w-f&
AN ENGLISH-WELSH PRONOUNCING DICTIONARY,
PRELIMINARY OBSERVATK >NS ON THE ELEMENTARY SOUNDS OF THE ENGLISH
LANGUAGE, A COPIOUS VOCABULARY OF THE ROOTS OF ENGLISH
WORDS, AND A LIST OF SCRIPTURE PROPER NAMES.
GEIRIADUR CYNANIAETHOL
SEISONEG A CHTMRAEG,
YNG NGHYD J
SYLWADAU RHAGARAVEINIOL AR SEINIAU EGWYDDOROL YR IAITH
SEISONEG, LLECHRES o'l GWREIDDEIRIAU, A GEIRFA
O ENWAU PRIODOL YSGRYTHYROL.
GAN f
WILLIAM SPURRELL.
[ail argraffiad.]
CAERF YRDDIN: WILLIAM SPURRELL.
JIDL'CCIXI.
makthkn: wm. spubrell, printer.
PREFACE TO THE SECOND EDITION.
The favourable reception given to the first edition of this Work
has induced the compiler to issue a second, revised with much
care and labour.
The system of condensation adopted in the former volume has
been carried out to a much greater extent in that now before the
reader, which, though lower in price, and of a size more suitable
for a manual, is much enlarged as regards its contents, and
comprises, besides a copious list of Scripture Proper Names now
appended, several thousand useful additions interpersed through
its ■
Carmarthen, Feb. 12th, 1861.
PREFACE TO THE FIRST EDITION.
In compiling the Work now offered to the public, the principal object
1 at has been to compress into the volume as much useful matter as
the limits contemplated would admit of. The formation of a complete vo-
cabulary of English words has not been attempted. Indeed, as every living
language is in a state of transition, some of its words becoming obsolete,
and new terms being constantly added, such a production if desirable would
be impossible.
It would have been an easy task to extend the Work to double its present
size, without in any material degree increasing its utility, by the insertion of
large classes of derivatives presenting no difficulty or irregularity in their
orthography, pronunciation, or translation. By the omission of such words,
space has been left for the. introduction of a great number of modem terms,
and for a careful notice of numerous anomalies in etymology and orthoepy,
a feature which distinguishes the present work from those which have pre-
ceded it. The compiler has also availed himself of various typographical
expedients which have enabled him to comprise in 435 pages matter which
would otherwise have occupied about 470.
In the preparation of this, the only English-Welsh Pronouncing Dictionary
that has appeared, twenty-one dictionaries of authority have been constantly
referred to; and in cases of disputed pronunciation, a general but by no means
a servile deference has been paid to the authority of Smart, whose elaborate
and comprehensive work is undoubtedly the best reflex of the customary
pronunciation of educated English speakers, the true criterion of correct
English orthoepy.
August 16íä, 1850.
ELEMENTARY SOUNDS
OF THE
ENGLISH LANGUAGE.
§ 1. The elementary sounds of the English language are thirty-eight in
number.
§ 2. The English alphabet used to represent these sounds contains only
twenty-sis letters, and exhibits the following imperfections : —
(1.) A great many English letters have more than one sound each ; as c in
cot and cell; s in so, is, sure, and measure.
(2.) Frequently different letters stand for the same sound ; as c in cat, k in
kin, q in quick.
(3.) Sometimes two letters represent a single sound; as sh in shall, th in thin
and this, ng in sing.
(4.) Sometimes two sounds are represented by a single letter; as a in tune, x
in fox, j in jar.
(5.) Letters are often mute, that is, they are found in the written words, but
not in the spoken; as b in lamb, c in victuals, g in sign,p in psalm.
(6.) Occasionally sounds are heard in words which, when written, have no
character to represent those sounds ; as g in stronger (stronger).
§ 3. Hence, it will be convenient to employ in the following pages a few dis-
tinctive marks not found in the English alphabet.
§ 4. The following is a list of the English elementary sounds, with the
characters which will be here used to represent them : —
Charac-
Examples of
Charac-
Examples of
Charac- Examples of
ters.
the sounds.
ters.
the sounds.
ters. the sounds.
01.)*
oo in cool
(14.) R
r in fare
(26.) d d in done
(2.) Ẁ
oo in cook
(15.) h
h in hot
(27.) s g in so
(3.) ö
o in more
(28.) z z in zone
(4.) Ô
o in cord
(16.) p
p input
b in bad
(29.) n n in name
(5.) o
o in cot
(17.) b
(18.) wh
(19.) w
(30.) sh in shall
(6.) â
a in father
wh in where
(31.) zh z in azure
(7.) a
a in fat
w in well
(32.) 1 I in law
(8.) ê
e in there
(20.) m
m in man
(33.) r r in roio
(9.) e
e in then
(21.) f
f in for
(34.) yh hu(jh\v)in humid
(10.) Î
i in pique
(22.) v
v in void
(35.) y yin yes
(36.) k k in kill
(110 i
i in pin
(23.) th
th in thick
(12.) Û
(13.) u
u in curve
(24.) TH
(25.) t
th in this
(37.) g g in gig
u in cut
tin ton
(38.) ng ng in sing
§ 5. This scheme differs in some particulars from
other works on the subject, the writer being unable
of the systems hitherto propounded.
the arrangements adopted in
to acquiesce entirely m any
6 ELEMENTARY SOUUDS
§ G. The sounds are here arranged in a natural order, beginning in each di-
vision with those sounds produced in the anterior part of the mouth, and ending
with those formed most internally.
§ 7. The sounds are usually divided into two classes : vowels and consonants.
The first thirteen sounds in the list are vowels ; the last twenty-three are conso-
nants. The sounds R and h, however, are anomalous ; h being an unarticulated
aspiration, and R an obscure sound partaking of the nature of both vowel and
consonant.
VOWELS.
§ 8. The vowels* are clear open sounds of the voice alone. They are very ir-
regularly represented in the established system of orthography. The following
examples of the various letters and combinations employed for this purpose will
give an idea of the perplexity arising from this source : —
Sound
Represented by
Represented by
ŵ oo ill cool, o in to, ou in through, eu
in rheumatism, evj in threw, e
sure, we in true,ui in cruise, oe in
shoe, oeu in manauvre, wo in two
ẁ oo in cook, u in pull, ou in could, o
in wolf
ö o in more, oa, in roar, oo in door,
ou in pour
ô o in cord, au in cause, a in all, aw
in awl, awe in awe, oa in broad,
ou in ought
o o in cot, a in wash, au in laurel, ou
in trough, ow in knowledge
â a in father, au in jaunt, ea in heart,
e in clerk
a a in fat, ai, in plaid
ê e in there, a in mare, ai in stair, ea
in pear, ei in heir
e e in then, ea in head, u in bury, eo
in leopard, ei in heifer, ie in
friend, a in many, ae in Michael,
ai in said, ay in says
Î i in pique, e in me, ee in seen, ea in
sea, ei in seize, ie infield, m in
Coisar, az in phamix, y in any, ay
in quay, ey in key, eo in people
i £ in pwz, e in England, u in 6wsy, w
in system, ui in &wiZ<2, ee in
breeches, ie in sieve, o in women
û « in curve, e in serve, i in &«>(?, «
in myrrh, ea in learn, eu in «ma-
iew, o in work, ou in scourge
u w. in cwi, o in sow, oe in ẅ>es, ow in
tough, oo in flood, wo in firo-
pence; in conjunction with w, o
in owe
§ 9. There are two classes of vowels : open and stopped. Open vowels are
those which have a full uninterrupted sound. Stopped vowels are those the
sound of which is interrupted or stopped by a succeeding consonant. With the
exception of ö, which has no corresponding stopped sound in English, the
vowels may be arranged in pairs ; thus : —
Open ... ŵ cool ... 5 more ... 6 north... â far ... ê there .
Stopped., ẁ cook... ... o not ... a fat ... e then .
l pique ,
i pick ,
. û curve
. u cut
§ 10. Of these vowels ô is the most open, and î the most confined ; ŵ partakes
most of the labial character, and û most of the guttural; î requires the greatest
cifort in pronouncing it, and û the least, the organs when m a state of rest
* In the previous edition of this Dictionary, the characters
äêíöüẅ, äëîöüẁ, ô, aiou
were employed to represent the vowels where the following are now used —
â ê î ô û ŵ, a e i o u ẁ, ô, ä í ö ü
The present plan has the technical advantage of necessitating the use of fewer ac-
cented letters, and those used are available for other purposes The letters a, e, i, o, u,
too are used in it to represent their usual sounds, while the diaeresis does not un-
uaturally suggest the complex nature of the diphthongs which it marks (§15).
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 7
being in the position required for pronouncing it : hence û is not unfitly called
the natural vowel.
§ 11. The vowel 5 is nearly allied to ŵ ; but the passage at the lips is more
confined in the latter, ê and î have a similar resemblance, the passage between
the tongue and the palate being more contracted in pronouncing î.
§ 12. In pronouncing ŵ and o, the interior of the mouth is in just the same
state as in pronouncing â and ô, but the lips are brought closer together. The
French u and eux, which so much puzzle Englishmen, bear the same relation,
the former to î, and the latter to ê or perhaps to Û,
§ 18. The vowel a, as it is usually pronounced by Englishmen, is not the
exact correllative of â, but rather of a peculiar pronunciation of the Welsh long
a heard in Montgomeryshire, and intermediate betweeií â and ê.
§ 14. Orthoepists differ much in their opinions as to the vowel sounds, and as
to the relations of those sounds to each other. Their disagreement very frequently
arises from the fact that the sounds of the different pairs are often represented
by diffei'ent letters. Thus, the relationship between ô and o, is often lost sight
of when they are respectively represented by aw and o, as in bawl and not; but
it is quickly recognized when both sounds are represented by the same letters,
as in the words north and not, walnut and loallet, quarter and quality. Under
these circumstances an error of an opposite nature is often committed. Reid,
for instance, makes no distinction between the open vowel sounds represented by
a in the words quarter, squall, and walnut, and the stopped sounds represented
by the same letter in quality,- squat, and wallet, and in many other similar cases
in which the distinction is marked by Smart, Walker, Knowles, Sheridan, Wor-
cester, and other authorities. Craig pretty nearly coincides with him, but he
distinguishes between the sound of a m squat and that of a in wattle where no
difference exists. The sounds ê and e, and î and i are for the same reason liable
to be improperly classified.
DIPHTHONGS.
§ 15. When two vowels coalesce, and are sounded together in one syllable, the
combination is called a diphthong. There are six diphthongs (§27), which will
be thus represented here: — ä, i', ö, ü, 6î, ûŵ (§8, note). Four of them are the
names of four letters usually supposed to represent so many simple sounds.
§ 16. (1.) ä is represented by a in mate, aim pail, ei'm eight, ay in pay, au in
gauge, ea in great, ao in gaol, ey in survey. This diphthong is by English
orthoepists generally, treated of as a simple sound. The distinction they
make between stayer (one who stays) and stare (to gaze), is simply making
one a word of two syllables and the other a word of one syllable. The sound î,
however, is heard in stayer as in stay, while it is not in words like stare, Jlare,
stair, ware, and other syllables ending in air and are. This diphthong is a
compound of a in mare, or e in there, and e in me, or ê, î, in the foregoing list,
and is not identical with a (ê) in mare. The sound ê is found only before K,
and in that position it is in pronouncing dictionaries confounded with the
diphthong ä.
§ 17. (2.) l is represented by i'mfine, ei in height, ie in hie, uy in buy, eye in eye,
y in shy, ye in lye. It is said to be compounded of â î, but it may be questioned
whether û î are not its true components. For instance, the word pine seems
compounded rather of pu in purse, and ine in machine, than of pa in path,
and ine.
§ 18. (3.) o\ like ä, is considered a simple sound. It is represented by o in note,
oa in boat, oe in toe, on in soul, ow in tow, eau in beau, ew in sew, oo in brooch.
The interjection 0 and the verb owe are by Englishmen correctly pronounced
alike. In pronouncing these words, there certainly is a change in the position
of the organs. That change, if carefully examined will be found the same as
would be required to pronounce ô ŵ (or perhaps ô ŵ) in succession. Of these
sounds the name sound of the English o is formed. Writers on this ~"v
8 ELEMENTARY WJl'NDS
make no distinction between this diphthong and the vowel 5, which Litter is
the same as the long o in French and Welsh. The only difference they notice
between the words moxoer, sower, stower, and more, sore, store, is that they
make the first three to consist of two syllables ; thus, mo-ur, so-ur, sto-ur; and
the last three of one syllable ; thus, mor, sor, stor, or, what is the same thing,
more, sore, store, with the final e silent, and the o long in each case. But it
seems undeniable that there is a difference besides that pointed out by their plan
of pronunciation. The sound ŵ certainly occurs in mower, sower, stower, as
it does in mow, sow, stow ; but it is not heard in more, sore, store. In other
words, the diphthong ö exists in one case, and the long ö in the other. 5, like
ê, occurs only before r.
§ 19. (4.) The diphthong ü is formed of î and ẁ. It is represented by u in muse,
ew in meio, ue in stie, ui in suit, leu in lieu, iew in view, eu in therapeutic, eau
in beauty, ewe in eioe. The long or name sound of the letter u is undoubtedly
a diphthong when preceded by a consonant in the same syllable. When, how-
ever, it commences a syllable, it is by some persons resolved into îẁ, by others
into yŵ, who say an union, an unit, &c, or a union, a unit, &c, according to
the sound they give the letter in question.
§ 20. (ö.) The diphthong ôî is composed of ô î. It is seldom, if ever, represent-
ed by any other letters than oi, as in coin, and oy, as in boy. In lawyer, y is a
consonant, and forms part of the second syllable, aw (ô) being pronounced in
the first.
§ 21. (6.) The diphthong ûŵis represented by oio in cow, ou in bound. It is
supposed to consist of â and vv. As in the case of the diphthong i", this is
questionable. The â, if heard at all, is so very imperfectly formed that it can
scarcely be distinguished from û : û and ŵ are here considered the elements of
this diphthong.
§ 22. The influence of accent on unaccented vowels and diphthongs is worthy
of notice. Accent not only affects the syllable on which the stress is laid, but
by rendering that syllable more distinct, it necessarily occasions more or less
obscurity in the unaccented syllables of the word. This will appear on com-
paring the vowels in the following words, in each of which the same vowel
occurs twice: — afar (â-fâr'), extend (eks-tend'). repeat (rî-pit'), hangman
(hang'man), tenets (ten'ets), feasibly (f î'zî-blî). This effect of the accent is
particularly observable in words having o unaccented, which in many cases
might be marked indifferently u or o ; as in compel. Often, too, the same word
has u or o according as the word is used colloquially or otherwise. In the
pronunciation of Scripture proper names and in solemn discourse in general,
the unaccented vowels are sounded more distinctly. Diphthongs under this
secondary influence of the accent are often compressed into simple sounds ; as, at
into e in again, and 'i in combine into î in combination. The i in this "last word
would by some orthoepists be marked i, but this arises from the error not
unfrequently fallen into of confounding an unaccented open vowel with its relative
stopped sound. A similar error is observable in such words as delicate, the
last syllable of which is sometimes marked ket. // following an accented
syllable is subject to the influence referred to; as Wrexham, Durham, in which
h cannot be produced without an effort. Instances of the different opinions
formed of sounds thus obscured occur in the words orange and villain, in the
former of which the a is resolved into i by Walker, e by Smart, and a by
Knowles, in the latter ai (equal to ii). is pronounced i by Walker and Smart,
and e by Knowles. The e in barrel is marked i by Walker, Sheridan, and
Craig, and e by Smart and Reid. Some of the phonographers would in the
three words resolve the unaecented vowel into u. According to Latham, there
is a difference in spelling only between the words pitted said pitied: an opinion
of doubtfnl accuracy.
OF THE ENGLISH LANGUAGE.
"k" OBSCURE AND "h".
§ 23. These sounds are classed with the consonants. There is, however, an
ambiguity in their character which renders a separate notice of them desirable.
§ 24. The sound h is a simple aspiration or whisper. It is essentially distinct
from the vowels ; but in uttering it, there does not appear to be any contact or
contraction of the organs, which is a leading characteristic of the consonants.
It is uniformly represented by the same letter ; but the letter is sometimes found
in the written word when the sound is not heard in the spoken ; as in hour,
honour, honest; and it is often used with another letter to represent a sound
quite distinct from h; as th in this, 'ah in cough, ]w in physic, sh in show.
§ 25. The letter r has two distinctly different sounds in English. When
beginning a syllable, its sound well serves to convey the ideas expressed by the
words rough, rigid, rugged, rude. When it is preceded by an open vowel in
the same syllable, it has an obscure sound partaking largely of the nature of a
vowel, and it is by some speakers incorrectly pronounced like â; farther and
father, for instance, being by such persons pronounced alike : a high authority
has sanctioned this grave impropriety. This sound, which may be termed R
obscure, is represented by r in fur, rr in err, rrh in myrrh.
§ 26. When e obscure is preceded by î or \v, the sound of û is heard in con-
nection with r; fear, poor, being pronounced fîÛR, pŵÛR. It is questionable,
however, whether the û precedes the r, or whether both are sounded together.
When r is preceded by ê and 5, these sounds contrasting less with the û, the û
is more obscured ; and after â and ô, the û is scarcely distinguishable, if heard
at all ; as in farm, form. The vowels â, 8, and û seem almost modified by R, as
some of the French vowels are by the nasal n. In words like payer, flayer,
mower, and stower, the diphthongal sounds ii and ö, terminating respectively in
î and ŵ, are heard before ûr, which constituting a separate syllable, these
words are dissyllables : but in words like pair, flare, more, and store, having
the same final sound as those in the first-named series, the simple vowels ê and
ö are heard, and the words are monosyllables. Prayer, a supplication, is a
word of one syllable, and pronounced preÛR; prayer, one who prays, has the
diphthongal ä, and is pronounced prä'-ÛR, the û being more distinct on account
of its being preceded by ii (e i). All the other vowels flow easily into R, if
followed by that sound ; as in lord, far, curd. Indeed û does not exist in English,
except as an element of the diphthong i' mflne and ûŵ in cow, and when followed
by R, or united with it ; for, as said before, the two sounds seem to be pro-
nounced together. In the word murmur for instance, the tongue is kept curved
upwards from first to last, before the m is pronounced, and after the sound has
ceased; but in pronouncing or and âr, the vowels in which coalesce easily with
R, there is a sinking of the lower jaw, which brings the tongue a little farther
from the palate, as will be observed in the first syllable of former anà. farmer,
which motion is not observable in murmur and the like. In the long syllables
like curd, the R is continuous as well as the Û.
§ 27. It has been said (§15) that the number of English diphthongs is six.
The assertion requires qualification. If û and R are pronounced consecutively,
it is obvious that in words like fear (f îûr), poor (pŵûr), mare (mêûr), store
(stöûr), four other diphthongs occur; for these words are monosyllables and
two vowels coming together in the same syllable form a diphthong. On the
same grounds, triphthongs must exist in fire (fûîûr), flour (flûŵûr), pure
(pîŵûr), or these words must be dissyllables.
§ 28. R obscure does not stop the vowel preceding it, but the vowel often is or
appears to be shorter when followed by an aspirate consonant, and longer when
followed by a vocal consonant, than when not followed by either; as in curse,
ctir, curve; hurt, her, heard.
10 ELEMENTARY SOUKI>S
§ 29. When the letter r, preceded by a long vowel, ends a syllable and is
followed by a vowel, both k and r are heard in the pronunciation; as heariny,
pronounced hîÛR'ring.
§ 30. Orthoepists are divided in their opinions of the sounds of certain vowels
when preceding R in accented syllables. Walker marks the sound represented
by the e in mermaid, i in virtue, and y in myrrh, as if it were identical with that
of e in merry and met; and he distinguishes these sounds from that of u in murder,
hurt. It is generally acknowledged that e, i, and y in mermaid, virtue, myrrh,
are merely different ways of writing the same sound ; but there is an obvious
distinction between that sound and that of e in merry and met. The difference,
however, between that of e in mermaid, and u in murder is not so clear, and it is
questioned by some authorities. In the words mermaid, jir, ferment, myrrh,
and the like, the tongue takes the position requisite to form the R, while the
lips form m and/*, as before noticed with respect to tbe word murmur (§26) ; but in
firry, merry, and the like, the tongue does not assume that; position till the/*
and m are pronounced. The distinction, if any, between er and ur, in mermaid
and murder, or between the words fir and fur, is so slight that writers of the
best authority disregard it.
CONSONANTS.
§ 31. Consonants are generally defined as "letters which cannot be sounded
by themselves," or " cannot be perfectly sounded without the help of a vowel."
These definitions are founded in error; for all the consonants may be pro-
nounced alone. The sounds p, b, t, d, c, and g indeed cannot be continuously
pronounced, either with or without a vowel; because in forming these sounds,
the passage of the breath is perfectly closed. Most, if not all, of the other conso-
nants may be continuously pronounced without a vowel; of which fact any
person may convince himself, by pronouncing words ending in th, s, z, f, as in
month, miss, size, stiff, and dwelling on the last sounds. A familiar instance of
pronouncing a consonant alone is found in the action called hissing, which is
nothing more than a continuous pronunciation of the sound s. The word size
in the above example may be supposed to terminate in a vowel ; but vowels are
here spoken of as sounds, not as letters, and in this case e is mute ; that is, it
has no sound.
§ 32. It must also be remembered that the name of every one of the consonants
contains a vowel ; and a distinction must be made between things so different
as the name and the thing named. The sound s, for instance, though called ess
(es), has no e in it ; but is merely the hissing sound which begins so and termi-
nates miss, and which is quite detached from a vowel in the words scribe and
acts. Not attending to this obvious distinction has been the cause of many
misconceptions with respect to the nature and power of consonants.
§ 33. It is curious to find Englishmen assert that a consonant cannot be pro-
nounced without a vowel, when we find four, five, six, and even seven consonants
in the English language, without an intervening vowel. Examples : —
4 consonants, exclaim, k, s, k, 1
5 „ postscript, s, t, s, k, r
6 „ large spray, R, d, zh, s, p, r
7 „ enlargd screen, r, d, zh, d, s, k, r
7 „ parclid scroll, R, t, sh, t, s, k, r
7 „ filctid strawberries, 1, t, sh, t, s, t, r
§ 34. Not only can consonants be pronounced alone, they in many instances
form distinct syllables in the English language, without the assistance of any
vowel. The e being mute in the last syllable of the words able, trifle, heaven,
rattles, that syllable is in these words destitute of a vowel. Some orthoepists
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 11
mark these as words of one syllables; but general usage, supported by the
authority of those best judges of sound, the poets, is opposed to that view of the
subject.
§ 35. As is the case with vowels, scarcely any of the consonants are uniformly
represented by the same character. An idea of the irregularity of the English
system of orthography, in this respect, may be obtained from the following
illustrations : —
Sound Represented by
Sound
Represented by
P
p in put, pp in stopped, ph in diph-
thong, ph in raspberry*
n
n in jh«, rm in inn
sh
sh in sAaZZ, ch, in chaise, ti in
b
b in had, bb in ebb, pb in cup-
motion, ssi in mission, ce in
board*
ocean, ci in sockd, si in ma/i-
wh
wh in where
sZorc, s in swre, sci in con-
w
w in well, u in quick; in con-
science,- in conjunction with t,
junction with u, o in one
c i nvioloncello, t in nature, ch
m
m in man, mm in rammed
in charge; with k, a» in
f
f in for, ph in physic, ff in off,
anxious
gh in laugh
zh
2 in azure, s in measure, g in
V
v in vow, f in of, u in lieutenant^,
rouge, si in hosier, ssi in ab-
ph in nephew
th in thick, tth in Matthew
scission, zi in brazier; in con-
th
junction with d, y in ja?tt, (/ in
TH
th in this
aff-e (See d)
t
t in ton, din pressed, th in thyme,
1
Z in tei?, Zi in all
tt in butt, z in mezzotinto; in
r
r in row, rh in rhyme, rr in
conjunction with sh, c in ver-
foírr^
micelli, ch in chair
yli
in conjunction with \v, hu in /iw-
d
d in done, dd in add; in con-
j»*ä (yhẁ'mid)
junction with zh.y in jar, g in
V
y in ?/es, i in onion
gin, gg in exaggerate, de in
k
c in caw, & in kill, ch in fo'c&, ch
grandeur, d in verdure, di in
in stomach, q in «m7í, cm in
soldier
quadrille, que in pique; in
s
s in 50, c in ice, ss in miss, z in
conjunction with s, a: in 6o#:
waltz, sc in scene, sch in schism ;
in conjunction with sh, x in
in conjunction with k, a; in^/oa;
anxious
z
2 in zone, s in cries, c in sacrifice
g
g in #/(/, ## in rigged, gh in glwst;
sc in discern, ss in scissors, x
in conjunction with z, a; in
in xebecJc, zz in 6 «22; in con-
exalt
junction with g, a; in example
ng
ng in sZn#, n in m&
§ 86. The consonants are capable of four distinct classifications: —
(1.) They may be classed according to the organs by which they are formed.
1. Those in pronouncing which the lips are used are called labials.
2. Those formed by means of the action of the tongue are called unguals.
The labials are capable of subdivision, into pure labials, p, b, wh, w, and m;
and dento-labials, f and v.
The unguals may be subdivided into dentals, in forming which the tongue
touches or approaches the teeth; they are th and th; dento-palatals, t, d, s, z,
* In the cases of pb in raspberry and cupboard, one consonant only is heard ; each
of the sounds may therefore be said to be represented by pb; or b may be said to be
silent in one word, and p in the other. In such words as manner and sinning, the
vowel in the first syllable is stopped by the consonant that begins the second syllable ;
two consonants are not pronounced.
t Smart attributes the anomalous pronunciation of this word to the practice which
once prevailed of using u and v indifferently in the spelling of words, the gradations
in the corruption from lieutenant being Untenant, livten'ant, livten'ant.
12 ELEMENTARY SOUNDS
and n; palatals, formed near the roof of the mouth, sh, zh, 1, r, yh, and y; and
gutturals, formed in the throat, k, g, and ng.
(2.) They may be classed according to the channel through which the breath
passes in pronouncing them.
1. Those in pronouncing which the breath passes through the mouth are
orals. They are p, b. t, d, k, g, wh, w, f, v, th, th, s, z, sh, zh, 1, r, yh. and y.
2. Those in pronouncing which the breath passes through the nose are nasals.
They are m, n, and ng.
(3.) They may be classed according to the manner of pronouncing them.
1. Those which are incapable of being pronounced continuously, the breath
being stopped in its passage, may be called shut consonants. They are p, b, t,
d, k, and g.
2. Those in pronouncing which the breath passes continuously may be called
open or continuous consonants. Most of them have more or less" of a hissing or
buzzing sound. They are wh, w, f, v, th, th, s, z, sh, zh, 1, r, yh, y, m, n, and
ng.
(4.) The consonants may again be classed into those which are formed with
the vibration in the larynx, and those which are formed without it; that is
those in which the voice is heard, and those in which the breath is heard alone.
They may be distinguished by the terms aspiratv and vocal.
1. The" aspirate consonants are p, t, k, wh, f, th, s, sh, and yh.
2. The vocal consonants are b, d, g, w, v, th, z, zh, 1, r, y, m, n, and ng.
§ 37. The following table exhibits the four systems of classification at one
ORAL.
NASAL.
Shut.
Open.
Open.
Aspirate.
Vocal.
Aspirate.
Vocal.
Vocal.
Labial
Pure Labial
Dento-labial
P
b
wh
w
m
f
V
Dental
Dento-palatal
th
TH
t
d
s
Z
n
Lingual
Palatal
sh
yh
zh
1
r
y
Guttural
k
g
"g
§ 38. Of these sounds, yh, z, zh, are not found in the Welsh language. Wh
and probably sh, sometimes heard in Welsh words, are borrowed from the
English. On the other hand, the Welsh language possesses the aspirates of 1
anil r, in 11 and rh; and an aspirate open oral guttural ch, which has no corre-
sponding vocal in either Welsh or English. Probably the vocal sound in
question did exist at one time in the Welsh language; for where g now dis-
appears in Welsh mutations on account of the absence of this sound (which by
analogy would be the soft mutation of //), a letter found amongst the old
British characters (.tiled ''Coelbren y Beirdd," was used, which is a presump-
tion in favour of the existence of this vocal sound. Aspirating 1 or r, or
pronouncing them forcibly with the breath alone, is the secret of uttering the
Welsh sounds 11 and rh. The idea of the simple character of rh has not
occurred to writers on Welsh grammar ( 1 8Ô0). who uniformly treat of it as a com-
pound of r and h. It is, however, quite distinct from r which is a vocal
consonant, while rh is essentially aspirate.
§ 39. The sound zh never commences a word in English, and in pure English
words never ends a word except in conjunction with d, as in ar/e (iidzh). The
OF THE ENGLISH UNtìUAGE. 13
sound ng also is never found at the commencement of a syllable, which is the
only situation the sound h occupies.
§ 40. All the nasal consonants are vocal* and continuous. The breath passing
through the nose, without the voice, would be either inaudible, or incapable of
variation. In Welsh, however, they are followed by an aspiration ; but thev are
not altered in sound, the voice is not omitted as it is in converting th into th.
Mb, nh, and ngh, used in Welsh, are really compounds of m, n, ng, and h: the
combined sounds are uttered consecutively.
§ 41. All the vocal oral consonants may be considered as compound, inasmuch
as they consist of breath and voice. This is quite evident in th, z, zb, and v,
in which the voice (in the throat) and the breath (in the mouth) are distinctly
audible. In b, d, and g, in which the passage of the breath is stopped, the
voice may be continued for a short time, and heard as a murmur, which ceases
when the breath is allowed to pass. Grammarians who class s as a semi- vowel,
lose sight or are not aware of the distinction between aspirates and vocals.
§ 42. The vocal consonants approach very nearly to vowels in character, which
accounts for their being in some cases capable of forming syllables without the
aid of a vowel. As in other subjects which nature presents for our investiga-
tion, there is here an almost insensible gliding of one class into the other. The
close î, which is the greatest departure from the open ô, is by many considered
identical with y. Again w in wet is considered identical with ẁ (oo in good).
But both these consonants are more compressed than the vowels they so much
resemble, and both are found in words of one syllable followed by the sounds
with which they are said to be identical, as in yeast, wood, while it is generally
admitted that it is impossible to repeat the same sound consecutively in one and
the same syllable. Besides this, w and y, like most of the other consonants, are
capable of being converted into their corresponding aspirates, as in whet, humid
(yhŵ-mid), which is a further reason for classing them with the consonants.
§ 43. It is curious, that this fact has entirely escaped observation.! Walker
says, " The Saxons, as Dr. Lowth observes, placed the h before the w, as htvat :
and this is certainly its true place: for, in the pronunciation of all words begin-
ning with wh, we ought to breathe forcibly before we pronounce the w, as if the
words were written hoo-at, hoo-ile, &c." It is surprising that while thus dis-
cussing the situation of the aspiration, he did not observe that the aspiration is
neither before nor after the sound w, that neither w nor ŵ exists in the sound
wh, which is really a simple aspirate sound, the voice not being heard till the
following vowel is commenced.
* Dr. Latham, indeed, asserts that ng, the only nasal sound he concedes to the
language, is a vowel of a peculiar character, that is a nasal vowel. The propriety of
terming it a vowel depends of course on the meaning attached to the word. He does
not, however, assign any reason for this classification which would not apply to m and
n ; nor does he show why m and n should be classed with his liquids, and ng not.
The three sounds unite with equal readiness with other consonants : some combina-
tions are difficult; angp for instance; but this is not more so than amk. That the three
belong to the same class and are nasals, is obvious ; as the breath in pronouncing each
passes through the nose, which is not the case with any of the other consonants. This
may be readily shown by continuing the pronunciation of any one of the three nasals
after a full inspiration of the breath, when the next act of breathing will be an inspi-
ration; whereas attempting to continue any other consonant that closes the oral pas-
sage, as b, d, g, results in an expiration, shewing that the breath has not passed. His
dictum that sh bears the same relation to s, as f does to p is equally arbitrary, and is
opposed to fact, as will be seen by comparing their characteristics exhibited in table
(§37).
t This opinion of the simple nature of wh and yh was advanced by the writer, in
December, 1849, in a letter in the Athenceum; and it appeared in a reply from a cor-
respondent that the existence of these sounds had been asserted by Mr. Ellis, in his
Essentials of Phonetics, a work the writer had not an opportunity of referring to at the
time of writing these introductory remarks.
14 ELEMENTARY SOUNDS
§ 44. There is an important affinity between the consonants, which ought to be
attended to. Aspirate sounds generally unite more easily with aspirates, and
vocals more readily with vocals, than either do with one of the other class. This
is the case to so great an extent that an aspirate is often in English converted
into a vocal when following a vocal consonant, and vice versa. The letter s, in
the third person singular of verbs, and in the plural of nouns, is pronounced as
s or z, accordingly as it is preceded by an aspirate or a vocal consonant, and
eel in verbs when the e is mute, is subject to the same law. The following are
examples : —
Final consonan
t s and ed pronounced
Final consonant s and ed
pronounced
aspirate.
s and t.
vocal. z an
dd.
top
tops
tops
tub tubs
tubz
rot
rots
rots
load loads
lbdz
book
books
bwks
bag bags
bagz
muff
muffs
muffs
glove gloves
gluvz
miss
missed
mist
seize seized
sizd
walk
walked
wiilkt
wag wagged
wagd
wash
washed
washt
waged waged
wäjd
§ 45. It matters not howthe sound is represented, whether alone, as in k. c,ss, s,
z, sh, or zh , or in combination with another sound, as in ch, g, which are composed
of" tsh, dzh. These compounds also show the operation of the same principle
in themselves as well as in their union with the terminations before mentioned:
x is another instance, which is pronounced ks in execute, gz in example ; never
kz or gs, in the English language at least.
§ 46. Dr. Latham goes so far as to say that it is impossible to pronounce com-
binations of aspirate and vocal (or, as he terms them, sharp and flat) sounds ;
but he does not appear to be aware that all consonants are either aspirate or
vocal, and that r and 1, in particular, are vocal (flat) consonants, having corre-
sponding aspirate (sharp) consonants, though not in the English language. These
vocal sounds (1 and r) are in English often united to aspirate sounds, as, fake,
malt, true. In Welsh, on the contrary, the tendency is to join the aspirate 11
and t, and 1 and d, as in bollt, a bolt, gallt, a cliff, gicallt, hair, gwellt, straw,
gwyllt, wild, hallt, salt, hollt, a slit, mollt, a wether, siollt, a shilling; ffald, a
fold, mold, a mould ; but it would be absurd to argue from this that the vocal
1 and the aspirate t cannot be united.
§ 47. The difficulty is much less when an aspirate consonant follows a vocal
than when it precedes it; and less after some vocal consonants than after others.
Hence, It, rs, mt, ns, ngk, in salt, verse, exempt, once, and ink, are easily pro-
nounced; egs, ads, ebs, would be nearly as easy. Eew Welshmen would find it
an unsurmountable difficulty to pronounce stags with the <? vocal and s aspirate,
which is one of the combinations Dr. Latham considers it impossible to pro-
nounce; and in width, breadth, such a combination as he describes actually does
exist, according to all authorities on the subject the writer has been able to
consult; though witth, bretth, would perhaps be easier.
§ 48. The difficulty of combining consonants of opposite characters, and the
impossibility of pronouncing the same consonant twice consecutively in the same
syllable, account for the different ways of pronouncing, and consequently of
writing, some of the affixes of the English language. When a noun or verb
ends in any one of the sounds s, z, sh, and zh, tìie possessive termination '*, the
plural termination is. and the termination es in the third person singular present
tense of verbs, are pronounced iz. But when the primitive word ends in any
other consonant, there is no vowel in the affix; but the 's or s is pronounced as
s or z accordingly as the primitive word ends in an aspirate or a vocal consonant;
unless, as is sometime* the case, the final consonant of the primitive word under-
goes u change.
OF THE ENGLISH LANGUAGE.
's and es, pronounced iz.
Verb or Noun,
Original form.
Noun Possessive.
Noun Plural.
Third Person Singular
Present Indicative.
race
miss
prize
fish
watch
change
box
race's
miss's
prize's
fish's
watch's
change's
box's
races
misses
prizes
fishes
watches
changes
boxes
races
misses
prizes
fishes
wratches
changes
boxes
s pronounced z, the final sound being vocal.
club
command
dog
seal
fear
club's
command's
dog's
seal's
fear's
clubs
commands
dogs
seals
fears
clubs
commands
dogs
seals
fears
wave
wave's
waves
waves
s pronounced s, final sound being aspirate.
drop
print
stick
drop's
print's
stick's
drops
prints
sticks
drops
prints
sticks
§ 49. Examples might be multiplied as the principle prevails with respect to all
the consonants ; though it may operate in a different manner ; as in words like
knife and mouth, which vocalize the final consonant in the singular word, instead
of aspirating the plural termination; as knives (ni'vz), mouths (iuuvvthz).
Verbs like breathe, wreathe, strive, derived from nouns with aspirate terminations,
seem to be vocalized preparatory to forming the inflections breathes, breathed, &c.
§ 50. Again, when the verb in the infinitive ends in d, or t, the vowel e is heard
in the termination ed in the past tense and past participle, when they are formed
by adding that termination. It is, however, not heard when the verb in the in-
finitive ends in any other consonant, but the d is pronounced t, if the infinitive
ends in an aspirate consonant, though the letter representing the sound is not
altered in spelling the words.
EXAMPLES.
Infinitive.
Past Tense.
Pronunciation.
rent
end
rented
ended
ren'ted
end'ed
warp
talk
press
wash
warped
tallied
pressed
washed
wôrpt
tokt
prest
wosht
ebb
drag
gaze
edge
ebbed
dragged
gazed
edged
ebd
dragd
gazcl
edzhd
§ 51. Words ending in a vowel take the vocal sound in all the above cases; as
sea, possessive seds (siz), plural seas (siz) ; fee, third person singular, present
tense;>/ees (fiz), past tense feed (fid).
KEY TO THE PRONUNCIATION.
Charac-
Examples of the
ters.
sounds.
à
a in path, father
a
a in fat, an
ä
a in fate=e î
b
6 in bad, tub
d
d in done, sad
ê
e in ere, a in fare
e
e in met, end
f
f in for, ff in muff
g
9 jn ÿŵe, <Ẅ
A in had, how
î
i in machine
i
i in /nre, {re
i
i in line—û î
i
j in jWtoe=dzh
A in HẂ, c£ in sick
1
I in Zf«i?, 11 in Ò22
m
«i in man, am
n
n in rea?«(?, in
ng
ng in si'wy, toray
0
o in ore, fore
6
o in oî*ô, aiw in awí
0
o in on, cot
Ö
o in no, ode=o vv
p
j9 in j^i, sup
r
r in row, rù/ẁZ
s
s in so, íAẁ
sh
sA in she, wash
t
t in to, not
th
th in ŵw, pith
th in tfreŵ, breathe
TH
Û
u in cwrve
U
«/ in tip, cut
Ü
u in 7?ìw<e=î ŵ or y vv
V
v in vow, eve
Ŵ
oo in too, ooze
Ẁ
oo in too&, coo&
wh
wh in where, what
w
w in *t?eW, wor&
y
y in yes, yet
z
z in zoree, gaze
zh
z in a.2Mre
'r
r in poor
Corresponding Welsh sound.
a in tad, father ; cas, hateful
a in pan, when ; cant, a hundred
No similar Welsh sound
ò in bwyd, food ; j?aô, pope
d in fZe/7, ten ; tad, father
e in pell, far ; ser, stars
e inpew, head; er, though
ff in ffordd, way ; cy^, a block
fin gallu, power; gwag, empty
in haid, swarm; hawdd, easy
i in ir, juicy ; Ai, she
i in s/cr, sure
ei colloquially in ei, his, her
No similar Welsh sound
c in cof memory ; cnwc, a lump
I in taweZ, calm ; hawl, a claim
m in mm, edge ; mam, mother
n in newydd, new ; ?reaw, a place
ng in ore^eZ, angel
o in modd, manner ; coch, red
No similar Welsh sound
o in ffon, staff; />o£, a pot
No similar Welsh sound
p in pr en, stick; hwp, a push
r in pur, pure; <re/", town
s in gwas, servant ; saith, seven
si in SẀ7ÎC, brisk
t in tore, wave ; at, to
<ŵ in athrist, very sad ; j>eŴ thing
dd in addfwyn, meek ; pridd, earth
like. « in c/?/, tliy
?/ in llyncu, swallow
iw in ŵ'w, colour
finfel, so; ree/, heaven
w in swn, sound
w in cwm, dingle ; wrth, by
chw (in South Wales*) in chwaer, sister
to in y« wyn, white
like t in lor, the Lord
No similar Welsh sound
No similar Welsh sound
No similar Welsh sound
* Dr. Davies, in his learned grammar, published in 1621, notices the substitution
of wh for chw by the inhabitants of South Wales, in the pronunciation of such words
as thwaer, a sister, chwerthin, to laugh, chvxth, sinister, &c, a local peculiarity which
prevails at the present day.
KEY TO THE PRONUNCIATION. 17
The letters ä, 1, ö, ü, and j, representing compound sounds, are used for typo-
graphical convenience. Bearing in mind that the first four stand for the ncane
sounds of the letters, and j for dzh (its usual sound), no error can arise from
their introduction.
At the commencement of a syllahle, ü is by some authorities pronounced yŵ,
by others î ẃ (§19). The use of the adjective a or an before words begin-
ning with this compound sound, is regulated by the opinion the speaker forms
of its elements; as a union (â yŵ'nî-un), or an union (an îŵ'nî-un). When ü
is preceded by h, the compound sound is resolvable into yhŵ or hîŵ (§42).
In these cases ü and hii are used in the Dictionary, and the determination of
the sounds left to the reader's discretion.
No mute or silent letters are used in marking the pronunciation. Thus, fate,
mete, site, pope, tune, rouge, are marked fät, mît, si't, pop, tiin, rvvzh.
When r follows an open vowel in the same syllable, it represents the obscure,
sound R, described in §25, §2fi ; as f ârm=f âRm.
Accented syllables spelt with er, ir, yr (as in the words mercy, fir, myrtle),
and marked ûr in the pronunciation, are by Walker, Sheridan, Knowles, and
others pronounced er, like er in merry, which is undoubtedly an error. Smart
makes a nice distinction between the sound in question and that of ur in fur,
which " delicacies of pronunciation," he remarks, " even the more refined classes
of society" disregard in common words. Worcester observes, that "there is
little or no difference" in the vowel sounds of "her, fir, fur, myrrh." They are
here treated as identical. (See §30.)
The apostrophe (') used before r in the pronunciation implies the presence of
û in conjunction with R obscure, and indicates that the sound ûr does not form
a separate syllable. Poor, pŵ'r, is equivalent to pŵÛR (§26).
The ('), besides its actual office, supplies the place of a hyphen in separating
a word into syllables.
The mark = used in the foregoing table, and in the head-lines of the Dic-
tionary, means, " equivalent to."
ERRORS COMMITTED BY WELSHMEN.
Welshmen are apt to fall into the following errors in pronouncing English
words : —
1. Using ö for ô; as lord, north, ôl, for lord, north, 61 {lord, north, all).
2. Using a for o ; as kwal'î-tî, wasp, for kwol'î-tî, wosp (quality, wasp).
3. Using ê for ä ; as lêt, plên, sen, for lät, plan, s'án {late, plane, sane).
4. Using ö for ö; ar nöt, röz, söp, for nöt, röz, söp {note, rose, soap).
5. Omitting w before ŵ or ẁ ; as ŵm, ẁd, for wŵm, wẁd {womb, wood).
6. Using r instead of r in such words as far, mar, mortar.
7. Putting emphasis on the consonant after a long vowel, instead of on the
vowel, and generally dwelling longer on consonants than Englishmen do : thus
■pvoxioxmcmg finite, mocking, nearly as an Englishman would^/me night, mock king,
with the emphasis on fine and mock.
8. They also have % habit of shortening open vowels, and lengthening stopped
vowels.
IRREGULAKITIES IN ETYMOLOGY.
The irregular formation of plurals of nouns, comparative and superlative
degrees of adjectives, and past tenses and past participles of verbs, are marked
between parentheses after primitive words in the Dictionary. When the regular
inflection is also used, the irregular form is printed in italics.
The regular formations are as follows : —
1. Nouns ending in s, sh, ch, x, and o (not io), take es in the plural. (See §48.)
3. Nouns ending in y preceded by a consonant, change y into ies.
3. Nouns with any other termination take s.
ADJECTIVES.
There are four regular formations of the comparative and superlative degrees
of adjectives.
1. By adding r and st to positives ending in e; as white, whiter, whitest; free,
freer, freest.
2. By omitting y and adding ier and iest to positives ending in y preceded by
a consonant ; as dry, drier, driest.
3. By doubling the final consonant of positives (of one syllable, or accented
on the last syllable) ending in a single consonant preceded by a single
vowel, and adding er and est; as hot, hotter, hottest.
4. By adding er and est in all other cases ; as black, blacker, blackest.
Eegular verbs are those the past tense and past participle of which end in ed.
All others are irregular. For the principles regulating the pronunciation of
some other inflections of regular verbs, see §48 to §51.
There are five conjugations of regular verbs distinguished by the termination
of the infinitive mood. An example of each conjugation is given in the Table,
in which the verbs, be, have, do, will, shall, can, and may, called auxiliaries,
from their being used with other verbs to convey ideas which cannot be other-
wise expressed, are added on account of their frequent occurrence.
1. Verbs ending in e; as love.
2. Verbs ending in a, ch, o, s. sh, x, z ; as vex.
3. Verbs ending in y preceded by a consonant ; as try.
4. Verbs of one syllable, or accented on the last syllable, ending in a single
consonant, preceded by a single vowel ; as ft.
5. Verbs having any terminations other than those enumerated ; as fear.
Be is the only verb that has the hypothetical mood. The past indicative of
other verbs is used instead.
Be and have are used as auxiliaries in all their moods and tenses : be with the
present and past participle, have with the past participle only.
Do, auxiliary, is used in the indicative and imperative moods,'and will, shall,
can, and may in the indicative only, with verbs in the infinitive.
As principal verbs, will is regular, of the 5th conjugation, and do irregular,
having done for its past participle.
pq
W
K
>
O
pq
<
QQ
pq
H
K
>
M
<
M
P
•<
<
P
O
H
<
«4
Í
<
a a a a a a
might
mightea
might
might
might
might
can
canst
can
can
can
can
could
couldst
could
could
could
could
shall
shalt
shall
shall
shall
shall
should
shouldst
should
should
should
should
►4
<
ft
pel
&
a
a
3
will
wilt
will
will
will
will
<n -■§ Tá t3 ;2 T3
o o o o o o
* * £ É * Is
o o o o o ©
^3 T3 T3 ^} T3 T3
T5 HP ^ rÿ I—- r-^J
re ^3 "3 T3 'O TJ
o
o
"3
c
have
hast
has
have
have
have
ptì ^ nd ^ ""ö ""ö
1
i
he
S3
I
ll.af ti
was
wast
were
were
were
were
were
wert
were
were
were
were
-a
,£>
►S
ad
pq
C5
pe
p
a
*
fear
fearest
fears
fear
fear
fear
feared
fearedst
feared
feared
feared
feared
1
1
|
£
fit
fittest
fits
fit
fit
fit
fitted
fittedst
fitted
fitted
fitted
fitted
efl
èë
fcfi
.a
1
epl
5
E"Z'Z bbb
tried
triedst
tried
tried
tried
tried
h
b
3
ri
vex
vexest
vexes
vex
vex
vex
vexed
vexedst
vexed
vexed
vexed
vexed
>
Ö
bfi
~
love
lovest
loves
love
love
love
loved
[ovedst
loved
loved
loved
loved
1
©
bD
.3
o
r3
>
1 <«
ft
lstl
2nd thou
3rd he
1st we
2nd you
3rd they
lstl
2nd thou
3rd he
1st we
2nd you
3rd they
lstl
2nd thou
3rd he
1st we
2nd you
3rd they
B3
W
n
55 .
a
a
Singular
Plural
Singular
Plural
Singular
Plivral
ft.
Í
4
Í
O
o
>
<
' a
<
o
H
a
K
Eh
O
Ph
>
H
pel
a
Ph
6»
g
a
to
a
a
pj
G
H
K
<
P-.
ABBREYIATIONS.-TALPYRI ADAU .
a
... adjective
emu gwan, ansoddmr
ad .
adverb
rhagferf, gorair
c
... conjunction
cyssylltiad
cd .
comparative
degree
gradd gymharol
d
... diminutive
bychamg
diffygiol
def.
defective .
f
. . . feminine
benyiool
cyfryngiad,
i
interjection
°bychiad
n
. . . noun
enw cadam,
sylweddair
P ■
plural
lluosog
PP
... past participle...
cyfraniad gorphenol
pr .
preposition
arddodiad
pn
. . . pronoun
rhagenw
pt .
past tense
amser gorphenol
blaenddodiad
px
... prefix
s
singular .
unig, unigol
sd
. . . superlative
legree
gradd eithafol
V
verb active
and neuter
perioyddiad yweithredol a rhydd
vi
. . . verb neuter or intransitive perwyddiad canolig. perioyddiad
vt .
verb active or transitive
perioyddiad gweithredol
A
Arabic .
Arabaeg
C
Celtic
Celtaeg
D
Dutch .
Isalmaeneg
Da.
Danish
Daeneg
F
French .
Ffrancaeg
G
Greek
Groeg
Ga
Gaelic .
Gaeleg
Ge
German
A Imaeneg
Go
Gothic .
Gothaeg
H
Hebrew
Hebraeg
I
Italian .
Italaeg
Ic
Icelandic
Islandrieg
Ir
Irish
Gwyddelaeg
L
Latin...
Lladin
P
Portuguese
. Portugaeg
Pe
Persian
Persiaeg
S
Anglo- Saxon
Sacsoneg
Sp
Spanish
Yspaeneg
Sw
Swedish .
Svcedaeg
T
Teutonic
Teutonaeg
Tur
Turkish .
Tyrcaeg
ENGLISH-WELSH PRONOUNCING DICTIONARY.
GEIRIADUR CYNANIAETHOL
SEISONEG A CHYMRAEG.
path, fat, êre, met, mâ.rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took ;
ore ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh.
A ansoddair heb un gair Cymraeg yn
■"■' cyfatebiddo. Fe'i cynenir fel ä yn
late, pan byddo'r pwyslais arno, ac fel
a, pan heb y pwyslais. Arferir an o
flaen Uafarsarà ; megys, An owl, An
uncle, An hour ; ac o flaen k, pan bo'r
acen ar yr ail sillaf ; megys, An his-
torical account. Arferir a yn mhob
sefyllfa arall ; megys, A man, A union,
A house. Such a one, y cyfryw un.
A penny a yard, ceiuiog_y_iiaih.
A, kpx, talfyriad o at. To go a-walk-
ing, myned i rodio. A-bed,ary gwely
A-, Ab-, Abs-^?.r, oddi wrth, ymaitlT"
A-, An- px, di-, an-, am-, af-, heb
Aback, a.bak' ad, yn ol, yn wysg y cefn
Abacus, ab'a.kus n, bwrdd cyfrif
Abaddon, a.bad'unn, ydiafol,dinystrydd
Abaft, â.baft' ad, yn oT/wrth y Uyw
Abaisauce, á.bä'sans», ymddarostyngiad
Abalienate, ab.ä'lî.en.ät vt, trosi, arallu
Abalienation, ab.ä.lî.en.ä'shun n, tros-
iad, aralliad
Abandon, â.ban'dun vt, rhoi i fyny,gadael
Abandonment, â.ban'dun.ment re, rhodd-
iad i fyny, gadawiad [i lawr
Abase, á.bäs' vt, darostwng, iselu, taflu
Abasement, â.bäs'ment n, iseliad
Abash, â.bash' vt, cywilyddio
Abashment, â.bash'ment n, cythrudd,
braw; cywilydd; delwad
Abate, â.bät' v, gostwng ; Ueihau ; colli
Abatement, â.bät'ment n, gostyngiad
Abb, ab n, yr edau yng ngwennol gwëydd
Abbacy, a'b'â.sî n, abadaeth
Abbess, ab'es n, abades, penfynaches
Abbey, ab'î n, abatty, mynacblog
Abbot, ab'but n, abad, penfvnach
1
Abbreviate, a.brî'vî.ät ví,byrhau, cwtogi,
talfyru : geirdori
Abbreviation, a.bri.vi.a'shun n, talfyr-
iad ; geirdoriad ; darnair [cwtogwr
Abbreviator, a.brî'vî.ä.tûr n, talfyrydd,
Abbreviature, a.brî'vî.ä.tshûr n, byr-
nod, talfyrnod [hometaidd
Abdest, ab'dest n, puredigaeth Ma-
Abdicate, ab'di.kat vt, gadaw ; rhoi i fyny
Abdication, ab.di.ka'shun n, llysiant ;
ymadawiad, rhoddiad i fyny
Abditive, ab'di.tiv a, a eill ymguddio
Abdomen, ab.dö'men n, bol, ceudod
Abdominal, ab.dom'î.nâTT" Abdominous,
ab.dom'î.nus a, perthynol ir bol
Abduce, ab.diis' vt, tynu ymaith ; neill-
duo, gwahanu [tyniadwy
Abducent, ab-dii'sent a, gwahanadwy ;
Abduction, ab.duk'shun n, tyniad yn ol
Abductor, ab.duk'tur n, treisddygwr
Abecedarian, â.bî.sî.dê'r'î.an n, dysg-
awdwr yr egwyddor ; llythyrenwr
Abecedary, â.bî.sî'dur.î a, egwyddorol
Aberrance, ab.er'ans n, cyfeiliornad,
crwydrad [crwydrol
Aberrant, ab.er'ant a, cyfeiliornus,
Aberration, ab.e.rä'shun n, cyfeiliorn,
gŵyrad [attegu
Abet," â.bet' vt, cefnogi ; cynnorthwyo ;
Abetment, â.bet'ment n, cefnogaeth ,
cynnaliaeth [nogwr
Abettor, â.bet'ûr n, cynnorthwywr ; an-
Abeyance, â.bä'ans n, gorddysgwyliad
Abgregate, ab'grî.gät vt. didoli
Abhor, ab.hôr' vt, ffieiddio, casäu
Abhorrence, ab.hor'ens n, casineb,
ffieiddiad, casäd
Abhorrent, ab.hor'ent a, adgas, ffiaidd
1
ABS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, twk=took ;
Abide, â.b'id' (abode) v, aros, eyfan-
neddu ; goddef. I cannot abide it, nis
gallaf ei oddef [cymhwysder
Ability, â.bil'î.tî n, gallu, nerth, medr ;
Abintestate, ab.in.tes'tät n, etifedd y
neb ag sydd yn marw heb ewyllys
Abject, ab.jekt' vt, bwnv ymaith, gwrthod
Abject, ab jekt a, distadl, gwael
Abjectness, ab'jekt.nes n, gwaeledd,
salwedd; iseledd [rhyddhau
Abjugate, ab'jü.gät vt, gollwng, di-ieuo,
Abjuration, ab.jü.r'á'shun n, ymwadiad,
diofryd ; ymwrthodiad ; anudoniaeth
Abjure, ab.jii'r' vt, gwadu ar lw, rhoi i
fyny, ymwrthod â
Ablactate, ab.lak'tat vt, diddyfnu [iad
Ablactation, ab.lak.ta'shun n, diddyfn-
Ablaqueation, ab.lak.wi.ii'shun n, dad-
briddiad, gwraiddnoethiad [maith
Ablation, abMa'shun n, cymmenad y-
Ablative, ab'la.tiv a, tarddiadol, deilliog
Able, ä'bl a, galluog, medrus, dawnus.
I am able, gallaf, medraf
Ablegate, ab'lî.gât vt, anfon oddi cartref
ar genadwri [medredd
Ableness, ä'bl.nes n, cryfder. nerth ;
Ablepsy, ab'lep.sî n, tywvllni, dallineb
Abligurition, ab.lig.ü.rish'un ft, afrad-
londeb [golchai
Abluent, ab'lü.ent a, golchiadol : n,
Ablution, ab.lii' shun 7t, golchiad ; pur-
edigaeth [diarddelwi
Abnegate, ab'nî.gät vt, nacäu, pallu ;
Abnegation, ab.nî.gä'shun ft, gwadiad,
nacâd, pall [doriad
Abnodation, ab.nö.dä'shun n, ysglin-
Abnormal, ab.nôr'mal a, afreolaidd ;
afluniaidd [anferthweh
Abnormity, ab.nôr'mîtî n, afreolaeth
Aboard, â.bô'rd' ad, arfwrdd,mewrn Hong^
Abode, â.böd' n, annedd, trigfa, cartrehe,
haddef ; arosiad, preswyliad, cartref-
iad : pt & pp. — Abide [argoel
Abodement, á.böd'mtjnt n, rhagarvvydd,
Abolish, â.bol'ish vt, diddymu, dilëu
Abolition, ab.ölish'un n, dilead, di-
ddymiad [ffiaidd
Abominable, â.bom'î.nâ.bl a, adgas, cas,
Abominableness, â.bom'î.nâ.bl.nes n,
adgasrwydd [casäu
Abominate, â.bom'î.nät vt, ffieiddio,
Abomination, á.bom.î.nä'shun n, ffieidd-
dra ; esgymmun-beth ; bryntni
Aboriginal, ab.ö.rij'î.nal a, cyntaf, cys-
__^sefin__ ■ [toi
~*Âborigínes, ab.ö.rij'î.níz np, cynchigol.
Abortion, â.bor'thun n, erthyliad; erthyl
Abortive, a.bor'tiv a, annhymmig, er-
thylog: anifodiog
Abound, â.bûŵnd' vi, cael gwala, meddu
digon ; bod yn lluosog
About, á.bûŵt'^r, perthynol; gerllaw;
yng nghylch, o ddeutu; am; tua: ad,
yn ol, o amgylch. Round about, am-
gylch ogylch. To send round about,
cylchanfon. To spit about, amboeri
Above, a.bnv' pr, uwch, gorawch, uwch
law, uwch ben; ad. fry [gyfaredd
Abracadabra, ab.rfi.ka.dab'ra n, cryd-
Abrade, â.bräd' vt, treulio ymaith,
rhasglio [rhasgliad
Abrasion, a.bra'zhun n, rhwbiad ymaith,
Abreast, â.brest' ad, ochr yn ochr
Abridge, á.brij' vt, talfyru, crynoi
Abridgement, â.brij'ment n, talfyriad
Abroach, â.brb'tsh' ad, ar ollyngiad
Abroad, â.brôd' ad, allan, ar led ; oddi
cartref
Abrogate, ab'rö.gät vt, diddymu, dilëu
Abrogation, ab.rö-gä'shun n, diddymiad
Abrupt, ab.rupt' a, disymmwth, byr-
bwyll; Berth; anamserol [serthedd
Abruptness, ab.rupt'nes n, byrbwylldra;
Abscess, ab'ses n, cornwyd, dargod
Abscind, ab.sind' vt, rhwygo. tori ymaith
Abscission, ab.sizh'un n,rhwygiad, toriad
Abscond, ab.skond' vi, ymguddio, ym-
gelu, llechu, encilio
Absence, ab'sens n, absennoldeb, absen
Absent, ab'sent a, absennol; ar goll;
anystyriol, disylw
Absent, ab.sent' vt, asswyno, absennoli
Absentee, ab.sen.tî' n, ymabsennwr,
anghywlad [wedig
Absinthiated, ab.sin'thî.ä.ted a, chwer-
Absist, ab.sist' vi, peidio
Absolute, ab'sö.lüt a, cwbl, hollol; di-
ammodol; hanfodol; annibynol
Absoluteness, ab'sö.lüt.nes n, diderf'yn-
oldeb, tra-awdurdod, arbenigi-wydd
Absolution, ab.sö.lü'shun n, gollyngiad;
maddeuant [maddeuol
Absolutory, ab.sol'ü.tur.î n, rhyddhaol,
Absolve, ab.zolv' vt, rhyddhau, gollwng ;
maddeu [gwrthun
Absonant, ab'sö.nant a, anghysson,
Absorb, ab.sórb' ẅ, llyncu, sugno, sychu
Absorbent, ab.sôr'bent n, sugnydd,
sychydd: a, sugnol, sychol, llyncol
Absorption, ab.sôrp'shun n, llynciad,
sugniad [ymgadw
Abstain, ab.stän' vi, ymattal; dirwestu;
Abstemious, ab.stî'mî us a, cymmedrol,
sobr, ymattalgar
2
öre ; läte, line, nö. müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. ACC
Abstemiousness, ab.stì'mî.us.nes n,
cymmedroldeb ; ymattaliad
Abstention, ab.sten'shun ?i, gocheliad,
ymogeliad, ymocheliad
Absterge, ab.stûrj' vt, glanhau, sychu
Abstergent, ab.stur jent cs,glanhaol,purol
Abstertion, ab.stûr'shun re, glanhád,
sychiad [attaliad
Abstinence, ab'stî.nens n, dirwest, ym-
Abstinent,ab.stî'nent a, cymmedrol, sobr
Abstract, ab.strakt' vt, neillduo; crynoi,
talfyru [nwysiad: a, dansoddol
Abstract, ab'strakt n, crynodeb, cyn-
Abstraction, ab.strak'sbun n, dansodd-
iad, neillduad ; diystyrwch am y byd
Abstruse, ab.strŵs' a, anamlwg, tywyll;
dyrys; annealladwy [anhawsder
Abstruseness, ab.strẁs'nes n, tywyllni,
Absume, ab.siim' vt, difa, dinystrio
Absurd, ab.sûrd' a, afresymol ; gwrthun ;
ynfyd, ffol
Absurdity, ab.sûr'dî.tî, Absurdness, ab-
sûrd'nes n, afresymoldeb, ynfydrwydd,
ffbledd [amlder, Uawnder
Abundance, a.bun'dans n, digonedd,
Abundant, â.bun'dant a, helaeth, cyf-
lawn, llawn, toreithiog, fflwch
Abuse, â.büs' n, camdriniaeth ; arn-
mharch; difriad; Uygriad; trais
Abuse, a.biiz' vt, cam-arfer, cam-
ddefnyddio; difenwi, difri'o; treisio
Abusive, a.bii'siv a, enllybaidd, tra-
häus, sarhäus [mharch
Abusiveness, a.bii'siv.nes n, enllib, am-
Abnt, â.but' vi, cydio, cyffinio ; cyfarfod
Abutment, â.but'ment n, ffin, cyrfiniad
Abuttals, a.but'alz np, minion, cyffiniau ;
terfynau ; pentanau
Abysm, a.bizm', Abyss, â.bis' n, eigion,
gagendor, anoddyfn
Academian, ak.a.di'mi an, Academic,
ak.a.dem'ik, Academician, ak.a.di-
mish'an, Academist, a.kad'Lmist n,
ysgolhàig, prif ysgolwr, aelod o ryw
brif ysgol [golaidd
Academical, ak.a.dem'i.kal n, prif-ys-
Academy, â.kad.î.mî n, prif ysgol,
athrofa [blaenlìym
tAcanacious, ak.a.na'shus a, pigog,
Acanthus, a.kan'thus n, troed yr arth
Acatalectic, a.kat.a.lek'tik n, gwers
i ddiwall ( [gelaidd, annealladwy
Acataleptic, a.kat.a.lep'tik a, tra dir-
Accede, ak sîd' vi, cytuno, cydsynio
Accelerate, ak.sel'ur.at vt, prysuro,
brysio; ffrystio [uriad, brysiad
Acceleration, ak.sel.u.ra' shun n, prys-
Accend, ak.send' vt, tanio, gosod ar clan
Accension, ak.sen'shun n, taniad, ffagl-
iad, ennyniad
Accent, ak'sent n, acen, pwyslais ar sill
Accent, ak'sent' vt, acenu
Accentuate, ak.sen'tshii.at vt, acenu ;
dynodiacengair [ceniad; acenyddiaeth
Accentuation, ak.sen.tshii.a.shun n, a-
Accept, ak.sept' vt, derbyn (yn gym-
meradwy)
Acceptable, ak.sep'ta.bl a, derbyniol,
cymmeradwy, croesawus, boddlawn
Acceptance, ak.sep'tans n, derbyniad;
tanysgrifeniad ; ysgrifenrwym
Acceptation, ak.sep.ta'shun n, cymmer-
iad ; yr ystyr y cymmerir gair ynddo
Acceptation, ak.sep.ti.la'shun n, ma-
ddeuant o ddyled heb dderbyn arian
Access, ak.ses' n, dyfodfa, nesâd, agosiad
Accessible, ak.ses'i.bl a, hygyrch ;
mwynaidd, hawdd nesu ato
Accession, ak.sesk'un «, dyfodiad; y-
chwanegiad
Accessory, ak'ses.ur.i a, cynnorthwyol,
cyfranosol : n, cyfranogwr, cefnogwr
Accidence, ak'si.dens n, mabddysg,
rhaglith, gramadeg
Accident, ak'si.dent n, dygwyddiad,
damwain ; priodolder anhanfodol
Accidental, ak.si.den'tal a, damweiniol
Accipient, ak.sip'yent n, derbyniwr
Accite, ak.s'it' vt, gwysio, dyfynu
Acclaim, a.klam', Acclamation, ak.la-
mä'shun n, bloedd, banllef; moliant,
gorfoledd, uchelglod
Acclamatory, a.klam'a.tur.ia, banllefol;
gorfoleddol [rhiw, gorifyny
Acclivity, a.kliv'i.ti n, esgyniad, gallt,
Accloy,a.klôí'rí,gorlenwi,llaru, diwallu
Accoil, a.koil vi, ymdraflferthu, ffrystio,
ffwdanu; ymwthio [addas
Accommodable, a.kom'o.da.bl a, cyf-
Accommodate, a.kom'o.dat vt, diwallu ;
cymhwyso: a, addas, cyfaddas
Accommodation, a.kom.o.da'shun n, cyt-
addasiad, cymhwysiad •, diwalliad ;
cymmod; Hetty [cydfynediad
Accompaniment, a.kum'pa.ni.ment «,
Accompany, a.kum'pa.ni vt, cydym-
deithio; hebrwng [cyfranogwr
Accomplice, a.kom'plis n, cyfrinachwr,
Accomplish, a.kom'plish vt, cyflawnu,
cwblhau, gorphen, pei-ffeithio
Accomplished, a.kom'plisht a, perffeith-
lawn; doniog, dawnwych; dillynaidd
Accomplishment, a.kom'plish.ment n,
cwblhàd, cyflawniadj addurn
ACQ path, fat, ére, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, twk=took;
Accompt, a.kuwnt' n, Accomptant, a-
kuvvn'tant n, — Account, Accountant
Accord, a.kord' n, cydfod, cydsyniad ;
bodd: v,cytuno, cyd-weddu,cyd-daro.
According to, yn ol, yn gyfatebol i.
Witb one accord, o unfryd, yn gytûn
Accordance, a.kor'dans w, cydsyniad,
cydweddiad, cytundeb
Accordant, a.kor'dant a, cydsyniol,cy tun
Accorporate, a.kor'po.rat vt, cydgorffori
Accost, a.kost' vt, cyfarch, anerch
Accostable, a.kos 'tâ.bl a, cyfeillgar
Accoucheur, a.kwsh.ur' n, colwynydd
Account, a.kuwnt' vt, cyfrif: n, rhif,
cyfrif; cymmeriad. Accounts,cyfrifon ;
rhifyddiaeth, rhifyddeg. Of no ac-
count, dibarch, dinod. To account
for, rhoddi rheswm am. To give an
account, rhoddi cyfrif
Accountable, a.kihvn'ta.bl n, cyfrifoh
atebol [rhifyddwr
Accountant, a.kiiwn'tant n, cyfrifydd,
Accouple, a.kup'l vt, cyssylltu ; cydio ;
ieuo; cymharu
Accourt, a.ko'rt'vt, croesawu yn garedig
Accoutre, a.kw'tur vt, taelu, tnvsiadu.
arfogi, amwisgo. addurno
Accoutrements, a.kw'tur.ments np, offer,
arfau, taclau, gwisgoedd
Accredit, a.kreii'it vt, coelio, credu
Accretion, a.kri'shun ??.,cyunydd,tyfiant
Accretive, a.kri'tiv a, tyddfol [bach)
Accroach, a.krotsh' vt, tynu (megys â
Accrue, a.krw' vi, chwanegu, tarddu,
deillio, codi [iad
Accubation, ak.ii.ba'shun n, lledorwedd-
Accumbeut, a.kum'bent rt. lledorweddol
Accumulate, a.kii'mu.lat v, casglu,pen-
tyru, tyru, ymbelaethu
Accumulation, a.ku.mu.la'shun n, tyr-
iad, pentyriad, cyflawnder
Accumulative, a.kii'mu.la.tiv a, cyn-
nyrchiol, pentyrol
Accumulator, a.kü'mü.lä.tûr n, caaglwr,
pentyrydd [gofal
Accuracy, ak'u.ra.si n, cywreindeb ;
Accurate, aku.rat a, cywir, celfgar,
gofalus, cywrain
Accurse, a.kurs' vt, melltitbio, rhegu ;
esgymuno ■ [beius
Accusable, a.kii'za.bl a, achwynadwy.
Accusant, a.ku'zant n, cyhuddwr, a-
chwynwr [ cwyn
Accuse, a.kiix' vt, cyhuddo, beio;
achwyn ar
Accuser, a.kii'zur n, cyhuddwr, athrodwr
Accustom, a.kus'tum vt, arfer, ymarier,
cynnefino. Accustomed, arferedig,
cyffredin, defodol
Accustomable, a.kus'tum.a.bl a, defodol,
arferol [cyffredin
Accustomary, a.kus'tum.ur.i a, arferol,
Ace, äs n, nod yr un ; as
Acephalous, â.sef'â.lus a, pen-goll, diben
Acerb, â.sûrb' a, sur, chwerw ; sarig
Acerbate, â.sûr'bät vt, suro, ehwerwi
Acerbity, â.sûr'bî.tî n, surni, chwibledd ;
sai-igrwydd
Acerviite, a.sur'vat vt, crugio, pentyru
Acervation. as.ur.vii'shun n, crugiad
Acescent, â.ses'ent a, surol, chwiblaidd
Acetose, â.sî.tös', Acetous, â.sî'tus a,
egr, chwibl, sur. Acetic acid, sur surig
Ache. äk n, dolur, gwŷn, poen, cur : v,
gwŷnio, poeni [adwy
Achievable, a.tshi'va.bl a, gwneuthur-
Achieve, a.tshiv' vt, cyflawnu, gorphen ;
cwblhau [waith, gorcheat
Achievement, fi.tslnv'ment n, gorchest-
Achor, a'kor n, math o grugdardd
Achromatic, a.kro.mat'ik a, diliwiadol
Acid, as'id o, sur, egr, chwibl : n, suryn
Acidify, â.sid'î.fì, Acidulate, â.sid'ü.llit
vt, suro, chwiblo
Acidity, â.sid'î.tî, Acidness, as'id.nes n,
surni, chwibledd
Acknowledge, ak.nol'ej vt, cydnabod,
cyf'adclef [cydnabyddiaeth
Acknowledgement, ak.nol'ej.ment n,
Acme, ak'mi n, uchradd ; eithaf
Acolothist, a.kol'o.thist n, isweinydd
Aconite, ak o.ni't n, llysiau'r blaidd
Acorn, a'korn n, mesen [seinddysg
Acoustics, a.kuws'tiks np, swniadaeth,
Acquaint, a.kwant' vt, hysbysu, amlygu ;
arfer. Acquainted with, adnabyddus
â ; cynnefin â
Acquaintance, a.kwan'tans n, cyfaill,
cydnabyddiaeth ; cynnefindra
Acquest, a.qwesl'. Acquist, a.kwi.st' /?,
cyrhaeddiad, ennilliad
Acquiesce, ak.wi.e.s' v, ymostwng, ym-
lonyddu; cydsynio, cydsyniad; goddef
Acquiescence, ak.wi.es'ens n, cydsyn-
iad; goddefiad [adwy
Acquirable, a.kwi'r'a.bl a. cyrhaedd-
Accusâtiou, ak.ii.za'shun n, cyhuddiad, I Acquire, a.kwiV vt, cyrhaedd, caffael,
Accusative, a.kii'za.tiv a, cyhuddol
Accusatory, a.ku'za.tur.i
adwy, beius
cael ; casglu, ennill
yhudd- 1 Acquirement, a.kwi'r'ment, Acquisitic
ak.wi.cish'un n, enniUiad
4
öre; läte; line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. AD1
Acquisitive, a.kwiz'Ltiv a, ennilledig
Acquit, a.kwit' vt, rhyddhau, cyfiawn-
hau, gollwng. To acquit of blame,
direio
Acquitment, a.kwit'ment, Acquittal,
a.kwit'al n, rhyddhâd, dieuogiad
Acquittance, a.kwit'ans », rhyddhâd;
ysgrifen rhyddhâd, addefiad o dale-
digaeth
Acre, a'kur n, erw, cyfar
Acreage, a'kur.aj », mesur, maintioli
Acrid, ak'rid a, sur, chwerw, llymsur
Acrimonious, ak.rî.mö'nî.us a, sarig,
sariglym, chwerw edig
Acrimony, ak'n.mun.ira, surni, llymder,
toster; sarigrwydd [archwaeth sur
Acritude, ak'ri.tiid, Acrity, ak'rî.tî n,
Acroamatic, ak-rö.ä.mat'ik a, gor-
ddysgeidiol
Across, a.kros' ad, yn groes, ar draws
Acrostic, a.kros'tik n, penenwad
Act, akt v, gweithio, gweithredu ; chwar-
eu: n, gweithred, gorchwyl; deddf.
A great act, gorchest. A noble act,
rhagorgamp. A wicked act, cyflaflan.
To act vainly, gwageddu
Actinolite, ak.tin'o.lit n, rheiddfaen
Action, ak'shun n, gweithred; cwyn,
cynghaws, hawl, dadl; brwydr, cad
Actionable, ak'shun. â.bl a, cospadwy;
holadwy, dadleuadwy
Active, ak'tiv a, bywiog, gweithgar,
esgud, heinif ; sionc ; gweithredol
Activeness, ak'tiv.nes, Activity, ak.tiv'-
î.ti n, bywiogrwydd, sioncedd
Actor, ak'tur ??, gweithred wr ; chwarëydd
Actress, ak'tres n, ckware'yddes [diau
Actual, ak'tshu.al «, gweithredol, gwir,
Actuary, ak'tshu.ur.i n, ysgrifenydd
Actuate, ak'tshu.at vt, cynhyrfu, cyffröi :
a, cynhyrfiedig
Acuate, ak'ii.at vt, blaenllymu, golymu
Acuity, â.kü'î.tî n, llymder [blaenllym
Aculeate, ak.u'li.at o, pigog, cylynol,
Acumen, a.kii'men n, llymdra : craffder,
synwyr, cyfrwysdra
Acuminate, a.kii'mi.nat vt, blaenllymu,
pigfeinio
Acute, a.kut' a, llym ; synwyrol, deallus ;
cywraiu. Acute accent, acen feinlais
Acuteness, a.kiit'nes n, llymder; syn-
wyroldeb, craifder
Ad-, Ac-, Af-, Ag-, A1-, An-, Ap-, Ar-,
As-, At- px, with, at, i
Adage, ad'äj n, diareb, direb, gwirair
Adagio, â.dä'gî.ö «, gair am amser araf
Adamant , ad' a.mant w,di'emwnt , adamant
Adamantine, ad.â.man'tin a, adamant-
aidd; anhydraidd, caled [hyweddu
Adapt, â.dapt' vt, cymhwyso, addasu,
Adaptation, ad.ap.tä'shun n, cyfaddasiad
Add, ad vi.cynnodi, cyssylltu, chwanegu
Addecimate, a.des'i'.mät vt, degymu
Addeem, a.d'im' vt, tybio, cyfrif; dyfrio
Addendum, a.den'dum (p addenda
a.den'dâ) n, attodiad, atddodiad
Adder, ad'ûr n, neidr, gwiber, sartf.
Adders stone, maen glain
Addible, ad'î.bl a, chwanegadwy
Ad dice, ad'is n, neddyf, bwyell gam
Addict, a.dikt' vt, ymroddi, diofrydu
Addicted, a.dik'ted a, chwannog, ym-
roddgar, tueddol [rwydd
Addictedness, a.dik'ted.nes n, tuedd-
Additament, a.dit'â.ment n, cynnodiad
Addition, a.dish'un n, ycbwanegiad;
attodiaeth [ychwanegol
Additional, a.dish'un.al a, cynnodol,
Addle, ad'l a, gwag, clwc, gorllyd,
Addle-pated, Addle-headed, penwau,
syfrdan, hurt, ft'ol, diymenydd
Address, a.dres' vt, anerch, cyfeirio;
ymosod : n, cyfarchiad ; cyf'arwyddid ;
erf'yniad; medr; deheurwydd
Adduce, a.düs' vt, dwyn ym mlaen
Adducent, a.dii'sent a, attynol
Addulce, a.duls' vt, melysu, pereiddio
Ademption, â.dem'shun n, difeddiad,
dygiad ymaith [ar y chwarenau
Adenography, ad.î.nog'râ.fî n, traith
Adenoid, ad'î.nôîd, Adenose, ad'î.nös
a, chwarenaidd [ineb
Adephagia, ad.î.fä'jî.â », duwies glyth-
Adept, â.dept'?^, celfyddwr ; un hyddysg
Adequate, ad'i.kwat a, cyfartal, cystal,
cymmesur, cyfaddas, digonol
Adequateness, ad'i.kwat.nes n, cyfartal-
wch, addasrwydd [ansawdd
Adfected, ad.fekted a, cymmysg; cyf-
Adhere. ad.hî'r' vi, ymlynu, glynu wrth
Adherence, ad.hî'r'ens n, ymlyniad
Adherent, ad.hî'r'ent a, unol; glynol,
yng nglyn : n, dilynwr, canlynwr, di-
lyniedydd; pleidiwr [gyssylltiad
Adhesion, ad.hi'zhun n, glyniad. ym-
Adhesive,ad.hî'siv a, ymlynol, gafae'lgar
Adhibit, ad.hib'it vt, cymhwyso; defn-
yddio [cymhwysiad
Adhibition, ad.hî.bish'un n, defnydd,
Adhortation, ad.hôr.tä'shun n, cynghor,
annogaeth
Adhortatory, ad.hor'tä.tûr.î a, annogol
Adiaphorous, ad.î.af 'o'.rus a, ammhleid-
ar, ammhleidiol
5
ADU path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, twk=took;
Adiaphory, od.î.af' ur.î n, ammhleidgar-
wch, didueddrwydd
Adieu, â.dü' i, bydd wych ! yn iach !
Adipose, ad'î.pös, Adipous, ad'i.pus a,
seimlyd, tew
Adit, ad'it n, mynedfa dan y ddaiar
Adjacency, a.jä'sen.sî n, agosrwydd
Adjacent, a.jâ'sent a, cyfagos. ger Haw
Adject, a.jekt' vt, cyssylltu, ychwanegu
Adjection, a.jek'shun n, cynnodiad;
ychwanegiad [soddair
Adjective, aj'ek.tiv n, enw gwan, an-
Adjoin, a.jôîn vt, cydio, cyssylltu, uno
Adjoining, a.jôî'ning a, yn ymyl, cy-
nghyffwrdd, nesaf
Adjourn, a'jûrn vt, gohirio, oedi[oediad
Adjournment, a.jûrn'ment n, gohiriad,
Adjudge, a.juj' vt, dyfarnu, barnu
Adjudicate, a.jii'di.kat vt, barnu, dyfarnu
Adjugate, aj'ü.gät vt, ieuo wrth
Adjunct, aj'ungkt n, attodiad [cydiad
Adjunction, a jungk'sbun n, cyssylìtiad,
Adj urate, aj'ü.rät vt, cynnorthwyo
Adjuration, aj.ü.rä'shun n, tyngediad
Adjure, a.jü'r' vt, tyngedu [trefnu
Adjust, a.just' vt, cymbwyso, addasu
Adjustment, a.just'nient n, addasiad,
trefniad, uniawniad [^cynnorthwyoí
Adjutant, aj'ü.tant n, is-gadben: a
Adjute, a.jiit' vt, cynnorthwyo, helpu
Adjutor, a.jü'tûr n, cynnortbwywr
Adjutory, aj u.tur.i a, cynnorthwyol
Adlegation, ad.lî.gä'shun n, cynghen-
adaeth [mesnriad
Admeasurement, ad.mezh'ur.ment n,
Administerjad.min'is.tùrr^gwt-inyddu;
dirprwyo [gweinyddiaeth
Administration, ad.min.is.trä'shun n,
Administrator, ad.min'is.trä.tûr n,
gweinyddwr
Administratorship, ad.min'is.trä.túr-
ship n, swydd weinyddol
Administratrix, ad.min.'is.tra.triks n,
gweinyddes [da; rhagorol
Admirable, ad'mî.râ.bl a, rhyfeddol
Admiral, ad'mî.ral n, llyngesydd, llyng-
eswr [môr-lywiant
Admiralty, ad'mî.ral.tî n, môr-lŷs,
Admiration, ad.mî.rä'shun n, rbyfeddod,
syndod ; hoffder. Note of admiration
( ! ) rhyfeddnod [hoffi
Admire, ad.mî'r'wí, rhyfeddu, mawrygu ;
Admirer, ad.m'i'r'ûr n, mawrygwr;
serchwr, carwr [goddefadwy
Admissible, ad.mis'î.bl a, derbyniadwy ;
Admission, ad.mish'un n, derbyniad
caniatâd, addefiad
Admit, ad.mit' vt, derbyn; caniatäu,
goddef, addef [addefiad
Admittance, ad.mit'ans n, derbyniad;
Admix, ad.miks' vt. cymmysgu
Admixture, ad.miks'tshur n, cymmysg-
iad; cymmysgedd
Admonish, ad.mon'ish vt, rhybuddio;
ceryddu, cynghori; dwyn ar gof
Admonition, ad.mö.nish'un n, rhybudd,
cynghor, cerydd [iol
Admonitory, ad.mon'î.tur.î a, rhybudd-
Admove, ad.mwv' vt, nesu, dynesu
Adnoun, ad'nûŵn n , ansoddair, enw gwan
Ado, â.dẃ' n, trafferth, cynhwrf, terfysg
Adolescence, ad.ö.les'ens n, blodau
ieuenctyd; ieuenctyd [iaurcwsg
Adonis, â.dö'nis ìi, blodau'r gwvnt, llys-
Adopt, â.dopt't'í, mabwysiadu [mabwys
Adoption, â.dop'shun n, mabwysiad,
Adoptive, â.dop tiv a, mabwysaidd
Adorable, â.dô'r'â.bl a, addoladwy,
parchadwy, [parch, anrhydedd
Adoration, ad.ö.rä'snun n, addoliad;
Adore, â.dô'r' vt, addoli ; caru ; mawrhau,
anrhydeddu [trwsio
Adorn, â.dôrn' vt. addurno, harddu,
Adornment, â.dôrn'ment n, addurniad
Adown, â.dúẃn' ad, i lawr, i waered
Adread, â.dred' ad, yn ofnus, yn ofnog
Adrift, â.drift' ad, gvda'r dwfr, gj'da'r
llif [hyfedr
Adroit, a.drôît' a, medrus, deheu, hylaw,
Adroitness, a.drôít'nes n, medrusrwydd,
livlawder, [benthycol
Adscititious, ad.si.tish'us a, ffugiol,
Adstriction, ad.strik'shun n, cydglym-
iad, cydrwvmiad [truth
Adulation, aj.ü.lä'shun n, gweniaith,
Adulator, aj'ü.lä.tur n, gwenieithwr,
truthiwr [truthgar
Adulatory, aj'ü.lä.tur.î a, gwenieithus,
Adult, â.dult' n, un mewn oedran : a,
cyfandwf, mewn oedran
Adulterate, â.dul'tur.ät v, Hygru, cym-
mysgu ; rhithio : a, halogedig, cym-
mysgedig ; ffugiol [iad ; cymmysgiad
Adulteration, â.dul.tu.rä'shun n, Hygr-
Adulterer, â.dul'tur.ûr n, godinebwr
Adulteress, â.dul'tur'es n, godineb-
wraig. godinebes, putain
Adulterine, â.dul'tur.i'n n, bastardd
Adulterous, â.dul'tur.us a, godinebus,
puteiniol, puteinig [dra
Adultery, á.dul'tur.î n, godineb, putein-
Adumbrate, ad.um'brät vt, cysgodi ;
braslunio [odiad
Adumbration, ad.uin.brä'f-hun n, vj&g-
6
öre; läte; line, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh.
AFF
Adunation, ad.ii.nä'shun n, underlined,
under [iad, gŵyrnì
Aduneity, â.dun'sî.tî n, camedd, erym-
Aduncous, a.dung'kus, Adunque, â-
dungk' a, gŵyream
Adure, â.dü'r' vt, "deifio, golosgi, crasu
Adust, â.dust' a, golosgedig, eras
Adustible, â.dus'tî.bl a, hylosg, llosg-
advvy [deifiad
Adustion, â.dust'shun n, goddeithiad,
Advance, ad-vans' n, mynediad ; cyn-
nydd : v, myned ym mlaen ; dyrchafu ;
gwelläu; cynnyg, gosod allan; talu
yni mlaen Haw, rhagdalu. Advanced
in years, oedranus, hen. Advance-
guard, y fyddin flaen, cynnhorf
Advancement, ad.vans'ment n, dyrchaf-
iad, gwelliant
Advantage, ad.van'taj n, budd, lies,
mael, elw, mantais ; goruchafiaeth ;
blaenafiaeth : vt, llesäu, manteisio
Advantageous, ad.van.ta'jus a, buddiol,
llesol [buddioldeb, llesoldeb
Advantageousness, ad.van.ta'jus.nes n,
Advectitious, ad.vek.tish'us a, tramor
Advene, ad.vin' vi, dyfod at, cyfarfod
Advenient, ad.vi'ni.ent a, dynesol
Advent, ad'vent n, dyfodiad; yr adfent
Adventine, ad.ven'tin, Adventitious, ad-
ven.tish'us, Adventive, ad.ven'tiv a,
damweiniol,arddyfodol ; ammherthyn-
asol [adfent
Adventual, ad.ven'tshii.al a, perthynoli'r
Adventure, ad.ven'tshur n, antur; en-
bydwaith: i;,beiddiol,lyfasu,ymantur
Adventuresome, ad.ven'tshur.sum a,
eofn, dibryder [hy, difygwl
Adventurous, ad.ven'tshii.rus a.anturiol.
Adverb, ad'vurb n, rhagferf, gorair
Adverbial, ad.vur'bi.al a, rhagferfol.
goreiriol [adwy
Adversahle, ad.vûr'sâ-bl a, gwrth wyneb-
Adversaria, ad.vur.sê'r'î.â n, nod-lyfr
Adversary, ad'vur.sur.i n, gwrthwyneb-
wr, gelyn
Adverse, ad'vurs a, adfydig, anffodus,
gwrthwynebus, croes. Adverse party
gwrthblaid. An adverse saying, gom-
medd [drygfyd, ing
Adversity, ad.vûr'sî.tî n, adfyd, cyni,
Advert, ad.vurt' vi, ystyried, dal sylw
Advertence, ad.vur'tens, Advertency,
ad.vur'ten.si n, ystyriaeth, sylwad,
daliad sylw, golygiad ar
Advertise, ad'vur.ti'z vt, hysbysu, cy-
hoeddi, mynegu [bysiad, cyhoeddiad
Advertisement, ad.yortiz.ment n, hys-
Advesperate,ad.ves'pur.äti'z,prydnawnio
Advice, ad.v'is' n, cynghor ; mynegiad ;
hanes [as; ca^
Advisable, ad.v'i'za.bl a, cymhwys, add-
Advisableness, ad.v'i'za.bl.nes n, cy-
mhwysder, addasrwydd
Advise, ad.vi'z' vt, cynghori, annog ;
hysbysu. Ill-advised, annoeth; an-
ystyriol. Well-advised, synwyrol, call ;
pwyllog [yn ystyriol
Advisedly, ad.v'f'zed.li a, yn bwyllog ;
Advocacy, ad'vö.kä.sî, Advocation, ad-
vo.ka'shun n, dadleuyddiaeth, eiriol-
aeth, amddiffyn, arddadl
Advocate, ad'vo.kat n, eiriolwr, am-
ddiffyn wr, dadleuwr, arddadl wr: vt,
eirioíi, dadleu
Advolation, ad.vo.la'shun n, ymdyniad
Advolution, ad.vo.lii'shun n, ymdreigliad
Advoutry, ad.vfiw'tri n, godineb
Advow, ad.vuw' vt, haeru, gwirio
Advowee, ad.vdw.i' n, glwys tadog
Advowson, ad.vuw'sun n, hawl i gyf-
lwyno offeiriad i eglwys
Adze, adz ?z,bwyell,bwyellgam; neddyf
Aerial, ä.î'r'î.al a, awyrol, wybrol; uchel
Aerie, î'r'î n, nyth adar ysglyfeithgar
Aerolite, ê'r'ö.lit n, awyrfaen [olaeth
Aerology, ê'r.ol'ö.jî n, awyrddysg, awyr
Aeromancy, ê'r'ö.man.sî n, awyrgoel
Aerometer, ê'r.om'î.tûr n, awyrbwysai
Aerometry, é'r.om'î.trî n, awyrfeidraeth-
Aeronaut^ ê'r'ö.nôt n, awyrydd, awyr-
deithiwr
Aeroscopy, ê'r.os'kö.pî n, awyrnodiad
Aerostatic, ê'r.os.tat ik a, awyriaethol
Aerostation, ê'r.os.tä'shun n, awyrydd-
iEsthetic, ls-thet'ik a, deiniol [iaeth.
Afar, â.fâr' a, pell, hirbell, anghysbell
Afeard. â.fì'rd' a, brawychus, ofnus
Afer, ä'fûr n, gwynt y deau-orllewin
Affability, af.â.bìl'î.tî, Affableness, af-
â.bl.nes n, mwynder, tiriondeb, hy-
nawsedd [foes
Affable, af'â.bl a, mwyn, addfwyn, hy-
Affabrous, a.f ä'brus a, cvfan, perffaith
Affair, a.fê'r' n. gorchwyl ; achos ;
perwyl. An affair of importance,
mater o bwys
Affear, Affere, a.fîY vt, sicrhau, sefydlu
Affect, a.fekt' n, serch, teimlad ; naws ;
nwyd : vt, cyffroi ; ceisio ; ffuantu
Affectation, af.ek.ta'shun, Affectedness,
a.fek'ted.nes n, cymhendod, mursen-
dod, coegdyb
Affected, a.fek'ted a, coegaidd [gar
Affectins, a.fek'tinoj a, cvnhvrfiol ; rhith-
" 7
AGG path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took ;
Affection, a.fek'shun n, cariad, serch ;
affeithiad, tuedd; clefyd haint
Affectionate, a.fek'shun.at a, serehog,
caruaidd, tyner [ffröus
Affective, a.fek'tiv a, teimladwy, cy-
Affettuoso, a.fet.ü.ö'sö ad, yn dyner a
pheraidd
Affiance, a.f'i'ans «, ymddiried, cred,
goglud : vt, ymddiried, dyweddi'o
Affidation, af.î.dä'shun, Affidature, af'i-
dä.tshûr n, cyfammodiad
Affidavit, af.Lda'vit n, llw cyhoedd
Affiliation, a.fil.î.ä'shun n, mabwysiad
Affinage, af'î.näj n, purad, coethiad
Affined, a.fmd' a, yn perthyn
Affinity, a.fin'î.tî n, perthynas trwy
briodas ; tebygoliaeth
Affirm, a.fûrm vt, haeru ; sicrhau, gwirio
Affirmable, a.fûr'mâ.bl a, haeradwy
Affirmant, a.fûr'mant n, sicrhäwr, honwr
Affirmation, af.ûr.mä'shun n, cadarnhâd
Affirmative, a.fur'ma.tiv n, sicrbaol,
cadarnhaol [cyssylltu
Affix, a.fiks' vt, cydio, sicrhau, hoelio ;
Affix, afiks n, cyssawd, olddodiad
Affiation, a.fiä'shun n, anadliad
Afflict, a.flikt' vt, gofidio, trallodi, drygu
Affliction, a.flik'shun n, cystudd, adfyd
Afflictive, a.flik'tiv a, traílodus, gofidus
Affluence, af'lii.ens n, llawnder, cyfoeth
Affluent, aflii.ent «, goludog, gorlawn
Afflux, afluks, Affluxion, a.fluk'shun
n, llanw, llifeiriad
Afford, a.fö'rd vt, rhoddi, gweini; cpi-
nyrchu; gallu [breinio
Affranchise, a.fi-an'tshiz vt, rhyddhau ;
Affray, a.frä' n, ymryson, terfysg, ym-
ladd : vt, brawychu, dychiynu
Affliction, a.fi-ik'shun n, rhathiad
Affright, a.fr'it', Affrightment, a.fri't'-
ment n, braw, dychnm
Affront, a.frunt' n, sarhâd, anfri, am-
mharch : vt, difri'o, sarhau ; digio
Affrontive, a.frun'tiv «, sarhäus
Affuse, a.fuz' vt, tywallt un peth ar arall
Affusion, a.fu'zhun n, tywalltiad ar beth
Affy, a.f i" vt, dyT\reddi'o ; hyderu
Afield, â.fíld' ad, i'r maes,*yn y maes
Aflat, â.flat' ad, yn wastad
Afloat, â.flöt' a, ar nawf ; yn symmud
Afoot, â.fẁt' ad, ar draed, ar droed
Afore, â.fö'r' pr and ad, rhag, cyn, o
flaen, o'r blaen
Aforehand, a.foVhand ad, ym mlaen
Haw, o'r blaen, rhag Haw
Aforesaid, â.fô'r'sed a, rhagddvwededig,
rhagenwedig. a enwyd ẅ blaen
Aforetime, â.fö'r'tîm ad, o'r blaen. gynt
Afraid, â.fräd' a, dychn'nedig. ofhus. I
am afraid, mae ofh arnaf, ofhaf. To
make one afraid, brawychu un, peri
iddo ofhi, dychrynu
Afresh, â.fresh' a<Z, o'rnewydd, eilwaith,
eto, trachefh
Afront, â.frunt' ad, cyferbyn, o flaen
Aft, aft ad, yn ol, wrth y llyw
After, af 'tûr pr, gwedi, ar ol. After-
birth, olysgar, y brych. After-math,
adladd. After-pains, poenau wedi
esgor. After-wit, olsynw)T. After
this manner, fel hyn. To go after
him, myned ar ei ol, dilyn, canlyn
Afternoon, af.tûr.nŵn' n, echwydd, pryd-
nawn
Afterwards, af 'tur.wurdz ad, gwedi hyny
Aga, ä'gâ n, swyddog milwraidd yn
Nhwrci
Again, â.gen' ad, eilwaith, drachefh, eto,
hefyd. As big again, cymmaint arall,
Over again, o'r newydd. To repeat
again, ailadrodd. To raise or rise
again, adgyfodi
Against, â.genst' pr, erbyn, yn erbyn,
cyferbyn ; rhag-. gwrth-. Against one's
consent, yn groes i ewyllys un: o"i
Agape, â.gäp' ad, yn safnrwth [anfodd
Agaric, ag'a.rik n, madarch
Agast, â.gast' a, syn, brawychus
Agate, ag'ät n, maen muchudd
Age, äj n, oed, oedran; oes, einioes,
hoedl, cenedlaeth. Of age, im ar
hugainoed. Old age, henaint. Persons
of the same age, cyfoedion
Aged, ä'jed a, hen, oedranus. oediog
Agency, ä'jen.sî n, goruchwyhaeth
Agent, ä'jent n, goruchwyliwr, dirprwy ;
. achos [iâ
Aggelation, aj.e.lii'shun n, clynuad yr
Aggeneration, a.jen.u.rä'shun n, cyd- ,
genedliad
Aggerate, aj'ur.ät vt, pentyru [sypio
Agglomerate, a.glom'ur.ät v, pellenu,
Agglutinate, a.glü'tí.nät v, cydlydio
Aggrandise, ag'ran.d'fz vt, urddasu,
anrhydeddu, mawrhau, dyrchafu, codi
Aggrandisement, ag'ran.d'iz.ment n, j
dyrchafiad [herio, cyffroi
Aggravate, ag'ra.vat vt, mwyhâu bai ;
Aggravation, ag.ra.va'shnn n, mwyhâd
bai; cyffroad
Aggregate, ag'rî.gät a, cydgrynöedig,
rhefawl: n, crynoad, cyfanswm: vt.
cydgorlanu; casglu, cynnull [casgliad
Aggregation, agji-ga'shun «, cynnodiad,
8
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; j=dzh. ALE
Aggress, a.gres' vi, dechreu cynhen,
ymosod
Aggression, a.gresh'un n, ymosodiad,
dechreuad cynhen [y gynhen
Aggressor, a.gres'ûr n, ymosodydd, cwd
Aggrievance, a.gri'vans n, gofid, gor-
mes, alaeth [poeni
Aggrieve, a.griv' vt, bhno, gormesu,
Aggroup, a.grŵp' vt, crynoi, cydgasglu
Aghast, â.gast' «, syn, dychrynedig
Agile, aj'il a, ystwyth, esgud, heinyf,
sionc [?i, bywiogrwydd
Agihty, a.jil'î.tî, Agileness, aj'il.nes
Agio, aj'î.b' n, y gwahaniaeth mewn
cyfnewidwriaeth arian tramor
Agist, â.jist' vt, cymmeryd anifeiliaid i
bori ; casglu arian
Agistage, â.jis'täj, Agistment, â.jist'-
ment n, tir porfa [dadleu
Agitate, aj'î.tät vt, cynhyrfu, aflonyddu;
Agitation, aj.î.tä'shun n, cynhyrriad;
aflonyddwch [aflonyddwr
Agitator, aj'î.tä.tur n, C)Tihyrfiwr,
Aglet, ag'let n, pwyntel, olpai
Agminal, ag'mî.nal a, byddinol
Agnail, ag'näl n, corn; ewinor, ewin-
wasg [tad
Agnation, ag.nä'shun n, carenydd o du
Agnition, ag.nish'un n, cydnabyddiaeth
Agnize, ag.n'iz' vt, cydnabod, addef
Agnomination, ag.nom.î.nä'shun n, cyf-
atebiad geiriau
Ago, â.gö' ad, cyn hyn [awyddus
Agog, â.gog' ad, yn chwannog, yn
Agonize, ag'o.niz vi, dirboeni
Agonistes, ag.o.niz'tiz n, ymdrechwi';
cleddyfwr
Agony, ag'ö.nî n, gloes, ing ; ymdrech
Agrarian, â.grê'r'î.an a, arddwriaethol.
maesyddaidd, gwledig [cyfateb
Agree, â.grî' vt, cytivno, heddyehu;
Agreeable, â.grî'â.bl a, cyfatebol;
boddus [rwydd; hyfrydwch
Agreeableness, â.grî'â.bl.nes n, addas-
Agreement, â.gri'ment n, cytundeb,
cyfatebiad
Agrestic, â.gres'tic a, gwledig ; taiogaidd
Agricultural, ag.ri.kul'tshii.ral a, a-
maethyddol [yddiaetb.
Agriculture, ag'ri.kul.tshur n, amaeth-
Agriculturist, ag.ri.kul'tshu.rist n, 11a-
furwr, amaethydd, ffermwr
Aground, â.grûŵnd' ad, ar lawr, ar dir
Ague, a'gii n, y cryd, y deirthion.
Tertian ague, cr}rd tridiau [aidd
Aguish, a'güish a, crydol, crynoi, oer-
Ali. à i. 0 ! och ! aha ! wb
Aha, â.hâ' *, wfft ! ha
Ahead, â.hed' ad, ym mlaen, o flaen
Ajar, â. jâr' ad, banner agored
Aid, äd vt, cynnorthwy, nerthu, helpu
Aid, äd, Aidance, ä'dans n, porth, cy-
mhorth, nawdd
Aidant, ä'dant a, cynnorthwyol
Aid-de-camp, e.du.kong' n, gweinydd
cadflaenwr
Aidless, ädles a, digymhorth, diborth
Ail, äl v, dolurio, poeni, gofidio [us
Ailing, ä'ling a, doluriol, clafaidd, clwyf-
Ailment, äl'ment n, dolar, afiechyd
Aim, äm v, annelu, amcanu, cyfeirio : n,
amcan, cyfeiriad, nod
Air, e'r n, awyr, awel ; dygan, alaw : vt,
awyro, awjTru; twymo, heulo. Air-
built, disail, ffugiol, dychymmygol.
Air-gun, awyrddryll. Air-shaft, my-
nedfa i awyr, mwndwll
Airiness, ê'r'î.nes n, llonder, awynad
Airless, ê'r'les a, di-a%vyr, cauedig
Airüng, ê'r'ling n, coegyn, ysgentyn
Airs, e'rz np, per donau ; coegddulliau
Airy, ê'r'î a, awyrol, awelog ; coegffol
Aisle, i'l n, rhodfa mewn eglwys
Ait, ät n, ynysig mewn afon
Akin, a.kin' a, perthynol [mynor
Alabaster, al'â.bas.tûr n, math o faen
Alack, a.lak', Alackaday, a.lak'a.da i,
och fi ! [rodrwydd
Alacrity, a.lak'ri.ti n, bywiogrwydd, pa-
Alamode, â.lâ.möd' ad, yn ol yr ai-fer
Alarai, â.lârm' vt, dychrynu; galw at
arfau: n, ofh, dychryn; rhybudd,
gwaedd, bloedd [rhybudd
Alarum, â.lar'um n, gwaedd perygl,
Alas, â.ías' i, och ! och fi ! aha !
Alb, alb n, gwenwisg
Albeit, ôl.bî'it c, er, er hyny, anllai, eto
Albion, al'bî.un n, hen enw Prydain
Alcaic, al.ka'ik n, pennill Alcseus
Alcaid, al.kad' n, enw swyddog yr His-
paen [Hispaen
Alcavala, ahkav'a.la n, toll a delir yn yr
Alchemist, al'kem.ist n, un yn hòni y
gall droi meteloedd yn aur, uchfTeryll
Alchemy, al'kem.i n, uchfferylliaeth
Alcohol, al'ko.hol n, gwirf [gwirfiad
Alcohohzation, al.ko.hol.i.za'shun n,
Alcoholize, al'ko.ho.li'z vt, gwirfio
Alcoran, al'ko.ran n, Beibl y Mahomet-
iaid [fwd
Alcove, al-kov' n, ystafell nenfwd, cell-
Alder, óTdûr », gwernen [eddwr
Aldei-man, ôl'dûr.man n. henadur, seii-
Ale, iil n, cwrw. diod. heiddlvn
9
ALL path, fat, êre, met, mâ-rme, pin, ôrb, on, curve, cut, tvv=too, twk=took,
Aleberry, äl'ber.î n, math o ddiod gym-
mysgedig [cwrw
Aleconner, al'kon.ur n, golygwr mesurau
Alectryomancy, a.leck'tn.o.man.si n,
ceiliog-ddewiniaeth
Alegar, al'î.gâr n, cwrw sur
Alehouse, äl'hûŵs (alehouses, äl'hûŵ-
ziz) n, cwrwfdy, diotty, tafarn
Alembic, a.lem'bik «, math o ddystyll-
Alength, â.length' ad, yn ei hyd [lestr
Alert, â.lûrt' a, bywiog, heini. gwyliad-
wrus [hoewder
Alertness, â.lûrt'nes n, bywiogrwydd,
Alewife, äl'wi'f n, tafarnwraig
Alexandrine, al.eg.zan'drin n, Hindi yn
cynnwys deuddeg sill
Alexipharmic, al.eks.i.far'mik. Alex-
iteric, al.eks.i.ter'ik a. eyfareddol rhag
gwenwyn [llythyrenol. alsawdd
Algebra, al'gî.bra n, alsoddeg, rhyfyddeg
Algebraic, al.ji.bra'ik, Algebraical, al-
jî.brä'î.cal a, aJsoddol
AÌgebraist, al'ji.brä.ist n. alsoddegydd
Algid, al'jid a, oerllyd, fferllyd
Algidity.'al.jid'î.tî, Algor, al'gôr n, oer-
fel, oerni, anwyd
Algorithm, algorithm n, rhifyddiaeth
Alias, ii'li.as ad, neu, yn amgen
Alibi, al'î.bî n, lie arall. To prove an
alibi, profi absennoldeb [hyfaeth
Alible, al'i.bl a, maethlawn, maethus.
Alien, ä'lî.en n, allwlad, alltud, estron
Alienable, ä'lî.en.â.bl a, trosglwyddadwy
Alienate, ä'lî.en.ät vt, dyeithro; trosi,
arallu: a, estronol, dyeithr
Alienation, ä.lî.en.ä 'shun n, aralliad,
trosiad, gwerthiad
Alight, â.lì't' vi, disgyn, dyfod i lawr
Ahke, a.l'fk' ad, yn debyg, yn gyffelyb,
unddull, cymmaeth ' [bwyd
Aliment, al'î.ment n, maeth, lluniaeth,
Alimental, al.î.men'tal, Alimonious, al-
î.mö'ni.us a, maethol
Alimony, al'î.mun.î n, maeth; rhan
gwraig wedi ysgar heb achos cyfreith-
lawn
Aliquant, al'i.kwant a, anghydrif
Aliquot, al'i.kwot n, cydnifer
Alish, ii'lish a, cwrwaidd
Alive, a.li'v' a, byw, yn fyw, bywiog, sionc
Alkahest, al'kalhest n, ardnvy th
Alkali, al'ka.li n, gwrthsur
Alkaline, al'ka.lin a, gwrthsuraidd
Alkermes, al.kur'miz n, cyffaith grawn
kermes
All, ôl a, oil, holl, pawb, y cwbl
Allatrate, al'â.trät vt, cyfarth, difrio
Allaudable, a.ló'dâ.bl a, canmoladwy,
gwiwglod, clodwiw
Alay, a.lä' vt, tymheru; cymmysgu;
llinaru: n, adwyn, eymmysgedig ag
un mwy gwertbiawr [deniad, llithiad
Allectation, al.ek.ta'shun n, hudiad,
Allegation, al.î.gä'shun n, haeriad; dadl
Allege, a.lej' vt, hbni, haeru, gwirio
Allegeable, a.lej'â.bl a, traethadwy
Allegiance, a-lí'jî.ans n, fiyddlondeb i'r
llywodraeth [dammegol
Allegorical, aU.gor'i.kal a, arall egol,
Allegory, al'tgor.i n, aralleg, cyflfelyb-
Allegro, al.î'grö a, ynfywiog [iaeth
Alleluja, al.i.lü'yâ it, moliant i Dduw
Alleviate, a.li'vi.at vt, ysgythhau, es-
mwytho, esmwythSu
Alleviation, a.li.vi.a'shun n, ysgafhhfid
Alley, al'i n, rhodfa ; heol gul
AUnallowtide, ól.hal'ö.t'íd n, calan gauaf
Alliance, a. li'ans n. cyt'athrach. cynghrair
Alliciency, a.lish'en.sî n, attyniad. swyn
Allied, a.l'íd' a, cytathrachol, cynghreir-
iol, cyfunedig
Alligation, al.î.gä^shun n, cydglymiad
Alligate, al'î.gät vt, cydglymu
Alligator, al'î.gä.tûr n, crocodil, addanc
Allision, a.lizh'un n, cyd-daro, cyttaro
Alliteration, a.lit.u.rä'shun n, cydlyth-
yreniad [eyd-ddodiad
Allocation, al.o.kii'.shun n, gosodiad,
Allocution, al.o.kii'shun n, cyfarchiad i
arall [rhydd
Allodial, a.lö.'dî.al a, breninol,annibynol,
Allodium, a.lö'dî.um n, rhydd-feddiant
Allonge, a.lunj' n, gwth neu gais ag art
Allot, a. lot' vt, gosod, penodi, cyfranu
Allotment, a.lot'ment n, cyfran, dawg,
darn o dir [t^ng
Allow, a.lûŵ' vt, caniatäu; goddef, gos-
Allowable, a.lûŵ'â.bl a, goddefol, can-
iataol, goddefadwy
Allowance, a.lfuv'ans n, goddefiad ; dogn
Alloy, a.lôí' 11, adwyn o is werth }m gym-
mysgedig ag aur, arian, &c, er eu
ca'ledu : vt, cymmysgu meteloedd
Allubescency, al.ü-bes'en.sî n, parod-
rwydd
Allude, a.liid' vi, cyfeirio, cyffelybu
Alluminate, a.lü'mî.nät vt, addurno,
gwychu [lli^dd
Alluminor, a.lü'mî.nûr n, paentiwr,
Allure, a.lii'r' vt, hudo, denu, lhthio
Allurement, a.lii'r'ment n, hudoliaeth
Allusion, a.lii'zhun n, cyfeiriad; aw-
grym
Allusive, a.lii'siv a cyffelvbol; cvfeiriol
10
ôre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, THis;=j=dzh. AMB
Alluvium, a.lii'vi.um re, ysbwiial agludir
gan ddwfr \_vt, ymgyfathrachu
Ally, a.l'i' n, cynghreiriad ; cyfaill; car:
Almacantar, al.ma.kan'tur re, cylch yn
cyfochroli'r terfyngylch
Almanac, al'ma.nak re, amseroni, dydd-
lyfr. Almanac-maker, amseronydd
Almandine, al'man.di'n re, math o faen
gwerthfawr
Almighty, ôl.mi'tî a, Hollalluog : re, Duw
Almond,* â'mund n, ffrwyth y pren
almon. Almonds of the throat, chwar-
enau y gwddf
Almoner, al'mun.ûr re, elusenwr
Almonry, al'mun.rî, Amry, âm'rî re,
elusenfa
Almost, ôl'möst ad, ym mron, agos,
braidd, o fewn ychydig, prin
Alms, amz re, elusen, cardod, cardawd.
Alms-deeds, elusenau. Alms-house,
elusendy, ysbytty
Aloes, al'oz re, sudd pren alws
Aloetic, al.o.et'ik a, alwsaidd
Aloft, â.loft' ad, yn uchel, fry, i fyny
Alogy, al'ö.jî re, afresymoldeb, ynfyd-
rwydd [ nun
Alone, â.lön' a, imig, unigol, wrtho ei
Along, â.long' ad, ym mlaen; bellach.
Along-side, wrth ochr y Hong
Aloof, â.lŵf' ad, o bell, o hirbell
Alopecy, al'ö.pî.sî re, syrthiad y gwallt
Aloud, â.lûŵd' ad, jn uchel, yn groch
Alpha, al'fâ re, y llythyren gyntaf yn yr
eçwyddor Roeg
Alphabet, al'fâ.bet re, yr egwyddor
Alphabetical, al.fa.bet'i.kal a, egwydd-
Alpine, al'p'in a, mynyddig [oraidd
Already, ol.red'î ad, eisoes, yn barod,
cyn hyn, o'r blaen
Also, ôl'sö c, hefyd, yn yr un modd
Altar, ôl'tûr, re, allor, b^Tdd y cymmun
Altaraçe, ôl'tur.äj re, yr offrwm
Alter, ol'tûr v, newid, arallu
Alterable, ôl'tur.â.bl a, nemdiadwy
Alterant, ôTtur.ant a, new-idiol
Alteration, ôl.tu.rä'shun n, newidiad,
cyfne-nàdiad [gweithio yn raddol
Alterative, ol'tu.ra.tiv re, cyffer yn
Altercate, ôl't ur.kat vi, ymeirio, ymgecru
Altercation, ôl.tûi\kä'shun re, ymryson,
ymddadleuad
Alternate, ôl.tûr'nät a, cylchynol, bob
yn ail : v, newid bob yn ail
Alternation, ôl.túr.nä'shun re, cylchyniad
Alternative, ol.tur'na.tiv re, dewisiad o
un o ddau beth, dewis
Althea, al.thí'â re, prysgen flodeuawl
Although. ôl.THò' ad, er, pe, cyd bo
Altiloquence, al.til o.kwens re, chwydd-
iaith [uchfesuriad
Altimetry, al.tim'î.trî re, uchfeidraeth,
Altisonant, al.tis'ö.nant a, uchelseiniol
Altitude, al'tî.tüd n, uchder, uchelder
Altogether, ôl.tŵ.geTH'ûr ad, yn hollol,
i gyd, yn llwyr, yn gyfan-gwbl
Aludel, ai'ü.del re, math o lestr a arferir
mewn ffeiylhaeth
Alum, al'um re, allawg, alwm
Aluminous, â.lü'mî.nus a, allogaidd, al-
ymaidd [gwenynfa
Alveary, al'vî.ur.î re, gardd wenyn,
Always, oTwaz, ad, yn wastadol, bob
amser sennol Be)
Am, am vi, wyf, ydwyf. (Amser pre-
Amability, ä.mâ.bil'î.tî re, hawddgai-wch,
anwyldeb [yn egn'iol
Amain, â.män' ad, â'r holl egni, yn"lew,
Amalgam, â.mal'gam re, coi-fforiad ad-
wynau [gu adwynau
Amalgamate, â.mal'gâ.mät vt, cymmys-
Amand, â.mand' vt, anfon, gyru ymaith
Amandation, â.man.dä'shun re, cenad-
wriaeth [fenydd geiriau arall
Amanuensis, â.man'ü.en.sis re, ysgri-
Amaranth, am'â.ranth re, blodau ammor,
anfarwaint [aidd
Amaranthine, am.â.ran'thm a, ammor-
Amaritude, â.mar'î.tüd n, chwei-wder
Amass, â.mas' vt, casglu, croni, pentyru
Amassment, â.mas'ment re, pentyriad
Amate, â.mät' vt. dycmynu, arswydo
Amateur, â.mâ.tûr' re, carwr y celfydd-
Amatory, am'â.tur.î a, serchlawn [ydau
Amaurosis, am.ô.rö'sis re, gwendid golwg
Amaze, a.maz' vt, synu, rhyfeddu ; braAV-
ychu, irdangu
Amazement, a.maz'ment re, syndod, ar-
uthredd, braw [garwen
Amazon, am'a.zun n, gwraig ŵaidd,
Ambages, am.bii'jiz re. cylchymadrodd
Ambassador, am.bas'â.dûr re, prif gen-
adwr, negesydd
Ambassage, am'bas.iij re, cenadwri
Amber, am'bûr re, gwefr, elydr
Ambergiis, am'bfu-.gris re, ambyi-
Ambidexter, am-bî.deks'tûr re, un de-
heuig o bob Haw; un dauwynebog;
dyhinm
Ambidextrous, am.bi.deks'trus a, cyf-
lawiog; dauwjmebog
Ambient, am'bî.ent a, amgylchol
Ambigu, am'bî.gü re, dysglaid o gym-
mysgedd dyeitlu- [ aeth ; nrwysder
Ambiguity, am.bî.gü'î.ti re, ammheu-
11
ANA path, fat. ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took;
Ambiguous, am.big'ü.us a, ammhëus;
mwys; arbetrusol
Ambiguousness, am.big'ü.us.nes n, an-
nilysnvydd, mwysder [petrusiaeth
Ambiloquy, am.bil'o.kwi n, annilysiaeth,
Ambiloquous, am.bil'o.kwus a, am-
mheuol, petrusol [iad
Ambit, am bit n, amgylchedd, cylchyn-
Ambition, am.bish'un, Ambitiousness,
am.bish'us.nes n, uchelgais, uchel-
drem [awyddus
Ambitious, am.bish'us a, ucnelfrydig,
Ambitude, am'bî.tüd n, cylch, cwmpas
Amble, am'bl vi, rhygyngu : n, rhygyng-
iad [duwiau
Ambrosia, am.brö'zhî.â n, bwyd y
Ambrosial, am.bro'zln.al a, per, hyfryd;
Ambry, am'brî ??, bwytty. cardotty
Ambulation, am.bü.lä'shun n, rhodiad,
cerddediad [aramredol
Ambulatory, am'bü.lä.tur.î a, rhodianol,
Ambury, amT)u.rî n, dafaden waedlyd
ar geffyl
Ambuscade, am.bus.kad', Ambush, am'-
bwsli n, cynllwyn, cynllwynfa, rhag-
odfa; cadbwll [gwlyb-llosgiad
Ambustion, am.bust'shun n, llosgiad,
Amel, am'el n, arliw, barnais
Amelcorn, am'el.korn n, gwenith Ffreng-
ig [gwelläu
Ameliorate, â.mî'lî.ü.rat vt, diwyllio,
Amen, ä'men' ad, yn wir; boed felly
Amenable, â.mî'nâ.bl a, atebol, cyfrifol
Amenance, am'en.ans n, ymddygiad,
agwedd [ divvy 2Ì0
Amend, â.mend' v, adgyweirio, gwelläu
Amendment, â.mend'ment n, divvygiad.
gwellâd [rwydd
Amends, a.mendz' np, iawn, boddlon-
Amenity, ä.men'î.tî n, hyfrydwch lie
Amerce, â.mîirs' vt, dirwyo
Amercement, â.mûrs'ment n, dirwy,
camhvrw [fawr
Amethyst, am'î.thist n, maen gwerth-
Amiable, ä'mî.â.bl a, hawddgar, pryd-
weddol, serchus [ystinos
Amianthus, am.i.an'thus n, math o faer.
Amicable, am'i.ka.bl a, caredig, hygar,
hvnaws, cyfeiUgar Lg17s
Amice, am'is n, pilyn isaf yr ofl'eren-
Amid, â.mid', Amidst, ft. midst' pr. yng
nghanol, ym mhlith, plith, ym mysg,
rhwng "[warthus
Amiss, â.mLs' ad, ar fai, yn feius, yn
Amission, â.mish'un n, colled, coll. di-
fuddiad
Amit, â.mit' vt. golhvng ymaith
Amity, am'í.tí n, cariad, cyfeillach
Ammonia, a.mö'nî.â n. math o wrthsur
Ammonium, a.mö'nî.ûm n, math o ad-
wyn [rhyfel
Ammunition, am.ü.nish'un n, arhvy
Amnesty, am'nes.ti n, deddf ebargofiad
troseddau
Amomum, â.mö'mum n, math o ffrwyth
Among, â.mung', Amongst, â.mungst'
pr, ym mhhth, ym mysg, rhwng
Amorist, am'ö.ríst n, cariad-fab
Amorous, am'ö-rus a, careugar ; anllad
Amort, â.môrt' a, digalon, trwm, prudd
Amount, â.mûŵnt' n, cyfanswm, swm :
vt, cyrhaedd, cynnyddu. [waith
Amour, ä.mŵ'r' a, anllad, serch, nwyf-
Amove, a.mwv' vt, symmud ; diswyddo
Amphi-, Amj>h- px, yn arwyddo dau
Amphibious, âm.fib'yus a, deu-elfenog,
cyntefin
Amphibology, am.fî.bol'ö.jî n, mwys-
iaith. mwysair [ieithol
Amphibolous, am.fib'ö.lus a, mwys-
Amphisbama, am.fis.bí'nâ n, amwibon
Amphiscii, am.fish'yi- n, trigolion y cylch
poeth ' [reudy. chwareui'a
Amphitheatre, am.fi .thî'â.tûr n, chwa-
Amphora, am'f ü-rá n, math o ddiodlestr
Ample, am 'pi a, helaeth, mawr, eang;
cyflawn [llawnder
Ampleness, am'pl.nes n, helaethder,
Ampliation, am.plí.ä'shun, Amplifica-
tion, am.plif.i.ka'shun n, helaethiad
Amplify, am'pli.fi vt, chwanegu, eangu,
taenu, lledu [eangder
Amplitude, am'plî.tüd n, helaethnvydd,
Amputate, am'pü.tät vt, tori aelod,
amdori [iad
Amputation, am.pü.tä'shun n, amdor-
Amulet, am'ii.let n, swyn-gyfaredd
Amuse, a.miiz' vt, difyru ; hudfoddio
Amusement, a.miiz'ment n. difyrweh,
digrifwch [boddhäus
Amusive, a.mu'siv a, difyrol, hyfryd,
Amygdalate, â.mig'dâ.lät a, almonaidd
An, an a. — A
Anabaptist, an.â.bap'tist «, ail-fedyddiwr
Anacamptic, an.a.kamp'tik a, adlamol,
adlewyrehiol
Anacathartic, an.a.ka.thar'tik n, medd-
yginiaeth gyfogol
Anachorete, an.ak'o.ret, Anachorite, an-
ak'o.r'it n, meudwv [arfrudiaeth
Anachronism, an.ak'ro.nizin n. cam-
Anaclastics. an.a.klas'tiks n, pelldrem-
iaeth [dull Anacreon
Anacreontic, an.ak.ii.ontik a, vn ol
12
ore; late; line, no, miite she,=zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
AN I
Anadiplosis, an.â.dì.plö'sis n, ail-ddybl-
iad; ail-roddiad
Anagogical, an.fi.goj'i.kal a, dirgelaidd
Anagram, an'â.gram n, traws-symmud-
iad Uythyrenau [awduron
Analects, an'a.lekts n, pigion o amryw
Analeptic, an.a.lep'tik a, adferol, cryf-
haol
Analogical, an.â.loj'î.cal, Analogous,
â.nal'ö.gus a, cyfatebol, tebyg
Analogy, â.nal'ö.jî n, cyffelybìad; cy-
fatebiad
Analysis, a.nal'î.sis (analyses, â.nal'î-
sîz) n, dadansoddiad, dadglymiad
Analytic, an.a.lit'ik, Analytical, an.â-
lit'i.kal a, dosranol [dyfynu
Analyze, an'a.l'iz vt, dattod, dansoddi,
Anamorphosis, an.â.môr'fö.sis n, an-
irurfedigaeth
Ananas, â.nä'nas n, afal pinwydden
Anapaest, an'â.pest n, math o fydr cerdd
Anaphora, â.naf'ö.râ n, brawdd-addurn
Anarch, an'ark n, terrysgAvr, anllywod^T
Anarchy, an'ar.ki n, teifysg ; annhrefn,
aflywodraeth , gwrthdeyruedd
Anasarca, an.a.sar'ka n, dyfrglwyf
Anastrophe, â.nas'trö.fì n, newidiad trefh
naturiol geiriau [melltith
Anathema, â.nath'ì.mâ n, esgymmuniad
Anathematize, a.nath'i.ma.tiz vt, es-
gymmuno; rhegu [arlog
Anatocism, a.nat'o.sizm n, llog ar log,
Anatomical, an.a.tom'i.kal a, difyn-
iadol, difynol [difynwi-
Anatomist, â.nat'ö.mist n, difynydd,
Anatomy, â.nat.'ö.mî n, difyniaeth ys-
gerbwd [tors, hynafiaid, teidiau
Ancestor, an'ses.tûi' n, cyndad. Ances-
Ancestral, an'ses.tral a, hynafaidd, cen-
edlawl [gwelygordd
Ancestry, an'ses.tri n, achau, bonedd,
Anchor, ang'kur », angor; vt, angori,
bwrw angor. Anchor-smith, gof an-
gorion [angordreth
Anchorage, ang'ko.raj n, angorfa
Anchoret, ang'ko.ret, Anchorite, ang'
ko.r'it n, meudwy, ancr [bychain
Anchovy, an.tsho'vi n, matla o forbysg
Ancient, än'shent a, hen, hirhoedlogi
oesol: », llumanwr. Ancients, hyn-
afiaid, hynaif, tadau. Ancient of Days
Hen Ddihenydd
Anciently, änshent.lî ad, gynt, yn y
cynfyd [bonedd, achau
Ancientry, än'shen.trî n, hynafiaeth,
Ancillary, an'sil-ur.i a, gwasanaethol
Ankle, ang'kl o, tì'. r, migwi'n
And, and c, a, ac [eglur
Andante, an.dan'tî ad, yn gymmedrol ac
Andiron, an'd'í.ûni n, brigwn, gobed
Androgynal, an.droj'î.nal a, deurywiol
Anecdote, an'ek.dot n, hanesyn, chwedl
Anemography, an.î.mog'râ.fì n, gwynt-
Anemone, â.nem'ö.nî n, llysiau'r gwynt
Anemoscope, a.nem'o.skop n, gAvynt-
fesurydd
Anent, â.nent' ad, gyferbyn, ar gyfer
Aneurism, an'u.rizm n, eangiad rhed-
wely
Anew, â'nü' ad, o'r newydd, eilwaith
Anfractuous, an.frak'tshli.us a, tröedig,
dyrus
Angel, än j el n, angel; cenad; ansawd;
hardd ; hen ddarn o arian gwerth 6s. 8c.
Angehc, an.jel'ik, Angehcal, an.jel'î-
kal a, angylaidd [cerdd
Angelot, anjî.lot n, math o offeryn
Anger, ang'ûr n, dig, digter, gwg, llid :
vt, digio, llidio, anfoddloni
Angiography, an.jî.og'râ.fî n, darluniad
o lestri y coi^fF
Angle, ang'gl n, ongl, congl, cornel,
genwair : vi, genweirio, pysgota
Anglesey, ang'gl.sî n, Mon, Ynys Mon
Anglicise, ang'gh.si'z vt, Seisnigo, troi i'r
Seisoneg
Anghscism, ang'gli.sizm n, Seisnigaeth
Angober, ang'gö.bûr n, math o beran
Angry, ang'grî a, dig, llidiog, digllawn.
To be angry, digio [cystudd
Anguish, ang'gwish n, mg, gloes,dirboen,
Angular, ang'gü.lûr, Angulous, ang'-
gü.lus a, onglog, conglog
Angulated, ang'gü.lä.ted a, ongledig
Angust, ang.gust' a, cul, cyfyng
Angustation, ang.gus.tä'shun n, culni,
cyfjmgder [difryg anadl
Anhelation, an.hî.lä'shun n, dyheuad,
Anhelose, an'hî.lôs a, allan o anadl
Aniented, an'yen.ted a, diddymiedig
Anüity, â.nifî.tî n, gwracheiddrwydd ;
ail fabandod
Animadversion, an.i.mad.vur'shun »,
sylwad, ystyriaeth, beuniadaeth ; cer-
ydd [ol, sylwiadol
Animadversive, an.i.mad.vfu-'siv a, barn-
Animadvert, an.i.mad.vurt' vt, bamu,
sylwi ; ceryddu, beio
Animal, an'î.mal n, anifail, mil, milyn :
a, eneidiol, bywiol, nwyfbl
Animalcule, an.i.mal'kul n, milyn an-
weledig i'r llygad [imalcule
Animalcula, an.i.mal'kii.la np. — An-
13
ANT path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, Orb, on, curve, cut, t\v=too, twkrrtook;
Animality, an.ì.mal'î.tî n, eneidiolrwydd.
bywyd
Animate, an'î.mät a, byw, bywydog:
vt, bywhau, cefnogi, calonogi
Animation, an.î.mä'shun/i, bywhâd,byw ■
iogrwydd [nogaethol
Animative, an'i.ma.tiv a, bywhaol, an-
Animose, an'î.mös a, poethlyd, gwresog
Animosity, an.î.mos'î.tî n, gelyniaeth,
easineb, dygasedd
Aniseed, an'î.sîd n, gwewyrlys, had anis
Anker, ang'kur n, barilan deg galwyn
Ankle, ang'kl n, migwm, fíer, asgwrn y
n%
Annalist, an'al.ist n, hanesydd blynyddol
Annals, an'alz np, blwyddol hanesion
Annats, an'ats np, blaenffhvythau, cyn-
gnwd
Anneal, a.nü' vt, tymheru gwydr; pobi
Annex, a.neks' vt, cyssylltu, cynnodi
Annexion, a.nek'shun, Annexation, an-
ek.sa'shun n, cyssylltiad, cyfrwymiad,
atddodiad [dinystrio
Annihilate, a.n'í'hî.lät vt, diddymu,
Annihilation, a.n'í.hì.lä'shun n, diddym-
iad, diddymiant
Anniversary, an.i.vur'sur'i n, cylchwyl :
a, blynyddol, blwyddol [aidd
Annolis, an'ö.lis n, ymlysgiad Americ-
Annotation, an.ö.tä shun n, nodau eg-
lurhaol, sylwadau [esboniwi
Annotator, an'ö.tä.tûr n, nodiedydd.
Aimounce, a.nûŵns' vt, dadgan,cyhoeddi
Annoy, a.nôî' vt, drygu, niweidio ; bhno
Annoyance, a.nôì'ans n, aflonyddwch,
sarhâd
Annual, an'ü.al a, blynyddol, blwyddol
Annuitant, a.nü'î.tant n, un a hawl
ganddo i dâl blynyddol [blynyddol
Annuity, a.nü'î.tî n, dogn neu dâl
Annul, a.nul' vt, didd)TTiu, dilè'u, dirymu
Annular, an'ü.lûr a, cnvn, modrwyaidd
Annulet, an'ii.let n, modrwyig ; addurn-
gerfiad bychan o gylch colofn arch
Annumerate a.nü'mur.ät vt, rhifo, cyfrif
Annunciate, a.nun'shi.Lit vt, hysbysu,
dwyn cenadwri [archiad
Annunciation, an.un.sî.'á'shun n, cyf-
Anodyne, an'ö.d'ín n, esmwythäydd,
llinarydd : a, esmwythaol, llonyddol
Anoint, â.nôînt' vt, iro, eneinio
Anomalism, a.nom'a.lizm, Anomaly, â-
nom'â.lî 11, anghyfartaledd
Anomalous, â.nom'â.lus a, anghydredol,
direol, afreolaidd
Anomy, an'ö.mî n, anghyfraith, annhrefn
Anon, â.non' ad, yn fyr, yn fuan, yn y man
Anonymous, â.non'î.mus a, anadna-
byddus, dienw
Anorexy, an'o.rek.si n, anchwant at fvvyd
Another, an.uTH'ûr a, arall, un arall,
nid yr un
Ansated, an'sä.ted a, dolenog, carnog
Answer, an'sûr vt, ateb ; cyfateb : n, ateb,
atebiad; dadbrawf
Answerable, an'sûr.â.bl a, atebol, cyfi-ifol
Ant, ant n, morgrugyn, mywionyn
Antagonist, an.ta^'ü.nist n. gw'rthwyn-
ebwr, gwrthblaid [hanol eiriad
Antanaclasis, ant.an.a.kla sis n, gwa-
Antarctic, an.tark'tik a, deheuol. An-
tarctic pole, pegwn y de
Ante- px, cyn, o flaen, rhag- [flaenu
Antecede, an.tî.sîd' v, blaenori, rhag-
Antecedence, an.tî.sî'dens n, blaenafiaeth
Antecedent, an.tî.sî'dent n, rhagflaenor,
blaenor : «, blaenorol, blaenfed
Antechamber, an'tí.tshäm.bur n, rhag-
ystafell [ydd
Antecessor, an.tî.ses'ûr n, rhagarwèin-
Antedate, an'tî.dät vt, rhagddyddio
Antediluvian, an.tî.dî.lu vi.an a, cyn y
dylif. o'r cynfyd [bychan
Antelope, an'tî.löp n, math o garw
Antemeridian, an.ti.mî.rid'yan n, cyn
nawn, bore [y byd
Antemundane, an.tî.mun'dän a, o flaen
Antepast, an'tî.past n, blaenbrawf, byr-
bryd [ond dwy
Antepenult, an.tî.pî.nult' n, y sill olaf
Antepileptic, ant.ep.i.lep'tik a, gwrth-
ddirgrynawl
Anterior, an.tî'r'î.ûr a, blaenorol, cyn
Anteriority, an.tî'r.î.or'î.tî «,blaenoriaeth
Anthem, an 'them n, mawlgan
Anthology, an.thol'ü.jî n, blodeugerdd,
blodeulyfr [ddysg
Anthropology, an.thrö.pol'ö.jî n, difyn-
Anthropophagi, an.thrö.pof â.j î np, bwyt-
awyr dynion [ddysg
Anthroposophy, an.thrö.pos'ö.f 1 n, dynol-
Anthypnotic, an.thip.not'ik a, gwrth-
gysgawl
Anti-, Ant- px, gwrth, yn erbyn
Antic, an'tik a, hen, digrif, gwatwaraidd :
n, ysgentyn, ystumiwr. Antics,
castiau digrif, munudiau
Antichrist, an'ti.knst n, anghrist
Antichristian, an.ti.kris'tshan a, gwrth-
gristiol, anghristaidd
Anticipate, an.tis'î.pät vt, rhagachub,
dysgwyl, blaenbrofi, rhagweled
Anticipation, an.tis.î.pä'shun n, blaen-
brofiad, rhagfwynhad. dvsgwvhad
14
jre ; lüte, line, nö, mute ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. APO
Anticlimax, an.ti.kl'i'maks a, gradd-
ddisgyniad
Anticonvulsive, an.ti.kon.vul'siv a
gwrthddirgrynol
Anticor, an'ti.kor n, clwyf yr ysgyfaint
Antidotal, an'tî.dü.tal a, gwrtliwemvynol
Antidote, an'tî.döt n, meddyginiaeth
rhag gwenwyn, &c. [ynol
Antifebrile, an.ti.feb'ril a, gwrthdwym-
Antilogy, an.til'ö.jî n, gwrthddywed-
iad mewn awdwr [gwrthdeymiol
Antimonarchical, an.tî.mö.nâr'kî.kal a,
Antimony, an'tî.mun.î n, math o adwyn
Antinomian, an.tî.nö'mî.an n, anti-
nomiad, gwrthddeddfiad
Antinomy, an'tî.nö.mî n, gwrthddywed-
iad rhwng dwy ddeddf
Antipathy, an.tip'â.thî n, gwrthnaws;
casineb [gwrth-heintiol
Antipestilential, an.tî.pes.tUen'shal a,
Antiphone, ad.tif'ö.nî n, atebgerdd, ateb-
gân
Antiphrasis, an.tifrâ.sis n, gwrtheiriaid
Antipodes, an.tip'o.diz n, gwrthdraedwyr
Antipope, au'tî.pöp n, gwrthbabydd
Antiquarian, an.tîJcwê'r'î.an, Antiquary,
an.ti.kwe'r.i n, hynafiaeth [ddymu
Antiquate, an'ti.kwiit vt, heneiddio ; di-
Antique, an.tik' a, henaidd, oedranus,
hynod: n, henbeth, gorhenyn, hen-
waith
Antiquity, an.tik 'wî.tî n, hynafiaeth, yr
amser gynt. Antiquities, hvnafiaeth-
au, hynafion [cyhydedd
Antiscii, an.tish'yi" n, trigolion dau du y
Antiscorbutic, an.ti.skor.bu'tik a, da
rhagyllwg
Antiseptic, an.tî.sep'tic n, gwrthfraenol
Antispasmodic, an.ti.spaz.mod'ik a,
gwrthwrystaidd
Anti splenetic, an.ti.splen'i.tik a, da rhag
y ddue^wst [cerdd
Antistrophe, an.tis'trö.fì n, ail Dennill
Antistrumatic, an.ti.strw.mat'ik a, da
rhag y manwynau, gwrthfanwyn
Antithesis, an.tith'î.sis (p antitheses,
an.tith'i.siz) n, cyferbyniaeth
Antitrinitarian, an.tî.trin.î.tê'r'î.an n,
gwrthdrindodiad : a.gwrthdrindodaidd
Antitype, an'tî.fíp n, gwrthhm, gwrth-
gysgod [y frech losg
Antivenereal, an.ti.vLni'r'i.al n, da rhag
Antlers, ant'lûrs np, cyrn y carw
Antceci, an.ti's'i n. gwrthdrigolion
Antonomasia, an.tö.nö.mä'zhí .â n, gwrth-
enwad
Antre, an'tfìr n, ogof, lloches, ffau
Anvil, an'vil n, eingion. Anvil-stock,
cyff eingion
Anxiety, ang.z'i'i.ti, Anxiousness, angk'-
shus.nes n, pryder, gofal, anesmwyth-
der, trymfryd [awyddus
Anxious, angk'skus a, pryderus, gofalus ;
Any, en'î a, un, unrhyw, neb, rhyw,
nebawd, dim
Anywise, en'i.wiz ad, mewn rhyw ddull
Aorist, ä'ö.ristre, enw amser am'mhenodol
Aorta, ä.ôr'tâ n, y rhedwely fawr
Apace, â.päs' ad, yn man, ar ffrwst, ar frys
Apagogical,ap.â.goj'î.kal«,gwyrgyrchîol
Apart, â.pârt ad, o'r neilldu, ar wahan
Apartment, â.pârt'ment n, rhandy, ys-
tafell '
Apathetic, ap.a.thet'ik a, dideimlad
Apathy, ap'â.thî n, annheimlad ; syrthni
Ape, äp n, ab, epa, gwrab; dynwared-
ydd: vt, dynwared, amredu
Apepsy, â.pep'sî n, treuhad, afreolaidd
Aperient, â.pî'r'î.ent a, rhyddhaol
Apertion, â.pûr'shun n, agoriad mynedfa
Aperture, ap'ûr.tshü'r n, Wlch, twll
Apetalous, â.pet'â.lus a, heb ddail blodau
Apex, a'peks (apices) n, blaen, pwynt,
pen, copa, crib
Aphelion, â.fî'lî.un n, y rhan bellaf oddi
wrth yr haul o gylchdro y planed
Aphorism, afo.rizm n, gosodedigaeth,
piif-reol, call-chwedl
Apiarian, a.p'i.ê'r'î.an a, cadwr gwenyn,
gwenynwr
Apiary, ä'pî.ur.î n, gwenynlle, gwenynfa
Apices, ap'i.siz np. — Apex
Apish, ä'pish a, gwrabaidd, dynwaredol,
ffol [digrifwch
Apishness, â'pish.nes n, coegedd, ffol,
Apo-, Ap- px, oddi wrth, ymaith
Aplustre, â.plus'tûr n, math o faner
Apocalypse, a.pok'a.lips n, dadguddiad,
gweledigaeth [guddiadol
Apocalj-ptical, a.pok.a.lip'tLkal a, dad-
Apocope, â.pok'ö.pî n, toriad ymaith y
sill olaf [mhëus
Apocrypha, a.pok'n.fa np, llyfrau am-
Aprocryphal, a.pok'ri.fal a, anawduredig,
ammhëus [osiadol
Apodictical, â.pö.dik'tî-kal a, arddang-
Apodixis, ap.o.dik'sis n, prawf, arddang-
osiad
Apogee, ap'ö.jî n, y rhan bellaf o gylch-
dro yr haul neu blaned oddi wrth y
ddaiar [nod
Apogiatura, â.pö.jî.â.tü'r'â n, addurn-
Apologetical, ap.ol.o.jet'i.kal a,esgnsodol,
ymddiffynol
15
APP path, fat, err, met, iiifi-rine. pin. ôrb, on, curve, cut. t\v=too, twk=took;
Apologist, â.pol'ö.jist n, diheurydd, am-
ddifiynydd
Apologize, a.pol'o.j'iz vi, amddiffyn, di-
henro; esgusodi
Apologue, ap'ö.log a, chwedl, moeswers
Apology, fi.pol'ö.jî n, diffyniad. esgusawd
Apomecometry, ap.ö.mî.ìtom'î.trî n, pell-
fesuriaeth [tynu ymaith llysnafedd
Apophlegmatic, ap.o.fleg.mat'ik a, yn
Apophthegm, ap'ii.them n, doethair, di-
areb [lys mud
Apoplectic, a.po.plek'tik a, o natur par-
Apoplexy, ap'ö.plelt.sî n, parlys mud
Apostacy, â.pos'tâ.sî n, gwrthgiliad.
gwrthgwymp [gwympwr
Apostate, â.pos tät n, gwrthgihwr,gwrth-
Apostatize, a.pos'ta.tiz vi, gwrthgilio
Aposteme, ap os.tim n, math o gomwyd
neu grawniad [casglu
Apostemate, â.pos'tî.mät vi, crawnu,
Apostle, â.pos'l 11, apostol, cenad
Apostleship, â.pos'l.ship n, apostoliaeth
Apostolic, a.pos.tol'ik a, apostolaidd
Apostrophe, â.pos'trö'fî n, sillgoll (')
Apothecary, a.poth'i.kur.i n, cyfferiwr
Apothegm, ap'o.them n, doethair, diareb
Apotheosis, ap.ö.thî'ö.sis n, dwyfgys-
segriad
Apozem, ap'o.zem n, trwyth, isgell, diod
Appal, a.pôT vt, dyehrynu, digaloni, synu
Appalment, a.pôl'ment n, arswyd, braw,
dyddelwad
Apparatus, ap.â.rä'tus (p apparatus)
n, offer, arlwy [engaf
Appanage, ap'â.näj n, tir i'r plant ieu-
Apparel, a.par'el n, dillad, gwisgiad,
trwsiad : vt, dilladu, trwsio, addumo
Apparent, a.pé'r'ent a, ymddangosiadol ;
avnlwg, eglur
Apparition, ap.â.rish'un n, drychiolaeth;
ysbryd; ellyll [iwr
Apj)aritor, a.par'î.tûr n, rhingyll, gwys-
Appay, á\p&' vt. tain, gollwng ymaith
Appeach, a.pitsh' vt, cyhuddo. achwyn,
ceryddn [frawd: vi. appèlio
Appeal, â.pîl' n, appeliad, crychiad am
Appear, a.pfr' vi, ymddangos; bod yn
debyg, dyfod i'r golwg
Appearance, a.pî'r'ans n, ymddangosiad,
golwg, dull, rhith, agwedd, tebygol-
iaeth; cjTchfa
Appease, a.piz' vt, gostegu, dystewi,
dyhuddo [dystewiad
Appeasement, a.piz'ment n, diddigiad.
Appellant, a.pel'ant v, appehwr; beidd-
iwr [i'w erbytt
Appellate, a.pelat w, y neb yr sppelir
Aj)pellation, ap.e.lä'shun n, enwad,
galwad; enw, titl
Appellative, a.pel'a.tiv n, enw cyffredin:
a. enwedigol, galwedigol
Append, a.pend vt, crogi with, cydio;
cymmodi, attodi [attodiad
Appendage, a.pen'daj n, ychwanegiad,
Appendant, a.pen'dant n, cydiad: a,
glynol [attodi
Appendicate, a.pen'di.kiit vt, cyssylltu.
Appendix, a.pen'diks (p appendices, a-
pen'di.siz) n, attodiad. ychwanegiad
Appertain, ap.ûr.tän' w', perthynu. deiryd
Appertinent, a.pûr'tî.nent o, perthynoí
Appetence, ap'î.tens n, awydd, blys
Appetibility, ap.et.î.bil'î.tî n, awydd.
cnwennycholdeb [mono]
Appetible, ap'î.tî.bl a, chwennychol, dy-
Appetite, ap'î.t'it n, awydd; chwant
bwyd, bwydflys [fori, mawrygu
Applaud, a.plôd' vt, canmol, moli. eíod-
Applause, a.ploz' n, clod, canmoliaeth,
moliant
Apple, ap'l n, afal. Apple of the eye,
canwyll llygad. Apple-yard, perllan,
afallach
Applicable, ap'li.ka.bl a, cymhwysiadol
Applicant, ap H.kant n, gofýnwr, "deisyf-
wr; cymhwysydd
Application, ap.h'.ka'shun n, cymhwys-
ìad, eyfaddasiad, cyflead, cais; ym-
road [ymroawl
Applicative, ap'li.ka.tiv a, cyfaddasol;
Apply, a.pli" v, cymhwyso; ymosod,
ymroi [penodi, dogni, penu
Appoint, a.pôînt' vt, gosod, trefnu. nodi,
Appointment, a.pôint'ment n, gosodiad,
trefniad, penodiad; cytundeb
Apportion, a.pö'r'shun vt, dogni, eyfranu
Appose, a.poz' vt, holi, chwiho
Apposite, ap'o.zit a, cymhwysiadol, cyf-
addas [eyfladdiad
Apposition, ap.o.zish'un n, arddodiad;
Appraise, a.praz' vt, prisio, eywerth-
yddio
Appraisement, a.praz'ment n, prisiad
Appreciate, a.pri'shî.ät vt, mawrliau,
gwerthfawrogi ; prisio, iawnbrisio
Apprehend, ap.rî.hend' vt, dirnad ; tybio ;
ofhi ; dal ; cymmeryd i fyny
Apprehension, ap.rî.hen'shun n, am-
gytfred; deall; ofn
Apprehensive, ap.ri.hen'siv a, ofhus,
pryderus; synwyrol
Apprentice, a.pren'tis n, breintwa»,
dv^ciadur, egw^ddorwas: vt^ rhwymo
yn tTcintwaà"
16
ore ; läte, line, nö, müte ; she, zh=.z azure ; thin, thìs ; j=dzh. ARD
Apprenticeship, a.pren'tis.ship n,
iadwriaeth, breintwasaeth
Apprise, a.priz' vt, hysbysu, rhybuddio
Approach, a.prötsh' n, dynesiad, nesâd :
peryglus; afrwydd
vt, dynesu, nesäu [wyaeth
Approbation, a.prö.bä'shun n, cymmerad-
Approof, a.prŵf' n, prawf; cymmerad-
wyad, cymmeradwyaeth
Appropriate, a.prö'prî.ät vt, neillduo
priodoli: a, neillduol; addas, priodol
Appropriation, a.prö.prî.ä'shun n, pri-
odoldeb, cyfaddasiad [derbyniadwy
Approvable, a.prw'va.bl a, profadwy,
Approval, a.prŵ'val, n, cymmeradwy-
aeth, ymfoddlom-wydd mewn peth
Approve, a.prwv' vt, cymmeradwyo;
profi, dangos [ymlynu
Approximate, a.prok'si.mat vi, dynesu,
Approximation, a.prok.suna'shun n,
dynesiad, ymlyniad, nesiad
Appulse, a.puls' n, tarawiad wrth
Appurtenance, a.pîir'tî.nans n, perth-
ynas, darymsawdd. Appurtenances,
perthynolion
Apricot, ap'ri.kot n, bricyllen
April, ä'pnl n, Ebrill, mis Ebrill
Apron, ä'prun, ä'pûrn n, ffedog, arffedog;
barclod, balog [brydlawn
Apropos, ap'rö.pö ad, i'r penvyl; yn
Apsis, ap'sis n, y rhanau hyny raewn
cylchdro planed ag sydd bellaf oddi
wrth, ac agosaf at, yr haul neu'r
ddaiar [mhwys, parod
Apt, apt a, chwannog, hyddysg; cy-
Aptitude, ap'tî.tüd n, cymhwysder;
tueddrwydd [rwydd
Aptness, apt'nes n, addasrwydd ; deheu-
Aptote, ap töt n, sylweddair â dim ond
un terfyniad iddo
Aquafortis, a.kwa.for'tis n, sur blorig
Aquarius, a.kwe'r'i.us n, y Dyfrwr
Aquatic, a.kwat'ik a, dyfrol, dyfrog
Aquavitae, ä.kwâ.vi"tî n, dwfr y bywyd ;
brandi [dyfrffos
Aqueduct, ak'widukt n, dyfriwybr,
Aqueous, ii'kwi.us a, dyfrllyd, dyfraidd
Aquiline, ak'wilin a, eryraidd
Arabic, ar'a.bik a & n, Arabaeg
Arable, ar'â.bl a, arddadwy, aradwy
Araneous, â.rä'nî.us a, fel gwe copyn
Aration, â.rä'shun n, arddwriaeth
Arbalat, âr'bâ.lat, Arbahst, âr'bâ.list n,
bwa croes ; albrys
Arbiter, âr'bî.tûr, Arbitrator, âr'bî-trä-
tùr 7i,dyddiwr.canolwr, cyflafareddwr ;
athrvwynwr; rhaglaw
2
Arbitrariness, âr'bî.trur.î.nes n, traws-
edd, trahäusder [gormesol
Arbitrary, âr'bî.trur.î a, tra-awdurdodol,
Arbitrate, âr'bî.trät v, dyddio, cyflafar-
eddu, bamu rhwng [cyflafaredd
Arbitration, âr.bî.trä'shun n, barn,
Arboreous, är.bö'r'î.us a, gwyddwasg-
Arboret, âr'bö.ret n, manwydden [odol
Arborist, âr'bö.rist n, naturiaethwr coed
Arbour, âr'bûr n, gwasgodfa, deildy
Arbuscle, ar'bus.kl n, manwydden
Arbute, ar'büt n, mefusbren, pren syfi
Arc, ark n, bwa, arch
Arcade, ar.kiid' n, mwdrodfa
Arcanum, ar.ka'num (p arcana, ar.ka'
nâ) n, peth dirgel, dirgeledd
Arch, ârtsh n, bwa ; mwdd, mwd ; nen :
a, ysmala: vt, bwäu, gwneyd bwäu;
mydu: px, pnf-, arch-
Archseology, âr.kî.ol'ö-jî n, hynafiaeth
Archaism, ar'ka.izm n, hen eiriad
Archangel, ark.an'jel n, arangel, arch-
angel
Archbishop, ârtsh.bish'up n, archesgob
Archdeacon, artsh.di'kn n, prifddeon,
archddiacon [ddeoniaeth
Archdeaconry, ârtsh.diìoi.rî n, arch-
Archduke, artsh.diik' n, archddug
Archer, âr'tshûr n, saethydd, saethwr
Archery, âr'tshur.î n, saethyddiaeth
Archetypal, ar'ki.ti'.pal a, argynddel-
waidd [cynddelw
Archetype, ârTcî-tip n, argynddelw,
Archidiaconal, ar.ki.di.ak'o.nal a, arch-
ddiaconawl [esgobaidd
Archiepiscopal, âr.kî.î.pis'kö.pal a, arch-
Archipelago, âr.kî.pel'â.gö n, môr yn-
ysol, lluos-ynys-tor [prifsaer
Architect, ar'ki.tekt n, saer, pensaer,
Architecture, ar.ki.tek'tshur n, pen-
saem'iaeth, adeiladaeth
Architrave, âr'kî.träv n, prifdrawst,
capan colofn [lyfrdy
Archives, ar'kivz np, cofnodiadau; cof-
Archprelate, ârtsh.prel'ät n, archesgob
Archwise, artsh'wiz ad, yn fwaog, yn
fwaol, fel bwa [caethiwed
Arctation, ark.ta'shun n, carchariad,
Arctic, ark'tik a, gogleddol. Arctic
le, pegwn y gogledd [mydiad
Arcuation, ar.ku.a'shun n, crymiad,
Ardency, âr'den.sî, Ardentness, âr'dent-
nes n, taerni; aidd; trymder; poethni,
angerdd, gwres [og, poeth
Ardent, âr'dent a, taer, awchus ; gwres-
Ardour, âr'dûr n, awyddfiyd; taerni^
aidd: gwresogrwydd
17
ART path, fat, ére, met, mâ-rîne, pin, órb, on, curve, cut, tŵrrtoo, tẁk=took;
Arduous, âr'dü.us a, anhawdd, caled,
dyrus, anhyddring, uchel
Area, ê'r'î.â n, gwynebfesnr, arwyneb;
llanerch, clawr, buarth, cadlas, cwrt
Aread, Areed, â.rîd' vt, cynghori, cyfar-
wyddo [crasiad
Arefaction, ar.i.fak'shun n, sychiad,
Arenacious, ar.î.nä'shus, Arenose, ar.î-
nös' a, tywodlyd
Areotics, ê'r.î.ot'iks n, meddyginiaethau
agorol neu ryddhaol, cartholion
Argent, âr'jent a, arianaidd, arianlliw
Argil, âr'jií n, elai y crochenydd
Argillaceous, âr.jil.ä'shus, Argillous,
âr'jil.us a, cleiog
Argol, âr'gol n, halen gwaddod gwin
Argosy, âr'gö.sî n, llestr masnach fawr
Argue, âr'gü v, dadleu, rhesymu, profi
Argument, âr'gü.ment n, dadl, rheswm,
cyfreswm; testyn dadl
Argumentation, âr.gü.men.tä'sliun n,
rhesymiad, dadleuad
Argumentative, ar.gii.men'ta.tiv a,
rhesymegol ; dadleugar
Argute, âr.güt' a, llym, craff; arebawl
Arian, ê'r'î.an n, dysgybl Arius, Ariad
Arianism, e'r'i.an.izm n, Ariaeth
Arid, ar'id a, sych, crin, eras, gwyw
Aridity, â.rid'í.tî n, sychder [Hwrdd
Aries, e'r'i.iz n, yr Hwrdd, anvydd yr
Arietate, ê'r'î.î.tät vt, hyrddio, gwthio
Arietation, ê'r.î.î.tä'shun n, nyrddiad
Arietta, ê'r.î.et'â n, can neu dôn fer
Aright, â.ri't' ad, yn iawn, yn gywir, yn
ei le, fel y dylai fod
Ariolation, í'r.î.ö.lä'shun n, dewiniad
Arise, a.riz' (arose, a.roz' ; arisen, a.riz'n)
vi, codi, cwnu, esgyn, ymddyrchafti
Aristocracy, ar.is.tok'ra.si n, pendefig-
lywiaeth [lywnol
Aristocratic, ar.is.to.krat'ik a, pendefig-
Arithmancy, ar'ith.man.si n, rhifddar-
ogan [rhifyddeg, rhifiaeth
Arithmetic, a.rith'mi.tik n, rhifyddiaeth,
Arithmetician, ar.ith.mî.tish'un n, rhif-
yddwr, rhifyddegwr
Ark, ark n, arch; Hong; cawell; cist
Arm, arm n, braich ; cainc ; adwy dwfr ;
nerth; arf: vt, arfogi. Armed, arfog.
Arm-pit, cesail, twll y gesail
Armada, âr.mä'dâ n, llynges arfog
Armadillo, âr.mâ.dil'b' n, math o anifail
Armament, âr'mâ.ment n, llu neu lynges
arfogol; arfiad
Armature, âr'mâ.tshu r n, arfogaeth
Armigerous, âr.mij'ur.us a, arfog
Armgaunt, ârm'gânt o,egwan, gwanaidd
Armillary, âr'mil.ur.î a, breichrayol
Arminian, âr.min'yan n, Arminiad
Arminianism, ar.min'yan.izm n, Armin-
iaeth [ dewr-arfog
Armipotent, âr.mip'ö.tent a, rhyfelgiyi,
Armistice, âr'mî.stis n, byr gynghrair,
arfattaliad
Armlet, ârm'let n, breichled [bonedd
Armorial, âr.mö'r'î.al a, perthynol i arfau
Armory, âr'mur.i n, arfdy ; pais arfau
Armour, âr'mûr n, arfogaeth, rhyfelwisg.
Armour-bearer, yswain, cludydd arfau
Armourer, âr'mur.ûr n, arf«T, gof arfau
Army, âr'mî n, llu, byddin, cadlu
Aromatic, ar.o.mat'ik a, peraroglaidd
Aromaties, ar.o.mat'iks n, peraroglau
Aromatize, a.ro'ma.t'iz vt, perarogh
Arose, a.roz' pt. — Arise [tu, o ddeutu
Around, ä.rûŵnd' ad, o amgylch, o bob
Arouse, a.ruwz' vt, deffroi, dihuno;
cyffi-oi [hwnt
Aroynt, â.rôînt' ad, ffwrdd, ymaith,
Arquebus, ar'kwi.bus n, llawddryll,
gwn Haw [cnau cocoa
Arrack, ar'ak n, gwirod a wneir o'r
Arraign, a.rän' vt, cyhuddo o flaen
brawdle
Arraignment, a.rän'ment n, cyhuddiad
Arrange, a.ränj vt, trefnu, rhesu, rhestru
Arrangement, â.ränj'ment n, trefniad
Arrant, ar'ant a, hysbys, hynod ; cywU-
yddus, gwarthus ; earn
Arras, ar'as n, teisban, eurlen
Array, a.rä' n, gwisg, rrwsiad ; trefn :
vt, addumo ; trefnu ; byddino
Arread, Arreed, a.rid' vt, cyfarwyddo?
Arrear, a.ri'r' n, olddyled [cynghori
Arrest, a.rest' vt, dal, dal yn garcharor;
attal: n, dalfa; attaliad
Arret, a.ret7 n, deddf, barn : vt, penodi
Arriere, a.rîê'r' n, rhan olaf byddin
Arrival, a.r'i'val n, dyfodiad; tiriad
Arrive, a.r'iv' vi, dyfod, cyrhaedd ; tirio
Arrode, a.röd' vt, cnoi, difa
Arrogance, âr'ö.gans n, balchder, trahâ,
hunanol [häus
Arrogant, ar'ö.gant a, uchelfi-ydig, tra-
Arrogate, ar'ö.gät vt, rhyfygu, ymhoeni ;
Arrosion, a.ro'zhim n, cnoad [hunanu
Arrow, ar'ö n, saeth " [dwfr
Arsefoot, ärs'fẁt n, math o aderyn y
Arsenal, âr'sen.al n, arfdy, ystordy
arfau (^wenwyn cryf
Arsenic, ar'si.nik n, aur bibau ; math o
Art, art n, celf, celfyddyd ; crefft ; cyw-
reinrvrydd, medrusrwydd; medr; cyf-
rwysdra ; manvlwaith
18
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. ASS
Arterial, âr.tî'r'î.al a, rhedweli'ol
Arteriotomy, âr.tî'r.î.ot'ö.mî re, gwaed
iad o'r rhedweli
Artery, âr'tur.î re, rhedweli [hyfedr
Artful, ârt'fẁl a, dichellgar, ystrywgar;
Arthritic, ar.thrit'ik a, cymmalwstog
Article, ar'ti.kl re, bannod, nod bannog;
ammod, erthygl, pen: vt, ammodi
Articulate, ar.tik'ii.lat a, cymmalog;
cydseiuiol ; croew, eglur : v, llefaru yn
groew, cynanu
Articulation, ar.tik.u.la'shun re,cymmal-
iad ; cynaniad ; clymau coed ; cydsain
Artifice,"âr'tî.fis n, hoced, ystryw, dichell
Artificer, âr.tifî.sûr re, crefftwr, celf-
yddwr [waredol
Artificial, âr.tî.fish'al a, celfawl; dyn-
Artillery, är.til'ur.î re, offer rhyfel, mag-
nelau [yddwr
Artisan, ar'ti.zan re, crefftwr, llawgelf-
Artist, âr'tist re, celfyddwr, manyl-
weithydd [didwyll
Artless, ârt'les a, angheliydd; syml,
Artlessness, ärt'les.nes re, symledd, di-
dwylledd [grymus
Artuose, âr'tshü.ös a, cadarn, cryf,
Arundinaceous, â.run.dî.nä'shus a, cors-
Aruspice, â.rus'pis re, perfeddgoel [enog
As, az c, megys, fel, mal ; tra ; cyn, mor ;
a, ag; cy-, -ed [drewllyd, baw y diawl
Asafcetida, as.â.fet'î.dâ re, math o sudd
Asbestos, az.bes'tus re, maen ystinos,
urael [annifaol
Asbestine, az.bes'tin a, o natur ystinos,
Ascend, a.send' vi, esgyn, dringo
Ascendant, a.sen'dant re, uwchder; gor-
uchafiaeth : a, uwch, trech, goruwch
Ascendency, a.sen'den.sî re, awdurdod,
goruchafiaeth, blaen, blaenafiaeth
Ascension, a.sen'shun re, esgyniad, dyrch-
afiad. Ascension-day, Dydd Dyrch-
afael. Dydd Iau Dyrchafael
Ascent, a.sent' re, esgynfa, rhiw, llethr
Ascertain, as.ûr.tän vt, sicrhau, gwirio,
mynu gwybod ; sefydln
Ascertainment, as.ûr.tän'ment re, sicr-
hâd, cadarnhâd, sefydhad
Ascetic, a.set'ik re, meudwy: a, meu-
dwj-aidd; hunanymwadol
Ascites, a.s'i'tiz n, dyfrglwyf y bol
Ascitic, a.sit'ik, Ascitical, a.sit'i.kal a,
dyfi'glwyrus [wanegiadol
Ascititieus, as.î.tish'us a, attodawl, ych-
Ascribable, as.kri'ba.bl a, cyi'rifadwy
Ascribe, as.krib' ri, cjfiif i (fel achos),
priodoli, rhoddi
Ascription, as.krip'shun re, priodoliad
Ash, ash re, onen, on, onwydden. Ground-
ash, onen y ddaiar. Mountain ash,
cerddinen, cerdinen
Ashame, â.shäm' vt, cywilyddio. He is
ashamed, mae cywilydd arno
Ashen, ash'n n, onenaidd, o onen
Ashes, ash'iz np, lludw, ulw, ulwyn
Ashlar, ash'lûr n, careg nadd arw o'r
gloddfa [arlan
Ashore, â.shô'r ad, ar dir, ar y traeth,
Ashwednesday, ash.wenz'da re, Dydd
Mercher Lludw, Mercher y Lludw
Ashy, ash'î a, o liw yr onen, llwydwyn
Aside, â.s'id' ad, o'r neilldu, o'r naill ochr,
ar osgo ; ar wahan ; heibio
Asinary, as'î.nur.î, Asinine, as'î.n'ín a,
asynaidd; hurt
Ask, ask v, gofyn, hoK; deisyf, ceisio
Askaunce, as.kans', Askaunt, as.kânt'
ad, yn llygad-draws, yn gam
Askew, as.kii' ad, ar osgo, yn ŵyrgam
Aslant, â. slant ad, ar ogwydd, ar ystlys
Asleep, â.slîp' ad, yng nghwsg, yn cysgu
Aslope, â.slöp' ad, ar lechwedd, ar ŵyr,
ar leddf [yr asp
Asp, asp, Aspic, as'pik re, math o sarff,
Asp, asp re, aethwydden
Aspect, as'pekt a, ymddangosiad, golyg-
iad; edrychiad; trem
Aspectable, as.pek tâ.bl a, gweladwy
Aspen, as'pen re, aethnen, aethwydden
Asper, as'pur re, bath Tyrcaidd gwerth
ffyrlling : a, garw
Asperate, as'pur.ât vt, garwhau
Asperity, as.per'î.tî re, gerwindeb, ffarig-
rwydd, llymder [diofalwch
Aspernation, as.pur.nä'shun re, dirmyg ;
Asperse, as.pûrs' vt, taenellu; gwarad-
wyddo, gwarthruddo [Mad
Aspersion, as.pûr'shun re, taenelhad ; di-
Asphaltic, as.tal'tik a, glydiog, pygaidd
Asphaltum, as.fal'tum re, math o byg
Aspirant, as.piYant re, un uchelfrydig
Aspirate, as'pî.rät vt, seinio yn arw-gryf,
seinio ag anadl gref: re, llythyren
arw-sain [anadl-gynaniad
Aspiration, as.pî.rä'shun re, gorawydd,
Aspire, as.pî'r' vi, uchelgeisio ; ymgeisio
Asquint, a.skwint ad, yn llygad-draws
Ass, as re, asyn, haw ; asen, hawes
Assail, a.säl' vt, ymosod ar, rhuthro ar,
taro, bwrw ' [adwy
Assailable, a.sä'lâ.bl a, rhuthradwy, cur-
Assailant, a.sä'lant re, ymosodwr, taraw-
Assart, a'sârt' vt, chwynu coed [ydd
Assassin, a.sas'in n, dirgel-lofrudd
Assassinate, a.sas'î.nät vt, cuddlofruddio
19
AST path, fat, ére, met, mâ-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Assassination, a.sas.î.nä'sliun «, brad-
laddiad, cuddlofruddiad
Assation, a.sä'shun n, rhostiad, crasiad
Assault, a.sôlt' n, rhuthr; ymosodiad;
sarhâd : vt, taro, ymgyrchu, ymosod ar
Assay, a.sä' n, cais, cynnygiad ; prawf :
vt, profi adwynau ; ceisio ; cynnyg
Assectation, a.sek.ta.shun n, gofal
Assecution, as.i.kii'shun n, cyrhaeddiad
Assemblage, a.sem'bläj n, cydgynnull-
iad, casgliad ; cynnulleidfa
Assemble, a.sem'bî v, ymgynnull . casglu,
crynoi, cynnull, ga'lw yng nghyd
Assembly, a.sem'blî n, cynnulleidfa,
cyminanfa, cyfarfod
Assent, as.sent' n, cydsyniad, cytuniad
vi, cydsynio, cytuno
Assert, a.sûrt' vt, haeru, hòni, givirio,
dywedyd, taeru, dadgan, mynegu
Assertion, a.sûr'shun n, haeriad
Assess, a.ses' vt, trethu, gosod treth
Assessment, a.ses'ment n, trethiad; ys-
griflyfr y dreth ; treth
Assessor, a.ses'ûr n, trethwr, dognwr
teyrnged [telir dyledion
Assets, a.sets' n, meddiannau o'r rhai y
Asseverate, a.sev'ur.at vt. gwirio, haeru,
hòni, tyngu [sicrhâd trwy lw
Asseveration, as.ev.u.ra shun n, honiad.
Assiduity, as.î.dü'î.tî n, diwydrwydd.
dyfalẃch, astudnvydd [astud
Assiduous, a.sid'ü.us a, dyfal, gofalus,
Assiento, as.î.en'tö n, cytundeb am
gaethweision
Assign, a.si'n' vt, peni, rhoddi; trosi
Assignable, a.s'f'nâ.bl a, trosiadwy
Assignation, a.sig.nä'shun n, trosiad
penodiad; eilwydd
Assignee, a.s'í.nî' n, dirpnvywr, rhaglaw
Assignment, a.s'in'ment n, neillduad
aralliad, trosiad
Assimilate, a.sim'î.lät v, gwneyd neu
droi yn debyg ; corfforaethu
Assimulation, a.sim.ü.lä'shun n, tebyg-
iad, dynwarediad [asynwr
Assinego, as.i.nî'gö n, ceidwad asynod,
Assist, a.sist' vt, cynnorthwyo, amddiffyn
Assistance, a.sis'tans' n,, porth, nawdd,
cymhorth, cynnorthwy
Assize, a.si'z' n, brawdlys, gorsedd, eis-
teddfod bam; penodiad pris: vt, pen-
odi pris, mesur, a phwysau
Associate, a.sö'shí.ät v, cyindeithasu,
cyweithasu: n, cydymaith
AssQciation, a.sö.shi.ä'shun n, cymman
fa; cymdeithasiad, cyweithasiad [dod
Assail, a.s&il vt. rbyddhâu o esgymmun
Assonance, as'ö.nans n, adsain, cydsain
Assort, a.sôrt' wí,cymmathu, cyhafalhau,
cyd-drefnu [pigion
Assortment, a.sôrt'ment n, cymmathiad ;
Assot, a.sot' vt, ynfydu, penwanu
Assuage, a.swäj' vt, llonyddu, llinaru,
esmwythäu, dofi [âd; dyhuddiant
Assuagement, a.swäj'ment n. esmwyth-
Assuasive, a.swii'siv a, esmwythaol,
llinarol, dyhuddol
Assubjugate, a.sub'jü.gät vt, darostwng
Assuefaction, a.sii.i.fak'shun n, cyn-
nefindra
Assume,a.süm' v£,cymmeryd yn rhyfygus
Assumption, a.sum'shun n, eymmeriad,
cymmyraeth, tybiaeth
Assumptive, a.sum'ti'v a, a ellir ei gym-
meryd neu feddiannu
Assurance, á.shŵ'r'ans n, sicrwydd ; hy-
der, hyfder; cytundeb; haerllugnvvdd
Assure, â.shẁ'r' vt, sicrhau, gwarantu,
yswirio; digolledu
Asterisk, as'tur.isk n, serenig, seren (*)
Asterism, as.tur'izm n, sergynnulliad,
cydser [gwerthfawr
Asterites, as.ter'i.tiz «, math o faen
Astern, as.turn' ad, ar ol y Hong, tua'i
phen ol [mogfa
Asthma, ast'mâ n, diffyg anadl. mygfa,
Asthmatic, ast.mat'ik a, anadl-fyr
Astonish, as.ton'ish vt, brawycku, synu
Astonishment, as.ton'ish .ment n, syn-
dod, rhyfeddod ; braw, dychryn
Astound, as.tûŵnd' vt. synu, peri rhyfedd
Astraddle, as.trad'l ad, troed o bobtu
Astragal, as'trâ.gal n, fler ; addurn-gylch
i ben colofn
Astral, as'tral a, serenog, dysglaer
Astray, as.trä' ad, ar gyfeiliorn, ar
grwydr, ar ddidraw
Astrict. as.trikt' vt, cylymu, rhwymo
Astriction, as.trik'shun n, cydgylymiad,
cylymiad, rhwymiad
Astride, as.trid' ad, â'r traed ar led
Astringe, as.trinj' vt, rhwymo, cylymu
Astringent, as trin'jent a, argaeol. bol-
rwymol [luniad
Astrography, as.trog'râ.fî n, serddar-
Astrolabe, as'trö.liib n, ofteryn seryddol
Astrologer, as.trol'öjjûr n, serddewin
Astrology, as.trol'ö.jî n, serddewiniaeth
Astronomer, as.tron'ö.mûr n, seryddwr
Astronomical, as.tro.nom'i.kal a, ser-
yddol, serenol
Astronomy, as.tron'ö.mî n, seryddiaeth
Astrotheology, as.trö.thî.ol'ü.jî n, sar-
■-dJiaeth
2Q
ore; läte; lfiac, no, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. AUF
Astute, as.tüt' n, tfalst, call
Asunder, á.sun'dûr ad, or neilldu, ai
ddidol, ar wahan, yn wahanredol
Asylum, á.si'lum n, noddfa, nawddle
Asymmetry, â.sim'î.trî n, anghymmesur-
olaeth, afluniaeth
At. at/»-, yn, wrfch, ger, ar; yn ol
Atabal. at'â.bal n, math o dabwrdd
Ataraxy, at'a.rak.si n, llonyddwch, es-
mwythder
Ataxy, at'ak.si n, annhrefn, hylldrefh
Atheism, a'thi.izm n, didduwiaeth, a-
theistiaeth
Atheist, ä'thî.ist n, nn didduw, nn annuw
Atheistical, ä.thî.is'tî.kal«, annuvriaidd,
Athirst, â.thûrst' a, sychedig [didduw
Athletic, ath.let'ik «, pybyr, cadarn,
cryf, grymus [drwodd
Athwart, â.tbwôrt' ad, ar draws, ar ŵyr,
Atîantes, at.lan'tiz n, Uuniau dynion
neu anifeihaid yn cynnal adail
Atlas, at'las n, darlunlen-lyfr
Atmosphere, at'mos.fì'r n, awyrgyleh
Atom, at'um n, mymryn, brycheuyn,
gronyn [manwl
Atomical, a.tom'i.kal a, gronynaidd;
Atone, â.tön' v, rhoi iawn ; cymmodi
Atonement, â.tön'ment n, iawn, cymmod
Atop, â.top' ad, ar ben, ar gopa
Atrabilarian, at.râ.bî.le'r'î.an, Atrabil-
arious. at.râ.bí.lê'r'î.us a, ra*addglẁyfos
Atramental, at.râ.men'tal, Atramentous,
at.rá.men'tus a, du, incaidd
Atrocious, â.trö'shus a, creulawn, er-
chyll, ysgeler, echiyslawn, anfad,
echrydus, earn [gelerder
Atrocity, â.tros'î.tî n. creulondeb, ys-
Atrophy, at'rö.fì n, didyciant ymborth
Attach, a.tatsh' vt, dal, atafaelu
Attachment, a.tatsh'ment n, ymafliad;
ymlyniad, serch, cariad
Attack, a.tak' n, rhiithr, ymosodiad,
cyrch : vt, ymosod ar [gafael
Attain, a.tän' vt, ennill ; cyrhaedd ; cael
Attainable, a.tä'nâ.bl a, cyrhaeddadwy
Attainder, a.tän'dûr n, collfarniad ;
gwarth [dawn, dysg, gwybodaeth
Attainment, a.tàn'ment n, caffaehad;
Attaint, a.tänt' vt, euogfarnu ; llygru
Attemper, a.tem'pfxr, Attemperate, a-
tem pur.ät vt, tymmeru, cyd-dym-
meru; cymmedroli
Attempt, a.tempt' vt, anturio, ceisio,
cynnyg, ymdrechu: n, anturiaeth,
ymgais, cynnyg, ymdrech
Attend, a.tend' v, gweini ; gofalu, gwran-
do, ystyried ; canlyn, heilio
Attendance, a.ten'dans n, gweiniad,
gwasanaeth, gweinyddiaeth
Attendant, a.ten'daiit n, cydymaith,
gwas, gweinydd : o,dylynol,cyd"fynedol
Attention, a.ten'shun n, clust-ymwran-
dawiad; ystyriaeth; dyfalwch
Attentive, a.ten'tiv a, g\vi-andawgar ;
ystyriol, gwyliadwrus, astud
Attentiveness, a.ten'tiv.nes n, gwran-
dawiad, dyfalwch. astudrwydd
Attenuate, a.ten'ü.ät a, teneu: vt, ten-
euo; lleihau [lleihâd
Attenuation, a.ten.ü.ä'shun n, teneuad ;
Attest, a.test' vt, tystio, gwirio
Attestation, a.tes.tä'shun n, tystiolaeth
Attic, at'ik a, hardd, dillyn : n, uwch-
ystafell, nenlofft
Attire, a.t'iV n, gwisg, dillad ; cyrn carw :
vt, gwisgo, trwsiadu, addurno [safiad
Attitude, at'î.tüd n, ystum, agwedd,
Attinge, a.tinj' v, cyfFwrdd yn ysgafn
Attollent, a.tol'ent a, dyrchafadwy
Attorney, a.tûr'nî n, dirprwywr; cyf-
reithiwr, canllaw: vt, dirprwyo [budo
Attract, a.trakt' vt, attynu, denu, llithio,
Attraction, a.trak'shtm n, attyniad
Attractive, a.trak'tiv a, denol, hudolaidd
Attrahent, at'râ.hent a, tyniadol: »,
tyniedydd
Attributable, a.trib'ü.tâ.bl a, cyfrifadwy
Attribute, at'rî.büt n, priodoledd, piiod-
oliaeth [ar, cylrif i
Attribute, a.trib'üt vt, priodoli, gosod
Attribution, at.rì.bü'shun n, priodohad
Attributive, a.trib'ii.tiv a, a briodola
Attrition, a.trish'un »,treuliad, rhwbiad;
tristweh am bechod
Attune, a.tiin' vt, hwyho, cyweirio
Auburn, o'bfa-n a, gwineu [cynnyddol
Auctifical, ok.tif 'i.kal, Auctive, ok'tiv a,
Auction, ok'shun n, arwerthiad, gwerth-
iad i'r c}*nnygiwr uchat' [arwerthwr
Auctioneer, 6k.shun.î'r' n, arwerthydd,
Aucupation, o.kii.pa'shun n, dahad adar
Audacious, ô.dä'shus a, digywilydd,
haerllug. hyf, rhyfygus, eofn, anturus
Audacity, ô.das'î.tî n, eondra
Audible, ô'dî.bl a, hygly w, eglur ; clyw-
edig; soniarus, croch
Audience, ô'dî.ens n, gwrandawyr;
clywedigaeth ; gosteg
Audit, ô'dìt vt, chwilio a phrofi cyfrifon:
n, prawf cyfrifon, holiad tystion
Auditor, ô'dî.tûr n, gwrandäwr ; golyg-
wr cyfrifon [nulleidfa
Auditory, ô'dî.tur.î n, gwrandawle, cyn-
Auf, ôf n, fiwl, hurtyn, lleban
21
AVO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin; ôrb, on, curve, cut, t\v=too, twkrrtook ,
Auger, ô'gûr n, ebill, taradr, trwyddew
Aught, ôt n, un peth, unrhyw beth, dim
Augment, ôg.ment' vt, ychwanegu, cyn-.
nyddu, amlhau [todiad
Augment, og'ment n, cynnyddiad; at-
Augmentation, ôg.men.tä'shun n, he-
laethiad, amlhâd
Augur, ô'gûr n, dewin : v, dewino
Augury, ô'gü.rî n, dewindeb ; adargoel
August, ô'gust n, Awst [eddog
August, ô.gust' a, ardderchog, rnawr-
Augustness, o.gust'nes n, urddasrwydd,
bri, ardderchogrwydd
Aulic, o'lik a, llysol, breiniol
Auln, on n, mesur llathen a chwarter
Aunt, ânt n, modryb
Aurelia, ô.rî'lî.â n, chwiler
Auricula, o.rik'ii.la n, math o flodeu
Auricule, ô'rî.kül n, clysten, godreu'r
glust
Auriculur, o.rik'u.lur n, clustaidd, dir-
gel. Auricular confession, clust-gyffes
Auriferous, ô.rif'ur.us a, eurddwyn
Aurist, ô'rist n, clustfeddyg
Aurora, ô.rô'r'â n, gwenddydd, seren-
ddydd; y wawr-ddydd, y wawr.
Aurora-borealis, y goleuni gogleddol
Auscultation, os.kul.ta'shun n, gwran-
dawiad
Auspice, ôs'pis n, adargoel ; nawdd, Had
Auspicial, ôs.pish'al o, argoelaidd
Auspicious, ôs.pish'us a, llwyddiannus,
ffodiog [iant, ffawd
Auspiciousness, ôs.pish'us.ness n, ffyn-
Austere, ôs.tî'r' a, gerwin, creulawn,
tost, sarig, garw [igrwydd
Austerity, ôs.ter'î.tî n, gerwindeb, sar-
Austral, ôs'tral a, deheuol, deheuberthig
Authentic, o.then'tik a, awduredig, dilys,
gwir [gwirio, profi, awdurdodi
Authenticate, o.then'ti.kat vt, gwarantu,
Authenticity, ô.then.tis'î.tî n, dilys-
rwydd, awdurdodiad [awdur
Author, ô'thûr n, gwneuthurwr; awdwr,
Authority, ô.thor'î.tî n, awdurdod, gallu
Authorize, o'tho.riz vt, awdurdodi;
Authoritative, o.thor'i.ta.tiv a, awdur-
dodol ; meistrolaidd, gorchymmynol
Autocracy, o.tok'ra.si n, unbenaeth
Autograph, ô'tö.graf n, llawysgrifen
Automath, G'tö.math n, hunanaddysgwr
Automaton, ô.tom'á.tun (/» automata,
ô.tom'â.tà) n, peiriant ai allu syni-
mudol ynddo ei Iiun ; hunanysgogỳdd
Automatous, ô.tom'â.tus a, hunan-ys-
gogol, hunan-symmudol
Autopsy, ô'top.sî n, prawf golygol
Autoptical, o.top'ti.kal a, canfyddol
Autumn, ô'tum n, hydref, cynauaf
Autumnal, ô.tum'nal a, hydrefol
Auxesis, og.zi'sis n, helaethiad
Auxiliar, og.zil'yur a, cynnorthwyol
Auxiliary, og.zil'yur.i a, cynnorthwyol :
n, cynnorthwywr, helpiwr. Auxilia-
ries, byddinoedd cynnorthwyol
Avail, a.val' n, lies, budd, ennill: vt,
lhsiiu, cynnorthwyo [cyrhaeddadwy
Available, a.va'la.bi a, llesol, effeithiol ;
Availment, a.val 'ment n, budd, llesâd
Avale, a.val' v, gostwng, iselu, suddo,
Avant, a.vong' a, blaenaf [arlethu
Avantguard, a.vong'gard n, blaenlu,
blaenfyddin [want
Avarice, av'â.ris n, cybydd-dod, trach-
Avaricious, av.a.rishus a, cybyddlyd;
crintach [aros
Avast, a.vast' i, gan bwyll, dal dy law,
Avaunt, a.vont' i, ymaith, ffwrdd
Avel, a.vel', Avulse, a.vuls' vt, tynu
ymaith [ Mair
Ave-Maria, ä.vî.mâ.ri"â n, gweddi ar
Avenge, a.venj' vt, dial, ymdd'ial
Avengement, a.venj 'ment n, dialeddiad,
dialedd [rhodfa
Avenue, av'en.ii n, dyfodfa; cyntedd;
Aver, a.vur' vt, gwirio, haeru, sicrhau
Average, av'ur.'ai n, canolbris, canolrif
Averment, a.vur ment n, haeriad
Avernat, a.vur'nat n, math o rawnwin
Averruncate,av.u.rung'kätv<,diwreiddio,
chwynu [ebiad, annhuedd
Aversation, av.ur.sa'shun n, gwrthwyn-
Averse, a.vurs' a, gwrthwynebol, gelynol
Averseness, a.vurs'nes n, anewyllysgar-
wch, cas [casineb
Aversion, a.vur'shun n, gwrthwynebiad,
Avert, a.vurt' vt, eiriach, troi heibio,
rhagflaenu, dattroi
Aviary, ii'vi.ur.i n, adardy, adargell
Avidity, â.vid'î.tî n, awydd; gwanc,
rhaib, ainc, trachwant
Avocate, av'o.kat vt, galw ymaith
Avocation, av.u.kii'shun n, galwad ym-
aith, gorchwyl achlysurol
Avoid, a.void' vt, gochel, cilio, dianc
Avoidable, a.voi'da.bl a, gocheladwy
Avoidance, a.voi'dans n, gocheliad
Avoidless, a.void'les a, anocheladwy
Avoirdupois, av.ûr.dü.pôîz' n, y pwysau
16 wns [aith, diangiad
Avolation, av ö.lä'shun n, ehediad ym-
Avouch, a.vfnvtsh' vt, gwirio, haeru;
arddelwi : n, arddelw, tystiad, gwiriant
Avow, â.vûŵ' vt, addef ; arddelwi
22
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, THis;=j=dzh. BAI
Avowable, â.vûŵ'â.bl a, arddeladwy
Avowal, a.vmv'al n, cyffes; arddelwad
Avowee, â.vûŵ.î' n, tadog eglwys
Avowxy, â.vûŵ'r'î n, rhydd gyffes ; dy-
heurad
Avowtry, â.vûŵ'trî n, godineb, puteindra
Avulsion, a.vul'shun n, gwahan-dyniad
Await, â.wät' vt, dysgwyl, aros ; gweini
Awake, a.wak' {awoke) v, deffro, di-
huno, deffroi : a, efFro, ar ddihun
Awaken, a.wa'kn v, deffro, dihuno
Award, â.wôrd' vt, dyfarnu, rhoddi barn :
n, barn, cylafaredd, dedfryd
Aware, â.wê'r' a, rhagystyriol, yn rhag-
ganfod, arwybodus. To be aware of,
gwybod am
Away, â.wä' ad, ymaith, ffwrdd
Awe, ô n, arswyd, ofn, parchedig ofn:
vt, dychryuu, peri arswyd
Awful, ô'fẁl a, ofnadwy, arswydus
Awfulness, ô'fẁl.nes n, arswydolrwydd
Awhape, â.whäp' vt, taro, euro; dyrysu
Awbile, â.whiT ad, encyd, eimyd
Awkward, ok'wurd a, trwsgl, chwithig,
lledchwith [nvydd
Awkwardness, ôk'wûrd.nes ti, anneheu-
Awl, 61 n, minawyd
Awless, ô'les a, diofn, diarswyd, dibarch
Awm, Sm n, mesur o 36 galwyn
Awn. ôn n, col yd
Awning, ô'ning a, gwasgodlen ; cysgodfa
Awoke, a.wok pt. — Awake
Awry, ô.rí' ad, ar ŵyr, ar lettraws, yn
lledgam, yn lleddf
Axe, aks n, bwyell, cymmynai
Axes, ak'sLs np. — Axis
Axillary, äk.sîl'ur.î a, ceseilaidd
Axiom, ak'shum n. gwireb, arwiredd,
gosodiad [gwerthyd
Axis, ak'sis (p axes) n, echell, pegwn,
Axle, ak'sl, Axletree, ak'sl.tri n, echel,
Ay, âî ad, i'e [echel men
Aye, ä ad, yn wastadol, byth, pyth
Azimuth, az'i.muth n, cyfeirle. Az-
imuth-compass, math o beiriant
Azote, az'ot n, blorai
Azure, a'zhur n, asur, nefliw, glas,
goleulas, lliw'r wybr
Az}-mous, az'Lmus a, croew
B.
Baa, bä vi, brefi fel dafad
Baal, bä'al n, un o eilunod Canaan
Babble, bab'l vi, baldorddi, gwagsiarad,
dwyndro : n, ffregawd, ffiloreg
Babe, bäb, Babv, bä'bî », baban, maban
Babery, bä'bur.î n, ffriliau i foddhau
plant [aidd
Babish, bä'bish a, babanaidd, plentyn-
Baboon, bâ.bŵn' n, math o epa lied fawr
Babyhood, bä'bî.hẁd n, babandod, mab-
andod [ierid.
Baccated, bak'ii.ted a, addurnedig, myr-
Bacchanahan, bak.â.nä'lî.an n, medd-
wyn, gloddestwr [oedd, wttresau
Bacchanals, bak'a.nalz np, gwinwledd-
Bacciferous, bak.sif'ur.us a, eirinog
Bachelor, batsh'î.lûr n, mab ieuanc;
mab gweddog, dyn gweddw, hen lane,
henfab. Bachelor of arts, gwyryf yn
y celfyddydau
Back, bak n, cefn ; gwegil, cil : v, cefn-
ogi, cynnal ; myned yn wysg cefn : ad,
yn ol, yn y gwrthol [enlhbio
Baekbite, bak'bi't vt, absenu, athrodi,
Backbone, bak'bon n, asg\vrn y cefn
Backdoor, bak'do'r n, drws y cefn
Backfriend, bak'frend n, cyiaill gau
Backgammon, bak.gam'un n, chware
gwyddbwyll ; chware ffristial a thawl-
fwrdd
Backslide, back.sl'id' {pt backslid, bak-
shd'; pp backshdden, bak.slid'n) vi,
gwrthgiUo, enciho [hwylbren
Backstay, bak'sta n, rhaff i ddiysgogi
Backsword, bak'so'rd. n, cleddyf unfin,
cleddyf gwegilog
Backward, bak'wurd ad, yn ol, yn wysg
y cefn : a, hw)nrfrydig, anewyllysgar,
ammharod ' [ysgarwch
Backwardness, bak'wurd.nes n, anewyll-
Bacon, ba'kn n, cig moch hallt sych
Bad, bad (worse, worst) a, drwg, dryg-
ionus : niweidiol ; gwael, saL As bad,
Bade, bad pt.— Bid [cynddrwg
Badge, baj n, arwydd, nod, amlygyu : vt,
nodi, arwyddnodi [byr-hweh
Badger, baj'ûr n, daiarfochyn, edwicwr,
Badinage, bad'i.nazh n, araith ddigrifol
Badness, bad'nes n, drwg, drygedd, dryg-
ioni ; bai, anhwyldeb ; drwg gywair
Baffle, baf'l vt, dyiysu ; siomi ; trechu
Bag, bag n, cwd, cod, ffetan, sach, ys-
grepan: vt, cydu. ysgrepanu; hel i
gwd {^gwaelbeth
Bagatelle, bag.â.tel' n, ffril, ffiloreg,
Baggage, bag'äj n, clud, celfi, llu;
dyhiren. Bag and baggage, cod a
chelfi [trythylldy
Bagnio, ban'yö n, ymolchdy, twymdy;
Bagpipe, bag'pip n, codbib
Bail, bäl ?i,mechni'aeth ; meichiau,mach :
vt, mechnio. ymwvstlo
23
BAR path, fat, êre, met, mâ-rine. pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Bailable, bä'lâ.bl a, mechnîadwy
Bailiff, bä'lif n, maer ; maeron ; hafodwr,
ceisbwl ; ceisiad ; gwysiwr, rhingyll
Bailiwick, ba'li.wik n) rhaerdref, cantref,
cwmmwd
Bait, bät n, llith, hud; abwyd; byr-
bryd: vt, abwydo; adwledda; baeddu.
Baize, baz n, brethyn cedenog [eirthio
Bake, bäkp,pobi, crasu. Baking-trough,
toeseg, noe
Bakehouse, bak'lmws, Bakehouses, bak'
huw.ziz n, pobdy, ffyrndy
Bakur, bii'kur n, pobwr, pobydd, tylinwr.
Baker-legged, coesgam
Balance, bal ans n, dorian, tafol ; cyd-
bwysedd; mantiolaeth; vt, pwyso;
cydbwyso ; mantioli ; gwastatäu
Balcony, bal'ko.m n, ystlvsnen
Bald, bold a, moel, gwálltgoll. Bald-
headed, penfoel [baldordd
Balderdash, bôl'dûr.dash n, ffregawd,
Baldness, bôld'nes n, moelni, moeledd
Baldric, boTdrik n, gwregys ; y sidydd
Bale, bäl n, trwsa, bwrn ; corn, ystwc
trallod: vt, byrnio, byrneidio; syp-
ynu [galarus
Baleful, bäTfẁi a, alaethus, gresynol,
Balegoods, bal'gwdz n, nwyfau pynerog
Balk, bok n, siom ; trawst, tylath ; bale,
male : vt, siomi ; balcio, twyllo
Ball, bôl n, pel, pellen, bwl; dawns
gymmanfa ; tor y Haw
Ballad, bal'ad n, can gyffredin, baled.
Ballad-singers, cler y dom; canwyr
baledau [sarnu
Ballast, bal'ast n, balasarn: vt, bala-
Ballatry, bal'at.rî n, llamddawns; can
Ballet, bal'ê n, math o ddawns
Balloon, ba.lŵn' n, awyren
Ballot, bal'ut n, coelbren, y tugel: vt,
dewis tnvy goelbren, tugelu
Balm, ham n, triagl ; y wenwynog
Balmy, bâm'î a, adfywiol ; peraroglaidd
Balneary, bal'nî.ur.î n, ymolchdy, ym-
drochdy [ymdrochiad
Balneation, bal'nî.ä'shun n, ymolchiad,
Balsam, bóTsam n, enaint; math o bren
bychan [adfywiol
Balsamic, bol.sam'ik a, iachaol, adferol,
Baluster, bal'us.tûr n, cledren, canllaw,
canbost, colofnig [canllaw
Balustrade, bal'us.triid n, manbyst,
Bam, bam n, twyll, siom; vt, twyllo,
siomi [Indiaidd
Bamboo, bam.bŵ' n, corsen neu fesur
Bamboozle, bam.bw'zl vt, twyllo, rhith-
dwyllo, siomi
Ban, ban n, cyhoeddiad; rheg; gosteg;
esgymmundod: v, rhegu. Ban-dog,
cadwyn-gi, cystawcci
Banana, bâ.na'nâ n, math o blanigyn
Band, band n, rhwymyn, caw; cwlwm;
mintai; côr o berorwyr [rwym
Bandage, ban'däj n, rhwymyn, gwasg-
BandboXjband'boks n, cistan ysgafn
Bandelet, ban'dî.let n, addurn-gerfiad,
gwyneb wastad ; arch
Bandit, ban'dit (p banditti, ban.dit'î)
n, ysbeilhvr, carnleidr dinawdd
Bandoleers, ban.dö.lî'rz' np, côd-dyllau i
gadw ergydion
Bandy, ban'dî vt, ymryson, ymbleidio;
taenu chwedlau: a, camfachog: n,
ffon belgib Bandy-legged, coesgam
Bane, ban n, andwyad ; gwenwyn
Baneful, bän'ful a, dinystriol, marwol ;
andwyol, niweidiol ; gwenwynol
Bang, bang a, ergyd, dyrnoil,ìlab, llach,
dul: vt, pwyo, fmsto, baeddu, euro
Banian, ban.yan'ra, pren Indiaidd ; boreu-
Banish, ban'ish vt, alltudo, deol [ wisg
Banishment, ban'ish.ment n, alltudaeth,
alltudiaeth, deoliad
Banister, ban'is.tûr, Baluster, bal'us-
tur n, cledren, colofnig ; canllaw
Banjo, ban 'jö n, math o ofteryn cerdd
Bank, bangk », glan, torlan; bryneyn,
twmpath; clawdd; ariandy, cedfa.
Banknote, ysgrifdocyn arianydd
Banker, bang'kur », sylltydd, arianydd
Bankrupt, bangk'rupt n, methdalwr,
torged [aeth, methdal
Bankruptcy, bangk 'rupt-sî n, toredig-
Banner, ban'fìr n, Human, baner
Banneret, ban'ur.et n, marchog y faner
Bannerol, ban'ur.öl n, Human bychan
Bannock, ban'uk n, teisen geirch
Banquet, bang'kwet n, gwledd, cyfedd-
ach, gwestfa : v, gwledda, cydwledda
Banshee, ban'shî rc, ellyll, lledrith
Bansticle, ban'stt.kl n, crothell: p
crethyll [eeHwair
Banter, ban'tûr n, gwawd : vt, gwawdio,
Bantling, bantling n, llencyn ; baban
Baptism, bap'tizm «, bedydd
Baptismal, bap.tiz'mal «, bedyddiol
Baptist, bap'tist, Baptizer, bap.ti'zur n,
bedyddiwr [bedyddfa
Baptistery, bap'tis.tur.î n, bedyddfan,
Baptize, bap.t'iz' vt, bedyddio
Bar, bar n, bar, bollt, trosol; rhwystr;
traethell; ban; He carcharor mewn
brawdlys ; ystafell weini tafarndy : vt,
bario, bolltio ; attal, rhwystro
24
ore; läte, line, no, mute;
, zh=z azure; thin, this; j=dzh. BAS
Barb, bârb re, ceffyl o Barbaria; barf;
fach: vt, eillio; adfachu [glawdd
Barbacan, bar'ba.kan re, rhagfur" rhag-
Barbarian, bâr.bê'r'î.an re, barbariad.
dyn diddysg : a, creulawn, anfoesog
Barbaric, bar.bar'ik a, estronol, tramor,
alltud; an war; creulawn
Barbarism, bar'bur.izm n, anfoes; an-
nysg; llediaith [eieidd-dra
Barbarity, bâr.bar'î.tî re, creulondeb,
Barbarous, bâr'bur.us a, anghywrain,
diddysg, trwsgl, anfoesgar; creu-
lawn, flyrnig ; gwyllt, anwareiddiedig
Barbecue, bâr'bî.cü re, mochyn wedi ei
drin yn gyt'an
Barbed, bârbd a, barfog ; adfachog
Barbel, bâr'bel re, barfogyn (pysgodyn)
Barber, bâr'bûr re, eilliwr. bariwr
Barbican, bfir'bi.kan re. — Barbacan
Barbies, bar'blz re, y llyfanwst, llvffan-
Bard, bard re, bardd, prydydd [taftx
Bare, be'r a, noeth, llwm, moel , unig
v, noethi, llymhau, moeli. Bare-boned,
teneu iawn, trachul. Bare-faced, di-
gywilydd; ^nebagored. Bare-foot,
Bare-footed, troed noeth
Bare, berpt. — Bear [prinder
Bareness, bê'r'nes re, llymder, moelni
Bargain, bâr 'gän re, cytundeb, ammod:
v, cytuno, cyfammodi [ysgraff
Barge, bârj re, bad neu gwch mawr,
Bargeman, bârj'man re, badwr, cychwr,
ysgraffwr [math o wrthsur
Barilla, bâ.ril'a re, lludw coed a llysiau,
Bark, bark re,'rhisgl, rhisg; math o
long: v, dirjsglo, rnisgto ; cyfarth
Barley, bâr'lî re, haicld, barlys. Barley-
corn, heidden [diod
Barm, bârm re, burym, swyf neu ewyn
Barn, barn re, ysgubor
Barnacle, bar'na.kl re, genfa; math o
wyddau gwylltion ; gwyrain
Barometer, bâ.rom'î.tûr re, awyrbwys-
ydd, tywyddfesurydd
Baron, bar'un re, brëyr, barwn
Baronage, bar'un.äj, Barony, bar'ö.nî
re, brëyriaeth, banvniaeth " [ferch
Baroness, bar'un.es re, brëyres, baron-
Baronet, bar'ö.net re, brëyrfarchog,
baronig, barwnig
Baroscope, bar'o.skop re, awyrbwysydd
Barracan, bar'a.kan, brethyn garw
Barrack, bar'ak re, lluest neu fwth milwr
Barrator, bar'a.tiir re, ymgyfreithiwr
Barrel, bar'el re, baril, celwrn: vt, barilo
Barren, bar'en a,anffrwythlawn,difiaeth ;
ammhlantadwy; hysp, aflith; gẃag
Barrenness, bar 'en.es re, anffrwythlon-
deb, hysprwydd, diffrwythder
Barricade, bar.i.kad' re, argae, attalgae,
argau-waith, amgaer: vt, argau
Barrier, bar'î.ûr n, attalfa, terfyn, cyffin
Barrister, bar'is.tur re, dadleuwr, cy-
nghawsydd
Barrow, bar'ö re, berfa, carthglwyd;
crag, gwyddgrug. Ban-ow-hog, moch-
yn dysbadd
Earshot, bâr'shot re, bwled ddeuben
arter, bâr'tûr v, cyfnewidio: re, newid-
Barton, bár'tun re, tai allanol [wriaeth
Barytes, ba.ri'tiz re, daiar drom
Basalt, bâ'sôlt' re, math o faen mynor
Base, bcäs a, brwnt; gwrthun; gwael,
dirmygus ; isel ; gan.ffugiol ;cymmysg :
re, syîfaen, gosail ; sylwedd ; bon
Baseborn, bäs'bôrn a, basclarddaidd
Baseless, biis'les a, disylfaen, disail
Baseness, bäs'nes re, gwaelder, diffeith-
der; bryntni; Uedryw, basdarddiaeth
Bases, ba'siz np. — Basis
Bashaw, bâ.shô' re, rhaglaw ym mysg y
Tyrciaid [gwylaidd
Bashful, bash'fẁl a, cywilyddgar,yswil,
Bashfulness, bash'ful.nes, re, cywilydd-
dra, gwladeidd-dra
Basil, baz'il re, y breninlys; osgo-fin
offeryn ; lledr o groen llo
Basilic, ba.zil'ik a, yn perthyn i wythien
yr afu [esgobdy
Basilica, ba.zil'ik.a re, gwythi'en yr afu;
Basilicon, ba.zil'ik.un re, math o eh
Basilisk, baz'i.hsk re, sarff gribog ; math
o fàgnel [crwnlyn
Basin, bii'sn re, cawg; piydfan, nawfle,
Basis, bä'sis (bases), re, sail; gwaelod
Bask, bask v, bronheulo, ymheulo
Basket, bas'ket n, cawell. basged, mwys.
Basket-maker, basgedwr
Bass, bäs re, islais, isalaw
Bass, bas re, math o bysgod ; mat
Basset, bas'et v, math o chwareu cardiau
assoon, ba.sŵn' re, math o offeryn cerdd
Bassrehef, bas.rí.lîf' re, goysgythriad
Bassviol, bas.v'i'ul re, crwth yr isalaw
Bastard, bas'tûrd re, basdardd, plentyn
gordderch : a, basdarddol, lledrywiol
Bastardize, bas'tur.di'z vt, basdarddio
Bastardy, bas'tûr.dî re, basdarddiaeth
Baste, bast vt, iro ; brasbwytho ; ffonodio
Bastile, bas.tîl' re, carchar yn Paris gynt
Bastinade, bas.tî.näd', Bastinado, bas-
tî.nä'dö vt, ffonodio gwadnau y traed;
dwys gui"o [glawdd
astion, bas'tshun re, rhagfur, gwrth-
'25
BEC path, fat, Gre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Bat, bat re, ystlum; cwlbren, humog.
Bat-fowling, daliad adar yn y nos
Batch, batsh re, pobiad, ffyrnaid
Bate, bat t>,lleihau, colli, gostwng, suddo
Bateful, bät'fẁl a, cynhenllyd, cecrus
Bath, bath (baths, baTHz) re, ymdrochfa,
badd, baddon ; mesur Iuddewig, 1\ gal.
Bathe, bäTH v, ymdrochi, ymolchi
Batoon, bâ.tŵn' re, berllysg ; llawffon
Battailous, bat'ä.lus a, milwraidd
Battalia, ba.tä'lî.â re, brwydr-drefn
Battalion, ba.tal'yun re, byddin o 500 i
800 o wŷr [gwrteithio; ymdreiglo
Batten, bat'n re, murais: vi,"tewychu;
Batter, bat'ûr re, defnydd cremog: vt,
euro, dyrnodio, pwyo. Battering-ram,
hwrdd dyrnodiol, hwrdd-beiriant
Battery, bat'ur.î re, magnelfa, gwn-
glawdd; rhuthr-gyrch [golchfforj
Batting-staff, bat'ing-staf re, golchbren,
Battle, bat'l re, cad, ymladd, brwydr,
rhyfel : v, ymladd, brwydro, ymwrio.
Battle-array, trefn brwydr, aerdrefn
Battleaxe, bat'l.aks re, bwyell, ennilleg,
arf-fwyell, cadfwyell
Battledoor, bat.l.do'r re, pelgip; llyfr corn
Battlement, bat'l.ment re, canllaw, gwalc
Battology, ba.tol'ö.jî. re, ffladredd
Baubee, bô.bî' re, dimai Albanaidd
Bauble, bô'bl re, ffril, tegan
Bavaroy, bav'â.i-ôî n, anvisg, hugan
Bavin, bav'in n, ffagoden, ysgubell
Bawbling, bô'bling a, gwael, diwerth
Bawd, bôd n, earn butain, llattai
Bawdiy, bô'drî n, anlladiaeth, serthedd
Bawdy, bô'dî a, anniwair, serth, aflan.
Bawdy-house, n, puteindy [bloeddio
Bawl, bôl vi, gwaeddi, crochlefain,
Bawrel, bô'rel n, math o guryll
Bay, bä n, mor-gilfach, angorfa ; cwlas :
a, gwineu, gwineu goch : vi, cyfarth.
To keep at bay, pen sefyll, attal
Bayard, bä'yûrd'w, eeífyl gwineu
Bayonet, bli'yun.et n, gwnfidog, bidogan
Baysalt, bä'sôlt n, math o halen
Baytree, bä'trî n, llawryf, llawrwydden
Bdellium, del'yum n, sudd peraroglus
Be, bî (am, was, been) vi, bod, lianfod.
To be about to, bod ar fedr
Be-, px, oddi amgylch ; rhag-
Beach, bîtsh n, traethell, tywyn, beisdon
Beacon, bi'kn n, gwylfa, goleudy
Beaconage, bi'kn. iij '«, treth gwÿlfa
Bead, bid n, glain. Beads, gleiniau ;
paderau
Beadle, bi'dl n, rhingyll, plwyfwas
Beagle, bi'gl n, olrhead, olrhein-gi
Beak, bîk n, pig, gylfin, gylfant; duryn
Beaker, bi'kur n, diodlestr [hong
Beal, bil n, llynoryn, penddiiyn
Beam, bim n, trawst, tylath, swmer;
pelydnm, paladr: vi, pelydru
Bean, bin re, ffiien. Bean-pods, codau
ffa. Bean-shells, plisg, masgl, neu
gibau ifa. Bean-stalks, gwellt ffa,
callodr ffa
Bear, bê'r re, arth; arthes: vt (bore,
bare; borne, born), dwyn, eludo, cvn-
nal, cario ; goddef, dal. To bear with,
cyd-ddwyn â, vmaros â. To bear
witness, tystiolaethu, ty»tio
Beard, bi'rd're, barf, col yd, adfach: vt,
barfu, sarhau; blaendocio [moel
Beardless, bi'rd'les a, difarf, heb farf,
Bearer, be'r'ûi- re, cludwr, cariwr [fysgle
Beargarden, bê'r'gâr.dn re, arthfa ; ter-
Beast, bist re, amfail, mil, bwystfil
Beastliness, bîst'lî.nes re, anifeildra;
budreddi, bryntni, mochyneidd-dra
Beastlv, bist'li a, anifeilaidd, aflan,
mochynaidd, brwnt, ffiaidd
Beat, bit (pt beat, bet ; pp beaten, bi'tn)
vt, euro, baeddu, pwnio, taro : re, cur ;
ticoriawr; rhodfa gwihwr. To beat
a drum, canu neu chwareu tabwrdd.
A beaten path, llwybr sathredig
Beatific, bî.â.tif 'ik, Beatifical, bî.a.tif 'i-
kal a, gwynfydlawn
Beatification, bî.at.î.f i.ka'shun re, gwyn-
fydedigrwydd [fydoli
Beatify, bî.at'î.fî vt, gwpieithu, gwvn-
Beatitude, bî.at'î.tüd re,"lla\ra wynfyd,
dedwyddweh
Beau, bö re, coegyn, coegddyn, pefryn
Beauish, bö'ish a, coegaidd, coegynaidd
Beaumonde, bö.mond' re, y byd llun-
ieiddwych [hardd
Beauteous, bii'tshus a, glân, pnrdferth,
Beauteousness, bü.tshus.nes re, tegweh,
harddweh, gwychder [hardd
Beautiful, bü'tî.ful a, glân, prydferth,
Beautify, bü'tî.f'í vt, harddu, prydferthu
Beauty, bü'tî re, glendid, prydferthweh,
gwychder, harddweh ; ereiries, manon
Beaver, bi'vilr re, ffrancon, llostlydan
Becafico, bek.a.fi'ko re, aderyn tebyg i'r
eos, ag sydd yn porthi ar m»ys
Becalm, bi'kfim' vt, llonyddu, líinani
Because, be'kuz' c, o herwydd, o blegid,
o achos, o ethryb ; gan, am
Beck, bek re, amnaid, awgrym ; gofer
Beckon, bek'n v, amneidio, rhoi amnaid
neu awgrym
Beclip, bi.klip' vt, cofleidio
26
öre ; late ; line, nö, mute ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. BEL
Become, bi.kum' (pt became, bî.käm'
pp become) vt, gweddu, perthynu;
dyfod [eidd-dra
Becomingness, bi.kum 'ing.nes n, gwedd-
Bed, bed n. gwely, gorweddfa
Bedabble, bî.dab'l vt, gwlychu, taenellu
Bedaggle, bîdag'l, Bedraggle, bî.drag'l
vt, caglu, diblo [gwlychu
Bedash, bî.dash' vt, taenellu, ysgeintio,
Bedaub, bî.dôb' vt, diwyno, dwbio,
priddo, tomi
Bedazzle, bi.daz'l vt, dallu, tyvvyllu
Bedchamber, bed'tshiim.bûr n, ystafell
wely, cuddigl
Bedclothes, bed'kluxiiz np, dillad gwely
Bedeck, bi.dek' vt, addurno, trwsio
Bedehouse, bîd'hûŵs n, ysbytty, elusendy
Bedew, bî.dü' vt, gwlitho, gwlychu
Bedfellow, bed'fel.ö», cywely, cydwelywr
Bedight, bî.d'it' a, trwsiedig, ymbinciedig
Bedim, bî.dim' vt, dallu, tywyllu
Bedizen, bi.diz'n vt, addurno
Bedlam, bed'lam n, gwallgofdy, bedlem
Bedlamite, bed'lam.'it n, dyn gorphwyll-
og, ynfyd-ddyn
Bedrid, bed'rid a, gorweddiog
Bedrop, bî.drop' vt, taenellu, ysgeintio
Bedstead, bed sted n, pren gwely, ochr
gwely, erchwyn gwely
Bedtime, bed't'fm n, amser cysgu
Bedung, bî.dung' vt, tomi, teilio
Bedust, bî.dust' vt, llychwino, llychio
Bee, bi n, gwenynen [fFawydd<
Beech, bîtsh, Beech-tree, bîtsh'trî
Beechen, bîtsh'n a, o ftawydd [ffawydd
Beechmast, bîtsh'mast n, ffrwyth
Beef, bif (p beeves) n, cig eidion ; ych
Beehive, bi'hi'v n, cwch gwenyn, bodrydaf
Been, bin pp. — Be
Beer, bî'r n, heiddlyn, cwrw, diod
Beet, bit n, beatws, betysen
Beetle, bî'tl n, chwilen ; gordd bren : vi,
hongian allan, pwyso ym mlaen.
Beetle-headed, hm-t, pendew
Beeves, bivz np, ychain [meryd lie
Befall, bî.fôl' v, dygwydd, darfod,"cym-
Bent, bî.fit' v, gweddu, ymweddu
Befool, bî.fŵl' vt, twyllo ; gwatwar
Before, bî.fö'r'^r, o flaen, gerbron, cyn:
ad, gynt, o'r blaen [Haw
Beforehand, bî.fö'r'hand ad, ym mlaen
Befoul, bî.fûẁl' vt, diwyno, haloo-i
Befi-iend, bî.frend' vt, gwneyd cym-
mwjTias, cedu [neu eddi
Befringe, bî.fì-inj' vt, addurno â sider
Beg, beg vt, erfyn, deisyf, ymbil ; cardota
l, bî.gm' pt, — Begin
Beget, bî.get' (pt begat, bî.gat', begot;
pp begotten) vt, cenedlu, eppiho
Beggar, beg'ûr n, cardotyn, crefwr : vt,
Uymhau, tlodi ; rheiduso [fawaidd
Beggarly, beg'ûr.lî a, anghenog : ad, yn
Beggary, beg ûr.î n, tlodi, angenoctyd,
eisieu [reu, cychwyn
Begin, bî.gin' (began; begun) vt, dech-
Beghd, bî.gûi-d vt, gwregysu ; cylchynu
Beglerbeg, beg'lûr.beg n, llywodraetnwr
ar dalaith yn Twi'Ci
Begone, bi.gon' i, ymaith ! ffwrdd !
Begot, bî.got'^í. — Beget
Begotten, bi.got'n^p. — Beget
Begrease, bi.griz' vt, iro, seimio; ymiro
Begrime, bî.gri'm' vt, duo, pardduo,
budreddu [twyllo
Beguile, bî.g'íl' vt, hudo, Uithio, denu,
Begun, hì.ípm' pp. — Begin
Behalf, bî.hâf ' n, plaid, rhan, achos, tu
Behave, bi.hav' vi, ymddwyn, ymar-
weddu, gwneyd. To behave one's
self, ymddwyn yn addas, ymddwyn
Behaviour, bî.hä'vî.ûr n, ymddygiad,
moes [tori pen
Behead, bi.hed' vt, dybenu, torfynyglu,
Behemoth, bî'hî.moth n, afonfarch
Behest, bî.hest' n,addewid,gorchymmyn ;
arch, archiad [cefn
Behind, bî.h'ind' pr, yn ol, ar ol, y tu
Behindhand, bi.h'ind'hand ad, yn ol
Haw, ar ol
Behold, bî.höld' (pt beheld, bî.held';
pp beheld, beholden) vt, edrych,
gweled, golygu, tremio
Beholden, bî.höld'n a, rhwymedig, dan
ddyled: pp. — Behold [lies
Behoof, bî.hŵf ' n, mantais, elw, budd,
Behoovable, bi.hw'va.bl a, gweddus;
llesol, addas [addas
Behoove, Behove, bi.hwv' vi, bod yn
_ bî'ing n, hanfod, bod
Belabour,bî.lä'bûrví,dwys guro, baeddu
Belamy, bel'â.mî n, cyfaill, cyfeillachwr
Belated, bî.lä'ted a, diweddar, hwyr
^?lay, bî.lä' vt, cynllwyn, rhagod;
sicrhau rhaff
Belch, beltsh vi, bytheirio: n, bytheiriad
Beldam, bel'dam n, hen wrach, hen fall
deague, bî.lîg' vt, cylchynu, gwarch-
iiu, amgylchynu [ydd
Belfounder, bel'f ûŵ-n.dûrw, clych-dodd-
Belfry, bel'frî n, llofft y gloch
Belial, bî'lî.al n, y fall, diafol ; drygioni
Belie, bî.li' vt, athrodi, enllibio, cam-
gyhuddo ; celwyddu [iniaeth ; credo
Belief, bî.líf' n. ffydd, coel, cred, cred-
27
BES path, fat. ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
.believable, bUi'va.bi a, eredadwy, hy-
goel [ddiried
Believe, bî.lîv' vt, credu, coeho, ym-
Believer, bi.li'vur n, credadyn, flydd-
loniad
Belike, bi.li'k' ad, ysgatfydd, tebygol
Bell, bel n, cloch: p, clyeh, elychau.
Bell-metal, clychfetel, clychadwyn.
Canterbury bells, clyeh y pertbi
Belle, bel n, coegeiddferch, glanfei-eh
Belles-lettres, bel.ê'tru n, tlws-ddysg
Bellied, bel'îd a, boliog, crothog
Belligerent, be.lij'ur.ent a, rhyfelog
Bellipotent, be.lip'o.tent a, cadarn inewn
rhyfel [cyhoeddwr
Bellman, bel'man a, cloehydd, cri'wr
Bellow, bel'ö vi, rhuo, brefi, bugunaw
Bellows, bel'us np, niegin
Belluine, bel'ii.'in a, bwystfilaidd, creu-
lawn, gwyllt, anwar
Belly, bel'î n, bol, bola; ceudod, cest,
tor; croth, bru: vi, bolio, chwyddo
allan [coluddwst
Bellyache, bel'i.ak n, bolwst, dolur bol,
Bellybound, bel'í.bûŵnd a, bolrwvm
Bellyful, bel'î.fẁl n, bolaid, gwala
Belong, bî.long' vi, perthynu, perthyn,
deiryd, bod yn feddiant i
Belout, bî.lûŵt' vt, difri'o
Beloved, bi.luvd' a, anwyl, cu, hoff, ear-
iadus : n, anwylyd, anwylddyn, cariad
Below, bî.lö' pr & ad, is, is law, isod,
obry, oddi tanodd [bocsachwr
Belswagger, bel'swag.ûr n, rhodreswr,
Belt, belt n, gwregys, rhwymyn
Belwether, bel'weTH.ûr n ílwdn y gloch,
yr arwemydd [adwyddo
Bemire, bî.m'i'r' vt, diwyno, toini ; gwar-
Bemoan, bi.mön' vt, cwyno, galaru;
ymofidio, cwynfan, cwynfanu
Bemoil, bî.môîl' vt, budreddu, anui'ddo
Bemourn, bí.mö'm' vt, galaru, cwyno
ar ; arwylo ; hiraethu am
Bench, bentsh n. mainc, eisteddle; gor-
seddfa, brawdle; eisteddfod; y cyd-
eistedd [gyfreithiol
Bencher, ben'tshûr n, aelod athrofa
Bend, bend (pt & pp lent) v, plygo, do-
lenu; gwyro; camu, annelu, cyfeirio;
ymblygu : n, plyg, camedd, crymedd.
To bend a bow, annelu bwa
Bendable, ben'dâ.bl a, plygadwy, hyblyg
Bendlet, bend'let n, taleithig
Beneath, bi.niTH' pr & ad, is, is law,
isod, obry, tan, goris
Benedictine, ben.i.dik'tin a, yn perthyn
i fynachod o urdd Benedict
Benediction, ben.i.dik'shun n, bendith,
bendithiad [mwynas, haeledd, ced
Benefaction, ben.i.fak'shun n, cym-
Benefactor, ben.i.fak'tur n, cymmwyn-
aswr, noddwr [wŷnaswraig
Benefactress, ben.i.fak'tres n, cym-
Benefice, ben'î.fis n, bywioliaeth eg-
lwysig [wch, haelioni
Beneficence, bî.nef 'î.sens n, mwvnasgar-
Beneficent, bî.nef'î.sent a, hael, hael-
ionus, haelfrydig, llawrydd, daionus
Beneficial, ben'.î.fish'al a. buddiol, llesol
Beneficiary, ben.i.fish'ur.î a, glwysfudd-
Og : yn ilal bvwoliaeth dan arall
Benefit, ben'i.fit n, budd, lies; cym-
mwynas: v, llesäu, peri budd. Benefit
of clergy, braiut eglwyswyr
Benet, bî.net' vt, maglu, rhwydo
Benevolence, bi.nev'o.lens n, ewyllys da,
daioni, caredigrwydd
Benevolent, bi.nev'o.lent a, daionus, car-
edig, caruaidd [hael
Benign, bî.ni'n' a, tirion, mwyn. gwâr,
Benignant, bî.nig'nant a, hynaws, rhad-
lawn; da [mwyneidd-dra
Benignity, bî.nig'nî.tî n, hynawsedd,
Benison, ben'i.zn n, bendithiad
Bent, bent n. ystnmiad, plygiad; tuedd,
gogwyddiad: pt & pp. — Bend
Benumb, bi.num' vt, inerwino, fferu
Benzoin, ben.zoln' n, math o ystor
Bepaint. in. pant' vt, amliwio, arliwio
Beplume, bî.plüin' vt, addurno â phlyf
Bequeathe, bi.kwiTH' vt, cymmynn, rhoi
mewn ewyllys
Bequest, bî.kwesf n, cymmyn, cymmyn-
rodd, rhodd mewn ewyllys
Bereave, hi.viv' (pt hpp bereft, bî.reft')
vt, difuddio, difeddu : amddifadu
Bereavement, bi.riv'ment n. difeddiad,
Bergamot, bûr'gá.mot n, pt-r-bren
Bergmastér, búrg'mas.tûr n, goruch-
wyliwr ar fwngloddwyr ['Wyr
Bergmote, bûrg'möt n, llys mwnglodd-
Bergomask, bur'go.mask n, math o
ddawns irwledig gynt
Berlin, bûr'lin n, math o gerbyd
Bernardine. bûr'nûr.din », mynach o
urdd St. Bernard [cvrawel, aeron
Berries, ber'iz (s berry, ber i) np, grawn,
Bertram, bûr'tram n, pelydr gwyflt
Beryl, Ix-r'il n, j maen beryl
Beseech, bî.^ítsh' (pt & pp besou-ht)
vt. atolygu, deisyf, erfyn, ymbil, crefu
Beseem, bî.sîm' vi] gweddu, cydweddu
Beseemingness, bî.sîm'ing.nes n, gwedd-
eidd-dra
28
öre; läte; line, no, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. BID
Beset, bî.set' vt, cynllwyn; amgylchynu
Beshrew, bî.shrŵ' vt, difrio, senu, rhegu
Beside, bî.s'íd', Besides, bi.s'idz' pr, ger
Haw, wrth, yn ochr, yn ymyl, yn agos
at; heb law, gyda. Beside one's self,
gwallgofus, ynfyd, maes o'i bwyll
Besiege, bî.síj' vt, gwarchae, amgylchu
Besmear, bî.smî'r' vt, iro, dwbio
Besmoke, bi.smok' vt, mygu, mygsychu
Besmut. bî.smut' vt, pardduo, huddiglo
Besom, bi'zum n, ysgubell, ysgub
Besort, bí.sôrt' vi, gweddu, hyweddu
Besot, bî.sot' vt, lled-feddwi: syfrdanu
Besought, bî.sôt' pt & pp. — Beseech
Bespangle, bî.spang'gl vt, serenu, dy-
frithio [enllibio
Bespatter, bî.spat'ûr vt, diblo, diwyno;
Bespawl, bî.spol' vt, poeri, amboeri
Bespeak, bi.spik' (bespoke, bi.spok'; be-
spoken, bi.spo'kn) vi, rhagerchu,
rhagofyn, rhagddangos [fritho
Bespeckle, bi.spek'l vt, amliwio, man-
Bespew, bî.spü' vt, chwydu ar
Bespot, bî.spot' vt, maim, britho, brychu
Bespread, bi.spred' (pt 8c pp bespread)
vt, taenu, lledu, gorchuddio
Besprinkle, bi.spring'kl vt, taenellu
Besputter, bî.sput'ûr vt, taenu poer
Best, best a, goreu : ad, yn oreu : sd.—
Good, Well. To the best of my know-
ledge, hyd eithaf fy ngwybodaeth
Bestial, bes'tshal a, anifeilaidd, bwyst-
filaidd ; ffiaidd, brwnt
Bestow, bí.stö' vt, rhoddi, anrhegu
cyfleu [mhwyilog
Bestraught, bî.strôt' a, gwallgofus, am-
Bestrew, bî.strŵ' vt, gwasgara, taenu
Bestride, bî.str'íd' (bestrode, bî.ströd'_
bestridden, bl.striu'n) vt, nryned goes
o bob tu, marchäu
Bestud, bî.stud' vt, boglynu
Bet, bet n, cyngwystl: vt, cyngwystlo
, Betake, bi.tak vt, ymosod, ymroddi
rhoi bryd ; cyrchu at
Beteem, bî.tîm' vt, anrhegu [adgofio
Bethink, bi.thingk' vi, ystyried ; pwyllo ;
Bethral, bî.throl' vt, caethiwo, darostwng
Bethump, bî.thump' vt, dyrnodio, pwyo
Betide, bî.t'id' v, damweinio, dygwydd
Betimes, bi.ti'mz' ad, yn brydlawn, yn
gynnar, yn fore [rhagddangos
Betoken, bi.to'kn vi, arwyddo, argoeli,
Betray, bî.trä' vt, bradychu, dadguddio,
cyhuddo [hoewi
Betrim, bî.trim' vt, trwsio, cymhenu,
Betroth, bi.troth' vt, dy weddi'o, ymgredu
Betrust, bî.trust' vt, ymddiried
Better, bet'ûr a, gwell, rhagoraeh : ad,
ynwell: cd. — Good, Well: vt, gwell-
äu. So much the better, goreu gyd.
To get the better of, gorchrygu. To
get better, to make better, gwella,
gwelläu [trwy ddrws
Betty, bet'î n, math o oô'eryn at dori
Between, bî.twîn, Betwixt, bî.twikst'^)r,
rhwng (dau), ym mysg
Bevel, bev'l n, conglyn, pedror, pedryd
Beverage, bev'ur.aj n, diod, gwirod
Bevy, bev'î n, haid o adar; myntai,
diadell [galaru, alaethu
Bewail, bî.wäl' vt, cvryno, cwynfan,
Bewailable, bî.wä'lâ.bl a, gwiw-gŵyn,
alaethol [gadw, ymogelyd
Beware, bê.wé'r' vt, gochel, gwilio. ym-
Bewet, bi.wet' vt, gwlychu, mwydo
Bewilder, bî.wil'dûr vt, dyrysu, annhrefnu
Bewitch, bi.witsh' vt, rheibio, llygad-
dynu, hudo; swyno; tynu serch, denu
Bewi-ay, bî.rä' vt, dadguddio, bradychu
Bey, bä n, llywydd ym mysg y Tyrciaid
Beyond, bî.yond' pr, dros, tros, tra, tu
hwnt i, tu draw i; ym mhellach;
uwch law [carw
Bezantler, bi.zantlur n, ail gangen corn
Bezoar, bi.zoV n, math o gareg riii-
weddol rhag gwenwyn
Bezonian, bi.zo'ni.an n, dyhiryn, adyn
Bezzle, bez'l vi, gloddesta, diota
Biangulous, bî.an'gü.lus a, dwyonglog
Bias, bi'as n, tueddiad, gwyredd: vt,
tueddi, lledochri ; denu
Bib, bib n, bronliain : v, llymeitian, diota
Bible, b'i'bl n, y Beibl; yr Ysgrythp-
Lân; y Llyfr [yrol
Bibhcal, bib'li.kal a, beiblaidd, ysgryth-
Bibliography, bib.lî.og'râ.f ì n, ílyfrydd-
iaeth, llyfi-oniaeth [wr
Bibliopohst, bib.lî.op'ö.list n, Uyfrwerth-
Bibliotheca, bib.lî.ö.thî'.kâ n, llyfrgell
Bibulous, bib'ü.lus a, yspwngaidd, masw
Bicapsular, bi.kap'sii.lur a, deuranol
Bice, bis n, math o liw glas
Bicipital, b'i.sip'i.tal, Bicipitous, bi'.sip'-
î.tus a, deubenog [ymgecru
Bicker, bik'ur vi, ymryson. ymrafaeho,
Bickering, bik'urjng n, cj^nhen
Bickern, bik'urn n, haiarn blaenfain
Bicoru, bi'korn, Bicornous, bi'.kor'nus
a, deugorniog
Bicorporal, bi.kor'po.ral a, deugorifog
Bid, bid (bade; bidden) vt, erchu; gwa-
hodd ; cynnyg. To bid farewell, canu
Bidden, bid'n pp. — Bid [yn iach
Bi Jder, bid'ur n, archwr, cvnnvgiwi"
'29*
BIV path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Bide, bid (pt & pp bode) vi, aros, trigo
Bidental, bi'.den'tal a, deuddeintiog
Biennial, bi'.en'yal a, dwyflwyddol
Bier, bî'r n, elor, elorwydd
Biestings, bis'tingz tip, llaetb tor
Bifarious, b'i.fe r'î.us a, deublyg, dyblyg
ammhëus
Biferous, bif 'ur.us a, deugnvdiog
Bifid, bi'fid, Bifidated, bifì.dä.ted a
Bifold, b'f'föld a, dyblyg [fforchog
Biformed, b'i'fômid a, deuffurfiog
Bifurcated, b'i.fur'ka.ted a, deubigog
Big, big a, mawr ; braisg, beichiog
torog. As big, cymmaint. Big-bellied,
boliog, crothog ; beichiog. Big with calf,
cyflo. Bigger, mwy. Biggest, mwyaf
Bigamist, big'â.mist n, dwywreigiwr
Bigamy, big'â.mî n, dwywreigiaeth
Biggin, big'in n, taleithgap baban; piser
Bight, bit n, cylchdorch rhaff angor
Bigness, big'nes n, maint, maintioli
Bigot, big'ut n, dallbleidiwr, dyn pen-
boeth, penboethyn [boethni
Bigotry, big'ut.rî n, dallbleidiad, pen-
Bilander, bil'an.dûr n, math o long fechan
Bilberries, bil'ber.iz np, llus, llus duon
bach. Bilberrv-tree, lluswydden
Bilbo, bil'bö re, cléddyf
Bilboes, bil'boz n, cyffion llongwyr
Bile, bi'l n, geri, llyn y bustl ; penddiiyn
Í Bilge, bilj n, lied gwaelod Hong : v, ym-
dolchi, ymddryllio
Bilingual, bi'hng'gwal a, dwyieithog
Bilinguous, bi.ling'gwus a, deudafodog
Bihous, bil'yus, Biliary, bií'ynr.î a, ger-
Bilk, bilk vt, siomi, twyllo [i'og, geriaidd
Bill, bil n, craifll ; dyleb, ysgrifen-rwym ;
rhybudd cyhoedd; pig, gylfant, gylfin,
duryn: vt, pig-gusanu, anwesu; cy-
hoeddi. Bill-hook, glaif. Hedging-
bill, gwddi, cryman cau
Billet, bil'et n, llythyr byr, nodyn, cipyll :
vt, rhoi Uetty-lythyr
Billetdoux, bil.ê.dŵ' n, llythyr caru
Billiards, bil'yurdz n, math o chwareu â
Shelau ifori [iynau
ion, bil'yun n, biüwn, miliwn o fil-
Billow, bil'ö n, ton, gwaneg, morgaseg,
Billowy, bil'ö.î a, tònog, tònol [moryn
Bin, bin n, cist, cist ystyfflog
Binary, bi'nur.î a, dyblyg, deuol
Bind, bind (pt & pp bound) vt, rh^vymo,
clymu, ymylwisgo [wisgiad
Binding, holding n, rhwymiad, ymyl-
Bhmacle, bin'a.kl n, compawd-gist Hong
Binocle, bin'o.kl n, syllddrych i'r ddau
lygad
Binocular, bi'.nok'u.lur a, deulygeidiog
Binomial, b'í.nö'mî.al a, deuenwol
Biographer, b'í.og'râ.fûr n, buchdraeth-
ydd, bugraifydd [buchdraethiad
Biography, bí.og'râ.fî n, bywgraifiad,
Biparous, bip'ar.us a, gyfeillddwyn
Bipartite, bip'âr.tît a, dwyran, deuran
Biped, bi'ped n, creadur deudroed
Bipedal, bip'i.dal a, deudroediog, deu-
droed
Bipennated, b'í.pen'â.ted a, dwyadeiniog
Bipetalous, bî.pet'â.lus a, dwyddalenog
Biquadrate, b'i.kwod.riit, Biquadratic,
b'i.kwo.drat'ik n, pedrysawdd : a, pedr-
ysoddog [bed wen
Birch, bûrtsh n, bedw. Birch-tree,
Birchen, bûrtsh'n a, o fedw
Bird, bûrd n, aderyn, edn, edyn
Birdhme, bûrd'li'm n, glud, ysgrawling
Birgander, bur'gan.dur n, Uwynogwydd
Birt, bûrt n, lleden y môr, tafod yr hydd
Birth, bûrth n, genedigaeth ; esgoriaeth.
Of good birth, boneddig. Untimely
birth, erthyl. Second birth, aden-
edigaeth
Birthday, bûrth'dä n, dydd genedigaeth
Birthright, bûrth'ri't n, genedigaeth
fraint [galed
Biscuit, bisTdt n, bara caled, teisen
Bisekt, b'i.sekt' vt, deubarthu, rhanu
Bishop, bish'up», esgob, golygwr; math
o ddiod
Bishopric, bish'up.rik n, esgobaeth
Bisk, bisk n, cawl, isgell, potes
Bismuth, biz'muth n, math o adwyn,
ystaenwydr
Bison, biz'un n, ych gwyllt, bual
Bissextile, bi.seks.til n, blwyddyn naid
Bisson, bis'un a, dall, tywjdl [fforchog
Bisulcous, bi.sul'kus a, fforchog, ewin-
Bit, bit n, tamaid, safnaid, difyn, dernj-n ;
Bitch, bitsh n, gast, gasten [genfa
Bite, bit n, cnoad ; brath ; tamaid ; hoced ;
hocedydd : vt (pt bit ; pp bitten, bit'n,
bit), cnoi; brathu, pigo; twyllo
Bittacle, bit'â.kl n, onglyrgist, com-
pawdgist
Bitter, bit'ûr a, chwerw, bustlaidd, tost
Bittern, bit'urn n, aderyn y bwn, bwmp
y gors [bustledd
Bitterness, bit'ûr.nes n, chwerwder,
Bittervetch, bit'ur.vetsh n, pys y gn.ranod
Bitumen, bî.tü'men n, pyg-glai, pyglöyn,
dyglist
Bituminous, bî.tü'mî.nus a, dyglistaidd
Bivalve, b'i. valve, Bivalvular, b'i.val'vu-
ltìr a. deufasglos; dwyirragenog
^ 30
öre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. BLI
Bivouac, bi'vw.ak vi, bod dan arfau
trwy'r nos : n, cadwyliad
Bizantine, biz'an.tin n, darn o auf
gwerth pumtheg punt
Blab, blab vt, digelu chwedl, clepian;
ffladru : n, clepiwr, hauwr chwedlau
Black, blak a, du ; tywyll , erchyll, dy-
bryd: n, dyn du: vt, duo, duliwio.
To beat black and blue, cleisio, dy-
gleisio. Black art, y gelfyddyd ddu,
dewiniaeth
Blackamoor, blak'a.mw'r n, dyn du
Blackberries, black'ber.iz np, mwyar
duon. BlackbeiTy-bush, dyryslwyn,
mierinlrwyn [aderyn du
Blackbird, blak'burd n, mwyalchen, yr
Blackcap, blak'ap n, penlöyn, y lleian
Blackcock, blak'ok n, ceiliog du, ceiliog
y mynydd
Blacken, blak'n vt, duo, gordduo; ty-
wyllu [ddyn
Blackguard, blag'ârd n, dyhiryn, dryg-
Blacking, blak'ing n, du esgidiau ; duad
Blackish, blak'ish a, lied ddu, duaidd,
tywyll, hyll [duder
Blackness, blak'nes n, diiwch, duedd,
Blacksmith, blak'smith n, gof, gof du
Bladder, blad'ûr n, pledren, chwysigen
Blade, bläd n, llarh, llain; eginyn;
paladr; pefryn, brolyn ; Uefnyn, llenc-
yn : vt, llafnu, ymwychu. Blade of an
oar, palf rhwyf. Blade of grass, glas-
welltyn, blewyn glas. Blade-bone, as-
gwrn y balfais, crafell yr ysgwydd
Blain, blän n, penddiiyn; chwisigl;
llynoryn, gweli, malaith
Blamable, blä'mä.bl a,ceryddadwy,beius
Blame, bläm' n, bai, cwl; gwyd: vt,
beio, ceryddu; dwrdio
Blameless, bläm'les a, difai, difeius, di-
argyhoedd. [gochelyd; dioli
Blanch, blantsh vt, cànu; dirisglo;
Bland, bland a, mwyn ; afiaethus
Blandiloquence, bian.dil'o.kwens n,
gweniaith, hudiaith
Blandish, blan'dish vt, gwenieithio;
mwythddenu [gwenieithiad
Blandishment, blan'dish.ment n, afiaeth ;
Blank, blangk n, gwagle, siom-gwtws :
a, gwehv-lwyd, gwyn; syn. Blank
verse, mesur diodl
Blanket, blang'ket n, brycan, gwrthban
Blare, blê'r vi, rhuo ; ennyn, ifaglu
Blaspheme, blas.fîm' vt, cablu, difenwi
Blasphemous, blas'fî.mus a, cableddus,
cablaidd [difenwad
Blasphemy, blas'fî.mî n, cabledd, cabl,
Blast, blast n, chwa, pwff, gwynt;
chwyth; malldod, deifiad, rhwd: vt,
deifio; anafu; seithugio
Blatant, blä'tant a, yn brefu [dordd.
Blatter, blat'ûr vi, rhuo, buguno ; bal-
Blay, blä, Bleak, blik n, math o wyniad.
Blaze, blaz n, fflam, ffagl; seren wen
yn nhalcen march: vi, fflamio: vt,
cyhoeddi ^ [arwydd-farddoniaeth
Blazon, bla'zn, Blazonry, bla'zn.ri n,
Blazon, bla'zn vt, egluro arwyddion ar
bais arfau; gwychu, addurno; cy-
hoeddi; dathlu [glasweílt
Bleach, blîtsh vt, chnu yn yr haul ar y
Bleak, blik a, oer, oerllyd, anwydog;
gwelw : n, gwyniad [rhyndod.
Bleakness, bliknes n, oerni; fferdod,
Blear, blî'r vt, cilgochi'r llygaid; cib-
ddallu : a, gwlyb, molog, tost, gwan.
Blear-eyed, llygadwlyb, llygadgoch
Bleat, blit n, brefiad : vi, brefu
Bleed, blîd (pt & pp bled) v, gwaedu,
gollwng gwaed ; colli gwaed
Blemish, blem'ish n, anaf, bai, mefl,
gwrthuni: vt, anafu, anharddu, ni-
weidio, gwrthuno
Blench, blentsh vi, tynu yn ol, ymrwystro
Blend, blend v, cymmysgu, cydgym-
mysgu; cyd-dymmeru; cyssoddi
Bless, bles vt, bendithio, lladu. Blessed,
gwynfydedig, bendigedig, gwyn ei fyd
Blessing, bles'ing n, bendith, Had
Blessedness, bles'ed.nes n, bendigedig-
rwydd, dedwyddyd, gwynfyd
Blew, blii pt. — Blow
Blight, blit n, golosgiad, deifiad ; cawod :
vt, golosgi, deifio ; difwyno
Blind, blind a, dall, tywyll: vt, dallu,
tywyllu ; mwgydu ; bwrw hud ar : n,
caeadlen, gorchudd, mwgwd. Blind-
man's buff, chwareu mwgwd. Blind
side, ochr ddall, ffaeledd
Blindfold, blind'f old vt, mwgydu y llyg-
aid : a, â'r llygaid wedi eu cuddio
Bhndness, bli'nd'nes n, dallineb, dellni
Blindworm, blînd'wûrm n, dallneidr
Blink, blingk vi, ysmicio, amrantu
Blinkard, bling'kurd n, ysmiciwr, cil-
lygadwr [gorhoen
Bliss, blis n, gwynfyd, dedwyddyd,
Blissful, blis'fẁl a, gwynfydedig, ded-
wyddlawn [wch
Blissfulness, bhs'fẁl.ness n, dedwydd-
Blister, blis'tûr n, chwydalen, pothell;
chwysigl, coden : vt, pothellu,chwydalu
Bhthe, bli'TH, Blithesome, bliTH'sum a,
llawen, lion, digrif, hoenus
31
BOL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Bloat, blöt v, chwyddo ; chwythu i fyn y
Bloatedness, blö'ted.ncs n, chwyddiant
Blob, blob, Blobber, blob'ûr n, chwys-
igen, bwrlwm. Blob-cheeked, boch-
dew, bochog
Block, blok n, cyff, boncyff, cipyll: vt,
cau i fyny, gwarohSu
Blockade, blo.kad' n, argae, gwarchae,
cylchyniad [hurthgen
Blockhead, blok'hed n, penbwl, hurtyn,
Blockhouse, blok'hdvvs n, argaeborfch
Blockish, blok'ish a. hurt, penglogaid
Blomary, blö'mur.î n, tawddffwrn haiam
Blood, blud n, gwaed, crau; tras;
wttreswr
Bloodshed, blud'shed n. tywalltiad gwaed
Bloodshot, blud'shot n, y fflamr-g
gwaedgleisiog [am waed
Bloodthirsty, blud'thûrs.tî a, sychedig
Bloodvessel, blud'ves.el n, gwaed lestr,
rhedweii, gwyth'ien
Bloody, blud'i a, gwaedlyd, creulawn,
Bloody flux, gwaedlif, gwaedlifiant
Bloom, bhvm n, blodau ; glasbaill, glesni,
gwrid: vi, blodeuo, blaguro; ffynu
Blossom, blos'um n, blodeuyn: vi, blo-
deuo, blaguro
Blot, blot n, du, dunod, dufan; anaf;
anair : vt, duo. duwyno. To blot out,
dilè'u. Blotting-paper, sugnbapyr
Blotch, blotsh ii, crugdardd ; Uynoryn
Blouse, blŵ% n, cot ysgafn
Blow, bib' n, dyrnod, ergyd, cnoc, flat,
llab, cernod: v (pt blew, blii; pp
blown, blön), chwythu; blodeuo
Blowze, bluwz ?i, llances fochgoch
Blowsy, blfiw'zi a, wwnebgoch, swga
Blubber, blub'ûr n, brasder y morfil : vt,
wylo nes chwyddo'r bochau
Bludgeon, bluj'un n, cwlbren, pastwn
Blue, blii 11, lliw glas, glas, nefliw: a,
glas, asurliw: vt, glasu, lliwioyn las
Blucness, blü'nes n, glesni ; claisliwiad
Bluff, bluf a, traws-falch, cuchiog
Blunder, blun'dur n, amryfusedd, cam-
gymmeriad, camsyniad ; coll : vi, cam-
syuicd [ddryll, gwn byi-
Blunderbuss, blun'dûr.bus n, rhwth-
Blunderhead, blun'dûr.hed n, hurt™
Blunt, blunt a. pŵl; difoes, trwsgl, lled-
arw : vt, pylu, diawchu
Bluntncss, blunt'nes n, pylni ; difoesedd
Blur, blûr n, duad, brycheuyn; anaf;
magi: vt, ysbrychu; diwyno
Blurt, blurt, n, digelu chwedl, baldordd
Blush, blush vi, gwrido, cochi, yswilio:
n, gwryd, gwyledd ; gwiidiad
Blushet. blush 'et n, geneth wylaidd
Bluster, blus'tûr n, rhuad, trwst, terfysg :
vi, trystio, dadwrdd. gwagfygwth
Blusterous, blus'tur.us a, tyinmestlog,
trystfawr, brochus [ymguddiad
Bo, bö i, ho! bolol! Bo peep, mig-
Boar, bö'r n, baedd, tremyniad
Boarish, bö'r'ish a, baeddâidd; taiogaidd
Board, bö'rd n, eisteddfod ; astell, plane ;
bwrdd: v, byrddio, byrddu; tal-we^tu.
Board-wages, dogn at ymborth
Boardyard, bö'rd'yârd a, astellfa
Boast, bust n, ffrost, ymffrost, bocsach,
bost, brol: vi, ymffrostio, bocsachu,
bostio [ffrostgar, bostgar
Boastful, bost'fu'l, Boastive, bos'tiv a,
Boat, hot 11, bad, eweh. Ferry-boat,
ceubal; ysgrarf
Boatman, Dot man n, badwr, ysgraffwr
Boatswain, bö'sn n. penbadwr
Bob, bob n, dyrnod ysgafn, cnith; croes-
air: a, byr, cwta: vt, taro yn ysmala;
gwawdio; twyllo; maeddu
Bobcherry, bob'tsher.î n, math o chware
plant [plethwäell
Boom, bob'in 11, math o hnyn gwyn;
Bobtail, bob'täl n, cynflbn gwta
Bobwig, bob'wig n, gwallt gapan gwta
Bode, böd vt, darogan, argoeli, rhagar-
wyddo: pt & pp. — Bide [goel
Bodement. böd'ment n, daroganiad, ar-
Bodice, bod'ie n, gwasgrwvm mcrch
Bodiless, bod'i.les a, digoi-ff, anghorffol
Bodily, bod'î.lî a, corffol, corfforol
Bodkin, bod'kin n, gwäell; mynawyd;
nodwydd [paladr; llu
Body, bpd'î n, corff; un; swm, crynodeb;
Bog, bog n, cors, mignen, siglen, pyd-
wern [llygaeron, llygeirin
Bogberries, bogT)er.îz (s bogberfy) np,
Boggle, bog'l vi, petruso; tynu yn ol;
cloifsiarad
Boggy, bog'î a, corsog, siglenog
Bohea, bö.hí' n, math o de garw [berwi
Boil, bôîl n, penddiiyn, Uynoryn: v,
Boiler, bôî'lûr n, callawr, pair, berwedydd
Boisterous, bôîs'tur.us a, terfysglyd,
bloeddgar [aeth, terfysg
Boisterousness, bôîs'tur.us.nes n, afreol-
Bold, bold a, hyf, eon, diarswyd, anturiol,
hyderus, dewr; ehud; gwastadlyfn.
To make bold to, cymmery d ar, beiddio,
bod yn hyf, ymeoni
Bolden, boTdn ?;,eoni, ymeoni, ymhyf hau
Boldness, bold'nes n, hyfder, eonder,
dewredd ; liaerllugrwydd
Bole, böl n, priddell; mesur o 12 cibyn
32
öre; läte; line, nö, mlite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. BOT
Bolis, bö'lis n, pelen o dân a deflir i'r
awyr
Boll, böl n, paladr; calaf; bolltad: v,
corsenu, hadu [vt, attegu
Bolster, böl'stûr n, gobenydd, clustog:
Bolt, bolt n, bollt, bar, trosol, gefyn : v,
bolltio; saethu; traflyncu; gogrynu.
peillio. Bolting-house, peilldy
Boltsprit, buvv'sprit n, hwylbren yn
fflureg llong. — Bowsprit
Bolus, bö'lus «, pelen feddygol
Bomb, bum, Bombshell, bum'shel
pelen hylosg
Bombard, bum.bârd' vt, en
Bombardier, bum.bâr.dî'r
gynau y pelenau hyn
Bombasin, bum.ba.zin' n, math o gym-
Bombast, bum.bast' n, y pren cotwm;
math o frethyn eotymog ; chwyddiaith
Bombastic, bum.bas'tik a, chwyddedig,
gorwag [trwst
Bombilation, bum.bî.lä'shun n, swn,
Bombketch, bum'ketsh n, llong i daflu
pelenau hylosg [putain
Bonaroba, bö.nâ.rö'bâ n, gordderch.
Bonassus, bö.nas'us n, bual, ych gwyllt
Bonchretien, bon.kret'yen n, math
beren
Bond, bond n, rhwymyn, cadwyn, tid;
rhwymedigaeth, rhwymiad, ysgrifen-
rwym [carchar
Bondage, bon'däj n, caethiwed, caethfyd,
Bondman, bond'man n, caethwas
Bondservice, bond'sur.vis n, caethwas-
anaeth, caethwasaeth, gwarogaeth
Bondwoman, boud'wẁm.an (bondwomen,
bond'wim.en) n, caethwraig
Bone, bön n, asgwm: vt, diasgyrnu.
Bone-setter, gosodwr esgyrn
Bonelace, bön'läs n, ysnoden hn
Boneless, bön'les a, diesgyrn, diasgwrn
Bonfire, bon'f'i'r n, coelcerth, bonffagl
Bongrace, böng'gras n, heulrod, cysgod-
dalaith [guwch, capan merch
Bonnet, bon'et «, cwcwll, penwisg, pen-
Bonny, bon'î a, hoew-wych, dillyn;
hoenus; difyr [enwyn sur
Bonnyclapper, bon'i.klap.ur n, llaeth
Bony, bö'nî a, esgyrniog, ysgyrnig
Booby, bŵ'bî n, hurtyn, dreìjTi, penbwl ;
aderyn mawr o'r enw
Book, bwk n, llyfr. A little book,
llyfryn, llyfran. Book-keeper, cyfrif-
ydd, líyfrwT. Book-keeping, llyfr-
yddiaeth, cyfrifyddiaeth [wr
Bookbinder, bwk'b'in.dur n, llyfi-'rwym-
Bookcase, bwk'as n, llyfrgell
3
[hvl
;io pelenau
>i, triniwr
[mysgwe
Bookish, bwk'ish a, llyfrgar; astud
Bookmate, bwk'mat n, cydysgolhaig
Bookseller, bwk'sel.ur n, llyfrwerthwr
Bookworm, bwk'wurm n, llyfrbryf ; dar-
llenydd diflin [rhuthro; ymgyrchu
Boom, bŵm n, hwyl bawl; trwst: v,
Boon, bŵn n, arch, deisyfiad; rhodd,
ced: a, llawen, difyr, cellweirus
Boor, bŵ'r n, drelyn, delflyn, taiogddyn,
gwermvvT _ [aidd, delfiaidd
Boorish, bŵ'r'ish a, taiogaidd, gwlad-
Boorisbness, bŵ'r'ish.nes n, taiogrwydd
Boose, bŵz n, côr mewn beudy, preseb
Boot, bŵt n, botasen, cwran, coesarn;
cist cerbyd ; mantais, elw, ennill ; an-
rhaith : vt, elwa, ennill ; gwisgo botasau
Booth, bvvth n, bwth, lluestty, caban
Bootjack, bwt'jak n, botasbren
Bootless, bŵt'les a, anfuddiol, diles, ofer
Booty, bŵ'tî n, vsglyfaeth, anrhaith,
caiFaehad, ysbail
Borachio, bö.ratsh'ö n, costrel, barilan
Borax, bo'raks n, math o halen
Bordel, bôr'del n, puteindy
Border, bôr'dûr n, íîin, cyflfin, cyifiniad,
terfyn; bargod; ymyl; godre; ymyl-
waith : v, cyflSnio, terfynu ; ymylu
Borderer, bôr'dur.ûr n, cyffiniwr
Bore, bo'r n, twll; twll clo; ceudwll:
vt, tyllu, ebillio : pt. — Bear
Boreal, bö'r'î.al, Boreahs, bö'r.î.ä'lis a,
gogleddol, gogleddig
Boreas, bö'r'î.as n, gogleddwynt
Born, born pp, ganedig. — Bear. First-
born, cyntafanedig
Bome, barn op, cynnaledig. — Bear
Borough, bur'ö n, bwrdeisdref
Borrow, bor'ö vt, echwyna, benthyca
^ascage, bos'kaj n, coedwig; gwig-
fixwythau
Bosky, bos'ki a, coediog, garwaidd
~3som, bwz'um n, mynwes, monwes,
cilfach: vt, mynwesu; cofleidio, col-
eddu. Bosom friend, cyfaill anwyl
Boss, bos n, boglyn ; bogeilglwm, oddf
Botanic, bo.tan'ik, Botanical, bö.tan'î-
kal a, llysieuaidd [ydd
Botanist, bot'â.nist n, llysieuwr, llysieu-
Botanology, bot.â.nol'ö.jî n, llysieudraith
Botany, bot'â.nî n, llysieuaeth, llysieu-
wriaeth, llysieuyddiaeth
Botch, botsh 11, pyloryn, Uynoryn, crach-
en; braswaith: vt, brasdrwsio, hagr-
glytio; trysglweithio ; anafu
Both, both a, dau, dwy, deuoedd, dwy-
oedd. Both of us, ni ein dau
Bots, bots np, euon, gwyrn, piyfigedd
32
BRA path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Bottle, botl n, potel, costrel : vt, potelu,
costrelu. Small bottle, costrelan,
costrelig, potelan
Bottom, bot um n, gwaelod, sail, sylfan ;
sawdd, llawr; godre; pant, dyiFryn,
ystrad. Bottoms, gwaelodion
Bottomless, bot'uin.les a, diwaelod.
Bottomless- pit, uffern, annwfn, annwu
Bottomry, bot um'rî n, llong wystl, arian
echwyn ar long
Boud, bûŵd n, pryfyn yd, yd-ysydd
Bouge, bŵj v, treiddio, trydyllu, tyllu ;
chwyddo allan
Bough, bûŵ n, cainc, cangen, gwrysgen,
clofen, osgl. A little bough, cangenig
Bought, hot pt & pp. — Buy: n, camedd,
cwlwm ; fi'on dafl
Bougie, bw'zhi n, trwyddew
Bounce, bûŵns n, naid. ysbonc: vi,
neidio ; trystio ; bocsachu, bostio
Bound, bûŵnd n, terfyn, ffin, cyffin: v,
cyffinio; neidio: pt & pp. — Bind
Boundary, bûŵn'dûr.î n, terfyn, cyffin
Bounden, bûŵn'dn a, rhwymedig
Boundless, bûŵnd'les a, annlierfynol
Bounteous, bûŵn'tsbus, Bountiful,
bûŵn'tî.fẁl a, hael, rhoddgar, cedawl,
haelionus, cymmwynasgar
Bounty, bûŵn'tî, Bountifulness. hfìŵn'-
tî.fẁl.nes n, haelioni, rhadlonedd
Bourgeois, bûr.jôîs' n, math o argrafF-
lythyren [blaguro
Bourgeon, bûr'jun vi, tarddu, egino,
Bourn, bô'rn n, terfyn, cyffin; nant,
Bouse, b\vz vi, meddwi [cornant
Bousy, bŵ'zî a, brwysgawl, Uedfeddw
Bout, bûŵt n, tro ; prawf, cais, ymgais
ffrwgwd [dro rhosb
Boutade, bŵ.tad' n, mympwy, chẁidr-
Bow, bö n, bwa. Fiddle-bow, bwa
crwth, ffiloiyn. Bow-legged, eoesgam.
Bow-window (neu Bay-window),
cromftenestr
Bow, bûŵ n, ymgrymiad, cyfarchiad;
fflureg llong: v, ymgrymn, plygu;
ymostwng; camu
Bowel, bûŵ'el, vt, diberfeddu [dosturi
Bowelless, bûŵ'el.es a, dideimlad, di-
Bowels, buw'elz np, ymysgaroedd, col-
nddion, perfedd [angor
Bower, buŵ'ûr n, deildy, gwasgodfa:
Bowery, bûŵ'ur.î o, gwasgodol
Bowl, bol a. cawg, mail ; bwl, pelen.
cnapen, cronell, peldreigl: vt, pel-
dreiglo. Bowling-^reen, bwlgamlas
Bowline, bö'l'ín n, rhaff yng nghanol hwyl
Bowman, bö'man n, saethydd
Bowman, bûŵ'man n, rhwyfwr wrtb
fflureg eweh [wyddedig yn y fflureg
Bowsprit, bûŵ'sprit n, yr hwylbren gog-
Bowssen, bûŵ'sn vt, gwlychu, mwydo
Bowyer, bö'yûr n, bwëydd, saer bwäu
Box, boks n, blwch, golwrch, eisten;
bocys : vt, dymodio, dwrn-guro, paffio.
A box in the ear, bonclust. Boxing-
match, dymodfa, dyrnodwaith. Box-
tree, bocysen, pren bocs. Coach-box,
eisteddle cerbydwr. Christmas-box,
calenig [focys
Boxen, bok'sn a, wedi ei wneuthur o
Boy, bôî n, bachgen, llanc, llencyn, hog-
yn. A little boy, bachgenyn; crwt,
crwtyn
Boyish, bôî'ish a, bachgenaidd [rwydd
Boyishness, bôî'ish.nes n, bachgeneidd-
Brabble, brabl n, ymgecraeth, ymgiprys :
vi, ymgegu, ymeirio, ymdaeru
Brace, bräs n, craff, rhwymyn; cwpl;
cyplysnod («w—»,): vi, cydio, cyf-
rwymo, rhwymo; tynhau, cryfhau
Bracelet, bi'äs'let n, breichled, breichrwy
Bracer, bräs'ûr n, cyfrwymydd ; tynhiiwr
Braces, bra'siz n, hwylraflau; crog-
gareiau [aidd
Brachial, bra'ki.al a, breichiol, breich-
Brachygraphy, bra.kig'ra.fi n, berys-
grifen, berysgrif
Brachylogy, bra.kil'o.ji n, byrdraith
Brack, brak n, breg, agen, toriad
Bracket, brak'et n, ysgwyddyn, goben-
yddiad ; cromfach []
Brackish, brak'ish a, hallt. heliaidd
Brad, brad n, hoel fain heb glopa
Brag, brae », ymffrost, bocsach, rhodres :
vi, broho, ftrostio, gwagfostio
Bragger, brag'ûr, Braggart, brag'ûrt,
Braggadocio, brag.â.dö'shö n, ym-
ffi-ostiwr, bocsachwr. broliwr
Brngget, brag'et n, bragod, bragodlyn
Braid, bräd n, pleth, penbleth ; cudyn
ffiodrwyeg; sidanbleth: vt, plethu,
crychu, modrwyo [hwyl
Brails, bralz np, rhaffau i gymhlygu
Brain, brän n, ymenydd; deall: vt, à\-
ymenyddio. Brain-pan, penglog, siâd,
siol, creuan. Brain-sick, penwan, han-
ner pan, gwallgofus. Hair-brained,
penifol, ansefydlog, ammln\wllog
Brainless, bränìes a, diymenydd, disyn-
wyr, ifol. yntyd, hurt, penwag
Brait, brät n, diemwut anghaboledig
Brake, brak n, dyry>lwyn, gwyddle,
heislan, cardden ; geufa ffrwyn ; brak h
sugnbehiant llong: pt. — Break
34
ore; läte, line, nö, müte ; she, zhmz azure; thin, thìs; j=dzh.
BRI
Braky, hrii'ki re, dreiniog; perthlawn
Bramble, bram'bl re, miaren, dyrysi'en
Brambling, bram'bling re, gwinc
Bramin, brâ'min re, offeiriad yn yr India
Bran, bran re, rhnddion, eisin. Bran-
new, tanlli, newydd tanlli
Branch, brantsh re, eangen, gwrysgen,
cainc, osgl : v, eeineio, cangenu
Branchless', brantsh'les a, dfwrysg, di-
gainc [og, brigog
Branchy, bran'tshî a, ceinciog, cangen-
Brand, brand »,tewyn,pentéẅyn; dunod
haiarn-nod: vt, haiarn-nodi; gwarad-
wyddo. Brand-iron, haiarn nodi,
Brand-goose, math o aderyn gwyllt
Brandish, bran'dish vt, chwymellu, ys-
gwyd, chwyfio
Brandling, brandling re, pryf y gwlith,
abwydi'r brithyll
. Brandy, bran'dî n, poethlyn
Brangle, brang'gl vi, ymdaeru, ymgecru
Brank, brangk re, gwenith yr hydd
Brass, bras re, pres, efydd, elydr
Brassy, bras'î a, o bres, eiyddaidd
Brat, brat re, bretyn ; crwtyn, croten
Bravado, bra.va'do re, gwagymffrost
Brave, brliv a, dewr, glew, calonog,
mawrfrydig, by ; tarlus; ardderchog:
vt, gofyn gwaethaf, herio; ymwyclm
Bravery, bravura n, glewder, gwroldeb;
dewrder, hoewder ; mawrfrÿdigrwydd
Bravo, bra'vo re, hurlofrudd, dyhirwas
Bravo, bra'vo' i, da iawn ! da mechgyn i !
Brawl, brôl n, cecraeth, cynhen, ym-
ryson : vi. ymdaeru, cecru, clewtian
Brawler, brô'lûr n, cecryn, ymdaerwr
Brawn, bron re, baeddgig; cyhyrgig
grym, cryfdef '[cryf
Brawny, brô'nî a, eyhyrog; gewynog,
Bray, brä v, pwyo, briwio, malurio:
brefu neu rno fel asyn; pwywr;
offeryn at falurio
Braze, braz vt, efyddu, cyfanu, asio
Brazen, brii'zn a. eiyddaidd; haerllug,
hyf, hyfaídd. Brazen-faced, wyneb-
galed, digywilydd, haerllug
Brazenness, bra'zn.es re, haerllugrwydd
Brazier, bra'zhur re, gof pres, gof copr,
efyddweithiwr
Brazil, brfi.zu' re, gwlad yn America
Ddebenol; math o goed lliwio o'rwlad
hòno [anghydfod
Breach, brîtsh re, adwy, breg, rhwyg;
Bread, bred re, bara. Braid-chipper,
gwas pobydd. Bread-corn, yd bara
Breadth, bredth re, lied, llydander; eang-
der, helaethder, helaethrwydd
Break, brak (broke, broken) v, tori (nid
ag offeryn awchns) ; dryllio, hyweddu :
re, toriad methiad, agoriad. Break of
day, toriad y dydd, gwawr. Broken-
boned, asgwrndwn. Broken-backed,
cefiidwn. Broken-bellied, boldwn,
Broken-hearted, calon friw, digalon.
Broken-winded, wedi tori ei wynt
Breakers, briiTmrz np, beisdon, beis-
dònau, mordònau
Breakfast, brek'fast re, boreubryd: vi,
tori ympryd, cymmeryd boreufwyd
Breakwater, brak'wo.tur re, noddfur
Bream, brim re, math o bysg : vt, golosgi
gwaelod Hong
Breast, brest re, bron, dwyfron; mynwes.
Breast-bone, asgwrn y ddwyfron.
Breast-cloth, bronliain. Breast-knot,
bronglwm. Breast-plate, dwyfroneg,
broneg. Breast-plough, gwtharadr.
Breast-work, bronglawdd
Breath, breth re, anadl, frun, chwyth,
aw el; awyrgyrehiad
Breathe, brÎTH v, anadlu ; byw ; gorphwys
Breathless, breth'les a, allan o anadl,
maes o anadl; dianadl; marw
Bred, bred pt Scpp. — Breed. Well-bred,
moesgar, moesog. Ill-bred, anfoesgar,
drwg ei foes
Brede, brîd re, pleth, penbleth ; lied [bon
Breech, britsh re, cyfcistedd, tin, bontin;
Breeches, britsh'iz np, llodrau, clos.
Breeches-maker, llodrwr
Breed, brîd re, rhyw, rhywogaeth, hil,
epil: v (bred), epilio, hilio, planta;
magu, maethu
Breeze, briz re, awel ysgafn
Breezy, bri'zi a, awelog ; oeraidd
Bret, Wet re, lleden y mor [ther
Brethren, breTH'ren np, brodyr. — Bro-
Breve, brîv re, manig ; gwyslythyr
Breviary, brî'vî.ur.î re, llyfr gwasanaeth
eglwys Rhufain
Breviate, brî'vî.ät re, crynodeb, talfyriad
Breviature, bri'vi.a.tshu'r re, byrnod
Brevier, bri.vfr' re, math o argraff-
Brevity, brev'Lti re, byrder [lythyren
Brew, brŵ vt, mysgu, darllaw. Brew-
house, darllawáy
Breads, brvv'is re, brywes, micas, potes
Bribe, bri'b re, gwobr, llygrwobr: dobr,
vt, llygrwobrwyo ; dobrwyo, hurio
Bribery, br'i'bur.î re, budnvobraeth, hud-
wobraeth, llygrwobrwyaeth
Brick, brik re, priddfaen, priddlech
Brickbat, brik bat re, darn o briddfaen
Brickdust, brik'dust n, llwch priddfeini
BRO path, fat, êre, met, mâ-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, tẃ=too, tẁk=took;
Bricklayer, brik'lii.ur n, saer pn
Brickmaker, brik'mii.kur n, pritldellwr
Brickwork, brik'wurk n, priddfeinwaith
Bridal, bri'dal n, neithior, priodas:
neithioraidd, priodasol
Bride, bri'd n, priodferch, priodasferch,
y wraig ieuanc. Bride-cake, teisen
briodas. Bride-bed, gwely priodas.
Bride's-maid,morwyn priodas. Bride's-
man, gwas priodas
Bridegroom, br'íd'grŵm n, priodfab
Bridemaid, brid'miid n, morwyn priodas
Brideman, bri'd'man n, gwas priodas
Bridewell, br'id'wel n, carchar-weithdy
Bridge, brij n, pont
Bridle, bri'dl n, ifrwyn, genfa; attaüad
vt, ffrwyno, attal, arafu
Brief, brif a, byr, cryno, cwta : n, cryn
oad; gwyslythyr; dyfynlythyr
Briefness, brîf'nes n, byrder, byrdra,
crynoder, cwtogrwydd
Brier, bri'ûr n, miaren, dyrysien
Brigade, brî.gäd' n, un fintai mewn llu,
byddindorf, yn cynnwys o 8 i 10
squadron o wŷr meirch. ; neu o 4 i 6
battalion o droedfihvyr
Brigadier, brig.â.dî'r' n, llywydd y fath
fintai; byddynwr
Brigand, brig'and n, ysbeiliwr, carnleidr
Brigandage, brig'an.däj n, lladrad, an-
rhaith, ysbail [bais
Brigandine, brig'an.din n, llurig; cad-
Brigantine, brig'an.tîn n, math o long
ysgafn [ian, ysblenydd
Bright, brit a, claer, gloew, cànaid, eir-
Brighten, br'i'tn vt, dysgleirio, gloewi
Brightness, brit'nes n, gloewder, dys-
glen-deb, llewyrch, can, eirianwch
Brigose, brî.gös a, ymrysongar, cecrus
Brigue, brig n, ymrafael: vt, erfyn,
gofyn pleidleisiau [wychder
Brilliancy, bril'yan.sî n, gloewder, gor-
BrilKant, bril'yant a, claerwychjllacfiar;
ardderchog: n, dieinwnt tryloew
Brim, brim n, glan, ymyl, min, cwr, ochr :
vt, llenwi; llodi [gorlawn
Brimful, brim'fvvl a, llawn hyd yr ymyl,
Brimless. brim'les a, diymyl
Brimmer, brim'ûr n, cwpaa llawn
Brimstone, brim'stön n, mygfaen, llosg-
faen, melynfaen [brych
Brindled, brin'dld a, britb, amryliw,
Brine, bri'n n, heli; dwfr hallt. Brine-
pit, ]jw11 heli, heledd
Bring, bring (brought) vt, dwyn, cyrchu,
cludo, cywain, arwain, arweddu. To
bring about, dwyn i ben, achosi
Brink, bringk n, ochr, min, ymyl, cwr,
Briny, brí'nî a, hallt, heliaidd [glan
Brisk, brisk «, bywiog, heinyf, sionc,
gwisgi, cyflym, hoenus, hawn
Brisket, bris'ket n, y barwydden
Briskness, brisk'nes n, bywiogrwydd,
sioncedd, cyHymder, hoewder
Bristle, bris'î n, gwrychyn, rhawnyn:
vi, codi gwrychyn, gwrychio. ymhyllu
Bristly, bris'lî a, gwrychog, rhawnog,
blewog, garw
Brit, brit n, math o bysgodyn [einig
British, brit'ish a, Prydanaidd, Pryd-
Briton, brit'un n, Brython, Prydeiniad
Brittle, brit'l a, brau, breuol, bregus,
brecus, gwan [older
Brittleness, brit^.nes n, breuder, breu-
Brize, br'iz n, clyrjm, cacynen y meirch
Broach, brütsh n, bêr: vt, agor baril,
gollwng ; taenu ar led, mynegu
Broad, brôd a, llydan; eang, helaeth.
As broad, lleted. Broader, lied, llet-
ach. Broad day, dydd goleu
Broadcloth, brod'kloth n, brethyn deuled
Broaden, brG'dn v, lledanu, helaethu
Broadness, brod'nes n, lied, llydander,
llydandra, eangder
Broadside, brôd'sid n, ystlys-ergydion ;
wyneblen argraffedig [Uvd.tn
Broadsword, brôd'sô'rd n, cleddyf llai'n-
Broadwise, brod'w'iz ad, ar draws, ar led
Brocade, bro.kad' n, sidanwe: vt, eur-
blethu
Broccoli, brok'o.li n, math o fresych
Brock, brok n, daiarfochyn, byrhwch
Brocket, brok'et n, carw dwyflwydd
Broggle, brog'l vi, dal llysŵod
Brogue, brög n, math o esgud; llediaith
Broid, brôíd, Broider, brôi'dúr vt, plethu,
brodio, crychu
Broil, broil n, terfysg, cynhwrf; yin-
ryson : vt, rhostio uwch tân, golosgi
Brokage, bro'kaj. Brokerage, bro'kur.iij
n, gwobr cyHogwerthydd, maeldal;
masnach mewn hen nwyddau
Broke, brok pt. — Break
Broker, bro'knr n, cyHogwerthydd, dir-
prwy-fa,snachwr, rhyngfasnachydd
Broken, bro'kn a, toredig: pp. — Break
Brome, bröm n, gwlvbwr tra phwysig
Bronchial, brong ki.al a, mynyglaidd
Bronchotomy, brongJkoto.mi n, breuant-
doriad, toriad y corn gwynt
Brontology, bron.tol'ö.jî n, traith ar
(lyrtau; tarandraith [bathodyn
Iironxe, bronz n, pres; lliw pres;
Brooch, brötsh n, tlws, glain gwddf
36
ôre; läte; line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. BUL
Brood, brŵd n, hil ; deoriad, nythiad : Of,
eistedd, gori, deor; trwm fyfyrio
Broody, brŵ'dî a, gorllyd; yn deor; yn
dwys fyfyrio
Brook, brwk n, nant, comant, gofer,
afonig : vt, goddef, cyd-ddwyn â
Broom, br\vm n, banadl ; ysgub fanadl ;
ysgub, ysgubell [ysSUD
Broomstick, brwm'stik n, pren neu goes
Broth, broth n, potes, cawl, isgell, sew
Brothel, broth 'el n, puteindy, trythylldy
Brothelry, broth'el.rî n, puteindra, an-
lladrwydd, serthedd, trythyllwch
Brother, bruTH'ur (brethren) n, brawd.
Brothers, brodyr o'r un teulu. Breth-
ren, brodyr o'r un gymdeithas
Brotherhood, bruTii'ûr.hẁd n, brawdol-
iaeth ; cymdeithas [olrwydd
Brotherliness, bruTH'ûr.lî.nes n, brawd-
Brotherly, bruTH'ûr.lî a, brawdol ; sereh-
og: ad, fel brawd. Brotherly love,
brawdgarwch
Brought, brot pt & pp. — Bring
Brow, brûŵ n, ael; tal, talcen; ellael.
Brow-sick, prudd, digalon, athrist
Browbeat, brûŵ'bît vt, bygylu; cuch-
ddwrdio; cuchio
Browless, brûŵ'les a, talgryf, digywilydd
Brown, brûŵn a, llwyd ; gwineu, gwineu-
goch. Brown - black, gwineuddu.
Brown study, myfyrdod dwfn
Brownish, brûŵn'ish a, lied wineu,
llwydwineu
Browse, bruvvz vi, brigbori, difrigo : n,
glasgoed, pawrfrig, pawrddail
Bruise, brvvz n, clais, ysigiad; anafod :
vt, ysigo, cleisio ; pwyo, malu ; dryllio
Bruit, brŵí n, son, swn, gair, chwedl:
vt, taenu chwedl, rhoi gair allan
Brumal, brŵ'mal a, gauafaidd, oer, llym
Brunette, brw.net' n, gwineuen, merch
wineuliw [lam
Brmit, brunt n, rhuthr, hyrddiad ; dryg-
Brush, brush n, gwrychrugl, gwrycheìl ;
eurfa: vt, ysgubo, rhuglo, crafellu;
rhoi curfa
Brushwood, brush'wẁd n, manwydd,
gwyw-wydd, gosgymmon [fygylu
Brustle, brus'l vi, rhugldrvstio ; croch-
Brutal, brŵ'tal a, anifeilaidd ; creulawn
Brutality, brŵ.tal'î.tî n, anifeildra;
bryntni [ymgreuluni
Brutalize, brw'ta.l'iz vt, anifeileiddio ;
Brute, brvvt n, anifail, mil, milyn, ys-
grubl : a, anifeilaidd ; afresymol, anwar
Brutish, brŵ'tish a, anifeilig
Bub, bub n, diod gadarn
Bubble, bub'l n, morwysiad, bwrlwm,
cloch y dwfr; gwaelbeth; siomiant,
meddalddyn: v, bwrlymu, boglynu,
crychferwi, clochi; twyllo, hocedu,
Bubby, bub'î n, bron benyw [siomi
Bubo, bü'bö n, llynoryn arifed
Buccanier, buk.a.ni'r' n, morleidr yn
America, morwilliad
Buck, buk n, bwch ; y gwryw o'r geifr,
cwningod, &c. ; lleisw coed, trwyth:
v, golchi â lleisw
Bucket, buk'et n, ystwc, celwrn, crwc
Buckish, buk'ish a, gwych, balch
Buckle, buk'l n, boglwm, bwcl, gwäeg :
vt, boglymu ; ymosod ar ; ymostwng
Buckler, buk'lur n, bwcled, tarian, as-
Buckram, buk'ram n, sythliain [talch
Bucolic, bii.kol'ik n, bugeilgerdd, bugeil-
eg; bugeilfardd: a, bugeilaidd
Bud, bud n, blaguryn, eginyn, bywullyn :
w',blaguro, egino,blaendarddu, bywullu
Buddie, bud'l n, golchle, mwnolchfa : vt,
golchi neu ddadfysgu mwn
Budge, buj vi, syflyd, ymsymmud: n,
oen-gen : a, sarig ; hoenus
Budget, buj'et n, cwd, coden, bwlgan
Buff, buf n, bualgen ; hyddgen [bittolws
Buffalo, buf'â.lò* n, bual, ych gwyllt,
Buffet, buf'et n, cernod, bonclust, cern-
hep : vt, cernodio, bonclustio
Buffet, bu.fet' n, onglgell, llawgell
Buffle, buf'l vt, posio, dyrysu, pen-
ffwdanu : n, ych gwyllt. Buffle-headed,
pendew [croesan
Buffoon, bu.fŵn' n, digrifwas, ysgentyn,
Buffoonery, bu.fŵ'nur.î n, croesanaeth
Bug, bug n, drewbryf, bwg
Bugbear, bug'bê'r n, bwgan, bo, bw,
bwbach, hwdwg, bwci
Bugle, bii'gl n, buelin, bual, ych gwyllt
Buglehorn, bü'gl.hôrn n, bualgorn, corn
hela
Build, bild (pt & pp built, but) vt,
adeiladu, adeilo; murio; seiho. To
build upon, pwyso ar, ymddiried yn
Building, bil'ding n, adail, adeilad,
adeiladaeth, ty
Bulb, bulb n, crwnwreiddyn, llor
Bulbous, bullous a, crwnwreiddiog
Bulge, bulj n, tolc, hollt, twll : vt, tolcio,
agenu, ymddryllio [glwyf
Bulimy, bü'lî.mî n, y wane, y newyn-
Bulk, bulk n, swm; maint, corffolaeth;
corff ; clamp ; bwlg, rhagfwrdd [braisg
Bulky, bul'ki a, helaeth ; mawr, coi-ffol,
Bull, bẁl n, tarw, bwla; gwrthiaith,
trosgliaith : cyhoedd lythyr y nab
37
BUS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Bullace, bẁl'äs n, eirin pertlii o'r fath
fwyaf [lythyrau y pab
Bullary, bẁl'ur.î n, casghad 0 gynoedd
Bulldog, bẁTdog n, ci tarw, eystawcci
Bullet, bẁl'et n, pelen gwn, pelen
Bulletin, bẁl'î.tîn n, byrhanes swyddol
o newyddion cyhoeddus, byrfyneg
Bullfeast, bŵífîst n, gwyl ymladd teirw
BuUfinah, bẁTfintsh n, coch y berllan
Bullhead, bẁl'hed n, penbwl, crothell
Bullion, bẁl'yun n. aur neu arian yn y
clamp heb ej fathu
Bullition, bẁ.lish'un n, berwad
Bullock, bwl'uk n, bustach, eidion, ych
Bullrushes, bwTrush.iz np, llafrwyn, y
môr hesg. Bullrush, llafrwynen
Bullstag, bẁTstag u, adfwl, attarw
Bulltrout, bẁl'trùŵt n, brithyll mawr,
brithyll gwryw
Bully, bẁTi n, bygylwr, ymgecrwr: vt,
hyllddwrdio, boesachu, tân-boeri
Bulwark, bwl'wurk n, gwrthglawdd,
amddihynfa ; uchochrau Hong, nawdd-
Bum, bum n, bontin, ffolen [glwyd
Bumbailiiij bum.bii'lif », ceisbwl, gwysiwr
Bumblebee, bum'bl.bî n, gwenynen wyllt
Bumboat, buni'böt n, porthgwch
Bump, bmnp n, dyruod; chwydd, cnwc:
v, dymodio ; codi yn gnwc
Bumper, bum'pûr n, llawn gwpanaid
Bumpkin, bum'kin 11, delff, drel, lleban,
Bun, bun n, chwiogen, bara miod [llabi
Bunch, buntsh », swp, sypyn; cwlwm;
oddf; chwydd, hwrwg: vi, chwyddo
allan. Bunch back, ceth crwca
Bundle, bun'dl 11, sypyn, sopen, bwrn,
bwrnel, rhwymfaich : vt, sypynu, sop-
cnu, cydrwymo
Bung, bung n, bwng-geuad
Bunghole, bung'höl n, twll baril, bwng
Bundle, bung'gl ?i, bonglerwaith ; trysgl-
edd: vi, bonglera, trwsglweitmo [gler
Bungler, bungglûr n, bonglcryn, bon y
Bunt, bunt n, ceuedd neu chwydd hwyl
gan wynt: vi, chwyddo gan wynt
Bunting, bun'ting ,>. aderyn bras yr yd.
Bunting-line, rhetìyn hwyl
Buoy, bôì n, nofnod mewn porthladd,
nawf dclangosydd : vt, cynnal, dal i
lyny, codi i fyny. To buoy one up,
codi calou un [duedd
Buoyancy, bôî'an.sî ?i,hynawfedd, nawf-
liiioyant,b«*)i'a.nt <t, imliol, esgynol,ysgafh
Burbot, bûr'bot u, Uofenhysg, llofenan
Burden, bfìr'dn vt, beichio, pynio, pyn-
orio, llwytho: n, baich, pwn; llwyth,
clud, pwys; gair cyrch, adgof can
Burdensome, búr'dn.sum a,trwm, pwys-
fawr, beichiol
Bureau, bü.rö' n, ysgrifen-gist : swyddfa
Burgage, bûr'gäj n, ammodau perthynol
i fwrdeisdrefi
Burgamot, Bergamot, bûr.gâ.mot' n,
math 0 ellaig ; math 0 berarogl
Burganet, bur 'ga.net n, helm, penffestin
Burgess, bur jes n, dinesydd, bwrdais
Burgess-ship, búr'jes.ship n, bwrdeis-
iaeth, dinasfraint
Burgh, burg n, bwrdeisdref; corftbriaeth
Burgher, bûr'gûr n, bwrdais, dinesydd
Burghmote, bûrg'möt n, llys bwrdeisdref
Burglar, bûrglur n, tonvr ty yn y nos
Burglary, bûr'glûr.î n, toriad annedd-dy
yn y nos, tydoriad
Burgomaster, bíir'gö.mas.tûr n, maer
tref yn yr Iseldiroedd [Almaen
Burgrave, bur'grav n, llywydd yn yr
Burial, ber'î.âl n, claddiad. Burial-
place, beddrod ; mynwent, claddfa
Burine, bii'r'in n, cerf-offeryn
Burlesque, bur.lesk' n, gwatwargerdd,
gogerdd, gwawdiaith: vt, gwatwar,
goganu [cerddgan
Burletta, bûr.let'â n, coegchwareu,
Burly, bûr'lî a, chwyddedig, mawr
Burn, bum n, llosg, llosgiad : (bwmt) v,
Uosgi, golosgi ; goddeithio, deifio. To
burn one's fingers, cael colled. Burn-
ing-glass, llosgwydr
Bumisn, burnish vt, caboli, llathru,
gloewi, yslipanu, lluganu
Burnt, bûrntpí & pp. — Burn
Burr, bur n, llabed y glust ; oddf ar fôn
corn hydd ; cefndedyn llo
BuiTel, bur.el n, peren, gelleigen
Buitow, bur'o v, tyllu, daiaru: n, twll
Dwuingen ; cwning-gaer
Bursar, bûr'sûr n. trysorydd mewn coleg
Burse, burs. Bourse, bŵ T8 n, marclmad-
yddfa, cyfnewidfa
Buret, burst 71, ymdoriad; rhwyg;
rhutlrr; trwyd: v (pt & pp burst),
ymdori; dryllio; rhuthro
Burt, hurt n, niatli 0 bysgod
Burthen, bur'Tiin a & vt. — Burden
Iìury, ber'i /;/, ela«ldu; daiaru [Hon cadno
Bush, bỳrsh n, perth, liwyn, twyn; <yn-
Bushel, bẁsh'el a. pwysel, mesur wyth
galwyu. Imperial Bnshel, y mesur u
ddei'nyildir yn hresmnnl yin Mhryd-
ain, yn eymiwys '2218.192 0 fodieddi
tryfesur. Winchester Bushel, yr hen
fesur yn cynnwys 2150.42 0 fodfeddi
tryfesur
ore; late; line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. CAD
Bushy, bẁsh'î a, perthog, dreiniog ; cud-
ynog [lafur
Busiless, biz'Lles a, diwaith, segur, di-
Business, bis'nes », galwad, cehyddyd,
crefít, gwaith, gorchwyl, swydd, neges,
achos ; ffwdan, trafferth
Busk, busk «, bronatteg, bronbren: v,
parotoi, ymwisgo [llopan
Buskin, bus'kin n, gwentas, coesani,
Buss, bus n, math o gwch pysgota;
cusan : vt, cusanu
Bust, bust n, penddelwedd ; hannerlun
Bustard, bus'tûrd «, gwerniar
Bustle, bus'l «, godwrdd, terfysg, ffrwst,
flVdan, trafferth: vi, trafferthu, ffwd-
anu, ymdrafferthu [prysur
Busy, bis'î a, diwyd, gweithgar, llafurus,
Busybody, bis'î.bod.î n, ymyrwr
But, but c, ond, eithr, er hyny: pr,
oddi eithr, heb law : «, ffin, terfyn
Butcher, bẁt'shûr u, eigydd : vt, cigyddio,
lladd. Butcher's broom, celyn Mair
Butcherly, bẁt'shûr.lî a ,cigyddlyd, ereu-
lawn, gwaedlvd, llawrudd, gaianasol
Butchery, bẁt'shur.î «, cigyddiaeth,
gwaith cigydd ; cigyddfa; galanasdra
Butler, but'lûr «, trulhad, heilyn, gwall-
Butment, but'ment n, mydatteg [ofiad
Butt, but >t, nod; gwawd-nod; llestr o
126 galwyn : vt, cornio, hyrddu, gyrddu
Butter, but'ûr n, ymenyn
Butterfly, but'ûr.fl'i », eilir, glben byw,
iar fach yr haf
Butteris, but'ur.is rc, math o offeryn gof
Buttermilk, but'ur.milk n, llaeth enwyn
Butterspoon, but'ûr.spŵn «, crafell ym-
enyn [Hydan
Burtertooth, but'ûr.tŵth n, rhagddant
Buttery, but'ur.î n, ymenyn-gell, bwyd-
gell :" a, ymenynog, ymenynllyd.
Buttock, but uk n, flblen, pedrain
Button, but'n n, botwm, boglwm: vt,
botymu, boglymu. Button-hole, twll
botwm [nalfur: v, attegu
Buttress, but'res n, atteg, canbost ; cyn-
Butyraceous, bü.tî.rä'shus, Butyrous,
bii'tLrus a, ymenynaidd
Buxom, buk'sum «, bywiog, sionc,
llawen, gwisgi, hoenus, nwyrus
Buxomness, buk'sum.nes n, bywiog-
rwydd, gorhoen; anlladrwydd
Buy, bi (bought, bot) vt, prynu
Buzz, buz n, su, sis, sisial, husting, swn
gwenyn : v, suo, sisialu, husting
Buzzard, buz'urd n, bwncath, bod y
gwerni. Bald buzzard, bod tinwyn,
iâr dinwen
By, b'i %
pr, gan, wrth, trwy, ger, ger Haw :
ad, heibio ; yn agos : px, yn arwyddo
dirgelwch, heibio, ar naill ochr. By-
and-by, ar fyr, yn y man, allan o law,
maes o law, yn ddioed. By-blow,
celddymod. By-end, cam ddyben,
gau amcan. By-gone, gynt, gorphen-
edig. By-law, deddf gartrefol, cyfraith
neillduoL By-name, llysenw. By-path,
By-walk, coeglwybr. By-place, diar-
ffordd, llechfan. By-road, ffordd goeg.
By-room, ystafell ddirgel. By-stander,
edrychwr, sefyllwr. By-street, heol
gem, coeghoel. By-view, hunanles.
By-way , ffordd ddidramwy. By- word,
gwawd, diareb, gwatwargyff
Bye, bi' (hen air) n, trigfa, pentref, treil
Good bye (God be wi' ye), yn iach
Byzantine, biz'an.ti'n «, darn o aur o
werth pymtheg punt
Cab, kab n, mesur Iuddewig o dri pheint ;
hurgerbyd un ceffyl
Cabal, ka.bal' *t, cydgynghor, cydgyirin-
ach ; vi, cydiunio, cydrwriadu, cyfradu
Cabala, kab'a.la », y traddodiadau
Iuddewig
Cabalist, kab'â.list n, rhinddysgawdwr
Cabalistical, kab.a.hs'tLcal a, traddod-
iadol, dirgel, cyfrinachol
Caballine, kab'aJi'n n, math o aloes garw
Cabaret, kab'â.ré », tafarndy, gwindy
Cabbage, kab'aj n, bresychen, bresych
cawl: vt, darnladrata
Cabin, kab 'in n, caban, cell, cuddigl,
lluest, twlc. Cabin-boy, morlanc
Cabinet, kab'i'.net n, cloergell, amgü-
eddgist, tlysgist, tlysgell; cyfnn-
gynghor [anwr
Cabinetmaker, kab'i.net.ma.kur n, cist-
Cable, ka'bl n, rliaff angor
Cabriolet, kab.rLo.le' n, math o gerbyd
Cachectical, ka.kek'ti.kal a, anm'wygiol
Cachexy, ka.kek'si n, anniwyg; drwg
ansawdd corff [iniad uchel
Cachination, kak.î.n'á'shun n, chwerth-
Cackerel, kak'ur.el n, math o bysgodyn
Cackle, kak'l vi, clwcian, crecian
Cacochymy, kak'o.kinm n, drwg an-
sawdd y gwaed [drwg, cythraul
Cacodasmon, kak.udi'mun n, ysbryd
Cacophony, kâ.kof'ö.nî n, drygsain
Cadaver, ka.da'vur n, celan, corff
Cadaverous, kâ.dav'ur.us a, celanaidd
Caddis, kad'is n, ysnoden; abwydyn
39
CAL path, fat, ere, met, mâ-ríne, pin, ôrb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁk=took;
Cade, käd n, llestrjn, barilan : vt, llaw-
faethu: a, tyner, dof, gwâr. Cade-
lamb, oen llawfaeth. Cade of her-
rings, mwys o benweig
Cadence, ka'dens n, disgynsain
Cadene, ka.din' n, llawrlen Dyrcaidd
Cadent, ka'dent a, arostyngiad, gostyngol
Cadet, ka.det' n, cadlanc
Cadge, kaj vt, cludo, dwyn baich ; llwytho
Cadger, kaj'ur n, edwicwr, adwerthydd
Cadi, ka'di n, pen swyddog Tyrcaidd
Cadillack, ka.dil'ak n, math o ellaig
Caducity, ka.dii'si.ti n, breuder, gwen-
did [y Persiaid
Caftan, kaftan n, math o wisg ym mysg
Cag, kag n, barilan, llestiyn
Cage, kaj n, cawell ; adardy ; gwialgell
Caisson, ka'son », cist o bylor nen beli
rhyfel [caethwas, adyn
Caitiff, ka'tif n, dyhiryn, diffeithiwr;
Cajole, ka.jbT vt, twyllo; gwenieitho;
hudo; twyllfoddio
Cake, kak n, teisen, afrlladen, chwiogen
v, teisenn, torthi ; glynu yng nghyd
Calamanco, kal.a.mang'kb" », math o
wlanwe
Calamary, kal'a.mur.i n, morgyllell
Calamine, kal'a.min », mwn afryttel
neu sine
Calamint, kal'a.mint n, mintys y gath
Calamitous, ka.lam'i.tus a, adfydus,
trallodus, blin, truenus, trychinebus
Calamity, ka.lam'i.ti n, adfyd, blinfyd,
helbul, trallod, trueni, drvgfyd, trych-
ineb, cystudd [beraroglaidd
Calamus, kalTumus «, math o gorsen
Calander, kal'an.dur n, pryf yr yd
Calash, ka.lash' n, cerbyd agored ; math
o benwisg [calchog
Calcareous, kal.ke'r'i.us a, calchaidd,
Calces, kal'siz np. — Calx
Calcination, kal.si.na'shun n, calehlosg-
iad [losgi
Calcine, kal.si'n' vt, calchlosgi, gwyn-
Calcinatory, kal.sin'a.tur.i », calch-
losglestr, tawddlestr
Calcography, kal.kog'ra.fi n, calchys
gythriaeth
Calculate, kal'kii.lat v, cyfrif, bwrw
cyfrif; olrhain; addasu, cymmesuro
Calculation, kal.ku.la shun n, cyfriliad,
cyfrif, amcan, amcaniad
Calculous, kal'kii.lus. Calculose, kalJcii-
lös' a, graianog, caregog
Calculus, kal'kii.lus (calculi, kalTcu.l'i)
ni y gareg yn y bledren ; dull o gyfrif
Caldron, kol'drun n, pair, callawr
Caledonian, kal.i.do'ni.an n, Ysgotyn:
a, Ysgotaidd [iad, poethiad
Calefaction, kal.i.fak'shun n, gwresog-
Calefactory, kal.i.fak'tur.i a, gwresog,
poethiannol [gwresogi
Calefy, kal'î.fî v, twymo, poethi,
Calendar, kal'en.dur n, dyddlyfr, dydd-
iadur : vt, cymmeryd cyfrif, coffäu
Calender, kal'en.dur n, Uathrwasg lliein-
iau : r£,llathru,llyfhwasgu,twymwasgu
Calends, kal'endz n, calan-ddyddiau
Calenture, kal'en.tshii'r n, twymynboeth,
morgryd [croth esgair. In calf, cyflo
Calf, kaf (p calves) n, Ho; croth ygoes,
Calibre, kal'i.bur n, mesur ceuedd gwn
Calico, kal'iJio n, cotymwe [poeth
Calid, kal'id a, tanllyd, tanbaid, twym,
Calidity, kâ.lid'î.tî n, poethder
Caligation, kal.i.ga'shun n, tywyllni,
caddug [og, anamlwg
Caliginous, kâ.hj'î.nus a, tywyll, niwl-
Caligraphy, kâ.lig'râ.fî », ysçrifeniad
teg, Haw deg [metiaid
Caliph, kalif n, arcboíFeiriad y Maho-
Caliver, kal'i.vur n, llawddryll
Calix, kal'iks n, cwpan [pyg^g
Calk, kok vt, cau agenau Hong â charth
Call, kol n, galwad; gofyniad; gwa-
hoddiad: v, galw; gwysio; enwi. To
. call often, gelwain, mynych alw. To
call to mind, cofio, adgoiio. Calling,
galwad, celfyddyd, crefft
Callet, kal'et n, cyffoden, diffeithwraig
Callid, kal'id a, cyfrwys; ystrywgar
Callidity, ka.lid'i.ti », cyfrwysdra
Callipers, kal'i.purz », math o gwmpas
neu gwmpawd coesgam
Callosity, ka.los'i.ti n, caledwch, chwydd
caled; annheimladrwydd pealed
Callous, kal'us a, croendew; dideimlad,
Callow, kal'b* «, diblu, noeth, croenllwm
Calm, kam vt, tawelu, gostegu ; dyhuddo:
», tawelwch, tegweh, hindda: a, dys-
taw, tawel, llonydd, digyffro, araf
Calmness, kam'nes n, tawelwch; llar-
ieidd-dra [byw
Calomel, kal'ö.mel n, darpariad o arian
Caloric, ka.lor'ik n, detnydd gwres,
gwres [^twymynol, gwresogol
Calorific, kal.b\rit'ik a, poethiannol,
Calotte, ka.lot' n, math o gwpan ; ceu-
dwll crwn
Caltrop, kal'trop », math o ysgall;
offeryn rhyfel [camgyhuddo
Calumniate, ka.lum'ni.at vt, enllibio,
Calumniator, kâ.lum'nî.ä.tûr n, athrod-
wr, enllibiwr, absenwr
40
ôre; läte, lîne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. CAN
Calumny, kal'um.ni n, anair, enllib,
cabl, athrod, drwg absen
Calve, kav vi, dyfod â llo, bwrw llo
Calves, kavz np. — Calf
Calvinism, kal'vin.izm n, CaLfiniaeth
Calvinistic, kal.vi.nis'tik a, Calfmaidd
Calx, kalks (p calces) n, calch
Calycle, kal'î.kl n, blaguryn, bywullyn
Calyks, kal'iks n, deilwal blodeuyn
Cambering, kam'bur.ing a, bwaog, myd-
og [gyfnewidydd
Cambist, kamT)ist n, cyfnewidydd, arian
Cambrian, kam'bri.an n, Cymro: a,
Cymraeg, Cymreig, Cymreigaidd, per-
thynol i Gymru
Cambric, kam'brik n, sindal, meinuiain
Came, kam pt. — Come
Camel, kam el n, cammareh, cawrfarch
Cameleopard, kam'el.ep.urd n, cawr-
lewpard, camel-lewpard
Camelot, kam'Llot n, math o gymmysgwe
Cameo, kam'yo n, math o onycs ; arlun
o un lliw
Camera obscura, kam'ur.a ob.sku'r'a n,
ystafell dywell ; math o beiriant tremawl
Camerate, kam'ur.at vt, bwäu, mydu
Cameration, kam.u.rä'shun n, mydiad.
bwâd [plygein-gyrch
Camisado, kam.î.sä'dö n, nosruthr;
Camlet, kam'let n, math o ddefnydd
gwlanaidd [ysmwt
Camous, ka'mus a, trwynlydan, trwyn-
Camp, kamp n, gwersyll, gwersyllfa
Campaign, kam.pan' n, gwastattir:
rhyfel dymmor
Campaigner, kam.pa'nur n. hen filwr
Campanel, cam'pâ.nel n, clych y perthi
Campestral, kam.pes'tral a, maesaidd;
Camphor, kam 'fûr n, camphyr [gwyllt
Camphorate, kam'fur.at a, mysgedd â
champhyr
Campion, kam'pi.un n, rhos, campan
llysiau yr ychain
Can, kan {pt could) vt, gallaf, gelli,
gall, &c, medraf, medri, medr, &c,
dichon : n, piser
Canakin, kan'â.kin n, cwpan, diodlestr.
piser [y bobí
Canaille, ka.na'il n, gwerinos, gwehilion
Canal, ka.nal' n, dyfrffos, dyfrglawdd
Canahculated, kan.a.lik'ii.la.ted a, ffos-
aidd
Canary, ka.ne'r'i n, math o ddawns:
vi, dawnsio, campio, rhonta. Canary-
bird, y melynog mwyn. Canary-grass,
glaswellt y cẁ-n. Canary-wine, gwin
o'r Ynysoedd Dedwydd
Cancel, kan'sel vt, dilëu, dirymu, di-
ddymu [dîddymiad
Cancellation, kan.se.la'shun n, dilead,
Cancellated, kan'sel. ä.ted a, groes-yng-
nghroes [crane
Cancer, kan'sur n, dafaden wyllt, cancr,
Cancerate, kan'sur.at vi, cancru, crancu
Cancerous, kan'sur.us a, cancraidd
Cancrine, kangTtrin a, morgranciaidd
Candent, kan'dent a, poeth, tanbaid,
llachar [hynaws
Candid, kan'did a, teg, gonest, didwyll,
Candidate, kan'di.dat n, ymgeisiwr;
swydderlynwr, swyddgeisiwr
Candify, kan'di.fi vt, cànu, gwynu
Candle, kan'dl n, canwyll
Candleberry-tree, kan'dl.ber.i.tri n, math
o helyg per [canwyllau
Candlemas, kan'dl.mas n, gwyl Fair y
Candlestick, kan'dl.stik n, canwyllbren,
canwyllyr, canwyllam [rwydd
Candour, kan'dur n, tegweh, rhywiog-
Candy, kan'di v, crawanu â siwgr
Cane, kan n, calaf, corsen, corsffon : vt,
ffonodio, ffonio. Cane-reed, cawnen.
corsen [blawr
Canescent, ka.nes'ent a, llwyd, henaidd,
Canicular, ka.nik'u.lur a, perthynol i
seren y ci; poeth. Canicular days,
dyddiau'r cŵn
Canine, ka.n'in' a, ciaidd, cystogaidd.
Canine tooth, ysgythrddant. Canine
madness, y gynddaredd
Canister, kan'is.tur n, blychyn, blwch te
Canker, kang'kur n, cancer, rhwd, rhyd-
ni, ysiad: v, rhydu, cancro, ysu.
Canker-worm, pryf y rhwd
Cannel, kan'el n, pibell baril. Cannel-
bone, corn breuant, corn gwddf. Can-
nel-coal, math o lo [breuad
Cannibal, can'î.bal n, dynfwytäwr,
Cannon, kan'un n, magnel, cyflegr.
Cannon-ball, pelen magnel
Cannonade, kan.un.ad' n, magneliad:
vt, magnelu, cyflegru [cyfiegrwr
Cannoneer, kan.un.i'r' n, magnelwr,
Canny, kan'i a, call, cyfrwys
Canoe, ka.nw' n, ceubal, cwrwgl, eweh
Canon, kan'un n, canon, rheol, deddf;
math o argraff-lythyi-en
Canonical, ka.non'i.kal a, canonaidd,
awdurdodig, rheolaidd
Canonicals, kâ.non'î.kalz n, y gwisg-
oedd offeiriadol
Canonist, kan'un.ist n, cyfreithiwr eg-
lwysig; canon wr [iad
Canonization, kan.un.i.za'shun w, semt-
41
CAR path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, cûrv«, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Canonize, kan'un.i'z vt, seintio, santioli
Canonry, kan'un.ri n, canoniaeth
Canopy, kan'o.pi n, gortho, mwdlen,
gorchuddlen : vt, gwrthoi, mwdlenu
Canorous, kâ.nö'r'us a, llafar, soniarus,
cerddgar
Cant, kant n, truthiaith, iaith ffugiol;
rhagrith ; iaith ddisylwedd : r^flregodi,
truthio, gwagsynio, rhagrithio
Cantata, kan.ta'ta n, adroddgan
Cantation, kan.ta'shun n, caniad, cy-
nghaniad
Canteen, kan.tin' n, gwirodlestr mihvr;
tafanidy milwraidd
Canter, kan'tur vi, gogarlamu: n,
rhygyngiad; rhagrithiwr
Cantharides, kan.thar'i.diz np, cylion
Paradwys, cylion Yspaen
Canthus, ícan'thus n, cü y llygad
Canticle, kan'ti.cl n, canig, can, caniad,
cathl; Can Solomon [dryll, rhan
Cantle, kan'tl vt, darnio, dryllio : n, darn,
Cantlet, kant'let n, darn, dryll, talp
Canto, kan'to n, cân, dosbarth o gan
Canton, kan'tun n, rhandir, talaeth, ar-
dal, tiriogaeth ; dinas yn China
Canton, kan'tun, Cantonize, kan'tun.i'z
vt, rhanu, dosbartku [tiriogaeth
Cantonment, kan'tumment n, rhandir,
Cantred, kan'tred n, cantref, cwmmwd
Canvass, Canvas, kan'vas n, sachliain,
brasliain, cywarchlen [ceisio
Canvass, kan vas vt, holi, chwilio; gofyn.
Cany, ka'ni a, corsenog [fer, canig
Canzonet, kan'zo.net n, erddygan, can
Cap, kap n, cap, capan, heulrod, cwflen :
vt, capio. Cap-a-pie, o'r pen i'r traed
Capability, ka.pa.bil i.tî n, gallu, gallu-
ognvydd , c}Tnhwysder
Capable, ka'pa.bl a, galluog, cyfaddas,
digonol [cynnwysfawr
Capacious, ka.pa'shus a, lielaeth, eang,
Capaciousness, ka.pa'shus.nes n, he-
laethrwydd [cyfaddasu
Capacitate, hâ.pas'î.tät vt, galluogi,
Capacity, kâ.päs'î.tî n, medr; gallu,
cymhvvysder ; sefyllfa, cyllwr
Cajiarison, ku.par'i.sun n, seirch; add-
urnwisg march : vt, addurno, tnvsiadu
Cajiarisoned, ka.par'i.sund a, mewn
seirch, Uurigog, seirchiog
Cape. k;ij> u, penrhyn, penarth, pentir.
Cape of Good Hope, Penrhyn Go-
baith Da
Caper, kii'pfir n, llamsach, crychlamiad :
vi, rhonta, crychneidio, crychlainu
Capers, kii'purz n, math o gyffaith
Capias, ka'pi.as n, dienwys [forwyn
Capillaire, kap.i.le'r' n, sew o wallt y
Capillament, ka.pil'a.ment n, gv\Teidd-
iach; briger
Capillary, käp'ü,ur.î re, man, gwalltaidd,
brigeraidd. Capillary veins, man
wythenau
Capital, kap'i.tal a, prif, penaf, arbenic;
n, argyffi-e; arian treigl; penglwm,
penyn, heihog. Capital punishment,
prifgosp, dienyddiad [penau
Capitation, kap.i.ta'shun n, treth y
Capitol, kap'i.tol n, cabidwl, cabidyldy |
Capitular, ka.pit'u.lur n, corfl'o ddeddfau
Capitulate, ka.pit'ii.lat vi, ymrodih ar
ammodau [roddiad ar ammodau
Capitulation, ka.pit.ii.la'shun n, ym-
Capon, ka'pn », ceiliog dysbaidd, capwllt
Capouch, ka.pwtsh' n, cwcwll, cwfi
Caprice, kca.pris' n, chwidredd, mympwy,
gwammaldyb
Capricious, ka.prish'us a, gwammal, an-
wadal, penchwiban, chwidr
Capricorn, kap'ri.korn n, arwydd yr Afr
Caprifole, ka'pri.f öl n, gwyddfid
Capriole, kä'prî.öl n, gafrlam, carlam
Capstan, kap'stan n, dirwynlath Hong
Capsular, kap'su.lur a, ceuaidd, cistan-
aidd [edig: vt, can
Capsulate, kap'sii.liit a, mewn cist, cau-
Capsule, kap'siil n, hadlestr, cibyn
Captain, kap'tiin n, cadben, blaenor
Captaincy, kap'tan.si, Captainship, kap'-
tän.ship n, cadbeniaeth
Caption, kap'shun n, dahad, gafaehad
Captious, kap'shus a, ymrafaelgar, cec-
rus, croes [denu
Captivate, kap'ti.viit vt, caethiwo ; liudo,
Captive, kap'tivw, caethglud, carcharor:
a, caeth [caethiwed
Captivity, kap.tiv'i.ti n, caethgluchad,
Captor, kap'tur 11, ysgvfaelwr, caeth-
gludwr [cymmen-d, dal
Capture, kap'tshfir n, ysglyfiad: vt,
Capuchin, kap.ii.slnn' n, cycyllfrawd ;
math 0 fantell ; math 0 golomen
Car, kar n, car, cerbyd ; certwjni, men
Carac, kar'ak n, math 0 lwythlong Ys-
paenaidd
Carat, karat n, pwvs 0 bedwar gronyn
Caravan, kar.â.vai/«, mintai 0 fasnach-
wyr; men döedig
Caravansary, kar.a.van'sur.i n, lletty
cytíredin yn y Dwyrain
Caraway, kar'a.wii n, y garddwy
Carbine, kar.bin', Carabine, kai-'â.b'ín n,
dryll byr
42
ôre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. CAR
Carbineer, kar.bî.nî'r' n, marchfilwr ys-
gafn ; milwr byrddryll
Carbon, kar'bun n, golosg, ulyf, ulwyn,
prif elfen yr adamant ; coed llosgedig
Carbonade, kar'bo.nad vt, rhostio cig yn
ddarnau ar farwor
Carbonic, kar.bon'ik a, ulyfig. Carbonic
acid gas, nwy sur ulyfig, tagnwy
Carboy, kar'boi n, costrel fawr mewn
gwaith gwiail
Carbuncle, kar'bungTd n, carbwncl;
llynoryn dugoch [gleiniol
Carcanet, kcar'ka.net n, gwddfglych
Carcase, kar'kiis, Carcass, kar'kas n,
celan, abwy, ysgerbwd, corff marw
abod, buria, ysgrwd
Card, kard n, cerdyn: v, cardio, cribo
gwlân ; chwareu cardiau [ Paradwys
Cardamoms, kar'da.mumz np, grawn
Cardiac, kaVdlak a, cryf haol, adfywiol
Cardinal, kar'di.nal a, prif, arbenig : n
penadur cochl; cochl benyw. Car-
dinal points, gogledd, deheu, dwyrain,
gorllewin. Cardinal signs, arwyddioi
y sidydd. — Zodiac
Care, ke'r n, gofal, pryder, ystigrwydd
vi, dawr, gofalu, gwyho, pryderu;
maelio
Careen, ka.rm' v, diddosi Hong, cyweirio
Career, ka.ri'r' n, gyrfa, rhedfa, helynt,
hynt
Careful, ke'r'fwl a,gofalus, gwyliadwrus,
carcus [care
Carefulness, ke'r'fwl.nes n, gofal, prydt
Careless, ke'r'les a, diofal, esgeulus
Carelessness, ke'r'les.nes n, diofalwch,
esgeulusdra [dodi
Caress, ka.res' vt, anwesu, llochi, mal-
Caret, cê'r'et n, gwallnod, diffygnod (a)
Cargo, kcar'go n, llwyth Hong, llong-
lwyth [digrifiun
Caricature, kar.i.ka.tur' n, anferthlun,
Caries, ke'r'i.iz, Cariosity, kê'r.î.os'î.tî
n, pydrni esgyrn
Carious, ke'r'i.us a, pwdr, ysedig
Cark, kark vi, gofalu, rhyofalu, pryderu
Carlcat, karl'kat n, gwrcath, cath wryw
Carle, karl n, cerl)-n, bawddyn, crinwas
Carman, kar'man ?^, certwynwr, certiwr,
gyrwr ^ [brawd o urdd Carmel
Carmelite, kar'mel.'it n, carmeliad,
Carminative, krir.min'a.tiv n, meddyg-
iniaeth i chwalu gwynt : a, gwyntyrol
Carmine, kar.m'm' n, sylwedd mwnawl
o liw goleugoch
Carnage, kar'niij n, galanasdra, lladdfa j
Carnal, kar'nal n, cnawdol; anianol
Carnality, kiir.nal'i.ti n, cnawdoh-M^dd
Carnation, kar.na'shun n, blodeuyn teg
cigliw
Carnelion, kar.ni'H.un n, math o agat,
cigfaen [cnodiog, ciglyd
Carneous, kar'ni.us, Carnous, kar'nus a,
Carnify, kar'ni.fi vi, tewychu, brasäu,
pwyntio [wyl
Carnival, kar'ni.val n, gloddestwyl, cig-
Carnivorous, kar.niv'o.rus a, cigysol,
ciglwnc, cigreibus, rheibus
Carnosity, kâr.nos'î.tî n, cnodigrwydd
Caroche, ka.rosh' n, pleser gerbyd
Carol, kar'ul n, mavvlgerdd nadolig : v,
canu; moli, canmol; mawiygu
Carousal, ka.ruw'zal n, gloddest, cyf-
eddach, wttres
Carouse, ka.ruwz' vi, gloddesta, wttresa
Carp, karp n, llynbysg: v, cnoi, senu,
pigo beiau, beio, cecru
Carpenter, kar'pen.tur n, saer, saer coed
Carpentry, kar'pen.tri n, saerniaeth,
saerwaith, gwaith saer coed
Carpet, kar'pet n, llawrlen; bwrddlen.
To bring a thing upon the carpet,
dwyn peth dan sylw
Carriage, kar'aj n, clud, cludai, cerbyd ;
cludiad ; ymddygiad, ymarwedthad
Carrier, kar'i.ur n, cariwr, cludydd, ar-
weddod\vr, cyweiniwr
Can-ion, kar'i.un n, burgyn, llurgyn,
celan, buria, abwy Q>yr
Carronade, kar.un.ad' n, cyflegr haiarn
Can-ot, kar'ut n, moronen: p, moron,
moron cochion. Wild carrots, Uysiau
y meddyglyn [moronhw
Carroty, kar'ut.i n, coch, pengoch,
Carry, kar'i v, cario, arwedd, cywain;
ymddwyn. To carry the day, ennill
y dydd. To carry away a mast, colli
hwylbren. To carry through, cwblhau
Cart, kart n, men, certyn, trol, car.
Dray-cart, car llusg. Cart-wright,
mensaer, saer meni
Carteblanche, kart.blonsh' n, papyr
gwyn i'w lenwi ; trwydded
Cartel, kar'tel n, cytundeb i newid carch-
arorion rhyfel
Cartilage, kfir'ti.laj n, madruddyn
Cartilaginovxs, kar.tUaj'i.nus a, madi'-
uddog [bapyr
Cartoon, kar.twn' n, bras gynllun ar
Cartouch, kar.twsh' n, cod i gadw pelenau
Cartridge, kiirt'rij n, papyi-aid o bylor;
ergydrol. Cartridge-box, cod i gadw
ergydroliau
Caruncle, kar'ung.kl n, difyn o gig, cigyn
43
CAT path, fat, ere, met, míì-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Carve, karv vt, cerlio ; ysgythyru, naddu ;
tori bwyd
Case, kiis n, cyflwr, ansawdd, helynt;
amwisg, gorchudd ;'mater,peth ; achos,
treigl: vt, gorchuddio, gweinio, am-
wisgo. A hard case, cyflwr caled.
In case, os, pe. Book-case, llyfrgell.
Nominative case, achos enwedigol.
Put the case, gadëwch, caniatëwch
Caseharden, kas'har.dn vt, durgaledu,
durfingo
Caseknife, kiis'n'if n, cyllell fawr
Casemate, kas'mat n, gwaith bwaog
Casement, kas'ment n, rhwyll; colofn-
gap [rhyfel, cod belau
Caseshot, kas'shot n, sypyn o fan belau
Cash, kash n, arian parod, mwnai
Cashew, ka.shw' n, math o bren cnau
Cashier, ka.shi'r' n, arianwas: vt, di-
swyddo, diraddu
Cask, kask n, baril, barilan
Casket, kas'ket n, cistan, prenfol, blwch,
golwrch, gemflweh
Casque, kask n, helm, penffestin
Cass, kas, Cassate, ka.sat' vt, dilëu,
dirymu, diddymu [iad
Cassation, ka.sa'shun n, dilead, dirym-
Cassia, kash'fi n, rhisgl per
Cassidony, kasi.duni n, math o flodeu-
yn ; maen myrierid
Cassock, kas'uk n, crysbais offeiriad
hugan [o'r India
Cassowary, kas'ö.wê'r.î n, aderyn mawr
Cast, kast (pt & pp cast) vt, bwrw.
lluchio, ergydio ; toddi, bathu, tawdd-
lunio; trefnu; cyfrifo; collfarnu: n.
tafliad, ergyd ; prawf, prawen ; cynnyg :
gwawr,gwedd; bath. To cast abroad,
gwasgaru. To cast down, gostwngj
iselu. To cast up, cyfrif. Casting-
voice, terfynlais. Casting-net, rhwyd
fwrw. A cast in the eye, traws yn y
llygad.
Castanet, kas.ta.net' n, dwylawrugl
dawnswyr [collddyn
Castaway, kast'a.wa n, un gwrthodedig.
Castellan, kas'tel.an n, ceidwad castell
Castellany, kas'tel.an.i n, rhandir castell
Castellated, kas'tel.ii.ted a, castellog
Castellet, kas'tel.et n, castell, castellan
Castigate, kas'ti.giit vt, ceryddu; cys-
twyo, euro [saetn> cystwyad
Castigation, kas.ti.gii'shun n, cospedi-
Castle, kas'l n, castell, t\vr, aindditlynla
Castling, kast'ling n, erthyl, peth an-
nhymmig [llostlydan
Castor, kas'tur n, yr afanc, tfrancon,
Castrametation, kas.trri.mi.ta'shun n,
gwersylliaeth [anafu
Castrate, kas'triitwi, dysbaddn, ryweirio;
Castration, kas.tra'shun n, dysbaddiad
Castrel, kas'trel n, y cudyll coch, cu-
dyll, ceinlly goch [ffw yddol
Casual, kazh'ii.al a, damweiniol, dy-
Casualty, kazh'ii.al.ti n, damwain, dy-
gwyddiad [mheuon cydwybod
Casuist, kazh'ii.ist n, dattodwr ain-
Casuistry, kazh'ü.is.trî n, beirniadaeth
achosion cydwybod
Cat, kat n, cath. To turn cat in the
pan, chwareu'r ffon ddwybig. Cat-o'-
nine-tails, math o fflangell
Cata-, Cat- px, i lawr; gwrth-, erbyn
Catabaptist, kat.a.bap'tist n, gwrthwyn- !
ebwr bedydd [rhy bell o air \
Catachresis, kat.a.kri'sis n, arferiad
Gatachrestieal, kat.a.kres'ti.kal a, rhy
bell, treisiol [gorlif
Cataclysm, kat'a.klizm n, llif, dylif,
Catacombs, kat'a.komz n, claddgell-
oedd, claddogofëydd
Catalepsy, kat'a.lep.si n, pang-glefyd
Catalogue, kat'a.log n, rhestr, cofrestr,
Uechres, rhifres [bryntni, bryntwas
Catamite, kat'a.mi't n, llanc at drin
Cataphract, kat'a.frakt n, marchogwr
llawn arfog [meddalai
Cataplasm, kat'a.plazm n, sugaethan,
Catapulta, kat.a.pul'ta n, taflbeiriant
Cataract, kat'a.rakt n, rhaiadr; sech
bilen ar y llygad [mwyth
Catarrh, ka.tar' n, pen ddyferwst, gor-
Catarrhal, ka.tar'al, Catarrhous, ka.tar'
us a, gormwythig
Catastrophe, ka.tas'tro.fi n, g^vrthdro;
troad a diweddiad; drwg ddiwedd;
damwain, anhap
Catcal, kat'kol n, math o chwibanogl
Catch, katsh (caught) vt, dal, gafaelu,
ymaflyd yn, cipio, cymmeryd; bodd-
hau: n, bach, clicied; dalfa, ysglyf;
difyrgan. Catch word, dangosair. A
catching disease, haint
Catchfly, katsh 'Hi- n, glydlys. Bladder
catchfly, llysiau poer [ceisiad
Catchpoll, kateh'pol n, ceisbwl, rìiingyll,
Oatehup, katsh'up n, math ogyffaith [ig
Catechetical, kat.i.ket'i.kal a, egwyddor-
Catechism, kat'i.kizm n, holwyddoreg,
egwyddorlith, holiadhth [gwyddorwr
Catechist, kat'i.kist n, egwyddorwr.
Catechize, kat'i.kiz vt, egwyddori ; holi
Catechumen, kaU.kii'men n, dysgybl
egwyddorig
44
öre; läte, l'íne, nö, milte; she, zh=z azure; thin, tiùs; j=dzh. CEN
ategorical, kat.i.gor'i.kal a, pendant,
penodol, eglur [ddrychau
Jatcgmy, kat'î.gur.î n, trei'n meddyl-
Jatenarian, kat.i.ne'r'Lan a, cadwyn-
aidd [cyfrwymiad
Catenation, kat.Lna'shun n, cadwyniad,
Cater, ka'tur v, darparu neu brynu
lluniaeth, arlwyo [pryf cadachog
Caterpillar, kat'ur.pil.iir n, llindys, y
Caterwaul, kat'ur.wol vi, cathderica
Cates, kats np, danteithion, ancwynion
Catgut, kat'gut n, tant telyn, tannau
crwth [iadol
Cathartic,kfi.thâr'tik«,rhyddhaol,carth-
Cathedral, ka.thi'dral n, eglwys gadeir-
iol : a, esgobawl, henaidd, hybarch
Catholic, kath'o.lik a, cyffredinol, cath-
ohg [inedd
CathoHcism, ka.thol'i.sizm n, cyffred-
Catholicon, ka.thol'Lkun n, meddyg-
iniaeth holliachaol [dwddf
Catkins, kat'kinz n, cenawon cyll, coed-
Catling, kat'ling n, cyllell llawfeddyg
Cattle, kat'l np, anifeiliaid, gwartheg,
da byw
Caudebek, ko'di.bekra, math o het ysgafn
Caudle, ko'dl n, llymeidfwyd ; sucan
Cauf, kof n, cistan dyllog at bysgod
Caught, kut pt & pp. — Catch
Cauk, kok n, math o wydrfaen garw
Caul, kol 11, gweren fol ; rhwyden
Cauliflower, kol'î.flûŵ.ûr n, blodfresych
Causal, ko'zal a, achosol, achlysurol
Causation, ko.za'shun «, achosiad
Cause, koz n, achos, ethiyb, achlysur ;
cynghaws, hawl, dadl: wi,peri,achosi,
effeithio, achlysuro
Causeless, koz'les a, diachos ; dechreuol
Causeway, koz'wa, Causey, ko'zi n, sarn,
llwybr troed [poethnaws
Caustic, kos'tik a, osgol, difaol: n, eh
Cautelous, ko'tel.us a, pwyllog, gochel-
gar, cyfrwys
Cauterize, ko'tur.'iz vt, serio ; llosgysu
Cautery, ko'tiu-.i n, haiarn poeth ; seriad
Caution, ko'shun «,pryder, pwyll, goch-
ehad ; rhybudd ; vt, rhybuddio, rhag-
rybuddio
Cautious, ko'shus o, gochelgar, pwyllog,
gofalus [garwch, pwyll
Cautiousness, ko'shus.nes n, gochel-
Cavalcade, kav.al.kad' n, gosgorddiad;
marchogdaith [marchfilwr
Cavalier, kav.a.HV n, marchogwr,
Cavalierly, kav.â.lî'r'lî a, yn uchelt'alch
Cavahy, kav'al.ri np, marchoglu, gwŷr
meirch, marchfilwyr
Cavation, kâ.vä'shun ti, daiargafiiiad
Cave, kav n, ogof, gogof, ceudwll, ffau,
cell
Caveat, ka'vi.at n, rhybudd, gwahard diad
Cavern, kav'um n, ceudwll, ogof, llechfa
Cavernous, kav'ur.nus a, ogofawg, tyllog
Cavesson, kav'es.un n, trwyngaw march
Caviare, kav.ye'r' n, cyffaith o rawn
pysg
Cavil, kav'il n, coeg wrthddadl, traws-
ddadl : vi, ymgecru, ymehio
Cavity, kav'i.ti n, ceudod, ceudwll, ogof
Caw, ko vi, crawcian, creu, crefu
Cawl, kol n, penre, penrwym, rhwyden
Cease, sis v, peidio, gadael, gorphwys,
ymattal [phwys, didawl
Ceaseless, sîs'les a, dibaid, didor, dior-
Cecity, sí'sî.tî n, dehni, dallineb
Cedar, sî'dûr n, cedrwydden, pren cedr
Cede, sîd, vt, ymroi, rhoi i fyny, trosi
Cedrine, sî'drin a, cedraidd, o gedr
Ceil, sîl vt, cronglwydo, nenfydu, mydu
Ceiling, sîl'ing », mwd, nenfwd; myd-
iad; cronglwyd
Celandine, sel'an.dîn n, llysiau'r clefyd
melyn ; llysiau'r Uygaid
Celature, sî'lâ.tshü'r n, cerfiaeth
Celebrate, sel'î.brät vt, dadgan ; dathlu ;
cadw gwyl; gweini. A celebrated
man, gwr enwog
Celebration, sel.î.brä'shun n, cadwad
ŵyl; canmoliad [edig, hyglod
CeTebrious, sî.lî'brî.us a, enwog, nod-
Celebrity, sî.leb'rî.tî n, enwogrwydd,
clodforedd [clra, brys
Celerity, sî.ler'î.tî n, bnander, cyflym-
Celery, sel'ur.î n, bwydlysiau. Wild
celery, helogan
Celestial, sî.les'tshal a, nefol, nefolaidd
Celibacy, sel'î.bâ.sî n, gweddwdod, unig-
rwydd, amiywedd'iaeth, anweddogaeth
Cell, sel n, cuddigl, cell, celfa, llechfa
Cellar, sel'ûr n, diodgell, trull
Cellarist, sel'ur.ist n, trulliad, diodwas
Cellular, sel'ü.lûr a, cellog, ceuol
Celsitude, sel'sî.tüd n, uchder, uchelder
Celtic, sel'tik, kel'tik a, Celtaidd
Cement, sem'ent n, cymmrwd, syth, glud
Cement, sî.ment' vt, cymmrydu, cydludio,
cydio [went, claddle
Cemetery, sem'î.tur.î n, beddrod, myn-
Cenatory, sî'nâ.tur.î a, swperaidd
Cenobitic, si.no.bit'ik a, cydweithasol
Cenotaph, sen'ö.taf rc, mddwyddfa, coeg-
feddrod
Cense, sens n, perarogl : vt, perarogh
Censer, sen'sûr n, padell dân
45
CHA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Censor, sen'sûr n, beirniad ; hyfeiwr
Censorious, sen.sö'r'îus a, hyfarn, en-
llibus, goganus, hyfai, cyhuddgar
Censoriousness, sen.sö'r'î.us.nes n, cy-
huddgarwch [beius
Censurable,sen'shü.râ.bl a, ceryddadwy,
Censure, sen'shûr n, sen, barn, gogan;
cerydd : vt, barnn, beio, ceryddu, senu
Census, sen'sus n, cyfrifiad y bobl,gwerin-
gyfrif, gwerinrif
Cent, sent, Centum, sen'tum n, cant
Centaur, sen'tôr n, anghenfil dyehym
mygol ; y Saethydd [ddaiar
Centaury, sen'tô.rî n, arlladlys, bustl y
Centenary, sen'tî.nur.î n, cant; cylchwyl
ganmlyneddol : a, canfedrifol
Centesimal, sen.tes'î.mal a, canranol
Centifidous, sen.tif 'î.dus a, canranol,
caadryll [og
Centifolious, sen.tî.f ö'lî.us a, candalen-
Centipede, sen'tî.pîd n, cantroedyn
(math o bryf )
Cento, sen'tö n, dryllbryddest
Central, sen'tral a, canolbarthaidd
Centre, sen'tùr n, canol, canolbarth
cymmherfedd, perfeddbwnc: vt, cym-
mherfeddu, eanolgyfeirio ; cydgyfarfod
Centric, sen'trik a. canolaidd, canolawg
Centrifugal, sen.trif'ii.gal a, canol-ochel
Centripetal, sen.trip'î.tal a, canolgyrch-
ol, canolgais
Centumvir, sen'tum.vur (centumviri.
scn.tum.v'i'ri) n, canmvriad
Centuple, sen'tii.pl a, canplyg, can cym-
maint [yn gannoedd
Centuriatc, scn.tü'r'î.ät vt. canriib, rlianu
Centuriator, sen.tur'î.ä.tûr n, oesfrud-
iwr, oeshanesydd
Centurion, sen.tü'r'î.un n. canwriad
Century, sen'tshü.rî n, canrif, can mlyn-
edd, oes
Cephalalgy, sef'al.al.jî n, dolur pen
Cephalic, si.fal'ik a, da rhag dolur pen
Cerastes, si.ras'tiz n, sarff gyrnig
Cerate, sí'rät n, eli cwyrog, cwyreli
Cere, sir vt, cwyro, gludio, pygu
Cerebrum, ser'i.brum n, yr ymenydd
Cerecloth, siYkloth, Cerement, sî'r.ment
n, pigliain, cwyrliain, sugliain
Ceremonial, ser.î.mö'nî.al n, Uyfr def-
odau: a, defodol [mocsgar
Ceremonious, ser.î.mö'nî.us a, ffurfiol,
Orcmony, ser'î.mun.î n, defod, rirwysg,
rhodres
Certain, sûr'tän a, sicr, diau, dir, diam-
mlieu, dilys, gwir; rhyw, rhai. A
certain person, rhyw un
Certainty, súr'tän.tî, Certitude, sûr'tî-
tüd n, sicrwydd, dir, dilysnvydd, dieu-
rwydd, hysbysrwydd, diammheuaeth
Certificate, sûr.tif 'i.kat n, ysgrifendyst
Certify, sûr'tî.f'í vt, hysbysu, ardystio,
gwirio [canghell-lys
Certiorari, sûr.shî.ö.rê'r'î n, gwýs o'r
Cerulean, sî.rŵ'lî.an, Ceruleous, sî.rŵ'-
lî.us a, brithlas, nefliw
Cerumen, sî.rŵ'men n, cwyr y glust
Ceruse, sî'rŵs n, gwynblwm puredig
Cervical, sur'vi.kal a, gyddfol
Cesarian, sî.sê'r'î.an a, Cesaraidd. Ce-
sarian operation, crothdoriad
Cess, ses n, treth; tasg: vt, trethddogni,
trethu
Cessation, se.sä'shun n, paid, tor, gor-
phwysiad, seibiant, ymattaliad
Cessible, ses'î.bl a, ymollyngadwy
Cession, sesh'un n, ymollyngiad, ym-
roddiad; trosiad
Cessment, ses'ment n, treth, trethiad
Cestus, ses'tus n, gwregys Gvrener
Cesura, si.zii'r'a n, toriad gair neu
lined mewn barddoniaeth
Cetaceous, sî.tä'shus a, morfilaidd
Chace, tshiis n, helfa; gwigfa: vt, hela,
Chad, shad n, math o bysgodyn [ymlid
Chafe, tshäf n, digder, sonant, cynddari
edd: vt, poetb rwbio; brydio; ryffroi.
Chafing-dish, tanddysgl, padellig dân
Chaff, tshaf n, us, manus, peiswyn,
hedion, mwl
Chaffer, tshaf 'ûr vi, marchnata, edwica:
n. marchnatwr, masnachwr [fraith
Chaffinch, tshaf'intsh n, gwinc, asgell-
Chaffy, tshaf 'î a, Daẃn us, mauusog;
ỳsgafn
Chagrin, shâ.grîn'n,cythrndd, gofid: vt,
blino, gofidio, anfoddloni
Chain, tshän n, cadwyn, torch, tid, syg,
tres: vt, cadwyno, tido. Chain-cable,
Chain-shot, tidbelen
Chair, tshé'r n, eadair; eisteddfa; sedd
Chaise, shiiz n, èerbydan, taithgerbyd
Chalcedony, kal.sed'o.ni n, math o faen
gwcrthfawr [gerfiadacth
Chalcography, kal.kog'ra.fi n, pres-
Chaldron. tshóTdrun n, callawr; pair;
ealloraid
Chalice, tshal'is n, cwpan y cymmnn
Chalk, tshok n, pnddgalch, sialc, mann :
vt, marmu, priddgalchu. Chalk-cut-
ter, codwr mann
Challenge, fehal'enj n, baidd, beriad;
arddelw; hawl; nam: vt, beiddio;
herio; arddelwi; Hysu
öre ; läte, l'íne, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. CHA
Chalybeate, ka.lib'yiit a, duraidd, durllyd
Cham, kam rc, penadur Tartari
Chamade, shâ.mäd' n, sain tabwrdd i
ofyn cyflafaredd
Chamber, tshäm'bûr n, ystafell, lloft
Chambering, tshiim'bur.ing n, wttres;
trythyllwch [ydd
Chamberlain, tshäm'bûr.län n, ystafell-
Chambermaid, tshäm'bûr.mäd n, ystaf-
ellyddes [fall newidliw
Chameleon, hâ.mî'lî.un n, math o fad-
Chamfer, tsham'fur n, rhigol, rhych,
pannel: vt, rhigoli, rhychu, pannelu
Chamois, shâ.môî' n, math o arr
Champ, tshamp vt, enoi, dygnoi
Champagne, sham. pan' n, math o win
Champaign, sham. pan' n, gwastadedd,
rhos, bi'o ; tir digoed : a, gwastad
Champion, tsham'pî.nn n, campiwr; or-
nestwr, penymladdwr; cawr
Chance, tshans n, damwain, dygwydd-
iad, hap: vi, damweinio, dygwyddo.
Chance medley, damwain-laddiad
Chancel, tshan'sel n, canghell, llogawd
Chancellor, tshan'sel.ûr n, canghellydd
Chancellorship, tshan'sel.ûr.ship n,
canghellwriaeth, canghellyddiaeth
Chancery, tshan'sur.î n, llys cydwybod
Chancre, shangTiûr n, llynoryn drwg
Chandelier, shan.dî.lî'r' n, canwyllyr
Chandler, tshand'lûr' n, canwyllydd
Change, tshänj n, newid, newidiad, arall-
iad, tro : vt, eyfnewid, arallu, troi
Changeable, tshän'jâ.bl, Changeful,
tshänj.fẁl a, cyfhewidiol, newidiol
Changeling, tshäng'ling a, anwadalyn
Channel, tshan'el n, cyfyngfor; rhedle;
dyfrlle; rhych, ffos: vt, cwyso neu
rychu colofn
Chant, tshant vt, cann. corgann ; pyncio
Chanticleer, tshan.ti.kli'r' n, crochgein-
iad; y ceiliog
Chantry, tshan'trî n, corgafell, corgapel
Chaos, ka'os n, annhrefn, cymmysgedd
Chaotic, ka.ot'ik a, didrefn, afluniaidd
Chap, tshop n, gên, bochgern. Chap-
fallen, bochlaes, llaeswefl ; digalon
Chap, tshap vt, agenu, ymagor, hollti:
n, agen. holltiad
Chape, tshäp n, daliedydd, gafaelydd
Chapel, tshap'el n, addoldy, cyssegrfa,
capel, ty cwrdd, ty gweddi
Chapelry, tshap'el.rî n, terfynau addoldy
Chaperon, shap'ur.on n, math o gap neu
gwfl : vt, gweini ar foneddiges
Chapiter, tshap'ì.tûrre, heuliog neu ben-
cwlwm colofn
Chaplain, tshap'län n, caplan, capelwr
Chapless, tshop'les a, cegnoeth, diwefl
Chaplet, tshap let n, coronig, coronbleth,
talaith [nachwr
Chapman, tshap'man n, maeler, mas-
Chapter, tshap tûr n, pennod; senedd
eglwys gadeiriol : vi,trethu; cyhuddo;
ceryddu. Chapter-house, cabidwl ;
cadeirdy [vi, dyddweithio
Char, tshê'r n, dyddorchwyl, byrwaith :
Char, tshâr n,j torgoch: vt, golosgi
Character, kar ak.tur n, gair, enw, cym-
meriad, nodweddiad; nod, arwydd;
coel [deb
Characterism, kar'ak.tur.izm n, nodol-
Characteristic, kar.ak.tur.is'tik a, nod-
weddol : n, nodwedd, nodweddiad
Characterize, kar'ak.tur.'iz ẅ,nodweddu,
nodi; hynodi, priodlunio
Charcoal, tshar'kol n, golosg
Chare, tshê'r n, heolan, Ion
Charge, tshârj n, gorchymmyn, archiad,
annogaeth; gofal, cadwraeth; cŵyn,
cyhuddiad; traul; rhuthr: vt, erchi,
gorchymmyn; cyhuddo; rhuthro, ym-
osodar; gofyntâl; Uwytho
Chargeable, tshâr'jâ.bl a,"treulfawr ; cy-
huddadwy. Chargeable to, i'w dalu
gan [march rhyfel, cadfarch
Charger, tshârjûr n, cawg, dysgl;
Chariness, tshê'r'î.nes n, gocheìiad, gofal,
cynnildeb, crintachrwydd
Chariot, tshar'î.ut n, cerbyd, cludai
Charioteer, tshar.î.u.tî'r' "n, gyrwr cer-
byd, cerbydwr Jelusengar
Charitable, tshar'î.tâ.bl a, cariadus, hael ;
Chanty, tshar'î.tî n, cariad; tosturi;
cardod, elusen [gwagymhonwr
Charlatan, shâr'lâ.tan n, crachfeddyg;
Charlatanical, shar.la.tan'i.kal a, gwag-
ymhonawl
Charm, tshârm n, swyn, swyngyfaredd ;
swynserch : vt, swyno ; rheibio ; llygad.
dynu ; boddio ; ennill serch ; hudo, denu
Charming weather, bin hyfryd
Charnel, tshâr'nel a, yn cynnwys cig, neu
gelanedd. Charnel-house, esgyrndy
Chart, tshârt n, darlunlen, argrafflen
Charter, tshar'tur n, breintlen, braint
ysgrif : vt, awdurdodi, breinio
Charwoman, tshê'r'wẁm.an n, hurwraig
Chary, tshê'r'î a, gofalus, gochelgar,
cynnil; dyfal; crintachllyd
Chase, tshäs n, helwriaeth; erlyniad;
coedwig : vt, hela ; ymlid, erlid, erlyn.
Beast of chase, anifail hela [adwy
Chasm, kazm n, agen, gagendor, cyfwng,
47
GHI path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Chaste, tshiist a, diwair, dihalog, pur,
dilwgr [ceryddu, cospi
Chasten, tshä'sn, Chastise, tshas.t'iz' vt,
Chastisement, tshas'tiz.ment n, cerydd,
cosp, cystwyad
Chastity, tshas'tî.tî n, diweirdeb, purdeb
Chat, tshat n. clebar, cogor, siaradach :
vi, bragaldio, baldordd, pepru
Chattellany, tshat'el.an.î n, tiriogaeth
castell [symmudol
Chattels, tshat'elz n, daoedd, da, daoedd
Chatter, tshat'ûr vi, llolio, trydar, ym-
ddadwrdd, gwagsiarad
Chatterbox, tshat' ur.boks
Chavender, tshav'en.dur n, y penci
Chawdron, tsko'drun n, perfedd, coludd-
ion, coludd [werth
Cheap, tshîp a, rhad, isel, iselbns; di-
Cheapen, tshi'pn vt, lleihau gwerth
Cheapness, tship'nes n, iswerth, newid,
rhadedd, rhadlonedd
Cheat, tshit n, hoced, dichell, twyll;
twyllwr: vt, twyllo, hocedu, hndo,
siomi, colledu
Check, tshek n, rhwystr; gwastatâd
cyfrif, archeb : vt, attal ; ceryddu, arafu
Cheek, tshik n, grudd, boeh, cern
Cheer, tshî'r' n, hoen, llonder; arlwy:
v, lloni, sirioli; ymhyfhau. Be of
good cheer, cymmerwch gysur
Cheerful, tshî'r'fẁl a, lion, hoenus,
llawen, dyddan [sirioldeb
Cheerfulness, tshfr'fẁl.nes n, llawenydd,
Cheerless, tshi'r'les a, annyddan, trist,
annifyr [lion, go Ion
Cheerly, tshî'r'lî, Cheery, tshî'r'î a,siriol,
Cheese, tshiz n, caws [werthydd
Cheesemonger, tslnz'mung.gur n, caws-
Cheesepress, tshiz'pres n, gwryf caws
Cheeselip, tshiz'hp n, gwrach y llydw
Chely; ki'li n, crafanc pysgodyn cragenog
Chemical, kem'i.kal a, fFeryllaidd
Chemist, kem'ist n, fferyllydd, fferyllyd
Chemistiy, kem'is.tri n, fferylliaeth
Cheque, tshek n, brithhain, lliain
croesreng
Chequer, tshek'ur vt, ymryhwio, britho.
Chequer-work, croeswaith, amrywaith
Cherish, tsher'ish vt, meithrin, achlesu,
mynwesu, ymgeleddu, cefnogi
Cherry, tsher'î n, ceiriosen, surain,
Cherry-cheeked, rhuddfochog, boch-
Chert, tshûrt », math o gallestr [goch
Cherub, tsher'ub (cherubim) n, cerub,
angel
Cherubic, tshi.nv'bik, Cherubical, tshi-
rw'bi.kal «,cembaidd, angylaidd, nefol
[pepryn
n, clebryn,
Cherubim, tsher'ü.bim np. — Cherub
Cherup,tsher'up vi, trydar, cathlu,grillio
Chervil, tshur'vil n, sierfel. Wild chervil,
nodwydd y bugail
Chess, tshes, n, gwyddbwyll
Chessboard, tehes'bö'rd n, tawlfwrdd,
clawr y wyddbwyll [wyddbwyll
Chessmen, tshes'men np, gwerin y
Chest, tshest n, cist ; cledr y ddwyfron.
Chest of drawers, cist logellog
Chestnut, tshes 'nut n, castan, pibgneuen.
Chesnut-tree, castan wydden
Chevalier, shev.a.liV n, marchog
Chevaux de frise, shev.o.du.friz' n,
chfiynwrych [croen myn
Cheveril, tshev'ur.il n, myn, mynyn;
Chevin, tshev'in n, pysg penfawr, y
penci [cil
Chew, tshü vt, cnoi. Chew the cud, cnoi'r
Chicane, shi.kan', Chicanery, shi.ka'-
nûr.î n, cecraeth, twyll, geubwyll,
ystrywddadl, ystranc
Chicory, tshik'ur.i n, math o ddant y
Hew a gymmysgir â choffi
Chick, tshik n, ydbys man cochion
Chick, tshik, Chicken, tshik'in n, cyw.
Chicken-hearted, digalon, llwfr, ofnus.
Chicken-pox, brech yr ieir
Chickweed, tshik'wid n, gwlydd
Chide, tsh'id (jpt chid, tshid ; pp chid-
den, tshid'n, chid) vt, senu; ceryddu,
dwrdio, dondio
Chief, tshif a, pen, penaf, arbenig, prif :
n, pen, penaeth, blaenor, udd, Uywydd
Chiefdom, tshif 'dum n, blaenoriaeth
Chiefly, tshif 'li ad, yn benaf, gan mwyaf
Chieftain, tshif 'tän n, blaenor, penadur,
tywj-sog [malerth
Chilblain, tshil'blän n, llosg eira, cibwst,
Child, tshi'ld (p children) n, plentyn;
maban, baban
Childbearing, tshild'be'r.ing a, plantog,
yn planta : n, esgoriad, dygiad plant
Childbed, tshi'ld'bed, Childbirth, tshild'-
bûrth n, esgorfan, gwelyfod, gwely
esgor [mabanoed, mabolaeth
Childhood, tshi'ld'hẁd n, mebyd,maboed,
Childish, tshild'ish, Childhke, tshildTik
a, plentynaidd, mabanaidd [diblant
Childless, tsh'ild'les a, ammhlantadwy,
Children, tshil'dren np. — Child
Chiliad, kil'yad n, mil o rifedi canlynol
Chiliahedron, kil.ya.hi'drun n. ' dull
milochrog [ milwriad
Chiliarch, Kil'yark n, Uywydd ar fil,
Chihast, kil'yast w, milflwj'ddiad, credwr
yn y mil o flyuvddoedd
48
öre; läte; line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, tiiìs; j=dzh. CHR
Chill, tshil n, fterdod, rhyndod : a, an-
nwydog, oer : vt, fferu, rhynu, ocri
dullness, tshil'nes n, annwyd, oerni
Chilly, tshil'î a, rhynllyd, annwydog,
oer, oerhyd, fferllyd, oeraidd
Chime, tsh'im n, cynghaneddglych,
cydsain : vt, cynghaiieddu, cytuno
Chimera, hî.mî'r â. n, gwag ddychymmyg
Chimerical, ki.mer'i.kal a, dychym-
mygol, mympwyol, iFugiol
Chimmage, shim'î.näj n, gwigdoll
Chimney, t.shim'ni n, simdde, simnai,
sawell, mygdwll, ffumer. Chimney-
piece, cladde
Chin, tshin n, gên; elgeth. Chin-cloth,
miswrn, genain. Double-chin, tagell.
