  pity 
Yth  pr,  thee,  thy 
Yw,  Ydyw  v,  is,  it  is 
Yw  en,  the  yew 
Ywen  nf  single  yew-tree 
Ì:  wydd  np,  vew-'trees 

^01 


ENWÁU    DAIARYDDOL    PRIODOL. 
GEOGRAPHICAL  PROPER  NAMES. 


CAE 


CAS 


GWE 


Aberconwy,  Conway 
Aberddaugleddyf,    Aber- 

cleddeu,     Abercleddvf, 

Milford 
Abergefni,  y  Fenni,  Aber- 
gavenny 
Abergwaen,  Fishguard 
Aberhonddu,  Brecon 
Abermaw,  Barmouth 
Abermynwy,  Monmouth 
Abertawy,  Swansea 
Aberteifi,   Cardigan.     Sir 

Aberteifi,Cardiganshire 
Affrica,  Affrig,  Africa 
Aipht,  Egypt 
Alban,  Scotland 
Almaen,  Germany 
Alpau,  Alps 

America,  Araerig,  America 
Amwythig,    Shrewsbury. 

Sir  Amwythig,  Shrop- 
Anwig,  Alnwick      [shire 
Arberth,  Narberth 
Atlantig,  Atlantic 
Athen,  Athens 
Awstralasia,  Australasia 
Awstralia,  Australia 
Awstria,  Austria 
Baddon,  Badwn,  Bath 
Banau  Brycheiniog,  Bre- 

conshire  Beacons 
Barwynion,  Pyrenees 
Berwig,  Berwick 
Biwmares,  Beaumaris 
Brycheiniog,    Brecknock. 

Sir  Frycheiniog,Brecon- 
Brynaich,  Berenicia  [shire 
Brynbuga,  Usk 
Bryste,  Bristol 
Burgwyn,  Burgundy 
Caer  Adrian,  Advianople 
Caeralun,  Haverfordwest 
Caerdydd,  Cardiff 
Caerdroia,  Troy 
Caerefrog   Newvdcl,  New 

York 


Caerefrog,  York 
Caerfaddon,  Bath 
Caerfyddau,  Chichester 
Caerfyrddin,  Carmarthen. 
Sir    Gaerfyrddin,  Car- 
marthenshire 
Caergai,  Chichester 
Caergaint,  Canterbury 
Caergaradog,  Salisbury 
Caergeri,  Caergorun,  Cir- 
encester 
Caergraig,  Rochester 
Caergrawnt,  Cambridge 
Caergybi,  Holyhead 
Caergyffin,  Conway 
Caergynan,  Norwich 
Caergystenyn,     Constan- 
tinople 
Caerleirion.  Leicester 
Caerliwelydd,  Carlisle 
Caerloew,  Gloucester 
Caerludd,  London 
Caerlwydgoed,  Lincoln 
Caerlyr,  Leicester 
Caerlleon,    Chester.     Sir 

Gaerlleon.  Cheshire 
Caerlleon  ar  Wysg,  Caer- 

leon 
Caernarfon,Carnarvon.  Sir 
Gaernarfon,  Carnarvon- 
shire 
Caerodor,  Bristol 
Caersalem,  Jerusalem 
Caersallog,  Salisbury 
Caerwair,  Warwick 
Caerwerydd,  Lancaster 
Caerwrangon,  Worcester 
Caerwynt,  Winchester 
Caerwysg,  Exeter 
Caerwysog=Rhydychain 
Caerwythelin,  Warwick 
Cai  Newydd,  Newquay 
Capernaum,  Capernaum 
Carthag,  Carthage 
Cas  Bach,  Castleton 
Casgwent.  Chepstow 


Casllychwyr,  Loughor 

Casnewydd,  Newport, 
Monmouthshire 

Castell  Nedd.  Neath  [tie 

Castell  Newydd,  Newcas- 

Castell  Paen,  Painscastle 

Castell  y  Morwynion.  an 
old  name  for  Edinburghi 

Castell  v  Waen,  Chirk 

Ceredigion,  Cardiganshire) 

Cernyw,  Cornwall 

Conwy,  Conway 

Croesoswallt,  Oswestry 

Crughywel,  Crickhowel 

Cwlen,  Cologne 

Cydweli,  Kidwelly 

Cymru,  Wales 

Deheudir  Cymru,  Deheu- 
barth,  South  Wales 

Deifr,  Deira 

Dinbych,  Denbigh.  Sir 
Ddinbych,    Denbighsh. 