Double-chinned, tagellog. [China
Chinaware, tsh'i'nâ.wG'r n, priddlestri
Chincough, tshin'kof n, sych beswch, pas
Chine, tshi'n n, llain y cefh, cefnddiyll
Chink, tshingk n, agen, hollt, holltiad :
v, tincian; agenu, ymagor, hollti
Clunky,- tshing'ki a, agenog, holltog
ChiDtz, tshints n, math o gotymwe
Chip, tship vt, asglodi ; hacio, naddu :
n, asglawd, asglodyn [enydd
Chirographer, ki'rog'ra.fur n, ysgrif-
Chirographist, ki.rog'ra.fist n, ysgrif-
enydd; llawddewin [ysgrifwaith
Chirography, k'i.rog'ra.f î n, ysgrifeniad,
Chirology, ki'.rol'o.ji n, amneidiaeth
Chiromancer, ki'rb'.man.sur n, llaw-
ddewin [iniaeth
Chiromancy, k'i'ro.man.si n, llaw-ddew-
Chirp, tshûrp vi, trydar, clochdar, grill-
ian, gwichleisio, cathlu, pyncio
Chirper, tshûr'pûr n, cethlydd
Chirurgeon, kT.rur'jun n, llawfeddyg
Chirurgery, ki'.rur'jur.i ?2,llawfeddygactk
Chisel, tshiz'l n, gaing, cŷn cerfio
Chit, tshit n, coryn ; eginyn, blaguryn :
vi, egino, blaendarddu [llol
Chitchat, tshit'tshat ?i, trydar, siaradach,
Chitterlings, tshit'ur.lingz n, coludd;
plethaddurn
Chitty, tshit'i a, brych, brycheulyd
Chivalry, shiv'ahri n, urddas milwraidd ;
marchwriaeth ; camp, gwrolgamp
Chives, tshi'vz np, cenin y gwinwydd,
cenin syfi ; canoldwf blodau
Chlorosis, klU.r'o'sis n, y glasglwyf
Chocolate, tshok'o.liit n, math o foreulvn
Choice, tshôîs n, dewis, dewisiad : am-
rywiaeth : a. dewisol, rhagorol, odiaeth
Choiceness, tshôis'nes, n, rliagoriaeth
Choir, kw'i'r n, côr, cafell; coraid o
gantorion.
Choke, tshok vt, tagu, llindagu; mogi
Choky, tsho'ki a, taglyd [lhduaws, Hid
Choler, kol'ur n, geri, bustl; digter,
Cholera, kol'ur.a n, geri, geriwst, geri
marwol [nawswyllt
Choleric, kol'ur.ik a, geri'og; digofus,
Choose, tshwz (chose, chosen) vt, dewis,
ethol, dethol, pigo, dichlynu
Chop, tsbop vt, dryllio, daroio, briwo;
cyfnewid; llewa: n, dymod, holltiad,
dernyn, dryll. Chop-house, bwytty.
Chopping-knife, cyllell friwo [Alban
Chopin, tshö'pîn' n, chwart gwin yn yr
Choppy, tskop'i a, agenog, tyllog, bolltog
Choral, ko'r'al a, coraidd, c'afellaidd
Chord, kord n, tant ; gafael, cyssain : vt,
cyduno, cydseino [corgeiniad
Chorister, kor'is.tur, Chorist, ko'r'ist n,
Chorographer, ko.rog'ra.fur n, parth-
ddarluniwr, gororgraffydd
Chorography, ko.rog'ra.fi n, parth-
ddarluniad, gororgraffiaeth
Chorus, ko'r'us n, cydgor, cydgan
Chose, tsho'z pt. — Choose
Chosen, tsho'zn ^. — Choose
Chough, tsbuf n, coegfran, ca\vci,palores ,
Chouìe, tshûŵl n, crombil ; cern [ cegid
Chouse, tshûŵs n, ffwl, gwirionyn ; hud ,
hoced : vt, hocedu, twyllo, siomi
Chrism, krizm n, eneiniad ; yr olew cys-
segredig [flwch
Chrismatory, kriz'ma.tur.i n, yr enein-
Chrisom, kriz'um n, y lhain sanctaidd
Christ, krist n, Crist, Eneiniog. Christ-
cross row, kris'kros.ro, yr egwyddor
Christen, kris'n vt, bedyddio, Cristionogi
Christendom, kris'n.dum n, gwledydd
cred, ybyd Cristionogol
Christian, kris'tshan n, Cristion; cred-
adyn : a, Cristionogol. Christian name ,
enw bedydd [ogaeth
Christianity, kris.tshi.an'i.ti «, Cristion-
Christianize, kris'tshan.'iz vt, Cristionogi
Christianlike, kris'tshan.li'k a, Cristion-
ogaidd [mas-box, calenig; cyfarwys
Christmas, kris'mas n, Nadolig. Christ-
Chromatic, kro.mat'ik a, perthynol i
liwiau neu beroriaeth [barhäus
Chronic, kron'ik a, hen, parhaol, hir-
Chronicle, kron'i.kl n, brud, brut, coflyfr,
oeslyfr, banes : vt, cofrestru, brudio
Chronicler, kron'i.klur n, brudai, arn-
seryddwr, cofrestrydd, hanesydd
Chronogram, la-on'ö.gram n, cofargraff
Chronologer, kro.nol'o.jur n, amserydd-
wr, oesrestrydd [restrol
Chronological, kio.noloj'i.kal a, oes-
49
CIR path, fat, ére, met, mâ-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Chronology, kro.nol'u.ji n, brudiaeth,
amscryddiaeth [fynjig, oriawr
Chronometer, kro.nom'i.tur n, awr-
Chrysalis, kris'a.lis (chrysalides, kri-
sal'ì.dîs) n, ehwileryn ; elindys (p)
Chrysolytc, kris'o.l'it », yr eurfaen
Chub, tshub n, y pysg penfawr, y penci;
clclfF. Chub-cheeked, bochdew
Chubby, tshub 'î a, penfawr, pendew, tew
Chuck, tshuk v, clwcian; taro tan yr
ên : n, chvciad ; dyrnod dan yr ên
Chuckle, tshuk'l v, crechwenu; hoff-
lochi, clwcian ; chwerthin
Chuff, tshuf n, delff, drel, drelyn, lleban
Chum, tshum, n, cywely, cydymaith
Chump, tshump n, boncyfF, cipyll, cyff
Church, tshûrlsh n, eglwys; llan: vt,
rhyddhau gwraig
Churchman, tshûrtsh'man n, eglwysydd :
gwr eglwysig
Churchwarden, tshùrtsh'wôr.dn n, gol-
ygydd eglwys [beddlan, beddrod
Churchyard, tshûrtsh'yârd ?i, mynwent.
Churl, t'shûrl n, delff, drel ; cybydd. carl,
cerlyn [cybyddlyd
Churlish, tshûr'iish a, drelaidd,taiogaidd ;
Churlishness, tshûr'lish.nes n, taiog-
nvydd, anfoes; cybydd-dra
Churme, tshûrm n, sun, trust
Churn, tshûrn n, buddai : vt, corddi
Chylaceous, k'i.la'shus a, ceulaidd
Chyle, kil n, caul
Chylifaction, k'i.li.fak'shun n, ceulad
Chyme, ki'm n, sudd ymborth treuliedig,
maethsudd
Cibarious, sî.bê'r'î.us a, bwytadwy
Cibol, sib'ul, Ciboul, sî.bŵl', Chibbol,
tshib'ul n, sibolen
Cicatrice, sik'a.tris n, craith, crachen
Cicatrize, sik'a.triz v creithio, crachenu
Cicerone, tshî.tshê.ro'nê n, cyfarwyddwr
dyeithriaid
Cÿcisbeo, fcshî.tsHs.bê'ö n, cariadfab
gwraig briodyn yr Eidal [weddu
Cicurate, sik'ii.riit vt, dofi, aram, hy-
Cicuration, sik.u.ra'shun », dofiad,
Cider, si'diir n, afalddiod, osai [arafiad
Cilery, sil'ur.î n, deilgerfiad
Ciliary, sil'yur.î r,-, amrantaidd
Cilicious, si.lish'us a, blewog, garw
Cimmerian, si.mi'r'i.an a, erchyllddu,
caddugol. ty wyll. dudew
Cimmerii. si.mi'r'i.T np, trigolion dyffryn
Italaidd, lie y dywedir ni thvwyiiai yr
haul byth [rhwýuiyu
Cincture, singk'tshuv u.
Cinder, süi'dûr n, marworyn
Cineritious, sin.ur.ish'us, Cinereous, si-
nî'r'ì.us a, lludwaidd, ulwaidd
Cingl, sing'gl n, cengl [delid coch
Cinnabar, sin'à.bâr n, mwn arian byw,
Cinnamon, sin'â.mun n, canel, synamwn
Cinque, singk n, pump. Cinque-pace,,
math o daplas neu ddawns. Cinque
ports, pump porthladd, Dover, Sand-
wich, Hastings, Romney, a Hythe, at
y rhai ychwanegwyd Winchelsea, Rye,
a Seaford
Cion, s'i'un n, blaguryn, impyn, ysbrigyn
Cipher, si'fûr n, goddim (0); dirgelnod:
vi, bwrw eyfrif, cyfrifo
Ciphering, si'fur.ing n, cyfrifyddiaeth
Circinate, sûr'sî.nät vt, ciynhau, gwneyd
cylch
Circle, sur'kl n, cylch, cylchwy, cant,
cwmpas: vt, cylchynu; cantio [torch
Circlet, sur'klet n, cylchig, cylchyn,
Circuit, sûrlíit n, amgylchedd, cylchen,
cyrchyd ; cylchdaith : vt, cylchynu
Circuiteer, siir.ki.tiV n, cylchdeithiwr
Circuitous, sur.kii'i.tus «, cwmpasog
Circular, sur'ku.lur a, cylchol: », cyleh-
lythyr, cylchnod
Circularity, siir.kii.Vr'i.ti n, cylchog-
rwydd [gerdded; cylchanfon
Circulate, sûrTcü.lät v, ymdröi, cylch-
Circulating, sur'kii.la.ting a, cylch-
redav.l [cylchrediad
Circulation, sur.kii.la'shun », amlifiad,
Circnm- jmj, cylch-, am-
Circumambiency, sûr.hum.am'bî.en.sî «,
cylcbyniad * [amredol, cylchynol
Circumambient, sur.knm.am'bi.ent a,
Circumambidate, sur.kum.am'bii.lat vi,
cykhrodio, amrodio
Circumcise, sur'kum.s'iz vt, enwaedu
Circumcision, sur.kum.sizh'un n, en-
waediad
Circumcurreut, sur.kum.kur'ent a, ar-
amredol. cylchredol
Circumduct," sur'kum.dukt vt, cylch-
arwain; amluddio, gwrthdiin
Circumduction, sur.kum.duk'skun n,
cylcharweiniad
Circumference, sur.kum'fur.ens n. cylch-
ed, cylchedd, cwmpas [cylchedydd
Chcumferentor, sdr.kum.fur.en'tur n,
Circumflex, sur'knm.fleks n, nod hir
don ; fforchnod fel hyn (Ä)
Circumtluence. sur.kum'flii.ens n, cylch-
liiiad. amlifiad
Circumfluent, sur.kum'flu.ent. Circum-
fluous, sur.kum'flii.us a, cylchlifioL,
amlifiol, cylchlifeiriol *
50
ore ; late, Tine, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. CLA
Circumforaneous, sur.kum.fo.ra'ni.us a,
yn myned o ddrws i ddrws
Circumfulgent, sur.kum.ful'jent a, am-
dywynawl [tywallt o boh tu
Circumfuse, sur'kum.fuz vt, amdywallt,
Circumfusion, sur.kum.fu'zkun n, am-
dywalltiad [dreiglo, cylchdroi
Circumgyrate, sur.kum'ji.rat vt, am-
Circumition, sur.kum.ish'un n, cylch-
fynediad [gyffiniol
Circumjacent, sfir.knm.jii'sent a, ar-
Circumligation, sur.kum.li.ga'shun n,
cylchrwymiad, amrwymiad
Circumlocution, sur.kum.lo.kii'shun n,
cylchymadrodd, amgylchiaith, cylch-
ddywediad, cylcheiriad
Circumnavigate, sur.kum.nav'i.gat vt,
cylehfordwyo, amfordwyo
Circumnavigation, sur.kum.nav.i.ga'-
shun n, amfordwyad, cylchfordwyad
Circumnavigator, sûr.kum.nav'î.gä.tûr
n, amfordwywr [cylchosodiad
Circumposition, sur.kum.po.zish'un 11,
Circumrotation, sur.kum.ro.ta'shun n,
cylchdroad, amdreigliad
Circumrotatory, sûr.kum.rö'tâ.tur.î a,
cylchdroawl [argyfyngu
Circumscribe, sur'kum.skrib vt, amgau,
Circumscription, sur.kum.skrip'shun n,
cylchysgrifeniad
Circumspect, sur'kum.spekt a, amwel,
gochelgar, g\vyhadwi'us, gofalus, call
Circumspection, sur.kum.spek'shun n,
gwyliadwriaeth, gofal
Circumstance, sur'kum.stans n, am-
gylchiad, dygwyddiad, achos, sefyllfa,
Circumstantial, sur.kum.stan'shal a,
amgylchiadol, manwl, manol
Circumstantiate, sur.ktun.stan'shi.at vt,
manwl ddangos, profi
Circumvagant, sur.kum.va'gant a,
cylchgnvydrol , amgrwy drol
Circumvallation, sur.kum.va.la'shun n,
gvsrachglawdd, amglawdd
Circumvection, sur.kum.vek'shun n,
cylchddygiad [goiymestvn
Circumvent, sur'kum.vent vt, twylîo,
Circumvention, sur.kum.ven'shun n,
siomiant, hocedwaith [amddilladu
Circumvest, sur'kum.vest vt, amwisgo,
Circumvolution, sur.kum.vo.lii'shun n,
amdraill, amrod, cylchdi'oad, cylch-
rediad [cylchdroi
Circumvolve, sur'kum.volv v, amdroi,
Circus, sur'kus n, cemmaes, maes y
campau
Cist, sist n, gwain, cod ; ceuad ; penddiged
Cistern, sis'türa n, dyfrgist, pydew,
fiynnon [tŵr
Citadel, sit'â.del n, castell, amddifiynfa,
Cital, s'i'tal, Citation, s'í.tä'shun n, gwŷs
eglwysig; llythyr dyfyn; dyryniad,
dyfyn; geiradroddiad
Citatory, s'i'tâ.tur.î a, dyfynol, gwysiol
Cite, si't vt, gwysio ; dyfynu, geiradrodd
Cithern, sith'ura n, math o hen delyn
Citizen, sit'Lzn, Cit, sit n, dinesydd,
bwrdais [maen crisialaidd
Citrine, sit'rin a, melynliw, eurliw : n,
Citron, sit'run n, afal euraidd, eurafal
City, sit'i n, dinas, dinasdref, din, caer
Civet, siv'et n, perarogl tebyg i fwsg.
Civet-cat, cath iVsg, cath Peru
Civic, siv'ik a, dinasaidd; gwladol.
Civic crown, coronbleth a roddid gynt
yn wobr am orchestwaith gwladol
Civil, siv'il a, gwledig ; dinasol, gwladol ;
moesgar. Civil law, y gyfraith wladol.
Civil war, rhyfel gartrefol [wr
Cmlian, si.vil'yan re,cyfreithiwr; dinas-
Civility, si.vil'i.ti n, moes, moesgarwch,
hynawsedd, mwyneidd-dra
Civilization, siv.il.i.zii'shun n, moesol-
iad, gwareidtdian
Civilize, siv'il.i'z vt, moesoli, hyweddu,
gwareiddio, dynoli
Clack, klak n, clec, clep, debar, clegr :
vi, clecian, clepio, clepian, clegyr
Clad, klad pt & pp.— Clothe
Claim, cläm n, hawl, arddelw,arddelwad :
v, arddelwi, hbni hawl ; ceisio
Claimable, kla'ma.bl a, arddeladwy
Claimant, klii'mant n, arddelwydd, ym-
hònwr, hawlwr [sythu
Clam, klam v, glynu, gludio; lluddio;
Clamber, klam 'bur vi, dringo, ymgribo
Clamminess, klam'i.nes n, gludedd,
gwydnedd [toeslyd
Clammy, klam'i a, gludiog, gwydn,
Clamorous, ldam'ö.rus a, trystfawr,
bloeddfawr, gwaeddgar, ystwrllyd
Clamour, klam'ur n, dadwrdd, gwaedd,
trwst, twrf : v&',crochrwgnach, diaspad
Clamp, klamp n, dam o bren neu haiam :
vt, cyssylltu astellod trwy rychu.
Clamp of bricks, odynaid o briddfeini
Clan, klan n, tylwyth, cenedl
Clancular, klang'kii.lur a, celgar, dirgel,
dan gudd [dan law
Clandestine, klan.des'tin a, lladradaidd,
Clang, klang v, crochseinio, cloncio:
n, swn, croch, clone [crochsain
Clangor, klang.gur n, swn, croch, clec,
Clangous, klang gus a, crochseiniol
51
CLI path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Clank, klangk vt, clewtian, clecian,
crasdincio : n, crochsain, clone
Clap, klap n, twrf", trwst: v, euro, taro,
dulio, bwrw; clecian, clepian, clebran
Clapboards, klap'bo'rdz n, estyll barilau
Clapper, klap'ur n, curwr dwylaw ; cleb-
ren ; clep melin ; tafod cloch ; ystwẅrl
Clapperclaw, klap'ur.klo vt, difrio, tafodi
Clarencieux, klar'ens.yw n, yr ail ar-
wyddfardd.
Clare-obscui-e, kle'r.ob.skiiV n, goleu a
gwyll mewn lluniadaeth
Claret, klar'et n, gwin cocb Ffrengig
Claricbord, klar'i.kGrd n, math o offeryn
cerdd, glaerdant [gloewad
Clarification, klar.i.fi.cii'shun n, teriad,
Clarify, klar'Lf'i vt, teri, gloewi, puro
Clarion, klar'i.un n, udgorn. llugorn
Clarionet, klar'i.o.net ?i, math o" delgorn
Claritude, klar'i.tiid, Clarity, klar'i.ti n,
gloewder. claerder, terder
Clash, klash v, mawrdrystio ; gwrthdaro,
anghytuno, anghydsynio
Clasp, klasp n, gwiieg, boglwm, craff-
glwm: vt, tytwymo. boglymu; cof-
leidio; cau. Clasp-knife, cyllell yn
cau yn y earn
Class, klas n, trefn, gradd, dosbarth,
rhes: vt trefnu, rhestru [awdurol
Classic, klas'ik n, prif awdur: a, prif
Classical, klas'i.kal a, awdurol, uchel-
raddol, dysgedig, prifawdurol
Classification, klas.i.fi.ka'shun n, dos-
barthiad, rhestriad [rhesu, trefnu
Classify, klas'i.f l vt, dosbarthu, rhestru,
Clatter, klat'ur n, clewt, twrddglep, bal-
dordd : v, clewtian, crochddadwrdd
Cla,use, kloz n, adnod, adran, erthygl,
Claustral, klo'stral a, mynachol [gwers
Clausure, klo'shur n, cauedigaeth, carch-
Clave, klavpi. — Cleave [ariad
Clavicle, klav'i.kl n, trybedd yr ysgwydd
Claw, klô n, crafanc, ewin, paíf: vt,
crafu, crafangu, cripio [iwr
Clawback, klo'bak ra,gwenieithwr, truth-
Clay, kla n, clai, priddgist. Clay-cold,
difywyd, marw [cleiog
Clayey, klii'i, Clayish, kla'ish a, eleilyd,
Claymore, kla'mo'r n, math o gleddyf
mawr dwy law
Clean, klin a, glàn, gloew, glanwaith;
pur: vt, glanhau, gloewi, puro: ad,
yn gwbl, yn hollol [#dd
Cleanliness, klen'li.nes n, glendid, pur-
Cleanly, klen'ii a, glán, pur
Cleanness, klin'es n, glendid, gloewder,
purder ; glanweithdra
Cleanse, klenz vt, glanhaüj puro; coethi
Clear, kli'r a, amlwg, eglur ; glân, gloew ;
goleu, claer ; rhydd, dieuog ; croew : ad,
yn llwyr, yn gwbl, yn lân : vt, glanhau ;
dieuogi, rhyddhau. Clear of debt,
allan o ddyled, Clear-sighted, craff,
craffolwg [rhyddhâd
Clearance, kli'r'ans n, gollyngdod,
Clearness, kli'r'nes n, eglurder ; croewder
Cleave, kliv (cleft; cleft, cloven) vt,
hollti, ysgyrioni; fforchogi: vi {pt
clave), glynu, yinlynu [ydd, asgai
Cleaver, kli'vur n, holltwr; bwyell cig-
Clef, kief n, allwedd [pp. — Cleave
Cleft, kleft n, hollt, agen, rhigol : pt &
Clemency, klem'en.si n, tynerweh, hyn-
awsedd, tiriondeb, trugárogrwydd
Clement, klem'ent a, gwâr, mwyn, tir-
ion, trugarog, hynaws
Clench, klentsh vt, rhybedio, gwrth-
hoeho. To clench the fist, cau'r dwm
Clepe, klip vt, galw, enwi
Clergy, klur'ji n, gwŷr lien, offeiriaid.
Benefit of clergy, braint eglwyswyr
Clergyman, klur'ji. man n, offeiriad,
gweinidog yr egíwys [ig
Clerical, kler'i.kal a, offeiriadol. eglwy»-
Clerk, klark n, ysgolhaig ; offeiriad, gwr
lien; ysgrifenydd; llyfrwr; cyfrifwas.
Parish clerk, "elochydd
Clerkship, klark'ship n, ysgolheigdod ;
swydd ysgrifenydd [goel
Cleromancy, kler'o.man.si n, coelbren-
C lever, klev'ur a,medrus, bylaw, hyfedr
Cleverness, klev'ur.nes n, deheuder
Clew, klii n, pellen edafedd ; hyfforddiad,
awgrym: vt, codi yr hwyliau
Click, klik vi, clecian, tincian, clepian
Clicker, klik'ur n, drwswahoddwr
Clicket, klik'et n, clicied, ystwffwl
Chent, kl'i'ent n, nawdd-ddyn, huriwr
cvfreitliiwr [clogwvn, eallt
Cliff, klif, Clift. klift n, dibyn, clegr,
Chffy, klift, Clifty, klif'ti a, clegrog,
serth, clogwynog
Climacter, kli.mak'tur, Chmacteric, kli-
niak.ter'ik n, pob saith mlynedd o
einioes dyn. Grand climacteric, y
drydedd flwyddyn a thrigain
Climate, klfmat n, hinsawdd [iaith
Climax, kl'i'maks n, gradd-deb, gradd-
Climb, kli'm v, dringo, esgyn ; ymgodi
Clime, kli'm n, gwlad, parthran: bin,
hinsawdd
Clinch, klintsh vt, cau; gwi-thblygu,
gwrth-hoelio ; sicrhau; tynafaelu:
cwlwm
52
ore ; läte, line, no, müte ; she, zh=.z azure ; thin, Tiiis ; j=dzh. COA
Cling, kling (clung) vi, glynu, cydio.
cynghafu, ymlynu
Clinic, klin'ik n, dyn gorwedd'iog
Clinical, klin'i.kal a, gorwedd'iog, claf
Clink, klingk vi, tincian, tincio
Clinquant, kling'kant n, brodiad: a,
dysglaer, gwych
Clip, klip vt, cneifio, brigdori, tocio.
Clippings, cneifion; ciniach
Clipper, klip'ur n, tociwr arian bathol ;
math o long
Cloak, klok n, mantell, cochl, hug,
hugan, coban, casul: vt, mantellu;
dirgelu, cuddio, celu
Clock, klok n, awrlais, cloch, cloc
Clockmaker, klok'mii.kur n, orleisydd,
awrleisiwr [clocwaith
Clockwork, klok'wfirk n, pwyswaith,
Clod, klod n, tywarchen, priddell, mawnen
Cloddy, klod'i a, tywarchog, priddellog
Clodpate, klod'pat" Clodpole, klod'pol n,
un pendew, hurtyn, taiogddyn
Clog, klog n, attal. lludd, rhwystr ; pren-
esgid, fíbllach ; llyffethar : t'£,gorlwytho,
lluddias, rhwystro; llyfFetheirio
Cloister, klois'tur n, mynachdy ; lleiandy ;
rhodf'a golofnog, cyntedd colofnog : vt,
cau i fyny mewn mynachlog
Cloisteral, Môîs'tur.al a, mynachaidd,
Cloke, klok. — Cloak [unigol
Close, klos n, cae: a, cauedig, tyn;
cyfagos, agos ; tawedog. Close-stool,
troethlestr. Close-handed, llawgauad,
crintach. Close-hauled, ar y gwynt
Close, kloz v, cau; terfynu; dybenu;
cyssylltu: n, terfyn; clo, diweddglo
Closeness, klos'nes n, agosnvydd, nes-
rwydd; tynder; anhaelder; tawedog-
rwydd; durfingrwydd
Closet, kloz'et n, cell, cuddigl, llogawd;
llogell : vt. cau mewn cell ; cuddio
Closure, klo'zhur n, cae; diweddglo
Clot, klot n, tywarchen; tolchen o waed :
I vi, tolchi, tolchenu, ceulo
Cloth, kloth n, brethyn; lhain. Table-
cloth, bwrdd-len; lhain bord
Clothe, Moth {clad) vt, dilladu,
gwisgo, trwsiadu. Well-clothed, Well-
clad, trwsiadus, taclus
Clothes, kloTHz np, dillad,
np]:
Clothier, klo'THi.ur n, brethynwr, dill-
edydd " [trwsiad
Clothing, klo'THing n, dillad, gwisgiad,
Clotty, klot'i a, tolchenog
Cloud, Idûŵd n, cwmwl, nifwl: vt, cy-
mylu; tywyllu, gorchuddio. Cloud-
capped, â'i ben yn y cymylau
Cloudbemes, klûŵd'ber.îs np, mwyar
berwyn [claer
Cloudless, kluwd'les a, digwmwl, eglur,
Cloudy, klûŵd'î a, cymylog, tywyll;
cuchiog
Clough, kluf n, dibyn, gallt, clegyr
Clout, kluwt n, clwt, bril, bretyn, cad-
ach: vt, clwtio; hoeho [aidd
Clouterly, klûŵ'tûr.lî a, annhaclus ; llab-
Clove, klov n, ewin garlleg ; saith pwys
o wlan ; grawn per o'r India
Cloven, klo'vn pp. — Cleave. Cloven-
footed, fforchog ei ewin, ewinfforchog
Clover, klo'vur n, meilhon. Clover-
grass, meillion-wair
Clown, kluwn n, drel, lleban, buach,
drelyn, taiog, taiogyn; croesan, ffwl
y iFair, digriftvas
Clownish, kliiw'nish a, trwsgl, gwladaidd
Clownishness, kluw'nish.nes n, gwlad-
eiddrwydd, taiogrwydd
Cloy, kloi vt, digoni, llenwi, arddigoni
Cloyless, kloi'les a, nas gellir ei ddigoni
Cloyment, kloi'ment n, digoniant, gwala,
Uawndid, arddigoniant
Club, klub n, cnwpa, pastwn; cym-
deithas gydranol: v, pastynu; cyf-
uno i dalu. Club-footed, troedgam,
troedglwp. Club-headed, penfawr,
pendew. Club-law, cyfraith arfau,
nerth arfau. Club-room, ystafell cym-
deithas
Cluck, kluk vi, clwcian, clochdarddain
Clue, klii n, pellen, edefyn ; godreu hwyl
Clump, klump n, cnwfF, clamp, cyff
Clumps, klumps n, delff, lleban
Clumsiness, klum'zi.Bes n, anneheu-
nvydd [lledchwith
Clumsy, klum'zi n, trwsgl, anfedrus,
Clung, klung pt & pp. — Cling: a,
gwystyn, celfain
Cluster, klus'tur n, swp, sypyn, pwn,
bagwy : v, cydymsypio, bagadu
Clutch, klutsh n, crafanc, pawen ; craf-
angiad: vt, crafangu, ysbachu [trwst
Clutter, klut'ur n, dadwrdd, cynhwrf,
Clyster, khs'tur n, chwistrell, rhefrolch
Coacervate, ko.a.sur'vat vt, crugio
Coach, kb'tsh n, cerbyd. Coach-box,
cerbydgist. Coach-house, cerbytty
Coachmaker, kotsh'ma.kur n, saer cer-
bydau
Coachman, kotsh'man n, cerbydwr
Coact, ko.akt' vi, cydweithredu, cyduno
Coaction, ko.ak'shun n, cydweithrediad ;
gorfod [weithredol
Coactive, ko.ak'tiv a, cydweithiol, cyd-
53
ÇOE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Coadjutant, ko.aj'ii.tant a, cynnorthwyol
Coadjutor, ko.a.jii'tur n, cynnorthwywr,
cyfnerthwr, cydweithredwi-
Coadjutress, ko.a.ju'tres, Coadjutrix,
ko.a.jii'triks n, cynnorthwyes [uniad
Coadunition, ko.ad.u.nish'un n, cyd-
Coagent, ko.a'jent n, cydweithredwi-,
cydweithiwr [ludio, cydio
Coagment, ko.ag'ment vt, cyttyru ; cyd-
Coagulate, ko.ag'ii.lat v, ceulo, troi yn
geulad [tolcheniad
Coagulation, kb'.ag.ii.la'shun n, ceulad,
Coal, köl n, glöyn ; glo. Burning coals,
marwor, marwor tanllyd. Anthracite
or stone coal, glo caled. Bituminous
or soft coal, glo rhinc, glo rhwym.
Coal-pit, pwll glo, globwll. Coal-
black, du iawn, du fel y glo
Coalery, ko'lur.i n, gwaith glo, glowaith
Coalesce, ko.a.les' vi, cydymuno, cyduno
Coalescence, kÖ.â.les'ens n, cyduniad,
cyssylltiad
Coalescent, kb'.a.les'ent a,cyfunol ; undwf
Coahtion, ko.a.lish'un n, undeb, cyf-
uniad, cydiad ; cynghreiriad
Coaly, kö'lî a, fel glo ; yn cynnwys glo
Coaptation, kb'.ap.tii'shun n, cyfaddas-
iad, cymhwysiad
Coarct, ko.arkt', Coarctate, ko.ark'tat
vt, cyfyngu ; tynhau, gwasgu
Coarse, ko'rs a, garw, bras, braisg;
trwsgl; gwael [mhurdeb
Coarseness, ko'rs'nes n, garwedd; am-
Coast, kost n, arfordir, glan, goror,
cyffin : vi, hwyho gyda'r tir
Coat, kot n, cochl, coban, amwisg, pais-
wisg, cot. Great coat, côb uchaf,
hugan. Coat of arms, pais arfau,
arf bais. Coat of mail, pais ddm% cad-
bais,llurig [hudo
Coax, koks vt, twyll-foddio ; gwenieithio,
Cob, kob n, gwylan lwyd ; cybydd. Cob-
horse, ceflyl byr cryf
Cobalt, ko'bolt n, math o adwyn
Cobble, kob'l vt, trwsio, clytio, bras-
glytio, trysglglytio [brasglytiwi'
Cobbler, kob'lur n, cyweiriwr esgidiau ;
Cobcal, kob'kal n, math o esgid
Cobiron, kob'i.urn n, brigwn, boged
Cobnut, kob 'nut n, math o gneuen;
chwareu bechgyn
Cobswan, kob'swan n, yr alarch blaen
Cobweb, kob'web n, gwe'r cor [lliwio
Cochineal, kotsh.i.ml' n, math o bryf
Cochlear, kok'li.ur n, troell Archimedes
Cochleary, kok'li.ur. î a, ar ddull troell,
neu granc malwoden
Cock, kok n, ceiliog; dwsel; mwdwl;
gwalc: vt, gwalcio; codi, syth-godi;
mwdylu, clo-drecio. Cock-brained,
penchwiban. Cock-grass, dail troed
y ceiliog. Cock-sure, cwbl sicr. Heath-
cock, ceihog du [rosyn
Cockade, ko.kad' n, cernbleth, het-
Cockahoop, kok'a.hwp a, gorhoenus
Cockatrice, kok'a.tris n, sai-ff ddy-
chymmygol
Cockboat, kokTbot n, cwch Hong, bad
Cockcrowing, kok'rö.ing n, caniad y
ceiliog ; y plygain
Cocker, kok'ur vt, cocru, anwesu, llochi
Cockerel, kok'ur.el n, cyw ceiliog,
ceiliogyn
Cocket, kok'et n, toll ysgrifen : a, bywiog
Cockfighting, kok'fi'.ting n, ymladdfa
ceiliogod [fuddugol
Cockhorse, kok'hors ad, yn falch ; yn
Cockle, kokl n, ller, gith, ydig, bulwg,
lleren: v, crychu, tolcio, crebachu.
Cockles, cocos, cocs, rhythion. Cockle-
stairs, grisiau nydd-droellog
Cockloft, kok'loft n, croglofft
Cockmatch, kok'matsh n, ymladdfa
ceüiogod
Cockney, kok'ni n, un o Lundain
Cockpit, kok 'pit n, twmpath ceiliogod ;
ystafell y clwyfedig mewn Hong ryfel
Cockroach, kok rötsh n, math o chwilen
Cockscomb, koks'kom n, crib ceiliog;
coegddyn [prydnawn; nos
Cockshut, kok'shut, n, hwyr, ucher,
Cockswain, kok'sn n, badlywydd
Cocoa, koTio n, math o rawn neu graw-
el; diodlyn o'r unrhyw. Cocoa-nut,
math o gneuen o'r India
Coctible, kok'ti.bl a, hyferw, berwadwy
Coction, kok'shun n, berwad
Cod, kod n, cibyn, plisgyn; y penfras
Coddle, kod 1 vt, benvi, goferwi, lledferwi
Coddling, kod'ling n, math o afal berw-
Code, kod n, llyfr; deddf-lyfr [ad\vy
Codex, ko'deks n, deddf-lyfr egl-n^ysig
Codicil, kod'i.sil n, ychwanegiad at
ew^llys [effeithiad
Coefficacy, ko.ef 'î.kä.sî n, cyfallu, cyd-
Coefficiency, ko.e.fish'en.si n, cyfachos-
iaeth, cydeífaiíh
Coefficient, ko.e.fish'ent a, cyweithiol
Coemption, ko.em'shun n, ollbrj'niad
Coequal, ko.i'kwul a, gogystal, gogyf-
uwch, cydradd [deb
Coequality, kö.î.kwol'ì.tî n, cydraddol-
Coerce, ko.urs' vt, cymhell, gorfodi
Coercion, ko.ur'shun n, cymhelliad
54
ôrc; läte, line, no, müte; she, zh=z azure; thin, this: j=dzh. COL
Coercive, ko.ur'siv a, gorfodol
Coessential, ko.e.sen'shal a, cydban-
fodol [cydoed, unoed
Coetaneous, kö.î.t;irnî.us a, cyfoed,
Coeternal, ko.i.tur'nal a, cyd-dra-
gwyddol [a, cyfoed
Coeval, ko.i'val », eyfoedydd,cyfoesydd:
Coevous, k'J.i'vus a, cyfoed, cyfoes
Coexist, ko.eg.zist'W, cydfod, cydhanfodi
Coexistence, ko.eg.zis'tens n, cydfod,
cydhanfodiad
Coexistent, ko.eg.zis'tent a, cydhanfod-
Coextend, ko.eks.tend vi, cyfledu [ol
Coffee, kof'i n, coffi
Coffer, kof'ur n, cist, coffor, trysorgist
Coffin, kof 'in n, arch corff marw ; prenial,
ysgrin : vt, dodi mewn arch
Cog, kog v, hudo, siomi, twyllo, ffuantu .
n, dant olwyn, cocus [grym, nerth
Cogency, ko'jen.si n, dirni, effeithioldeb,
Cogent, ko'jent a, grymus, effeithiol
Cogitate, koj'Ltiit vi, meddylio, ystyried
Cogitation, koj.i.ta'shun n, argynghyd,
' myfyriad, myfyriaeth, ystyriaeth
Cogitative, koj'i.ta.tiv a, meddylgar
Cognate, kog'nat a, cyfathrachol, perth-
ynasol, cydryw
Cognation, kog.na'skun re,tras, carenydd
Cognisee. kog.m.zi' n, derbyniwr dirwy
Cognisor, kog'ni.zur n, gorchymmynwr,
dirwywr
Cognition, kog.nish'un n, adnabydd-
iaeth, gwybodaeth [i'w brofi
Cognizable, kog'ni.za.bl a, holadwy,
Cognizance, kog'nLzans », gwybydd-
iaeth, chwihad [enw
Cognomen, kog.no'men n, cyfenw, llys-
Cognominate, kog.nom'i.niit vt, cyfenwi,
llysenwi [wybod, chwiliadwy
Cognoscible, kog.nos'Lbl a, a ellir ei
Cogue, kog n, llestryn pren
Cohabit, ko.hab'it vi, cydfyw, cyd-drigo ;
cydwelya [wr
Cohabitant, ko.hab'i.tant n, cydannedd-
Cohabitation, ltö.hab.î.tä'shun n, cyd-
dyaeth, cyd-drigias
Coheir, ko.OY n, cydetifedd
Cohere, ko.hi'r' vi, ymlynu, cydlynu,
cytuno [sondeb
Coherence, ko.hiYens n, eydlyniad, cys-
Coherent, ko.hi'r 'ent a, cydlynol; cytun;
cysson [rwymiad, ymlyn
Cohesion, ko.hi'zhun », eydlyniad, cyf-
Cohesive, ko.ki'siv a, cydlynol, glynol,
gludiog [ffrwyno
Cohibit, ko.hib'it vt, attal, lluddias,
Cohobate, ko'ho.bat vt, ad-ddystyllio
Cohort, ko'hort n, mintai o filwyr (500)
Coif, kôîf n, moled, penwisg, cap
Coigne, koin n, congl
Coil, koil n, rhaff dorchedig ; torch : v,
torchi rhaff; cylchddyrwyn ; ymdorchi
Coin, kôîn n, arian bath^ mwnai: vt,
bathu; ffugio; ffurfio [bathol
Coinage, koi'naj n, bathiad; yr arian
Coincide, ko.in.s'id' vi, cytuno; cydgyfar-
fod; cyd-daro, cyfateb
Coincidence, ko.in'si.dens n, cytundeb
Coincident, kci.in'si.dent a, cyd-ddyg-
wyddol; cydredol
Coistril, kois'tril n, cachgi, annewryn;
cudyll, curyll, hebog
Coit, kôît n, coeten [iad, uniad
Coition, ko.ish'un n, cyd-dueddiad, cyd-
Cojoin, ko.joln' vt, uno, cytuno, cyfuno
Coke, kok n, golosg, golosglo, marwor :
v, troi yn olosg
Colander, kul'an.dur n, hidl, gwagr, gogr
Colation, ko.la'shun, Colature, ko'la-
tshur n, hidliad [noden
Colbertine, kol.bur.tin' n, math o ys-
Cold, kold a, oer, annwydog, oerllyd;
diawydd : n, oerni, oerfel ; annwyd, gor-
mwyth. To catch cold, cael annwyd
Coldish, kbTdish a, oeraidd, lied oer
Coldness, kold'nes n, oerni, oerfel, oerder
Colic, kol'ik n, bolwst, coluddwst
Collapse, ko.laps' vi, cydsyrthio ; adfeilio
Collar, kol'ur n, torch, gvrddfdoi'ch ;
mynci; penffestin: vt, llindagu
Collate, ko.lat' vt, cymharu; chwilio;
cyflëu, rhoddi [ystlys
Collateral, ko.lat'ur.al a, cyfochrol, cyf-
Collation, ko.la'shun n, cymhariad ; cyf-
lwyniad; gwledd [lwynwr
Collator, ko.la'tur n, cymharwr; cyf-
Colleague, ko.lig' n, cydswyddwr, cyd-
was, cydweithredwr; cyfaill
Collect, ko.lekt' v, casglu, cynnull, cryn-
oi ; ymgasglu, ymgynnull
Collect, kol'ekt n, gweddi fer
Collection, ko.lek'shun n, casgl, casgliad
Collective, ko.lek'tiv a, cryno^ casgliadol
Collector, ko.lek'tur n, casglwi-; tollwr,
cyllidwr [go^y, clasgor
College, kol'ej n, brawdoliaeth ; prif ys-
Collegian, ko.li'ji.an n, aeîod o brif ys-
goldy; ysgolwr [ysgoldy
Collegiate, ko.lî'jî.ät «, perthynol i brif
Collide, ko.l'fd' v, gwrthdaro, cyd-daro
Collier, kol'yur n, glöwr; glolestr
Colhery, kol'yur.i n, gwaith glo, pwll
glo, glowaith [iad
Colligation, kol.tga'shun n, cvds;lvm-
55
COM path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t<v=too, tvvk=took;
Colliquate, kol'i.kwat v, toddi, cyd-
doddi; meddalhau [cyd-darawiad
Collision, ko.lizh'un n, gwrthdarawiad,
Collocate, kol'o.kat vt, cyflëu, gosod,
sefydlu [gosodiad
Collocation, kol.o.ka'shun n, cyflead,
Collocution, kol.o.ku'shun n, ymddydd-
an, cyflafaredd
Collogue, ko.log' vi, mwynlitkio, llithio
Collop, kol'up n, golwyth
Colloquial, ko.lu'kwi.al a, cydymddy-
ddanol, gwerinol [nadledd
Colloquy, kol'o.kwi n, cylafaredd, eyn-
Collow, kol'o n, parddu, huddigl
Colluctation, kol.uk.ta'shun n, cydym-
drechiad [bradychu
Collude, ko.lUcT vi, cydwneyd twyll,
Collusion, ko.lii'zhun a, cyd-dwyll,hoced
Collusive, ko.lii'siv a, cydifuantus, twyll-
odrus, cydhocedus
Colly, kol'i vt, pardduo: n, parddu
Colon, ko'lun n, gorwahannod ( : ) ; y col-
uddyn mawr
Colonel, kur.nel n, milwriad
Colonize, kol'o.niz vt, trefiannu, poblogi
Colonnade, kol.o.nad' n, colofnedd, col-
oth-rcs
Colony, kol'o.ni n, trefedigion; trefedig-
aeth, gwladychfa [fawr
Colophonite, kol'o.fon.'it n, maen gwerth-
Colophony, kol'o.fon.i n, ystor du, pyz
Colorate, kul'ur.itt a, lliwiedig, goliwiol
Colossus, ko.los'us n, delw fawr
Colour, kul'ur n, lliw, eiliw; gwawr;
ffug, rhith ; Human, baner : v, lliwio ;
ymliwio, cochi, gwrido; ffugio
Colourable, kul'ur.a.bl a, golygus, hardd-
deg; tebygol
Colt, kbit n, ebol ; llwdn, fBlog. Colt's
foot, Uysiau cam yr ebol [lomen
Columbine, kol'um.bin n, troed y go-
Columbary, kol'um.bur.i n, colomendy
Column, kol'um n, colofn, cynnalbost,
post, piler
Coma, ko'ma n, cwsg, gorchwsg ; blew
planigyn; pelydrau planed
Comate, ko.mat' n, cydymaith, cyfaill
Comate, kom'iit a, blewog, jielydrog
Comatose, ko'ma.tos a, cysgiadol
Comb, kSm n, crib ; ysgrafell : vt, cribo
Combat, kum'bat n, trin, ymgyrch, ym-
ryson, ornest, trafod: vt, ymkdd,
gwrthsefyll [rhyswr
Combatant, kum'ba.tant n, ornestwr,
Combinate, kom'bi.niit «, dywedd'iol,
sefydledig [deb, cydfwriad
Combination, kom.bi.na'shun n, cytun-
Combine, kum'b'in' v, cydymgyssylltu ;
cyssoddi, cyssylltu, cymmysgu
Combustible, kum.bus'ti.bl a, hylosg
Combustion, kum.bus'tshun n, llosgiad
Come, kum (came, come) vi. dyfod,
dynesu. To come near, nesäu. To
come to pass, dygwydd. dygwyddo
Comedian, kum. î'duan n, digrifchVareu-
ydd, cvmwawdydd [cymwawd
Comedy, kom'i.di n, chwardd-draeth,
Comeliness, kum'lLnes n, glendid, piyd-
ferthwch, barddwch [hardd
Comely, kum'li a, glân, gweddus, teg,
Comet, kom'et n, seren gynffonog, seren
wib [felusion
Comfits, kum'fits np, ancwynion, sych-
Comfort, kum'furt n, cysur ; hyfrydwc'a :
vt, cysuro, dyddanu
Comfortable, kum'fur.ta.bl a, cysurus,
dyddanus; hyfryd [annyddan
Comfortless, kum'furt.les a, digysu",
Comic, kom'ik, Comical, kom'i.kal «,
digrif, arabeddus, ysmala, ffeinig
Comitia, ko.mish'a np, cymmanfaoedd
Comitial, ko.mish'al a, cymmanfaol
Comity, kom'i.ti n, moesgarwch
Comma, kom'a n, rhagwahannod (,)
Command, ku.mand' n, arch, archiad,
gorchymmyn ; awdurdod, llywodraeth :
vt, erchi, llywio, rheoli
Commandant, kom.an.dant' n, pen-
llywydd, gwarchodlu
Commander, ku.man'dur n, penaeth,
penciwdod. Commander in chief, cad-
lyw, penllywydd [chymmyn, arch
Commandment, ku.mand'ment n, gor-
Commark, ku.mark' n, cyffin, terfyn
gwlad [defhydd
Commaterial, kom.ft.ti'r'i.al a, o'r un
Commemorable, ku.mem'o.ra.bl a, gwiw-
gof [cadw coffa, cofio
Commemorate, ku. mem'ö.rüt vt, coff äu,
Commemoration, ku.mem.o.ra'shun n,
coftadwriaeth ; cofwyl [wyn
Commence, ku.meos' v, dechreu, cych-
Commencement, ku.mens'ment n, dech-
reuad, cychwyniad [mol
Commend, ku.mend' vt, cyflwyno, can-
Commendable, ku.men'da.bl a, eanmol-
adwy. clodwiw [eglwysfudd
Commendam, ku.men'dam n, gwag
Commendation, kom.en.dii'shun n, can-
moliaeth, clod [moliaethol
Commendatory, ku.men'da.tur.i a, can-
Commensurability,ku.men.shü.râ.birî.tî
), cymmesuroldeb [cymmesurol
Commensurable,
ku.men^hu.ra.bl
56
ore; läte, l'íne, nö, miite; she, zh=z azure; thin, rais; j=dzh. COM
Commensurate, ku.men'shii.riit vt, cym-
mesuro, cyfartalu : a, cyfartal, cyfaddas
Commensuration, ku.men.shu.ra shun n,
cymmesuriad
Comment, kom'ent vi, sylwi, esbonio.
eglurhau, arnodi: n, nod, sylwad.
sylwnod, esboniad
Commentary, kom.en.tur'i n, eglurhâd,
agoriad, sylwad, esboniad
Commentator, kom'en.ta.tur n, esbon-
iwr, sylwedydd
Commentitious, kom.en.tish'us a, dy-
chymmygol, ffugiol [cyweithas
Commerce, komurs n, tramidiaeth,
Commercial, ku.mur'shal a, trafhidol,
masnaehol [symmud trigias
Commigrate, kom'i.grat vi, cydfudo,
Commination, kom.i.na'shun n, bygytk-
iad, bygyliad [iol
Comminatory, ku.min'il.tur.i a, bygyth-
Commingle, ku.ming'gl v, cymmysgu,
cymhtìtho [urio
Comminute, kom'i.nut vt, manfalu, mal-
Comminution, kom.i.nu'shun n, man-
faliad, llychiad [iadwy
Commiserable, ku.miz'ur.a.bl a, tostur-
Commiserate, ku.miz'ur.iit vt, tosturio,
trugarhau [tostur, cydymdeimlad
Commiseration, ku.miz.u.ra'shun n,
Commissariat, kom.i.se'r'i.at n, y swydd-
wyr mewn byddin sydd yn edrych ar
ol y bwyd a deihyddiau rhyfel, cad-
ddarparw^ cad-ddh-prwy^vyr
Commissary, kom'is.ur.i n, rhaglaw,
dirprwywr, arswyddog
Commission, ku.mish'un n, gorchym-
myniad,negesiaeth, archiad; dirprwy,
dirprwyaeth, arswyddogaeth ; gwneu-
thuriad: v, awdurdodi, sw}rddo
Commissioner, ku.mish'un.ur n, dir-
prwywr, dirprwyadur, negesydd
Commissure, ku.mish'ur n, cymmal,
gwniad, cysswllt
Commit, ku.mit' vt, gorchymmyn ; cyf-
lawnu, gwneyd; traddodi; cyflwyno;
b\vrw i [carchar-warant
Commitment, ku.mit'ment n, traddodiad ;
Committee, ku'mit'irc, cyfeistedd, pwyll-
gor. Members of a committee, cyf-
eisteddwyr
Commix, ku.miks' v, cydgymmysgu,
cymhlitho ; cydymgymmysgu
Commixion, ku.mik'siiun n, cymmysgiad
Commode, kn.mod' n, math o benẁisg
benyw; troethstol
Commodious, ku.mo'di.us a, cyflëus;
cymhwys, cyfaddas, defnyddiol
Comrnodiousness, ku.mo'di.us.nes n,
cymhwysder, helaethder, eangder
Commodity, ku.mod'i.ti n, ced, lies,
buddioldeb, elw ; nwyf, nwydd, daoedd
masnaehol [is-lyngeswr
Commodore, kom'o.do'r n, mor-raglaw,
Common, kom'un n, tir cyffredin, cyttir :
a, cyffredin ; gwael ; arferol, cynnefin :
v, cydfwyta ; cydbori. Common law,
y gyfraith draddodiadol. Common
pleas, yr ail lŷs gwladol. Common-
place, cyffredin, arferol. Common-
place book, nodlyfr, coflyfr. Book
of Common Prayer, Llyfr Gweddi
Gyffredin [bori
Commonage, kom'un.aj n, hawl i gyd-
Conunonalty, kom'un.al.ti n, y werin,
y cyffredin [cyffredinwr
Commoner, kom'un.ur n, gwrengwr;
Commonition, kom.o.nish'un n, rhy-
budd, cynghor [edd; cyfraniad
Commonness, kom'un.es n, cyffredin-
Commons, kom'unz n, cyfymborth;
cyffrediniaid. — Common. House of
Commons, Ty y Cyffredin
Commonwealth, kom'un.welth n, gwlad-
wriaeth; gweriniaeth
Commorance, kom'o.rans n, annedd
Commorant, kom'o.rant a, trigiannol
Commot, ko.mut n, cwmmwd
Commotion, ku.mo'shun n, afionyddweh,
cyffro, cyffroad, cjmhwrf, terfysg
Commove, ku.mwv' vt, cyffroi, aflon-
yddu, terfysgu
Commune, ku.mun' vi, ymddyddan,
chwedleua; cymmuno
Communicable, ku.mu'ni.ka.bl a, cyf-
ranadwy [n, hygyrchedd
Communicableness, ku.mu'ni.ka.bl.nes
Communicant, ku.mii'ni.kant n, cym-
munwr; cyfranwr
Communicate, ku.mti'm.kat v,cymmuno ;
cyfranu ; hysbysu, mynegu
Communication, ku.mii.ni.ka'shun n,
cyfranogiad, cydymddyddan ; rhydd-
di-amwy ; ffordd, tramwyfa
Communicative, ku.mü'ni.kä.tiv a, cyf-
rangar, rhydd feddwl [cymmundeb
Communion, ku.mu'm.un n, cymmun,
Commimity, ku.mü'nî.tî n, gweriniaeth,
gwladwriaeth, y cyffredin
Commutable, ku.mii'ta.bl a, newidiadwy
Commutation, kom.ii.ta'shun n, cyf-
newidiaeth [ymaith gosp
Commute, ku.miit' vt, cyfnewid ; prynu
Compact, kom'pakt n, cytundeb, cyf-
ammod, cynghrair
57
COM path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\Vk=took;
Compact, kum.pakt' a, cryno, taclus,
cynnwys, cysbell, cymhen; . cadarn-
gryf: v, cytuno; cyfuno; cyfammodi
Compactness, kum.pakt'nes n, crynoder,
cynnwysder; ffyrder, cadernid
Compacture, kum.paktshur n, cyd-
gyssylltiad, cysswllt [cyfddeseb
Compages, kum.pä'jîz {p compages) n,
Compagination, kum.paj ina shun n,
cyfunedd, uniant [cyfaill, cydwr
Companion, kum.pan'yun n, cydymaith,
Company, kum'pa.ni n^ cymdeithas,
cymdaith; cymdeithion; cydgyfuniad
Comparable, kora'pur.a.bl a, cymhar-
adwy ; i'w gystadlu, tebyg, cyffelyb
Comparative, kum.par'a.tiv a, cymhar-
iaethol, cymharol
Compare, kum.pe'r' n, cymhariaeth,
cystadliad : vt, cymharu, cydraddu
Comparison, kum.par'i.sn n, cymhar-
iaeth, cyffelybiaeth
Compart, kum.part' vt, parthu, rhanu
Compartition, kom.par.tish'un », dos-
barthiad, rhaniad, dosraniad
Compartment, kum.part'ment, Com-
partiment, kum.par'ti.ment n, rhan
Compass, kum'pas n, cwmpas, cwm-
pawd, cylch, amgylckedd ; onglyr : vt,
amgylchu, cwmpasu; dwyni ben; cael
Compasses, kum.pas'iz np, cwmpodau
Compassion, kum.pashun n, tosturi,
trugaredd, cydymdeimlad
Compassionate, kum.pash'un.at a, tost-
unol, trugarog : vt, tosturio
Compatibility, kom.pat.î.bil'î.tî n, cyd-
weddoldeb [cydunol
Compatible, kum.pat'i.bl a, cydweddol,
Compatriot, kum.p'a'tri.ut n, cydwleid-
iad, cydwladwr, cywladwr
Compeer, kum.pi'r' n, cyfurddor, cyd-
raddwr : v, cydraddio, cystadlu
Compel, kum.pel' vt, cymhell, dirgy-
mnell, gorfodi [cyfarchiad
Compellation, kom.pe.Ui'shun n, dull
Compendious, kum.pen'di.us a, cyn-
nwysfawr, byr, cryno
Compendium, kum.pen'di.um n, cryn-
odeb, talfyriad
Compensate, kum.pen'sat, Compense,
kum.pens' vt, talu, gwneuthur iawn,
gwobrwyo; iawnu
Compensation, kom.pen.sa'shun n, tâl,
iawn, boddloniad; iawn-dâl, cyfar-
bwysiad [gohirio
Comperendinate, kom.pur.en'di.nat vt,
Compete, kum.pit' vi, cydymgeisio, cyd-
geisio; cystadlu, yragystadlu
Competence, kom'pi.tens, Competency,
kom'pi.ten.si n, cyfraid, cyfaddas-
rwydd, gweddeidd-ran; digoiiedd
Competent, kom'pi.tent a, cymhwys,
digonol, addas [gweddus
Competible, kum.pet'i.bl a, cydweddawl,
Competition, kom.pi.tish'un n, cydgais,
cyfynuyson, cystadleuaeth [geisiwr
Competitor, kum.pet'i.tur n, cydym-
Compilation, kom.pi.la'shun n, casgliad
Compile, kum.pil' vt, casglu, cyfansoddi
Complacency, kum.pla'sen.si, Compla-
cence, kum.plii'sens n, ymfoddloniad,
addfwynder, ymhyfrydiad, cymmod-
lonedd [cyfoddus, boddlawn
Complacent, kum.pla'sent a, hynaws,
Complain, kum.plan' vt, ackwyn, cwyno;
beio, grwgnach [wr; hawlblaid
Complaiuant, kum.pla'nant n, achwyn-
Complaisance, kom.plii.zans' n, moes-
ganvch, hynawsedd [boneddigaidd
Complaisant, kom.pla.zant' a, hynaws,
Complanate, kum.pla'nat, Complane,
kum.plan' vt, llyfnhau
Complement, kom'pli.ment n, cyflenwad,
llawnrif [lenwol
Complemental, kom.pli.men'tal a, cyf-
Complete, kum.plit' a, perffaith, hollol,
cydol, cwbl, cyfan: vt, perfFeithio,
cwblhau, cyflawnu
Completeness, kum.plit'nes n, perffeith-
rwydd, cyflawnder [perffeithiad
Completion, kum.pli'shun n, cwblhâd,
Completory, kompli.tur.i n, y weddi
olaf [rys; cymhlyg
Complex, kom'pleks a, amrywiog; dy-
Complexion, kum.plek'shun «, hoen,
gwedd, pryd, gwawr, gwynebliw
Comphance, kum.pli'ans n, cydsyniad,
ymroddiad [ufudd, hyblyg
Compliant, kum.pli'ant a, cyds}miol,
Complicate, kom'pli.kiit a, cymblyg,
cymhleth; dyrys: vt, cymhlygu,
cymmysgu; dyrysu
Complication, kom.pli.ka'shun n, cy-
mhlygiad, cymhhthiad
Complice, kom'plis n, eyfranogwr
Complicity, kom.phs'i.ti n, cyfranogaeth
Compliment, kom'pli.ment n, moesair,
cyiarchiad: v, moesgyfarch; trnthio
Complimental, kom.pli.men'tal a, moefe
awg, moesgar [anerchol
Complimentary, kom.pli.men tur.î a,
Compline, kom'plin n, y weddi olaf
Complot, kom'plot n, cydfwriad, cyd-
frad: v, cydlunio, cydi\vi-iadu
Comply, kum.pli" vi, cydsvnio, ymroddi
58
ôre; läte; Tine, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
CON
Component, knm.pu'nent a, ansoddol,
cyfansoddol [weddu
Comport, kum.po'rt' v, cytuno; ym-
Comport, kom'purt, Comportment, kum-
pö rt'ment n, ymddygiad
Comportable, kum.po'r'ta.bl a, cy-
ngweddol, gweddus [llonyddu, tawelu
Compose, kum.poz' vt, cyfansoddi;
Composedness, kum.po'zed.nes n, taw-
elwch, arafwch, llonyddwch
Composition, kom.po.zish'un n, cyfan-
soddiad; cymmysgiad; cymmod
Compositor, kum.pos'i.tur n, cyssodydd ;
cytansoddwr
Compost, kom'pust, Composture, kum-
pos'tshûr n, tail, gwrtaeth
Compost, kum.post' vt, teilo, gwrteithio
Composure,kum.pö'zhm-«,trefii,agwedd;
tawelwch [yfed, cyfeddach
Compotation, kom.po.ta'shun n, cyd-
Compound, koni'puwnd n, cyssawdd;
gair cyfansawdd : a, cymmysg, cyfan-
sawdd. Compound interest, adlog
Compound, kum.puwnd' v, cymmysgu ;
cyfrandalu [amgyffred
Comprehend, kom.pri.hend' n, cynnwys ;
Compreheusibility, kom.prî.hen.sî.bil'î.tí
n, amgyffrediad, amgyfiredoldeb
Comprehensible, kom.pri.hen'si.bl a,
dirnad-w-y, amgyiFredadwy
Comprehension, kom.pri.hen'shun n, am-
gyfired, dirnadaeth
Comprehensive, kom.pri.hen'siv a, cyr-
haeddgar; cyimwysfawr
Compress, kum.pres' vt, gwasgu, dir-
wasgu, cydwasgu: n, gwasgdusw
llawfeddyg
Compressible, kum.pres'i.bl a, cydwasg-
adwy [iad, cyngwasg
Compression, kum.presh'un n, cydwasg-
Compressive, kum.pres'iv a, gwasgiadol
Compressure, kum.presh'ur n, gwasg-
iad, cydwasgiad [dealliad
Comprisal, kum.pr'i'zal n, cynnwysiad,
Comprise, kum.pri'z' vt, amgyffred, cyn-
nwys, dal [brofiad, arwiriant
Comprobation, kom.pro.ba'shun n, cyd-
Compromise, kom'pro.m'iz n, cyfadd-
awd, cytundeb : vt, cyfaddaw, cylafar-
Compt, komt a, hoew, sionc [eddu
Comptrol, kon.trol'. — Control
Compulsative, kum.pul'sa.tiv a, cymhell-
iadol [mhelliadol, gorfodol
Compulsatory, kum.pul'sâ.tm\î a, cy-
Compulsion, kum.pul'shun n, dirdrais,
dirgymhelliad, gori'od, gorfodaeth
Compulsive, kum.pul'siv a, gorfodol
Compulsory, kum.pul'sur.i a, gorfodol,
cymhelliadol
Compunction, kum.pungk'shun n, dwys-
bigiad ; edifeirwch ; cnoad cydwybod
Compurgation, kom.pm-.ga'shun n, tyst-
iad dros arall
Computable, kum.pu'ta.bl a, cyfrifadwy
Computant, kum.pii'tant n, cyfi-ifwr
Computation, kom.pii.ta'shun n, c)-frif,
cyrrffiad; amcan-gyfrif
Compute, kum.put' vt, cyfiifo ; bwrw
cyirif [fihvr
Comrade, kom'rad n, cydymaith ; cyd-
Con-, Co-, Cog-, Col-, Com-, Cor- px, o'r
un ystyr â cy-, cyd-, cyf-, cyn-, cys-
Con, kon vt, efrydu, myfyrio ; dirnad
Concamerate, kon.kam'ur.at vt, mydu,
cronglwydo [wyno
Concatenate, kon.kat'i.nat vt, cydgad-
Concatenation, kon.kat.i.na'shun n, cyd-
gadwyniad; rhes olynol
Concause, kon.koz' n, cyfachos
Concave, kong'kav a, cau, ceuol ; rhonca
Concavity, kon.kav'i.ti n, ceuedd, ceudod
Conceal, kon.su' vt, cuddio, celu, celcio,
dirgelu [celadwy
Concealable, kon.si'la.bl a, cuddiadwy,
Concealment, kon.sil'ment n, celedigaeth ;
cuddfa [addef
Concede, kon.sid' vt, cysbeidio ; caniatäu,
Conceit, kon.sit' n, tyb, coegdyb ; hunan-
dyb, balchder : v,tybio; dychymmygu.
Conceited, hunan-dybus, mympwyol
Conceivable, kon.si'va.bl a,tebygol; am-
gyflfredadwy, dirnadwy
Conceive, kon.siv' v, amgyffred, deall, dir-
nad ; tybied ; dychymmygu ; beichiogi
Concent, kon.sent' n, cynghanedd, cys-
sondeb, cyd sain
Concentrate, kon.sen'trat vi,canolgasglu,
cymherfeddu [gasgliad
Concentration, kon. sen.tr ä'shun n, canol-
Concentre, kon.sen'tur v, cydgyfarfod
Concentric, kon.sen'trik, Concentrical,
kon.sen'tri.kal a, cymherfeddol
Concentual, kon.sen'tshii.al n, cynghan-
eddol [dhnadadwy
Conceptible, kon.sep'ti.bl a, dealladwy,
Conception, kon.sep'shun n, amgyffred,
dirnadaeth; beichiogiad
Concern, kon.siim' n, neges, gorchwyl,
achos, trafferth, gofal ; dyddordeb ; cur,
gofid : vt, perthynu, deiryd, trafferthu.
To be concerned at, bod yn flin am.
Concerning, am, yn achos, yng nghylch,
mewn perthynas i [deb; gorchwyl
Concernment, kon.surn'ment n, dyddor-
59
CON path, fat, Gre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁks=took ;
Concert, kon'sfirt n, cydgynghanedd,
cyngherdd ; cydgynghor
Concert, kon.surt' vt, cydlunio, cyd-
drefnu, cydbwyso, cydgynllunio
Concession, kon.sesh'un n, addefiad,
caniatâd, goddefiad [goddefol
Concessive, kon.ses'iv a, caniataol,
Conch, kongk n, cragen pysgodyn [ydd
Conchologist, kong.kol'o.jist n, cregyn-
Conchology, kong.kol'o.ji n, cregyniaeth
Conciliate, kon.sil'i.at vt, boddloni, dy-
huddo, heddychu, cymmodi
Conciliation, kon.sil.La'shun n, cym-
modiad, heddychiad [dyhuddwr
Conciliator, kon.sil'i.a.tur n, cymmodwr,
Conciliatory, kon.sil'ya.tur.i a, cym-
modol, dyhuddol [cydweddiad
Concinnity, kon.sin'Lti n, dillynedd,
Concinnous, kon.sin'us a, cryno, gwedd-
us, destlus [fawr
Concise, kon.s'is' a, byr, cryno, cynnwys-
Conciseness, kon.s'is'nes n, byrder, cyn-
nwysder, crynodeb
Concision, kon.sizh'un n, cyd-doriad
Concitation, kon.si.ta'shun n, twrf, cy-
nhyrfiad [floedd, banllef
Conclamation, kong.kla.ma'shun n, cyd-
Conclave, kong'klav n, cymmanfa yr
isbabyddion; cyfarfod dirgel, cyfarfod
dan glo
Conclude, kon.kllid' v, diweddu, dybenu,
cwblhau; penderfynu, bamu
Conclusion, kon.klii' zhun n, diweddglo,
cload, terfyniad; canljiiiad
Conclusive, kon.klii'siv a, penderfynol,
diymwad [cydgeulo
Concoagulate, kong.ko.ag'u.lat vt, ceulo,
Concoct, kon.kokt' vt, treulio yn y cylla ;
berwi ; llunio, dyfeisio [cydferwad
Concoction, kon.kok'shun n, treuhad ;
Concomitance, kon.kom'i.taus n, cyd-
fynediad, cyd-darawiad
Concomitant, kon.kom'i.tant a, cydfod-
awl, cydredol, cydfynedol: n, cyd-
ymaith, cyd-deithiwr'
Concord, kong'kord n, cydgord, cyfun-
deb ; cyssonedd, cydweddiad
Concord, kon.kord' vi, cydfod, cytuno,
cydgordio
Concordance, kon.kor'dans n, cytun-
iaeth ; mynegai, mynegeir, dangoseg
Concordant, kon.kor'dant a, cŷtunol,
unfeddwl, cysson, cydgordiol
Concordate, kon.kor'dat n, cyfammod
Concorporate, kon.kor'po.rat vt, cyd-
gorffori cydgasgliad
Concourse, kong'ko'rs n, tyrfa, cyrchfa,
Concreate, kon.kn.at' vt, cydgreu
Concrete, kon.lmt' v, cyd-dyru, casglu
Concrete, kong'krit a, cydgorflbredig : n,
cymmrwd, morter
Concretion, kon.kri'shun n, cydgorff-
oriad [dra
Concubinage, kon.kii'bi.naj n, putein-
Concubine, kongTcu.b'in n, gordderch,
cyffoden, putain, gordderchfun
Conculcate, kon.kul'kat vt, sathru, sarnu
Concupiscence, kon.kii'pis.ens n, chwant ;
anlladrwydd [anllad
Concupiscent, kon.kii'pis.ent a, trythyll,
Concur, kon.kur' vi, cytuno, cydsynied
Concurrence, kon.kur'ens n, cydrediad,
cyduniad, cydsyniad [unol
Concurrent, kon.kur'ent a, cydredol, cyd-
Concussion, kon.kush'un n, ysgydwad,
ysgytiad [cynhyrfiol
Concussive, kon.kus'iv a, ysgytiol,
Condemn, kon.dem' vt, euogfarnu, dy-
farnu, collfarnu [damniol
Condemnable, kon.dem'na.bl o, beius;
Condemnation, kon.dem.na'shun n, coll-
farniad, collfarn, dyfarniad [farnol
Condemnatory, kon.dem'na.tur.i a, coil-
Condensate, kon.den'sat vt, cyd-dew-
ychu, cyd-ddwyso
Condensation, kon.den.sä'shun n, cyd-
dewychiad, d'wysiad
Condense, kon.dens' v, tewychu, tewhau,
dwysäu : a, tew, dwys [edd
Condensity,kon.den'sî.tîn,tewedd,dwys-
Conder, kon'dur n, arweinydd pysgotwyr
Condescend, kon.di.send' vi, ymostwng
Condescension, kon.di.sen'shun n, ym-
blygiad, iselfrydedd, hynawsedd, di-
falchedd [iannol, rhyglyddol
Condign, kon.di'n' a, dyledus, haedd-
Condignity, kon.dig'm.ti n, gwiwdeb,
rhyglyd'diant [cyffaith
Condiment, kon'di.ment n, cyffeithiad;
Condite, kon.d'i't' vt, cyffeithio ; halltu
Condite, kon'd'it a, cyffeithiedig
Condition, kon.dish'un n, cyflwr, helynt,
sefyllfa; ansawdd, tuedd; gradd;
ammod : vi, ammodi
Conditional, kon.dish'un.al a, ammodol,
tan ammodau [modedig
Conditionary, kon.dish'un.ur.i a, am-
Condole, kon.dbT v, cydalaru, cydgwyno,
cydofidio
Condolement, kon.dbTment n, cydym-
deimlad, cydgwyn [cydofidiad
Condolence/ kon.do'lens n, cydalaeth,
Condonation, kon.do.na'shun n, madd-
euad, maddeuant
60
öre ; läte ; l'íne, no, müte ; she, zh=rz azure ; thin, thìs ; j=dzh. CON
Condone, kon.don' vt, maddeu, pardynu
Condor, kon'dur n, aderyn tra mawr yn
cartrefu yn America Ddeheuol
Conduce, kon.diis' vi, cydarwain, cyd-
dueddu; bod o les [cynnorthwyol
Conducible, kon.du'si.bl a, llesiadol,
Conducive, kon.dii'siv a,gwasanaethgar,
gweinyddol [arweddiad
Conduct, kon'dukt n, ymddygiad, ym-
Conduct, kon.dukt' vt, ymarweddu ; ar-
wain; trefhu [cyfarwyddwr
Conduetor, kon.duk'tur n, arweinydd;
Conduit, kun'dit n, dyfrlle, dyfr-bibell
Cone, kön n, cyfan-gorff cyfddull â
thorth siwgr, con ; hirgrwnell
Coney, kci'm n, cwningen, ffiogen
Confabulate, kon.fab'u.liit vi, siarad,
chwedleua, cydymgornio
Confabulation, kon.fab.u.la'shun n, ym-
ddyddan, siaradach
Confect.kon.fekt' vi.cymmysgu. cyffeithio
Confect, kon'fekt, Confection, kon.fek'-
shun n, cyffaith; ancwyn [ffeithiwr
Confectioner, kon.fek'shun.ur n, cy-
Confectionery, kon.fek'shun.ur.l n, cy-
ffeithiau, ancwyn, ammeuthyn
Confectory, kon.fek'tur.i n, cyffeithdy
Confederacy, kon.fed'ur.a.sl n, cynghrair,
cydfwriad, cyfundeb
Confederate, kon.fed'ur.at n, cynghreir-
iwr, cynghreiriad, cysswynwr : v, cy-
nghreirio, cydfwriadu, cydbleidio: a,
cydbleidiol, cynghreiriol
Confederation, kon.fed.u.ra'shun n,
cynghreiriad, cynghrair
Confer, kon.fur' v, cynnadlu, ymgomio;
anrhegu, cynnysgaethu ; cymharu
Conference, kon'fur.ens n, cynnadledd,
cydymddyddan [cydnabod
Confess, kon.fes' v, cyffesu, cyfaddef,
Confessary, kon.fes'ur.i n, cyfieswr, cyf-
addefwr [cyffesiad. cyffes
Confession, kon.fesh'un n, cyfaddefiad,
Confessional, kon.fesh'un.al n, cyffesfa,
Configure, kon.fig'ur vt, cydffurfio, cyf-
lunio [g°ror» yi^yi
Confine, kon'fi'n n, Cyffin, terfyn, ffin,
Confine, kon.f in' vt, cyffinio, gosod ter-
fyn ; attal, carcharu, caethiwo ; cyfyngu
ar: gwarchäu
Confinement, kon.f 'in'ment n, attaliad;
caethiwed, carchariad; carchar
Confinity, kon.fin'i.ti n, cymmydogaeth
Confinn, kon.furm' vt, sefydlu, cadarn-
hau; awdurdodi; rhoddi bedydd esgob
Confirmable, kon.fur'ma.bl a, profadwy,
arddangosadwy, sefydladwy
Confirmation, kon.fur.ma'shun n, cad-
arnhâd; bedydd esgob
Confirmative, kon.fur'ma.tiv a, cyf-
nerthol, cadarnhaol
Confiscate, kon.fis'kat vt, attafaelu;
chrwyo: a, attafaeliedig
Confiscation, kon.fis.kä'shun n, attafael-
iad, dirwyad, anrhaith [meuthyn
Confiture, kon'fi.tshii'r n, ancwyn, ara-
Confix, kon.fiks' t'í,sicrhau i lawr, cyssodi
Conflagrant, kon.fla'grant a, goddeithiol,
cydffiamiol [losgiad, tanllwyth
Conflagration, kon.fla.gra'shun n, cyd-
Confiation, kon.fla'shun n, cydchwyth-
iad ; toddiad delid [ymdrech
Conflict, kon'flikt n, ymladd, brwydr,
Conflict, kon.fiikt' vi, ymdynu, ymryson,
ymomest. Conflicting statements,
gwrthddywediadau, croeshaeriadau
Confluence, kon'flii.ens n, cydlif; tyrfa,
cyrchfa; aber [cydredol
Confluent, kon'flu.ent a, cy(Uifeiriol,
Conflox, kon'fluks n, cydffrydiad ; cyd-
gyrchiad [cydffurfio
Conform, kon.f ôrm' v, cydymffurfio ;
Conformable, kon.for'ma.bl a, uiiffurf,
cytûn, cyfatebol ; unol
Conformation, kon.fur.ma'shun n, cyf-
luniad, cydweddiad
Conformist, kon.for'mist n, cydffurfiwr
Conformity, kon.f ôr'mî.tî n, cydffurfiad,
cyfaddasiad, cyfweddiad [cryfhâd
Confortation, kon.f ôr.tä'shun »,nerthiad,
Confound, kon.fuwnd' vt, cymmysgu;
dyrysu; gwaradwyddo [frawdoliaeth
Confraternity, kon.frâ.tûr'nî.tî n, cyd-
Confront, kon.fVunt' v, gwynebu ; gwrtk-
wynebu; cymharu; cyfarwynebu
Confuse, kon.f iiz' vt, cymmysgu, dyrysu ;
cywilyddio ; didrefnu, rhwystro
Confusion, kon.f ii'zhuu n, annhrefh, ter-
fysg; syndod; amryfusedd [adwy
Confutable, kon.fii'ta.bl a, gwrthbrof-
Confutant, kon.fu'taut n, gwrthbrofwr
61
Confessor, kon.fes'ur n, gwrandawydd
Confidant, kon.f i.dant' n, cyfrinachwr,
cyfaill mynwesol [cyfeilles
Confidante, kon.fi.dant' n, cyfrinaches,
Confide, kon.f 'id' v, hyderu, ymddiried
Confidence, kon'fi.dens n, ymddiried,
hyder; eonder [hyf
Confident, kon'f î.dent a, hyderus ; eon,
Confidential, kon.fi.den'shal a, ym-
ddiriedus, ffyddlawn, cyfrinachol
Configuration, kon.fig.u.ra'shun n, cyf-
luniad, cyfddulliad
CON path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Confutation, kon.f u.tä'shun n, dad-
bra wf, gwrthbrofiad, gwrthbrawf
Confute, kon.f üt' v, dadbrofi, gwrth-
brofi; dyrysu
Conge, kon'ji n, moesblygiad; moes-
genadiad: vt, moesblygu; ymado.
Conge'-d'e'lire, köng'zhî.de.lîr', cenad i
ddewis esgob
Congeal, kon.jil' v, rhewi; tewyehu,
ceulo [cydgeuladwy
Congealable, kon.ji'la.bl a, hyrew
Congelation, kon.ji.la'shun n, rhewiad
cyd-dewychiad [cydrywiol
Congenerous, kon.jen'ur.us a, cydryw,
Congenial, kon.ji'ni.al a, cydnaws, cyd-
gynneddf, cytnaws
Congeniality, kon.jî.nî.al'î.tî n, cyd
rywiaeth, cyfnawsedd [darddiad
Congeniture, " kon.jen'i.tshii'r n, cyd-
Conger, kong'gur n, môr lysŵen, pen-
doll [betheuacb
Congeries, kon.ji'r'i.iz n, crag o amryw
Congest, kon.jest' vt, crugio, pentyru;
croni [gasgliad, croniad
Congestion, kon.jes'tshun n, crawn-
Congiary, kon'ji.ur.i n, rhodd i'r bobl
Rhufeinig [rhewi
Conglaeiate, kon.glii'shi.iit v, troi yn ia,
Conglobate, kong'glo.bat vt, pellenu,
pelenu [pelen, clobyn
Conglobation, kong.glo.bli shun n, peHen,
Conglobulate, kon.glob'ii.lat vi, ym-
bellenu
Conglomerate, kon.glom'ur.at vt, pell-
enu, sypio, crugio: a, pellenddull,
pelenog : n, careg gymmysgedig
Conglomeration, kon.glom.u.ra'shun n,
pentyriad, crugiad, sypiad
Conglutination, kon.glu.ti.nii'shun n,
cydludiad, gludiad
Congo, konggo, Congou, kong'gw n,
math o de du lied dda
Congratulate, kon.grat'ii.lat vt, cyd-
lawenhau ; llon-gyfarch
Congratulation, kon.grat.iUii'shun n,
cydlaw enychiad, llon-gyfarchiad
Congratulatory, kon.grat'u.lli.tur.i a,
llon-gyfarchiad ol
Congi-ee, kon.gri' vi, eyduno, cydfvvriadu
Congreet, kon.grit' vt, cydanerch, cyd-
gyfarch [crynoi
Congregate, kong'gri.gat v, ymgynnull,
Congregation, kong.gn.gii'shun n, cyn-
nulleidfa, tyrfa [eynnulleidiaol
Congregational, kong.gri.gii/slmn.al a
Congress, kong'gres n, cymmanfa ; evil
henuriaeth; cydgyfarfod; ymgyrchfa
Congressive, kon.gres'iv a, cydym-
gyrchol, cyfarfodol
Congrue, kon.grvv' vi, cyfuno
Congruence, kong'gnv.ens, Congruity,
kon.grw'i.ti n, cydnawseddiad, cysson-
deb, cyfundeb, cyfaddasrwydd
Congruent, kong'grw.ent, Congruous,
kong'grw.us a, cyfaddas, cydred,
cymhwys, cytunol
Conic, kon'ik, Conical, kon'i.kal a,
conol, bonbraff a blaenfain
Conjectural, kon.jek'tshu.ral a, tebygol,
dychymmygol, amcanadwy, tybiadwy
Conjecture, kon.jek'tshur n, amcan, tyb,
dychymmyg : v, tybio, dyfalu
Conjoin, líon.jôîn' v, cyssylltu, cyd-
nvymo, cyfuno, cydio [asol
Conjugal, kon'jii.gal a, dywedd'iol, priod-
Conjugate, kon'ju.gat vt, cydieuo;
treiglo berf, cyfymredu [ad; treigliad
Conjugation, kon.jii.ga'shun n, eydieu-
Conjunct, kon.jungkt' a, cyssylîtedig,
cyfunedig [cyssylltiad
Conjunction, kon.jungk'shun n, undeb;
Conjunctive, kon.jungk'tiv a, cyssylltiol,
eyfunol, cyflymadol
Conjuncture, kon.jungk'tshur n, cyfnod,
arfod; tre^h, ansawdd, amgylchiad
Conjuration, kon.jii.ra'shun n, cyfrad;
dewiniaeth, swyngyfaredd
Conjure, kon.jiiV vt, tynghedu ; cydfradu
Conjure, kun'jur vt, dewino, swyno,
chwareu'r Haw ysgafn
Connascence, ko.nas'ens n, cyfenidrwydd
Connate, ko.nat' a, cyfenid, cydryw
Connatural, ko.nat'shii.ral a, cydanian,
greddfol, cydnaws; [cydio, uno
Connect, ko.nekt' fi,cyssylltu, cyfrwymo,
Connection, ko.nek'shun n. cyssyUtiad,
cydiad; perthynas
Connivance, ko.n'i'vans n, goddefiad;
esgeulusiad [ddwyn
Connive, ko.niV vi, ymoddef â, cyd-
Connoisseur, kon.a.sur' n, beirniad, un
cyfarwydd [ arddangosiad
Connotation, kon.o.ta'shun n, cyfnodiad,
Connote, ko.not' v, dynodi, arwyddo, ar-
ddangos [priodasol
Connubial, ko.nii'bi.al a, cydweddog,
Conoid, ko'noid n, ffurf tebyg i gon,
conaidd [siglo, symmud
Conquassate, kon.kwas'at vt, ysgvryd,
Conquer, kong'kwui- vi.gorchfygu, gores-
gyn, treclm [fygadwy
Conquerable, kong'kwur.a.bl a, goreh-
Conqueror, kong'kwur.ur n, gorchfygwr,
goresgynydd, gorestrynwr, goribdwr
62
3re
late, l'íne, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. CON
Conquest, kong'kwest n, goruchafiaeth.
buddugoliaeth [cydwaed
Consanguineous, kon.sang.gmn yus a,
Consanguinity, kon.sang.gwin'i.ti n, car-
enydd, cydwadolaetk
Conscience, kon'shens n, cydwybod
Conscientious, kon.shi.en'shus a, cyd-
wybodol, cywir, gonest, fFyddlawn
Conscientiousness, kon.sln.en'shus.nes
n, cydwybodoldeb, cydwybodolrwydd
ConscionaWe, kon'shun.a.bl a, cydwy-
bodol, rhesymol [cydwybodus
Conscious, kon'shus a, ymwybodol,
Consciousness, kon'shus.nes n, yniwy-
bodolrwydd
Conscript, kon'skript a, rhestredig
Conscription, kon.skrip'shun n, rhestriad,
eofrestriad [neillduo, urddo
Consecrate, kon'si.krat vt, cyssegru;
Consecration, kon.si.kra'skun n, cys-
segriad; urddiad [lyniadol
Consectaneous, kon.sek.ta'ni.us a, can-
Consectary, kon.sek'tur.i n, canlyniad,
casgliad, cload
Consecution, kon.sî.kü'shûn n, olyniad,
dilyniad, ohant [olynol
Consecutive, kon.sek'ii.tiv a, canlynol,
Conseminate, kon.sem'i.nat vt, hau
hadau cynunysg [bodd
Consension, kon.sen'shun n, cydsyniad,
Consent, kon.sent' vt, cydsynio, cytuno :
n, cydspiiad, bodcl, caniatâd. Against
one's consent, o'i anfodd
Consentaneous, kon.sen.ta'm.us, Con-
sentient, kon.sen'shent a, cydsyniol,
cysson, unfryd, cytun, cydunol [pwys
Consequence, kon'si.kwens n, canlyniad ;
Consequent, kon'si.kwent a, arlynol, ar-
lynioji, canlynol: n, arlyniad, dii'-
dardcuad
Consequential, kon.si.kwen'skal a, can-
lyniadol; o fawr bwys, pwysfawr;
uchelfrydig [cyfaddasiad
Consertion, kon.sur'shun n, cyfluniad,
Conservancy, kon.sûr'van.sî n, cyrtiau
a gedwir er diogelu pysgod yn afon
Tafwys [wraeth
Conservation, kon.sur.vli'shun n, cad-
Conservative, kon.sur'va.tiv a, cadwr-
iaethol, noddawl : n, ceidwadwr, cad-
wriaethwr. gwrthwynebwr cyfnewid-
iadau byrbwyll yn yr eglwys a'r
wladwriaeth
Conservator, kon'sur.va.tur n, ceidwad,
noddwr [le, nawddle; Uysieufa
Conservatory, kon.sur'va.tur.i n, maetk-
Conserve, kon'surv n, cyffaith
Conserve, kon.surv' vt, cadw, noddi,
achlysur, amddiffynf'a ; cyffeithio
Consider, kon.sid'ur v, ystyried, pwyllo ;
meddylied, edrych ar, craffu ar
Considerable, kon.sid'ur.a.bl a, haeddol
o ystyriaeth, cyfrifol ; mawr, pwysfawr
Considerableness, kon.sid'ur. â. bl.nes n,
cyfrifolder; mawrder [pwylk>g
Considerate, kon.sid'ur.at a, ystyriol,
Considerateness, kon.sid'ur.at.nes n, ys-
tyrioldeb, pwylledd
Consideration, kon.sid.nr.a'shun n, ys-
tyriaeth, myfyriad; pwyll, dysbwyll;
parch, bri ; iawn, tâl
Consign, kon.s'in' vt, trosi, trosglwyddo
Consignable, kon.si'na.bl a, trosiadwy
Consignation, kon.sig.na'shun n, trosiad,
trosglwyddiad [iddo
Consignee, kon.sî.nî' n, yr hwn y trosir
Consignment, kon.s'in'ment n, da tros-
glwyddedig [bod; cynnwys
Consist, kon.sist' vi, setyll, cydsefyll;
Consistence, kon.sis.tens, Consistency,
kon.sis'ten.si n, cyssondeb, cydsafiad;
tewedd, sylwedd, tewder
Consistent, kon.sis'tent a, cysson, cyfun-
fod, tewychol
Consistorial, kon.sis.to'r'i.al a, gorsedd-
faol, eglwyslysol [eglwyslys
Consistory, kon.sis'tur.i n, cwrt yr esgob,
Consociate, kon.so'shi'.at v, cydgyfeill-
achu : n, cyfaelod, cydymaith
Consolable, kon.sola.bl «, dyddanadvvy,
cysuradwy [dyddanwch
Consolation, kon.sb'.la'shun n, cysur,
Consolatory, kon.sol'a.tur.i a, cysurus,
dyddanol, lion [sirioli
Console, kon.sol' vt, cysuro, dyddanu,
Consolidant, kon.sol'î.dant a, iachaol:
n, eh iachaol
Consolidate, kon.sol'i.dat v, cyssylltu,
cyfrwymo ; cryf hau, ffyrf hau
Consolidation, kon.sol.i.da'shun n, cyf-
aniad; cryf had [syniad
Consonance, kon'sb'.nans n, cydsain, cyd-
Consonant, kon'so.nant a, cyssain; cys-
son, cytûn : n, cydsain ; cydsyniad
Consonous, kon'so.nus a, cydseiniol,
cynghaneddol
Consort, kon'sort n, gwr neu wraig;
cydwedd; cyfeill-long. Prince Con-
sort, Tywysog Priod, Tywysog; Cyd-
•sveddog ^[priocli
Consort, kon.sort' y, ymgyfeillachu,
Conspersion, kon.spur'shun n, taenehiad
Conspicuity, kon.spi.ku'i.ti n, eglurdeb,
amlygrwydd
63
CON path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut,t\v==too, tẁk=took
Conspicuous, kon.spik'ii.us a, amlwg,
hywel, hysbys, eglur ; banog [cydfrad
Conspiracy, kon.spir'a.si n, cydf'wriad,
Conspirator, kon.spir'â.tûr n, cydfradwr,
bradwr [fwriadu
Conspire, kon.sp'i'r' v, bradfvrriadu, cyd-
Constable, kun'sta.bl n, heddgeidwad,
heddwas [ffyddlondeb; parhâd
Constancy, kon'stan.sî n, gwadahvch,
Constant, kon'stant a, dianwadal, gwas-
tadol; dyfal; ffyddlawn
Constellation, kon.ste.lii'shun n, cydser
Consternation, kon.stur.ua'skun», braw,
dycliryn, syndod, arswyd
Constipate, kon'sti.pat vt, rhwymo, tyn-
hau, cyssychu [bolrwymiad
Constipation, kon.stî.pä'shun n, tynhâd,
Constituent, kon.stit'ii.ent a, elfenol,
ansoddol; hanfodol: n, cyssail, elfen;
etholydd, anfonwr [sodcli
Constitute, kon'sti.tut vt, arosod, cyfan-
Constitution, kon.stLtii'shun n, cyfan-
soddiad ; ffurflywodraeth ; tymmer,
ardymmer, naws, ansawdd
Constitutional, kon.sti.tii'shun.al a, cyf-
ansoddiadol, gwreiddiol ; cyfreitbJawn
Constitutive, kon'sti.tii.tiv a, sefydladvry
Constrain, kon.stran' vt, dirgymhell,
gorfodi [advy
Constrainable, kon.stra'na.bl a, cymbell-
Constraint, kon.strant' n, cymkell, trais,
dir, gorthrech [rwymiad
Constriction, kon.strik'slmn n, cyd-
Constringe, kon.strinj' vt, cydwasgu,
tynrwymo [ iadol, bolrwymol
Constringent, kon.strin'jent a, rhwym-
Construct, kon.strukt' vt, ffui'fio, adeilo,
adeiladu ; cyfansoddi
Construction, "kon.struk'shun n, adeilad ;
cyfansoddiad ; deongliad, ystyr; cys-
trawiad [adaeth, cydosodiad
Constructure, kon.struk'tshur n, adeil-
Construe, kon'strwwi. deongli; cyfieitbu
Constuprate, kon'stii.prat vt, treisio, di-
forwyno, llathruddo
Constupration, kon.stii.pra'shun n, treis-
iad, llathruddiad, diforwyniad
Consubstantial, kon.sub.stan'shal a,cyd-
sylweddol [cydsylweddu
Consubstantiate, kon.sub.stan'ski.at vt,
Consuetude, kon'swi.tiid n, arferiad,
defod [masnachol
Consul, kon'sul n, uchelfaer; negesydd
Consular, kon'su.Kir a, uchelf'aeronol
Consulate, kon'sii.liit, Consulship, kon'-
sul.ship n, ucheltaeroniaeth [resymu
Consult, kon.sult' vt, ymgynghori, ym-
Consultation, kon.sul.ta'shun n, yin-
gynghoriad ; ystyriaeth
Consumable, kon.sti'ma.bl a, difrodad-
\vy, difadwy, ysadwy
Consume, kon'siim' v, dyfetha, treulio,
difa, distrywio, ysu; afradloni; nychu,
dyhoeni, edwi; llosgi; gwneyd defn-
ydd o, defnyddio
Consummate, kon.sum'at a, perffeith-
iedig, cyflawn: v, gorphen, perffeithio
Consummation, kon.su.ma'shun n, cwbl-
hâd, diweddiad
Consumption, kon.sum'shun n. treuliad ;
defhyddiad; darfodedigaeth, ysg}-fein-
wst [darfbdedigol
Consumptive, kon.sum'tiv a, nychlyd,
Consumptiveness, kon.sum'tiv.nes n,
darfodedigrwydd
Contabulate, kon.tab'ii.lat vt, llorio ag
estyll, astellu, plancio [iad
Contact, kon'takt n, cyffwrdd, eyffyrdd-
Contagion, kon.ta'jun n, haint, heintnod
Contagious, kon.ta'jus «,heintus, llygrol.
A contagious disease, clefyd cael, haint
Contain, kon.tan' vt, cynnwys, dal ; am-
gyffred
Contaminate, kon.tam'i.nat vt. halogi,
llygru, diwyno: a,halogedig,llygredig
Contamination, kon.tam.i.na'shun n,
halogedigaeth, llygriad [difri'o
Contemn, kon.tem' vt, diystyru, dinnygu,
Contemperate, kon.tem'pur.at vt, cyd-
dj-mmeru [tymmer, anian
Contemperament, kon.tem'pur.a.ment n,
Contemplate, kon.tem'plat v, myfyrio,
ymsynied, ystyried yn ddwys
Contemplation, kon.tem.pla'shun n,
myfyriad, myfyrdod, meddyliad
Contemplative, kon.tem'pla.tiv «, my-
fyrgar, meddylgar [ydd, myfyriwr
Contemplator, kon'tem.pla.tur n, efryd-
Contemporary, kon.tem'po.rur.i, Co-
porary, ko.tem'po.rur.i n, cyfoeswT,
cyfoedydd [oesi, cyfoesi
Contemporize, kon.tem'po.ri'z vt, cyd-
Contempt, kon.temt' n, dirmyg, diystyr-
wch, anfri
Contemptible, kon.tem'ti.bl a, dirmyg-
adwy, dinnygus, yn haeddu dirmyg
Contemptuous, kon.tem'tshii.us a, tra-
häus, diystyrllyd, dirmygus, yn dir-
mygu, uchelfalch
Contemptuousness, kon.tem'tshii.us.nes
n, diystyrwch, dirmyg
Contend, kon.tend' v, amrafaelio, ym-
dynu; ymdaeru; ymryson, cynlienu,
ymwrial, ymladd, vmdrechu
61
ore; llite, line, nö, mute; she, zh=z azike; thin, this; j=dzh.
CON
Content, kon.tent' n, boddlonrwydd :
a, boddlawn; esmwyth; parod: vt,
boddloni, rhyngu bodd. To be content,
cytuno. Contented, boddlongar
Contention, kon.ten'shun n, cynhen, ym-
ryson, cecraeth, anghydfod; aidd
Contentious, kon.ten'shus a, ymryson-
gar, cecrus, cyndyn, amrafaelgar
Contentiousness, kon.ten'shus.nes n,
ymrysongarwch [anfoddlawn
Conteutless, kon.tent'les a, anfoddog,
Contentment, kon.tent'ment n, bodd-
londeb, rhancbodd [cyfanswm
Contents, kon.tents' np, cyimwysiad:
Conterminous, kon.tur'mi.nus a, cyf-
agos, cyffiniol [cynhen
Contest, kon'test n, ymdrech, ymryson,
Contest, kon.test' v, gwrthdaeru, ym-
dynu, ymdrecku [annilys
Contestable, kon.tes'ta.bl a, dadleuadwy,
Context, kon'tekst n, cyd-destvn, cyf-
adnodau [mhleth
Context, kon.tekst' a, cydweol, cy-
Contexture, kon.teks'tshur n, cydwead,
cymhlethiad [iad
Contignation, kon.tig.na'shun n, cledr-
Contiguity, kon.tî.gü'î.tî n, cyfagos-
rwydd, cyfnesafedd, agosrwydd
Contiguous, kon.tig'ii.us a, cyfagos,
cyngkyflwrdd, wrth eu gilydd
Continence, kon'ti.nens, Continency,
kon'ti.nen.si n, diweirdeb, ymattaliad
Continent, kon'ti.nent a, diwair, ymat-
talgar, dihalog : n, cyfandir
Continental, kon.ti.nen'tal a, cyfandirol
Gontingence, kon.tin'jens, Contingency,
kon.tin'jen.si n, damwain
Contingent, kon.tin'jent n, dygwyddiad :
dogn, cyfran : ffl,dygwyddol,damweiniol
Continual, kon.tin'ii.al a, dibaid, gwas-
tadol, didawl, parhäus [arosiad
Continuance, kon.tin'ii.ans n, parhâd;
Continuate, kon.tin'ii.at a, didor, dibaid,
digyfrwng [estyniad, gohiriad
Continuation, kon.tin.ii.a'shun n, parhâd,
Continuator, kon.tin'ü.ä.tûr n, gores-
tynydd, estynydd [estyn, hirio
Continue, kon.tin'ii v, parhau, aros;
Continuity, kon.ti.nii'i.ti n, parhausder,
cydolrwydd, parliâd didor, gorestyniad
Continuous, kon.tin 'ü.us a,parhäus, par-
1 haol ; dibaid, diaros, didor
Contort, kon.tort' vt, nydd-droi; dirdynu
Contortion, kon.tor'shun n, nydd-droad
Contour, kon.twV n, cylchlinell
Contra- px, gwrth-, croes- [edig
Contraband, kon'tra.band <?, gwahardd-
Contract, kon'trakt n, ammod, cyfam-
mod; cytundeb, ymgred
Contract, kon.trakt' v, ammodi, cyfam-
modi, cytuno; dywedd'fo, cy fad daw;
bvrhau, cwtogi. To contract a debt,
rhedeg i ddyled. To contract a habit,
dysgu arfer [ammodadwy
Contractible, kon.trak'tlbl a, byradwy ;
Contractile, kon.trak'til a, crebachaidd
Contraction, kon.trak'shun n, byrhâd,
cwtogiad; crebachiad [cymmerwr
Contractor, kon.trak'tur n, ammodwr;
Contradict, kon.tra.dikt' vt, gwrthddy-
wedyd, croesddadleu ; gwadu
Contradiction,kon.trâ.dik'shun»,gwrth-
ddywediad, gwrtheiriad
Contradictory, kon.tra.dik'tur.i a, croes,
gwrthwynebol ; cecrus
Contradistinct, kon.tra.dis.tingkt' a,
gwrthddynoaol
Contradistinction.kon.tra.dis.tingk'shun
n, gwrthddynodiant, gwrthwahaniad
Contradistinguish, kon.tra.dis.ting'-
gwish vt, gwrthwahanu
Contramure, kon'tra.mii'r n, gwrthfur,
gwrthglawdd [gwrthgyflead
Contraposition, kon.tra.po.zish'un n,
Contrariant, kon.tre'r'Lant a, croes,
anghysson [wedd, gwrthdarawiad
Contrariety, kon.tru.r'i'Lti n, gwrth-
Contrariwise, kon'tru.ii.wiz ad, yn y
gwrthwyneb, o'r tu arall, yn hytrach
Contrary, kon'tru.ri a, gwrthwyneb,
anghytunol. Contrary wind, gwrth-
wynt. Contrary witness, gwrthdyst.
On the contrary, i'r gwrthwyneb
Contrast, kon'trast n, cyferbyniad [osod
Contrast, kon.trast' v, cyferbyn, gwrth-
Contravallation, kon.tra.va.la'shun n,
gwrthgaer [rhwystro
Contravene, kon.tra.v'in' vt, gwrtkdrin ;
Contravention, kon.trâ.yen'skun n, di-
fuddiad, dieffeithiad [drethol
Contributary, kon.trib'ii.tur.i n, cyd-
Contribute, kon.trib'iit y,rboddi, cyfranu
Contribution, kon.trî.bü'shun n, cyd-
dahad, casghad [wyadwy
Contributive, kon.trib'ii.tiv a, cynnorth-
Contributor, kon.trib'u.tur n, cyfranwr,
cyfroddwr ; gohebydd, cydysgrifenydd
Contributory, kon.trib'ii.tur.i a, cyd-
roddawl, cynnorthwyol [pruddnau
Contristate, kon.tris'tat vt, tristäu,
Contrite, kon'trit a,briwedig, cystuddiol,
cystuddiedig, edifeiriol, edifarus
Contrition, kon.trish'un », rhwbiad;
edifeirwch, cvstudd calon
65
COO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, Orb, on, curve, cût, tŵ=too, tẁk=took ;
Contrivance, kon.tri'vans n, dyfais,
dychymmyg [trefnu
Contrive, kon.triv' v, dyfeisio, llunio;
Control, kon.troT n, rheolaeth, awdur-
dod: vt, flrwyno, rheoli, cyfattal,
goruchwylio [ffrwynadwy
Controllable, kon.tro'la.bl a, attaliadwy,
Controlment, kon.trol'ment n, attal-
iaeth, rheolaeth
Controversial, kon.tro.vur'shal a, dadl-
euol, ymddadleuol [dadleuwr
Controversialist, kon.tro.vur'shal.ist n,
Controversy, kon'trö.vûr.sî n, dadl,
ymrafael, cynghaws [gwrthddywedyd
Controvert, kon'tro.vurt vt, gwrthddadlu,
Controvertible, kon.tro.vur'ti.bl a, dadl-
euadwy, ammhëus
Controvertist, kon'tro.vur.tist n, dadl-
euwr, cystadlwr [dyn, ystyfnig
Contumacious, kon.tii.ma shus a, cyn-
Contumacy, kon'tii.ma.si n, gwrth-
nysigrwydd [llibus, dirmygus
Contumelious, kon.tü.mî'lî.us a, en-
Contumely, kon'tii.mUi n, anfri, sarhâd.
diystyrwch [pwyo
Contuse, kon.tiiz' vt, briwio, dryltio.
Contusion, kon.tii'zhun n, cymmriw:
pwyad ; clais, briw, clwyf
Conundrum, ko.nun'drum n, mwysair
cellweirus [holiad
Conusance, kon'ii.sans n, gwybyddiaeth.
Convalescence, kon.va.les'ens n, gwell-
iant, gwellâd [ar wellâd
Convalescent, kon.va.les'ent a, gwellaol,
Convenable, kon.vi'na bl a, cydweddol,
cymhwys [cydymgynnull
Convene, kon.vin' vt, galw yng nghyd,
Convenience, kon.vî'nî.ens n, cyfleus-
dra, cyfleusdod, odfa, egwyl
Convenient, kon.vi'ni.ent a, cyflëus ; cyf-
addas; tymmorol
Convent, kon'vent n, cyfaint, mynachlog
Convent, kon.vent' v, gwysio, galw i farn
Conventicle, kon.ven'ti.kl n, cyfarfod
bychan [cyfammod; cymmanf'a
Convention, kon.ven'shun n, cytundeb;
Conventional, kon.ven'shun.al a, cym-
manfaol ; cymdeithasol, moesddefodol
Conventionality, kon.ven.shun.al'i.ti n.
ffurfioldeb, moesddefod
Conventual, kon.ven'tshii.al n, mynach :
a, mynachlogaidd [gyfeirio
Converge, kon.vurj' #*,cyd-dueddu, eyd-
Convergent, kon.vur'jent a, cydgyfeiriol
Conversable, kon.vur'sa.bl a, siaradwy;
cyfeillgar [cynnefm
Conversant, kon.vur'sant a, eyfarwydd
Conversation, kon.vur.sa'shun n, ym-
ddygiad; ymddyddan [eillachu
Converse, kon.vurs' vi, siarad; ymgyf-
Converse, kon'vurs a, gwrthwynebol,
croes : n, y gwrthwyneb ; cyfeillach
Conversion, kon.vur'shun n, tröedigaeth,
dychweliad, proselytiaeth
Convert, kon'vurt n, dychwelwr, dysgybl
Convert, kon.vurt' vt, troi, dychwelyd;
newid [newidiadwy
Convertible, kon.vur'ti.bl a, troadwy,
Convex, kon'veks a, crwm, cynghrwm,
amgrom : n, crwmach [ crvmedd
Convexity, kon.vek'si.ti n, amgrymedd,
Convey, kon.va' vt, cludo; cywain; trosi
Conveyance, kon.va'ans n. trosglwydd,
cyweiniad; trosi ad, aralliad [troswr
Conveyancer, kon.va'an.sur n, arallydd,
Convict, kon.vikt' vt, euogbrofi, euog-
farnu, barnu yn euog
Convict, kon'vikt n, collddyn, un wedi
ei euogbrofi [argyhoeddiad
Conviction, kon.vik'shun n, euogbrofiad;
Convictive, kon.vik'tiv a, euogbrofol
Convince, kon.vins' vt, argyhoeddi
Convincement, kon.vins'ment n, argy-
hoeddiad; sarhâd [adwy
Convincible, kon.vin'si.bl a, argyhoedd-
Convive, kon.v'iv' v, gwledda; gwesta;
difyru [cydymlonol
Convivial, kon.viv'yal a, cydweddol,
Convocate, kon'vo.kat vt, gwysio yng
nghyd, cydalw, cydwysio
Convocation, kon.vo.ka'shun n, cym-
manfa eglwysig ; cydwys
Convoke, kon.vok' vt, gwysio, cydwysio,
cydalw [edig
Convoluted, kon'vo.lii.ted a, ymdorch-
Convolution, kon.vo.lii'shun n, cyd-
amdoad, dirwyniad [nydd-droi
Convolve, kon.volv' v, amdroi, dirwyn,
Convolvolus, kon.vol'vo.lus re,cynghafog,
tagwydd, taglys. Wild convolvolus,
cwlwm y coed, clych y perthi
Convoy, kon'voi n, canymdo ; amddiffyn
Convoy, kon.voi' vt, canymdoi; noddi
Uongau [ysgwyd
Convulse, kon.vuls' vt, dirgrynu, dir-
Convulsion, kon.vul'shun n, dirgryniad,
dirgryd, dirdyniad
Convulsive, kon.vul'siv a, dirgrynol
Cony, ko'nl n, cwningen, fiiogen. Cony-
warren, cwning-gaer
Coo. kw vi, Ueisio i'el colomen
Cook,kẁk w.cog, cogydd, ceginwr ; coges,
ceginwraig: vt, arlwyo, trin bwyd.
Cookshop, bwvtty, bwydle
66
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. COR
Cookery, kwk'ur.i /i,cogyddiaeth, arlwy-
aeth, ceginiaeth, bwyd-driniaeth
Cool, kŵí v, oeri, Uygoeri, tawelu : a,
oer, lledoer ; llariaidd, arafaidd
Cooler, kwlur n, oeriedydd, llestr oeri
Coolish, kw'hsh a, lledoer, go-oer, oer-
aidd [arafwch
Coolness, kwl'nes n, oerfelgarwch ;
Coom, kwm n, huddygl
Coomb, kwm n, mesur sych o bedwar
pwysel [argau, cutio
Coop, kwp n, adardy, cut ieir : vt, cau,
Coopee, kŵ.pî' n, ysgogiad taplasol
Cooper, kw'pur n, cylchwr, cwper, hwper
Cooperage, kw'pur.aj n, cylchweithfa
Co-operate, ko.op'ur.at vi, cydweithio
Co-operation, ko.op.ur.a'shun n, cyd-
weithiad, cydweithrediad
Co-optation, ko.op.ta'shun n, cyfabwys-
iad [cystadl
Co-ordinate, kö.ôr'dî.nät a, cydradd,
Coot, kwt n, corsiar, dyfriar
Cop, kop n, coryn, copa ; brig, crib, cob
Copal, ko'pal n, math o ystor
Coparcenary, kö.pâr'sî.nur.î, Coparceny,
kö.pâr'sî.nî, Copartnership, ko.part'-
nûr.ship n, cydgyfranogaeth, cyd-
fasnach [wr, cydranwr
Copartner, ko.part'nur n, cydgyfranog-
Copatriot, ko.pa'tri.ut n, cydwladgarwr
Cope, kop n, cochl; mwd, crib: v,
mydu ; ymgystadlu, brwydro, ymwrio
Copemican, kö.pûr'nî.kan a, perthynol
i gyfundraith heulog Copernicus, Co-
pernicaidd [aill
Copesmate, kops'mat n, cydymaith, cyf-
Copious, ko'pi.us a, helaeth, dibrin,
llawn [digonedd
Copiousness, ko'pi.us.nes n, helaethder,
Coppel, kop el n, math o dawddlestr
Copper, kop'ur n, copr, efydd, elydr;
pair, crochan. Copper-plate, argraff-
laih. Copper-smith n, gof copr
Copperas, kop'ur.as n, copras, du'r crydd
Coppice, kop is, Copse, kops n, coed-n-ig ;
glasgoed, prysgoed [ymrewyddu
Copulate, kop'u.lat v, cydio, ymreaiu,
Copulation, kop.ii.la'shun n, cydiad.
cydgnawd, ymread [sylltiol
Copulative, kop'u.la.tiv a, eydioh" cys-
Copy, kop'i n, adysgrifen ; cynysgrifen,
ai-lun, cynllun, eilun, copi : vt, adys-
frifenu; efelychu, cynnelw. Copy-
old, daliad tir wrth adysgrif rheol y
llys. Copy-right, meddiant o lyfr,
ysgrifhawl
Copyist, kop'i.ist n, adysgrifemvr
Coquet, ko.ket' v, rhithgaru, hoedena
Coquetry, ko.ket'ri n, hoedenwaith
Coquette, ko.ket' n, chwidwen, croesen,
hoeden, rhithgares [cwrwgl
Coracle, kor'a.ki n, corwg,'corwgl, cwrwg,
Coral, kor'al n, gwylar, lluchochr ; tegan
plentyn
Coraline, kor'al.in a, lluchochraidd
Corant, ko.rant' n, math o ddawns fuan
Corb, korb n, cawell, basged globwll
Corban, kor'ban n, elusen-gawell ; rhodd,
elusen
Corbel, kor'bel n, corbed, ysgwyddiad
Cord, kord n, cord, cort, rheffyn, tennyn ;
tant : vt, cortio, rheffynu ; cludeirio
Cordage, kor'daj «,rhefrynwaith, rhaffiad
Cordelier, kôr.dî.lî'r' n, mynach o urdd
St. Francis
Cordial, kor'di.al n, meddyglyn; dy-
ddanwch: a, diíîuant; caredig; ca-
lonog, gwresog
Cordiahty, kor.dî.al'î.tî n, caredigrwydd,
serch; gwresogrwydd, calonogrwydd
Cordon, kor'dong n, rhestr o geryg
Cordwain, kord'wan, Cordovan, kor'do-
van n, lledr Cordofa yn Yspaen
Cordwainer, kord'wa.nur w, crydd
Core, ko'r n, bywedyn, calon ; crawn
Coriaceous, kö'r.î.ä'shus a, lledraidd
Coriander, kö'r.î.an'dûr «, llysiau'r bara,
brwysgedlys. Coriander of Rome, bul-
wg Rhufain
Corinthian, ko.rin'thi.an a, Corinthaidd.
The Corinthian order, pedwaredd reol
adeiladaeth, Corinthddull [yt, corcio
Cork, kork n, core, corcyn, madarch:
Cormorant, kôr'mö.rant n, mulfran, mor-
fran; gloddestwr
Com, korn n, yd, ydau, grawn yd,llafur;
corn, oddf : vt, sychu, halltu, caledu â
halen [werthwr yd
Cornchandler, korn'tshand.lur n, ad-
Cornel-tree, kor'nel.tri n, cwyros, cwyr-
wialen
Cornelian, kor.ni'K.an. — Carnehan
Corneous, kor'm.us a, comaidd, caled
Corner, kor'nur n, congl, ongl, cornel;
lloches, llechfa, dirgeììa, cilfach. Cor-
ner-stone, conglfaen. Corner of the
eye, cil y llygad
Cornet, kor'net n, llumarnvr marchoglu ;
udgomwr; math o udgorn
Cometcy, ko'rnet.si n, swydd llumanwr
Cornice, kor'nis n, addurndalaith
Cornicle, kor'ni.kl », cornyn, cornig,
corn bach [corniog
Cornigerous, kor.nij'nr.us a, cyrnig,
67
COS path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Cornish, kor'nish a, Cerniwaidd. The
Comish language, y Gerniwaeg [der
Cornucopia, kôr.nü.kö'pî.â n, corn 11a wn-
Cornute, kor.nut' vt, cycwalltu, diwrio
Cornuto, kor.nii'to n, cornicyll
Corny, kor'ni a, cornaidd ; grawnaidd
Corollary, kor'ol.ur.i n, casgliad, can-
lyniad, cload, penderfyniad
Coronal, kor'ö.nal n, gwyrlen, coron-
bleth: a, corynol [onol
Coronary, kor'o.nur.i a, coronaidd, car-
Coronation, kor.o.na'shun n, coroniad
Coroner, kor'o.nur n, coronwr. Coron-
er's jury, trengholwyr. Coroner's
inquest, trengholiad
Coronet, kor'o.net n, coronig, talaith
Corporal, kor'po.ral n, dengwriad : a, yn
perthyn i'r corff, corfforol
Corporality, kor.po.ral'i.ti n, corffolaeth
Corporate, kor'po.rat a, corfforedig
Corporation, kur.po.ra'skun n, corffor-
aeth [â chorff ganddo
Corporeal, kor.po'r'i.al a, corffog, corffol,
Corporeahst, kor.po'r'i.al.ist n, corff-
ol wr [deb, corffeg
Corporeity, kôr.pö.rî'î.tî n, defnyddiol-
Corporif'y, kor.por'i.fi vt, corffori
Corps, ko'r ( p corps, ko'rz) n, byddin-
ran, catrawd
Corpse, korps «,corff marw,burgyn, celan
Corpulence, kGr'pii.lens n, corffogrwydd,
tewdra [cnawdog
Corpulent, kor'pii.lent a, corffog, tew,
Corpuscle, kor'pus.kl n, mymryn, corffilyn
Corpuscular, kor.pus'kii.lur «,mymrynol
Corrade, ko.rad' vt. cydrwbio, cydgrafu
Corradiation, ko.rii.di.a'shun n, cyd-
lewyrchiad , cydbelydriad
Correct, ko.rekt' a, cywir, manol, cyw-
rain: vt, cospi, ceryddu; diwygio,
cywiro, gwelläu
Correction, ko.rek'shun n, diwygiad,
cyweiriad; cerydd, cystwy
Corrective, ko.rek'tiva,diwygiadol ; tym-
merol : n, ardymmerydd, cy wehydd
Correctness, ko.rekt'nes n, cywirdeb,
manylrwydd
Corrector, ko.rek'tur n, diwygiwr; cosp-
wr; cystwy wr [Yspaen
Corregidor, ko.rej'î,dôr n. uchynad yn
Correlate, kor'i.lat n, gwrthberthynas
Correlative, ko.rel'a.tiv a, cydberth-
ynasol [gyhoeddiad
Correptiou, ko.rep'shun n, cerydd, ar-
Correspond, kor.i.spond' vi, cyfateb;
gohebu [atebiad; gohebiaeth
Correspondence, kor.î.spoa'dens n, cyf-
Correspondent, kor.i.spon'dent a, cyf-
atebol, addas : n, cyfatebwr, gohebydd
Corridor, kor.i.dor' n, oriel o gwmpas ty,
amrodfa [diwygiadwy
Corrigible, kor'i.ji.bl a, ceryddadwy;
Corrival, ko.ri'val n, cydymgeisiwr
Corrivation, kor.i.va'shun ?i, cydffrydiau,
aber [cryfhaol
Corroborant, ko.rob'o.rant a, cyfnerthol,
Corroborate, ko.rob'o.rat vt, cyfnerthu,
cadarnhau : a, sefydledig, sicr
Corroborative, ko.rob'o.rii.tiv a, cyf-
nerthol, cadarnhaol [cyfy&u
Corrode, ko-rod' v, ysu, difa, amgnoi,
Corrodent, ko.ro'dent a, ysol, difaol
Corrodible, ko.ro'di.bl a, ysadwy
Corrosion, ko.ro'zhun n, amdraul, ysiad
Corrosive, ko.ro'siv a, ysol, cyfysol, di-
faol : n, eli cyfysol [crebachu
Corrugate, kor'ii.gat vt, ciychu, rhyeh/u,
Corrupt, ko.rupt' a, llygredig, halogedig,
pwdr,hadl; anonest: r,halogi, diwyno,
pydru; gwobri [oldeb, hylygredd
Corruptibility, ko.rup.tî.bil'î.tî n", llygr-
Corruptible, ko.rup tî.bl a, llygradwy,
pydradwy [crawn, gôr
Corruption, ko.rup'shun n, llygredigaeth ;
Corruptive, ko.rup'tiv a, llygrol, hylwgr
Corruptness, ko.rupt'nes n, llygredd,
halogrwydd ; anonestrwydd.
Corsair, kor.se'r' n, morleidr
Corse, kors n, celan, ysgerbwd, ab\vy
Corselet, kors'let n, dwyfroneg
Corset, kor'set », bron-gengl
Cortes, kor'tez np, seneddwyr Yspaen
Cortex, kor'teks n, rhisgl, rhisg
Cortical, kor'ti.kal, Corticose, kor'ti.-
kos a, rhiaglog, rhisglyd [fel rhisg
Corticated, kor ti.ka.ted a, rhisglaidd,
Coi-uscant, ko.rus'kant a, dysgleiriol
Coruscate, ko.rus'kat vi, llewyrchu
Corvette, kGr.vet' n, Hong rhyfel
Corvine, kor'vin a, branaidd
Corvizor, kor'vi'.zur n. crydd
Cosey, ko'zi a, chwedíeugar
Cosier, ko'zhi.ur n, bongleryn : o, tnvsgl
Cosmetic, koz.met'ik a, tecaol, addurnol :
n, meddyginiaeth a bair degwch pryd,
tegolch, tlwsolch
Cosmical, koz'mi.kal a, perthynol i'r
byd ; yn codi neu fachlud gyda'r haul
Cosmogony, koz.mog'o.ni n, cread, neu
haniad y byd [ddarluniwr
Cosmographer, koz.mog'ra.tur n, byd-
Cosmography, koz.mog'ra.fi n, byd-
ddanuniad [bydyssawd
Cosmolatry, koz.mol'a.tn n, addoliad y
68
ôre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. COU
Cosmopolitan, lcos.mö.pol'î.tan, Cosmo-
polite, kos.mop'bMit n, dinasydd y byd
Cossack, kos'ak n, milwr yn Rhwssia
Cosset, kos'et n, oen llawfaeth
Cossick, kos'ik a, alsoddol
Cost, kost (pt & pp cost) n, traul, cost,
pris; ais, eisen: vt, costio, bod yn
werth. It cost me a shilling, mae yn
sefyll i mi swllt
Costal, kos'tal a, eisawl, eisenawl [masw
Costard, kos'turd n, pen; math o afal
Costive, kos'tiv a, bolrwym. rhwym
Costiveness, kos'tiv.nes n, bolnvymiad
Costless, kost'les a, digost, rhad
Costliness, kost'li.nes n, gwerthfawr-
ogrwydd
Costly, kost'H a, gwerthfawr ; costfawr
Costume, kos.tiim' n, dullwisgiad [twlc
Cot, kot n, bwth, Uuest, caban, bwthyn,
Cote, kot vt, gadael ar ol : n, corlan, Hoc
Cotemporary, ko.tem'po.rur.i n, cyf-
oedydd, cvfoesvdd : a, cyfoesol
Coterie, ko.tur'i n, llon-gymmanfa,
cymdeithas [ion merched
Cotquean, kot'kwin n, ymyrwr â mater-
Cottage, kot'aj n, bwth, cabandy, twlc
Cottager, kot'a.jiir, Cotter, kot'ur, Cot-
tier, kot'yur n, bwthynwr
Cotton, kot'n n, cotwm, ceden
Cottony, kot'n.i a. cotymaidd
Couch, kfuvtsk n, glwtìifainc, trwl, gwâl,
gorweddfainc : v, gorwedd , cynnwys ;
tynu pelenau oddi ar lygaid ; annelu.
To couch a spear, rhoi gwaewffon ar
annel [onveiddiol
Couchant, kuw'tshant a, yswatiol, tor-
Couchee, kw'shi n, jonwehad nosawl
Cough, kof ?i, peswch: v, pesychu.
Hooping-cough, Chin-cough, y pas
Could, kwd pt.— Can
Coulter, kol'tur n, cwlltyr
Council, kuwn'sil n, cynghor, eynghorfa
Councillor, kuwn'sil.ur n, aelod cynghor
Counsel, kuwn'sel n, cynghor ; dadleuwr,
ejnghorvn- :vt, cjmghori; hyiforddi
Counsellor, kûŵn'sel.ûr n, cynghorwr,
cynghawsydd, dadleuwr
Count, kuwnt n, iarll; cyfrif: v, rhifo,
cyfrifo. Counting-house, cyfrif dy
• Countenance, kuvvn'tlnans n, gwyneb,
gwedd, gwynebpryd; nawdd, cefnog-
iad: vt, noddi, cefnogi. Keep your
countenance, na wridwch
Counter, kuwn'tur n, ffug arian ; bwrdd
cyfrif; uwchlais, uchalaw: a, croes,
gwrth, gwrthAvyneb : ad, yn groes, yn
«rbyn, yn y gwrth: px, gwrth-
Counteract, kuwn.tur.akt' vt, gwrth-
sefyll, gwrthweithredu [gwrthbwyso
Counterbalance, kuwn.tur/bal'ans vt,
Counterbalance, kû-\vn'tûr.bal.ans n,
gwrthbwys, cydbwys [rwym
Counterbond, kuwn'tur.bond n, gwrth-
Countercharge, kûŵn'tûr.tshârj n,
gwrthgyhuddiad [attaliad; cerydd
Countercheck, kuwu'tur.tshek n, gwrth-
Counterfeit, kihvn'tur.fit a, gau, ffugiol,
ffuantus: vt, ffugio; dynwared: n,
ffugbeth, rhith, twyll. Counterfeit
money, arian drwg
Countermand, kuwn.tur.mand' vt,
gwrthorch)Tnmyn [gwrthgyrchu
Countermarch, kûŴTi.tûr.mârtsh' vi,
Countermarch, kuwn'tur .martsh n,
gwrthgyrch
Countermine, kuvvn'tur.min n, gwrth-
glawdd : vt, dadymchwelyd
Counterpane, kûŵn'tûr.pän n, teisban
Counterpart, kûŵn'tûr.pârt n, gwi-thran
Court erplea, hûŵn'tûr.plî n, gwrthddadl
Counterplot, kuwn'tur. plot n, gwrthfrad
Counterpoint, kûŵ-n'tûr.p6înt n, cy-
nghanedd [bwyso: n, gwrthbwys
Counterpoise, kûŵn'tûr.pGîz vt, gwrth-
Counterscarp, kuwn'tur. skarp n, gwrth-
glawdd [wyddo
Countersign, kuwn'tur.s'm vt, Uawar-
Countertide, kûŵn't€ii\t'íd n, gwrthlif
Countervail, kûŵn.tûr.väl' ví,cyfartalu;
cyfiawnu; cyferbynu
Countervail, kûŵn'tûr.väl», cydbwysedd
Countess, kuwn'tes n, iarlles
Countless, kuwntles a, aneiiif, dirtf
Countrified, kun'tri.f 'id a, gwladaidd
Country, kun'tri n, gwlad; bro, goror,
ardal ; tir : a, gwladaidd, gwledig
Countrjonan, kun'tri.man n, gwladwr,
dyn o'r wlad ; cydwladwr
County, kuwn'ti n, sir, swydd, rhandir j
iarllaeth: a, shyddol, perthynol i
swydd [llamsach
Coupee, kw.pe' n, ysgogiad taplasol;
Couple, kup'l n, par, dau, cwpl; magi:
vt, cyssylltu, cymharu, cydieuo, priodi
Couplet, kup'let n, pennill dwy fraich
Courage, km-'aj n, dewrder, glewder,
calondid, gwi-oldeb [dewr, calonog
Courageous, ku.ra'jus a, gwrol, glew,
Courageousness, ku.ra'jus.nes n, gwrol-
deb, gwrhydri, dewredd, glewder
Courant, kw.rant' n, math o daplas
Courb, kw'rb vt, ymblygu, crymu, camu :
a, cam [wr, cenad
Courier, kwr'Lur n, brysgenad, rhedeg-
69
CRA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Course, ko'rs n, ystod, gyrfa ; rhedegfa ;
cylch, chwyl; helynt, hynt; llwybr;
haen, rhes: v, hela; rhedeg; erlyn,
ymlid. Courses, misglwyf
Courser, ko'r'sur n, rhedegfarch
Court, ko'rt n, llys, brawdlys, neuadd;
barnwr neu ynadon mewn llys ; bre-
nindy ; teulu breninol ; cwrt ; cyntedd :
vt, caru; addolwyn, erfyn. Bank-
ruptcy Court, Torgedlys. Court
of Arches, Llys yr Archau. Court
of Common Pleas, Deflys. Court of Ex-
chequer, Cyllidlys. Court of Queen's
Bench, Llys Maine y Frenines. Small-
debts Court, County Court, Manddy-
ledlys. Court-leet, Llys Pentrefol.
Court Martial, Cwrt Milwraidd.
Court-hand, llawysgrifen a arferir i
gofrestru
Courteous, ko'r'tshus a, moesog, caru-
aidd, mwyn [deb, mwynder
Courteousness, ko'r'tshus.nes n, tirion-
Courtesan, kur.ti.zan' n, putain [edd
Courtesy, kur'tlsi n, tirionfoes, hynaws-
Courtesy, kurt'si n, glinostyngiad
Courtier, ko'r'ti.ur n, gwr llys, llyswr;
carwr [hyfoesedd
Courtliness, ko'rt'li.nes n, moeswychedd,
Courtly, ko'rtli, Courthke, ko'rt'l'ik a,
moeswych; dillyn; gwenieithus
Courtship, ko'rt'ship n, carwriaeth
Cousin, kuz'n n, car; cefhdef (f cyf-
nither). Second cousin, cyfyrder
Cove, kov n, cil, cilfach, ebach, lloches ;
llanc, llencyn
Covenant, kuv'i.nant n, cyfammod, cy-
nghrair: v, cyfammodi, cytuno
Covenanter, kuv'Lnan.tur n, cyfammod-
wr, ammodwr, rhagammodwr
Cover, kuv'ur n, clawr, caead, croeg,
gorchudd, to : vt, gorchuddio, c)rsgodi,
toi [caead
Covercle, kuv'ur.kl n, gorchudd, nulier,
Coverlet, kuv'ur.let, Coverlid, kuv'ur.lid
», huling, teisban, torsed, brecan
Covert, kuv'urt n, gwasgawd, cuddlwyn,
eudded, cuddfa: a, cudd, dirgel
Covertness, kuv'urt.nes n, dirgelrwydd
Coverture, kuv'ur.tshii'r n, cyfl^T gwraig
dan nawdd ei gwr ; cysgod
Covet, kuv'et vt, chwennychu, deisyfu
Covetous, kuv'i.tus a, trachwantus, cy-
byddlyd [ariangarweh
Covetousness, kuv'i.tus.nes ?i,trachwant,
Covey, kuv'i n, haid, nythlwyth o adar
Covin, kuv'in n, cyd-dwyll, cydfrad
Covinous, kuv'i.nus a, twyllodrua
Cow, kûẁ n, buwch, buch ; bon : vt, di-
galoni, pruddhau. A cow near calving,
buwch ddowydd. A young cow, an-
neirfuweh. Cow-wheat, y gliniogai.
Cow-grass, buchlaswellt. Cow-herd,
bugail, heusor, grëwr. Cow-house,
bendy. Cow-blake, gleiad. Lady-
cow, y fuwch gota
Coward, kuw'urd n, anwr,llyfrgi, cachgi,
annewryn [annewredd
Cowardice, kuw'ur.dis n, llyfrdra, ofn,
Cowardize, kûŵ'ûr.di*z vt, llyfrhau, di-
galoni [aidd, llwfr
Cowardly, kûŵ'ûrd.lîa, digalon, cachg'i-
Cowbane, kuvv'ban n, cegid y dwfr
Cower, kuw'ur vi, cwrian, cwrcydu
Cowish, kuw'ish a, ofnus, llwfr, digalon
Cowl, kûŵl n, cwcwll, cwfl. Cowl-staff,
pawl, berllysg [yn, pefryn
Coxcomb, koks'kom n, coegyn, ysgoeg-
Coxcomical, koks.kom'i.kal a, coegyn-
aidd, cymhen [aidd
Coy, kôî a, mursenaidd, osgoilyd, gwyl-
Coyness, koi'nes n, mursendod, gwyledd
Cozen, kuz'n vt, twyllo, hudo, siomi
Cozenage, kuz'n. äj n, twyll, dichell
Crab, krab n, crane, morgranc ; afal sur,
cogwrn. Crab-tree, afallen sur
Crabbed, krab'ed a, sarig, anfoddog
Crabbedness, krab'ed.nes n, surni; sar-
igrwydd, anfoddlondeb; astrusi
Crack, krak n, breg, agen, hollt; trwst;
bost: v, hollti; crodidr}rstio ; broho.
Crack-brained, penchwiban, penwan
Cracker, krak'ur n, fflamyg ; gwagfost-
iwr [lwgach
Crackle, krak'l vt, clindarddach, ysgwr-
Cracknel, krak'nel n, teisen galed
Cradle, kra'dl n, cryd; cawell, alch: v,
siglo cryd, crydsiglo
Craft, kraft n, celf, crefft; ystryw, cyf-
rwysder ; celfi pysgota ; Hong fechan
Craftiness, kraf'ti.nes n, cyfrwysedd '
Craftsman, krafts'man n, celfyddwr,
crefftwr
Crafty, kraft'ti a, cyfrwys, dichellgar
Crag, krag n, craig, clegyr, clogwyn
Cragginess, krag'i.nes n, garwder
Craggy, krag'i a, ysgythrog, serth,garw
Cram, kram v, gorlenwi, bol-lwytho
Crambo, kram'bö«, rhosb, rhosbchwareu
Cramp, kramp n, yr wrwst, cwlwm
gwythi; creifyn: v, caethiwo: creff-
ynu; dirwasgu: a, anhawdd, caled,
rhwystrus. Cramp-iron, craff, creifyn,
gafaelfach [wern, crygrys
Cranberries, kran'ber.iz np, ceirios y
70
ore; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. CHI
Crane, kran n, garan, crëyr, crychydd,
cregyr; dyrwynlath, dyrwynydd
Cranebill, kriin'bil n, mynawyd y bugail.
Stinking-cranebill, llysiau'r llwynog
Cranium, kra'm.um n, penglog, iad
Crank, krangk n, offeryn bachog ; dyr-
wynlath : a, heinif, bywiog, iachus, cryf
Crankle, krang'kl v, dolenu fel afon : n,
crychiad; doleniad
Crankness, krangk'nes n, bywiogrwydd
Cranny, kran'i n, agen, hollt, agenig
Crape, krap n, galarwe
Crapulence, krap'u.lens n, afiechyd trwy
anghymmedroldeb [meddw-glaf
Crapulous, krap'ii.lus a, glwth, meddw,
Crash, krash n, grem, grill, rhinc, tor-
drwst : v, chwilfriwio, gremio
Crasis, kra'sis », ardymmer, cymmysgedd
Crassitude, kras'i.tud n, tewedd, praff-
der, trymder [oediad
destination, kras.ti.na'shun re,gohiriad,
Cratch, kratsh n, preseb; rhesel; cafh
ebran
Crate, krat n, cawell i gario priddlestri
Crater, kra'tur n, saf'n mynydd tanllyd ;
twll; adwy
Craunch, krantsh vt, rhygnu dannedd
Cravat, kra.vat' n, math o wddf-liain
Crave, krav vt, crefu, deisyf, chwennych
Craven, kra'vn n, ceUiogyn digalon;
llyfrwas, annewryn
j Craw, kro n, crombil, cromil, cropa
! Crawfish, kro'fish, Crayfish, kra fish n,
ceimwch coch, ceimwch Mair [gripian
| Crawl, krol vi, ymlusgo, cropian, ym-
! Crayon, kra'un n, pwyntel sialc
Craze, kraz vt, syfrdanu, gwallgofi
j Craziness, kra'zi.nes n, methiant; am-
mhwyll, gwallgofrwydd, penwendid
| Crazy, kra'zi a, methedig, ysig ; penwan
1 Creak, kink vi, grillian, gwichian, crecian
j Cream, krim n, hufen : vi, hufenu
I Creamy, kri'mi a, hufenog, hufenllyd
! Crease, kris n, ol plygiad, crychiad : vt,
crychiadu, peri crychiad
Í Create, kri.at vt, creu, peru ; urddo
Creation, kri.a' shun n, cread, creadigaeth
! Creative, kri.a'tiv a, creadawl, creawl
Creator, kri.a'tur n, crëwr, creawdwr,
creawdydd, crëydd
Creature, kri'tshur n, creadur; dynyn
Crebritude, kreb'ri.tiid n, mynychdra
Crebrous, kri'brus a, m)mych
Credence, kri'dens n, cred, coel, flydd
Credent, kri'dent a, credus, crediniol
Credentials, kri.den'shalz n, credlythyr-
au, llythyrau canmohaeth
Credibility, kred.î.bil'î.tî, Credibleness,
kred'i.bl.nes n, crededd, coeledd, coel-
edigaeth, tebygoliaeth [hygoel
Credible, kred'i.bl a, credadwy, coeladwy,
Credit, kred'it n, coel, cred ; cymmeriad,
cyfrifiad, bri, parch, enw, ymddiried :
vt, credu, coelio, ymddhied i [asol
Creditable, kred'i.ta.bl a, cyfrifol, urdd-
Creditableness, kred'i.ta.bl.nes n, cym-
meriad, bri [iwr, achretor
Creditor, kred'i.tur n, gofynwr, coel-
Credulity, krî.dü'lî.tî n, hygoeledd
Credulous, kred'ii.lus a, coelgar, hygred,
hawdd ganddo goelio [gkrwch
Credulousness, kred'ii.lus.nes n, coel-
Creed, krid n, pynciau fl'ydd, credo
Creek, krik n, cilfach, crigyll, ebach : vi,
gwichian, grilho
C reeky, kri'ki a, cilfachog, bachog
Creep, krip (crept) vi, ymlusgo, cropian,
ymgreinio [neuad
Cremation, kri.ma'shun n, llosgiad, cyn-
Cremor, kri'mor n, sylwedd hufenog
Crenated, kri'na.ted a, bylchog, garw
Crepitation, krep.i.ta'shun n, clindardd-
Crept, krept pt & pp. — Creep [ach
Crepuscule, kri.pus'kiil n, cyfnos, cyf-
ddydd, cyflychwyr [dywyll
Crepusculous, kri.pus'kii.lus a, llwyd-
Crescent, kres'ent n, cyfnlloer, banner
lleuad ; hanner cylch, cilgant
Crescent, kres'ent, Crescive, kres'iv a,
cynnyddol, tyfol
Cress, kres n, berw, berwr, berwy.
Water-cress, berw'r dwfr
Cresset, kres'et n, tân-fwdwl, trybedd
Crest, krest n, crib, cribyn, copa ; mwng ;
helm gribog, arfau bonedd. Crest-
fallen, digalon, isel
Crested, kres'ted a, cribog, cobynog
Crestless, kest'les a, diarfog, digrib;
pen-isel [farm, marmog
Cretaceous, kri.ta'shus a, sialcaidd, o
Crevice, krev'is n, agen, hollt, rhigol
Crew, krw n, cydforwyr, llongwyr, gwŷr
Hong ; haid o ddyhirwyr : pt — Crow
Crewel, krw'el n, edau fain o wlan
Crib, krib n, preseb; rhesel; bwthyn:
vt, darn-guddio, celcio; caethiwo
Cribbage, krib'aj n, math o chwareu
Cribble, krib'l n, gogr, gwagr tro
Cribration, kri.bra'shun n, gogryniad
Crick, krik n, grill, sythdod y gwddf
Cricket, krik'et n, criciad, criciedyn,
grilliedydd ; chwareu pel a chlwpa
Cricoid, kri'koid a, cylchaidd, modrwy-
Crier, kri'ur n, cri'wr, cyhoeddwr [aidd
71
CRU path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵrrtoo, tẁk=took ;
Crime, kr'im n, bai, trosedd, camwedd,
pechod, euogrwydd [niwed
Crimeless, kri'm'les a, dieuog, ditai, di-
Criminal, krim'i.nal n, troseddwr, drwg-
weithredwr : a, camweddus, beins
Criminality, krim.î.nal'î.tî n, camwedd,
euogrwydd [yn erbyn
Criminate, krim'i.nat vt, cyhuddo, rhoi
Crimination, krim.i.na'shun n, cyhudd-
iad, achwyniad [og
Criminatory, lmm'î.nä.tur.î a, cyhudd-
Crimp, krimp a, crych ; crimpiol, brau,
Crispin : v, crychu
Crimple, krim'pl v, crychu, crimpio
Crimson, krim zn n, coch dwfn, porphor
Crinated, kr'i'na.ted a, gwalltiedig,
gwalltlaes, â gwallt neu flew hir
Crmcum, kring'kum n, ehwimp, creflyn
Cringe, krinj vi, cynffoni, iseldruthio :
n, truthblygiad, gwaseiddfoes
Crinigerous, kri.nij ur.us, Crinose, kri"-
nös a, gwalltog, blewog, garw
Crinkle, kring'kl n, crych, plyg: v,
crychu, rhychu, tolcio
Crinohne, krin'o.lm n, defnydd a wneir
o flew ceffyl, blew-we; peisgylch neu
gylchbais *(o'r cyfryw) [der
Crinosity, kri'.nos'i.ti n, gwalltedd, garw-
Cripple, krip'l n, un cloff, efrydd, dyn
baglog: vt, efryddu, cloffi
Crisis, kri'sis (p crises, kri'siz) n, uch-
der clefyd; cyfrwng o berygl neu
fawr ddysgwyliad, dwys gwfrwng
Crisp, krisp o, Crispin, sychgras: v,
crispinio, sychgrasu ; crychu
Crispation, kris.pa'shun n, dwysgrasiad
Crispness, krisp nes », svchgrasder
Criterion, kri'.ti'r'i.un (p criteria, kr'i-
tîr'î.â) n, prawf, maen prawf
Critic, krit'ik n, beirniad, llenfeirniad,
arholwr [enbyd
Critical, krit'i.kal a, beirniadol, manwl;
Criticalness, krit'i.kal.nes n, manyldeb,
enbydrwydd
Criticism, krit'i.sizm n, beirniadaeth
arholiad [manwl farnu ; beio
Criticize, krit'i.s'iz v, beimiadu; arholi,
Critique, kri.tik' », manwlsylwad
beirniadaeth
Croak, kriik vi, crygleisio, grymial : n,
cryglais llyffant neu frân
Croceous, kru'skus a, saffyraidd, melyn
Crochet, kro'she n, cromfach
Crocitation, kros.i.ta'shun n, crygleisiad
bran \yi, pardduo
Crock, krok n, y parddu ar gefn crochan
Crockery, krok'ur.i n, llestri pridd
Crocodile, krok'o.dil n, afanc, addanc
Crocus, kro'kus n, saffyr, saffrwm
Croft, kroft n, cae byehan, erw, cadlas
Croisado, kroi.sad' n, rhyfel y groes
Croise, krois n, rhyfelwr y groes, pererin
Crone, kron n, hen ddafad, hen wrach
Crony, kro'ni n, cyfaill, c}rfeilles
Crook, krwk n, crwbach, crwbachiFon,
ffon gnwpa. baglan; bugeilffon: v,
cnvbachu, crymu ; gwyrdroi. Crook-
backed, cefngrwm, gwai'gam
Crooked, krwk'ed a, crwca ; gwyrdraws ;
bachog [gwyrni, crymedd
Crookedness, krwk'ed.nes n, camedd,
Croop, krwp n, clefyd yn y gwddf,
erygwst
Crop, krop n, cnwd, adgen, ffrwyth,
cynnyrch; cropa, cromil: vt, tocio,
blaendori; difrigo, ysgythru; blaen-
bori; cneifio; medi: a, cwta, cwtog.
Crop-sick, claf trwy loddest
Crosier, krb'zhur n, ffon' esgob, bugeil-
ffon [baban
Croslet, kros'let n, croesig; talaith
Cross, kros n, croes, crog, crwys ; adfyd,
bhnder, rhwystr : a, croes, traws ; an-
ynad : v, croesi ; gwrthwynebu. Cross-
bow, albrys, bwa croes. Cross-ex-
amine, gwrth holi, croesholi. Cross-
grained, trabluddus, anynad [adrwydd
Crossness, kros'nes n, croesineb, anyn-
Crosswise, kros'wiz ad, croeswedd, ar
wedd groes, ar draws [ffwrch pren
Crotch, krotsh n, bach; fforch neu
Crotchet, krotsh'et », corfanig, penddu ;
coegdyb [gwenieithio
Crouch, kruwtsh vi, iselgrymu, ymblygu,
Croup, krwp n, pedrain, tfolen, cloren
Croupade, krw.pad' n, ucbel-lam ; naid
dros y pen
Crow, krö n, brân; trosol haiarn: vi
{crew, crown), canu fel ceiliog ; ym-
ffi-ostio. A flock of crows, naid o
train, branes. Crow's foot, crafanc y
frfm. Carrion-crow, breuan, cigfran.
Young crows, branos
Crowd, kruwd n, torf, tyrfa, tyndorf,
lluaws : v, ymdyru ; ymwasgu
Crowder, kruw'dur n, crythor, crythwr
Crown, kruvVn n, coron, coronrwy; tal-
aith; coronbleth; coryn, copa; coron,
pum swllt, 5*. : vt, coroni ; addurno
Crown, kron pp. — Crow
Crucial, krw'shal a, croes, traws, croes-
awl [ydio, poeni
Cruciate, krŵ'shî.ät vt, arteithio, poen-
Crucible, krw'si.bl n, tawddlestr
72
öre ; late, l'íne, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. CUL
Crucifix, krvv'si.fiks n, llun Crist ar y
groes ; crog, crogwedd [hoeliad
Crucifixion, krvv.si.fik'shun n, croes-
Grucify, krw'si.fi vt, croeshoelio [addfed
Crude, ki"ŵd a, llymrig, ammrwd : an-
Crudeness, krwd'nes, Crudity, krŵ'dî.tî
n, llymrigrwydd ; anaddfedrwydd
Cruel, krw'el a, creulawn, ffyrnig, ciaidd,
didosturi, dideimlad [eindra
Cruelty, krw'el.ti n, ereulondeb, mil-
Cruentous, kru'en.tus. Cruentale, krw'-
en.tät a, creuled, gwaedlyd
Cruet, krw'et n, costrelig
Cruise, krwz n, gwylfordwyaeth ; cwpan,
costrelan: vt, gwylfordwyo, gwib-
fordwyo, gwibhwylio
Cruiser, krw'zur n, gwiblong
Crumb, krum n, mwydionyn; difyn,
biiwsionyn; bywyn [malu
Crumble, krum'bl v, briwsioni, briwioni,
Crummy, krum'i a, mwydionog, by wynog
Crump, krump a, cam, crwm, crwca
Crumpet, krum'pet n, teisen fwyth
Crumple, krum'pl v, crychu ; annhreihu :
n, crych, crycniad [lleisio fel crëyr
Crunk, krungk, Crunkle, krung'kl vi,
Cruor, krw'ur n, gôr, gwyar [pystylwyn
Crupper, krup'ur n, pedram, bontin,
Crural, krw'r'al a, coesaidd, esgeuiol
Crusade, krw.sad' », rhyfel y groes ;
darn arian â chroes arno
Cruse, krwz n, cwpan, costrelan
Cruset, krw'zet ?i, tawddlestr gof aur
Crush, krush n, gwasgiad, llethiad;
dinystr: v, ysigo, malmio, dyfetha
Crust, krust n, crawen ; crafen, cresten,
cramen : v, crawen ; crestenu
Crastacfcous, krus.tii'shus a, crawen-
aidd ; cragenaidd, cragenog
Crustiness, krus'ti.nes n, crawenog-
rwydd; swri, sarigrwydd [sarig
Crusty, krus'ti a, crawenog; afrywiog,
Crutch, krutsh «, bagl, ffonfagl
Crj-, kr'i n, bloedd, gwaedd, lief, dolef,
cri : v, wylo, llefain, gwaeddi, cyhoeddi.
To cry aloud, goralw, llefain yn groch
Crier, kri'ur n, criwr, cyhoeddwr
Crypt, kript n, cafell, cell dywell
Cn'ptography, krip.tog'ra.fi n, celys-
grifen [iaith
Cryptology, krip.tol'o.ji n, cehaith, nod-
Crystal, kris'tal n, crisial, crisiant,
gloew-wydr [tryloew
Crystalline, kris'tal.in a, crisialaidd,
Crystallization, kris.tal.i.za'shun n, cris-
ialiad [iannu
Crystallize, kris.tal'i'z v, crisialu, cris-
Cub, kub n, ceneu, cenaw; colwyn
Cubation, kii.ba'shun n, gorweddiad,
gorphwysiad [gorweddol
Cubatory, küT)â.tur.î a, lledorweddol ,
Cube, kub n, cub, cyfan-gorff chwe
chyfochrol. Cube-root, tiysawdd ; try-
soddiaeth
Cubic, ku'bik, Cubical, kii'bi.kal a,
chwechochrog, trifesur
Cubit, kii'bit 11, cufydd, cyfelin (18
modfedd) [drochi
Cuckingstool, kuk'ing.stwl n, ystol
Cuckold, kuk'uld n, cyrnicyll, gwanwr :
vt, diwirio, godinebu
Cuckoldom, kuk'ul.dum n, godinebiad;
godineb [dirmygadwy
Cuckoldy, kuk'ul.di a, salw, gorwael,
Cuckoo, kwkw n, cog, cethlydd, cwcw;
hurtyn. Cuckoo-pint, pidyn y gog.
Cuckoo-spittle, poer y gog [len
Cucquean,kẁk'wîn n, chwidwen, mwyg-
Cucullate, ku.kul'at a, cwflaidd
Cucumber, kii'cum.bur n, y chwerw-
ddwfr, chwerwddyfrlys ; cucumer
Cucurbit, ku'kur.bit n, math 0 lestr
iferyllaidd
Cud, kud n, cil boch; bwyd cilfoch.
To chew the cud, cnoi'r cil ; myfyrio,
hoflgofio
Cuddle, kud'l v, llechu, yswatio ; cofl-
eidio [Hong
Cuddy, kud'i n, lie mangelloedd mewn
Cudgel, kuj'el n, ffon, cwlbren, llach-
bren, pastwn : vt, fibnodio, pastynu
Cudweed, kud'wid n, Uysiau'r gynddar-
edd ; yr adafeddog, llwyd y ffordd
Cue, kii n, awgi-}on; diwedd, cynffbn;
tymmer; gwthbren, ffon belre
Cuff, kuf n, torch llawes ; dymod, cern-
od : v, torchi ; dyrnodio, cernodio
Cuirass, kwi'ras n, dwyfroneg, llurig
Ciúrassier, kwi.ra.sfr' n, milwr llurigog
Cuisse, kwis n, morddwyd-arfogaeth
Culinary, Hi'lî.nur.î a, ceginaidd
Cull, kul vt, cwlio, dewis, pigo
Cullender, kul'en.dur n, hidl
Culhon, kul'yun n, dyhiryn, adyn
Cully, kul'i"», dyn a dwyllŵyd gan
fenyw : vt, siomi, twyllo, hudo
Culm', kulm n, math 0 lo man, cwlwm
Culminate, kul'mtnat vi, ucheddu, bod
mewn entry ch [weddus
Culpable, kul'pa.bl a, beius, cylus, cam-
Culprit, kul'prit n, drwgweithredwr
Cultivate, kul'ti.vat vt, diwyllio, a-
maethu, llafurio, gwrteithio ; meithrin,
coleddu
73
CUS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Cultivation, kul.ti.va'shun, Culture,
kul'tshur n, amaethiad, diwylliant,
gwellineb; addysgiad; coleddiad
Culver, kul'vur n, colomen ; ysguthan
Culverin, kul'vur.in n, cyflegr mawr
Culvert, kul'vurt n, crymfa, ceuftbs
Cumber, kum'bur vt, rhwystro, beicbio,
gorlwytho [iad; trafferthiad
Cumberance, kum'bur.ans n, afrwydd-
Cumbersome, kum'bur.sum, Cumbrous,
kum'brus a, lhvythfawr, rbwystrol;
lied chwith ; gorthrwm
Cumin, kum'in n, llysiau yr ehedydd
Cumulate, kii'mu.lat vt, crugio, pentyru,
carneddu [pentyriad
Cumulation, kii.mu.la'shun n, casgliad.
Cunctation, kungk.tii'shun n, oediad,
gohiriad
Cuneal, kii'ni.al, Cuneated, ku'ni.a.ted,
Cuneiform, kii.ni'i.form a, fel colpes,
cynaidd, cyniol
Cunning, kun'ing a, cyfnvys, call, di-
chellgar, iselgraff; cywrain, medrus:
cyfrwysder, dichell ; medr
Cup, kup n, cwpan ; cib, cibyn : vt, cib-
waedu. In bis cups, Cup-shot, meddw.
Cup-bearer, heilyn, trulliad
Cupboard, kub'o'rd n, llogawd, clogell,
cwpan-gell, nester
Cupel, kii'pel n, coeth-lestr. Cupel
dust, Uwch i lanhau adwynau
Cupid, kii'pid n, duw cariad [^trachwant
Cupidity, kii.pid'i.ti n, ananchwant,
Cupola, kii'po.la n, cromen [aidd
Cupreous, kii'pri.us a, efyddaidd, copr-
Cur, kur n, corgi, costog [adwy
Curable, kii'r'a.bl a, meddygadwy, gM ell-
Curableness, kii'r'a.bl.nes n, iachaol-
Curacy, kii'r'a.si n, perigloriaeth [rwydd
Curate, kii'r'at n, periglor, curad
Curative, kii'r'a.tiv a, ìachaol, meddygol
Curator, kii.ra'tur n, cyfeiriwr ; arolygydd
Curb, kurb vt, ifrwyno, attal, cadw i
mewn: n, genfa, attaliad; rhwystr
Curd, kfu-d n, caul, ceulfran
Curdle, kur'dl v, ceulo, ceuledu, cawsio
Curdy, kur'di a, cawsog, ceuledawg
Cure, kii'r n, iaehâd, gwellâd; periglor-
iaeth: v, iachäu, meddyginiaethu ;
halltu [iachaol
Cureless, kii' r'les a, anfeddygiaethol, an-
Curfew, kur'fii n, dyhuddgloch; tan-
orchudd
Curiosity,kü'r.î.os'î.tî«,manylwch ; cyvv-
reinbeth. Curiosities, cywreinion
Curious, kii'r'i.us a, manol, cywrain,
chwilfrydig; celfydd; tlws
Curl, kurl n, crychgydyn; doleniad
gwallt : v, crychu, modrwyo, dolenu
Curlew, kur'lii n, j gylfinhir, chwiban-
ogl y mynydd [bawddyn, cybydd
Curmudgeon, kur.muj'un n, cerlyn,
Currant, kur'ant n, rhyf, grawn Corinth.
Currant-tree, rhyfwydden
Cun-ency, kur'en.si n, hydreigledd,
rhwydd-rhediad, cylchrediad; arian
neu werth derbyniol
Current, kur'ent n, ffrwd, cerhynt,
boewal: a, derbyniol, cymmeradwy,
presennol. A current of air, awel
Curricle, kur'i.kl n, cerbydan dwj' olwyn
Currier, kur'i.ur n, lledn\rr; ysgrafellwr
Currish, kur'ish a, corgi'aidd, sarig
Curry, kur'i vt, trin Iledr; ysgrafellu;
cribo ; gweoieithio : n, cyfFaith o'r enw.
CuiTy-comb, ysgrafell, crafell
Curse, kurs n, melltith, rheg; blinder:
v (curst), melltithio, rhegu ; gofidio
Cursitor, kur'si.tur n, swycklwr yn llys
cydwybod [ar ffrwst, buan
Cursory, kilr'sur.i a, esgeulus, byrbwyll,
Cursoriness, kur'sur.i.nes n, brys, cyf-
lymedd, diofalwch
Curst, kurstpt & pp. — Curse
Curt, kurt a, byr, cwta [ogi
Curtail, kur.tal' vt, byrhau, gofyru, cwt-
Curtain, kur'tiin n, lien, croglen, caead-
len. Curtain-lecture, gwely-wers gan
wraig
Curtilage, kur'ti.laj n, cadlas, buarth
Curvated, kur'va.ted a,cam, crwca, crwm
CmTation, kur.va'shun n, crymiad,
doleniad, camiad [ystum
Curvature, kur'va.tshii'r n, camedd, dol-
Curve, kurv v, camu, gwyro : n, cemi,
crymder, crymedd, camedd, camder
Curvet, kur 'vet n, naid, crychnaid, car-
lam : vt, carlamu, neidio
Curvilinear, kur.vi.lin'yur a, crymlin-
ellaidd [crymiad
Cumty, kûr'vî,tî n, camedd, gwyrni,
Cushion, kwsh'un n, gobenydd, clustog
Cusp, kusp n, cyrn y lloer ; blaen, pig
Cuspidate, kus'pi.dat vt, blaenllvmu,
pigfeinio, blaenfemio [fwyd
Custard, kus'turd n, ceulfwyd, melus-
Custodial, kus.to'di.al a, cadwrol, ceid-
wadol [carchar
Custody, kus'to.di n, cadwraeth; dalfa,
Custom, kus'tum n, defod, arfer, moes;
masnach, cysmeriaeth; toll, arian
porth, cyllyd, treth. Custom-house,
tolldy, tollfa [arferedig
Customable, kus'tum.a.bl a, tolladwy;
74
öre; liite, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. DAM
Customary, kus'tum.ur.i a, defodol, ar-
ferol, cyffredin [meriad; masnachwr
Customer, kus.tum'ur n, prynwr, cys-
Custumary, kus'tii.mur.i n, llyfr cyf-
reithiau a defodau
Cut, kut (pt & pp cut) vt, tori (ag
offeryn miniog); naddu; archolli;
trychu; gwahanu: n, toriad, archoll,
hriw; argrafflun, lhm; dyfrglawdd.
To cut in pieces, dryllio, tori yn ddarn-
au. To cut capers, carlamu. To cut
teeth, cael daunedd. Cut-throat,
llofrudd, bradwr, torgeg. Cut-purse,
lleidr
Cutaneous, kii.ta'ni.us a, croenaidd
Cute, kiit a, call, cyfrwys [hysbys
Cuth, kuth n, gwybodaeth, medr: a,
Cuticle, kii'ti.kl n, croen, uchgroen
Cuticular, kii.tik'ii.lur a, croenaidd
Cutlass, kut'las n, bidog, cleddyf byr
Cutler, kut'lur n, cyllellwr
Cutlery, kut'lur.i n, offer awch
Cutlet, kut'let n, darn tenau o gig
Cutter, kut'ur ?i, Hong ysgafn ; torwr
Cuttle-fish, kut'l.fish n, ysdifflog, mor-
gyllell, bron alarch
Cycle, si"kl n, cylch, cylchwy; cylchwyl
Cycloid, si'kloid n, llun cylchol, ffurf
cylchol
Cyclopaedia, si.klö.pî'dî.â n, cylchgwy-
bodaeth, cylch y celfyddydau, llyfr yn
cynnwys pob math o wybodaeth, corff
o wybodaeth, gwyddoniadur
Cygnet, sig'net n, cyw alarch, alarchen
Cylinder, sil'in.dûr n, rhol, trol; crwn-
geuedd [crwn-geuol
Cylindrical, si.lin'dn.kal a, rholaidd
Cymar, sî.mâr' n, ysgwyddwisg
Cymbal, sim'bal n, symbal
Cymbiform, sim'bî.fôrm a, cychaidd
Cynegeticks, s'i.ni.jet'iks np, helyddiaeth
y gelfyddyd o ddysgu cŵn i hela
Cynic, sin'ik n, dilynwr Diogenes
chwyrnwr [sarig
Cynic, sin'ik, Cynical, sin'i.kal a, c'iaidd,
Cynorexy, sin'o.rek.si n, y rhaibglwyf
Cynosure, s'i'nö.shü'r n, seren y gogledd,
yr artli leiaf, seren y morwyr
Cypress, s'i'pres n, cypreswydden, ffyll-
wydden ; arwydd galar. Field cypress,
troed y gath bah [ Gwener, putain
Cyprian, sip'rî.an n, gwasanaethyddes
Cyprus, sY'prus n, ysnoden Fair, brwynen
Cyriologic,si.rî.ö.loj'ika,bras-lythyrenol
Cyst, sist n, coden, crawn-goden
Czar, zar n, ymherawdwr Rhwssia
Czarina, za.ri'na n, ymherodres Rhwssia
D.
Dab, dab n, lleden y llaid, llythi'en;
cnith : celfyddwr ; vt, ysgafn daro
Dabble, dabl v, sicio ; tryboli ; ymyraeth
Dabbler, dablûr n, ymdrybaeddwr ;
gwanymyrwr, bwngler
Dabchick, dab'tshik n, math o adar dwfr
Da capo, dâ ka'po ad, eto, eilwaith
Dace, däs n, brwyniad [hir, a dwy fer
Dactyl, dak'til n, mesur o dair sill, un
Dad, dad, Daddy, dad'î n, tad, tata
Daddock, dad'uk n, pren gwyn, pren
pwdr [cyfrwys, dyrus
Daedal, dî'dal, Daîdalian, dî.dä'lî.an a,
Daffodil, daf'ö.dil n, cenin y gwinwydd
Daft, daft a, gorphwyllog ; meddw
Dag, dag vt, blaen-gneifio ; dwbio, di-
wyno. Dag-locks, blaen-gneifion
Dagger, dag'ûr n, dagr, cleddyf byr;
bidog (f). Double dagger, bér (J)
Dahlia, dä'lî.â n, blodeuyn ysblenydd
Daggle, dag'l v, diblo, budro, diwyno
Daily, dä'lî a, beunyddiol, dyddiol : ad,
beunydd, o ddydd i ddydd [dichlynedd
Daintiness, dän'tî.nes n, moethusder;
Dainty, dän'tî», dantaith, danteithfwyd,
ammeuthyn: a, danteithiol, dichlyn
Dairy, de r'î n, hafod, llaethdy, maerdy.
Dairy-maid, llaethwraig. Dairy-man,
hafodwr, hafotwr
Daisy, dä'zî n, llygad y dydd, sensigl
Daker, da'kur n, deg o rifedi. Daker-
hen, creciar [doldir
Dale, däl n, dyffryn, glyn, ystrad, dôl,
Dalliance, dal'yans n, maldod, maswedd ;
cudeb; oediad [talp
Dallop, dal'up n, twff, cnwff, crynswth,
Dally, dal'î vi, maldodi ; gohirio
Dam, dam n, mam; arglawdd, cronfa : vt,
argau, croni, llynio
Damage, dam'aj n, niwed, colled; ad-
dahad, iawn : v, colledu, gwaethu, ar-
gyweddu, gwaethygu. Damag^e-fea-
sant, niweidio anifail [adwy
Damageable, dam'äj. â.bl a, gwaethyg-
Damascene, dam'â.sîn a, Damascaidd:
n. — Damson [a, blodeuwedd
Damask, dam'ask n, lliain blodeuwedd :
Damaskeen, dam'as.kin vt, brithosod
haiam ag aur neu arian
Damaskin, dam'as.kin n, cleddyf llydan
Dame, däm n, meistres ; benyw
Damn, dam v, dyfarnu; melltithio, rhegu
Damnable, dam'nâ.bl a, barnadwy ; ys-
geler, echryslawn, melltigol [aeth
Damnation, dam.nä'shun n, barnedig-
75
DEA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took;
Damnatory, dam'ná.tur.í a, collfarnol
Damnify, dam'nî.f 1 vt, colledu, niweidio
Damp, damp a, llaith, tarthlyd. gwlyb:
n. lleithder, gwlybnaws ; tarth, myg-
darth; gwan-galondid : vt, lleithio,
lledwlyehu ; llyfrhau, digaloni
Dampish, dam'pish, Dampy, dam'pî a,
lledlaith; prudd
Damsel, dam'zel n, geneth, herlodes,
llances, bun, morwyn, merch
Damson, dam'zn n, eirynen ddu
Dance, dans n, dawns, taplas ; v, taplasa,
crychneidio, llemain. llamsachu. Dan-
cing-master, dawnsddysgwr
Dandelion, dan.dU'i'.un n, dant y Hew
Dandiprat, dan'dî.prat n, coryn
Dandle, dan'dl vt, dor lota, mwynfoddio
Dandriff, dand'riff, Dandruff, dand'ruff
n, marwdon, mardon, can [Daniaid
Danegelt, dän'gelt n, treth a delid i'r
Danger, dän'jûr n, perygl, pyd, enbyd-
rwydd [ogel
Dangerless, dän'jûr.les a, diberygl, di-
Dangerous, dän'jûr.us a, peryglus, en-
bydus [bydrwydd, perygl
Dangerousness, dänjûr.us.nes n, en-
Dangle, dang'gl v, rhydd-grogi, hongian ;
llusgo ar ol, ymganlyn, dilyn
Dank, dangk a, gwlyb, llaith
Dankish, dang'kish a, go wlyb, lledlaith
Dapper, dap'ûr a, bach a bywiog, cryno
Dapperling, dap'ûr.ling n, dynyn, coryn
Dapple, dap'l a, amryliw, mknog, brith-
liw. Dapple-gray,"brithlas, brithlwyd
Dare, de'r (durst) r, beiddio, anturio
Daring, dé'r'ing a, hyf, eon, rhyfygus,
anturiol : n, eondra, hyfder
Dark, dark a, tywyll, gwyll, caddugol;
aneglur, anamlwg [caddugo
Darken, dar'kn v, tywyllu, duo, nosi,
Darkish, dar'kish a, go dywyll, llw}rd-
dywyll. anoleu [magddu
Darkness, dark'nes j^tj^'llwch, caddug ;
Darksome, dark'sum a, tywyll, dilewyrch
Darling, dár'ling a, anwyl, hoff, gorhoff,
cu : n, anwylyd ; anwylddyn ; anwyles
Darn, darn vt, darn-wnio, cyweirio
Darnel, dâr'nel n, drewg, efre, eh*au
Darrain, da.rän' vt, byddino i fmydr;
Darrein, dar'än a, diweddaf [beiddio
Dart, dârt n, picell, pilwrn, gafifach,
saeth: v, picio, ymsaethu; picellu.
Dart-fish, brwyniad
Dash, dash ra.esgy d, tarawiad ; cymmysg ;
llinell ( — ): v, taro, chwyrndaro ;
malurio; cymmysgu; arwlychu, ys-
wilio; synu; dilëu
Dastard, das'tûrd a, anwr, cachgi, baw-
ddjTi, cilgi, llyfrwas
Dastardly, das'tûrd.lî a, anwraidd. llwfr
Data, dä'tâ np. — Datum.
Date, dät n. dyddiad; math o ffrwyth
per: vt, dyddio, dyddnodi [ddyddio
Dateless, dät'les a, annyddiedig, heb ei
Dative, da'tiv a, rhoddedigol
Datum, dä'tum (j) data) n, gwirionedd
addefedig ; sylfaen ymadrodd
Daub, dôb vt, dwbio; priddo, cleio;
iro; truthio
Daughter, dô'tûr n, merch. Daughter-
in-law, merch yng nghyfi"aith, dawes,
gwaudd. Step-daughter, llysferch
Daunt, dânt vt, digaloni, brawychu,
llwfi-hau; synu, peri ofn
Dauntless, dânt'les a, calonog, hyf, di-
ddychrvn, difraw, eofn
Dauphin, dô'fin n. edlin coron Ffrainc
Dauphiness, dô'fî.nes n, gwraig y Dau-
Daw, do n. coiwan, cawci, palores [phin
Dawdle, dô'dl vi, llercian, ofera
Dawk, dok n, toriad: v, tori, asglodi
Dawn, dôn n, gwawr, dychlais, gwawr-
ddydd, cyfddydd, glasddydd, glasiad
dydd : vi, gwawrio, dyddio, goleuo
Day, dä n, diwrnod, dydd. dwthwn;
goleu, goleuni. This day, heddyw.
Every day, beunydd. Nest day,
tranoeth. The day before yesterday,
echdoe. The day after to-morrow,
trenydd. Day-book, dyddlyfr. Day-
break, toriad" dydd, gwawr. Day-
labourer, dyddweithiwr. Day-light,
goleu'r dydd, dydd wawl. Day's-man,
dyddiwr," cylafareddwr, cyfi-yngwr.
Day-spring, gwawr. Day-star, yseren
ddydd; Gwener. Day-time, amser
goleu'r dydd, y dydd. Day-work,
gwaith wrth y dydd, dyddwaith [dallu
Dazzle, daz'l v, gorddysgleirio, serenu,
Dazzling, daz'ling a, llachar, gorddys-
De-px, i lawr; oddiwrth, at- [glaer
Deacon, di'kn n, diacon, dyweinydd
Deaconess, di'kn.es n, d'iacones, dywein-
yddes [ship n, di'aconiaeth
Deaconry, ki'kn.ri, Deaconsbip, di'kn-
Dead, ded a, marw; dif>*wyd; diflas;
gwyw, g^wedig; trwm. Dead of
night, canol nos [gwanhau
Deaden, ded'n vt, marweiddio, lladd,
Deadly, ded'lî a, marwol, angeuol, di-
nystriol
Deadness, ded'nes n, marweidd-dra
Deaf, def a, byddar; trymglyw; diglyw.
Deaf-mute, un mud a byddar
76
Ore; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. DEC
Deafen, def'n vt, byddaru, syfrdanu
Deafnes, def'nes n, byddardra, bydderi
Deal, dîl n, rhan, eyfran : v (pt & pp
dealt), cyfranu; masnachu, delio;
ymdrin, trim A great deal, llawer,
amledd, helaethder". Deahngs, ymar-
feriad ; masnaeh ; triniaeth. Double-
dealing, dauwynebedd. Deal-tree,
ffawwydden, pinwydden
Dealbation, dî.al.bä'shun n, gwynhud,
cànad [rhanwr
Dealer, dî'lûr n, cywerthydd, maeliwr,
Dealt, delt pp Si.pt. — Deal [ymdeithiol
Deambulatory, dî.am'bü.lä.tur.î a, gor-
Dean, din n, "deon ; corflaenor
Deanery, di'nur.i n, deoniaeth ; deondy
Dear, di'r n, anwyl, en, hoff ; drud, prin.
Dear-bought, wedi ei brynn yn ddrud.
My dear, fy anwylyd, fy nghalon
Dearness, di'r'nes n, anwyledd, cudeb;
drudaniaeth
Dearth, darth n, prinder, drudaniaeth;
newyn [malu
Dearticulate, dî.âr.tih'ü.lät vt, dadgym-
Death, deth n, angeu, dylaith, marwol-
aeth, tranc, dien. Death-bed, gwely
angeu. Death-like, llonydd, digyffro,
tawel. Death-watch, ticbryf
Deathless, deth'les a, anfarwol
Deauration, dî.ô.rä'shun n, goreurad
Debar, dî.bâr' vt, lluddias, llesteirio,
cau allan [lwytho
Debark, di.bark' v, tirio, glanio; dad-
Debase, di.biis' vt, iselu; gwaethu; di-
brisio, difr'io [iad, llygriad
Debasement, dî.bäs'ment n, gwaethyg-
Debatable, dî.bä'tâ.bl a, dadleuadwy
Debate, dî.bät' v, ymresymu, dadleu,
amrafaelio: n, dadl; ymryson
Debauch, dî.bôtsh' v, wttresu, halogi,
llygru; treisio, diforwyno: n, gor-
modedd, rhysedd, ^vttres, gloddest
Debauchee, deb.ö.shî' n, meddwyn, cyt-
eddachwr, anlladfab, gloddestwr
Debauchery, dî.bû'tshur.î ra, rhysedd-
waith, bryntni [iad, llygriad
Debauchment, dî.bôtsh'ment n, halog-
Debel, dî.bel', Debellate, dî.bel'ät vt,
goresgyn, gorchfygu [am ddyled
Debenture, (Ìi.ben'shûr n, hawlysgrifen
Debile, deb il a, gwan, eiddil, llesg
Debihtate, dî.bü'î.tät vt, gwanychu,
llesgäu [nychdod
Debility, dî.bil'î.tî n, gwendid, llesgedd,
Debris, dê'brí n, malurion creigiau
Debonair, deb.ö.nê'r' a, moesgar ; hoenus
Debt, det n, dyled, dyl; gofyn
Debtor, det'ur n, dyledwr
Deca-, Dec- px, deg
Decade, dek'ad n, deg ; degaid ; degnos
Decadence, di.kii'dens n, adfeiliad
Decadist, dek'a.dist n, hanesydd deng-
mlwyddol [ochrog
Decagon, dek'a.gun n, darlun deng-
Decalogue, dek'a.log n, y deg gorchym-
myn, y dengair deddf [mudo, íîoi
Decamp, di.kamp' vi, dadwersyllu ;
Decampment, di.kamp'ment n, dadwer-
syllia<l; mudiad, ifoad
Decant, di.kant' vt, araf dywallt, tywallt
Decanter, dî.kant'ûr n, gwallofydd;
gwydrel [dibenu
Decapitate, di.kap'i.tat vt, torfynyglu,
Decapitation, di.kap.i.ta'shun n, diben-
iad, torfynygliad
Decay, dî.kä' n, adfeiliad, methiant,
nychdod : vi, nychu, dihoem, gwanhau
Decease, di.sîs' n, ymadawiad, trawiad :
vi, marw, trengu, ymado
Deceased, dî.sîst' a, trancedig, many,
ymadawedig [hud
Deceit, dî.sît' n, twyll, hoced, geudeb,
Deceitful, dî.sît'fula, twyllodrus, ys-
tryw-ddrwg, gau
Deceitfulness, dî.sît'fnl.nes n, twyll,
ffalsder, hudoliaeth [dwyll
Deceivable, di.si'va.bl a, dichellgar, hy-
Deceivableness, di.si'va.bl.nes n, dichell,
hydwylledd [hocedu
Deceive, di.siv' vt, twyllo, siomi, hudo,
December, dî.sem'bûr n, Rhagfyr, y mis
du bach [iaeth
Decemvirate, di.sem'vi.rat n, dengwr-
Decency, dî'sen.sî n, gweddusrwydd,
gweddeidd-dra, iawidbes, cymhwys-
der, prydferthweh
Decennial, dî.sen'yal a, dengmlwyddol
Decent, di'sent a, gweddaidd, moesgar,
pry dfer t h [ hudadwy
Deceptible, dî.sep'tî.bl a, twylladwy,
Deception, di.sepshun n, twyll, hud,
siom; dichell [gar
Deceptive, di.sep'tiv a, twyllodrus, siom-
Deceptory, dî.sep'tur.î a, hudol
Decerpt, di.sûrpt' a, didoledig, gwahanol
Decerptible, dí.sûrp'tî.bla, gwahanadwy
Decerption, dî.sûrp'shun n, gwahaniad,
tyniad ymaith [iad, cynhen
Decertation, dî.sûr.tä'shun n, ymryson-
Decession, dî.sesh'un n, ymadawiad,
gadawiad [gwrth-hudo
Dechami, dî.tshârm' vt, gwrthswyno,
Decide, dî.s'id' v, penderfynu
Deciduous, dî.sid'ü.us a, syrthiadol
77
DED path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, cfirve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Decimal, des'î.mal a, degawl, degymawl.
Decimals, degiadau ; degiadaeth. Duo-
decimals, dauarddegiadaeth
Decimate, des'î.mät vt, degymu, degu
Decimation, des.î.mä'shun n, degymiad,
degiad [dynodi
Decipher, dî.s'i'fûr vt, deongli, egluro,
Decision, di.sizh'un n, barn, barniad;
penderfyniad, diofryd
Decisive, di.si'siv a, terfynol, dybenol
Decisiveness, di.si'siv.nes n, terfynol-
rwydd, penderfynolrwydd
Deck, dek n, bwrdd Hong: vt, taclu,
trwsio, addurno ; ymbincio [feio
Declaim, di.klam' v, ymadroddi ; dwys-
Declamation, dek.la.ma'shun n) areith-
floedd, areithiad
Declamatory, di.klam'a.tur.i a, croch-
siaradol [gwiriadwy
Declarable, di.kler'a.bl a, traethadwy.
Declaration, dek.la.ra'shun n, adrodd-
iad, ardystiad [mynegol
Declarative, di.klar'a.tiv a, hysbysol,
Declaratory, dî.klar'â.tur.î a, dadganol
cadarnhaol, adi-oddol
Declare, di.kle'r' vt, mynegu, dadgan,
adrodd, cyhoeddi; dangos, ardystio,
gwirio; cyffesu
Declension, di.klen'shun n, gogwyddiad
adfeiliad, dirywiad ; treigliad
Declinable, di.kl'i'na.bl a, hydreigl;
gocheladwy [iad; graddbellder
Declination, dek.li.nii shun n, gogwydd-
Dechnator, dek'li.na.tur n, offeryn at
wneyd deial
Decline, di.klin' «, darfodedigaeth, ys-
gyfeinwst, adfeiliad : v, nychu, gwan-
hau; gochelyd, gwrthod; gogwyddo;
treiglo gair [wedd, llethr
Declivity , di.kliv'i.ti ft, goriwaered, llech-
Declivous, di.kl'i'vus a, Uethrog, serth
Decoct, di.kokt' vt, berweddo, trwvtho.
treulio [treuliadwy
Decoctible, di.kok'ti.bl a, berwadwy,
Decoction, di.kok'shun f», benvad, dy
i'erwad, mcddyglyn
Decocture, di.kuk'tshur n, trwyth, isgell
Decollate, di.kol'at vt, torfynyglu, tori
pen [dibeniad
Decollation, dck.o.lii'sbun n, pendoriad,
Decompose, dt.kum.poV, Decompound,
dî.lcum.pûẁnd' v, adgymmysgu, dad-
RDBOddi ' [sawdd
Decomposite, diJkum.pos'it a, adgyfim-
Deoorate, dek'o.rat n. addurno. gwychu.
harddn, trwsio [trweiad
Decoration, dek.o.rii'shun n, addurniad
Decorous, di.ko'rus n, gweddus, gwedd-
aidd, prydferth, hawddgar
Decorticate, dî.kôr'tî.kät vt, dirisglo
Pecortication, dî.kôr.tî.kä'shun n, di-
risgliad [harddweh
Decorum, di.ko'rum n, gweddeidd-dra,
Decoy, di.koi' vt, hudo, denu, Uithio;
twyllo: n, hud, deniad; hudlyn. De-
coy-duck, hudhwyad
Decrease, di.kris' v, lleihau, treio,
cilio: n, lleihâd, treiad; cil y lloer
Decree, di.kri' v, deddfu; lluniaethu,
arfaethu, gosod gorchymmyn : n, gor-
chymmyn, deddf ; arfaeth f iad ; traul
Decrement, dek'ri.ment n, lleüiâd, treul-
Decrepit, di.krep'it a, methediir, cleir-
iach. egwan, llesg [darddiad,crinelliad
Decrepitation, di.krep.i.ta'shun n, clin-
Decrepitude, di.krepi.tiid n, methiant,
llesgedd [treiol J
Decrescent, di.kres'ent a, lleihaol, !
Decretal, dî.lcrî'tal n, gosodiad ; deddfl
lyfr y Pab: a, gorchymmynol, gosod-
edigol [terfynol i
Decretory, dek'rî.tur.î a, barnedigol;
Decrial, di.kr'i'al n, difenwad, goganiad
Decry, di.kri' vt, goganu, beio; difrio
Decumbence, di.kum'bens n, gorweddiad
Decumbent, dukum'bent a, gorweddol;
isel [orweddiad
Decumbiture, di.kum'bi.tshii'r n, claf-
Decuple, dek'ii.pl a, degplyg
Decurion, dî.kü r'i.un n, dengwriad
Decursion, di.kur'shun n, dylitiant, rhed-
iad [byrhâd
Decurtation, di.kur.ta'shun n, cwtogiadj
Decussate, di.kus'at vt, croesi, cynghroesi
Decussation, di.ku.sii'shun n, cy-
nirhrocsiad [sarhau
Dedecorate,di\dek'ö.rät?;í,gwaradwyddo,
Dedecoros, di.dek'o.rus " a, gwarad-
wyddUB [dannedd
Dcdentition, di.den.tisli'un n, colliad
Dedicate, ded'i.kat vt, cyssegru, cyf-
flwyno, priodoli [cj'flwjTiiad
in, ded.i.ka'slmn n, cýssegriadj
Dedicatory, ded'i.kii.tur.i «, anrhegol,
cyflwynol. Epistle dedicatory, ll\-thyr
cyflwyn [road
Dedition, di.dish'un n, ymroddiad, ym-
Deduce, di.düs' vt, casglu
Dedncement, di.diis'inent n, casgliad
Deducible, dî.dü'sî.bl a. casgladwy
Deduct, di.dukt' vt, tvuu allan, erthynu
Deduction, di.duk'snun », casghadj
erthyniad, tyniad allan [erthynol
Deductive, di.duk'tiv a, casgliadol,
78
ore ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. DEG
Deed, did n, gweitbred, gorchestwaitb;
gwaith, gorchwyl, flaith; ammod-
ysgrif [segur
Deedless, didles a, diweithred ; swrth,
Deem, dim vt, tybied, meddwl, meddyho,
barnu, cyfrif, ystyried
Deemster, dim'stur n, barnwr ym Manw
Deep, dip a, dwfn, dofh, gorddwfn: n,
dyfnder, eigion, anoddyfn, affwys.
Deep-mouthed, erochleisiol. Deep-
musing, prudd, trist, meddylgar.
Deep sleep, trymgwsg. Deep sorrow,
tristwch mawr, gofid blin
Deepen, di'pn v, dyfnhau, trymhau
Deepness, dip'nes n, dyfnder, dyfhedd
Deer, di'r (pdeer) n, danas,ewig, hydd;
carw, eilion [harddu; dilëu
Deface, dî.fäs' vt, hacru, gwrthuno, an-
Defacement, d'i.fiis'ment n, afluniad, an-
ferthiad; dilead [byrdra
Defailance, dî.fä'lans n, meth, diffyg,
Defalcate, di.fal'kat vt, blaendori ; cwtogi
Defalcation, di.fal.ka'shun n, brigdoriad ;
collgyfrif [cabl, gogan
Defamation, def.â.mä'shun n, difenwad,
Defamatory, di.fam'tur.i a, athrodus,
enllibus, aneiriol [cablu
Defame, dî.fäm' vt, absenu, athrodi,
Defatigate, dî.fat'î.gät vt, blino
Defatigation, dî.fat.î.gä'shun n, Uudd-
ediad, blinder [daliad
Default, dî.fôlt' n, diffyg, gwall; pall-
Defeasance, di.fi'zans n, dirymiad; dad-
ymrwymiad
Defeasible, di.fi'zi.bl a, diddymadwy
Defeat, di.fit' n, gorchfygiad; maedd-
iad ; curfa : vt, gorchfygu, gorthrechu,
dymchwelyd; dirymu
Defeature, dî.f î'tshûr n, gwedd-newidiad
Defecate, def'i.kat vt, diwaddodi, puro,
teru [iad, puredigaeth
Defecation, def.i.kii'shun n, diwaddod-
Defect, di.fekt' n, byrdra, diftyg. coll,
gwall, meth [mherfíaith
Defectible, di.fekt'i.bl a, diffygiol, am-
Defection, di.fek'shun n, g^Tthgihad
Defective, di.fek'tiv a, gwallus, beius,
anafus, cloff, byr [gwallusrwydd
Defectiveness, di.fek'tiv .nes n, byrdra,
Defence, di.fens' n, amddifiyn, diffyn,
amnawdd, cysgod. City of defence,
dinas gadarn. Self-defence, ymddi-
ifyniad [amddiffyn
Defenceless, di.fens'les a, dinodded, di-
Defend, dî.fend' vt, amddifiyn, diffyn,
diogelu, noddi, difreidio. To defend
one's self, ymddiffyn
Defendant, di.fen'dant n, diffynwr, diffyn-
blaid [ achubadwy
Defensible, dî.fen'sî.bl a, diffynadwy,
Defensive, di.fen'siv a, amddiffynol
Defer, di.fm-' v, oedi, gohirio"; cyfeirio
at, ymröi [ostyngiad
Deference, def'ur.ens n, parch, bri; ym-
Deferent, def'ur.ent n, dygiedydd, dyg-
wr, cludydd [her, aws
Defiance, di.fi'ans n, beiddiad, heriad,
Deficiency, dî.fish'en.sî n, difiyg, byrdra,
eisieu, yn eisieu
Deficient, di.fish'ent a, diffygiol, byr,
anorphen [rwydd
Deficit, defi.sit n, diffyg, ammherffeith-
Defile, di.fi'l' n, culffordd, llwybr, coeg-
lwybr : vt, halogi, diwyno, diforwyno
Defilement, di.fiVment n, halogedi^aeth,
llygriad [deifiniadwy
Definable, dî.fî'nâ.bl a, darluniadwy,
Define, di.fm' vt, penodi, deffinio; am-
lygu, darlunio [sicr
Definite, def'i.nit a, penodol, pendant,
Definiteness, def'i.nit.nes n, penodoldeb,
sicrwydd [beniad
Definition, def.i.nish'un n, defimiad, dos-
Definitive, di.fin'i.tiv a, penodol, ter-
fynol, pendant; eglur
Deflagrable, deflâ.grâ.bl a, llosgadwy
Deflagrate, def lâ.grät vt, tanio
Deflagration, def.lâ.grä'shun n, llosgiad
Deflect, di.flekt' v, gwyrgamu, cam-
lwybro, troi heibio [wyrad
Deflection, di.flek'shun ra,gwyrad, traws-
Defloration, dî.flö.rä'shun n, treisiad,
diforwyniad; dewisiad [diflodeuo
Deflour, dî.flûŵ'r' vt, treisio, llathruddo,
Defluous, deflii.us a, Uifiannaidd, syrth-
iannaidd [syrthiad gwallt
Defluvium, di.flii'vi.um n, cwympiad,
Defluxion, di.fluk'shun n, lhfiad, Uifiant,
dyferwst [aflanhâd
Defcedation, def.î.dä'shun n, halogiad,
Deforcement, dî.f ô'rs'ment n, traisattal-
aeth [hagru
Deform, dî.fôrm' vt, anffurfio, gwrthuno,
Deformity, dî.fôr'mî.tî n, anferthwch,
gwrthuni, afluneiddrwydd
Defraud, dî.frôd' vt, twyllo, camgolledu ;
siomi, hocedu [gost
Defray, dî.frä' vt, talu, dwyn traul neu
Deft, deft a, prydferth, hardd, deheu
Defunct, di.fungkt' a,marw [marwolaeth
Defnnction, di.fungk'shun n, tranc,
Defy, di.fi" vt, beiddio, herio; dirmygu
Degeneracy, dî.jen'ur.ä.sî n, dirywiad;
llygredigaeth
79
DEL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Degenerate, dî.jen'ur.ät vt, dirywio, af-
rywiogi : a, dirywiol, llygredig, afryw
Degenerateness, dî.jen'ur.üt.nes re, di-
rywiaeth, llygriad [diffaith, gwael
Degenerous, dî.jen'ur.us a, dirywiog,
Deglutinate, dî.glü'tî.nät vi, diludio
Deglutition, deg.lii.tish'un re, llynciad,
llwnc [iad, diraddiad
Degradation, deg.râ.dä'shun re, difrein-
Degrade, dî.gräd' vt, diraddu, diurddo,
difreinio, iselu
Degree, dî.grî' re, gradd, urdd; mesur,
By degrees, yn raddol, yn araf
Degustation, dî.gus.tä'shun re, blasiad,
archwaethiad [galoni
Dehort, dî.hôrt' vt, gwrthgynghori, di-
Dehortation, dî.hôr.tä'shun re, gwrth-
gynghor [hoeliad
Deicide, dí'î.sid re, duwladdiad, y croes-
Deifìcation, dî.î.fî.kä'shnn re, dwyfoliad
Deity, dî'î.fî vt, duwioli, dwyfoli, gwneyd
yn dduw [wiw gan
Deign, dän v, teilyngu, caniatäu, bod yn
Deintegrate, dî.in'tî.grät vt, lleihau
Deism, di'izm re, duwiaeth ; anghristiaeth
Deist, dî'ist re, anrTyddiwr, duwgredydd
Deistical, dî.is'tî.cal a, rhydd-dybiol,
anffyddiol
Deity, dî'î.tî re, duwdod, duwdeb; Duw
Deject, di.jekt' vt, digaloni, llwfrhau,
tristiiu [galondid, ymollyngiad
Dejection, di.jekshun n, trymfryd, di-
Dejecture, di.jek'tshur n, ysgartb, torn
Dejeration, dej.u.rä'slnm n, dwysdyniad
Delactation, di.lak.ta'shun n, dilaethiad,
diddyfniad
Delapse, di.laps' vi, llithro i lawr
Delate, dî.lät vt, dwyn, dygyd, cludo;
cyhuddo [cyhuddiad
Delation, dî.lä'shun n, trosglwyddiad,
Delay, dî.lii' n, oed, aros, attreg, godrig,
gonir : v, addoedi, gohirio ; aros
Dele, dí'lî vt (gorcbymmynol), dilea
Delectable, dUek'ta.bl a, hyfrydlawn,
dymunol, maws
Delectableness, di.lek'ta.bl.nes n, hy-
frydwch, tirionwch [dywenydd
Delectation, di.lek.ta'shun n, ffawg,
Delegacy, del'î.gä.sî n, dirpnvyaeth
Delegate, del'î.gät vt, anfon yn genad ;
rhoi mewn swydd: n, cenad, dirprwy,
rhaglaw [swyddogaeth
Delegation, del.î.gä'shun n, dirprwyad,
Delete, dî.lit' vt, dili:u
Deleterious, dî.lî.tî'r'í.us a, gwenwynig,
niweidiol, dinystriol, marwol
Deletion, dí.lî'shuu n, dilead, dinystriad
Delf, delf n, cleddiwig, cloddfa; llestri
pridd [prawf, cynnyg
Delibation, dî.lî.bä'shun n, chwaethiad ;
Deliberate, dî.lib'ur.ät v, arystyried,
pwyso, petruso: a, pwyllog; dwys-
ryfyrgar [ogrwydd
Deliberateness, dî.lib'ur.ät.nes n, pwyll-
Deliberation, dî.lib.u.rä'shun n, ystyr-
iaeth, dysbwjll [pwyllus
Deliberative, di.lib'ur.a.tiv a, ystyriol,
Delicacy, del'i.ka.si n, manylwch, c)-n-
nilwch; moesgarwcli; meindra; am-
meuthyn. Delicacies, danteithion
Delicate, del'i.kat a, moethus, cynnil
Delicateness, del'i.kat.nes n, manylder;
tynerwch [moethus; per
Delicious, dî.lish'us a, danteithiol,
Deliciousness, di.bsh'us.nes n, pereidd-
dra ^ [i fyny
Deligation, del.î.gä'shun n, rhwymiad
Delight, dî.l'it' n, hyfrydvrch, dywenydd;
boddhâd : ví,difyru ;ymlioffi ; ymserchu
Delightful, dUi't'i'ul a, dyddan, hyfryd-
lawn [lonedd
Delightfulness, dî.lît'ful.nes n, hyriyd-
Delineate, dî.lin'î.ät vt, arlunio, Uunio
Delineation, dî.lin.î.ä'shun n, llun, ffurf,
brasluniad [beiusrwydd
Delinquency, di.hng'kwen.si n, bai;
Dehnquent, di.Ung'kwent n, troseddwr,
camweddwr [dadlaith
Deliquate, del'i.kwat v, toddi; ymdoddi;
Dehquation, dela.kwii'shun n, toddiad,
ymdoddiad [dylliad, llesmeiriad
Deliquium, di.lik'wi.um n, poethddys-
Delirious, dî.hr'î.us n, pensyfrdan ; gor-
phwyllus [gwallgof, collbwyll
Delirium, dî.lir'î.um n, penysgafnder,
Deliver, di.liv'ur vt, traddodi; gwaredu,
rhyddhau. To dehver one's self, ym-
waredu, dianc. To deliver a speech,
traethu ymadrodd, areithio. To b»
delivered, esgor
Deliverance, di.liv'ur.ans n, achubiaeth,
gollyngdod, ymwared, rhyddhâd ; vm-
adroddiad [esgorfa; traddodiad
Delivery, dî.liv'ur.î n, rhyddhâd; tymp,!
Dell, del n, glvn, pant, dyffiyn, cwm
Delta, del'ta re, D Groeg (^); tir yng
nghanol aber
Deltoid, del'tôîd a, tebyg i ddelta.
Deltoid muscle, uu o gyhyrau yr
j'sgw^^dd [hudadwy
Deludable, dî.lü'dâ.bl a, twylladwy,
Delude, dî.lüd' vt, twyllo, hudo, llitluo
Deluge, del'iij n, dvlif, diluw, gorlif. Uif-
einant ; vt, iyliro, Éfeirio, gorlifo
80
ore ; late, l'íne, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, this ;
=dzh.
DEP
Delusion, dUii'zhun n, twyll, siom_
hudohaeth [a, twyllodrus
Delusive, dUii'siv, Delusory, dî.lü'sur.î
Delve, delv n, íFos, clawdd, twll. pwll,
pydew: v, cloddio, palu, agor, chwilio
Demagogue, dem'â.gog n, blaenor ym-
bleidiaeth, corn y gynhen
Demand, dî.mand n, goiyniad, holiad.
arch, galwad : vt, gofyn, holi, ceisio
Demandant, dî.man'dant n, gofynydd,
hawlblaid, hawlwr
Demean, dî.mîn' vt, ymddwyn, ymar-
weddu; dibrisio [ymddygiad
Demeanour, dî.mî'nûr n, ymarweddiad,
Dementate, di.men'tät a, gwallgofus,
ynfyd [bwyll, marwerydd
Dementation, dî.men.tä'shun n, coil-
Demerit, dî.mer'it n, anhaeddiant, dryg-
edd [suddiant
Demersion, dî.mûr'shun n, suddiad,
Demesne, dî.mîn' n, treftadaeth, tir-
iogaeth; maerdref
Demi- px, hanner [hanner duw
Demigod, dem'î.god n, lled-dduw,
Demigrate, dem'î.grät vi, mudo
Demilance, dem'Uaas n, bér, rhaidd
Demise, di.m'iz' n, marwolaeth, ym-
adawiad: v, cymmynu, rhoi mewn
ewyllys [gorgiychyn
Demisemiquaver, dem.î.sem.î.kwä'vûr n,
Demission, dî.rnish'un n, iseliad, diradd-
Demit, dî.mit' v, darostwng, iselu [iad
Democracy, di.mok'ra.si n, gweriniaeth
Democrat, dem'ö.krat, Democratist, di-
mok'ra.tist n, gweriniaethwr [aidd
Democratic, dem.o.krat'ik a, gwerin-
Demolish, dî.mol'ish vt, dymchwelyd,
distrywio [dadymchweliad
demolition, dem.ö.lish'un n, dinystriad,
îemon, dî'mun n, cythraul, ysbryd
drwg, ellyll [thraul ynddo
Demoniac, dî.mö'nî.ah n, un â chy-
)emoniacal, dem.o.n'i'a.kal a, cythreulig
)emonology, dem.on.ol'ö.jî n, cythreul-
: draeth [profi
Demonstrate, dî.mon'strät vt, arddangos,
Demonstration, dem.on.strä'shun n
! arddangosiad, cglurhád, prawf
demonstrative, di.mon'stra.tiv a, ar-
ddangosiadol, eglurol
Demoi'aiization, di.mor.al.i.za'shun n,
anfoesoliad [Ujg™
demoralize, di.mor'al.iz vt, anfoesoli;
temulcent, dî.mul'sent a, esmwythaol,
meddalhaol, llinarol
pemur, dì.mûr' n, petrusder, attreg ; oed-
ol: v, petruso; gwrthddadlu; oedi
6
Demure, dî.mü'r' a, yswil, rhithyswil,
mursenaidd [gwepddifrii'wch
Demureness, dî.mü'r'nes n, yswilder,
Demurrage, dî.mur'äj n, dogn am attal
llongau [cynghaws
Demurrer, dî.mur'ûr n, attaliad mewn
Demy, dî.mì" n, papyr 22J modfedd o
hyd, a 18 modfedd o led
Den, den n, ogof, ffau, gwâl, lloches
Denary, den'ur.î a, deg ; yn cynnwys deg
Denegation, den.î.gä'shun n, gwadiad,
nacâd, nad [hywad
Deniable, dî.n'í'â.bl a, gwadadwy,
Denial, dî.n'i'al n, gwad, gwadiad ; neg-
yddiad, nacâd, nag
Denigrate, den'î.grät vt, duo, ardduo
Denizen, den'i.zn n, dinesydd, bwrdais :
vt, breinio, rhyddfreinio [enwi, galw
Denominate, dî.nom'î.nät vt, enwi, cyf-
Denomination, dî.nom.î.nä'shun n, enw,
enwad, cyfenwad [ydd
Denominator, dî.nom'î.nä.tûr n, enwed-
Denotation, dî.nö.tä'shun n, penodiad,
dynodiad [hynodi
Denote, dî.nöt' vt, arwyddo, darnodi,
Denounce, dî.nûŵns' vt, argyhuddo,
arddadgan [ythiad
Denouncement, dî.nûŵns'ment n, byg-
Dense, dens a, tew, dwysedig; durfing
Density, den'sî.tî ti, tewychder, cynnwys-
edd; durfingdra
Dent, dent n, bwlch, tolc, rhigol, rhint:
vt, gylfu, bylchu, rhigoli
Dental, den'tal a, deintiol, danneddol.
Dentals, deintohon
Denticulated, den.tik'ii.la.ted a, deint-
iog [neddiad, deintiad
Denticulation, den.tik.ii.la'shun n, dan-
Dentifrice, den'tî.fris n, deintlwch
Dentist, den'tist n, deintydd
Dentition, den.tish'un n, deintiad [iad
Denudation, den.ü.dä'shun n, dynoeth-
Denude, dî.nûd' vt, noetlii, dihatru
Denunciate, dî.nun'shî.ät vt, argyhuddo,
arddadgan [ddadganiad
Denunciation, dî.nun.sî.ä'sliun n, ar-
Deny, dî.n'í' vt, gwadu, dad-ddywedyd ;
gommedd, pallu
Deodand, dî'ö.dand n, duwinrodd, dirwy,
diofrydbeth [rhwyddhau ffordd
Deoppilate, dî.op'î.lät vt, digaregu,
Deosculate, di.os'kii.lat vt, cusanu
Depaint, dî.pänt' vt, arlunio, darnodi
Depart, dî.pârt' vi, ymadael, cefnu ar ;
ymwahanu: n, ymadawiad
Department, dî.pârt'ment n, lie, dybarth,
v dosbarth, swydd
81
DES path, fat, êre, met, mâ-rìne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=rtoo, tvYk=took;
Departure, dî.pâr'tshûr n, ymadawiad
Depasture, dî.pas'tshûr vi, pori, porf iiu
Depauperate, dî.pô'pur.ät vt, tlodi, llym-
nan; andwyo
Depectible, di.pek'ti.bl a, glndiog. gwydn.
toeslyd [hoeddladrad
Depeculation, di.pek.ii.lii'shun n, cy-
Depend, dî.pend' vi, ymddibynu; hy-
deru, gorphwys [dibynol
Dependant, di.p"en'dant a, ymddibynol.
Dependence, dî.pen'dens n. dibyniad.
ymorphwysiad, goglud, hyder, ym-
ddiried; atteg
Dependent, dî.pen'dent n, ymddibynydd
Deperdition, dî.pûr.dlsh'un *, coll, cyfr-
golledigaelh
Dephlegm, dì.flem', Dephlegmate, di-
neg'mät vt, dilysnafeddu
Depict, di.pikt' vt, darlunio, darliwio
Depilation, dep.î.lä'shun n, diwalltiad,
moeliad
Depilatory, dî.pil'â.tur.î a, moelnawsol
Depilous, dep'i.lus a, moel, diflew, di-
wallt [lenwad
Depletion, dî.plí'shun n, gwaghikl, dad-
Deplorable, d'í.plö'r'á.bl a, gaìarus. trist
Deplorableness, dî.plö'r'â.bí.nes n, traeni.
gresynder, gresyndod [galaru
Deplore, dì.piô'r' vt, tosturio, golidio,
üeplumation, dcp.lü.mä'shun n, dibluad
Deplume, di.pliim' vt, dibluo; pluo
Deponent, dî.pö'nent n, tyst ar lw, ar-
dyst, tyngedydd [difrodi
Depopulate, dì.pop'ü.lät vt, diboblogi;
Depopulation, dî.pop.ü.lä'shun n, difrod-
iad, anghyfanneddiad
Deport, dî.pö'rt' r^ymddwvn, bncheddu :
n, ymddygiad [iaeth, deoliad
Deportation, dî.pö'r.tä'shun n, alltud-
Deportmcnt, dî.pö'rt'ment n, ymddygiad
Depose, dî.pöY vt, tystio ar lw, tyngu ;
diswyddo, diraddio
Deposit, di.poz'it n, adneu, gwystl,
cÿngwystl ; gwaelodion : vt, dodii lawr ;
gwystlo; tystio
Depositary, di.poz'i.tur.i n, gwystl-
ddaliwr, Haw gadw
Deposition, dep.O.zish'un n, tystiad ar
hv; difreiniad [sorfe, yatordy
Depository, di.poz'i.tur.i n, cronfa, try-
Depot, de.pö' n, cronfa, ystoi _
sorfa [gwaetbygiad, diwyniad
Depravation, dcp.ra.vii'slmn n. Uygriad,
Depra1 gru, halogi
Depravi giom
e. dep'ii.kiit rt, gwrthymbil,
gwrthcrfyn. gweddi'o rhag
Deprecation, dep.ri.ka'shun a, archan,
gwrthymbiliad, gwrtherfyniad
Depreciate, di.prî'shi.ät vt, difri'o, iselu,
byebann [glyfio
Depredate, dep'rî.dät vt, preiddîo, ys-
Depredation, dep.rî.dä'shun n. difrodiad,
anrbeitbiad [dadguddio
Deprehend, dep.ri.hend' vt, dadenhuddo,
Deprehension. dep.ri.hen'shun n, dad-
guddiad [iselu
Depress, dî.pres' vt, arlethu, gostwng,
Depression, di.presh un n, pwysiant;
goriseliad; iselder
Depressor, dî.pres'ûr n, gorthrymwr;
un o gyhyrau y üygad [diraddiad
Deprivation, dep.ri.vii'shnn n, difuddiant,
Deprive, di.pr'iv' vt, difeddu; diraddu
Depth, depth a, dyfnder, dyfnedd
Depucelate, dî.pü'sì.lät vt, diforwyno
Depulsion, di.pul'shun n, ymlidiad
ymaith, gyriad ymaith
Depurate, dep'ü.rät a, pur, glân: vt,
puro, coethi [coethiad
Depuration, dep.ii.rii'shun n, pmiad.
Deputation, dep.ü.tii'shun n, eenadwr-
iaeth; dirprwywyr; penodi dirprwy
Depute, dî.püt' vt, anion dirprwy: rhoi
swydd i un [cenadwr
Deputy, dep'ü.tî n. dirprwywr, rbaglaw,
Deracinate, dî.ras'î.nät vt, diwreiddio
Deraign, dî.rän' vt, prof] ; cyfiawnhau
Derange, dî.ränj' vt, annbrefnu, an-
hwylio. Deranged, maes o'i bwyll
Derangement, di.ränj 'im-nt n. annhrefh;
annbrefiiiad : gwallgofnvydd
Dereliction, der.i.lik'shun n, gadawiad,
ymwrthodiad ; esgeulusiad
Deride, di.r'id' vt, gwatwar, gwawdio
Derision, di.rizh'un n, gwatwar, gwawd
Derisive, di.r'i'siv a, gwatwarus
Derivable, dîjfvâ.bl a, tarddadwy, deill-
iadwy [cyrchiad, deilliad
Derivation, der.i.vli'shun n, tarddiad,
Derivative, di.riv'a.tiv a, tarddedig,
deilliol, nanedig: n. tarddair
i.r'iv' v, cyrclni; olrheinio;
tarddu, hanu. deillio [ol, diweddaf
Dernier, dàr'ni.ûr (der'nî.ê) a, olafunig-
Derogat' i inygu.bychanu;
toko: a, gwaethygiedig, niweidiedig
Derogati tun », lleihaa
Derogatory, dî.rog'â.tur.î a, antnol.
i h Tyrcaidd
Descant, des'kant »/traethia"d ;
ton • [byncio, traeth»
t, di.skant' vi, ardraethu, ar-
82
ore; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh..
DES
d, dî.send' vi, disgyn, ymostwng ;
hanu [hiliogaeth
Descendant, di.sen'dant n, hil, eppil.
Descendent, di.sen'dent a, disgynol, han-
iadol [diraddiad
Descension, dî.sen'shun n, disgyniad,
Descent, dî.sent' n, disgynfa; goriwaer-
ed; rhnthr; ach. Of high descent.
boneddig. Of low descent, lledryw
Describe, dî.scri'b' vt, darlunio, arddangos
Description, di.skrip'shun n, darluniad.
darnodiad, arddulliad; eilnn, delw,
dull, bath [cyflawn
Descriptive, di.skrip.tiv a, darluniadol;
Descry, di.skri' vt, canfod, dimad, digelu
Desecrate, des'i.kriit vt, digyssegru, hal-
ogi [iad, halogiad
Desecration, des.i.kra'shun n, digyssegr-
Desert, di.zurt' n, haeddiant, gobryn,
rhyglvdd : v, gadael ; encilio ; gwrth-
od; ffoi
Desert, dez'urt n, anialwch, diffeiihwch
a, anghyfannedd, diffaith : anial
Desertion, di.zur'shun n, euciliad, ffoad
gadawiad
Deseriless. di.zurt 'les a, divrerth, diles
Deserve, di.zurv' vt, haeddu, teilyngu
Desiccate, di.sik'iit v, dysychu, agerddu
Desiccative, di.sik'ii.tiv a, dysychol
Desiderata, dî.sid.u.rä 'tâ. — Desideratum
Desiderate, dî.sid'ur.ät vt, chwennychu
Desideratum, dî.sid.u.rä'tûm (p desid-
erata) n, peth dymunol
Design, de.s'in' n, arfaetb, amcan, bwr-
iad; cynllun, arfel: vt, arfaethu, ar-
ofyn ; cynllunio. A designing person,
un dichellgar [dynodi
Designate, 5es'ig.nät vt, nodi allan,
Designation, des.ig.nä'shun n, llunieith-
iad; dynodiant
Designative, des'ig.na.tiv a, arwyddhaol :
darluniadol [iad
Designment, dì.s'ín'ment n, dyfais, bwr-
ice, des'i.nens n, terfyn, clo, cload
Desirable, di.ziVa.bl a, dymunol, hy-
fryd, c
Desire, di.ziV n, dymuniad, erfyniad:
chwant, hiraeth: vt, clrwennych,
ewyllysio ; bod â chwant arno ; erchi.
goiyn, deisyf; blysio, hiraethu am.
I desire no more, digon yw genyf
Desirous, dLziVus a, ch
us '" [heiBio
dî.sist' vi, ymattal, peidio, rhoi
. paid
>k n, darllenfa; areithfa; osg-
.r'-.vxud
Desolate, des'ö.lät a, anrheithiedig ;
anghyfannedd; amddifad: vt, an-
rheithio, difteithio, difrodi
Desolation, des.ö.lä'shun n, anghyfan-
nedd-dra; difrodiad, difrod
Despair, dî.spê'r' n, anobaith: vi, ano-
beithio; gwan-galoni
Despatch, dî.spatsh' n, brys, dyfrys,
brysgenadwri : vt, brysio ; anfon ; gor-
phen, dybenu [ysgelerddyn
Desperado, des.pu.rä'dö n, diriedwas,
Desperate, des'pur.ät a, diobaith; byr-
bwyll, ftyrnig [wylltedd
Desperateness, des'pur.ät.nes n, gor-
Desperation, des.pu.rii'shun n, anobaith ;
gorwylltiad [salw, gorwael
Despicable, des'pi.ka.bl a, dirrnygadwy;
Despicablenes, des'pi.ka.bl.nes n, dielw-
igrwydd [difribl
Despisable, dî.spi"za.b] n, salw, dielwig,
Despise, dtspiz' vt, dirmygu, diystyru
Despite, di.spi't' vt, sarhau, ammharchu,
trallodi ; n, dirmyg, diystyi*wch ; cas,
sarhàd, maiais
Despiteful, dî.spît'fẁl a, trahäus, dy-
gasog; sarhäu s [dygasedd
Despitefulness, dî.sp'it'fẁl.nes n, trahâ,
Despoil, di. spoil' vt, anrheithio. ysbeilio
Despoliation, dî.spö.lî.ä'shun ' n, an-
rheithiad, difuddiad [galoni
Despond, dî.spond' vi, anobeithio, gwan-
Despondency, dî.spon'den.sî n, digalon-
did, gwanobaith [digalon
Despondent, dî.spon'dent a, diobaith,
Desponsate, dî.spon'sät vt, dyweddi'o
Despot, des'put n, archdeyrn ; gorthrym-
wr, gormeswr "" [iaethol
Despotic, di.spot'ik a, tra-arglwydd-
Despotism, des'po.tizm n, tra-awdur-
dod, teyrniaeth unbenaethol
Despumate, dî.spü'mät vi, diewynu,
puro _ [iad; swyf
Despumation, dî.spü.mä'shun n, diewyn-
Dessert, de.zurt' n, hail o ffi-wythau
Destination, des.tî.nä'shun n, amcan,
lluniaethiad, pen taith [frydu
Destine, des'tin vt, penu; bwriadu; ded-
Destiny, des'tî.nî n, tynged, tyngedfen
Destitute, des'tî.tüt a, anghenlis, am-
amdlawd, mewn eisieu, heb,
di-. Destitute of friends, digeraint
Destitution, des.tî.tü'shun n, angen,
Ü, angenoctyd [lladd
Destroy, dî.strôî vt, distrywio, dyfetha;
Destructible, di.struk'ti.bl a, dinystr-
adwy [colledigaeth
Destruction, di.struk'shun n, distryw,
DEW path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Destructive, di.struk'tiv a, dinystriol,
difrodol [dirfawr
Desudation, des.ü.dä'shun n, chwysiad
Desuetude, des'wî.tüd n, anghynnefin-
dra [ammherthynol
Desultory, des'ul.tur.î a, ansefydlog,
Desume, dî.süm' vt, cymmeryd oddi
wrth, benthyca [anfon
Detach, di.tatsh' vt, neillduo ; gwahan-
Detachment, dî.tatsh'nient n, gwahan-
lu, gwahanrif [iad
Detail, di'tiil n, adroddiad manol, adnod-
Detail, dî.täl' vt, adrodd yn fanol
Detain, dî.tän' vt, dal, attal, caethiwo
Detainder, dî.tän'dûr n, ysgrifen i attal
mewn carchar [dal
Detect, di.tekt' vt, dadguddio, diargelu,
Detection, di.tek'shun n, dynoethiad,
daliad [taliad
Detention, dî.ten'shun n, carcbariad, at-
Deter, dî.tûr' vt, rhwystro ; brawychu
Deterge, dî.tûrj' vt, glansychu, glanhau,
carthu [lanbaol, glanbarol
Detergent, dî.tûr'jent a, glanhaol, clwyf-
Deteriorate, dî.tî'r'î.ö.rät v, gwaethygu
Determent, dî.tûr'ment n, rhwystr, lludd
Determinable, dî.tûr'mî.nâ.bl a, terfyn-
adwy
Determinate, dî.tûr'mî.nät v, terfynu;
sefydlu, gosod : a, penderfynedig
Determination, dî.tûr.mî.nä'shun n, pen-
derfyniad; dìofryd [derfynol
Determinative, dî.tûr'mî.nä.tiv a, pen-
Determine, dî.tûr'min v, terfynu, pen-
derfynu, penodi; bwriadu, llwyr-fwr-
iadu; ymroi
Detersion, dî.tûr'shun n, glanbâd archoll
Detersive, di.tur'siv a, clwyflanhaol.
glanhaol [Hwyr gasiiu
Detest, dî.test' vt, ffieiddio, casäu,
Detestable, dî.tes'tâ.bl a, ffiaidd ; adgas.
dygas [gasrwydd, ffieidd-dra
Detestableness, dî.tes'tâ.bl.nes n, ad-
Detestation, dî.tes.tä'shun n, ffieiddiad,
casineb [freinio
Dethrone, di.thrön vt, diorseddu; di-
Dethronement, dî.thrön'ment n, di'or-
seddiad [erliyn camatt;di\vr
Detinue, det'î.nü n, cwyn cyfraith yn
Detonate, det'ö.nät v, swnio fel taran
Detort, dî.tôrt' vt, gwyrdroi, gwyro
Detract, di.trakt' vt, bychanu; athrodi,
enlhbo, absenu [absen, absenw
Detraction, di.trak'shun n, enllib. athrod,
Detractor, di.trak'tur n, athrodwr, difr'i-
wr [hortiol
Detractory, di.trak'tur.i a, enllibus,
Detriment, det.rî'ment n, colled, niwed,
argywedd [colledus
Detrimental, det.ri.men'tal a, niweidiol,
Detrition, dî.trish'un n, treuliad
Detritus, dî.ti-î'tus n, man falurion a
olcbir i lawr gan afonydd ; llifwaddod
Detrude, dî.trŵd' vt, gwthio i la-nr, iselu
Detrusion, di.trw'zhun n, gwthiad i lawr
Deuce, diis n, carden deulygad; y fall,
y diawl, y diafol
Deuterogamy, dü.tu.rog'â.mî«,ailbriodas
Deuteronomy, dü.tu.ron'ö.mî n, Deuter-
onomium; eilddeddf
Deuteroscopy, dii.tu.ros'ko.pi n, ail-
amcan, ail fwriad
Devastate, dev'as.tat vt. diffeithio, difi'odi
Devastation, dev.as.tii'shuu n, difrodiad,
diffeithiad [amlygu; dadblygu
Develop, di.vel'up vt, dynoethi, egluro, .
Devexity, dî.vek'sî.tî n, gwyredd, llethr-
edd ; llethr [gwibio, gadael ftbrdd
Deviate, di'vi.at vi, gwyro, ymgrwydro,
Deviation, dî.vî.ä'snun n, gwyrad;
trawsgiliad [dyfeiswaith
Device, di.v'is' n, dyfais, dychymmyg,
Devil, dev'l n, diawl, diafol, hen was,
hen lane ; cythraul, andras : vt, gor-
boethi â phubyr. Devil's-fish, mor-
lyffimt
Devilish, dev'l.ish a, diawlaidd, diefiig
Devilkin, dev'l.kin n, dieflyn
Devious, di'vi.us a, diarfFordd. gwyrog,
cyfeiliornus
Devise, di.v'iz' vt, dyfeisio, dylunio;
dychymmygu ; cymmynu : n, cym-
myniad; ewyllys [gymmyneg
Devisee, dev.i.zi' n, derbyniwr trwy
Devitable, dev'i.ta.bl a, gocheladwy
Devoid, di.void' a, gwag, llwyr wag,
amddifad [gwasanaeth
Devoir, dev.war' n, parchddangosiad ;
Devolution, dev.o.lu'shun n, disgyniad,
symmudiad [ syr th io
Devolve, di.volv' vi, disgpi, treiglo,
Devoration, dev.o.ra'shun n, ysiad,
llynciad [diofrydu
Devote, ui.vUt' vt, cyssegru, cyflwyno;
Devotee, dev.o.ti' n, ymgyfiwynwrj
coelgrefyddwr [hewyd
Devotion, di.vo'shun n, duwiolder; dy-
Devotional, di.vo'shun.al a, crefyddus,
crefyddol, ymroddol [difa
Devour, di.vfuv'r' vt, gwancio, traflyncu,
Devout, dî.vûŵt' a, duwiol; crefyddol
Devoutness, dî.vûŵt'nes n, crefyddol-
deb, duwiolfryd
Dew, dii 11, gwhth; arien: vt, gwlithio
8Ì
; late, line, no, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. DIG
Dewberry, dü'ber.ì n, math o fwyaren
Dewdrop, dii'drop n, gwlithyn
Dewlap, dii'lap n, tagell [arienog
Dewy, dü'ì a, gwlithog, gwhthlawn,
Dexter, dek'stur «, deheu [usrwydd
Dexterity, d ek.ster'i.ti n, deheuder, medr-
Dexterous, dek'stur.us a, deheu, hylaw,
raedrus, hyfedr, celfydd
Dey, dä n, prif lywydd Algiers
Dia- px, trwy, try- [dyfrlif
Diabetes, d'í.â.bî'tîz n, trwythlif, trochlif,
Diabolic, di'.a.bol'ik, Diabolical, d'i.â-
bol'i.kal a, dieflig, diawlaidd
Diachylon, di'.ak'Uun n, math o eli
Diaconal, di'.ak'o.nal a, diaconol
Diacope, di'.ak'o.pi n, rkyngsang ; math
o bysgod ; cysswllt yr iad
Diacoustics, d'i.a.kuws'tiks np, seinydd-
iaeth [coronbleth
Diadem, d'i'â.dem n, coron; talaith.
Diaeresis, d'í.er'î.sis (p diaereses, d'i.er'i-
siz) n, dydoleg, dydolnod (••)
Diagnostic, d'i.ag.nos'tik n, arwydd-
brawf, argoelnod, arwyddnod
Diagonal, di'.ag'ö.nal n, croeslinell o
gongl i gongl : a, goleddf, croes
Diagram, dí'â.gram n, dyfais arddang-
osyddol, argrafflun [luniad
Diagraph, d'í'â.graf n, cynllun, dar-
Dial, d'i'al ẁ, deial, amserrÿneg
Dialect, di'a.lekt n, tafodiaith, priod-
iaith, cangeniaith ; geirwedd [ol
Dialectical, d'f.a.lek'ti.kal a, rhesymeg-
Dialing, d'i'al .ing n, deiahaeth
Dialogue, d'i'â.log », cydymddyddan
Diameter, d'i.am'î.tûr n, tryfesur
Diametrical, di.a.met'ri.kal a, tryfesurol,
canoldraws
Diamond, d'i'â.mund n, diemwnt, ada-
mant ; math o argrafflythyren
Diapason, d'i.a.pa'zun n, cyfan-gerdd
Diapente, di'.â.pen.tî n, math o fedd-
yginiaeth yn cynnwys pum sylwedd
gwahanol [euwe
Diaper, di'â.pûr n, lliain caerog , blod-
Diaphanous, d'í.af 'â.nus a, tryloew, gloew
Diaphoretic, di'.a.fo.ret'ik a, ch\vysbair
Diaphragm, d'i'â.fram n, y llengig
Diarrhoea, dî.â.rî'â n, j dolur rhydd,
rhyddglwyf
Diarj', d'i'ur.î n, dyddlyfr, dyddiadur
Diastole, dî.as'tö.lî n, estyniad; ym-
lediad y galon
Diatonic, d'i.a.ton'ik a ,trydonol [v, planu
Dibble, dib'l n, planbren, haiarn planu :
Dice, dis np. — Die [canol
Dichotomy, di',kot'ö.mî n, rhaniad yn y
Dicker, dik'ur n, deg
Dictate, dik'tat v, ymadroddi ; addysgu,
penodi: n, cyfarwyddyd; rheolroddiad
Dictator, dik.ta'tur n, pen rheolwr,
archwr [dik'ta.tur.i a, meistrolaidd
Dictatorial, dik.ta.to'r'i.al, Dictatory,
Dictatorship, dik.ta'tur.ship n, pen-
rheolaeth [iad
Diction, dik'shun w,ieithwedd; ymrodd-
Dictionary, dik'shun.ur.i n, geiriadur,
Did, did ^>i. — Do [geirlyfr
Didactic, dJ.dak'tik a, addysgiadol,
addysgedigol, eirchiol ; athrawiaethol
Didapper, did ap.ûr n, tindroed fechan
Diddle, did'l vi, honcian ; twyllo
Die, d'i (p dice) n, ftristyn, ffrist: n
{p dies), bath, nodbeiriant : vi, marw,
trengi, difibdd. Dying, yn marw;
marwolaeth, tranc. Dice-box, frristial,
ftnstiol. To throw dice, ffristialu
Diet, d'i'et n, ymborth, lluniaeth penodol;
eisteddfod tywysogion
Differ, dif 'ûr vi, amry wio ; anghytuno
Difference, dif'ur.ens n, gwahaniaeth;
amrafael [hanol; amgen
Different, dif'ur.ent a, amrywiol, gwa-
Difficile, dif'î.sil, DifBcult, dif'i.kult a,
anhawdd, caled, rhwystrus, cyfyng
Difficulty, dif 'i.kul.ti n, dyryswch, caledi,
astrusi, cyfyngdra [ddiried
Diffide, di.fi'd' vi, gwan-gredu, anym-
Diffidence, dif'î.dens n, an\middiried,
anhyder [petrusgar
Diffident, dif'î.dent a, anghoelgar;
Diffluence, dif 'lü.ens n, hyhfedd, amlinad
Difform, di.fôrm' a, anghyflun
Diffranchisement, di.fran'tshiz.ment n,
difreiniad [amdaenu, tywallt
Diffuse, di.fiiz' vt, taenu, lledwasgaru,
Diffuse, di.fiis' a, anghryno; helaeth
Diffusible, dif.ii'zi.bl a, gwasgaradwy,
taenadwy [taeniad
Diffusion, di.fii'zhun n, gwasgariad,
Diffusive, di.f u'siv a, helaeth daenedig,
helaeth, ymledol [edd
Diffusiveness, di.fii'siv.nes n, gwasgar-
Dig, dig (pt Skpp dug) v, cloddio, ceibio,
palu [addfedu
Digest, dî.jest' v, iawndrefnu; treulio;
Digest, d'i'jest n, crynodeb o ddeddfau
gwladol [trefnadwy
Digestible, dî.jes'tî.bl a, treuhadwy,
Digestion, dî.jes'tshun n, treuliad ; cyd-
doddiad [treulbar
Digestive, di.jes'tiv a, a bar dreuliad,
Dight, di't vt, trwsio, addurno: a,
trwsiedig
85
DIR path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut. tvV=too, t\Yk=took;
Digit, dij'it n, lied bys, | modfedd;
unigrif, sef a fo is law deg ; deuddegfed
ran o dryfesur yr liaul neu'r lloer
Digital, dij'î.tal a. perthynol i'r bysedd
Digitalis, äij.î.tä'lis n, bysedd y c\'vn
Digitated, cüj'î.tä.ted a, byseddol
Digladiation, dî.glad.î.ä'shun n, ym-
gleddyfiad
Dignification, dig.ni.fi.ka'shun n, urdd-
asiad, dyrchafiad [asu
Dignify, dig'ni.f l vt, anrhydeddu, urdd-
Dignitary, dig'nî.tur.î n, eglwyswr
urddasol [bri, addurniant
Dignity, dig'nî.tì n, bonedd; urddas,
Digraph, di'graf n, deugraff ; dwy lyth-
yren ag un sain
Digress, dî.gres' vi, gwyro, gadaol. oflgoi
Digression, dî.gresh'un n, dywaniad;
osgoad, gwyrad
Digressive, di.gres'iv «, ymhelaethol
Dijudicate, di'.ju'di.kut vi, bamu rhwng,
cylafareddu [eddiad
Dijudication, d'í.jii.dî. kit/shun n, cylafar-
Dike, di'k n, clawdd, libs; argae
Dilacerate, d'í.las'ur.ät vt, dryllio,
llarpio, rhwygo [iad, darniad
Dilaceration, di.las.u rii'shun ?i, rhwyg-
Dilaniate, di'.lan'i.iit vt, cigyddio, dryfiio
darnio [iad, drylüad
Dilaniation, di.lan.î.ä'shun n, distryw-
Dilapidate, dî.lap'î.dät v, adfeilio, ym-
syrthio [iad, adfeiliad
Dilapidation, dî.lap.î.dä'sbun n, difur-
Dilatable, d'i.lä'tâ.bl a, Uedadwy, ym-
ledol [laethu ar
Dilate, dî.l'át' v, ymhelaethu, lledu ; he-
Dilatoriness, dil'â.tur.î.nes n, hwyrfryd-
igrwydd, diogrwydd
Dilatory, dil'â.tur.î a, oedgar, hwyr-
frydig, gohiriog, diog
Dilemma, d'í.lem'â n, astrasi, cyfyngder
0 bob tu ; anhawsder ; rheswm dwybig
Diligence, dil'î.jens n, diwydrwydd, dy-
falwch diflin, eorth
Diligent, dil'î.jent a, diwyd, ystig,
Dill, dil n, ffenigl, llysiau 'r gwewyr
Dilucid, d'i.lii'sid a,eglur, gloew, tryloew
Dilucidate, dî.lü'sî.dät vt, egluro* am-
lygu, goleuo
Diluent, dil'ii.ent n, teneuydd
Dilute, dî.lüt' vt, teneuhau ; cymmysgu
â dwfr; gwanhau: a, tencu, gwan
Dilution, dí.lü'shun n, teneuhâd, gwan-
hâd, tymmeriad
Diluvial, dUii'vi.al a, dylifol, llifeiriol
Diluvium, di.lii'vi.um n, gwaelodion ar
01 llif, llifwaddod
Dim. dim a, tywyll,pẁl, anoleu; gwan:
vt, tywyllu, cymylu [ioli
Dimension, dî.men'shun n, mesur, maint-
Diminish, di.min'ish v,lleihau, bychanu;
treio, eilio
Diminution, dim.î.nü'shun n, toliant,
lleihâd, bychaniad, treiad, prinhâd
Diminutive, di.min'ii.tiv a, byclianig,
lleiedigol: n, byehanigair, eiddilair
Diminutiveness, di.min'u.tiv.nes n,
bychander, eiddilwch
Dimissory. dim'i.sur.î a, gollyngol
Dimity, dim'î.tî n, math o gotwm main
Dimness, dim'nes n, pylni. tywyllni
Dimple, dim'plw, pannwl, bochdwll, pant
Din, din n, dyar,twrdd, dadwrdd, trwst:
vt. syfrdanu, byddaru
Dine, din vi, ciniawa, bwyta ciniaw.
Dining-room, ciniawfa, ciniawgell
Dinetical, di.net'Lkal a, cylehdroawl,
hydroawl
Ding, ding v, taro ; trystio, rhuo ; syfr-
danu : n, dyrnod, dwrn-gnith, tarawiad
Dingle, ding gl n, cwm, glyn, dyffryn
Dingy, din'jî a, tywyll ; budr,brwnt, aflan
Dinner, din'ûr n, ciniaw
Dint, dint n, ergyd, ol; grym, nerth,
aweh: vt, tyllu, pantio, nodi [rifiad
Dinumerarion,' dí.nü.mu.rä'shun n, un-
Diocesan, d'i.os'i.zan n, esgob : a, esgob-
Diocese, di" o.sîs n, esgobaeth [aethol
Dioptrical, d'i.op'tri.kal rt, pelldremiol
Dioptrics, di.op'triks n, pelldmniaeth
Dip, dip v, trocni ; gwlychn; braschwilio
Diphthong, dip'thong n, deusain
Diploma, di.plö'mâ n, graddlythyr,
graddfraint
Dipsas, dip'sas n, math o sarff
Diptote, dip'töt n, enw deudreigl
Diptych, dip'tik n. cofrestr o ferthyron
Dire. di"r a. arswydus. eciiry>lawn
Direct, di.rekt' n, cyfeirnod: a. uniawn-
gyrch, uniawn, dioed : vt, cyfarwyddo,
addysgu; cyf'eirio
Direction, di.rek'shun n, hyfforddiad,
tywy.siad, trefniad; arch; gorchym-
myn; cyfeiriad [wysol
Directive, dî.rek'tiv a, hyfforddiadol, ty-
Directness. di.rekt'nes n, unionder, cypì
eirioldeb [llywydd
Director, di.rek'tur n, cyfarwyddwr;
Directorial, di.rek.tn'r'i.al a. cyfarwydd*-
ol; addvsgol [iadur: rheol
Directory," di.rek'tur.i a, cyfarwydd-
Directress, di.rek'tres n, hyfforddes
Direful, d'í'r'fẁl a, echryslawn, erchyll
Direness, d'i'r'nes n, echryslonedd
ore ; läte, line, nö, müte ; she, zh=.z azure ; thin, Tiris ; j=dzh.
DIS
Direption, d'i.rep'shun n, anrheithiad,
trais [San
Dirge, dnrj n, galarnad, marwnad, galar-
Dirk, durk n, math o gleddyf byr, bidog
Dirt, dûrt n, baw, torn, llaca, llaid
Dirtiness, dûr'tî.nes n, bryntni, budredd
Dirty, dfìr'tî a, budr, brwnt, swga,
bawaidd, afian: vt, diwyno, budreddu,
lleidio. A dirty woman, bronten
Diruption, d'i.rup'shun », ymdoriad, ym-
rwygiad
Dis-, ììi-, Dif- px, yn arwyddo nacâd,
dadwneutburiad, neu wahaniad
Disability, dis.â.bil'î.tî n, anallu, gwen-
Disable, diz.a'bl vt, analluogi [did
Disabuse, dis.a.biiz' vt, didwyllo, iawnu
Disaccomodation, dis.a.kom.ö.dä'skun n,
anghytìeusdra
Disaccord, dis.a.kord' vt, anghytuno
Disacknowledge, dis.ak.nol'ej vt, anaddef,
gwadu
Disadvantage, dis.ad.van'täj n, colled,
• anfantais, afies : v, colledu, drygu
Disadvantageous, dis.ad.van.ta'jus a,
anghyfìëus [d'yeithro
Disaffect, dis.a.fekt' v, peri anghariad,
Disa flection, dis.a.fek'shun n, anserch,
anfoddlonedd [brofiad, gwad
Disaffirmance, dis.a.fûr'mans n, gwrth-
Disafforest, dis.a.for'est vt, digoedwigo
Disagree, dis.ä.grî vi, anghytuno
Disagreement, dis.a.grfment n, amra-
fael, anghytundeb, anghydweddiad,
anghydfod [nyddlawn
Disalliege, dis.a.lij' vi, myned yn an-
Disallow, dis.a.lûŵ' vt, anghymmerad-
. wyo, gwrthod
Disanchor, diz.ang'kur vt, diangori
Disanimate, diz.an'i.mat vt, digaloni;
dieneidio, lladd [dirymu
Disannul, dis.a.nul' vt, dilëu, diddymu,
Disappear, dis.a.pî'r' vi, diflanu, llifanu
Disappoint, dis.a.pôînt vt, siomi, seith-
ugio, twyllo [siomiant
Disappointment, dis.a.pôînt'ment n,
Disapprove, dis.a.prwv vt, anghymmer-
adwyo, gwrthod
Disarm, diz.arm' vt, dadarfogi, diarfu,
diarfogi [anseiydlu
Disarrange, dis.a.ranj' vt, dadrestru,
Disarray, dis.a.rä' n, adwisg; terfysg,
aimhrefn: vt, dadwisgo; annhreihu
Disaster, diz.as'tur a, anhap, trychineb,
dryglam [anftbdus
Disastrous, diz.as'trus a, trycbinebus,
Disavow, dis.a.vuw' vt, diarddelwi
Disavowal, dis.â.vûŵ'al n, gwad, nag
Disband, dis.band' vt, difyddino; goll-
wng ymaith ; gwasgaru
Disbark, dis.bark' vt, dadlwytho, glanio
Disbelief, dis.bî.lîf ' n, anghoel, anffydd-
iad [anghoelio
Disbelieve, dis.bi.liv' vt, anghredu,
Disbench, dis.bentsh' vt, dieisteddfodi
Disbranch, dis.brantsh' vt, digangenu,
digeincio [lwytho
Disburden, dis.bùr'dn vt, difeichio, dad-
Disburse, dis.bûrs' vt, gwario, treulio,
talu arian [talad; cost
Disbursement, dis.bûrs'ment n, traul,
Discalceate, dis.kal'shi.at vt, diesgidio
Discandy, dis.kan'di vi, toddi, dadleithio
Discard, dis.kard' vt, diswyddo, diar-
Discamate, dis.kar'nat a, dignawd [ddel
Disceptatiou, dis.ep.tä'shmi n, dadl ; ym-
resymiad [gwahaniaethu
Discern, di.zurn' vt, canfod, dirnad,
Discernible, di.zur'm.bl a, amlwg, deall-
adwy [dirnadaeth
Discernment, di.zurn'ment n, craffder,
Discerptible, dlsûrp'tî.bl a, gwahanadwy
Discharge, dis.tskarj' v, gollwng, rhydd-
hau; talu; cyflawnu; ymarllwys; di-
lwytho; diswyddo; saethu, ergydio:
rc,gollyngdod; talnod; taliad;'ergyd
Disciuct, di.singkt' a, llaes, rhydd, llac
Discind, disind' vt, gwahanu, rhanu,
darnio [dylynwr
Disciple, dLs'i'pl n, dysgybl, ysgolhaig,
Disciplinable, dis'î.plin.â.bl a, athrylith-
gar, llywodraethus
Disciplinarian, dis.î.plî.nê'r'î.an n, dysg-
ybl wr; carwr trefn [dysgyblaidd
Disciplinary, dis'î.plimur.î «/trefhus;
Discipline, dis'î.plin n, dysgyblaeth;
rheolaeth: vt, dysgyblu, addysgu
iawndrefnu; hyíForddi; ceryddu
Disclaim, dis.kliim' vt, diarddel, diar-
ddelwi, gwadu, gwrthod [amlygu
Disclose, dis.kloz' vt, dynoethi, digelu,
Disclosure, dis.klu'shur n, dynoethiad,
dadguddiad [liwio
Discolour, dis.kul'iir vt, diliwio, dryg-
Discomfit, dis.kum'fit vt, gorchfygu,
dymchwelyd [fygiad
Discomfiture, dis.kum'f î.tshü'r n, gorch-
Discomfort, dis.kum'furt vt, tristäu,
gofidio, angkysuro, aflonyddu: »,
anghysur, tristwch, gofid, aflonydd-
wch [anghanmol
Discommend, dis.ku.mend' vi, beio,
Discommendable, dis.ku.men'da.bl a,
beius, ceryddus [lonyddu
Discommode, dis,ku.möd' vt, blino, af-
87
DIS path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Discommodious, dis.ku.mo'di.us a,
anghyflëus [annhrefnu
Discompose, dis.kum.poz' vt, aflonyddu
Discomposure, dis.kum.po'zhur n, an-
nhrefniad ; cynhwrf, aflonyddwch
Disconcert, dis.kon.surt' vt, siomi, ter-
fysgu. cyffroi [anghydffurfiad
Disconformity, dis.kon.fûr'mî.tî n,
Discongruity, dis.hon.grẁ'î.tî n, anghys-
sondeb, anghydweddiad
Disconsolate, dis.kon'so.lat a, prndd,
anghysuras [foddlonrwydd
Discontent, dis.kon.tent' n, tristyd, an-
Discontented, dis.con.ten'ted a, anfodd-
og, anesmwyth [anfoddlondeb
Discontentment, dis.kon.tent'ment n,
Discontinuance, dis.kon.tin'ii.ans n, am-
mbarhrid, peidiant, dysbeidiad, toliant
Discontinue, dis.con.tin'ü v, peidio, di-
barhau; attal
Discontinuity, dis.kon.tî.nü'î.tî n, di-
barhâd; anghyfander
Discord, dis'kord' n, anghydgord ; gwrth
sain [anghydgerdd
Discordance, dis.kor.dans n, anundeb,
Discordant, dis.kGr'dant a, angbyw
anghysson, anghywair [gynghori
Discounsel, dis.kuwn'sel vt, gwrth-
Discount, dis.kuwnt' vt, erthynu, tynu
allan [tavrlgyfrif
Discount, disTcûŵnt n, erthyniad, toliad,
Discountenance, dis.kûŵn'tî.nans vt,
anghefnogi [galoni
Discourage, dis.kur'aj vt, llwfrbau, di-
Discouragement, dis.kur'aj .ment n, di-
galondid, anghefnogiad
Discourse, dis.ko'rs' n, ymddyddan,
traetbawd: vi, ymresymu; traethu;
areithio. Introductory discourse, rhag-
draeth [anfoesgar
Disco arteous, dis.koVtshus a, anfwyii,
Discourtesy, dis.kûr'tî.sî », anfwyn-
eidd-dra
Discous, dis'kus a, fel dysgl, fel coeten
Discover, dis.kuv'ur vt, dadguddio, dar-
ganfod, digeln, canf'od
Discoverable, dis.kuv'ur.a.bl a, dir-
nadwy, olrbeinadwy
Discovery, dis.kuv'ur.i n, dadguddiad,
dadenhuddiad, darganfyddiad
Discredit, dis.kred'it n, gwaradwydd,
anghlod, drygair: vt, anghoèlio;
gwaradwyddo [pwyllog
Discreet, dis.krit' a, call, synwyrol;
Discrepance, dis.krep'ans, Discrepancy,
dis'krep'an.si ra,anghydfod [barthedig
Discrete, dis.krit' a, gwahanedig ; dos-
Discretion, dis.kresb'un n, dysbwyll,
calüneb, pwyll ; synwyr. At discre-
tion, heb ammodau
Discretionary, dis.kresh'un.ur.i a, di-
gyfyngol, diammodol
Discretive, dis.kri'tiv a, dosbarthus
Discriminable, dis.krim'i.na.bl a, gwa-
hanadwy [baniaetbu, dynodi
Discriminate, dis.krim'i.nat v, gwa-
Discrimination, dis.krim.i.na'sbun »,
gwabaniaetbiad ; dynodiad
Discriminons, dis.krirn'i.nus a, enbydus
Discubitory, dis.kü'bî.tur.î a, "lled-
orweddleol [orweddiad
Discumbency, dis.kum'ben.si n, lled-
Discumber, dis.kum'bur vt, diddyrysu;
dadrwystro [amrediad
Diẅcursion, dis.kur'sbun n, anwribiad,
Discursive, dis.kur'siv a, amredol, gwib-
iog, crwydrol, ammherthynol
Discursory, dis.kur'sur.i a, rhesymiadol
Discus, dis'kus n, tafl-lecb, coeten
Discuss, dis.kus' vt, bob, cbwilio, trin ;
eglurhau; chwaln [ymchwiliad
Discussion, dis.kush'un n, arhobad,
Discutient, dis.ku'sbent a, gwrthweith-
iol : n, meddyginiaeth wrthweithiol
Disdain, dis.dän' a, dirmyg, ffieiddiad;
trahâ; ysgorn; v, diystyru; ffieiddio;
ysgornio [diystyrllyd
Disdainful, dis.dän'fẁl o, ffroenucbel,
Disease, diz.iz' n, clefyd, dolur, clwyf,
afiecbyd; anesmwytbder, poen: vt,
aflonyddu, poeni [poenedig
Diseased, diz.izd' a, claf, afiacbus;
Disedged, diz.ejd' a, diíìn, diawcb, pŵl
Disembark, dis.em.bark' v, tirio, glanio,
dadlwytho [ddyrysu, dadrwystro
Disembarrass, dis.em.bar'as vt, "dad-
Disembitter, dis.em.bitur vt, melusu,
dadcbwerwi [edig
Disembodied, dis.em.bod'îd a, anghorfT-
Disembogue, dis.em.bög' v, ymarllwys;
aberu [dad-ddyrysu
Disembroil, dis.em.brôîl' vt, difeicbio,
Disenable, dis.en.ä'bl vi, analluogi ; an-
addasu [dadswyno
Disencbant, dis.en.tsbant' vt, dadreibio,
Disencumber, dis.en.kum'bur vt, dad-
rwystro, difeichio
Disengage, dis.en.gäj' vt, golhvng; di-
ddyrysu; rbyddbau [urddasu
Disennoble, dis.e.nö'bl vt, diraddu, di-
Disentangle, dis.en.tang'gl vt, dad-
ddyrysu ; rhyddhau [gwaredu
Disenthral, dis.en.thróT vt, rhyddhao,
Disentlirone, dis.en.thron' vt, diorseddu.
ore; late, line, nö, miit-e; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. DIS
Disentrance, dis.en.trans' vt, deffroi o
lewyg a [ysgar
Disespouse, dis.es.puvvz' vt, gwahanu,
Disesteem, dis.es.tîm' n, dibarchiad,
anfri : vt, difr'io, dibarchu, bychanu
Disfavour, dis.f ii'vur n, anghymmeriad :
vt, anghefhogi ; anhoffi
Disfiguration, dis.fig.ü.rä'shun n, an-
ffurfedigaeth [harddu; hagru
Disfigure, dis.fig'ûr vt, anffurfio; an-
Disfiguremcnt, dis.fig ur.ment n, hylliad,
annurfiad [ diiud dio
Disfranchise, dis.fran'tshiz vt, difreinio;
Disfurnish, dis.fûr'nish vt, diosg, dy-
noethi _ [diosg
Disgarnish, dis.gâr'nish vt, diaddurno,
Disglorify, dis.glöYî.fî vt, darostwng,
iselu, diogoneddu
Disgorge, dis.gôrj' v, arllwys, chwydu,
yniarllwys, dadlyncu
Disgrace, dis.gräs' vt, gwarthruddo ;
gwaradwyddo: n, gwaradwydd; sar-
hâd, cywilydd; dianrhydedd
Disgraceful, dis.gräs'fẁl a, cywilyddus,
ammharchus, gwarthus [anfwyn
Disgracious, dis.grä'shus a, angharedig,
Disguise, dis.gi'z' n, lledrith, ffuant;
twyllwisg: v, ymddyeithrio, ffuantu,
ffugio, gwedd-ddullio, lledrithio. Dis-
guised in liquor, meddw
Disgust, dis.gust' n, diflasrwydd ; ffieidd-
rwydd : vt, diflasu, anfoddhau
Disgustful, dis.gust'fẁl a, diflas, ffiaidd,
adgas, cas ; ffinion, ffinionllyd
Dish, dish n, dysgl, ysgudell; dysglaid
Dishabile, dis.â.bil' n, borewisg, anwisg
Dishabit, dis.hab'it vt, bwrw o gartref
Disharmony, dis.hâr'mö.nî n, anghys-
sondeb [gwangaloni
Dishearten, dis.hâr'tn vt, di-aLmi,
Dishevel, di.shev'el vt, dyrysu gwallt
Dishonest, diz.on'est a, anffyddlawn, an-
onest, anghywir, twyHodrus
Dishonesty, diz.on'est.i n, anonestrwydd,
anghyfiawnder ; anniweirdeb
Dishonour, diz.on'ur n, dianrhydedd,
ammraint; gwarth: vi,dianrhydeddu,
gwaradwyddo ; diforwyno
Dishorn, dis.hôrn' vt, digornio
Disincarcerate, dis.in.kar'sur.at vt,
rhyddhau, digarcharu
Disinclination, dis.in.kli.na'shun n, an-
nhueddiad ; gwrthwynebiad
Disincline, dis.m.kli'n' vt, annlmeddu
Disincorporate, dis.in.kôr'pö.rät vt, di-
gorftbri, gwahanu [wch
Disingenuity, dis.in.jî.nü'î.tî n, annhi
Disingenuous, dis.in jen'ii.us a, hocedus,
dichellgar ; annheg, anonest
Disinherit, dis.in.her'it vt, didreftadu,
dietifeddu
Disinter, dis.in.tûr' vt, dadgladdu
Disinterested, diz.in'tur.est.ed a, an-
hunanol ; diduedd, teg
Disinterestedness, diz.in'tur.est.ed.nes n,
dihunanedd, tegwch [uno, ysgar
Disjoin, disjoin' vt, dadgyssylltu, dad-
Disjoint, disjoint' vt, daderymmalu
Disjudication, disju.di.ka'skun n, pen-
derfyniad [sylltiad
Disjunction, disjungk'shun n, dadgys-
Disjunctive, disjungk'tiv a, dadgys-
sylltiadol: n, gwahaniedydd. Dis-
junctive conjunction, cyssylltiad gwa-
haniadol
Disk, disk n, gwyneb gweledig yr haul, y
lleuad, neu'r ser; coeten, tafl-lech
Dislike, dis.l'ik' n, anhoffedd, ffieiddiad,
casâd : vt, anhoffi, angharu, casäu
Disliken, dis.l'i'kn vt, anghyifelybu,
annliebygu
Dislimb, dis.lim' vt, diaelodi, dryllio
Dislocate, dis'lo.kat vt, dadgyrnmalu
Dislocation, dis.lo.ka'shun n, dadgvm-
mahad [tarfu
Dislodge, dis.loj' vt, dilochesu, didyo,
Disloyal, dis.loi'al a, anffyddlawn,
anghywir; gwrthfreiniol
Dismal, diz'mal a, cethin, erchyll,
echryslawn ; hyll ; galarus, gresynol ;
tywyll; ansiriol, chwith. À dismal
moan, oerlef [hyllder, chwithrwvdd
Dismalness, diz'mal.nes n, erchyllder,
Dismantle, dis.man'tl vt, difurio; difan-
tellu, diosg
Dismask, dis.mask' vt, digelu, dihatru
Dismast, dis.mast' vt, tori hwylbren,
dadhwylbrenu
Dismay, dis.mä' n, braw, ofn, dychryn,
arswyd : vt, brawychu, ofni, digaloni
Disme, dim n, degwm [darnio
Dismember, dis.mem'bûr vt, diaelodi,
Dismiss, dis.mis' vt, diswyddo; goll-
wng ymaith ; rhyddhau
Dismissal, dis.mis'al, Dismission, dis-
mish'un n, diswyddiad, gollyngdod;
anfoniad ymaith ; rhyddhâd [wystlo
Dismortgage, dis.môr'gäj vt, dadar-
Dismount, dis.mûŵnt' v, disgyn, dyfod
i lawr ; taflu i lawr, dadymchwelyd ;
didrwyllo cyflegr [dod
Disobedience, dis.ö.bî'dî.ens n, anufudd-
Disobedient, dis.ö.bî'dî.ent a, anhydyn,
gwrthnysig, amfudd, anhywedd
89
DIS path, fat, êre, met, mâ-ríne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Disobey, dis.ö.bii' vt, anul'uddhau, tros-
eddu [digio;drygu
Disoblige, dis.ö.blij' vt, anfoddhau;
Disorder, diz.or'dur n, annhrefn, ter-
fysg; afiechyd: vt, annhrefnu; an-
bwylio [penrydd, didrefn
Disorderly, diz.or'dur.li a, afreolus;
Disordinate, diz.or'di.nat a, afreolaidd.
anghymmedrol [weirio
Disorganize, diz.Or'ga.ni'z vt, dadgy-
Disown, diz.on' vt, gwadu, gwrthod,
diarddel, diarddelwi [amledu
Dispand, dis.pand' t;£.lledu allan, taenu,
Dispansion, dis.pan'sbun n, amlediad,
ymlediad [bycíianu, difri'o
Disparage, dis.par'iij vt, ammharchu,
Disparagement, dis.par'äj.ment n, anfri,
gwartb, gogan, dirmyg
Disparate, dis'pâ.rät a, angbyfartal
Disparity, dis.par'î.tí n, anghyfartalwcb
Dispart, dis.pârt' vt, rbanu. gwahanu
Dispassion, dis.pasb'un n, diddignvydd,
llarieidd-dra [pwyllus
Dispassionate, dis.pasb'nn.ät a, arafaidd,
Dispel, dis.pel' vt, chwalu, gwasgaru
Dispensable, dis.pen'sâ.bl a, gwariadwy.
treubadwy [meddygdy
Dispensary, dis.pen'sur.î n, cyfferdy;
Dispensation, dis.pen.sii'shun n, goruch-
wyliad, trefniad; goddefiad, esgusod-
iad; tnvydded [lyfr
Dispensatory, dis.pen'sâ.tur.î n, cytf'er-
Dispensc, dis.pens' v, rbanu ; gweinyddu ;
esgusodi
Dispeople, dis.pî'pl vt, dibobb, difrodi
Disperge, dis.pûij' vt, taenellu, taenu
Disperse, dis.pûrs' v, gwasgaru, chwalu.
taenu, hau [gwasgariad
Dispersion, dis.pûr'sbun n, gwasgarawd,
Dispirit, dis.pir'it vt, digaloni, amvroli.
lhvfrhau [le, symmud
Displace, dis.pläs' vt, anghyfleu ; troi o
Displaeency. dis.plä'8en.sî n, aufoddlon-
edd; anfoesedd [blanu
Displant, dis.plant' vt, diwreiddio, dad-
Displantation, dis.plan.ta'shuij n, di-
wreiddiad, dadblaniad
Display, dis.plä' n, dadblygiad, arddan-
gosiad : vt, gosod allan, amlygu, taenu
ar led. To display a banner, dyrchafu
baner [adgas
Displeasant, dis.plez'ant a, anhyfryd.
Displease, dis.pliz' vt, anfoddio, digio,
dirlasu. To be displeased, digio, son
Displeasure, dis.plezb'ur n, anfodd, sor-
iant, digter [gyda fchwrf
Displode, dis.plöd' vt, golhvng allan
Displosion, dis.plo'zhun n, traisrutbriad
Dispoil, dis.pôil' vt, anrbeitbio, ysbeilio
Disport, dis pö'rt' n, difyrwch : v. dit'yru I
chwareu; anlladu [rbeoliad; aralliai
Disposal, dis.po'zal n, trefniad, triniad
Dispose, dis.puz' vt, tueddu; addasu
trefnu, dosbarthu ; cyflè'u; defnyddio
To dispose of, gwerthu ; rhoddi : cae '
gwared o. To be disposed to, bod â'
fiyd ar, clywed ar ei galon. To b«
disposed of, ar wertb. i'w werthu
Disposition, dis.po.zish'un n, trefniad
dosbarthiad; llywiad; gog^yvddiad'
cymhwysiad, tuedd, hwyl, tymmer'
ansawdd, aniaetb, greddf
Dispossess, dis.pu.zes' vt, difeddiannu *
difeddu [moladiflj
Dispraisable, dis.pra'za.bl a, anghaiM
Dispraise, dis.praz n, angblod. anfoliant ,
anair: vt, anfoli, goganu, beio ; cablu!
Dispread, dis.pred' vt, taenu ar led. Lied-1
aenu [ collec '
Disprofit, dis.prof'it n, afles, anfudd!
Disproof, dis.prŵf' n, gwrthbrawf
Disproportion, dis . prö . pô ' r ' shun n ,
anghymmesuriaeth, anghyfartaledd
anghymmedroldeb : vt, angbydranu i
anghymmesuro ; angbyfartalu
Dispri )] lortionable, dis.prö.pö'r'shun.â.bl. ;
Disproportionate, dis.prö.pô'r'sbun.äl
a, anghydran, angbyfatebol
Disprovable, dis.prw'va.bl a, gwrthbrof-
adwy [brofi!
Disprove, dis.prwv' vt, dadbrofi. gwrth-:
Dispunishable, dis . pun ' ish . á . bl a.\
angbospadwy
Dispurse, dis.pûrs' vt, gwastraffu, treulic'
Disputable, dis.pii' tâ.ble a, dadleuadw»
ammbëus [ re.-ymwr
Disputant, dis.pii 'tant n, dadleuwr, ym-
Disputation, dis.pü.tä'shun n, dadleuad,
ymddadleuad
Disputatious, dis.pü.tä'shus, Disputa-I
tive, dis.pii'ta.tiv a, dadleugar, cecr-
aidd, ymrysongar. croes
. dis .put' n, dadl, ymryson, ara-i
rafael : v, ymbyncio, dadleu, ymryson;,
gwrthwy nebu [ 1 >vnciwr '
Disputer, dis.pü'tûr n, dadleuv r. yin-
Disqualify, dis.kwol'i.fi vt, a
anghymhwyso [ trallodi '
Disipiict, dis.kw'i'et vt, aflonyddn, blino,
Disquiet, dis.kwi"et, Disquietude, dis-
kw'i'i.tiid 11, anesmwytbder, aflonydè-
web. anorpbwysdra ; cynhwrf, bbndefc
Disquisition, dis.kwi.zish'un n, arboliad,
ymchwiliad, dadleuol
90
)re ; late, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, Tiris ; j=dzh.
DIS
Disregard, dis.rî.gârd' n, diystyrwch,
anfri'ad: vt, diystyru, bychanu
Disregardful. dis.rì'gârd'fẁl a, esgeu-
lus ; dirmyglawn
Disrelish, dis.rel'ishre, diflasdod ; ffieidd-
rwydd : vt, diflasu ; anhoffi
fasreputable, dis.rep'ü.tä.bl a, anghlod-
fawr, dibarch
Disrepute, dis.rî.pût', Disreputation, dis-
rep.ü.tä'shun n, anfri : vt, ammharchu
Disrespect, dis.ri.spekt' n, ammharch,
drygfoes ["gar, dibarch
Disrespectful, dis.ri.spekt 'fwl a, anfoes-
Disrobe, dis.röb' vt, dadwisgo, diosg,
diliatru
Disruption, dis.rup'shun n, ymdoriad,
ymrwygiad ; gwahaniad
Bissatisfy, di.sat'is.fi vt, anfoddio, an-
foddloui [chwilio
Dissect, di.sekt' vt, difynu, manwl-
Dissection, di.sek'shun n, difyniad; di-
. fyniaeth
Disseize, di.siz' vt, difeddiannu, difeddu
Disseizee, dis.i.z'i' n, un difeddiannedig
Disseizin, di.si'zin n, difeddiad, trais-
ddifeddiad
Disseizor, di.si'zur n, difeddiannwr
Dissemblance, di.sem'blans n, annheb-
ygnvydd
Dissemble, di.sern'bl vt, ffugio, lledrithio ;
argelu. Dissembling, dauwynebog,
rhagrithiol [ar led, lledu
I Disseminate, di.sem'î.nät vt, hau, taenu
Dissemination, di.sem.î.nä'shun n, heu-
l ad, taeniad
Pissension, di.sen'shun n, anghydsyniad
| Dissensious, di.sen'shus a, cynhenus
I Dissent, di.sent'rc,anghytundeb ; anghyd-
I syniad, ymneillduad, neillduad: vi,
I anghytuno, anghydsynio ; ymwahanu,
I ymneillduo ; gwrthdybio. Dissenting-
l| chapel, ty cwrdd ymneillduwyr
■ Dissentaneous, dis.en.tä nlus a, anghyt-
> unol
' Dissenter, di.sen'tur n, ymneillduwr
^Dissentient, di.sen'shent a, anghydsyn-
II iol : n, ymneilldüydd, nacäwr
'Dissertation, dis.ûr.tä'shun n, traith;
■ ymresymiad [àrygú
' Disserve, di.surv' vt, aflesu, niweidio,
Disservice, di.sur'vis n, anghymmwynas
• Dissever, di.sev'fir vt, dadgyssylltu, dy-
ranu
; Dissidence, dis'i.dens n, anghytundeb
; Dissilition, dis.i.lish'un n, ymdoriad
: Dissimilar, di.sim'ì.lûr a, annhebyg, am-
ryfal, amryfeilryw, anghyffelyb
Dissimulation, di.sim.ü.lä'shun n, rhag-
rith, ffugiad, lledrithiant
Dissipable, dis'î.pa.bl a, gwasgaradwy
Dissipate, dis'ì.pät vt, chwalu, gwasgaru,
afradloni, gwastraffu
Dissipation, dis.î.pä'shun n, gwasgar-
iad ; gwastraff, afradlondeb
Dissociate, di.sö'shî.ät vt, digyfeillio, di-
gyfieuo [gwahaniad
Dissociation, di.sö.shî.ä'shun n, ysgariad,
Dissolute, dis'ö.lüt a, penrydd, afrad-
lawn, diffaith [oferedd
Dissoluteness, dis'ö.lüt.nes n, penryddid,
Dissolution, dis.ö.lü'shun n, ymddattod-
iad, toddiad, ymdoddiad ; marwolaeth ;
gollyngiad ; diddymiad, dadgorfforiad
Dissolvable, di.zol'va.bl, Dissoluble, dis'-
ö.lü.bl a, dattodadwy, dadmeradyvy
Dissolve, di.zolv' v, toddi, dadleithio,
ymollwng; dattod; digorffori, dad-
gorftbri, dadgyssylltu; diweddu. To
dissolve parliament, gollwng ymaith
y senedd [dadleithydd
Dissolvent, di.zol'vent n, dadmerydd,
Dissonance, dis'ö.nans n, anghydseiniad
Dissonant, dis'ö.nant n, anghydsain,
anghysson [gwrthannog
Dissuade, di.swäd' vt, gwrtìbgymheil,
Dissuasion, di.swä'shun n, gwrthgynghor
Dissyllable, di.sil'â.bl n, ga.lv o ddwy
sill, dwysill
Distaff, dis'taf n, cogail, cogeilyn
Distain, dis.tän' vt, ystaenio, gohwio
Distance, dis'tans n, pellder, pelldra;
cyfrwng : vt, pelläu, gadael ar ol. A
great distance, hirbell
Distant, dis'tant a, pell, pellenig, anghys-
bell. Not distant, nid ym mhell
Distaste, dis.täst' n, diflasrwydd: vt,
diflasu; casäu; alaru [ad gas
Distasteful, dis.täst'fẁl a, ffiaidd, ditlas,
Distemper, dis.tem'pur n, gwst, anhwyl,
saldra : vt, annhymmeru ; annhrefnu
Distemperate, dis.tem'pur.ät a, anghym-
medrol [annhymmerusrwydd
Distemperature, dis.tem'pur.ä.tshu r n,
Distend, dis.tend' vt, arledu, arlydanu,
lledu, eangu [eamriad
Distention, dis.ten'shun n, arlediad,
Distich, dis'tik n, pennill dwy fraich;
eywydd deuair
Distil, dis.til' v, distyllio; dyhidlo
Distillation, dis.ti.lä'shun n, distylliad,
defnyniad [distylldy
Distillery, dis.til'ur.î n, distyllyddiaeth,
Distinct, dis.tingkt' a, eglur, amlwg;
gwahannodol; croew
91
DIV path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Distinction, dis.tingk'shun n, gwahan-
iacth; rhagoriaeth [iaethol
Distinctive, dis.tingk'tiv n, gwahan-
Distinctness, dis.tingkt'nes n, eglurder,
manwl nodiad, amlygrwydd
Distinguish, dis.ting'gwistí », gwahan-
iaethu, dosbarthu, dynodi; hynodi;
enwogi [gwahanadwy
Distinguishable, dis.ting'gwish. â. bl a,
Distort, dis.tôrt' vt, gwyrgamu, cam-
ystumio [croesdroad
Distortion, dis.tôr'shun n, camystum,
Distract, dis.trakt' vt, aflonyddu, blino ;
gwallgofi. Distracted, ynfyd, gwall-
gof, gwallgofus
Distraction, dis.trak'shun n, annhrefn;
gwallbwyll, gorphwylliad
Distrain, dis.trän' vt, gafaelu, attafaelu
Distrainal)le, dis.trä'nâ.bl a ,attafaeladwy
Distraint, dis.tränt' n, attafael. attafeiliad
Distream, dis.trim' vi, lhfo, dylifo, ffrydio
Distress, dis.tres' n, cyfyngder, ing, bhn-
der, trallod, adfyd, helbul ; attafaeliad :
vt, arwasgu, gorthryrnu, blino, cys-
tuddio, trallodi
Distressful, dis.tres'fẁl a, gofidus, ad-
fydus, gorthrymderus, helbulus, blin
Distribute, dis.trib'iit vt, rhanu, dos-
barthu ; cyfranu, cvfleu
Distribution, dis.trì.bü'shun n, rhaniad ;
cyflead; iawndrefniad ; dosbartbiad
Distributive, dis.trib'ii.tiv a, cyfraned-
igol: haelionus [ardal
District, dis'trikt ?i, tiriogaeth ; rhandir.
Distrust, dis.trust' n, anhyder, anym-
dcUried: vt, anymddiried, drwgdybio
Distrustful, dis.tr ust'fẁl a, drwgdybus:
pryderus [thruddo; terfysgu
Disturb, dis.tûrb' vt, aflonyddu, cy-
Disturbance, dis.tûr'bans n, terfysg,
cynhwrf, cyffro, aflonyddwch, cytkrudd
Disuniform, dis.ü'nî.fôrm a, anunffurf.
anunwedd [gariad
Disunion, dis.ü'nî.un n, anghydfod; ys-
Disunite, dis.ü.n'it' v, gwahanu, ysgaru,
daduno _ [oliaeth
Disunity, dis.ü'nî.tî n, anundeb, anun-
Disusage, dis.u'zaj, Disuse, dis.üs' n,
anghvnnefindra, anarferiad
Disuse, dis.iiz' vt, anarferu, diarferu
Devaluation, dis.val.ii.a'shun n, dibris-
iad, sarhâd
Disvalue, dis.val'ii «i,dirmygu.bychanu
Disvouch, dis.vuwtsh' vt, gwrthbrofi.
anwirio, gwadu
Ditch, ditsh n, clawdd, flbs, camlas : v.
cloddio. Diteh-dock, tafol Mair
Ditcher, ditsh'ùr n. cloddiwr, ffosiwr )
Dithyramb, dith'î.ramb n, gwin-gerdd
Ditto, dit'ö ad, eto, yr un, yr un peth
Ditty, dit'î n, can, canig. A sorrowfu
ditty, cwyn-gerdd [trwythba
Diuretic, di'.u.ret'ik a. troethbad
Diurnal, di'.ûr'nal n, dyddlyfr: a. dydd<
iol, beunyddiol [rwyd«|
Diuturnity, dî.ü.tûr'nî.tî n, parhaus
Divan, di.van' n, y prif gyne
Nhwrei [hanrani
Divaricate, d'i.var'i.kat w,fforchi s
Divarication, di.var.i.ka'skun n, li'orch '■
ogiad; ymraniad
Dive, d'iv vi, ymsuddo, dwfndreiddic
olrhain. Diving-bell, snddgloch
Diver, di'vur n, ymsuddiwr; dwfh;
dreiddiwr [lledwyr.
Diverge, di.vurj' vi, ymbelläu, osgoi
Divergent, di.vur'jent a, ymbellaol
osgoawl [Havre
Divers, di'Vurz n, amryw, amryfal. anil'
Diverse, d'i'vurs a, gwahanol; annhebyj,
Diversification, di.vur.si.fi.ka'shun n\
amrywiad, tryfrithiad [hanredij
Diversify, di.vur'si.f'i vt, amrywio; gwa !
Diversion, di.vur'shun n, difyrwch, ad '
loniad ; gwjrad ; troad o'r neilldu
Diversity, dí.vûr'sî,tî n, amryfeiliant!
amrywiaeth [difyru, llonj
Divert, di.vurt' vt, troi o'r neilldu I
Divertive, di.vur'tiv a. difyrus, difyrg*
Divertisernent, di.vur'tiz.ment n, diryr!
wch, adloniad
Divest, di.vest' vt, dibatru, diosg, di;
feddiannu [difuddiatj
Divesture, di.ves'tshur n, d
Dividable, di.v'i'da.bl, Dividant, di.v'i'
dant «, rhanadwy
Divide, di.vi'd' v, cyfranu; dosbarthu'
gwahanu [talgyfraij
Dividend, dividend n, rhan, rbandwyj
Divider, di.vi'dur n, rhanwr, dosbarthwi
Dividual, df.vij'ii.al a, rhanedig, dos-
barthedig
Divination, div.i.na'shun n, dewiniaeth
Divine, di.v'in' n, duwinydd, dewinydd ■
a, duwiol, duwinyddol, dewin: V
dewhio, darogan ; dyfalu
Diviner, di.v'i'nur n, dewin, daroganwr
Divinity, di.vin'i.ti n, duwdod; duwin-1
yddiaeth
Divisibility, di.viz.i.bil'i.ti n, hyranedd
Divisible, di.viz'i.bl a, rhanadwy
Division, di.vizh'un n, rhan, cyfran
rhaniad ; cyfraniaeth ; ymraniad. Sigi(
of division (—), cyfraneb, cvfrannod
92'
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. DON
Divisor, dî.Yi"zûr re, cyfranydd. lhan-
dydd [ysgariaeth ; llythyr ysgar
Divorce, di.vu'rs' vt, ysgar, gwahanu : re,
Divorcement, di.vo'rs'ment re, ysgariad
Divulgate, di.vul'gat, Divulge, dtvulj'
vt, cyhoeddi, dadgelu [dattodiad
Divulsion, di.vul'shun re, dadgyssylltiad,
Dizen, d'i'zn vt, taclu, addurno, gwychu
Dizzard, diz'urd re, ifol, cadafael, hurth-
f gen, hurtyn [madrondod
Dizziness, diz'i.nes re, penysgafnder,
Dizzy, diz'i a, pensyfrdan, difeddwl
Do, dvv (did, done) v, gwneuthur,
gwneyd, gwnelyd. I have done, yr
wyf wedi dybenu. How do you do ?
sut yr ydych chwi? That will do,
gwna hwna y tro. Do not, peidiwch â,
Do I? a ydwyf fi? To do well,
j llwvddo. Doings, gweithredoedd ;
trafferth ; ystwr. Did I, thou, he, &c ?
a ddarfu i mi, i ti, iddo ?
[Docible, dos'i.bl, Docile, dos'il a, hydrin,
hyddysg, hydyn [fiyd; gwaredd
Docility, dö.sil'î.tî re, hyddysgedd, eorth-
Dock, dok re. llongborth ; cloren march
tafol : vt, tori. Dock-leaf, dail tafol.
Sour dock, surain y maes. Dock-
yard, llongorsaf
Docket, Doquet, dok'et re, hyfforddnod,
cyfeirnod
Doctor, dok'tdr n, cadeirdraw, dysg-
awdwr, athraw, doethawr
Doctrinal, dok'tri.nal a, athrawiaethol
Doctrine, dok'trin a, athrawiaeth, athron-
ddysg [ysgrifenbrawf
icument, dok'ii.ment n, addysgiad;
:umental. dok.ii.men'tal a, hyffbrdd-
iadol; ardystíol [ochrog
lecagon, do.dek'a.gun n, dull deuddeg
' ;e, doj v, traws-ddadleu, cecru,
dö n, ewig [geirdroi
dof vt, dadwisgo, dihatru ; gohirio
dog re, ci; cian: vt, dirgel-olrhain.
»g-briar, mieri ]\Iair, rhôs Mair.
Dog-cheap, rhy isel-bi'is. Dog-days,
\ dyddiau'r cvvn. Dog-fish, morgi,
) penci, ci coeg. Dog-kennel, cynhordy,
\ ty cvvn. Dog-sleep, ffuant-gwsg,
: cwsg ci. Dog-star, seren y ci
•Doge, dòj re, perdlywydd Venis gynt
fogged, dog'ed a, ysudnig ; ciaidd, sarig
Doggedness, dog'ed.nes re, ystyfnig-
rwydd; cieidd-dra. anhynawsedd
)ogger, dog ur re, ysgoren, Hong fechan
^oggerel, dog'm-.el a, gorwael, salw.
anghelfydd, crach : re, pryddest wael
neu afreolaidd
1
an
Doggish, dog'ish a, ciaidd, brathlyd
Dogma, dog'mâ re, egwyddor sefydledig ;
pwnc athrawiaethol
Dogmatical, dog.mat'i.kal a, hunan-
gryf, cyndyn [ddysg
Dogmatism, dog'ma.tizm re, meistrol-
Dogmatist, dogmâ.tist re, awduriaeth-
wr; dysgawdwr pendant [sicr-haeru
Dogmatize, dog'ma.t'iz vi, awduriaethu;
Doily, dôí'lî re, math o liain
Doit, doit re, darn o arian
Dole, döl re, cyfran, dogn; cwynfan,
alaeth : vt, cyfranu, rhanu
Doleful, dòTíŵl, Dolesome, döl'sum a,
galaras, trymllyd [rwydd, nadedd
Dolefulness, dòTfẁl.nes re, alaethus-
Doll, dol re, delwan plentyn
Dollar, dol'm- re, darn arian gwerth yng
nghylch 4s. 6c.
Dolor, dö'lûr re, gofid; poen; galar,
alaeth * [neu ofid
Dolorific, dol.ö.rif 'ik a, yn achosi poen
Dolorous, dol'ö.rus a, alaethus ; galarus ;
dolurus
Dolphin, dol'fin re, môr-hwch, dolfiyn
Dolt, dolt re, dehf, penbwl, hurthgen
Doltish, döl'tish a, delflaidd, hm-t, pen-
bylaidd
Domain, dö.män' re, treftadaeth, etifedd-
iaeth, tir meddiant ; arglwyddiaeth
Dome, döm re, cromen, tŵ bwaog
Domestic, do.mes'tik a, tyaidd, teulu-
aidd, cartrefol: re, teulu was, gwas,
gweinydd [cartref
Domicil, dom'î.sil re, anneddle, trigfa,
Dominant, dom'î.nant a, yn llywodr-
aethu, â'r Uywodraeth ganddo, yn
rheoli; arglwyddiaethol : re, y pum-
nod (mewn cerddoriaeth)
Dominate, dom'î.nät v, gorthrechu, dar-
ostwng ; arglwwddiaethu
Domination, dom.î.nä'shun, re, rheohad,
arglwyddiaeth [arglwyddiaethu
Domineer, dom.î.nî'r' v, rhwystro, tra-
Dominical, do.min'i.kal a, perthynol i'r
Arglwydd. Dominical-letter, llyth-
yren y Sul [Dominic
Dominican, db'.min'i.kan a, o urdd
Dominion, dö.min'yun re, Uywodraeth,
arglwyddiaeth, rheolaeth, awdmdod
Domino, dom'î.nö re, cwcwll mynach
Don, don re, enwad uchelwr yn vr
Hispaeu [doni'id
Donation, dö.nä'shun re, rhodd, amheg ;
Donative, don'a.tiv re, rhodd; rhodd
ddigyfrwng : a,rhoddedig,rhoddiannol
Done, dun^>. — Do.
93
DRA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Donee, dö.nì' n, derbyniwr rhodd
Donor, dö'nfìr re, anrhegwr, rhoddwr
Doodle, dŵ'dl re, diogyn; oferwr, hurtyn
Doom, dŵm re, dedfryd, barn, brawd:
vt, barnu, dyfarnu, collfarnu. Doom's-
day, dydd y farn, dydd brawd.
Doom's-day book, cofrestr o etifedd-
iaetbau a wnaethpwyd ar arch Gwilym
I. Doom's-man, barnwr
Door, dô'r, re, drws, dor; porth. Door-
frame, attegwisg drws. Door-keeper.
drysor, porthor. Door-post, gorsin,
gorsing, post drws. Upper door-post,
capan drws, gwarddrws
Doree, dö'rä re, yr eurgefn. Gelwir yn
gyffredin John Doree (jaune dore')
Doric, dor'ik a, Doraidd
Dormant, dôr'mant a, yn cysgu; tan
gudd, o'r golwg. Dormant tree, prií'
drawst, swmer drws
Dormer, dôr'mûr re, fFenestr yn nen ty
Dormitive, dor'mi'tiv n, meddyginiaeth
cwsgbar [hundy; hunfa y meirw
Dormitory, dôr'nu.tur.i re, ystafell gysgu.
Dormouse, dôr'múŵs re, pathew
Dorn, dôrn re, math o bysgodyn
Dorp, dôrp re, pentref, eordref
Dorsal, dôr'sal a, cefnol
Dorser, dôr'sûr re, cefn-gawell, baner
Dose, dös re, dogn : vt, dogni
Dot, dot re, man, nod: v, mànu, nodi
Dotage, dö'täj re, penweudid, lledfryd-
edd, gwallgof
Dotal, dö'tal a, gwaddolog
Dotard, dö 'turd, Doter, dö'tûr re, tra-
sercbwr ; un penwan
Dote, dot vi, gorhoffi, ffblserchu; ynfydu
Dottard, dotfird re, coeden a docir yn
barhiius
Double, dub'l a, dyblyg, deublyg, dan-
ddyblyg: », pfygu, dyblygu, deu-
blygu; rhedeg a gw ■■ihredeg : re, plyg
dyblygiad, dill ; cymmaint avail
Double-meaning, mwysder [par
Doublet, dub'let re, math o \
Doubloon, dub.hvn' re, bath Hispaen-
aidd (£3 45.)
Doubt, duvvt v, ammheu, petruso. rhuso :
mmhea, ammhi i
Doubtful, dûŵt'rẁl a,ammheuol, annilys,
usol [ddiammheu
Doubtless, dùŵt'les ad
ir, dŵ.sûr' re, gwobr; budrwobr
[dewr
•'. dö'î a, toeslyd, fel toes [trochi
ul: v, cernodio;
Dove, duv re, colomen. Stock-dove
cuddan, ysguthan. Ring-dove, ys-
guthan gadwynog. Turtle-dove
tartar, colomen Fair. Dove-cot!
colomendy [niwec
Dovelike, duvT'ik a, colomenaidd, di-
Dovetail, duv'tiil n, math o gysswj
mewn gwaith coed : vt, cyssylltu
Dowable, dûŵ'â.bl a, gwaddoladwy
Dowager, dûẁ'ä.jûr re, gwraig weddw!
Queen dowager, brenines waddolog
Dowdy, dûŵ'dì re, benyw annhaclus e
gwisg
Dowel, dûŵ'el re, hoelbren, ebillen
Dower, dûŵ'ûr, Dowery, dûŵ'ur.î re
gwaddol, cynnysgaeth, agweddi
Dowerless, diuv'ur.les «, digynny-'gaetl
Dowlas, dûŵ'las re, math o liain cryf I
Down, dûŵn re, manblu, pan, piucar.
goflew, plu'r gweunydd ; gwastadedd
rhos : ad, i lawr, i waered, obry, tua'
llawr. Downs, noethdir, gwastattir
Downcast, duwn'kast a, prudd, digalon
crymedig [dinyst
Downfall, dûŵn'fol re, cwymp,
Downhill, dûŵn'hil re, gwaer
waered, llethr. lleehwedd
Downright, dûŵn'rit a, noeth, amlwg
didwyll. gonest, pendant
Downward, dûŵn'wûi-d a, tua'r Uawr
Downward, dûŵn'wûrd, Downward?
duwn'wurdz ad, i lawr, i waered, tua;
i waered [esmwyti!
Downy, dûŵ'nî a, pluaidd, manbluog:
Dowse, dùŵs re, cernod, dyrnod, boni
clust: vt, cernodio [wer
Doxology,doks.ol'ö.jî re, mawlgan,mawl
Doxy, dok'si re, cyfioden. putam, dyhire"
Doze, doz vi, huno, lledgysgu, hepian.
re, cwsg yspafn, gogwsg, ainrant-hun1
Dozen, duz'n », deuddeg, dwsin
Doziness, do'zi.nes re, cysgadrwydd|
syrthni [aid]
Dozy, dözî a, cysglyd, syfrdan, manr
Drab, drab a, llwydwyn.-'re, budrogen
Drachm, dram re, wythfed van o wns^- ,
Drachma, drak'ma n, hen ddarn aria
werlh wyth ceiniog g
Draff, draf re, soeg, gweisgion. golchiow
Draffy, draf 'i «, soeglyd, gwaddodly™
Draft, draft re. > » 'if; ba«
ifach: lj
iu
drag'net re, lias
ôre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. DRO
JDragon, drag'un n, draig. Snap-dragon,
fcrwyn y llo. Dragon-fly, gwas y
neidr [dirgymliell, gorfodi
Dragoon, drâ.gwn' n. marchfilwr: vt,
Drain, driin n, dyfrffos, soch: v, dy-
hyspyddu, sychu, cwtera
tDraina'ole, drä'nâ.bl a, dyhyspyddadwy
'Drainage, drä'näj n, dyhỳspyddiaeth
.Drake, drak n, ceiliog hwyad, adiad
(Dram, dram n, traflwnc o wirod; wyth-
fed ran o wns
Drama, dram'â n, chwareu dynwaredol
Dramatic, dra.mat'ik a, chwarëyddol
Dramatist, dram'â.tist n, awdwr chwa-
Drank , drangk pt. — Drink [ reuwaith
Drape, driip v, gwneyd brethyn
Draper, drä 'pûr n, brethyn wr ; llieiniwr
Drapery, drä'pûr.î n, brethyniaeth.
brethynan; llieinian [iol
Drastic, dras'tik a, cryf, nerthol, effeitk-
Draugh, draf n, golchion, soeg, sorod
Draught, draft n, traflwnc, llymaid;
llyiiciad; arloesdy, geudy; tyn, tyn-
iad, tynfa: arlun, cynllun; bras-
gynllun; cynysgrif; gwahanlu.
Draught-horse, march tynu
Draughts, drafts, ?i, math o chwareu
Draw, drö (drew, drawn) v, tynu, llusgo ;
arwain ; llunio, lhneílu. Draw near,
agosäu, nesäu
Drawback, dro'bak n, ad-dal, ad-daliad
Drawbridge, drô'brij n, ysgrogell
Drawers, drorz np, llodrau. Chest of
( drawers, llogellgist [darluniad
Drawing, drô'ing n, tyniad ; arlun, llun,
)rawl, drôl v, llusgo geiriau, trwm-
)rawn, drôn^. — Draw [siarad
Dray, drä n, car, car hir, car trol
)rayman, drä'man n, cariwr, gyrwrtrol
wazel, di-az'l n, budrogen, dyhiren
)read, dred n, ofn, arswyd, braw, dych-
t ryn : a. ofnadwy, arswydus, dychryn-
11yd : vt, ofni " ' [irad
Dreadful, dred'íẁl a, erchyll, echryslawn,
Mreadless, dred'les a, dioih, diarswyd,
difraw, eon [«? breuddwyd
pream, dri'm (dreamt) v. breuddwydio:
^■Unless^drim'les n, difreuddwyd
Drear, dri'r, Dreary, drî'r'î a, hvll.
. erchyll. eehrysol [dra
Weariness, dri'r'i.nes n, tywyllni, hyll-
Dredge, drej n. rhwyd llymeirch ; cym-
i 1: vt. treillio; blodio bw
io. Dredging-box, blawdflwch,
drvch
• A'g'i rt.gwaddodlvd [gwehilion
i>regs. dregz np, gwaddod, gwaelodion;
Drench, drentsh n. meddyglyn i farch :
vt, mwydo; trwytho; trochi
Dress, dres n, gwisg, gwisgiad, dillad,
trwsiad; addurniad : v, gwisgo,
dilladu; addurno, trwsio, trin; gwr-
teithio; cyweirio, cyffeithio. Well-
dressed, trwsiadus
Dresser, dres'ûr n, ceginfwrdd ; gwisgwr
Dressy, dres'î a, gwisgwych
Drew, drŵ pt. — Draw
Dribble, drib'l v, defnynu ; dyboeri
Dribblet, driblet n, manddyled
Drier, drî'ûr n, sychydd : a, sychach
Drift, drift n, amcan, nwyd, tuedd;
lluchfa ; cluder ; croeslwybr : v, lluchio,
lluwchio; gyru
Drill, dril n, trwydden, ebill, trul ; cor-
nant; epa: vt, treulio; dysgu milwyr;
goferu
Drink, dringk n, diod, llyn, gwirod: v
(drank, drunk), yfed; traflyncu; ym-
ddiodi. Sour drink, chwiblen [yfed
Drinkable, drmg'ka.bl a, yfadwy, i'w
Drip, drip n, dyferiad: vi, dyferu,
defnynu. Dripping, toddion, dyferion.
Dripping-pan, padell y toddion
Drive, dr'iv (drove, driven) v, gyru,
gwthio, ymlid. Driven snow, mân ôd
Drivel, driv'l n, glafoerion, ymboer;
ynfydyn : vi, ymboeri ; ynfydu
riveller, driv'l.iir n, glafoerwr; un pen-
wan, ynfydyn
Driver, dri'Vur n, gyrwr, gyriedydd
Drizzle, driz'l vi, defnynu, gwlith-
wlawio. Drizzling weather, lleith-hin
Drizzly, driz'li a, manddefnynog,
defn'i'og
Droil, drôîl vi, araf weithio : n, diogyn
Droll, drol n, ysgentyn, digrifwas: a,
digrif, cellweirus, ysmala
Drollery, drö'lur.î n, arabedd, cymwedd
Dromedary, drum'î.dur.î in, math o
gammarch [diogyn
Drone, drön n, begegyr, bychygyr;
Dronish, drö'nish a, dìog, cysgîyd
Droop, drŵp vi, dihoeni, llipäu, methu
Drop, drop n, dyferyn, dafn, defhyn;
clusttlysyn: "v, dyferu, defnynu;
Droplet, drop'let a, detnyn [syrthio
Dropsical, drop'sî.fcal «,"dyfrglwyfus
Dropsy, drop'sî n, dyfrglwyf
Dropwort, drop'wûrt n. crogedyf, crog-
edeu [sinidr
Dross, dros n, sorod, sothach; gorferw;
Drossy, dros'î a, sothachlyd, ammhur
Drought, drûẁt, Drouth, drûŵth n,
sychder, gwres; syched
95
Drive
DUN path, fat, êre, met, mâ-rîue, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵrrtoo, tẁk=took;
Droughty, drûŵ'tî a, sych-hinog, tesog,
sycnedig [mintai : pt. — Drive
Drove, drov n, gyr, deadell, cenfaint,
Drover, dro'vur n, porthmon, gyrwr,
gyriedydd [trochi
Drown, drûŵn 0, boddi, suddo, soddi,
Drowning, drûŵ'ning n, bawdd, boddiad.
Drowning-place, boddfa [syrthni
Drowsiness , druw'zi.nes n, cysgadrwydd,
Drowsy, druvv'zi a, cysglyd, marwaidd
Drub, drub n, ffonod, Uach, dyrnod,
Uab : vt, llabio, llachio, dulio, ffustio
Drudge, druj n, cystogwr, cystegwr;
cystoges: vi, gwneyd gwaith gwael,
c'ystogi [waith, cwst
Drudgery, druj'ur.î n, caledwaith, budr-
Drug, drug n, cyffyr meddygol ; gwael-
Drugget, drug'et n, math 0 lawrlen [beth
Druggist, drug'ist n, cyfferiwr
Druid, drŵ'id n, derwydd
Druidical, dnv.id'i.kal a, derwyddol
Druidism, drŵ'íd.ism n, derwyddiaeth,
derwyddoniaeth
Drum, drum n, tabwrdd, rhuglen: v,
tabyrddu. Drum-major, prifdabyrdd-
wr. Drum-stick, tabyrddffou
Drummer, drum'ûr n, tabyrddwr
Drunk, drungk a, meddw, brwysg : pp.
— Drink [brwysgyn, diotwr
Drunkard, drung'kurd n, meddwyn,
Drunken, drung'kn a, meddw, brwysg
Drunkenness, drung'kn. es n, meddw-
dod, brwysgedd
Dry, dr'f a, sych (/ sech), hysp (/
hesp), sychlyd, sychedig; eras: v,
syenu; crasu; dyhyspyddu. Dry-
eyed, llygadsych; dideimlad. Dry
land, sychdir, tir sych. Dry-salter,
cighalltwr. Diy-shod, troedsych
Dryness, dri'nes n, sychder, crasder
Dual, dü'al a, deuol, perthjmol i ddau
Duality, dü.al'î.tî n, deuad
Dub, dub vt. urddo, urddasu, dyrchafu
Dubious, dü'bî.us a, ammhëus, petrus,
annilys [ansicr
Dubitable, dü'bî.tâ.bl a, ammheuadwy,
Dubitation, dü.bì.tä'shun n, ammheu-
aeth, petrusder [iol
Ducal, dii'kal a, perthynol i ddiig, dug-
Ducape, du.kiip' m, math 0 sidanwe
Ducat, duk'at n, bath tramor, gwerth
yn arian. tua 3s. 4c; yn aur, 9s. 4c.
Duchess, dutsh'es n, duges [iaeth
Duchy, dutsh'i «., tiriogaeth dug, dug-
Duck, duk n, hwyad, hwyaden: v,
troclii, ymsuddo, taflu dan ddwfr.
Ducking-stool, ystôl drochi
Duckling, duk'hng n, hwyad ieuanc
Duckweed, duk'wid n, bwyd yr hwyad,
v gyflafan, llinos y dwfr
Duct, dukt?i.pibell;ffordd,llwybr [blyg
Ductile, duk'til n, hydyn, ystwyth, hy-
Ductility, duk.til'i.ti n. ystwythdi-a
Dudgeon, duj'unw, bidogan; drygnwyd.l
Hid, dig
Due, dü n, dyled ; haeddiant ; iawn j
eiddo: a, dyledus, dyladwy; iawn:
da; addas [dau
Duel, dii'el n, ornest, ymladdiad rhwng
Duellist, dii'el .ist n, ornestwr
Duenna, dü'en.â n, hen lywyddts, hyn-
afwraig [deulaií
Duet, dü.et', Duetto, dü.et'ö », car
Dug, dug «, teth; diden, did, bron;
pt & pp. — Dig
Duke, diik n, dug
Dukedom, diik'dum n, dugiaeth
Dulcet, dul'set a, melus, hyfryd, per
chweg [eiddiad, melusiac
Dulcification, dul.si.fi.ka'shun n, per-
Dulcify, dul'sî.f 1, Dulcorate, dul'ko.rai
v, melusu, pereiddio
Dulcimer, dul'sî.mûr n, dwsmel '
Dull, dul a, hurt, syfrdan, synwyrbwl
marwaidd, swrth ; diflas ; diawch, pŵl
ditìin : v, hurtio, syfrdanu ; pylu ,
trvmhau
DulÌard, dul'ûrd n, penbwl. hurtyn, delf
Dulness. dul'nes n, hurtrwydd; pylni
tywyllni [aeth caethioi
Dulocracy, dii.lok'ra.si ?i, goruchreol-j
Duly, dü'lî ad, yn ddyladwy, yn addas I
Dumb, dum a, mud, anafar; dystawl
tawelog. A dumb person, mudan I
Dumbness, dmn'nes n, aflafaredd, mud- 1
anaeth
Dumfound, dum'fûŵnd, Dumfounderl
dum'fûŴTi.dûr vt, dystewi, dyrysu I
Dumous, dii'mus a, llawn perthi, mierl
i'og [gosarijl
Dumpish, dum'pish a, dystawddigfi
Dumpling, dumpling n, rholen, poteDi
Dumps, dumps n, ysmigw.^t [torpell
Dun, dun a, gwineuddu, llwyd-ddu : fll
ceisbwl: vt, dirgymhell, mynychofyil
dyled. Dun-bee, Dun-fly,clyryn llwyd H
cacynen y meirch
Dunce, duns n, brebwl, delff, penbwl I
Duncery, dun'sur.î n, huitrwydd
Dung, dung n, torn, baw, tail, biswaill
ebod: v, teilo, tomi, bisweilio; gwrl
teithio, ebodi [cardial
Dungeon, dmi'jun n, daiardy, dym-gellB
Dunghill, dung'hil n, tomen dail
öre ; late, line, nö, müte ; she, zh=iz azure ; thin, thìs ; j=dzh. EAR
Dungy, dung'î a, teilog, tomlyd ; budr,
aflan [ddegiaeth
Duodecimals, du.o.des'i.malz np, deu-
Duodecimo, dü.ö.des'ì.mö (12mo) a, deu-
ddegplyg, 12plyg
Duoglot, dü'ö.glot a, dwyieithog
Dupe, diip n, dyn hydwyll, symlyn,
gwirionyn : vt, twyllo, siomddenu
Duple, dii'pl a, deublyg, dyblyg
Duplex, dii'pleks a, dyblyg, cytansawdd
Duplicate, dü'plî.kät n, adysgrifen, ad-
lythyr : a, deublygol, dyblyg
Duplication, dii.pli.ka'shun n, deublyg-
iad; adluniad [iaeth, dyblygedd
Duplicature, dii'pli.ka'tshu r n, deublyg -
Duplicity, dü.plis'î.tî n, dyblygrwydd;
deuwynebedd, dichell
Durable, dü' r'â.bl a, parhäus, parhaol
safadwy, dalus, cryf
Durability, dü'r.â.bil'î.tî n, parhausder
Durance, dii'r'ans n, carchariad, caeth-
iwed, dalfa
Duration, dü.rä'shun n, parhâd; arosiad
Dure, dii'r vi, parhau, aros, sefyll, dal
Dureless, dii'r les a, dibara, darfodedig
Duress, dii'r 'es n, carchariad ; traisddal-
iad, caethiwed
During, dii'r'ing pr, yn parhau, tra
parhao, cyd ag, hyd, tra [well
f Durity, du r'î.tî n, calerlrwydd, caled-
pDui'st, durst _pi. — Dare [y nos
| Dusk, dusk n, cyfhos, cyflychwyr, gwyll
I Duskiness, dus'ki.nes n, tjvryllm, gwyll
Duskish, dus'kish, Dusky, dus'ki a, go-
dywyll, lled-dywyll
., Dust, "dust n, llwch, pylor; meilon;
I ifylor : v, llychwino, llychiannu
î Dusty, dus'tî a, llychlyd, Uychwin
Dutch, dutsh a, Isalmaen The Dutch
I language, yr Isalmaeneg. Dutch-
l myrtle, mordywydd
f Duteous, dü'tshus, Dutiful, dü'tî.fẁl a,
I ufudd, gostyngedig [wch; ufudd-dod
.Dutif'ulness, dü'tî.fẁl.nes «, dyledgar-
Duty, dii'ti n, dyled, dyledswydd; gwas-
K anaeth; cyllid, toll" teyrnged, treth.
5 On duty, pig nghyflawniad ei swydd
îDuumrirate, dii.um'vi.rat n, lly wodraeth
ddeuol
■Dwarf, dwarf n, cor, còryn (f coren,
cores), nar; pegor: a. còraidd
Dwarfish, dwâr'fish a, còraidd, naraidd
•Dwell, dwel {dwelt) vi, anneddu, trigo,
'■ trigiannu : aros ; ymhelaethu. Dwell-
\ ing, Dwelüng-place, annedd, anneddle,
I anneddfa, trigfa, preswylfod, preswyl-
fk, ty, cartref
7
Dwelt, dwelt pt &pp. — Dwell [gwywo
Dwindle, dwin'dl vi, dyhoeni, gwanhau,
Dye, di' n, lhw, gne: vt, lliwio, Uiwo.
Dye-house, lliwdy. Dyeing, yn lliwio.
Dyer's weed, banadlos, euríiinadl
Dyer, dî'ûr n, lliwydd, lliwiwr
Dynamics,di.nam'iksnj-j,grymofyddiaeth
Dynasty, din'as.tî n, Uin o freninoedd ;
teyrnach; rheolaeth [ansawdd corff
Dyscracy, dis'kra.si n, anhawnt, drwg
Dysentery, dis'en.tur.î n, clefyd y gwaed
Dysnomy, dis'nö.mî n, anghyfraith;
drwglywiad [n, byr olwg
Dysopsia, dis.op'shî.â, Dysopsy, dis.op'sî
Dyspepsia, dis.pep'shî.â, Dyspepsy, dis-
pep'si it,gwalldreuliad; annhreuliad
Dyspeptic, dis.pep'tik a, â gwalldreuhad
arno : n, un gwan ei gylla
Dysphagia, dis.fa'gî.ân.anhawsder cnoi
Dysphonia, dis.fö'nî.â, Dysphony, dis'-
fö.nî n, attal dywediad [anadl
Dyspnoea, disp.nî'â n, difFyg anadl, byr
Dysuria, dis.ü'r'i.â, Dysury, dis'ü.rî n,
y tostedd, attal dwfr, dwfr-attaliad
E.
Each, îtsh a, pob, pob un. Each
other, y naill y Hall, eu gilydd. On
each side, o'r ddeutu, ar bob ochr
Eager, î'gûr a, taer, awyddus ; awchus ;
gwancus; haerllug [chwant
Eagerness, î'gûr.nes n, awydd; dir-
Eagle, i"gl 11, eryr (yeryres). Eagle-
eyed, llygadlym, Uygadgraff. Eagle-
stone, eryrai, eryrfaen
Eaglet, i'glet n, eryran, cyw eryr
Ear, î'r n, clust, ysgyfani; twysen;
dolen: v, twysenu, hedeg ; hadu. To
give ear, ymwrando. About one's
ears, am ei ben. Having ears, clust-
iog. Within ear-shot, yng nghyrhaedd
y glust, mewn clyw. Ear-ring, clust-
tlws, clustfodrwy. By the ears, pen-
ben [og milwrol
Earl, ûrl n, iarll. Earl-marshal, swydd-
Earldom, ûrl'dum n, iarllaeth
Earless, i'r'les a, diglust, heb glust
Earliness, ûr'lî.nes n, cynnarweh, boreu-
edd [cyn: ad, yn fore
Early, ûr'lî a, cynnar; prydlawn; bore;
Earn, urn vt, ennill, elwa
Earnest, ûr'nest a, difrif, prysur; diwyd,
taer : n, era, ernes, gwystl. In earn-
est, o ddifrif, yn brysur
Earnestness, ûr'nest.nes n, dyfalwch,
awyddfryd, taerineb, difrifweh
97
EDI path, fat, Ore, met, mfi-rine, pin, orb, on, curve, cut, tẃ-=too, tẁk=took ;
Earth, ûrth n, daiar, tir, pridd; y llawr;
daiaren: r, priddo, claddu; daiaru;
ymddaiarn. Earth-born, ganedig o'r
pridd. Fuller's earth, priddgalch.
Earth-worm, abwyden (p abwyd),
amwydyn ' fpriddlyd, priddin
Earthen, "ûr'thn a, or pridd, priddol,
Earthenware, ûr'tlm.wë'r n, llestri pridd
Earthliness, ùrth'lî.nes n, daiaroldeb
Earthling, ûrth'ling n, bydolddyn
Earthly^ûrthlî a, daiarol, bydol
Earthquake, urth'kwak n, daiargryn,
daiargryd, daiar gryn [ammhur
Earthy, ûr'thî a, dâiaraidd, priddlyd;
Earwig, i'r'wig n, pryf y glnst
Ease, îz n, gorphwysdra, llonyddwch,
esmwythdra; rhwyddineb: vt, es-
mwytho; llinaru; rhwyddhan, haws-
äu ; cysuro. At ease, esmwyth amo,
mewn hawddfyd, tawel, difraw. With
ease, yn hawdd, yn esmwyth. To give
ease, esmwythäu. Chapel of ease,
capel anwes
Easel, i'zl n, attegwydd arlywydd
Easement, îz'ment'«, esmwythâd, ys-
gafhhâd
Easily, î'zUî ad, yn hawdd, yn esmwyth.
Easily pleased, diddig, hyfodd
Easiness, í 'zi.nes n, rhwydd-deb, rhwydd-
ineb, hwylusder ; hynawsedd
East, îst n, dwyrain, codiad haul
Easter, îs'tûr n, gwyl y Pasc, y Pasc
Easterly, îs'tûr.lì a, dwyreiniol: ad,
tua*r dwyrain
Eastern, is turn a, dwyreiniol
Eastward, îst'wûrd ad, tua'r dwyrain
Easy, î'zî a, hawdd, esmwyth, rhwydd ;
hynaws; meddal. Of easy temper,
hynaws, araf, dyoddefgar
Eat, it (pt ate, eat; pp eaten, i'tn)
vt, bwyta, ymborthi ; difa, treulio, ysu.
Eating-house, bwytty
Eat, etpi, bwytaodd. — Eat
Eatable, i'tâ.bl a, bwytadwy: n, bwyd
Eater, i'tiir n, lnvytiiwr; dyn ghvth
Eaves, ivz vp, bargod, bondo [fargod
Ea^fldrop, ivz'drop vi, clustfcinio dan
Eavesdropper, ivz'drop.iir n, gwrandäwi
chwcdlcu ; clepiwr
Ebb, eb n, trai, adlif. mordrai, ertrai
dysdyll: OT, treio, adlito ; llcihau
Ebionite, eb'yun.'it n, canlynwr Ebion.
yr bwa a wrthyd bob Efengyl ond
i'iildo Matthew
Ebon, < b'un, Ebony, eh'un.i », math
bren du cated o'r India [edd
Ebriety, í.bri'i.tî n, meddwdod. brwysg-
Ebriosity, î.brî.os'î.tî n, ymroddiad i
feddwdod [crychias; cynhwrf
Ebullition, eb.u.lish'un n, gorferwad,
Eccentric, ek.sen'trik a, gwyrog, yn .
cilio oddi wrth y canolbwynt ; afreol-
aidd; ammhwyllog; pengam
Eccentricity, ek.sen.tris'i.ti n, gwyrog-
rwydd ; gwallgofrwydd
Ecclesiastes, e.kli.zi.as'tiz n, Uyfr y
Pregethwr [gwr eglwysig
Ecclesiastic, e.kli.zi.as'tik n, eglwyswr,
Ecclesiastical, e.klî.zî.as'tî.kal o, eg-
lwysaidd, eglwysig
Eckinated, Lki'na.ted a, dreiniog,
gwrychog [ddraenog
Echinus, e.k'i'nus n, draenog; y mor-
Echo, ek'o n, adsain, dadsain, adlef,
careg ateb: v, adseinio, dadseinio,
adleisio [lygiad, eglnrhâa
Eclaircissement, e.kle'r sis.mong «, am-
Eclat, a.klo', e.kla' n, dysgleirdeb; clod,
urdduniant [i ddewia
Eclectic, ek.lek'tik a. dewisol ; â bawl
Echpse, i.klips' n, diffyg; cil, cwmwl:
v, peri diffyg ; cymylu, tywyllu
Ecliptic, i.klip tik n, cylch y ditfygion
Eclogue, eklog n, bugeilgerdd
Economical, ek.o.nom'i.kal a, teulii-
wriaethol ; cynnil ; diwastraff
Economist, i.kon'o.mist n, cynnilwr;
iawndrefnwr [cynniloj
Economize, ukon'o.mi'z v, trefhyddao
Economy, i.kon'o.mi n, teulüyddlaeth;
cynnildeb ; cyfundrefn
Ecstasy, ek'sta.si », perlewyg, gorawen |
Ecstatic, ek.stat'ik a, perlesmeiriol, per- J
lewygol
Ectype, ek'tip », adysgrifen ; arlun
Edacity, î.das'î.tî n, gwanc, glythni
Edder, ed'ûr n, cauad penclawdd
Eddy, ed'i n, cylchdroad dwfr neu wynt; I
gwrthlif: a, cylchdroawl; chwyrad
droawl [dyfrglwyfhal
Edematous, î.dem'â.tus o, chwyddediàj
Edentated, î.den'tâ.ted a, diddannedd j
Edge, ej n, min; awch; ymyl, cw«
ochr, goror: v, minio, awchu, hogi;|
cilio ymaith. To set the teeth on
edge, peri'r ddeincod. Edged tools,»
offerynau awch, celfi min. _A two-»
edged sword, cleddyf deufiniog. To;
take oflfthe edge, diawchu
B, ej'les a, pŵl, difin, diawch
Edgewise, cj'w'iz ad, tua'r min
Edible, î'dî.bl a, bwytadwy, a ellir ei
fwyta [hoeddiadfi
Edict, i'dikt «, deddf gyhoedd, ey-
ore ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j==dzh. EJ A
Edification, ed.î.fî.kä'shun n, adeilad-
aeth; addysgiad [waith
Edifice, ed'î.fis"?î, adail, adeilad, adeil-
Edify, ed'î.fî vt, adeiladu, addysgu _
Edilê, î'd'íl n, enw swyddog Rhufeinig
Edit, ed'it vt, darparu gwaith i'r wasg
Edition, î.dish'un n, argraifiad
Editor, ed'î.tûr n, golygydd
Editorial, ed.î.tö'r'î.al a, arolygol
Educate, ej'ii.kat vt, meithrin ; addysgu,
dysgu, hyfforddi
Education/ej.u.ka'shun n, dysg, addysg,
addysgiad [dangos
Educe, î.düs' vt, dwyn neu dynu allan,
Eduction, i.duk'shun n, dygiad allan,
amlygiad [iad, pereiddiad
Edulcoration, i.dul.ko.ra shun n, melus-
Eel, îl n, llysŵen (p llysŵod)
Effable, ef 'â.bl a, hydraeth, traethadwy,
hyson [dilëu
Efface, e.fäs' vt, dinystro, diddymu;
Effect, e.fekt' n, effaith, canlyniad ; lies,
budd ; ystyr, amcan, dyben, perwyl : vt,
effeithio, achosi ; arlwyddo ; dwyn i ben ;
digoni; cyflawnu, cwblhau. Effects,
da, daoed'd, eiddo, meddiannau
Effectible, e.fek'ti.bl a, efteithiadwy,
gwneuthuradwy, dichonadwy
Effective, e.fek'tiv a, effeithiol ; galluog,
grymus [difudd
Effectless, e.fekt'les a, dieffaith, dhym,
Effector, e.fek'tur n, effeithiwr, achosydd
Effectual, e.fek'tshu.al a, effeithiol, gorol,
achosol ; digonol [ achosi, dwyn i ben
Effectuate, e.fek'tshii.at vt, effeithio.
Effectuation, e.fek.tshii.a'shun n, eff-
eithiolaeth [dra, mwythusder
Effeminacy, e.fem'î.nä.sî n, maswedd-
Effeminate, e.fem'î.nät a, merchaidd.
benywaidd : ri.masweddu.gwreigeiddio
Effervesce, ef.ûiwes' vi, dyferwi, ym-
• gynhyrfu [yrngynhyrfiad
Effervescence, ef.ur.ves'ens n, dyt'erwiad,
•Effete, e.fit' a, methianllyd, gwanllyd
Efficacious, ef.i.ka'shus a, effeithiol
'Efficacy, ef'i.ka.si n, effeithioldeb
Eflicience, e.fish'ens n, effeithiad, achos-
' iad; grym [nerthog
Efficient, e.fish'ent a, effeithiol, achosol,
Effigy, ef'î.jî n, llun, eilun, delw, dy-
luniad [tarddiad
Efflorescence, ef.lö.res'ens n, blodeuad;
Efflorescent, ef.lö.res'ent a, blodeuog,
blodeuwedd [tarddiad
Effluence, ef'lü.ens n, dylifiad, dulliad,
Effluent, ef'lü.ent a, dyhlbl, ffrydiol,
Effluvium, e.flii 'vi.um (_p effluvia, e.flü'-
vî.â) n, drygsawr, chwyshedion,
chwysdarth, aroglhedion, sawrhed-
ion, mws
Efflux, ef luks ?^, ffrydiad, dylifiad, rhed-
iad. [gwthio
Effbrce, e.fo'rs' vt, dirio, dirgymhell;
Effort, ef'ûrt n, dyrawr, cais, hwp,
hypynt, ymdrech, egni. To make an
effort, cynnyg ; ymdrechu, ymegni'o
Effbssion, eibsh'un n, cloddiad, paliad
Effrontery, e.frun'tur.î n, digywilydd-
dra, anfoes [llewyrehiad
Effulgence, e.ful'jens n, arddysgleirdeb ;
Effulgent, e.ful'jent a, gloew, dysglaer;
llewyrchus [colli
Effuse, e.f iiz' v, ty wallt ar led ; gollwng ;
Effusion, e.f ii'zhun n, tywalltiad
Eft, eft n, geneugoeg, budrchwilen
Egestion, î.jes'tshun n, carthiad y corff
Egg, eg n, wy : vt, cyffroi, annog, cy-
mhell, symbylu, gwthio, gyru, cyn-
hyrfu. Addled egg, wy clwc, clwc-
wy. Egg-shell, phsgyn wy, cibyn
wy. Nest-egg, wy addawd
Eglantine, eg'lan.ti'n n, mieri Mair,
dyrysi'en ber. Eglantine berries,
egroes. Wild eglantine, rhos y cŵn
Egotism, eg'o.tizm n, myfi'aeth, hunan-
oliaeth [ganmolydd
Egotist, eg'ö.tist n, myfi'wr, hunan-
Egotistical, eg.o.tis'ti.kal a, hunanfalch
Egotize, eg'o.tiz vi, m}-fio, hunanfoli
Egregious, î.grî'jî.us a, nodedig, hynod;
gwrthun [rwydd, aruthredd
Egregiousness, î.grî'jî.us.nes n, hjmod-
Egress, i'gres, Egression, î.gresh'un n,
mynediad allan, ymadawiad, allanfa
Egret, î'gret n, aderyn y bwn
Egriot, î'grî.ut n, math o surianen
Egyptian, Ijip'shan n, Aiphtwr, Aipht-
iwr : a, Aiphtaidd. Egyptian type,
argrafflj'thp-enau Aiphtaidd. Egyp-
tians, Aiphtiaid, Aiphtaid, Aiphtwyr
Eh, a i, ow ! och fi ! ha !
Eight, ät a & n, wyth, 8 [ar bymtheg
Eighteen, ä.tîn' a & n, deunaw, trí (f tair)
Eighteenth, ä.tînth' a, deunawfed, 18fed
Eighth, ätth a, wytlifed, 8fed
Eightieth, ä'tî.eth a, pedwar-ugeinfed
Eighty, ä'tî a & n, pedwar ugain, 80
Eigne, ä'nî a, cyntafanedig
Eisel, î'sel n, gwinegr, aesel ; surbeth
Either, í'thûi* a, uu o'r ddau, y naill
neu'r Hall : c, naill ai
Ejaculate, i.jak'ii.lat v, saethu, ergydio ;
saethweddi'o; gwaeddi
ELO path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Ejaculation, i.jak.iUii'shun n, gwaedd,
saethweddi; ergydiad [diragfyfyr
Ejaculatory, Ljak'U.la.tur.i a. saethol;
Eject, i.jekt' vt, bwrw allan, taflu alias ;
didyo [didyad
Election, i.jek.shun n, bwriad allan;
Ejectment. î jekt'ment re, ysgrifen didvad
Eke, ik vt, estyn allan; cyrlemvi : ad.
hefyd, heb law hyn. ym mliellach,
gyda hyny, yn yr un modd
Elaborate, î.lab'ö.riit a, eywrain, manwl ;
llafurfawr: vt, llafurio, ymboeni [allan
Elance, Mans' vt, bwrw allan, sacthu
Elaphine, el'â.fin a, perthyiiol i'r carw
Elapse, î. laps' vi, myned heibio, dianc,
ymlitbro, ffoi
Elastic, Mas'tik a, gwrtkneidiol ; twythol,
ystwyth : n, ysnoden ystwyth
Elasticity, î.las.tis'î.tî n, ystwythder
Elate, î.lät' a, dyrchafedig, uchelfrydig,
penuchel : vt, dyrchafu, balchio
Elation, î.lä'shun re, ymfalcb'iad, ym-
chwydd
Elbow, el'bij re, penelin, elin; plyg; ongl.
Elbow-chair, cadair ddwyfraich. El-
bow-room, lie i droi ; rhyddid
Elder, el'dûr re, henuriad, henadu
hynafgwr; ysgawen : a, hŷn, hynaeh
heneiddiach: cd. — Old. Dwarf elder,
ysgaw Mair
Elderly, el'dûr.lî a, henaidd, oedranus
Eldership, el'dûr.ship re, henaduriaeth
Eldest, el'dest o, hynaf, heneiddiaf,
henaf: sd. — Old [mawr, marchalan
Elecampane, el.tkam.pan' re, clafrllys
Elect, i.lekt' vt, ethol. dewis: a, ethol-
edig, detholedig. The elect, yr ethol-
edigion [edigaeth
Election, i.lek'shun re, etholiad; ethol-
Elective, i.lek'tiv a, etholiadol, dewis-
iadol. Elective franchise, etholfraint
Elector, i.lek'tdr re, etholwr, dewisydd
Electoral. î.lek'tö.ral a, etholyddol
Electorate, i.lek'to.rat re, ardal etholydd ;
etholyddiacth [elydr
Electre, i.lek'tiir n, gwefr, ystorcoeth;
Electric, i.lek'trik o, trydanol, gwefr-
eiddiol, gwefrol. Electric. fluid, lluch-
iasan. Electric telegraph, gwefr-
hysbysai
Electrical, i.lek.tri'kal a, trydanol
Electrician, l.lek.trish'an n. trydanwr
Electricity, i.lek.tris'i.ti re, trydaniaeth
Electrify, i.lok'tri.f 1 vt, trydanu. Elec-
trifying machine, peiriant trydanol
Electuary, I.lekislui.ur.i n. cyffaitb;
gymmysgedd tew
Eleemosynary, el.i.moz'i.nur.i a, elusena]
Elegance, el'i.gans re, dillni, tlysni, pryd-
ferthwch [wyc'h: byawdl
Elegant, el'î.gant c, dillynaidd, gori
Elegiac, el.i.j'i'ak a, alaethol, galarnadol
Elegiaet, el.i.j'i'ast, Elegist, el'î.jist re,
ysgrifenydd marwnadau
Elegy, el'i.iî re, marwnad, galarnad
Element, eì'î.ment re. elfen; egwyddor
Elemental, el.i.men'tal, Elementary, el-
í.men'tnr.î a, elfenol, elfýddol; eg-
wyddorol; dechreuol, gwreiddiol
Elench, i.lengk' re. dadl gyfrwys
Elephant, el'î.fant re. elephant, cawrfil
Elephantine, el.î.fan'tin a, cawrfilaidd
Elevate, el'i.vat vt, dyrchafu, urddasu;
lloni î a, dyrchafedig, uchel
Elevation, el.i.va'shun re, dyrchafiad.
Eleven, i.lev'n a&n, un-ar-ddeg [uchder
Eleventh, i.lev'nth a, unfed-ar-ddeg,
Elf. elf (elves) re, ellyll. anysbryd,
diafol. Elf-lock, cudvn yr ellvll
Elfin, el'fin. Elfish, el'fish '«. ellýllaidd
Elicit, i.lis'it vt, dwyn i oleuni, eglurhau
Elicitation, î.lis.î.tä'shun re, eglurhâd
trwy weithred [geirdrychu
Elide, î.l'íd' vt, chwilfriwio, diny>trio:
Eligibility, el.î.jî.bil'î.tî a, dewisoldeb.
dymunoldeb, rhagoriaeth [munol
Eligible, el'î.jî.bl a, dewisiadwy; dy-
Eliminate, í.lim'î.nät vt, gollwng yD
rhydd, rhyddhau [gwrthodiad
Elimination, î.lim.î.nä'shun re, deoliad:
Elinguid, î.ling'gwid a, mud, dilafar,
ariafar [wahaniad
Eliquation, el.î.kwä'shun 7?. tawdd-
Elision, i.lizh'un n, toriad ymaith. Mark]
of elision, or apostrophe (' ), sillgolL
Elite, é.lit' vp, dewisohon [tolncd]
Elixation, i.lik.sa'shun re, araf-ferwad ,
Elixir, Uik'sur n, sylweddlyn ; meddyw
Elk, elk n, math o garw mawr [lyn
Ell, el n, llatlien a phedwaran
Ellipsis, e.lip'si.s (ellipses, e.lip'siz) »,'
dull hirgrwn; ditfyg, agen
Elliptical, e.lip'ti.kal a, hirgiynol;
dirlygiol; annnluniol
Elm. elm n, lhvyf, Uwyfan, claswydden.
Witch-elm, Uwyfanen ly&ddail
Elocution, el.ii.ku'shun n, ft'raethoneg,
parabledd ; areithyddiaeth
Elodes, i.lii'diz n, clnvysglefyd
Elongate, í.long'gät vt, hwyhau, estyn;
dychwelyd [hwyhiul. peDM
Elongation". Llong.gä'shun n, estyniad.
Elope, î.löp' vi, dianc, encilio; ffoi neu
redeg i bant vn ddirgel
100
ôre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, Tins; j=dzh. EMI
Elopement, Uöp'ment n, enciliad, ffoad
diangiad, ymadawiad
Elops, i'lops ra,math o bysgodyn ; morneidr
Eloquence, el'o.kwens n, hyawdledd.
ffraethineb [hyawdl
Eloquent, el'o.kwent a, parablus, fi'raeth,
Else, els a, all, arall : ad, os amgen, pe
amgen, onid e, oni bai hyny
Elsewhere, els'whe'r ad, mewn He arall
Elucidate, î.lü 'sî.dät ví,eglurhau,amlygu
Elucidation, Uü.sî.dä'shun n, eglurhâd
Elucidator, î.lü'sî.dä.tûr n, eglurhäwr
Elucubration, î.lü.hü.brä'shun n, nos-
gyfansoddiad [ochel
Elude, î.lüd' vt, gochelyd, cyfrwys-
Eludible, î.lü'dî.bl a, gocheladwy
Elumbated, i.Ium'bii.ted a, gwan yn yr
arenau [ystryw
Elusion, i.lu'zimn n, e^yfrwys ocheliad,
Elusive, Uii'siv, Elusory, î.lü'sur.î a,
gochelus, hocedus
EÍute, i.lüt', Elutriate, î.lü'trî.ät vt,
golchi janaith, glanhau, puro; hidlo
Eluxate, Uuk'sat vt, dadgymmalu
Elver, el'vur n, man lysŵen
Elves, elvz np. — Elf [hyfrydlawn
Elysian, i.lizh'yan a, paradwysaidd,
Elysium, Llizh'yum n, hyfryd-ddolydd
Emaciate, î.mä 'shî.ät t', teneuo, culhau,
curio; gwastio [ffrydiol
Emanaut, em'â.nant a, deilliol, tarddiol,
Emanate, em'â.nât vi, deilho, dylifo,
tarddu [tarddiad
Emanation, em.á.nä'shun n, deilliad,
Emanative, em'a.na.tiv a, deilliol
Emancipate, î.man'sî.pät vt, breinio,
digaethu, rhyddliau, gollwng yn rhydd
Emancipation, î.man.sî.pä'shun «,rhydd-
freiniad; gwarediad [anwrio
í Emasculate, i.mas'kii.lat vt, dysbaddu,
.Emasculation, i.mas.ku.la'shun n, an-
riad, anwrywiad, dysbaddiad [sypio
Embale, em.bäl' vt, cydrwymo, cyd-
Embalm, em.bâm' vt, perarogli, per
eneinio [hwylh
Embargo, em.bâr'gö n, gwaharddiad :
Embark, em.bark' v. myned neu osod ar
Jong; hwylio; ymrwvmo
Embarkation, em.bar.ka'shun n, ar-
hwyliad, cychwyniad [dyrysu
Embarrass, em.bar'as vt, rhwystro,
Embarrassment, em.bar'as.ment n, cyf-
yng-gynghor [diraddu
Embase, em.bäs' vi, llygru, gwaethu,
Embassador, em.bas'â.dfìr, Embassy,
em'bas.î n, cenadwriaeth, cenadwri,
cenadaeth,— Ambassador
Embattle, em.bat'l vi, byddino, llueddu
Embay, em.bä' vt, llochi, cornelu, cil-
fachu; trochi [harddu, gwycho
Embellish, em.bel'ish vt, addurno,
Embellishment, em.bel'ish.ment n,
addurn, hardd wisgiad, gwychiad
Embers, em'burz np, marwor, marwydos,
lludw, ulw. Ember-days, Dyddiau'r
Lludw. Ember-week, Wythnos y
Cydgoriau
Embezzle, em.bez'l vt, celcio, darn-
guddio, dwyn y peth a roddwyd dan
ymddiried iddo [guddiad, afradiad
Embezzlement, em.bez'l.ment n, darn-
Emblaze, em.bbiz', Emblazon, em.bla'zn
vt, addurno; llunio arfau bonedd
Emblem, em'blem n, arwyddlun
Emblematical, em.bli.mat'i.kal a, ar-
wyddlunol, arwyddol [llafurdir, cnwd
Emblements, em'bli.ments np, ftrwyth
Embody, em.bod'î vt, corffori
Embolden, ein.bòTdn vt, hyfhau, eoni,
calonogi [gorymddwyn
Embolism, em'bo.hzm n, dysoddiad, y
Emboss, em.bos' vt, boglynu ; amgau
Embow, em.bö' vt, crymu, bwäu; mydu
Embowel, em.bûŵ'el vt, tynu perfedd,
diberfeddu
Embrace, em.bräs' vt, cofleidio, breich-
eidio: n, cofleidiad, gwasgiad
Embrasure, em.bra'zhur n, saethdwll
Embrocate, em'bro.kat vt, twymolchi,
twymrwbio, twymfwydo
Embrocation, em.bro.kii, 'shun n, twym-
fwydiad, golchdrwvth [brodio
Embroider, em.bròî'dûr ri,brwydweithio.
Embroidery, em.brôî'dur.î n, brodiad,
brwydwaith [aflonyddu
Embroil, em.brôü' vt, ennyn terfysg,
Embryo, em'brî.ö"?i, cynflurf, milrith,
llysrith, anelwig ddefnydd, gwaed
cyndelwad; peth anorphen [diwygiad
Emendation, em.en.dä'shun n, gwellâd
Emendator, em'en.dä.tûr n, gwelläwr,
diwygiwr [gwerddem
Emerald, em'ur.ald n, gwyrddfaen,
Emerge, î.mûrj' vi, deillio
Emergency, î.mûr'jen.sî n, deilliad ; dir-
dro, dirni, diffyg
Emergent, î.mûr'jent a, deilliol
Emerods, em'ur.odz n, clwyf y march-
ogion, lledewigwst
Emersion, î.mûr'slmn n, dadsuddiant
Emeiy, em'ur.î n, mŵn yncynnwys clai,
callestr, a haiarn [a, cyfogol
Emetic, Lmet'ik n, cyfogydd, carthlyn:
Emication, em.Lka'shun n, gwreichiant
101
ENO path, fat, Ore, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=rtook;
Emigrant, em'i.grant n, ymfudwr, ym-
giliwr: a, crwydrol. mudol [mudo
Emigrate, em'î.griit vi, symmud trigias,
Emigration, om.i.grii'shun n, ymfudiad
Eminence, em'î.nens n, rhagoriaeth.
hynodedd. enwogrwydd ; uchedd, ar-
ucheledd ; copa, pen
Eminent, em'î.nent a, uchel, enwog,
hynod, ardderchog
Emissary, em'i.sur.î n, cenadwr; cel-
genad, ysb'nvr [ftvriad allan
Emission, i.mish'un n, anibniad neu
Emit, î.mit' vt, rhoddi neu fwrw allan
Emmet, em'et n, morgrugyn
Emmew, e.mii' vt, cau i inewn, argau
Emolliency, î.mol'yen.sî n, mwvthedd.
meddaledd ftynsrol
Emollient, î.mol'yent a, meddalhaol,
Emollition, em.o.ìish'un n, tyneriad,
ystwythiad [elw, ennill
Emolument, î.mol'ü.ment n, budd, ced,
Emotion, î.mö'shun n, cyffroad, ysgog-
iad, cynhyrfiad
Empeople, cm.pî'pl vt, pobli, poblogi
Emperor, em'pur.ûr n, ymherawdwr,
amherawdwr, unben, archdeyrn
Emphasis, em'fa.sis (p emphases, em'-
f a.siz) n, pwyslais, dirlais
Emphatic, em.iat'ik, Emphatical, em-
fat'i.kal a, arnodol, arl>enodol, tra-
phwysig; grymus, nerthol
Emphysematous, em.fî.sì'mâ.tus a,
chwyddedig
Empire, em'p'fr n, ymherodraeth
Empiric, em.pir'ik n, coeçfeddyg, crach-
feddyg [craclifeddygol
Empirical, em.pir'i.kal a, coegfeddygol,
Empiricism, em.pir'Lsizm n, crach-
feddygiaeth [dwbio
Emplaster, em.plas'tûr vt, plastrin.
Emplastic, em.plas'tik a, glynol, eli'ol,
glydiog [huddo
Emplead, em.plîd' v, arddadleu; cy-
Employ, em.plof rt, rhoi gwaitib i:
gorchwylhau; arferu, defnyddio. To
employ one's time, treuho ei amser
Employ, em.plôî', Employment, em-
ploi'mcnt n.gorchwyl, galwad.gwaith ;
gwaaanaeth, galwedigaeth. swydd :
aefhyddiad [cyflogwr
Employer, em.plóTûrn, rhoddwrgẁ&ith;
Empoison, em.pôfsn vt, gwenwvno
Emporium, em.p6Yt.nm ?», pnf-fiurch-
Empress, em'pres ft. ymherodree [uadt'a
Emprizu, em.pr'i// /i, iinturiacth
Emptiness, em'ttjiea h, gvagder, gor-
wagrdd, OOegeéd
Emption, em'shnn n, pryniad ; rhyddhâd
Empty, em'tî a, gwag, gorwag, coeg : v,
arllwys, gwaghau; dyspyddu: di-
fuddio; aberu [wybrol, nefolaidd
Empyreal, em.pir'i.al a, uchwybrenol,
Empyrean, em.pi.ri'an n, nef y nefoedd:
a, uchwybrenol, wybrol, nefolaidd
Empyrosis, em.pî.rö'sis n, goddaith. cyd-
Emu, í'mù' », estrys y deheu [losgiad
Emulate, em'ü.lät vt, cydorchestu ; cen-
figenu; efelychu [cydymdrech
Emulation, em.ü.lä'shun n, cydymgais,
Emulator, em.ü.lä'tûr n, cydymgeisiwr
Emulgeut, î.mul'jent a, dyhyspyddol,
sugnol ftrechgeisiol
Emulous, em'ii.lus a, awyddus i ragori ;
Emulsion, î.mul'shun n, meddyglaeth
En-, Em-, Im- px, ynarwyddo gwneu-
thuriad; am-
Enable, en.ä'bl vt, nerthu, galluogi
Enact, en.akt' vt, deddfu, sefydlu, gosod
Enallage, î.nal'à.jí n, newidiad <reiriau
Enambush, en.am'bẁsh vt, cynflwyn
Enamel, en.am'el vt, arliwio, amliwio,
calchu : n, arliw, amliwiad
Enamour, en.am'ûr vt, ennyn oariad
Enarration, en.a.rä'shun n, mynegia^J
adroddiad [caethiwol
Encage, en.kaj' vt, cau i fyny, argaufl
Encamp, en.camp' v, gwersyllu
Encampment, en.camp'raent n, gwersyUjj
gwersyllt llucstty [beichiogj
Enceinte, ôn.sânt' a, dan ei gofal,!
Encephalgia, en.sef.al'jî.â n, doluryn y'
pen [cynrji
Enchaie, en.tshiif vt, llidio, cynhyrfu.
Enchain, en'tshiin' vt, cadwyno, tidoj
rhwynio [hudo, serch *
Enchant, en.tahant'ri,swyno,cyfareddUyl
Enchanter, en.tshan'tûrn, swynwr, hud-
olwi [fdd, hndoliaeth!
Enchantment, en.tshant'ment », cyfar-I
Enchantress, en.tshan'tres n, dewine%
hndoles I mewn aur, gordlyüj
Enchase, en.tshäs vt, gosod tlysai
Encircle, en.sur'kl vt, cvlcbynu, am-1
gylchn [yn, modrwyig
Encirclet, en.sur'klet' ». cylchig, cylch-1
Enclitic, en.klit'ik n, gair ymlyn
Encloister, en.kloi'stur vt, cau mewni
mynachty [cylchya»!
Enclose, en.kloz' vt, amgau, gwarchäu,
Enclosnre, en.klo'zhur n, cae, cadlas.
cenfaes, caeadle [molydd
Encomiast, en.ko'mi.ast n, gwawdvdd,
Encomium, en.ko'mi.um (encomia, en-
ko'ini.A) 7i, clod, molawd, arwyrain
102
Br»; late, Erie, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. ENG
Encompass, en.kum'pas vt, cwrapasu,
amgylchu [amgylchyniad
Encompassment, en.kum'pas.ment n,
Encore, ong.koV ad, eto, unwaith eto :
vt, galw am fyned dros yr un gân
eilwaith
Encounter, en.kûŵn'tûr n, ymgyrch
gwrthdrin, brwydr : ri,cyfarfod; ym-
Fadd; gwrthwynebu ; brwydro
Encourage, en.kur'aj vt, cefhogi, calon-
ogi, gwroli
Encouragement, en.kur'aj .ment n, an-
nogaeth, eefnoctyd ; calondid
Encroach, en.krotsh' vi, cyfyngu, gor-
mesu; traisfeddiannu
Encroachment, en.krotsh'ment n, gor-
mes, trawsymwthiad [beichio
Encumber, erukum'bur vt, gonwytho,
Encumbrance, en.kum'brans n, arludd,
rhwystr, baich, arlwyth. An encum-
brance on an estate, dyled ar dir
Encyclical, en.sik'H.cal a, cylchaidd
Encyclopasdia, en.si.hlö.pî'dî.â n, cylch
y celfyddydau, corff o wybodaeth neu
addysg, gwyddoniadur
End, end n, diwedd, terfyn, pen; dyben;
amcan, bwriad: v, gorphen, terfynu,
cwblhau, diweddu. To the end that,
er mwyn, fel. Never ending, diderfyn
Endamage, en.dam'äj vt, niweidio, coll-
edu, aflesu [turio
Endanger, en.dan'jûr vt, peryghx, an-
Endangerment, en.dän'jûr.ment n, en-
bydrwydd, perygl
Endear, en.dî'r' vt, anwylhau, anwylo
Endearment, en.di'r'ment n, anwylder,
carueiddwch, anwylhâd
Endeavour, en.dev'ûr n, cais, egni, ym-
drech, llafur: v, egnio, ymegn'io, ym-
drechu, ymgeLsio, ceisio
Endemial, en.dî'mî.al, Endemic, en-
dem'ik a, perthynol i ryw wlad, lie,
neu genedl ; lleol
Endenize, en.den'iz, Endenizen, en.den'-
tzn vt, rhyddhau, breinio
Endive, en'div n, ysgall y meirch
Endless, end'les a, diddiwedd, diderfyn,
didranc, annherfynol
Endorse, en.dôrs' vt, arysgrifenu
Endorsement, en.dôrs'ment n, arysgrif
Endow, en.dûŵ' vt, gwaddoli, cynnys-
gaethu; donio
Endowment, en.dûŵ'ment n, gwaddol.
arddawn, dawn, rhodd; gwaddoliad,
doniad, rboddiad
Endue, en.dii' vt, donio; cynnysgaethu
Endurable, en.düYa.bl a, goddefadwy
Endurance, en.dü'r'ans n, parhâd, go-
ddefiant [aros
Endm-e, en.dii'r' v, parhau; goddef, ym-
Endwise, end'wi'z ad, gerfydd ei ben, ar
ei ben
Enema, î.nî'mâ (enemata, î.nî'mâ.tâ) n,
chwystrell, rhefrolch ; chwystrellbib
Enemy, en'î.mî n, gelyn, gwrthwyneb-
wr; andras
Energetic, en.ur.jet'ik a, grymus, nerth-
ol, effeithiol [bywiogi
Energize, en'iir.j'iz vt, grymuso, nerthu ;
Energy, en'ûr.jî n, grym, gallu, yni,
nerth [dinerthu, gwanhau
Enervate, i.niir'vat, Enerve, i.nurv' vt,
Enervation, en.ûiwä'shun n, llesgâd,
llethiad, dinerthiad
Enfeeble, en.fî'bl vt, gwanhau, llesgäu,
eiddilo [iant
Enfeoff, en.fef vt, gosod mewn medd-
Enfeoffment, en.fef'ment n, gosodiad
mewn meddiant [wyno
Enfetter, en.fet'ûr vt, llyffetheirio, cad-
Enfilade, ôn.f î.lad' n, cydres, cydresiad :
vt, cydresu; saethu'ar draws cydres
Enforce, en.f ô'rs' vt, rhoi mewn grym a
gweithrediad ; cyfnerthu, grymuso ;
dirgymhell, dirio, gorfodi
Enforcement, en.fö'rs'ment n, gorfodiad
Enfranchise, en.fran'tshiz vt, breinioli;
rhyddhau [breiniad; rhyddhful
Enfranchisement, en.fran'tshiz.ment ?i,
Engage, en.gäj' v, ammodi; rhwymo,
ymrwymo; ymgyduno, addaw ; denu;
ymosod ar ; ymladd, brwydro. To en-
gage one's affections, ennill ei serch
Engagement, en.gäj'ment n, cytundeb;
rhwymedigaeth ; ymrwymiad, ammod ;
gorchwyl; brwydr, cad [yddu
Engarrison, en.gar'î.sn vt, gwarchlii-
Engender, en.jen dm* vt, epilio, cenedlu;
magu ; achosi, peri
Engine, en'jin n, peiriant ; ofteryn. Fire-
engine, diffbddyr,dwfrbeiriant. Steam-
engine, agerbeiriant
Engineer, en.jî.nî'r' n, peiriannydd
Enginery, en'jin. rî n, peiriannau, peirian-
waith; magnelau [wregysu
Engird, en.gûrd' vt, amrwymo, am-
EngUsh, ing'glish a, Seisonig, Seisnig;
Lloegraidd : n, math o argrafflythyren.
Enghsh language, Seisoneg, Seisneg,
Seisonaeg, Saesonaeg. To translate
into English, Seisnigo. Englishman,
(p Sais, pobl Llosgr), English cheese,
caws Lloegr, ©Hj lÊnglíSÎ), Uyth-
yren ddu
103
ENT path, fat, êre, met, mâ-rine, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\Vk=took;
Englut, en.glut' vt, ymrythu, gorlenwi ;
glythu; gwancio
Engorge, en.gôrj' vt, bolrythu, llyncu
Engraft, en.grai't' vt, impio
Engrail, en.gräl' vt, ymylfylchu
Engrain, en.grän' vt, dwfnliwio, adliwio
Engrave, en.grav' vt, cerfio, crifellu, ys-
gythru [ydd
Engraver, en.gra'vur n, cerfiwr, crified-
Engraving, en.gra'ving n, cerfiad, ys-
gythriad; darlun [feddiannu
Engross, en.grös' vt, ysgrifenu; llwyr-
Engrossing, en.grö'sing n, ysgrifeniad ;
rhagbryniad [hau; codi
Enhance, en.hans' vt, ychwanegu ; mwy-
Enhancement, en.hans'ment n, mwyhâd.
ychwanegiad; codiad [dychymmyg
Enigma, î.nig'mâ n, dammeg, cymmyg,
Enigmatical, i.nig.mat'i.kal a, aneglur,
dammegol [cyfarwyddo
Enjoin, enjoin' vt, gorchymmyn, erchi ;
Enjoy, en .jôî' vt, meddu, mwynhau, ym-
hyfrydu yn. To enjoy one's self, bod
wrth ei fodd, ymfwynhau
Enjoyment, en.jôí'ment n, mwyniant,
meddiant, amwes [cynneu
Enkindle, en.kin'dl vt, ennyn, ennynu,
Enlarge, en.lârj' vt, ychwanegu; eangu,
helaethu, ymhelaethu; rhyddhau
Enlargement, en.lârj'ment n, helaethiad;
gollyngdod, rhyddhâd
Enlighten, en.l'í'tn vt, goleuo; egluro
imlink, en.lingk' vt, cadwyno, tido
Enlist, en.list' v, rhestru, ymrestru
Enliven, en.l'i'vn vt, adfywio, bywiogi,
bywiocäu; sirioli [bywhâd
Enlivening, en.l'i'vn.ing n, bywiocâd,
Enmesh, en.mesh' vt, rhwydo, maglu
Enmity, en'mi.tî n, gelyniaeth, dygas-
edd, casineb, chwevwfustledd
Ennoble, e.nö'bl vt, urddasu, ardderch-
ogi, urddo [iad, uchraddiad
Ennoblement, e.nö'bl.ment n, urddas-
Ennui, ôn.wî' n, lludded, blinder
Emulation, î.nö.dä'shun n, dattodiad,
dadglymiad [gelerder; dirfaint
Enormity, î.nôr'mî.tî n, anfadrwydd, ys-
Enormous, î.nôr'mus a, anfadlawn, ys-
gelcr ; dirfawr, dros fesur, difesur ; an-
Avedd, anferth
Enough, î.nuf' n, digon, digonedd,
gwala: a& ad, digon. Large enough,
digon mawr, digon o faint. To give
one enough, digoni, llenwi, boddloni
Enrage. en.raj' vt, gwylltio, cynddeii
iogi, Ittdio [wyllt
Enraged, en,rajd' «, Uidiog, gwyllt, gor-
Enrapture, en.rap'tshûr v. gorluni, gor-
foddbau [londer, perlewyg
Enravishment, en . ravish. men t n, gor-
Enrich, en.ritsh' vt, cyfoethogi; brasiiu
Enring, en.ring' vt, cylchynu, modrwyo
Enrobe, en.röb' vt, dilladu; harddwisgo,
arwisgo [rolio
Enrol, en.röl' vt, cofrestru, coflyfru; am-
Enrolment, en.röl'ment n, cofrestriad,
Enroot, en.rŵt' vt, gwreiddio [rhcstriad
Ens, enz n, bod, hanfod, bodohaeth [llun
Ensample, en.sam'pl n, enghraitft, cyn-
Ensanguine, en.sang'gwin vt, llychwino
â gwaed [gelu
Ensconce, en.skons' vt, amgloddio, dio-
Enseam, en.sîm' vt, cydwnio, gwni'o i
fyny [noddi
Enshield, en.shîld' vt, gorthoi, amddinyn,
Enshrine, en.shrin' vt, coffri ; creirgadw
Ensign, en'si'n n, Human, bauer; llum-
anwr, banierydd
Enslave, en.slav' vt, caethiwo, caethu
Enslavement, en.slav'ment n, caethiwed,
caethiant [byddaglu, rhwydo
Ensnare, en.snê'r' vt, maglu, bachellu,
Ensnarer, en.snê'r 'ur n, byddaL'lwr,
maglwr [dichellgar
Ensnaring, en.sne'r'ing a, bachellgar;
Ensteep, en.stîp' vt, mwydo, sicio, sicioni
Ensue, en.sü' vi, dilyn, canlyn, arganlym
dyfod ar ol
Ensuing, en.sii'ing a, canlynol, nesaf
Ensure, en.shŵ'r' vt, diogelu, sicrhau
Entablature, en.tab'lá.tshü'r, Entable-
ment, en.tii'bl.ment n, capan colofn
Entail, en.täl' n, rhwymiad anaralladwy
ar etifeddion : vt, sicrhau etifeddiaeth
fel nas gellir ei haralln ; anarallu
Entame, en.täm' vt, dofi, hyweddu
Entangle, en.tang'gl vt, dyrysu, maglu,
rhwydo, clymu, nidro
Enter, en'tûr v, myned neu ddyfod i
nicwn; ysgrifenu mewn; cyehwyn.
To enter into a bond, ymrwymo. To
enter into conversation, dechreu ym-
ddyddan. To enter into covenant, amJ
modi, cytuno. To enter into serried
cyflogi, ymgyflogi i
Enterology, en.tu.rol'u.ji n, coluddiaeth
Enterpanance, en'tûr.pâr.lans n, cyf-
lafaredd, cylafaredd
Enterprise, en'tûr.pm n, arfeiddiad, an-
tnnaeth: vt, anturio, arfeiddio
Entertain, en.tûr.tän' rf,llettyo, gwestu;
difyru, lloni, dyddanu
Entertaining, en.tûr.tä'ning a, dyddan,
difvrus ; croesawgar
104
ore; late, line, nö, müte; she, zh=z iizure; thin, this: j=dzh.
EPI
Entertainment, en.tûr.tän'ment n, lletty-
ad; cynnaliaeth ; gwledd; difyrwch,
chwareu [chafu
! Enthrone, en.thrön' vt, gorseddu; dyr-
Enthusiasm, en.thii'zi.azm n, penboeth-
Í der; gwynfydiaeth, brwdfrydedd
Enthusiast, en.tlui'zi.ast n, gwylltym-
dorwr; gwynfydwr, eoegdybiwr
j Enthusiastic, en.thu.zi.as'tik a, brwd-
frydus; penboeth [ammherflaith
Enthymeme, en'thî.mîm n, cyfreswm
Entice, en.t'is' vt, hudo, denu, llithio
Enticement, en.t'is'ment n, llithiad, hud-
ohaeth, deniad
Entire, en.ti'V a, cyfa, cyfan, cyflawn,
cyfan-gwbl, hollol, llvvyr
Entitle, en.t'i'tl vt, enwi, rhoi enwad;
rhoi bawl [aeth
Entity, en'tî.tî n, hanfod, bod; hanfod-
Entoil. en.tôîl' vt, dyrysu, maglu; ym-
rwystro [bedd, daiaru
Entomb, en.tẃm' vt, claddu, dodi mewn
Entomology, en.tö.mol'ö.jî n, trychbryf-
draeth [fedd, ymysgaroedd
Entrails, en'tralz np, coluddion, per-
Entrance, en'trans n, mynediad i mewn ;
drws; porth; eychwyniad; derbyniad
Entrance, en.trans' vi,rhoi mewn llewyg
Entrap, en.trap' vt, maglu, dal mewn
magi, bachellu, rhwydo ; dyrysu
Entreat, en.trît' v, atolygu, deisyfu, ym-
hŵedd, ymbil, erfyn, dymuno
Entreaty, en.trî'tî n, erfyniad, ymbiliad,
gweddi [coelio
Entrust, en.trust' vt, ymddiried, hyderu;
Entry, en'trî n, cyntor, cyntedd, porth ;
mynediad i mewn; meddiant, gor-
esgyn ; cofhodiad, llyfriad ; mewniad
! Entwine, en.twi'n' v, cyfrodeddu, am-
droi, cordeddu [hinonaidd
Enubilous, î.nü'bî.lus a, digwmwl, teg,
Enucleate, î.nü'Mî.ät vt, dignewullu;
eglurhau
Enumerate, î.nü'mur.ät vt, cyfrif. rhifo
Enumeration, î.nü.mu.rä'shun n, cyf-
\ rifiad, rhifiad
Enunciate, î.nun'shí.ät vt, dadgan, ad-
I rodd, hysbysu, llef'aru, cynanu
Enunciation, î.nun.shî.ä'shun n, ad-
' roddiad, hysbysiad, cynaniad [amlenu
Envelop, en.vel'up vt, cuddio, enhuddo,
Envelope, en'vidop n, gorchudd ; amlen,
^ llythyrglawr; gorthöydd
Envenom, en.ven'um vt, gwenwjmo
Enviable, en'vi.a.bl a, cenfigenadwy
Envier, en'vi.ur n, cenfigeinvr
; Envious, en'vi.us a, cenfigenus, dygas
Environ, en.v'i'r'un vt, amgylchu; am-
wi-egysu; gwarchäu
Environs, en.v'i'r'unz np, amgvlchoedd,
y wlad o amgylch jjnegeswr
Envoy, en'voi n, cenadwr, cenad, herodr,
Envy, en'vi n, cenfigen : vt, cenfigenu
Enwomb, en.wŵm' vt, firwy thloni ; cudd-
io, celu [amdoi
Enwrap, en.rap' vt, amblygu, amwisgo,
Epact, i'pakt n, y gwahaniaeth (un di-
wrnod ar ddeg) rbwng y flv^ddyn
heulaidd a'r un leuadol
Epaulet, ep'ô.let n, ysgwydd-addurn
Epaulment, î.pôl'ment n, ystlyswaith,
amd dirTynfa [ forol
Epenetic, ep.i.net'ik a, canmolawl, clod-
Epenthesis, î.pen'thî.sis n, chwanegiad
llythyren yng nghanol gair
Ephemera, î.fem'ur.â np, ciHon neu
bryfed un dydd ; cryd diwrnod
Ephemeral, î.fem'ur.aì a, dyddiol
Ephemeris, î.fem'ur.is n, dyddlyfr y
planedau
Ephemerist, î.fem'ur.ist n, serolygydd
Ephialtes, ef.i.al'tlz n, yr hunllef, yr
hunllewyg [wisg
Ephod, ef 'ud n, ysgwyddliain, ysgwydd-
Epi-, E])-,px, ar
Epic, ep'ik a, hanesiol, arwraidd: n,
pryddest hanesiol, cerdd arwraidd
Epicede, ep'i.sîd, Epicedium, ep.î.sî'dî.um
n, galargan, marwnad
Epicene, ep'î.sîn a, deurywiol, deuryw
Epicm-e, ep'i.ku'r n, glythyn, ancwynai,
moethyn, glwth
Epicurean, ep.Lkii.ri'an a, blysig, moeth-
gar, glwth [blysigrwydd
Epicurism, ep'i.kii'r.izm n, glythineb,
Epidemic, ep.i.dem'ik n, haint Hynol,
haint llyn, haint glynol neu ymdaenol
Epidemic, ep.i.dem'ik, Epidemical, ep.î-
dem'i.kal a, cyfiredin, ymdaenol, llŷn,
llynol [groen
Epidermis, ep.î.dûr'mis n, y rhwyd-
Epigastric, ep.i.gas'trik n, perthynol i'r
rhan uchaf o'r bol
Epiglottis, e.pî.glot'is n, ardafod
Epigram, ep'i.gram n, englyn, pennill
Epigrammatic, ep.i.gra.mat'ik a, eng-
lynaidd ; digriflym, sylweddlawn
Epigrammatist, ep.î.gram'â.tist n, eng-
lynydd, englynwr [lech
Epigraph, ep'i.graf n, argraff, argraft-
Epiíepsy, ep î.lep.sì n, yr haint dygwydd,
llesmeirglwyf [i'r haint dygwydd
Epileptic, ep.i.lep'tik a, darostyngedig
Epilogue, ep'i.log n, diweddglo. olaraeth
105
ERA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Epiphany, î.pif'á.nî re, yr ystwyll
Episcopacy, î.pis'kö.pä.sî re, esgobaeth ;
esgobyddiaeth [gobaidd
Episcopal, i.pis'ko.pal a, esgobol, es-
Episcopalian, î.pis.kö.pä'lî.an re, esgob-
aethwr, esgobydd [swydd esgob
Episcopate, Lpis'ko.pat re, esgobaeth,
Episcopy, î.pis'kö.pî re, arolygiaeth;
goruchwyhad
Episode, ep'î.söd re, adgan, ystlysgan
Epispastic, ep.i.spas'tik a, "tyniadol,
pothellbar, sugnol : re, chwydalen
Epistle, î.pis'l re, Uythyr, epistol
Epistolary, î.pis'tö.lur.î a, llythyraidd,
llythyrol, epistolaidd
Epitaph, ep'î.taf re, beddargraff, beddlith
Epithalammm, î.pith.â.lä 'mî.um re,
priodasgerdd, cerdd briodas
Epithem, ep'î.them re, golch, golchiad
Epithet, ep î.tbet re, addasair, enw dodi,
gairdodi; cylymair [fyriad, crynoad
Epitome, î.pit'ö.mî re, crynodeb, tal-
Epitomist, î.ijit'ö.mist re, crynöwr
Epitomize, i.pit'o.mi'z vt, crynoi, talfyru
Epoch, ep'uk re, cyff cyfrif, amsernod
Epode, ep'öd re, trydydd pennill cerdd
Epopee, ep.ü.pî' re, cerdd arwraidd
Epulary, ep'ü.lur.î a, gloddestol
Epulation, ep.ii.lii'shun re, gwledd, cyf-
eddach; llonder [gloddest
Epulosity,ep.ü.los'î.tîre,glytbmeb,^lvthi.
Epulotic, ep.ii.lot'ik a. chvyfiachaol
Equability, ek.wâ.bil'î.tî re, cymhwys-
dra, cyfartaledd [gwastad
Equable, ek'wa.bl a. cyfartal, cymhwys,
Equal, i'kwul a, cyfartal, cystal, cystadl.
cydradd, cyd- : re, un cydradd, cyd-
raddolwr: vt, cystadhi. cydraddu.
cymmeintio, bod yr un faint ag. Of
equal breadtb, height, length, weight,
cyfled, cyfuwch, cyhýd. cydbwys
Equality, i.kwol'i.ti re, cydwastadrwydd,
cydraddoldeb. Sign of equality (=),
eyfartaleb '[taliad
Equalization, î.k\vul.î.zü'shun re. cyfar-
Equalize, i'kwul.Yz vt, eyfartalu," cy-
mhwyso
Equanimity, î.kwâ.nim'î.tî re, cymmedr-
oldeb, tawelfryd [boddlawn
Equanimous, i.kwan'i.mus a, tawel,
Equation, i.kwa'shun re, cyfartaliad,
^ cymmedriad [canolgvlch
Equator, î.hwä'tûr w, y cyhydedd, y
Equatorial, ek.wfi.tu'r'i.al a, cyhydeddol
Equerry, ek'wur.i re, marchwr," gwas-
trawd [unidasol
Equestrian, i.kwes'tri.an re, marchogol ;
Equiangular, ek.wî.ang'gü.lûr a. cy fungi
Equierural, ek.wi.krvVr'al a, cyfystlys,
cynghoesol [un pelldec
Equidistant, ek.wi.dis'tant o, cydbell, o'r
Equiform, ek'wl form a, cyflun, gogyf- ,
lun [edd
Equiformity, ek.vri.for'nii.ti re, cyflun*
Equilateral, ek.%vî.lat'ur.al a, cyfochrog
Equilibriate, ek.wi.lib'ri.at vt, cydbwyai
Equilibrium, ek.wî.lib'rî.um re, cyd- ]
bwysedd, cydbwysiad, cydbwys
Equinal, i.kw'i'nal a, perthynol i'r ceffyl
marchol [reidiol. oyfreidiol
Equinecessary, ek.wi.nes'e.sur.i a, cyd-
Equinoctial, ek.wi.nok'shal a, cyhyd-
eddol. The equinoctial line, cyhyd-
edd, cylch y cyhydedd, cyhydlin
Equinox, ek'wi.noks re, cyhydedd dydd
a nos, cyhydnos. Vernal equinox,
alban eili'r, Mawrth 21fed. Autumnal
equinox, alban elfed, Medi 21fed
Equmumerant, ek.wi.nii'mur.ant a, cyd-
rifol [seirchio
Equip, î.twip' vt, taclu, offeru, trecio.
Equipage, ek'wi.paj re, taclau, tree.
seirch [treciad, seirchiad
Equipment, i.kwip'ment re, taeliad
Equipoise, ek'wî.pôîz re, cydbwysedd
Equipollency, eLwî.pol'en.sî ' re, eyf-
alluedd, cydnerth [cyfrymuf
Equipollent, ek.wi.pol'ent a, cydnerthol
Equiponderance, ek.wi.pon'dur.ans »
cydbwysedd [cydbwyj
Equiponderant, ek.wi.pon'dur.ant a
Equiponderate, ek.wi.pon'dur.at vt, cyd-
bwyso [cyfiawn, eyinhwy:
Equitable, ek'wi.ta.bl a, iawn, uniasvn
Equity, ek'wt.ti n, eyfiawnder, uniondeb
cywirdeb. Court of equity, llys cyd
wybqd [edd, cywerti
Equivalence, i.kwiv'a.lens re. cyfwerth]
Equivalent, i.kwiv'a.lent re, cydwerM
cywerthydd: a, cywerthol, cyfwertnoj
Equivocal, i.kwiv'ij.kal a, amwys, ami
mhSus, mwys
Equivocate, i.kwiv'ii.kat v/, nwyseiricj
deueirio; dywedyd cehvydd
Equivocation, i.kwiv.o.ka'shun n. mwysl
eiriad, amwysedd ; celwydd [einwl
Equivocator, i.kwiv o.kii.tur n, nydd*
Equivoke, Equivoque, ek'wi.vok n,geirj
dro, mwysair. mwysdro
Era. î'r'â ». cyÍBF cyfrif, prifnod amseiî
amsergyff, amsernod
Eradiation, î.rä.dî.ä'shun re, pelydriat
gwreichioniad [dadwreiddi
Eradicate, i.rad'i.kat vt, diwreidd»
10G
ôre; läte, line, no, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. EST
Eradication, i.rad.i.ka'shun n, dad-
wreiddiad; dinystriad
Erase, î.räs' vt, dilëu, crafu ymaith ; difa
Erasement, î.räs'ment n, dilead ; dif âd
Ere, ê'r pr, cyn. Ere long, cyn bo hir.
Ere now, cyn hyn. Ere while, yn
ddiweddar, gynneu fach
Erect, i.rekt' a. syth (/seth), uniawn-
syth; uniawn: vt, adeiladu, codi,
sythu, sythgodi [sythgodiad
Erection, i.rek'shun n, adeiladiad;
Erectness, i.rekt'nes n, uniawnsafiad,
Eremite, er'î.mì't n, meudwy [sytkder
Eremitical, er.i.mit'i.kal a, meudwyol
Ergo, ûr'gö c, am hyny, gan hyny,
herwydd pa ham
Eringo, î.ring'gö ra,celyn y mor, boglynon
Eristic, i.ris'tik a, dadleuol
Ermine, ûr'min n, pali, cath hali ; croen
manflewog y gath bali [groen cath bali
Ermined, ûr'mind a, mewn dillad
Erode, î.röd' vt, amgnoi, ysu, difa, rhydu
Erogation, er.ö.gä'shun n, rhoddiad
Erosion, i.ro'zhun n, ysiad, amgnoad
Err, ûr vi, ymgrwydro, gwibio, diar-
fforddi; camsynied, cyfeiliorni; cam-
wneuthur; dotio
Errand, er'and n, neges, cenadwri, herod-
raeth. Errand-boy, negeswas
Errant, er'ant a, crwydraidd, gwibiog
Errantry, er'ant.rî n, cr\Yydredigaeth
En-ata, e.rä'tâ np. — Erratum
Erratic, e.rat'ik a, crwydraidd. Er-
ratic stars, ser gwibiog
Erratum, e.rä'tum (errata) n, bai, gwall
mewn ysgrifeniad neu argraffiad
Erroneous, e.rö'nî.us a, cyfeiliornus,
amryfus, beius, gwallus, gau
Erroneousness, e.rö'nî.us.nes n, geu-
olrwydd, bai, beiusrwydd
Error, er'ûr ?i, cyfeiliornad ; geugred;
bai, camgymmeriad, amryfusedd
Erse, ûrs n & a, Gaeleg
Erst, ûrst ad, gynt, cyn hyn
Erubescence, er.ü.bes'ens n, gwrid-
gochiad; ymwiidiad [ehio
Eructate, i.ruk'tiit vi, darlyncu, byth-
Bructation, i.ruk.ta'shun n, darlynciad;
bytheiriad [heigaidd
Erudite, er'ii.di't a, dysgedig, ysgol-
Erudition, er.ü.dish'un n, dysgeidiaeth,
ysgolheigdod, dysg
Eruginous, î.rŵ'jí.nus a, efyddaidd
Eruption, î.rup'shun n, ball, crugdardd ;
chwyrndarddiad, rhutluiad allan, tor-
iad allan [ruthrol
Eruptive, i.rup'tiv a, ymdorol; ym-
Erysipelas, er.î.sip'î.las n, tan iddwf
Escalade, es.ka.lad' n, murddringiad
Escapade, es.ka.pad' n, carlam, crych-
lam, crychnaid ; bai
Escape, es.kap' v, dianc, cilio, ffoi;
gochelyd; diangfa, ymwared, ffoad
Escargatoire, es.kar.ga.twar' n, nyth«-
lwyth o falwod
Eschalot, esh.â.lot' n, math o wenwyn
Eschar, es'kar n, craith
Escharotic, es.ka.rot'ik a, llosgol, ysol,
difaol [arddelwi
Escheat, es.tshît' n, diarddelwad : v, di-
Escheator, es.tshî'tûr n, dirwywr
Eschew, es.tshü' vt, gochel, cilio rhag,
ffoi, ymochel [mhorth
Escort, es'kort n, canymdo, porth, cy-
Escort, es.kort' vt, canymdoi, noddi
Escritoir, es.kri.twar' n, ysgrifen-gist
Esculent, es'ku.lent a, bwytadwy: n,
bwyd [Yspaen
Escurial, es.kii'r'i.al n, llys brenin
Escutcheon, i.skut'shmi n, arfgwnsallt,
pais arfau, arf bais
Esox, i'soks n, y penhwyad [ganghenog
Espalier, es.pal'yûr n, coeden wastad-
Especial, î.spesh'al a, arbcnig; neill-
duol; enwedigol; prif, penaf ; priodol
Especially, î.spesh'al.î ad, yn enwedig,
yn benodol, yn anad dim [ysbYad
Espial, î.spi'al n, sylwad, ardremiad;
Espier, î.spî'ûr n, ysb'iwr [iaeth
P^spionage, es'pî.ö.näj n, gwyliedydd-
Espousal, i.spuw'zal a, dyvvedd'iol, pri-
odasol: n, dyweddi'ad, priodas
Espouse, i.spuwz' vt, dywedd'io ; priodi :
noddi [gwylio
Espy, î.spi" v, selu, canfod, ysbi'o, syllu;
Esquire, LskwiY n, yswain, cludydd
arfau [traethawd, byrdraeth
äsay, es'ä n, cais; prawf, cynbrawf;
Essay, e.sä' vt, gwneyd prawf neu gais,
ymgeisio [odydd
Essayist, es'ä.ist n, traethodwr, traeth-
Essence, es'ens n, anian, sylwedd, cyn-
ry w ; hanfod ; perarogl : vt, perarogli
Essential, e.sen'shal a, hanfodol, syl-
weddol, anhebgorol: n, bod, hanfod,
hanfodaeth. Essentials, pethau an-
hebgorol, anhebgoi-olion
Essoin, e.sGîn' ?», asswyn, esgusawd
Establish, î.stab'lish vt, sefydlu, gosod,
cadarnhau [awduredig
Established, i.stab'lisht a, sefydledig;
Establishment, î.stab'lish.ment n, sef-
ydliad ; cyfnertliiad. The establish-
ment, vr eglwys sefydledig
107
EVA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tvV=too, tẁk=took;
Estate, í.stät' n, etii'eddiaeth, treftad-
aeth ; golud ; cyflwr, ansawdd. Man's
estate, oedran gwr, cyflawn oedran
Esteem, î.stîm' n, cymmeriad, cyfrifiad,
bri, parch: vt, parchu, dyfr'io; cyfrif;
prisio, gwerthfawrogi [gwerthfawr
Esteemable, es'tî.mâ.bl a, hybarch;
Esthetics, es.thet'iks np, deinofyddiaeth
Estimable, es'tî.mâ.bl a, gwerthfawr,
hybarch, parchus
Estimate, es'tî.mät vt, prisio; cyfrif:
n, prisiad, cyfrif, gosod pris ar
Estimation, es.tí.mä'shun n, parch,
cymmeriad ; cyfrifiad
Estival, es'ti.val a, hafaidd, hafol
Estivate, es'ti.viit' vi, treulio'r haf
Estrade, es.trad' n, ystrad, gwastadle,
dyffiyn [pelläu
Estrange, î.stränj' vt, estroni, dyeithrio;
Estrangement, î'.stränj'ment n, estron-
iad, dyeithriad ; pellàd
Estray, í.strä' n, anifail crwydr, crwydr-
yn : vi, crwydro
Estreat, î.strît' n, adysgrifen
Estuary, es'tshü.ur.î n, caincfor, culfor
Estuate, es'tshü.ät vi, berwi, tarddellu,
ehwyddo [chwyddiad
Estuation, es.tshü.ä'shun n, berwad,
Esurient, i.zii'r'i.ent a, newynog
Esurine, ez'ii.ri'n a, ysol, difaol
Etcli, etsh vt, darlunio â surai
Etching, etsh'ing n, math o gerfiadaeth,
surddarluniad
Eternal. î.túr'nal a, tragwyddol," tra-
gywyddol, bythol, annherfynol
Eternalize, i.tur'nal.i'z, Eternize, î.tûr'-
niz vt, tragwyddoli, bytholi, anfarwoli
Eternally, í.tíir'nal.î ad. byth, byth
bythoedd, yn oes oesoedd, yn dragy-
wyddol, yn dragywydd [olcìeb
Eternity, î.tûr'ní.tî n, byth, tragwydd-
Etesian, i.ti'zhan a, blvnyddol, amserol
Ether, î'thûr n, uwcnawyr, awyr bur,
uwchwybr; nyfel [pur
Ethereal, i.thî'r'î.al a, awvrol, wybrenol :
Ethic, eth'ik, Ethical, eth'i.kal a, moesol,
moesaidd [athroniaeth
Ethics, eth'iks np, moesaddysg, moes-
Ethnic, eth'nik a, cenedlig: n, pagan,
cenedlddyn, ethnig [cenedldraeth
Ethnology, eth.nol'ö.jî n, cenedlddysg,
Ethology, î.thol'ü.jî n, moesogaeth.moes-
draethawd [ddefod
Etiquette, et'i.ket n, arfer, defod, ar-
Etui, et.wi' n, offerwain
Etymological, et.î.mö.loj'î.kal a, cyf-
lachol, cyfachol, tadogaethol
Etymologicon, et.i.mo.loj'i.kon n>
gwreiddeiriadur, cyneiriadur, cyn-
eirlyfr [iachydd
Etymologist, et.î.mol'ö.jist n, cyf-
Etymology, et.î.mol'ö.jî n, geiryddiaeth,
cyfiachyddiaeth, geirdarddiad. cynach
Etymon, êt'î.mon n, gwreiddair. cvnair,
Eu- px, da [tadogair
Eucharist, ii'ka.rist n, cymmun; coffa
diolchus [munol; diolchus
Eucharistical, ü.kâ.ns'tî.kal a, cym-
Euchology, ii.kol'o.ji n, ffurf o weddi'au
Eucrasy, ii'kra.si n, ardymmer iachus
y corff [sudd y corff
Euchymy, ii'ki.mi n, ardymmer iachus,
Eulogist, ü'lö.jist n, molwr, eanmolwr
Eulogy, ü'lü.ji n, clodair. molawd
Eunuch, ii'nuk n, dysbaidd ; ystafellydl
Eunuchate, u nuk.at vt, dysbaddu
Eupathy, ü'pâ.thî n, teimlad da
Eupepsy, ü.pep'sî n, cydfenvad neu
dreuliad da
Euphonical, ii.fon'i.kal a, perseiniol
Euphony, ü'fö.nì n, pereiddsain, er-
ddygan [ogleddwynt
Euroclydon, ii.rok'li.dun n, dwyrein-
Europe, ü'r'üp n, Ewropa, Ewrop
European, ur.ö.pi'an a, Ewropaidd: »,
Ewropiad
Euros, ii'r'us n, dwyreinwynt [weddiad
Eurythmy. ü'rith.mi n. iawndref'n. cyd-
Eutaxy. ii'tak.si n, trefn sefydledig
Eutha'nasy, ii'than.a.zi n, marwolaeth
ddedwydd
Eutrophy, ü'trö.fî n, iawnfaethiad
Evacuate, i.vak'ii.at r, arloesi, gwaghau,
dyspyddu; gadael [arloe^iad
Evacuation, i.vak.ii.ii'shun », gwaghâd,
Evade, i.viid' vt, cilio, gochelyd; nnvys-
eirio [ad
Evagation, î.vâ.gä'shun »,gwib ; crwydd
E vacillation, i.vaj.i.na'shun n, tyniad,
dadweiniad [difant
Evanescencti, ev.a.nes'ens n, diilanedd;
Evanescent, ev.a.nes'ent a, dirlanol,
difanol, dedwinol, darfodol [aidd
Evangelical, ev.an.jel'i.kal a, efengyl-
Evangelism, i.van'jel.izm n. efeiigyl-
iaeth [efengyles
Evangelist, i.van'jel.ist n, efen-yhvr;
Evangelize, i.van'jel.i'z vt, efengylu
Evanid, i.van'id a, gwanaidd, diflanol,
diflanus [auweddu
Evaporate, î.vap'ö.rät v, mygdarthu,
Evaporation, i.vap.o.rii'shun n, myg-
darthiad [mwyseiriad
Evasion, i.va'zhun n. cvfrwys ochehad,
108
öre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. EXA
Evasive, i.vii'siv o, gochelus, cyfrwys
Eve, iv n, min nos, noswyl, nos o flaen
gwyl. On the eve of departure, ar
iynediad, ar fin mynediad
Even, i'vn a, gwastad, cydwastad, gwas-
tadlyfn ; llyfn ; cyfartal, gogymmaint ;
tawel: ad, hyd yn oed; yn ddiau,
sef; yn yr un modd. To he even
with a person, talu'r pwyth i un. To
make even, gwastatäu, gwastadu
Evening, i'vn.ing, Even, i'vn n, pryd-
nawn, min nos, yr hwyr, ucher, ech-
wydd, godechwydd, diwedd - dyad,
diwedydd. Evening - prayer, pryd-
nawnol weddi, gosper [dra; tawel wch
Evenness, î'vn.es n, cyiartaledd, llyfn-
Event, i.vent' n, dygwyddiad; canlyn-
iad, diwedd. At all events, beth bynag
Eventerate, i.ven'tur.iit vt, rhwygo neu
agor y bol [pwysig
Eventful, i.vent'fvvl a, dwysganlyniadol.
Eventide, i'vn.t'id n, ueherddaw, pryd-
• nawn [yllio; chwilio alìan
Eventuate, i.ven'tUat vt, nithio, gwynt-
Eventual, i.ven'tshiual a, dygwyddol;
canlyniadol
Ever, ev'ur ad, bob amser, yn wastad,
erioed, byth, yn dragywydd. For
ever and ever, byth bythoedd, yn oes
oesoedd
Evergreen, ev'ur.grin a, bythddeiliog,
bythwyrdd: n, pren neu lysieuyn
bythwyrdd [didranc; oesol: n, byth
| Everlasting, ev.ur.las'ting a, tragwyddol,
tragywyddol
Everlastingness, ev.ur.las'ting.nes n,
byth, tragwyddolrwydd, bytholrwydd
Everlastingly, ev.ur.las'ting.K ad, yn
[ dragywydd, byth [bythfodol
Everliving, ev.ur.liv'ing a, anfarwol,
Evermore, ev.ur.mo'r' ad, yn ddidawl,
yn ddidranc, yn oes oesoedd
Eversion, i.vur'shun n, dadymchweliad
Evert, i.vurt' vt, dyinchwelyd; didrefnu
Every, ev'ur.i a, pob. Every other day,
ì bob ail ddydd
Everybody, ev'ur.i.bod.i n, pawb, pob
dyn, pob un [pobpeth
Everything, ev'ur.i.thing n, pob peth,
Everywhere, ev'ur.i.whe'r ad, ym mhob
! lie. ym mhob man * [olrhain
Evestigate, î.ves'tî.gät vt, chwilio allan,
Evict, i.vikt' vt, diteddiannu, difeddu
Eviction, i.vik'shun n, prawf ; dyfarniad
Endence, ev'i.dens n, tyst, tystiolaeth;
eglurder : vt, tystio, profi ; amlygu
Evident, ev'i.dent a, amlwg, goleu, eglur
Evil, i'vl (worse, worst) a, drwg, blin,
drygionus, anfad: n, drwg, diygioni,
niwed, aflwydd, anffawd; abred.
King's evil, clefyd y brenin, manwyn.
Evil-doer, drwgweithredwr, drygddyn
Evilness, i'vl.nes n, drygioni
Evince, i.vins' vt, arddangos; profi
Evincible, i.vin'si.bl a, arddangosadwy
Eviration, ev.i.rii'shun n, anwrywiàd,
anwriad; dysbaddiad
Eviscerate, i.vis'ur.at vt, diberfeddu
Evitable, ev'i.ta.bl a, gocheladwy
Evitate, ev'i.tat vt, gochel, cilio rhag,
dianc rhag [gwysiad o
Evocation, ev.o.kii'shun n, galwad allan,
Evoke, i.vok' vt, galw ar, ymbil, gwysio
Evolation, ev.o.la'shun n, ehediad ym-
aith [troellysgogiad
Evolution, ev.o.lu'shun n, dadblygiad;
Evolve, i.volv' v, dadblygu, "egori;
treiglo; rhoddi allan; ymagor
Evulgate, i.vul'gat vt, cyhoeddi
Evulsion, i.vul'shun n, tyniad allan, di-
wreiddiad
Ewe, ü n, dafad; mamog. A young
ewe, hespin, dafadan. An ewe with
young, mamogiad
Ewer, ü'ûr n, dyfrlestr, ystên
Es-, E-, Ef- px, allan, o
Exacerbation, eg.zas.ur.ba'shun «,gerw-
inder, uchder clefyd
Exact, eg.zakt' a, manwl, cywraint,
cryno; llym; cywir: vt, mynu, dn-
geisio, trawsfynu, gormesu
Exaction, eg . zak ' shun n, cribddail,
gorthrymdreth, gormes
Exactness, eg.zakt'nes n, cywirdeb,
cywreinrwydd, manyldra [trymhau
Exaggerate, eg.zaj'ur.at vt, mwyhau,
Exaggeration, eg.zaj.u.ra'shun n, ych-
wanegiad, helaethiad, mwynhâd
Exalt, eg.zolt' vt, mawrhau, mawrvgu,
dyrchafu [dyrchafiad
Exaltation, eg.zol.ta'shun n, arwyrain;
Examination, eg.zam.lna'shun n, ym-
holiad, chwiliad, ymofyniad, profiad;
prawf [profi, chwilio
Examine, eg.zam'in vt, holi, arholi,
Examiner, eg.zam'in.ur n, holydd, ar-
holwr, chwiliwr [llun
Example, eg.zam'pl n, enghraifft, cyn-
Exanimate, eg.zan'i.mat a, dienaid, di-
fywyd, diysbryd: vt, dieneidio; di-
galoni [iad; digalondid
Exanimation, eg.zan.i.ma'shun n, treng-
Exarch, eks'ark n, rhaglaw, llywydd;
cenadwr
109
EXI path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut. t\v=too, tẃk=took;
Exarchate, eks'fir.kat n, rhaglawiaeth
Exasperate, eg.zas'pur.iit vt, cyffroi,
chwerjsvi, llidio, cythruddo [ddigiad
Exasperation, eg.zas.pu.rii'shun n, gor-
Exauetorate, eg.zok'to.rat vt, difuddio o
blwyf [troednoeth
Excalceated, eks.kal'sln.at.ed a, diesgid.
Excandescence, eks.kan.des'ens n, poeth-
ni, gwres; gwylltincb
Excarnate, eks'kar.nat, Excarnificate.
eks.kar.nif'i.kat vt, dignawdio; cig-
yddio [cloddio
Excavate, eks'ka.viit vt, cafnu, ceudyllu.
Excavation, eks.ka.vii'shun n, tirdoriad,
tirgloddiad [myned tu hwnt i
Exceed, ek.sîd' vt, rhagori, blaenori,
Exceeding, ek.si'ding a, yn rhagori;
rhagorol ; dirfawr iawn [ben
Exceedingly, ek.si'ding.li ad, tra, dros
Excel, ek.sel'v, blaenori, rhagori ; trechu
Excellence, ek'sel.ens n, rhagoriaeth.
ardderchogrwydd, godidogrwydd, en-
wogrwydd; urddas
Excellent, ek'sel.ent a, rhagorol; od;
godidog; gwiw; ardderchog
Except, ek.sept' pr, eithr, oddi eithr.
ond, onid, namyn, heb law, oddi gerth :
c, oddi eithr; oni, onid, oni bai; pe
na, os na, pe nad, os nad: v, eithro,
llysu, gadael allan ; gwrthddadleu
Exception, ek. sen 'shun n, eithriad,
eithrad, gwrthddadl, nam, ardroad
Exceptionable, ek.sep'skun.a.bl a, eithr-
adwy, gwrthodadwy
Exceptious, ek.sep'shus a, hyfeiol, cecrus
Exceptive, ek.sep tiva,llysiannol, eithriol
Excern, ek.surn vt, hidìo allan, gwasgu
allan [lloffiad; detholiad
Excerption, ek.surp'shun n, pigiad,
Excess, ek.ses' n, gormodedd, anghym-
medroldeb, rhysedd
Excessive, ek.ses'iv a, gormodol, rhy,
dirfawr. Excessively large, tra mawr
Exchange, eks.tshiinj' n, newidwriactli,
cyfnewitty : vt, cyfnewid, newid
Exchequer, eks.tshek'ur n, sylltty, y
trysorlys; argedlys [adwy
Excisable, ek.s'i'za.bl a, tolladwy, treth-
Excise, ek.s'iz' n, toll, cyllid, treth: vt,
gosod toll. Exciseman, tollydd, cyll-
idwr [myn; dinystriad
Excision, ek.sizh'un n, trychiad, cym-
Excite, ek.sit'^cynhyrfu, annog, cyffroi
Excitement, ek.sit'ment n, cyffroad. an-
nogaeth, annosiad, cynhyrriad
Exclaim, eks.kliim' vt, crochlefain,
gwaeddi, bloeddio; wfftio
Exclamation, eks.kla.ma'shun n, ban-
llef, cri ; rhyfeddeb. Note of exclama-
tion, rhyfeddnod ( ! ) [leisiol
Exclamatory, eks.klam'a.tur.i a, croch-
Exclude, eks.kliid' vt, cau allan, bwrw
allan ; gwrthod, gwahardd
Exclusion, eks.klii'zhun n, gwrthodiad.
llysiant [duol, didol
Exclusive, eks.klii'siv a, Uysiannol. neill-
Excogitate, eks.koj'i.tat vt, dyfeirio;
cael allan [dychymmyg
Excogitation, eks.koj.i.ta'shun n, dyfais,
Excommunicate, eKs.ku.mii'ni.ka't vt,
esgymmuno [shun n, esgymmundod
Excommunication, eks . ku . mii . ni . kii'-
Excoriate, eks.ko'r'i.at vt, digroeni,
blingo, dirisglo; pilio [iad
Excoriation, eks.ko r.î ä'shunra. digroen-
Excorticate, eks.kor'ti.kiit vt, dirisglo
Excrete, eks'krit vt, hochi, hochboeri
Excrement, eks'kri.ment ?i,ysgarth. torn
Excremental, eks.kri.men'tal a, ysgarth-
ol, tomol [atwf, oddi', hwrwg
Excrescence, eks.kres'ens n, gorthwfiad,
Excretion, eks.kri'shun n, ysgarthiad,
ymgarthiad [krftur.i a, arloesol
Excretive, eks.kri'tiv, Excretory, eks-
Excruciate, eks.krw'shi.at vt, arteithio,
dirboeni [gusodi
Exculpate, eks.kul'plit vt, difeio, es-
Exeulpation, eks.kul.pa'shun ?i, difeiad,
digyhuddiad, esgus [daith; gwibiad
Excursion, eks.kur'shun n, gwibym-
Excursive, eks.kur'siv a, gwibdeithiol
Excusable, eks.kii'sa.bl a, esgusadwy,
maddeuadwy [diheurol
Excusatory, eks.kii'za.tur.i a, esgusol,
Excuse, eks.kiis' n, esgus, esgusawd,
diheurad. Without excuse, diesgus
Excuse, eks.kiiz' vt, esgusodi; diheuro
Execrable, eks'i.kra.bl a, adgas, mellt-
igedig, ysgeler [ffieiddio
Execrate, eks'i.krat vt, melltithio, rhegu,
Execration, eks.i.kra'shun n, melltith,
rhegfa, rheg ; ffieiddiad
Execute, eks'i.kiit vt, cyflawnu, cwblhau ;
dienyddio. To execute judgement
gwneuthur barn
Execution, eks.j.kii'shun n, cyflawniad,
dienyddiad [dienyddwr
Executioner, eks.i.ku'shur^ur n, crogwr:
Executive, eks.ek'ii.tiv a, gweithred-
iadol; llywiol [weinydd
Executor, eks.ek'ii.tur n, cymmyn-
Executrix, eks.ek'u.triks «, cymmyn-1
weinyddes [ iad J
Exigesis, eks.i.ji'sis n, eglurhâd, esoon-f- 1
110
ore; liite, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. EXP
Exegetical, eks.î.jetfî.kal a, eglurhaol
Exemplar, eg.zem'plur re,enghraifft, cyn-
llun, deongliad [enghreifftiol
Exemplary, eg'zem.plur.i a, dilymviw.
Exemplification, eg.zrm.pli.f i.kii'shun re,
arddangosiad, cynddefwad; eglurhâd
Exemplify, eg.zem'pli.fi vt, egluro, ad-
\ ysgrifenu, dangos
•Exempt, eg.zemt'ri, rhyddhau, dirwymo,
j esgusodi: a, rhydd, esgusodol
Exemption, eg.zem'shun re, trwydded.
f rhyddfraint
Exenterate, eks.en'tur.at vt, diberfeddu
Exequies, eks'i.kwiz re, arwyliant, arwyl
lExercent, eg.zur'sent a, arferiaethol, yn
ymarfer â
lExercise, eks'ur.s'iz re, ymarferiad, gor-
chwyl, gwaith, llafur, golafur; ym-
I arial, ymysgwyd; ymdrechwaith ;
dognwaith : v, arfern, ymarfer, profi,
i trin [arferiad
Exercitation, eg.zur.si.ta'shun re, ym-
Exert, eg.zurt' vt, ymegn'io, ymdrechn.
ymorchestu. To exert an influence
on, efleithio ar [egni'ad, ymdrech
Exertion, eg.zur'shun re, ymroddiad, ym-
Exesion, eg.zi'zhun re, bwytâd trwodd,
treiddiad [ferwad, crychias
Exestuation, eg.zes.tshu.a'shun re, go-
Exfoliate, eks.foli.at vi, deilio allan;
delltenu, pilio
Exhalation, eks.ha.la'shun re, myg-
i| darthiad; ager, tawch [darthu
Exhale, eg.zal' v, anadlu allan; myg-
Exhaust, eg.zost' vt, gwaghau, gwan-
1 hau; dyhyspyddu [gwanhâd
Exhaustion, eg.zos'tshun re, gwaghâd,
•Exhaustless, eg.zost'les a, anhyspydd-
1 adwy, anhyspydd, didrai
Exhibit, eg.zib'it vt, dangos, darlunio,
;. gosod alian, darddangos, arddangos
Exhibition, eg.zi.bish'un re, arddangos-
i iad; heiddwobr i ysgolheigion
Exhibitioner, eg.zi.bish'un.ur re, ysgol-
haig, gwobrwyedig [bywiogi
Exhilarate, eg.zil'ur.at vt, Horn, sirioli,
Exhort, eg.zort' vt, cynghori, annog,
cymhell [annogaeth; rhybudd
Exhortation, eks.hor.ta'shun re, cynghor,
Exhortative, eg.zor'ta.tiv, Exhortatory,
eg.zor'ta.tur.i a, annogaethol
Exhumation, eks.hii.ma'shun re, sym-
; mud iad o'r bedd, dadgladdiad
Exigence, eks'i.jens n, angen, gofyniad;
, achos [henrhaid; dirach'os
Exigent, eks'i.jent re, dirangen; ang-
Exiguous, eg.zig'ii.us a, bychan, eiddil
Exile, eks'i'l re, alltud ; alltudes ; alltud-
aeth, alltudedd, henvriaeth, deoliad:
vi, alltudo, alfrvladu, deol, difroi
Exilement, eg.ziTment re, alltudaeth
Exility, eg.zil'i.ti re, eiddihvch, meinder
Exinanition, eg.zin.a.nisn'un re, gwag-
hâd; diddymiad [bod yn fyw
Exist, eg.zist' vi, bod, hanfodi, byw,
Existence, eg.zis'tens re, bod, bodoliaeth,
hanfod [mewn bod
Existent, eg.zis'tent a, bodol, hanfodol,
Exit, eks'it re, mynediad allan; yma-
dawiad; marwoìaeth. He made his
exit, aeth allan [ymadawiad
Exodus, eks'o.dus, Exody, eks'o.di re,
Exogenous, eks.oj'i.nus a, elltyfol, es-
tyfol; alltwf _ " [tyflys
Exogens, eks'b'.jenz np, estyfion, es-
Exomphalos, eg.zom'fa.lus re, bogeil-
rwyg, toriad llengig
Exonerate, eg.zon'ur.at vt, esmwythäu,
difeichio [iad, dadlwythiad
Exoneration, eg.zon.u.ra'shun re, difeich-
Exoptable, eg.zop'ta.bl a, dymunol
Exorable, eks'o.ra.bl a, cymmodadwy,
hyblyg, hynaws [medroldeb
Exorbitance, eg.zorTn.tans re, anghym-
Exorbitant, eg.zor'bi.tant a, anwedd,
gormodol. Exorbitant price, crogbrys
Exorbitate, eg.zor'bi.tat vi, drawswyro,
diarfforddi [eddu
Exorcise, eks'or.si'z vt, tyngedu, cyfar-
Exorcism, eks'or.sizm re, swyngyfaredd,
tyngediaeth [swynwr
Exorcist, eks'or.sist re, tyngedydd,
Exordium, eg.zor'di.um re, rhagdraeth,
rhagymadrodd, rhaglith [addurniad
Exornation, eks.or.na'shun re, addurn;
Exortive, eg.zor'tiv a, dwyreiniol, cyfodol
Exosseous, eg.zosh'us a, diesgyrn
Exotic, eg.zot'ik a, dyeithrol, estronol,
pellenig : re, peth tramor
Expand, eks.pand' v, taenu, lledu ; ym-
ledu, ymagor ; darledu ; dadblygu
Expanse, eks.pans' re, eangder; ymlediad
Expansion, eks.pan'shun re, taeniad, taen,
eangiad, Uediad, chwyddiant
Expansive, eks.pan'siv a, ymdaenol, vm-
ledol [ymledu
Expatiate, eks.pä'shî.ät vi, ymhelaethu ,
Expatriate, eks.pa'tri.at vt, allwladu,
alltudio, difroi
Expatriot, eks.pä'trî,ut re, anghywleid-
iad; alltud [ediych am
Expect, eks.pekt' vt, dysgwyl, aros,
Expectancy, eks.pek'tan.si re, dysgwyl-
iad ; etifeddiaeth ddysgwyliedig
EXP path, fat, ere, mot, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Expectant, eks.pek'tant a, dysgwylgar :
n, dysgwyliwr [iad; ymarosiad
Expectation, eks.pek.tii'shun n, dysgwyl-
Expectorant, eks.pek'to.rant a, poer-
garthol
Expectorate, eks.pek'to.rat vt, poeri,
peswchboeri [peswchboeriad
Expectoration, eks.pek.to.ra'shun n,
Expedience, eks.pi'di.ens n, cyfaddas-
rwydd, cymhwysder ; lies
Expedient, ek.s.pi'di.ent a, addas, cy-
mhwys, cyílëus; llesol: n, dyfais,
ffordd addas
Expedite, eks'pi.dit vt, dirwystro.
rhwyddhau, prysuro: a, rhwyddol.
parod, ebrwydd
Expedition, eks.pi.dish'un n, prysuriad,
cyrlyrnedd, brys ; kynt filwraidd, cad-
gyrch, ymgyrchiad [cyflym, esgud
Expeditious, eks.pi.dish'us a, ebrwydd,
Expel, eks.pel' vt, bwrw allan, gyru
ymaith, tarfu [gwario, treulio
Expend, eks.pend' vt, difa, afradu;
Expenditure, elcs.pen'dî.tshü'r n, traul,
cost; treuliad
Expense, eks.pens' n, traul, cost
Expenseless, eks.pens'les a, didraul.
digost; rhad [costus; drud
Expensive, eks.pen'siv a, treulfawr,
Experience, eks.pi'r'i.ens n, prawf,
profiad ; hirbrawf, ymbrawf, ymarfer-
iad; eyfarwyddyd : vt, profi; teimlo,
ymbrofi [cyfa rwydd
Experienced, eks.pi'r'i.enst a, profedig ;
Experiment, eks.per'i.ment n, prawf;
cais, cynnyg : vi, gwneuthur prawf
Experimental, eks.per.i.men'tal a, prof-
iadol [hyddysg, medrus, bylaw
Expert, eks.purt' a, cyfarwydd, hyfedr,
Expertness, eks.purt 'lies ?i, deheurwydd,
deheuedd, medrusrwydd [dileadwy
Expiable, eks'pi.a.bl a, maddeuadwy.
Expiate, eks'pi.at vt, gwneyd iawn; dy-
huddo [mod; iawniad
Expiation, eks.pUi'shun n, iawn; cym-
Expiatory, eks pî.â.tur.î a, dyhuddol,
eymmodroddol
Expiration, eks.pi.rii'shun n, anadliad
allan; ymadawiad; terfyniad
Expire, eks.pi'r' v, anadlu allan; trengu,
darfod, diweddu [«'igor
Explain, oks.pllin' vt egluro, deongli,
Explanation, eks.pla.na'snun n, eglur-
hful, amlygiad, deongliad
Explanatory, eks. plan â.tur.î a, eglur-
baol, amfygiadol [diangenrhaid
Expletive, eks'pli.tiv n, gair llanw, gair
Expletory, eks'pll.tur.i a, cyflenwol, yn
llenwi [deongladwy
Explicable, eks'pli.ka.bl a, egluradwy,
Explicate, eks'pli.kiit vt, dadblygu.
dattod, egluro
Explication, eks.pli.kii'shun n, dad-
blygiad, deongliad [agoriadol
Explicative, eks'pli.ka.tiv a, eglurhaol
Explicator, eks'pli.ka.tur n. eglurhäwr
Explicit, eks.pbs'it a, amlwg, eglur
penodol, manwl
Explode, eks.plod' v, ffrwydro; hwtio
gwrtbod yn ddirmygus. The theorj
is exploded, mae'r dyb wedi ei dadbrof
Exploit, eks.plult' n, gorchest, gwrol-
waith, gorcnestwaith
Exploration, eks.plo.rii'shun n, fforiad
chwiliad allan [fforio, olrhai)
Explore, eks.plo'r' vt, chwilio allan
Explosion, eks.plo'zhun n, ffrwydriad
ysgortiad; ergyd [ruthrc
Explosive, eks.plo'siv a, ysgortiol, tan
Export, eks'po'rt n, nwydd tramoredig
Export, eks.po'rt' vt, anfon allan, tros
glwyddo, allgludo [iad, mordrosia
Exportation, eks.po'r.ta shun n, tramot
Expose, eks.poz' vt, amlygu, dynoeth
dangos allan; gwaradwyddo; perygl
Exposition, eks.po.zish'un n, agoriad, eg
lurhâd, deongliad; seíÿllfa [arnodyd
Expositor, eks.poz'i.tfir n, deonglm
Expostulate, eks.pos'tshu.liit vi, jm
liwied, ymddadleu, ymresymu
Expostulation, eks.pos.tshu.lii'shun i
ymresymiad [ymliwaid
Expostulatory, eks.pos'tshü.lâ.tur.î i
Exposure, eks.po'zkur n, dynoethiai
gwaradwyddiad [deong
Expound, eks.pihvnd' vt, egluro, egoi
Expounder, eks.pihvn'dur n, dconglyd
lladmerydd, eglurhiiwr
Express, eks.pres' vt, mynegu, dywedy
adrodd; dadgan, traethu; darluni
gwasgu allan, gwryfio: a, penodt
eglur, hvsbysol. gwir: «, brysgenad
Expressible, eks.pres'i.bl a, traethadw;
darluniadwy
Expression, eks.presh'un n, gair, yn
adrodd, dywediad; dull ymadrod»
gwasgiad allan. Expression of com
tenance, dull gwynebpryd
Expressive, eks.pres'iv a, mynegol; d«<
luniadol; dwysddywedol, grymw
cynnwysfawr
Expressly, eks.pres'li ad, wrth ei en»
yn benodol, yn eglur [dadganii
Expressure, eks.presh'ûr «, myneg'
112
ôre; läte, line nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. EXT
Exprobrate, eks'prö.brät vt, edliw, ym-
hw, dannod i, wrTtio
Exprobration, eks.pro.bra'shun n, ed-
liwiant, dannodiaeth, cyhuddiad dir-
mygus [trosi
Expropriate, eks.pro'pri.iit vt, arallu;
pacpugn, eks.piin' vt, gorthrechu, gorch-
tygu, goresgyn ; tarfu
pxpugnable, eks.pug'na.bl a, goresgyn-
adwy, ennilladwy [fygiad, trechiad
.Expugnation, eks.pug.na shun n, gorch-
■ Expugner, eks.pii'niir n, gorthrechwr
Expulsion, eks.pul'shun n, tarfiad ; troad
neu fwriad allan, gyriad ymaith
Expulsive, eks.pul'siv a, a yro allan
Expunction, eks.pungk'shun n, dilead,
tyniad ymaith [allan
Expunge, eks.punj' vt, dilëu; croesi
Expurgate, eks.pur gät vt, carthu ; puro,
i glanbau [puredigaeth
Expurgation, eks.pur.ga'shun ra,glanhâd,
Expurgatory, eks.pur 'gâ.tur.î a, ys-
gar t hoi, glanwei thiol
Exquisite, eks'kwi.zit a, rkagorol, od
iaeth, godidog, dethol; perffaith, eithaf
Exquisiteuess, eks'kwi.zit.nes n, man-
i ylrwydd, cywreinrwydd, destlusrwydd
Exsanguious, ek.sang'gwi.us a, diwaed
Exsibilate, ek.sib'i.lat vt, hysio neu
hwtio ymaith
Exsiceant, ek.sik'ant a, sychaidd
Exsiccate, ek.sik'at vt, sychu, dysychu
Exsuccous, ek.suk'us a, sychlyd, disudd
Exsuction, ek.suk'shun n, sugniad allan
Exsudation, ek.sii.da'shun n, chwysiad,
Exsude, ek.siid' v, chwysu [dyhidlad
Exsuscitate, ek.sus'i.tat vt,dihxmo, cyfl'roi
Extancy, eks'tan.si n, bodoldeb
Extant, eks'tant a, yn bod, mewn bod,
|Extasy, eks'ta.si. — Ecstasy [i'w gael
Extemporaneous, eks . tem . pö . rä'nî . us,
r Extemporary, eks.tem'po.rur.i a, di-
| ragfyfyr, disyfyd
Extempore, eks.tem'po.ri ad, heb iyfyr-
; dod, yn ddifyfyr, yn ddiattreg
lExtemporize, eks.tem'po.r'iz vi, llafaru
yn ddiragfyfyr [eangu, arledu
Extend, eks.tend' v, estyn, cyrhaedd,
Extensible, eks.ten'si.bl a, estynadwy,
j lledadwy [lediad, eangiad
Extension, eks.ten'shun n, estyniad, ar-
iExtensive, exs.ten'siv a, eang, helaeth,
maith [haeddiad, eangder
Extensiveness, eks.ten'siv.nes n, amgyr-
•Extent, eks.tent' n, cyrhaedd, helaeth-
^ der, maint [gafnhau
Extenuate, eks.ten'ii.at vt, Ueihau, ys-
Extenuation, eks.ten.ii.a'shun n, lleihâd ;
esgusodiad, goguddiad
Exterior, eks.ti'r'i.ur a, allanol, oddi
allan, o faes : n, tu faes, ymddangosiad
allanol
Exterminate, eks.tur'mi.nat vt, llwyr
ddyfetha, divvreiddio [wreiddiad
Extennination, eks.tur.mi.na'shun n, di-
External, eks.tur'nal o, nesaf allan,
allanol, o'r tu allan
Externals, ex.tur'nalz np, allanohon
Extersion, eks.tur'shun n, dilead, rhwb-
iad ymaith
Extil, eks.til' vi, dyhidlo neu ddysdyllu o
Extillation, eks.ti.La'shun n, dyhidliad
Extinct, eks.tingkt a, diffoddedig ; wedi
darfod, difanedig
Extinction, eks.tingk'shun n, diflfoddiad;
llwyr ddyfethiad ; dilead
Extinguish, eks.ting'gwish vt, difFodd;
diddymu, dilëu; llwyr ddifa
Extinguishable, eks.ting'gwish.a.bl a,
diffoddadwy [ffoddvr
Extinguisher, eks.ting'gwish.ur n, di-
Extirpate, ex.tur'pat vt, diwreiddio ; di-
nystrio [iad; distrywiad
Extirpation, eks.tur.pa'shun n, diwreidd-
Extol, eks.tol' vt, mawrygu, dyrchafu,
arwyrain, canmol, clodfori [ddeilaidd
Extorsive, eks.tor'siv o, treisiol, crib-
Extort, eks.tort' vt, cribddeilio, edwica,
gwasgu [gorthrymiant
Extortion, eks.tor'shun n, cribddail,
Extortionate, eks.tor'shun.at a, treisiol
Extortioner, eks.tor'shun.ur n, cribddeil-
iwr, gorthrymwr, gormeswr
Extra- px, allan o, tu hwnt i
Extract, eks.trakt' vt, dethol, gwasgu,
tynu neu bigo allan
Extract, eks'trakt n, detholiad, dewis-
ran, sylweddran. Extracts, pigion,
dewision, dyfyniadau
Extraction, eks.trak'shun ?i,tyniad allan ;
gwelygordd, bonedd, cyfF. Of low
extraction, lledryw. Of high extrac-
tion, diledryw, boneddig
Extractor, eks.trak'tur n, tyniedydd
Extrajudicial, eks.tra.ju.dish'al a, allan
o reol cyfraith, afreolaidd
Extramission, eks.tra.mish'un n, anfon-
iad allan [bydol
Extramundane, eks.tra.mun'dan a, tra-
Extraneous, eks.tra'ni.us a, estronaidd,
arallaidd, allanol, diberthynas, am-
mherthynol, dyeithr
Extraordinary, eks.trôr'dî.nur.î a,hynod,
anghyüredin, od, odiaeth, anarferol
113
FAC path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Extraparochial, eks.trâ.pà.rü'kî.al a,am-
mhlwyfol, allan o'r plwyf
Extravagance, eks.trav'a.gans n. afrad,
gwastraff, gormodedd, difrodaeth, af-
radlonedd; afresymoldeb
Extravagant, eks.travTi.gant a, gormod,
gwastraffus, difrodus, didrefn, afres-
ymol; afradlawn, treulgar, treulfawr
Extravagate, eks.trav'a.gat vi, ynfyd-
siarad, ffladru [o'i briod lestr
Extravasated, eks.trav'a.sa.ted a, allan
Extravenate, eks . trâ . vî 'nät a, wedi
tarddu o'r gwytk'ienau [allan
Extraversion, eks.tra.vur'shun n, tafliad
Extreme, eks.trim' n, eitkafedd, terfyn,
ynod pellaf : a, eithaf, pellaf, diweddaf;
dirfawr, rhyfawr, gor-, tra-. Extreme
heaviness, trathrymder. Extreme age,
gorhenaint [ddirfawr, tra, gor-
Extremely, eks.trim li ad, dros ben, yn
Extremity, eks.trem'i.ti n, pen pellaf,
eithaf, cwr eithaf, cyfyngder, gwasgfa ;
enbydrwydd [ddyrysu; dadfaglu
Extricate, eks'tri.kat vt, rhyddhau ; di-
Extrication, eks.tri.ka'shun n, diddyrys-
iad, dirwydiad [allanol
Extrinsic, eks.trin'sik a, ammhriodol,
Extrude, eks.trwd' vt, gwthio ymaith ;
bwrw allan [ymaith
Extrusion, eks.trw'shun n, gwthiad
Extuberance, eks.tii'bur.ans n, oddf,
hwnvg, twddf [chwyddiad
Extumescence, eks.tu.mes'ens »,cb wydd,
Exuberance, eg.zii'bur.ans n, arddigon-
edd; gordyfiant [gormodol
Exuberant, eg.zii'bur.ant a, rhylawn,
Exuberate, eg.zu'bur.at vi, gorlenwi,
gorlifo, rhylenwi
Exuccous, eic.suk'us. — Exsuccous
Exude, ek.siid'. — Exsude
Exulcerate, eg . zul'sur.at vi, gwelib,
Uynori [i'ad, crawniad
Exulceration, eg.zul.su.ra shun n, gwel-
Exult, eg.zult' vi, gorfoleddu, llawen-
ychu, ymffrostio
Exultation, eg.zul.ta'shun n, gorfoledd,
gorhoen, ymorfoleddiad, ymfl'rost
Exundation, eks.mi.dii'shun n, gorllif,
llifeiriaut
Exuperance, ek.sii'pur.ans n, traph^vys
Exustion, eg.zus'tsnun n, Uosgiad, try-
1« .SLTl.l'l
Exuviae, eg.zii' vî.î njp, crwyn a fwrir
f^yas, i'as n, hebog ìeuanc
Eye, i" n, llygad; golwg, trem, gwekd;
blagnryn; rliwylí; nytiiaidogoed ieir:
of, llygadu, tremio, edrych, gvvylio.
Eye-ball, camvyll y llygad. Eye-
brow, ael y llygad. Eye-drop, deigryn.
Eye - glass, drychwydr Eye - lash,
brow, ael y llygad. Eye-drop, deigryn.
Eye - glass, drychwydr Eye - lash,
blew yr amrant. Eye-lid, ainrant,
caead llygad. Eye-service, golwg-
wasanaeth. Eye-shot, cipolwg, trem-
yn. Eye-sight, golwg. Eye-sore,
peth cas i'r golwg. Eye-string, g'iau'r
llygad. Black-eyed, Uygad-ddu,
llygeittu. Blear-eyed, Uygadwlyb.
Blue-eyed, llygadlas. Evil-eyed, eidd-
igus. Goggle-eyed, llygadfawr. Moon-
eyed, cibddall. One-eyed, unllygeidiog.
Squint-eyed, llygadgam.llygad-draws.
Wall-eyed, llygadfiith. To cast sheep's
eyes, edrych ar \vyr: ar un
Eyeless, Y'les a, dilygad, dall
Eyelet, Y'let, Eyelet-hole, 'i'let.hül n, olp,
olpai, twll olpai
Eyeot, i"ot n, ynysan, ynysig [cylchlys
Eyre, ê'r n, Dys barnwr ymdeithiol,
Eyry, í'r'î n, nythle adar ysglyfgar
Fabaceous, f â.bä'shus a, o natur ffaen.
ffäenaidd
Fable, f ii'bl n, ffugchwedl, rhith banes.
dammeg, ffugeb; ifalsedd: v, ffug-
lunio, ffugio, chwedlu [waith, cydwt
Fabric, fii'brik n, adail, adeilad, adeil-
Fabricate, fab'ri.kat vt, adeilo; llunio.
ffui-fio, gwneuthur ; llyfelu ; ffugio
Fabrication, fab.ri.ka'shun n, adeilad-
iad, gwneuthuriad ; anwiredd
Fabulist, fab'ii.list n, chwedlydd, dam-
megwr, chwedleuydd
Fabulous, fab'ii.lus a, dychymmygol
ffugiol, disail [rwydi
Fabulousness, fab'ii.lus.nes n, ffugidJ
Facade. í'â.säd' n, gwyneb adeiliad
Fate, fas 11, gwyneb, gwynebpryd, arfl
wyneb : v, wynebu, gwynebu, gwrth f j
wynebu. Bare-faced, digywilyddiH
Double-faced, deuwynebog, rhagrithH
iol. Pale-face, wyneblwyd, piglafj I
gweblas. Shame-faced, cywilyddnaH
A wry face, gwep. Facing a persorftl
gyferbyn ag un. To make facetH
gwepio
Facet, fas'et n, arwyneb bychan
Facetious, f a.sî'shus a, cellweirus, arai*j
arabeddus, digrif [edd, digrifwcH
Facetiouanesa, fà.si'shus.nes n, arailj
Facial, fä'shal a, gwynebol. Faciill
angle, ongl a ffiu-fir gan linellau o I
clust i'r genau, ac o'r genau i'r take I
114
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. FAL
Facile, fas'il a, hawdd, rhwydd, hyblyg.
hydyn [rwyddo
Facilitate, f â.sil'î.tät vt, rhwyddhau, hy-
Facihty, f â.sil'î.tî n, hwylusdod, rhwydd-
ineb, rhwydded [fad, diried
Facinorous, fâ.sin'ö.rus a, ysgeler, an-
Fact, fakt n, gweithred ; ffaith. In fact,
mewn gwirionedd
Faction, fak'shnn n, plaid, ymblaid, ter-
fysgblaid [bleidgar
Factious, fak'shus a, terfysgus, ym-
Factitious, fak.tish'us a, gwneuthuredig
Factor, fak'tur n, goruchwylydd, dir-
pnvy, rhyngfaelydd [dros arall
Factorage, fak'tur.aj n, marchnadaeth
Factorship, fak'tur.ship n, goruchwyl-
iaeth, marchnadaeth dros arall
Factory, fak'tur.i n, gweithfa; trigle
neu gymdeithas masnachwyr dir-
prwyol [gwaith
Factotum, fak.to'tum n, gwas pob
Faculty, fak'ul.ti n, medr, galluedd,
braint ; cynneddf ; y gymdeithas fedd-
ygol, y meddygon
fecundity, fa.kun'dtti «, hyawdledd,
firaethineb [siarad
Faddle, fad'l vi, ofera, ffwdanu, ofer-
Fade, fäd v, edwi, difanu, diflanu, di-
hoeni; gwywo. Apt to fade, diflan-
; adwy. Never-fading, anniflanol
Fady, í a'dî a, dhian, gwywedig, edwin
iFseces, fi'siz n, ysgarthion
Fag, fag v, baeddu, euro ; ymflino, llesg-
: äu. Fag-end, gobed brethyn, y pen
gwaethaf
Fagot, fag'ut n, ffagod, ifasgell, cedysen,
cidysen : vt, ffagodi, cydrwymo, cidysio
!Fail. tal vi, ffaelu, methu, dirrygio, pallu;
r tori i fyny. Never-failing, diball
Failure, fä'lü'r n, ffaeliad, methiant, pall,
i gwalliad, diifyg, bai ; toriad
,'Fain, fan a, awyddus, chwannog, ewyll-
; ysgar: ad, jn chwannog, tan orfod.
> 1 fain would, chwennychwn, da fyddai
' genyf, dymunwn
Famt, fänt a, egwan, methedig, llwfr;
■ aneglur: vi, llesmeirio, llewygu;
' llesgäu [1yd
Faintish, f iin'tish a, gwanllyd, gwanych-
,?aintness, f änt'nes n, gwendid, Uesgedd,
nychdod; llyfi-der, llyfrdra
dainty, f än'tî a, llesmeiriol, llwfr, egwan
7air, fê'r n, ifair; y rhyw fenywaidd:
a, teg, glân, prydferth, telaid, mwyn-
1 aidd; gloew, claer; cyfiawn, didwyll.
Fair or foul, teg neu annheg
paring, fê'r'ing n, ífeh-yn. rhòdd o ffair
Fairness, fê'r'nes n, tegweh, glendid;
uniondeb, cyfiawnder
Fairy, f ê'r'î n, ellyll, anysbryd : a, per-
thynol i'r tylwyth teg. Fairies, y
tylwyth teg, bendith eu mamau
Faith, f äth n, ffydd, crediniaeth, cred,
coel; hyder, ymddiried; ffyddlondeb.
To break one's faith, tori ei air
Faithful, fäth'fẁl a, ffyddlawn, cywir,
didwyll. The faithful, y ffyddloniaid,
y credinwyr
Faithfulnes, fäth'fẁl.nes n, ffyddlondeb,
cywirdeb [ffyddlawn
Faithless, fäth'les a, diffydd, digred ; an-
Fake, f ak n, torch rhaff, un tro ar raff
Fakir, f ii'kur n, plaid o grefyddwyr pen-
boeth yn y dwyrain [bachog
Falcated, fal'ka.ted a, crymanaidd;
Falcation, fal.ka'shun n, gwyrni, crym-
edd [crwmgleddyf
Falchion, fôl'tshun n, cryman-gledd,
Falciform, fal'sî.fôrm a, bachog, crwm,
crymanddull
Falcon, f o'kn n, math o hebog, curyll
Falconer, f o'kn.ur n, hebogydd
Falconet, fal'ko.net n, cyflegr bychan
Falconry, f o'kn.ri n, hebogyddiaeth
Faldstool, f ôld'stŵl n, mainc a ddefn-
yddir i goroni
Fall, f 61 (fell, fallen) vi,cwympo, syrthio ;
tramgwyddo; dygwyddo: n, cwymp,
cwympiad, codwm; disgyniad, syrth-
iad; dygwydd, syrth; dinystr. To
fall in with, cyfarfod. To fall out,
dygwydd; ymryson, cwympo maes.
To fall back, cilio yn ol, enciho. Fall-
ing sickness, yr haint dygwydd
Fallacious, fa.lä'shus a, twyllodrus,
twyllgar, fFugiol [iaeth
Fallacy, faí'â.sî n, twyll, hoced, hudol-
Fallen, föi'n pp. — Fall [gwendid
Fallibility, fal.î.bil'î.tî n, hydwylledd,
Fallible, fal'î.bl a, hyball, hysiom, hyfeth
Fallopian, fa.lö'pî.an a, Fallopiaidd
Fallow, fal'ö n, braenar, adwydd: v,
braenaru: a, hyddliw, gwyneugoch:
braenarliw. Fallow-deer, danys, gafr
danys, danas, hydd
False, fôls a, anwir, ffugiol, gau, cel-
wyddog, twyllodrus. A false oath,
geulw, anudon, llw anudon
Falsehood, fôls'hẁd, Falsity, f ôl'sî.tî n,
ffalsedd, geudeb, anwiredd, celwydd
Falsifier, fôTsî.fî.ûr, n, ffugiwr, geu-
eiriwr, celwyddwr j]gwrthbrofi
Falsify, fôl'sì.fi v, ffugio;. llygru;
Falter, f ôl'tûr vi, petrffto ; bloesgi, methr
115
FAS path, fat, ére, met, mâ-rîne, pin, Orb, on, curve, cnt, tvv=too, tẁk=took;
Faltering, f óTtur.ing n, bloesgni
Fame, fiim n, bri, clod, enwogrwydd,
enw ; gair, son, chwedl, newydd
Famed, fämd a, enwog, clodfawr, hyglod
Fameless, fäm'les a, anenwog, anhynod
Familiar, fâ.mil'yfìr a, cyfeillgar, cyf-
eillaidd; adnabyddus; tenluaidd: n,
cyfaill, cydnabod. Familiar spirit,
ysbryd dewiniaeth
Familiarity, fâ.mil.î.arì.tî n, cydna-
byddiaeth; cyfeillach; cynnefindra
Familiarize, f a.mil'yur.Tz vt, cynnefmo
ymgynnefino [ach
Family, fam'î.lî n, tenlu; cenedlaetb.
Famine, f'am'in n, newyn, difFyg ymbortl:
Famish, fam'ish v, newynu; marw o
newyn [hyglod, nodedig
Famous, fä'mus a, clodfawr, enwog,
Fan, fan n, gwyntyll, nithlen: vt.
gwyntyllio, pnro, nithio
Fanatic, f a.nat'ik n, penboethiad ; cref-
yddwr penboeth [gwallgofus
Fanatical, fa.nat'i.kal a, penboeth.
Fanaticism, fa.nat'i.sizm n, penboeth-
ni, gwallbwyll [iedig
Fancied, fan'sid a, dychymmygol, ffug-
Fanciful, fan'sî.fẁl a, dychymmygus,
coelgar, ffoldybus [pwyaeth
Fancifulness, fan'si.fvvl.nes n, mym-
Fancy, fan'sî n, dychymmyg, darfelydd ;
oferdyb, mympwy, llettyb; hoft'edd:
serch, v, dychymmygu, tybio; serchu
Fandango, fan.dang'gö n, math o daplas
Fane, fan n, teml, addoldy, eglwys, llan
Fanfaron, fan'f â.run ?i, bygylwr, gwag-
ymffrostiwr [hocsach, ffrost
Fanfaronade, fan.fâ.rö.näd' n, rhodres,
Fang, fang n, ysgythr ; crafanc, ewin
Fanged, fangd a, ysgythrog
Fangled, fang'gld a, coegfFurfiedig,
ffugiedig [grafanc
Fangless, fangles a, diysgythr, di-
Fannel, fan'el, Fanon, fan'un n, ys
gwyddrwyll offeiriad
Fantastic, fan.tas'tik, Fantastical, fan-
tas'ti.kal a, ffoldybus, coegfalch.
penchwiban ; mympwyol, anwadal
Fantasticalness, fan.tas'ti.kal.nes n, an-
wadalwch, penchwibandod
Fantasy, fan'tâ.sî n, mympwy, oferdyb
Far, far (farther, further; farthest
furthest) a, pell, pellenig, anghys-
bell; hirbell: ad, ym ndiell, pell,
By far, o lawer. He is not far
off, nid yw efe ym mhell. As far, cy-
belled. Thus far. hyd yma. Far
better, llawer gweíl, gwell o lawer
Farce, f ârs n, coegchwareu ; esgusbeth,
lliw o beth [digrifol
Farcical, far'si.kal a, coegchwareuol ;
Farcy, f âr'sî n, y clefri mawr, gwahan-
glwyf y meirch. Water farcy, y
clefri dyfrllyd
Fardel, fâr'del n, sypyn [erw
Fardingdeal, fâr'ding.dîl n, chwarter
Fare, fe'r n, lluniaeth, bwyd; ymborth;
cludlog : vi, bod, byw ; ymborthi
Farewell, f é'r.wel' i, bydd wych, yn iach :
», cyfarchiad ymadawol, caniad yn
iach. To bid farewell, canu yn iach
Farinaceous, far.î.nä'shus a, blodwy,
blodiog, blawdog, blawdaidd
Farm, farm n, tyddyn, syddyn, fferm:
vt, amaethu; llafurio'r tir [ fferm wr
Farmer, f âr'mûr n, amaethydd, hwsmon,
Farmost, f ár'möst n, eithaf, pellaf
Farness, f âr'nes n, pellder, pelledd
Farraginous, fa.raj'î.nus a. cymmysg
Fan-ago, fa.rä'gö n, cymmysgedd
Farrier, far'ì.ûr n, meddyg meirch;
pedolwr [iadaeth
Faniery, far'î.ur.î n, meirch feddyg-
Farrow, far'ö v, bwrw perchyll, dyfod s
pherchyll: n, torllwyll. A sow in
farrow, hwch dorog. A farrow cow,
myswynog
Farther, fâr'THÛr a, pellach: ad, ym
mhellach ; eto, hefyd : cd. — Far
Farthest, fâr'THest a, pellaf, eithaf
eithafig; sd. — Far
Farthing, far'THing n, ffyrlling, ffyr-
ling. A penny three farthings, dwj
ond ffyrlling/ Sixpence farthing
chwech a ffyrlling [peisgylci
Farthingale, f âr'THÌng.gäl n, cylchbais
Fasces, fas'iz n, ysgub o wiail a ddygi(
o flaen hen lywiawdwyr Rhufain
Fascia, fash'â n, addurn dalaith
Fasciated, fash'î.ä.ted a, rhwymedig í
gwiail [rhwynuai
Fasciation, fash.î.'á'shun n, cyfrwymiacl
Fascicular, fa.sik'ii.lur a, rhwymjmol
Fascinate, fas'î.nät vt. rheibio, hud(
swyno [dyniad, llithia
Fascination, fas.î.nä'shun n, llygac
Fascine, f ä.sîn' n, ffagoden, cidysen
Fasinous, fas'î.nus a, rheibiol, swynol
Fashion, fash'un n, dull, gwedd, dull
wedd, ffurf, ffunud, llun; flfordr
modd ; arfer, defod : vt, ffurfio, lluni*
agweddu. In this fashion, fel hyi
To fashion alike, cydlunio
Fashionable, fash'un. â. bl a, dullwiv
dillynaidd ; moddgar, harddfoes
116
ore; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. FEA
Fast, fast n, ympryd, dirwest, cythlwng :
vi, ymprydio, dirwestu, ymattal: a,
tyn, sicr, diysgog, diogel, safadwy;
buan, cyflym, clau, ffest, chwai: ad,
yn dyn ; yn fuan. Fast-asleep, mewn
trymgwsg. Fast-day, dydd ympryd.
To play fast and loose, chwareur ffon
ddwybig [gafaelu, rhwymo
Fasten, fas'n v, sicrhau; cadamhau;
Fastidious, fas.tid'yus a, cymhenfalch,
ffroenuchel [hausdei
Fastidiousness, fas.tid'yus.nes n, tra-
Fastigium, fas.tij'î.um n, talog, talfa
Fastness, fast'nes n, sadrwydd; diogelfa;
sicrhad. [uchel, balch
Fastuous, fas'tshii.us a, trahäus, ffroen-
Fat, fat n, brasder ; mehin ; gwer ; blon-
eg : a, bras, tew ; nrwythiawn ; gwerog,
blonegog. To grow fat, tewhau,
brasäu. To make tat. pesgii, brasäu.
Fat-witted, penbylaidd, synwyrbwl
Fatal, fä'tal a, tyngedfenol; "angeuol,
marwol [iaeth
Fatalism, fa'tal.izm n, tyngedfenydd-
Fatahst, f ä'tal.ist n, tyngedfenydd
Fatality, fâ.tal'î.tî n, angeuolrwydd ;
tyngedfen [anochel
Fatally, fä'tal.î ad, yn angeuol; yn
Fate, fixt n, tynged; anffawd, aflwydd,
dinystr, dyrraith; dedfryd
Fated, fä'ted a, arfaethedig, rhaglun-
iedig. Ill-fated, anffodiog
l| Father, f â'THÛr n, tad : vt, tadu, tadogi,
B mabwysiadu [tadogaeth
: Fatherhood, f â'THÛr.hẁd n, tadaeth,
:î Fatherless, fâ'THÛr.les a, didad, am-
i)J ddifad [tad, yn dadol
Fatherly, fâ'THÛr.lî a, tadol: ad, fel
'Fathom, faxH'um n, gwrhyd, chwech
1 troedfedd : vt, gwrhydio ; plymio ; am-
gyflred [annirnadwy
. Fathomless, faTH'um.les a, diwaelod ;
-Fatidical, fa.tid'i.kal a, tyngedfynegol,
: prophwydol [euol
Fatiferous, fa.tif'ur.us a, marwol, ang-
' Fatigue, fâ. tig' n, lludded, blmder: vt,
Í peri lludded, blino, lluddedu
Fading, fat'ling n, anifail pasgedig
Fatness, fat'nes n, tewder, brasder;
frrw-vthlondeb [tewychu
Fatten, fat'n v, tewhau, pesgu. brasäu,
Fatuity, fâ.tû'î.tî n, fiblineb, hurtrwydd
Fatuous, fat'shii.us a, deltiaidd, ynfyd
Faucet, to'set n, dwsel
Fault, f'òlt «, bai; trosedd ; amryfusedd,
cvvl ; anaf. To commit a fault, tros-
eddu. To find fault, beio, bwrw bai
Faultiness, fúTtì.nes n, beiusrwydd;
drygedd [nam. perffaith
Faultless, fôlt'les a, difai, diddrwg ; di-
Faulty, fôl'tî a, beius, ar fai, o le, cylus,
anaddas, gwallog, amryfus
Faun, fôn n, duw gwledig, gwyddan
Fauna, fô'nâ np, anifeihaid ardal
Fa\ullous, fa.vil'us a, lludŵaidd
Favour, f a'vur n, hoifedd, serch, cym-
meriad, ewyllys da, hawddgarwch,
cymmwynas, ffafr; ysnoden rodd: vt,
hoffi, cymmwynasu, ffafrio; derbyn
wyneb. Ill-fa vomed, hagr, anferth.
Well-favoured, prydweddol
Favourable, f a'vur.a.bl a, hynaws ; fFafr-
iol, cymmwynasol
Favourableness, f a'vur.a.bl.nes n, tirion-
deb, rhadlondeb [cefnogwr
Favourer, fä'\air.ûr «, hoffwr, noddwr.
Favourite, f a'vur.it a, cu, hoff: n, hoff-
ddyn, anwylyd
Fawn, ion n, elain, rhydain, carw ieuanc :
vi, llydnu; truthio, gwenieitho
Fay, fä n, ellyll, anysbryd: v, cyssylltu
Feaberry, f î'ber.î n, eirynen Mair, grwys-
wydden [aeth
Fealty, f î'al.ti n, ffÿddlondeb , gwiriog-
Fear, f î'r n, ofn, arswyd, braw, dychryn ;
arynaig ; v, ofni, dychrynu, arswydo.
To put in fear, brawychu, peri ofn ar.
Without fear, diofn, by, dewr
Fearful, fî'r'fẁl a, ofnus, brawychus;
ofnadwy, dychrynllyd, arswydus
Fearfulness, fî'r'fẁl.nes n, ofnusrwydd ;
llyfrdra ; echryslonrwydd
Fearless, fî'r'les a, diofn, dibryder, di-
arswyd, difraw, dewr, calonog
Fearlessness, fî'r'les.nes n, eonder, di-
ofhusrwydd, dewrder [hawsedd
Feasibility, fî.zî.bil'î.tî n, hywmeledd,
Feasible, fi'zi'bl a, hawdd ei wneyd;
dichonadwy, posibl
Feast, fist n, gwledd ; cyfeddach ; gwyl :
v, gwledda ; gloddesta, wttresu. Wed-
ding-feast, neithior. Feast-rite, defod
gwledd. A solemn feast, uchelwyl,
arwyl, prif wyl, cylchwyl
Feaster, fis'tCir n, gwleddwr ; wttreswr,
bolerwr [gwledda
Feasting, fîs'ting n, cyfeddach: v, yn
Feat, fit n, camp, gorchest, ldiagorgamp
Feather, feTH'ûr n, plüyn, plufyn, pluen,
plufen (j) plu, pluf ) : vt, pluo; dibluo;
addurno â phlnf. Feathered fowls,
ehediaid, adar asgellog. Feather-bed,
gwely plu. Feather-dresser, plufwr,
pliiwr
117
FEO path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Featherless, feTH'ûr.les a, diblu
Featly, fît'lî a, deheuig, hyfedr, tlws
Featness, ftt'nes n, destledd, deheuder
Feature, f î'tshur n, gwynebpryd, gwedd-
nod, gweddnodiad, golygwedd
Feaze, fîz vt, dattroi, dadblethu
Febrific, fî.brif 'ik a, crydbar
Febrifuge, feb'rî.füj n, meddygiaeth
wrthgrydol: a, gwrthgrydol, tarf-
grydol [crydol
Febrile, feb'ril a, crydbar, twymynol,
February, feb'rŵ.ur.î n, Cbwefror [aetb
Februation, feb.rŵ.ä'shun n, huredig-
Feculence, fek'ii.lens n, gwaddodlyd-
rwydd; gwaddod, gwaelodion
Feculent, fek'ii.lent a, gwaddodlyd
Fecund, fek'und a, ffrwythlawn, tor-
eithiog, ffaeth, cynnyrchiol
Fecundate, fek'un.diit vt, ffrwythloni
Fecundity, f i.kun'di.ti n, ffrwythlondeb ;
Fed , fed pt & pp. — Feed [ toraeth
Fedary, fed'ur.î, Federary, fed'ur.ur.i n,
cyfranogwr [modol
Federal, fed'ur.al a, cyfammodol, am-
Fee, f î n, gwobr, tâl, cyflog : vt, cyflogi ;
gwobrwyo ; llwgr wobrwyo. Fee farm,
tir cydnabod. Fee simple, bawl rydd.
Fee-tail, hawl ammodol
Feeble, fi'bl a, gwan, egwan, eiddil,
llesg. To make feeble, to wax feeble,
to grow feeble, gwanhau, llesgäu
Feebleness, fî'bl.nes n, gwendid, eiddil-
wch, Uesgedd, egwander
Feed, fid (fed) v, porthi, bwydo ; tewbau,
pesgu ; ysbori : n, ebran, ceircbddogn ;
porthiant [bwytäwr
Feeder, f î'dûr n, porthydd ; maetbydd ;
Feel, fîl (felt) v, teimlo, clywed; profi;
ymdeimlo [iad
Feeling, f i'Hng n, teimlad ; profiad ; syn-
Feet, fit np, traed. — Foot
Feign, fan v, dychymmygu; ffuantu.
ymrithio [rhithioí
Feigned, fänd a, gau, fiFugiol, tfuantus,
Feint, fänt n, rhith, lledrith, lliw: a,
gau, gwag, ffugiol, ftals
Felicitate, fî.lis'î.tät vt, llwyddiannu,
dedwyddo ; dymuno ^vyddiant, llon-
gyfarcb [ddymumant
Felicitation, fî.lis.î.tä'shun n, llwydd-
Febcity, fî.lis'î.tî n, dedwyddwcb, ded-
wyddyd, gwynfyd, llwydd
Feline, f î'1'ín a, cathaidd, fel cath
Fell, fel a, creulawn, gwaedlyd, fiy-rnig :
n, croen, bling-groen: vt, tori i lawr,
taro i lawr; cymmynu: pt. — Fall
Feller, fel'ûr n, cymmynwr, taflwr coed
Felbnonger, fel'mung.gûr n, crwynwr,
crwynfaelwr, crwynwertbwr
Fello, fel'ö n, cameg, cylch olwyn
Fellow, fel'ö n, cyfaill, cydymaith, cy-
mhar, cydradd, cydwr/brodor; cyd-:
vt, cymharu, cyfieuo; cyffelybu. Fel-
low-creature, cydgreadur. Fellow-
feeling, cyd-deimlad. Fellow-soldier,
cydtilwr. A wicked fellow, dybiiyn.
A little fellow, dynyn
Fellowship, fel'ö.ship n, cymdeithas,
cydgyfeillach, cyfranogaeth
Fellwort, fel'wurt «, chwerwlys
Felly, feí'î ad, yn fiyrnig, yn'greulawn :
n, cylch olwyn, cameg, eamog
Felo de se, f Uö.dî.sî' n, hunanleiddiad
Felon, fel'un n, lleidi-, cyflafanwr, drwg
weithredwr, drygweithredwr ; bystwn,
gwrllys: a, ffyrnig [radol; ysgelef
Felonious, f î.lö nî.us o, cyflafanol, llad-
Felony, fel'un.î n, cyflafan, lladrad
Felt, felt n, brethyn llawban, brethyf
hetiau : vt, llawbanu : pp. — Feel
Feltre, fel'tûr n, dwyfroneg
Felucca, f i.luk'a n, bad â chwech rhwyf
Female, fî'mäl a, benywaidd, benywol:
n, benyw, dynes, merch, bun, gwraig
Femecovert, fîm.cö.YÛrt' n, gwraig briod
Femesole, f im.sòT n, benyw weddw
Feminahty, fem.î.nal'î.tî n, benyweidd-
nvydd
Feminine, fem'i.nin a, henyvraida
Femorol, fem'ö.ral a, morddwydol
Fen, fen n, corsdir, cors, gwaen wleb.
morfa. Fen-berries, ceirios y waen
Fen- cricket, rhinc y tes. Fen-duck
corshwyad
Fence, fens v, cau, caeru, amgau, am
gaeru, argau; arnddifiyn; chwarei
diffyn ar cleddyf: n, gwrych, clawddj
cae, pawlgae; diogelfa. A fence<jt
city, dinas gadarn, dinas gaerog
Fencible, fensî.bl a, amdditfynadwy
diffynadwy: n, amddiirynwr
Fencing, fen'sing n, cleddyf}'ddiaeth |
Fend, fend v, cadw draw; dadleu
gwrthresymu [wyilgy^K
Fender, fen'dûr n, gwalc aelwyd, ael
Fenestral, f i.nes'tral a, ffenestrol [erlloj i
Feneration, fen.u.rä'shun n, ocr,ocraetw
Fenugreek, fen'ii.grtk n, y grogwyran U
Fennel, fen'el », iFenigl
Fenny, fen'î o, corsog, corslyd [danara
Feodal, f ü'däl a, gwriogaethol ; a ddahf '
Feodary, f ü'dur.î n, deiliad dan wriog :
FeoflF, M vt, rhoi llwyr feddiant [aetj j
Feoffee, fe.fi' n, meddiannydd cyflawn
118
öre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. FIB
Feoffor, fef'ûr n, rhoddwr mewn medd-
iant
Feoffment, fef'ment n, llawn feddiant
Feracious, fî.rä'shus a, firwythlawn,
cnydiol, cnydfawr, toreithiog
Feracity, fî.ras'î.tî n, ffrwythlonedd
Feral, f i'r'al a, alaethus, gaíarus ; raarwol
Feriation, f ì'r.î.ä'shun n, cadwad gwyl
Ferine, fî'r'in a, gwylltfilaidd, anwar,
ffyrnig [nigrwydd
Ferineness, f i.ri'nes, Ferity, fer ì.tî n,&yr-
Ferment, fûr'ment n, eples, berem,
ymwaith; cynhwrf
Ferment, f ûr.ment' v, gweithio ; eplesu.
lefeinio, burymu ; bragodi
Fermentation, f ûr.men.tä'shun n, ym-
weithiad, ymferwad, ymgynhyrfiad ;
ymlefeiniad [lefeiniol
Fermentative, fur.men'ta.tiv a, eplesol,
Fern, fûrn n, rhedynen (p rhedyn)
Ferny, fûr'nî a, rhedynog, rhedynaidd
Ferocious, f î.rö'shus a, ffyrnig, gorwyllt,
creulawn [creulonedd
Ferocity, fî.ros'î.tî n, mileinrwydd,
Ferreous, fer'î.us a, haiarnaidd, o haiarn
Ferret, fer'et n, ieugen, ffured: vt,
ohhain, hela, ffuredu; chwilio allan
Femage, fer'î.äj n, porthlog, porthdal
Ferruginous, fe.rŵ'jî.nus a,"haiarnaidd
Ferrule, fer'il n, amdorch, amgarn: vt,
amgarnu, amdorchi
Ferry, f'er.î n, porth, porthfa, ceuhalfa :
. v, croesi'r borth, trosglwyddo. Ferry-
boat, ceubal, ysgraff, trosghvyddfad.
! Ferry-man, porth'was, ysgraffwr
Fertile, fur 'til a, ffrwythlawn, cnydfawr,
ffaeth, toreithiog, cynnp-chiol
•■ Fertility, fur.til'i.ti n, ffrwythlondeb
1 Fertihze, f ur'ti.l'iz vt, ffrwythloni
■ Ferula, fer'ŵ.lâ n, crafell i gui*o Haw
■ Fervency, f ur'ven.si, Ferventness, f ûr'-
vent.nes n, gwresogrwydd, awyddfryd,
; taerni, taerineb [tanbaid; taer
Fervent, fur'vent a, brwd, gwresog,
Fervescent, fur.ves'ent a, poethol,
i twymnol [g\vresog
■Fervid, fur'vid a, brwdfrydus, poeth;
- Fervour ,'f ur'vur n, gwresogrwydd ; taer-
ineb, brwdfrydedd
.Fescue, fes'kii n, cyfehbin, dangosbin
Fessitude, fes'î.tüd n, Uudded, blinder
Festal, fes'tal a, gwleddol, lion, gor-
' hoenus [braenu
Fester, fes'tur vi, crawnu, gori, madru,
'Festinate, fes'tî.nät a, buan, ffrystiog,
1 brysgar [iad, ffrwst, ffrystiad
Festination, fes.tî.nä'shun n, brys, brys-
Festival, fes'ti.val n, gwyl, gwledd;
dydd gwyl : a, gwleddol. High fes-
tival, uchel wyl. Principal festival,
prif wyl, gwyl arbenig [hoenus
Festive, fes'tiv a, gwleddol, gwestfaol,
Festivity, fes.tiv'i.ti n, llawenydd, di-
fyrwch; gwledd [flodau
Festoon, fes.tŵn' n, addurnbleth o
Festucous, fes'tii.kus a, o wellt, gwelltog
Fetal, f î'tal a, milrithol
Fetch, fetsh vt, cyrchu, ceisio, hoi;
dwyn, cywain, cludo; cyrhaeddyd;
dwyn pris: n, ystryw; dichelldro;
ystranc. Far-fetched, annaturiol,
maes o le [ brwnt
Fetid, fet'id a, drewllyd ; adgas, Ifiaicld,
Fetidness, fet'id.nes n, drewi, drewsawr,
drtîwdod, drygsawr [lawn
Fetiferous, f i.tif'ur.us a, hilig, ffrwyth-
Fetish, f i'tish n, eilun Indiaidd
Fetlock, fet'lok n, egwyd, swrn, mwydle,
cudyn ; deilw, meilwn
Fetor, fì'tôr n, drygsawr, gwynt cas
Fetter, f'et'ûr n, ílyffethar, hual, gefyn,
burvf y : vt, llyffetheiro, hualu, troedogi
Fettle, fet'l vi. simera, ofera; gwag
daclu [ydd, gwaed cyn delwad
Fetus, f î'tus 11, milrith, anelwig ddefn-
Feud, f iid ra, dygasedd ; cynhen, ymiyson
Feudal, f ii'dal a, gwriogaethol
Feudatory, fü'dâ.tur.î a, deiliaid dan
wriogaeth
Fever, fi'vur n, cryd, twymyn, lluch-
eden, poethgryd; teithion. Inter-
mittent fever, cryd dysbeidiol. A
continual fever, cryd diddysbaid. In-
flammatory fever, y cryd poeth.
Nervous fever, twymyn nychlyd.
Putrid or Typhus fever, twymyn
fraenol. Scarlet fever, eirosglwyf,
twymyn goch. Yellow fever, twym
yn felen [amranwen
Feverfew, ffvur.fu n, llysiau'r fam,
Feverish, fi'vur.ish a, crydol, poeth
Few, f ü a, ychydig, bychydig ; anaml,
In few words, mewn byr eiriau. There
are but a few of them, nid oes nemawr
o honynt [bychandra
Fewness, f ti'nes n, anamledd, anamlder,
Fiat, ff'at n, y gair Bydded, gorchym-
myn, deddf ; gosodiad
Fib, fib n, ffug, geudeb, anwiredd, cel-
wydd : vi,dywedyd celwydd, celwyddu,
celwyddo, ffugio
Fibre, f'i'bûr n, man edefyn (p man
edafedd, man wraidd)
Fibrous, f Y'brus a, manwreiddiog
119
FIN path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cnt, tŵ=too, t\Vk=took;
Fickle, fik'l a, anwastad, anwadal, an-
safadwy, ysgoew, oriog, gwammal
Fickleness, fik'l.nes n, anwastadrwydd,
gwammaldra, anwadalwch
Fictile, fik'til a, o bridd, cleiog, priddin
Fiction, fik'shun n, ffugchwedl, flugiad ;
anwiredd, celwydd [us a, ffhgiol
Fictious, fik'shus, Fictitious, fik.tish'-
Fiddle, fid'l n, crwth: vi, crythorio.
Fiddle-faddle, coegwaith, oferedd.
Fiddle-stick, bwa crwth, ffiloryn.
Fiddle-string, tant crwth. Scotch
fiddle, y crafu
Fiddler, fid'liir n, crythor, ffilor
Fidelity, fî.del'î.tî n, ifyddlondeb, cy-
wirdeb. uniondeb
Fidget, fij'et vi, ofer hela, ffwdanu;
sygogi : n, ffwdan ; un ifwdanllyd
Fidgety, fij'et.î a, aflonydd, anesmwyth
Fiducial, fî.dü'shal a, ymddiriedus,
ffyddiadol [olwr: a, hyderus
Fiduciary, fî.dü'shur.î », ymddiried-
Fie, fi i,flfei! ffi! hach!
Fief, f if n, maenor gwriogaethol
Field, fild n, cae, maes, maesan; cad-
faes, cadfa. Field-book, llyfr tir-
fesurwr. To take the field," myned
allan i ryfel, meio. The field of
blood, maes y gwaed, erw'r gwaed
Fieldfare, fíld'fê'r n, socan eira, socan
lwyd, caseg y ddryghin
Fiend, find n, cythraul, diafl, ellyll, dera
Fiendlike, find'lik a, dieflyg, ellyllaidd
Fierce, f i'rs a, fiyrnig, gerwin, gorwyllt,
creulawn. To grow fierce, cynddeir-
iogi [cynddeiriogrwydd, cieidd-dra
Fierceness, fi'rs'nes n, fiyrnigrwydd.
Fiery, fi'Yi a, tanllyd, tanbaid, o dan
poeth, eirias
Fife, f 'if n, pib feinllais, chwibanogl
Fifer, f î'fûr n, pibydd, chwibanydd
Fifteen, fif.tin' a & n, pymtheg, 15
Fifteenth, fif.tînth' a, pymthegfed, lôfed
Fifth, fifth a, pummed, ómed [50fed
Fiftieth, fif 'tî.eth a, degfed a deugain,
Fifty, fif'ti a & n, banner cant, deg a
deugain, 50
Fig, fig n, ifigysen (p ffigys). Fig-
tree, ffigysbren, ffigyswydden
Fight, fit {ptSkjip fought) r, ymladd,
ymwrio, ymbaffio; rhyfela: n, ym-
laddfa, brwydr, cad, aer
Figment, fig'ment n, ffug chwedl, ffug
ddyfais, dychymmyg
Figulate, fig'ü.lät a, priddgleiog. priddin
Figurability, fig.ü.râ.bil'î.tî n. hylnnedd
Fignrable. tìg'ü.râ.bl a, lluniadwy , hylun
Figural, fig'ü.ral, Figurate, fig'ü.rät a,
darluniadol [llnniad
Figuration, fig.ü.rä'shun n, fturfiad,
Figurative, fig'ii.ra.tiv a, cysgodol;
arddangosol; ail-ystyriaethol ; traws-
fudol; allegol
Figure, fig'ûr n, Hun, dull, ffurf. ifnnud,
ystum, gwedd, agwedd, Uunwedd;
ftugr, flugryn; eilun, delw; rhith,
cyffelybiaeth, alleg, aralledd, troell-
ymadrodd; rbifnod. rhifeb: v, llunio,
llunweddu, fiurfio ; rhifnodi ; cysgodi.
Figure-head, addurn yn fiiureg Hong.
To cut a mean figure, bod â go1
wael arno. bod yn wael ei ddrych
Figwort, fig'wûrt n, gornerth [wreiddiol
Filaceous, fî.lä'shus a, edafeddog. man-
Filacer, fil'â.sûr n, swyddog cyfreithiol
Filament, fil'â.ment n, man edefyn;
manwreiddyn
Filbert, fil'bûrt n, cneuen y gerddi
Filch, filtsh vt, chwiwo, chwiwbig(v
chwiwladrata, ysgipio
File, f'il n, durlif;* rhes; rhestr; llinyn:
v, dnrlifo; rhencio; llinynu. File-
cutter, gof durlifiau. File-dust, blawd
durlif, durlifion [edig, melynlwyd
Filemot, fil'i.mot n, llyw dalen wyw-
Filial, fil'yal a, mabol, mabaidd
Filiation, fil.î.ä'shun n, mabwysiad
Fihgree, fil'î.grî n, gwaith edafog a)
aur neu arian
Fill, fil v, Uenwi, diwallu, digoni ; cyfnrio
», llonaid, gwala, digon, digonedd
To take one's fill, ymlenwi, ymddigon
Fillet, fil'et n, ysnoden, ífunen, rhwym-
yn; eirion-gylch ; morddwyd-ddryll
"vt, rhwymo ;" adduni-gylchu
Fillibeg, fil'i.beg n, gwisg yn yr Alban
math o bais fechan
Fillip, fil'ip n, cnipws, cnocell: v, rho<
cnipws neu gnocell, cnipysu
Filly, fil'i n, eboles, ffilog
Film, film, n, pilen, pihonen, cronen !
Filmy, fil'mi a, pilenog, croenynaidd
Filter, fil'tur n, hydlydd : v, hidlo, glan
hidlo [tor
Filth, filth n, bryntni, budredd; bawi
Filthiness, fil'thi.nes n, bryntni, bndr
eddi, aflendid [rfiaidd, afla :
Filthy, fil'thi a, brwnt, bawlyd. bud
Filtration, fil.trii'shun n, hidlad
Fimbriate, fim'brî.ät vt, ymylweithio |
Fin, fin n, aden neu asgell pysgodyn J
Final, f Y'nal a. diweddaf. terfsTiol
Finale-, fî.nâ'lê ?i, diwedd cerdd [fyn<
Finally, f'i'nal.i ad. o'r diwedd. yn dei
120
; liite, Vine, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. FIT
Finance, fî.nans' n, ardreth y deyrnas
Financial, fî.nan'shal a, ardrethol
Financier, fin.an.sî'r' n, trysorydd, gol-
ygydd y sylltty ; cyllid-ddamcanydd
Finch, finish n, pine, pincyn, pila, telor
Find, find (j)t & pp found) vt, cael;
deall. To find fault, beio. How do
you find yourself? sut yr ydych chwi ?
Fine, fin a, main, manwl; man; pur,
coeth, têr; tlws, pine, lluniaidd,
gwych, teg, hardd : n, dirwy, camlwrw,
ftbrffed: vt, dirwyo; coethi, puro,
glanburo. Fine-spun, cywreiniol.
• Fining-house, coethdy, terdy. Fining-
pot, tawddlestr, coethlestr. In fine,
yn olaf, yn y diwedd [fanwl
Finely, f i'n'li ad, yn wych, yn dlws ; yn
( Fineness, f i"nes n, meinder ; purder ;
gwychder [häwr
i Finer, f 'i'nftr n, purwr, coethwr, glan-
Finery, f'i'nur.î n, gwychder, harddwisg ;
j coelhftwrn, coethefail [dichell
, Finesse, fî.nes' n, ystryw, ystranc,
. Knew, fin'ii n, braenllwydni
Finger, fing'gur n, bys {p bysedd) : vt,
bysio, bysdeimlo; ymdrafod. Fore-
| finger, bys blaen, mynegfys. Middle-
finger, hirfys, canolfys. Ring-finger,
bys y fodrwy. Little-finger, bys bach.
|- Light-fingered, Long-fingered, llad-
f ronaidd. Finger-post, mynegbost.
i Having fingers, bysog, byseddog
; Finical, fin'i.kal a, cymhenifol, coeg-
.' ynaidd, pine [rwydd
Finicalness, fin'i.kal.nes n, coegeneidd-
• Finis, fi'nis n, diwedd, terfyn
. Finish, fin'ish v, diweddu, gorphen,
| cwblhau, cwpla ; perfleithio : n, cwbl-
:- had; perffeitniad [benwr
Finisher, fin'ish.ûr n, gorphenwr, dy-
» Finite, fi'n'it a, terfynol, mesurol,
í meidrol [meidroldeb
Finiteness, fi'n'it.nes n, terfynoldeb,
Finless, fin'les a, diesgyll, diedyn
Finny, fin'î a, adeiniog fel pysg
: Fir, fûr n, íFeinidwydden, tfynidwydden,
< fiawwydden, pin
'Fire, fi'r n, tan; ufel; goddaith, tan-
i llwyth: v, tanio; goddeithio; ufelu.
il Fire-arms, arfau tan. Fire-brand, pen-
ji tewyn, tewyn ; ffaglydd. Fire-damp,
tanchwa, tanfa. Fire-drake, aw]rr-
dan. Fire-engine, diffoddyr. Fire-
fly, math o löen. Fire-proof, tan-
brawf. Fire-wood, tanwydd, coed tân.
St. Anthony's fire, tan iddwf. To set
i on fire, to set fire to, tanio, gosod ar dun
Fireman, f i''r'man n, tanddifoddwr
Fireside, f l'r's'id n, aelwyd, simdde ; tenlu
Firing, fi'r'ing n, cynnud, tanwydd;
taniad; goddeithiad
Firk, furk vt, fflangellu, cystwyo
Firkin, f ur'kin n, llestr o naw galwyn
Firm, fûrm a, cadarn, dianwadal, di-
ysgog, safadwy, sad, cryf, flyrf : »,
enwau, cydfasnachwyr : vt, cadarn-
hau, sefydlu, cryf hau, flyrf hau
Firmament, fûr'mâ.ment n, ffurfafen,
awyren, entry ch [wybrenol
Firmamental, fûi*.mâ.men'tal a, awyrol,
Firmness, f ûrm'nes n, cademid, cryf der,
disigledd, diysgogrwydd, flyrfder
First, fûrst a, unfed, cyntaf; blaenaf;
prif, penaf; cyn-: ad, yn gyntaf.
First-born, cyntafanedig, cynblentyn.
First-fruit, blaenflrwyth. First-milk,
cynllaeth, cynlaeth : sd. — Fore [anedig
Firstling, fârst'ling n, anifail cyntaf-
Fiscal, fis'kal a, perthynol i gyllid y
deyrnas, cyllidol
Fish, fish n, pysg, pysgodyn : v, pysgota ;
treillio, rhwydo. Fish-garth, Fish-
wear, cored. Fish-market, marchnad
bysgod. Fish-pond, pysgodlyn. Fish-
spawn, grawn pysgod. Cod-fish,
penfi-as. Cray-fish, ceimweh coch.
Dog-fish, penci. Flat-fish, lleden,
llyth'ien. Needle-fish, mornodwydd.
Saw-fish, morlif. Sword-fish, cledd-
bysg \_n, pysgotwr, pysgod wr
Fisher, fish'ur, Fisherman, fish ûr.man
Fishery, fish'ur.î n, pysgodfa, pysgodle
Fishing, fish'ing n, pysgota. Fishing-
rod, gwialen bysgota, genwair [pysgod
Fishmonger, fish'mung.gûr n, gwerthwr
Fishy, fish'î a, pysgodol, pysgodaidd
Fissile, fis'il «,hoiltachvy ; hyhollt [agenu
Fissure, fish'ûr n, hollt, agen: vt, hollti,
Fist, fist n, dwrn. Close-fisted, arian-
gar, cybyddol, cynnil, Uawgauad [oiyn
Fistula, fis'tshü.là n, pibglwyf, piblyn-
Fistulous, fis'tshii.lus a, pibellog; pib-
glwyfus [ladd â dyrnau
Fisty, fis'tî n, dymol. Fisty-cuff, ym-
Fit, fit n, Hewyg, gloes; cyrch y cryd,
chwiw : a,addas, cymhw}'s,cymmesm*,
cyfladd, gweddus, rhesymol, uniawn :
v, cyfaddasu, cyttaro; cyfateb, cyd-
weddu; darparu, parotoi; cywenio.
To fit out, trwsio
Fitch, fitsh, Fitchet, fit'shet n, flwlbart,
gwichyll, gAvichydd, gwichyn [llygod
Fitches, fit'shiz n, gwygbys, pys y
Fitful, fit'fẁl a, anwadal, gwammal
121
FLA path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Fitness, fit'nes »,addasrwydd, cymhwys-
Fitting, fit'ing a, cyfaddas, addas [der
Fitz, fits n, mab, ab, ap
Five, f'iv a & n, pump, pum, 5
Fivefold, fiVfold. o.pumdybh'g, pumplyg
Five?, f'ivz np, chwareu pel humog;
afiechyd ar feirch
Fix, fiks v, sicrbau, sefydlu, gosod,
caledu;ymsefydlu; ymgaledu [wadal
Fixed, fikst a, sefydledig, sicr, dian-
Fixedness, fik'sed.nes n, diysgogrwydd
Fixidity, fik.sid'i.ti, Fixity, fik'si.ti n,
tynosodiad
Fixture, fiks'tshur n, dodrefn angbyffro
Fizgig, fiz'gig n, tryfer morwyr
Fizz, fiz, Fizzle, fiz'l vi, si'o
Flabbiness, flab'î.nes n, lliprynrwydd,
meddalwch [llibin, llac
Flabby, flab'î a, llipa, meddal, masw,
Flaccid, flak'sid a, nychlyd, llibin, llipa ;
gwyw [twythder
Flaccidity, flak.sid'i.ti n, llipryndod ; ys-
Flag, flag n, Human, baniar, penwn
llechfaen, fflag; hesgen: vt, lleehu
llipäu, llesgäu, diffygio. Flag-ship
llumanlong. Flag-staff, llumanbren
Flagellant, flaj'e.lant n, dilynwr y meu-
dwy Rainer, yr hwn a ddaliai fod
fflangelliad mor rhinweddol a bedydd
neu'r cymmun; fflangellwr, ffrewyll-
ydd [io, ffonodic
Flagellate, flaj 'le.ät v£,fflangelìu, ffrewyll-
Flagellation, naj.e.lä'shun n, fflangelliad
Flageolet, flaj'ö.let n, pibell, chwibanogl
Flagginess, flag'î.nes n, lliprynrwydd,
llacrwydd [diflas
Flaggy, flag'î a, llipa, llibin, ymollyngol ;
Flagitious, flâ.jish'us a, anfad, drwg,
ysgeler [wch, anfadrwvdd
Flagitiousness, flâ.jish'us.nes n, dyhir-
Flagon, flag'un n, cwpan grothog, costrel
Flagrancy, flä'gran.sì n, fflamiad; hy-
nodrwydd ; ysgelerder,gwarthusrwydd
Flagrant, flagrant a, gwresog, brwd,
llachar, fflamiol; hynod; cyhoedd;
gwarthus, ysgeler
Flail, rial n, ffust. Flail-handle, troed
ffust. Flail-yard, gwial ffust
Flake, flak n, tafell, 'ffiochen, clwyden;
gwanaf : vi, fflochenu
Flaky, fla'ki a, clwydenog, fflochenog
Flam, flam n, chwedl, celwydd, siom:
î?£,siomi,twyllo ; chwedla [canwyll byg
Flambeau, flam'bö n. carthganwyll,
Flame, fläm n, fflam, ffagl, gwenfflam:
vi, fflamio. ffaglu ; ennyn [gynt
Flamen, flä'men n, offeiriad paganaidd
Flamingo, flâ.ming'gö n, aderyn â gwddf
a choesau hir rffagliad
Flammation, fla.mä'shun n, fflamiad, !
Flammeous, flam'yus a, fflamaidd
Flammiferous, fla.mif'ur.us a, fflam-
ddwyn [ boer I
Flammivomous, fla.miv'o.mns a, fflam-
Flamy, flä'mî a, fflamllyd, fflamiog
Flank, flangk n, tenewyn; adeinlu, Î
ystlyslu: v, ymylu. Flank- work, ]
asgellwaith
Flannel, flan'el n, gwlanen
Flap, flap n, palfod ; llipddarn. gwerchyr ; I
cantel: v, palfodio; lliprynu. îhe^
flaps, afiechyd ar weflau meirch
Flapdragon, flap'drag.un n, math o.
chwareu
Flare, flê'r v, difa; gwanoleuo; serenu |
Flash, flash n, llucheden, mellten, fflachjl
fflamiad, mellteniad; gwagfostiad: v.\
melltenu, lluchedenu, fflachio [diflas
Flashy, flash'i a, disylwedd, bostgarl
Flask, flask n, costrel, fflasc; pylortìwctí
Flasket, flas'ket n, cawell, basged
Flat, flat a, gwynebwastad, gwastadl
llyfn, lleddf; diflas: n, beisle, traeth-1
ell. To lay flat, rhoi yn ei orwedd I
To lie flat, gorwedd yn ei hyd
Flatfish, flat'fish n, lledan
Flatness, flat'nes n, gwastadrwydd ; di- 1
flasrwydd [eiddio. pyli
Flatten, fiat'n v, gwastatäu; marw-l
Flatter, flat'ur vt, gwenieithio, truthio 1
Flatterer, flat'ur.ûr n, gwenieithwr,
truthiwr, truthfolwr [glafriatl
Flattery, flat'ur.î n, gweniaith, truths
Flattish, flat'ish, a, lledwastad; lled-i
ddiflas, difla-saidd
Flatulence, flat'ii.lens, Flatulency, flat' m
ü.len.sî n, gwyntchwydd, gwynt yn jl
cylla, bolwynt, gwyntogrwydd
Flatulent, flat'ii.lent a, gwyntchwyddol'
gwyntog. bolwyntog [ei wynei'
Flatwise, flat'wi'z ad, ar ei wastad, a;
Flaunt, flânt vi, ymrodresu, coegymfc
drwsio : n, balchdro ; ymlediad
Flavorous, fla'vur.us a, blasus, sawrus(
aroglber [aro£
Flavour, fla'vur n, archwaeth, bias, sawi ,
Flavous, fla'vus a, melyn
Flaw, flô n, agen, gagen, fflaw, holll
rhwyg,breg,bradwy; bai,diffyg,gwal ;
metíi^ vt, fflawio, agenu, hollti, rhwygm
Flawy, flô'î a, agenog, ffla-vviog; gwallu
Flax, flaks n, lhn. Flax-comb, heislar '
Flax-dresser, lhnwr. Flax-raisei;
codwr lhn
122
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. FLO
Flaxen, flak'sn «, o lin, llinaidd. Flaxen
hair, gwallt goleu, gwallt melynwyn
Flay, flä vt, pilio, digroeni, blingo
Flea, fit n, chwanen (p chwain): v,
chweina. Flea-bite, brath chwanen;
mymryn. Flea-bitten, wedi ei frathu
gan y chwain ; manog ; gorwael
Fleabane, fli'biin n, ammhrydlwyd
Fleak, flik n, cudyn, edefyn
Fleam, Aim n, fflaim
Fleawort, flî'wûrt n, llysiau'r lludw
Fleck, flek, Flecker, flek'ur vt, manu,
britho
Fled, fled pt & pp.— Flee [plu
Fledge, flej vt, pluenu, magu plu, rhoi
Fledged, flejd a, pluenog, pluog, llawn
Fledgeling, flej 'ling n, cyw pluog [pluf
Flee, fli (pt & pp fled) vi, ffoi, cilio,
dianc [cneifio; ysbeilio
Fleece, flis n, cnu, cnuf, cnaif: vt,
Fleecy, flî'sî a, cnuog, gwlanog
Fleer, fli'r n, gwawd: v, gwatwor,
gwawdio
Fleer, fli ur n, ffbadur [gar
Fleering, fli'r 'ing a, gwatwarus, gwawd-
Fleet, flit n, llynges, Uyngfintai;
crigyll : a, cyflym, buan, buandroed
vi, diflanu, cyflymu
Fleeting, fli'ting a, diflanedig, yn myned
heibio, prysurol. Fleeting-dish, ysgal
hufen, ffiol deneu
iFleetness, flit'nes n, buander, cyflymder
'Flesh, flesh n, cig, cigfwyd, cnawd:
i cyhyr: vt, annog; caledu; gorlenwi,
> Flesh-brush, croen-ysgrafell, croen-
I wrychell. Flesh-colour, cigliw ; gwyn-
; goch. Flesh-fly, cyhyryn. Flesh-fork,
cigwain. Flesh-hook, cigfach. Proud
1 flesh, cig marw
Fleshiness, flesh'î.nes n, cigogrwydd,
ciglydrwydd, cnodigrwydd
Fleshless, flesh 'les a, dignawd; teneu
Fleshliness, flesh'li.nes n, cnawdolrwydd
Fleshly, flesh'lî a, cnawdol : cnawdwyllt
Fleshmonger, tìesh'mung.gûr n, cigydd,
cigwerthwr; Uatai
: Fleshy, flesh'i a, cigog, cnawdog, tew
Fletch, fletsh vt, pluo fel saeth
.Fletcher, flet'shûr n, saer saethau:
, paledrydd [dagrau
Fletiferous, flî.tif'ur.us a, yn achosi
Flew, flii n, gweflau bytheuad : pt. — Fly
Flewed, fliid a, gweflog, llaeswefl
Flexibility, flek.si.bil'i.'ti n, hyblygrwydd,
hyblygedd, ystwythder
Flexible, flek'si.bl a, hyblyg, ystwyth,
plygadwy; hydro; hydri'n, ystumgar
Flexion, flek'shun, Flexure, flek'shur n'
plygiad, troad, ystumiad; camedd,
cemi [camedig
Flexuous, flek'shii.us a, cam, ystumiol,
Flicker, flik'ur vi, ysgwyd adenydd
Flier, fli'ûr n, ehedydd ; ffoadur ; ciliwr
Flight, flit n, hedfa; encil, ffoad. Flight
of steps, rhes o risiau. To put to
flight, gyru ar ffo [gwyllt
Flighty, fl'i'tî a, ansefydlog; ysgafn,
Flimsy, flim'zi a, masw, gwan, gwael;
distadl [ymollwng
Flinch, flintsh vi, olgilio; ymlacüu,
Fling, fling (ôí & pp flung) vt, taflu,
bwrw, ergydio, lluchio : n, tafliad,ergyd
Flint, flint" n, callestr, callestren, edit,
careg dân. Flint-hearted, dideimlad.
Skin-flint, cybydd, cerlyn
Flinty, flin'tî a, callestrol, celltaidd
Flip, flip n, math o ddiod gymmysg
Flippancy, flip'an.sî n, llafar sionc, gor-
ffraethder [sionc
Flippant, flip'ant a, ffraeth, tafodrydd;
Flirt, flurt n, ysbonc ; hoeden, mwyglen :
v, taflu gwawd ; sioncneidio ; chwyfio
gwynt; anwadalu; hoedena
Fhrtation, flûr.tä'shun n, sioncysgogiad,
mursendod [flanu
Flit, flit vi, symmud ; hedeg heibio ; di-
Flitch, flitsh n, hannerob, hannereg,
ystlys mochyn
Flitter, flit'ûr n, dernyn cremog. All
to flitters, yn yfflon, yn chwilfriw.
Fhtter-mouse, ystlum
Float, flöt v, nofio, ysgafn nofio, noflo ar
wyneb : n, cludair ; lhf, llifiant, dylif
Flock, flok n, deadell, praidd ; llu ; haid ;
mmtai,tyrfa; casnach, cneifion gwlan :
vi, cyd-dyru, cydymgasglu, ymdyi-u
Flog, flog vt, fflangellu, ffrewyllio;
cystwyo, ffonodio
Flood, flud n, llif, llifddwfr, llifeiriant,
ffrydlif, rhyferthwy; cefnllif, dylif;
Uanw, gorllanw: vt, llifo; gorlifo,
lhfeirio, dyfru. Flood-gate, dyfrddor,
bala llyn. Flood-mark, ol grym llif
Flook, flwk n, gafaelfach angor. — Fluke
Floor, flo'r n, llawr: v, llorio; llechlorio.
Floor-cloth, Uawrlen, llorlen
Floral, flö'r'al a, blodeuaidd
Floret, flö'r'et n, bloden
Florid, flor'id a, blodeuog, godidog,
harddwych; tirf, ireiddlawn; gwrid-
goch, gwridog [llysni; tirfder
Flondness, flor'id.nes n, gwridgochder ;
Floriferous, flö.rif'ur.us a, biodeufag,
a ddwg flodau
123
FOL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Florin, florin n, darn arian o wertk dau
swllt, ffl wring
Florist, flor'ist 11, blodeuwr, blodeuydd
Flosculous, flos'kii.lus a, blodeuog
Floss, flos n, manblu
Flota, flö'tâ, Flotilla, flö.til'â n, llynges
Yspaenaidd [eu gyru hyd y môr
Flotson, flot'sun n, nwyddau yn cael
Flounce, flûŵns n, addurn ymyì gwisg,
sider: e, sideru; ymdaflu, ymddigio
Flounder, flûŵn'dûr vi, ymluchio ; ym-
soddi: n, lledan, lleden, llythi'en
Flour, flûŵ'r n, blawd, peillied, peillion,
paill : vt, blodio
Flourish, flur'ish n, blodeuwaith ; blaen-
gerdd, rhagchwareu; gwagfost, ym-
ffrost : v, blodeuo ; addurno : llwyddo,
ffynu, rhagchwareu; ffrostio, gwag-
fostio; ysgwyd [llwyddiannus
Flourishing, flur'ish.ing n, blodeuad: a,
Flout, flûwt v, gwawdio : n, gwawd
Flow, flö vi, dylifo; tarddu, deillio;
rhedeg: n, llif, ffrwd, llanw; rhediad,
llifiant. To flow again, adlifo. To
flow back, gwrthlifo. To flow out,
Uifo allan, tarddu. A flow of spirits.
llawndid o ysbryd
Flower, flûŵ'ûr n, blodeuyn, blodyn,
blaendardd: vi, blodeuo, gwulho.
Flowers, gwull. Flower-de-luce,
camined, elestr
Floweret, flûŵ'ur.et »,bloden, blodionyn
(p blodionos) [lawn
Flowery, flûŵ'nr.î a, blodeuog. bloden-
Flown. flönpp. — Fly [safadwy
Fluctuant, fluk'tshii.ant a, an wasted, an-
Fluctuate, fluk'tshii.iit vi, bwhwman.
anwadalu [l°g; petrusol
Fluctuating, fluk'tshli.a.ting a, ansefyd-
Fluctuation. fluk.tshu.a'shun n, an-
wadalwch; ysgogiad, uewidiad; ym-
doniad [pibell, simdden
Flue, flii 11, manbluf, manflew, pan:
Fluency, flü'en.sî n, rhugledd, hyawdl-
edd, ffraethder parablus, rhugl
Fluent, flii'ent a. hyawdl, ffraeth,
'Fluid, flii'id n, aw, gwy, llifnodd. gwlvb-
wr: rt,hylif, ffiydiol, rhedegog, lliflan-
naidd [rwydd
Fluidity, flü.id'î.tî n, hylifedd, ftrydiol-
Fluke, flak n, adfach. gafaelfach angor;
lleden, lledan, llythi'en (/> llythi)
Flummery, flum'ur.î n, llymry, uwd
sucan, inwdran. Flummery-stuff,
bwyd sucan
Flung, flung j)t & pp. — Fling [ffwdan
Flurry, flur'i n, chwa o wynt; ffrwst,
Flush, flush a. iawn; gorlawn; balch:
n, gwridhw; gwrid; haflug, amledd:
v, gwridgocbi, cochi; gorlenwi, gorlotf
Fluster, fíus'tûr n, cynhwrf, terfysg,
ffwdan: p, annhrefnu; ffwdanu
Flute, fliit n, pibell, chwihanogl; rhych:!
vt, rhychu, rhigoli
Fluted, 'tìü'ted a, rhychog, rhigolog
Flutter, flut'ûr v, ymhedfan, ymchwyf-
ian ; ymddyrysu, ymderfysgu, ffwdanu :
n, ysgydwad adenydd ; curiad y galon:
cyffroad, ffwdan
Flux, fluks n, llif, dylif; gwaedlif;
llifeiriad; dolurrhvdd.ybib, darymred
Fluxibility, fluk.sî.bilì.tî n, hylifedd^
Fluxion, fluk'shun n, darlifiad, rhediad
ffiwdiad, llifiad
Fly. fli' n, gwybed)m, cylionyn, ednogyn
clvrvn. cleren: vi (flew, flown), ehed-
fg. eìiedfan ; ffoi ; ymhollti. Fly-blows
cnwyth y cyhon. To let fly, saethu
ergydio. Dragon-fly, gwas y neidr
gwaell neidr, chwildarw. Spanish-
flies, cyhon paradwys [hedegog
Flying, fl'i'ing n, ehediad; ffoad; a
Foal, f ül n, ebol (/ eboles), llwdn: v
llydnu, bwrw ebol. In foal, cyfebol
Foam, f öm n, ewyn, ysgai, swyf, burym
berem; dystrych: vi, malu ewyn
bwrw ewyn, ewynu ; glafoeri
Foamy, fö'mî a, ewynog, ewynllyd
Fob, fob n, coden oriawr: vt, siomi
twyllo, dichellu ; llogellu
Focus, fo'kus (p foci, fö'.s'í) n, cynnuU
fan pelydrau ; aelwyd, ffoc
Fodder, fodur n, porthiant, gogor: vt
porthi, ebranu, gogorio
Foe,fö»,gelyn, casddyn, gwrthwynebw
Foetus, fi'tus n, anelwig ddefnydd, mil
rith. gwaed cyn delwad, ebruad
Fog, fog n, niwl, tarth, cad dug; adlad<
Fogage, fog'äj n, myngwellt. porta sech
Foggy, fog'î a, niwlog; godywyll
Foible, fôî'bl n, gwendid, y man gwan
Foil, foil vt, cilwthio, maeddu, gorch
fygu: n, gorfychiad; prawfgledd
gwrthlun [gwanu, brathi
Foin, foîn n, ysgŵd, ysgûth. gw<ân: t
Foison, foi'znn, helaethrwydd. digoned'
Foist, foist rt, ffugddodi, ffugosod
Fold, fold n, cail, corlan; ffald, lloc
plvg, dyblvgiad: v, corlanu, ffaldio
plygu, dyblygu. A hundred-folc
canplyg. Easily folded, hyblyg
Foliage, fö'li.äj n, dail; deilfryg, deil
iant [drK
Foliate, fü'lî.ät a, deiliog; v, daj
124
dajen
ôre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. FOR
Foliation, fö.lî.ä'shun n, daleniad:
I blodenddail
Folio, fü'lî.ö 11, dalen lawn: a, unplyg.
llawnddalen, dalenlawn [ion
:Folk, fok, Folks, foks np, pobl, dyn-
iFolklore, f ok'lo'r n, lien y werin
Follicle, fol'i.kl n, hadgoden ; cibyn
Follow, fol'Ö v, canlyn, dilyn; erlyn,
j erlid, ymlid
Follower, fol'ö.ûr n, canlynwr [ffolineb
Folly, íbl'î 11, ynfydrwydd, ffoledd.
Foment, fö.ment' vt, cynhesu, twym-
dwyro; twymolchi; achlesu; magu.
| cemogi. To foment a quarrel, ehwythu
| marwor anghydfod [olchiad
Fomentation, fö.men.tä'shun, n, twym-
ÍFond, fond a, hoff, maldodus; ysmala;
} ffol [lota
Fondle, fon'dl vt, gorhoffi, lloehi, dor-
Fondling, fond'ling »,anwylyd, hoffddyn ;
j maldod [faldodus; yn ffol
Fondly, fond'li ad, yn anwesog; yn
Fondness, fond'nes n, gorhoffedd, cudeb
(Font, font n, bedyddfaen, bedyddfan
'Fontanel, fon'tâ.nel n, agen yn y siol
iFood, f\vd n, bwyd, ymborth, maeth,
j Uuniaeth [lluniaeth
■oodful, fŵd'fẁl a, maethlawn, llawn
Poodless, fŵdles a, difwyd
(Fool, fvvl n, ynfyd-ddyn, ffwl, ffolwas,
hurtyn: v, siomi, twyllo; ofera,
,; afradu. To make a fool of, siomi.
■ twyllo [g^egi
'Foolery, fŵ'lur.î n, ffoledd; fiiloreg,
Foolish, fŵ'lish a, ffol, annoeth, ynfyd,
i anghall [annoethineb
Foolishness, fŵ'hsh.nes n, ffolineb,
Foolscap, fwlz'kap n, math o bapyr 17
j fodfedd o hyd a 13^ o led [ion
Fooltrap, fŵl'trap n, magi i ddal ynfyd;
Foot, fvvt (feet) n, troed, ped, pedd-
; troedfedd : v, troedio, pedestru, sathru,
' cerdded. Four-footed, pedwarcarnol,
pedwartroediog. Light-footed, gwisgi,
; ysgafndroed. Nimble-footed, buan-
1 droed. Splay-footed, troedgall. Sure-
1 footed, diasgendraed. Web-footed,
cyfan-droed. Bare-foot, troednoeth.
j To set on foot, gosod ar droed, rhoi
, dechreuad i beth.
Football, fvvt'bol n, pel droed [bren
Footbridge, fẁt'brij n, pont droed, pont-
Footing. tvvt'ing «,cerddediad ; pedestrig,
He troed ; ymsefydliad ; sefyllfa, cyflwr ,
; ammod
Footman, fẁt'man n, pedestrydd, gwr
; traed. Running-footman, rhedegwas
Footpad, fvvt'pad n, lleidr traed, lleidr
pen ffordd [ffordd
Footpath, fẁt'pâth ??,llwybr troed, troed-
Footpost, fẁt'pöst n, traedredegwr
Footstep, fẁt'step n, ol troed, arlwybr;
cam, camre
Footstool, fẁt'stŵl n, troedfainc, lleithig
Fop, fop n, ysgoegyn, mursyn, coegyn
Foppery, fop'ur.'i n, mursendod, balchder
Foppish, fop'ish a, coegynaidd, coegwych
Foppishness, fbp'ish.nes n, coegffoledd;
coegddull, coegwychder
For, for pr, tros, yn lie, rhag, er, o blegid :
c, canys, o blegid, o herwydd, gan,
am, o blaid, o achos, o ethryb
Forage, for'äj n, gogor, ebran, porth-
iant : v, casglu porthiant ; anrheithio
Foraminous, fö.ram'î.nus a, tyUog
Forasmuch, for.az.mutsh' c, yn gvm-
maint, gan, o herwydd, am
Forbear, fôr.bê'r' (pt forbore, fôr.bö'r';
pp forborne, fôr.bô'rn') v, ymattal,
peidio; goddef, cyd-ddwyn
Forbearance, fôr.bê'r'ans n, dyoddef-
garwch, ymaros
Forbid, for .bid' {pt forbade, fôr.bad';
pp forbidden, fôr.bid'n) v, gwahardd,
gommedd. God forbid, na ato Duw
Force, fö'rs n, grym, gallu, nerth, egni,
dirni ; trais, gorthrech,gorfod ; byddin,
llu, milwyr: v, dirgymhell; gwthio;
goresgyn [diallu
Forceless, fo'rsles a, dirym, dinerth,
Forceps, for'seps n, gefail llawfeddyg
Forcible, fö'r'sî.bl a, cadarn, grymus,
nei-thol [rhydio, beisio, croesi
Ford, fô'rd n, rhyd, rhydle, bais: vt,
Fore, fô'r (former; foremost, fh-st) a,
blaen, blaenaf: ad, ym mlaen: px,
cyn-, rhag-, blaen-
Foreappoint, f ö'r.a.pôînt' vt, rhagbenodi
Forebode, fö'r.böd vt, darogan, rhag-
argoeli
Forecast, fo'r.kast' (pt & pp forecast)
v, rhagddarbod, rhaglunio
Forecast, f o'r'kast n, rhagddyfais, rhag-
wehad [hong
Forecastle, fo'r'kas.l n, ffiureg, blaen
Forechoose, fo'r.tshwz' (pt forechose,
f ô'r.tshös' ; pp forechosen, fo'r.tsho'zn)
vt, rhagddewis
Foredeck, fij'r'dek n, arfwrdd blaen
Hong [rhagbenu
Foredoom, f o'r.dvvm' vt, rhagarfaethu,
Forefather, fô'r'fâ.THÛr n, hynaf, cyndad
Forefend, fô'r.fend' vt, rhagddiogelu :
troi heibio ; rhwystro
125
FOR path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took
Forego, fô'r.gö' {pt forewent, fö'r.went';
pp foregone, f ö'r.gon') vt, rhoi i fyny ;
rhagfyned ; gollwng gafael
Forehead, for'ed n, tal, talcen
Foreign, for'in a, estronol, tramor,
pellenig [dyeithriad, tramoryn
Foreigner, for'in.ûr n, alltud, estron,
Forejudge, f ö'r.juj' vt, rhagfarnu
Foreknow, fò'r.nö' (pt foreknew, fö'r.nü';
pp foreknown, f ô'r.nön) vt, rhagwybod ;
rliagddeall [bodaeth
Foreknowledge, fö'r.nol'ej n, rhagwy-
Foreland, f o'r'land n, penryn, peutir
Forelay, f ô'r.lä' vt, eynllwyn, rhagodi
Forelock, fo'r'lok n, taldrwck, cudyn
talcen. Take time by the forelock,
brysio, achub yr adeg
Foreman, fö'r'man n, blaenor; hy-
fforddwr [grybwylledig
Foremen tioned, fô'r.men'shund a, rhag-
Foremost, fô'r'möst a, blaenaf : ad, ym
mlaenaf: sd. — Fore [anterth
Forenoon, fö'r'nŵn n, bore, rhagnawn,
Forensic, f o.ren'sik a, cyfreithiol
Foreordain, fö'r.ôr.dän' vt, rhagdrefnu,
rhagarfaethu [blaen
Forepart, fö'r'pârt n, rhag flaen, pen
Forerun, fö'r.run' {pt foreran, pp fore-
run) vt, blaenredeg, rhagredeg
Forerunner, fö'r.run ur n, rhagrlaenydd,
rhagredwr [blaenhwyl
Foresail, fö'r'säl n, hwyl flaen llong,
Foresee, fö'r.sî' (foresaw, foreseen) vt,
rhagweled; rhagwybod
Foreshow, fô'r.shö' vt, rhagddangos;
darogan [welediad
Foresight, fö'r's'ít n, rhagolwg, rhag-
Foreskin, f o'r'skin n, blaen-groen
Forest, for'est n, coedwig, fforest, g^'igfa,
celh : vt, fforestu, gwigio
Forestall, f ö'r.stôl' vt, rhagbrynu, ed^ca,
rhagystrancu [fforestwr
Forester, for'es.tûr n, ceidwad coedwig,
Foretaste, f ö'r'täst n, blaenbrawf, rhag-
flas [chwaethu
Foretaste, fò'r.täst' vt, rhagbrofi, cyn-
Foretell, f o r.tel' {pt & pp foretold) vt,
rhagfynegu, darogan [cynbwyll
Forethought, fö'r'thôt n, rhagfwriad,
Foretoken, fo'r'to.kn n, rhagarwydd,
argoel [argoelio
Foretoken, fo'r.to'kn vt, rhagarwyddo,
Forewarn, fô'r.wôrn' vt, rhagrybuddio
Forfeit, f or'fit n, camlwrw, dirwy ; colled ;
penyd: vt, fforffedu, fforffetio, colli,
talu camlwrw [fforffetiad
Forfeiture, fôr'fî.tshü'r n, collediad,
i'orfex, f or'feks n, gwellaif
Forficula, f ôr.fik'ü.lâ n, pryf y glust
Forge, fö'rj n, ffwrnweithdy, morth-
wylfa; ffwrn; gefail: vt, morthwylio;
ffugio, ffugfathu, ffuglmho
Forger, fô'r'jûr n, ffugluniwr, ffugiwr
Forgery, fö'r'jur.î n, ffugiad; ffug-
ysgrifeniad ; twyllfathiad
Forget, for .get' {pt forgot, fôr.got';
pp forgotten, f or.got'n) vt, ebargofio,
anghofio, gollwng yn anghof
Forgetful, f ôr.get'fwl a, anghofus, gwan
ei gof [ebargofiad
Forgetfulness, f ôr.get'fẁl.nes n, anghof,
Forgive, for.giv' {pt forgave, for.gav';
pp forgiven, for.giv'n) vt, maddeui;
rhyddhau. Ready to forgive, maddeu-
gar [gollyngdod
Forgiveness, for.giv'nes n, maddeuant,
Fork, fork n, fforch, pigfforch; cigwain.
Tuning-fork, cyweirfforch
Forked, f ork'd a, fforchog
Forlorn, fôr.lôrn' a, diymgeledd, di-
gyfaill, amddifad, truan ; gwrthodedig,
colled ig, diobaith. Forlorn-hope, ta-
maid angau, myntai a osodir ar
orchwyl tra enbydus
Forlornness, f ôr.lôr.nes n, amddifedi
Form, form n, ffurf, dull, agwedd ; modd,
trefn, ystum; gwâl ysgyfarnog: vt,
ffurfio, llunio, ystumio
Form, fö'rm n, mainc, gorseddfa
Formal, for'mal a, ffurfiol; rheolaidd,
trefnus ; ffuifgar [iolwr, arddefodwi
Formalist, for'mal.ist n, un ffurfiol, ffurf-
Formality, fôr.mal'î.tî n, ffurfioldeb : .
trefnusrwydd, arddefod, urddfoes
Formalize, f or'ma.li'z v, ffurfio ; ffurfoli
Formation, f ôr.mä'shun n, ffui-fiad, llui
iad, ardumiad [iadw_
Formative, for'ma.tiv a,ffurfiadw}', Hun-
Former, fôr'mûr n, ffurfiwr, lluniwr
lluniedydd: a, cynt, blaenorol: cd.—'
Fore
Formerly, f ôr'mûr.lî ad, gynt, cyn hyn
er ys talm, er ys llawer dydd
Formic, f or'mik a, morgrugaidd
Formidable, fôr'mì.dâ'bl a, arswydus
brawychus, ofhadwy
Formless, f ôrm'les a, dilun, aflunaidd
Formula, f ôr'mü.lâ n, ffurf-reol, ffurf
Formulary, fôr'inü.lur.î n, ffurflyfr
rheol [inebi;
Fornicate, f or'm.kiit vi, puteinio, god' : .
Fornication, for.ni.ka'shun n, puteindra
anniweirdeb [gordderchw
Fornicator, fôr'nî.kä.tûr n, puteiniwi
126
ôre ; läte, line, no, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. FOX
Fornicatress, for'ni.ka.tres n, putain,
> anlladferch, gordderckwraig
Forsake, for.sak' (pt forsook, for.swk';
pp forsaken, for.sa'kn) vt, gadael,
gadn, ymadael â
'Forsooth, f ôr.sŵth' ad, yn wir, yn ddiau
Forswear, fôr.swê'r' (pt forswore, pp
i forsworn) v, anudoni, tyngu anudon
Fort, f ö'rt n, caer, eastell, amddiffynfa
Forte, f ôr'tê n, lleisiad llawn-gryf
Forted, fö'r'ted a, caerog, castehog
Forth, forth ad, allan, ym mlaen, rhag
[ Haw, i maes. To set forth, cychwyn ;
i gosod allan. To bring forth, dwyn allan
Forthcoming, f o'rth.kum'ing a, parod i
Í ymddangos [rhag blaen
(Forthright, fö'rth'rit ad, yn nniawn,
Forthwith, fu rth.with' ad, yn ddiattreg,
í yn ddioed, ar y gair
'Fortieth, f ôr'tî.ettí a, deugeinfed, 40fed
Fortification, for.ti.fi.ka'shun n, am-
ti dditrynfa, amgaer [caeru, amgaeru
Fortify, f ôr'tî.f i" vt, eadamhau, cryf hau ;
lortilage, fö'r'tî.läj, Fortlet, fö'rt'let n,
I castellyn
fortitude, f ôr'tî.tüd n, gwroldeb, calon-
I did, mawrfrydedd, glewder ; cadeniid,
i grym. dewrder [nos
: I Fortnight, f ôrt'n'it rc,pythefnos,pymtheg-
iartress, fôr'tres n, amdcbffynfa, caer,
J! cader; eastell [dygwyddol
fortuitous, fôr.tü'î.tus a, damweiniol,
•Fortuity, f ôr.tü'î.tî n, damchwaen, dy-
[ gwyddiad, hap, damwain
fortunate, fôr'tshü.nät a, fiyniannus,
[ hylwydd, ffodiog, Uwyddiannus, ffodus
Fortune, fôr'tshün n, tyngedfen; hap,
i damwain; ffawd, fiyniant; gwaddol;
I cynnysgaeth. Fortune-hunter, gwa-
i ddolgeisiwr. Fortune-teller, adroddwr
tesni, Jarllenwr tesni, tesni'wr
Forty, f ûr 'ti a&. n, deugain, dau ugain,40
Forum, fo'r'um (p fora, f ö'r'â) n, areithle,
brawdle
Forward, íor'wûrd a, eon, eofn, hyfaidd;
awyddus; cynnar: ad, ym mlaen,
rbagddo: vt, anfon ym mlaen; hy-
j rwyddo; hwylusu, cyfarwyddo, pry-
I suro. From this time forward, o hyn
, allan
forwardness, fôr'wûrd.nes n, parod-
rwydd, awyddfrydedd ; digywilydd-
L dra ; cynnarweh
forwards, for'wurdz ad, ym mlaen, yny
blaen, rhag blaen, rbagddo, rhago
\)ss, fos rc, fibs, clawdd [fyny, mwnol
,'ossil, fos'il n, mwn: a, a gloddir i
Fossilist, fos'î.list n, casglwr mwnau
Foster, fos'tûr vt,magu, maethu, meith-
rin; annog, cefhogi. Foster-father,
tad maeth. Foster-brother, brawd
maeth, brawd unfron
Fosterage, fos'tur.äj n, meithriniad,
maethiad, arffedogaeth
Fought, íôtpt &pp. — Fight
Foul, fûŵl a, aflan, brwnt, budr, ffiaidd;
ammhur; annheg, anonest; afiach:
vt, diwyno, budreddu. Foul rope,
rhafF ddyryslyd. Foul wind, gwynt
croes. To run foul of, gwrthdaro,
rhedeg ar draws
Foulness, f ûŵl'nes n, bryntni, budreddi,
brynti; gwrthuni; annhegweh
Found, fûŵnd vt, seiho, sylfaenu, sef-
ydlu, gosod sail, berthogi; bwrw:
pi & pp. — Find
Foundation, fûŵn.dä'shun n, sail, syl-
fan, gwaelod. Foundation-stone, syl-
faen, careg sylfan
Founder, f ûẁn'dûr n, seihwr, sylfaenwr ;
sefydlwr; bwriwr, toddydd: v, suddo,
dryllio, ymddrylho ; cloffi
Foundery, fûŵn'dur.î, Foundry, f ûŵn'-
drî n, tawdd-dy, tawddle
Foundling, fû\Ỳndling n, plentyn cael,
plentyn diarddel
Fount, fûŵnt, Fountain, fûŵn'tän n,
ffynnon, ffynnonell. Fount of types,
nifer cyfrdro o argrafflythyrenau,
Fountain-head, llygad y fiynnon
Fountful, f ûŵnt'fẁl a, llawn flynnonau
Four, f ö'r a & n, pedwar (/* pedair), 4.
Four-cornered, pedronglog. Four-
fold, pedwarplyg; ar ei bedwerydd.
Four-score, pedwar ugain
Fourbe, f \Vrb n, dichellwr, twyllwr
Fourchy, f ŵ'r'shî n, fforch, pigfForch
Fourteen, f ô'r.tîn' a Sen, pedwar ar ddeg
Fourteenth, fö'r.tînth' a, pedwerydd ar
ddeg, 14ydd [edd): n, pëdeiran
Fourth, fo'rth a, pedwerydd (ý"pedwar-
Fowl, fûŵl n, aderyn, edn, ehedyn,
ehediad: vi, adara, saethu adar.
Water-fowl, adar y dwfr, adar cyfan-
droed. Fowling-piece, adarddryll,
dryll adara
Fowler, f ûŵ'lûr n, adarwr
Fox, foks n, cadno, Uwynog, gwyddgi.
Bitch-fox, cadnöes, llwynoges, llwyn-
ogast. Fox-case, croen-llwynog. Fox-
chase, helfa llwynog. Fox-hunter,
heliwr llwynog
Foxglove, foks'gluv n, bysedd y cŵn,
bysedd ellyUon, bysedd cochion
127
FRE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Foxlike, foksTik a, cadnoaidd, llwyn-
ogaidd [ffyddlonileb
Foy, fôî n, gwledd gychwyn; fiydd,
Fracas, fra.ka' a, ymryson, cecraeth
Fract, frakt vt, tori, darnio, trawsdori
Fraction, frak'shun n, toriad, rhwygiad;
twnrif, dam o rif
Fractional, frak'shun.al a, twnrifol
Fractious, frak'shus a, ceintachlyd,
cecrus, croes [ineb, ceintachrwydd
Fraetiousness, frak'shus. aes n, eroes-
Fracture, frak'tshur n, toriad, gorthor-
iant; bwleh: vt, tori, dryllio
Fragile, fraj'il a, brau, breuol, hydor
Fragility, frá.jil'í.tí n, breuder, breuolder
Fragment, frag'ment n, dryll, darn,
cetyn, cilcyn, biwionyn, briwsionyn
Fragmentary, frag'men.tur.î a, o fan
ddarnau [gran.si n, peraroglaidd
Fragrance, frä'grans, Fragrancy, frä'-
Fragrant, fragrant a, peraroglus
Frail, fräl a, brau, gwan; anwadal;
hyfeth, hygwymp, darostyngedig i
wendidau : n, basged frwyn ; brwyri
Frailty, fräl'tî n, breuolder, breuoledd,
breuder; gwendid, llesgedd
Frame, friim n, fifurf, ansawdd, agwedd,
trefn; cyfansoddiad, adeilad, cyd-
osodiad, cyd-drefniad, swydd, Uwyf,
attegwydd, gwalc, ystram: vt, ffurfio.
llunio, cyfansoddi, cyd-drefnu; dy-
feisio; ymgylchu [werth deg ceiniog
Franc, frangk «, darn arian Ffrengig o
Franchise, fran'tshiz ?i, braint, ethol-
fraint, rhyddfraint: vi,breinio,rhydd-
han [Francis
Franciscan, fran.sis'kan a, o urdd St.
Frangible, fran'jî.bl a, hydor, breuol,
brau, toradwy
Frank, frangk n, Ffrencyn; rhyddhâd
Uythyr: a, ifranc, b^-iog; rhwydd-
galon, hael ; didwyll : vt, rhyddfreinio
Frankalmoigne, frang.kal.moin' n, elus-
endir, cardottir
Frankincense, frang'kin.sens n, thus
Frankly, frangk'li ad, yn rhydd, o fodd,
yn rhwydd [claufrydedd
Frankness, frangk'nes n, rhydd-der,
Frantic, fran'tik a, gwallgofus, gorwyllt,
ynfyd, llerth [gwallgof
Franticness, fran'tik.nes n, gorphwyll,
Fraternal, frâ.túr'nal a, brawdol, brawd-
gar [brodoriaeth
Fraternity, frâ.tûr'nî.tî n, brawduliaeth,
Fraternization, fi-at.ûr.nî.zä'shun n, bro-
doriad, brawdoliad [brodori
Fraternize, fratur.niz vi, brawdoli,
Fratricide, frat'rî.s'íd n, brawdladdiad;
brawdleiddiad [ystryw
Fraud, frôd n, twyll, hocedwaith, siom,
Fraudless, frôd'les a, didwyll
Fraudulence, frô'dü.lens, Fraudulency, '
fi'ô'dü.len.sî n, die-bell, twyll, hoced-
iaeth [fvvl a, twyllodrus
Fraudulent, frf/dii.lent, Fraudful, frôd'-
Frauglit, frot a, llwythog, llawn:
llwyth. Fraught with danger, per-
yglus, llawn perygl, enbydus
Fray, frä n, ymryson; ymgiprys, ym-,
laddfa: v, ymdreilio, ymrwbio ; dych-
rynu [mympwy : vt, britho
Freak, frik n, chwidr-dro, ysmal-dro,
Freakish, fri'kish o, penchwiban, penwan
Freakishness, fri'kish.nes n, penwendid,
penchwidredd [ fan
Freckle, frek'l n, brych, brychyn, brych-
Freckled, frek'ld a, brychedig, brychlyd
Freckliness, frek'li.nes n, brychni
Freckly, fi-ek'lî a, brychlyd
Free, fri a, rhydd, breiniôl ; hael, parod
rhwydd, eon, hy: vt, rhyddhau
breinio, breinioli. To set free," rhydd-
hau, gollwng yn rhydd
Freebooter, frî'b\v.tûr n, ysbeiliwr, ys-
glyfaethwr [rhydc
Freeborn, friTjorn a, wedi ei eni yi
Freedom, frî'dum n, rhyddid, rhydd-did
braint, dinasfraint
Freehold, friliold n, rhydd-ddaliad
rhyddfeddiant : a, diardreth, rhydd
Freeholder, frî'höld.ûr n, rhydd-ddeil
iad, uehelwr [hae
Freely, frî'lî ad, yn rhydd, yn rhodd, yi
Freeman, fri'man n, dinesydd, bwrdar
gwr rhydd
Freeness, fri'nes n, rhwydd-deb, haeled-
Freestone, frí'stön n, careg nadd,
o dywodfaen [dybiw
Freethinker, fri'tking'kur n, rhydd
Freeze, friz (froze, frozen) v, rhew
fteru, oergeulo (vt, llwytho lion
Freight, frät n, llwyth Hong; bur llona
French, frentsh a, Ffrengig. Fren<»
öre ; late, line, no, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. FRO
Frequented, fn.kwen'ted a, mynyckedig,
hygyrch
Frescade, fres.kad' ??., cysgodfa [arliwiad
Fresco, fres'ko n, cysgod, oerawel; îr-
Fresh, fresh a, newydd, crai, cri ; ffres,
croew, gwyrf ; bywiog ; gwridog, tirf ;
go-oer : n, Hit*, lîifeiriant [creio
Freshen, fresh'n v, croewi; bywiogi;
Freshlet, fresh'let n, llyn o ddwfr croew
Freshness, fresh 'nes ra,croewder, newydd-
1 der; bywiogrwydd
Fret, fret v, rhuglo, rhwbio; digio,
bhno, chwerwi : n, cythrudd, soriant ;
[ treuliad [digofus
(Fretful, fret'fvvl a, anfoddog, anynad,
Fretfulness, fret'fẁl.nes n, ffromder,
drygnawsedd [rhwyll
Fretwork, fret'wurk n, rhwyllwaith,
Friable, frî'â.bl a, hyfriw, briwsionllyd
fear, fri'ùr n, mynach, erefyddfrawd
Friarlike, fr'i'ur.lik a, mynachaidd
"" iary, frîur.î n, mynachlog, mynachdy
ibb'le, frib'l n, ffrityn, ffriiyn, eiddilyn :
vi, ffritian, oferchwareu, ofera
icassee, frik.a.si' n, manfwyd[rhwtiad
iction, frik'shun n, rhathiad, rhwbiad,
May, fr'i'dä n, dydd Gwener. Good
Friday, dydd Gwener y Croglith
riend, trend n, cyfaill, cydymaith, car ;
cyfeilles. To make friends, cymmodi,
adgy i amodi ; ymgymmodi [ amddifad
riendless, frend'les a, digyfaill, diborth,
'riendliness, frend'lî.nes n, cyfeillgar-
wch, caredigrwydd, hynawsedd
'riendly, frend'lî a, cyfeillgar, caredig,
caruaidd, hynaws
iendship, frend'ship n, cyfeillach;
caredigrwydd, anwylyd
ieze, Frize, friz n, brethyn tewban;
addumdalaith pen colofn
igate. frig 'at n, Hong rhyfel ysgafn
ight, fri't », arswyd, echryn, ofn, braw,
. ' orn, dychryn : vt, arswydo, dychrynu
Frighten, fri'tn vt, brawychu, dychrynu,
peri ofn ar, arswydo
Frightful, frit'fWl a, dychiynllyd, hagr,
f erchyll, anferth, ofnadwy, arswydus
'•"rigid, frij'ida,oer, rhewllyd; marwaidd,
; egwan. Frigid zone, riiewgylch
''rigidity, fi-î.jid'î.tî n, oemi, flerdod,
fferdra; marweidd-dra; gwendid
. *rigorific, fn.go.rif'ik a, oeriadol
'rill, fril v, crynu: n, crychddill, ffril
frinj n, sider, ymylwe, amaerwy:
!'ii"o, .-itrachu, sidtru
ripp rer, frip'ur.ûr n, gwerthwr hen
Í ddillad; bragaldiwr; oferwr
9
Frippery, frìp'ur.î n, gwerthle hen
bethau; hen ddillad; baldordd, gwag-
siarad : a, gwael, dirmygus
Friseur, fri.zur' n, gwallttrwsiwr
Frisk, frisk n, crychnaid, rhont: vi,
crychneidio, crychlamu, rhonta
Frisket, fris'ket n, llen-gylch, haiarn-
gylch argraffwasg [rhontus
Frisky, fris'ki a, chwareugar, nwyfus,
Frit, frit n, lludw i wneyd gwydr
Frith, frith n, cyfyngfor, cainc o for
Fritìnancy, frit'î.nan.sî n, ysgrech, crech
Fritter, frit'ur n, cremogen, mioden,
crammwythen: vt, manddryllio. To
fritter away, lleihau, gwastraffu
Frivohty, frî.vol'î.tî n, gorwaeledd,
coegedd, ffolineb, oferedd [disylwedd
Frivolous, friv'o.lus a, dibwys, gorwag,
Frizz, friz, Frizzle, friz'l vt, crychu,
Fro, frö ad, yn ol [modrwyo
Frock, frok n, twyg, hugan, arwisg
Frog, frog n, Uyffant melyn, fí'roga;
bywyn cam ceffyl. Frog-spawn,
griíft, griifyll, penbyliaid
Froise, froiz n, cremog, crammwyth
Frohc, frol'ik n, gwammalwch, cellweir-
gamp : a, chwareugar : vi, masweddu,
prancio, chwareu
Frolicsome, frol'ik.sum a, gorhoenus,
afieithus, chwareugar; difyr
From, from pr, o, oddi, o wrth, oddi wrth
Front, frunt n, tal, taken; gwyneb, tu
blaen ; blaen : v, gwynebu
Frontal, fron'tal n, takddurn; talaith:
a, perthynol i'r taken. Frontal bone,
asgwra y taken [cyffiniol
Frontier, iron'tí'r n, cyfíìn, terfyn: a,
Frontiniac, fron.tin.yak' n, math o win
Ffrengig [addurn, wyneblun
Frontispiece, fron'tis.pîs n, 'wyneb-
Frontless/frunt'les a, talgryf, haerllug
Frontlet, front'let n, talaith, rhactal
Frost, frost n, rhew. Frost-bitten,
deifiedig gan rew. Hoar-fii-ost, barug,
Uwydrew
Frosty, fros'tî a, rhewlyd, rhewllyd
Froth, froth n, ewyn, ewyngant, bur)mi,
broch : vi, ewynu. To skim off froth,
dicwynu [gafnder, gwagder
Frothiness, froth'î.nes n, ewynedd; ys-
Frothy, froth'i a, ewynog; disylwedd,
gwag [_vt, crychu
Frounce, frûŵns n, annhrefn; dafaden:
Froward, frö'wûrd a, cyndyn, anhydyn,
anhywaith, ystyfiaig [rwydd
Frowardnesí-, fio'wiird.nes n, cyndyn-
Frower, frö'ûr n, delltgvllell, holltvdd
129
FUM path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Frown, í'rûŵn n, cuch, cuwch, gwg,
cilwg : vi, cuckio, cuwclúo, gygu
Frowning, frûŵ'ning a, çuchiog, digus,
cilygus [drewllyd; tywyll
Frowzy, fruw'zi, Frowy, frûŵ'î a, mws,
Froze, frb'z pt. — Freeze
Frozen, froznop. — Freeze [iol, cnydiol
Fructiferous, fruk.tif 'ur.us a, cynnyrch-
Fructify, fruk'ti.f'i v, cnydio; ffrwyth-
iannu, ffrwythloni " [ffrwythlawn
Fructuous, fruk'tsbii.us a, cnydfawr,
Frugal, frŵ'gal a, cynnil, ymarbedus;
anhael [falwch
Frugality, frŵ.gal'î.tî n, cynnildeb; dy-
Frugiferous, frvv.jif'ur.us a, cnydiol,
ffrwythol, ffrwythddwyn [aeron
Frugiverous, frw.jiv'ur.us a, yn bwyta
Fruit, frvvt n, ffrwyth, cnwd, cynnyrcb ;
toraeth; aeron. Fruit-bearing, yn
dwyn ffrwyth, cnydiol. Fruit-tree,
pren ffrwythau [ydd
Fruitage, frŵ'täj n, ffrwythau, ffrwyth-
Fruiterer, frŵ'tur.ûr n, aeronwertbydd
Fruitery, frŵ'tur.î n, ffrwythfa; aeron-
gell
Fruitful, frŵt'fẁl a, ffrwythlawn, cnyd-
fawr, toreithiog ; ffaeth
Fruitfulness, frŵt'fẁl.nes n, ffmythlon-
deb, ffrwythlonedd [meddiant
Fruition, "^frŵ.ish'un n, mwyniant,
Fruitive, frvv'i.tiv a, mwynhaol, medd-
iannol
Fruitless, frŵt'les a, ofer, seithug, dues,
difudd, anfuddiol ; diffrwyth
Frumentaceous, frŵ.men.tä'shus «, o
yd ; tebyg i yd
Frumentarious, frŵ.men.tê'r'î.us a, ydol
Frumenty, frŵ'men.tî n, cawl gwenith
Frump, frump n, cellwair, gwawd: vt,
gwawdio, gwatwar
Frosh, finish n, bywyn earn ceffyl: vt,
tori, ysigo, malurio
Frustrable, frus'trâ.bl a, siomiadwy
Frustrate, frus'trät vt, seitbugo, siomi;
diddymu: a, ofer, difudd, diles
Frustraneous, frus.trä'nî.us a, seithug,
ofer, afiesol [siomiant
Frustration, frus.trä'shun n, seithugiad.
Frustrative, frus'tra.tiv a, seitbugiol,
twyllodrus
Frustrum, frus'trum n, dernyn toredig
Frutescent, n-ŵ.tes'ent a, manwyddog
Fiy, fr'i n, grawn pysgod; pysghaig;
manbysg: vt, crasbobi, ffri'o. Frying-
pan, padell ffrio
Fub, fub vt, b\n-vt heibio, oedi ; siomi
Fucate, fu'kat a, rhithliwiedig
Fucus, f ii'kus n, golchliw, arliw ; mor-
lysieuyn [feddwi; cyfeddwogi
Fuddle, fud'l vi, ymyfed, diota, ym-
Fuddled, fud'ld a, meddw, brwysg
Fuddler, fud'lûr n, meddwyn
Fudge, fuj 11, ffug, ffugbeth, ffugwaith
Fuel, fü'e'í n, tanwydd, cynnud/tanwent
Fugacious, f ii.ga shus a, hedegol, ffoad-
urus, diflanol
Fugacity, f ü.gas'î.tî n, ffoadusrwydd
Fugitive, fii'ji.tiv 11, ffoadui-, enciliwi':
a, ffoadurus, ffoawl, crwydrus, hyffo;
ysgafn, difyfyr, hedegol
Fugue, fiig 11, canred mewncerdd [atteg
Fulciment, ful'sî.ment n, cynnalbost,
Fulcrum, ful'krum n, gwifnvym
Fulfil, fẁl.fil' vt, cyflawnu, dybenu,
gorphen, cwblhau
Fulfilment, fẁi.fil'ment n, cwblhâd
Fulgency, ful'jen.sî n, dysgleirdeb,
gloewder [gloew
Fulgent, ful'jent a, dysglaer, llachar
Fuliginous, fü.hj'î.nus a, huddyglyd:
Fulimart, f ülî.mârt n, ffwlbart [myglyd
Full, fvvl a, llawn, cyfiawn ; cyfan ; per-
ffaith: n, llonaid: vt, panu. Full oi
sorrow, gofidus. Full moon, cyfan-
lloer, llawn lloer
Fuller, fẁl'ûr n, panwr, golchydd
Fullers earth, gogarth, priddy panwi
Fullery, fẁl'ur.î n, pandy, melinbanu
Fulling, íŵl'ing n, pan, panfa, paniad
Fully, fẁl'î ad, yn gyfan, yn hollol, yi
gwbl, yn llawn, yn gyflawn [bygylui
Fulminant, ful'mî.nant a, taranllyd
Fulminate, ful'mî.nät v, taranu ; bwgwtl
Fulmination, fiú.mî.nä'shun n, t?
iad; bygythiad [bygythio
Fulminatory, ful'mî.nä.tur.î a, taranol
Fullness, fẁl'nes n, llawnder, cyflawnder
gwala [brwnt; trutlifwyi
Fulsome, ful'sum a, chwydlyd, fliaidd
Fulsomeness, ful'sum.nes n, bryntn;
ífiéiddrwydd; gorfwynder
Fulvid, ful'vid a, melyngoch, rhuddfeljl
Fumado, fü.mä'dö n, pysgodyn cow
pysgodyn mygiedig
Fumble, fum'bl v, llawweitbio, tri
öre ; late, line, no, unite ; she, zh=.z iizure ; thin, thìs ; j=dzh. GAB
Fumitory, fü'mî.tur.î n, cwd y mwg,
1 pwff y mwg. Hedge-fumitory, mwg
Fumy, fü'mî a, mygdarthiol [y perthi
Fun, fun n, digrifwch, ysbleddach, cell-
I wair, difyrwch [ddawnsio
Funambnlate, fii.nam'bii.lat vi, rhaff-
Funambulist, fü.nam'bü.hst n, rhaff-
r ddawnsiwr [igaeth
Function, fungk'shun n, swydd, galwed-
Functionary,fungk'shun.ur.îrc,unmewn
f swydd, swyddog
Fund, fund n, cyff, arian-gyff, trysorfa
Fundament, fun'dâ.ment «, yr eistedd-
| fod, y cyfeistedd, y rhefr, y cwthr
Fundamental, fun.dâ.men'taí a, sylfaen-
i ol; gwreiddiol, hanfodol; arbenig;
(I prif, penaf : n, gwreiddbwnc, egwyddor
Funeral, fii.nur.al n, angladd, cladded-
i igaeth; arwyl
Funereal, fü.nî'r'î.al a, angladdol; ga-
! larus, trist, çresynol; tywyll
Fungous, fung'gus a, ma'darchaidd, ys-
I byngaidd; masw
JFungus, fung'gus (fungi, fun'ji") n
! meddalgig; madarch, bwyd ellyllon
j callod, ffvvng, bwyd y boda
[Funicular, f u.nik'ii.lur a, mân-edefynog
.Funk, fuugk n, drewdawch, tagfwg : vi,
|| di-ewi trwy ofn ; llwfreiddio [ffumer
iFunnel, fun'el n, ffynel, twmffed, pibell,
Funny, fun'î a, digrifol, arabeddus,
■ ysmala, cellweirus
(Fur, fûr n, man flew, pan, ffwrwr; cen:
\ vt, panu : cenu ; crestenu
Furacity, f ü.ras.î.tî n, lladraeth
Furbelow, fûr'bî.lö n, sider, amaerwy
Furbish, fuYbish vt, gloewi, caboli,
i Uathru, trwsio [trwsiwr
•?urbisher, fûr'bish.ûr n, llugenydd;
?urcate, fur'kat a, fforchog
furcation, f ur'ka.shun n, ftbrehogrwydd
furious, fur'i.us a, cynddeiriog, ffyrnig
•?uriousness, f û'r'ì.us.nes n, cynddar$dd,
^ fiyrnigrwydd, cynddeiriogrwydd
j^url, furl vt, cryckio, plygu, cymhlygu
furlong, fur'loiig n, ystaden, wythfed
| ran milltir [milwr
garlough, fûrlö n, ysgrifen ymabsenniad
uirmenty, fûr'men.tî n, cawl gwenith
"urnace, fûr'niis n, ffwrn, fiwrnais, ffoc;
I odyn, cyl, cylyn; creisier
"urn'ish, fur'nish vt, dodrefnu; diwallu,
digoni; cynnal, cynnysgaeddu, dar-
I paru, arlwyo [parwr
' urmsher, fûr'nish.ûr n, diwallwr, dar-
• urniture, f ûr'nî.tshü'r n, dodrefn , llestri,
taelau,trec,celfi,offer, ari'au : uddumiu
Furrier, fur'i.ur n, gwerthwr pan,panydd
Furrow, fur'ö n, cwys, rhych; rhigol;
ffos, ffynegl: vt, cwyso, rhychu;
Furry, fur'î a, panog ; cenog [flyneglu
Further, fûr'THÛr a, pellach: ad, ym
mhellach, eto, hefyd, heb law hyn;
mwy : vt, rhwyddhau, hyrwyddo, dwyn
ym mlaen : cd. — Far
Furtherance,fùr'THur.ansn,rhwyddhâdr
cynnorthwyad, dygiad ym mlaen
Furthermore, fûr'THÛr.mö'r ad, ym
mhellach, heb law hyn, hefyd
Furthermost, fûr'THÛr.müst, Furthest,
f ûr'THest, pellaf, eithaf, olaf : sd. — Far
Furtive, f ur'tiv a, lladradol
Furuncle, fur'ung.kl n, llynoryn
Fury, f ü'r'î n, cynddaredd, fiyrnigrwydd,.
gorphwyll ; cythreules. Furies, plant
y fall, cethyrn, cythreuliaid
Furze, f firz n, eithin, aith
Furzy, f ur'zi a, eithinog
Fuse, fiiz v, todcli; ymdoddi
Fusee, Fusil, f ii.zi' n, dryll ysgafn
Fusible, f ii'zi.bl a, toddadwy, hydawdd
Fusilier, fii.zUiY n, milwr yn cario
dryll ysgafn
Fusion, fü zuun n, toddiad, dadleithiad
Fuss, fas n, ffwdan, dadwrdd, gwag
helynt, ffrwst
Fust, fust n, paladr colofn
Fustian, fus'tshan n, math o frethyn;
iaith chwyddedig, chwyddiaith
Fustic, fus'tik n, math o bren lhwio
Fustilarian, fus.tî.lê'r'î.an n, bawddyn
Fustiness, fus'tî.nes n, drewiant ; mysni
Fusty, fus'ti a, llwyd ; drewllyd ; mws
Futile, fü'til a, gwag, coeg, siaradus;
diles _ ^ ^ [ffladredd
Futility, fü.til'î.tî n, gwagedd, oferedd;
Future, f ü'tshûr a, dyfodol, dyfodadwy, i
ddyfod: n, yr amser i ddyfod. For
the future, o hyn allan [fod, dyfodiant
Futurity, f ü.tü'r'î.tî n, yr amser i ddy-
Fuzz, fuz n, lluwchion: vi, lluwchio;
dadwau. Fuzz-ball, cwd y mwg
Fy, Fie, f î i, ffei ! ffi ! hach ! wfft !
G.
Gab, gab, Gabble, gab'l vi, clebran,
bragawthan: n, gwagsiarad, bal-
dorcld, debar [mantell werddonig
Gabardine, gab.ûr.dîn' n, bugeilwisg,
Gabel, gä'beì^, treth, ardreth
Gabion, gä'bî.un n, cawell llawn o bridd
Gabionade, gä.bî.un.äd' n, amddiffyn-
waith o gevvvll llawn o bridd
131
GAO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took;
Gable, gä'bl re, talcen ty
Gaby, gä'bî re, hurtyn, delff, clwpa
Gad, gad re, llafh o aur; crifell: vi,
crwydro, gwibio, rhodiena. Gad-fly,
cacynen y meirch
Gaelic, gii'lik re, Gaeleg
Gaff, gar re, math o fach pysgota
Gaffer, gaf'ûr re, hen wr; uchlafuriwr,
uchweithiwr [bardyn
Gaffle, gaf'l re, gaflach; tynfach; ys-
Gag, gag re, safn-glo : vt, cau y safn
Gage, giij re, gwystl, arwystl, adneu : vt,
gwystlo, arwystlo. Green gage, eirynen
wen (p eiryn gwyn)
Gaggle, gag'l vi. — Cackle
Gaiety, ga"i.tî re, gorhoen, llonder,
hoewder, llonwychder [11a wen
Gaily, gä'lî ad, yn hoew-wych; yn
Gain, gan re, elw, budd, ced, mael,
mantais: v, elwa, ennill, manteisio,
cyrhaedd [haeddadwy
Gainable, gä'nâ.bl a, ennilladwy; cyr-
Gainfiú, gän'fẁl a, ennillfawr, buddfawr,
cedlawn [dielw
Gainless, ganles a, difudd, diennill,
Gainsay, gän'sä (pt & pp gainsaid,
gän'sed) vt, gwrthddywedyd, ammheu
Gait, gät n, rhodiad ; agweddfoes
Gaiter, gä'tûr re, brocsen, amgoes, coes-
Gala, gala re, prif wyl [am, socas
Galaxy, gal'ak.si re, y llwybr llaethog,
eirianrod, Caer Gwydion, galaeth, keol
y gwynt ; cynnulliad gorwych
Gale, gäl re, awel, chwa ; buelyn, adfwl
Galeated, gal'î.ä.ted a, helniog
Gall, gol re, bustl, geri; dygasedd,
chwerwfustledd ; oddfyn neu gneuen
yn tyfu ar dderwen : v, digroeni, dolurio.
poeni. Gall-stones, ceryg yn y bledren.
Gall-bladder, coden y bustl
Gallant, gal'ant a, gwrol, dewrwych
Gallant, ga.lant' re, cariad-ddyn, gor-
dderchwr: a, careugar [dewrder
Gallantness, gal'ant.nes re, gwrolder,
Gallantry, oal'ant.ri re, dewredd ; gwych-
der; nwyfneges; aulladrwydd
Galleas, gal'yas n, math o rwyfiong
Galleon, ga'lyun n, llong Yspaenaidd
Gallery, gal'ur.î n, oriei, uchlawr
Galley, gal'î re, rhwyfloqg; offeryn
argraffydd. Galley-foist, math o gwch
neu fad mawr [ddawns, corelw
Galliard, gal'yûrd re, hoewddyn; Ham-
Gallic, gal'ik a, Ffiren [aidd
Gallican, gal'i.kan a. Ffrengig, Ffraine-
Gallicisni, gaj'î.sizm n, llafardduU
Ffrengig
Galligaskins, gal.i.gas'kinz np, uch-
lodrau, rhyddglos
Gallimaufry, gal'i.mo.fri re, cymmysg-
fwyd, cymmysgedd
Gallinule, gal'î.nül re, corsiar
Galliot, gal'yut re, llong ysgafn
Gallipot, gal'î.pot re, blwch enaint
Gallon, gal'un re, galwyn, galwynaid,
pedwar chwart
Galloon, ga.lŵn' re, ysnoden gref
Gallop, gal'up re, carlam, gwilhobain:
vi, carlamu, gwilhobain
Gallow, gal'ö vt, dychi*ynu, brawychiu
Gallow-glass, hen droedfilwr Iwerddon
Galloway, gal'ö.wä re, crynfarch [dyoddef
Gallows, gal'us n, crogbren, pren
Galvanic, gal.van'ik a, trydanol
Galvanism, gal'va.nizm re, trydaniaeth
fferyllaidd, neu hob rwbiad
Gambado, gam.bä'do re, math o fotasen
Gamble, gam'bl vi, chwareu am arian
Gambler, gam'blúr n, twyllchwareuydd.
Gamboge, gam.bŵj' re, math o sudd
llysieuaidd o hw inelyn
Gambol, gam'bul re, chwydawiaeth,
crychnaid, pranc :t'i,crychlamu,rhonta
Gambrel, gam'brel re, coes ol march: vt,
clymu wrth y goes
Game, gam re, chwareu, chware, camp;
asgafaeth, helwriaeth: vi, chwareu,
campio; gwawdio, cellwair. Game-
cock, ceiliog ymladd. Game-keeper,
ceidwad helwriaeth. Gaming-house,
chwareudy ; chwiredfan. Game-leg,
coes glymedig, coes gam
Gamesome.gäm sum a,chwarëus ;nwyfus
Gamester, gäm'stûr re, chwaivydd
Gammer, gam'ûr n, hen fenyw
Gammon, gam'un re, cnuch mochyn
Gamut, gam'ut re, seinradd, graddeg,
egwyddor cerddoriaeth [wydd
Gander, gan'dûr re, ceiliogwydd, clac-
Gang, gang re, mintai, torf, haid: vi,
hyntio, myned
Ganghon, gang'glî.un re. chwydd y giau
Gangrel, ganggrel n. Ueban, llabwst
Gangrene, gang 'grin re, madredd, cig
marw, bra-ui-ud: c. magu cig drwg
Gangrenous, gang'gri.nus" a, braenedig,
mallus, madreddog
Gangway, gang'wä re, rhodfa ar long
Gannet, gan'et re, gwylan lwyd, hucan
Gantlet, gaat'let, Gantelope/gantlöp »,
dyrnfoî, gwialgosp
Ganza, gan'za re. math o ŵydd wyllt
Gaol, jäi a. carchar
Gaoler, jä'lûr re, ceidwad carchar
132
ore; lät«?, l'íne no, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. GEM
Gap, gap n, bwlch, adwy ; agen, agendor
Gape, gap vi, dylyfu gen; agenu, ym-
agor ; llygadrythu
Garb, garb n, gwisg, trwsiad, arddull
Garbage, gâr'bäj n, syrth, ysgarthion;
tripa [difryehu
Garble, gâr'bl vt, darnbigo, dethol;
parboil, gíìr'bíìîl n, cynhwrf, ymgripys,
terfysg, cyffroad
Garden, gtir'dn n, gardd: v, garddu.
Kitchen-garden, arbawr, ceginardd
Gardening, gâr'dn.ing n, garddwriaeth
-Gare, gê'r n, gwlan garw; ceden
Garfish, gâr'fish n, y mornodwydd, y
cornbig [ceglyn
Gargarism, gar'gar.izm ?i, golcn safh,
Garget, garget n, math o haint ar
anifeiliaid [», gwddfolch
Gargle, gâr'gl vt, golchi'r safh a'r gwddf :
Gargol, gâr'gul n, haint ar foch
Garish, gê'r'ish a, hoewych, coegwych,
nwyrlawen [talaith
Garland, gâr'land n, coronbleth, gwyrlen,
•Garhek, gar'lik n, garlleg, eraf y gerddi.
' Chive garlic, cibellys. Wild garlic,
» troed yr asen [gwisg, achre
'Garment, gâr'ment n, dilledyn, twyg,
Garner, gâr'nûr n, ysgubor, ydle, ydlofft,
ytty : vt, ysguhorio, ystorio, ydgellu
■arnet, ear net n, maen rhudd gwerth-
favr, rhuddem, gwenithfaen
Garnish, gâr'nish vt, addurno, harddu,
trwsiadu: n, addum
Garniture, gâr'nî.tshü'r n, addnrniad
■arret, gar'et n, nenlofft, uchystafell,
uchlofft, nenawr; taflawd
r, gar.et.i'r' n, a fo byw mewn
nchlofTt, nenorydd
Gar.i. on, gar'î.sn n, gwarehawdlu, mu-
ff wrfa;gwersyu.gv,'ersyllf'a: pi,gwarch-
I liiyddu, gosod llu i warehod, amddifFyn
jGarrou. gar'un n, corfarch, crynfarch
Garrote, ga.röt' vt, llindagu
Garrulity, ga.rŵ'lî.tî n, dywedgarwck ;
baldordd, siaradgarwch [us
Barrulous, gar'ü.lus a, tafodrydd, siarad-
Garter, gâr'tûr n, gardas, gardys: v,
gardasu. Garter king - at - arms,
arwyddfardd y gardys. Knight of
the garter, marchog y gardys aur
Garth, garth n, cored bysgota; clos
Gas, gas a, nwy ; Uosgnwy
■Gasconade, gas.ko.nad' n, bocsach, coeg-
: folach, brol: vi, brolio, gwagfoslio
Gash, gash n, archoll, dyrhdoriad: vt,
" archolli, hacio, trychu [glos
Gaskins, gas'kinz np} uchlodrau, rhydd-
Gasp, gasp n, tyniad anadl; chwyth»
firm: vi, tynu anadl mewn lludded;
dyheu; hiraethu
Gate, gät n, porth, talddrws, llidiart,
clwyd. Gate-house, cynhordy, porth-
dy, tolldy. Gate-keeper, porthor;
drysor. Turnpike-gate, tollborth
Gather, gaTH'ûr v, casglu, cynnull,
crynoi, pentyru; crawnu, gori; tew-
ychu ; plygu : n, plygiad, casgliad
Gaud, god n, coegaddurn; tegan
Gaudiness, gô'dî.nes n, coegwyehder,
gorwychder, ceinedd
Gaudy, gô'dî a, coegwych, gorwych,
hoewffbl, fflawnt : n, gwyl, gwledd
Gauge, gäj n, cyfartalai; mesurai;
mesur : vt, mesuro, fFonfesuro ; cyfar-
talu [ydd, cyllidwr, tollwr
Ganger, gä'jûr n, mesurydd, ffbnfesur-
Gaunt, gânt a, cul, achul, culfain, teneu
Gauntlet, gânt'let n, dyrnfol, maneg ddur
Gaul, gôl n, Ffrainc ; Ffrancwr [niwlwe
Gauze, goz n, teneuwe o lin neu sidan,
Gave, gav pt. — Give
Gavel, gav'el n, treth, teyrnged ; ardreth.
Gavel-kind, rhaniad tir yn gyfartal
rhwng meibion
Gaveloc, gav'Llok n, trosol kaiam
Gavot, ga.vot' n, ton fywiog; chwai-
daplas
Gawk, gok, Gawky, gô'kî n, yslebog,
yslebryn, hurtyn, clwpa [barilau
Gawn, gôn n, baril. Gawn-tree, trestl
Gay, gä a, gwych, dillyn, fHawnt ; hoen-
Gayety, gävî.tî. — Gaiety [us, dyddan
Gaze, gaz n, sylhad ; ardrem ; hylldrem :
vi, syllu, ardremio, llygachythu. Gaz-
ing-stock, gwawdgyfÌF
Gazelle, ga.zel' »,gatrewig [methdalwyr
Gazette, ga.zet' n, new}rddiadur ; rhestr
Gazetteer, gaz.e.tiV n, llyfr daiaryddol
Gear, gî'r n, cer, sekch, tree, taclau,
trefnau, tresi, ofter, trwsiad
Geese, gis np. — Goose
Gelable, jelTi.bl a, ceuladwy, hygaul
Gelatine, jel'a.tîn n, glydgculed, ceuled
Gelatinous, jî.lat'î.nus a, ceuledig
Geld, geld vt, dysbaddu; cyweirio: n,
treth. Gelded bull, adfwl, attarw.
A gelding (horse), march dysbaidd,
adfarch
Gelid, jel'id a, fFerllyd, rhewedig, oer
Gem, jem n, glain, gem, em, tlws; cyn-
iiagurra [blygiad, adblygedd
Gemination, jem.î.nä'shun n, ad-ddy-
Gemini, jem'i.ni' n, arwydd y Gefeilliaid
Geminous, jem'î.nus a, dyblyg
133
GER path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Gemmary, jem'ur.î, Gemmy, jem'î a,
Gender, jen'dûr n, rhyw, ystlen; math
v, cenedlu, epilio, hilio ; magu. Neuter
gender, y canolryw [ofyddol
Genealogical jî.nî.;l.loj'î.kala,achol,ach-
Genealogist, jî.nî.al'ö.jist n, ackwr,
achofydd, hanesydd achau
Genealogy, jî.nî.al'ö.jî n, ach, cenedl,
llinach; achyddiaeth; bonedd
Genera, jen'ur.â np. — Genus
General, jen'ur.al a, cyftredin, mynych.
cyffredinol : n, cadflaenor, llueddwr
Generalissimo, jen.ur.al.is'i.mb' n, pen-
ciwdod, catteyrn [rwydd
Generality, jen.u.ral'î.tî n, cyffredinol-
Generalization, jen.ur.al.i.zii'shun n,
dosbarthiad, rhestriad
Generalize, jen'ur.al.iz vt, dosbarthu
Generally, jen'ur.al.î ad, yn gyffredin.
yn gyflxedinol, yn fynychaf, gan
mwyaf, yn amlaf _ [iaeth
Generalness, jen'ur.al.nes n, cyflredin-
Generalship, jen'ur.al.sbip n, cadflaenor-
iaeth ; medr lliiyddol [magu
Generate, jen'ur.ät vt, cenedlu, epilio;
Generation, jen.u.rä'shun n, cenedliad,
hiliad ; cenedlaeth, hiliogaetb ; gened-
igaeth; oes
Generative, jen'ur.a.tiv a, hiliol, epiliol
Generic, ji.ner'ik, Generical, ii.ner'i.kal
a, rhywogaethol [tirionwch
Generosity, jen.u.ros'î.tî n, haelioni;
Generous, jen'ur.us «, hael, haelionus;
rhyddfrydig, rhwyddgalon, llawagor,
boneddigaidd ; rhywiog
Genesis, jen'î.sis n, cenedliad; llyfr
cenedliad [math o wcnci
Genet, jen'et n, math o farch cyflym;
Genial, jî'nî.al a, genedigol, naturiol,
hiliogaethol ; rhywiol, rhywiog; Hon,
gorboenus
Genialness, jî'nî.al.nes n, rhywiogrwydd
Geniculate, ji.nik'ii.liit a, cylymog,
Genii, jî'ní.i* np. — Genius [clymog
Genio, jí'nî.ö n, dyn o feddwl neillduol
Genital, jen'i.tal a, cenedlol, hiliol
Genitals, jen'i.talz np, rhanau cenedliad
Geniting, jen'i.ting n, afal cynnar
Genitive, jen'i.tiv a, hiliol, tarddiadol.
Genitive case, achos meddiannol
Genius, jî'nî.us n, ysbryd da neu ddrwg
(jj genii); athrylith, anian, awen,
anian-duedd; dyn athrylithfawr {])
geniuses)
Genteel, jen.til' a, moesog, gweddeidd-
dlws, boneddigaidd
Genteelness, jen.til'nes n, boneddig-
eiddrwydd [lya
Gentian, jen'shan n, crwynllys, chwerw-
Gentianella, jen.shan.el'â n, math o
Gentil, jen'til n, math o hebog [lysieuyn
Gentile, jen't'il n, cenedlddyn, ethnig:
a, cenedlig [wch
Gentilesse, jen.tî.les' n, moes, moesgar-
Gentiliz'm, jen'ti.Uzm n, eilunaddoliaeth.
paganiaeth [uchekaddi
Gentility, jen.til'î.tî n, boneddigaethi
Gentle, jen'tl a, boneddig; tirion, rhad-
lawn, mwynaidd, esmwyth ; gwâr, dof
araf: ??lcynronyn; hebog [ boned dwi
Gentleman, jen'tl.man n, gwr boneddig
Gentleness, jen'tl.nes n, addiVynder;
tiriondeb
Gentlewoman, jen'tl.wvvm.an (gentle-
women, jen'tl.wim.en) n, gwraig fon-
eddig, boneddiges
Gently, jent'li ad, yn dirion, 301 addfwyn
gan b'wyll, yn araf [maw:
Gentry, jen'tri np, boneddigion; gwŷ
Genuflection, jen.ii.flek'shun n, plygiai
y glin [dilwgr; cynnwyno
Genuine, jen'ii.in a, pur, digymmya
Genuineness, jen'ii.in.es n, purde
cywirdeb
Genus, ji'nus (genera) n, math, rhyw
ogaeth, tylwyth, teulu
Geoda3sia,ji.ö.di'zhâ n, wynebfesuria<
Geographer, jî.og'râ.fúr n, daiaryddw
daiarddarluniwr
Geographical, ji.o.graf'i.kal a, dai
yddol, daiarddarhmiol
Geography, jî.og'ra.fî n, daiaryddiaetl
daiarddar'luniad [draith, daiare
Geology, jî.ol'ö.jî n, daiarddysg, daiai
Geomancy, jí'ö.man.sî n, daiargoel
Geometer, jî.om'î.tûr, Geometrician, \
om.î.trísh'an n, daiarfesurydd, meidj
ofydd [egol, meidrofydd»
Geometrical, ji.o.met'ri.kal a, mesui
Geometry, jî.om'î.trî n, mesnreg, daiai
fesuriaeth, meidrofyddiaeth
Geoponic, ji.o.pon'ik a, amaethyddol
Geoponics, ji.o.pon'iks np, garddwriai '"
amaethyddiaeth [yddiaeth, llaftr
Georgic, ji.or'jik n, pryddest ar ama
Geranium, jî.rä'nî.um n, math 0 i
euyn [blaguryn, impyn, egin
Germ, jûrm, Germen, jûr'men n, bragi
German, jûr'man n, Allman: a, 1
manaidd ; cyfnesaf \ unwaed. Brotl
german, brawd undad unfam. Coui
german, cefnder unwaed. Ger
Ocean, y Môr Tawch
134
öre; läte, l'íne, no, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. GLA
Germander, jûr'man.dûr n, derwen
Caersalem [braguro
Germinate, jûr'mî.nat vi, blaguro, egino,
Germination, jûr.mî.nä'shun n, blaen-
darddiad. blaendwf [iadol, cyfrediad
Gerund, jer'und n, sylweddair cyfran-
Gest, jest ?i, arddangosiad, gweithred
Gestation, jes.tä'shun n, dygiad yn y
groth, cyfebriad
Gesticulate, jes.tik'ii.lat vi, ystumio
Gesticulation, jes.tik.iUii'shun n, ys-
tumiad [ystum
Gesture, jes'tshur ny agwedd, arddull,
Get, get (pt & pp got) v, cael, caffael;
ceisio; darparu; ennill; myned, dy-
fod. To get up, codi, cyfodi. To get
down, disgyn, dyfod i lawr. To get
a foal, cyfebru [tyrmant: «, diwerth
Gewgaw, gü'gô n, coegbeth ; tegan ; ys-
Ghastliness, gast'li.nes n, hyllrwydd,
erchylldod; truanwedd, gwelwedd
Ghastly, gast'lî a, ellyllaidd, erchyll
' irad, girad, cethin, gwelw, hyll [iedig
Gherkin, gur'kin n, cueumer gylfeitli-
Ghost, göst, n, ysbryd; ellyll, bwbach,
bwgan, gwyll. Holy Ghost, Ysbryd
Glân. To give up the ghost, marw
Ghostly, göst'lî a, ysbrydol ; ellyllaidd
Giant, j'i'ant n, cawr
Giantess, jTant.es n, cawres
Gibber, gib'ûr vi, íFregodi, baldorddi
Gibberish, gib'ur.ish n, fireg, ffregawd,
baldordd, gwagedd, gwagsiarad
Gibbet, jib'et n, crogbren, crogAyydd,
pren clyoddef : vt, crogosod, crogi
Gibbosity, gi.bos'ì.tî, Gibbousness, gib'-
us.nes n, crwmddull, crymedd
Gibbous, gib'us a, crymaidd, cefn-grwn
Gibe, jib n, gwawd, gwatwar : v,goganu,
I* gwawdio [hwyaden
Giblets, jib'lets n, syrth gwŷdd neu
Giddiness, gid'i.nes n, penddaredd,
madrondod, pendro; anofaledd
Giddy, gid'î a, syfrdan, penchwibi
anwadal, diofal, anofalus, byrbwyll
\ Gift, gift n, rhodd, dawn, anrheg, gwobr
jl Gifted, gifted a, doniol, dawnus
) Gig, gig n, cerbydan ; trodegan
\ Gigantic, ji'.gan'tik, Giantlike, j'f'ant-
ii Vik a, cawraidd, dirfawr [chwerthin
Giggle, gig'] vi, cilchwerthin, ffol-
{ Giglot, gig'lot n, mwyglen, coegen,
1 trythyìles, cyifoden, hoeden
Gild, gild (gilt) vt, euro, goreuro
•■ Gilder, gil'dur n, goreurwr, eurwr
f Gill, gil n, cyffoden, cymmones, putain
tagell, crogen
Gill, jil ?i, pedwaran peint ; dail eidral,
eidclew'r ddaiar
Gillyflower, jil'î.flûŵ.ûr n, blodeuyn
Gorphenaf, llysieu'r Haw
Gilt, giltjrf 8c 2W.— Gild
Gilthead, gilt'hed n, eurben, banwes
Gimbal, jhn'bal n, modrwy ddyblyg
Gimcrack, jim'krak n, tegan, ffril, ffrilyn
Gimlet, gim'let n, ebillen, trwyddew
Gimp, gimp n, eirionwe o sidan
Gin, jin w,magl, croglath, ami el, byddagl ;
meryw-wyrod
Ginger, jin 'jûr n, poethwraidd tramor
Gingerbread, jin j fir .bred n, bara perflas
Gingerly, jin'jûr.lî ad, yn araf, yn
esmwyth [dannedd
Gingival, jin'ji.val a, perthynol i gig y
Gingle, jing'gl n, tine, tincian, rhinc:
v,tincio, cyd-dincio, tincian
Ginnet, jin'et n, ceffyl bach cyflym,
Ginshop, jin'shop n, gwirotty [corfarch
Gip, jip vt, tynu perfedd ysgadan
Gipsy, jip'sî n, ci"wydryn, crwydriad
Giraffe, zhi.raf n, cawrlewpard [mawr
Girandole, zhi'r'an.dol n, canw}dlbren
Gird, gûrd (girt) vt, amwregysu,
gwregysu, gwisgo ; cenglu ; gwatwar :
n, pang, poen
Girder, gdr dfir ?^,gwregysdrawst, llogail
Girdle, gûr'dl n, gwregys, rhwymyn,
cengl ; plane ; sidydd. Girdle-cake=
Griddle-cake
Girl, gurl n, geneth, bachgenes, herlodes,
llances, hocrell. A Httle girl, croten
Girlish, gûr'lish a, geneth aidd, plentyn-
Girrock, gir'uk n, mornodwydd [aidd
Girt, gûrtj9í &pp. — Gird
Girth, gurth n, cengl; cylchfesur,
cwmpas: «=Gird [sylwedd
Gist, jist 11, prif bwnc mewn dadl, ergyd,
Give, giv (pt gave, gov; pp given,
giv'n) v, rhoddi, anrhegu, donio ; ym-
roddi. To give way, cilio. To give
advice, cynghori. To give offence,
anfoddhau. To give in, rhoddi i fyny.
To give battle, brv.ydro, ymladd. To
give over, peidio â. Given to laugh-
ing, chwerthingar. Given to drink-
ing, diodgar, yfedgar, llymeidgar
Giver, giv'ur n, rhoddwr, doniwr, deon,
cyfranwr [afu glas
Gizzard, giz'urd n, glasog, glasgylla,
Glacial, gíä'shal a,iäidd, rhewllyd [yn ia
Glaciate, glä'shî.ät vi, ceulo, rhewi, troi
Glaciation, glä.shî.ä'shun n, troad ynia,
Glacier, glas'yûr n, iäen [rhewiad
Glacis, glâ.sîs' n, llethrglawdd
135
GLU path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=rtook ;
Glad, glad a, llawen, lion, siriol, hoenus.
I am glad, mae yn dda genyf
Gladden, glad'n v, Uoni, llawenhau,
cysuro ; ymlawenhau, ymloni
Glade, gläd n. goleufwlch, llanerch
Gladiator, glad'î.ä.tûr n, cleddyfwr,
ymladdwr, ornestwr Ehufeinig [edd
Gladness, glad'nes n, llawenydd, gorfol-
Gladsome, glad'sum a, dyddanus, difyr,
lion, llawen, siriol, hoenus
Glair, glê'r n, gwyn wy ; math o waew-
ffon : vt, arddwbio â gwyn wy
Glance, glans n, cipolwg, tremyn ; pel-
edryn: v, ciledrych, taflu cipolwg;
ysgafn-gyiFwrdd ; pelydru
Gland, gland n, chwaren, cilchwyrn
Glandage, glan'däj n, porthiant ar fes
Glanders, glan'dfirs np, clwy yr ysgyfaint,
clwy'r chwarenau [meslawn
Glandiferous, glan.dif'ur.us a, mesog,
Glandular, gían'dü.lûr a, chwarenog
Glandulosity, glan.dü.los'î.tî n, chwa-
reniaeth
Glare, glê'r n, gorddysgleirder, arddys-
glaerder: v, arwynygio, serenu, dys-
gleirio, gorddysgleirio
Glass, glas n, gwydr; gwydryn; gwydr-
aid, gwydrynaid [tryloew
Glassy, glas'î a, o wydr, gwydraidd;
Glaucous, glo'kus a, gwyrddlwyd
Glave, glav n, cleddyf llydan
Glaze, glaz vt, gwydro ; caboli, llathru,
arliwio : n, bernais
Glazier, gla'zhur n, gwydrwr, gwydrydd
Gleam, glîm n, llachar, llygeidyn, pel-
ydryn : vi, tywynu, pelydru, lluchio
Glean, glîn v, lloffa, casglu lloffion
Gleaner, glî'nùr n, lloäẃr; casglwr
Glebe, glib n, clasdir, tir eglwys; ty-
Glede, gìíd n, barcutan [warchen
Glee, gîî ?i, llonder, llawenydd, gorawen
Gleek, glik n, cynghanedd; cerddor;
gwawd : vi, cellwair ; gvwaw dio
Gleen,î glîn vi, poethdywynu, llewyrcln
Gleet, glît n, hadred, hadlif ; dyfrlif
Gleety, glî'tî «, crawnaidd; hadlifaidd
Glen, glen n, glyn, cwm, dyifryn
Glene, glin n, twll y llygad
Glib, glib a, llyfn, yslip," llithrig, hylithr
GUbness, glib'nes n, llyfnedd; parod-
rwydd, yslipan [life
Glide, glid vi, ymlithro, ymlusgo; llyfn-
Glimmer, glimûr vi, godywynu, gwan-
lewyrchu [cipolwg: vt, ciledrych
Ghmpse, glimps n. golewyrch ; lledolwg,
Glisten, glis'n, Glister, glis'tûr vi, claer-
lewyrchu, gorddysgleirio, echdywynu
Glitter, glit'úr r/.dy^leirio, tywynu, ser- j
enu : n, gorddysgleirdeb
Gloat, glut vi, trawsedrych, llygadrythu
Globe, glöb », cronen, cronell, pel, pellen 1
Globose, glö.bös', Globous, glü'bus, j
Globular, glob'ü.lûr, Globulous, glob'- I
ii.lus a, cronellog, crwn, cyfrgrwn,
amgrwn [grymedd j
Globosity, glö.bos'î.tî n, cronelliad, am- J
Globule, glob'iil n, crynyn ; defnyn
Glomerate, glom'ur.'át vt, cronellu, pell- 9
enu : a, cronelledig
Gloom, glŵm, Glooininess, glŵ'mî.nes \
n, caddug, tywyllni, gwyll; gorbrudd- j
der, trymder meddwì [gorbrudd |
Gloomy, glŵ'mî a, caddugol, cyrnylog; I
Glorification, glô'r.î.fî.hä'shun n, go- ]
gonoddiad, dygiad i ogoniant
Glorify, glô'r'î.fí vi, gogoneddu ; clodfori, I
mawrygu, moliannu [dderchog ;
Glorious, glö'r'î.us a, gogoneddus; ar- I
Glory, glô'r'î n, gogoniant; godidog- I
rwydd; clod, bri, mawl, molawd; an- I
rhydedd; urddas: vi, ymogoneddu, _
ymifrostio; bostio; gorfoleddu
Gloss, glos n, wynebhw, dysgleirdeb I
arwynebol; cgluriad, agoriad; rhith- I
ddeongliad: vi, arlathru, caboh; de- I
ongli, eglurhau
Glossalgia, glo.sal'jî.â n, poen yn y tafod 1
Glossary, glos'ur.î n, geirddeonglydd; 9
geireglureg, esboniadur, geirlyfryn
Glossiness, glos'î.nes n, llathreithrwydd 1
Glossographer, glo.sog'râ.fûr, Glossolo- 1
gist, glo.sol'b.jist n, geirddeonglwr
Glossography, glo.sog râ.f î n, geirdde- j
onglyddiaeth
Glossy, glos'î a, claerlyfn, llathr, dysglaer J
Glottis, glot'is n, beudagfwlch
Glout, gìuŵttf, edrych yn guchiog, gygu I
Glove, gluv n, maneg, a ml aw, dyrnfol j
Glover, gluv'ur n, menygwr, dyrnfolyddl
Glow, gib" vi, twymwrido; gwyniasu,!
ymboethi: n, twymwrid; poethias,;}
eirias. Glow-worm, y gyfarwydd, 1
magi'en
Gloze, gloz vi, gwenieithio ; wynebliwio J
Glue, glii n, glud, ysgrawhng, syth : vt, j
gludio, ysgrawhngo; asio. Glue-j
boiler, gludiwr. Glue-pot, gludlestr 1
Gluey, glü'í a. gludiog, hylud, g^wdn I
Glueyness, glü'î.nes n, gludrwydd,'»
gludiogrwydd, gwyd
Glivm, glum «, anhylon, diserch, sarig '■ 1
Glut, glut vi, gorlenwi, arddigoni,!
gwancio, glythu, glythinebu: n, gox- |
modedd, arddigonedd
136
ore; läte, l'íne, nö, müte; she, z
Gluten, glu'ten n, glud llysieuol
Glutinous, glü'tî.nus a, gludiog,
grawlingaidd [rythwr, rhemmwth
Glutton, glut'n n, glwth, gewai, bol-
Gluttonize, glut'n.'iz vi, ymrythu, glythu
Gluttonous, glut'n.us a, bolrwth, rheibus
Gluttony, glut'n.î n, glythineb, bolryth-
ni, glytlmi, gwanc [chwyrnu
Gnar, nâr, Gnarl, nârl vi, grymial.
Gnarled, nârld a, cylyrnog, cygnog; garw
Gnash, nash v, rhincian; ysgyrnygu [yn
Gnat, nat n, gwybedyn, ednogyn, cylion-
Gnaw, no v, cnoi, deintio; amgnoi; difa,
Gnoff, nof n, cybydd, crinwas [ysu
Gnome, nöm n, ysbryd dychyinmygol yn
trigo yng nghanol y ddaiar
Gnomon, nö'mun n, mynegfys, bys deial
Gnomonies, no.mon'iks np, y gelf o ddei-
alu [yn y ganrif gyntaf
Gnostics, nos'tiks np, plaid o grefyddwyr
Gnu nii n, math o garw
Go, go* (went, gone) vi, myned, cychwyn
cerdded, rhodio. To go back, cly-
chwelyd. To go with, cydfyned â.
To let go, gollwng ymaith, gadael yn
rhydd. To go well with, bod yn
Hwyddiannus. A go-between, cyf-
ryngwr. To go beyond, twyllo, siomi
Goad, göd n, garthon, swmbwl, irai,
ierthi : vt, symbylu, pigo ; gyru, anno;
poal. göl n, gâl, cyrchnod
Goat, got n, gafr, cidws, Hill. Goat-
herd, bugail geifr. Goat-sucker,
troellwr (aderyn). Gelded goat, kyir.
He-goat, bwch gafr. She-goat, gafr
i cazure; thin, thìs; j=dzh. GOR
fenyw, lhllen. Young goat,"~efyrmg
Goatish, gö'tish a, gafraidd, fei bwch
• gafr; mws; trythyll [safhaid
Gob, gob, Gobbet, gob'et n, tamaid,
Gobble, gob'l v, cegu, bochlwytho, traf-
lyncu, ceglyncu [mail
Gobblet, gob'let n, fSol, cwpan, gwn.
Goblin, gob'lin n, ellyll, gŵyll
Goby, gö'bî n, hud, siom, twyll, rhithdro
God, god n, Duw, Duw Celi, Naf, Ner,
Ion, lor: vt, dwyfoli, duwioh, addoli.
God-father, alltraw, tad bedydd. God-
mother, mam bedydd, alltrawes. God-
son, mab bedydd
Goddess, god'es n, duwies [duwiaeth
Godhead, god'hed n, duwdod, duwdeb.
Godless, god'les a, didduw, annuwiol
Godlike, god'lVk a, duwiaidd, dwyfol
Godliness, god'lî.nes n, duwioldeb, dwyf-
H older [yddol
ijodly, god'li a, duwiol, dwyfol, cref-
Sodward, god'wûrd ad, tuag at Dduw
Godwit, god'wit n, aderyn hirgoes. Com-
mon godwit, chwiogen y mynydd
Goggle, gog'l vi, liawnrythu, edrych yn
llygadgam. Goggle-eyed, llygadfawr
Gold, gold n, aur. Gold-beater, aur-
ddalenwr. Gold-finer, eurydd, purwr
aur, aurgoethydd
Golden, g'òl'dn a, euraid, euraidd, eurin
Goldfinch, göld'fintsh n, telor, eurbinc,
peneuryn [aur
Goldsmith, göld'smith n, eurych, gof
Golf, golf n, math o chwareu â phel a
Gome, göm n, cymmysg iraid [phastwn
Gondola, gon'dö.lâ n, math o gwch
Gondolier, gon.dö.lî'r' n, ysgraffwr,
Gone, gonpp. — Go [badwr
Gonfalon, gon'fâ.lon n, Human, baner
Gong, gong n, math o symbal
Gonorrhoea, gon.ö.rî'â n, hadred, hadhf
Good, gẁd (better, best) a, da, daionus,
mad; llesol, buddiol: n, da, daioni,
budd, lies, mad, Had. Goods, nwydd-
au. Household goods, dodrefn. Good-
bye, yn iach. Good-natured, hynaws.
As good, cystal. A good way off, ym
mheU, encyd o ffordd. A good while,
encyd o amser, cetyn o amser. As
good as his word, cystal a'i air
Goodliness, gẁd'lî.nes n, tegwch, pryd-
ferthwch [cain
Goodly, gẁd'lî a, hardd, teg, prydferth,
Goodness, gẁd'nes n, daioni, tostmi,
madedd. Have the goodness to, bydd-
wch gystal a, atolwg
Goosander, gŵ'san.dûr », math o ŵydd
Goose, gŵs (geese), n, gŵydd. Wild
geese, eleys. Wild goose chase, ym-
drech ffol ac ofer. Goose-pen, ffronc
gwyddau, cut gwyddau
Gooseberry, gwz'ber.i n, eirynen Mair,
grwysen. Gooseberry-bush, eur-
ddrainen. Gooseberry-fool, grwys-
fwyd [potenog
GorbeUied, gôr'bel.îd a, ccstog, boh-wth,
Gordian, gôr'dî.an a, dyrus, rhwystrus
Gore, gô'r n, gor, gwyar, gwaedgrawn ;
cwysed : vt, cornio ; gori
Gorge, gôrj n, corn gwddf, corn pori,
sefnig : v, gorlenwi, dyslyncu, gwancio
Gorgeous, gôr'jus a, hoew-wych, claer-
wych, gorwych, mawrwych [der
Gorgeousness, gôr'jus.nes n, gorwych-
Gorget, gôr'jet n, broneg, brondor, dwy-
froneg, mynyglwisg
Gorgon, gôr'gun n, anghenfil, hyllyn
Gormandize, gor'man.d'iz vi, bobrythu,
gorfwyta, glythmebu, glythu
137
GRA path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=rtook ;
Gorse, gôrs ra, eithyn, aith
Gory, gô'r'î a, gorllyd, gw;
Goshawk, gos'hok ra, cuddonwalch
gwalch mawr
Gosling, goz'ling w. gwyddan, cyw gŵydd
Gospel, gos'pei ft, efengyl, newydd da
Gossamer, gos'â.mûr ft, gosymerth,
gwawn
Gossip, gos'ip ft, chwedlai, clepwraig,
clecai ; clap, clec : vi, clecian, clepian.
Got, got pt 8c])p. — Get [ehwedleua
Gothic, goth'ik a, Gothaidd, henddull-
iog. Gothic type, llythyrenau
COTHAIDD
Gouge, gŵj ra, gaing gau, cyu llwy
Gourd, gö'rd ra, math o gostrel ; cicaion
Gourdy, gô'r'dî a, â choesau chwyddedi::
Gout, gûŵt ra, cyinmalwst. Gout-weed,
llysiaur gymmalwst [anllyfh
Gouty, gûŵ'tî a, troedwstog; cnyciog.
Govern, guv'urn v, llywodraethu, rheoli.
llywio' [hydryn, rheoladwy
Governable, guv'ur.nfi.bl a, hylyw,
Governance, guVur.nans ra, llywodraeth,
llywodri, llywiedigacth
Governante, guv'ur.nant, Governess,
guv'ur.nes ra, llywiodres, athrawes
Government, guv'urn.ment ra, llyw-
odraeth, llywyddiaeth, gwledwch
Governor, guv'ur.uur ra, llywydd, Uyw-
odraethwr, llywiawdwr, rheolwr
Gown, gûŵn ra, gẃn, ysgin, hug, twyg.
Gowns-men, ysginogion, gynogion
Gowned, gûŵnd a, gynog, ysginog
Grabble, grab'l vi, palfalu, chwilota
Grace, gräs ra, gras, rhad, Had, rhadlon-
edd; ced, caredigrwydd ; bendith
gweddusrwydd : vt, nrddasu; pryd-
ierthu, addurno. Graces, grasusau,
rhadau; taleidion; moesdduwiesau,
y tair chwaer delediw [cain, teg
Graceful, gräs'fẁl a, prydferth, telaid,
Gracefulness, gräs'fẁl.nes ra, harddwch,
gweddusder [ anfa d
Graceless, grasles a, diras, aurasol,
Gracile, gras'il a, main, eiddil
Gracious, grä'shus a, graslawn, grasol,
rhad lawn, trugarog, tirion [rwydd
Graciousness, grä'shus.nes ft, graslon-
Gradation, grâ.dä'shun ft, graddiad,
gradd, esgyniad
Gradatory, grad'â.tur.î ft, rhes o risiau
Grade, gräd ft, gradd. Of low grade.
iselradd
Gradient, grä'dî.ent a, graddfynedol :
«, gi'add esgyniad, llethredd
Gradual, graj'ii.al a, graddol
Graduate, graj'ü.ät ft, graddolwr. gradd- f
og, graddor, urddog : v, graddio 1
graddoli, graddogi [aeth, graddiantl
Graduation, graj.ü.a'shun n, graddedig-1
Graff, graf, Graft, graft ft, imp, impyn i
vt, impio. Grafting-stock, coettrych 1
To cleft-graft, holltimpio
Grain, grän ft, gronyn ; temig ; mymryn .
yden ; graen, grân. Grain of wood
llin, llinon. Cross-grained, afrywiogl
Grains (brewer's), soeg
Grallatores, gral.â.tö Viz np, rhydyddioD }
hirgoesion, adar coechir
Grallic, gral'ik a, tudfachog, â choesaii
hirion, hirgoes. coeshir
Gramineal, grâ.min'yal, Graminou.'l
gram'î.nus, Graminaceous, gram.í.nä' f
shus a, glaswelltog
Graminivorous, gram.i.niv'o.ru -
b wy ta glaswellt ; i du
Grammar, gram'ûr ft, gramadeg, ieith
Grammarian. gra.mê'r'î.an ??, gramadeg
ydd, ieithydd [madegt
Grammatical, gra.mat'i.kal a. gri
Grammatist, gram'â.tist ft, crach ra
madegwr
Grampus, gram'pus n, mor-hwch, morf
Granary, gran'ur.î ra, ystordy yd, ydl»
ydlofft, heiniardy
Grand, grand a,mawrwych, mawreddu
prif, arbenig, uchel, dyrchafedig, r
dderchog, godidog
Grandam, gran'dam ft. nain; hen feny
Grandchilcî, grand'tsh'ild ft, ẁyr
Grand-daughter, gran'dô.tûr ft, 1
Great grand-daughter, gorwyres
Grandee, gran.di' ft, pendelig, uchelwr
Grandeur, gran'jûr ft, inawrwychde
rhwysg, rhialtwch
Grandfather, grand'fâ.THÛr, Grandsir
grand's'i'r ft, taid, tad cu, henda<
Great grandfather, hendaid. Gr€
grandfather's father, gorhendaid
Grandiloquence, gran.dil'o.kwens
chwvddiaith Í
Grandiloquent, gran.dil'o.kwent, Grai
diloquous, gran.diro.kwus a, chwyd<
edig, chwyddieithog
Grandmother, grand'muTH.ûr ft, nai
mam gu. Great grandmother, heui
nain, gorhenfam. Great grandmothr
mother, gorhennain
Grandson, grand'sun ft, ẃyr. Gre1
grandson, gorwyr. Grandchflc
grandson, goresgynydd
Grange, gränj ra, maerdy, hafotty ; yd]
Graniferous, grâ.nif'urus «,grawnddr
138
khilc
M
iddw;
ore; lute, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. GKE
Granite, gran'it n, gronynfaen, ithfaen
Granitic, gra.nit'ik a, ithfeinig [arrawn
Granivorous, gra.niv'o.rus a, yn byw
Grant, grant n, rhoddiad, anrheg; go-
ddefiad; cenad, caniatM: vt, rhoddi,
cenadu; addef, cyfaddef; caniatäu
Grantee, gran.tî' ?j,derbyniwr, derbynydd
Grantor, gran.tor' », rhoddwr, caniatäwr
Grannlary, gran'ü.lur.î a, gronynol,
graianol Lynu
Granulate, gran'ü.lät vt, graianu, gron-
Granulation, gran.ü.lä'shun n, gronyn-
iad, graianiad
Granule, gran'iil n, gronyn, graianen
Granulosity, gran.ü.los'î.tî n, graiander
Granulous, gran'ti.lus a, graianol, gron-
ynrg, gronynol
Grape, griip n, gwinronyn {p grawn
gwin, gwinrawn). Grape-shot, math
o beleni cyflegr [cywraint, manwl
Graphic, graf ik a, argraffol, darluniadol ;
Grapnel, grap'nel n, gafaeliach, angoryn
Grapple, grap'l v, bachu, bachgydio;
crabinio ; cydymgydio : n, gafaeliach
ÍGrapy, grä'pî a, llawn gwinrawn
Grasp, grasp v, gafaelu, tynafaelu,
crafangu: n, crafangaid, dyrnaid;
dwrnwasgiad. gafaeliad; afflau, gafael
Grass, gras n, glaswellt, gwelltglas,
porfii, gwellt. Latter-grass, aethwellt,
adladd Blade of grass, blewyn glas.
Eeed-grass, cawn. Scm-vy - grass,
llysiau'r llwy. Hound-grass, glas-
wellt y cŵn. Cock's-foot grass, dant
y ci [rhedyn
Grasshopper, gras'hop.ûr n, ceìliog y
Grassy, gras'î a, glaswelltog, porfaog,
irlas
Grate, grät n, alch ; gradell : v, rathellu,
rhygnu; goficüo, anfoddhau
Grateful, grät'fẁl a, diolchgar; boddus,
i derbyniol, blasus
Gratefulness, grät'fẁl.nes n, diolchgar-
Grater, grä'tûr n, rhathell, crafell [wch
gratification, grat.î.f i.kii.shun n, bodd-
hâd, boddloniad ; taliad ; digoniad
Gratify, grat'i.f 'i vt, boddloni, boddliau
Grating, grii'ting a, garw, anhyfryd,
llym : n, alchwaith ; eiswaith ; cledriad
Gratis, grii'tis ad, am ddim, yn rhad,
yn rhodd [iolwch
Gratitude, grat'ì.tüd n, diolchgarwch,
Gratuitous, grâ.tü'î.tus a, anrhegol;
rhad; gwirfoddol; dibrawf
Gratuity, grâ.tü'î.tì n, rhodd,
cydnabyddiad [llon-gyfarcli
Gratulate, grat'ü.lät vt, cjŵrctí gwell.
Gratulation, grat.ü.lä'shun n, cyd-
lawenhâd, hawddammawr, llwydd-
anerchiad [ol, cyfarchiadol
Gratulatory, grat'ü.lä.tur.î «, anerch-
Grave, grav a, difrif, dwys, sobr: go-
dywyfl : n, bedd, beddrod : v {graven),
cerfio, crifellu; crafu. Grave-clothes,
amdo. Grave-stone, careg bedd,
beddfaen, beddlech
Gravel, grav'el n, graian, marian, gro;
grut ; graianwst : vt, graianu
Gravelly, grav'el.i a, graianog, graian-
Graven, gra'vnjjp. — Grave fllyd
Graveness, grav'nes n, difrifoldeb, dwjTs-
der, sobrwydd [crifell
Graver, gräSuìr n, cerfiwr; cŷn cerfio,
Gravidity, grâ.vid'î.tí n, beichiogrwydd
Grantate, grav'i.tat vi, dysgyrchu, dym-
gyrchu, creiddio
Gravitation, grav'i.ta.shun n, dysgyrch-
iad, dymgyrchiad, creiddiad
Gravity, grav'i.ti n, gobwysiad; difrif-
wch. Centre of gravity, craidd
Gravy, grii'vi «, sudd cig, imodd cig tew
Gray* grä a, llwyd, bìawr, llwydwyn.
Gray-beard, henddyn, henwr. Black-
ish " gray, raven gray, llwyd-ddu,
dulwyd. Gray mare, caseg las
Grayish, graish a, Uedlwyd, golwyd,
llwydaidd. Grayish blue, llwydlas.
Grayish white, llwydwyn
Grayling, grii'lmg n, teimbysg, gwyniad
Graze, graz », pori, porfau, porfelu;
gogyffwrdd, cyffhwrdd yn ysgafn
Grazier, gra'zhur n, porfäwr, porthwr
anifeihaid, porthmon
Grease, gris n, ir, iraid, saim, mehin
Grease, griz vt, iro, seimio, ireidio
Greasiness, gri'zi.nes n, seimlydrwydd ;
brasder [llythnig
Greasy, gri'zi a, seimlyd, ireidlyd;
Great, grät a, mawr, mawreddus ; cyf-
rinachol. As great, cymmaint. How
great soever, pa faint bynag. In-
finitely great, anfeidrol o faint. To
make great, mawrhau, mawrygu. A
great swelling, gorchwydd
Greatness, grav'nes n, maintioh, maint ;
mawTedd; mawrwychedd, rhwysg,
bonedd
Greave, griv n, coesam, coesarf, botas
Grebe, grib n, tindroed [Groegwr
Grecian, gri'shan a, Groegaidd: n,
Grecism, gri'sizm n, Groegeiddiaeth
Greediness, grî'dî.nes, Greed, grid n,
ainc, awydd, trachwant, gwanc, rhaib,
bolrythni, bohythi
139
GRO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took;
Greedy, gri'di a. chwannog, awchus,
rheibus, trachwantus, gwancus, bob
rwth [Groegwi
Greek, grfk n, Groeg; Groegaeg;
Green, grin a, gwyrdd; llysieuol; gwir-
ion. Green cheese, caws newydd.
Greenfinch, llinos werdd. Green
gage, ehynen werdd. Green grass,
glaswellt. Green horn, gwirionyn.
Green-house, llysieudy. Green sick-
ness, y glasglwyf. Greens, bresych
cawl. Green trees, glasgoed. Bluish
green, gwyrddlas. Sea-green, morliw,
The green-eyed monster, eiddigedd
Greenish, gri'nish a, gwyrddaidd, lled-
wyrdd. Greenish blue, gwyi-ddlas
Green ness,gri'nes 7i,g\vyrddedd,gwyrdd-
lesni; irder; anaddfedrwydd
Greet, grit vt, anerch, llwyddanerch.
cyfarch [anerchiad
Greeting, grî'ting n, anerch, cyfarch.
Gregarious, grî.gê'r'î.us a, deadellog,
Grenade, grî.niid' n, tanbelen [minteiog
Grenadier, gren.â.dîY n, talfilwr: tan-
Grew, gr\vpt. — Grow [belenydd
Grey, grä a. — Gray
Greyhound, grä'húẁnd n, milgi, hyddgi,
Greyhound-bitch, milast
Grice, gri's np, grisiau
Griddle, grid'l », greidell, gradell. Grid-
dle-cake, bara plane
Grideliu, gríd'î.lin a, symmudliw, gwyn-
goch [greidyll
Gridiron, grid'i.ûm n, alch, greidell.
Grief, grit"?*, gofid, tristwch, dolur, trym-
der, tristyd, cystudd, blinder, alaeth,
galar [sarhad; cwyn
Grievance, gri'vans n, gofid, gormes,
Grieve, griv v, gofidio, dolurio, tristäu :
galaru, hiraethu
Grievous, gri'vus a, tnvm, gorthrwm,
gofidus, poenus, blin, trallodus, galaru»
Grievousness, gri'vus.nes », trymder;
- ild. blinder [groffi
Griffin, grif'in, Griffon, grif'un ?^, gruff,
i'j; n, corlysŵeri; ysgentyn
Grill, gril vt, rho tio ar alch * [alch
Grillade, grLläd' n, bwyd rhostiedig ar
Grim, grim a. cuchiog, gerwin, hyll
Grimace, grî.mäs' ?i, mingamiaa, hyll-
drem. To make a grimace, mingamu,
gwneyd
Grimalkin, gri.maVkin n. hen gath
Grime, grim n, parddu; budreddi, haw.
llaid: vt, budreddu, pardduo, dwbio
Grimness, grim'nes n, cuchiogrwydd,
gerwindeb, hyllder, hylldra
Grin, grin vi. ysgyrnygu; coegchwerth-
in : n, dysgyrniad, esgyrnygiad
Grind, grind (ground) v, main, chwil-
friwio; breianu, llifo; gorthrymu. To
grind on a grind-stone, llifo. To grind
the teeth, rhincian y dannedd. Grind-
stone, hogfaen, breuanllif, maenllif
Grinder, gr'in'dûr n, malwr, llifiannwr
cilddant. Grinders, dannedd malu
Grindery, grin'du.ri n, offer crydd
Grinning, grin'ing a, dysgyrnoì
Gripe, grip n, crafangiad ; tynwasgiad
crafanc: vt, crafangu; tynwasgu
cribddeilio; cnoi. Gripes, cnofa, bol-
gnofa, bolwst, gwaew
Grisamber, gris.am'bûr n, gwefr
Grise, gri's n, porchellyn
Grisette, gri.zet' n, merch, geneth
Griskin, gris'kin n, glain cefn mochyn
Grisly, griz'li a, erchyll, hyll, fiyrnig
^ ofnadwy [arfae!
Grist, grist n, mâl, maliad ; yd i'w falu
Gristle, gris'l n, madruddyn, mwythan
The gristle between the nostrils, teis-
ban y ddwyffroen [jno|
Gristly, gris'lî a, madruddog, madrudd
Grit, grit n, grut, graianlwcn, grutfaen
Grittìness, grit'i.nes n, graianogrwydd
grutnaws [grutio
Gritty, grit'î a, graianllyd, tywodlyd
Grizzled, griz'ld «, llwyd, "dulwyd
^ llwydwyn, broc, brogla
Groan, grön n, och, erthwch, griddfan
cwyn: vi, ochneidio, ochain, griddfan {
tnchan, erthychain
Groat, grot n, pedair ceiniog
Grocer, grö'sûr n, perlysieuwr. i
nwyddwr. Green grocer, bresychwr
Grocery, gro'sur.î n, per;
Grog, grog n, gwirod a dwfr
Grogram, grng'ram n, math o sida»
cyfrodeddwe [yr artfed, gwery»
Groin, groin n, cesail morddwyd, cylci
Groom, grŵm «, marchwas, gwastraid
rhigol, rhych, ceurigol
vt, rhigo, rhigolL rhyehu
. palfalu, palf'u. ymbalfali
ii> a, tew, bras; braisg; i^wrth
un; ammhur; hurtbwl: n, cyfanrif
denddeg dwsin. In the gross, yn (
grynswth, y cyfan drwyddo. To mab
gross, brasäu
<k. grijs'bik n, y gylfinbraff
Gro.-sness, grüs'nes n, tewedd; ammhur
edd [addurnge!
Grot, grot, Grotto, grot'ö n, ogowj
Grotesijue, gro'tesk a, digrifddull
140
öre; läte, l'íne, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. GUL
Ground, grûŵnd n, llawr, daiar; sail,
sylfaen; gwaelod; testyn, cynddefn-
ydd: vt, seiho, sylfaenu; sefydlu: pt
& pp. — Grind. Ground-colour, cyn-
lliw. Ground-work, sail, gosail. To
gain ground, cryfhau, cynnyddu.
Grounds, seiliau; gwaddodion
Groundless,grûŵnd les a, disail, direswm
Groundling, grûŵnd'ling 11, pysgodyn a
driga yng ngwaelod dwfr
Groundsel, grûŵnd'sel n, hiniog, gosail
Group, grwp n, twr, crug, lluaws, swp :
vt, cydosod
Grouse, gruvvs n, ceiliog du, ceiliog y
mynydd [breisgion
Grouts" grûŵts np, rhynion, rhynflawd,
Grove, griiv n, llwyn, cell, celli. gwigfa
Grovel, grov'l vi, ymlusgo ; ymfaweiddio
Grow, gro (_/>i grew, pp grown) v,
tyfu, prifio ; chwanegu ; codi. To grow
bold, ymhyf hau. To grow day, dydd-
hau. To grow fat, tewhau. To grow
old, heneiddio. To grow worse, gwaeth-
ygu. To grow together, cyttyfu
Growl, grûŵl vi, chwyrnu, grymial,
grwgnach, rhochi, conach
Grown, gfònpp. — Grow
Growth, gröth n, twf, tyfiant, tyfiad,
i cynnydd ; cyiuiyrch, adgen
Grub, grub n, corbryf; cynronyn: v,
diwreiddio, dadwreiddio ; chwynu
Grabble, grub'l v, yrabalfalu ; ymgribo
Grudge, gruj n, dygasedd, cenfigen,
lhd, bet : v, gwarafun, grwgnach. To
owe a grudge, dal gwg, dal bet, cadw
lhd, dwyn malais
JGruel, gru'el n, cawl, grual, isgell.
; Barley-gruel, heiddgawl. Water-
j gruel, cawl dwfr, dyi'rgawl
(Gruff, gruf, Grum, gram a, sarig, di-
. 1 serch, garw [fwynder
' pruffness, gruf 'nes n, sarigra ydd ; an-
fSrumble, grum'bl vi, grwgnach, conach,
\ i tuchan, grymial " [ceulwaed
J3rume, grŵm n, gwaed tolchenog;
' ptrumous. grŵ'mus a. íolcìn.-nog, ceulog
i wrrunt, grunt n, rhoch, grydwst: vi,
\ I rhochi, rhochain, erthrychain fel moch
; jrunter, grun'tûr n, rhochwr ; math o
IPÿsg ^ [edd
. Snyphosis, gr'i.fö'sis n, clefyd yr ewin-
Bnaiacum, gwa'ya.kum n, math o goed
; tramor [môr adar
îuano, gü.â'nö n, adardom, ysgarthion
. n.tî', Guaranty, gar'an-
gwarantydd, mechniydd ; mach,
piechni : vt, ateb dros ; mechn'io
Guard, gârd n, gwyliadwriaeth ; gochel-
iad; gwyhwr; gwarchodlu, gos-
gorddlu : v, cadw, amddifFyn, diogelu,
gwarchadw; gwylied, gwartu. Fire-
guard, cylch aelwyd. Life-guards,
gosgordd y frenines. Bear-guard,
olfyddin. Van-guard, blaenfyddin
Guardian, gâr'dî.an n, gwarcheidwad,
arffedogwr, gwarchodydd, ymgeledd-
wr, noddwr, golygwr : a, gwarcheid-
wadol. Board of Guardians, bwrdd
gwarcheidwaid [ cheidwadaeth
Guardianship, gâr'dî.an.ship n, gwar-
Guardless, gârd'les a, diwyliadwriaeth,
diofal, penrydd ; dinodded
Gubernation, gü.bûr.nä'shun n, rheol-
aeth, gofal
Gudgeon, guj'un n, gwyniad; symlyn
Guerdon, gûr'dun n, gwobr, gwobrwy,
tâl, iawn
Guess, ges n, amcan, dyfaliad, tybiaeth,
dychymmyg : v, dyfalu, bwrw amcan,
lled-dybio, dj'chymmygu
Guest, gest n, gwestai, gwestwr, osb.
Guests, gwahoddedigion
Guggle, gug'l vi, bwi-lymu, boglymu
Guidage, g'i'däj n, gwobr hyfforddwr
Guidance, g'i'dans n, hyflbrddiad, ar-
weiniad, tywysiad, cyfarwyddiad
Guide, gi'd n, hyfforddwr, cyfarwyddwr,
cyfeiriadur: vt, cyfarwyddo, tywys,
arwain
Guideless, g'id'les a, dihyfforddiad
Guidon, g'i'dun n, llumanwr, banerydd;
llmnan, baner
Guild, gild n, cymdeithas, brawdoliaeth,
corfforiaeth ; dirwy, treth, ardreth.
Guild-hall, bwrdeisdy, llys y dref
Guile. g"il»,twyU, dichell, hoced, ystryw
Guileful, giTíẁl a, hocedus, dichellgar
Guilefulness, giTfẁl.nes n, twyllgarwck
Guileless, gi'les a, didwyll, annichellgar
Guilhotine, gil.yö.tín' n, peiriant i dori
pen cyfiafanwr, peiriant dienyddol,
torben : vt, tori pen
Guilt, gilt n, euogrwydd; bai, pechod
Guiltiness, gil'tî.nes n, euogrwydd
Guiltless, gilt 'les a, dieuog, difai, di-
Guilty, gil'tî «, euog, beius [bechod
Guinea, gin'î n, gwíad yn Affriea; darn
aur o werth un swllt ar hugain
Guise, gi'z n, modd, dull, sut, Hun,
gwedd, rhith; defod, arfer; gwisgiad
Guitar, gî.târ' n, math o offeryn cerdd
Gulch, gultsh n, bolei*wr, ymrythwr,
; traiiyncwi-
Gmes, giil? a, rhudd, coeh, rhuddgoch
141
HAC path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Gulf, gulf n, morgaint, margerwyn;
cadduglyn, llynclyn ; gagendor
Gulfy, gul'fi a, llynclynog
Gull, gul n, gwylan ; gwirionyn, symlyn :
vt, twyllo, hudo, siomi, hocedu
Gullet, gul'et n, sefnig, corn pori, corn y
gwddf, breuant, cegen [gwiriondeb
Gullibility, gul.î.bil'î.tî n, hygoeledd.
Gully, guí'î vi, cegleisio, gorlyncu: n.
math o ffos. Gully-hole, ffosdwll
Gulosity, gü.los'î.tî'n, gwanc, rhaib,
glythi, glythedd, glythineb
Gulp, gulp n, trarlwnc. darlwnc, cegiad:
vt, traflyncu, darlyncu, cegu
Gum, gum n, glud. gwyddlud, mol : vt,
sythu, gludio, glud-ddwbio. Gums,
gorchfannau, cig y daimedd. Gum-
boil, Uynoryn yng nglng y dannedd
Gummy, gum'î a, gludiog ; molog
Gun, gun n, gwn, cyflegr, diyll tanio.
Great gun, cyflegr "mawr, magnel
Gunnel, Gunwale, gun'el n, trawst llong
Gunner, gun'ûr n, gynwr, cyflegrwr
Gunnery, gun'ur.i n, gynyddiaeth
Gunpowder, gun'pûŵ.dûr n, pylor gwn,
fflamlwch
Gunshot, gun'shot n, ei-gyd gwn
Gunsmith, gun'smith n, gof gynau.
gynwerthwr
Gunstock, gun'stok n, bon gwn
Gurge, gurj n, llynclyn, pwll tro
Gurgion, gur'jun n, blawd garw
Gurgle, gur'gl vi, bwrlymu [pengernyn
Gurnet, gurnet, Gurnard, gurnard n.
Gush, gush n, ffrwd, gorlif; llifeiriad:
vi, ffrydio ; llifeirio, pistyllio
Gusset, gus'et n, cwysed, llain, dernyn
Gust, gust n, awel, chwa, hyrddwynt;
chwaeth, bias [blasiad
Gustation, gus.tä'shun n, archwaethiad,
Gustatory, gus'tâ.tur.î a. arehwaethol
Gustful, "gust'fẁl a, archwaethus, blasus
Gusto, gus'tö n, sawr, chwaeth, bias
Gusty, gus'tî a. ehwaol. ystormus, awelog
Gut, gut n, perfeddyn, eoluddyn, mon-
oehen: vt, diberfeddu, tynu perfedd,
Guts, perfedd, coludd, ymysgaroedd
Gutter, gut'ûr n, ffos, dyfrglawdd, cwter,
rhewyn: v, ffosi, cwteru
Guttle,"gut'l v, cegu, ymddyfoli, bolera,
glytliinebu. traflyncu; Uvncu
Guttler, gut'lûr n, bolerai, bolrvthwr
Guttural, gut'ur.al a, cegaidd. garw-
seiniol, sefnigol. Gutterals, sefnigol-
Guy, g'i n, dyrwynraff llong [ion
Guzzle, guz'l vi, ymyfed, cofftio, bol-
ìythu, traflyncu," glythinebu
Guzzler, guz'lur n, traflyncwr. cofftiwr,
glwth^ [ysgolwr
Gymnasiarch, jim.nä'zhî.ârk n, pen-
Gymnasium, jim.na'zhi.um n, ymdrech-
le, gorchestfa, campfa
Gymnastic, jim.nas'tik a, gorches
noethymdrechol. Gymnastics, ym-
drechwaith; gwrolgarnpau [iasol
Gymnotus, jim.nö'tus a. llysŵen luch-
Gynecocracy, jin.i.kok'ra.si n. llywodr-
aeth y bais, llywodraeth benywod
Gypsum, gip'sum n, glyfaen [cylchdroad
Gyration, jî.rä'shun n, ehwildroad,
Gyre, j'i'r n, cylchwy; chwildro: vt,
chwildroi [ddewiniaeth
Gyromancy, j'i'r'ö.man.sî n, math o
Gyve, j'iv n, gefyn, hual, llyffetkar
Ha, hâ i, ha ! och !
Haak, hak n, y cegddu. — Hake
Habeas-corpns. kii.bi.as.kor'pus n. gwŷs
neu lythyr dyfn i ddwyn carcharor
i'r frawdle
Haberdasher, hab'ûr.dash.ûr n, gwerth-
wr nwyddau man, mannwyddwr
Haberdashery, hab.ûr.dash'ûr.î n, man-
nwyddau [ei halltu a'i sychu
Haberdine, hab'ûr.din n, penfras wedi
Habergeon, hab'ur.jun n, dwyfroneg,
brondor, llurig
Habihment, hâ.bil'î.ment n, dillad, trws-
iad, gwisg [mhwyso
Habilitate. hâ.bil'î.tät vt, addasu, cy-
Hability, há.bil'i.tî n— Abihty
Habit, hab'it n. cyflwr, ansawd ; defod,
arfer; greddf, tuedd; agwedd, dull,
moes; gwisg, gwisgiad; acen: vt,
gwisgo, dilladu, trwsiadu
Habitable, hab'î.tâ.bl a, preswyhadwy
Habitant, hab'î.tant n, trigwr, cyfan-
neddwr, preswylydd. preswyhwr
Habitation, hab.i.tii'shun n. trigfan, trig-
fa, annedd. cartref, preswylfa
Habitual, hâ.bit'shü.al a, arferol, de~
fodol; cysson; ansoddol [ymarferl
Habituate, hâ.bit'shü.ät vt, cynnefino,»
Habitude, hab'i.tiid n, greddfduedd:!
ymarfer, cynnefindra; perthyuas
Habnab, hab'nab ad, yn rjrbwyD
Hack, hak v, hacio, tori ; hurio allan I
Hack, hak, Hackney, hak'ni n, yr hynalj
logir neu a arferir yn fynych. Hack-l|
horse, ceffyl llog, llogfarch. Hack- II
servant, gwas i bawb. Hackney- 1
coach, cerbvd llos;
142
öre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z iiziire; thin, thìs; j=dzh. HAN
Hackle, hak'l n, heisyllt, crib llin, heis-
Ian : vt, eribo, heislanu
Had, had^ji & pp. — Have [forbysg
Haddock, had'uk n, corbenfras, math o
Hades, hii'diz n, cartref ysbrydion yra-
adawedig; uffem
Haemorrhoids, hem'or.oidz np, clwyf y
marchogion, lledewigwst
Haft, haft n, earn, said, coes, dwrn: vt,
carnio, gosod cam neu ddwrn
Hag, hag n, gwiddanes, hen wrach.
hudoles: vt, aflonyddu, poeni, blino.
Hag-ridden, a fiinir gan yr hunllef
Haggard, hag'ûrd a, gwrthun; truan.
cul; gwyllt: n, gweirlan, ydlan
Kaggis, hag'is n, selsigen o friwgig
Haggish, hag'ish a, gwiddanaidd, hagr,
hyll, gwrachaidd
Haggle, hag'l vi, gwrthundori ; edwica
Hagiocracy, ha.ji.ok'ra.si n, llywodr-
aeth offeiriadol
Kagiographer, hä.jî.og'râ.fur n, ysgrif-
enydd sanctaidd ' [au'r saint
■agiology, hä.jî.ol'ö.jì n, hanes bywyd-
Hail, häl 11, cenllysg, cesair : i, groesaw !
henffych well: vi, bwrw cenllysg,
ceseirio; cyfarchalw. Hail-stone, ces-
eiryn. careg genllysg
Haily, hä'lî a, cenllysgog, ceseiriog
Hair, her n, gwallt, briger; blew.
A single hair, blewyn. Hair-brained,
penffol, penchwiban. Hair-breadth,
lied blewyn. Hair-cloth, earthen rawn.
I Horse-hair, rhawn. Eed-haired, pen-
goch, gwalltgoch
Hairiness, he'r'î.nes n. blewogrwydd
■tirless, hé'r'les a, moel, diflew; penfoel
Hairy, hê'r'î a, blewog, gwalltog, garw
Hake, hiik n, y cegddn [ffon
'Hallierd, hal'bûrd n. ffonfwyell, gM-aew-
| Halberdier, hal.bûr.dî'r' n, ffonfwyeUwr
, Halcyon, hal'shun a, tawel, teg: n,
math o aderyn, pipden y dwfi-. Hal-
[ cyon days, y saith niwmod cyn a
I gwedi Alban Arthan; dyddian clod-
[ fawr
•Hale, liiil a, iach, iachus, cryf; pybyr:
! vt, llusgo, llurgnnio, dirdyriu
Half, hâf ( p halves) n, hanner, hannereg :
i vt, tori neu rami yn hanner, hanneru.
Half-bred, cymmysgryw, lledryw.
Half-dead, hanner marw, adfyw.
Half-moon, hanner lleuad. Half-
naked, hanner noeth. Half-pike,
Î gwaewffon fer. Half-seas-over, hanner
i meddw, brwysg. Half-witted, hanner
call. Half-way, ar banner ffordd
Halfpeimy, hä'pen.î (p halfpence, hä'-
pens) n, dimai. Three halfpence,
ceiniog a dimai. Seventeen pence
halfpenny, deunaw ond dimai. Have
you halfpence ? Oes genych ddimeiau ?
Halfpennyworth, hä ' pen . î . wûrth n,
gwerth dimai, dimeiwerth
Halibut, hal'i.but n, lleden y môr
Hall, hoi n, llys; neuadd; dadleudy;
eisteddlys. Town hall, llys y dref
Hallage, hôl'äj n, toll marclmatty
Hallelujah, hal.i.lii'ya vi, molwch yr
Arglwydd : n, mawlgan, mawlwers
Halloo, ha.hv' v, bloeddio, gawri: nt
bloedd, gwaedd ; dolef
Hallow, hal'ö vt, cyssegru, sancteiddio
Hallowed, hal'ö.ed a, sancteiddiedig,
bendigedig, cyssegredig, cyssegrlany
glwys [camsymad; gwallgofrwydd
Hallucination, ha.lü.sî.nä'shun n, gwall,
Halm, hum n, called, gwellt, cyrs
Halo, hii'lö n, gnòtai, cylch oddeutu'r
haul neu'r planedau
Halse, Hawse, hôs n, rhaffdwll llong
Halser, Hawser, hô'sûr n, tynraff at
lusgo llong
Halt, holt n, cloffni, heciad; gor-
phwysiad : a, cloff : vi, hecian, cloffi ;
sefyll, aros
Halter, hóTtûr n, cebystr, penrheffyn;
tennyn, cortyn, corden : vt, cebystru ;
temiynu
Halve, hav vt, hanneru, deubarthu
Halves, havz np. — Half [maerdy
Ham, ham n, ffolen, morddwyd ; y gar ;
Hamated, hä'mâ.ted a, â bachau yn'ddo
Hame, häm ra, mynci [pentref, cordref
Hamlet, ham'let n, maesdref, rhandir;
Hammer, ham'ûr n, morthwyl; gordd:
v, morthwylio; pwyo. The yellow
hammer, meryn yr eithin [wely
Hammock, ham'uk n, gwely crog, crog-
Hamper, ham'pûr n, cawell, fflasg : vt,
dyrysu, rhwystro, maglu. A small
hamper, caAvellan
Hamstring, ham'string n, llinyn y gar :
vt, tori llinyn y gar [balleglys
Hanaper, han'â.pûr n, sylltty, trysorfa,
Hand, hand n, Haw; lledìlaw, dyrnfedd,
pedair modfedd: v, estyn; arwain
gerfydd y Haw ; trosglwyddo ; traddodi.
Hand-breadth, dyrnfedd, lied Haw.
Hand-cuff, llawdorch, llyffethar.gefyri.
Hand-maid, llawforwyn. Hand-mill,
hreuan, llawfelin. At hand, ger llaw,
yn agos. Hand in hand. Haw yn Haw,
Oil' hand, ar unwaith, macs o law, yn
143
HAR path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took;
ddioed. To get the upper hand,
gorthrechu. Even-handed, cyfiawn.
One-handed, unllaw. Open-handed,
llawagored, hael, haehonus
Handful, hand'fẁl n, dyrnaid, llaweth,
Hon aid Haw; crafangaid [yd, crefft
Handicraft, han'di.kraft n, llawgelfydd-
Handicraftsman, han'di.krafts.man n,
llawgelfyddydwr, llawweithiwr
Handiness, han'di.nes n, deheurwydd,
hylawder, parodrwydd
Handiwork, han'di.wurk n, llawwaith,
gorchwvl [llawfoled, llawliain
Handkerchief, hang'kur.tskif n, cadach,
Handle, han'dl n, earn, said; coes;
troed; dolen, clust, dwrn, dyrnddol:
vt, llofi, dylofi, darllofi ; trin ; teimlo
Handsel, hand'sel n, goseb, honsel
Handsome, hand'sum a, hardd, glân,
tlws, prydferth, teg, telaid, gweddus,
gweddaidd, golygus; hael
Handsomeness, hand'sum.nes n, teleid-
rwydd, tegweh, prydferthweh, hardd-
wch, gweddeidd-dra [trosol
Handspike, hand'spik n, trosolbren,
Handwriting, hand'r'i.ting n, llawysgrif,
llawysgriien
Handy, han'di a, bylaw, deheuig, parod,
medrus. Handy-dandy, minddu man-
ddel [ymddibynu
Hang, hang {hung) v, crogi; dibynu;
Hanger, hung'úr n, bidog, cleddyf byr.
Hanger-on, truthymlynwr, dibynydd
Hanging, hang'ing n, croglen, caeadlen
Hangman, hang'man n, crogwr, dien-
yddiwr [cenglu edau
Hank, hangk n, cengl; cloffrwym: vi,
Hanker, hang'kur vi, chwantu, blysio.
To hanker after, hiraethu am
Hansel, han'sel n, goseb, honsel, calenig
Hap, hap n, hap, damwain, damchwaen
vi, hapio, dygwyddo, dygwydd
Hapless, hap'les a, anhapus, anffodiog
Haply, hap'li ad, o ddamwain. ysgatfydd,
ef allai, nid hwyracli, hwyrach
Happen, bap'n vi, damweinio, cymmeryd
lie. dygwyddo. dygwydd
Happiness, hap'i.ncs n, dedwyddweh,
dedwyddyd, hapasrwydd, gwyufyd,
gwynfydedigrwydd ; liawd
Happy, hap'î a, dedwydd, gwynfydedig,
gwyn ei fyd
Harangue, 'hâ.rang' n, araeth, axawd;
chwedl hir: v, areithio; hirchwedl sua
Harass, har'as vt, aflonyddu, dyrysu,
blino; anrheithio [bìai i
Harbinger, hár'bin.jûr n, rhagredegwr,
Harbour, hâr'bûr n, porthladd. Hong,
borth; angorfa; Hetty: v, llettyajj
croesawu, arfolli; llochesu; noddi
Harbourage, hâr'bur.äj n, Hetty, üochéi
Harbourless, hâr'bûr.les a, diborth; di-J
nodded, diloches, diamgeledd
Hard, hard a, caled, durfin, durfing. tyn |
cynnU, crintach; annhyner: ad, yi
agos. Hard by, ger, ger Haw. Hare
of hearing, trwm ei glywed. Hard- 2
hearted, creulawn. calon-galed. Hart \
to learn, anhawdd. Hard-mouthed, Í I
phen anhydyn. Hard- ware, nwyddao
haiarn, durdwyddau, durgelfi
Hardiness, hâr'dî.nes, Hardihood, hâr'-l
dî.hẁd n, eonder, hyfder, gwroldeb I.
dewredd; haerllugrwydd
Hardish, hâr'dish a, gogaled, Ued galedl
Hardly, hârd'lî ad, yn galed ; yn an j
hawdd ; yn orthrymus, prin, braidd I
Hardness, hârd'nes n, caledwch; an
hawsder [gorthrymde
Hardship, hârd'ship n, caledu, cam
Hardy, hâr'dî a, caled, cadarn, cryf ; by
calonog, hyfaidd, dewr, eofh. " Fool
hardy, rhyfygus, ynfyd-ddewr
Hare, hê'r n, ysgyfarnog, ceinach, cat!
eithin: vt, brawychu; aflonyddu
Hare-beUs, cloch " yr eos. Hare
brained, penchwiban, anwadal, bralo^
Hare-hearted, ohms, digalon. Hare'
foot, meillion cedenog. Hare-Kj
bylchfin, gwefus fylchog. Hare-pip»
yslepan, magi. Buck-hare, ysgyfarno
wryw. Doe-hare, ysgyfarnog fenyf
Harem, he'r'em n, ty'r gwragedd neu
gordderchadon yn y Dwyrain
Hariolation, hé'r.î.ü.lä'shun n, dewinia
Hark, hark i, hai ! ho ! gwrando ! clywP
vi. gwrando. elnstfeinio
Harlequin, har'li.kin n, ysgentyn, digrill
was [dyhiren, hure
Harlot, hâr'lut n,. putain, mwyglew
Harlotry, hâr'lut.rî n. puteiudra, godine
Harm, harm n, niwed, dnvg; sarhâí
colled; cam: vt, niweidio, drygu
Harmful, bârm'fẁl a, niweidiol.dryglaVH
Harmless, hârm'les a, dinivved, diddrw/i
diadwyth [rwydi
Harmlessness, hârm'les.nes n, diniwek
Harmonic, har.mon'ik, Harmoniou
hâr.mö'nî.us a, cynghaneddol, c]
nghanol, cydseiniol
Harmonics, har.mon'iks up, eynghai
manedd
Harinoniousness. hiir.mö'nî.us.ues
cydseiniolrwvdd, cyssoudra
144
ore; late, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. HAY
Harmonist, hâr'mö.nist re, cynghan-
eddwr, cerddor
Harmonize, har'mo.n'iz p, eynghanu,
. cynghaneddu, cydseinio, cyssom
Harmony, hâr'mö.nî re, cynghanedd,
■ peroriâeth; eyssondeb
Harness, hâr'nes re, harnais, cêr, seirch,
i- tree; arfogaeth, rhyfelwisg: vt, har-
• neisio, seirchio ; arfogi. Harness-
maker, harneisiwr
Harp, harp re, telyn: vi, telynorio,
• telynori, chwaren ar y delyn
Harper, hâr'pûr, Harpist, hâr'pist re,
teivnor, telynwr \_vt, tryferu
Harpoun, hâr.pŵn' n, tryfer morfeirch :
Harpooner, Hâr.pŵ'nûr, Harpooneer,
har.pŵ.nfr' n, tryferwr, tryfeiydd
Harpsichord, harp'si.kord re, math o
ofleryn cerdd
Harpy, hâr'pî re, aderyn aflan; rheib-
ddyn, cribddeiliwr. White-headed
' harpy, eath y wern, y penwyn [butain
Harridan, har'î.dan re, hen butain, cam
Harrier, har'î.ûr re, helgi, ceinachgi;
• bwneath, bod y gwerni. Hen-harrier,
| hebog llwydlas
(Harrow, har'ö re, og, oged : vt, llyfhu,
ogi. To harrow up the feelings,
I aflonyddu, dwysbigo'r teimladau
Harsh, "harsh a, garw, afrywiog, llym,
sarig [sarigrwydd
Harshness, hârsh'nes re, gerwindeb,
Hart, hârt re, hydd, carw; eilon; elain
Hartshorn, hârts'hôrn re, corn yr hydd
Harvest, harvest re, cynauaf: vt, cyn-
| euafa, eywain. Harvest-home, cyn-
euafwled'd. Harvest-lord, blaenor y
| fed el. Harvest-moon, cyneuafloer
Has, haz vt. — Have [friwo cig
Hash, hash n, briwgig: vt, briwo. man-
Haslet, has'let, Harslet, hârs'let re,
| syrth mochyn, perfedd mochyn
5asp. hasp re, cloig, cloigyn, hespen:
L vt, cloigynu, hespenu
Hassock, has'uk re, hesor, clustog benlin
3ast, hast vt. — Have
.îaste. häst re, brys, ffrwst, prysurdeb :
,- v, brysio, prysuro, dyfrysio. In haste,
ar frys. ^lake haste, brysiweh
fasten, hä'sn v, brysio, prysuro
lastiness, hä'stì.nes re, ffwdan, byr-
bwylldra [tfrwythau cynnar
lastings, ha'stingz np, pys cynnar;
lasty. hä'stî a, brysiol, frrystiol, buan,
brysgar; byrbwyll, nawswyllt, an-
ystyriol. Hasty-pudding, gwyuod,
brysboten
10
Hat, hat re, het ; heulrod, capan. Hat-
band, Uinyn het, rhwymyn het
Hatch, hatsh re, deoriad, nj'thlwyth, haid
o gywion; gwarddrws: v, deori;
dyfeisio, llunio
Hatchel, hat'shel re, heisyllt, heislan,
crib, llin : vt, cribo, heislanu
Hatchet, hat'shet re, bwyell, cymmynai.
A cut with a hatchet, bwyeílawd
Hatchment, hatsh'ment re, marwgwn-
sallt [glawrddorau llong
Hatchway, hatsh'wä re, fFordd dros
Hate, hät vt, casäu, íSeiddio: re, cas,
casineb, dygasedd. I hate, cas genyf
Hateful, hät'fẁl a, cas, adgas, dygas,
ffiaidd ^ [dygasedd
Hatefulness, hät'fẁl.nes re, dygasrwydd,
Hatred, hä'tred re, cas, casineb, dygasedd
Hatter, hat'ûr re, hetwr, hetiwr
Hattock, hat'uk re. ysgub o yd ; cogwrn
Haughtiness, hô'tî.nes re,balchder, trahâ,
balchedd [nì-oenuchel, trahäus, uchel
Haughty, ho'tî a, balch, uchelfrydig,
Haiü, hôl vt, tynu, dirdynu, llusgo
Haum, horn re, callod, gwellt, cyrs [clun
Haunch, hântsh re, morddwyd, tfolen,
Haunt, hânt re, cyrchfa, cynniweirfa,
cyrchle: vt, cynniwair, mynych-
gyrchu; aflonyddu [mefysen
Hautboy, hö'bôî re, rhibib, telgorn;
Hauteur, hö.tûr' re, balchder, trahausder
Have, hav (had) vt, cael, meddu, medd-
iannu; dwyn. I have, mae genyf,
mae i mi. I have (thou hast, he has)
been, yr wyf (yr wyt, y mae) wedi
bod. To have mercy, cymmeryd tru-
garedd, trugarhau [aber, cilfach
Haven, ha'vn re, porthladd, llongborth,
Havoc, hav'ok re, difrod, anrhaith, hafog :
vt, difrodi, hafogi, amheithio
Haw, hô re, pilen ar lygad ceffyl ; grawn
y ddraenen wen, cyrafol y moch
Hawk, hok re, hebog, gwalch, cudyll,
curyll : v, heboga ; hochboeri ; gwica.
Hawk's beard, Uysiau'r gwalch. Spar-
row-hawk, cudyll coch. Hawk-weed,
llysiau yr hebog
Hawker, ho'kur re, hebogydd; gwicäwr,
gwicwr, edwicwr [draenen wen
Hawthorn, hô'thôrn re, ysbyddaden,
Hay, hä re, gwair, gweirweÜt, gwyran.
Hay-cock, mwdwl gwair. Hay -field,
gweirglawdd, cae gwair. Hay-loft,
taflod wair. Hay-maker, cyweiriwr
gwair. Hay-rick, das wair. Hay-
yard, hay-guard, hay-garth,, or hag-
gard, ydlan, gweirlan
145
HEB path, fat, ere, met, mâ-rine, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Hazard, haz'urd n, enbydrwydd, perygl ;
antur; damwain; hap: vt, anturio,
pydio, peryglu, arberyglu, enbydu.
Hap-hazard, damwain noeth [yglus
Hazardous, haz'ur.dus a, enbydus, per-
Haze, haz n, niwl, tarth, tawch
Hazel, ha'zl n, collen : a, gwineu goleu,
fel collen. Hazel-grove, collwyn, coll-
wydd, celh, celliwig, llwyn cyll
Haziness, ha'zi.nes n, niwlognvydd
Hazy, ha'zi a, niwlog, godywyll
He, "hi pn, efe, ef, e ; efo, fo, o. He also,
yntau. He-goat, bwch gafr
Head, hed n, pen; copa; clopa, clop;
taken; blaen; blaenor, penaeth: vi,
blaenori, llywio ; dybenu. Head-band,
penrwymyn. Head-borough, maer
bwrdeisdref. Head-covering, diddos-
ben. Head-land, penarth, pentir,
penryn; talar. Head-piece, helm,
penffestin ; deall. Light-headed, pen-
ysgafh, syfrdan, ehud. Thick-headed,
hurt, pendew, pengam. Forepart of
the head, iad. Side of the head, cern.
Top of the head, coryn. To make
head against, gwrthsefyll, llwyddo yn
erbyn
Headache, hed'ak n, dolur neu gur pen
Headily, hed'î.lî ad, chwidrwyllt
Headiness, hed'î.nes n, ehudrwydd;
cryfder diod
Headless, hed'les a, diben, heb ben
Headlong, hed'long ad, pendramwnwgl
a, chwymwyllt, byrbwyll, flromfol;
serth [blaenoriaeth
Headsliip, hed'ship n, penaduriaeth.
Headstrong, hed'strong a, anhywedd.
cyndyn [brwysgaidd
Heady, hed'i a, ehud, byrbwyll; cryf,
Heal, nil v, iachäu, meddyginiaethu
Health, helth n, iechyd", pwynt. In
health, iach, yn iach. Your health,
iechyd da i chwi
Healthful, helth'fvvl, Healthy, hel'thî a,
iach, iachusol [rwydd
Healthrulness, helth'fẁl.nes n, iachus-
Heap, hip n, crug, twr, pentwr, carnedd,
twmpath : ri,crugio, pentyru,cludeirio
Hear, hi'r (pt & pp heard, húrd) v,
cly wed.erglywed ; gwrando ; clywed son
Hearer, hì'r'ûr n, clywedydd.gwrandäwr
Hearing, hi'r'ing n, clyw, clybod, clyw-
edigaeth; gwrandawiad; achlust,
gosteg [clustfeinio
Hearken, har'kn v, gwrandaw, andaw,
Hearsay, hî'r'sä n, son, swn, siarad, gair
Hearse, hurs n, elor feirch, elorgerbyd
Heart, hârt n, calon; canol; rhuddin
madruddyn pren. Heart-ache, dolua
calon, trallod. Heart-burn, ingloes,
llosg cylla. Heart's ease, y feidio^
drilliw, y blodau ofergaru. Heart]
felt, teimledig yn y gydwybod. Heart j
rending, torcalonus. Heart-strings j
gewynau'r galon. Broken-heart, ealo3|
doredig. Broken-hearted, calonfrrw
wedi torieigalon. Faint-hearted, llwfi 1
llesg. False-hearted, twyllodrus, an 1
ffyddlawn. Great-hearted, mawrfryd
ig, dewr. Hollow-hearted, rhagrithio '][
Light-hearted, llawen, hoenus. OpeDJ
hearted, calon rwydd, hael. TrutJ
hearted, pur, ffyddlawn. Of little hear i
gwan ei galou. To learn by hear 1
dysgu ar ei dafod
Heartburn, hârt'bûrn n, llosg cylla
Hearten, hâr'tn vi, calonogi, cefnogi
Hearth, hârth n, aelwyd [siricj|
Heartiness, hâr'tî.nes », diffuantrwyd( a
calonogrwydd, yni, dyfalwch
Heartless, hârt'les a, digalon, diysbry ij
annewr [gwresog, diffuail
Hearty, hâr'tî a, calon og; iachujj
Heat, hit n, gwres, brydaniaeth; poetìl
der, twymdra; cynhesrwydd; ial
angerdd; rhedfa, gvrfa; v, twymul
twymo, poethi ; cynhesu; yindwyml
Heath, híth, Heatier, hî'thûr, heTH'l
n, grug, myncog ; grugos ; rhos. Heat j
berries, gruglys, grygon. Heathtjl
bell, blodau'r grug
Heathen, hi'THn n, cenedlddyn, ethnil
pagan: a, cenedlig, digred
Heathenish, hi'THnash a, cenedlig, »1
gred, paganaidd [anghr
Heathenism, hi'THn.izm n, paganiaei
Heathy, hi'thi a, grugog
Heave, hiv v, codi; chwyddo; dyhej
n. dyrchafael; codiad
Heaven, hev'n n, nef [nefolrwy
Heaveuliness, hev'n.li.nes n, nefold
Heavenly, hev'n.li a, nefolaidd, nefol
Heaviness, hev'i.nes n, tryinder, tri
wch, gorthrymder; pwys
Heavy, hev'i o, trwm, pwysfawr, dw*
pwysig; cysglyd; hwyrdrwm; tr.
athrwm,athrist. Heavy-laden, llwy
og, trymlwythog. Top-heavy, p
drwm; meddw
Hebdomad, heb'dö.mad n, wythnos _
Hebdomadal, heb.dom'â.dal, Hebdor
dary, heb.dom'â.dur.i a, wythnosol
Hebetate, heb'î.tät vt, hurtio, p;
marweiddio
146
ore; late, line, no, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. HEN
Hebetude, heb'î.tüd n, pylni, hurtrwydd
Hebraism, hfbra.izm n, priod-ddull
Hebreaidd
Hebraist, hî'brä.ist, Hebrewist, hr*brw-
ist, Hebrician, hî.brish'an n, Hebrëwr
Hebrew, hî'brŵ n, Hebrëwr: a, Hebrëig,
Hebreaidd. Hebrew language,Hebräeg
Hecatomb, hek'a.tom »,aberth cananifail
Hectic, hek'tik a, gwastadol, dibaid
Hectolitre, hek'tö.lî.tûr n, mesur Ffreng-
ig, yn cynnwys 22.009668 o alwyni,
neu 2.7512085 o bwyseli Prydeinig
Hector, hek'tur n, bygylwr, ymffrostiwr :
v, bygylu, bwgwth, bygweh, bocsachu
Hederaceous, hed.u.rä'shus, Hederal,
hed'ur.al a, eiddewog
Hedge, hej n, gwrych, gwydding, perth,
clawdd : v, cau, bidio, cloddio. Hedg-
ing-bill, cryman cau, gwyddlif
Hedgehog, hej 'hog n, draenog, ballog,
armell. Sea-hedgehog, morddraenog
Hedger, hej'ûr n, caewr, gwrychwr [cae
Hedgerow, hej'rö n, gwydding, gwyddi,
Heed, hid «, gofal, pwyll, gwrandawiad,
ystyriaeth, goeheliad: v, ystyried,
pwyllo, ymgadw [gwagelog
Heedful, hîd'fẁl a, gofalus, gochelgar,
Heedfuluess, hîd'fwLnes n, ymogeliad,
Heedless, hîd'íes a, anochelgar, "diofal.
Heel, hîl », sawdl, ffal, tap : v, sodh ;
gogwyddo, taplasu £m, tepyn
Heelpiece, hi l'pîs v, tapio, trwsio sawdl:
Heft, heft «.—Haft [etiaid
Hegira, hei'î.râ n, cyffcyfrif y Mahom-
Heifer,hef ûr n, anner, treisiad ; meinoles
Heigho, hi 'hö **, hoho! haiho!
Height, hit n, uchder, uchelder
Heighten, hi'tn vt, uchelu, dyrchafu,
codi yn uwch ; mwyhau
Heinous, hä'nus a, echryslawn, anfad,
ysgeler, cyflafanaidd, gwaedfawr
Heinousness, hä'nus.nes n, erchylldra,
drygedd, ysgelerder
Heir, ê'r n, etifedd, treftadog; edlin.
Joint-heir, eydetifedd. Heir-apparent,
edlin, edling
i Heiress, ê'r'es n, etifeddes, treftadoges
Heirless, ê'r'les a, dietifedd
r Heirship, ê'r'ship ra, treftadogaeth
Heliacal, hU'i'a.kal a, heulaidd, yn
gadael neu yn dyfod i mewn i oleuni
yr haul [droellog
.. Hehcal, hel'i.kal a, nydd-dröedig, nydd-
• Heliocentric, hî.lî.ö.sen'trik a, gweledig
: o'r haul [haul
Heliolatry, hî.lî.ola.trî «, addoliad yr
Helioscope, hî'lî.ö.sköp n, heulddrych
Heliotrope, hî'lî.ö.tröp n, blodeuyn yr
haul; gwaedfaen
Helix, hel'iks n, llinell nydd-droellog
Hell, hei », uflfern, alis, afagddu, annwfh,
annwn. Hell-black, erchyllddu. Hell-
born, dieflig. Hell-cat, hen wrach
Hellebore, heî'î.bö'r n, pelydr Yspaen
Helhsh, hel'ish a, uffernol, uffernig
Hellishness, hel'ish.nes n, ufFernohwydd
Helm, helm n, Hyw; helm, penawr
Helmet, hel'met n, helm, penwisg dur,
penffestin [haint y chwys
Helodes, hi.lo'diz n, cryd chwyslyd,
Helot, hel'ut n, caethwas Spartaidd
Helotism, hel'ut.ism n, caethwasanaeth,
caethwasaeth, caethrawd, caetliiwed
Help, help n, porth, cynnorthwy; ym-
geledd: v, cymhorth, cynnorthwyo,
cyfnerthu, helpio. So help me God
(in oaths), fel yr atebaf i Dduw
Helpful, help'fẁl a, cynnorthwyol, ym-
geleddgar [nodded, diymgeledd
Helpless, help'les a, digjonhorth, di-
Heîpmate, help'mät n, cydymaith, cyfaill
Helterskelter, hel.tur.skel'tur ad, didrefn
Helve, helv n, coes bwyell, troed, earn
Helvetic, hel.vet'ik a, perthynol i'r
Swissiaid
Hem, hem », hem, gwrym, gwald, haech :
vt, hemio, gwrymio ; amgylchynu
Hematoid, hî'mâ.tôîd a, gwaedlyd
Hematosis, hî.mâ.tö'sis n, gwaedlif
Hemi- px, hanner
Hemiplegy, hem'Lplej.î n, parlys lleol,
parlys mewn un hanner o'r corff
Hemisphere, hem'Lsfî'r n, hannergrwn,
arddryeh [crwn
Hemispherical, hem.i.sfer'i.kal a, hanner
Hemistich, hem'Lstik n, hanner Llinell
Hemlock, hem'lok n, cegyd, cegyr.
Water-hemlock, brelwg
Hemorrhage, hem'or.äj n, gwaedlif
tarddelliad gwaed
Hemorrhoids, hem'or.oidz np, clwyf y
marchogion, lledewigwst
Hemp, hemp n, cywarch. Fimble-hemp,
cywarch benyw [warch, carthol
Hempen, hem'pn a, cywarchog, o gy-
Hen, hen n, iâr, giâr, dicen. Hen-
pecked, tan gnwc gwraig. Heath-hen,
iâr y mynydd. Moor-hen, cotiar,
corsiar [llewyg yr iâr
Henbane, hen'bän n, ffa'r moch, y bela,
Henchman, hentsh'man n, gwas, dilynwr
Hence, hens ad, oddi yma, odd yma : i,
vmaith ! fiwrdd !
147
HET path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Henceforth, hens'fo'rth, Henceforward,
hens.fôr'wûrd ad, bellach, rhag Haw,
mwyach, o hyn allan
Hend, hend vt, gafaelu, dal ; amgylchynu
Hepatical, hi.pat'i.kal a, afuol, afuaidd
Hepatitis, hep.â.ti'tis n, ennynfa yr afu
Heptagon, hep'tâ.gun n, dull seithochr
Heptagonal, hep.tag'ö.nal a, seithochrol
Heptangular, hep.tang'gü.lûr a, seith-
onglog [iaeth
Heptarchy, hep'tar.ki n, seithlywydd-
Her, hur pn, ei ; hi. Hers, eiddi. Her
also, hithau
Herald, her'ald n, achydd, achwr, ach-
ofydd; cyhoeddwr; herodr: vt, cy-
hoeddi; herodri. Herald king at
arms, brenin pen beirdd
Heraldic, hî.ral dik a, herodrig
Heraldry, her 'aid. rî n, achyddiaeth,
achofyddiaeth, arwyddfarddoniaeth,
herodraeth
Herb, hûrb n, llysieuyn, glaswelltyn
Herbaceous, hûr.bä'shus a, llysieuaidd,
llysieuol ; llysieugar
Herbage, hûr'bäj n, porfa, tir porfa,
llysiau; degwm porfa; rhyddid i gyd-
bori. Fresh herbage, irwellt
Herbal, hur^al ra, llysieulyfr
Herbalist, hûr'bal.ist n, Uysieuydd
Herbivorous, hûr.biv'ö.nis a, yn bwyta
llysiau, llysfwyta
Herby, hûr'bî a, llysieulyd, llawn o lysiau
Herculean, hur.kii'li.an a, cawraidd,
gorchestol, arwrol
Hercides, hur'kii.liz n, Ercwlf, Ercwl
Herd, hard n, gyr; mintai, cenfaint,
gre, deadell : v, cydymdyru, deadellu
Herdsman, hurdz'man n, bugail, grëwr,
deadellwr, buelydd, bugeilwr
Here, hî'r ad, yma, yn y lie hwn, yn y
fan yma, yn y fan hon; dyma, llvrna.
Here he is, dyma fe [yma
Hereabouts, hî'r'â.bûŵts ad, o ddeutu
Hereafter, hî'r.af'tûr ad, wedi hyn, ar
ol hyn, o hyn allan, rhag llaw: n,j
byd i ddyfod, y byd a ddaw
Hereat, hî'r.at' ad, ar hyn, wrth hyn
Hereby, hî'r.bî' ad, wrt£ hyn
Hereditable, hî.red'í.tâ.bl, Heritable,
her'í.tâ.bl a, etifeddadwy
Hereditament, her.î.dit'â.ment n, da
etifeddol [ trefta dol
Hereditary, hî.red'ì.tur.î a, etifeddol,
Herefrom, hiV.from' ad, oddi yma
Herein, hî'r.in', Heremto, hî'r.in'tŵ ad,
yn hyn ; yma ; i hyn
Hereof, hi'r.of ad, o hyn; ei
Hereon, hî'r.on', Hereupon, hi'r.up.on'l
ad, ar hyn [gred, archwrthgredwr I
Heresiarch, her'î.sî.ârk n, blaenòr geu- [
Heresy, her'î.sî n, geugred, gwrthgred, ;
geugrcfydd, geulith, camgred, geu- J
fiÿdd, cyfeiliornad, geuathrawiaeth I
Heretic, her'i.tik n, geugrefyddwr, cam- {
gredwr, geuffyddiwr, geugredwr
Heretical, ni.ret'i.kal a, geugrefyddol J
geuftyddiol, cyfeiliornus
Hereto, hi'r.tŵ', Hereunto, hi'r.un.tw'ad |
i hyn, at hyn, wrth hyn ; hyd 5'n hyr I
Heretofore, hí'r.tŵ.fö'r' ad, gyiit, cvr
hyn, o'r blaen [hyr
Herewith, hi'r.with' ad, gyda hyn, eft
Heriot, her'i.ut n, ebediw [tadaetl
Heritage, her'i.täj n, etifeddiaeth, tref
Hermaphrodite, hûr.maf'rö.dît n, deu
rywyn ; ceiliogiar : a, deurywiol
Hi-rmaphroditical, hur.maf.ro.dit'i.kal a
deurywiol, deurvw
Hermetic, hur.met'ik, Hermetical, hur
met'i.kal a, fferyllaidd [elai;
Hermit, hur'mit n, meudwy, didryfvij
Hermitage, hûr'mî.täj n, meudAvyfoc
meuctwyfan [dldry
Hermitical, hur.mit'i.kal a, meudwyo
Hernia, hûr'ní.â n, rhwyg; bolystyr
torgest, toriad llengig [dewiy
Hero, hi'r'ö n, anvr, gwron, gwrolddyi
Heroic, hi.ro'ik, Heroical, hi.ro'i.kf
a, gwronaidd, mawrfrydig, tragwro
arwrol. Heroic verse, mesur deg troe
Heroine, her'ö.in n, arwraig, arwres
Heroism, her'o.izm n, arwredd, arwi
iaeth, gwroliaeth, dewredd, gwi-oniaet
Heron, her'un n, creyr, crychydd
Heronry, her'un.rí n, crëyrfa [iddv
Herpes, hûi-'píz n, tarddwraint; tâ
Herring, her'ing n, penwag, ysgadenyx
Herself, hûr.self' pn, hi ei hunan,
hunan [mheuaeth, oedia
Hesitancy, hez'i.tan.si n, petrusder, an
Hesitate, hez'i.tat vi, petruso, gohiri'
oedi; ammlieu; geirdagu
Hesitation, hez.i.ta'shun n, pestrusde
geirdagiad ; ammheuaeth. Witho»
hesitation, dibetrus
Hesperian, hes.pî'r'î.an a, gorllewinol
Heteroclite, het'ur.o.kli't n, sylweddai
peth, neu ddyn afreolaidd : a, afrec
aidd. Heteroclites, amrydreigliaid
Heteroclitical, het.ur.o.klit'i.kal a, afr
olus, gwyrol [iol, geu
Heterodox,' het'ur.o.doks a, gwrthdy:
Heterodoxy, het'ur.o.dok.si n, all&Tj
geuddysg, geuffydd, geuathrawiaetl
148
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. HIR
Heterogeneal, het.ur.ö.jî'nî.al, Hetero-
geneous, het.ur.ö.jî'nî.us a, allryw,
amryfeilryw, brithryw
Hetnian, het'man n, llywydd [mynu
Hew, hii (hewn) vt, naddu, tori, cym-
Hewn, hiin pp. — Hew
Hexagon, hek'sa.gun n, chwechochr
Hexagonal, keg.zag'u.nal a, chwech-
oehrol, chwechongl, chwechonglog
Hexameter, heg.zam'i.tur n, chwebanog,
mesur chwetroed
Hey, hli, Heyday, hä'dä i, ha ! wi ! oi !
oian! oio! haio! hai! [ffosp
Hiation, hi.ä'shun n, dylyfiad gên; agen,
Hiatus, h'í.ä'tus n, agen, gagendor, gagen
Hibernal, h'í.bûr'nal a, gauafol, gauafaidd
Hibernate, h'i'bûr.nät vi, gauafu
Hibernation, h'i.bûr.nä'.shun n, gauafiad
Hibernian, hî.bûr'nî.ân n, Gwyddyl,
Gwyddel: a, Gwyddelig, Iwerddomg
Hiccup, Hiccough, hik'up n, ig, yr ig :
v, igian, eigian
Hickwall, hik'wol, Hickway, hik'wa n,
caseg y ddryghin, delor y derw, cym-
mynwr y coed
Hide, hid (pt hid; pp hidden, hid'n
hid) v, cuddio, celcio, celu, dirgelu:
n, croen, cen, bling-groen. Mesur am-
I mhenodol o dir, o 60 i 120 erw. Hide-
[ and-seek, migymguddiad, chwareu
f chwiw. Hide-bound, croenrwym
t Hideous, hid'yus a, hyll, erchyll, echrys-
[ lawn, hyllgrych (yhyllgrech)
i Hie, h'i vi, orysio, prysuro, ffrystio.
[ Hying, yn prysuro ; prysuriad
! Hierarch, hi'Lrark n, penadur eglwysig
Hierarchy, hî'î.râr.ltî ?^, llywodraeth
t eglwysig; alsantaeth
f Hieroglyph, hi'î.rö.glif, Hieroglyphic,
Í hi'.i.ro.glif'ik n, nod arwyddol, ar-
I wyddlun. Hieroglyphics, batheiriau
; Hieroglyphical, h'i.î.rö.glif'î.kal a, bath-
* einiol, arwyddol, arwyddluniol
Higgle, hig'l vi, edwica, tynfasnachu
Higgledy-piggledy, hig'l.dî.pig'l.dî ad,
t yn drapnlith, yn ddidreth
' High, hi a, uchel, ban, banog, tal ; balch ;
drud; llawn; croch; mawr. High-
flown, uchelfalch. High-mettled,
Î ffroenuchel. High-minded, uchel-
frydig. High road, y ffordd fawr, cefh-
ffordd. High sea, cefnfor. High-
spirited, calonog, hy. Ten feet high,
r deg troedfedd o uchder. As high,
' cyfuwch. It is high time, mae yn
- llawn bryd. To set on high, dyrchafu.
From on high, oddi uchod
Highland, hi'land n, ban, ucheldir,
mynydd-dir
Highlander, h'i'lan.dûr n, mynyddwr
Highly, hi 'H ad, yn fawr ; yn falch ; yn
uchel. Highly-seasoned, poeth i'r
chwaeth [blaenaf
Highmost, hi'möst a, uchaf; cyntaf,
Highness, hi'nes n, uchder, uwchder,
uchelder, uchelradd. His Royal High-
ness, ei Uchelder Breninol [lanw
Highwater, hi'wô.tûr n, gorllanw, gor-
Highway,hi"wä »,ffordd fawr, prif-flfordd
Highwayman, hi'wä.man n, lleidr pen
ftbrdd [usrwydd, hyfrydwch
Hilarity, hî.lar'î.tî n, Uawenydd, hoen-
Hilary, hil'ur.î n, yn agos i \vyl Hilary
(Ionawr 13). Hilary-term, un o dym-
morau'r gyfraith, yn dechreu yn ^
Ionawr
Hilding, hil'ding n, bawddyn, cachgi
Hill, hil rc,bryn, moel, cefn, garth, trum.
Ant-hill, myrdwyn, mordwyn [path
Hillock, hil'uk n, bryncyn, pone, twm-
Hilly, hil'î a, mynyddig, bryniog
Hilt, hilt n, cam cleddyf [also, yntau
Him, him pn, ef, efe, fe, e, efo, fo, o. Him
Himself, him.self ' pn, ei hun, ei hunan.
He is beside himself, mae efe allan o'i
bwyll [taiog: a, ol
Hind, hind n, ewig; llafurwas, gwas,
Hinder, hîn'dûr a, ol
Hinder, hin'dûr v, rhwystro, attal,
rhagod, lluddias, llesteirio
Hinderance, hin'dur.ans, Hindrance,
hin'drans n, rhwystr, llestair, lludd
Hindermost, hîn'dûr.most, Hindmost,
hind'most a, olaf, diweddaf ; bonol
Hinge, hinj n, colyn drws, colfach: «,
colfachu ; dibynu, ymddibynu
Hint, hint n, amnaid, awgrym, arwydd :
vt, amneidio, crybwyll, crybwyllo
Hip, hip n, clun, pen ucnaf y glun;
duegwst, praddglwyf; ogfaen; ffrwyth
marchfien, egroesen : vt, llaesu cym-
mal pen y glun. Hip-shot, wedi ysigo
pen y glun, clunlaes [pruddglwyfus
Hippish, hip'ish a, isel o ysbryd, trist,
Hippishness, hip'ish.nes n, clefyd y
ddueg, pruddglwyf ; iselder ysbryd
Hippocentaur, hip.ö.sen'tôr n, math o
anghenfil, dynfarch [dychymmygol
Hippogriff, hip'ö.grif n, march asgellog
Hippopotamus, hip.ö.pot'â.mus n, yr
afonfarch, behemoth yr Ysgrythyr
Hire, h'i'r n, cyfiog, hur, Hog: vt,
cyflogi, hurio, llogi [hurwas
Hireling, hi'r'ling n, gwas cyflog;
149
HOL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took ;
Hirsute, hûr.süt' a, blewog, cedenog;
His, hiz pn, eiddo ef, ei eiddo, ei [garw
Hiss, his n, chwithrwd, chwythlais, ~
hwt: v, chwythleisio, si'o, hwtio
Hist, hist i, ust ! tewch ! taw !
Historian, his.tö'r'î.an n, hanesydd, ys-
tor'iawr [tor'iol
Historical, his.tor'i.kal a, hanesol, ys-
Historify, his.tor'î.fî vt, hanesu, adrodd
Historiographer, his.tö.rî.ög'râ.fûr n,
hanesydd; brudai [yddiaeth
Historiography ,his.tö.rí.og'râ.fîn,hanes-
History, his'tur.î n, banes, brud, ystori;
edrybod, hanesyddiaeth. Natural
history, mildraeth
Histrionic, his.tri.on'ik a, chwarëyddol
Hit, hit (pt & pp hit) n, ergyd, taraw-
iad; damwain: v, taro, cyffwrdd;
dygwyddo [cwlwm; gafaelfach
Hitch, hitsh v, gafaelu, bachu:
Hitchel, hit'shel n, heisyllt
Hithe, hiTH n, porthladd bychan [yma
Hither, hixH'ur ad, yma, hyd yma, tuag
Hithermost, hÌTH'ûr.möst a, nesaf yma
Hitherto, hÌTH'ûr.tŵ ad, hyd yma", hyd
yn hyn, hyd hyn
Hitherward, hÌTH'ûr.wôrd ad, tuag yma
Hive, hi'v », cwch gwenyn, bodrydaf: v,
cychu, llestru gwenyn
Ho, hö i, ho ! hai ! clyw ! clywch !
Hoar, hö'r a, llwyd, llwydwyn, blawr.
Hoar-frost, llw}rdrew, barug, arien
Hoard, hö'rd n, cuddfa, cuddgrug;
cronfa: v, casglu, tyru, croni [llwydni
Hoariness, hö'r'î.nes », llwydedd; pen-
Hoarse, hö'rs a, cryg, cryglyd. To
grow hoarse, crygu, myned yn gryg
Hoarseness, hö'rs'nes n, crygni, crygi,
crygiant [penllwjrd
Hoary, hö'r'î a, llwyd, blawr, arienog;
Hoax, hoks n, twyll, hoced, siom: vt,
twyllo, siomi, hudo
Hob, hob n, pentan, pentanfaen
Hobble, hob'l n, herciad; dyryswch,
magl,trallod : vi, hercian, cloffgerdded
Hobby, hob'î n, corfach ; math o hebog ;
hurtyn ; anwylbeth, hoffbeth
Hobgoblin, hob'gob.lin n, ellyll, anys-
bryd, bygwydd, bo, bygel nos
Hobnail, hob'näl n, hoel glopa
Hock, hok n, coesg\-n, gar, coesddarn
blaen o gig mocbyn ; math o win
Hock, hok, Hockle, hok'l vt, tori gewyn
ygar
Hocus-pocUs (hoc est corpus, hwn yw'r
corff), ho.kus.po'kus n, hud, hud a
fiug, hoced, twyll
Hod, hod n, cafh cymmrwd, hawc
Hodíul, hod'fẁl n, hawcaid
Hoddy, hod'i a, cryf, iachus
Hodgepodge, hoj'poj, Hotchpotch, hotsh'
potsh n, cymmysgedd didrefh, cybolfa,
cawldeb [heddyw
Hodiernal, hö.dî.ùr'nal a, perthynol i
Hodman,hod'man n,cymmrydwr,hawcwr
Hoe, ho* n, chwynogl, caib, cribyn-gaib :
vt, chwynogli, cribyn-geibio
Hog, hog n, mocbyn, llwdn hwch, twrch,
Hog's lard, bloneg. Hog-cot, Hog-
sty, cwt, twlc mochyn
Hoggerell, hog'ur.el n, hespwrn, hespin
Hoggish, hog'ish a, mochaidd; drelaidd
Hoggishness, hog'ish.nes », mocheidd-
dra, mochyneidd-dra
Hogherd, hog'hûrd n, ceidwad moch
Hogo, hö 'gö n, drewiant, drewdod
Hogshead^hogz'hed n, myddi, baril fawr;
54 galwyn o ddiod neu gwrw
Hoiden, hôî'dn n, hoiden, hobi
Hoist, hoist vt, codiy dyrchafu
Hoity-toity, hôî.tî.tôî'tî i, hai, haio, ha
Hold, hold n, gafael, dalfa; amddiffynfa;
lloches; ceudod Hong: v {pt held,
held : pp held, hoiden, hol'dn), dal ;
gafael; attal; cadw: i, dal! aros!
paid! To lay hold of, ymaflyd yn.
To hold one's peace, tewi, tewi â son
Holdfast, hijld'f'ast n, gafaelfach, dalbrei
Hole, höln, twll, bwt; ffau
Holidam, hol'i.dam n, sancteiddfam
Holiday, Holyday, hol'î.dä n, dydd gwy
Holiness, hö'lì.nes n, sancteiddrwydd
Holloa, Hollo, ho.lö' i, hai! cl;
gwrandaw! vi galw, gwaeddi:
gwaedd, galwad
Hollow, hol'5 », ceule, ccudwll,
ceued: a, cau, cafnog, ceuol;
waelod: v, ceuo, cafnu: ad, hoi
trwyadl. Hollow sound, clone, rh<
Hollowness, hol'ö.nes n, ceuedd, ceud<
Holly, hol'î n, celynen, pren ceb
Holly-grove, celynog, celjTillwyn
Hollyhock, hol'i.hok n, hocys bendig)
Holm, holm n, prinwydden, y ddei
fythddeiliog, .^lasdonen ; maran, i
ian, marianedd, ynys mewn afon
gilfach
Holocaust, hol'o.kost n, llosgabi
poethoifrwm [■
Holpen, hol'pn a, cynnorthwyedig :
Holster, hoTstûr n, gwain llawddryll
Holy, hö 'lî a, sanctaidd, glân, cyssr
edig. The holy of holies, cyssegr sai
eiddiolaf
150
öre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. HOR
Homage, hom'iij n, ymostyngiad, addol-
iad, gwriogaeth [warogaeth
Homager, hom'ä.jûr n, deiliad dan
Home, höm n,cartref, tref, trigfa,haddef :
ad, adref, i dref ; at y pwnc. At
home, gartref. Home thrust, gwth
hyd adref. Home-spun, cartrefig, a
wnaed gartref; diaddurn [rwydd
Homeliness, höm'lî.nes n, cartrefeidd-
Homely, höm'lì a,cartrefaidd ; gwladaidd
Homer, hö'mûr n, mesur Hebreaidd o
gylch tri pheint
Homestead, höm'sted n, cartrefle [adref
Homeward, höm'wûrd ad, adref, tuag
Homicide, hom'î.s'id n, Ueiddiad dyn,
llofrudd,llawrudd ; llofruddiaeth, dyn-
laddiad, galanas [wriaeth
Homilectics, hom.i.lek'tiks np, pregeth-
Homily, hom'î.lî n, byrdraetn, byr-
draethawd, pregeth fer [ga^t
Hommoc, hom'uk n, bryncyn, garth.
Homocentric, ho.mo.sen'trik a, cy-
• mherfeddol, cynghraidd
Homoeopathy, hö.mî.op'â.thî n, y gel-
fyddyd o iachäu â dognau o anfeidrol
fychander [rywiog, cyfunrhyw
Homogeneous, hö.mö.jî'nî.us a, cyd-
Homogeneousness, hö.mö.jî'nî.us.nes n,
cydrywiaeth, unrhywiaeth
Homologous, hö.mol'ö.gus a,gogymmedr,
gogyfartal, cyffelyb [ammhëus
Homonymous, hö.mon'î.mus a, mwys.
Homophonous, hö.mof'ö.nus a, unsain.
gogydsain [unseinedd
Homophony, hö.mof'ö.nî n, cydseinedd,
Homotonous, hö.mot'ö.nus a, unwedd
Hone, hön n, hogfaen, ellynfaen, hogalen :
vt, hogi, llymu ar hogfaen
Honest, on'est a, cyfiawn, cywir, di-
dwyll, gonest, addwyn, uniawn
Honesty, on'es.tî n, uniondeb, addwyn-
der, gonestrwydd, cyvsiredd, cywirdeb
Honey, hun'î n, mêl. Honey-bag, cwd
; y mel, cylla gwenyn. Honey-comb,
dil mêl, crwybr. Honey-dew, mel-
; wlith, melgawod. Honey-moon, mis
; yr afaeth, mis cyntaf ar ol priodi.
, Honey-mouthed, mwyndafod
Honeysuckle, bun'i.suk.l n, gwyddfid,
g\\yddwydd, blodau'r mêl
Honeywort, hun'î.wûi't n, llysiau'r mêl
Honied, hun'id a, llawn mêl, melus
Honorary, on'ö.rur.î a, mygedol ; anwobr-
wyedig, heb ei dalu ; ambydeddus
Honorihcabihtudinity, on.o.rif.i.ka.bil.i-
tü.din'î.tî n, anrhydeddusrwydd (y
gair hwyaf yn yr iaith Seisnig)
Honour, on'ur n, anrhydedd, bn, parch,
enw, ardduniant, urddas, ermyg, ed-
myg : vt, anrhydeddu, parchu. With-
out honour, dibarch, dianrhydedd
Honourable, on'ur. â.bl a, anrhydeddus,
parchus. Right Honourable, Gwir An-
rhydeddus [rhydeddusrwydd
Honourableness, on'ûr.â.bl.nes n, an-
Hood, hẁd n, cwfl, cwcwll, penguwch
Hoodivink, hwd'wingk vt, mwgydu, gor-
Hoof, hŵf n, earn, ewingarn [chuddio
Hoofed, hŵ-ft a, carniog, carnol. Hoofed
animals, carnolion
Hoofless, hŵfles a, digarn
Hook, hwk n, bach, bechyn : v, bachu,
bachellu, dyfachu, dal. Bill-hook,
glaif. Fish-hook, bach pysgota.
Pruning-hook, gwyddhf. Reaping-
hook, cryman. By hook or by crook,
rhyw ffordd neu gilydd. Hook and
eye, bach a llygad, bach a dolen
Hookah, hw'ka n, math o bib hir
Hoop, hŵp n, cylch, cylchyn, cant : vt,
cylchu, cantio. Hooping-cough, y pas
Hoot, hŵt v, hwtian, hwtio
Hop, hop n, gonaid, hwp, dylam, hec,
here, 11am untroed: v, llemain, hec-
ian; hopysu. Hop, skip, and jump,
hwp a cham a naid
Hope, hop n, gobaith, goglud, hyder : v,
gobeithio, hyderu, ymddiried. Hope-
deserted, diobaith. Forlorn hope,
tamaid angeu
Hopeful, höp'fẁl a, gobeithiol ; golygus
Hopefulness, höp'fẁl.nes n, gobeithiol-
rwydd [dihyder
Hopeless, höp'les a, diobaith, anobeithiol,
Hopelessness, höp'les.nes n, anobaith
Hopper, hop'ûr n, hopran melin ; basged
Hopple, hop'l vt, cydrwymo'r traed
Hops, hops np, llewyg y blaidd, hopys
Horal, hö'r'al, Horary, hö'r'ur.î a, awrol,
oriol, perthynol i oriau
Horde, hô'rd n, tyhvyth, torf, mintai
Horehound, hö'r'hûẁnd n, morddanadl.
White horehound, llwyd y cwn [wel
Horizon, ho.r'i'zun n, terfÿngylch, gor-
Horizontal, hor.i.zon'tal a, gwastad;
terfyngylchol ; gorweddol, llorwedd
Horn, horn n, corn. Horn-book, llyfr
corn. Hunting-horn, helgorn. Inner
horn, mab gorn. Without horns,
moel, digorn. Green horn, gwirionyn
Hornblende, hôrn'blend n, math o gareg
Horned, hôrn'ed a, corniog, cyrnig
Hornet, hor'net n, cacynen y meirch,
chwüiores, gwenynen y meirch
151
HOW path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Hornpipe, hôrn'píp re, math o daplas
Horny, horn'î a, coraaitid, cyrnaidd
Horologe, hor'ö.loj re, awrfynegydd
Horology, bor'ö.lö.jî re, awroniaeth
Horometry, hö.rom'î.trî re, awrfesuriaeth
Horoscope, hor o.sköp re, cyd-dremiad
y planedau [dychrynllyd
Horrent, hor'ent a, gwrychog, garw;
Horrible, hor'î.bl a, erchyll, ofhadwy,
hyll, dychrynllyd, echryslawn, echrys
Horribleness, hor'î.bl.nes re, echryslon-
edd, ercbylldra [anferth
Horrid, hor'id a, erchyll, echrydus,
Horrific, ho.rif'ik a, dychrynllyd, ar-
swydus, brawychua, yn peri ofn
Horrisonous, ho.ris'ö.nus a, erehyll-
seiniol [erchylldod
Horror, hor.ûrre, arswyd, dychryn, braw,
Horse, hôrs re, march ; ceflyl : vt, rhoi ar
farch ; marchogaeth. Horse-block,
careg farch, esgynfaen. Horse-breaker,
torwr meirch. Horse-cloth, hws,
cefnlhain. Horse-dealer, porthmon
meirch. Horse-fly, cacynen y meirch.
Horse-laugh, erechwen. Horse-race,
marchred, marchredegfa. Horse-shoe,
Eidol ceflyl. Horse-trappings, seirch.
ntire horse, march. Hobby-horse,
ceflyl pren. Pack-horse, pynfarch.
Race-horse, rhedfarch, rhedegfarch.
Stalking-horse, ceflyl brethyn. War-
horse, cadfarch, rhyfelfarch. On horse-
back, ar gefn ceflyl, yn marchocäu, yn
marchgäu, yn marchäu
Horseman, hGrs'man re, marchwr, gwr
march, marchog [wriaeth
Horsemanship, hôrs'man.ship re, march-
Hortation, hôr.tä'shun re, annogaeth,
cynghor
Hortative, hor'ta.tiv, Hortatory, hôr'tâ-
tur.î a, annogaethol, rhybuddiol
Horticulture, hor'ti.kul.tshur re, gardd-
wriaeth [gardd
Hortulan, hôr'tü.lan a, garddol, fel
Hosanna, ho.zan'a n, gair Hebräeg yn
arwyddo " Achub, atolwg "
Hose, hoz (p hose, hoz, hosen, ho'zn)
n, hosan
Hosier, ho'zhur re, hosanydd, hosaneuwr
Hospitable, hos'pí.tâ.bl a, llettygar,
croesawgar
Hospital, hos'pî.tal re, ysbytty, clafdy
Hospitality, nos.pî.taí'î.tí n, llettygar-
wch, ysbyd, haelioni
Host, host re, llu, byddin; llettywr;
tafarnwr ; aberth yr offeren [ddyn
Hostage, hos'täj re, mach, gwystl, gwystl-
Hostess, hös'tes re, llettywraig; tafarn-
wraig [rhyfelgar
Hostile, hos'til a, gelyniaethus, gelynol ;
Hostility, hos.til'î.tî re, gwrthryn, gelyn-
iaeth, gelynolrwydd ; rhyfel ; casineb
Hostler, os'íûr re, marehwas, ostler
Hostel, hüs'tel. Hostelry, h'ds'tel.ri. Host-
ry.hös'trîre, marchdy cyflredin=Hotel
Hot, hot, a, twym, gwresog, brwd, poeth.
Hot-brained, penboeth, ffroehwyllt.
Hot-headed, penboeth, fiyrnig, gor- 1
wyllt. Burning hot, poeth angerddol. ]
Red hot, gwynias, yn dân coch
Hotbed, hot'bed re. gwely brwd [ostl.
Hotel, hö.teJ' re, Hetty cyflredin, gwestty, (
Hothouse, hot'hûẁs re, "twymdy
Hotspur, hot'spúr », dyn nwydwyllt
Hottentot, hot'en.tot re, brodor Penryn
Gobaith Da; dyn gwyllt
Hough, hok re, gar: vt, tori llinyn y gat
Hound, hûŵnd re, bytheuad, huad.
huadgi, helgi. Blood-hound, gwaedgi.
Hound-bitch, bytheuades. Hound-)
fish, y pysg picwd, penci. Hound -tree
pysgwyddeu [awrwydryr
Hour,ûw'rre,awr. Hour-glass, awrwydr
Hourly, ûŵYlî ad, bob awr: a, oriol
House, hûŵs (p houses, huw'ziz) ».
ty. House-warming, gwledd cynhes-
iad ty. Dwelling-house, ty annedd:
trigfan. Pest-house, heintty. Play-
house, chwareudy. Public-house
tafam. Summer dwelling-house
hafod, hafotty. Mean paltry houses}
teiach
House, huvvz v, Uettya, dwyn i dy, tyo Í
Housebreaker, huws'bra.kur re, tydorwi
Housebreaking, huws'bra.king re, ty,
doriad [ty; tyai
Household, hûŵs'höld re, teulu, tylwyth'
Householder, hûŵs'höl.dûr re, gwr ty
perch en ty [teuliiyddev
Housekeeper, huws'ki.pur re, perchen ty
Houseless, hûŵs'les a, diannedd, di
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. HUR
However, huw.ev'ur, Howsoever, hûẁ
so.ev'ur ad, pa fodd hynag, beth
bynag ; er hyny, enllai
Howitzer, huw'it.zur n, math o gyflegr
Howl, hûŵl, Howling, hûẁ'ling n, ud,
udiad, udfa; oernad, drygnad
Howl, hûŵl vi, udo, udain; oernadu
Howlet, hûŵlet n. dylluan ieuanc
Hox, hoks vt, tori llinyn y gar
Hoy, hôî n, math o long fechan
Hubbub, hub'ub n, gwag derfysg, da-
dwrdd, godwrdd, iwbwb [bras
Huckaback, huk'a.bak n, math o liain
Buckle, huk'l n, gafael y glun. Huckle-
- backed, cefngrwm. Huckle-bone,
asgwrn y glun ■ [wr
Huckster, huk'stur n, edwicwr, adwerth-
Huddle, hud'l vt, brysdyru ; brysguddio :
n, cymmysgfa
Hue, hii 11, ÌÌiw, eiliw, gwawr, gwedd,
gne, gorne; gwaedd, iwbwb. Hue-
and-cry, gwaedd ac ymlid
Huff, hiif n, anfoddlonedd, soriant;
sarhâd: v, senu; sardio, bygylu [falch
Huffish, huf'ish a, anniddig; trahaus-
Hug, hug vt, cofleidio, breicheidio: n,
cofleidiad, breicheidiad
Huge, hiij a, dirfawr, enfawr, erfawr,
aruthrol, amrosgo, anferthol [fawredd
, Hugeness, hiij'nes n, aruthredd, gor-
| Huguenots, hü'gî.nuts, hüg'nö n, llysenw
i ar y Protestaniaid Caltinaidd yn
I Ffrainc
t Hulk, luUk n, coriF Hong, cyff llestr
Hull, hul n, corff Hong; cibyn, plisgyn
• Hully, hul'i a, cibynog, plisgog, eisinog
\ Hum, hum n, si gwenyn, si ; sibrwd :
| v, mwngial, mudleisio, mwinial
Human, hii'man a, dynol, dyniadol.
\ Human nature, dynoliant, dynoliaeth
i Humane, hü.män' a, hynaws, tirion,
'? tyner, dyngarol [madegydd
1 Humanist, hii'man.ist n, ieithydd, gra-
. Humanity, hii.man'i.ti n, dynoliaeth,
i dyngarwch [eiddio
Humanize, hii'man.iz vt, dynoli, gwar-
, Humble, um'bl a, difalch, gostyngedig,
iselfrydig, ufudd, ufyll; gwael, isel,
tlawd : vt, iselu, darostwng, gostwng.
; Humble-bee, gwenynen wyllt. To
humble one's self, ymostwng
Humbles, np. — Umbles [twyllo
Humbug, hum'bug n, twyll, twyllwr : vt.
Humdrum, hum'drum a, pendrwm: n,
• delff ' [lleithio
Humectate, hii.mek'tat vt, gM'lychu,
Humeral, hii'mur.al a, ysgwyddoi
Humid, hii'mid a, gwlyb, llaith,
dyfrllyd, gwlyborllyd, gwlybyrog
Humidity, hü.mid'î.tî n, gwlybrwydd,
gwlybaniaeth, lleithder
Humiiic, hii.mif'ik a, lleithbar, gwlyb-
yrog [iselu
Humiliate, hü.mil'î.ät vt, darostwng,
Humiliation, hii.mil. î.ä'shun n, isehad,
darostyngiad, gostyngiad; ymostyng-
iad, yinddarostyngiad
Humility, hü.mil'î.tí n, iselfrydedd, gos-
tyngeiddrwydd , difalchedd
Hummingbird, hum'ing.bûrd n, math o
aderyn bach
Humour, ü'mûrt'í, boddhau, mwyndrin:
n, irnaws, sudd, llyn, gorlif; tuedd,
tymmer, hwyl, mympwy; arabedd,
cellwair, digrifwch. Good-humoured,
hynaws, addfwyn. Ill-humoured, an-
fwyn, sarig
Humourist, ü'mur.ist n, gwammalddpi
Humourous, ü'mur.us a, penchwiban,
gwammal; digrif, hoenus, cellweirus,
ysmala; irnawsaidd, llynorol
Humoursome, ü'mûr.sum a, gwjnuog,
anfoddog, anniddig, anynad, diyg-
naws, anwadal
Hump, hump n, cr^Tnach. Hump-back,
cefn crwm. Hump-backed, cefngrwm,
crwca, cefngam
Hunch, huntsh n, penelinawd, crwmach :
vt, penelino; dyrnodio. Hunch-
backed, ysgwyddgam, cefngrwm
Hundred, hun'dred n, cantref: a & n,
cant, 100. Hundred times, canwaith
Hundredth, hun'dredth a, canted, lOOfed
Hung, hung j)t & pp. — Hang
Hunger, hung'gur n, newyn, chwant
bwyd : v, newynu, dwyn newyn, bod â
chwant bwyd arno
Hungriness, hung'gri.nes n, newyndod
Hungry, hung'grî a, â chwant bwyd ar,
newynog, gwancus ]]was
Hunks, hunks n, cerlyn, cybydd, crin-
Hunt, hunt 11, helyddiaeth ; helta, hela ;
haid o helg\vn: v, hela, hely, hel,
helcyd ; asgafaethu ; erlyn, ymlid, er-
lid; olrhain [farch
Hunter, hun'tûr n, heliwr; helgi; hel-
Hunting, hun'ting n, helwriaeth ; helfa
Huntress, hun'tres n, helyddes, helwraig
Huntsman, hunts'man n, helwr, heliwr,
cynydd [helwriaethol
Huntsmanship, hunts'man.ship n, medr
Hurden, hûr'dn n, math o liain bras
Hurdle, hûr'dl n, clwyd, clwyden, llid-
iart, pleiden : vt, clwydo, gwialglwydo
153
HYP path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cnt, tẁ=too, tẁk=took;
Hurds, hurdz np, breision llin
Hurl, bûrl v, taflu, ergydio, chwyrnellu,
chwyrndaflu: n, cbwyrndafliad, ergyd
Hurlbat, hûrl'bât n, maneg ddyraodio
Hurlwind, hûrl'wind n, trowynt, corwynt
Hurly, hûr'lî n, trwst. Hurly-burly,
cynhwrf, terfysg, ffwndwr
Hurrab, hẁ.râ' i, hwra !
Hurricane, hur'i.kan n, gyrwynt, rhuthr-
wynt, tymmestl, hyrddwynt, corwynt
Hurrier, bur'i.ûr n, rfrystiwr, ystunwr
Hurry, hur'i n, ffrwst, brys, tiwdan, trull :
v, prysuro, brysio, ystuno, ftẁdanu
Hurst, hurst n, coed, gwig, coedwig
Hurt, hurt n, niwed, afles, drwg ; anafod :
vt (pt & pp hurt), niweidio, colledu ;
gwneyd dolur i, dolurio ; drygu
Hurtful, hurt'fẁl a, niweidiol, anafol
Hurtle, hur'tl vt, hergydio, gwrthdaro.
Hurtle-berries, llus duon bach
Hurtless, hûrt'les a, didthwg, diniwed
Husband, huz'band n, gwr priod, gwr,
priod: vt, iawndrefhu; amacthu.
Ship's husband, dirprwywr perchen-
ogion Hong [gweddw
Husbandless, huz'band.les a, heb wr,
Husbandman, huz'band.man n, arddwr,
amaethydd, llafurwr
Husbandry, huz'band.ri n, llafuriaeth,
arddwriaeth, amaethyddiaeth ; cyn-
nildeb
Hush, hush i, ust! taw! ystaw! v,
dystewi, gostegu; dyhuddo. Hush-
money, arian taw, cyflog tewi
Husk, husk re,phsgyn, usyn, eisinyn, cib,
cibyn, coden, mesglyn
Husky, hus'ki a, usog, eisinog, cibog
Hussar, hw.zar' n, math o farchfilwr
Hussy, huz'i n, dyhiren, maden, cecren
Hustings, hus'tingz np, esgynlawr,taflod
areithio
Hustle, hus'l vt, cydysgwyd, ysgytian
Huswife, huz'wif n, teuliiyddes. — House-
wife [cut
Hut, hut n, bwth, lluestty, twlc, ffronc,
Hutch, hutsh n, ydgist; cist, cwningen
Hux, huks vi, pysgota penhwyaid âbach
Huzza, hw.zfi n, bloedd, bloddest, ban-
llef: vi, bloeddio: i, hwra!
Hyacinth, hi'â.sinth n, math o faen
gwerthfawr; cenin y brain. Wild
hyacinth, glas y llwyn, botasen y gog,
cenin y brain
Hyades, h'i'a.diz, Hyads, h'i'adz np, y
pum seren siriol (ym mhen Arwydd y
Tarw) [aidd, tryloew
Hyaline, hî'à.lin a, gwydraidd, crisial-
Hybrid, h'i'brid n, milyn neu lysieuyn j
cymmysgryw: a, cymmysgryw
Hydra, hi'dra n, iFugsarff amlben a ladd- >
wyd gan Ercwlf ; cydrif o ser deheuol í
Hydragogue, hî'drâ.gog n, meddygia- |
iaeth i garthu y lliflynoedd
Hydraulic, h'i.dro'lik a, awellaidd
Hydraulics, hi'.dro'liks np, awelliaeth $
Hydrocele, h'i'drö.sîl n, dyfrglwyf y gaill ,
Hydrocephalus, hî.drü.sef'â.lus n, dyfr-
glwyf yn y pen
Hydrogen, h'f'drö.jen n, ulai
Hydrographer, hî.drog'râ.fûr n, mor-fr
ddarluniwr [ ddarluniad I
Hydrography, h'i.drog'râ.fî n, mor-J
Hydrology, hi.drol'ö.jî n, dyfrdraeth
Hydromancy, hî'drö.man.sî n, dyfrogan.
dyfrgoel [ddwfr;
Hydromel, hi'drö.mel n, medd, mel-fe
Hydrometer, h'i.drom'î.tûr n, dyfr-i
fesurydd, dyfrbwysai
Hydropathist* h'í.drup'â.thist n, gwlyb- i
yrydd, meddyg sy'n gwella â dwfr oej :
Hydropathy, hî.drop'ä.thì n, dyfrfedd-I
ygiaeth
Hydrophobia, hî.drö.f ö 'bî.â n, y gyn-4
ddaredd [dyfrol
Hydropical, h'i.drop'i.kal a, dyfrglwyfusr
Hydropsy, hî'drop.sî n, dyfrglwyf
Hydrostatics, hi'.dro.stat'iks n, dyfrl
'bwysiant, awsatìaeth [glwyf y iroi
Hydrothorax, hi'.dro.tho'r'aks n, dyfrl
Hydrotic, hi'.drot'ik n, meddyginiaeth |
s}rmmud ymaith ddwfr neu lysnafed< |
Hydrous, h'i'drus a, dyfrol
Hyemal, h'i.i'mal a, gauafaidd, gauafol !'
Hyena, hi.í'nâ n, u'dtil, udflaidd
Hygeian, hi'.ji'an a, iechydol
Hygiene, hi'.jî'în n, iechyd; ffordd I
gadw iechyd
Hygrometer, hî.grom'î.tûr, HygroscopiÉ
h'i'gro.skop n, offeryn i fesur lleithdel
yr awyr [y bilen forwymw
Hymen, hi'men n, duw priodas; priodas,
Hymeneal, h'i.me.n'i'al, Hymenean, hi»
me.ni'an a, priodasol : n, priodasgerd
Hymn, him n, emyn, cathl, mawlgerdòB
v, canu mawl, dyganu, eniynu
Hymnist, him'nist n, emynydd, hymn*
Hymnology, him.noí'ö.jî n, casghad m
hymnau
Hyper- px, yn arwyddo gormodaeth _ S
Hyperbole, h'i.pür'bö.lî n, gormodiaii
gorwireb
Hyperbohcal, hi'.pur.bori.kal n, anV
ben gwir, tu hwnt i'r gwir, gormodo
Hyperbolize, h'i.pur'bo.liz v, mwyhau ■
154
ore ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; jrrdzh. IDO
Hyperborean, h'í.pûr.bö'r'î.an a, uch
ogleddig, gogleddol : n, gogleddwr
Hypercritic, hi'.pur.krit'ik n, beirniad
rhy fanwl [feirniadaeth
Hypercriticism, h'i.pur.krit'i.sizra n, gor-
Hyphen, h'i'fen n, cyssylltnod, cyplys-
nod, anorphennod (-) [cwsgbar
Hypnotic, hip.not'ik n, meddyginiaeth
Hypo- px, tan-
Hypochondria, hip.o.kon'dri.a n, clefyd
y ddueg, gwyntglwyf ; iselder ysbryd,
pruddglwyf
Hypochondriac, hip.o.kon'dri.ak a, claf
or ddueg, pruddglwyfus : n, un
pruddglwyfus [rith, ffug
Hypocrisy, kî.pok'rî.sî n, rhagrith, lied
Hypocrite, hip'o.krit n, rkagrithiwr
ffuantwr [ruthiol, ffuantus
Hypocritical, hip.o.krit'i.kal a, rhag-
Hypostasis, hî.pos'tâ.sis n, hanfodoldeb,
. personoldeb [fodol; sylweddol
Hypostatical, hip.o.stat'i.kal a, han-
Hypothesis, hî.poth'ì.sis (hypotheses,
hi.poth'i.siz) n, amcansail, Uettyb,
tybiad, amcandyb [tybseiliedig
Hypothetical, hip.o.thet'Lkal a, tybiol,
Hyrax, h'i'r'aks n, cwningen y creigiau
Hyson, h'i'sun n, math o de gwyrdd
Hyssop, his'up n, isop
Hysteric, his.ter'ik, Hysterical, hís.ter'-
,. i.kal a, mamwstaidd, mamystog, dir-
' grynol. Hysteric ball, llewyg belen
■Hysterics, his.ter'iks np, y famwst,
[ clefyd y fam [y groth
Hysterotomy, his.tî.rot'ö.mî n, difyniad
Hystrix, his'triks n, balasc, draenog
I.
I, î pn, mi, myfi ; i. I also, minnau
Iambic, l.am'bik n, math o fydraeth, yn
) cynnwys sill fer a hir bob yn ail
Iambus, i'.am'bus n, corfan talgrwn
:Ibex, Y'beks n, math o afar wyllt
Ibis, Y 'bis n, aderyn Aiphtaidd
Ice, 'is n, ia; caenrew [Pharaoh
Ichneumon, ik.nu'mun n, Uygoden
Ichnographer, ik.nog'ra.fur n, seilddar-
> luniwr [adail
.fchnography, ik.nog'ra.fi n, cjoillun
Ichor, 'i'kor n, cornwydlif, sudd y corff
Ichorous, Y'kor.us a, noddlifol, dyfrllyd
•Ichthyolite, ik'thi.o.l'it ?i, pysgodyn wedi
ei droi yn gareg
'tchthyologist, ik.thi.ol'o.jist n, pysgydd
Ichthyology, ik.thi.ol'o.j'i n, pysgỳdd-
iaeth
Ichthyosis, ik.thi.o'sis n, pysg-groen
Icicle, i'si.kl n, cloyn ia, clock ia
Iciness, 'i'sî.nes n, iäeth, iäedd; oerder
Icon, i'kun n, cywirlun, llun, darlun,
delw [doriad
Iconoclasm, i'.kon'o.klazm n, delw-
Iconoclast, i'.kon'o.klast n, delwdorwr
Iconolater, 'i.ko.nol'a.tur n, eilunaddolwr,
delwaddolwr [ochrog
Icosahedral, i'.ko.sa.hi'dral a, ugain-
Icosahedron, 'i.ko.sa.hi'drun n, corff
ugainochrog cyfartal
Icteric, ik.ter'ik a, claf o'r cryd melyn
Icterus, ik'ti.rus n, j clefyd melyn
Icy, 'i'sî a, llawn ia, rhewllyd, iäidd
Idea, 'i.dî'â ?i, meddylddrych, meddylrith,
dychymmyg, amgyffi-ed, cyffred, tyb,
delwad peth yn y meddwl
Ideal, i'.di al a, dychymmygol, tybiol
Idealism, l.di'al.izm n, ansylweddiaeth,
meddylddrychiaeth, cred y rhai a
haerant nad oes sylwedd corfforol
Identic, i'.den'tik, Identical, Y.den'ti.kal
a, yr un, unrhywiol, hwnw ei hun
Identify, 'i.den'tî.fî vt, profi mai efe ei
hunan yw, profi unrhywdeb, hunan-
iaethu [deb, hunaniaeth
Identity, î.den'tî.tî «,unrhy wdeb, hunan-
Ides, Ydz np, enw a roddid gynt ar am-
ryw o ddyddiau'r flwyddyn ; sef y lofed
o Fawrth, Mai, Gorphenaf, a Hydref,
a'r 13ydd o'r misoedd ereill
Idiocy, id'yö.sî, Idiotcy, id'yut.sî n,
gwallgofr^-ydd, ynfydrwydd
Idiom, id'yum n, priod-ddull iaith,
ieithwedd, ebddull, llafarwedd
Idiosyncrasy, id.yo.sin'kra.si n, tym-
mer priodol, priod-ddull meddwl
Idiot, id'yut n, ffol geni, ynfydyn; un
soeg, hurtyn, gwirionyn [iaith
Idioticon, id.i.ot'i.kuu n, geiriadur un-
Idiotism, id'yo.tizm n, gwallgof ; ynfyd-
rwydd ; priod-ddull iaith, ebddull
Idle, i"dl a, diog, segur, dioglyd ; diwaith,
gwag, coeg : vi, diogi, segura, ofera
Idleness, 'i'dl.nes n, diogi, segurdod
Idler, i'd'lfir n, diogyn, segurwr, segur-
ddyn, seguryn, diogddyn
Idol, 'i'dul n, delw, eilun, eilundduw
Idolater, 'i.dol'â.tûr n, delwaddolwi-,
eilunaddolwr, geuaddolwr
Idolatrize, i'.dol a.tri'z vi, delwaddoli
Idolatrous, ì.dol'â.trus a, eilunaddolgar
Idolatry, 'i.dol'a.tri, Idolizm, i'do.lizm n,
eilunaddoliaeth [addoli
Idohze, i'do.l'iz vt, gorhoffi, gorbarchu,
Idoneous, î.dö'nî.us a, addas, cymhwys
155
IMA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁk=took;
Idyl, 'í'dil n, bugeilgerdd; can fer, eanig
If, if c, os, od, o, pe, ped, pes. If not, os
ni, os na, onid, onid e
Igneous, ig'ui.us o.tanllyd, tanol, llachar
Ignis fatuus, ig'nis fat'ü.us (]) ignes
fatui, ig'niz fat'U.Y) n, llewyrn, mall-
dan, ellylldan, tanwedd, tanwy
Ignite, ig.n'it' v, ennyn, tanio, cynneu
Ignitible, ig.n'í'tî.bl a, llosgadwy, eyn-
neuol, ennynol, fflamadwy
Ignition, ig.nish'un w, tandawd,emryniad
Ignivomous, ig.niv'o.mus a, yn owrw
allan dân, tanboerol [salw
Ignoble, ig.nö'bl a, anenwog; gwael.
Ignominious, ig.nö.min'yus a, gwarthus,
cywilyddus, gwaradwyddus [gwartb
Ignominy, ig'nö.miii.î n, gwaradwydd:
Ignoramus, ig.nò.rä'mus n, dyn anwy-
bodus, hurthgen. penbwl [annysg
Ignorance, ig'nö.rans n, anwybodaeth.
Ignorant, ig'nö.rant a, anwybodus, an-
neallus, anhyddysg, anhyfedr, diwybod
Ignore, ig.nô'r' vt, gwrthod, gwadu;
dilè'u ; íiùiii anwybodaeth o beth
II- px, di-, an-, heb
Iliac, il 'yak a, coluddaidd, coluddol,
Iliac passion, ymbleth y coluddion
Iliad, il yad«,cerdd anvraidd gan Homer
111, il (worse, worst ) a, drwg; claf, sal,
salw, afiach, drwg ei hwyl, anhwylus ;
beius: ad, yn ddrwg: n, drwg, niwed,
anhap, adtyd, trueni. Ill-advised,
disynwyr, drygbwyll, haerllug. Ill-
affected, drygnawsus. Ill-bred, an-
foesog, anfoesgar. Ill- contrived,
afluniaidd, anghryno, annliaclus. 111-
fated, arlwyddiannus. Ill-looking,
salw, cas ei olwg. Ill-manners, an-
foes. Ill-natured, drwg-anwydus,
anfoddog. Ill-sorted, anghymhar,
anghydwedd. Ill-starred, anfFodus,
anhapus. Ill-timed, allan o amser,
anamserol. Ill-will, dygasedd, ewyll-
ys drwg. As ill, cynddrwg. Ill at
ease, claf; anesmwyth [mherffaith
Illaborate, i.lab'ö.rät a, dilafur; am
Illacerate, i.las'ur.ät, Illaeerable, i.las'
ur.â.bl a, anliyrwyg, anrhwygadwy
Illachrymable, " i.hik'ri.ma.bl a, di-
ddagrau. diddeigr
Illapse, i.laps' n, arlithrad ; rhuthrad
Illaqueate, i.lak'wi.iit vt, maglu; dyry
Illation, i.lä'shun n, casgliad. canlyniad
Illative, il'a.tiv a, canlyniadol, casgl-
iadol, casgledigol
Illaudable, i.lô'dâ.bl a, anghanmoladwy
anhyfawl, anhyglod
Illegal, i . li ' gal a, anghyfreithlawn, i
anghyfreithiol [londeb
Illegality, il.î.galì.tî n, anghyfreith- f
Illegibility, i.lej.î.bil'î ti n, annarllenol-
rwydd, aneglurdeb
Illegible, i.lej'i.bl a, annarllenadwy
Illegitimacy, i.li.jit'í.mä.sî n, basdardd-
iaeth ; anghyfreithlondeb
Illegitimate, iì.î.jit'ì.mät a, basdardd-
aidd; anghyfreithlawn
Illeviable, i.lev'ya.bl a, anghasgladwy
Illiberal, i.lib'ur.al a, anhael, bawaidd 1
crintach, anhyged ; anfoneddigaidd I
Illiberality, i.lib.u.ral'î.tî n, anhaelderl
crintachrwydd ; anfoneddigrwydd ; an-
syberwyd [nhe£
Illicit, i.lis'it a, anghyfreithlawn, an-
Illighten, i.lî'tn vt, goleuo. — Enlighten
Illimitable, i.hm'i.ta.bl a, annherfyn-
adwy. annherfynol, diderfyn
Illiterate, i.lit'ur.ät a, diddysg, an
llythrenog, annysgedig
Illness, il'nes n, afiechyd, clefyd, an
hwyldeb. anhwyl; bai; drygioni
Illogical, i.loj'i.kal a, anadlol, afres
ymegol [gwawdi
Illude, i.liid' vt, twyllo, siomi, cellwaS
Illume, i.lüm', Illumine, i.lii'min, Illu
minate, i.lü'mî.nät vt, goleuo, eglur
hau, llewyrchu, llewycbu; harddu
Illumination, i.lü.mî.nä'shun n, goleu
ad, llewyrcbiad, claeroleuad ; canwyll
iad; egiuriad [iaet
Illusion, i.lii'zhun n, twyll, hud, hudol
Illusive, i.lii'siv, Illusory, i.lü'sur.î t
hudol, lledrithiog, siomgar, ffab
twyllodrus. gau, hudoliaethus
Illustrate, i.lus'trät vt, gloewi, egln.
amlygu, goleuo ; darlunio
Illustration, il.us.trä 'shun n, eglurhai
agoriad, ainlygiad; darlun
Illustrative, i.lus'tra.tiv a, eglurh»
agoriadol [enwog, godidi
Illustrious, i.lus'tri.us a, arddercho
Image, im'äj n, delw, eilun. llun, darln
rhith, cyffelybiaeth, arddull; tyb: l
llunio. 'darfelyddu, tybied. Imag
worship, eilunaddoliaeth [iael
Imagery, im'ä.jur.î n, delwant, aria
Imaginable, î.maj'i.nâ.bl a,dychvmm"
adwy [ol, '
Imaginary, î.maj'î.nur.î a, dychyi
Imagination, î.maj.î.nä 'shun
chymmyg, meddwl, tyb, amg;
darfelydd, dnnacüad
Imagine, î.maj'in v, dychymmygu, I
Iman. î'man n, offeiriad Mahometaid<
150
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
IMM
Imbank, im.bangk vt, amgloddio, am-
gau [rym, egwan; penwan
Imbecile, im.bî.sîl a, gwan, diallu, di-
Imbecility, im.bî.sil'î.tî n, eiddilwch,
gwendid, penwendid
Imbibe, im.bi'b' vt, sugno, derbyn, llyncu
Imbitter, im.bit'ûr vt, chwerwi
Imbody, im.bod'i vt, corifori, cynnwys
Imbolden, im.bol'du vt, hyfhau, èoni;
calonogi, cefhogi
Imbosom, im.bwz'um vt, mynwesu
Imbound, im.bûŵnd' vt, amgau
Imbow, im.bo' vt, bwäu, mydu
Imbower, im.bûŵ'ûr vt, gwyddwasgodi,
gwyddguddio [doriad ceuol
Imbrication, im.bri.ka 'shun n, bwleh-
Imbrue, im.brŵ' vt, trochi, gwlyehu,
mwydo [anifeilhau
Imbrute, im.br ŵt' vt, anifeilyddio.
Imbue, im.bü' vt, tryliwio; egwyddori
Imburse, im.bûrs' vt, dwyn cost ; edryd
arian dyledus, ad-dalu
Imbursement. im bûrs'ment n, cost, traul
Imitable, im'î.tâ.bl a, dylynadwy, dyn-
waredadwy, efelychadwy [ychol
Imitary, im'î.tur.î a, dynwaredol, efel-
Imitate, im'î.tät vt, dynwared, efelychu,
arddullio [efelychiad
I Imitation, im'î.tä'shun n, tebygiad,
limitative, im'i.ta.tiv a, arddulliog.
i| eili'yddog [waredydd
.[imitator, im'î.tii.tûr n, efelychwr, dyn-
;|lmmaculate, i.mak'ii.lat a, (íifrycheuíyd,
.{ ' dianaf, difai, pur, glân " [adwy
i Immalleable, i.mal'yâ.bl a, anfwrthwyí-
; [Immanacle, i.man'a.kl vt, llyffetheirio
■Immane, i.män' a, dirfawr, creulawn
(Immanent, im'â.nent a, mewnol, priod
|. ol, hanfodol, naturiol [anamlwg
,Immanifest, i.man'î.fest a, aneglur,
Immanity, i.man'î.tî n, creulonedd,
ù cieidd-dra [flanedig
Immareessible. im.âr.ses'î.bl a, anni-
Immartial, i.mâr'shal a, anfilwraidd
Immask, i.mask' vt, mygydu
Immaterial, im.â.tî'r'î.al a, anghorfforol
5 ansylweddol, annefhyddiol ; dibwys
; ii disylwedd, diwerth
Immaterialism, im.a.ti'r'i.al.izm n
i anghorifolaeth, ansylweddoliaeth
Immateriality, im.â.tî'r.î.al'î.tî n
anghorfforoldeb ; annefhyddioldeb
Immature, im.â.tü'r' a, anaddied, am-
• mhrydlawn [rwydà
Immaturity, im.â.tü'r'î.tî n, anaddfed-
Immeasurable, i.mezh'ur.a.bl a, an-
fesurol, difesur, anfeidrol
Immediacy, i.mî'dî.ä.sî n, annibyndod
Immediate, i.mî'dî.ät a, digyfrwng;
diattreg, dioed, uniongyrchol, diaros
Immedicable, i.med'i.ka.bl o, anfedd-
yginiaethol, aniachaol
Immemorable, i.mem'ö.ríì.bl a, anhygof
Immemorial, im.î.mö'r'î.al a, dros ben
oof; hen, anghofadwy [dirfawr
Immense, i.mens' a, anfeidrol, tramawr,
Immensity, i.men'sî.tî n, anfeidroldeb
Immensurable, i.men'shü.râ.bl a, an-
fesurol, anfeidrol, difesur
Immerge, i.mûrj' v, suddo, trochi
Immerit, i.mer'it n, annheilyngdod,
Immerse, im'ûrs vt, trochi [anwiwdeb
Immersion, i.mûr'shun n, trochiad
Immethodical, im.i.thod'i.kal a, an-
nhrefnus, didrefn, direol
Imminence, im'i.nens n, agosrwydd
Imminent, im'i.nent a, yrnwng, cyfagos,
agos, bygythiol, yn crogi uwch ben
Imminutíon, im.î.nü'shun n, lleihâd,
bychaniad [adwy
Immiscible, i.mis'î.bl a, anghymmysg-
Immission, i.mish'un n, tafiiad i mewn
Immit, i.mit' vt, tafíu i mewn
Immix, i.miks, Immingle, i.ming'gl vt,
cymmysgu [adwy
Immixable, i.miks'a.bl a, anghymmysg-
Immobility, im.ö.bil'î.tî n, ansymmud-
oldeb, anghyffröedigaeth, diysgog-
rwydd, disigledd, diymmodrwydd
Immoderate, i.mod'ur.ät ö.anghymmed-
rol, anghvmmesur, anweddol
Immoderatêness, i.mod'ur.iit.nes, Im-
moderation, i.mod.ur.ä'shun n, gor-
modedd, anghymmedroldeb
Immodest, i.mod'est a, anweddol, an-
niwair, digywilydd, anllad
Immodesty, i.mod'es.tî n, anweddeidd-
dra, anweddusrwydd, anniweirdeb
Immolate, im'ö.lät vt, aberthu, offrymu
Immolation, im.ö.lä'shun n, aberthiad,
offrymiad [eddol
Immoral, i.mor'al a, anfoesol, anfuch-
Immorahty, im.ö.ral'î.tî n, anfoesoldeb
Immortal, i.môr'tal a, anfarwol, didranc
Immortahty, im.ôr.tal'î.tî n. anfarwol-
deb [oli, anfarwoli
Immortalize, i.mor'tal.'iz vt, tragwydd-
Immovable, i.mw'va.bl a, diysgog,_ _di-
ymmod,ansymmudol,dianwadal,disigl,
digyffro; cadarn
Immunity, i.mü'nî.tî n, breiniolaeth,
trwydded, rhyddid
Immure, i.mü'r' vt, caethiwo, amgaeru
Immusical, i.mu'zi.kal a, angherddgar
157
IMP path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twdc=took;
Immutability, i.mü.tâ.bil'ì.tî n, dian-
wadalwch, anghyfnewidioldeb
Immutable, i.mü'tâ.bl a, anghyfnewid-
iol, digyfnewid, sicr
Imp, imp n, imp, impyn; dieflyn, mab
y fall: vt, impio; helaethu; estyn,
hwyhau [wasgu
Impact, im.pakt' vt, gyru yn agos, taer
Impaint, im.pänt' vt, arliwio, darlun-
liwio [niweidio
Impair, im.peV v, lleihau; gwaethygu,
Impale, im.päl' vt, argäu, pawlgäu,
pawlwanu [ pawlwania d
Impalement, im.päl'ment n, argaead,
Impalm, im.pâm' vt, llawafaelu
Impalpable, im.pal'pâ.bl a, annheim-
ladwy; man, tra man
Impalsy, im.pol'zi vt, taro â'r parlys
Impannel, im.pan'el vt, tyngu rheithwyr
Imparadise, im.par'â.di's vt, rhoi mewn
gwynfyd, paradwyso
Imparity, im.par'î.tí n, anghyfartaledd
Imparlance, im.pâr'lans n, cynnadledd,
cyflafaredd, oedgais [rhoddi
Impart, im.pârt' vt, cyfranu, cyfroddi,
Impartance, im.pâr'tans n, cyfraniad
Impartial, im.pâr'shal a, diduedd, am-
mbleidgar, teg, cyfiawn, didderbyn
wyneb [mhleidgarwch
Impartiality, im.pâr.shal'î.tî a, am-
Impartible, îm.pár tî.bl a, cyfranadwy
Impartment, inupârt'ment n, cvfraniad.
rnoddiad [anbydraidd
Impassable, im.pas'â.bl a, anhyffordd,
Impassible, im.pas'Lbl, Impassive, im-
pas'iv a, anbyboen [mhoeniad
Impassibility, im.pas.î.bil'î.tî n, am-
Impassion, im.pasb'un vt, ennynu
Impatience, im.pä'shens n, anamynedd
Impatient, im.pä'sbent a, diamynedd,
anamyneddgar, anoddefgar, anym-
aröus, dib'K'yll, awchus, gwyllt
Impatronize, im.pa'tro.n'iz vt, rhoddi
mewn meddiant o fywioliaetb eglwysig
Impawn, im.pôn' vt, arwystlo, gwystlo
Impeach, im.pitsh vt, cyhuddo, achwyn
ar, argyhuddo, dwyn cwyn yn erbyn
Impeachment, im.pitsh'ment n, cyhudd,
cyhuddgwyn, cyhudded, achwyn ; at-
talfa [ hybechedd
ImpeccabiUty, im.pek'a.bil.i.ti n, an-
Impeccable, im.pek'a.bl o, anhybech,
dibechod [lluddias, lluddio
Impede, im.pid' vt, attal, rhwystro,
Impediment, im.ped'î.ment n, attalfa,
rhwystr, lludd, goludd, attal. Impe-
diment in ones speech, attal dywedyd
Impel, im.pel' vt, cymhell, annog, gyru,
hyrddio, gwthio ym mlaen
Impellent, im.pel'ent a, dirgymhellol
Impend, im.pend' vi, crogi uwch ben
Impendent, im.pen'dent, Impending,
im.pen'ding a, yn crogi uwch ben,
bygythiol, agos, ger Haw, ar ddyfod
Impenetrability, im.pen.î.trâ.bil'î.tî n,
annhreiddadrwydd, anhydreiddedd
Impenetrable, im.pen'í.trâ.bl a, an-
nhreiddiadwy, anhydraidd
Impenitence, im.pen'i.tens n, anedi-
feirwch, calongaledwch [diedifar
Impenitent, im.pen'î.tent a, anedifeiriol,
Impennous, im.pen'us a, diedyn, dies-
gyll. anadeiniog
Imperate, im'pur.ät a, gwirfoddol
Imperative, im.per'a.tiv a, gorchym-
mynol, archedigol
Imperceivable, im.pur.si'va.bl, Imper-
ceptible, im.pûr.sep'tî.bl a, anwel-
adwy, annirnadwy, anhysyn, anhywel
Imperfect, im.piir'fekt a, ammherftaith,
diifygiol, anghyfan, anorphenol
Imperfection, im.pur.fek'snun n, am-
mherffeithrwydd, diffyg, gwall, bai,
meth, ffael, anaf [iedig, didwll
Imperforate, im.pür'f ö.rät a, annhreidd-
Imperial, im.pî'r'i.al a, amherodrol,
ymherodrol [awdrydd
Imperialist, im.pî'r'î.al.ist n, amher-
Imperious, im.pí'r'î.us a, meistrolgar,
trahäus, tra awdurdodaidd
Imperiousness, im.pî'r'î.us.nes n, ar-
glwyddeiddrwydd
Imperishable, im.per'ish.â.bl a, di-
ddarfod, didranc [o1
Impersonal, im.piir'sun.al a. ammherson-
Imperspicuous, im.pur.spik'u.us a, an-
amlwg, aneglur [narbw^lladwy
Impersuasible, im.pur.swa'zi.bl a, an-
Impertinence, im.pûr'tî.nens n, diberth-
ynasedd; coeghyfder; trawsymwthiad
Impertinent, im.pûr'tî.nent a, ammher-
thynasol; ymyrgar; coegffol, haer-
Hug; ymwthiol, digywilydd
Imperturbable, im . pûr . tûr ' bâ . bl a,
anghyŵoadwy, tawel, llonydd, dystaw
Impervious, im.pûr'^.us a, annhry-
wanadwy, anhydraidd, anhygyrch
Impetrate. im'pî.trät vt. cael trwy erfyn
Impetuosity, ìm.pet.shü.os'î.tî n, t.""-
beidrwydd, angerdd, fiyrnigrwydd
Impetuous, im.pet'shii.us a, egni'ol. gor-
wyllt, poethlyd, ffromwyllt, ffyrnig,
brysgar
Impetus, im'pî.tus n, egni, rhuthr, "
158
ore; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. IMP
Impiety, im.p'i'î.tî n, annuwioldeb, dryg-
ioni [arwystlo
Impignorate, im.pig'nö.rät vt, gwystlo,
Impinge, im.pinj vi, tori yn erbyn,
gwrthdaro [tewhau. brasäu
Impinguate, im.ping'gwat vt, pesgi,
Impious, im'pî.us a, annuwiol, anfad,
anwir, diras, rhyfygus
Impish, im'pish a, impaidd, dieflig
ImplacabiUty, im.pla.ka.bil'i.ti n, an-
nyhuddiant, angnymmodlonedd
Implacable, im.pla'ka.bl a, anghym-
modlawn, anfaddeugar [planu
Implant, im.plant' vt, impio ; gwareiddio ;
Implausible, im.plo'zi.bl a, anweddol,
annhebygol, afresymol, anolygus,
gwrthun [gwyno
Implead, im.plîd' vt, argyhuddo; hawl-
Implement, im'pli.ment n, trecyn, offer-
yn, peiriant, arf (p cêr, tree, offer,
celfi, peiriannau; arfau; dodrefn)
Impletion, im.plî'shun n, Uenwad
Implex, im'pleks a, eymhlethedig, dyrus
Implicate, im'pli.kat vt, cymhlethu;
cydgynnwys. Implicated, cyfranog
ImpUcation, im.pli.kii'shun n, cydym-
bleth; cydgasgliad; dirganlyniad
Implicit, im.plis'it a, cuddgasgliadol,
canhmol; dibynol ar arall, diym-
chwihad, cymhleth
Implicitly, im.plis'it.lî ad, o ganlyniad
Implore, im.ploV vt, atolygu, ymbil,
erfyn, erchi, ymhŵedd
Implumous, im.plii'mus a, diblu
Imply, im.pli" vt, cynnwys; dal allan
arwyddo, arw)rddociiu
Impoison, im.poi'zn vt, gwenwyno
Impolicy, im.pol'î.sî n, anghallineb, an-
i noethedd, annoethineb, ffoledd
Impolite, im.pö.lit' a, anfoesog, difoes
;Impolitic, im.pol'i.tik a, anghyfrwys,
t anghali, annoeth
•Imponderable, im.pon'dur.â.bl a, am-
! mhwysig, dibwys. Imponderables,
; sylweddau ammhwysig; sef, gwres,
: goleuni, a thrydaniaeth
Imponderous, im.pon'dur.us a, dibwys,
í ammhwysig, na ellir ei bwyso
Imporosity, im.pö.ros'î.tî n, d
dürfingrw}-dd [annhyllog
Imporous, im.pö'r'us a, durfing, didwll,
Import, im'pôrt n, cynnwysiad, llawn-
ystyr, arwj'ddocad ; defnydd
Import, im.pôrt' vt, arwyddo; cynnwys
Import, im.pö'rt' vt, dwyn neu dros-
glwyddo i mewn, adgludo, dadfori
Imports, im'pö'rts np, dadforion
Importance, im.pôr.tans' n, pwysig-
rwydd, pwys, dwysder, canlyniad
mawr; cymnwysiad, ystyr; grym
Important, im.pôr'tant a, pwysfawr,
pwysig, dirfawr; dwysganlyniadol
Importation, im.pô'r.tä'shun n, dygiad i
mewn o wledydd tramor, adgludiad,
dadforiad
Importer, im.pö'r'tûr n, trosglwyddydd i
mewn, dadforiwr [worth
Importless, im.pôrt'les a, dibwys, di-
Importunate, im.pôr'tshü.nät a, taer,
deisyfgar, ymbilgar, cethrus
Importune, im.pôr.tün' vt, dyfal geisio,
taer erfyn, erfyn, ymhŵedd, cethru
Importunity, im.pôr.tü'nî.tî n, taerni,
taeredd, taergais; haerllugrwydd
Imposable, im.po'za.bl a, ai'ddodadwy
Impose, im.poz vt, gosod ar, trethu. To
impose upon, twyllo
Imposer, im.po'zur a, arddodwr ; twyllwr
Imposition, im.po.zish'un n, arddodiadr
gosodiad; ardrethiad; gormes; siom,
twyll, hoced. Imposition of hands,
arddodiad dwylaw
Impossibility, im.pos.î.bil'î.ti n, anallu,
analluoldeb, annichonolrwydd
Impossible, im.pos'î.bl a, analluadwy,
annichonadwy, anhyall
Impost, im'pöst n, toll, treth, ardreth,
cylhd [ori, casglu
Imposthumate, im.pos'tshü.mät v, llyn-
Imposthume, im.pos'tshiime n, Uynoryn,
llynor, addwyd, gorgasgliad, cornwyd
Impostor, im.pos'tûr n, twyllwr, hudwr ;
siomwr [twyll
Imposture, im.pos'tshûr n, hudoliaeth,
Impotence, im'pö.tens, Impotency, im'-
pö.ten.sî n, annalluedd, annerth, di-
alluedd, gwendid, analluogrwydd
Impotent, im'pö.tent a, analluog, di-
rym, diner th; heb allu ymreain
Impound, im.pûŵnd' vt, gwarchäu,
caethiwo
Impoverish, im.pov'ur.ish vt, tlodi, di-
gyfoethogi; llymhau, diffrwytho,
gwaghau [llymhâd
Impoverishment, im.pov'ur.ish.ment n,
Impower, im.pûŵ'ûr vt, galluogi
Impracticability, im.prak.tî.kâ.bil'î.tî n,
annichonoldeb, anarferolrwydd
Impracticable, im.prak'ti.ka.bl a, an-
wneuthuradwy, anhywnel, anarfer-
adwy [rhegu, melltithio
Imprecate, im'pri.kat vt, deisyfu drwg,
Imprecation, im.pri.ka'shun n, rheg,
rhegiad, melltithiad
159
INA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Imprecatory, im'pri.kli.tur.i a, drwg
erfyniol, melltithiol
Imprecision, im.prî.sish'un re, anfynyl-
rwydcl [nät vt, beichiogi, ffrwythloni
Impregn, im.prîn',, Impregnate, im.preg'-
Impregnable, im.preg'nfi.bl a, cadarn,
anoresgynadwy [tarn
Imprejudfcate, im.prî.iü'dî.kät a, dirag-
Impress, im'pres re, argraff, gwasg nod
Impress, im.pres' vt, argraffu, nodi;
dirgymhell, argymbell
Impressible, im.pres'i.bl a, argraffadwy
Impression, im.presb'un re, argraffiad;
argraff, nod, ol [cyffröus
Impressive, im.pres'iv a, argraffiadol.
Impressment, iin.pres'ment re, dirgy-
mbelliad [xad
Impressure, im.presh'ûr re, gwasg-graff-
Imprimis, im.pri'mis ad, yn y lie cyntaf
Imprint, im'print re, argraffnod; enw
yr argraliydd
Imprint, hmprint' vt, argraffu
Imprison, im.priz'n vt, carcbaru
Imprisonment, im.priz'n.ment re, car-
chariad [nhebygolrwydd
Improbability, im.prob.â.bil'î.tî re, an-
Improbable, im.prob'â.bl a, annhebygol
Improbate, im prö. bät vt, gwrthod,
anghymmeradwyo
Improbation, im.prö.bä'sbun n, llysiant,
gwrthodiad , angbymmeradwyaeth
Improbity, im.prob'î.tî n, anonestrwydd,
angbywn-deb, anuniondeb [iannu
Improliricate, im.prö.lif 'i.kat vt, flfwyth-
Impromptu, im.promp'tii a, difyfyr, di-
ragfytÿr, byrfyfyr : ad, yn ddifyfp-
Improper, im.prop'ûr a, angbymbwys,
anaddas, anghyfaddas, ainmhriodol ;
anweddus [neillduoli
Impropriate, im.prö'prî.ät vt, priodoli,
Impropriation, im.prò.prî.ä'shun ra,priod-
oliad; by%violiaeth neu diroedd eg-
lwysig yn mvylaw gwr lleyg
Impropriator, im.prö'prî.ä.tur n, gwr
lleyg ym meddiannu tiroedd eglwysig
Impropriety, im.prö.pri'î.tî n, ammbri-
odolder, anghymhwysder
Improsperous, im.pros'pur.us a, anffyn-
iaunus, arlwyddiannus, dilwydd
Improvable, im.pnv'va.bl «,diwygiadwy,
gwelladwy [diwygio, diwyllio
Improve, im.prwv' v, gwelliiu, gwella,
Improvement, im.prwv'ment n, diwyg-
iad, gwelliant, gwellâd [bodaeth
Improvidence, im.prov'i.dens n, annar-
Iraprovideut, im.prov'i.dent a, annar-
bodus ; diragddarbod, diddarpar
Imprudence, im.prŵ'dens n, annoeth-
ineb, anghallineb, ffoledd, drygbwyll
Imprudent, 'ím.prŵ'dent a, anghall,
anhybwyll [dra
Impudence, im'pii.dens re, digywilydd-
Impuuent, im'pii.dent a, haerllug, di-
gvwilydd [ymosod ar
Impugn, im.piin' vt, gwrtbwynebu,
Impuissance, im.pü'i.sans re, annertb,
gwendid, llesgedd
Impulse, im'puls n, gwthiad, cynhyrfiad,
cymhelliad. diriad, cyffroad [^yrawd
Impulsion, im.pul'sbun re, ffwyrad,
Impulsive, im.pul'siv a, dirgymhellol
Impunity, im.pü'nî.tî re, angheryddj
anghosp. With impunity, heb gosp
Impure, im.pii'r' a, ammhur, brwnt,
budr, aflan, anghoeth, halogedig
Impurity, im.pur'ì.tî re, ammhuredd,
aliendid, budreddi, bryntni
ímpurple, im.pûr'pl vt, glasgochi
Imputable, im.pü tâ.bl, Imputative, im-
pii'ta.tiv a, cyMfadwy ; cyfrifol
Imputation, im.pü.tä'shun re, cyfrifiad
Impute, im.piit vt, cyfrif i; priodoli;
gosod yn erbyn, bwrw ar
Imputrescible, im.pü.tres'î.bl
llygradwy, ammhydradwy
In, in pr &px, yn, mewn, o fewn. In
that, am, o herwydd, o achos
In-, Ig-, I1-, Im-, Ir-^c, di-, an-, heb
Inability, in.â.bil'î.tì re, anallu, gwendid
Inabstinence, in.ab'stî.nens re, diym-
arbediad, anymattaliad
Inaccessible, in.ak.sesi.bl a, anhygyrch
Inaccuracy, in.ak'ii.rii.si re, anghywir-
deb, anfanylrwydd ; camsyniad
Inaccurate, in.ak'ii.rat a, angbywir
Inaction, in.ak'shun n, anwaith ; seguryd,
diogi, segurdod, syrthni
Inactive, in.ak'tiv a, anweitbgar, diog,
anfywiog, dioglyd, swrth, diegni
Inactivity, in.ak.tiv'i.ti n, diogi, syrthni,
gorpbwysdra, seguryd
Inadequate, in.ad'i.kwat a, anghyfaddas,
anghyfartal, anghyfatebol, diffygiol
Inadmissible, in.ad.mis'i.bl a, annerbyi
iadwy, annerbyniol
Inadvertence, in.ad.vur'tens re, ansyl*
ansyniad, anystyriaeth, diofalwch
Inadvertent, in.ad.vur'tent a, ansyni
anofalus, anystyriol [adw
Inalienable, in.ä'lî.en.â.bl a, anaral'
Inalimental, in.al.î.men'tal a, difaeth
Inamissible, in.â.mis'î.bl a, anhygoll
Inamorato, in.am.ö.rä'tö re, carwr, care
Inane, in.än' a, gwag, diddefnydd, ofer
160
ôre; lüt>.', line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, mis; j=dzh. INC
Inangular, in.ang'gii.lur a, anonglog
Inanimate, in.an ì.mät a, difywyd, anfyw,
dienaid, manv [ioldeb.anfywiogrwydd
Inanimation, in.an.î'mä.shan », anfyw-
Inanition, in.â.nish'un, Inanity, in.an'-
î.tî n, gwagder [anflys
Inappetence, in.ap'î.tens n, anchwant.
Inapplicable, in.ap'li.ka.bl a, anghy-
mhwysiadol, anghy&ddasol
Inapplication, in.ap.h.ka'shun n, an-
ymroddiad [anaddas
Inapposite, in.ap'o.zit a, anghyfaddas,
Inapt, in. apt' a. anghymnwys
Inarable. in.ar'â.bl a. aivarddadwy
Inarticulate, in.âr.tik'ü.lät a, anghroew,
aneglur [aneglurdeb
Inarticulation, in.ar.tik.u.lli'shun n,
Inartificial, in.âr.tí.fish'al a, anghelf-
ydd, angbxefffcwraidd ; naturiol
Inattention. in.a,ten'shun n, anwran-
dawiad, diofalwch, esgenlusdod
Inattentive, in.a.ten'tiv a, diofal, es-
'geulus, anystyriol, disylw
Inaudible, in.ô'dî.bl a, anhyglyw, disain
Inaugurate, in.ô'gü.rät vt, urddfreinio,
urddedigo, cyssegrn, gosod mewn
swydd [iad, urddeiniad, cyssegriad
Inauguration, iu.o.gü.rä'shun n, urdd-
Inaurate, în.ô'rät vt, goreuro
«auspicious, in.ôs.pish'us a, anffodus,
K drwgargoelus, anffodiog, trwstan
■being, in'bî.ing n, anwahanolrwydd
Inborn, in'bôrn a, cynhenid, mewnol
Inbred, inured a, greddfol, naturiol
Incalculable, in.kal'ku.la.bl a, anghyf-
lifadwy [iad
fccalescence, in.ka.les'ens n, gwresog-
Incandescence, in.kan.des'ens n, gwyn
iasiad, gwynboethni
Incandescent, in.kan.des'ent a, gwyn-
\ boeth, gwynias [gan, cyfareddgan
: Incantation, in.kan.ta shun n, swyn-
Incapability, in.kä.pâ.bil'î.tî n, anallu,
I " anaddasnvydd [anaddas
•Incapable, in.ka'pa.bl a, analluog,
Incapacious, in.ka.pii'shus a, anhelaeth,
J aneang, cyfyng [asu, anallu ogi
Incapacitate, in.ka.pas'i.tat vt, anadd-
Incapacity, in.ka.pas'i.ti n, analluedd;
. anghyinhwysder, anfedr [caethiwo
Incarcerate, in.kar'sur.at vt, carcharu,
Incarn, in.karn' vt, cnawdio; cnawdoli
Incarnadine, in.kar'na.din a, cighw,
rhuddgoch : vt, cochhwio
Incarnate, in.kar'nat a. cnawdol
Incarnation, in.kar.nii'shun n, cnawd-
oliaeth, cnawdiad, ymgnawdoliad
11
Incarnative, in.kar'na.tiv a, cnawdbar
Incase, in.kas' vt, amwisgo, gweinio
Incautious, in.ko'shus a, anochelgar,
anofalus, dibwyll [ceuog, ceuol
Incavated, ing'ka.va.ted a, cafhog,
Incendiary, in.sen'dî.ur.î n, ffaglydd,
rfleimiad; terfysgydd [darth
Incense, in'sens n, arogldarth, myg-
Incense, in.sens' vt, digio, cyflroi, llidio
Incensement, in.sens'ment n, digter
Incension, in.sen'shun n, cynneuad,
ennyniad, taniad; fHamiad
Incensor, in.sen'sûr », cyffröwr, ennynwr
Incensory, in.sen'sur.î n, llestr arogl-
darth, thuser
Incentive, in.sen'tiv n, cynhyrfiad, an-
nogiad : a, annogol, cynhyrfiol
Inception, in.sep'shun n, dechreuad
Incertitude, in.sûr'tî.tüd n, ansicrwydd,
ammheuaeth, annilysrwydd [didawl
Incessant, in.ses'ant a, dibaid, didor,
Incest, in'sest n, llosgach, ymlosgach
Incestuous, in.ses'tshii.us a, euog o
losgach
Inch, intsh n, modfedd, lied bawd
Inchipin, in'tshî.pin n, herwth hydd
Inchoate, ing'ko.at vt, dechreu [dechreu
Inchoation, in.ko.a'sbun n, dechreuad,
Inchoative, ing'ko.a.tiva, dechreuedigol
Incident, in'sî.dent, Incidence, in'si.dens
n, damwain, dygwyddiad, hap, dam-
chwaen, dychwaen
Incident, in'si.dent, Incidental, in.sî-
den'tal a, danrweiniol, dygwyddiadol
Incinerate, in.sin'ur.ät vt, llosgi yn ulw
Incipient, in.sip'yent a, dechreuol
Incircumspection, in.sur.kum.spek'shun
n, diamwelediad, anghallineb
Incise, in.si'z' vt, tori, parthu, trychu
Incision, in.sizh'un, Incisure, in.sizh'ur
n, haciad, toriad, trychiad
Incisor, in.si'sûr n, blaenddant
Incite, in.s'it' vt, annog, cyftroi, cynhyrfu
Incitement, in.s'ft'ment, Incitation, in.sî-
tä'shun n, annogiad, cynhyrfiad
Incivility, in.si.vil'i.ti n, anfoesgarweh,
anfoes, anfwyneidd- dra [io
Inclasp, in.klasp' vt, tynafaelu, cofleid-
Inclemency, in.klem'en.si n, afrywiog-
rwj'dd, garwder, gei^vindeb; creulon-
edd; oerder; annhymmoreiddrwydd ■
Inclement, in.klem'ent a, genvin, ganv,
afrysviog, annhymmoraidd
Inclinable, in.kl'i'na.bl a, tueddol, parod
Inclination, in.kli.na'shun n, tueddiad,
tuedd, tueddfryd, gogwyddiad, lled-
awydd; ewyllys
161
INC path, fat, ere, met, mâ-ríne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Incline, in.kli'n' v, tueddu, gogwyddo,
lleddfu. To be inclined, clywed ar ei
galon, fod yn chwannog i
Inclip, in.klip' vt, amgau, cau i mewn
Inclose, in.kloz' vt, cau i mewn, am-
gylchu, amgylchynu [edig
Inclosure, in.klo'zhur n, cae, maes cau-
Incloud, in.kluwd' vt, tywyllu, cymylu
Include, in.kliid' vt, cau i mewn,
cynnwys
Inclusion, in.klii'zhun n, cynnwysiad
Inclusive, in.klii'siv a, cynnwysedig,
cyfrifedig [angheuladwy
Incoagulable, in . ko . ag ' ü . lâ . bl a
Incogitancy, in.koj'i.tan.si n, anfeddyl-
garwch [gar
Incogitative, in.koj'i.ta.tiv a, anfeddyl-
Incognito, in.kog'ni.to, Incog, in.kog'
ad, anadnabyddus, dirgel, dan gel
Incoherence, in.ko.hi'r'ens, Incoherency.
in . ko . hi'r ' en . si n, anghydlyniad,
anghyssondeb, anghytundeb
Incoherent, in.ko.hi'r'ent a, anghysson,
anghytunol, anghydweddol
Incolumity, in.ko.lu'mi.ti n, diogelwch
Incombustible, in.kum.bus'ti.bl a, an-
hylosg, anllosgadwy [cyllid
Income, ing'kum n, derbyniadau, rhent,
Incommensurable, in.ku.men'shü.râ.bí
a, anghymmesuradwy
Incommensurate, in.ku.men'shii.rat a,
anghyieidrol, anghymmesur
Incommiscible, in.ku.mis'i.bl a, anfysg-
adwy, anghymmysgadwy
Incommode, in.ku.mod' vt, rhwystro,
peri anghyfleusdra, blino [anghyflè'us
Incommodious, in . ku . mö dî . us a,
Incommunicable, in.ku.mu'ni.ka.bl a,
anghyfranadwy ; annhraethadwy
Incommunicative, in.ku.mü'nî.kä.tiv c,
anghyfi-anol ; taw, tawedog
Incommutable, in.ku.mii'ta.bl a, anghyf-
newidiadwy , anghy fnewidiol
Incompact, in.kum.pakt' a, anghryno
Incompactness, in . kum . pakt ' nes in,
angnrynodeb
Incomparable, in . kom ' pur . â . bl a,
anghymharol, digyffelyb, digymhar,
. digynnyg, digystal, rhagorol
Licompassionate, in.kum.pash'mi.at a,
annhrugarog, annhosturiol
Incompatibility, in.kum.pat.i bil'î.tí n,
anghydweddiad, gwrthwynebrwydd
Incompatible, in.kum.pat'i.bl a, anghyd-
weddol, anghydwedd
Incompetence, in.kom'pi.tens n, anghy-
mhwysdcr, anghyfaddasrwydd
Incompetent, in.kom'pi.tent a, anaddas,
annigonol, anghyfaddas
Incomplete, in.kum.plit' a, anghyfan,
anghwbl, ammherffaith, anghyflawn
Incomplex, in.kum.pleks' a, anghy-
mhlyg [syniol |
Incomphable, in.kum.pl'i'a.bl a, anghyd-
Incomposite, in.kum.poz'it a, digymmysg .