Donwy,  Donaw,  Danube 

Dordwyn,  Dordogne 

Dulychlyn,  Scandinavia 

Dulyn,  Dublin 

Dyfed,  Demetia  (Carmar- 
thenshire, Cardigan- 
shire, and  Pembroke- 
shire) 

Dyfnaint,  Devon 

Dyfrdwy,  Dee 

Eglwys  y  Waen,  Chirk 

Eidal,  Italy 

Enlli,  the  island  Bardsey 

Eryri,  Snowdon 

Essyllwg,  Siluria 

Ewphrates,  Euphrates 

Ewrop,  Europe 

Fflint,  Flint 

Ffrainc,  France 

Ffreibwrg,  Friburg 

Groeg,  Greece 

Gwasgwyn,  Gascony 

Gwent,  Monmouthshire 

Gwerddon=Iwerddon 
302 


MEI 

Gwlad  yr  Haf,  Somerset- 
shire 

Gwrecsam,  Wrexham 

Gwy,  Wye 

Gwyndud,  Gwyndawd= 
Gwynedd 

Gwynedd,  North  Wales 

Gẁyr,  Gower 

Hafren,  the  Severn 

Halehdin.  Halgston 

Henffordd.  Hereford 

Hispaen=Yspaen 

Hwlffordd,  Haverfordwest 

Iorddonen,  Jordan 

Isalmaen,  Holland 

Iseldiroedd,  Isdiroedd, 
Netherlands 

Ital=Eidal 

Iwerddon,  Ireland 

Llacham,  Laugharne 

Llanandras,  Presteign 

Llanbedr,  Lampeter 

Llandaf,  LandatF 

Llandeilo,  Landilo 

Llandudoch,  St.  Dogmell's 

Llanelwy,  St.  Asaph 

Llanelli.  Llanelly 

Llaneurgain.  Northop 

Llanfair  ymMuallt,  Builth 

Llanfrydd,  Lamphey 

Llanilkud,  Ilston 

Llanilltud  Fawr,  Lantwit 
Major 

Llanyiiiddyfri,  Llandovery 

Llansawel,  Briton  Ferry 

Llerpwll,  Liverpool 

Lloegr,  England 

Llandain,  London 

Llwydlo,  Ludlow 

Llyehlyn,  Norway 

Llydaw,  Brittany,  Bre- 
tagne 

Llynlleifiad,  Liverpool 

Llyn  Tegid,  Pemblemere 

Maelor,  Bromfield 

Maesyfed,  Radnor.  Sir 
Faesyfed,  Radnorshire 

Manaw,  Isle  of  Man 

Manceinion,  Manchester 

Meirionydd,  Sir  Feirion- 
ydd,  Merionethshire 


POW 

Misswri,  Missouri 
Mon,  Sir  Fon,  Anglesey 
Môr  Adria,  Adriatic  Sea 
Môr  AsolF,  Sea  of  Azof 
Môr    Caspiaidd,  Caspian 

Sea 
Môr  Coch,  Red  Sea 
Môr    Du,    Môr     Ewcsin, 

Black  or  Euxine  Sea 
Morganwg,  Glamorgan. 
Sir  Forganwg,  Gla- 
morganshire [nel 
Mur  Hafren,  Bristol  Chan- 
I  Môr  India,  Indian  Ocean 
!  Môr  Llyehlyn,  Baltic  Sea 
Môr  Marw,  Môr  Sodom, 

Dead  Sea 
Môr  Tawch,GermanOcean 
Môr  Tawel.  Pacific  Ocean 
Môr  Udd,  British  Channel 
Môr  Werydd,  Môr  Atlan- 

tig,  Atlantic  Ocean 
Môr  y  Canoldir,  Môr  Yn- 
nhir,  Mediterranean  Sea 
Mynnau,  Alps 
Mynwy,   Monnow;    Mon- 
mouth.      Sir     Fynwy, 
Monmouthshire 
Mynyw,  St.  David's 
^Nicaia,  Nice,  Nicasa 
Ninefeh,  Nineveh 
Norffolc,  Norfolk 
Penfro,     Pembroke.     Sir 
Benfro,  Pembrokeshire 
Pen   Tir  Lloegr,    Land's 