Incomprehensibility, in.kom.pri.hen.si- 1
bil'í.tî n, anamgyíîrediad
Incomprehensible, in.kom.pri.hen'si.bl I
a, anamsyftredadwy, annealladwy, an-
nirnadwy, anhydyb [», anamgyffred 2
Incomprehension, in.kom.pri.hen'shun J
Incompressible, in . kum . pres ' î . bl a, ]
anghydwaigadwy, anghyfyngadwy
Incomputable, in.kum.pu tâ.bl a, anghyf-
rifadwy, aneirif [adwy 3
Inconcealable, in.kon.si'la.bl a, anghel- j|
Inconceivable, m.kon.si'va.bl, Inconcep- 8
tible, in.kon.sep'ti.bl a, annirnadwy, I
annealladw}', anhydyb
Inconcinnity, in.kon.sin'i.ti n, annhrefn- \
usrwydd [lyniadol 1
Inconcludentjin.kon.klu'dent a, anghan- I
Inconclusive, in.kon.klu siv a, annyben- |
ol, anorphenol
Inconcoct, in.kon.kokt' a, annhreul- Î
iedig, anaddfed [annhreuliantj
Inconcoction, in . kon . kok ' shun n, i
Inconcurrence, in.kon.kur'ens n, anghy-
tuniad [red
Inconcurring, in.kon.kur'ing a, anghyd-|
Inconcussible, in.kon.kus'i.bl a, an- J
ysgwydadwy
Incondite, in.kon'dit a, aflathraidd,'|
anghydwedd, annhrefnus, trwsgl
Incongealable, in.kon.ji'la.bl a, angheul-4
ad^, anhyrew
Incongruity, in.kon.grw'i.ti, Incongru-1
ence, in.kong'grw.ens n, anghysson- 1
deb, anghy dwedcüad, gwrthwyneb-
rwydd, anghytundeb
Incongruous, in.kong'grw.us a, angkys-l
son, anghydwedd, anghytûn
Inconsciousness, inJvon'snus.nes n, an-i
ymwybyddiaeth [anghanlynoi '}
Inconsequent, in . kon ' sî . kwent «
Inconsiderable, inion.sid'ur.â.bl a\
anghyfrifol, bychan, dibwys
Inconsiderableness, in.kon.sid'm-.a.bl.netj
n, anghyl'rifoldeb, bychander
Inconsiderate, in.kon.sid'ur.at «, anys-
tyriol, byrbwyll, diofal, disylw
Inconsiderateness, in.kon.sid'ur.iit.nes
Inconsideration, in.kon.sid.u.i ä 'shui
n, anvstvriaeth. bvrbwvlldra
"162
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. INC
Inconsistency,in.kon.sis'ten.sî?a,anghyd-
weddiad, anghytundeb, anghyssondeb
Inconsistent, in.kon.sis'tent a, anghyd-
weddol, anghysson, anghytûn
Inconsolable, in.kon.so la.bl «,annyddan-
adwy, anghysuradwy
Inconsonancy, in . kon ' sö . nan . sî n
anghynghanedd , anghyssondeb
Inconsonant, in.kon'so.nant a, anghyd-
lais, anghyflafar [hywel, anamlwg
Inconspicuous, in.kon.spik'ii.us a, an-
Inconstancy, in.kon'stan.si n, anwadal-
wch, anfryddlondeb
Inconstant, in.kon'stant a, ansefyd__0,
anwadal,anwastad,anffyddlawnLadwy
Inconsumable, in.kon.su mâ.bl a, annif-
Inconsummate, in.kon.sum'at a, am-
mherffaith, anghyflawn [anfyfyrgar
Incontemplative, in.kon.tem pla.tiv a,
Incontestable, in.kon.tes'ta.bl a,
nadleuadwy; diammheuol
Incontiguous, in.kon.tig'ii.usa, anghyff-
wrdd, anghydol, anghyfagos
Incontinence, in.kou'ti.nens n, anni-
weirdeb, anlladrwydd ; godineb
Incontinent, in.kon'tî.nent a, anniwair,
anymattalus, trythyll, anllad, go-
dinöbus [adwy, anattaliadvvy
Incontrollable, in.kon.tro 'lâ.bl a, afreol-
Incontrovertible, in.kon.tro.vur'ti.bl a,
anymchweladwy, annadleuadwy
Inconvenience, in . kon . vî ' nî . ens
anghyfleusdra [addas, anghyflëus
Inconvenient, in.kon.vi'm.ent a, an-
Inconversable, in.kon.vur'sa.bl a, di-
ymddyd dan, anymadrodd us, anhyfwyn
Inconvertible, in.kon.vur'ti.bl a, an-
hydro, annhroadwy, annychweladwy
Inconvexity, in.kon.vek'si.ti n, anghrym-
der, anghrymedd
Inconvincible, in.kon.vin'si.bl a, anar-
gyhoeddadwy [cyfuno, uno
Incorporate, in.kor'pö.rät v, corffori,
Incorporation, in.kor.po.ra'shun n, cyd-
gorfforiad, corfîbriad
Incorporeal, in.lcôr.pö'r'î.al, Incorporal,
in.kor'po.ral, Incorporate, in.kor'po-
rät a, anghorffol, digorff; ysbrydol
Incorporeity, in.kôr.pö.rî'î.tî n, anghorff-
oldeb
Incorrect, in . ko . rekt' a, anghywir,
gwallus. Incorrect diction, cameiriad
Incorrectness, in.ko.rekt'nes n, anghy-
wirdeb [iadwy
Incorrigible, in.kor'i.ji.bl a, anniwyg-
Incorrupt, in.ko.rupt' a, anllygredig,
dilwgr, pur, glân, purlan
Incorruptibility, in.ko.rup.tî.bil'î.tî n,
anllygradwyaeth, anllygredigaeth
Incorruptible, in.ko.rup'ti.bl a, an-
llygradwy, ammhydradwy
Incorruption, in.ko.rup'shun 11, anllygr-
edigaeth [llygredd
Incorruptness, in . ko . rupt'nes n, an-
Incrassate, in.kras'iit ivi,tewhau, te^vychu
Incrassation, in.kra.sa'shun n, tewhâd,
tewychiad [iaeth i dewhau
Incrassative, in.kras'a.tiv n, meddyg-
Increase, ing'kris n, cynnydd, imvyhad,
prifiant, cynnyrch, chwanegiad, tyf-
iant, twf, eangiad
Increase, in.kris' v, cynnyddu, tyfu,
cynnyrchu, prifio, chwanegu, mwyhau,
estyn, arledu, eangu
Increate, ing'krLiit a, digrëedig
Incredibility, in.kred.i.bil'i.ti n, an-
hygoeledd [hygred
Incredible, in.kred'i.bl a, anhygoel, an-
Incredulity, in.kri.dii'li.ti n, anghred-
iniaeth, anghoelgarwch
Incredulous, "in.kred'ii.lus a, anghred-
iniol, anghoelgar, anhygred
Incremable, in.kri'ma.bl a, anhylosg
Increment, ing'kri.ment n, cynnydd,
cynnyrch [<lio, senu
Increpate, ing'kri.pat vt, ceryddu, dwr-
Increpation, in.kri.pa'shun n, seniad;
ceryddiad, sen [mwyhaol
Increscent, hukres'ent a, cynnyddol,
Incriminate, in.krim'i.nat vt, cyhuddo,
euogi, cydeuogi [caenu
Incrust, in.krust' vt, crestenu, crawenu,
Incrustation, in.krus.ta'shun n, erestiad,
craweniad [eistedd ar wyau
Incubate, ing'kii.biit vi, deor, deorain;
Incubation, in.kii.ba'shun n, deoriad
Incubus, ing'kii.bus n, hunllef
Inculcate, in.kul'kat vt, hyfforddi;
mynych rybuddio, addysgu
Inculcation, in.kul.ka'shun n, addysg-
iad, hyftbrddiad
Inculpable, in.kul'pa.bl a, difeius, difai
Incult, in.kult' n, anniwylliedig, didrin-
iaeth, diwrtaeth
Incumbency, in.kum'ben.si n, meddiant
0 fywioliaeth eglwysig, perigloriaeth ;
rhwymedigaeth, dyledswydd
Incumbent, in.kum'bent 11, perchenog
bywioliaeth eghvysig, periglor: a?
perthynol i , yn gorphwys ar, dyladwy,
dyledus [dyfod dan, haeddu
Incur, in.kur' vt, rhedeg i, tynu arno,
Incurable, in.kii'r'a.bl a, anwelladwy,
anfeddyginiaethol, anaele
163
IND path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\Yk=took;
Incurious, in.kii'r'Lus a, anfamvl. an-
ymofyngar [rhuthriad
Incursion, in.kur'shun n, ymgyrch,
Incurvate, in.kur'vat vt, plygu, camu,
crymu [plygiad
Incurvation, in.kur.va'shnn n. crymiad.
Incurvity, in.kur'vi.ti n, camder, cemi.
gwymi, crymiad, crymder
Indagate, in'dâ.gät vt, chwilio, olrhain
Indagation, in.dâ.gä'shun n, ehwiliad.
olrheiniad [arholwr
Indagator, in'dâ.gä.tûr n, arwiHwr,
Indart, in.dârt' vt. picellu i, picio i
Indebted, in.det'ed a, mewn dyled,
dyledus; rhwymedig [dra
Indecency, in.dî'sen.sî n, anweddeidd-
Indecent, in.di'sent a, amveddaidd, an-
weddus, diaddwyn, anhardd
Indeciduous, in.dî.sid'ü.us a, annhy-
walltiol [derfyniad
Indecision, in.di.sizh'un n, ammhen-
Indecisive, in.di.si'siv a, ammhender-
fynol [nhreigliadwy
Indeclinable, in . dî . kl'i'nii . bl a, an-
Indecorous, in.di.ko'r'us a, anweddus.
anweddaidd, gwrtliun, anaddwyn
Indecorum, in.di.ko'r'um n, anweddus-
der. anharddwch, anweddeidd-dra
Indeed, in. did' ad, yn wjr, yn ddiau,
yn ddios, mewn gwirionedd" yn sicr
Indefatigability, in.dî.fat.î.gâ.bil'î.tî n,
diflinder, difiinedd, glewder
Indefatigable, in.dî.fat'i.gâ.bl a, diflin,
dyfal, anhyflin, diludded, glew
Indefeasible, in.di.fi'zi.bl a, anniddym-
adwy, anniddymol
Indefectibility, ìn.dî.felí.tî.bil'î.tî n, an-
hyballedd, anniffygrwydd
Indefectible, in.di.iek'ti.bl a, anbyball,
anniffygiadwy, diball
Indefensible, in.dí.fen'sî.bl a, anyin-
ddiffynadwy, anniffynadwy
Indefinable, in.dì.fi'nâ.bi a, anneffiniad-
wy, annarluniadwy, annysgrifiadwy
Indefinite, in.def'î.nit a, ammhenodol,
annheiffynol
Indefiniteness, in.def 'î.nit.nes n, an-
nherfynedigaeth, annherfynoldeb
Indeliberate, in.dî.lib'ur.ät a, byrbwyll,
diragfwriad, ammlnvyllog
Indelible, in.del'i.bl a, annileadwy
Indelicacy, in.del'i.kii.si n, annestledd,
annillynedd, anfoesganvch
Indelicate, in.del'i.kiit a, annestlus, an-
nhyner; anfoesgar; anghoeth
Indemnification, in.dem.nî.f î.ltä'shurc n,
digollediad, diogeliad rhag colled
Indemnity, in.dem'ni.f'i vt, digolledu, >
sicrhau, diogelu
Indemnity, in.dem'nî.tî n, digollediad; j
diogeliad. Act of indemnity, gweith-
red ebargofiad • [mhrofadwy J
Indemonstrable, in.dî.mon'strû.bl a, am- ]
Indent, in.dent' v, minfylchu, bylchu; I
ammodi, ymrwymo: n, bwlch
Indentation, in.den.tä'shun n, bylchiad :'
Indenture, in.den'tshur n, bylchiad, ij
bylchdoriad ; cyfammod
Independence, in.di.pen'dens n, anni-
byniaeth, anymddibyniaeth
Independent, in.di.pen'dent a, annibyn-
ol : n, annibynwr, anymddibymvr
Indescribable, in.di.skri'ba.bl a, annys-
grifiadwy, ami brae thadvy, annarlun-
iadwy
Indesert, in.di.zurt' n, annheilyngdod
Indesinent, in.des'i.nent a, dibaid
Indestructible, in.di.struk'ti.bl a, an-
nyfethadwy, diddinystriadwy
Indeterminable, in.dî.tûr'rni.nâ.bl a, an-
nherfynadwy
Indeterminate, in.dí.tûr'mî.nät a, an-
sefydlog, ammhenodol, annherfynedig,
annherfynol [fryd
Indevotion, in.di.vo'shun n, annuwiol-
Indevout, in.di.vuwt' a, anaddolgar
Index, in'deks n, dangoseg, mynegaij
mynegres; mynegfys: n (p indices,
in'di.siz), mesur alsoddol
Indexterity, in.deks.ter'i.ti n, anneheu-
der, anneheuedd, anneheurwydd
Indicant, in'di.kant a, mynegol, amlygol
Indicate, in'di.kat vt, dangos, mynegu,
hysbysu, arnodi [arwydd, nod
Indication, in.di.kii'shun n, dao
indicative, in'di.kii.tiv a, dan^
arwyddol; m}megol [niynegol
Indicative, in.dik'a.tiv a, (y modd)
Indict, in.d'it' vt, achwyn ar, cyhuddo
Indictable, in.d'i'tâ.bl a, cyhuddadwy
Indiction, in.dik'shun n, cyhuddwys;
cylch o amser yn cynnwys iô mlyuedd
Indictment, in.di't'ment n, cyhudd, cy-
huddgwyn; ysgrif cyhuddiad
Indifference, in.dif'ur.êns «, diofahvch,
annhueddgarwch, difaterwch, oerfel-
garwch, anofaledd
Indifferent, in.difur.ent «, anofalus,
diofal; annhueddgar; diawydd; 0
ychydig bwys; canolig : diddrwg didda
Indigence, in'di.jens n, angenoctyd, tlodi,
eisieu, angen
ndigene, m'dî.jîn n, priodor [cynenid
Indigenous, in.dij'i.nus a, gcnedigol,
IÖ4
.:
ore; rate, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
IND
Indigent, in'di.jent a, angenus, tlawd.
rheidus [nhreuliedig
Indigested, in.dî.jes'ted a, didrefn; an-
Indigestible, in.dljes'tî.bl a, anhydraul
Indigestion, in.di.jos'tshun ft, diffyg
traul bwyd, annhreuliad, gwalldreul-
iad. malldraul [brofi
Indigitate, in.dij'î.tät vt, bysnodi, eglur-
Indign, in.d'in' a, annheilwng, anwiw
Indignant, in.dig'nant a, digllawn
Indignation, in.dig.nä 'shun n, dig, Hid,
digofaint, soriant, digllonedd, bar
Indignity, in.dig'nî.tî ft, ammharch,
sarhad, anfri [India: a, dulas
Indigo, in'di.gö ft, lliw glas, glas yr
Indiligent, in.dil'î.jent a, annyfal, diog,
anniwyd, segurìíyd
Indirect, in.di.rekt' a,, angkyfeiriol,
gwyrgyrchol ; annheg, anuniongyrchol
Indirectness, in.di.rekt'nes ft, anghyf-
eiriolrwydd ; anunionrwydd
Indiscernible, in.di.zur'ni.bl a, anhywel,
anweledig, anamlwg
Indiscerptible, in.di.sûrp'tî.bl a, an-
hydor, annrylliadwy
Indiscreet, in.dis.krit' a, ansynwyrol,
anghall, annoeth, drygbwyll
Indiscretion, in.dis.kresh'un n, anghall-
ineb, ffolineb [wahan, didrefn
Indiscriminate, in.dis.krim'i.nat «, di-
Indiscrimination, in.dis.krim.Lna'skun
ft, anwahaniaeth, diwahaniaeth
Indispensable, in.dis.pen'sa.bl a, an-
hebgorol, anhebgor [garadwy
Indispersible, in.dis.pûr'sî.bl a, anwas-
tndispose, in.dis.poz vt, anaddasu; an-
nhueddu, anhwylo
Indisposed, in.dis.pozd' a, annhueddol;
anhwylus, afiachus, lledglaf
Indisposition, in.dis.po.zish'un ?i, anhwyl,
annhuedd, afiechyd
Indisputable, in.dis'pü.tâ.bl a, diddadl,
annadleuadwy, diammheuol
Indissolubility, in.dis.ö.l ü.bil'î.t î «, an-
nattodrwydd
Indissoluble, in.dis'ö.lü.bl, Indissolv-
able, in.di.zol'va.bl o, anhydawdd, an-
nhoddadwy, annattodadwy
Indissolvent, in.di.zol'vent «, annattodol
Indistinct, in.dis.tingkt' a, anegiur, an-
hyglyw, anamlwg
Indistinction, in.dis.tingk'shun, Indis-
tinctness, in.dis.tingkt'nes n, aneglur-
der, anamlygrwydd
Indistinguishable, in.dis.ting'gwish.â.bl
a, diwahan, anwahanol [wch
Indisturbanc«, in.dis.tûr'bans n, tawel-
Indite, in.dít' vt, eyfansoddi, ysgrifenu
Individual, in.di.vij'ii.al a, diwahan;
neillduol: ft, un, un dyn, un neillduol,
unigolyn [f'odaeth neillduol
Individuality, in.di.vij.u.ari.ti ft, han-
Individually, in.di.vij'u.al.i ad, bob yn
un_ _ [hybarthedd
Indivisibility, in.dî.viz.î.bil î.tî a, an-
Indivisible, in.di.viz'i.bl a, anhyran,
anhybarth, anrhanadwy
Inducible, in.dos'i.bl, Indocile, in.dos'il
a, anhyddysg, annysgadwy, anhydrin,
anhywaith [rwydd
Indocility, in.dö.sil'î.tî n, anhyddysg-
Indoctrinate, in.dok'tri.nat vt, athraw-
iaethu, dysgu, addysgu
Indolence, in'dö.lens ft, segurvd, syrthni,
diogi, segurdod, annyfalwch
Indolent, in'dö.lent a, swrth, dioglyd,
esgeulus, annyfal [àdwy
Indomitable, in.dom'î.tâ.bl a, annof-
Indorse, in.dôrs' vt, arysgrifenu, cefn-
ysgrifenu [grif
Indorsee, in.dôr.sî' ft, derbyniwr arys-
Indraught, in'draft n, ffrydle, mynedfa i
mewn [trwytho
Indrench, in.drentsh' vt, mwydo ; trochi,
Indubious, in.dü'bî.us, Indubitable, in-
dü'bî.tâ.bl a, ammhetrus, diammheu-
ol, diau, dios, dilys [denu; cymhell
Induce, in.düs' vt, tueddu, darbwyllo;
Inducement, in.diis'ment n, annogaeth
Induct, in.dukt' vt, arwain i mewn;
gosod mewn meddiant o eglwys, rhoi
goresgyn
Induction, in.duk'shun n, gosodiad mewn
meddiant, dygiad i mewn, rhoddiad
goresgyn; tynwyddyd, casgliad [iadol
Inductive, in.duk'tiv a, arweiniol ; casgl-
Indue, in.dü' vt, cynnysgaethu, donio
Indulge, in.dulj' v, boddhau, mwyth-
fbddio. llochi, maldio, cocri, anwesu;
caniatäu
Indulgence, in.dul'jens ft, anwes, lloch-
iad. cyd-ddysiad : tynerwch, hynawa-
edd ; maddeuant-lythyr y Pab
Indulgent, in.dul'jent a, anwesgar, tyner
Indult, in.dult', Indulto, in.dul'tö ft,
braint, trwydded
Indurate, in'dü.rät v, caledu, haiarmi
Induration, in.dü.rä'shun n, caledwch
Indure, in.diiV v, parhau, ymaros; dy-
oddef
Industrial, in.dus'trî.al a, gweithiol
Industrious, in.dus'trims <i,diwyd, Uafur-
us, dyfal, gweithgar [falwch
Industry, in'dus.trî n, diwydrwydd, dy-
165
INF path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took
Inebriate, in.í'brî.ät vt, meddwi, brwysgö
Inebriation, in.í.brî.ii'shun, Inebriety,
in.î.bri'î.tî n. meddwdod [diolygedig
Inedited, in.ed'î.ted a, anghyhoeddedig,
Ineffable, in.ef'â.bl a, anhydraeth, an-
nhraethol, anhyson, annhraethadwy
Ineffective, in.e.fek'tiv, Ineffectual, in-
e.fek'tshu.al a, aneffeithiol, dieffaith;
aflesol [dirym, dinerth, dirinwedd
Inefficacious, in.ef.i.ka'shus a, egwan,
Inefficacy, in.ef'i.kii.si n, aneffeithiol-
deb, gwendid [analluedd
Inefficiency, in.e.fish'en.sî n, anallu
Inefficient, in.e.fisli'ent a, analluog, di-
effaith [ystẃyth
Inelastic, in.Uas'tik a, anhydwyth, an-
Inelegance, in.el'î.gans n, annblysni, an-
nillynder, anwychder
Inelegant, in.el'i.gant a, anghymhen.
annhlws, amnihrydferth [haeddwiw
Ineligible, in.el'î.jî.bl a, annewisiol, an-
Ineloquent, in.el'o.kwent a, anffraetb,
anhyawdl [efrydiol, diles, difudd
Inept, in.ept' a, anaddas, ffol, ofer, an-
Ineptitude, in.ep'tî.tüd rc,anaddasrwydd ;
ffoledd [artaledd
Inequality, in.î.kwol'î.tî n, anghyf-
Inequipollent, in.ek.wi. polenta, anghyf-
rymus [iawn
Inequitable, in.ek'wi.ta.bl a, anghyf-
Inequivalve, in.ek'wi.valv a, achragenau
anghyfartal [wreiddiol
Ineradicable, in.i.rad'i.ka.bl a, annad-
Inergetic, in.ur.jet'ik a, hwyrdrwm,
anfywiog, marwaidd [adwy
Inerrable, in.er'â.bl a, anghyfeiliorn-
Inert, in.ûrt' a, swrth, anfywiog, diegni
Inertia, in.ûr'sbâ n, anegni; syrthni
Inertness, in.ûrt'nes n, anfywiogrwydd,
syrthni, diogi
Inestimable, in.es'tî.mâ.bl a, anhywerth
ammbrisiadwy [aneglur, anhywel
Inevident, in.ev'i.dent a, anamlwg,
Inevitable, in.ev'i.ta.bl a, anocheladwy
Inexcitable, in.ek.s'i'ta.bl a, anghyffro
Inexcusable, in.eks.kii'za.bl a, diesgus,
anesgusodol
Inexhalable, in.eg.zälâ.bl a, dian-
weddadwy [e^ig
Inexhausted, in.eg.zos'ted a, annyspydd-
Inexbaustible, in eg.zos'ti.bl a, diddar-
fod; annyspyddadwy
Inexistence,i n.eg.zis'tens n, anfbdolaeth
Inexistent, in.eg.zis'tent a, dihanfod,
anhanfodol
Inexorable, in.eks'o.ra.bl a, annyhudd-
adwy, anghymmodlawn, diysgog
Inexpansible, in.eks.pan'si.bl a, an-
nbaenol [asrwydd
Inexpedience, in.eks.pi'di.ens n, anadd-
Inexpedient, in.eks.pi'di.ent a, anghyf-
addas ; anghyflëus ; anfuddiol, aflesol
Inexpeditious, in.eks.pi.disb'us a, an-
Inexperience, in.eks.pî'r'î.ens n, an-
ymarf eriaeth , ammhrofiad
Inexpert, in.eks.purt' a, anghyfarwydd,
anfedrus, anhylaw [adwy, annileadwy
Inexpiable, in.eks'pi.a.bl a, aniawn-
Inexplicable, in.eks'pli.ka.bl a, annat-
todol, anegluradwy
Inexplicit, in.eks.plis'it a, aneglur, ty-
wyll [nbraethadwy
Inexpressible, in.eks.pres'i.bl a, an-
Inexpugnable, in.eks.pug'na.bl a, anor-
esgynadwy [tyniad \
Inextension, in.eks.ten'shun n, anys- I
Inextinguishable, in.eks.ting'gwish.a.bl |
a, anniifoddadwy
Inextricable, in.eks'tri.ka.bl a, anattod- I
adwy, annadrysadwy, anesgorol, dyrys
Ineye, in.i" vi, llvgadimpio, impio
Infallibility, in.fal.î.bil î.tî n, anffaeled- Ì
igrwydd, anhydwylledd, anfethiant,
anghyfeiliornad [ball
Infallible, in.fal'î.bl a, anffaeledig, anhy- j
Inf'ame, in.f äm' vt, enllibo, difrîo, athrodi ]
Infamous, in'fâ.mus a, gwaradwyddus,
gwarthus, cywilyddus [enllib, gwarth
Infamy, in'fâ.mî n, anair, gwaradwydd,
Infancy, in'fan.sî n, mabandod, mebyd, j
maboed. From his infancy, o'i faban- •
dod, er yn blentyn
Infant, in'fant n, maban, baban, mebai ;
mebyn, dyn bach; yn ol cyfraith .
Lloegr, un dan 21 mlwydd oed
Infanta, in.fan'tâ n, enwawd ar dywys-
ogesau Portugal ac Yspaen
Infanticide, in.fan'tî.sîd 11, babanladd- j
iad, mabanladdiad
Infantile, in'fan.til, Infantine, in'fan.tin •
a, babanaidd, mabanaidd, plentynakld '
Infantry, in'fan.tri », milwyr traed, '
traedfilwyr, pedyd, peddyd
Infatuate, in.fat'shü.ät vt, ynfydu, pen-
wanu, gorphwyllo ; llygad-dynu, rhei- .
bio : a, penwan, ynfyd
Infatuation, in.fat.'shü.ä'sbun re, ynfyd-
iad, ammhwylliad; ammbwyllineb,
penwendid, ynfýdrwydd [adwy
Infeasible. in.fi'zi.bl a, anwneuthur-
Infect, in.fekt' vt, llynu, adwytho, heintio,
gwenwyno; llygru, halogi [gb'n0'
Infection, in.fek'shuh «, llwgr, haint
166
5re; läte, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thk; j=dzh. INF
Infectious, in.fek'shus a, heintus, ad-
wythig, heintddwyn, heintiol
Infecund, in.fek'und a, anffrwythlawn,
diffaetk [londeb, di'ftaetlider
Infeeundity, in.f i.kun'di.ti n, anffrwyth-
Infelicity, in.f ì.lis'ì.tî n, annedwyddwch
Infer, in.fûr' vt, casglu, tynu easgliad
Inference, in'far.ens n, casgliad
Inferior, in.f î'r'i'.ûr a. is, iselach, gwael-
ach ; llai : «, isafiad, israddwr
•Inferiority, in.fî'r.î.or'ì.tî n, israddiad,
isgyflwr, gwaelder, iseledd, isder
Infernal, in.fûr'nal a, uffernol, dieflig
Inferrible, in.fer'î.bl a, easgliadwy
Infertile, in.f ûr'til a, anffrwythlawn, di-
ffaeth [londeb
Infertility, in.fûr.til'î.tî n, anffrwyth-
Infest, in.fest' vt, aflonyddu, blino
Infective, in.fes'tiy a, anllon, dilon, aflon
Infidel, in'fî.del n. anghredadyn, an-
ffyddiwr. anghivdiniwr, diffydd: a.
anghrediniol, digred
Infidelity, in.f î.del'î.ti ra, anghrediniaeth,
anffyddiaeth ; anffyddlondeb
Infinite, in'fî.nit a, anfeidrol, aneirif,
annherfynol; afrifed, dirif, diderfyn
Infiniteness, in'f i.nit.nes, Infinitude, in-
fin'î.tüd, Infinity, in.fin'i.ti n, anfeidr-
oldeb, annherfynoldeb, afiifoldeb
Infinitiye, in.fin'i.tiv a, annherfynadwy.
Infinitive mood, modd annherfynol
Infirm, in.fûrm' a, egwan, gwan, claf,
methianllyd, llesg, dhierth, dirym,
cymhercyn : vt, gwanhau, Uesgäu
Infirmary, in.fûr'mur.î n, ysbytty, clafdy
Infirmity, in.fûr'mî.tì n, gwendid, llesg-
edd; afiechyd, clefyd ; meth, methiant
Infirmness, in.furm'nes n, eiddilwch,
llesgedd, gwendid
! Infix, in.fiks' vt, gyru i mewn; sicrhau
; Inflame, in.fläm'"v, ennyn, flamio ; cyff-
roi, llidio. Inflamed, llidus
! Inflammability, in.flam.a.bil'í.tî n. fflam-
lydrwydd, liylusgrwydd [ychadwy
Inflammable, in.flam'ii.bl a,hylosg, fflam-
Inflammation, in.fla.mli'shun n, fliameg,
brydaniaeth; eunynfa, tandde, llosgfa
, Inflammatory, in.flam'â.tûr.î a, fflam-
egol; cyffrüus
i Inflate, in.flät' vt, chwyddo, balch'fo
Inflation, in.flä'shun n, chwyddiad:
gwyntchwydd, gwyntognv-ydd
• Inflect, in.flekt' vt, plygu ; treiglo, troi.
newid, amrywio, amrywioli
• Inflection, in.flek'shun n, plygiad i
mewn ; croesog^yddiad ; newidiad, cy-
weiriad; treighad
Inflexibility, in.flek.si.bili.ti n, anys-
twythder, anhyblygedd, diblygedd
Inflexible, in.flek'sLbl a, anhyblyg, an-
ystwyth, anystumgar; diysgog
Inflict, in.flikt' vt, rhoddi cosp, cospi
Infliction, in.flik'shun n, cosproddiad,
cospedigaeth [iadol
Inflictiye, in.flik'tiv a, cospedigol, cosp-
Influence, in'flii.ens n, effeithioldeb, dy-
lanwad; rhinwedd: vt, dylanwadu;
cynhyrfu, annog [dylifol
Influent, in.flii'ent a, yn llifo i mewn,
Influential, in.flü.en'shal a, dylanwadol,
cynhyrfol, cymhellol, annogol
Influenza, in.flii.en'za n, annwydhaint,
annwydwst, haint annwyd
Influx, in'fluks n, dylifiad, ymlanwad,
rhediad i mewn, ymlifad [amblygu
Infold, in.f old' vt, dyblygu; amwisgo,
Infohate, in.fö'lî.ät vt, deiliannu, deiho,
Inforce, m.fo'rs. — Enforce [dalenu
Inform, in.fôrm' v, hysbysu, addysgu,
cyfarwyddo, adrodd, mynegu. To in-
form upon, achwyn ar, cyhuddo
Informal, in.f ôr'mal a, afi-eolaidd, afre-
olus [cyhuddwr
Informant, in.fôr'mant n, mynegwr;
Information, in.fôr.mä'shun n, hysbys-
rwydd, hysbysiaeth, hanes; addysg;
achwyniad, cyliuddiad
Informer, in.fôr'mûr n, hysbyswr; cy-
- huddwr, achwynwr [swýd
Informidable, in.fôr'mî.dâ.bl a, diar-
Informity, in.fôr'mî.tî n, aflunieidd-dra;
annhrefn [dori
Infract, in.frakt' vt, tori, dryllio; man-
Infraction, in.frak'shun n, toriad
Infralapsarian, in.frâ.lap.se'r'î.an a, ar
ol cwymp Adda : n, tan-gwympiedydd
Inframundane, in.frâ.mun'dän a, isfydol
Infrangible, in.fran'ji.bl a, annhoradwy,
anhyfriw [anfynychder
Infrequency, in.fri'kwen.si n, anamledd,
Infrequent, m.fri'kwent a, anaml, an-
fynych, anarferol [rhewi
Infrigidate, in.frij'i.dät vt, oeri, fferu,
Infringe, in.frinj' vt, tori, troseddu
Infringement, in.frinj 'ment n, toriad,
trawsdoriad, troseddiad [lawn.
Infructuose, in.fruk'tshu.os a, anffrwyth-
Infrugiferous, in.frvv.jif'ur.us a, di-
firwyth, heb ddwyn flrwyth
Infucate, in.f ii'kat vt, arliwio
Infumate, in.fü'mät vt, mwgsychu
Infuriate, in.fur'î.ät a, cynddeiriog-
wyllt, gorwyllt, ffyrnig, llidiog
Infuscate, in.fus'kat vt, duo, pvgdduo
167"
INJ path, at, êre, met, mâ-rîne, pin, Orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Infuse, in.fuz' vt, tywallt i mewn
mwydo, trwytho, sicio
Infusible, in.fii'zi.bl a, annhoddadwy
Infusion, in.f u'zhun n, tywyl!tiad,mwyd-
iad; mwydlyn, isgell, dyferwad
Infusive, in.iu'siv a, trwythol, mwydol
Ingelable, in.jel'â.bl a, angheuladwy
Ingeminate, in.jem'î.nät vt, dyblu, ail-
adrodd, ailddywedyd [iad
Ingemination, in.jem.î.nä'shun n, dybl-
Ingenerate, in.jen'ur.ät, Ingenerated, in-
jen'ur.ii.ted, Ingenite, in.jen'it a, na-
turiol, cyncnid, greddfol
Ingenious, in.ji'ni.us a, athrylithgar,
cywrain, eelfyddgar, dyfeisgar
Ingenuity, in.ji.nü'i.tí n, cywreinrwydd.
cywreindeb, athrylith, celfyddgarweh
Ingenuous, in.jen'ii.us a, didwyll, teg,
rhydd, rhwydd, annichellgar
Ingenuousness, in.jen'ii.us. nes a, di-
ffuantrwydd, tegwch, didwylledd
Ingest, in.jest' vt, tatiu i'r cylla
Inglorious, in.glö'r'í.us a, anghlodfawr,
anenwog, dianrhydedd, gwarthus, di-
glod, dinnygus [neu arian
Ingot, ing'gut n, clamp, neu dalp o aur
Ingraft, imgiaft' vt, impiu, dwmsefydlu
Ingrain, in.grän' vt, dwfnosod
Ingrato, ing'grät n, anniolchyn, dyn di-
ddiolch : a, annVolchgar, diddiolch
Ingratiate, in.grä'shî.ät vt, ennill bodd
da, ymlusgo i gymmeriad [garwch
Ingraütude, in.grat'i.tüd n, ann'iolch-
Ingredient, in.gri'di.ent n, cyftyr, defn-
ydd, cymmysgran
Ingress, ing'gres n, dyfodiad i mewn
Ingression, in.gresh'un n, mynediad i
mewn; porth
Inguinal, ing'gwi.nal a, arffedol [llyncu
Ingulf, in .gulf vt, sugno i lynclyn;
Ingurgitate". in.gûr'ji.tiit v, rheiblyncu
Ingustable, in.gus'tà.bl a, anarch waah-
adwy, diflas
Inhabile, m.hab'il a, anfedrus
Inhabit, in.hab'it v, cartrefu, cyfanneddu,
trigo, preswylio [cyfanneddu
Inhabitable, in.hab'î.tâ.bl a, trigiannol.
Inhabitant, in.hab'i.tant n, trigiannydd.
oyfanneddwr, preswyliwr, carLrefwr,
gwladychydd. Inhabitants of the same
place, cyd-drigolion
Inhale, in.häT vt, tynu i mewn gyda'r
anadl, anadlu i mewn
Inharmonious, in. hâr.mö'nî.us a,
anghynghaneddol [feirch
Inhearse, in.hûrs' vt, amgau mewn elor
Inhere, in.lu'r' vi, dwfn yiniynu, glynu
Inherence, in.hi'r'eus n, glyniad, ym-
lyniad [lynol
Inherent, in.hi'r'ent a, cynhenid; dyfh-
Inherit, in.her'it vt, etifeddu; médd-
iannu, perchenogi [etifeddol
Inheritable, in.her'î.tâ.bl a, treftadol,
Inheritance, in.her'î.tans n, etifeddiaeth.
Paternal inheritance, treftadaeth
Inheritor, in.her'î.tûr n, etifedd
Inheritress, in.her'i.tres, Inheritrix, in-
her'i.triks n, etifeddes [lyniad
Inhesion, in.hi'zhun n, greddfiad, ym-
Inhibit, in.hib'it vt, gwahardd, gwarafun,
lluddias [iad, attaliad
Inhibition, in.hî.bish'un n, gwahardd-
Inhospitable, in.hos'pî.tâ.bl a, anlletty-
gar, anghroesawgar [anllettygarwch
Inhospitableness. in.hos'pî.tâ.bl.nes n,
Inhuman, in.hii'man a, annynol, creu-
lawn, dideimlad, didrugaredd
Inhumane, in.hü.män' a, anhynaẁs,
annhyner, annhirion, annyngar
Inhumanity, in hü.man'ì.tí n, creulon-
deb, cieidd-dra, annhiriondeb
Inhumate, in.hii'mat, Inhume, in. hum'
vt, claddu, daiaru [wynebus
Inimical, in.im'i.kal a, gelynol, gwrth-
Inimitable, in.im'î.tâ.bl a, anefelych-
adwy, digyflfelyb, rhagorol
Iniquitous, in.ik'wi.tus a, drygionus,
anghyfiawn, traws, pechadurus
Iniquity, in.ik'wi.ti n, drygioni, anwir-
edd,camwedd, anghyfiawnder, trosedd
Initial, in.ish'al a. dechreuol, egwyddor-
ol. Initial letters, dechreuolion
Initiate, in.ish'î.ät vt, egwyddori; der-
byn i mewn ; dechreu
Initiation, in.ish.i.li'shun n, cychwyn
iad, egwyddoriad, gosodiad mewn
swydd * [iadol
initiatory, in.ish'yâ.tur.î a, egwyddor-
Inject, in.jekt' vt, chwistrellu i, taflu i
mewn [ mewn
Injection, in.jek'shun n. chwistrelliad i
Injudieable, in.jli'di.ka.bl a. anfarnadwy
Injudicial, in.jü.diÿh'al a, anghyfreitW
iol [ansynwyrol, annoeth
Injudicious, in.jti.dish'us a, difarn,
Injunction, in.jungk'shun n, gorchym-
myn, arch, archiad; gwaharddiad;
gwahardd eb [gwneyd cam i
Injure, injur ri.niweidio. colledu, diygu,
Injurious, in.jii'r'i.us a, niweidiol, cam-
wcddus, sarhäus, traws
Injuriousness, in.jü'r'i.us.nes n, niweid-
ioldeb, camweddusrwydd [colled
Injury, in'jur.i n, cam, sarhâd, niwed,
108
öre ; liíte, lîne, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. INS
Injustice, in.jus'tis n, anghyfniwnder,
cam, camwri [grifenlyn
Ink, ingk ra, du, inc, du ysgrifenu, ys-
Inkhorn, ingTcôrn n, corn du, dugorn
Inkle, ing'kl n, llinynwe gul [arwydd
Inkling, ingk'ling ?i, awgrym, amnaid,
Inky, ing'ki «, duog
Inland, in'land a, diarfor, canoldirog:
n, canoldir [gyfcaitJi
Inlaw, in.lô' vt, dwyn dan nawdd y
Inlay, in.lä' (pt & pp inlaid, in.läd')
vt, hrithaddurno, brithosod
Inlet, in'let n, ffiydle, adwy, mynedfa i.
Sea-inlet, morgilfach, angorfa
Inly, in'H a. mewnol, tufewnol [cyttywr
Inmate, in'mät n, llettywr, gwesttai,
Inmost, inmost a, nesaf i mewn, dyfnaf
Inn, in n, tafarn, tafarndy, ostl, lletty,
gwestty, gwestfa, gwestle. Inns of
Court, ysgoldai cyfreithwyr [ol
Innate, i.nat' a,cynhenid. naturiol, mewn-
•!e, i.nav'i.ga.bl a, anfordwy-
. difordwyol
Inner, in'ûr a, tufewnol, nes i mewn
Innermost, in'ûr.möst a, nesaf i mewn
Innerve, i.nurv' vt, cryfhau
linings, in'ingz np, tiroedd a ennillwyd
o'r m.Gr [tywr
;Innkeeper, inTdp.ûr n, tafarnwr, gwest-
Innocenee, in o.sens n, diniweidrwydd
fcnocent, in'ö.sent a, diniwed, gwirion,
I dieuog, glân, diddrwg, difai, pur: n,
I un diniwed; gwirionyn. Innocents'
K Day, Gwyl y Gwirioniaid
■nocuous, i.nok'ii.us a, diniwed, di-
Iddrwg, diberygl
Innominate, i.nom'ì.nät a, dienw [defod
Innovate, in o.vat v, newyddu, newid
Innovation, in.o.vii'shun n, dygiad defod
tewydd i mewn, defodnewidiad
Innovator, in'u.vii.tur n, newyddiwr,
;' newidiwr, defodnewidiwr
[Innoxious, i.nok'sbus a, diddrwg, di-
; niwed [awgrym
i Innuendo, in.ü.en'dò' n, lledarwydd,
[enumerable, i.nü'mur.â.bl a, aneirif,
r afrifed, dirif, dirifedi
Jnnutritious, in.ü.trish'us a, anfaethlawn
Inobservable, in.ob.zur'va.bl a, annod-
[ adwy, anhynod, anweladwy
Inoculate, in.ok'u.Uit vt, impio ; llygad-
\ impio, bywyllu , gosod y frecli wen
Inoculation, in.ok.u.la'shun n, Uygad-
impiad; ffordd o roddi y frech wen
Inodorous, in.ö'dö.rus a, diargol, an-
sawrus [ddrwg, didraingwydd
Inoffensive, in.o.fen'siv a, diniwed, di-
Inofficial, in.o.fish'al a, answyddol
Inofficious, in.o.fish'us a, anymyrgar
Inopinate, in.op'î.niit a, annysgwvliedig
Inopportune, in.op'ôr.tün a, ammhryd-
lawn, anamserol, anghyflëus
Inoppressive, in.o.pres'iv a, anorthrymol
Inordinate, in.ôr'dî.nät a. anghynhes,
afreolus, anweddol, gormodus. In-
ordinate desire, trachwant
Inorganic, in.or.gan'ik a, anermigol,
ammheiriannol, anghyfluniol, anar-
dumig [cyssylltu
Inosculate, in.os'ku.lat v, cyfuno, uno,
Inosculation, in.os.kii.la'skun a, cusan
Inquest, ing'kwest n, chwiiiad, rheith-
holiad, holiad, rheithbrawf. Coroner's
inquest, trengholiad [der, afionyddwch
Inquietude, in.kw'f'i.tud n, anesmwyth-
Inquinate, ing'kwLnat vt, halogi, llygru
Inquination, in.kwi.na'shun w, halogiad
Inquire, in.kwi'Y v, ymofyn, holi, gofyn
Inquiry, in.kw'i'r'i n, ymoíÿniad, holiad
Inquisition, in.kwi.zish'un n, chwiiiad;
chwil-lys [holgar
Inquisitive, in.kwiz'i.tiv a, ymotyngar,
Inquisitor, in.kwiz'i.tur n, chwiliedydd
Inquisitorial, in.kwiz.i.to'r'i.al a, chwil-
iedyddaidd, chwil-lysaidd
Inrail, in.räl' vt, amledru, amgarfanu
Inroad, in'rod. n, ymgyrch, rhuthrgyrch
Insalubrious, in.sâ.lü bri.us a, afiachus,
afiach [iaethol
Insanable, in.san'â.bl a, anfeddygin-
Insane, in.sän' a, gwallgofus, ynfyd,
ammhwyllog, gorphwyllog
Insanity, in.san'î.tì n, ynfydrwydd,
gorphwyll , gwallgofrwydd
Insatiable, iu.sä'shi.â.bl. Insatiate, in-
sä'shî.ät a, anniwalladwy, gorwancus,
annigonol, diwala [anfoddlonrwydd
Insatislaction, in.sat.is.fak'shun «,
Insaturable, in.sat'shü.râ.bl a, an-
lanwadwy [ lwyno
Inscrib, in.skrib' vt, arysgrifenu; cyf-
Inseription, in.skrip'shun n, arysgrifen,
crailft, argraff; cyilwyniad, argyilwyn-
iad [iadwy, anchwiliadwy
Inscrutable, in.skrw'ta.bl «, anolrhein-
Insculp, in.skulp' vt, cerfio, crifio,
crifeliu [crifelliad
Insculpture, in.skulp'tshur n, cerfiad,
Inseam, in.sîm' vt, gwrymwnio [filyn
Insect, in'sekt n, trychbryfyn, trych-
lusection, in.sek'shun n, toriad i, trwch
Insectivorous, in.sek.tiv'o.rus a, yn
bwyra trychfilod [iwr trychfifod
Insectologer, in.sek.toro.jui- n, darlun-
169
INS
path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Insecure, in.si.ku'r' a, anni'ogel, ansicr,
peryglus [perygl
Insecurity, in.sî.kü'r'î.tî n, anniogelwch.
Insensate, in.sen'sät a. dideimlad, hurt
Insensibility, in.sen.sî.bil'î.tí »,annheiml-
adrwydd, dideimladrwydd
Insensible, in.sen'sî.bl a, annheimladwy,
anweladwy, anamgyffredadwy a'r syn-
wyrau allanol ; dideimlad [dideimlad
Insentient, in.sen'shent a, disynwyr
Inseparability, in.sep.ur.â.birî.tî n, an-
neilltuoldeb, anesgaraeth
Inseparable, in.sep'ur.â.bl a, anwahan-
adwy, anesgarol [mewn
Insert, in.sûrt' vt, gosod neu ddodi
Insertion, in.sûr'shun n, gosodiad
mewn ; yr hyn a osodir i mewn
Inservient, in.sur'vi.ent a, defnyddiol,
gwasanaethgar, atebol i ddyben
Inshell, in.shel' vt, cuddio mewn cragen
Inside, in.s'id' n, y tu mewn : a, mewnol
Insiduous, in.sid'ü.us a, dichellgar,
twyllgar, bradwrus [dicbell, brad
Insiduousness, in.sid'ii.us.nes n, twyll
Insight, in'sit n, dwfn olygiad, cyfar-
wyddyd, golwg i'r tu mewn
Insignia, in.sig'ni.â np, arwyddion o
swyddogaeth neu anrhydedd
Insignificance, in.sig.nif 'i.kans n, ansyl-
wedd, dibwysedd; anarwyddocâd
Insignificant, in.sig.nif'i.kant a, disyl-
wedd, dibwys, diystyr
Insincere, in.sjp.sîY a, anghywir, rhag-
rithiol, twyllodrus, gau [rhagritli
Insincerity, in.sin.ser'î.tî ra,ffuantrwydd.
Insinuant, in.sin'ii.ant a, gwenieithol
Insinuate, in.sin'ü.ät v, truthymlusgo,
gwenieithio; lledarwyddo, amneidio
Insinuation, in.sin.ü.ä'shun n, truth-
ymlusgiad, crybw}7 Iliad cyfrwys. Ued-
grybwylliad [merf
Insipid, in.sip'id a, diflas, ammlasus.
Insipidity, in.sî.pid'î.tî n, difiasrwydd.
adflas, merfdra [wendid, hurtrwydd
Insipience, in.sip'yens n, ftbledd, pen-
Insist, in.sist' vi, sefyll ar; haeru, hòni;
dirgymhell, dal her [rwydd
Insitiency, in.sish'en.sî n, disyched-
Insition, in.sish'un n, impiad [rhysedd
Insobriety, in.sö.bri'ì.tî n, meddwdod :
Insociable, in.sö'shî.â.bl a, anghyfeill-
Insolate, in'sü.lät vt, haulsychu [gar
Insolation, in.sü.lä'shun », haulsychiad.
dynoethiad i belydrau yr haul"; gor-
darawiad yr haul, neu glefyd a achosir
gan ei belydrau [hyfder
Insolence, in'sö.lens n, trahausder, gor-
Insolent, in'sö.lent a, haerllug, traws-
falch [anhydawdd
Insoluble, in.sol'ii.bl a, annhoddadwy,
Insolvency, in.sol'ven.si n, methdaliad,
palldaliad, toredigaeth, torgedaeth
Insolvent, in.sol'vent n, methdalwr,
palldalwr, torged: a, analluog i dalu,
wedi tori [iog
Insomnious, in.som'nî.us a, breuddwyd-
Insomuch, in.sö.mutsh' ad, yn gymmaint
ag, gan, hyd oni, fel, nes, fel ag
Inspect, in.spekt' vt, edrych i mewn i,
golygu [olygiad, arolygiad
Inspection, in.spek'shun n, goruch-
Inspector, in.spek'tur n, arolygwr, ym-
welwr, goruchwyliwr
Inspersion, in.spfir'shun n, ardaenelhad
Insphere, in.sfi'r' vt, gosod mewn rhod
Inspirable, in.spi'V'a.bl a, anadladwy
Inspiration, in.spí.rä'shun n, anadliad;
ysbiydoliad, ysbrydoliaeth
Inspire, in.spi'V v, tvnu yr anadl i
mewn, anadlu i; ysbrydoli
Inspirit, in.spir'it vt, bywiocäu, rhoi
ysbryd mewn un, calonogi, cefnogi
Inspissate. in. spis'iit vt. tewychu. tewhai
Inspissation. in.spi.sä 'shun n, tewychiad
Instability, in.stâ.bil'î.tì n, anwadalwch.
cyfnewidioldeb, ansadrwydd
Instable, in.stii'bl a, anwastad, anwada]
gwammal, eyfnewidiol
Install, in.stóT vt, urddo, graddio
gorseddu, rhoddi mewn meddiant
Installation, in.stô.lä'shun, Installment I
in.stôl'ment n, urddiad, gorseddiad |
Instance, in'stans n, enghraifft, cynllunS
dymuniad. deisyfiad, taergais: v, soil
am, rhoi crallun
Instant, in'stant n, cythrym, mynydyul ,
amrantiad, hannercyn: a, taer; dil
attreg, ebrwydd. The fifth instanli ,
y pummed dydd or mis presennol, ;| ,
pummed cyfisol
Instantaneous, in.stan.tä'nî.us o, cythl .
rymol, disyfyd, disymmwth
Instantly, in'stant.li ad, yn daer, yl i
ddyfal; mewn mynydyn, yn ddioeoK
yn ddiaros, toe, chwap
Instate, in.stiit' vt, gosod mewn rhjrftL
urdd neu sefyllfa, urddasu
In-taurate, in.stô'rät vt, adferu, adgjl
weirio, adnewyddu
Instauration, in.stô.rii'shun n, adferiacÄjj
Instead, in.sted' ad, yn lie. tros; cystall [
Instep, in'step n, gwar trued, arsang I
Instigate, in'stî.gät vt, cynhyrfu, anno a i
cymhell, anuos
170
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. INT
Instigation, in.stî.gä'shun n, cvnhyrfiad
Instigator, in'stî.gä.tûr n, cynhyrfiwr,
annogwr, cymheilwr [wyddori
Instil, in. stil' vt, defnynu i mewn; eg-
Instillation, in.sti.lii'shun n, cyfraniad
addysg, egwyddoriad
Instinct, instingkt n, greddf, anian-
dnedd : a, bywiog ; cymhelledig
Instinctive, in.stingk'tiv a, greddfol.
anianol, cyngreddfol
Institute, in'stî.tüt n, egwyddor, cyn-
ddeddf, deddf, cynrai'th; gosodiad:
cymdeithas, celfyddfa: vt, gosod, sef-
ydlu; addysgu
Institution, in.stî.tü'shun n, gosodiad,
sefydliad; addysgiad; celfyddfa
Instruct, in.strukt' vt, addysgu, cyfar-
wyddo, dysgu, hyfforddi
Instruction, in.struk'shun n, addysg,
hyfforddiad, cyfanvyddiad ; dysg. Ju-
venile instruction, mabinogi
Instructive, in.struk'tiv a, athrawaidd,
addysgiadol, dysgedigol, hyfforddiadol
Instructor, in.struk'tur ?i, dysgawdwr,
athraw, cyfarwyddwr, dysgedydd
Instructress, in.struk'tres n, ath'rawes
Instrument, in'strẁ.ment n, offeryn,
peiriant, trecyn, art', erfyn, dilyr; ys-
grifen, gweithred
Instrumental, in.strŵ.men'tal a, offer -
ynol, defnyddiol [offerynoldeb
Instrumentality, in.strŵ.men.tal'î.tî n,
■suavity, in.swavi.ti n, ansirioldeb
1 «subjection, in.sub.jek'shun n, annar-
B ostyngiad [ymostyngiad
J Insubmission, in.sub.mish'un n, an-
r Insubordinate, in.sub.ôr'dî.nät fl,afreolus,
I . terfysglyd, gwrthlywodraethol
| Insubordination, in.sub.ôr.dî.nií'shun n,
\ afreoledd, terfysg [efadwy
[ Insufferable, in.suì'ur.â.bl a, annyodd-
I Insufficiency, in.su.fish'en.si n, annigon-
[ edd; anallu [anaddas
Insufficient, in.su.fish'ent a, annigonol,
Insufflation, in.su.fiä 'shun n, anadliad ar
Insular, in'sü.lûr a, ynysol ; ynysog
Insulate, in'sü.lät vt, ynysu, neillduo,
i dydoli, unigoli
Insult, in'sult n, sarhâd, dirmyg, trahâ
Insult, in.sult' vt, dirmygu, ammharchu,
difri'o, anfri'o [gwatwarus
Insulting, in.sul'ting a, diystyrllyd,
Insuperable, in.sü'pur.â.bl a, anorchfyg-
• ol, anorfodol [anorfodedd
'lnsuperableness, in.sü'pur.â.bl.nes n,
Insupportable, in.su.pö'r'tâ.bl a, an-
oddefadwy, anoddet'ol
Insuppressible, in.su.pres'î.bl a, an-
attaliol, anattaliadwy
Insurance, in.shvv'r'ans n, diogeliad, di-
gollediad, digollediant, yswiriant. In-
surance-office, diu-vlta. iliu'olledfa
Insure, in.shẁ'r' v, diogelu, yswirio,
digolledu; sicrhau
Insurgent, in.sûr'jent n, terfysgwr
Insurmountable, in.sûr.mûẁn'tâ.bl a,
anorchfygadwy [gwrthgodiad
Insurrection, in.su.rek'shun n, terfysg,
Intactable, in.tak'ta.bl a, annheimladwy
Intaglio, in.tal'yö n, careg geugerfiedig
Intangible, in.tan'ji.bl a, digyffyrddadwy
Intestable, in.tä'stâ.bl a, anarchwaeth-
Integer, in'tî.jûr n, cyfanrif, sym [adwy
Integral, in'tî.gral a, cyfan, cyflawn
Integrity, in.teg'rî.tî n, uniondeb, cy-
wirdeb [croenyn, pilen
Integument, in.teg'ü.ment n, croen,
Intellect, in'te.lekt n, deall, dealltwr-
iaeth ; synwyr, meddwl
Intellective, in.te.lek'tiv, Intellectual,
in.te.lek'tshii.al «, deallol, dealltol,
dealledigol, meddyliol
Intelligence, in.tel î.jens n, dealltwr-
iaet'h,gwybodaeth;hysbysrwydd,hys-
bysiaeth, hanes [yddiwr
Intelligencer, in.tel'î.jen.sûr n, new-
Intelligent, in.tel'î.jent a, deallgar, syn-
wyrol, deallus, gwybodus
Intelligible, in.teì'ì.jî.bl a, dealladwy,
hawdd ei ddeall
Intemperament, in.tem'pur.â.ment n,
annhymmer, ansawdd clrwg
Intemperance, in.tem'pur.ans n, an-
nhymmer ; anghymmedroldeb, an-
nhymmerusedd ; meddwdod
Intemperate, in.tem'pur.ät a, annhym-
merus ; anghymmedrol
Intemperature, in.tem'pur.ä.tshûr n, an-
nhymmerusedd
Intenable, in.ten'â.bl a, annahadwy
Intend, in.tend' vt, meddwl, bwriadu,
amcanu, bod ar fedr
Intendancy, in.ten'dan.sî n, golygiaeth,
golygiad [uchwyliwr
Intendant, in.ten'dant n, golygwr, gor-
Intendment, in.tend'ment n, bwriad,
gwirfeddwl, dyben [tyneru
Intenerate, in.ten'ur.ät vt, meddalu,
Intense, in.tens' a, angerddol, tanbaid,
terwyn, tra mawr, tra dwys, dwys
Intenseness, in.tens'nes, Intensity, in-
ten'sî.tî n, tanbeidrwydd, ingder,
angerddolder; dirfawredd [gofal
Intensive, in.ten'siv a,dwysddvfal, 11a wn
171
INT path, fat, tre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk=took ;
Intent, in.tent' a, ai fryd, llwyrfrydig,
tra dyfal: n, bwriad, amcan; gwir-
fodd, bryd, medr; meddwl; ystyr;
dyben; golwg
Intention, in.ten'shun n, amcan, biyd,
bwriad, gwirfodd, cyngyd [bwriadol
Intentional, in.ten'shun.al a, aracanol,
Intentive, in.ten'tiv a, bwriad lawn, dyfal
Intentively, in.ten'tiv.li, Intently, in-
tent'lî ad, yn dra dyfal, o lwyrfryd
calon, yn wresog [dyfalwch
Intentness, in.tent'nes n. diwydrwydd,
Inter, in.tùr' vt, claddu, daiaru
Inter- px, rhwng ; cy-, cyd-
Intercalary, in.tur'kfi.lur.i a. ymsangol.
Intercalary days, dyddiau ymsang,
dyddian gorymddwyn. Intercalary
stanza, y gair cyrch, ymsang mewn
cerdd '[ g< irymdd wyn
Intercalate, in.tur'kfi.lat vt, dodi i mewn,
Intercalation, in.tur.ka.lii'shun n, go-
sodiad y gorymddwyn
Intercede, in.tûr.sîd' vi, myned rhwng;
cyfryngu, eiriol [edigol
Intercedent, in.tûr.sî'dent a, cyfryng-
, Intercept, in.tfir.sept' vt, rhwystro, attal,
rhagod, Uuddias, rhagddal
Interception, in.tur.sep'shun n, rhagod,
rhagddaliad [dod, eiriolaeth
Intercession, in.tûr.sesh'un n, cyfiyng-
Intercessor, in.tûr.ses'ûr n, cyfryngwr,
eiriolwr, eiriolydd
Interchain, in.túr.tshän' vt, cydgadwyno
Interchange, in.tür.tshänj' vt, cydnewid,
cydgyfnewid [iad
Interchange, in'tûr.tshänj n. cydnewid-
Interchangeable, in.tar.tshaQ.ja.bl a,
cydgyfnewidiol, cydnewidiol
Interchangement, in.tûr.tshünj'ment n,
cydgyfhewidiad [rhwng
Intercident, in.tûr'sî.dent a, yn dyfod
Intercipient, in.tûr.sip yent a, lluddiol,
rhagodol: n, rhwystr [Uuddias
Interclude, in.tur.kliid' vt, cau allan,
Intercolumniation, in.tûr.kö.lum.nî.ä'-
shun n, cyfwng colofnau
Intercommon, in.tur. kom'un v, cyd-
fwvta; cydbori ar geimle
Intercommunicate, in.túr.ku.mü'nî.kät
vi, cydgyfranogi, cydgvfrinachn
Intercommunity, in.'tûr.ìcu.mü'nî.tî n,
cydfeddiant, cydgyfranogiad [asenau
Intercostal, in.tur.kos'tal a, rhwng yr
Intercourse, in'tiir.ko'rs n, rhyddrediad
cydfasnach ; cyweithas ; cydgyfeillach
Intercur, in.tur.kur' vi, dyfod rhwng;
dygwyddo
Intercurrence, in.tfir.kur'ens n, dyfodfa
rhwng, dygwyddiad rhwng
Interdict, in.tfir.dikt' vt, gwahardd, cy-
hoedd wahardd; dwys warafun; es-
gymmuno [gr^
Interdict, in'tur.dikt n, gwahardd ys-
Interdiction, in.tur.dik'shun n, gwa-
harddiad, gwarafun
Interest, in'tur.est n, budd, cyfles, lies,
llesiant, elw; rhan. hawl.braint; hog,
ocraeth; dyddordeb: vt, bod mewn
gofal; dwyu dan ofal, peri gofal, cy-
nhyrfu. "Compound interest, arlog,
adlog. To take an interest in, gof'alu
am, ymdrafFerthu yng nghylch
Interested, in'tur.es.ted «, eyfrancg
Interesting, in.tur.es'ting o, pwysfawr,
tadwys, dyddorol Ij'ru» JTohel
Interfere, in.tûr.fi'r' vi, cyfryngu, ym-
Interference, in.tûr.fî'r'ens n, cyfryng-
iad : ymyraeth
Interfluent", in.tùr'flü.ent, Interfluous,
in.túr'flü.us o, yn llifo rhwng
Interfulgent, in.tûr.ful'jent a, yn ty-
wynu rhwng [rhwng
Interfused, in.tur.fiizd' a, tywalltedig
Interim, in'tnr.im n, cyfamser, cyfrwng_
Interior, in.tî'r'î.ûr a, tufewnol. nesaf i
mewn; n, perfedd gwlad, canol gwlad
Interjacent, in.tur .jä'sent a, yn gorwedd
rhwng, rhyngorweddol [rhwng
Interject, in.tur.jekt' V, taflodi; taflu
Interjection, in.tur .jek'shun n. taflodiad,
cyfryngdafl; cyfryngair, cyfryngiad,
ebychiad. ebychair
Interjective, in.tûr .jek'tiv a, taflodol
Interjoin, in.tûr.jôîn' vt, cydgyssylltu
Interknowledge, in.tûr.noì'ej n, cydwy-
wybodaeth [resn
Interlace, in.tûr.läs' vt, cymhlethu; cyf-
Interlapse, in'tiir.laps n, cyfamser, _ys
baid rhwng dau bryd [frith
Interlard, in.tûr.lârd' 'vt, brasfysgu. bras^
Interleave, in.tur.liv' vt, gosod di|
gwynion rhwng y rhai argraffec
rhyngddalenu. rbyngddeilio
Interline, in.tûr .li'n' Virrhynirlinellu
Interlinear, in.tûr.lin'yûr a, rhynglinelk)§
Interlineation, in.tûr.lin.î.ä'shun n
rhynglinelliad, adlinelliad
Interlink, in.tur.lingk' vt, cyd^adwyno
Interlocution, in.tur.lö.kü'shun n. cyd
siariad [chwedleuw
Interlocutor, in.tur.lok'ii.tur n, cyd
Interlocutory, in.tur.lok u.tur.î a, cyd-
vmatebol [rhyngymyn
Interlope, in.tûr.löp' ft, ymwthio i rr
172
öre ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. INT
Interloper, in.tûr.lö'pûr n, rhyngymyrwr,
gormes fasnachwr [rhwng
Interlueent, in.tûr.lü'sent a, yn tywynu
Interlude, in'tûr.lüd n, coegchwareu
Interlunar, in.tûr.lü'nûr a, rhwng yr
hen leuad a'r newydd
Intermarry, in.tûr.mar'î vi, cydbriodi,
priodi yra mysg eu gilydd
Intermeddle, in.tûr.med'l v, ymyru, ym-
hel [rhodreswr
Intermeddler, in.tûr.med'lûr n, ymyrwr,
Intermedial, in.tûr.mî'dî.al, Intermedi-
ate, in.tûr.mî'dî.ät a, cyfryngol, cyf-
ryngedig, cyfryngaidd [rwng
Intermedium, in.tûr.mí'dî.um 11, cyf-
Interment, in . tûr ' ment n, claddiad,
claddedigaeth, daiariad
Intermication, in.tûr.mî.kä'shun n, ty-
I wyniad rhwng [newidiad trigfan
Intermigration, in.tûr.mî.grä'shun n,
Interminable, in.tûr'mî.nâ.bl, Intermi-
j nate, in.tûr'mî.nät a, diderfyn
Intermingle, in.tûr.ming'gl v, cydgyin-
mysgu, cymmysgu
Intermission, iu.tûr.mish'un n, dysbaid,
[~ paid, hamdden, gorphwysiad, seibiant
Intermit, in.tûr.mit' v, dyspeidio, peidio
Intermittent, in.tûr.mit'ent a, dysbeidiol
Intermix, in.tur.miks' v, cymmysgu,
cydgymmysgu
Intermixture, in.tur.miks 'tshûr n, cym-
L mysgedd [fynyddoedd
.Intermontane, in.tûr.mon'tän «, rhyng-
llntermural, in.tûr.mü'r'al a, rhwng dau
Ì fur [canolbarthi'l
Internal, in.tûr'nal a, mewnol, tufewnol.
International, in.tùr.nash'un.al a, rhwng
>!. gwahanol wledydd
Internecine, in . tûr . ni's'in a, marwol,
r angeuol, dinystriol, rhysgwladol
[tttternecion, in.tur.ni'slnm n, cyflafan,
■. galanas [genad
Internuncio, in.tûr.nun'shî.ö n, cyfrwng-
Interpellation, in.tûr.pe.lä'shun a, gwys-
i, iad, galwad [ddadlu
[Interplead, in.tûr.plîd' vi, dadlu, rhyng-
Enterpolate, in.tûr'pö.lät vt, ffugddodi,
> • chwanegu yn lladradaidd mewn llyfr
H!{ neu ysgrifen, llygru
nterpolation, in.túr.pö.lä'shun n, gau-
ych wanegiad , llygriad
nterpolator, in.tûr'pü.lä.tûr n, ffug-
gyinniysgwr, newidiwr ystyr, llygrwr
aterposal, in.tur.po'zal, Interposition,
in.tfir.po.zish'un n, cyfryngiad, cyf-
ryndod; cyfrwng J_cyfryngu
Qterpose, in.tur.poz' v, myned rhwng,
I
Interpret, in.tûr'pret vt, deongli; cyf-
ieithu [ongliad
Interpretation, in.tûr.prî.tä'shun n, de-
Interpreter, in.tûr'pret. ur n, deonglwr;
cyneithydd, lladinerydd, lladmer
Interpunc'tion, in.tur.pungk'shun n,
rhyngnodiad, gwahannodiad
Interregnum, in.tu.reg'num, Interreign,
in'tu.rän n, y cyfwng rhwng dau
frenin [deyrn
Interrex, in'tu.reks n, rhaglaw, rhyng-
Interrogate, in.ter'ö.gät v, holi, gofýn
Interrogation, in.ter.ü.gä'shun n, holiad,
holedigaeth, gofyniad. Note of inter-
rogation, gofynnod, holnod (?)
Interrogative, in.tu.rog'a.tiv a, holiadol,
holectigol : n, gofyniad ; gair holiadol,
megys pwy, pa, ai, a, onid
Interrogator, in.ter'ö.gä.tûr n, holwr,
ymofynydd, gofynwr, gofynydd
Interrogatory, in.tu.rog â.tur.î a, hol-
iadol: n, gofyniad, holiad
Interrupt, in.tu.rupt' vt, rhwystro, go-
dori, attal, lluddio, Uuddias
Interruption, m.tu.rup'shun n, rhwystr,
aflonyddiad [grifenu
Interscribe, in.tûr.scri'b' vt, rhyngys-
Intersecant, in.tur.si'kant a, cynghroes
Intersect, in.tur.sekt' v, cynghroesi,
croesi eu gilydd, cydgroesi
Intersection, in.tur.sek'shun n, cy-
nghroesiad, croesdoriad, ymgroesiad
Interseminate, in.tûr.sem'î.nät vt, hau
ym mysg [rhwng, rhyngosod
Intersert, in.tûr.sûrt' vt, gosod neu ddodi
Intersertion, in.tûr.sûr'shun n, rhwng-
osodiad, rhyngddodiad
Intersperse, in.tûr.spûrs' vt, gwasgaru
yma thraw, rhyngwasgaru
Interspersion, in.tûr.spûr'shun n, mysg-
wasgariad , rhy ngwa sga ria d
Interstellar, in.tùr.stel'ûr a, rhwng y ser
Interstice, in.tùr'stis n, cyfrwng, cyfwng
Intertexture, in.tur.teks'tshur n, cy-
mhlethiad, cydwead
Intertwine, in.tûr.twîn' v, cymhlethu
Interval, in'tur.val n, cyfrwng, cyfwng,
cyfwlch, bwlch, adwy ; hamdden, seib-
iant [rod rhwng
Intervene, in.tur.vin' vi, cyfryngu, dy-
Intervention, in.tur.ven'shuu n, cyf-
ryngiad
Intervert, in.tur.vurt' vt, gwyrdroi, tro
Interview, in'tüuwü n, cyfrwch, ymgy-
farfod, cydymweliad
Intervolve, in.tur.volv' vt, cyd-ddyrysu
Interweave, in.tur.wiv' vt, cydweu
173
INV path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=toofc;
Intestacy, in.tes'tâ.si ;?, anghymmynedd
Intestate, imtes'tät a, heb ewyllys, di-
ewyllys, digymmyn [luddol
Intestinal, in.tes'ti.nal a, perfeddol. co-
Intestine, in.tes'tin a, tufewnol, cartref-
ol. Intestines, ymysgaroedd, perfedd,
coluddion. Intestine war, rhyfel teis-
ban, rhyfel cartrefol
Inthral, in.thróT vt, caethiwo, caethu,
gorthrymu [caethfyd
Inthralment, in.thrôl'ment n, caethiwed,
Inthrone, in.thrön' vt, dyrchafu, gor-
seddu [nabyddiaeth
Intimacy, in'tì.mä.sî n, cyfeillach, cyd-
Intimate, in'tî.mät «, eyfeillgar, anwyl,
agos : vt, yngan, crybwyll, arwyddo :
n, cyfaill, cyieillaehwr [crybwylliad
Intimation, in.tî.mä'shun n, ynganiad,
Intimidate, in.tim'î.dät vt, digaloni, peri
ofn, brawychu [ychiad
Intimidation, in.tim.î.dä'shun n, braw-
Intitle, in.ti'tl, Intitule, in.tî'tül vt, enwi,
rhoddi hawl. Intituled, a elwir, a enwir
Into, ia'tŵjpr, i, i mewn i
Intolerable, in.tol'ur.â.bl a, anoddefadwy
Intolerance, in.tol'ur.ans n, anghyd-
ddygiad, anoddefgarwch
Intolerant, in.tol'ur.ant a, anoddefgar,
anghydoddef [seiniadaetb
Intonation, in.tö.nä'shun n, seiniad;
Intort, in.tôrt' vt, dirdroi, plethu
Intoxicate, in.tok'si.kat vt, meddwi,
brwysgo [ dod
Intoxication, in.tok.si.ka 'shun w.meddw-
Intractable, in.trak'ta.bl a, anhywaitb,
anhy drin, cyndyn, afreolus
Intractableness, in.trak'ta.bl.nes n, cyn-
dynrwydd [yddwch
Intranquillity, in.tran.kwil'i.ti n, aflon-
Intransitive, in.tran'si'tiv a, didrosiad,
ansymmudol. Intransitive verb, per-
wyddiad rhydd neu ganolig
Intranslatable, in . tran . slä ' tâ. . bl a,
annghyfieithadwy, anghyfiaith
Intransmutable, in.trans.mü'tâ.bl a, an-
newidiadwy, digyfnewidiadwy [tyru
Intreasure, in.trezh'ur vt, trysori, pen-
Intrench, in.trentsh' v, amgloddio, am-
gaeru; gormesu, cyfyngu
Intrenchment, in.trentsh ment n, am-
glawdd, amgaer [ by, hyf, dewr
Intrepid, in.trep'id a, gwrol, diofn, eon.
Intrepidity, in.tri.pid'î.tî n, gwrolder,
dewrder, dewredd, glewder, eofnder
Intricacy, in'tri.ka.si n, dyryswch, as-
trusi [astrus
Intricate, in'tn.kat a, dyrys, rhwystrus,
Intrigue, in.trig' n, cuddneges ; dichell-
waith: nwyfgyfrinach, nwvfneges:
vt. cuddnegeseua
Intrinsic, in.trin'sik, Intrinsical, in.trin'-
si.kal a, priodol, hanfodol, gwirber-
Intro- px, i mewn [thynol
Introduce, in.trö.düs' vt, arwain i mèwn,
rhagarwain; rhwngosod; cyflwyno
Introduction, in.tro.duk'shun n, ai
weiniad i mewn; rhwngosodiad ; cyf-
lwyniad; rhagymadrodd, rhagdraith,
rhaglith
Introductory, in.tro.duk'to.ri a. arwein-
iol; rhagiithol [iad i mewn
Introgression, in.trö.gresh'un n. dyfod-
Intromission. in.trö.mish'un n, anfoniad
I i mewn, gollyngiad i mewn
Intromit, in.trö.mit' vt, gollwng i mewn
Introspect, in.tro.spekt' vt, edrych
mewn
Intrude, in.trŵd' v, ymwthio i mewn;
traisruthro ; gorcnesu ar ; ymyru
Intruder, in.trŵ'dûr n, trawsymwtbiwr
Intrusion, in.trw'zhun n, ymwthiad,
trawsymwthiad, gormesiad, gormes,
trawsieddianniad
Intrusive, in.tnv'siv a, trawsymwthiol
Intrust, in.trust' vt, ymddiried, gosod
dan ofal [adl, "treiddiad meddwi
Intuition, in.tii.isb'un n, canfodiad trwy-
Iutuitive, in.tii'i.tiv a, yn gwybod ai
unwaith, yn anigyfired heb resymu.
meddylgraff [dymchwydc1
Intumescence, in.tii.mes'ens n, chwydc1
Inturgescence, in.tûr.jes'ens n, chwydc1
iad, dargodiad [chysgodau. cysgo<
Inumbrate, in.um'briit vt, gorchuddio â
Inunction, in.ungk'shun ??, eneiniad
Inundate, in.un'dät vt, llifeirio â dw
gorlifo, rbyfertbwyo
Inundation, in.un.dä'shun n, llifddw
llifeiriant, llif [igeiddrwydi
Inurbanity, in.ûr.ban'î.tî a, anfoneddl
Inure, in.li'r' vt. cynnefino, arferu
Inurement, in.ii'r'ment n, cynnefindra
Inurn, in.ûrn' vt, claddu, daiaru
Inustion, in.us'tshun n, nodiad â than
llosgnodiad
Inutile, in. ii 'til a, diddefnydd, afleso
diles, aimefnyddiol [afle
Inutility, iii.ültilì.tî n, anfuddioldet
Invade, in.vad' vt, rhuthro i, ymosod
cyrchruthro, traisruthro. rhuthro
Invalescence, in.va.les'ens n, iechyc
cryfder, nerth
Invalid, in.val'id a, gwan, dirym, dinert
Invalid, in.va.lid' n, methfilwr ; un cla
174
ôre; läte, Tine, nö, miit€; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. IRI
Invalidate, in.val'i.dat vt, gwanhau;
dirymu [anallu
Invalidity, in.va.lid'i.ti n, dirymedd;
Invaluable, in.val'u.a.bl a, uwch law
gwerth, tra gwerthfawr, anhywerth
Invariable, in.vG'r'i.fi.bl a, digyfnewid,
Inviolable, in.vi'o.la.bl a, annhoradwy;
anhalogadwy [nhoredig
Inviolate, in.vi'o.lat a, dihalog; an-
Inviscate, in.vis'kiit vt, dwbio; ym-
ddwbio [igrwydd
Invisibility, in.viz.î.bü'î.tî n, aiiweled-
anghyfnewidiol [osodiad, cadgyrch Invisible, in.viz'i.bl a, anweledig, anwel-
Invasion,in.vii 'zhun «,rhuthrgyrch, ym-
Invasive, in.va'siv a, traisruthrol, ]
rhuthrol, cadgyrchol
Invective, in.vek'tiv n, tuchan, gogan-
air, enllibiaith: a, goganus, enllibus,
sengar [goganu
Inveigh, in.va' vi, difr'io, cablu, senu,
Inveigle, in.vi'gl vt, twyllo, llithio, hudo,
denu [iaeth, twylliad, deniad
Inveiglement, in.vi 'gl.ment n, hudol-
Invendible, in.ven'di.bl o, anwerthadwy
Invent, in.vent' vt, dyfeisio, dychymmygu
Invention, in.ven'shun n, dylais, dar-
felyddiad, cynmyged; dychymniyg
Inventive, in.ven'tiv a, dyfeisgar; ys-
trywgar; dychymmygol
Inventor, in.ven'tur n, dyfeisiwr, dar-
felyddwr, awdwi'; lluiriwr, dychym-
í mygwr [au da a dodrefn; dodrethres
Inventory, in'ven.tur.i n, llechres o enw-
Inverse, in.vurs' a, gwrthdroedig, gwi'th-
gyfatebol [trawsddodiad
Inversion, in.vur'shun n, gwrthdroad,
Invert, in.vùrt'fí,gwrthdroi; trawsddodi
Invest, in. vest' vt, gwisgo, urddo ; gosod
raewn meddiant ; amgau, gwarchae
Investigable, in.ves'ti.ga.bl a, olrhein-
i adwy, a ellir ei chwilio allan
Investigate, in.ves'ti.gat vt, olrhain,
chwilio allan [rheiniad
Investigation, in.ves.ti.ga'shun n, ol-
Inve&titure, in.ves'ti.tshu'r n, rhoddiad
meddiant ; urddosodiad, urdd'wisgiad,
nrddasiad [gylchol; gwisgiadul
Investive, in.ves'tiv a, cylchynol, am-
Investment, in.vest'ment n, gwisgad
urddiad ; rhoddiad meddiant ; gwar-
chaead [dynrwydd
Inveteracy, in.vet'ur.ii.si n, canlid, cyn-
Inveterate, in.vet'ur.at a, hen, sefydíog.
gwrthnysig,hirbarhaol [gyndynrwydd
Inveterateness, in.vet'ur.at.nes n, her
Inveteration, in.vet.u.ra'shun n, can-
lidiad
■ Invidious, in.vid'yus a, cenhgenus ; adgas
Invidiousness, in.vid'yus.nes n, cenfigen
. Invigorate, in.vig'o.rat vi,cryfhau,byw-
ioli, arialu, nerthu
Invincible, in.vin'si.bl a, anorchfygol,
' anorchfygadwy. anorfodadwy, anortbd
anhywel,
wyrdd
Invitation.
Invisible green, du-
[galwad; deniad
vi.ta'shun n, gwahoddiad,
Invite, in.vit' v, gwahodd, galw; denu
Invocate, in'vo.kat vt, galw ar, gweddio
ar, ymbil _ [deisyfiad
Invocation, in.vo.kii'shun n, galwad ar,
Invoice, in'vois n, llwythrestr, llwyth-
lechres, cofrestr o lw'yth Hong [ymbil
Invoke, in.vok' vt, galw ar, ymoralw,
Involuntarily, in.voî'un.tur.î.lî ad, o
anfodd [anewyllysgar
Involuntary, in.vol'un.tur.i a, anfodd\is,
Involution, in.vo.lii'shun n, cymhlygiad,
dyblygiad, cymhlethiad
Involve, in.volv' vt, dyrysu, cymmysgu,
cymhlethu; maglu; cynnwys. In-
volved, mewn dyled; dyrus
Invulnerable, in.vul'nur.a.bl a, anhy-
glwyf, anarcholladwy, anhywan
Inward, in'wurd, Inwardly, in'wûrd.lî,
Inwards, in'wurdz ad, o'r tu mewn, o
fewn, oddi fewn, oddi mewn ; yn y galon
Inward, in'wûrd a, mewnol, tufewnol
Inwards, in'wurdz np, coluddion, perfedd
Inweave, in.wiv' vt, cymmysgweu, cyf-
rodeddu, gwau i mewn [^g
Inwood, in.wẁd' vt, cuddio mewn coed-
Inwreathe, in.rÎTH' vt, amdorchi
Inwrought, in.rôt' a, addurnedig âgwaith
Ionic, Y.on'ik a, dull mewn adeiladaeth,
Ioniaidd
Iota, î.ö'tâ n, iot, mymrjm, tipyn
Iotacismus, i'.ö.tâ.sis'mus n, gwall yn y
peiriannau ymadrodd [yn cyfogbar
Ipecacuanha, ip.i.kak.ii.an'a n, gwreidd-
Ir px. — In
Irascible, î.ras'î.bl a, hyddig, digiadwy,
cyff'roadwy, anghyinmodol, gwaed-
wyllt [llidiogrwydd, gwyth
Ire, Y'r n, dig, digter, diglíonedd, bâr,lìid,
Ireful, î'r'fẁla, digllawn, llidiog, ffyrnig,
barog, g\vythig, gwythol, gwythog
Irenical, i'.ren'i.kal a, heddychol, tang-
nefeddus .[enfys
Iridescent, ir.î.des'ent a, llywiog fel yr
Iris, i'V'is 11, yr enfys, bvva'r gwlaw;
elestr, camined. Stinking iris, Uys-
iau'r hychgryg [guage, Gwyddelaeg
Irish, i'Yish a, Gwyddelig^ Irish Ian-
ISL path, fat, êre, met, rnâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tÀvk=took ;
Irishman, "i'r'ish.man n, Gwyddel (p
Gwyddyl, Gwyddelod)
Irk, urk vt, dygnfhno, blino, gofidio
Irksome, urk'sum a, blinderus. gofidus
Iron, i'ûrn n, haiarn: a, haiarnaidd : vt,
haiamu; llyfnhau. Iron-clad, arfog.
llurigog. Iron-mould, ystaen melyn
mewn lliain. Iron-sack, haiarn-glaf,
pan fo Hong yn gollwng dwfr am fod
yr hoelion a'r haiarn wedi rhydu a
darfod. Iron-work, gwaith haiarn
Ironical, i'.ron'i.kal a, gwawdieitkiol,
gwatwarus, goganol
Ironmonger, í'ûrn.mung.gûr n, haiarn-
werthwr, haiarnwr, haiarnydd
Ironmongery, 1 . urn . mung ' gur . î n,
nwyddau haiarn [iaeth, gwawdiaith
Irony, 'i'r'un.i n. goganwawd, gwatwar-
Irony, 'í'ûrn.î a, haiamllyd ; caled
Irradiance, i.rä'dî.ans n, pelydredd, llew-
yrch, dysgleirdeb, claerder [dysgleirio
Irracüate, i.rä'di.ät vt, pelydru, goleuo.
Irradiation, i.rä.dí.ii'shun n, dysgleiriad,
goleuad, pelydriad
Irrational, i.rash'nn.al a, direswm, am-
mhwyllug, afresymol
Irrationality, i.rash.un.al'î.tî n, afres-
ymoldcb," gwallbwvll [iadwy
Irreclaimable, ir.i.klli'ma.bl a, anniwyg-
Irreconcilable,ir.í.kon.si"lâ.bla,anghym-
modadwy, anghymmodlawn
Irrecoverable, ir.i.kuv'ur.a.bl a, anad-
feradwy, cyfrgoliedig,anweiladwy, di-
adfer [aawy
Irreducible, ir.î.dü'sî.bl a, annarostyng-
Irrefragable, i.ref'râ.gâ.bl a, annhor-
adwy, anwrthwynebadwy, diymwad
Irrefutable, ir.î.íu tâ.bl a, anwrthbrof-
adwy [son, annhrefhus
Irregular, i.reg'ü.lûr a, afreolus, anghys-
Irregularity, i.reg.ü.lar'î ti n, annhrefn-
edd, afreoledd, annhrefia
Irregulate, i.reg'ü.lät vt, annhrefnu
Irrelative, i.rel ä.tiv a, diberthynas
Irrelevant, i.rel'i.vant o, ainmherthynol
Irreligion, ir.î.lij'un n, anghrefydd, an-
nuwiaeth. annuwioldeb
Irreligious, ir.i.lij'us a, anghrefyddol
Irremeable, i.ri'mí.â.bl a, annychwel-
adwy, diadlam
Irremediable, ir.î.mî'dî.â.bl a. anf'eddyg-
iniaethol, anfeddygol, diymwared, an-
welladwy [adwy
Irremissible, ir.î.mis'î.bl a, anfaddeu-
Irreinovable, ir.i.um 'va.bl a. ansyramud-
adwy [obrwyadwy
Inemunerable, ir.î.niü'nur.â.bl a, an-
Irreparable, i.rep'ur.â.bl a, anadgy-
weiriadwy, anwelladwy
IrrepealaHe, ir.í.pi'lâ.bl a, anniddym-
adwy [adwy
Irrepleviable, ir.i.plev'ya.bl a, anadfer-
Irreprehensible, i.rep.ri.ben'si.bl a, di-
feius. diargyhoedd, difai
Irrepressible, "ir.í.presì.bl a, anattahol,
anattaladwy [diwarth
Irreproachable, ir.î.prö'tshâ.bl a, difefl,
Irreprovable, ir.i.prw'va.bl a, difai, an-
hyfai [wrthwynebedd
Irresistibility, ir.i.zis.ti.bil'i.ti n, an-
Irresistible, ir.i.zis'ti.bl a, anwrthwy-
nebol
Irresoluble, i.rez'o.lii.bl a. anhydawdd
Irresolute, i.rez'o.liit a,diymroad, gwan-
galon. anwadal
Irresolution, i.rez.o.lu'shun f», gwan-
galondid. anwadalweh. annewredd
irretrievable, ir.i.tri'va.bl a, anadfer-
adwy [anfri
IiTeverence, i.rev'ur.ens n, ammharch,
Irreverent, i.rev'ur.ent a, amrnharchus,
anedmygol. dibarch
Irreversible, ir.í.vûr'sî.bl a, diwrthdroawl
Irrevocable, i.rev'o.kti.bl a, anwrthalw-
adwy, diadlam
Irrigate, ir'î.gät vt, dyfrhau ; dyfru, am-
ddyfru, gwlychu; mwydo
Irrigation, ir.i.gä'shun n. dyfrhâd
Irriguous, i.rig'ii.us a, amddyfrol, dyfroll
Irrfsion, i.rizh'iui n, gwawdiad, gwatwar- 1
iad _ [foddnsl
Irritable, irì.tá.bl a, hyddig, digus, an- 1
Irritate, ir'î.tät vt. y'stuno, cynhyrfu, |
herio, gwvtho ; dlgio, lhdio
Irritation. îr.i.tä'shun n, anfod
cyffroad, ystuniad [gwlychiadl
Irroration, ir.ö.rä'shun n, gwlithiad, j
Irruption, i . rup ' shun n, rhuthrlif ;i
rhuthi'gyrch
Is, iz vi, mae, sydd, yw. ydyw, oes; am-J
ser presennol tie. I< there? a oes?l
There i?«. oes. Is there not? onidi
oes? There is not, nac oes. Is he
[she, or it] ? a ydyw ? He [
it] is, ydyw. She is not her'-, nid
ydyw hi yma. He is wise, y mae eft
yn'ddoeth. It is he is wise, efe sydc
ddoeth [blaenoroÄ
Isagogical, y.sa.goj'i.kal a. arweiniol
Isatis, í.sä'tis n, glaslys, llysiau'r lliw
Ischury. i.^'kU'r.i n, attaliad y dwfr
Isinglass. Y'zing.glas n. pysglud _ 1
Island, Y'land, Isle, i'l n, jmys. A Uttl<«
island, vnvsig, vnvsan
176
öre ; läte, line, nö, mute ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. JAS
Islander, Y'lan.dûr n, ynyswr, _
Islet, f let n, ynysan, ynysig. Islet-hole,
olpai, olp, rhwyll. — Eylet-hole
Isochronal, l.sock'ro.nal a, cydbarhaol
Isolate, i"so.lat vt, neillduo, gwahan-
ddodi, unigo, unigoli, ynysu
Isosceles, i'.sos'i.liz a, deugyfochrog
Israelite, iz'rä,el.'it n, Israeliad ; Iuddew
Issue, ish'ü n, mynediad allan ; diwedd,
canlyniad ; tarddiad, tarddell, ffynnon-
ell; llynor, llifweli, gorddin, dyferlif;
hiliogaeth, hil, epil, had: v, tori, codi.
tarddu, deillio, nea ffrydio allan ; cy-
hoeddi, danfon allan
Issueless, ish'ü.les a, diepil, diblant
Isthmus, ist'mus n, cyfyngdir, culdir,
lleindir
It, it pn, efe, fe, e, ef, efo, fo, o; hi.
It is I, myfi yw. It is I that speak,
• myfi sydd yn llefaru. It is so, felly y
mae. Is it not so ? onid felly y mae ?
It is cold, y mae hi yn oer. It dawns,
y mae hi yn gwawrio
Italian, Ltal'yan a, Italaidd: n, Italiad
Italic, i.tal'ik a, Italaidd
Italics, i.tal'iks np, llythyrenau Italaidd
Itch, itsh vi, ysu, cosi, bwyta : n, y crafu,
yr ymgrafn, y cosi [fan
Itching, itsh'ing n, cos, cosfa, ysfa, ys-
Item, i'tem ad, hefyd : n, amnaid, aw-
grym ; pen, peth, pwnc
Iterant, it'ur.ant a, ad-ddywedol
Iterate, it'ur.ät vt, ailddywedyd, ad-
wneuthur [adwneuthuriaeth
Iteration, it.u.rä'shun n, ailfynegiad,
Itinerant, i'.tin'ur.ant a, teithiol, am-
deithiol, cylchdeithiol : n, teithiwr,
ymdeithiwi-, cylchdeithiwr
Itinerary, ì.tin'ur.ur.î n, teithlyfr: a,
crwydrol, ymdeitliiol [deithio
Itinerate, 'i.tin'ur.ät vi, teithio, cylch-
Itself, it.self ' pn, ei hun, ei hunan
Ivory, i"vö.rî n, dant y cawrfil, ifori.
Ivory-black, ifori llosgedig, milddu-
■ losg, golosg esgyrn
Ivy, i"vî 11, iorwg, eiddiorwg, eiddew.
Ground-ivy, Uysiau yr esgyrn, y gan-
• wraidd las, bydiog las
J.
Jabber, jab'ûr vi, bragawthan, gwag-
siarad, baldorddi : n, baldordd, clebar
Jabberer, jab'ur.ûr n, bryddonwr, llolyn
Jacent, jä'senta, yn eiorwedd, gorwedd-
ol [fawr
Jacinth, jä'sinth », math o faen gwerth-
12
Jack, jak n, berdröydd ; marchbren llifo ;
y penhwyad ; ceiliog hebog. Jack-a-
dandy, coegyn. Jack-a-lantern, ellyll-
dan,malldan. Jack-ketch, dienyddiwr
cyflredin, crogydd. Jack-pudding,
chgrifwas, ysgentyn. Boot-jack, bot-
asyn, botaswas
Jackal, jak'ol n, gwas y Hew
Jackalent, jak'a.lent n, dynyn yswil
Jackanapes, jak'an.aps n, epa, gwrab;
coegyn
Jackdaw, jak'do n, cogfran, coegfran,
corfran, cawci, palores [siaced
Jacket, jak'et n, hugan, hugyn, toryn,
Jacobin, jak'o.bin n, plaid chwildröus
yn Ffrainc
Jacobite, jak'o.bi't n, pleidiwr Iago II.
Jaculation, jak.ü.lä'shun n, tafliad, er-
gydiad
Jade, jäd n, dyhiren, budrogen ; salfarch,
diogfarch : v, blino, ystrancio, llwfrhau
Jadish, jä'dish a, dioglyd ; castiog ; anllad
Jag, jag n, rhint, rhwgn, bwlch: vt,
sitrachu, rhygnfylchu
Jaggy, jag'î a, sitrachog, rhintach, llarp-
iog, rhygnfylchog
Jaguar, jag'ü.âr n, teigr Americaidd
Jah, jâ n, Arglwydd, Duw, lor, Iehofah
Jail, jäl n, carchar, carchardy. Jail-
bird, carcharor, carchares [geidwad
Jailer, jä'lûr n, ceidwad carchar, carchar-
Jakes, jaks n, ysgothfa, geudy, ty bach
Jalap, jal'ap n, gwreiddyn carthiadol,
carthwreiddyn
Jam, jam n, aeron-gyffaith : vt, tyn-
wasgu, tyn-gynio, llethu, briwio
Jamb, jamb n, ystlysbost, gorsin
Jangle, jang'gl n, ymgecraeth, baldordd ;
swn diderfyn : vi, ymdaeru, ymryson
Janitor, jan'î.tûr n, ceidwad drws, porth-
or, drysor [Nhwrci
Janizary, jan'i.zur.i n, traedfilwr yn
January, jan'ü.ur.î n, Ionawr
Japan, jâ.pan' n, gwlad yn y dwyrain;
barnais: vt, arliwio, barneisio, claer-
liwio
Jar, jâr n, costrel, costrelan; anghyd-
sain ; anghydfod : v, ysgortio, gwrth-
eirio; gwrthdaro; costrelu. A-jar,
cilagored. Jarring, clogyrnog
Jarful, jâr'fẁl n, costrelaid
Jargon, jâr'gun n, fFreg, ffregod, fHloreg,
brithiaith, briwiaith, bolysothach
Jargonelle, jar.gö.nel' n, math o elleigen
Jasey, ja'zi n, gwalltgapan
Jasmine, jas'min n. — Jessamine
Jasper, jas'pûr n, maen gwerthfawr
177
JOS path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=:took;
jaundice, jân'dis re, y melyni, y cryd
melyn. To look at a thing with" a
jaundiced eye, edrych yn ragfarnllyd
ar beth [gwibrodio, aarymred
Jaunt, jânt re, darymred, hytynt: vi,
Jauntiness,jân'tî.nesre,ysgafnder,hawnt
Jaunty, jân.tî a, trwsiadus, hoenus
Javelin, jav'lin re, picell, gwaew, gwaew-
ffon, safwy
Jaw, jô, Jawbone, jô.bön' re, gên, car
yr ên, cern, bochgern, mant, aelgerth,
elgeth. Locked ja-n ed, ymgauad yr én,
clefyd y gi'au a eífeithia er analluogi
asgwrn yr ên,' gengload. Lower jaw,
isfant. Upper jaw, gorfant. Toothless
jaw, mantach [caseg y ddryghin
Jay, jii re, piogen y coed, ysgrech y coed,
Ja'zel, ja'zel re, maen glas gwerthfawr
Jealous, jel'us o, eiddigus, drwgdybus
Jealousy, jel'us.î re, eiddigedd; drwgdyb
Jean, jiin re, math o gotymwe
Jeer, ji'r re, gwawd, gwatwariaeth : v.
gwawdio, gwatwar, chwerthin am ben
Jehofah, ji.ho'va re, Iehofah, Duw,
Arglwydd, lor, Ion, Ner
Jejune, jej'iin a, sychlyd; difudd, difla:
Jejuneness, jej'iin.es re, diflasrwydd
Jelly, jel'î re, ceulfwyd, ceuled [bychan
Jennet, jen'et re, march Ysbaenaidd
Jenneting, jen'et.ing re, math o afal
cynnar, afal minswyn
Jeopard, jep'ûrd, Jeopardize, jep'ur.d'iz
vt, peryglu, enbydu [bydus
Jeopardous, jep'ûr.dus a, peryglus, en-
Jeopardy, jep'ûr.dî re, perygl, enbyd-
Jerboa, jer.böâ' re, pathew Syria [rwydd
Jerk, jurk re, ysbonc, 11am, naid ; tafliad
v, ysboncio ; taflu dan fraich
Jerkin, jur'kin re, hugan ; math o hebog
Jersey, jur'zi re, math o frethyn[aroglus
Jessamine, jes'â.min re, blodeuyn per-
Jest, jest re, cellwair. digrifair ; gwatwar :
vi, cellwair, cellweirio ; gwatwar
Jester, jes'tûr re, cellweiriwr, digrifwas
Jesuit, jes'ii.it re, pleidiwr Pabyddol,
aelod o gymdeithas yr Iesu
Jesuitical, jes.ii.it'i.kal a, dichellgar,
cyfrwys, Iesuitaidd
Jesus, ji'zuz n, Iesu
Jet, jet re, muchudd, maen muchudd;
ffrydiad, pistylliad: vi, corbelu, taflu
allan, ysgwyddo, tarddu [iad
Jetsam, jet sam re, daoedd o longddryll-
Jetty, jet'î a, du, muchuddol
Jew, jü re, Iuddew, Iddew. Jew's harp,
ysturmant [emig
vel, jii'el re, gem, em, glain, tlws
Jeweller, jü'el.ûr re, gemydd, ceinionydd.
Jewellery, jü'el.ur.î, Jewelry, jü'el.rî
re, gemyddiaeth, gemwaith
Jewess, jii'es re, Iuddewes, Iddewes
Jewish, jü'ish a, Iuddewaidd, Iuddewig
Jib. jib re, y gynhwyl mewn llong
Jiboya. iî.bûi'â re, sarff Americaidd
mynydyn [llamddawnsio
boya, ii.boi
fly, jií"'î re,
Jig, jig re, llamddawns : v, crychlamu,
Jilt, jilt re, cariadferch dwyllodrus,twyll-
odres. dyhiren : v, siomi mewn cariad '
Jingle, jing'gl v, toncio, tincio, tincian
Job, job ??, tasg, gorchwyl; ergyd,
dyrnod: v, gorchwylio; tasgu; er-
gyd io, taro
Jobber, job'ûr re, prynwr a gwerthwr, '
masnachydd, porthmon, tasgiedydd, -
tasgnT. Stock-jobber, arianfasnachwr '<
Jockey, jok'i re, marchogwr; porthmon»
ceffylau ; torwr ceifylau, marchdorwr : f
vt, siomi, twyllo
Jocose, jo.kos', Jocular, jok'iiJur a,{,
llawen, digrif, cellweirus, arab
Jocularity, jok.ii.lar'i.ti n, cellweirgar-:
wch, digrifwch, arabedd
Jocund, jok'und a, llonwych, difyrlawn,;
digrif, lion, chwarëus, hoew, arab
J°£> j°g» J°gglei i°g'l ni lledysgydwad,
hone : v, lledwthio, penelino ; ysgwydj
ysgytio; goduthio; honcian. A jog
trot, goduth [cydrwymo
Join, join v, cydio, cyssylltu, uno, asio.
Joinder, jôín'dûr re, cyssylltiad, cydiad.
asiad [saer coed'
Joiner, jôîn'ûr re, cyssylltydd, asiedydd:.
Joinery, jôî'nur.î re, saerni'aeth
Joint, joint re, cysswllt, cymmal, cwgn
dryll: v, rhanu. gwahanu; cyfuno
a, cyd-. Joint heir, cydetifedd. Joint
surety, cydfechni'wr
Jointer, jôîn'tûr re, llyfniedydd, saer coec
Jointress, joîn'tres re, gwraig waddolog j
Jointure, jôîn'tshûr re, cynnysgaeth, ag-
Joist, joist re, dist, trawst, ceibr [wedd
Joke, jok re, cellwair, gwawdair : v, cell-
Jole. jbl re, pen pysgodyn [weiri(
Jollification, jol.i.fi.ka 'shun re, gloddes'
Jollity, jol'i.ti re, hoewder, hoenusrwydd
llawenydd, llonder ; cyfeddach, rhysedc
Jolly, jol'î a, llonwych, hoew-wycb
llawen; boliog. Jolly-boat, iolfad
Jolt, jölt re, ysgytiad, ysgydwad, hypynt
v, ysgytio, honcian, haldian. Jolt
head, penbwl, delff, clwpa
Jorden, jfjr'dn n, pot, llestr, troethlestr
Jostle, jos'l vt, herwthio, ysgytio: n
ysgwyddiad, hergwd
178
ôre; läte, Vine, nö, mute; she, zh=rz azure; thin, thìs; j=dzh. JUR
Jot, jot re, mymryn, tipyn, iot : vt, cofnodi
Jotting, jot'ing re, cotnod, cofnodiad
Journal, jûr'nal re, dyddlyfr; teithlyfr
Journalism, jur'naLizm re, newyddiadur-
iaeth
Journalist, jûr'nal.ist re, ysgrifenydd
dyddlyfr, newyddiadurwr
Journey, iûr'nî a, taith, ymdaith, helynt :
vi, teitnio, ymdeithio, hyntio
Journeyman, jûr'nî.man re, dyddweith-
iwr, hurweithiwr
Journey work, jûr'nî.wûrk re, dyddwaith
Joust, just », math 0 rithymladdfa ar
feirch [lion, llawen
Jovial, jö'vî.al a, digriflon, llonwych,
Jovialness, jo'vLal.nes re, digrifwch,
llonder, Uawenwch [ochr yn ochr
Jowl, jöl re, pen, cern. Cheek by jowl,
Joy, jôî re, Uawenydd, gorfoledd: v,
lloni, llawenychu, sirioh, gorfoleddu
Joyful, jôî'fẁl a, llawen, gorfoleddus,
lion, hoenus [ydd
Joyfulness,jôî'fẁl.nesre,lloniant,llawen-
Joyless, jôî'les a, annyddan, aflawen,
prudd, dilawenydd, dihoen
Joyous, jôl'us a, llawen, dyddanus,
hoenus, gorfoleddus
Jubilant, jü 'bUant a, gorfoleddol
Jubilee, jii'büî re, gwyl gyhoedd;
blwyddyn gollyngdod [Iuddewaidd
Judaic, jii.da'ik, Judaical, jii.da'i.kal a,
Judaism, jii 'da.izm re, Iuddewiaeth
Judaize, jii'da.iz v, Iuddeweiddio
Judge, juj re, barnwr, brawdwr, ynad,
yngnad; beirniad: v, barnu; dirnad;
cyirif, iawnddeall
Judgement, juj'ment re, barn, brawd,
barnedigaeth ; dedfryd ; iawnfarn ; tyb,
meddwL Judgement-day, dydd y
fern, dydd brawd. Judgement-seat,
gorsedd barn, brawdle
Judicatory, jii'di.ka.tur.i re, brawdle,
brawdlys, brawdwriaeth : a, barnol,
cyfreithiol
Judicature, jii 'di.ka.tshur re, yngneid-
iaeth; brawdwriaeth; awdurdod i
farnu; brawdlys
Judicial, jiLdish'al a, barnol, brawdwr-
aidd, barnedigol ; cyfreithiol
Judiciary, jü.dish'yur.î re, brawdlys,
brawdle; brawdwriaeth: a, barnol,
cyfreithiol
Judicious, jü.dish'u8 «, call, deallus,
synwyrol, doeth ; medrus, cyfarwydd
■^ugi Jug »> ysten, piser, diodlestr
Jugal, jii'gal a, tebyg i iau, Jugal bone,
asgwrn y rudd
Juggle, jug'l re, hud, siom, twyll: v,
hudo, hocedu, chwido, twyllo
Juggler, jug'l ûr re, ystranciwr; chwidw,
hudolwr, twyllwr, hocedydd
Juggling, jug'ling re,chwidogaeth ; hoced
Jugular, jü 'gü.lûr a, perthynol i'r gwddf.
Jugular vein, gwyth'ien y gwddf
Jugulate, jü'gü.lät vi, tori gwyth'ien y
gwddf, lladd trwy dori'r gwddf
Juice, jiis re, sug, sugn, sudd, nodd
Juiceless, jiis'les a, sych, disudd, dinodd
Juiciness, jü'sî.nes re, irder, ireidd-dra
Juicy, jü'sî a, noddlyd, iraidd, suddlawu
Jujube, jü'jüb re,mathosudd cyffeithiedig
Julep, jii 'lep re, meddyglyn melus
July, jii.li' re. Gorphenaf
Jumble, jum'bl re, cymmysgfa, mwchwl:
vt, cymmysgu, didrefnu
Jump, jump re, naid, 11am: vi, neidio,
llamu, crychneidio, llamsach
Jumper, jum'pûr re, neidiwr, llamsachwr.
Jumpers, Llamwyr, plaid ogrefyddwyr
penboeth
Juncate, jung'kat re, ammeuthyn
Juncous, jung'kus a, llafrwynog
Junction, jungk'shun re, cydiad, cyfun-
iad ; undeb. Junction of rivers, aber
Juncture, jungk'tshur re,cydiad ; cysswllt,
cyfwlch, cyfwng, cyfrwng; agwedd
June, jiin re, Mehefin [coedwigfa
Jungle, jung'gl re, coedwal, coedwig,
Junior, jü'nî.ûr «, iau, ieuangach ; ieuaf
Juniper, jii'nî.pûr re, meryw [hen raffau
Junk, jungk re, Hong fechan Chineaidd;
Junket, jung'ket re, ammeuthyn : vi, dir-
gelwledda [blaid, cydfwriadwyr
Junto, jun'tö re, cydgyfrinachwyr; ym-
Jupiter, jü'pî.tûr, Jove, jov re, Iau, Iou
Juppen, ju.pon' re, math 0 hugan for
Jurat, jii Vat re, heddynad
Juridical, jii.rid'i.kal a, cyfreithiol,
brawdfaol {gynghorwr
Jurisconsult, jiiVis.kon.sult re, deddf-
Jurisdiction, jii'r.is.dik'shun re, awdur-
dodaeth, rhaglawiaeth, brawdwriaeth
Jurisprudence, jii'ris.prŵ'dens re, gwy-
bodaeth yn y gyfraith, deddfwybod-
aeth
Jurist, jü'r'ist re, cyfreithiwr gwladol
Juror, jiiVur, Juryman, jii'r'i.man re,
rheithiwr
Jury, jiiVi re, rheithwyr. Coroner's
jury, trengreithwyr. Grand jury,
uchreithwyr. Petty jury, isreithwyr.
Special jury, rheithwyr neillduol.
Trial by jury, rheithbrawf. Jury-
mast, hwylbren amserol
179
KIL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Just, just a, iawn, cyfiawn, uniawn,
gwir, cywir, cyfartal, teg, rliinweddol,
didwyll : ad, yn uniawn, yn gywir, yn
gymhwys ; yn agos ; prin, braidd. Just
now, ar y fynyd, yr awrhon ; gynneu
fach. Just published, newydd ei
gyhoeddi. Just so, i'e, felly. To just
mention, gosonio
Justice, jus'tis n, cyfiawnder, barn;
rhesymoldeb ; ynad, yngnad, ustus.
Justice of the peace, ynad yr hedd-
wch, heddynad. Chief-justice, prif-
ynad. Lord chief-justice, arglwydd
brif-ynad
Justiceship, jus 'tis.ship ra,ynadaeth, yng-
neidiaetn [nad, barnwr
Justiciary, jus.tish'yur.î », ynad, yng-
Justifiable, jus'tí.fi'.â.bl a, cyfiawnadwy,
amddiffynadwy [iawnhad
Justification, jus.ti.fi.ka'shun n, cyf-
Justificator, jus'ti.fi.ka.tur, Justifier,
jus'tî.fi'.ûr n, cyfiawnhäwr
Justify, jus'tî.f i vt, cyfiawnhau, dieuogi,
amddifiyn, diheuro
Justle, jus'l v, gwthio, hyrddio, hergydio
Justness, just'nes n, cyfiawnder, union-
deb; rhesymoldeb
Jut, jut vi, corbedu, taflu allan
Jutty, jut'i n, ysgwyddiad; crogiad
drosodd: v, corbedu
Juvenile, ju'vi.nil a, mabin, mabinog,
ieuanc. Juvenile game, mabolgamp
Juvenility, jii.vi.nil'i.ti n, mabinogrwydd,
ieuenctyd [erbyniad, cyfogodiad
Juxtaposition, juks.ta.po.zish'un n, cyf-
K.
Kalendak, kal'en.dur n, amseroni
Kail, Kale, kal n, math o fresych
Kali, ka'li n, gwyg, gwymon
Kam, kam a, cam, gwyrgam, plygedig
Kaw, ko vi, creu, crawcio, cogor fel brân
Kayle, kal n, ceilys, chwareu ceilys
Keck, kek vi, hachio, ymchwydu
Keckle, kek'l vt, amgortio rhaff; hachio
Kecks, keks, Kecksy, kek'si n, cegid
Kedger, kej'ur n, angor bychan, Uusg-
angor
Keel, kîl n, trumbren, gwaelod Hong
Keelfat, kil'fat n, cerwvn, llestr oen
Keelhale, kil'hal, Keelhaul, kil'hol vt,
llusgo dan y trumbren [bren Hong
Keelson, kel'sun n, y pren nesaf at drum-
Keen, kin a, craff, llym, awchlym,
awchus, miniog ; cyfrwysgall, synwyr-
lym. Keen-eyed, ìlygadiym
Keenness, kin'es », crafider, llj-mder, I
awchlymedd; gorawydd
Keep, kip (pt & pp kept) v, cadw, dal, Ì
cynnal ; gwarchad, gwarchadw ; magu : J|
n, diogelfa, cadamfa, castell, daiargell ;
cadwraeth. To keep silence, tewi, A
gostegu
Keeper, ki'pûrra,ceidwad, gwarcheidwad ,
Keeping, ki'ping n, cadwraeth
Keepsake, kip'sak n, rhodd er cadw
coffadwriaeth y rhoddwr, cofrodd
Keg, keg n, barilan
Kelp, kelp n, lludw gwymon, gwrthsur
Ken, ken n, golwg, trem, tremyn: vt, i
canfod, gweled ; dirnad, gwybod
Kennel, ken'el », ty cvvn, cyndy, cyn-
llwst; cnud o gvvn hela; ceuffos
Kept, kept pt & pp. — Keep
Kerbstone, kurb stön n, maen yn ymyla •
llwybr, ymylfaen [neisiad i
Kerchief, kur'tshif n, cadach, moled, I
Kern, kurn n, milwr Gwyddehg ; breu- \
an : vi, graenu, gi-onynu
Kernel, kur'nel n, cnewullyn, bywyn
Kersy, kur'zi n, math o frethvn caerog l
Kestrel, kes'trel n, curyll, cudyll coch j
Ketch, ketsh n, Hong fawr drom. Jack- ]
ketch, crogydd, dienyddwr
Kettle, ket'l », callawr, crochenyn. I
Kettle-drum, tabwrdd pres
Kex, keks n, cegid
Key, ki n, agoriad, allwedd; ebill; j
cywah-. Key-note, cyweirnod, cyweir-
gain. Master-key, allwedd i agorl
amryw gloau, prif allwedd. Flat key, I
cywair lleddf. Sharp key, cywair 1
Keyage, ki'aj n, porthladd-doll [lion
Keyhole, ki'hol n, twll y clo
Keystone, ki'ston n, careg clo
Kibe, k'ib n, malaith, cibwst, llosgeira ||
Kick, kik n, troediad, cic: v, troedio; j
gwingo, cicio [eithiou'i
Kickshaw, kik'sho n, dysglaid o ddant- 1
Kickshoe, kik'shw «, digrifwr, dawnsiwr
Kid, kid n, myn gafr ; cidysen o eithyn |
Kidder, kid'ur n, edwicwr yd
Kidnap, kidnap vt, lladrata plant neu^
ddynion [plantleidfl
Kidnapper, kid'nap.ur n, lleidr dynion, s
Kidney, kid'ni n, aren, elwlen: rnath,
rhyw. Kidney-beans, ffa Ffrengig j
Kilderkin, kil'dur.kin n, mesur gwlyb ot'
18 galwyn, hanner baril
Kill, kil vt, lladd, dieneidio, llofruddio.
The killed and wounded, y lladdedig-
ion a'r clwyfedigion [llofrudd
Killer, kil'ur n, lladdwr, Ueiddiad,
180
öre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thîn, thìs; j=dzh. KNO
Killow, kil'o re, pridd dulas
Kiln, kil re, odyn, cyl, cylyn. To kiln-
dry, crasu ar pdyn [pais
Kilt, kilt re, math o wisg Albanaidd
Kimbo, kim'bo a, cam, plygiedig, crwm.
With his arms a-kimbo, â'i ddwylaw
ym mhen ei glun
Kin, kin re, car, perthynas, cydryw,
carennydd. Next of kin, cyfnesafiad
Kind, kind re, rhyw, rhywogaeth, math,
ystlen, natur: a, cymmwynasgar,
caruaidd, hynaws, mwyn, inwynasgar,
cu, caredig. Be kind enough, da
chwi. If you will be so kind, os gwel-
wch yn dda. Of the same kind, cyd-
ryw
Kindle, kin'dl v, ennyn, ennynu, cynneu
Kindly, kind'li ad, yn gymmwynasgar,
yn hynaws : a, rhywiog ; addfwyn, teg
Kindness, k'fnd'nes re, mwynas, rhadlon-
edd, cymmwynasgarwch, caredig-
rwydd
Kindred, kin'dred re, cystlynedd, cyfath-
rach, carennydd, perthynas, tras, cyd-
genedl, ceraint : a, cydry wiol, perthynol
Kine, ki'n np, buch, buchod, gwartheg.
Milch kine, da blithion. — Cow
King, king re, brenin, teyrn, unben, rhi.
King - at - arms, penarwyddfardd.
King's evil, clwy'r brenin. King's
stone, math o forbysg
Kingcraft, king'kraft re, teyrnystryw
Kingdom, king'dum re, teymas, brenin-
iaeth. Animal kingdom, y greadig-
aeth anifeilaidd. Vegetable kingdom,
y greadigaeth lysieuol. Mineral king-
dom, y greadigaeth ddifywyd
Kingfisher, king'fish.ur re, glas y dorian
Kingly, king'li a, breninol, ardderchog
Kingship, king'ship re, brenindod, teyrn-
edd, breninfraint [au, cydgenedl
' Kinsfolk, kinz'fok re, ceraint, perthjmas-
Kinsman, kinz'man (kinsmen, kinz'men)
re, car, cyfnesaf; cyfathrach. Kins-
men by the father's side, tadwys. Kins-
men by the mother's side, mamwys
' Kinswoman, kinz'wwm.an (kinswomen,
kinz'wim.en) re, cares
Kipskin, kips'kin re, croen anner
. Kirk, kurk re, addoldy ; eglwys
Kirtle, kur'tl re, arwisg, hugan, gẁ-n
Kiss, kis re, cusan : vt, cusanu. Kiss-
ing-crust, y crawen lie y cyffyrdda
dwy dorth â'u gilydd wrth bobi. To
kiss one another, ymgusanu
Kit, kit re, crwth bychan ; ystwc llydan,
cath feclian; ysgrepan milwr
Kitchen, kit'shen re, cegin. Kitchen-
maid, ceginferch. Kitchen-stuff, bras-
der y crochan
Kite, kit re, barcut, barcutan, bod, beri,
beiri. Frog-kite, bod y gwerni
Kitten, kit'n re, mabcath, cath fechan :
vi, bwrw cathod
Klick, klik vi, clecian, tincian
Knab, nab vt, trystgnoi, trystfrathu
Knack, nak re, ystranc, ystryw ; medr
Knacker, nak'ur re, prynwr hen geffylau
Knag, nag re, cwlwm, cwgn
Knaggy, nag'î a, clymog, cygnog
Knap, nap re, cnap, telpyn, twmpath,
crug : vt, brathu, cnipgnoi, gwringain
Knappy, nap'î a, cnapiog
Knapsack, nap'sak re, ysgrepan milwr
Knapweed, nap'wîd re, pengaled
Knar, nâr, Knarl, nârl n, chvm, cwlwm
Knarled, nârld a, clymog, cylymog
Knave, nav re, dyhiryn, crogyn, twyllwr
Knavery, na'vur.i re, dyhirwch, anfad-
rwydd, twyll
Knavish, na'vish a, anfad, anonest
Knead, nîd vt, tylino. Kneading-trough,
cafn, tylino, noe
Knee, ni n, glin, pen y Hn, pen y glin.
Knee-deep, hyd y gliniau. Knee-pan,
padell pen y glin, penlin [glin-gam
Kneed, nîd a, glimog. Knock-kneed,
Kneel, nil (pt & pp knelt, nelt) vi, pen-
linio, myned ar liniau
Knell, nel re, cnul, cnull, clul
Knew, nii pt. — Know
Knick-knack, nik'nak re, tegan
Knife, n'if (p knives) re, cyllell, twca.
Bo-wie-knife, brathgyllell. Pruning-
knife, cyllell ysgythru. Scooping-
knife, cyllell gam
Knight, n'it re, marchog. Knight-errant,
crwydrfarchog. Knight of the Garter,
marchog o Urddas y Gardas. Knight-
service, cadweini
Knighthood, n'it'hẁd re, marchogiaeth
Knightly, n'ít'lî a, marchogaidd
Knit, nit (pt & pp knit) v, gwauf
clymu; cyssylltu. To knit the brows,
gygu, cuchio, talgrychu [gweuydd
Knitter, nit'ûr re, gwëwr, gwëydd,
Knittle, nit'l re, llinyn rhedeg
Knives, ni'vz np. — Knife
Knob, nob re, cnap, cwgn. cnwc, oddfyn
Knobby, nob'î a, cnapiog, cnyciog
Knock, nok re, cnoc, ffat, dyrnod, llab :.
v, cnocio, taro, cui'o, duUo
Knocker, nok'ur re, tarawydd; ystwffwl
Knoll, nöl v, canu cnull, cnullio
181
LAG path, fat, êré, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, twkrztook ;
Knot, not n, clwm, cwlwm; cymmal,
cwgn : v, clymu ; uno ; dyrysu. Bow-
knot, cwlwm dolen. Gordian knot,
cwlwm annattodadwy ; cwlwm priodas
Knotgrass, not'gras n, canclwm, can-
clawdd, clymlys
Knotted, not'ed, Knotty, not'i a, clym-
°gi cygnoS? dyrys [Rhwssia
Knout, nûŵt n, fflangell a ddefhyddir yn
Know, nö (knew, known) v, gwybod,
deall, dirnad, adnabod, nabyddu, ad-
waen. To know before band, rhag-
wybod. To let one know, hysbysu
peth i un. To make known, hysbysu
Knowing, nö'ing a, gwybodus, deallus;
medrus, cyfarwydd [yn fedrus
Knowingly, nö'ing.lî ad, trwy wybod;
Knowledge, nol'ej ra, gwybodaeth, deallt-
wriaetb; adnabyddiaeth; cyfarwydd-
yd. Not to my knowledge, dim am í
wn i. Without my knowledge, heb
wybod i mi. To the best of my
knowledge, hyd eithaf fy ngwybodaeth
Known, nön^. — Know _
Knownothings, no'nuth.ingz np, dim-
wybodyddiaid (plaid yn America)
Knuckle, nuk'l n, cymmal, migwrn,
cwgn: vi, migyrnu, rhoi migwrn ar
Knufi", nuf n, deìff, drel, lleban [lawr
Kokob, ko'kob n, sarif wenwynig
Koran, ko'r'an n, Beibl y Mahometiaid
Kraken, kra'ken », moranghenfil dy-
chymmygol
Krout, kruwt », cawl bresych
La, 13 i, wele ! nycha ! och fi !
Labdanum, lab'dâ.num n, ystor Creta
Labefaction, lab.i.fak'shun n, gwanhâd,
adfeihad, dirywiad
Label, lii'bel n, llabed, llabedyn
Labent, l'á'bent a, llyfn, lhthrig
Labial, lä'bî.al a, gwefusol, gweflol.
Labial consonants, gwefusohon
Laborant, lab'ö.rant n, fferyll, iFeryllydd
Laboratory, lab'ö.rä.tur.î n, gweithfa;
iferyllfa, gweithdy fleryllydd
Laborious, lä.bö'r'î.us a, llafurus; poen-
fawr, poenus, gweithgar
Labour, lä'bûr n, llafur, gwaith, trafod,
trafael, poen, lludded, gorchwyl;
gwewyr esgor: v, llafurio, gweithio,
ymboeni, trafferthu; ymegni'o, ymor-
chestu. Labouring man, gweithiwr,
dydd weithiwr, llafuriwr. Light la-
bour or exercise, golafur
Labourer, lä'bur.ûr n, gweithiwr, lla-
furiwr; ceibiwr
Laburnum, lâ.bûr'num n, y ddrewgoed
Labyrinth, lab'î.rinth n, dyrysfa, bach-
drofa
Lac, lak n, math o ystor meddygol
Lace, läs n, ysnodyn, ymylwe, addurnwe,
sider: plethlinyn, carai : vi,ysnodenu,
cau â charai
Laceman, läs'man n, ysnodenwr, siderwr
Lacerable, las'ur.â.bl a, rhAvygadwy,
hyrwyg [darnio, dryllio
Lacerate, las'ur.ät vt, rhwygo, llarpio,
Laceration, las.u.rä'shun n, rhwygiad.
llarpiad [ynog
Lachrymal, lak'ri.mal a, deigriol, deigr-
Lachrymation, lak.ri.ma'shun n, deigr-
iad, dagriad [lesti
Lachrymatory, lak'rî.mä.tur.î n, deigr-
Laciniated, lâ.sin'í.ä.ted a, siderog
Lack, lak n, eisieu, diffyg, gwall: v
bod mewn angen, bod ag eisieu ar
Lack-brain, ynfyd, un disynwyr
Lackaday, lak'a.da i, och ! och fi!
Lacker, lak'ur », eurliw, melynliw'
barnais : vt, eurliwio, melynhwio
Lackey, lak'i n, gwastrodyn, troedwas ,
gwas troed [fy1*0^
Laconic, la.kon'ik a, byreiriog, byr, tal
Laconism, lak'o.nizm n, byreiriad, ber
iaith [of
Lactant,lak'tant a,yn rhoi llaeth, Uaeth
Lactary, lak'tur.i a, llaethol : n, Uaethd;
Lactation, lak.ta shun n, llaethiad
Lacteal, lak'ti.al, Lacteous, lak'ti.us c
llaethog, llaethlyd; Uaethliw
Lactescent, lak.tes'ent, Lactific, lak
tif'ik a, blithog [yn, Han
Lad, lad n, bachgen, crwt, hogyn, llenc
Ladder, lad'ûr n, ysgol, llettring
Lade, läd (laden) vt, llwytho, pynori
Laden, lä'dn^jp. — Lade & Load
Lading, lä'ding », llwyth ; baich, pwn
Ladle, lä'dl n, lledwad; llwy
Ladleful, la dl.fẁl n, lledwedaid ; llwyai
Lady, lä'dî n, arglwyddes; pendebge:
boneddiges,boneddes. gwraig foneddif
rhies, rhian. Lady-bird, Lady-cov
math o drychfilyn. Lady-day, Gw}
Fair y cyhydedd, y 25ed o Fawrth
Ladylike, la'di.li'k a, rhianaidd, tyner
Lag, lag vi, dyfod yn olaf, llercian: «'
olaf, diweddaf, diocaf : n, yr olaf
Laggard, lag'ûrd a, araf, diog : n, diogy
Lagger, lag ûr n, llercyn ; diogyn
Lagoon, lâ.gŵn', Lagune, lâ.gün' i]
morlyn
182
ore; late, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. LAP
Laic, la'ik n, gwr lleyg, lleygwr
Laic, la'ik, Laical, lai.kal a, lleygol
Laid, läd pt & pp. — Lay
Lain, län pp. — Lie
Lair, lê'r n, gorweddle gwylltfil
Laird, le"rd n, arglwydd maenor
Laity, lä'tî », lleygion, gwŷr lleyg
Lake, lak n, llyn, llwch ; lliw coch
Lamb, lam n, oen (p ŵyn) : vi, bwrw
oen, dyfod ag oen. Little ewe lamb,
oenig. Little lamb, oenyn. Little
lambs, wynos. In lamb, cyfoen
Lambative,lam'bâ.tiv a, i'wleibio, hylaib
Lambent, lam'bent a, Ueibiol, llyfol
Lambkin, lam'kin n, oen bach, oenan,
oenyn, oenig (p wynos) [hynaws
Lamblike, lamTfk a, addfwyn, oenaidd,
Lame, lam a, cloff, efrydd, anafus, cy-
mhercyn; gwan, ammherffaith : vt,
cloffi, anat'u, eftyddu
Lamellar, lam'el.ûr a, dalenog
Lameness, läm'nes n, cloffiii, cloffi
Lament, lâ.ment' v, galaru, cwynfan;
alaethu, wylofain, cwyno [gresynol
Lamentable, lam'en.tâ.bl a, galarus,
Lamentation, lam.en.tä'shun n, galar,
galarnad, cwynfan, alaeth, wylofain,
doloch, cwyn, galar gwyn
Lamina, lam'î.nâ (p lamina?, lam'î.nî)
n, haen, llafn, dalen
Laminated, lam'î . nä . ted a,
gorchuddiedig â llafnau teneu
Lammas, lam'as n, y dydd cyntaf o
Awst, dydd Awst, calan Awst
Lammeret, lam'nr.et n, hebogyn
Lamp, lamp n, llusern, llugorn, erllen
Lampas, lam'pas n, y findag [ddu
, Lampblack, lamp'blak n, hnddygl, par-
Lampoon, lam.pŵn' n, gogangerdd.
tuchan : vt, tuchanu, goganu
Lampooner, lam.pŵ'nûr n, tnchanwr,
goganwr [bendoll
Lamprey, lam'prä n, lleiprog, llysŵen
Lanarious, lâ.nê'r'î.us a, gwlanog
I Lanary, lä'nur.î tc, gwlandy
, Lance, lans n, gwaew, gwaewffon, bêr,
safwy, picell, beran, par, rheinen: vt,
ffleimio, agor dolnr; rheinio
Lancet, lan'set n, fflaim
; Lancinate, lan'sî.nät vt, rhwygo, llarpio,
dryllio, darnio
Land, land n, daiar, tir; gwlad: v,
tirio, glanio ; dadlw}'tho. Land-forces,
milwyr. Land-tax, y dreth fawr,
treth yfrenines. Arable land, llafur-
dir. Dry land, sychdir. High-land.
ucheldir. Low-land, iseldir
Landau, lan.dô' u, math o gerbyd
Landed, lan'ded a, tiriog; wedi tirio.
Landed-property, tiriogaeth [Almaen
Landgrave, land'grav n, enwad yn yr
Landholder, land'höl.dûr n, deiliad tir
Landing, lan'ding n, porthfa. Landing-
place, pen grisiau, glanle
Landlady, land'lä.dî n, meistres tir;
tafarnwraig, meistres tafarn
Landless, land'les a, didir
Landlord, land'lôrd n, meistr tir; ta-
farn wr [terfyn
Landmark, land'mark n, ffin, cyfnn,
Landscape, land'skap n, arbeiaeth, golwg
ar diroedd. Landscape painting, dar-
luniadaeth arbeiol [fesurydd
Landsurveyor, land'sur.va.ur n, daiar-
Landwaiter, land'wä.tûr n, tollwyhwr
Landward, land'wûrd ad, tua'r tir
Lane, län n, heolan, heol gyfyng, wtre
Language, lang'gwäj n, iaith; tafod-
iaith, ymadrodd. A strange language,
anghynaith. Barbarous language,
brithiaith, briwiaith. One's native
language, iaith ei fam. Welsh lan-
guage, Cymraeg [null tafod
Langwet, lang'gwet n, unrhyw beth yn
Languid, lang'gwid a, llesg, methedig,
egwan, digalon, dihoen
Languish, lang'gwish vi, nychu, methu,
dihoeni, llesgäu, gwanhau
Languishment, lang'gwish.ment »,nych-
dod, dihoeniad, nych
Languor, lang'gwûr n, gwendid, Uesg-
edd, llyfrdra, nychdod
Laniary, lan'yur.î n, cigyddfa, cigyddle.
Laniaries, ysgythrddant
Laniate, lan'î.ät vt, darnio, cigyddio
Laniferous, lâ.nif'ur.us, Lanigerous, lâ--
nij'ur.us a, gwlanog
Lanifice, lan'î.fis n, gweithfa gwlan
Lank, langk a, cul, teneu; llibin, llipa.
A lank person, llabwst, llabi, chmach
Lankness, langk'nes n, teneuder
Lanner, lan'ûr n, math o hebog
Lanneret, lan'ur.et n, hebogyn
Lansquenet, lans'ken.et n, milwr traed ;
math o chwareu cardiau
Lantern, lan'tûrn n, llusern. Lantern-
jaws, gwyneb teneu
Lap, lap n, arffed; afflau, arffedog: v,
llepian; amblygu
Lapdog, lap'dog n, arffedgi
Lapful, lap'fẁl n, arffedaid; arfifedogaid
Lapicide, lap'î.s'id n, saer ceryg
Lapidary, lap'î.dur.î, Lapidist, lap'î.dist
n, maenydd, maen-gabolwr, gemydd
183
LAV path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Lapidate, lap'î.dät vt, llabyddio, lladd â
cheryg
Lapidation, lap.î.dä'shun re, llabyddiad
Lapideous, lâ.pid'yus a, caregaidd, careg-
Lappet, lap'et re, llipddarn [og, maenol
Lapse, laps re, llithrad, syrthiad ; gwall :
vi, llithro, cwympo; dygwydd. Lapse
of time, ennyd [heibio
Lapsed, lapst a, syrthiedig; wedi myned
Lapstone, lap'stön re, arffedfaen crydd
Lapwing, lap'wing re, coniicyll, cornicell,
cornchwigl [k>ng
Larboard, ìâr'bô'rd re, yr ochr aswy i
Larceny, lâr'sî.nî re, lladrad. Petty
larceny, cbwiwladrad
Larch, lârtsh re, llarswydden, llavwydden
Lard, lard re, bloneg : v, blonegu ; pesgu
Larder, lâr'dûr re, cig-gell, bwydgell
Large, lârj a,helaeth,eang,mawr, maith,
gorfawr. As large, cymmaint. At
large, yn rhydd ; yn gyflawn. To set
at large, rhyddhau [dei
Largeness, lârj'nes re, mawredd, helaeth
Largess, lâr'jes re, anrheg, rhodd
Lark, lark re, uchedydd, ehedydd, hed-
ydd, meilierydd. Wood-lark, eniden
Larkspur, lark spur re, llysiau yr uched-
Larum, lar'um re, rhybudd [ydd
Larva, larVa (p larva?, lar'vi) re, macai
Larynx, lar'ingks n, beudag
Lascivioiis, la.siv'yus a, anllad, nwyfus,
trythyll, anniwair [rwydd
Lasciviousness, la.siv'yus.nes n, anllad
Lash, lash ro, llach, gwialenod; carai
fflangell : v, llachio, fflangellu, fírew-
yllu; rhwymo
Lask, lask n, y dolur rhydd
Lass, las n, merch, herlodes, llances,
geneth. Lass-lorn, wedi colli ei gariacl
Lassitude, las'î.tüd n, lludded, blinder
Last, last a, olaf, diweddaf : ad, yn olaf :
sd. — Late : vt, parhau, para, aros, ym-
aros : n, pren troed ; rhif neu bwysau
o amry w fath. At last, o'r diwedd, yn
y diwedd. To breathe one's last,
trengu, marw [safadwy, dalus
Lasting, las'ting a, parhäus, parhaol,
Latch, latsh n, clicied : v, cliciedu
Latchet, lat'shet n, carai neu linyn esgid
Late, liit {latter, last) a,hwyr, diweddar :
ad, yn hwyr. Of late, yn ddiweddar.
To grow late, hwyrhau, myned yn
hwyr [der
Latency, lä'ten.sî n, tywyllni, aneglur-
Lateness, lat'ues n, diweddarwch
Latent, Hi 'tent a, dirgel, cudd, anamlwg
Lateral, lat'ur.al a, ystlysol, ochrol
Lateran, lat'ur.an n, eglwys yn Ehufain
Lath, lâth (p laths, laTHz) n, aseth,
eisen, dellten: vt, eisio, delltu
Lathe, Iüth n, troell, troadur
Lather, lam'ûr n, sebondrwyth: v,
seboni, sebondi^wytho [Lladinaidd
Latin, lat'in n, Lladin, Lladinaeg: a,
Latinism, lat'in.izm n, Lladinddull;
Lladiniaeth [wr
Latinist, lat'in.ist n, Lladinydd, Lladin-
Latinity, lâ.tin'í.tî n. Lladiniaeth, Lladin
Latinize, lat'in.Yz v, Lladinio [croew
Latisb, lii'tish a, hwyraidd, lied hwyr
Latitancy, lat'î.tan.sî n, celedigaeth
Latitant, lat'î.tant a, cuddiedig, celedig
Latitude, lat'î.tüd n, lledred; llydander,
eaogder ; pellder oddi wrth y cyhydedd
Latitudinanan, lat.î.tii.dì.nê'r'i.an n,
rhydd-dybiwr, penrhyddiad
Latrant, lä'trant a, cyfarthol
Latten, lat'en n, llatwm, alcan, efydd
Latter, lat'ûr a, olach, hwyrach, diwedd-
arach; olaf, hw^-raf, diweddaraf o'r
ddau, sd, — Late [wellt
Lattermath,lat'ûr.math «, adladd, aeth-
Lattice, lat'is n, dellt; delltwaith, cledr-
wy: vt, delltu, eisio, cledrwyo
Laud, lôd n, mawl, moliant, clodforedd,
canmoliaeth: vt, canmol, clodfori, moli
Laudable, ló'dâ.bl a, canmoladwy, gwiw-
glod, hyglod [weddnaws y pabi
Laudanum, lod'â.num n, cysglyn. syl-
Laudatory, lô'dâ.tur.î a, moliaimoL clod-
forol, canmohaethol
Laugh, lâf v, chwerthin, chwarddu.
Laughing-stock, gwatwarnod. Horse- .'
laugh, crechwen. To burst out a
laughing, codi crychwen. To laugh
at one, chwerthin ambenun ; gwatwaru
Laughable, lâf 'â.bl a, chwerthinus, di- '|
grif [chwerthiniad i
Laughter, lâf 'tûr n, chwerthin. chwardd,
Launch, lântsh v, gwthio neu ddisgyn |
'V môr; ergydio, tafiu, bwrw
Launder, lân'dûr n, dyfrgafn
Laundress, lán'dres n, golchyddes
Laundry, lân'drî n, golchdy, golchfa
Laureate, lô'rî.ät n, cadehfardd, pen-
fardd, llawrwyddfardd : a, coronedig i
ii llawrwydd
Laurel, lor 'êl n, llawrwydd, llawryf, Uor-
wydd, pren y gerwin: vt, coroni â
llawrwydd [ llawrwydd
Lauriferous, lô.rif'ur.us a, yn dwyn
Lava, lii'va re, sylwedd gwydrol a ffryd-
ia allan o losgfynyddöédd, llosg^y ■
Lavation, la.va'shuu w.golclùaù^glauhâd
184
ôre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j:
:dzh.
LEA
Lavatory, lav'a.tur.i n, golehfa ; baddon.
ymdrochle, trochfa, trochle
Lave, lav v, golchi ; trochi ; dyfrhau
Lavender, lav 'en. dm* n. llafant
Laver. lii'vur n, noe, golchnoe, osged
Lavish, lav'ish vt, afradu, gwastraffu,
ofera, treulio: a, rhy hael, treulgar,
afradlawn, gwastraffus [lonedd
Lavishness, lav'ish.nes n, corawd, afrad-
Law, 10 n. cyfraith, deddf ; rheol. Canon
or ecclesiastical law, cyfraith eglwys.
Ceremonial law, cyfraith ddefodol,
cyfraith Iuddewig, cyfraith Moses.
Civil law, cyfraith y byd, cyfraith
. wladol. Common law, cyfraith anys-
grifenedig, cyfraith y wlad. Martial
law, cyfraith rhyfel. Moral law, y
ddeddf foesol. Organic law, deddf
ardumiol. Physical law, deddf natur-
iol. Poor law, cyfraith y tlodion.
Statute law, cyfraith ysgrifenedig,
cyfraith seneddol. Brother-in-law,
brawd yng nghyfraith
Lawful, lô'fẁl a, cyfreithlawn
Lawfulness, lô'fẁl.nes n, cyfreithlonedd
Lawgiver, lo'giv.ur n, deddfwr, deddf-
roddwr
Lawless, lô'les a, digyfraith, diddeddf
Lawn, Ion n, llanerch, gwastadfaes;
sindal [raith
Lawsuit, lô'süt n, cynghaws, cwyu cyf-
Lawyer, lô'yûr n. cyfreithiwr
Lax, laks a, rhydd; llac,yslac; anghryno.
anghywraint, didrefn: n, y dolur
rhydd, math o bysgodyn [llacâd
Laxation, lak.sa'shun n, rhyddhâd;
Laxitive, lak'si.tiv a, rhyddhaol, rhydd-
bair: n, carthai, cyffyr rhyddhaol
Laxity, lak'si.ti, Laxness, laks'nes n,
rhyddni, darymred, y dolur rhydd
Lay, lä n, can, cerdd; pruddgerdd:
, haen: n, lleygol: vt (pt Scpp laid),
gosod, dodi, lieu; gostegu; dal, cy-
ngwystlo; dodws: pp. — Lie. Lay-
land, gwyndwn, tondir. To lay about
one, llachio, ffonodio. To lay aside,
rhoi heibio. To lay out money, treulio
arian. To lay up, ystorio. I lay it
down, yr w)^ yn ei osod i lawr. I lay
down, gorweddais
Layer, lä'ûr n, haen, gwanaf; gwely;
■ planfrigyn, plangyff; iar ddodwyog
Layman, lä 'man n, gwr lleyg, lleygwr
Laystall, lä'stôl n, tomen, tomle
Lazar, la'zur n, dyn heintus. Lazar-
house, clafdy [ysbytty
Lasarette, laz".â,ret' n, clafrdy, "clafdv;
Laziness, la'zi.nes n, diogi, syrthnij
seguryd, segurdod [dioglyd
Lazy, läzî a, diog, musgrell, swrth,
Lea, íî n, tir cauedig, llawnt, doldir
Lead, led n, plwm ; plymen
Lead, lid (pt & pp led) v, arwain,
tywys; blaenori
Leaden, led'n a, o blwm
Leader, lî'dûr n, arweinydd, tywysog,
blaenor. Leader of a faction, corn y
gynhen
Leaf, lif (p leaves) n, deilen, dalen
Leafless, lîf'les a, diddail, heb ddalen
Leafy, lî'f î a, deiliog
League, lîg n, cyfammod, cyfundeb;
tair milltir : vi, cynghreirio, cyfuno
Leak, lîk n, agen, hollt, dyferfa, dyfer-
hollt : v, gollwng dwfr, gollwng, gyll-
wng. To spring a leak, ymagenu
Leakage, li'kaj n, iawn am golled a geir
trwy ddyfrholltau
Leaky, li'ki a, agenog, holltog
Lean, lin a, teneu, cul: v (pt & pp
leant, lent), pwyso ar; gogwyddo at
Leanness, lîn'es n, teneuder, culni, cuh
Leap, lip w, naid, 11am, crychlam: v
(pt & pp leapt, lept), neidio, llamu.
Leap-frog, math o chwareu plant.
Leap-year, blwyddyn naid
Learn, lurn (pt & pp learnt, lûrnt) v,
dysgu, cymineryd dysg ; deall. Apt
to learn, hyddysg
Learner, lûr'nûr n, dysgwr, ysgolhaig
Learning, lûr'ning n, dysg, ysgolheigdod,
lien, dysgeidiaeth
Lease, lis n, gafaelrwym, ammodrwym,
ammodweithred: vt, gosod dros amser
penodol, lloffa
Leaser, lî'sûr n, Uoffwr, casglwr
Leash, lîsh n, llinyn neu garai dywyso,
cynllyfan; tri [deb
Leasing, li'zing n, twyll, celwydd, geu-
Least, list n, lleiaf, bychanaf: ad, yn
Ueiaf : sd. — Little. At least, o leiaf
Leasy, li'zi a, teneu, ysgafn, disylwedd
Leaf, lit n, ffos, dyfrlle, dyfrgronfa
Leather, leTH'fir ra,lledr,croen. Leather-
coat, math o afal. Leather-dresser,
cyweiriwr Uedr. Leather-seller, lledr-
wr. Scraps of leather, lledrach
Leathern, leTH'ûrn a, lledrin, o ledr
Leathery, leTHur.î a, lledraidd, fel lledr
Leave, liv n, cenad, rhyddid, trwydded,
caniatâd: v (pt & pp left), gadael;
gadu; ymadael. To leave by will,
cymmynu. To leave off, peidio â. Leav-
ings, gweddillion, olion
185
LEN path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁk=took ;
Leaved, lîvd a, deiliog. Many-leaved.
amlddeiliog, amlddalenog
Leaven, lev'n n, surdoes, eples: vt,
surdoesi, eplesu, lefeinio [dail twrch
Leaves, livz tip. — Leaf. Park-leaves,
Lech, letsh vt, llyfu
Lecher, let'shûr n, anlladwas, gordderch-
wr: vi, puteinio, trythyllu
Lecherous, let'shur.us a, trythyll, anllad,
serth [tesach
Lechery, let'shur.î n, anlladrwydd, dyre,
Lection, lek'shun n, darllen, darlleniad
Lectionary, lek'shun.ur.i n, llyfr gwas-
anaeth Pabaidd
Lecture, lek'tshur n, llith, darlith, llen-
lith ; pregeth, gwers ; sen, cerydd : v,
darllen, pregethu, darlithio
Lecturer, lek'tshur.ur n, darlithiwr,
pregethwr [yddiaeth
Lectureship, lek'tshur.ship n, darllen
Led, led pt & pp. — Lead
Ledge, lej n, rhes, haen ; cefnen ; ymylfa
Ledger, lej'ûr n, cyfriflyfr, gorsaflyfr.
Ledger-hnes, llinellau chwanegol
Lee, lî n, yr ochr gyferbyn â'r gwynt.
Lees, gwaddod, gwaelodion
Leech, lîtsh n, gele, geloden, meddyg
anifeiliaid. Cow-leech, gelen bendoll.
Horse-leech, gele'r meirch. Leech-
craft, y gelfyddyd o iachäu anifeiliaid
Leek, lik n, ceninen {p cenin). House-
leek, llysiau pen tai, llysiau'r gwaew.
Leek-porridge, cawl cenin
Leer, li'r n, cilolwg, cilwen : v, cilolygu
Leet, lit n, Uys, Uysddydd, maenorlys
Leeward, lî'wûrd ad, oddi wrth y gwynt,
gyferbyn â'r gwynt
Left, left a, aswy, chwith, asw: pt 8c pp
— Leave. Left hand, Haw aswy, llaw
chwith, cledd
Leg, leg «, coes, clun, esgair, llorp, ber.
Long-legged, hirgoes, tal. Three-
legged stool, ystôí deirtroed
Legacy, leg'â.sî ?i, cymm)Tirodd, cym-
myn, rhodd ewyllys, gwyllysged
Legal, lî'gal a, deddfol, cyfreithlawn,
cyfreithiol [reithlondeb
Legality, lî.gal'î.tî n, deddfoldeb, cyf-
Legalize, li'gal.iz vt, cyfreithloni
Legate, leg'ät n, cenadwr y Pab [rodd
Legatee, leg.â.tî' n, derbyniwr cymmyn-
Legation, lî.gä'shun n, cenadwriaeth
Legator, leg.â.tôr' n, cymmynwr
Legend, lej'end «, lüthlyfr; coeg chwedl
hanesyn; craifft ar ddarn aur neu
arian [ffugiol
Legendary, lej'en.diu\î a, dychymmygol,
Legerdemain, lej . ûr . dî . man' n, castiau
llaw ysgafn, hudgastiau, chwidogaeth
Legerity, lî.jer'î.tî n, ysgafnder, sionc-
Legging, leg'ing n, coesarn [rwydd
Legible, lej'i.bl a, darllenadwy
Legion, lî jun n, lleng, llu
Legionary, lî'jun.ui-.î a, llengol; lluosog
Legislate, lej'is.lät vi, g^vneyd deddfau
Legislation, lej .is.lä 'shun n, gosodiad
deddfau, arlywiad, llywodraethiad
Legislative, lej'is.lii.tiv a, deddfwneuth-
urol, llywodraethol
Legislator, lej'is.lä.tûr n, gwneuthurwr
cyfraith, deddfwr, rheolwr, seneddwr
Legislature, lej'is.lä.tshùr n, llywodr-
aeth, deddfwyr, seneddwyr
Legist, li'jist n, cyfreithiwr, un dysgedig
yn y gyfraith
Legitimacy, lî.jit'î.mä.sî n, cyfreithlon-
edd, iawnedd; genedigaeth, cyfreith-
lawn [vt, cyfreithloni, breinio
Legitimate, lî.jit î.mät a, cyfreithlawn:
Legume, leg'iim, Legumen, lî.gü 'men n,
pys, ffa, ydrawn [fel ffa
Leguminous, lî.gü'mî.nus a, ydrawnol,
Leisurable. lezh'ur.a.bl a, hamddenol
Leisure, lezh'ur n, odfa, seibiant, arfod,
hamdden, amser fbwyll
Leisurely, lezh'ur.li ad, yn arat, gan
Leman, lem'an n, cywelywr; gordderch
Lemma, lem'â n, rhagosodiad [melynhir
Lemon, lem'un n, math o eurafal, afal
Lemonade, lem.un.äd' n, diod eurafalau
Lemur, lî'mûr n, math o epa
Lend, lend {pt & pp lent) vt, rhoi
echwyn, rhoi benthyg ; llogi. To lend
an ear, rhoi clust, gwrando
Lender, len'dûr n, rhoddwr echwyn
Length, length n, hyd, hirder, meithder
pellder. At length, o'r diwedd, bell-
ach, weithian. At his length, ar e :
hyd. Of equal length, cyhŷd
Lengthen, leng'thn v, estyn, hwyhau
ìúrio, hirhau
Lengthwise, length'wiz ad, gyda'r hyd I
Lenient, lî'nî.ent a, tyner, esmwyth
Lenify, len'î.fi' vt, tyneru, llinaru, es
mwytho, tirioni ' [mwythacv
Lenitive, len'i.tiv n, llinarycld : a, es
Lenity, len'î.tî n, tynerwch, tiriondeb
Lens, lenz n, gwydr cynghrwn, cryD
wydryn
Lent, lent n, y grawys : pt & pp. — Len
Lent, lent, Lenten, len'ten a, grawysol
Lenticular, len.tik'ii.lur a, deugrynol
Lentils, len'tilz n, manbys, gwygby
pys y llygod, pys y wig
186
ore; late, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this: j=dzh.
LIB
Lentigo, len'tî.gö re, brychni
Lentous, len'tus a, gwydn, glydiog
Lentur, len'tûr re, gwydnedd ; arafwch
Leod, lî'od re, cenedl, pobl, gwlad
Leonine, lî'ö.n'ín a, llewaidd [glwyf
Leontiasis, lî.on.t'i'â.sis re, math o wahan-
Leopard, lep'ûrd re, llewpart
Leper, lep'ûr re, un gwananglaf
Leporine, lep'ö.r'ín a, ysgyfarnogaidd
Leprosy, lep'rö.sî re, gwahanglwyf, clefri,
brech yr Iuddewon
Leprous, lep'rus, Leperous, lep'ur.us a,
gwahanglwyfus, gwahanglai"
Leptology, lep.tol'ö.jî re, eglurhâd manwl
o bethau dibwys
Less, les a, llai : ad, yn llai : cd. — Little.
Much less, llawer llai, llai o lawer,
chweithach. Causeless, diachos. End-
less, diddiwedd, diderfyn
Lessee, le.sî' re, ammod-ddeiliad [treio
Lessen, les'n v, bychanu, lleihau ; toho ;
Lesser, les'ûr a, llai : cd. — Little
Lesson, les'n re, gwers, llith, darhth : vt,
gwersu, rhoi gwers, dysgu
Lessor, les'ôr re, rhoddwr ammodysgrif,
ammodosodwr
Lest, lest c, rhag, fel na, fel nas
Let, let re, attalfa, rhwystr, lludd: vt
{pt&pp let), gadael; goddef; attal,
Üuddio; hurio; llogi; gosod. Let
him alone, gad ef yn llonydd; gad
iddo. Let me hear, moes (par, gad,
dyro) i mi glywed. Let us go, awn.
Let God arise, let his enemies be
scattered, cyfoded Duw, gwasgarer ei
elynion. To let blood, gollwng gwaed,
gwaedu. To let off* saethu, ergydio
Lethal, lî'thal a, marwol, angeuol
Lethargic, li.thar'jik a, hunglwyfus, â'r
hunglwyf arno ; cysglyd, swrth
Lethargy, leth'âr.jî re, yr hunglwyf;
gorgwsg, gorhun
Lethe, lî'thî re, ebargof, afon anghof
Lethean, lî.thí'an a, anghofus
Lethiferous, lî . thif 'ur.us a, angeuol,
dinystriol
Letter, let'ûr re, Uythyren; llythyr: vt,
llythyrenu ; llythyru. Letter-bag,
Uythyrgod. Letter-case, llythyrglawr.
Letter-founder, llythyrenydd. Let-
ters-patent, breintlythyrau, breint-
ysgrif. Letter-press, argraffwasg. A
man of letters, dyn dysgedig, dyn
llythvrenog. Capital letters, PRIF
LYTHYRENAU. Small capital let-
ters, PRIF LYTHYRENAU MAN. $3laCÍl
letter, Uythyren ddu
Lettuce, let'is re, gwylaeth. Lamb's
lettuce, llysiau yr oen
Leucorrhasa, lii.ko.ri'a re, gwynlif
Levant, lev'ant a, dwyreiniol
Levant, li.vant' re, arfordiroedd dwy-
reiniol Môr y Canoldir
Levee, lev'i re, bwrdd ymdrwsio ; boreu-
ymweliad neu gyfarchiad; cynwyre
Level, lev'el re, gwastadedd, gwastad;
gwastodyn ; cydraddiad ; annelfa, cyf-
eirfa; cyfeirffos; cyferdwll: a, gwas-
tad, llyfn; cywir; cyfartal: vt, gwas-
tatäu, llyfnu, llyfelu ; annelu, cyfeirio.
Level with, yn un â
Leveller, lev'el.ur re, gwastatäwr
Levelness, lev'el .nes re, gwastadrwydd
Lever, H'vur re, trosol, gwif [glasdorch
Leveret, lev'ur.et re, ysgyfarnog ieuanc,
Leverock, lev'ur.ok re, hedydd, ehedydd
Leviable, lev'ya.bl a,trethadwy, codadwy
Leviathan, lî.vi"â.than re, y morfil, neu
ef allai yr afanc [llyfnhau
Levigate, lev'i.gat vt, rhwbio; malu;
Levite, li'v'it re, Lefiad [aidd
Levitical, li.vit'i.kal a, Lefiaidd, Lefitic-
Levity, lev'i.ti re, ysgafnder, maswedd
Levy, lev'i vt, trethu, codi dirwy, codi
teyrn-ged ; codi gwŷr. To levy war,
dechreu rhyfel " [anllad, diffaith
Lewd, liid a, anfad, brwnt, serth, try thyll,
Lewdness, liid'nes re, anlladrwydd
Lexicographer, lek.sî.kog'râ.fûr re, geir-
lyfrwr [iadwraeth
Lexicography, lek.si.kog'ra.fi re, geir-
Lexicology, lek.sî.kol'ö.jî re, geirystyr-
iaeth, geirofyddiaeth
Lexicon, lek'si.kun re, geirlyfr, geiriadur
LiabiHty, l'i.â.bü'î.tî re, cyfrifoldeb,
rhwymedigaeth, y cyflwr o fod yn
agored i beth. Liabilities, dyledion
Liable, li'â.bl a, darostyngedig, rhwym-
edig, agored [wyddgi
Liar, l'í'ûr re, celwyddwr, geuwr, eel-
Libation, lî.bä'shun re, diodoffrwm
Libel, l'i'bel re, cabledd, athrodiaeth,
duchan, enlhb : v, enllibo, athrodi, go-
ganu [enllibwr
Libeller, li'bel.ûr re, cabldraethydd,
Libellous, li'bel.us a, athrodus, enlllbus
Liberal, lib'ur.al a, hael, syber, cedol;
rhydd, diragfarn; boneddigaidd. Li-
beral arts, celfyddydaurhyddedog,cel-
fyddydau breiniol; sef, gramadeg,
areithyddiaeth, rhesymeg, rhifydd-
iaeth, meidrofyddiaeth, cerddoriaeth,
ac anianddysg. Liberal translation,
cyfieithiad anghaeth neu rydd
187
LIK path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Liberality, lib.u.ral'î.tî n, haelioni,
syberwyd [hael
Liberalize, lib'ur.al.i'z vt, gwneyd yn
Liberate, lib'ur.ät vt, rhyddhau, gollwng
yn rhydd, digaethu [gollyngdod
Liberation, lib.u.rä'shun n, rhyddhâd,
Libertine, lib'ûr.tin n, un penrydd, ot'er-
ddyn ; anlladwr : a, penrydd, anghref-
yddol, anllad
Libertinizm. lib'ur.ti.nizm n, penryddid
Liberty, lib'ûr.tî n, rhyddid, trwydded,
braint; cenad; hyfder; cyffin, flin,
terfyn. To set at liberty, rhyddhau,
gollwng. To take the liberty, cyni-
meryd cenad, bod yn hyf
Libidinist, lî.bid'î.nist n, anlladwr
Libidinous, li.bid'i.nus a, anniwair, an-
llad, gordderchol
Libra, l'i'brâ n, arwydd y Fantol
Librarian, lî.bré'r'i.an n, llyfrgellwr,
llyfrwr, llyfrydd [Myfrgrawn
Library, l'i'brur.î n, llyfrgell, llyfrfa;
Librate, li'brät vt, mantoli, pwyso
Libration, li.br ä 'shun n, mantoliaeth
Lice, lis np. — Louse
License, li'sens n, trwydded, rhyddid.
cenad, caniatâd : vt, cenadu, trwydded u
Licentiate, li.seii'shî.ät n, trwyddedog
Licentious, li.sen'shus a, penrydd, atre-
olus [ryddid
Licentiousness, li'.sen'shus.nes n, pen-
Lichen, litsh'en n, goferllys, llysiau yr
af'u, cen y ceryg
Lichen, li 'ken n. tarwden, tarddwreinyn
Licit, lis'it a, cyfreithlawn
Lick, lik n, llyfiad, llaib: vt, llyfu.
Ueibio, llenio. Lick-spittle, truthiwr,
gwenieithwr [felus
Lickerish, lik'ur.ish a, mwythus, dant-
Licorice, lik'ur.is n, math o wraidd,
perwraidd, y gwylys
Lictor, lik'tur n, rhingyll Khufeinig
Lid, hd 11, caead, clawr, hulier
Lie, lî B, celwydd, anwiredd : vi, dywedyd
celwydd. Lying, yn dywedyd cel-
wydd; anwir. You tell a great lie,
ti a ddywedi gelwydd yn dy ddannedd
Lie, li" ( pt lay, pp lain) vi, gorwedd ;
ymorwedd. Lying down, yn ei or-
wedd. To lie in wait, cynllwyno.
To lie in, esgor. A place to he down,
gorweddfa
Lief, lîf ad, yn ewyllysgar, )ti gystal
Liege, lij a, fryddlawn, cywir, ufudd;
gwarogaethol: n, arglwydd, penadur
Lieger, li'jûr n, ceuadwr trigiannol
Lieu, lii », lie. In lieu of, yn lie
Lieutenancy, hv.ten'an.si, Lieutenant-
ship, liv.ten'ant.ship », rhaglawiaeth,
isgadbeniaeth ; dirprwyaeth
Lieutenant, liv.ten'ant n, rhaglaw, is-
gadben. Lord lieutenant, arglwydd
raglaw
Life, li'f (p lives) n, bywyd, einioes,
oes, hoedl; buchedd; bywiognr\-dd.
A long life, hirhoedl. Single life,
gweddwdod. Long-lived, long'l'ivd,
hirhoedlog, hir ei oes. Short-lived, !
short Tivd, byrhoedlog, bjT ei oes;
dibara. [aidd
Lifeless, li'f 'les a, difywyd, marw ; marw-
Lifetime, lif'ti'm n, oes, einioes; hoedl
Lift, lift n, codiad; dyrchafiad; hwp, .
hwbiad : vt, codi, dyrchafu, cwnu
Ligament, lig'â.ment n, rhwymyn;
gieuyn, gewyn
Ligation, lí.gä'shun n, rhwymiad
Ligature, hg'â.tshü'r n, rhwymyn,
cyfrwym; llythyren ddyblyg, megys '
fl, ffi. ae, 03
Light, lit (Jit) n. goleu, gole, goleuni, I
gwawl, llewyrch; canwyll; ffenestr:
a, goleu, dysglaer ; ysgafn ; disylwedd : j
v, goleuo; cynneu; disgyn. Light- 1
footed, Light-heeled, gwisgi, ysgafn- j
droed. Light-horse, marchoglu yn 3
dwyn arfau ysgafn. By day-light,!
wrth liw dydd, hw dydd
Lighten, l'i'tn v, UewjTchu, goleuo;'
melltenu, cynneu dreigiau, taflu mellt; |
yggafehau ; shioli
Lighter, lî'tûr n, bad ysgafn. Lighter-:
man, cychwr, badwr [dwr.l
Lighthouse, li't'hûẃs n, goleudy, goleu- 1
Lightness, lit 'nes n, ysgafnder; sionc-|
edd, siriolder ; anwadalwch; goleudÉ
Lightning, li't'ning n, mellt, lluched
Lights, fits np, ysgyfaint; goleuadau I
Lightsome, l'it'sum a, goleulawn ; siriol I
oenus, bywiog
Ligneous, lig'nî.us a, prenaidd, 0 bren *
Ligure, l'í'gü'r n, maen gwerthfawr
Like, lik a, tebyg, cyffelyb, cyfryw
eynhebyg, unfath, uiiwedd: v. caru
hoffi; dewis, dymuno, mynu: ad, yi
debygol, fel, megys; -aidd. Like 1
child, plentynaidd. Like a dog, ciaidd
To his liking, i'w fodd
Likelihood, likUhwd, Likeliness. lik'li
nes n, tebygoliaeth, t«bvgolrwydd
Likely, lik'li a, tebygol : ad, yn debygc
Liken, li'kn vt, teVygu, cytfelybu; cy
inharu [delw, arlu
Likeness, lik'nes n, tebygrwydd; llui
188
ôre ; late, line, no, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. LIT
Likewise, lik'wiz ad, felly, yn yr un
modd : c, hefyd
Lilac, li'lak n, "math o bren
Lily, lü'î n, lili, elestr. May lily, Lily
of the valley, lili'r dyffrynoedd.
White water lily, alaw'r dwfr, y fag-
wyr wen. Yellow water lily, y bwltys
Limation, l'i.mä'shun n, caboliad
Limb, lim n, aelod; cetyn, darn: vt,
diaelodi, darnio, dryllio
Limbec, lim'bek n, disdyll-lestr [twyth
Limber, lim'bûr a, llipa, hyblyg, ys-
Limberness, lim'bûr.nes n, ystwythder
Limbo, lim'b'd n, utfern, purdan ; carchar
Lime, lim n, calch; glud: vt, calchu;
gwyn-galchu; gludio. Lime-stone,
calchfaen. Lime-tree, palalwyf, eur-
wernen, gwaglwyf. Lime-twigs, glud-
wydd. Slaked lime, calch tawdd.
Quick lime, calch brwd, calch poeth
Limehound, lim'hûŵnd n, gwaedgi
Limit, lim'it n, terfyn, ffin, cyffin, goror:
vt, gosod terfyn ar, penu, cyffinio
Limitary, lim'î.tur.î a, cyfhniol, terfynol
Limitation, lim.î.tä'shun ?i, terfyniad
Limn, lim i'i,eilunio, tynu Hun, delweddu
Limner, lim'nûr n, eiluniwr, delweddwr,
lluniedydd, paentiwr
Limous, l'i'mus a, lleidiog, glydog
Limp, limp a, llipa, masw, ystwyth, hy-
blyg : vi, clunhecian, cloffi, selgyngian
Limpet, lim'pet n, brenigen, llygad
myharen [têr
Limpid, lim'pid a, gloew, tryloew, claer,
Limpidness, hm'pid.nes n, gloewder,
claerder [blygedd, maswedd
Limpness, limp'nes n, ystwythder, hy-
Limy, li'mî a, calchaidd; gludiog,
gwydn [bin
Linchpin, lintsh'pin n, gwarbin, echel-
Line, I'm n, llinyn; llin; llinell; ffunen;
. rhes; amglawdd: vt, llinellu, llinynu;
amresu, rhesu. Line of battle, cadres.
Line of battle ship, cadreslong
Lineage, lin'î.äj n, ach, llinach, llin;
hil, tylwyth, hiliogaeth, bonedd
Lineal, lin'yal a, unionlin, llin-lin;
llinellol, olynol
Lineament, lin'yâ.ment n, gwjmebwedd,
gwynebddull. pryd, gwedd
Linear, lin'yûr a, llinellog, llinellaidd
Lineation, hn.î.ä'shun n, llinelliad, ar-
liriiad [Linen-draper, llieiniwr
Linen, hn'en n, llian, lliain, llieinwe.
r-.ing, ling n, breninbysg ; grug, myncog
dinger, ling'gur v, gohirio, oedi, aros;
sefy llian, chwarian
Linget, ling'get n, tafodyn
Lingo, ling'gö n, ffregod, iaith drwsgl
Linguacious, ling.gwä't<hus a, baldordd-
us, tafodrydd, siariadus
Linguist, ling'gwist n, ieithydd
Liniment, lin'î.ment n. enaint, iraid, eli
Lining, l'i'ning n, gwrthlain
Link, lingk n, dolen, cadwyndorch,
modrwy ; canwyll byg, ffaglen : v, dol-
gydio, cydfachu, cydgadwyno, cyd-
nvymo, cyssylltu, cydio. Link-boy,
cariwr canwyllau pyg, ffaglenwas
Linnet, hn'et n, llinos, llinosen, aderyn
y llin. Read-headed linnet, llinos
bengoch. Mountain-linnet, llinos y
mynydd
Linseed, lin'sîd n, had llin, llinhad
Linseywoolsey, lin.zi.wwl'zi n, tenllir
cymmysgwe o lin a gwlan
Linstock, lm'stok n, ffondanio, tanffon
Lint, lint n, llieinrwd, naddion lliain
Lintel, lin'tel n, gwarddrws, capan drws
Lion, l'i'un n. Hew. Lion-hearted, dewr-
Lioness, li'un.es n, llewes [galon
Lionlike, l'i'un.l'ik a, llew-eilun ; dewr
Lip, lip n, gwefus, min ; gwefl. Large-
lipped. "Blubber-lipped, gwefusfawr,
gweflfaivr. Lip-devotion, rhithaddol-
iad. The lip of an animal, gwefl [iol
Lipothymous, lî.poth'î.mus a, llesmeir-
Lipothymy, lì.poth'î.mì n, Uewyg, lles-
Lippitude, íip'í.tüd n, cibddellni [mair
Liquation, l'i.kwa'shun n, toddiad, todd-
iant [igaeth
Liquefaction, lik.wi.fak'shun n, todded-
Liquefiable, hk.wi.fi'a.bl a, hydawdd,
toddadwy [^loewi, ymdoddi
Liquefy, lik'wi.fi v, toddi, dadmer; ym-
Liqiiescent, li.kwes'ent a, toddiadol
Liqueur, li.kur' n, gwirodlyn
Liquid, lik'wid n, gwlyb, lîyn, gwlybwr;
toddlythyren : a, gwlyb, llynol, hylif
Liquidate, lik'wi.dat vt, toddi, llyneidd-
io ; talu (dyled) f_gwirod
Liquor, lik'ur n, llyn, gwlybwr, diod,
Lisp, lisp v, bloesgi, bloesgsiarad
Lisping, lis'ping n, bloesgedd, bloesgni
List, list », rhestr, cofrestr, llechres,
mynegres ; eirionyn brethyn ; ymdrech-
fa, camp-gychwynfa : v, chwennychu ;
gwrando; rhestru
Listen, lis'n vi, gwrando, clustfeinio
Listless, hst'les a, dihawnt, diawch, di-
ofal, lledfrydig [sylw, syrthni
Listlessness/list'les.nes n, diofalwch, an-
Lit, lit pt & pp.— Light
Litany, lit'an.î n, gweddi gyfíredin
189
LOG path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Literal, lit'ur.al a, llythyrenol ; cywir
Literary, lit'ur.ur.î a, llenyddol, lìenorol,
Uythyrog, llythyriannol. Literary
man, lienor, llenydd
Literate, lit'ur.ät a, dysgedig, hyddysg
Literati, lit'ur.ä.tî n, dysgedigion, llen-
orion, llenyddion, llenogion, gwŷr lien
Literature, lit'ur.ä'tshûr n, llenyddiaeth,
llenoriaeth, Hen, dysg
Litharge, lith'ârj n, gorferw plwm
Lithe, liTH, Lither, li'THÛr, Lithsome,
li'TH'sum «, ystwyth, hyblyg, anwadal
Lithographer, lî.thog'râ.fûr ?i, maen-
argraffydd. [graffiad
Lithography, lî.thog'râ.fî n, maenar-
Lithomancy, lith'ö.man.sî n, maengoel
Lithontripic, hth.on.trip'ik a, maen-
doddol [drychwr
Lithotomist, lî.thot'ö.mist n, maen-
Lithotomy, lî.thot'ö.mî n, maendrychiad
Lithoxile, li.thok'sil n, pren caregedig
Litigant, lit'î.gant n, ymgyfreithiwr
Litigate, lit'î.gät v, cyfreithio ; ymgecru
Litigation, lit.î.gä'shun n, ymgyfreith-
iad, cynghaws [henllyd, cecrus
Litigious, lî.tij'us a, cyfreithgar; cyn-
Litigiousness, li.tij'us.nes n, ymgyfreith.
garweh ; cecru, cecraeth
Litre, lî'tûr n, mesur Ffrengig 61.028
o fodfeddi cyfangorff
Litter, lit'ûr n, elor feirch, cludai;
llaesod, gwasarn ; torllwyth, gwaling ;
annhrefn: v, gwasarnu; bwrw tor-
llwyth, porchellu, dyfod â moch bach
Little, lit'l (less, least) a, bach, bychan;
man, ychydig : n, ychydyg, ychydigyn,
tipyn, ticyn, bychodedd, bachigyn.
A little fountain, ffynnonell. A little
child, plentyn. A little tipsy, gofeddw,
lledfeddw. As little, cyn lleied. Ever
so little, y tipyn lleiaf. Give me
a little, rhoddweh i mi ychydig.
Give me little, rhoddweh i mi ond
ychydig. Little children, plantos;
plantach. Little ones, plant, rhai
bychain. Stay a little, aros ronyn. To
make little, bychanu, lleihau
Littleness, lit'l.nes n, bychander
Littoral, lit'ö.ral a, glanol, morlanol
Liturgy, lit'ûr.jî n, gwasanaeth cyft'redin,
ffurf o weddi'au cyhoeddus, ffurfwas-
anaeth
Live, li'v a, byw, bywiol, bywiog. A
live coal, marworyn (p marwor)
Live, liv vi, byw; bucheddu; oesi, hoedli.
To live on, ymborthi ar While I live,
yn fy mywyd, tra byddwyf. — Life
bywioliaeth,
Livelihood, lYv'li.hwd
cynnaliaeth
Liveliness, l'iv'K.nes n, bywiogrwydd.
Livelong, liv 'long a, maith, hirfaith
Lively, liv'li a, bywiog, bywiol ; hoenus,
hoew, lion, llawen, heinif
Liver, liv'ur n, yr au, yr afu ; bucheddwr.
Liver-clung, claf o'r llechau. Pigeon-
livered, ofnus, llwfr. White-livered,
cenfigenus. Affection of the liver,
auad
Liverwort, liv'ur .wûrt n, llysiau yr afu.
Leprous liverwort, cen y ceryg, clafr-
gen. Wild liverwort, llysiau'r dryw
Livery, liv'ur.i n, rhoddiad neu gadwad ,
meddiant; gosgorddwisg, swyddwisg.
Livery-man, gwr breiniol, dinesydd.
Livery-stabie, marchdy cyfiredin
Lives, li'vz np. — Life
Livid, liv'id a, dulas, cleisiog
Living, liv'ing n, bywiohaeth; person-
iaeth : a, byw, bywiol. yn fyw
Livre, H'vur «, darn o arian Ffrengig,
gwerth o ddeutu 9£c.
Lixivium, liks.iv'yum n, lleisw, trwyth
Lizard, liz'urd n, budrchwilen, madfall,
geneugoeg, gwedresi [Ddeheuol
Llama, lä'mâ n, cammarch America
Lo, lö i, wele, wela, nycha
Load, löd n, llwytb. pwys, baich, pwn:
v (pp laden), llwytho, beichio, pyn-
orio. Load-star, seren y gogledd
Loadstone, löd'stön n, ehedfaen, maen-
tynu, tywysfaen
Loaf, löf {p loaves) n, torth
Loam, löm n, tywodglai, mai-1, priddgla
Loamy, lö'mî a, priddgleiog, marlaidd
Loan, Ion n, benthyg, echwyn
Loath, löth a, anewyllysgar, anfoddlawn;
anfoddog [llaru, diflasi
Loathe, Iöth vt, ffieiddio, casäu, alaru
Loathsome, löTH'sum a, ffiaidd, adgas;
brwnt, ffinionllyd
Loathsomness, löTH'sum.nes n, ffieidd,
rwydd, adgasrwydd
Loaves, lovz np. — Loaf
Lob, lob «, drel, hurtyn, clwpa, penbw)'
Lobby, lob'î n, cyntedd, cynteddla
Lobe,"^ löb n, dernyn, rhaniad ; dalen )
Lobster, lob'stûr n, ceimweh, llegest
Local, lo'kal a, Ueol; cyfleol; setÿdlog
Locality, lö.kal'î.tî n, lleoldeb, hanfc
Ueol; sefyllfa [gosc
Locate, lo.kat' vt, Uehau, lieu, sefydl
Location, lo.ka'shun n, llehâd, llea<
gosodiad, sefydliad
Loch, lok n, llyn, llwch ; cvflaith
190 •
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. LOO
Lock, lok n, clo, cloig ; cudyn ; dylofyn
o wlan; argae, argaeddrws: v, cloi;
cau. Fire-lock, dryll. A lock of
hair, cudyn o wallt. Locked jaw,
ymgauad yr ên, gengload. — Jaw
Locket, lok'et n, addurnglo, mynygl-
Lockram, lok'ram n, brasliain [dlws
Locomotion, lo.ko.mo'shun n, ymsym-
mudiad o le i le, hunansymmudiad
Locomotive, lo.ko.mo'tiv a, symmudlëig,
ymsymmudol : n, anweddbeiriant
Locust, lo'kust n, llindys [fariaeth
Locution, lo.kii'shun n, llafarddull, 11a-
Lodge, loj n, lletty, lluest, hafotty,
maesdy: v, llettya, trigo; aros; gor-
wedd. To lodge one's self, ymlettya
Lodgement, loj'ment n, lluest, gwersyll;
sefydliad ; sefyllfa, gorsaf ; cymmeriad
meddiant o weithiau'r gelyn
Lodger, loj 'fir n, lletty wr, gwestai
Lodging, loj'ing n, gwestty ( p gwesttai),
lletty, gwestfa
Loft, loft n, taflod, llwyf, hurtr; llofft
Loftiness, lof'tî.nes n, uchder; balchder
Lofty, lof 'tî a, uchel, aruchel, goruchel,
dyrchafedig ; uchelwych, trahausfalch.
Lofty words, geiriau chwyddedig
Log, log n, cyff, boncyff, cipyll. Log-
book, llyfr y cyfrifbill. Log-line,
llinyn y cyfrifbill
Logarithm, log'u.rithm n, dirprwyn,
Science of logarithms, dirprwyniaeth
Loggerhead, log'ûr.hed n, delff, clwpa,
penbwl ; math o dugorn. At logger-
heads, benben brigfrig
Loggerheaded, log'ûr.hed.ed a, pendew.
penbwl, hurt, delffaidd
Logic, loj'ik n, rhesymeg, arbwylleg
Logical, loj'i.kal a, rhesymegol, dad-
leuyddol, arbwyllegol [leuydd
Logician, lö.jish'an n, rhesymegwr, dad-
. Logistic, lo.jis'tik a, alsoddol [feisiwr
Logodsedahst, lö.gö.ded'al.ist n, geirddy-
Logomachy, lo.gom'a.ki n, amryson yng
nghylch geiriau, geirddadl
Logwood, log'wẁd n, coed lliwyddion
. Loin, lôîn n, llwyn, llyfen ; aren
Loiter, lôi'tûr vi, gohirio, ystelcian, chwil-
bawa, llercio, oedi, sefyllian, chwarian
Loiterer, lôî'tur.ûr n, llercyn, ystelciwr
Loll, lol vi, ymdrolio, ymddiogi, tordain
Lollards, lol'urdz np, plaid o Brotest-
aniaid, canlynwyr Wickliff
Lone, Ion, Lonely, lönlî, Lonesome, lön'-
, sum a, unig, wrtho ei hun ; didram-
^vy. disathr ;' diymgeledd
Loneliness, lön'li.nes n, unigder
Long, long a, hir, maith j parhäus, hir-
llaes: vi, hiraethu, chwantu, blysio,
chwennychu. Long-boat, hirgwch,
bad mawr. Long-headed, synwyrol,
call. Long-suffering, hirymaros ;
goddefgar. All day long, trwy'r
dydd. As long as, cyhŷd ag; tra„
Longer and longer, hwy-hwy. Long
hours, oriau meithion. Long sound t
hirsain. Not long after, cyn nemawr.
Of long continuance, parhäus. Some-
what long, gohir. Long and slender,
hirfaen. To grow long, ymestyn,
hirhau [edd, hirymaros
Longanimity, long.gâ.nim'î.tî n, amyn-
Longe, lunj n, hergwd, hergawd
Longer, long'ûr n, hiraethwr
Longer, long'gûr a, hwy. — Long
Longest, long'gest a, hwyaf. — Long
Longevity, lon.jev'i.ti n, hiroes, hir-
hoedl; hiroesiad, hirhoedledd
Longevous, lon.ji'vus a, hirhoedlog
Longimanous, lon.jim'â.nus a, llawhir
Longimetry, lon.jim'î.trî n, mesuriad
pellder [hydred, hydedd
Longitude, lon'jî.tüd n, hirder, hyd;
Longitudinal, lon.jî.tü'dî.nal a, ar ei hyd ;
hydredol, hydol
Longsome, long'sum a, hirfaith, rhyhir
Longspun, long'spun a, dygnfaith, an-
nyben, hir, hirchwedlog
Longways, long'waz, Longwise, long'-
w'iz ad, gyda'r hyd, hydredol, ar hyd,
yn ei hyd [Loo-table, bwrdd crwn
Loo, l\v n, math o chwareu ar gardiau.
Loobily, hv'bUi ad, yn drelaidd,ynhurt
Looby, lŵ'bî n, lleban, drelyn, hurtyn
Loof, lŵf vt, dwyn Hong at y gwynt
Look, lwk n, gwynebpryd, golwg, trem,
edrych ; edrychiad ; ymddangosiad,
gwedd: v, edrych, syllu; dysgwyl;
chwiüo : i, wela, wele, nycha. Look-
out, golygfa. Looking-glass, drych,
gwydrddrych. To look around, am-
di-emu. To look for, dysgwyl. To
look intently, arsyllu. To look out,
edrych am, gochel, gwilio
Looker, lwk'ur n, edrychwr, syllwr,
tremiwr [yn aneglur
Loom, lŵm n, gwŷdd: vi, jmiddangos
Loon, hvn n, gwirionyn, delff, dyhiryn
Loop, lẁp n, arwestr, dolen; tytmwy:
v, arwestm, dolfachu, dolenu. Loop-
hole, dolendwll ; esgus, bwlch
Loose, lŵs a, rhydd ; yslac, llac ; pen-
rydd ; anllad, anniwair : vt, gollwng,
| rhyddhau, dattod, llaesu
191
LUC path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took;
Loosen, hv'sn v, gollwng, dattod, rhydd-
hau, llacäu, Uaesu, yslacio, dadrwymo
Looseness, hvs'nes re, llaesder, darymred ;
dirywiaeth,anniweirdeb;ydolurrhydd
Lop, lop vt, ysgythru, brigladd, tocio,
brigdocio. Loppings, ysgythrion
Loquacious, lo.kwa'shus a, siaradus,
tafodrydd, chwedlog, ffraeth
Loquacity, lö.hwas'î.tî re, dywedgarwch,
ffraethder, llol, siaradgarwch
Lord, lord re, arglwydd, meistr; ner,
muner, rhi, pervf, naf, ior, ion, gwan-
ar, udd; gwledig; baron, brëyr: v,
arglwyddiaethu, rhwysgo. Lord of
the manor, maenorydd, arlwydd
Lordliness, lôrd'lî.nes re, arglwyddeidd-
rwydd, bonedd; gorfalchder
Lordîing, lôrd'ling re, arglwyddyn
Lordly, lôrd'lì a, arglwyddaidd ; balch
Lordship, lôrd'sbip re, arglwyddiaeth
Lore, lü'r re, athrawiaeth ; dysg
Loricate, lor'î.lcät vt, dalenwisgo, dalenu
Lorimer, lor'í.mûr re, genf äydd
Lorn, lôrn a, gwrtbodedig, diymgeledd,
amddifad. Love-lorn, cariadgoll
Lose, hvz (jjt & pp lost) v, colli; cael
Loser, lw'zur re, colledwr, collwr [colled
Loss, los re, coll, colled ; sarhâd ; afles
Lot, lot re,coelbren, cwtws; dygwyddiad,
syrth ; tynged ; rhan, cyfran, dogn
Lotion, lö'shun re, golchdrwyth
Lottery, lot'ur.î re, chwareu damwain,
damweiniaetb, coelbreniaeth
Lotus, lö'tus re, alaw'r dwfr
Loud, lûŵd a, croch, ucliel, ban
Loudness, lûŵd'nes re, uchder, crochder
Lough, lok re, llyn, llwch
Lounge, lûŵnj vi, llechu, ystelcian,
segura, diogi, mewyda
Louse, lûŵs (_p lice) re, lleuen. Hog-
louse, horen (p horod). Sheep-lice,
heuslau. Wood-louse, gwracü y coed
Louse, lûŵz re, hela Hau, lleua
Lousewort, lûŵs'wûrt re,melsugn. Pas-
ture lousewort, llysiau'r c\vn
Lousy, lûŵ'zî a, lleuog ; bawaidd, salw
Lout, luxvt re, delff, lleban, llabwst, drel
Loutish, lûẁ'tish a, delftaidd, drelaidd
Louver, lw'vur re, twll y mwg, mygdwll
Love, luv re, cariad, serch, hoffder, cyf-
ymserch, cudeb, cuedd, anwylwch:
vt, earn, hoffi, gorhoffi, serchu. Love-
letter, llythyr cyfyinserch. Love-sick,
claf o gariad. Love-song, oerdd cvf-
ymserch. Love -suit, carwriaeth.
Love-toy, amheg oddi wrth ganvr.
Loved one, anwylyd (p anwyhaid)
Loveless, luv'les a, digariad, diserch
Loveliness, luv'li.nes re, hawddgarweh
Lovely, luv'li o, hawddgar, cariadusol,
hoííain, hygar, teg, piydferth
Lover, luv'ur re. cariad. cannr, cariad-
ddyn. A lover of bis country, gwlad-
garwr. A lover of mankind, dyngarwr
Loving, luv'ing a, canadus, caredig
Lovingkindness, luv.ing.k'ind'nes n.
serch, tynerweh ; trugaredd
Low, lö a, isel; prudd; gostyngedig:
gwael, -ach; gwan, truan: vi, brefu
rhuo, buguned, buchio. Low-bred
difoes, hurthol; gwael. Low Sunday
Pasc bychan. Low in the world
tlawd. Lowest of the people, gwe-
hilion y bobl. A low country, iseldir
doldir, gwastadedd. The low part:
of the earth, iselderau'r ddaiar
Lower, lö'ûr v, gollwng; iselu, dar-
ostwng, gostwng : a, cd, is. Lower-
case type, y llythyrenau mân,a,b,c, &c
Lower, lùŵ'ûr vi, tywyllu, cymylu : re
prudd-der, tiymder golwg ; cymyhad
Lowermost, lö'úr.möst a, isaf, iselaf
Lowland, lö'land re, iseldir; morfa
Lowliness, lö'lî.nes re, gostyngeiddrwydi
Lowly, lö'lí a, isel, gostyngedig
Lown, lûŵn re, dyhiryn [^gwaelde
Lowness, lö'nes n, iselder, iseledd
Loyal, lôî'al a, ffyddlawn i'r brenin, cywi
Loyalist, loi'al.ist re, cywirddyn
Loyalty, lôî'al.tî re, fl'yddlondeb, cywir
edd, teyrngarwch
Lozenge, loz enj re, dull pedair ochr a;i
onglau angbyfartal; chwiogen fedd'
Lubber, lub'ûr re, diogyn, llabi [ygc
Lubberly, lub'ur.li a, lledchwith, diog
Labríc, lii'brik a, llithrig, llyfn; anllad(
Lubricate, lii'bri.kat vt, lhthrigo, llyfh'
hau [anwadaledd; anlladed]
Lubricity, lü.bris'î.tî re, llithrigrwydd']
Luce, liis n, penhwyad wedi llawn dyf
Lucent, lii'sent a, claer, d}Tsglaer, goleiJ
gloew, llachar
Lucid, lii'sid a. llachar, dysglaer; eglti 1
Lucidity, lü.sid'î.tî n, dysgleirdeb, gloew
der, llachar [seren ddydd; cüaí
Lucifer, lü'sî.fùr re, seren y boreu, I
Luciferous, lü.sif'ur.us a, goleuddwyi
gwawlddwyn [llwydj
Luck, luk re, damwain, hap, ifawc
Luckiness, luk'i.nes re, hapusrwyd»
tlyniaiit [aflwyddianm
Luckless, luk'les a, anft'odus, anhapu
Lucky, luk'i a, Uwyddiamius, ftynianni
Lucrative, lii'kra.tiv a, emiillfawr
192
ore; läte, Vine, nö, müte; she, zh==z azure; thin, thìs; j=dzh. LYC
Lucre, lii'kfir w, elw, ennill, mael, budd
Lucubrate, lu'ku.brat vi, efrydu wrth
oleuni canwyll [iad, nosefrydiad
Lucubration, lü.kü.brä'shun re, nosfyfyr-
Lucubratory, lii'ku.brii.tur.i a, a wnaed
wrth oleuni canwyll [lurder
Lucuience, lii'kii.lens re, claerder, eg-
Luculent, lii'kii.lent «,claer,gloew-wych
Ludicrous, lii'di.krus a,ysmala, digrifoi.
digrif, chwerthinus
Ludicrousne.ss, lii'di.krus.nes n, arabedd,
chwerthinedd [wariad
Ludification, lu.di.fi.ka'skun re, gwat-
Luif, luf vi, cadw Hong at y gwynt
Lug, lug v, llusgo, tynu: re, clust;
mesurlath ; math o bysg
liUggage, lug'äj re, cludlwyth, cludgelfl
Lugubrious, lü.gü'brî.us a, galarus,
alaethus, athrist, irad
Lukewarm, luk'worm a, clauar, llugoer
Lukewarmness, liik'worm.nes n, clauar-
der, llugdwym, clauaredd, clauarineb
Lull, lul vt, si'o, canu i gysgu, suo
Lullaby, lul'â.bi' re, hungan
Lumbago, lum.bä'gö re, llwynwst
Lumbar, lum'bur a, llwynol
Lumber, lum'bur re, hen ddodrefn di-
ddefnydd: vt, pentyru, crugio [wawl
Luminary, lü'mî.nur.î re, goleuad, ar-
Luminous, lü'mî.nus a, goleu, goleulawn
Lump, lump re, clamp, clap, mwl, talp,
telpyn, cwltf, chwalp, swp ; crynswdd,
crynswth, eyfan: vt, cymmeryd neu
gyfrif wrth y talp. A little lump.
telpyn [trwm, dwl
Lumpish, lum'pish a, clobynaidd, dilun
Lumpy, lum'pi a, talpiog, clampiog
Lunacy, lü'nâ.sî re, lloerigrwydd, gor-
phwyllrwydd, gwallgofrwydd
Lunar, lü'nûr, Lunary, lü'nur.î a, lloer-
ol, lltuadol, perthynol i'r lloer
Lunarian, lü.nâ'r'î.an re, lloerdrigwr
Lunatic, lii'na.tik re, lloerigyn : a, lloer-
ig, ynfyd, gorphwyllog. Lunatic asy-
lum, lloengdy, gwallgofdy
Lunation, liimii'shun ?i, lloeriad
Lunch, luntsh, Luncheon, lun'tshun re,
cnwff, rhagbryd o fwyd
Lunette, lii.net' re, lloeren
Lungs, lungz np, ysgyfaint. (Defnyddir
yrhif umgol yn— right lung, left lung,
ysgyfaint dde", ysgyfaint aswy). Lung-
wort, callod y derw. Disease of the
lungs, ysgyfeinwst. Lobes of the
lungs, dalenau yr ysgyfaint
Luut, hint re,magdan tdanio cyflegrau
Lupine, Hi 'pin n, math o flodeuyn
13
Lurch, lurtsh n, dalta, magi, suddiad;
dyryswch : v, cynllwyn, maglu, twyll» ;
suddo; llercio. To leave in the lurch,
gadael mewn cyfyngder, cefnu ar
Lurcher, lûr'tshûr re, Uereiwr, cynlhvyn-
wr; glwth, bolrythwr; cynllwyn-gi
Lure, lii'r n, hud, arhud, llithiad: v,
hudo, denu [erchyllddu
Lurid, lii'r'id a, cethin, erch, tywyil,
Lurk, lurk vi, cynllwyn, llercian, ys-
telcian, llechu. Lurking-place, cyn-
llwynfa, cuddle, cuddfan
Lurker, lur'kur re, ystelciwr, gwilliad
Luscious, lush'us a, tra melus, chweg
Lusciousness, lush'us.nes re, gorfelusder
Lusk, lusk a, diog, segurllyd, diddefnydd
Luskiness, lus'ki.nes re, marweidd-dra,
syrthni [g^f, cellweirus
Lusoidous, lü.sö'r'î.us a, chwareuol, di-
Lust, lust re, chwant, trachwant, anllad-
rwydd : vi, trachwantu, chwennychu
Lustful, lust'fvvl a, cnawdwyllt, anllad,
anniwair [rwydd, anniweirdra
Lustfulness, lust'fwl.nes re, chwantach-
Lustiness, lus'tî.nes re, pybyrwch, cryfder
Lustrate, lus'trät vt, glanhau, puro
Lustration, lus.trä'shun re, puredigaeth
Lustre, lus'tur re, gloewder, dysglaerder
ysbaid o bum mlynedd. Lack-lustre,
annysglaer
Lustring, lus'tring re, math o sidanwe
Lustrous, lus'trus a, goleulawn, eirian
Lusty, lus'tî a, gwrol, heinif. cryf, pybyr,
grymus, nerthol, cyhyrog. Lusty
man, clamp o ddyn [llaid
Lutarious, lü.tê'r'î.us a, yn byw mewn
Lute, Hit re, offeryn cerdd tantog ; llaid :
vt, cleio geneuau llestri
Lutheran, lü'thur.an a, Lutheraidd: re,
Lutheriad [iaeth
Lutheranism, lU'thur.an.iziii re, Luther-
Lutulent, lü'tü.lent a, lleidiog, cleiog;
aflan [main, digymmalu
Lux, luks, Luxate, luk'sat vt, dadgym-
Luxation, luk.sa'shun n, dadgymmaliad
Luxuriance, lug.zur'i.ans, Luxuriancy,
lug.zii'r'i.an.si re, gormodedd, ar-
ddigonedd ; brasdyfiant, ffaethder
Luxuriant, lug.zii'r'i.ant a, brasdyfol,
ffaeth, gormodol [glythu
Luxuriate, lug.zu'r'i.at vi, gorthyfu;
Luxurious, lug.zii'r'i.us a, rhyseddgar,
wttresgar, gwleddgar; rhydyfol
Luxury, luk'sii.ri re, arddigonedd, glodd-
est, rhysedd, wttres; gorhaeledd
Lycanthropy, l'i.kan'thro.pi re, cynddar-
edd a wna i ddyn udo fel blaidd
193
MAG path, fat, ére, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁk=took -r
Lye, li* n, lleisw, trwyth, llytrod
Lymph, limf n, dyfraaws
Lymphatic, lim.fat'ik a, dyfrnawsol;
gwallgofus. Lymphatics, dyfrlynolion
Lynx, lmgks n, bwystfil brith llygad-
graff. Lynx-eyed, Uygadgraff
Lyre, li* 'r n, telyn, offeryn tannau
Lyric, lir'ik a, telynaidd: n, telyneg;
telynwr, telynfardd [fardd
Lyrist, li'r'istn, telynwr, tantawr; telyn-
M.
Mab, mab n, ellylles
Mac, Mc, mak n, mab, ab, ap [yn
Macaroni, mak.â.rö'nî n, bnthyn, coeg-
Macaronic, mak.a.ron'ik n, brithiaith:
a, brithieithig ; coegynaidd
Macaroon, mak.a.rwn n, math o ber-
eiddfwyd; coegyn
Macaw, ma.ko' n, math o barot
Mace, mäs n, brysgyll, berllysg ; per-
lysieuyn. Mace-bearer, brysgyllwr
Macerate, mas'ur.ät vt, teneuhau ; mwydo
Maceration, mas.u.rä'shun n, tenenad,
teneuhâd; mwydiad [rwysddrwg
Machiavelian, mak.î.â.vî'lî.an a, cyf-
Machinal, mâ.shî'nal a, peiriannol
Machinate, mak'i.nat vt, cynllunio,
cynllwynio, dychymmygu, dyleisio
Machination, mak.i.na'shun n, dyfais,
dichell, dichellwaith, ystryw [ermig
Machine, mâ.shîn' n, peiriant, offeryn,
Machinery, mâ.shî'nnr.î »,peiriannwaith
Machinist, mâ.shí'nist n, peiriannydd
Macilent, mas'i.lent a, teneu, truan, cnl
Mackerel, mak'nr.el n, macrell, math o
bysgodyn brithog
Macrocosm, ma'kro.kozm n, y byd, byd-
yssawd [iad
Mactation, mak.ta'shun n, aberth-ladd
Macula, mak'ii.la (jö maculae, mak'ii.li)
n, man, brych, ysmot, ysmotyn
Maculate, mak'ii.lat vt, manu, ysbrychu.
diwyno : a, brycheulyd, ysmotiog
Maculation, mak.u.la'shun n, brycheuad
brychiad, ysmotiad, màniad
Mad, mad a, yníýd, gwallgofus, cyn-
ddeiriog. A mad dog, ci cynddeiriog
Madam, mad'am n, meistres, arglwyddes
Madcap, mad'kap n, penboethyn
Madden, mad'n v, gorphwyllo, ynfydu
Madder, mad'ûr n, y wreiddrudd, y
briwydd wen ; lliw coch
Made, mäd pt Scpp. — Make [iad
Madeficatíon,mao.î.fì.kä'shunw,gwlvch-
Madefy, mad'î.tì vt, gwlychu, mwydo
Madhouse, mad'hûŵs n, gorphwylldy, ;
ynfytty, gwallgofdy [^gwallgofus }
Madman, mad'man n, ynfydyn, dyn/
Madness, mad'nes n, gorphwyll, cyn-
ddaredd, gwallgofrwydd
Madona, mâ.dö'ná, Madonna, mâ.don'âtl
n, darlun Mair y Forwyn
Madrigal, mad'rî.gal n, bugeilgan
Magazine, mag.a.zm' n, arfdy, gorsaf j \
ystordy, cronfa ; cylchgrawn, greal ]
Maggot, mag'ut n, cynronyn, macai
Maggotty, mag'ut.î a, cynronllyd; an-
wadal, penchwiban
Magi, mä'j'í np, doethion dwyreiniol
Magian, mäjî.an n, athrcînydd dwy-J
reiniol: a, perthynol i'r Magi [aredc
Magic, maj'ik n, dewiniaeth, swyngyf- ■
Magic, maj'ik, Magical, maj'i.kal a]
swynol, cyfareddus, denol, hudolaidd j
Magician, mâ.jish'an n, swynwr, äewin
gorcheiniad, swyngyfareddwr
Magisterial, maj.is.tî'r'î.al a, awdurdod-S
aidd, meistrolgar ; uchelfalch, trahiiu; :1
Magistracy, maj'is.trä^sî n, lly wyddiaeth I
penswyddogaeth, ynadaeth
Magistrate, maj'is.trät n, swyddog.hedd
ynad, ynad yr heddwch; penswyddoi
Magna Charta, mag.na.kar'ta n, pri
freintlen rhyddid y Prydeiniaid
Magnality, mag.nal'î.tî n, mawredd
Magnanimity, mag.nâ.nim'í.tî n, maun
wri, mawrfryd, mawrfrydigrwydd '
Magnanimous, mag.nan'î.mus n, mawr
frydig [suraid.J
Magnesia, mag.nî'shâ n, sylwedd gwrth J
Magnet, mag'net n, ehedfaen, tynfaen 'j
Magnetic, mag.net'ik, Magnetical, mag j
net'i.kal a, tryawchol, durdynol
Magnetism, mag'net.izm n, tryawcl
tryawchedd, durdyniad
Magnetize, mag'net.'iz vt, tryawchu
Magnific, mag.nif'ik, Magnifical, magA
nif'i.kal a, mawrwych, ardderchog I
Magnificence, mag.nif'î.sens n, mawm
edd, ardderchogrwydd, godidogrwyd»
Magnificent, mag.nif'i.sent a, mawij
wych, mawreddog, mawreddus, ail
dderchog. mawiygol. godidog [VenicS
Magnifico, mag.nif'i.ko n, pendefig jM
Magnify, mag'ni.f i" vt, mawrygu, mawi
eddu, moli, mwyhau, mawrhai.
Magnifying - glass, mwyad - ddrycl
chwyddwydr [iait
Magniloquence, mag.nil'o.kwens ra,uche
Magnitude, mag'nî.tiid n, maint, main"
ioli; mawrder ilp}0S(
Magpie, mag'pi n, pi, pia, piode
194
öre; läte, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. MAL
Mahogany, mâ.hog'â.nî re, math o goed
gwerthfawr [Mahometiaeth
Mahometanism, mâ.homì.tamizm re,
Maid, mäd re, geneth, gwyryf, morwyn,
eigr. Old maid, hen ferch weddw
Maiden, mii'dn ?e, gwyryf; offeryn i
ddienyddio: «, morwynol, gwyryfol.
Maidèn-hair, briger Gwener, diwhth
Maidenly, mä'dn.lî a, morwynaidd
Maidhood, mäd'hẁd, Maidenhood, ma'-
dn.hẁd re, morwyndod, gwyryfdod
Maidservant, madsur.vant re, gwasan-
aethferch, gwasanaethyddes
Mail, mäl re, llythyrgod, codaid o lyth-
yrau; man ar bìu aderyn; llurig.
Mail-coach, llytlryrgerbyd, llythyr-
glud [re, nam, anaf, anafod; niwed
' Maim, mäm vt, anafu, briwo, efryddu :
Main, man a, penaf, prif, nrwyaf: re,
cwbl, y cyfan; crynswdd; y cefnfor.
Main-land, cyfandir. Main-mast, yr
hwylbren mawr. Main-sail, yr hwyl
fawr. Main-sea, y môr mawr, cefnfor,
cyfanfor. Main-top, pen yr hwylbren
mawr. Main-yard, yr hwyl-lath fawr.
The main body, y corff cyfan
Mainly, män'lî ad. yn benaf, yn alluog
Mainpernable, män'pûr.nâ.bl a, mech-
n'iadwy f_mach
Mainpernor, man'pûr.nûr re, meichai,
Mainprize, man'pr'iz re, mach gorfodog
Maintain, män.tän' vt, dal, cynnal, cadw,
mynturaio, diffyn, amddiffyn, porthi
Maintainable, män.tä'nâ.bl a, cynnal-
adwy, amddirTynadwy
Maintenance, män'ten.ans », cynnaliaeth
Maize, maz re, gwenith India
Majestic, ma.jes'tik e,breninaidd, tywys-
ogaidd, mawrhydig, ardderchog
Majesty, maj'es.tî re, ardderchogrwydd,
mawrhydi, mawredd, teyrnoldeb
Major, mä'jûr a, mwy, mwyaf, penaf,
prif: re, uchgadben
Majority, mâ.jor'î.tî re, mwyafrif. mwyaf-
iaeth, y rhan fwyaf ; llawn oedran
Make, mak (made) vt, gwneuthur,
gwneyd ; creu ; peri ; achosi : re, gwneu-
thuriad, cyfansoddiad ; dull, ifurf,
gwedd. To make a bed, taenu gwely.
To make amends, gwneuthur iawn,
talu am y niwed. To make a noise,
cadw ystŵr. To make away with.
Hadd, llofruddio. To make friends.
heddychu, cydgymmodiad, gwneu-
thur cymrnod rhwiig. To make haste,
dyfrysio, brysio. To make off, cilio,
To make ready, parotoL To
make sure, sicrhau. To make use
of, defhyddio. To make war, rhyfela.
To make way, cilio yn ol, troi o'r
ffordcL To make words, amlhau geir-
iau [awdwr
Maker, ma'kur », gwneuthurwr; Cre-
Maladminístration, mal.ad.min.is.trä'-
shmi re, camlywodraeth, camdriniaeth,
dryglywodraeth [iechyd
Malady, mal'â.dî re, clefyd, dolur, af-
Malapert, mal'â.pûrt a, caseiriog, haer-
llug, tafodgas, tafodrydd
Malar, mä'lûr a, bochaidd
Malaxate, ma.lak'sat vt, meddalhau,
meddalu, lleithio, tyneru
Male, mäl re, gwryw : a, gwryw
Malecontent, mal'kon.tent a, anfoddog:
re, gwrthryfelwr, gwrthbleidiwr
Maledicted, Wl.Ldik'ted a, melltigedig
Malediction, maU.dik'shun re, rheg,
rhegfa, melltith [camwedd
Malefaction, mal.Lfak'shun re, trosedd,
Malefactor, mal'Lfak.tur re, drygweith-
redwr, drwgweithredwr [weidiol
Malefic, miLiefik a, drygionus, ni-
Malevolence, ma.lev'o.lens », drwg
ewyllys, dryganian, dygasedd
Malevolent, ma.lev'O.lent a, drwg ei
ewyllys, maleisus, gwenwynig
Mahce, mal'is re, malais, cenfigen, dygen,
cynghorfyn, llid ; gwenwyn
Malicious, mâ.Hsh'us a, maleisus, cen-
figenus, dygasog [aniaeth
Maliciousness, mâ.lish'us.nes re, dryg-
Mahgn, mâ.lîn' a, maleisus, niweidiol,
gwenwynig, dinystriol,drygiog_, adgas :
vt, caserlyn, casddrygu, niweidio,
drygu; enlhbio, trawsdduo
Malignancy, mâ.lig'nan.sî, Malignity,
mâ.lig'nUî re, dryganian, drygedd,
dryganiaeth, adwythedd, dygasedd
Malignant, mâ.lig'nant a", athryfar,
dryganiannus, anianddrwg ; adwythig
Malkin, mo'kin re, ysgubell ffwrn, mop,
mopa ; bwgan adar ; budrogen
Mall, môl re, gordd ; chwareu pel-ordd ;
talwrn pel-ordd: vt, euro a gordd,
pwyo, taro, baeddu
Mallard, mal'ûrd re, eeiliog hwyadgwyllt
Malleability, maLyâ.bil'ì.tî re, mwrth-
wyledd
Malleable, mal'yâ.bl a, mwrthwyliadwy
Malleate, mal'i.ät vt, mwrthwyho
Mallet, mal'et re, gordd bren, gordd
Mallow, raal'ö re, hocys, y feddalai.
Garden mallows, hocys bendigaid.
Marshmallows, hocys y morfa
195
MAN path, fat, ére, met, mâ-rine, pin, orb, on, curve, cut, tvv=too, tẁk=took;
Malmsey, mâm'zî n, matli o feluswin
Malpractice, mal.prak'tis n, drygwaith
Malt, môlt n, brag, heiddfrag: v,
bragu, brago, gwneyd brag. Malt-
house, bragdy. Malt-kiln, odyn frag.
Malt-worm, diotwr. A grain of malt,
bregyn [ddrwg
Maltreat, mal'trit vt, cam-drin, trin yn
Maltreatment, mal.trît'ment n, cam,
drygdriniaeth, triniaeth ddrwg
Maltster, mòTstûr n, bragwr [dichelldro
Malversation, mal.vur.sa'shun n, ystryw
Mamma, ma.mâ' n, mam
Mammal, mam'al n, anifail sydd yn
rhoi sugn, anifail tethog [tethogion
Mammalia, ma.mä'liâ H/?,mammaethion,
Mammet, mam'et n, delwan, llamddelw
Mammillary, mam'il.ur.î a, bronol,
bronaidd, tethol [n, dryllyn
Mammoc, mam'uk vt, darnio, dryllio:
Mammon, mam'un n, duw y bydolddyn
eilun-dduw cyfoeth ; cyfoeth, golud
Mammonist, mam'un.ist n, bydolddyn,
erinwas, cybydd, cerlyn
Mammoth, mam'uth n, cawrfil y eynfyd,
cawrfil eloddiannol, mammwth
Man. man (/> men) n, dyn, gwr, gwryw :
vt, diwallu â gwŷr. Man-eater, dyn-
fwytawx. A little man, dynyn. Lit-
men, dynos. Man-of-war, Hong ryfel,
cadlong. Man of war, milwr, rhyi'elwr
Manacle, man'a.kl n, llawhual, gefyn
i'r dwylaw, breichrwym: vt, rhwvmo
dwylaw, llawhualu, gefynu'r dwylaw
Manage, man'äj v, rheoli, trefnu, trin;
llywodraethu, llywiadu: n, trefniad,
triniaeth ; marchwriaeth
Manageable, man'ä.jâ.bl a, rheoladwy,
hydrin, hywedd, hydyn, hywar
Management, man'äj.ment n, trefniad,
llywiadaeth, triniaeth, rheolaeth
Manager, man'ä.jûr n, trefnwr, rheolwr
Manation, mâ.na'shun n, deilliad, tardd-
iad [can
Manchet, man'tshet n, barâ coeseel, bara
Mancipate, man'sî.pät vt, caethiwo
trosi meddiant
Manciple, man'sî.pl n, darparwr llun-
iaeth, arlwywr mewn athrofa
Mandamus, man.dii'mus », llysorchym-
myn, archwys [China
Mandarin, man.díi.rîn' n, pendefig yn
Mandate, man'dät n, gorchyminyn, arch
Mandatory, man'dá.tur.î a, gorchym-
mynol, eirchiol [gwrn yr en
Mandible, man'dî.bl n, gén, genogl, as-
Mandrake, man'drak n, numdragor
Mandril, man'dril n, math o epa
Manducate, man'du.kat vt. cnoi, bwyta
Manducation, man.du.ka'shun n, cnoad
Mane, man n, mwng ; myngen [meirw,
Manes, ma'niz np, gwyllion. ysbrydion y
Manful, man'fẁl a, gwrol, dewr, eofn
Manfulness, man'fẁl.nes n, gwroldeb,
dewredd [llwydwyn
Manganese, mang'ga.mz n, adwyn
Mange, mänj n, clafr, clefri, brech y cẃn
Manger, män'jûr n, preseb, cafn ebran
Mangle, mang'gl vt, cigyddio; anafu;
difynio; llyfnhau
Mango, mang'gb' n, ifrwyth o'r India
Mangouse, mang ' gwz, Mangouste,
mang'gŵst n, llygoden Pharaoh
Mangy, män'jî a, clafrllyd, clafrog
Manhood, man'hwd n, oèdran gwr, dyn-
deb, dyndod, gwrolaeth, gwroldeb
Mania, mä'nî.â n, gwallgofrwydd, cyn-
ddaredd [fydyn: a, gwallgofus
Maniac, ma'ni.ak n, gwallgofyn, yn-
Manifest, man'î.fest «, egìur, goíeu,
amlwg : vt, amlygu, diargelu, dangos :
n, llongysgrif, rhestr llwyth llong
Manifestation, man.î.fes.tä shun n, am-
lygiad, eglurhâd [rwydd
Manifestness, man'i.fest.nes n, amlyg-
Manifesto, man.î.fes'tö n, cyhoeddiad,
cylchlythyr [ami, amrywiol
Manifold, man'î.fold a, amryw, lluosog,
Manikin, man'i.kin n, dynyn, cbryn
Manilio, mâ.nil'yö n, breichled
Maniple, man'i.pl n, dyrnaid; byddin
fechan; breichled offeiriad Pabaidd
Mankind, man.k'ind' n, dynolryw
Manks, mangks n, Manawaeg
Manlike, man'li'k a, gŵraidd, dynol
Manliness, man ' lî . nes n, gw
gŵreidd-dra, dyndeb, dewredd
Manly, man'lî a, gwrol, dewr, dynol.
gwrol wych [wlitl:
Manna, man'â n, manna; awyrfel, mel-
Manner, man'ûr n, modd, dull, gwedd.
agwedd, But, moes; ffordd; arfer:
defod. Good manners, moesau da
Mannerism, man'ur.izm n, priod-ddull
Mannerliness, man'ùr.lî.nes n, moesgar-
weh, moesohwydd
.Mannerly, man'ûr.lî a, moesog, moesgai
Manish, man'ish a, dynol, gŵraidd
Manoeuvre, ma.mv'vur n, dyfais, dyfeis-
dro, cyfrwyswaith, calldro, ystryw:
v, callddyfeisio, trefnu yn gyfr\r\-s
Manor, man'ûr n, arglwyddiaeth, maen-
or, maenol. Manor-house, maenordj
Manse, mans », persondv, fferm
196
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh.
MAR
Mansion, man'shun n, trigfa, trigle,
cartref, maenordy, preswylfod
Manslaughter, man'slô.tûr n, dynladd-
iad, llofruddiaeth diragfyfyr
Manslayer, man'slä.ûr n, dynleiddiad,
llofrudd [tiriondeb
Mansuetude, man'swî.tüd n, tynerwch,
Manteger, man'tî.gûr a, math o epa
mawr [n, mantellan
Mantelet, man'tl.et, Mantlet, mant'let
Mantle, man'tl n, mantell, cochl, ffaling :
v. mantellu ; lledu esgyll
Mantlepiece, man'tl. pis n, cladde
Mantology, man.tol'ü.jî n, dawn pro-
phwydol
Mantua, man'tii n, g\Vn benyw, ysgin
Mantuamaker, man tu.mii.kur n, gwhi-
adyddes; ysginyddes
Manual, man'ii.al a, perthynol i'r Haw:
n, llawlyfr, llyfryn, llyfran. Manual
labour, gwaith Haw
Manualist, man'ü.al.ist n, llawgehyddwr
Manubial, mâ.nü'bî.al a, a ysglyfiwyd
mewn rhyfel [arweiniad
Manuduction, man.ii.duk'shun n, llaw-
Manufactory, man.ii.fak'tur.i n, gwaith,
gweithfa, gweithdy
Manufacture, man.ii.fak'tshur n, llaw-
waith, gwaith ; gwneuthuriad : v,llaw-
weithio, gweithio, gwneuthur
Manufacturer, man.u.fak'tur.ur n, llaw-
weithiwr, gallofydd ; meistr llaw-
weithwyr [had, gollyngdod
Manumission, man.ii.mish'un n, rhydd-
Manumit, man'ii.mit vt, rhyddhau, di-
gaethiwo, rhyddfreinio, gollwng
Manurable, mâ.nü'r'â.bl a, gwrteith-
iadwy, achlesadwy [amaethiad
Manurage, mâ.nü'r'äj n, gwi'teitldad,
Manure,mâ.nü'r'^,tail, gwrtaith,achles :
vt, gwrteithio ; teilo, brasäu
Manuscript, man'ii.skript n, ysgrifen,
llawysgrifen ; ysgriflyfr, ysgrifwaith
Mans, inangks n, Manàwaeg
Many, men'i (more, most) a, llawer,
ami, lluosog, tra ami. As many,
cynnifer. Many-leaved, amlddeiliog.
Many-coloured, amryliw, amliwiog.
Many a time, Many times, yn fynych,
llawer gwaith, amlwaith, yn ami.
How many times ? pa sawl gwaith ?
Map, map n, darlun, darlunlen, daiarlen :
v, darlunio [math o fasarn
Maple, mä'pl n, gwiniolen, peisgwyn;
Mar, mâr vt, nivveidio, anafu, îlygru,
gwrthuno, gwaethygu [luddewaidd
Maranatha, mar.fi.nâ'thá «, melltithiad
Maraud, mâ.rod' vi, ysbeilio, anrheithio
Maraudei*, mâ.rô'dûr n, ysbeilfilwr, an-
rheithiwr, ysglyfeithwr
Marble, mâr'bl n, mynor, marmor, maen
clais : a, marmoraidd, mynoraidd : vt,
mynori, mynorliwio
Marcasite, mar'ka.s'it n, maen tan
Marcescent, mâr.ses'ent a, gwywol
Marcescible, mâr.ses'î.bl a, diflanadwy,
gwywadwy
March, mârtsh ra,Mawrth ; ymdaith,hynt,
rhyfelgyrch ; cyffin, terfyn: vi, cyrchu
Marchioness, mâr'shun.es n, ardalyddes
Marchpane, mârtsh'pän n, math o fara
melus, perdeisen
Marcid, mâr'sid a, cul, teneu, gwywedig
Mare, me'r n, caseg, gwilog ; yr hunllef
Margarite, mâr'gâ.ri't n, maen myrierid
Margin, mâr'jin n, ymyl, cwr, goror
Marginal, mâr'jî.nal a, ymylawl, ar yr
ymyl. Marginal note, ymylnod
Margrave, mar'grav n, ardalydd
Margraviate, mar.gra'vi.at n, ardalydd-
iaeth, ardalaeth
Margravine, mâx-'grâ.vîn n, ardalyddes
Marigold, mar'î.göld n, rhyddos, gold,
goldwyr. Corn marigold, graban
Marinate, mar'îmät vt, cyifeithio pysg
mewn olew
Marine, mâ.rîn' a, morol, arforol, Uyng-
esol: n, morfilwr. Marines, mor-
fyddin, morlu [mordwywr
Mariner, mar'î.nûr n, morwr, llongwr,
Marish, mar'ish a, corslyd, siglenog,
rhoslyd: n. — Marsh
Marital, mâ.rî'tal a, perthynol i wr priod
Maritime, mar'î.tim a, morol, arforol,
arfor. Maritime town, arfordref.
Maritime country, arfordwy, arfordir
Marjoram, mâr'ji>.ram n, eidran, pen-
rydd. Wild marjoram, mintys y
creigiau
Mark, mark n, nod, amod, marc, arwydd ;
amlygyn ; man ; ol, arlwybr ; more
(sef 13s. 4c.) : vt, nodi, marcio ; ed-
rych; ystyried; craffu ar; gwahan-
nodi. Land-mark, fun, cyffin. The
mark of his feet, ol ei draed. Mark
of elision, ysgythrnod (')
Market, mar'ket n, marchnad, maelor,
maelfa: t'i,marchnata; maelera. Mar-
ket-house, marchnatty. Market-place,
marchnadfa. Market-price, pris y
farchnad. Market-town, maeldref
Marketable, mar'ket.a.bl a, gwerthadwy,
a ellir ei werthu, hywerth, marchnadol
Marksman, marks'man n, annelydd
197
MAS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took ;
Marl, mârl n, marl, cleibridd, brasbridd
v, marlio, cleibriddo
Marline, mâr'lin n, llinvn pygedig, pyg-
linyn. Marline-spike, twea morwr
Marly, mâr'lî a, marlaidd, llavra marl
Marmalade, mâr'mâ.läd rc,cyffaithaeron
Marmorean, mâr.mö'r'î.an a, mynoraidd ;
marmoraidd [bychan
Marmoset, mar'mo.zet n, math o epa
Marque, mark n, braint i attreisio
Marquee, mar.ki' n, maesbabell
Marquis, mar'kwis n, ardalydd, ardalawr
Marquisate, mar'kwiz.at n, ardalaeth
Marriage, mar'äj n, priodas ; neithior
Marriageable, mar'ii.jâ.bl a, priodadwy,
mewn oed i briodi [ruddyn
Marrow, mar'ö n, mer, madrndd, mad-
Marrowfat, mar'ö.fat n, math o bys
Marry, mar'î v, priodi, ymbriodi, dy-
weddi'o; gweddogi; gwreica. Married,
priod, gweddog
Marsh, marsh n, morfa; corsdir
Marshal, mâr'shal, Mareschal, mar'esh-
al n, cadlyw, cadlywydd, penciwdod :
pengwastrawd ; byddinwr; trefnydd.
Field-marshal, maeslywydd
Marshal,mâr'shal t'í,iawndrefnu, rhestm
Marshalship, mâr'shal.ship n, swydd
byddinwr, cadlywyddiaeth [morfaog
Marshy, mâr'shî a, corsog, siglenog.
Marsupial, mâr.sü'pî.al a, bolgodog: n,
anifail bolgodog
Marsupialia, már.sü.pî.ä.'lî.â np, bolgod-
ogion
Mart, mart n, maelfa, maelawr; march-
nad, marchnadfa [o wenci
Marten, mâr'ten n, bele, carlwm, math
Martial, mâr'shal a, milwraidd, rhyfel-
og, rhyfelgar [laddwr
Martialist, mâr'shal.ist n, rhyfelwr, ym-
Martin, mâr'tin, Martlet, martlet n,
math o wennol. House martin, gwen-
nol y tai. Sand martin, gwennol y môr
Martingale, mâr'tin.gäl n, cenglrTrwyn
Martinmas, mâr'tin.mas n, gwyl Far-
thin, Tachwedd llfed [merthyru
Martyr, mâr'tûr n, merthyr, tyst: vt,
Martyrdom, mâr'tûr.dum n, merthyrdod
Martyrology, mâr.tu.rol'ö.jî n, mer-
thyraeth, banes y inert hyron
Marvel, mar'vel n, rhyfeddod, syndod,
eresi : vi, rhyfeddu, synu, arutliro, eresu
Marvellous, mar'vel.us a, rhyfeddol,
aruthr, aruthrol, ores, syn [gwrou
Masculate, mas'kii.lat vt, gwreiddio,
Masculine, mas'kii.lin a, gwryw, gwr-
ywaidd ; gwrol, dynol, dewr
Mash, mash n, cymmysg, eisin gym-
mysg : vt, cymmysgu ; swtrysu, dryllio.
Mashing-stick, rhodol, ffon gerwyn
Mask, mask n, mwgwd: v, mygydu,
cuddio, gwynebguddio [cymmysgedig
Mashn, maz'lin n, amyd, brithyd, yd
Mason, mä'sn n, saer maen, saer ceryg.
Free Masons, cymdeithas a elwir felly,
Maenseiri Ehyddion
Masonic, ma.son'ik a, perthynol i'r
Maenseiri Ehyddion
Masonry, ma'smri », maensaerni'aeth,
saerni'aeth maen ; gwaith maen
Masquerade, mas.ku.rad' n, mygyd- ,
Mass, mas n, clamp, clap, mwl, talp,
crug, twr; corff y bobl; yr offeren:
vi, offerenu, oflerena. A round mass,
crynswdd, crwnswth
Massacre, mas'a.kur n, galanasdra, cyf-
lafan : vt, cigyddio, lladd, cyflafanu
Massiness, mas'î.nes, Massiveness, mas'-
iv.nes n, trymder, dwysbraffder; gor-
faint, mawrswm, pwysfawredd
Massive, mas'iv, Massy, mas'î a, trwm,
pwysig, pwysfawr; mawr; cadarn-
traíF, corffog, braisg
Mast, mast ra, hwylbren ; ffrwyth ffawydd
a derw. Fore-mast, rhaghwylbren.
Main- mast, prif hwylbren. Mizzen-
mast, hwylbren ol
Master, mas'tûr », meistr, llywydd;
athraw: vt, meistroh, gorfod, llywio,
trechu; dysgu yn llwyr. Master-
hand, pen-gampwr. Master of arts,
athraw yn y cehyddydau
Masterdom, mas'túr.dum n, meistrolaeth
Masterless, mas'tûr.les a, direolaeth,
cildyn, difeistr
Masterly, mas'tûr.lî a, trachywrain,
penigamp, campus; meistrol, meis-
trolgar, meistrolaidd
Masterpiece, mas'tûr.pîs n, campwri,
campwaith, prifwaitíi, prif orchwyl
Mastership, mas'tùr.ship n, meistrol-
aeth, penogaeth, uwchafiaeth; medr,
cywreindeb [ddannodd
Masterwort, mas'tûr.wûrt n, llysiau'r
Mastery, mas'tur.î n, goruchafiaeth,
gorthrech; cywreindeb. To get the
mastery over, gorchfygu, meistrolaethu
Mastic, mas'tik n, math o wyddlud, glud i
Masticate, mas'ti.klit vt, dygnoi, cnoi
Mastication, mas.ti.ka'shun n, dygnoad
Masticatory, mas'tî.kä.tur.î », meddyg-
iaeth i'w gnoi : a, dygnoawl [cadgi
Mastiff, mas'tif n, gafaelgi, cystawcci,
198
ore ; läte, line, no. miite ; she, zh=z azure ; thin, Tiiis ; j=dzh. MAY
Mat, mat n, mat, bannas, rhestog, ys-
traill : vt, plethu fel mat, cydblethu
Match, matsh n, pabwyryn; cymhar;
priodas; ymdrechfa: vt, cymharu;
cystadlu; cyfartalu; cydweddu; cyd-
ieno ; cyfaddasu. Match - maker,
lluniwr priodasau
Matchable, mat'shâ.bl a, cymharadwy,
cyfaddasol, cymhwys ; gogystal, cyd-
raddol, ieuadwy [gyftelyb, digynnyg
Matchless, matsh'les a, digymhar, di-
Mate, mat n, cydymaith; islywydd, is-
lyw: vt, cymhani, cydraddu, cydieuo
Mateless, miit'les a, digyfaill, amddifad
Material, mâ.tí'r'î.al a, defnyddiol, syl-
weddol, corfforol ; pwysfawr ; hanfodol :
n, defnydd, sylwedd, nwydd. Mater-
ials, defnyddiau, moddion
Materialism, ma.ti'r'i.al.izm n, defnydd-
ioldraeth, sylweddoliaeth
Materialist, mâ.tî'r'î.al.ist n, defnydd-
iawdwr, defnydd iolwr, sylweddolwr
Materiality, mâ.tî'r.î.al'î.tî n, defhydd-
ioldeb, corfforoldeb [iadu
Materialize, mâ.tí'r'î.al.iz vt, defnydd-
Materially, mâ.tî'r'î.al.î ad, o lawer, o
gryn bwys, yn fawr ; o ddefnyddiau ;
yn hanfodol
Materiate, mâ.tí'r'î.ät a, sylweddol
Materíation, mâ.tî'r.î.ä'shnn n, deíhydd-
iad, defnyddiant
Maternal, mâ.tûr'nal a, mamol, mam-
aidd; tyner, caruaidd [mamogaeth
Maternity, mâ.tûr'nî.tî n, mamwys,
Math, math n, glaswellt, gweirladd.
Latter math, adladd
Mathematical, math. î. mat 'i.kal a,
mesuronol, gwyddonol ; arddangos-
yddol, diammheuol. Mathematical
demonstration, eglurbrawf diymwad
Mathematician, math.î.mâ.tish'an n,
gwyddonydd, meidronydd
Mathematics, math.i.mat'iks np, meidr-
oniaeth, mesuroniaeth, gwyddoniaeth,
celfyddyd rhif a mesur
Mathesis, mâ.thî'sis n, athrawiaeth,
gwyddoniaeth, gwybodaeth
Matin, mat'in a, borenol, boreol, plyg-
einiol : n, plygain [ plygam
Matins, mat'ins np, addoliad boreuol,
Matrass, mat'ras n, math o ddysdyll-lestr
Matrice, mä'tris, Matrix, mii'triks n,
croth, bru ; mold, llythyrfold
Matricide, mat'rî.sid n, mamladdiad,
mamlofruddiaeth ; mamlofrudd, mam-
laddiad [fyned yn aelod o brifysgol
Matriculate, ma.trik'ii.lat v, derbyn neu
Matrimonial, mat.rî.mö'nî.al a, priodasol
Matrimony, mat'rî.mun.î n, priodas
Matron, mä'trun n, hynafwraig, gwreig-
dda; meistres
Matronly, mä'trun.lî n, gwreigaidd
Matross, mâ.tros' n, magnelfilwr
Matter, mat'ûr n, defnydd, sylwedd;
mater, peth, achos ; gôr, crawn, gwaed-
grawn: vi, gori, crawni; dawr. A
matter of fact statement, adroddiad
diaddurn. It is no matter of mine,
ni pherthyn i mi. It matters not, ni
ddawr, ni waeth, nid gwaeth. What
is the matter with you? pa beth
sydd arnoch ?
Mattery, mat'ur.î a, crawnllyd, gorllyd,
gorlyd [ceibio
Mattock, mat'uk n, caib, matog: v,
Mattress, mat'res n, matras, gwely gwellt
Maturate, mat'shü.rät v, addfedu ; gori,
crawnu [addfediad
Maturation, mat.shü.rä'shun n, goriad,
Mature, mâ.tü'r' a, addfed; mewn oed;
pwyllus, ystyriol; cyflawn, perifaith:
vt, addfedu ; perffeithio
Maturity, mâ.tü'r'î.tî n, addfedrwydd,
addfededd; llawndyfiad, Uawn oed,
perffeithiad, perffeithrwydd
Maudlin, môd'lin a, lledfeddw [ddiolch
Maugre, mô'gûr ad, er gwaethaf, heb
Maul, môl vt, maeddu, baeddu, pwyo,
euro : n, gordd bren, gordd [dota
Maund, mând n, basged gestog : vi, car-
Maunder, mân'dûr vi, grwgnach, grym-
ial ; cardota : n, cardotyn
Maundy, mân'dî n, cardawd, cyfarwys.
Maundy Tbursday, dydd Iau Cablyd
Mausoleum, mô.sö.lî'um n, gwyddfa,
beddgor, beddadail
Maw, mô n, crombil, cropa, caul, cylla.
Maw-worm, llyngyren y cylla
Mawkish, mo'kish a, dirlas, merf [neblyd
Mawmish, mô'mish a, ynfyd; gwrthwy-
Maxillary, mak'sil.ur.i a, perthynol i
asgwrn yr ên uchaf, bochgemol
Maxim, mak'sim n, arwireb, diarel),
gosodedigaeth, gwireb
May, mä n, Mai ; blodeufis : v, def ( pt
might), gallaf, gelli, &c. ; dichon i
mi^ i ti, &c. May-bloom, blodau'r
drain gwynion, ysbyddad. May-day,
dydd calanmai. May-pole, bedwen
Fai. May be, fe allai. Be what may,
bydded a fyddo
Mayor, mô'r n, maer, penswyddog
Mayoralty, mê'r'al.tî n, maeronaeth
Mayoress, mê'r'es n, maeres, maerones
199
MED path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took;
Hazard, maz'urd re, asgwrn yr ên, cern,
bochgern, gên : vt, cernodio
Mazarine, maz.ur.fe' re, lliw glas tywyll
Maze, m'az re. dyrysfa, bachdrofa; syn-
dod, astrusi, petrusi, petrusder
Mazy, ma'zi a, dyrus, tröedig
Me, mî pn, myfi, mi, fi, i. Me also,
minnau. From me, oddi wrthyf
Mead, mid re, medd, meddyglyn
Mead, mid, Meadow, medò' re, dôl,
gweirglawdd, gwaen; rhos. Mea-
dow-sweet, llysiau'r forwyn, erwaint
Meagre, mí'gûr a, cul, teneu, truan,
gwanclyd [cnlni
Meagreness, mî'gûr.nes re, truander,
Mea'k, mik re, bach hirdroed
Meal, mil re, blawd; pryd o fwyd: vt,
blodio, biota. Meal-begger, blotai.
Meal-house, blotty. Meal-man, blod-
iwr, blawdwerthwr, bloteiwr. To
beg meal, biota. To sprinkle with
meal, blodio
Mealy, mî'lî a, blodiog, blodwy. Mealy-
mouthed, safnfeddal, gwenieithus
Mean, min re, cyfrwng; modd ; canol-
fFordd: a, canolig; gwael, gorwael,
arwael, isel, salw, -ach: vt (meant),
meddwl, tybio, bwriadu, amcanu, ar-
wyddocäu', arwyddo. The mean time,
y cyfamser. Mean people, poblaeh
Meander, mî.an'dûr re, dolystumiad, am-
lwybr, amdroad; dyryswch: vi, am-
lw'vbro, dolystumio, dolenu
Meaning, mi'ning re, ystyr, meddwl,
arwvddocad, amcan, bwriad, deall.
Words of double meaning, mwyseiriau
Meanness, mi'nes re, salwedd, gwaelder.
dielwedd; crintachrwydd, anhaelder,
cybydd-dod, cybyddiaeth
Means, minz np, moddion, offerynau,
cyl'ryngau; meddiant, cyfoeth. By
fair means or foul, trwy dég neu trwy
hagr. By all means, trwy bob modd.
By" any means, mewn un modd. By
no means, er dim. By what means ?
Meant, me:,: ptkpp. — Mean [pa fodd?
Meantime, min'ti'm, Meanwhile, mîn'-
whil ad, yn y cyfamser [cant
Mease, miz n, mwys o benweig, set' pum
Measles, mi'zlz np, y frech goch
Measurable, inezh'ur.a.bl a, rnesuradwy
Measure, mezh'ur vt, mesur, mesuro
re, mesur; meidr, mydr; llestraid;
fl'ordd, trefn; cyfran, dogn. Cubic
measure, mesur cyfangortf. tryfesur.
Square measure, mesur ysgwûr. To
devise or adopt measures, Uunio ftyrdd
Measureless, mezh'ur.les a, difesur, an- .'
fesurol. anfeidrol
Measurement, mezh'ur.ment re, mesur- '
yddiaeth, meidraeth, mesuredigaeth
Meat, mit re, ymborth, bwyd: cigfwyd. i
Meat-offering, bwydoffrwm. Meat-
safe, bwydgell. Fat meat, cig bras. I
Lean meat, cyhyrgig. Meat and drink,
bwyd a diod, bwyd a llvn
Mechanic, mi.kan'ik re, "llawgelfyddwr, i|
crefftwr, gallofydd, llawweitliiwr, '
celfyddydwr. Mechanics' institution,
gwyddonfa crefrtwyr
Mechanic, mi.kan'ik, Mechanical, rot- J
kan'i.kal a. gallofyddol, llaw-weithiol. J
Mechanical arts, llaw-gelfyddydau. [|
Mechanical power, mudalluoedd
Mechanician, mek.a.nish'an, Mechanist, I
mek'a.nist re, peiriannydd, gallofydd,»
gallofyddiaethwr
Mechanics, mi.kan'iks np, gallofiaeth, ,
gallofyddiaeth, llawgelfyddiaeth ; gall- 1|
ofyddion, y llawgelfyddydau
Mechanism, mek'a.nizm re, llawgelfydd- .
waith, peirianwaith
Meconium, mi.ko'ni.um re, sudd y pabi |j
Medal, med'al re, bathodyn
Medallic, mi.dal'ik a, batheiniol
Medallion, mî.dal'yun re, bathodyn mawrj
Medallist, med'al.ist re, batheinydd
Meddle, med'l vi, ymyru, ymhel
Meddler, med'lûr re, yrnyrydd, ymyrwr 1
Meddlesome, med'l.sum a, ymyrus
Mediate, mî'dî.ät a, cyfryngol; canol-|
aidd: vi, cyfryngu, eiriol, eirioli
Mediation, mi.di.ä'shun re, eyfryngdod 1
Mediator, mî'dî.ä.tûr re, cyfryngwr, eir-1
iolwr. canolwr
Mediatorial, mî.dî.â.tö'r'î.al a, cyfryngol J
Mediatorship, mî'di.ä.tûr.ship re, cyf-I
ryngyddiaeth, eirioliaeth
Mi-diatrix, mi'di.ii.triks n, cyfrynges J
Medicable, med'i.ka.bl a, meddygadwy,»
iachadwy, gwdladwy
Medical, medi.kal, Medicinal, mi.dîs'î-jl
nal a, meddygol, meddyginiaethaLl
meddygin, iachaol
Medicament, med'i.ka.ment re, medd-'
yginiaeth, meddygiaeth, eli
Medicate, med'i.kiit vt. meddygu
Medicine, med'î.sin re, meddygiaeth
meddyginiaeth, cyffer, moddion medd-
ygol [hamiei
Mediety, mî.dî'î.tî re, canoligrwydd
Mediocre, mi'di.o.kur a, canolig '
Mediocrity, nn.di.ok'ri.ti n, canoledd
canoligrwydd. cymmedrolder
200
öre; läte, l'íne, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. MEN
Meditate, med'î.tät v, myfyrio, meddylio, I Melodious, mî.lö'dî.us o, peroriaethol,
vstyried, darbwyllo ; bwriadu ; dyfeisio perseiniol, hyfrydlais
Meditation, med.î.tä'shun n, myfyrdod, Melody, mel'ö.dî n, peroriaeth, melus-
myfyriaeth, ystyriaeth, darbwyll, efryd
Meditative, med'i.ta.tiv a, myfyrgar,
meddylgar, myfyriol, ystyriol
Mediterranean, med.î.te.rä'nî.an «,canol-
dir, canoldirol. Mediterranean Sea,
Môr y Canoldir
Medium, mi'di.um w, cyfrwng; y canol
Medlar, med'lûr n, ceri'en, afal tindoll,
merys. Medlar tree, meryswydden
Medley, med'lî n, cymmysgedd, cym-
mysg, cybolfa. Chance medley, dyn-
laddiad damweiniol
Medullar, mî.dul'ûr, Medullary, mî.dul'-
ur.î a, meraidd, merol
Meed, mid n, gwobrwy, gwobr, tâl, rhodd
Meek, mik a. addfwyn. Ilariaidd
Meeken, mi'kn vt, llareiddio
Meekness, mik'nes n, addfwynder, llar-
Meer. mi'r n, llyn [ieidd-dra, tiriondeb
Meet, mit (pt & pp met) v, eyfarfud,
cyffwrdd, taro with ; mesuro : a, addas,
gweddus, eymhwys, priodol .
Meeting, mi'ting n, cytarfod, cyffwrdd.
Meeting-house, ty cwrdd, addoldy
Meetness, mît'nes n, addasrwydd, cy-
mhwysder, gweddusdra
Megalonyx, meg.a.lo'niks, Megalosau-
rus, meg.al.ö.sG'rus, Megatherium,
meg.â.thî'r'î.um n, anghenfilod y cyn-
oesoedd; amrosgfil
Megalopolis, meg.â.lop'ö.lis n, prifddinas
Megrim, mi'grim n, y bendro
Meiosis. mi'.ö'sis n. lleihfid, eiddileb
Melancholic, mel.an.kol'ik, Melancholy,
mel'an.kol.i a. prudd, athrist, tryin-
11yd ; pruddglwyfus
Melancholy, mel'an.kol.i n, prudd-
glwyf. dulyn, dueg, duegwst ; cyllaeth :
a. — Melancholic
Melange, me.longzh' n, cymmysgedd
Meliorate, mi'ii.ö.rät rí.trwsio; gwelläu.
diwygio [gwelliant, diwygind
Melioration, mî.lì.ö.rä'shun n, gweìlìiâd,
Melliferous, me.lif'ur.us a, meìddwyn
Mollification, mel.î.fî.hä'shun n, gwneu-
thuriad mel, melwneuthuriad
Mellifluence, me.lif'lii.ens n, melred,
melffrydiad, melrediad
Mellifluent, me.lif'lü.ent, Mellifluous,
me.lif'lii.us a, meldardd, melredol;
parablber, melenau. melusber
Mellow, mel'ö a, addfed; meddal; go-
feddw : v, addfedu ; meddalhau
Mellowness, mel'ü.ne* u, addfedrwydd
gerdd, eilw, maws, erddygan
Melon, mel'un n, melwn. pompiwn
Melt, melt v, toddi, dadleithio, dadmer,
ymdoddi
Member, mem'bûr n, aelod, aelawd.
Member of parliament, seneddwr,
aelod y senedd [croenyn
Membrane, mem'brän n, pilen, pilionen,
Membraneous, mem.brä'ní.us a, pilen-
aidd, croenaidd [cofarwydd
Memento, mî.men'tö n, arwydd coffaol,
Memoir, mem'wôr n, cofiant, dargofiant,
brud [corns; hynod, hygof
Memorable, mem ö.râ.bl a, cofiadwy,
Memorandum, mem.ö.ran'dum (p me-
moranda, mem.ö.ran'dâ) n, cofnod,
cofnodiad. Memorandum-book, coflyfr
Memorial, mî.mö r'î.al n, cofeb, cofiaeth,
dargoffa, coffa, coffadwriaeth, cof-
arwydd. cofwyl, deiseb
Memorialist, mí.mô'r'í.al.ist n, dargofiwr,
cofenwr; deisebydd, gofyniedydd
Memorialize, mi.mo'r'i.al.'iz vt, erchi,
Memorize, mem'O.riz vt, dargoffa [deisyf
Memory, mem'ö.ri n, cof ; coffadwriaeth
Memphian, mem'fi.an a, Aiphtaidd
Memphitis, mem'fi.tis n, drewchwa
Men, men np, dynion, gwŷr. — Man
Menace, men'äs n, bwgwl, bwgwth,
mynas : vt, bwgwth, bygylu, mynasu
Menage, men.azn n, milgasghad: v',
tori ceffyl mewn
Menagerie, men.azb'uri n, milfa. milodfa
Mend, mend v, gwellau, cyweirio, trwsio
Mendable, men'dâ.bl a, diwygiadwy,
gwelladwy [wch, celwydd
Mendacity, men.das'î.tî n, celwyddgar-
Mendicant, men'di.kant a, cardotol, car-
dotlyd : n, cardotai, cardotyn
Mendicate, men'di.kat vt, cardota
Mendicity, men.diö'i.tî n, cardoteiaeth
Menial, mi'ni.al a, teuluaidd, cartrefol:
n, gwas, iswas, isweinydd
Menology, men.ol'ö.jî n, misrestriad
Menses, inen'siz np, misglwyf, mislifiant
Menstrual, men'strŵ.aì a, misglwyfol
Menstruous, men'strŵ.us a, misgiwyfus
Menstruum, men'strŵ.um n, dadleith-
ydd, toddydd [adwy
Mensurable, men'shü.râ.bl a, mesur-
Mensurate, men'shü.rät wí,mesur, mesuro
Mensuration, men.sü,rä'shun n, mesur-
iaeth, mesureg
Mental, men'taf a, meddrliol, synwyrol
" 201
MET path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Mention, mp.n'shiin n. frvhwvll. rnr- Mprrv. mpr'î n. hvlnn hnpnns llnwpr
Mention, men'shun re, crybwyll, cor-
bwyll, gair ; vt, crybwyllo, coffäu, son.
Above-mentioned, rhagddywededig
Mentorial, men.tö'r'î.al a, eynghoriadol
Mephitic, mi.fit'ik, Mephitical, mî.fit'î-
kal a, drewcbwaol, drewedig [sawr
Mephitis, mef'î.tis re, drewchwa, arew-
Meracious, mî.rä'shus a, pur, gloew,
digymmysg [masnachol
Mercantile, mar'kan.til a, marchnadol,
Mercenariness, mûr'sî.nur.î.nes n, cyflog-
eiddrwydd ; lmnanedd ; gwobrgarwch
Mercenary, mûr'sî.nur.î a, gwobr-
chwantus, hnnangeisgar, hunanus,
cyflogaidd : re, cyflogddyn [ydd
Mercer, mûr'sûr re, sidanwerthwr, sidan-
Mercery, mûr'sur.î n, nwyddau sidan
Merchandize, mur'tshan.di'z n, da neu
nwyddau masnach ; maeleriaeth, mas-
nachaeth, marsiandaeth : vi, masnachu
Merchant, mûr'tshant re, masnachydd,
trafnidydd, maelwr, marsiandwr
Merchantable, mûr'tshan.tá.bl a, march-
nadol, hywerth [nachlong
Merchantman, mûr'tshant.man re, mas-
Merciful, mûr'sî.fẁl a, trugarog, trugar,
tosturiol [ogrwydd
Mercifulness, mûr'sî.fẁl.nes re, trugar-
Merciless, mûr'sî.les a, didrugaredd, an-
nhrugarog, dideimlad, annhosturiol
Mercurial, mur.kii'r'i.al a, a wnaed o
arian byw; hoew, bywiog, hoenus
Mercury, mûrTiü.rî re, y duw Mercher ; y
blaned Mercher; arian byw
Mercy, mûr'sî re, trugaredd, tosturi;
maddeuant. Mercy-seat, trugareddfa
Mere, mî'r a, unig, syml, gwir, pur;
moel, noeth ; hollol : re, llyn, lhvch
Merely, mî'r'lî ad, yn unig, yn hollol
Meretricious, mer.î.trish'us a, anllad,
puteinllyd, budr, budrogaidd
Merganser, mûr.gan'sûr re, hwyadwydd
Merge, miuj v, soddi, suddo, trochi
Meridian, mî.rid'yan re, canolddydd,
nawn; llinell canolddydd [nawnol
Meridional, mî.rid'yun.al re, deheuol,
Merino, mî.rî'nö re, math o ddafad Ys-
paenaidd ; math o wlanen
Merit, mer'it vt, haeddu, rhyglyddu,
teilyngu, dirperu : re, haeddiànt, teil-
yngdod, rhyglyddiant, arobryn, arobrid
Meritorious, mer.î.tô'r'î.us a, teilwng.
haeddiannus, haeddiannol, clodwiw
Merlin, mûr'lin re, math o gudyll
Mermaid, mûr'mäd re, morforwyn
Merriment, mer'i.ment n, llawenydd, di-
grifwch, hoenusrwydd
Merry, mer'î a, hylon, hoenus, llawen.
Merry-andrew, chwydawydd, croesan,
ffwl y ffair, digrifyn, ysgentyn. Merry-
making, noswaith lawen. Merry-
thought, asgwrn y gwenydd
Mersion, mûr'shun re, trochiad, suddiant
Mesenteric, mez.en.ter'ik a, perthynol
i'r cefndedyn
Mesentery, mez'en.ter.i re, cefendedyn
llengig, llieingig, percini, perfeddlen
Mesh, mesh re, magi, masg, masgl, twl
Meshy, mesh'î a, masgl og, tyllog [rhwyc
Meslin, mez'lin re, brithvd, cymmysgyd
Mesne, min a, canol [bwyta, cydfwyti
Mess, mes re, arlwy, saig o fwyd: vi
Message, mes'äj re, cenadwri, neges, gai;
Messenger, mes'en.jûr re, cenad, neges
ydd, negeswas
Messiah, me.s'i'â re, Crist, Eneinios
Messieurs, mesh'urz np, meistri,
meistri [sai;
Messmate, mes'miit re, cydfwytäwr, cys
Messuage, mes'wäj re, tyddyn, ty a gard-
Met, met pt & pp. — Meet
Meta- px, tros, traws, ar-
Metabasis, mî.tab'â.sis re, trosfynediad
Metachronism, mi.tak'ro.nizm re, cam
Metage, mi'täj re, mesuriad [amseria
Metal, met'al re, metel, delid, adwyn
Metalepsis, met.á.lep'sis re, trawsgyre
meriad [men
Metaleptic, met.a.lep'tik a, trawsgyir
Metallic, mi.tal'ik a, metelaidd, ac
wynol, delidaidd
Metalline, met'al.in a, metelog, delido
Metallist, met'al.ist, Metallurgist, met
al.ûr.jist re, delidwr, fferyllt
Metallurgy, met'al.fìr.jî re. meteliaeth
Metamorphose, met.â.môr'fös vt, dul
newidio, gweddnewid
Metamorphosis, met.â.môr'f ö.sis (p me
amorphoses, met â.môr'fö.sîz)
gweddnewidiad, dullnewidiad
Metaphor, met'â.fûr re, trawssymmm
iad, trawsymddwyn ; cytfelybiaeth
Metaphorical, met.a.for'i.kal a, traw
symmudol ; cyifelybiaethol
Metaphrase, met';ì."fräz re, cyneithu
caeth, cyfieithiad llythyrenol
Metaphrast, met'â.frast re, cyfieithyi
llythyrenol [soddol, uchanian
Metaphysical, met.a.fiz'i.kal o, ardda:
Metaphysics, met.a.fiz'iks np, athrona
arddansoddau, uchaniaeth, dansod
iaeth, arddansoddiaeth
Metastasis, mî.tas'tâ.sis n, symmudia^
trosglwyddiad
202
ôre ; läte, l'íne, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. MIL
Metatarsus, met.â.târ'sus n, gwar y
troed ; esgyrn bychain y traed
Metathesis, mî.tath'î.sis n, trawsosodiad
Mete, mît vt, mesur, mesuro, meidro
Metempsychosis, nii.temp.si.ko'sis n,
fcrawseneidiad [ionen
Meteor, mí'tî.ûr n, awyrdan, goruch-
Meteoric, mi.ti.or'ik a, goruchionllyd
Meteoric stones, ceryg y Uuched
ceryg y cythraul ; awyrfeini
Meteorologist, niî.tî.or.ol'ö.jist n, goruch-
ionydd [iondraeth
Meteorology, mî.tî.or.ol'ö.jì n, goruch-
Meter, mîvtûr n, mesurydd [medd
Metheglin, mi.theg'lin ?i, meddyglyn,
Methinks, mi.thingks' {pt methought)
. v, def, yr wyf yn tybied, tebvgwn,
tebygaf, tybiaf "[dull
Method, ineth'ud n, trefh, ffordd, modd,
Methodical, mi.thod'i.kal a, trefhus,
rheolaidd [iaeth
Methodism, meth'ud.izm n, treftiydd-
Methodist, meth'ud. ist n, Trefniedydd,
Trethydd [trefhu
Methodize, meth'ud. 'iz vt. iawndrefhu,
Methought, mi.thot' pt. — Methinks
Metonymy, met'ö.nim.î n, trawsenwad
:Metre, mî'tûr n, mydr, mesur, meidr;
mesur yd Ffrengig, 39.87079 o fod-
i feddi. Compound metres, adlawiaid
Metrical, met'ri.kal a, mydrol, mesurol,
i cyghaneddol, ar gân
íMetropolis, mî.trop'ö.lis n, mamddinas,
■ prifddinas [esgob: a, prifddinasol
MetropoUtan, mí.trö.pol'î.tan n, arch-
Mettle, met'l n, hawnt, bywiogrwydd,
yni, calon, awch, ysbryd, bywyd
Mettled, met'ld a, by\viog, calonog, ynig,
! hoenus. High-mettled, ffi-oenuchel
View, mii n, hebogdy, mud, muding;
- gwylan: v, mewian; cau i mewn;
bwrw plu ; bwrw cyrn ; bwi-w henflew
VIewl, miil vi, bloeddlan fel baban
,tfezzo- px, hanner
vlezzorelievo, met.zo.ri.li'vO n, math o
gertiad yn sefyll allan ond ychydig
■lezzotinto, met.zo.tin'to n, math o gerf-
iad ar elydr neu ddur, hanner-baent
iiasina, mi.az'ma (p miasmata, m'i.az'-
mâ.tâ) n, nwy heintddwyn
Ike. mi's up. — Mouse [29fed o Fedi
lichaelmas, mik'l.mas n, gvryl Fihangel,
Iiche, mitsh vi, llechu, llercian
lickle, mik'l a, llawer: n, ciyn lawer
ticrocosm, mii'kro.kozm », hyd bychan,
bydan; dyn [fesur-ofleryn
hcrometer," mi'.krom'i.tur n, math o
Microscope, m'i'kro.skop n, chwydd-
wydr, mwyadur
Mid, mid a, canol, cydbell
Midday, mid'ä n, hanner dydd, canol
dydd, canolddydd, nawn
Middle, mid'l n, canol, craidd: a, canol.
Middle-aged, canoloediog
Middlemost, midl.möst, Midmost, mid'-
möst a, nesaf i'r canol
Middling, mid'ling a,canohg ; cymmedrol
Midge, mij n, gwybedjm, ednogyn
Midland, midland a, canoldiroi [nos
Midnight, mid'nît n, canol nos, hanner
Midriff, mid'rif n, llieingig, llengig
Midshipman, mid'ship.man n, is swydd-
og ar long, canol-longydd
Midst, midst n, canol, hanner, craidd
Midstream, mid'strîm n, canolffrwd,
brwj*uen afon
Midsummer, mid'sum.ûr n, canol haf,
alban hefin. Midsummer day, gwyl
loan, 21fed o Fehehn
Midway, mid'wä 11, hanner y ffordd
Midwife, mid'w'if (p midwives, mid'-
wi'vz) n, bydwraig, colwynes, esgor-
wraig. Man-midwife, colwynydd
Midwifery, mid'wif.ri n, bydwreigaeth,
colwynyddiaeth
Midwinter, mid'ì\in.tûr n, canol gauaf,
byrddydd gauaf, alban arthan
Mien, mm w, golwg, pryd, gwedd, ag-
wedd, edrychiad, trem
Might, mi't n, nerth, grym, cadernid,
gallu, galluedd : pt. — May
Mightiness, mî'tî.nes n, galluogrwydd
Mighty, m'i'ti a, cadarn, galluog, cryf,
grymus, nerthol. Mighty in arms,
dewrarfog [mudo
Migrate, mî'grät vi, symmud trigias,
Migration, mî.grä'shun n, symmudiad,
mudiad, trawsfudiad
Milch, miltsh a, blith, blithog, llaethog.
Milch-cows, gwartheg bhthin
Mild, mild a, tyner, tirion, mwynaidd,
hynaws, llariaidd, gwâr, tawel
Mildew, mil'dii n, melgawod, melwlith,
mallder, brychni, llwy^dni
Mildness, m'ild'nes n, tynerwch, tirion-
deb, mwyneidd-dra, llarieidd-dra, by-
nawsedd, addfwynder
Mile, m'il n, milltir, milldir, 1760 Hath
Milestone, mil'stön n, careg filltir
Miliary, mil'yur.i a, bychan, gronynol
Militant, mil'i.tant a, milwrus, rhyfelus,
milwriaethus
Military, mil'î.tur.î a, milwraidd, mil-
wriaethol, rhyfelgar, llwvddog
203
MIN path, fat. êre, met, mâ-rìne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk=took;
Militate, mil'î.tät vi, ymegn'io, milwrio
Militia, mí.li.sh'â n, milwyr cartrefol,
cartreflu
Milk, milk n, llaeth, blith : vt, godro ;
armeilio. Milk-maid, Ilaethwraig,
maerones. Milk-pail, ystwc godro,
celwrn, cunnog. Milk-pan, padell
laeth. Milk-porridge, caw] llaeth.
Milk-sop, mursenddvn. Milk-tray,
ceulawr; mail. Milk and water,
glasdwr. Destitute of milk, dilaeth
First-milk, cynllaeth, blaenllaeth,
Second -milk, armael. Sweet-milk,
llefrith
Milken, mil'kn a, o laeth, llaethaidd
Milkiness, mil'ki.nes n. llaetheiddrwydd
Milky, mil'ki a, llaethawl, llaethlyd.
Milky-way, y llwybr llaethog. galaeth.
heol y gwynt, Caer Gwydion, eirianrod
Mill, mil n, melin; breuan: vt, malu,
melino; yinyl-rigoli. Mill-dam. pwnt.
argae melin. Mill-race, ffrwd y felin.
Mill-stone, maen melin
Millenarian, mil.en.ê'r'î.an n, milflyn-
yddwr
Millennial, mi.len'yal a, milflwydd
Millennium, mi.len'yum n, milflwydd-
iant, y mil o flynyddau
Millepede, mil'í.píd n, milcerdd, mil-
troed, milred, gwrach y lludw
Miller, mil'úr n, melinydd, malwr. Mil-
ler's-thumb, penbwl. penbwla
Millesimal, mi.les'i.mal a. milfedol
Millet, mil'et n, milet [yddes
Milliner, mil'î.nûr n. ysgines, penwisg-
Millinery, mil'i.nur.î n, penwisgoedd
Million, mil'yuu n, miliwn. mflfil, mil o
filoedd, buna, deg rhiallu, 1,000,000
Millionaire, mil.yun.é'r' n, un a biau
filiwrj o bunnau, dyn cyfoethog
Millionth, mil'yunth a, miliynfed
Milt, milt n, grawn pysgod, lleithon
lleithban, cleddyf Bleddvn
Milter, mil'tûr n, pysgodyn, lleithon,
pysgodyn gwryw
Mime, mini n, dynwaredydd, digrifwas
Mimic, liiini'ik n. dynwaredydd. gwat
warydd: vt, dynwaredu. argydgamu,
mocio, gwatwar: a.dynwaredol
Mimicry, miin'ik.ri n, dvnwaredyddiaeth
Mimographer, mî.mog'râ.fûr n, ysgrif-
enydd cocgchwareuon
Minaceous. mi.nä'.-dms, Minatory, min'
â.tur.î a, bygythiol, bygylus
Minaret, min ur.et «, pigwn uchel
Mince, mins vt, manfriwio; goddywedyd,
lledguddio ; rhygyngu, mursenu
Mind, mind n, meddwl, bryd, gofeg.t
bwriad; tyb, barn; cof; pwyll: v.
meddylied, ystyried; jrofalu; cofio. ;
Double-minded, ans^fydloçr. Narrow-
minded, anhael. Out of his mind I
gorphwyllog, maes o'i bwyll. Off
sound mind, yn ei iawn bwyll, yn e
synwyrau. Presence of mind, parod-j
rwydd meddwl, pwyll. Sober minded I
ystyriol, pwyllog. To have a mind to,
bod am, bod â chwant arno, bod â'l
fryd ar. Time out of mind, cyn cof 1
To bear in mind, cofio. Worldly!
minded, bydolfryd, bydolserehus
Mindful, mind'fẁl a, gofalus. cofus^
meddylgar [garwch
Mindfulness, mind'fwl.nes n, gofal: cof.
Mindless, mind'les a, diofal. anghofus '
Mine, mîn/m, fy, mau, eiddof: v. ìnwn'
gloddio: n, mwnglawdd. cuddglawdc»
cloddfa. A silver mine, mŵn ariai
arianglawdd, ariangloddfa. To sprin]
a mine, chwythu cuddglawdd. l\
friend of mine, cyfaill i mi. This i
mine, mi biau hwn
Miner, mi'nûr n. mwnwr. mwngloddiwil
Mineral, min'ur.al n, raẁn : a. mwnol i
Mineralist, min'ur.al.ist n, mwnydd
Mineralogist, min.u.ral'ö.jist n, mwol
yddiaethydd, mwnofydd [iaet
Mineralogy, min.u.ral'ö.jî n, mwnofyddl
Mingle, ming'gl v, cymmysgu ; britho I
Miniature, min'yâ.tshü'r n, manddarlniB
Miniature painting, manddarluniad 1
Minikin, min'i.kin n, bychanigyn: <■
bychanig [wyn; còry.í
Minim, min'im »,mymryn, adfanig. peit
Minimum, min'î.inum n. y gradd íleiaiÉ
Minion, min'yun n, anwylddyn: gwei
ieithiwr; math o argrafflythyren
Minish, min'ish v, lleihau, cwtäu, toH *
Minister, min'is.tûr v, gweini, gweinBj
dogaethu: n, gweinidog, gweinydiB
Prime minister, prif weinydd. cynwü
Ministerial, min.is.tî'r'î.al a, gweinido»
aethol [swyci
Ministery, nrin'is.tur.î n, gwasanaet '
Ministrant, min'is.trant a. s_rweinidog< '
gweiniol [iad, gweinydda
Ministration, min.is.trä'shun n, gweu
Ministry, min'is.tri n. gweinidogaet .;
sweinyddiaeth: gwasanaeth
Minnow, min'ö, Menow, men'o n, p:>
codyn, math o bysgodyn bychan
Minor, mi'nûr a, bychan; îlai: n, v
dan oed Ctc
Minorate, min'ö.riit vt. lleihau, bychan I
204
ore; läte, l'íne, nö, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh.
MIS
Minoration, min.ö.rä'shun n, lleihâd,
tohad, bychaniad
Minority, mî.nor'î.tî n, maboed, mebyd ;
isrif, niter lleiaf, lleiafrif, lleirif
Minotaur, min'ö.tôr n, anghenfil dychym-
mygol rhwng dyn a tharw
Minster, min'stûr n, mynachlog; eg-
lwys gadeiriol [teleiddẁr, ffilor
Minstrel, min'strel n, clerwr, cerddor,
Minstrelsy, min'strel.sî n, clerwriaeth
Mint, mint n, bathdy ; mintys : v, bathu.
Fish mint, mintys y dwfr. Spear mint,
mintys Mair. Wild mint, mintys
llwydion [fathu
Mintage, min'täj n, bathiad; treth am
Mintraan, mint'man n, bathwr, bathydd
Minuet, min'ü.et n, math o daplas
Minus, m'i'nus a, llai: n, erthyneb ( — )
Minute, mî.nüt' a, bach, bychan, man;
manwi
Minute, min'it n, mynyd, meityn ; cof-
nod: vt, cofnodi, byrnodi. "Minute-
gun, dryll a danir bob mynyd
Minuteness, mî.nüt'nes n, manylrwydd
Minutias, mî.nü'shî.î np, manion, man
byneiau, manylion
Minx, mingks n. coegen, mursen
Miracle, mir'a.kl n, gwyrth, rhyfeddod
IMiraculous, mi.rak'ii.lus a, gwyrthiol,
! arathrol, rhyfeddol, goruchanianol
Mirac-ulousness, mi.rak'u.lus.nes n,
' gwyrthioldeb, rhyfeddolrwydd
•Mirador, mir.â.dö'r' n, oriel, rhodfa
Mirage, im.razh' n, hudnwy, twyll-olwg
Mire, m'i'r n, llaid, llaca, torn, baw
;Mirksome, murk'sum, Mirky, mur'ki a,
■ tywyll, gwyll, anoleu, gwrm
Mirror, mir'ûr n, drych
Mirth, murth n, Uawenydd, digrifwch
Mirthful, mûrth'fẁl a, llawen, hylon.
'. gorfoleddus, lion
Miry, m'f'r'i a, lleidiog, tomlyd, bawlyd
Vlis- px, yn arwyddo ammhriodoldeb,
j neufai; cam- [camgymmeriad
Misacceptation, mis.ak.sep.tH'shun n,
disadvcnture, mis.ad.ven'tshur n, dryg-
I ddamwain, anffawd. aflwydd
disadvice, mis.ad.v'is' n, gaugynghor
•lisadvise, mis.ad.v'iz' vt, camgyngbori
■lisaim, mis.äin' v, camgyfeirio
■Iwuithrope, mis'an.thröp n, dyn-gas-
äwr [gar
Iisanthropic, mis.an.throp'ik a, annyn-
lisanthropy, mis.an'throp.î n, dyn-
■ gasedd, annyngarwch
lisapplication, mis . ap . lî . kä ' shun n,
camgymhwysiad, camddefnyddiad
Misapply, mis.a.pli" r^cambriodoli, cam-
arfer, camddefnyddio, camgyinhwyso
Misapprehend, mis.ap.rî.hend' vt, cam-
ddeall [camsyniad
Misapprehension, mis.ap.rî.hen'shun n,
Misarrange, mis.a.ränj' vt, camdrefnu
Misascribe, mis.as.krib' vt, cambriodoli
Misbecome, mis.bi.kum' vt, drwgweddu
Misbehave, mis.bi.hiiv' v, caraymddvvyn
Misbehaviour, mis.bî.h'á'vî.ûr n, cam-
ymddygiad, drygfoes, anweddusrwydd
Misbelief, mis.bî.îif' n, camgoel, geugred
Misbelieve, mis.bi.Kv' vi, camgredu;
anghoelio
Miscal, mis.koT vt, camenwi, difenwi
Miscalculate, mis.kal'kiUat v, camgyf-
rif, camrifo, camfwrw
Miscarriage, mis.kar'aj n, erthyliad,
twymynwely; aflwyddiant [anffynu
Miscarry, mis.kar'i vi, erthylu; methu,
Miscellaneous, mis.e.lä'nî.us n, amryw-
iog, amlryw, amrywiol, amryfath
Miscellany, mis'el.â.nî n, amrygasgliad,
amrywdeb, brithnodach
Mischance, mis.tshans' n, dryglam,
aflwydd, drygddamwain
Mischief, mis'tshif n, drwg, drygioni,
asbri, camwedd, ysgelerder, auras;
niwed, dryglam, aflwydd: vt, drygu,
niweidio. Mischief-maker, terfysgwr,
pwt y gynhen, cwd y gynhen
Mischievous, mis'tshi.vus a, drygionus,
niweidiol, diraid, asbr'iol, barus
Mischievousness, mis'tshi.vus.nes n, di-
reidi, drygedd, anfadrwydd
.Misrilile, mìs'î.bl a, cymmysgadwy
Miscitation, mis.î.tä'shun n, geuddyfyn-
iad, camddyfyniad
Miscite, m\.sh'"vt, camddyfynu
Misclaim, mis.klam' n, camhawl, cam-
arddelw: v, camofyn, camarddelwi
Misconceive, mis.kon.siv' v, camddeall,
camdybied [dyb
Misconception, mis.kon.sep'shun n. cam-
Misconduct, mis.kon'dukt n, camym-
ddygiad [ddwyn
Misconduct, mis.kon.dukt' vt^ camym-
Misconjecture, mis.kon.jek'tshur «,cam-
amcaniaeth: v, camddychymmygu
Misconstruction, mis.kon.struk'shun n,
camddeongliad, camgymmeriad
Misconstrue, mis.kon'strw vt, camdde-
ongli, camesbonio [rifo
Miscount, mis.kuwnt' v, camgyfrif, cam-
Mi screance, mis'kri.ans n, geugred
Miscreant, mis'kri.ant n, anfadyn, adyn,
ysgelerddyn ; anghredadyn
205
MIS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Miscreate, mis'kri.at a, camffurfiedig
Misdate, mis.dät' vt, camddyddio
Misdeed, mis. did' n, drygweithred,
drygwaith, trosedd [synied
Misdeem, mis.dîm' vt, camfarnu; cam-
Misdemean, mis.d î.mín' vt, camymdd wyn
Misdemeanour, mis.di.mî'uûr n, cam
ymddygiad, trosedd
Misdevotion, mis.di.vo'shun n, gau-
addoliad [wyddo
Misdirect, mis.di.rekt' vt, camgyfar-
Misdo, _ mis.d ŵ' {pt misdid, mis'.did',
pp misdone, mis.dun') v,camwneuthur.
Misdoings, camweddau, troseddau
Misdoubt, mis.dûŵt' vt, drwgdybio ; ofni
Misemploy, mis.em.plôî' vt, camddef-
nyddio, camarferu • camosod ar waitb
Miser, m'i'zfir n, cybydd, cerlyn, crinwas,
crintachwr, bydolddyn, màb y crinwas
Miserable, miz'ur.a.bl a, gresynol; crin-
tach; annedwydd, tman. A miser-
able person, truenyn
Misery, miz'ur.i n, gofid; trueni, adfyd,
drygfyd, gresyni; annedwyddwch;
cybydd-dod, crintachrwydd
Misfashion, mis.fash'un, vt, camffurfio,
aflunio [ffurfio
Misform, mis.fôrm' vt, dryglunio, cam-
Misfortune, mis.for'tshun n, anflawd,
anhap, drygddamwain, aflwydd
Misgive, mis.giv' {pt misgave, mis.gav',
pp misgiven, mis.giv'n) vt, gwan-
gredu; ofni drwg. Misgiving, am-
mbeuaetb, drygdyb
Misgovern, mis.guv'urn vt, camlywodr-
aethu, aflywodraethu, camreoli
Misgovernment, mis.guv'urn.ment n,
aflywodraeth [flbrddiad
Misguidance, mis.g'i'dans n, camhy-
Misguide, mis.gi'd' vt, camarwain, cam-
dywys [aflwydd
Mishap, mis.hap' n, anhap, dryglam,
Mishear, mis.hî'r' {pt & pp misheard,
mis.hûrd') vt, camglywed.
Misinfer, mis.in.fûr' vt, camgasglu
Misinform, mis.in.fôrm' vt, camhysbysu,
camadrodd, camfynegu [ddeongli
Misinterpret, mis.in.tfir'pret vt, cam-
Misjoin, ìnis.jôín' vt, camgyssylltu
Misjudge, mis.juj' vi, camfarnu, traws-
Miskin, mis'kin n. — Mixen [farnu
Mislay, mis.lii/ vt, camosod, camgyfìëu
Misle, miz'l vi, manwlawio
Mislead, mis.lîd' {pt & p>P misled, mis-
led')i'<,camarwain,camdywys [ casineb
Mislike, mis.l'ik' vt, angharu, casiiu: n,
Misly, miz'li a, manddefnynol
Mismanage, mis.man'äj vt, camdrin.j
camdrefnu [camdrefniad]
Mismanagement, mis.man'äj.ment n
Mismatch, mis.matsh' vt, camgymbaru 1
Misname, mis.näm' vt, camenwi
Misnomer, mis.nö'mûr n, camenwad
Misobsei-ve, mis.ob.surv' vt, camsylwi I
camweled [prioda:i
Misogamist, mî.sog'â.mist n, casäw:J
Misogyny, mî.soj'î.nî n, casineb at fen \
ywod
Mispersuasion, mis.pur.swa'zhun a, cam i
dyb, geugred [gyflëu, camddodl
Mi>pl,ice, mis.pläs' vt, camosod, cam I
Misprint, mis.print' vt, camargraffu : n t
camargraffiad, gwall [ysgornil
Misprise, mislpriz' vt, camgymmeryd (
Misprision, mis.prizh'un n, esgeulusdn ý
dirmyg, diystyrwch ; bradgeliad
Mispronounce, mis.prö.nûẃns' vt, cam*
gynanu [gymmesuil
Mispn iportion, mis.prö.pö'r'shun vt, cam 1
Misquote, mis.kwot' vt, camddyfynu
Misrecite, rnis.rî.s'ít' vt, camadrodd
Misreckon, mis.rek'n vt, camgyfrif
Misrelate, mis.rî.lät' vt, camadrodd
Misreport, mis.rî.pö'rt' vt, camfynegu |
Misrepresent, mis.rep.ri.zent' vt, canK
ddangos, dywedyd anwiredd
Misrule, mis.rŵl' n, annhrefn, aflywod: I
aeth, afreolaeth : vt, camreoh
Miss, mis n, meistresan; cywelye»
meth, pall : v, ffaelu, methu, colü 1
Missal, mis'al n, llyfr yr ofleren
Misshape, mis.shäp' #<, aflunio, camluni?
Missile, mis'il a, ergydiol, tafladwj
hydafl: n, arf tail
Mission, mish'un n, anfoniad; cena»
cenadaeth, cenadwri, cenadwriaeth t
Missionary, mish'un .ur.î n, cenadw»
cenad : a, cenadol, cenadwriaethol |
Missive, mis'iv a, tafladwy ; anfonadirÄ
n, cenadwr; llythyr; rhodd
Misspeak, mi.spik' {pt misspoke, mm
spok, pp misspoken, mi.spo'kn) J
camd dy wedy d [ silla !
Misspel, mi.spel' vt, camsillebu, carl
Misspend, mi.spend' vt, gwastraifu j
Misstate, mi.stät' vt, camadrodd
Mist, mist n, niwl, niwlen ; tarth ; caddi.
Mistake, mis.tak n, eamgymmeriaj
camsvniad, gwall. gwallawd, amr:
fusedd: v {pt mistook, mis.twk, ;■
mistaken, mis.ta'kn), camgymmerj
camsynied, amryfuseddu. To be m. >
taken, camsynied, cael ei gamarwai
cael ei gamddeall
206
ôre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, this ; j=d:
MOI
Misteach, mis.titsh' {pt & pp mis-
taught, mis.tôt') vt, camddysgu, cam-
addysgu, camathrawiaethu [alw
Ifistenn, mis.tûrm' vt, camenwi, cam-
Misthink, mis.thingk' (pt & pp mis-
thought, mis.thôt') vt, camfeddwl,
camdybio [amseru
Mistime, mis.ti'm' vt, camamseru, an-
Mistiness, mis'tî.nes n, tywyllni, niwledd
Mistitle, mis.t'i'tl vt, camenwi, camalw
Mistletoe, miz'l.to n, uchelfal, uchelfar
Mistress, mis'tres n, meistres; cariad-
fereh; gordderchwraig, cywelyes
Mistrust, mis.trust' n, drygdyb , pryder :
vt, drygdybio, anghoelio [pryderus
Mistrustful," mis.trust'fẁl a, drygdybus,
Mistrustless, mis.trust'les a, ymddir-
iedus [niwlog
Misty, mis'tî a, cymylog, caddugol,
■ Misunderstand, mis.un.dur.stand' (pt
\ & pp misunderstood, mis.un.dur-
i stẁd') vt, camddeall, camsynied
Misunderstanding, mis.un.der.stan'ding
n, camddealliad ; amrafael
Misusage, mis.ü'säj n, camdriniaeth
Misuse, mis. üs' n, camarfer, sarhâd
Misuse, mis.iiz' vt, camarfer, camdrin
ìMite, mi't n, hatling, mymryn, briwyn
gwyfyn, meisgyn, g^iddonyn. Full
i of mites, euddonog. To breed mites,
euddoni, magu euddon neu lwygod
■Mithridate, mith'rî.dät n, meddygin-
• iaeth rhag gwenwyn ; cyflEaith Damo-
; crates, meddyg Mithridates, brenin
! Pontus; mwstardd
•Mitigate, mit'î.gät vt, esmwythäu, 11;
aru, llonyddu, ysgafnhau, lleihau
Mitigation, mit.î.gä shun n, llinariad
Mitre, m'i'tûr n, meitr, coron esgob
•Mitred, mî'tûrd a, meitrog ; coronog
Mittens, mit'enz np, dyrnfolau, menyg
• heb fysedd
Mittent* mit'ent a, anfonol, yn anfon
Mittimus, mit'i.mus n, carcharwarant
Mity, m'i'ti a. gwyddonog, euddonog
Mix, miks v, mysgu, cymmysgu
Mixen, mik'sn n, tomen
Mixture, miks'tshur, Mixtion, miks'-
tshun n, cymmysg, cymmysgiad, cym-
mysgedd, mysgiad
dizmaze, miz'maz re, dyrysfa, dyryswch
Jizzen, miz'n n, hwyl ol, hwyl y Uyw
Jizzle, miz'l vi, manwlawio
lizzy, miz'i n, mignen, siglen, cors
lnemonics, ni.mon'iks np, cofyddiaeth
loan, mön n, ewyn, cwynfan : v, cwyno,
galaru, ymofidio, cwynfan, griddfanu
Moat, möt n, amglawdd, ffos, cylchffos
Mob, mob n, gwerinos, gwerin, tyrfa,
gwerindorf, y bileinlln ; math o gap :
vt, cyd-derfysgu ; difr'io
Mobile, mö.bîî' a, symmudol; anwadal:
n, j werin, gwerinos, pobl gyffi-edin
Mobility, mö.bil'î.tî n, bywiogrwydd,
symmudoldeb ; anwadalwch ; y werin
Mock, mok n, moc, gwawd; gwatwar-
gerdd : a, dynwaredol, gau, rhithiol :
v, mocio, gwawdio, gwatwar; min-
gamu ; dynwared, twyllo, cellwair
Mockery, mok'ur.i n, gwawd, gwatwar,
dirmyg; chwerthiniad am ben; ffug
Modal, mö'dal a, damweiniol
Mode, mod n, arfer, dull, ffordd, trefn
Model, mod'el n, cynllun, cynddelw: a,
cynddelwig : vt, llunio, cynllunio, ar-
lunio, cynddelwi, ffurfio
Moderate, mod'ur.ät a, cymmedrol,
canolig ; rhesymol ; hynaws, rhywiog :
vt, cymmedroli, gweddoli, arafu
Moderation, mod.u.rä'shun n, cym-
medrolder, cymmedroldeb, gweddol-
deb; arafwch [canolwr
Moderator, mod'ur.ä tûr w,cymmedrolwr,
Modern, mod'ûrn a, newydd, diweddar
Modernize, mod'ur.n'iz vt, newydd-
ddnllio, newyddu [diweddariaid
Moderns, mod'urnz np, dynion diweddar,
Modest, mod'est a, gwylaidd, gweddaidd,
diwair [deb
Modesty, mod'es.tî n, gwylder; diweir-
Modicum, mod'i.kum n, ychydigyn,
tameidyn, tipyn, rhan
Modification, mod.i.fi.ka'shun n, ag-
weddiad, dulliad [mhwyso
Modify, mod'î.f l vt, dullio, agweddu ; cy-
Modillion, mö.dil'yun n, math o ys-
gwyddyn [wych
Modish, mö'dish a, moddgar, manol-
Modishness, mö'dish.nes n, moddus-
rwydd, arfergarwch [cymhwyso
Modulate, mod'ü.lät vt, cyweirio Uais,
Modulation, mod.ü.lä'shun n, cjrweiriad
y llais neu seiniau, trawsgyweiriad
Modulator, mod'ü.lä.tûr n, " cy wehydd
cerdd, cynghaneddwr
Module, mod 'iil n, darlun, gwaglun
Modus, mö'dus n, tâl yn lie degwm;
dogndal [dostan
Mogul, mö.gul' n, amherawdi\T Hin-
Mohair, mö.hê'r' n, blew gafr Tyrciaidd
Moidore, môî'dô'r n, darn o aur Portu-
galaidd, gwerth £1 7s.
Moiety, mô'î.tî n, hanner, hannereg
Moil, môîl v, flwdanu, ystnno, trybaeddu
207
MON path, fat, ere, met, mâ-rìne, pin, ôrb, on, curve, cut, tẁ=too, tẁk=took;
Moist, moist re, llaith, iraidd
_, suddlyd,
"eTíyb'rgwlyborÌÌyd ' [gwlychu
Moisten, môi'sn v, lleithio, ireiddio,
Moistness, môîst'nes re, lleithder, ìreidd-
der, gwlybaniaeth, gwlybyrwch _
Moisture, môìs'tshûr re, irdra, yf, lleith-
dra, sudd, gwlybwr, gwlych
Molar, mö'lûr a, maluriol. Molar Teeth,
dannedd malu [tnagl
Molasses, mo.las'iz re, gwaddod siwgr,
Mole, möl re, gwadd, twrch daiar ; man
gem; mwnt, argae, pwnt. Mole-
catcher, gwaddotwr, gwaddwr, tyrcn-
wr. Mole-hill, pridd y wadd
Molecule, mol'Lkul », tameidyn, mym-
ryn, temig, gronyn
Molest, mö.lest' vt, ystuno, anonyddu,
trallodi, blino, dygnu, molochi, drygu
Molestation, mol.es.ta shun re, aflonydd-
wch, blinder [f ol
Mollient, rnol'yent a, esmwythaol, lhn-
Mollifiable, mol'î.f ì.â.bl a, meddaladwy
Mollification, mol.Lfi.ka'shun re, tyner-
iad, llinariad, meddalhâd
Mollify, mol'i.fi vt, meddalhau, tyneru,
ystwytho.esmwytho, llinaru ; llonyddu
Mollusca, mo.lus'ka np, creadunaid
meddalion, meddalogion [meddal
Molluscous, mo.lus'kus a, meddalog.
Molten, mol'tn pp.— Melt: a, tawdd,
toddedig. A molten image, delw dawdd
Molybdenum, mol.ib.di'num re, math o
Mome, morn re, delff, drel,clwpa [adwyn
Moment, mö'ment re, mynydyn, meidyn,
meityn, amrantiad ; pwys, raawrbwyt
Momenta, mÖ.men'tâ rep.— Momentum
Momentary, mö'men.tur.î a, cythrymol,
diflanedig [pwysig, dwys
Momentous, mö.men'tus a, pwystawr
Momentum, mö.men'tum (p momenta)
re, egni, egni'ad, ysgogrym _
Momus, mo mus re, duw y cellwair
Monachal, mon'a.kal a, mynachaidd
Monachism, mou'a.kizm re, mynachaeth
Monad, mon'ad re, peth anhyran, unoldeb
Monarch, mon'urk re, brenin, teyrn, un-
ben, penadur, archdeyrn _
Monarchial, mo.nar'ki.al. Monarchical
mö.nâr'kî.kal a, archdeyrnol, unbenol
Monarchy, mon'ur.ki re, unbenaeth,
teyrnedd, breniniaeth, unbenadunaeth
Monastery, mon'as.tur.î re, mynachlog,
mynachlys, mynachdy _
Monastic, mo.nas'tik, Monastical, mo-
nas'ti.kal a, mynachaidd
Monday, mun'dä re, dydd Llun. Plough
Monday, dydd Llun wedi yr Ystwyll
Money, mun'î re, arian, arian batholj
mwnai. Money-changer, arian- newid 1
iwr, sylltydd. Pin-money, arian Hog 3
ellgwraig. Pocket-money, arian trav ;
Moneyed, mun'icl a, arian og; goludog j
Moneyless, mun'î.les a, diarian, tlawd I
Moneywort, mun'î.wûrt re, canclwyf '
Monger, mung'gûr re, gwerthwr, mat
nachwr [lledryl
Mongrel, mung'grel a, cymmysgryw: «•
Monish. mon'ish vt, cynghori, rhybuddi;
Monition, mö.nish'un re, cynghor, rhj 1
budd; addysgiad ;
Monitor, mon'î.tûr re, rhybuddiedyd
rhybuddiwr; is-ysgolfeistr
Monitory, mon'i.tur.î a, rhybuddiol
Monk, 'mungk re, mynach, monac^
Monk's -hood, llysiaur blaidd I
Monkery, mung'kur.i re, mynachaeth j
Monkey, mung'ki re, ab, epa, simach I
Monkish, mung'kish a, mynachaid
Mono- px, un- [mynach 3
Monochord, mon'o.kord re, cyweirdant ;
Monocular, mo.nok 'ü.lûr a, unllygei
iog [ger'.
Monody, mon'ö.dî re, galargan, gala;
Monogamist, mö.nog'â.inist re, un a
yn erbyn ail briodas, unwreigydd
Monogamy, niö.nog'â.mî re, unbriodas
Monogram, mon'ö.gram re, llythyra
llythyrnod, llythyrenau plethedig
Monologue, mon'ö.log re, hunaraeth
Monomachy, mo.nom'a.ki re, orne;
ymladd benben ( [gofrwyj
Monomania, mon.ö.mä'nî.â re, unwa
Monomaniac, mon.o.ma'ni.ak re, un í
ar un pwnc [ddalen
Monopetalous, mon.ö.pet'â.lus a, u
Monopolist, mö.nop'ö.hst re, gorfaeh
edwicwr, rhagbrynwr [edwi
Monopolize, mo.nop'o.li'z vt, gorfaŵ
Monopoly, mö.nop'ö.lî re, gorf'aelaei
marchnad unllaw, edwicaeth
Monoptote, mon'op.töt re, enw ag
cynwr iddo [air, gair un;
Monosyllable, mon.ö.sil'â.bl re, unsii
Monotheist, mon'ö.thî.ist re, credwr j
un Duw
Monotonous, mö.not'ö.nus a, und<|
undonol, unsain, unseiniol
Monotony, mö.noto.nî re, undonycj
iaeth, cyfacen, unseiniad T
Monsoon, mon.sŵn' re, gwynt sydd 3
chwythu yr un ffordd am chwech i
Monster, mon'stûr re, cynfil, anghenfiU
Monstrosity, mon.stros'î.tì re, anferi
edd, ewrthuni ; dirfawredd
'* 208
ôre ; läte, line, no. miite ; she, zh=.z azure ; thin, thìs ; j=rdzh.
MOR
Monstrous, mon'strus a, anghenfilaidd,
fwrthun, anferth, anferthol ; dirfawr ;
yll, erchyll, aruthr
Montero, mon.tî'r'ö n, cap marchfilwr
Monteth, mon'teth n, llestr i olchi
gwydrau ynddo
Month, munth n, mis; misgwaith. A
month old, misyriad, mis oed
Monthly, munth'lî a, misol, bob mis.
Monthly publications, misolion
Monument, mon'ii.ment n, cofadail,
cofarwydd, gwyddfa; beddgor, bedd-
adail [cofFadwriaethol
VIonumental, mon.ii.men'tal a, coffaol,
Hood, mŵd n, tymmer, tuedd; modd,
Merry mood, anian lawen
Ivloodiness, mŵ'dî.nes n, anfoddogrwydd
Moody, mŵ'dî a, anfoddog, digus
meddyliol ; prudd, trist
loon, mŵn n, lleuad, lloer, canaid.
I Honey-moon, mis yr afaeth. Con-
i junction of the moon, cyfrwng dwy
i leuad. Crescent of the moon, cefn y
i lleuad. First quarter of the moon,
| blaen lloer. Second quarter, adfan
| cynnydd. Half moon, banner lleuad.
i Increase of the moon, cynnydd y
lleuad. Last quarter of the moon, cil
! y lleuad, adfan cil. Wane of the
! moon, adeg y lleuad, gwendid y lleuad
loonbeam, mŵn'bîm n, lloerbelydryn
(Iooncalf, mwn'kaf n, anghenfil; delff
'loonless, mŵnles a, dileuad, dilewyrch
loonlight, rnŵnTít n, goleu leuad,
; lloergan, goleu'r lleuad [lewyrch
'foonshine, mŵn'shin n, lloergan, lloer-
loony, mŵ'nî a, lloeraidd, lleuadol
'foor, mŵ'r n, dyn du; morfa, rhos
corsle : v, angori ; deuangori
Mooring, mvv'r'mg n, angorfa, angorle
Moorish, mŵ'r'ish, Moory, mŵ'r'î a
' corsog, rhoslyd
oorland, mŵ'r'land n, rhosdir, morfa
oose, mŵs n, math o garw
oot, m%H vt, dadleu \_vt, mopio
op, mop n, mop, mopa, ysgubell eddi :
ope, möp vi, pendrymu : n, diogyn
oping, mö'ping a, trymllyd, marvvaidd
oral, mor'al n, moeswers: a, moesol;
■bucheddol; deddfol. The moral law,
v ddeddf foesol, y deg gorchjonmyn.
Morals, moesau; bucheddiad, ymar-
weddiad, ymddygiad
>ralist, mor'al.ist, Moralizer, mor'al-
i'.zur n, moesohvr, dysgawdwr moesau
>rality, mö.ralì.tî n, moesoldeb, moes-
slder, moesolrwydd, moesddysg
Moralize, mor'al.'iz vi, moesoli, moes-
addysgu, moesresymu, moesddeongli
Morally, mor'al.î ad, yn foesol; yn ol
rheswm, yn debygol [nen
Morass, mö.ras' n, cors, siglenydd, mig-
Morbid, môr'lùd a, afiach, clefychlyd
Morbidness, môr'bid.nes n, afiechyd,
heintusrwydd [bar; heintus
Morbific, mor.bif'ik a, heintddwyn,heint-
Morceau, môr'sö n, tameidyn, tipyn
Mordacious, môr.dä'shus a, danneddog,
llymeiriog, brathlyd
Mordant, môr'dant a, brathol, cnoawl:
n, sylwedd a ddefnyddir gan liwyddion
More, mô'r a, ychwaneg, mwy ; rhagor :
ad, yn fwy : cd. — Much, Many. He is
no more, mae efe wedi marv\T, mae wedi
darfod, darfu am dano. More and
more, fwyfwy. Once more, eto, eil-
waith, trachefn, unwaith eto
Moreover, mo'r.o'vur ad, ym mhellach,
heb law, gyda hyny, ac hefyd, hefyd
Morigerous, mö.rij'ur.us a, hynaws,
ufudd; moesol
Morion, mö'r'î.un n, penifestin, helm
Morkin, mor'kin n, burgun, buria, abwy
Morling, môr'ling n, gwlan hifio, gwlan
gin
Mormonite, môr'mon.'ít n, dilynwr Io-
seph Smith, penboethiad Americaidd ;
un o saint y dyddiau diweddaf
Morn, môrn n, bore, boreu
Morning, môr'ning n, boreu, bore: a,
boreuol, boreol. Morning-gown, boreu-
dwyg. This morning, boreu heddyw.
Early to-morrow morning, boreu fory
yn fore
Morocco, mo.rok'o n, gwlad yn Afirica ;
lledr Morocco [porphor
Morone, mö.rön' a, coch dwfn, dugoch,
Morose, mö.rös' a, anynad, anniddig,
anfwyn, sarig [ros'î.tî n, sarigrwydd
Moroseness, mö.rös'nes, Morosity, mö-
Morphew, môr'f ü n, y clefri gwyn, ysgen
Morphia, môr'fî.â n, cyglys, cysgnur
Morrisdance, mor'is.dans n, dawns y
Mwriaid
Morrow, mor'ö n, y fory. On the mor-
row, tranoeth. The day after to-mor-
row, trenydd. Three days hence,
tradwy. To-morrow, y fory. To mor-
row night, nos y fory
Morse, mors n, morfarch. — Walrus
Morsel, môr'sel n, tamaid, safnaid, tam,
tipyn, tameidyn
Morsure, môr'shûr n, cnoad
Mort, môrt n, can helwriaethol ; cemyw
209
MOU path, fat, eiv, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=tools 1
Mortal, môr'tal a. manvol; angeuol: n,
un manvol, dyn. Mortals, marwolion,
daiarolion * [euolrwydd, marw
Mortality, môr.tal'î.tî rc,marwoldeb, ang-
Mortar, môr'tûr »,cymmrwd, priddgalch ;
breuan, cymmriwel ; math o gyflegr
Mortgage, môr'gäj n, arwystl, tirwystl :
vt, arwystlo, marw-wystlo
Mortgagee, môr.gä.jì' n, arwystlwr, tir-
wystíwr, achretäwr
Mortgager, môr'gä.jûr n. gwystlroddwr,
bcrithycnvr, echwynwr
Mortiferous, mfìr.tif'ur.us «, marwol,
dinvstriol, angeuol
Mortification, mör.tî.fî.hä'shun rc.marw-
lygriad, madreddi; siomedigaeth, dar-
ostyngiad, dwysofid
Mortify j môr'tî.fî v, marwlygru, marw-
eiddio; blino, siomi, gofidio
Mortise, mor'tiz n, mortais, rhwyll : vt.
morteisio, rhwyllo [aralladwy
Mortmain, môrt'män », meddiant an
Mortuary , môr'tshü.ur.î », rhodd i eglwyi
Mosaic, * mo.za'ik a, Moesenol; brith,
amryliw
Mosque, mosk w, teml Fahometaidd
Mosquito, mos'ki.to n, math o wybedyn
colynog tramor
Moss! mos », mwswg, rawewgl, mwswn.
migwyn; gweryd. Mosses, migneint
Mossy, inos'i a, mysyglyd, mysoglyd
Most, most a, mwyaf; amlaf: ad, yn
fwyaf, yn benaf, tra: sd. — Much.
Many. 'Most of all, yn benaf. Most
wicked, gwaethaf. At most, o fwyaf.
o eithaf, o bellaf
Mostic, mos'tik n, attegffon arliwiwr
Mostly, möst'lî ad, gan mwyaf, yn fyn-
yehaf, yn fwyaf, yn amlaf
Motation, mö.tä'shun n, cynhyi-fiad,
symmudiad, cyfi'road. ysgogiad [yn
Mote, möt n, brych, bryeheuyn, lluwch-
Moth, moth n, gwyfyn, meisgyn, prifyn
dillad. Moth-eaten, ysedig gan wyt'on
Mother, muTH'ur n. mam. Motlier-in-
law, mam yng nghyfraith. Mother-
spot, man geni. Mother -tongue,
mamiaith, prifiaith. Step-mother,
llysfam [mamaeth
Motherhood, muTH'ûr.hẁd 11. mamedd.
Motherless, muTH'úr.les o, difam, heb
fam [ol
Motherly, muTH'ûr.lî a, mamaidd, mam-
Motherwort, muTH'ur.wnrt ft, llysiauY
fam [odlyd
Mothery, muTH'ur.i a. blodeulyd,gwadd-
Motific, mo.tif'ik a, symmudbar, ysgogol
Motion, mü'shun n, chwyf, chwi i
chwiml, chwyfiad, symmudiad, cyl
road, ysgogiad, annogiad ; cynnygn.
ymarllwysiad [symm
Motionless, mö'shun.les a, digyffro, >\
Motive, mo'tiv n, cynhyrfiad, cymhfl'
iad, cyflroad ; egwyddor : n, symmr. I
bar, ysgogol
Motley, mot'lî a, amliwiog, amryliw 1
Motto", mot'ö n, arwyddair, arwyddwH
Mould, mold n, pridd. daiar ; mold, c^l
llun; llwydni: v, moldio, dyluil
llunio ;llwydo. Mould-board, chwel; J
Moulder, möl'dûr v, troi yn llwch, nil
urio; adfeilio: n, moldiwr [Uwyl
Mouldiness, möl'dî.nes n, llwydel
Moulding, mòTding n, addurn-gernaci
Mouldwarp, möld'wôrp n, gwadd, tw 1
daiar
Mouldy, möl'dî a, llwyd. brithlwyd, n *j
Moult," molt vi, bwrw plu
Mound, mûŵnd n, mwnt, gwarglawl
clawdd : vt, amgau, amgloddio
Mount, mûŵnt n, mwnt, bryn, esgyrl
v, esgyn, dringo, dyrchafu
Mountain, mûŵn'tän n, mynydd, ml
bryn. A little mountain, mynydc ,,
A prominent mountain, ban
Mountaineer, mûŵn.tä.nî'r' n, myny*
Mountainous, mûŵn'tä.nus a, mynycf
| Mountebank, muvVn'ti.bangk n, crwjl
feddyg, crachfeddyg, gwagfostiË
llamidydd, digrifwr
Mourn, mô'rn v, galaru, cwyno, arvrS
Mourner, mô'r'nûr n, galarydd. cwi
fanwr [trwm, alaeti
Monmful, mö'rn'fẁl a, galarus, tl
Mourning, mö'rn'ing 72, galarwisg 1
Mouse, mûŵs (p mice, mis) n, Hygo*
Mouse-ear, y fiewynog. Mouse-t ).
llygodfagl, magi líygod. Field-moÄ
twrlla, llyg. Rear-mouse, ystlS
Shrew-mouse.llygoden goch, chwisl
Mouse, múŵz v. llygota, dal llygod I
Mouser, muw'zur n, llygotwr, ílygolB
Mouth, mûŵth (p mouths, mûŵlÄ
11, genau, safn, ceg
Mouth, múŴTH r. cegu, safnu, gw<J
mingamu. Foul-mouthed, drygit i-
og, budreiriog, drwg ei dafod. Mt»
mouthed, safufeddal, gwenieit»
Open-mouthed, cegagored, rheil
chwedleugar, tafodrydd. Roof olÄ
mouth , tafiod y geneu. Wide-moul 1,
safnnvth. Wrv-mouthed, minga
Mouthful, mnŵth'fẁl n. safnai i. I
cegaid, llonaid pen
210
ore; läte, l'íne, no, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. MUL
Move, mwv v, ysgogi, symmud, cyffroi,
cynhyrfu, cymhell, cynnyg, chwyfio,
chwimio
Moveable, mw'va.bl a, synimudadwy,
hydreigl, symmudol : n, cyfodedyn
Moveables, mw'va.blz np, da symmudol
da cyffro, cyfodedion
Movement, mwv'ment n, symmudiad,
ysgogiad, cyffroad ; troellwaith
Moving, mw'ving a, cyffröus, cynhyrfiol,
cyfiroawl, ymsymmudol
Mow, mö (pp mown, mön) n, mwdwl,
das, beisgawn : vt, lladd [gwair
Mower, mö'ûr n, pladurwr, lladdwr
Moyle, moil n, mul
Much, mutsh (more, most) a, llawer:
ad, j\\ fawr. As much, cymmaint.
,i Too much, gormod. Much ado, mawr
orchest, ystŵr mawr, ffwdan. So
much the better, goreu i gyd. So
much the worse, gwaetha'r modd
viucid, mii'sid a, llwyd, mws, llysog
tfucidness, mü'sid.nes n, llwydni, llysni,
mysni [llysnafedd
facilage, mü'sî.läj n. sudd; llyslyn,
.lucilaginous. mü.sì.laj'î.nus a, Uyslyn-
aidd, llysnafeddog, llyslyd
Jack, muk n, tail, gwrtaeth, torn, baw:
: vt, teilo. gwrteithio. Muck-heap,
: ( Muck-hill, tomen. Muck-worm, pryf
A ydom; cybydd [cadach
. tIuckender, muk'en.dur n. Llawlian,
luckiness, muk'i.nes n, baweidd-dra
. ,Iuckle. muk'l a, llawer: n, sypyn
, jlucky, muk'i a, bawlyd, brwnt
lucous, mii'kus, Muculent, mu'kii.lent
. | a, llysnafeddog, Uysnafbl [pigog
iucronated, mii'kro.na.ted a, blaenfain,
lucus, mii'kus n, llysnafedd
jiud, mnd n, llaid, llaca, baw : v, lleidio,
budreddu, budrogi [afloewder
Iuddiness, mud'i.ness n, Ueidiogrwydd,
luddle, mud'l vi, lledfeddwi, gofrwysgo
luddled, mud'ld a, lledfeddw, brwysg
Iuddy. mud'î a, lleidiog, lleidlyd,
afloew : vt, lleidio [glai
ludwall, mud'wôl n, gwal bridd, gwal
luff, muf n, dyrndorch, clydwain [gen
biffin, muf'in n, math o deisen, chwio-
luffle, muf'l v, inoledu, cudclio, mygydu
.uffler, muf 'lür n, moled, wyneborchudd
Jufti. mufti n, archoffeiriad Mahomet-
ug. mug n, diodlestr, cwpan [aidd
uggish. mug'ish, Muggy, mu^'î a,
llwydlyd ; llaith, tarthlyd, tarthdrwm
ugient, mü'jî.ent a, brefol, bugunol
ugweed, mug'wid n, llysiau'r groes
Mugwort, mug'wûrt n, llysiau llwyd,
canwraidd lwyd, bydiog lwyd
Mulatto, mü.lat'ö n, un ganedig o rieni
o wahanol liwiau, un melynddu
Mulberry, mul'ber.i n, ffrwyth merwydd.
Mulberries, mwyar Mair, mwyar
ffremig. Mulberry-tree, merwyddên
Mulct, mulkt n, dirwy, camlwrw: vt,
Mule, miil n, mul [dirwyo
Muleteer, mü.le.tî'r' n, gyrwr mulod
Muliebriety, mü.lî.eb'rî.ti n, gwreigdra,
gwreigeiddrwydd [auhydyn
Mulish, mii'lish a, mulaidd; cyndyn,
Mull, mul vt, brydio, berwi
Mulleen, mul'in n, canwyll yr adar
Muller, mul'ûr n, malui*faen, llawfaeu
malurio
Mullet, mul'et n, barf bysg, penfras
Mulligrubs, mul'i.grubz tip, pryfigedd,
ymgno'r coluddion; sarigrwvdd
Mulloc, mul'uk n, baw, ysbwrial
Mulse, muls n, rnelwin. bragodwin
Multangular, mul.tang'gü.lûr a, aml-
onglog [gellog
Multicapsular, mul.ti.kap'sii.lur a, ami-
Multifarious, mul.tî.fê'r'î.us a, ainlryw,
amryfath, amrywiol
Multifidous, mul.tif'i.dus a, amryhollt
Multiform, mul'tî.fôrm a, anilddull,
amryddull, lluosddull [fath
Multigenerous, mul.ti.jen'ur.us a, ami-
Multilateral, mul.ti.lat'ur.al a. auil-
ochrog [eiriog
Multiloquent, mul.til'o.kwent a, ami-
Multinomial, mul.tî.nö'mì.al, Multino-
minal, mul.ti.nom'i.nal a, amlenwog
Multipartite, mul.tip'ûr.tit a, amlranog,
lluosran
Multipede, mul'ti.pid a, anildroediog
Multiple, mul'ti.pl a, amlblygog, aml-
rifol : n, lluosrif
Multipliable, mul'tî.plî.â.bl a, lluosad-
wy [ ogai
Multiplicand, mul'ti.pli.kand n, lluos-
Multiplication, mul. ti.pli.ka' shun n,
lluosyddiaeth, lluosiaeth, lluosogaeth
Multiphcator, mul'tî.plì.kä.tûr n, lluos-
ogydd
Multiplicious, mul.tî.plish'us a, lluosog
Multiplicity, mui.tî.plis'î.tî n, lluoseud,
lluosogrwydd
Multiplier, mul'tî.prí.ûr «, HuoBogwr,
lluosogydd. Mark of multiplication
( X ), Uuoseb, nod lluosogi
Multiply, murti.pl'i v, lluosi. lluosogi,
amlhau [amryallu
Multipotent, mul.tip'ö.teiit a. amrynerth
211
MUS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took j
Multitude, mul'tî.tüd n, lluaws, torf,
tyrfa, mintai ; y werin, y werinos
Multitudinous, mul.tî.tü'dî.nus a, lluosog
Multocular, mul.tok'ii.lur a, aml-lygeid-
iog [f'alu
Multure, mul'tshûr n, tâl neu doll am
Mum, mum n, math o gwrw o frag
gwenith : i, ust ! taw â son ! taw !
Mumble, mum'bl vi, mantachu, grymial
Mumbler, mum 'bíûr n, mantachwr,
myngialwr, grymialydd
Mummer, mam'ûr n, mudchwareuydd
Mummery, mum'ur.î n, mudchwareu
Mummy, mum'î n, corff wedi ei berarogli
Mump, mump v, chwylgnoi, buan-gnoi ;
isel ddywedyd, cardota
Mumper, mum'pûr n, chwylgnöwr, bol-
erwr; cardotyn
Mumpish, mum'pish a, sarig
Mumps, mumps n, esogryn, y bynsach,
y dawedwst, y dwymyn doben
Munch, muntsh v, cnoi, dygnoi
Mund, mund n, tanc, hedd, esmwythder,
llonyddwch, tawelwch
Mundane, mun'dän a, bydol [purad
Mundation, mun.dä'shun n, glanhâd,
Mundatory, mun'dä.tur.î a, glanhaol,
Mundic, mun'dik n, maen tân [purol
Mundify, mun'dî.fî vt, glanhau, gwynu,
puro [gwobrwyol
Munerary, mii'nur.ur.i a, anrhegol,
Mungrel, mung'grel n. — Mongrel
Municipal, mü.nis'î.pal a, dinasol, bwr-
deisiol, dinasfieiniol [deisiaeth
Municipality, mü.nis.î.pal'î.tí n, bwr-
Munificence, mü.nif'î.sens n, haelder,
haelioni [cedfawr
Munificent, mü.nif'î.sent a, hael, cedig,
Muniment, mü'nî.ment n, amddiffyn;
caerwaith ; hawl
Munishun, mü.nish'un n, amddiffynfa.
amgaer, difTynwaith, moddion rhyfel
Munite, mü.n'ít' vt, amgaeru, cadarnhau
Murage, mü'r'äj », murdreth
Mural, miiV'al a, muriol, caerol
Murder, mûr'dûr n, llofruddiaeth, Uaw-
ruddiaeth, mum, murndwm: vt, llof-
ruddio, mumio. Self-murder, hunan-
laddiad, ymdd'ienyddiaeth
Murderer, mûr'dur.ûr n, llofrudd, lleidd-
iad. Self-murderer, hunanleiddiad
Murderous, mûr'dur.us a, llofruddiog,
gwaedlyd [caeru
Mure, mii'r n, mur: vt, murio, gwalio,
Muriatic, mii'r.i.at'ik a, heli'aidd, heli'ol
Muricated, mii'r'i.ka.ted a, llymbigog
Murk, murk n, cibyn, plisgyn ; tywyllni
Murky, mur'ki a, tywyll, cymyloj.
gwrm; cuchiog
Murmur, mûr'mûr vi, grwgnach, conac!
gythu; godyrddu, godyfu: n, grwr
grwyth, grydwst ; grwgnach, tuchai
goruad, dadwrdd. Murmuring of tl
sea, bwmbwr y môr [grymialyi
Murmurer, mûr'mur.ûr n, grwgnachw
Murr, mur n, annwyd
Murrain, mur'än n, chwaren, pla ar ar
Murrey, mur'î a, cochddu [feiüai '
Murrion, mur'î.un n, helm, penwisg
Musaph, mü'saf n, deddfiyfi- Tyrcaidd
Muscadel, mus'ka.del, Muscat, mus'k ;
n, math o winrawn per
Muscadel, mus'ka.del, Muscadine, mu ri
ka.din n, math o win ; math o elleig U
Muscle, mus'l n, cyhir, llywethan, lly ]
eth, gwythi ; pysg cragen las I
Muscosity, mus. kos î.tî n, mysyglydec |j
Muscular, mus'kii.lur o, llywethog, c J
hyrog, cyhyrol, cryf
Muse, muz n, awen : v, myfyrio, yst} I
ied, cyngydio. Muses, naw duwl
dysg neu gerdd, anant [j
Museful, miiz'fwl a, myfyrdodol, m)i:;
Museum, mii.zi'um n, amgeueddi
creirfa, amgueddgell, cy wreinfa. B ]
tish Museum, y Gy wreinfa BrydeiiJ
Mushroom, mush rŵm », bwyd y barciS
maethen
Music, mii'zik n, cerddoriaeth ; alili
eilyw, eilon, cynghanedd, peroriael
Doctor of music, bardd alaw. Musil
master, dysgawdwr cerddoriaeth. '. 'J
strumental music, cerdd dannau. "\I
cal music, cerdd dafod
Musical, mii'zijial a, cerddgar, it
nghaneddol. Musical instrumeif
offer cerdd
Musician, mii.zish'an», cerddwr, ceKf
or,tantor, cynghaneddwr, peror. Chiii
musician, pencerdd
Musk, musk », mwsg. Musk-mell
pompiwn peraroglus. Musk-nl
rhosyn tra pheraroglus
Musket, mus 'ket n, gvm Haw, cad-ddi:.
Musketeer, mus.ke.ti'r' n, saethydd A
Musketoon, mus.ke.twn' n, gwn byr f
Musky, mus'ki a, mwsgaidd, fel mws $
Mushn. muz'lin n, meinwe cotwm
Musrol, mus'rol n, trwyn-ffrwyn mar"
Mussel, mus'l n, misglen, pysg crajij
las. Mussels, y cregin gleision
Mussulman, mus'ul.man n, crefydt '
Mahometaidd [diod yn yr il : v, llw; »
Must, must n, çwin neu ddiod newy ,
212
; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. NAP
Must, must v, def, rhaid yw, dir yw. I
must read, rhaid i mi ddarllen. I
must not , ni raid i mi ; rhaid i mi heidio ;
nid rhydd i mi
Mustache, mus.tâsh', Mustachio, mus-
tâ'shö n, trawswch, harf y wefus uchaf
Mustard, mus'turd n, ceddw, mwstardd.
Wild mustard, berw'r fam, berw'r gauaf
Muster, mus'tûr v, byddino; profi; rhif-
restru : «.prawf-olygiad ; byddin-rifiad.
Muster-book, Uyfr enwau milwyr.
Muster - master, byddin - restrydd.
Muster-roll, cofrestr llu
Mustiness, mus'tlnes n, llwydni; mysni
Musty, mus'tî a, Uwyd ; mws ; drewìlyd.
To grow musty, llwydo
Mutability, mü.tâ.bil'î.tî n, anwadal-
wch. cyfnewidioldeb [iol
Mutable, mü'tâ.bl a, anwadal, eyfnewid-
Mutation, mü.tä'shun n, newidiad, cyf-
newidiad
Mute, miit n, mudan; mudsain, llyth-
yrenfud; adar-dom: a, mud, tawedog,
dilafar : vi, tomi, teilo, ystlomi
Mutilate, mü'tî.lät vt, anafu, anharddu,
llurgunio, tori aelod
Mutilation, mü.tî.lä'shun n, anafiad,
llurguniad, anharddiad, toriad aelod
Mutineer, mü.tî.nî'r' «,terfysgwr, gwrth-
godwr, gwrthryfelwr [terfysglyd
Mutinous, mü'tî.nus a, gwrthryfelgar,
Mutiny, mü'tî.nî vi, terfysgu, gwrth-
godi : n, terfysg, gwrthgodiad
Mutter, mut'ûr v, tuchanu, grwgnach,
mwngial, gnTnnal, conach
Mutton, mut'n n, cig mollt, cig dafad,
cig myharan ; dafad, myharan
Mutual, mü'tshü.al a, cy-, cyd-, cyf-,
i cys-, o'r ddwy ochr, y naill a'r llall.
Mutual hatred, cydgasâd [newidiad
•Mutuahty, mü.tshü.arLtî n, cydgyf-
Mutually, mü'tshü'alâ ad, ar gylch, ar
gyfnewid, o bob ochr, cyd-
Mutuation, mü.tshü.ä'shun n, echwyniad
Muzzle, muz'l n, genau, safh, ceg ; pen-
flfrwyn, penor, penwar : v, penÖrwyuo,
. safnrwymo, rhoi penor ar drwyu
Muzzy, muz'i a, meddw
My, m"f (heb bwyslais, mi) pn, fy ; mau.
Myown,eiddof,eiddoffi,eiddoffifyhun
'Myography, m'i.og'râ.f'î n, cyhyrydd-
Vlyology, mi'.ol'ö.jî n, cyhyrdraeth"[iaeth
Myope, mî'öp n, un byr ei olwg
Vlyopy, m'i'ö.pî n, byrdra golwg [mil
Myriad, mir'î.ad n, myrdd, 10,000, deng
Myrmidon, mur'mî.dun n, dyhiryn,
■ anfad-ddyn, ysgelerddyn
Myrrh, mûr n, myr: a, myrllyd
Myrtle, mur'tl n, myrtwydd, madwydd
Myself, mî.self ' pn, mi "fy hun, myfi fy
hunan [dirgehon
Mystagogue, mis'tâ.gog n, deonglydd
Mysterious, mis.tí'r'î.us a, dirgelaidd,
dirgel, tywyll, aneglur, cyfrinol
Mysterize, mis'tur.i'z vt, dirgel ddysvedyd
Mystery, mis'tur.î n, dirgelwch, rhin,
cyfrin, cyfriniaeth ; mwysder [gehon
Mystic, mis'tik n, djehymmygwr dir-
Mystic, mis'tik, Mystical, mis'ttkal a,
cyfrinol, cudd, dirgel, dirgelaidd
Mysticism, mis'ti.sizm n, dirgelyddiaeth,
Myth, mith n, dammeg, chwedl
Mythic, mith'ik a, dammegol, chwedl-
onog [aidd
Mythological, mith.o.loj'i.kal a, chwedl-
Mythologist, mî.thol'ö.jist n, deonglwr
chwedlau, chwedlonydd
Mythologize, mi.thol'oji'z v, trin neu
ddeongli yr hen chwedlau paganaidd
Mythology, mî.thol'ö.jî n, chwedl ddysg,
chwedloniaeth,chwedldduwinyddiaeth
N.
Nab, nab vt, dal yn ddisymmwth
Nabob, nä'bob n, penaeth yn yr India
Nadir, nä'dûr n, y fan dan ein traed,
isbwynt, gwrth%vyneb
Nag, nag n, crynfarch, corfarch
Naiad, nä'ad n, duwies y„dyfroedd a'r
fFynnonau, afondduwies
Nail, näl n, hoel, hoelen, cethr, cethren ;
ewin; ewinfedd, 2\ o fodfeddi: vt,
hoelio, cethru
Nailer, nä'lùr n. hoehwr, gof hoelion
Nailery, nä'lur.î n, gweithfa hoelion
Naked, na'ked a, noeth, llwm. Stark-
naked, noethlymun. The naked truth,
y gwir diorcìiudd. To strip naked,
dynoethi [dra
Nakedness, na'ked.nes n, noethni, llytn-
Name, nam n, enw, enwad: vt, enwi;
galw. To call names, difenwi, difrio
Nameless, näm'les a, dienw, dienwad
Namely, näm'lî ad, wrth enw, yn enw-
edigol ; sef, hyny yw
Namesake, nam'sak n, cyfenwydd
Nankeen, nan.kin' n, math o gotymwe
Nap, nap n, hun, hunell, amrant-hun;
ceden, casnach, pan, gra: v, huno,
dargysgu; cedenu. A short nap,
hunyn. To take a nap, cysgu hun
Nape, näp n, gwar ; gwegil
Napery, nap'ur.i n, bwrddlieiniau
213
NEB path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, twk=took;
Naphtha, nap'thâ n, gwlybwr hylosg
Napiform, nap'i.form a, ar ddull erfinen
Napkin, nap kin n, cedanen, cadach,
cewyn; llawliain
Napless, nap'les a, digeden, digasnach
Nappy, nap î a, cedenog, casnachog
Narcotic, nar.kot'ik a, cysgbar
Narcotics, nar.kot'iks np, cysgolion
Nard, nârd n, prysgen beraroglus
Nare, nê'r n, irroen [adwy
Narrable. nar'â.bl a, adroddadwy, traeth-
Narration, na.rä'shun, Narrative, nar'â-
tiv n, adroddiad, traethiad, mynegiad ;
hanes; chwedl [ydd
Narrator, na.rä'tûr n, adroddwr, hanes-
Narrow, nar'ö a, cul, cyfyng; caeth.
crintach, anhael: v, culhau, eyfyngu.
Narrow cloth, brethyn unlled. Nar-
row-minded, culfaru. Long and nar-
row, hirgul
Narrowly, nar'ö.lî ad, yn gyfyng; yn
graff, yn fanwl ; prin, o'r braidd
Narrowness, nar'ö.nes n, culedd, culdra,
colder, culni, culi; cyfyngder; crin-
tachrwydd [sonants, trwynolion
Nasal, nii'zal a, trwynol. Nasal con-
Nascent, nas'ent a, cynnyddol, tarddol
Nastiness, nas'tî.nes n, budreddi, ffieidd-
dra [bawlyd
Nasty, nas'tî a, brwnt, aflan, budr, swga,
Natal, nä'tal a, genedigol, genol
Natalitious, nä.tâ.lish'us a, perthynol i
ddydd genedigaeth
Natation, nâ.tä shun n, nofiad, nofiant
Natatores, nii.ta.to'r'iz np, nofiedyddion
Nathless, nath'les ad, eto, er hyny
Nation, nä'shun n, cenedl, ciwdod ; gwlad
National, nash'un.al a, gwladol, gwlad-
wriaethol ; cenedlaethol
Nationality, nash.un.al'î.tî n, cenedlig-
rwydd, cenedlgarweh
Native, na'tiv n, brodor, priodor: a,
genedigol, genol ; cynnwynol, cynhenid ,
greddfol; dechreuol
Nativity, na.tiv'i.ti n, genedigaeth
Natural, nat'shii.ral a, anianol, naturiol,
cynnwynol; hanfodol: n, ffol geni,
symlyn, ynfydyn. A natural child,
anhap ei fam, bagdardd, plentjm gor-
dderch. Natural philosopher, anian-
ydd
Naturalism, nat'shii.ral.izm n, aniander
Naturalist, nat'shii.ral.ist », anianydd,
naturiaethwr [rhyddfreiniad
Naturalization, nat.shii.ral.i.za'shun n,
Naturalize, nat'shii.ral.i'z vt, trwydded-
ogi ; cywladu ; breinioli, brodori
Nature, nä'tshûr n, anian, natur, nawd
naturiaeth; y byd, y greadigaeth I
rhyw, math, bath. Good-nature)
mwynder. Good - natured, mwyn J
caruaidd. Ill-nature, gwrthyni. Ill
natured, sarig, cas. Of the sam-
nature, unrhyw
Naught, not n, dim : a, drwg, brwnt
Naughtiness, nó'tî.nes n, direidi, dryg
ioni [ionu
Naughty, nô'tî a, diriaid, drwg, dryg
Naumachy, no'nia.ki n, rhith raonin
ladd [loesygia
Nausea, nô'shî.â n, gwrthwyneliKld. ai
Nauseate, nô'shî.ät vt, gwrthwynebd
ffieiddio. gwrthod
Nauseous, nG'shus a, gwrthwyneblyi
ffiaidd, diflas; adgas [rwyd4
Nauseousness, nô'shus.nes n, ffieidéj
Nautical, no'ti.kal a, mordwyol, Hoag
wriaethol, morwriaethol
Nautilus, nô'tî.lus n, math o gragenbys 1
Naval, nii'val a, llyngesol ; morol
Nave, nav n, corff eglwys ; bogel, botÄ
Navel, nii'vl n, bogel; y canol [b^Ä
Navelwort, na'vl.wurt* n, dail y gro«
bogeil-lys, bogail y forwyn. Wil
navelwort, llysiau'r geiniog
Navigable, nav'i.ga.bl a, mordwyadw I
moriadwy [wrio, llongiati
Navigate, nav'i.giit vt, mordwyo. Hon: j
Navigation, nav.i.gii'shun n, mordirB
aeth, moryddiaeth, llongiadaeth
Navigator, nav'i.ga.tur n, mordwynB
llongwr; llywydd Hong
Navy, na'vi n, Ilynges; morfyddin. I
little navy, llyngesan
Nay. nä ad, na, nag e; nid felly; na ddl
nid hyny yn unig
Neat'. Hief, nif, Nieve, niv n. dwrn
Neal, nil v, tymmeru trwy wrea
Neap, nip a, isel; treiol. Neap tiiM
llanw isel, iselfor
Near, ni'r (nearer, next) a, agos, c;Ë
agos, eiddwng, wng: ad, yn ag«
ger llaw : v. agositu. To draw ml
nesäu, dynesn. Nearer, nes, agosa*«
Nearest, nesaf, agosaf [tachrwyÄÉ
Nearness, ni'r'nes n, agosrwydd; cr-J
Neat, nit a, dillyn, destlus, cryno, tbl*
twt, hardd, gweddaidd; pur, digy.M
mysg, glân: n. ych, eidion. Ne.;
herd, bugail gwartheg, heusor. Ne 1
cattle, da duon, gwartheg
Neatness, nît'nes n, destledd, tlysni, d fl I
ynder; digymmysgedd, purder
Neb, neb n, trwyn. pic gvlfin ; cog, s t
214
öre; läte, line, no, miite; she, zh=z azure; thin, thìs: j=dzh.
NER
Nebula, neb'ü.lâ (/> nebulae, neb'ü.li) n,
niwlcn. ni\\i-S'"r; pik'ii ar v llygad
Ncbulose, neb.ü.lös', Nebulous, neb'ii.lus
a, cymylog, niwlog
Nebulosity, neb.ü.los'î.tî, Nebulousness,
neb'ii.lus.nes n, cymylogrwydd, niwl-
ogrwydd, caddugrwydd
Necessarian, nes.e.sê'r'î.an, Necessitar-
ian, nî.ses.î.tOYî.an n, gwadwr rhydd
weithrediad, angenrheidiwr
Necessary, nes'e.sur.î a, rhaid, rheidiol,
angenrheidiol, dir, anhebgorol : n, peth
angenrheidiol ; geudy. Necessaries,
rlieidiau, angenrheidiau, cyfreidiau,
• bwyd ac ymborth. Not necessary,
afreidiol, diangenrhaid
Necessitate, nî.ses'î.tiit vt, dirgymhell,
angenu, dirio, rheidio, angenrheidio,
gorfod, gorfodogi [rheidus, tlawd
Necessitous, nî.ses'î.tus a, angenus,
Necessitude, nî.ses'î.tüd n, angen, angen-
dod, angenoctyd, eisieu
Necessity, nî.ses'î.tî n, angenrliaid, rhaid
rheidedd; dir, dirni. To make a
virtue of necessity, cymmeryd cy-
nghor gan angen, gwneyd rhinwedd
o reidedd
Neck, nek n, gwddf, gwddw, mwnwgl,
f Neck-band, gwddfdorcb. Neck-bone,
I chwilgorn gwddf. Neck-cloth, cad-
[ ach gwddf, gwddwgen. Stiff-necked,
Í gwar-galed. Wry-necked, gwddfgam.
I To break the neck, tori gwddf, tor-
| fynyglu
Necklace, nek'las n, mwndlws, gwddf-
gadwyn [olaethau
Necrology, ni.krol'o.ji n, cofrestr marw-
iNecromancer, nek'ro.man.sur n, gor-
cheinwr, swynwr, dewin, dyn hysbys,
\ un yn hòni cyfíafáredd â'r meirw
Necromancy, nek'ro.man.si n, gorchein-
iaeth, dewiniaeth [esgyrn
Necrosis, nî.lcrö'sis n, marweiddiad yr
Nectar, nek'tur n, diod y duwiau
.Nectarine, nek'tur.in n, math o ffrwyth
eirinog : a, melus
Sectarious, nek.te'r'i.us a, melusber
N'eed, nid n. angen, rhaid, eisieu, eisiwed,
rheidedd, tlodi: v, rheidio, eisieu,
, angenu, bod mewn eisieu [eisieu
Keeiliness, nî'dî.nes n, angen, tlodi,
heedful, nîd'fẁl a, rheidiol, angen-
rluiiliol, dir, rhaid, cyfreidiol
Seedle, nî'dl n, nodwydd, nydwydd;
■ gwaclndl. Needle-maker, nodwyddwr.
t Knitting-needle, gwiiell, gwachell
v'eedkful. nî'dl.fẁr», nodwvddaid
Needless, nid'les a, afreidiol, diachos
Needlework, ni'dl.wurk n, gwaith nod-
wydd, gwniadwaith, nodwyddwaith
Needs, nidz np, rlieidiau: ad, o raid.
He must needs, rhaid iddo
Needy, ní'dî a, angenog, rheidus, tlawd
Neese, niz vi, tisio, trewi
Nef, nef n. — Nave [ionus, ysgeler
Nefarious, nî.fê'r'î.us a, anfad, dryg-
Negation, nî.gä'shun n, nag, nacâd,
gwad, negyf, negyddiad
Negative, neg'a.tiv n, nag, negyf, nag e,
negydd : a, nacaol, negyddol, gwaclol :
vt, nacäu, gommedd, gwadu
Neglect, neg.lekt' n, esgeiüusdra, di-
ofalwch: vt, esgeuluso, gwalluso
Neglectful, neg.lekt 'fẁl a, esgeulus, di-
ofal [wisg
Negligee, neg.li.zhe' n, math o ŵn ; am-
Negligence, neg'lî.jens n, esgeulusdod,
anofaledd [gwallus
Negligent, neg'lî.jent a, esgeulus, diofal,
Negotiable, nî.gö'shî.â.bl a, newidiad-
wy, marchnadol, masnachadwy
Negotiate, nî.gö'shî.ät v, gorchwỳlio ; ne-
geseua, trafnidio ; marchnadu, march-
nata ; cyflafareddu, cynnadlu
Negotiation, nî.gö.shî.ä'shun n, neges-
euaeth; cyflafaredd, trafnidaeth
Negotiator, nî.gö'shì.ä.tûr n, negeseuwr;
cynnadlydd, cyflafareddwr
Negro, nî'grö n, dyn du [swgr
Negus, nî'gus n, cymmysg o win, dwfr, a
Neigh, nä vi, gweryru : n, gweryriad
Neighbour, nä'bíìrw, cymmydog[ogaeth
Neighbourhood, nä'bûr.hẁd n, cymmyd-
Neighbouring, nä'bur.ing a, cymmydog-
aethol, cyfagos, yn y gymmydogaeth
Neighbourly, nä'bûr.lî a, cymmydogol,
caredig
Neither, nî'THÛr c, na, nac, ychwaith :
a, na'r naill na'r Hall, nid yr un o'r ddau
Nemoral, nem'ö.ral, Nemorous, nem'ö-
rus a, Uwynol [weddog
Neogamist, uî.og'â.mist n, un newydd-
Neoìogy, nî.ol'ö.jî n, dyfeisiad geiriau
newyddion ' [newydd
Neomenia, nî.ö.mî'nî.â n, gwyl y Uoer
Neophite, nî'ö.fit n, dysgybl ieuanc
Neoteric, m.o.ter'ik a, newydd, diweddar
Nepenthe, nî.pen'thî n, cyffyr rhag pob
poen
Nephew, nev'ii n, nai [gareo-
Nephritic, ni.frit'ik a, da rhag dolur y
Nephritis, nî.fri'tis n, ennynfa yr arenau
Nepotism, nep o.tizm n, neiaintgarwch
Nereid, nî'r'î.id ft, mordduwies
215
NIG path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Nerve, nurv n, gi, g'ien, g'ieuyn, gewyn :
vt, cryf hau, nerthu. Affection of the
nerves, gihaint. Auditory nerve, g'ien
clywed. Cervical nerves, gi'au'r
gwddf. Ganghonic nerves, g'iau
clyniedig. Gustatory nerve, gi'en
archwaeth. Olfactory nerve, gi'en
aroglu. Optic nerve, gi'en golwg,
g'ien gweled
Nerveless, nûr/les a, egwan, dirym
Nervous, nur'vus a, g'iog, gewynaidd,
nerthol, cryf; pruddglwyfus, ofnus
Nervousness, nur'vus.nes n, grymusder,
cryfder; gwendid, ofnusrwydd
Nescience, nesh'ens n, anwybodaeth
Ness, nes n, penrhyn, pentir; trwyn
Nest, nest n, nyth, nythyn: v, nythu.
A little nest, nythyn [fynwesu
Nestle, nes'l v, nythu; cydgoleddu, ym-
Nestling, nes'ling n, nythgyw, cywyn
Net, net n, rhwyd, balleg, rhwyden,
ballegrwyd : a, glân, disothach. Net-
weight, glân bwys. Wear-net, ball-
aweg [dyfhach; uffernol
Nether, neTH'ûr a, is, isach, iselach;
Nethermost, neTH'ûr.möst a, isaf, iselaf
Netmaker, net'mii.kur n, rhwydwëydd
Netting, net'ing, Network, net'wurk n,
rhwydwaith
Nettle, net'l n, danadl: vt, pigo; llidio;
cyffroi, cynhyrfu. Blind nettle, Dead
nettle, danadlen ddall, danadlen farw.
Nettle-rash, danadl-darddiant
Neurosis, nü.rü'sis n, clefyd y g'iau
Neuter, nii' tur, Neutral, mitral a, am-
mhleidiol: n, ammhleidydd ; canolydd.
Verb neuter, perwyddiad rhydd. Neu-
ter gender, y ganolryw [wch
Neutrality, nü.tral'î.tî n, ammhleidgar-
Neutralize, nii'tral.'iz vt, dieffeithio,
gwrthweithredu
Never, nev'ur ad, ni (nid) ... erioed,
ni...un amser, ni...byth:^j», di-,an-.
Never-ending, diderfjm, annherfynol.
Never-failing, dibaid. There never
was, ni bu erioed. There never will
be, ni fydd byth, byth ni bydd. Never
being, neb fod erioed, heb fod byth
Nevertheless, nev.ur.THi.les' ad, nid an-
llai, eto, er hyny, er hyn oil
New, nii a, newydd; diweddar; cri;
ffres. Bran-new, Span-new, newydd
tanlli. New-fangled, newydd ffurtìog.
New-year's-day, dydd calan. New-
year's-gift, calenig
Newborn, nii' born a. newydd-eni
Newel, nii'el n, canulbust grisiau
Newly, nü'lí ad, o newydd, yn ddiweddai
Newness, nii'nes n,newydd-deb, newydd-
der, newyddrwydd
News, niiz n, newydd, newyddion
Newsman, nuz'man n, newyddiadurwr
Newsmonger, nuz'mung.gur n, heliwi
chwedlau, newvddiwr
Newspaper, niiz'pa.pur n, papvr new
ydd, newyddiadur [chwilei.
Newt, nut n, madfall, geneugoeg, budr
Next, nekst a, nesaf: ad, yn nesaf
sd. — Near [vt, pwyntio ; blaem j
Nib, nib n, blaen pin ysgrifenu; telpya
Nibble, nib'l v, deintio ; dargnoi ; cnithii
Nice, n'is a, moethus; destlus; cain
manol, gofalus, cywraint, dichlyn, per
Niceness, ni's'nes n, manylmT'dd
Nicety, n'i'sí.tî n, cywreinbeth, many]!;
waíth ; manylbwnc ; manylder. Nice ij
ties, ammeuthyddion, danteithion !
Niche, nitch n, cloer, eilunfa, delwgell !j
Nick, nik n, bwlch, rhint: vt, bylcht
rhygndori; taro'r nod; iawn amsero»
twyllo, siomi. The nick of time, yl
iawn bryd, yr adeg [env
Nickname, nik 'nam n, llysenw: vt, llyíl
Nictate, nik'tat vi, amrantu, ysmicio I
Nide, nid n, nythiad, nythlwj-th
Nidification, nid.î.f i.ka'shun n, nythial
Nidorous, n'i'dur.us a, yn arogli fel eil
rhost [iai
Nidulation, nid.ü.lä'shun n, nythdri^
Niece, nis n, nith [cerly j
Niggard, nig'urd n, cybydd, crinwat
Niggardliness, nig'ûrd.lî.nes n, criiÄ
tachrwydd, cybydd-dod
Niggardly, nig'urd.li a, cybyddly
crintach, llawgeuad : ad, ya gybyddlj ■
Niggle, nigl vi, cydofera
Nigh, ni a, agos, cyfagos : ad, yn ag<f
ger llaw, yn ymyí: i\ agosliu, nesäu.
Nighness. n'i'nes n, agosrwydd, agosedi
Night, n'it n, nos; noson, noswait»
Night-faring, nosdeitliiol. By nigb-
hw nos, ar hyd y nos. Dead of nigb '
dvfhder nos. Last night, neithiw
Night before last, echnos, ymanno
To-night, heno. To draw towari
night, nosi ; hwyrhau
Nightcap, n'it'kap n, cap nos
Nightfall, ni't'f ôl n, cyfnos
Nightgown, nît'gûŵn n, gẃn nos
Nightingale, ni'tin.gäl n, eos, eaw
eosig \d) [ad, bob nos, o hyd n
Xiuhtlv, n'it'lî a, nosol, nosweithic
Nightman, nît'man n, carthwr geudai
Nightmare, nit'mê'r n, yr hunllef, gẃ-y
216
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. NOM
Nightshade, nît'shäd n, llysiau'r moch,
mochlys. Deadly nightshade, cod-
warth. Enchanter's nightshade, llys
Stephan. Woody nightshade, man-
Nightward, ni't wurd ad, tuar nos
Nightwatch, n'it'watsh n, gwyliadwriaeth
nos; noswyliadwriaeth [yn duo
Nigrescent, ni'.gres'ent a, caddugol;
Nihility, ni.hil'î.tî n, dimedd, diddymder
Nill, nil v, anewyllysio ; pallu, gwrthod :
n, gwreichion elydr toddedig
Nimbiferous, nim.bif 'ur.us a, tymmestl-
ddwyn [sionc
Nimble, nim.bl a, cyflym, buan, heinif,
: Nimious, nim'yus a, gormodol, rhyfawr
Nincompoop, ning'kom.pwp n, penbwl
, Nine, n'in a & n, naw, 9 [dyMyg
j Ninefold, n'in 'told a, nawplyg, naw
I Ninepin, n'in'pin n, ceilysen (p ceilys)
Nineteen, nin.tin'a & n, pedwar ar bym-
i theg, 19
, Nineteenth, n'in.tînth' a &n, pedwerydd
ì ar bymtheg, 19ydd [ugain
\ Ninetieth, n'in'tî.eth a, degfed a phedwar
I Ninety, nîn'tî a & n, pedwar ugain a deg
Ninny, nin.i, Ninnyhammer, nin'i.ham-
ûr n, penbwl, hurtyn, clwpa
i Ninth, ninth a, nawfed, 9fed
: Nip, nip n, cno, cnoad; daif, deifiad
t vt, cnoi ; gwasgu ; deifio ; gwywo
, Nippers, nip'urz np, gefail, gefeihau
j Nipple, nip'l n, diden, teth, tithen, penig
: bron, bronig
. Nisi, n'i'si c, oddi eithr. Nisi prius,
gwys, gwarant. Court of nisi prius,
r llys yr achosion cyffredin. Justices of
! nisi prius, y barnwyr cyffredin
Nit, nit n, nedden, wy lleuen [deb
• Nitency, n'i'ten.si n, claerder, dysgleir-
, Nitid, nit'id a, gloew, dysglaer, claer
■ Nitre, n'i'tur n, halen y graig, creighalen
. Nitrogen, n'i'trö.jen n, blorai, un o ranau
• cyfansawdd yr awyr
Nitrous, n'i'trus a, blorog
Nitty, nit'i a, neddog, llawn nedd [eira
• Nival, n'i'val a, eiryog, llawn nyf neu
Niveous, niv'yus a, eiryaidd, purwyn
No, nö a, neb, neb rhyw, neb un, "dim
ad, ni, nid, nis, na, nac, nad, nas; nag
e, na ddo. At no time, byth. By no
means, nid mewn un modd, er dim.
He is no better, nid yw efe dipyn
gwell. No person, No one, neb. No
\ work shall be done, ni wneir dim
gwaith. To no purpose, yn ofer, yn
ddiles. Yes or no, i'e neu nag t
Nobilitate, nö.bil'ì.tät vt, boneddu
Nobility, nö.bil'î.tî n, bonedd, uchel-
fonedd, dyledogaeth,uchelwaedogaeth ;
dyledogion, pendefigion
Noble, nö'bl a, dyledog, ardderchog,
godidog, arwi-aidd, boneddig, urddasol ;
haelionus : n, pendefig, boneddwr, dy-
ledog; bath aur o werth 6s. Sc. [defig
Nobleman, nö'bl.man n, dyledog, pen-
Nobleness, nö'bl.nes n, dŷledogrwydd,
bonedd; mawredd, ardderchogrwydd
Nobless, nö'bles n, uchelfonedd
Nobly, nö'blî ad, yn foneddol; yn 'ar-
dderchog; yn haelionus; yn rhagorol
Nobody, nö'bod.î n, neb, neb un, neb-
awd, undyn, neb rhyw un, nid... neb,
nid...un [niweidiol
Nocent, nö'sent, Nocive, no'siv a, drygus,
Noctambulist, nok.tam'bii.list n, nos-
rodiwr, nosgerddwr [dydd a nos
Noctidial, nok.tid'yal a, yn cynnwys
Noctiferous, nok.tif 'ur.us a, nosddwyn
Noctiluca, nok.til'ü.kâ n, nosoleuad
Noctuary, nok'tii.ur.i n, noslyfr
Nocturn, nok'tiirn n, noswasanaeth,
nosweddi [nosol
Nocturnal, nok.tur'nal n, deial nos: a,
Nod, nod v, amneidio; hepian. hepio,
penogwyddo: n, penogwyddiad, hep;
awgrym [siol
Noddle, nod'l n, penglog, clopa, clol,
Noddy, nod'î n, hurthgen, drelyn ; cerbyd
deuolwynog [cynghroesiad
Node, nöd n, cwlwm, clwm, oddf, cwgn ;
Nodous, nö'dus a, clymog, cygnog
Noggin, nog'in n, cwpan; chwarter
peint
Noise, noiz n, swn, twrf, godwrf, sain,
dadwrdd, twrdd, trwst, diaspad: v,
dadwrdd; cyhoeddi. A blustering
noise, dwndwr. A chattering noise,
trydar. A rumbling noise, godwrdd.
Noise of birds, sain adar
Noiseless, noiz'les a, diswn, dystaw, di-
dwrdd, didrwst
Noisiness, noi'zi.nes n, twrddusrwydd
Noisome, nôî'sum a, ffiaidd, drewUyd
Noisomeness, nôî'sum.nes »,adgasrwydd,
ffieiddrwydd [ystyrllyd
Noisy, noi'zi a, trystfawr, bìoeddfawr,
Nohtion, nö.lish'un n, anfyniad, anfodd
Nombles, num'blz np, perfedd carw
Nomenclator, no'men.kla.tur n, enwed-
ydd, galwedydd
Nomenclature, no'men.kla.tshur n, enw-
lyfr; enwau pethau [ig°l
Nominal, nomî.nal a, enwol; galwed-
217
NOU path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Nominally, nom'i'.iial.i ad, wrth ei enw,
erbyn ei enw ; o ran enw, mewn dim
ond enw, mewn enw yn uiiig [penodi
Nominate, nom'î.nät vt, enwi, galw;
Nomination, nom.î.nä'shun n, enwad,
penodiad. enwedigaeth
Nominative, nom'i.nii.tiv a, enwedigol
Nonage, non'äj n, anoed, maboed
Nonappearance, non.a.pîYans n, pall-
ymddangosiad, ammhresennoldeb, ab-
sennoldeb
Nonce, nous ?*, amcan, dyben, bwriad
Nonconformist, non . kon . for ' mist n,
anghydffurfiwr, ynmeilldiiwr
Nonconformity, non. kon. for' mi. ti n,
anghydffurtiad ; ynmeillduaeth
Nondescript, non'di.skript n, peth an-
narluniadwy
None, nun pn, neb, dim, dim un
Nonentity, non.en'tî.tí n, dihanfodedd,
diddim, anfodoliaeth
Nonesuch, nun'sutsh n, un digymhar
Nonexistence, non.eg.zis'tens n, anfod-
olaeth [annhyngol
Nonjuring, non.jii'r'ing a, annhwng,
Nonjuror, non.jii'r'ur n, annhyngwr
Nonpareil, non.pâ.rel' n, peth digymhar ;
math o afal; math o argrafnythyren
Nonpayment, non.pä'ment n, methdaliad
Nonplus, nonplus n, dyrysnod, astrusi :
vt, peri taw; gorddyrysi; attal
Nonponderous, non.pon'dur.us a, dibwys,
ammhwysig
Nonresident, non.rez'i.dent?i,annlirigian-
nydd: a, annhrigiannol [rynedd
Nonresistance, non.ri.zis'tans », diwrth-
Nonsense, non'sens n, ffoledd, ffregod
Nonsensical, non.sen'si.kal a, direswm,
disynwyr [ddattodiad
Nonsôlution, non.sö.lü'shun n, meth-
Nonsuit, non'siit n, anhawl, hawlgoll:
vt, dihawlio [fach
Nook, nwk n, congl, ongl, cornel; cil-
Noon, n\vn, Noonday, nŵn'dä, Noontide,
nŵn'ü'd n, nawn, hannerddydd, canol-
dd}dd: o, nawnol
Noose, nwz n, byddagl, magi; cwlwm
rhedeg : vt, byddagìu, maglu
Nor, nôr c, na, nac
Normal, nôr'mal a, rheolaidd, unionsyth,
syth. Normal school, ysgol athrawon
Norse, nôrs n, Llychlynaeg
North, north n, gogledd: a, gogleddol.
North wind, gogleddwynt
Northerly, nôr'THÚr.lî, Northera, nôr'-
THÛrn a, gogleddol. Northern lights,
goleuni gogleddol, gogleddwawr
Northward,toôrth.'wûrd ad, tua'r gogîedfl
Nose, noz n, trwyn : v, trwyno ; arogli. ]
To turn up the nose, ffroenochi
Nosegay, noz'gii n, blodeuglwm, twff, ]
gwullglwrn. clwm blodau
Noseless, noz'les a. didrwyn, heb drwyn '<
Nostril, nos'tril n, ffroen
Nostrum, nos'trum n, cyfaredd
Not, not ad, na, nac, nad, ni, nid; di-, '
an-, af-. Not many, nemawr. Not
thankful (unthankful), aimiolchgar, (
diddiolch. Not knowing, heb wybod ]
Notable, nö'tá.bl a, nodadwy, nodedigjJ
hynod, enwog ; gofalus
Notableness, nö'tâ.bl.nes n, hynodrwydd,
enwogrwydd; dyfalweh
Notary, nö'tur.i n, nodiadur, nodiedydd |
Notation, nö.tä'shun n, nodiant, nodiad I
Notch, notsh n, bwlch, rhwgn, rhint,l
gwlf : vt, bylchu, bylchdori
Note, not n, arwydd, marc, nod; ysgrif-j.
nod ; sylwnod, eglumod ; nodiad ; ton- 1
nod, sain-nod; enwogrwydd, hynod- 1
rwydd: vt, nodi, sylwi, dal sylvv.fi
cofnodi. Marginal note, ymylnod.1
Note of hand, Promissory note, ysgrif-j
enrwym
Noted, nö'ted a, nodedig, hynod, enwog J
Nothing, nuth'ing n, dim, diddim .;
Nothing at all, dim yn y byd
Notice, no'tis n, sylw, rhybudd, hysbys- '
rwydd. To take notice, dal sylw
Notification, no.ti.fi.ka'shun n, rhy-]>
buddiad, hysbysiad [amlygt
Notify, nö'tî.f] vt, hysbysu, cyhoeddi,'
Notion, nö'shun n, tyb, meddwl, barn I
rhith, syniad [mygol
Notional, nö'shun.al a, tybiol, dychym-;
Notoriety, nö.tö.r'i'î.tí, Notoriousness'
nö.tö'r'î.us.nes n, hynodrwydd, am- 1
lygrwj-dd, rhempusrwydd
Notorious, nö.tö'r'î.us a, honaid, carnÄ
hysbys, cyhoedd, hynod
Nott, not vt, cneifio : pp, cneifiedig
Notus, nö'tus n, y deheuwynt
Notwithstanding, not.wixii.stan'ding c
er hyny, eto, anllai : ])r, er (0
Nought, not n, dim, diddim; gwagno»!
Noun, mavTO n, enw ; gair. Noun ad
jective, enw gwan, ansoddair. Noiu
substantive, enw cadarn. sylweddair
Nourish, nur'ish vt, maethu, meithric
magu, cynnal [meithrinadw;
Nourishable, nur'ish.â.bl a, hyfaeth
Nourishmeut, nur'ish.ment n, lluniaett
porthiant; maeth,meitl]riniaeth; cyn
naliaeth; vmborth
21
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. NUT
Nousle, nuz'l vt, anwesu ; maglu, caetli-
Novation, no.va'shun n, newyddiad [iwo
Novel, nov'el a, newydd: n, newydd-
chwedl, ffugchwedl, ffugdraethawd
NoveHst, nov'el.ist n, ffugchwedlwr
Novelty, nov'el.ti n, newydd-der, new-
ydd-dra ; newydd-beth, peth newydd
November, no.vem'bur n, Tachwedd
Novercal, no.vur'kal a, llysfamaidd
Novice, nov'is n, newyddian, dechreuwr
Novitiate, no.vish'i.iit n, newyddianiaeth,
amser prawf
Now. nûŵ ad, yn awr, y pryd hwn, yr
awr lion, awron : c, bellach, weithian.
Just now, yn awr, gynneu, yn awr fach.