End 
Penwynion,  Apenines 
Pen  y  Bont    ar    Ogwyr, 
Bridgend  [Bridge 

Pont  ar  Fynach,  Devil's 
Pont  Faen,  Cowbridge 
Pont  y  Fon,  Cowbridge 
Pont  y  Gwr  Drwg,  Devil's 

Bridge 
Porth  Lludd,  Ludgate 
Porth  Madog,  Portmadoc 
Powys,  division  of  ancient 
Wales,  including  part  of 
Cheshire,      Shropshire, 
Montgomery,     Radnor, 
Denbigh,  and  Flint 


Y  WY 

Prwssia,  Prussia 
Prydain,  Britain 
Prydain  Fechan,  Britanny 
Pumlumon,  Plynlvmon 
Pwyl,  Poland 
Rhosfair,   Rhoshir,    New- 

borough=Niwbwreh 
Rhufain,  Rome 
Rhwssia,  Russia 
Ehydwely,  Bedford 
Rhydychain,  Oxford 
Safwy,  Savoy 
Sermania=Älmaen 
Tafwys,  Tafwysg,  Thames 
Tain,  Tyne;  Thames 
Taleithiau     Cyfunol     A- 
merica,  United    States 
of  America 
Tinbych,  Tinbych  y  Pysg- 

od,  Tenby 
Trallwng,  Welshpool 
Trefaldwyn,  Montgomery. 
Sir  Drefaldwyn,  Mont- 
gomeryshire- 
Trefdraeth,  Newport,  Pern. 
Trefesgob,  Bishop's  Castle 
Tref  Ntiwydd,  Newtown 
Treforus,  Morriston 
Tref  y  Clawdd,  Knighton 
Trefynwy,  Monmouth 
Trefiynnon,  Holywell 
Twrci,  Turkey 
Ty  Ddewi,  St.  David's 
Tywi,  Towy 

Unol  Daleitbiau,  the  Uni- 
ted States 

Y  Gelli,  Hay 
Ynys  Fon,  Anglesey 
Ynys  Wen,  Britain 
Ynys  Werdd,  Ireland,  the 

Emerald  Isle 

Ynys  yr  la,  Iceland 

YrHeleddDdu.Northwich 

Yr  Heledd  Wen,  Nantwich 

Yr  Wysg,  the  Usk 

Ysgotland=Alban 

Yspaen,  Spain 

Ystrad  Ffiur,  Strata  Flo- 
rida 

Y  Wyddfa,  Snowdon 

Y  Wyddgrug,  Mold 


CARMARTHEN:    PRINTED    BY   WM,    SPVRREH.,    XING-STRF.F.T. 

303 


LLYFRAU  CYMREIG 

CYHOEDDEDIG  AC  AR  WERTH  GAN 

WILLIAM    SPURBELL,    CAERFYRDDIN. 


Anfonir  gwerth  Swllt  neu  ragor  o'r  Llyfrau  hyn  yn  ddidraul  tnoy'r 
Llytliyrdy,  ar  dderbyniad  tâl  am  danynt. 


[îíEWYDD  EÜ  CYHOEDDI.] 

Spnrrell's  English- Welsh  Pronouncing  Dictionary. 

GEIRIADUR  CYNANIAETHOL  SEISONEG  A  CHYMRAEG, 

yng  nghyd  â  Sylwadau  Rhagarweiniol  ar  Seiniau  Egwyddorol  yr  Iaith 
Seisoneg*  Llechres  o'i  Gwreiddeiriau,  a  Geirfa  o  Enwau  Priodol  Ys- 
grythyrol.     Gan  William  Spukrell.     Ail  Argraffiad,  5s.  lliain. 

Spnrrell's  Welsh-English  Dictionary. 

GEIRIADUR  CYMRAEG  A  SEISONEG.  Gan  William 
Spl'rrell.    Ail  Argraffiad,  3s.  6c.  lliain. 

The  Double  Volume. 

Y  GEIRIADUR  DYBLYG,  sef  y  Geiriadur  Cynaniaethol  a'r 
Geiriadur  Cymraeg  a  Seisoneg  uchod  yn  un  Gyfrol,  8s.  lliain ;  10s.  croen 
llo. 