Now-a-days, yn y dyddiau hyn, yr oes
hon. Now and then, ambell waith,
yn awr ac yn y man
Nowes, mvz n, y cwlwm priodasol
Nowhere, nö'whé'r ad, dim yn unlle
Mowise, no'wi'z ad, dim mewn un modd
Noxious, nok'shus a, niweidiol, drygus,
afiach [megin
Nozzle, noz'l n, trwyn, duryn; trwyn
[ Nubble, nub'l vt, dyrnodio, pwyo
Nubiferous, nii.bit'ur.us a, yn dwyn
I cymylau [duo
Nubilate, nü'bî.lät vt, cymylu; tywyllu.
Nubile, nii'bil a, dyweddadwy
' Nubilous, nü'bî.lus a, cymylog, tywyll
Nuciferous, nü.sif'ur.us a, cueuddwyn
Nucleus, nii'kli.us n, cnewullyn, bywyn
Nudity, nü'dî.tî n, noethni, noethedd
', Nugacity, nü.gas'î.tî n, coegchwedliad,
; gwagsiarad [oferwag
Nugatory, nü'gâ.tur.î a, gorwag, ofer,
. Nuisance, nü'sans n, niweidbeth, bun-
t beth, casbeth, bryntwaith, bryntni
' Null, mil a, diddim, dirym, ofer [gred
Nullifidian, nul.î.fid'yan a, dihyder, di-
Nullify, nul'i.f l vt, diddymu, dirymu
Xullity, nul'î.tî n, diddymder
Nullo, nul'ö n, gwagnod (0)
Numb, uum a, merwinllyd, fferllyd, wedi
merwino : vt, fferu, merwiuo
Number, nùin'bûr vt, rhifo, cyfrif: n,
nifer, rhif, rhifedi, ehif, rhifed ; rhifyn.
Numbers, cynghanedd, prydyddiaeth.
f A great number, lluaws. Cardinal
numbers (first, second, &c), rhestr-
' olion (cyntaf, ail, &c). Ordinal num-
bers (one, two, &c), rhifohon (un,
dau, &e.). One of their number, un
o honynt [anehif, dirif, dirifedi
Nttmberless, num'bùr.les a, afrif, afrifed,
Numbness, num'nes n, merwin, merwin-
dod, fierdod ; ewinrew
Numerable, nü'mur.â.bl a, rhifadwy
Numeral, nii'mur.al a, niferol, rhifol : nf
rhifnod, rhifeb. Arabic numerals,
rhifohon Arabaidd, 1, 2, 3, &c. Ro-
man numerals, rhifohon Rhufeinaidd,
i, II, in, IV; i, ii, iii, iv, &c.
Numerary, nü'mur.ur.î a, rhifiannol
Numerate, nü'mur.ät vi, rhihannu, rhif-
nodi, rhifo
Numeration, nü.mu.rä'shun n, rhifiant,
rhifedigaeth, rhifnodiad, niferiant
Numerator, nü'mur.ä.tûr n, rhifedydd,
niferai [niferol
Numerical, nii.mer'i.kal a, rhifnodol,
Numerous, nü'mur.us a, rhifiog, niferog,
lluosog, ami, tra ami, llawer
Numerousness, nii'mur.us.nes n, nifer-
edd, lluosogi"wwdd
Numismatic, nii.miz.mat'ik a, bath-
ofyddol [ofyddiaeth
Numismatics, nu.miz.mat'iks np, bath-
Numismatist, nii.miz'mat.ist, Numis-
matolojist, nu.miz.ma.tol'u.jist n, bath-
Nummary, num'ur.i a, arianol [ofydd
Numskull, num'skul n, penbwl, clwpa
Nun, nun n, mynaches, lleian
Nunchion, nun'tshun n, rhyngfwyd
Nunciature, nun'shî.ä.tshü'r n, cenadwr-
iaeth
Nuncio, nun'shî.ö n, cenadwr y Pab _
Nuncupative, nung'ku.pii.tiv a, geiriol,
cyhoedd-fynegol
Nunnery, nun'ur.î n, lleiandy, gwyryfdy
Nuptial, nup'shal a, priodasol, neithiorol.
Nuptial feast, gwledd briodas
Nuptials, nup'shalz np, priodas, neithior
Nurse, nûrs n, mammaeth, mag wraig :
vt, magu ; meithrin
Nmsery, nûr'sur.î n, ystafell fagu;
maethdy, meitln-infa ; planfa, planigfa
Nm'shng, nûrs'ling n, plentjm maeth,
maethyn, maethen, maethfab
Nurture, nûr'tshûr n, maeth, mag,
maethiad, meithrin, dygiad i fyny : vt,
meithrin, addysgu [wesu
Nustle, nus'l vt, maethu; achlesu, an-
Nut, nut n, cneuen; gwain hoel dro.
Nut-cracker, gefail gnau. Nut-gall,
afal y derw. Nut-tree, pren cnau,
collen. Earth-nuts, bywi, cnau'r ddai-
ar, cylor, clor. Slip-shelled nuts,
cnau gweisgi [blygiad
Nutation, nü.tä'shun n, ysgogiad; go-
Nuthatch, nut'hatsh n, delor y cnau
Nutmeg, nut'meg n, pergneuen India
Nutriment, nü'trî.ment n, maeth, llun-
iaeth, ymborth, portliiant ; magwriaeth
219
t
OBL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
NutrimentaJ, nü.trî.men'tal, Nutritious,
nü.trish'us, Nutritive, nii'tri.tiv a,
maethol, maethlawn, maethus [iad
Nutrition, nii.trish'un n, maeth, maeth-
Nutriture, nü'trî.tshu r n, maetholrwydd
Nutshell, nut'shel n, plisgyn cneuen
Nuzzle, nuz'l v, trwyno'r ddaiar fel
hwch; tnvyn-haiarnu
Nymph, nimf n, duwies y coedydd, y
gweunydd, a'r dyfroedd ; angyles ; tlos-
ierch, benywen, meinir. Sea-nymph,
mordduwies
Nymphean, nim.fî'an, Nymphical, nim'-
fi.kal, Nymphish, nim'fish, Nymph-
like, nimfl'ik a,perthynol i dduwiesau'j
coedydd
Nymphomania, ni.fö.mä'nî.â n, gor-
anlladedd [amrantiad
Nystagmus, nis.tag'mus n, gwinciad,
0.
O, b* px, gwrth- : i, 0 ! oio ! ha !
Oaf, öf n, delff, hurtyn, penbwl, drel
Oahsh, ö'fish a, delfiaidd, penbylaidd
Oafishness, ö'fish.nes n, hurtrwydd
Oak, ok n, derwen, mesbren ; dâr. Oak-
apple, af'al y derw, darafal. Oak-
grove, llwyn derw, derlwyn. Heart
of oak, derlin. Jerusalem oak, derwen
Gaersalem. A scarlet oak, prin-
wydden. A stately oak, caterwen. A
stunted oak, cor d derwen. A young
oak, glas dderwen
Oaken, O'kn a, deri, derw, derwin
Oakum, o'kum n, rhafìàu dattodedig
Oar, o'r n, rhwyf, rhodl [_n, rhwyfwr
Oarsman, o'rz'man (oarsmen, o'rz'nien)
Oasis, ö'â.sis (p oases, o'a.siz) n, ynys-
dir, ffrwythlonfa
Oast, est n, odyn i sychu hopys
Oat, öt n, ceirchen. Oats, ceirch. Oat-
cake, teisen geirch. Wild oats, ifetur
Oaten, ö'tn a, o geirch, ceirchol
Oath, öth (p oaths, othz) n, llw, twng,
rhaith ; achred. Oath-breaking, llw-
doriad, anudon. A vain oath, lledlw
Oatmeal, öt'mîl n, blawd ceirch. Oat-
meal-bread, bara ceirch
Oaty, ö'tî a, o geirch, ceirchaidd
Ob-, oc-, of-, op- px, yn arwyddo, " yn
y íFordd," gwrth-
Obambulate, ob.am'bü.lät n, amrodio
Obduction, ob.duk'shun n, gorchuddiad
Obduracy, ob'dü.rä.sì n, caledwch, cyn-
dynrwydd ; gwargaledrwydd ; calon-
galedrwfydd ; ystyfnigrwydd
Obdurate, ob'dü.rät a, caled, calon-galed,
cyndyn, anhyblyg [iad
Obduration, ob.dü.rä'shun n, ymgaled-
Obedience, ö.bî'dî.ens n, ufudd-dod;i
gwarogaeth, darostyngedigaeth
Obediential, ö.bì.dî.en'shal a, ufudd, .
ymostyngol [ymgrymiad
Obeisance, ü.bä'sans n, moesblygiad,
Obelisk, ob'i.lisk n, colofn; bernod (f>
Oberration, ob.e.rä'shun n, crwydrad |
Obese, ö.bîs' a, tew, bras ; pendew
Obeseness, ö.bîs'nes, Obesity, ö.bes'î.t:
n, tewder, gordewedd
Obey, ö.bä' vt, ufuddhau, ymostwng
Obfuscate, ob.fus'kat, Oifuscate, o.fus'-t
kat vt, cymylu, tywyllu
Obit, ö'bit ra, arwyl, marwddefod
Obituary, ö.bit'shü.ur.î n, marwrestr i
Object, ob'jekt n, gwrthddrych, nod I
bwi-iad [gwrthddadleu, achwyij
Object, ob.jekt' vt, eithro, gwrthwynebu,
Objection, ob.jek'shun n, gwrthddadl
gwrthreswm, g^Ttheb, gwrthair, bai ,
Objectionable, ob.jek'shun.a.bl a, eithr-!
adwy, beiadwy, gwrthwynebadwy !
Objective, ob.jek tiv a, gwrthddrychol ■
Objector, ob .jek'tur n, gwrthebydd.
gwrthddadleuydd, gwrthddadlwr _
Objuration, ob.jü.rä'shun n, tyngediaò!
tyngiad [argyhoedd!
Objurgate, ob.jûr'gät vt, ceryddu. senB.-
Objurgation, ob.jûr.gä'shun n, cerydc
argyhoeddiad, sen
Oblate, ob.lät' a, gwastad-ben, lledgrw
Oblation, ob.lä'shun n, offrwm, rhodd I
Oblectation, ob.lek.tii'shun n, boddhâd'
difyrwch, dyddanwch
Obligate, ob'lí.gät vt, cymhell, rhwymc
Obligation, ob . lì . gä ' shun n, dylet'
rhwym, rhwymedigaeth
Obligatory, ob'lî.gä.tur.î a, dyledus'
rhwymedigol, rhwymedigaethol
Oblige, ö.blij' vt, rhwymo, dwyn ta
rwymedigaeth ; dirio; boddio; dii
gymhell, gorfodi. He is obliged to g< ;
mae rhaid iddo fyned. I am oblige '
to you, diolch i chwi
Obligee, ob.lî.jî' n, gofynwr, rhwymwr Í
Obligor, ob . lî . gôr' n, dvledwr
Oblique, ob.lik' a, lleddf, gvvyr, lledba
llettraws, gwyrdraws, ar osgo ; ystlysi
Obliqueness, ob.lik'nes, Obliquity, ol
lik'wi.ti n, gwyredd, gwyrni, gosg'
gogwydd, lledbeiad [tholi, dilë
Obliterate, ob.lit'ur.ät vt, dadlythyn
Obliteration, ob.lit.u.rä'shun n, dileai
dadlythyriad, dadoliad
220
ôre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. OCC
Oblivion, ob.liv'yun n, anghof. ebargof-
iant, ebargofiad [anghofas
Oblivious, ob . liv ' yus a, ebargofus,
Oblong, oblong a, hirgul, hirgylch
Obloquy, ob'lo.kwi n, anair, gwarth,
gwaradwydd; gogan, enllib
Obmutescence, ob.mii.tes'ens n, llafar-
golliad [edig; beius
Obnoxious, ob.nok'shus a, darostyng-
Obnubilate, ob.nü'bî.lät vt, cymylu,
tywyllu [myliad
Obnubilation, ob.nü.bî.lä'shun n, cy-
Obreption, ob.rep'shun n, ymlusgiad,
ymüthríad [lithro
Obreptious, ob.rep'shus a, dirgel ym-
Obscene, ob.sin' a, brwnt, aflan, anllad,
anniwair, serth, serthol
Obscenity, ob.sen'î.tî n, bryntni, budr-
iaith, serthi, ffieidd-dra [iad
Obscuration, ob.skii.ra'shun n, tywyll-
Obscure, ob.sku'r' a, aneglur, tywyll,
anghlaer; anenwog, anhynod, isel-
radd : vt, tywyllu, dyrysu
Obscureness, ob.sku'r 'nes, Obscurity,
ob.skii'r'i.ti n, aneglurder, tywyllni;
anenwogrwydd, dinodedd
Obsecration, ob.si.kra'shun n, deisyfiad ;
ymbiliad, erfyniaeth
Obsequies, ob si.kwiz np, arwyliant,
arwyl, defodau angladdol
Obsequious, ob.si'kwi.us a, ufuddgar,
hyblyg, parod i wneyd a fyner
Obsequiousness, ob . sî ' kwî . us . nes n,
ufuddganvch, gwasanaethgarwch
Observable, ob.zur'va.bl a, nodadwy,
hynod, gweladwy
Observance, ob.zur'vans n, cadwad,
parch ; manylbarch ; cyfarchwyliad ;
cyflawniad; nodiad; trefhiad, rheol,
defod [gofalus
Observant, ob.zur'vant a, gwyliadwrus,
Observation, ob.zur.va'shun n, sylw,
sylwad, nodiad, ardremiad; cadwad
Obser\Tator, ob'zur.va.tur n, arsyllwr,
nodiedydd [ti-emfa, tremynfa
Observatory, ob.zur'va.tur.i n, arsyllfa,
Observe, ob.ziuV v, nodi, arnodi, dal
sylw ; syllu ar ; cad w, parchu, uf uddhau
Obsession, ob.sesh'un n, rhagymosod-
iad, gwarchaead
^Obsidional, ob.sid'yun.al a, gwarchaeol
Obsolescent, ob.sö.les'ent a, yn hen-
eiddio [henaidd, diarfer
Obsolete, ob'sö.lît a, anarferedig, hen,
Obstacle, ob'sta.kl n, rhwystr, lludd,
attalfa [wreigiol, esgoriadol
Obstetric, ob.stet'rik a, colwynol, byd-
Obstetrics, ob.stet'riks np, colwyn-
yddiaeth, bydwreigiaeth
Obstinacy, ob'stî.nä.sî n, cildynrwydd,
cyndynrwydd, ystyfnigrwydd
Obstinate, ob'stî.nät a, cildyn, cyndyn,
ystythig, anhydyn, gwrthnysig, pen-
gam, gwargaled, gwarsyth
Obstipation, ob.stî.pä'shun n, cauad
agenau; bolrwymedd
Obstreperous, ob.strep'ur.us a, gwrth-
floeddgar, dadyrddus, bloeddfawr
Obstriction, ob.strik'shun n, rhwym-
edigaeth, rhwymad [lluddio
Obstruct, ob.strukt' vt, attal, rhwystro,
Obstruction, ob.struk'shun n, rhwystr,
lludd, lluddiant, attalfa
Obstructive, ob.struk'tiv a, rhwystrol,
lluddiol, arluddiol, attaliedigol
Obstruent, ob'strŵ.ent n, rhwystr, attal-
fa: a, rhwystrol. lluddiol
Obtain, ob.tän' vi, cael, caffael, cyr-
haedd, cyrhaeddyd, ennill, ynnill
Obtainable, ob.tä'nâ.bl a, cyrhaeddadwy,
ennilladwy [cyrhaeddiad
Obtainment, ob.tän'ment n, caftaeliad,
Obtenebration, ob.ten.î.brä'shun », ty-
wyllwch; tywylliad
Obtest, ob.test' v, taer ddeisyf, erfyn
Obtestation, ob.tes.tä'shun n, eriyn-
iaeth, ymhŵedd [gymhell
Obtrude, ob.trŵd' vt, ymwthio, traws-
Obtruncate, ob.trung'kat vt, diaelodi
Obtrusion, ob.trw'zhun n, trawsgy-
mhelliad, ymwrthiad
Obtrusive, ob.trvv'siv a, ymwthgar
Obtund, ob.tund' vi, pylu ; marwhau
Obtuse, ob.tüs' a, pŵl, difin, anfiniog
Obtuseness, ob.tiis'nes, Obtusion, ob-
tii'zhun n, pyliad : pylni, pyledd
Obumbrate, ob.um'brät vt, cysgodi, ty-
wyllu, cymylu, bwrw cysgod dros
Obvert, ob.vurt' vt, troi tuag at
Obviate, ob'vi.at vt, rhagflaenu; rhagod,
troi beibio, llesteirio
Obvious, ob'vi.us a, eglur, amlwg, hywel
Obviousness, ob'vi.us.nes n, amlygrwydd
Occasion, o.ka'zhun n, achlysm:; achos,
ethryb, oedfa; cyile, adeg: vt, peri,
achosi, achlysuro
Occasional, o.ka'zhun.al a, achlysurol;
dygwyddiadol [dellni, delli
Occecation, ok.si.ka'zhun », daUiad;
Occident, ok'si.dent n, gorllewin
Occidental, ok.si.den'tal «, gorllewinol
Occiput, ok'si.put n, gwegil
Occlude, o.kliid' vt, cau i fyny
Occluse, o.klus' a. cauedig
221
OFF path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, twk=took;
Occult, o.kult' a, cuddiedig, dirgel, eel
Occupation, ok.ul.ta'zhun n, cuddiad,
celedigaeth ; machludiad
Occupation, ok.u.pa'zhun, Occupancy,
ok'ii.pan.si n, meddianniad, daliad;
meddiant; galwad, crefft
Occupier, ok'ii.pi.ur, Occupant, ok'ii-
pant n, meddiannydd, dakwr, deiliad ;
goresgynydd [dal
Occupy, ok'u.p'f vi, meddu, meddiannu;
Occur, o.kur vi, dygwydd, cymmeryd
lie; dyfod i gof [dam wain
Occurrence, o.kur'ens n, dygwyddiad,
Occursion, o.kur'shun n, ymgyfarfod
Ocean, ö'shun n, mor, cefnfor, cyfanfor,
dyfnfor, gweilgi, eigion. Atlantic
Ocean, M6r Werydd. German Ocean,
Môr Tawck. Indian Ocean, Môr
Indiaidd. Pacific Ocean, Môr Taw-
Oceanic, ö..shí.an'ik a, eigionol [elog
Ocellated, ü.sel'â.ted a, llygeidiog, fel
Ocelot, ö'sî.lot n, math o
Ochre, o'kur n, math o liw pridd
Octagon, ok'ta.gun n, wytkongl, dull
wythochrog
Octagonal, ok . tag ' un . al, Octangular,
ok.tang'gii.lur a, wythonglog
Octahedral, ok.ta.hi'dral a, wythochrog
Octant, ok'tant n, trem yn cynnwys -A5
gradd
Octave, ok'tiiv n, wythfed dydd o wyl ,
wythradd ton, gafael wytb [wythplyg
Octavo, ok.ta'vo a, wythplyg: n, llyfr
Octennial, ok.ten'yal a, wythmlwyddol
October, ok.to'bur ?i, Hydref
Octonocular, ok.to.iook'u.lur a, wyth-
lygeidiog
Octuple, ok tii.pl a, wythplyg
Ocular, ok'ii.lur a, golygol,'llygadol
Ocuhst, ok'ii.list n, meddyg llygaid
Odd, od a, anghynuifer, angliydrif; anar-
ferol, digymhar, anghy-nTedin, hynod,
rhyfedd; tros ben, ychwaneg. Odd-
fellow, Odydd. Odd glove, maneg
weddw, maneg anghymhar
Oddity, od ' î . tî, Óddness, od ' nes ,„,
anghyffredinnvydd ; hynodrwydd. An
oddity, anwastadyn, gwammalddyn
Odds, odz np, rhagoriaeth, gwahaniaeth ;
ymrafael, angbydfod ; mantais
Ode, öd n, awdl, tantgerdd
Odious, ö'dî.us a, adgas, cas; ifiaidd
Odiousness, ö'dî.us.nes n, adgasra-ydd
Odium, ö'dî.um n, cas, casedd ; gwarth
Odoriferous, ö.dö.rif'ur.us, Odorous, ö'
dur.us a, peraroglus, aroglber
Odour, ö'dûr n, arogl, arogledd, aawr,
sawyr [inol
(Ecumenical, ek.ii.men'i.kal a, cyffred-
(Edema, î.di'mâ n, chwydd gwyn
CEiliad, 'i'li.ad n, amrantiad, gwing
OEsopbagus, î.sof 'â.gus n, ceg, sefnig
Of, ov pr, o ; gan ; am ; yng nghylch. I
Of me [thee, him, &c], o honof I
[honot, hono, &c.]. The fleetness of î
the greyhound, cyflymdra'r milgi. [.
The mind of man, meddwl dyn. The j
strength of a horse, nerth ceifyl
Oif, of ad, ymaith, oddi yma, i fiwrdd, I
draw : pr, oddi, oddi with : i, ymaith ! .
fiwrdd! hwnt! Off hand, allan o
law. To get off, disgyn ; dianc. To
set off, cychwyn; saethu, ertiydio.
Badly off, yn dlawd arno. Well off,
yn weddol o gyfoethog, da ei fyd
Offal, of'ôl », syrth; gweddillion; col-
uddion, perfedd
Offence, o.fens' n, trosedd, camwedd;
sarhâd, tramgwydd, rhwy&tr, argawdj
Offenceless, o.fens'les n, diniwed, di-
tb-amgwydd, diddrwg, difai
Offend, o.fend' v, troseddu, pechu;
rhwystro, tramgwyddo ; sarhau ; an-
foddio, anfoddloni, digio. To be off- |
ended, digio [weitbredwr li
Offender, o.fen'dûr n, troseud wr, dryg- h
Offensive, o.fen'siv a, adgas, ifiaidd ;|
rhwystrol; tramgwyddol, gormesol;t
ymosodol, rhuthrol,
Offer, of'ûr n, cynnvg, cais, cynnygiad:i:
v, cynnyg; otfrymu"; cyfiwyno; beiddiov..
Offering, of'ur.ing n, aberth, uftrwm;^
offrymiad. Burnt offering, poethf
offrwm, aberth llosg. Heave-offering, j.
offrwm dyrcbafael. Peace-off*ering .<..
aberth hedd , heddoffrwin. Sin-offer- 1 :
ing, pechaberth, pechoffrwm
Offertory, of'ûr.tur.î n, offrymiad; off-,
ryinfa ; offrwmwasanaeth
Office, of'is n, swydd, swyddogaeth:j I
gorchwylfa;gwasaiiaeth ; dyledswydd |
swyddfa. Pay-office, tfddy. A kind!
office, cymmwynas, tra da |
Officer, ofî.sûr n, swyddwr, swyddog
Brother officer, cydswyddog
Official, o.fish'al a, swyddol, swyddfiwl
n, is- swyddog; rhaglaw
Officialty, o.fish'al.tî n, is-swyddogaeth
Officiate, o.fish'î.ät vi, gweinidogaethu
darllen gwasanaeth yr eghvys
Officinal, of.i.s'i'nal a, masnachol
Officious, o.fish'us a, swyddgar, neges-
gar; ymyrgar, ymyrus, ymyrol
222
öre ; läte. îne, nö, miite ; she, zh=z azure; thin, thìs ; j=dzh. ONE
Officiousness. o.fish'us.nes re, swyddgar- ; Olympiad, ö.limp'yad re, ysbaid pedair
wch, ymyraeth [arfor! blynedd gan y Groegiaid gynt
~~ng, of'ing re, mor yng ngolwg tir. ' Olympic, o.lim'pik a, Olympaidd. 01-
Oflscouring, of'skûẁ*r.ing re, ysgarth,
sorod. ysWrial, carthion
Offset, of'set re, ysgewyllyn ; blaguryn
Offspring, of 'spring re, hiliogaeth, epil,
hil. plant
Oft. oft. Often, of'n. Oftentimes, of'n-
t'imz, Ofttimes, of 'ti'mz ad, yn fynych,
lawer gwaith, yn ami, amlwaith
Ogee, ö.ji'. Ogive, o.jiV re, math o fold-
addurn
Ogle, ö'gl vt, llygadu, cilwenu, cipolygn:
Si, llygadiad. cilwen, nwyfolwg
Ogre, ö'gûr, Ogress, ö'gres re, anghenfil
dychymmygol yn y dwyrain
Oh, ii (', o ! och ! oho !
Oil, Gil n, olew, ul: vt, iro, rhoi olew ar,
ireidio. Oil colour, olewliw, paent
olew. Salad oil, olew yr olewwydd.
Train oil, olew'r morfil
Oiliness, ôî'lî.nes re, oleweiddrwydd
Oilman, ôíl'man re, olewwerthwr
Oily, ôî'lî a, olewaidd; ireidlyd
Oint, ôínt vt eneinio, iro, eli'o
Ointment, ointment re, enaint, eli
Old, old {elder, eldest) a, hen, oedranus,
oediog. Old-fashioned, anarferedig,
hendclullaidd. Old age, henaint. Òf
old, gynt, er ys talm; erioed. Two
years old, dwy flwydd oed. Old
English, Uytîjîttcn ÎJÌ3U, llythyren
flewog
Olden, öl'dn a, hen. Olden times, yr
amser gynt [hen
Oldish, öì'dish «, henaidd, go hen, lled-
Oldness, üld'nes re. hender, heneidd-dra
Oleaginous, ö.lî.aj'î.nus, Oleose, ö'lî.ös,
Oleous, ö'lî.us a. olewaidd
Oleander, ö.lî.an'dúr re, rhoswydden
Oleaster, ö.lî.as'tûr re, olewwydden wyllt
Olfactory, ol.fak'tur.i a, ai'ogliadol, ym-
sawrus [aroglus
OHbanum, ol.î.bä'num re, gwyddlud per-
Olid, ol'id, Olidous, ol'î.dus a, drewllyd
Oligarchal. ol.i.gar'kal, Oligarchical, ol-
î.gâr'kî.kal a, ambellenigol
Oligarchy, ol'i.gar.ki re, ambellenigaeth.
llywodraeth gan ychydig lywiawdwyr
Olio, ö'lî.ö re, cymmysgedd^ [ardd
Olitory. ol'î.tur.î a, perthynol i gegin-
Olivastev, oi'i.vas.tur a, olewwyddhw
Olive, ol'iv re. pren olew, olewwydden.
Olive-berries, Olives, grawn yr' olew-
wydden, olifaid. Olive coloixr. olew-
wyddhw. gwineuwyrdd
ympic games, campau mynydd Olym-
pus, a gynnelid bob pedair blynedd
Omega, ö.meg'â re, y llythyren olaf yn
yr egwyddor Roeg ; yrola'f, y diweddaf
Omelet, om'let re, cremog wyau, ffroes
Omen, ö'men re, argoel, arwydd, rhag-
arwydd, coel, armes,darogan, rhamant
Omer, ö'mûr re, orner, mesur Iuddewaidd
Ominate, om'î.nät vt, darogan, argoeh
Ominous, om'i.nus a, argoelus, darogan-
us, rhagddangosol, rhagarwyddol
Omission, ö.mish'un re, gadawiad allan,
esgeulusiad, arwall, gwall, hebgoriad
Omit, ö.mit' vt, gadael heibio neu allan,
esgeuluso, peiuho â gwneuthur, hebgor
Omnifarious, om.nî.fe'r'î.us a, hollfath,
hollryw, hollrywiol
Omniferous, om.nif 'ur.us a, hollddwyn
Omnific, om.nif 'ik a, hollwneuthurol
Omniform, om'nî.fOrm a, hollwedd,
hollddull, 0 bob dull
Omnigenous, om.nij'î.nus a, hollryw,
hollrywiog, hollrywiol [hollsylwad
Omnipercipiency, om.nî.pûr.sip'yen.sî re,
Omnipotence, om.nip'o'.tens, Omnipoten-
cy, om.nip'ö.ten.sî re, hollalluogrwydd,
hollalluogaeth, hollallu, hollalluedd
Omnipotent, om.nip'ö.tent a, hollalluog
Omnipresence, om.ni.prez'ens re, holl-
wyddoldeb, hollbresennoldeb
Omnipresent, om.ni.prez'ent a, holl-
wyddol, hollbresennol, hollwyddfodol
Omniscience, om.nish'ens re, hollwybod-
aeth, hollwybod
Omniscient, om.nish'ent a, hollwybodol
Omnivorous, om.niv'o.rus a, tiollysol,
hollysglyfiol
On, on pr, ar warthaf : ad, ym mlaen
Onager, on'â.jûr re, asyn gwyllt
Onanism, o'nan.izm re, hunanhalogiad
Once, wuns ad, unwaith ; gynt. At once,
ar unwaith. This once, y waith hon
One, wun a, naill, un : re, un, rhyw un.
Great ones, mawrion, rhai mawrion,
gwŷr mawr. Little ones, plant, rhai
bach, rhai bychain. One another, un
y llall. One by one, bob yn un. Some
one, rhyw un. To love "one another,
ymgaru, caru eu gilydd
Oneirocritic, o.n'fr.u.krit'ik re, deonglwr
breuddwydion [rwydd
Oneness, wun'es re, undod, unedd, unig-
Onerary, on'ur.ur.î a, llwythol, pynol
Onerate, on'ur.ät vt, llwvtho, beichio
223
OPP path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Onerous, on'ur.us a, llwythfawr, trwm,
pwysig; Uafurus [onions, sib wl
Onion, un'yun n, wynwynyn. Young
Only, ön'lî a, unig : ad, un unig ; ond
Onomancy, on'ö.rnan.sî n, enwddewin-
iaeth
Onomatope, on'ö.mâ.töp, Onomatopy,
on'ö.mâ.tö.pî n, gair â'i sain yn ar-
wydd o'i ystyr; megys. murmur, buzz,
shriek; biomhwr, suo, ysgrech
Onset, on'set, Onslaught, on'slôt n, ym-
osod, rhuthr, argyrch, ymgyrch
Ontology, on.torö.ji' n, bodeg, arddan-
soddiaeth, bodofyddiaeth
Onward, on'wûrd ad, ym mlaen, rhagof
Onyx, o'niks n, math 0 faen gwerthfawr
Oolite, ö'ö.lit «, grawnfaen
Ooze, wz vi, nawsio, dynoddi, godarddu,
tarddellu, bèra: n, llaid; nawsiad:
rhisgflawd, blawd rhisg derw
Oozy, ŵ'zî a, gwlyb, dynoddol, lleidiog
Opacate, o.pa'kiit vt, tywyllu, cymylu
Opacity, ö.pas'î.tî n, afloewder, tywyll-
ni, aneglurder, annhryloewder
Opacous, o.pa'kus, Opaque, o.pak' a,
annhryloew, tywyll, anoleu, cymylog
Opal, ö'pal n, math 0 faen gwerthfawr
Ope, öp v, agor ; ymagor
Open, ö'pn v, agor, agori, egori; ym-
agor: a, agored, anghaued, anglo;
amlwg, digel, digudd, cyhoedd;
rhwydd, rhydd ; didwyll
Opening, ö'pn.ing n, agoriad, egoredig
aeth, bwlch ; ymagonad ; gwig
Openly, ö'pn.lî ad, ar gyhoedd, jm am-
lwg, ger bron y byd
Openness, ö'pn.es n, anghaeadrwydd ;
amlygrwydd ; dihocedrwydd
Opera, op'ur.â n, cân-chwareu. Opera-
house, cân-chwareudy. Opera-glass,
trembeiriant, syllddrych
Operant, op'ur.ant a, gweithredol
Operate, op'ur.iit v< gweithredu, goberu;
effeithio, gweithio
Operation, op.u.rä'shun n, gweithrediad ;
gweithred ; eflfeithiad ; meddygwaith
Operative, op'ur.a.tiv a, gweithredol,
gweithiol; effeithiol: n, gweithiwr,
creiftwr, llawgelfyddwr, gweithred wr
Operator, op'ur.ä.tûr n, gweithredai,
gweithredydd, goberjTdd; llawfeddyg
Operose, op'ur.ös â, poenfawr, llafurus,
trafaelus, blin [dirgel
Opertaneous, op.ûr.tä'nî.us a, celedig,
Ophiasis, ö.fi'â.sis n, moelni [ar seirff
Ophiophagous, of.î.of'â.gus a, yn byw
Ophites, ö.f Y'tîs n, sarffgareg
Opthalmia, op.thal'inî.â, Ophthalmy, op'-
thal.mî n, ennynfa neu fflauieg y lfy-
gaid, llygadws't
Ophthalmic, op.thal'mik a, perthynol i
llygaid, llygadol
Opiate, ö'pí.cät n, cwsgfeddyginiaeth,
sudd y pabi : a, cwsgbar, yn peri cwsg
Opificer, ö.pif 'î.sûr n, crefftwr, celfydd-
wr, celfyddydwr
Opinator, op'í.nä.tûr, Opiniator, ö.pin'-
î.ä.tûr, Opinionist, ö.pin'yun.ist n,
mympwyn-r, cryfdybiwr, yingildynwr
Opine, ö.p'fn' vi, tybio, mympwyo, rhoddi
tyb, llet tybio
Opiniated, ö.pin'î.ä.ted, Opiniative, ö-
pin'i.a.tiv, Opinionate, ö.pin'yun.ät,
Opinionated, ö.pin'yun.ä.ted, Opinion-
ative, o.pin'yun.ii.tiv a, cryfdybus,
mympwyol, tybgar ; huna'ndybiol,
pengam, ystyfnig, cyndyn
Opiniativeness, o.pin'i.a.tiv.nes, Opinia-
try, ö.pin'yâ.trî, Opinionativeness,
o.pin'yun.a.tiv.nes n, ystyfnigrwydd
Opinion, ö.pin'yun n, tyb, meddwl, barn ;
cred, coel ; tybygiad, dahad ; mympwy
Opiparous, ö.pip'â.rus a, mawrwych, *
gorwych [cj-mhorf
Opitulation, ö.pit.shüJä'shun n, port!
Opium, ö'pî.um, n, cysglys, cysgnur, •
sudd y pabi
Opletree, ö'pl.trî n, pren cyrafol
Opodeldoc, op.o.del'dok «,'math 0 fedd
yginiaeth sebonaidd, sebondrwyth
Oppidan, op'î.dan n, trefwr, dinesydd
Oppignerate, o.pig'nur.iit vt, g^ystlo
Oppiiation, op.î.lä'shun », boírwymiad
Opponency, o.pö'nen.sî n, gwrthwynel
iad, gwrthwynebrwydd, gehmiaeth
Opponent, o.pö'nent n, gwrtl^vynebw
gwrthebydd, g'svrthblaid, cyferbyni J
gelyn : a, gwrthwynebus, croes
Opportune, op.ûr.tün' a, prydlawn, <
addas, cyfamserol, cyflëus
Opportunity, op.ûr.tü'nî.tî n, amser c
addas, cyfle, cyfamser, cyfleusdi
achlysur, odfa, oedfa, hamdden, ad«
Op]X)se, o.poz'fi, gwi*thwynebu, gwrthl
gwrthsefyll; gwrthddadleu;
bynu, gwynebu, rhwystro
Opposite, op'o.zit a, gwrtbwyneb, cro
cyfanvyneb, cyferbyn ; gogyfer
Opposition, op.o.zish'un n, gwrthwynet
iad,gwrthsafiad; cyferbyniad, |
osodiad, cyfareynebiad
Oppress, o.pres' vt, gorthrymu, I
tnrechu, gormesu [g°rr
Oppression, o.presh'un n, gorthrymd<
224
ôre ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh.
ORG
Oppressive, o.pres'iv a. gorthrymus, gor-
mesol, treisiol, gorthrechol
Oppressor, o.pres'ûr re, gorthrymwr,
gorthreehwr, gormeiliwr, gormeswr
Opprobrious, o.prö'brî.us a, gwarthus,
enllibus [gwarthusnvydd
Opprobriousness, o.prö'brî.us.nes re,
Opprobrium, o.prö'brî.um re, gwarad-
wydd, gwarth [wynebu
Oppugn, o.piin' vt, gwrthsefyll, gwrth-
Oppugnancy, o.pug'nan.si re, gwrthwy-
nebiad, gwrthryn, gwrthymdrech
Opsimathy, op.sim'áCthî re, addysg ddi-
weddar, hwyrddysg
Optative, op'ta.tiv a, dymunedigol, dy-
muniannol, eiddunedigol
Optic, op'tik, Optical, op'ti.kal ft, golyg-
ol, tremol. Optical instrument, trem-
beiriant
Optic, op'tik re, Hygad, golwg-beiriant.
I Optics, tremyddiaeth, tremofyddiaeth
i Optician, op.tish'an re, trembeiriannwr,
\ tremiadur, tremofydd. Optician's
: trade, trembeiriannaeth, tremyddiaeth
'Optimacy, op'tî.mä.sî re, goreugwyr,
i goreuon, boneddigaeth [defig
.Optimate, op'tî.mät re, goreugwr, pen-
Optimism, op'tim.izm, Optimity, op-
tím'i.tî re, goreuaeth
Option, op'shun re, dewisiad, dewis
Opulence, op'ii.lens, Opulency, op'ii.len-
, si re, cyfoeth, golud, cyfoethogrwydd
'opulent, op'ii.lent a, cytbethog, goludog
Or, or c, neu, ai, ynte, naill ai : re, eur-
Hw, aur [gwr doeth
Oracle, or'a.kl re, dewinfa; ateb-dduw;
Oracular, o.rak'ii.lur a, dwyfol, dewiniol
)raison, or'a.zn re, gweddi. — Orison
)ral, ô'r'al a, geneuol, geiriol, o enau i
: enau, anysgrifenedig
Grange, or'änj re, eurafal, afal euraidd :
a, inelyngoeh, rhuddfelen [berllan
)rangerŷ, or'än.jur.î re, eurafallach, eur-
)ration, ö.rä'shun re, araeth, arawd
)rator, or'â.tûr re, areithiwr
>ratorical, or.a.tor'i.kal a, areithyddol
>ratorio. or.â.tô'r'î.ö re, cyfansoddiad
cyngbaneddol
Tatory, or'â.tur.î re, areithyddiaeth,
i ffraetheb ; cafell weddi
xb, orb re, pel, pellen, bwl, cronen,
cronell; y llygad. Orb of the Moon,
; hoergant ' [dad
rbate, ôr'bät a, amddifad ; diblant ; di-
rbation, ôr.bä'shun re, amddifadiad
rbed, ôr'bed a, cylchol, cylchog
rbicular, or.bik'u.lur a, crwn, cvfrgrwn
15 ' ' 8
Orbit, ôr'bit n, cylehlwybr, rhod, cylch-
dro, cylchdaith, chwylgylch: pwll y
llygad, twll y llygad
Orchard, ôr'tshûrd re, perllan, afallacb.
Cherry -orchard, ceirioslan
Orchestra, or'kes.tra re, cerddfa
Orchis, or'kis re. caldrist [ordeinio
Ordain, ôr.dän' vt, gosod, sefydlu ; urddo,
Ordeal, ôr'dî.al re, tanbrawf ; dwfrbrawf
Order, ôr'dûr re, trefn, rheol; rhestr,
trefniant, dull ; gorchymmyn, archeb ;
gosodiad ; urdd : v, trefnu, trin ; gor-
chymmyn, erchi; urddo. In order,
trefnus. In order to, er mwyn
Orderless, or'dur.les a, didrefn, didrefnns
Orderliness, ôr'dûr.lî.nes re, trefnoldeb,
trefnusrwydd, rheoleiddrwydd
Orderly, ôr'dûr.lì a, rheolaidd, trefnus,
gweddaidd : ad, mewn trefn, yn drefnus
Ordinal, ôr'dî.nal a, rhestrol, trefn-
iadol: re, urddlyfr esgob; rheol-lyfr
crefydd-dy. Ordinal numbers, rhestr-
olion (cyntaf, ail, &c.)
Ordinance, ôr'dî.nans re, deddf, cyfraith,
rheol sefydledig, gorchymmyn ; gosod -
edigaeth, gosodiad, ordinhâd, trefned-
igaetb, penodiad; defod
Ordinary, ôr'dî.nur.î a, cyffredin, arfer-
ol; canolig, lledwael, llêdhagr, gwrth-
un : re, gweinidog sefydledig, rhaglaw
esgob ; ciniaw eyffredin
Ordinate, ôr'dî.nät a, trefnus, rheolaidd :
vt, trefnu, gosod, penodi
Ordination, ôr.dì.nä'shun re, gosodiad,
urddiad, urddiant ' [nelau
Ordnance, ôrd'nans re, cyflegrau, mag-
Ordonnance, ôr.don'ans re, iawndrefniad
rhanau adeilad
Ordure, ôr'jûr re, torn, baw, tail [edig
Ore, ô're re, mwn, delid, metel anghoeth-
Orfgild, ôrf'gild re, iawn a wna'cantrcf
am ysbeiliad liw dydd [waddod
Orgal, ôr'gal re, gwaddod gwin, sych-
Organ, ôr'gan re, organ; ofFeryn, peir-
iant, ermig. Organ-builder, saer or-
gan. Organs of nutrition, peiriannau
maeth. Organs of reproduction, peir-
iannau adepiliad. Organs of speecb,
peiriannau llafar, periannau yr ym-
adrodd. Chylifactive organs, ceul-
iadon. Digestive organs, peiriannau
treuliannol
Organic, Cr.gan'ik a, offerynol, ermi^ol,
peiriannol; cyfluniedig, cyfiuniol, °ar-
dumiol; gwreiddiol
Organism, Gr'ga.nizm re, gosodiad peir-
iannol, cyd-drefniad rhanau
22.5
OTA path, fat, ere, met. mâ-rîne, pin, Srb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Organist, ôr'gâ.nist re, organwr
Organization, or.gan.i.za'zhun re, ffurf-
iad, gosodiad, cyfluniad, cyrnheiriant
Organize, oVga.n'iz vt, trefnu, ardumio
Organy, ôr'gâ.nì re, llysiau'r coludd.
Wild organy, mintys y creigiau
Orgasm, oi'gazm re, ysbonc, hwp; eais
Orgy, ôr'jî re, gloddestwyl, noswyl y
meddwyn
Orgillous, ôr'gil.us a. baleh, nchelfalch
Orient, ö'r'î.ent re, dwyrain, dwyr: a,
dwyrain; dwyreol; dysglaer
Oriental, ö'r'î.en.tal a, dwyreiniol: re,
dwyreiniwr
Orientalist, O'r'î.en.tal.ist re, un hyddysg
yn yr ieithoedd dwyreiniol
Orifice, or'î.fis re, agorfa; safn briw
Origan, or'î.gan re, mintys y creigiau
Origin, or'i.jin re, decbreu, dechreuad;
fiynnon ; gwreiddyn ; cynwraidd ; bon-
edd; cyff
Original, ü.rij'î.nal re, cynllun, cynysgrif :
a, dechreuol, gwreiddiol, cyntefig,
cyssefin, cynenid; hen; cyn-
Originary, ö.rij'î.nur.î a, cyntefig, dech-
reuol [codiad, cychwyn
Originate, ö.rij'î.nät v, decbreu; tarddu,
Origination, ö.rij.î.nä'shun re, dechreuad,
Orison, or'i.zn re, gwetldi [deilliad
Orlop, ôr'lop re, llongloft
Ornament, ôr'nâ.ment re, addurn, dillyn
harddwch ; tlws : vt, addurnio, trwsio,
harddu, prydferthu. Ornaments, cein-
ion, addurnau [addumiadol
Ornamental, ôr.nâ.men'tal a, addurnol,
Ornate, ór.nät' a, addurnedig
Ornature, ôr'nâ.íshur re, addurniaeth,
trwsiadaeth [adaryddiaeth,eduogaeth
Ornithology, ôr.nî.thol'ö.jî re, adardraeth,
Orography, ö.rog'râ.f î re, mynydd-ddar-
luniaeth
Orology, ö.rol'ö.jî re, mynyddyddiaeth
Orphan, ôr'fan re, amddifad, plentyn am-
ddifad : a, amddifad, heb rieni, diriant
Orphanage, ôr'fan.äj re, amddifedi
Orpiment, ôr'pî.ment re, eurlliw, eur-
bibau
Orpine, ôr'pin re,llysiau Tahesin, canewin
Orrery, or'nr.î re, serddarluneg, cysodell
Orris, or'is re, y gleddyflys
Orthodox, Gr'tlio.doks a, uniongred,
iawn-nyddiog. uuiondyb
Orthodoxy, or'tho.dok.si re, iawn-flydd-
iaeth, iawn-grededd, iawn-gred
Orthoepy, ôr'thij.i.pí re. llafareg, llafar-
iaeth, iawn-gynaniaeth [ydd
Orthoepist, ôr'thö.î.pist re, iawn-gynan-
Orthogon, ôr'thö.gun re, dull umawn- I
onglog [ongl°g i
Orthogonal, ôr.thog'ö.nal a, uniavrn- ,-
Orthographer, ôr.thog'râ.fúr re. arddy- 1
graflydd [ddygraffol \
Orthographical, or.tho.graf'i.kal «, ar-
Orthography,ôr.thog'râ.fi re,llvthyraeth,
llythyreniaeth, arddygraff, orgraff, I
silliadaeth, llythyreniad
Ortive, or'tiv ra, cyfodol, dwyreol [enw
Ortolan, ôr'tö.lan re, aderyn bychan o'r |
Orts, ôrts np, gweddillion. gwehilion
Orvietan, ôiwî.í'tan re, gwrthwenwyn
Oscillate, os'ü.ät vi, ymsiglo, sigídanuf
yn ol ac ym mlaen fel dringlyn
Oscillation, os.i.lä'shun re, sigldafliad,?
dringlyniad, sigliad o ystlys i ystlys Ì
Oscillatory, os'i.lii.tur.î a, dringlynaidd i
Oscitancy, os'î.tan.sî, Oscitation, os.î.tä'-|
shun re, dylyfiad gên; cysgadrwydd. '
syrthni, diofalwch
Oscitant, os'î.tant a, cysglyd
Oscitate, os'i.tät vi, dylyfu gên
Osculate, os'ku.liit vt, cusanu
Osculation, os.kii.la'shun re, cusaniad 1
Osier, ci'zhur re, merhelygen. Ozier-I
holt, merhelygfa [gwalch y weilg
Ospray, os'prä re, moreryr, eryr y mór
Osselet, os'i.let re, gargragen march
Osseous, osh'us a, esgyrnog, esgyrnol I
Ossicle, os'i.kl re, esgyrnyn [esgyrniacf
Ossification, os.i.fi.ka'shun re, asgyrniadf
Ossifrage, os'î.fräj re, gwyddwalch, mor £
eryr mawr ; esgym-dorwr
Ossify, os'i.f i' v, esgyrnu, esgyrneiddio I
Ossivorous, o.siv'o.rus a, yn difa esgyrn.
Ossuary, os'ü.ur.î re, esgyrnfa, esgyrndy !•,
Ost, öst re, odyn i grasu hopys
~3tealgia, os.tî.al'jî.â re, poen yn yr es,
gym, esgyrnwst
Ostensible, os.ten'sî.bl a, dangosadiTjft
ymddangosol [ ddangosc .
Ostensive, os.ten'siv a, dangosol, ym
Ostent, os.tent' re, ymddangosiad, dull i
Ostentation, os.ten.tä'shun », rhodre;
gwag ymddangosiad, balchder
Ostentatious, os ten.tä'shus a. rhodres
gar, dangosiadus, gwagogoneddgar
Osteocope, os'ti.o.kiip re. esgyrnwst
Osteology, os.tî.ol'ö.jí re, esiryrndraeth
Ostiary, os'tshî.ur.î re, ceg afon, aber ]
Ostler, os'lûr re, ostler; marchwas
Ostracism, os'tra.sizm re, alltudiaeth
Ostrich, os'tritsh re, estrys
Otacousticon, ö.tâ.kû\v'stì.kon, Otacou.-
tic, ü.tâ.kûẁ'stik n, ofieryn i gyi
northwyo'r clyw, clvwgorn
226
ore ; läte, line, no, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. OUT
Other, wTJi'ùr pn, all, arall, Hall. From Outfit, ûẁt'fit n, darpariad i fordaith
one end to the other, o ben bwygilydd.,Outform, uvvt'form n, jnnddangosiad
One another, eu (eich, ein) gilydd. allanol
[allanfa
Somehow or other, trwy ryw fodd neu Outgate, ûŵt'gät n, mynedfa allan,
mivriri Tlio «tV,u,- ciric ni' tr +„ Vi-nmf \ Outgeneral, ûŵt.jen'ur.al vt, rhagori
mewn cyfrwysdra
Outgoings, uvt t'go.ingz np, mynediadau
allan ; costau, cyrau eithaf
Outgrow, üŵt.grö' (pt outgrew, ûŵt-
grŵ'; pp outgrown, ûẁt.grön') vt,
trech-dym, tyfu mwy
Outguard, ûŵt'gârd n, blaen-warchawd-
wyr [ysgelerdra, gorherodi
Outherod, ûŵt.her'od vt, rhagori mewn
Outhouse, ûŵt'hûŵs n, allandy, maesdy
Outlandish, ûŵtJan'dish a, dyeithr, es-
tronol, allwladol, allaidd
Outlast, iivvt.last' vt, parhau yn hwy
Outlaw, ûŵt'lô n, ysbeiliwr; un allan o
nodded y gyfraith, dyn nawdd-goll;
herwr
Outlaw, ûŵt.lô' vt, dinoddi [noddiad
Outlawry, ûŵt'lö.rî n, herw-1'arn, di-
Outlay, ûŵt'lä n, traul, cost [dysg
Outlearn, ûŵt.lûrn' vt, rhagori mewn
Outlet, ûŵt'let n, gollyngle, allanfa
Outline, ûŵtT'in n, amlinell, cylchlinell,
cynlinell, brasluniad [fucheddu
Outlive, CuH.liv' vt, byw yn nwy, gor-
Outlook, uwt.lwk' vt, gwynebfeiddio
Outmeasure, uwt.mezh'ur vt, rhagori
mewn mesur
Outmost, ûŵt'möst a, nesaf allan; eithaf
Outnumber, ûŵt.num'bûr vt, rhagori
mewn nifer, bod yn lluosocach
Outpace, ûŵt.päs' vt, blaenu ar
Outparish, ûŵt'par.ish n, allanblwyf
Outpost, ûŵt'pöst n, rhagorsaf
Outpour, ûŵt.pô'r' vt, tywallt allan
Outprize, û.ŵi:.pr'iz' vt, gorbarchu; gor-
brisio
Outrage, ûẁt'räj n, dirdra, trais, dir-
drais ; terfysgwaith, terfysg ; ysgeler-
der: vt, dirdreisio, sarhau
Outrageous, ûŵ-t.rä'jus a, drygwyllt,
ffyrnig ; cynddeiriog, gorddrygus, an-
fad, ysgeler [gelerder
Outrageousness, ûŵt.rä'jus.nes n, ys-
Outreach, ûŵt.rîtsh' vt, cyrhaedd ym
mhellach; twyllo
Outrider, ûŵt'r'i.dûr n, rhagfarchogydd
Outright, ûwt.rit' ad, yn gwbl, yn llwyr ;
yn ddiattreg, yn ddioed [wreiddio
Outroot, ûŵt.rŵt' vt, diwreiddio, dad-
Outrun, ûŵt.run' (pt outran, ûŵt.ran' ;
pp outrun) vt, rhedeg yn gynt na,
gadael ar ol, rhedeg heìbio i
227
Silydd. The other side of, y tu hwnt i
erwise, uth'ui-.wiz ad, amgen, os
amgen, amgenach, onid e, oni bai hyny,
mewn modd arall, yn wrthwyneb
Otter, ot'ûr «, dyfrgi, dwrgi [fechan
Ottoman, ot'ö.man a, Tyrciaidd : n, ystol
Ought, ôt n, un peth, un rhyw beth, dim :
v, def, I [thou, he, &c] ought, dylwn,
dylit, dylai, dylem, dylech, dylent. I
ought to have been, dylaswn fod
Ounce, ûẁns n, wns; math o wylltfil
Ouphe, ^"f ii, ellyll, gwagysbryd
Our, uvi'r pn, ein; ein...ni
Ouranography, û\v'r.an.og'râ.fî n, ser-
ddarluniad
Ours, uw'rz pn, eiddom, einom, eiddom
...ni. A friend of ours, cyfaill i ni
Ourselves, uw'r.selvz' pn, ni, nyni, ein
hunain
Ousel, vv'zl re,'aderyn du, merwys, mwy-
alchen. Water ousel, rhegen y dwfr
Oust, ûŵst vt, gwaghau; cymmeryd
ymaith ; bwrw allan, troi allan, difeddu
Out, iivvt n, allan, i maes : px, rhag-,
tra-, gor-. Out of humour, maes o
hwyl. Out of spite, o genfigen. Out
of time, ammhrydlawn. Out of use,
anarferedig. Out of pocket, ar ei
golled. To put out, troi allan ; dyrysu.
To speak out, llefaru yn groch, siared
yn uchel
Outact, û\vt.akt' vt, gweithredu tu hwnt i
Outbid, ûŵt.bid' vt, cynnyg dros ben,
uwch-gynnyg
Outbound, ûẁt.bûŵnd' a, allfordwyol
Outbrave, uwt.brav' vt, dirmygu, trech-
feiddio [haerllugrwydd
Outbrazen, uwt.bra'zn vt, trechu trwy
Outbreak, uwt'brak n, toriad allan
Outcast, uvvt'kast n, crwydryn, crwydr-
iad, gwibiad,gwibddyn, deolyn. Out-
casts of society, gwehilion y bobl
Outcry, uvvt'kr'i n: gwaedd, bloedd, dolef,
arwaedd [trechfeiddio
Outdare, ûŵt.dê'r' vt, anturio tu hwnt i,
Outdo, ûŵt.dŵ' ( ^íoutdid, uvvt.did' ; pp
outdone, ûŵt.dun') vt, rhagori, blaenu
Outer, ûŵ'tûr a, allanol, nes allan [ar
Outermost, ûŵ'tûr.möst a, nesaf allan;
eithaf, pellaf [nebu, gwynebfeiddio
Outface, ûẁt. fas' vt, taeiu allan ; gwy-
Outfall, úŵt'fôl n, pistyll; gofer; ym-
ryson, cynhen
OVE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Outsail, ûŵt.säl' vt. hwylio yn gynt
Outset, ûŵt'set n, dechreu, declrreuad
Outshine, ûŵt.sh'in' (pt Si pp outshone,
úẃt.sbon') vi, dysgleirio mwy, gor-
ddysglcirio ; tywynu allan
Outside, ûŵt.si'd' n,j tu allan, arwyneb-
edd ; clawr : a, nesaf allan, allanol
Outsit, ûŵt.sit' (pt & pp outsat, ûŵt-
sat') ifí, eistedd yn hwy
Outspread, ûŵt.spred' (pt & pp out-
spread) v, llettaenu
Outstanding, ûŵt.stan'ding a, dyledus
Outstretch, ûŵt.stretsh' vt, estyn
Outstrip, ûŵt.strip' vt, blaenu, rhedeg
yn gynt na
Outswear, ûŵt.swG'r' (pt outswpre, ûŵt-
swö'r'; pp outsworn, ûŵt.swö'rn') vt,
trechu trwy dyngu
Outtalk, ûŵ.tôh', Öuttongue, ûŵ.tung'
vt, trechu ar tafod [pris
Outvalue, uwt.val'u vt, rhagori inewn
Outvie, invt.vi" vt, rhagori, trechu
Outvote, uwt.vot' vt, trechu trwy bleid-
leisiau [na, blaenu
Outwalk, uvVt.wok' vt, cerdded yn gynt
Outwall, ûŵt'wôl n, allanfur
Outward, ûŵt'wûrd a, allanol, nesaf
allan: ad, i barthau tramor, tuag allan
Outwardly, ûŵt'wûrd.lî ad, yn allanol,
oddi allan, o'r tu allan, yn arwynebol
Outwards, uwt'wurdz ad, tuag allan
Outweigh, ûŵt.wä' vt, gorbwyso
Outwit, fuvt.wit' vt, bod yn rhy gall i.
trechu trwy gyfrwysdra, hud-dwyllo
Outwork, uvvt'wurk n, rkagddiffyn-
waith, diffynwaith allanol
Oval, o'val a, hirgrwn, ar ddull wy ; hir-
gylchol: n, hirgylch [wyaidd
Ovarious, ü.vê'r'î.us a, yn magu wyau;
Ovary, o'vur.i n, hadlestr
Ovate, o'vat n, ofydd : a, hirgrwn
Ovation, u.va'shun n, isorfoledd
Oven, uv'n n, ffwrn
Ovenful, uv'n.fwl n, ffyrnaid
Over, 5'vurjjrj uch, uwch ben, tros : ad,
rhy, tra : px, gor-, tra-, rhy-. Over-
anxious, tra gofalus. Over-kind, rhy
dirion,. Over and above, heb law.
dros ben. Spotted all over, tryfrith.
To be over, bod wedi myned heibio.
Before the service was over, cyn gor-
phen y gwasanaeth
Overact, o.vur.akt' v, gorwneuthur
Overarch, o.vur.firtsh' vt, raydu, bwäu
Overawe, o.vur.G' vi, cadw dan ofn, ar-
Bwydo [gorbwyso
Overbalance, o.vur.bal'ans v, gorfantoli,
Overbearing, o.vur.beVing a, meistrol. {
anghydoddef [i'rmôjj
Overboard, o.vur.bo'rd' ad, tros y bwrdd
Overburden, o.vur.bur'dn vt. gorlwytho |
Overbuy, o.vur.bi" (pt & pp overbought
o.vur.bot') v, prynu yn rhy ddrui
prynu gor mod [bel
Overcarry, o.vur.kar'i vt, cario yn rhj '
Overcast, o.vur.kast' (pt & pp over
cast) vt, taflu yn rhy bell; cymylal
tywyllu ; trawsbwytho, trawswni'o I
Overcharge, o.vur.tsharj' vt, gorlwythcfl
gorlenwi; gorofyn, gofyn gormod: r,í
gorbris [cymybS
Overcloud, ö.vûr.klûŵd' vt, caddugtl
Overcome, o.vfir.kum' (lit overcame, of
vur.kam' ; pp overcome) vt, gorchfygtl
darostwng, meistroli, trechu
Overdo, o.vCir.dvv' (pt overdid, u.vurfl
did'; pp overdone, o.vnr.dun')
gwneutbur gormod ; gorweithio
Overdress, o.vur.dres' vt, gordrwsio
Overexalt, o.vur.eg.zGlt' vt, gorddyJ
chafu, tra dyrchafu
Overfeed, o.vur.fid' (pt & pp overfet
V) vt, gorbesgi, bolrythu
Overfill, o.vur.fiT vt, gorlenwi [drosod |
Overflow, o.vur.flo' v, gorlifo, llü
Overflow, o'vur.flo n, arlanw
Overgrow, o.vur.gro' (pt overgrew, \
vur.grvV' ; pp overgrown, o.vur.gron ,
v, gordyfu ; gorthyfu, gorchuddio j
Overhang, o.vdr.hang' (pt & pp oveii
hung, o.vur.hung') v, gorddibyni I
crogi drosodd ; crogi uwch ben
Overhead, o.vur.hed' ad, uwch ben
Overhear-, o.vur.hi'r' (pt ScpjJ overhear
o.vur.hurd') vt, celglywed, goglywec
Overheat, o.vur.hit' vt, gorfrydio, go: J
dwymo [lawenhau; goriawenychj
Overjoy, o.vfir.joi' vt, gorlawenu, go
Overlade, o.vur.lad' (p>t overladen, <3
vur.la'dn) vt, gorlwytho
Overlay, o.vur.la' (pt & pp overlai*
o.vur.lad') vt, arletliu, gorchuddio I
Overleap, o.vur.lip' vt, neidio dros
Overlie, o.vur.li" (pt overlay, o.vur.la
pp overlain, o.vur.lan') v, gorwedd a
Overlive, o.ver.hv' v, byw ar ol, byw 3
hwy. goroesi
Overload, o.vur.lod' (overladen, ö.vû
lii'dn) vt, trallwytho, gorlwytho
Overlook, o.vur.Rvk' vt, arolygu, go
uchwylio; edrych dros; esgeuluso
Overmaster, o.vur.mas'tur vt, gorcl
fygu, gorthrechu [drech, treel
Overmatch, o.vur.matsh' vt, bod J
228
öre ; Kite, l'íne, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. OXY
Overmatch, o'vur.matsh n, un trech nag
arall, un rhy gryf i arall
Overmea.sure, o.vur.mezh'ur vt, mesur
tros ben ; camfarnu [blaenaf
Overmost, o'vur.most a, uehaf; penaf,
Overpays, o.vur.pas' vt, myned dros;
myned heibio; esgeuluso
Overpay, o.vur.pii' {pt 8c pp overpaid,
ö.yûr.päd') vt, gordalu, gorbwytho
Overplus, o'vur.plus n, gweddill, sarid,
gwarged, rhelyw
Overpoise, o'vur.poiz n, traphwys
Overpoise, o.vur.poiz' vt, traphwyso
Overpower, ö.vûr.pûŵ'ûr vt, gorthrechu,
gorehfygu, treclm [wasgu
Overpress, o.vur.pres' vt, gorwasgu, dar-
Overprize, o.vur.pri'z' vt, gorbarehu;
gorhofh; gorbrisio [drethu
Overrate, o.vu.rat' vt, gorbrisio; gor-
Overreach, o.vu.ritsh' v, gorhaeddu, gor-
ymestyn, myned dros; twyllo
Overrule, o.vu.rwl' vi. gordwyo, goruch-
reoli ; meistroli ; gwrthod, llysu dadl
Overrun, ij.vu.run' {pt overran, o.vu-
ran' ;pp overrun) v, rhedeg dros, ym-
daenu dros; gorchuddio; anrheithio:
trawsredeg llinellau argraifwaith
Oversee, o.vur.si' {pt oversaw, o.vur.so';
overseen, o.vur.siu') vt, edrych ar ol,
arolygu, goruchwylied
Overseer, o.vur.si'r' n, arolygwr, golyg-
wr, goruchwyliwr, gorwyliwr
Overset, o.vur.set' {pt & pp overset) v,
dymehwel, dadymchwel, dymchwelyd
Overshadow, o.vur.shad'o, Overshade,
o.vur.shad vt, argysgodi, cysgodi;
caddugo, tywyllu
Overshoot, o.vur.shwt' {pt & pp over-
shot, o.vur.shot') vt, saethu dros y
nod, gorergydio ; goranturio
Oversight, o'vur.sit n, amryfusedd
gwallolygiaeth ; arolygiaeth
Oversleep, o.vur.slip' {pt Si pp over-
' slept, o.vur.slept') vt, cysgu dros yr
amser, cysgu gonnod, gorhuno
Overspend, o.vur.spend' {pt 8c pp over-
■ spent, o.vur.spent') v, arradu
•Overspread, o.vur.spred' {pt & pp over-
spread) vt, gordaenu; gorchuddio
Overstep, o.vur.step' v, pasio, myned dros
Overstock, o.vur.stok vt, gorystorio,
gorlenwi, prynu gormod [estyn
Overstrain, o.vfir.striin' v, gorthynu, gor-
Overstride, o.vur.stri'd' v, gorchamu
•Oversway, o.vur.swa' vt, goruchreoh,
meistroli
Overt, o'vurt a, amlwg, eglur ; cyhoedd
Overtake, o.vur.tak' {pt overtook, o.vur-
t\vk'; pp overtaken, o.vur.ta'kn) vt,
gorddiwed, gorddiwes, dal [dasgu
Overtask, o.vur.task' vt, gorthasgu, gor-
Overtax, o.vur.taks' vt, gordrethu
Overthrow, o.vur.thro' {pt overthrew,
b'.vur.thrw', pp, overthrown, o.vur-
thrön') vt, dinystrio, dymehwel, dad-
ymchwel, dadymchwelyd [dinystr
Overthrow, o'vur.thro* n, dadymchwelyd,
Overtly, o'vdrt.li ad, yn amlwg, yn gy-
hoedd [rhagori ar
Overtop, o.vur.top' vt, tyfu yn uwch;
Overture, o'vur.tshu'r n, cynnyg, cyn-
nygiad ; cyfansoddiad cerddorol
Overturn, o.vur.turn' vt, dymchwelyd
Overvalue, o.vur.val'ii v, gorbrisio
Overveil, o.vur.val' vt, gorhuddo, gor-
chuddio [arwylio
Overwatch, o.vur.watsh' vt, gorwylio,
Overweening, o.vur.wi'ning a,rhy hunan-
gar, ucheldybus, gorfalch [phwyso
Overweigh, ö.YÛr.wä' vt, darbwyso. tra-
Overwhelm, o.vur.whelm' vt, gorwasgu.
croTchuddio, gorlwytho, gorehfygu
Oviform, o'vi.form a, ar lun wy, hirgrwn
Ovine, o'vi'n a, perthynol i ddefaid
Oviparous, o.vip'ur.us a, yn dwyn wyau,
dodwyol, dodwyog ; a fagir o wy
Ovipositor, o.vi.poz'i.tfir n, wyosodydd
Ovoid, o'void a, hirgrwn, ar ddull wy
Owe, ö vt, bod mewu dyled, bod dan
rwymau, dylu
Owl, ûŵl re, dylluan, cuan, y flodeuwedd.
Screech-owl, aderyn y corff. Young
owl, coegddylluan
Owler, ûŵ lur n, nos-rednwyfwr
Owlet, ûŵ'let n, coegddylluan
Own, ön pn, eiddo : a, priod,priodol: vt,
meddu, perchenogi ; arddel, addef, ar-
ddelwi, cyfaddef, cydnabod ; piau. My
own, eiddof, eiddof fi, eiddof fy hun.
His own, ei eidd ) ei hunan
Owner, ö'nùr n, perchenog, meddiannydd
Ownership, ö'nûr.ship n, perchenogaeth
Ox, oks {p oxen, ok'sn) n, ych, eidion.
Ox-eyed, llygadiawr. Ox-driver,
cethreawr, cethreiny .'.d. Ox-stall, côr
ychen. Oxen, ychen. A wild ox,
Dual. A young ox, bustach
Oxide, oks'id n, egrid
Oxidize, oks'id.'iz v, egrido
Oxlip, oks'lip re, llysiau'r parlys
Oxonian, oks.o'ni.an n, aelod neu radd-
olwr prifysgol Khydychain
Oxter, oks'tur n, cesail [egr a dwfr
Oxvcrate, ok'si.krat n, cvmmvsg o win-
^229
PAL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁk=took;l
Oxygen, ok'si.jen n, ufelai [a mél
Oxymel, ok'si.mel n, cymmysg o winegr
Oxypkony, oks.if'o.ni n, crochder llais
Oyer, ö'yûr n, gwrandawiad. Oyer and
terminer, llys clyw a dosbartb, prawf-
Oyes, ö.yes' i, clywch; gosteg [lys
Oyster, ôîs'tûr n, llymareh, Ìlymarchen,
Oyster-wench, Oyster-wife, Oyster-
woman, llvmeirchwraig ; budrogen
Ozama, ö.zí nâ n, llynor yn y ffroenau
Pabular, pab'ü.lûr, Pabnlous, pab'-
ii.lus a, ymborthol, maethol [maeth
Pabulation, pab.ü.lä'shun n, porthiant.
Pabulum, pab'ii.lum n, ymborth, bwyd
Pacated, pa.ka'ted a, heddyehedig
Pacation, pa.kii'shun n, heddychiad
Pace, pas n, cam, camre; mesur cam.
2^ droedfedd: v, camu, mesur â
chamrau ; rhygyngu, cerdded yn araf.
Geometrical pace, 5 troedfedd [ydd
Pacer, pä'sûr n, rhygyngfarch, rhygyng-
Pacha, pâ.shô' n, islywydd yn Nhwrci
Pacbydermata, pak.î.dûr'mâ.tâ np, mil-
od tewgroen, tewgroenohon
Pacific, pa.sif'ik a, heddychol, hedd-
ychlawn, heddus, dyhuddgar; tawel,
llonydd. Pacific Ocean, Môr Tawelog
Mor Tawel
Pacification, pâ.sif.î.kä'shun n, hedd-
ychiad, dyhuddiad, tangnefeddiad
Pacificator, pa.sif 'i.ka.tur, Pacifier, pas'-
î.f'i.ûr n, tangnefeddwr, heddychwr
Pacify, pas'î.ff vt, dyhuddo, diddigio,
hecídychu, tawelu
Pack, pak n, swp, sypyn, trwl, beichyn,
pwn, baich, byrnaid, bwrnel; cnud:
v, sypynio, llwytbo, pynorio, pynio.
Pack-cloth, sachhain. Pack-horse,
pynfarch. Pack-saddle, ystrodur.
Pack-thread, edau rwymo [sjPT11
Package, pak'iij n, pynordal ; sypyniad ;
Packet, pak'et n, sypyn; llythyrgod;
Hong
Pact, pakt, Paction, pak'shun n, am-
mod, cyfammod, cytundeb
Pad, pad n, clustogan; corfarch, ceflyl-
yn; Ueidr traed: v, troedio; ysbeilio;
sachellu, clustogi
Padar, pad'ûr n, rhynion, brasflawd
Paddle, pad'l n, rhodl; rhwyf: v, rhodli,
. rhwyfo ; yslotian
Paddock, pad'ukrc, llyffant mawr; llan-
erch, cae. Paddock-stool, bwyd y
barcud
Padlock, pad'lok n, clo egwyd [oroia
Pa^an, pí'an n, can o orfoledd, mawlgai
Psedobaptism, Pedobaptism, pî.dö.bap
tizm n, bedydd babanod
Pagan, pä'gan n, cenedlddyn, un digrei
eilunaddolwr: a, digred
Paganism, pa'gan.izm n. paganiaet
anghristiaeth, eilunaddoliaeth
Page, päj n, tudalen; gwesyn, gwa
gwastrodyn : vt, nodi tudalenau ; gwei
Pageant, paj'ant n, coeglun: a, coe;
wych, gwagfalch, rhodresol
Pageantry, paj'an.tri n, coegwychdif
rbodres, rhwysgfawredd, gwagyr i
ddangosiad
Paginal, pä'jî.nal a, tudalenol
Pagoda, pâ. gö 'dâ, Pagod, pä'god ,'|
eilun-deml Indiaidd
Paid, ip'áäpt &pp. — Pay
Pail, piil n, ystwc, crwc, celwrn, paeol j
Pailful, päl'fẁl n, ystycaid, celyrnaid a
Pain, pan n, poen; gwaew, gwst, doll
gofid; poenedigaeth ; llafur; cosp:
poeni, dolurio, blino. Pains-takii
llafurus, diwyd. Pain of the bowc
coluddwst. Extreme pain, dirboi
To take pains, ymboeni, ystiga, y:
drafferthu [llafui
Painful, pän'fẁl a, poenus, dolurv
Painfulness, pän'fẁl.nes n, poenusrwyj f
Painim, pä'nim n, anghredadyn [haw*
Painless, pän'les a, diboen; esmwy'
Paint, pänt n, paent, lliw, darlunhw:
paentio, lliwio, arliwio ; darlunio
Painter, pän'tûr n, paentiwr; arliwy«
darhwydd, arluniwr [darl
Painting, pän'ting n, paentiad; 11
Pair, per n, par, dau, cwpl: v, pa;
cymharu ; cydio. Pairs, cymhariapj
Palace, pal'iis n, llys, plas, neuadd [cr|
Paladin, pal'â.din n, marchog y bwij |
Palaeology, pä.h.ol'ü.jî n, henafiondraj j
Palaeontology, pä.lî.on.tol'ö.jî n, clo< i
iandraeth, henfodaeth
Palanquin, pal.an.kin' n, math o glui
a ddygir ar ysgwyddau dynion
Palatable, pal'â.tâ.bl a, chwaefcbJ
blasus
Palatal, pal'â.tal a, gorchfannol. Pa*
tal consonants, gorchfannolion
Palate, pal'Ht n, taflod y geneu, gorl
fant, gorchfannedd ; archwaeth, bli'.
Palatial, pâ.la'shal a, llysaidd, lly >
ardderchog; gorchfanneddol
Palatic, pal'a.tik a, gorchfanneddol^ fl
Palatinate, pâ.lat'í.nät n, breinia -
aeth, breinia
230
ôre ; läte, line, no, miite ; she, zh=z azure ; thin, this ; j=dzh.
PAN
Palatine, pal 'â. tin a, breiniarllaidd,
breiniog. Count palatine, breiniarll
Palaver, pa.la'vur re, gormod-siarad.
baldordd : vi, bragaldian, gwagsiarad
Pale, päl a, gwelw, gwelwlas, gwynwelw.
glaswyn, llwydaidd; glas: re, pawl,
I cledr, cledrbawl; pahs; clawdd;
awdurdodaeth, rhaglawiaeth ; argae,
caerau, amgaerau: v, cledru, cledr-
gau; palisio. Pale-eyed, Uygadbwl.
Pale-faced, wyneblwyd. To turn pale,
gwyneblasu
fPalendar, pal'en.dûr re, math
1 fechan [wyni
Paleness, päl'nes re, gwelwedd; glas-
Paleous, pä'lî.us a, eisinog, uslyd, cibog
I Palette, pal'et re, lliwfwrdd paentiwr
'; Palfrey, pal'frî n, crynfach, palfre, pal-
| ffrai, gwilwst
j Palinode, pal'î.nöd re, gwrthgan .
j Paling, pii'ling re, cledriad, paliswaith
(Palisade, pal.î.säd', Palisado, pal.î.sä'dö
I w, palis, gwalc, cledrwaith
jPalisade, pal.î.säd' vt, cledrgau, palisio
IPaüsh, pä'lish a, gowelw, llwydaidd
(Pall, pôl re, elorlen : v, diflasu ; llyfrhau
I brawychu ; cuddio ag elorlen
'Palladium, pa.lä'dî.um re, math a fetel
ì diogelwch
Pallet, pal'et re, gwely bychan, glwth
(Palliament, paí'yâ.mentre, gwisg, dilled-
' yn, achre
tPalliard, pal'yûrd re, godinebydd
Palliate, pal'î.ät vt, esgusodi ; ysgafnhau
Palliation, pal.î.ä'shun re, esgusodiad
Palliative, pal'i.a.tiv a, esgusol; es
mwythaol : re, esgusodai ; llinarydd
Pallid, pal'id a, gwelw, glaswyn, llwyd
Pallmall, pel.mel' re, math o chwareu â
1 phel a gordd ; gordd
Palm, pain re, pair', llawf, cledr Haw; lied
; llaw ; balalwyf ; palmwydden ; buddug-
| oliaeth: vt, palfu; cudd-dwyllo; tadu
ar. Palm-Sunday, Sulyblodau. Palm-
tree, palmwydden, palmidwydden
Palmer, pâ'mûr re, pererin. Palmer-
worm, pryf cadachog [wydden
Palmetto, pal.met'ö re, math o balm-
3almiferous, pal.mif'ur.us a, a ddygo
, balmwydd [palfdroediog
3almiped, pal'mî.ped a, cyfandroed,
Jalmister, pal'mis.tûr re, llawddewin,
palmistry, pal'mis.tri re, palfddewiniaeth
^almy, pâ'mî a, palmwyddog
Palpability, pal.pâ.bil'î.tî re, hydeimledd ;
eglurder, amlygrwydd
Palpable, pal'pfi.bl a, hydeiml, teimlad-
wy; hynodol, eglur, amlwg
Palpitate, pal'pî.tät vi, dychlamu, euro,
dyheuo, tysmwyo
Palpitation, pal.pi.tä'shun re, dychlam-
iad y galon, calon-guriad, tysinwyad
Palsgrave, pGlz'grav re, teyrn-iarll
Palsical, pol'zLkal, Palsied, pol'zid a,
parlysaidd [gwywkaint
Palsy, pol'zi re, parlys, haint y gi'au,
Palter, póTtûr v, gwastraffu, ofera;
cecru [gwaeledd
Paltriness, pôl'trî.nes re, distadledd,
Paltroon, Poltroon, pôl.trŵn' re, llyfrgi
Paltry, pôl'trî a, distadl, gwael, gorwael
Paludal, pâ.lü'dal a, corsog, corsenog
Pampas, pam'paz np, gwastadleoedd
Deheudir America
Pamper, pam'pur vt, pesgu, mwyth-
borthi, mwythlenwi, gorbesgu
Pamphlet, pamf'let re, llyfran, llyfryn
Pamphleteer, pamf.le.tî'r' re, Uyfrenydd
Pan, pan re, padell, padellan, pan
Panacea, pan.â.sî'â re, meddyginiaeih
holliachol [uwdVara can
Panada, pâ.nä'dâ, Panado, pâ.nä'dö n,
Pancake, pang'kak re, cremog, cremogen,
crammwyth, crammwythen "[us
Pancratic, pan.krat'ik a, meistrol-gamp-
Pancreas, pang'kri.as re, cefndedyn
Pandect, pan'dekt re, cyflawn-draethawd
Pandemic, pan.dem'ik a, perthynol i'r
bobl neu'r wlad oil, cyffredinol
Pandemonium, pan.dî.mö'nî.um re, cyth-
reulfa, cythreul-lys, mallgyrch
Pander, pan'dûr re, llatai, ceisydd putain :
vi, gweini, nwyfweini
Panderism, pan'dur.izm n, llateiaeth
Pandiculation, pan.dik.u.la'shun re, ym-
ystwyriad, estyniad
Pandour, pan'dŵ'r re, traedfilwr yn
Awstria [ crwth
Pandurated, pan'dü'r.ä.ted a, ar ddull
Pane, pan re, pedronyn, cwar, cwarel
Panegyric, pan.Ljer'ik re, canmoliaeth,
arwyrain _ [einiol, moliannol
Panegyrical, pan.î.jer i.kal a, arwyr-
Panegyrist, pan.î.jer'ist re, moliannwr
Panel, pan'el re, pennill, pedronglyn o
estyllwaith; rheithrestr [gwaew
Pang, pang re, gloes, pang, gwasgfa,
Panic, pan'ik re, dychryn, arswyd, braw,
echrys, echiyndod, dyclnyn diachos:
a, disymmwyth, heb achos. Panic-
struck, Panic-stricken, dychrynedig
Panivorous, pa.niv'o.rus a, yu bwyta
bara, barafwyta
231
PAR path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Pannade, pa.näd' n, carlam, carlamiad
Pannage, pan'äj n, mes a chyffelyb
flfnvy thau'r goedwig ; mesfraint, hawl
i fesa [sadell, pynoreg; cromil hebog
Pannel, pan'el n, panel, ystrodyr, ystarn ;
Pannier, pan'yûr n, cefn-gawell, ys-
borthen, pynoreg
Panoply, pan'ô.plî n, llwyrarfogaeth
Pansofical, pan.sof 'i.kal a, hollddoeth
Pansy, pan'zi n, y feidiog drilliw, y
blodeu ofergaru
Pant, pant m,dyhëu, dychlamu ; hiraethu
Pantaloon, pan.tâ.hvn' ra, digrifwas, y:
gentyn. Pantaloons, llodrau
Pantheon, pan.thi'un n, teml yr holl
dduwiau, yn Ehufain ac Athenia
Panther, pan'thûr n, math o fwystfil
rheibus, tebyg i'r llewpart
Pantile, pan'ti'l n, cambeithynen
Pantler, pant'lûr n, ceidwad y bara
Pantofle, pan.tŵ'fl n, esgid, nosesgid
Pantology, pan.tol'ö.jî «, hollwyddoreg
Pantometer, pan.tom'î.tûr n, ollfesur-
ydd, hollfesurydd
Pantomime, pan tö.mì'm n, mudehwareu
ymystumiwr, mud-ddynwaredydd
Pantry, pan'trî «, hwydgell, bwytty
Panurgy, pâ.nûr'jî n, hollfedrusedd
Pap, pap ra, uwd; diden, tetb, bron
Papa, pa. pâ' n, tad, tada, data
Papacy, pä'pâ.sî n, pabaeth
Papal, pä'pal a, pabol, pabaidd [pab'iol
Papaverous, pfi.pav'ur.us a, pabi'aidd,
Paper, pä'pûr n, papyr : vt, papyro ; rhoi
ar bapyr. Paper-maker, papyrydd,
papyrwr. Paper-mill, melin bapyr.
Paper-stainer, papyrliwydd. Blot-
ting-paper, sugnbapyr. Brown-paper,
papyr llwyd
Papery, pä'pur.î rt, papyraidd, fel papyr
Papescent, pâ.pes'ent a, bywynog;
meddal
Papier-mâche', pap.î.ê.mâ'she- n, defn-
ydd cyfansoddedig o bapyr mwydedig
Papilio, pâ.pil'yö n, eilier, glöyn byw
Papilla, pâ.pil'à (j) papillae, pâ.pil'i) »,
diden, teth, tethan
Papillary, pap'i.lur.î, Papulous, pap'i-
lus a, didcnol, tethol, tethog
Papist, papist n, pabydd [aidd
Papistical, pâ. pis'ti.kal a, pabyddol,pab-
Papistry, pä'pis.trî n, pabyddiaeth
Pappous, pap'us a, gonewog, panog
Pappy, pap'i a, suddlyd, meddal
Papyrus, pâ.p'i'r'us (p papyri, pâ.p'i'r'î)
/i, math o gawn neu gorsfnvynen
Aipbtaidd, papyrfrwyn
Par, par n, cy&rtaledd ; cydbwys, cyf-
werth, llawn bris. On a par, yn gyf-
Para- px, yn agos at, wrth ochr [artal J
Parable, par'a.bl n, dammeg, cyrî'elyb- 1
iaeth [conawlij
Parabola, pâ.rab'ö.là n, dosbarthran fi
Parabolic, par.a.bol'ik, Parabolical, par- |
a.bol'i.kal a, dammegol
Parachronism, pa.rak'run.izm n, cam- J
amseriad [enl
Parachute, par.â.shŵt' n, disgyn-awyr-l
Paraclete, par'a.klit n, eiriolwr, dyddan-j
ydd ; yr Ysbryd Glàn
Parade, pâ.räd' n, camas, rhodfa, rhodlc (j
cammonfa, ymddangosfa, rhestrfa ,!
ymddangosiad ; rhodres; rhwysg
Paradigm, par'â.dim n, cynllun; cyd-
ieuad [ net'. Bird of paradise, iàr vrynl i
Paradise," par'â.dis n, paradwys, gvrynfa
Paradisiacal, par.a.di.si'a.kal a, parad-l
wysaidd L^dyM
Paradox, par'a.doks n, anghyfdyb, am- 1
Paradoxical, par.a.dok'si.kal a, angbyf
dybus, anghysson
Paradrome, par'â.dröm n, oriel agored
Paragoge, par'á.gö.jî n, argymmeriad
Para-' m, par'a.gun n, peth rhagor
gampus; un digymhar; math o
gramythyren
Paragraph, par'â.graf n, dosbarthrai
gwahanran, ymadrodd ; dosbarthnod
gwahanai (*[)
Paraleipsis, par.â.l'íp'sis n, crybwylleb
Parallax, par'al.aks n, amgenedigaeth
Parallel, par'al.el a,cyfochrol,cyiochrog
gogyfartal: n, cyfochriad, eyfiinel
cyfredlin, cyfatebiad, cyfrediad, tebyg
iad. Parallels, dyblin (||)
Parallelism, par'al.el.izm n. cyfochredw
Paralogism, pa.ral'o.jizm. Par:
ral'ö.jî n, gauresymiad, twyllreswa
geuddadledd, gwrthreswm
Paralogize, pa.ral'o.ji'z vi, geuddadli.
twyllresymu [go
Paralysis, pâ.ral'î.sis n, parlys, haint
Paralytic, par.a.lit'ik a, claf o'r parlys j
Paralyze, par'a.li'z vt, clefychu â'r pa;i
lys, parlysu
Paramount, par'â.mûŵnt a. gorucht.
uchaf, penaf, o'r urdd uchaf
Paramour, par'â.mŵ'r n, cariadfab, go
dderchwr ; cariadferch, gorddercl
wraig, gordderchfun
Paranympb, par'â.nimf n, gwas prioda
Parapet, par'â.pet ti, canllawfur, rlia;
fur [iant gwra -
Paraphernalia,par.â.fûr.näìi.â?íj:),med'
232
ore; Kite, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=rdzh.
Paraphrase, par a.fraz n, arallair, all-
eiriad, amgenair; v, aralleirio, amgen-
PAR
eirio, alleirio [alleiriwr
Pẁraphrast, para.frast n, aralleiriwr,
Paraphrastical, par.a.fras'ti.kal a, ar-
alleiriol, alleiriol [iwr
Parasite, par'â.sît ra.gwenieithiwr, truth-
Parasitic, par.a.sit'ik, Parasitical, par-
â.sit'î.kal a, gwenieithgar, truthiol
Parasol, par.â.sol' n, heulrod
Parasynexis, par.a.si.nek'sis n, cwrdd
bach ; cynnulleidfa ddirgel
Parathet-is. pâ.rath'î.sis n, atddodiad
Parboil, pâr'bôíl vt, goferwi, lledferwi
Parcel, pár'sel n, swp, sypyn; cyfran;
twysgen : vt, rhanu, dyranu, amrauu
Parcener, pâr'sî.nûr n, cydetifedd
Parcenerv. pâr'sî.nur.î n, cydfeddianniad
i Parch, parish v, crasu, deifio, golosgi
Parched, pârtsht a, eras, crasboeth,
I crasedig, golosgedig, wedi ei losgi
Parchment, pârtsh'ment n, crasgroen,
ysgi-ifo;roen, memrwn
Pard, pârd n, llewpart
Pardon, pâr'dn n, maddeuant, pardwn:
vt, maddeu, pardynu. I beg your par-
[ don, maddeuweh i mi, esgusodweh fi
'.Pardonable, pâr'dn.â.bl a, maddeuadwy
'Pare, pê'r vt, didoni. piho, digroeni
'Paregoric, par.i.gor'ik a, lhnarol, llon-
1 yddol : n, meddyginiaeth esmwythaol
;Parenchymous, par.en'ki.mus a, ys-
| byngaidd, meddal [Parents, rhieni
: Parent, pG'r'ent n, tad neu fam, rkiant.
'.Parentage, pê'r'en.täj n, rhieniaeth, tad-
f ogaeth; gwelygordd, gwehelyth; bon-
\ edd, ach. cyfathrach
Parental, pâ.ren'tal a, rhien'iol ; tyner
Parenthesis, ]>à.ren'thî.sis {p parenthe-
> ses, pa.ren'thi.siz) n, cromfach, ym-
i sang, gwahansang ( ) ; ymadrodd
: rhwn.sr er mfachau
Parenticide, pá.ren'tî.s'íd n, rhianladd-
: iad, tadladdiad, mamladdiad; rhian-
leiddiad, tadleiddiad, mamleiddiad
Parer, pe r'ûr n, offeryn digroeni, pil-
: iedydd
ParerLry. par'ûr.jî n, peth disylwedd
Parget, pâr'jet n, cymmrwd, plastr
Parhelion, pâr.hî'lî.un n, rhith-haul
Parietal, pâ.r'i'î.tal a, ystlysfuriol. Pa-
rietal bone, asgwrn y siol
Parility, pâ.ril'î.tî n, tebygolrwydd
P«ring, pe'r'ing n, piliad, piliant; craw.
en. Parings, pilion, naddion, creifion
Parish, par'ish n, plwyf, plwy : a. plwyf-
ol, plwyfog
Parishioner, pâ.rish'un.íìr n, plwyfẁr,
nplwyfog (p plwyfolion,phvyfogion)
Parisian, pa.rizh'yan n, Parisiad
Parisyllabic, par.î.si.lab'i.c a, cydsillafol
Paritor, par'î.tûr n, rhingyll, gwysiwr
Parity, par'î.tî n, cymmeintiolaeth, cyfar-
talrwydd, cydraddolrwydd, cystadledd
Park, park n.parc, cae, hyddgae, ceufaes
Parley, pcâr'lî «,cyflaforedd: rt,cynnadlu
Parliament, pâr'lî.ment n, senedd, sen-
eddr. Parliament-house, senedd-dy.
Act of parliament, gweithred senedd-
ol. Member of parhament (M.P.).aelod
o'r senedd, seneddwr (A.S.) [eddol
Parliamentary, par.lî.men'tur.î a, sen-
Parnassian, pâr.nash'an a, awenyddol
Parlour, par lur n, parlawr, gwestgell
Parlous, pâr'lus a, llymgraff, cyfrwys
Parochial, pa.ro'ki.al a, plwyfol
Parochiality, pâ.rö.kî.al'î.tî n, pfrvyf-
oliaeth [trawswawdiad
Parody, par'ö.dî n, trosglwyddwers ;
Parol, par ol a, geiriol, ar dafod
Parole, pâ.ròT n, gair; addewid: a,
geiriol [gyfenw, argyfenwad
Paronomasia, par.ö.nö.mä'zhî.à n, ar-
Paronymous, pâ.ron'î.mus a, tebyg i enw
neu air arall [byehan
Paroquet, par.o.ket' n, math o barot
Parotid, pâ.rot'id a, poerol, glyfoerol
Parotis, pâ.rö'tis n, glyfoer-chwaren
Paroxysm, par'oks.izm n, cyrch, poeth-
gyrch [ol, tadladdol
Parricidal, par'î.si'.dal a, rhianladdiad-
Parricide, par'î.si'd n, tadladdiad, rhian-
laddiad ; tadleiddiad, rhianleiddiad
Parrot, par'ut n, yr aderyn parot
Parry, par'î v, gochelyd, troi heibio
Parse, pars vt, dosbarth-dreiglo geiriau
Parsimonius, pâr.sî.mö'nî.us a, anhael,
arbedus, llawgauad, cybyddol [rwydd
Parsimony, pâr'sî.mun.î n, crintach-
Parsley, pars'li n, perllys, persh. Hedge-
parsley, troed y cyw
Parsnep, pâr'snep, Parsnip, pâr'snip n,
panas, Uysiau Gwyddehg. Cow-par-
snip, efwr, efyrllys
Parson, pâr'sn n, offeriad, periglor
Parsonage, pâr'sun.äj n, perigloriaeth ;
periglordy, periglorfa
Part, part n, rhan, cyfi-an, darn, dryll,
peth; parth, parthed; tu, plaid, ochr:
v, rhanu, parthu; gwahanu; ymranu;
ymwahanu; ymadael. A man of parts,
"dyn doniog. Parts of speech, rhanau
ymadrodd. Parts, doniau. To part
with, ymadael a. gollwng ymaith
233
PAS path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on., curve, cut, tŵ=too, tvVk=took;
Partage, pâr'täj n, rhaniad, ymadawiad
Partake, par.tak' v, cyfranu ; cyfranogi
Partaker, par.tii'kur n, rhanwr, cyfranwr
Parterre, pâr.íê'r' n, blodeufa gardd,
blodeuardd
Partial, pâr'shal a, rhanol, hannerog;
pleidiol, untuog, tueddol
Partiality, pâr.shî.al'î.tî re, tueddgar-
wch, pleidgarvvch, tueddolrwydd
Partialize, par'shal.'iz vt, ocbri, pleidio,
tueddoli, gwyro bam [ran
Partially, pâr'shal.í ad. yn dueddgar; o
Partible", pâr'tî.bl, Partable, pâr'tâ.bl a,
rhanadwy [n, cyfranogwr
Participant, pâr.tis'î.pant a, cyfranog:
Participate, pâr.tis'î.pät vt, cyfranogi,
cael rhan [ranogiad
Participation, pâr.tis.î.pä'shun n, cyf-
Participator, pâr.tis'î.pä.tûr n, cyfran-
ydd [iadol, cyfraniadol
Participial, par .t î.sip'y a I a, rhan gymmer-
Participle, pâr'tí.sip.l w, rhangynimeriad,
cyfranai
Particle, par'ti.kl n, dryllyn, dernyn
mymryn, dos, tipyn, til, ith; banyn.
arsill. Broken particles, malurion
Particular, par.tik'u.lar a, neillduol.
penodol, kysbysol, enwedigol, priodol :
n, pwnc, pen, dosben, peth neillduol.
Particulars, manylion
Particularity, pâr.tih.û.lar'î.tî n, neill-
duoldeb, rhaledd, penodoldeb
Particularize, par.tik'iUur.i'z vt, pen
odi, dosbenu [iad: a, ymadawol
Parting, pâr'iing«,gwahaniad;ymadaw-
Partisan, par'ti.zan n, pleidiwr, pleid-
ddyn, cefnogwr; cadbleidydd; ifon
llywydd
Partition, pâr.tish'un «, rhaniad; pared,
canolfur : vt, gwahanranu, dosbartuu
Partlet, pârt'let n, gwddfdorch ; iâr
Partly, part.'lî ad, uiewn rhan, o ran
Partner, pârt'nûr n, cyfaill, cydymaith ;
cydwr, cyfranogwr, cyd-drinwr
Partnership, pârt'nûr.ship n, cyfranog-
aeth, cyd-driniaeth, cymdeithas
Partridge, pâr'trij n, coriar, petrusen,
clugiar [esgor
Parturient, pâr.tüY'î.ent a, ar esgor, yn
Party, pâr'tî n, plaid; un, rhyw un,
person. Party-coloured, amliwiog,
brithliw [fannau
Parulis, pâ.rŵ'lis n, llynoryn yn y gorch-
Parvenu, par'vi.nii n, newyddian
Parvitude, par'vi.tiid, Parvity, par'vi.ti
n, bychander, bychanedd
Pas, pâ n, cam ; blaenoriaeth
Paschal, pas'kal a, perthynol i'r Pasc
Pasquin, pas'kwin, Pasquinade, pas-
kwi.nad' n, ducban, gogangerdd
Pass, pas v, myned heibio, hwntu, pasio;
cerdded; gwaiio, treulio; hwyho ym
mlaen; brathu: n, cyflwr, sefylífa;
culffordd, bvvlch; taith-drwydded,
mudwarant ; brath. To bring to pass, |
dwyn i ben. To pass for, myned yn
lie. To pass over, gadad allan, jj
esgeuluso. To pass sentence, rhoddi
barn, dedfrydu. To pass away time,
dyfyru yr amser. To pass through,
trwyddedi. Passing-bell, cnul, cmll,
clul, marw-gloch
Passable, pas'â.blo, hylwj-br; derbyniol
Passado, pa.sâ'dö n, gwth, ysgwthiad
Passage, pas'äj n, tramwyfa, mynedfa,
flbrdd; trosglwydd-dai'th, taith; tros-
glwydd; mynediad; ymadrodd, gwers.
rhan o gj-fausoddiad
Passenger, pas'en.jur n, teithydd, tram-
wywr, trwyddedwr
Passeres. pas'ur.iz np, golfauod, adai:
cyíFelyb i adar y to
Passerine, pas'ur.in a, o ryw adar y to
Passibiliíy, pas.î.bil'î.tî n, dyoddefol-
Passible, pas i.bl a, dyoddefadwy [del
Passion, pash'un n, dyoddefaiut, goddef-
iant; gwỳu. nwyd; drygnwyd, poeth-
wyn, gwyllrineb; traserch, cariad
Passion-week, yr wytknos cyn y Pasc*]
Iliac passion, cnofa'r coluddion man
Passionate, pash'un.ät a, hyddig, nwyd-,4
wyllt, tanllyd ; traserchus, chwannof,-
Passive, pas'iv a, goddefol, goddefgar 1
Passiveness, pas'iv.nes n, goddefgarwcl ]
Passover, pas'o.vur n, y Pasc
Passport, pas'pôrt n, taithdnvydded J
Past, past a, wedi myned heibio, yn oil
pr, wedi. Half-past two o'clock,
hanner awr wedi dau o'r gloch
Paste, past n, toes; glud; syth: r,gludi§
Pasteboard, päst'bô'rd n, papyrfwrdc ft
gludlen
Pastern, pas'tûrn n, egwyd march, deilv
Pastil, pas'til n, gludbaent
Pastille, pas.til' n, glud peraroglus
Pastime, pas'tim n, chwareu, difyrwch
Pastor, pas'tûr n, bugail ; gweinidog j
Pastoral, pas'tö.ral «."bugeilaidd, bugeii.
iol: n, bugeilgerdd
Pastorate, pas'tö.rät n, swydd gweinido
Pastry, päs'trî n, cyffei'Lhfwyd, paste.
yddiaeth. Pastry-cook, cyfleithyd<
pasteiwr [porfadw
Pasturable, pas'tshü.râ.bl a, hybaw
234
ore; lute, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. PEA
Pasturage, pas'tshü.räj n, porfad
Pasture, pas'tslmr n, porta, porfel, am-
bawr: v, porfäu, porfelu, poriannu,
pori. Pasture-ground, tir porfa
Pasty, päs'tî n, pastai
Pat, pat vt, godaro. cnithio, palfio: n,
pallbd, eis, ysgafn-gis, cnith: ad, yn
dra-addas : a, llwyr berthynol
Pataca, pat'a.ka, Patacoon, pat.a.kwn'
n, bath Yspaenaidd, 4s. oc.
Batch, patsh n, clwt, clytyn ; ysmot: vt,
clytio, cyweirio; ysmotio
Pate, pat n, siol, pen, copa, iad. Bald-
pated, corynfoel
Patefaction, pat.Lfak'shun n, dynoeth-
iad, amlygiad, cyhoeddiad
Patella, pâ.tel'â n, padell y benlin
Paten, pat'en n, cymmunddysgl
Patent, pat'ent n, breintlythyr: a,
breintlythyrog ; agored, cyhoedd; pri-
odol [breintlythyr
Patentee, pat.en.tî' n, meddiannydd
Paternal, pâ.tûr'nal a, tadol, tadaidd,
tadwy [aeth
Paternity, pâ.tûr'nî.tî n, tadogaeth, tad-
Paternoster, pat.ûr.nos'tûr n, gweddi yr
Arglwydd, pader
Path, path (p path, pfiTHz) n, llwybr,
ffordd, rhodle. A beaten path, llwybr
sathredig
Pathetic, pa.thet'ik, Pathetical, pâ.thet'-
i.kal a, per-wresog ; t raserchus, serch-
gynhyrhol, eynhyrfiol, deffröus
Pathless, pâth'les a, dilwybr, diiFordd,
disathr, ansathredig
Pathology, pâ.thol'ô.jî n, clefyd-ddysg
Pathos, pä'thos n, poethder, teimlad,
gwres, angerddoldeb
Pathway, pâth'wä?i, troedífordd,arlwybr
Patible, pat'î.bl a, dygadwy, goddefadwy
Patience, pä'shens n, amynedd
Patient, pii'shent a, amyneddgar, goddef-
gar: n, dyn claf, claf, goddefydd
Patin, pat'in n, cymmunddysgl
Patois, pat'wô n, priodiaith y werin,
gweriniaith, llediaith [dad, patriarch
Patriarch, pä'trî.ârlc n, prifdad, uchel-
Patriarchal, pä.trí'.âr 'kal a, patriarchaidd
Patriarchate, pâ.trî.âr'kät, Patriarchy,
pa.tri.ar'ki n, patriarchaeth, uchel-
dadaeth, prifdadaeth
Patrician, pâ.trish'an re, boneddwr: a
dyledog, boneddig, boneddigaidd
Patrimonial, pat.rî.mö'nî.al a, treftadol
Patrimony, pat'rî.mun.î ?i, etifeddiaeth,
treftad," treftadaeth
Patriot, pä'trì.ut n, gwladgarwr
Patriotic, pä . trî . ot ' ik a,
Patriotism, pa'tri.ot.izm n, gwladgarwch
Patrol, pâ.tröl' n, cylchwylwyr, nos-
wylwyr: vi, cylchwylio, cylcholygu
Patron, pä'trun n, noddwr, cynneilydd,
cynneiliad, tadog, ymgeleddwr
Patronage, pä'trun.äj n, tadogaeth;
nawdd, ymgeledd
Patron al, pä'trün.al a, tadogol, noddol
Patroness, pä'trun.es n, noddwraig
Patronize, pa'trun.i'z vt, noddi, am-
geleddu, amddiffyn
Patronymic, pat.ro.nim'ik n, tadenw
Pattell'iform, pa.tel'i.iorm a, ar ddull
padell
Patten, pat'en n, gwadn colofn; ffollach.
Patten-maker,ìíbllachwr
Patter, pat'ur vi, pwyo, trwstguro
Pattern, pat'ûrn n, Hun, cynllun, cynnelw
Paucity, pô'sî.tî n, anamlder, anamledd
Paunch, pantsli n, poten; ceudod, bol,
perfedd: vt, cestio; diberfeddn
Pauper, pô'pûr n, tlotyn, rheidnsyn,
untlawd _ [tlodi
Pauperism, po'pur.izm n, rheidusedd,
Pause, pozra, seibiant; yinsafiad. safiad,
peidiad, paid, gorphwysiad, saib: viy
gorphwys; ystyried
Pavan, pa'van n, math o daplas
Pave, pav vt, palmantu, llorio, llasarnu,
llechlorio [lawr, llawr ceryg
Pavement, pav'ment n, palmant, llech-
Pavier, pä'vî.ûr n, llasarnwr, lloriwr
Pavid, pav'id «, ofnus [babell
Pavilion, pa.vil'yun n, pabell, teyrn-
Pavo, pa'vo, Pavone, pa.von' n, paen,
pawan [aid(i
Pavonine, pav'o.nin a, paenaidd, peun-
Paw, pô n, palf, pawen; crafanc: v,
palfu, pawenu, palfchwareu
Pawk, pole n, ceimweh bychan
Pawn, pôn n, gwystl, arwystl; un o
werin y wyddbwyll : vt, gwystlo, ar-
wystlo; pridio [t'asnachwr
Pawnbroker, pon'bro.kur n, gwystl-
Pawnee, pô.nî' n, gwystlwr
Pay, pä (pt &pp paid) v, talu; gwobr-
wyo : n, tâl, cyflog
Payable, pä'â.bl a, dyledus, taladwy
Paymaster, pä'mas.tûr n, taliedydd;
pentalwr ' [aeth
Payment, pä'ment n, tâl,taliad,taledig-
Pea, pi n, pysen. Peas-cod, Peas-shell,
coden pys. Peas-haulm, callod. Peas-
porridge, cawl pys.". Chick-peas, pys
y Hygod. Heath-peas, pys y coed
235
PEE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\Yk=took ;
Peace, pîs n, hedd, heddwch, tangnef'edd,
tanc, tangnef, taw: i, ust! gosteg!
Peace-maker, tangnefeddwr. Peace-
offering, heddoffrwm, beddabertk.
Peace-officer, heddswyddog. Clerk
of the peace, ysgrifenydd yr heddwch.
To swear the peace against, tyngu ofn
un. To hold one's peace, tewi. tewi
â son. Justice of the peace, hedd-
ynad [dystaw; tangnefeddus
Peaceable, pî'síi.bì a, heddychlawn;
Peaceableness, pî'sâ.bl.nes n, heddych-
lonedd [ lawn
Peaceful, pís'fẁl a, heddychol, heddych-
Peach, pitsh n, eirynen wlanog, afal
gwlanog. Peach-coloured, gwynrudd
Peachick, pi'tshik n, cyw pawan
Peacock, pi'kok n, ceiliog pawan, paen
Peahen, pî'hen n, iâr bawen, paenes
Peak, pit n, pig ; crib, blaenwedd, copa,
ban, bfil : vi, nychu, salweddu ; llechian
Peal, píl n, cycîolsain clych, darystain :
v, cydseinio ; darysteinio
Pean, pî'an n, mawlgan
Pear, pC-'r n, gelleigen, peran, rhwynen.
Pear-tree, gelleigwydden
Pearl, pûrl n, myrieriden, perl, gem;
math o argrafflythyren. Mother of
pearl, cragen llymarch. Seed-pearls,
perlau man
Pearly, píìr'lî a, myrieridaidd ; perlaidd
Pearmain, pé'r.män' n, math o afal per
Peasant, pez'ant n, gwladeiddiwr, tai-
ogyn; taioges
Peasantry, pez'ant.ri n, y gwladeidd-
wyr, y gwledigion, pobl y wlad, y
gwreng, y taiogiaid
Peat, pît n, mawn, cleiad, bating, bieting
Pebble, peb'l, Pebblestone, peb'l.stün n,
gröyn, caregan. Pebbles, gro, caregos
Pebbly, peb'li a, llawn caregos
Peccability, pek.a.bil'i.ti n, hybechedd
Peccable, pek'a.bl a, a alio bechu,
hybech [bychan
Peccadillo, pek.a.dil'o n, beiyn, pechod
Peccancy, pek'an.si ?i,pcchadurusrwydd,
drygnawsedd, drygioni
Peccant, pek'ant a, beius, pechadurus
Peccavi, pek.a'v'i vi, pechais: n, dull o
ofyn maddeuant
Peck, pek n, pec, pecaid, wyth chwart ;
cnoc: vt, pigo; cnocellu. To peci
at, beio ar, ymhel â, blino
Pecker, pek'ur ra, pigwr, cnocell
Pectinated, pek'ti.na'.ted a, cribddull
Pectoral, pek'tur.al a, dwyfronol: n,
addurn y ddwyfron, dwyfroneg
Peculate, pek'ii.lat v. twyllo'r wlad
Peculation, pek.ii.la'skun n, celciadl
lladrad, ysbeiliad trysor cyffredin
Peculator, pek'iUa.tur n, ysbeiliwr ariai
y eyhoedd
Peculiar, pi.kiiTLur a, priod, priodol I
neillduol, unig; arbenig: n, petl
neillduol ; plwyf gwahan-freiniol
Peculiarity, pi.kii.li.ar'i.ti n, neillduol I
rwydd ; peth neillduol [arian. ariano;
Pecuniary, pi.kii'ni.uv.i a, perthynol I
Ped, ped n, panelyn, basgedan ; pyniorej
Pedagogue, ped'â.gog n, athraw planl
ysgolfei.->tr [orga:.
Pedal, ped'al a, troedol : n, troedbi
Pedant, pedant n, crachathraw, crach'
ysgolhaig, coegatbraw
Pedantic, pi.dan'tik a, coegddysgedig I
Pedantry, ped'an.tri n, coegd'
iaeth [werthi
Peddle, ped'l v, ofera, simera: manl;
Pederast, ped'ur.ast 7«, gwrywgydiwr I
Pederasty, ped'ur.as.tî n, gwrywgydiad»
Pederero, ped.î.ri'r'ö n. cytiegr bychan I
Pedestal, ped'es.tal n, bonsai ig
Pedestrial, pî.des'ti-î.al a, troedol
Pedestrian, pî.des'trî.an n, pedestrydcl
gwr traed; troedol
Pedestrious, pi.des'tri.us a, pedestraidÄ
Pedicle, pedi.kl n, coes neu baledryn»
deilen [dik'ii.lus a, lleuoA
Pedicular, pi.dik'ii.lur, Pediculous, p»
Pedigree, ped'î.grî n, ach, achwedtl
gwelygordd, bonedd [coronii
Pediment, ped'î.ment n, talog, talfil
Pedler, ped'lûr n, gwicäwr, gwicwm
taithfasnachydd [crachfasnac 1
Pedlery, ped'íur.î n, crachnwyddaoÄ
Pedling, ped'hng ?i, crachfasnachaetb»
a, crachfasnachol, gwicol; gwael
Pedobaptism, pi.do.bap'tizm n, bedvdA
babanod [plai
Pedobaptist, pî.dö.bap'tist n, bedyddiwB
Pedometer, pî.dom'î.tûr n, camfesurydjH
Peed, pîl n, pil, croen, rhisgl; Sẃtlm
bren, rhawiech : v. pilio. dirisglo
Peep, pip ii. cipolwg: vi, eipedrycl!
ysb'io. Peep of day. toriad y wawr I
Pe'er, pî'r n, pendefig, dyledog, arglwydc j
cyfurddor, cydradd :" v, cilymddang» I
Peerage, pî'r'äj, Peerdom. pi'r'dum :\
cyfurddoriaeth, dyledogaeth, pendefij
Peeress, pi'r'es n, pendeii_rf> [aet
Peerless, pi Vies «, dig}Tnhar, digyifeljfl
Peevish, pi'vish a. gwenwj-nllyd, croejl
anfoddog, anniddig [anniddigrwyc||
Peevishness, pi'vish.nes n. drygnaw'
2-3G
ôre; läte, line, no, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. PEN
Peg. peg n, hoel bren, pin pren ; ebillen
ebill: vt, pinio, ebillio
Pegasus, peg'â.sus n, march adeiniog,
ehedfarch yr Awen
Pelf, pelf 11, mwnws, mwnai; cyfoeth
Pelican, pel'i.kan n, aderyn o'r enw
Pelisse, pî.lîs' n, ysgin, pilys
Pell, pel 11, croen, croen bwystfil. Clerk
of the pells, swyddwr yn y trysorlys
Pellage, pel'äj n, treth ar grwyn
Pellet, pel'et n, pelen, pellen
Pellicle, pel'i.kl n, pilen, teneugroen
Pellitory, pelì.tur.î n, pelydr. Pelli-
tory of the wall, llysiau'r pared, can-
tafod, barthlys
Pellmell, pel.mel' ad, yn llwyr ddidrefn
blith draphlith, ben draphen
Pellucid, pe.lii'sid a, tryloew, claer
Pelt, pelt n. gin, croen bwystfil, irgroen;
tarawiad: vt, Uuchio, tafiu; baeddu
Peltmonger, pelt'mung.gûr n, gin-
Berth wr
Peltry, peî'trî n, irgrwyn, crwyn, ginion
Pelvis, pelvis n, gwaelod y bol
Pen, pen n, pin, ysgrifell; Hoc, ffald.
clwyd: vt, ysgrifenu: vt (2}t & PP
\ pent), llocio, corlanu, fialdio, cau i
I meM'n, argau [ydiol
(Penal, pi'nal a, cospol, cospedigol, pen-
ÍPenalty, pen'aî.tî n, poen, cosp; cosp-
edigaeth; dinvy, camgwl; penyd
Penance, pen'ans n, penyd ; cyfarchwel
Pence, pens np. — Penny. Eighteen
| pence, deunaw. Seventeen pence,
i deunaw ond ceiniog, dwy geiniog ar
; bumtheg. Sixteen pence, pedair grot.
; Twenty pence, pum rot
Pencil, pen'sil n, pwyntel : v, darlunio
pndant, pen'dant n, dibynydd; clust-
dlws; banerig [iad
'endence, pen 'dens n, dibyniad ; tuedd-
tendency, pen'den.sî n, dibynrwydd;
i annherfyniad, oediad, gohiriad
1endent, pen'dent a, dibynol, }rng nghrog
'ending, pen'ding a, yn dibynu; yn
ddiderfynedig, heb ei derfynu; dan
ystyriaeth [nghrog
'endulous, pen'dii.lus a, dibynaidd, yng
"endulum, pen'dii.lum n, dibynai, pen-
dyl. dringlyn [dreiddrwydd
"enetrability, pen.î.trâ.bil'ì.tî n, hy-
'enetrable, pen'i.trâ.bl a, treiddiadwy,
hydraidd; dirnadwy, amgyftredadwy
enetrancy, pen'î.tran.sî n, treiddrwydd
.enetrant, pen'i.trant a, treiddiol, syn-
wyrgraff, craff [amgyffred, dirnad
euetrate, pen'ì.trät v, treid'dio, try wanu ;
Penetration, pen.î.trä'shun n, treiddiad,
athreiddiad ; craffder, amgyifred, dir-
nadaeth [craff, synwyrgraff
Penetrative, pen'i.tra.tiv a, treiddiol;
Penguin, pen'gwin n, aderyn tebyg i
vvydd ; math o ffrwyth
Peninsula, pî.nin'sü.lâ n, meisynys, gor-
ynys, goynys [farhâd
Penitence, pen'î.tens n, edifeirwch, edi-
Penitent, pen'i.tent a, edifar, edifarus,
edifeirol: n, edifeiriolwr, edifarhäwr.
Penitents, edifeiriolion, edifeiryddion,
edirfeirwyr
Penitential, pen.i.ten'shal a, edifeiriol
Penitentiary, pen.î.ten'shur.î n, pen-
ydiwr; penydfa, edifeirdy
Penknife, pen'i'f (penknives, pen'iVz) n,
pin-gyllell, cyllellan
Penman, pen'man (penmen, pen'men)
n, ysgrifenydd
Penmanship, pen'man.ship n, ysgrifen-
dda^-n; ysgrifenwaith
Pennant, pen'ant ii, penwn, banerig
Pennate, pen'ät a, adeiniog, asgellog
Penner, pen'ûr n, ysgrifenydd
Penniless, pen'i.les a, digeiniog, diarian
Pennon, pen'un n, banerig, penwn
Penny, pen'î (pence) n, ceiniog. Two-
pence, dwy geiniog. Two pennies,
dau ddarn ceiniog. A two-penny loaf,
torth ddwy geiniog
Pennyroyal, pen.î.rôî'al n, llysiau'r col-
udd, llysiau'r gwaed, brymlys
Pennyweight, pen'î.wät n, 24 o ronynau
Pennywise, pen'i.wi'z a, call am geiniog
Pennyworth, pen'î.wûrth n, ceiniogwerth,
gwerth ceiniog
Pensile, pen'sil a, dibynol; llethrog
Pension, pen'shun n, talwobr, segurdal
Pensionary, pen'shun.ur.î», unyn derbyn
talwobr; swyddog dmasaidd: a, yn
derbyn talwobr [cyflogddyn
Pensioner, pen'shun. ur n, gwobrwas;
Pensive, pen'siv a, athrist, prudd, trist,
galarus ; meddylgar, myfyrgar
Pensiveness, pen'siv.nes n, prudd-der,
tristwch ; myfyrgarwch
Pent, pent pt & pp. — Pen. Pent-house,
penty; rhagdo
Pentacapsular, pent.tâ.ltap'sü.lûr a,
pumcellog [offeryn pumtant
Pentachord, pen'ta.kord n, pumtant,
Pentagon, pen'tâ.gun n, pumochr
Pentagonal, pen.tag'ö.nal a, pumochrog
Pentahedrous, pen.tâ.hî'drus a, pum-
ochrol [pumbanog
Pentameter, pen.tam'í.tûr n, mesur
237
PER path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=tookI-
Pentangular, pen.tang'gû.lûr a, pum-
onglog [pum llyfr Moses
Pentateuch, pen'ta.tuk n, y Pumllyfr,
Pentecost, pen'ti.kost n, y Pentecost;
y Sulgwyn [ond un
Penultima, pî.nul'tî.mâ n, y sill olaf
Penumbra, pî.num'brâ n, gogysgod
Penurious, pî.nü'r'î.us a, cybyddlyd,
llawgauad, anhael, crintach
Penuriousness, pî.nü'r'î.us.nes n, crin-
tachrwydd. cybydd-dra
Penury, pen'ü'r.î n, llodi, angen, eisieu
Peony, pí'ö.nî n, blodau'r brenin,coronllys
People, pi'pl n, pobl, pobloedd, maon;
cenedl: v, poblogi. The common
people, gwerin, gwreng, gwerinos
Pepastick, pi.pas'tik n, meddyginiaeth i
gynnorthwyo treuliad bwyd
Pepper, pep'ûr n, poethlys, poethrawn,
pubyr. Wall-pepper, clauarllys
Peppercorn, pep'ur.korn n, pupren,
poethronyn [poethion
Peppermint, pep'ûr.mint 11, mintys
Peppery, pep'ur.i a, poeth, nawswyllt
Peptic, pep'tik a, treulbar
Per-, Pel- px, hollol, trwodd
Peracute, pur.a.kiit' a, tra llym
Peradventure, pur.ad.ven'tshur ad, ys-
gatfydd, ef allai, fe allai
Peragrate, pur.ä'grät vt, trawswibio
Peragration, pur.â.grä'shun n, traws-
grwydriad, trawswibiad
Perambulate, pur.am'bü.lät vt, am-
dramwy, amdeithio, cylchrodio
Perambulation, pur.am.bü.lä'shun n.
amdramwyad, cylchrcdiad
Perceivable, pur.si'va.bl, Perceptible,
pûr.sep'tî.bl a, dirnadwy, canfodadwy,
gweladwy, amgyfFredadwy, dealladwy
Perceive, pur.siv vt, dirnad, canfod,
gweled, amgyffred, deall
Percentage, pûr.sen'täj n, canttoll
Perceptibility, pûr.sep.tî.bil'î.tì n, can-
fodrwydd, dirnadaeth, dirnadwyaeth.
hyweledd ; hydeimledd
Perceptible, pûr.sep'tî.bl a, dirnadwy
Perception, pûr.sep'shun n, dirnadaeth,
symad, gwelediad, amgyffrediad
Perceptive, pur.sep'tiv a, dirnadol, gwel-
ediannol, syniol
Perch, purtsh n, gwialen, erwydden.
dilerbren, tudlath; ystengiad; traws-
lath, clwyd, trawsfrigyn; trosten,
gweilging;mathobysgodyn: v, disgyn
neueistedd ar drawsbren [ef allai
Perchance, pur.tehans' ad, ysgatfydd,
Percipient, pûr.sip'yent a, gweliad
craff, canfyddol
Percolate, pur'ko.lat v, hidlo, llwyr-hk
Percolation, pur.ko.la'shun n, hidlad ]
Percuss, pur.kus' vt, taro, gwrthdaro J
Percussion, pur.kusk'un n, tarawiil
gwrthdarawiad, ergydiad, targ
Perdition, pûr.dish'un re, colledigaeth ]
Perdue, púr'dü a, yn geledig, dan gel]
Perdulous, pûr'dü.lus a, colledig, gwrtl
odedig
Perdurable, pûr'dü.râ.bl a, hirbarhäcl
Perduration, pûr.dü.rä'shun re, hi
barhâd, bythbarhâd EcrwÄ
Peregrinate, per'î.grî.nät vt, pererirl
Peregrination, per.î.grî.nä'shun re, perl
iniad, crwydriad
Peregrine, per'i.grin a, pellenig ; dyei
Perempt, pe.remt' vt, lladd, dyfeti
gwasgu [diddym
Peremption, pe.rem'shun n, dyfethil
Peremptorily, per'em.tur.i.li arf.pendfl
dios, dinag [meistrolal
Peremptory, per'em.tur.î a, pendsl
Perennial, pe.ren'yal a, trynwydJ
blwydd-barhaol ; bythol. gwastadoi
Perermity, pe.ren'î.tî re, bytholrwyddl
Perfect, pur.fekt a, perffaith, evil
cyfangwbl; pur, dit'ai: gorphe;!
gorphenedig: vt, perffeithio; gorptl
cwblhau , gwneuthur yn hyfil
addysgu yn berffahh
Perfection, pur.fek'shun re, perffeil
rwydd, cyflawnder [ffeitbl
Perfectionate. pur.fek'shun. lit vt, jl
Perfective, pur.fek'tiv a, perffeithiad'|
Perfectness, pur'fekt.nes re, perffeithcl
hyfedredd, medredd
Perfidiousness, pûr.fid'yus.nes, PerfB
pûr'f î.di, re, bradoldeb, bradwrusrw;»
bradweh, brad, twyll [trychwyl
Perflate, pûr 'flat vt, chwythu drj
Perforate, pûr'f ö.rät vt, tylîu, trydy»
amdyllu; trywanu [treidif
Perforation, pûr.fö.rä'shun re,trydylll
Perforator, pûr'fö.rä.tûr re, trydyhycl
Perforce, pûr.f 5'rs' ad, trwy drais
Perform, pùr.f ûrm' v, cyflawnu, gorpli
cwblhau ; gwneyd, gwneu'ihur ; ch I
reu. To perform one's promise, t
lawnu ei air, talu ei adduned
Performance, pûr.fôr'mans re, cyfla.f
iad, cwblhâd; gorchwyl, gwiJp
gweithred, gweithrediad
Performer, púr.fôr'mêr n, cyflawi U
gweithredydd ; chwareuydd [perai B
Perfume, pûr.füm' n, perarogl; <»
238
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. PER
'erfumer, pûr.f ü'mûr n, peravoglydd
■terfunctonness, pur'fungk.to'r.i.nes n,
diofalwch [esgenlus
'erfunctory, pûr'fungh.tô'r.î a, diofal,
perfuse, pur.fiiz' vt, taenu; ystaenio
Perfusion, pûr.f ii'zhun n, taenelliad
?«rhaps, pûr.haps' «c/,ysgatí*ydd,ef allai
*eri- px, amgylchogylch [galon
Vicardium, per.i.kfir'di.um n, pilen y
'ericranium, per.î.krä'nî.um n, pilen y
siol [byd
'ericulous, pe.rik'ii.lus a, pevyglus, en-
'erigee, per'î.jî n, daiarnesianfc, daiar-
nesafiant [haulnesafiant
'erihelion, per.î.hî'lî.un n, haulnesiant,
'eril, per'il n, perygl, enbydrwydd, pyd:
v, enbydu, peryglu, arberyglu
'erilous, per'il.us a, perygl us, enbydus,
pydus [cylch, cwmpas
'erimeter, pe.rim'î.tûr n, cylchedd,
'eriod, pî'r'î.ud n, eyfanwers ; divvedd-
nod, cyfannod (.); pennod; ysbaid,
cyfnod, chwyl; cylchnodiad
'eriodical, pi'r.i.od.i.kal a, cylchol,
cylchynol: n, cyhoeddiad cyfnodol.
Periodicals, cyfnodolion. Periodical
I disorder, cylch-glefyd, clefyd cyrch
"eripatetic, per.i.pa.tet'ik a, amgrwydr-
[ ol. Peripatetics, dilynwyr addysg
| Aristotle, dargrwydriaid
t'eriphery, pe.rif'er.î n, amgylchedd,
rhygylch, cylch, cwmpas, cant [roddi
eriphrase, per'i.fraz vt, cylchymad-
îriphrasis, pe.rif 'râ.sis n, gogylchiaith,
cylchddywediad, cylchymadrodd
eriphrastical, pera.fras'ti.kal a, cylch-
' ymadroddol, ameiriol
leripneumony, per.ip.nü'mun.î. n, en-
[ nynfa yn yr ysgyfaint, ysgyfeinwst
;erish, per'ish vi, marw, trengu, methu,
diflaim, darfod ; braenu, llygru, mallu
,erishable, per'ish. â.bl a, darfodadwy,
brau; mallachvy, aballadwy
rerishableness, per'ish. â.bl.nes 11, dar-
fodoldeb, breuolder
'erispheric, per.i.sfer'ik a, crwn
.îristaltie, per.i.stal'tik a, tröedig,
! nydd-dröedig
eristyle, per'i.stîl n, cylchres o golofnau
ìretoneum, per.î.tö.nî'um n, llieingig
jbol [guwch
ìriwig, per'î.wig n, ffugwallt, pen-
iriwinkle, per.i.wing'kl n, gwiehiad;
^ysgarllys bychan
:rjure, pûr'jûr vt, tyngu anudon, cam-
dyngu, anudoni. To perjure one's self,
To commit perjury, tyngu anudon
Perjury, pur'jur.i n, anudon, geu-lw,
camdyngiad [ymffrwyno
Perk, purk v, hoew-ymsythu, coeg-
Perkin, pur'kin n, math o osai
Permanence, pûr'mâ.nens, Permansion,
pûr.man'shun n, parhâd, safedd
Permanent, pûr'ma.nent a, parhiius,
sefydlog, safadwy [hydraidd
Permeable, pûr'mî.â.hl a, treiddiadwy,
Permeant, pûr'mî.ant a, treiddiol
Permeate, pûr'mî.ät vt, trwyo, treiddio
Permiscible, pûr.mis'î.bl a, cymmysg-
adwy [caniataol, goddefol
Permissible, pûr.mis'î.bl a, goddefadwy,
Permission, pûr.mish'un n, caniatâd,
trwydded, cenad, rhyddid
Permissive, pur.mis'iv a, caniataol
Permistion, pûr.mis'tshun, Permixion,
pur.miks'tshun n, cymmysgiad
Permit, pûr.mit' vt, caniatäu, goddef,
gadael, gadaw, cenadu
Permit, pûr'mit n, trwydded-lythyr
Permittance, pûr.mií'ans=Permission
Permutation, pûr.mü.tä'shun n, cyfnew-
idiaeth, trynewidiaeth
Pernicious, pur.nish'us a, niweidiol,
dinystriol, drwg [eidiolrwydd
Perniciousness, pûr.nish'us.nes n, niw-
Fernicity, pûr.nis'î.tì n, cyflymder, cyf-
lymdra, buandra
Pernio, pûr'nî.ö n, llosgeira, cibwst
Pernoctation, pur.nok.ta'shun n, arosiad
dros nos [diweddglo araeth
Peroration, per. ö.rä 'shun n, cynghlo,
Perpend, pûr.pend' vt, dwys ystyried
Perpendicular, pur.pen.dik'ii.lur a, un-
ionsyth, unionseth, darbenol
Perpension, pûr.pen'shun n, ystyriaeth
Perpetrate, pûr'pî.trät vt, gwneyd, cyf-
lawnu, drygweithredu [weithrediad
Perpetration, pûr.pî.trä'shun n, dryg-
Perpetual, pûr.pet'shü.al a, parhaol, di-
baid, gwastadol, tragwyddol, bythol
Perpetuate, pûr.pet'shü.ät vt, bytholi,
tragwyddoli
Perpetuity, pûr.pî.tüì.tî n, bytholrwydd
Perplex, pur.pleks' vt, dyrysu, petruso;
cythryblu, dwysflino, trallodi, methlu
Perplexity, pfir.plek'si.ti n, dyryswch,
astrusi, petrusder; cyfyng-gynghor,
cythrudd [dod
Perpotation, pûr.pö.tä'shun n. gorfeddw-
Perquisite, pur'kwLzit n, adfael, swydd-
fael
Perry, per'î n, gelleigwin, gelleiglyn
Persecute, pur'sLkiit vt, erlid, erlyn,
ymlid, gorthrymu
239
PET path, fat, Gre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cnt, tŵ=rtoo, t\Vk=rrtook:
Persecution, piir.si.kushun n, erlidig-
aeth [gorthrymwr
Persecutor, pûr'sî.kü.tûr n, erlidiwr,
Perseverance, pûr.sî.vî'r'ans n, parhâd.
hirbarhâd, dyfalbara
Persevere, pûr.sî.vî'r' vi, parbau, para,
dyfalbarbau, hirbarbau [dom
Persicaria, pur.si.ke'r'i.a n, llysiau'r
Persist, pûr.sist' vi, sefyll at, dal at;
aros ; dwys haeru, taeru. To persist
in an assertion, dala haer
Persistence, pfir.sis'tens, Persistency,
pûr.sis'ten.sî n, parbâd; haeriad;
cyndynrwydd
Person, pûr'sn n, dyn, gwr neu wraig.
un, person; ansawd, dynsawdj corffol-
aeth [golygus
Personable, pûr'sun.â.bl a, prydweddol,
Personage, pur 'sun. äj n, dynsawd enw-
og ; agwedd person
Personal, pûr'sun.al a, dynsodol, an-
sodol, personal, dynweddiadol ; priod.
Personal property, Personals, da sym-
mudol
Personality, pûr.sun.al'î.tî n, ansodol-
deb, ansodwedd; difriad
Personate, pûr'sun.ät vt, ymrithio fel un
arall, dynwared
Personification, pûr.son.î.fî.kä'shun n,
ansodiad, dynsodiant
Personify, pûr.son'î.f Y vt, ansodi, dynsodi
Perspective, pur.spek'tiv a, golygol, gol-
ygiadol, arbeiol : n, arlwg, golygiant,
deddfau arbaith ; ysbi'enddrych
Perspicacious, pûr.spî.hä'shus a, craff,
llygadgraff, synwyrlym
Perspicacity, pûr.spî.has'î.tî n, eraffder
Perspicuity, pûr.spî.kü'î.tí n, eglurdeb.
eglurder, amlygrwydd [lur, bywel
Perspicuous, pur.spik'ii.us o,amlwg, eg-
Perspicuousness, pur.spik'ii.us.nes n,
eglurder, amlygder, eglurdeb
Perspiration, pur.spî.rä shun », ckwys;
cbwysiad; anadliad trwodd [trwodd
Perspire, pûr.sp'í'r' v, ehwysu; anadlu
Persuadable, pûr.swä'dâ.bl, Persuasible,
pûr.swä'sî.bl a, darbwylladwy
Persuade, pûr.swäd' vt, darbwyllo, dy-
bwyllo; cynghori, annog, peri, coelio
Persuasion, pur.swa'zhun n, darbwyll-
iad ; cred, coeledd, barn, tyb
Persuasive, pur.swii'siv a, darbwyllol;
annogaethol, denol [ffrydiad
Persultation, púr.sul.tä'shun n, gwaed-
Pert, pûrt a, ntaeth, pert, cliw, cymhen,
tafodrydd ; bywiog, sionc
Pertain, pûr.tän' vi, perthyn, perthynu
Perterebration, pûr.ti'r.î.brä'shun »,tn
dylliad fcyndyn, cildyá
Pertinacious, pùr.tî.nä slíus a, ystyfoij
Pertinacity, pûr.tî.nas'î.tî n, cyndyij
rwydd, ystyfnignvydd
Pertinence, pûr'tî.nens, Pertinency, purl
tî.nen.sì n, cyfaddasrwydd, cymhwyil
der [mhwys, cyfadfl
Pertinent, pûr'tî.nent a, pertlvynol, c; I
Pertingent, pur.tin'jent a, cyhyrddt*
cyfhyrddol; agos
Pertness, pûrt'nes ra.pertedd, ffraethdel
Pertrusion, pur.trw'zhun n, treiddiad I
Perturbate, pûr.tûr'bät vt, terfysgJ
cynbyrfu, cyfíröi
Perturbation, pùr.tûr.bä'shun n, aflo:|
yddwch meddwl, cymhelri
Peruke, per'iik n, gwalltgapan, ffu.l
wallt, gwalltwe
Perusal, pe.rw'zal n, darlleniad
Peruse, pe.rwz' vt, darllen, tryddarllem
Pervade, pur.vad' vt, tryddedu, treiddÄi
heinio ; myned trwy, trydaenu
Pervasion, pur.va'zhun n, treiddiad I
Pervasive, pur.va'sivo, tryddedoljhein*
Perverse, pur.vfirs' rt, gwrthgas, gwrtl
nysig, trofaus, gwyrgam, pengaÄ
cyndyn, cildyn ; croes [nvy
Perverseness, pur.vurs'nes n, cildVB
Perversion, pur.vur'shun n, gwyrdA
camwri, llygriad
Pervert, pur.vurt' vt, camdroi, gwyrdrl
trawswyro; llygru
Perverter, pur.vur'tur n, gwyrdriftjl
camdröwr [wy, bye»
Pervertible, piir.vur'ti bl a, gwyrdroa»
Pervicacious, pur.vika'skus a, ystyfbm
cyndyn " [adl
Pervious, pur'vi.us a, bydraidd, treicj
Pesade, pez.iid' n, ysgogiad march
Pest, pest n, pla, baint, mallhaint
Pester, pes'tur vt, blino, aflonyddu
Pestiferous, pes.tif 'ur.us a, heintddygi
Pestilence, pes'ti.lens n, beintnod, ha
llyn, coniwyd, pla, pla'r nodau, hai
y nodau, cowyn, mallhaint
Pestilent, pes'ti.lent, Pestilential, pes.
len'shal a, heintnodol, cornwyc
heintus, heintiol, heintddwyn
Pestle, pes'l n, pwyadur, pestl
Pet, pet n, anwylyn, maldodyn. P
lamb, oen llawfaeth
Petal, pet'al n, gwullddeilen
Petard, pî.târd' n, peiriant at chwyl
pyrth yn agored
Petechial, pi.tek'yal a, heintfanol
Petit, pu.tit' a, bychan, bach.— Petty
240
ôre ; liite, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, this ; j=dzh. PHL
Petition, pi.tish'un n, erfyniad, archiad,
deisynid, deiseb, arch, deisyfiaeth:
vt, erfyn, deisyf. gofyn, erchi
Petitionary, pî.tish'un.ur.î a, erfyniol
Petitioner "pî.tish'unTirre,erfyniwr,eirch-
Petrel. pet'rel ;;, cas 2,an longwr [iad
Petrescent, pî.tres'e'nt a, ymgreigiol,
ymgaregol ; maeneiddiol
Petrifaction, pet.ri.fak'shun n, caregiad
Petrifactive, pet.n.fak'tiv a, caregpl
Petrify, pet'rî.f i' v, caregu ; ymgaregu
Petroleum, pî.trö'lî.um n, craigolew
Petronel, pet'rö.nel n, Uawddryll bychan
I Petticoat, pet'i.kot n, pais, ambais
Pettifogger, pet'i.íbg.úr n, crachgyf-
reithiwr, cecryn y llys
'Pettifogging, pet'i.fbg.ing a, gwael, isel
Pettiness, pet'i.nes n, byehander, gwael-
1 edd croes, anfwyn
Pettish, pet'ish a, anfoddog, anynad,
Pettislmess, pet'ish.nes re, anfoddog-
rwydd, croesineb
Pettitoes, pet'i.toz np, traed perchyll
Petto, pet ö n, y iron. In petto, yn
ddirgel, yng nghadw
Petty, pet'î a, bach, bychan; gwael, isel,
Petty jury, isreithwyr. Petty larceny,
lladrad obeth gwerth llai na swllt.
j Petty treason, líedfrad
[petulance, pet'U.lans n,drygnaws ; sarig-
f rwydd, anniddigrwydd ; coegni, crasder
[Petulant, pet'ii.lant a, anniddig, dryg-
j naws; anfoddog, craseiriog; anllad,
nwyfus [fellow, cydymaith
|?ew, pü n, eisteddle, côr ; cwîr. Pew-
Pewit, pi'wit re, cornicell y dwfr
[Pewter, pü'tûr n, ffeutur, ystaen
Phaeton, fä'î.tun re, cerbydan
Phagedena, faj.i.dí'nâ n, llynoryn ysol
phagedenic, faj.i.den'ik a, ysol
'halanges, fa.lan'jiz np, bys-esgyrn
'halanx, fal'angks re, llu anhydor o wŷr,
í cunell
phantasm, fan'tazm n, lledrith, geurith,
dychymmyg, gwag-ysbryd, drychiol-
' aeth [chymmygus==Fantastical
'hantastical, fan.tas'ti.kal a, ffol-ddy-
'hantom, fan'tum re, tremyniad, drych-
iolaeth, gwag-ysbryd, ellyll, bygel nos
Pharisaical, far.i.sa'i.kal a, phariseaidd.
' defodgar; rhagrithiol
'harisee, far'í.sî n, pharisead ; lledrith-
iwr, defodwr; rhagrithiwr
'liarniacologist, far.ma.kol'o.jist re,
, cyfleriaethwr
'harmacology, fâr.mâ.kol'ö.jî re, cy-
fferiaeth, meddygiaeth, cyffyrddysg
16
Pharmacopalist, fâr.mâ.kop'â.list re, cy-
fferiwr, gwerthwr moddion meddygol
Pharmacopeia, f âr.mâ.kö.pi'yâ re, cyffer-
lyfr [ddarparu cyfferi; cyfferiaeth
Pharmacy, fâr'mâ.sî n, y geîfyddyd o
Pharos, f ê'r'os re, goleudy, gwylfa
Phase, f iiz re, ymddangosiad
Phasels, fii'zelz np, ffa Ffrengig, pys
hirion [ddangosiad
Phasis, fä 'sis {p phases, fii'siz) n, ym-
Phasm, fazm n, gau ymddangosiad
Pheasant, fez'ant n, ceiliog y coed, iâr
y coed
Pheese, fîz vt, cribo; ysgrafellu; lleihau
Phenomenon, phî.nom'en.um (p pheno-
mena, phî.nom'en.â) n, ymddangos-
iad rhyfeddol [costrelu
Phial, f'i'al n, costrelan, costrelig: vt,
Philanthropic, fil.an.throp'ik a, dyn-
garol, dyngar [garwr
Philanthropist, fî.lan'thrö.pist n, dyn-
Philanthropy, fî.lan'thrö.pî n, dyngar-
wch [araeth
Phillippic, fi.lip'ik n, duchan, gogan-
Philologer, fî.lol'ö.jûr, Philologist, fî-
lol'ö.jist n, ieithydd, ieithofydd, dwn-
edwr, llythyregwr, geirofydd, geirydd,
gramadegydd
Philological, fil.o.loj'i.kal a, ieithyddol
Philology, fì.lol'ö.jî re, ieithyddiaeth,
ieithofyddiaeth, geirofyddiaeth, llyth-
yregaeth
Philomath, fil'ö.math n, dysgarwr
Philomel, fîl'ö.mel n, yr eos, yr eaws
Philosophaster, fî.los'ö.fas.tûr re, coeg-
athronydd
Philosopher, fî.los'ö.fûr n, athronydd,
ofydd, gwyddon. Philosopher's stone,
eurfaen [ol, athronyddol
Philosophical, fil.ö.sof 'i.kal a, gwyddon-
Philosophize, fi.los'o.fiz vi, gwyddoni,
athroniaethu
Philosophy, fî.los'ö.f'î re, athroniaeth,
gwyddoniaeth, athronddysg, ofydd-
laeth. Mechanical philosophy, gall-
ofyddiaeth. Moral philosophy, moes-
ddysg, moesathrawiaeth. Xatural
philosophy, anianyddiaeth,anianddysg
Philter, fil'tûr n, swyn serch
Phiz, fiz n, gwyneb, wyneb, wynebpryd
Phlebotomize, fh.bot'o.m'iz vt, gofiwng
gwaed, gwaedu [iad
Phlebotomy, fiî.bot'ö.mî n, gwaedollyng-
Phlegm, flem n, cornboer, llysnafedd
Phlegmatic, fleg.mat'ik a, llysnafeddog ;
oerllyd, diegni [chwyddiad
Phlegmon, fleg ' mun re, penddiged,
241
PIE path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk— took!
Phlegmonous, fleg'mun.us a, fflamegol
Phleme, Aim n, maim, cyllell waedu
Phlogistic, flo.jis'tik a, llosgol, poeth
Phlogiston, flö.jis'tun re, y rhau hylosg
o gyrff
Phoenix, fi'niks re. aderyn dychymmygol
Phonetic, fo.net'ik a, seindebol, sem-
debygol [seinebiaeth
Phonetics, fo.net'iks np, seinyddiaeth.
Phonic, f o'nik a, lleisiol [iadaeth
Phonics, fo'niks np, seinddysg, swn-
Phonographic, fo.no.graf'ik a, seinys-
grifenol [grifiaeth
Phonography, fö.nog'râ.fî re, seinys-
Phosphorus, fos'fur.us re, y seren ddydd ;
tanfwn, defnydd fieryllaidd tìiamllyd,
llosgnur
Photograph, f ö'tö.graf re, ffoddgraff
Photography, fö.tog'rá.fî re, ftbddgraif-
iaeth [ydd
Photometer, f ö.tom'ì.tûr re, gwawl-f esur-
Phrase. friiz re, geiriad, ymadrodd. dy-
wediadj gofrawd: v. geiriadu, geirio
Phraseology, frä.zî.ol'ö.jî re, ieithiad,
geiriolaeth, geirweddiad; priodiaith
Phrenetic, fri.net'ik a, gorwyllt, gor-
phwyllog [ydd
Phrenitis, í'rî.ni'tis re, ennynfa yr ymen-
Phrenology, frì.nol'ö.jî re, ymenddysg,
meddyldraeth, ymenyddeg, penglog-
ddysg [gof
Phrensy, fren'zi re, cynddaredd, gwall-
Phthisis, t'i'sis, Phthisic, tiz'ik re, dar-
fodedigaeth ysgyfeiniol, ysgyfeinwst
Phthisical, tiz'i.kal a, darfodedigol
Phylactery, fi.lak'tura re, darn o fem-
rwn á geiriau o'r ddeddf arno
Physic, fiz'ik re, meddygiaeth, meddyg-
inaeth. Physics, anianyddiaeth, dan-
soddiaeth, natureg, anianeg, anianaeth
Physical, hz'i.kal a, meddygol; anian-
ŷddol. Physical force, nerth braich
ac ysgwydd*, grym corflbrol [ygydd
Physician, "f i.zisk'an re, meddyg, medd-
Physico-theology, fiz.î.kö.thî.ol'ö.jî re,
aniandduwiaeth [ddewin
Physiognomist, fiz.i.og'no.mist n, wyneb-
Physiognomy, fiz.î.og'nö.mî re, wyneb-
goel, wynebddysg [yddol, anianodol
Physiological, fiz.i.o.loj'i.kal a, anian-
Physiologist, nz.i.ol'o.jist re, aniandraeth-
ydd [anianddysg
Physiology, fiz.i.ol'o.ji re, aniandraeth,
Phytivorous, f'i.tiv'o.rus a, yn bwyta
llysiau, llysfwyta
Phytology, ìî.toî o.ji re, llysieuaeth
Piacle, p'i'a.kl re, mawrddrwg
Piacular, pi.ak'u.lur a, ysgeler, tra dry
ionus; dyhuddol
Pia-mater, pî.â.mä'tûr re, isgrefadur
Pianet, pì'â.net re, pioden ; cnocell
coed, y ddelor fechan
Piano, pî.an'ö a, isel, esmwyth, tyni
Piano-forte, math o offeryn cerdd
Piaster, pì.as'tùr re, darn o arian Ifcj
aidd, o werth 4s. 4c.
Piazza, pi.az'a re, rhodfa golofno^
Pibroch, pi'brok re, math o alaw mill
aidd yn yr Alban [lyth;
Pica, p'f'ka re, pioden; math o "argi
Picaroon, pie.â.rŵn' re, morleidr, ysbei
Piccage, pik 'iij re, bwthdoll [y
Pick, pik re, pig-drecyn, pig: v, pii
dewis, dethol, dichlynu. To pick
quarrel, pigo cynhen
Pickaxe, pik aks n, cyfegydd, caibfwy
Pickback, pik'bak a, ary cefn
Picked, pik'ed a. pigog. îlymbigog
Pickeer, pi.kiY vi, ysbeilio, lladrata
Picker, pik'ur re, pigwr ; cyfegydd I
Picket, pik'et n, pigbawl; g^UwT:
gosod gwylwyr
Pickle, pik'l re, cyffaith ; v, cyfièithio
Picklock, pik'lok re, dadgloadur, ||
alhvedd
Pickpocket, pik'pok.et re, codleidr I
Pickthank, pik'thangk re. g^YenieithJl
Picktooth.pik'twth n, dantbigwr
Picnic, pik nik n, cywestach
Pictorial, pik.tG'r'i.al a. darluniadol I
Pict, pikt re, Brithwr, Ffichtiad
Picture, pik'tslmr n, llun, darlun, arlil
vt, darlunio, paentio
Picturesque, pik.tshii.resk'a, darlunil
Pie, p'i n, pastai; pi, pioden, pi
Mince-pie, pastai fanfriw [amryj
Piebald, pi'bôld a, brith, amliwi|
Piece, pis n, dryll, darn, rhan, cet ;1
chvt, llain: v, darnio, clytio. lleiii
uno. All to pieces, yn chwilfriw, v
ddarnau, yn gandryll, yn gatiau,f
llarpiau. ' A small piece, dernl
Field-rjiece, maes-gyflegr. Fowlil
piece, adarddryll. .Shilling a pi<|
swllt yr un. To tear in pieces, dry I
Piecemeal, pîs'mîl a, gwahan, gwahai :
ad, yn ddarnau, yn gatiau j
Pied, pi'd a, brith, brithedL
Pieled, pild a, gwalltfyr, moel _ |
Pier, pi'r re, piler, canbost. Pier-gl ,
drych mawr
Pierce, pi'rs vt, gwanu. brathu, ty,
try warm, treiddio, tnvyo, tnvyc ,
ebillio: dwvsbigo
242
ore; late, line, no, müte; she, zk=z azure; thin, thìs; j=dzh.
PIQ
Piercing, pî'r'sing a. ilvni, treiddiol
iety. pi'î.tî re, duwiolirvd, duwioldeb
ig, pig re, mochyn, hob, porch : vi,
porchellu, bwrw perchyll. Pig-nut,
cneuen y ddaiar. A little pig,
porchell, porchellan. To buy a pig
in a poke, prynu cath mewn cwd
i?igeon, pij'un re, colomen. Pigeon-
| hearted, ofnus, annewr. Pigeon-hole,
rhaniad mewn ysgrifeugist. Pigeon-
house, colomendy. Pigeon-livered,
llwfr. Wood pigeon, ysguthan
îggin, pig'in n, picyn, cunnogyn
finient, pig'ment re, paent, dwbliw
'igmy. pig'mi re, cor, còryn : a, còraidd
'ignoration, pig.nü.rii'shun n. arwystlad
Ŵe, pi'k n, gwaewffon; penhwyad
'ikestaff. pik'staf re, coes gwaewffon
Pilaster, pî.las'tûr re, pileryn, colofnig
I'ilch, piltsh, Pilcher, pil'tshûr re, gwisg
fanflewog
pilchard, pil'tsbûrd, Pilcher, pil'tshur
I n, math o benwag. penwag Mair
Pile, p'il re, crug, pentwr, cruglwyth,
I das; pawl, cledr; blew, pan: vt,
| crugio, pentyru, cruglwytho. Piles,
clwyf y marchogion, lledewigwst
'ilfer, pil'fur v, chwiwladrata [leidr
rilferer, pil'fur. ûr re, chwiwgi, chwiw-
l'ilfery, pil'fur. î re, chwiwladrad
'ilgarüc, pil.gar'lik re, moelyn
'ilgrim, pil'grim re, pererin, teithiwr
crefyddol : vi, pererinio ; crwydro
'ilgrimage, pil'grim.äj re, pererindod
['ill, pil re, pel, pelen, pelenig : v, pilio,
dirisglo ; gwisgi'o, blingo, digroeni
í'illage, pil'äj re, ysbail, anrhaith, ys-
glyfaeth : vt, preiddio, anrheithio
'illar, pil'ur re, colofn, piler, pileryn
i'iUion, pil'yun n, ysgil-gyfrwy, pilyn
'illory, pil'ur.î re, rhigod, gwddf-gyffion
'illow, pil'ö re, gobenydd, clustog: vt,
clustogi, gobenyddu. Pillow-bear,
Pillow-case, tudded clustog, clustog-
orchudd [blewedd
■flosity, p'í.los'Ltî re, blewogrwydd,
,'i lot, p'i'lut re, llong-lywydd, llong-
lywiedydd, cyfarwyddwr ìlongau
pilotage, p'i'lut. äj re, llongliwiaeth
'ilewort, pil'wùrt re, bronwy, bronwst
imenta, pî.men'tâ, Pimento, pî.men'tö
n, math 0 bubyr [carnweinyddu
imp, pimp n, llatai, nwyfweinydd: vi,
impernel, pim'pûr.nel re, llysiau'r
eryman, brathlys. Bastard pimpernel,
llysiau yr archoll, bril-lys. Water
pimpernel, claerllys
Pimple, pim'pl re, pyloryn, cyfoden,
pisgwrn [gorynog, crugynog
Pimpled, pim'pld a, llynorog, llyfrith,
Pin, pin re, pin: vt, pinio. Pin-dust,
pinlwch, liifion pinau. Pin-money,
arian llogell gwraig. Push-pin, math
0 chwareu plant
Pincers, pin'surz np, gefail
Pinch, pintsh v, tynwasgu; gefeilio;
crimpio; ewinwasgu; cynnilio; crib-
ddeilio: re, ewinwasg, byseddwasg;
gwasgfa, cyfyngder
Pinchbeck, pintsh'bek re, math 0 efydd
Pinchers, pin'tshurz np, gefail
Pinchfist, pintsh 'fist, Pinch penny, pintsh'
pen.î re, bawai, bawddyn, cerl'yn
Pincushion, pin'kwsh.un, Pincase, pin'-
kas re, pin-glustog, clustog binau
Pindaric, pin.dar'ik a, Pindaraidd, fel
Pindar (prydydd Groegaidd)
Pine, pin re,pinwydden, ffynidwydden,
ffawwydden, pin, ffeinidwydden : vi,
dyboeni; nychu, curio. Pine-apple,
ai'al pinwydd. Pine-end. piniwn, tal-
Pinery, p'i'nur.î re, pinwyddlan [cen ty
Pinfold, pin'f old re,buarth, buarthfa, ffald
Pinguid, ping'gwid a, tew, blonegog, bras
Pinion, pin'yun re, asgell; adain, aden;
hual : vt, rhwymo yr elinoedd, adain-
rwymo, hualu, breichrwymo
Pinioned, pin'yund a, adeiniog, asgellog :
rhwymedig
Pink, pingk're, math 0 flodeuyn, ceilys;
math 0 long; pilcodyn: a, gwyngoch:
w,gwanu, trydyllu; ysmicio [weithiwr
Pinmaker, pin'ma.kur re, pineuwr, pin-
Pinnace, pin'äs re, ysgafnlong, badlong
Pinnacle, pin'a.kl re, pinagl, uchelfaen
adail [weithiwr, pineuwr
Pinner, pin'ûr re, math 0 benwisg; pin
Pinnock, pin'uk re, gwas y gog ; mor-
frithyll [pQt, dobyn
Pint, pint re, peint,hanner chwart. Half-
Pioneer, p'í.ö.nî'r' re, byddin-gloddiwr
Pious, p'i'us a, duwiol, crefyddol
Piousness, p'i'us.nes re, crefyddolrwydd,
duwioldeb
Pip, pip re, ysmotyn ; y big, afiechyd ar
dafod aderyn : vi, trydar, grillio
Pipe, p'ip re, pib, pibell ; piben : v, canu
pibell, pibellu, chwibanu
Piper, pi' pûr re, pibydd ; y cornbig
Piping, p'i'ping a, gwan, afiach ; cwyn-
gar. Piping hot, poethfrwd
Pipkin, pip'kin re, crochenyn
Pippin, pip'in re, esblydden, math 0 afal
Piquancy, pi'kan.si re, llymder, llymedd
243
PLA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\V=too,t\Yk=took
Piquant, pi'kant a, pigog, Hym, tost
Pique, pik », soriant; gwg, cilwg; dy-
gasedd : v, peri soriant ; ymfawrygu
Piquet, pi.ket'rc, math o chwareucardiau
Piracy, pi'r'â.sî n, morladrad; morys-
bail, morherwriaeth ; lienladrad
Pirate, pi'r'ät n, morleidr; llenleidr: v,
morladrata; llenladrata
Piratical, p'i.rat'i.kal a, morladronaidd
Pirouette, pir.ŵ.et'», chwildro
Piscary, pis'kur.i n, pysgodfa, pysgle
Piscation, pis.kii'shun n, pysgotiad
Piscatory, pis'ka.tur.i a, pysgol
Piscivorous, pi.siv'o.rus a, pysgfwyta
Pish, pish i, pw ! wfft ! och ! [en
Pismire, piz'mi'r n, morgrugyn, morion-
Pistachio, pis.tä'shö n, math o gneuen o
Pistil, pis'til n, paledryn [Syria
Pistillation, pis.ti.lä'shun n, pwyad,
maluriad [llawddryll
Pistol, pis'tul n, llawddryll: vt, lladd â
Pistole, pis.tbT n, darn o aur
Piston, pis'tun n, pillffon, sugnlath
Pit, pit n, twll, pwll, pydew, ffos; pant:
vt, pyllu, pantio. Pit-coal, glo'r pwll,
Pit-fall, bradbwll. Pit-saw, llif hir
Pitapat, pit'â.pat ?i,dychlam,dychlamiad
Pitch, pitsh n, pyg; gradd, mesur,
maint; trumiad, cyflethr: v, taflu,
uniawndaflu; disgyn ar; gosod,
penodi. Pitched battle, hrwydr or-
safol. Pitch-dark, erchyllddu. Pitch
pipe, graddbib, graddbiben. To pitch
a camp, gwersyllu
Pitcher, pit'shûr ?i, piser, cunnog, ystên
Pitchfork, pitsh'fork n, pig, picfforch
Pitchiness, pit'shî.nes », pyglydrwydd
Pitchy, pit'shî a, piglyd ; du, tywyll
Piteous, pit'yus a, truenus, tosturus;
gwael, distadl
Piüi, pith n, mwydyn, mwydionyn,
bywyn; mwydion; mer; grym, syl-
wedd [sych; diystyr
Pithless, pith'les a, difywyn ; disylwedd ;
Pithy, pith'î a, mwydionog, bywynog;
bywiog, dwyswresog, sylweddlawn
Pitiable, pit'yâ.bl a, truan, truanaidd
Pitiful, pit'î.fẁl «, tosturus, gresyngar;
gresynol, truenus; gwael, distadl
Pitifulness, pit'ì.fẁl.nes n, gresynol-
rwydd; distadledd, gorwaelder; tru-
garogrwydd [edd, calongaled
Pitiless, pit'î.les a, annosturiol,]didrugar-
Pitman, pit'man n, pyllwr
Pittance, pit'ans n, dogn, cyfran
Pituite, pit'ü.'ít n, llysnafedd
Pituitous, pî.tü'î.tus a, llysnafeddol
Pity, pit'î n, tosturi, trugaredd, gresy]
tynerwch: v, trugarhau. tostun
tynerdeimlo [peg or, pegw«
Pivot, piv'ut n, corddyn, goddyn, coly
Pix, piks, ii, offerenflwch
Placability, plä.hâ.bil'ì.tî TC,cymmodloi|
edd, hynawsedd
Placable, pla'ka.bl a, dyhuddadwy, h;
fodd, hynaws, cymmodlawn
Placard, pla.kard' n, hysbysiad argral,
edig neu ysgrifenedig, hysbyslen: îl
gosod hysbysleni [llonyddu, dyhudcl
Placate, p'la'kat vt, cymmodi, heddychi
Place, pläs n, lie, man, mangre; plal
sefyllfa; swydd: vt, llëu. cyflëu, goso I
sefydlu. High place, ucheìfa. Hidin.!
place, cuddfa, cuddle. Retired placl
dirgelfa. Shady place, cysgodfa
Placenta, plâ.sen'tâ n, brych, olysgar 1
Placid, plas'id a, araf, tawel, llonydl
hynaws, diddig [yddw<J
Placidness, plas'id.nes n, arafwch, Hot
Plagiarism, pla'jur.izm n, llenledrad ■
Plagiarist, pla'jur.ist n, llenleidr [ledr:|
Plagiary, plä'jur.î n, llenleidr; lie 1
Plague, pläg n, pla, haint y nodau, mal
haint ; chwaren ; dygn-flinder : vt. tal
â phla ; dirboeni, gofidio, aflonyddu I
Plaguy, plä'gî a, Win, dygnflin; adwytl
Plaice, pläs n, lleden, líeden y môr [
Plaid, plad n, brithwe, breithwe
Plain, plan a, gwastad, llyfn; eghl
amhvg, noeth; syml, dihoced, (I
addurn ; salw, anhardd : n, gwaatal
gwastadedd, gwastadle, llanerc.
Plain-dealing, gonest, didwjdl. Plat
dealing, gonestrwydd. Plain woii
gwniadwaith diaddurn
Plainness, pliin'es n, gwastadrwydi
eglurder ; amlygrwydd ; gonestrvryd
symledd [f
Plaint, plant n, cwyn, achwyniad ; cwy .
Plaintiff, plän'tif n, cwynwr, achwynv'
hawlblaid, gofynydd
Plaintive, plan'tiv a, cwynol, cwvnfan
Plait, plät n, dill, plyg, pleth : vt, dill ,
plygu, plethu, crychu, cymhlethu |<
Plan, plan n, rhagfwriad, cvnllun: H
rhagfwriadu, cynllunio. dyfeisio
Planch, plantsh vt, byrddio=Plank <
Plane, plan n, canwyr, Uythiedyd
arwvnebedd, gwastadlain: a, arwy
ebol, gwastad, as : vt, canwyro, llyi
hau. Plane-tree, planwydden _ '
Planet, plan'et n, seren wib, goruchi;
planed. Planet - struck, deified
dvchrynedig, synedig
244
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh.
PLE
Manetaryj plan'et.ur.î a, planedol [au
Plangent, plan'jent a, yn euro fel y tòn-
Planit'olious, plan.î.fö'íî.us a, gwastad-
ddeiliog [iaeth
Planimetry, plâ.nim'î.trî re, wynebfesur-
Planish, plan'ish y£,llyfnhau, gwastatäu ;
caboli, llathru
Planisphere, plan'is.f i'r re, arwynebgylch
Plank, plangk re, astell, estyllen, plane.
Plank-yard, estyllfa
Planoconcave, plii.n'o.kong'kav a, gwas-
tadgeuol [tadgonol
Planoconical, pla.no.kon'i.kal re, gvvas-
Planoeonvex, pla.no.kon'veks a, gwas-
tadgrwn [planu
Plant, plant re, planigyn, pren plan : v,
Plantain, plan'tän »,dail llydainyftbrdd.
Buck's-horn plaintain, llysiau Efa.
Ribwort plaintain, llysiau yr ais. Sea
plantain, llysiau'r defaid. Small
plantain, dail Uwyn y neidr. Water
plantain, dyfrlys
Plantal, plau'tal a. planigol [planfa
Plantation, plan.tii'shun re, planigfa,
Planter, plan tûr re, planiedydd, planwr
Plash, plash re, corbwll, corîyn ; ysgeint-
iad: vt, bidio, ysgythru
Plashy, plash'î a, corbyllog
Plasm, plazm re, mold, cynllun
Plaster, plas'tûr re, cymmrwd, dwb;
paeled, eli, plastr, sugliain : vt, cym-
mrydu, dwbio ; rhoi plastr ar
Plastic, plas'tik a, delwadol, lluniedyddol
Plat, plat re, tyno, darn o dir : v, plethu,
plethweu, cymhlethu
Plate, plät re, dysgl, dysglan; llestri aur
neu arian ; darlun ; llarh : vt, arwisgo
â metel, dalenu .
Plateau, plâ.tö' re, gwastadle uchel
Platen, plat'en re, gwasgfwrdd argraff-
wasg [lawr, banlawr
Platform, plat'fórm re, llwyfan; esgyn-
Platina, plat'î.nâ, Platinum, pkt'Lnum
n, math o fetel gwyn trwni
Platitude, plat'î.tüd re, llydander ; diflas-
dod; gwagsiarad [pur
Platonic, pla.ton'ik a, yn ol dull Plato,
.Platoon, plâ.tŵn' re, minteian bedrongl
Platter, plat'ûr re, dysgl, noe [o filwyr
• Plaudit, plô'dit re, clod, canmoliaeth,
clodfloedd [clodforus
Plauditory, plô'dî.tur.î re, darfoliannol,
: Plausibility, plô.zì.bil'î.tî re, golygus-
rwydd, tebygolrwydd, wynebdegweh
Plausible, plO'zi.bl a, ymddangosiadus,
golygus, wynebdeg " [us
Plauaive, plG'siv a, canmohadol, molach-
Play, plii re, chwareu; chwarëyddiaeth :
v, chwareu. To play on an instru-
ment, canu. To play the fool, ynfydu.
To play tricks, gwneyd castiau. To
play truant, bod ynabsennol heb genad
Playday, plä'dä re, chwareuddydd
Player, plä'ûr re, chwareuwr, chwarëydd
Playfellow, plä'fel.ö re, cyd-chwarëydd
Playful, plä f\vl a, chwareugar, chwarëus
Playhouse, plä'hûŵs (playhouses, piä'-
hiuv.ziz) re, chwareudy
Plaything, plä'thing re, tegan, ffril
Plea, pli 7i, arddadl, dadl ; bawl ; esgus,
esgusa wd [ amddiffy n u
Plead, plid v, dadleu, ymddadleu ; haeru ;
Pleadable, plî'dâ.bl a, dadleuadwy
Pleader, pli'dûr re, dadleuwr, cynghaws
Pleasant, plez'ant a, hyfryd, teg; lion,
dyddan, boddhaol, tirion, difyrlawn,
maws, difyr, peraidd, siriol; digrif
Pleasantness, plez'ant.nes re, hyfryd-
wch; tiriondeb "[wair
Pleasantry, plez'an.tn re, digrifweh, cell-
Please, pliz v, boddhau, boddloni, rhyngu
bodd ; bod yn wiw gan. If you please,
os mynweh ; os gwelwch yn dda
Pleasing, pli'zing a, boddhaol, hygar,
hyfryd, tirion [boddhaol
Pleasurable, plezh'ur.a.bl a, hyfrydlawn,
Pleasure, plezh'ur re, hyfrydwch, dywen-
37dd; maws; difyrweh; digrifweh;
oferedd, meluschwant; cymmwynas.
At one's pleasure, wrth ei ewyllys
Plebeian, plî.bî'an re, gwerinwr, gwreng,
adlaw: a, gwerinol, gwerinaidd,
gwrengaidd, gwaerol, taiog
Pledge, plej re, adneu, gwystl, em, ernes,
sicrwydd ; mach : vt, gwystlo, arwystlo
Pledget, plej'et re, llieinrwd
Pleiades, pli'ya.diz, Pleiads, pli'yadz np,
y twr ser, y saith seren siriol, y twr
tewdws [perffaith
Plenary, plî'nur.î a, llawn, cyflawn,
Plenilunar, plen.î.lü'nûr «, llawnlloerol
Plenipotence, plî . nip ' ö . tens re, llawn-
allu [og
Plenipotent, plî.nip'ö.tent a, llawnallu-
Plenipotentiary, plen.ì.pö.ten'shur.î re,
llawnallueddwr, cenad llawnalluog
Plenist, plî'nist re, athronydd a ddeil fod
yr holl eangder yn llawn defnydd,
gwadwr gwagder [Uawnder
Plenitude, plen'î.tüd re, cytìawnedd,
Plenteous, plen'tshus a, llawn, helaeth
Plenteousness, plen'tshus.nes re, hel-
aethrwydd [llawn
Plentiful,"plen'tî.f\vl a, helaeth, cyflawn,
245
POD path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Plenty, plen'ti n, helaethnvydd. amlder,
amledd, llawnder, llawndid ; digonedd
Plenum, pli'num n, halant, gorm
Pleonasm, pli'o.nazm n, geirlenwad
amleiriad, gair llanw
Plethora, pleth'ü.râ, Plethory, pleth'ö.rí
n, gorllawnedd gwaed, gorflawnder
gormeslyn, llynorllawnedd
Plethoretic, pleih.o.ret'ik, Plethoric, plî-
thor'ik a, gorllawnol
Pleura, plü'r'â n, pilionen y ddwyfron
Pleurisy, plü'r'î.sî n, eisghvyf
Pleuritic, plii.rit'ik a, eisglwyfus
Plevin, plev'in n, rhyddhád, ataíäel
Pliable, pl'i'â.bl a, ystwyth, hyblyg
Phableness, pli"â.bl.nes, Pliantness, plî'-
ant.nes, Pliancy, pli'an.sî n, hyblyg-
edd, ystwythder
Pliant, plT'ant a, hyblyg, ystwyth
Plicature, plik'a.ts'hu'r n. plygiad
Pliers, pli'urz np, gefail fechan
1 'light, pli't n, eyflwr, agwedd, gwedd;
gwystl: vt, addaw, gwystlo
Plinth, plinth n, gwad'n pedrongl colofn
Plod, plod vi, ymdrafferthu, Uafurio,
dyfalddilyn, ffwdanu; dwysfyfyrio
Plot, plot n, cydfrad, cydfwriad ; amcan.
cynllun, darlun; dernyn 0 dir, tyno,
llain: v, cydfwriadu; cynllunio, Uunio
Plough, plûŵ n, aradr, ylltyd : v, aradu,
aredig, aru. Plough-beam, arnodd,
Plough-handle, haeddel. Plough-
monday, dydd Llun wedi yr Ystwyll.
Plough-wright. saer erydr
Ploughman, plûŵ'man n, aradwr, arddwr
Ploughshare, plûẁ'shG'r n, swell, cwll-
tyr, cwlltwr
Ploughtail, plûŵ'täl n, haeddel fawr
Plover, pluv'ur n, cwtiar, rhostog,
bronddu'r twynau. Golden plover,
chwilgorn y mynydd. Grey plover,
cornicell
Pluck, pluk n, tyn, tyniad, chawpdyn-
iad, chwipdyniad; ymysgar, syrth:
vt, tynu, dwysdynu ; plufio
Plug, plug n, top, topyn, tywysel, pill-
gyn: vt, topio, ystopio, pillgynio
Plum, plum n, eirynen; £100.000.
Plum-pudding, pot en eiryn
Plumage, plü'mäj n, plu, pluf, pluawr
Plumb, plum n. plymen, llinyn blwm:
vt, plymio, profi â phlymen : a, union-
syth, darbenol, phvm
Plumbago, plum.bä'gü n, phvm du,
sylwedd cynnwysedig 0 haiarn a golosg
Plumber, plum'ûr n, plwmweithiwr.
plymydd, plymwr
Plumbery, plum'ur.i ra, plymwriaeth
Plume, pliim n, pluen, plufen: pluf-f
gobyn: vt, pluenu, plufio; pluf- 1
arwgio ; ymfalchib
Plumigerous, plii.mij ur.us a, pluog
Plummet, plum'et n, plymen
Plumous, plü'mus, Plumose, plü.mös' a
plufol, pluog
Plump, plump a, tew, cnodig; digudd
didwyll: v, chwyrn-syrthio, taflu
Plumpness, plump nes n, tewedd, cnod-
igrwydd: gonestrwydd
Plumy, plü'mî a, plufol, pluol
Plunder, plun'dûr n, ysbuil. anrhaith
ysglyfaeth : vt, anrheithio, difrodi. ys
glyfaethu, anrheithu ysbeiliw:
Plunderer, plun'dur.ûr n, anrheithiwi
Plunge, plunj n, trochiad; grawtb
plwng; tindafliad march: v, trochi
ymdrochi; neidio i; tindaflu
Plunket, plung'ket n, math 0 lasliw
Pluperfect, plii'pur.fekt a, tragorphenol
Plural, plii'r'al a, lluosog
Pluralist, plii'r'al.ist n, amleglwysydd
Plurality, plü.ral'î.tî n, lluosogedd, Uu
osedd [fedaidd cotymoji
Plush, plush n, math 0 ddefnydd mel
Pluvial, plii'vi.al, Pluvious, plii'vi.us c
gwlawog, gwlybyrog, gwlawiol,gwly
Ply, plî v, glynu wrth, ymroddi, dyfal
ymarfer; plygu: n, plyg, tro; tuedc
gogwydd. The steamer plies, mae
agerddlong yn mordwyo
Pneumatic, nii.mat'ik a, ehwythol
awyrog, awyriadol
Pneumatics, nii.mat'iks np, awyrydd
iaeth, awyrolaeth, awyrogaeth
Pneumatology, nü.mâ.tol'ö.ji ?», ysbryd
yddiaeth
Poach, pötsh v, herwhela ; lledferwi
Poacher, pö'tshfìr ??,herwheliwr. lladrad:
heliwr, troseddwr cyfreithau helw»
Poachy, pö'tshî a, llaith, corslyd [iartÄ
Pock, pok n, crugdardd y frech. Pock»
hole, craith neu ol brech
Pocket, pok'et n, llogell, llawgell, llawji
god, coden: vt, llogellu, rhoi ynB
nghadw. Out of pocket, ar golleijr
Pocket-book, codlyfr. Pocket-glas^
llogellddrych. Pocket-money, ariaX
traul
Pockiness, pok'i.nes n, breehlydrwydd «
Pocky, pok î a, brechog, brechlyd
Poculent, pok'ii.lent a, yfadwy
Pod, pod n, coden, plisgyn, masgl, cibvi»
Podagra,pö.dag'râ. pod'â.grâ n. troedws
cymmalwst
246
öre ; läte, line, no, miite ; she, zh=.z azure ; thin, Tiiis ; j=dzh.
POL
Podagrieal. po.dag'ri.kal a, troedwstol
Podge, pen n, lleidbwll; cymmysgedd
Poem, pö em re, pryddest, eerdd, awen-
gerdd, cywydd, caniad, can
Poesy, pG'ì.sî a, prydyddiaeth, bardd-
oneg, awenyddiaeth
Poet, pö'et re, prydydd, bardd, awenydd
Poetaster, pö et.as.tûr re, erachfardd,
coegbrydydd, eoegfardd, bon y gler
Poetess, pö'et.es re, prydyddes.awenyddes
Poetic, po.et'ik, Poetical, po.et'i.kal a,
prydyddol, barddol, barddonol, awenol,
awenyddol [cywyddu
Poetize, po'et.Yz vi, prydyddu, barddoni,
Poetry, pö'et.rî re, prydyddiaeth, bardd-
oniaeth, awenyddiaeth, cywyddiaeth
Poignancy, pôí'nan.sí re, llymedd, llym-
der, tostlymedd, aethlymedd
Poignant, poi'nant a, Ìlym, llymdost,
• pigog, aetblawn, aethol, aethus
Point, point re, pvvnc, pen, pwynt; pig;
blaen; nod: v, blaenllymu; pwyntio;
cyfeirio. Point blank, yn uniongyrch.
At the point of death, ar fin angeu.
Point of a rock, elogwyn. Blunt
pointed, p\vl. Cardinal points of the
compass, prif bwyntiau'r cwmpawd
(gogledd, de, dwyraiu, a gorllewin).
On the point of going, ar fedr myned.
Sharp-pointed, pigi'ain, blaenllym,
pigoglpn, llym. To bring to a point,
blaenllymu, pigfeinio. To point out,
Î dangos, hysbysu, mynegu
: Pointel, pGin'tel re, pwyntl ; peth ar flaen
Pointer, pôin'tûr re, pwyntiwr; cyfeirgi
Pointless, point 'les a, diflaen, pŵl:
, diystyr [wyno
Poison," poi'zn re, gwenwyn: vt, gwen-
Poisonous, poi'zn.us a, gwenwynig,
gwenwynllyd, gwenwynol
Poitrel, pôi'trel re, brongengl
Poize, poiz n, pwys, cydbwys : vt, pwyso,
cydbwyso, tafoli, mantoli
Poke, pok re, pwt; coden, cwd: vt, ym-
balfalu, dallgeibio, pwtio [pwtiedydd
Poker, po'kur re, prociedydd, tanffon,
.Poland, pö'land re, Pwyl, y'Pwyl
Polar, pö'lûr a, pegynol, tua'r pegwn
Polarity, pö.lar'î.tî re, tuedd at y pegwn
•Pole, pöl re, pegwn; pawl; pastwn;
trosten; ystang, erwydd; Pwyliad.
1 Pole-axe, ffonfwyell. Pole-star, Polar
star, seren y gogledd. North pole,
pegwn y gogledd. South pole, pegwn
' y de
Polecat, pbTkat re, cath goed, ffwlbart
Poledavy, poTda.vi re, math o liain garw
Polemic, po.lem'ik a, dadlwriaethol.dadl-
euol: re, dadlwr, dadleuwr. Polem-
ics, dadldreithiau, dadleuaeth
Police, pö.lîs' re, heddlywodraeth
Policeman, pü.lîs'man re, heddwas
Policy, pol'î.sî re, llywodraethyddiaeth ,
callineb, cyfrwysdra ; ysgrifen digoll-
ediad, yswireb
Polish, pol'ish re, caboledd, llathredd;
cabol: v, caboli, llyfnhau, llathreiddio
Polish, polish a, Pwylaidd
Polished, pol'isht a, moesog, harddfoes-
og ; cabol, caboledig, llathraidd, Uathr
Polite, pö.lît' a, boneddigaidd, moesgar,
moesog, moeswych
Politeness, pü.l'ít'nes re, moesgarwch
Politic, pol'i.tik a, cyfrwysgall ; gwladol,
gwladwriaethol
Political, po.lit'Lkal a, gwladwriaethol,
gwleidiadol, gwladol [wr
Politician, pol.Ltish'an re, gwladwriaeth-
Pohtics, pol'i.tiks np, llywod-ddysg,
gwladyddiaeth, gwleidiadaeth [aeth
Polity, pòl'ì.tî re, llywiaeth, trefn Uy wodr-
Poll,"pöl re, pen; cofres pleidleiswyr: vt,
cneifio; talgrynu; pleidleisio. Poll-
tax, tre.th y penau
Pollard, pol'ûrd re, tocbren, pawlbren;
y pysg penci ; rhuddion, goflawd
Pollen, pol'en re, llwchflawd blodau
Pollute, po.lüt' i-í,halogi, diwyno, Uygru,
bydrhau; diforwyno [ammhuredd
Pollution, po.lii'shun re, halogiad, aflan-
hâd [Bwylaidd
Polonaise, po.lo.naz' re, math o wibg
Polonese, po.lo.niz' re, Pwylaeg
Poltroon, pûl.trŵn' re, cilgi, cachgi
Poly-^a;, ami-, amiy- [seiniol
Polyacoustic, pol.î.â.kûŵs'tik a, ami-
Polyanthus, pol.î.an'thus re, briallu coch-
ion, briallu amlflodeuog
Polygamist, po.lig'â.mist re, amlbriod,
amlwreicwr, amlweddog [wreigiaeth
Polygamy, po.lig'â.mî re,amlbriodas, ami-
Polyglot, pol'i.glot a, amliaith, aml-
ieithog [ amloc fa r
Polygon, pol'î.gim re, dull amlonglog,
Polygonal, po.lig'ö.nal a, amryonglog
Polygram, pol'Lgram re, dull aml-
linellog [wragedd
Polygyny, po.lij'î.nî re, lluosogedd o
Polyhedron, pol.î.hî'drun re, amloehr
Polyhedrous, pol.î.hi'drus a, amlochrog
Polylogy, po.hl'ö.jî re, siaradgarweh
Polymathy, po.lim'â.thî re, amryddysg
Polyphonic, pol.i.fon'ik re, amlseiniol
Polyphylous, pol.if'il.us a, amlddeiliog
247
POR path, fat, ére, met, mâ-ríne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\Vk=took ;
Polypous, pol'i.pus a, amldroediog
Polypus, pol'i.pus ( p polypi, pol'î.p'í) n,
amldroed, llof, morgudyn
Polysyllabic, pol.i.si.lab'ik a, amlsillog,
amrysill [amlsillog
Polysyllable, pol'i.sil.a.bl n, amlsill, gair
Polytechnic, pol.i.tek'nik n, amlgelf
Polytheism, pol'i.thi.izm », amldduw-
iaeth, amrydduwiaeth [amldduwiad
Polvtheist, pol'î.thî.ist a, amklduwydd,
Pomace, pö.mäs' n, gweisgion afalau
Pomaceous, pö.mä'shus a, afaleuog, afal-
Pomade, pö.mad' n. enaint [og
Pomander, pö.man'dûr n, perbelen
1'omatum, pö.mä'tum n, gwalltenaint
Pome, pom vi, erwndyfu
Pomecitron, pöm.sit'run n, eurafal
Pomegranate, pöm.gran'ät n, grawnafal
Pomeroy, pom rôî n, math o afal mawr
Pomiferous, po.mif'ur.us a, afiuddwyn,
afalog, yn cynnyrchu afalau
Pommel, pum'el n, gwarglwm, ysgwydd-
glwm; cnap; penglwm cleddyf: vt,
dyrnodio, pwyo, euro [rhialltwoh
Pomp, pomp n. rhwysg; gorwychder,
Pompet, pum'pet n, incbelen argraffydd
Pompion.pum pî.un, n, pwmpa, pompiwn
Pomposity, pom.pos'î.tî n, rhwysgfawr-
edd, rhodres. ffraethfalchedd
Pompous, pom 'pus a, rhwysgfawr, cein-
wych, gorwych, firaethfalch
Pond, pond n, lljm [pwyso, darbwyllo
Ponder, pon'dûr v, ystyried, myfyrio,
Ponderable, pon'dur.â.bl a, pwysadwy
Ponderal, pon'dur al o, a gyfrifir wrth
bwysau [rwydd
Ponderosity, pon.du.ros'î.tî n, pwysig-
Ponderous, pon'dur.us a, pwysig, tnvm
Ponent, pö'nent a, tua'r gorllewin
Poniard, pon'yûrd n, bidog, byrgledd
Pontac, pon'tak n, math o win
Pontage, pon'tiij n, treth pont, pontdoll
Pontiff, pon'tif «, arckoffeiriad ; y Pab
Pontifical, pon.tif'i.kal a, archoffeiriad-
ol, Pabol : n, llyf'r defodau'r Pab
Pontificate, pon.tif'i.kat n, teymasiad
Pab ; llywodraeth y Pab ; Pabaeth
Pontoon, pon.tẁn' n, pont fadau
Pony, pö'nî n, corfarch, ceffylyn, merlyn
Pool, pŵl n, pwll, llyn
Poop, p\'vp », ol ganllaw, llywle Hong
Poor, pvv'r a, tlawd, angenus, rheidus,
bychodog, truan, gwael, sal, distadl.
Poor-house, tlotty. Poor little thing !
druan bach ! Poor rate, treth y tlodi.
A poor eater, un sydd yn bwyta ond
ychydig. The poor, y tlodion
Poorly, pŵ'r'lî ad, yn ddiawydd, yii
sal : a, lledglaf, afiach, gwael, claf J
Pop. pop n, ffrwtsain: v, ffrwtseinicf
ffi'wydro, ffrwtsaethu, ffrwtneidio
Pope, pop n, Pab; math o bysgodyr.
Pope's eye, cneuen y forddwyd
Popedom, pöp'dum n, pabaeth
Popery, pö'pur.î, Papistry, pä'pis.trí 1 1
pabyddiaeth
Popgun, pop'gun n. gwn pren
Popinjay, pop'in.jii n, y gaseg wanwyi
cnocell y coed : ysgoegyn
Popish, pö'pish a, pabaidd. pabyddol
Poplar, pop'lûr n, poplysen, llathrwyJ
en. Llack poplar, pwmpleren. \V]
poplar, aethwydden, peisgwyn [gwla
Poplin, pop'lin n, cymmysgwe o sidan J
Poppy, pop'i n, pabi, llysiau cwsg, mat
goll. Corn poppy, pabi coch yr yd
Populace, pop'ü.läs n, y cyffredín,
werin, y lluaws, y cyhoedd
Popular, pop'ü.lûr a, e'nwog. poblogaidl I
gwerinaidd [poblogrwyd
Popularity, pop.ü.larì.tî n, enwogrwyd'
Populate, pop'ü.lät vt, pobli, poblogi
Population, pop.u.lii'skun n, poblogia
poblogaeth
Populous, pop'ü.lus «,poblog, llawn t
Populousness, pop'ii.lus.nes n, poblo
rwydd [fath or
Porcelain, pö'rs'län n, llestri pridd (I
Porch, pö'rtsh n, porth, cyntor, cyntet
Porcupine, por'kii.p'in n, y r-11
ddraenog t'awr
Pore, pô'r n, chwysdwll, twll chw
mandwll : vi, syllu, tremio, craffsy]
Pork, pork rc.cig mochyn [ra, porchell
Porker, poV'kur, Porkling, po'rkli
Porosity, pö.ros'î.tî, Porousness, pöY"
nes n, tyllog»wydd, amrydylledd
Porous, pö'r'us, Pory, pö'r'i a, chw
dyllog, mandyllog, tyllog, amrydyl
Porphyry, pôr'fur.î n, molafon, mylda
Porpoise, Porpus, pôr'pus n, morhw
llamidydd, pysgodyn du [ceninwyi
Porraceous, po.rä'shus a, gwyrddai
Porret, por'et n, math o genin
Pomdge, por'ij n, cawl, notes.
porridge, cawl llaeth [gawl, u_
Porringer, por 'injur n, cawlgwpan, í
Port, p<3'rt n, porthladd, porthle, p
twll gwn, agwedd, edrycliiad,
ddygiad. Port -hole, c^egrc
Port- .vine, gwin Oporto, gwin coc
Portability, pö'r.tá.bil'î.tî /íJiygludec
Portable, pü'r'tâ.bl a, dygadwy,
ddwvn. cludadwy
248
ore; Kite, l'íne, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this: j=dzh.
POS
Portage, pö'r'tiij n, arian clud, porthdal
Porta 1, pô'r'tal n, porth, cyntedd, rhag-
borth
Portcullis, po'rt.kul'is n, porthgwlas
Porte, port n, llys ymherawdr y Tyre-
iaid [rhagarwyddo
Portend, pôr.tend' vt, argoelio, darogan,
Portension, pôr.ten'shun n, rhagargoel-
iad, rhagarwyddiad, darogan
Portent, pôr.tent' n, rhagargoel
Portentous, pôr.ten'tus a, daroganus
Porter, pö'rtûr n, porthor, drysor;
cludydd ; math o gwrw
Porterage, pö'r'tur.äj n, cyflog cludydd
Portfolio, pö'rt.fö'lî.ö ra.papyrgod, papyr-
gwd, papyrglawr
Portglave, po'rt'gliiv n, cledd-ddygiedydd
Portico, po'r'ti.ko n, porthfa; pendist
Portion, po'r'shun n, rhan, cyfran, rhan-
dwy; agweddi; gwaddol; cynnysg-
aeth: vt, cyfranu," gwaddoli ; cynnys-
gaethu, cynnysgaeddu
Portliness, pö'rt'lî.nes n, gweddusrwydd
Portly, pö'rt'lî a, cryfweddog [gilgist
'Portmanteau, pö'rt.man'tö n, bolgan, ys-
jPortrait, pö'r'trät n, arlun, llun, arfel,
I ardeb, darlun [luniad
Portraiture, pô'r'trä.tshü'r n, delwad, ar-
[Portray, pö'r.trä' vt, arlunio, delweddu,
\ tynu llun [faer
Portreeve, po'rt'riv »,porthly wydd,porth-
(Portress, pö'r'tres n, drysores, porthores
pose, poz vt, dyrys-holi, dyrysu ; posio
Position, po.zish'un n, cyrlead; sefyllfa,
; sefydliad ; ystum ; trefniad ; rhagosod-
\ iad, gosodedigaeth
Positional, po.zish'un.al a, gosodiadol
[Positive, poz'i.tiv a, gwiriol, gwiriedigol;
j gosodedigol; pendant, sicr, sicrhaol,
penodol;" awdurdodol. Positive de-
{ gree, y radd gyssefin, cyssefinradd
Positiveness, poz'i.tiv.nes n, dieurwydd
psnet, poz'net n, padellan, posned
Posse, pos'i n, mawrlu, torf, arfoglu.
r> Posse comitatus, holl allu sir
'ossess. po.zes' vt, meddu, meddiannu,
mwynhau, perehenogi. To possess
one's self of, cymmeryd meddiant 0
Possession, po.zesh'un n, meddiant;
1 perchenogaeth, elw; etifeddiaeth;
mwyniant, mwynhâd ; goresgyn
'ossessive, po.zes'iv, Possessory, po-
zes'ur.i a, perchenol, meddol, medd-
iannol, meddiannedigol
'ossessor, po.zes'ur n, meddiannydd
1 perchen, perchenog, perchenwr
'osset, pos'et n, posel, meiddlyn
Possibility, pos.î.bil'ì.tî n, galleudigaeth
Possible, pos'î.bl a, hyall, galluadwy,
dichonadwy, posibl ; tebygol
Possibly, pos'î.blî ad, ef allai, fe all.ai;
ysgatfydd, agatfydd
Post, post n, post; llythyrfa; swydd:
v, cyflymdeithio ; sefydlu, cyflëu;
trefnu cyfrifon; postio: px, gwedi,
ar ol. Post-boy, llythyrwas. Post-
chaise, brysglud; hurgerbyd. Post-
haste, ar fawrfrys, ar frys,nerth traed.
Post-horse, brysfarch. Post-man,
llythyrwas, llythyrwr. Post-master,
penllythynvr, ceidwad llythyrdy.
Post-office, llythyrdy, llythyrfa. Post-
office order, archeb" llythyrfa. Post-
town, llythyrdref
Postage, pös'täj n, llythyrdoll, llythyr-
dal. Postage-stamp, llythyrnod
Postdate, pöst.dät' vt, olddyddio, olam-
seru: n, olddyddiad
Postdiluvian, post.di.lii'vi.an a, gwedi'r
diluw: n, olddylifiad
Poster, pös'tûr n, brysdeithiwr, rhed-
egwr ; hysbyslen fawr
Posterior, pos.tî'r'î.ûr a, hwyrach, di-
weddarach, olach, ar ol "[israddiad
Posteriority, pos.tî'r.î.or'î.tî n, olafedd;
Posteriors, pos.tfr'i.urz np, pen ol
Posterity, pos.ter'î.tî n, cenedlaethau
dyfodol; oliaid, olafiaid, adian; hil-
iogaeth [borth
Postern, pös'tûrn n, drws bychan, cil-
Postexistence, post.eg.zis'tens n, olfod-
oliaeth
Posthumous, pos'tü.mus a, a gyhoedd-
wyd neu a aned ar ol claddu yr aw-
dwr neu'r tad ; olargraffedig ; olanedig
Postil, pos'til n, ymylnod
Postillion, pos.til'yun n, rhagfarchogwr
Postmeridian, pöst.mî.rid'yan a, pryd-
nawnol, olnawnol, wedi'r canolddydd
Postmortem, pöst.môr'tem a, ar ol marw-
olaeth [gohirio
Postpone, pöst.pön' vt, troi heibio ; oedi,
Postponement, pöst.pön'ment n, gohir-
iad, oediad [ciniaw
Postprandial, pöst.pran'dî.al a, ar ol
Postscript, pöst'script n, olysgrifen, ol-
ysgrif, olymadrodd
Postulate, pos'tshüJät «, gosodiad erfyn-
iedig: vt, adrodd heb brawf, cym-
meryd yn ganiataol [heb brawf
Postulation, pos.tü.lä'shun n, honiad
Postulatum, pos.tshü.lä'tum (p postula-
ta, pos.tshü.lä'tâ) n, gosodiad erfyn-
iedig, gosodiad dibrawf
249
PRA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took; |
Posture, pos'tshûr n, munud, ystuin,
sefyllwedd, safiad, sefyllfa; agwedd.
Posture-master, ystumydd [modrwy
Posy, po'zi 11, blodeuglwm; arwyddair
Pot, pot n, pot, potyn ; crochan : vt,
fotio. Pot-bellied, cestog, cestfawr.
'ot-companion, cydyfwr, cyfeddach-
wr. Pot-herbs, lly sum berwadwy. Pot-
hooks, bachau crochan. Pot-bouse,
diotty. Pot-metal, math o wydr Iliw-
iog. Pot-valiant, diod-ddewr
Potable, pü'tâ.bl a, yfadwy [o'r India
Potagra, pö.tag'rä l», math o gyffaith
Potamology, pot.â.mol'ö.jî n, afondraeth
Potasb, pot'ash », golchludw, trwyth-
ludw, Uys-halen [lynciad
Potation, pö.tä'shun n, yfediad; traf-
Potato, pö.tä'tö n, cloronen, taten
Potch, potsh vt, gorfenvi, lledferwi
Potency, pö'temsî n, galluedd, nerthedd,
cadernid
Potent, pö'tent a, cadam. galluog, grym-
us, nerthol, nerthog, cryf [deym
Potentate, pö'ten.tät' n, penadur, arch-
Potential, pö.ten'shal a, galluogol, gallu-
adwy [ogrwrdd
Potentiality, pö.ten.shî.al'î.tî n, gallu-
Pother, poTH'ûr n, twrf, dadwrdd. ystŵr :
v, ffwdanu, ymdratìertlm yn ofer; blino
Potion, pö'shun n, llymaid, trancell,
llwnc [lestr
Potsherd, pot'shûrd n, dernyn o bridd-
Pottage, pot'äj n, cawl, potes, isgell
Potter, pot'ûr n, priddlestrydd, croch-
enydd, cregenydd, priddawr
Pottery, pot'ur.î a, erochenyddiaeth ;
Uestri pridd ; priddweithfa
Pottle, pot'l n, mesur o banner galwyn
Potulent, pö'tü.lent a, yfadwy; meddw
Pouch, pûŵtsh n, cod, coden, cwd;
bola: vt, llogellu, llyncu
Poult, pült n, cyw, eywen, cywyn
Poulterer, pöl'tur.ûr n, adarwerthwr,
eduwerthwr
Poultice, pöl'tis n, sugaethan, meddalai
Poultry, pöl'trî n, adar dof, ednod dof,
ieir dof, creaduriaid plufog
Pounce, puvVns n, panlwch; crafanc,
ewin: v, panlychu; disgyn, syrthio.
Pounce-box, trydyllflwch
Pound, pûŵnd n, pwysj punt; ffald,
gwarcbae: vt, tfaldio, gwarchäu;
pwyo, pwnio
Poundage, pûŵn'däj n, puntdal
Pounder, pûŵn'dûr n, pwyedydd; cyf-
legr. A six pounder, cyflegr chwe
phwys ei belen
Pour, po'r v, tywallt, gwallaw, gwehyn
Pourparty, pẃ'r.pâr'tî, Purparty, pâl
pârtî n. rhan, cyfran
Pout, pûŵt n, Uaes wefl, golwg saru
pwd: vi. llaesweflu, cilwgu. pwdu j
Poverty, pov'ur.ti n, tlodi, angen, anger 1
octyd, llymder, llymdra
Powder, pûŵ'dûr n, llwch, pylor: •■
llychio, meiloni. Powder-chest, pyk»|
gist. Powder-horn, pylorgorn. fowl
der-mill, pylor felin. Gun-powdôÄ
fflamlwch, meilon
Powdery, pûŵ'dur.i a, llychog. pyloro||-
Power, pûŵ'ûr n, gallu, nertb, grynj
cryfder ; awdurdod, lly wodraeth, rheo I
aeth [cr
Powerful, pûŵ'ûr.fẁl a, galluog, nerth( I
Powerless, pûŵ'ûr.les a, dirym, dinertl
diallu, gwan, egwan
Pox, poks n, brech. Chicken pox, bre<f
yr ieir. Confluent small pox, bre<|
las. Cow pox. brech y fuwch. Orel,
pox, poethglwyf, y frech losg. SnuEj
pox, y frech wen. Swine pox, breci
y moch
Poy, pôî n, pawl, pawl rhaffddawnsiw:! ;
Praam, prâm n, math o fad [d
Practicability. prak.tî.kâ.bil'î.tî n, haw I
Practicable, prak'ti.ka.bl o,gwneuthui
adwy, hyall
Practical, " prak ' tî . kal a, ymarfer I
gwneuthurol, bucbedd 1, defnyddioll..
Practice, prak'tis n, arfer, arferiad, yiÄ
arferiad [dil
Practise, prak'tis v, arferu, ymarfÄ
Practiser, prak'ti.sur n, arferwr
Practitioner, prak.tish'un.ur n, arfel.
iedydd. ymarferiedydd
Praemunire, prí.mü.n'i'r'î n, gwŷs iH
ddwyn i mewn awdurdod tram«,
rhagrybudd ; cosp, dirwy
Pragmatic, prag.mat'ik, Pragmatic»
prag.mat'i.kal a, ymarferol, gorchei»
ol; ymyrgar; rhodresus [helatÄ I
Prairie, prG'r'i n, gwastattir, gweunyB
Praise, priiz n, mawl, moliant, canm».
iaeth, clod,darfawl,molawd; gwaw,j
vt, moli, clodfori, moliannu
Praiseworthy, praz'wur.THi a, canmÄ
adwy, clodwiw # _ I
Prance, prans vi, carlamu, crychneidi»
Prank, prangk n, cast, ystranc. prai'j
vi, ymbincio, prancio, ystrancio
Prate^ prat, Prattle, prat'l vi, bragaltl j
bragaldian, llolio, baldordd, dwndjl
clebran, brygawtban
Prattler, pratlur n, bragaldiwr, Holy)
250
öre; läte, Vine, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. PEE
gravity, prav'i.ti n, halogrwydd, drygedd
Prawn, prôn n, corgeimwch
Pray, prä v, gwedd'io, ioli, atolygu. I
pray you, atolwg
Prayer, prG'r n, gweddi, deisyfiad, adol-
wch, erfyn. Prayer-book, llyfr gweddi.
The Lord's Prayer, y Pader
Prayer, prä'ûr n, gwedd'i'wr, ymbiliwr
Prayerless, prê'r'les a, diweddi
Pre- px, cyn-, rhag-, blaen-
Preach, prîtsn v, pregethu
Preacher, pri'tshùr n, pregethwr
Preachment, pritsh'ment n, brygawthiad
Preadamite, pri.ad'am.it a, cyn Adda,
cynaddafol [rhaglith
Preamble, pri'am.bl n, rhagymadrodd.
Prebend, preb'end n, corgyfran, cor-
ddogn [)'dd, corberiglor
Prebendary, preb'en.dur.î n, corwein-
Precarious, pri.ke'r'i.us a, ansicr, an-
safadwy [sicrwydd
Precariousness, pri.ke'r'i.us. nes n, an-
Precative, prek'a.tiv, Precatory, prek'-
'f â.tur.î a, erf'yngar, ymbilgar
á Precaution, pri.ko'shun n, rhagofal
rhagocheliad : vt, rhagrybuddio
~ 'Precautious, pri.ko'shus a, darbodus
• IPrecedanious, pres.i.dii'ni.us a, blaen-
T: orol, blaenllaw [rhagflaenu
: [Precede, prî.sîd' vt, blaenori, blaenu,
Precedence, prî.sî'dens n, blaenoriaeth,
r: \ blaenafiaeth, y blaen
Precedent, prî.sî'dent a, blaenorol
' (Precedent, president n, cynreol, blaen-
ddrych, cynllun, enghraitft [prifgantor
•: (Precentor, prî.sen'tûr n, blaengeiniad,
Precept, pri'sept n, gorchymmyn, arch,
cynraith [eirchiol
Preceptive, pri.sep'tiv a, gorchymmynol,
Preceptor, prî.sep'tûr n/athraw, dysg-
- ) awdwr [rhagfynediad
Precession, prî.sesh'un n, rhagnaeniad,
Precinct, pri'singkt n, cylchran, terfyn,
■ ; cyfhn [drud
'recious, presh'us a, gwerthfawr, prid,
■ Preciousness, presh'us.nes n, gwerth-
fawredd, gwerthfawrogrwydd [myn
'recipe, prî'sî.pî n, ysgrifen, gorchym-
'recipice, presî.pis n, dibyn, diffwys,
affwys, clogwyn, serthan
'recipitance, prî. sip 'i. tans n, ffrwst,
byrbwylldra, gorfrys [byrbwyll
:• •recipitant, prî.sip'î.tant a, dibwyll,
'recipitate, prî sipì.tät n, gwaelodion :
v, chwyrndaflu, bwrw bendramwngl,
uio, gwaelodi ; brysio : a, gwysg.
ffrystiog, byrbwyll
Precipitation, pri.sip.î.tii'shun ?i,chwyrn-
darliad ; gwisgiad ; byrbwylldra
Precipitous, prî.sip'î.tus a, serth, clog-
wynog, llethrol
Precise, prî.s'is' a, penodol, manwl;
taclusfer, cywir, gorfanwl; destlus,
ffui-fiol s [manyldra
Preciseness, prî.s'ís'nes n, manylrwydd,
Precisian, pri.sizh'an n, un gorfanol,
defodwr [cywiredd
Precision, pri.sizh'un n, manylrwydd,
Preclude, pri.klud' vt, rhagrwystro,
rhagattal
Precocious, pri.ko'shus n, rhagaddfed
Precocity, pri.kos'i.ti n, rhagaddfed-
rwydd [rhagystyrio
Precogitate, pri.koj'i.tat vt, rhagfeddwl,
Precogitation, pri.koj.Lta'shun n, rhag-
feddyliad, rhagystyriaeth
Precognition, pri.kog.nish'un n, rhag-
wybodaeth, cynwybodaeth
Precompose, pri.kum.poz' vt, rhag-
gyfansoddi [dyb
Preconceit, pri.kon.sit' n, cyndyb, rhag-
Preconceive, pri.kon.siv' vt, rbagddirnad
Preconception, pri.kon.sep'shun n, rhag-
dyb, rhagddychymmyg, cynrith, cyn-
ddealliad, cynddarbodaeth
Preconcert, pri.kon.surt' vt, rhagdrefnu
Precontract, pri.kon'trakt n, rhaggytun-
deb, rhagammod
Precontract, pri.kon.trakt' v, rhaggytuno
Precurrent, pri.kur'ent a, blaenredol
Precurse, pri.kurs' n, rhagrediad, rhag-
naeniad [rhagflaenydd
Precursor, pri.kur'sur n, blaenrhed,
Precursory, pri.kur'sur.i a, blaenorol,
blaenol, rhagredol
Predaceous, prî.dä'shus a, ysglyfaethus ,
rheibus, ysglyfiannus, anrheithgar
Predal, pri'dal a, ysbeilus, ysglyfaethol
Predation, pri.dashun n, anrheithiad,
ysglyfiant [ysglyfaethus
Predatory, prî'dâ.tur.î a, anrheithgar,
Predecessor, pred.î.ses'ûr n, rhagredwr,
cyneifiad, rhagflaenor, hynafiad
Predestinarian, prî.des.tî.nê'r'î.an «,
rhagarfaethydd
Predestinate, prî.des'tî.nät vt, rhaglunio,
rhagdrefnu, rhagarfaethu
Predestination, prî.des.tî.nä'shun n,
rhagdrefniad, rhagarfaeth
Predekine, pri.des'tin vt, rhagarfaethu
Predetermination, prî.dî.tûr.mî.nä'shun
n, rhagderfyniad [odi
Predetermine, prî.dî.tûr'min vt, rhagben-
Predial, prî'dî.al a, tyddynol
251
PEE path, fat, ere, met, mâ-rîne. pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Predicable, pred'i.ka.bl a, adroddadwy,
koniadwy : n, peth adroddadwy. Pre-
dicables, adroddolion
Predicament, pri.dik'a.ment n, cyflwr,
belynt, sefyllfa ; dosbarth, ansaẃdd
Predicant, pred'i.kant n, rhagadroddwr
Predicate, pred'i.kat n, yr adroddol, dar-
ddelw: vt, darddodi, rhagadrodd, honi,
haeru [wad, boniad
Predication, pred.i.ka'shun n, darddel-
Predict, pri.dikt' vt, daroganu, rhag-
fynegu, rhagddywedyd [iad
Prediction, pri.dik'shun n, rhagddywed-
Predictor, pri.dik'tur n, daroganydd
Predilection, pri.di.lek'shun n} cyn-
hoffder, rhaghorTder
Predispose, pri.dis.poz' vt, cynddarparu
Predisposition, pri.dis.po.zish'unra, rhag-
ddarpariad ; rhagdueddiad
Predominance, prî.dom'i.nans n, gor-
ucbafiaetb, rhagoriaeth
Predominant, prî.dom'î.nant a, penaf,
trecbaf, arliwiadol, gorfodol
Predominate, prì.dom'i.nät vi, goruch-
afu, gorfodi, tycio, lhvyddo, ffynu
Pre-elect, pri.i.lekt' vt, rhagddewis.
rhagethol, cynetbol [iaetb
Pre-eminence, prî.em'î.nens n, rhagor-
Pre-eminent, prî.em'î.nent a, rhagorol,
arddercbog, godidog [ bryniant
Pre-emption, pri . em ' shun n, rhag-
Preen, prin n, gwiiell : vt, trwsio, pincio
Pre-engage, prî.en.gäj' vt, rhagrwymo
Pre-engagement, pri.en.gäj ment n,
rhagrwymiad, rhagymrwymiad
Pre-estabMsb, pri.i.stab'hsk vt, rhag-
sefydlu, cynserydlu
Pre-estabhshment, prî.î.stab'bsh.ment
n, rbagsefydbad [cynfod
Pre-exist, pri.eg.zist' vi, cynbantbdi,
Pre-existence, pri.eg.zis'tens n, rhag-
hanfod, cynfod [hanfodol
Pre-existent, pri.eg.zis'tent a, rhag-
Preface, pref'äs n, rbaglitb, rhagym-
adrodd, cynarawd : v, rhagbtbio
Prefatory, pref 'â.tur.î a, rbagymadroddol
Prefect, pri'fekt n, rkaglaw, rbaglywydd
Prefecture, pri'fek.tsbii'r n, rhaglawiaeth
Prefer, prî.fûr' vt, dewis, rhagor-ddewis,
blaenberchi, dyrcbafu ; cyfiwyno. He
prefers, gwell ganddo [acb
Preferable, pref 'ur.â.bl a, gwell, rbagor-
Preference, pref'ur.ens n, rhagoriaeth,
blaenoriaeth, y blaen, dewis
Preferment, prí.fûr'ment n, dyrchafiad,
codiad [ddarluniad
Prefiguration, prî.fig.ü.rä'shun n, rJ
Prefigure, prî.fig'ûr. Prefigurate, prî-1
fig'ü.rät vt, rhagddangos, rhagddarl
lunio, rbaggysgodi, rbagamlygu ; cyn I
ddullio, arluniaetbu
Prefine, prî.f'ín' vt, rbagderfynu
Prefix, pri.fiks' vt, blaenddodi, rhagf
ddodi, darddodi, arddodi
Prefix, pri'fiks n, blaenddod, blaen'j
ddodiad, rbagddod, arddod
Preform, prî.fôrm' vt, rhagffurfio. rbag
lunio [rwydd; amdrymdtj
Pregnancy, preg'nan.sî n, beichioj
Pregnant, preg'nant a, beicbiog, tron
amdrom, braisg ; llawn
Pregustation, prî.gus.tä'shun n, rhaf-
archwaethiad, cynarchwaethiad
Prejudge, prî.juj' vt, rbagfarnu, cynfarn |
Prejudicate, pri.jii'di.kat v, rhagfarnil
b'laenfarnu, rhagddedfrydu I
Prejudication, prî.jü.dî.hä'shun n, rhajt
frawd, rhagfarniad, blaenfarniad
Prejudice, prej'ü.dis n, rbagfarn ; niwec I
vt, rbagdueddoli ; niweidio, colledu I
Prejudicial, prej.ii.disb'al a, niweidica
colledus [esg(|
Prelacy, prel'â.sî n, esgobaeth; swycl
Prelate, prel'ät n, esgob
Prelatical, pri.lat'i.kal a, esgobol I
Prelation, prî.lä'shun n, blaenoriaeth *
Prelection, pri.lek'shun n, rhaglith
Prelibation, prî.lî.bä'shun n, blaenbrwl
rhagbrawf, rbagarchwaethiad - I
Prehminary, prî.bm'î.nur.î «, rhiJ
ammod, rhagsail: a, rbagflaenanl
rhagarweiniol, darpariadol
Prelude, prel'iid n, rhagcbwareu; cyi
arawd : vt, rhagchwareu
Prelusive, pri.lii'siv a, rhaglithiol £
Premature, prì.mâ.tur' a, rbagaddft.
rbygynnar, ammbrydlawn
Preniatureness, prî.mâ.tur'nes, Pren»
turitv, prî.niá.tur'i.tî n, ammhry.
lonedd [fyrio, cynarfaet j.i
Premeditate, prî.med'î.tät v, rhagP
Premeditation, prî.med.î.tä'shunn, rhaB
fyfyrdod, cynarfaeth
Premerit, prî.mer'it vt, rbaghaeddu :
Premices, prein'i.siz np, blaenffrwyl'
au'r ddaiar
Premier, prî'mî.ûr n, cynwas, I|
weinidog : a, blaenaf, penaf, prif Pj
Premise, pn.miz' v, rbagosod, cynseil
Premise, Premiss, prem'is n, cyns '
Major premise, y f'raich gyntaf me(
cyfi-eswm. Älinor premise, yr_ !
fraich mewn cyfreswm. Premiîj
tai, tiroedd
252
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. PRE
Premium, prî'mî.um ft, gwobr, gobrwy;
tâl-ddogn
PremonisÌi, prî.mon'ish vt, rhagrybuddio
Premonition, prî.mö.nish'un ft, rhag-
rybudd [rybuddiol
Premonitory, prî.mon'î.tur.î a, rhag-
Premonstrate, prî.mon'strät vt, rhag-
ddangos [enwi, cynenwi
Prenominate, prî.nom'î.niit vt, rhag-
Preiiûmination.prî.nom.î.nä'shun n, cyn-
tawad [rhagdyb
Prenotion, prî.nö'shun ft, rhagamcan,
Prenuneiation, prî.nun.sî.li'shun n, rhag-
ddywediad, rnagfynegiad
Preoccupancy, pri.ok'u.pan.si, Preoc-
; cupation, pri.ok.ii.pa'shun ft, rhag-
\ feddiant, cynfeddiant [rhagfeddiannu
; Preoccupy, pn.ok'u.p'i vt, rhagddal,
. Preominate, prî.om'î.nät vt, rliagar-
t goeli, rhagddangos, rhagarwyddo
Preopinion, prî.ö.pin'yun n, rhagdyb
j Preordain, prî.ôr.dän' vt, rhagdxefiru,
rhagosod, rhagbenodi, rhagarfaethu
|Preordinance, prî.or'dî.nans ft, rhag-
I osodiad, cynddeddf, cynarfaetliiad
^Preparation, prep.u.rä'shun ft, darpar-
i iad, parotoad, arlwyant, darbodaeth
Preparatory, prî.par'â.tur.î a, darpar-
iadol, parotoawl, rhagbarotoad
Prepare, prî.pe'r' v, parotoi, darparu,
■■ darbod, darmerthu, arlwyo, cyfarpar
Prepense, prî.pens' a, rhagfwriadol
iPrepollent, prî.pol'ent a, trechol, ffyn-
;• iannol ; goruchaf, penaf
Preponderance, prî.pon'dur.ans n, rhag-
orbwys, darbwys
Preponderate, prî.pon'dur.ät v, rhagor-
bwyso, gorbwyso, darbwyso
:?repose, pri.poz' vt, cynosod, rhagddodi
'reposition, prep.o.zish'un ft, rhagair,
- arddodiad [iannu, cynfeddiannu
. prepossess, pri.po.zes' vt, rhagfedd-
'repossession, pri.po.zesh'un ft, cyn-
feddiant ; rhagfarn, rhagdyb
'reposterous, prî.pos'tur.us a, chwith,
annhrefnus, chwithig ; annaturiol,
afresymol
/repuce, pri'piis ft, blaengroen
'rerequire, pri.ri.kwiV vt, cynerchi,
. rhaggeisio [rhagofyniad, cynarch
'rerequisite, pri.rek'wi.zit ft, cynraid,
rerogative, pri.rog'a.tiv n, braint, cyn-
. fraint, uchelfraint, rhagorfraint
resage, pres'äj, Presagement, prî.säj'-
: ment n, rhagarwydd, arwydd, coel,
argoel, rhagargoel [argoeli
resage, prî.säj' vt, darogan, daroganu,
Presbyter, prez'bi.tur n, henaduriad,
hynefydd, ofteiriad [ol
Presbyterial, prez.bî.tî'r'î.al a, henadur-
Presbyterian, prez.bi.ti'r'i.an a, henad-
urol: n, henadur. Presbyterians,
henaduriaid, plaid 0 ymneillduwyr
Presbyterianism, prez.bi.tiVi.an.izm n,
henaduriaeth
Presbytery, prez'M.tur.i n, henaduriaeth,
cymmanfa henaduriaethol
Prescience, prî'shens n, rhagwybodaeth
Prescient, prî'shent, Prescious, prí'-
shus a, rhagwybodus, proplnvydol
Prescind, prî.sind' vt, tori ymaith
Prescribe, pri.skri'b' v, rhagysgrifenu,
rhagysgrifio, rhagnodi, eyfarwyddo
Prescript, pri'skript ft, cyfarwyddyd;
rhagysgrif : a, cyfarwyddiedig
Prescription, pri.skrip'shun n, rhagys-
grifen, rhagbenodiad ; cyfarwyddiad ;
henfeddiant [nol, rhagbenodol
Prescriptive, pn.skrip'tiv a, henfeddian-
Presence, prez'ens ft, gŵydd, cynwedd,
gerfod, presen, cynrychioldeb. Pre-
sence-chamber, cyfarchfa. In thy
presence, ger dyfron, yn dy ŵydd, yn
dy olwg, o'th flaen. Presence of mind,
meddylbwyll, pwyll, parodrwydd
Present, prez'entfl,presennol, cynnrych-
iol, gwyddfodol: n, anrheg/ cyflwyn,
rhodd, cyfarwys
Present, pri.zent' vt, cyfarwyso, an-
rhegu, rhoddi; cyflwyno; dangos
Presentable, pri.zen'ta.bl a, cyflwyn-
adwy [iad; rhoddiad
Presentation, prez.en.ta'shun n, cyflwyn-
Presentee, prez.en.ti' ft, derbyniwr cyf-
lwyn [rhegýdd
Presenter, pri.zen'tur ft. cyflwynydd, an-
Presentjate,prî.zen'shî.ät^,c}mnryernoli
Presentiment, prî.sen'tî.ment ft, cyn-
feddwl, rhagdybiaeth, rhagfeddwl
Presently, prez'ent.li ad, yn bresennol,
yn ddioed, yn ebrwydd, yn fuan, yn y
man, toe "[iad
Presentment, pn.zent'ment ft, cyflwyn-
Preservation, pi'ez.ur.va'shun n, cadwr-
aeth, cad wad, gwaredigaeth
Preservative, pri.zur'va tiv a, ceidwad-
ol: n, cadwedydd, diogelydd; rhag-
feddyginiaeth
Preserve, pri.surv' vt, cadw, diogelu,
noddi, gwared ; cyffeithio : n, cyffeith-
fwyd [diogelwr
Preserver, pri.zur'vur n, cynnaliwr;
Preside, pri.z'id' vi, rhageistèdd, gor-
eistedd, rheoli, llvwvddu
253
PRI path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\V=:too, t\Yk=took;
Presidency, prez'i.den.si, Presidentship,
prez'i.dent.ship re, arlywyddiaeth,
rheolaeth, rhaglawiaeth [llywydd
President, prez'i.dent re, cadeirydd.
Presidial, prî.sid'yal a, perthynol
warchodlu, gwarchliiyddol
Press, pres re, gwasg, gwryf : v, gwasgu,
dwyswasgu. crwryfio; dirgymhell, dir-
dreisio. Press-bed, cistwely. Press-
gang, dirdorf. Press-man, argraff-
wasgydd. Press-warrant, dirwarant.
Clothes-press, dilladgloer. Liberty
of the press, rhyddid y wasg
Pression, presh'un re, gwasgiad, dir-
wasgiad [fawr
Pressitant, pres'î.tant fl, gwasgol, pwys-
Pressure, presh'ûr re, gwasgiad. gwasgia,
pwys [benthyg
Prest. prest a, parod: re, arian parod
Prestige, pres'tizh n, hoced, hud: swyn
Prestigious, prî.stijì.us a, hudoliaetlim.
Presto, pres'tö ad. yn ebrwydd, yn fuan
Presumable, pri.zu'ma.bl a, tybiadwy
Presume, pri.ziim' v, tybio, tybvgu.
barnu ; anturio, beiddio ; rhyfygu
Presumption, pri.zum'shun n, rhyfyg,
gor by filer, be.iddiad; tybygiad
Presumptive, pri.zum'tiv a, tebygol;
golygiedigol ; trahiius
Presumptuous, pri.zum'tshii.us a, rhy-
fygus, gorhyf, beiddgar, trahäus
Presupposal, pri.su.po'zal, Presupposi-
tion, pri.sup.o.zish'un re, blaendyb.
rhagdybiad [ rhagdy bio
Presuppose, pri.su.poz' vt, rhagfeddwl,
Presurmise, pri.sur.m'iz' re, cyndyb, cyn-
ddirnad: vt, rhagdybio, rhagfwrw"
Pretence, prî.tens' re, cyfrith, rhith.
esgus, ffug; rhith-hawl; ymhoniad
Pretend, prî.tend' v. lledrithio, ffugio,
ffuantu ; cymmeryd arno
Pretender, prî.ten'dûr re, twyllhonwr,
ffugiwr [ffug, esgus
Pretention, prî.ten'shun re, twyllhoniad,
Preter- px, tu hwnt i, ym mhellach na
Preterimperfeet, pri.tur.im.pur'fekt a,
anghynnherfynol, anorphenol
Preterite, pret'ur.it, Preterperfect, pri-
tur.pur'fekt a, cynnherfynol, gor-
phenol
Pretention, pret.u.rish'un, Pretermis-
sion, prí.tûr.mish'un re, gadawiad
heibio, mynediad heibio [myned heibio
Preterlapsed, prî.tûr.lapst' a, wedi
Preterlegal, prî.tûr.li'gal a, anghyf-
reithlawn [esgeuluso
Pretermit, prî.tûr.mit' vt, gadael, heibio,
Preternatural, prî . tûr . nat ' shii . ral
gwrthanianol, goruchanianol
Preterpluperfect, prî.tûr.plü.pûr'fekt a,
gorgynnherfynol. perffaith orphenol
Pretext pri.teks' vt, cuddio, gorchuddio
Pretext, pri.tekst' re, rhitkesgus, esgu|
cyfrith, ffug [gynt
Pretor, prí'tôr re, ynad, maer yn Rhufain
Pretorian, prî.tö'r'i.an a, ynadol, maerol
Prettiness, pret'i.nes a, diìlynedd, tlysni,
pertedd
Pretty, pret'î a, pert, pcfr, dillyn, tlws,
cain : ad, eryn. go, lied. Pretty large,
yn weddol o faint. Pretty well, yn,
weddol, yn weddol o dda
Pretypify, prî.tip'î.fi vt, rhaggysgodi.
rhagarwyddo [gorfod, gorehfygu
Prevail, pri.val' vi, tycio, ffynu, llwyddo
Prevalence, prevTi.lens re, fryniant.' gor-
uchafiaeth, cyffredinolrwydd
Prevalent, prevalent a," gorchfygol
cyffredin, ymdaenol
Prevaricate, pri.var'i.kat vi, mwys
ddadleu, ymgroes-dd adieu; cecruso
hocedu, mwysdroi, geirdroi
Prevarication, pri.var.i.kii'shun re, hoced
mwyseirdra. trawsddadleuad
Prevenient, pri.vi'ni.ent a, rhagflaenol
Prevent, pri.vent' vt, rhagodi, rha|
flaenu; attal, lluddias, rhwystro
Prevention, pri.ven'shun re, rhagflaen
iad ; lluddiad, attaliad, llesteiriad
Preventive, pri.ven'tiv a. rhagflaeno;
rhwystrol: n, rhagflaenydd ; diogelyd
Previous, pri'vi.us a, blaenorol, rhag
blaen-, cyn-
Prey, prä re, ysglyf, ysglyfaeth, ysbledc
ach, ysbail, anrhaith; praidd: vi,ji\
glyfio, ysglyfaethu, anrheithio
Priapism," pri'a.pizm n, llostrudd
Priapus, prî'â.pus n, llostddolur, llos
fawr duw'r gerddi, duw ffrwythlond
Price, pri's n, gwerth, pridwerth pri
vt, gosod pris ar, prisio
Prick, prik n, pig, pigyn. swmbwj
pigiad, brathiad; pigdwll; gwynej
v, pigo, symbylu ; pignodi, olnodi
Pricket, prik'et re, hydd dwyflwydd
Prickle, prik'l re, draen, eitlien, pigyn
Prickleback, prik ' 1 . bak re, crothfl
brithyll y dom
Prickly, prik'li a, pigog
Pride, pri'd re, balchder, balchedd: j
balchi'o, ymfalch'io [ J :j
Prier, pr'i'ur re, craffchwiliwr, rhygel
Priest, prist re, offeiriad; offerenwr, p-f
'glor. Priest's office, offeiriadaeth if
25*
öre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, rais; j=dzh.
PRO
Priestcraft, prist'kraft re, dichell offeir-
rriestess, prist'es n, offeiriades [iadol
Priesthood, prîst'hẁd re, offeiriadaeth
Priestliness, prîst'lî.nes n, offeiriadnvysg
Priestly, prîst'lî a, offeiriadol, offerenol
Ériestridden, prîst'rid.n a,twylledig gan
offeiriaid ; yn asyn i'r offeiriaid
Prig, prig re, coegyn, pertyn; chwiw-
leidr, manleidr: vt, Uadrata
[riggism, prig'izm re, coegni, coegedd
Prill, pril re, arlledbysg
Prim, prim «, cymhenwych, gorfanol
Primacy, pr'í'mä.sî re, blaenafiaeth, ueh-
afiaeth [llwythdal
Primage, prî'mäj re, arian llwythad,
Primary, pr'i'mur.î a, prif, penaf, cyntaf,
cyssefin, gwreiddiol, dechreuol [esgob
Primate, prí'mät re, prifesgob, arch-
Prime, prim a, cynf, penaf, prif, cyntaf;
rhagoraf, goreu: re, y goreu; y prif;
perffeithrwydd : vt, cynllychu; eyn-
lliwio. Prime cost, pris cyntaf. Prime
of life, blodau bywyd, boreu oes
Primeness, prim'nes re, rhagoroldeb;
blaenoriaeth, cynraddiaeth
Primer, pri'mûr a, cyntaf
Primer, priin'ûr re, cynlyfr; llyfrgweddi
Pabaidd . Great primer, Long primer,
emvau argrarflythyrenau
Primeval, pri.mi'val re, cynoesol, eyn-
fydol, cyssefin, cyntefig
Primitive, prim'i.tiv a, cyntefig, cyssefin ;
prif. Primitive ages, prif oesoedd.
Primitives, cyutefigion, cyneiriau
Primitiveness, prim'i.tiv.nes re, cyssefin-
iaeth [ cymhendod
Primness, prim'nes re, gorddillynedd ;
Primogenial, prî.mö.ji'nî.al a, cyntaf-
enid, cyutenid [cvntafanedigaeth
Primogeniture, pr'í.mö.jen'î.tshü'r
■ Primordial, pr'í.môr'dî.al a, dechreuol
Primruse, prim'roz re, briallu
' Prince, prins re, tywysog. Prince's
metal, math o efydd
Princedom, prins'dum re, tywysogaeth
i Princelike, prins'li'k, Princely, prins'lî
a, tywysogol, tywysogaidd
Princess, prin'ses re, tywysoges
Principal, prin'sî.pal a, prif, penaf,
3 arbenig: re, pen, blaenor, penrhaith,
penadur, arbenor ; prif swm
Principality, prin.si.pal'i.ti re, tywysog-
aeth. The Principaüty, y Dywysog-
aeth, Cymru
, Principle, prin'sî.pl re, egwyddor, dan-
■ sawdd ; cynneddf ; gosodedigaetb : v
egwyidori; dysgu
Princock, prin'kok, Princox, prin'koks
re, ysgoegyn, ysgentyn
Print, print re, argraff, llun, ol: v, ar-
graffu, printio. In print, argraffedig
Printer, prin'tûr re, argraffydd, argraffwr
Printing, prin'ting re, argraffyddiaeth.
Printing-office, argraffdy. Printing-
press, argraffwasg. Printer's devil,
egwyddorwas ieuengaf argraffydd
Printless, print 'les a, diargraff, diol
Prior, prî'úr a, cyntaf, cynt, blaenorol:
re, pen mynachlog, penfynach
Prioress, prî'ur.es re, penfynaches
Priority, pn.or'i.ti re, blaenoriaeth
Priory, prí'ur.î re, mynachdy
Prisage, pri'saj re, toll ar win
Prism, prizm re, gwvdryn triongl;
rheiddell ftebyg i reiddell
Prismoid, priz'moid re, corff sylweddol
Prison, priz'n re, carchar, carchardy.
Prison -base, Prison-bars, math o
chwareu gwledig [wr
Prisoner, priz'nur re, carcharor, carchar-
Prisonment, priz'n.ment re, carchariad
Pristis, pris'tis re, y pysg morhf [hen
Pristine, pris'tin a, cyntaf, cyntefig;
Prithee, príTH'î i, atolwg, adolwyn
Privacy, pri'va.si re, dirgehvch, dirgel-
edd; cyfrinach ; cyfrinfa, dirgelfa, celfa
Private, pr'i'vat a, cyfrin, dirgel, cudd,
cyfrinachol; unig; cuddiedig; neill-
duol: re, milwyr o'r radd iselaf. In
private, yn ddirgel
Privateer, pri.va.ti'r' re, herwlong, cad-
long briodol [dirgeledd
Privateness, pr'i'vat.nes re, dirgelwch,
Privation, pri.va'shun re, diddymiadý
difeddiad, difuddiad; toliant; coll;
eisieu [iedigol, nacaol
Privative, priv'a.tiva, toliannol, difudd-
Privet, priv'et re, cwyros
Privilege, priv'i.lej re, braint, gorfraint :
vt, breinio, breiniogi, breinioh
Privity, priv'i.ti re, dirgeledd; cyfrin-
ach; gwybodaeth
Privy, priv'i a, dirgel, cudd; cyfrin: »,
ysgothfa, geudy, ty bach
Prize, pr'iz re, campdlws, campwobr;
ysbail: vt, prisio; gwerthfawrogil
Prize-essay, traethawd buddugol,
traethawd [arobryn. Prize-fighter,
campymladdwr
Pro-, Por-, Pour-, Pur- px, am, rhag,
cyn- [rwydd
Probability, prob.â.bil'î.tì re, tebygol-
Probable, prob'â.bl a, tebygol, tebyg
Probable, prü'bâ.bl a, chwiliadwy
255
PRO path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took ;
Probate, prö'bät n, cymmynbrawf
Probation, prö.bä'shun n, prawf, profiad,
proiiant; profedigaeth, holedigaeth
Probationary, prö.bä'shun.ur.î a, prof-
edigol, profiannol
Probationer, prö.bä'sbun.ûr n, prawf-
ddyn, newyddian, creiddyn
Probe, pröb n, profiedydd, chwiliedydd :
vt, chwilio archoll, chwilio ; holi
Probity, prob'î.tî n, rhinwedd, gonest-
rwydd, cywirdeb
Problem, prob'lem n, profen, gofyniad,
gofyneb, dwfndestyn, pwnc
Problematical, prob.lem.at'i.kal a, dy-
chymmygol, gorchestol, gorddwfn, am-
mhëus, dadleuol
Proboscis, prö.bos'is n, duryn
Procasity, pro.kas'i.ti n, haerilugrwydd,
sarigrwydd [orol, cynfynedol
Procatarctic, pru.kat.ark'tik a, blaen-
Procatarxis, pro.kat.ark'sis n, rhagachos
Procedure, prö.sî'jûr », mynediad ym
mlaen, hwyl, hynt ; erlyniad
Proceed, prö.síd' vi, myned ym mlaen ;
erlyn, dilyn ; deillio, tarddu, hanu
Proceeding, prö.si'ding n, gweitbrediad,
gorchwyl
Proceeds, pros'idz np, cynnyrchiant.
cynnyrch, elwant, ennill; deilliad
Procerity, prö.ser'î.tî n, taldra, ucbder
Process, pros'es n, mynediad ym mlaen :
cyfraith, cynghawsedd
Procession, prö.sesh'un n, gorymdaith,
cydgordaith, torfdrethus
Prochronism, pro'kron.izm n, rhag-
ddyddiad, cynddyddiad
Procinct, pro.singkt' n, parotoad i weith-
Proclaim, pro.kliim' vt, cyhoeddi [red
Proclamation, prok.la.mii'shun n, cy-
hoeddiad [tueddiad
Proclivity, pro.kliv'i.ti n, gogwyddiad,
Proclivous, pro.kli'vus a, tueddol ; parod
Proconsul, pro.kon'sul n, israglaw
Proconsulsbip, pro.kon'sul.ship n, is-
raglawiaeth [gohirio
Procrastinate, pro.kras'ti.nat vi, oedi,
Procrastination, pru.kras.tLna'slnm n,
oediad, gobiriad, addoediad
Procreant, pro'kri.ant a, cenedliadol,
epilaidd, ffrwythlawn [cenedlu
Procreate, pro'kri.at vt, epilio, hilio,
Procreation, pro.kri.a'shun n, liiliad,
epiliad, cenedliad [ol
Procreative, pru'kn.a.tiv a, cenedledig-
Procreator, pro'kri.ii.tur n, eenedlydd.
epiliwr
Proctor, prok'tur n, dirprwy wr, dadleuwr
Procumbent, pro.kum'bent a, yn ei
orwedd, gorweddol
Procurable, pro.kii'r'a.bl a, cyrhaedd-
adwy, caffaeladwy, ennilladwy
Procuration, prok.u.ra'shun n, carTael-I
iad, cyrhaeddiad [iwr, dirprwj
Procurator, prok'u.ra.tur n, gorchwyl
Procure, pro.ku'r' v, ceisio, cael, cafiael
ennill; cyrhaedd; prynu; mynu
earnweinyddu
Procurer, pro.kii'r'ur n, caesydd, cafíaelj
ydd; llatai; earnweinydd
Procuress, pro.kii'r'es n, llateies, hudj
oles, carnweinyddes [gorhad
Prodigal, prod'î.galo, afradlawn,afradrçfi
Prodigality, prod.î.gal'î.tî n, afradlor
deb, afradlonedd, gwastraff
Prodigious, prö.dij'us a, aruthrol, di)
fawr, tramawr, anferthol, anferth[ed
Prodigy, prod'ì.jî», rhyfeddod, aruth
Prodition, prö.dish'un n, bradychia
bradwriaeth [v
Proditor, prod'î.tûr n, bradwr, bradycl
Produce, prö.düs' vt, dwyn allan, dangoi
cynnyrchu ; estyn ; dwyn ffrwyth i
Produce, prod 'iis n, cynnyrch; ffrwytl
Producent, prö.dü'sent n, dangosw
dygwr allan
Producible, prö.dü'sì.bl a, dygadwy
Product, prod'ukt n, daill, cynnyrch
Productile, pro.duk'til a, estynadwy j
Production, pro.duk'shun tt,cynnyrchia j
dygiad allan,dangosiad ; estyniad |
Productive, pro.duk'tiv a, cynnyrcbii
ffrwythlawn; cenedledigol; toreithi
Proem, prö'em n, rhaglitn, rhagyms
rodd, rhagdraeth
Proemial, prö.î'mî.al a, rhaglithiol
Proface, prö.f äs' i, croesaw i ti !
Profanation, prof.â.nâ'shun n, halogi£|
Profane, prö.fän' a, halog, haloged
diras : vt, halogi : ammharchu, lly(
Profane history, hanesiaeth eyffrec
Profanity, prö.fän'î.tî n, halogrwy<
drygfuchedd, anedmygedd
Profess, prö.fes' v, proffesu; cyffe
addef, arddelwi
Profession, prö.fesh'un n, proifes, j
ffesiad, addefiad; galwad, galweck
aeth figaethol, proffil
Professional, prö.fesh un.al n, galwl
Professor, prö.fes'ur n, athraw, entr.^
proffeswr, cadeirdraw
Professorship, prü.fes'ûr.ship n, prof J
wraeth, cadeirdrawiaeth. cadeirsw 1
Proffer, prof'iir vt, cynnyg. rhoi cais I
cynnvg, cynnygiad
256
ôre ; läte, Viae, no, mute ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. PRO
'rotìcience, prü.fish'ens, Proficiency,
prü.fish'en.sî n, cynnydd, cyrhaeddiad ;
gwelliant, graddiad
Proficient, prö.tish'ent a, hyddysg: n,
' dyn dysgedig ; graddwr [manteisiol
Proficuous, pro.fik'ii.us a, defnyddiol;
Profile, prö'fil n, llun cyfarystlys, ys-
[ tlyswyneblun, ystlyslun, ystlyswedd
Profit, profit v, buddio, llesäu, llesio,
elwa, ennill ; cedu ; manteisio ; gwell-
| äu: 11, budd, ced, elw, ennill, lies,
: elwant, buddiant ; cjmnyrch, ffrwyth
Profitable, prof 'î.tâ.bl a, buddiol, llesol,
llesianuol [ioldeb
Profitableness, prof'î.tâ.bl.nes n, budd-
Profitless, prof 'it.les a, difudd, diles, di-
ennill, diffrwyth ; ofer, gwag
Profligacy, prof ' lî . gä . si n, anfadedd,
drygfuchedd, dyhirweh, anfadrwydd
*rofligate, prof'lî.gät a, anfad, dyhir
I dirinwedd, diras, penrydd, anfueh-
I eddol ; ysgeler : n, dyhiryn, drygfab
Profluence, prof 'lii.ens n, rhediad, llifiad
Profluent, prof 'lii.ent a, darlifol, deilliol
Profound, prö.fuŵnd' a, dwfh, gorddwfh ;
I dirgel, cudd ; trwyadl
profundity, prö.fun'dî.tî, Profoundness,
' prö.fûŵnd'nes n, dyfnder, dyfhedd
'rofuse, prö.füs' a, trahael, gorhael
rhyhael, trahelaeth; afradus, gwas-
traffus, treulgar, dyfethgar [afrad
*rofaseness, prö.f üs'nes n, gorhaeledd ;
Profusion, pro.fii'zhun n, gorhaeledd,
1 gormodedd, arddigonedd, gorddigon-
• ! edd; afradlonedd, gwastraff
'rog, prog n, lluniaeth, arlwy : vi, hela
lluniaeth [cenedliad
'regeneration, prö.jen.u.rä'shun n
'rogenitor, prö.jen'î.tûr n, hynafiad
cenedlor ; hendad, hendaid [essilí
progeny, proj'î.nî n,h\\, epil, hiliogaeth,
Prognostic, prog.nos'tik n, argoel, rhag-
arwydd, cyntair, darogan : a, rhagar-
goelus, daroganus, arwyddol
'rognosticate, prog.nos'ti.kat vt, rhag-
; ddangos, rhagarwyddo ; rhagddewino
'rognostication, prog.nos.ti.ka'shun n,
; ruagddangosiad; daroganiad
'rognobticator, prog.nos'ti.ka.tur n.
I dewin, darogan wr, rhagfynegwr
rogramme, program n, rhaghysbysiad ;
hysbyslen, rhaglen
rogress, prog'res n, mynediad ym]
mlaen, ymdaith, cylchdaith; hynt
■rogress, prö.gres' vi, myned ym mlaen j
regression, prö.gresh'un n, mynediad1
ym mlaen, graddiant. cvnnvddiant
17
Progressional, prö.gresh'un.al, Progres-
sive, pro.gres'iv a, gradd-ddringol,
graddol, graddiannol ; cynnyddol
Progressiveness, pro.gres'iv.nes re,gradd-
fynedolrwydd, graddolrwydd
Prohibit, prö.hib'it vt, attal, gwahardd,
gwarafun [iad, gwarafuniad
Prohibition, prö.hî.bish'un n, gwahardd-
Prohibitory, prö.hib'î.tur.î, Prohibitive,
pro.hib'i.tiv a, gwaharddol
Proin, prôîn v, tocio, blaendori ; ysgythru
Project, pro.jekt' v, dyfeisio, cynllunio,
rhaglunio, cynlinellu ; ysgwyddo,crogi
allan; taflu allan, ergydio [fwriad
Project, proj'ekt n, dyfais, cynllun, rhag-
Projectile, pro.jek'til a, hydafi, tafied-
igol, ergydiol : n, tafledigydd, taflbeth
Projection, pro.jek'shun n, tafiiad, er-
gydiad; dyfeisiad; cynlluniad; ys-
gwyddiad [lluniwr
Projector, pro.jek'tur n, dyfeisiwr, cyn-
Projecture, pro.jek'tshur n, tafiiad, "er-
gydiad, ysgwyddiad
Prolapse, prö.laps' vi, gorestyn allan : n,
gorestyniad [hirgnvn, fel wy
Prolate, prö.lät' vt, dadgan, adrodd : a,
Prolation, prö.lä'shun n, dadganiad
Prolegomena, prol.î.gom'en.â up, rhag-
ymadroddion, rhagnodion, rhagaraeth
(s prolegomenon, prol.î.gom'î.non)
Prolepsis, prö.lep'sis n, rhagddirnadiad,
rhaggymmeriad, rhagatebiad
Proleptic, pro.lep'tik a, rhagddirnadol
Prolific, prö.lif 'ik a, hiliog, epiliog, epil-
gar ; ffrwythlawn, toreithiog
Prolix, pro.liks' a, hirfaith, maith, hir
Prolixity, pro.lik'si.ti n, meithder; geir-
garweh [llefarwr
Prolocutor, prol'o.ku.tur n, rhaglefarwr,
Prologue, prolog n, rhagymadrodd,
rhagaraeth [oedi, gohirio
Prolong, prö.long' vt, estyn, hwj^hau;
Prolongation, prö.long.gä'shun n, es-
tyniad; addoediad [rhagUth
Prolusion, pro lii'zhun n, rhagchwareu,
Promenade, prom.en.âd' n, rhodfa
Prominence, prom 'in. ens n, ysgwyddiad
allan, crogiad drosodd, bargodlê ; ban
Prominent, prom'in.ent a, yn ysgwyddo
allan, bargodol, darnodol ; ban, banog
Promiscuous, pro.mis'ku.us a,cymmysg-
edig, plithdi-aphlith
Promise, prom'iz v, addaw, gaddaw
Promise, prom'is n, addaw, addewid,
gair. Breach of promise, toraddewid
Promising, prom'i.zing a, gobeithlawn,
gobeithiol.: n, addawiad
257
PEO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took I
Promissory, prom'i.sur.i a, addawedigol,
addewidiol. Promissory note, addaweb
Promontory, prom'un.tur.î n, pentir, pen-
arth, penryn, pemnaen, morben, twyn
Promote, prö.möt' vt, dwyn ym mlaen ;
hyrwyddo; dyrchafu [rhwyddhäwr
Promoter, prö.mö'tûr n, dyrcbafydd,
Promotion, prö.mö'shun n, dyrchafiad,
codiad, rhaciant [mlaen, codi
Promove, pro.mwv' vt, symmud ym
Prompt, promt a, parod, dioed, hylaw,
buan : vt, cofweini, clustlefaru, clust-
weini; annog, cynhyrfu, cymhell.
Prompt payment, arian parod
Prompter, prom'tûr n, cofweinydd, clust-
weinydd; annogwr
Promptitude, prom'tî.tüd, Promptness,
promt'nes n, parodrwydd
Promptuary, prom'tshü.ur.î n, trysorfa ;
bwydgell, ystordy [annogiad
Prompture, prom'tshûr n, cymhelliad,
Promulgate, prö.mul'gät, Promulge,
prö.mulj' vt, cyhoeddi, hysbysu, lled-
daenu, taenu, dadgan
Promulgation, prom.ul.gä'shun n, hys-
bysiad, cyhoeddiad, taeniad ar led
Promulgator, prom'ul.gä.tûr n, adrodd-
wr, cyhoeddwr, lled-daenwr
Prone, prön a, gogwyddol, llechweddol;
tueddol, chwamiog, tueddgar
Proneness, prö'nes n, gogwyddiad, llech-
wedd; chwannogrwydd, tnedd, tuedd-
Prong, prong n, fforch, pig fforch [iad
Pronominal, prö.nom'î.nal a, rhagenwol
Pronoun, prö nûŵn n, rhagenw
Pronounce, pro.nuvvns' v, cynanu, seinio ;
traethu, llefaru. A pronouncing dic-
tionary, geirlyfr cynaniaethol, geir-
iadur cynaniadol neu seiniadol
Pronunciation, prö.nun.sî.ä'shun n, cyn-
aniad, cynaniaeth, seiniad ; traethiad
Proof, prŵf n, praw, prawf, profiad;
tystiolaeth ; arddangosiad ; prawflen,
proflen; arwydd [brawf
Proofless, prŵf 'les a, ammhrofedig, di-
Prop, prop n, ateg, annel, canbost, colofn,
cynnalbost : vt, attegu, cynnal
Propagable, prop'â.gâ.bl a, cenedladwy ;
taenadwy, lluosogadwy
Propaganda, prop.â.gan'dâ n, cymdeith-
as genadol Rufeinaidd
Propagate, prop'â.gät v, epilio, cenedlu,
lluosogi ; taenu, lled-daenu, cyhoeddi
Propagation, prop.â.gä'shun n, cenedl-
iad; cyhoeddiad, lled-daeuiad
Propagator, prop'â.gä.tûr n, cenedhvr;
cyhoeddwr, hauwr, magwr
Propel, prö.pel' vt, gyru ym mlaen
Propend, prö.pend' vt, pwyso ym mlae I
tueddu at, gogwyddo
Propendence, prö.pen'dens, Propendenc I
prö.pen'den.sî n, gogwydd, gogwydl
iad, tuedd, tueddiad
Propense, prö.pens' a, chwannog, tuedl
Propension, prö.pen'shun, Propenálj
prö.pen'sî.tî n, tueddiad, tueddfryd !
Proper, prop'ûr a, priod, priodol; iaw
addas, cyfaddas, cymhwys, cymmesW
gweddaidd; gosgeiddig, tlws [add
Properly, prop'ûr.lî ad, yn briodol,
Properness, prop'ûr.nes n, addasrwyc
priodoldeb, gosgeiddrwydd
Property, prop'ur.tî n, priodoledd, prit
oliaeth, cynneddf, cynddawn, cj
duedd, anianduedd, anianawd; p
chenogaeth, eiddo, meddiant. R
property, meddiannau anghyflro
Prophecy, prof 'î.sî n, prophwydolii
darogan, rhagfynegiad
Prophesy, prof'î.sî v, prophwydo, rto
fynegu, rhagddywedyd, daroganu
Prophet, prof 'et n, prophwyd ; darogari
Prophetess, profet.es n, prophwyd
daroganes
Prophetic, pro.fet'ik, Prophetical, j
fet'i.kal a, prophwydol, prophwyc
iaethol; daroganol [og?
Prophetize, prof 'et.'iz v, prophwydo, d
Prophylactic, prof.i.lak'tik a, rhagf
ol, cadwadol, rhwystrol
Propine, prö.p'ín' vt, cynnyg yn garuai |
Propinquity, prö.ping'kwî.tî n, agosq
cymmydogedd , perthynas
Propitiable, prö.pish'yâ.bl a, cymmod
wy, dyhuddadwy
Propitiate, prö.pish'ì.ät vt, cymm
heddychu, boddloni, dyhuddo
Propitiation, prö.pish.î.ä'shun n,
huddiant, heddychiad, cymmod, c;
modiad; dadolwch, iawn; boddhâ<
Propitiatory, prö.pisb'yâ.tur.î n,
gareddfa : a, cymmodol, dyhuddol
Propitious, prö.pish'us a,tosturiol, th
graslawn, trugarog, rhadlawn, byiii
boddlawn, dyhuddol
Proplasm, pro'plazm n, mold, cynlln
Proponent, prö.pö'nent n, cynnygiw.
Proportion, prö.pö'r'shun n, cyfartai
cyfartalwch, cyfran: vt, cymmedM
cymmesuro, cyfartalu, cyweirio I
Proportionable, prö.pö'r'shun.â.bl, if
portional, prö.pö'r'shun.al, Proporl»
ate, prö.pô'r'shun.ät a, cyfartal, cm
mesur, cymmeiniol, cvmmedrol <
258
ore; late, line, nö. müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh.
PP.O
'Proportionality, pro . pö'r . shun . al ' î . tî,
i Propoitionateness, prö.pö'r'shun.ät-
f nes n, cymmedredd, cymmeintiolaeth,
cymhwysedd, cyfartalrwydd, cyfartal-
I edd. cymmesuredd [gymmesurol
[Proportionally, prö.pö'r'shun.al.î ad, yn
■Proposal, prii.po'zal n, cynnyg, cynnygiad
[Propose, pro.poz' v, cynnyg; bwriadu
Proposition, prop.o.zish'un n. cynnygiad ;
testyn; gosodiad, gosodedigaeth
iPropositional. prop.o.zish'un.al a, cyn-
í nygiadol, testynol, gosodedigol
Propound, prö.pûŵnd' vt, cynnyg, gosod
) ger bron, rhoi o flaen
'Proprietary, prö.pri'î.tur.î n, perchen,
i perchenog, meddiannydd : a, perchenol
Proprietor, prö.pri'ì.tûr n, perchenog,
i perchen, perchenydd, meddiannydd
Propriety, prö.prî'î.tî n, priodoldeb,
' priodolder. eymhwysder, addasnvydd
iPropugn, prö.pün' vt, amddinyn, difiynu
Pfopugnation, prö.pug.nä'shun ?^, am-
i ddiffyniad, diffyniad
fiPropugner, prö.pü'nûr n, amddiffynydd
[Propulsion, prö.pul'shun n, ergydiad,
' srgyd, gwthiad, gyriad
'Prore, prò'r n, fflureg Hong
Prorogation, prö.rö.gä'shun n, godoriad,
oediad, gohiriad [gohirio
Prorogue, prö.rög' vt, godori, addoedi,
Proruption, prö.rup'shun n, toriad allan
Prosaic, pro.zii'ik a, difydr, rhyddieithol
Proscenium, prö.sî'nî.um n, ckwareufa,
i chwareufwrdd [gwahardd
'Proscribe, pro.skr'ib' vt, dinocidi, difroi;
'Prescript, pros'kript n, un nawddgoll
Proscription, pro.skrip'shun n, dinoddiad,
nawddgoll
.Prose, proz n, rhyddiaith; rhydd-draith
Prosecute, pros'i.kiit v, arganlyn, dilyn,
erlyn ; cyhuddo [iad, erlyniad
.Prosecution, pros.i.kti'shun n, canlyn-
Prosecutor, pros'i.kii.tur n, caulynwr,
t erlynwr, cospwr, cyhuddwr
Proselyte, pros'î.li't n, dysgybl, dychwel-
wr : vt, troi, ennill
Prosodial, prö.sö'dî.al a, mydraidd
Prosodian, prö.sö'dî.an, Prösodist, pros'-
ö.dist n, mydrydd
Prosody, pros'ö.dî n, mydryddiaeth ;
acenyddiaeth, tonyddiaeth
1 Prosopopaùa, pros.ö.pö.pí'yâ n, dynsod-
Wedd, ansodwedd
Prospect, pros'pekt rc,ardrem, rhagdrem,
. rhagolwg, golwg, golygiad, drychiant
Projection, pro.spek'shun n, rhagolyg-
iad, rhagdremiad
Prospective, pro.spek'tiv a, ardremol. ar-
beiol [iad. rhaglen
rospectus, pro.spek'tus n, rhaghysbýs-
Prosper, pros'pûr v, llwyddo, tycio, ftynu
Prosperity, pros.per'î.tì n, llwyddiant,
ffyniant, hawddfyd, flawd [ribdus
•osperous, pros'pur.us a, llwyddiannus,
Prosphysis, pros'fi.sis n, cyd-dyfiad ael-
odau
Prostate, pros'tät a, rhagosodedig. Pros-
tate gland, chwaren with eneu'r bled-
ren [der, prudd-der
Prosteraation, pros.tûr.nä'shun n, isel-
Prosthesis, pros'thê.sis n, ychwanegiad
o lythyren at air
Prosthetic, pros.thet'ik a, rhagosodedig
Prostitute, pros'tî.tüt a, ymwerthedig ;
drygionus: n, gwobrferch, putain,
huren, hoeden, dyhiren, gwraig lhvyn a
pherth : vt, ymwerthu ; camddefnyddio
Prostitution, pros.tî.tü'shun n, putein-
dra, puteinwaith, yniwerthiad, ymlog-
iad; camddemyddiad
Prostrate, pros'trät a, ar lawr, ar hyd,
gohyd : vt, bwrw i lawr, iselu, gostwng.
To prostrate one's self, syrthio i lawr,
ymiselu, ymostwng, ymgrymu
Prostration, pros.trä'shun n, ymostyng-
iad, iseliad, crymiad, ymgrymiad
Prostyle, prö'st'il n, rhes o gÄofnau
Prosy, pro'zi a, rhyddieithog ; diflas
Protect, pro.tekt' vt, amddiffyn, achlesu,
noddi, diogelu [nodded, nawdd
Protection, prS.tek'shun n, amgeledd,
Protectionist, pro.tek'shun.ist n, diffyn-
dollwr [nocidol
Protective, pro.tek'tiv a, amddiflỳnol,
Protector, pro.tek'tfu* n, amddiffynŷdd
Protend, prö.tend' vt, estyn allan, go-
hirio [nvydd, sarignvydd
Protervity, prö.tûr'vî.tî n, afryvviog-
Protest, prö.test' v, gwrthdystio, ardystio
Protest, prö'test n, gwrthfarn, gwrthair
Protestant, prot'es.tant n, gwrthdyst,
ardystiwr; gwrthbabyddwr : a, ar-
dystiol; gwrthbabyddol [babyddiaeth
Protestantism, prot'es.tant.izm n, gwrth-
Protestation, prot.es.tä'shun n, gwrth-
dystiad, ardystiad [nodiadur
Pro'thonotary, prö.thon'ö.tur.î n, prif-
Protocol, pro'to.kol n, cofrestr
Protomartyr, prö'tö.mâr.tûr n, cynferth-
yr [Hun
Prototype, prö'tö.t'íp n, cynddelw, cyn-
Protract, pro.trakt' vt, oedi, gohirio,
estyn [ oediad
Protraction, pro.trak'shun n, gohiriad,
259
PSO path, fat, ére, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Yk=tooIc
:=took I
Provoking, pro.vo'king a, eyffroawl, bl F"
Provost, prov'ost n, uchelfaer, arlywyt-B
Prow, pro n, fflureg, pen blaen Hong I
Prowess, prûŵ'es n, dewrder, grymusd»
Prowl, prûŵl vi, crwydrhela, crwydro
Prox, proks n, math o garw
Proximate, prok'sLmat, Proxime, prot
sim a, nesaf, agosaf, digyfrwng
Proximity, prok.sim'i.ti n, agosrwydd
Proxy, prok'si n, dirprwy [adweryi
Prude, prŵd n, mursen, coegen, pince
Prudence, prŵ'dens n, callineb, calld<
synwyr, pwyll [call, doe-
Prudent, prŵ'dent a, synwyrol, dealh
Prudential, prŵ.den'shal a, cynghon
call, pwyllus [callin
Prudentials, prw.den'skalz np, rheoli
Pradery, prẁ dur.î n, mursendod, coeg<
Prudish, prẁ'dish a, mursenaidd, coty
Pruina, prŵ'î.nâ n, glesni ar eirin
Prune, prẁn n, eirinen sych: v,
ysgythru, digeincio, brigladd ; piaci
tacíu [felyngc
Prunello, prŵ.nel'ö n, llensidan ; eiriti
Pruniferous, prŵ.nif 'ur.us a, eirinddw
Prurience, prẁ'r'î.ens, Pruriency, prŵ
î.en.sî n, ysfa, gorflys
Prurient, prŵ' r'Lent a, llawn o ysfa, y
Pruriginous, prŵ.rij'î.nus «, craflyd
Prurigo, prŵ r'î.gb' n, y crafu, y cosi
Pry, pr'i vi, chwilota, craffchwilio, chwi
manta, chwilied
Psalm, sâm n, salm, can ddwyfol
Psalmist, sâm'ist »., salmydd; earned j1
Protractive, pre.trak'tiv a, gohiriol,
addoedol [fesurydd
Protractor, pro.trak'tur n, oedwr ; congl-
Protreptical, pro.trep'ti.kal a, cynghor-
ol, annogaethol [gwthio allan
Protrude, prö.trŵd' v, )Tnwthio allan;
Protrusion, prö.trŵ'shun a, gwthiad
allan [hwrwg; chwydd
Protuberance, prö.tü'bur.ans n, oddf,
Protuberant, prö.tü'bur.ant a, hwrygol,
oddfog [allan
Protuberate, prö.tü'bur.ät vi, chwyddo
Proud, prûŵd a, balch. Proud flesh,
cig marw. Purse-proud, arianfalch
Provable, prw'va.bl a, profadwy, hy-
brawf, a ellir ei brofi
Prove, prwv (pp proven, prw'vn) v,
profi; arddangos. It proved true,
trodd allan ei fod yn wir [porthiant
Provender, prov'en.dur n, ebran, gogawr,
Proverb, prov'urb n, diareb
Proverbial, prö.vûr'bî.al a, diarebol
Proverbialist, pro.vur'bi.al.ist n, diar-
ebwr, diarebydd
Provide, pro.vi'd' vt, darpar, darparu,
darbod, parotoi, arlwyo, darmerthu
Provided that, os
Providence, prov'i.dens n, rhagluniaeth.
rhagwelediad, rhagddarbodaeth, rhag-
lyd * [bodus
Provident, prov'i.dent a, cynghorus, dar-
Providential, prov.i.den'shal a, rhaglun-
'iaethol, rhagluniaethus
Provider, pro.v'i'dur», darparwr, arlwywr
Province, prov'ins n, talaeth, tiriog-
aeth, ardal; swydd; priodorchwyl.
gorchwyliaeth
Provincial, pro.vin'shal a, taleithiol:
gwladol : n, taleithben
Provincialism, pro.vin'shal.izm n, llafar
ardal, llediaith
Provision, pro.vizh'un n, darpariaeth,
darbodaeth; arlwy, lluniaeth, yrn-
borth; cynnaliaeth; ammod
Provisional, pr'o\vizh'un.al a, ammodol,
darbodol,
Proviso,
i.'7-v
ammod, rhagam-
Psalter, sôl'tûr n, llyfr saknau, saltor
Psaltery, sóTtur.î n, nabl, saltring
Psellimus, sel'î.mus n, attal dywedyd
Pseudo- px, gau, ffug, anwir [frai
Pseudoadelphus, sü.dö.â.del'fus n, g
Pseudoapostle, sü.dö.â.pos'l n, geuap
tol. geugenadydd
Pseudodox, su'do.doks a, anwir, gau<
Pseudograph, sü'dö.graf, Pseudograp f
sü.dog'râ.f î n, twyllysgrifen
Pseudoîogy, sii.dol'ö.jî n, celwydd j
Pseudomartvr, sü.do.mâr'tûr n, gl
ferthyr
Pseudomorphous, sü.dö.môr'fus a, afl -
Pseud onyme, sü'dö.nim «, ffugenw I
Pseudonymous, sü.don'î.mus a, fif
enwol," dan ffugenw
, Pshaw, shô i, wfft ! pw ! och ! ffei ! A
Provoke, pro.vok' vt, annog, cyfrroi, cy- j Psora, sô'r'â n. ymgrafu. y crafu, y *
nhyrfu, bhno, lhdio, cvthruddo | Psoriasis, sörí'ls^ n, crachen y clai
260
mod, eithriad, rhagddarbodiad ; go-
cheliad [merthydd
Provisor, pro.v'i'zur n, darparwr, dar-
Provisory, pro.v'i'zur .î a, darparol; am-
modol, darbodol
Provocation, prov.o.ka'shun n, annog-
iant, cyffroad; ymrysonfa [cynhyrfiol
Provocative, pro.vo'ka.tiv a, cyffroawl,
«re; Kite, ling, nö, miite; she, zh=z äzûr«; thin, this; j=dzh.
ä [Psychology, si.kol'o'.ji n, traethawd ar
If yrenaid
Psychornachy, s'í.kom'â.kî n, ymdrech
' I rhwng corff ac enaid
Psychomancy, si'ko.man.si n, ellyllgoel
Ptarmigan, târ'mî.gan n, aderyn tebyg
i'r betrysen, yn cartrefu yn y gogledd
Ptisan, tiz'an n, math o ddiod feddygol ;
heidd-ddwr [ran, plwyn, addfedoed
- Puberty, pü'bûr.tî n, addfedrwydd oed-
! Pubescence, pii.bes'ens n, addfediad.
j plwyniad [oed
I Pubescent, pii.bes'ent a. mewn addfed-
I Public, pub lik a, cyhoeddus ; cyttredin
( ! n, cyíFredin, gwìadwriaeth. Public-
: house, tafarndy, ty tafarn. Public
■ opinion, Uais y wlad. In public, ar
: gyhoedd, yn gỳhoeddus. The public
y cyhoedd, y cyffredin
Publican, pub'li.kan n, trethgasglwr ;
tafarnwr ' rja(j
Publication, pub.li.ka'shun n, cyhoedd-
Püblicity, pub.lis'î.tî n, cyhoeddusrwydd
Publish, publish vt, cyhoeddi, gosod
«Uan [adroddwr
Publisher, pub'lish.ûr n, cyhoeddwr;
Puce, piis a, gwineugoch, chwanenliw
Pucelage, pü'sel.äj n, morwyndod
iPuck, puk », ellyll. Puck-ball, coden
. fag, coden hyred [crychu
'Pucker, puk'ur n, crych, crychni: vt,
Pudder, pud'ûr n, ffwdan; dadwrdd,
: dwndwr, dwndriad : v, ffwdanu ; dwn-
f dro, dadyrddu
Pudding, pẁd'ing n, poten. Pudding-
' bag, cwd poten, poten-gwd. Pudding-
pan, padell boten. Pudding-tame,
^ llawn pryd, yr iawn adeg
fuddle, pud'l n, corbwll, lleidbwll, llaca
cuddly, pud'li a, lleidiog, bawlyd
'udency, pü'den.sî, Pudicity, pü.dis'î.tî
i n, diweirdeb [genaidd
'mile, piiur.il a, plentynaidd, bach-
^erility, pii.u.ril'î.tî n, plentynrwydd
[uerperal, pü.ûr'pur.al a, esgorol [esgor
^uerperous, pü.ûr'pur.us a, esgorol, yn
nff, put n, pwff, chwa, chwyth, awel,
airelan; coden flodio: v, chwythu,
pyffio, erthychain, bremian, ym-
, cu\vyddo;gwagfoli,gwagfostio. Puff-
^ ball, cwd y mwg, coden eurych
^uffin, puf'in n, pal
jufly, puf'î a, awelog, cwthynog
jug, pug a, ab, epa/gwrab; ci bychan
/•gfPng, pug'ing n, cymmrwd garvv
lugh, pẁ *, pw ! tw ! [dyrnaid
■g», pú'jil n, dyraeidyn; dyrnodiwr;
PUN
Pugilism, pu'jil.izm n, dymymladd, ym-
laddiad [ymladdwr
Pugilist, pii'jil.ist n, dyrnodiwr, paffiwr,
Pugnacious, pug.nä'shus a, ymladdgar
Pugnacity, pug.nas'ì.tî n, ymladdgar-
wch, cecrusrwydd
Puisne, pü'nî a, iau ; is [nerth
Puissance, pii'is.ans n, gallu, grym,
Puissant, pii'is.ant a, galluog, grymus,
nerthol, nerthog, cadarn, cryf
Puke, puk v, cyfogi, taflu i fyny, gloesi :
n, gloes ; cyfog
Puker, pii'kur n, cyfog, gloes ; cyfoglyn
Pulchritude, purkri'.tud n, harddwch,
tegid. tegwch, glendid, teleidrwydd
Pule, piil vi, cwynleisio. cwynfan
Pulicose, pii'ltkos a, chweiniog [landiaid
Pulkha, pul'ka n, cerbyd Uusg y J,ap-
Pull, pẁl n, tyn, tynfa, tyniad : vt, tynu.
To pull hard, dirdynu
Pullet, pẁl'et n, cywen, iaren, cywes
Pulley, pẁl'î n, chwerfan, troell
Pullulate, pul'ü.lät vi, blaendarddu,
blaguro, egino, bywyllu
Pulmonary, pul'mon.ur.î, Pulmonic,
pul.mon'ik a, ysgyf'einiol. Pulmon-
ary consumption, darfodedigaeth, ys-
gyfeinwst
Pulp, pulp n, bywyn, mwydionyn
Pulpit, pẁl'pit n, areithle, pregethfa
i>u\py5 pul'pî a, bywynaidd, mwydion-
aidd, meddal, tyner [guriad
Pulsation, pul.sä'shun n, curiad, gwaed-
Pulse, puis n, cur y galon, curiad y
gwaed, gwaedguriant; ydbys, pys, ffa
Pulsion, pul'shun n, gyriad ym mlaen
Pulverable, pul'vur.a.bl a, llychadwy
pyloradwy, gronynadwy
Pulverization, pul.vur.i.za'shun n, Uych-
iad, manbwyad, pyloriad
Pulverize, pul'vur.i'z vt, Uychu, malu,
pylori, manbwyo
Pulverulent, pul.ver'u.lent a, llychlyd
Puma, pü'mâ n, Hew America
Pumice, pum'is n, llosgfaen
Pump, pump n, sugnedydd, sugnai,
sugnbib; esgid ddiwaltas: v, sugn-
dynu, sugn-godi
Pumpkin, pump'kin n, pwmpa, pompiwn
Pun, pun ii, geirdro, mwysarr: vi, geir-
droi, geirchwareu, mwyseirio
Punch, puntsh n, tylliedÿdd, trydyllydd ;
cymmysglyn ; pwt o ddyn ; ysgentyn :
vt, trydyllu ; tyllu ; gwthio
Puncheon, punt'shun n, tylUedydd, try-
dyllydd; gwlybfesur o 120 galwyn
Punchinello, pun.tshî.nel'ö n, vsgentyn
26 1" '
PUK path, fat, êre, met, mâ-rîne, jjin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took; I
Punctilio, pungk.til'yo re, pyncyn, manyl-
bwnc [rhyfanol
Punctilious, pungk.til'yus a, manylaidd,
Punctual, pungk'tshu.al a, cywir i'r
pwnc, geirwir, manol, gofalus, manyl-
aidd ; iawnamserol, prydlawn
Punctuality, pungk.tshu.al'i.ti re, man-
ylrwydd"; prydlonrwydd
Punctuate, pungk'tsliii.at vt, gwahan-
nodi [hannodiad, gwahannodiaeth
Punctuation, pungk.tshii.li'shun ra.gwa-
Punctulate, pungk'tshii.lat vt, pigfanu
Puncture, pungk'tskur re, pigiad, pig-
dwll, pigfan: vt, pigfanu
Pundle, pun'dl re, trolen o fenyw, trolen
Pungency, pun'jen.sî re, llymder
Pungent, pun'jent a, llym, irad, tost
Punic, pu'nik «, perthynol i'r Cartha-
giniaid; twyllodrus, anffydcUawn
Puniness, pü'nî.nes re, eiddiledd, bych-
ander, bychanedd
Punish, pun'ish vt, cospi, ceryddu ; poeni
Punishable, pun'ish.â.bl a, cospadwy
Punishment, pun'ish.ment re, cosp, cosp-
edigaeth. Capital punishment, dien-
yddiaeth, cosp eithaf y gyfraith, prif
gosp [iad
Punition, pii.nish'un re, cospiad, cerydd-
Punitive, pii'ni.tiv a, cospol, ceryddol
Punk, pungk re, putain, hoeden, huren
Punster, pun'stûr re, geirdröedydd [llyfn
Punt, punt re, cwch bychan a gwaelod
Puny, pli'nî a, egwan, eiddil, bychan
Pup", pup re, ci bach, ciyn, colwyn, cenaw
ci : vt, dyfod a chẁn, bwrw cŵi
Pupil, pii'pil re, ysgolhaig, ysgolwr ; dys-
gybl, dysgadur; canwyll llygaid
Pupilage, pü'pil.äj re, dysgoed, dysgaeth,
dysgyblaeth ; maboed, mebyd
Pupillary, pü'pil.ur.î a, dysgedyddol
Puppet, pup'et re, delwan, llamddelw.
Puppet-show, delwlamsach, chwareu
llamddelwau [cian; coegyn
Puppy, pup'î re, ci bach, cynyn, ciyn,
Pur, pûr vi, chwyrnu : re, gryngiad
Purana, pü.rä'nâ re, Uyfrau sanctaidd yr
India [ddall, byrwel
Purblind, pûr'bl'índ a, cibddall, coeg-
Purblindness, pûr'bl'índ.nes re, cibddellni
Purchase, pûr'tshäs vt, prynu, pwrcasu :
re, pryniad, pwrcas [mysg; gwir
Pure, pii'r a, pur, glân, purlan ; digym-
Pureness, piir'nes re, purdeb, puredd.
purder, purdra [iad
Purgation, pûr.gä'shun re,glanhâd, earth-
Purgative, pur'ga.tiv re, carthai, carth-
iedydd : a, carthedigol ; glanhaol
Purgatory, pûr'gâ.tur.î re, purdan
Purge, pui'j re, carthiedydd, carthai: 1
carthu, arlhvyso, glanhau, gogarthu
puro, coethu; rhyddhau. Purging |
carthiad ; rhyddni, y bib
Purification, pur.î.f i.ka'shun re, pura<
puredigaeth
Purificative, pii.rif'i.ka.tiv a, pureiddi'
Purifier, pii'r î.f î.ûr re, purwr, coethw
purydd [ter
Purify, pü'r'î.f î v, coethi, puro, pureiddi
Puritan, pii'r'i.tan re, coethyn, purddyi
Puritanic, pii'r.i.tan'ik a, coeg-grefydi
ol, llymgrefyddol, coethynol [ d(
Puritanism, pii'r'i.tan. izm re, coethy:
Purity, pii'r î.tî re, purdeb, purdij
puredd; glendid; coethder
Purl, piirl re, chwerw-lyslyn ; eirionwi
v, ffreulo, crychleisio [ae
Purlieu, pûr'lii re, cyffin, ffîn, cymmydoi
Purlin, purlin re, trawslath. croeslath
Purloin, pûr.lôîn' vt, darnguddio, twy
guddio ; chwilena ; lladrata, dwyn
Purple, pûr'pl a, porphor, glasgo<
cochlas, rhuddgoch, dulas, gwae""
Purples, pur'plz np, heintnodau
Purplish, pûr'plisn a, porphoraidd
Purport, pûr'pûrt a, ystyr; sylwer
swm, cynnwysiad, ergyd; tueddL'j
rhediad: vt, arwyddo; cynmvys
Purpose, pûr'pus re, bwriad, medd>
amcan, dyben, perwyl, arfaeth:
amcanu, bwriadu. For this purpc
er mwyn hyn. To no purpose,
ofer, yn ddiles
Purr, pûr re, morhedydd
Purse, pûrs re, alwar, amner; cod:
amneru, cadw. Purse-proud, ari
falch
Purser, pûr'sûr re, alwerydd. amnery
Pursìness, pûr'sî.nes re, byranadl,
gandewdra,tordynrwydd, cestognrl
Purslain, pûrs'län re, llysieuyn o'r en &
Pursuable, pûr.sü'â.bl a, canlynadÁ
erlynadwy [erlyi I
Pursuance, pûr . sii ' ans re, canlyn I
Pursuant, pur.sii'ant u. eanlynol
Pursue, pûr.sü' v, canlyn, dilyn, er >
erhd, ymlyd ; olrhain
Pursuit, pûr.süt' re, canlyniad, erl
erlyniad, erhd, ymlid, ymlydiad; ;«
lidfa, erhdfa ; oìrheiniad ^ i
Pursuivant, pur'swi.vant re, Aû1»
arwyddfarda ; cenad gwlad j
Pursy, pûr'sî a, byranadlog gan dew }|
tordyn, cestog
Purtenance, pûr'tî.nans n, syrth ani I
262
öre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=.z azure ; thin, this ; j=dzh.
QUA
Purulence, pü'r'ü.lens, Purulency, pü'r'-
, ü.len.sî n, erawniad, madriad
Purulent, pü'r'ü.lent a, crawnllyd, gor-
11yd, madreddol
I Purvey, pur.va' v, darparu lluniaeth,
I darmerthu, porthmona; prynu bwyd
J Purveyance, pur.va'ans n, porthmona'eth
I Purveyor, pur.va'ur n, porthmon, dar-
t merthydd, arlwywr [bodiad
Purview, pur'vii n, ammod; rhagddar-
iPus, pus n, crawn, gur, madredd
[Push, pẁsh n, gwth, hergwd, ysgwd,
i ysg^'thj hwp, hwrdd; yrndrech: v,
I gwthio, hyrddio ; ymwthio, ymdrechu
J Pusillanimity, pü.sil.an.im'î.tî n, gwan-
galondid, llyfrdra, annewredd
(Pusillanimous, pü.si.lan'î.mus a, gwan-
t galon, digalon, annewr, anwrol, Uwtr
iPuss, p\Vs n, cath, titw; ysgyfarnog
[Pustule, pus'tshiil n, penddiiyn, llynoryn,
i crugdardd [gorynaidd
; Pustulous, pus'tshii.lus a, erugdarddlyd,
Pat, pẁt (pt &pp put) vt, gosod, dodi,
| rhoddi, cyfeirio. To put an end to,
J diweddu. To put aside, neillduo. To
I put asunder, gwahanu. To put in
■ order, trefnu, cyweirio. To put in
i prison, carcharu, rhoi yng ngharchar.
To put off, oedi, gohirio. To put on
i (to wear), gwisgo, rhoi am. To put
, out, diffodd. To put out the eyes,
dilygeidio, tynu'r llygaid. To put to
> death, lladd, rhoi i farwolaeth. To
put to silence, gostegu, dystewi. To
put together, uno, cyssylìtu [cardiau
Put, put n, drel, lleban ; math o chwareu
Putage, pü'täj n, anniweirdeb benyw
Putanism, pii'ta.nizm n, putemdra, put-
: einwaith (^igol
.Putative, pii'ta.tiv a, tybiedig, cyfnfed-
Tutid, pii'tid a, ffiaidd, gwael
Putrefaction, pii.tri.fak'shun «,braeniad.
mallor, Uygriad, pydredd, madredd
Putrefactive,' pii.tri.fak'tiv a, llygrol.
braenedig^ol, hadlaidd, madreddol
Putrefy, pii tri.fi" v,braenu, pydru, mallu,
hadlu, madreddu, madru
Putrescence, pii.tres'ens n, malldod.
1 pydredd, hadledd, madredd
Putrescent, pii.tres'ent a, yn pydru, yn
braenu. yn llygru; pwdr
Putrid, pii'trid a, bruenllyd, pwdr, mall
llygredig, hadlog, drewllyd
Putridness, pii'trid.nes, Putridity, pii-
trid'ì.tî n, braenedd, pydredd, hadledd
Puttock, put'uk n, curyll. cudyll
Putty, put'i n, sythdoes, toeslud
Puzzle, puz'l n, dyryswch, cyfyng-
gynghor, petrusdod: v, dyrysu, pen-
ffwdanu, petniso
Pygarg, p'í'gârg n, gwyddaft-; yr hebog
glas, yr eryr tinwyn [aidd
Pygmean, pig.mi'an a, corddynol, còr-
Pygmy, pig'mî n, corddyn, dynyn, còryn
Pyramid, pir'â.mid n, cyfangorff pigfain
â thair ochr neu ychwaneg; bera,
pigwrn, pigadail, pigdwr
Pyramidical, pir.a.mid'i.kal, Pyramidal.
pi.ram'î.dal a, ar ddull bera, beraol
Pyre, pi"r n, tanllwyth angladdol, coel-
certh
Pyretics, pi.ret'iks n, gwrthgryd, medd-
yginiaeth rhag twymynod
PjTetology, pir.î.tol'ö.jî n, poethgryd-
yddiaeth [tanfaen, careg dân
Pyrite, pir'ît (p pyrites, pi.r'i'tiz) a.
Pyrogenous, pi.roj'i.nus a, tanol
Pyrolatry, pi.rol'â.trî n, tanaddoliad
Pyromancy, pir'ö.man.sî n, tanddewin-
iaeth, tangoel
Pyrometer, pi.rom'î.tûr n, gwresfesurydd
Pyrosis, pi.rö'sis n, dyfrlif, dyfr-red
Pyrotechnic, pir.o.tek'nik a, tangelf-
yddol [yd, ufelyddiaeth
Pyrotechny, pir'o.tek.ni n, tangelfydd-
Pyrotic, pi.rot'ik a, llosgol [edd
Pyrrhonism, pir'o.nizm n, anghoelgar-
Pythargorean, pi.thag.ö.rî'an n, Pyth-
agoraidd [iades Apolo
Pythian, pith'yan a, perthynol i offeir-
Pythoness, pith'ö.nes n, chwilioges
Pyx, piks n, cymmynflwch pabaidd
Quae, kwob n, j gwyniad pendew
Quack, kwak n, crachfeddyg; cyfar-
eddwr : a, coegfeddygol : vi, chwareu'r
coegfeddyg ; lleisio fel hwyad [iaeth
Quackery, kwak'ur.i n, crachfeddyg-
Quadragesimal, kwod.ra.jes'i.mal a,
grawysol, perthynol i'r grawys
Quadrangle, kwod'rang.gl n, pedrongl,
pedrogl, petryal, ysgwâr [onglog
Quadrangular, kwod.rang'gii.lur a, pedr-
Quadrant, kwod'rant n, pedwaredd ran
cylch ; pedryan ; ysgwâr cyflegrydd
Quadrantal, kwod.ran'tal a, pedwar-
ranol
Quadrate, kwod'riit a, pedwarochrog,
ysgwâr: n, pedryor, pedroc;lyn, ped-
ryd: vi, pedrydu, pedryoli, pedrori,
pedru, pedrongli; cyfateb [pedryorol
Quadratic, kwod.rat'ik a, peckvdaidd,
2S3
QUA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took: I
Quadrature, kwod'ra.tshii'r n, pedror-
iad, pedrogliad [blwyddol
Quadrennial, kwod.ren'yal a, pedair-
Quadrible, kwod'ri.bl a, pedryadwy
Quadrifid, kwod'ri.fid a, pedwarholltog
Quadriform, kwod'ri.form a, pedwar-
ddull [warochrol, pedwarochrog
Quadrilateral, kwod.rUat ur.al a, ped-
Quadrille, ka.dril' n, math o daplas;
math o chwareu pedeirllaw ar y card-
iau [warenwol
Quadrinoinial, kwod.n.no'mi.al a. ped-
Quadripartite, kwod.rip'ar.tit a, pedeir-
ranol [ddalenog
Quadriphyllous, kwod.ri.hTus a, pedr-
Quadrisyllable, kwod.ri.sil'a.bl n, gair
pedwarsill
Quadrivial, kwod.riv'yal «, pedeirffordd
Quadrumana, kwod'rw.ma.na np, milod
pedeirllaw [deirlla-n
Quadrumanous, kwod'rw.ma.nus a, pe-
Quodruped, kwod'rw.ped n, pedwar-
troed, pedwarcarn, pedrybed. Quad-
rupeds, pedwarcarnolion
Quadruple, kwod'rw.pl a, pedwarplyg
Quadruplicate, kwod.rw'pH.kiit «, ped
warddyblyg : vt, pedwarddyblygu
Quadruplication, kwod.nV.ph.ka'shun
n, pedwarddyblygiad
Qua?sita, kwi'si.ta np, petbau gofynedig
Quaff, kwaf n. llawnlvnic, traflwnc : v.
drachtio, cofftio, gorlyucu
Quagga, kwag'a n, math o asyn gwyllt
Quaggy, kwag'i a, siglenog, mignog,
corslyd [mignen
Quagmire, kwag'mi'r n, siglen, cors,
Quail, kwal n, sofliar, rhinc, rhegen yr
yd. Quail-pipe, rhincbib, rhegenhud
Quaint, kwiint a, cymhen, cymhenllyd ;
coedlyd [coegedd
Quaintness, kwant'nes n, cymkendod.
Quake, kwiik w', crynu, crydio: n, crynfa
Quaker, kwa'kur n, crynwr; aelod o
Gymdeithas y Cyfeillion
Quakerism, kwa'kur.izm n, crynyddiaeth
Qualification, kwoU.fika'shun n, cy-
mhwysder, cymhwysiad, cynnysgaeth-
iad, dawn, arddawn
Qualify, kwol'i.f l vt, addasu, cymhwyso
tymheru, cyfaddasu
Quality, kwol'i.ti n, rhinwedd, rhin,
camp; bonedd, urdd; rhyw, rhywog-
aeth, ansawdd: teithi, naws. "natur,
anian: cynneddf [gwasgfa
Qualm, kwam n, gloes, llesmair, llewyg,
Qualmish, kwam'ish a. gloesug, líes-
meiriol, gloesaidd
Quandary, kwon.de Yi (Qu'en dirai jep
Pa beth a ddywedaf am dano?) tl
cyfyng-gynghor, petrusdod, dyryswcl»
penbleth, astrusi, ammheixaeth
Quantity, kwon'ti.ti n, dognedd, cyfra j
rhan; swm, mesur, maint, meintioj
iaeth ; cynnwysiad. A great quantit J
llawer, A small quantity, ychydig i
Quantum, kwon'tum n, dognedd, swii
cyfran; cymmaint
Quarantine, kwor'an.tin a, diheinbraii
deugeinnydd prawf
QuaiTel, kwor'el n, amrafael, cynhe
ymryson, amryson, ceintach : vi, yn
ryson, amrafaeho, cynhenu, ceintach
cwerylu, ymgiprys, ymgynhenu
Quarrelsome, kwor'el.sum a, ymryso)
gar, cwerylus, cecrus, amrafaelgar
Quarrelsomeness, kwor'el.sum.nes n, ai
rysongarwch, cecrusrwvdd
Quarry, kwor'i n, cleddiwig, cloddl
maengloddfa, maenglawdd ; ysgry
aeth: v, cloddio, maengloddio; y
glyfio, ysglyfaethu. Quarry-ma<
cloddiwr, maengloddiwr [gahvi
Quart, kwGrt n, chwart, pedwaredd r
Quartan, kwor'tan a, pedwarydd. Qua
tan ague, cryd bob pedwerydd dyddl
Quartation, kwor.tii'shun n, math
orchwyl iferyllaidd
Quarter, kwor'tur n, pedwaredd n
pedryran, pedryfan, pedwaran, pedei
an; "lie, parth, man, cwr; naw(|
arbediad, trugaredd, bywyd; crynt
peg, pegaid, wyth pwysel; llet
gwestle, gorsaf, gwersylîfa : v. pt
waru, pedeir-ranu. pedryfanu; llett^
lluestu, dofri,dofreithio. Quarter-de*
pedi-yfwrdd. Quarter-master, lluei
eiwr. Quarter-sessions, brawdlys t!
misol. Quarter-staft'. ffon bedror, Î
ddwybig. To give quarter, arl
einioes. Winter-quarter, gauafle, g
saf gauaf [dâl trimi
Quarterage, kwor'tur.aj n, cyflog I
Quarterly, kwor'tur.li a & flrZ,'trimb<
Quartern, kwor'turn n, pedwaran
Quarto, kwor'to a, pedwarplyg : », 11
pedwarplyg. 4to, 4plyg
Quartz, kworts n, creig-grisial
Quash, kwosh v, diddymu, llysu, bw
allan; darostwng: distewi; bwrlvr!
(fel dwfr) : n. pompiwn, pwmpa; me
Quassia, kwosh a n. chwerwbren [
Quaternary, kwo.tur'nur.i a. pedwi
Quaternion, kwo.tur'ni.un. Quatern
kwô.tûr'nî.tî n, pedwariant, pedwar
2Ü4
ôre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, this ; j=dzh. QUI
Quatrain, kwot'ran re, pedair llinell yn
odli boh yn ail
Quaver, kwa'vur re, eryehyn, crychnod;
crychiad llais: m, crychleisio
Quay. kî n, llongborth, ìlwythfa, porthfa
Quean, kwin re, putain, dyhiren, anllad-
ferch [gloesygiad
Queasiness, kwi'zi.nes n. gwasgfa cylla,
i Queasy, kwi'zi a, gwrthwyneblyd, ffiaidd
Queen, kwin re, brenines. teyrnes, banon.
| Queen-bee, cornor y gwenyn
■ Queenly, kwin'li a, breninesaidd
[Queer, kwi'r a, od, hynod, digrif, ysmala
(Queemess, kwi'r'nes re, hynodrwvdd,
}. digriiVJd [wyllt
Queest, kwist re, ysguthan, colomen
(Quell, kwel v, darostwng, gorthrechu,
; llonyddu; ymlonyddu [firil
tQuelquechose, kelk'shoz re, rhywbeth.
Quench, kwentsh v, ditfodd, diffoddi,
| dofi; dyhuddo. To quench thirst,
| tori syciied
Quenchable, kwen'tsha.bl «, diffoddadwy
(Quenchless, kwentsh'les a, anniffodd-
| adwy [cwyn
l^uerele, kwi'r'il re, achwyniad wrth lys,
Querent, kwi'r'ent re, achwynwr
Uuerimonious, kwer.Lmo'ni.us re, cwyn-
I gar, achwyngar, ceintachlyd [holydd
Querist, kwi'r'ist re, gof'ynwr, holiedydd,
juern. kwurn re, llawfeîin, breuan
Juerpo, kwur'po n, gwasgbais, tynwisg
Juerulous, kwer'u.lus o, achwyngar,
ewyngar, ceintachlyd, tuchanllyd
Ûnerulousness, kwer'ii.lus.nes re, cwyn-
• garwch, tuchanrwydd
Juery, kwîYî re. holiad, gofyniad, ym-
ofyniad : v, gofyn, holi ; ammheu
hiest. kwest 11, ymofyniad; rheithwyr
juestant. kwes'tant re, ceisydd, ymofyn-
I ydd, ceisiwr, ymofynwr
'uestion. kwes'tshun re, gofyniad, hol-
iad, holedigaeth; arhawl; dadl, os,
ainmheuaeth: i\ holi, arholi. gofyn,
posio; ymholi, ymofyn, ammheu. To
put the question to him, gofyn iddo
'uestionable, kwes'tshun.a.bl a, am-
mheuadwy, dadleuadwy, dadleuol
uestionless, kwes(tshun.les a, diam-
mheuol, diddadl, dilys, dibetrus
aestman, kwest'man re, ymofynwr
uestor, kwes'tur re, trethdrysorydd
uestuary, kwes'tshii.ur.i a, cybyddol,
cybyddlyd, rheibus, gwancus
•uib, kwib re, chwip, geirfrath, cecrair
nibble, kwib'l n, geirdro, mwysair
mwysdro : vt, geirdroi, cyfrwyseirio
Quibbling, kwib'ling a, mwyseiriol: re,
mwyseiriad ; amwysedd, amwysiad
Quick, kwik a, byw, by wiog ; ebrwydd,
cyflym, sionc, heinii', gwisgi, buan,
clau, pres, prysur, chwib, chwipyn;
disymmwth, sydyn, dioed, ffrvstiol ;
craff: n, byw, bywyn [brysio. prysuro
juicken, kwik'n v, bywhau, bywiogi;
Quickness, kwik'nes re, cyflymder, buan-
der; craffder [sugndraeth
Quicksand, kwik'sand re, traeth byw,
Quickset, kwik'set re, planigyn byw;
planddraenen : vt, planu â glasgoed,
planu â drain : a, planedig a. glasgoed.
A quickset hedge, bid, gwrychyn,
gwrych. planwrych, coedwrych
Quicksilver, kwik'sil.vur re, arian byw
Quiddany, kwid'a.ni re, math 0 gyffaith
Quiddity, kwid'i.ti re, hanfod, sylwedd
Quiescence, kwi'.es'ens, Quiescency, kwT-
es'en.si re, anghyffroad, llonyddiad,
llonyddwch. gorphwysiad
Quiescent, kw'i.es'ent a, dystaw, llonydd,
anghyfFro, gorphwysol
Quiet, kw'i'et a, llonydd, gorphwysol,
dystaw, digynhwrf, digyffro, tawel,
esmwyth: re, llonyddwch, tawelwch:
vt, llonyddu, tawelu, fFrewynu. Be
quiet, peidiwch, byddwch llonydd,
gadëwch eich gwaith [iaeth
quietism, kw'i'et.izm n, gorphwysydd-
Quietist, kw'i'et.ist n, gorphwysydd
Quietness, kw'i'et.nes, Quietude, kw'i'i-
tiid re, llonyddwch, esmwythdra, tawel-
wch, dystawrwydd, gorphwysdra
Quietus, kwi.i'tus" re, rhyddhâd, gollyng-
dod; ymadawiad; angeu
Quill, kwil ?i, bon asgell, pluenfon,
dirwynbin [dichell
Quillet, kwil'et re, ystryw, cywreinbwnc,
Quilt, kwilt re, teisban : vt, arwn'fo
Quinary, kw'i'nur.i a, pumol, pumpol
Quince, kwins re, math 0 bren a'i tirwyth
"uincunx, kwing'kungks re, math 0 lun
ar y planedau
uinquagesima, kwin.kwa.jes'i.ma re,
dydd Sul Ynyd [pumonglog
^uinquangular, kwin.kwang'gu.lur a,
Quinquarticular, kwin.kwur.tik'u.lur a,
pumerthyglog [ pumddeintiog
Quinquedentate, kwin . kwi . den ' tät o,
Quinquennial, kwin.kwen'yal a, pnm-
mlwyddol [pumranol
Quinquepartite, kwin . kwi . par ' tit a.
Quinquina, kwin.kw'i'na re, math 0 risgl
Quinsy, kwin'zi re, ysbinog, fflameg yn y
gwddf, mynyglog
265
RAG path, fat, êre, met, rricâ-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Quint, kwhit n, cydrif o bump
Quintain, kwin'tan, Quintin, kwin'tin
n, math o chwareu
Quintal, kwin'tal n, canpwys
Quintessence, kwint.es'ens n, sylwedd;
rhinwedd, anian
Quintuple, kwin'tii.pl a, pumplyg
Quip, kwip n, digrifair, cellweirgno
Quire, kw'i'r n, ch-efa, 24 Hen o bapyr
cGr: vi, eorganu, cydgynghanu
Quirister. kwi'r'is.tur n, corgeiniad
Quirk, kwurk n, dichelldro, cyfrwysdro,
geirdro, dichell, ystryw
Quit, kwit (pt & pp quit) vt, gadaw,
gadael, ymadael â, symmud; rhydd-
hau; talu, llwyrdalu: a, rhydd, wedi
cwbldalu. Quits, yn unionlaw, yn
rhydd, wedi talu. Quit-rent, rhydd-
dreth
Quite, kwi't ad, cwbl, llwyr, hollol
Quittance, kwit'ans n, rhyddhâd, rhyddeb
Quiver, kwiv'ur n, cawell saethau, saeth-
gawell: vi, crynu, crydio, crydain;
crychbyncio \_n, cellweirddyn
Quiz, kwiz wi.gwatwar, cellweirddyrysu :
Quob, kwob vi, dychlamu, tysmwyo
Quodlibet, kwod'li.bet n, manylbwnc,
dyrysbwnc, cywreinbwnc
Quodhbetarian, kwod.li.be.te'r'i.an n,
manylbynciwr, oil-ddadleuwr
Quodlibetical, kwod.lì.bet'î.kal a, oll-
destynol
Quoin, kôîn n, conglfaen ; gaing, cŷn
Quoit, koit n, tafl-lechen, llechen dafl
coeten, coetan
Quondam, kwon'dam a, gynt, a fu, hen
Quorum, kwo'r'um n, nifer cyfaddas i
gynnwys pwyllgor [nifer
Quota, kwu'ta n, rhan, cyfran, dogn.
Quotation, kwu.ta'shun n, dyfyniad.
Quotation marks, dyfynnodau, rhag-
wandro (" ")
Quote, kwot vt, dyfynu, cofnodi [ebai
Quoth, kwuth vt, def, medd, meddai, eb,
Quotidian, kwo.tid'yan a, dyddiol, beu-
nyddiol [niferif, deif
Quotient, kwu'shent n, cynniferydd, cyf-
R.
Rabate, râ.biit' vi, dwyn hebog yn ol
i'r Haw
Rabato, râ.bä'tö n, math o wddf-dorch
Rabbet, rab'et n, cynghwys, rhychgys-
swllt: vt, cynghwyso, rhychgyssylltu
Rabbi, rab'i, Rabbin, rab'in n, athraw,
dysgawdwr Iuddewig, rabbin
Rabbinical, ra.bin'i.kal a, athrawaidd[
rabbinaidd [nysgeidiaeth y rabbiniaii I
Eabbinist, rabin.ist n, un hyddysg yi.
Rabbit, rab'it n, cwningen, nioger
Rabbit-warren, cwning-gaer
Rabble, rab''l n, gwerinos, adlawiaii
dynionach, dynos, gwerindorf, bileinll
Rabid, rab'id a, cynddemog, ffyrnig
Rabies, ra'bi.iz n, y sjynddaredd
Race, räs n, gyrfa, hynt, rhedia. rkec.
egfa; ach,cenedl,teulu; gwreiddyn:«
Raceme, ras'îm n, swp, pwng [rhedl
Racer, rä'sûr n, gyrteydd, rhedeo;yd(
rhedegfarch
Raciuess, rii'si.nes n, addfedflas gwin
Rack, rak n, arteithglwyd, dirdynglwyi
clwyd, sychglwyd, rhesel; artait
dirboen; arteithiad, dirboeniad: i
arteithio, dirdynu. dirboeni; diwat.
odi, diwaddodi. Rack-rent, tynrea
eithafrent [drwst, cIl
Racket, rak'et n, humog, pelgip; maw
Racoon, ra.kwn' n, milyn o Ameiica i
Racy, rä'sî a, o flas peraddfed, addfd
fias; blasus; arab
Radiance, rii'di.ans, Radiancy, rä'dùaj
si n, llewyrch, oleuder, claerdi
dysgleirdeb [llewyrch
Radiant, rä'dî.ant a, dysglaer, pelydr»
Radiata, rä.dî.ii'tâ np, rheiddogion I
Radiate, rä'dî.ät v, pelydru, peilio, rheic
Radiation, rä.di.ä shun n, pelydriad
Radical, rad'i.kal a, gwreiddiol, c;
cyssefin : n, ymbleidi wr tros gyfnew i
iadau gwreiddiol yn fturf y llywo j
aeth; gwreidd-ddiwygiwr [(j
fùadicalness, rad'i.kal.nes n, gwreidaij
Radicate, rad'i.kat vt, gwreiddio
Radication, rad.i.ka'shun n, gwreiddB
Radish, rad'ish n, rhuddygl. HojI
radish, rhuddygl y meirch. Wi*
radish, bysedd yr iâr
Radius, rä'dî.us (p radii, rä'dî.î)«
banner tryfesur cylch ; asgwrn cnJ
rhan isaf o'r fraich [sa >
Radix, ra'diks n, gwreiddyn; dechretB
Raff, raf vt, ysgubo: n, cymuiysgti
Riff-raíf, gwehihon y bobl, ysgraglB
RafSe, raf'l n, ffristialiad, chwareu ml
, fliistialu, taflu ffristiau 1
Raft, raft n, clwydfad, cludeirfad,clt«
Rafter, raf'tur n, ceibr, ceibren, tylaB
Rag, rag n, brat, bral, bril, carp, 111.
bretyn, lìerpyn, cerpyn, cadeclÄ
Rag-man, carpiwr, cadachwr. I»V
stone, hogfaen bras. Rag-tag o.
bob-tail, ysgraglach, bileiallu
ore; late, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. RAN
Ragamuffin, rag'fi.muf.in 11, brelyn,
bretyn, distadlyn
Rage, räj n, cynddeiriogrwydd, Hid, cyn-
ddaredd, ffymigrwydd, gwylltineb : vi,
gwylltio, creuloni, terfysgu, gorddigio,
ffyrnigio [sit'rachog, llarpiog
Ragged, rag'ed a, carpiog, bratiog,
Raggedness, rag'ed.nes n, carpiognvydd
Ragout, râ.gŵ' n, cigfwyd uchelflas
Ragwort, rag'wûrt n, llysiau'r gin-groen
Rail, räl 11, canllaw, cledren, rheilen,
carfan, sofliar: v, cledru, amgledru,
carfanu; difri'o, difenwi, gwawdio, sar-
hau, goganu
Railing, rä'ling n, cledrgae, canllawiad;
cabledd, difenwad, sarhâd, difriad
Raillery, ral'ur.î n, difenwad, gogan.
cabliaith, gwawdfeiad, chwerthinwawd
Railroad, räl'röd, Railway, räl'wä n,
rheilffordd, ffordd haiarn, cledrffordd.
Raimeiit, rä'ment n, dillad, gwisg, trws
Rain, ran n, gwlaw : v, gwlawio, bwrw
gwlaw. Heavy-rain, curwlaw. To
secure from rain, diddosi. Rains,
gwlawogydd
Rainbow, rän'bö n, enfys, enfysg, bwa'r
. gwlavr, bwa yr arch, bwa'r cwmwl
'Raininess, rä'nî.nes n, gwlawogrwydd
I Rainy, rä'nî a, gwlawog, gwlawiog,
1 gwlawlyd, gwlyb, gwlybyrog. Rainy
■ weather, dininedd [dyrchafu, cwnu
Raise, rliz vt, codi, cyfodi, dyrchu,
Raisin, ra'zn n, rhesinen. Raisins, gwin-
rawn sychion, rhesin
'Raising, ra'zing n, codiad, dyrchafiad
Rajah, rä'jâ n, tywysog Indiaidd
'Rake, riik n, cribyn, rhacan, rhacai,
'■. crafiedydd; afradyn, oferddyn, wt-
' treswr, meddwyn : v, cribynio, craf u,
' rhacanu ; rhysodi ; ofera, wttresu
Rakish, ra'kish a, penrydd, afradlawn,
diffaith, wttresgar, gwastraffus, ofer
Rally, ral'î v, difyrwawdio, gwawdsenu,
gwawdio; adfyddino, adgynnull
Rallying, ral'î.ing n, difyrwawdiad ; ad-
l fyddiniad. Rallying-point, cynnullfan
•Ram, ram n, hwrdd, myharan: vt,
hyi-ddu, gorddio, tynbwyo. Battering-
ram, offeryn rhyfel, blifai, hwrdd rhyfel
Ramage, ram'äj vt, gwibchwilio, gwib-
iena : n, ceinciad, ymestyniad
Ramble, ram'bl n, gwib, gwibfa, gwib-
daith: vi, gwibio, gwibiena, gwib-
■ deithio, crwydro, rhodiena ; gwibsiared
Rambler, ram'blur n, gwibiwr, gwib-
gerddwr, crwydrwr [eniad
Kamification, ra*m.î.fî.kä'shun n, cang-
Ramify, ram'î.f'í v, cangenu, dosbarthu
Rammer, ram'fir n, hyrddiedydd, pwy-
edydd; gordd, gorddwyn, pwyodr
Rammish, ram'ish a, drewllyd, mws
Ramous, rä'mus a, cangenog, ceinciog
Ramp, ramp n, naid. Ham: vi, chwareu
yr hobi, llamu, neidio [thyfiaht
Rampancy, ram'pan.sî n, gorhyfder ; gor-
Rampant, ram 'pant a, cyrneidiol, ar y
rhuthrnaid ; afreolus, anllywodraethus,
gorwyllt, nwyfus, rhontus
Rampart, ram'pârt, Rampire, ram'pi'r
n, gwrthglawdd, rhagfur, amgaer, am-
glawdd, ysgor : vt, amgaeru, caeru
Ramrod, ram'rod n, gwnwialen
Ran, ran pt. — Run [sawrus
Rancid, ran'sid a, mws, drewllyd, dryg-
Rancidness, ran'sid.nes n, mysni, drew-
iant, drygsa^Tusrwydd
Rancorous, rang'kur.us a, dygasog,
gwreiddgas, maleisus, cenngenus
Rancour, rang'kur n, hen lid, dygasedd,
malais, cenfigen [wrym
Rand, rand n, gwaldas ; gwiym, ymyl-
Random, ran'dum n, antur, amcan,
afreol, damwain: a, damweiniol, di-
annel, didrefn, digyfeiriad
Rang, rang pt. — Ring
Range, ränj n, rhestr, rhes, haen ; rhenc,
ystre; amgyrhaedd, eangder; gogr,
rhuwch ; paladr cerbyd ; crwydrad,
darymred ; v, trefnu, rhestr u, cyfrestru,
rhesu, cyfrillio ; rhodiena, crwydrwibio,
amredeg, gwibio, amrodio
Ranger, rän'jûr n, trefowr, rhestrwr,
trefniedydd, gwibiwr, fforestwr
Rank, rangk n, rhes, rhenc, rheng, rhill,
rhestr, trefn ; gradd, urdd, urddas, bri :
v, rhestru, rhesu ; cyfraddu : a, mws,
drewllyd; gorthyfol, braisg, rhyfras;
hysbys, hynod. Rank poison, gwen-
Xparod, gwir wenwyn
>n, rang'kish a, drygsawraidd
Rankle, rang'kl vi, crawnu, gori, madru,
llygru; ymlidio, maethu neu fagullid
Rankness, rangk'nes n, brasdyfiant,
drygsawr, drewiant, mysni
Ransack, ran'sak vt, gorchwilio, chwil-
ota, ysglyfio, anrheithio, ysbeilio
Ransom, ran'sum n, pridwerth, pris
gollyngdod; prynwerth; iawn: vt,
prynu, gwaredu, achub
Ransomer, ran'sum.ûr n, prynwr, pryn-
iawdwr, gwaredydd, pryniawdydd
Ransomless, ran'sum. les a, dibridwerth
Rant, rant n, coegaraeth, ffregod, bal-
dordd: vi, coegfrolio, crochddadwrdd
2G7
RATJ path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=rtoo, tẁk=took;
Banter, ran'tûr n, ffregodwr, baldordd-
wr, penboethiad, penchwibanddyn
Rantipole, ran'tî.pöl a, gwibwyllt
Rap, rap n, cnoc, dul, cnip, ergyd, cras-
ergyd : vt ( pp rapt), cnoeio, crasdaro
Rapacious, râ.pä'shus a, rheibus, rheib-
iog, ysglyfaethol, gwancus, treisgar
Rapaciousness, râ.pä'shus.nes, Rapacity,
râ.pas'î.tî n, rheibusrwydd, cipgarwch,
gwancusrwydd
Rape, räp n, trais, anfodd, llathrudd,
llathruddiaeth ; erfin gwylltion. To
commit rape, treisio, llath'ruddo
Rapid, rap'id a, cyflym, buan, chwyrn;
gwyllt, disymmwth : ft, ffrwd, gwyllt-
red
Rapidity, râ.pid'î.tî, Rapidness, rap'id-
nes n, chwyrnder, buandra, cyflymedd
Rapier, rä'pî.ûr ft, cleddyf hir culfain.
Rapier-fish, cleddbysg [traisladrad
Rapine, rap'in n, trais, ysglyfaethiad.
Rapper, rap'ûr re, drwsforthwyl
Rapt, rapt a, perlewygol, goriawen
Raptor, rap'tûr re, treisiwr; ysbeiliwr
Raptores, rap.toViz rep, adar ysglyfaeth-
us [mair, gorllonder, gorhoen
Rapture, rap'tshûr ft, perlewyg, perles-
Rapturous, rap'tshii.rus a, perlewygol,
melusber, goriawen, gorhoenus
Rare, rê'r a, anghyffredin, anfynych,
anaml, prin; godidog; teneu
Rarefaction, re'r.i.fak'shun n, teneuad
Rarefiable, rê'r'î.f "i.â.bl a, teneuadwy
Rarefy, rê'r'î.fî v, teneuo, teneuhau
Rareness, rê'r'nes n, anghyffredinrwydd,
anfynychder, prinder; godidogrwydd
teneuder, teneuedd
Rarity, rê'r'î.tî n, angh^redinedd; an-
amlder, anfynychder ; teneuder ; prin-
edd. A rarity, ammeuthyn
Rascal, ras'kal, Rascalion, ras.kal'yun
ft, dyhiryn, adyn, diffeithiwr, bawyn
Rascality, ras . kal ' î . tî n, diflfeithder
gwehiìion y bobl, adlawiaid
Rascally, ras'kal.i a, brwnt, bawaidd,
dyhir: ad, yn fawaidd
Rase, raz vt, crafu, dinystrio, dilëu,
llwyi'ddinystrio, llwyrddymchwelyd
Rash, rash a, chwidr, ehud, byrbwyll,
firystgar, disynwyr, brysgar, brysiol
rhull : ft, crugdarddiad, llyfrithiad
Rasher, rash'fir n, teneuddarn, golwyth
cd. — Rash
Rashly, rash'lî ad, yn fyrbwyll, yn
chwidr [chwidredd
Rashness, rash ' nes ft, byrbwylldra,
Rasores, ra.zo'r'iz np, ysgrafiedyddion
Rasp, rasp n, rhasgl, rhathell : vt\
rhasglio, rhathellu [ feddyj I
Raspatory, ras'pâ.tur.î ft, rhathell Haw- 1
Raspberry, ras'per.î n, afanen, mafonen
Raspberry bush, afanwydd, mafonlwyi
Rasure, ra'zhur ft, dilead, distrywiad
rhathiad, llwyrlyfnhád
Rat, rat n, llygoden Ffrengig, llygodei
fawr, llygoden ffreinig : vi, newid plait
To smell a rat, drwgdybio
Ratable, rä'tâ.bl a, prisiadwy, trethadw
Ratafia, rat.â.fî'â n, math o wirod
Ratan, râ.tan' n, math o gorsen Indiaid
Ratcatcher, rat'katsh.ur n. llygotwr
Rate, rät ft, pris, gwerth; dogn, doge
edd, cyfran, rhandwy, maint, du'
modd ; treth : v, prisio, dogni ; trethi
dwrdio. At a high rate, yn wttresga
yn ddrud. At this rate, fel hyn
Rath, rath re, bryn, crug, moel, garth
Rath, râTH a, cynnar, rhygynnar: ad, j
gynnar, yn brydlawn. Rather, o fiae
hytrach, yn well, yn enwedig. I hi
rather, I would rather, gwell gen;
dewiswn. Rather little, gofychan
Rather, râTH'ûr ad, cd. — Rath
Ratification, rat.i.fi.ka'shun re, cadar
hâd, sicrhâd [hau, sicrhi
Ratify, rat'î.f i vt, cymmeradwyo, cadar.
Ratio, rä'shö n, dogn, dognedd, cyfrai
mesur, cpnmesuriaeth, cyfartahaet'
Ratiocinate, rash.î.os'î.nät vt, cymhwyl
rhesymu, ymresymu
Ratiocination, rash.î.os.î.nä'shun re, rhe
ymiad, ymresymiad, cymhwylliant.
Ratiocinative, rash,î.os'î.nä.tiv a, rhij
ymiadol, ymresymiadol, cymhwyllu
Ration, rä'shun re, cyfran o fwyd, saigi
Rational, rash'un.al a, rhesymol, {
bwyllog, synwyrol, doeth
Rationale, rä.shö.nä'lî ft, eglurhâd
Rationalism, rash'un.al.izm », rhesy)
oliaeth; rhydd-dybiaeth
Rationalist, rash'un.al. ist ft, rhesymol
Rationality, rash.un.al'î.tî ft, rhesy
olrwydd, rhesymoldeb, cymhwylled
Rationally, rash'un.al.î ad, yn rhesyn
Ratsbane, rats'bän n, gwenwyn llygo<
Rattle, rat'l n, rhugl, rhuglan, rhu
degau: v, rhugldrystio, crochddwrd
clerenu, rhwncian, chwyrnogli. R
tie-headed, trystfa\vr ; penchwib
Rattle-pate, chwalwr chwedlau. R
ties, cleren, rhwnc, chwyrnogl
Rattlesnake, rat'l.snak », sarflF g;
ffondrwst, rhuglneidr [J
Raucity, rô'sî.tî re, crygi crvgni, cr
268
ore; läte, l'íne, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. BEA
Raucous, ro'kus «, cryg, garw, afrywiog
Eavage, rav'aj n, anrhaith, difrod, hafog;
vt, anrheithio, hafogi, difrodi
Rave, rliv vi, ymleferydd; gwallgofi,
ynfydu; penwanu, penysgafnu
Ravel, rav'l v, dadweu, dattod, dad-
ddirwyn, edafeddu; dyrysu [ddull
Ravelin, rav'Uin, n, mur hanner-lleuad-
Raven, rli'vn n, cigfran. Night-raven
math o ddylluan
Raven, rav'n v, gorwancio, gwancio:
ysglyfio, gwanclyncu, cigyddio
Ravenous, rav'en.us a, rheibus, gor-
wancus, cigwaneus, cigfreinig
Ravenousness, rav'en.us.nes n, gwanc-
usrwydd, rheibiaeth
Raver, rii'vur n, ynfydwr, gwallgofwr
Ravin, rav'in n, ysbail, ysglwyf, ysglyfiad
Ravine, ra.vin' n, ceunant, crigyll.
cornant, ole
Raving, ra'ving n, penwendid: a, pen-
wan, ffyrnig, gorwyllt
Ravish, rav'ish vt, treisio, llathruddo,
treisddwyn, dwyn ; gwychfoddio, gor-
loni [iwj
Ravisher, rav'ish.ur n, ysglyfydd, treis-
[Ravishing, rav'ish.ing n, treisiad: a,
I llesmeirber, melusber, hyfrydber, per-
j seiniol ; tra hyfryd, gorlonol
[Ravishment, rav'ish.ment n, treisiant,
■ treisiad, trais; gorlonedd
,Raw, ro a, ir, ammrwd ; crai, cri, digroen,
; Uymrig, anaddfed ; anhyddysg. Raw-
( boned, esgyrniog, teneu. Raw flesh,
I cig byw. Raw silk, sidan crai. Raw
i weather, tywydd oerllyd
rtawness, rô'nes n, irdeb, ammrydedd
í digroenedd; anhyfedredd, anfedrus-
j rwydd
l&y, rä n, paladr, pelydryn, goleuyn,
golewyrch ; morgath, cath for, rhaien
; vt, pelydru, rheiddio
îayless, rä'les a, dibelydr; tywyll
jaze, riiz n, math o wreiddyn. — Race
iazor, ra'zur n, ellyn, cyllell eillio
iazorbill, ra'zur.bil n, llurs,
penweig, morgyllell
jazure, ra'zhur n, dinystriad, crafiad
le- px, ad-, ail; megys: Reaffirm,
_ adwirio, ailhaeru. Re-elect, ailethol
'jeaccess, ri.ak.ses' n, ailddyfodfa
•each, ritsh v, cyrhaeddu, estyn; ym-
gyrhaedd, ymestyn; amgyffred; dir-
nad; hercu; cyfogi, bwrw i fynu,
| chwydu: n, cyrhaedd, cyrhaeddiad;
l amgyrhaedd; gallu [diymroad
'eachless, rîtsh'ìes a, digais, esgeulus,
React, ri.akt' v, ailweithredu, gwrth-
weithredu [gwrthweithrediad
Reaction, ri.ak'shun n, gwrthweithiad,
Read, rid (pt & pp read) v, darllen.
Reading-room, darllengell. Reading-
desk, darllenfa
Read, red pt & pp. — Read
Readeption, rî.á.dep'shun n, adgaffaeliad
Reader, rî'dûr n, darllenydd, darllëydd
Readership, rî'dûr.ship n, darlleniaeth
Readily, red'î.lî ad, yn barod, yn
ewyllysgar, yn rhwydd ; yn hyfedr
Readiness, red'î.nes n, parodrwydd,
ewyllysgarwch, hwylusdod, rhwydd-
ineb [llengar
Reading, rî'ding n, darlleniad: a, dar-
Reading, red'ing n, tref yn Lloegr
Readjust, rî.a.just' vt, aildrefnu
Readmission, ri.ad.mish'un n, ad-dder-
byniad ("dderbyn
Readmit, rî.ad.mit' vt, aildderbyn, ad-
Ready, red'î a, parod, parotöedig, rhwydd ;
agos; ewyllysgar; medrus, hyfedr,
hwylus, hylaw, deheuig
Reaffirmance, rî.a.fûr'mans n, adwiriad
Real, rî'al a, gwir, gwirioneddol ; syl-
weddol, diffuant, diledrith; treftadol,
anghyffro, ansymmudedig : n, arian
bath Yspaenig
Reality, rî.al'î.tî n, gwiredd, gwirion-
edd, diffuantrwydd,"diledrithedd; syl-
weddoldeb, hanfodoledd, hanfodoldeb
Realize, ri'al.i'z vt, gwirio, gwireddu;
peri bod, hanfodoli, sylweddoli; gwir-
brofi ; cyflawnu, gwirgyflawnu
Really, ri'al.i ad, yn wir, yn ddiau
Realm, relm n, teyrnas
Realty, rí'al.tî n, teyrngarwch [lenau
Ream, rim n, ugain drefa, 480 o bapyr-
Reanimate, rî.an'î.mät vt, adfywhau,
ailfywio, adfywiogi [glymu
Reannex, ri.a.neks' vt, adgyssylltu, ad-
Reap, rip v, medi, cynauafu
Reaper, rî'pûr n, medwr, medelwr,
cynauafwr, crymanydd
eappear, rî.a.pî'r' vi, ailymddangos
Rear, ri'r n, bon, cynffon, pen ol, ol;
oliaid: v, codi, dyrchafu; ymgodi;
magu. Rear-admiral, ol-lyngeswr,
Rear-mouse, ystlumyn. A lamb reared
by hand, oen llawfaeth, oen swci
Rearward, rî'r'wûrd a, ol : n, bon, cyn-
ffon, pen ol [ddringo
Reascend, ri.a.send' vt, adesgyn, ail-
Reason, ri'zn n, rheswm, arbwyll, cy-
mhwyll; synwyr, deall: v, rhesymu,
arbwyllo; ymresymu
269
EEC path, fat, Ore, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut. tŵ— too, t\Yk=took;
Reasonable, ri'zn.a.bl a, rhesymol, cy-
mhwyllog; teg, cymhwys, svnwyrol,
deallus [ymoldeb
Reasonableness, n'zn.a.bl.nes n, rhes-
Reasonless, ri'zn.les or, direswm, di-
synwyr, diddeall
Reassemble, ri.a.sem'bl vt, adgynnull,
adgasglu, ad-dyru, ailgynnuir; ailym-
gynnull; adwysio
Reassert, ri.a.surt' vt. ailhaeru
Reassign, ri.a.si'n' vt, ailbenodi
Reassume, rî.a.süm' vt, adgymmeiyd
Reassure, rî.a.shẃ'r' vt, ailaddo, adwirio
Reaugment, rî.ôg.iuent' v, adehwanegu
Reave, riv ( pt & pp reft) vt, difeddu.
difeddiannu
Rebaptize, ri.bap.ti'z' vt, ailfedyddio
Rebate, rî.bät' vt, pylu; toli, erthynu
taldolio : n. lleihâd, erthyniad
Rebeck, ri'bek n, crwth tritbant
Rebel, reb'el n, gwrthryfelwr
Rebel, rî.bel' vi, ^wrthryfela
Rebellion, ri.bel'yun n, gwrthryfel
Rebellious, rí.beì'yus a, gwrthryfelgar ;
cyndyn [ryfelgarwch
Rebelliousness, rî.bel'yus.nes n, gwrth-
Reboation, rî.bö.ä'shun n, adruad, ad-
fugunad
Rebound, rî.bûŵnd' n, adlam, gwrth-
naid: v, adlamu, gwrthneidio, dad-
neidio ; euro yn ol
Rebuff, rî.buf ' n, nag, nacâd. gommedd
iad, ateb sarig, gwrthgais: vt, ys-
bwyo, euro yn ol, gwrthguro, nacäu
Rebuild, rî.bild' vt, adadeiladu
Rebukable, rî.bü'kâ.bl a, ceryddadwy
Rebuke, ri.buk' n, cerydd, ceryddair.
sen : vt, ceryddu, senu [gar
Rebukeful, n.biik'fwl a, ceryddgar, sen-
Rebus, ri'bus n, dammeg, dychymmyg
Rebut, rî.but' vt, gwrthio, gwrthddy-
wedyd, gwrthbrofi
Recall, ri.kol' vt. gwrthalw, galw yn ol
adahv, ailalw, olalw
Recant, ri.kant' v, dadgyfFesu, dad-
broffesu, dad-ddywedyd ; gwrthganu
Recantation, ri.kan.ta'sbun n, dadgy-
ffesiad, dadgyffes, dadbroffes fog
Recapacitate, rî.kâ.pas'î.tät vt, ailallu-
Recapitulate, ri.ka.pit'shii.lat vt, ailad-
rodd [n, ailgymmeriad
Recapture, ri.kap'tskur vt, ailgymmeryd :
Recarnify, rî.kâr'nî.f i' vt, aildewychu
Recede, rî.sîd' vi, encihb, cilio yn ol.
gwrthgilio; treio
Receipt, rî.sît' n, derbyniad; derbyneb,
taleb ; cyfanvyddyd
Receivable, rî.sî'vâ.bl a, derbyniadwy
Receive, ri.siv' vt, derbyn, eymmeryd
eaffael, cael [byniedyd'
Receiver, ri.siv'ur n, derbyniwr, der
Recent, rî'sent a, newydd, diweddar
Recentness, ri'sent.ues, Recency, ri'd
sî n, diweddarwck, newyddrwydd
Receptacle, ri.sep'ta.kl n, derbynf;
derbynle, cronfa [iedii
Receptary, rî.sep'tur.î n, peth derbyr
Receptibility, rî.sep.ti.bil'î.tî n, hydda
Receptible, ri.sep'ti.bl a, hyddal [rwyd
Reception, rî.sep'sbun n, derbynia
croesaw, croesawiad
Receptive, ri.sep'tiv a, derbyniedigol
Recertify, rî.sûr'tí.fi vt, adwirio
Recess, ri.ses' n, cil, encil ; ymadawia
ciliad ; cilfacb, dirgelfa, ymguddfa
Recession, ri.sesb'un n. enciliad, cibad
Recharge, rí.tshârj' vt, adlwytho; a
orchymmyn ; adgybuddo. ailymosod
Recheat, rí.tsbít' vi, adalw, galw yn o
Recidivate, ri.sid'i.viit vi, gwrthgydio
Recipe, res'i.pi n, cyfarwyddyd meddyj |
Recipient, ri.sip'yent n, derbyniwr
Reciprocal, ri.sip'ro.kal a, adgyrchi
cylchgyfnewidiol. oYddwyochr, peri
ynol i'r ddwy ocbr, cy-. cyf-, cy;
Reciprocal forbearance, cydymaros
Reciprocate, ri.sip'ro.kat v, cydgyfnew
Reciprocation, ri.sip.ro.kii'sbun n, c^i
gyfnewidiad [ ne widiok j
Reciprocity, res.î.pros'î.tî n, cjdgÊ
Recision, ri.sizh'un n, toriad ymaith 1
Recital, ri.s'i'tal, Recitation, res.í.tä'slÄ
n, adroddiad, dadganiad, traethiadB
Recitative, res.i.tfi.tiv' n. adroddg,
cvnghanadroddiad, treithgar
Recitative, res'i.ta.tiv a, adroddol, d
ganol, treithiadol ; cynghandraethf
Recite, rî.sit' v, adrodd, dadgan, trae
Reck, rek v. gofalu, g\vilio : gofalu a
Reckless, rek'les a, diofal, difeddwl
Recklessness, rek'les.nes n. anofalwc
Reckon, rek'n v, cyfrif, rhifo, dyi
gwneyd cyfrif; barnu. btvrw; pns
Reckoner, rek'n.ur n. cyfrifwr, rhi
Ready-reckoner, cyfrifydd parod ■
Reckoning, rek n.ing n, cyfrifiant, cy %
cyfi'ifiad: tvmp M
Reclaim, ri.k'lam' vt, diw^-gio, gwel i,
diwyllio, adferu, dychwelyd ; adg o
Reclaimable, ri.kla'ina.bl a. diwygia< •',
gwellad\vy, diwylbadwy
Reclamation, n.kla.ma'shun w.adfei i
Recline, ri.kl'in' v, lledogwyddo, ','
wyddo, lledorwedd, gonvedd
270 1 i
I
; llite, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. EEC
l[Reclude, ri.kliid' vt, agor, dadgloi
| Becluse, ri.kliis' a, cauedig i fyny, neill-
duol, neillduedig, meudwyaidd. di-
dryfol : n, meudwy, adfonach ; lleian
Beclusion, ri.klii'zhun n, neillduedd
Recognition, rek.og.nish'un n, ailadna-
byddiaeth, cydnabyddiad, adnabydd-
iaeth; ailolygiad, adchwiliad
Recognizance, ri.kog'ni.zans n, cyd-
nabyddiaeth ; ymrwymiad
Recognize, rek'og.n'iz vt, adwaen, «.u.-
nabod, ailadnabod; ailbrofi, ailwrando
'Recognizee, ri.kog.ni.zi' n, rhwymedig-
! aethvdd [iedydd, y rhwymedig
i Recognizor, ri.kog.ni.zor' n, ymnvym-
jRecoil. ri.koil' v, adlamu, gwrthneidio,
encilio : n, adlam, gwrthnaid
Recoin, ri.koin' vt, ailfathu
Recoinage, ri.koi'naj n, ailfathiad
'Recollect, rek.o.lekt' vt, cofio, adgofio
JRecolleet, ri.ko.lekt' vt, ailgynnull
'Recollection, rek.o.lek'shun n, adgofiant,
i adfeddwl, adfeddyliad, cof, eilgof
(Recollection, ri.ko.lek'shun n, ailgyn-
| nulhad [reu
Recommence, ri.ku.mens' vt, ailddech-
iRecommend, rek.u.mend' vt, canmol,
I arganmol, cymmeradwyo ; cymmynu
Recommendation, rek.um.en.dii'skun n,
I canmoliaeth, cymmeradwyaeth
IRecommendative, rek.u.men'da.tiv, Re-
commendatory, rek.u.men'da.tur.i a,
< canmoliaethol, cymmeradwyol
.Recommit, ri.ku.mit' vt, aihvneuthur,
f aildraddodi ; ailanfon i garchar
;Recompence, rek'um.pens vt, ad-dalu,
1 gwobrwyo, talu : n, pwyth, tfil, taled-
| lgaeth, taliad, gwobr, gwobrwy
"Recompile, ri.kum.piT vt, ad'gasglu
Recompose, ri.kum.poz' vt, aildr<
I ailgyfansoddi ; adesmwytho
Reconcilable, rek.on.s'i'hi.bl a, cymmod-
adwy.cymmodlawn [ cymmodlonrwydd
îeconcilableness, rek.on.si'la.bl.nes n,
Reconcile, rek'un.s'fl vt, cymmodi, ad-
gymmodi, cymmodloni, dyhuddo, tang-
nefeddu, heddjrchu
Reconcilement, rek'un.s'il.ment, Recon-
ciliation, rek.on.sil.i.a'shun n, hedd-
, ychiad, cymmod, cymmodiad
8econciliatory,rek.on.sil'yâ.tur.î a, cym-
t modol, heddychol, adgyrnmodol
iecondense. ri.kon.dens' vt, ad-dewychu
îecondite, rî,kon'dit a, dwfn, cudd, eel ,
> tywyll [trysorle
'îeconditory, rî.kon'dî.tur,î n, trysorfa,
Reconduct, ri.kon.dukt' vt, ailarwain
Reeonjoin. ri.kon.join' vt, adgyssylltu
Reconnoitre, rek.o.noi'tur vt, llygad-
olrain, cyfarchwylio, adolygu
Reconquer, ri.kong'kwur vt, ailorchfygu
Reconsecrate, rî.kon'sî.krät vt, adgys-
segru, ailgyssegru [ailymgynnull
Reconvene, ri.kon.vin' v, ailgynnull,
Record, rek'ord n, cofiaeth, cofiant, cof-
lyfr; tystiolaeth; coffadwriaeth
Record, ri.kord' vt, coffäu, coíhodi, cof-
lyfru, cofrestru, brudio: n, cofysgrif.
Court of record, coflys
Recorder, ri.kor'dur n, cofiadur, cof-
restrydd, cofiawdwr; offeryn cerdd
Recount, ri.kuwnt' vt, ailgyfrif, adgyf-
rif, adrif'o ; rhif'o, cyfrif ; adrodd,traethu
Recourse, ri.ko'rs' n, adred, adgyrch,
cyrch, rhedfa, cyrchfa. To have re-
* course to, ymgyrchu at, defnyddio
Recover, ri.kuv'ur v, ailgaffael, adennill;
gwella, gwelläu, dadebru, iachäu,
adferu [adwy; gwelladwy, adferadwy
Recoverable, ri.kuv'ur.a.bl a, adennill-
Recovery, ri.kuv'ur.i n, adgaffaeliad ;
gwellâii, adferiad, iachâd [llwfr
Recreant, rek'rLant a, gorwael, digalon,
Recreate, rek'ri.at v, ailgreu; adfywio;
difyru, adloni [difyrweh, adloniad
Recreation, rek.ri.a'shun n, ailgreuad;
Recreative, rek'ri.a.tiv a, adfywiol ; difyr
Recrement, rek'ri.ment n, sorod, ys-
garth, sothach [1yd, anan
Recremental, rek.ri.men'tal a, sothach-
Recriminate, ri.krim'i.nat v, gwrthgy-
huddo, adfeio, gwrthachwyn, cyd-
gyhuddo, gwrthfeio, adgeryddu
Recrimination, rî.hrim.î.nä'shun n,
gwrthgyhuddiad, gwrthsen
Recriminatory, rí.krim'î.nä.tur.î a,
gwrthgyhuddol, adfeiol [luriad
Recrudescence, ri.krw.des'ens n, ad-ddo-
Recruit, ri.krwt' n, adlenwad, adlanw;
adfihvr: v, adlenwi, adgyrlenwi, ad-
gyfanu, adwrygio; codi gwŷr. To
recruit one's strength, adgryf hau
Rectangle, rekt'ang.gl n, cyfongl; dull
pedeir cyfonglog [onglog, cyfonglog
Rectangular, rekt.ang'gii.lur a, union-
Rectifiable, rek'tî.fî.â.bl a, diwygiachvy
Rectification, rek.ti.fi.ka'shun n, un-
ioniad, cjaveiriad, diwygiad, iawniad
Rectify, rek'ti.fi vt, unioni, diwygio;
iawnu, cyvm-o; dysdyllio [og
Rectilinear, rek.ti.hn'yur a, unionlinell-
Rectitude, rek'ti.tiid n, uniondeb, un-
iawnedd, unionder, cyfiawnder
Rector, rek'tur n, periglor ; rheolwr
271
REE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, twkrrtook; I
Rectorial, rek.to r'i.al a, personiaetbol
Rectorship, rek'tur.ship rc, perigloriaeth
Rectory, rek'tur.i n, periglordy, per-
sondy; personiaeth, perigloriaeth
Rectum, rek'tum n, cwthr
Recnbation, rek.u.ba'shun, Recumbency,
rlkum'ben.si n, gorweddiad, ymor-
ph wy s i a d , gorph wy sdra
Recumbent, ri.kum'bent a, gorweddol,
gogwyddol, lledorweddol
Recur, ri.kfir' vit adredeg, attroi, ail-
gyrchu, adymgyrchu, adchwelyd
Recurrence, ri.kur'ens, Recursion, rl
kur.shun n, dychweliad, adchwel,
dadred, attychweliad, attroad
Recurrent, ri.kur'ent a, dychweliadol.
dadredol, adgyrchol, dadred, ad-
chwelog [blygu,gwrthganra, adgamu
Recurve, ri.kurv' vt, gwrthblygu, ad-
Recurvous, ri.kur'vus n, gwrtbgam, ad-
wyraidd, gwrthblygol, adblygol
Recusant, rek'ii.zant n, ymwrthodwr,
anghydffurfiwr, ymneilldiiwr
Recusation, rek.ii.zii'shun n. yinwrthod-
iad, anghydffurfiad, ymneUlduad
Recuse, ri.kiiz' pi, gwrthod, gwrth-
wynebu, ymwrthod â
Recussion, ri.kusb'un n, gwrthdarawiad
Red, red a & n, coch, rhudd, ffion. Bright
red, gloewgoch. Brownish red. gwineu-
goch. Dark red, dugoch. Deep red
rhuddgoch. Light red, gwyngoch.
Red hot, gwynias, purboeth ; ffyrnig.
Red lead, plwm coch, cochblwm,
Red man, Indiad Americaidd. Red-
shank, troedgoch, coesgoch, bodda.
To become red. cochi, rhuddo. To
make red, cochi, cocbnodi, rhuddo.
Yellowish red, melingoch [brofi
Redargue, rí.dâr'gü vt, gwrthbrofi, dad-
Redbreast, red'brest n, bronrhuddyn,
brongoch, cocbgam, robingoch
Redden, red'n v, cochi, rhuddo: gwrido
Reddish, red'ish a, lledgoch, cochlyd
Reddishness, red'ish.nes n, cochder
Reddition, re.dish'un n, dadroddiad, ad-
feriad, rhoddiad yn ol [edigol
Redditive, red'i.tiv a, adferedigol ; ateb-
Reddle, red'l n, mwn coch, eocbf'wn
Rede, rîd n, cyngbor: v, cynghori
Redeem, rî.dím' vt, adbrynu, gwared,
rhyddhau, achub. To redeem time,
prynu yr amser. The redeemed, y
gwaredigion, y prynedigion
Redeemable, rî.dî'mà.bl a. adbrynadwy
Redeemer, rî.dî'mûr n, prynwr, piyn
iawdr, pryniawdwr, gwaredwr
Redeliver, ri.di.liv'ur vt, adwaredu, ad
ollwng [adofyj.
Redemand, rî.dî.mand' vt, adgeisu
Redemption, rî.dem'shun n, adbrvniac
pryniad, prynedigaeth
Redemptorv, rí.dem'tur.î a. prvnedigol '
Redient. rî'dí.ent «, dychweledigol
Redintegrate, rî.din'ti.grät vt, adferytj
adnewyddu [newyddiaj
Redintegration, rî.din.tî.grä'sbun n. ac
Redness, red'nes n. cochder. rhudd-der
Redolence, red'ö.lens, Redolency. red
ö.len.sî n, perarogledd, pereidd-dii
perarogl [eiddsav
Redolent, redo.lent a, peraroglus, pe
Redouble, ri.dub'l v, ad-ddyblygn, ai
ddyblu; adnewyddu; adchwanegu
Redoubt, rî.dûŵt «, rhag-gaer
Redoubtable, rî.dûŵ'tâ.bì a, ofhadi
erchgryf, cadamwedd ; gwych
Redoubted, rî.dûŵ'ted a, ofnadwy, a
swydus, erchyll; coegddewr
Redound, rî.dûẁnd' vi, ymhelaeth
gorllenwi. dylenwi, dylifo; tueddu i
Redpole, red'pu'l n. math o linos
Redress, rî.dres' vt. iawnu. diwygio. 9
trefnu, dadlwytho, ysgafhhau, iachä
n. esmwythâd; iawniad, taliad
Redressive, ri.dres'iv a, esmwythaol
Redstart, red'stârt n, coch y berllr
llostruddyn, y rhongell goch, y rhaw
goch. tinboetb, tingoch
Redstreak, red'strik n, math o afal; o»
Reduce, rî.düs' vt, ennill, adenn
adferu, dwyn yn ol, edfryd; ise<
goresgyn, "darostwng, dymchwelj
cwtogi, lleihau, byrhau. To redv,
to ashes, troi yn lludw, llosgi yn ulj
Reducent, rî.dü'sent a, darostvngol I
Reducible, rî.dü'sî.bl a, darostyngadv
Reduction, ri.duk'shun n, adferiad ; gj
tyngiad; Ueihâd; darostyngiad
Redundance, ri.dun'dans, Redundan<
rí.dun'dan.sí n, gormodedd, gorllavi
der, arddigonedd, gorddigon
Redundant, ri.dun'dant a, gormodoL
ddigonol [ailddybly
Reduplicate, ri.dii'pli.kat vt, adbly
Reduplication, ri.dii.pli.ka'shun », i
ddyblygiad, eiibiydad
Reduplicative, ri.dii'pli.ka.tiv a, i
blygol, adblyg, dyblyg [aderyn yr í
Redwing, redwing n. coch yr ad
Ree. ri vt, rhidyllio, gogrynu: n, den|
o arian bath Portugalaidd
Re-ecbo. ri.ek'o n, adsain, ail-ads:
ail-adlais : p. ailddadseinio, dadse: I
272
ore; líite, l'íne, no, mlite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. REF
Reed, rîd re. cawnen, corsen, cecysen,
1 calaf, peithyn; pibell. Reed-grass,
| cawnwellt # [adeiladu
iRe-edify, rî.ed'î.fí vt, ailadeiladu, ad
Reedy, rî'dî a, cawnog, corsog
|Reef, rîf re, hwylblyg, plygiad hwyl;
Î iselgraig: vt, cwtogi hwyl, tynu hwyl-
t iau i mewn, plygu hwyl
JReek, rîk re, ager, angerdd, anwedd,
i tarth : vi, mygu, tarthu, mygdarthu
Reeky, ri'ki a, myglyd, raelynddu
Reel, rîl re, cengliadur, ceingliadur, es-
tyllod dyrwvn, ceingyll, ceingell ; tap-
, las: v, cenglu; honcian, hwntian
,3e-elect, ri.Uekt' vt, adethol, ailddewis
Re-embark, ri.em.bark' vi, adlongi
lie-enact, ri.i.nakt' vt, ailddeddfu, ail-
ordeinio, ad-ddeddfu
ìe-enforce, rî.en.fu rs' vt, ailgyfherthu,
adnerthu [ailrwyino
ìe-engage, rî.en.gäj' vt, ailymrwymo;
ìe-enjoy, rí.enjôî' vt, adfwynhau
ie-enter, rî.en tûr vt, adfyned i mewn
te-enthrone, rî.en.thrön' vt, adorseddu
ie-entry, rî.en'trî re, ailoresgyn ; ailgof-
j nodiad [adsefydlu
jie-establish, rî.î.stab'lish vt, ailsefydlu,
!ieeve, riv re, maer, penswyddog [clrwilio
le-examine, ri.eg.zam'in vt, ailholi, ad-
.îefection, ri.fek'shuu re, adlonbryd,bwyd ;
j meddyginiaeth adgryfhaol
iefective, ri.fek'tiv a, adfywiol, cryf haol
Refectory, ri.fek'tur.i re, bwydfa, ym-
[ bortkia, bwydgell mynachlog
'ìefel, rî.fel' vi, gwrthbrofi, dadbrofi
lefer, rî.fûr' v, cyfeirio at, gosod ar,
', bwrw at, golygu ; gadael ar ; perthyn i
.ìeferee, ref.u.ri' re, dyddiwr, cyflafaredd-
wr, canolwr, heddwr
ieference, ref'ur.ens re, cyfeiriad; gol
L ygiad; cyfeirnod; perthyniad, per
thynas. Marks of reference, cyfeir-
nodau: — Asterisk (*), seren; dagger
(f). bidog; double dagger (J), ber;
section (§), adrannod; parallels (||),
■ dyblin; paragraph (^f), dosbarthnod,
gvvahanai [ailfragodi, ailfurymu
■t't'cnncnt, rî.fûr.ment' v, adweithio,
leferment, rî.fûr'ment re, cyfeiriad
'eferrible, rî.fer'î.bl a, cyfe'iriadwy
Senile, rî.fîn' v, puro, coethi, teru, di-
' wygio, diwyllio ; manwldraethu
'eíineraent, rî.f i'n'ment re, purad, coeth-
iad ; manyliant, coethusder
'efiner, rî.f'i'nûr re, purwr, coethydd
etit. ri.fit' vt, adgyweirio, aildaclu, ail-
gymhwvso, ailaddasu
JS
Reflect, ri.flekt' v, adlewyrchu, atty-
wynu, tywynu; gwrthlunio, adlunio;
adfeddyiied, adf'yfyrio, ystyried; beio,
goganu, gwarthruddo ; gwrthdroi
Reflection, ri.flek'shun re, gwrthdroad,
gwrthluniad, adfyfyriad, ystyriaeth;
gwrthnodiad. Reflections, adiyfyrion.
To pass i-eflections on, beio, goganu,
gwarthruddo
Reflective, ri.flek'tiv a, adlewyrchol,
attywynol, gwrthlewyrchol ; adfyfyr-
iol ; beiol, goganus, achwynol, goganol
Reflector, l-i.flek'tur re, adlewyrchydd
Reflex, ri'fleks re, adlewychiad, gwrth-
dafliad : a, yn taflu yn ol, adlewyrchol
Reflex, ri.fleks' vt, gwrthdaflu [blygedd
Reflexibility, rî.flek.sî.bü"î.tî re, gwrth-
Reflexible, ri.flek'si.bl a, gwrthdroadwy,
gwrthdafladwy, attroadwy
Refloat, rî.flöt' re, adlifiant, gwrthlif.
adlif -0v, ailnofio
Reflorescence, rì.flö.res'ens re, adflodeuad
Refloi-escent, rî.flö.res'ent a, adflodeuol
Reflourish, rî.flur'ish vt, attyfu, adflod-
euo, ailffynu [lifeirio
Reflow, rî.tìö' vi, adlifo, gwrthlifo, ad-
Refluent, ref 'lü.ent a, adhfeiriol, gwrth-
lifiol [lifiaut
Reflux, ri'fluks re, gwrthlif, adlif, gwrth-
Reform, rî.f ôrm' re, diwygiad, adflurfiad:
v, diwygio, adffurfio, attrefnu, adlunio,
gwelläu, gwella [iad, gwelkul
Reformation, ref.ôr.mä'shun re, diwyg-
Reformer, rî.f ôr'mûr re, diwygiwr
Refract, ri.frakt' vt, gwrthdori, dad-
lewyrchu [gwrthdoriad
Refraction, ri.frak'shun re, dadlewyrch.
Refractive, ri.frak'tiv a, gwrthdoredigol
Refractoriness, ri.frak'tur.i.nes re, cyn-
dynrwydd [<tyn, afrywiog
Refractory, ri.frak'tur.i a, anhydyn, cyn-
Refragable, ref'râ.gâ.bl a, kawdd ei
ddryllio, hydor [arbed
Refrain, rî.frän' v, attal, ffnvyno; ym-
Refrangibility, rî.fran.jì.bil'ì.tî re, gwrth-
doradrwydd [adwy
Refrangible, rî.fran'jî.bl a, gwrthdor-
Refrenation, ref.rî.nä'shun re, attaliad
Refresh, ri.fresh' vt, adfywio, adfyw-
iocäu, adfywiogi, dadebru, adloni, di-
luddedu, dadflino; adnewyddu
Refreshment, ri.fresh'ment re, adfywiad,
adloniad, cynnaliaeth, lluniaeth, ad-
Refret, ri.fret' re, adgof can [faeth
Refrigerant, rî.frij'ur.ant a, oerol, add-
oerol : re, meddyginiaeth oerol
Refrigerate, rî.frij'ur.ät vt, addoeri. oeri
27 J
REG path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Refrigeration, rî.frij.u.rä'shun n, add-
oeriad, oeriad [edigol
Refrigerative, ri.frij'ur.a.tiv a, addoer-
Refrigeratory, rî.frij'ur.ii.tur.î a, oerol:
n, oeriedydd [hollt
Reft, reft pt & pp. — Reave: n, agen,
Refuge, reriij n. nawdd, nodded, noddfa,
diogelfa, ymguddfa, lloches, celefrad
Refugee, ref.ü.jí' n, yinnoddwr
Refulgence, ri.fal'jens n, adlewyrchiad,
adlewyehiad, dysgleirdeb, attywyn,
eirianedd, claerder
Refulgent, rî.ful'jent a, adlewyrchiol,
dysglaer, golenlawn, ysblenydd, eirian
Refund, rî.fund' vt, ad-dalu, talu yn ol
Refusal, ri.fii'zal n, pall, nag, nacâd,
gommeddiad, gwrthodiad, llysiad
Refuse, ref'üs n, ysgubion, ysgarthion,
carthion, ysbwrial ; olion, gwehilion.
dybidlion, mwlwch, mwlwg, sorod
Refuse, ri.fiiz' v, nacäu, gomme#d,pallu
llysu, gwrthod
Refutal, rî.fü'tal, Refutation, ref.ü.tä'-
shun n, gwrthbrawf, dadbrofiad
Refute, rî.f üt' vt, gwrthbrofi, dadbrofi
Regain, rî.gän' vt, adgarîael, adennill
Regal, ri'gal a, breninol, teyrnaidd
Regale, rî.gäl' v, gwledda: n, gwledd,
breninwledd [gwledd
Regalement, rî.gäl'ment n, gwleddiad,
Regalia, rî.gä'lî.â np, teyraaddurnau.
niwysgaddurnau, teyrndrec
Regality, rî.gal'î.tî n, breninoldeb, teym-
urddas, breninfraint
Regard, rî.gârd' n, golygiad ; ystyriaeth ;
Bylw, dawr; gofal; parch, bri, perth-
ynas: vt, golygu; dal sylw, sylwi.
syllu ar, ystyried; parcliu, perchu.
hoffi [barch, gwiwbarch, gwiwnod
Regardable, rî.gâr'dâ.bl o, nodadwy. hy-
Regardful, rî.gârd'fẁl a, ystyriol, gofalus
Regardless, rî.gârd'les a. anystyriol,
diofal, esgeulus, disylw. anofalus [well
Regardlessness, rî.gârd'les.nes n, diofal-
Regatta, rî.gat'â n, rhedegfëydd cychod
Regency, ri'jen.si n, rhaglawiaeth, rhag-
lywiaeth, rbagdeyrnedd
Regenerate, ri.jen'ur.ät vt, adgenedlu,
aileni, adeni : a, adgenedledig
Regenerateness, ri.jen'ur.ät.nes a, ad-
genedledigaeth
Regeneration, rî.jen.u.rä'sbun n, ad-
genedliad, adenedigaeth [edlog
Regenerative, ri.jen'ur.a.tiv a, adgen-
Regent, rî'jent n, llywydd, rhagdeyrn,
rìiagíyw, rhaglaw, huail: a, ilywiol,
llywyddol, llywodraethol
Regetitship, ri'jent.ship n, rhaglywyd<
iaetb, rhaglawiaeth, rhagdeyrnedd
Regerminate, rîjûr'mî.nät vi, adegin
adfywylln, adüaguro, aildarddu, atty
Regermination, rí.jûr.mî.nä'shun n, a
eginiad. adfywylliad
Regible, rej'i.bl a, Uywodraethad wy
Regicide, rej'i.s'id n. teyrnleiddiad,lleid
iad brenin; teyrnladdiad, lladdiá
brenin [trefniad ymbor
Regimen, rej'î.men n, rheoldrefn; rhe«l
Regiment, rej'i.ment n, catrawd. bydd
llüyddraw'd [byddhi
Regimental, rej.i.men'tal a, catrod
Regimentals, rej.i.men'talz np, bydd*
wisg, niilwrwisg
Region, ri'jun n, ardal, talaeth, par
goror, gwlad. Lower regions, ann?
uffern, gorddyfnderau, iselderau
Register, rej'is.tûr n, coflyfir, cofresi
mesurvdd: vt, cofrestru, cofnodi, c
lyfru ' [lyfi
Registrar, rej'is.trur n, cofrestrydd, c
Registry, rej 'is. tri n. coflyfrfa; eofres
iad, coflyfriad; eofrestryddiaeth
Reglet, reg'let «, eyfrynglain argraflÿ
Regnancy, reg'nan.si n, teyrnasu
goruchafiaeth [foi
Regnant, reg'nant a, yn tfwrnasu; g
Regorge, rî.gôrj' vt, adlyncu. adyi
lenwi; chwydu [eilio yr
Regrade, rî.gräd' vt, ymneillduo. end
Regraft, ri.graft' vt, adimpio, ailimpk
Regrate, rî.grät' vt, adofidio, ailflr!