Mae'r  Gweithiau  uchod  wedi  cael  eu  hadolygu  yn  ofalus,  ac  er  eu  bod  yn 
cael  eu  gwerthu  am  end  ychydig  ragor  na  hanner  pris  yr  argraffiadau  cyntaf, 
y  maent  yn  cynnwys  tua  6000  o  eiriau  ychwaxegol  Rhoddir  sain 
pob  gair  Seisonig  a  ehenedl  y  sylweddeiriau  Cyrareig  trwyddynt,  a  bydd  yr 
orgraff  a  fabwysiedir  yn  ddeihyddiol  iawn  tuag  at  ddiddymu'r  petrusder 
sydd  yn  cael  ei  acbosi  gan  y  cyfundrefnan  gwrthwynebol  mewn  arfer  ym 
mblitb  ysgrifenwyr  Cymreig.  Attodvryd  Rbestr  o  ftvy  na  2000  o  Enw&j 
Ysgrythyrol  Seisonig  yng  nghyd  a  u  cynaniad.  Y  Geiriadur  Dyblvg  (8s.) 
yw  y  rhataf,  y  llawnaf,  a'r  goreu  o'r  holl  law-eiriaduron  sydd  wedi  cael  eu 
cyhoeddi. 

Spnrrell's  Grammar  of  the  Welsh  Language. 

GRAMADEG  O  IAITH  Y  CYMRY.  G%n  William  Spurrell, 
Ail  Argraffiad.     Lliain,  3s. 

[newydd  ei  gyhoeddt.] 

Llythyraeth  yr  Iaith  Gymraeg. 

GAN    D.    SILVAN    EVANS.      Lliain,   2s. 
Ergyd  ac  amcan  y  llyfr  hwn  ydyw,  nid  cynnyg  unrhyw  gynìlun  newydd 
ar  iawn  ysgrifenu'r  Gymraeg,  ond  cyfuno'r  "gvrahanol  dduiiiau  syd 
mewn  arferiad:  ac  felly  gwneuthur  un  gyfundrefn  gysson,  sylfaenedig  ar 
ansawdd  yr  iaith,  a  chyfaledd  ieithoedd  ereill,  yn  lie""  y  cymmysge  1 
syddwedianurddoein  llénoriaetb  o'r  oosoedd  boreuaf  hyd  y  pryd  hwn. 
y  bwriad  yn  gymmaint  yw  dadlur  pwnc  o  lythyraeth,  gan  fod  hyny  wedi 
ei  wneuthur  drosodd  a  throsodd  drachefn;  ond  yn  hytrach  gosod  i  lawr 
ychydig  o  hyfforddiadau  syml  er  cynnorthwy  y  sawl  a  chwennycbont  ddilyn 
rhyw  drefmant  rheolaidd.'yn  lie  ymbalfalu  yn  y  benbleth  sydd  yn  hanfod 
yn  ein  plith. 


2     Llyfrau  Cyhoeddedig  ac  ar  Werth  gan  W.  Spurreil. 
Pregethau  Ymarferol  (65), 

A  draddodwyd  i  Gynnulleidfaoedd  Gwledig.  Gan  ddiweddar  Wdnkbg 
perthynol  i  Eghvys  Loegr.    Lliain,  9s. 

Gwirionedd  y  Grefydd  Gristionogol.    Gan  Hugo  Grotius. 

A  Gyfibithwyd  gan  Edward  Samuel.  Y  trydydd  Argraffiad,  gyda 
ghrybwyllion  am  yr  Awdwr  a'r  Çyfieithydd.  Gan  D.  Silvan  Evans. 
Pris  Dau  Swllt, 

Y  Ffydd  Ddiffuant. 

Sef  HANES  Y  FFYDD  GRISTIONOGOL  A'I  RHTNWEDD. 
Gan  Charles  Edwards.  Argraffiad  Newydd.  Gyda  Nodiadau  Eglur- 
haol,  gan  y  Parch.  W.  Edmunds.    Lliain,  5s. 

Drych  y  Prif  Oesoedd. 