Regreet, rî.grit' vt, adgyfarch [edl»j
Regress, l'i'gres n, mynediad yn ol,
trwydd, ailfynediad", dychweliad.
gress and Regress, rhydd-did i ff]
a dyfod [ol, dattrantH
Regress, ri.gres' vi, dychwel, myned
Regression, ri.gresh'un n, mynediad
ol; enciliad, ciliad
Regret, rî.gret' n, gofid, blinder, trj
wch. addiant: vt. gofidio, edifi
ymofidio. I regret, drwg genyi j
Regular, reg'ü.lûr a, rheolaidd, trefi.
trefngar, cysson. Regular iigu
dulliau cyfonglog-gyfochrog
Regularity, reg.ü.lar'í.tî «. rheolei
dra. rheolusrwydd ; cymmedroldei j
Regulate, reg'ü.lät vt. trefnu, ial
drefnu, rheoleiddio. gweddeiddio
Regulation, reg.ü lä'sbun n. trefn
rheol, cysswy. trefniadaeth. iawndr
iad, rheoleiddiad. rheolaeth
Regulator, reg'ü.lä.túr n, trefnwr, C
medrolydd, rbeoleiddiwr
. ■
ore; late, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. REL
ttegulize, reg'ii.liz vt, coethi, puro
Regulus, reg'ii.lus n, iarll; rhan buraf
delidau [daflu
Regurgitate, rî.gùr'jî.tät v, adlyncu, ad-
Rehabilitate, rî.hà.bil'î.tät vt, adferyd.
edfryd, ailsefydlu
Rehearsal, rî.hûr'sal n, adroddiad, dad-
ganiad ; prawf-draet hiad
Rehearse, rî.hûrs' vt, dadgan; prawf-
draethu; ailadrodd
Reign, ran n, teyrnasiad, llywodraeth,
gwledychiad: vi, teyrnasu, llywodr-
aethu, gwledychu ; hlaenori
Ìeimbody, rî.im.bod'î vi, adgorffori
Reimburse, rî.im.bûrs' vt, talu yn ol,
attalu, ad-dalu [taliad
Reimbursement, rî.im.burs'ment n, at-
Ic-inipre^nate, rî.im.preg'nät vt, adlen-
I wi, adfeichiogi
ieimpress, rî.im.pres' vt, adargraffii
iein, ran n, carai, awen ffrwyn; aren,
elwlen: vt, ffrwyno, attal
«indeer, rän'di'r n, carw Llychlyn
ìeinforce, rî.in.f ö'rs' vt, adgryfhau, ad-
gyfuertliu, ailgryfhau [gyfnerthiad
leinforcement, rî.in.fü'rs'ment n, ad-
teinsert, rî.in.sûrt' vt, adosod i raewn
ìeinspire, rî.in.sp'í'r' vt, adysbrydoli
iei..stal, rî.in.stôl' vt, ailorseddu
Reinstate, rî.in.stät' vt, ailsefydlu
ieinvest, ri.in.vest' vt, aiisefydlu, ail-
swyddogi, adurddo [iocäu, adnerthu
leinvigorate, ri.in.vig'o.rat vt, adfyw-
Reit, rit 11, gwymon
Reiterate, rî.it'ûr.ät vt, ailadrodd, ad-
draetliu; adwneuthur, mynychu, ail
wneutlmr [roddiad
Reiteration, rî.it.u.rä'shun n, ailad-
jieject, ri.jekt' vt, gwrthod, llysu, bwrw
, ymaith; anghyinmeradwyo
Injectable, ri.jek'ta.bl a, gwrthodadwy,
anghymmeradwy [llysiant
Rejection, ri.jek'shun n, gwrthodiad,
Rejoice, rî.iôîs' v, llawenu, llawenhau,
fiawenycnu, gorfoleddu ; ymlavvenhau
tejoicing, rî.jôî'sing n, gorfoleddiad ;
uawenydd, gorfoledd
íejoin, rì.jôín' v, adgyssylltu, ailgydi
gwrthateb, ateb ' [atebiad
tejoinder, rî.jôîn'dûr n, gwrthatebiad,
'tejudge, rî.juj' vt, ailfarnu, adfarnu
iejuvenescence, ri.jii.vi.nes'ens a, ail-
^ ieuangeiddiad ; aiheuenetyd
Rekindle, ri.kin'dl v, adennyn, ailennyn
îelapse. rî.laps' vi, adlithro, adgwympo;
adglefychu, ailwanychu : n, adlithriad,
eilgwymp, adgwymp; adglef'ychiad
Relate, rî.lät ' c, adrodd, traethu, mynegu ;
perthynu, dwyn perthynas
Relation, rî.lä'shun n, adroddiad, traeth-
iad, mynegiad; carennydd, perthynas,
car [edd
Relationship, rî.lä'shun.ship n, cystlyn-
Relative, rel'a.tiv a, perthynol, perthyn-
asol, perthynedigol, cystlynedigol: n,
car, perthynas, carennydd
Relax, ri.laks' v, llacäu, llacio, llaesu,
ysgafnhau, llyfrhau, diofalhau, ym-
ollwng
Relaxation, rel.ak.sii'shun n, llacâd,
llaesder ; seibiant, rhyddiant ; difyrwch
Relaxative, ridak'sa.tiv a, ymollyngol,
llaesol [gwn: vt, ailosod
Relay, rî.lä' n, newidfeirch; cynllwyn-
Release, rî.lîs' vt, rhyddhau, gollwng,
gwaredu ; n, rhyddliâd, gollyngdod
Relegate, rel'î.gät vt, alltudo, allwladu,
deol [deoliad
Relegation, rel.î.gä'shun n, alltudaeth,
Relent, rî.lent' v, edifarhau, tosturio;
tyneru, nawseiddio, rneddalhau
Relentless, rî.lent'les a, annhosturiol,
didosturi ; didynerwch, caledgalon
Relevance, rel'i.vans n, perthynas
Relevant, rel'i.vant a, cyfodol, cy-
mhorthol ; perthynasol, perthynol
Reliance, rî.i'í'ans n, ymddiried, hyder,
ymddibyniad, goglud; coel, cred
Relic, rel'ik n, gweddill, rhelyw; crair
Relict, rel'ikt n, gweddw, gwraig weddw
Relief, ri.lif n, cymhorth, cynnorthwy,
porth, gwared, adnerth; cysur; es-
niwythád, ysgafnhâd; cyrchfa. Bass-
relief, goysgythriad, iselsaf, lledlun.
Bold relief, High relief, uchel saf,
bansaf
Relieve, ri.liv' vt, cymhorth, cynnorth-
- wyo, diwallu, cynnal; symmud; llin-
aru ; cyfnewid. Relieving-officer,
gvveinydd y -eacdodau [deb; cred
Religion, rî.íij'un n, crefydd; duwiol-
Religionist, ri.lij'un.ist ?i, crefyddwr
Religious, rî.lij'us a, crefyddol; duwiol,
duwiolfrydus
Relinquish, ri.ling'kwish vi,gadaw, gad-
ael, rhoi i fyny, diafaelu, gollwng
Relinquishment, rLling'kwish.ment n,
gadawiad [gell
Reliquary, rel'i.kwur.i n, creirfa, creir-
Relish, rel'ish n, bias, chwaeth, ar-
chwaeth, chwaeg, sawr, sawyr: v,
blasu, chwaethu, archwaethu
Relishable, rel'ish. â.bl a, blasu.s
Relucent, ri lii'sent a, dvsglaer, glocw
" '275
REN path, fat, Cr<?, met, m.ì-rw, pin, orb, on, curve, cut, t\v=rtoo, t\vk=took:
Reluctance, ri.luk'tans n, anewyllysgar-
wck, anfodd, annhueddiad, gwrthym-
drech, gwrthdyniad, anfodd fond eb
Reluctant, ri.luk'tant a, anewyllysgar,
anfoddog, gwrthymdynol
Relume, rî.liun', Relumine, rî.lü'min vt,
adoleuo, aildywynu [ymddibynu
Rely, rî.li' vi, hydern, ymddiried, pwyso,
Remain, rî.män' vi, aros; preswylio,
trigo; parhau, bod yn weddill, bod
dros ben: ra, crair. Remains, olion,
gweddillion ; corff y manv. Remains
of a city, adfeilion dinas
Remainder, rî.mlin'dûr », gweddill,gwar-
ged, rhelyw, y rhan ar ol
Remand, rî.mand' vt, gwrthalw, adan-
fon, galw yn ol, gwrthanfon, ailanfon
Remanent, rem'â.nent n, gweddill, cilc,
cilcyn, rhelyw: a, arosol
Remark, ri.mark' n, nod, nodiad, sylw,
syhvad : v, nodi, sylwi, darsylwi
Remarkable, ri.mar'ka.bl a, nodadwy,
hynod, od [nodrwydd
Reniarkableness, rlmar'ka.bl.nes », hy-
Remediable, rî.mî'dî.â.bl a, gwelladwy,
meddyginiaethol ; diwygiadwy
Remediless, rem'î.dî.les a, anwelladwy.
anfeddyginiaethol
Remedy, remì.dî n, meddyginiaeth ;
gwellâd, gwelliant, iachâd, adgyweir-
iad : vt, meddyginiaethu, gwelläu
Remember, rì.mem'bùr vt, cofio, medd-
wl am, cadw mewn cof, adgofio, galv
i gof ; adgoffa, coffäu
Remembrance, rî.mem'brans n, cof, ad-
gof ; ymadgof, adgofiad, coffa, adgoffa;
coffadwriaeth ; cofiaeth
Remembrancer, rî.mem'bran.sûr n, cof-
weinydd, cofiedydd, cofiadur, coffiiwr
Remigrate, rem'i.griit vi, adsymmud,
adfudo [mudiad, adfudiad
Reinigration, rem.i.grii'shun n, adsym-
Remind, rî.mind' vt, adgofio, ailgoffa,
adgoffau, coffiiu [ymadgofiad
Reminiscence, rem.î.nis'ens n, adgofiad,
Reminiscent, rem.i.nis'ent n, adgofiwr
Remiss, rî.mis' a, esgeulus, diofal, llac,
anniwyd, annyfal [dileadwy
Remissible, rî.mis'î.bl a, maddeuadwy,
Remission, rî.mish'un n, maddeuant,
cyreifiant, dilead; gollyngdod; ys-
gafhhâd, lleihâd, golíyngiad, toliad
Remissness, rî.mis'nes n, esgeulusdra,
esgeulusdod,diofalwch,anniwydrwv(ld
Remit, rî.mit' v, dychwelyd, gwrthanfon.
trosglwyddo; madden, cyreifio, dilëu;
ìlacäu, ysgafnhau, lleihau
Remittable, rî.mit'â.bl a, dychweladw;
maddeuadwy
Remittance, ri.mit'ans n, arian tro!
glwydd, trosglwyddswm ; gwrthanfoi
iad; maddeuant fcîlc, rhely
Remnant, remnant n, gweddill, cilcy(
Remodel, ri.mod'el vt, adlunio
Remonstrance, rî.mon'strans n, gwrtl
achwyniad, gwrthresymiad, adgwr
gwrthdystiad [dystrt
Remonstrant, rî.mon'strant n, gwrti'
Remonstrate, ri . mon ' strut vi, gwrt!
achwyn, gwrthgwyno, gwrthresymi
gwrthddangos [sugnby
Remora, remo.râ n, rhwystr;; attatój
Remorse, rî.mö'rs' n, gorbicrwydd, a
gno'r meddwl, colyn neu gnofa cy
wybod, dwysbigiad [tyn
Remorseful, rî.mô'rs'fẁl a, tosturi
Remorseless, rî.mö'rs'les a, diymadgn
anedifar, anedifarus, anediteiriol ; (
dosturi, dideimlad, didrugaredd
Remote, rî.möt' a, pell, pellemg, anghj
agos, anghysbell [pellêi
Remoteness, ri . möt ' nes n, pelld |
Remount, rî.mûŵnt' v, adesgyn
Removable, ri.mw'va.bl a, symmudadv
mudadwy [i
Removal, ri.mvv'val ra, symmudiad, mn I
Remove, ri.mwv' v, symmud, symmu«| I
mudo, newid lie : n, symmudiad, sy: ;
mudfa. To remove from office, •■
swyddo [adwy, gwobrwl
Remunerable, ri.mü'nur.â.bl a, gwol*
Remunerate, rî.mü'nur.ät vt, gwobr
ad-dalu, talu yn ol
Remunerative, ri.mu'nur.ii.tiv a, taliacÄ
gwobrwyedigol ; yn talu
Renal, rî'nal a, arenol
Renard, ren'ârd n, madyn, madog, mil
ryn, cadno, llwynog, gwyddgi
Renascence, rî.nas'ens n, aildarddiad 1
Renascent, rî.nas'ent a, attarddol, <■
flagurol, aildarddol, attyfol
Rencounter, ren.kuwn'tur n, gwr«
gyfarch, gwrthgyrch, ysgarmes, y| .
ladd, dychjfaer: v, ' gwrthgyfár i
dychyfaeru, gwrthladd/ymosod ar m
Rend, rend (pt & pp rent) v, rhwyÄ
dryllio, darnio, llarpio, rhico
Render, ren'dûr vt, talu, ad-dalu, dyf
wel ; rhoi i fyny ; troi, cyfieithu; cj \
mrydu : n, rhwygwr, drylliwr
Rendezvous, ren'di.vw n, ymgyrcj-,
cyrchfa, ymgasglfa, ymgynnullfa '
Rendition, ren.disii'un n, ymroddiad, -
daliad ; cvfieithiad
276
bns
ore; Kite, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. REP
Renegade, ren'ì.gäd. Renegado, ren.î.gä'-
i dö re, gwrthgiliwr
Renege, rî.nîj' v, gwadu, gwrthod
(Renew, rî.nü' vt, aduewyddu, adgyweirio
Renewable, rî.nü a.bl a, adnewyddadwy
Renewal, rî.nü'al re, adnewyddiad
Reniform, rfnî.form a. arenddull
Renitence, rî.ni'tens, Renitency, rî.n'í'-
í ten.sî re, gwrthymegn'íad
Penitent, rî.nî'tent a, gwrthymegni'ol
Rennet, ren'et re, math 0 afal; ceuled.
I canl, cenlon [wadu, gwadu
Renounce, rî.nûŵns' vt, ymwrthod, ym-
iRenovate, ren'o.vat vt, adnewyddu ; ad>
feru [iad
Renovation, ren.o.va'shun re, adnewydd-
Renown, rî.nûŵn' re, bri, clod ; enw, an-
• rhydedd, enwogrwydd: vt, enwogi.
' Renowned, enwog, clodfawr
Rent, rent re, ardreth, rhent; rhwyg,
■ rhwygiad: vt, ardrethu, rhentu, cym-
. meryd neu osod dan ardreth: pt &
; pp. — Rend. Rent-charge, ardrethdal,
\ rhentdal. Rent-roll, rhentlyfr. Rack-
i rent, tynrent, rhent eithaf
lîentable, ren'tà.bl a, ardrethadwy
Rental, ren'tal re, ardrethlyfr, rhentlyfr
Renter, ren'tûr vt, wynebwnio: re, ar-
1 drethwr [wrthodiad, gwrthodiad
denunciation, rî.nun.sî.ä'shun re, ym-
fienverse, ren.vurs' vt, gwrthdroi
•íeordain, rî.ôr.dän' vt, ailurddo, adosod
Reordination. rî.ôr.dî.nä'shun re, adurdd-
• iad, ailurddiad
Repaid, rî.päd' pt & pp. — Repay
lepair, rî.pê'r' v, cyweirio, adgyweirio,
adweirio, taclu, trwsio; cyrchu,
myned: re, cyweiriad, tacliad ; cyrchiad
Repairable, rî.pé'r'â.bl a. — Reparable
iepandous, rî.pan'dus a, plygiedig tuag
1 fyny [gwelladwy
íeparable, rep'ur.â.bl a, cyweiriadwy,
ìeparation, rep.u.rä'shun re, adgyweir-
iad. cyweiriad; rhoddiad iawn, iawn-
! had
Reparative, ri.par'a.tiv a, adgyweiriol
Repartee, rep.âr.tî' re, ffraethair, ffraeth-
' ateb, cymhenair, ateb parodlym
iepass, ri.pas' v, ailgroesi ; dychwelyd
ìepast, rî.past' re, pryd 0 fwy'd, adfaeth,
adgyweirbryd ; ymborthiad
íepay. rî.pä' {pt & pp repaid) vt, ad-
t dalu, attalu, talu yn ol [attaledigaeth
Repayment, rî.pä'ment re, ad-dal, attaliad,
Repeal, rî.pü' re, diddymiad, adfamiad,
iladreithiad : vt, diddymu, dirymu,
adfamu, galw yn ol, gwrthalw
Repealable, rî .pî'lâ.bl a. diddymadwy
Repeat, rî.pît' vt, ailadrodd, aildraethu;
mynychu ; adwneuthur : ?&,mynychnod
Repeater, rî.pî'tûr re, adroddwr, ailad-
roddwr; oriadur a darawo yr oriau
Repel, rî.pel' v, euro yn ol, gyru yn ol,
gwrthguro, gwrthdaro, gwrthhyrddio
Repellent, rî.pel'ent a, gwrthgurol: n,
meddyginiaeth wrthweithiol
Repent, rî.pent' v, edifarhau, edifaru,
bod yn edifar gan
Repent, ri'pent a, ymlusgol
Repentance, ri.pen'tans re, edifeirweh
Repentant, ri.pen'tant a, edifeiriol, edi-
farus, edifar
Repeople, rî.pî'pl vt, ailbobli, adbobli
Repercuss, ri.pur.kus' vt, gwrthguro,
gwrthdaro, adguro, adlamu, gwrth-
neidio [guriad
Repercussion, n.pur.kush'un re, gwrth-
Repercussive, ri.pur.kus'iv a, gwrth-
gurol [lyfr; trysorfa
Repertory, rep'ûr.tur.î re, rhestrlyfr, cof-
Repetition, rep.i.tish'un re, ailwneuthur-
iad, mynychiad, adroddiad, ailadrodd-
iad. Repetition of words, adeiriad
Repetitional, rep.î.tish'un.al, Repitition-
ary, rep.î.tish'un.ur.î a, ailadroddol,
adeiriol, mynychiadol
Repine, rî.p'ín' vi, ymofidio, anfoddogi,
ymddigio, grwgnach, cenfigenu
Replace/ rî.pläs' vt, adieu, adsefydlu,
adosod; ailosod, cymmeryd lie arall
Replait, rî.plät' vt, ad-ddilho, adblygu
Replant, rî.plant' vt, adblanu, ailbknu
Replenish, rî.plen'ish vt, diwallu, digoni,
arddigoni, llenwi, cyflenwi, adlenwi
îplete, rî.plît' a, Uawn, cyflawn, gor-
lawn, gorllawn [gorllawnedd
Repletion, rî.plî'shun re, gorllawniad;
Replevin, ri.plev'in, Replevy, ri.plev'i re,
rhyddhâd attafael, golîyngdod, at-
tafaelgoll: v, rhyddhau attafael, di-
attafaelu [iad, ailatebiad
Replication, rep.li.ka'shun re, gwrthateb-
Reply, rî.pli" re, ateb, gwrtheb, gwrth-
ateb : vi, ateb ; gwrthebu, gwrthateb
Repolish, rî.pol'ish vt, adgaboli
Report, rî.pô'rt' re, chwedl, son, swn,
adchwedl; gair, enw; swn ergyd,
ysgort, diasbad ; adroddiad, mynegiad,
hysbysiad, hanes : vi,adrodd, mynegu,
hysbysu, dywedyd, cyhoeddi, taenu
chwedl, rhoi ar led
Reporter, rî.pö'r'tûr n, mynegwr, hys-
byswr; ysgrifenwr tros newyddiadur
Reposal, ri.po'zal re, gorphwvsiad
277
REQ path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Repose, rî.pöz' n, esmwythdra, gor-
phwysdra, llonyddwch; cwsg, hun;
goglud, yrnddiried: v, gorphwyso,
ymlonyddu ; cysgu, huno ; ymddiried,
hyderu, rhoi hyder
Reposedness, ri.pu'zed.nes n, gorphwys-
edigaeth, tawelwch
Reposite, ri.poz'it vt, rhoi yng nghadw
Reposition, ri.pu.zish'un n, adlead, ad-
sefydliad, adosodiad
Repository, ri.poz'i.tur.i n, ystorfa,
cadwfa, cronfa, trysorfa [berehenogi
Repossess, ri.po.zes' vt, adfeddiannu, ail-
Reprehend, rep.ri.hend' vt, argyhoeddi,
ceryddu, sardio, senu [ceryddadwy
Reprehensible, rep.rî.hen'sí.bl a, beius,
Reprehension, rep.rî.hen'slmn n, beiad,
cerydd, sen [geryddol
Reprehensive, rep.ri.hen'siv a, beiol, ad-
Represent, rep.ri.zent' vt, arddangos.
dangos, gosod allan, darlunio, cyn-
nrychioli, adbresennoli
Representation, rep.ri.zen.tii'shun, Re-
presentment, rep.ri.zent'ment n, ar-
ddangosiad, gosodiad allan ; darluniad ;
darlun, delw; cynnrychiohad
Representative, rep.ri.zen'tii.tiv a, cyn-
nrychedigol, dangosedigol : n, cyn-
nrychiohvr, cynmychiolydd
Repress, rî.pres vt, attal, ffrwyno
Repression, rî.presh'un n, attaliad
Repressive, ri.pres'iv a, attaledigol
Reprieve, ri.priv' n, gwarant, dienoed,
oedwarant: vt, dienoedi
Reprimand, rep'rî.mand n, argyhoeddiad,
cerydd, sen : vt, ceryddu, beio, senu
Reprint, rî.print' vt, adargraffu, ailar-
Reprint, rî'print n, ailargraffiad [graffu
Reprisal, ri.pr'i'zal n, adgipiad, attrais.
attreisiad, gwrthysgafael
Reprise, ri.pr'iz' n, adgip, attrais
Reproach, rî.prötsh' n, sarhâd, gwarth.
gwarthrudd, anair, eywilydd, gwarad-
wydd, edliw, lliwiant: vt, gwarth-
ruddio, gwaradwyddo, edliw, senu
Reproachable, rî.prü'tshà.bl a, gwarad-
wyddadwy Lwyd<lus
Reproachful, ri.protsh'fvvl a, gwarad-
Reprobate, rep'ró.bät a, gwrthodedig,
anghymmeradwy, diras, adfad: n,
dryg-ddyn, dirieid-ddyn, dyhiryn: vt,
gwrthod, llwyrwrthod ; gwrthwynebu
Reprobation, rep.rö.bä'shun n, gwrth-
odedigaeth, Uwyrwrthodiad
Reproduce, rî.prö.düs' vt. adgynnyrchu
Reproduction, ri.pro.duk'shun n, adgyn-
nyrchiad, adepiliad
Reproductive, ri.pro.duk'tiv a, adgyn
nyrchol. Reproductive organs, peir
iannau epilaidd
Reproof, rí.prŵf' n. cerydd, argyhoedd
iad, sen, ceryddair, dwrdiad
Reprovable, ri.prw'va.bl a, ceryddadw\
beiadwy [hoeddi, sen
Reprove, ri.prwv' vt, ceryddu, arg]
Eeptation, rep.tä'shun n, ymlusgad
Reptile, rep'til n, ymlusgiad, sarddai
a, ymlusgol, sarddol
Repubhc, ri.pub'lik n, gweriniaeti
gwerinlywodraeth,gwerinwladwriaei"
Republican, ri.pub'li.kan a, gweri*
iaethol : n, gweriniaethwr
Republicanism, ri.pub'liJian.izm
gweriniaeth, gwerinlywodraeth
Republish, republish vt, ailgyhoeddi
Repudiable, rî.pü'dì.u.bl a, gwrthodadv
Repudiate, rî.pü'dî.ät vt, rhoddi ymait:
ysgar, gwrthod, diarddel
Repudiation, rî.pü.dî.ä'shun n, ysgaria
gwrthodiad, diarddeliad
Repugnance, rî.pug'nans, Repugnanc
rî.pug'nan.sî n, gwrthwynebiad [crc|
Repugnant, ri.pug'nant a, gwrthwymi
Repullulate, rî.púl u.lät vi, ailflaguro
Repulse, rî.puls' n, cilgwth, gwthiad
ol, gwrthergyd, gwrthgur; nacij
pall: vt, gwrthdaflu, dadergyd
gwrthdaro, euro yn ol, gwrthguro
Repulsion, ri.pul'shun n, gwrthguriac §
Repulsive, ri.pul'siv, Repulsory, rî.pDl
sur.î a, cilwthiol, gwrthyriol
Repurchase, rî.pûr'tshäs vt, adbryiS
ailbrynu, prynu yn ol
Reputable, rep'ü.tcâ.bl a, cymmeradii
parchus, cyfrifol, clodwiw, ystadus
Reputation, rep.ü.tä'shun n, bri, cv
meriad, cymmeredigaeth, cyfrifiad
Repute, ri.piit' n, parch, bri, gwiwd"
vt, cyfrif, golygu, ystyried, tybied.
no repute, anenwog ' [gymmer
Reputeless, rî.püt'les a, dibarch,
Request, ri.kwest' n, arch, deisyfi
erfyniad, erfyn, dymuniad: vt, di
yfu, deisyf. erfyn, 'erchi, dymuno
Requicken, l-i.kwik'n vt, adfywhau ■
Requiem, ri'kwi.em n, gorphwysdj
gorphwysgan, marwgan, angladdgj
Requirable, ri.kw'i'r'a.bl a, gofynadw
Require, ri.kwi'V vt, gotyn, ceisio
Requisite, rek'wi.zit a, angenrhei(>
anhebgorol, gof}-nedig, rheidiol
Requisites, rek'wi.zits np, angenrhi •
iau, anhebgorion L»0^1 *
Requisition, rek.wi.zish'un n, galvL
278
Ôre ; läte.Tíne, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, this ; j=dzh. RES
Requital, n.kw'i'tal n, gwobr, iawn, ad-dal
Requite, ri.kwi't' vt, talu, gwobrwyo, ad-
Resale, rî.säl' n, adwerthiant [dalu
Resalute, rî.sâ.lüt' vt, adanerchu, ail-
gyfarch [dirymu
Rescind, rî.sind' vt, tori, diddymu,
iRescision, ri.sizh'un n, diddymiad
describe, ri.skri'b vt, adysgrifenu, ail-
' ysgrifo [ysgrif
Rescript, ri'skript n, adysgrif, gwrth-
iRescue, res'kii n, gwarediad, traisachub-
1 iaetb, rhyddhâd : vt, gwaredu, acbub,
rhagachub, traisryddh.au
Research, rî.sûrtsh' n, adchwiliad, ad-
gais: vt, adgeisio, adchwilio. To
1 search and research, dyfalchwilio
iReseize, ri.siz' vt, adafaelu
Resemblance, ri.zem'blans n, cyffelyb-
rwydd, tebygolrwydd, tebygrwydd;
1 Ilun, eilun, delw, delwedd, dull
Resemble, ri.zem'bl vt, tebygu, cyffel-
f ybu, efelychu, cyfalhau
Resend, rî.send' (pt & pp resent, rî-
( sent') vt, ailanfon [ad-dalu, atteimlo
Resent, ri.zent' vt, cymmeryd yn ddrwg,
Resentful, n.zent'fvvl, Resentive, ri.zen'-
' tiv a, anfoddog, digofus, hyddig
Resentment, n.zent'ment n, dig, digder,
' anfoddlonnvydd ; ad-dahad
Reservation, rez.ur.va'shun n, darn-
geliad, adgadwad, cadwad yn ol ; am-
modiad. Mental reservation, tawedog-
' rwydd meddyhol [trysorgell
ieservatory, rî.zûr'vâ.tur.î n, ystordy,
Reserve, ri.zurv' n, olfyddin; tawedog-
. rwydd; pwylledd: vt, cadw, rhoi i
gadw. In reserve, yn ol, o'r neilldu
ieservedness, ri.zur'ved.nes n, tawedog-
! rwydd [fa, dyfrgist
Reservoir, rez'urv.wor n, cronfa, cadw-
;îesiance, rez'yans n. — Residence
îesiant, rez'yant n, Resident
'îeside, ri.zi'd' vi, cartrefu, preswylio,
cyfanneddu, trigo, trigiannu, aros
Residence, rez'i.dens n, cartref, trigfa
preswylfod, trigle, trigias ; trigiad
Resident, rez'i.dent n, trigiannydd, cyf-
arosydd: a, trigiannol, cyfanneddol
ìesidentiary, rez.i.den'shur.i a, trigian-
, nol, cyfarosol: n, gweinidog cyfai-osol
iesidual, n.zid'u.al, Residuary, ri.zid'-
ü.ur.î a, gweddilledigol
Residue, rez î.dü, Residuum, ri.zid'ii.um
n, gweddill, gwarged, rhelyw ; gwadd-
! od [roddi
design, ri.zi'n' vt, rhoddi i fyny, ym-
^sign, ri.sin' vt, ailnodi, ail-lawnodl
Resignation, rez.ig.nii'shun n, rhoddiad
i fyny, ymroddiad
Resignee, rez.i.m' n, adgymmerydd, der-
bynydd [rhoddwr i fyny
Resigner, n.z'f'nur n, rhoddiedydd,
Resilah, res'î.lâ n, math o hen arian bath
Resilience, rî.sil'yens, Resiliency, rî.sil'-
yen.sî n, gwrthneidiad, attwythiad,
gwrthneidrwydd [attwythol. adlamol
Resilient, rî.sil'yent a, gwrthneidiol,
Resin, rez'in, Rosin, roz'in n, ystor
Resinous, rez'i.nus, a, ystoraidd [iad
Resipiscence, res.î.pis'ens n, adsynwyr-
Resist, ri.zist' v, gwrthsefyll, gwrthwy-
nebu, gwrthymladd, gwrthio
Resistance, ri.zis'tans n, gwrthwynebiad
Resistibility, rî.zis.tî.bil'î.tî n, gwrth-
wynebolrwydd, caledrwydd [adwy
Resistible, ri.zis'ti.bl a, gwrthwyneb-
Resistive, ri.zis'tiv a, gwrthwynebol
Resistless, ri.zist'les a, anwrthwynebol
Resoluble, rez'o.lii.bl a, attoddadwy
Resolute, rez'o.lut a, llawnfrydig, pen-
derfynol, bwriadlawn, diysgog, disigl,
calonog, gwrol, dewrwych
Resoluteness, rez'o.lut.nes n, llwyrfwriad,
diysogrwydd, gwroldeb
Resolution, rez.o.lii'shun n, bwriad,
llawnfryd, penderfyniad; dyhewyd,
calondid, gwroldeb; dattodiad
Resolutive, rez'o.lii.tiv a, dattodol
Resolvable, ri.zol'va.ble a, dattodadwy
Resolve, ri.zolv' n, bwriad, ymroddiad,
llwyrfwriad, penderfyniad: v,bwriadu,
penderfynu, llwyrfwriadu ; dattod,
dosbarthu, dosranu; toddi, attoddi;
agor, deocgli, egluro [frydedd
Resolvedness, ri.zol'ved.nes n, llwyr-
Resolvent, ri.zol'vent a, dattodol
Resonance, rez'o.nans n, adseiniad,
gwrthseiniad [seiniol
Resonant, rez'o.nant a, adseiniol, dad-
Resorb, rî.sôrb' vt, llyncu
Resort, ri.zort' vi, cynniwair, cyrchu,
3Tngyrchu: n, cynnulliad, cydym-
gasgliad; cyrchfa, cynnullfan, cyn-
niweirfa, cyrchfan, cyrchle [arseinio
Resound, ri.zuwnd' v, dadseinio,adleisio,
Resource, rî.sö'rs' n, adnawdd, adgyf-
nerth; noddfa; dyfais; edryf
Resp, resp n, clefyd ar ddefaid
Respect, ri.spekt' n, cymmeriad, bri,
parch, edinyg, edmygedd; cyfrif; ys-
tyriaeth,ystyr; golygiad; perthynas:
vt, parchu, ystyried, edmygu; per-
thyn, perthynu. To respect persons,
derbvn wyneb
279
RET path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk=took
Respectable, ri.spek'ta.bl a, parchus,
gwiwbarch, cyfrifol, ystadus
Respectful, ri.spekt'fwl a, parchlawn,
parchus, edmygus ; gostyngedig
Respective, ri.spek'tiv a, neillduol, pri-
odol, priod, gwahanredol, gwahanol,
perthynol
Resperse, rî.spûrs' vt, taenellu
Respiration, res.pî.rä'shun n, anadliad
Respire, rì.spi'r' v, anadlu, cyrchu anadl,
alanu, analu
Respite, res'pit n, oed, oediad, dysbaid,
attreg, seibiant, hamdden, hoe ; dien-
oed: vi,addoedi,gohirio; dienoedi, oedi
Resplendence, ri.splen'dens, Resplen-
dency, rî.splen'den.sî n, cyflewyrch-
iad, dysgleirdeb, eirianedd
Resplendent, rî.splen'dent a, llewyrchol,
ysblenydd, eirian, dysglaer
Respond, rî.spond' vi, ateb, gwrthebu
Respondent, rî.spon'dent 11, atebwr
Response, rî.spons' n, ateb, gwrtheb
Responsible, rî.sçon'sî.bl n, atebadwy,
atebol, rhwym i ateb [atebol
Responsive, ri.spon'siv a, atebol, ym-
Rest, rest n, gorphwysdra, llonyddwch,
esmwythdra, tawelwch, gorphwysfa ;
hoe; rhelyw, gweddill, gwarged, y
rhai ereill; gorphwysnod: v, gor-
phwyso; ymorphwys. Resting-place,
gorphwysfa. At rest, yn gorphwys,
yn sefyll, disymmud. The rest, y
lleill, y rhelyw
Restagnant, rî.stag'nant a. — Stagnant
Restauration, rî.stô.rä'shun n, adferiad,
edfryd [tawel
Restful, rest'fẁl a, llonydd, esmwyth,
RestifF, res'tif a, rhusog. — Restive
Restitution, res.tî.tü'shun n, adferiad,
edfrydiad, rhoddiad yn ol
Restive, res'tiv a, ystyfnig, anhywaith,
anhydyn, rhuslyd, ystranclyd
Restiveness, res'trv.nes n, ystyfnigrwydd
Restless, rest'les a, aflonydd, diorphwys,
anesmwyth; dihun [der; dihunedd
Restlessness, rest'les.nes n, anesmwyth-
Restorable, rî.stö'r'â.bl a, adferadwy,
edfrydadwy [iad
Restoral, rî.stö'r'al n, adferiad, edfryd-
Restoration, res.tö.rä'shun n, adferiad,
edfrydiad, adferedigaeth
Restorative, ri.sto'r'a.tiv a, adferol, ad-
feredigol, cryf haol : n, meddyginiaeth
adferiadol
Restore, ri.stoV vt, attroi, adferyd, ad-
feru, dadebryd; ad-dalu; adgyweirio.
To restore to health, iachäu
Restrain, rî.strän' vt, attal, ft'rwyn I
twyo, rhwystro; cyfyngu, lluddio
Restrainable, rî.strä'nâ.bl a, attaladwy |
Restraint, rî.stränt' n, attaliad, rhwyst I
caethiad. lludd [terfynu; eaettl
Restrict, ri.strikt' vt, attal, cyfyngl
Restriction, ri.strik'shun n, attalial
cyfyngiad, terfyniad, rhwymiad
Restrictive,rî.strik'tivo,attaliadol.rha;i
rwymol, terfynedigol, rhwymedigol I
Restringent. rî.strin'jent a, rhwyrml
adrwymol ;gwaedattaliadol : ??.rhwyr I
ydd ; meddyginiaeth attaliadol
Resty, res'tî a. — Restive
Result, ri.zult' n, canlyniad, ffrwytB
efFaith : vi, tarddu, deillio, codi
Resume, ri.ziim' vt, adgymmeryd, a I
ymaflyd yn, ailddechreu
Resummon, rî.sum'un vt, ailwysio
~ 'sumption, ri.zump'shun n, adgy»
meriad, ailgymmeriad; adeiriad
Resumptive, ri.zump'tiv a, adgymmesB
Resupinate, rî.sü'pî.nät, Resupine, rî.s:Ä
p'ín a, â'r gwyneb isaf i fyny, gwrtB
dröedig, gwyneb i waered
Resurrection, rez.u.rek'shun n, adgÄ
odiad, cyfodiad [eorff-le.j
Resurrectionist, rez.u.rek'shun.ist m
Resuscitate, rî.sus'î.tät v, adfywio, ift
fywhau, adfywiocäu, dadebru
Resuscitation, rî.sus.î.tä'shun ?i, adfyi
iad, adfywiocâd, adfywhâd
Retail, rî.täl' vt, manwerthu, adwertli
Retail, rî'täl a, manwerth, adwerthiaÉ
Retailer, rî.tii'lûr r», manwerthydd, mi,
werthwr, ailwerthwr, adwerthwr I
Retain, rì.tän' v. cadw, dal, dal gafi*
cofio; Hogi, cyflogi; hurio dadleuwÄ
Retainable, rî.tä'nâ.bl a, cadwadwy I
Retainer, rî.tä'nûr n, llogwr, cyflogi:
canlynydd, dibynydd, heilyn
Retake, ri.tak' vt, adgymmeryd. aden I
Retaliate, rî.tal'î.ät v, gorbwytho, ■
dalu, talu'r pwyth, dialu [diaJÄ1
Retaliation, rî.tal.í.ä'shun n. ad-dal .
Retard, rî.târd' vt, rhwystro. afrwy< ,
goluddio, arluddio, lluddias, attal, < $
oedi, hwyrhau, addoedi
Retardation, rî.târ.dä'shun n, attalÄ
afrwyddiad, goluddiad; oediad, hi».
Retch, ritsh vi, cyfogi, chwydu [ 1
Retecious, rî.ti'shus a, rhwydol
Retention, ri.ten'shun n, attaliad; I
ddaliad [nwysol; gafaef
Retentive, ri.ten'tiv a, at'taliedigol, ( f
Reticent, ret'î.sent a, dystaw, gostef
Reticle, ret'î.kl n. rhwyden
280
öre; läte, line, no, ariite; she, zh=z azure; thin, thìs: j=dzh.
REV
Reticulate, ri.tik'ii.lat vt, rhwydo
Reticular, ri.tik'ii.lur, Reticulated, rî-
tik'ii.lii.ted a, rhwydog
Reticule, ret'i.kiil n, codon; rhwyden
Retina, ret'î.nâ n, rhwydlen y Hygad
iRetinue, ret'î.nü n, gosgordd, gosgorddlu
Retire, rî.tí'r' vi, ymneillduo, enciho,
\ cilio, ymado, myned or neilldu
Betiredness, rî.fí'rd'nes n, neillduol-
ì rwydd, dirgelrwydd, unigrwydd
Retirement, rî.tî'r'ment n, neilldnedd,
f unigedd, encil, ciliad o'r neilldu
Setort, rî.tôrt' n, gwrthgis, gwrthsen,
gwrthgno ; ateb ffraethlym ; gwrthdro ;
i math o fferyll-wydryn : v, gwrthsenu,
i gwrthgnoi, gwrthateb ; ednyddu
Retortion, rî.tôr'shun n, ednyddiad
iîetouch, rî.tutsh' vt, ailgyffwrdd
letrace, rî.träs' vt, adolrhain. To re-
í trace one's steps, dychwelyd
letract, ri.trakt' v, galw geiriau yn ol,
i dad-ddywedyd ; tynu yn ol [wediad
•Retractation, ri.trak.tii'shun n, dad-ddy-
(ietractile, ri.trak'til a, gwrthdynol
detraction, ri.trak'skun n, tyniad yn ol
.tetreat, rî.trît' n, oil, encil, enciliad,
J gwrthdaith; celfan, adfan, lloches,
I fiechfa, diogelfa, dirgelfa: vi, cilio,
i encilio, gwrthdeithio ; ffoi
îetrench, rî.trentsh' v, lleihau, cynnilo;
I amgloddio, araddifFyn, adgloddio
'.etrenchment, rî.trentsh'ment n, cynnil-
, iad, cynnildeb ; adglawdd, amgaer
'etribute, rî.trib'üt vt, attalu, talu yn ol
etribution, ret.rî.bü'shun n, ad-daliad
etributive, ri.trib'ii.tiv, Retributory,
rî.trib'u.tur.î a, attaledigol, ad-dalol
etrievable, ri.tri'va.bl a, adferadwy
etrieval, n.tri'val n, adferiad, edfi-yd
.etrieve, ri.triv' vt, adferu, ailennill
etriever, ri.tri'vur n, math o adargi
etro- px, yn ol, yn wrthol, gwrth-
etroaction, ri.tro.ak'shun n, gwrth
waitb, gwrthweithred
etrocession, rî.trö.sesh'un n, gwrthrod-
iad, enciliad [arweiniad
etroduction, ri.tro.duk'shun n, gwrtb-
etroflex, ri'tro.fleks a, gwthblygol
etrograde, rî'trö.gräd a, gwrtbgrwydr-
ol : vi, myned yn ol
etrogression, rî.trö.gresh'un n, olgiliad.
attymcbweliad, dadchweliad
etrospect, ri'tro.spekt n, gwrthedrych,
gwrtholwg, ailolwg [ediychiad
etrospection, ri.tro.spek'shun n, ol-
etrospective, ri.tro.spek'tiv a, ol-olygol
etrovert, i1.tro.vurt' vt, gwrthdroi
Retrude, rî.trŵd' vt, gwthio yn ol
Retund, rî.tund' vt, pylu ; diawchu
Return, rî.tûrn' n, dycbwel, adchwel,
dychweliad, adferiad, attaith : v, dych-
welyd ; attalu. Returns, atebion, cyf-
rifebau. Return of the year, pen y
fhvyddyn. To return an answer, ateb.
To return thanks, diolch
Returnable, rî.tûr'nâ.bl a, dychweladwy
Retuse, rî.tüs' a, pŵl [arfod
Reunion, rî.ü'nî.un n, adgyssylltiad; cyf-
Reunite, rî.ü.n'ít' v, aduno, adgydio, âd-
gyssylltu, ailuno [amlygu
Reveal, ri.vil' vt, dadguddio, egluro,
Revel, rev'el n, gloddest, wttres, cyfedd-
ach: vi, gloddesta, wttresa, gor-
wledda. Revel -rout, gloddestdorf,
Revel, ri.vel' vt, tynu yn ol [terfysglu
Revelation, rev.i.lii'shun n, dadguddiad
Revelry, rev'el.ri n, gloddest, gloddest-
waith, wttresiad, cyfeddach
Revenge, ri.venj' n, dial, dialiad, dial-
edd: vt, dial, dialeddu. To revenge
one's self, To be revenged, ymdd'ial
Revengeful, ri.venj 'fẁl a, dialgar, ym-
ddi'algar, dialeddus [garwch
Revengefulness, ri.venj'fwl.nes n, dial-
Revenger, ri.ven'jurw, dialydd, dialeddwr
Revenue, rev'en.u n, ardreth, cyllid
Reverberant, ri.vur'bur.ant a, adseiniol
Reverberate, ri.vur'bur.at v, gwrthseinio,
dadseinio, adseinio, gwrthguro, ad-
guro, gwrthdaro, adleisio
Reverberation, ri.vur.bu.ra'shun n, ad-
sain, amseiniad, gwrthseiniad
Reverberatory, rî.vûr'bur.ä.tur.î a, dad-
seiniol, gwrthgurol, gwrthseiniol
Revere, ri.vi'r' vt, parchu, anrhydeddu
Reverence, rev'ur.ens n, parch, erbarch,
edmyg, ardduniant, anrhydedd, bri;
ofn : vt, parchu, perchi, anrhydeddu
Reverend, rev'ur.end a, parchedig, hy-
barch. The Right Reverend the Lord
Bishop of , y Gwir Barchedig Ar-
, glwydd Esgob
Reverent, rev'ur.ent, Reverential, rev.u-
ren'shal a, parchus ; gostyngedig
Reverie, rev.u.ri', Revery, rev'ur.i n,
hep-hynt, mympwy, gofreuddwyd,
breuddwyd eifro
Reversal, ri.vur'sal n, dymchweliad, di-
ddymiad, gwithiad, gwrthdroad
Reverse, ri.vurs' n, tro, troad, cyfnewid-
iad ; gwrthwyneb ; anffawd, aflwydd :
v, gwrthwynebu, gwrthdroi, galw yn
ol, dirymu [ gwrthdroad wy
Reversible, ri.vur'si.bl a, ymchweladwy,
281
RID path, fat, ore, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ;
Reversion, n.vur'shun n, gwrthdroad
ymchweliad, attychweliad ; olfeddiant
Reversionary, rî.vûr'shun.ur.î a, ym-
chweledigol, olfeddiannol
Revert, ri.vurt' v, troi yn ol, dychwelyd
Revertiblc, ri.vur'ti.bl a, ymchweladwy
Revest, ri.vest' vt, adwisgo; ailosod
mewn meddiant [dilladfa
Revestiary, ri.ves'tshur.i n, gwisgfa,
Review, ri.vii' vt, ailystyried, adolygu,
edlygu ["gwaradwyddo, senu
Revile, ri.viT vt, difenwi, cablu, difr'io,
Revisal, ri.v'i'zal, Revision, ri.vizh'un n,
adchwiliad, adolygiad, adholiad; ad-
ddarlleniad
Revise, ri.vi'z' vt, adchwilio, adbrofi,
adolygu: n, ailbroflen, eilbrawf
Revisit, ri.viz'it vt, ailymweled, adofwyo
Revisitation, ri.viz.i.ta'shun n, ailyniwel-
iad, adymweliad
Rivival, ri.v'i'val n, adfywiad, dadebriad
Revive, ri.vi'v' v, adfywio, adfywbau,
bywb.au, bywiogi, dadebru, dadlewygu
Revivicate, ri.viv'Lkat, Revivify, ri.viv'-
î.f'í vt, adfywio, adfywiocäu [iad
Reviviscence, rev.i.vis'ens n, ymadfyw-
Revocable, rev'o.ka.bl a, gwrthalwadwy
Revocation, rev.o.ka'shun, Revokement,
ri.vok'ment n, gwrtbalwad; galwad
yn ol, diddymiad [diddymu
Revoke, ri.vok' v, gwrthalw; dattroi,
Revolt, ri.volt' n, gwrthgiliad, gwrth-
ryfel, gwrthgynhwrf: v, gwrthgilio.
gwrthymgyfodi, gwrtbryfela
Revolution, rev.o.lii'sbun n, chwyldroad
cylchdro, adcbwyl, adcbwylfa, ad-
gylcbiad, amdreiglad, cylchdaith
Revolutionary, rev.ö.lü'shun.ur.î a,
chwylfaol, gwrthryfelgar
Revolve, ri.volv' v, amdroi, cylchdroi,
amdreiglo ; dwysystyried, myfyrio ar
Revulsion, n.vul'shun n, gwrthdroad,
gwrtbdro, gwrthdafliad
Reward, rî.wôrd' n, gwobr, gwobrwy,
tâl, taledigaeth : vt, gwobrwyo, gwobri ;
talu [adwy
Rewardable, rî.wôr'dâ.bl a, gwolarwy-
Reword, rî.wûrd' vt, adeirio, aileirio
Reynard, ren'iird n, cadno, llwynog,
gwyddgi, madog, madryn, madyn
Reys, raz n, cadben Hong Aiphtaidd
Rbabdomancy, rab'dö.man.sî n, gwialen-
ddewiniaeth
Rbama, rä'niâ n, geudduw Indiaidd
Rbapsodist, rap'sö.dist n, ftregodydd
Rhapsody, rap'sö.dî n, cymmysgdraith,
gwyiltdraith, ffregod; gwylltaraeth
Rheda, rí'dâ n, math o gerbyd
Rhetoric, ret'o.rik n, areitheg, ffraethel I
Rhetorical, ri.tor'i.kal a, areithyddcj
areithiol, ffraethebol
Rhetorician, ret.ö.rish'an, Rhetor, rî'tíJ
n, areithiwr, arodawr [gormwytl
Rheum, rŵm n, diferwst, llitíyn y pe J
Rheum, ri'um n, arianllys [malystcl
Rheumatic, rw.mat'ik «, gwynegol, cyn I
Rheumatism, rw'ma.tizm n, gewynwf]
gwynegau, clefyd y gi'au, cryd y cyni
Rheumy, rẃ'mì a, gormwythig [mal{|
Rhexis, rek'sis n, toriad gwythi'en
Rhinalgia, r'í.nal'jî.â n, trwynwst
Rhino, r'i'nö n, arian
Rhinoceros, r'i.nos'ur.us n. trwyngornfi
Rhinsburgers, rinz.bur'gurz n, plaid
grefyddwyr heb ofleiriaid
Rhodium, rö'dî.um n, math o adwyn
Rhomboid, rom'bôîd n, lleddfbetryal .
ochrau cyferbyniol yn gyfartal
Rhombus, rom'bus, Rhomb, romb
lleddfbetryal â'r 4 ochr yn gyfartal-
Rhubarb, rẃ'bûrb n, arianllys [dri
Rhumb, rumb n, math o Ìinell nyd
Rhyme, rim n, odl, cynghanedd ; rhiir
yn: v, odli, cynghaneddu, cydodli
Rhythm, rithm n, mydr a chynghane
Rhythmical, rith ' mi . kal a, odl
cynghaneddol, mydraidd
Rial, r'i'al n, darn o aiu gwerth 10s. a 1
Rib, rib n, asen, eisen, corfasen;
drawst. Rib-roast, llachio, pwyo,
Spare-rib, eisglwyd moch)Ti
Ribald, rib'ald «, croesan, croesani
Ribaldish, rib'al.diah a, serth,
croesanaidd, budreiriog
Ribaldry, rib'ald. ri n, serthedd, bui
Ribbed, ribd a, eisog, eisedig
Ribbon, rib'un n, ysnoden
Rice, ris n, math o ydrawn, reis
Rich, ritsh a, cyfoethog, gob
gwerthfawr, gwych, godidog, ffr
lawn ; costus, helaeth ; danteil
bras. To become rich, ymgyfc
To make rich, cyfoethogi
Riches, ritsh'iz tip, cyfoeth, golui
berthedd, alaf, anlloedd, meddii
Richness, ritsh'nes n, cyfoethogi
goludogrwydd ; brasder
Rick, rík n, das, daswl, daswrn,
helm: vt, dasu. dasymu, deisio
Rickets, rik'ets tip, y flechau
Rickety, rik'et.i «, gwan yn y cymi
Rid, rid (pt & pp rid) vt troi he
rhyddhau, gwaredu, gyru ymaith.
get rid of, cael gwareá o
282
öre ; läte, line, no, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh.
BIS
Riddance, rid'ans n, gwarediad, rbydd-
Bidden, nà'npp. — Ride [had
ffiddle, rid'l n, dammeg, dyfal, cuddhol-
| iad ; rhidyll, hesgyn : v, rhidylHo
Ride, rid (rode, ridden) v, marchogaeth,
marchocäu, marchäu; nofio wrth
[ angor. To ride behind, ysgilio
[Rider, ri'dûr n, marchogwr, marchog,
marchwr, marelioges; attodiad
JRidge, rij ra, gnvn, truin, crimp, cefh,
í crib, esgair "rhych : vt, grynio, trumio,
rhyebu [anifail un-gaill
[Ridgel. rij ' el, Bidgeling, rij 'ling, n,
Ridgetile, rij'fil n, peithynen gribog
Ridgy, rij'i a, cribog, trumiog, gryniog
Ridicule, rid'i.kiil n, gwawd, gwatwar,
i chwerthinwawd, ehwarddwawd: vt,
\ gwawdio, gwatwar, chwerthin am ben
Ridiculous, ri.dik'ii.lus a, dirmygus,
j!| ffol, gwawdwiw ; ysmala
'Ming, r'i'ding n, parthran o Sir Efrog,
sef y drydedd ran (trithing); march -
! ogiad. Riding-coat, marchogwisg.
j Riding-habit, gwisg marelioges. Bi-
ding-hood, penwisg niarchoges
'ìife, r'if a, ami ; cyftredin ; rhugl, fflwch
îifeness, ri'f'nes n, amlder, cyffredinol-
; rwydd [rhychddryll
ìifle, r'i'fl vt, anrheithio, ysbeilio: n,
ffifraff, rif 'raf n, gwehilion y bobl
lift, rift n, agen, hollt, rh^vyg: a, agen-
\ og : v, hollti, rhwygo ; ymagenu
lig, rig 7i, gwawd ; aüllades ; anifail ban-
ner dysbaidd : v, taclu, gwisgo. To
; run the rig upon, cehweirio â
.îigadoon, rig.á.dŵi' n, math o daplas
Jliggish, rig'ish a, anllad, puteinllyd
. Hggle, rig'l vi. — Wriggle
^ight, ri't a, iavvn, uniawn, cyfiawn: cy-
wir; addas, cymhwys ; teg; syth: ad,
yn fawn, yn gywir : vt, iawnu, unioni;
cyininoni : n, iawn, iawnder, def, un-
iondeb; braint; bawl: i, or goreu !
da! Bights, iawnderau, defion. Right
angle, unionongl, cyfougl. Right hand,
Haw ddeheu, deheulaw. To set to
rights, trefnu, iawndrefnu
ighteous, ri'tshus a, cyfiawn, uniawn
igbteousness,ri"tshus.nes re,cyfiawndei
uniondtb [gwir
rightful, r'ít'fẁl a, cyfreithlawn, iawn;
ightness, ri't'nes n, iawnder, uniondeb,
unionder, tegweh, cywiredd
igid, rij'id a, anhybîyg, tyn, ystyfnig,
syth, anystwyth; manwl
igidness, rij'id.nes n, diblygedd, an-
ystwythder, sythder ; manylwch
Rigmarole, rig'mâ.röl n, ifregod
Rigol, r'i'gul n, cylch ; coronig
Rigorous, rig'ur.us a, garw, gerwin,
caled, Hym, tost, tostlym, llymdost;
oerllym [toster
Rigour, rig'ûr n, gerwindeb, llymder,
Rill, ril n, cornant, goffrwd, gofer, afonig,
aberig, rhean : vi, goferu, aberu
Rillet, rií'et n, cornant, nentig
Rim, rim n, ymyl, cylch, cant, cantell,
min : vt, ymylu [agen, hollt
Rime, ri'm n, barug, arien, llwydrew;
Rimose, ri.mös', Rimous, r'i'mus a, agen-
og, holltog [crych, plyg
Rimple, rim'pl vt, crychu, plygu: it,
Rimy, r'í'mî a, barugog, llwydrewog
Rind, rind n, pil, pilionyn, crawen, croen,
Rindle, rin'dl n, cwteran, ffosig [rhisgl
Ring, ring n, rhwy, modrwy ; cylch, cant,
sid, sidyll ; clochswn : v (rang, rung),
canucloch; seinio. Ring-bone, ewin-
or march. Ring-dove, ysguthan gad-
wynog. Ring-worm, gwreinyn, taro-
den, marchwreinyn, dwfrwreinyn,
tarddwreinyn. A little ring, modnyy-
ig. Ear-ring, clustdlws [geiniad
Ringer, ring'ur n, clychganwr, clych-
Ringleader, ring.lí'dûr n, blaenor, pen-
aeth, cornor, corn y gynhen
Ringlet, ring'let n, cudyn modrwyog
Ringtail, ring'täl n, ia/dinwen
Rinse, rins vt, golchi, dystreuho, adolchi
Riot, ri'ut n, terfysg, afreolaeth, rhysedd ;
brythaint, brythawd, wttres, gloddest :
vi, terfysgu ; gloddesta, wttresa
Rioter, r'í'ut.ûr n, terfysgwr ; gloddestwr,
brythai ; wttreswr
Riotous, ri'ut.us a, terfysgus, terfysglyd ;
brythain; wttresgar. Riotous living,
glythineb [rhwyg
Rip, rip v, rhwygo, dattod, dadwni'o : n,
Ripe, rip a, addled, ft'aeth : v, addfedu
Ripen, r'i'pn v, addfedu, ffaethu
Ripeness, rip'nes n, addfedrwydd
Ripier, rip'yûr n, adwerthwr pysgod
Ripple, rip'l n, crychiad dwfr, crych:
v, crychu; heislanu llin
Rise, ri'z (rose, risen) vi, codi, cyfodi,
dwyreain, dwyre, cwnu; tarddu
Rise, ri's n, codiad, cylbdiad, dyrchafiad,
esgyniad, dwyre ; dechreuad, tarddiad,
Risen, riz'n pp. — Rise [cychwyniad
Risibility, riz.i.bil'i.ti n, chwerthinedd
Risible, riz'i.bl a, chwarddus, chwerth-
inus, hychwardd ; digrif, digrifol
Rising, ri'zing n, codiad, dwyread; es-
gvnfa. Rising ground, uchelfa, twyh
283
ROM path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took I
Risk, risk n, perygl, antur, enbydrwydd;
hap, damwain : vt, peryglu, anturio
Rite, ri't n, defod, arddefbd [adgof pan
Ritornello, rí.tôr.nel'ö n, ailadroddiad,
Ritual, rit'shii.al n, defodlvfr, Uyfr
defodau: a, defodol, arddefodol
Ritualist, rit'shii.al.ist n, arddefodwr
Rival, ri'val n, cydgarwr, cydymgeisiwr,
cyderlyniwr : v, cydymgeisio, cydym-
dynu, gwrthwynebu
Rivalry, ri'val.ri, Rivalship, ri'Val.ship
n, cydymgais; cydgarwriaeth
Rive, ri'v (pt rove, ruv ; pp riven, riVn)
v, hollti, delltu, agenu
Rivel, riv'l n, erychni : vi, crychu
River, riv'ur n, afbn, dyfrffrwd ; afonig.
River-horse, afonfareh
Rivet, riv'et n, gwrth-hoel, hoel wrthben,
gwrthben: vt, gwrth-hoelio, gwrth-
benu, gwrthbwyo, rhybedio; sicrhau
Rivulet, riv'ii.let «, corafon, afonig, nant,
cornant, gofer, ffrwd, rhidys, clais
Rixation, rik.sii'shun n, cynheniad
Rixdollar, riks.dol'ur n, darn o arian
ti'amor, gwerth o ddeutu 5s.
Roach, rötsh n, torgoch, rhufell
Road, rod n, ffordd ; angorfa. Railroad,
cledrffordd, rheilffordd, ffordd haiarn.
High road, ffordd fawr, prif ffordd
Roadstead, röd'sted n, angorfa
Roadster, röd'stûr n, teithfarch
Roam, röm vi, crwydro, gwibio
Roan, rön a, brych, gwineulwyd, broc
Roar, rö'r vi, rhuo, buguned, croch
floeddio, gorddyaru, oernadu, croch
nadu: n, rhu, rhuad, bugunad, gor-
Roary, rû'r'í a. — Rural [ddyar
Roast, röst a, rhost : v, rhostio ; gwawd-
io. To roast coffee, crasu coffi. To
roast potatoes, pobi cloron
Rob, rob vt, ysbeilio, lladrata, anrheithio
Robber, rob'ûr n, lleidr, ysbeiliwr
Robbery, rob'ur.î n, lladrad, ysbeiliad
Robe, röb n, ysgin, ffaling, cwnsallt
mantell, gŵn, gwisg: vt, gwisgo, ar-
wisgo, ymwisgo, amwisgo
Robin, rob'in, Robin-redbreast, rob.in-
red'brest », rhuddog, bronrhuddyn
Roborant, rö'bö.rant a, cryf haol
Roborean, rö.bô'r'î.an, Roboreus, rö.bö'r'-
î.us a, derwin, o dderwen ; cryf
Robust, ro.bust' a, cadarn, cryf, grymus
Robustness, rö.bust'nes n, pybyrwch,
grymusder, cadernid
Rocambole, rok'am.bol n, garlleg Yspaen
Rochet, rotsh'et n, torgoch [esgob
Rochet, rok'et n, offeren-grys, gwisg
lock, rok n, craig, clegr: v, sigll
Rock-alum, allog y graig, cochaÙol
Rock-crystal, creig-grisial. Rocll
oil, creigolew. Rock-ruby, rhuddeil
Rock-salt, halen y graig. Rockin.1
stone, maen ckwyfan
Rocket, rok'et n, tanbelen, pelen o dâ I
math o flodeuyn
Rockiness, rok'i.nes n, creigiogrwydd 1
Rockless, rok'les a, digraig
Rocky, rok'i a, creigiog, clogwyncl
clogyrnog. Rocky-place, creigle I
Rod, rod n, gwialen; Hath. Curtail
rod, llenlath. Fishing-rod, genwal
gwialen bysgota
Rode, rod pt. — Ride [ np, enow 1
Rodentia, rö.den'shâ, Rodents, rö'deiB
Rodomont, rod'ö.mont n, gwagymffro I
iwr, ymffrostiwr : a, ymffrostiol
Rodomontade, rod.ö.mun.täd' n, coil
fost, gwagfost : vi, bocsachu, ffrosfcB
Roe, ro" n, iyrches, ewig ; grawn pysg \,
gronell
Roebuck, roTmk n, iwrch, carw, eilon 1
Rogation, rö.gä'sbun n, gofyniad, erf;»
iad, gweddi. Rogation-week, wy I
nos y gweddi'au [cardo'I
Rogue, rüg re,hocedwr, twyllwr ; crwyd M
Roguery, rö'gur.î ?«, hocedwaith, twvl
Roguish, rö'gish, Roguy. rö'gî a, D I
edus, twyllodrus, twyllgar, anon» I
castiog, cellweirgar
Roguishness, rö'gisb.nes n, dyhirH— |
twyll, anonestrwydd [gwagflrwB
Roist, rôîst, Roister, ruîs'tûr vi, trjijk
Roll, röl n, rhol, plyglyfr, rhestrfa, <■
lyfr; rholyn: v, rhoho, treiglo, <■
trwlio. Rolling-pin. rholbren. Bf
ing eyes, llygaid gwibiog
Roller, rö'lûr n, rholbren, rholfaen |
Romage, rum'äj n, terfysg, cynhwrf I
Roman, rö'man n, Rbufeiniwr: a, Bl
feinaidd, Rhufeinig. Roman cath'i,
pabydd; pabaidd. Roman bala»
pwyslath. Roman cement, mat»
gymmrwd
Romance, rö.mans' n. ffugchwedl, fl«
hanes, rhamant: vi, ffugdreithio, )■■
mantu, celwyddu
Romancer, rö.man'.sûr a, ffugdreith i,
ffugiedydd ; celwyddwr, celwyddg j
Romanist, rö'man.ist n, pabydd f
Romamze, ro'man.'iz v, pabyddu; rl
feinyddio; Lladineiddio
Romantic, ro.man'tik a, aruthrol, m.' ft
wyllt; anhygoel, dycli)Tnmygol, f r
io'l, rhamantus; ffo'ldvbus
284
öre; läte, line, no, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
ROU
.íloinish, rö'mish a, Rhufeinaidd, pabaidd
fiRomist, rö'mist n, pabydd
'Romp, romp n, hoeden, hobi, rhonten:
: vi, hoedena, gwilhersu, hobi'o, rhontio
Bondeau, Rondo, ron'dö n, math o hen
I brydyddiaeth
Llondle, ron'dl n, tŵr crwn
lîonion, ron'yun 11, dynes fras
iont, runt n, corfilyn. — Runt
lood, rŵd n, pedwaran erw; y grog, y
i groes. Rood-loft, llofft y grog
,toof, rŵf n, nen, cronglwyd, cromglwyd,
[ pen ty : vt, toi, gosod nen. Roof of a
I house, clvvyd ty. Roof of the mouth.
I taflod y geneu, gorcharfannedd, gorch-
■ ^ fant, ystefaig
|look, rwk n, ydfran, bran, bran bigwen,
j ( brân dyddyn ; hocedydd, twyllwr ; un
»| o werin y wyddbwyll: v, hocedu,
, I twyllo, ysbeilio
■ itooker)-, rwk'ur.i n, nythfa ydfrain,
• | llwyn y brain, llwyn yr ydfrain
loom, rŵm n, He; cyfwng; rhandy.
- • cell, ystafell ; llogawd. Room to find
- | fault, He i achwyn, achos i feio
- Roominess, rŵ'mî.nes n, helaethrwydd,
; lie, eangder, lleogrwydd
î^omy, rŵ'mî a, eang; helaeth, lleog
- i-oost, rŵst n, clwyd ieir, ieirglwyd: vi,
clwydo, myned i'r glwyd ; llettya
• toot, rŵt n, gwreiddyn, bon, dechreuad,
gwaelod, gwreiddair, cynair: v, bwrw
. i gwraidd, çwreiddio. Garden roots,
gwreiddlysiau. Greek roots, gwreidd-
. j olion Groeg. To root up, diwreiddio,
dadwreiddio. To take root, bwrw
ootlet, rŵt'let n, gwreiddyn [gwraidd
;opalic, rö . pal ' ik a, clwpddulliog,
ar ddull cnwpa ; chwyddog
ope, röp n, rhaff, cort ; rheffyn, cortyn
w,llinynogi,rhwymo;gludiogi. Rope-
dancer, rhaffddawnsiwr. Rope-trick,
- (VSgeleredd, ysgelerdro. Rope-walk,
Rope-yard.— Ropery
)per. rö'pûr, Ropemaker, rop'ma.kiir
n, rhaffwr, rheffynwr
Jpery, rö'pur.î n, rhaffle, rhaffrodfa,
rhafflan, rhaffweithfa [gludiogrwydd
)püiess, rö'pî.nes n, tew-wydnedd,
>Pf, rö'p'i a, llinynog; gludiog
'iquelaure, rok.Uor' n, hugan gwr
>ral, rö'r'al, Rorid, rô'r'id, Rory, rö'r'í
o, gwlithog [ogiad
>ration, rö.rä'shun n, gwlithiad, gwlith-
,)sary, ro'zur.i n, rhosfa, gwely rhos;
rhosbleth ; padergadwyn y Pabyddion
>scid, ros'id a, gwlithog, llawn gwlith
I
Rose, roz vt. — Rise: n, rhosyn, breila,
breilw. Rose-bud, rhos-fiaguryn.
Rose-bush, rhosberth, rhoslwyn. Rose-
coloured, rhosliw, coch, gwridog. Rose-
noble, darn o aur o werth 6s. 8c. Rose-
tree, rhos wyd den. Rose-water, rhos-
ddwfr. Rose-wood, rhoswydd, rhos-
goed. Corn-rose, pabi coch yr yd,
bulwg. Dog-rose, rhos y perthi.
Guelder-rose, corswigen. Rock-rose,
creigros, corros. Water-rose, bwltys.
Under the rose, dan gudd, dan gel
Roseate, ro'zln.at a, rhosog, gwridog
~ )semaiy, roz'mur.i n, rhos Mair. Wild
rosemary, gwallt y forwyn
Rosenfelders, ro.zen.fel'durz np, plaid o
benboethiaid Almaenaidd
Roset, ro'zet n, rhosliw, lliw coch
Rosette, ro.zet' n, cwlwm o ysnodenau
Rosicrucians, roz.i.krw'shanz np, plaid
o benboethiaid gynt, Rhosgroesogion
Rosin, roz'in n, ystor [gwridgochedd
Rosiness, r o'zi.nes n, gwridgochni, cochni ,
Rostral, ros'tral a, gylfinaidd, durynog
Rostrated, ros'trä.ted a, gylfinog
Rostrum, ros'trum n, gylf, gylfant,
gylfin, pig; duryn Hong; pregethfa,
areithle [rhosliw, gwridgoch
Rosy, ro'zi a, rhosynaidd, rhosynog,
Rot, rot n, malldod, mellni, y pwd : v,
braenu, mallu, pydru, madru. Dry-
rot, sychbydredd
Rotaiy, rö'tur.î, Rotatory, rö'tâ.tur.î a,
cylcbol, cylchdroawl, yn troi
Rotate, rü'tät vi, cylchdroi, chwyldroi
Rotation, rö . tä ' shun n, cylchyniad,
chwyhad, chweliad, cylchdroad, tro
Rotator, rö.tä'tûr n, cyhyryn o'r enw
Rote, röt n, cylchred, tafodleferydd ;
offeryn cerdd: v, dysgu ar dafod-
leferydd, mynychadrodd
Rotten, rot'n a, braenllyd, braenedig,
pwdr, mall, mallaiu, hadl, pydredig.
A rotten egg, wy clwc [hadledd
Rottenness, rot'n.es n, malldod, pydredd,
Rotund, rö.tund' a, crwn, cylchgrwn
Rotundity, rö.tun'dî.tî n, crynder, bol-
Rotundo, rö.tun'dö n, cronadail [awd
Rouge, rwzh n, cochliw ; gruddliw
Rough, ruf a, garw, gerwin; anllyfn,
anwastad; bras; gwyntog, tònog;
sarig, anfwyn. Rough-cast, braslun,
brasgynllun ; cymmrwdgarw. Rough-
draw, braslunio, brasdynu. Rough-
hew, brasnaddu. Rough-rider, torwr
ceffylau. To grow rough, gerwino.
To make rough, garwhau
285
RUI path, fat, ére, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took; I
Roughen, ruf'n v, garwhau, gerwino
Roughness, ruf 'nes n, garwder, gerwin-
deb, gerwinder; anllyfhedd
Rounceval, ruwn'si.val n, math o bys
Round, rûŵnd a, crwn, cylchgrwn, eyfr-
grwn: n, cylch, 'tro, cylchdro; ym-
drechdro, cwj^mp; ad, amgylch,
cylch-, am-, dam-: v, crynhau, am-
grynu, talgrynu. Rounds, cylchoedd,
S^yigylchoedd. Round-robin, deiseb.
Long and round, hirgrwn. Round
about, amgylch, amgylch ogylch;
amleiriog; oddi amgylch. Round
about us, o'n hamgylch
Roundelay, rûŵn'dí.lä n, cylchgan
Roundheads, ruwnd'hedz np, Pengryn-
iaid, pleidwyr yn amser Siarl I.
Roundhouse, rùŵnd'hûŵs n, nosgarchai
Roundish, rûŵn'dish a, crynaidd, lled-
Roundlet, rûŵnd'let n, cylchen [grwn
Roundly, rûŵnd'lî ad, yn grwn ; yn dal-
grwn, yn amlwg, yn'rhugl [lawnedd
Roundness, rûŵnd'nes n, crynder; llyfn-
Rouse, riuVz v, dihuno. deffroi; cyffroi
Rout, rûŵt n, mawrdwrdd, terfysghaid ;
terf'ysg, cythrwfl, annhrefn; fföedig-
aeth : v, terfysgu ; gorchfygu, gyru ar
ffo, gorthrechu, ymlid ' [hynt
Route, rŵt n, ftbrdd, llwybr; taith;
Routine, rŵ.tîn' n, arfer, arferiad, trefh
Rove, rov v, crwydro, gwibio : pt. — Ri^e
Rover, ro'vur n, crwydrad, gwibiad,
morleidr, herwr
Row, rö n, rhes, rhestr, haen, gwanaf : v.
rhwyfo, rhodli. To put in a row, rhesi
Row, rûŵ n. terfysg, cythrwfl
Rowel, rûŵ'el n, troell ysbardyn; rhol-
bren i ddal lliain i ymsychu, llit'weli,
llynor: vt, tori llifweli, ccingoraethu
Rower, rü'ûr n, rhwyfwT, rhwyfydd
Royal, rôi'al a, breninol, teyrnaidd.
The royal family, y teulu breninol
Royahst, rôi'al.ist n, breninwr, brenin-
Royalize, rui'al.'fz vt, breninoli [oliad
Royalty, rôî'al.tî n, brenindod, brenin-
oliaeth, breninfraint, teyrnolaeth
Rub, rub v, rhwtio, rhwbio, rhathu,
rhuglo, crafu: n, rhwtiad, rhwb,
rhwbiad; rhwystr. To rub down a
horse, glanhauceffyl. Torubout.dile'u
Rubbish, rub'ish n, malurion; ysgarth-
ion, ysbwrial, gweddillion, sothach,
sorod ; murddyn
Rubble, rnb'l n, ceryg man, cerygos
Rubicund, rŵ'bî.knnd, Rubiform, rŵ'-
bî.fùnn a, cochlyd, lledgoch, cochaidd
Rubific, rw.bifik a, cochhwiol, cochol
Rubify, rŵ'bî.fí, Rubricate, rw'bri.ka
vt, cochhwio, cochnodi
Rubious, rŵ'bî.us a, rhudd, cochlyd
Rubric, rw'brik a, coch, rhuddgoch : î
rhuddel, rhuddell; cyfeireb
Rubrical, nv'bri.kal a, coch
Ruby, rŵ'bî n, rhuddem, cochem; crud
dardd; math o argrafflythyren; .
rhuddgoch, coch, cochrudd. Rod
ruby, gwenithfaen
Ructation, ruk.ta'shun n, brytheiriad
Rud, rud n, pysgodyn or enw
Rudder, rud ûr n, llyw, llyw Hong
Ruddiness, rud'i.nes n, rhuddni, gwri-
goehni, cochder [rhuddi
Ruddle, rud'l n, nod coch, rhuddbrid
Ruddock, rud'uk n, bronrhuddyn, coc
gam, brongoch
Ruddy, rud'î a, rhudd, coch, rhuddgo(
rhosliw,gwridliw,gwridgoch ; lledgo
Rude, rvvd a, difoes,'.anfoesgar; anghei
ydd; diddysg, gwladaidd; garw
Rudeness, rŵd'nes n, difoesedd, anfo<
anfoesgarwch ; gwladeiddrwydd
Rudesby, rvvdz'bi n, anfoesddyn
Rudiment, rvv'di.ment n, egwy<hi
cynbrawf, cynreol, cynsail
Rudimental. rŵ.dî.men'tal, Rudinwl
tary, rŵ.dî.men'tur.î a, egwyddora-l
Rue, nv v, galaru, gofidio : n, Uysiau I
echrys-haint
Rueful, rw'fivl a, galarus, trist,"irB
gofidus, athrist [galarusrwyB
Ruefulness, r\v ' fCvl . nes n, tristlM
Ruelle, rŵ'el n, cymmanfa mewn ■
annedd; cylch " [bysg°<§
Ruff, ruf 11, "crychdorch gwddf; mat*
Ruffian, ruf van n, cyflafanwr, hi
lofiudd, advn, anfad-ddyn, grafel»
murniol, ffyrnig, creulawn, ciaidd 1
RufHe, rufl v, crychu, dillio, addoj
grychú, annhrefnu, anfoddogi, cyfli
cythruddo: n, addurn-grych
Rug, rug n, torsed, cwrlid, huling
Rugged, rug'ed o, garw. gerwin;
wastad, anllyfn ; afrywiog
Ruggedness, rug'ed. nes n, garwf
anwastadrwydd ; a fry wir>grwydd
Rugin, rvv'jin «, rhathell llawfeddyg
Rugose, rẃ.gös' a, rhychog. crycJ
Ruin, rŵ'in n, distryw, dinystr;H
adfeiliad: v, distrywio, dinystrio,
fetha, andwyo, diadeilo; anafu
Ruinate, rẃ'i.nät vt, andwyo. dyfetl:
Ruination, rŵ.î.nji'shun n. — Ruin
Ruinous, rŵ'î.nus a, adfeiliog, ad
iedig, dinvstriol, distaywiol, andw
28fi
8 ; läte, l'íne, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, this ; jrrdzb. SAB
Rule, r\vl re, rheol, llywodraeth, rheol-
aeth ; deddf : v, llinellu ; llywodraethu,
rheoli. Rule of three, cymhariaeth
:Ruler, rŵ'lûr re, rheolwr, lhnv, llywydd,
llywodraetkwr, teyrn, muner ; Uinellai,
Rum. rum re, gwirod o'r enw [llinellyr
■Rumble, rum'bl vi, treigldrystio, grwytho,
[ godyrddio, godyrfu, godwrdd. Rum-
f bling-noise, treigldnvst
Ruminant, rŵ'mî.nant a, yn cnoi ei
j gil, adgnoawl: re, anifail adgnoawl
Ruminantia, rŵ.mî.nan'shâ np, anifeil-
iaid adgnoawl
Ruminate, rŵ'mî.nät v, cnoi cil, ad-
| gnoi, eilgnoi, cilgnoi; ystyried, ad-
Í ystyried/ dwysfyfyrio ar
Rumination, rẁ.mî.nä'shun re, adgnoad,
I cilgnoad; adfyfyriad [chwiliach
[Rummage, rum'iij v, manol chwilio,
fiummer, rum'ur re, diodwydryn
Rumour, rẁ'mûr re, chwedl, gair, son,
I swn, lledgynt: vt, taenu chwedl, cy-
' hoeddi " [conell
îump, rump, n, gwar y gynfFon ; cloren,
.iumple, rum 'pi vt, crychiadu, didrefnu:
I n, tolc, crychiad, crychni
iun, run (pt ran, pp run) v, rhedeg,
' rhedu; dywadnu; llifo: n, rhe, rhed,
f rhedeg, rhedfa. In the long run, yn
Í y diwedd, yn y pen draw. To run to
seed, hadu. To run away, ffoi, dianc.
,( To run through, trywanu
ilunagate, run'â.gät, Runaway, run'â-
\ wä n, ffoadur, cilgi
ìîundle, run'dl n, troellen, sidell; fifon-
' ysgol ; cawell mehn
iundlet, rund'let w, barilan, Uestryn
('.unlet, run'let n, cornant, afonig;
barilan, mesur 18^ galwyn
".ung, rung pp. — Ring
Runic, rw'nik a, Gothaidd, henddulliog
Kunnel, run'el n, rhean, nant, cornant,
aber, afonig [cwyrdeb
unnet, run'et n, caul, ceuled, cywer,
unning, run'ing n, rhediad; ifrydiad,
llifiad, rhead: a, rhedegog, rhedol.
Running-match, rhedymdrech
;unt, runt n, corfilyn, cor o anifail
upee, rŵ.pî' n, darn o arian Indiaidd
( gwerth Is. lOJc.
luption, rup'shun n, breg, toriad
apture, rup'tshûr n, rhwygdoriad;
bolwst, bolystyn, toriad llengig, torgest
ural, rvv'r'al a, gwledig, gwladol,
gwladaidd, maesol
urality, rŵ.ral'î.tî, Ruralness, rŵ'r'al-
nes n, gwladolrwydd, gwladeidilrwydd
Ruricolist, rw.riko.list n, gwladwr,
gwladolwr, taiogyn
Ruse, rŵz n, dicheîl, ystryw
Rush, rush n, brwynen, pabwyren;
rhuthr, rhuthriad: v, rhuthro, ym-
rutho. Rush-candle, canwyll frwynen .
Full of rushes, pabwyrog, brwynog.
To gather rushes, pabwyra, brwyna
Rushlight, rashTit n, canwyll frwynen
Rushy, rush'î a, brwynog, pabwyrog
Rusk, rusk n, math o fara caled, bara
eras, teisen gras
Russet, rus'et a, rhuddgoch, rhuddlwyd,
gwineugoch, blawrgoch, llwydgoch:
n, gwisg wledig ; math o afal
Rust, rust re, rhwd, rhydni: v, rhydu
Rustic, rus'tik, Rustical, rus'ti.kal a,
gwladaidd, gwledig, gwerinol,drelaidd,
taiog, anfoesog, .diaddurn
Rustic, rus'tik re, gwladwr, dyn gwledig ;
taiogyn; lleban, drelyn, cabrotai
Rusticate, rus'ti.kat vi,gwledigo,gwlad-
ogi, gwladeiddio
Rusticity, rus.tis'î.tî re, gwladeiddrwydd,
gwledigrwydd, cabrawd ; taiogrwydd
Rustiness, rus'tî.nes n, rhydni
Rustle, rus'l vi, chwithrwd, ysgwrlwg-
ach, rhugldrystio
Rusty, rus'tî a, rhydlyd, rhwdog
Rut, rut v, rhidio, cydio : re, ol olwyn ;
clais ffordd; rhidiad neu ymread
hyddod. Rutting season, hyddfref
Rutabaga, rŵ.tâ.bä gâ re, erfin Swedaidd
Ruth, r\vth re, tosturi, trugaredd, cyd-
deimlad [tyner
Rnthful, rŵth'fẁl a. tosturiol, trugarog,
Ruthfulness, rŵth'fẁl.nes re, tosturiaeth,
tosturi [creulawn, didosturi
Ruthless, rŵth ' les a, annhosturiol,
Ruthlessness, rŵ-th'les.nes re, annhostur-
Rutilant, rŵ'tî.lant a, dysglaer [iaeth
Rutilate, rŵ'tî.lät vi, dysgleirio
Ruttish, rut'ish a, anllad, chwantus,
cnawdwyllt, nwyfus
Rye, rx re, rhyg. Rye-bread, bara rhyg,
rhygfara. Rye-grass, rhygwellt
Saads, sa'adz np, plaid o grefyddwyr
yn yr India [oedd
Sabaoth, sâ.bä'oth np, byddinoedd, llu-
Sabbatarian, sab.íì.té'r'î.an re, sabbath-
ydd, un a gadwo'r sabbath Iuddewig
Sabbath, sab'ath ?i, gorphwysfa, seibiant.
Sabbath, sabboth. Sabbath-breaker,
torwr sabbath
287
SAI path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb. on, curve, cut, tŵ=too, t\Yk=rtook:
Sabbathless, sab'ath.les n, disabbath
Sabbatical, sa.bat'i.kal a, sabbathaidd,
sabbathol, gorphwysol
Sabbatism, sab'a.tizm n, sabbathydd-
iaeth, manwl gadwraeth y sabbath;
gorphwysdra, seibiant
Sabian, sä'bî.an n, addolwr llu'r nefoedd
Sabellian, sâ.bel'yan n, Sabehad
Sable, sä'bl n, bele ; croen a blew'r bele :
a, o liw'r bele ; du tywyll
Sabre, sä'bûr re, cledd}4' llydan : vt, taro
â chleddyf [graianedd
Sabulosity, sab.ü.los'î.tî re, graiander.
Sabulous, sab 'ii.lus a, graianog, tywod-
Saccade, sa.kad' re, ffrwyndyniad [1yd
Sacchariferous, sak.u.rif'ur.us a, yn
dwyn sugr
Saccharine, sak'u.rin a, sugraidd, melus
Sacerdotal, sas'ûr.dö.tal a, ofteiriadol
Sachem, sä'tshem re, penaeth Indiaidd
Sack, sak re, sach, fletan ; anrheitliiad :
math o win melus : vt, sachu ; difrodi,
anrheithio, ysbeilio. Sack-cloth, sach-
len, sachliain,sachwisg. Sack-posset,
posel gwin a llaeth
Sackbut, sak'but re, math o oiFeryn cerdd
Sackful, sak'fwl re, sachaid, llonaid sach
Sacrament, sak'ra.ment re, ymrwymiad
ar lw; sacrament, y cymmundeb
Sacramental, sak.ra.men'tal a, sacra-
mentol, cymmunol
Sacred, sii'kred a, sanctaidd, dihalog,
glân, cyssegredig, cyssegrlan
Sacredness, sii'kred.nes re, cyssegredd,
sancteiddrwydd [adwy
Sacriflcable, sa.krif'i.ka.bl a, aberth-
Sacrificator, sâ.krif'î.kä.tûr, Sacrificer,
sak'ri.fi'.zur re, aberthwr, offrymwr
Sacrifice, sak'ri.f'is re, aberth, offrwm
Sacrifice, sak'ri.fi'z vt, aberthu, offrymu
Sacrificial, sak.ri.fish'al o, aberthol,
offrymedigol
Sacrilege, sak'ri.lej re, cyssegrladrad,
cyssegrdrais, eglwysysbeiliad
Sacrilegious, sak.ri.ii'jus a, eyssegr-
ladradol [beihwr, cyssegrleidr
Sacrilegist, sak'ri.lej ist re, eglwysys-
Sacring, sii'kring a, cyssegrol : n, dyrch-
afiad yr offeren. Saciing-bell, cloch
yr offeren
Sacrist, sii'krist, Sacristan, sa'kris.tan
re, ceidwad pethau cyssegredig
Sacristy, sii'kris.ti re, gwiggle eglwya
Sacrum, sa'krum n, asgwrn y gloren
Sad, sad a, trist, athrist, prudd, anhylon.
galarus; gresynol, trwm, blin. tost
Sadden, sad'n r, pruddhau, tristitu
Saddle, sad'l n, cyfrwy, gobell, dibr: v.
cyfrwyo, gobellu. Saddle-bag. marcl 1
god. Side-saddle, cyfrwy untv
Saddle-tree, pren cyfrwy. Pacll
saddle, pynoreg, ystrodyr, ystarn, pan 1
Saddler, sad'lûr n. cyfrwywr, dibrwr I
Sadducee, sad'ü.sî n. anfiyddiwr Iuddev I
ig a wadai adgyfodiad y meirw
Sadiron, sad'î.ûrn n, haiarn golchyddeB
Sadly, sad'li ad, yn drwm, yn brudd I
Sadness, sad'nes re, tristwch, tristy
?)rudd-der, tiymder, iselder ysbryd
è, säf a, diogel, diangol, diasge
iach : re, cell, cloer ; bwyclgell
Safeguard, säf'gârd re, amddlffynfa, ai
ddiffyniad, canymdo; ambais; arbaii
vt, canymdoi, amddiffyn
Safety, säf'tî, Safeness, säf'nes re, diog-1
wch, diogelrwydd. A place of safe-
diogelfa, noddfa
Saffron, saf 'run re, saffnvm, saffr, saffrw
a, melyn [honci
Sag, sag v, erogi o'r naill ochr ; llwytl
Sagacious, sâ.gä'shus a, call, on:
craffus, synwyrol, synwyrgall ; gred«
gall, doethlym ; olrheinllym
Sagaciousness, sâ.gä'shus.nes. Sagaci
sâ.gas'î.tî n, craffder, syuwyr, cyfly
der deall, doethbwyll, synwyrold
doethder, callder; ffroenllymder
Sagamore, sag'â.mö'r re, teyrn, breninj
Sage, säj a. doeth, synwyrol, call:'
doethwr, doethyn, gwr doeth, athr|j
ydd, gwyddon ; saeds, y geidw
Wood-sage, llwyd yr eithin
Sageness, saj'nes n, callder, synwyrol '
Sagitta, saj'it.â n, saeth; maen clo I
Sagittarius, saj.î.te'r'ì.us, Sagittary, 8 jj
î.tur.î re, y Saethydd. — Zodiac
Sago, sä'gö re, math o gyffaith, sago I
Sagoin, sä'gôin n, math o epa
Saic, sa'ik n, math o long yn Xhwrc '
Said, sed^f &«p. — Say
Sail, säl n, hwyl : v. hwylio, morio, n I
dwyo. Sail-cloth, lliain liwylio,h\8
liain. Sail-maker, hwylwneuthu:!.
Fore sail, hwyl fiaen. Jib sail, CM
hwyl. Main sail, hwyl fawr. If]
zen sail, dant-hwyl. Top sail, J
hwyl [Honk
Sailor, sä'lûr n, morwr, mordw;;',
Saim, slim n. iraid, bloneg. saim [c( 1
Sainfoin, sän'fôin n, gogawr feil h
Saint, sänt n, sant: vt, santio, seii»
Sainted, duwiol. Patron saint, mab t
Saintly, siint'li, Saintlike, sant'h'k *>
santaidd : sanctaidd
ore; late, lîne, nö, mute; she, ah=z azure; thin, xnis; j=dzh.
SAN
For
Bùntship, sänt'ship n, santaeth
! Jake, slik re, achos, ethryb ; mwyn,
my sake, er fy mwyn, erddof fi
Jaker, sii'kur re, hebog ; math o gyflegr
lalable, sä'lâ.bl a, gwerthadwy, hywerth
lalableness, sä'lâ.bl.nes re, hywerthedd
Jalacious, sà.lä'slms a, nwyfus, anllad,
trythyll, anniwair [serthedd
lalacity, sâ.las'î.tî n, anlladrwydd,
lalad, sal'ad re, bwyd-ddail, bwydlysiau,
addail. Salad-oil, olew yr olewwydden
alamander, sal.â.man'dûr n, pryf y tân,
tanbryf; geneugoeg [i bryf y tân
alamandrine, sal â.man'drin a, tebyg
(alanx, sal'angks re, penhwyad
salary, sal'ur.î re, cynog, hur, tâl
iale, sal re, gwerth, arwerth; gwerth-
\ iant, arwerthiad, arwerthiant. For
| sale, ar werth, i'w werthu
lalebrous, sal'i.brus a, garw, anwastad
talesman, salz'man re, gwerthwr
jalient, sä'lî.ent a, neidiol, ar neidio
ialify, sal'î.f i" v, halenu, halltu, hallu
[aligot, sal'i.got re, ysgall y dwfr
(aline, sâ.li'n', Saîinous, sâ.l'i'nus a,
helîaidd, heliog, halenog, hallt, hall ;
f gohallt [wrth y goron
»uque, sal'ik a, yn cau benywod oddi
laliva, sa.li'va re, aliw, haliw, poer
alival, sa.li'val, Salivary, sal'Lvur.i a,
: haliwog, poerllyd, poerol
.alivate, sal'i.vat vt, haliwo, dwyn poer-
lif. glyfoerio [haliwiad
sdivation, sal.i.va'shun re, poerlifiant,
jalivous, sa.l'i'vus a, hahwog, poerllyd
(allow, sal'ö n, merhelygen : a, lliw mer-
helyg, melynlas, melyn; clafaidd,
salw. Sallow face, gwyneb dimai
illowness, sal'ö.nes re, melynrwydd
.illy, sal'î re, cyrch, rhuthr, rhuthr-
gyrch: vi, cyrchu, rhuthrgyrchu,
rhuthro. Sally-port, rhuthrborth
ilmagundi, sal.mâ.gnn'dî re, math o
i gymmysgfwyd o ysgadan a chig
Union, sam'un re, eog, gleisiad, gleis-
iedyn. Salmon-peel, Samlet, A young
salmon, gaflaw, glasfaran, eogyn,
ffithell. Salmon-net, gleisiadeg, gaf-
laweg. Salmon-trout, eogfrithyll,
gwyniedyn, brithyll y môr. Spawn-
ing salmon, maran. Female salmon,
jnvvddell, hwyfell, chwiwell (p chwiw-
iaid). Male salmon, cemyw
doon. sâ.lŵn' re, uchelneuadd
.ilt, solt re, halen: a, hallt, hall; cyn-
Jug: vt, halltu, hallu, halenu. Bas-
ket-salt, halen o'r fath decaf. Salt-
19
box, crwth halen. Salt-cellar, halenai.
Salt-pan, Salt-pit, heledd, pwll heli.
To go a salting, cwna, cyneica. To
turn to salt, halenu
Saltant, sal'tant, Saltatory, sal'tâ.tur.î,
Saltorious, sal.tò'r'î.us a, neidiol
Saltation, sal.tä'shun re, neidiad, llamiad
Salter, sôl'tûr re, halltwr, halenwr
Saltern, sôl'tûrn re, gwaith halen, heledd
Saltier, sal'tî.ûr, Saltire, sal't'i'r re, nod
ar lun croes St. Andrew (X)
Saltinbanco, sal.tin.bang'ko n. ysgentyn
Saltish, sôTtish a, halltaidd, gohallt
Saltless, sôlt'les a, dihallt, croew, crai
Saltness, sôlt'nes re, halltrwydd, halltni,
halltedd, halltineb [creighalen
Saltpetre, sôlt'pî.tûr re, halen y graig,
Salutary, sal'ü.tur.î a, iachus, iectíydoì
Salutation, sal.ü.tä'shun re, anerchiad,
anerch, cyfarchiad
Salute, sâ.lüt' vt, cyfarch, anerch, dy-
anerch; cusanu: re, cyfarch, anerch;
cusan [iach, iechyd-ddwyn
Salutiferous, sal.li.tif 'ur.us a, iachus,
Salvable, sal'va.bl a, achubadwy , gwared-
Salvage, sal'vaj re, achubdal [adwy
Salvation, sal.va'shun re, iachawdwr-
iaeth, iechydwriaeth, iechineb, gwar-
edigaeth, achubiaeth, ymwared
Salvatory, sal'va.tur.i re, cadwfa: a,
achubedigol, gwaredigol
Salve, sav n. eli, enaint : vt, eli'o, iachiiu,
meddyginiaethu; cyfarch. Eye-salve,
eli Uygaid
Salver, sal'vur re, achubydd ; heilddysgl
Salvo, sal'vo re, esgus, cysgod, lloches
Same, sum a, yr un, nid arall, hwnw ei
hunan; hwn; hon [rhywiaeth
Sameness, säm'nes re, hunaniaeth, un-
Samlet, sam'let n. — Salmon
Sampane, sam'pän re, Hong Chineaidd
Samphire, sam'fûr re, fFenigl y môr, y
godog, corn carw'r môr [cynllun
ibrawf,
Sanative, san'a.tiv a, iachaol, gwelledigol
Sanctification, sangk.ti.fi.ka'shun re,
sancteiddiad, sancteiddhâd, sancteidd-
rwydd, purdeb [puro, glanhau
Sanctify, sangk'ti.fi vt, sancteiddio,
Sanctimonious, sangk.ti.mo 'nî.us a,sant-
weddus, ar wedd sant, santweddog
Sanctimony, sangk'ti.mun.i n, santwedd
Sanction, sangk'shun n, cadarnhâd, aw-
durdod; nawdd, arnoddiad, diftyniad:
vt, cadarnhau, amddirivn, noddi
'289
SAS path, fat, Ore, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took
Sanctitude, sangk ' tî . tüd, Sanctity,
sangk'ti.ti n, sancteiddrwydd. duwiol-
deb, purdeb [amddiffyn
Sanctuarize, sangk'tshu.ur.'iz vt, noddi,
Sanctuary, sangk'tshii.ur.i n, cyssegr,
cyssegrfa, noddfa, nawddle
Sand, sand n, tywod, traetb : v, taenellu
tywod. Sand-bank, traethell. tyrwn.
tywodfanc. Sand-blind, eibddall,coeg-
ddall. Sand-eeì, llymr'ien. Sand-
piper, pibydd y traeth. Quick-sand
sugndraeth. A grain of sand, tywod-
yn. To form sand, tywodi. To gather
sand, tywota
Sandal, san'dal w,math o esgid, carnial-
ach. Sandal-wood, pren o'r India
Sandarac, san'dfi.rak n, math o ystor
Sanderling, san'dûr.ling n, hutan lwyd,
hutan y tywod, aderyn o'r enw
Sandever, Sandiver, san'di.ver n, gor-
ferw gwydr
Sandish, san'dish a, tywodaidd, fel tywod
Sandix, san'diks n, plwm coch
Sandstone, sand 'st ön n, tywodfaen, math
o graig friwsionllyd
Sandy, san'di a, tywodlyd; melyngoch
Sane* sän a, iach ; diwallgof, yn ei iawn
Sang, sang pt. — Sing [ bwyll
Sangiac, "san'ji.ak n, taleithlyw "yn
^hwrci [ddygol
Sanguiferous, san.gwif'ur.us a, gwaed-
Sanguification, sang.gwi.fi.ka'shun n,
gwaedogaeth, gwaedogiad
Sanguifluous, san.gwif'lii.us a, gwaed-
lifol [troi yn waed
Sanguify, sang'gwî.fí vi, dwyn gwaed,
Sanguinariness, sang'gwí.uur.î.nes n,
gwaedlydrwydd
Sanguinary, sang'gwî.nur.î a, gwaedlyd ;
creulawn, sychedig am waed
Sanguine, sang'gwin a, gwaedog, gwaed-
lyd ; llawn gwaed ; gwaed wy lit ; gwres-
og, brwd, hyderus
Sanguineness," sang'gwin. es, Sanguinity,
san.gwin'i.ti n, gwresogrwydd
Sanguineous, san.gwin'yus a, gwaedol,
gwaedlyd
Sanguisuge, sang'wî.süj n, gele, gelen
Sanhedrim, san'hî.drim n, prif gynghor
yr Iuddewon yn. cynnwys 70 o henur-
Sanicle, san'i.kl n, clust yr arth [iaid
Sanies, sä'nî.îz n, gôr, crawn, madredd
Sanious, sä'nî.us a, crawnllyd, gorllyd
Sanitary, san'î.tur.î a, perthyuol i
iechyd, iechydol
Sanity, san'î.tî n, iechyd ; iawnbwylledd
Sank, sangk pt. — Sink"
Sans, song pr, heb
Sap, sap n, nodd. sudd, sug. g1
tangloddiad, cloddiad tan fur: v, ta
gloddio, diseilio
Sapid, sap'id a, blasus, chwaethus
Sapidity, sâ.pid'i.tî, Sapidness, sap
nes n, blasusrwydd [wyr, cailir
Sapience, sä'pî.ens «, doetlìineb, sy
Sapient, sii'pi.ent a, doeth, svnwyr
call ' * * [i
Sapless, sap'les a, dinodd, disudd, sycl
Sapling, sap'hng n, glaswydden, gl.J
bren, marchwialen
Saponaceous, sap.ö.nä'shus, Sapona I
sap'ö.nur.î a, sebonol, sebonaidd, sebc"
11yd, sebonog
Saponify, sâ.pon'î.f I vt, troi yn sebon
Sapor, sä'pôr «, bias. chwaeth,archwa
Saporific, sap.o.rif'ik, Saporous, sap
rus a, blasroddol, blasusol, blasus L
Sapphire, saf 'ûr n, gem o'r enw, glas |
Sappiness, sap'î.nes n, ireidd-der, in
ireiddrwydd ; hurtrwydd
Sappy, sap'î a, iraidd, suddlawn, noj
lyd; penfeddal, del Skidd, penwan
Sapskull, sap'skul n, clwpa. hurtyn
Saraband, sar'â.band n. dawns YspfJ
Saracen, sar'â.sen n, Saraceniad jj^|
Sarcasm, sar'kazm n, brathair, cell w I
gno, cellwair du, gwatwareg, gwajjfl
Sarcastic, sar.kas tik, Sarcastical, :l
kas'ti.kal a, gwawdus, gwatẃafl
bratbgar, pigog, gwartheiriol
Sarcel, sâr'sel n, aden curyll [tene *
Sarcenet, sârs'net n, math o s:'A
Sarcle, sar'kl vt, chwynu yd
Sarcoline, sar'ko.li'n a, cigliw, q-win< h
Sarcology, sar.kol'o.ji n, cigdraeth I
Sarcophagous, sar.kof'a.gus a, cna»
fwytaol, cigysol, cnawdysol
Sarcophagus, sar.kof'a.gus (p saf-
phagi, sar.kof'a.ji) n, beddro
maenfedd, arch gareg
Sarcophagy, sar.kof 'â.jì n, cnawdfVB
Sarcotic, sar.kot'ik a, a fago gnawd»
Sardan, sâr'dan, Sardin, sár'din n, ijk
o ysgadenyn bychan
Sard'ine, sâr'din, Sard, sard, Sar<jE
sâr'dî.us, Sardonyx, sâr'dö.niJcÄ
math o faen cigliw gwerthfawr I
Sark, sark n, crys
Sarment, sâr'ment n, brigyn
SarpHer, sâr'plî.ûr n, brasliain, sack
Sarsaparilla, sâr.sâ.pâ.ril'â n, plaD,
iddygol [ystram fife
Sash, sash n, gwregys, gwasgrv
Sashoon, sash'\>n n, clustog lledr
290
ore; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. SCA
Sa.-ÿ;;íYa>. >a> à.fras re, pren meddygol Saucer, sô'sûr re, dysgL
Americaidd
Sassorol, sas'ö.rol re, colomen y creigiau
Sat, sat pt.— Sit
Satan, sii'tan re. Satan, diafol, y cythraul
Satanic, sa.tan'ik, Satanical, sa.tan'i.kal
a, satanaidd, dietlyg, cythreulig
Satchel, Sachel, satsh'el re, llyfrgod,
trythgod, sachell, cwdyn [ddigoni
Sate", slit vt, digoni, llenwi, diwallu, ar-
Sateless, sät'les a, annigonol; diwala
Satellite, sat'el.it re, lleuaden, adblaned,
seren osgordd. Satellites, gosgorddlu
Satiate, sä'shî.ät vt, digoni, diwallu,
llenwi, arddigoni: a, diwall, digonol
Satiety, sà.t'i'ì.tî re, digonedd, gwala,
digon, digonoldeb, diwallrwydd, ar-
ddigonedd, llawnder
Satin, sat'in re, math o sidan, pali
Satire, sat'ûr re, gwatwargerdd, gwawd-
iaith, gogan-gerdd, trawsgan
Satiric, soTtir'ik, Satirical, sa.tir'i.kal
a, goganus, duchanus, gwawdiol
Satirist, sat'ur.ist re, duchanwr, gogan-
j wr, gwatwarwr [wawdio, duchanu
jSatirize, sat'ur.'iz vt, trawsganu, sen-
Satisfaction, sat.is.fak'shun re, bodd-
| lonrwydd, boddineb, boddlondeb, bodd-
\ had, bodd; iawn, ad-daliad
(Satisfactory, sat.is.fak'tur.i a, boddhaol,
i boddlongar, boddlonol
Satisfiable, sat'is.f "í.â.bl a, hoddlonadwy
.Satisfy, sat'is.f'i vt, boddio, boddloni,
j bod'dhau; diwallu, digoni, digonoli
Satire, sii'tiv a, hauedig mewn gerddi
[Satrap, sä'trap re, taleithlywydd
Saturable, sat'shü.râ.bl a, diwalladwy,
. llanwadwy [digonol
Saturant, sat'shii.rant a, diwalliadol,
Saturate, sat'shü.rät vt, llenwi, digoni
Saturation, sat.shü.rä'shun re, llanwad,
llawnlenwad
Saturday, sat'ûr.dä re, dydd Sadwrn
Saturity, sâ.tü'r'î.tî re, llawnder
.Saturn, sat'ûrn re, Sadwrn, un o'r geu-
__ dduwiau ; un o'r planedau
Saturaalian, sat.ûr.nä'lî.an a, anfad,
trythvll ' [thyllwleddol
Saturnian, sâ.tûr'nî.an a, dedwydd ; try-
saturnine, sat'ûr.nin a, trymaidd, trist,
pradd
•Satyr, sat'ûr re, ellyll; gwyddan
Pityriasis, sat.u-rfa.sis rejlostgyfod
^auce. sôs re, blesyn, blaslyn, cyffaith,
sibr: vt, blasuso, blaseiddio, sibraw.
i Saucebox, coegyn, haerllugyn
Saucepan, sôs'pan re, llawgallawr, posned
[rwydd
Sauciness, so'sî.nes re, coegni, haerllug-
Saucy, sô'sî a, coeg, craseiriog, tafod-
rydd, craslyd, gorhëwg ; haerllug, del.
To be saucy, rhoi ei dafod
Saunter, sân'tûr vi, rhodiana, rhodiena,
esmwythrodio, segura [madfall
Saurian, sô'rî.an a, madfallaidd: re,
Sausage, sô'säj re, selsig, selsigen
Savage, sav'aj «, gwyllt, anifeilaidd,
ffyrnig, creulawn, anwar ; anfoes : re,
dyngwyllt,anwariad: vt, anwareiddio,
creuloni [ creulonedd
Savageness, sav'aj.nes re, gwylltdyfiant ;
Savagery, sav'aj.ur.i re, "gwylltedd.
creulonedd [America
tvanna, sa.van'a re, gwaendir, rhosdir
Save, sav v, achub, arbed ; cadw, gwared ;
noddi; cynnilo, casglu: pr, oddi eithr,
heb law. Save-all, cyfrachub. To
save one's bacon, dianc â chroen cyfan
Savin, sav'in re, eithyn fyw
Saving, sa'ving re, achubiad, cadwedig-
aeth: a, arbedus, cynnil : pr, heb law.
Savings-bank, cedfa cynnilion
Saviour, sii'vi.ur re, achubwr, gwaredwr,
achubydd, iachawdwr, ceidwad
Savory, sa'vur.i re, math o berlysieuyn
Savour, sa'vur re, sawr, sawyr; arogl,
arogledd, gwynt; bias, chwaeth, ar-
chwaeth : v, sawrio ; arogli
Savoury, sa'vur.i a, sawrus ; blasus
Savoy, sâ.vôî' re, math o fresych gauaf
Saw, sô pt. — See : re, llif : v (pp sawn,
son), lhfio. Saw-dust, blawd llif.
Saw-pit, pwll llif. Cross-saw, traws-
lif. Hand-saw, llif unllaw,llawllif. Pit-
saw, Whip-saw, llif hir, llif bwll. hesglif
Sawyer, sô'yûr re, llitiwr, llifiedydd
Saxifrage, sak'si.fraj re, tormaen [dorol
Saxifragous, sak . sif ' râ . gus a, careg-
Saxon, sak'sun a, Sacsonig, Sacsonaidd :
re, Sais; Sacsonaeg, Sacsoneg
Say, sä re, tenllif sidan: vt (pt & pp
said), gwedyd, dywedyd, llafaru, llef-
aru, adrodd. ymadroddi. That is to
say, hyny yw, sef
Saying, sä'ing re, dywediad, ymadrodd,
gair, adroddiad; diareb, chwedl
Scab, skab re, crachen, cramen ; clafr
Scabbard, skab'urd re, gwain
Scabbedness, skab'ed.nes, Scabbiness,
skab'i.nes re, crachogrwydd, crach-
lydrwydd, clefri [clafrllyd
Scabby, skab': a, crachlyd, cramenog,
Scabious, ska'bi.us re, clairllys, elefryn ;
penlas wen : a, clafrllvd, crachlyd
291 "
SCE ' path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk=took;
Scabrous, ska'brus a, garw, gerwin,
afrywiog [genvindcr
Scabrousness, ska'brus.nes n, garwedd,
Scaffold, skaf'old n, esgynlawr, esgyn-
glwyd, adeilglwyd, ysgaffell
Scaffolding, skaf'old.ing n, defnyddiau
esgynlawr
Scalade, ska.liid', Scalado, ska.la'do n,
murddringediad, dringediad
Scald, skold n, gwlyblosg, berwlosg,
goferwad: vt, gwlyblosgi, llaithlosgi;
poethi, goferwi. Scald-head, pen-
grach, crach drwg
Scale, skal n, cen; dorian, tafol, mantol ;
graddfesurfa, graddeg; dringraddau:
v, cenu; digenu, pilio; dringo mur.
Sliding-scale, llethr raddol
Scalene, ska.lm' a. anghyfochrog
Scaliness, ska'li.nes n, cenogrwydd
Scall, Bkol 11, crach drwg [sibolyn
Scallion, skal'yun n, math o winwyn,
Scallop, skol'up n, minfylchiad; math
o gragen-bysgodyn: vt, minfylchu
Scalp, skalp n, croen y pen, clolgroen,
pen-groen: vt, iadflingo, penfiingo
Scalpel, skal'pel n, eyllell llawfeddyg
Scaly, ska'li a, cenog, llawn cen
Scamble, skam'bl v, brasredeg; ym-
hyfhau ; crafangu
Scammony, skamun.i n, math o ystor;
math o blanigyn, math o gynghafog
Scamper, skam'pdr vi, ffoi ar firyg,
brysredeg, brasgamu
Scan, skan vt, holi. profi, cbwilio, ar-
brofi, manwlchwilio ; meant pennill
Scandal, skan'dal n, tramgwydd ; athrod,
gwarth, gwaradwydd: vt, athrodi.
gwaradwyddo, gwarthu, enllibio
Scandalize, skan'da.li'z vt, gwaradwyddo,
goganu, gwarthu. enllibio
Scandalous, skan'da.lus a, gwarthus.
gwaradwyddus, cywilyddus, sarlnius
Scandent, skan'dent a, dringol
Scansion, skan'skun n, pennillfesuriad
Scansores, skan.so'r'iz np, dringied-
yddion, dosbarth o adar
Scant, skant a, prin, cwta, cyfyng,
bychan; cul; anainl ; cynnil ; anuigon-
01: v, prinhau, cwtogi, cyfyngu
Scantiness, skan'ti.nes n, bychander,
prinder, annigonedd ; tlodi
Seantle, skan'tl v, pallu, bod yn eisieu
Scantlet, skant 'let n, dernyn, cetyn
Scantling, skant'ling n, mesur/maint,
maintioli, cnghraiift ; dernyn, tameidyn
Scantiness,skan'ti.nes, Scantness, skant '-
nes n, prinder, culni, annigonedd
Scanty, skan'ti a, prin, cwta, bychan
cul, annigonol, rhy fach. To grov
scanty, prinhau, myned yn bryn
Scape, skap v, dianc, cilio, ffoi : «
diangfa, ymwared. Scape-goat, bwci
diangol. Scape-grace, dyhíryn. ady
Scapula, skap'u.la n, crafell yr ysgwyc
asgwrn y balfais. i_rwlieil ŷr ýsgwŷd
Scapulary, skap'ii.lur.i a. ysgwyddol
Scar, skar n, craith, clais: vt, creithii
cleisio [digrifwi
Scaramouch, skar'a.muwtsh n, ysgenty
Scarce, skc'rs o, prin, anamî, ambe:
anghyifredin.anfynych : ad. — Scarce
Scarcely, ski-'rs'li ad, braidd, yn bri
odid, yn anfynych, yn anaml '
Scarceness, ske'rs'nes, Scarcity. skeV's
tî n, prinder, anamlder, drudaniaetl
Scare, ske'r vt, brawychu, dychryn
tarl'u, bwbachu. To scare crow
bugeila brain
Scarecrow, ske'r'kro n. bwgan brai
tarf hutan, bwbach ; drych meirionỳ
Scarf, skiirf 7i, ysgablar, ysgwyddrwy
Scarification, skar.i.fLka shun'n, craffi
Scarifier, skar'i.f'i.ur n, craffiniwr [i
Scarify, skar'i.f Y vt, craffinio, tori'r crci
Scarlet, skar'let tl & a, ysgarlad, ysgarl
ysgarladliw, purgoch. Scariet-fev
eirosgryd. Scarlet-runner, fi'iien gO'I
Scarlet-oak, prinwydden
Scarp, skarp n, llethr amddiffyn-glaw.# I
Scate, skat n, liithresgid; rhaij
rhwchws, morgath: vi, llithr-ra»
ar ia
Scath, skath vt, dinystrio, difrodi, dl
Scathful, skath'twi a, niweidiol,
nystriol, difaol
Scathless, skath'les a, diniwed, difrhi
Scatter, skat ur v, gwasgaru, chwj
lled-daenu. Scattered, ar wasgar
Scavenger, skav'en.jur n, ysgul
heolydd, heolgarthwr, heolgarthyd'
Scelerat, sel'ur.at n, drygddyn,
hiryn, ysgeleivdyn, milain
Scene, sin n, golwg, golygfa, golygi
darlunlen, drychlen
Scenery, sí'nur.î n, golygfa; darlui
darlunleni, darluniad
Scenic, si'nik, Scenical,
golygfaol, chwarëyddol
Sc(jnography, sî.nog'rá.fî
iadaeth, golygiadaeth
Scent, sent n, arogl, arogL
chwa, sawr; arwynt, adrywedd.î
ìywedd: vt, arogli. sawrio, gwy.I
Sweet-scented, peraroglaidd
292
^en'i.kal »,
I. Kw|
öre ; läte, Vine, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. SCO
Sceptic, skep'tik n, ammheuwr, rhydd
| dybiwr, aiighredadyn, anffyddiwr
Sceptic, skep'tik, Sceptical, skep'ti.kal
I a, ammheugar, ammhëus
: Scepticism, skep'ti.sizm n, ammheu
j, garwch; anghrediniaeth
; Sceptre, sep'tur n, teyrnwialen [teyrnol
1 Sceptred, Sep 'tûrd a, teyrnwialenog,
1 Schedule, shed'iil n, atlen, cofrestr
í Scheme, skim n, cynllun, darluniad,
I amcan, dyfais, arfel, dyehymmyg: v,
| dyfeisio, llunio, dychymmygu
Schemer, ski'mur, Sche'mist* ski'mist n,
dyfeisiwr, Uuniedydd
Bchesis, ski'sis n, greddf, ansawdd, tnedd
, Schism, sizm n, rhwyg eglwysig, yrn-
i raniad [a, ymraniadol
; Schismatic, siz.mat'ik n, eglwysrwygwr :
| Schismatical, siz.mat'i.kal a, ymbleid-
I gar, ymraniadol [rwygo, ymranu
Schismatize, siz'ma.t'iz vi, eghvys-
[ Scholar, skol'ur n, ysgolhaig, ysgolor;
1 . dysgadur, efrydydd
Scholarship, skol'ûr.ship?£,ysgolheigdod,
ysgolfraint ; llenyddiaeth, ìlenoriaeth
Scholastic, sko.las'tik a, athrofäus,
ysgolheigiol, Uenyddol, llenog
Scholiast, sko'li.ast n, arnodwr, de-
\ onglwr, eglurwr
[Scholium, sko'li.um n, eglurnod
School, skwl n, ysgol, ysgoldy: vt,
addysgu, ysgolorf; dwrdio. Charity-
school, ysgol rad. Day-school, ysgol
j ddyddiol. Free school, ysgol rydd.
j Infant-school, mebai-ysgol. Normal-
\ school, ysgol athrawon. Sunday-
| school, ysgol Sal [ysgolfab
Schoolboy, skwl'boi n, plentyn ysgol,
Schoolday, skwl'da n, ysgolddydd
; Schoolfellow, skwl'fel.o n, cyd'ysgolhaig
Schooling, skw'ling n, ysgolhe'igiad
i Schoolman, skwl'man n, ysgolddyn
i Schoolmaster, skwl'mas.tur n, ysgol-
i feistr, athraw ysgol, dysga'wdwr,
addysgwr [feistres," dysgodres
I Schoolmistress, skwl'mis.tres n, ysgol-
Scia, rapliy, suag'n;, fi n darlunWdalth
:Sciatber:c si ii.therik 3 perthvnol i
Sciatic, si'.at'ik a. clunwstaidd [ddeial
Sciatica, si.at'i.ka n, clunwst
-Science, si'ens, n, gwyddor, gwyddor-
, iaeth,gwyddoniaeth ; -eg, -iaeth,"-aeth.
Science of music, peroriaeth, cerdd-
i oriaeth. Natural Science, anianeg.
i A man of science, A scientific person,
gwyddon [vddydol
Sciential, si.en'shal a, gwyddorol, celf-
Scientific, si.en.tif 'ik a, gwybodus, celf-
yddgar, ofyddol [byr crymaidd
Scimitar, Seymitar, sim'î.tûr n, cleddyf
Scintillate, sin'til.ät vi, gwreickioni
Scintillation, sin.ti.lä'shun n, gwreich-
ioniad
Sciolist, si'o.list n, un baswybodus
Sciolous, s'i'ö.lus a, anvynebddoeth
Sciomachy, si.om'a.ki n, ymladdfa â
chysgod [iaeth
Sciomancy,s'i'ö.man.sî«,cysgod-dde-\vin-
Scion, si'un n, impyn, bywnllyn, brigyn
Scirrhosity, ski.ros'i.ti n, chwareniad
Scirrhous, skir'us o, caledchwyddog
Scirrhus, skir'us (p scirrhi, skir'i) n,
caledchwydd, chwaren, dafaden[ad\vy
Scissible, sis'î.bl, Scissile, sis'il a, tor-
Scission, sizh'un n, toriad; holltiad
Scissors, siz'urz n, siswrn, gvvelleifyn
Scissure, sizh'ur n, toriad ; hollt
Sclerotic, skli.rot'ik a, caled; ganv:
pilen y llygad
Scoat, skot vt, attal ohvyn [gwawdio
Scoff, skof n, gwawd: v, gwatwar,
Scoffer, skof 'fir n, gwatwarwr,gwawdiwr
Scold, skold n, cecren, clewtan, tafodes :
v, clewtian, tafodi
Scollop, skol'up n. — Scallop
Sconce, skons n, cainc-gauwyllyr; am-
ddiffynfa, difiynfa ; dirwy, fforffed ; y
pen : vt, dirwyo
Scoop, sk\vp n, ceueg, ceuraw, cefuraw,
craflwy, ysgau, rhawbal: vt, ceuegn;
codi nen grafu allan
Scope, skop n, tuedd, cyfeiriad, bwriad,
amcan; rhydd-did, rhwysg
Scorbutic, skor.bii'tik a, poethglefrog,
clafrllyd, crachlyd
Scorch, skortsh v, deifio, crasu, poethi,
rhostio, golosgi, crasboethi
Score, sko'r n, ugain; dyled; cyfrif;
cyfrifbren, cyfrifes; hac, rhygn: vt,
rhygnu, gorthori, nodi, bwlchdori;
cyfrifo. To run up a score, rhedeg i
ddyled. Six-score, chwech ugain, 120
Scoria, sko'r 'ì.â (p scoria?, skö'r'î,î) n,
sothach, sorod, sindw, sinidr [1yd
Scorious, sko'r'i.us a, sinidrog, sothach-
Scorn, skorn n, dirmyg, diystyrwch, ys-
gorn : v, dirmygu, ysgornio, gwatwar
Scornful, skorn'fwl a, ysgornllyd, diys-
tyrllyd [iant
Scornfulness, skorn'fwl.nes n, dirmyg-
Scorpion, skor'pi.un n, math o ymlusg-
iad gwenwynig ; un o ddeuddeg ar-
wydd y sidydd [newid
Scorse, sko'rs n, cyfnewidiad: v, cvf-
293
SCU path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, twk=took; I
Scot, skot n, gwr o'r Alban, Ysgotiad
rhan o dâl neu o gyfrif, tâl, taliad.
Scot-free, rhydd, didal. Scot and lot
tâl a threth. Scots, Isgoedogion
Scotch, skotsh vt,hncio; man drychu
n, hac, attal olwyn. Scotch-collops,
golwythion (o gig llo)
Scotch, skotsh, Scottish, skot'ish a,
Ysgotaidd, Albanaidd. Scotch lan-
guage, Albaneg
Scotchman, skotsh ' man (Scotchmen,
skotsh'men) n, Ysgotiad, gwro'r Alban
Scotomy, skot'o.mi n, pendro, pensyndod
Scotticism, skot'i.sizm n, Ysgotyddiaeth
Scoundrel, skuwn'drel n, diffaethiwr,
dyhiryn, anfadyn, adyn
Scour, skuw'r i',glanhau, carthu, arloesi;
ysgwrio, glanrwbio, dirydu ; ysgubo
Scourge, skurj n, ffrewyll, fflangell : vt,
frrewyllio, fnangellu
Scout, sku ú t n, fforiwr, peithi wr. ysbiwr ■
V, peithio, blaenchwilio, olrhain ; wrftio.
gwrthod. Scout-boat, peithas
Scovel, skuv'l n, ysgubell ffwrn ; mop
Scowl, skuwl n, cuwch, cuch, gwg: v,
cuwchio, cuchio, gygu [cripio
Scraffle, skraf '1 vi, ymgripio, ymbalfalu
Scrag, skrag n, culddarn, ysgerbwd
Scragged, skrag'ed, Scraggy, skrag'i a,
garw, ysgythrog, esgyrnllym, teneu,
cul, truan [salwedd
Scragginess, skrag'i.nes n, teneuder.
Scramble, skram'bl vi, cipio, cipgeisio,
crabino: n, ciprys, ymgiprys, cipgais
Scranch, skrantsh vt, grillgnoi, crasgnoi
Scrannel, skran'el a, crychleisiol ; diwerth
Scrap, skrap n, tameidyn, dernyn, darn,
cetyn, dryllyn, dryll, ychydigyn
Scrape, skrap n, cratìad; djTyswch,
cyfyngder : v, crafu, crafellu, ysgrafu
Scraper, skra'pur n, crafiedydd, crafell:
crythwr, ffilor [creifion
Scrapings, skra'pingz np, crafion,
Scratch, skratsh », crip, cripiad, crafiad,
cosiad : v, crafu, crafellu, ysgrafu, cosi
Scratches, skrat'shiz np, y llyncoes,
clefyd ar draed cerfyl [mardon
Scraw, skro n, arwyneb; marwdon.
Scrawl, skrol n, ysgrifen hagr, ysgraflen :
v, dwbdduo, hagrysgrifenu
Scray, skra n, morwennol
Screable, skri'a.bl a, poeradwy
Screak, skrik n, crochwaedd, crech,
cryglais : vi, grillian.gwichian. — Creak
Scream, skrim n, crochwaedd, ysgrêch.
crochlais : vi, crochwaeddu, ysgarmain
ysgrechain, ballaw, crochleisio
Screech, skritsh n, oergri, ysgrêchl
crochlais: vi, ysgrechain, hwtianf
crochleisio. Screech-owl, dylluan
rudd, crech-ddylluan, adeiyn ỳ corff
Screen, skrin n. cysgodlen. ffed'on, gwasg (
odfa, achwre; marchridyll: vt, gwaflfl
odi, cysgodi: marchridŷllio
Screw, skrw n, troell, cogwm tid
troellhoel, hoeldro: vt, nydd-dra
tyndroi, troellhoelio ; troellwasgu, tyrl
wasgu. Cork-screw, allwedd costrel
Scribble, skrib'l n, coegysgiifen, brasl
law: vi, brasysgrifenu [coegawdv
Scribbler, skrib'lur n, coegysgrifenyd
Scribe, skr'ib n, ysgrifenydd, ysgrifydr
vt, ysgrifo, nodi, ysgrifnodi
Serine, skr'in n, cist, llyfrgloer [grif;
Scrip, skrip n, ysgrepyn, llerpyn; y
Script, skript n, llawysgrif [ysgril
Scriptory, skrip'tur.i a, ysgrireiu
Scriptural, skrip'tshii.ral a, ysgrythyi
Scripture, skrip'tshur n, ysgrythj
Holy Scripture, Ysgry thy rL ân [y*
Scripturist, skrip'tshii.rist n, ysgrythji
Scrivener, skriv n.ûr n, ysgrifenydd
Scrofula, skrof'iUa n, manwyn, ma
dwpa, clwy'r brenin, clefyd y breni
Scrofulous, skrof'u.lus «, manwynog
Scroll, ski-ol n, rhol-lyfr, plyglyfr, [
Scrotum, skro'tum n, ceillgwd [grii|
Scrub, skrub n, gelach, gwaelddyn,ba
yn : vt, dw}-srwbio, dyrathu, glanhsj
Scrubbing-brush, rhwbiedydd
Scrubby, skrub'i a, gorwael, dirmygn
Scruff, skrivf n, gwar, gwegil. — Scurf;
Scruple, skrw'pl n, petrusedd;
pwys 20 gronyn: v, petruso, rht
ammheu [petrusgar, gorfai
Scrupulous, skrw'pii.lus a, ammhel
Scrupulousness, sknv'pii.lus.nes, Sci
pulosity, skrw.pii.los'i.ti n, ammhi
garweh, petrusedd. petrusder
Scrutable, skrw'ta.bl a, chwihadwy,
rheiniadwy [ymholiad, olrheir
Scrutation, skrw.ta'shon n, chwit
Scrutator, skrw.ta'tur, Scratineer, sk
tî.ní'r' n, chwiliwr, adchwiliwr
Scrutinize, skrw'ti.ni'z vt, adchwilio,'
rheinio, manwl chwilio [ymho '
Scrutinous, skrw'ti.nus a, chwiliaa
Scrutiny, sbrẃ'tî.nî n, olrheawd, marl
chwiliad, olrheiniad
Scrutoire, skrw.twar' n, ysgrifengistifc
Scud, skud n, cawod, gwyntgawod, §
guth: vi, brysio ymaith, ysgudo
Scuffle, scuf'l n, ceintach, ymgiprys i,
ceintachu, vmdnui, ymryson
294
ore; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
SEA
Sculk, skulk 17, llechu, golechu, techu,
| godechu: n, llech, tech, godech;
j> cnud o gadnoaid. Skulking-place,
godeehfa, techfa, llechfa
iScull, skul n, penglog, iad, clol; llyw-
| rwyf, rhodl ; cwch unrwyf, rhodlfad :
{■-vt, rhodoli, rhodli. Scull-cap, nos-
: gapan, clolgap
Sculler, skul'ur re, badwr unrwyf, rhodl-
I ydd, rhodolydd ; bad unrwyf
flcullury, skul'ur.i re, golchdy, golchfa
Scullion, skul'yun re, ceginfercn, cegin-
Í was, golchwr neu olchyddes y llestri
Sculp, sculp vt. — Sculpture
'Sculptile, skulp'til a, cerfiol, cerfiadol
[Sculptor, skulp'tur re, cerfiedydd, cerfiwr
Sculpture, skulp'tshur re, cerfiadaeth:
Í cerfiad ; cerfluniau : vt, cerfio
'Scum, skum re, ewyn, gorferw, isgal,
. crest, ysgwyf, sinid, sinidr; gwehilion,
I sorod: vt, diewynu
[Scummer, skum'ur re, diewynwr, lledwad
'Scupper, skup'ur re, ystlysdwll llong
(Scurf, skurf re, cen, crest, mardon, marw-
Ì don, Jrsgen, clafr; crafion
pcurfiness, skur'f i.nes re, crestogrwydd
(Scurf}', skur'fi a, crestog, ysgenog
Scurrile, skur'il, Scurrilous^ skur'il.us
1 a,croesanaidd, bustlaidd,tafod-ddrwg,
t trahäus, caseiriog
!5currility, sku.ril'i.ti, Scurrilousness,
I skur'il.us.nes re, drwgdafod, brwntiaith
••kmrviness, skur'vi.nes re,erachogrwydd,
! baweiddrwydd, bryntni
Scurvy, skur'vi re, y clefri poeth, y llwg :
I o, crachlyd; bawlyd, gorwael. Scur-
i vy-grass, llysiau'r llwg
>cut, skut re, cwt, cynôbn, conell, ysgwt,
\ cloren, llosgwrn, ffwtog
jcutage, skii'tiij n, arian gwasanaeth
fcutate, skii'tat a, cenog
jcutcheon, skut'shun re. — Escutcheon
Scuttle, skut'l re, cawell; cafn glo;
gwaddeg melin; awyrdwll yn ochr
llong ; mynediad cyflym, prysuriad : v,
1 tyllu ochr llong; prysur kwylio ymaith
jcythe, 6'iTH re, pladur
>ea, si re, môr, llyr, gweilgi, cefnfor;
moryn. Sea-bear, arth gwyn. Sea-
boat, morlong, morgwch. Sea-bora,
moranedig. Sea-boy, morlanc, morher-
lod. Sea-breeze, morawel. Sea-built,
a adeiladwyd i'r môr. Sea-calf (Seal),
moelron, morlo. Sea-cob, gwylan.
■ Sea-coal, glo cyffredin. Sea-coast,
arfordir. Sea-cow, morfuwch. Sea-
devil, morgath fawr. Sea-dog, morlo,
moelron; y morgi bychan. Sea-egg,
morddraenog. "Sea-eagle (Ospray),
morenTr. Sea-farer, morwr, mordwy-
wr. Sea-faring, mordwy; mordwyol.
Sea-fight, morgad, morfrwydr. Sea-
fish, mor-bysg. Sea-fowl, moraderyn.
Sea-girt, amgylchedig gan y môr.
Sea-gull, Sea-mew, gwylan. Sea-fox,
math o forgi. Sea-hen, dybryan, dy-
brych. Sea-hog (Porpoise), pysgodyn
du, llamidydd. Sea-horse (Walrus),
morfarch. Sea-star, pumbys, seren-
bysg. Sea-needle, y cornbig. Sea-
porcupine, ballasgbysg. Sea-port,
porthladd. Sea-risk, morberygl, mor-
antur. Sea-room, môr anghaeth,
morle. Sea-rover, morleidr, mor-
herwr. Sea-serpent, morneidr. Sea-
service, morwasanaeth. Sea-shore,
morwerydd, glan y môr, traeth. Sea-
shell, morgragen. Sea-sick, morglaf.
Sea-sickness, morglefyd, dolur y môr.
Sea-side, arfor, moi-fin. Sea-spray,
morluwcb, Sea-sm-geon, llongfeddyg.
Sea-term, morair. Sea-urchin, mor-
ddraenog. Sea-water, dwfr y mCr,
morddwfr. Sea-weed, Sea-wrack,
gwymon, ysnoden y mor. Half-seas
over, gofeddw. Beyond the sea,
tramor. The briny sea, y môr heli.
Alain sea, cyfanfor, cefnfor, gweilgi
Seal, sîl re, moelron, morlo; sel, insel,
argraff, bath: v, selio. Sealing- was,
cwyr selio
Seam, sim re, gwn'iad, gwrym, gwni;
craith : vt, gwrymio, cydwn'io, creithio
Seaman, sî'man re, morwr, llongwr, mor-
dwywr [llongwriaeth
Seamanship, si'man.ship re, morwriaeth,
Seamless, sim'les a, diwn'iad, diwrym
Seamster, sîm'stûr re, gwni'ydd, gwni'ed-
ydd [gwn'fyddes
Seamstress, sîm'stres re, gwni'adwraig,
Seamy, sî'mî a, gwrymiog
Sear, sî'r vt, serio, craithlosgi : a, sych,
crin, sychgrin, dinodd. Sear-cloth,
pygliain, cwyrliain
Searce, sûrs re, gogr, manogr, gwagr:
vt, gogryn, peillio, rhuchio, gwegru
Search, sûrtsh re, cais, chwiliad, ymofyn-
iad : v, chwilio, ceisio, chwilena
Searchable, sûr'tshâ.bl a, chwihadwy
Ci?ason, si'zn re, tymmor, amser, pryd,
adeg: v, tymmeru, cyweirio, per-
eiddio, blasuso, cyrFeithio; halltu. In
due, season, mewn iawn bryd. Out of
season, ammhrydlawn, anamserol
295
SEE path, fat, êre, met, mâ-rîng, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took ;
Seasonable, si'zn.a.bl a, tymmoraidd,
tymmorol, amserol, prydlawn
Seasonableness, si'zn.a.bl.nes n, tym-
moreiddwch, amseroldeb, prydlondeb
Seasonably, sî'zn.â.blî ad, mewn iawn
bryd, mewn amser, yn brydlawn, yn
ainserol [blasion
Seasoning, sî ' zn . ing n, tymineriad ;
Seat, sit n, sedd, eisteddfa, cadair,mainc ;
anneddfa, trigfa, nenadd ; swydd : vt,
gorseddu, gosod mewn eisteddle
Seaward, sî'wûrd ad, tua'r môr
Sebundee, seb.un.dî', Sebundy, seb'un.di
n, milwr yn yr India [iedol
Sicant, si'kant n, trwehlinell : a, trych-
Secede, sî.sîd' vi, ymneillduo, hanredu,
ymwahanu, encilio [wabanwr
Seceder, sî.sî'dùr n, ymneilldiiwr, ym-
Secern, sî.sûrn' vt, gwabanu, neillduo
Secession, sî.sesh'un n, ymneillduad,
ymwabaniad, enciliad
Secle, si'kl n, canrif, canmlynedd
Seclude, sLkliid' vi, cau allan, bwrw
allan, neillduo, gwrthod
Seclusion, si.klii'zhun n, cauad allan,
darguddiad, ysgariad
Second, sek'und a, ail: n, ail, ailydd,
cynnorthwywr, pleidiwr, cefn, cefnog-
wr; eiliad: vt, eilio, cynnorthwyo,
cefnogi. Second-hand, eil-law, eil-
werth. Second-rate, eilfaint, eilradd.
Second-sight, rhagwelediad, eilolwg.
Second-time, eilwaith, eilchwyl
Secondary, sek'un.dur.i a, ail, o'r ail
radd, adlawiadol: n, rhaglaw, ail-
raddwr
Secrecy, sî'krî.sî n, dirgeledd, dirgelwch,
dirgelrwydd, cystrin, celedigaeth
Secret, si'kret n, cyfrinach, dirgelwch,
rhin: a, dirgel, cyfrinachol, cyfrin,
cuddiedig, cudd, rhiniol. A secret
retold, adrin. Secrets, dirgelion
Secretariship, sek'ri.tur.i.ship n, cof-
iaduraeth [ysgrifraglaw, cofiadur
Secretary, sek'ri.tur.i n, ysgrifenydd,
Secrete, si.krit' vt, cuddio, celu, celcu,
dirgelu, didoli, neillduo [haniad
Secretion, si.kri'shun n, dydoliad ; gwa-
Secretist, si'kret.ist n, cyfrinwr, dirgelwr
Secretitious, si.kri.tish us a, dydoliadol,
gwahanedig [cyfrinedd
Secretness, si'kret .nes n, dirgelrwydd,
Secretory, sî.ltrî'tur.î a, dydolaidd
Sect, sekt n, plaid, arblaid, pleidgrefydd
Sectarian, sek.te'ri.an a, pleidgrelyddol :
n, pleidgrefydd wr [grefyddiaeth
Sectarianism, sek.te'r'i.au.izm n, pleid-
Sectary, sek'tur.i, Sectator, sek.ta'tu.'
11, pleidgrefyddwr
Section, sek'shun n, toriad, gwahandor
iad; rhan, adran, dosbartb; adran
nod (§)
Sector, sek'tur n, ofFeryn mesuryddol
Secular, sek'u.lur a, bydol ; anghyssegr
ol, oesol, lleygol [lleygiaet
Secularity, sek.ii.lar'i.ti n, bydoldel
Secularize, sek'u.lur.iz vt, digyssegn
troi at wasanaeth cyffi-edin [biyc
Secundine, sek'un.diu n, hemysgar;
Secure, si.kiiY a, diangol, diogel; sic
hyderus, diberygl; dit'raw, diofal: t
diogelu, sicrhau, carcharu
Security, si.kii' r'î.tî n, diogelwch, diofa
wch; sicrwydd; gwystl; mach, mec'
ni, meichai, meichiau, ymwystlwr
Sedan, sî.dan' n, cludgadair
Sedate, si.diit' a, tawel, llonydd, dig
nhwrf, esmwyth [w
Sedateness, sî.dät'nes n, tawelwch, an
Sedative, sed'a.tiv a, esmwythedig
llonyddol, llinarol, esmwythaol
Sedentary, sed'en.tm.î a, eisteddog, e|
teddol, seddol, llonydd, anghyfîr8ai
Sedge, sej n, hesg, merydd, elest". SecL
bed, hesglwyn, Uwynmerydd
Sedgy, sej'î a, hesgog, hesglawn
Sediment, sed'î.ment n, gwaelodlj \-
gwaelod, gwaddod [bradfwr
Sedition, sî.dish'un n, terfysg, ymbbB
Seditious, sî.dish'us a, ymbleidgar, bri
fwriadrus [ryfelganB
Seditiousness, si.dish'us.nes n, gwjl
Seduce, sî.diis' vt, llithio, trawsddcf
hudo, trawshudo. twyllarwain, deil
Seducer, sî.dü'sûr n, twyllwr, deii
llithiedydd [ia^f
Seducible, sî.dü'sî.bl a, hudadwy, 111
Seduction, si.duk'shun n, hudolial
hudiad, llithiad, trawsddeniad [h ■
Seductive, si.duk'tiv a, denol, flitj
Seduhty, sî.dü'lî.tî n, diwydrwydd I
Sedulous, sed'ii.lus a, diwyd, am,
llafurus, gofalus, diesgeulus, dft
ystig, astud ^n id
Sedulousness, sed'ii.lus.nes n, diw
See, sî n, esgobaeth, esgobawd : vt ( W,
seen), gweled, canfod, edrych, diil;
ymweled â
Seed, sîd n, had; hil, epil: v, ÌM,
hedeg, hodi. Seed-cake. had-d<,f»i
teisenfelus. Seed-corn, hadyd. IWr
lip, hadlestr. Seed-time, pryd •• i
Seed-vessel, cib, hadgib. A tW
seed, hedvn. To run toseed.haduBl
29G
ore; kite, line, nö, miite; she, bu=z azure; tliin, thìs; j=dzh.
SEM
■fcedling, sîd'ling n, hadblanigyn
Seedsman, sidz'man», hadwr, gwerthwr
Seedy, sî.dî a, hadog, llawn bad [hadau
Seeing, si'ing n, gwelediad, y golwg : a,
[ Uygeidiog. Seeing that, yn gyinmaint
j â, gan " [argeisio, chwilio
jSeek, sik (pt & pp sought) vt, ceisio,
[Seel, sil v, troi ar led ogwydd, troi,
[ rholio; amrantwni'o, mwgydu
iSeera, sim vi, ymddaugos, bod yn debyg.
[ It seems, mae yn debyg
■ Seemingly, sî'ming.li ad, i'r golwg, mevvn
I ymddangosiad, mewn rhith
[Seemingness, sî'ming.nes n, ymdd; u
iad [harddwch
>Seetnliness, sîm'lî.nes n, gweddeidd-dra.
(Seemly, sîm'lì a, gweddaidd, gweddus.
! hardd, cymhwys, prydferth, addas
i Seen, sin pp. — See [ phwyd
[Seer, si'r n, gwcledydd, gwelwr; pro-
Seesaw, sî'sô n, sigldyhoedan, sigldy-
, - hongian : vi, ckwareu sh * *
Seethe, sîth (pt sod, pp s
araf-ferwi, poethiasu, bei-wi
j Segment, seg'ment n, dernyn, darn,
| rhan ; rhan cylch
j Segregate, seg'rì.gät vt, dydoli, pigo allan,
i neiîlduo, gwahanu [neillduad
Segregation, seg.rî.gä'shun n, dydoliad,
I Seigneurial, sì.nü'r'î.al, Seigniorial, sî-
[ nî.ö'r'î.al a, awdurd odol, argl wyddaidd
j Seignior, sîn.yûr' n, arglwydd, meistr.
t Grand seignior, amherawdwr Twrci
\ Seigniorize, si'ni.ur.'iz vt, arglwyddiaethu
| Seigniory, sî'nî.ur.î n, arglwyddiaeth
j Seine, sin n, rhwyd hir [adwy
, Seizable, si'za.bl a, attafaeladwy, gafael-
\ Seize, siz v, attafaelu, gafaelu, cym-
j meryd, dal, cipio, goresgyn. To be
j seized of, meddiannu
i Seizin, si'zin n, attafaeliad, goresgyniad
I Seizor, si'zor n, goresgynydd
j Seizure, si'zhur n, dahad, attafaehad ;
attafael, gafaeliad
t Seldom, sel'dum ad, anfynych, nid myn-
| ych, anaml, ambell waith
■ Seldomness, sel'dum.nes n, anfynychder
[Select, si.lekt' a, dewisol, detholedig,
i pigiedig: vt, dewis, dethol, ethol,
etholi, deffol, pigo allan, gorddethol
Selection, sUek'skun n, detholiad, dewis-
, iad; detholrif [yddiaeth
Selenography, sel.î.nog'râ.fî n, Uoer-
Self, self (p selves) n, hun, hunan,
i hunaniaeth : pn, hun, hunan : px, ym-.
Self-approbation, hunan-gymmerad-
i wyaeth. Self-conceited, hunandybus.
Self - condemnation, hunanfarniad.
Self-confidence, hunanhyder. Self-
deception, hunandvvyll. Self-delusion,
hunanhud. Self-denial, hunanymwad.
Self-esteem, bak-hder. Self-evident,
hunandystiol, diymwad. Self-ex-
amination, hunanholiad. Self-exist-
ent, hunanfodol. Self-interest, hunan-
les, hunanfudd. Self-love, hunan-
serch, hunangariad. Self - murder
(Suicide), hunanladdiad. Self-praise,
hunanglod, ymtfrost. Self-respect,
hunanbarch. Self-righteous, hunan-
gyfiawn. Self-same, yr un, nid arall.
Self- seeking, hunangeisiol. Self-
sufficient, hunanddigonol. Self-willed,
hunanfoddog, cyndyn. To please
one's self, yinfoddloni
Selfish, sel'fish a, hunanol, hunanus
Selfishness, sel'fish.nes n, hunanedd,
hunanoldeb, hunanserch
Selion, sî'lî.un n, cefh o dir
Sell, sel {pt & pp sold) v, gwerthu,
arwerthu. Sold here, ar werth yma
Sellander, sel'an.dûr n, egwyd-grachen
Seller, sel'ûr n, gwerthwr, arwerthwr
Selvage, sel'vaj n, ymylwe, amwe
Selves, selvz pn, np. — Self [hafal
Semblable, sem'blâ.bl a, tebyg, cyifelyb,
Semblance, sem'blans n, cyti'elybrwydd,
tebygrwydd, efelwch, ymrith, darym-
rith, rhith, eiliw, eilun
Semblative, sem'bla.tiv a, tebyg
Semi-, sem'î^a?, hanner
Semiannular, sem.î.an'ü.lûr a, hanner-
grwn, hannergylchog [moel
Semibreve, sem'i.briv n, gofanig, pen-
Semicircle, sem'î.sûr.ld n, hannergylch
Semicolon, sem'i.ko.lun n, rhagwahan-
nod (;) [ner tryfesur
Semidiameter, sem.î.di'.amì.tûr n, han-
Semidiaphaneity, sem.î.di.â.fâ.nî'ì.tî »,
hanner tryloewder [ner tryloew
Semidiaphanous, sem.î.d'í.af 'â.nus a,han-
Semifiuid, sem'î.flü.id a, Uedlifol
Semilunar, sem.î.lü'nûr a, hannerlloer-
aidd, hannergrwn, hannergylchog
Seminal, sem'i.nal a, hadog, hadol
Seminary, sem'î.nur.î n, hadfa, magfa,
cymblanfa, athrofa ; ysgol, addysgta
Semination, sem.î.nä'shun n, hauad
Seminific, sem.nif'ik a, hadbarol
Semiopacous, sem.î.ö.pä'lcus a, godywyll
Semipellucid, sem.i.pe.lii'sid a, lledloew
Semiperspicuous, sem.i.pur.spik'ii.us a,
lledeglur [yn, gogrychyn
Semiquaver, sem'i.kwa.vur n, corgrych-
297
gEP path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Semitone, seni'i.ton n, hanner ton
Semivowel, sem'i.vuw.el», hanner llafar-
iad, golafariad [wyrdd
Sempervirent, sem.pur.v'i'r'ent a, byth-
Sempiternity, sem.pî.tûr'nî.tî n, bytb-
olrwydd, bytbbaríiâd [chwechol
Senary", sî'nur.î n, yn cynnwys chwech,
Senate, sen'ät n, senedd, prifgyngbor.
Senate-bouse, senedd-dy [benefydd
Senator, sen'â.tûr n, seneddwr, henadur,
Senatorial, sen.â.tö'r'î.al a, seneddol
Senatorsbip, sen'â.tûr.sbip n, senedd-
wriaeth
Send, send (pt & pp sent) vt, anfon,
danfon, gyru, bebnvng, hel, hèla,
hebrwng. To send word, anfon at
Senescence, sî.nes'ens n. beneiddiad
Seneschal, sen'esb.al n, senyllt, prif-
olygydd, penoruchwyliwr
Senile, si'n'il a, heneiddiadol
Senility, sî.nil'ì.tî n, henaint, hender
Senior, sî'nî.ûr a, hŷn, benacb : n, hvnaf.
hynefydd [aint
Seniority, sí.nî.or'î.tî n, hynafedd, byn-
Senna, sen'â n, dail meddygol tramor
Sennight, sen'it (seven-night) n, wyth-
nos [iol
Senocular, si.nok'ii.lur a, chwechlygeid-
Sensation, sen.sä'shun n, syniad, ym
syniad, teimlad
Sense, sens n, synwyr, deall, rheswm;
yst)T, barn, meddwl, arwyddocâd,
In one's senses, yn ei bwyll. To lose
one's senses, gwallgofi, ammbwyllo
Senseless, sens'les a, ynfyd, ffol, disyn-
wyr, diddeall ; dideimlad
Senselessness, sens'les.nes??,ynfydrwydd,
disynwyredd, ffolineb, dideimlad-
rwydd " [rwydd, tynerweh
Sensibility, sen.sî.bil'i.tî n, teimlad-
Sensible, sen'si.bl a, teimladwy, tyner;
deallus, call, synwyrol
Sensitive, sen'si.tiv a, teimladol; byw
Sensorium, sen.sö'r'ì.um n, 6ynwyrfa,
ymdeimlfa ; yr ymenydd
Sensual, sen'sbü.al a, anianol, cnawdol
Sensualist, sen'shii.al.ist n, cnawdol-
ddyn, anianddyn [rwydd
Sensuality, sen.sbü.al'î.tî n, cnawdol-
Sensuahze, sen'shii.al.i'z vt, cnawdoli,
Sent, sent pt & pp. — Send [ anianoli
Sentence, sen'tens n, barn, dedfryd,
brawd ; ymadrodd, brawdd, brawddeg :
vt, barnu, dedfiydu, dyfarau. Sen-
tence of death, barn marwolaeth, coll-
farn. To sentence to death, collfarnu
Sentential, sen.ten'shal a, brawdd egol
Sententious, sen.ten'shus a, byreiriog
doetheiriog [eiriogrwyd(
Sententiousness, sen.ten'shus.nes n, byr
Sentient, sen'idient a, canfodol, dirnadol
byw: n, canfyddwr
Sentiment, sen'tî.ment n, tyb, barn
meddwl; mympwy; ymadrodd byi
doethair, synwyrair
Sentimental, sen.ti.men'tal a, synwyra
doethdybiol, dwysgall, meddylgar, ys
tyriol, myfyrgar
Sentinel, sen'ti.nel, Sentry, sen'trî t
gwyliedydd, gwyliwr, gwyliadwr
Separable, sep'ur.â.bl a, dydoladw)
ysgaradwy, gwahanadwy
Separate, sep'ur.ät a, gwahan, gwahano
neillduol, de ; ar wahan : v, gwaham
dydoli, neillduo, deoli, ysgar, esgart
ymwahanu [olrwyd
Separateness. sep'ur.ät.nes n, gwahai
Separation, sep.u.rii'sbun n, gwahani»
dydobad, ysgariad ; gwahaniaetb, yi
gariaeth, neillduaetb; ynmeillduaetl
Separatist, sep'ur.ii.tist n, ymwahanw
ymneilldiiwr [math 0 liw gwin<
Sepia, si'pî.â n, ystifflog, morgyllel
Sepiinent, sep'ì.ment n, cìawdd
Sept, sept n, llwyth, tylwyth, epil
Septangle, sep'tang.gl n, seithongl
Septangular, sep.tang'gü.lûr a, seitij
onglog [sai'
Septemary, sep'tem.ur.î a, seitbol:
September, sep.tem'bûr n, Medi, nci
Medi
Septennial, sep.ten'yal a, seitbflwyddo
Septentrion, sep.ten'tri.un, Septentrio
al, sep.ten'tri.un.al a, gogleddol
Septentrionate, sep . ten ' tri . un . ät
tueddu tua'r gogledd
Septfoil, sept'f oil n, melyn yr eithir
Septic, septik a, malliadol. braenol
Septilateral, sep.tî.lat'ur.al a, seit
ochrog, seithochrol
Septuagenary, sep.tü.aj'ì.nur.î, Septu
gesimal, sep.tü.â.jes'î.mal a, yn cy
nwys deg a thrigain
Septuagesima, sep.tü.â.jes'î.mâ n,
trydydd Sul cyn y Grawys (tua
dydd cyn y Pasc)
Septuagint, "sep'tü.â.jint n, cyfieithi
yr Hen De^lanient i'r Groeg gan
deg a thrigain
Septuary, sep'tíi.ur.î n, wythnos ; unrh;
Deth cyfansoddedig o'r rbifyn saith
Septuple, sep'tii.pl a, seithplyg •
Sepulchral, si.pul'kral a, beddrodol
Sepulchre, sep ul.kur n, bedd, beddro»
298
: Yáìe, Vine, nö, müte; she, zh=z azure; thin, Tiiis; jrrdzh. SET
iSepulchre, si.pul'kur vt, claddu, bedd-
roddi [aeth, claddiad, angladd
Sepulture, sep ul.tshii'r re, eladdedig-
iSequacious, si.kwji'shus a, canlynol,
[ dylynol; ystwyth, hyblyg
iSequasity, sî.hwas'ì.tî n. ystwythdar
Sequel, si'kwel re, canlyniad [rhes
(Sequence, si'kwens re, trefn-ganlyniad,
[Sequent, si'kwent a. canlyniadol
^Sequester, si.kwes'tur. Sequestrate, sî-
I kwes'triit vt, gort'odogi, rhoi mewn
kjf Haw arall, diarddel. ueillduo, di-
Wberchenogi [duad
[Sequestration, sek.wes.tni'skun re, neill-
iSequestrator, sek'wes.tra.tur re, gor-
L tbdogwr [lladfa, puteindy
Seraglio, sî.ral 'yö re. ty'r gwragedd, an-
(Seraph, ser'af (p Seraphim, ser'â.fim)
i| «, seraph, angel, archangel [aidd
tSeraphic, si.raf'ik a, seraphaidd. angyl-
tSeraskier, Serasquier, sî.ras'ld.ûr re,
i cadrlaenor ym mysg y Tyrciaid
ìSere, si 'r a. gwyw, gwywedig, syehlyd
(Serenade, ser.î.niid' re, nosgan, nosgerdd,
\ nosgainc : v, canu nosgainc
(Serene, sî.rîn' a, tawel. hinonaidd, di-
Ì gwmwl, teg. goleudeg, claerdeg, araul :
vt, tawelu, lloni
Sereneness, sî.rî'nes, Serenity, sî.ren'ì-
m tire, claerdegwch, tawelwch, areuledd,
\ hinonrwydd, sirioldeb
■Serf, surf re, oaethwas amaethyddol
(Serge, sûrj re, math o wlanen "teneu
Sergeant, sâr'jant re, is-swyddog, rhing-
; yll. Serjeant-at-arms, rhingyll y
i brenin. Sergeant at law, cyfreithiwr
uchraddol
iSerial. si'r'i.al a, rhestrol; mewn rhanau
Series, si'r'i.iz re, rhes, ewes, rhifres
Serious, sí'r'î.us a. prysur, difrif. dwys,
prudd, digellwair
Seriousness," sí'r'î.us.nes re, difrifoldeb,
difrifweh, prudd-der [areithiwr
Sermocinator, sûr.mos'î.nä.tûr re, coeg-
Sermon. sur'mun n, pregeth; traethawd
Sermonize, sur'mun.i'z vi, pregethu,
darlithio [gwaed
iSerosity, sî.ros'î.ti re, dyfrllydrwydd y
Serous, sî'r'us a, meiddlyd, dyfrllyd
Serpent, siir'pent re. sartf, neidr, gwiber
terpentine, sur'pen.ti'n a, sarflaidd;
ierpet. sûr'pet re, cawell [dolenog
Serpiginous, sfir.pij 'î.nus a, ymlusgol
Serpigo, sûr.pi'gü n, gwreinyn, tarwden,
| marchwreinyn. dwfrwreinyn
Serrate, ser'ät. Serrated, ser'â.ted a, llif-
ddanneddog, danneddog, bylehog
Serration, se.rä'shun, Serrature, ser'â-
tshü'r re, danneddiad, ar ddull llif
Serrous, ser'us a, danneddog
Serum, si Yum re, meiddwaed
Servant, sur'vant re, gwas, gwasanaethwr,
gweinydd, gwasanaethferch, morwyn,
gwasanaethyddes, gweinyddes
Serve, surv v, gwasanaethu, gweini,
gweinyddu, gwasio. Serving-man,
heilyn, gweinydd. Time-server, dyn
anwadal. To serve one right, gwneyd
yn iawn ag un
Sendee, sur'vis re, gwasanaeth; hail.
Eye-service, llygad-wasanaeth. Ser-
vice-berries, rhafol, cyrafol. Service-
tree, rhafolen, cyrafoîen
Serviceable, sur'vis.a.bl a, gwasanaeth-
gar, buddiol " [yddioldeb
Serviceableness, sur'vis.a.bl.nes re, defn-
Servile, sur'vil a,gwasaidd, caethwasaidd
Servility, sur.vii'i.ti, Servileness, sûr'-
vil.nes re, gwaseidd-dra ; gorwaeledd
Servitor, sûr'vî.tûr re, heilyn, gweinydd
Servitude, sur'vi.tiid re, gwasanaeth;
caethwasanaeth, caethiwed
Sesquialteral, ses.kwi.al'tur.al a, hanner
yn fwy, megys 4 a 6, 15 a 10
Session, sesh'un re, eisteddfa, eisteddfod.
Quarter sessions, brawdlys trimisol
Sesterce, ses'tûrs re, darn o arian bath _
Set, set (pt & pp set) v. gosod, dodi,
rhoi; planu; sefydlu, sicrhau, lieu;
machludo, myned dan ei gaerau, gos-
twng: re, llawnrif, cydrif, cyfanrif;
impvn, planigvn. To set apart or
aside, dodi o'r neilldu. To set about,
dechreu. To set forth, cyhoeddi,
mynegu, hysbysu; cychwyn. To set
in order, trefira. To set a bone, dodi
asgwrn yn ei le. To set on edge, peri
deincod. To set out, cychwyn, cyrchu
allan, myned. To set to music, rhoi
cân i gerdd. To set right, uniawnu.
To set up, dyrchafu ; dechreu crew,
codi masnach. To set up a cry,
gwaeddi, codi lief [og
Setacious, sì.tä'shus a, gwrychiog, blew-
Seton, si'tun re, lìifweìi, ceingoreth
Setose, sî.tös', Setous, ^î'tus a, blewog
Settee, se.ti' re, cadeirfainc ; math o long
Setter, set ur re, planwr, gosodwr; math
o adargi. cyfeirgi; gwas ceisbwl
Settle, set'l re, ysgiw, perging : v, sefydlu,
cadarnhau, sicrhau ; penderfynu, pen-
glymu, terfynu; gwastatäu; cytuno;
llonyddu, tawelu ; cartrefu, trigo, pres-
wylío, triganu, gwladychu ; dissvn ar
299
SHA path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut. tŵ=too. t\Yk=took;
Settledness, set'ld.nes n, sefydlognvvdd
Settlement, set'l.ment n, sefydliad;
cartrefle, preswylfod ; gwladyehfa ;
rhwymiad, agweddi ; gwaddod
Seven, sev'n a & n, saith, 7, vii.
Sevenfold, sev'n.fold o, seithblyg: ad,
ar y seithfed, seitbwaith
Seventeen, sev.n.tin' a & n, dan ar
bymtheg, deg a saitb, 17 [bymtheg
Seventeenth, sev.n.tinth' a, deufed ar
Seventh, sev'nth a, seithfed, 7fed
Seventhly, sev'nth.li ad, yn seithfed
Seventieth, sev'n.ti.etb a, degfed a thri-
gain, 70fed
Seventy, sev'n.ti n, deg a thrigain, 70
Sever, sev'ur v, gwahanu, dydoli, dad-
gvssvlltu, daduno, neillduó, tori ym-
aith
Several, sev'ur.al a, amryw, amrafael
amrai ; gwahanol, gwahanredol, neill-
duol ; llawer, ami
Severalty, sev'ur.al.ti, Severance, sev'-
ur.ans n, dydoliad, gwahaniad
Severally, sev'ur.al.i ad, ar wahan, pob
un ar ei ben, yn neilldnol, yn wahanol
Severe, si.vi'r' a, caled, chwerw, tost,
lljnn, llymdost, ffyrnig, creulawn, ger-
win, gerwinol, eras, hallt. A severe
winter, gauaf caled
Severer, sev'ur.ur n, rhanwr, gwahanwr
Severer, si.vi'r 'fir a, caletach ; llymach
Severity, si.ver'i.ti n, toster, llyinder,
tostedd, gerwindeb, creulondeb*
Sew, sö v, gwn'io ; pwytho
Sewage, sŵ'iij n, carthiad ceuffosydd
Sewer, sö'ûr n, gwn'iwr, gwni'edydd.
gwn'iadyddea [ftbsell
Sewer, sŵ'ûr n, ceuftbs, gwehynfFos,
Sewer, sü'ûr n, swyddog gynt yn heilio
gwledd
Sewerage, sŵ'ur.äj n, ceufFosyddiaeth
Sex, seks n, rhyw, rhywogaeth, ystlen,
ysglen [trigain oed
Sexagenarian, seks.aj.i.ne'r'i.an n, "~
Sexagenary, seks.aj'i.nnr.i a, trigain
Sexagesima, seks.a.jes'i.ma n, yr ail
Sul cyn y Grawys (yng nghylch 60
diwrnod o flaen y Pasc) [geiniol
Sexagesimal, seks.a.jes'i.mal a, tri-
Sexangular, seks.ang'gii.lur a, chwech-
ochrog. — Hexagonal
Sexennial, seks.en'yal a, chweblwyddol
Sexifid, seks'i.fid a, chwechranol
Sextain, seks'tan n, chweban, pennill
chwebraich
Sextant, seks'tant n, chweched ran
cylch ; oiferyn at fesuro
Sexton, seks'tunn, clochydd; bedd-dor
Sextuple, seks'tii.pl a, chwephlyg [w
Sexual, sek'shii.al a, rkywiol, ysglenol
Sbab, sbab vi, gwaelystrywio [gwaeled
Shabbiness, stíab'î.nes n, baweidd-dtl
Shabby, shab'i a, bawaid d, bawlyd, gwai
gorẁael, salw, budr
Shackle, shak'l n, hual, gefyn, Uvffetha
vt, hualu, llyifetheirio, "troedogi, g<
fynu ; caethu. rhwystro
Shad, shad n, gwangen
Shade, shäd n, cysgod ; cysgodfa ; gwy
gwagysbryd: vt, cysgodi, gwasgod
godywyllu [ cysgod rwy<
Shadiness, shä'dî.nes n, eysgodolrwyc
Shadow, shad'ö n, cysgod : vt, cysgo-
gwasgodi ; tywyllu [iol, disylwe
Shadowy, shad'ö.î a, cysgodol, rhit
Shady, shii'di a, cysgodol, gwasgod
cauadfrig. A shady place, cysgod'
Shaft, shaft n, paladr; saeth, pic<
mwndwll [brethyn ceder
Shag, shag n, ceden, hirflew; ceden*
Shaggy, shag'î a, cedenog, hirfiewog
Shaggmess, shag'î.nes n, cedenogrwj
Shagreen, shâ.grîn' n, croen rhyw byi
odyn
Shake, shak (pt shook, shwk ; pp s.
ken, sha'kn) v, siglo, ysgwyd, ysgyi
crynu: n, sigl, sigliad, ysgydwad,
gwydfa ; cryn, siglnod
Shale, shäl ?i,"cibyn, plisgyn; teneufi
Shall, shal (pt should) v, def, caf, i
caiff, &c— Will [tc
Shalloon, sha.lŵn' n, gwlanwe teil
Shallop, shal'up n, bad â dau hwylbr
Shallow, shal'ö n, basle, beisle, beis
rhydle: a, bas, beisiog; penbyla
hurt [der; penb
Shallowness, shal'ö.nes n, basedd, 1
Shalot, shà.lot' n, math o wynwyn
Sham, sham a, ffugiol, gau, rhi thiol
twyll, ffug, ffuant, hud: v, tw;
fíugio, tfuantu, rhithio [cigy '
Shambles, sham'blz np, cigfa, c
Shame, shäm n, eywilydd, gwaradw ,
gwarth,achlod: v,cywilvddio,gwa
ruddo, gwaradwyddo [gwar
Shameful. shlim'fCvl a. gwaradwyd
Shameless, shäm'les a. digywilydd
Shamelessness, shiim'les.nes «, dig}
ydd-dra, haerllugrwydd
Shammy, sham'i, Shamois, shâ.mí
math'o afr wyllt. — Chamois [c
Shamrock, sham'ruk n. meillionen
Shank, shangk n. coes, gomach,
garan, gar, esgar, coesgvn ; pal u
"300
öre; läte, line, no, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh.
SHE
Shanked, shangkt a, coesog, beriog.
Long-shanked, coes-hir. Slender-
shanked, berfain. Thick - shanked,
Shanty, shan't! n, bwthyn [bondew
Shape, sbiip n, llun, dull, ffurf, gosgedd,
t gwedd, agwedd, ystum: vt (shapeii).
\ llunio, ffurfio, dullio, ystumio
Shapeless, shäp'Ies a, afluniaidd, dilun
shapeliness, shüp'lî.nes n, gosgeidd-
rwydd. gweddeiddrwydd, harddlun
Shapely, shäp'lî a, lluniaidd
Shapen, ahii']m pp, lluniedig. — Shape
Shard, shard n, dernyn o briddlestr,
priddell, cragen ; masgl wy
Share, shê'r n, rhan, cyfran, dogn;
swell aradr : v, rhanu, cyfranu ; cyf-
ranogi. Share-bone, gwerddyr. To
go shares, cyfranogi
(Shark, shark n, morgi, morflaidd, dera'r
môr; rheibiwr, ysglyfiwr, trawsgip-
iwr: v, rheibio, gwancio
Sharp, sharp a, llym, miniog, awchlym,
awchus, pigog; craff; glew; tost; sur,
chwibl, chwigws; lion, eras: v, hud-
ladrata, cyfrwysdwyllo. Sharp and
flat sounds, seiniau eras a lleddf
Sharpen, shár'pn v, awchu, awcklymu,
hogi, minio ; pigfeinio ; blaenllymu
Sharper, shâr'pûr n, un cyfrwyslym;
. hudleidr [surni, chwibledd
Sharpness, shârp'nes n, llymder, awch ;
Sharpset, shârp'set a, gwancus
Shaster, shas'tnr, Shastras, shas'tras n,
. • ysgrythyrau Hindŵ
Shatter, shat'ûr v, dryllio, chwilfriwio,
darnio, ysigo. Shatter-pated, Shatter-
brained, penhonc, penwan [drefion
Shatters, shat'urz np, yfflon, briwion,
Shave, shiiv (pt & pp shaven, sha'vn)
», eillio, difarfu; rhasglio, pilio, go-
naddu, gorasglio. Shavings, gonadd-
; ion, gorasglod [barfwr
iShaver, sha'vur n, eilliwr, eilliedydd,
Shaw, shû n, prysg, prysgoed, coedwig
jShawl, shGl ■«, gwarlen, gwddfgochl
Shawm, shorn n, chwythgorn
(She, shî pn, hi. She also, hithau
■Shea, shî n, ymenyn-wydden
tSheaf, shîf n, ysgub : vt. — Sheave
Shear, shî'r \pt shore, pp shorn) vt,
< cneifio, gwelleino. Shear-man, cneif-
! iwr brethyn. Shear-steel, clur at
; wneuthur offerynan awch. Shear-
[^ water, gwylan lwyd [lestr
1'heard, shl'rd n. dernyn toredig o bridd-
|Shearer, shî'r'ûr n, cneifiwr, gwelleifydd
Shearing, shî'r'ing n, cnaif, cneifiad
Shears, shi'rz np, gwellaif, gwelleifiau
Sheatfish, shit'nsh n, math o lysvven
Sheath, shith n, gwain
Sheathe, shiTH vt, gweinio, rhoi mewn
gwain ; goseilio Hong
Sheathing, shî'THÌng n,amblanciadllong
Sheathy, shî'thî a, fel gwain, gweiniog
Sheave, shîv vt, rhwymo yn ysgubau,
ysgubo
Shed, shed n, lluest, penty: v (pt & pp
shed), tywallt; gollwng; colli; gwe-
hynu, dyhidlo, bwrw
Sheen, shin n, llewyrch, eirianedd, ys-
blan, gloewder: a, claer, dysglaer,
ysblenydd, cànaid
Sheep, ship (p sheep) n, dafad, llwdn
dafad. Sheep-cot, buarth defaid,
defeitty. Sheep-fold, cail, corlan,
caeor. Sheep-hook, bugeilfibn. Sheep-
lice, heuslau. Sheep-shank, math o
gwlwm. Sheep - shearing, amser
cneifio. Sheep-skin, croen dafad.
Sheep-walk, defeidiog, pordir defaid
Sheepish, shi'pish a, yswil, dafadaidd,
gwylaidd, hurt [rwydd, yswüder
Sheepishness, shi'pish.nes n, gwyleidd-
Sheer, shi'r a, pur, gloew, glân ; hollol,
gwir: v, dianc neu ffrystio ymaith.
Sheer-grass, hesg
Sheers, shi'rz np, peiriant ar lun A i godi
hwylbrenau a phwysau mawrion
Sheet, shit n, lien, lien gwely ; cynfas ;
hwylraff. Sheet-anchor, prif angor.
Sheet of paper, papyrlen. Winding-
sheet, amdo, amwisg [llenliain
Sheeting, shit'ing n, lliain cynfasau,
Sheik, shik n, offeiriad Mahometaidd
Shekel, shek'l n, darn o arian Iuddewig,
gwerth tua banner coron
Shelf, shelf «, talfainc, astell ddal; mur-
astell, trestlfwrdd
Shell, shel n, cragen; mesglyn, plisgyn,
cibyn : v, masglu, diblisgo, gweisgi'o.
Shell -fish, cragenbysg. The shell of
a building, magwyren [draenen wen
Shellelagh, 'she.lä'la n, pastwn G wyddel ;
Shelly, shel'i a, cragenog, cibog, masgl og
Shelter, shel'tûr n, gwasgod, gwasgodfa,
cysgod, acbwre, diddos, diddosfa, celt,
nawdd, noddfa, clydfan, cwdd, cwdd-
yn: v, cysgodi, noddi, gwasgodi
Shelterless, shel'tur.les a, dinodded
Sheltic, Shelty, shel'tî n, merlyn Ys-
gotaidd [gosod naill ochr
Shelve, shelv vi, llechweddu, llethru: vt7
Shelvy, shel'vi a, beisleog, beisiog, creig-
iog. Shelw shore, creiglan
301
SHO path, fat. ore, met, mâ-rîne, pin, ôrb, oil, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Shend, shend vt, dyfetha, ysbeilio;
gorchfygu
Shepherd, shep'ûrd n, bugail, bugeilydd,
areiliwr. Shepherd's-crook, bugeil-
ftbn. Shepherd's-dog. bugeilgi. Shep-
herd's-purse, llysiaur bugail
Shepherdess, shep'ûr.des n, bugeiles,
areiles [gwladaidd
Shepherdish, shep'ûr.dish a, bugeilaidd ;
Shepherdism, shep'ur.dizm n, bugeil-
Sherbet, shûr'bet n, surfedd [iaeth
Sheriff, sher'if n, sirydd. Under-sheriff,
rhaglaw sirydd
Sheriffalty, sher'if.al.ti. Sheriffdom, sher'-
if.dum n, siryddiaeth [g^'in gwyn
Sherry, slier Ì n, math o win o Yspaen,
Shew, shö, Shewn, shön. — Show, Shown
Shibboleth, shib'ö.leth n, arwyddair plaid
Shield, shîld n, tarian, aesawr, rhodawr,
cadell, ysgwyd, asafar; arflen : vt,
tarianu; gorthoi, amddiffyn
Shift, shift n, dychymnvyg, dyfais, ys-
tryw, ymdro, esgus; crys merch,
hefys: v, newid, cyfnewid; ymdaro,
glewa, ymddarbod, darparu, gochelyd j
dyfeisio ffordd, trefnu [wadalwr
Shifter, shif 'tûr n, glewai, hocedwr, an-
Shiftless, shift'Ies a, diddarbod, difedr,
diffordd, didoraeth
Shilling, shil'ing n, swllt. One shilling
and eleven pence, dau ond ceiniog.
Two [shillings] and nine pence, tri
ond tair, tri swllt ond tair ceiniog, dau
a naw. Two [shillings] and two
pence, dau a dwy. Ten shillings,
chweugain. — Penny [anwadal
Shillishalli, shil'î.shal.î a, ansefydlog,
Shin, shin n, crimog, gomach
Shine, sh'in (pt & pp shone) v, dys-
gleirio, llewyrchu, tywynu, goleuo: ?i,
gloewder, claerder, dysgleirdeb
Shiness, sh'i'nes n, gwyledd. — Shyness
Shingle, shing'gl n, peithynen ; cledren,
astell, estyllen, astelldo, astell hollt,
ysgyren, aserw [dardd; eryri
Shingles, shing'glz np, math o grug-
Shining, sh'i'iiing, Shiny, shi'nî a, claer,
dysglaer, gloew, tywynol
Ship, ship n, Hong: vt, dodi mewn Hong,
llongi. Ship's husband, pentalwr
Hong, trefnwr taliadau llong
Shipboard, ship'bö'rd ad, ar fwrdd llong
Shipbuilder, ship'bil.dûr n, llongsaer
Shipmaster, ship'mas.tûr n, llonglyw-
ydd, cadben llong
Shipmoney, ship'mun.î n, llongdreth
Shipping, ship'ing n, llongau, morlestri
Shipwreck, ship'rek n, llongddrylliad
llongdoriad: vt, llongddryllio : ìlwyr-
ddinystrio [llongar
Shipwright, ship'rit n, llongsaer, sae»
Shire, shî'r n, sir, swydd
Shirk, shurk vi, gochel, dianc oddi wrtl
Shirt, shûrt n, crys : vt, gwisgo â chrys
Shirtless, shurt'les a, digrys, heb grys
Shittah, shit'â, Shittim, shit'im n, mat!
o goed gwerthfawr
Shive, shi'v n, ysgyren, fflochen
Shiver, shiv'ur n, asgri, chwerfan dn
delltddarn, ysgyrionyn, yfflyn : i
crynu, achrêthu; mochenu, delltit
ysgyrioni, tori yn yfflon
Shivering, shiv'ur.iug n, dellteniac
cryndod, achreth
Shivery, shiv'ur.i a, breulyd, hydo
delltenol, anghryno
Shoal, shöl n, haig, morhaig, hafluj
lluaws; basle, beisle, beisfa, rhydli
a, has, beisiol : vi, basäu, beisio ; heig
Shoaliness, shö'lî.nes n, beisfaogrwydd
Shoally, shö'lî a, beisleog, beisfaol
Shock, shok n, siglergyd, siglad, ei
cyfergyd, ysgytiad; cogwm, ystw>
vt, brawychu ; ysgwyd ; cywilyddio
Shocking, shok'ing a, echryslawn, a
swydus, erchyll, echrydus
Shoe, shŵ n, esgid, archen, pedol
{pt & pp shod, shod), archenu, pedo
Shoe-boy, Shoe-black, glanhäwr esgi,
iau. Shoe-horn, Shoeing-horn, co
esgidiau. Shoe-last, gweddyg, troe
bren. Shoe-string, Shoe-tie, llhv
esgyd. To shoe a horse, pedoli ceft
Shoemaker, shw'ma.km- n, crydd, esgi
iwr, archenwr [iae
Shoemaking, shw'ma.king n, cryclda
Shog, shog n, cyd-darawiad, ysgydwa
v, siglo; myned ymaith
Shone, shon pt & pp. — Shine
Shook, shwk^i. — Shake
Shoot, shŵt n, blaguryn, imp, imp;
ysbrigyn, eginyn : v (j)t & pp sho
blaguro, blaendarddu,tori allan,tard
allan, egino ; saethu, ergydio, cyfleg
To shoot up, tyfu, codi i fyny
Shooter, shŵ'tûr n, saethydd, ergjẅ
bollt clo
Shop, shop n, masnachdy, sylldy, m£j
Shopboard, shop'bô'rd n, bwrdd gweiti
Shopkeeper, shop'ki.pur n, masnach j
maelwr, maelfawr j
Shoplifter, shop'lif.tûr ' n, ysbeib
masnachdai [mae|
Shopman, shop'man u, masuachW)
302
öre ; läte, line, nö, mute ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. SHB
Shore, shö'r n, glan y môr, traeth,tywyn ;
atteg, annelbost : vt, attegu, gosod at-
tegion; pt. — Shear [tra eang
Shoreless, shö'r'less a, didraeth, dilan,
Shorling, shôr'ling n, croen dafad gnaif,
rShorn, sWrnpp. — Shear [cneifgroen
Short, short a, byr, ber, cwta, bychan ;
hydor. Short-hand, Haw fer, byr-
ysgrif. Short-lived,byrhoedlog. Short-
sighted, byr ei olwg ; annoeth. Short-
winded, byranadlog. Short-witted,
anghrafF, disynwyr. In short, yn fyr.
mewn byr eiriau. To be short of, bod
mewn elsieu. To fall short of, methu
â. To stop short, aros yn ddisymmwth
Shortly, short 'lî ad, yn fyr, ar fyr, toe,
; yn ddioed, yn union
'Shortness, shôrt'nes n, byrder, byrdra.
\ Shortness of breath, diffyg anadl
Shot, shot n, ergyd; gwnbelen; gwn-
[ rawn; ergydiad; eyfrif, eyfrifiad: a,
[ symmudliw:^? &^;. — Shoot. Shot-
i free, heb dalu, yn ddigost. Shot silk,
I sidan symmudíiw
|5hotten, shot'n a, wedi bwrw ei rawn,
dirawn; dadgymmaledig
Shough, shok n, math o gi hirflewog
Should, shẁd^í. — Shall.' I should, thou
'■ shouldst, he should, &c, dylwn, dylit,
dylai, dylem, dylech, dylent. If I
i should go, should I go, pe elwn. If I
f should go (if I should be permitted
t to go), pe cawn fyned. Lest he should
,| say, rhag id do ddywedyd, rhag dy-
| wedyd oìiono. I had [should have]
| fainted, if I had not believed, diffyg-
' iaswn pe na chredaswn. — Would
iShoulder, shöl'dûr n, ysgwydd, palfs
■| ysgwyddog, ysbawd: vt, ysgwyddo,
■ gorysgwyddo"; attegu ; dal neu wthio
> a'r ysgwydd; hergydio. Shoulder-
belt, ysgwyddwregys. Shoulder-blade,
palfais, gwiiell ysgwydd, crafell yr ys-
gwydd. ~ Shoulder-clapper, ceisbwl,
I Shoulder-knot, ysgwydd addurn.
' Shoulder-shp, dadgymmaliad yr ys-
^ gwydd
Shout, shûŵt n, bloedd, gwaedd, llefain,
banllef, dolef, crochlef: v, bloeddio,
gwaeddi, dolefain, crochlefain
>>hove, shuv ?;, gwthio, hergydio: n,
^ gwth, ysgwd, hergwd, hyrddawd
>hovel, shuv'l n, rhaw: vt, rhawio,
rhofio
Shoveller, shuv'l.ur n, rhawiwr; y llwy-
Mg, math o aderyn
Shovelful, shuv'l.fwl n, rhawaid
Show, shö (pp shown) v, dangos, ar-
ddangos ; dadgan, mynegu, profi ; hy-
flbrdi: n, golwg, golygiad ; dangosiad,
arddangosiad ; dull, rhith, lliw. Show-
bread, bara gosod, bara dangos. To
show ofF, rhodresu
Shower, shihv ur n, eawod, cawad, cafod :
v, cawodi, bwrw cawod
Shower, shö'ûr n, dangos wr [iog
Showery, shûŵ'ur.î a, cawodog, gwlaw-
Shown, shon pp. — Show
Showy, shö'î a, dangosiad us [ysgythriad
Shrag, shrag vt, brigdori, ysgythru ; n,
Shrank, shrangk pt. — Shrink
Shred, shred n, Harp, llerpyn, carp,
cinyn, difyn, dernyn, ciniechyn: vt
{pt & pp), cinynio, manddarnio
Shrew, shrŵ n, cecren, cecres ; math o
lygoden, llygoden goch, Uyg, chwistl
Shrewd, shrŵd. a, cyfrwys, fi'el, hengall,
dwfn [calldra
Shrewdness, shrŵd'nes n, cyfrwysdra,
Shrewish, shrŵ'îsh a, cecrus, croes, an-
ynad [ddigrwydd, croesineb
Shrewishness, shrŵ'ish.nes n, anni-
Shriek, shrik n, ysgrêch, crochlais,
crochwaedd, ysgri, crech, cryglais: vi,
crechian, crochleisio, ysgrechain
Shrieval, shri'val a, siryddol
Shrievalty, shri'val.ti n, siryddiaeth
Shrift, shrift n, clustgyfFes
Shrike, shrik n, aderyn o'r enw[meinlais
Sin-ill, shril a, llym, main, ucbelseiniol,
Shrillness, shril'nes n, uchelseinedd,
meinllymedd
Shrimp, shrimp n, bardysen, berdas
Shrine, shr'in n, creirfa, creirgell
Shrink, shringk (pt shrunk &shrank, pp
shrunk & shrunken) v, crebachu, swb-
achu, ymgrynoi, tynu yn ol, cilio,
Ueihau, telcu, tyrfu, treio
Shrite, shri't n, tresglen, bronfraith
Shrive, shri'v (pt shrove) v, gwrando
cyffes; cyfFesu
Shrivel, shriv'l v, crychu, crebachu
Shriver, shri'vur n, gwrandäwr cyfFes
Shroud, shrûŵd n, amdo, amwisg;
gorchudd; hwylraíF; attegion hwyl-
bren Hong : v, amdoi, gwasgodi
Shrove, shrov pt. — Shrive. Shrove-
Tuesday, Shrove-tide, gwyl y gyffes,
Mawrth Ynyd
Shrub, shrub n, prysgen, prysgoeden,
gwydden, manwydden, prysgwydden :
math o ddiod gymmysgedig
Shrubbery, shrub ur.î », prysglwyn,
prysgle, gwyddfa
SIG path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\V=too, tẁk=took;
Shrubby, shrub'î o,prysglog,manwyddog
Shrug, shrug v, codi, crebachu, codi yr
ysgwyddau : re, codiad ysgwyddau
Shrunk, shrungk pt&pp. — Shrink
Shrunken, shrung'kn pp. — Shrink
Shudder, shud'ûr vi, crynu, dychrynu,
echrydu : re, crynfa, echrydiad
Shuffle, shuf'l v, cyfrwysdroi, cecruso,
anghy wiro ; rhithdrwsio ; chwareu
ffonddwybig : re, rhith-esgus, cyfrwys-
gast. Shuffle-cap, math o chwareu
Shuffler, shuf'lûr re, hocedwr, twyllwr
Shuffling, shuf 'ling re, hocedwaith, ffug-
Shun, shun v, gochel, gochelyd [waith
Shunt, shunt v, symmud o'r naill reil-
ffordd i'r Hall
Shunless, shun'les a, anocheladwy
Shut, shut {.pt & pp shut) v, cau
caead, cau, caued, cauedig. To shut
in, cau i mewn, argau
Shutter, shut'ûr re, cauad, gwerchyr
Shuttle, shut'l re, gwennol gwëydd
Shuttlecock, shut'l.kok re, ehedgorc
Shy, sh'i a, gwagelog, anghyfeillgar,
gochelgar ; gwylaidd, gwyledog, gwyl,
cywilyddgar, yswil, anhyf, ymgelgar ;
osgoilyd : vi, osgoi
Shyly, sh'í'lî ad, yn wylaidd, yn yswil
Shyness, sh'f'nes re, gochelgarwch, ys-
wildod, tawedogrwydd, cywilyddgar-
wch, gwyledd, gwylder
Sib, sib a, yn geraint o waed
Sibilant, sib'Llant a, chwithrwdol, siol,
chwiffiol: n, cydsain si'ol [iad, s'iad
Sibilation, sib.î.lä'shun n, chwythleis-
Sibyl, sib'il n, dewines
Siccate, sik'at vt, sychu, sychiadu [iant
Siccation, si.ka'shun n, sychiad, sych-
Siccative, sik'a.tiv a, sychol
Sicchasia, siJcä'shâ n, alar, alariad
Siccity, sik'si.ti n, sychder
Sice, si'z n, y rhif chwech ar ffristiau
Sick, sik a, claf, sal, anhwylus, Uesg.
Sick-brained, ammhwyllog. Moon-
sick, lloerig. Thought-sick, myfyi--
glaf. To fall sick, clefychu
Sicken, sik'n v, clefychu, clafu
Sickish, sik'ish a, clafaidd, Uedglaf
Sickle, sik'l n, cryinan
Sickliness, sik'li.nes n, anhwyldeb,
clefyd, clwyfiant, dolur, saldra
Sickly, sik'li a, clafus, clwyfus, clafaidd,
afiach, Uedglaf, clefyca, clefychlyd.
anhwylus, salaidd
Sickness, sik'nes n, afiechyd, clefyd,
haint, dolm-, saldra. Sickness of the
stomach, cylläwst
Side, sîd ra, ochr, ystlys; tu, plaid
ymyl: v, ochri, pleidio, bod o du
Side-face, ystlyswyneb. Side-saddk
cyfrwy untuog. cyfrwy benyw.
one side, o'r neilldu. Side of a bed
erchwyn gwely. Side of a leaf,
dalen. The other side of the river
yr ochr draw (tu draw) i'r afoi
The river side, glan yr afon
Sideboard, s'íd'bö'rd n, ystlysfwrdd
Sideling, sidling a, ystlysgam
Sideral, sid'ur.al, Sidereal, sî.diYi.a
Sideran, sid'ur.an a, serol, yn ol y s<
Siderated, sid'ur.ä.ted a, deifiedig
Sideration, sid.u.rä'shun n, tan iddwf
Siderite, sid'ur.'ft n, ehedfaen
Siderography, sid.u.rog'râ.fî n, cerfii
ar ddur [warcheidws
Sidesman, sidz'man n, ystlys^T, i
Sideways, si'd'waz, Sidewise, s'id'wiz a
yn gyfarystlys, gerfydd ei ochr n«
ystlys _ [wy
Sidewind, sid'wind n, ystlyswynt, asge
Sidle, si'dl vi, cerdded yn wysg ei och
Siege, sîj 11, gwarchae
Siesta, sî.es'tcâ n, prydnawn-gwsg
Sieve, siv n, gogr, gwagr ; hesgyn, rhi
yll. Sieve-maker, gogrwr, gwagrw
Sift, sift vt, gogiynu, nitliio ; cliwilio
Sifter, sif'tur n, marchridyll; gogrynl
Sigh, si n, ochenaid, uchenaid, ebwc|
vi, ocheneidio, ucheneidio, ochain
Sight, sit n, golwg, gweled, trem; gwl
ediad, edrychiad ; sylw, drych. Qui(i
sighted, Sharp-sighted, llygadgnl
Second-sight, lledrith-olwg. Sho
sighted, byr ei olwg ; anghraif
Sightless, si't'les a, diolwg, dall, tywj
Sightliness, sit'lî.nes n, golygusrwy.
harddwch [hai
Sightly, s'ít'lî a, golygus, gweddus, 1
Sigil, sij'il re, sel, insel
Sign, s'in re, nod, arwydd, arwyddr
arnod, argoel; amuaid, awgrym:
arwyddnodi, nodi, llawnodi. Si
post, arwyddbost
Signal, sig'nal re, arw}'dd, awgrym,
wyddnod : a, hynod, nodol, rhyfedd
arwyddo, rhybuddio
Signalize, sig'nal.i'z vt, hynodi, enwo
Signation, sig.nii'shun re, arwyddnod
Signatory, sig'nâ.tur.î a, nodol, pe;
ynol i sel
Signature, sig'nâ.tshü'r re, anvydd'A
enw,marc, llawwrth[ysgrifen,llaw I,
rhestrnod; arwyddnod argraffyd(«
odreu tudalen (fel 20 ar dndaleni;)
30-t
;
ore; late, line, no, niiite; she, zh=rz azure; tliin, thls; j=dzh.
SIN
gnet. sig'net n, sel, insel; sellbdrwy
gnificance, sig.nit" i.kans, Significancy,
sig.nif'i.kan.si n, ystyr, arwyddocâd;
pvn -•;. pwysigrwydd
gniricant, sig.nifi.kant a, arwyddo-
caol, arddangosol ; pwysfawr, pwysig ;
ferlweddlawn, cynnwysfawr
gnification, sio-.nif.î.kä'shun n, ar-
Hddocâd, arwyddiad, ystyr, meddwl
gnificative. sig.nif'i.ka.tiv, Significa-
tory. sig.nifi.kii.tur.i a, mynegol, ar-
Tryddedigol. arwyddocaol
agiiity. sig'm.fi v, arwyddo, arwydd-
ociiu ; hyshysu, mynegu, dangos. llesiiu
üence, s'i'lens n, taw, gosteg, dystaw-
rwydd; tawedosrrwydd, tawelwch: vt.
igostegu, dystewi, tawelu: i, gosteg!
dysta'.vrwvdd ! To proclaim silence,
igostegu. To put one to silence, rhoi
taw ar un. [mud, disiarad; mud
it, s'i'lent a, dystaw, tawedog, ter-
:, s'i'leks n, callestr, cellt, careg dân
fy, sî.lis'î.f'i v, careen, callestru
:ious, sî.lish'us a, callestraidd
[nose, siU.kwos', Siliquous, sil'î-
ls a, plisgog, cibog
;, silk n, sidan. Silk-mercer, sidan-
"jdd. Silk-mercery, sidanau. Silk-
i weaver, sidanwëydd. Silk-worm, pry'r
t sidan, sidanbryf. Raw-silk, eurlin
ilken. sil'kn a, sidanog, o sidan
ilky. sil'ki a, sidanaidd. To make
silky, sidanu
till, sil n, trothwy, corbel, careg ffenestr
lillabub, sil'â.bub n, ewyngaws, ewyn-
I gaul, surgaul
iÛiness, siì'î.nes n, íFoledd, ynfydrwydd,
i_gwirioudeb, ffolineb
'illy, sil'î a. ffol, gwirion, ansynwyrol,
> penwan, anghall, ynfyd. A silly fel-
i low. ynfyd-ddyn, gwirionyn. A silly
female, ffoleg, gwirionen
Jlilt, silt u, gwaelodion afon
tilures, s'i.lii'rz' np, pobl Gwent a Mor-
■ ganwg a'r ardaloedd cyfnesol, yr Essyll-
jlran, sil 'van a, coedog, gwyddelig [wyr
Uyer, sil'vur n, arian: vt, arianu.
Silver-coloured, arianlliw. Silver-
mine, arianglawdd. Silver-smith,
ariangof, got' arian. A silver hue,
f arianell
ijlvery, sil'vur .1 a, arianaidd, arianaid
(mar, sî.mâr' n, ysgin, gwisg iydd
imia, sim'ya, n, math o epa
similar, sim'î.lûr a, tebyg, cyffelyb, cy-
nhebyg, mal, hafal, cyhafal, unfath,
1 cyfath, unwedd
20
Similarity, sim.î.lar'î.tî n, cy+ielvb-
nvydd, tebygolrwydd " [ia'eth
Simile, sim'î.lî n, cyffelybiaeth, cymhar-
Similitude, sî.mil'ì.tüd n, cyifelybiaeth,
cyffelybiad, dammeg; cyrfelybrwydd
Simmer, sim'ûr vi, lledfcrwi, sician,
goferwi, brydiannu
Simnel, sim'nel n, chwiogen
Simoniac, si.mo'ni.ak, Simonist, sim'un-
ist n, cyssegrfasnachwr, cyssegrbryn-
ydd, cyssegrwerthwr, Simoniad
Simoniacal, sim.o.n'i'a.kal a, cyssegrfas-
nachol [Simoniaeth
Simony, sim'un.î n, cyssegrfasnach,
Simoom, sî.mŵm', Simoon, sî.mŵn' n,
gwynt poeth y Dwyrain
Simous, s'i'mus, a, gwastad-drwyn
Simper, sim'pùr n, cilwen, glaswen,
glaschwerthin : vi, cilwenu, llonwenu
Simple, sim'pl a, syml (f semi); di-
addurn ; digymmysg, unigol ; gwirion,
annichellgar, anghall, ynfyd : n, llys-
ieuyn meddyginiaethol : vi, casglu
Uysiau
Simpleness, sim'pl.nes n, symledd; di-
gymmysgedd [n, llysieuydd
Simpler, sim'plûr, Simplist. sim'plist
Simpleton, sim'pl.tun n, symlyn, drel
Simplicity, sim.plis'î.tîíi, symledd, syml-
der, symlrwydd; diniweidrwydd;
gwiriondeb, anghallineb
Simplify, sim'plî.f 1 vt, symho, symlu
Simply, sim'pli ad, yn syml ; yn unig
Simular, sim'ü.lûr n, ffuantwr. ftugiwr,
ymhonwr [gwaghoni
Simulate, sim'ü.lät vt, ffugio, ffuantu,
Simulation, sim.ü.lä'shun n, ffugiad,
ffuantiad, edrith, rhagrith
Simultaneous, sim.ul.tä'nî.us a, cyd-
weithredol, cydarunwaith
Sin, sin n, pech, pechod, bai, trosedd,
camwedd, gwyd, deddfdoriad: vi,
pechu, troseddu, camweddu. Sin-
oifering, pechaberth, pechofn-wm.
Original sin, pechod Adda, cynbechod
pechod gwreiddiol [tardd
Sinapism, sin'a.pizm n, sugaethan mws-
Since, sins pr, gan, yn gymmaint â ; er,
er pan: ad, gwedi hyny. Not long
since, yn ddiweddar
Sincere, sin.si'r' a, gwir, cywir, diifuant,
gonest, clau, diragrith, didwyll, pur,
clilwgr, digymmysg [ragrithrwydd
Sincerity, sin.ser'î.tì n, cywirdeb, di-
Sinciput, sin'sî.put ?i, rhan flaenaf y pen
Sindon, sin'dun n, amdwyg 0 liaiu main
Sine, s'in n, math 0 linell fesurol
30J
SKI path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk=took
Sine-, Sin- px, heb, di- [segurswydd
Sinecure, si'ni.kii'r n, swydd segur,
Sinew, sin'ü n, gaw, gewyn, cyhyr
Sinewy, sin'ii.i a, cryf, gewynog
Sinful, sin'fẁl a, pechadurus [rwydd
Sinfulness, sin'fẁl.nes n, pechadurus-
Sing, sing (j?f sang, pp sung) v, canu,
cathlu, perleisio. Singing, sing'ing,
yn canu ; caniad
Singe, sinj vt, deifio, golosgi. Singeing,
sinj'ing, yn deifio; deifiad
Singer, sing ur n, canwr, cantor, canied-
ydd, cetnlydd, cerddor
Singer, sin'jûr n, deifiwr
Single, sing'gl a, syml, sengl, unig,
unigol, gweddw ; neillduol : vt, dewis,
pigo. Single-handed, digynnorthwy.
Single-hearted, Single-minded, di-
dwyll. Single-stick, ffon, llachbren.
A single hair, blewyn, gwelltyn. A
single person, un gweddw, un am-
mhriod. To single out, neillduo o
fysg ereill, pigo i maes
Singleness, sing'gl.nes n, symledd, syml-
rwydd, sengledd
Singular, sing'gü.lûr a, unigol, unig,
hynod, od, neillduol, digymhar
Singularity, sing.gü.lar'î.tî n, neillduol-
rwydd, unigolder, unigolrwydd, hy-
nodrwydd, odrwydd ; mympwy
Singult, sing'gult n, ochenaid, ebwch
Sinister, sin'is.tûr n, aswy, ehwith.
chwithig : a, gau, annheg, gwrthgas
Sinistrous, sî.nis'trus a, cyndyn, gwrth-
nysig, cildyn, chwithig
Sink, singk (pt sank,/»/; Sunk) v, soddi,
suddo; treio, lleihau ; ymollwng: n,
ceubwll, ysgarthffos, sugndwll. Sink-
hole, ysgarthdwll, ysgarthfa
Sinless, sin'les a, dibechod, anhybech
Sinlessness, sin'les.nes n. dibechodrwydd
Sinner, sin'ur n, pechadur, troseddwr
Sinoper, sin'ö.pûr, Sinople, sin'ö.pl n,
math o faen gwerthfawr
Sinuate, sin'ü.ät vt, dolenu, dolystumio
Sinuation, sin.ü.ä'shun n, doleniad,
ystumiad, dolystumiad
Sinuous, sin'ii.us a, dolenog, ystumog
Sinus, s'f'nus n, agoriad ; ceudwll
Sip, sip vt, llymeidio, llymeitian: »,
llymaid, llymeityn [l°sg
Siphilis, sif 'í.lis n, y frech fawr, y frech
Siphon, s'i'fun n, pibell ddyspyddu, ar-
loesbib. dwsel
Sipper, sip'ûr n, llymeitiwr, llymeitai
Sippet, sip'et n, tameidyn, sopyn
Sir, stir n, syr, meistr
Sire, s'i'r n, tad, tadwys, rhiant
Siren, s'i'r'en n, morforwyn ; hydoles :
hudol, denol
Siriasis, si.r'i'â'sis n, ennynfa yrymeny
Sirius, sir'i.us n, seren y ci
Sirloin, sûr'lûîn n. llwyn eidion
Sirname, sûr'näm n, eyfenw
Sirocco, si.rok'o n, poethwynt deddv
reiniol Syria a Sisili
Sirrah, sur'â n, syr, syre
Sirup, sur'up n. sudd melus.=Syrup
Sister, sis'tûr n, chwaer, cbwiawr
Sisterhood, sis'tûr.hẁd n, chwaerolia
Sisterly, sis'tûr.lî a, chwaerol, chwio)
Sit, sit (pt&pp sat) vi, eistedd, sed
To sit up, eistedd i fyny ; gwyhed
Site, si't n, sefyllfa, safiad, safle
Sith, sith c, gan, er, er pan, gan hyn;
Sitiology, si.tî.ol'ö.jî n, traethawd
fwydydd
Sitting, sit'ing n, eisteddiad, eisteddf
Situate, sit'shu.ät, Situated, sit'shi
ted a. yn sefyll ; yn gorwedd ; yn a
cyflëedig [ cy
Situation, sit.shü.ä'shun n, lie; sefy
Six, siks a & n, chweeh, 6, vi. At ft
and sevens, yn blith draphlith
Sixfold, siks'f old a, chwethro, chwepb
Sixpence, siks'pens n, chwecheiniog,
Sixteen, siks.tao'a & »,unar bymthef
Sixteenth, siks.tinth'a, unfed arbymtj
Sixtieth, siks'ti.eth a, trigeinfed, 60:
Sixth, siksth a, chweched. chwechfl
Sixty, sikfi't! a & «. trigain, GO
Sizable, s'i'za.bl a, gweddol o faint
Size, si'z n, maint, maintioli ; glud
Sizer, s'i'zur n, isefrydydd ym ml
ysgol Caergrawnt [gwj
Sizy, s'i ' zî a, gludiog, lledsythf
Skate, skiit .rf,llithrwadnu, llithr-re
n, llithrwadn; morgath, rhaien
Skean, skin n, cleddyf byr, bidog ; <n
Skegger, skeg'ur n, eogyn, gaflaw
Skein, skiin n, cenglyn, deisyn
Skeleton, skel'i.tun n, ysgerbwd, ys
Skellum, skel'um n. dyhiryn. adyn
Skep, skep n, cawell, ydlestr
Sketch, sketsh n, cynllun, braslun,1"
hnelliad: vt, cynddelwi ; brasddif io
Skew, skii ad, ar draws : vt, tra wsdr âo
Skewer, skii'ur n, gwiiell, pwyniad H,
gwlkdlu, gweillio, pwyniu
Skiff, skif n, ceunal, cwch, badlongl
Skilful, skil'twl a, medrus, cyfiwf Ŵ
hyfedr, cywraint, celfydd^ar. dea 8
Skilfulness,"skil'fẁl.nes n, medrusrv tfl,
hvfedredd, cvwreinrwydd
306 1
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. SLE
fckill,skil n, medr, cymmedr, cywreindeb
Jkilled, skild a, cyfarwydd, medrus
Skillet, skil'et n. calloryn, peiryn, posned
Ijkira, skim v. dihufenu ; diewynu; pigo'r
! goreu; ysgafn redeg dros. Skim-
milk, llaethdihufen. Skimming-dish,
llestr at ddihufenn
| kimmer, skim'ur n, hnfenai ; niorwennol
.kin, skin re, croen; ton, tonen: v,
! digroeni, blingo; croeni. Skin-flint,
cybydd. Scarf-skin, y croen uchaf.
| Thick-skinned, garw, tewgroen
(kink, skingk re, diod, potes : vi, diodi
kinker, sking'kur re, trnlliad, keibyn
[kinner, skin'ur re, crwynwr ; blingwr
ikinny, skin'i a, croenlìyd ; teneu
,kip, skip vi, llamsach, llemain, neidio,
crychneidio; rhipio: re, Ham, naid,
j crychnaid, llamsach; llamwesyn,
• gwastrodyn. Skip-jack, conach. Skip-
i kennel, gwas troed, rhedegwas
kipper, skip'ur re, llamidydd; morwr,
[ meistr math o long ; y cornbig lleiaf,
I y mornodwydd
(kirmish, skur'mish re, ysgarmes, ym-
i laddiad: vi. ymgiprys, ymgarmesu,
ikirr, skur v, ffrystio, brysio [goymladd
jkirret, skir'et n, panas y dwfr [ylu
,kdrt, skurt re, godre, cwr, ymyl : vt, ym-
(kit, skit n, anllades; cyfrwysgast
| gogan [us ; chwareugai
nttish, skit'ish a, nwyfus, anllad; ofn-
kittles, skit'lz np, chwareu naw nod-
. wydd, ceilys [at rwymo llyfi-au
kiver, sk'i'vur n, croen d'afad teneu
kreen, skrin n, cysgodlen, ysgrin;
i marchridyll : vt, rhídyllio ; amddiftyn
,kull, skul n, penglog, siol, iad, clol.
i Skull-cap, iadgap, paeled. Thick-
, skulled, pendew, hurt
kunk, skungk «, math o wenci
ky, ski it, \y\Tbren, wybr, awyr ; banwel.
Sky-coloured, o liw yr awyr, asur,
goleulas. Sky-dyed, awỳr-liwiog,
lliw yr wybr. Sky-lark, uchedydd,
ehedydd, meilierydd. Sky-light,
ffenestrmewo to,nenwawl, nentienestr.
Sky-high, tra uchel. Sky-rocket,
taubelen. Blue sky, awyr las, asur
kyey, sk'i'i, Skjish, sk'i'ish n, awyrol,
• wybrenol; goleulas, asur
lab, slab n, Uech, cynastell [boeri
labber, slab'ûr v, soegi ; glafoerio, ym-
labby, slab'î a, gwlybfudY,gwlyblithrig,
lUthiig; tomlyd, swga, soeglyd
lack, sfak a, llaes, yslac, rhydd; es-
geulus : n, glo man : v.— Slacken
Slacken, slak'n v, yslacio, llacio, llaesu,
toll, diofalhau [rwydd, esgeulusdra
Slackness, slak'nes n, llaesder, yslac-
Slag, slag n, llosgsorod, sinidr, sindw
Slain, slän pp. — Slay
Slake, slak t^yslecio, toddi,tawddwlychu
Slander, slan'dur n, athrod, absen, enllib,
hort, drwg absen : vt, athrodi, absenu,
enllibio, cablu, hortio, gwaradwyddo,
goganu, difri'o [lhbiwr
Slanderer, slan'dur.ûr n, athrodwr, en-
Slandering, slan'dur.ing n, athrodiad,
enlhbiad [athrodus, cableddus
Slanderous, slan'dur. us a, enllibus,
Slang, slang n, darn o dir, llain; iaith
isel a gwael
Slant, slant, Slanting, slan'ting a, ar
osgo, osgoawl; llethrog
Slant, slant v, gwyro, agwyro; osgoi,
llechweddu, llethru [pahodi
Slap, slap n, yslap, palfod : vt, yslapio,
Slapdash, slap.dash' vt, brithliwio, ar-
liwio : ad, ar ergyd, yn ddisymmwth
Slash, slash n, hac, archoll, ffosawd,
fire wyl Had, fläangelliad; carai: vt,
dyfnhacio, ftrewyllio, fflangellu
Slate, slät n, llech, elech, tolech ; ysgrif-
lech : v, toi â llechau, llechdoi
Slater, slä'tûr n, töwr, llechdöwr
Slattern, slat'ûrn n, yslebren, hafnai,
budrogen, hafr, soegen
Slaughter, slô'tûr n, lladdfa, aer, aerf'a,
cyflafan, galanas, lladdiad: vt, lladd,
cyflafanu, cigyddio. Slaughter-house,
cigydd-dy, lladd-dy. Slaughter-man,
lladdwr, cigydd [creulawn, aerog
Slaughterous, slô'tur.us a, gwaedlyd,
Slave, slav n, caethwas, caethfab, caeth,
gweurydd; caethferch; caethes: v,
gweithio yngaled, poeni, caledweithio.
Slave-trade, caethtasnach
Slaver, sla'vur v, glafoeri, poeri, ym-
boei'i: n, poer, glafoer, glafoerion;
caethlong ; caethfasnachlong
Slavery, sla'vur.i n, caethiwed, caeth-
wasanaeth [ caeth wasaidd
Slavish, sla'vish a, caethiw, gwasaidd,
Slavishness, sla'vish.nes n, gwaseidd-dra
Slay, slä n, peithyn gwëydd : vt (slew,
sîain), lladd, llofrudLho
Slayer, slä'ûr n, lladdwr, llorrudd
Sleave, sliv a, sidan didro : vt, diddyrysu
Sleazy, Sleezy, sli'zi a, teneu, masw
Sled, sled, Sledge, sledj n, car, llusg.
Sledge-hammer, morthwyl gof
Sleek, slik, Sleeky, sli'ki a, llyih, claer-
lyfn, llathr. Sleek-bodie<l, archh-fn
m
SLO path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ— too, tẁk=took
Sleek, slik vt, llyfnhau, claerlyfnhau,
llathru. Sleek-stone, cabolfaen
Sleekness, slik'nes n, llyfnedd, ilyfndra
Sleep, slip n, cwsg, bun: vi (slept),
cysgu, huno. A sleeping partner,
cydfasnachwr anweithiol. A wink of
sleep, ararant-hun. Deep-sleep, trym-
gwsg. Light sleep, dargwsg. To
sleep slightly, gogysgu. hepian. Caus-
ing sleep, cwsgbar, cysgbar
Sleeper, sli'pûr n, cysgwr, cysgadur,
cysgiadur; atteg, trawst [cysgrwydd
Sleepiness, slî'pî.nes n, cysgiadrwydd,
Sleepless, slip'les a, digwsg, dihun, an-
hunog, demons, effro
Sleeplessness, slip'les.nes n, anhunedd
Sleepy, slí'pî a, cysglyd, swrth
Sleet, slit n, einvlaw, odwlaw
Sleety, sli'ti a, eirwlawog, odwlawog
Sleeve, sliv n, llawes, breichell
Sleeved, slivd a. llawesog
Sleeveless, sliv'les a, dilawes, dilewys;
gorwag, afresymol, ofer
Sleight, slit n, deheudro, cyfrwysdro.
Sleight-of-hand, chwareu Haw ysgafn
Slender, slen'dûr a, main, meindlws,
addfain, eiddil; egwan, gwanaidd;
prin, cul [eiddilwch
Slenderness, slen'dûr.nes n, meinder,
Slept, slept pt Scpp. — Sleep
Slew, slü j^. — Slay
Slice, slis n, tafell, crafell, ysglem ; rhaw-
lech: vt, tafellu. crafellu, ysgleifio
Slide, slid (pt & pp slid, slid; pp sud-
den, slid'n) v, llithro, ymlithro, ys-
glentio: n, llithrfa, llithrigfa, ysglent,
llithred. Sliding-rule, llithrlath
Slight, sli't a, ysgafn, teneu, disylwedd,
eiddil, gwael, gwan, diwerth : n, dir-
myg, diystyrwch, sarhâd: vt, dir-
mygu, diystyru [der
Slightness, sli't'nes n, eiddilwch ; ysgafn
Slim, slim a, main, hirfain, eiddil. A
slim fellow, hirian, llabwst, climach
Slime, slim n, llaid, llaca; dyglist, Hys,
Slimy, sl'i'mi a, lleidiog, lleidlyd: llyslyd
Sling, sling n, fTon dan, taflffon; ar-
westr, dolenrwym, dyrwynraff: vt
(slung), tafiu, ergydio; arwestru, dol-
rwymo, dolddyrwyn, crogddyrwvn
Slinger, sling 'ûr n, tarlydd, taniedydd
Shnk, slingk n, erthyl; Ho erthyl,
marwlo: v (slunk), erthylu; ymlusgo
Slip, slip », llithr, llithred, "llithrad;
camsyniad; llain, cilddernyn, cinyn
ysbrigyn : v, llithro, ymlithro ; syrthio :
dianc. Slip-knot, cwlwm rhedeg. Slip-
shell nuts, cnau gweisgi. Slip-sho
â'i esgid dan ei draed, Slip-slup, sa
soegen; diod ddiflas
Slipper, slip'fir n, llopan, yslopan
Slipperiness, slip'ur.i.nes n, llithri
rwydd, hylithredd [anhydc
Slippery, slip'ur.î a, llithrig. hylitl
Slit, slit (pt & pp slit) n. hollt, rhw)
agen: v.hollti, agenu. rhwygo, trycb
Slive, sli'v. Sliver, sl'i'rûr n, tafell, ]
glem. ysglaif : v. tafellu, hollti
Sloat, slut n. cyssylltbren
Slobber, slob'ur t\ glafoeri, ymboeri
Sloe, slö n, eirynen ddu fach. Sloe-ti
draenen ddu. Sloes, eiryn perthi
Sloop, slẁp ra, Hong un hwylbren
Slop, slop n. gwlybwr, gwael-wlyb1
vt, budrwlychu. Slops, golchion
Slope, slop n, osgo. gosgo, lledbei
llethr, lleehwedd: v. o.<^oi. lledheic
Slopeness, slöp'nes n, lledbeirwydd
Slopewise, slop'wi'z. Slopingly. slö'pfl
ad. ar osgo. ar ledbai, yn îlettrawa
Sloping, sloping n. lledl>eiad, He
weddiad: a, lledbai, lleddf
Sloppy, slop'i a. lleidiog, tomlyd, bui
Slops, slops np, llodrau morwyr
Slopseller, slop'sel.ur n, gwerthwr Uc
Slot, slot vt. trwmdaro, chwyrnd
llachio : n, ol carw
Sloth, sloth n, dio_n. dio^rwydd, se«l
yd, syrthni. musgrelli. musgrel
dioçryn, rnilyn araf-gerddedol
Slothful, slöth'fWl a. diog, rnusgl
swrth [grellni, seguryd, syri
Slothfulness. slöth'lwì.nes n, diogi, il
Slouch, slùẃtsh n. llipryn, llipyn ,
llipiiu, llipanu. Slouched ear, < I
Hpa. Slouched hat, bet lipa
Slough, slúẃ n. cors, yslwch, siglen
Slough, sluf n. croen neidr wedi ei f\ í
crawn, llynor: vi, crawnu, Hynor
Sloughy, slùẃ'î a, corslyd, yslwch; ,
ffoslyd, siglenog
Sloughy, sluf'i a, crawnllyd, llynor
Sloven," sluv'en n, bawai, swlyn, si ,
budrogyn, musgrellyn [n d
Slovenliness, sluv'en.li.nes n. annual \
Slovenly, sluv'en. H c, swga, swla. -
nhacìus. annyben, anghryno
Slow, sib" a, araf, afrys, difrys, hw-
frydig, hwyr. hwyrdrwm. Slow-vA,
dállneidr. Slow" of foot, troedtri
Slowly, slü'lí ad. yn araf. yn dd*.
To'go more slowly, arafu. To tW
slowly, godeithio [hwyrü-ydigrW
Slowness, slö'nes n. arafwch, anB,
80S
öre ; Kite, l'íne, no, miite ; she, zh=z azure : thin, this ; j=dzh. SMU
Slubber, slub'ûr vt, budrddwbio
Sludge, sluj re, llaid, llaca, baw, plwca
Slug, slug re, malwoden, malwen, gwlith-
en, gwlifhfalwen, mahvoden dawdd;
pelen hirgron ; lions hwyrdrom ; diogyn
Sluggard, slug'ftrd. Slugabed, slug'á.bed
«, cysgadur, diogyn, s^gurddyn
Sluggish, slug'ish a, diog, dioglyd,
musgrell, swrth, eysglyd, hwyr. llusg-
enol [grellni
jgishness, slug'ish.nes re, diogi, mus-
:e, sliis re, dyfrddor, dyfrargae, ar-
3 te : vt, agor argae, gollwng
ünber, slum'bûr re, bun, hunell, hep-
hun, dargwsg: v, huno, hep-huno,
j hepian, dargysgu [hepianllyd, hunol
Slumberous, slmn'bur.us a, eysglyd,
flump, slump vi, cwympo i mewn, ym-
(Uung, .slung pt & pp. — Sling [soddi
tflun'k, slungk^tf &;?/>. — Slink
51ur, slur "re, gwarthnod, anaf, anair,
imefl; budrad, budreiddiad; llithren:
vt, diwyno, dwbio
hlush. slush re, llaca, llaid, plwea, baw
Hut. slut re, budrogen, bronten, huren
. tiluttish, slut'ish a, swga, annhaclus,
I budr, budrog
iluttishness, slut'ish.nes re, budreddi
lly, sli a, cyfrwys, cadnoaidd, celgar,
cyfrwysgall, iFalst. Sly-boots, cyf-
i rwysddyn, flekldyn [diehell, fl'alsder
. Ilyness, sl'i'nes re, cyfrwysdra, calldra,
imack, smak re. chwaeth, bias, adflas;
dec; llongfechan; cusan: v, clecian,
Iwefusgleeian ; cusanu
l-mall, sniol a, bach, bychan, man, main :
| px, -an, -yn, -en, -ig, cor-. Small-
arms, mân-arfau. Small-beer, diod
! fain. Small-coal, glo man. A small
[ jar, costrelig, costrelan. As small,
\ cyn lleied. The small of the back,
[ main y cefn. The small of the leg,
I main y goes. Smaller, llai. Smallest,
Ueiaf" [gofychan
imallish, smô'lish a, bachig, bychanig,
jmallness, smóTnes re, bychanedd;
malt, smôlt re, glaslwch [eiddilwch
imaragd, smar'agd, Smaragdus, sma-
rag'dus re, gwyrddfaen, gwyrddem
maragdine, sma.rag'din a, gwyrdd-
| emaidd
mart, smart a, llym, hylym, bywiog,
heinif, tlws. pine, twtnais, dillyn,
l hoew, ffel, pert, ffraeth: vi, gwyuio,
, Hynideimlo : re, arian rhyddìiâd.
Smart pain, dolur llym. Smart girl,
. perten. A smart shower, cawod drom
Smartness, smârt'nes re, dillynedd, pert-
rwydd, pincrwydd, pertedd; cvfiyiu-
der, llymder; ftraethder [firiwio
Smash, smash vt, tori yn yfflon, chwil-
Smatch, smatsh re, bias, adflas
Smatter, smat'ûr re, blesyn, basddysg,
lled-ddysgiad, coegwybodaeth, go-
ddysg: vi, siared yn anfedrus
Smatterer, smat'ur.ûr re, craehysgolhaig,
basdriniwr, un baswybodus [dwbio
Smear, smi'r vt, diwyno, llychwino,
Smeary, smî'r'i a, dwbiol, "gludiog.
glynol, bawlyd
Smeath, smith re, moraderyn o'r enw
Smectite, smek'ti't re, pridd y panwr
Smegmatic, smeg.mat'ik a, sebonaidd
Smell, smel re, arogl, gwynt, arwynt,
sawr; edryw: v, arogli, sawrio,
gwyntio, clywed arogl; drewi. A
foul smell, drygsawr
Smellfeast, smel'fist n, koflwr ei fol,
glwth, gwenieithwr [iad
Smelling, smel'ing re, arogliad, arwynt-
Smelt, smelt re, brwyniad, morfrithyll :
vt, toddi mwn, mwndoddi
Smelter, smel'tfìr re, toddwr, mwndoddwr
Smicker, smik'ur vi, cilwenu, glas-
chwerthin [hefys
Smicket, smik'et re, crys merch, crysan,
Smile, smi'l re, gwén, arwen, glaswen,
cilwen: vi, gwenu, glaschwerthin
Smirk, smurk vi, cilwenu, gwenu, glas-
wenn
Smite, sm'it {pt smote, smöt; pp smit-
ten, smit'n & smit) v, taro, euro;
archolli; lladd
Smith, smith re.gof, gofant [gefail, gofail
Smitheiy, smith ur.î, Smithy, smith'i re,
Smock, smok re, crys benyw, hefys
Smoke, smok re, mwg: v, mygu, ys-
mygu, ysmwcio ; chwiffio ; mwgsychu ;
tryfygu. To smoke dry, mwgsychu
Smoker, smo'kur n, ysmygwr, chwilHwr
Smoky, smo'ki a, myglyd"
Smooth, smŴTH a, llym, gwastad, llathr :
vt, llyfnhau, caboli; gwenieithio
Smoothly, smŴTH'lì ad, yn esmwyth,
yn rhwydd, gan bwyll [mwythder
Smoothness, snnvTH'nes re, llymder; es-
Smother, smuTH'ûr v, mygu, llethu;
tagu, celdagu : re, tawch, mygdarth
Smoulder, smöTdûr vi, cuddloagi, mud-
losgi. Smouldering fire, tân "mud
Smug, smug a, pert, hoew, pine, twtnais
Smuggle, smug'l i'i,trosglwyddo pethau
yn annholledig, nwydd redeg. Smug-
gled goods, rhednwyddau
309
SOB path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Smuggler, smug'lur n, nwyddredwr
Smuggling, smug 'ling n, celcfasnach
Smugness, smug'nes n, tlysui, pinc-
rwydd, dillynedd
Smut, smut n, parddu, huddygl; duedd,
rhwd, Hosg; serthedd: v, duo, llosgi
Smutch, smutsh vt, pardduo, dwbio
Smuttiness, smut'î.nes n, pardduedd;
serthedd, budreiriad [du; serth
Smutty, smut'î a, huddyglyd; brwnt;
Snack, snak n, rhan, cyfran [ffenestr
Snacket, snak'et n, clicied, cloigyn
Snaffle, snaf'l n, genfa, ffroenfa: vt,
Snag, snag n, ysgythrddant [ffrwyno
Snail, snäl n, malwoden, malwen
Snake, snak n, neidr, sarff [meddygol
Snakeroot, snak'rwt n, math o wraidd
Snaky, sna'ki a, neidraidd, nadreddog
Snap, snap », byrdoriad,tameidyn; clec
v, cnipgnoi, cipddala ; byrdori ; gwring-
ain, cecru [llo; math o chwareu
Snapdragon, snapdrag.un n, trwyn y
Snappish, snap'ish a, brathlyd, pigog.
sarig, cecrus, sengar [cecri
Snappishness, snap'ish.nes n, cipgarwch,
Snapsack, snap'sak n. — Knapsack
Snare, snê'r n, magi, croglath, telm,
byddag : vt, maglu, bachellu, rhwydo
Snarl, snarl vi, ysgyrnygu, chwyrnu,
swrnachu, ymddantio: n, ysgyrnwg,
chwyrniad, swrnach [aidd
Snarling, snâr'ling a, ehwyrnog, corgi-
Snary, snê'r'î a, twyllodrus, ystrywgar
Snast, snast n, Uosgben canwyll
Snatch, snatsh v, cipio, ysgipio, crapio,
cipgeisio: n, cip, crap; cipdamaid.
Snatch-block, math o chwerfan
Sneak, snik vi, cuddymlusgo, llechian:
n, Uechianwr, llechgi, celgi, conglwr;
bawddyn, bawai, crinwas
Sneaking, sni'king o, llechaidd, bawaidd,
gorwael, llechgiaidd, llechwrus
Sneap, snip vt, ceryddu, argyhoeddi,
dwrdio, senu : n, cerydd, sen
Sneek, snek n, clicied drws
Sneer, snî'r n, gwatwarwen. gwatwar-
drem; v, ffroenwawdio, gwawdwenu,
dirmygwenu, canmol yn watwarus
Sneeze, sniz vi, trewi, ystrewi, tisian,
tisio : n, trew, entrew, tisiad, tis
Snicker, snik'ur vi, coegchwerthin,
chwerthin dan law [gwyntio
Sniff, snif, Sniffle, snif'l i\ ffroeni,
Sniggle, snig'l v, llysŵena, dal llysŵod
Snip^ snip f», gwellaifdrwch, bwlch, tor-
iad; cinyn, dernyn, ciniechyn: vt,
tori, hollti ; cinynio, trychu, gwelleifio
pelf
DV I
Snipe, snip n, g'iach, ysnid, m ym
ysniten ; penbwl, hurtyn
Snippers, snip'urz np, gwellaif
Snippet, snip et n, rhan fechan, cyfran
Snite, sn'it n, g'iach : vt, chwythu'r tnrj
Snivel, sniv'l n, llysnafedd y trwy
ffroenllif: vi, llefain yn blentvnaid
crewtian, gweflo; Ifroenllifo, llyfio
Snore, snô'r vi, chwyrnu : n, chwyrnia
Snort, snort vi, ffroenu, chwythu yn I
Snot, snot n, llysnafedd y trwyn [ffroi
Snotty, snot'i a, llysnafeddog [tc
Snout, snûŵt n, trwyn anifail, durj
Snow, snö n, eira, nyf, ôd, eiry: |
bwrw eira, odi, nyfio. Snow-bf
len eira. Large snow-ball, fonri
>y rolling, caseg eira. Snow-flake, e
Snowdrop, snö'drop n, clock maban [i
Snowy, snö'î a, eiryaidd, eiryog; purw
Snub, snub n, cwgyn, cwlwm me
coed, cnwnc ; cerydd, sen, dwrdiad :
ceryddu, dwrdio, cystwyo. Snubl
nose, trwyn pwt
Snuff, snuf n, trewlwch, trwynlwi
tislwch; llosgben canwyll: v, ffrc*
ymddigio, trwynsori ; cymmerydtn)
lwch; tori pen canwyll; ffroensu^
Snuff-box, blwch trewlwch. trewfhi
Snuffers, snuf'urz np, salltrin, gl
iadur, toriadur pen canwyll
Snuffle, snuf '1 vi, siared trwy r trwy
Snuffler, snuf'lûr n, dyn trwyn gaus,
Snug, snug a, cryno; cynhes, c!
diogel; dìrgel
Snuggle, snug! vi, ymgynhesu, yrog.
So, sö ad, felly, fel hyny, yr un ra(
c, fel, felly," felly hefyd, mal, me<
mor, cyn. So and so said so an««
hwn a hwn a ddywedodd hyn a
And so forth, ac felly ym ml
Very so-so, yn ddistadl iawn.
much, cymmaint. So much the be
goreu i gyd ; cymmaint gwell. '*>
much the worse, gwaetha'r moddl
Soak, suk v, mwydo, gwlybnawsio, 11; W
Soap, söp n, sebon: vt, seboni. Si
boiler, sebonydd, gweithydd stm
Soap-house, sebondy, sebonwei %
Soap-suds, sicion sebon, sebonchri
Soap-wort, sebonllys
Soaplike, sop'li'k a, sebonaidd, fel s< f
Soar, sö'r vi, uch-hedeg, ymft
gwalchu, gwalchio, esgyn
Sob, sob n, ig, ebwch, uchenaidÄ
igian, crych-ucheneidio
Sober, sü'bûr a, sobr, aufeddw, »-
medrol; p^Tllus
310
ôre; läte, l'íne, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. SOL
Soberness, sü'bûr.nes. Sobriety, sö.br'i'-
î.tî «, sobrwydd, cymmedroldeb
[ pwyll; difrifwch
Sobriquet, sob'ri.ke n, llysenw, ffngenw
Soccage, sok'lij n, bawl swch a ehwlltyr
Sociability, sö.shâ.bil'î.tî, Sociableness,
sö'shâ.bl.nes n, cymdeithasgarwch,
cydymaithgarwch, carueiddwch
Sociable, sö'shâ.bl a, eyfeillgar, cym-
, deithasol, caruaidd, cymdeithasgar
Social, sö'shal a, cymdeithgar, eyfeillgar
Socialists, sö'shal.ists vp, eanlynwyr
Robert Owen; cyfeillaehwyr
Society, sö.si'î.tî n, cymdeithas; eyfeill-
ach. Society for the Promotion of
Christian Knowledge, Cymdeithas er
Taenu Gwyhodaeth Gristionogol.
Society for the Propagation of the
Gospel in Foreign Parts, Cymdeithas
«r Lledaeniad yr Efengyl mewn
Gwledydd Tramor. British and
Foreign Bible Society, y Feibl Gym-
•deithas Frytanaidd a Thramor.
Church Missionary Society, Cym-
deithas Genadol yr Eglwys. Re-
ligious Tract Society, Cymdeithas y
J ! Traethodau Crefyddol
. pacinian, sö.sin'yan n, undodiad, Sosin-
I iad, un yn dal athrawiaeth Faustus
7\ Bocinus: a, Sosiniaidd [iaeth
bocinianism, so.sin'yan.izm n, Sosin-
, iiock, sok «, socas, socysen
' ocket, sok'et n. twll, mortais ; crai
. jocratic, so.krat'ik a, yn ol dull So-
'. I crates, hohadol [Seethe
. iod, sod n, tywarchen, mawnen : pt. —
. joda, s'ó'dâ n, math o wrthsur
' |odahty, sö.dal'î.tî n, cyfeillach, brawd-
. jOdden, sod'n pp. — Seethe [oliaeth
' oddy, sod'î a, tywarchog
(odonüte, sod'ö.mit n, gwrywgydiwr
.odomitical, sod.o.mit'i.kal a, gwryw-
gydiol, Sodomaidd
", [odomy, sod'ö.mî n, gwrywgydiad
Soever, so.ev'ur ad, pynag [seibfainc
ofa, sö'ía n, glwthfainc, esmwythfainc.
,offit, sof 'it n, nenfwd
oft, soft a, meddal, tyner; masw; araf.
Soft language, iaith dirion [arafu
,often, sof'n v, meddalhau ; esmwythäu,
oftness, soft'nes n, meddalweh, tynerwch
°Sgy, sog'i a, llaith
oho, sö.hö' i. haihow ! clyw ! holo !
ail, soil n, pridd, tir; torn, tail: vt
diwyno, budreddu; teilo. Night-
soil, ysgarthion ysgothfaoedd
jirëe, swâ'rê n, ucherwest
Sojourn, sö'jûrn vi, ymdaith, ymdeithio,
trigo, aros [ymdeithydd
Sojourner, sö'jûr.nûr n, alltud, pererin,
Solace, sol'äs ?i, cysur, dyddanwch : vt,
cysuro, dyddanu, lloni, lloddi
Solar, sö'lûr a, perthynol i'r haul,
heulog, haulog. Solar-system, y gyf-
undrefn heulog, cyssawd heulog
Sold, sold pt&pp.— Sell
Soldan, sol'dan n. — Sultan
Solder, sô'dûr n, metel asio, iasfetel,
sawdur : vt, asio, sawdro, sawdurio
Soldier, sòTjûr n, milwr, sawdiwr, cadwr.
Soldier-like, milwraidd. Fellow-
soldier, cydfilwr
Soldiery, sòTjur.î n, llufilwyr, milwyr
Sole, söl a, unig, unigol, un : n, gwadn,
gosail; math o bysg, lleden, tafod yr
hydd : vt, gwadnu, goseilio
Solecism, sol'i.sizm n, ymgroesiaith,
anghyssoniaith, ammhriodolder
Solemn, sol'em a, difrifol, edmyg, dwys,
parchus [difrifedd
Solemnity, sö.lem'nî.tî n, edmygedd,
Solemnization, sol.em.ni.za'shun n, dif-
rifgadwad, gweinyddiad
Solemnize, sol'em.ni'z vt, difrifgadw;
difrifweinyddu
Solicit, sö.lis'it vt, erfyn, crefu, deisyfu
Solicitation, sö.lis.î.tä'shun n, deisyfiad,
erfyniad, ymhŵeddiad
Sohcitor, sö.lis'î.tûr n, erfyniwr; dir-
prwywr; cyfreithiwr [falus
Solicitous, sö.lis'î.tus a, pryderus, go-
Solicitress, sö.lis'î.tres n, erfynwraig,
deisyfes [cur
Solicitude, sö.lis'î.tüd n, gofal, pryder,
Solid, sol'id n, eyfangorff; sylwedd: a,
caled, sylweddol, ffyrf, durfing; cryf
Solidify, sö.lid'î.fi v, ffyrf hau, caledu
Solidity, sö.lid'î.tî, Solidness, sol'id. nes
n, cyfander, sadrwydd, ffyrfder, syl-
wedd, dwysder, caledrwydd, durfingder
Solidungulates, söl.id.ung'gü.läts np,
cyfan-garnolion [an-garn
Solidungulous, sol.id.ung'gii.lus a, cyf-
Solifidian, sö.lî.fid'yan n, unigffyddiad
Soliloquy, so.lil'o.kwi n, hunanymddy-
ddan, ymson
Soliped, sol'i.ped n, milyn cyfandroed
Solitaire, sol.î.tê'r' n, meudwy, ancr;
gwddfdlws [unigedd, unigrwydd
Solitariness, sol'î.tur.î.nes n, unigder.
Solitary, sol'i.tur.i a, unig; anghyfan-
nedd. A solitary way, ffordd disathr
Solitude, sol'î.tüd n, unigedd, unigolder,
ymneilkluedd ; ansathrle
311
SOR path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on. curve, cut, t\v=too, twk=took
Solo, sö'lö n, cân unlhiis [y gwr doeth
Solomon, Bol'ö.mun re, Selyf, Solomon-
Solstice, sol'stis re, heulorsaf. Summer
solstice, alban hefin, canol haf, hir-
ddydd haf. Winter solstice, alban
arthan, canol gauaf, byrddydd gauaf
Solstitial, sol.stish'al a, heulorsafol
Solubility, sol.ü.bil'î.ti re, hydoddedd
Soluble, sol'ii.bl a, toddadwy, hydawdd
Solute, sö.lüt' a, dattodedig, hylifiol
Solution, sö.lü'shun re, dattodiad, eg-
luriad, esboniad; toddiant
Solutive, sol'ii.tiv a, rhyddhaol, agorol
Solvable, sol'va.bl a, toddadwy; dad-
ddyrysadwy, esboniadwy [dattod
Solve, solv vt, agor, egawr, deongli;
Solvency, sol'ven.si re, gallu i dalu dyled
Solvent, solvent a, galluog i dalu: re,
trwyth, todd-drwyth
Somatic, so.mat'ik a, corffol
Somatist, sü'ma.tist n. defnyddiolwr
Somatology, sü.mâ.tol'ö.jî re, corrTydd-
iaeth, sylvveddoliaeth. — Materialism
Sombre, söm'bûr, Sombrous, söm'brus
a, tywyll, caddagol; prudd
Some, sum a. rbai. rhyw, peth, ychydig:
re, rhywrai, rhywfaint: ad, o ddeutu.
yng nghylch. Some time, er ys talm
Somebody, sum'bod.î re, rhywun [sut
Somehow, sum'hfuv ad, rhywfodd, rhyw
Somersault, sum'ûr.sôlt, Somerset, sum'-
ûr.set re, math p lamsach
Something, sum'thing re, rhywbeth
Sometimes, sum'ti'mz ad, weithiau, am-
bell waith, rhai prydiau
Somewhat, sum'whot re, rhywbeth: ad,
i ryw raddau, go-, lied-, -aidd.
Somewhat awkward, go chwith, lled-
chwith, chwithaidd
Somewhere, sum'whê'r ad, yn rhywle
Somnambulist, som.nam'bii.Hst re, cwsg-
grwydrwr, cwsgrodiwr
Somniferous, som.nit'ur.us, Somnific,
som.nif'ik a, hunddwyn, cwsgbar
Somnifugous, som.nif'ü.gus a, cwsg-
rwystrol [lefarwr
Somniloquist, som.nil'o.kwist re, cwsg-
Somnites, som'mts np, plaid o Faho-
metiaid
Somnolence, som'nö.lens re, cysgadrwydd
Somnolent, som'nö.lent a, cysglyd
Son, sun re, mab, ab, ap. Son-in-law,
mab yng nghyfraith, daw. Foster-
son, mabmaeth [oriaethol
Sonata, sü.nâ'tá re, cyfansoddiad per-
Song, song re. can, caniad, cathl, cerdd.
A nuptial song, priodasgerdd
Songster, song'stûr re, cantwr, cantoj
canor, caneuwr, cerddor, cethlydd
Songstress, song'stres re, caniadydd»
cantores, cei'ddores, cantwraig
Sonnet, son'et re, canuan, cenig
Sonneteer, son.e.tî'r' re, crachbrydydd
Sonometer, sö.nom'î.tûr re, swnfesurydc
Sonorific, su.nu.rif'ik, Soniferous, sö.nif
ur.us a, seiniannol [iarus, rhoi
Sonorous, so.noVus a, seinfawr, "
Sonship, sun'ship re, mabyddiaeth
Soon, sŵn ad, yn fuan, yn ebrwydd, i
glau. As soon, cyu gynted. Soone
cynt. Soonest, cyntaf
Soot, sẁt re, huddygl, parddu, swta
Sooth, sŵth re, gwir, gwiredd
Soothe, sŵth vt, boddio, llinaru; 11
yddu, dofi. tawelu; gwenieithio
Soothsay, sŵth'sä vi, dewinio
Soothsayer, sŵth'sä.úr n, dewin, dew
wr, dyn hysbys, chwiliogyn
Soothsaying, sŵth'sä.in^ re. dewiniad
Booty, BẂt'î a, huddyglyd, pardduog
Sop, sop re, gwlychdamaid: vt, mw
neu wlychu
Soph, sof re, ysgolhaig dwyfiwydd
Sophi, sö'fì re, ymherawdwr Persia
Sophism, sof'izin re, twyllddadl, gi
reswm, ffugreswm, cyfrwys reswm
Sophist, sof 'ist re, twyíldda'dleuwr. g
ddadlwr, geuresymwr. twyllofydd
Sophistical, siJ.fis'ti.kal a, cyfrwysdda
enol. geuresymol
Sophisticate, so.fis'ti.kat vt, rmgresyi
twyllddadleu, geuddadleu; lìygru.
twyllddadleuol; ammhur, llwgr
Sophistication, sij.fis.ti.kii'shun re, lh
iad. anurddiad; twyllgymmysgiad
Sophistry, sof'is.trî re, twyllresym
geuddadleuad [flw
Sophomore, sof 'ö.mö'r re, ysgolhaig d
Soporate, sop'o.riit vt. peri cysgu
Soporiferous, sop.ö.rif'ur.us. Sopoi
sop.ö.rif 'ik a, hunbar, c
Soporit'erousness, sop.o.rif'ur.us.nes
cys^iadrwydd
Sopranist, sö.prâ'nist re, cantwr rr
Sorcerer, sôr'sur.ûr re, swynwr, dewi
Sorceress, sôr'sur.es re, hudoles, B\
wraig, dewines, chwilioges
Sorcery, sôr'sur.î n, swyngyfaredd
Sord, sôrd re. — Sward
Sordes, sor'diz re, gwaddod; budred
Sordid, sOr'did a, bawlyd, brwnt, ''■'■
aidd, salw, gwael: crintach
Sordidness. sôr'did. lie's" », baweidd »,
cvbyddiaeth. crintachrwydd
312
3re; late, line, no, miite; she, zh=z azure; thir
=dzh.
SPA
isore, sö'r n, anafod, archoll, briw, dolur,
j clwyf; carw teirblwydd : a, tost, blin,
t dolurus, poenus : ad. yn dost
isorel, sor'el n, carw dwyflwydd [rwydd
isoreness. sö'r'nes n, toster, poenus-
sorex. so'r'eks n, math o lygoden
•oricide, sö.ror'i.sid n, chwaerladdiad;
chwaerleiddiad, chwaerlofrudd
•el, sor'el a. suran y gog: a, gwineu-
' , melyngoch. \Vood-sorrel, bara
can y gog, bwyd y gwcw
arrow, sor'ö a, tristwch, trystyd, gofid,
blinder, aeth, alaeth.trymder : w,trist-
äu, gofidio. Sorrow-stricken, blinedig,
gofidus, galarus, adfydus
Ijorrowful, sor'ü.fẁl a, trist, gaJarus,
j cwynfanus. To make sorrowful, go-
f fidîo, tristäu, blino, adf'ydu
'sorry, sor'i n, trist; salw; gwael. I am
sorry, drwg genyf. To be sorry,
: edifaru. I am sorry to say, gwaetha'r
j modd. drwg genyf ddyweyd
sort, sort n, model; math, "bath, rhyw:
| gradd: v, trefnu, cymmathu; dos-
i barthu. Of many sorts, amryw,
J Of one sort, unrhyw. Of the same
j sort, cydryw. Some sort, rhyw fath
Portable, sôr'tà-.bl a, cymmathadwy
;>ortie. sôr'tî n. rhuthrgyrch
isortilege, sGr'tî.lej n, bwriad coelbren
sortment, sôrt'ment n, eymmathiad.
| pigion addas o nwyddau amryfath
;>oss, sos vi, swrthddisgyn
Isot, sot n, diotai, brwysgyn, ymfrwysg-
I wr, diottwr : v, ymfrwysgo
sothis, su'this n, seren y ci
[sottish, sot'ish a, meddw; diodgar
tsottishness, sot'ish.nes n, diodgarweh
isou, s\v n, bath Ffrengaidd bychan
tsouchong, sẁ.shông' n, math o de du
gwell na congou [chwyffiad
sough, sôf n, ffos gudd; chwythiad,
bought, sot pt & pp. — Seek
soul, söl n, enaid, ysbryd
òouiess, söl'es a, dienaid, difywyd
isound, sûŵnd n, sain, swn, trwst, Uais;
i basfor: v, seinio; plymio; chwilio:
a. iach; dianaf; cyfan. A confused
noise, dwndwr. An articulate sound.
sîar. Sound sleep, trymgwsg
bounding, sûŵn'ding a, seinfawr, son-
iarus: n, seiniad; plymiad; dyfnedd,
Sounding-board, seinfwrdd. Sound-
i ing-hne, llinyn plymio
soundly, sûŵnd'lî ad, yn ddwys, yn dda
soundness, sûŵnd'nes n, iachusrwydd;
cadernid; cyfander
Soup, sŵp n, isgell, potes, cawl
Sour, sûŵ'r a, sur, chwibl, egr; sarig:
V, suro, chwiblo ; sarigo
Source, sò 'rs n, ffynnonell, tarddiad ;
gwreiddyn. dechreu, edryf
Sourish, sûŵ'r'ish a, surllyd, egraidd
Sourness, sûŵ'r'nes n, surni, suredd,
suri; sarigrwydd
Souse, sûŵs n, surgyffaith ; cyffeithgig :
v, cyffeithio; rhoi chwyrndrochfa,
chwyrndrochi, chwyrnddisgyn ar
Souter, sẁ'tûr n, crydd
South, sûŵth n, deheu, deau, de
Southerly, suTH'ûr.lî a, deheuol: ad,
tua'r deheu
Southern, suTH'ûrn a, deheuol. The
southern dialect, y ddeheubartheg[heu
Southing. sûẁ'THÌng n, tyniad tua'r de-
Southward, sûŵth'wûrd ad, tua'r deheu
Sovereign, sov'ur.inn,penllywydd, teyrn,
brenin ; penadur, punt, 20s. : a, gor-
uchaf, goruchel ; effeithiol
Sovereignty, sov'm-.in.ti n, arglwydd-
iaeth, teyrnedd, breniniaeth, goruch-
afiaeth; effeithioldeb
Sow, sûŵ n, hwch, cunar. A barrow-
sow, banwes. A young sow, hespin-
Sow, sö (pp sown) v, hau, heu [hwch
Sowans, so'anz n, llymru, llymruwd
Sowbread, sùŵ'bred n, llysiau'r ddidol
Sower, sö'ûr n, hauwr, heuwr
Sowing, sö'ing n, heuad, hauad
Sowins, so'inz n, llymru, llymruwd
Sowish, sûŵ'ish a, hychaidd, fel hwch
Sown, son pp. — Sow [non feddygol
Spa, spô n, dwfr meddyginiaethol, ffyn-
Space, späs n, encyd, cyfwng, ysbaid,
ystod ; eangder ; gofod ; gwers, "Empty
space, gwagle
Spacious, spä'shus a, eang, helaeth
Spaciousness, spä'shus.nes n, eangder,
helaethrwydd [blwydd
Spade, spiid n, pal, rhaw; hydd teir-
Spadiceous, spâ.dish'us a, goleugoch
Spagyric, spa.jir'ik, Spagyrical, spâ.jir'-
i.kal a, fferyllol
Spagyrist, spaj'ir.ist n, fferyllydd
Spake, späk/jí. — Speak [glodyn
Spall, spôl n, ysgwydd; asglodyn, ys-
Span, span n, rhychwant, naw modfedd :
vt, rhychwantu : pt. — Spin
Spangle, spang'gl n, claerfoglyn: vt,
claerfoglynu ; serenu
Spaniel, span'yel n, adargi
Spanish, span'ish a, Yspaenaidd: n,
Yspaeneg. Spanish-flies, cylion Par-
adwvs, poethchwilod
313
SPE path, fat, örs, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=rtook;
Spank, spangk vt, taro á chledr y Haw
Spanker, spang'kur n, bath bychan ; un
llydan-gryf
Spar, spâr n, bollt ; ceibren ; gwydrfaen :
v, bolltio; ymlad.i o hyd breichiau
Sparable, spar'â.bl n, hoelen ddiglopa
Spare, spO'r a, cynnil; teneu; hebgorol:
vt, cynnilo ; arbed ; hebgor. Spare-
rib, eisglwyd moehyn, asen y frân,
culasen. Spare man, dyn teneu
Spareness, spe'r'nes n, teneuder, mein-
der [crintach
Sparing, spê'r'ing a, prin, cut, cynnil,
Sparingness, spê'r'ing.nes n, cynnildeb
Spark, spark ?i, gwreichionen ; coegyn,
cariadfab [gweisgi; nwyfus
Sparkish, spar'kish a, dillyn, gwych,
Sparkle, spar'kl v, gwreichioni
Sparkling, sparkling a, gwreichionllyd :
n, gwreichioniad
Sparling, sparling n, y pysg brwyniad
Sparrow, spar'ö n, aderyn y to, golfan.
Hedge-sparrow, brych y cae, gwas y
gog, gwrychell, llwyd y baw
Sparse, spars a, ar wasgar : vt, gwasgaru
Spasm, spazm n, cwlwm gwythi, yr
wrwst. gwaew [gwiyetaidd
Spasmodic, spaz.mod'ik a, gwynegol,
Spat, spat n, cragenbysg ieuanc : pt. —
Spathic, spath'ik a, dalenog [Spit
Spatiate, spä'shî.ät vi, crwydro, gwibio
Spatter, spat'ur v, taenwlychu ; diblo
Spatterdashes, spat'ur.dash.iz np, so-
casau, socysau, brocsenau [bodol
Spatula, spat'ü.lâ, Spattle, spat'l n, ys-
Spavin, spav'in n, llyncoes
Spawl, spôl n, poer : vi, glafoeri
Spawn, spun n, grawn, groned, gronell
pysgod; grifft llyffaint, griftyll: v,
silio, bwrw grawn; hilio [gronellbysg
Spawner, spó'nûr n, pysgod yn benyw,
Spay, spii vt. dysbaddu creadur benyw
Speak, spik (pt spoke & spake, pp
spoken) r, llafaru. llefaru, siarad.
Evil-speaking, enllib, drwg absen
Speakable, spi'ka.bl a. llefarol
Speaker, spi'kur n, llafarwr, ymadrodd-
wr, areithydd, areithiwr
Spear, spî'r n, bêr, ysbOr, gwaewffon;
tryfer : vt, try wanu
Spearmint, spi'r'mint n, mintys Mair
Spearwort, spî'r'wûrt n, llysiau'r gwaew
Special, spesh'al a, neillduol; arbenig,
penigol: n, penodolrwydd
Specie, spî'shî n, arian bathol
Species, spi'shiz {p species) «, adryw,
rhyw, math, rhywogaeth
Specific, spi.sif'ik n, priod feddyginiaeth
a, priodol, penodol, neillduol. rhyvs
ogaethol; parthol [rhywis
Specifically, spî.sif'î.kal.î ad, wrth
Specification, spes.î.fî.kä'shun n, pei<
odiad, gwahannodiad
Specify, spes'i.f l vt, penodi, gwahannoc
dangos yn benodol [cynllo
Specimen, spes'i.men n, rhagbran
Specious, spî'shus a, golygus, rhithiol
Speck, spek n, magl^ man, brycheuy
ysmotyn : vt, manu, brychu
Speckle, spek'l n, man, menyn: t
britho, manfiitho, brychu, manu
Spectacle, spek'ta.kl n, drych. golwg
Spectacles, spek'ta.klz np, llygeidwyd
au, syllwydrau. golwgwydrau
Spectator, spek.ta'tur n, gweledyd
edrychwr, syllydd, canfyddwr
Spectatorial, spek.ta.to 'r'î.al a. arolygc
Spectatress, spek.ta'tres, Spectatri
spekta'triks n, golygyddes
Spectre, spek'tur n, dryckiolaeth, ellyl
lledrith, gwagysbryd
Speculate, spek'ii.lat v, rhagfasnacb
golygiannu, brydolygu, anturiaethu I
Speculation, spek.ii.la'shun n, brydsy^ I
iad, meddyliad, golygiedigaeth
Speculative, spek'u.lii.tiv a, golygiadj
golygiannol, anturiaethol
Speculator, spek'ii.lii.tur n, golygiannj
Speculum, spek'ii.lum {p specula, spe.r
ü.lâ) n, drych
Speech, spitsh n, llafar, lleferydd; y|
adrodd, araeth. Organs of speeJ
Seiriannau ymadrodd, peiriamij
afar. Parts of speech, rhanau y 1
adrodd
Speechify, spî'tshî.fí vi, coegareithio I
Speechless, spîtsh'les a, mud. aflafar I
Speed, spîd {pt & pp sped) n. br;
brysiad ; cyfiymder. buander : 0, bry ;
prysuro; llwyddo, ffynu. At il
speed, nerth ei draed, nerth ei ganl
Speediness, spî'dî.nes n. cyflymdra,'*!
andra, cyflymedd, cyfiymder
Speedwell, spid'wel, Speedwort,
wûrt n, llysiau Llewelyn
Speedy, spî'dî a, bnan, eyflym, ebrv^
Spell, spel n, cyfaredd, swyniryfare
sias o waith : v, swyno ; sillafu
Spelling, spel'ing n, silliad, sillafi
Spelling-book, silliadur
Spelt, spelt n, math o ydrawn gwael
Spelter, spel'tûr n, math o fetel. — Zii
Spend, spend {pt & pp spent) c, trei
gwario, hèla: afradloni. gwastra
k 314
in
:
öre ; läte, l'íne, nö, müte ; she, z
5 Szure ; thin, this ; j=dzh. SPL
Spendthrift, spend'thrift n, gwastraffwr,
oferddyn, afradyn
Spent, spent pt & pp. — Spend
Sperable, spî'r'â.bl a, gobeithiadwy
Sperm, spûrm n, had, rhith, anian
Spermaceti, spûr.mâ.sî'tî ft, cwyry moral
Spermatic, spur.mat'ik a, hadol, hadog
Spermatorrhoea, spûr.mâ.to.rî'a n, hadlif
Spermologist, spûr.mol'ö.jist n, un yn
\ traethu ar hadau, llysieuwr [chwydu
Spew, spii v, cytbgi, gloesi, ymgyfogi,
Sphacelate, sfas'î.lät v, marwhau, mallu
Sphenoid, sfî'nôîd a, ar ddull cŷn, cyn-
i ddull. Sphenoid-bone, clicied yr ên
Sphere, sf î'r ft, cronell, clobyn
Spheric, sfe'rik, Spherical, sfer'i.kal a,
cyfrgrwn, erwn, cronellog
Sphericity, sf ì.ris'î.tî n, crynedd
[jipheroid, sf î.rôîd' ft, corif hirgrwn
Spheroidal, sfî.rôi'dal a, hirgrwn, lled-
Spherule. sfer'iil n, pelen, clobyn [grwn
'Sphincter, sfmgk'tur ji, cyhyryn cauol
Sphinx, sfingks (p sphinges, sfin'jiz)
I n, anghenfil chwedlaidd yr Aipht;
math o wyfyn
liphygmic, sfig'mik a, gwaedgurol
ÌSpial, sp'i'al 71, ysb'iwr, gwyliwr
Spice, spi's ii, perlysieuyn : vt, perlysieuo,
Spiced, sp'ist, Spicy, sp'i'sî a, llysieuog
Spicery, spi'sur.î 7i, perlysiau; ystordy
perlysiau
Spicosity, spi.kos'i.ti ft, pigfeinedd
Spider, spi'dur n, cor. còryn, copyn,
] pryfgopyn, cyffmiden. Gossamer-
■ spider, còryn y gwawn. Water-spider,
► carw'r dwfr, g'afr y dwfr. Spider's web,
t gwe'r cor, copwe
Spigot, spig'ut n, ysbigod
Spike, spi'k 7i. pig, ysbig, pwyniad, hoel-
en hir, cethr, cethren: vt, hoeho,
cethru ; blaenllymu, pigfeinio
Spikenard, spi'k'nurd n, ysbienard, nard
Spiky, sp'i'ki a, blaenllym, pigfain
Spill, spil n, dernyn, dryllyn: v {pt &
r_ pp spilt, spilt), colli, tywallt
Spiloma, sp'í'lö.mâ n, goferllys
>pin, spin (pt span & spun, pp spun)
v, nyddu. To spin out time, oedi.
| Spinning-wheel, troell nyddu
5pinage, spm'äj n, pigoglys, pigoga
•Spinal. spY'nal a, perthynol i asgwrn y
cefn. Spinal cord, Spinal marrow,
madruddyn y cefn
ipindle, spin.dl n, gwerthyd; echel:
canolbost grisiau; ysbigod, gwäell,
Spindle-shanked, coesfain. Spindle-
tree, pisgwydden
Spine, spin n, as'gwrn y cefn
Spinet, sp'i'net ft, organ dannau
Spiniferous, sp'i.nif'ur.us «, dreiniog
Spinosity, spi.nos'î.tî n, dreiniogrwydd,
dyrysni; sarigrwydd
Spinous, sp'i'nus, Spiny, spi'ni a, drein-
iog, dreiniol, dreinllyd
Spinozism, sp'i'no.zizm n, athrawiaeth
Spinoza, holldduwiaeth
Spinster, spin'stûr ft, nyddwraig ; merch
weddw, merch anweddog
Spiral, spiral a, fel cogwrn tro, nydd-
droellog, troellog
Spire, sp'i'r ft, dyrwyndro; twysen;
clochdy blaenfaen, pigwrn, bera, mein-
dwr: v, twysenu; blaenfeinio
Spirit, spirit ft, ysbryd, enaid; gwrol-
fryd; gwirod. Lowness of spirits,
iselder ysbryd, dybyrdod. Party
spirit, pleidwyn. Pubhc spirit, gwlad-
garwch, awydd at les y cyhoedd
Spirited, spir'î.ted a, ysbrydlawn, gwrol.
High-spirited, hy, calonog. Low-
spirited, Weak-spirited, digalon,
prudd, llaes, llwfr. Mean-spirited,
isel, gwael, gwaelfrydig
Spiritedness, "" spir'it.ed.nes, Spiritful-
ness, spir'it.fwl.nes », bywiogrwydd,
gwroldeb [poethgryf; hoew
Spiritous, spir'î.tus a, pur; gwirodol,
Spiritual, spir'it.shii.al a, ysbrydol
Spirituality, spir.it.shü.al'î.tî n, ysbryd-
olrwydd [brydoli
Spiritualize, spir'it.shii.al.'iz vt, ys-
Spirituous, spir'it.shii.us a, gwirodol
Spirt, spurt ft, ysbonc: v, ysboncio;
pistyllio ; chwistrellu ; ffrydio, tarddu
Spiry, spi'r'î a, blaenllym, pigfain
Spissated, spis'ä.ted a, tewychedig
Spissitude, spis'î.tüd n. tewychedd,
tewedd, tewychiant
Spit, spit n, bér, beran, per : vt, gosod
ar fêr : v (pt spat & spit, pp spitten
& spit), poeri. To spit about, dyboeri
Spital, spit'al n. — Hospital
Spite, spi't «, cenfigen, malais, mic, dy-
gasedd : vt, migio, migusio. In spite
of one, er ei waethaf [dygas
Spiteful, sp'it'fẁl a, migus, maleisus,
Spitefulness, spît'fẁl.nes n, migusedd,
dygasedd, malais, centìgen
Spitten, spit'n/>/>. — Spit
Spittle, spit'l ft, poer, poeryn, haHw
Splanchnology, splangk .nol'ö.ji »,
coluddiaeth
Splash, splash v, arwlychu ; lleidio
Splashy, splash'i a, pyllog. lleidlyd
315
SPR path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=rtook:
Splay, splii vt, goleddfu, cribweithio
fwal ; llaesu palfais march : a, cam.
play - footed, troedgam. Splay-
mouthed, ii gwefiau cam
Spleen, splin n, cleddyf Bleddyn ; dueg,
Îíruddglwyf; drwgewyllys, dyfn-gas>
i eenful, splîn'fẁl, Spleeny, splî'nî a,
digllawn, digus
Spleenwort, splîn'wûrt n, rhedyn y fag-
wyr. Scabby-spleenwort, Uysiau'r
ddueg
Splenalgia, splen.al'jî.â n, clefyd y ddueg
Splendent, splen'dent, Splendid, splen'-
did a, claer, ysblenydd, dysgleirwyeh
Splendour, splen'dûr n, gwychder, cein-
edd; rhialltwoh
Splenetic, splen'itik a, claf o'r ddueg;
croes, digus, anfwyn, anynad
Splenetic, splen.et'ik n, meddyginiaeth
rhag y ddueg
Splenic, splen'ik a, pertbynol i'r ddueg
Splenitive, splen'i.tiv a, poethlyd, anynad
Splent, splent, Splint, splint n, dyfloen,
dellten, fflochen, ysgyren. Splint-
bone, asgwm bychan y goes
Splice, spli's vt, cymhlethu penau rhaff;
cydgyssylltu : n, cymhlethiad
Splinter, splin'tûr v, delltu, fflochenu,
ysgyrioni : », dellten, esgarden
Split," split (pt & pp split) v, hollti;
delltu, delltenu, agenu; rhanu
Splutter, splut'ûr n, godwrdd, ffwdan
Spoil, spoil n, anrhaith, ysbail, ysglyf-
aetb: v, anrheithio, ysbeilio, ysglyf-
aethu, rheibio ; difrodi; andwyo
Spoiler, spôi'lür n, difrodwr, anrheithiwr
Spoilful, spuil'fvVl a, difrodgar, ysbeilgar
Spoke, spok n, aden olwyn, carfan
gwëydd: pt. — Speak
Spoken, spo'kn pp. — Speak
Spokesman, spoks'man n, llefarwr
Spoliate, spö'lî.ät vt, anrbeitbio, ysbeil-
io ; difrodi; andwyo; ysglyfaethu
Spoliation, spö.lî.ä'shun n, anrheithiad
Spondee, spon'di n, dau sillaf hir, corfan
hir
Sponge, spunj n, ysbwng, morfadarch;
bolenvr, glwth : v, ysbyngu, sychu ag
ysbwng; bolera, bolrythu. glythu,
gloddestu ar gost arall. Sponging-
house, geoldy, blingdy, ty ceisbwl
Sponginess, spun'jî.nes n, ysbyngeidd-
rwydd [meddal
Spongy, spun'jî a, ysbyngaidd, masw,
Sponsal, spon'sal a, priodasol, dyweddi'ol
Sponsion, spon'shun «, yrnrwymiad
ateb
Sponsor, spon'sûr n. mach, mechmydc
tad bedydd, mam fedydd ; alltraw
Sponsoriaì, spon.sö'r'î.al a, meichiol
Spontaneity, spon.tâ.ní'î.tî n, gwi
foddolrwydd
Spontaneous, spon.tä'nî.us a, gwi'
foddol, o bono ei bun
Spool, sp\vl n, gwertbyd. Spoolin,
wheel, rhod nyddu, troell
Spoom, spŵm vi, myned yn gyflym
Spoon, spŵn n, llwy. Spoon-meii
llwyfwyd
Spoonbill^ sp\vn'bil n, y llwybig [lli|
Spoonful, spŵn'fẁl n, llwyaid, llonai
Sport, spô'rt n, chwareu"; digrifwc
cellwair; helwriaeth: v, ymddigrij
cellwair; chwareu. To make sp(
of, gwatwar, ehwerthin am ben
Sportful, spô'rt'fẁl, Sportive, spô'r'
a. ehwareugar, ceUweh-us,difjT, dig
hoenus
Sportsman, spo'rts'man n, heliwr; aa
Sportule, spur 'till n, elusen, rhodd
Spot, spot n, man, lie, brycheu;
ysmotyn : vt, manu, brychu, ysmol
On the spot, yn y man, yn ddisymmv
Spotless, spot'les a, difrycheulyd, p
glân [brycheulyd, man
Spotted, spot'ed, Spotty, spot'î a, bii
Spousal. spfnV'zal n, priodas; dywei
'iad : a, dyweddi'ol, priodasol
Spouse, spuwz n, dyweddi, priod
Spout, spûŵt n, pistyll; ffrwd; gw
aeth melin : v, pistyllio. fFrydio, dyl
Water-spout, morbistyll [ysj
Sprain, spriin n, twrf ; ysigiad : vt, ty.i
sprang, sprang pt. — Spring
Sprat, sprat n, morgrothell, corben\|
Sprawl, sprôl vi, ymestyn ar lawr,
greinio, ymrwyfo [tawch, moryf
Spray, sprä n, prigyn, ysbrigyn; ct»
Spread, spred (pt & pp spread) v, 11(1
taenu; peilio; ymdaenu: «, tae<
taeniad, ymdaeniad. To spr
abroad, gwasgaru, llettaenu, taem
led; cyhoeddi
Spree, spri n, cellweirgamp
Sprent, sprent a, taenelledig, taenet
pp>. — Sprinkle [gew7
Spng, sprig n, brigyn, ysbrigyn,
Spriggy, sprig'i a, brigog, brigynog
Spright, sprit n, dryehiolaetb, ellyll
Sprightíiness, sprít'lî.nes i», hoei
rwydd, bywiogrwj'dd, heinifdra,
lioen, sioncrwydd
Sprigbtly, sprit'li, Sprightful, sprit
a,l>ywiog, eidiog, gorboenus, sion
316
öre ; läte. line, no, miite ; she, zh=a azure ; thin, thìs ; j=dzh. SQU
jSpring. spring ?i, fFynnon, nỳnnonell;
tarddiad; llam,crychnaid; gwanwyn:
v {pt sprang & sprung, pp sprung),
tarddu, egino, blaguro; fîÿnnoni;
dychlamu. Day-spring, codiad y
wawr. Spring-halt, clunheciant.
Spring-bead, llygad ffynnon. Spring-
tide, gorllif. penllil", uchelfor. Spring-
water, dwfr ifynnon. To spring £
leak, ymagenu. gollwng dwfr i mewn
spring'al n, lleneyn. glaslanc
sprinj, Springle, spring'gl n
jlath, tagfagl
inginess, spring'î.nes n, gwrthneid-
ydd, ardwythder, twythiant
igy, spring'i a, gwrtlineidiol, ar-
Iwythol, twythig, llawn tfynnonau
Sprinkle, spring 'ki v, taenellu, ysgeinio
(Sprit, sprit n, blaguryn; polyn. Sprit-
l sail, yr hwyl flaen
write, sprit n, ellyll, bwgan, mwei
Sprout, sprûẃt vi, blaendarddu, blaguro.
egino. Sprouts, ysgewyll ; adfresych
(Spruce, sprŵs a. tlws, dillyn; hoew,
J pine, eryno. sionc. destlus, twtnais: n,
pefrwyddyn, pyrwydden [ni, hoewder
ISpruceness. sprús'nes n, dillynedd, tlys-
ÍSprucify. sprẁ'si.fi v. tacluso, twtneisio,
hoewi. pincio, ymbincio
Sprung, sprung pt & pp. — Spring
Spud, spud a. darn cyllell ; pwtyn
Spume, spüm n, ewyn, gorferw: vi,
L ewynu. malu ewyn, gorferwi
(Spumous, spü'mus a, ewynog; gwag
>Spun, spun pt & pp. — Spin
[Spunge, spunj n. — Sponge
Spunk, spungk n. pren gvvyn, pren pwdr
i sych; arial, bywyd
[Spur, spur n, ysbardyn, barog; swm-
{ bwl; cymliellai; annogaeth: v, ys-
> bardyno, symbylu; dirgymhell, dir-
f annog. Spur-gall, ol yr ysbardyn
Spurge, spûrj n, fflamgoed, Uysiau'r
i llaeth, llaeth yr ysgyfarnog. Sea-
spurge, llaeth y fammaeth
Spurious, spur'î.us a, ffugiol, basdardd-
aidd, geurywiol [basdarddiaetb
Spuriousness. spur'i.us.nes n, ffngedd,
Spurling, spûr'ling n, math o forbysg-
odyn [gwrthwingo : n, gwrthodiad
Spurn, spurn v, gwrthod gyda dirmyg,
Spurrier, spur'í.ûr n, gwueuthurwr ys-
bardynau [pistyìlio
^purt. spûrt n, hwp. hep-hynt : v, tarddu,
frputation, spü.tä'shun n, poeriad
■jputter, sput'ûr v, poeri wrth siarad:
n, ffwdan, godwrdd
Spy, sp'i n, ysbîwr, ysbîenwr; gwylied-
ydd, chwiliedydd : v, ysbio, ysb'iena,
chwiho, canfod. Spy-glass, ysb'ien-
ddrych, syllwydr. syll'ddrych
Squab, skwob n, sachglustog; gorwedd-
fainc; dyn byrdew; troíen," ffwtog:
vi, syrthio yn syth
Squabbish, skwob ish, Squabby, skwob'i
a, ysmwt, bondew, ffolenog, tewlydan
Squabble, skwob'i n, ftrwgwd, ymgiprys :
vi. ffrygydu, syrtbio allan, êynhenu
Squadron, skwod'run ra, Uynges ; byddin,
mintai, llu, eatrawd. Squadron of
horse, marchoglu o 100 i 200 o wyr.
Squadron of ships, mintai o longau,
llynges [swgfudr
Squalid, skwol'id a, brwnt, bawlyd, budr,
Squalidity, skwo.lid'i.ti, Squalidness,
skwol'fd.nes n, bawlydrwydd, budr-
edd, aflendid, gorfudredd
Squall, skwol vi, ysgrechain, crech-
leisio: n, ysgrêch; awel ddisyfyd,
chwa, chwythwm [gwJni:on
Squally, skwo'li a, chwawiog, awelog,
Squalor, skwa'lur n, budredd, budreddi
Squamose, skwa.mos', Squamous, skwa'-
mus a, eenog, crestog
Squander, skwon'dur vt, gwasgaru,
gwastraffu, afradloni
Square, skwG'r a. ysgwâr, cwar, pedwar-
ochrog, pedronglog: n, pedrongl,
ysgwâr, pedryfal, pedryal : v, ysgwario,
Sedryoli, petryalu, pedrori; "trefnu,
unio. Square root, arsawdd; ar-
soddiaeth [petryaledd
Squareness, skwe'r'nes n, pedrongledd,
Squarrose, skwo.ros', Squarrous, skwor'-
us a, cenog, crestog
Squash, skwosh vt, gwasgu yn deisen
Squat, skwot n, cwrcwd, crwewd; un
byr a llydan, cnwff: vi, yswatio,
crycydu, eistedd ar y garau
Squeak, skwik vi, gwichio, gwichian,
gwiehleisio, fflechu, lflichio : n, fflich,
gwich, gwichlef. A weak squeaking
voice,'llais main, llais dimai [gwichian
Squeal, skwil vi, gwilrin, gwichio,
Squeamish, skwi'mish a, alarllyd,
gwrthneugar, gwrthwynebus
Squeamishness, skwi'mish.nes n, gwrth-
wynebrwydd, gwrthw}meb
Squeeze, skwiz n, gwasg : v, gwasgu
Squelch, skweltsh vt, llethu : n, swrth-
godwm [duchan
Squib, skwib n, fíug-fellten, fflamig;
Squill, skwil n, winwynen y môr.
Vernal squill, serenyn
317
STA path, fat, ère, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took ;
Squinancy, skwin'an.si n, y fynyglog,
tnameg yn y gwddf. — Quinsy
Squint, skwint n, trawsolwg : a, gvvyr,
traws: v, llygadwyro, trawsdremio.
Squint-eyed, llygadgroes, llygadwyr.
Squinting outwardly, llygadgall
Squirrel, skwur'el »,gwiwer [chwiatrellu
Squirt, skwurt n, chwistrell : v, pistyllio,
Stab, stab vt, brathu, gwanu, trywanu
n, brath, gwân, erwaia, trywan
Stabiliment, stá.bü'î.ment n, atteg, cad-
arnbâd [cadernid
Stability, stâ.bil'ì.tî n, sefydlogrwydd,
Stable, stä'bl a, diysgog, diwagl, sefyd-
log, cadarn-gryf, safadwy, ansigladwy :
n, marehdy, aman, ystabl
Stableness, stä'bl.nes n, diysgogrwydd,
sefydlogrwydd [meirch
Stabling, stii'bling n, cadwad, porthiant
Stablish, stab'lish vt, sefydlu, cadarnbau
Stack, stak n, das, mwdwl, twr ; crug :
vt, dasu, mydylu. A stack of chim-
neys, twr o simneiau
Staddle, stad'l n, ystOl, mwdwl, ffon fagl,
atteg, bagl ; marchwydd
Stadium, stad'yum (p stadia, stad'yâ)
n, mesur Ehufeinaidd, yn cynnwys
606| o droedfeddi [ar yr Isellmyn gynt
Stadtholder, stad'höl.dúi- n, penílyẁydd
Staff, staf (p staves) n, flon, llachbren,
berllysg, brysgyll, pastwn; pawl; yr
holl bengadbeniaid mewn llu. Statf-
bearer, brysgyllddygydd, dygiedydù y
ferllysg. Hand-staff, troedffust
Stag, stag n, carw, cerwyd, celkde
Stage, stäj n, chwareufa, chwareufwrdd,
esgynlawr, taflod; gradd; teithradd
Stage-coach, teithgerbyd. Stage-
player, dynwaredydd [iedydd
Stager, stä'jûr n, dynwaredydd; arfer-
Staggard, stag'ûrd n, carw pedeirblwydd
Stagger, stag'ûr v, honcian; petruso
Staggers, stag'urz np, dera, penddaredd,
pendro, gysp
Stagnancy, stag'nan.si, Stagnation, stag-
nii'shun n, croniad, llyniad
Stagnant, stag'nant a, llonydd, marw,
disymmud. Stagnant-water, mer-
ddwfr, llynwyn, marwddwfr fseíyll
Stagnate, stag'nlit vi, oroni, llvnio,
Staid, stiid pt & pp. — Stay: a, difrif,
arafaidd, dwys, sobr, rheolaidd
Staidness,städ'nes?j, difrifwch, soljrwydd
Stain, stän n, ystaen, brycheuyn, di-
wyniad; gwartlmod: v, ystaenio, di-
wyno, anurddo, brycheuo; gwarad-
wyddo, gwarthruddo
Staircase. stG'r'kiis n, dringfa
Stairs, ste'rz np, grisiau
Stake, stak n, pawl; cyngwystl:
polioni; cyngwystlo, dal, anturi.
peryglu. Cowhouse-stake, buddel
Stalactite, sta.lak'ti't n. cydgorffiÉ
calchaidd yn dibynu mewn ogoieydc
Stalagmite, stâ.lag'mi't n, defnydd calcl
aidd yn ymgasglu ar waelod ogof eye
Stale, still a, hen, henaidd; diflas, eg
egraidd : n, trwnc, lleisw : v, troi 3
ddiflas; troethi, gollwng trwnc
Staleness, stäl'nes n, hendra, egred
egri, diflasrwydd
Stalk, stok vi, paladru, corsenu ; rhod
yn benuchel : n, paladr, bonyn, cor
en, gwelltyn, callodryn ; rhodiad syt
falch. Stalking-horse, ceffyl adai
ceffyl brethyn ; ffugorchudd
Stalky, stG'ki a, paladrog, corsenog
Stall, stôl n, côr, preseb ; marchnadfaii
gweithgell ; bawdle, bysle ; bwth
Stallage, stô'läj n, tfeirdoll. bwthdoll
Stalled, stôld a, pasgedig, tewbasg
Stallion, stal'yun n, march, amws [cj
Stalworth, stôl'wûrth a, cadarn, del
Stamen, stamen (p stamina, stam'î.r
n, briger blodeuyn
Stamina, stam'î.nâ n, sylwedd, grym
Stamineous, stcâ.min'yus a, llinynog
Stammel, stam'el n, math 0 liw coch
Stammer, stam'ur v, bloesgi, b\w<
siarad, siarad ag attal arno: n, atti
ddywedyd, bloesgni
Stammering, stam'm.ing n, bloesge
attal dywediad, bloesgni
Stamp, stamp n, argraff, argraffnod,
bath, nodbeiriant: v, pwyo, brii
cnocio â thraed; nodi, argraffu; ball
Stanch, stântsh a, diddos, cyfan, di
gog, cadarn : v, attal ; sychu
Stanchion, stan'tshun n, atteg, attegti
Stanchless, stântsh'les a, anattaladw
Stanchness, stântsh'nes n, diddosrwy
diysgogrwydd, cadarnedd
Stand,' stand" (pt & pp stood) v, sel-
bod. aros: n, satiad; sane,
petrusdjd, dyrysweh. Stam
sefwch, arosweh, sefwch yn llonj
To stand aghast, synu, brawyc
To stand by a person, amddiffyn
To stand in awe, ofni. To stanc
need, bod ag eisieu arno
Standard, stan'durd n, Human, ba
safon, safonbrawf; prawfreol:
fosodedig ; yn ol prawfreol. Stands
earer, lluuianwr, banerwr
318
ore; liite, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. STE
ntandel, stan'del re, pren a hirsafodd
Stander, stan'dûr re,hen goeden. Stander-
by, edrychwr, un yn sefyll ger Haw
Standing, stan'ding re, safiad; safle;
• oed; parhâd: «, sefydlog, safadwy.
Standing army, llu sefydlog. Stand-
ing corn, llafur heb ei fedi
ifcandish, stan'dish re, corn du, inc-lestr
Stang, stang re, ystang, ystengaid
Stank, stangk pt. — Stink
Stannary, stan'ur.î re, ystaen-glawdd,
cloddta plwm gwyn
Stanza, stan'za re, pennill
Staple, stä'pl re, marchnadfa, marchnad
sefydlog; ystwffwl: a, sefydledig;
penodol, henaf
Star, star re, seren. Star- fish, serbysg,
f pymbys. Star-gazer, serdremiedydd.
'• A shooting star, A falling star, seren
hedegog. Evening star, Gweno, seren
y nos. Morning star, Gwener, seren
y boreu. North star, seren y gogledd,
seren y pegwn. The seven stars, y
saith seren siriol, y twr ser. — Pleiades
Starboard, stâr'bö'rd re, tu deheu Hong
Starch, stártsh re, syth, lledlud, sythlud :
vt, sythu. Starched, ffurfgar, gorfanol
stare, stê'r v, llygadrythu, sylldremio:
• n, llygadrythiad, sylldrem; aderyn yr
| eira, drudwy
Stark, stark «,'svth, afriwiog, anystwyth.
Stark-blind, hollol ddad. Stark-
naked, noethlymun
starless, stâr'les a, diser, heb oleu ser
Starlight, stâr'l'ít re, ser-oleu
starling, stâr'ling re, aderyn yr eira,
drudwy ; atteg, canbost
Starred, stârd a, serfrithedig, serig.
' Ill-starred, anffodus, aflwyddiannus
'Starry, star'î a, serenog, serog
start, start re, Ham, naid, torf; osgoad;
\ rhuthr: v, swrthneidio, tasgu; taflu;
f cychwyn gyrfa ; dwyn ger bron; codi.
' To get the start, cael y blaen. To start
aside, osgoi. To start a hare, codi
vsgvfarnog
ptarter, stâr'tûr re, codwr; tarfgi
îtartish, stâr'tish a, anwadal ; hydarf
Startle, stâr'tl v, brawychu, peri dy-
| chryn ; neidio gan ddychryn
'starve, starv v, newynu, ffera, rhynu,
sythu. To starve with cold, sythu,
^ fteru. To starve with hunger, newynu
starveling, starv'Jing re, un bolwag: a,
<K newynog, gwag ei gylla
stanvort, stâr'wûrt re, llysiau'r tenewyn.
Water starwort, brigwlydd
Statary, stä'tur.î «, diysgog, sefydlog,
safadwy; penderfynol
State, stät re, cyflwr, ansawtld, helynt,
sefyllfa, rhwysg, teyrnwychder ; Uy w-
odraeth, gwladwriaeth: vt, adrodd,
gosod ger bron, mynegu, dadgan;
sefydlu. State-bed, teyrnwely. To lie
in state, gorwedd dan deyrngrwys.
United States, Taleithiau Cyfunol
Stateliness, stät'lî.nes re, gorwychedd,
rhwysgfawredd, mawreddogrwydd
Stately, stät'lî a, uchelwych, balch ; ys-
tadus [gwladweinydd; ystadegwr
Statesman, stäts'man re, gwladwriaethivr,
Static, stat'ik, Statical, stat'i.kal a,
pwysyddiaethol, pwysol
Statics, stat'iks np, pwysyddiaeth
Station, stä'shun re, sefyllfa, gorsaf;
safle; galwad, safiad: vt, sefydlu,
gosod mewn lie, gorsafu
Stationariness, stä'shun.ur.î.nes re, gor-
safoldeb, safolrwydd
Stationary, stä'shun.ur.î a, sefydlog,
gorsafol, sefydledig
Stationer, stä'shun.ûr re, papyr-werthwr
Stationery, stä'shun.ur.î re, papyr, ine,
a nwyddau o'r fath [t"adegwr
Statist, stli'tist re, gwladwriaeth wr ; ys-
Statistical, btfi.tis'ti.kal a, ystadegol
Statistics, stâ,.tis'tiks np, ystadiaeth,
Statuary, stat'ü.ur.î re, cerfiwr delwau,
delwedydd ; delwedyddiaeth, delw-
gei*fiadaeth ; delwgei-fiad
Statue, stat'ii re, delw, cerfyll, cerflun
Statuette, stat.ü.et' re, delwen
Stature, statsh'ur re, uchder, taldra
Statutable, stat'ü.tâ.bl a, cyfreithiol
Statute, stat'iit re, deddf, cyfraith, gweith-
red seneddol. Statute-book, deddflyfr
Staunch, stântsh. — Stanch
Stave, stav {pt &pp stove) vt, dryllio,
dryllio yn erwydd: re, erwydden;
pumllun cerdd
Staves, stavz np. — Staff & Stave
Stavesacre, stav'za.kur n, llysiau'r llau
Stay, stä {pt & pp staid) v, aros, trigo;
attegu, dal, attal : re, arosiad, preswyl-
iad ; atteg. Stay-lace, carai gwasg-
rwym
Stays, staz np, gwasgrwym merch
Stead, sted re, lie. To stand in one's
stead, llenwi He un
Steadfast, sted'fast a, sicr, dianwadal,
diysgog, disigl, ansigladwy, gorddi-
fwng, diymmod, cywir [alwch
Steadfastness, sted'fast.nes re, dianwad-
319
STI path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took;
Steadiness, sted'i.nes re, diwammal-
rwydd, diysgogrwydd
Steady, sted'î a, diwanimal, dianwadal,
diysgog, gwastad
Steak, stiik re. golwyth, dernyn o gig.
Beef-steak, baen eklion
Steal, stîl (pt stole, pp stolen) v, dwyn,
lladrata, cipio, ysgipio. To steal
away, myned ymaitb yn ddirgel
Stealth, stelth », lladrad. By stealth,
yn lladradradd ; yn ddirgelaidd
Stealtby, stel'tbi «, lladradaidd; dirgel
Steam, stim re, ager, agerdd, anwedd ;
tarth : v, anweddu, agerddu ; tarthio.
Steam - boat, agerddfad, agerfad.
Steam-ship, agerddlong, agerlong
Steamer, stî'mûr re. agerddlong
Steed, stîd re, march, ceffyl; carnwyd
Steel, stîl re, dur, malaen: vt, durio,
caledu. Steel-clad, dur-arfog
Steely, stî'lî a, durol, duriol, caled
Steelyard, stîl'yûrd re, pwyslath, durlatb
Steep, stîp re, dibyn, llethr, tyle : a, serth,
llethrol : vt, mwydo. soegi, sicio
Steeple, stî'pl re, clochdy. Steeple-
chase, meircbredegfa dros bertbi a
chloddiau
Steepness, stîp'nes re, serthedd, lletbredd
Steepy, stî'pî a, dibynaidd, serth, llethr-
og [io; cyfeirio
Steer, stir re, bustach, enderig : v, llyw-
Steerage, stî'r'äj re, llywiad; llywle
Steersman, sti'rz'man re, llonglywydd
Steganography, steg.â.nog'râ.fî n, cel-
ysgrifiaeth
Stegnosis, steg.nö'sis re, bolrwymiad
Stegnotic, steg.not'ik a, bolrwymol
Stele, stil re, bon, earn
Stelene, stel'in a, colofnaidd, colofnog
Stellar, stel'ûr, Stellary, stel'ur.i a, serol,
serenol, serig
Stellate, stel'ät a, serenaidd, pelydraidd
Stellation, ste.lii'shun re, ymlewyrchiad,
pelydriad, sereniad
Stelliferous, ste.lif'ur.us a, serog [ddull
Stelliform, stel'i.form a, pelydrol, ser-
Stellionate, stel'î.o.nät re, gwerthiant
eiddo arall, gauwertbiant
Stem, stem re, paladr, corsen, cyff, pill.
bon; ach; tylwyth; pen blaen, duryn
Hong: vt, noiio yn erbyn; gwrth-
sefyll; attal; darostwng
Stench, stentsh re, drewdod, drygsawr,
archwa: vt, drewi, drygsawrio
Stencil, sten'sil vt, arliwio" [llawfer
Stenography, stî.nog'râ.fî re, byrysgrif,
Stentorian, sten.tö'r'î.an a, uchelgroch
Stentorophonic, sten.tur.o.fon'ik a.croch
leisiol. Stenterophonic-tube. llafai
gorn, gwaeddgorn, udgorn llafar
Step, step re, cam, camre, cerddediac
ffon ysgol: vi, camu; cerdded.
step aside, troi naill ochr. To stí
back, myned cam yn ol, rhoi adlar
cilio yn ol
Stepbrother, step'bruTH.ûr re, llysfraw
Stepdaughter, step'dô.tûr re, llysferc
merch wen [g^
Stepfather, step'f â.THÛr re, llysdad, t*
Stepmother, step'muxH.Cir re, llysfa!
mam wen
Steppe, step'î re, gwastattir diffaeth
Stepson, step'sun re, llysfab, mab gwyi
Stercoration, stur.ku.rii'shun re, teiliad
Stere, stî'r n. mesur Ffrengig 35.3165
o droedfeddi cyfangorfF [ei d
Stereodox, sti'Vi.o.doks a. digyfuewid
Stereometry, stî'r.î.om'î.trî re, cyfa
fesuriaetb [ystryde
Stereotype, stî'r'î.ö.tip re, ystrydeb:
Sterile, ster'il a, diffrwyth, anfuddi
hysp [diffrwyth<
Sterility, ste.ril'î.tî re. anffrwythlond
Sterilize, ster'il.iz vt, diffrwytho
Sterling, stûr'ling re, arian bathS
deyrnas: a, gwirfatb; eyfreithlatBr
pur, dilwgr ; cynnwynol ; rbagorol m
Stern, stûrn a, sarig, surlym, cuchiS
re, llyw Hong ; y pen ol [ddwyfÄ
Sternal, stûr'nal a, perthynol i asgwrB
Sternmost, stûrn'möst a, olaf, nesaifl
Sternness, stur'nes re, sarigrwydd [if
Sternum, stûr'num re, asgwrn y ddwyl 9.
Sternutation, stûr.nü.tä'shun re, trB
iad, tisiad
Sternutative, stur.nii'ta.tiv, StenuSj
tory, gtûr.nü'tä.tur.î a, yn peri tisHj
Stertorious, stûr.tô'r'î.us, Stertoflfe
stûr'tö.rus a, chwyrnog
Stew, stü re, isgell ; twymdy ; putehîÄ
v, araf-ferwf [dyt, i
Steward, stü'ûrd re, goruchwyEA
Stewardship, stü'ûrd.ship re, gorucfr»
iaeth; dysteiniaeth [gwertbS
Stica, st'i'ka re, arian bath SacsA
Stick, stik n, pren, ffon, pastwn, if
ffon: v (pt & pp stuck), gljj
gludo; rbuso, petruso ; gwana
Stickiness, stik'i.nes re, gludiogrwyd,
Stickle, stik'l v. ymdraff-rthu; yifij
aeth; ymbleidio Tdoiii. cro 11
Stickleback, stik'l.bak n, brithy y
Stickler, stik'lur re, ymyrwr, glynwi.
Sticky, stik'l a, gludiog, glynol
320 J
öre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j= izh. STO
■tiff, stif" a, syth, anystwyth, anhyblyg ;
gwrthnysig, ystyfnig. Stiff gale, awel
gref. Stiff with cold, wedi sythu
■tiffen, stif'n v, sythgaledu; sythu
tiffneeked, stif'nekt a, gwargaled
tiflhess, stif 'nes n, anhyblygedd, syth-
dra, sythni ; anhynawsedd
Itifle, sfi'fl vt, mygu, diffoddi; celu
igraa, stig'rnâ n, nod haiarn ; gwarth-
nod, anair [gwaradwyddo
tiginatize, stig'ma.ti'z vt, gwarthnodi,
'tile, sti'l n, cami'a, llamfa
feletto, stî.let'ö 11, bidog, cyllellglcdd
tóll, stil a, llonydd, tawel, dystaw, di-
.gyffro: vt, teẅi, llonyddu: dystewi
ttad, eto, er hyn, er hyny, yn wastadol
«jdistyllai. " Still-born, marw-anedig
erthylaidd. Still hfe, byvvyd llysieuol
tillatítious, stil.â.tish'us a, distyllaidd
tillatoiy, stil'â.tur.ì n, distylldy
tilings", stil'nes n, tawelwch, dystaw-
1 rwydd, llonyddwch [hirgoes
tilt, stilt n, tudfach, ystudfach; aderyn
timulant, stim u.lant a, cyffroawl ; cy-
; nhyrtíol : n, cyffröydd
'tìmulate, stim'ü.lät vt, symbylu; an-
! nog, cymhell, cyffroi [iad
timulation, stim.ü.lä'shun n, symbyl-
'timulus, stim'ü.lus (^> stimuli, stim'-
ü.l'i) n, cymhellai
ting, sting" (pt & pp stung) n, colyn.
f conyn : vt, pigo, brathu â cholyn ;
' dwysbigo. Having a sting, colynog
tinginess, stin'ji.nes n, crintachrwydd
.tingless, sting les a, digolyn; diniwed
tingo, sting'gö n, hen gwrw cryf
tingy, «tin ji a, crintach, anhael, calon-
gauad. A stingy one, cledryn ; cledren
.tink, stingk n, drewi, drewdod, drew-
sawr, drygsawr : vi (pt stunk & stank,
| "pp stunk), drewi. Stinking, drewllyd
tinkard, sting'kurd n, drewgi, drewhl
.tint, stint vt, terfynu; dogni, prinhau,
cyiyn-u : n, terfyn, cyffin
'tipeiid, sti'pend n, tal, eyrlog ; hur
tipendiary, stí.pen'dî.ur.i n, cyilogddyn
tippling, stip'ling n, math o gertìad
tipulate, stip'ii.liit v, ammodi; cytuno
tijjulatiun, stip.ii.lä'shun n, ammod ;
, ammodiad, cytundeb
■tir, stûr n, ystŵr, cynhwrf, cyffro,
twrdd. dadwrdd : v, cyffroi, cynhyrfu,
annog, cymhell; symmud, ymsym-
mud, rhódio. Stir-about, llymru,
uwd, sucan. To stir up a tumult,
' codi terfysg, peri cynhwrf
tirless, stùr'les a, digvffro, disymmud
21
Stirp, stûrp 11, ach, teulu, cenedlaeth
Stirrup, stur'up n, gwartharl, gwrthafl,
gwarthol. Stirrups.gwartholion,d\vv,u-
Stitch, stitsh n, pwyth ; gwaew, gwyneg :
vt, pwytho; gwn'io
Stithy, stith'i n, eingion ; gofail
Stive, sti'v vt, malldwynmo; tynlenwi
Stoat, stöt n, carlwm, gwichydd [iad
Stoccado, sto.ka'do n, brath, cleddfrath-
Stock, stok n, bon, cyff, boncyff, coetr
trych; tylwyth, edryf; da, anifeiliaid ;
nwyddau; golud; gwddfdorch,gwddf-
liain : vt, cyffio, bonio ; ystorio ; cyf-
lenwi. Stock-dove, ysguthan. Stock-
jobber, prynwr neu werthwr dyled y
deyrnas. Stock-lock, clo cyff gwn.
Gazing-stock,gwavvd-dchych. Laugh-
ing-stock, gwatwarnod. Stock-still,
digyffro. Stock and bit, tröwr, tylliad-
yr. Stocks, cyffion, gefyn; dyledion
y deyrnas ; seilgyffiau Hong
Stocking, stok'ing n, hosan. Blue-stock-
ing, benyw ddysgedig
Stoic, sto'ik ii, Stoiciad, un o ddysgybl-
ion Zeno, athronydd yn Athen gynt
Stoical, sto'i.kal a, fel Stoiciad, dideindad
Stoke, stok v, edrych ar ol tân
Stoker, sto'km- n, tanborthwr
Stole, stöl n, math o wisg urddasol: pt.
— Steal [amser hebgor
Stolen, stö'hi^>. — Steal. Stolen hours.
Stolid, stol'id a, ffol, ynfyd, hurt
Stolidity, stö.lid'î.tî n, ffoledd
Stomach, stum'ak n, cylla; chwant
bwyd: vt, digio, ymddigio, ffromi;
cuddoddef. Pit of the stomach,
geneu'r cylla
Stomacher, stum'â.tshûr n, bronfoll,
dwyfroneg; broneg [crombilaid
Stomachral, stum'ak. fvvl a, sarig: n,
Stomachfulness, stum'ak. fẁl.nes n, sar-
igrwydd [i'r cylla: a, llesol i'r cylla
Stomachic, sto.mak'ik n, meddyginiaeth
Stond, stond n, sefyllfa, safle
Stone, stün n, careg, maen; 14 pwys;
8 pwys o gig ; clefyd y maen, y gareg :
vt, llabyddio, baeddu â cheryg: a,
meinin ; o geryg. Stone-bells, clych
y ceryg. Stone-chat, math o aderyn.
Stone-mason, saer maen. Blue-stone,
copras glas. Boundary-stone, maen
ffin. Grind-stone, maen llif, maen
llifo, hogfaen. Precious stone, maen
gwerthfawr. fiocking-stone, maen
ysgwyd. Stone in the bladder, maen
tostedd. Stone of testimony, coelfaen.
To cut for the stone, maendrychu
321
STR path, fat, ère, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁk=took .
Stonecrop, ston'krop n, briweg, briweg
y ceryg, bywlys
Stonewort, stön'wûrt n, rhawn yr ebol
Stony, stö'nî a, caregog, ceryglyd, maen-
ol ; caled. A stony place, creigle
Stood, stẁd^ &pp. — Stand
Stool, stŵl n, mainc, ystôl ; ymgarth
Stoop, stŵp v, plygn, ymgrymu, crymu ;
ymostwng
Stop, stop p, attal. rhwystro ; cau ; gor-
phwys: n, arosiad. attaliad; gor-
phwysnod [attaliedigaeth ; arosiad
Stoppage, stop'äj n, rhwystr, attaliad.
Stopper, stop'ûr, Stopple, stop'l n, cau-
edydd, top, topyn
Store, stö'r n, ystor, trysor; amledd;
ystorfa : vt, ystorio ; diwallu ; trysori
Storehouse, stô'r'hûùs, (storehouses,
sto'r'huwz.iz) n, ystordy
Stork, stork n, ciconia, cbwibon
Storm, storm n, ystorm, tymmestl, gyr-
wynt ; rhuthrgyrch : v. tymmestlu, ys-
torniio ; tyrddu ; rhuthro ar. To take
a fortification by storm, cymmeryd
amddiftynfa trwy nertb arfau
Stormy, stôr'mî a, tymmestlog, ystonnus
Story, stö'r'î n, hanes ; chwedl ; llofft :
Pi, rhoi hanes, adrodd. Story-teller,
chwedleuwr ; eelwyddwr
Stouud, stûŵnd vt, gofidio: n, gofid
Stout, stûŵt a, mawr, cadarn ; talgryf ;
dewr, gwrol, glew [der, glewder
Stoutness, stûŵt'nes n, pyByrwcTa, cryf-
Stove, stov n, twymdy ; tán-gelì : pt &
pp. — Stave
Stow, sto Pi, cyflëu, gosod mewn trefn
Stowage, stü'äj n, ystorle, ystordy
cyflead; ystordal [llygadwynii
Strâbism, stra'bizm n, trawsedrychiad,
Straddle, strad'l vi, bonganm; sefyll,
cerdded,neufarchogaeth â'rtraed ar led
Straggle, strag'l pi, gwahan-grwydro
Straggler, strag'lür n, crwydryn
Straight, strut a, uniawn, cymîiwys : ad,
rhag blaen, ar gyfer wyneb, rbagddo.
Straight-edge, llinellai, llinellyr,
Straight -forward, didwyll, annichell-
gar, uniawn ; cymhwys
Straighten, strii'tn vt, unioni, uniawnu
Straightness, strut 'nes n, unionedd
Straightway, strät'wä ad, yn union-
gyrchol, yn ddiattreg
Strain, striin n, ysigiad, dirdroad, twrf :
tynder; ymdrech: iaith, tun, dull: p,
tyrfu,dirdrui, ysigo ; ymegnio ; tynhau ;
liidlo. A lofty strain, uchel-dôn
Strainer, strii'nur ». hidl, lliain hidlo
Strait, strut ad, cyfyng, cul, tyn, caetl
n, cyfyngder; cyfyngfor, culfor, meii
for. Strait-waistcoat, caethwasgod
Straiten, strä'tn vt, cyfyngn ; tynhau
Straitness, strät'nes n, cyfyngedd ; tyndt
Strand, strand n, traeth, glan dwf
cainc (rhaff): v, llorio,^ gyru m
redeg ar draeth
Strange, stränj a, dyeithr, estronol, r
fedd, anaríërol, newydd, chwith
Strangeness, stränj'nes n, dyeithrwch
Stranger, strän'jûr ra,dyeithrìad, dyeitb
yn, alltud, estron, adwel
Strangle, strang'gl vt, tagu, ystag
llindagu. Strangle-weed, gorfana
tagwyg [clwyf yr ysgyfai
Strangles, strang'glz np, ysgyfeinw
Strangulation, strang.gü.lä'shun n, ta
iad, ystagiad, llindagiad [ferdcb
Strangury, strang'gii" r.î n, tostedd, c
Strap, strap n, carai; ffrewyll:
ffrewyllio, llabio â charai [iaetl
Strapado, strâ.pä'dü n, cospiad milv
Strapper, strap ûr n, llabi ; llabies
Strata, strii'tâ np. — Stratum
Stratagem, strat'â.jem n, ystranc,
tryw, cyfrwysdro, dichell, dichelldi
Stratification, strat . î .f î . kä ' shun
gwelyaeth, haeniad
Stratify, strat'i.f i' vt, haenu, gwanafil
Stratocracy, strâ.toh'râ.sî n, cadljE
odraeth [gwanaf, gWB
Stratum, strä'tum (p strata) n, lull
Stratus, strä'tus n. niwlgwmwl
Straw, stro n, gwellt ; gwelltyn. Stn»
colour, Straw-coloured, melynwyn §
Strawberry, strô'ber.î n, syf i'en, mefo«
Strawy, strô'i a, gwelltaidd, ícwelltOfÄj
Stray, strii vi, crwydro, cyt'eihorni 1
crwydryn, anifail crwydr : a, crwydB
colledig, ar goll, ar gyfeiliorn
Streak, strik n, llineil, llin, llinelli»
rb.es: ol, hawc: vt, rhesu, HinnB
llinellu. King-streaked, cyíchfritÄ
Streaky, stri'ki a, rhesog, lhuellog ft
Stream, strim n, fi'rwd, frrydlif, n;<;
brwynen afon : p, firydio, ilifo
Streamer, strí'môi- n, baner, llunJ
baniar [firydan, ion t
Streamlet, strim'let n. coiiihvd.
Streamy, strî'mí a. ffrydiol. ffrydiog ;jj
Street, strît n. heol, ystrýd. Str*-
walker, putain gyhoedd
Strength, strength n. cryfder, n<i|
grym, gallu, cadeniid, galiuedd j
Strengthen, streng'thn v. nerthu, («
hau.grvmuso, cadandiau[cadarnl *
322
ore; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, Tiiis; j=dzh. STT
Strengthener, streng'thn.ûr n, cryfhäwr,
Strengthless, strength'les a, dinerth,
dirym, gwan, egwan
Strenuous, stren'ii.us a, bywiog, pybyr,
ymdrechgar, ymegniol, gwresog, glew
Strepent, strep'cnt, Streperous, strep'-
ur.us a, trystfawr, bloeddgar
Stress, stres n, pwys, mawrbwys
Stretch, stretsh v, estyn, dirdynu, tynu,
tynhau ; ymestyn, ymystwyro :
estyn, tyn, estyniad; ymestyniad
Stretcher, stret'shûr n, trestl, trawst
Strew, strŵ (strowri) vt, gwasgaru, llet-
taenu, taenellu, taenu, taenu ar led,
wynebdaenu, sarnu ; chwalu
Striae, str'i'i np, rhychau mewn cregin
neu golofnau [rhychog
Striate, str'i at, Striated, str'i a.ted a,
Stricken, strik'n pp. — Strike. Stricken
I in years, hen, oedranus
Strickle, strik'l, Strike, stri'k n, Cymr-
ic bren, gwastadbren, cyforydd
(Strict, strikt a, cyfyng, caeth, caethiwus,
manwl, tyn, llym, tost, tostlym
Strictness, strikt'nes n, manylrwydd,
manyledd, manylwch, caethder
Stricture, strik'tshur n, rhwymiad ; byr-
I sylwad, cyflÿrddiad, sylw deilliol
Stride, stride (pi strode, pp stridden,
strid'n) <e>, rhoi hirgam, brasgamu:
i », cam, hirgam, brasgam [trwst
'Stridor, strî'dôr n, mawrdrwst, twrf,
jitrife, stri'f n, cynhen, ymryson, terfysg,
: amrafael, cecraeth [ion (/?)
Strigntent, strig'ment n, crafiad; creif-
iitrike, stri'k (pt struck, pp stricken,
strik'n) v, taro, cui-o; gwastatäu,
cyforio; gostwng, iselu: n, cyfor;
< mesur gwastad, pwysel
Striker, stri'kur n, tarawydd; cyforbren
Jtriking, stri'king a, hynod, nodedig,
| od: n, tarawiad; cyforiad
String, string n. llinyn; taut: vt (j;£ &
pp strung), llinynu; tantio, tenynu
Stringent, strin'jent a, rhwymol, "caeth,
tyn; bolrwymol £ar anifeiliaid
'trjnghalt, string'hôlt a, math o glofthi
tringy, string'i a, llinynog; gludiog
trip, strip n, llain, llafii, lleftiyn: vt,
diosg, dadwisgo, dynoethi, ysbeilio
'tripe, strip n, gwialenod, fflangelliad,
ffonod ; llinellres : vt, brithresu, llin-
ellresu, rhesu ; frrewyllio [llencyn
tripling, stripping n, glaslanc, llanc,
trive, stri'v (pt strove, pp striven,
striv'n) vi, ymegn'io, ymdrechu, ym-
'■ orchestu, ymgeisio ; ymryson
Strix, striks n, dylluan, cuan
Strode, ströd pt. — Stride
Stroke, strok n, dyrnod, ergyd, tarawiad,
tone ; llinell : i'£,llochi, dylofi, gorllyfnu
Stroll, ströl vi, crwydro, ymwibio, gwib-
grwydro, rhodiena
Stroller, strü'lùr n, gwibiad, gwibddyn,
gwill, crwydryn ; gwibferch, crwydres
Strong, strong a, cryf, galluog, grymus,
cadarn,gwrdd, erddrym, nerthol,pybyr.
Stronger, strong'gûr cd, trech, cryf-
ach. Strongest, strong'gestsiZ, trechaf,
cryfaf [amddirTynf'a,
Stronghold, strong'höld n, cadarnfa,
Strop, strop n, carai hogi, min-garai:
rhaff dorchedig : vt, minio
Strophe, strof'î n, pennill
Strophos, strof'os n, bolwst
Strout, strûŵt w, balch-chwyddo, ym-
Strove, strovpi. — Strive [chwyddo
Strown, strb'n pp. — Strew
Struck, strukpi & pp. — Strike [iadol
Structural, struk'tshii.ral a, cyfansodd-
Structure, struk'tskur n, adail, adeilad,
adeiladaeth ; ffurf, gosodiad, tremiad ;
cyiansoddiad
Struggle, strug'l», ymdrech, ymorchest :
vi, ymdrechu, ymryson, ymwthio
Struma, strŵ'mâ (p struma?, strvv'mi)
n, manwyn, mandwyn, clwy'r brenin,
eleí'yd y brenin [dwynog
Strumous, strvv'mus a, manwynog, man-
Strumpet, strum'pet n, putain, cyffoden
Strung, strung pt & pp. — String
Strut, strut vi, balchrodio
Stub, stub n, cyff, cippill, bonyn, bon-
cyiF: vt, codi bonion, dadwreiddio.
Stub-nail, darn hoelen
Stubble, stub'l n, soil, celefeurydd
Stubborn, stub'ûrn a, gwrthnysig, ys-
tyfhig, cyndyn, gwargaled, cildyn
Stubbornness, stub'fir.nes n. gwrthnysig-
rwydd, ystymigrwydd, cyndynrwydd
Stubby, stub'î a. llawn bonau; byrd'ew
Stucco, stuk'o n, math o gymmrwd
Stuck, stuk pt & pp. — Stick
Stud, stud n, haid o feirch a chesyg
magu, gre, grewys ; bogl}rii}'n ; hoelen
â chlop mawr: vt, boglynu
Student, stii'dent n, myfyriwr, ysgolhaig,
astudiwr, efiydydd, etiydwr
Studious, stü'dî.us a, llengar, myfyr-
gar, llyfrgar, meddylgar, efrydus
Study, stud'i n, myfyriad, mytyrdod,
efryd, astudiaeth, myfyriaeth; myfyr-
gell, llyfrgell. efiydgell: v, myi'yriu,
efrydu, astudio, rhagfvfyrio
323
SUB path, fat, êre, mot, mâ-rfne, pin. Srb, on, cftrvc, cut, t\v=too, t\vk=took;
Stuff, stnf », defnydd; dodrefh; cym-
mysgwe, tenlli; peth, gwaelbeth,
ffladredd, ffwlbri: v, sachu, sengu;
tvnlenwi, gorlenwi; glythli, bolrytliu
Stultify, stuÌ'tî.fí vt, ffolbrofi
Stultiloquence, stul.til'oJcwens n, ffol-
siarad, baldordd, gwagsiarad
Stum, stum n, gwin ar waith: vt, ad-
newyddu gwitl trwy ailymweithiad
Stumble, stum'bl v, tramgwyddo, yni-
rwystro: n, tramgwydd, cam gwag.
Stumbling-block, maen tramgwydd
Stump, stump n, bonyn, cyfF, boncyif
Stumpy, stum'pi «, bonog, boncyffiog
Stun, stun vt, syfrdanu, byddaru, hurtio
Stung, stung pt & pp. — Sting
Stunk, stunk pt & pp. — Stink
Stunt, stunt vt, rbwystro twf, con
Stupe, stiip n, meddyginiaeth gynliesol;
hurtyn, drel, penbwl, deliF
Stupefaction, stii.pi.f'ak'sbun n, syfrdan-
iad, burtiad [syfrdano]
Stupefective, stii.pi.fak'tiv a, syfrdanus,
Stupendous, stii.pen'dus «,aruthrol, rhy-
feddol, mawnvych, enfawr [dwl
Stupid, stii'pid o.burt, syfrdan, pendew,
Stupidity, stü.pid'î.tî n, hurtnvydd, syfr-
dandod, syfrdanedd, penffoledd
Stupify, stü'pî.fí vt, syfrdanu, hurtio
Stupor, stü'pôr n, hurtrwydd, madron-
dod, malldod, syndod, irdanc
Stuprate, stü'prät vt, treisio. halogi,
llathruddo [diforwyniad
Stupration, stü.prä'sbun n, llathruddiad,
Sturdiness, stûr'dî.nes n, cyndynrwydd,
ystyfhigrwydd ; cryfder
Sturdy, stiir'di a, ystyfnig, cyndyn, tal-
gryf, talgaled, baerllng ; cryf, tewgryf,
pybyrgryf; caledsyth
Sturgeon, stûr'jun n, morbysg o'r enw
Sturk, sturk n, bustach ; anner, treisiad ;
dyniawed [bloesgi
Stutter, stut'ur vi, siarad ag attal arno,
Sty, sfi n, cwt, twlc moch, cut; lie
bnvnt ; Uyfrithen, Uefrithen, llyfelyn
Stygian, stij'î.an a, uifernol
Style, stil n, dull, rnodd; dull ymad-
rodd, ieithwedd; awyrfynag, nodvcydd
deial; craffol, pin; enwad; coèsig
blodeuyn : vt, enwi, cyfenwi, galw
Styptic, stip'tik a, gwaedattaliol [ohon
Styptics, stip'tiks np, gwaed-ddiddos-
Suasible, swä'sî.bl rt, darbwylladwy, an-
nogadwy tiacb deniad
Suasion, swa'zhun «,annogaetb. cynghor-
Stiasive, swa'siv a, emhllol, argyhoeddol,
denol, darbwylliad<?l
Suavity, swav'i.ti n, melusder, pereidd
dcr, mwynder; boneddigeiddrwydd
Sub- px, tan, is-, go- Lg<*W
Subacid, sub.as'id «, gosur, lied sur: ?
Subaerid, sub.ak'rid a, lledlym, egraidi
Subaction, sub.ak'sbun n, darostyngiac
Subaltern, sub'ôl.tûrn n, is-swyddog: «
ii. tan, israddol [ar gylch, cylchyn
Subalternate, sub.ôLtíìr'nät a. cvlcht
cylc
Subclavian, sub.klii'vi.an a, ceseiliol [g<
Subcommittee, sub.ku.mit'i n, isbwyl
Subcutaneous, sub.kii.tii'ni.us «,isgroei
Subdean, sub.dîn' n, isddeon
Subdecuple, sub.dek'u.pl o, yn cynnw;
un ran o ddeg
Subdivide, sub.di.vi'd' v. adranu, dyrar
Subdivision, sub.di.vizh'un n, adra
adraniad, dadran [rwj
Subdolous, sub'dö.lus a. dichellgar, cj
Subdominant, sub.dom'i.nant a, isly
sain [_rt. tynu ymai
Suhduce, sub.düs', Subduct, sub.dui
Subduction, sub.duk'sbun n, dygii
ymaith [gorehfygu, gorthreci
Subdue, sub.dii' vt, goresgyn , daros I nJ
Subglobular, sub.glob'ü.lùr a, gogrv
crynaidd, Uedgrwn [disyf
Subitaneous, sub.î.tä'nî.us a,disymmw
Subjacent, sub.jä'sent a, isorweddol
Subject, sub'jekt n, deiliad; pwnc, t
tyn : a, darostyngedig ; caetb ; rhwy
rbwymedig, agored
Subject, sub.jekt' vt, darostwng, dw
Subjection, sub.jek'shun n, gostyngii|
ymostyngiad [pwj
Subjective, sub.jek'tiv a, perthynol I
Subjoin, subjoin' vt, adchwanegu, c j
sylltu, attodi [ostwj
Subjugate, sub'jü.gät vt, gwarogij d j
Subjugation, sub.jü.gä'shun n, dygJ
dan iau, gwarogaetb [iedtl
Subjunctive, sub.jungk'tiv a, cyssyl
Sublapsarian, sub.lap.sé'r'í.an n, J
gwympiedydd,un yn dal etboledigai
wedi'r cwymp: rt, isgwympiedyddci
Sublatìon, sub.lä'shun n, cj-mmeil
ymaith, dygiad ymaith
Subhmate, sub'lî.mät n, unrhyw t»
fferyllgoethedig : vt, iferyllgoe^
uchelu, dyrcharu [arddui
Sublime, sub.li'm' a, goruchel, arddufi
Sublimity, sub.lim'i.ti, Sublimenfc
sub.li'm 'nes n, ucheledd, arddumat
Sublingual, sub.ling'gwal a, dan y t;d
Sublunar, sub.lii'nur, Sublunary, s -
lü.nur.î a, isleuadol, isloerol, daiai
Submarine, sub.mâ.rin' a, tanford
324
ore; late, l'íne, nö, mute; she, zh=z azure; thin, Tills; j=dzh. SUC
Submerge, sub.míìrj' v, soddi; trochi
Submersion, sub.mûr'sliun n, soddiad
Submission, sub.mish'un n, ymostyngiad
Submissive, sub.mis'iv a, ymostyngol,
gostyngedig, isel, ufudd, ufuddgar
Submit, sub.mit' v, ymostwng, ymroddi
ymddarostwng, ufuddkau
Subnascent, sub.nas'ent a, isdyfol
Subordinacy, sub.ôr'dî.nä.sî, Subordi-
naney, sub.ôr'dî.nan.sîn, isymblygiad,
israddoliad, israddiad
Subordinate, sub.ôr'dî.nät a, israddol
Subordination, sub.ôr.dî.nä'shun n, is-
osodedigaetk, israddiad, ymostyngiad
Suborn, sub.Orn' vt, llogi dynion i dyngu
anudon neu gyflawnu trosedd
Subornation, sub.ôr.nä'shun n, tyst-
gyflogiad, cyfiogiad gau dystion neu
• droseddwyr [ wys : vt, tystwyso
Subprena. su.pî'nâ n, gwyslytkyr, tyst-
Subreptitious, sub.rep.tisk'us a, lladrad-
aidd. — Surreptitious [arall
Subrogate, sub'rö.gät vt, gosod yn lie
Subscribe, sub.skri'b' v, tanysgriâo, llaw-
' nodi, dodi Haw wrth beth ; cydsynio
Subscriber, sub.skri"bûr n, tanysgrifiwr,
1 rbagdalwr; cydsyniedydd
I Subscription, sub.skrip'shun n, tanys-
grifiad; rhagdaliad
i Subsecutive, sub.sek'ii.tiv a, dilynol
(Subsequent, sub'si.kwent a, canlynol,
if gwedi, dilynol, ar ol [wasanaetlm
[Subserve, sub.surv' vt, gwasanaetbu, is-
I Subservience, sub.sur'vi.ens, Subservi-
|r ency, sub.sûr'vî.en.sî n, iswasanaetk-
. I iad, gwasanaetkokwydd
Subservient, sub.sûr 'vi.ent a, gwasan-
| ( aethgar, isddemyddiol, cynnortkwyol,
jl offerynol [yddu, darfod
iSubside, sub.sid' vi, gwaelodi, ymlon-
iSubsidence, sub.s'i'dens n, gwaelodion
'Subsidiary, sub.sid'yur.î a, cynnortk-
I I wyol, cymkortkol
Subsidize, sub'si.di'z vt, talu am gy-
mhortk; rhoi cymhorth [portkdal
Subsidy, sub'sî.dì n, arian cymkortb,
Subsign, sub.s'in' vt, tanysgrifenu
(Subsist, sub.sist' v, gorsefyll, parhau;
< byw, bod; ymborthi; portki, cynnal
Miksistence, sub.sis'tens n, cynnaliaeth.
' bywoliaetk, bywiolaetk; kanfodiad,
bodoliaetk; para; arosiad
Subsistent, sub.sis'tent a, kanfodol
Substance, sub'stans n, sylwedd, defn-
\ ydd; swm; golud, cyfoetli, da
Substantial, sub.stan'skal a, sylweddol.
corfibrol, defnyddiol ; cryf ; cyfoetliog
Substantiality, sub.stan.shî.al'î.tî, Sub-
stantialness, sub.stan'skal.nes n, syl-
weddolrwydd ; cryfder
Substantiate, sub.stan'sbî.ät vt, syl-
weddu, sylweddoli, profi, gwirio
Substantive, sub'stan.tiv a, sylweddol,
tansafedigol : ?^,enw eadarn, sylweddair
Substitute, sub'stî.tüt n, dirprwywr,
tannortk ; rhagfilwr : vt, rhoi yn He
Substitution, sub.sti.tii'shun n, dirprwy-
osodiad , gosodiad yn lie
Substratum, sub.strä'tum (p substrata,
sub.strä'tâ,) n, is-kaen [adeilad
Substruction, snb.struk'skun n, tan-
Subsultive, sub.sul'tiv, Subsultory, sub-
sul'tur.î a, Uamol, dycklamol, ar neid-
iau [dan
Subtend, sub.tend' vt, tanledu, ymestyn
Subterfluent, sub.tûr'flü.ent a, isredegol
Subterfuge, sub'tûr.füj n, cyfrwys-
ockeliad, esgus, diangdwll, gockelgast
Subterrane, sub'ter.än n, tanddaiarfa
Subterraneous, sub.te.rä'nî.us, Subter-
renean, sub.te.rii'ni.an, Subterrene,
sub.ter.rin' a, tanddaiarol
Subtile, sub'til a, man, manwy; cyf-
rwys, synwyrlym, ffel, craff, dickell-
gar, ystrywgar; treiddiol, teneu
Subtileness, sub'til.nes, Subtility, sub-
til'î.tì n, manwyedd; treiddiolrwydd,
teneuder ; cyfrwysder, craffder, ffelder
Subtilization, sub.til.kza'sbun n, teneu-
ad [cyfrwys-ddadleu; ffuantu
Subtilize, subtil.i'z v, teneuo, teneubau;
Subtle, sut'l a, cyfnvys, ystrywgar, ffel,
dickellgar, ffelgraff
Subtleness, sut'l.nes, Subtlety, sut'l.ti
n, cyfrwysder, dickell [erthynu
Subtract, sub.trakt' vt, tynu ymaitk,
Subtraction, sub.trak'skun n, tyniad
allan, ertkyniaetk [ertkynir
Subtrakend, sub'tra.kend n, y rkif a
Suburb, sub'ûrb n, rkagddinas, maes-
dref [maesdrefol
Suburban, sû.bûr'ban a, rkagddinasol,
Subventaneous, sub.ven.ta/ni.us a,
wyntog; gwag [portk, kelp
Subvention, sub.ven'skun n, cymhorth,
Subversion, sub.vur'shun », dymchweliad
Subversive, sub.vur'siv a, dymchwelol,
dinystriol, dymckweliadol ; gwyrdro-
awl [ckwelyd, dinystrio; gwyrdroi
Subvert, sub.vurt' vt, dadymckwel, dym-
Subworker, sub'wfir.kur n, isweitkiwr
Succedaneous, suk.si.dii'ni.us a, cyf-
lëyddol, yn llenwi lie peth arall [ydd
Succedaneum, suk.si.dii nî.um n, cyflë-
325
SUI path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk:=t&ok;
Sudorific, sii.du.rii'ik a, chwysbair,
chwysbar: tt,meddyginiaethcinwbbar
Suds, sudz np, sebondrwyth
Sue, sii v, rboi cwyn, rboi cyfraith, I
cwyno ar; yrnbil, ymhŵedd, deisyfyl
erfŷn. crefu
Suet, sii'et n, gwer, swyf, swyfedd
Suety, sü'et.î a, gwerog, swyfog
Suffer, suf'ûr v, goduef, dyoddef; caii-1
iatäu, gadael
Sufferable, suf 'ur.â.bl a, goddefadwy }
Sufferance, guf'ur.ans n, goddefiad:J|
ainynedd [ddefwil
Sufferer, suf'ur.úr n, dyoddefwr, go-B
Suffering, suf'ur.ing n, goddefiad S
dyoddefaint: a, dyoddefol, dyoddeftuB
Suffice, su.f'iz' v, bod yn ddigon, digoniB
digonofi, diwallu, boddloni
Sufficiency, su.fisb'en.sî n, digoneddB
digonoldeb, digonolrwydd
Sufficient, su.nsh'ent a, digon, digonol I
Suffix, su.fiks' vt, olddodi, ychwanegu ■
Suffix, suf 'iks n, olddodiad, terfyniad ■
Sufflate, su.fiät' vt, chwytbu i fyiiy [fyiii
Sufflation, su.flä'shun n, chwythiad ■
Suffocate, suf'o.kat vt, mygu, tagu
Suffocation, suf.o.ka'shun n, mygia<B
tagiad [tagiadiM
Suffocative, suf'o.ka.tiv a, mygoB
Suffragan, suf'râ.gan a, cynnorthwyoiA
n, esgob cynnorthwyol [cydsyniÄ
Suffragant, suf 'râ.gant a, cynnorthwyoB
Suffragate, suf'râ.gät vt, pleidleaÄ
gyda, pleidio
Suffrage, suf 'räj n, cymhorth; ethoji
fraint, pleidlais ; gweddi cynnulleidfS;
Suffumigate, su.fü'mî.giit vt, tanfyrB^
twyrnfygu [tanfygujfc
Suffumigation, su.fú.mî.gä'shun I
Suffumige, suf'ii.mij n, mygdarth
Suffuse, su.f 'iiz' vt, tywallt, taenellu drift
Suffusion, su.fii'zbun n, llettaeniad drjBr
Sug, sug n, chwanen y môr
Sugar, shẁg'ûr n, sugr: vt, sugro
Sugary, shwg'ur.î a, sugraidd, melua B
Sugescent, sii.jes'ent a, sugnol
Suggest, su.jest' vt, araf-grybwyBf
sibrwd, dirgel-goffiiu, crybwyflo ]
Suggestion, su.jes'tsbun n. crybwylliaj
cyrbwylliad, amnaid, awgrym
Suggestive, su.jes'tiv a, awgrvmol, cr j _
bwylliadol " [ac yn I
Suggilate, suj'î.lät n, maeddu yn djJ
Suggil, suj'il vt, difrio
Suicide, sü'î.s'id n, bunanladdiad, hir 5
anladd; bunanleiddiad, hunanlofru} I
Suicidal, sü'î.sí.dal a, hunanddiuystẃj
326
Succeed, suk.sid' v, olynu, canlyn,
dilyn; llwyddo, ffynu, tycio. To suc-
ceed to property, etifeddu meddiannau.
goresgyn
Success, suk.ses' n, llwyddiant, llwydd,
ffyniant, ffawd ; tyciant, rhwydd-deb
Successful, suk.ses'fwl a, llwyddiannus,
ffyniannus, ffodus Çllwyddiant
Successfulness, suk . ses ' fwl . nes n,
Succession, suk.sesb'un n, olyniad,
olyniaeth, oliant, dilyniad, canlyniad
Successive, suk.ses'iv a, olynol, ol-
iannol, dylynol, canlynol
Successless, suk.ses'les a, aflwyddiannus,
dilwydd, anffodus, annliyciannus
Successor, suk.ses'ur n, olynydd, di-
lynydd,goresgynydd ; etifedd[gwympo
Succiduous, suk.sid'ii.us a, parod i
Succinct, suk.singkt' a, amwregysedig ;
taclus, cryno, talfyr [byrdra
Succinctness, suk.singkt'nes n,crynodeb,
Succour, suk'ur n, portb, cyniborth,
cynnortbwy, ymgeledd, amgeledd;
ym wared: vt, cynnorthwyo, cy-
mbortb ; ymgeleddu, amgeleddu
Succourless, suk'ur.les o, digymbortb
digyrmorthwy, diachles, diamgeledd
Succulence, suk 'û. lens, Succulency,
suk'ii.len.si », ireidd-dra; irder
Succulent, suk'iUent a, ireiddlvd, ir,
iraidd, suddlawn [i fyny
Succumb, su.kum' vi, ymostwng, rboddi
Succussation, suk.u.sa'shun n, ysgyd-
wad; tutbiad, trotiad [ysgytiad
Succussion, su.kusb'un n, ysgydwad.
Sucb, sutsh a, cyflyw, y fatb, cyffelyb.
Such a man as be, gwr o'i iath el'.
Sucb and sucb a place, y fan a'r fan.
Such a one, y eyfryw un. Such as
these, fel y rhai hyn. To such as do
so, i'r sawl [i'r rhai] a wnant felly
Suck, suk v, sugno, dyfnu; sugniad:
n, sugn, bron, llaeth bron
Sucker, suk'ur n, sugnwr, sugnai,
sugnedydd ; ysgewyllyn, impyn
Sucket, suk'et n, pergymmysg, ancwyn
Suckle, suk'l vt. rboi bron, sugno
Suckling, suk'ling n, plentyn sugno,
maethblentyn ; creadur sugno ; llaeth-
oen, oen sugno ; math o feillion gwyn
Suction, suk'shun n, sugn, sugndyniad
Sudation, sü.dä'shun n, chwysiad ; chwys
Sudatory, sü'dâ.tur.î n, chwysdy,
chwysfa: a, chwysiol, chwysbair
Sudden, sud'en a, disyfyd, dirybudd,
disymmwth, sydyn
Suddenness, sud'en.es a, disymmythdra
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, Tiiis; j=dzh.
SUP
Suillage, sü'il.äj n, budrffos ; badreddi
Suit, siit n, cwyn, cynghaws, hawl;
deisyfiad, cais; trwsiad, cyflawnwisg,
par : v, cyfatebu, gweddu, cyfweddu,
cyfaddasu, cymmathu ; tnvsiadu
Suitable, sü'tâ.bl or, cyfaddas, cydweddol,
addas, cyfaddas, cymhwys, gweddaidd
Suitableness, sü'tâ.bl.nes n, cyfaddas-
rwydd, cymhwysder, addasrwydd
Suite, swit n, cyfres; gosgordd, cym-
deithion, cydganlynwyr
Suitor, sü'tûr n, erfyniwr, deisyfwr,
ymgeisydd; carwr, cariadfab
Suitress, sii'tres n, ymgeisyddes ; car-
" iadferch [ymddigio
Sulk, sulk vi, sarigo, cuchio, sori, cudd-
Sulkiness, sul'ki.nes n, sarigrwydd,
surni, afrywiogrwydd [sur, sarig
Sulky, suTki a, anfoddog, afrywiog,
Sullen, sul'en a, sarig, anhylon, cuchiog
Sullenness, sul'en.es n, afrywiogrwydd,
soriant, anfoddogrwydd, sarigrwydd
Sülly, sul'i vt, diwyno, llychwino
Sulphate, sul'f ät n, ufelawd
ISulphur, sul'f ûr n, brwmstan, llosgfaen
•Sulphuration, sul.fu.rä'shun n, myg-
[ faeniaeth, càniad
Sulphureous, sul.fü'r'î.us, Sulphurous,
I sul'fur.us a, brwinstanaidd, ufelaidd
Sulphuric, sul.f 'ii'r'ik a, ufelig
/sulphury, sul'fur.i a, brwmstanol
Sultan, sul'tan 7i, ymherawdwr Twrci
Sultana, sul.tá'nâ, Sultaness, sul'tan. es
I n, ymherodres Twrci [ddwyreiniol
Bultanry, sul'tan. rî n, ymherodraeth
'sultriness, sul'tri.nes n, mwrndra, trym-
I des, mwlldra [desog, tesog
ìultry, sul'trî n, inwrn, mwll, trwra-
5um, sum n, sum, swm, cyf'anrif ; syl-
I I wedd : vt, cydgiynoi, cydgasglu, symio
iumach, shw'mak n, corn yr hydd
r'iumless, sum'les a, aneirif, dirif, afrifed
. iummary, sum'ur.î a, byr, cryno;
( taclus: n, crynodeb, crynoad
ummer, sum'ûr n, haf : a, hafol, hefin,
hafaidd: v, hafota, tre'ulio yr haf.
I Summer-house, hafdy, hafod, hafotty.
Summer-time, hafin, amser haf
. ummit, sum'it 71, pen, copa, crib, top,
cribyn, blaen, ban, bar, col
mnmon, sum'un, Summons, sum'unz
vt, gwysio, arwysio, dyfynu : galw
ummons, sum'unz n, gwys, dyfyn. A
general summons, llwyrwys
I ẅmpter, sum'tûr a, pynfarch
lmptuary, sum'tshü.ur.î a, perthynol
; traulgymmedryddol
Sumptuous, sum'tshii.us a, costfawr,
gwerthfawr; mawrwych, ardderchog
Sumptuousness, sum ' tshü . us . nes n,
gwerthfawrogrwydd ; mawnvychedd
Sun, sun n, haul, huan; y gànaid: vt,
heulo ; ymheulo. Sun-dial, deial haul,
heuloriawr, heulfynag. Sun-flower
heulflodeuyn, blodeuyn yr haul.
Sun-stroke, Stroke of the sun, ergyd
yr haul, gordarawiad yr haul. — Inso-
lation [edyn
Sunbeam, sun'bîm n, pelydryn, mych-
Sunburnt, sun'bûrnt a, heulf'elyn, mel-
ynog [Arglwydd
Sunday, sun'dä n, dydd Sul, dydd yr
Sunder, sun'dûr vt, ysgar, gwahanu, dy-
doli [amnrwion, amrywiolion
Sundries, sun'driz np, amryw bethau,
Sundry, sun'drî a, amryw, amrywiol
Sung, sung pp. — Sing
Sunk, sungk j9/>. — Sink
Sunniness, sun'î.nes n, heuledd
Sunny, sun'î a, heulog, tesog, araul
Sunrise, sun'ri'z n, codiad haul
Sunset, sun'set n, machludiad haul
Sunshine, sun'sh'in n, heuledd, tywyn-
iad haul. Summer-sunshine, hafgan
Sup, sup n, llymaid; Uymeidyn: v, lly-
meitian ; cwynosa, swpera, swperu
Super- px, uwch,goruwch ; gor-,tra-, ar-
Superable, sü'pur.â.bl a, gorchfygadwy
Superabound, sü.pur.â.bûŵnd' vi, gor-
modi, ardchgoni, bod yn orhelaeth"
Superabundance, sü.pur.â.bun'dans n,
arddigonedd, gormodedd
Superabundant, sü.pur.â. bun'dant a,
gormodol, arddigonol, gorhelaeth
Superadd, sii.pur.ad' vt, arddodi, gor-
chwanegu, rhoi dros ben
Superannuate, sü.pur.an'û.ät v, an-
addasu gan oedran ; oedfreinio, rhydd-
hau oddì with lafur ar segurdal
Superannuation, sü.pur.an.ü.ä'shun n,
oedfreiniad [eddog, godidog
Superb, sü.pûrb' a, mawrwych, mawr-
Supercargo, sü.pûr.kâr'gö n, goruch-
wyliwi- llwyth Hong [uchwybrol
Supercelestial, sü.pûr.sî.les'tshal a, gor-
Supercihous, sü.pûr.sil'yus a, balch,
gorfalch, uehelfalch, ysgornllyd,
ifroenuchel [gorfalchedd
Superciliousness, sü.pûr.síl'yus.nes w,
Superconception, su.pur.kon.sep'shun n,
ailfeichogiad
Supereminence, sü.pur.em'î.nens n, gor-
uchragoriaeth [ uchragorol
Supereminent, sü.pur.em'î.nent a, gor-
327
SUP path, fat, êre, met, rnâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took ; :
Supererogate, sü.pur.er'ü.gät vi, gor-
wneuthur, gorgyflawnu
Supererogation, sü.pur.er'ö.gä.shun re,
afraid ; gorhaeddiant, gorober
Superexcellence, sii.pur.ek'sel.ens re
trarhagoriaeth, trarhagoroledd, gor-
ragoriaeth [rhagorol, gorodidog
Suprexcellent, sii.pur.ek'sel.ent a, tra-
Superfetate, sü.pûr.fi'tät vi, ail-feich-
iogi [feicbiogiad
Superfetation, sü.pûr.fî.tä'sbun re, ail-
Superfice, sü'pûr.fis re, wyneb, anvyneb
Superficial, sü.pûr.fish'al a, arwynebol.
bas; ansylweddol
Superficialness, sü.pûr.fish'al.nes n, bas-
der, arwynebolrwydd ; ansylwedd
Superficies, sii.pur.fish'uz re, arwyneb-
edd, gwynebfesur
Superfine, sü.pûr.fín' a, meinwycb,
dinesig, tecaf, goreu [edd, gormodedd
Superfluity, sü.pûr.flü'í.tî re, arddigon-
Superfluous, sü.pûr'flü.us a, gormod,
gormodd, afraid, arddigon[ gormodedd
Superfluousness, sü.pûr'flü.us.nes re,
Supei'induce, sü.pur.in.düs' vt, dwyn i
mewn yn chwaneg ; llawndueddu
Superintend, sii.per.in.tend' vt, arolygu,
goruchwylied, golygiadu, edrych ar oí
Superintendence, sü.pur.in.ten dena re,
arolygiad, golygiad, goruch wyliad :
gorucnwyliacth, golygiadaeth
Superintendent, sii.pur.in.ten'dent re,
arolygwr, goruchwyliwr, golygiedydd
Superior, sü.pî'r'î.ûr a, uwen, uweh law,
goruweh ; trech ; gwell, rhagorach : re,
blaenor, ucbafiad
Superiority, sü.pî'r.î.or'î.tî re, uchaf-
ìaetb, blaenoriaeth, rhagoriaeth
Superlation, sü.pûr.lä'shun re, gor-
ddyrcbafiad, gormodedd ; mwyhâtl
Superlative, su.pur'la.tiv a, ucbaf, uch-
elaf; eithafol; goreu
Superlatively, su.pur'la.tiv.li ad, yn y
radd ucbaf, dros ben [uchafrwydd
Superlativeness, sii.pur'la.tiv.nes re,
Superlunar, sü.pûr.lä nûr a, ucbloerol,
uchleuadol [fuduí
Supermundane, sü.pûr.mun'dän a, urh
Supel-nal, sü.pûr'nal a, goruchol; nefol
Supernatant, sü.pûr .nil tant a, yn nofio
ar y wyneb [nofiad ar y wyneb
Supernatation, sü.pûr.nâ.tä'shun re.
Supernatural, sü.pûr.nat'shü.ral a, gor-
uchnaturiol, goruchanianol, goranian-
ol, ucbanianol
Supernumerary, sü.pûr.nü'mur.ur.i n.
un dros ben y rhif: a, goruchrifol
Superscribe, su'pur.skrib vt, arysgrifenu.
arlythyru, ysgrifen uwch ben
Superscription, sii.pur.skrip'sbun re, ar-
ysgrifen, arysgrifeniad, arysgrif
Supersede, sü.pùr.sîd' vt, diswyddo, di-
freinio ; cymmeryd ei le
Superstition, sii.pûr.stish'un re, coel
grefydd, ofergoel, geugoel, gorgred
Superstitious, sü.pur.stìsh'us a, coel
grefyddol, ofergoelus, gorgredus
Superstructure, sü.pûr.struYtshûr r j
aradail, gorucbadeilad
Supervene, sii.pur.vin' vi, dyfod a
ddamwain, dyfod yn ychwanegol
Supervenient, sii.pur.vi'ni.ent a, dan
weinddyfodol, ychwanegol
Supervention, su.pur.ven'sbun re, darx
weinddyfodiad [arolyg
Supervise, sii.pur.v'iz' vt, gorucholyg
Supervisor, su.pur.vi'zur re, ucholygwl
arolygydd, goruchwyliwr
Supine, sü.p'ín' a, ar wyneb i fyn;l
dioglyd, segurllyd, diwaith, digyc.' f
wyn, anofalus [berJ
Supiue, sii'p'in re, math o enw cadai E
Supineness, .sü.p'ín'es re, diofahveh, syrt
ni, anofalwch
Suppeditate, su.ped'î.tät vt, diwallu I
Supper, sup'ûr re, cwynos, swper, hwji
Supper less, sup'ur.les a, digwynos [br<
Supplant, su.plant' vt, disodli, twji
drecbu, gweithio danodd
Supplanter, su.plan'tûr re, disodlwr
Supple, sup'l a, ystwyth, byblyg, llil
twythig : v, ystwytbo, llipäu
Supplement, sup'li.ment re. attodiad
Supplemental, sup.li.men'tal, Supjl
mentary, sup.lì.men'tur.î, Suppletel
sup'lî.tur.î a, cytìawniadol, cytíatl
edigol, adchwanegol, attodiadol
Suppleness, sup'l.nes re, y&twythder
Supplial, su.pli'al re, adgyfleuwad
Suppliant, sup'li.ant, Supplicant, suj»
kant re, ymbiliwr, gwedd'i'wr: a, erli*
gar, dei.vyfol, ymo.ítyngol
Suj)pficate, bup'li.kat v, erfyn, gwed«
ymbilio, deisyfol, crefu, erchî
Supplication, sup.li.kii'sbun re, deijl
ìad, erfyniad, yinbiliad; archiaflE '
Supplicatory, sup.li.kii'to.ri a, erfyn;-! I
Supply, su.pl'i' re, porth, eymkorth, <*r
northwy; adgyrlenwad: vt, c;
dirprwyo; cynnorthwyo, cynnal r,
Support, su.pö'rt' re, atteg, gwrthf 3,
cynnaliaetli, cefnogaeth: vt, att-1,
gwrthgefnu, dal ffyny, cynnal, f-
borthi, myntumio, cefnogi
328 II
ôre ; läte^Tine, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. SUR
Supportable, sn.pô'r'tâ.bl a, cynnaladwy ;
goddefadwy, [tybiadwy
Supposable, su.po'za.bl a, tybygadwy,
Bupposal, su.pü zal n, tyb, tybygiad
Suppose, su.poz' vt, tybio, tybied, tyb-
ygu, meddylied; eymmeryd yn gan-
lataol [meddyliad
Supposition, sup . ö . zisb ' un n, tyb,
Suppositional, sup.u.zish'un.al a, dy-
cbymmygol, tybygol
Supposititious, su.poz.i.tish'us_ a, gau,
twyllddirprwyol, tfugiol, ffugiedig
Suppositive, su.poz'i.tiv a, tybiedig.
Suppositives, goddolion [ygiaeth
Suppository, su.poz'i.tur.i n, rnefrfedd-
Suppress, su.pres' vt, cyfarsangu, llethu,
celu, dirgelu; dystewi, gostegu
Suppression, su.presh'un n, diddymiad,
fiethiad; celiad [iadol
Suppressive, su.pres'iv a, celiadol, lleth-
Suppurate, sup ü.rät v, crawnu, gori,
llynori, madru
Suppuration, sup.ü.rä'shun n, goriad,
t crawnrediad, madredd, llynoriad
I Suppurative, sup'ii.rii.tiv «, crawnllyd
f Supputation, sup'ü.tä.shun n, cyfrifiad
Suppute, su.püt vt, cyfrif, bwrw cyfrif
Supralapsarian, sü.prâ.lap.sê'r'î.an n,
t uchgwympiedydd ; un yn dal ethol-
i edigaeth cyn cwymp Adda : a, uch-
[ gwympiedyddol
Supramundane, sü.prâ.mun'dän a, uch-
■. adaiarol, nefol [ol
t Supravulgar, sii.pra.vurgur a,uchwerin-
Supremacy, sü.prem'â.sì n, uchafiaeth,
goruchafiaeth [prif, penaf
t Supreme, sü.prîm' a, uchaf, gornchaf,
i Sural, sii'r'al a, perthynol i groth y goes
t Surance, shŵr'ans n, sicrwydd
Surbase, surras n, eilsail, eilwadn
Surbate, sûr.bät' vt, cleisio'r traed
Surcease, sûr.sîs' n, peidiad : v, peidio ;
darfod, dybenu
Surcharge, sûr.tshârj' vt, adfeichio, gor-
lwytho, arlwytho ; attrethu
Surcharge, sur'tshfirj n, adofyniad, eil-
faich. arlwyth; attreth, ad-dreth
. Surcingle, sür.sing'gl n, argengl. uch-
geugl, cengl [mabgainc
Surcle. sur'kl n, ysgewyllyn, brigyn,
'Surcoat, sur'kot n, cob, arbais, arhugan
Surculate, sûr'lüi.lät vt, brigdori
Surd, surd a, byddar; direswni, ynfyd
Surdity, sûr'dî.tî n, byddardod
I Sure, shŵ'r a, sicr, gwir, cliogel, dilys ;
diammheu, diau ; hyderus ; ffyddlawn.
To make sure, sicrhau
Sureness, shŵ'r'nes n, sicrwydd, dieu-
rwydd, diiysdod " [mechni
Suretiship, shŵ'r'tî.ship n, mecnn'iaeth,
Surety, shŵ'r'tî n, mach, mechni'ydd,
meichai. To become surety, meicbio
Surf, sûrf n, traethfor. gwarthfor, goran
Surface, sûr'fäs ?i, gwyneb, wyneb, ar-
wyneb, y tu allan
Surfeit, sûr'fit n, alar, gorhvyth : v, alaru,
llaru, gorlythu, bol-lwytho
Surge, surj n, ton, tonen, garw, gorun,
morgaseg : vi, dygyfor, codi yn dònau
Surgeon, sûr'jun n, llawfeddyg
Surgery, sûr'jur.î n, Uawfeddygaeth ;
llawfeddygfa, difyn-gell
Surgical, sur'ji.kal a, llawfeddygol
Surgy, sûr'jî a, gwanegog, tònóg, garw
Surliness, sûr'lî.nes n, sarigrwydd, af-
rywiogrwydd, cieidd-dra
Surly, sûr.lî a, sarig, surllyd, anhynaws,
ciaidd. A surly fellow, afrywiogyn
Surmise, sur.m'iz' n, tyb, llettyb, godyb :
vt, llettybio, llettybio, godybio
Surmount, sûr.mûŵnt' vt, codi dros,
myned dros, gorchfygn, trechn, gorfod,
goresgyn [fygadwy
Surmountable, sar.mûŵn'tâ.bl a, gorch-
Surmullet, sûr.mul'et n, y barf bysg
Surmulot, sûr'müJot n, llygoden fawr
Surname, sùr'näm n, cyfenw, arenw,
gorenw: vt, cyfenwi, arenwi, gorenwi
Surpass, sûr.pas' vt, rhagori ar, blaenori
ar, hwntu ; trechu
Surplice, sûr'plis n, gwenwisg, offeren-
grys, gwisg wen offeiriad
Surplus, surplus n, gwarged, gweddill,
rhelyw, gweilw
Surplusage, sûr'plus.äj n, gormodedd
Surprise, sur.pr'iz' n, syndod, brawych-
iad: vt, peri syndod, dyfod yn ddi-
rybudd, aruthro, dyrysu [aruthrol
Surprising, sur.pr'i'zing a, rhyfeddol,
Surquedry, sur'kwed.ri n, balchder
Surrebutter, sur.î.bu'tûr n, gwrthateb
Surrender, su.ren'dûr n, rhoddiad i fyny :
v, rhoddi i fyny ; traddodi ; ymroddi
Smreption, su.rep'shun n, ymosodiad.
byrbwyll
Surreptitious, sur.ep.tish'us a, lladrad-
aidd, hocedus [law, trwy dwyll
Surreptitiously, sur.ep.tish'us.lî "ad, tan
Surrogate, sur'ö.gät n. rhaglaw esgob :
vt, gosod yn lie un arall
Surround, su.rûŵnd' vt, C3rlchynu, cwm-
pasu, amgylchu, amgylchynu
Surtout, sm-.Uvt' n, arwisg, hug, cob
Surveillance, sur.val'yans n, arolvgiaeth
329
SWE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, Orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk:
:=took;|
Survene, sur.vhi' vt, dyfod yn ychwan-
egol [wylio; mesur
Survey, sur.va' vt, arolygu, cyfarch-
Survey, sur'va n, arolwg, golwg, ar-
dremyn, cyfarehwyl ; mesur, mesuriad
Surveyor, sur.va'ur n, mesurydd; ar-
olygydd [iaeth
Surveyorship, sûiwä'ûr.ship n, arolyg-
Survival, sur.vi'val n, gorfueheddiad
Survive, sur.viv' v, oesi yu hwy, oloesi,
gorfucheddu, goroesi
Surviver, Survivor, sur.vi'vur n, gor-
fucheddwr, goroeswr [fucheddwriaeth
Survivorship, sur.v'i'vur.ship n, gor-
Susceptibility, su.sep.tî.bil'î.tî n, der-
byngarwch, teimladrwydd
Susceptible, su.sep'tî.bl, Susceptive, su-
sep'tiv a, derbyngar, teimladol
Susception, su.sep'shun, Suscipiency, su-
sip'yen.sî n, derbyniad, cymmeriad
Suscipient, su.sip'yent n, derbvnydd,
cymmerwr: a, derbyniadol ("annog
Suscitate, sus'î.tät vt, cynbyrfu, cyffroi,
Suscitation, sus.î.tä'shun n, cyiihyrfiad
Suspect, sus.pekt' v, drygdybio, tybied
meddwl, ammbeu: n, drygdyb, am-
mheuad [ammheugar
Suspectful, sus.pekt'fwl a, drjrgdybus,
Suspend, sus.pend' vt, dibynu, crogi;
gobirio, oedi ; diswyddo, difuddio dros
amser [oediad
Suspense, sus.pens' n, ammbeuaeth.
Suspension, sus.pen'sbun n, crogiad:
oediad; dodiad heibio; diswyddiad
dros amser. Suspension-bridge, crog-
bont. Suspension of arms, attaliad
rhyfel
Suspensive, sus.pen'siv, Suspensorj', sus-
pen'sur.î a, crogol, gohiriol
Suspicion, sus.pish'un n, dr^'gdyb, am-
mbeuad [ammbeuol
Suspicious, sus.pish'us a, drygdybus,
Susyjiciousness, sus.pisb'us.nes n, dryg-
dybiaeth [noiiell
Suspiral, sus.p'fr'al n, awyrdwll; fiyn-
Suspiration, sus.pî.rä'sbun n, ochneidiad
Suspire, sus.p'i'r vi, dwfnanadlu
Sustain, sus.tän' vt, cynnal, attegu
porthi, darborthi; sefyll dan, dwyn,
goddef. To sustain a loss, cael colled
Sustenance, sus'tî.nans n, cynnaliaeth,
bwyd, ymborth, portlúant, lluniaeth
Sustentation, sus.ten.tii'sbun n, cynnal-
iad, attegiad ; cynnaliaeth
Susurration, sü.su. rä'sbun n, sibrwd, si
Sutler, sut'lûr n, gwerthwr ymborth
mewn gwersyll
Suttee, su.tî' n, geudduwies Indiaiddf
ofirymiad gwraig ar fygedorth ei gwi V
Suttle, sut'l a, iawnb-wysol [cydia t
Suture, sü'tshûr n, gwn'iad, cysswll
Swab, swob n, mop, inopa: vt, niopiJ
glanhau â mop f ffunenu, rhwymyn
Swaddle, swod'l n. ffunen, rhwymyn : v
Swaddling, swod'ling a, rhwymync;
Swaddling-bands, cawiau. Swac
dung-clothes, cadachau
Swag, swag vi, soddi wrth ei hwjm
honcio, trwmsuddo
Swagger, swag'fu- v, bolchwyddo, bo I
sachu, gwagfroho, rhodresu
Swaggy, swag'i a, honclyd, trwm
Swain,* swän n, iangwr, dyn ieuanB
dyn gwledig, gwas amaethyddol [diÄ
Swale, swäl, Sweal, swil vi, oferlosji
Swallow, swol'ö n, gwennol, gwenfiB
llwnc, golf; sefnig : vt, llyncu
Swam, swam pt. — Swim
Swamp, swomp n, cors, siglen, migne
vt, suddo, soddi ; gorchfygu
Swampy, sworn 'pi a, corslyd, siglenog
Swan, swon n, alarcb. Swan-dov
manblu alarch; math o frethyn t<
Swan-skin, gwlanen esmwythfain
Swanlike, swonTik a, alarchaidd
Swap, swop v, newidio: n, cyfnew:
taraAviad: aid, yn ebrwydd, yn fuaE
Sward, sword n, glasdonen, tonen, gw1
yd, tudwed, tudwedd : vt, tywarchi
Sware, swê'r pt. — Swear
Swarm, swôrm n, haid,hain; torf, tyr
v, heidio, heinio ; cydymgasglu ; drir
Swart, swôrt, Swart b, swôrth, Swai
swôr'tî a. — Swarthy
Swartbiness, swor'thi.ues w.melynddm
Swarthy, swôr'tbî a, melynddu, cetii
brychddu, cibddu, gwineuddu
Swash, swosh vi, clecian, dadyrdR
tyrddu: n, dyfrdwrdd
Swath, swoth n, ystod o wair; tyniai
Swathe, sw-ìth vt, ífunenu, rhwymy
n, rhwymyn, ffunen
Sway, swä n, awdurdod, llywodra"!
rheolaeth, gallu, rhwysg: v, rhr
llywodraethu, rhwysgo, llywio
Swear, swê'r (sware, sworn) v, tyr
rheithio, cymmeryd neu roddi
To swear falsely, tyngu anudon.
swear the peace, tyngu ofh
Sweat, swet n, chwys; llafur: v (}9
pp sweat), chwysu; llafurio, p(i»
Sweating- sickness, chwys-haint
Sweaty, swet'î a, chwysol, clnvvslyd
Swede, swîd n, Swediad, brodor Swe 1
330
;
öre ; läte, line, nö. mute ; she, zh=z azure ; thin, tiiìs ; j=dzh.