Gan  THEOPHILUS  EVANS.  Argraffiad  Newydd  a  chyflawn. 
Yng  nghyd  â  Ehagaraeth  gan  yr  Hybarch  John  Williams.  A.C.,  Arch- 
ddiacon  Ceredigion;  a  "  Gair  am  yr  Awdwr  a*i  Waith,"  gan  y  Parch. 
\V.  Edmunds.    2s.  6c. 

Mae  yr  Idiom  Gymreig  ynddo,  yn  wir  felly;  a  chyda  golwg  ar  Idiom,  hwn 
ddylai  fod  y  Text  Book.— Haul.  Y  mae  yr  hanesion  a  ddygir  ger  bron  yn  bachu 
sylw  pob  un  sydd  yn  meddu  calon  Cymro,  o  ba  enwbynag  y  byddo. — Y  Drysorfa. 

Gweledigaethau  y  Bardd  Cwsg. 

G.r.i  Ems  Wynne.     Argraffiad  Newydd,  gyda  Nodiadau  Eglurhaol,  gan 

D.  Silvan  Evans.    Is.  6c. 

Diau  y  bydd  yr  argraffiad  hwn  bellach  yn  safon. — Amserau.  This  is  decidedly 
one  of  the  books  which  should  be  placed  in  the  hands  of»Welsh  Students  at  our 
public  Seminaries;  for  a  work  exhibiting  a  more  nervous  style,  or  a  more  idiom- 
atic phraseology,  it  would  be  impossible  to  meet  with. — Arcticeolorjia  Cambrensis. 

Gwaith  Prydyddawl  Edward  Richard, 

O  Ystradmeurig,  yn  Sir  Aberteifi.    Argraffiad  newydd,  wedi  ei  ddiwygio.  4d. 

Gems  of  English  Verse,  with  Translations  into  Welsh 

TLYSAU    BARDDONIAETH   SEISNIG,  wedi   eu  Cyfieithu  i'r 

(ivmraeg.     Is.  6c;  Lliain  hardd,  2s.  6c. 

Tlws  odiaeth,  yn  wir,  o  ran  ei  olwg  allanol.  Digon  tlws  o  ran  argraffwaith  a 
rhwymiad  i'w  osod  ym  mysg  tlysion  ein  cymmydogion  y  Seison.  Ni  ddygwyddodd 
i  ni  eto  weled  un  llyfr  wedi  ei  gyhoeddi  yng  Nghymru  yn  dlysach  na'r  gyfrol  fechan 
hon,  os  mor  dlws. — Amserau. 

Y  Cyfarwyddwr  Meddygol  Teuluaidd ; 

Yn  cvnnwys  Hyfforddiadau  i'w  dilyn  mewn  Achosion  o  Glefyd  neu  Ddam- 
wain,  yng  nghyd  â  Ehestr  o'r  Meddyginiaethau  Goreu,  eu  Natur  a'r 
Dognau,  a'r  ftbrdd  i'w  gweinyddu.     8s. ;  Hanner  rhwym  croen  llo,  4s. 

^lae'r  llyfr  hwn  yn  diwallu  diffvg  mawr  a  hanfodai  ym  mhlith  trigolion  y 
.Dywysogaeth,  sef  eisieu'r  Cyfarwyddiadau  goreu  i'w  dilyn  gyda  golwg 
ar  Glefydau.  Mae'r  hyfforddiadau  wedi  eu  gosod  i  lawr  yn  eithaf  eglur, 
ac  eny.au  y  Meddyginiaethau  a'r  Doluriau  wedi  eu  rhoddi  yn  Seisoneg, 
Lladin,  a  Chymraeg. 
Yr  ydym  yn  sicr  na  chafodd  y  Cymry  lyfr  meddyginiaeth  mor  llawn  a  hwn  o'r 

blaen.     Tybiem  nad  oes  eisieu  arall  i  wneyd  unrhyw  ddyn  yn  feddyg  iddo  ei  hun 

a'i  deulu,  wrth  unrhyw  achos  o  angenrheidrwydd  disyfyd,— Eurgrawn  Wcsleyaidd. 


Llyfrau  Cyhoedâedig  ac  ar  Werth  gan  W.  Spurrell.     3 
Y  Meddyg  Shad : 

Neu  LAW-LYFR  IECHYD.  Yn  cynnwys  eglurhâd  o'r  egwyddor- 
ion  a  reoleiddiant  y  cyfansoddiad  dynol,  a  chyfarwyddiadau  hyrwydd  i 
gadto  Iechyd;  yngnghyd  ag  hyfforddiadau  pa  fodd  i  ymddwyn  mewn 
Achosion  Dygwyddiadol  a  Disyminwth.  Dan  Xawdd  y  Gwir  Anrhyd- 
eddus  Iarll  Powis.    8c. 

Mae  y  llyfr  yn  ddestlus  a  chynnwysfawr  am  bris  bychan. — Seren  Gomer.  Nid 
ei  dlysni  argraffyddol  y w  ei  unig  ragoriaeth. — Bedyddiwr.  Mae  yn  cynnwys  llawer 
o  wybodaeth  ar  brif  elfenau  a  defnyddi3u  iecbyd  y  corff  dynol. — Seren  Gomer. 

Awyriad  Anneddau 

(Ventilation   of   Dwellings)  :    neu  Eglurhad   Darluniadol   o'r    berthynas 
rhwng  Anadlu  Awyr  Bui-  a  mwynhau  Iechyd.      Dan   Nawdd  y  Gwir 
Barchedig  Connop  Thirlwall,  Arglwydd  Esgob  Ty  Ddewi.     Gan  W. 
Spurrell.     Ail  ArgrafEad,  2c. 
Great  good  would  be  effected  if  a  copy  were  put  into  tbe  hands  of  every  cottager 

in  the  principality.— Carmarthen  Journal.    Well  worthy  of  prompt  purchase  and 

attentive  perusal. —  Welshman. 

Y  Ffermwr : 

Neu  Hyfforddiadau  yn  Egwyddorion  Amaethyddiaeth,  yng  nghyd  â  Chyf- 
anvyddiadau  er  Gwellâu  Clefydau  Anifeiliaid.     Is.  6c. 
Ought  to  be,  as  we  trust  it  will,  in  the  hands  of  every  Welsh  farmer. — Carmar- 
then Journal.     Llawer  gwiriouedd  pwysig  ynddo  —Cymro.     Yr  ydym  yn  dywedyd 
ar  ein  gair,  na  ddylai  un  ffermwr  yng  Nghymru  fod  hebddo. — Haul. 


LLYFRAU    YSGOL. 

Y  CATECISM  BYRAF.  A  Gyflwynwyd  gan  y  Gymmanfa  o 
Dduwinyddion  i'r  ddau  Dy  o  Barliament,  yng  nghyd  â  Phrofiadau  Ysgryth- 
vrol.     Hanner  lliain,  fie. 

THE  PARABLES  OF  OUR  LORD  AND  SAVIOUR  JESUS 
CHRIST  (Duoglot).  Dammegion  ein  Harglwydd  a'n  Hiachawdwr  Iesu 
Grist.     Cvmraeg  a  Saesoneg  ochr  vn  ochr.     2c. 

ARWEINYDD  I  ADDYSG,  yng  nghyd  â  Chatecism  yr  Eglwys, 
neu  Gatecism  Dr.  Watts.    6c. 

ARWEINYDD  I  ADDYSG.     3c. 

Y  SEREN  DDYDD  :  sef  Casgliad  o  Hymnau  o  waith  y  diweddar 
Barchedig  W.  Williams,  Pantycelyn,  ac  ereill.     3c. 

YR  UDGORN  ARIAN:  sef  Casgliad  o  Hymnau  o  waith  y 
diweddar  Barchedig  W.  Williams,  Pantycelyn.     lc. 

Y  DELYN  AUR:  sef  Casgliad  o  Hymnau  o  waith  y  diweddar 
Barchedig  W.  Williams.  Pantycelyn.  ac  ereill.     lc. 

LLYFR  I   DDECHREU  DYSGU  DARLLEN.     lc, 
CATECISM  YR  EGLWYS,  yng  nghyd  â  Chatecism  Ysgrythyrol, 

ean  Dr.  Watts,  a  phethau  buddiol  ereill.     lc. 
WELSH  AND    ENGLISH  PRIMER,  containing  Easy  Lessons 

in  both  Languages.     3c. 
THE  RAILROAD  TO  LEARNING,  a  First  Book  for  Children, 

arranged  on  a  plan  exhibiting  important  Analogies  in  English  Spelling 

and  Pronunciation.     4d. 
TIÍE  CHILD'S  BOOK  TO  BEGIN  WITH.     Id. 
THE  PARENT'S  BEST  GIFT.     Id. 