SYM
Sweep, swip (pi 8c pp swept) v, ysgubo,
ysgubellu: n, ysgubiad, ysgubelliad;
ysgubydd, ysgubwr. Sweep-net, ys-
gubrwyd
Sweepings, swi'pingz np, ysgubion
Sweepstakes, swip'stiiks n, cyfanennilliad
Sweet, swît a, melus, chweg, per, per-
aidd. Sweet-briar, dyrys'ien ber
Sweetbread, swit'bred n, cefndedyn
1 Sweeten, swî'tn v, melusu, pereiddio
. Sweetheart, swît'hârt n, cariad, anwylyn
f Sweetisli, swi'tish a, lledfelus, gofelus
' Sweetmeat, swit'mît n, ancwyn, am-
' meuthyn, pereiddfwyd
Sweetness, swît'nes n, melusder
Swell, swel (swollen) v, chwyddo, codi,
: yinchwyddo : n, chwydd, ymchwydd
'Swelter, swel'tûr v, crasu; lluddedu
(Swept, swept pt ikjjp. — Sweep
[Swerve, swurv vi, gwyro, troi ymaith,
crwydro; cyfeihorni [chwyrn
Swift, swift a, cyflym, buan,ysgafndroed,
'Swiftness, swift 'nes?i,buanclra, cyflymdra
Swig, swig v, traflyncu, gory fed
iSwill, swil v, golchi, bolera, ymddyfoli:
' », golchion ; ymddyfoliad
iSwim, swim (pt swam, pp swum) v,
: nofio, nofied : n. awyrgwd pysgodyn
swindler, swind'lûr n, hudleidr, lleidr
; pen ffair, twyllwr, hocedwr
Swine, sw'in (p swine) n, mochyn.
Swine - herd, meichiad, mychiad,
Swine-pipe, aderyn yr eira. Swine-
wort, canclwm, gwaedlys
:5wing, swing n, siglraff; sigl, rhydd-
rwysg :v(pt&pp swimg), siglhong-
ian, siglgrogi. Swinging, swing'-' —
, yn siglhongian
iwinge^" swinj vt, ffrewyllu, fflangellu.
Swinging, Swingeing, swin'jing, yn
fflangellu; mawr, aruthr
•iwinger, swing'ur n, siglgrogwr
winger, swin'jur n, fiangellwr
wingle, swing 'gl v, ymgrogi ; euro lhn,
Swingle-tree, cambren
winish, swinish a, mochynaidd, moch-
aidd, tyrchaidd, aflan, brwnt
wiple, swip'l n, gwial ffust
witch, switsh n, gwialen: v, gwialen-
odio; llamgerdded
■ 'wivel, swiv'l n, bollttid : math o gyflegr
; wollen, sw'ù'ln pp. — Swell
woon, swŵn n, llewyg, llesmair
llewygu, llesmeirio
■voop, sw\vp «, disgyniad hebog ar ei
... t'aeth: vt, disgyn, ymsaethu
vop, swop vt, newid, cyfnewid, newidio
Sword, sö'rd n, cledd, cleddyf, cleddeu.
Sword-exercise, cleddyfyddiaeth. A
stroke with a sword, cleddyfal. Armed
with a sword, cleddog. To put to the
sword, lladd a'r cleddyf
Swordsman, so'rdz'man n, cleddyfwr,
Swore, swö'r^í. — Swear [cleddwr
Sworn, swô'rn^p. — Swear
Swum, swum pt & pp. — Swim
Swung, swung pt & pp. — Swing
Sycamore, sik'a.mo'r n, masarn. Syca-
more-tree, sycamorwydden, masarnen
Sycophancy, sik'o.fan.si n, gweniaith,
truth, gwaseidd-dra [truthiwr
Sycophant, sik'o.fant n, gwenieithwr,
Syllabic, si.lab'ik a, sillebol, syllafol
Syllabication, sil.ab.i.ka'skun n, silHad;
silliadaeth, sillebiaeth
Syllable, sil'â.bl n, sill, sillaf, silleb.
Words of one [two] syllables, geiriau
unsill [dwysill]
Syllabus, syl'â.bus n, crynodeb
Syllogism, sil'o.jizm n, cyfreswm, cyn-
null-ddadl
Syllogistic, sil.o.jis'tik a, cyfresymol
Syllogize, sil'o.j'iz vi, cyfresymu
Sylph, silf n, nn o'r tylwy th teg
Sylvan, sil'van a, coedaidd, coedog,
gwyddelig: n, gwyddan, coed-dduw,
taiogyn [cysgodlun
Symbol, sim'bul n, arwydd ; nod, cydnod,
Symbolical, sim.boi'Lkal a, cysgodol.
arwyddol [yn debyg i
Symbohze, sim'bul.'iz v, arwyddo; bod
Symmetrical, si.met'ri.kal a, cydfesurol,
cymmesurol, cydluniaidd [cyfatebiad
Symmetry, sim'î.trî n, cymmesuredd;
Sympathetic, sim.pa.thet'ik a. cydoddef-
ol, cydoddefus ; eydymdeimladol
Sympathize, sim'pa.thi'z vi, cyd-ddy-
oddef; cydymdeimlo
Sympathy, sim'pâ.thí n, cydoddef ; cyd-
ymdeimlad, cyd-deimlad
Symphonious, sim.fö'nî.us a, cynghan-
eddol, cydseiniol [cyfundon
Symphony, sim'fö.nî n, cynghanedd,
Symphoresis, sim.f ö.rí'sis n, cyfagwedd
Symposium, sim.po'zhi.um n, cydwledd-
iad
Symptom, sim'tum n, argoel, arwydd,
" arddangosiad, arfynag, mynag, nod,
arwyddnod, rhagarwydd
Symptomatic, sim.to.mat'ik, Sympto-
matica!, sim.to.mat'i.kal a, cyd-
ddygwyddol, arwyddol, arddangosol
Symptosis, sim.tö'sis n, cyduniad Uafar-
seiniau, fel yn y gair " gwaewawr"
331
TAI path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, tw"k=took; ]
Syn-, Sy-, Syl-, Sym- px, cycl
Synaeresis, sin.er'î.sis n, uniad dwy sillaf
Synagogue, sin'â.gog n, synagog, cyn-
nullfa
Synarchy, sin'ar.ki n, cydlywodraeth
Synaxis, sin.ak'sis ??,cynnuileidfa ; swper
yr Arglwydd, cymmun
Synchronal, sing'kro.nal a, cydamserol,
cydoesol [seredd
Synchronism, sing'kro.nizm n, cydam-
Syncope, sing'ko.pi n, byrhâd gair,
canoldrwch ; llesmair, marwlewyg
Syndic, sin'dik n, rhaglaw, barnwr
Syndicate, sin'di.kat vt, barnu, beio: n,
cynghorfa [ddyfodiad
Syndrome, sin'drö.mî n, cydrediad, cyd-
Synecdoche, sin.ek'do.ki n, cyforddwyn
Synod, sin'ud n, cymmanfa eglwysig
Synodal, sin'ö.dal, Synodiëal, sin.odT.kal
a, cymmanfaol, seneddol
Sjmonyme, sin'ö.nim n, gair cyfystyr
Synonymize, sin.on'i.miz vt, cyfystyrio
Synonymous, sm.on'î.mus «, cyfystyr
Synopsis, sin.op'sis (p synopses, sin-
op 'sîz) n, cyfolwg, cyfolygiad; cyd-
grynoad, crynodeb
Synoptical, sin.op'tl.kal a, cydoJygol
Syntactic, sin.tak'tik a, cystrawenol
Syntax, sin'taks n, cystrawen, cystraw-
iaeth [wybod
Synteresis, sin.tî.rî'sis n, adgno cyd-
Synthesis, sin'thî.sis (p syntheses, sin'-
thi.siz) n, cydosodiad, cyfosodiad
Synthetic, sin.thet'ik, Synthetical, sin
thet'i.kal a, cyfosodol
Syntexis, sin.tek'sis n, darfodedigaeth
Syphilis, sif'Uis n. — Siphilis
Syphon, s'i'fun n, arlloesbib. — Siphon
Syringe, sir'inj n, chwistrell, sugn-bib :
vt, chwistrellu, saethu dwfr
Syrinx, sir'ingks n, pibglwyf, piblynoryn
Syrtis, sfir'tis n, migncn, siglen, cors
Syrup, sur'up n, cyffaith, suddfelus
System, sis'tem n, cyftmdraith, cyfun-
drefn, dosbarth, cynllnn, deseb, trefn-
iant. Solar system, y gyfundrefn heul-
og. Starry system, seroliaeth, seron
Systematic, sis.tem.at'ik, Systematical,
sis.tem.at'i.kal a, cyssodol, rheolaidd
Systematize, sis'tem. a.ti'z, Systemize.
sis'tem.Yz vt, trefniannu, trefnoli, dos-
barthu
Systole, sis'tö.lî n, ymgrynoad y galon
wrth anadlu ; byrhâcì sill hir
Systyle, sis'ti'l n, adail dew golofnog
Syzigy, siz'i.ji n, cyssylltiad dau o'r
cyrff wybreuol
Tabard, tab'ûrd n, tabar, llaeswisg
Tabby, tab'î n, tonogwe. sidanwe trod
og: a, troellog, troellweol, dònojl
líwyd-droellog, brithlwyd
Tabefaction, tab.î fak'shun n, nychial
darfodiad, daiiud^digaeih
Tabefy, tab'î.f'f vi, nychu; ysgafnhal
teneuhau; difa
Tabernacle, tab'ur.nak.l n, pabel
trigfan : vi, pabellu, cyfanneddu
Tabes, tli'biz n, darfodedigaeth, nychial
Tabid, tab 'id o, nychlyd, darfodedigol 1
Tablature, tab'lâ.tshü'r n, darlun ar if
Table, tii'bl n, bwrdd (X.W.), be I
(S.W.J; llechjlechfaen; taflen.myl
egai, dangoseb, Uechres: v, byrdM
byrddu; taflenu. Table-beer, sk
ddiod, diod fain. Table-book, nodljB
Table-cloth, bwrddliain, lliain bord»
Tableful, tä'bl.fẁl n, byrddaid
Tablet, tab'let n, llechen, Uech ; tafleÄ
Tabour, tä'bùr n, tabwrdd : vi, tabyrdÄ
euro tabwrdd
Tabular, tab'i't.lur a, taflenol, llechrefÄ
Tabulate, tab'ü.lät vt, taflenu, llechrB
Tabulation, tab.ü.lä'shun n, tafleniÄ
llechresiad [Haw '
Tachygraphy, tfi.kig'ra.fi n, berysgB
Tacit", -tas'it a, dystaw, dison, tawedoÄ
Taciturnity, tas.î.tûr'nî.tî n, dystsB,
rwydd, termudrwydd, tawedogrwyl
Tack, tak n, corhoelen; pwyth, fom
bwyth; troad Hong, hwyídroad : ',
corhoelio; brasbwytho; hwyldH
newidyrhynt. Tack-wind, asgellw I
Tacket, tak'et n. hoelen feclian
Tackle, tak'l n, taclau, offer, tree
Tact, takt n. teimlad ; 'callder; trefiB
Tactic, tak'tik a, byddinol, iawn-drel
Tactician, tak.tish'an n, byddindrefia
Tactics, tak'tiks np, bÿddindrefi 1,
cadyddiaeth, cadofyddiaeth
Tactile, tak'til a, hydeiml, teimladwj
Taction, tak'shun n, cyffyrddiad, teii d
Tadpole, tad'pöl n, penbwl, penbwla'
Taffeta, taf'î.tâ, Taffety, taf'i.tî ra,r JÙ
o sidanwe
Tag, tag n, pwyntl: vt, pwyntlo; c;'o,
brasgydio. Tag-sore, clefyd ar f-
faid. Tag-rag and bob-tail, gwefcfi
y bobl, mileinlu, ysgraglach
Tail, till n, cynffon,' llosgwrn, c« II,
conyn, rhonell, cloren; cwt, godr-
Taillage, tii'laj n, treth. ardreth, to
Tailor, talûr n, dilledydd, teiliwr
332
ore; lute, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin,rTiiis : j=dzh. TAP
Taint, tänt v, budreddu, llygru ; naws.
eiddio: n, llwgr, llygriad, budreddi;
naws; anurddiad
Taintless, tänt'les a, dihalog, dilwgr
Take, t;ik (j)t took, twk; pp taken,
tii'kn) v, eymmeryd, derbyn. To take
care, gofalu. Take care ! gan bwyll !
Take flight, ftbi, ehedeg. Take
i notice ! dal sylw ! To take a turn.
rhoi tro. To take a city, ennill
[•dinas. To take delight in, ymhyfrydu
yn. To take heed, gochelyd. To
| take in, twyllo, hocedu. To take oath
tyngu. To take pity or compassion on,
trugarhau with, tosturio wrth. To
\ take place, dygwydd. To take one's
| word, credu un, eymmeryd ei air.
| To take refuge, ymnoddi. To take
| to the heels, dywadnu, ffoi. To take
I up arms, ymarfogi. To take upon
1 trust, ehudgoelio
, Talbot. tOl'but re, math o helgi
Tale, tiil re. ystori, chwedl, ffhghanes,
[ ffugehwedl ; cyfrif, rhif. Tale-bearer,
; clapgi, clepiwr, chwedlwr, hustingwr
: Talent, tal'ent n, darn o aur, talent;
i dawn, rhodd, galluedd
files, tii'liz np, rheithwyr llanw
I Talisman, tal'is.man re, swyneilun, swyn
Talismanic, tal.is.man'ik a, swynol
Talk, tok vi, siarad, son, chwedleua,
t ymddyddan: re. siarad. ymddyddan,
| ymadrodd. Table-talk, " Small-talk,
! riaradach. To talk idly, gwag-siar-
: iad. He is much talked of. y mae
i mawr son am dano [euog, tafodrydd
Talkative, to'ka.tiv «, siaradus, chwedl-
Talkativeness, tG'ka.tiv.nes n, siarad-
Tall, tôl a, tal, hir ; uchel [garweh
railage, tal'äj n. — Taillage
Tallness, tûl'nes n, taldra, talder
Tallow, tal'ö n, gwer. Tallow-chandler,
canwyllwr. Tallow-face, drych meir-
ionig. gwyncb dimai. Tallow-faced,
gwyuebfelyn, gwyneblwyd. A cake of
: tallow, gweren
l'allowy, tal'ö.î, Tallowish, tal'ö.ish a,
gwerol, gweraidd, gwerllyd
Tally, tal'î n, cyfrif bren, rhygnbren: v,
rhygn-gyfrif ; cyfateb, cy'tuno
allyman, tal'î.man n, coelwerthwr
aliTiud, tal'mud n, llyfr traddodiadau
yr Inddewon
'almudist. tal'mud.ist n, traddodiedydd,
■ dysgawdwr luddewig
alon, tal'un n, ewin, crafanc
aloned, tal'und a, crafangog, ewinog
Talwood, tal'wẁd ?«, coed tan
Tamarind, tam'u.rind n, math o aeron
pereiddsur
Tamarisk, tam'u.risk n, grugbren
Tambourine, tarn . bu . rin ', Tambour,
tam'bûr n, math o dabwrdd neu
dympan, gogr-dabwrdd
Tame, tarn a, dof, gwâr, hywedd; diys-
bryd : vt, dofi, ystofi, gwarhau, hy-
weddu, gwareiddio [dofaeth
Tameness, täm'nes n, gwaredd, dofdra,
Taminy, tam'i.nî, Tammy, tam'î n,
math o wlan tenlli
Tamper, tam'pfvr vi, ymhêl â, ymyru â,
rhoi cais ar, ymarfer â
Tan, tan n, cyffaith rhisgl derw; melyn-
edd: vt, crwyn-gyffeithio ; llosgi yn
yr haul. Tan-pit, cyffeithbwll, crwyn-
bwll. Tan-yard, crwynfa, crwyn-
drwythfa
Tandem, tan'dem ad, y naill geffyl wedi
ei harneisio o flaen y llall. QMwys-
eiriad o'r gair Lladin tandem, at
lengthy o'r diwedd.)
Tang, tang n, adflas, sawr; swn
Tangent, tan'jent n, cyffwrddhnell
Tangibility, tan.jî.bil'i.tî n, hydeimledd
Tangible, tan'jî.bl a, cyffyrddadwy,
teimladwy. hydeiml
Tangle, tang'gl v, dyiysu, cymhlethu,
rhwystro : n, dyrysglwm, dyrysi ; math
Tank, tangk n, dyfrgist [o wymon
Tankard, tang'kurd n, diodlestiyn, paeol
Tanner, tan'ûr n, barcer, crwyndrwvth-
wr, rhisglgyffeithydd, crwÿngyffe'ith-
ydd, lledrydd, lledrwr [fa
Tannery, tan'ur.Î7i,crwynweithfa,erwyn-
Tansy, tan'zi n, ystrewlys. Wild tansy,
gwyn y merched, torllwyd, torllwydog
Tant, tant n, corjm coch
Tantalism, tan'ta.lizm n, siomyddiaeth
Tantalize, tan'ta.li'z vt, blino â gau
obeithion, twyll addaw, siomi
Tantamount, tan'tâ.mûẁnt a, cyfwerth,
cydwerth, cyfartal. cyfrdal, cystadl
Tantivy, tan.tiv'i ad, ar fiys, ar ffrwst,
ar garlam gwyllt, nerth cam ceffyl
Tap, tap n, dwsel, twsel; cnith, ergyd
ysgafn, flat : v, dwselu, twselu, agor,
gollwng; cnithio, ysgafn-daro, ffatio.
Tap-house, diotty, ty cwrw. Tap-root,
gwreiddyn brigfain-bonbraff
Tape, tiip n, llinynwe, ymylwe, ysnoden
Taper, tä'pûr n, canwyll gwyr, cwyren :
v, meinhau, brigfeinio
Tapering, tii'jiur.ing o, brigfain, brig-
feinioì, brigfain-bonbraff
333
jTAX path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Tapestry, tap'es.trî re, teisban; crogleni
vt, addumo â theisbanau. Tapestry-
maker, teisbanwëydd
Tapeti, tap'î.tî re, math o ysgyfamog
Tapir, tä'pûr re, milyn tewgroen o'r'enw
Tapis, tap'î re, llawrlen ; bwrddorchudd.
On the tapis, tan sylw
Tapster, tap stûr re, gollyngwr diod
Tar, târ re, ulbyg, pyg teneuwlyb ; pyg-
lencyn, pyglanc, llongwr, morwr: vt,
pygu; blino, afionyddu
Tarabe, tâ.räb' re, parot pengoch
Tarantula, tâ.ran'tü.lâ re, còiyn mawr
Tardigradous, târ 'dî.grä.dus, Tardi-
grade, târ'dî.gräd a, arafgerddol, araf-
symmudol, arafgerddedol
Tardiness, târ'dî.nes, Tardity, târ'dî.tî
re, hwyrder, hwyrdrymedd, araf'edd
Tardy, târ'dî a, diweddar, hwyr, hwyr-
drwm, musgrell, araf
Tare, te'r re, cynnwysgoll. Tares, efrau
Tare and tret, cynnwysgoll a thraul-
goll [targed, aes
Target, târ'get re, tarian, bwcled, asafar,
Targum, târ'gum re, aralleiriad yn y
Galdiieg ar lyfrau Moses
Tariff, tar'if re, tolldaflen, tollrestr
Tarn, târn re, cors, mignen ; llyn
Tarnish, tarnish v, diwyno, anurddo.
llychwino
Tarpaulin, târ.pô'lin re, pyglen
Tarrace, tar'äs, Tarrass, tar'as, Terras,
ter'as re, dwfrgymmrwd
Tarragon, tar'â.gun re, amgwyn
Tarriance, tar'i.ans re, arosiad; oediad;
trigiad, trigias
Tarry, tar'î vi, aros, oedi; trigo, pres-
wyho : a, pygly d [ d roed
Tarsal, târ'sai "a, perthynol i wadn y
Tarsus, tár'sus re, gwadn y droed, as-
gwrn y droed
Tart, tárt re, pastai aeron, pasteian : a,
sur, surllyd, egr, llym
Tartan, târ'tan re, brithwe, breithwe
Tartar, târ'tûr re, Tartariad ; gwaddod-
gen, chwigl; deintgen; chwerwyn.
To catch a tartar, taro wrth ei drech,
dal chwerwyn
Tartarean, târ.tê'r'î.an a, uffernol
Tartarious, târ.tê'r'î.us, Tartarous, târ'-
tur.us, Tartaric, tar.tar'ik a, chwigl-
aidd
Tartarize, tar'tur.i'z vt, surgenu, cenu
Tartarus, târ'tur.us re, uffern, annwn
Tartish, tar'tish a, chwiblaidd, go sur
Tartness, târt'nes re, suredd, surni, egri,
egredd, llymnawsedd
Task, task re, gwaithddogn, gorchwyl
tasg : vt, tasgu. Task-master, meLsta
gwaith, tasgfeistr. To take to task
cymmeryd mewn Haw
Tassel, tas'el re, siob, sioba, tusw, tasel
hebog, curyll gwryw
Tasselled, tas'eld a, siobog
Tasses, tas'iz np, morddwyd-arfogaeth
Taste, täst re, archwaeth, chwaeth, blaí
sawr; chwaethiad; prawf, profiad :
archwaethu, chwaetnu, blasu, clywe-
bias; profi
Tasteful, täst'fẁl a, blasus ; dillyn
Tasteless, täst'les a, diflas
Tasty, täs'tî a, dillyn [bretyn, brely
Tatter, tat'ûr re, carp, cerpyn, bra
Tatterdemalion, tat.úr.dî.maí'yun
bretyn bratiog, brenin y bratiau
Tattle, tat'l re, baldordd, gwagsiar*
clebr, clegar : vi, coegsiarad, bragalc
ian, baldorddi, Uohan, chwedleu
Tittle-tattle, clec, debar
Tattler, tat'lûr re, clebryn, baldorddy
clepgi, llolyn, chwedleuwr
Tattoo, ta.tŵ' re, seindon ar dabwrdd
alwmilwyr i'w Hetty, tabyrddwys: t
croerjliwio, wynebliwio
Taught, tôt joí ~&,pp. — Teach
Taunt, taut re, gwawdair, cellweirgEl
ymliw: vt, gwawdio, dirmygu, dondl
Taunt, tônt a, tra uchel ; tra hir
Tautological, to.to.loj'i.kal a, adeiricl
adeiriadol [iad, adeiriB
Tautology, tô.tol'ö.jî re, mynychadrodB
Tautophony, tô.tof'ö.nî re, mynycB
adroddiad o'r un swu
Tavern, tav'urn re, tafarn, tafarnc»
diotty. Tavern-keeper, tafarawr I
Taw, to re, mynorbel : vt, gwyngywetB
lledr [gwaelwychtM
Tawdriness, tô'drî.nes re, coegwychetBj
Tawdry, tô'drî a, coegdlws, gwaelwycij
Tawny, tô'nî re, melynddu
Tax, taks re, treth, ardreth : vt, tretlÄ
codi treth; cyhuddo. Indirect til'
treth ar nwyddau. Land-tax, y drt»
f'awr. Property-tax, meddian-doll ■
Taxable, tak'sfi.bl a, trethadwy
Taxation, taks.a'shun re, tretbiad
Taxer, tak'sur re, trethydd, treth'»'
codwr treth. Tax-ga'therer, tore ft
gasglydd, trethwr
Taxidermy, tak'sî.dûr.mî n, y gelfydá
o ragddarpar cynlluniau o aniteih»
trwy sychu a llenwi eu croen; cro>|
drefniad, croenluniad
Taxonomv, taks.on'o.mi re, dosbarthi;
334
öre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; than, thìs ; j=dzh. TEM
Tea, tî n, dail prysgwydden o China, te
Teach, tîtsh (pt Scpp taught) vt, dysgu,
addysgu, athrawiaethu
Teachable, tî'tshâ.bl a, addysgadwy,
hyddysg; gwareiddiol
Teachableness, tî'tshâ.bl.nes «,hyddysg-
edd; gwareiddiolrwydd
Teacher, tî'tshûr n, athraw, dysgawdwr
Teague, tig n, Gwyddel, Gwyddelyn
Teak, tik n, math o bren tramor
Teal, til n, corhwyad, chwiws
Team, tim n, gwedd, adgor
Tear, ti'r n, deigryn, dagr, daigr, deigr;
rhwyg. To shed tears, bwrw dagrau
Tear, tê r (pt tore, pp torn) v, rhwygo,
rhico, dryllio, darnio, llarpio
I Tearful, tî'r'f \vl a, deigrol
Tearless, ti'r'les a, diddagrau, diddeigr
Tease, tiz vt, ckwalu gwlan, cribo gwlan ;
t bhno, aflonyddu, poeni [panwr
Teasel, ti'zl n, llysiau'r cribau; cribau'r
Teat, tit n, teth, tiden; bron [celfyddus
Technical, tek'ni.kal a, celfyddydol,
Technology, tek.nol'o.ji n, celfyddyd-
Techy, tet'shi n. — Touchy [draeth
Tectonic, tek.ton'ik a, adeilaidd
' Ted, ted vt, gwasgaru gwair
Te Deum, ti di'um n, Ti Dduw; enw'r
, emyn sy'n dechreu, "Ti, Dduw, a
i fohvn"
Tedious, ti'di.us a, hirfaith, gorfaith,
dygn; Win, blinderus, poenus
jTediousness, ti'di.us.nes n, meithder
Tedium, ti'di.um n, blinder [heigio
Teem, tim v, esgor, hilio; beichiogi;
Teemfwl, tîm'fẁl, Teeming, ti'ming a.
■ ffirwythlawn; epiliog, beichiog, cyf-
orog; llawn [lawn; aflesol
Teemless, tim'les a, dim-wyth,;anffrwyth-
Teen, tin v, cynhyrfu: v, gofid, trallod
Teens, tinz np, arddegau, o 12 i 20 oed
Teeth, tith np. — Tooth [neddu
Teethe, íîth vi, magu dannedd, dan-
Teetotaller, tî.tö'tal.ûr n, llwyrymattal-
iwr rhag diodydd meddwol
Tegular, teg'ii.lur a, priddlechaidd
Tegument, teg'ü.ment n, gorchudd,
tudded, arwisg, pilyn, croen
?ehee, tî.hí' vi, chwerthin: i, ha-ha!
Ml, til n, pisgwydden, gwaglwyfen
•Jelary, ti'lur.i a, gweol, gweuol [fyneg
elegram, tel'i.gram n, pellfyneg, brys-
elegraph, tel'î.graf n, hysbysai, brys-
ebyr, brysfynag, telegraff: vt, hys-
bysu, gwefrhysbysu. Electric tele-
graph, hysbysai " gwefrol, gwefrhys-
Bjiai
Telegraphic, tel.i.graf'ik a, pellebrol
Telescope, tel'i.skop n, pellddrych, syll-
ddrych, ysb'ienddrych, tremiadur
Telesia, ti.li'zha n, maen gwerthfawr
o'r enw. — Sapphire
Telesm, tel'ezm n, math o swyngyfaredd
Tell, tel (j>t & pp told) v, dywedyd,
dyweyd, gwedyd, gweyd; traethu,
adrodd, mynegu; cyfrif, rhifo [rhifwr
Teller, tel'ûr n, traethydd, mynegwr;
Tellural, tel'ü.ral a, daiarol
Telltale, tel'täl n, clepgi, chwedlwr,
chwedlai, chwedleuwr
Temerarious, tem.u.rê'r'î.us «, ehud,
byrbwyll; rhyfygus [bwylldra
Temerity, tî.mer'î.tî n, rhyfyg; byr-
Temper, tem'pûr n, tymmer, naws, ar-
dymmer : vt, tymmeru ; cyfnawsu,cym-
medroli. Good temper, natur dda.
Ill temper, natur ddrwg
Temperament, tem'pur.â.ment n, tym-
mer, cyfansawdd, cyihaws
Temperance, tem'pur.ans n, dirwest,
cymmedroldeb, sobrwydd. Temper-
ance society, cymdeithas ddirwestol
Temperate, tem'pur.ät a, cymmedrol;
sobr; gweddol
Temperateness, tem'pur.ät.nes n, naws-
edd; cymmedrolder ; tymmerusrwydd
Temperature, tem'pur.ä.tshûr a, ardym-
mer, tymmeredd, naws. Degree of
temperature, gradd yr hinsawdd
Tempest, tem'pest n, tymmestl, gyr-
wynt, rhyferthwy, enawel, ystorm
Tempestuous, tem.pes'tshii.us a, ys-
tormus, tymmestlog
Templar, tem'plur n, temlydd, un o
efrydwyr y Demi yn Llundain
Temple, tem'pl n, teml; arlais, neid-
rwydd, eneidrwydd
Temporal, tem'pö.ral a, tymmorol, am-
serol; bydol,lleygol, anghyssegrol ; ar-
leisiol, perthynol i'r arlais
Temporality, tem.pö.ral'í.tî n, gwŷr
lleyg, lleygion. Temporalities, med'd-
iannau tymmorol, tymmorolion
Temporary, tem'pö.rur.î a, dros amser,
amserol, tymmorol
Temporize, tem'po.riz vi, oedi; dilyn
yr amser, troi gyda'r amser, amseroli,
nofio gyda'r ffrwd [temptio; profi
Tempt, temt vt, denu, hudo, lluthio,
Temptation, tem.tä'shun n, hudiad;
profedigaeth [denwr
Tempter, tem'tûr n, hudwr, llithiwr,
Temulence, tem'ii.lens n, meddwdod,
Temse, terns n, gwagr [brwysgedd
335
TER path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb. on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Ten, ten a & n, deg, deng, 10, x. Ten
times, dengwaith [wy
Tenable, ten'à.bl a, daliadwy; diffynad-
Tenacious, tî.nä'shus a, gluchog ; gwydn,
glynol, gafaelgar
Tenacity, tî.nas'i.tî n, gafaelgarwch,
ymlyniad, tyn-ymlyniad, cyndyn-
rwydd; cybydd-dod [llawfeddyg
Tenaculum, ti.nak'ii.lum n, bachyn
Tenancy, ten'an.sî n, deiliadaeth
Tenant, ten'ant n, deiliad [ddeiliad
Tenantable, ten 'ant. a. bl «, addas
Tenantless, ten'ant.les a, diddeiliad
Tenantry, ten'ant. ri n, deiliaid, deiliadon
Tench, tentsh n, gwrachen
Tend, tend v, gweini, heilio, gweinyddio;
tueddu, gogwyddo ; arwain ; tywys
Tendeuce, ten'dens, Tendency, ten'den-
sî n, gweinyddiad; tuedd, gogwydd
Tender, ten'dûr a, tyner, tirion, tostur-
iol, nrwyn; mwyth, esmwyth ; meddal
ieuanc: n, cynnyg, cynnygiad: vt,
cynnyg. Tender-hearted, calon-dyner
Tenderling, ten'dúr.ling n, anwesyn,
amvylyn. hoffyn ; tyner-gorn hydd
Tenderness, ten'dûr.nes n, tiriondeb,
tynervvcb, mwynder ; meddahveh
Tendinous, ten'di.nus a, gewynog
Tendon, ten'dun ?i,gi'euyn, gewyn, cyhyr
Tendril, ten'dril n, amglymydd, ys-
gewyllyn
T inebrious, tî.nî'brî.us, Tenebrous, ten'-
î.brus a, tywyll, gwyll, dioleu
Tenebrosity, ten.i.bros'î.tî n, caddug,
tywyllni, tywylhvch, gwylledd
Tenement, ten'i.ment n, tyddyn, daliad.
ty a thir, eisyddyn
Tenemental, ten.i.men'tal, Tenementary,
ten.î.inen'tur.í a, tyddynol
Tenesmus, ti.nez'mus n, difryg ymar-
lhvys [egwyddor
Tenet, ten'et n, tyb, daliad, barn,
Tennis, ten'is n. math o chwareu, human,
humog. Tennis-ball, human, parled
Tenon, ten'un n, mortais-dafbd, tyno
Tenor, ten'ûr n, tueddiad, rhediad,
gogwyddiad ; hwyldreth ; ystyniad ;
amcan, ystyr; cyf'alaw, canol-lais.
Counter-tenor, uchalw, uchlais
Tense, tens n, ainser, pryd: a, tyn,
estynedig, svth [estynadwy
Tensible, ten'si.bl, Tensile, ten'sil a,
Tension, ten'shun, Tensure, ten'shûr n,
estyniad, ymestyniad; tyndra
Tensive, ten'siv o, anystwvth
Tent, tent n, pabell, llue&tty. bwth.
g\\ ersyll ; goraeth : t\ pabeliu
Tentaculum, ten.tak'u.lum (p tentacu
la, ten.tak'ii.la) n, syniad-oiferyn
Tentation, ten.tä'shun n. profedigaeth
Tentative, ten'ta.tiv n. prawf, profiadi
cais: a, profol, profiadol; ceisiol
Tenter, ten'tûr a, deintur, estyniedydd
Tenth, tenth a & n, degfed, lOfed
Tenuate. ten'ü.ä vt, tenenhau
Tenuifolious, ten.ü.î.fö'lî.us a,
ddeilenog
Tenuirostral, ten.ü.î.ros'tral a. culylfo/
Tenuity, ti.nü'í.tî n, teneuder, teneuec
meinder. eiddihveh, byehandra
Tenuous, ten'ü.us a, teneu, eiddil, ma
Tenure, ten'ur n, daliad, gafael;
ammod ar ba un y delir tir. tir-ain
Tepid, tep'id a, clauar, mwygl
Tepidness, tep'id.nes n, clauarder
Tepify. tep'í.f'í vt, clauaru. twymo
Teratology, ter.á.tol'ö.jî n, ctnvyddiait
Terebrate, ter'î.brät vt, trydyllu. tylk
Terebration, ter.î.brä'shun n, tylliad
Teredo, ti.ri'dö n, math o gragenbysg
Tergeminal, tûr.jem'î.nal, Tergemina
tûr.jem'i.nät a, triphlyg, tridyblyg
Tergiversate, tûr.jî.vûr'sät vi, troi
y tresi, troi cefn, cilio, ymgilio
Tergiversation, tûr .jî . vúr . sii ' shun
troad cefh, gwrthdroad ; geirdroad
Tergiversator, tûr.jî.vûr'sâ.tûr n, j
giliwr, ystranciwr; croosddadleuwi
Term, tûrm n, gair, ymadrodd, ei
ammod; tymmor, jjryd, adeg, air
penodol: vt, galw, enwi. On g
terms with one, mewn heddweh ag
To come to terms, cytuno. Ter
telerau [gecraeth, tafod d
Tennagancy, tùr ma.gan.si n. en
Termagant, tûr'mâ.gaut n. crochgec
arthwi-aig, cecres, cecren: a, ci
gecrus, tafod-ddi-wg, bloeddgar
Terminable, tûr'mî.nâ.bl a, fKnaij
terfsmadwy [] u
Terminate, tûr'mî.niit v, terfynu, I
Tennination, tûr.mî.ná'shun n, diwÄ
diweddiad, dybeniad, gorpheniad ■
Terminer, tûr'mî.nûr n, penderryrB
prawflys. — Oyer
Terminus, tûr'mî.nus n, terfynfan •*
Termite, tûr'in'ít ?i, morgrugyn _r^vy
Termless, tûrm'les «, didertSu, *
Tern, turn n, morwennol [nnerlB
Ternary, tûr'nur.î a, triannul. triol: H
Ternate, tûr'nät a, triphlyg »
Terrace, ter'äs n, uchelsarn, ucheirM
Terraqueous, te.rakVi.us a, yn cyn J*
tir a dnt'r. dwfrddaiarol. daiardd; ^1
336
öre; läte, line, nö, mute; she, zh=.i; azure; thin, this; j=lzh. THA
Terrene, te.rîn', Terrestrial, te.res'trî.al
I o, daiarol, daiarog. Terrestrial-
I world, daiarfyd ; daiaren
>Terreous, ter'i.us a, priddlyd, daiarllyd
Terrestrify, te.res'trî.f'í vt, daiaroli
Terrestrious, te.res'trî.us a, daiarol,
dai.arog ; daiarllyd, priddlyd
[Terrible, ter'î.bl a, dychrynllyd, ar-
I swydus, ofnadwy, brawycliol, erchyll,
erch, echrydus [brawychdod
Terribleness, ter'î.bl.nes n, erchylldod,
(Terrier, ter'î.ûr n, daiargi ; tir-ysgrif
Terrific, te.rif'ik a, dychrynllyd, ar-
: i swydus, erchyll, brawychol, echrydus
iTerrií'y, ter'î.f i vt, brawychu, dychrynu,
I arswydo. peri braw, peri ofn [daiarol
terrigenous, te.rij'î.nus a, or ddaiar,
Territorial, ter.î.tö'r'ì.al a, tiriogaethol
Territory, ter'î.tur.î n, tiriogaeth, ardal
. (Terror, ter'ûr n, dychryn, braw, briiwch,
I I arswyd, echryd. Terror-stricken,
i dychrynedig. Reign of terror, amser
: i terfysgol yn Ff'rainc, o Hydref, 1793,
. ! hyd Gorphenaf, 1794 [dillynaidd
. Terse, turs a, cryno ; llyfn ; glân, hardd,
Terseness, tûrs'nes re,dillynder ; ffraethder
Tertian, tûr'shan a,triannol, bob trydydd
: Tertiate, tûr'shì.ät vt, trioli [dydd
i Tertiary, tûr'shur.î a, trydyddol
Tesselar, tes'el.ûr, Tesseraic, tes.u.ra'ik
o, brithaddurnedig, brithwaith
Tesselate, tes'el.ät vt, brithweithio
. (rest, test n, prawf, profiad, hohad;
. í moddion prawf; prawf-lestr
. Testaceous, tes . tä ' shus a, cregynog,
; \ cregynol, cragenog, cragenaidd
Testament, tes'tâ.ment n, llythyr cym-
myn, cymmyniaeth, cymmynedigaeth,
ewyllys. Old Testament, Hen Desta-
ment. New Testament. Testament
^ Newydd [myniaethol
'estamentary, tes.tâ.men'tur.ì a, cym-
t'estate, tes'tat a, cymmyn-lythyrog
'estation, tes.tä'shun n, tyst, tystiol-
i aeth, prawf, ardystiad [mynwr
'estator, tes.tii'tùr n, cymmynai, cym-
'estatrix, tes.ta'triks n, cymmynwraig,
_ cymmynes [chwecheiniog
'ester, tes'tùr n, cysgodlen, pen gwely ;
f 'estern, tes'tûrn n, chwecheiniog
■esticle, tes'ti.kl n, caill, careg
estification, tes.ti.fi.ka'shun «,tystiol-
aethiad, ardystiad [ardystydd, tyst
estifier, tes'tî.fî.ûr n, tystiolaethwr,
estity, tes'ti.f'i v, tystiolaethu, tystio
estimonial, tes.tî.mö'nî.al n, tysteb,
tystlythyr : a, tystiolaethol ; ardvstiol
22
Testimony, tes'tî.mun.î n, tystiolaeth;
tystiad, ardystiad [sarigrwydd
Testiness, tes tî.nes n, afrywiogrwydd,
Testy, tes'tî a, anynad, anfoddog, sarig,
anhynaws, croes, afrywiog
Tetanus, tet'â.nus n, ymgauad yr ên,
gengload, clefyd y g'iau a eifeithia er
analluogi asgwrn yr ên [ffromder
Tetchiness, tet'shi.nes n, anynadrwydd,
Tetchy, tet'shi a. — Touchy
Tete, tät n, pen ; gwallt gosod, ffug wallt.
Tete-a-tete, cuddymddyddan, cyfrin-
ach wyneb yn wyneb
Tether, teTH'ûr n, tidraff, buddelrafF,
tidmwy: vt, tidmwyo, tidraíFu, tido
Tetrad, tet'rad n, y rhif pedwar
Tetragon, tet'râ.gun n, pedryled, pedror
Tetragonal, tet.rag'ö.nal a, pedronglog
Tetrahedral, tet.râ.hî'dral a, peilwar-
ochrog, pedwarochrol [wullddeiliog
Tetrapetalous, tet.râ.pet'â.lus a, pedr-
Tetrapod, tet'râ.pod n, milyn ped war-
earn [waredd ran, tetrarch
Tetrarch,tet'rark n, llywodraethwr ped-
Tetrarchate, tet'rar.kat, Tetrarchy, tet'-
rar.ki n, pedrylywiaeth [ban
Tetrastich, ti.tras'tik n, pennill pedwar-
Tetric, tet'rik, Tetrical, tet'ri.kal, Tet-
ricous, tet'ri.kus a, sur, sarig; cyn-
dyn, anhydyn [dynrwydd
Tetricity, tî.tris'î.tî n, sarigrwydd ; cyn-
Tetter, tet'ûr n, gwreinyn, tarddwreinyn.
Tetter-berry, paderau'r gath, y wyn-
wydden wen
Teutonic, tii.ton'ik «, Teutonaeg
Tew, tii v, llusgo, tynu, tido ; llafurio :
n, tid, cadwyn
Tewel, tii'el n, math o bibell haiarn
Text, tekst n, testyu, adnod, adran,
brawdd. Text hand, Haw fras [yddol
Textile, teks'til a, gweol, gweuol, gwé'-
Textman, tekst'man n, un cyfarwydd
mewn testynau, testynwr
Textorial, teks.to'r'i.al a, gweol
Textrine, teks'trin a, gweol, gweuol
Textuary, teks'tshii.ur.i n, un cyfarwydd
yn yr ysgrythyr, ysgry thyrwr : a, tes-
tynol; awdurol
Texture, teks'tshur n, pleth, plethiad,
gwead, cymhlethiad, cyfansoddiad
Than, THan c, na, nag [brëyr
Thane, than n, hen enwad o anrhydedd,
Thank, thangk vt, diolch, talu diolch.
Thank-offering, aberth diolch, aberth
moliant, aberth mawl. Thank you,
diolch i chwi [okhu*
Thankful, thangk'fvVl a, diolchgar, di-
337
THE path, fat, ère, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took
Thankfulness, thangk'fvvl.nes ?i, diolch-
garwch [diddioleh
Thankless, thangk'les a, ann'i'olchgar,
Thanklessness, thangk'les.nes n, an-
n'iolchgarwch
Thanks, thangks np, diolch, diolwch
Thanksgiving, thangks.giv'ing n, di-
olchiad; diolch
That, THat pn, yr hwn, yr hon, yr hyn
ö.hwnw, hona. hyna (present) ; hwnw,
hòno, hyny (absent); hwn yna, hon
yna, hyn yna (near) ; hwn acw, hon
acw, hyn acw (at a distance): c, mai,
taw; mai, fal, fel; am, o blegid. That
man, y dyn yna. He that, y sawl, y
neb, yr hwn, a. 0 that she were here !
Onabaihiyma ! That is, That is to say.
hynyyw. Who is that? pwyywhwna?
pwy yw hona? It is said that they
did not agree, dywedir nad oeddynt
yn cytuno. It appears that there was
another chief in the island, ymddeng-
ys fod pendefig arall yn yr ynys. It
is also said that a congress of bards
was held in the 7th century, dywedir
hefyd i eisteddfod gael ei chynnal yn
y 7fed ganrif. It is said that Lies ab
Coel was the first Christian king in
Britain, dywedir mai Lies ab Coel
oedd y brenin Cristionogol cyntaf ym
Mhrydain. That that I say is this:
that that, that that gentleman has
advanced, is not that that he should
have proved, y peth a ddywedaf yw
hyn : nad ydyw yr hyn a haerodd y
boneddwr acw y peth ag y dylasai
ei brofi. — Who
Thatch, thatsh n, to, to gwellt : vt, toi,
gwelltdoi. Thatched roof, to gwellt
Thatcher, that'shûr n, tüwr, gwelltdöwr
Thatching, that'shing n, toad, gwellt-
doad; to [uriad peth rhyfedd
Thaumaturgy, thô'mâ.tûr.jî »,gwneuth-
Thaw, thô n, dadmer, dadlaith : v, dad-
leithio, dadmeru, meirioli, dadrewi,
toddi. Thawing, meiriol
The, thî (ammhwysleisiol o flaen cyd-
sain, THÛ) a, y, yr. The heat of the
sun, gwres yr haul. The Proverbs of
Solomon, Diarebion Solomon. Heaven,
y nef. Jesus, yr Iesu [ddyn
Theanthropos, thî.an'thrö.pos n, Duw-
Thearchy, thi'ar.ki n, duwlywiaeth
Theatre, thî'â.tûr n, chwareudy, chwar-
eufa; campf'a, cemmaes
Theatric, thi.at'rik, Theatrical, thì.at'rî-
kal a. chwarëyddol
Theave, thiv n, hespin flwydd
Thee, thî pn, ti, tydi ; di, dydi. Til
also, tithau. To thee, atat, wrihytl
Theft, theft n, Uadrad, lladradaeth j
Their, THe'r pn, eu [eiddynt h I
Theirs, thOVz pn, eiddynt, yr eiddyl
Theism, thi'izm n, duwiaeth, crefyl
Tbeist, thî'ist ra, duwgredydd [na"|
Them, raem pn, hwy, hwynt, eu. Thl
also, hwyntau. Them both, ill dail
Theme, thim n, testyn, pwnc; gwreiil
air; traethawd
Themselves, THem.selvz' pn, eu hunil
By themselves, wrthynt eu hunil
with eu hunain, ar wahan
Then, THen ad, y pryd hyny; gwl
h}'ny: c, am hyny, yna [lr ■
Thence, THens ad, oddi yno, o hyny,"B
Thenceforth, XHens'io'rth, ThenceiB
wai-d, THens.fôr'wúrd ad, o'r anil
hwnw, o hyny allan [duwiolaB
Theocracy, thi.ok'ra.si n. duwlywiail
Theocratical, thi.o.krat'i.kal a", dwjS
duwiolaethol, duwlywiaethol
Theodolite, thî.od'ö.li't n, onglfesurytB
Theogony, thi.og'ö.nî n, cenedliatM
duwiau [dduwinjj
Theologaster, thî.ol'ö.gas.tur n, ccl
Theologian, thí.ö.lö'jî.an », duwinjl
dewinydd [yddol, duwiniaej
Theological, thi.o.loj'i.kal a, du\«
Theologiht, thî.ol'ö.jist, Theologue, tM
ö.log n, duwinydd
Theology, thí.olö.jí n, duwinyddiaM
dií'ynyddiael h. duwineb, dwyfyddiA
Theomachy, thi.om'a.ki n, duwirwyc»
Theomancy, thi'ö.man.sî n, matil
ddewiniaeth [ctjJ
Theorbo, thî.ôr'bö n, math o oííä
Theorem, thi'ö.rem n, rheol brofadBi
gwiriedigaeth ; pwnc i gael ei bro: S
Theoretic, thi.o.ret'ik, Tbeoretical, X
o.ret'i.kal a, golygiadol, golygiaiÄ
damcanol [c; t
Theorist, thi'o'.rist w, golygiannwr, dlf
Theorize, thi'o.r'iz vi. amcanu, dyfei pi
Theory, thi'ö.rì n, damcan, damcai,!,
damcaniaeth. tyb, llettybiaeth, *•
fais; golygddysg; golygiad [dd h
Theosophical, íhî.ü.sof'Ücal a, dw 1-
Theosophy, thi.os'ö.fî n, gwybodae o
Dduw; duwioldeb ' "[medi ol
Therapeutic, ther.ii.pii'tik a, iacjl.
There, THe'r ad, yno, yna, acw, dy;
dyna, llyna, dacw. There he is, i*
fe, dacw fe. There is, There ay
mae, mae. There is not, nid oefl
ass
ore ; Hue, line, nö, miite ; she, zh=z azfire ; thin, thìs ; j=dzh.
THO
Thereabout, Tiíê'r'â.bûŵt, Thereabouts,
* THe'r'â.bûŵts ad, o ddeutu yno, yng
nghylch hyny, yn agos
Thereafter, THe'r.af'tûr ad, gwedi hyny,
ar ol hyny [hyny. am hyny
Thereat, THe'r.at' ad, yno, wrtho, wrth
Thereby, Tiiê'r.bì" ad, trwyddo, wrtho,
\ trwy hyny
Therefore, THe'r'fo'r c, gan hyny. am
i hyny, o blegid hyny, o herwydd hyny
Therei'rum.THê'r.from' ad, oddi yno, oddi
■ wrth hyny, o hyny [ynddo, ynddynt
Therein, Tiiê'r.in' ad. yn hyny, yn hyn.
Thereinto. THe'r.in.íŵ' ad, i mewn i
hyny, i mewn iddo neu iddi
[Thereof, THé'r.of' ad. o bono, ei, eu
Irhereon. THër.on', Thereupon, raé'r-
I XLpon' ad, arno, ar hyny
•'hereout, THé'r.ûŵt' ad, allan o hyny,
[ oddi yno, oddi yna
"hereto, THê'r.tŵ', Thereunto, THe'r-
' un.t\v' ad. ato, ati, at hyny, i hyny, i
I byn, hyd hyny
"hereunder, THê'r.un'dûr ad, dan hyny
''herewith, THe'r.with', Therewithal,
'. THe'r.with. ôT ad, gyda hyny, gyda
! hwnw, gyda hyn; yn ddioed
fheriacal, thî.ri"â.kal a, triaglaidd,
' meddygol, gwrthwenwynol [milod
rheriotomy, tln'r.î.ot'ö.mì n, difyniaeth
•'hermogen, thûr'mö.jen n, sylwedd
gwres, defnydd gwres, gwres
.'hermometer, thûr.mom'i.tûr, Thermo-
! scope, thur'mo.skop n, gwresfesurydd,
í gwresfynag [gwresfesurol
'hermometrical, thûr.mö.met'rî.kal a,
hese, thiz np, y rhai hyn, y rhai yma.
These and those, y rkai'n a'r rhei'ny,
■ y rhai hyn a'r rhai hyny
hesis, thî'sis (p theses, tln'siz) n,
gosodedigaeth. testyn, pwnc, sail
heurgy, thî'ûr.jî n, dewiniaeth, dwyfol-
itwth [cyhyr. gewyn
hew, thii n, moes, arfer, ymddygiad:
hey, THä pti, hwy, hwynt, "hwynt-diwy,
nhwy. They also, hwyrhau
hick, thik a, tew, praff," braisg, trwch-
us ; Uuosog, ami : ad, yn dew, yn ami,
yn fynych. Thick-skulled, pendew,
hurt. Thick-set, wedi eu planu yn
'dew; ffolachog [lluosogi
bicken, thik'n y, tewhau, tewychu;
hicket, thik'et n, tewlwyn, caeadìwyn.
prysglwyn, gwyddwal, llwyn dvrys
[bickish, thik'ish a, lied dew, tewaidd
hickness, thik'nes n, tewder, trwch,
praffder, breisgedd
Thief, thîf n, Ueidr. Thief-catcher, dal-
iwr lladron
Thieve, thiv vi, lladrata, lledrata, dwyn
Thievery, thi'vur.i n, Uadraeth, lladrad
Thievish, thi'vish a, lladraidd, lladrad-
aidd [wch
Thievishness, thi'vish.nes n, lladradgar-
Thigh, íh'í n, morddwyd, bon clun
Thill, thil n, siaft cart. Thill-horse,
ceffyl bon, ceffyl siafft
Thimble, thim'bí n, gwmadur
Thin, thin a, teneuj main, cul ; anaml,
prin : vt, teneuo, teneuhau ; prinhau
Thine, TH'in pn, eiddot, eiddot ti ; dy, tau
Thing, thing n, peth, dim
Think, thingk (pt & pp thought) v,
meddwl, meddylied, meddylio, synied,
tybio, tybied; ystyried [anamlaidd
Thinly, thin'lî ad, yn deneu, yn anaml,
Thinness, thin'es n, teneuder ; meinedd ;
Third, thûrd a, trydydd, trydedd, 3ydd,
Thirdlv, thûrd'lî ad, yn drydydd [3edd
Thirl, thûrl vt, tyllu, trydỳllu; treiddio
Thirst, thfirst n, syched : vi, sychedu
Thirsty, thûr'stî a, sychedig. To be
thirsty, bod â syehed arno, sychedu
Thirteen, thûr.tîn' a & n, tri ar ddeg,
tair ar ddeg, 13, xiii. [ddeg. 13ydd
Thirteenth, thûr.tînth' a, trydydd ar
Thirtieth, thûr'tî.eth a, degfed ar hugain
Thirty, thûr'tî a & n, deg ar hugain, 30
T1iìs,"thìs (p these) a, hwn, hon, hyn;
hwn yma, bon yma, hyn yma. This
subject, hyn o bwnc. This day, hedd-
yw. This day week, wythnos i hedd-
yw. This night, heno. This year, eleni
Thistle, this'l n, ysgallen. Bur-thistle,
marchysgallen. Carline-thistle, Sil-
ver-thistle, ysgallen wen. Sow-thistle,
Milk-thistle,ysgallenymoch. Thistle-
finch, peneuryn. Thistle-stalks, callod
Thistly, tliisTi a, ysgallog
Thither, THÌTH'ûr ad, yno, tuag yno.
Hither and thither, yn ol ac ym mlaen
Thitherto, THÌTH'ûr.tŵ ad, hyd yno [yno
Thitherward, THÌTH'ûr.wûrd ad, tuag
Thole, th'óT w, dysgwyl, dyoddef: n,
rhwyfbin; nenfwd teml [careio
Thong, thong n, carai. To cut in thongs,
Thoracic, tho.ras'ik a, bronol, dwyfronol
Thoral, thö'r'ai a, gwelyol
Thorax, tho'r'aks n, y ddwyfron, cledr
neu glwyd y ddwyfron, brongledr
Thorn, thorn n, draen, draenen. Black
thorn, draenen ddu. White thorn,
Hawthorn, draenen wen. Hawthorn
berries, cvrawel v moch
339
THR path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tvvk=took;
Threefold, thrî'föld a,tridyblyg, triphly-f $
Threepence, thrip'ens n, tair ceiniog, 3(fl
Threepenny, thrip'en.î a, tair ceiniopB
Threepenny-loaf, forth dair ceiniofB
Threne, thrîn n, galaruad [forth daifc ;
Threnetic, thri.net'ik a, galarus [nat'
Threnody, thren'ö.dî n, galargan, galait.
Thresh, thresh vt, dyrnu, fiustio. Thresh» i
ing-floor, llavrr dyrnu
Thresher, thresh'ûr n, dyrnwr, ffustiwifi-,
Threshold, thresh'öld n, trothwy, hinioft
Threw, thrŵ pt. — Throw
Thrice, thri's ad, teirgwaith
Thrifallow, thr'í'fal.ö vt, aru deirgwaitl
drosodd, triaru: n, trydydd âr
Thrift, thrift, Thriftiness, thrif 'tî.nes m
cynnildeb, cynnilwch; diwydrwydlM
dyfalwch, gofal [lawn, gwastrafhl:
Thriftless, thrift'les a. anghynnil, afra<Ä
Thrifty, thrift! a, cynnil, diwastraÄ
gweithgar [awyrdvg
Thrill, thru v, tyllu, treiddio; tincio: K
Thrive, thri'v (pt throve, pp thrivtm
thriv'n) vi, llvvyddo, ffynu, cynnyddfs
Throat, thröt n, gwddf, ceg [P^Vp
Throb, throb vi, dychlamu, euro, jiM
guro, dyhëu, tysmwyo, gwytho
Throe, thrö n, dolur, poen, gloes: ■
poeni, dolurio; euro
Throne, thrön n, gorseddfainc, gorsetM
teyrnfainc, breninfainc : v, gorseddlÄi
Throng, throng n, tyrfa, torf, lluaws: ■.
tynlenwi, tynwasgu, cyd-dyru, Una ■'
Throstle, thros'l n, bronfraith
Throttle, throt'l n, corn y gwynt, confl
geg, breuant : vt, llyndagu, taga 9
Through, thrŵ pr, trwy: ad, trwydJJ <
trwyddi, trwodd,trwyo. TogothrouiMf
treiddio. To pierce through, trydyÄf
trywanu. To shine through, tif
lewyehu, trylewyrcbu
Throughout, thrŵ.ûŵt' pr, trwy: tut
ben bwygilydd, trwyddo, yn gwbl, j
Throve, thröv/)í. — Thrive [ho
Throw, thrö ( pt threw, pp thrown' y.
taflu. ergydio. bwrw, lluchio: », tRt
tafliad, ergyd, Uuch
Thrower, thrö'ûr, Throwster, thrö's;
n, taflwr; dyrwynwr sidan
Thrown, thv'on pp. — Throw
Thrum, thrum v, dyrnodio ofieryn cer :
n, eddi, edafedd
Thrush, thrush n. bronfraith, tresglç
llindag, gân, dolur ar blant
Thrust, thrust n, gwth, hergwd : v *
& pp thrust), gwthio, hyrddu, 1 -
gvdio ; gwanu, brathu
• S 340
Thornback, thorn'bak, Thornbut, thôrn'-
but n, cornbig, mornodwydd
Thornless, thôrn'les a, heb ddrain
Thorny, thôr'nî a, dreiniog, dreinllyd
Thorough, thur'ö a, cyflawn, hollol,
trwyadl, cyfangwbl, pertfaith, digoll.
difreg : px, try-
Thoroughbred, thur'ö.bred a, tryryw
Thoroughfare, thur'ö.fê'r n, trwyddedfa
Thoroughpaced, thur'ö.päst a, hollol,
trwyadl, digoll
Thorp, thôrp n, pentref [y sawl
Those, thoz a, y rhai hyny, y rhai yna;
Thou, thuvv pn, ti, tydi. Thou also,
tithau. Thou hast, mae genyt
Though, thö c, er, pe, cyd. As though.
megys. Though it is so, er ei fod felly
Thought, thôt n, meddwl; bwriad.
meddylfryd, meddyliad, sylw: pt &
pp. — Think [iol. meddylgar
Thoughtful, thot'fw"! a, myfyrgar, ystyr-
Thought fulness, thôt'fẁl.nes n, meddyl-
garweh, ystyriaeth, gofaledd
Thoughtless, thôt'les a, anystyriol, di-
feddwl, diofal, anofalus, disylw
Thoughtlessness, thôt'les.nes n, diofal-
wch, esgeulusdra, anofaledd [cant
Thousand, tlmw'zand a & n, mil, deg
Thousandth, thfnv'zandth a, milfed
Thowl, thöl n, rhwyfbin [caethiwed
Thraldom, thróTdum n, caethwasanaeth,
Thrall, thrôl n, caethwas, caethfab,
caethferch, caethes : vt, caethiwo
Thrapple, thrap'l n, breuant anifail
Thrash, thrash v, dyrnu ; ffustio, euro
Thrasonical, thrä.son'î.kal«,ymfFrostgar
Thrave, thriiv n, drefa, 24 o ysgubau
Tin cad, thred n, edau, edaf, edefyn: vt,
edafu, dodi edau mewn nodwydd, dodi
ar edefyn. Pack-thread, edau rhwymo.
Point-thread, edau'r crydd. A single
thread, edefyn [Horn, wedi treulio
Threadbare, thred'bé'r «,digotwm. llwm,
Threaden, thred'n a, edafoì, fel edau
Threap, thrîp vi, ymresymu, ymdaeru
Threat, thret n, bwgwth, bygythiad,
bygyliad, dwrd, dwrdiad, dondiad
Threaten, thret'n, vt bwgwth, bygythio,
bygylu, dondio, dwrdio
Three, thri a & n, tri, tair, 3, iii.
Three-cornered, trionglog. Three-
leaved, teirddalenog. Three-legged
stool, ystól deirtroed. Three-pile,
math o felfed cryf. Three-piled,
pentyredig; cryf. Three-score, tri-
gain. Three days, tridiau. Three
hundred, trichant, 300, ccc.
öre ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. TIM
Thrustle, thrus'l n, bronfraith [bodio
Thumb, thum n, bawd, bawdfys: vt,
Thump, thump v, dyrnodio, dwrnbwyo,
. ysbancio, paffio : n, dyrnod, cnoc, pane
! Thumper, thum'pûr n, paffiwr, dyrnod-
| iwr: clamp, peth mawr \_n, dyrnodiad
[Thumping, thum'ping a, paffiol; mawr:
Thunder, thun'dûr n, taran, trwst, tryst-
■ au : v, taranu. Thunder-bolt, mellten,
I taranfollt. Thunder-clap, Clap of
t\. thunder, trwst. Thunder - shower,
i taran-gawod. Thunder-stone, taran-
I faen. Thunder-struck, dychrynedig,
I gorsynedig [anydd
Thunderer, thun'dur.ûr n, taranwr, tar-
Thundering, thun'dur.ing a, taranllyd ;
. i bygythiol
Thunderous, thun'dur.us a, taranddwyn
Thuriferous, thii.rif'ur.us a, yn dwyn
fat thus [darthiad
.Thuritìcation, thii'r.i.fi.ka'skun ra,arogl-
Thursday, thurz'da n, dydd Iau, dydd
; Iou. Ascension- Thursday, dydd Iau
. Dyrchafael. Maundy-Thursday, dydd
Í Iau Cablyd
Thus, thus ad, fel hyn, yn llyn
Thus, thus n, thus. — Frankincense
Thwack, thwak vt, taro, paffio, euro,
llachio : n, paff, ergyd trwm, dyrnod
Thwart, thwôrt v, croesi ; gwrthwynebu,
• rhwystro, attal : a, croes ; gwrthwyneb-
Thwittle, thwit'l n, math o gyllell [us
Thy, TH'f pn, dy, tau
Thyme, ti'm n, teim
Thymy, fi'mî a, llawn teim, peraroglaidd
Thyroid, th'i'r'ôìd a, tarianaidd
Thyself, TH'i.self ' pn, dy hun, dy hunan
Tiara, tî.ê'r'â n, talaith, coron, penwisg
Tibia, tib'yâ n, asgwrn y grimog
Tibial, tib'yal a, perthynol i asgwrn y
"ice, t'is vt, hudo. — Entice [grimog
Jck, tik n, twygliain; torogen, heus-
leuen ; coel,echwyn ; dyled ; curoriawr :
t',prynuargoel, rhedegiddyled, coeüo ;
euro fel oriawr; rhygn-nodi, arnodi
"icket, tik'et n, tocyn, cwtysyn, ar-
^wyddyn: vt, tocynu
'icking, tik'ing n, twygliain gwely
'ickle, tik'l vi, gogleisio, dasmalu: n
goglais
•'icklish, tik'lish a, gogleisiog, llawn
goglais ; ansefydlog, anwadal,peryglus
icklishness, tik'lish.nes n, gogleisic
^rwydd; anwadalwch, enbydrwydd
'id, tid a, meddal, tyner; mwythus
idal, ti'dal a, perthynol i'r llanw
iddle, tid'l vt, maldodi, hofflochi, lloehi
Tide, fid n, llanw; amser, pryd, gwyl:
v, llifo allan, ffrydlifo. Tide-guage,
llanwfesurai. Tide-waiter, porthwyl-
iwr. Neap-tide, Uanw-isel, isel-fôr.
Spring-tide, gorllanw, uchel-f or
Tidiness, t'i'dî.nes n, taclusrwydd
Tidings, t'i'dingz K^^iewyddion; newydd
Tidy, t'i'di a, taclus, twt, twtnais, cryno,
dèstlus, glanwaith, trwsiadus, cymhen
Tie, t'i n, cwlwm, rhwym, rhwymyn:
vt, elymu, rhwymo. Tie-bow of a
plough, côb aradr
Tier, tîr n, rhes, rhenc [wyn
Tierce, ti'rs n, Uestr yn cynnwys 42 gal-
Tiff, tif n, diod, gwlybwr; ymgiprys:
v, cynhenu; trwsio [gaihj niwlwe
Tiffany, tif'â.nî n, math o sidanwe ys-
Tig, tig n, math o chwareu plant
Tiger, Vi'gur n, teigr, dywalgi. Tiger-
cat, math o gath wyllt
Tight, tit a, tyn, dwysdyn, cryno, twt,
dan sang; cyfyng; diddos
Tighten, t'i'tn vt, tynhau ; diddosi
Tighter, t'i'tûr n, rhwymyn : a, tynach
lightish, fi'tish a, go dyn, lied dyn
Tightness, ti't'nes n, tynder; crynoder
Tigress, t'i'gres n, dywalast
Tike, tik n, ci, corgi ; taiogyn
Tilbury, til'ber.î n, math o gerbyd
Tile, til n, peithynen, priddlech : vt, toi
â pheithyn, peithynu, llechdoi. Pan-
tile, cafnbeithyn
Tiler, t'i'lûr n, peithynwr, llechdöwr
Tiling, ti'ling n, to priddlechau, to ceryg ;
priddlechiad, peithyndoad
Till, til n, cloergell, ariangell: c, hyd,
hyd oni, hyd «pan: pr, hyd, hyd at:
vi, llafurio, diwyllio, trin, ffaethu.
Till now, hyd hyn. Till then, hyd hyny
Tillage, til'äj n, amaethyddiaeth, llafur-
iaeth, diwylliaeth, triniaeth tir, aradiad
Tiller, til'ûr n, amaethydd, diwyllydd,
Uafurwr, trinwi-; llywgoes Hong;
ariangell, cloergell ; pren ieuanc
Tilt, tilt n, lluestlen, cysgodlen ; gwrth-
gamp : v, chwareu gwrthgamp ; llen-
gysgodi, gorthoi ; dymchwelyd. Tilt-
hammer, mwrthwyl mawr
Tilth, tilth n, amaethyddiaeth.— Tillage
Timbal, tim'bal n, math o dabwrdd
Timber, tim'bûr n, coed, pren. Timber-
merchant, coedfasnachwr, coedwerth-
wr. Timber-trees, coed seiri (yn ol y
gyfraith, y dderwen, yr onen, a'r llwvf-
anen). Timber-like trees, y ffawydden,
y sycamorwydden, &c. Timber-yard,
cadlascoed. Unseasoned timber, irgoed
341
TO path, fat, ère, met, inâ-rîne ôrb, on, curve, cut, tẁ=too, tẁk=took
Timbrel, tim'brel n, tympan, tabwrdd
Time, ti'm n, amser, pryd, tymmor,
gwaith, tro; adeg, odfa; tymp: vt,
amsem, rheoleiddio. Time-keeper,
amserydd. At all times, bob amser,
yn wastad. At no time, erioed, byth.
At that time, pryd hyny. At this
time, yn awr. At times, weithiau.
Any time, rhyw bryd. Every time,
pob tro. In due time, mewn iawn
bryd. In time, mewn pryd. Many
times, llawer gwaith, llawer tro. Much
time, llawer o amser. Some time,
ychydig amser. Sometimes, weithiau,
ambell waith. Ten times, dengwaith
Timely, tîm'lî a, amserol, prydlawn;
cynnar: ad, yn amserol, mewn pryd
Timeous, t'f'mî.us a, amserol, prydlawn
Timepiece, tîm'pîs n, oriawr, orlais,
oriadur, amseriadur
Timid, tim'id a, ofnus, ofnog, aneon,
aneofn, annewr, gwangalon, digalon
Timidity, tî.mid'î.tî n, omusrwydd,
aneondra, llyfrdra [annewr
Timorous, tim'ö.rus a, ofnus, aneon,
Timorousness, tim'o.rus.nes n, omus-
rwydd, llyfrdra, aneondra [cynnar
Tiraous, t'imus a, amserol, prydlawn;
Tin, tin n, ystaen, alcan. Tin-mine,
alcan-glawdd. Tin- work, gwaith alcan
Tincal, ting'kal n, math o halen
Tinct, tingkt vt, lliwio, ystaenio, arliwio ;
blasu: n, Uiw, gwawr, ystaeniad
Tincture, tingk'tskur n, lhw, arliw,
adliw, eiliw, gorhw ; adflas, adchwaeth ;
trwyth, isgell, sylweddnaws : vt, lliwio,
goliwio; blasu; nawsio
Tinder, tin'dûr n, llosgliain. golosged,
golosg,magdan. Tinder-box, tanflwch.
German tinder, madarch magdanol
Tine, tin n, dant oged, ewin fforch :
ennyn, ennynu; argau; llenwi [fforest
Tineman, tin'man n, noswyhwr mewn
Tinge, tinj vt, lhwio, arliwio, ystaenio
n, Uiw, lledliw, eiliw, gwawr
Tingent, tin'jent a, arliwiol
Tingle, ting'gl vi, tincian ; merwino
Tink, tingk vi, tincian, tincio. darysteinio
Tinker, ting'kur n, tinciwr, tincerdd
Tinkle, ting'kl v, tincial. tincian, tincio,
darysteinio [ia(l; darystain
Tinkling, tingk'ling »,tiuciad, darystein-
Tinman, tin'man n, ystaeniwr, alcanydd
Tinsel, tin'sel n, ffug-eurwe; gwael-
beth: a,coegddysglaer: vt. coegwychu
Tint, tint n, Uiw, arUw, goíiw, gwawr :
vt, lUwio, arüwio, goliwio
=took;fl
Tintinabulary, tin.tî.nab'ü.lur.i. Tintiní j
abulant,tin.tî.nab'ü.lant a,clychseinic [I
Tiny, t'í'nî a, bychanig, bychan, main U
Tip, tip n, top, blaen, pen: v, blaenrB
ymylu. Tip-toe, blaen y droed. Tip P
top, gradd uchaf, pen uchaf
Tippet, tip'et n, torynig, ysgwydd-dorc % i
Tipple, tip'l v, llymeitian, diota
Tippler, tip'lûr n, diotai, meddwyn
Tipstaff, tip'staf n, ffon-ringyll, ceisbw a
Tipsy, tip'sî a, meddw, gofeddw, Uetf
teddw, gofrwysg
Tirade, tî.räd' n, bloeddaraeth
Tire, t'i'r n, rhes, rhenc; penwisg; cykB
olwyn : v, blino, lluddedu ; penwisg»
Tiring-room, gwisgle chwarëyddion f
Tiresome, t'i'r'sum a, blinderus, blin
Tiresomeness, t'i'r'sum.nes n, blind»
blinderusrwydd, llyfi'erthedd
Tirret, tir'et n, Uyffethar
Tissue, tish'ü n, cymhlethwe; rhes
cymhlethu; eurblethu, arianbleth \
Tissue-paper, papyr sidan
Tit, tit 11, corfarch; llancesig. — T
mouse. Tit for tat, cast am gast
Titan, t'f'tan n, cawr dych}"mmyg
mab nef a daiar
Titbit, tit'bit n, tamaid dewisol
Tithable, t'i'THâ.bl a, degymadwy
Tithe, ti'TH n, degwm: vt, degyn .
Tithing-man, degymwr
Titillate, tit 'il.ät vt, gogleisio
Titillation, tit.î.lä'shun », gogleisiad
Titlark, titlark n, corhedydd
Title, t'i'tl n, enw, enwad, cyfenwi
hawl, hawlfraint : vt, enwi, rhoi enwii
rhoi hawl. Title-deed, hawlysgrif
Titlepage, t'i'tl.päj n, gwynebddalen
Titmouse, tit'mûẁs », penlöyn, sywid
yswigw, cap y lleian, glas y par
gwas y dryw
Titter, tit'ûr vi, chwerthin dan ddi
nedd, cilchwerthin : n, cUchwardd
Tittle, tit'l n, pyncyn, tipyn, myrnr'
tip, tü [camgvj
Titubate, tit'ü.bät vi, tramgwyddo, r£ ^
Titubation, tit.ü.bä'shun n, tramgwy
iad ; ffwdan, anesmwythdra
Titular, tit'ü.lûr. Titulary, tit'ü.lurí^
enwol, mewn enw
Tiver. fi'vur n, math o liw-bridd [If
Tivy, tiv'i ad, ar bedwar earn, ar fa I
To, tŵ pr, i, at, hyd, hyd at, er raV,
wrth, yn. To-day, heddj-w. I
morrow, y fory, efory. To-ni; ,
heno. To and fro, ymâ a thraw. 3
be, bod. To go, mvned
342
-} I
öre; läte, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. TOP
Toad, tod n, llyffant, llyffan, llyffant du.
llyffant dafadenog. Toad-eater, gwen-
ieithwr. Toad-flax, y gingroen fech-
I an. llin y llyffant. Toad-stool, bwyd
I y llyffant, bwyd ellyllon, madalch,
J madarch, bwyd" y barcud, bwyd y boda
Toast, töst n, crasfara, crasdeisen; cibli,
llwncdestyn: v, crasu; rhoi cibli.
Toast-master, cibli'wr, llwncdestynwr
Tobacco, to.bak'o ft, myglys, ffwgws
• Tobacconist, to.bak'o.nist ft, myglys-
' ydd, ffwgyswr [bydwreigiaeth
Tocology, to.kol'o.ji n, colwynyddiaeth,
.Tocsin, tok'sin n, alarmgloch [llwynog
Tod, tod n, perth; 28 pwys o wlan;
Toddle, tod'l vi, llesg-gerdded
Toddy, tod'i n, cymmysglyn o wirod,
l dwfr, a sugr
Toe, tö n, bys troed. Great toe, bawd
troed. A horse's toe, blaen cam ceffyl
Toft, toft ft, llwyn, gallt o goed; man
; lie bu ty
Toga, tö'gá ft, twyg, llaeswisg
Together" tŵ.geTH'ûr ad, yng nghyd, ar
. unwaith, gyda'u gilydd, cyd-, cy-.
I To join together, cyssylltu. To bind
together, cydrwymo, cyfrwymo
Toil, toil ft,"llafur, trafferth; rhwyd,
magi: v, llafurio, poeni, ymboeni,
Toilet, tôì'let »,trwsfwrcld [ymdrafferthu
Toilsome, tôîl'sum a, llafurus, trafferthus,
blinderus [rwydd
?oilsomeness, tôîl'sum.nes ft, llafurus-
?oise, toiz ft, gwrhyd, hyd gwr, o ddeutu
chwech troedfedd
okay, to.ka' n, math o win
"oken, to'kn ?t, arwydd, argoel, nod : vt,
arwyddo, argoeli, arddangos
old, töld pt&ijp.— Tell
.'ole, töl vt, denu, hudo
'olerable, tol'ur.â.bl a, goddefadwy;
eweddol, canolig, go dda
olerance, tol'nr.ans ft, goddefgarwch,
goddefíad, goddefiant
olerant, tol'nr.ant a, goddefus, go-
ddefgar [gadn
olerate, toTur.'át vt, goddef, caniatäu,
oleration, tol.u.rä'shun n, goddefiant
oil, töl ft, toll, maelged, treth: v, tolli,
codi toll; cann cloch, cnulio. Toll-
• booth, tolldy, tollfa; carchar. Toll-
free, didoll. Toll-gate, tollborth.
Toll-house, tolldy
olsey, tol'zi n, maelfa, marchnadfa
ùutation, tol.ü.tä'shim ft, rhygyngiad
iiaahawk, tom'a.hok n, aerfwyell
Indiaidd
Tomb, tvaa n, bedd, gwyddfa, beddrod:
vt, claddu, gosod mewn beddrod.
Tomb-stone, beddfaen, careg bedd
Tombless, tŵm'les a, difeddrod
Tomboy, tornHboi ft, hoeden, rhonten
Tome, torn n, cyfrol [flewog
Tomentose, tö.men.tös' a, blewog, man-
Tomtit, tom.tit' n. — Titmouse
Ton, tun n, tynell, ugain canpwys
Tonation, tö.nä'shun n, tonyddiaeth
Tone, ton n, ton, goslef, acan, acen;
ardwyth, iechyd, nerth
Toneless, tön'les a, didôn, angherddgar
Tongs, tongz np, gefail
Tongue, tung n, tafod ; tafodiaith, iaith ;
balog. Tongue-tied,tafodrwym, bloesg.
Double - tongued, deueiriog, twyll-
odrus. Smooth-tongued, tafodlyfn.
Vulgar-tongue, iaith y werin. Hold
your tongue, tewch â son. To use
the tongue, To scold, tafodi
Tongueless, tung'les a, didafod, disiarad,
mud [meddyginiaeth gryfhaol
Tonic, ton'ik a, tonol; cryfhaol: n,
Tonnage, tun'äj n, tâl ar y dynell,
tynelldoll ; cludallullong.mesur llwyth
Tonsil, ton'sil re,chwaren y gwddf [Hong
Tonsor, ton'sûr n, gwalltdorwr, eilliwr
Tonsure, ton'shûr n, coryneilliad, gwallt-
doriad [goroesdal
Tontine, ton.tîn' n, dogn dâl i oroeswyr,
Tony, tö'nî n, symlyn [c, hefyd
Too, tŵ ad, rhy, yn ormodol, dros ben :
Took, twk^i. — Take [trecyn, peiriant
Tool, tẃl ft, arf, offeryn, celfyn, ei-fyn,
Toot, tŵt v, seinio corn ; ysb'io allan
Tooth, tŵth (]) teeth) n, dant : vt, cyn-
nysgaethu â dannedd; bylchdori.
Tooth-drawing, tyniad dannedd.
Tooth-powder, deintbylor. Cheek-
tooth, bochddant. Eye-tooth, ysgythr-
ddant. Fore-tooth, rhagddant. Jaw-
tooth, bochddant, dant malu, cilddant.
Chattering of the teeth, deintgryd. A
little tooth, deintws [nodd
Toothache, twth'ak ft, deintwst, dan-
Toothed, tŵtht a, danneddog, deintiog
Toothless, tŵthles a, danneddgoll, di-
ddannedd, mantach
Toothpick, twth'pik ft, danneddbig [us
Toothsome, tŵth'sum a,danteithiol, bias-
Top, top ft, pen, brig, crib, blaen, top,
cop, copa: v, tocio, ysgythru, difrigo,
gorchuddio, blaendori. Top-heavy,
pendrwm, meddw. Top-sawyer, gwr
gwar y pwll. Top-stone, y gareg uchaf
Toparch, top'ark ft, pen ardal
TO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Toparchy, top'ar.ki n, ardal [fawr
Topaz, to'paz n, maen eurlliw gwerth-
Tope, top vi, diota, meddwi : n, morgi
Toper, tö'pûr n, diotai, diotwr, meddwyn
Topgallant, top.gal'ant a, uwch na'r
uch-hwylbren [fus n, tywodfaen
Toph, tof, Tophin, tof'in, Tophus, tö'-
Tophaeeous, tö.fä'shus a, tywodlyd,
Tophet, tö'fet n, uffern [graianllyd
Topic, top'ik n, testyn, pwnc, pen
Topical, top'i.kal a, lleol, perthynol i le
Topknot, top'not n, penglwm
Topless, top'les a, diben, difrig
Topmast, top'mast n, uch-hwylbren
Topmost, top 'most a, uchaf, penaf, prif
Topographer, tö.pog'râ.fûr n, lleddar-
luniwr, llëyddwr [iaeth
Topography, tö.pog'râ.fî n, lleddarlun-
Toppingly, top'ing.H ad, yn odidog, yn
wych, yn hyf [lawr
Topple, top'l v, syrthio, cwympo ; taflu i
Topsyturvy, top.si.tur'vi ad, pendra-
mwnwgl, â'r gwaelod i fyny a'r wyneb
i lawr, pendraphen, gwyneb i waered
Tor, tôr n, tŵr; uchelfan, craig uchel
Torch, tôrtsh n, ftagl, ftaglen, canwyll
gwyr fawr. Torch-bearer, ffaglen-
gludydd
Tore,tö'rjpí. — Tear [aeth, artaith, gofid
Torment, tôr'ment n, poen, poenedig-
Torment, tôr.ment' vt, poeni, poenydio,
arteithio, blino [ydiwr, arteithiwr
Tormentor, tor.men'tûr n, poenwr, poen-
Torn, tô rn pt. — Tear
Tornado, tôr.nä'dö n, gyrwynt, corwjmt
Torpedo, tôr.pî'dö n, yswythbysg, \
forgath luchiasol
Torpent, tôr'pent a, marwaidd, difywyd.
cyffiedig, swrth [dra, merwindod
Torpescence, tôr.pes'ens n, marweidd-
Torpescent, tór.pes'ent a, marweiddiol
Torpid, tôr'pid n, marwaidd, cyffiedig,
trymaidd, cysglyd, swrth
Torpidity, tôr.pid î.tî, Torpidness, tôr'-
pid.nes, Torpitude, tôr'pî.tüd, Torpor,
tôr'pôr n, marweidd-dra, merwindod,
rysgadrwydd, trymedd, syrthni
Torpify, tôr'pî.fí vi, marweiddio
Torporific, tor.pö.rif 'i'k a, marweiddiol
Torque, tork n, gwddfdorch, torch
Torrefaction, tor.i.fak'shun n, poethiad,
sychiad, deifiad, crasiad [crasu
Torrefy, tor'î.f'í vt, poethi, sychu, deifio,
Torrent, tor'ent n, cefnllif, cënllif, ffrwd,
ffrydlif, llif, rhyferthwy: a, ffrwdlifol,
Torrid, tor 'id a, poeth, eras, sychboeth.
Torrid zone, poethgyich
Torridity, to.rid'i.tî n, crasboethedd
Torse, tors n, torch, plethdorch
Torsel, tôr'sel n, peth nydd-dröedig
Torsion, tôr'shun n, nydd-droad
Tort, tôrt n, cam, sarhâd, niwed
Tortile, tôr'til, Tortive, tor'tiv a, iröedig j
nydd-dröedig, torchog
Tortious, tôr'shus a, niweidiol
Tortoise, tor'tiz w, crwban, llyry
Tortuosity, tôr.tshü.os'î.tî n" gwjrgem j
dolenogrwydd, torchogrwydd
Tortuous, tôr'tshü.us a, torchog, gwyi i
gam, dolenog, nydd-dröedig
Tortm-e, tôr'tshûr n, poen, dirboen, ail
taith: vt, poeni, poenydio, arteithi
dirboeni [rwydl
Torvity, tôr'vî.tî n, gerwindeb, sariji
Torvous, tor'vus a, gerwin, sarig
Tory, tö'r'î n, Tori, cadwriaethwr, ynl
bleidydd drosyr eglwys a'r llywodi'aeil
Tose, toz v, tori neu gribo gwlan
Toss, tos v, taflu, lluchio, bwrw: n, tat
tafliad, Uuch. Toss -pot, diotil
meddwyn. To toss about, gwasgari
Total, tö'tal a, cwbl, cyfan, cyfan-gwlfl
llwyr, oil: n, y cwbl, y cyfan, y cy&l
swm, crynswth, crynswdd
Totality, tö.tal'î.tì n, cwbledd, crynswtÄ
crynswdd, cyfanedd, llwyredd
Totally, tö'tal.î ad, yn gwbl, yn holla
yn llwyr [telgy it
Totter, tot'ûr vi, honcian, siglo, gweeB
Tottery, tot'ur.î, Tottering, tot'ur.!»
a, serfyll, adfeiliedig, gwegi'ol, ar y s Sk
Touch, tutsh v, teimlo, cyffwrdd, cjft
gyffwrdd : n, teiml, teimlad, cyffwn»
cyffyrddiad; ergyd, cnith;" prafl
Touch-hole, tandwll drill. Tou<«
stone, maen prawf. Touch-woj*
pren pwdr, pwdrbren. To touch •|i
adgyweirio. To touch upon, trin It ,
ysgafn, gosonio am. Touching, mej I
perthynas i ; cyffröus, cynhyrnol 1
Touchiness, tutshî.nes n, "anfoddi
rwydd, croesni, hyddigrwydd
Touchy, tut'shi a, anfoddog, hydil
anynad, afrywiog, croes
Tough, tuf a, gwydn; ystyfaig, c>,
anhydyn [cal i
Toughen, tuf 'n v, gwydnu, gwydnh I;
Toughness, tuf nes n, gwydnedd ; cryjr
Toupee, tŵ.pî', Toupet, tẁ.pä' n,_bkh
lour, tŵ'r n, cylchdaith, taith [gufi
Tourist, tŵ'r'ist n, cylchdeitbiwr
Tournament, tŵ'r'nâ.ment «, ffug..-
gyrch, camp filwraidd [attal gw a
Tourniquet, tfir'ni.ket n, rhwymyilt
SH
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. TRA
Touse. tûŵz, Tousle, tuw'zl v, tynu,
llusgo, dylusgo, rhwygo
Tow, to n, earth, breisgion: vt, llusgo
Hong â rhaff, rhafflusgo, llonglusgo.
Tow-rope, llusgraff
Towage, tö'äj n, ílusgiad; llusgdal
Toward, tö'ûrd «, hydrin, hydyn, naws-
'■, aidd, llesol, buddiol, tueddol, da ar les :
; pr, tua, tuag at
Towardliness, tö'ûrd.lí.nes, Towardness,
I tö'ûrd.nes n, hydrinedd, hynawsedd
Toward Ty, töurd.lî a, hydrin, hydyn,
| hynaws; ufudd
«Wards, to'urdz pr, tua, tuag at
Towel, tûŵ'el n, llawliain, lliain ym-
I sychu, eedaflen [hedeg, ymgodi
Tower, tûŵ'ûr n, tẁr: vi, esgyn, uch-
Towering, tûŵ'ur.ing «,uch-hedol, uch-
Towery, tûŵ'ur.î a, twrog [hedegol
Town, tûŵn n, tref, tre. Town-hall,
I llys y dref, llysdy'r dref. Town-talk,
: chwedl, tref, chwedl gyffredin [dref
:Tcwnclerk, tuwn'klark n, ysgrifenydd y
Township, tûŵn'ship n, trefgordd
Townsman, tuwnz'man n, trefwr. Fel
;| low-townsman, cyttrefwr [wynllyd
Toxical, tok'si.kal a, gwenwynig, gwen-
loxicology, tok.sî.kol'ö.jî 71, gwenwyn-
draeth, gwenwynddysg
Toxopholite, tok.sof 'ö.l'ít n, bwäwr
Toy, tôî n, tegan, gwaelbeth, oferdlws
I j. vi, chwareu, maldodi, ysbleddach,
I ofera, masweddu. Toy-man, gwerthwr
t teganau, teganwr. Toy-shop, tegandy
Toyish, tôî'ish a, teganaidd ; mald'odus
Toze, toz vt, llusgo, tynu
Trace, träs n, ol, adrywedd,brisg; tres,
Î syg: vt, olrhain, olrheinio, dilyn, ol-
ddilyn, adryweddu
rraceless, träs'les a, diol, anolrhain
Trachea, tra'ki.an. breuant, g^yntgorn,
corn y geg, corn chwyth [ddrychiad
Trachiotomy, trä.lu.ot'ö.mî n, breuant-
Trachitis, tra.ki'tis n, ennynfa'r freuant
Track, trak n, ol olwyn; arlwybr, brisg
hawg : vt, olrhain, arlwybro. Track-
boat, Track-scout, Hong neu fad a
hsgir [sathredig
Trackless, trak'les a, diol, dilwybr,
Tract, trakt n, ardal, rhandir ; treithodyn
Tractable, trak'ta.bl a, hydrin, trinadwy,
ewyllysgar [rwydd, hydrinedd
Tractableuess, trak'ta.bl .nes n, hydyn-
Iractarian, trak.te'r'ian n, treithodwr
Tractate, trak'tat n, llyfryn, traethodyn
Tractile, trak'til a, estynadwy, ystwyth
Traction, trak'slmu n. tvniad, llúsgiad
Tractive, trak'tiv «, tyniadol
Tractor, trak'tur n, tyniedydd
Trade, träd n, masnach, trafnidaeth,
maeleriaeth; galwedigaeth, crefTt,
celfyddyd : vi, masnachu, marchnata,
trafnidio, maelera [maelwyr
Tradesfolk, tradz'fok np, masnachwyr,
Tradesman, tradz'man (tradesmen,
tradz'men) n, masnachwr, maelwr;
celfyddwr, creffiwr [clyw, hengof
Tradition, trâ.dish'un n, traddodiad, cof
Traditional, trâ.dish'un.al, Traditionary,
trâ.dish'un.ur.î, Traditive, trad'i.tiv
a, traddodiadol, 0 ben i ben, geneuol
Traduce, trâ.düs' vt, gwaradwyddo, en-
llibio, goganu [anair, enllib
Traducement, trâ.düs'ment n, difenwad,
Traducent, trâ.dü'sent a, goganol, en-
llibus, athrodol, aneiriol
Traduction, tra.duk'shun n, enllibiad;
trosglwyddiad, deilliad, traddodiad
Traffic, traf'ik n, trafnidiaeth, trafnid,
marchnadaeth, masnach, maeleriaeth:
v, trafnidio, masnachu, maelera
Tragacanth, trag'a.kanth n, math o
ystor [ëydd
Tragedian, trâ.jî'dî.an n, pruddchwar-
Tragedy, traj'î.dî n, pruddchwareu ;
echryswaith, galanas, prudd-damwain
Tragic, traj'ik, Tragical, traj'i.kal a,
pruddchwareuol, galarus, echryslawn
Tragicalness, traj'i.kal.nes n, echryslon-
rwydd, echryslonder
Trail, träl n, llusg; godre gwisg: ol:
v, llusgo, tynu, ymlusgo
Train, trän n, gorymdaith, gosgordd,
canlynwyr; godre, llyw gẁa ; ciudres,
cerbydres, agerdd-glud; rhes, cyfres;
dilyiiiad, canlyniad: vt, hyfforddi,
adäysgu, meithrin, dwyn i fyny ; fTurf-
io, llunio, ystumio. Train-bands,
milwyr cartrefol, ' cartreflu. Train-
oil, olew'r morfil. In train, mewn trefn
Trainable, trä'nâ.bl a, hydrin, trinadwy
Traipse, traps vi, cerdded ar dillad yn
annhaclus
Trait, trä n, nodiad, arnod [teyrnfradwr
Traitor, trä'tûr n, bradwr, bradychwr,
Traitorly, trä'tûr.lî, Traitorous, trä'tur-
us a, bradwrus, bradychus [yches
Traitress, trä'tres n, bradwraig, brad-
Traject, traj'ekt n, ceubalfa, trosglwydd-
fá [trwy
Traject, tra.jekt' vt, trosglwyddo, taflu
Tralatitious, trä.lâ.tish'us a, anllythyr-
enol, tywyll, cyffelybiaethol
Traliniate, trâ.lin'ì.ät vi, gwyro
345
TRA path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, twk=took;
Tram, tram n, cart glo. Tram-road,
math o reilffordd neu gledrffordd
Trammel, tram 'el n, rhwystr, lludd
cloffrwym, hual; rhwyd hir; bach
haiarn: vt, rhwystro, dal, lluddias
cloffrwymo, hualu, gefynu
Tramontane, tram'un.tän a, tu hwnt i'r
mynyddoedd; dyeithr [sathru
Tramp, tramp n, crwydryn : v, crwydro :
Trample, tram'pl v, sathru, sangu, nay-
sangu, damsangu, mathru, darfathru
Tranation, trâ.uä'shun n, nofiad dros
Trance, trans », llewyg, llesmair
Tranced, transt a, mewn llesmair
Trangram, trang'gram n, dyrysbeth, as-
trusbeth [llonydd, diderfysg
Tranquil, trang'kwil a, tawel, esmwyth,
Tranquility, trang.kwil'i.ti n, tawelwch,
llonyddwch [llonyddu, tawelu
Tranquilize, trang'kwil.'iz vt, esmwyth(
Trans-, Tran-, Tra- px, tros-, tra-, try-
traws- [lawnu, gwneuthur
Transact, trans'akt vt, trin, trefnu, cyf-
Transaction, trans.ak'shun n, gorchwyl.
neges; gwneuthuriad, cyflawniad
Transactor, trans.ak'tur a, goruchwyl-
ydd, trefnwr, trafnidiwr, gwneuthurwr
Transaliimate, trans.an'î.mät vt, traws-
eneidio [blaenori
Transcend, tran.send' vt, trarhagori,
Transcendence, tran.sen'dens, Transcen-
dency, tran.sen'demsî n, rhagoriaeth,
blaenoriaeth
Transcendent, tran.sen'dent a, godidog,
trarhagorol, arddercbog
Transcolate, trans'ko.lat vt, hidlo
Transcribe, tran.skri'b' vt, adysgrifo, ad-
ysgrifenu, ailysgrifenu
Transcript, trans'kript «, adysgrif, ad-
ysgrifen, ysgrifeniad
Transcur, trans.kur' vi, trawsredeg
Transcursion, trans.kur'shun ?i, traws-
rediad, gwibiad [glwyddiad
Transduction, trans.duk'shun n, tros-
Transelementation, trans.el.î.men.tä '-
shun n, trawselfeniad, trawssylwedd-
Transept, tran'sept n, croes [iad
Transfer, trans'fûr n, trosglwyddiad,
trosiad, aralliad [arallu
Transfer, trans.fûr' vt, trosglwyddo,
Ti-ansferable, trans. fur' â. bl a, tros-
glwyddadwy, aralladwy
Transfiguration, trans.fig.ü.rä'shun n,
gweddnewidiad, dullnewyddiad
Transfigure, trans.fig'ûr vt, gweddnewid
Transfix, trans.fiks' vt, trywanu, gwanu
Transform, transiorm' v, cyfnewidio
Transformation, trans.fôr.mä'shun n \
ffurfnewidiad, dullnewidiad
Transfuse, trans.fúz' vt, tywallt i aral]
trosglwyddo [dywalltiwj
Transfusion, trans. fii'zhun n, traws J
Transgress, trans.gres' v, troseddu, cam i
weddu, pechu, cyfeiliorni
Transgression, trans.gresh'un n, tros J
eddiad, camwedd, pechod, bai
Transgressor, trans.gres'ur n, troseddfc
wr, camweddwr
Transient, tran'shent a, diflanol, dibara 1
Transientness, tran'shent.nes n, ff oedigl
rwydd, darfodrwydd [ia
Transilience, tran.sil'yens n, trawsneidl
Transire, tran's'f'r n, trwydded, ysgrl
oddef [trosiaj
Transit, tran'sit n, trawsfud, trawdcî
Transition, tran.sizh'un n, trawssymudjj
iad, troddiad, trosiad
Transitional, tran.sizh'un. al a, trosiad<j:i
Transitive, tran'si.tiv a, trofus, trawflj
fynedigol. Transitive verb, berf weitlfj
redol, perwyddiad gweithredol
Transitoriness, tran'sì.tur.î.nes n, d if
flanedignvydd
Transitory, tran'sî.tur.î a, ebrwydiB
fynedol, dibara, diflanol [adw
Translatable, trans.lä'tâ.bl a, cyfieitlfl
Translate, trans.liit' vt, cyfieithu; ttfl
luro; trosglwyddo, symmud. 1|1
translate into Welsh, Cymreigio
Translafion, trans.la'shun n, cyfieithia
cyfitdthad ; symmudiad. Free tnuull
lation, aralleiriad
Translator, trans.lä'tûr n, cyfieithwl
cyfieithydd, lladmerydd Qedigi
Translatoiy, trans.lä'tur.î o, symmtu
Translucent, trans.lii'sent, Transitu»
trans.lii'sid a, tryloew
Transmarine, trans. mâ.rín' a, tramc
allmyr [fudol: n, mudv
Transmigrant, trans'mi.grant a, trawj
Transmigrate, trans'mî.grät vi, new;
trigfan, trawsfudo
Transmigration, trans.mî.grä'shun
trawsfudiad, erchywyniad. Transnj
gration of souls, trawseneidiad, abr j
Transmission, trans. mish'un n, trc
glwyddiad [foi
Transmissive, trans.mis'iv a, trawsa;
Transmit, trans.mit' vt, anfon at, ta
drosodd, trosglwyddo
Transmittal, trans.mit 'al n, trosglwyd;
Transmogrify, trans. mog'ri.f'i vt. c
newidio [newidiad-
Transmutable, trans.mü'tâ.bl a, traw;
346
öre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. TRE
'Transmutation, trans . mil . tli ' shun n,
llwyrnewidiad, trawssylweddiad
Transmute, trans.müt' vt, trawsnewid
Transom, tran'sum n, croeslath, croes-
: drawst [loewder
Transparency, trans.pê'r'en.sî n, try-
Transparent, trans.pê'r'ent a, tryloew
i Transpierce, trans.pi'rs' vt, trywanu
; Transpire, transpi'r' v, anadlu trwodd ;
L rhoddi, llithro, neu ddianc ar led;
[ dyfod i glyw
; Transplace, trans.pläs' vt, trawsosod
f Transplant, trans.plant' vt, trawsblanu
.Transport, trans. pö'rt' vt, trosglwyddo;
; alltudo, allwladu, deol ; peri llawen-
1 lewyg, taflu i wyniasedd
> Transport, trans'pö'rt n, trosglwydd-
I; long; deolddyn; perlewyg, gwynias,
\ • gwylltias, gorawen
i Transportable, trans.pö'r'tâ.bl a, yn
i[ agored i alltudaeth, deoladwy
Transportation, trans. pô'r.tä'shun n, de-
li oliad, alltudaeth [trawsosodiad
Transposal, trans.po'zal n, trawsgyflead,
I Transpose, trans.poz' vt, trawsddodi,
I trawsosod, trawsgyrlëu [ddodiad
Transposition, trans.po.zish'un n, traws-
Cransubtantiate, tran.sub.stan'shî.ät vt,
I ; trawssylweddu, newid sylwedd
?ransubstantiation, tran.sub.stan.shî.ä'-
i shun n, trawssylweddiad, trawselfen-
I iad, newidiad sylwedd
;?ransude, tran.siid' vi, chwysu trwodd
'Jransumption, tran.sum'shun n, traws-
n gymmeriad
\ransverse, trans.vurs' a, croes, traws
Oranter, tran'tûr n, pysgwerthwr
'rap, trap «, carfagl, yslepian, magi,
dalfagl, telm ; math o graig : vt, dal,
maglu; addurno. Trap-door, brad-
ddrws, drws codi
■'rapes, traps n, diogen, swgan
rapezium, tra.pi'zi.um n, dull ped-
waronglog anghyfochrog
rappings, trap'ingz np, seirch, add-
urnau meirch ' [ffril
rash, trash n, sothach, sorod, fiwlbri ;
;rashy,trash'î o,sothachlyd ; fiẁíbr'iaidd,
■• gorwael, diwerth [archollion ; iachaol
: raumatic, tro.mat'ik a, perthynol i
I travail, trav'al vi, bod mewn gwewyr
esgor, trafaelu, trafaelio, ymboeni : n,
llafur, trai'ael ; gwewyr esgor
ravel, trav'el v, teithio, ymdeithio : n,
taith, ymdaith, hynt. To travel on
foot, pedestru [deithydd
raveller, trav'el.ur n, teithiwr, ym-
I
Traverse, trav'flrs a, traws, llettraws,
croesymgroes, croes: v, trawsdeithio,
trawsfyned; croesi, croeschwalu: n,
rhagiad cwyn ; gwrthdro
Travesty, trav'es.ti a, gwatwaredig : n,
gwawdaralleiriad : vt, gwawdaraîleirio
Trawl, rrôl n, rhwyd lusg. — Troll
Tray, trä n, heilyr; noe, ceulor, ciler,
mail. Tray-trip, math o chwareu
Treacherous, tret'shur.us a, bradus,
bradwrus, bradychus, bradwi-iaethus
Treachery, tret'shur.î n, brad, bradwch,
Treacle, tri'kl n, triagl [bradwriaeth
Tread, tred (pt trod,^? trod & trodden)
v, sengu, sathru, arsangu, troedio,
mathru; ceiliogi, cocwyo: n, sang,
sathr ; troediad ; llwybr ; rhith ceiliog
Treadle, tred'l n, troedlath gwëydd;
rhith ceiliog, gorllydd ceiliog
Treason, tri'zn n, brad, bradwch, brad-
wriaeth. High treason, teyrnfrad,
uchelfrad. Petit treason, iselfrad,
lledfrad [ol, bradol
Treasonable, tri'zn.a.bl a, bradwriaeth-
Treasure, trezh'ur n, trysor : vt, trysori.
Treasure-trove, arian cloddiedig or
ddaiar. A golden treasure, eurgrawn.
To treasiire up, trysori [trysorwr
Treasurer, trezh'ur.ur n, trysorydd,
Treasurership, trezh'ur.ur.ship n, trysor-
yddiaeth, swydd trysorwr
Treasury, trezh'ur.i n, trysorfa, trysor-
dy, sylltty. The public treasury,
trysorlys, cyllidfa
Treat, trît n, arfoli, rhadwledd : v, rhydd-
wledda, gwestu, arfolli, croesawu ; ym-
drin â, traethu ar, cylafareddu ; cyf-
ammodi, cytuno
Treatable, trî'tâ.bl a, hydrin, trinadwy
Treatise, tri'tiz n, traethawd
Treatment, trit'ment n, triniaeth, triniad
Treaty, trî'tî n, cynnadledd; cytundeb,
C)rfammod [_v, triphlygu
Treble, treb'l n, meinllais : a, triphlyg :
Tree, trî n, pren, coeden, gwydden. A
young tree, glasbren
Treen, trin np] prenau : a, o goed
Treenail, trí näl n, coedhoel, gwyddbin
Trefoil, trî'fôîl n, meillion gwynion
Treillage, trel'äj n, coedattegion [waith
Trellis, trel'is n\ delltwaith coed, cledr-
Tremble, trem'bl vi, crynu, dychrynu,
echrynu, echrydu, arswydo
Tremendous, trî.men'dus a, dychryn-
11yd, ofnadwy, arswydus, anaele
Tremor, trem'ur n, crydiant; crynfa;
dychryn. crvndod, dychrvndod
317
TRI 1 path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Tremulous, trem'ü.lus a, hygryn, cryn-
edig, crynol ; ofnus [dod
Tremulousness, trem'ii.lus.nes re, cryn-
Tren, tren re, tryfer, ber
Trench, trentsh re, ffos, gwyth, rhigol
clawdd: v, ffosi, cloddio, rhigoli
Trenchant, tren'tshant a, llym, miniog
Trencher, tren'tshûr re, prenddysgl.
praiddysglan. Trencher-fly, truth-
folerwr. Trencher-friend, cydfwyt-
äwr; gwenieithwr. Trencher-man.
bolrythwr; cogydd [glanhau gwlan
Trend, trend vi. tueddu, gogwyddo:
Trepan, trî.pan' re, taredryn, cylchlif
llawfeddyg; magi: vt, llifo'r siol.
taredrynu; maglu [sioldyllu
Trephine, trî.f in' re, sioldylliedydd : vt.
Trepid, trep'id a, crydus, ofnus
Trepidation, trep.î.dä'shun re, cryndod
Trespass, tres'pas re, trosedd, camwedd,
trais, gormes : irc,troseddu. camweddu :
peri colled i arall ; myned yn anghyf-
reithlawn ar dir arall
Tress, tres re, cudyn gwallt
Trestle, Tressel, tres'l re, trestl, atteg
Tret, tret re, pwysgoll, traul, traulgoll
Trevet, trev'et re. — Trivet
Trey, trä re, y rhif tri ar gardiau
Triable, tri'â.bl a, holiadwy, chwiliadwy
Triad, tri'ad re, tri. Triads, trioedd
Trial, tri'al ra, prawf, profiad, profedig-
aeth ; hawl, holiad, arholiad, holedig-
aeth, cynghaws
Triangle, tr'i'ang.gl n, triongl, tryfah
Equilateral triangle, tryfal cyfochrog.
Isoceles triangle, tryfal deugyfochrog.
Oblique-angled triangle, tryfal lleddf.
Eight-angled triangle, tryfal union-
onglog. Scalene triangle, tryfal
anghyfochrog [tryfalog
Triangular, tri.ang'gü.lûr a, trionglog,
Tribe, tri'b n, llwyth, tylwyth, cenedl,
gwehelyth, edryf [oftèryn gof aur
Triblet, trib'let, Tribolet, trib'ö.let n,
Tribrach, tr'i'brack n, corfan trwm, cor-
fan o dair sillaf fer
Tribulation, tr'ib.ü.lä'shun n, trallod,
ing, cystudd, helbul, cyfyngder, blin-
fyd, blinder; erlidigaeth
Tribunal, tri.bii'nal n, brawdle, gorsedd
barn, llys barn [areithfa
Tribune, trib'ün n, swyddog Rhufeinig;
Tributary, trib'ü.tur.î a, dan dreth, dan
deyrnged,teyrngedol,trethedig,trethol
Tribute, trib'iit n, teymged, treth
Trice, tr'is n, mynydyn, "cythrym
Trichiasis, tri.k'i'a.sis re, dolur y llygaid
Trick, trik re, pranc, ystranc, ystryw
dichelldro, twyll, cast : vt, twyllo
Trickery, trik'ur.i re, dichellwaith
Trickish, trik'ish a, ystrywgar, hocedus
castiog, ystrancus [llifo, rhede;
Trickle, trik'l vi. dyferu, treiglo, dafbul
Trickster, trik'atur u, tvvyllwr, hucedw
Tricksy, trik'si a, bywiog, cytlym, .sion
Tricky, trik'i a, hocedus, iselgraif, ys
Tricolor, tr'i'kul.Cu- n, baner drillyij
Ffrainc (coch, gwyn, a glas) [tryfel
Trident, tri'dent n. teyrnwialen NeiiioEl
Triennial, tri.en'yal a, tairblyneddol I
Trifle, tr'i'fl re, ychydigyn, gwaelbetlí
coegbeth, oferdlws, anober, tegail
ffril, ffado : v, ofera, oferdi-eulio, simenl
segura [ofer, gwal
Trifling, tri'fling a, diwerth, dibwyl
Trifoliate, tri.fö'lî.ät a, teirdalenog
Triform, tri'form a, teirffurf, tridull I
Trifurcated, tri.furTia.ted a, teirfforchcl
Trig, trig vt, cloi, cloigynu, dalgloi I
Trigamy, trig'â.m: re, teirwreigiaeth I
Trigger, trig'ûr re, ystordyn; clicieil
Trigon, tri'gun re, triongl, tryfal [clo«
Trigonal, trig'ö.nal a, trionglog, tryfaliS
Trigonometry, trig.ö.nom'î.trî re, tryfaB
feidraeth,trionglfesuriaeth,trionglaeij|
Trigram, tri'gram, Trigraph, tri'graf I
trigratf, tair llythyren ag iddyntwB
un sain (fel sch yn schism)
Trilateral, tri'.lat'ur.al a, triochrog j
Trilithon, tril'ith.un re, cromlech
Trill, tril re, crychnod, crychlais: I
chwibio, crychleisio; dyferu
Trillion, tril'yun a, miliwn o filiynan;
filiynau, 1,000,000,000,000,000,000 it
Trim, trim re, gwisg, trwsiad, diwjj!
trefn, addurn: a, tnvsiadus, tach<
dillyn, destlus : vt. taclu, destlu, trws j
addurno; tocio; cymhwyso
Trimmer, trim'ûr re, trwsiwr, addurnv .
tociwr; cymhwyswr; un dauwynebítí
Trimness, trim'nes re, destledd, tacli.
Trinal, tr'i'nal a, triphlyg [rwyj
Trine, trin a, triol
Tringa, tring'gâ n, pibydd y traeth
Trinitarian, trin.î.té'r'i'.an re, trindodi:;
trindodydd: a, trindodol[trindoda(i
Trinitarianism, trin.i.te'r'i.an.izm jji
Trinity, trin'î.tî re, trindod
Trinket, tring'ket n, tegan, oferdlws <
Triobolar, trî.ob'ödùr a, gwael, diwer <'
Trip, trip re, trip, Uithrad; berdai '
v, tripio, llithro, syrthio, codi sodl \
disodli ; ysgafn-gerdded
Tripartite, trip'âr.t'it a, teirranog
348
ore; Kite, Tine, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. TRU
Tripe, tr'ip re, penyg, tripa
Tripedal, tri'.pî'dalo, teirtroediog
Triphthong, trip'thong re, trisain, tair
' bogailunsain [triphiygu, tridyblygu
Triple, trip'l a, tnphlyg, tridyblyg: vt,
Triplet, trip'let n, triban, triunrhyw
Triplicate, trip'li.kat a, tribanol, tri-
■ pnlyg, tridyblyg [triphlygiad
rnplication. trip.li.ka'shun n, tribaniad,
rriplicity, trî.plis'î.tî re, tribaniaeth
Tripod, tri'pod re, tribedd, trybedd, ystôl
i deirtroed [o gareg
Tripoli, trip'ö.lî re, gwlad yn Affrica ; math
Triptote, trip'töt re, sylweddair ag iddo
Í ond tri ehyflwr
Triseetion, tri.sek'skun n, teirraniad
Tristful, trist'íẁl a, trist, prudd
Trisyllabic, tris.i.lab'ik a, trisillog
Trisyllable, trî.sil'â.bl re, gair tri sill
Trite, tri't a, cyffredin, henaidd, arferol
triteness, tr'it'nes re, cyffredinrwydd,
hendra, bender
:?ritheism, tri'thi.izm re, tridduwiaeth
.Titheist, tr'i'thi.ist re, triddnwydd
;?riturable, tr'i'tü.râ.bl a, maluriadwy
Mturate, tr'i'tü.rät vt, manlychu, mal-
í urio, pylori, pwyo
iVituration, tri'.tü.ra'shun re, maluriad
Yiumph, tr'i'umf re, gorfoledd, cyhoedd-
i orfoledd; buddugoliaeth: vi, gor-
foleddu ; buddugoliaethu
'riumphal, tr'i.um'fal a, gorfoleddol;
buddugol [buddugoliaethus
'riumphant, tr'i.um'fant a, gorfoleddus;
rinmvir, tr'i.um'vur (p triumviri, tr'f-
j um'vi.r'i) re, triwyrydd
riumvirate. tri.um'vi.rat re, triwyriaeth
iriune, tri'iin ft,triun, triunol [deirtroed
jjrivet, triv'et re, tribedd, trybedd, ystôl
rivial, triv'yal a, gwael, salw, distadl,
dibwys : bychan ; digyfrif, diwerth
riviality, triv.i.aTi.ti, Trivialness, triv'-
val.nes re, gwaeledd
roat, trot vi, bref'u fel hydd
rocar, tro'kur re, offeryn llawfeddygol
roche, tro'ki re, pel en feddygol
rochee, tro'ki re, corfan rhywiog, cor-
fan o sill hir a byr [chwyldroawl
rochilic, tro.kil'ik a, cylchdroawl,
rochilics, tro.kil'iks np, cylehdröeg
•rod, trod^i & pp. — Tread
rodden, troà'n pp. — Tread
roglodyte, trog'lo.di't re, ogofbreswyl-
iwr ; ab, epa, gwrab ; math o ddry w
>r<»jan, trö'jan re, brodor Caerdroia
rofl, tröl v, rholio, trolio, trolian; pysg-
ota. Trolling-net, llusgrwyd
Trollop, trol'up re, hafnen, budrogen
Trollopee, trol.u.pi' re, rhyddwisg, llae-
Trombone, trom.bön' re, eddgorn [wisg
Tronage, trö'näj re, toll am bwyso gwlan
Tronator, trö.nä'tûr re, gwlanb'wyswr
Troop, trŵp re, byddin, eatrawd; llu,
tyrfa, tort, mintai : vi, ymgasglu, ym-
gynnull; cyrchu
Trooper, trẁ'pûr re, marchfilwr
Trope, tröp re, troell, troellair, cyffelyb-
iad, gloes ymadrodd [cadfuddiant
Trophy, trö'f'î re, arwydd buddugoliaeth,
Tropic, trop'ik re, trofan, trofa, trogylch.
Tropic of Cancer, trofa'r Crane, tro-
fan Alban Hefin. Tropic of Capri-
corn, trofa yr Afr, trofan Alban Ar-
than [iaethol
Tropical, trop'i.kal a, trofanol; cyffelyb-
Tropology, trö.pol'ö.jî re, troelliaith [trot
Trot, trot vi, tuthio, trotian : re, tuth ,
Troth, troth re, cyfnaith; gwir, gwiredd,
ffyddlondeb [ lawn
Trothless, trothles a, digred, anffydd-
Trotter, trot'ûr n, troterth ; troed dafad
Troubadour, trŵ.bâ.dẁ'r'íi, cerddor gynt
o Provence yn Ffrainc
Trouble, trnb'l re, blindei-, gofid, trallod,
aflonyddwch, cythrudd, helbul, hel-
gur, gorthrymder; llafur, trafferth:
vt, blino, poeni, aflonyddu; trafferthu;
cythruddo, gorthrymu, cyffroi. To
trouble one's self, ymdrafferthu
Troublesome, trub'l.sum a, blin, blin-
derus, terfysgus, terfysglyd, aflonydd
Troublous, trub'lus a, blinedig, helbulus,
afionyddol, terfysglyd
Trough, trof re, cafn, noe, ciler, twba
Trounce, trûŵns vt, ffonodio ; trechu
Trout, trûŵt re, brithyll, brychyll. Sal-
mon-trout, gwyniedyn, eog-frithyll,
brithog [iannau attaliedig
Trover, tro'vur re, cynghaws am fedd-
Trow, trö vi, tybied, meddylied, credu
Trowel, trûŵ'el re, llwyarn, llwyar
Trowsers, truw'zurz np, llodrau
Truant, trŵ'ant re, godechwr, dydechwr,
llechwr: a, godechlyd, llechlyd. To
play the truant, gocîechiad
Truce, tnvs re, rhyfelbaid, attaliad arfau,
cadymblaid ; byrgynghrair
Trucidation, trŵ.sî.dä'shun re, lladdiad
Truck, truk re, newidwriaeth, newidiad,
trwc ; berfa olwynion, troglud : v, cyf-
newid, newid, newidio
Truckle, truk'l re, troellan, chwerfan,
trwcl : vi, plygu, ymostwng. Truckle-
bed, trwl, trowely
TUM path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Truculence, trw'kii.lens, Truculency.
trw'kii.len.si re, ffyrnigwedd
Truculent, tnv'kii.lent a, gwynebgetkin
ffyrnig, garwguchiog
Trudge, truj ve, tnvmgerdded [ffyddlawn
True, tnv a, gwir, cywir, didwyll, diau,
Trueness, trŵ'nes re, gwirioned'd, cywir-
Truffle, truf '1 re, cneuen y ddaiar [edd
Trug, trug re, hawg, cafn [lwg
Truism, trw'izm re, gwirineb, gwir am-
Trull, trul re, cyffoden, budrogen, puten
Truly, trŵ'lî ad, yn wir, yn ddiau, yn
wirioneddol, yn gywir
Trump, trump re, udgorn; y cerdyn
buddugol : v, udganu ; twyllo
Trumpery, trum'pur.î re, " gwaelgelhV
gwaelbetbau; tì'wlbri, gwagsiarad
Trumpet, trum'pet re, udgorn : vt, ud-
ganu, cyhoeddi. Ear-trumpet, Hear-
ing-trumpet, clywgorn. Speaking-
trumpet, llafargom, gwaeddgorn.
War-trumpet, llugorn [genydd
Trumpeter, trum'pî.tûr re, udganwr, ud-
Truncale, trung'kiit vt, byrdori, anafu
Truncation, trung.ka'shun re, cwtogiad,
byrdoriad, trychiad
Truncheon, trun'tshun re, berllysg, brys-
gyll, llachbren : vt, ffonodio, llachio
Truncheoneer, trun.tshun.i'r' re, ber-
llysgydd [treiglo, rholio
Trundle, trund'l re, trolig, trol : v, trolio,
Trunk, trungk re, bon, bonyn, cyff, bon-
cyff, paladr; cist, croen-gist, byle;
corff. Elephant's trunk, duryn cawrfil
Trunnion, trun'yun re, ystlysfoglyn cyf-
Trusion, tnV'zhun re, gwthiad [lêgr
Truss, trus re, trwsa, sopen, bwrn,
gwregys : vt, sypynu, byrnio, gwäellu
Trussel, trus'el re, atteg, attegbost
Trust, trust re, ymddiried, goglud, cred,
coel: v, hyderu, ymddiried, goglud;
coeho [gwarchodwr
Trustee, trus.tî' re, ymddiriedolwr.
Trustiness, trus'tî.nes re, tfyddlondeb
Trustless, trust'les a, diymddiried; an-
ffyddlawn [gonest, haeddgoel
Trustworthy, trust'wûiÝm i a, ffyddlawn,
Trusty, trus'tî a, ffyddlawn, cywir; cryf
Truth, trŵth re, gwir, gwiredd, gwirion-
edd. Truth-speaking, geirwir. In
truth, mewn gwirionedd, yn ddiau
Truthful, tnvth'fvd a, gwir, gwirion-
eddol [ gau
Truthless, tnvth'les a, an wir, eelwyddog ;
Trutination, trŵ.tî.nä'shun re, "dwys-
ystyried; pwysiad
Try, tr'i v, profi, holi ; cynnyg. ceisio
Tub, tub re, twba, twb, trwpa, twrnel
Powdering-tub, Uestr halltu
Tube, tub re, pib, pibell, chwibol, cafn I
Tuber, tü'bûr n, gwraidd oddfog [oddfyr « |
Tubercle, tii'bur.kl re, chwydd bychan!
Tubercular, tii.bur'kii.lur a, oddiynogh
crugynog, gorynog, llynorog
Tuberous, tii'bur.us a, oddfynog, oddfo<
Tubipore, tü'bî.pô'r re, math o wylar I
Tubular, tü'bü.lûr, Tubulated, tü'bü.lä»
ted, Tubulous, tü'bü.lus, TubuliibnrB
tü.bü'lí.fôrm a, pibgeuog, pibgeuol
pibellog, cafnol, hirgau, chwibolofft
Tubular-bridge, ceubont
Tubule, tü'bül n, pibellan, piban
Tuck, tuk re, eledd-dwea, bidognn; ply{«
crychiad, cwtyn ; rhwyden ; chwernnS
troell : vt, cwtäu ; crynoi ; plygu
Tucker, tuk'ur re, bronliain
Tuesday, tiiz'da re, dydd MawrtìÄ
Shrove Tuesday, gwyl y gyflfeB
Tuif, tuf re, sindw, sinidr [Mawrth Yny /
Tuft, tuft re, siobyn, cobyn. tusw, twyj |
twff: vt, siobynu, siobaddurno
Tufty, tuf 'tî a, siobynol ; gwasod
Tug, tug v, llusgo, tynu : re, tyn, tynúbfl
dwysdyniad; llusgfad, tynfad
Tuition, tii.ish'un re, addysgiaelh, gof 1 1
athrawaidd, addysg [tiwl
Tulip, tii'lip re, blodeuyn tra adnabyddtB
Tumble, tum'bl v, cwyinpo; treiglj
ymdreiglo; llamidyddio, llamdreiglÄ!
re, codwm, cwymp, ymdreiglad
Tumbler, tum'blur re, llanidreiglwBj
diodwydryn [gad;
Tumbrel, tum'brel n, teilgart; trocw
Tumbril, tum'bril re. cawell, gwairgawi»;
Tumefaction, tu.mi.fak'shun re, chwycj
Tumefy, tü'mî.fi' v.chwyddo [chwyddi •
Tumid, tii'mid a, chwyddedig
Tumorous, tii'mur.us a, chwyddedig
Tumour, tü'mûr re, chwydd; crangen <
Tump, tump n, twyn. twmpath, twn
crug, crugyn: vt, twinpathu
Tumular, tü'müJûr a, twmpathol
Tumulose, tü'mü.lös, Tumulous, tii'nj
lus a, twmpathog, crugynog
Tumult, tii'mult re, terfysg, cynhw,
vi, codi terfysg, ymderfysgu
Tumultuaiy, tü.mul'tshü.ur.î, Turn-
tuous, tü.mul'tshü.us a, terfysglW
terfysgus, afreolus ; brochwyllt
Tumultuousness, tü.mul'tshü.us.nes >
terfysgedd, afreoledd
Tumulus, tü'mü.lus (tumuh, tii'mii)
re, earn, carnedd, crug, twmç, twi1
path ; crugfedd. bedd, gwvddfa
350
ore; liite, line, no, miite; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. TWE
Tun, tun ?«, tynell, 2'rl galwyn : vt,
barilo, tynellu. Tun-bellied, bolfawr
Tunable, tü'nâ.bl a, tonadwy, tonyddol,
cynghaneddol
Tundish. tun'dish n, ffynel
.Tune, tun n, ton, erddygan, cywair.
I alawon, alawen, cainc, niesur: v, per-
l seinio, eeincio ; eyweirio. Out of tune.
' angbydsain. anghydgerdd [eddol
iTunèiuí, tün'fẁl o, perseiniol, cyngban-
.Tuneless, tiiu'les a, anghynghaneddol,
;| digynghanedd
Tungsten, tung'sten n, adwyn o'r enw
Tunic, tii'nik n, hugan, tynhug, honffest
Irunicle, tii'ni.kl n, pilen, cruenen
Tunnel, tun'el n. ffynel; tryffordd, ceu-
E ffordd : vt, trydyllu, gwneyd ceuffordd
Tunny, tun'î n. morbysgodya o'r enw
Tup, tup n, hwrdd: v, hyrddu
(Turban, tûr'ban n, pendorch, penrwym-
i yn, pemvisgtrigolionydwyrain. Tur-
I ban-shell, math o gragen. Turban-
, ( top, math o fadarch
Turbary, tûr'bur.í n, rhyddid i ladd
I mawn; mawnfa, mawndir
Turbid, tur'bid a, afloew, cymmysglyd,
, : tew. lleidiog [Ueidiogrwydd
«furbidness, tûr'bid.nes n, afioewder,
.Turbinate, tûr'bî.nät, Turbinated, tûr'-
I I bî.nä.ted a, cogyrnog, troellog
■ burbot, tûr'but n, arlledbysg
1 turbulence, tûr.bü.lens," Turbulency,
j ' tûr'bü.len.sî n, terfysg, afreolaeth,
| annbrefn, cyifro, terfysgedd
Turbulent, tûr'bü.leot a, terfysglyd, af-
. - reolus, direol, tònog
'urcism, tur'sizm n, crefydd y Tyrc-
, iaid, Tyrciaeth
ureen, lü'rîn n, cawg isgell
'urf, turf n. mawn, tywarch, ton: vt,
toi â thyweirch. The turf, meirch-
| , redegfa [tywarchlyd
\ j'urfy, Liir'fî «, tywarchog, mawnog,
argent, tûr'jent a, chwyddol, oddfog
urgescence, tûr.jes'ens n, chwyddiad;
chwyddiaith
urgid, tûr'jid «, chwyddedig
urgidity, tûr.jid'i.tî, Turgidness, tûr'-
jid.nes n, chwyddiad
ink. turk n, Twrc, Tyrciad [enw
.urkey, tur'ki n, twrci, aderyn dof o'r
urm, túrm n, torf, tyrfa, llu, mintai
urmeric, tûr ' mur . ik n, gwreiddyn
melyn meddygol
armoil, tûr'môü n, trafferth, ft'wdan,
cythrwfl : v, ymboeni, ffwdanu, ym-
draffertbu
I
Turn, turn n, tro, trofa; troell: v, troi,
dymchwelyd, ymchwelyd, ckwelyd,
newid, cyfnewid; turnio. By turns,
bob yn ail, y naill ar ol y Hall. It is
my turn to read, myfi sydd i ddarllen
Turncoat, tum'kut n, gwrihgiliwr
Turner, tûr'nûr n, turnwr. tröydd
Turnip, tûr'nip n, erfinen, meipen
Turnkey, tum'ki n. allweddwas
Turnover, turn'o.vur n, egwyddorwas
trosglwyddedig
Turnpike, turn'pi'k n, tollborth, toll-
glwyd. Turnpike-road, ffordd dollfa,
prif- ffordd, ffordd fawr
Turnsick, turn'sik a, penysgafn, syfrdan
Turnspit, tûrn'spit 11, ber-drb'ydd, math
Turnstile, tûrn'sti'l n, camfa dro [o gi
Turpentine, tûr'pen.iin n, twrpant
Turpith, tûr'piíh n, math o lysieuyn
Turpitude, tûr'pí.tüd n, gwarthusrwydd
Turquoise, tur.kwiz' n, glasfaen gwerth-
Turret, tur'et n, twred, twryn [fawr
Turtle, tûr'tl n, crwban. Turtle-dove
turtur [twt ! pw!
Tush, tush, Tut, tut i, nst ! tewch !
Tusk, tusk n, ysgythrddant, ysgythr
Tusked, tuskt,Tusky,tus'kî a,ysgythrog
Tussle, tus'l n, ymdrech : vi. ymdrechu
Tutelage, tü'ti.läj n, gwarcheidwadaeth,
ymgeledd, nawdd
Tutelar, tü'tî.lûr, Tutelary, tü'tî.lur.î a,
noddol, diffynol, ymgeleddol
Tutor, tü'tûr ra, ymgeleddwr; hyffordd-
wr, dysgawdwr, addysgwr, athraw:
vt, addysgu, dysgu, hyfforddi
Tutorage, tü'tur.äj n, dysgiad, addysg-
iaeih ; awdurdod athraw
Tutoress, tii' tur.es, Tutress, tti'tres,
Tutrix, tü'triks«,athrawes.hyfforddes
Tutsan, tut'san n, dail y twrch
Twaddle,, twod'l n, gwagsiarad, bal-
dordd: vi, gwagsiarad, bragaldian
Twain, twän n, dau, dwy, ill dau, ill dwy
Twang, twang n, clec, cydsain, seindon ;
adflas; llediaith, mallacen: v, clecian,
tantseinio, dolysteinio
Twank, twangk vi, peri i beth seinio
Twankay,twang'kä «, math o de gwyrdd
Twattle, twot'l vi, baldordd, gwagsiarad
Tweak, twik vt, byswasgu, tro-wasgu
Tweak, twik, Tweag, twig n, astrusi,
dyryswch [gofysio
Tweedle, twî'dl vt, gorygnu tannau,
Tweezers, twi'zurs np, blewefail, gefeilan
Twelfth, twelfth «, deuddegfed. Twelfth-
tide, Twelfth-day, dydd gwyl Ystwyll
Twelve, twelv a & n, deuddeg. 12, xii.
351
ULT path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tvv=too, t\vk=took;
Twelvemonth, twelv'munth n, deuddeg
mis, blwyddyn, blynedd
Twentieth, twen'tî.eth a, ugeinfed, 20fed
Twenty, twen'tî a & re, ugain, 20, xx.
Twibil, twi'bilre, caib; math owaewffon
Twice, tw'is ad, dwywaith
Twiddle, twid'l vt, ysgafn gyffwrdd
Twig, twig n, brigyn, blaguryn, impyn,
gwialen [brigau
Twiggy, twig'î a, brigog, brigol, llawn
Twilight, twiTit n, cyrlychwyr, llych-
wyr. Evening twilight, min nos, cyf-
nos, gwyll y nos. Morning twilight,
plygain, pylgain, gwawrddydd, gwyll
y boreu. Partial, twilight, gogyfnos
Twin, twin re, gefell, llallog, llallogan,
Uallogen (/)
Twine, twin re, edau gyfrodedd, llinyn :
v, cyfrodeddu, amdorchi, nydd-droi,
amdroi ; ymdroi, ymnyddu
Twinge, twinj v, cnoi, peri cnofa, poeni,
blino; tynwasgu, arwasgu
Twinkle, twing'kl vi, gwreichioni,
serenu; amrantu, ysmician: re, am-
rantiad, cythrym. In the twinkling of
an eye, mewn tarawiad amrant, ar
darawiad llygad, ar amrantyn
Twinhng, twin'ling re, gefell-oen
Twire, twi'r vi, trydar
Twirl, twûrl v, chw^rndroi, chwyldroi,
nydd-droi : re, chwyrndro, cylchdroad
Twist, twist v, nyddu, cymhlethu, nydd-
droi, cyfrodeddu : re, tro ; edau gyfrod-
Twit, twit vt, dannod, edliw [eddog
Twitch, twitsh vt, tymmigoj brathgnoi:
n, tymmig, cipdyniad; brathgnoad,
gloes [trydar
Twitter, twit'ûr vi, trydar: n, fl'rill,
Two, t\v a Si n. dau, dwy, 2, ii.
Twopence, tup'ens n, dwy geiniog
Twojienny, tup'en.i a, dwy geiniog.
Twopenny book, llyfr dwy geiniog
Tymbal, tim'bal n, tabwrdd efydd
Tympan, tim'pan n, tabwrdd; memrwn
argrafiwasg [seinlen y glust
Tympanum, tim'pâ.num n, tabwrdd;
Tympany, tim'pâ.nî n, bolchwydd,
gwyntglwyf
Type, tip n, cysgod, cysgodlun, rhagar-
wydd; argrafflythyren, argratfnod.
Italic type, llythyrenau Jtalaidd.
Koman type, llythyrenau cyffredin,
llythyrenau Iihu'feinig [braenol
Typhoid, t'i'f ôìd a, irdangol, gwanhaol ;
Typhoon, ti.fŵn' n, ystorin droawl,
corwynt, rhuthrwynt ; gyrwynt mor-
eedd China; poetnwynt y Dwyrain
Typhus, t'i'fus n, twymyn echryslaw;
o r enw, twymyn fraenol
Typical, tip'i.kal a, cysgodol, arwyddol
Typify, tip'i.f \ vt, cysgodi, arwyddo
Typographer, tî.pog'râ.fur n, argraffyd
Typographical, tip.o.graf'i.kal a, 2à.
graffyddol [iaeth, argraffwait
Typography, tî.pog'râ.fî n, argrafiydfl
Tyrannical, ti.ran'i.kal o, gorthrymu
tra arglwyddiaethol
Tyrannicide, ti.ran'î.si'd n, lladdiad go:
mesdeyrn; lleiddiad gormeswr
Tyrannize, tir'an.'iz vi, gorthrymu, ti
arglwyddiaethu, gormesu
Tyrannous, tir'an.us a, tra arglwydi
iaethol, gorthrymus
Tyranny,~tir'an.î n, tra-arglwyddiaet
gormeslywodraeth, gorrnes, gorthrai
Tyrant, t'i'r'ant n, gonnesdeyrn, go
meiliwr, gorthrechwr, gormeswr
Tyro, t'i'r'ö n, newyddian, egwyddori
dechreuwr ieuanc
Tzar, zar n, amherawdwr Ehwssia.
Tzarina, za.ri'na n. — Czarina [Cz
u.
Uberous, ii'bur.us a, ffrwythla*
helaeth, ffaeth [(■
Uberty, ü'bûr.tî n, ffrwythlonder, ffae'
Ubiquitary, ii.bik'wi.tur.i, Ubiquitc
ii.bik'wi.tus a, hollbresennol
Ubiquity, U.bik'wi.ti n, hollbresennolci
Udder, ud'ûr n, piw, cader
Ugliness, ug'li.nes n, gwrthuni, anfer
wch, hagredd, hagrwch, hylldra ['
Ugly, ug'lî a, hagr, gwrthun, anl
Ukase, ii'kiis n, cyhoeddiad amherc
Ulcer, ul'sûr n, gorfa, gorweli, llyin
crawnddolur, cornwyd
Ulcerate, ul'sur.ät v. Uynori, gwel'io. §
Ulceration, ul.su.rii'shun n, llynon
gweli'ad, gonad [crawnl
Ulcerous, ul sur.us o, llynorog, {
Ule, iil n, dydd Nadolig" — Yule
Ulex, ii'leks n, eithin
Uliginous, ü.lij'î.nus a, Ueidiog; llyi
Ulna, ul'nâ n, esgyrn mawr yr iselii
Ulterior, ul.ti'r'í.ûr a, tu draw i, tu h
i, pellach
Ultimate, ul'tî.mät a, diwediaf, (
Ultimatum, ul.tî.mä'tum, (ultimata
tì.mä.tâ) n, ateb olaf. penderf
Ultra- px, tu hwnt i [olaf, eithi
Ultraist, ul'trâ.ist n, eithafwr
Ultramarine, ul.trá.mâ.rîn' n, gla
goleu: a, tramor, tu hwnt i'r môi
■352
ore; late, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh UNA
[tramontane, ul.trâ.mon'tän a, tu hwnt
li'rmynyddoedd, tramynyddol; gwrth-
iwynêbol i oruchafiaeth y Pab
[tramundane, ul.tr â.mun'd än a, tu
Uraw i'r byd, trabydol [ewyllysgar
troneons, uí.trö'nî.us a, gwirfoddol,
julate, ul'U.lat vi, ubain, udo [oernad
Ullation, ul.ü.lä'shun n. udiad, udfa;
taber, um'bûr n, math o felynliw,
rnbilic, um.bil'ik n. bogail [melynfwn
Libilical, um.bil'i.kal a, bogeiliol. Um-
bilical cord, llinyn y bogail
wbilicus, um.bil'i.kus n, bogail [garw
hbles, um'blz np, ymysgar hydd neu
.lbra^e. um'bräj n, cysgod, gwasgod;
iyb ; tramgwydd, anfoddlonrwydd
irageous, um.brä'jus a, cysgodol,
jodaidd, gwasgodol [cudd
' :, um.brat'ik a, dan gysgod,
-, um.brel'â n, gwlawrod, gwlaw-
[gwasgodrwydd
ity, um.bros'ì.tî n, cysgodrwydd,
ge, um'p'í.räj n, cyflafareddiad
:, um'p'f'r n, dyddiwr, canolwr
a-, am-, af-, di-, heb. Gellir
o flaen bron pob ansoddair
Iferfol, neu sylweddair neu ragf'erf yn
jarddu o'r unrhyw ; yn neillduol o flaen
wiriau o'r Sacsonig a sylweddeiriau yn
Eerfynu yn ness; fel, unabased, heb ei
fielu; unadorned, anaddurnedig, di-
Ijddurn, heb addurn, heb ei addurno;
\medifying, anaddysgiadol ; unavoid-
■ .tble, un voida bly, anocheladwy, diochel,
ililys; tmavoidableness, dilysdod, an-
I «helrwydd. Defhyddir injn gyfFredin
[kyda geiriau o'r Lladin a'r Ffrengaeg,
Hisvlweddeiriau yn tude, ice, a ty; fel
nfallibJe, anffaeledig, cliball, difeth;
ndifference, difaterwch, anofaledd;
\nhabile, anfedrus ; inaptitude, unapt-
mess, anghymhwysder ; injustice, un-
fitness, anghyfiawnder ; inequality,
\nequalness, anghyfartaledd ; infer-
ility, uafertileness, antfrwythlondeb,
iffrwythder [hyf
'«lìbashed, un.a.basht' a, digywilydd,
■abated, un.a.ba'ted a, heb ei leihau
lible, un.ä'bl a, analluog, diallu
^abridged, un.â.brijd' a, annhalfyr-
;dig [edig, anacenol
accented, un.ak.sen'ted a, anacen-
taceptable, un.ak.sep'tâ.bl a, anghym-
leradwy [a, anfwyn, gwrthnysig
J accommodating, un.a.kom'o.da.ting
Wcompliidied, un.a.kom'plisht a, an-
rphenedig, heb ei orphen
23
Unaccountable, un.a.kuwn'ta.bl a, an-
nirnadadwy, anegluradwy, dyeithr,
rhyfedd; anateboì
Unaccustomed, un.a.kus'tumd o,anghyn-
nefin, anymarfer, anarferol, diyinarfer
Unacknowledged, un.ak.nol'ejd a,
anghyfadduf, anghyfaddefedig
Unacquired, un.a.kw'i'rd' a, heb ei gael ;
cyngreddtbl, naturiol [anghymhwys
Unadapted, un.â.dap'ted a, anaddas,
Unadmired, un.ad.mi'rd' a, anhoff
Unadmonished, un.ad.mon'isht a, di-
rybudd [dibarch
Unadored, un.â.dö'rd' a, anaddoledig,
Unadulterated, un.â.dul'tur.ä.ted a, di-
gymmysg, dilwgr, heb ei lygru, pur
Unadvised, un.ad.vizd' a, byrbwyll
Unaffected, un.a.fek'ted a, dideimlad,
digyffro; anfursenaidd, syml
Unaffectionate, un . a . fek ' shun . -it a,
anghariadus, diserch [gystudd
Unafflicted, un.a.fiik'ted a, diadf'yd, di-
Unagitated, un.aj'î.tä.ted a, digynhwrf
Unaided, un.ii'ded a,diborth, digymhorth,
digynnorthwy [diglwyf, diboen
Unailing, un.ä'ling a, diddolur, iach,
Unalienable, un.ä'lî.en.â.bl a, anarall-
adwy [faethol
Unalimentary, un.al.î.men'tur.î a, an-
Unallied, un.a.l'id' a, diberthynas
Unalloyed, un.a.lôîd' a, digymmysg, pur
Unalterable, un.ôl'tur.â.bl a, digyfnewid,
dianwadal, anghyfnewidiol
Unambiguous, un.am.big'ü.us a, an-
nhywyll, eglur [geisiol
Unambitious, un.am.bish'us a, anym-
Unamiable, un.ä'mî.á.bl a, anhawddgar
Unamended, un.â.men'ded a, anniwyg-
iedig, heb ei adgyweirio
Unanimated, un.an'î.mä.ted a, anfyw-
iol, marwaidd, difywyd [cydsyniad
Unanimity, U.ná.nim'î.tî n, unfrydedd,
Unanim jus, ü.nan'î.mus a, unfryd, cyd-
syniol [ei dymmeru
Unamiealed, un.a.nîld' a, didymmer, heb
Unanswerable, un.an'sûr.â.bl a, anateb-
adwy, anatebol, diateb [mhryderus
Unanxious, un.angk'shus a, diofal, am-
Unappalled, un.a.póld' a, diddychryn
Unappeasable, un.a.pi'za.bl a, anghym-
modlawn, anheddychol, annyhuddol
Unapprehensive, un.ap.ri.hen'siv a, di-
ddirnad, diamgyffred ; anofnus [adwy
Unapproved, un.a.prwvd' a, anghymmer-
Unapt, un.apt' a, anaddas, anghymhwys,
anweddus; diawch, ammharòd
Unarm, un.ârm' v, dadarfogi, diarfbgi
353
UNO path, fat, eve, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tv"vk=too
Unarrayed, un.a.räd' a. annhrwsiadus
Unasked, un.askt' a, diofyn, heb ei ofyn
Unaspiring, un.as.prr'ing a, anymgeis-
iol [anymosodadwy
Unassailable, un.a.sä'lâ.bl a, diogel,
Unassisted, un.a.sis'ted a, digymhorth.
digynnorthwy [ediir, isel
Unassuming, un.a.sü'ming a, gostyng-
Unassured, un.a.shẁ'rd' a, anhyderus
Unattainable, un.a.tä'nâ.bl a, anghyr-
haeddadwy, anghaftaeladwy
Unattempted, un.a.tem'ted a, beb ei
anturio, ammhrofedig, beb ei gynnyg
Unattended, un.a.ten'ded a, digydym-
aith; anghyssylltedig [dodol
Unauthorized, un.o'tho.rizd a, anawdur-
Unavailable, un.a.vii'la.bl, Unavailing,
un.a.va'ling a, anfuddiol, diles, ofer
Unavowed, un.â.vûŵd' a, anaddefedig
Unaware, un.á.wé'r', Unawares, un.â-
wO'iv/ ad, yn ddisynunwth, yn ddiar-
wybod, yn ddirybudd, yn ddisyfyd.
Unawares to one, beb wybod iddo
Unawed, nn.ôd' a, diofn, dibryder
Unbaked, un.biikt' a, lieb ei bobi
Unbaptized, un.bap.t'izd' a. difedydd
Unbar, un.bàr' vt, dadfolltio, dadfario
Unbashful, un.basb'f\Vl a, digywilydd
Unbay, un.bä' vt, rhyddbau, gollwng
Unbearable, un.bê'r'â.bl a, anhyddwyn,
anoddefadwy ' [satin-
Unbeaten, un.bi'tn a, ansathredig, di-
Unbeauteous, un.bii'tshus a. anhardd.
ammhrydfertb, hagr [us, anaddas
Unbecoming, un.bi.kum'ing a, anwedd-
TJnbefitting, un.bî.fit'ing a, anghyfaddas
anweddaidd, anweddus [edig
Unbegotten, un.bi.got'n a, anghenedl-
Unbeguile, un.bi.gi'l' vt, didwyllo
Unbelief, un.bî.lîf ' n, anghrediniaeth
Unbeliever, un.bi.li'viir n, anghredadyn,
angbredwr, anflydfliwr, diffydd
Unbelieving, un.bî. living a, digred,
auglirediniol, diffydd
Unbeloved, un.bi.luvd' a, angbaredig
Unbend, un.bend' v, dadblygu
Unbending, un.ben'ding a, anystwytb,
ystyfnig, syth [oliaetb eglwysig
Unbeneficed, un.ben'i.fist a, beb iyw-
Unbenefieial, un.ben.i.fisb'al a, diles
Unbenevolent, un.bi.nev'o.lent a, anghar-
edig. anfwyn [goleu
Unbenighted, un.bi.n'i'ted a, annhywyll,
Unbenign, nn.bi.ni'n' a, annhirion
Unbent, un.bent' a. ainmblvgedig
Unbeseeming, un.bî.sî'ming a, anwedd-
aidd, anweddus. anaddas
Unbesought, un.bî.sót' «, beb ei ofyn
Unbestowed, un.bî.stöd' a, anrhoddec
Unbewailed, un.bî.wäld' a, dialar, d
aetb, beb gwyn am dano
Unbid, un.bid', Unbidden, un.bid'n a,
waboddedig, diwabodd, diorehyuuil
Unbigoted, un.big'ut.ed a, annallbleici I
diragfarn
Unbind, un.b'ind' vt, dadrwymo, d
glymu, dattod, rhyddbau [t
Unblamable, un.blä'má.bl a, ditel
Unbleached, un.blîtsbt' a, cri, crai
Unblemished, un.blem'isht a, din
dianaf, difefl, difai, difreg
Unblencbed, un.blentsht' a. diwarthr
Unblest, un.blest' a, difenditb, anfen<
aid, melltigedig; annedwydd, true
Unblown, un.blön' o, heb egori,
flodeuo; heb ei chwythu
Unblunted, un.blun'ted a, miniog, \Y
Unboiled, un.bôîld' a, ammrwd, amnll
Unbolt, un.bölt' vt, dadfolltio
diane I
b'-vyn -
ladgn o
y fyn ,
Unborn, un.bôrn' a, heb ei eni, diane
UnboiTowed, un.bor'bd a, dieekwyi
fenthyg, naturiol [dadgi
Unbosom, un.bwz'um vt, agor y fyi. n
Unbought, un.bôt' a, heb ei brynu jffì
Unbound, un.bûŵnd' a, afrwym, rhy
Unbounded, un.bûŵn'ded a. annher
edig. diderfyn, difesur; eang
Unbowed, un.bûŵ'el vt, diberfeddo '
Unbrace, un. bras' vt, dadrwymo, dafl!
Unbred, un.bred' n. diddysg; difoes^
Unbribed, un.bribd' a, diwobr [pen td
Unbridled, un.br'i'dld a, heb ei ffrwèl
Unbroken, un.bro'kn a, cyfan, htm
dori; heb ei ddofi [fog u
Unbuckle, un.buk'l vt, dadwäegu, jj-
Unburden, un.bdr'dn vt, dadlwythoM
feicbio, ysgafnhau
Unburied, un.ber'id a, anghladdedif
Unbutton, un.but'n vt, dadtbtymu
Uncalled, un.kold' a, analwedig, h
Uncalm, un.kam' vt, aflonyddu [01
Uncanonical, un.ka.non'i.kal a. ang
Uncase, un.kiis' vt, dadweinio; dyn
Uncaught, un.kot' a, annaliedig
Uncensured, un.sen'shûrd a. digery'
Uncertain, un.sûr'tän a, ansicr, p1"8
Uncertainty, un.sûr'tän.tî n, ansicr Ä
Unchain, un.tshän' vt, dadgadwy»
Unchangeable, un.tshän'jâ.bl a, anW
newidiol, digyfnewid, sefydlog i I
Unchangeableness, un.tsbän'jâ.bl.r | »,
angbvfnewidioldeb. dianwadabvc
Uncharitable, un tshar'î.tâ.b) a. an «r-
iadus, annhirion; auelusengajr
JÓ4
öre; läte, line, no, mute; she, zh=z .azure; thin, thìs; j=dzh. UNO
•charitableness, un.tshar'î.tâ.bl.nes n,
fcnghariadoldeb [godinebus
1 chaste, un.tshäst' a, anniwair, anllad,
Ichastity, un.tshas'tî.tî, Unehasteness,
iiutshiist 'nes n. anniweirdeb
checked, un.tshekt' a, diattal
cheerful, un.tshî'r'íŵl a, prudd
Ichristened. un.kris'nd a, difedydd
christian, un.kris'tshan a, anghrist-
onogol [anghristionogi
ishristianize, un . kris ' tshan . i'z vt
pkrcumcised, un.sur'kum.si'zd a, di-
nwaededig, heb ei enwaedu
pircumcision, un.sur.kum.sizh'un n,
jenwaediad
:ircumscribed. un.sur'kum.skribd a,
anherfynol, diderfyn, anattaliedig
Circumspect, un.sur'kum.spekt a, an-
»yliadwrus, ammhwyllog
Vivil, un.siv 'il a, anfoesgar, anfwyn
■avilized, un.siv'il.Yzd a, heb ei war-
[ (iddio. anwareiddiedig
•Ulad. un.klad' a, heb ddillad, noeth
Wilasp. un.klasp' vt, dadfoglymu
püîle, ung'kl n, ewythr
IX'tlean. un.klin' a, aikn, budr, brwnt
ttleanness, un.klin'es n, aflendid
|lj:left, un.kleft' a, anhollt, anholltog
liench, un.klentsh' vt, agor
il log, un.klog' vt, dadrwystro
«llose, un.kloz' vt, agor, agoryd, agori
,.ldothe, im.kloTH.' vt, dadwisgo, diosg,
< wnoethi [goleu
I'louded, un.kluw'ded a, digwmwl;
I loved, un.ldóîd' a. heb gael gormod
lioagulable, un .kö .ag ' ü , lâ .bl a,
lgheuladwy [dorchi
Coil, un.kGil' vt, dad-ddyrwyn, di-
ll ollected, un.kodek'ted a, aughasgl-
lig. heb ei gasglu. ar wasgar
Itjorabed, un.kombd' a, heb ei gribo
lately, un.kum'li a, anhardd, an-
eddus, ammhrydferth
I Omfortable, un . kum ' fùr . tâ . bl a,
ighysurus, annyddan
vommon, un.kom'un a, anghyffredin,
aarferol; dyeithr [tawedog
Jwmmuuicative, un.ku.mii'ni.kli.tiv a.
t wnpact, unJcum.pakt' a, anghryno,
.uhaclus [anghymhellol
\ worapellable, un . kum . pel ' â . bl a,
l jmplaining, un.kum.plii'ning a, di-
hwyn, amyneddgar, dirwgnach
I implicated, un.kom'pli.ka.ted a,
Jighymhleth, annyrys
U «nplying, un.kum.pli'ing «.anghyd-
niol; anhyblyg, gwrthneuol
Uncompounded, un.kum.pihvn'ded a,
digymmysg [diamgyffred
Uncornprehensive, un.kom.yjri.hen'siv a,
Uncompressed, un.kum.prest' a, anghyd-
wasg [diystyriaeth
Unconcern, un.kon.surn' n, diofalwch,
Unconcerned, un.kon.sumd' a, diofal,
difater [anghymmodol
Unconciliatory, un . kon . sü'yâ . tur à a,
Uncondemned, un.kon.demd' a, anny-
farnedig [ammod, heb delerau
Unconditional, un.kon.disk'un.al a, di-
Unconfined, un.kon.fi'nd' a, angkaeth
Unconformable, un . kon . for ' mâ . bl a,
anghydffurfiol
Uncongealed, un.kon.jild' a, angheuledig
Uncongenial, un.kon.ji'ni.al a, anghyn-
henyd, gwrthnaWsol, gwrthnaws
Unconjugal, un.kon'jii.gal a, annywedd-
og [anorchfygol
Unconquerable, un . kong ' kwur . â . bl a,
Unconscionable, un.kon'shun.a.bl a,
angkydwybodol, anghyfiawn ; afres-
ymol [ diarwybod
Unconscious, un.kon'shus a, anwybodol,
Unconsecrated, un.kon'si.kra.ted a,
angkyssegredig, heb ei gyssegru
Unconsenting, un.kon.sen'ting a, an-
foddlawn, anghytunol, anghaniataol
Unconstrained, un.kon.strand' a, anghy-
mhelledig, o 'i wirfodd
Unconsumed, un.kon.sumd' a. anysedig
Uncontaminated, un.kon.tam'i.na.ted a,
dihalog, dilwgr, heb ei ddiwyno
Uncontested, un.kon.tes'ted a, diamry-
son, di'wrtkwynebiad, diddadl
Uncontrollable, un.kon.tro'la.bl a, an-
feistroladwy, afreolus
Uncord, un.kord' vt, dadgortio, dattod,
dadrwymo, dadglymu, rhyddhau
Uncorrected, un.ko.rek'ted a, angher-
yddedig; anniwygiedig; anghywir
Uncorrupt, un.ko.rupt' a, anllygredig,
dihalog, dilwgr, pur, glân, gonest
Uncountable, un.kiuvn.tii'bl a, dirif,
anghyfrifadwy, aneirif, afrifed
Uncouple, un.kup'l vt, gwahanu
Uncourteous, un.ko'r'tshus a, anfwyn
Uneourtly, un.ko'rt'li a, anfoesog. an-
foneddigaidd [garw
Uncouth, un.kwih' a.trwsgl, lledchwith,
Uncover, un.kuv'ur vt, dattoi, dyuoethi,
dadorchuddio. anhuddo [diorchudd
Uncovered, un.kuv'urd a, angheledig,
Uncreate, un.hrî.ät', Uncreated, un.kri-
ä'ted a, aughrëedig [asol, gwarthus
Uncreditable, un.kred'i.ta.bl a. anurdd-
355
UXD path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=tool
Uncredited, un.kred'i.ted a, anghoel-
Uncrown, nn.lcrûŵn' vt, digoroni [iedig
Unction, ungk'shun n, eneiniad ; enaint
Unctuous, ungk'tshii.us a, seiinlyd, bras.
ireidlyd
Unculpable, un.kul'pfi bl a, difeius, difai
Uncultivated, un.kul'ti.va.ted a, anni-
wylliedig, anwrteitbiedig ; diddysg
Uncumbered, un.kum'burd a, dirwystr,
diludd [peníydd
Uncurbed, un.kurbd' a, diflrwyn, diattal,
Uncured, un.kii'rd' a, anwelledig, beb
ei iachliu ; anghyfteithiedig
Uncurl, un.kurl' », dadfodrwyo
Uncustomary, un.kus'tum.ur.i a, anar-
ferol, anghyffredin, dyeithr
Uncut, un.kut' a, bob ei dori [waetbygu
Undamaged, un.dam'iijd a, heb ei
Undaunted, un.dân'ted a, diofn, eofn, hyf
Undebauched, un.'di.botsht' a, anllath
ruddedig, dihalog [ochr ar ddeg
Undecagon, un.dek'u.gun n, dull ag un
Undecayed, nn.di.kad a, anfethed:
Undeceive, un.di.siv' vt, didwyllo
Undecided, un.dî.s'í'ded a, ammhenodol;
gwammal; heb ei benderfynu
Undecimary, un.des'î.mur.î a, yn cym-
meryd lie bob un fiwyddyn ar ddeg
Undeck, un.dek' vt, diosg, didrwsio
Undeclared, un.di.kle'rd' a, anghyhoedd-
edig, annadganedig
Undeclinable, un.di.kl'i'na.bl n, anhy-
dreigl ; anwrthodadwy [anaddurnedig
Undecorated, un.dek'o.rii.ted a, diaddurn,
Undefaced, un.dî.f iist' a, heb ei anharddu
Undefended, un.dî.fen'ded a, diamddi-
fiyn, dinawdd [dihalog; dilwgr, glân
Undefiled, un.dî.fi'ld' a, anllathruddedig,
Undefinable, un.dì.f'i'nâ.bl a, annar-
lnniadwy [ammhenodol
Undefined, un.dî.find' a, annarluniedig,
Undefrayed, un.dî.fräd' a, heb ei dalu
Undemolished, un.di.mol'isht a, heb ei
ddistrywio [anhybrawf
Undemonstrable, un.dî.mon strâ.bl a,
Undeniable, un.dî.n'í'â.bl a, anwadadwy
Undeplored, un.dî.plö'rd' a, heb gwyn am
dano, heb alar ar ei ol [osodedig
Undeposited, un.di.poz'i.ted a, an-
Under, un'dûr^w, tan, dan, oddi tan, o
dan, is, is law, goris: ad, tanodd, oddi
tanodd : px, is-, tan-
Underact, un.dur.akt' v, isweithredu
Underbid, un.dûr.bid' {pt underbid, pp
underbidden, un.dúr.bid'n) vt, cynnyg
dan [rhy fach
Undercharge, un.dûr.tshârj' v, gofyn
Undergird, un.dûr.gùrd vt, tanwregyil
Undergo, un.dûr.gö' {pt underwel
un.dur.went' ; pp undergone, un.d »
gon') vt, dyoddef, goddef, dwyn j
Underhand, un'dur.hand a, lladradail
dirgel: ad, dan law, dan gel
Underlay, un.dûr.lä' vt, attegu, goseil
Underline, un.dûr.lin' vt, tanlinellu fi
Underling, un'dfir.ling n, iswas, isafcB
Undermine, un.dûr.m'in' vt, tanglodÄ
cloddio tanodd; disodli
Undermost, un'dfìr.most a, isaf, isela m
Underneath, un.dûr.nÎTH' ad, dan, en
tanodd, i lawr: pr, tan, dan
Underpin, un.dûr.pin' vt, attegu
Underrate, nn.du.rat' vt, tanbrisio I
Undersell, un.dfvr.sel' vt, iswerthu [ I
Underset, un.dûr.set' vt, attegu, g(B
Underset, un'dûr.set n, isftrwd
Understand, un.dûr.stand' {pt &B
understood, un.dûr.stẁd') vt, d &
dirnad, amgyffred. To give to un<fl-
stand, rhoi ar ddeall, hysbysu
Understanding, un.dûr.stan'ding n,d*
dealltwriaeth, synwyr, dirnadaB-
gwybodaeth: a, deaUus, gwyboduB-
Understrapper, un'dûr.strap.ûr », Ä-
oruchwyliwr; iswas
Undertake, un.dûr.tälc' {pt undert^J
un.dur.tvvk'; pp undertaken, nn.«Ä-
tii'kn) v, ymgymmeryd, cymm-B'
mewn Haw, cymmeryd ar
Undertaker, im.duv.ta'kur n, niflh
gymmero peth arno; arwylianny< fl/-
Undertaking, un.dur.ta'king », M
gymmeriad, gorchwyl, antnrj |B-~
rwymiad, ysgrifenrwym
Undervalue," un.dur.val'u vt, dibiit»,
difr'io; tanbrisio. isbrisio
Underwood, un'dûr.wẁd- n, glas^,
mangoed, prysg, prysgl, isgoed j.
Underwork, un'dur.wurk n, tanwaillǤ>-
Underwork, un.dfir.wurk' vt, gweio
am lai, isweithio, tanweitbio, disc j I
Underwrite, un.du.r'ít' vt, tanysgrifi
Underwriter, un'du.ri.tiir n, ymrv3-'
wr, digolliannwr, digolledwr
Undescribed, un.di.skri'bd' a, ar*-
luniedig, annysgrifiedig
Undescried, un.di.skri'd' a, heb ei in-
Undeserved, un.di.zurvd' a, he ie|
haeddu, anhaeddol, anhaeddedig ,
Undeserving, un.di.zur'ving a, anlu d-
iannol, annheilwng, dihaeddiant
Undesigned, un.dî.s'índ' a, anfwriai
Undesigning, im.dî.s'í'ning a, did u,
diddrygfwriad, gonest, dihoced {
356 |
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs: j=dzh. UNE
Undesirable, un.di.z'i'r'a.bl a, anny-
, raunol, annewisol [beithiol
lUndespairing, un.dî.spc'r'ing a, go-
Undestroyed, un.dî.stroîd' a, annistryw-
l iedig, heb ei ddistrywio [iedig
Undetected, un.di.tek'ted «, annadgudd-
iUndetermined, un.dî.tûr'mind a, am-
í mhenderfynedig [ychu
^Undeterred, un.dî.tûrd' a, heb eiixaw-
jUndeveloped, un.di.vel'upt a, aneglur,
li anamlwg, heb ei ddadorchuddio
'uhdeviating, un.dî'vî.ä.ting a, anwyrol
jUndevious, un.di'vi.us a, anwyrog,
I tmiongyrch [annuwiol
(Jndevout, un.di.vfnVt' a, digrefydcl
Jndexterous, un.deks'tur.us a, chwith,
i anfedrus, anghelfydd, anneheuig
indigenous, un.dij'i.nus a, epiliedig
,' gan ddwfr [iedig
undigested, un.dî.jes'ted a, annhreul-
[jndignified, un.dig'nî.fid a, anurddasol,
difri, gwael, isel
[heb ei leiha
undiminished, un.dî.min'isht a, cyfan,
^Undirected, un.di.rek'ted a, anghyf-
J eiriedig [fodedig
Jndiscenied, un.di.zurnd' a, anghan-
Jndiscerning, un.di.zur'ning a, annir-
| : nadol, anghraff, anghall
> undisciplined, un . dis ' i . plind a, di-
addysg, didrefh, diddysgyblaeth
I Jndiscovered, un.dis.kuv'urd a, an-
i amlygedig, cuddiedig, dirgel
Jndisguised, un.dis.g'izd' a, diledrith,
■ ^ didwyll, diffuant, agored
Jndismayed, un.dis.mäd' a, heb ei ddy-
.' | chrynu, diofh, difraw, eofh
Jndisputed, un.dis.pii'ted a, diddadl,
annadleuedig, cyfaddefedig
Jndissembling, un.di.sem'bling a, an-
ffugiol, diledrith, diffuant [nhoddadwy
Jndissolvable, un.di.zol'va.bl «, an-
Jndistinguishable, un.dis.ting'gwish.â-
i j bl ot, anwahanadwy ; aneglur, anamlwg
Jndi^turbed, un.dis.tûrb'd' a, tawel,
llonydd, digynhwrf [wedd, unddull
Jndiversified, un.di.vur sî.f 'id a, un-
Jndivided, un.di.v'i'ded a, anranedig,
_ amvahanedig, cyfan, heb ei ranu
Jndivorced, un.di.vu'rst' a, anysgaredig
-'ndivulged, un.di.vuljd' a, annadgudd-
i ■ iedig, anghyhoeddedig
-ado. un.dw (_p< undid, un.did'; pp
undone, un.dun') vt, dadwneyd, dad-
wneuthur; dattod; dyfetha, anafu
Jndoubted, un.dûŵ'ted a, diammheuol.
dios, dilys [anammhëus
jndoubting,un.dûŵ'tinga,ymddiriedus,
Undrained, un.dränd' a, annyhyspydd-
edig, heb ei ddyhyspyddu, gwlyb
Undreaded, un.dred'ed a, heb ei ofni
Undress, un.dres' vt, dadwisgo, diosg
Undress, un'dres n, lledwisg, rhyddwisg
Undressed, un.drest' a, anwisgedig
Undried, un.dr'id' «, ansychedig, ir
Undue, un.dii' a, annyledus; annheg
Undulate, un'dü.lät v, tonogi, codi yn
dònau: a, â gwaith tònog arno
Undulation, un.dü.lii'shun n, tonogiad
Undulatory, un'dü.lä.tur.î a, tonogol
Undutiful, un.dü'tî.fẁl, Unduteous, un-
dii'tshus a, anufuddgar [didranc
Undying, un.d'i'ing a, anfarwol, parhaol,
Unearth, un.ûrth' vt, dad-ddaiaru
Unearthly, un.ûrth'lî a, annaiarol
Uneasiness, un.i'zi.nes a, anesmwyth-
der, aflony.ddwch ; anhawsder
Uneasy, un.i'zi a, anesmwyth, aflonydd
Uneatable, un.î'tâ.bl a, anfwytadwy
Unedified, un.ed'î.fid a, heb ei adeiladu
Uneducated, un.ej'ii.ka.ted a, diaddysg,
anwybodus, annysgedig
Uneffaced, un.e.fäst' a, annilëedig
Undated, un.î.lä'ted a, annyrchafedig
Unelected, un.i.lek'ted «, anetholedig
Unemancipated, un.î.man'sî.pä.ted a,
heb ei ryddfreinio, caeth
Unembarrassed, un.em.bar'ast a, dias-
trusi ; ffraeth, parod [chwerwi
Unembittered, un.em.bit'ûrd a, heb ei
Unemphatic, un.em.fat'ik a, ammhwys-
leisiol, dibwyslais [segur
Unemployed, un.em.plôîd' a, diwaith,
Unencumbered, un.en.kum'burd a, di-
rwystr, diludd; rhydd o ddyled
Unending, un.en'ding a, dideriyn, an-
nherfynol, parhäus, parhaol, bythol
Unendowed, un.en.dûŵd' a, anwaddol,
digynnysgaeth ; diddawn [wanhau
Unenervated, un.i.nur'va.ted a, heb ei
Unenlightened, un.en.l'i'tnd a, anoleu-
edig, tywyll [rhydd
Unenslaved, un.en.slavd' a, digaeth,
Unenterprising, un.en'tur.pri.zing a,
diantur [anghaeth
Unenthralled, un.en.thrôld' a, rhydd,
Unentombed, un.en.tẁnid' a, heb ei
gladdu, anghladdedig
Unenumerated, un.i.nü'mur.ä.ted a,
anghyfrifedig, heb eu rhifo
Unenvied, un.en'vid a, heb ei genfigenu
Unenvious, un.en'vi.us a, digenfigen
Unepitaphed, un.ep'î.taft «, difeddar-
graff [anghydwastad
Unequable, un.ek'wa.bl a, anghyfartal,
357
UNF path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\vk=took;
Unequal, un.i'kwul a, anghyfartal, an-
wastad. Of unequal age, anghyfoed.
Of unequal degree, anghyfradd. Of
unequal number, anghyfnifer. Of
unequal weight, anghydbwys. Un-
equal in height, anghyfuwch
Unequalled, un.i'kwuld a, digymhar
Unequitable, un.ek'wi.ta.bl a, anghyf-
iawn [tal
Unequivalent, un.i.kwiv'a.lent «,anghys-
Unequivocal, un . î. kwiv ' ö . kal a, di-
amwys, eglur [digyfeiliorn
Unerring, un.er'ing a, angnyfeiliornus,
Unessayed, un.e.säd' «, heb ei brofi
Unessential, un.e.sen'shal a, anhanfodol
hebgorol [ydledig
Unesüiblished, un.î.stab'lisht a, ansef-
Uneven, un.i'vn a, anghyfartal, anwastad
Unevenness, un.i'vn.es n, anwastadrwydd
Uneventful, un.i.vent'fwl a, heb ddwys
ganlyniadau, ammhwysig
Unexaggerated, un.eg.zaj'ur.a.ted a, heb
ei fwyhau, heb ei helaethu
Unexamined, un.eg.zam'ind a, anchwil-
iedig, anholedig £elyb
Unexampled, un.eg.zam'pld a, digyff-
Unexceptionable, un.ek.sep'shun.a.bl a,
aneithradwy, anwrthodadwy; dinam
Unexecuted, un.eks'i.kii.ted a, an-
wneuthuredig; heb ei ddienyddio
Unexempt, un.eg.zemt' a, anesgusodol,
rhwym [yddedig
Unexhausted, un.eg.zos'ted a, annyhysp-
Unexisteut, un.eg.zis'tent a, anhanfodol.
anfodol [ledu
Unexpanded, un.eks.pan'ded a, heb ei
Unexpected, un.eks.pek'ted a, annys-
gwyliedig, diddysgwyl []iedig
Unexpended,un.eks.pen'deda,annkreul-
Unexpired, un.eks.p'i'rd' a, anorphen-
edig, annherfynedig, heb ddyfod i ben,
heb ddarfod, heb derfynu [e(hg
Unexplained, un.eks.pllind' a, aneglur
Unexplored, un.eks.plo'rd' a, anchwil
iedig, anolrheiniedig
Unexposed, un.eks.pozd' a, heb ei ddy-
noethi, diogel, amnawdd
Unextinguishable, un.eks.ting'gwish.a-
bl a, anniffoddadwy, diddiffodd
Unextirpated, un.eks.tur'pa.ted a, heb
ei ddadwreiddio, heb ei ddifa yn lhvyr
Unfading, un.fii'ding a, anniflanol
Unfailing, un.fii'ling a, diball. difeth
Unfair, un.fê'r' a, annheg, anonest
Unfairness, un.fe'r'nes ra, annhegweh
Unfaithful, un.fäth'fẁl a, anffyddlawn,
anghy wir, bradus, twyllodrus
Unfaithfulness, un.fath'fẁl.nes w, an- j
ffyddlondeb [syrthiedig ;
Unfallen, un.fô'ln a, safol, yn sefyll, an-
Unfallowed, un.fal'öd a, heb ei fraenaru
Unfamiliar, un.f â.mil'yûr a, anghyf-
eillgar; anghj'ffredin, anadnabyddus jj
Unfasten, un.fas'n vt, dadafaelu, dattodJ
dadfolltio [ddifadj
Unfathered, un.fâ'THÛrd a, didad, ym-
Unfathomable, un.faTH'uin.â.bl a, di-
waelod; annirnadwy [diflinj:
Unfatigued, un.fâ.tîgd' a, anlluddedigJ
Unfaulty, un.fôl'tî a, difai ; diniwed
Unfavourable, un.fa'vur.a.bl a, anhy-'j
Daws; ammhrydlawn, anffodus
Unfavoured, un.f ii'vurd a, anhoffedig |
Unf eared, un.fi'rd' a, anofnedig
Unfearing, un.fi'r'ing a, eofn, diarswyd fl
Unfeasible, un.fí'sî.bl «, annichonadwj 9
Unfeathered, un.feTH'urd a, diblu; heb e id
Unfed, un.fed' a, ammhorthedig [ddibku U
Unfeed, un.fid' a, diwobr, didal
Unfeeling, un.fi'ling a, dideimlad, an- a
nhosturiol, caled [nheimladnvydcjl
Unfeelingness, un.fi'hng.nes a, an-U
Unfeigned, un.f and' a, dirîuant, gwirion jî
Unfelt, un.felt' a, annheimledig [eddoii
Unfenced, un.fenst' a, anghauedig; di j
gaer; gorest [weithiedi'.
Unfermented, un.fur.men'ted a, an j
Unfertile, un.fûr'til a, anffrwythlawn j
Unfervid, nn.fur'vid a, anwresog
Unfetter, un.fet'ûr vt, dadlyffetheirio I
Unfilial, un.fil'yal a, anfabol, anufudd !
Unfilled, un.fild' a, heb ei lenwi ; gwag ]
Unfinished, un.fin'isht a, anorphenedig '
Unfirm, un.ffirm' a, siglog. ansafadwy j
Unfit, un.fit' a, anghyinhwys, anwedd
us, anaddas, anghyfaddas, ammhriod'
ol: vt, anghymhwyso, anaddasu
Unfitness, un.fit'nes n, anaddasrwydd
Unfix, ui).fiks' vt, dadsefydlu, dattod
Unfixed, un.fikst' a, ansefydlog, ansioj i
ansafadwy; petrusol, anwadal, anwas j
tad [ieithol, diweniait
Unflattering, un.fiat ur.ing a, anwen
Unfledged, un.flejd' a, diblu, noeth
Unflinching, un.fhn'tshing a, di
diwrthgil, diymollwng; gwrol,dewr
Unfold, un.f old' v, dadblygu; agoj
agori ; deongli, egluro
Unforbearing,un.fôr.bê'r'ing a. anoddefi
anymaröus [edig. diwahaid
Unforbidden, un.for.bid n a, anwahard(
Unforced, un.fö'rst' a, digymhell, anni
Unfordable, un.fö'r'dâ.bl a, anhyry-
anfas, dwfn
öre; llite, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. UXH
Unforeknown, an.f'ö'r.nön' a, diragwybod
Unforeseen, un.fö'r.sîn' a, heb ei rag-
weled.'anrhagweledig [edig
Unfureskinned, un.foVskind a, enwaed-
; Unforetold, un.fö'r.töld' a, heb ei rag-
j| fynegu [rybuddiedig, diwabardd
|; Unforewarned, un.fö'r.wôrnd' a, anrhag-
Unforgiven, un.fur.giv'n a, anfaddeuedig
|[ Unforgiving, un.for.giv'ing a, anfadd-
|{ enoì, annhrugarog, anfaddeugar
I Unforgotten, un.fôr.got'n a, heb fyned
It yn anghof, cofiedig, heb ei anghotio
t Unformed, un.fôrmd' a, anffurfiedig, di-
: lun, afiuniedig, anelwig
|| Unforsaken, un.for.sa'kn a. heb ei adael
l Unfortified, un.fôr'tî.f'id a, anghaerog
[.Unfortunate, nn.fôr'tshü.nät a, anffod-
I iog. anhapus, aflwyddiannus
k Unfortunateness, un.fôr'tshü.nät.nes n,
li annedwyddwch, anffawd
k Unfound, un.fûẁnd' a, heb ei gael, heb
I I ei ganfod, ar goll [fa en
; Unfounded, un.fûŵn'ded «,disail, disyl-
; Unframed, un.främd' a, anffarfiedig
; .Unfrequent, un.fri'kwent a, anfynych,
i anaml, anghyffredinol
I .Unfrequent, un.fri.kwent' vt, gadael
I dJnfrequented, un.fri.kwen'ted a, anky-
I ; gyrch, didramwy, ansathredig
Uirfnendliness, un.frend'li.nes n, anghyf-
■ eillgarweh, angharedigrwydd
!' Unfriendly, un.frend'lî a, anghyfeillgar,
angharedig, anlrynaws
Unfrozen, un.fro'zn <7, anrhewedig
Unfruitful, un .frvs t'f\Vl a, anffrwythlawn,
, ditfrwyth, didaeth, ammhlantadwy
Unfruitfulness. un.frŵt'fẁl.nes n, an-
flxwythlondeb, anffrwythlonrwydd
Unfulfilled, un.fẁl.fild' a, heb ei gwblhau
Unfurl, un.fûrl' vt, dadblygu, lledu
Unfurnished,, un.fûr'nisht a, diddodrefn
Unfused, un.fiizd' a. annhoddedig
Ungainful, nn.gän'fẁl a, dielw, diles
Ungainly, un.gän'lî a, chwithig, lled-
fchwith, trwsgl, ammhrydferth
LTngallant, un.ga.lant' a, anghareugar
Ungallant, un.gal'ant a. annewr, llwfr
Ungarnished, un.gâr'nisht a, diaddurn
Ungathered, un.gâTii'ûrd a, anghlasgl-
[Jngear, un.gî'r' vt, diseirchio [edig
•rate, un.jen'ur.ät, Ungenerated.
_ un.jen'ur.ä.ted a, anghenedledig
[Jngenerative, un.jen'ur.a.tiv a, anhiliol
ungenerous, un.jen'ur.us a, anhael, crin-
tach, bawaidd, anhaelionus
fogenial, un.jí'nî.al a, anhyffrwytli, an-
nhirion, anliynaws, afrywiog
Ungenteel, un.jen.til' a, anfoneddigaidd,
aufoesog, anfoneddig [ion, anllariaidd
Ungentle, un.jen'tl a, anfwyn, annhir-
Ungentlemanlike, un.jen'tl.man.iik, Un-
gentlemanlv, un.jen'tl. man.lî a, an-
foneddigaidd
Ungentleness,un.jen'tl.nes n, anfwynder,
anwaredd, anhynawsedd, annhiríondeb
Ungifted, un.gif 'ted a, diddawn
Ungird, un.gûrd' {pt & pp ungirt) vt,
dadwregysu, dadgenglu, diwregysu
Unglorified, un.glö'r'î.f 'id a, heb ei ogon-
eddu [noeth
Ungloved, un.gluvd' a, heb fenyg, llaw-
Unglue, un.glii' vt, dadludio [deb
Ungodliness, un.god'lî.nes n, annuwiol-
Ungodly, un.god'lî a, annuwiol
Ungovernable, un.guv'ur.na.bl a, an-
llywiadwy, afreolus, aflywodraethus
Ungoverned, un.guv'urnd a, brochwyllt
Ungown, un.gûŵn' v, dadwisgo; di-
swyddo [anhardd, ammhrydferth
Ungraceful, un.gräs'fẁl a, annhelediw,
Ungracefulness, un.griis'fvvl.nes n, an-
harddwch, ammhrydferthwch [anrasol
Ungracious, un.grä'shus a, anrhadlawn,
Ungrammatical, un.gra.mat'i.kal a,
anramadegol
Ungrateful, un.griit'fẁl a, ann'iolchgar,
diddiolch ; anflasus f ni'olchgarweh
Ungratefulness, un.grat'fvvl.nes n, an-
Ungreeted, un.gri'ted a, dianerch
Ungrudging, un.gmj'ing a, dirwgnach
Unguarded, un.gfir'ded a, anwyliadwrus;
byrbwyll, ammhwyllog, diofal
Unguent, ung'gwent n, euaint, eli
Unguiculate, ung.g\vik u.liit, Ungwi-
culated, ung,g\vik'ü.lä.ted a, ewinog
Unguilty, un.gif ti a, dieuog [carnogion
Ungulata, ung.gü.lä'tâ np, carnolion,
Ungulate, ung^ü.lät n, milyn carnol
Unliale. un.häl' a, anghyfan; afiach
Unhallow, un.hal'ö vt, halogi
Unhallowed, un.hal'öd a, ansanctaidd
Unhand, un.hand' vt, rhyddhau or
dwylaw [edd, anneheuder
Unhandiness, un.han'dî.nes n, anfednis-
Unhandsome, un.hand'sum a, ammhryd-
ferth, anhardd; gorwael, bawaidd
Unhandy, un.han'di a, anhylaw, anfedr-
us, chwithig [wyddwch
Unhappiness, un.hap'i.nes n, anned-
Unhappy, un.hap'i a, anncdwydd
Unhardy, on.hâr'dî «, tyner [friw
Unharmed, un.hâi-md' a, heb niwed, di-
Unharmoiiious, un.hâr.mönî.us a, di-
| gynghanedd, aiighvnghaneddol
359
UNI path, fat, êre, met, mâ-rînc-, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, t\Vk=took:
Unharness, un.lmr'nes vt, dadseirchio
Unhatehed, un.hatsht' a, anneoredig
Unhealthy, un.hel'thî a, afiach, claf,
afiachus, clefyca, clefychlyd
Unheard, un.hûrd' a, heb ei wrando.
Unheard-oil newydd,digynllun [galoni
Unheart, un.hârt' vt, digaloni, gwan-
Unheated, un.hi'ted «, ammrwd, oer
Unheeded, un.hi'ded a, heb syhv arno
Unheeding, un.hi'ding o, anofalus, byr-
bwyll, diofal, diddawr, anochelgar
Un helped, un.helpt' a, digymhorth, di-
gynnorthwy [ dibetrus
Unhesitating, un.hez'i.ta.ting a, parod.
Unhewn, un.hiin' a, heb ei naddu
Unhidden, un.hid'n a, anghudd, digel,
amlwg, hywel, mewn golwg
Unhinge, un.hinj' vt, codi oddi ar fach-
au; annhrefnu [rwydd
Unholiness, un.hö'lî.nes n, ansancteidd-
Unholy, un.hö'lî a, ansanctaidd, annuw-
iol, anfadus [dibarch
Unhonoured, un.on'ûrd a, dianrhydrdd.
Unhook, un.hwk' vt, dadfachu, difachu
Unhoop, un.hŵp' vt, dadgylchu
Unhopeful, un.höp'fẁl a, anobeithiol
Unhorse, un.hôrs vt, tynu oddi ar farch
Unhouse, un.huwz' vt, didyo, troi o dy,
digartrefu, dibreswylio [mun
Unhouselled, un.huw'zeld a, heb y cym-
Unhumbled, un.um'bld a, heb ei iselu,
heb ei ostwng, gorfalch
Unhung, un.hung', Unhanged, un.hangd'
a, heb ei grogi, anghrogedig
Unhurt, un.hûrt' a, difriw, diddolur
Unhurtful, un.hûrt'fẁl a, diniwed
Unhusbanded, un.huz'ban.ded a, gwas-
traffedig ; heb ei iawn drefnu
Unicorn, ü'nî.hôrn », uncom, uncornfil
Unification, ii.ni.fi.kii'shun n, uniad
Uniflorous, ü.nî.flö'r'us a, unflodeuog
Unifoliate, ü.nî.f ö'lî.ät a, unddalenog
Uniform, ü'nî.fôrm a, unffurf, unwedd,
unddull : ra,unweddwisg, gosgorddwisg
Uniformity, ü.nî.f ôr'mî.tî n, unffurfiad
Unigeniture, ü.nî.jen'î.tshur n, unig-
enedigaeth [rhyw, unrhywiog
Unigenous, ü.nij'î.nus a, unrhywiol, un-
Uniìateral, ü.nî.lat'ur.al a, unochrog
Uuiliteral, ü.nî.lit'ur.al a, cynnwysedig
o un lythyren [wyll, anoleu
Unilluminated, un.i.lü'mî.nä.ted a, ty-
Unimaginable, un.î.maj'í.nfi.bl a. an-
nychymmygadwy [efelychu
Unimitated, un.im'î.tä.ted a, heb ei
Unimpaired, un.im.pé'rd' a, anwaeth-
edig. heb ei waethygu
Unimpassioned, un.irn.pash'und a, dof
tawel, araf [anghyhuddadwji
Unimpeachable, un.im.pî'tshâ.bl «
Unimpeded, un.im.pí'ded a, diattal, hel
ei rwystro, dirwystr. diludd
Unimportant, un.im.pôr'tant a, dibwys 1
Unimportunate, un.im.pôr'tshü.nät o
annhaer [welladwy, anniwygiadw^
Unimprovable, un.hn.prw'va.bl a, an.
Uninclined, un.in.kli'nd' a, anogwyddi]
annhueddol [nyledutí
Unincumbent, un.in.kum'bent a, an
Unindustrious, un.in.dus'trî.us a, anj
weithgar, diog, anniwyd [llosgadwi
Uninflammable, un.in.flam'â.bl a, a..jj
Uninfluenced, un.in'flü.enst a, diannog I
Uninformed, un.in.fôrmd' a, digyfaij
wydd, anghyfarwydd, anwybodus I
Uninhabitable, un.in.hab'î.tâ.bl a, aill
hydrig, anghyfanneddol
Uninhabited, un.in.hab'î.ted a, axighjM
annedd, annhrefedig, anial, dibobl
Uninjured, un.in'jûrd a, difriw, diniwe«
Uninscribed, un.in.skr'ibd' a, diarysgr»
heb ei gyflwyno [ bryd( i f
Uninspired, un.in.spi'rd' a, heb ei yj I
Uninstructed, un.in.struk'ted a, all
hyfforddedig, annysgedig, diddysg { f
Unintelligent, un.in.tel'î.jent a, ansyil
wyrol, anwybodus [adv
Unintelligible, un.in.tel'î.jî.bl a, annea '• ,
Unintentional, un.in.ten'shun.al a, all
fwriadol, difwriad [nyddoi'
Unintei'esting, un.in.tu.res'ting a, ajjf
Unintermitting, un.in.tûr.mit'ing a, tk j*
haol, dibaid, parhäus [Iff
Uninterpolated, un.in.tûr'pö.lä.ted a, <
Uninterpreted, un . in . tûr ' pret . ed
anghyfieithedig, heb ei ddeongli !
Uninterred, un.in.tûrd' a, anghladdec'
Unintemipted, un.in.tu.rnp'ted a, >i
dor, anrliwystredig, dirwystr [glaw:
Unintrenched, un.in.trentsht' «, diaj ,
Unintricate, un.in'tri.kat a, annyrus i
Uninvited, un.in.v'i'ted a, diwahodd
Union, ü'nî.un n, undeb, uniant, and 1
under; cyfundeb; uniad
Unique, ii.nik' a, unig, unigol, digyml;
Unison, ii'ni.zun n, unsain, unseinet'
a, unseiniol, cynghaneddol
Unisonance, ü.nis'ö.nans n, cynghane i
Unisonant, ü.nis'ö.nant. Unisonous, |
nis'ö.nus a, cynghaneddol
Unit, ii'nit n, un, rhif un ; undod
Unitarian, ü.nî.tê'r'ì.an n, undodiad: ,
undodaidd [dodia i
Unitarianism. ii.m.te'r'i.an.izm n, '■
360
öre; late, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. UNM
Jnite, ii.n'it' v, uno, cjfuno, cyduno,
cydio, cyssylltu, cydgyssylltu
Jnition, ii.nish'un n, uniad, cyduniad
■Jnitive, ii.ni'tiv a, eyftmol
'Jnity, ü'nî.tî n, cyfundeb, cyfundod.
nndeb, undod, unoliaeth, cydundeb
Jnivalve, u'ni.valv a, ungíoriog, un-
pagengog : n, cragen ungafell
Jniversal, ii.ni.vur'sal a, cyffredinol.
;. cyffredin, hollol; penbaladr
Jniversahsm, ii.ni.vur'sal.ism n, cred
Í yng nghadwedigaeth pawb
Iniversalist, ii.ni.vur'sal.ist n, credwr
ig nghadwedigaeth gyffredinol
ersality, ü.nî.YÚr.saÌ'î.tî n, cyffred
Jrwydd, cyiîredinrwydd
•se, ii'ni.vurs n, byd, bydyssawd
ity, ü.nî.vûr'sî.tî n, prifysgol,
fathrofa, mamysgol [un ystyr
rocal, ii.niv'o.kal a, unllais, ungeiriol,
Jnjoin, unjoin' vt, dadgyssylltu
Jnioint, un.jôînt' vt, dadgymmalu
Jnjointed, un.jôîn'ted a, angkyssyllt-
' edig. wedi ei ddadgymmalu
Unjoyful, un.jöî'fẁl a, dihoen, aflawen,
, annyddan, anhylon [anfarnedig
Jnjudged, un.jujd' a, heb ei farnu,
Injust, un.just' a, anghyfiawn, annheg
Injustifiab'le, un.jus.tî.fi'â.bl a, anghyf-
iawnadwy, annifFynadw y
Jnkennel, un.ken'el vt, dilochesu
fnkept, un.kept' a, anghadwedig
Jnkernelled, un.kur'neld a, dignewull
.Inkind, un.kind' a, angharedig, an-
nhirion, anhynaws, anfwyn, afrywiog
.'■nkindness, un.k'ind'nes a, anf'wynder,
afiywiogrwydd [seddu
■rnking, uu.king' vt, dideyrno, dior-
fokingly, un.king'li a, anfreninaidd
'nknit, u.nit' vt, dadwëu [dad-ddyrysu
nknot, u.not' vt, dadglymu, dattod,
nknowing, u.nö'ing a, anwybodus
i'oknowingly, u.nö'ing.lî ad,"diarwybod,
heb at>- bod
nknown, u.nön' a, anadnabyddus ;
, dyeithr, anhysbys [rhwydd
nlaboured, un.lä'bûrd a, diymdrech,
Jilace, un.läs' vt, llaesu, dattod
nlack. un.läd' (unladen) vt, dadlwytho
nladen, un lä'dn pp. — Unlade & Un-
load [ddodi
nlaid, un.läd' a, anosodedig, neb ei
lamented, un.lâ.men'ted a, heb alar
nlap, un.lap' vt, dadblygu [ar ei ol
.nlash, un.lash' vt, dadrwymo [gliciedu
nlatch. un.latsh' vt, agor clicied, di-
nlaurelled, un.lor'eld a, dianrhydedd
Unlawful, un.lô'f'ẁl a, anghyfreithlawn
Unlearn, un.lûrn' vt, dad-ddysgu
Unlearned, un.lûr'ned a, annysgedig,
diddysg, anwybodus, anllythyrenog
Unleavened, un.lev'nd a, disurdoes, di-
lefeinllyd, dieples, croew, crai,cri
Unless, un.les' c, oni, onid, onis, oni
byddai, oddi eithr, oddi gei'th, pe na,
os na
Unlessened, un.les'nd a, heb ei leihau
Uulessoned, un.les'nd a, annysgedig, di-
ddysg [diddysg, anwybodus
Unlettered, un.let'urd a, anllythyrenog,
Unlevel, un.lev'el a, anwastad, anllyfh
Unlicensed, un.l'i'senst a, didrwydded
Unlightsome, un.l'it'sum a, tywyll, an-
oleu, gwyll
Unlike, un.l'ik' a, anghyffelyb, annhebyg
Unhkelihood, un.l'ik'li.hwd, Unlikeli-
ness, un.l'ik'li.nes n, annhebygolrwydd
Unlikely, un.l'ik'li a, annhebygol [rwydd
Unlikeness, un.h'k'nes n, angkyffelyb-
Unlimber, un.lim'bûr a, anystwyth; an-
hyblyg : vt, dattrefnu magnel
Unhmitable, un.lim'î.tâ.bl a, annher-
fynadwy [nherfynol, ammhenodol
Unlimited, un.lim'i.ted a, diderfyn, an-
Unlink, un.lingk' vt, dadrwyo, dadfachu
Unliquidated, un.lik'wLdii.ted a, an-
nhaledig, heb ei dalu
Unliquified, un.lik'wi.fi'd a, annhoddedig
Unlively, un.l'iv'li a, anfywiog
Unload, un.löd (pp unladen) vt, dad-
Unlock, un.lok' vt, dadgloi [lwytho
Unlodge, un.loj' vt. — Dislodge
Unloose, un.lŵs' v, gollwng, rhyddhau,
dattod; ymddattod [hygar, gwrthun
Unlovely, un.luv'li a, angharuaidd, an-
Unloving, un.luv'ing a, anserchog, di-
serch; anghariadus
Unlucky, un.luk'i a, anhapus, anffodus
Unlute, un.lüt' vt, dadgleio [aidd
Unmaidenly, un.mä'dn.lî a, anforwyn-
Unmaimed, un.mämd' a, dianaf, difríw
Unmake, un.mak' (jj£ & pp unmade,
un.mäd') vt, dadwneuthur, dadwneyd
Umnalleability, un.mal.î.â.bü'î.tî a, an-
forthwyledd [wyliadwy
Unmalleable, un.mal'yâ.bl a, anforth-
Unman, un.man' vt, d'iwrio, digaloni
Unmanageable, un.man'ä.jâ.bl a, an-
nhriniadwy, afreolus, aflywodraethus
Unmanhness, un.man'lî.nes n, anwrol-
der; llyfrdra [aidd; llvvfr
Unmanly, un.man'li a, anwrol, anwr-
Unmanned, un.mand' a, heb wŷr, heb
ibrwyr; wedi ei ddigaloni, digalon
361
UNO path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took
Unmamiered, un.man'fird, Unmannerly,
un.man'ûr.lî a, anfoesog, difoes
Unmantle, un.man'tl vt, dadfantellu
Unmanured, un.mâ.nurd' a, di'wrtaith,
diachles [nodi
Unmarked, un.markt' a, dinod, heb ei
Unmarred, un.mârd' a, dianaf, dinam
Umnarriageable, un.mar'ä.jâ.bl a, am-
mbriodadwy
Unmarried, un.mar'id a, anweddog
gweddw, dibriod, ammhriod
Unmarry, un.mar'i vt, dadbriodi, ysgar,
gwahana [dysbaddu. — Emasculate
Unmasculate, un.mas'kii.lat vt, anwrio,
Unmask, un.mask' vt, dadfygydu, dior-
chuddio, dynoethi, dadguddio
Unmasterable, un.mas'tur.âbl a, an-
feistroladwy, anorchfygadwy
Unmatched, un.matsht a, digymhar,
diail; dibriod, anweddog [diystyr
Unmeaning, un.mî'ning a, disynwvr,
Unmeasured, un.mezh'urd a, anfesur-
edig, difesur [allofyddol
Unmechanical, un.mi.kan'i.kal a, an-
Unmeddling, un.med'ling a, anymyrgar
Unmeditated, un.med'î.tü.ted a, difyfyr
Unmeet, un.mît' a, anaddas, anweddus,
ammhriodol, anghymhwys
Unmellowed, un.mel'üd a, anaddfed
Unmelodious, un.mî.lö'dî.us a, ammher-
seiniol [bwylledig
Unmentioned, un.men'shund a, anghry-
Unmcrcantile, un.mur'kan.til a, anfaa-
nachol [anhywerth
Unmerchantable, un.mûr'tshan.tâ.bl a,
Unmerciful, un.mur'.si.ffvl a, annhru-
garog, didrugaredd; creulawn
Unmercifulness, un.mûr'sî.fẁl.nes ?î,an
nhrugarognvydd ; creulondeb
Unmerited, un.mer'î.ted a, anhaeddedig
Unmilitary, un.mil'î.tur.î a, anfihvraidd
Unmindful, un.m'índ'fẁl a, anystyriol,
difeddwl, diofal, anofalus; esgeuíus
Unmingle, un.ming'gl vt, dadgymmysgu
Unmingled, un.ming'gld a, digymmysg,
anghymmysgedig [weinidogaethol
Unministerial, un.min.is.ti'r'i.al a, an-
Unmisscd, un.mist' «, angholledig
Unmistakable, un.mis.ta'ka.bl a, eglur,
amlwg [leihau, heb ei esmwythäu
Unmitigated, un.mit'i'gii.ted a, heb ei
Unmixed, un.mikst' a, digymmysg,
anghymmysgedig, pur [wlyclm
Unmoistened, un.môí snd a, sycli, heb ei
Unmolested, un.mö'les.ted a, heb ei
aflonyddu [angor
Unmoor, un.mŵY vt, diangori, codi
Unmortgaged, un.môr'gäjd a, heb i
arwyatlo [ farweidd i |
Unmortified, un.môr'tî.fi'd a, heb ]
Unmotherly, un.muTn'ûr.lî a, anfarl
aidd, anfamol [da
Unmourned, un.mö'rnd' a, heb alar t\
Unmoved, un.mwvd' a, anghyffröedij
digyfto, safedig [anghytfröus, disyfl
Unmoving, un.mw'ving a, digyjpl
Unmuffle, un.muf '1 vt, difoledu
Unmurmuring, un.mCir'mur.ing a, il
rvvgnach; boddlongar, amyneddgarl
Unmusical, un.mii'zi.kal a, anghenjl
gar [cvj
Unmutilated, un.mü'tî.lä.ted a, dian.1
Unmuzzle, un.muz'l vt, dadbenrwymcl
Unnatural, u.nat'shii.ral a, annaturil
diserch, dideimlad; chwith,lledchwl
Unnaturalness, u.nat'sbii. rallies ra, {8
naturioldeb [dwyol, anhyáj ! j
Unnavigable, u.nav'i.gca.bl a, anil
Unnecessary, u.nes'e.sur.î, UnneediB
u.nid'tvvl a, afreidiol, diraid, afraid!
Unneighbourly, u.nä'bûr.li a, anghyl
mydogol, angharuaidd
Unnervate, u.nur'vat, Unnerved, u.nûr ■
a, dinerth, egwan, gwan [dinerlj
Unnerve, u.nurv' vt, gwanhau, dim!
Unnestle, u.nes'l vt, dinithio [frfl
Unnoticed, u.nö'tist a, disylw, ansy I
Unnumbered, u.num'burd a, dirif, aiS
afrifed, heb eu rhifo, dirifedi
Unobjectionable, un.ub.jek'shun.a.bl I
difai, anwrthwynebadwy
Unobliterated, un.ob.lit'ur.ä.ted a, *|
ei ddilëu [ostyngeí
Unobnoxious, un.ob.nok'shus a, ancij
Unobscured, un.ob.skti'rd' a, angbuj
iedig, eglur [wasat J
Unobsequious, un.ob.si'kwi.us a, ft]
Unobservance, un.ob.ziir'vans n, esgij- ,
usdra ; anystyriaeth
Unobservant, un.ob.zur'vant
iol, anofalus, anystyriol
Unobserved, un.ob.zurvd' o,
Unobstructed, un.ob.struk'ted o,dirw; C
Unobstructive, un.ob.struk'tiv o, r ì
rhwystrol, anattaliadol
Unobtainable, un.ob.ta'na.bl a, angl>-
haeddadwy, anghaffaeladwy
Unobtrusive, un.ob.trw'siv a, anymvH
gar [bywel, t)"U
Unobvious, un.ob'vi.us a, anamlwg, Ha
Unoccupied, un.ok'ii.pid a, heb w<h
diwaith ; diddeiliad, heb ei osod, g ?
Unoffending, un.o.fen'ding a, diniweM
Unoifered, un.of'drd a, heb ei gyimyj
leb i
heb
öre ; late, l'íne, nö, miite ; she, zh=.z azure ; thin, this ; j=dzh. ÜNP
noil, un.ôîl' vt, dadolewi
nopened, un.ö'pnd a, anagoredig
uopposed, un.o.pozd' a, diwrthwyneb
ttòppressed, un.o.prcst' a, anorthrym-
'edig. diormail, diormes [luniedig
lorganized, un.or'gan.Tzd a, anghyf-
liornamented, un.ôr'nâ.men.ted a, di-
Jadduni, anaddurnedig
lorthodox, un.or'tho.doks a, anun-
iongred, geuftyddiog [rodres
ìostentatious, un.os.ten.tä'shus a, di-
sowned, un.önd' a, anaddefedig
hpacific, un.pa.sif 'ik a, anheddychol
'mack, un.pak' vt, dadbynorio, dad-
'lwytho ; dadsypynu
ipaid. un.päd' a, annhaledig
ìpainful, un.pan'fvd a, diboen [diflas
'ipalatable, un.pal'à.tâ.bl a, andasus,
Iparagoned, un.par'â.gund a, digy-
inhar, digystal [digyffelyb, diail
[(paralleled, un.par'al.eld a, digymhar,
^pardonable, un.pâr'dn.â.bl a, an-
i l&ddeuadwy, anfaddeuol, difaddeu
^.pardoning* un .pâr'dn.ing a, an-
raddeuol, annhrugarog [auseneddol
'parliamentary, un.pâr.ìî.men'tur.î «,
'pastoral, un.pas'tur.al a, anfugeilaidd
Ipathed, un.pâTHd' a, dilwybr, di-
' liordd [nhyrfiol
1 pathetic, un.pa.thet'ik a, anghy-
'patriotic, un.pii.tri.ot'ik a, amvladgar
patronized, un.pa'trun.izd a, dinawdd
peaceable, un.pi'sfi.bl, Unpeaceful,
m.pis'tWl a, anheddychol, anheddog
penetrating, un.pen'i.tr-i.ting a, an-
feeiddiol ' [wobr, anwobrwyedig
'•pensioned, un.pen'shund a, didal-
Ipeopled, un.pi'pld a, ammhoblogedig ;
ieb drigoüon, dibobl
^perceived, un.pur.sivd' a, anweledig,
vnnealledig [geirwir
1 perjured, un.pûr'jûrd a, dianudon,
^perplexed, uu.pur.plekst' a, dibetrus
I terturbable, un.pùr .tûr.bâ.bl' a,
nghyffroadwy, tawel, llonydd
1 )liilosophical. un.fil.ö.sof 'l.kal a, an-
thronol, anathronyddol, anofyddol
Ijierced, un.pî'rst' a, annhrywanedig
ISin, un.pin' vt, dibinio [am dano
Ijitied, un.pit'id a, digwyn, heb alar
l'jitying, un.pit'î.ing a, anuhosturiol,
idrugar, creulawn [swydd
Ulaced, un.pläst' a, anosodedig; di-
Ulagued, un.plägd' a, heb ei flino
Vilanted, un.plan'ted a, ammhlanedig.
iblan [diweniaeth
lilausible, un.plo'zi.bl a, annhebyg;
Unpleasant, un.plez'ant a, anhyfryd
Unpleased, un.plizd' a, anfoddl'awn
Unpleasing, un.pli'zing a, anfoddus,
anfoddol, anhyfryd [heb ei wystlo
Unpledged, un.plejd' a, anwystledig,
Unpliant, un.pliant a, anystwyth, an-
hyblyg, syth, ystyfnig
Unploughed, un.plûŵd' a, heb ei aru
Unplume, un.pliim' vt, dibluo, dadblufio
Un poetic, un.po.et'ik, Unpoetical, un-
po.et'Lkal if, anfarddonol, diawen
Unpointed, un.pôîn'ted a, pŵl, diflaen
Unpolished, un.pol'isht a, anllyfn, an-
llathr, anghaboledig [anfoesgar
Unpohte, un.pö.l'ít' a, difoes, anfoesog,
Unpolluted, un.po.lü'ted a, dibalog
Unpopular, un.pop'ü.lûr a, ammhoblog-
aidd, aimerbyniol gan y werin
Unportable, tra.poVta.bl a, annygadwy
Unpossessed, un.po.zest' a, heb berchen
Unpotable, un.pö'tâ.bl a, anyfadwy
Unpracticable, un.prak'ti.ka.bl a, an-
wneathuradwy, anhyall
Unpractised, un.prak'tist a, anarferedig
Unpraised, un.prazd' a, diganmoliaeth
Unprecarious. un.pri.ke'r'i.us a, dilys,
diammheuol, sicr, safadwy
Unprecedented, un.pres'î.den.ted a, di-
flaenddrych, digynllun, heb gynreol,
heb ragreol, digyffelyb
Unprecise, un.prî.sîs' a, anfanol, anghy-
wir [ragfynegu
Unpredicted, un.pri.dik'ted a, heb ei
Unprejudiced, un.prej'ii.dist a, dirag-
farn [diragfyfyr
Unpremeditated, un.prî.med'î.tä.ted a,
Unprepared, un.prî.pG'rd' a, ammharod,
Unprepossessing, un.pri.po.zes'ing a,
gwrthwyneblyd, anhudol [gymhell
Unpressed, un.prest' a, anwasgedig, di-
Unpresumptuous, un.pri.zum'tshii.us a,
dhyfyg [aidd, dihonol
Unpretending, un.prî.ten'ding a, gwyl-
Unprevailing, un.pri.va'ling a, an-
nhyciannus, aflwyddiannus [diludd
Unprevented, un.pri.ven'ted a, dirwystr,
Unpriestly, un.prîst'lî a, anoffeiriadol
Unprincipled, un.prin'sî.pld a, difoes,
diegwyddor
Unprintêd, un.prin'ted a, anargraffedig
Unprizable, nn.prü'zâ.bl a, diwerth, di-
bris [fawrogi
Unprized, un.pr'izd' a, heb ei werth-
Unproductive, un.pro.duk'tiv a, an-
ft'rwythlawn, diftaeth, annhoreithus
Unprofaned, un.prö.fänd' a, dibalog,
sanctaidd, glân
383
UNR path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took
Unprofitable, un.profi.ta.bl a, difudd.
anfuddiol, dielw [waharddedig
Unprohibited, un.prö.hib'î.ted a, an
Un prolific, un.pru.lif'ik a, anffrvcyth
lawn [argoelus
Unpromising, un.prom'i.zing «, dnvg-
Unprompted, un.prom'ted a, digymhel
Unpronounceable, un.prü.nûŵn'sâ.bl a,
anghynaniadwy [mhrophwydol
Un prophetic, un.pro.fet'ik a, am-
Unpropitious, un.prö.pish'us a, drwg-
argoelus; annhosturiol, annhirion
Unproportioned, un.prö.pö'r'shund a
anghyfartal, anghymmesur
Unproposed, un.pro.pozd' a, anghyn-
nygiedig, heb ei gynnyg
Unprosperous, un.pros'pur.us a, an-
nhyciannol, afhvyddiannus, afivryddol
Unprotected, un.pro.tek'ted a, anni.
flynedig, diamddiflỳn, dinawdd
Unproved, un.prwvd a, ammhrofedig
Unprovided, un.pru.vi'ded a. annarWl-
edig, annarpar [nhyrfiedio
Unprovoked, un.pro.vokt' a, anghy-
Unpublished, un.pub'lisht a, anghy-
hoeddedig [«dig, digosp
Unpunished, un.pun'isht «, anghosp-
Unpurged, un.pûrjd', Unpurified, un-
pü'r'î.f id a, ammhuredig, ammhur
Unpursued, un.pûr.süd' a, dierlyd
Unqualified, un.kwol'i.fid a, anghy-
mhwys, anaddas, anghymhwysedig;
difraint; hollol, perffaith
Unqualify, un.kwol i.f i ri,anghymhwyso,
anaddasu, difreinio
Unquenchable, un.kwen'tsha.bl a, an-
niffoddadvry, diddiffbdd [edig
Unquenched, un.kwentsht' a, anniftbdd-
Unquestionable, un.kwes'tshun.a.bl a,
diammheuol, dilys [nrwyth
Unquiet, un.kwi'et a, aflonydd, anes-
Unransomed, un.ran'sumd a, caeth
Unravel, un.rav'l v, dad-ddyrysu, dad-
wëu; egluro, deongli, dadguddio
Unrazored, un.rii'zurd a, aneilliedig
Unread, un.red' a, annarllenedig, di-
ddarllen; annysgedig, diddysg
Unready, un.red'î a, ammharod, an-
ew vllysgar [anwir
Unreal, un.ri'al a, ffuantus, ansylweddol,
Unreasonable, un.ri'zn.a.bl a, direswm,
afresymol [afresymoldeb
Unreasonableness, un.ri'zn.fi.bl.nes n,
Unreave, un.riv' vt, dad-ddyrysu
Unrebukable, un.ri.bii'ka.bl a, angher-
yddadwy, difai
Unreceived, un.ri.sivd' a, annerbyniedig
Unreclaimed, un.ri.klamd' a, anniwyf •
iedig; anniwylliedig
Unrecognized, un.rek'og.ni'zd a, anghy j
addef, diadnabod [wobnvyed }
Unrecompensed, un.rek'um.penst a, a: J
Unrecorded, un.ri.kor'ded a, heb ei gc
restru [idrwl
Unrecounted, un.rî.kûẁn'ted u, heb I
Unrecovered, un.ri.kuv'urd a, heb ei a I
ennill, anadferedig [chweliadl
Unrecurrent, un . rî . kur ' ent a, annl
Unredeemed, un.rî.dîmd' a, diadbryn I
Unrefined, un.ri.f ind' a, anghoethedigl
Unreformable, un.rî.fûr'mâ.bl a, anil
wygiadwy [heb ei adfywir
Unrefreshed, un.rî.fresht' a, llucîdedl
Unrefusing, un.ri.fii'zing a, anwrthnM
gar, cydsyniol [ hi
Unrefuted. un.ri.f ii'ted a, heb ei will
Unregarded, un.ri.gar'ded a, diystyrecl
Unregenerate, un.rî.jen'ur.ät a, ami
genedledig [gofres' : .
Unregistered, un.rej'is.tûrd a, heb I
Unreined, un.ründ' a, dinrwyn
Unrejected, un.ri.jek'ted a, anwrthifl
edig [asol; anadrodde<j(
Unrelated, un.rî.lä'ted a, ammherth;Ä
Unrelenting, un.ri.len'ting a, anedifar«
annhosturiol, creulawn \h
Unremitting, un.ri.mit'ing a, dyfal, ■
Unremovable, un.ri.mw'vu.bl a, ansj#jj
mudadwy, ansymmudol [annhalaB
Unremunerated, un.rí.mü'nur.ä.ted fl
Unrenounced, un.rî.nûŵnst' a, anwpfl
odedig [diglod, dianrhydip
Unrenowned, un.rî.nûẁnd' a, anemtfl
Unrepaid, un.rî.päd' a, heb ei attálu m
Unrepaired, un.ri.pê'rd' a, heb ei fl
gyweirio
Unrepealed, un.rî.pîld' a, anniddymcj
Unrepenting, un.ri.pen'ting, Unreptf
ant, un.ri.pen'tant a, anedifeiriol M
Unrepining, un.ri.pi'ning a, anymc»
iol, dirwgnach ; amyneddgar [<fâ
Unreplenished, un.ri.plen'isht a.annr* ,-
Unreprieved, un.ri.privd' a, anfadi-
edig, heb ei arbed [r?
Unreproached, un.ri.protsht' «. diwar
Unreproved, un.ri.prwvd' a, digeryd ;
Unrepugnant, un.ri.pug'nant a, dîwWj
ladd, di'wrthwyneb
Unrequested, un.ri.kwes'ted o, he5J
geisio, anneisyfedig [r fl
Unrequisite, un.rek'wi.zit a, dian.*-
Unrequited, un.ri.kwi'ted a, diw.r»
annhaledig, didal [rh^wddedd c «n.
Unreserve, un.ri.zurv' n, rhydd r»
364
ôre ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. UNS
T ; mvserved, un.ri.zurvd' a, agored, rhydd
digel [neidio
Unresilient, un.rî.sil'yent a, anwrth
Ì Unresisting, un.ri.zis'ting a, anwrthwyn
If ebol [adwy
1 1 Un resolvable, un.ri.zol'va.bl a, anagor-
Unrosi lived, un.ri.zolvd' a, ammhender-
II fynol; anwadal [sain
Unresounding, un.rî.zûŵn'ding a, diad-
(Unrespeeted, un.ri.spek'ted a, dibarch
I [Unresting, un.res'ting a, diorphwys
■ íUnrestored, un.rî.stö'rd' a, anadferedig
k Unrestricted, un.ri.strik'ted a, diadrwym.
1 heb ei ragattal [alw yn ol
J lUnretraeted, un.ri.trak'ted a, heb ei
i 'Unreturned, un.rî.tûrnd' a, annychwel-
I ! edig [iedig
I fUnrevealed, un.ri.vild' a, annadgudd-
r Unrevenged, un.ri.venjd' a, annialedij
irdigosp; heb ddial; heb ei ddial
t Unrevoked, un.ri.vokt' a, di'wrthahv, heb
IF ei alw yn ol [edig, diwobr, didal
| Unrewarded, un.rî.wôr'ded a, anwobrwy-
\ Unriddle, un.rid'l vt, deongli, egluro
Unrig, nn.rig' vt, didaclu, didrwsio
Bunrighteous, un.r'i'tshus a. anghyfiawn
Unrighteousness, un . r'i ' tshus . nes a,
I I anghyfiawnder, anuniondeb
Unrightful, un.rît'fẁl a, anghyfiawn
: Unring, un.ring' vt, dadfodrwyo, difod-
. Unrip, un.rip' vt. — Kip [rwyo
lUnripe, un.r'ip' a, anaddfed, anffaeth
; Jnrivalled, un.r'i'vald a, digydgais ; di-
rjnrivet, un.riv'et vt, dadhoelio [gymhar
Unrobe, un.röb' vt, dadwisgo
. î'Jnroîl, un.ròT vt, dadrolio, dadblygu
Ì -Jnroof, un.rŵf ' vt, didoi, tynu to, dy-
1 Unroosted,un.rŵs'tedrt, dighvyd [noethi
Jnroot, un.rvvt' v, dadwreiddio
unrough, un.ruf ' a, diarw, difarf
^Jnroyal, un.rôî'al a, anfreninol
Tnruffle, un.ruf'l vi, tawelu, llonyddu
unruffled, un.ruf'ld a, tawel, digyffro
Jnruled, un.rvvld' a, ditywodraeth, an-
rheoledig [aeth, afiywodraeth
Jnruliness, un.rŵ'lî.nes n, anllywodr-
Unruly, un.rẁ'lî a, afreolus, terfysglyd,
i | penwyllt, direol, aflywodraethus
Tnsaddle, un.sad'l vt, dadgyfrwyo
usaf'e, un.säf ' a, anni'ogel, peryglus
'Jnsaid, un.sed'^i & pp.— Unsay
^salable, un.sä'lâ.bl a, anwerthadwy
Insalted, un.sóTted a, anhallt, croew
nsanetified, un.sangk'ti.f id a, ansanct-
eiddiedig, ansanetaidd, halogedig
Fnsated, un.sä'ted a, diwala " [ddigoni
insatiated, un.sä'shî.ä.ted a, heb ei
Unsatirical, un.sfi.tir'i.kal a, anoganns
Unsatisfactory, un.sat.is.fak'tur.i a, an-
foddlonol, anfoddhaol [ei ddigoi.i
Unsatisfied, un.sat'is.f'id a, diwala, heb
Unsatisfying, un.sat'is.fi'ing a, anfodd-
lonus, annigonol [aiiflasus, diflas
Unsavoury, un.sa'vur.i a, ansawrus,
Unsay, un.sä' (unsaid) vt, dad-ddywedyd
Unscarce, un.ske'rs' «, diambell, dibrin,
Unscared, un.ske'rd' a, didarf [llawn
Unscarred, un.skard' a, digraith [iach
Unscathed, un.skatht' a, difriw, diniwed ;
Unscholastic, un.sko.las'tik a, anysgol-
heigiol, anysgolaidd [diddysg
Unschooled, un.skwld' a, annysgedig,
Unscorched, un.skortsht' a, anneitiedig,
dilosg [ei ridyllio
Unscreened, un.skrind' a, digysgod; heb
Unscrew, un.skrw' vt, dattroi
Unscriptural, un.skrip'tshii.ral a, anys-
grythyrol [betrus
Unscrupulous, un.skrw'pu.lus a, di-
Unseal, un.sîl' vt, dadselio
Unseam, un.sîm' vt, dadwrymio, dad-
wnio, rhwygo [iadwy
Unsearchable, un.sûr'tshâ.bl a, anchwil-
Unseasonable, un.si'zn.a.bl a, ammhryd-
lawn, anamserol, annhymmorol
Unseasoned, un.si'znd a, heb ei dym-
meru, annliymmeredig ; anhallt. Un-
seasoned timber, defnydd-goed ir
Unseat, un.sît' vt, diorseddu, dadorseddu
Unsecluded, un.si.klii'ded a, diachudd
Unseconded, un.sek'un.ded a, heb ei eilio,
heb ei gefnogi
Unseduced, un.sî.düst' a, anhudedig
Unseeing, un . si ' ing a, diweled, heb
weled, dall [eidd-dra, anharddweh
Unseemliness, un.sîm'lî.nes n, anwedd-
Unseemly, un.sîm'lî a, ammhrydus, an-
addas, anweddaidd; ammhrýdferth
Unseen, un.sîn' a, anweledig
Unsent, un.sent' a, ananfonedig; heb ei
anfon. Unsent-for, anwahoddedig
Unseparated, un.sep.ur.ä'ted a, anwa-
hanedig [gladdu, difeddrod
Unsepulchred, un.sep'ul.kurd a, heb ei
Unserviceable, un.sur'vis.a.bl «, annefn-
yddiol, anwasanaethol, diwasanaeth,
diddefnydd [ydlu
Unsettle, un.set'l vt, ansefydlu, dadsef-
Unsevered, un.sev'urd a, annydoledig,
anwahanedig, heb ei ddadgyssylltu
Unsex, un.seks' vt, dadrywio [rhyddhau
Unshackle, un.shak'l vt, dadhualu;
Unshadowed, un.shad'öd, Unshaded, un-
ahii'ded a, anghysgodog, digysgod
365
UNS path, fat, ore, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on. curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Unshaken, un.sha'kn «, disigl, diysgog,
diergryn, dianwadal
Unshamed, un.shämd' a, digywilydd
Umhapen, un.shä'pn a, afiuniedig, aflun-
iaidd, dilun [ei rant»
Unshared, un.shê'rd' «, anrhanedig, heb
Unsheathe, un.shÎTH' vt, dadweinio
Unshed, un.shed' a, annhywalltedig
Unsheltered, un.shel'tûrd a, digysgod
Unship, un.ship' vt, dadlongi[gywilyddio
Unshocked, un.shokt' a, difraw; heb ei
Unshod, un.shod' a, diarchen, diesgid-
iau ; dibedol, dibedolau ; troednoeth
Unshorn, un.shô'rn o, anghneifiedig
Unshot, un.shot' a, heb ei saethu
Unshrinking, un.shring'king a, diysgog
Unshut, un.shnt' a, anghauad, agored
Unsifted, un.sif 'ted a, anchwiliedig, am-
mhrofedig; heb ei nithio
Unsightliness, un.s'ít'lí.nes n, anolygus-
rwydd, hylldra, anferthwch
Unsightly, un.s'it'lî a, hagr, anhardd,
anferthol, anolygus, ammhrydferth
Unsinew, un.sin'ii vt, diewynu, gwanhau
Unsinged, un.sinjd' a, anneifiedig
Unsinking, un.sing'king a, ansuddol
Unsinning, un.sin'ing a, dibechod, an-
nhroseddol, difai [fawr
Unsizable, un.si'za.bl a, rhy fach, rhy
Unskilful, un.skil'twl, Unskilled, un-
skild' a, anneheuig, anghelfydd,
anghyfarwydd, anfedrus, difedr
Unskilfulness, un.skirfwl.nes», anghel-
fyddyd, anfedrusedd [ladd
Unslain, un.slän' a. anlladdedig, heb ei
Unslaked, un.sllikt' a, heb ei dawdd-
wlychu. Unslaked lime, calch brwd
Unsleeping, un.sli'ping a, aughysgol, an-
hunol, dihun, deii'ro [heb ei fwgsychn
Unsmoked, un.smokt' a, heb ei iygu,
Unsociable, un.sö'shâ.bl a, anghyieillgar
Unsoiled, un.sôild' a, heb ei ddiwyno,
Unsold, un.söld' a, heb ei werthu [glân
Unsol dierlike, un .sol j ur.lik, U nsoldierly ,
un.söl'jûr'lî a, anfilwraidd, anfilwrol
Unsolicited, un.sö.lis'î.ted a, heb ei ofyn
Unsolicitous, un.sö.lis'í.tus a, anofalus
Unsolid, un.sol'id a, anflyrf; hylif
Unsolvable, un.sol'va.bl a, anegluradwy
Unsonorous, un.sö.nô'r'us a, ansoriarus.
anseiniol, anseinfawr
Unsophisticated, un.so.fis'ti.ka.ted a,
anllygredig, pur, dilwgr
Unsoried, un.sôr'ted a, annosbarthedig
Unsought, un.sôt' a, angheisiedig
Unsound, un.sûẁnd' a, afiachus; anafus;
pwdr, braenllyd, llygredig
Unsoured, un.sûŵ'rd' a, heb ei suro
Unsowed, un.söd' a, anheuedig
Unsparing, un.spe'r'ing a, diarbed, an- I
arbedus; hael [gwrthddywedyd
Unspeak, un.spik' vt, dad-ddywedyd, [i
Unspeakable, un.spi'ka.bl a, annhraeth- |
adwy. annbraethol [odi )
Unspecified, un.spes'i.f 'id a, heb ei ben- 1
Unspent, un. spent' a, annhreuliedig
Unspied, un.sp'id' a, heb ei ganfod
Unspilt, un. spilt' a, annhywalltedig
Unspirit, un.spir'it vt, digaloni
Unsjriritual, un.spir'it.shii.al a, anys-B
brydol, cnawdol [heb ysglyfaethl
Unspoiled, un.spCild' a, annifrodedigjl
Unspotted, un.spot'ed a, difrycheulyd I
Unstable, un.sta'bl a, ansafadwy, ys-|
gogadwy, anwadal, gwammal
Unstaid, un.scäd' a, gwammal. ansefyd-fl
log, anwadal [diwartbj-i
Unstained, un.ständ' a, heb ei ddiwynosj
Unstanched, un.stântsht' a, heb ei attal
Unstate, un.stät' vt, anurddasu
Unstaticnary, un.stä'shun.ur.î a, anor-
safol, ansefydiog [reithlawn
Unstatutable, un.stat'ü.tâ.bl a, anghyf-;
Unsteadfast, un.sted'fast a, gwammal
ysgogol, anwadal, ansefydiog
Unsteadiness, un.sted'î.nes n, anwad-1
alwch, gwammaldra, ansefydlogrwyddl
Unsteady, un.sted'i a, gwammal, an-r
wadal, ansefydiog; gwaglog
Unsteeped, un.stipt' a, heb ei fwydo I
Unstinted, un.stin'ted a, dibrin, helaetlj
Unstitch, un.stitsh' vt, dadbwytho
Unstrained, un.stränd' a, anhidledig j
aneatynedig; rhwydd [haenii
üuatrati£ed, un.straí'î.fîd a, heb ei
Unstrengthened. un.streng'thnd o, hel
ei neithu ; digymhorth
unstring, un.string' ( pt fkpp unstrung ;
vt, dilinynu, dactcd iannau
Unstruck, un.sLruk' «, didaro, digyffiro
Unstudied, un.stud'îd a, difyfyr, naturioj
Unsubdued, un.sub.düu' a, anorchfygj
edig [tyngeaijj
Unsubjected, un.sub.jekt'ed «, aunarw
Unsuborned, an.sub.ôrnd' a, diwobr
Unsubservient, un.sub.sur'vi.ent a, an
wasanaethgar [syhveddc
Unsubstantial, un.sub.stan'shal a. an
Unsuccessful, un.suk.ses'fwl a, aflwydd
iannus, dilwydd [antfaw
Unsuccessfulness, un.suk.ses'fui.nes 1
Unsuccessive, un.suk.ses'iv a. anolynol
UnsufFerable, un.suf'ur.a.bl a, anoddei
adwy, anoddefol, anhvddwvn
366
ore; liite, line, no, miite; sbe, zh=z azure; thin, Tiiis; j=dzh. UXT
Unsuitable, un.sü'tâ.bl a, anaddasJ
anghymhwys. anghyfaddas [pur!
Çtosullied. un.sulìd a, heb ei ddiwyuo.
í Unsunned, un.sund' a, anheuledig
Bnsuperfluous, un.sü.pûr'flü.us a, an-
\ ormodol
Unsupplied, un.su.pl'íd' a, annirprwyedig
Unsupportable, un.su. pö'r'tâ.bl or, an-
oddefadwy, anoddefol
[Unsupported, un.su.pöYted a, am-
I mhorthedig, diborth
.Unsure, un.sìiŵ'r' a, annilys, ansicr
• Unsurmountable, un.sûr.mûŵn'tâ.bl a,
\\ anorfodadwy, anorchfygol [byniadwy
l 'Unsusceptible, un.sn.sep'tî.bl a, anner-
fUnsuspected, un.sus.pek'ted a, anam-
; mheuedig [mhëus
Unsuspecting, un.sus.pek'ting a, anam-
Unsuspicious, un.sus.pish'us a, diddryg-
■ dyb [ysborthacíwy
Unsustainable, un.sus.tä'nâ.bl a, an-
i Unswathe. un.swüTii' vt, dadrwymynu
I Unswayed, un.swäd' «.heb ei reoíi, rhydd
Unswear, un.swê'r' v, dad-dyngu, di-
dyngu [lw
klnsworn, un.swö'rn' a, heb gymmeryd ei
ITnsystematical, un.sis.tem.at'i.kal a.
J direol [glâ
Untainted, un.tän'ted a, dilwgr, dihalog.
Untaken, un.ta'kn a, heb ei gymmeryd;
| heb ei ddal, annaliedig
Untamable, un.tä'mâ.bl a, annofadwy
Untangle, un.tang'gl vt, dad-ddyrysu
'untarnished, un tar'nisht a, dilwgr.
wsglaer, gloew, heb ei ddiwyno
[Jntasted, un.täs'ted a.ammhrofedig, heb
f! ei arehwaethu [edig, anaddysgedig
Jntaught, un.tôt' a, diddysg, annysg-
■Jntaxable, un.tak'sa.bl a, annhrethadwy
Unteaehable, un.ti'tshà.bl «, anaddys;
1 adwy, anhyddysg; anwar [dymmeru
[Jntempered, un.tein'pùrd «, heb ei
Jntenable, un.ten'â.bl a, anniffynadwy,
í annaliadwy [iad
untenanted, un.ten'an.ted a, heb dtleil-
'jntender, un.ten'dûr a, annhyner, caled,
didosturi [iedig
Jntendered, un.ten'dûrd a, anghynnyg-
Jnterrified, un.ter'î.fi'd a, difraw, di-
ddychryn, diarswyd, diofn
JTnthankful, un.thangk'fwl a, ann'iolch-
gar, diddiolch [ann'iolehgarweh
Inthankfulness, un.thangk'fwLnes n
Inthawed, un.thôd' a, annhoddedig
nthinking. un.thing'king a, difeddwl,
■ diofal, byrbwyll
nthurny, un.thôr'nî a. diddrain
Unthoughtful, un.thôt'íẁl a, anystyriol,
Unthought-of, difeddwl am daW
Unthread, un.thred' vt, dadedefynu
Unthreatened, un.thret'nd a, heb ei
fygythio [radwr
Unthrift, un'thrift n, gwastraffwr. af-
Unthrifty, un.thrif 'tî a, afradus, afrad-
lawn, anghynnil
Unthriving, un.thri'ving a, digynnydd,
aflwyddiannus. dilwydd
Untidy, im.t'í'dî a, annhaclus, anghryno
Untie, un.ti" vt, dadglymu, dattod [hyd
Until, un.til' ad&pr,hyd at, hyd oni. nes,
Untile, un.til' vt, didoi [driniaeth
Untilled, un.tild' a, anniwylliedig, di-
Untimely, un.ti'm'li a, anamserol, am-
mhrydlawn, annhymmoraidd ; anadd-
fed, glas. An untimely birth, erthyl
Untinged, un.tinjd' a, anlliwiedig; di-
Untiring, un.ti'Ying a, diflin [rwgr
Untitled, un.t'i'tld a, dihawlfraint, dienw
Unto, un'tŵj9r, i, at, hyd, hyd at, wrth
Untold, un.töld' a, anfynegedig; afrifed
Untomb, un.tẁm' vt, dadgladdu
Untoothsome, un.tŵth'sum a, diflas,
anflasus, annanteithiol [dideimlad
Untouched, uu.tutsht' a, heb ei gyffwrdd ;
Untoward, un.tö'ûrd a, chwithig; an-
hywaith. anffodus [iadwy
Untraceable, un.trä'sâ.bl a, anolrhein-
Untracked, un.trakt' a. dilwybr, diol
Untraceable, un.trak'ta.bl a, anhydyn,
anhydrin, ystyfnig, cyndyn
Untrained, un.tränd' a, anaddysgedig,
heb ei hyttbrddi [cliludd
Untrammelled, un.tram'eld a, dirwystr,
Untransferable, un.trans.fur'â,.bl a, an-
nhrosglwyddadwy [ anghyfieithadwy
Unstranslatable, un. trans. íä'tâ.bl a,
Untransparent, un.trans.pê'r'ent a, an-
nhryloew, arloew, tywyll [deithio
Untravelled, un.trav'eld a, ansathr; heb
Untread, un.tred' vt, dadsangu ; dychwel
Untreasured, un.trezh'm-d a, annhrysor-
edig [mhrofedig
Untried, un.tr'id' a, heb ei gynnyg, am-
Untrod, un.trod', Untrodden, un.trod'n
a, ansathredig, disathr
Untroubled, un.trub'ld a, diofid ; llonydd
Untrue, un.trẁ' a, anwir, an\rireddus,
gau [wirionedd, celwydd
Untruth, un.tr«-th n, anwiredd, an-
Untune, un.tün' vt, anghyweirio
Untutored, un.tü'tûrd a, annysgedig,
diddysg, heb ei ddysgu
Untwine, un.tw'ín'. Untwist, un.twist'
vt, dadnyddu, dadgyfrodeddu
3G7
UPR path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
tJnupheld, uu.up.lield' o, heb ei gynnal
Unurged, un.ûrjd' a, anghymhelledig,
digymhell [nefm
Unused, un.iizd' a, anarferol, anghyn-
Unusual, un.ii'shii.al a, anarferol,
anghyffredin, dyeithr
Unutterable, un.ut'ur.à.bl a, anhraeth-
adwy, anhydraeth, annhraethol
Unvalued, un.val'iid a, ammhrisiedig,
heb ei werthfawrogi [anorchfygadwy
Unvanquishable, un.vang'kwisk.a.bl a,
Unvaried, un.ve'r'id a, anghyfnewidiol,
digyfnewid [iol, annewidiol
Unvarying, un.ve'r'i.ing a, anamryw-
Unveil, un.val' vt, dadlenu, dador-
chuddio [awyro
Unventilated, un.ven'ti.Hi.ted a, heb ei
Unversed, un.vurst' a, anhyddysg
Unvexed, un.vekst' a, digur, diofid
Unviolated, un.vi'o.Hi.ted a, dihalog,
annhreisiedig ; heb ei dori [weddol
Unvirtuous, un.vur'tshii.us a, anrhin-
Un visited, un.viz'i.ted a, anofwyedig
Un wakened, un.wa'knd a, anneffro, an-
neffröedig, yn cysgu [gaer
Unwalled, un.wôld' a, anghaerog, di-
Unwarlike, un.worTik a, anrhyfelgar
Unwarned, un.wômd' a, heb ei rybuddio
Unwarped, un.wôrpt' a, diduedd
Unwarrantable, un.war'an.tâ.bl a, an-
warantadwy ; anesgusodol
Unwary, un.wê'r'î a, anochelgar, diofal
Unwashed, un.washt' a, anolchedig, heb
ei olchi [wastraffu
Unwasted, un.wäs'ted a, annifrod, heb ei
Unwatchful, un.wotsh'fẁl a, anwyliad-
wrus [dianwadal
Unwavering, un.wa'vur.ing a, diysgog,
Unwearied, un.wî'r'îd a, diflin, anlludd-
Unweave, un.wiv' vt, dadwëu [edig
Unwed, un.wed', Unwedded, un.wed'ed
a, dibriod, anweddog, amrnhriod
Unweeting, un.wi'ting a, anwybyddol
Unweighed, un.wiid' a, ammhwy&edig
Unwelcome, un.wel'kum a, digroesaw
Unwell, uu.wel' a, anhwylus, afiach
Unwept, un.wept' a, digwyn
Unwholesome, un.höl'sum a, afiachus
Unwieldiness, uu.wîl'dî.nes n, gorfaint,
amrosgöedd [lwyth
Unwieldy, un.wîl'dî a, amrosgo, anhy-
Un willing, un. wil'ing a, anewyllysgar,
anfoddlawn [ ewyllysgarwch
Unwillingness, un.wil'ing.nes n, an-
Unwind, un.wind' (pt & pp unwound)
v, dad-ddyrwyn [ifol
Unwise, un.wiz' a annoeth, anghall.
Unwished, un.wisht' a, heb ei ddymuno
Unwished-for, annymunol
Unwitnessed, un.wit'nest a, didyst, di
dystiolaet h "[ wyboi L
Unwittingly, un.wit'ing.li ad, yn ddiarffl
Unwonted, un.wun'ted a, anarferol I
anghyffredin, anghynnefin
Unwooed, un.wŵd' a. angheisiedig
Unworn, un.wö'm' a, annhreuliedig
Unworthiness, un.wúr'Tiii.nes a, an
nheilyngdod, anhaeddiant
Unworthy, un.wûr'THì a, aimheilwni*-,
anhaeddiannol, anwiw
Unwounded, un.wŵn'ded a, diarchollf
diglwyf, anghlwyfedig [dorcl*
Unwreath, un.rÎTH' vt, dadblethu, dacfl
Unwritten, un.rit'n a, anysgrifenedig I
Un wrung, un.rung' a, annirwasgedig I
Unyielding, un.yîì'ding a, diysgog ; dew j
gwrol; anhyblyg [dadgyssylltB
Unyoke, un.yok' vt, dadieuo, di-ieúiB
Up, up ad, i fyny : i, cyfod ! To ro-B
up, dadwreiddio. Up and down, ■
fyny ac i waered
Upas, ii'pas n, math o bren gwenwynllyl
Upbraid, up.bräd' vt, dannod, edhwio I
Upheave, up.hiv' v, dadymsuddo
Uphill, up'hill a, esgynol, ar i fyny, ail
hawdd : n, gorifyny, gallt
Uphold, up.höld' (pt upheld, up.hek'B
pp upheld & upbolden, up.hol'diB
vt, dal i fyny, cynnal, attegu
Upholsterer, up.höl'stur.ûr n, dodrefB
wr, gwelywr
Upholstery, up.höl'stur.î n, llieiniau I*
Upland, upland n, ucheldir, mynydsH
dir, gorthir; blaenau: a, uchdírol I
Uplay, up.lii' {pt & pp uplaid, up.läíjí .
vt, pentyru, cadw
Uplift, up.lift' vt, dyrchafu, codi i fyn;
Upmost, up'möst a, uchaf, uchelaf i
Upon, up.on'pr, ar warthaf, aruchaf j
Upper, up'ûr a, uwch, uch, uchaf
Uppermost, up'ûr.möst a, uchaf, penary
Upraise, up.raz' vt, dyrchafu, codiji
fyny, cwnu [ma
Uprear, up.ri'r' vt, codi, cyfodi, dyrclj
Upright, up'r'it a, syth, uniawn, unic
syth ; cyfiawn, cywir
Uprightness, up'ri't.nes n, uniond;
gonestrwydd, cywirdeb
Uprise, up.r'iz' {pt, uprose, up.roz'; it
uprisen, up.rizn') vi, ymgodi, yj
Uprise, up'ri'z n, ymgyfodiad [?^f| j
Uproar, up'rö'r n, "terfysg, cythrv
cynhwrf, dadwrdd [wreid <
Uproot, up.rŵt' vt, dadwreiddio, \
Ò6S
öre ; läte, line, no, mute ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. UXO
■ Uprouse, up.rfnvz' vt, deffroi, dihuno;
cynhyrfu, cyffroi ; ymgyffroi
Upset, up.set/ (j>t & pp upset)
dymchwelyd [canlyniad
Upsliot, up 'shot n, dyben, diwedd,
Upside, up'si'd n, ochr uchaf. Upside
down, a'i wyneb i waered, â'i wyneb
i yn isaf, ar ei wyneb. To turn upside
' down, dadymchwel [cono
Upstart, up'stârt n, eonach, pendodiad,
Upstart, up.stíìrt' vi, swrtlmeidio i fyny
'Upturn, up. turn' vt, troi i fyny; cwyso
Upward, up'wûrd a, esgynol: ad. —
| Upwards [i fyny
Upwards, up'wurdz ad, ar i fyny, tuag
füranography, ü'r.an.og'râ.fî n, ser-
[ ddarluniaeth
Branolite, ü'r'an.ö.li't n, awyrfaen
ÄJranology, ür.an.ol'ö.ji n, seryddiaeth
ftjrban, urlian a, dinasol, dinesig
Urbane, ûr.bän' a. mwyn, boneddigaidd
Urbanity, ûr.ban'î.tî n, moesgarwch,
•: pwynder, boneddigeiddrwydd
Urchin, ûr'tshin n, draenog, draened,
I ballog. draen y coed ; crwtyn
JQreter, ü'rì.tûr "n, troethbibell
IDrethra, ü.rî'thrâ n, troethbibell
iüretic, ii.ret'ik n, meddygiaeth dwfr-
i barol : a, dwfrbarol, troethbar
Urge, ûrj v, cymhell, annog, dirwasgu
Urgency, ûr 'jen.sî n, angenrhaid, dirni,
I fc-angen [annogol
iJrgent, ûrjent a, cymhelliadol, taer,
Jrinal, ü'r'i.nal n, trwnclestr, troeth-
I lestr; troethfa [trwnc, troethol
Jrinaiy, ü'r'î.nur.î a, perthynol
Jrinative, iiYi.na.tiv a, troethbar
pnnator, u r'î.nä.tûr n, ymsuddwr dan
' ddwfr, dyfneddwr
Jrine, ii'r'in n, troeth, trwnc, lleisw, dwfr
Jrinous, ü'r'î.nus a, trwythog, troethog
Jrn, urn n, gwrn, llestri gadw lludw'r
! meirw [darlleniad dwfr
Jroscopy, ü.roslíö.pî n, trwncbrawf,
•Jrry, ur'i n, math o glai du, glo-glai
'Jrsine, ûr'sin a, arthaidd
ẁstdine, ûr.sü'lin n, urdd o leianod
Jrus, ii'r'us n, ych gwyllt, bual
,s, us pn, ni, nyni; yn, ein. Us also,
ninnau. To "hear us, in clywed, er
mwyn ein clywed. From us, oddi
^ wrthym. Towards us, tuag atom
faage, li'zaj n, arfer, defod; triniaeth
jsance, ii'zans n, arferiad ; Hog
Use, uz v, arfer, arferu, defnyddio ; trin,
ymdrin â, ymddwyn at; yrnarfer,
.' ymgynnefino [ iol, defny d diol
Useful, üs'fẁl a, gwasanaethgar, budd-
Usefnlness, üs'fẁl.nes n, defnyddioldeb
Useless, iis'les a, diddefnydd, difudd,
diober, annefhyddiol [ioldeb
Uselessness, iis'les.nes n, annefnydd-
Usher, ush'ûr rc,isddysgawdwr, isathiaw ;
berllysgydd, rhingyll: vt, arwain i
mewn, dwyn ym mlaen
Usquebaugh, us.kwi.bo' n, dwfr y bywyd,
pwtwn, math o wirod (o'r Iwerddon)
Ustion, us'tshun, Ustulation, us.tshü-
lä'shun n, llosgiad, duad
Ustorious, us.tô'r'î.us a, llosgol
Ustulate, us'tshü.lät a, llosgedig, du
Usual, ii'zhii.al a, arferol, cyffredin, cyn-
nefin [amser
Usufruct, ii'zu.frukt n, meddiant dros
Usurer, u'zhii.rur n, ocrwr, arlogwr
Usurious, ii.zii'r'i.us a, ocrus, arlogus,
ocrol [ocraeth
Usuriousness, ii.zii'r'i.us.nes n, ocredd,
Usurp, u.zurp' vt, traisfeddiannu, cam-
oresgyn, traisoresgyn, gormesu
Usurpation, ii.zur.pa'shun n, traisfedd-
iant, camfeddiant [gonneswr
Usurper, u.zur'pur n, traisfeddiannwr,
Usury, ii'zhu.ri n, ocr, ocri, ocraeth,
arlog, arllog, Hog [Uestryn
Utensil, ü.ten'sil n, dodrefnyn, dof,
Uterine, ii'tur.in a, perthynol i'r groth ;
unfam, ungroth
Utems, ü'ter.us n, croth, bra
Utilitarian, ü.til.î.tê'r'î.an a, Uesgeisiol,
buddgeisiol: n, Uesgeisiwr, dysgybl
Ieremy Bentham [lies
Utility, ü.til'î.tî n, defnyddioldeb, budd,
Utilization, ü.til.î.zä'shun n, Hesâd
Utihze, ii'til.iz vt, llesäu, Uesu
Utmost, utmost a, eithaf, pellaf, eithafig
Utopian, ü.tö'pî.an a, dychymmygol
Utter, ut'ur a, eithaf, eithafig, pellaf;
nesaf allan; hollol, llwyr, cyfiawn:
vt, yngan, traethu, adrodd, dywedyd;
llettaenu, gwario [dywedadwy
Utterable, ut'ur.â.bl a, traethadwy,
Utterance, ut'ur.ans n, Uafarawd, llafar-
wedd, Uafariad, parabliad, ymadrodd;
lleferydd, gallu i lafaru, goddeg; llet-
taeniad, gwariad [eithafig
Uttermost, ut'ür.möst a, eithaf, pellaf,
.Uvula, ii'viUa n, cloch yr ymadrodd
use, üs n. arfer, arferiad, ymarfer. defod , i Uvular, ii'vii.lur a, perthynol i gloch yr
' defnydd, gwasanaeth, cynnefindra. ymadrodd [gwreigffol, maldodus
The us* of my arms, ffrwyth fy mraich | Uxorious, ug.zo'r'i.us a, gwi-eig-gar,
U 36y
VAN path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
V.
Vacaxcy, va'kan.si n, cyfvvng ; gwagle,
lie gwag, gwagfa; gwagder
Vacant, va'kant a, gwag; didraiFerth;
disynwyr [dirymu
Vacate, va.kat' vt, gwaghau, ymadael â;
Vacation, va.ka'shun n, dysbaid, gor-
pbwysiant, hamdden, seibiant; oed-
ddyddiau; gwaghâd
Vaccary, vak'ur.i n, beudy ; Uaethdy
Vaccina, vak.s'i'na n, brech y fuwch
Vaccinate, vak'sLnat vt, gosod brech y
fuwch
Vaccination, vak.si.na'shun n, gosodiad
brech y fuwch [i fuwch
Vaccine, vak'si'n a, buchol, perthynol
Vacillancy, vas'il.an.si n, petrusedd, an-
wadalwch, gwammaldra [ansefydlog
Vacillant, vas'il.ant a, anwadal, petrusol,
Vacillate, vas'il.at vi, petruso, anwadalu
Vacillation, vas.i.la'shun n, petrusiad,
anwadalwch [gwaghfid
Vacuation, vak.u.a'skun n, arloesiad.
Vacuity, va.ku'i.ti n, gwag, gwagder
Vacuous, vak'ii.us a, gwag, heb ei
lenwi [gwagle, gwagfa
Vacuum, vak'ii.um n, gwag, gwagder,
Vade, vad vi, pasio heibio, diflanu
Vade-mecum, vii.di.mi'kum n, codlyfr
Vagabond, vag'a.bund n, crwydryn,
crwydriad, gwibiad, gwibddyn, gwill,
gwilliad : a, crwydraidd, crwydrol
Vagabondizm, vag'«â.bun.dizm n, crwydi"-
ad, crwydri, crwydreiaeth
Vagary, va.ger'i n, gwibdyb, gwyllt-
feddwl, mympwy
Vagina, vâ.ji"nâ?i, gwain; pibell ygroth
Vaginal, va.j'i'nal a, fel gwain, gweiniol
Vaginant, va.ji'nant a, gweiniol, gor-
chuddiol
Vagous, va'gus a, crwydraidd, gwibiol
Vagrancy, va'gran.si n, crwydreiaeth,
gwibrodiad, crwydri, herwriaeth
Vagrant, va'grant n, gwibiad, gwibddyn,
crwydryn, gwilliad: a, crwydraidd
Vague, viig a, ansefydlog, ansylweddol,
diystyr, ammhenodol, annilys
Vail, val vt, ymostwng
Vails, viilz tip, damweinfael, rhoddfael
Vain, van a, gwag, gorwag, coegfalch
fjfer, aneffeithiol. Vain-glorious, gwag-
ogoneddgar. Vain-glory, gwagogon-
iant. In vain, yn ofer [ifoledd
\'ainue:ss, viin'es n, oferedd, gwagedd.
Valance, val'ans n, cylchedlen gwely
Vale, val n, dyffryn, cwm, ystrad
Valediction, val.i.dik'shun n, iacheirch-;
iad, caniad yn iach, cyfarchiad ym-|
adawol [ io
Valedictory, val.i.dik'tur.i a, iacheirch- 1
Valentine, varen.t'in n, cariad; llythyj
cariad, llythyr serch
Valerian, va.li'r'i.an n, y driaglog. Grea I
wild valerian, llysiau Cadwgan, cyn I
ffon y ceiliog
Vales, valz np, damweinfael, rhoddfael 1
Valet, val'et n, gweinydd, gwas. Valet I
de-chambre, val.e.du.shGmbr', ystafl
ellwas
Valetudinarian, val.i.tii.di.ne'r'i.an r. |
dyn afiachus, dyn claf, un lledglafl
a. — Valetudinary
Valetudinary. val.î.Ui'dî.nur.î a. afiacl \
clefyca, clefychlyd, anhwylus, lledglal
Valiance, val'yans, Vahancy, val'yan.£|
n, dewredd, gwrolder, arwredd
Valiant, val'yant o, dewr, dewrwych,hy I
calonog, gwrol. arwrol. cadarn. glew I
Valiantness, val'yant.nes n. dewred(|
gwrolder, grymusder, glewder, hyfd(|
Valid . val'id a, cadarn, nerthol ; safadwj I
cyfi-eithlawn, unol â'r gyfraith
Validate, val'i.dat vt, cadarnhau, sefydll
Validity, va.lid'i.tt n, cadernid, grynl
nerth; cyfreithlondeb [gugy'l
Valise, va.liz' n, bolgan, croen-gitit, y.'l
Valiancy, val'an.si n, gwalltgapan
Valley, val'i n, dyffryn, cwm, ystnui
Deep valleys, dyfn-neint
Valorous, val'ur.us a, dewr, caloncçl
gwrol, gwych, pybyr [arwreci-
Valour, val'ur n, dewrder, gwroldel
Valuable, val'ii.a.bl a, gwerthfawr
Valuation, val.ii.a'shun n, cyfrifitl
gwerth, cyvverthyddiad, prisiad
Value, val'u n, gwerth: vt, gwerthfawl
ogi; prisio. Of great value, gwertlp-
fawr. Of no value, dibris
Valueless, val'ii.les a, diwerth, dibris I
Valve, valv n, caeadyn, clorig, cloryB
clawr, gwyntddor. Safety-valve, d |
ogelglawr
Vamp.' vamp n, uchafedd esgid : vt, çîi
weirio, cefndrwsio [ma^
Vampire, vam'p'i'r n, math o ystlunrj
Van, van n, blaen byddin, blaen llyngejj
men, certwyn ; gwyntyll : vt, gwynt ,
gwyntyllio, nithio "Van-guard, blaej?
fyddin, blaenres, cynnliorí'
Vane, van «, ceiliog gw)rnt. awelfynac.
Vanish, van'ish vi, diflanu, darfod
Vanity, van'i.ti n. gv.-agedd, gorwagecj J
I gwagogoniant, oieredd, gwegi
ore; läte, 1'fne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. VEN
Vanquish, vang'kwish vt, gorchfygu,
darostwng, goresgyn, gorfod, trechu
Vantage, van'tag n, elw, budd, ennill,
mantais. Vantage-ground, goruch-
afedd [egr
Vapid, vap'id a, diflas, merf, marwaickl,
Vapidness, vap'id.nes n, diflasdod, marw-
eidd-dra, egri, egredd [weddu
Vaporate, vap'o.riit vi, mygdarthu, an-
Vapour, vii'pur n, tawch, tarth, agerdd,
mwg: v, tarthio; brolio, trystio [iwr
Vapourer, va'pur.ur n, bocsachwr, brol-
Vapourous, va'pur.us a, mygdarthog,
tawchlyd [glwyfus
Vapoury, va'pur.i a, mygdarthog ; prudd-
Vapulation, vap.iUa'shun n, chwipiad,
fflangelliad, rtrewylliad
Variable, ve'r'i.a.bl a, ansefydlog, an
wadal, cyfnewidiol, newidiol
Variableness, ve'r'i.a.bl.nes n, anwad-
alwch, cyfnewidioldeb, amryfaledd,
amrywioldeb, newidioldeb
Variance, ve'r'i.ans n, amrywiad ; am-
rafael, anghydfod, amryson, cynh(
anghytundeb
Variate, ve'r'Lat vt, amrywio, newid
Variation, ve'r.la'shun n, amrafaeliad,
amrywiad; gŵyrad
Varicose, ve'r'Lkos a, chwyddedig
Variegate, vê'r'î.î.gät vt, amryliwio,
amrywio, amryfalu, amliwio, britho,
1 tryfritho, amryweddu. Variegated-
work, amry waith [iad ; amrywiad
Variegation, vê'r.î.î.gä'shun n, amryliw-
: Variety, va.r'i'i.ti n, amrywiaeth
Variform, ve'r'Lform n, amryddull
Variola, vô'r.î.ö'lâ n, j frech wen [ami
. Various, ve'r'i.us a, amrywiol, amryfal ;
Varix, ve'r'iks n, llediad neu chwyddiad
Í gwythi'en La(^yn
' Varlet, var'let n, dyhiryn, drygddyn,
Varletry, var'let.ri n, gwerinos
Varnish, Vcai-'nish n, adliw: vt, adliwio
Vary, ve'r'i », amrywio, amryfalu;
newid ; anghytuno : ýi, newidiad ; am-
Vascular, vas'kii.lur a, llestriog [rywiad
Vase, vaz n, addurn-gawg
Vassal, vas'al n, caethddeiliad, taio!,,
1 aill; caethwas [wasanaeth
Vassalage, vas'aLaj n, gwarogaeth, caeth-
' Vast, vast a, dirfawr, tramawr, gorfawr,
anferthol: n, gwagle [aruthredd
Vastness, vast'nes n, mawi-edd, eangder,
Vasty, vas'ti a, dirfawr, aruthrol
Vat, vat n, cerwyn, gwasg-gafn, twrnel
Vatican, vat'i.kan », eglwys Sant Pedr
a phlas y Pab yn Rhufain
Vaticide, vat'i.s'id n, beirdd-lofrudd
Vaticinate, va.tis'i.nat v, prophwydo,
dewinio, daroganu, rhagddywedyd
Vaticination, va.tis.i.na'shun n, dewin-
iad, prophwydoliaeth, daroganiad
Vault, volt 11, daiargell, cell fwaog;
cromgell, mwd, cromen: v, bwäu,
mydu, pontio ; neidio, ymdaflu
Vaultage, vol'taj n, cromgell
Vaulter, vol'tur n, llamidydd, neidiwr
Vaunt, vont v, ymffrostio, bocsachu,
bostio, uchelsiarad : n, ymffrost, bost
Vauntful, vont'fwl a, ymffrostiol, bostgar
Vauntmure, vont'mii'r n, bron-glawdd,
gwrthglawdd
Vavasour, vav'a.sur n, isfi-ëyr, brëyryn
Veal, vîl n, cig llo; llo
Vection, vek'shun n, cludiad
Veda, vi'da n, llyfr sanctaidd yr Hin-
dvvaid [hwylio
Veer, vi'r v, troi, cylchdroi; traws-
Vegetable, vej'i.ta.bl n, llysieuyn, plan-
igyn: a, llysieuog, tyfol, hydwf
Vegetate, vej'i.tat vi, hydyfu, tyfu
Vegetation, vej.i.ta'shun n, hydyfiant,
tyfiad llysiau, blaguriad
Vegetative, vej'lta.tiv, Vegetive, vej'i-
tiv a, tyfedigol, llysdyfol, blagurol
Vegete, vi.jit' a, bywiog, tirf
Vehemence, vi'hi.mens, Vehemency, vî'-
hî.men.sî n, angerdd, taerni, awch
Vehement, vi'hi.ment a, angerddol,
tanbaid, ffyrnig; taer; nerthol
Vehicle, vi'hi.kl n, cludai, cludiedydd,
clud, cerbyd [bydol
Vehicular, vi.hik'ii.lur a, cludol, cer-
Veil, val n, gorchudd, gorchuddlen,
cuddlen: v, gorchuddio, cuddio
Vein, van n, gwythen, gwytn'ien ; tuedd ;
llinell, rheng. Poetic vein, awen
Veined, vand, Veiny, va'ni a, gwythenog
Veliferous, vi.lif 'ur.us a, hwyliog
Velleity, ve.H'i.ti n, lledflys, lledchwant
Vellication, vel.i.kii'shun n, cnoad ; tym-
migiad, annogiad [llyfn-groen
Vellum, vel'um n, memrwn (o groen llo),
Velocipede, vî,los'î,pîd n, traedgerbyd
Velocity, vî.los'î.tî n, buander, buandra,
cyflymdra, cyfiymder
Velvet, vel'vet n, melfed, pah [we
Velveteen, vel.ve.tin' n, math o gotwm-
Velvety, vel'vet.i a, fel melfed, meddal
Venal, vi'nal a, cyflogadwy, prynadwy,
gwobrchwantus ; gwythenol
Venality, vi.nal'i.ti n, cyflogeiddrwydd
Venary, vi'nur.i a, helwriaethol
Venatic, vi.nat'ik a, helwraidd
071
VER path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Venation, vi.na'skun n, helwriaeth
Vend, vend vt, gwerthu ; arwerthu
Vendee, ven.di' n, prynwr, pryniedydd
Vender, ven'dur, Vendor, ven.dôr' n,
gwerthwr, gwerthydd
Vendibility, ven.di.bil'Lti n, hywerthedd
Vendible, Ven'di.bl a, gwerthadwy, hy-
werth [gwertbiant
Vendition, ven.dish'un n, gwertbiad,
Vendue, ven'dii n, arwerthiad
Veneer, vi.ni'r' n, clawrgoed, arddalen:
vt, goruchwynebu, arddalenu
Veneficial, ven.i.fish'al a, gwentwynol;
swynhudol [gwenwynllyd
Venenate, vi.ni'nat vt, gwenwyno: a,
Venenation, ven.i.na'shun n, gwenwyn-
iad [gwenwynllyd
Venene, vi.nin', Venenose, vi.ni'nus a,
Venerable, ven ' ur . á . bl a, hybareh,
parebus; parchadwy [barcbedd
Venerableness, ven'ur.a.bl.nes n, by-
Venerate, ven'ur.at vt, parcbu, percbi,
anrbydeddu, dyfri'o [parch
Veneration, ven.u.ra'shun n, anrbydedd,
Venerator, ven'ur.a.tur n, anrhydeddwr
Venereal, vî.nî'r'î.al, Venerean, vi.ni'r '-
î.an, Venereous, vi.ni'r'i.us, Ve.ner-
ous, ven'ur.us a, cydgnodiol ; cbwant-
acbol, anllad. Venereal disease,
poethglwyf, llosgfrech, anlladwst,
clefyd trytbyll, clefyd drwg
Venery, ven'ur.i n, cydgnawd; helwr-
iaeth, helyddiaeth [ollyngiad
Venesection, vi.ni.sek'shnn n, gwaed-
Veney, ven'i n, gwth, hergwd ; tarawiad
Venge, venj vt. — Avenge
Vengeance, ven'jans n, dial, dialedd,
cospedigaeth. With a vengeance, yn
angerddol ; yn y radd eithaf
Vengeful, venj'fvvl a, dialeddgar, dialfawr
Vengement, venj'ment n, dial, dialedd
Venial, vi'ni.al a, maddeuadwy [danas
Venison, ven'zn n, hyddgig, helgig, cig
Venom, ven'um n, gwenwyn ; malais
Venomous, ven'um.us a, gwenwynig,
gwenwynllyd, gwenwynol [wyndra
Venomousness, ven'um.us.nes n, gwen-
Venous, vi'nus a, gwythenol
Vent, vent n, agorfa, awyrdwll ; agerfa ;
gwynt, anadl; mynedfa, diangfa;
gwertbiant: v, tyllu, rboi gwynt i;
gollwng allan. To give vent to, agor,
gollwng
Venter, ven'tur n, croth, bru; mam
Ventiduct, ven'ti.dukt n, gwynt-fynedfa
Ventilate, ven'ti.liit vt, awyro, awyru,
awyroli, rhoi gwynt i: ehwilio, trin
Ventilation, ven.ti.Ui'shun n, awvriad, I
awyrol iaeth, tiv, yrdywysiad
Ventilator, ven'ti.la.tur n, gwyntddor,|
gwyntylliedydd, awyrddrws, awyrdwu '
Ventosity, ven.tos'i.ti n. gwyntogrwydd j
Ventral, ven'tral a, perthynol i'r bol
Ventricle, ven'tri.kl n, cyila, cropa
Ventricose, ven.tri.kos' , Ventricous, ven'-l
tri.kus a, cbwyddog, boliog
Ventriloquism, ven.tril'o.kwizm n, bol- 1
lafariaeth. cuddlafariaeth
Ventriloquist, ven.tril'o.kwist n, cudd-l
lafarwr, bol-lafarwr, twyll-lafarwr
Venture, ven'tshur v, anturio, beiddio.l
n, antur, anturiaeth, baidd
Venturesome, ven'tshur.sum, Venturous!
ven'tshur.us a, anturiol, beiddiol
Venus, vi'nus n, Gwener; seren Gwenejfii
Veracious, vi.rii'shus a, geirwir, gwir I
Veracity, vi.ras'i.ti n, geirwiredd; gwirS
Veranda, vi.ran'da n, pendist [ionedfll
Verb, vurb n, perwyddiad, parwvdd^M
berf, gair, prifair [ geirio B
Verbal, vur'bal a, perwyddiadol, berfolB
Verbalize, vur'bal.i'z vt, geirioli. geirio fl
Verbally, vur'bal.i ad, mewn geiriau J
Verbatim, vur.ba'tim ad, gair am ah!
yn yr un geiriau [baeddijl
Verberate, vur'bur.at vt, euro, tarcl
Verberation, vur.bu.ra'sbun n, curiae»
baeddiad. maeddiad, tarawiad
Verbiage, vur'bi.aj n, geirgarweh, geiiB
iogrwydd, amleiriaeth
Verbose, vur.bos' a, geirgar, geirio jl
geiriolus, amleiriog [amleiriaefcS
Verbosity, vûr.bos'î.tî », geirgarwdH
Verdancy, vur'dan.si n, gwp-ddleaaJ
gwyrdd ni, gwyrddedd
Verdant, vur'dant a, gwyrddlas, gwyrd j§
Verderer, Verderor, vûr dur.ûr n, golygÄ
ydd coedwig
Verdict, vur'dikt n. dedfryd, rbeithfan'
Verdigris, vur'di.gris n, gẁyrddrwd efyd j
Verditer, vur'di.tur n, math o wyrddlrjf
Verdivre, vur'jur n, gwyrdded, gwyrdcj»
lesni [1;
Verdurous, vur'ju.rusa. gwyrdd. gwyrdij I
Verecund, ver'i.kund, Verecundious, veil
i.kun'di.ns a, gwylaidd, eywilyddgaijf
Verecundity, ver.i.kun'dlti n, gwriul
iad; gwyledd, yswildod
Verge, vurj n, gwialen, berllysg; cyffi \
ymyl, goror: vi, tueddn, gogAvyddjI
Verger, vur'jur n, byrllysgydd [tyw^j |
Verifiable, veri.fi. á.bl a, profadwy
Verification, ver.î.fî.kä'shun n, gwij ì
iad, gwiriedigaeth, profiad, cadarnht .
372
ore; late, line, nö, mute; she, zn=z azure; thin, this; j=dzh VET
Verify, ver'i.fi vt, gwirio, gorchwirio
Verily, ver'Ui ad, yn wir, yn ddiau
Verisimilar, ver.i.sim'i.lur a, tebyg, te-
( by col [olrwydd
: Verisimilitude, Yer.î.sîanü'î.tüd n, tebyg-
Veritable, ver'Lta.bl «, gwirioneddol
Verity, ver'i.ti n, gwir, gwiredd, gwir-
Ver juice, vur'jiis n, surlyn, aesel[ionedd
Vermeology, vûr.mî.ol'o.jî n, pryfdraeth
Vermicelli," vur.mi.tshel'i n, math o gyfi-
aith ar ddull pryfed
Vermicular, vur.mik'u.lur, Vermiculous,
vur.mik'ii.lus a, pryfol, pryf'edol;
fcorchedig [weithio
Vermiculate, vur.mik'ii.liit vt, brith-
STermifuge, vur'mi.f üj n, tarfbryf
Vermillion, vur.mil'yun n, cochliw, gloew
Vermin, viir'min n, pryf, pryfyn, pryfed,
eynron; trychfilod; miíod bychain
dinystriol [pryfed
Verminate, YÛr'mî.nät vi, pryfedu, magu
Vermination, vur.ini.na'shun n, pryfed-
iad, magiad pryfed [ol
Verminous, vur'mi.nus a, pryfedog, pryf-
Vermi parous, vur.mip'a.rus a, pryfedog,
cynronllyd [aol
Vermivorous, vur.miv'o.rus a, pryf-fwyt-
Vernacular, vur.nak'ii.lur a, cynhenid,
''cynwynol, brodoi'ol, eiddo'r wlad ei
bun. Vernacular tongue, iaith y wlad
Vernal, vur'nal a, gwanwynol. Vernal
i equinox, alban eilir, Mawfth 21 [las
Vernant, vur'nant a, blodeuog, gwyrdd-
Vemility, vûr.nil'î.tî a, gwaeledd, gwas-
eidd-dra, ufud dgarweh
•ucose, ver'u.kos a, dafadenog *"
ial, vur'sal a, eynredinol, liollol
latile, vur'sa.til a, hydro; amryw-
iog, cyfnewydiol, amryddawn
Versatility, vûr.sâ.til'î.ìî n, hydröedd,
amryddoniaetk. amryfeiliant
Verse, viirs n, gwers. adnod; braich o
bennill; prydyddiaeth, mydr. Blank
averse, mesur diodl, can benrydd. In
■ r gân
Versed, vur.-t a, cyfarwydd, hyddysg
Versicle, viir'si.kl «, gwersig, gwersan
tion, vur.si.fi.ka'shun n, mydr-
aeth, mydryddiaeth, cywyddiaeth
Versifier, vurVi.fi'.ur n, mydrvvr; pryd-
ydd [pi'yJu
Versify, vur'si.f'i v, mydru, cywyddu,
Version, vur'shun n, cyfieithiad; troad
Versus. vur'sus^»*, yn erbyn
it n, gwyrddgoed: «, gwyrdd
\ Brtebra, vfir'ti.bra (p vertebra?) n, glain
1 . un o esgyrn y cefn
Vertebra?, vur'ti.bri np, esgyrn y cefn,
asgwrn y cefn, tumon [y cefn
Vertebral, vilr'ti.bral a, perthynol i lain
Vertebrata, vur'ti.brli.ta np, tumonogion
Vertebrate, vur'tY.brat a, glein-gefnol
Vertex, vur'teks (p vertices, vûr'tî.sîz)
n, top, pen uchaf, copa, nen, crib, y
pwynt uwch ben
Vertible, vur'ti.bl a, hydro, troadwy
Vertical, vur'ti.kal a, nenol, uchbcnol.
Vertical angle, nenongl [droad
Verticity, viir.tis'i.ti n, hydröedd, cylch-
Vertiginous, vur.tij'i.nus a, hydroawl,
cylchdroawl ; pendröedig
Vertigo, YÛr'tî.gö n, y bendro, y gysp
Vervain, vur'van n, llysiau'r hudol, briw'r
march
Vervel, vur'vel n, coesrwy gwalch
Very, ver'i a, gwir, yr un : ad, yn gwbl,
dros ben, tra, tra-, gor-. Very
well, o'r goreu; yn dda iawn. The
very best, y goreu oil, y goreu i gyd
Vesicant, ves'i.kant a, poethellol
Vesicate, ves'i.kat vt, poethellu, ckwyd-
alu, chwysigenu
Vesicatory,' vi.sik'a.tur.i a, poethellyn,
chwydalen [en
Vesicle, ves'i.kl n, chwysigen, chwysigl-
Vesicular, vi.sik'ii.lur a, chwysiglog,
poethellog [ucher, yr Invyr
Vesper, ves'pur n, y seren nos, Ciweno;
Vespers, ves'purz np, ucherwyl, pryd-
nawnol weddi [nawnol
Vespertine, ves'pur.tin a, ucherol, peyd-
Vespiary, ves'pi.uri n, nith cacvvn
Vessel, ves'el n, llestr ; dodrefnyn ; Hong :
vt, dodi mewn llestr, Uestru. Air-
vessel, awyrgell, awyren, awyrell.
Seed-vessel, cib, hadgib
Vest, vest n, gwisg, dilledyn; brouwisg:
vt, gwisgo; urddo, breinio
Vestal, ves'tal n, lleian, gwyryf sanct-
aidd: a, lleianol, gwyryfol, pur, diwair
Vestibule, ves'ti.biil n, porth, eyntedd
Vestige, ves'tij n, ol, ol troed, brisg
Vestment, vest'ment n, gwisg, amwisg,
dilledyn
Vestry, ves'tri n, gwisgfa, gv/isgle offeir-
iad mewn eglwys; cyfarfod plwyfol.
Vestry-clerk, ysgrifenydd plwyf
Vestaary, ves'tshli.ur.i n, dilladgell
Vesture, ves'tshur n, gwisg, arwisg, dillad
^*etcb, vetsh n, ffacbysen, gwj-gbysen
Vetchy, vet'shi a, llawn ifacbys
Veteran, vet'ur.an n, hen filwr, caled-
filwr, un hirbrofedig : a, hen, ocd-
ranus, profedig, henbrawf
373
VIM path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, Orb, on, curve, cut, tŵ=too, tvvk=took;
Veterinarian, vet.ur.i.ne'r 'i.au n, meddyi
anifeiliaid, milfeddyg
Veterinary, vet'ur.i.nur.i a, milfeddygol
Veto, vi'to n, gwaharddiad, gwahardd
Vex, veks v, bìino, poeni, trallodi, gofidio,
euro ; ymboeni, ymofidio
Vexation, vek.sa'shun n, gofid. blinder
Vexatious, vek.sa'shus a, gofidus, poen-
us, trallodus, helbulus
Vexil, vek'sil n, Human [llumano;
Vexillary, vek'sil.ur.i n, lluinanwr: a
Viable, v'i'a.bl a, bywadwy [bont
Viaduct, vi'a.dukt n. pontffordd, fi'ordd-
Vial, v'i'al n, costrelan, costrelig, ffiol:
vt, costrelu, dodi mewn costreì [fwyd
Viand, vi'and n, bwyd, ymborth, cyweir-
Viatic, vi.at 'ik a, teithiol
Viaticum, vi.at'i.kum n, bwyd i'r daith,
teithfwyd, bwyllwrw, gosymaith
Vibrate, vi'brat v, crynu, siglo yn ol ac
ym mlaen, dolysteinio, ymchwareu.
ymsiglo, ysgwyd [gydwad
Vibration, vi.brii'shun n, ymsiglad, ys-
Vibrative, vi'bra.tiv, Vibratory, vi'bra-
tur.i a, ymysgydwol, crydiol [beriglor
Vicar, vik'ur n, ebrwyad, periglor, uch-
Vicarage, vik'ur.iij n, perigloriaeth,
Vicarage-bouse, periglordy
Vicarial, vi.ke'r'i.al a, periglorol
Vicarious, vi.ke'r'i.us a, dirprwyol
Vice, vis n, drygioni, drygedd, bai, gwyd :
cogwrn tro, gafaelawr, gafaelai: vt,
tynu: px, rhag-, is-. Vice-admiral,
rhaglyngeswr. Vice-chancellor, rhag-
ganghellydd. Vice-president, islwydd
Vicegerent, v'is.ji'r'ent n, rhaglaw, huail,
rhaglofydd, rhaglyw
Vicenary, v'i'si.nur.i a, ugeiniol
Viceroy, vi's'rot n, rhagdeyrn [frenin
Viceroyalty, v'is.roi'al.ti n, urddas rhag-
Viceroyship, vis'rGi.ship n, swydd rhag-
frenin, rhagdeyrnaeth [rwydd
Vicety, v'i'si.ti n, manylwaith. manyl-
Vicinage, vis'i.naj », cymmydogaeth *
Vicinal, vi.s'i'nal, Vicine, vilsin' a, agos,
cyfkgos, cymmydogaethol [ agosrwydd
Vicinity, vi.sin'i.ti n, cymmydogaeth;
Vicious, vish'us «, drygionus, gwydus,
gwydiol, anfad [drygnawsedd
Viciou.sne.-is, vish'us.nes n, drygioni.
Vicissitude, vi.sis'i.tiid n, newidiad ol-
ynol, cylchgyfuewidiad, cylchdroad,
cylchdrcigliad ; cyfhewidioldeb
Vicissitudinary, vi.sis.i.tii'di.nur.i, Vi-
cissitudinous, vi.sis.i.tii'di.nus a,
newidiol, cylchnewidiol [ysglyfaeth
Victim, vik'tim »,aberth; ysglyfaberth ;
Victimize, vik'tim.iz vt, anrheitijiu, y&-
beilio, ysglyfaethu, aberthu
Victor, vik'tur n, gorchfygwr, gorfodai
Victoria, vik.to'r'i.fi n, duwies buddugol-
iaeth, Buddug
Victorious, vik.toVi.us a, buddugol
gorchfygol, buddugoliaethus. To b(
victorious, buddugoliaethu, buddugo
Victory, vik'tur.i n, buddugoliaetb, gor
uchafiaeth. The goddess of victory
Buddug [gorchfyge:
Victress, vik'tres n, buddugol iaethefi
Victual, vitl vt, portlii, bwydo, diwallu
Victualler, vit'lur ra,bwydiedydd ;g\verth
ydd bwyd [bwytal, portl
Victuals, vit'lz np, lluniaeth, bwyd
Videlicet, vi.del'i.set ad, sef, hyny yw
Vidual, vid'ii.al a, gweddw, unigol
Viduity, vi.dii'i.ti n, gweddwdod [blaei
Vie, v'i vi, cystadlu; eilfyddu, ceisio
View, vii n, golygfa, golwg, golygiac
golygiant, trem; bwriad, barii: t;
edrych, golygu, tremio
Vigesimatiou, vi.jes.i.mii'shun n, lladó
iad un ym mhob again
Vigil, vij'il n, noswyl, gwylnos, ucherwy
Keeping of vigils, noswyliad
Vigilance, vij'i.lans n, gwyliadwriaeti
gofal, dyfalwch [gofah
Vigilant, vij'i.lant a, gwyliadwrus, effr
Vignette, vin.yet' n, addurndalaeth lly
Vigorous, vig'ur.us a, grymus, bywia
egniol, eidiol, pybyr [d
Vigorousness, vig'ur.us.nes n, grymai
Vigour, vig'ur n, nwyfiant, grym, nert
egni, yni, pybyrwch [diffail
Vile, vi'l o, gwael, gorwael, bawaid
Vileness, v'il'nes, Vility, vi'li.ti », gwae
edd, salwedd; drygioni
Vilifier, vil'i.f î.ûr n, bychanwr, dirmyj
wr, difriiwr, athrodwr, enllibiwr
Vilify, vil'i.f Y vi, ammharchu, àthrodl
difri'o, enllibio, difenwi
Villa, vil'a n, gwktty [di
Village, vil'aj n, pentref, maesdref, cc I
Villager, vil'a.jur », pentrefwr
Villagery, vil'a.jur.i n, pentrefi
Villain, %il'än n, taiog, caeth-ddeiliajl
bilein; adyn, dyliiryn, esgelerddjlBl
Villanize, vil'a.n'iz vt, difri'o [drygdd fJ: .
Villanous, vil'a.nus a, ysgeler, adg:j|
drygus, anfadus, dyhir
Villany, ril'câ.nî n, dylnrwch, ysgelerc \
Villatic, vi.lat'ik a, jientreiig, pentrefi I \
Villose, vi.los', Villous, vil'ua a, blewfjl
cedenog, garw [gwi
Viminal, vi'mi.nal a, gwialenol, yn dw j
374
pre; läte, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. VI T
Vhniueous, vi.min'yus a, gwialenol
Vinaceous, v'i.na'shus a. gwinol, gwin-
Vincible, vin'si.bl a, gorchfygadwy [goch
I Vincture, vingk ' tshûr n, rhwymyn ;
I rhwymiad [ddiffyn; cyfiawnhau
Vindicate, vin'di.kiit vt, haeriannu, am-
i Vindication, vin.di.kii'shun n, diffyniad,
amddiffyniad, haeriant, cyfiawnhâd
Vindicative, vin'di.ka.tiv "a, cyfiawm
haol, amddiffynol
Vindicator, vin'di.ka.tur n, amddiflỳnwr
Vindicatory, vin.dî.kä'tur.î a, dialeddol,
cospedigol, cospol; cyfiawnhaol [gar
Vindictive, vin.dik'tiv a, dialeddol, dial-
Vine, vi'n n. gwinwydden. Vine-dresser,
winllanydd [ surly n
egar, vin'i.gur n, gwinegr, aesel,
eyard, vin'yurd n, gwinllan
lolency, v'i'no.len.si n, meddwdod
iolent, v'i'no.lent a, gwingar
ious, v'i'nus a, gwinaidd, gwinllyd
itage, vin'taj n, casgliad gwinrawn,
ynauaf gwin ; enwd y winílan
itager, vin'tli.jur n, casglwr gwinrawn
itner, vint'nur n, gwerthwr gwin,
twr, gwinydd
m , vin'tri n, gwinfa, gwindy
, v'i'ul n, crwth, crythyn
>lable, v'i'o.la.bl a, llygradwy, treis-
iadwy, halogadwy, [troseddu
■Violate, vi'o.lat vt, halogi, treisio ; tori,
Violation, v'i.S.la'snun n, toriad; treis-
; iad, troseddiad [torwr, troseddwr
•Violator, vi'o.la.tur n, lialogwr, treisiwr ;
Violence, v'i'o.lens n, gormes, trais, cam,
\ trahâ, gorthrech ; grym, angerddoldeb
'/iolent, v'i'o.lent a, tanbaid, fiyrnig,
j tanllyd, angerddol. A violent op-
pressor, dirdreisiwr
/iolet, v'i'o.let n, crynllys, millynen,
meddygyn, llysiau'r Drmdod: a, du-
"iolin. v'i.o.lin' n, crwth, crythyn [las
lolinist, v'i.o.lin'ist n, crythor, flilor
Violoncello, vi.o.lon.tshel'o n, hirgrwth
Iper, v'i'pur n, gwiber, neidr, sarff -
"iperine, v'i'pur.in, Viperous, v'i'pur.us
l o, gwiberog, gwiberaidd
:irago, vi.rii'go n, gwrwraig, mabwraig.
gwrforwyn, gwrolwraig, rhyfelwraig.
garwen, cecren, tafodes [gwyrddlas
'Irescent, vires 'ent a, gwyrddaidd,
'irgin, vur'jin n, gwyryf, morwyn, eigr :
«, dihalog, morwynol, gwyryfol. Vir-
gin bees, cynhaid [cerdd o'r enw
irginal, vur'ji.nal a, pur: 11, offeryn
irginity, vûr.jin'î.tî n, morwyndod
gwyryfod; diweirdeb
Virgo, vur'go n, un o arwyddion y
Virile, vir'il a, gŵraidd, gwrol [sidydd
Virility, vi.ril'i.ti n, gŵreiddrwydd,
gŵreindod [redol, galluedigol
Virtual, vur'tshii.al a, effeithiol ; gweith-
Virtually, vur'tshii.al.i ad, mewn effaith
Virtue, vur'tshii n, rhinwedd, effaith,
gallu, nerth ; diweirdeb. To make a
virtue of necessity, troi rhaid yn
rheswm
Virtueless, vur'tshu.les n, dirinwedd
Virtuoso, vûr.tü.ü'zö (p virtuosi, vur-
tii.o'zi) 11, hoffwr cywreinbethau a
hynafiaethau, hynafieithydd
Virtuous, vur'tshii.us a, rhinweddol,
effeithiol; daionus [weddoldeb
Virtuousness, vur'tshii.us.nes n, rhin-
Virulence, vir'ii.lens, Virulency, vir'ii-
len.s: n, gwenwyn; adwythigrwydd,
ffyrnigrwydd [figenus, adwythig
Virulent, vir'ii.lent a, gwenwynig ; cen-
Virus, v'i'r'us n, gôr, crawn briw ; gwen-
wj-n [gwedd, golwg
Visage, viz'iij n, gwyneb, gwynebpryd,
Viscera, vis'ur.a np, perfedd, coluddion
Visceral, vis'ur.al a, perfeddol
Viscerate, vis'ur.at vt, diberfeddu
Viscid, vis'id a, gwydn, gludiog
Viscidity, vi.sid'i.ti, Viscosity, vis.kos'-
î.tî n, gwydnedd, gludiogrwydd
Viscount, v'i'kuwnt n, coriarll, isiarll
Viscountess, v'i'kuwn.tes n, coriarlles,
isiarll es [aeth
Viscountship, v'i'kuwnt.skip n, isiarll-
Viscous, vis'kus a, gludiog, gwydn
Visibility, viz.i.bil'i.ti, Visibleness, viz'-
î.bl.nes n, hyweledd, amiygedd, am-
lygrwydd [amlwg, canfodadwy
Visible, viz'i.bl a, hywel, gweladwy,
Vision, vizh'un n, gweledigaeth ; golwg,
gweled [wydiolrwydd
Visionariness, vizh'un.ur.i.nes n, breudd-
Visionary, vizh'un.ur.i a, dychymmygol,
breuddwydiol, gwagddychymmygol ;
n, coegweledydd, breuddwydiwr
Visit, viz'it v, ymweled â, gofwyo,
gwesta : n, ymweliad, gofwyad, gwëst
Visitant, viz'i.tant n, gwestwr, ymwelwr.
' gwestai [gofwy
Visitation, viz.lta'shun n, ymweliad,
Visitor, Adz'i.tur n, ymwelwr, gwestai,
Visive, v'i'siv a, gwelediadol [gofwywr
Visor, viz'ur n, ffug, miswrn, gwyneb-
fwgwd [coed
Vista, vis'ta 11, golygfa neu rodfa rnwng
Visual, vizh'u.al a, golygol, tremiol
Vital, vi'tal a, bvwiol, "bywydol
375
VOL path, fat, Ore, met, ìnú-rìne, pin, ôrb, on, curve, cut. t\V=too, tẁk=took;
Vitability, vî.tâ.bü'î.tí ft, bywydoliaeth
Vitals, v'i'talz np, bywydolion [halogi
Vitiate, vish'Uit vt, Hygru, gwaethu.
Vitiation, vish.i.ii'shun n, llygriad
gwaethygiad, halogiad
Vitiosity, vish.i.os'i.ti n, dwfn-lygriad.
halogrwydd [aidd
Vitreous, vit'ri.us a, gwydrol, gwydr-
Vitrification, vit. ri.fi. kii'shuu ra,
oliad, gwydrogiad [ymwydroli
Vitrify, vit'ri.f'i v, gwydroli; gwydrogi,
Vitriol, vit'ri.ul n, defnydd adnabyd '
o'r enw [perthynol i gig Ho
Vituline, vit'li.lin «, perthynol i lo,
Vituperate, vi.tii'pur.iit vt, beio, cablu,
ceryddu, gwarthruddo
Vituperation, vi.tii.pu.ra'shun n, cer-
yddiad, cabliad [ceryddol
Vituperative, vi.tii'pur.ii.tiv a. beiol.
Vivacious, v'i.vii'shus o, bywiog, heinif,
hawntus, hoew, hoenus [gorhoen
Vivacity, v'i.vas'i.ti n, bywiogrwydd,
Vives, vivz n, math o afiechyd ar feirch
Vivid, viv'id «, bywiog. heinif, eidiol,
hoenus [eidiogrwydd
Vividness, viv'idjiea n, bywiogrwydd,
Viviflc, v'i.vit'ik a, bywhäas, bywociius
Vivificate, v'i.vif'i.kat vt, bywiogi, byw-
iocüu. bywhau; adnewyddn
Vivification, viv.i.f i.kii'shun ft,bywiocád
Vivify, viv'i.f i vt, bywio, bywiogL byw-
Vivijjarous, v'i.vip'ur.us «, by whiiio'i [ hau
Vixen, vik'sn ft, arthwraig, cecren.
llwynoges [nyny yw
Viz., viz (talfyriad o Videlicet) art, sefj
Vizard, viz urd ft, mwgwd, miswin
Vizier, viz'yur n, prif swyddog yn Nhwrci
Vocable, vu'ka.bl n, gair; enw
Vocabulary, vu.kal/ii.lur.i ft, geirlyfryn,
geirlechres, broddiadur, geirlyfr, geir-
iadur, geirfa, geirgrawn
Vocal, vo'kal a, lleisiol, llafarseiniol.
llafarol. Vocal music, ceiniedi, cerdd
dafod. Vocal rock, craig lefair
Vocalist, vu'kal.ist ft, cantor, cerddor
Vocality, vo.kal'i.ti, Vocalneas, vo'kal-
nes n, llafarognvydd, lleisiolrwydd
Vocalize, vo'kaJ'.Yz vt, llafarseinio
Vocation, vo.ka'shun n, gahvad, galwad-
igaeth, swydd, celfyddyd
Vocative, vok'a.tiv a, galvredigol. Voca-
tive case, galwai, cyflwr galwedigol
Vociferate, vo.sif'ur.ut v, bloeddio,
gwaeddi, crochlefain, ysgrechain, ban-
llefain, bloeddian, crochwaeddi
Vociferation, vö..-df.u.rä'shun n, croch-
fioedd, baullefiad, arwaedd
Vociferous, vij.sif'ur.us a, bloeddi'awii
crochleisiol, banllefol [cymineriad
Vogue, vog n, defod, arfer, arf.-riad,
Voice, vfiis n, llais, lleferydd, lief, llafar;
gair. Imperfect voice', lledlef. Of a
rough voice, gerwinllais. Squeakinjl
or effeminate voire-, <£\vichlais, liais
gwan, llais benywaidd; llais dimai.
To cry with a shrill voice, cr
Void, void a, gwag, ofer, dirym; di-
an-, heb : vt, arlloesi, ymadael â, cotl
n. gwag, gwagle, gwagfa. To ma
void, dirymu. Void of light, dioleu.
anoleu, heb oleu [rymadw
Voidable, voi'da.bl a, arlioesadwy
Voidance. vui'dans n. arlloesiad
Voider, voi'dur a, cawell briwfwyd
Voidness, void'nes n, gwagder, gwageà
Volant, vo'lant a, hedegog, hedegoj
hedol, ehedog
Volatile, vol'a.til a, hedegol.hedin.hed-
anwadol, gwammal. ysgafii. hoc wan
Volatility, vol.a.til'i.ti n, ehedogrwyddj
ft'w; gwammaldra, anwadalwch
Volatilization, vol.a.til.i.zii'shun 11, bed
Volatilize, vol'a.til.iz v. hedino [inia>
Volcanic, vol.kan'ik a, llosgfynyddol
Volcano, vol.kii'no ;;. Uosgfal. HosgfynjÄ
Volery. vol'ur.i ft, haid o adar
Volitation, vol.i.tii'shun n, ehediad
Volition, vo.lish'un »,ewyllysiad, mvnia
vol'i ft, crochruthr; cawod
ergydirm: v, taflu all:
Voltagraphy, vol.tag'ra.fi n. trydar
Voltaic, vol.tii'ik a, trydanol [debi:
Voltaism, vol'ta.izm n, try
yllol. galfaniaeth [galianis
Voltameter, vol.tam'i.tur n, trydaniady
Volubility, vul.ii. bil'i.ti n, hydreigled»
ftraethder, ff'racthineb, hyawdledd •
Voluble, vol'ii.bl a, hydrèigl; ffraet
hyawdl. rhugl, llitlirig, parablus
Volume, vol'iim », cyfrol, cyflyfr ; ma
maintioli, corôblaeth
Voluminous, vu.lli'mi.nus a. tew
amlblyg, amlran, helaeth, llawn.
voluminous work, llyfir helaethlaw
Voluntariness, vol'un.tvu-.i.nes n, \
foddoldeb, ewyllysgarwch
Voluntaiy, vol'un.tur.i a, gwirf
ewyllysgar. Voluntary b
drefh wirfoddol, gwirfoddoliaeth
Volunteer, vol.un.ti'r' n, gwirfoddi
milwr gwirfodd: v. rhyddg]
rhoi ei bun yn wirfoddol
Voluptuary, vo.luj/tshii.ur.i ft. glw
îtwr, ancwynai, ti
376
ore; lute, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
WAI
uluptuous, vo.lup'tshii.us a, glwth,
glytliig, gloddestgar; trythyll
Bgituousness, vo.lup'tshu.us.nes, n,
glythini-b, glythni; trythyllwch
imitation, vol.U.ta'shun n, ymdreigliad
Htion, vo.lu'shuu n, nydd-droad
wnit, voni'it n, cyfog, chwyd, gor-
■ chwyd ; cyfoglyn.cyfogydd : r,chwydu,
cyfogi, bwrw i fyny
Kdtion, vu.mish'un n, cyfogiad
romitive, vom'i.tiv a, cyfogol
romitory, vom'i.tar.i a, cliwydbair: n,
cyfoglyn ; diangddrws chwareudy
oracious, vo.rli'shus a, gwancus, rheibus
oraciousness, vo.rii'shus.nes, Voracity,
/vo.ras'Lti n, gwanc, gwancusrwydd
ortex, vor'teks (p vortices, vor'ti.siz) n,
Bugnbwll, pwll tro; trowynt, corwynt
ortical, vor'ti.kal, Vortiginous, vor-
tij'inus a, troawl, cylchdroawl
otaress, vo'tuv.es n, addunwraig, eidd-
unwraig, addoles, diofrydes
otary, vo'tur.i n, addunwr, eiddunwr;
addolwr: a, diofrydog, addunedol
ote, vot 11, pleidlais: v, pleidleisio;
ethol, dewis
oter, vo'tiir n, pleidb'isiwr [cyssegredig
otive, vo'tiv a, addunedol, diofrydol,
ouch, vuwtsh v, gwirio, gwarantu
OUcher, vfuv'tslmr n, prawfysgrif ; tyst
ouchsai'e, vuvvtsh.saf' v, gweled yn
dda, teilyngn, bod yn wiw gan, can-
iatiiu, cenatäu [yngiad
<mchsafement,vû\vtsh.säf'ment n, teil-
|(W, \a\vn, adduned, eidduned, addew-
id, gofunad, diofryd : v, adduuedu,
eidduno, gofuno, diofrydu
òwel, vuw'el n, Uafariad, llafarai,
bogail; llafarsain; llafarlythyren
oyage, voi'aj «, mordaith, mordwyaetì^ :
v, morio, mordeithio, mordwyo
oyager, vôî'ä.jûr n, mordeithiwr, mor-
dwywr, morwr, moriwr
ttlcan, vnl'kan vt, duw'r tân
ulcanian, vul.kii'ni.an a, tanol
ulcanize, vul'kan.iz vt, llosgfeinio
ulgar, vulgar a, cyffredin; gwerinol;
aatoesgar, difoes ; isel, gwael: n, gwer-
inos, gwerin
olgarity, vul.gar'i.ti n, anfoesgarwch,
idifoesedd; serthedd [iajth
ttlgarizm, vul'gur.izm n, serthair, isel-
olgate, vul'giit n, y cyfieithiad Lladin
or Bibl a arferir yn eglwys Rhufain
dnerable, vul'nur.a.bl a, archolladwy
alnerary, vul'nur.ur.i a, clwyfiachaol:
n, llysieuyn neu eh addas i glwyfau
Vulnerate, vul'nur.at vt, archolli
Vulnerose, vul.nur.us' a, Dawn archollion ,
archolledig
Vulpine, vul'pin a, llwynogaidd, cadno-
aidd; ystrywgar, cyfrwys
Vulture, vul'tshur n, aderyn rheibus o'r
enw, ffwltur, bury, aderyn y llwch gwyn
Vulturine, vul'tshu.rm a. perthynol i'r
ifwltur; gwancus, rheibus
Vulturous, vul'tshii.i'us a, tebygol i'r
ffwltur ; rheibus, gorwancus
w.
Wabble, wob'l vi, honcian, hwntian,
telgynu, telgyngu
Wad, wod, Wadding, wod'ing n, tusw,
sypyn, sechddcfnydd, tenlli
Waddle, wod'l vi, myned o glun i glun
fel hwyaden, bongamu, clunhecian,
honcian, siglgerdded [rhydio, beisio
Wade, wad vi, cerdded trwy ddwfr,
Wafer, wä'fûr n, llethen ; afrlladen, ar-
laden, arlladen : vt, selio â Uetben
Waft, waft v, chwyfanu, chwyfio, chwyf-
drosi, trosglwyddo; hwylio drosodd:
chwyfiad, chwyfaniad, cychwyfan
Waftage, waf'täj n, nawfdrosiad, chwyf-
gludiad [glwydd'wr
Wafter, waf 'tûr n, trosglwyddi'ad ; tros-
Wag, wag n, digrifwas, cel'lweiriwr; ys-
gentyn: v, ysgwyd, siglo, honcian
Wage, Wiij vt, cyngwystlo. To wage
war, rhyfela, gwneuthur rhyfel, llii-
yddu, lined da [ngwystlo
Wager, wä'jùr n, cyngwystl: v, cy-
Wages, wli'jiz np, cyflog, bur
Waggery, wag'ur.i, Waggishness, wag'-
ish.nes n, digrifedd, ysmaldod
Waggish, wag'ish a, digrif, cellweirus
Waggle, wag'l v, gwegian, honcian, ym-
siglo, gwaglo [certwyn
Waggon, wag'un n, men pedair olwyn,
Waggoner, wag'un.ûr n, certwynwr
Wagtail, wag'tlil n, tinsigl y gwys, sigl-
din y g"\\ws, sigl ei gwt, brith yr oged;
chwidrfercl i , c hwidrogen
AVaif, wäf 11, diffaeth, peth diarddel
Wail, wäl v, cwynfan, wylofain, galaru,
gwylo, cwynofain: n, wylofain, cwyn-
fan, ochain, oernad, oergri
Wailful, wäl'fẁl o,, galarus, cwynfanus
Wain, wiin n, certwyn, men. Charles's
wain, y cydser ílun y Hong, y saith
seren ogleddol, yr arth fwyaf
Wainscot, wan'skut n, parwydwaith
coed, paredfwrdd: vt, parw
377
WAR path, fat, êre, met, mâ-rinr;, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=tookl
Waist, wäst n, gwasg, mein-gorff, canol
y gwregys. Slender-waisted, arch-
fain [bais
Waistcoat, wast'kot n, gwasgod, gwasg-
Wait, wät v, aros, dysgwyl. To wait on
heilìo, gwasanaethu; ymweled â. To
he in wait, cynllwyno. Waiting-maid,
llawforwyn [heilydd; lieilyr
Waiter, wä'tûr n, dysgwyliwr; beilyn,
Waits, wiits np, cylchgler, nosglerwyr
Waive, wiiv vt, rhoi i fyny ; cymmeryd
yn esgusodol
Wake, wiik (icol-e') v, deffroi, deffro, di-
huno; gwylio: ?i, gwylmabsant,gwyl-
nos, gwyliadwriaeth ; ol neu hoewal
llong ar ddwfr [iadwrus
Wakeful, wak'fwl a, dihun, effro, gwyl-
Wakefulness, wak'fwl.nes n, denröus-
rwydd, auhunedd
Wale, wiil n, crycbni mewn brethyn;
estyll allanol ystlysau llong ; dais
Walk, wok v, cerdded, rhodio, rhodiena.
tramwy : n, eerddediad,rhodiad ; rhod-
fa, llwybr. Walking-stick, ffon, llaw-
ffon. Walk-mill, pandy. Milk- walk,
cylch Uaethwerthwr mewn trefydd.
Sheep-walk, pordir defaid. To walk
in, dyfod i mewn
Wall, wGl n, mur, gwal, caer, magwyr ;
pared, parwyd: vt, gwalio, murio,
caeru,amgaeru, magwyro. Wall-eyed,
llygadfrith. Wall-flower, blodau'r
fagwyr, murflodeuyn. Wild wall-
flower, llysiau'r Haw. Wall-fruit,
murffrwyth, ffrwyth ar fur. Party-
wall, gwahanfur
Wallet, wol'et n, ysgrepan, cwd deuben
Wallop, wol'up vi, crychiasu,berwi ; euro,
llaehio, baeddu
Wallow, wol'ö v, ymdreiglo, yindryboli.
ymdrybola : n, ymdreigl
Walnut", wGl'nut n, cnenen Ffrengig.
Walnut-tree, collen Ffrengig
Walrus, wöl'rus, Waltron, wol'trnn
Waltz, wGltz n, math o daplas [morfarch
Wamble, wom'bl vi, chwydu
Wan, won a, gwelw, gwelwlas, glaswyn
gwynwelw, lhvyd
Wand, wond », gwialen, meinffon. Ma-
gician's wand, hudlath. Mete-wand,
mesur, Hath [amrodio; cyfeiliorni
Wander, won'dûr v, crwydro, gwibio,
Wanderer, won'duiuir n, crwydyn, gwib-
iad, crwydrai, gwibiwr
Wanderoo, won'dur.ŵ n, math o epa
Wane, wän », traul, trai ; acleg, gwendid,
cil: vi, treio, cilio, Ueihau, yingiho
Wanghee, wang'hî ?î, math o gorsen I
Wanness, won'es n, gwelwedd, gwyl
lesni, gwanliw, glaswyni
Want, wont n, angen, eisieu, eisiw, e:|
iwed, eisiwyd, gwall; tlodi: v, bl
mewn eisieu; bod heb feddu. Wa.
of, di-, an-. Want of breath, diffl
anadl. Want of care, diofaledd, ar .,
faledd. I want to see him, yr wl
am ei weled [eisieu o, yn i
Wanting, won'ting a, diffygiol, me'I
Wanton, won'tun a, anllad, nwyfll
trythyll, enawdwyllt, llosgwannus: I
anllad -ddyn, anlladferch: vi, nwl
ehwareu, anlladu, masweddu
Wantonness, wan'tun.es n, anlladrwyxl
anlladedd, nwyfiant, maswedd
Wantwit, wont'wit n, ynfydyn
Wanty, won'tî n, tengl,uchgengl [ail
Wapacnt, wa'pa.kut n, dylluan Amei
Wapentake, wa'pn.tak n, cwmmwd, a
Wapiti, wä'pì.tí n, math o garw [t
War, wGr n, rhyfel; milwriaeth; í
cad: v, rhyfela, milwrio. Man-
war, cadlong. Man of war, rliyfel"
Weapons of war, cuimellt, arfau rhj
Warble, wór'bl v, crychleisio, pyn<
canu, cathlu
Warbler, wûr'blúr n, eethlydd
Warbling, wGr'bling «, cryehleis
The warbling of birds, cathliad a<3
Ward, word n, cadwraeth, eeidwadai
gwarchodaeth ; un dan geidwada
neunawdd; dalfa, carchar; parthi
ardal; rhwyll clo neu alhvedd:
gwarchadw, gwarchod, gwylied. t
ddiffyn. To ward off, troi îieibio
Wardage, wGr'däj n\ tál yr wylfa
Warden, wor'dn n, gwarcheidwad
Wardenship, wGr'dn.ship n, gwarc
wadaeth
Warder, wGr'dûr n, gwarchodwr, gw
Wardmote, wôrd'möt n. cyinharthl
Wardrobe, wGrd'röb »,gwisgfa, d"
dilladgell [reidw
Wardship. wGrd'sbip 11, gwarehoc
Ware, wê'r a, gochelgar:
gwerthadwy. Wares, nwyddau. 1
en-ware, lîestri pridd. Hard i
nwyddau haiam. Small wares , nw
au "man [ystorfa, nw
Warehouse, wê'r ' húŵs n, ys
Warfare, wôr'fé'r n, milwri, mihvriaa.
rhyfel, cadfel [pryder, P«
Wariness, wê'r'î.nes n, gochelgarvB
Warlike, wGr'l'ik a, rhyfelgar, milwr d
Warlock, wGr'luk n, swynwr, dewin ' t
378
ore; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. WAT
Warm, worm a, twym, twymn, gwresog,
, brwd, cynhes: v, twymo, cynhesu,
clauaru; gwresogi. Warming-pan,
, padell dwymo, twymynai. To warm
j one's self, ymdwymo, ymdwymno
l^armness, wôrm'nes, Warmth, wormth
n, gwres, gwresogrwydd, cynhesrwydd,
twymdra, twymedd, twymder
arn, worn vt, rhybuddio, rhagrybuddio
iVarning, wôr'ning n, rhybudd, rhy-
| buddiad ; gwŷs
(Varp, wôrp ?i, ystof, dylif: v, ystofi,
3 dylifo; gwyro, lleddfu; camdroi
(Warrant, wor'ant n, gwarant, arwiriant ;
i gwŷs, attafael wys ; awdurdod: vt,
I gwarantu; dilysu, arwirio, arwaesu,
.: ardystio; awdurdodi
warrantable, wor'an.tâ.bl a, gwarant-
( adwy, cyfiawnadwy
Warrantee, wor.an.tî' n, achretäwr
warrantor, wor.an.tôr' n, gwarantydd
warranty, wor'an.tî n, gwarantrwydd,
I arwaesaf; awdurdod
|iTarren, wor'en n, cwning-gaer
«arrener, wor'en.ûr n, cwningwr, ceid-
I wad cwning-gaer
warrior, wor'î.ùr n, rhyfelwr, brythwr,
•! milwr, aerwr, cadwr, llüyddwr
/art, wort ?i, daf'aden, yllyr
/arty, wôr'tî a, dafadenog [pwyllog
rary, wê'r'i a, gochelgar, gwagelog,
fifas, woz vi, oeddwn ; oedd; bum, buais :
; t bu: pt. — Be
Hph, wosh v, golchi, glanhan: n,
| golch, golchfa ; mignen, corsle; golch-
i ion. Wash-ball, golchbelen, pelen
olchi. Wash-beetle, golchbren, golch-
ffon. Wash-bowl, ymolchgawg. Wash-
, brew, uwd sucan, mwdran, llymry.
Wash-house, golchdy, ty golchi.
i Wash-pot, crochan golchi. Wash-tub,
twba golchi
'asher woman, wosh ' ûr . wẁm . an (p
washerwomen, wash'ur.wim.en) n,
< golch wraig, golch aries, golchyddes
ashing, wosh'ing n, golchiad; ym-
olchiad. Washing-place, golchfa ;
ymolchfa. Washings, golchion [11yd
;i ashy, wosh'i a, dyfrllyd, llaith, golch-
asp, wosp n, cacynen. Wasps, cacwn
cacwn geifr [cecrus, afrywiog
aspish, wos'pish a, cacynaidd, colynog,
aspishness, wos'pish.nes n, anniddig-
rwydd, afrywiogrwydd
assail, wos'el n, math o wirod
ast, wost pt, ail berson unigol,— Be.
Thou wast, oeddit
Waste, wäst v, gwastraffu, oferdreulio,
afradu, difa; difrodi, anrheithio,
ysbeilio; methu, difanu, nychu: a,
ofer, difudd, diles; anghyfannedd,
diffaith, anial, gwyllt, gorest: n,
gwastraff, colled; difrod, gorest,
anghyfanneddle, difteithdir; nychdod,
darfodedigaeth. Waste-book, dydd-
lyfr. Waste-land, tir diffrwyth. To
lay waste, anrheithio, diffeithio
Wasteful, wäst'íŵl a, gwastraffus, afrad-
us, afradlawn [afradlonedd
Wastefulness, wäst'fẁl.nes n, gwastraff,
Wastel, wos'tel n, math o fara [afradyu
Wastethrift, wäst'thrift n, gwastraffwr,
Watch, wotsh, v, gwylio, gwylied ; gwar-
chod; dysgwyl: n, gwyliadwriaeth ;
oriawr, orlais. Watch-house, gwylfa,
gwyldy, gwylfan. Watch-tower, gwyl-
dwr, gwylfa. Watch-word, arwyddair,
cyfrinair, gwylair. Watch and ward ,
gwyliad nos a dydd. Night-watch, nos
wyliadwriaeth
VVatchet, wot'shet a, goleulas, glaswyn
Watchful, wotsh'fẁl a, gwyliadwrus,
anhunog, effro, gofalus
Watchfulness, wotsh'fẁl.nes n, gofal,
gwyliadwrusrwydd, dyfalwch
Watching, wot'shing n, gwyliadwriaeth,
gwyliad
Watchmaker, wotsh'mii.kur n, oriorydd
Watchman, wotsh'man n, gwyliedydd,
gwylydd, gwyliwr
Water, wô'tûr n, dwfr, dwr ; aw, gwy : vt,
dyfrhau, dyfru. Water-bearer, dyfr-
gludydd. Water-beaten, ton-gurog.
Water-circled, Water-girded, ynysol.
Water-closet, ysgotkgell. Water-
colours, dyfrliwiau. Water-flag, hesg.
Water-floods, llifeiriant dyfroedd.
Water-fox, llynbysg. Water-fowl.
Water-bird, aderyn y dwr, dwfraderyn,
Water-gruel, grual dwr, cawl dwr.
Water-hen, corsiar, dyfriar, cotiar.
Water-lily, y fagwyr wen, lili'r dwr.
Water-mark, terfyn gorllanw, llifnod.
Water-mill, melin ddwr. Water-
mint, mintys gwylltion. Water-pot,
dwfrlestr. Water-proof, dyfrbrawf.
Water-rat, llygoden y dwfr. Water-
spider, carw'r dwr. Water-spout,
pistyll, dyfrbistyll; toriad cwmwl.
Water-wagtail, sigl ei gwt. Water-
ing-place, dyfrfan, ymdrochle. High
water-mark, ertrai. His teeth waters,
His mouth waters, mae chwant arno,
mae blys arno
379
WED path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, out, tŵ=too, t\Yk=tookl
Watercourse, wo'tur.ko'rs n, dyfrlle,
dyfrffos [hen, berw'r dwfr
Watercress, wo'tur.kres n, barf y gwr
Waterfall, wô'tûr.fôl », rhaiadr, dwi'r-
ddisgynfa
Wateriness, wG'tur.î.nes, Waterishness,
wó'tur.ish.nes n, dyfrllydrwydd
Waterish, wö'tur.ish a, dyfrllyd, dyfrol
WTaterless, wö'tûr.les a, diddwfr
Waterman, wô'tûr.man n, porthwys,
cychwr, badwr
Waterwork, Wo'tur.wurk n, dyfrwaitk
Watery, wô'tur.î a, dyfrllyd. dyfrol
Wattle, wot'l vt, clwydo, plethu : n, tag-
ell ceiliog ; clwyd, plethiau gwiail
Waul, w61 vi, mevrian, cathderica
Wave, wliv v, chwyfio, codi yn dònau,
bwhwman, cychwyfan, cyhwfan: n,
ton, toniar, gwaneg. Wave-offering,
offrwm cyhwfan
Waver, wii'vur vi, bwhwman, chwyfan,
honcian, anwadalu, petruso, gwammalu
Wavering, wa'vur.ing a, anwadal, an-
sefydlog, anwastad, gwammal
Wavy, wii'vi a, tònog, tònol
Wax, waks (waxen) ?i, cwyr: v, cwyro;
myned, tyi'u, cynnyddu. Wax-candle,
canwyll gwyr. Cake of wax, cwyren.
To wax bold, myned yn hyf, hyfhau.
To wax cold, oeri. To wax faint,
diffygio. To wax rich, ymgyfoethogi.
To wax old,heneiddio.
Waxen, wak'sn a, o gwyr: pp. — Wax
Waxlight, waksTit n, canwyll gwyr
Waxwork, waks'wurk n, cwyrwaith,
delwau mewn cwyr
Waxy, wak'si a. cwyraidd, cwyrol
Way, wii n, ffordd, ffordd wydd, llwybr;
modd ; arfer. A great way oft', hirbcll.
By the way, ar y ffordd. In the way,
yn y ffordd. Out of the way, diarffordd
Wayfarer, wä'fê'r.ûr n, teithiwr [iol
Wayfaring, wii'fê'r.ing a, fforddol, teith-
Waylay, wii.lä' (;;£ & pp waylaid, wä-
läd') vt, cynllwyn, cynllwyno
Wayless, wales a, diftbrdd, dilwybr
Wayward, wä'wûrd a, cyndyn, ystyfnig,
gwrtbnysig [rwydd
Waywardness, wä'wûrd.nes n, cyndyn-
Wayworn, wä wö'rn a, blinedig, blin
We, vripn, ni, nyni. We also, ninnau
Weak, wik a, gwan, egwan, dirym, llesg,
dinerth. Weak-hearted, digalon, di-
ysbryd, gwangalon. Weak-minded,
anghall, ffol, ansyuwyrol, gwirion.
To grow weak, gwanhau [llesgäu
Weaken, wfkn t>, gwankso, gwanychu,
Weakling, wik'ling n, un gwan, gwan1
Weakness, wik'nes n, gwendid. llesge
Weal, wil n, llwydd, llwyddiant. 11
ffyniant, budd. The public weal, 1
y wlad [andred, tir gwy
Weald, wild n, coed, coedwig, anialt
Wealth, welth n, cyfoeth, golud, <
meddiannau [ rwy
Wealthiness, wel'thî.nes n, eyfoethcj
Wealthy, wel'thi a, cyfbethog, golud i
Wean, win vt, diddyfnu [cei '
Weaned, wind a, diddwyn
Weanling, win'ling n, diddyfnyn
Weapon, wep'n n. art', erfyn, offeryn |
Weaponless, wep'n.les a, diarf, anarfc
Wear, we'r (wore, worn) v. treulio, d
difrodi; gwisgo: », tranl; gwisgai
Wear, Weir, Wier, wi'r n, gored, coi
argae, pynfarch : vt, goredu. Wé
net, ballaweg, ballegrwydd [llyfe
Weariness, wî'r'ì.nes n, blinder, lludc
Wearing, wê'r'ing n, gwisgiad ; trenll
Wearing, wi'r'ing n, gorediad [yffll I
Wearish, wî'r'ish a, corsog, siglei
dyfrllyd; diflas
Wearisome, wi'r'i.sum a, blinderus,llu|
edol, blin, llyferthus, llyferthol
Weary, wî'r'î a, diftygiol, lluddedig,!
blinedig, blinderog, llesg: vt, bl
lluddedu, peri blinder. To grow Wt|
of, blino ar [gwynt, gwynt|
Weasand, wi'zand n, breuant, cor.
Weasel, wi'zl n, gwenci, bronwen, .
lenan. White weasel, carlwm
Weather, weTH'ûr n, tywydd, hin:B
dal yn wyneb tywydd ; hwylio h( W.
i. Weather-beaten, liin-gnrtÇt
Weather-bound, liin-rwym, tywjH
rwym, yn gaeth gan y tyw $4
Weather-bow, yrochr nesai i'rly*B
neu'r gwynt. * Weather-cock, ce g
gwynt; Sion bob ochr.
guage, hinfynegydd ; mantais g^rH
Weatherglass" wexn ' ûr .glas n, ■
ddangosydd, hinwydr, awyrbwySiB
Weave, wiv (wove, woven) v, gwau,^M
Weaver, wi'vur n, gwëydd, gweu.H
pysgodyn o'r enw
Wai). web ??, gwe. Web-footed, tiff
weog, cyfandi'oed. The end of a B
cynwe
Webster, web'stûr n, gwëydd. gweu p
Wred, wed, v, priodi; ymbriodi
Wedding, wed'ing n, priodas; neitlfl
Wedge, wej n, cŷn, colpes, gaing ■
cynio, gwrtbgynio, geingio
Wedlock' wed'lok n, pri
380 I
ore; läte, l'íne, no, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. WEZ
rednesday, wenz'dii n, dydd Mercher.
Ash- Wednesday, dydd. Mercher Lludw
'ee, wî a. bach, bychan
feed, wid n, chwynyn; galarwisg
Igweddw, gwisg gweddwdod: vt,
■ichwynu. chwynogli. Weeding-hook.
fi'eedy, wî'dî a, chwynog [chwynogl
[leek, wîk n, wythnos. Week-day, dydd
Lgwaith, diwrnod gwaith. Bogation
; I week, wythnos y gweddiau
leekly, wik'li a, wythnosol: ad, yn
Iwythnosol, bob wythnos [bysgota
■eel, wîl n, llyn tro, trobwll; cawell
leen, win vi, tybied, meddylied, dy-
Ichymmygu [Uefain, arwylo
ieep, wîp (wept), v, wylo, wyL.fain.
feeerish. wî'r'ish a. — Wearish
Beet, wit vi, gwybod
leevil, wi'vl n, gwyfyn yr yd, meisgyn
Ksft, weft n, anwe, arwe; eiddo di-
fcarchen, peth diarddel [cymhlethiad
■îftage, wef'täj n, pleth, gwead, arwe,
fegh, wä v, pwyso; ystyried; bamu.
Bio weigh anchor, dadangori, codi
Mpgor. To weigh down, "gorbwyso,
lîorthrymu
Hjh, Wey, wä n, 40 pwysel
,;i;ight, wät n, pwys, pwysigrwydd
Jjsightiness, wä tunes n, pwysigrwydd
i'ightless. wlit'les a, dibwys, ysgafn
ftighty, wä'tî a, pwysfawr, pwysig,
Ärwm; sylweddlawn, prysur
■ir, wi'r n & vt. — Wear
■ird, wi'rd a, swynol; daroganol: n.
■wyngyfaredd ; tynged, tyngedfen
Ijlcome, wel'kum n, croesaw, hawdd-
«i-mmawr, arfoll : a, arfollog, croesaw-
•dig: vt, croesawu, arfolli, hawdd-
i immori
Mid, weld n, planigyn i liwio nielyn :
v i,asio, iasu. Of welding heat,gwynias
. .Hare, wel'fG'r n, llwyd'd, llwyddiant,
iÿniant, dedwyddwch, lies, llesiant:
awddfvd, iechyd
onlkin, wel'kin n, wybren, ffurfafen,
■l'ybr. Welkin eyes, llygaidgleision
■1, wel (better, best) a, da, iach;
■iwyddiannus ; dedwydd: ad, yndda,
■tin iawn, yn addas: i, da! wel! n,
Mipnon, ffynnonell, pydew. Well-
Hpvised, call, svnwyrol. Well-being,
Mwydd, lies, ffyniant. Well-bred,
loesog; boneddiuraidd, moeswych.
ell-a-day, och ! och ti ! ow ! Well-
Jeased, llwyrfoddlawn. Well-pleas-
Ij g to, cymmeradwy gan, boddlongar.
Bl'ell-spënt, iawndrènhedig. Well
done, da! da iawn! Well nigh, yn
agos, o fewn yekydig, braidd, bron.
A httle well, ffymionig. As well as,
cystal a. Very well, digon da ; o'r
goreu [nonell
Weilspring, wel'spring n, flynnon, ffyn-
Wellwisher, wel.wish'ur n, ewyllysiwr da
Welsh, welsh a, Cymreig; Cymraeg:
n, Cymraeg, iaith Gymreig ; y Cymry.
Welsh tongue, Cymraeg, iaith y
Cymry, iaith Cymru. Belonging to
Wales, Cymroaidd. One skilled in
Welsh, Cymreigiwr, Cymreigydd.
To translate into Welsh, Cymreigio
Welshified, wel'shi.f'id a, Cymreigaidd,
Cymreigiol
Welshman, welsh'man (p Welshmen,
welsh'men) «,Cyinro. Ancient Welsh-
men, hen Gymry, Brythoniaid
Welshwomen, welsh'wẁm.an (Welsh-
women, welsh'wim.en) n, Cymräes
Welt, welt n, gwald, gwaldas ; eirionyn,
amaerwy, aerwy, ymyl, ymylwe: vt,
gwaldu, gwaldasu, gwaltysu; ymylu
Welter, weí'tûr vi, ymdroi, ymdrybaeddu
Wem, wem n, brycheuyn, man
Wen, wen n, crangen, llyngranc, oddfyn
Wench, wentsh n. llances, herlodes: vi,
mercheta, puteinia [einiwr
Wencher, wen'tshûr n, merchetwr, put-
Wend, wend vi, myned, cerdded
Wenny, wen'i a, crangenog, odfog
Went, went (hen amser gorphenol Wend)
aeth j)t. — Go
Wept, wept pt & pp. — Weep
Were, we'r vi. — Be. If he were, pe
byddai. He was, bu, oedd [Be
Wert, w&'rt vi, ail berson modd ammodol
West, west n, gorllewin, machlud haul :
a, gorllewinol: ad, tua'r gorllewin.
South-west, deheu-orllewin
Westerly, wes'tûr.lî, Western, wes'turn,
Westward, west'wurd a, gorllewinol
Westward, west'wurd, Westwardly,
west'wûrd.lî ad, tua'r gorllewin, i'r
gorllewin
Wet, wet n, gwlyb, gwlybwr, gwlyban-
iaeth: a, gwlyb, gwlybyrog, gwlyb-
orllyd, llaith: vt, gwlychu, gwlybu,
gwlybhau. Wet nurse, mammaeth
wlyb [myharan
Wether, weTH'ûr n, mollt, llwdn dafad,
Wetness, wet'nes n, gwlybaniaeth,llaeth-
Wetshod, wet'shod a, troedwlyb [der
Wettish, wet'ish a, gwlybaidd, gwlybyr-
aidd [g^ik
Wezand, wi'zand n, breuant, corn y
381
WHI path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=tooi h
Whale, whiil n, morfil, inoran
Whalebone, whäl'bön n, asgwrn morfil
Wharf, whôrf n, porthfa, llonglwythfa
Wharfage, whôr'fiij n, tâl am Ian fa
Wharfinger, whôr'fin.jûr n, golygydd
neu geidwad porthfa
What, whot pn, yr hyn ; pa beth, beth :
a, pa: ad, o ran, rhwng. I will do
what [that which] I can, gwnaf yr
hyn a allwyf, gwnaf a allaf
Whatever, whot.evur, Whatsoever, whot-
so.ev'iir pn, pa bynag, pa beth bynag.
Whatever he may do, gwneled a
wnelo, beth bynag a wnelo
Wheal, whîl n, chwysigen, crugdardd
Wheat, whit n, gwenith. Cow-wheat,
gliniogai, biwlith. A grain of wheat,
gwenithen, gronyn gwenith
Wheatear, whît'î'r n, y gynffon wen
Wheaten, whi'tn a, o wenith. Wheaten
bread, bara can [llithio
Wheedle, whi'dl vt, denu, hudo, twyllo,
Wheel, whil n, olwyn, rhod; troell;
sidell: v, chwildroi, treiglo, cludo
mewn berfa olwyn. Wheel- work,
troellwaith, rhodwaith. Spinning-
wheel, rhod nyddu. A little wheel,
olwynig, troellan [og, berfa drol
Wheelbarrow, whü'bar.ö n, berfa olwyn-
Wheeled, whi'ld a, olwynog, troellog, ag
iddo olwynion neu droellau
Wheeler, whî'lûr, Wheelwright, whîl'rît
n, saer olwynion, olwynwr, rhodwr
Wheeze, whiz vi, cegwichio, gwich-
anadlu, cegleisio
Whelk, whelk n, crwnc; crugdardd
Whelm, whelm vt, gorchuddio, dym-
chwelyd [torllwyth o genawon
Whelp, whelp n, cenaw, cenau : vi, bwrw
When, when ad, pan, pa bryd
Whence, whens ad, o ba le, o ba un
Whenever, when . ev ' ûr, Whensoever,
when.so.ev'ur ad, pa bryd bynag
Where, whê'r ad, ym mha le, ym mha
fan ; yn y He, yn y fan ; pa le, pa fan.
Any where, yn rhyw fan, yn rhyw le.
No where, nid mewn un He, nid mewn
un man [nghylch pa le
Whereabouts, whe'r.â.bûẁts' ad, yng
Whereas, whe'r.az' c, gan
Whereat, wht'r.at' ad, wrth yr hyn
Whereby, whê'r.bi' ad, trwy yr hyn;
trwy ba beth
Wnerefore, whe'r'fô'r ad, pa ham, am
ba beth, i ba beth, o herwydd pa ham
Wherein, whê'r.in' ad, yn yr hyn, yn yr
hwn, ym mha beth
Whereinto, whe'r.in.tŵ' ad, i'r hyn, a
hwn [hyn; o ba \xm
Whereof, whê'r.of' ad, o'r hyn, am I
Whereon, whG'r.on', Whereupon, whiB
up.on' ad, ar yr hyn, ar hyny ; ar I
beth
Wheresoever, whê'r.sÖ.ev'ûr, Where\Ä
whe'r.ev'ur ad, pa le bynag, ym nl
le bynag [un.tŵ ad, i bit
Whereto, whé'r.tẁ', Wherennto, wh»
Wherewith, whê'r.with', WherewitlÄ
whê'r.wîTir.ôl' ad, â'r hyn, â pha tx I
trwy ba beth
Wherret, wher'et n, bonclust, cernÄ
vt, bonclustio, cernodio [portbB
Wherry, wher'î n, cychfad, ceu»
Wliet.whetfi,hogi, minio, awchu,awB
lymu : n, hog, hogiad
Whether, wheTH'ûr^,_pa un: c, ail
un ai, pa un bynag [hogi, HymetH
Whetstone, whe't'stön n, hogfaen, ml
Whey, whä n, maidd, meiddlyn, chw»
WheVey, whä'î, Whepsh, whä'îflbÄ
meiddlyd
Which, whitsh pn, pa un, p'un, pa ■
yr hyn, yr hwn, y rhai : a, pa. W1B
of them"? p'un [pa rai] o hoinfl
Which is which, p'un yw p'un.— '■
Whichever, whitsh. ev'ur, WhichsoM
whitsh.so.ev'ur pn, pa un bynag tg
Whiff, whîf n, chwiff, pwff, chwB
chwa : vt, chwiffio, pwffio, chwyttH
Whiifie, whif'l n, chwibanogl: vi,ch»
an ; gwasgaru â chwythiad
Whiffler, whif 'lûr »,chwibanwr; am|
alwr, anwadalyn [anwaM
Whiffling, whif'ling n, anwadalwcl ■
Whig, whig n, maidd glas^surfiB
chwigyn; gwladwriaethwr â'i du»
iad tua gweriniaeth, Chwig. W^gfl
Whiggish, whig'ish a, tebyg i'r Wi; id
Whiggism, whig'izm n, Wigiaeth
While, wh'il n, eimyd, encyd, talm, ar It
v, segura, llercio, gwastraffu aiK
A good while since, er ys meityn ,A
little while, ennyd._ A long v»
amser hir, amser maith. It is vjf
while, e dâl am ei wnenthur fj
While, whil, Whilst, whilst ad, cyhŷ»
Whilom, whi'lum ad, gynt, cyn )*
yn yr amser a aeth heibio; unwf JJ
Whim, whim n, mympwy, rhosp, )»,
hep-hynt, chwidrdro; sugnbeiri:
Whimbrel, whim'brel n, coeg gyhh H
Whimper, whim'pûr vi, gerain, golf*
Whimsical, whim'zi.kal a, ysmala, ) 1+
pwyol, hyntiog, chwidr
öre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, this; j=dzh. WHO
whimsy, whim'zi n, mympwy, coegdyb
Iflrimwham, whim'wham n, coegbeth,
tegan, ffril, peth gwael
ftlin, whin n, eithin, eithinen [cwyno
7hine, whin vi, cwynleisio, truanleisio,
/hinny, whin'i vi, gweryru, gwilrin: a,
! eithinog, llawn eithin
[fliinyard, whin'yûrd n, cleddyf
'íhip", Avhip n, chwip, íFrewyll, fflangell :
' v, chwipio, ffrewyllu, fflangellu ; crwn-
' wnio, crwnhemio, crwnblethu; cipio,
j brysio. Whip-cord, chwipgort. Whip-
' hand, Haw uchaf, mantais. Whip-
..lash, carai chwip, chwipai. Whip-
1 Btaô) braich y llyw. Whipping-post,
' chwipbost, chwipbawl-
''hipper, whip'ûr n, chwipiwr, fflangell-
' wr. Whipncr-in, isheiiwr
'hipster, whip'stûr n, hocedwr; hud-
I j leidr [ droi , chwy rndry stio
• 'hir, whûr, Whirry, whur'î v, chwyrn-
;hirl, whûrl n, chwif, chwarf, chwerfan,
Ichwyrn, chwyldro, cliwildro, chwiw,
1 chwip: v, chwyrnellu, chwyrndroi,
. chwyldroi
hirlbone, whûrl'bön n, padell y glin
hirligig, whûr'li.gig n, chwyrnell
hirlpooì, whûrl'pẁl n, pwl'l tro, tro-
' bwll,llyn tro,llynolyn, sugnbwll [wynt
Whirlwind, whûrl'wind n, trowynt, cor-
Mbisk, whisk n, tusw, ysgubell ; crych-
■naid: v, tusio, ysgubo; crychneidio
'Kiisky, whis'ki n, perwirod, pwtwn
'hisper, whis'pfn n, sygan, busting,
isibrwd, sis : v, sisial, syganu, gosonio.
'sibrwd, busting
• 'hist, whist ?j,math o chwareu cardiau :
i, ust ! taw ! ystaw ! dystaw !
"histle, whis'l n, chwib, chwiban:
. chwibanogl, chwythell : v, chwibanu.
Apt to whistle, chwibanllyd [ryn
•| ihit, whit n, tip, tipyn, gronyn, mym-
- jhite, whi't a, gwyn, can, cànaid ; pur:
". '^i gwJnu) cànu. White bear, arth y
^ogledd. White swelling, manwyn.
White thorn, draenen wen. White
-'■'urine, gwin gwyn. White of an eg^
'Mfewyn wy. Milk-white, Snow-white,
■ .laethwyn, purwyn
, ntebait, whît'bät n, math o ysgadenyn
: I (iiten, wh'i'tn v, gwynu, cànu
,. liteness, whi't'nes n, gwynder, can.
■' I 'îîwyndra, gwyni, gwyndeb
lites, whits np, gwynllif
i^Wpitewash, wh'it'wosh n, gwyngalch,
'ialchlyn: vt, gwyngalchu, gwynolchi
* , 'iither, whÌTH'ûr ad, i ba le, i ba fan
Whithersoever, whixii.iir.su.ev'ur ad, i
ba le bynag
Whiting, whi'ting n, gwyniad, gwynied-
yn, morwyniad ; math o wynfwn
Whitish, whi'tish a, gwynaidd, lied wyn
Whitlow, whit'lö n, ewinor, bystwn
Whitster, whit'stûr n, cànwr, gwynwr
Whitsunday, whit.sun'dä n, Sulgwyn
Whitsuntide, whit'sn.t'id n, gwyl y Sul-
gwyn, wythnos y Sulgwyn
Whittle, whit'l n, mantell fagu; cyllell-
an : vt, rhoi mewn mantell, mantellu ;
tori â chyllell, cyllellu[ellu, chwyrnogli
Whizz, whiz vi, s'io, chwyrnu, chwyrn-
Whizz, whiz, Whizzing, whiz'ing n, si,
su, s'iad, chwiban, chwTibaniad
Who, hŵ pn, yr hwn, yr hon, y neb, y
sawl, y rhai: pwy. Demyddir who
am bersonau, which am bethau, a that
yn lie ynaill a'r Hall: He who [that]
doeth this, y neb a wnelo hyn. The
book which [that] I bought, y llyfr
a brynais. Mae that i'w ddewis yn
yr ymadroddion fel y canlyn: WTho
that understands the matter, would
say so? pwy ag sydd [ac efe]
yn deall y pwnc a ddywedai
felly ? Which that you have seen do
you prefer ? pa un sy well genych o'r
rhai a welsoch ? The last that ar-
rived, yr olaf a ddaeth. The same
story that he heard, yr un chwedl a
glywodd yntau. The boy and the
articles that you sent for, y bachgen
a'r pethau yr anfonasoch am danynt.
It was I that did it, myfi a'i gwnaeth
Whoever, hw.ev'ur pn, pwy bynag
Whole, höl a, cwbl, cyfan, cyfangwbl,
hollol, holl, oil; iach, holliach: n,
swm, crynswth, crynswdd , cyfan, cwbl.
To make whole, iachäu, gwneuthur yn
iach; cyfanu. Whole-blood, gwaed-
lawn [rwydd
Wholeness, höl'nes n, cyfander ; iachus-
Wholesale, höl'säl n, cyfanwerth: a,
cyfanwerthol, ar gyfanwerth. Whole-
sale dealer, cyfanwerth wr [iachusol
Wholesome, höl'sum a, iach, iachus,
Wholesomeness, höl'sum.nes n, iachus-
rwydd [Hwyr, achlân
Wiolly, hö'lî ad, yn hollol, yn gwbl, yn
Whom, liŵmjjjî, yr hwn, yr hon; pwy?
Whomsoever, hwm.su.ev'ur pn, pwy
bynag
Whoop, hvvp n, bloedd, gryd, gwaedd :
v, bloeddio, banllefain, grydio [einio
Whore, hò'r n, putain, puten: v, put-
383
WIL path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=tool|
Whoredom, hû'r'dum n, puteindra
Whoremaster, hô'r'inas.tûr, Whoremon
ger, hô'r'mung.gûr n, puteiniwr
Whoreson, bö'r'sun n, bastardd, plentyn
gordderch : a, bastarddol
Whorish, hö'r'ish a, puteinig, puteiniol
Whortleberries, hor'tl.ber.iz, Whorts.
hôrts, Whurts, hurts np, llusi duon
bach [yr hwn, yr hon, y rhai
Whose, hwz pn, e'iddo pwy ? pwy biau 5
Whosoever, hw.so.ev'ur pn, pwy bynag
Why, wh'i ad, pa ham ? pam ? am ba
achos? [wyll neu lusern
Wick, wik n, pabwyr, pabwyryn can-
Wicked, wik'ed a, drwg, diygionus, dir-
iaid. anf'ad, annuwioì, ysgeler_
Wickedness, wik'ed.nes n, drygioni, an-
fadrwydd, annuwioldeb, direidi
Wicker, wik ur n, merhelygen ; gwialen
eiho. Wicker-work, gwìalenwaith. A
wicker basket, basged o ferhelyg
Wicket, wik'et n, gorddrws, gorddor
Wide, w'id a, llydan, eang, helacth;
rhwth. As wide, lleted. Wider,
lied, lletach. Widest, lletaf
Wide, w'id, Widely, w'id'lî ad, yn eang,
ym mhell, ar led
Widen, w'i'dn v, lledu, eangu, helaethu
Wideness, w'id'nes n, lied, llydander,
llydanedd; helaetlirwydd, eangder
Widgeon, wij'un n, ehwiwell
Widow, wid'ö n, gweddw, gwraig weddw :
a, gweddw, unig. dibriod
Widower, wid'ö.úr n, gwr gweddw
Widowhood, wid'ö.hẁd n, gweddwdod
Width, width n, lied, llydander; eang-
der. Of equal width, cyfled. To
make of equal width, cyfledu
Wield, wild vt, llywio, rheoli; trin
Wieldy, wíl'dî a, llywiadwy; trinadwy
Wife, w'if (j? wives, wi'vz) n, gwraig,
gwraig briod, priod. To take a wife,
gwreica, priodi, cymmeryd gwraig
Wifeless, w'if 'les a, diwraig
Wifely, w'ifTi a, gwreigaidd, gwreigiol
Wig, wig n, gwalltgapan [buan, cyrlym
Wight, wit ii, person; dyn, dynyn: a,
Wigwam, wig'wam n, bwthyu, bwthyn
Indiaidd
Wild, wild a, gwyllt, bwyst, anwar,
annof; anialog, anial, diffaith. an-
piwyll: ti, anial, anialfan, diffeithdir.
Wilcl beast, gwylltril, bwystiil. Wild-
fire, tan gwyfit, gwylltdan. Wild
fowl, aderyn gwyllt, gwylltedu. Wild
honey, mel gwenyn gwylltiun
Wilder" wil'dur vt. dyrysu, annhrefnu
Wilder, wil'dùr o, gwylltach: cd. — Wj
Wilderness, wil'dûr.nes n, ditf'eithwl
diffaeth, anialwch, anial, anialfa [ 1
Wilding, w'il'ding n, math o wyllt i\
Wildly, wi'ld'lî ad, yn wyllt, yn afreo;i
To look wildly, hylldremio
Wildness, w'ild'nes n, gwylltineb; §1
phwyll ['< ;
W ile, w'il n, dichell, ystranc, ystrj
Wilful, wil'fẁl a, gwirfoddol, bwriail
anhydpi, ystyfnig, cyndyn [tyll
Wilfully, wií'fẁl.i ad, o wirfodd; ynl
Wilfulness, wil'fẁl.nes n, ystyfnigrwl
Wiliness, w'i'lî.nes n, arystryw, cyfrvl
dra, fielder
Wilk, wilk n, cragenbysg o'r enw j
Will, wil n, ewyllys, gwyllys : ysgrif A
lythyr cymmyn : v (pt would), deE
mynu ; ewyllysio. Against one's ''I
o'i anfodd. Come what will, deucB
ddelo. I will go, mi a af, mynaf fyl
I shall go. af, caf fyned. Thou ■
go, ti ei, myni fyned. Thou shall!
cei fyned. rhaid i ti fyned. mynaf S
fyned. He will go, fe a, myn fyl
He shall go, caiiF fyned, rhaid m
fyned, mynaf iddo fyned. We wilL
ni a awn, mynwn fyned. We sha p,
awn, cawn "tyned. You will go, e I
mynwch fyned. Tousli
fyned. rhaid i chwi fyned, mynaf i M
fyned. They will go, ant, my If
fyned. They shall go, cant f\S
rhaid iddynt fyned, mynaf idijf
fyned. Will I go ? a ewyllysiaf fy ,: r
a ydych yn meddwl yr af ? ShÄ
go? a gaf fi fyned? a adê'wch ■
fyned? Wilt thou go? a ei dB
fyni di fyned? Shalt thou go?B
di? a fy'dd i ti fyned? a fwrieB
fyned? a gei di fvned ? Will hepf
a eiif efe ? a fydduldo fyned ? a y M
yn meddwl yr ä efe? a ydyw <B
foddlawn i fyned? Shall he gU
gaiff efe fyned ? a adè'wch chwi»
tyned? Will we go? a ydycjl
meddwl yr awn? Shall we g9
gawn ni fyned? a adëwch chw ni
fyned? Will you go? a ewch car
Shall you go ? a ewch chwi ? a 1 d i
chwi fyned? a fwriedwch chwifj •
a gewch chwi fyned? Will thejtf?
a ant hwy ? a fydd iddynt fyn< ' a
ydych yn meddwl yrant? a vdv yn
foddlawn i fyned? Shall they;o?
a gânt hwy "fyned? a ad
iddynt fyned
GS4 j ••
ore ; late, line, no, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. WIT
Winged, wingd a, adeiniog, asgellog.
Winged-animals, ednaint, ednod
Wingless, wing'les a, diaden, diasgell
Wingy, win'gi a. asgellog ; cyflym, buan
Wink, wingk n, gwinc, ysmig, tarawiad
llygad, amrantiad, amnaid : rt',gwincio,
amneidio â llygad; esgeoluso, cyd-
rtlling. wil'ing a, ewyllysgar, gwyllys-
'< gar, ewyllysiol, boddlonol, boddlawn,
parod: n, ewyllvsiad, gwyllysiad. To
be willing, ewyllysio, bod yn foddlawn
hillock, wil'uk n, moredn o'r enw
/illow, wil'ö n, helygen. pren helyg.
! Willow-grove, helyglwyn, llwyn helyg.
Sweet willow, helyg Mair, gwyrdd-1 Winner, win'ûr n, ennillwr [ddwyn
. ling. Water-willow, merhelygen
Ẅllowy, wil'ö.î a,helygaidd, llawn helyg
Winning, win'ing n, ennill, ennilliâd,
ynnilliad : a.ennillgar,denol,hudolaidd
'foible, wim'bl n, ebillen, trwyddew, I Winnow, win'ö v, nithio, gwynt yllio
• tylliadyr: a,chwim. sionc, heinif, buan [Winnowing, win'ö.ing n, nitiiiaeí. Win-
timbrel, wim'brel n. aderyn o'r enw
fimple, wim'pl n, gwempl
nowing-machine, peiriant nitlrio
] Winsome, win'sum a, tawel; telaid
In, win (pt & pp won) v, ennill. ynnill ; ' Winter, win'tûr n, gauaf : v, gauafu
elwa, maelio. To win the day, ennill I Winterly, win'tûr.ìi, Wintry, win'tri a,
I y dydd, cario'r dydd, trechu gauafol, gauafaidd
'"race, wins vi, gwingo, taflu, tindaflu 'Winy, w'i'nî a, gwinaidd, fel gwin
nnch, wintsh n, braich droi. dyrwynai | Winze, winz n, awyrdwll
^ind, wind n, gwynt, awel, awelan,jWipe, wi'p n, sych, sychiad, syehrwbiad ;
jchwa, ehwyth, anadl, anal. Wind-, dyrnod, flat, enoc; edliwiant: fi,sychu,
Í bound, eaeth gan y gwynt. Wind-egg,, dilychu, diwlychu, glanhau [cosfa
!wy gwag. wyclwc. Wind-fall, gwynt- j Wiping, wî'ping n, sychiad, syehrwbiad;
> gwymp ; hap dda, Wind-flower, llys- 1 Wire, w'i'r n. gwyfr
iau'r gwynt. Wind-gun. awyrddryll.j Wiredraw, wi'r'd'ro vt, gwyfrdynu
ij Wind-thrush, coch yr aden, aderyn Wiry, wi'r'î a. gwvfraidd, fel edefhaiarn
fyr eira. Long-winded, hir ei anadl. Wis, wis v, def, gwn
il Short-winded, byr ei anadl. Cross Wisdom, wiz'dum n, doethineb, callineb
wind, eroeswynt, asgellwynt. Trade- Wise, wi'z «, doeth, call, synwyrol: n,
Bwind, tymmorwynt. The cardinal ffordd, model, dull, gwedd, sut
winds, y piif wyntoedd. To take Wiseacre, wi'z'ilkur n, doethyn, coeg-
•wind. myned ar led. North wind,
[gogledelwynt. South wind, deheuwynt
'ind, wind' (wound) vt, dyrwyn. troi,
;ameldyrwyn. To wind off, dad-ddyr-
;wyn. To wind up, dwyn i ben
inder. w'in'dûr n, elyrwynwr; dyrwynai
indhover, wind'hov.ur n, curyll, cudyll
iy gwynt
indiness. win'dî.nes n, gwyntogrwydd
indlass, wind'las n, dyrwynlath, dyr-
indle, wiu'dl n, cengliaelur [wynai
indless. winel'les a, tawel
indmill, wind'mil n, melin wynt
indow, win'dö n, ffenestr, alcîies
indpipe, wind'p'ip n, breuant, corn y
zwynt. corn y geg, corn y gwdelf
ndward, win'wurd a & ad, tua'r
•^wynt [chwythig
ndy, win'di a, gwynt og, chwythlyd,
>ne, win n, gwin. Wine-bibber, gwin-
yncwr, yfwr gwin. Wine-glass, gwin-
vydryn. Wine-merchant, gwinfas-
lachwr. Wine-press, gwinsang. gwin-
•vasg, gwinwryf. Wine-vat, gwingafn
ng, wing n, aden, adain, asgell, ffiíog :
•/. adeinio, asgellu ; ehedeg
25
ddoethyn. ffwlcyn, catffwl, ioìyn, iolen
Wisely, wi'z'li ad, yn ddoeth, yn synwyrol
Wish, wish n, dymuniad, deisyriad, dais :
v, dymuno, ewyllysio, deisyf ; hiraethu,
chwennychu, bod am
Wisher, wìsh'ûr n, deisyfwr, chwennych.-
wr. Well-wisher, ewyllysiwr da
Wishful, wish'fẁl a, chwennychgar;
blysig, hiraethlawn [ddiod wan
Wishwash, wish'wosh n, te neu unrhyw
Wisket, wis'ket n, cawell, basged
Wisp, wisp ii, tusw, sypyn. tasgell, dylwf ;
torch, amdorch. Will-o'-the-wisp,
ellylldan, malldan
Wist, wist v, def. I wist, gwybyddwn
Wistful, wist'fẁí o,dwysystyriol, sylwgar
Wistit, wis'tit it, math o epa
Wit, wit n, synwyr, deall, ffraethder,
arabedd, cyinhendod; arebydd, cy-
mhenwr, un synwyrgall. Half-witted,
banner call. Quick-witted, synwyr-
graff. To wit, sef, y sef, hyny yw
Witch, witsh n, rheibes, dewines, swyn-
wraig, gwiddan, gwiddanes, rheib-
wraig, gŵyll. Witch-ridden, hun-
glwvfus
385
WON path, fat, êre, met, mà-rinr, pin, orb, on. curve, cut, t\v=too, t\Vk=took:
Witchcraft, witsh'kraft, Witchery, wit'-
shur.i re, dewiniaeth, swyngyfaredd,
rheibiaetli
Witcracker, wifkrak.ûr re, cellweiriwr,
digrifwas [waith
Witeraft, wit'kraft re, dyfais, dyfeis-
With, with pr, â, ag, gydá, gydag, efo:
px, yn of, gwrth-. With neither
beginning nor end, without either be-
ginning or end, heb na dechreu na
diwedd
Withal, WÌTH.6T ad, hefyd, heb law hyny
efo hyny, â'r hwn, yin mhellach
Withdraw, wixH.dru' (withdrew, wìtii-
drvv'; withdrawn, wiiTi.drôn') v, cilio,
encilio, neillduo, tynu yn ol, cadw yn
ol, galw yn ol, ymado, ymbeiläu
Withdrawal. with.drò'al,YVithdrawment,
with.drô'ment re, ciliad, tyniad yn ol
Withe, with re, gwden, brigyn helyg
W'ither, wÌTH'ûr v, gwywo, crino, edwi.
edwino, dyhoewi. Wither - wrung.
wedi ei ddolurio yn yr ysgwyddau
Witheredness, wÌTH'ûrd.nes re, gwywder.
edwiniaeth [gwjoà inarch
Witherlock, wiTH'ur.lok re, cudyn-ys
Withers, wiTii'urz np, ysgwydd march
Withhold, wiTH.höld' vt, attal, dal, dal
vn ol, cadwyn ol, rhwystro, lluddio [iad
Withhold merit, wÌTH.hold'ment re, attal-
Within, wÌTH.in' pr, mewn, o fewn, tu
fewn, yn. From within, oddi fewn
Without, wÌTH'ûẃt pr, heb, di-: c,oddi
eithr, oddi gerth: ad. yn allanol, tu
allan. From without, oddi allan.
Without compulsion, o wirfodd, yn
ddigymhell. Without doubt,diainmheu
Withstand, with. stand' vt, gwrthsefyll
Witless, wit'les a, disynwyr, ynfyd, ffol
Witling, wit'ling re, symlyn, hurtyn
Witness, wit'nes v. tystio, tystiolaethu,
ardystio, arwirio : n,tjst; tystiolaeth.
Ear-witness, clust-dyst, clywedydd.