4  Books  Published  <$•  Sold  by  W.  Spurrell,  Carmarthen. 
Carmarthen  and  its  Neighbourhood. 

Notes  Topographical    and    Historical.      By   William    Spurrell. 

3s.  9d.,  post-free. 

Besides  being  a  Practical  Guide  to  the  stranger,  the  book  is  a  reposi- 
tory for  numerous  matters  of  interest  connected  with  the  ancient  Metropolis 
of  Wales,  and  contains  in  an  Appendix,  a  copy  of  the  Inscriptions  on 
all  the  Monuments  in  the  several  Churches  and  Chapels 
in  the  Parish,  a  List  of  the  Mayors  of  the  Borough  from  1400, 
with  numerous  Chronological  Memoranda,  &c,  &c. 

Intrduction — History  and  Antiquities — Civil  and  Social  Condition — 
Streets. — Churches  and  Chapels : — St.  Peter's  Church — St.  David's  Church 
— Llanllwch  Church — English  Wesleyan  Chapel — Welsh  Wesleyan  Chapel 
— Lammas-street  Chapel — Union-street  Chapel — Elim  Chapel — Water- 
street  Chapel — Zion  Chapel — The  Tabernacle — Priory-street  Chapel — The 
Unitarian  Chapel — The  Roman  Catholic  Chapel. — Other  Public  Build- 
ings:— The  Shire  Hall — Carmarthen  Public  Rooms — The  Carmarthen 
County  and  Borough  Infirmary — The  County  Gaol — The  Market-place  and 
Slaughterhouse — Picton's  Monument — Welsh  Fusiliers'  Monument — Xott's 
Monument. — Educational  Establishments ; — The  Training  College — Car- 
marthen Endowed  Schools — The  Presbyterian  College — The  Charity 
Schools. — Views  of  the  Town. — Walks,  Country  Strolls,  and  Excursions: 
— The  Parade — Picton  Terrace — The  Five  Fields — The  Bulwark — Cwm- 
oernant — Penlan  Hill — The  Cemetery — Mount  Pleasant — Llangunnor  Hill 
— The  Pond  Side — Abergwili — Merlin's  Hill — Kidwelly — Llanstephan  and 
the  Ferry  Side — Pendine — Conwil — Grongar  Hill — Dynevor — Llanarthney 
— Careg  Cenen  Castle. — Communication  with  other  Towns — The  "  Oldest 
Inhabitant" — The  Bidding.     Appendix. — Inscriptions,  &c,  &c. 

With  this  book  in  hand,  the  tourist  may  venture  alone  to  explore  the  land 
round  the  ancient  city;  and  if  he  would  thoroughly  learn  the  character  of  the 
native  dwellers  therein,  he  has  but  to  master  the  'Gramadego  Iaith  yCymry,' 
— by  the  same  author,  which  we  have  already  commended  as  a  simplified  intro- 
duction to  the  Welsh  language. — Attienceum,  March,  2,  1861. 

The  Advantages  of  Literary  and  Scientific  Institutions 
for  all  Classes. 

A  Lecture  Delivered  at  the  Town  Hall,  Carmarthen,  December  11th,  18-Í9. 
By  Connop  Thirlwall,  D.D.,  Lord  Bishop  of  St.  David's.     Is. 

The  Desirableness  of  a  University  for  Wales. 

Together  with  a  Plan  proposed  for  its  Establishment  and  Sustenance.     By 
B.  T.  Williams.    Svo.,  Is. 

Spurreil's  Almanac  for  100  Years. 

Showing  the  day  of  the  week,  on  which  any  Day  falls,  in  any  Month,  in  any 
Year  of  the  present  Century.     3d. 

•  Sabbath  Reading : 

A  Lecture  Delivered  at  Zion  Chapel,  Carmarthen,  April  20th,  1855.     By 
the  Rev.  W.  Williams,  Wesleyan  Minister.     (3d, 

Books  from  this  List  to  the  value  of  One  Shilling'  sent  free    by    post 
on  receipt  of  cash  to  the  amount  of  the  published  price. 


^      ^     ÄŴ-Ŵ    fl&Tfcu