Fye-witness, llygad-ilyst; gwybydd-
iad. False-witness, geu-dyst
Wits, wits np, synwyrau. Out of one's
wits, ynfyd. To be at one's wit's end.
bod mewn cyfyng-gynghor
Witsnapper, wit'snap.ur n, geirfrathwr
Witticism, wit'i.sizm re, fiblbertrwydd,
gwagifraethder [areboí
Wittily, wit'i.li ad, yn synwyrol, yn
Wittingly, wit'ing.li ad, trwy wybod, yn
WittolJ wit'ul re, cyrnicyll [fwriadol
Witty, wit'i a. synwyrol, synwyrlyrn,
cymhenddoeth, ffraeth, arain, arebol
Witwal. wit'wol n cnocell y coed
Wive, wiv v. gwreica, priodi gwraig
Wively, wi'v'li a, gwrageddol. gwreigaid
Wiver, w'i'vur, Wiverin. wi'vur.
vera, w'i'vura re, math o ddraig dd;
Wives, wi'vz np. — Wife [chymmyg
Wizard, wiz'urd re, cynghallen, brudiw
swynwr, dewin
Woad, wöd re, Uysiau'r lliw, mel y cŵr
Woe, wo re, gwae, gofid. drygfyd, truei
WToe-begone, athrist, prudd [gofid-
Woful, wö'fẁl a, alaethus, gresyn-
Woke, wok pt. — Wake
Wold, wöld n, gwastad, ystrad
Wolf, wẁlf (wolves) re, blaidd, be
Wolf- bitch, bleiddast. Wolf- ft
morflaidd
Wolfbaue, wẁlf ban re, Uysiau'r blaidc
Wolfdog. wvvlf'dog re. bleiddgi. bugeil
Wolfish, wẁl'fish a, bleiddaidd
Wolverine, wwl.vu.rin' n, anifail bych
Wolves, wu'lvz np. — Wolf [gwanc
Woman, wẁm'an (women) re, gwra
dynes, benyw, merch, bun. A bar
some woman, meinir. A little worn;
gwreigan. An old woman, hen wra
gwrach. A young woman, me)
ieuanc. A pretty young worn
meinir, meinwen, prydwen
WTomanhood, wẁm'an.hẁd re, mercha
gwreigdod, priodoleddau gwraig
Womanish, w\vm'an.ish, Woman
wẁm'an.lì a, benywaidd; gwreigai
merchaidd, gwreigiol
Womanize, wwm'an.i'z vt, gwreigeidi
masweddu [fenywa
Womankind, wwm'an.kind re, rk
Womb, w\vm n, croth, bru [fawr, ei
Womby, wŵ'mî a, crothog; cynnw
Women, wim'en np. — Woman
Won, wun pt & pp. — Win
Wonder, wun'dûr re, rhyfeddod. synd
gwyrth : vi, aruthro, rhyfeddu, sj
Wonder-struck, synedig. dychryn
ig. Wonder-working.gwyrth-w
urol. I wonder if he will come,
wn i a ddaw efe. I wonder what
thinks of it, beth mae efe yn feddwJÌÉ
dano, ni wn i. Seven wonders of ■
world, saith rhyfeddod y byd:-ty
Pigadeiliauyr Aipht : 2. Beddadail '-
temesia; 3, Teml Diana yn Ephe.i;
4, Muriau a çerddi crog Babylon 5,
Cawrddelw ìíhodes; 6, Delw u
Olympus ; 7, Gwyldyrau Alecsan a
Wonderful, wun'dûr.fẁì a, rhyfeddol, ,1,
aruthrol, uthrol [utb:,d
Wonderfulness. wun'dûr.fẁl.nes re.N
3bG
ôre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, THÌS; j=dzh. WOE
wonderment, wun'dûr.ment n, syndod,
! rhyfeddod, aruthredd [dyeithrol
Wondrous, wun'drus a, rhyfeddol, uthrol,
■Wont, wunt v, def, arferu, ymarferu: n,
i| defod, arfer, moes. As he was wont,
| i fel oedd ei arfer [won't, ni wnaf
Won't, wönt (byrhâd o will not). I
Wonted, wun'ted a, arferedig, arferol,
Woo. wŵ v, cam; atolygu [cyifredin
iWood, w\vd», coed, gwŷdd; pren;coed-
B wig, gwyddlan, gwyddwig, coedwin;
P gallt. Wood-chat, y cigydd, aderyn o'r
enw. Wood-cut, coedgerfiad. Wood-
| dove, Wood-culver, ysguthan. Wood-
I engraving, coedgerfiadaeth. Wood-
j>; nymph, gwyddanes. Wood-offering,
, coedoffrwm. Wood-pigeon, ysguthan
Woodashes, wwd'ash.iz np. coedludw,
Woodbine, wẁd'b'ín n, gwyddfid [ coedulw
(Woodcock, wwd'kok n, cyffylog
Wooded, wẁd'ed a, coededig, coedog
Wooden, wẁd'n a, coedol, o goed, o bren,
I Wooden-chest, prenfol. Wooden spoon,
llwy bren
Wood'fretter, wẁd'fret.ûr n, pry'r coed
Moodiness, wẁd'ì.nes n, coedogrwydd
Woodland, wẁd'land n, coettir^ tir coed-
og: a, coediog, coedog, coettirog.
Woodland country, gwlad goediog
Wooklark, wwd'lark n, esgudogyll, hed-
li| ydd y coed, telawr y coed, enid
woodless, wẁd'les a, digoed, heb goed
kVoodlouse, wvYdTuws (p woodhce,
j wẁdlîs) n, mochyn y coed
jtVoodman, wẁd'man (woodmen, wẁd'-
H men) n, coedwr
Woodmonger, wẁd'mung.gûr n, gwerth-
wr tanwydd, tanwyddwr
iVoodpecker, wwd'pek.ur n, delor, cob-
lyn y coed, cnocell y coed, caseg wan-
\ ŵyn [uchwyliwr coed
Woodreeve, wwd'riv n, coedolygwr, gor-
Woodroof, wẁd'rŵf n, llysiau yr eryr
■Ẅoodsare. wẁd'sê'r n. coedewyn
kVoody, wẁd'î ft, coedog, llawn coed, fel
. coed. Woody on all sides, amgoed.
Woody cliff, gallt [ceisydd
kVooer, wvv'ur n, carwr, ymgeisydd,
Woof, w\vf n, anwe, arwe ; y bwrw
1V00I. wẁl n, gwlan. Wool-sack, sach
■ o wlan; cadair y prifganghellwr yn
Nhy yr Arglwydch. Wool-stapler,
gwlanlaelier. Wool -staple, gwlan -
faelf'a, marchnadfa gwlan. Flocks of
\ wool, casnach, cneifion [gribwr
-Voolcoinber, wwl'ko.mur n, gwlan-
■Aoolfel, wẁl'fel n, croen â'r gwlan arno
Woollen, wẁl'en a, o wlan, gwlanaidd,
gwlanog. Woollen cloth, brethyn.
Woollen-draper, brethynwr. Super-
fine woollen cloth, brethyn dinesig
Woolliness, wẁl'ì.nes ?&,gwlaneiddrwydd
Woolly, wvvl'i «, gwlanog, fel gwlan
Woolward, wẁl'wûrd ad, mewn gwlan
Word, wûrd n, gair : v, geiriadu, geirio.
By word of mouth, trwy ymadrodd.
The Word, y Gair, Crist, To have
words, cynhenu. To send word, hysbysu
Wordiness, wûr'dî.nes n, geiriogrwydd
Wordless, wûrd'les a, dystaw, aflafar
Wordy, wûr'dî a, geirgar, geiriog, aml-
WTore, wovpt. — Wear "[eiriog
Work, wurk n, gwaith; gweithred;
gorchwyl: v (lorought), *" gweithio;
gweithredu. Chequer- work, gwaith
y gwenyn. Needle-work, brodiad.
Patch-work, clytwaith. Working-
classes, gweithwyr, dosbarth gweithiol.
Working-day, dydd gwaith
Worker, wrûr'kûr n, gweithiwr; gweith-
redwr. Fellow-worker, cydweitlnwr
Workfellow, wurk'fel.o ŷi, cydweitlnwr,
cydweithredwr
W'orkhouse, wurk'huws (p workhouses,
wfirk'huw.ziz) n, gweithdy, tlotty
Workman, wurk'man (p workmen,
wurk'men) n, gweithiwr, gweithydd
Workmanlike, wurk'man.l'ik a, saern'i-
aidd, celfydd, celfyddus
Workmanship, wurk'man.ship n, crefft-
wriaeth, gweithiant, gweithrediant,
celfyddyd, gwneuthuriad [gweithle
Workshop, wurk'shop n, gweithfa,
Workwoman, wurk'wvvm.an (j> work-
women, wurk'wim.en) n, gweithyddes
World, wûrld n, byd, daiarfyd; y cy-
hoedd, y cyffredin. For all the woiid,
yn gwbl, yn hollol [bydgarwch
Worldliness, wûrld'lî.nes n, bydoìrwydd,
Worldling, wurld'ling n, bydolddyn,
bydgarwr, bydolyn
Worldly, wûrld'lî a, bydol, bydgar,
bydgarol. Wrorldly-minded, bydolfryd
Worm, wûrm n, pryf, pryfyn, abwydyn ;
llyngyren; troellffon, tyndroell: v,
dibryfedu; cyfrwysweithio. Wrorm-
eaten, ysedig gan bryfed. Blind-
worm, dall-neidr, madfall. Grave-
worm, breuad. Maw- worm, llyngyren.
Sheep-worms, euod. Tape-worm,
cylchbryf [droawl
Wormlike, wiirmTik a, pryfol; nydd-
Wormwood, wûrm'wẁd n, chwerwlys
Wormy, wûr'mî a, prvfedog, pryfedol
387
WRE path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\vk=took i
Worn, wô'rn pp. — Wear
Wornils, wo'r'nilz rip, gwyryng, gwyrn
Worrel, wor'el n, budrchwilen yr Aipht
Worry, wur'î vt, cnoi ; anafu, hlino, erlid
poeni, cystuddio
Worse, wars a, gwaeth : cd. — Bad. To
grow worse, gwaetliu, gwaetbygu,
myned yn waeth. To make worse,
gwaethygu. Worse and worse,gwaeth-
waeth. So much the worse, gwaethar
modd, gwaethaf i gyd
Worship, wûr'sliip », addoliaeth, iolaeth ;
urddas: v, addoli, ioli; anrhydeddu.
Place of worship, addolfa, addoldy
Worshiper, wûr'ship.úr n, addolwr.
iolycbwr, iolwr
Worshipful, wûr'sbip.fẁl a, parchedig,
anrhydeddus, parchlawn
Worst, wurst («a.— Bad) a, gwaethaf:
v, gorchfygu, trecbu
Worsted, wwr'sted », edafedd hirwlan
Worsted, wur'sted pt & pp. — Worst
Wort, wûrt n, breci; llysieuyn. Wort-
vat, cafn breci
Worth, wûrth n, gwerth, pris ; gwiwdeb ;
teilyngdod. It is worth a shilling,
dâl s'svllt, y mae yn werth swllt
Worthiness, wùr'THÍ.nes n, teilyngdoc
haeddiant, rhyglydd, rhyglyddiant
Worthless, wúrtìi'les a, diwerth, dibris
Worthlessness, wùrth'les.nes n, dibrisdra
Worthy, wûr'Ti-iî a, teilwng, gwiw;
addas : n. dyn teilwng, gorwr
Worty, wúr'tí a, brec'iaidd
Wot, wot pi. — Weet. I wot, gwyddwn,
mi wyddais
Would, wẁd v, def, pt. — Will. I would
go, if I should, mi elwn, pe cawn. I
should go, if I would, cawn fyned, pe
mvnwn. I would have gone, if I
should, mi aethwn, pe cawswn. I
should have gone, if 1 would, cawswn
fyned, pe mynaswn. He should not
do so, ni ddylai wneuthur felly. He
would talk for hours on the subject)
efe a siariadai am orian ar y pwnc.
"What would you that I .should do for
you ? beth a fyneeh i mi ei wneuthur i
chwi ? I would not that ye should be
ignorant that [of],ni fynwn i chwi fod
heb wybod, ni ewyllysiwn eich bod heb
wybod fod. Would to God it were
morning ! Gwyn fyd na ddeuai'r boreu
Wound, wŵnd n, archoll, clwyf, briw
gweli : vt. archolli, clwyfb, briwo
Wound, wûẃnd pt&pp. — Wind [gwelîo
Woundwort, wẃnd'wûrt n, briwly."
Wove, wSv pt & pp. — Weave. Wo^
paper, papyr gwastadlyfn
Woven, wbVn#p. — Weave
Wrack, rak n. gwymon ; dinystr, dryllig j
Wrackful, rak'fwl a, dmystriol
Wraith, riith n, drychiolaeth dyn ar far!
Wrangle, rang'gl v, cecru, ymgeo»!
ymeirio : n, ymgecraeth, cynhen, da I
Wrangler, rang'glûr n, cecryn, ymdael
wr, cynhenwr : uchysgolhaig
Wranglesome, rang'gl.sum o, cecrus I
Wrap, rap vt, plygu, plygdroi, goblygl
amblygu, amwisgo, plygu yng nghyl
gorthoi, amdoi
Wrapper, rap'ur n, amdrws, amdwjl
gorthöydd, amlen, amdo [uchl
Wraprascal, rap.ras'kal n, hugan, el
Wrass, Wrasse, ras n, gwrachen y môl
Wrath, roth n, Hid, bar, dig,digder.dig<|
aint. gwyth. llidiogrwydd, soriant 1
Wrathful, roth'fẁl a. llidiog, digllawl
dig, digofus, gwythlawn, barog
Wrathfulness, roth'fẁl.nes n, digllonec*
llidiogrwydd, gwythlondeb
Wrathless, roth'lesa, dilid, diddig, al
nigofus, diddigder
Wrawl, rdl vi, mewian
Wreak, rik vt. tywallt; dial, dialeddnl
Wreakful, rik'fwl a, dialgar, dialeddnl
Wreakless, rik'les a, anni'algar, e^wai;
Wreath, rith n, amdorch. plethdonjj
plethwe, addurnbleth, talaith, corcj»
bleth, gwrydd [plethu, gwrydB
Wreathe, rim v, amdorchi, plethwiÄ
Wreathy, ri'-mi a, torchaidd, niodrw
aidd, argrych
Wreck, rek n, llongddrylliad, llongdjij
llong-goll; llongddrvlliau, ysgyrifl
Hong, dylusg; ihnystr. distryw, uw;j
goll; gwymon: v, llongddryllio, d|
Hong
Wreckage, rek'aj n, llongddrylliadau { i
Wrecker, rek'ur n. ysbeilydd llongddrjU
iau, lleidr dylusg, lleidr glan môr *
Wren, ren n. dryw, dryw bach, baranja
Wrench, rentshV dirdVo. croesdro. ny( |
dro: vt, dirdroi, croesdroi; tyrfu ■,
Wrest, rest vt. dirdroi, dirdynu, trail j
gipio, gwyrdroi, gwyrgamu: », gw.i ;
dro, dirdyn, trawsgip
Wrestle, res'tl vi. ymafaelyd, vmafli
ymafael, ymdrech [ wr, codyur^ |
Wrestler, res'Kirn, ymafaelwr, ymdreri
Wrestling, rcs'ling n, yniafaeliad, >'•
drechiad. Wivsiling-match, cod^i
ymdrechfa [ddyn,
Wretch, retsh n, adyn, truenyn, gwt \
388
öre; läte, l'íne, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. YAW
Wretched, ret'shed a, truan, truol, tru-
enus, gresynol, gresynus; salw, gor-
wael [gresyndod, gorwaelni
Wretchedness, retshed.nes re, trueni,
Wriggle, rig'l v, gwingo, ymystumio,
ymnyddu, ymddyrwyn [llawweithiwr
Wright, ri't a, saer, gweithiwr, celfyddwr,
Wring, ring re, gwasg, dirwasg, nydd-
wasg: v {wrung), gwasgu; dirdroi,
trowasgu, nydd-droi, nyddwasgu
Wrinkle, ring'kl re, crych, crychni,
rhych, tolc : v, crychn, rhychu, tolcio
Wrist, rist re, arddwrn
Wristband, rist'band re, arddyrnrwym
Writ, rit re, ysgrythyr ; ysgrif, ysgrifen
ysgriflen ; dytynlythyr, gwyslythyr :
pp. — Write (anarf'erol). Holy Writ,
Ysgrythyr Sanctaidd
Write, ri't (wrote, written) v, ysgrifenu,
ysgrifo, Uythyru. To write yonr
name, tori neu ysgrifenu eich enw
Writer, r'i'tfir re, ysgrifenydd, ysgrifydd
Writhe, riTH v, nydd-droi, dirdynu, dir-
gamu, gwyrdynu
Writhle, i-ìth'1 v, crychu, rhychu
Writing, ri'ting re, ysgrifen; ysgrifeniad.
! Writing-desk, ysgrifenfwrdd. Wri-
! ting-master, ysgrifddysgawdwr. Wri-
' ting-paper, papyr ysgrifenu
Written, rit'n pp. — Write [crin
Wrizzled, riz'ld a, crychlyd, gwiwedig,
Wrong, rong a, cyfeiliornus, cam : re, cam,
: camwri, bai, cyfeiliorn: vt, gwneyd
í cam, niweidio, drygu. Wrong-doer,
;- camweddwr, gwneuthurwr cam, tros-
j eddwr. Wrong-doing, trosedd, cam-
1 wedd. Wrong - headed, pengam.
'• Wrong-timed, anamserol. You are
'■ wrong, yr ydych yn camsynied. It is
I you are in the wrong, arnoch chwi
mae'r bai [weddwr
Wrongei-, rong'ur re, niweidiwr, cam-
Wrongful, rong'fvvl a, anghyfiawn, cam,
beius. camweddus, cyfeiliornus
Wrote, röt pt. — Write
>Vroth. roth a, dig, digllawn.
brought, rôt pt & pp. — Work" (arfer-
edig yn fynych yn yr Alban).
Wrought-iron, haiarn morthwyliedig
■Vrung, rung pt & pp. — Wring
'iVry, r'i a, cam, hyllgam, gwyrgam: v,
cainu, hyllgamu, gwyrgamu. Wry-
necked, gw'ddfgam
Vryneck, r'i'nek n, aderyn o'r enw
Viyness, r'i'nes re, gwyrgamedd, gwyr-
; gemi, gwyrni [m)Tg°l
Vyveni, w'i'vfirn n, ch'aig ddychym-
X.
Xangti, zang'ti re, geudduw y Chineaid
Xanthic, zan'thik a, melynaidd
Xebec, zi'bek re, math o long fechan
dri hwylbren
Xenium, zi'ni.um (p xenia, zî'nî.â) re,
anrheg arferedig [eithriaid
Xenodochy, zi.nod'o.ki re, derbynfa dy-
Xerasia, zî.rä'zhî.â re, sychder gwallt
Xerodes, zi.ro'diz re, cornwyd sych
Xeromirum, zî'r.ö.mi"r'um re, eli sychol
Xerophagy, zi.rof 'â.jî re, ymborth sych
Xerophthalmy, zi.rop'thal.mi re, sych-
gochni llygaid, sychgibddellni, sych
bilen
Xerotes, zi.ro'tiz re, sychder y corff
Xiphias, zif'yas re, cleddbysg; cledd-
seren [aeth
Xylography, z'i.log'ra.fi re, coedgerfiad-
Xylophagous, zi'.lof 'â.gus a, coedfwytaol
Xyster, zis'tur re, crafell llawfeddyg
Xystus, zis'tus re, rhodfa, rhodle, oriel
Y.
Yacht, yot re, dyfrlong, tlysfad, ys-
tafellfad, bad ystafellog
Yager, yä'gûr re, marchog, marchfilwr
Yahoo, yâ'hŵ n, dyn gwyllt
Yak, yak re, bual, ych gwyllt
Yam, yam re, gwreiddyn tramor
Yama, yä'mâ re, geudduw Hindŵaidd
Yankee, yang'ki re, Sais Americaidd,
Iancyn, lane (p Iancwys)
Yankeeism, yang'ki.izm re, ieithwedd
neu arferiad yr Iancwys
Yap, yap re, ci bach, cian : vi, cyfarth
Yard, yard re, Hath, Hath en, gwialen;
llathaid; hwjd-lath; buarth, cadlas.
Corn-yard, ydlan. Cow-yard, buarth.
Flail-yard, gwial ffust. Yard-arm,
braichydrawslath. Yard-wand, Yard-
stick, llathfesurai, Uathwialen [us
Yare, yê'r a. hylaw, parod, hoew, awydd-
Yarely, yê'r'lî ad, yn fedrus
Yam, yarn re, edaf, edau, edafedd. Yarn-
beam, carfan gwëydd. To spin a
yarn, adrodd chwedl
Yan*, yâr vi, chwyrnu, ysgyrnygu
Yarrish, yar'ish a, sych-arwaidd ei flas
Yarrow, yar'ö re, llysiau'r gwaedlin,
Yate, yät re, iet [milddail, gwilfrai
Yaw, yo vi, ymysgwyddo: re, clefri
Yawl, yôl re, bad mawr, mawrgweh : vi,
gwaeddi, bloeddio, llefain [oerleisiad
Yawling, yô'ling re, bloedd, bloeddiad,
389
YUX path, fat, ere, met, rnâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took :
Yawn, yôn vi, dylyfu gên, agor ceg : n,
ystwyrad, dylyfiad gên [wisgo
Yclad, i.klad a, gwisgedig, wedi ei
Ycleped, l.klept' a, enwedig, galwedig
Ye, yî pn, chwi, chwyckwi. Ye also,
ehwithau [Yes
Yea, yä ad, i'e, do, felly y mae, yn wir. —
Yean, yîn vi, bwrw oen [ei fwrw
Yeanling, yîn'ling n, oenyn, oen newydd
Year, yî'r n, blwydd, blwyddyn, blynedd.
Last year, llynedd. This year, eleni,
yleni. Anomalistic year, blwyddyn
afreolus, yn cynnwys 365d. 6a. 14' i".
Intercalary year, blwyddyn ymsangol.
yn cynnwys 384 diwrnod. Julian year.
blwyddyn Iwl Caisar, yn cynnwys
365J diwrnod. Leap year, blwyddyn
naid. Lunar year, blwyddyn leuadol,
yn cynnwys 354 diwrnod. Sidereal
year, blwvddvn servddol, yn cynnwys
365d. 6a. '9' 11". Solar year, blwyddyn
heulog, yn cynnwys 36od. 5a. 48' 4é".
In years, hen, oedranus [blwydd
Yearling, yî'r'ling n, blwyddiad, llwdn
Yearly, yí'r'lî a, blwyddol, blyneddol:
ad, bob blwyddyn, yn flyneddol
Yearn, yûrn vi, tosturdeimlo, dwys-gyd
ymdeimlo, gofidio, teinilo yn anes-
mwyth [berem, ewyn
Yeast, yist n, swyf, swyfi, berman, burym,
Yeasty, yîs'tî a, ewynol, swyfol, ewynog,
Yelk, yelk n. — Yolk [beremog
Yell, yel n, oergri, oernad. oerlef, ud : vi.
oeríeisio, oergri'o, ubain, udo, drygnad
Yellow, yel'ö a, melyn. Yellow-bunting,
Yellow-hammer, melyn yr eithin, y
penfelyn. Pale yellow, melynwyn.
To make yellow, melynu [felyn
Yellowish, yel'ö.ish a, melynaidd, lied
Yellowness, yel'ö.nes n, melyni, melyn-
der [anifeiliaid
Yellows, yel'oz np, y melyni, clefyd ar
Yelp, yelp vi, cyfarth, gogyfarth
Yeoman, yö'man n, gwr eang, rhydd
ddeiliad; gosgorddwr, milwr
Yeomanry, yö'man.rî n, gwrengiaid, y
gwŷr eang
Yerk, yurk v, tindaflu, gwingo : n, gwing
Yes, yes ad, Ye, do, felly mae, oes. Did
you see him? Yes; no: A welsoch
chwi ef? Do; naddo. Do you see
him ? Yes ; no: A ydyeh chwi yn ei
weled ? Ydwyf ; nac ydwyf. Shall
you see him? Yes; no: A welwch
chwi ef? Gwnaf; na wnaf. Is this
the man? Yes; no: Ai hwn yw'r
dyn? Ië, iehwn; nage
Yesterday, yes'túr.dä n, doe: ad, ddoe.
The day before yesterday, echdoe
Yesternight, yes'tûr.ni't n, neithwyr:
ad, neithwyr
Yet, yet c & ad, er hyny, eto, hagen.
er hyny oil ; unwaith eto ; hyd yma
Yew, yŵ n, yw, ywren, pren yw
Yewen, yŵ'en a, ywenol, fel yw
Yex, yeks n, yr ig: vi, igio, lgian.
ucheneidio, ocheneidio
Yield, yild v, gildio, j-im-oddi, ymostwng
rhoddi i fyny, rhoddi ; cynnyrchu
Yielding, yil'ding a, yn dwyn ; yn can-
iatäu, ymroddgar [millth
Yojan, yö'jan n, mesur Indiaidd o bun
Yoke, yok n, iau, gwarog, gwedd: v
ieuo, gwarogi. Yoke-fellow, cydwedd
cydweddog, cydymaith. Yoke of oxeD
par o ychain, gwedd o ychain
Yoked, yokt a, ieuedig, gweddog
Yokel, yo'kel n, taiog
Yolk, yolk n, mel)Ti wy
Yon, yon, Yonder, yon'dûr a, draw, acw
ad, dacw, acw, draw, rhaco
Yore, yô'r n, yr hen amser: ad, gyni
cynt. In the days of yore, yn yr a
ser gynt
You, yw pn, chwi, 'ch; chwychwi. Yo
also, ehwithau. You (emphatically
chwychwi. To hear you, i ch elyv
Young, yung a, ieuanc ; tyner. A yoi
bird, cyw [cd. — Yoi
Younger, yung'gûr a, iau, ieua
Youngest, yung gest a, ieuangaf 3
sd. — Young [ieu
Youngish, jmng'ish a, ieuangaidd, ]
Younghng, yung'ling n, creadur ieui
Youngster, yung'sthr, Younker, yui
kur ii, ieuengyn, ieuant, llencyn, I'
Youngsters, bechgynach
Your, yŵ'rpn, eich,ych, 'ch [eiddo c
Yours, y\Vrz pn, eiddocb, yr eidd<
Yourseh", yŵ'r.self ' pn, eich hun, (
hunan [ain, chwycl
Yourselves, y\v'r.selvz' pn, eich hi
Youth, yẁth n, ieuant, ieuanc, dyn i<
anc, llanc, gwerydd ; ieuenctyd
Youthfiü, yŵth'fwl a, ieuanc, ller
aidd; nwyflawn
Youthfuhiess, y\'vth'f\Vl.nes n, ieuen<
Youthhood, ywth'hẁd n, ieuenctyd
Youthly, yŵth'lî a, ieuanc, cynnar
Yttrium, it'ri.um n, mettel or enw
Yule, y\vl n, amser Nadolig. Yu '
tide, amser Nadolig, amser y gwyli
Yunx, yunks n, aderyn or enw
Yux. vuks n, ig, igiad: v, igio, igian I
390
ore; late, line, nö, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. ZYT
z.
Zaccho, zak'o n, gwaelod-wadn colofn
ZafFre, zaf 'ûr n, ffugfwn, ffugfettel
'■ Zaim, zlira n, cadflaenor Tyrcaidd
Zain, zan n, ceffyl o liw tywyll, difan
Zany, zä'nî n, ysgentyn, cellweiriwr,
[ croesan, digrifyn, digrifwas
Zarnich, zar'nik n, math o sylwedd caled
i Zea, zî n, gwenith Indiaidd
Zeal, zil n, aidd, eiddgarwch, sel, eidd-
Î igedd, hewyd, dyhewyd, awyddfryd,
Í brwdfrydedd, gwresogt'ryd
• Zealless, zi'les a, disel, diaidd. clauar
I Zealot, zel'ut n, brwdfrydwr, gwynfydwr,
f? eiddigeddwr [penboethni
. Zealotism, zel'ot.izm n, brwdfrydiaeth ;
: Zealotry, zel'ut.ri n, brwdfrydiaeth
. Zealous, zel'us a, aiddgar, eiddigeddus,
I eiddgar, awyddus, hewydus, gwresog,
li brwdtrydig
Zealousness, zel'us.nes n, awyddfrydedd
Î Zebra, zi'bra n, math o asyn gwyllt
Zebu, zi'bii n, ych gwyllt yr India
Zecliin, zi'kin n, bath aur gwerth 9s.
Zedoary, zed'o.ur.i n, math o blanigyn
: Zeekoe, zi'ko n, afonfarch [peraroglaidd
• Zeine, zi'in n, delhydd gludiog a geir o
I wenith yr India
• Zendavesta, zen.da.ves'ta n, llyfr sanct-
V aidd tanaddolwyr Persia
Zenith, zen'ith n, y lie uwch ein pen, y
pwnc uwch ben
'; Zekin, zi'kin n, arian bath Indiaidd,
\ gwerth o ddeutu 9s. — Zechin
• Zephyr, zef'ur n, gwynt y gorllewin;
i mwythawel, tirionchwa
I Zero, zi'r'o n, dirgelnod, goddim, gwag-
Î nod (0) [bias
Zest, zest n, croen eurafal; chwaeth.
Zeta, zi'ta n, llythyren Roeg ; ystafell
Zetetic, zi.tet'ik a, ymofyniadol
i Zeugma, ziig'ma n, ymgysswllt (dull
ymadrodd) [fingam-fongam
Zigzag, zig'zag a, troadol, igam-ogam.
Zimb, zim n, math o gacynen wenwyn-
11yd tramor
Zimome, z'i'mom n, glud gwenith
Zinc, zingk re, math o adwyn, afryttel
Zingiber, zin'ji.bur n, poethwraidd, sin-
• sir. — Ginger [enw
Zirconium, zur.ko'ni.um n, adwyn o'r
Ziyola, ziv'o.la n, aderyn tramor tebyg
i felyn yr eithin
I Zoanthropy, zo.an'thro.pi n, math o
wallgofrwydd [lun
Zocle, zok'l n, math o wadn i ddal cerf-
Zodiac, zo'di.ak n, sidydd, sidyll, caer
sidi, caer sidin, caer sidydd. Twelve
signs of the zodiac, deuddeg arwydd
y sidydd: —
Spring Signs, Arwyddion y Gwanwyn :
°p Aries, e'r'i.iz, the Ram, yr Hwrdd
Ö Taurus, tô'rus, the Bull, y Tarw
n Gemini, jem'i.n'i, the Twins, y
Gefeilliaid
Summer Signs, Arwyddion yr Haf:
3 Cancer ,"kan'sûr, the Crab, y Crane
ÇI Leo, lì'ö, the Lion, y Llew
ivy Virgo, vur'go, the Virgin , y Forwyn
Autumnal Signs, Arwyddion yr Hydref :
£± Libra, lî'brâ, the Balance, y Fantol
Til Scorpio, skor'pi.o, the Scorpion, yr
Ysgorpiwn, y Sarff
/ Sagittarius, saj.i.tê'r'î.us, the
Archer, y Saethydd
Winter Signs, Arwyddion y Gauaf :
Vj5 Capricornus, kap . ri . korn ' us, the
Goat, yr Afr
ÄÄ Aquarius, a.kwe'r'i.us, the Water-
bearer, y Dyfrwr
$$ Pisces, pis'is, the Fishes, y Pysg
Zodiacal, zo.d'i'a.kal a, perthynol i'r
sidyll, sidyllol
Zone,' zon n, gwregys, cylch, cylchan.
Frigid zone, y cylch rhewllyd. Tem-
perate zone, y cylch tymmerus.
Torrid zone, poethgylch, gwregys
crasboeth, cylch poeth
Zoned, zond a, gwregysedig, cylchedig
Zoographer, zo.og'ra.fur n, mildraeth-
ydd, milhanesydd [draethol
Zoographical, zo.o.graf'i.kal a, mil-
Zoography, zo.og'ra.fi n, mildraeth-
yddiaeth
Zoolatry, zo.ol'a.tri n, miladdoliaeth
Zoological, zo.o.loj'i.kal a, milofyddol
Zoologist, zo.ol'o.jist n, milofydd
Zoology, zo.olo.ji n, mildraeth, mil-
hanes, milodiaeth, milofyddiaeth
Zoomorphism, zo.o.mor'fizm n, newid-
iad dynion i anifeiliaid
Zoophorous, zo.of'ur.us (p zoophori,
zo.of'ur.'i) n, milgolofh, atteg-golofh
i ddal llun anifail [fil
Zoophyte, zo'o.f "it n, mil-lysieuyn, llys-
Zootomist, zo.ot'o.mist n, milddifynydd
Zootomy, zo.ot'o.mi n, milddifyniaeth
Zounds, zuwndz i, gair ofer (byrhâd o
" God's wounds ")
Zufolo, zẁf 'ö.lb' n, cerddbibell
Zygoma, zT.go'ma n, asgwni y boch
Zythepsary, z'i.thep'sur.i n, darllawdy
391
A VOCABULARY OF ROOTS OP ENGLISH WORDS, WITH EXAMPLES OF
THEIR DERIVATIVES AND KINDRED TER3IS.
LLECHRES 0 WREIDDIAU GEIRIAU SEISOXEG,;
YNG NGHTD AG
ENGHREIPPTIAU O'U TARDDOLION AT CYDRTWIAID.
AC, S. derwen: acorn, barnacle
Academia, G. llwyn ger Haw Athen :
academian, academic. academy-
Acer, acris, L. llym, irad: acrid, acridity,
acrimony, acritude, acetose, acetous
Achos, G. poen: aclie, toothache
Acidus, L. sur: acid, acidulate, antacid
Acros, G. blaen : acropolis, acrostic
Acouo, G. clywed : acoustics, diacousi ics
Acuo, L. llymhau: acumen, acute
JEdes, L. adeilad: edifice, edify
yEquus, L. cyfartal: adequate, equal,
equality, equanimity, equator, equi-
distant, equilibrium, equinox, equi-
polent, equity, equivalent, iniquity
/Er, S. cyn : early, ere, erst, or
iEstus, L. llanw : estuary [ vity, primeval
jEvum, L. oes : age, coeval, ever, longe-
Aer, G. awyr: aerolite, aeronaut, air
Ager, L. cae: acre, agrarian, agrestic,
agriculture, peregrination
Ago, actus, L. gwneuthur : act, active, ac-
tual, actuary, agent, agitate, navigate
Ago, G. arwain, tywys; Agogos, G.
blaenor : demagogue, pedagogue, stra-
tagem, synagogue
Agon, G. ymdrech : agony, antagonist
Al, ad, A. y, yr: admiral, alcoran,
alembic, algebra, alkali, almanac
Alius, L. arall: alias, alibi, alien.
Aller, F. myned : alley [alienate
Alp, C. mynydd uchel: alpine, Alps
Alpha, G. Uythyren gyntaf Roeg : al-
phabet, alphabetical
Alter, L. arall : adultery, alter, alterative,
altercation, alternate, unadulterated
Alius, L. uchel: altiloquence, altimeiry,
altitude, alto-relievo, exalt
Ambar, A. gwefr : amber
Ambulo, L. rhodio: amble, ambulate,
circumambulate, preamble, somnam-
bulist
Amo, L. caru; Amicus, L. cyfaill: ama-
bility, amateur, amatory, amiable,
amicable, amity, amorous, amour,
enamour, enemy, enmity, inimical
Amplus, L. mawr: ample, amplify
An, S. un: a, an, any, atone, atonement i
once, one, only
Aner, andros, G. gwr: Alexander, An i
drew, androgynal, hexandria
Angello, G. dwyn newydd: angel, an-
gelic, archangel, evangelist
Ango, L. cilhau; blino: anger, angry &
anguish, anxiety, anxious
Angulus, L. ongl : angle, angular, quad jj
rangle, rectangle, triangle
Anima, L. bywyd: animal, animalcule!}
animate, inanimate, transanimate
Animus. L. meddwl: animadvert, anl
imosity, equanimity, magnanimouil
pusillanimous, unanimous
Annulus, L. modrwy : annular, annuleS
Annus, L. blwyddyn: annals, annivern
sary, annual, annuity, biennial, mil»
lennium, perennial, septennial
Anthos. G. blodeuyn: anthology, chryBÄ
anthemum. polyanthus
Anthropos, G. dyn: anthropology, anl
thropophagi, lycanthropy, misanthrcfl
pe, philanthropic, zoanthropy
Antiquus, L. hen: ancestor, ancestrB
ancient, antic, antiquarian, antiquattti
antique, antiquity [April, oveiM
Aperio, L. agor: aperient, apertnrS
Appello, L. galw: appeal, appellani
appellate, appellation, appellative I
Apprehendo, L. gafaelu ; Ápprendre, ill
dysgu: apprehend, apprentice
Apíus, L. cymhwys, iawn: adapt, ap;
aptitude, inept, unapt
Aqua, L. dwir: aquafortis, aquati*
aqueduct, aqueous, terraqueous
Arbiter, L. canolwr: arbiter, arbitrar,
arbitrate, arbitration
Arbor, L. coeuen: arborescent, arbour l
Arche, G. dechreu, rheol. llvwodraetlj
anarchy, archbishop, heptarchy, mo:-
arch, patriarch, tetrarch, tetrarchatM
Arctos, G. aríh, y gogledd: antarctii
arctic, Arcturus [arcuatii, '
Arcus, L. bwa : arc, arcade, arch, arche '
Ardeo, L. llosgi : ardent, ardour, arswk
Arena, L. tvwod: arenaceous
392
GTVREIDDEIRIAU A THARDDOEION.
CAP
Aristos, G. ardderchocaf : aristocracy
Arithmos, G. rhif : arithmetic, logarithm
Arma, L. arfau: armada, armament,
armour, arms, army, disarm
Aro, L. aredig : arable, aration
Ars, L. celfyddyd: art, artifice, artifi-
cial, artist, artistic, inert [articulation
Artus, L. cymmal: article, articulate,
Àsper, L. garw : asperity, exasperate
^.stron, G. seren: asterisk, astrology,
astronomy, astrotheology, disaster
athletes. G. ymafaelwr : athlete, athletic
Attono, L. taranu: astonished (thunder-
struck), astound
\udio, L. clywed: audible, audience,
audit, auditor, auditory, inaudible
\ugeo, auctus, L. cynnyddu: auction,
augment, author, authority, authorize
Auris, L. clust: auricular, aurist, ear
Vutos, G. hunan : autobiography, auto-
i crat, autograph, automaton, autopsy
Auxilium, L. cymhorih : auxiliary
\vant, F. o flaen : advance, advantage,
advantageous, van, vantage
Bacchus, L. duw meddwdod : bacchanal,
' bacchanalian, debauch, debauchee
Jaernan, S. llosgi: brand, brimstone,
. brindled, brown, brunt, burn
laetan, S. ffrwyno : bit (genfa)
>agh, Ir. bywyd : usquebagh
lallo, G. taflu : emblem, embolus, hyper-
bole, problem, symbol [wolfsbane
ìana, S. angeu : bane, baneful, henbane,
, Wdo, I. cyhoeddiad : contraband
îarba, L. barf: barb, barbed, barbel,
barber [baric, barbarity, barbarous
iarbarus, L. tramor: barbarian, bar-
lasa, Sw. taro : baste
last, T. rhisgl : bass
•earn, S. plentyn : bairn, barnacle
•eatan, S. euro : abate, bate, beat
•eatus, L. gwynfydedig: beatific, bea-
tification, beatify, beatitude
eau, belle, F. teg, hardd: beau,
beauty, belle, belles-lettres, embellish
echer, Ge. cwpan : beaker, pitcher
i eg, Ga. bychan: filhbeg
elangen, D. perthynu : belong
elegeren, D. gwarchae: beleaguer
t'llurn. L. rhyfel: belligerent, belli-
• potent, rebel, rebellion, rebellious
ene, L. yn dda : benedict, benefactor,
beneficent, benefit, benevolent
eon, S. bod: be, being
eorgan, S. amddiffyn : borough, burgh
burgher, burghmote, Edinbmgh
eorht, S. dysglaer: Albert, Ethelbert
Beta, G. ail lythyren Roeg : alphabet
Bibo, L. yfed: bib, bibber, bibulous,
imbibe, winebibber [beckon
Bicnian, S. amneidio: beacon, beck,
Bidan, S. aros : abide, bide
Biddan, S. gorchymmyn: bid, forbid
Bilaikan, Go. gwawdio : bilk
Bios, G. bywyd : amphibious, biography
Bis, L. dwywaith: bicipital, bicornous,
bigamy, binary, biped, biscuit, bisect,
bissextile, bisulcons, bivalve, combine
Blac, S. gwelwlas : bleach
Biaer, D. penddiiyn: blear
Blassan, S. chwythu : blast, bloom, blos-
som, blow, bluster
Blaetan, S. brefu : blatant, bleat
Blanc, F. gwyn : blanch, Blanche, blank,
Bois, F. coed : buoy [blanket
Bonus, L. da: bounteous, bounty
Bot, S. boddlondeb, iawn: boot, bootless
Bozza, I. chwyddad: botch
Brachium, L. braich: brace, bracelet,
bracket, branch, embrace
Braza, P. marworyn : Brazil -
Brevis, L. byr: abbreviate, abridge,
breviary, brevier, brevity, brief
Brucan, S. defnyddio : broke, broker
Buan, S. coleddu: boor, neighbour
Bube, Ge. bachgen: booby
Bugan, S. plygu: bay, bight, bough,
bow, elbow, embay
Bunke, Go. crug : bunch
Bunna, Ir. teisen: bun [glar. — Beorgan
Burh, S. ty ; Bourg, S. tref : burgess, bur-
Oadas, Ga. cotwm : caddis
Cado, L. cwympo: accident, ca-
dence, cascade, casual, coincide, de-
cay, incident, occasion, Occident
Casdo, caasus, L. tori; lladd: circumcise,
concise, decide, deicide, excise, in-
cision, incisor, matricide, parricide,
regicide, suicide, tyrannicide
Calculus, L. gröyn : calculate
Caleo, L. gwresogi: calefy, calenture,
calid, caloric, calorific, scald
Calos, G. hardd : caligrahy, calisthenics
Calupto, G. gorchuddio: Apocalypse
Cam, C. cam: kimbo
Campian, S. ymladd: champion
Cändeo, L. llosgi: candid, candidate,
candle, chandelier, incendiary, incense
Canto, L. canu: cant, canticle, chant,
Capio, captus, L. cymmeryd: accept,
anticipate, capacity, captive, conceit,
deception, except, perceptible, recep-
tacle, susceptible
393
CRI
ROOTS AND DERIVATIVES.
Caput. L. pen: cape, capital, capita-
tion, capitol, captain, chapter, decap-
itate,precipice,precipitate, recapitulate
Carbo, L. glo: carbon, carbonaceous,
carbonate, carbonic, carbuncle
Caro, carnis, L. cnawd : carnage, carnal,
carnelian, carnival, carnivorous, ca-
runcle, charnel-house, incarnate
Carus, L. anwyl : caress, cherish
Castigo, L. ceryddu: castigate, chasten,
chastise [incest, incestuous
Castus, L. pur. diwair : chaste, chastity.
Cattivo, I. caethwas ; dyhiryn : caitiff
Cavus, L. cafiiog : cave, cavern, cavity,
concave, excavate
Ceaster, cester, S. caer, dinas gaerog:
Chester, Colchester, Doncaster, Dor-
chester, Exeter, Gloucester, Lancas-
ter, Leicester, Manchester, Worcester
Cedo, L. rhoddi i fyny: antecedent,
cede, cession, concede, decease, excess,
incessant, intercede, proceed, recede,
secede, succeed, success, successive
Ceipian, S. prynu : chaffer, chap, chap-
man, cheap, Chepstow, chop
Censeo, L. barnu: censor, censorious,
censurable, censure
Centrum, L. canol: centre, centrifugal,
centripetal, concentration, concentric,
eccentric, heliocentric
Centum, L. cant: cent, centifolious,
centuple, centurion, century
Ceorl, S. gwladwr : carle, churl
Ceowan, S. cnoi : chew, cud
Cera, L. cwyr: cerate, cere, cerecloth,
cerumen, sincere, sincerity
Cerno, cretus, L. gwahaniaethu: con-
cern, decree, discern, discreet, excre-
ment, excrete, secret, secretary, secrete
Certus, L. sicr : ascertain, certain, cer-
tainty, certificate, certify, incertitude
Charis, G. gras, cariad: charitable,
charity, eucharist, grace. — Gratia
Charta, L. papyr: cartoon, cartridge,
chart, charter, Magna Charta
Cheir, G. Haw: chirography, chirology
chiromoncy, chirurgeon, surgeon
Chole, G. geri: choler, cholera, colic,
melancholy
Christos, G. eneiniedig: antichrist,
chiism, Christ, Christendom, Christian
Chronos, G. amser : anachronism, chronic,
chronicle, chronology, chronometer,
isochronal, synchronal
Chufa, Sp. gwagfost: huff
Circus, L. cylch : circle, circuit, circuitous,
circular, circulate, circus, semicircle
Cito, L. galw: cite, citation, excit
excitement, incite, recite, resuscitat*
Civis, L. dinesydd: citizen, city, civi
civil, civilian, civility, civilize
Claidhamh, Ga. cleddyf : claymore
Clamo, L. gwaeddi : acclamation, claii 1
clamour, exclaim, proclaim, reclaiiM
Claras, L. eglur, dysglaer: clarify, da j
ion, clarionet, claritude. clear, declarl
tion, declare
Claudo, L. cau: clause, clausure, cloil
ter, close, closet, conclude, disclo:l
inclusive, occlude, preclude, recluse I
Clino, L. ymgrymu, plygu: clinic, eg
clension, decline, incline, rechne
Clivus, L. llethr: acchvity, cliff, (I
clivity, prochvity
Cnafa, S. bachgen: knave
Cognosco, L. gwybod: cognizable, «I
nizant. recognizance, recognize
Colo, L. llafurio: colony, cultivate, c I
ture, horticulture, ruricolist
Comes, L. eydymaith: concomitaÄ
constable, count, county, viscount I
Commodus, L. cyflëus: commodioB
commodity, incommode
Communis, L. cyffredin: common, col
municate, community, excommaH
cate, incommunicative
Copia, L. llawnder: copious, cornucoÄ
Cor, L. calon: accord, concord, cord»
courage, discord, encourage, record»
Cornu, L. corn: corn (oddfyn), con»
corneous, cornigerous, cornute, cB
•nuto, unicorn
Cor])US, L. corff: corps, corpse, corpoB
corporeal, corpulent, incorporate I
Cosmos, G. byd: cosmogony, cosmB
raphy, cosmopolite, microcosm
Couvrir, F. gorchuddio: cover, cova»
covert, coverture, curfew [tinalB
Crass, L. y fory : crastination, prociÉ
Cratos, G. llywodraeth : aristocrat, §
tocrat, democrat, democracy, gjj
cocracy, theocracy
Credo, L. credu: accredit, crede*
credentials, credible, credit, credits ■
creditor, credulity, credulous, crB
discreditable, incredible
Creo, L. creu : create, creation, cm %
creature, procreant, recreate, recrea É
Cresco, L. cynnyddu: concrete, cresc§
decrease, excrescence, increase '
Crimen, L. camwedd: crime, crim »
criminate, criminatory, recriminalÄ
Crites, G. barnwr: crisis, crite i
critic, hypercritic, hvpocrite
394
GWHEIDDEIRIAU A THARDDOLTOX.
DUN
jCrux, L. croes: cross, crucible, cruci-
• fix, cruciform, crusade, excruciate
|Cubo, L. ymblygu, gorwedd: accou-
cheur, concubine, couch, cubation,
i incubation, incubus, incumbent, re-
i cumbent, succumb [encyclopedia
Cuclos, G. cylch : circle, cycle, cycloid,
Cuerpo, Sp. y corff : querpo
'Culpa, L. bai : culpable, exculpate, ex-
! culpatory, inculpate
(Cunnan, S. gwybod ; Cunnian, S. chwylio
allan : can, Conner, cunning, ken
iCura, L. gofal: accurate, care, curator,
i cure, curious, proctor, procuration,
I procure, secure, sinecure
jCurro, L. rhedeg: career, concur, cou-
»f rant, course, courser, current, curricle,
cursory, excursion, incur, occur, pre-
[ cursor, recur, succour, transcur
iCurvus, L. cam: curvature, curve,
I curvilinear, recurvous
Cwellan, S. lladd ; kill, quail, quell
lCwethan, S. llafaru: quoth
Cwysan. S. gwasgu: quash, squeeze
iCyn, S. hil : kin, kind, kindred, mankind
Cyth, S. perthynas: kit, kith
IjSaeeg, S. dydd: daisy (day's eye).
i dawn, day [demoniac, pandemonium
;Daimon, G. ysbryd : cacodemon, demon,
(Damnum, L. colled, niwed: condemn,
\ damage, damn, damnation, damnatory,
i indemnify, indemnity, uncondemned
fDaska, Sw. taro: dash
ÍDaubjan, Go. taenellu: dab [thaw
■Deawian, S. llaethu: bedew, dew, dough,
tDebeo, debitum, L. bod mewn dyled:
debit, debt, debtor, indebted
|Deca,G.deg : decade, decagon, decalogue
Decern, L. deg: December, decemvirate,
s decennial, decimal, decimate, Deci-
i mus, Decima, duodecimal
tDecor, L. prydferthwch : decorate, de-
! ! corum, dedecorous, indecorous
i Degen, Ge. cleddyf : dudgeon
Deman, S.barnu: deem, deemster, doom
Demos, G. pobl : democrat, Demosthe-
nes, endemic, epidemic, pandemic
ẁndron, G. pren: dendrology, rhodo-
dendron
Dens, L. dant; Odontes, G. dannedd
dent, dental, dentated, dentist, eden-
tated, indent, indenture, trident
Census, L. tew : condensation, condense,
- dense, density
)eor, S. anifail gwyllt: deer
3eus, L. duw:' deicide, deify, deism,
deist, deity, deodand
Dia, Sw. godro : dairy
Dico, L. dywedyd: contradict, dictate,
diction, dictionary, ditto, ditty, edict,
indict, interdict, jurisdiction, maledic-
tion, predict, valedictory, verdict
Dies, L. diwrnod : day, dial, diary, di-
urnal, meridian, noctidial. — Daeeg
Digitus, L. bys : digit, digitalis, digitate
Dignus, L. teilwng: condign, deign,
dignify, dignity, disdain, indignation
Dingier, Da. siglhongian : dangle
Dipfel, D. pig ílym : dibble
Disc, S. dysgl : desk, disc, dish
Didasco, G. Disco; L. dysgu: didactic,
disciple, disciplinarian, discipline, un-
disciplined
Divido, L. rhanu: divide, dividend,
division, individual, indivisible
Divus, L. duw: divine, divinity
Do, datus, L. rhoddi: addition, data,
date, dative, edition, editor
Doceo, doctus, L. dysgu, hyfforddi:
docile, docility, doctor, doctrine, doc-
ument, indoctrinate [matic, dogmatist
Dogma, G. athrawiaeth: dogma, dog-
Dok, Go. lie dwfn : dock
Doleo, L. gofidio: condole, dole, doleful,
dolor, dolorous, indolent
Dominus, L. arglwydd ; Domina, L. ar-
glwj'ddes: dam, dame, dominant,
domineer, don, duenna, madam, ma-
donna, predominant, predominate
Domus, L. ty : dome, domestic, domes-
ticate, domicile [doff, don
Don, S. gosod, gwneuthur: deed, do,
Dono, L. rhoddi : donation, pardon
Dormio, L. cysgu: dormant, dormitive,
dormitory, dormouse
Dorsum, L. cefn : dorsal, endorse
Doser, Da. achosi cwsg : doze
Doxa, G. barn, clod: doxology, hetero-
dox, orthodox, paradox, stereodox
Draalen, D. llercian : drawl
Drabba, Sw. taro : drub
Dreogan, S. gweithio : drudge
Drigan, S. sychu : drought, drug, dry
Driusan, Go. cwympo: drizzle
Dromos, G. rhedegfa: dromedary, hip-
podrome, syndrome
Druilen, D. pendrymu: droil
Ducken, Ge. ymgrymu : duck
Duco, L. tywys; Dux, L. tywysydd: ad-
duce, aqueduct, conduce, duke, edu-
cate, induce, induct, produce, seduce,
Dugan, S. tain : doughty [viaduct
Dumm, Ge. dwl: dump [Snowdon
Dun, S. brvn: Downs, Huntingdon,
395
FLI
ROOTS AüíD DERIVATIVES.
Dunamis, G. gallu : dynamics, dynasty
Duo, L. dau : deuce, double, doubt, dual,
dubious, ducat, duel, duet, duodecimal,
duplicate, duplicity, duumvirate, in-
dubitable, redouble
Durus, L. caled : durable, durance, dure,
during, endure, indure, indurate, ob-
Diister, Ge. tywyll : dusk [durate
Dvseler, Da. aros : dwell
Dwinan, S. gwywo : dwindle
Dyne, S. ystŵr : din, dun
Dyppan, S. trochi : deep, dip, dive
T?a, eas, S. dwfr : Anglesey, eddy, island
Ead, S. meddiant : Edward, Edwin
Eage, S. Hygad : Egbert, eye, eyelet
Eald, S. hen : alderman, eld, elder, old
Ebrius, L. meddw: ebriety, inebriate.
sobriety
Edo, L. bwyta : eat, edible, esculent
Ego, L. myfi: egotism, egotist
Eicon, G. delw: iconoclasm, iconoclast,
iconolator [cloid, spheroid
Eidos, G. llun, dull: caleidoscope, cy-
Elne, S. Ulna, L. braich : elbow, ell
Emo, L. prynu: exempt, peremptory,
ransom, redeem, redemption
Esse, L. bod ; Ens, entis, L. peth mewn
bod : absent, entity, essence, essential,
interest, potent, present, quintessence.
Onta, G. peth mewn bod : ontology
Eo, itum, L. myned: ambition, exit,
initial, initiate, iterate, obit, obituary,
perish, reiterate, transit
Eorl, S. dewryn: earl
Eremos, G. anial : eremite, hermit
Ergon, G. gweithred: chirurgeon, en-
ergy, georgic, liturgy, metallurgy,
surgeon, theurgy [earth
Erian, S. aredig: ear (twysen), earing,
Erro, L. crwydro : aberrance, aberration,
err, errant, erratic, errata, error
Escupir, Sp. tafiu allan : scupper
Eu, G. da, yn dda: eulogy, euphony,
euiithmy, euthanasy [ment, expert
Experior, L. profi: experience, experi-
"pabula, L. fmg-ehwedl : confabulate,
fable, fabulist, fabulous, fib
Facies, L. gwyneb: efface, face, facial,
fashion, feature, superficial, surface
Facilis, L. hawdd: difficult, facile, fa-
cilitate, facility, faculty
Facio, factum, L. gwneuthur: affair,
affect, benefactor, certify, crucify, de-
ficient, edify, efficacy, fact, factious,
factor, factotum, feat, feature, infect,
malefactor, manufactory, perfect, sac-
rifice, satisfy, simplify, verify
Fadan, S. trefnu: fad, fiddle-taddl
fidget, [falcc [■'
Falco, L. hebog: falcated, falehio:
Fallo, L. llithro : fallacious, falhbl '
false, infallible, refel
Fama, L. gair, son: defame, fame, fig
mous, infamous, infamy
Fanum, L. teml : fanatic, fane, profani
Faran, S. myned: fare, farewell, ferrl
fieldfare, ford, thoroughfare, wayfarir I
Fatuus, L. ffol: fatuity, ignis fatuul
infatuate, infatuation [fuj
Febris, L. twymyn : febrile, fever, íebrÄ
Felix, L. dedwŷdd: felicitate, felicitl
Fels, Ge. craig: fell [infelicitoil
Femina, L. benyw: effeminacy, efferl
inate, female, feminine
Fendo, L. taro: defend, fence, fendtjt:
inoffensive, offend, offence
Feoh, S. gwerth: fee
Feorm, S. ymborth ; farm
Feorth, S. pedwerydd: farthing, fourt m
Fero, L. cludo: circumference, confijj
defer, differ, fertile, infer, laniferotB
offer, prefer, refer, somniferous, sufli»
transfer [ ferrugino *
Ferrum, L. haiarn: farrier, ferreoiH
Ferveo, L. berwi: effeiwescent, fervencA
feiwent, fervid, fervour
Festus, L. Uawen: feast, festal, festivA
Fian, S. casäu : feud, fie, fiend, foe I
Fibra, L. edefyn : fibre, fibrous
Fido, L. ymddiried: affiance, confic'i
confidence, defy, diffident, faith, fealiB
fidelity, infidel, nullifidian, perfidÄí
solifidian. undefied
Filius, L. mab : affiliate, filial, filly I
Filleadh, Ga. plyg: fillibeg
Finis, L. diwedd: confine, define, dí»
nite, definition, final, fine, fini}|
finite, infinite, infinitive, unfiniíhed
Fingo, fictus, L. llunio: effigy, ftij»
feint, fiction, figment, figure
Firmus. L. cadarn: affirm, affirmatii
confirm, confirmation, firm, infirm it
Fiscus, L. tiysorfa : confiscate, fiscal I r
Fixus, L. sefydledig: affix, crueilH
effigy, figure, fixture, prefix, transfix
Flabbe", D."llipddarn : flabby
Flagan, Ic. rhanu: flag
Flagro. L. fflamio: conflagration,' '
flagate, deflagration, flagrant ]
Flamma, L. gwenfflam: flame, inflan'
Flecto, flexus, L. plygu: circumfl;
deflect, flexible, flexure, genuflecti .
inflect, reflect, reflex
Fliessen, Ge. dj'lifo : flush
396
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLIOX.
Fli.^o, flictus, L. euro: afflict, conflict,
inflict, inflictive, profligate
Fliotr, Ic, cyflym : fleet, flit
Flo. flatus. L. chwythu: blow, flatulent,
flute, inflate, inflation, perflate
Flos, floris, L. blodeuyn: deflour, efflo-
rescence, floral, floret, floricultural,
I florid, florist, flour, flourish, flower
.Fluo, fluxura, L. llifo: afflux, confluent,
! conflux, flow, fluctuate, fluent, fluency,
fluid, flux, fluxion, influence, influx,
; reflux, superfluity, superfluous
[Fodio, ibssum, L. cloddio: fosse, fossil
Folium, L. dalen : exfoliate, foil, foliage,
I folio, portfolio, trefoil
Jon, S. gafaelu: fang, finger
.Foppen. Ge. gwawdio : fob, fub
Forma. L. llun: conform, deform, form,
; formal, formula, inform, multiform,
\ nonconformity, perform, reform, trans-
form, uniform
Forth, S. allan : forth, further, further-
i ance, furthermore
Fortis, L. cryf: comfort, effort, enforce.
| force, fort, fortify, fortitude, fortress
Fracht, Ge. llwyth: fraught, freight
Frango, fractus* L. tori: fraction, frac-
l| ture, fragile, fragment, frail, infringe,
• irrefragable, ossifrage, refract, refrac-
i tory, refrangible, saxifrage
Frater, L. Frere, F. Bruder, Ge. Broder,
Sw. & Da. brawd ; Bru, Ga. bru, croth :
■ : brother, fraternal, fraternity, fratri-
[?reon. S. caru: friend [cide, friar
Frician, S, neidio ; Frisch, Ge. bywiog :
freak, frisk, frog
7rigus, frigoris, L. oerfel: frigid, fri-
. gidity, refrigerant, refrigerate
?rons, "frontis, L. talcen; affront, con-
front, front, frontispiece, frontlet
/Vuor, fructum. L. mwynhau: fructifer-
ous, fructify, fruit, fruitf ulness, fruition
rugio, L. ffoi: centrifugal, fugacious,
fugitive, functionary, perfunctory,
refuge, refugee, subterfuge
"ugol. S. aderyn : fowl, fowler [some
'ulian, S. halogi: defile, filth, foul, ful-
. ."ullian, S. gwynu : fuller
undo, fusus, L. tywallt: compound,
confuse, diffuse, effuse, fund, funnel,
fu-e. fusible, fusion, infuse, refund,
refuse, suffuse, transfuse, transfusion
undus, L. ^waelod: founder, foundry,
fundamental, profound, unfounded
ungor, L. cvflawnu: defunct, function
ys, S. tan : "Fire
ysan, S. dyfrysio: fuss
GLU
riabban. M. gwatwar: gabble, gibber-
ish, jabber, jibe
Galan, S. canu: nightingale
Gamba, I. jamb, F. coes:
gambol, gammon
Gamos, G. priodas: amalgamate, bi-
gamy, monogamy, polygamy, trigamy
Gan, gangan, S. myned: forego, gang,
gangway, go, gone, undergo [rant
Garantir, F. gwarantu : guarantee, war-
Garder, F. cadw: guard, guardian,
ward, warden, wardrobe
Gartur, Go. rhwymyn: garter [tronomy
Gaster, G. eylla : epigastric, gastric, gas-
Ge, G. daiar: apogee, geodsesia, geo-
graphy, geology, geometry, geoponics,
georgic, perigee [garden, yard
Geard, S. caeadle: haggard (ydlan),
Geier, Ge. ffwltur, cudyll: ger falcon,
gier eagle [tinous, gelid, jelly
Gelu, L. rhew: congeal, gelatine, gela-
Genea, G. genedigaeth : genealogy, gen-
eration, Genesis, hydrogen, nitrogen,
oxvgen [geneous
Genos, G. rhyw: heterogeneous, homo-
Genus, generis, L. rhyw; Gens, gentis,
L. cenedl : degenerate, engender, gen-
der, general, generalize, generate, gen-
eric, genial, genital, genteel, Gentile,
gentle, genuine, genus, regenerate
Geotan, S. tywallt: gush, gutter
Gerefa, S. llywydd: portreeve, reeve,
sheriff [germ, germinate
Germen, L. blaguryn : "cousin-german,
Gero, gestus, L. dwyn: belligerent,
congestion, digestion, exaggerate, ges-
ticulate, gesture, lanigerous, sugges-
tion, undigested, vicegerent
Ghod, Pe. duw, delw: pagoda
Giessen, Ge. arllwys: gush
Gigas, L. cawr: giant, gigantic
Gigno, genitus. L. cenedlu : generation,
genitive, genius, indigenous, ingenious,
primogeniture, progenitor, regenerate
Gil, Ic. hollt: giU"(tagell pysgodyn)
Ginosko, G. Cnawan. S. gwybod : gnostic,
gnosticism, know, prognostic
Gisper, Da. dylyfu gen: gasp
jGiuncata. I. caws hufen: junket
;Glanz, Ge. dysgleirdeb: glance
'Globus, L. cronell: conglobate, globe,
globular, globule
Glotta, glossa, G. tafod: duoglot, epi-
glottis, gloss, glossary, polyglot
Glupho, G. cerfio ": hieroglyphic, triglyph
Gluten, L. glud: agglutinate, glue,
glutinous
397
HUC
ROOTS AND DERIVATIVES.
God, S. da: God, godwit, good, gospel
Gonia, G. congl: decagon, diagonal.
heptagon, hexagon, octagon, orthogon,
pentagon, polygon, tetragon, trigon,
trigonometry
Gorge, F. gwddf : disgorge, gorge
Gorst, S. eithin : gooseberry, gorse
Gradior, gressus, L. rhoi cam ; gradus,
L. camre: aggress, congress, degrade,
degree, digress, egress, gradation,
grade, gradual, graduate, ingress,
progress, retrograde, transgress
Graf, Ge. iarll : landgrave [groove
Graf an, S. cloddio: engrave, grave,
Grandis, L. mawr: aggrandise, grand,
grandee, grandeur, grandfather, gran-
diloquent
Granum, L. gronyn o yd: grain,
granary, grange, granite, granivorous,
granular, granulate, pomegranate
Grapho, G. ysgrifenu; Gramma, gram-
matos, G. ysgrif: anagram, auto-
graph, bibliography, biography, bra-
chygraphy, caligraphy, chirography,
cosmography, diagram, digraph, epi-
gram, graphic, grammar ,grammatical,
lithography, monogram, orthography,
paragraph, stenography, topography,
typographer, xylography. — Grafan
Gratia, L. gras: congratulate, grace,
gratuitous" ingratiate
Gratus, L. diolchgar: grateful, grati-
tude, ingrate, ingratitude
Gravis, L. pwysig: grave, gravidity,
gravitation, gravity, grief, grieve
Grenian, S. tyfu : grain (llin)
Greot, S. llwch; G ratter, F. crafu:
grate, grit
Grex, gregis, L. praidd: aggregate,
congregate, egregious, gregarious, se-
gregate [nasium, gymnastic
Gumnos, G. noeth : gymnasiarch, gym-
Gune, G. benyw: androgynal, gyne-
cocracy, misogyny, polygyny
TJabe, Ge. nwyddau : haberdasher
Habeo, habitus, L. Avoir, F. medd-
iannu: avoirdupois, cohabit, exhibit,
habit, habitation, habitual, have,
habit, inhibit, prohibit
Haccan, S. Hacher, F. hacio: hack,
hash, hatch (cerfio), hatchet
Had, S. sefyllfa : godhead, knighthood,
manhood
HaBreo, haîsus, L. glynu : adhere, adhe
sion, cohere, cohesive, hesitate, inherent
Hasres, haeredis, L. etifedd: heir, heredi-
tary, heritage, inherit, inheritance
Hafoc, S. hebog: havoc, hawk
Haima, G. gwaed: emerods, hemorl
rhage, hemorrhoid
Halo, L. anadlu: anhelation, anhelosij
exhalation, exhale, inhale
Hals, G. Sal, L. Seí, F. Sale. It. Sail
Ge. halen: salify, saline, salt, salteril
saltpetre
Hals, S. gwddf: halter
Ham. S. trigfa: Durham, Hampstea-j
hamlet, Wrexham
Hangian, S. hongian: hang, hingl
Stonehenge, unhinge
Harke, Ge. rhacan : harrow
Hauch, Ge. anadl: hawk (poeri)
Haurio, haustus, L. tynu: exhauil
exhaustion, inexhaustible
Hedra, G. sedd: cathedral, octahedroiB
Helios, G. haul: aphelion, heliaoB
heliocentric, hehotrope, parhelioB
perihelion [me;
Hemera, G. diwrnod: ephemeral, ephjfc
Hepta, G. saith: heptagon, heptarch)
Heteros, G. arall: heteroclite, heteiB
dox, heterogeneous [hexangrifl
Hex, G. chwech: hexagon, hexametA
Hieros, G. sanctaidd : hierarchy, hietl
glyphic, hierography
Hippos, G. march: hippocentaur, hi»
podrome, bippogriff, hippopotami ■
Philip, Philippa, philippic
Histeme, G. gosod: aposteme, systeaB
Hlidan, S. cuddio: eye-hd, lid
Hocker, Ge. crwmach : hunch
Hodos, G. ffoi-dd: episode, Exod*
method, Methodist, period, synod I
Hof, S. ty: hovel [anomjf
Homalos, G. rheolaidd: anomalùrÄi
Homo, L. dyn; Humanus, L. dynol: '•
micide, human, huînane, humanilyÄ
Homos, G. yr un: homoeopathyc, horK,
geneous, homologous, homonymc*
homophonous, homotonous
Hora, L. & G. awr: horal, horary, ■
roscope, hour [rizon, horizoii
Horos, G. terfyn, cyffin : aphorism, ■
Horreo, L. dychrynu: abhor, abhorrli
horrible, horrid, horror
Hortor, L. annog: dehort, exhort, lM
tative, hortatory I
Hortus, L. gardd: horticulture, orcl^
Hospes, hospitis, L. gwestai: hospj-
ble, hospital, host (llettywr), hosf,
hotel, ostler [host )'
Hostis, L. gelyn: host (llu), hos^i
Hreopan, S. llefain : croup
Hucke, Ge. cefn : hawk (gwica). buck x
39S
GWBEIDDEIEIAU A THARDDOLloN.
LEP
Hudor. G. dwfr: dropsy, hydra, hy-
draulics, hydrogen, hydromel, hydro-
meter, hydrophobia, hydrostatics
Humeo, L. bod yn wlyb: humid, hu-
midity, humour
Humus, humilis, L, y llawr: exhume,
: humble, humiliate, humility, inhume,
Hund. S. ci: hound, hunt [posthumous
.Hunskur. Ic. brwnt, gwael: hunks
Hurra, Go. gyxu: hurl, hurry
Huschen, Ge. euro: hunch
[Hweorfau, S. troi: warp
Tcthus, G. pysgodyn : icthyology
1 Idios, G. priodol: idiom, idiosyncrasy,
idiot, idioticon, idiotism
Jgnis, L. tân: igneous, ignis fatuus, ig-
| nite, ignition, ignivomous
Imago, L. delw : image, imagery, ima-
( gine, imagination
(Impero, L. gorchymmyn : emperor, em-
[ pire, imperative, imperial, imperious,
I umpire [incentive
Incensus,L. cynneuedig : censor, incense,
Jndico, indicatus, L. dangos: index,
k indicate, indicative
ttnferus, L. isel: inferior, inferiority,
Û infernal [initiative
Initium, L, dechreuad: initial, initiate,
(Insula, L. ynys : insular, insulate, island,
\ isle, peninsula, peninsular [integrity
integer, L. cyfan: integer, integral,
[ntus, intra, L. mewn: interior, internal,
. intimate, intrinsic
[ra, L. digofaint: irascible, ire, irritate
;[sos, G. cyfartal: isochronal, isosceles,
isothermal [itinerary, itinerate
L. taith: itineracy, itinerant,
[ter,
Jterum. L. eto: iterant, iterate, reiterate
Jaceo, L. gorwedd: adjacent, circum-
; jacent, interjacent, jacent, subjacent
Jacio, jectus. L. taflu: abject, adjective,
' conjecture, deject, ejaculation, eject,
i inject, interjection, jaculate, object,
project, projectile, reject, subject
Jaune. F. melyn: jaundice, John Doree
Tour, F. dydd: adjourn, journal, jour-
ney, journeyman, sojourn
iudex, L. bamwr ; Judico, L. barnu : ad-
judge, judge, judicature, judicial, ju-
dicious, prejudge, prejudice
Tugum. L. iau: conjugal, conjugate,
1 jugal, jugular, subjugate, yoke
fungo, junctus, L. cyssylltu: adjoin, ad-
junct, conjunction, disjunctive, join,
joiner, joint, jointly, junction, juncture,
subjoin, subjunctive
furk. D. twvi;: jerkin
Juro, L. tyngu; Jus, L. cyfraith, cyf-
iawnder: abjure, adjure, conjure, in-
jury, jurat, juridical, jurisdiction,
jurisprudence, jurist, juror, jury, jus-
tice, justify, perjure, perjury
Juvenis, L. ieuanc: Evan, junior, ju-
venile, young
J^eras, G. corn: monoceros, rhinoceros
Kermes, A. math o bryf llywio:
^crimson [mist," chemistry
Kimia, A. dewiniaeth: alchemy, che-
Kind, D. plentyn: chincough, kidnap
Kuappen, D. gwringain : kidnap, knap,
J^abor, L. gwaith: elaborate, labora-
tory, laborious, labour
Labor, lapsus, L. Uithro : collapse, elapse,
lapse, relapse, sublapsarian, supralap-
sariau [lactescent, lactiferous
Lac, lactis, L. llaeth: lactary, lacteal,
Lacnian, S. iachiiu : leech (meddyg)
Laäccan, S. gafaelyd: latch, leech
(geloden) " [loadstone
Laìdan, S. tywys: lead, load, loadstar,
Lambano, G. cymmeryd: astrolabe, syl-
labication, syllable, syllabus [Nicolas
Laos, G. pobl: laic, laity, lay (Ueygol),
Lapis, lapidis, L. careg: dilapidate,
lapidary, lapidist, lapideous
Latris, G. gwasanaethwr : demonolatry,
iconolater, idolater, idolatry, pyrolatry
Latus, L. cludedig: ablative, collate,
elate, relate, translate
Latus, L. llydán : latitude, latitudinarian
Latus, lateris, L, ochr: collateral, equi-
lateral, lateral, quadrilateral
Laube, Ge. gwasgodfa: lobby
Laus, laudis, L. clod; Laudo, L. canmol:
laud, laudable, laudanum, laudatory
Lavo, L. golchi : laundry, lave, lotion
Laxo, L. llaesu: lax, laxative, laxity,
Leas, S. gau: leasing [prolix, relax
Lecgan, S. gosod: acknowledge, allay,
knowledge, lay, ledge, ledger
Lego, L. anfon, cymmynu : allege, dele-
gate, legacy, legate
Lego, lectus, L. dewis, darllen: col-
league, college, collect, dialect, dili-
gence, eclectic, elect, elegance, eligi-
ble, intellect, intelligent, lecture, le-
gible, lesson, neglect, predilection, re-
collect, sacrilege, select
Lemper, Da. pylgu : umber, limp
Leng, S. hyd : length, ringer
Lenis, L. meddal : lenient, lentify, leni-
tive, lenity [sy, prolepsis
Lepsis, G. gafaeliad : catalepsy, epilep-
399
MEC
ROOTS AND DERIVATIVES.
Leute, Ge. pobl : lout
Levo, L. codi; Levis, L. ysgafii: elevate,
leaven, lever, levity, levy, lift, relieve
Lex, legis, L. Loi, F. deddf; Licitus, L.
cyfreithlawn : illicit, law, legal, legist,
legitimate, license, licentiate, licit
Lexis, G. geiriad: lexicography, lexi-
cology, lexicon
Liber, L. rhydd: deliberate, deliver, li-
beral, liberate, libertine, liberty, livery
Liber, L. rhisgl, llyfr: libel, libellous,
Lie, S. tebyg: frolic, like [library
Ligo, L. rhwymo: allegiance, league,
liable, liege, ligament, oblige, religion
Lim, S. aelod : limb, limp
Limes, limitis, L. terfyn: illimitable,
limit, limitary, limitation, unlimited
Linea, L. llinyn : curvilinear, delineate,
interline, line, lineage, lineal, linear
Lingua, L. tafod: bilingual, language,
lingo, linguacious, linguist, sublingual
Linguo, lictus, L. ymadael â : delinquent,
dereliction, oblique, relic, relict, relin-
quish [seed, lint
Linum, L. llin: lawn, line, linen, lin-
Liqueo, L. toddi: colliquate, liquefy,
liqueur, liquid, liquidate, liquor
Lit, S. Hong : lighter, lighterman
Litera, L. llythyren, ysgrifen: alliter-
ation, illiterate, letter, literal, literary,
literature, obliterate
Lithos, G. careg: aerolite, chrysolite,
litharge, lithography, lithomaiicy, li-
thontripic. lithotomy, trilithon
Locus, L. lie: collocation, dislocate,
local, locality, locate, locomotion
Logos, G. gair, traethawd: analogy,
apologue, apology, catalogue, chron-
ology, dialogue, etymology, eulogize,
geology, logic, mineralogy, philology,
syllogism, tautology, theology, zoology
Longus, L. hir: elongate, long, lon-
gevity, longitude, oblong, prolong
Loopen, D. rhedeg: gantlope, interlope
Loquor, locutus, L. Uafaru: allocution,
circumlocution, colloquial, elocution,
eloquent, loquacity, obloquy, soliloquy,
stultiloquence, ventriloquist
Lucos, G. blaidd: lycanthropy [luctant
Luctor, L. ymdrechu: reluctance, re-
Ludo, lusus, L. chwareu: allude, col-
lusive, delude, delusive, elude, illusion,
interlude, ludicrous, prelude
Lumen, L. goleuni: illume, illumine,
luminary, luminous
Luna, L. lleuad : lunacy, lunar, lunatic,
lunation, lunette, sublunary
Luo, L. golchi: abluent, ablution i
alluvium, antediluvian, dilute, diluvial
pollute [paralysi!
Lusis, G. llaesiad: analysis, paìsy g
Lustrum, L. glanhâd : illustrate, illus
trious, lustrate, lustration, lustre
Lux, lucis, L. goleuni : elucidate, lucenl
lucid, pellucid, translucent
Lyf't, S. awyr : aloft, loft, lofty
Lynis, S. echel men : linch-pin
IVTasnan, S. meddwl : mean, mind
Magan, S. medru : main, may, migh
Magister, L. meistr: magisterial, ma
gistrate, master, mastery
Magnus, L. mawr : magnanimity, mag
nificent, magniiico, magnify, magnil<
quence, magnitude, main
Major, L. mwy: majesty, major, majoift
ity, mayor [mad
Malleus,L. morthwyl : malleable, malleB
Malus, L. drwg : malady, malapert, ma I
content, malefactor, malevolent, ma s
ice, malignant, malpractice, maltreaB
malversation
Mamma, L. bron: mamma, mammalifl
mammiferous, mammilary
Mando, L. gorchymmyn: command
commend, demand, mandamus, nuufl
date, recommend, remand
Maneo, L. aros: immanent, mans»
mansion, permanent, remain, remnaiB
Mania, G. cynddaredd: bibliomaniÄ
mania, maniac, monomania
Manteia, G. prophwvdoliaeth : aeromaA
cy, geomancy, gyromancy.lithomancÄ
necromancy, pyromancy
Manus, L. Main, F. Haw: emancipate
maintain, manacle, manage, manipl
lation, manual, manufacture, man'
mit, manure, manuscript, portmante»
Mare, L. mor: marine, mariner, ma*
itime, mermaid, submarine, tranffl
marine, ultramarine [tal, mar jit
Maritus, L. gwr priod: marriage, mail
Martur, G. tyst: martyr, martyrdom
mart)Tology, protomartyr [mascnliB
Masculus, L. gwryw: emasculate, ma H
Mase, S. trobwll : amaze, maze
Mater, L. mam: maternal, matrici<|s
matriculate, matrimonial, matrimoiB
matrix, matron
Mathema, G. gwyddoriaeth : mathen
tics, opsimathy, philomath
Maturus, L. addfed: immature, nialW
rate, mature, maturity, premature ,
Mechanao, G. dyfeisio; Machma.L.pe' i
iant : mechanics, mechanism, mach j I
400
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLIOX.
MOR
Medeor, L. iachäu: irremediable, medi-
cal, medicine, remedial, remedy
i Medius, L. canol : immediate, inter-
i mediate, mediator, mediocrity, medi-
> terranean, medium, mezzotinto
Megas, G. mawr: megalapolis, megala-
r saurus, megalonyx, megatherium
Mel, mellis, L. mel: hydromel, melli
fluent, mellifluous, oxymel
Melan, G. du : melancholy
Melior, L. gwell: ameliorate, ameliora-
f tion, meliorate, melioration
iMelos, G. cerdd : melo-drama, melodious,
I melody, Philomel
tMemor, L. cofus: commemorate, me-
í mento, memoir, memorable, memoran-
, dum, memorial, memory, remember
Menarah, A. llusern : minaret [dacity
Mendax, L. gau: mendacious, men-
Mengan, S. cymmysgu : among, amongst,
1 1 mingle, mongrel
Mens, mentis, L. y meddwl: demen-
i. tate, mental, vehement
Mensis, L. mis : menstrual, menstruum
liensura, L. mesur: commensui-ate,
i dimensions, immense, measure, men-
! suration. Metan, S. mesuro: mete,
I meter. — Metron
Mereo, meritus, L. haeddu: demerit,
> merit, meritorious, unmerited
Mergo. mersus, L. trochi: demersion,
: emergency, immerse, immersion, sub-
merge, merge, submersion
Merx, mercis, L. nwyddau masnach:
) commerce, market, mart, mercantile,
mercenary, mercer, mercery, merchan-
> dize, merchant [litan
Meter, G. mam: metropolis, metropo-
Metron, G. niesur : barometer, diameter,
. gasometer, geometry, hexameter, hy-
drometer, hygrometer, metre, metrical.
' pentameter, perimeter, symmetry, tri-
gonometry [mate
Metsian, S. porthi: meat, mess, mess-
Micros, G. by'chan: microcosm, micro-
meter, microscope
Migro, L. newid trigfan, mudo: emi-
grate, immigrate, migrate, migration,
migratory, transmigration
Miles, militis, L. milwr: militant, mili-
■ tary, militate, militia
Mille. L. mil: mile, millennium, mille-
ped, mülesiraal, million, millionnaire
Mimos, G. dynwaredydd : mime, mimic,
mimograp'her, pantomime
Mineo. L. crogi: eminent, imminent,
prominence, prominent, supereminent
26
Minister, L. gweinydd: administer, ad-
ministrator, minister, ministry
Minuo, minutus, L. Ueihau: diminish,
diminution, diminutive, miniature,
minion, minor, minority, minus, mi-
nute, minutiae
Mire, S. tywyllwch : mirky
Mirus, mirabilis, L. rhyfedd : admirable,
admire, marvel, marvellous, miracle,
miraculous, mirific, mirror
Misceo, mixtus, L. mysgu, cymmysgu:
admixture, mingle, miscellany, mis-
cible, mix, mixture, permistion, per-
mixtion, promiscuous
Miseo, G. casäu: misanthrope, misan-
thropic, misogamy, misogyny
Miser, L. truan: commiserate, miser,
miserable, misery
Mitto, missus, L. anion: admissible,
admit, commissary, commit, com-
mittee, dismiss, emissary, intermit,
messenger, missile, mission, mission-
ary, missive, mittimus, omit, permit,
premise, promise, remit, submissive,
submit, surmise, transmit
Mneme, G. cof : amnesty, mnemonics
Modus, L. modd, mesur: accommodate,
commodious, commodity, immodest,
incommode, modal, mode, model,
moderate, modern, modest, modesty,
modify, modish, modulate, module,
modus, mood, remodel
Mola, L. maen melin: emolument, im-
molate, molar
Mollis, L. meddal: emollescent, emol-
lient, mollient, mollify
Moneo, L. rhybuddio: admonish, mo-
nitor, monument, premonitory, sub-
monition, summon, summons
Monos, G. unig: monad, monandria,
monarch, monastery, monastic, monk,
monoceros, monochord, monocular,
monody, monogram, monopoly, mon-
optote, monosyllabic
Mons, L. mynydd: dismount, mound,
mountain, mountebank, promontory,
surmount, tramontane, ultramontane
Monstro, monstratus, L. dangos: de-
monstrate, remonstrate
Montare, I. esgyn : mountebank
Morbus, L. clefyd: cholera morbus,
morbid, morbific
Mordeo, morsus, L. cnoi: mordacious,
morsel, remorse, remorseless
More, Ga. mawr: claymore
Morphe, G. llun: amorphous, metamor-
phose, metamorphosis, zoomorphism
401
ocu
ROOTS AXD DERIVATIVES.
Mors, mortis, L. angeu: immortal,
mortal, mortality, mortgage, mortife-
rous, mortify, mortmain, mortuary.
Meurtre, F. llofruddiaeth : murder
Mos, moris, L. modd, arfer: demoral-
ize, moral, morality, moralizer
Motto, I. Mot, F. gafr : motto
Moveo, motus, L. symmud : commotion,
emotion, locomotive, mob, mobile,
motive, move, moveable, movement,
remote, removal
Mucus, L. llysnafedd: mucid, mucilage,
mucous, muculent, mucus
Multus, L. llawer: multiform, multiple,
multiply, multitude
Mundus, L. y byd: antemundane, mun-
dane, ultramundane
Munio, munitus, L. cryfhau: ammuni-
tion, muniment, munition
Munus, muneris, L. rhodd, swydd : com
munion, community, immunity, mu-
nicipal, munificent, remunerate
Murus, L. mur: contramure, immure,
intermural, murage, mural
Musa, L. can: amuse, muse, muses,
museum, music, musical
Muthos, G. ffugchwedl : myth, mythic,
mythology, mythological
Muto, L. newid: commute, immutable,
mutable, mutation, transmute, per-
mutation
Mynet, S. arian : mint, monetary, money
"^"ascor, natus, L. cael ei eni: agnati
cognate, connascence, connate, in-
nate, nascent, natal, nation, national,
native, nativity, subnascent
Natura, L. natur: connatural, natural,
nature, naturalist, naturalize, preter-
natural, supernatural
Naus, G. Navis, L. Hong; Nauta, L.
morwr; Nato, L. nofio: aeronaut, cir-
cumnavigate, natant, nausea, nau-
seate, nautical, nautilus, naval, navi-
gable, navigate, navy
Neah, S. agos : neighbour, nigh
Necros, G, marw; necrology, necro-
mancy, necropolis, necrosis
Necto, nexus, L. clymu: annex, an-
nexation, connect, connection
Nefas, L. drygioni: nefarious
Nego, negatus, L. gwadu: abnegate,
deny, negation, negative, renegade
Neos, G. newydd : Naples, neology
neophyte, neoteric [Polynesia
Nesos, G. ynys : Chersonese, reloponese,
Neuron, G. llinyn: enerve, nerve, ner-
vous, neuralgia, neurosis
Neuter, L. nid y naill na'r Hall: neuter! I
neutral, neutrality, neutralize
Nicken, Ge. penogwyddo : nick [grescer
Niger, L. du : denigrate, negro, Niger,n j]
Noceo, L. Nuire, F. niweidio: innocenjl
innocuous, noisome, noxious, mil
sance, obnoxious
Nomen, L. enw: cognomen, denoml
nate, ignominy, multinomial, nam!
nominal, nominate, noun, pronoun I
Nomos, G. cyfraith : anomy. antinomia (J
astronomy, Deuteronomy, economy I
Non, L. ni, nid: nonconformist, nondl
script, nonentity, nonsense. — Ne, il
Go. Na, S. nid, nag e: nay, neithfB
never, no, none, not
Nord, S. gogledd: Norfolk, north, no ■
thern, Norwich [enormous, norm If
Norma, L. rheol, cynllun: enormitB
Nosco, notus, L. gwybod, Nota, L. nô II
annotation, cognizance, connote, dl
note, ignoble, know, noble, notabH
notary, notation, note, notice, notiifl
notion, notorious, recognize, recoil
noitre — Cognosco
Novem, L. naw: November
Novus, L. Neow, S. Neuf, F. newydB
innovate, new, novel, novelty, novi<c|
novitiate, renew, renovate
Nox, noctis, L. nos: equinox, nigljj
noctambulist, noctidial, noctiferoill
nocturnal [nubile, nnpti'Ji
Nubo, nuptum, L. pnodi: connubi ;
Nadus, L. noeth : denude, nudity
Nullus, L. dim: annul, disannul, ml
lify, nullifidian. nullity
Numerus, L. rhif: enumerate, inr.ì
merable, number, numeral, numeric ■ J
outnumber, supernumerary
Nummus, L. arian bath : nummary
Xuntio, L. mynegu: announce, <|J
nounce, enunciate, nuncio, nuncu]
tive, pronounce, renounce
Nutrio, nutritus, L. maethu: nouri
nurse, nutrient, nutriment, nutriti
nutritive, nursery, nurture
Nux, L cneuen : nuciferous, nucleus j
Nyther, S. i lawr: beneath, netl,
underneath
Qbedio (ob audio), L. clust ymwran
Obe'ir, F. ufuddhau: obedieu-
sance, obey [oblivM
Obhvio, oblivionis, L. anghof : oblivi ,
Octo, L. wyth: octagon, octahedij
octangular, octave, octavo, Octobei
Oculus, L. llygad: inoculate, ocellal,.
ocelot, ocular, oculist. — Oog
402
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLIOX.
Jde, G. pryddest : comedy, melody, Uui'r, F. clywed : oyer, oyes
monody, ode, parody, prosody, psal-
mody, rhapsody, tragedy
)dor, L. arogl: inodorous, odoriferous,
1 odorous, odour [riod, synod
)dos, G. ffordd: Exodus, method, pe-
_)icus, G. ty: church, diocese, economy,
[ ■ kirk, oecumenical, parish, parochial
Oidos, G. llun: conoid, cycloid, ovoid,
rhomboid, spheroid
i )lea, L. olewwydden; oil, olive
■ !)ligos, G. yehydig: oligarchy
I )malos, G. tebyg, rheolaidd: anoma-
ly listic, anomalous, anomaly
fhnnis, L. oil: omnibus, omnifarious,
; onmific, omnipotent, omnipresent,
j! omniscience, omnivorous
, )noma, G. enw: anonymous, homony-
I' mous, metonymy, name, onomancy.
|r onomatope, parooymous, patronymic,
> j pseudonymous, synonymous
I ;)nus. L. Ihvyth: exonerate, onerous
| )og. D. llygad: ogle
I )phis, G. sarff : ophiophagous, ophites
„ )phthalmos, G. llygad : ophthalmia,
I ophthalmic [opinion
i )pinor, L. tybied: opine, opiniative.
I )pto, L. dewis : adopt, optative, option
ì )ptomai, G. gweled: autopsy, catop-
I I tries, dioptrics, myope, myopy, optics,
i . synopsis
>pus, opens, L. gweithred: co-operate,
:' opera, operate, operative, operose
•rao, G. gweled: cosmorama, diorama,
panorama [cular, orbit
►rbis, L. cykh: exorbitant, orb, orbi-
•rdo, ordinis, L. trefn : disorder, extra-
ordinary, inordinate, ordain, order,
ordinance, ordinary, ordnance, pri-
mordial, subordinate [organize
•rganon, G. peiriant: organ, organic.
'rigo, L. deenreuad; Orior, ortus, L.
codi: aboriginal, aborigines, abortive,
orient, oriental, origin, original, ori-
ginate, ortive
Í'rnis, ornithos, G. aderyn: ornithology
'mo, L. trwsio: adorn, ornament,
' ornate, suborn
'rthos, G. iawn: orthodox, orthoepy,
orthogon, orthography
'8, oris, L. geneu ; Oro, L. Uafaru : adore,
inexorable, oracl,oral, oration, orator,
oratorio, orifice, orison, ostiary, pero-
ration
's, L.asgwrn: osselet, osseous, ossicle,
ossification, ossifrage, ospray
'steon, G. asgwrn: ostealgia, "osteolotrv
PAT
Tîôgÿ
Ouranos, G. nef : ouranogra'phy, urano-
Ovum, L. wy: oval, ovary, oviform,
oviparous, ovoid
Oxus, G. llym, sur : oxalic, oxygen, oxy-
hydrogen, oxymel, oxyphony
T>agos, G., Pagus, L. pentref; Pays, F.
gwlad : pagan, paganism, peasant
Paideia. G. addysg : cyclopaedia
Paille, F. gwellt: paillasse, pallet
Pais, paidos, G. bachgen: pedagogue,
_ ism [palatine
Palatum^ L. llys, plas: palace, palatial,
Palatum, L. gorchfant : palatal, palate,
unpalatable
Pallium, L- hugan: pall, palliative
Palpo, L. cyffwrdd: palpable, palpitate
Pambere, I. bara a diod : pamper
Pando, passus, L. taenu: compass, ex-
pand, expanse, pace, pandiculation,
pass, passage, past, surpass, trespass
Papas, G. tad : papa, papal, papist, pope
Papilla, L. tethen : pap, papillary, pappy
Par, L. cyfartal : compare, comparison,
compeer, disparage, disparity, non-
pareil, parity, peer, peerless
Pareo, L. ymddangos : apparent, appa-
ition, apparitor, appear, transparent
Pario, Lu cenedlu: oviparous, parent,
puerperal, viviparous
Parler, F. llafaru: parlance, parley, par-
liament, parlour, parole
Paro, L. parotoi: impair, preparation,
prepare, repair
Pars, partis, L. rhan: apart, bipartite,
compartment, coparcener, depart, de-
partment, impart, parse, part, partake,
partial, participate, participle, par-
ticle, particular, partition, partizan,
party, tripartite
Pas, pan, pantos, G. oil : panacea, pan-
dect, pandemonium, panegyric, pan-
oply, panorama, pantheon, pantology,
pantometer [tor, pasture, repast
Pasco, L. porthi, pesgi : antepast, pas-
Pateo, G- cerdded.: path, patrol, peripa-
tetic [patent
Pateo, G. bod yn agored: patetaction,
Pater, G. Pater, L. tad; Patria, L.
gwlad: expatriate, parricide, paternal,
patriarch, patrician, patrimony, patri-
ot, patronymic
Pathos, G. teimlad: antipathy, apathy,
pathetic, pathology, pathos, sympathy
Patior, L. goddef: compassion, impas-
sible, impassioned, impatience, pas-
sible, passion, passive, patient
4Ü3
PLE
ROOTS AND DERIVATIVES.
Pauper, L. fclawd: impoverish, pauper,
pauperism, pauperize, poor, poverty
Pax, pacis, L. heddweh: appease, pa-
cific, pacify, peace, peaceable
Pecco, L. pechu: impeccable, pecca-
dillo, peccant, peccavi
Pectus, pectoris, L. mynwes: expecto-
rate, parapet, pectoral
Pecus, L. gwartheg; Pecunia, L. arian;
Peculium, L. meddiannau: peculate,
peculiar, pecuniary
Pellis, L. croen anifail: felt, pelisse,
pell, pelt, surplice
Pello, pulsus, L. gyru: compel, dispel,
expel, expulsion, impel, propel, pulse,
repeal, repel, repulse
Pendeo, L. crogi: append, appendage,
appendix, depend, impend, indepen-
dent, pendant, pending, pendulum,
perpendicular, propensity, suspend
Pendo, pensus, L. pwyso, talu: compen-
dium, compensate, dispensary, dis-
pense, expend, expense, pension, pen-
sive, prepense, recompense, suspense
Pene, L. braidd : antepenultimate, pen-
insula, penultimate, penumbra
Penetro, penetratus, L. trydyllu: im-
penetrable, penetrate, penetration
Penna, L. plufen, aden: bipennated,
impennous, pen, pennate
Pente, G. pump : pentacapsular, penta-
chord, pentagon, pentahedrous, pen-
tameter, Pentateuch, pentecost
Penuria, L. eisieu: penurious, penuri-
ousness, penury
Peptos, G. berwedig, treuliedig: dys-
pepsia, eupepsy, heptic [periculous
Periculum, L. perygl: peril, perilous,
Persona, L. person: impersonal, per-
son, personal, personality, personify
Pes, pedis, L. troed: kbiped, expedite,
impede, pedal, pedestal, pedestrian,
pedicle, pediment, quadruped
Pestis, L. pla: fester, pest, pester, pes-
tiferous, pestilence
Petalon, G. gwullddeilen : apetalous,
bipetalous, monopetalous, petal, poly-
petalous
Peto, petitus, L. ceisio: appetence,
appetite, centripetal, compete, im-
petuous, impetus, petition, repeat
Petra, G. craig: Peter, petrifaction,
petrify, petroleum, saltpetre
Pflug, Ge. aradr : fluke
Phago, G. bwyta: anthropophagi, oeso-
phagus, phagedena, sarcophagus, sar-
cophagy
Phaino. G. dangos; Phantaza, G. peri j;
ymddangos: diaphanous, epiphany
fancy, fantastic, phantasm, phanton
phenomenon, sycophant [rist
Pharasb, H. gwahanu: pharisaical, phsl
Pharmacon, G. meddygiaeth: pharmilj
cology, pharmacopeia, pharmacy
Phemi, G. dywedyd: emphasis, prophes > i
Phero, phoreo, G. dyfod, achosi: dill
phoretic, metaphor, periphery, pho:l
phoric, phosphorus
Philos, G. carwr: Philadelphia, phihul
thropist. Philip, philology, philom«
philosophy, philter, Theophilus
Phleo, G. llifo; Phleps, G. gwythîeii
fleam, phlebotomy, phleme
Phobos, G. ofh : hydrophobia
Phone, G. llais: antiphone, cacophobfl
euphony, phonetic, phonics, phonfl
graphy, symphony
Phos, photos, G. goleuni: phosphanS
photography, photometer
Phrasis, G. geiriad: antiphrasis, metH
phrase, paraphrase, periphrasis, phrafl
phraseology
Phren, phrenos, G. meddwl: frantf*
frenzy, phrenetic, phrenology, phren 11
Phthongos, G. swn: apothegm, dirtf
thong, triphthong
Phusis, G. natur: metaphysics, physi IE
physiognomy, physiology
Phuton, G. llysieuyn : phy'tivorous, pi I *
tology, zoophyte
Pingo, pictus, L. lliwio: depict, pictcfi
al, Picts, picture, picturesque, pigmi '
Piobaireaehd, Ga. pib-gerdd: pibrocr'
Pisces, L. pysgodyn : piscary, piscatoi*
piscivorous
Pius, L. duwiol : impiety, pious, pity ffj
Placeo, L. Plaire, F. boddloni: compt
cence, complacent, complaisance, cc\ r.
plaisant, displease, displeasure, plj
sant, please, pleasure, unpleasant
Placo, L. dystewi : placable, placid
Planao, C. crwydro: planet
Planta, L. planigyn: displant, impH
plant, plantation, replant, supphl
transplant [plaus*
Plaudo, L. canmol: applaud, plau1,
Plebs, L. gwerin: plebeian
Pleo. pletus, L. llenwi : accomplish, c< r
plement, complete, replete, sap J-
ment, supply [perplex
Plecto, plexus. L. nydd-droi: compS
Plenus, L. llawn: plenary, plenipol-
tiary, plenitude, plenty, plenum, -
plenish
404
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLIOX.
PUE
; Plico, plicatus, L. píygu : apply, com-
plicate, comply, duplicate, duplicity,
Í explicit, implicate, pliable, reply,
suppliant, surplice ( ? ), treble, triple
Pbhtan, S. gwystlo: plight, plot
Ploro, L. achwyn: deplore, explore,
implore
Pluma, L. plufen: deplume, plume
■Plumbum, L. plwm: plumb, plumbago,
plumber, plummet
Plus, pluris, L. mwy : nonplus, overplus,
' pluperfect, plural, surplus, surplusage
.Pneuma, G. awyr, anadl: pneumatic,
■ pneumatology [poke, pouch
.Poche, F. cwd: poach, pock, pocket,
Poena, L. poenedigaeth: penal, penance,
penitent, repentant, subpoena
Poieo, G. gwneuthur: epopee, pharma-
t copeia, poesy, poet, prosopopaeia
Polemos, G. rhyfel : polemic
;Poleo, G. gwerthu: bibliopolist, mono-
poly, pharmacopolist
iPolio, politus, L. caboli: polish, pohsher
,Polis, G. dinas; Polites, G. dinesydd:
i Adrianople, Constantinople, cosmopo-
•j lite, metropolis, metropolitan, Naples,
I police, policy, polite, politics, polity
iPolus, G. llawer: polygarchy, polygon,
polyhedron, polypus, polysyllable
Pondus, L. pwys: ponder, ponderous,
pound, preponderate
Pono, positus, L. gosod: appose, ap-
; posite, apposition, component, com-
j pose, compost, compound, deponent,
i depose, de'pôt, dispose, exposition, im-
\ pose, interpose, position, post, pre-
j position, propose, repository, suppose
Populus, L. pobl: people, populace,
popular, populous, public, publication,
publicity, publish
Porphura, G. Purpureus, L. Pourpre, F.
j porphor : porphyry, purple
Porto, L. dwyn; Porta, L. drws, porth:
comport, deport, deportment, export,
import, important, port, portable,
; portal, porter, portfolio, port-hole,
portico, report, support, transport
.Posse, L. Pouvoir, F. gallu; Potens, L.
y galluog: omnipotent, possible, po-
tent, potential, power, puissant
•Post, L. gwedi : postdiluvian, posterior,
i posterity, postern, postillion, postpone,
: postscript, preposterous
Postulo, postulatus, L. gofyn: expos-
; tulate, postulate, postuìatum
Potamus, G. afon: hippopotamus, Me-
sopotamia, potamology
Poto, L. yfed: computation, potable
potion, potulent, symposium
Pous, podos, G. troed : antipodes, poda-
gra, polypus, tetrapod, tripod
Prajda, L. ysglyfaeth : depredation, pre-
dal, predatory, prey [prank, prink
Prangen, Ge. rhodresu, prancio: prance,
Prasso, pratto, G. gwneuthur : practical,
practice, pragmatic
Precor, L. gweddi'o: deprecate, impre-
cate, pray, precarious
Pregnans, L. beichiog: impregn, im-
pregnate, pregnant
Prehendo, L. gafaelyd: apprehensive,
comprehend, reprehend
Pi-emo, pressum, L. gwasgu : compress,
depress, express, impress, imprint,
press, pressure, print
Presbus, G. hen ; Presbuteros, G. hen-
adur: presbyter, presbyterian
Pretium, L. pris: appraise, appreciate,
depreciate, price, prize
Primus, princeps, L. cyntaf: premier,
primary, primeval, primitive, prim-
ness, primordial, primrose, prince,
principal, principality, principle, prior,
priority, pristine
Privo, L. cymmeryd ymaith ; Privus, L.
priod : deprive, pi-ivacy, private, priva-
teer, privative, privilege, privy
Probo, probatus, L. Profian ; S. profi :
approbation, approve, disprove, im-
prove, probable, probation, probe,
probity, proof, prove, reprobation, re-
prove [probrious
Proburn, L. gwarthrudd : exprobate, op-
Proles, L. epil : prohfic [pagate
Propago. L. eginyn: propaganda, pro-
Prope, L. agos; Proximus, L. nesaf:
approach, approximate, propinquity,
proximity, reproach
Proprius, L. addas, priod: appropriate,
impropriate, proper, property, pro-
priety
Protos, G. cyntaf: prothonotary, pro-
tocol, protomartyr, prototype
Prudens, L. call: jurisprudence, pru-
dence, prudential [ter, psaltery
Psallo, G. canu: psalm, psalmody, psal-
Pseudos, G. celwydd : pseudoapostle,
pseudodox, pseudograph
Psuche, G. enaid : metempsychosis, psy-
chology, psychomancy
Pubes, L. manflew: puberty, pubescent
Pudeo, L. bod â chywilyddarno: impu-
dent, pudency, pudicity, repudiate
Puer, L. bachgen : puerile, puerperal
405
ROS
ROOTS AIÍD DERIVATIVES.
Rfepan, S. rhwymo: rope
Ramus, L. cangen: ramage, ramifica-
tion, ramify, ramous
Rapio, raptus, L. crapio: rapacious, )
rapacity, rape, rapid, rapine, rapt,
rapture, ravage, raven, ravenous, I
ravish [rarefy, rarity
Rarus, L. teneu: rare, rarefaction, .
Rath, S. cynnar: rather
Ratus, L. sefydledig; Ratio, L. rheswm: :
irrational, rate, ratification, ratify, I
ratiocination, ration, rational, ration- i
ale, reason, unreasonable
Raucus, L. cryg : crow, rook. '" Crow \
and Rook are originally the same word, '
with a transposition of letters. For
oo was doubtless pronounced as o in •
poke; now if you pronounce crow, I
crow, crow, several times, it will be fc
the same sound as roke, rokt, /-owe." — I
Richardson.
Rego, rectus, L. llywio ; Rex, L. Roi, F. J
brenin : correct, corrigible, direct, [.:
erect, interregnum, pomeroy, realm, J
rectangular, rectify, rectilinear, rector, J;
regal, regale, regent, regency, regicide, 1
regimen, regiment, regnant, regular,}]
regulation, reign, right, royal, viceroy R
Reifeln, Ge. rhychu : rifle
Rein, 8. glân; rinse
Reod, rude, S. coch : red, ruddle, ruddy !
Repo, L. ymlusgo : obreption, repent j
(ymlusgol), reptile, surreptitious
Res, L. peth : real, reality, realize
Rete, L. rhwyd: reticle," reticulate, re-j
ticule, retiform, retina
Rheo, G. llifo: catarrh, diarrhoea, he--
morrhage, hem :rrhoids
Rhetor, G. areithiwr : rhetoric
Rhin, G. trwyn: rhinalgia, rhinoceros «
Rhuthmos, G. disgynsain: rhyme.
Ric, S. llywodraeth: bishopric [rhvthu;
Rideo, L. chwerthyn: deride, derision
derisive, ridicule, ridiculous, risible
Rigeo, L. bod yn oer, sythu : rigid, ri- ,
gidity, rigorous, rigour
Rigo, L. dyfrhau : irrigate, irriguous I
Rivus, L. afon : corrivation, derive, rival
river, rivulet
Robur, L. derwen: corroborate, corroj
borative, roborant, roboreous. robust i
Rodo, L. cnoi: arrode, coiTode, coiW
sion, erode, rodent, rodentia
Rogo, rogatu's, L. gofyn: abrogate, de
rogatory, interrogate, prorogue, roga- ,
tion, supererogation, surrogate
Ros, roris, L. gwlith: roral, roratioa i
406
Pugil, L. ymladdwr: pugil, pugilist
Pugno, L. ymladd; Pugna, L. dwm:
impugn, oppugn, propugn, pugnacious,
repugnance [pullulate
Pullus, L. cyw: poult, poultry, pullet,
Pulvis, L. pylor : powder, pulverize
Pungo, punctus, L. symbylu: appoint,
compunction, expunge, poignancy,
point, punch (tyllu), punctual, punc-
tuation, puncture, pungent
Pupus, L. bachgenyn: pup, pupil, pup-
pet, puppy
Pur. G. tan: empyreal, empyrosis, pyre,
pyramid, pyrite, pyrolatry, pyrometer,
pyrosis, pyrotechny, pyrotic
Purgo, purgatus, L. glanhau : expurgate,
purgatory, purge
Purus, L. pur: pure, purify, puritan
Puto, putatus, L. meddylied: account,
amputate, compute, count, depute,
deputy, discount, dispute, impute,
recount, reputation, repute
Putris, L. pwdr: putrefaction, putrefy,
putrescent, putrid, putridity
Pyndan, S. cau i mewn: pen, pin,
pound (fiald)
Quajro, quaisitus, L. gofyn, ceisio: ac-
™ quire, conquer, conquest, exquisite,
inquest, inquire, inquisition, perquisite,
query, quest, question, quiz, require
Qualis, L. cyfryw ag : disqualify, qualify,
quality [quantity, quantum
Quantus, L. pa gymmaint: aliquant,
Qoatio, quassus, L. siglo: concussion,
conquassate, discuss, percussion, quash
Quatuor, L. pedwar: quadrant, quad-
rangle, quadratic, quadrature, quad-
rille, quadrinoinial, quadripartite,
quadriphyllous, quadririal, quadruped,
quadruple, quart, quarter
Quer, Ge. croes : queer [querulous
Queror, L. cwyno: quarrel, quarrelsome,
Quiebro, Sp. crychiad ton: quaver
Quies, quietis, L. gorphwysdra: ac-
quiesce, disquiet, quiescent, quiet,
quietude, requiem, requite
Quinque, L. pump: quincunx, quin-
quagesima, quinquennial, quintuple
Quot, L. pa niter; aliquot, quota, quo-
tidian, quotient
"Pabies, L. cynddeiriogrwydd : rabid
Radius, L. paladr: array, irradiate,
radiance, radiate, radius, ray
Radix, L. gwreiddyn: eradicate, racy,
radical, radicle, radish
Rado, rasus, L. crafu: abrade, erase,
rase, rasher, razor, razure
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION.
SEP
Rosa, L. rhosyn: rosary, rose, roseate,
roset, rosette, rosy ' [rote, rotund
Eota, L. olwyn : roast, rotate, rotation,
Rover, Da. ysbeilio : rove, rover
Ruber, L. coch: erubescense, robin,
rubicund, rubify, rubious, rubric, ruby
Rudis, L. anaddysgedig : erudite, rude,
rudiment, rudimental
Fuga, L. crych: corrugate, rugose
Rumen, L. oil: ruminate
Rumpo, ruptus, L. tori: abrupt, bank-
rupt, corrupt, disrupt, eruption, in-
terrupt, rupture [rustic
Rus. ruris, L. gwlad: rural, ruricolist,
■äacer, L. sanctaidd: consecrate, dese-
crate, execrate, sacerdotal, sacra-
ment, sacred, sacrifice, sacrilege,
f sacristan, sexton
'■ Saeck, Sw. sach : hassock, sack
Sagax, L. call : presage, sagacity, sage
; Salio, saltum, L. neidio : assail, assault,
; consul, consult, counsel, desultory,
í exult, insult, salient, sally, salmon,
f saltation, saltatory, saltinbanco, somer-
\ sault. somerset
■ Salus, salutis, L. diogelwch: salubri-
ii ous, salutary, salute
I Salvus, L. diogel : safe, safety, safeguard,
salvable, salvation, salve, salvo, saviour
J Sanctus, L. sanctaidd: saint, sanctify,
\ '■ sanctimonious, sanction, sanctify
Sanguis, L. gwaed: consanguinity, san-
■ guiuary, sanguine, sanguineous, san-
' guisuge
Sanus, L. iacb : insane, insanity, sana-
| ble, sanative, sanatorium, sane, sani-
1 taiy, sanity
Sapio, L. archwaethu, bod yn ddoeth:
insipid, sapid, sapience, sapient, sapor,
saporific, savour, savoury
Sapo, L. sebon : saponaceous, soap
Sarx, sarkos, G. cnawd : anasarca, sar-
casm, sarcoline, sarcology, sarcopha-
gus, sarcotic
Satis, L. digon: dissatisfy, insatiable,
sate, satiate, satiety, satisfaction, satis-
fy, saturate
Scafan, S. crafu : scavenger, shave
Scando, L. dringo: ascend, ascension,
condescend, descend, scan, transcend
'Scarpa, I. llethr : counterscarp
Sceadan, S. rhanu : scatter, scot (tâl)
Sceapan, S. llunio: landscape, shape,
ship, shop, worship
Scelos, G, coes : isosceles
Sceotan, S. saethu: overshot, scud,
shoot, shout, shuttle, upshot
Sceptomai, G. edrych : sceptic
Scethan, S. niweidio : scathless
Schema, G. cynllun: scheme
Schizo, G. rhanu : schism, schismatic
Schlich, Ge. hoced : sleight
Schlicht, Ge. llyfn: sleek, slight
Schlottern, Ge. hongian: slattern
Schola, L. Schole, G. ysgol : scholar,
scholastic, school
Schrumpf, Ge. crychedig : shrimp
Schuin, D. lleddf : askance, squint
Scindo, scissus, L. tori: abscission,
rescind, scissible, scissors, scissure
Scio, scitus, L. gwybod: conscience,
conscious, nescience, omnicient, pre-
science, science, scientific, unconscion-
Scir, S. sir: sheriff, shire, shrieval [able
Sciran, S. tori: plough-share, scar,
score, share, shear, shears, sheer
Scopeo, G. edrych: bishop, episcopal,
helioscope, horoscope, microscope, tele-
Screopan, S. crafu: scrap, scrape [scope
Scribo, scriptus, L. ysgrifenu: ascribe,
circumscribe, conscript, describe, post-
script, prescribe, rescript, scribble,
scribe, scripture, scrivener, subscribe,
superscribe, transcribe
Scrutor, scrutatus, L. chwilio : inscruta-
ble, scrutator, scrutinize, scrutiny
Scufan, S. gwthio : scuff, scuffle, shove,
shovel, shuffle
Scutum, L. tarian: escutcheon, esquire,
scutage, scutcheon, scutiform
Seaxan, S. Sais: Essex, Middlesex,
Sussex, Wessex
Secar, S. ceisio: beseech, forsake, seek
Seco, sectus, L. tori: bisect, dissect,
insect, intersect, secant, sect, section,
sector, segment, trisect, venesection
Sedeo, sessum, L. eistedd: assess, assi-
duity, assize, consider, insidious, pre-
side, president, reseat, reside, seat,
sedan, sedate, sedentary, sediment.,
see, session, subside, supersede
Semen, L. had: conseminate, dissemi-
nate, seminal, seminary, seminific
Senex, L. hen; Senior, L. henach:
seignior, senate, senile, senior
Sentio, sensus, L. teimlo, meddylied:
assent, consent, dissent, insensate,
nonsense, resent, scent, sensation,
sense, sensitive, sensorium, sensual,
sentence, sentient, sentiment, sentinel
Seothan, S. berwi : seethe, sod, suds
Sepo, G. llygru : antiseptic, septic
Septem, L. saith: septangular, Septem-
ber, septennial, septuagint, seven
407
STI
ROOTS AND DERIVATIVES.
Sepultus, L. claddedig : sepulchral, se-
pulchre, sepulture
Sequor, secutus, L. dilyn : consecutive,
consequence, execute, obsequies, per-
secute, prosecute, prosecutor, sequel,
sequence, subsequent
Sero, L. gosod: assert, desert, exert,
insert, intersert, series, sermon
Servio, ufuddhau: serf, servant, serve,
service, servile, servitor
Servo, servatus, L. cadw : conserve, ob-
servation, observe, preserve, reserve
Sex, L. chwech : bissextile, sexagesima,
sexennial, sextant, sextuple, six
Sharaba, A. yfed : syrup
Sharbat, Pe. surfedd : sherbet
Shurbon, A. yfed: shrub [cative, siccity
Sicco, L. sychu : dessicate, siccate, sic-
Sidus, L. seren: sideral, sidereal
Signum, L. arwydd; Signo, L. nodi:
assign, consign, design, ensign, in-
signia, resign, signal, signalize, sig-
nature, significant, signify, subsign
Silex, L. callestr: silex, silicify, silicious
Similis, L. tebyg : assimilate, dissemble,
dissimulate," facsimile, similar, simile,
simulate, simulation
Simul, L. ar yr un pryd: assemble, as-
sembly, simultaneous
Sine, L.'heb: sincere, sinecure
Singulus, L. unigol: single, singular
Sinus, L.dwyfron, morgilfach: insinuate,
sinuosity, "sinuous, sinus
Sisto, L. * aros : assist, consist, desist,
exist, insist, persist, resist, subsist
Situs, L. sefyllfa : site, situate, situation
Slacian, S. bod yn araf; Slak, Da. mol-
waden : slack, slug, sluggish
Slefan, S. cuddio : sleeve, sleeveless
Slegan, S. lladd : onslaught, slaughter,
Slof, D. esgeulus : sloven Xslay
Slordig, D. brwnt : slur
Snican, S. ymlusgo : snake, sneak
Socius, L. cydymaith: associate, con-
sociate, social, society, unsociable
Sol, L. haul : insolation, parasol, solar,
solstice. — Helios [solid, solidify
Solidus, L. diysgog: consolidate, solder,
Solor, L. dyddanu : consolatory, console,
disconsolate, solace
Solum, L. llawr: soil, subsoil
Solus, L. unig : desolate, sole, solifidian.
soliloquy, solitude, solo
Solvo, solutus, L. rhyddhau: absolve,
dissolve, insolvent, irresolute, resolu-
tion, resolve, solution, solve, solvent
Soma, 6i corff: somatic, somatology v
Somnus, L. cwsg : somnambulist, som-
niferous
Sonus, L. swn, sain : altisonant, conso-
nant, dissonant, resound, sonnet, so-
norous, sound, unison
Sophos, G. call; Sophia, G. doethineb:;
pansophical, philosopher, Sophia, so-
phist, sophisticate
Sopor, L. cwsg : soporate, soporific
Sorbeo, L. llyncu : absorb, absorption j
resorb [ment, consort, resort, son]
Sors, sortis, L. cyfran: assort, assort-'
Soth, S. gwir: forsooth, sooth, soothsay!
Spao, G. tynu: spagyrist, spasm, spasj
modic [disperse, intersperse
Spargo, sparsus, L. gwasgaru : asperse
Specio, spectus, L. gweled: despise J
inspect, perspective, prospect, prospec I
five, retrospect, special, species, speci
men, specious, spectacles, spectatoik
spectre, speculate, suspect
Spell, S. chwedl : gospel, spell
Sperma, G. had : sperm, spermaceti I
Spero, speratus, L. gobeithio: despaip
desperado, desperate
Sphaira, G. pelen: atmosphere, hem tt
sphere, planisphere, sphere, sphernlcl
Spiro, L. anadlu: aspire, conspiracy
conspire, dispirit, expire, inspire, pei j'
spire, respiration, respire, spirit, stu I
pire, transpire [splendid, splendoi'
Splendeo, L. dysgleirio: resplendent
Spondeo, sponsus, L. addaw: com*
spond, respond, response, responsibl
sponsor, spouse [ spontanea! Ä
Sponte, L. o bono ei hun: spontaneit'
Spuma, L. ewyn: despumate, spume jl
Stall, S. lie: forestal, instal, pedesti|
stall [hypostasis, metastaf'
Stasis, G. sefydliad: apostacy, ecstac»
Stede, S. sefyllfa: roadstead, stead
Stello, G. anfon: apostle, diasto !
epistle, peristaltic, systole
Stenos, G. cul, bychan : stenography j
Steorfan, S. trengu : starve
Stepan, S. codi: steep, step [ty!
Stereos, G. cyfan: stereometry, ster<!
Sterno, stratus, L. rhoi i lawr: const»!
nation, prostrate, stratum, stratify
Stichos, G. pennill: acrostic, disti<
hemistich, tetrastich
Stigan, S. esgyn : stage, stairs, st
stirrup, story (llofft)
Stilla, L. dyferyn: distil, instil, still :
Stirps, L. gwreiddyn: extiqjate
Stimulus, L. yspardyn: stimulant, f)
mulate, stimulus
408
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLlON.
itinguo, L. diffodd : distinct, distin
TES
guish, extinct, extinguish, instinct
>to, statum, L. sefyll : armistice, arrest'
circumstance, constant, constitute, dis-
tance, establish, estate, extant, in-
i stant, institute, interstice, obstacle,
, rest, restive, solstice, stable, stamen,
\ stand, standard, state, stationer,
i statue, stature, statute, substance, sub -
i stantiate, substantive, substitute, su-
, perstition, transubstantiation
,;3tow, S. lie : bestow, Chepstow, stow
jstratos, G. byddin : stratagem
;streccan, S. estyn : straight, stretch
stringo, strictus, L. dirdynu, rhwymo:
> astringent, constrain, constrictor, dis-
i train, district, restrain, restriction,
, strain, strait, strict, stricture, stringent
Strophe, G. troad: anastrophe, anti-
strophe, apostrophe, catastrophe,
í strophe, strophos
,5truo, structus, L. adeiladu: construct,
construe, destroy, destruction, in-
I struct, obstruct, obstruction, structure,
J superstructure
,5tupeo, L. bod yn hurt: stupe, stupen-
: dous, stupid, stupify, stupor
Suadeo, suasum, L. cynghori: dissuade,
ì persuade, suasion, suasive
Sudo, L. chwysu: desudation, exsude,
, exude, sudation, sudorific, transude
Sugo, suctus, L. sugno: sanguisuge,
i succulent, suck, suckle, suction, su-
( gescent [summary, summit
Summus, L. uchaf: consummate, sum,
Sumo, L. cymmeryd: assume, consume,
presume, resume, sumptuous
;Suo, L. gwnio: souter, suture
Sur, S. sur : sorrel, sour, surly
Surdus, L. byddar: absurd, surd
Surgo, surrectum, L. ymgyfodi : insur-
i gent, resurrection, source, surge
Suth, S. deheu: south, southern
Swart, S. du : swart, swarthy
Swif'an, S. chwyrnellu : swivel
Syllan, S. rhoddi, gwerthu: handsel,
-. sale, sell
•^abula, L. astell, bwrdd : contabulate,
tablature, table, tablet [taciturnity
Taceo, L. tewi : reticent, tacit, taciturn,
Tailler, F. tori: detail, entail, retail,
tailor, tally
Talis, L. y cyfryw: retaliate
Tango, tactus, L. cyffwrdd: attach, at-
tain^ contact, contagion, contagious,
contiguous, contingent, integrity, tac-
tile, tangent, tangible
Tapeto, I. teisban : carpet, tapis
Taphos, G. bedd : cenotaph, epitaph
Taranto, I. tref yn Italy : tarantula
Tardus, L. araf: retard, tardigrade,
tardy [tactics
Tasso, G. trefuu : ataxy, eutaxy, syntax,
Tauros, G. Taurus, L. Taureau, F. tarw :
centaur, centaury, minotaur
Tautos, G. yr un : tautology, tautophony
Techne, G. celfyddyd: pantechnicon,
polytechnic, pyrotechny, technical
Tego, tectus, L. cuddio : detect, integu-
ment, protect, protectorate. Tuile, F.
priddlech: tile
Tele, G. pell: telegraph, telescope
Temno, G. tori: anatomy, atom, epi-
tome, lithotomy, phlebotomy
Temno, L. dirmygu: contemn, con-
tempt, contemptible, contemptuous
Tempero, L. tymmeru: attemper, dis-
temper, intemperate, temper, temper-
ament, temperate, temperature
Tempus, temporis, L. amser: contem-
porary, extempore, temporal, tempo-
rary, temporize, tense
Tendo, tentus, L. dirdynu : attend, at-
tentive, distend, extend, extensive, in-
tend, ostensible, ostentation, portend,
subtend, superintend, tend, tendon,
tense (tyn), tent
Teneo, tentum, L. dal : abstain, contain,
content, continent, continue, detain,
entertain, lieutenant, obtain, pertain,
pertinent, retain, retinue, sustain, ten-
able, tenaceous, tenant, tendril, tene-
ment, tenet, tenon, tenor
Tener, L. tyner : intenerate, tender
Tento, L. cynnyg, profi : attempt, tempt
Tenuis, L. main: attenuate, extenuate,
tenuifolious, tenuity
Teogan, S. tynu: team, tight, tough,
Teotha, S. degfed: tithe [tow, tug
Tepeo, L. bod yn dwym: tepid, tepify
Terminus, L. diwedd: conterminous,
determine, exterminate, interminable,
term, terminal, terminate, terminus
Tero, tritus, L. rhwbio: attrition, con-
trite, detriment, triturate
Terra, L. y ddaiar: country, disinter,
inter, mediterranean, subterranean,
terrace, terraqueous, terrestrial, ter-
rier, terrigenous, territory
Terreo, L. ofni: deter, terrible, terrific,
terrify, terror
Testis, L. tyst: attest, contest, detest,
intestate, protest, test, testament, tes-
tate, testator, testify, testimony
409
CIS
•ROOTS AND DERIVATIVES.
Tetra, G. pedwar: tesselate, tetragon,
tetrahedral, tetrarch, tetrastic
Texo, textus, L. gvreu: context, pre-
text, text, textile, texture. Tissu, F.
cymhlethwe; tissue [theatric
Theaomai, G. edrych ar • amphitheatre,
Thema, G. sefyllfa: theme [theory
Theoreo, G. edrych : theorem, theoretic,
Theos, G. duw : atheist, pantheon, poly-
theism, theocracy, theogony, theology,
theomachy, theomancy, tritheist
Thermos, G. twym: isothermal, ther-
mogen, thermometer
Thincan, S. ymddangos : methinks, think
Thing, S. peth, achos: hustings, no-
thing, thing [thirl, thrill
Thirlian, S. trydyllu: drill, nostril,
Thrscl, S. caethwas : disenthral, enthral,
Thringan, S. gwasgu : throng [thrall
Thweor, S. yn groes: athwart, thwart
Timeo, L. ofni : intimidate, timid, timid-
ity, timorous [taint, tinge
Tingo, L. trochi, lliwio: attaint, stain,
Titheme, G. gosod ; Thesis, G. gosodiad
anathema, antithesis, epithet, hypo-
thesis, parenthesis, synthesis, theme
Titillo, L. gogleisio : tickle, titillate
Titulus, L. enw, enwad : disentitle, en-
title, title, titular
Toile, F. lliain: toilet
Tolero, L. goddef: intolerable, intoler-
ance, tolerant, tolerate
Tollo, L. dyrchafu : attollent, extol
Tonos, G. tonus, L. ton: baritone,
monotony, tone, tune
Tooi, D. add urn : toy [pian
Topos, G. lie: topic, topography, uto-
Torno, L. troi: contour, tornado, tour,
tourniquet
Torpeo, L. merwino: torpedo, torpent,
torpid, torpor, torporfic
Torqueo, tortus, L. nydd-droi: distort,
extort, intort, retort, torment, tortoise,
tortuous, torture [torrid, torridity
Torreo, tostus, L. crasu: toast, torrefy,
Totus, L. Tout, F. ycyfan: factotum,
surtout, total [cal, toxicology
Toxicon, G. gwenwyn : intoxicate, toxi-
Trado, L. rhoddi i fyny, bradychu: tra-
dition, traditional, traitor, treason
Traho, tractus, L. tynu ; Tracto, L. tynu,
traethu ar : abstract, attract, contract,
detract, distract, entreat, extract, mal-
treat, portrait, portray, protract, sub-
tract, subtrahend, trace, tract, tractate,
trade, trail, train, trait, treat. Dragan,
S. tynu : drag, draggle, draw
Treis, G. Tres, L. Threo, thri, S. Tro
F. Tre, I. Sw. & Da. tri: riding (til
thing), treble, trefoil, trey, triang I
trident, triennial, trifid, trifling, trigc.l
trigonometry, trinity, trio, triphthor I
triplet, trisect, triune, trivial
Trekker Da. tynu : trigger
Tremo, L. siglo: tremble, tremendwl
tremor, tremulous [trust, trui
Treowian, S. credu: troth, trow, tnl
Trepido, L. crynu; intrepid, trepidatiJ
Trepo, G. troi : heliotrope, trope, trop I
Thriambos, G. Triumphus,L. Triompll
F. gorfoledd : triumph, trump, trumj I
Tribulan. S. Troubler, F. bhno: troi
ble, troublesome, untroubled
Tribuo, L. rhoddi: attribute, contribul
distribute, retribution, retributhl
tributary, tribute [ bi ,
Tribus, L. tylwyth: tribe, tribunal, tl
Trica?, L. rhwystr: extricate, inextriil
ble, intricate, intrigue
Trouver, F. cael: contrive, irretrieil
ble, retrieve, trover
Trudo, trusus, L. gwthio: abstruse, <f
trude, extrude, intrade, obtrude, pi
trude, retrude, trusion, unobtrusmÄ
Truncus, L. toredig ; Tronçon, F. llacfl
bren: trounce, truncate, truncheB
trunk (cyô')
Tuber, L. chwyddiad : protuberant, 1 1
ber, tubercle, tubercular, tuberose I
Tubus, L. pib: tube, tubular, tubtB
tubuliform, tubulous
Tueor, tutus, L. amddiâyn, edrych, sj'M
ar : intuitive, tuition, tutelar, tutoiB
Tumeo, L. chwyddo: contumacy, ad
tumely, tomb, tumefy, tumid, tumoB
tump, tumult, tumulus [tuse; repfl
Tundo, tusum, L. euro: contusion, <■
Tupos, G. Typus, L. cysgodlyn: axjt
type, archetype, protot}'pe. stereotyi
type, typify, typography
Turba, L. tyrfa :* disturb, imperturbal ]
perturbate, turbid, turbulent
Tunis, L. tẁr: turret. Tor, S. til»
tower
Twa, twegen, S. dau: between, betwi-
twain, twenty, twibil, twice, twilig'l
twill, twin, twine, twirl, twist, twoj'
Tynan, S. caeru : Knighton, town
TTber, L. fFrwythlawn: exuberar|.
uberous, uberty
Ubi, L. pa le: ubiquitary, ubiquity^ .' I
Uisge, Ir. dwfr: usquebagh, whis ,
Axe, Esk, F.xe, Ouse, UskTWye(af •
ydd),Aix-la-Chapelle(Aqua, S.dw '.
410
GWREIDDEUUAU A THARDDOLION.
YES
Jltra, L. tu hwnt i; Ulterior, L. pellach;
Ultimus, L. pellaf: penultimate, ulter-
terior, ultimate, ultimatum, ultra-li-
; beral
Umbra, L. cysgod: adumbrate, inum-
i brate, obumbrate, penumbra, um-
brage, umbrageous, umbrella
|fnda, L. ton : abound, abundant, inun-
( date, redound, redundant, undulation
i'nguo, unctus, L. eneinio : anoint, oint-
, ment, unction, unctuous, unguent
Jrms, L. un: triune, unanimous, uni-
| corn, uniform, union, unique, uniso-
j nant, unitarian, unity, universal, uni-
i verse, university
rbs, L. dinas: suburban, suburbs, ur-
, ban, urbane, urbanity
i'rina, L. lleisw: diuretic, iscbury,
i strangury, ureter, urethra, urinal.
| urine, uroscopy
i'ro, nstus, L. lìosgi: adustion, com-
bustible, combustion, exustion, in-
1 combustible, ustion [utter, uttermost
•it, S. i maes: out, outer, utmost,
iltor, L. defhyddio; Usus, L. defnydd:
i abuse, disuse, inutile, peruse, usage,
•use, usual, usufruct, usury, utensil,
;, utility
1 ixor, L. gwraig briod : uxorious
7"acca, L. Yache, F. buwch: vaccary,
u( vaccinate, vaccine
aco, vacatum, L. bod yn wag: evacu-
, ate, vacant, vacate, vacuity, vacuum
ado, L. myned: evade, evasion, in-
i vade, pervade, vade-mecum, wade
agor, L. crwydro : evagation, extrava-
gant, vagabond, vagary, vagrant ,vague
aleo, L, bod yn iach : avail, convales-
. cent, countervail, equivalent, invalid
invalidate, prevail, prevalent, valedic-
tory, valetudinarian, valiant, valid, va-
; lour, valuation, value
allum, L. gwrthglawdd: circumvalla-
tion, contravallation, interval, wall
anus, L. gwag, ofer : evanescent, eva-
nid, evanish, vain, vanish, vanity
apor, L. anwedd : evaporate, vapour
upulo, L. cael ei guro: vapulation,
wallop, whip
arico, L, bongamu: divaricate, pre-
varicate, prevarication
arius, L. gwahanol: invariable, varia-
ble, variegate, variety, vary
as, L. llestr: extra vasated, vascular,
vase, vessel
asto, L. difrodi ; Vastus, L. eang : de-
vastate, devastation, vast, waste
Vates, L. prophwyd : Vatican, vaticide,
vaticinate
Veho, vectus, L. cludo : convex, convey,
inveigh, vection, vehicle, veterinary
Velio, velsus, L. tynu: convulse, con-
vulsion, revel, revulsion, vellicate
Velo, L. gorchuddio : develop, envelope,
reveal, revelation, veil, vehferous
Vena, L. gwythi'en : extravenate, vein,
venal, venesection, venous
Vendo, L. gwerthu : venal (cyflogadwy),
vend, vender, vendible, vendor, vendue
Venenum, L. gwenyn: envenom, vene-
ficial, venenate, venom
Veneror, L. addoli : venerable, venerate
Venia, L. maddeuant: venial
Venio, ventum, L. dyfod: advene, ad-
vent, adventure, avenue, circumvent,
convene, convenient, convent, cove-
nant, event, intervene, invent, perad-
venture, prevent, revenue, venture
Venor, L. hela: venary, venatic, vena-
tion, venery (helwriaeth), venison
Venter, L. bol: eventerate, venter, ven-
tral, ventricle, ventriloquist
Ventus, L. gwynt: eventuate, subven-
taneous, vent, ventiduct, ventilation,
ventosity. Wind, S. Vinds, Go. gwynt :
Wehan, Ge. chwythu : wind, windpipe
Venus, L. Gwener, duwies cariad : anti-
venereal, venereal, venery (cydgnawd)
Verbero, L. taro: reverberation, ver-
berate
Verbum, L. gair : adverb, proverb, verb,
verbal, verbatim, verbiage, verbosity
Vereor, L. ofni, parchu: irreverent, re-
vere, reverend, verecund
Vergo, L. tueddu tua: converge, con-
vergent, diverge, verge
Vermis, L. pryfyn : vermicelli, vermicu-
lar, vermiform, vermifuge, vermillion,
vermin, vermivorous. Ẅyrm, S. pryf-
yn; worm, wormwood
Verto, versus, L. troi: adverse,' advert,
advertise, animadvert, averse, aversion,
avert, controversy, controvert, conver-
sion, converse, convert, divers, diverse,
divert, divorce, evert, inadvertence, in-
trovert, invert, irreversible, malversa-
tion, obverse, pervert, reverse, revert,
subvert, transverse, traverse, universe,
versatile, verse, versicle, versify, ver-
sion, vertebra, vertex, vertigo, vortex
Verus, L. Vrai, F. gwir: aver, average,
veracity, verdict, verify, verily, veri-
similar, verity, very [vesicle, vesicular
Vesica, L. chwysigen : vesicant, vesicate.
zoo
ROOTS AND DERIVATIVES.
Vestigium, L. ol : investigate, vestige
Vestis,L. gwisg: divest, invest, invest-
titure, travesty, vest, vestry, vesture
Vetus, L. hen : inveterate, veteran
Via, L.Voie, F. Weg, S. ffordd : convoy,
deviate, obviate, obvious, pervious,
previous, quadrivial, trifle, trivial, via-
duct, viatic, viaticum, voyage, way,
waylay, wayward
Vicinus L, cymmydog : vicinage,vicinity
Vicis, L. cyfnewidiad: vicar, vicarious,
vice-admiral, vice-chancellor, vice-
gerent, viceroy, vicissitude, viscount
Video, visum, L. gweled: devise, envy,
evidence, evident, inviduous, invisible,
provide, providence, provision, pru-
dence, purvey, revise,supervise, survey,
vide, videlicit, visage, visible, vision.
visionary, visit, visor, vista, visual,
Vue, F. golygfa : review, view
Viduo, L. dit'eddu: vidual, viduity.
Widew, S. gwraig weddw: widow,
widower, widowhood
Vigor, L. cryfder : invigorate, vigorous
Vilis, L. gwael : revile, vile, vilify
Villa, L, gwlatty; Ville, F. tref: villa,
village, villain, villany, villatic
Villus, L. blew: velvet, velveteen, vil
lose, villous
Vinco, victus, L. Vaincre, F. gorchfygu :
convict, convince, evince, invincible,
province, vanquish, victim, victor
Vindex, L. amddiflynwr: avenge, re-
venge, vengeance, vengeful, vindicate,
vindictive
Vinum, L. gwin: vine, vinegar, vine-
yard, vintage, vintner, wine
Violo, L. niweidio: inviolable, unvio-
lated, violate, violent
Vir, L. gwr: decemvir, triumvirate,
virago, viril, virility. Virtus, L. rhin-
wedd: virtue
Virus, L. gwenwyn: virulence, virus
Viscum, L. glud: viscid, viscidity, vis-
cosity, viscous [ate, viscera
Viscus, visceris, L. perfeddyn; eviscer-
Vita, L. bywyd: aquavitae, vital, vitality
Vitium, L. drvgedd, bai: vice, vitiate.
— Vito
Vito, L. gochelyd: evitate, inevitable
Vitrum, |L, gwydr: vitreous, vitrifica-
tion, vitrify, vitriol
Vitulus, L. Veau, F. llo: veal, vellum.
vituline':
Vivo, victum, L. byw : convivial, revive,
survive, victuals, vivacity, vivacious,
vivid, vivify, viviparous
Voco, vocatus, L. galw; Vox, L. Hah
advocate, avouch, convoke, equivoca \i
equivocate, invoke, provoke, revoke
univocal, vocabulary, vocal, vocatiol
vocative, voice, vouch, vouchsafe, vow I
Volo, L. dymuno: benevolence, mall
volent, volition, voluntary, volunteeil
Volo, L. ehedeg: volant, volatile, vl
lery, volitation, volley [voluptuoi '•
Voluptas, L. hyfrydwch: voluptuari
Volvo, volutus, L. treiglo: convohl
convolvulus, devolve, evolve, invohl
revolve, voluble, volume, volute
Voro, L. difa: devour, graminivororl
granivorous, herbivorous, piscivoroti
vermivorous, voracious
Voveo, votus, L. addunedu: advowacj
avow, devote, devout, disavow, votail
vote, votive, vow
Vulcanus, L. duw tân: volcanic, yil
cano, vulcanian, vulcanize [vulijlB
Vulgus, L. gwerin: divulge, vulg.fc
Vulnus, vulneris, L. clwyf: invuhnE
able, vulnerable, vulnerary
YY ajpen, S. arf : wapentake, weapon m
Wanian, S. pallu: wan, wane, wg»
Wealdan, S. llywio : wield [wellspri
Weallan, S. tarddu: Holywell, wM
Weardean, S. gwylio: award, guafl
guardian, reward, ward, warden
Welig, S. cyfoethog: commonweal:
weal, wealth, wealthy
Wenden, S. myned: wander, wend, wiB
Weorpan, S. taflu: mouldwarp, warpB
Wesan, S. bod: was, were
Wiht, S. peth, creadur : aught, godvl»
naught, naughty, not, whit, wight .
Wild, S. & D. Vild, Sw. & D, gwyM
wild, wilder, wilderness
Witan, S. gwybod: weet, wis, wise, HT'
witness, wot, unwittingly
Wolcen, S. cwmwl : welkin
Wregan, S. cyhuddo: arraign, bewra,'
Wringan, S. nydd-droi : wrangle, wreD f
wring, wrong, wrung
Writhan, S. torchi: awry, wreí^
wreathe, writhe, wry
Wyrt, S. Uysieuyn: liverwort, lousew,,
spearwort, starwort, stonewort,wi)
"Valapa, Sp. gwlad yn Mexico: jala«
Xeros, G. sych:" xerasia, xero-j,
xerophagy
Xulon, G. coed: xylography
piemen, Ge. gweddu: seem, unseei ',
Zistan, Pe. digroeni : zest
Zoon, G. anifail: zoolatry, zoology, -
omorphism, zoophyte, zootomy
412
SCRIPTURE PROPER NAMES AND THEIR PRONUNCIATION.
iENWATJ PRIODOL YSGRYTHYROL SEISONEG
A'U CYNANIAD.
path, fat, êre, met, mâ-i
öre; läte, line, nö,
rîne, pin, orb, on, curve, cnt, t\v=too, t\vk=took ;
müte; she, zh=z azure; thin, thìs: j=dzh.
Aaron, G'r'on
Abagtha, â.bag'thâ
Abana, ab'â.nâ
jAbarim, ab'â.rim
[Abdeel, Abdiel, ab'dî.el
Abednego, â.bed'nî.gö
Abel, ä'bel
lAbelbethmaachah, ä . bel-
f beth.ma'a.ka
Abelmaim, ä.bel.mä'im[lâ
'Abelraeholah. ii.bel.mî.hö'-
(Abelmizraim, a.bel.miz'ra-
Abia, á.b'í'â [im
Abialbon, ä.bî.al'bon
Abiasaph, â.b'i'â.saf
Abiatkar, â.bi'â.thâr
l'Abidah, ab'î.dâ
rìAbiel, ä'bî.el
jAbiezer, ab.î.î'zûr
Abiezrite, ab.i.ez'ri't
Abigail, ab'î.gäl
Abihail, ab.î.hä'il
Abihu. a.b'í'hü
Abihud, â.b'i'hud
Abijah, â.b'í'jâ
Abilene, ab.î.lî'nî
Abimael, a.bim'ii.el
Abiraelech, a.bim'i.lek
Abinadab, â.bin'â.dab
Abinoam, â.bin'ö.am
Abiram, a.biVam
Abishag, ab'î.shag
Abishai, â.bish'ii.'i
Abishalom, â.bish'â.lom
Abishua, ab.î.shü'â
Abishur, ab'î.shûr
Abital, ab'î.tal
Ahitub, ab'î.tub
Abiud, â.b'i'ud
Abraham, ä'brâ.ham
Absalom, ab'sâ.lom
Aceldama, â.sel'dâ.mâ
Achaia, a.ka'ya
Achaicus. a.ka'i.kus
Achan, a'kan
Achim, a'kim
Achmetha, ak'mi.tha
Achor, a'kor
Achsah, ak'sa
Adadah, ad'a.da,
Adadrimmon, ä.dad'rim.on
Adah, ä'dâ
Adaiah, ad.ä.'f'â
Adaha, ad.â.l'í'â
Adam, ad'am
Adamah, ad'â.mâ
Adami, ad'â.mi
Adl)eel, ad'bî.el
Adiel, ä'dî.el
Adina, ad'î.nâ
Adithaim, ad.î.thä'im
Adlai, ad'lä.i'
Admatha, ad'mâ.thâ
Adonebezek, a.don.i.bi'zek
Adonijah, ad.ö.nî'jâ
Adonikam, ad.o.ni'kam
Adoniram, ad.ö.n'i'r'am
Adonezedek, â.don.î.zî'dek
Adoraim, ad.ö.rä'im
Adoram, ä.dö'r'am
Adrammelech,â.dram'î.lek
Adramyttium, ad.râ.mit'
Adria, ä'drî.â [yum
Adriel, ä'drî.el
Adullam, â.dul'am
Adummim, â.dum'im
./Eneas, î'nî.as
Agabus, ag'â.bus
Agag, ä'gag
Agar, ä'gâr
Agarenes, ag.a.rinz'
Agee, ag'î
Agrippa, â.grip'â
Amir, ä'gûr
Ahab, ä'hab
Aharah, â.har'â
Aharhel, â.har'el
Ahasai, a.haz'a.i
Ahasbai, a.haz'ba.'i
Ahasuerus, a.haz.iUYus
Ahava, a.ha'va
Aliaz, a'haz
Ahaziah, ä.hâ.zi"â
Ahiah, â.hi'â
Ahiam, â.hí'am
Ahiezer, ii.hi.i'zur
Ahihud, â.h'i'hud
Ahijah, â.h'i'jâ
Ahikam, a.h'i'kam
Ahilud, â.h'i'lud
Ahimaaz. a.him'a.az
Ahiman, â.h'í'man
Ahimelech, a.him'i.lek
Ahimoth, â.h'i'moth
Ahinadab, á.hin'â.dab
Ahinoam, â.hin'ö.am
Ahio, â.hi'ö
Ahira, â.h'i'r'â
Ahisamach, a.kis'a.mak
Ahishahar, ä.hish'â.hâr
Ahishar, â.h'i'shar
Ahithophel, ä.hith'o.fel
Ahitub, â.hi'tub
Ahlai, â'lai
Ahoah, â.hö'a
Aholah, â.hö'lâ
Aholiab, â.hö'lî.ab
Aholibah, â.hol'î.bâ
Aholibamah, ä.hö.lib'â.mâ-
Ahumai, â.hü'mä.'í
Ahuzam, a.hii'zam
Ai, ä'i
Aiah, ä.'í'â
Aìath, ä'î.ath
Aijah. ä.'í'jâ
Aijaleth, ä'jâ.leth
Aijalon, ä'jâ.lon
Ain, a in
Ajalon, aj'â.lon
Akrabbim, ak.rab'im
Alammelech, a.lam'Uek
Alamoth, al'â.moth
Alemoth, â.lî'moth
Alexander, al.eks.an'diir
Alexandria, al.eks.an'dri.a
Aliah, â.lî'â
Allonbaehuth, al.on.bak'-
Almodad, al.mö'dad [huth
Almondiblathaim, al.mon-
dib.lâ.thä'im
Alpheus,fal.fi'us
Altaschith, al.tas'kith
Alush,: ä'lush
Amalek, am'a.lek
413
AZZ path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut.
Arab, ar'ab
Arabah, ar'â.bâ
Arabia, â.rä'bî.â
Arad, ê'r'ad
Aram, er'am
Aramitess, e'r'am.i'.tes
Ararat, ar'â.rat
Araunah, â.rcTnâ
Arbathite, ar'bath.i't
Archelaus, ar.kUa'us
Archevites, ar'ld.vits
Archi, ar'ki" [roth
Archiataroth, ar.ki.at'a-
Archippus, ar.kip'us
Archites, ar'k'its
Arcturus, ark.tii'r'us
Areli, â.rîTi
Areopagite, ar.î.op'â.j'ít
ar.î.op'â.gus
Aretas, á.rî'tas
Aridai, á.rid'a.'í
Aridatba, â.rid'â.thâ
Arieh, â.rî'î
Ariel, ê'r'î.el
Arimathea, ar.î.mâ.thî'â
Arioch, e'r'i.ok
Ansai, fi.ris'ä.T
Aristarehns, ar.is.tar'kns
Aristobulus, ar.is.tü.bü'lus
Armageddon, âr.mâ.ged'on
Armenia, âr.mí'nî.â
Armishadai, âr.mî.shad'ä.
Armoni, âr.mö'ni
Arodi, ar'ö.dî
Aroer, ar'ö.ûr
Arphad, âr'fad
Arphasad, ar.faks'ad
Artaxerxes. ar.taks.urks'iz
Artemas, âr'tî.mas
Aruboth, ar'ü.both
Arumah, â.rŵ'mâ
Arvadites âr'vad.'íts
Asa, ä'sâ
Asahel, as'â.hel
Asahiah, as.â.h'i'â
Asaiah, as.ä.î'â
Asaph, ä'saf
Azarelah, as.a.rila
Asealon, as'ka.lon
Asenath, as'î.nath
Ashabiah, ash.â.b'í'â
Ashbea, ash'bî.â
Ashehenas, ash'ki.naz
Ashdod, ash'dod
Ashdothite, ash'doth.i't
Asher, ash'ûr
Ashima, ash'î.mâ
, tŵ=too, t wkrrtook ; I
lliplmi. iisii'ki.lon
Amalekites, fi.mal'i.kits
Amana, am'â.nâ
Amariah, am.â.ri'â
Amasa, â.mä'sâ
Amasai, â.mas'ä.î
Amasiah, am.â.s'i'â
Amashai, â.mash'ä.i'
Amaziah, am.a.z'i'a
Aminadab, â.min'â.dab
Amittai, â.mit'ä
Ammiel, am'î.el
Ammihud, a.mi'hud
Amminadab, a.min'â.dab
Ammishaddai, a.mî.shad'-
ä.'í
Ammizabad, a.miz'a.bad
Ammonite, am'on.'it
Amon, ä'mon
Amorites, am'ö.rits
Amphipolis, am.fip'ö.hs
Amplias, am'plî.as
Amrapbel, am'râ.fel
Anah, ä'nâ
Anaharath, an.â.hG'r'ath
Anaiah, an.ä.î'â
Anak, a'nak
Anakim, an'a.kim
Anamim, an'á.mim
Anammelech, a.nam'i.lek
Anani, ä.nä'ni
Ananias, an.â.nî'as
Anath, ä'nath
Anathoth, an'â.thoth
Andronicus, an.dro.n'i'kus
Aner, ä'ner
Anethothite, an'î.thoth.'ít
Aniam, ä'nî.am
Antioch, an'ti.ok
Antipas, an'tî.pas
Antipatris, an.tip'â.tris
Antothijah, an.tö.tb'i'jâ
Antotbite, an'toth.i't
Apelles, a.pel'iz [kits
Apharsachites, â . fâr ' sâ-
Apharsathchites, â . far '■
sath.kits
Apharsites, â.fâr'si'ts
Aphek, a'fek
Aphekah, a.fi'ka
Aphiah, â.f i"â
Apbses, af 'sîz
Apollonia, ap.o.lö'nî.â
Apollos, â.pol'os
Apollyon, â.pol'yon
Apphia, af'î.â
Appii Forum, apì.í fö'r'um
Aquila, ak'wil.ii
Ashkelon, ash'ki.lon
Ashkenaz, ash'ki.naz
Ashpenaz, ash'pi.naz
Ashriel, ash'ri.el
Ashtaroth, ash'tâ.roth
Ashtemoth, ash'tî.moth
Ashterathite, ash'tí.rath.i'
Ashtoreth, ash'tö.reth
Ashuath. â.shü'ath
Ashurites, ash'ûr.'íts
Asia, ä'shâ
Asiel, ä'si.el
Askelon, as'ki.lon
Aznapper, as.nap'ûr
Aspatha, as'pâ.thâ
Asriel, az'r'i.el
Assalimoth, a.sal'i.moth
Assanias, as.â.ni'as
Asshur, ash'ûr
Asshurim, a.shii'r'im
Assyria, â.sir'î.â
Astaroth. as'tâ.roth
Asyncritus, a.sin'kri.tus
Atad, ä'tad
Atarah, at'â.râ [adV
Ataroth-Addar, at'â.rotl
Athach, a'thak
Athaiah, ath.ä.'i'â
Athens, ath'enz
Athenians, â.thî'nî.ana I
Athlai, athlä
Attai, at'ä
Attalia, at.â.l'i'â
Augustus, ô.gus'tus
Auranitis, ô.râ.n'i'tis
Ava, ä'vâ
Aven, aVen
Avim. a'vim
Avites, aVits
Azaliah, az.â.li"â
Azaniah, az.a.n'i'a,
Azarael, a.za.ra'el
Azariah, az.ii.ri'u
Azaziah, az.a.zi'3,
Azekah. a.zi'ka
Aziel, a'zi.el
Aziza, fi.z'i'za
Azmaveth, az'ma.veth f
Aznoth-Tabor, az.noth-1 .
Azor, a'zor [b
Azotus, a.zo'tus
Azriel. az'ri.el
Azrikam, az'ri.kam
Azubah, a.zii'ba
Azur, a'zur
Azuran, az'iir.an
Azzab, az'a
414
ôre; läte, l'íne, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. BIT
Baal, bä'al
Baalah, bä'al.â [ûr
Baalathbeer, bii.al.ath.bî'-
Baalberitli, bä.al.bi'r'ith
Baalhamon, bä.al.ham'on
Baalhanan, bä.al.han'an
Baalhazor. ba.al.hii'zOr
Baalim, bii'al.im
Baalmeon, bä.al.mî'on
Baalpeor, bä.al.pî'ôr [zim
Baalperazim, bä.al.pî'r'
Baalshalisha, bä.al.shal
; shâ
Baalzebub, ba.al.zi'bub
Baalzephon, bii.al.zi'fon
Baanah, bä'â.nâ
Baara, bä'â.râ
Baaseiah, bä.â.si'â
iBaasha, bä'â.shâ
Babel, bâ'bel
Babylon, bab'î.lon
Babylonians, bab.î.lü'nî.anz
Baca, bii'ka [al'or
Bachuth-Allon, bak'uth-
Bahurim, bâ.hü'r'im
Bajith, bä'jith
Bakbakar, bak.bak'ar
Bakbukiah, bak.buk.Y'a
Balaam, bä'lam
jBaladan, bal'â.dan
Balak, Balac, bii'lak
Bamah, bä'mâ
Bamothbaal, bä.moth.bä'a
Sarabbas, ba.rab'as
•Barachel, bar'a.kel
Barachias, bar.a.ki'as
3arak, be'r'ak
3arhumìte, bâr.hü'm'ít
JJariah, bâ.ri'â
Barjesus, bâr.jî'sus
3arjona, bár.jö'na
3arnabas, bâr'nâ.bas
3arsabas, bar'sâ.bas [mü
Bartholomew, bar.thol'ö-
Barthneus, bâr.tî.mî'us
Barueh, be'r'uk
iarzillai, bar.zil'a.i
îashan, bä'shan
3ashemath, bash'î.math
Bathrabbim, bath.rab'im
■iathsheba, bath.shí'bâ
ìathshua, bath'shü.â
iavai, bav 'ä.'i
ìealoth, bî'a.loth
Bebai, beb'ä.î
iecher, bî'kur
iechorath, bi.koYath
Bedeiah, bed.î.'í'â
Beeliada, bî.el.î'â.dâ
Beelzebub, bî.el'zî.bub
Beer, bî'ur
Beera, Beerah, bî.î'r'â
Beeri, bî.î'r'i' [rô
Beerlahairoi, bî.ur.lâ.hä'î
Beeroth, bî.î'r'oth
Beerothite, bî.î'r'oth.it
Beersheba, bî.ûr.shî'bâ
Beeshtera, bî.esh'tî.râ
Behemoth, bî'hî.moth
Belial, bî'lî.al
Belshazar, bel.shaz'ar
Belteshazzar, bel.ti.skaz'ar
Benaiah, ben.ä'â
Benammi, ben.am'î
Beneberak, ben.eb'i.rak
Benejaakan, ben.î.jä'â.kan
Benhadad, ben.hä'dad
Benhail, ben.hä'il
Benhanan, ben.hä'nan
Benjamite, ben'jä.m'it
Beninu, ben'î.nü
Benoni, ben.ö'nî
Benzoheth, ben.zo'heth
Berachah, ber'a.ka
Berachiah, ber.a.ki'a
Beraiah, ber.ä.î'â
Berea, bî.rî'â
Berechiah, ber.i.k'i'a
Bei'iah, bî.r'i'â
Berith, bî'r'ith
Bernice, bûr.ni'sî
Berodach, bi.ro'dak
Berothah, bî.rö'tbâ
Berothai, ber'ö.thä
Besodeiah, bes.ö.dî'â
•, bi'zor
Bethabara, beth.ab'â.râ
Bethanath, beth'â.nath
Bethanoth, beth'â.noth
Bethany, beth'â.nî
Betharabah, beth.ar'â.bí
Betharam, beth.e'r'am
Betharbel, beth.âr'bel
Bethaven, beth.a'ven [veth
Bethazmavethjbeth.az'ma-
Bethbaalmeon, beth.bii.al-
mî'on
Bethbara, beth.bê'r'â
Bethbasi, beth'bâ.sî
Bethbirei, beth.bir'î.î
Bethcar, beth'kar
Bethdagon, beth.dä'gon
Bethdiblathaim, beth.dib-
lâ.tliä'im
Betheden, beth.î'den
Bethel, beth'el
Bethemek, beth.i'mek
Bether, bî'thûr
Bethe.sda, beth.ez'da
Bethezel, beth.i'zel
Bethgader, beth.gä'dûr
Bethgamul, beth.gii'mul
Beth-haccerem, beth.hak'-
sî.rem
Beth-haran, beth.hê'r'an
Beth-hoglah, beth.hog'lâ
Beth-horon, beth-hoVon
Bethjesimoth, beth .jes ' î-
moth
Bethlebaoth, beth.leb'ä.oth
Bethlehem, beth'li.hem ['it
Bethlehemite, beth'lî.hem-
Bethmaachah, beth.mä'â-
ka [ka.both
Bethmarcaboth,beth.mâr'-
Bethmeon, beth.mî'on
Bethnimra, beth.nim'râ
Bethpalet, beth.pä'let
Bethpazzez, beth.paz'ez
Bethpeor, beth.pi'or
Bethfage, beth'fä.jî
Bethphelet, beth'ii.let
Bethrapha, beth'rá.fâ
Bethrebod, beth'rî.bob
Bethsaida, beth.sä'î.da
Bethshan, beth'shan
Bethshean, beth.shî'an
Bethshemesh, beth ' shî -
mesh
Bethshittah, beth.shit'â
Bethsura, beth.sü'r'â
Bethtappuah, beth.tap'ü.â
Bethuel, bî.thü'el
Bethul, bî'thul
Bethzur, beth'zur
Betonim, bet'ö.nim
Beulah, bî.ü'lâ
Bezai, bi'za
Bezaleel, bi.zal'i.el
Bezek, bi'zek
Bichri, bik'r'i
Bigthana, big'thâ.ná
Bigvai, big'va.Y
Bileam, bil'î.am
Bilgai, bil'gä.i
Binea, bin'î.â
innui, bin'ü.î
irzavith, bur'za.vith
Bithiah, bî.thi'â
Bithron, bith'ron
Bithynia, bî.thin'yâ
415
DOT path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, ciirve, cut, tŵ=too, t\Yk=took:
Bizjothjah, biz.joth'ja
Chenaanah, ki.na'a.na
Crispus, kris'pus
Cushan, kii'shan
Blastus, blas'tus
Chenani, ken'a.n'i
Boanerges, bö.â.nûr'jîs
Chenaniah, ken.a.ni'a
Cushi, kii'shi*
Boaz, bo'az
Chepharhaamonai, ki.far-
Cuthah, kuth'a
Bocheru, bok'i.rii
hä.am'ö.nii
Cyprus, s'i'prus
Bocbim, bo'kim
Chephirah, ki.f'i'r'a
Cyrene, sì'.rî'nî
Booz, bo'oz
Cheran, ki'r'an
Cyrenius, s'í.rî'nî.us
Bosor, bö'sôr
Cherethims, ker'etb.imz
Cyrus, s'i'r'us
Bozez, bo'zez
Cherethites, ker'eth.i'ts
Dabareh, dab'â.rî
Bozrah, boz'ra
Cherith, kfr'ith
Dabbasheth, dab'â.sheth |
Bukkiah, bu.k'i'a
Cherub, ki'r'ub (dinas)
Daberath. dab'î.rath
Bui, bul
Chesalon, kes'a.lon
Dagon, dä'gon
Dafaiah, dal.ä.'i'à [tr
Buzi, bii'zi'
Chesed, ki'sed
Buzite, buz'it
Chesulloth, ki.sul'oth
Dalmanutha, dal.mâ.nü i
Cabul, ka'bul
Chezib, ki'zib
Dalmatia, dal.mä'hhâ
Cades, ka'dez
Cbidon, k'i'don
Damaris, dam'fi.ris
Caesar, si'zar
Chileab, kil'i.ab
Damascenes, dam.a.sinz' j
Cassarea, si.za.ri'a
Chilion, kil'i.on
Damascus, da.mas'kus 1
Caiapbas, ka'a.fas
Chilmad, kil'mad
Daniel, dan'yel
Cain, kan
Chimham, kim'ham
Danites, dan'its
Cain, ka'in (dinas)
Chinnereth, kiri'i.reth
Danjaan, dan.jä'an
Cainan, ka'i.nan
Chios, ki'os
Darius, dá.ri'us
Calah, ka'la
Cbisleu, kizlu
Dathan, dä'than
Caleb, ka'leb
Chislon, kiz'lon
Debir, di'bur
Calneh, kal'ni
Chislothtabor, kiz.loth.ta'-
Deborah, deb'ö.râ
Calvary, kal'va.ri
Cana, ka'na
Chittim. kit'im [bor
Decapolis, di.kap'o.lis 1
Chloe, klö'î
Dedan, dî'dan
Canaan, ka'na.an, kii'nan
Chorashan, ko.ra'shan
Dedanim, ded'â.nim
Canaanites, kli'na.an.its
Chorazin, ko.rii'zin
Dehavites, di.ha'vi'ts
Candace, kan.da'si
Chozeba, ko.zi'ba
Delaiah, del.ä.î'â
Capernaum, ka.pur'na.um
Capktorim, kaf tö.rim
Chub, kub
Delilah, delì.lâ
Chushanrishathaim, kush-
Demas, dî'mas
Cappadocia, kap.a.do'sha
Carehemish, kar'ki.inish
an.rish.fi. tlni'im
Demetrius, dî.mî'trî.us 1
Chuza, kii'za
Derbe, dûr'bî
Carmel, kar'mel
Cilicia, sü.hsh'â
Deuel , dî.ü'el
Carmelite, kar'mel.it
Cinnereth, sin'ur.eth
Deuteronomy, dü.tu.ron'-
Carnaim, kar'na.im
Clauda, klo'da
Diana, di'.an'a
Carshena, kar.ski'na
Claudia, klô'dî.â
Diblaim, dib'lä.im
Casiphia, ka.sif'i.a
Claudius, klo'di.us
Diblath, dib'lath
Casluhim. kaz'lii.him
Clement, klem'ent
Dibon, d'i'bon
Cedron, sî'dron
Cleopas, kli'o.pas
Dibri, dib'ri
Cencbrea, ken.kri'a
Cleophas, klio.fas
Dibzahab, dib'za.hab i
Cephas, sî'fas
Cnidus, n'i'dus
Didymus, did'i.mus
Cesarea, si.za.ri'a
Colhozeth, kol.ho'zeth
Dilean. dil'i.an
Chalcol, kal'kol
Colosse, ko.los'i
Dimonah. d'í.mö'nâ
Chaldea, kal.di'a
Colossians, ko.losh'anz
Dinah, dî'nâ
Chaldeans, kal.di'anz
Conaniah, ko.na.ni'a
Dinaite. dí'nä.Yt
Chaldees, kal.diz'
Coniah, ko.ni'a
Dinhabah, din'hä.bâ
Charashim, kar'a.shim
Coos, ku'os
Dionysius, dî.ö.nish'ra
Charchemish, kar'ki.mish
Core, ko'r'i
Diotrephes, d'i.ot'rî.f îz j I
Charran, kar'an
Corinth, kor'inth
Dishan, d'i'shan
Chebar, ki'bar [mûr
Corinthians, ko.rin'thi.anz
Dizahab. diz'a.hab
Chedorlaomer, ked.Cr.la'o-
Cornelius, kor.ni'li.us
Dodai, dü'dä.î
Chelal, ki'lal
Cosam, ko'sam
Dodanira, dod'câ.nim j
Chelubai, ki.lii'ba
Crescens, kres'enz
Dodavah, dod'a.va
Chemarims, kem'a.rimz
Cretans, kri'tanz
Doeg, do'eg
Chemosh, ki'mosh
Crete, krit
Dothan, dö'tban
öre ; läte, line, nö, müte ; she, zh=z azure ; thin, this ; j=dzh. GAL
Drasilla, drŵ.sil'â
Dnmah, dii'mâ
Dnra, dü'r'â
Ebal, i'bal
Ebedmelech, i.bed'mUek
Ebenezer, eb.eni'zur
îEber, i'bur
[Ebiasaph, î.b'i'â.saf
'Ebronah, î.brö'nil
Ecclesiastes, ek.lezi.as'tiz
Eden, î'den
Edom, î'dum
(Edomite, i'dum.Yt
Edrei, ed'rî.i'
Eglah, eg'la
Eglaim, eg'lii.im
;Ehi, î'hi
!Ehud, î'hud
Ekron, ek'run
Ekronites, ek'run.'its
jElah, î'lâ
lElam, i'lam
Elasah, el'â.sâ
Elath. i'lath
jElbethel, el.beth'el
Eldaah, el.dä'â
Elealeh, î.lî.ä'lî
'Eleasah, î.lî.ä'sâ
Eleazar, î.lî.ä'zûr
Elelohe, el.el.ö'hî
Elhanan, el.hä'nan
Eli,iTi
Eliab, î.li'ab
'Eliada, î.lî'â.dâ
iEliahba, î.li'â.bâ
iEliakim, î.li"â.kim
Eliali, i.li'â.li
iEUas, î.l'í'as
Eliasaph, í.li'â.saf
Eliashib, î.lî'â.shib
Eliathah, î.lî'â.thâ
Elidad, î.li'dad
Eliel, î'lî.el
Elienai, î.li.î.nä'î
Eliezer, î.lî.î'zûr
Elihaba, î.li'hâ.bâ
Elihoreph, el.î.hö'r'ef
Elihu, î.lî'hü
Elijah, Ui'jâ
Elika, el'î.kâ
•Elim, î'lim
Elimelech, î.lim'î.lek
Elicenai, U'í.î'nä.ì'
Eliphal, el'î.fal
Eliphalet, î.lif 'â.let
Eliphaz, el'i.faz
Eliphelet, î.lif 'î.let
27
Elisabeth, l.liz'a.beth
Elisams, el.î.sí'ns
Elisha, îjî'ahâ
Elishah, î.li'shâ
Elishama, î.lish'â.mâ
Elishaphat, î.lish'â.fat
Elisheba, î.lish'î.bâ
Elishua, el.î.shü'â
Eliud, î.l'í'ud
Elizaphan, î.liz'â.fan
Elizur, î.li"zûr
Elkanak, el.ka'na
Elkoshite, el'kosh.it
Ellasar, el'â.sâr
Elmodam, el.mö'dam
Elnaam, el'nä.am
Elnathan, el'nâ.than
Eloi, el.ö'i
Elonbeth-hanan, î.lon.beth-
hä'nan
Eloth, î'loth
Elpaal, el'pä.al
Elpalet, el'pâ.let
Eltekeh, el'ti.ki
Eltekon, el'ti.kon
Eltolad, el.tö'lad
Elul, i'lul
Eluzai, llii'za.i
Elymas, el'î.mas
Elzabad, el'za.bad
Elzaphan, el.za'fan
Einims, i'mimz
Emmanuel, e.man'ü.el
Emmaus, e.mii'us
Eneas, î'nî.as
Eneglaim, en.eg.lii'im
Engannim, en.gan'im
Engedi, en.gi'di
Enhaddah, en.had'â
Enhakkore, en.hak'o.ri
Enhazor, en.ha'zor
Enmishpat, en.mish'pat
Enoch, i'nok
Em'immon, en.rim'on
Enrogel, en.rö'gel
Enshemesh, en'shi.mesh
Entappuah, en.tap'ü.â
Epaphras, ep'â.fras [tus
Epaphroditus, î.paf.rö.dî'-
Epenetus, î.pî'nî.tus
Ephah, î'fâ
EPhal,îTal_
Epher, î'phúr [im
Ephesdammim, i.fez.dam'-
Ephesians, î.fî'zhanz
Ephesas, ef'î.sus
Ephphatha, ef'â.thâ
Ephraim, í'frä.im
Ephraimites, î'fni.im.'íts
Ephratah, ef'râ.tíi
Ephron, i'fron
Epicureans, ep.î.kü.rî'anz
Eranites, i'r'an.'itz
Erastus, î.ras'tus
Erech, i'rek
Esaias, i.zii'as
Esarhaddon, î.sâr.had'on
Esau. î'sô
Esek,' i'sek
Eshbaal, esh'bii.al
Eshcol, esh'kol
Eshean, î'shî.an
Eshek, i'shek
Eshtaol, esh'tä.ol
Eshtaulites, esh'tôl.'its
Eshtemoa, esh.tem'ö.á
Eshtemoh, esh'tî.mö
Esli, ez'l'i
Esrom, ez'rom
Esther, es'tûr
Etam, î'tam
Etham, î'tham
Ethanim, eth'â.nim
Ethbaal, eth'bä.al
Ethur, î'thûr
Ethiopia, î.thî.ö'pî.â.
Eubulous, ü.bü'lus
Eunice, ü.n'i'sî
Euodias, ü.ö'dî.as
Eutychus, u'ti.kus
Ezekias, ez.i.k'i'as
Ezekiel. i.zi'ki.el
Ezel, i'zel
Eziongeber, î.zî.on.gî'bûr
Ezra, ez'ra
Ezrahite, ez'ra.h'it
Felix, fi'liks
Festus, fes'tus
Fortunatus, fôr.tü.nä'tus
Gaal, gä'al
Gaash, gii'ash
Gaba, gä'bâ
Gabai, gab'ä.'í
Gabatha, gab'â.thâ
Gabriel, gä'brî.el
Gadarenes, gad.â.rînz'
Gaddiel, gad'î.el
Gadites, gad'i'ts
Gaius, gä'î.us
Galatia, gâ.lä'shâ
Galatians, ga.la'shanz
Galeed, gaí'î.ed
Galilee, gal'î.lî
Gallio, gal'î.ö
417
HEG path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took f
Gamaliel, gâ.mä'lî.el
Gammadims, gam'a.dimz
Gareb, ge'r'eb
Gath, gath
Gaza, ga'za
Gebal, gi'bal
Gebim, gi'bim
Gedaliah, ged.â.l'í'â
Geder, gí'dûr
Gederah, gî.dî'r'â
Gederite, ged'î.rît
Gederoth, gî.dî'r'oth [im
Gederothaim, ged.î.roth.i;'
Gedor, gî'dôr
Gehazi, gi.hix'zi"
Geliloth, gel'î.loth
Gemalli, gî.mal'i
Gemariah, gem.â.r'i'â
Gennesaret, gen.nez'a.ret
Genubath, ge.nii'bath
Gera, gî'r'â
Gergesenes, gûr'gî.sînz
Gerizim, ger'i.zim
Gershom, gûr 'shorn
Gershon, gûr'shon
Geshern, gî'shem
Geshur. gî'shûr
Geshuri, gesh'ü.rî
Gether, gî'thur
Gethsemane, geth.sem'â.nî
Geuel, gî.ü'el
Gezer, gi'zur
Giah, g'i'â
Gibbethon, gib'i.thon
Gibeah, gib'î.â
Gibeon, gib'î.on
Giblites, gib'li'ts
Giddalti, gi.dal'ff
. gi-aa
Gideon, gid'î.on
Gideoni, gid.î.ö'ní
Gidom, g'i'dom
Gib on, gi'hon
Gilalai, gil'â.lä
Gilboa, gil'bö.â
Gilead, gil'î.ad
Gilgal, gil'gal
Giloh, g'i'lö
Gilonite, g'i'lon.it
Ginath, g'i'nath
Ginnetho, gin'î.thö
Girgashite, gûr 'gash.it
Gittah-hepher, git.â.hi'fûr
Gittaira, git'ä.im
Gittites, git'i'ts
Gizonite, g'i'zon.'it
Goath, gö'atb
Golan, gö'lan
Golgotha, gol'gö.tha
Goliath, gö.l'i'ath
Gomer, gö'mûr
Gomorrah, gö.mor'â
Goshen, gö'shen
Gozan, go'zan
Grecia, grî'shâ
Gudgodah, gud'gö.dah
Guni, gü'nî
Gurbaal, gûr.bä'al [ri'
Haahashtari, hä.â.hash'tâ-
Habaiah, hâ.bä'â
Habakkuk, hab 'ak.uk
Habaziniah, hab.â.zî.ni"â
Habor, harbor
Haehaliah, hak.a.li'a
Hachilah, hak'i.la
Hachmoni, hak'mo.n'i
Hadad, hä'dad
Hadadezer, had.ad.i'zur
Hadar, hä'dâr
Hadarezer, had.a.ri'zur
Hadashah, had'â.shâ
Hadassah. hâ.das'â
Hadid, hä'did
Hadlai, had'lä.î_
Hadoram, hâ.dö'r'am
Hadrach, ha'drak
Hagab, hä'gab
Hagabah, hag'â.bâ
Hagar, hä'gâr
Hagarenes, ha.gar.inz'
Haggai, hag'ä.i"
Haggeri, hag'î.ri'
Haggiah, ha.gi'â
Hai, hä'i
Hakkatan, hak'a.tan
Hakupha, hak'ii.fa
Halak. ha'lak
Hali, hä'lî
Halohesh, hâ.lö'hesh
Haman. hä'man
Hamath, hä'math [thâ
Hammedatha, ha.med'â-
Hammoleketh, ha.mol'î-
keth [dôr
Hammoth-dor, ham oth-
Hamonah, ham'ö.nâ
Hamongog, hä'mon.goj
Hamor, hä'môr
Hamuel, ha.mii'el
Hamul, hä'mul
Hamutal, hâ.mü'tal
Hanameel, hâ.nam'î.el
Hanan, hä'nan
Hananeel, hä.nan'î.el
Hanani, han'â.n'i
Hananiah, han.â.n'i'âh
Hanes, hä'nîs
Haniel, han'î.el
Hannathon, han'nâ.thon
Hanoch, ha'nok
Hanum, hä'num
Hapbraim, haf 'rä.im
Haradah, har'â.dâ
Haran, hê'r'an
Hararite, har'ar.i't
Harbonah, har.bö'nâ
Hareph, heVef
Hareth, hê'r'eth
Harhaiah, hâr.hâ.î'â
Harim, he'r'im
Harnepher, hâr'nî.fûr
Harod, hê'r'od
Haroeh, har'ö.î
Harorite, har'o.r'it
Harosheth, har'ö.sheth
Harumaph, hâ.rŵ'maf
Haruphite, hâ.rŵ'fít
Haruz, he'r'uz
Hasadiah, has.â.dî'â
Hashabiah, hash.à.bî'â
Hashabnah, hash'ab.nâ
Hashbadana, hash.bad
Hashem, hli'shem
Hashmonah. hash'mö.n
Uashub, hii'shub
Hashubah, hash'ü.bâ
Hassenaah, has.î.nä'â J
Hasshub, hash'ub
Hatach, hii'tak
Hathath, hä'thath
Hatita, hat'î.tâ
Hattipha, hat'î.f â
Hauran, hô'ran
Havilah, hav'i.la
Havothjair. hii.voth.ja'i;
Hazael, haz'a.el
Hazaiah. haz.a.'i'a
Hazaraddah, hä.zâr.ad'Ä
Hazarhatticon,bä.zârJi ft
..kon [v i
Hazarmaveth, hä.zâr.nj|
Hazai'susah, ha.zar.sii': Q
Hazelelpom, ha.zel.el.pB
Hazerim, ha.zi'r'im
Hazeroth, haz'i.roth
Hazezontamar, haz.1.2 1»
Haziel, ha'zi.el i^M
Hazor, ha'zGr
Heber, hî'bûr
Hebron, hi'bron
Hegai, heg'ä.î
Hege, hí'jî
418
ore; late, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs: j=dzh. JEA
jlzharite, iz'har.i't
Izrahiah, iz.ra.h'f'a
Izraiah, iz.ra.i'a
Jaakobah, ja.ak'o.ba
Jaala, jä.ä'lâ
Jaalam, jä.ä'lam
Jaanai, jii'â.nä [ghn
Jaareoregim, jä.ar.î.or'î-
Jaasau, jä'â.sô
Jaasaniah, jii.az.a.n'i'a
Jaazer, ja'a.zur
Jaaziah, jii.a.z'i'a
Jaaziel, ja.a.z'i'el
Jabezja'bez
Jabin, jä'bin
Jabneel, jab'nî.el
Jabneh, jab'nî
Jachin, ja'kin
Jacob, ja'kub
Jael, jä'el
Jagur, ja gûr
Jahazja'haz
Jahazah, ja.ha'za
Jahaziab, ja.ha.zi'a
Jahaziel, ja.hii'zi.el
Jahleel, jâ'lì.el
Jahzeel, jazi.el
Jahzerah, já'sî.râ
Jahziel, ja'zi.el
Jair, jä'ûr
Jairus, jaVi'r'us
Jakeh, ja'ki
Jarnbres, jam'briz
Jamin, jämin
Jamlech, jam'lek
Jannes. jan'iz
Janoah, jâ.nö'â
Japheth, jä'feth
Japhia, jâ.f'i'â
Japhleti, jaflî.tî
Jared, jê'r'ed
Jaresiah, jar.î.s'í'â
Jarha, jâr'hâ
Jarib, jê'r'ib
Jarmuth, jâr'muth
Jaroah, jâ.rö'â
Jasher, jä'shûr
Jashobeam, jâ.shö'bî.am
Jashub, jii'shub
Jashubi, jash'ü.bi
Jasiel, jä'sî.el
Jason, jä'son
Jathniel, jath'nî.el
Javan, ja'van
Jazer, ja'zur
Jearim, jî'â.rim
iJeaterai, jî.at'î.rä
419
lelam, hi'lam
leldai, hel'dä.i
lelekites, hi'lek.i'ts
leleph, hi'lef
■Mi, hî'lî
i Ielkai, hel'ka.T
lelkath - hazzurim, hel'-
■ kath-haz'zii.rim
Teman, hi'man
[ena. hî'nâ
jtenadad, hen'â.dad
tefer, hî'fùr
[ephzibah, hef'zi.ba
[eres, hi'r'iz
kermogenes, hur.moj'i.niz
fermonite, hûr'mon.'it
I Terod, her'od
l!erodians, hi.ro'di.anz
prodias, hî.rö'dî.as
iezekiah, hez.i.ki'a
riezion. hi'zi.on
!ezir. hi'zur
: 'ezrai, hez'rä.'i
..ezronite, hez'ron.it
\iddai. hid'ä.i'
jiddekel, hid'i.kel
iiel, h'i'el
• ierapolis, h'í.î.rap'ö.lis
iiiggaion, hLgä'on
I ilkiah, hil.k'i'a
iram, h'i'r'am
izkijah, hiz.k'i'ja
.ittites, hit'i'ts
ivites, hi'Vits
obah, hö'bâ
odaiah. hod.ä.î'â
odaviah, hod.a.v'i'a
odiah, hö.d'i'â
oglah. hog'lâ
onam, hö'ham
olofernes, hol.o.fur'niz
ophni, hof 'ni
oram, hö'r'am
oreb, hô'r'eb [gad
nrhagidgad, hôr.hâ.gíd'
pn, hòr i'
c3rims, ho'r'imz
Jrites, hôr'îts
jronaim, hor.ö.nä'im
.aronites, hor'ö.ni'ts
'tóea, hö.sî'â
)shaiah, hosh.ä.'i'â
)shama, hosh'â.mâ
>shea, bö.shî'â
)thir, bö'thûr
'ipham, hü'fam
irai, hü'r'ä
Huram, hur'am
Hushah, hii'shâ
Hushai, hü'shä
Hushathite, hü'shath.ît
Hymenaäus, h'i.men.î'us
Ibìeam, ib'lî.am
Ibneiah, ib.ni'â
Ibnijah, ib.ni'jâ
Ichabod, ik'a.bod
Iconium, i'.ko'ni.um
Idalah, id'â.lâ
Iduel, id'ü.el
Idumea, i'.dü.mî'â
Igdaliah, ig.dâ.li'â
Igeal, ig'î.al
Iim, i"im
Ijeabarim, i'.jî.ab'ar.im
Ilai, i'lä
Illyricum, i.lir'i.kum
Immanuel, i.man'ü.el
India, in'dì.â
íphedeiah, ií'.î.d'i'â
Ira, 'ir'â
Irijah, î.rî'jâ
Irnahash, ûr'nâ.hash
Iron, í'r'on
Irpeel, ûr'pî.el
Irshemesh, ûr'shî.mesh
Isaac, l'zak
Isaiah, i'.za'a
Iscariot, is.kar'Lot
Ishbibenob, ish.bì.bî'nob
Ishboshetb, ish'bö.sheth
Ishi, i'shi
Ishijah, i'.shî'jâ
Ishmael, ish'mä.el
Ishmaiah, ish.mä.'i'â
Ishod, î'shod
Ishuah, ish'ii.a
Ishuai, ish'ii.ä
Ismachiah, iz.ma.ki'a
Ismaiah, iz.ma.'i'a
Israel, iz'ra.el
Israelite, iz'ra.el.'it
Issachar, is'a.kar
Isui, is'ü.i'
Ithai, ith'ä.i'
Ithamar, ith'â.mâr
Ithiel, ith'i.el
Ithra, ith'râ
Ithran, ith'ran
Ithream, ith'ri.am
Ithrites, ith' fits
Ittahkazim, it.a.ka'zim
Ittai, it'ä.'i
Iturea, Y.tü.rî'â
Ivah, i"vâ
KIR path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tvv=too, t\Vk=took
* Jeremy, jer'î.mî
Jpriah îî.rT'â
Jeberechiah, jí.ber.í.ki"â
Jebus, jî'bus
Jeriah. jî.r'f'â
Jeribai, jer'î.bä
Jericho, jer'i.ko
Jeriel, ji.rî'el
Jerijah. jí.r'i'jâ
.Tnrimntn iPi"'î.moth
-JClljclIl. 11.11 j
Jerimoth, jer'
Jerioth, jer'î.oth
.ö.bö'am
Jebusites, jeb'ii.zYts
Jecamiah, jek.a.m'i'a
Jecholiah, jek.ö.li"â
Jeconiah, jek.ö.n'í'â
Jedaiah, jî.dä.'i'â
Jediael, jì.dí'ä.el
Jedidah, jed'ì.dâ
Jedidiab, jed.î.di'â Jeroham, jer'ü..
Jeduthun, jed'ü.thun Jerub. jî'r'ub
Jeezer,jî.î'zûr [hâ.dü'thâ Jerubbesheth, jî.i
legarsahadutha, jî.gâr.sä- Jeruel, jer'ü.el
Jahalelel, jî.hal'î.lel Jerusalem, jî.rŵ'sâ.'
Jehaziel, ji.ha'zi.el Jesaiab, jî.säTi
Jehdeiah, jî.dí'â Jesbaiah, jesh.ä.'i'â
Jeshanah, jesh'â.nâ
Jesharelah, jesh.â.rí'lâ
Jeshebeab, jesh.eb'î.ab
Jeshimon, jesh'î.mon
Jeshishai, jî.shish'ä.i'
.Tpshnb.ii.nh ipsh ö h;i Y'â
Jahalelel, jî.ha
Jehaziel, jî.bä'
Jehdeiah, jî.dîa
Jehezekel t j î.hez'î.kel
Jehiah, jî.hi'â
Jehieli, jî.hi'Ti
Jehizkiah, ji.hiz.k'i'a.
Jehoadah, jî.hö'â.dâ
•jenom, jei i.uiu
Jeroboam, jer.ö.bö'a
Jerohamjer'ü.ham
Jerub , j î'r 'ub [ sheth
'î.rub'î-
â.lem
trcuuuuou, ji.ujz,.».! ti
Jehoadah, jî.hö'â.dâ
Jehoad-dan, jî.hö.ad'an
Jehoabaz. ji.'hu'fi.haz
Jehoash, jî.hö'ash
Jehohanan, ji.hö'hâ.nan
Jehoiachim, ji.hôí'â.him
Jehoiachin, j'î.bôi'â.hin
Jehoiadah. jî.hói'â.da
Jehonadab, jí.hon'â.dab
Jehonathan, jî.hon'â.tha„
Jehoram, ji.hö'r'am
Jehoshaphat, jî.hosh'â.fat
Jehosheba, jî.Ìiosh'î.bâ
Jehoshuah, jî.hosh'ü.â
Jehovah, jî.hö'vâ
jireb, ji'] ,A
-uissi, nis'î
shalom, shälom
tsidkenu, tsid'ki.nu
Jehozabad, ji.hoz'a.bad
Jehu, jî'hü
Jehubbah. jî.hub'â
Jehud, jî'hud
Jehudi. ji.hü'd'í
Jehudijah, ji'bii.d'í'jâ
Jehush, ji'hush
Jeiel, ji.'i'el
Jekabzeel, ji.kab'zi.el
Jekamiab, jek.a.m'i'a
Jekuthiel, jLkii'thi.el
Jemim a li , j i .m'i'm â
Jemuel, jem.ii'el
Jephthah, jef 'thâ
Jephunneh, jî.fun'î
Jerah, ji'r'â
Jeremiah, jer.î.m'i'â
Jeremoth, jer'î.möth
Jeshishai, jî.shish'ä.î
Jeshohaiah, jesh.ö.hä.i"â
Jeshua, jesh'ü.â
Jeshurun, jesh'ii.run
Jesimiel, jî.sim'î.el
Jesui, jî'sü.i'
Jesus, ji'zuz
Jetheth, jf theth
Jethro, ji'thrö
.than Jeuel, jí'ü.el
Jeus, ji'uz
Jezebel, jez'i.bel
Jezer, ji'zur
Jeziah, ji.z'i'a
Jeziel, ji'zi.el
Jezliah, jez.l'i'a
Jezrahiah, jez.ra.h'i'a
Jezreel, jez'ri.el
Jiphtbahel, jií'thâ.hel
Joab, jö'ab
Joahaz, jo'a.haz
Joakim, jo'a.kim
Joash, jo ash
Joatham, jö'â.tham
Jochebed, jok'i.bed
Joelab. jö.i'lâ
Jogbehah, jog'bî.hâ
Johanan, jü.hä'nan
John, jon
Joiada, jö.Y'â.dâ
Joiakim, jo.'i'a.kim
joiario, jo.i a.rm
Jokdiam, jok'di.am
Jokmeam, jok'mi.am
Joktheel, jok'thi.el
Jonadab, jon'a.dab
Jonathan, jon'â.than
Jorai, jö'r'ä.i
Joram, jü'r'am
Jorim, jö'r'im
Jorkoam, jor'ko.am
Josabad, jos'â.bad
Josaphat, jo.s'â.fat
Jose, jö'sî
Joses, jo'sez
Joshaviah, josh.a.vi'a [st
Joshbekasha, josh.bek'i
Joshua, josh'ü.â
Josiah, jü.si'â
Josibiah, jos.í.bi'â
Josiphiahjos. î.fi'â
Jotbathah, jot'bâ.thâ
Jozabad, joz'a.bad
Jozacharjoz'a.kar
Jozadak, joz'a.dak
Jubal, jii'bal
Jucal, jii'kal
Judsea, jü.dî'â
Judah, jü'dâ
Julia, jü'lî.â
Junia, jü'nî.â [s
Jushabhesed, jii.shab'J
Kabzeel, kab'zi.el
Kadeshbamea, ka . des! f
bâr'nî.â
Kadmiel, kad'mi.el
Kadmonites, kad'mon.Tt
Kallai. kal'a.Y
Kareah, ka.ri'a
Karkaa, kar.ka'a
Kedar, ki'dar *
Kedemoth, ked'i.moth í
Kedesh. ki'desh
Kehelathah, ki.hel'a.th
Keilab, ki'la
Kelaiab. kUa.'i'a
Kelita, kel'i.ta
Kemuel, kem'ii.el
Kenath, ki'nath
Kenaz, ki'naz
Kenite, ki'ni't
Kenizzites, ken'iz.'its
Kerenhappuch, ker.en.1
Kerioth, ker'i.oth
Keros, ki'r'os
Keturab, ki.tii'r'a
Kezia, ki.ziTi
Kibrotb-hattaavah, t
roth-ha.tä'â.vâ
Kibzaim. kib'za.im [i
Kirharaseth, kur.har
Kirharesh, kur.he'r'est
Kirheres, kur.ln'r'ez
420
11
Í
ore ; läte, line, nö, miite ; she, zh=z azure ; thin, thìs ; j=dzh. M£R
Kiriatbaim, kir.i.a.tha'im
i Kirjathaim, kur.ja.tha'iin
Kirjatharba, kur.jath.ar'ba
Kirjath-huzoth, kur.jath-
hii'zoth [san'â
. Kirjathsannah, kur.jath-
t Kirjathsepher, kur.jath.si'-
Kirioth. kir'i.oth [fur
I Kishi, kish'i'
I ! Kishion, kish'i.on
I Kishon, k'i'shon
I Kohath, ko'hath
liKolaiah, kol.a.i'a
I Korah, ko'r'a
I Korathite, ko'r'ath.i't
f Kore,kô'r'î
I Kushaiah, kush.a.i'a
Laadak, lä'â.dâ
î Laban, lii'ban
■ Laehish, la'kish
i Laish, la'ish
I Lamech, la'mek
E Laodicea, lä.ö.dî.sî'â
^i Lapidotb, lap'ì.doth
i • • Lasea, lä.sî'â
i .Lasha, lä'shâ
I Lasharon, là.shê'r'on
I I Lazarus, laz'a.rus
,( Leah, li'â
I Leannotb, li'an.oth
i Lebanon, leb'â.non
Lebaotb, leb'ä.oth
< Lebbaîus. le.bi'us
Lebona, lî.bö'na
Lecah, li'ka
Lehabim, li'ka.bim
Lemuel, lem'ii.el
•Leshem, lî'shem
Letusbim, lî.tü'shim
Leummim, h.um'im
Leviticus, li.vit'i.kus
Libya, lib'yâ
Linus, l'i'nus
Loammi, lö.am'i
Lodebar, lod'î.bâr
Loruhamab, lö.rŵ'hâ.mâ
Lucius, lii'shus
Ludim, lii' dim
Luhith, lii'hith
Lycaonia, li.kâ.ö'nî.â
Lycia, lish'â
Lydia, hd'yâ
kysanias. îi'.sä'nî.as
Lysias, lis.i'as
Lystra, lis'trâ
Maachah. ma'a.ka
Maachathi, ma.ak a.tlri
i'bä
Maadai, mä'â.dä
Maadiah, mä.â.d'i'â
Maalehacrabbim, mä.al.î-
ak.rab'im
Maarath, mä'â.rath
Maa.-eiah, mä.â.s'i'â
Maasia, mä.â.si'â
Maath, mä'ath
Macedonia, niâ.sî.dö'nî.â
Machbanai, mak'ba.na
Maehbenah, mak'bi.na
Machir, ma'kur
Maehnadebai, mak.ni
Machpelah, mak.pi'la
Madai, mad'äâ
Madmenak, mad.mî'nâ
Magdala, mag'dâ.lâ
Magdalen, mag'dâ.len
Magdiel, mag'di.el
Magog, mä'gog
Magormissabib, mä . gôr-
mis'à.bib
Mahalah, mä'hâ.lâ
Mahalaliel, mâ.hal'â.lî.el
Mahali, mä'hâ.li
Mabanaim, mä.hâ.nä'im
Mabaneh, mä'hâ.nî
Mahanehdan, mä.han'î.dan
Maharai, mâ.har'ä.Y
Mabavite, ma'ha.vi't
Mahaziah, ma.ha.z'i'a
Mahazioth, ma.ha'zi.oth
Mahershalalhashbaz, ma-
ll ûr.shal.al.hash'baz
Makbeloth, mak.ln'loth
Makkedab, ma.ki'da
Malachi, mal'a.k'i
Malchiah, rnal.k'i'a
Malchiel, mal'ki.el
Malcbijah, mal.ki'ja
Malchiram, mal.ki'r'am
Malchus, mal'kus
MaJeleel, mä.lî.lî'el
Mallotbi, mal'ö.thî
Manaen, man'ä.en
Manahath, man'â.hath['íts
Manahetbites, mâ.nä'heth-
Manasseh, mâ.nas'sî
Manoah, mâ.nö'â
Maonites, mä'on.'íts
Marah, mê'r'â
Maralah, mar'â.lâ
Maranatha, mar.an.ath'â
Mareshah, mâ.rî'shâ
Maroth, mê'r'oth
Marsena, mâr.sî'na
Maschil, mas'kil
Masrekah, maz'ri.ka
Matred, mä'tred
Matri, mä'tr'í
Mattanab, mat'an.â
Mattaniab, mat.â.n'i'â
Mattatba, mat'â.thâ
Mattathias, mat.a.tki'as
Mattenai, mat.î.nä'i
Matthan, math'an
Matthat, math'at
Matthew, math'ii
Matthias, ma.th'i'as
Mattithiah, mat.î.th'i'â
Mazzai'oth, ma.ze'r'oth
Mearah, mî.ê'r'â
Mebunnai, mî.bun'ä
Mecherathite, mek'î.rath.i't
Medalah, med'â.lâ
Medan, mî'dan
Medeba, med'î.bâ
Media, mî'dî.â
Megiddo, mî.gid'ö
Mehali, mî.hä'H
Mehetabel, mî.het'â.bel
Mehida, mî.h'i'dâ
Meholah, mî.hö'lâ
Mehujael, mî.hü'jä.el
Mehuman, mî.hü'man
Mejarkon, rnî.jârTson
Mekonah, mek'o.na
Melchi, mel'ki
Melchiel, melTd.el
Melchisedec, mel.kiz'i.dek
Melchishua, mel.ki.shii'a
Melea, mî'lî.â
Melech, milek
Melicu, mel'i.kii
MeHta, mel'î.tâ
Memucan, mi.mii'kan
Menahem, men'â.hem
Meonothai, mî.on'ö.thä
Mephaath, mef'ä.ath
Mephibosheth, mî.fib'ö-
Merab, mî'r'ab [sheth
Meraiah, mer.ä.î'â
Meraioth, mî.rä'oth
Merari, mer'â.ri'
Merathaim, mer.â.thä'im
Mered, mi'r'ed
Meremoth, mer'i.moth
Meres, mi'r'iz
Meribah, mer'î.bâ
Meribbaal, mî.rib'ä.al
Merodach, mi.ro'dak
Merom, mi'r'om
Meronothite, mî.ron 'ö.thît
Weroz, mi'r'oz
421
PAL path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, t\Vk=took ;
Mesech, mi'sek
Meshach, mi'shak [m'í'â
Meshelemiah, mish . el . "
Meshesabeel, mesb.ez'a.bil
Meshillemith, mesh . i . li '-
Meshobab,mî.shö'bab[mith
Meshullam, mi.shul'am
Meshullemeth. mi.sbul'i
meth
Mesobaite, mes'ö.b'á.Yt
Mesopotamia, mes.ö.pö.tä'
mî.â [am'á
Methegammah, mi . theg-
Methusael, mî.thü'sä.el
Methuselah, mî.thü'sî.lâ
Meunim, mí.ü'mm
Mezahab, mez'a.hab
Micah, m'i'ka
Micaiah, m'i.ka'a
Michael, m'i'ka.el
Michab, m'i'ka
Michaiah, m'i.ka'a
Michal, m'i'kal
Michmasb, mik'mash
Michmcthab, mik'mi.tha
Michri, mik'ri
Midian, mid'jan
Migdalel, mig'dal.el
Migdalgad, mig'dal.gad
Migron, mig'ron
Mijamin, mij'fi.min
Milalai, rnil.fi.lii'i
Miletus, mi'.li'tus
Miniamin, mî.nî'â.min
Miriam, mir'î.am
Mishael, mish'ä.el
Misheal, m'i'shi.al
Misbraites, mish'rä.'its
Mispereth, miz'pi.reth
Misrephotbmaim, miz . rî-
foth.mä'im
Mithredath, mith'ri.dath
Mitylene, mit.i.li'ni
Mizar, mi'zar
Mizpeh, miz'pi
Mizraim, miz'ra.im
Mnason, nä'son
Móab, mö'ab
Moladah, mol'â.dâ
Molech, mö'lech
Moloch, mo'lok
Morastbite, mö'r'as.th'it
Mordecai, mor'di.ka
Moreh, mö'r'î
Moresheth, mor'esh.eth
Moriah, mö.ri'â
Mosera, mö.sî'r'â
Moseroth, mö.sî'r'oth
Moses, mo'ziz
Myra, m'i'r'â
Xaam, nä'am
Xaamah, nä'â.mâ
Naaman. nä'â.man [th'its
Naamathites, nä'â.mâ-
Naarai, nä'á.rä
Naasbon, nä.ash'on
Xabal. nä'bal
Naboth, nii'both
Nachor, nii'kor
Xadab, nä'dab
Xahabi, na'hâ.bi'
Xabaliel. nâ.hii'lî.el
Xahamani, nâ.ham'â.ni
Naharai, ná.har'ä.Y
Xahath, nä'hath
Xalior. nä'búr
Nahum, nä'hum
Xain, nä'in
Xaioth, nä'oth
Naomi, nä'ö.ml
Xaphisb, nä'fish
Xapbtali. naf'tâ.lî
Xaphtuhim, naf'tü.bim
Xarcissus. mir.sis'us
Nathan, nii'than
Nathanael, nâ.than'ü.el
Xaum. nä'um
Xave, nii'vi
Xazarene, naz.a.rm'
Nazareth, naz'a.reth
Xazarite, naz'a.r'it
Xeah. ni'u
Xeapolis, nî.ap'ö.lis
Xeariah, nî.â.r'i'â
Nebai, neb'ä.'i
Xebaioth, ni.ba'oth
Xebajoth, nî.bä'joth
Neballat, ni.bal at
Xebo, nî'bö [kad.nez'ar
Nebuchadnezzar, neb . u-
Nebuchadrezzar, neb . ii-
kad.rez'ar [don'ö.sôi
Nebuchodonosor, neb.ii.ko-
Xebushasban, neb.u.shaz'-
ban [daD
Xebuzaradan, neb.ii.zar'a-
Xecho, ni'ko
Neginoth, neg'i.noth
Xebelamite, nî.hel'â.mit
Xehemiah, nî.bî.mî'â
Nehiloth, ni'bil.oth
Xehum, ni'hum
Nehushtan, ni.hush'tan
Neiel, nî'î.el
Nekoda, ni.ko'da
Nemuel, nem.ii'el
Xepkeg. ni'feg
Nephish, ni'fish
Nephishesim, ni.fish'i.sim
Nephthalim, nef 'tâ.lim
Xepbtoab, nef'tö.â
Nephusim, ni.f ii'sim
Nereus, nî'r'î.us
Nergalsharezer, nûr'gal-ji
sba.ri'zur
Neriah, nî.r'i'â
Nethaneel, ni.than'i.el
Nethaniah, netb.â.rii'â
Xetbinims, neth'i.nimz I
Nitophah, nî.tü'fâ
Netophathite, nî.tof 'â.thîl fl
Xeziah, ni.z'i'a
Xicanor, nT.ka'nor
Xicodemus. nik.u.di'mus <
Xicolaitanes,iiik.ü.lä'i.tän
Xicolas, nik'o.las
Xicopobs, n'i.kop'u.lis
Xiger. nî'jûr
Nineveh, nin'i.vi
Xisroch, niz'rok
Xoadiah, nö.â.d'i'â
Xoah, nö'â, Xoe, nö'î
Nogah, nö'gâ
Nymphas, nim'fas
Obadiah, ob.â.di'â
Obededom, ö'bed.î.dom I
Obotb. ö'both
Ocran, ok'ran
Olivet, ol'i.vet
Olympas, ö.bm'pas
Onan, ö'nan
Onesimus, ö.nes'î.mus j
Onesiphorus, on.î.sif 'ö.rc'
Ophel, ö'fel
Ophir, ö'fûr
Ophrah, of 'râ
Oreb, ô'r'eb
Orion, ö.rì'on
Osee, ö'sî
Oshea, ö.shî'â
Othni, oth'n'i
Othniel, oth'n'i.el
Ozias, o.z'i'as
Paarai, pä'â.rä
Padanaram, pa.dan.eVai
Padon, pä'don
Pagiel, pä'jî.el
Pai, pä'i
Palal, pä'lal
Palestina, pal.es.ti'nâ
Palluites, pal'ü.'its
422
öre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh.
Reaiah, rî.ä.i'â
SAN
Paltiel. pal'tî.el
Pamphylia, pam.fil'î.â
Paran, pe'r'an
Parmashta, pâr.mash'tâ
jParmenas, pâr'mî.nas
iParosh, pê'r'osh [dâ.thâ
Parshandatha, pâr.shan'-
Parthians, par'thi.anz
Paruah, par'U.a,
Parvaim , par.va'im
Pasdammim, paz.dam'im
!Pascah, pä'sî.a
Pashur, pash'ûr
Tatara, pat'â.râ
Pathros, path'ros
Pathrusim, path.rŵ'sim
Patrobas, pat'rö.bas
Pau, pä'ü
Paul, pOl
Pedahel ped'â.hel
Pedahzur, ped'a.zur
Pedaiah. ped.ä'â
Pekah. pi'ka
Pekahiah, pek.a.hi'a
I'Pelaiah, pel.ä.i'â
IjPelaliah, pel.â.lî'â
Peleth, pî'leth
jPelonite, pcd'ö.n'it
Peniel, pi.ni'el
IPeninnah, pî.nin'â
Penuel, pî.nü'el
Perazim, per'fi.zim
Perese, pî'r'esh
Perez, pi'r'ez
Perezuzzah, prr.ez.uz'a
Pergamos, pûr'gâ.mos
Perida. pî.r'í'dâ
Perizzites, per'iz.'its
Persia, pûr'shâ
Peruda, pî.rŵ'dâ
Peshahiah, pesh.â.hi"â
Peshuel, pî'shü.el
Peulthai, pî.ul'thä
Phanuel, fâ.nü'el
Pharaoh, fê'r'ö
Phares, Pharez, fe'r'iz
Pharpar, fâr'pâr
Phaseah, f ä'sî.â
Phebe, fì'bî
Phenice, fì.ni"sî
Philadelphia, fil.â.del'fî.â
Philemon, fi'.H'mon
Philetus, f Y.lî'tus
Philistia, fi.lis'tî.â
Philippi, fî.lip'î
Phili&tim, fi.lis'tim
Phihstine, fî.lis'fín
Philologus, fì.lol'ö.gus
Phinehas, fin'î.has
Phlegon, flî'gon
Phrygia, frij'î.â
Phurah, fü'r'â
Phygellus, f i'.jel'us
Pibeseth, pi'bî.seth
Pihahiroth, p'i.hâ.hî'r'oth
Pilate, p'í'lät
Pinon, p'i'non
Pirathon, pir'â.thon
Pisidia, pi.sid'î.â
Pison, pi'son
Pithom, pY'thom
Pochereth, pok'i.reth
Pontius, pon'shus
Poratha, por'â.thâ ,
Porcius, por'shus
Potiphar, pot'î.fâr
Potipherah, pö.tif 'î.râ
Proehorus, prok'o.rus
Pua, Puah, pü'â
Publius, pub'K.us
Pudens, pii'denz
Puhites, pii'h'its
Pul, pul
Punites, pii'nits
Punon, pii'non
Puriin, pii'r'im
Put, put; Phut, fat
Puteoli, pü.tî'ö.li
Ptolemais, tol.î.mä'is
Quartos, kwor'tus
Eaamah, rä'â.mâ
Raamiah, rä.â.mî'â
Raamses, rii.am'ses
Rabboni, ra.bö'ni
Rabsaris, rab'sâ.ris
Rabshakeh, rab'sha.ki
Raca, ra'ka
Rachab, ra'kab
Raehal, ra'kal
Rachel, rä'tshel
Raddai, rad'ä.i"
Ragau, rä'gô
Raguel, rag'ü.el
Rahab, rä'hab
Rama, Ramah, rä'mâ
Ramathaim-zophim, ram-
a.tha'im-zo'tini
Ramathite, rä'math.it
Ramathlehi, rä.math.lî'hi
Rameses, ram'i.sez
Ramiah, râ.mi'â
Ramoth, rii'moth
Rapha, rä'phâ
"u", rätù'
Rebekah, ri.bek'a
Rechab, ri'kab
Reelaiah, rî.el.ä'â
Regemmelech, ri.ge.mi'lek
Rehabiah, rî.hâ.b'í'â
Rehob, rî'hob
Rehoboam, rî.hö.bö'am
Rehoboth, rî.hö'both
Rei, ri'i
Rekem, ri'kem
Remaliah, rem.â.li'â
Remeth, rî'meth
Remmon-methoar, rem'on-
mî.tho'âr
Rephael, rî.fä'el
Rephaiah, ref.ä.'í'â
Rephaim, ref 'ä.im
Rephidim, ref'i.dim
Resen, ri'zen
Reu, rî'ü
Reuben, nv'ben
Reuel, rî.ü'el
Reumah, rŵ'mâ
Rezeph, ri'zef
Rezia, rî.zi"â
Rezin, ri'zin
Rezon, ri'zon
Rhegium, rì'jî.um
Rhesa, rî'sâ
Rhoda, rö'dâ
Ribai, rî'bä
Riblah, rib'lâ
Rimmonpares, rim.on.per
Riphath, ri'fath
Rogelim, rö.gî'lim [zûr
Romamtiezer, rö.mam.t'i.î'-
Rufus, rŵ'fus
Sabachthani, sa.bak.tha'ni'
Sabaoth, sâ.bä'oth
Sabeans, sa.bi'anz
Sabtechah, sab'ti.ka
Sadoc, sa'dok
Sala, Salah, sä'lâ
Salamis, sal'a.mis
Salathiel, sâ.lä'thî.el
Salem, sä'lem
Salmone, sal.mö'nî
Salome, sâ.lö'mî
Samaria, sâ.mê'r'î.â
Samaritans, sa.mar'i.tanz
Samgarnebo, sam.gâr.ní'bö
Samos, sä'mos [shâ
Samothracia, sam.ö.thrä'-
Samson, sam'sun
Samuel, sam'ii.el
Sanballat, san.bal'at
423
Ŵ
TAC path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took;
Sapphira, sâ.f 'í'r'â
Sara, sê'r'â, Sarai, sê'r'ä.i'
Saraiah, sar.ää'â
Sarepta, sâ.rep'tâ
Sarsechim, sar.si'kim
Saruch, se'r'uk
Saul, sôl
Sceva, si'va
Scythian, sith'î.an
Seba, sî'bâ
Secacah, sek'a.ka
Sechu, si'kii
Secundus, si.kun'dus
Seir, sî'ûr
Seirath, sî.i'Y'ath
Sela-hammahlekoth, sîlâ-
ham.a.li'koth
Seleucia, sî.lü'sha
Semachiah, sem.a.k'i'a
Seniei, sem'î.i
Senaah, sen.ä'â
Senir, sî'nûr
Sennacherib, se.nak'i.rib
Seorim, sî.ö'r'im
Sephar, sî'fâr
Sepharad, sef'â.rad
Sepharvaim, sef.ar.va'im
Sepharvites, si'far.vi'ts
Serah, sî'r'â
Seraian, ser.ä.i'â
Shaalbim, shä.al'bim
Shaalbonite, sbä.al'bö.nît
Shaaph, shä'af
Shaaraim, shä.â.rä'im
Shaashgaz, sha.ash'gaz
Shabbethai, shâ.betít'ä.'i
Shachiah, shak'i.a
Shadrach, sha'drak
Shage, shä'gî
Shahazimah, sha.haz'i.mfi
Shalisha, shal'î.shâ
Shalmai, shal'mä.i [zûr
Shalmaneser, shal.mâ.ní'
Shamariah, sham.â.rî'â
Shammai, sham'ä.'i
Shaphan, shä'fan
Shaphat, shä'fat
Sharaim, shar'ä.im
Sharon, shé'r'on
Sharuhen, shâ.rŵ'hen
Shaul, shä'ul
Shaveh, shä'vî
Shealtiel, shî'al.tî.el
Shearjashub,shî.âr.jä'shub
Sheba, shî'bâ
Shebaniah, sheb.â.r
Shebucl, sheb'ü.el
Shecaniah, shek.a.ni'a
Shechem, shi'kem
Shelanites, shî'lan.'íts
Shelemiah, shel.î.mi'â
Sheleph, shî'lef
Shelomi, shel'ö.mî
Shelumiel, shî.lü'mî.el
Shemaah, shem'ä.â
Shemariah, shem.â.r'i'â
Shemebcr, shem'î.bûr
Shemida, shì.mi'dâ
Sheminith, shem'i.nith
Shemiramoth, shî.mir'â-
Shemuel, shî'mü.el [moth
Shenir, shî'nûr
Shephuphan, shî.fü'fan
Sherah, shî'r'â
Sherebiah, sher.î.bî'â
Sheshai, shî'shä
Sheshbazzar, shesh.baz'ar
Shetharboznai, shî.thâr-
Sheva, shi'va [boz'na.'i
Shibarim, shib'â.rim
Shibboleth, shib'ö.leth
Shichron, sh'i'kron
Shiggaion, shî.gä'on
Shigionoth, shig.'í'ö.noth
Shihorlibnath, shi'.hôr.lib'-
Sbiiim, shî.í'im [nath
Shiloah, shî.lö'â
Shiloni, shî.lö'nî
Shimea, shim'î.â
Shimeam, shim'î.am
Shimei, shim'î.Y
Shimeon, shim'î.on
Shimi, sh'i'mi'
Shimite, shim'i't
Shimon, sh'i'mon
Shimron-meron, shim'ron-
Shinar, sh'i'nâr [mi'r'on
Shiphi, sh'i'f i'
Shisha, sh'i'shâ
Shishak, sh'i'shak
Shitrai, shit'rä.'i
Sboa, shö'â
Shoback, sho'bak
Shobai, shö'bä.î
Shochoh, sho'ko
Shophun, shö'fan
Shoshannimeduth,
shan.nim.i'duth
Shua, Shuah, shü'â
Shual, shii'al
Shubael, shü.bä'el
Shuhamites, shii'ham.'its
Shulamite, shü'lam.'ít
Shumathites, shii'math.i'ts
shö-
Shunammite, shu'nam.it
Shunem, shii'nem
Shunites, shii'nits
Shuphamite, shü'fam.ît
Shushan. shii'san
Shuthalites, shü'thal.i'ts ,
Shuthelah, shü'thî.lâ
Sibbeciai, sib'i.ka
Sibboleth, sib'ö.leth
Sibraim, sib'rä.im
Sichem, si'kem
Sidon, s'i'don
Sihon, si'hon
Sihor, si-/hôr
Silas, s'i'las
Silo, s'i'lo
Siloam, s'í.lö'am
Simeon, sim'î.un
Simon, s'i'mun
Sinai, s'i'nä.i
Sinim, si'nim
Sion, s'i'on
Sippai, sip'ä
Sirion, sir'i.on
Sisamai, sis.am'ä/i
Sisera, sis'î.râ
Smyrna, smûr'nâ
Socoh, so'ko
Sodom, sod'om
Sodoma, sod'ö.mâ
Solomon, sol'ö.mon
Sopater, sop'â.tûr
Sosipater, sö.sip'â.tûr
Sosthenes, sos'thi.niz
Sotai, sö'tä.i
Stachys, sta'kis
Stephanas, stef'â.nas
Stephen, sti'vn [no
Succothbenoth,snk.otn.b '
Suchathites, sli'kath.i'ts
Sukkiims, suk'i.imz
Susanchites, sii'zan.k'its
Sychar, s'i'kar
Sychem, si'kem
Syene, sí.î'nî
Syntyche, syn'ti.ki
Syracuse, sir'â.küs
Syria, sir'î.â [nish'
Syrophenician, s'i r . ö .
Taanach, ta a.nak
Tabbaoth, tab'ä.oth
Tabeal, tabì.al
Taberan, tab'î.râ
Tabitha, tab'î.thâ
Tabor, tä'bôr
Tabrimon, tab'rî.mon
Tachmonite, tak'rnci.uit
42 i
öre; läte, line, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh ZUZ
Taban, tä'han
Tahapanes, ta.hap'u.niz
Tahpenes, tâ'pî.nîs [sh:
i Tahtimhodshi, tfi'tim.bod-
I Talitha-cumi. tal'î.tha-
Talmai, tal'mä [cii'mi
Tanhumeth tan'hii.meth
;Tanis. tä'nis
Taphath, tä'fath
Tappuali, tap'ü.â
Taralah. tar â.lâ
'Tarea, tê'r'î.â
Tarpelites, târ'pel.'íts
Tarshish, târ'shish
Tatnai. tat'nli.i
Tebaliah, teb.â.lî'â
Tebapbnehes. ti.haf.ni'hlz
iTehinnah, tî.hin'â
Tekel. ti'kel
iTekoah, tî.kö'â
,Tekoites, ti.kw'i'ts
:Telabib, tel'â.bib
'Telaim, tel'ä.im
• Telassar, tî.las'âr
■ Telbaresha, tel.hâ.rî'shâ
Telharsa, tel.hâr'sâ
Telmelah, tel.mî'lâ
Teman, ti'man
Temani, tem'â.nî
Temanite, tî'man.it
Temeni, tem'î.ni
Terah, tî'r'â
;Tertius, tur'shus
Tertullus, tûr.tul'us
Thaddasus, tha.dî'us
Thabasb, thä'hash
Thara, thê'r'á
'Thebez, thi'bez
Thelasar, thî.las'âr
• Theophilus, thî.of 'î.lus
Thessalonians, thes.âiö'nî-
• anz [kâ
Tbessalonica, thes.â.lö.nî'-
Theudas. thii'das
Thimnathah, thim'nâ.thâ
Thyatira, th'í.â.tiYâ
Tiberias, t'í.bî'r'î.as
, Tiglath Pileser, tiglath
Tigris, t'i'gris [p'i.li'zur
Tima-us, ti.mi'us
' Timnath, tim'nath
Timotheus, t'í.mö'thî.us
Timothy, tim'ö.thî
Tiphsah, tif'sâ
Tirathites, tiYath.i'ts
Tirhanah. tûr.hä'nâ
Tiria, tir'î.â
Tirshatha, tûr'shâ.tliâ
Titus, t'i'tus
Tobiah, tü.b'í'â
Togarmah, tö gar'ma
Toìiu, tö'hü
Toi, to"i
Tolmai, tol'mä.i
Tophet, tö'fet
Tou, tö'ü
Trachonitis, trak.o.n'i'tis
Troas, trü'as
Trogyllium, trb'.gil'i.um
Trophimus, trof'i.mus
Tryphena, tr'í.íí'nâ
Tryphosa, tr'i'.fó'sâ
Tubal, tii'bal
Tychicus, tik'i.kus
Tyrannus, t'i.ran'us
Tyre, fi'r
Ucal, ii'kal
Uel, ii'el
Ulai, ü'lä.Y
Upharsin, ü.fâr'sin
Uphaz, ii'faz
Urbane, ûr'bän
Uri, ü'r'î
Uriah, ü.rî'â
Uriel, ur'î.el
Urijah. ü.r'i'jâ
Uthai, ü'thä.Y
Uzai, ii'za.Y
Uzal, u'zal
Uzzen, uz'en
Uzziah, u.z'i'a
Uzziel, u.zi'el
Vajezatha, va.jez'a.tha
Vashti, vash'ti
Vophsi, vof 'sî
Zaanaim, za.a.na'im
Zaanannim, zix.a.nan'im
Zabdiel, zabdi.el
Zabulon, zab'u.lon
Zaccai, zak'a.'i
Zaccheus, za.ki'us
Zaehariah, zak.a.ri'a
Zadok, za'dok
Zalmonah, zal.mo'na
Zalmunna. zal.mun'a [imz
Zamzummims, zam.zum'-
Zanoah, za.no'a
Zaphnath-paaneah, zaf-
nath-pä.â.nî'â
Zareathites, ze'r'Lath.i'ts
Zared, ze'r'ed
Zarephath, zar'i.fath
Zaretan, zar'i.tan [shä'hâr
Zarethshahar, ze ' r . eth
Zartanah, zar'ta.na
Zatthu, zath'ii
Zebadiab, zeb.a.di'a
Zebah, zi'ba
Zebedee, zeb'i.di
Zeboiim, zi.boi'im
Zeboim, ze.bo'im
Zebudah, zi.bii'da
Zebulun, zeb'ii.lun
Zebul, zi'bul
Zechariah, zek.a.ri'a
Zedekiah, zed.i.k'i'a
Zelophead, zî.lö'fî.ad
Zemaraim, zem.â.rä'im
Zemarite, zem'a.rit
Zemira, zi.m'i'r'a
Zepbaniah, zef.a.ni'a
Zephath, zi'fath
Zephatha, zef'a.tha
Zephi, zî'f Î
Zephon, zi'fon
Zephonites, zef'on.'its
Zerahiah, zer.a.h'i'a
Zered, zi'r'ed
Zereda, zer'i.da
Zeredathah, zi.red'a.tha
Zererath, zer'i.rath
Zeresh, zi'r'esh
Zeruah, zi.nv'a
Zerubbabel, zi.rub'a.bel
Zeruiah, zer.ii.'i'a
Zibeon, zib'i.on
Zibiah, zib.'i'a
Zicbri, zik'r'i
Zidkijah, zid.k'i'ja
Zidon, z'i'don
Zidonians, z'i.do'ni.anz
Ziklag, zik'lag
Zilthai, zil'tha
Zion, z'i'on
Ziphah, z'f'fa
Ziphion, zif 'i.on
Ziphites, zif'i'ts
Ziphron, zi'fron
Zipporah, zi.po'r'a
Zithri, zith'ri
Zoan, zo'an
Zoar, z'o'ar
Zoba, Zobah, zo'ba
Zobebah, zö.bî'bâ
Zoheleth, zo.hi'leth
Zophar. zo'far [î.â
Zorah,zö'r'â; Zoreah,zö'r'-
Zorobabel, zo.rob'a.bel
Zuriel, zii'r'i.el
Zurisbaddai, zii'r.tshad'a.'i
Zuzims, zii'zimz
425
GEOGRAPHICAL PROPER NAMES.
ENWAÜ DAIABYDDOL PRIODOL.
DEV path, fat, êre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, t\v=too, tẁk=took;
Abergavenny, ab.ur.ga.ven'i, Abergefni,
YFenni
Adrianople, ad'rî.an.ö.pl, Caer Adrian
Adriatic Sea, ad.ri.at'ik si, MOr Adria
Africa, af 'ri.ka, Affrig, Affrica
Alexandria, al.eks.an'dri.a, Alecsandria
Alnwick, an'ik, Anwig
Alps, alps, Alpau, Mynnau
America, a.mer'i.ka, America, Amerig.
United States of America. Taleitkiau
Cyfunol, Unol Daleithiau America
Anglesey, ang'gl.si, Mon, Sir Fon, Ynys
Apennines, ap'en.'inz, Penwynion [Fon
Atbens, ath'enz, Athen, Athenia
Atlantic Ocean, at.lan'tik ü'shun, Môr
Atlantig, Môr Werydd
Australasia, ôs.tral.ä'shâ, Awstralasia
Australia, ôs.trälî.â, Awstralia
Austria, ôs'trî.â, Awstria
Baltic Sea, bol'tik sî, Môr Llycblyn
Barbary, bâr'bar.î, Barbari
Bardsey, bârd'sî, Enlli, Ynys Enlli
Barmouth, bâr'muth, Abermaw
Bath, bâth, Caerfaddon, Baddon, Badwn
Beaumaris, bö.mor'is, Biwmares
Bedford, bed'f ö'rd, Khydwely>
Berenicia, ber.î.nish'â, Brynaich
Berwick, ber'ik, Berwig [Esgob
Bishop's Castle, bish'ups kas'l, Tref
Black Sea, blak si, Môr Du, Môr Éwcsin
Brecon, brek'un, Aberhonddu. Brecon-
shire, Sir neu Swydd Frycheiniog
Breconshire Beacons, Banau Brychein-
iog. [Fychan
Bretagne, bre.tâîng', Llydaw, Prydain
Bridgend, brij.end', Penytont ar Ogwyr,
Penybont ar Ogwyd
Bristol, bris'tul, Caerodor, Bryste.
Brysto. Bristol Channel, MOr Hafren
Britain, brit'än, Prydain, Ynys Wen
British Channel, brit'ish tshan'el, Môr
Udd
Briton Ferry, brit'un fer'i, Llansawel
Brittany, brit'â.nî, Llydaw, Prydain
Bromfield, brom'fild, Maelor [Fychan
Burgundy, bûr'gun.dî, Burgwyn
Builth, bilth, Llanfair ym Muallt
Caerleon, kar.li'un, Caerlleon ar Wysg
Caledonia, kal.i.dij'ni.a, yr Alban
Cambria, kam'bri.a. Cymru
Cambridge, kam'brij, Caergrawnt
Canary Isles, ka.nG'r'i i'lz, Ynysoeddji
Dedwydd
Canterbury, kan'tur.ber.i, Caerg^aint
Cape of Good Hope, kap ov g\vd hop, 1 )
Penryn Gobaith Da
Capernaum, ka.pur'na.um, Capernaum |j
Cardiff, kar'dif, Caerdydd
Cardigan, kar'di.gan, Aberteifi. Cardi- j i
ganshire, Sir Aberteifi, Ceredigion
Carlisle, kar.liT, Caerliwelydd
Carmarthen, kar.mar'THen, Caerfyr- j .
ddin? Carmarthenshire, Sir Gaer-1
fyrddin, Sir Gaer
Carnarvon, kar.nar'vun, Caernarfon, j
Carnarvonshire. Sir Gaernarfon
Carthage, kar'thaj, Carthag
Caspian Sea, kas'pi.an sî, Môr Caspiaidd _
Castleton, kas'l.tun, Cas Bach
Chepstow, tshep'stö, Casgwent
Chester, tshes'tûr, Caerlleon, Caer Lleoc;
Gawr [Gaei;
Cheshire, tshesh'i'r, Sir Gaerlleon, Six.
Chichester, tshitsh'es.tûr, Caerfyddau.'
Caergai
Chirk, tshurk, Castell y Waen, Eglwys.
y Waen [gorur!
Cirencester, sis'is.tûr, Caergeri, Caer-!'
Cologne, k'd.lon', Cwlen
Constantinople, kon.stan.t'i.no'pl, Caer-
gystenyn
Conway, kon'wa, Aberconwy, Conwy/
Caerg}rffyn ,
Cornwall, korn'wuh Cernyw [y For.
Cowbridge, kuw'brij, Pont Faen. Pont
Crickhowel, krik.ho'el, Crughywel
Danube, dan'iib. Donwy. Donaw ]
Dead Sea, ded si, Môr Marw, MOr Sodonr
Dee, di, Dyfrdwy, Dwrdwy
Deira, d'i'r'â, Deifr
Demetia, dî.mî'shâ, Dyfed (siroedc
Caerfyrddin, Aberteifi, a Phenfro)^
Denbigh, denT)i, Dinbych. Denbighshire
Sir Ddinbych
Devil's Bridge, dev'lz brij. Pont ai
Fvnach, Pont y Gwr Drwg
426
öre; läte, line, nö, müte; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. NEW
Devon, dev'n. Dymamt
Dordogne, dôr.dön', Dordwyn
Dublin, dub 'I'm, Dulyn
Durham, dur'am, Deifr, Dewyr
Edinburgh, ed 'in. burg, ed ' in . bur . ö.
Eiddin, Edyn, Castell y Morwynion
Egypt, i'jipt, yr Aipht
Emerald Isle, em'ur.ald i'l, Vnys Werdd.
Iwerddon
England, ing'gland, Lloegr
English Channel, ing'glish tshan'el,
Í MorUdd
Euphrates, ii.fra'tiz, Ewphrates
Europe, ü'röp, Ewrop, Ewropa
lEuxine, iiks 'in, Môr Du, Môr Ewcsin
Exeter, eks'i.tur, Caerwysg
'Fishguard, fish'gârd, Abergwaen
Flint, flint, Fflint, Tegeingl
:Franee, frans, Ffrainc
Friburg, fri'bûrg, Ffreibwrg
fescony, gas'ko.m, Gwasgwyn
Gaul, gol, Galia, Gal, Gwal, Ffrainc
;German Ocean, jûr'man ö'shun, Môr
[ Tawch, Môr yr Almaen
Germany, jûr'mâ.nî, Almaen, Sermania.
i gwlad yr Ellmyn
Glamorgan, glâ.mGr'gan, Morganwg.
', Glamorganshire, Sir Forganwg
Glastonbury, glas'tûn.bìr.î, Ynys
; Afallach, Ynys Wydrin, Aberglasdon
Gloucester, glos'tm*, Caerloew
Gower, gûŵ'ûr, Gŵyr
Greece, grîs, Groeg
'Halgston, halg'stun, Halchdin
Harleigh, hâr'lä, Harlech, Caer Collwyn
Haverfordwest, hav.ur.to'rd.west', Hwl-
ffordd, Caeralun
.Bay, hä, y Gelli [Heledd
Hebrides, heb'ri.diz, Heledd, Ynysoedd
Hereford her'î.fö'rd, Henffordd, Caer-
.ffawydd. Herefordshire, Sir Henffordd
Hibernia, hi'.bûr'nî.â, Iwerddon
äolland, hol'and, Isalmaen
Holyhead, hol.î.hed', Caergybi
Holywell, hol'î.wel, Treffynnon
Humber, hum'bûr, Hymyr
Iceland, "is 'land, Ynys yr la
[lston, ils'tun, Llanilltud
.ndian Ocean, in'dî.an ü'shun, Môr India
.reland, Y'r'land, Iwerddon, Gwerddon.
. Ynys Werdd
fsle of Man, i'l ov man, Manaw
'.sle of Wight, i'l ov wit, Ynys Wyth
:taly, it'â.lî, Eidal, Itali [salem
rerusalem,jî.rŵ'sâ.lem,Ierwsalem,Caer-
Tordan. jôr'dan, Iorddonen
ient, kent, Caint
Kidwelly, kid'wel.i, Cydweli
Knighton, n'i'tn, Tref y Clawdd
Lampeter, lam'pî.tûr, Llanbedr
Lamphey, lam'ti, Llanffydd
Lancaster, lang'kas.tur, Caerwerydd
Langum, lang'gum, Llangwm
Lantwit Major, lant'wit mä'jûr, Llan-
illtud Fawr
Laugharne, lârn, Llacharn, Talacharn
Leicester, les'tûr, Caerleii'ion, Caerlyr
Leominster, lem'stûr, Llanllieni
Lincoln, ling'kun, Caerlwydgoed
Liverpool, hv'ur.pwl, Llynlleifiad, Ller-
pwll
Llandaff, lan'daf, Llandaf
Llandilo, lan.d'i'lö, Llandeilo
Llandovery, lan.duv'ur.i, Llanymddyfri
Llanelly, lan.el'î, Llanelli
Land's End, landz end, Pen Tir Lloegr
London, lun'dun, Llundain , Caerludd
Loughor, lucŵ'ûr, Casllychwyr
Ludgate, lud'gät, Porth Lludd
Ludlow, lud'lö, Llwydlo
Manchester, man'tshes.tûr, Manceinion
Maridunum, mê'r.î.dü'num, Caerfyrddin
Mediterranean Sea, med.î.te.rä'nî.an sî,
Môr y Canoldir, Môr Ynnhir
Merionethshire, mer.î.on'eth.shí'r, Meir-
ionydd, Sir Feirionydd
Milford, mil'fô'rd, Aberdaugleddyf,
Abercleddeu, Abercleddyf
Missouri, mi.sŵ'r'î, Misswri
Mold, mold, y Wyddgrug
Monmouth, mun'muth, Mynwy, Aber-
mynwy, Trefynwy. Monmouthshire,
Sir Fynwy, Gwent. Monmouthshire
dialect, Gwenhwyseg. Monmouth-
shire men, Gwenhwys, Gwenhwyson
Monnow, mon'ö, yr afon Mynwy
Montgomery,mont.gum'ur.î,Trefaldwyn.
Montgomeryshire, Sir Drefaldwyn
Morriston, mor'is.tun, Treforus
Nantwich, nant'wi'tsh, yr Heledd Wen
Narberth, nâr 'Mirth, Arberth
Neath, nîth, Castell Nedd
Netherlands, neTH'ur.landz, Iseldiroedd,
Isdiroedd
Newborough, nü'bur.ö, Niwbwrch, Rhos-
fair, Rhoshir
Newcastle, nii.kas'l, Castell Newydd,
Newcastle Emlyn, Castell New}^dd yn
Emlyn; Dinas Emlyn, Trefhedyn.
Newcastle on Tyne, Castell Newydd
ar Dain
Newport, nü'pö'rt (Monmouthshire),
Casnewydd; (Pembrokeshire) Tref?
draeth
427
path, fat, ere, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cnt, tŵ=too, tẁkr=too;
SAX öre, läte, l'ine, nö, miite; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. YOB
Newquay, nu.ki', Cai Newydd
Newtown, nü.tûŵn', Tref Newydd
Nice, nîs, Nicasa. n'i.sî'a, Nicaia
Norfolk, nor'fuk, Norffolc
Northop, nôrth'op, Llaneurgain
Northwich, nôrth'w'ítsh, yr Heledd Ddu
Norway, nôr'wä, Llychlyn
Norwich, nor'ij, Caergjiian
Nottingham, not'ing.ham, Dinobant
Orkney Islands, ork'ni 'i'landz, Ynvsoedd
Erch
Oswestry, oz'west.ri. Croesoswallt
Oxford, oks'fo'rd, Ehydychain, Caer-
Pacific Ocean, pa.sif'ik ö'shun, Môr
Tawel, Môr Tawelog
Painscastle, panz'kas.l, Castell Paen
Pemblemere, pem'bl.mi'r, Llyn Tegid
Pembroke, pem'bruk, Penfro. Pem-
brokeshire, Sir Benfro
Plynlymon, plin.lim'un, Pumlumon
Poland, pö'land, Pwyl
Portmadoc, po'rt.mad'uk, Porth Madog
Presteign, pres.tän', Llanandras
Prussia, prush'â, Prwssia
Pyrenees, pir'i.niz, Barwynion
Radnor, rad'nûr, Maesyfed. Radnor-
shire, Sir Faesyfed
Red Sea, red sî, Môr Coch, Mór Rhudd
Rhayder, rä'dûr, Rhaiadr Gwy
Rochester, rotsh'es.tûr, Caergraig
Rome, rüm, Rhufain
Russia, rusb'â, Rhwssia
St. Asaph, sänt ä'saf, Llanelwy
St. David's, sänt da'vidz, Ty Ddewi.
Mynyw
St. Dogmell's, sänt dog'melz, Llan-
dudoch
Salisbury, solz'ber.i, Caergaradog, Caer-
sallog
Savoy, sa.voi'. Safwy
Saxony, saks'o.ni, Sacsoni
Scandinavia, skan.dî.nä'vî.â, Dulychlyn
Scotland, skot'land, Alban, Isgoed Cel-
yddon, Ysgwydir, Brynach, Ýsgotlanc !
Sea of Azof, sî ov a'zof, MGr Asoff
Severn, sev'urn, Hafren
Shrewsbury, shrwz'ber.i, Amwythig j
Mwythig, Pengwern Bowis
Shropshire, shrop'shî'r, Sir Amwythig
Silurìa, sî.lur'î.á, Essyllwg
Snowdon, snö'dn, y Wyddfa, Eryri
Somersetshire. sum'ûr.set.shí'r, Gwla
Spain, span, Yspaen, Hispaen [yr Hi
Stonehenge, stön.henj', Cor Gawr
Strata Florida, strä'tâ hor'î.dâ, Ystral
Fflur
Swansea, swon'zi, Abertawy [c
Tenby, teu'bi, Tinbvch, Tinbych y Pys£ |
Thames, temz, Tafwys, Tafwysg, Tain I
Towy. tùŵ'î, Tywi
Trecastle, tri.kas'l, Trefcastell
Tremadock, tri.mad'uk, Tremadog
Troy, trôî, Caerdroia, Troia
Turkey, tur'ki, Twrci
Tyne, fin, Tain [yr Wjjj ft
Usk, usk, Brynbuga. The river U«F
Venice, ven'is, Gweneth, Gwenethi.
Venis
Wales, walz, Cymrn. North Walt (
Cymru Ogleddol, Gwynedd, Gwy J
dud, Gwyndawd. South Wales, Í) •
eudir Cymru, Deheubarth. Diale Í
of North Wales, Gwyndodeg,^rwy j"
dodiaith. Dialect of South Wal
Deheubartheg, Deheubarthiaith'
Warwick, wor'ik, Caerwair, CaerwytH
elin
Welshpool, welsh.pŵl', Trallwng
Winchester, win'tshes.tûr, Caerwynt j
Worcester, wẁ's'tûr, Caerwrangon
Wrexham, rek'sam, Gwrecsam
Wye, wi'. Gwy
York, vork, Caerefrog, Efros:. N
York. Efrog Newydd; Dinaa Efi
Newydd; Talaeth Efrog Newydd
CAHMARIUa: PRINTED B* WM, SPL'RRELL, K
KU-8TSEET
428
GEIRIADUR CYMRAEG A SEISONEG.
DICTIONARY
WELSH LANGUAGE
ENGLISH SYNONYMES AND EXPLANATIONS.
WILLIAM SPURRELL.
[SECOND EDITIOK.]
CARMARTHEN: WILLIAM SPURRELL.
! îîHí.T.Í., PRINTER. KTNii-STRKET, I'ARM
ADVERTISEMENT TO THE SECOND EDITION.
The Volume now offered to the public, though of smaller
size than the Edition which preceded it, not only contains
several hundred additional lines, but, by the omission of
derivatives obviously deducible from simple words retained.
has been made to comprehend within its pages a vast
number of useful terms, the meaning of which could not be
readily gathered from others of the same root. Many words,
too, of established authority, are included, which have been
i overlooked in the Welsh Dictionaries hitherto published.
The Work has undergone careful and thorough revision.
and has been assimilated in its orthography and in the gen-
ders and plurals of nouns to (: Llythyraeth yr Taith Gym-
raeg," by the Rev. D. Silvan Evans, to whom this Edition»
is much indebted, and whose comprehensive little manual
is the most complete and satisfactory attempt to settle the
vexed question of Welsh orthography.
W. S.
hen, September, 1859.
ABBREVIATIUNS-TALFYRIADAU.
a
... adjective
... ansoddair, enw gwan.
ac
adjective common gender
ansoddair o'r rhyw gyffred
ad ...
... adverb ...
... gorair, rhagferf.
adjective feminine
ansoddair benywol.
am ...
... adjective masculine
... ansoddair gwrywo!.
r
conjunction ...
cyssylltiad.
en ...
... collective noun ...
... sylweddair eynnulliadol.
def ...
defective
diffygiol.
i ...
... feminine
... benywol.
imper ...
imperative ...
goTchymmyoöI.
i
... interjection
... ebychiad, cyfryagair.
m
masculine
gwrywol.
n ...
... noun masculine ...
... sylweddair gwrywol.
nc
noun common gender
sylweddair o'r rhyw gyrl're c
tif ...
... noun feminine
... sylweddair benywol.
np
noun plural ...
sylweddair lluosog.
p ...
... plural
... liuosog.
pn
pronoun
rhagenw.
ar ...
... preposition
... arddodiad.
px
prefix
blaenddawd.
i
... singular ...
... unig, unigol.
V
verb...
perwyddiad, berf.
vi ...
... verb intransitive, or neuter
... perwyddiad canolig.
vt
verb transitive, or active
perwyddiad gweithredol.
N.W.
... North Wales
... Gwynedd.
S.VV. ...
South Wales...
Deheubarth.
= ...
... synonymous with
... cyfysîyr á.
'1 he word following this mark ( = ) is preferable to that before it, being either more
eorrect or more commonly used.
The plural terminations are marked with a hyphen when they are added to the
singular word, and with a comma when the singular termination is changed.
The singular form is given afcer some plurals between parentheses.
GEIRIADÜR CYMKAEG A SEISONEG.
DICTIONARY
OF THE
WELSH LANGUAGE,
EXPLAINED IN ENGLISH.
ABA
ABS
'i. ar. hjtvrrogative adverb. " .-1 roddaist
|«i gryfder i farch?" "Hast thou
I given to the horse strength?" An
I affirmative adverb. '• Efe a lawen-
I ych a yn ei gryfder."' " He rejoiceth
I in his strength." There is no corres
ponding word in English
f Ac c, and. In general, a is used
■before consonants, and ac before vow-
els. Hwyr a bore, late and early.
jPell ac agos, far and near
l, Ag c, as. Yn gystal a, as well as.
(â'), Ágp?', with. A, with a circum-
tflex accent, is used before consonants ;
ag before vowels
(a) v, will go=Aiff
pn, who, which, that ; he who ; what,
A fyno Duw a fydd, what God wills,
will lie
t, oh, ah
px. Implies intensity ; as athrist, from
trist; aehrwm, from crwm
,b, Ap n, son. Llywelyn ab Iorwerth.
Bowen. Beynon, Powel, Parri, Prys,
are contractions of ab Owain, ab
Einion, ab Hywel, ab Hani, ab Rhys.
Ab sometimes becomes amalgamated
with the following word, when that
word begins with m ; as, Amheredydd,
■Sheing=ab Meredydd, ab Meirig
a (âb), Epa -od re, ape, monkey
,iad -au /t, abbot
^adaeth -au nf, alibacy, abbotship
liades -an nf, abbess
; )all -oedd n, faihng, defect, want
tallu v, to fail, to perish
lallwr, wyr v., defaulter [mangold
>an, ebyn a, din, tumult, uproar; corn
Abar -au «, carcase, dead body
Abatty, tai n, abbey
Aber -oedd, ebyr n, confluence or junc-
tion of water; the fall of a river into
another, or into the sea ; port, harbour
Aberth_-au, ebyrth n, sacrifice, oblation
Aberthiad n, sacrificing, immolation
Aberthu v, to sacrifice, to offer up
Aberthwr, wyr n, one who sacrifices
Aberu v, to disembogue, to flow into
Abl «, able, sufficient, powerful ; wealthy
Abledd n, ability, power, sufficiency
Abo -aid, Abod -au re, carcase, carrion
Abraidd ad, scarcely, hardly
Abred -au », the state of evil, through
which the soul had to pass in her
progress towards perfection and bliss,
according to the bardic theology.
Cylch yr abred, Treigl yr abred, the
circle of transmigration
Abrediad n, transmigration
Abredol a, pertaining to the evil state of
transmigration ; transmigrant, trans-
migratory. Abredohon, those who
pass through the stages of transmi-
gration or metempsychosis
Abredu v, to pass through the circle of
evil, to transmigrate
Abrwysg a, unwieldy ; heavy ; drank
Abrwysgiad. re, making drunk
Abrwysgl a, huge, vast, immense
Abrwysgo v, to inebriate
Absen nf, slander, detraction ; absence
Abseimol a, absent
Absennoh v, to absent
Absenu v, to speak ill of the absent ; to
slander, to backbite, to asperse
Absenw -au »?, detraction, slander
1
ACHL
Absenwr, wyr n, backbiter ; absentee
Abwy -on n, carcase, carrion
Abwyd -od n, bait; fodder
Abwyd np (-yn«), worms; earthworms.
Abwydyn y cefn, the spinal cord
Abwydiad n, baiting, foddering
Abwydo v, to bait, to feed
Abwydwr, wyr n, one who baits
Abyrgof -ion n, short memory
Abyrgofiad n, forgetting
Abyrgofio v, to forget
Abyrgofns a, forgetful, negligent
Ac c, and. See A
Acadfydd ad, perchance, perhaps
Acatoedd ad, possibly, likely
Acen, Acan, acenion nf accent
Acenawl a, enunciative
Aceniad n, accentuation
Acennod -au nf accent mark
Acenu v, to accent, to sound
Acenyddiaeth nf, accentuation
Acw ad, there, at that place, yonder
Ach -an nf, stem, pedigree; fluid, liquid
Ach pr, near to, by, at
Achadw v, to preserve, to keep
Achain a, very precious
Achan -ion nf hymn, chant
Achaniad nf, chanting
Achanu v, to hymn, to chant
Achar a, affectionate; amiable
Achas a, very hateful, odious
Achel -ion nf lurch, retreat
Achen nf lineage ; coat of arms
Aches -oedd nf effluence; the mind;
Achfen -oedd nf the groin [spume
Achfre -on nf, shelter, shade
Achlais, leisiau n, weal, stripe.
Achlân ad, altogether, entirely, wholly
Achles -oedd nf succour, refuge : m, man-
ure, compost
Achlesol a, succouring [manure
Achlesu v, to succour, to cherish; to
Achleswr, wyr, Achlesydd -ion n, suc-
courer, one who succours
Achlod -au -ydd n, disgrace. Achlod
iti ! shame upon thee f
Achlud -oedd n, covert, obscurity
Achludiad n, concealing; concealment
Achludo v, to obscure, to hide
Achludol a. obscuring
Achludd -ion n, obstruction, stoppage
Achluddiad n, impeding
Achluddo v, to obstruct, to impede
Achlnddol a. obstructive
Ac-, lust n, hearing
Achlwrn v, to knot, to tie [opportunity
Àciilysur-on n, cause, motive, o
__ ACHW
Achlysuro v, to occasion, to cause
Achlysurol a, occasional, incidental
Aehlyw n, hearing
Achofydd -ion «, herald ; genealogist |
Achofyddiaeth «/", heraldry
Aehol a, genealogical
Achor a, encircled ; choral
Achos -ion n, cause; case. Achal
dybryd, foul crime
Achosadwy a, effectible
Achosedigol a, eftectuative
Achosi v, to cause ; to occasion
Achosol a, efficient, effectual ; causativ I
Achosoldeb n, effectiveness
Achre -on nf, covert, covering
Achred -ion nf credibility, pledge, oat I
Achrediad n, pledging of faith
Achredu v, to pledge by faith
Achref a, suppliant, craving
Achrefiad n. supjilication
Achrefol a, mendicant ; suppliant
Achrefu v, to crave, to supplicate
Achrefwr, wyr n, mendicant, supplicaẁÄ
Achres -i nf row, rank ; })edigree-roll ■
Achretor -iaid n, creditor
Achreth -au n, trembling. JAchreth M
crvd, fit of the ague
Achrethiad n. shivering
Achrethu v, to shiver, to tremble
Achrwm am, crooked or bent :f achrofl
Achrwym -au n, restraint
AchrWTS «, increase, plenty
Achryf am, strong, potent, powerful ■
Achu, Achubaid v, to save, to secure [I
Achnb r, to save, to secure, to prote«
Achub y blaen, to get foremost. A%
chub yr adeg, to be in time
Achuljadwy a, salvable
Achubiad n, saving
Achubiaeth n, securing, saving
Achubol a, saving ; delivering
Achubwr, wyr, Achubydd -ion «, savio»
Achudd -ion n, seclusion
Acliul rt. narrow ; lean, squalid
Achwaed n. consanguinity
Achwaen ad, presently, anon
Achwaeth n, sourness, staleness [wariyj
Achwaneg a, more, additional=Y(.'
Achwanegiad n, augmentation
Achwanegol a, augmentative
Achwanegu v, to increase=Ychwanej
Achwedl -an n, tale, report
Achwedd nf descent, kindred
Achwerig a, playful, dallying; slow jtt
Achwerycl -an n. diversion
Achwng a. very near, hard by
Achwlwm, achylvmau n. tie; perploN
2
ADA
ADE
: Achwmwl, achymylau », thick darkness
Achwr -wyr n, genealogist
Achwre -au n, shelter, screen
Achwyn -ion n, complaint [lament
Achwyn v, to complain, to murmur, to
Achwynedigaeth -au n, accusation
j Achwynedigol a, accusatory
lAchwynol a, plaintive, complaining
Kiwyngar a, querulous
Achwyngarwch n, querulousness
I Achwyniad n, complaining
Aehwyniaeth -au nf accusation
lAchwynwr, wyr n, complainer ; murmur-
er; complainant; plaintiff
JAchwys -on n, cause, motive
Achydd -ion n, genealogist
Achyddiaeth nf, genealogy
lAchys a, cruel ; desperate
lAd^a:, re-, second, again
i Adaddaw v, to promise again
iiAdaddewid -ion nf second promise
j \daerwch n, importunity
Adam, adeiniau nf wing; bird
\daf, edyf nf pinion, wing
Rafael -ion n, distraint
^Adafaela v, to distrain
Adafaeliad n, distraining
Adail, adeiliau nf building
; \dalw v, to recall ; to revoke
lAdalwad n, recalling ; revocation
I Vdammeg -ion nf, enigma, riddle
Adan, edyn nf, tin ; wing ; spoke
Adanadl n, respiration
[\danadliad n. ret-] tiring, breathing again
Adanadlu v, to respire, to breath again
Adanerch -ion n, second greeting
\danerch v, to resalute
Bhnerchiad n, resaluting
■Vdanfon v, to send again
^danfoiriad n, sending again
. Idar np (aderyn n), birds, fowls. Adar
I . duon, blackbirds. Adar gwyrain,
' barnacles. Adar y bwn, bitterns,
. Adar y corif, screech-owls Adar y
drudwy, starlings. Adar y llwch
gwin, mythological birds so called.
• Adar y to, sparrows
kdara v, to go a fowlmg
' ildarol a, relating to birds
vdardy, dai n, aviary, bird-cage
■idarddelw v, to reassert
idarddelwad n, reassertion
idaren -od nf female bird
vdargi, gwn n, setting dog, spaniel
iidargoel -ion nf, augury
idargop -od n, spider
>dargopwe -au nf spider's web
Adarwr, wyr n, fowler
Adarwriaeth nf fowling
Adaryddiaeth nf ormthology
AdaM' v, to glide off; to fly ; to leave
Adbarotoi v, to reprepare [ing
Adbawr-, borion n, second chewing ; leav-
Adbenawd, odion n, subdivision
Adbenodi v, to subdivide; to reappoint
Adbenu v, to reassign
Adberchenogi v, to repossess
Adblan -oedd n, second setting [ellite
Adblaned -au nf secondary planet, sat-
Adblaniad n, transplanting
Adblanu v, to transplant, to replant
Adblyg -ion n, second fold
Adblygadwy a, reduplicable
Adblygedd n, recurvity
Adblygiad n, recurvation
Adblygu v, to fold back, to reduplicate
Adborion np, leavings [proof
Adbrawf, brofion n, second taste or
Adbrofi v, to taste or prove again
Adbiyniad n, buying again
Adbrynol a, redeeming
Adbrynu v, to repurchase, to redeem
Adbrynwr, wyr n, repurchaser
Adchwa -oedd nf contrary blast
Adchwaeth -ion n, relish ; twang
Adchwanegadwy a, reaugmentative
Adchwanegiad n, reaugmentation
Adchwanegol a, reaugmenting
Adchwanegu v, to reaugmept
Adchwedl -au nf report, rumour
Adchwedledd n, rumouring
Adchwedlu v, to rumour
Adchwel -ion nf, return
Adchweladwy a, returnable
Adchweliad n, returning
Adchwelog a, returning
Adchwelyd v, to return back
Adchwil -ion m, research
Adchwilio v, to research
Adchwiliwr, wyr n, researcher
Adchwyl n, turn back
Adchwyladwy a, revolvable
Adchwyliad nf revolving
Adchwylo v, to revolve
Ad-dalu v, to repay, to pay back;
to retaliate, to requite
Ad-dderbyn v, to receive back
Ad-dderbyniad n, receiving back
Adef, edyf nf mansion
Adeg -au nf opportunity, season. Adeg
y lloer, the wane of the moon
Adegino v, to bud again
Adeilad -au n, building, constructing
Adeilad -au nf building, edifice
3
ADF
Adeiladaeth nf edification
Adeiladol a, edifying
Adeiladu v, to build, to edify, to erect
Adeiladwr, wyr, Adeiladydd -ion n,
builder, architect
Adeiledig a, built ; wattled
Adeilior -iaid n, edile
Adeilo v, to construct, to build ; to inter-
weave; to wattle [architect
Adeilwr, wyr, Adeilydd -ion », builder,
Adeilyddiaeth vf architecture
Adeinio v, to wing, to use wings
Adeiniog a, winged ; feathered
Adeiniol a, relating to wings
Adeiriad n, tautology, repetition [tory
Adeiriadol a, tautological, circumlocu-
Adeiriadu v, to use tautology
Adeirio v, to repeat words
Adeiriog a. tautological
Adeiriogi v, to use tautology
Aden -ydd, edyn nf wing," pinion
Adenedig a, regenerated, born again
Adenedigaeth nf regeneration
Adeni v. to rege
Adennill v, to regain, to get back
Adennilliad n. regaining
Adenog a, having wings
Adenw -an n, second name; adnoun
Adenwad », naming again
Adenwi i\ to name again
Aderyn, adar », bird, fowl. See Adar
Adetho] -ion n. refuse; leaving
Adfach -an », the beard of a dart
Adfachiad », barbing
Adfachog a, barbed, bearded
Adfachu v, to barb; to rehook
Adfai, feiau •», double crime
Adfail, feilion, feiliau n, decay, ruin
Adfan, edfyn n, foreigner
Adfan -au nf retreat, secluded place
Adfan -au n, secondary point, stage, or
position; advanced division. Adfan
cynnydd, the second stage of the moon's
increase; the second quarter. Adfan
oil, the second stage in the moon's
wane; the fourth or last quarter
Adfanach -od n. recluse
Adfanig -ion n, minim (in music)
Adfant -au nf hair lip : ?/?, pilgrim
Adfaon ?>;;, the mob or i
Adfarch, feirch », gelding
Adfarn nf reversed judgement
Adfarniad », rejudging
Âdfarnu v. to rejudge, to reverse judge-
Adfath n, recoinage [ment
Adfathiad n, recoining
Adfathu r. to recoin, to coin again
ADF
Adfedyddio v, to rebaptize
Adfedyddiwr, wyr n. anabaptist
Adfeddiannu r, to repossess
Adfeddiant, iannau n, repossession
Adfeddwl, yliau n, second thought
Adfeddyliad n, recollection
Adfeddylied v, to recollect, to remembei j
Adfeiad n, recrimination
Adfeiliad ??, decaying, decay, ruin [erin||
Adfeiliedig a, decayed, in ruins, mould I
Adfeilio v, to decay, to moulder; to fadl
Adfeiliog a, decaying, mouldering; ill
Adfeio v, to recriminate, to blame agai:
Adfeiwr, wyr «., recriminator
Adfel, edfyl », stranger, refugee
Adfer -ion n, what is restored
Adferadwy a, restorable, recoverable
Adferedig a. restored; returned
Adferedigaeth nf restoration
Adferiad «., restoring, restoration
Adferol a, restorative
Adferth n. comfort
Adferthiad n, comforting
Adferthol a, comforting, cheering
Adferthu v, to comfort ; to recreate
Adferu r, to restore; to return
Adferwr, wyr ?*, restorer
Adferyd v, to make restitution, to restoi
Adfesuro v, to measure over again
Adfin -ion ?i, back edge
Adfirain a, unarnamental
Adflaguro v, to bud again
Adfias -au «, insipidity of taste; twa»
Adfhn a. fatigued or weary again
Adflino v. to irritate, to tire again
Adflith -ion », second milk
Adflitho v, to yield second milk [sor
AdflodauMp(adflodeuynra), si condblo
Adflodeuad n, refloration, reblossomin
Adflodeuo v, to reflourish, to rebl<
Adfiodeuog o, reflorescent
Adfod n, second being : v, to re-
Adfraenar -an n, second fallow
Adfrawd, firodau nf, reversed ju<
Adfryd -au n, second intention;
Adfrydol a, animadvertive [v<
Adfrydu v, to animadvert
Adfudd -iau », damage, loss
Adfuddiog a, unprofitable
Adfwl, fyiiaid n, gelded bull
Adfvmad », recasting
Adfwrw v, to cast again
Adfwynhau v, to re-enjoy
Adfyd n, adversity; misery, disl
Adfydig,Adfydus a, distressed,
Adiydiog a, in adversity ; misei
' ADG
' Adfydd ad, perhaps, it may be
, Adfyddin -oedd nf, corps of reserve
Adfyfyrdod -au re, reconsideration
i Adfyfyrio v, to reconsider, to think over
lAdfyfyrion np, reflections
ijAdfynegiad re, redeclaring
[Adfynegu v, to declare again
lAdfyru r. to curtail again
fAdfyw -oedd re, fallow
half-alive; half-dead
[Adfywhau v, to reanimate
[Adfywiad re, revival: reanimating
Adfywiant. iannau re, reanimation
Adfywio v, to revive, to restore to life
Adfywiocäu v, to reinvigorate
Adfywiogi v, to reanimate, revive
Adfrugio v, to disguise anew
I Adffurfio », to re-form ; to repair
Adffurfiwr, wyr re, re-former
Adflynu v, to prosper again
Adgadarnhau v, to refortify
Adgadw i\ to keep again
Adgais, geisiau re, second attempt
Adgam o, recurvous
Adgan -au nf episode
Adganu v, to describe ; to form an episode
Adganwr, wyr re, describer
Adgas a, odious, disagreeable, hateful
Adgasglu v, to collect again
Adgasrwydd n, odiousness, hatefulness
Adgasu v, to act disagreeably
àdgeiniad, iaid re, a chanter "
Adgeisio v, to seek again
ÍAdgemi re, recurvation
Adgen -oedd re, growth, produce
Adgeiiedledig a, regenerated
Mgenedliad re, regeneration
adgenedlu v, to regenerate
Idgerydd -on re, reprimand
Adgeryddadwy a, reprehensible
Adgeryddiad re, reprimand
Mgeryddol a, reprehensive
Idgeryddu v, to reprimand
\dgip -iau re, resnatch ; reprise
Adgipio v, to snatch back
Adglaf a, relapsed to sickness
Ydglefychu v, to relapse
Vdglwyfo v, to wound anew
Vdglymiad re, renodation
Vdglvmu v, to tie again
Adgnithio v, to retouch
^.dgno -au re, second chewing, cud. Ad-
gno cydwybod, remorse
Vdgnofa, fëydd nf rechewing; remorse
Adgnoi v, tö chew the cud, to ruminate
Vdgodi v, to raise again ; to rise again
idgodiad re, resurrection=Adgyfodiad
API
Adgof -ion n, remembrance [remind
Adgofio v, to recollect, to remember ; to
Adgoffa -on re, recalling to mind
Adgoffa, Adgoffäu v, to recall to mind
Adgor -au, edgyr re, team
Adgordd -au re, second circle or retinue
Adgori v, to return ; to prepare the team
Adgrychyn -au re, semiquaver
Adgryfhau v, to reinvigorate
Adgrynoi v, to collect again
Adguddio v, to reconceaí, to hide again
Adgur -ion re, repulse, rebut
Adguriad a, repercussion
Adguro v, to repel, to strike back
Adgwyddiad re, relapsing
Adgwymp re, fall back, relapse
Adgwympo v, to relapse
Adgydio v, to rejoin, to reunite
Adgyfansoddi v, to recompose
Adgyfanu, Adgyf äu v, to reintegrate
Adgyfarch v, to resalute
Adgyflawnu v, to complete anew
Adgyflëu v, to replace
Adgyfnerthion np, reinforcements
Adgyfnerthu v, to reinforce
Adgyfodiw, to rise again; to raise again
Adgyfodiad n, resurrection
Adgyffroad re, resuscitation
Adgyifroi v, to excite again ; resuscitate
Adgylchiad re, revolution
Adgyllaeth re, longing
Adgymmeradwy o, resumable
Adgymmeriad re, reassumption
Adgymmodi v, to reconciliate
Adgynneu v, to rekindle, to light again
Adgynnrychioli v, to represent another
Adgynnrychu v, to represent
Adgynnull v, to collect again
Adgynnulledig a, recollected
Adgynnyrchu v, to reproduce
Adgyrch -au re, recourse [joining
Adgysswllt, sylltiau re, rejunction, re-
Adgyssylltu v, to reunite, to join again
Adgywain v, to carry back
Adgyweirio », to refit, to repair, to mend
Adgyweiriol a, reparative, restorative
Adgyweirolion np, restoratives
Adgyweiriwr, wyr re, repairer, mender
Adgywreinio v, to make exact again
Adhaeriad re, reassertion
Adheddychu v, to repacify
Adholiv, to re-examine, to question again
Adboni v, to reassert
Adiad, iaid re, drake, mallard
Adiaith, ieithoedd nf dialect
Adian re, stranger, refugee
Adian, adienoedd ere, progency, offspring
5
ADN
Adladd -au n, second crop, lattermath
Adladd v, to kill again
Adlaes a, trailing, draggling; limp
Adlais, leisiau n, reverberation, echo
Adlam -au n, back step ; home
Adlamiad nf stepping back
Adlamu v, to step back ; to rebound
Adlamwr, wyr n, one returning from
Adlan -au nf hall, palace [abroad
Adlaw -iaid n, secondary thing. Ad-
lawiaid, the rabble; compound metres
Adlaw «, secondary ; mean
Adlef nf, resonance, echo
Adlefariad n, peroration ; reiteration
Adlefaru v, to perorate ; to reiterate
Adlehâd n, reposition
Adlehau v, to replace
Adleisio v, to resound
Adlenwi v, to fill again, to refill
Adles -au n, that is not a benefit
Adlewychu v, to reflect light
Adlipryn -au n, fribble, weak one
Adlif -au n, reflux, ebb tide
Adlifeiriant, iaint n, refluence
Adlifeirio v, to reflow, to flood again
Adlifiant, adlifiannau n, reflowing
Adlifo v, to flow back, to reflow
Adlithro v, to slide back
Adliw -iau n, varnish, retint
Adlo -i n, chafe ; anger, hatred
Adloddi v, to grow after cutting
Adloes nf reiterated pang
Adloewi v, to brighten again
Adlog n, compound interest
Adloni v, to cherish again ; to refresh
Adlonyddu v, to assuage or quiet aga
Adlosgi v, to burn again
Adlun -iau n, copy
Adlunio v, to re-form, to copy
Adlusgo v, to drag back
Adlwch, n, incinerated state
Adlwg, adlygon n, retrospect ; object
Adlychwedd n, incineration
Adlychweddu v, to incinerate
Adlyfnhau v, to repolish ; to level again
Adlygu v, to take a retrospect
Adlythyr -au -on n, rescript
Adnabod v, to recognize, to know, to be
acquainted with: n, recognition,
knowledge, acquaintance
Adnabodaeth nf cognizance
Adnabodiad n, recognizing
Adnabodus a, knowing
Adnabyddedig a, acquainted ; known
Adnabyddiad n, recognition [zance
Adnabyddiaeth nf knowledge, cogni-
Adnabyddol «, recognizing
ADR j
Adnabyddus a, knowing, known
Adnabyddwr, wyr n, recognizer
Adnadd -ion n, chip ; shaving
Adnaid, neidiau nf rebound
Adnain, neiniau nf echo of a scream ]
Adnair, neiriau n, an attendant
Adnant, ednynt n, crying again
Adnäu v, to iterate a call
Adnaw v, to keep to one's self, to posses J
Adnawdd, noddau n, resource
Adnawf, nofion n, swimming back
Adne -au n, custody
Adnerth -oedd n, reinforcement
Adnerthu v, to reinforce
Adnes -au n, guarding, succour
Adneu -oedd n, deposit, pledge
Adneuad n. pledging
Adnewyddiad n, renovation, renewal
Adnewyddu v, to renovate, to renew
Adnewyddwr, wyr n, renovator
Adnod -au nf verse ; sentence
Adnodi v, to divide into verses
Adnofio v, to swim back
Adnydd -au n, gate post
Adoew -au n, spur
Adofidio v, to grieve or vex again
Adofidiol a, reafflicting
Adofwyad n, revisiting
Adofwyv\T, wyr n, revisitor
Adofyn v, to ask again, to reclaim
Adohebu v, to respond
Adolrhain v, to retrace ; to reach agai ■
Adolwch, ychau n, intreaty, prayer
Adolwg, Adolwyn v, to intreat, to bfl
seech, to beg, to pray
Adolygiad n, reviewing ; review
Adolygu v, to review [view • *
Adolygwr, wyr, Adolygydd -ion n, i J'.l
Adon, edyn, -au n, sovereign lord
Adorth a, diligent, studious
Adran -au nf subdivision ; comma
Adranu v, subdivide [dirid
Adranwr, wyr, Adranydd -ion », sojlj
Adre v, to please ; to enjoy
Adred -ion n, recourse
Adredeg v, to run back, to recur
Adrediad n, recurrence
Adref ad, homewards, home
Adrefu v, to return home
Adrif -au n, second reckoning
Adrifiad n, counting again, recountin ; |
Adrifo v, to recount, to reckon again
Adrifwr, wyr n, recounter
Adrin -ion nf, secret repeated
Adrodd v, to relate, to recount, to narr
Adroddi v, to return a gift, to give ba
Adroddiad n, narration ; giving back
6
B ADW .
Âdroddol a, declaratory: re, predicate
;Adroddwr, wyr re, relator
Adrop -od re, spider
Adrwym -au re, restringent
lAdrwymo v, to rebind
Adrybudd -ion re, second warning
Adrybiuldio v, to warn again
Adrysedd n, second excess
Adryw -iau re, secondary species
; Adrywedd -au re, scent, trace
fiAdrywio v, to degenerate
!Adsaf -ion nf second standing
Adsain, seiniau nf echo; sound
, Adsefydlu v, to re-establish
| Adseiìfanu v, to found anew
hAdseinio v, to resound, to echo
I lAdseiniol a, resounding, resonant
; Adson v, to rumour ag-ain
• Adsylw re, second observation
Adsyl wi v, to view again, to observe again
| :Adsyllu v, to glance at again
Adsynwyro v, to recover the senses
Adunedig a, reunited, rejoined
Aduno v, to rejoin; to agree again
Adurddedig a, reordained
Adurddiad «, reordination
t Adurddo v, to honour again; to reor-
iAdurddol a, reordinative [dain
Adwaen v, to recognize; to know
Adwaeniad n, recognition
Aöwaenig a, recognizable; known
.Adwair, weiriau n, hay of the second crop
Adwaitb, weithiau n, work begun anew
Adwanliau v, to enfeeble again
Adwanychu v, to re- enfeeble ; to relapse
Adwedyd v, to say again, to repeat
Adwedd nf, renewed state ; one's original
; place or state
:Adweddu v, to reinstate
Adweiriad n, repairing
Adweirio v, to repair=Adgyweirio
Adwel -ion n, reperception
'Adwel -oedd n, stranger
Adweled v, to see again
Adwelediad n, seeing again
Adwern -ydd nf, withered growth
Adwerth n, too low a price ; retail
Adwerthu v, to re-sell ; to depreciate
Adwerthwr, wyr n, retailer ; depreciator
Adwerydd -on n, second spring: nf,
luckless maid, prude
Adwirio v, to certify again
Adwiriwr, wyr n, one that recertifies
Adwisg -oedd nf, disarray, undress
(Adwledd -au nf slender meal
Adwneyd v, to undo=Dadwneyd
Adwn'io v, to double-stitch
ADDA
Adwr -wyr n, coward ; slave
Adwriaeth n, cowardice, slavery
Adwrygio v, to re-invigorate
Adwy -au nf breach ; pass
Adwydd n, fallow grouna
Ad^wog a, full of gaps or breaches
Adwyn -au n, metal
Adwynia; a, metallic ; glittering
Adwynoi a, metallic
Adwyo v, to make gaps
Adwyr a, recurvous, bent back
Adwyro v, to recurve, to bend back
Adwyriad n, recurvation
Adwys -ion nf second summons
Adwysio v, to reassemble
Adwyth -au n, blast ; mischief
Adwythol a, blasting ; destractive
Adwy thig a, apt to blast ; destructive
Adwythus a, blasting, blighting; des-
Adyl n, breath [tractive
Adymanerch v, to re-salute mutually
Adpnchweliad ra, returning again
Adymddrychiad n, mutual reflection
of objects
Adymgasglu v, to reassemble mutually
Adymgymmeriad n, mutual reassump-
tion; epanalepsis
Adymgymmodi v, to reconcile mutually
Adymgynnull v, to reassemble mutually
Adymlid v, to pursue again
Adymluniad n, mutually forming anew
Adymrithio v, to appear again
Adymweled v, to revisit
Adymmyr re, temperate- weather
Adyn -ion n, wretch, miserable
Adyru v, to drive back
Adysgrif -au«/. copy, transcript, rescript
Adysgrifen nf copy, transcript
Adysgrifenu v, to transcribe, to copy
Adysgrifenwr, wyr n, transcriber
Adysgrifo v, to copy, to transcribe
Adystwytho v, to make pliant again
Adystyriad n, reconsideration
Add px. Intensifies the sense of words
Addail np, tender leaves ; salad
Addanc -od, eddync n, crocodile, alligator
Addant n, longing
Addas a, meet, suitable, proper
Addasair, eiriau n, epithet
Addasiad n, suiting, fitting, adapting
Addasol a, befitting ; convenient
Addasrwydd n, suitableness
Addasu v, to suit, to adapt, to fit [fitter
Addaswr, wyr n, proper or a fit pex*son ;
Addaw -on re, promise : v, to promise
Addawd, addodau re, repository. Wy
addawd, a nest-egg
7
ADDO
Addaweb -ion nf promissory note
Addawiad n, promising
Addawl, olion n, worship
Addäwr, ddawyr, Addawydd -ion
Addef -au ?if dwelling [promiser
Addef v, to acknowledge, to own
Addefedig a, confessed
Addefedigol a, confessional
Addefiad n, confession, acknowledgement
Addefawd n, confession
Addefol a, confessing
Addefwr, wyr n, confessor
Addewid -ion nf promise
Addewidiol a, promissory
Addfain a, slender, delicate
Addfed a, ripe, mature
Addfededd, Addfedrwydd, Addfedwch
n, ripeness ; maturity
Addfediad n, ripening
Addfedu v, to ripen, to mature
Addfeinus a, of a slender frame
Addfwyn a, gentle, meek, mild, kindly
Addfwynder, Addfwyndod n, gentleness,
Addiad n, longing, desire [meekness
Addiai, ieion ?ic, stranger
Addiant n, longing, regret
Addiaw v, to make an effort
Addibyn -ion n, dependant
Addien a, faultless ; beauteous
Addig o, jealous; angry
Addigor -ion n, jealous one
Addnaid, neidiau n, refuge, retreat
Addoed n, set time; hap
Addoedi v, to defer, to delay, to post-
pone; to loiter; to prorogue
Addoediad n, putting off "time, delay,
respiting ; postponement ; prorogation
Addoedwr, wyr n, one who loiters
Addoer a, frigid, chilly, cool
Addoeredigaeth n, refrigeration
Addoeri v, to refrigerate
Addoeriannol a, refrigeratory
Addoeriant, iannau n, chillness
Addoerllaith a, moistly cold
Addoladwy «, adorable
Addoldy, dai «, house or place of wor-
ship; chapel; meeting-house
Addoledisaeth nf. adoration
Addolfa, fé'ydd nf, place of worship
Addolgar a, devotionally inclined
Addoli v, to worship, to adore
Addoliad n, worshiping ; worship
Addoliadol a, devotional
Addohaeth nf worship
Addohant n, worship, adoration
Addolwr, wyr n, worshiper
Addon np, fruit ; offspring
AE^_
Addonwy -on en. progeny, offspring
Addu v, to go, to proceed
Addug -on n, intention, purpose
Adduned -au nf, vow ; desire
Addunedu v, to make a vow
Addunedydd -ion n, vower
Adduniad n, voting; ^-ishing
Adduno v, to vow ; to make a wish
Addunol a, votive; wishing
Addunwr. wyr n, one that makes a vo\
Addurn -au n, ornament
Addurneg nf, ornament of speech
Addurniad n, adornment, decoration
Addurniaeth nf ornatui-e
Addurno ^', to ornament, to decorate I
Addurnol a. ornamental
Addurnoldeb n, ornateness [beautifit I
Addurnwr, wyr n, one that adorns c I
Addwg, eddyg n, taking away
Addwyd -au n, imposthume
Addwyn -au n. virtue; honesty
Addwyn a, virtuous ; honest
Addwynder n, virtue ; honesty
Addwyndod n, virtuous state
Addwynfryd n, virtuous mind
Addwyno v, to make Airtuous
AddwA-nrj-w -iau n, good sort or spec« U
Addwyr a, inclining, bending
Addygiad n, a bringing onward ; educifl
tion, instruction, tuition
Addygyd v, to bring or cany on
Addysg, nf instraction, learning,J^H
cation; moral. Can addysg,' Cerdfl
addysg, didactic poem
Addysgf'a, faoedd, fé'ydd nf seminary j]
Addysgiad n, instructing
Addysgiadol a, didactic, instructive jj
Addysgiaeth nf education, teaci^H
tuition, instraction
Addysgol a, instructive [ca
Addysgu v, to instruct, to teach, to edi Í
Addysgwr, wyr, Addysgydd -ion n, ii 11
structor, teacher, educator
Addysgwych a. well-educated: acconl
pushed; polished
Aed n, going ; proceeding
Aedd -ion n, noise, din, clamour
Aedd a. noisy, loud, clamorous
Aeddal o, steady, firm
Aeg nf language ; expression
Ael -iau nf jut out; brow; skirt. ■ ill
ael, nigh, near to
Ael, eilion nf litter; brood
Aelaw n. produce: wealth
Aelaw a, productive ; precious
Aeldrem nf leering
Aeldrwm a, heavy-browed, frowning ■
AFA
AFL
iVelddu a, blackbrowed
Aele, Aeleu a, woeful, sad, piteous
!\.eleu n, dolor, gi'ief, woe
\eled n, ailment
Aelfawr a, big-browed
Aelgerth, eilgyrth nf the cheekbone
Hgeth -i /?ỳ=Aelgerth
jiehog a, browed, full-browed
Aeloct-au nc, limb, member; consociate
Aelodaeth, Aelodiaeth nf membership
\elodfain a, .-lender-limbed
Aelodfawr a, large-limbed ; bony, burly
Aelodi v, to form a member ; to enrol
Velodiad n, forming a member; member-
Aelodog a, limbed ; large-limbed [ship
■wyd -ydd nf hearth ; family
Bwydaid, deidiau nf hearthful
\elwydd «., pi'osperous, successful
Aer -au nf slaughter; battle, conflict
\er -od n, heir
Aerawd, odau nf, slaughtering
lerdrodi v, to march to battle
Itres -au nf heiress
\erfa -oedd nf slaughter ; battle-field
|Verfab, feibion n, son of slaughter
lerog, Aerol a, slaughtering
Aeron np, fruit of trees; fruits
lUru v, to slaughter
|\erwr, wyr n, slaughterer: warrior
Aerwy -on n, collar"; torques; band
Lerwyad n, collaring
ierwyll -ion n, demon of battle
jlerwyo v, to put on a collar
lerwyog a, wearing a collar
'lerwyoí a, like a collar
lerwywr, wyr n, collar-maker [cliff
Les -au nf flat body ; target ; wing ; bird ;
lesdalch a, broken-shielded
lesel n, verjuice, vinegar
Leserw nf plank
tesor -ion n, targeteer
i.eth,eith,eithion?2, point, prickle ;gorse,
1 furze ; shock ; painful sensation
i.eth v, he went ; he is gone
lethawl a, poignant, pungent
lethiad n, smarting
lethlawn a, poignant, painful
Lethlyd a, pungent, vexing, shocking
lethnen nf aspen, poplar
tóthus a, pungent; grievous, shocking
tathwellt n, lattermath
Lethwlad -on n, outlaw ; exile
Vrthwladu v, to banish; to outlaw
lethwydd n (-en nf), aspen wood
.u «, progress, going on [-less, not
« px, un-, dis-, mis-, im-, in-, il-, ir-,
vfach -au n, grapple, holdfast
Afaeth n, blandishment
Afagddu nf utter darkness; hell
Afaith, eithiau n, neighbour
Afal -au n, apple. Afal Adda, Adam's
apple ; the black briony. Afal Awst,
St. James's apple. Afal daiar, birth-
wort. Afal dreiniog, Afal meiwyn,
thorn apple. Afal euraid, orange. Afal
gronynawg, pomegranate. Afal helyg,
bitter sweeting. Afal melynhir, lemon.
Afal minswyn, jennetting. Afal pea-
tus, peach. Afal per, cultivated apple.
Afal pig y golomen, pigeon's bill. Afal
pryd y gwr, cat-head. Afal sur, crab.
Ai'al tindoll, Afal tinegored, medlar.
Afal y ddaiar, sow-bread. Afal y
marchog, nonpareil
Afaleua v, to gather apples
Afaleuog a, full of apples
Afalwydd np (en nf), apple-trees
Afall, efyll nf apple-tree
Afallach nf orchard
Afallen nf apple-tree
Afalhvydd np (-en nf), apple-trees
Afallwyn -i n, apple-grove, orchard
Afan np (-en nf), raspberries
Afan a, high, loud
Afanllwyn -i n, raspberry-bush
Afanc -od, efync n, crocodile
Afanwydd np (-en nf), raspberry-brake
Afar n, grief, sadness ; longing
Afarn -au n, bribery
Afdrwyth n, strangury
Afell -au nf bosom [wholesome
Afiach a, unwell, unhealthy, sickly; un-
Afiachus a, sickly, ailing ; unwholesome
Afiaeth, Afiaith n, blandishment
Afiaith, ieithoedd nf solecism [dis
Afiechyd -on n, indisposition, disorder
Afieithus a, bland, pleasant
Aflafar -oedd n, loss of speech : a, dumb
Aflafaredd n. dumbness
Aflafarwch n, lack of utterance
Aflan a, unclean, polluted, foul
Aflanhau v, to pollute
Aflariaidd a, ungentle
Aflathr a, without polish
Aflathraidd, Aflathraid a, unpolished
Aflawen a, not merry ; cheerless ; dismal
Aflehau v, to displace
Aflendid n, uncleanliness, pollution
Aflenog a, illiterate
Aflenogaeth nf want of learning
Aflêr a, untidy, slovenly
Aflerw a, slovenly, untidy
Afles -oedd n, disadvantage ; hurt
Aflesol a, disadvantageous, unprofitable
9
AFR
Afìesoldeb n, disadvantageousness
Aflesrwydd n, disadvantage
Aflesu p, to damage, to hurt
Aflettygar a, unhospitable
Aflëu v, to put out of place
Afloew a, not clear, turbid ; opaque
Aflonder n, uncheerfulness
Aflonydd a, unquiet, restless
Aflonyddiad n, molestation
Arlonyddu v, to disquiet, to molest
Aflonyddwch n, disquietude
Aflonydd wr, wyr n, molester, disturber
Aflun -iau 11, caricature
Aflun a, void of form, shapeless
Afluniad n, deforming
Afluniaidd a, deformed, shapeless
Aflunieiddio ?>, to disfigure, to deform
Aflunio v, to deform, to misshape
Aflwydd n, misfortune
Aflvryddiannol, Aflwyddiannus a, un-
prosperous, unlucky, unfortunate
Aflwyddiant n, misfortune
Afiwyddo v, to miscarry
Aflwyddog a, unfortunate, adverse
Aflwyddol a, unprosperous
Aflwyr a, incomplete
Afiwys a, unhallowed
Aflyfnder n, ruggedness
Aflym a, not sharp, blunt
Aflymder n, want of sharpness, bluntness
Ailywodraeth nf, misrule, misgovem-
Aflrywodraethus a, ungovernable [ment
Afn n, boldness, temerity
Afnaws a, uucandid
Afneued n, indifference
Afon -ydd nf, river
Afonfarch, feirch n, hippopotamus
Afonig nf, rivulet, small stream
Afonog a, having rivers
Afonola, hke a river; fluvial
Afr n, flowing principle
Afrad -au n, want of thrift, waste
Afradiad n, lavishing, squandering
Afradlawn a, extravagant, prodigal
Afradlondeb, Afradlonedd n, prodigality,
extravagance, waste
Afradloni v, to lavish wastefully
Afradu v, to lavish, to squander
Afradwy a, prodigal, lavish
Afraid a, unnecessary, needless
Afraid, reidiau n, what is unnecessary
Afraslawn a, graceless ; nefarious
Afrddwl a, solicitous ; pensive
Afrdwyth -i n, passion, impulse
Afrdwytho v, to anger, to enrage
Afrdwythol a, impassioned
Afreidiol a, unnecessary, needless
AGE
Afreol nf disorder
Afreolaeth nf, irregularity, disorder
Afreolaidd a, irregular
Afreoledd n, irregularity
Afreolus a, irregular ; unruly
Afrif a, numberless, innumerable
Afrifad n, innumberableness
Afrifed a, innumerable ; surpassing I
Afrifo v, to miscount, to miscalculate I
Afrllad np (-en nf), consecrated waft
Afrugl a, faultering
Afrull a, niggardly, illiberal
Afr\yj-dd a, difficult, not easy
Afrwydd -ion n, difficulty
Afrwydd-deb n, unpropitiousness
Afrwyddiad n, obstruction
Afrwyddo v, to obstruct, to hinder
Afrwyddol a, unpropitious
Afrw}'m a, unbound, untied ; loose
Afryn a, unsubstantial
Afrys a, void of haste, tardy
Afrysedd n, slowness, tardiness
Afryttel n, zinc
Afryw a, unnatural ; ungenial
Afrywiad n, degeneration
Afrywiaeth -au nf, degeneracy
Afrywiedig a, degenerated ; degenerate
Afrywio v, to degenerate
Afrywiog a, unkindly, harsh
Afrywiogi v, to grow kindly
Afrywiogi-wydd n, degeneracy, harshn
Afrywiogyn^i, surly fellow
Afrywiol a, degenerate
Afu -au n, the liver [livergn
Afuad n, liver distemper in sheep; 1
Afuol a, hepatical
Afwch n, sharpness ; keenness
Afwy a, sharp, keen ; ardent
Afwyn -au nf the rein of a bridle
Affaith, eithiau n, effect ; disposition j
Affan n, conflict, uproar
Affeithio v, to effect
Affeithiol a, accessory
Afflau n, hold, grasp, grip
Afiwys -au n, precipice ; bottomless ,
Affwys a, steep; bottomless
Ag nf, opening, cleft
Ag c, as. Used before vowels. See «
Ag pr. See A
Agal en, spoils of war
Agalen nf, whetstone
Agarw a, rough, rugged
Agatfydd ad, peradventure
Agde a, expanding ; generating
Agen -au nf, cleft, chink, chop
Agenaidd a, like a cleft
Agendor -au n, yawning gulf; gulf
10
ANGE
ANGH
Ageniad re, cleaving, chopping
Agenig nf small cleft
f.Agenog a, full of clefts; leaky
\genu v, to split, to crack
\ger. Agerdd re, steam, vapour
[) \gerddol a, steaming, reeking
|,\gerfa, féydd nf a vent
\gerfad, Agerddfad, -au re, steamboat
I Agerlong, Agerddlong, -au nf steamer,
I Ageru v, to cast a steam [steamship
Agenv re, vapour, exhalation
\glenwi v, to calk
■ \golch -ion re, slop, hog- wash; lotion
I \gor -au n, opening, aperture
• \gor, Agoiyd v, to open, to expand
\gorad n, opening
||Agored a, open, expanded
l:\gorfa -oedd nf opening, orifice
' \gori v, to open, to expand
I \goi-iad re, opening ; key
fAgoriadol a, aperient, opening
\goriawdr, iodron m, opener
i ^gorol a, opening, expanding
p igorwr, wyr n, opener
I Agos a, proximate, near, nigh
Agosäu v, to approximate, to draw near
Agosi v, to approximate ; to approach
|j\gosiad n, approximation
\gosrvrydd n, nearness, proximity
I Agi-o a, very heavy; pensive
Agwedd -au nf form ; condition
I \gweddadwy a, modifiable
| Agweddi, i'au n, dowry, jointure
Agweddiad n, modification
! fVgwedd'fol a, relating to a dowry
Agweddol a, habitual
Vgweddoldeb n, habituality
Agweddu v, to form, to modify
Vgwrdd a, potent, stout, robust
Agwyddor, orion nf rudiment
Vgwyr a, awry, askew
\ \ng a, open, broad: n, capacity
Vngad nf grasp of the hand
Vngar nf the abyss; hell
Angawd n, capacity ; contents
Vngder re, capaciousness, largeness
^.ngdde a, spacious, capacious
'Vngel, ylion, engyl re, angel. Angel
ystor, recording angel ; evangelist
Vngell, engyll nf pinion; fore leg
Vngen -ion n, destitution, want; need
Vngen -ion nf, necessity, need, want
Vngenad re, extreme unction
Vngenan nf extreme unction
Angendod re, necessitude
^■ngeniad a, necessitating
^.ngenog a, necessitous
Angenoctyd re, necessitude, want
Angenrhaid, rheidiau re, necessity
Angenrhaid a, necessary
Angenrheidio v, to necessitate
Angenrheidiol a, necessary, needful
Angenu v , to necessitate
Angenus a, necessitous, needy, destitute
Angerdd re, steam ; heat ; strength ; dis-
position; spirits
Angerddol a, vehement, intense
Angerddoldeb re, vehemence, intensity
Angeu -od re, death
Angeuo v, to render deadly
Angeuol a, deadly, mortal, dying
Angeuoldeb re, mortality
Anghadani a, unpowerful, weak
Anghadredd re, impotence
Anghaeriad n, dismanthng
Anghaeth a, unconfined, free
Anghaffaeliad n, nonattainment
Anghaledu v, to make inobdurate
Anghaloni v, to dishearten [dent
Anghall a, indiscreet, unwise, improvi-
Anghalledd re, indiscretion, imprudence
Anghanmoli v, to discommend
Anghar a, unlovely
Angharad a, forlorn
Angharant, ennydd re, discordance
Anghariad re, disaffection
Angharu v, to cease to love
Angharuaidd a, unlovely
Anghauad a, unshut, unclosed
Anghawr a, illiberal
Anghefnoctyd re, discouragement
Anghefnogi v, to discourage
Anghel a, uncovered, not hid
Angheledig a, unconcealed
Anghelfydd a, unskilful
Anghelfyddyd re, unskilfulness
Anghelu v, to reveal, to disclose
Anghenedledig a, ungenerated
Anghenfigenus a, unenvious
Anghenfil -od re, monster
Angheniatäu v, to disallow
Angherdded -ion re, wandering out of
the way ; misfortune
Angherydd -on re, impunity
Anghes -au nf stranger : a, strange
Angheugant a, uncertain
Anghladd a, unburied
Anghlaer a, not bright, not clear
Anghlau a, insincere
Anghlod -ydd re, dispraise, dishonour
Anghlyd a, not warm ; uncomfortable
Anghoel -ion nf disbelief, void of credit
Anghoelgar a, disbelieving, incredulous
Anghoelio v, to disbelieve, to discredit
11
ANGH
Ànghof -ion n, forgetfulness, oblivion
Anghofio p, to forget
Anghofraith, reithiau nf amnesty
Anghofus a, forgetful, oblivious
Anghorffol a, incorporeal
Anghosp a, without punishment
Anghraff a, void of sharpness
AnghraiiFt, anghreifftiau nf a pattern.
example=Enghraifft
Anghred nf, unbelief, infidelity
Anghrecl a, unbelieving, infidel. Gwlad
anghred, a country out of Christendom
Anghredadwy a, incredible
Anghredadyn -ion n. unbeliever, infidel
Anghrediniaeth nf, unbelief, infidelity
Anghredu v, to disbelieve
Anghrefydd r,f i Hgion
Anghrefyddof a, irreligious
Anghreiiftio v, to reprove
AnghreifFtioli v, to exemplify
Anghrist -iau n, antichrist '
Anghroew a, inarticulate
Anghrwm am, not bent : f anghrom
Anghrwn am, not round : f anghron
Anghrybwyll a, without a hint
Anghryno a, incompact
Anghrynodeb n, incompactness
Anghudd, Anghuddiedig a, unhidden
Anghuedd n, unloveliness
Anghweithach ad. much less
Anghwaneg a, additional=Ychwaneg
Anghwanegiad n, augmentation
Anghwanegol a, augmentative
Anghwanegu v, to augment
Anghwbl a, incomplete
Anghwbledd n, incompleteness
Anghwl a, harmless, blameless
Anghychwyniad n, immobility
Anghydbarth a, disproportionate
Anghydbwys a, unequal in weight
Anghydfod n, disagreement
Anghydfodol a, disagreeing
Anghydfyddiaeth nf, variance
Anghydlyddus a, discordant
Anghydfturfiad n, nonconforming
AnghydfFurnaeth nf, nonconformity
Anghydffurfio v, to dissent; to refuse
to conform
Anghydffurfiol a, nonconforming
Anghydffurfiwr, wyr n, nonconformist
Anghydgerdd nf discordance
Anghydlais a, inconsonant
Anghydlyniad n, discontinuity
Anghydnabod a, void of acquaintance
Anghydnabyddol a, unrecognizing
Anghydnabyddus a, unacquainted
Anghydnaws a, unsocial ; inhuman
ANGH
Anghydoddef a, intolerant, overbearin \
Anghydol a, incontiguous
Anghydranu v, to disproportion
Anghvdred a, not concurring
Anghydsaf a, not standing together
Anghydsafol a, inconsistent
Anghydsail a, incompatible
Anghydsain a, dissoivmt
Anghydsynio v, to dissent, to disagree ]
Anghydsyniol a, dissenting
Anghydwasg a, incompressive
Anghydwedd a. void of conformity
Anghyd'.veddiad n, inconformity
Anghydweddol a. incongruous, incoi
sistent, unaccordant
Anghydwybod a, not conscientious
Anghyfa a, imperfect, incomplete
Anghyfaddas a, unfit, unsuitable [
Anghyfaddasol a, incongruous ; unseen
Anghyfaddasu v, to make unmeet
Anghyfaddef a, unconfessed
Anghyfael a, unsociable
Anghyfagos a, uncontiguous
Anghyfamser a, inopportune
Anghyfamserol a, unseasonable
Anghyfan a, incomplete
Anghyfannedd a. uninhabited, deseÄ
Anghyfanneddfa -oedd nf, desolate pla
Anghyfanneddle -oedd n, desert
desolate place [lati
Anghyfamiedd-dra n, desolateness, des
Anghyfanneddol a, depopulating ; deatt
Anghyfa nneddrwydd n, desolation
Anghyfanneddu v, to depopulate
Anghyfanrif -an n, fraction
AngbyfansaAvdd a, decomposite
Anghyfansoddi v, to decompose
Anghyfarch n, surreption
Anghyfarchol a, surreptitious
Anghyfarchu i\ to act under hand
Anghyfarchwyl a, improvident
Anghyfartal a, disproportionate
Anghyfartaledd n, disprojjortion
Anghyfartalu v, to disproportion
Anghyfarwydd a, unacquainted, igl
rant, unskilful
Anghyfatebol a, not corresponding
Anghyfath a, dissimilar C^n<*
Anghyfa t bra ch a, without affinity
Anghyfeiliorn a, unerring
Angliyf'eillgar a, unfriendly, unsociab
Anghyfeiriad n. indirection
Anghyfeisor a. unparalleled
Anghyfer a, not opposite
Anghyfiaith a, of a strange tongue
Anglryfiawn a, unrighteous, unjust
Anghyfiawnder n, injustice, iniqidty
12
ANGH
inghyfiawnhaol a, unjustifying
EÖghyfiawira v, to make unjust
IHnghyfieithiad n, mistranslation
H&yfieuad n, disjunction
Hmyfladd a, incongruous
Bghyflafan a, without violence
Uighytlaiar a, inconsonant
bighyflawn a, incomplete, imperfect
Hfflyflawnder », incompleteness
itnghyfle n, want of opportunity
Inghyflead n, displacing
!lnghyfii:us a. inconvenient
Kghyfleusdra n, inconvenience
Inghyfliw a, of different colours
knghyfiog a, without wages
Lnghyfludd a, unrestrained
Lnghyfluniad n, disconformity
Lnghyflunio, v. to disconform
Uighyfiwg «, unenlightened
bighyflwydd «, unprosperous
Lnghyflwyth a, of unequal pressure
jjigliytìym «, not quick
ÖJghyflys a, not courtly, rude
Khyfoerth -oedd n, impotence
Lnghyfnerthu v, to enfeeble
Khyfnewidiad n, immutability
bighyfnewidiol a, unchangeable, im-
Í mutable, changeless
linghyfnifer a, of unequal number
Ingliyfnod a, inopportune
\nghyfochr a, not parallel
jlnghyfodli y,to make of unequal rhymes
1 rt, not rising
Inghyfoed a, of unequal ages
Ifflghyfoes a, not contemporary
ÍÜighyfoeth a, without wealth
Vnghyfogwydd «, unbiassed
Loghyfor a, without overflow
pghyfradd a, of unequal degree
ttghyfraid a, insufficient
Lnghyfraith, reithiau nf, what is con-
i trary to law; illegality; transgression
\ngh\ franol a, incommunicative
Soighyfrawd a, inconcurrent
j\nghyfrben a, incomplete
Vnghyfrdan a, incongruous
'Vnghyfrdelid a, unexcelled
:\.nghyfrdo a, imperfect
Mghyfrdwyth a, unelastic
bjghyfredol a, inconcurrent
pghyfreidol a, unnecessary, needless
ithgar a, unlitigious
•Vnghyfreithiol a, unlawful, illegal
^nghyfreithlawn a, unlawful, illegal
Anghyfreithloni v, to make null
Vnghyfres a, disorderly
Vnghyfrestru «, to disarray
ANGH
Anghyfrgoll a, uncondemned
Anghyfrif a, unnumbered
Anghyfrin a, without mystery
Anghyfrith a, without semblance
Anghyfrodeddu v, to untwine
Anghyfroddol a, uncontributive
Anghyfwng a, immediate
Anghyfrwydd a, inexpeditious
Anghyfrwys a, uncunning
Aughyl'ryngiad n, non-intervention
Anghyfrymus a, of unequal strength
Anghyfrysedd «, inexcessive
Anghyfryw a, uncongenial
Anghyfundod n, disagreement, disunion
Anghyfunhyd a, of unequal length
Anghyfurdd a, of unequal rank
Anghyfuwch a, unequal in height
Anghyfwedd a, incompatible
Angiiyfwertli a, inequivalent
Anghyfwlch a, incongruous
Anghyfyng a, unstraitened
Anghyfys a, incorrosive
Anghyfystlys a, uncollateral
Anghyfystyr a, of different import
Anghyffelyb a, dissimilar, unlike
Anghyffred a, uncomprehended [rare
Anghyffredin a, uncommon, unusual;
Anghyffro a, immovable
Anghyffwrdd a, incontiguous
Anghyngel -ion n, monster
Anghynghanedd -ion n, inconsonancy
Anghynghlo a, inconclusive
Anghynghorus a, unadvised
Anghynglyn a, unconjoined
Ar ;. hyngwasg a, uncompressed
Anghyngwedd a, incongruous
Anghyngyd a, undilatory
Anghyhafal a, unlike, dissimilar
Anghyhoedd a, not public ; private
Anghyhuddol a, unaccused
Anghyhyd a, of unequal length
Anghyhyrddol a, unopposing
Anghyhyrol a, unmuscular '
Anghylch a, without a circle
Anghylus a, irreprehensible
Anghymdcithas nf, unsociableness
Anghymhar a, matchless, peerless
Anghymhelliad n, non-compulsion
Anghymhen a, inelegant
Anghymhleth a, incomphcated
Anghymhlith a, unintermixed
Anghymhlyg a, uncomplicated
Anghymhorthus a, uncontributory
Anghymhwyll a, irrational [unfit
Anghymhwys a, improper, unsuitable,
Anghymmaint a, not so large
Anghymmal a, jointless; un jointed
13
ANGH
AIL
Anghynimath a, dissimilar, different
Anghymmedr a, disproportioned : n
disproportion
Anghymmedvol a, immoderate
Anghymmedroldeb n, immoderation
Anghymmeradwy a. unacceptable
Anghymmes «, inordinate
Anghymmesnr a, unproportioned
Anghymmodiad n, disagreeing
Anghymmodlawn a, implacable
Anghymmodlonedd n, implacability
Anghymmon a, unstable ; untidy
Anghymmraint a, of unequal right
Anghymmrodedd n, irreconciliation
Anghyrnmwynas nf unkindness, incl
vility
Anghjinmydogol a, unneighbourly
Anghymmyn a, intestate
Anghymmyredd a, unacceptableness
Anghymmysg a, unmingled, unmixed
Anghymwî a, unclouded, cloudless
Anghyndyn a, inobstinate
Anghynddrychol a, unrepresented
Anghynenid a, uncongenial
Anghynhebyg a, dissimilar, unlike
Anghynhenol a, uncontentious
Anghynhes a, uncomfortable [ffecting
Anghynhyrfiol a, undisturbing; una-
Anghynnar a, not early, late
Anghynneddf «, void of quality
Anghymiefin a, unusual, unaccustomed
Anghynnefod a, uncustomary
Anghynnifer a, of unequal number
Anghynnil a, unfrugal; inaccurate
Anghynniweiriol a, not frequenting
Anghynnorthwy a, unassisted, unaided
Anghynnrychol a, not present
Anghynnull a, uncollective
Anghynnwys a, incontinent
Anghynnyrch a, void of increase, un-
productive
Anghynnyred a, unresorted [dowed
Anghynnysgaeth a, unportioned, unen-
Anghyrchedig a, unapproached, unre-
Anghyrchiol a, unreeurreat [sorted
Anghyrhaeddiad n, non-attainment
Anghyrrith a, unsparing
Anghysbell a, out of the way; remote
Anghysgodi v, un shelter
Anghysgog «, motionless
Anghyssain a, dissonant
Anghyssefin a, not primitive,
Anghysselltrt, inopportune [inconsistent
Anghysson a, inharmonious ; irregular
Anghyssylltiad n, disjunction
Anghystadledd a, disproportion
Anghystal a. unequivalent, not so good
Antfhysteg a, untroubled
Anghystlynol a, unallied
Anghystuddiol a, untormenting, un-
Anghystwyol a, unchastizing [afflicting
Anghysur -on n, comfortlessness
Anghyttoni r, to be discordant
Anghyttras a, void of kindred
Anghyttrefiadu v, to undomiciliate
Anghyttrigiant n, unneighbourliness
Anghyttro -ion n, inconversion
Anghyttueddu v, not to converge
Anghytûn, Anghytun a, discordant
Anghytuno v, to disagree, to differ
Anghyttyn a, not drawing together
disagreeing, inconcurrent
Anghyttynu v, to draw contrariwise
Anghythruddol a, unpertnrbated
Anghywair a, inaccurate; discordant
Anghyweithas a, untoward
Anghywerth a, unequivalent
Anghywilydd a, shameless [les
Anghywir a, inaccurate ; unjust; faith
Anghywlad -on n. absentee
Anghywrain, Anghywraint a. unskilfu
Anghywreinrwydd n, unskilfnlness
Ahghywrya a, uncontentious
Angladd -au«, funeral, burial, burying
Anglas -au n. gleaming blade, eutlasa
Anglawdd, angloddiau n, cemetery
Anglef -au nf, hollow noise ; yell
Angnawd a, unusual
Angol a, capacious
Angor -ion, -au n, anchor
Angordreth -i nf, anchorage duty
Angorfa -oedd nf, anchorage
Angori v, to anchor
Angoriad n, anchoring
Angorol a, grappling-" anchoring
Angraddol a, ungraduated
Angreddfol a, degenerating
Angreidiol a, unscorching
Angryd a, trembling, shivering
Angu v, to contain, hold, or comprize
Anguriol a, poignant, grievous, pai " "
Angylaidd a, angelical, angelic
Angylea -au nf, female angel; goddi
Angyliaeth nj, angelic state
Aha i, of exulting, or of rejoicing
Ai ad, is it? what? Ai i'e? i-
Ai c, or ; either
Aie ad, is it so ?
Aich, eichiau nf, scream, roar
Aid, eidiau n, living principle ; life
Aidd, eiddion n, zeal, ardency
Aig, eigiau, eigion nf female] the worn
the sea, the ocean, the deep; shoal
Ail, eiliau n, a second ; wattling. Moj
14
, ALA
firan ail Tegid, Morfran the son of
Tegid [ail, by turns
Ail a, second: like. Bob yn ail, Ail ac
Ail />•?•, re-, again, second
Afladrodd v, to recapitulate, to repeat
Ailadroddiad », recapitulation; repeti-
tion [birth
Aflenedigaeth nf regeneration; second
Aileni v, to be born again ; to regenerate
Ailfedyddiwr. wyr re, anabaptist
figymmeriad re, reassumption
Ailymgvrch -au re,recurring ; epanalepsis
Aill «, other. Mab aill, an adopted son
Aill. eillion n, tenant ; bondsman ; sen7 ant
Aillt. eilltion re=Aill
Aillt a, other. Mab aillt=Mab aill
Ain re, spreading, extension
Ainc, einciau re., desire, craving
Air, eiriau re, brightness, lucidity
Airos n. See Eiros [want
'Ais np (eisen nf), laths; the ribs: re,
>Ais a, wanting, destitute
Aith en (eithin re), furze, gorse
Al -oedd nf, litter ; product
Al, eloedd, elod re, appellation given to
intelligent beings
Mpx, superlative, very, most
Alaeth re, wailing, moan, grief
Alaethiad re, moaning, wailing, grieving
Alaethol a, wailing, doleful
Alaethu v, to wail, to grieve, to moan
Alaethus a, mournful, doleful
Alaf -oedd re, produce ; wealth
Alaf a, expert, dexterous
Alafedd re. produce; wealth
Alafun nf centre, middle
Alan -od n. breath ; animal
iAlan n, tussilago (in botany). Alan
i mawr, butter-burr. Alan bychan,
i colt's-foot
Alanan n, asarabacca
Alanedd re, respiration
Alanu v. to respire , to breathe
Alar -oedd re, surfeit, loathing
Alarch -od, elyrch, eleirch re, swan
Alarchen -au nf cygnet, young swan
Alarches -au nf female swan
Alariad n, surfeiting; loathing
Alarm nf great shout, alarum
Alaru v. surfeit : loathe
■Alaswy a. slaughtering
Alaw -fin. music ; instrumental music
Alaw, elvw re, lily; water lily. Alaw
crewyll, lily of" the valley. Alaw
Üosgo, water aloe, water soldier.
Alaw v dwfr, water lily. Alaw gerddi.
White lUy. Alaw lleiaf, frogbit
ALLQ
Áìawon, Alawen, -au nf tune
Alban -au m, cardinal point. Alban
arthan, winter solstice. Alban eilir,
vernal equinox. Alban hefin, sum-
mer solstice. Alban elfed, autumnal
equinox
Albrys, iau n, cross-bow
Alcan n, white metal ; tin
Alch -au nf grate, gridiron
Alches -au nf grated hole ; window
Alfarch -au re, spasm, stitch
AlrTeryll, -iaid n, alchemist
Algar -od n, reindeer
Alis re, the lowest point ; hell
Aliw -oedd re, the saliva, spittle
Almarchu v, to strip off the leaves
Almari, i'au re, cupboard
Almonwydd np (-en nf), almond-trees
Almyg o, highly revered ; very courteous
Almynag. egion re, almanac
Aloewydd np (-en nf), lign-aloe, sebeston
Alon re, the principle of harmony
Alor, orion re, plate ; receptacle
Alp -au re, craggy rock ; an alp
Alsantaeth nf, hierarchy
Alsawdd, soddion re, algebra
Alsoddeg nf algebra
Alsoddol «, algebraical, algebraic
Alu v, to bring forth
Alwar -au re, purse
Alwybaill re, calomel
Alwyn a, veiy white : n, albumen
Alwysen -au nf alms, charity
All -oedd re, another : a, other
Allaidd a, foreign ; barbarous
Allair, eiriau ft, paraphrase
Allan ad, out, without. Allan o law, off
Allanfa, fé'ydd nf egress, exit [hand
Allanol a, outward, exterior
Allardd «, unseemly, hideous
Allborthi v, to export
Allborthiad re, exportation
Alleg -ion nf allegory
Allegiad re, allegorizing
Allegol o, allegorical
Allegu v, to allegorize
Alleiriad re, paraphrasing ; paraphrase
Alleirio v, to paraphrase"
AUfori v, to export
Allforiad re, exportation, export [exiled
Allfro -fröydd nf another country: a,
Allfryd -au re, savage disposition
Allman, ellmyn re, stranger
Allmor, myr re, secludedspot, dale
Allog ft, alum
Allogi v, to aluminate
Allor -au nf altar
15
AM A
AMD
Allt, elltydd nf the side of a hill ; woody
cliff; tract of woodland ; a wood=Gallt
Allta -on n, foreigner, alien
Alltra pr, beyond, on the further side
Alltraw -on », sponsor
Alltrawd, trodion n, foreigner
Alltrem -iau nf wild stare
Alltremio v, to stare wildly
Alltrodiaeth nf banishment, exile
Alltrodio r, to estrange, to banish
Alltud -ion n, one of another country,
alien ; exile : /, alltudes
Alltud a, of another land, foreign
Alltudaeth, Alltudiaeth nf, banishment
exile, transportation
Alltudedd n, banishment, exile
Alltudes -au nf, alien ; exile
Alltudo, Alltudio v, to exile, to trans
port ; to alienate
Alltudocäu v, to exile, to banish
Alltud og a, exiled, alienated
Alltudol a, banishing, exile
Alltudryw o. heterogeneous
Alltndwr, wyr n, one who exiles
Alltwf a, of foreign growth, exotic. Ali-
tyfion, exotics
Aliwaith, weithiau n, another time
Allwedd -au, -i nf key. Allwedd costrel.
bottle screw, corkscrew
Allwest -i n, public feast; grass
Allwlad, wledydd, -oedd nf another
Allwladu v, to exile, to banish [country
Allwy v, empty, shed
Allwydd -au n, key. Allwyddau Mair,
ash-keys
Allwyddor -ion n, treasurer
Allwyn n, sorrow, grief, pensiveness
Allwynig a, sorrowful, pensive, sad
Allwynin «, sorrowful, pensive
Allwyr a, complete, quite
Allwjs v, to poor, to empty
Am pr, round, about. Am danaf, am
danat, am dano, am dam, am danom,
am danoch, am danynt, about me,
thee, him, her, &c.
Am c, for, because
Amp, circum-, amphi-, about, around
Ainad a, bordering all round
Amadfyw a, alive on all sides
Amadlaes a, drawling, sluggish
Amadrwy -on n, trail
Amaerwy -on n, fringe, skirt
Amaerwyo v, to fringe
Amaerwyog a, fringed
Amaeth, emeith n, husbandman. A-
maeth-aradr, ploughman
Amaethiad n, husbandry
"J
Amaethiaeth nf husbandry
Amaethol a, relating to husbandry
Amaethon -iaid n, agriculturist
Amaethu v. to farm ; to cultivate, to til
Amaethwr, wyr, Amaethydd
farmer, agriculturist
Amaethwriaeth, Amaethyddiaeth
agriculture, farming, tillage
Amaethyddol a, agricultural
Amafael, Amfaelyd v, to wrestle
Amair, eiriau n, circumlocution, peri
Aman -au nf, stable [phrasi
Amar -oedd n, noise round about
Amarfog a, armed on all sides
,Arnarwain r, to lead about
Ambais, beisiau nf safeguard, ridin;
dress, habit
Ambawr, Ambor, borion n, greensward
pasture. Cylch ambawr. greenswar
circle, in the mysteries of the bardi
Gorsedd; called also Cylch Gorsed
and Cylch Gwyngil. Bwyd ambdt
luncheon taken by shepherds out i
the fields; also, in South Wales, a
afternoon luncheon, correspondin
with the cynnwysfwyd of Xort
Wales
Ambedogion np, amphi podes
Ambeiriannu v, to defend on all sides
Ambell a, some, few, scarce
Ambellenig a. one here and there;
Amboeri v, to spit about [ing; sohtar
Amboethi v, to heat all about
Ambor -ion n, greensward; pasture
Amborthi v, to bear or carry about
Ambrynu r, to purchase, to buy
Ambwl am, blunt all round
Ambwyll //, exci
Ambwyad n, beating round
Ambylu v, to blunt all round
Amcan -ion n, purpose, intent; £
Ar amcan, at a venture, at rand(
Amcandyb -iau nf hypothesis
Amcaniad n, pnrj
Amcaniaeth ///, conjecture: purpose
Amcanol a, intentional ; coniectura
Amcansail, seiliau nf hypothesis
Amcann v, to purpose; to guess
Amcanns a, inventive
Amcanwr, wyr n, designer; invent*
Anicbwaen, chweiuiau nf chance, í
dent, casualty
Amchwareufa -oedd nf amphithei
Amchwyl -ion nf circumvolution
Amdaerawd, odàu n, importunity
Amdan nf trivet
Amdawd. dodau n. raiment, dress
16
AMDD
AMG
Amde -on n, covering, vesture
Amdeithiog a, itinerant; wandering
Amdlawd er, very wretched or poor
Anido », sbroud, winding sheet
i!Anidöedig a, shrouded, enveloped
(Anidoi r, to enwrap, to shroud
Smdorch, dyrch nf, encircling wreath,
jasper, tendril
[Amdorchi v, to clasp about; to wreathe
Amdori v, to amputate; to cut round
Amdowellt n, lyme-grass
Amdrai «, diminished all round
Amdraill, dreillion n, circumvolution
Amdramwy v, to wander about
AmdrauL dreulion n, corrosion
Amdrechu v, to strive, to endeavour
Émdreiglad n. circumrotation
Amdreiglo i\ to revolve; to rotate
Amdreilbo r, to circumvolve
Edremu v, to gaze about
drist a, surrounded with grief
droad n, circulation
droch af spraying about
Amdroi v, to revoive to turn round
Anidrom af heavy with young
Amdromi v, to become pregnant
Hirosi v, to circumduct
\mdruthio v, to fawn to all
Amdrwch am, broken on all sides
Amdrweh, drychau n, apocope
Amdrwm am, heavy on all sides
Amdrws -ion a, wrapper
Amdrychiad n, amputation
kmdrychu v, to amputate
\mdrymder -au n. heaviness
Lmdrymu v, to grow heavy
Vmdryui. on n, strength on all sides
\mdrywanu v. to pierce round
Vmduo v, to incline to all sides
\mdwll a, full of holes, perforated
Amdwyo v, to trim all round
\mdylion np, exogens
Hfeiyfu v, to grow about
Vmdvllu v, to pierce on all sides
Imdyrddu v, to noise about
\.mdyru v to heap about
Vmdywallt v, to pour around
iVmdywynu v, to shine around
\mdywys v, to lead round
Imdywysiad n, leading round
Amddadlu v, to converse; to debate
Vmddal v. to have respect
^mdditad a, destitute; orphan
tonddifad, laid nc, orphan
Vmddiiadu v, to make destitute or as
an orphan ; to bereave, to deprive of
Vraddifedi n, orphanage; privation
2
Amddirr'wys a, steep on all sides
Amddiftyn », to defend, to protect ; to
Amddiftyn -ion n, defence [fortify
Amddinynadwy a. defencible
Amddiirynhlaid, bleidiau )>f defendant
Amddirfynedig a, defended, fortified
Amddifiynfa, feydd nf stronghold, for-
tification, fortress, place of defence
Aind iifiyniad n, protection; fortification
AmddifFynu v, to defend=Amddifryn
AmddifTynwr, wyr n, defender, protector
Amddigonawd n, sufficiency about
Amddrych a, showy on all sides
Amddrychfa -oedd nf amphitheatre
Amddwll a, gloomy all round
Amddychwel -ion nf, polyptote
Amddychweliad n, reverting from on all
Amddyfiii v, to irrigate, to water [sides
Amddyfrwya a, watery on all sides
Amddyfrwys -on n, watery place
Amddyrnu v, to beat about with the fists
Amddystrwch a, mangled about
Amelfogion, Airtelíeniaid np, amphibia
Amesgud a, quick on all sides
Ameth -ion n, failure
Amfachiad n, grappling or booking round
Amfachu v, to clasp or twine about
Amfar -oedd n, wrath on all sides
Amfordw)*ad«-,oircumnavigation[round
Amfordwyo v,to circumnavigate, to sail
Amfordwywr, wyr n, circumnavigator
Amfrwys a, branching about; ambrosial
Amfylchu v, to notch about
Amgadarnhau r, to strengthen round
Amgadr a, mighty, potent
Am^aer -au nf fortification
Aingaerfa, fëydd nf fortified place
Amgaeru v, to immure, to wall round,
Amgall a, circumspect, wary [to fortify
Amgan nf minstrelsy •
Amgant n, environ : a, around
Anigarn -au, n, ferrule
Amgaru v, to doat, to fondle
Amgau v, to shut round, to hem in
Amgauedig a, hemmed in, enclosed
Amged -au nf general benefit
Amgeiniad, iaid n, minstrel
Amgeledd n, succour; solicitude
Amgeleddiad n, succouring, cherishing
Amgeleddol a, succouring
Amgeleddu v, to succour, to cherish ; to
take care of; to foster
Amgeleddus a, succouring ; fostering
Amgeleddwr, wyr n, succourer
Amgelog a, circumspect
Amgelwch n, solicitude
Amgell a, having manv cells
17
AMG
AML
Amgellog a, many-celled
Amgen ad. otherwise ; also ; better. Nid
amgen, that is to say, namely, to wit,
that is
Amgenach ad, rather ; better
Amgenaeth re, difference
Amgenair, eiriau re, paraphrase
Amgeneirio v, to paraphrase
Amgeniad -au re, parallax (in astrono-
my); variation
Amgenu v, to vary, to alter [lence
Amgerth re, intensity, vehemence, vio-
Amglawdd, oddiau n, entrenchment
Amgledru v, to rail round, to impale
Arogludo v, to carry about
Amglwm, glymau re. clasp
Amglymu i\ to clasp about
Amglywed v, to apprehend
Amgneifio v, to clip or shear round
Amgnoi v, to corrode, to bite round
Amgoch o, red all round
Amgodiad re, resurrection
Amgoed a, surrounded by wood
Amgor re, surrounding border
Amgorn, gyrn re, circling horn; the
outer horn
Amgorni v, to enwrap, to envelope
Amgrain, greiniau re, rolling about, wal-
low. Yn ei amgrain, prostrate
Amgreinio v, to roll about, to wallow
Amgrwm am, convex : f amgrom
Amgrwn am, globular : f, am.gron
Amgud, Amgudyn -au re, lock or ringlet
of hair, curly lock
Amgudd -ion re, treasure
Amguddio v, to hide on all sides
Amguedd re, rarity, curiosity
Amgueddfa, fe'ydd vf. museum
Amgueddgell -oedd nf. museum
Amgwyn -ion re, the herb tarragon
Amgyff -ion re., support on all sides
Amgyffrawd, rodau n, imagination
Amgyffred -ion «, comprehension
Amgyffired r to comprehend
Amgyfrrediad n, compreheni ion
Amgyffi
Amgyi r
Amgytirynu v, to agitate about
l< n -oedd -ion -an n, circuit; en-
viron. Oddi amgylch, 0 amgylch,
round abont, about, around. Am-
gylchion geirian, circumlocution
Amgylch t/, round about, surr
Amgylchedd », circumference
Amgylchiad -au v. surrounding; <ir-
enmstance .■ position
Amgylchiadol a, circumscribing;
rounding : circumstantial
Amgylchiaith, ieithoedd vf periphras
Amgylcbu p, to surround. Acen a
gylchedig, Ton amgylchedig,
cnmflex accent
Amgylchwedl -au nf, circumlocution
Amaylchyn n. circumferentor
Amgylchyniad re, encompassing
Amgylchynol a, encompassing,
rounding, circumambient
Amgylchynn v, to encompass, to <
round ; to circumscribe
Amgylehynwr, wyr », circumscribt
one who encompasses
Amgynniweirio v. to hover round
Amgynnull v, to collect together
Amgynnnlliad re, collecting about
Amgyrfod a, curveting
Amgyrhaedd re, extent, range, compa
Amgyrhaedd v, to extend on all sidi
to expand, to extend
Amgyrhaeddiad re, expansion
Amgyrhaeddu v, to extend about
Amgywain v, to carry round
Amhad en, mixed seed
Amhad a, sown every side
Amhafal a, parallel
Amherawdr, odron re, emperor
Amherawdwr, wyr re, emperor
Amherodraeth -au nf empire
Amherodres -au nf, empress
Amhir a, lengthened around
Amhŵedd ü, to entreat
Amhŵedd re, entreaty
Amias nf, sensation around
Ainig -ion n, greediness
Ami a, frequent; many; plentiful:
often, oft. frequently
Anilaes a. trailing all round
Amlaeth «, mixed walk
Amlaethai, eion n, milkwort
Amlafo n, lock scutcheon
Amlan a. of various fashions
AmJaw -iau nf. g] ive, gauntlet
lygamy
Amlder, Amldra n, frequency; ]
lance
Amldr h 1 -ion n. polyped
Aiiilddt'iliog. Ainiddiiienog a, polypi
lona, many-l(
Amlddnli a. multiform
l v -iaid, Ainldduwiad,
polytheist
Amldduwiaeth if. polytheism
Amlediad », expansion
Amledd n, abundance: store
18
AMM
AMM
ÍAmleiriog â, verbose, wordy, multilo-
i quent, talkative
,'Amlen -i nf cover, envelope, wrapper
fAmlenu y,'to envelope, to cover
Amlenw o, multinomial
lAmlenwi v, to fill around
Amlew a, devouring on all sides
Amievs-yehu v, to shine about
.Amlhád n, increasing
'Amlhau v, to make or become plentiful.
Íto increase, to multiply
Amliaith, Amlieitliog a, polyglot
iAmlifad n, flowing round
Amlifeiriad n, circumfluence
Amlifo v, to flow about
Amlinell nf outline, contour [gated
Amliw -iau n, stain : a, stained ; varie-
|Amliwiad n, variegated staining
Amliwiog a, motley-coloured, variegated
lAmlochrog a, multilateral, many-sided
pLmlosgi v, to burn round
Amlran, Amlranog a, having many parts
lAmlryw a, multifarious
|Amlsill, Amlsillog a, polysyllabic
Amlun a, of various forms; ranged in
Amluniad n, conformation [forms
Amlwedd a, of many forms
Amlwg a, apparent, evident, plain, ob-
.. vious, manifest ; visible, conspicuous
i Amlwg, lygion n, apparency
I Amlwreicaeth nf polygamy
I Amlyfu v, to lick over
Amlygadwy a, demonstrable
iAmlygder n, conspicuousness
iAmlygedig a, manifested
Amlygedd n, apparentness
Amlygiad n, manifestation
Amlygiadol a, explanatory
ÎAmlygol a, demonstrative
Amlygrwydd n, obviousness
Amlygu v, to manifest ; to explain
Amlygyn n, illustrator; exemplar
Amlym a, sharp on all sides
Amlyniad n, adhesion round
Amlynu v, to adhere around
Ammaeth -au n, dainty
Aininarchiaen, feini n, horseblock
Ammeg -ion nf sentence, saying; para-
Ammeuthu v, to make dainty [bie
Ainmeuthyn -ion n, dainty
Amnieuthyn a, dainty, delicate
Ammhall a, unfailing
Ainmhar a, out of repair
Aminharch n, disrespect ; dishonour
Aminliarchu, Ammherchi v, to dis-
honour, to disrespect
Ammharchus a, disrespected
Ammharod a, unprepaired, unready
Ammharotoawl a, unpreparatory
Ammharthedd re, indivisibility
Ammharthredol a, unsystematical
Ammhech a, sinless, immaculate
Ammhefredd re, unhandsomeness
Ammhciriannedd re, inorganizatioa
Ammheithiol a, unprospective
Ammhell a, unremote, near
Ammhendod, re, indecision
Ammhenodol a, indefinite; vague
Ammherchenogi v, to unappropriate
Ammherthynasol a, unappertaming
Ammherthynu v, to make irrelevant
Ammhetrus a, indubious, without hesi~
tation=iDibetrus
Ammheu -on re, doubt, hesitation
Ammheu v, to doubt, to hesitate; to
suspect
Ammheuaeth nf dubitation, doubt
Ammheuawd re, doubting
Ammheugar a, scrupulous ; sceptic
Ammheugarwch n, scejtticism
Ammheuol a, doubtful
Ammhëus a, doubting, ambiguous
Ammhëusrwydd n, doubtfulness
Ammheu wr, wyr re, doubter ; sceptic
Ammhlant, Ammhlantadwy a, childless,
barren
Ammhleidgar, Ammhleidiol a, impartial
Ammhleidgarwch n, impartiality
Ainmhlethol a, uncomplicated
Ammhlithaw v, to decompose
Ammhlygu v, to endouble, to infold
Ammhorth n, misfortune; disgrace;
want of support
Ammhorthol a, unsupporting
Ammhosibl a, impossible
Ammhreiddiog a, not predatory
Ammhreswyl a, uninhabited
Ammhridiant re, inexpiation
Ammhriod a, unmarried [unfit
Ammhriodol a, inappropriate, improper,
Ainmhrofiadol a, un probationary; inex-
Ammhrudd a, insedate [perienced
Aiinnhrycilwyd n, fleabane
Ammhryderus a, unanxious, void of care
Ammhrydferth a, inelegant; ugly
Ammhrydlawn a. uiu-e. . . u, inoppor-
tune, untimely
Ammhrydus a, uncomely, unseemly
Ammhryleu n, utterance
Ammhrysur a, not diligent [luted
Ammhur a, impure, foul, vitiated ; pol-
Ammhurdeb, Ammhuredd re, impurity;
pollution
Ammhwyll -ion n, indiscretion ; insanity
19
AMO
Ammhẁyllo v, to lose one's senses [sane
Ammhwyllog a. unwary, indiscreet ; in-
Ammhwynt m. indisposition, illness
Ammhybyr a, impotent; not brave
Amminiog a. abutting upon; bordering.
Amminogion, borderers. Amminiog-
au, borders, frontiers
AmmlasUs a, insipid, tasteless
Ammraint, mreiniau n. dishonour
Ammri m, want of privilege
Ammnvd a, nnheated; unboiled; raw
Ammlaen n, fbre-part
Aramod -an nf contract, covenant, con
dition. Ammddau, terms, conditions
Ammodi r. to make a condition
Ammodiad ??, contracting
Ammodol a, at
Ammodoldeb h, conditionally [ment
Aminodrwym -an n. lea.>e; bond, agree-
Ammodwr. wyr n, contracting j arty
Ammoethyn -ion », dainty
Annnor -an n. placidity. Blodau am-
mor. amaranth
Ammori v, to become placid [honour
Ammraint n. breach of privilege; dis-
Ammrawdd. oddion n, circumlocution
Animreinio v, to violate privilege; to
dishonour
AmmreiniqJ a. unprivileged
Ammwlch, mylchau n. opportunity
Ammwlch a. having no breach or gap
Ammwyth -on n, carousal
Amiiad a. guarding on all sides
Amnaid, neidiau nf beck, nod
Amuawdd a. defending on all sides
Amneidio », to beckon
Amner -au n. purse
Amnerydd -on n. purser
Amnhedd v. to crave, to beg
Amnheddu v, to intreat much
Amnhwyth a, elastic on all sides
Amnifer -oedd n, odd number
Amniferedd n, imparity [numerabl
Ammf'erog a, uneven in number; in-
Atttnod -au n. mark around
Amnoddi v, to guard around
Anmoeth a, naked ail round [strip
Amnoethi r, to denude, to denudate, to
Amnwylh ??, pleasantry
Amnyddu v, 10 twine about [fee
Amobnvy n. commutation fee; virgin
Amobrwyo v, to commute
Amogor -au nf. shelter around
Amollid -an nf cheering warmth
Amorchudd -ion n, cover around
Amorchuddiad n, overwhelming
Amosgre -on 7?., opportunity
AMR
Amp n, calmness, serenity
Ampwy a, calm, gentle, pleasant
Amrafael -ion n, contention
Amrafaelgar a. contentious
Amrafaehad n. bickering
Amrafaelio v, to contend, to strive
Amrafaelus a. contentious
Amrain n. the pennywort
Amran -an. nf circular division
Amraniad n, dividing round
Amrant -au ẁ, the eye-lid ; instant
Amrant-hun n, short sleep, dose, nap
Amrant-huno >:. to slumber, to sleep
Amrantn v, to wink, to blink
Amranu v, to divide round
Amränwefi nf whitewort, wild cham
mile. Amranwen Helen Luedd«|
spicknel. bald-moneyj men
Amrawdd, rodd;
Amred -ion nf. circular motion
Amredeg r. to run round
Amredia i n. running round
Amredol a, circumambient [to fei|
Amredu v, to imitate; to counterifcT
Airtrentyn n. close of the eye; doze
Amrith a. of various a
-an n. variety
Amrithio -'. 10 diversify
Amrod nf. circumvolution
Amrodi v, to circunwolve
Amrodol a, circumvolutory
Amroddi v. to give around
Amrosgfil -od n, megatherium
• a. unwieldy, I
oedd h. onwieldineBS
Amrosgoew a, in various directions
Amrwtb a. yawning all round
Amrwygiad 11. tearing round
Amrwym it, bandage round
mo v. to land about
Amrwys a, ambrosial : n, ambrosia
Amrwyao] a. ambrosial
Amryalln a, rnultipotent
Amrydreigl a. heterochte
Amrydwll <i, porous, perforated
Amrydyb -iau n. paradox
Amryddarn a, of various pieces
Amryddawn a, versatile
oniaeth nf, versatility
Amryddull a, muitii'orm
Amrydduwiaeth nf polytheism
Amryfal a. diverse, sundry, mi
Amryfaledd n, diversity
Ainryfaliad n. diversifying
Amryfalu /•. to diversify, to vary
Amryfatha, multifariou.-
Amrvfeiliad u. variation
20
AMR
HJniyfeiHant, annau n. diversity
Vmryfrilryw a, heterogeneous
Vmryfiad >i. excess
do, of various modes
a, haughty, arrogant
b /i. excess ; arrogance
[kmryfti v. to commit excess; to err
kmryfus a, arrogant ; erroneous, faulty
kmryfusedd n. error, mistake, oversight
Hlyfuseddu v, to fall out, to err
kmryfwyd -ydd n, variety of viands
tonryfna'u a, very great, huge
Imrygaiit /i, eireling rim
kmrygar a, loved on all sides
Lmrygoll -ion n. loss in every way
Lmrygur -on n, pain in every way ; con-
! passion
imrygwvdd n, a fall every way
unrygwyn -ion n. great tribulation
unryh lit a, multindous
unrylai* a, of clivers sounds
unrylaw a, of various hands
kttirylawr a, of several floors. Ty ani-
rylawr, a house of several stories
Hrylef a, of many tones
unryliw a, of various colours
fltoryiiwiog a, of many colours
Linrylon a, pleased various ways
onrylun a, of various forms
■irylys -iau n, mixed herbage
jnrynerth a, multipotent
onryochr n, polygon
■ryochrog a, polygonal
Hprysain a, of different sounds
ILmrysedd n, excess on all sides
ijnrysill a, polysyllabic
.mryson n, contention, strife
■tyson i\ to content, to quarrel
K^songar a, contentious
'. .nirysongarwch n, contentiousness
I JUrysoniad n, contention
I .mrysonol a, contending
\ mryw a,divers, sundry .various, several.
1 Arnrywion, miscellanies, varieties
I :nrywaith, weithian n, variegated work
h mrywedd a, of various aspects
i .mrywellt en, mixed herbage
nirywertha, differing in value or worth
jnrywiad n, diversification
mrywiaeth n, variety, diversity
mrywiaethu v, to diversify
mrywiaith, ieithoedd nf dialect
mrywio v, to diversify; to vary, to differ
mrywiog a, having variety, diversified
mrywiogaeth nf intermixture
mrywio] a, miscellaneous; several
mrywiolaeth nf diversity, variety
AMW
Amryvrioli y, to diversify, to vary
Amsang n, treading about
AmsatÊr «, treading about. Amsathr
dynion, the footsteps of men. Lie
amsathr, a place trodden on every side
Amsathru v. to tread about
Amseinio v, to reverberate
Amser -oedd -an n, time; season
AmsergyiF -ion n. era, epoch
Amseriad n, timing, dating
Amseriadur -on n. lime-piece
Ajnserlyfr -an n. chronicle
Amsernod -au n, era, epoch, point of time
Amserol a. timely, seasonable; temporal
Amser ildeb n, seasonablenes»
Ams roii v, to make seasonable or
Anis.Toni, iau n, almanac [rimely
Aroseronydd -ion almanac-maker
Amseru v, to time, to fix a time ; to date
Amserydd -ion n, chronologisfc
Amseryddiaeth nf chronology
Amseryduol </. chronological
Amsud n, appropriate quajity
Àmug i\ to d« fend, to protect
Amwain v. to lead about
Amwallt «, encircled with hair
Amwasg -oedd n. compression
Amwasgu v. to compress, to press around
Amwe -oedd nf selvage, skirting
Amwedd -au nf comformity ; style
Amweddi nf solemn prayer
Amwedda c. to make conformable
Amwel </, circumspect, wary
Amweled v, to be circumspect
Amwes -au n, enjoyment
Aniwesu v, to take enjoyment
Amweu v, to make a selvage
Ainwg. ygon n. defence, security
Amwfb -iau nf, circular course
Amwibon -iaid nf amphisbcena
Àmwisg -oedd nf. envelope; shroud,
winding sheet ; upper garment
Amwisgo v, to enwrap, to shroud
Amwiw a, excellent all ways
Amwregysu v, to begird ; to surround
Amws, emys n, stallion, steed
Amwyd np (yn n), earth-worms
Amwydyn n, earth-worm
Amwydd en, frame
Amwyll a, gloomy all around
Amwyllt a, wild in all directions
Amwyn v, to defend, to guard
Amwys a, witty ; equivocal, ambiguous
Amwysedd n, ambiguity
Amwysiad n, punning
Am\vyth to, wrath ; ferocity
Amwytho v, to push fiercely
21
ANA
AND
Amyd n, mixed corn. Bara amyd, mixed
Amygiad n, giving refuge [bread
Amygu v, to defend, to guard
Amyn c, unless, except, but
Amynedd n, patience, forbearance
Amyneddgar, Amyneddus a, patient,
forbearing, long-suffering
Amyneddgarweh n, long-suffering
Amyriad n, intermeddling
Amyru v, to interfere
Amysgar -oedd en, entrails, bowels
An (án) nf element, principle, material
Anpx, un-, (lis-, mis-, im-, in-, il-, ir-,
Anach -au nf impediment [-less, not
Anad a, especial, peculiar. Yn anad
dim, above all things; especially
Anad! -au nf breath. Dift'yg anadl,
shortness of breath ; asthma, dyspnoea
Anadlfyr «, having short breath: asth-
Anadìiâd n, respiration [matic
Anadlog a, breathing, respiring
Anadlu i\ to breathe, to respire
Anadlyn n, single breathing
Anadnabod n, want of recognition
Anadnabyddus a, unacquainted, un-
known
Anaddas «, unmeet, unseemly, improper,
unfit, unsuitable, inappropriate
Anaddasu v, to disqualify
Anaddefiad n, disallowance
Anaddfed a, unripe, immature
Anaddurn -au n, disarray, undress
Anaddwyn a, inelegant
Anaddwyno v, to make nelegant or
unfit ; to disqualify ; to attaint
Anaddysg n, lack of education
Anaele a, terrific, direful
Anaf -au n, blemish, defect; wound
Anafael a, void nf hold
Anafiad n, blemishing
Anafod n, ailment ; boil, sore
Ana u v, to blemish, to maim
Anafus «.maimed ; blemished ; monstrous
Anagwedd nf want of form
Anagweddus a, unseemly
Ananghofus a, unforgetting
Anair, eiriau ?i, ill report , infamy ; re-
proach, disgrace
An il -au nf breath, respiration=Anadl
Analiad n, respiring
Analu v, to breathe, to respire
Analwedig a, uncalled
Analledig a, impossible
Anallu -oedd n, inability; impotency
Analluadwy a, impossible
Analluedigaeth nj, impotency
Analiuedd n, impotency
Analluo v, to render impotent
Analluog a, unable; impossible
Analluogi v, to disenable, to incapaci-
tate; to disable
Anallungrwydd n, inability
Analluoldeb n. impossibility
Anambtdl ad, scarce : seldom
Anamgyffred -oedd n, imcomprehensioi
Anaml a, infrequent : scarce
Anamlder n, inf'requency
Anamlwg n. not manifest, indistinct
Anamlygiad a, indistinction
Anammheuaeth nf, indubitation
Anaminodol a, unconditional
Anamryfus «, not liable to error
Anamser -oedd n, unfit time
Anamserol o, untimely, unseasonable
Anamseru v, to render untimely
A imynedd n, impatience
Anamyneddgar o, impatient
Ananian -unf lack of nature
Ananianol «/unnatural
Ananianoldt-b n, unnaturalness
Anant np, harmonies; muses
Ananwyl a, unendearing
Anaradwy a. unarable
Anaraf a, not slow, expeditious
Anaralliad n, inalienation
Anaraul a, not calm ; not serene
Anarbed, Anarbedol a, unsparing
Anarch' illadwy «, unvulnerable
Anardymmer n, indisposition
Anarfer -ion nf want of use
Anarferol a, unaccustomed, unusual, a
traordinary, uncommon
Anaferu v, to disuse
Anarfog a, unarmed
Anarl tee a. unen ptied
Anarwydd a, without a sign
Anatebol a. unanswerable
Anattaliadwy a, unrestrainable (_
Anau np, elementary principles of ha(
Anaw -on n, poetic genius; songster
Anawdurdodi v, to revoke authority
Ana wel n, vocal music
Anawell nf inciter of hannony
Anawenydd a, void of genius
Ancr n, anchoret. Fal yr ancr, like'
hermit; honest, sincere
Ancres -au nf anchoress
Anewyn -ion /;, dainty: desert
Ancwynai, eion n, epicure
Anchwant n, inappetency
Anchwardd a, void of laughter
Anchwiliadwy a. unsearchable
Anchwith a, not sinister
Andaw v, to listen, to hear
22
ANF
ANF
Kndawgar a, wistful, attentive
Vndawiad n, listening
Andras -iaid n, enemy; Satan, the devil
Hired n, untrodden spot
■. to disorder, to ruin
[Uidwvol «, disordering, ruining, harm-
in-' c, unspaciuis. unample [ful
Kjbrwydd a, not quick, dilatory
Eedifar a, remorseless
Iknedifarus a, unrelenting, unrepenting
Inedifeiriul a, impenitent
Inedifeinvch n, impenitence
a, unhallowed
Vnedmygedd «, irreverence
■edwaint n, amaranth
Ineffeithiol a, ineffectual, inefficacious
Keglur a, indistinct, not clear
ineglurdeb «, indistinctness
biegiwg n, void of splendour
Kgni /i, inertia
Inegwau a, unfeeble, potent
Heiddil a, unslender; nervous
Süaeilnn -od n, phantom
íneirian a, ungainly, unseemly
Ineirif a, innumerable, numberless
\neirifcdd n, innumerableness ; infi-
Äneirio v, to blander [nite number
\neiriul «, slanderous, defamatory
jneirioes a, void of splendour
\nel\v a, gainless; destitute
\nelyf a, void of music
Hpw tg a, unrenowned, ignoble
inenwogi v, to make ignoble
Beofn, Aneou a. not bold, timid
Anerch -ion n, salute, address
Anercji v, to salute, to greet, to address
Anerchcb -ion nf, address
fcerehiad n, salutation, address
rehol o, gratulatory
[Anerchwr, wyr n, complimenter
lAnerfai a, faultless, blameless
[Anesgarad », inseparability
ijAnesgor a, without deliverance
[Anesgorol a, irremediable; incurable
\ inexorable; inextricable; inevitable
I insuperable, un surmountable; intoler-
Anesgud a. not quick [able
jAnesinwytli a, uneasy, restless
[Anesmwyíhder «. uneasiness
(aMesmwyiho v. to make uneasy
,-ythyd «, uneasiness
Aneuog a. unguilty, guiltless
Anewig a, melodious, tuneful
1 ijar a, unwilling
Anfab, feibion n, infant: a, childish
Anfad a. naughty, villainous
Anfadu n, to become naughty
Anfadus a, iniquitous, impious
Anfaddeuant n, unforgivingnesa
Anfael a, prohtless, gainless
Anfalch a void of pride, humble
Anfanwl a, inaccurate
Anfanvaint n, amaranth
Anfarwol a, immortal, deathless
Anfarwoldeb n, immortality
Anfas a, not shallow; deep
Anfedrus a, unskilful, bungling
Anfedrusedd », unskilfulness
Anfeddylgar n, thoughtless
Aafeidredd n, immensity, infinity
Anfeidrol a, infinite, immense
Anfelus a, not sweet, insipid
Anferth a, without beauty, unsightly
Anferthedd a, unsightliness
Anferthlun -iau n, caricature
Anferthol a, unsighly, monstrous
Anferthwch n. unsightliness
Anfesuri », immensity
Anfethiant, nau n, infallibility
Anfethlig a, unembarrassed
Anflas n, insipidity, tastlessness
Anrlasus a, tasteless, insipid, unsavoury
Anflys -ion », inappetency
Anfodd -ion n, displeasure. Gwneuthur
anfodd ar un. to ravish. 0 anfodd,
against one's will, unwillingly
Anfbddedig a, displeased
Anfoddgar a, displeasing
Antbdd'hád n, displeasing [disoblige
Anfoddhau, Anfoddio v, to displease, to
Anfoddlawn a, discontented
Anfodd londeb n, discontentedness
Anfoddlongar a, unsatisfactory; dis-
satisfied, discontented
Anfoddloni v, to discontent, to dis-
satisfy, to displease, to offend ; to be
offended or displeased
Anfoddlonus a, discontented
Anfoddog a, dissatisfied ; fretful
Anfoddogi c, to discontent, to displease
Anfoes -au nf immorality ; rudeness
r, Anfoesog a, unmannerly,
rude, ill-bred
.arweb n, rudeness, incivility
1 a. immoral
b a, immorality
Anfoethus a, not dainty
AnfoHant, annau n, disparagement
Anion vt to send;to transmit, to despatch
Anion a, missive, sending
Anfonadwy a, that may l>e sent
Anfonedd a, without nobility
Anfoneddig a, ignoble, ungenteel
Anfoniad n, mission : transmission
23
ANH
Anfonog a, missionary. Anfonogion,
missionaries
Anfonol a, missive ; missionary
Anfraint n, want of privilege
Anfreiniad «, disfranchisement
Anfreinio v, to disfranehise=Difreinio
Anfreiniog a, unprivileged
Anfri -on /?, disrespect, disesteem; tu-
berous moschatel
Anfucheddol a, immoral, depraved
Anfucheddoldeb n, immorality, want of
moral conduct
Anfudd a, unprofitable=T)ifudd
Aufuddiant, annau n, disadvantage
Anfuddiol a, unprofitable, profitless
Anfuddioldeb n, unprofitableness
Anfwyn a, unkind, uncivil, ungentle
Anfwyn der n, unkind'
Anfwynhau v, to rob of enjoyment
Anfwytli a, not tender, harsh
Anfyiyrdod «, unstudiousness
AnfVged n, di -
Anl'yn tt, ungentle, monv.se
Anfyniad n, nolition
Ani'ynog a, ungentle
Annrnych a, unfrequent, seldom
Anfywiog a, inanimate, lifeless
Anfywiol a, unanimating
Antfaeth a. not mellow
Anffawd, odau -ion »J] misfortune
Anffel a, not cunning, unwily
Anflbdiog, Anffodus a, unfortunate
Anffrwythlawn a, unfruitful, barren
Anffurfio v, to disfigure, to deform
Anffyddlawn a, unfaithful, faithless
Anflyddlondeb re, unfaithfulness
Anffyniant, annau n, adversity
Anhad a, peevish, fretful
Anhadledd n, incorruption
Anhaddef a, homeless
Anhaeddiannol, Anhaeddol a, undeserv-
ing, unmeritorious, unworthy
Anhaeddiant, aunau n, demerit
Anhael a, ilhberal ; mean, stingy
Anhaelioni ?i, illiberality ; niggardliness
Anhaeredd n, inassertion
Anhagreb -ion ?*/*, charientism
Anhagredd ?i, indeformity
Anhail a, without service
Anhaint a, undiseased
Anhalar a, unenlivened
Anhalog a, undefiled ; pure
Anhallt a, not salt
Anhambwyllog a, unpremeditated
Anhanesol a, unhislorical
Anhanfod a, nonexistent
Anhap -ion ?*, mischance mishap. An-
ANH
hap ei fam, bastard. Dywedyd ei hai
a*i anhap, Ádrodd ei hap a'i anhap, U
relate one's adventures
Anhapus a, unfortunate, unlucky
Anhardd a, not handsome: unseemly
Anharddwch a, uncomeliness [lndecen
Anhatru i\ to uncover
Anhaw a, immature, unripe
Anhawdd a. uneasy, difficult
Anhawddfyd «, unhappinesa
Anhawddgar a, onamiabJe
AnhawddgoU a, not easily lost
Anhawl, holion nj\ nonsuit
Anhawnt it, indisposition
Anhawr a. nnindulgent
Anhawsder n, difficulty
Anhebgor a, indispensable
■ _or -au -ion /i, what is indÌ8
ble; requisite
Anhebgorol a, indispensable
Anheddog o, unpacific
Anheddychlawn a, unpeaceful
Anheddychol a, unpaciticatory
Anhefehg a, unimitative
Anhefelwch n, unimitableness [slo'i
Anheinif, Anheini a, listless, sluggisl
Anhelaeth a, unspacious, confined
Anhelbulus a, not teased or perplex*
with business or cares
Anhelyiit a, unemployed
Anhepwedd a, needless
Anhewyd a, not in earnest
Anhewydd o, immature
Anhidlaid a, undistilled; unstrained
Anhiliog a, unprolific : n, barmiwort
Anhiriant a, undilatory
Anhocedus o, uudeceitful
Anhoddiad n, undefeasibility
Anhoedd a, unconspicuous
Anhoenus a, unlively, sluggish
Anhoewder n, unsprightliness
Anhoff a. unamiable ; disgusting
Anholiadol, Anholedigol a, uninterrogi
Anholltog a, uncleft, unsplit [tan
Anhonedig a, unasserted
Anhorol a, unindulgent
Anhortiol a, unchiding
Anhualu v, to unfetter
Anhudol a, unalluring, unenticing
Anhuddo v, to uncover, to expose,
Anhuddol a, unobscuriug [disclo
Anhuenig a, not sunny, gloomy
Anhulio v, to develop, to uncover
Anhun n, wakefulness, sleeplessness
Anhunanol a, unselfish, disinterested
Anhunedd h, wakefulness; trouble
Anhwyl n, indisposition ; sickness
24
ANH
ANH
^nhwylio v, to distract, to derange
fcnhwylus a. out of order; unwell, sick,
ailing : inconvenient
Igahwylusdod n, obstruction
Inhy, Anhyf a, not bold, bashful, shy
\nhyall a, impossible, infeasibla
\nhyalled >t. impossibility
nhyar a, not easily ploughed
Sknhyawdledd n, in eloquence
Hfcyball o, indefectible; infallible
Mkybarch a, unworthy of respect
inhybarthedd n. indivisibility
■bybech a, impeccable, .sinless
\nhyblyg a. inflexible, staff, rigid
■hyboen a, impassible
Hhybortb a, unassisting
phybrawf a, undeinonstrable
\nhybwyll a, imprudent
Wrychwal a, indispersible
Vnlrychwant a, uncovering
Vnhydaen a. inexpansihle
InlmLldi o, untraversible
\nhyda\vdd a. indissolvable
^nh\ 'deiml «, impalpable
Anhyder it, distrust; diffidence
Vnhydor a, unfrangible, not fragile
bihydraeth a, unutterable
fcnhydraidd a, impenetrable
\nhydraul a, indigestible
Inhydrefn a, not easily arranged
iahydreigl a, undeclinable
\nhydrig a, uninhabitable
Vnhydrin «, unmanageable
\nhydro «, unconvertible
Anhydrwch a, irrefrangible
Vnhydwyll a, undeceivable
■hydwyth a, uneiastic
Anhydyb a, inconceivable
Anhydyn a, intractable
Anhyddadl o, indisputable
Mlhyddal a, not easily held
|;^nhyddawn a, not easily gifted
Hpyddring <t, not to be climbed
Anhyddwyn a, unbearable, unsufferable
\nhyddyn a, unfrequented by man
\nhyddysg a, indocible; uiiteaehable;
^nhyedd it. want of courage [unversed
\nhyfaeth a, not easily nursed
Anhyfai a, irreprehensible
Anhyfai a, not pulverizable
Anhyfam a, injudicable
^nhyfawi a, illaudable, uncommendable
Mhyfedr a, inexperienced, unskilful
Mhyfeidr a, immeasurable
Anhyfel a, unlike, dissimilar
Aflryferw a, undecoctible
Mhyfeth a, infallible, not readily failing
Anhyflin a, indefatigable
Anhyfodd a, implacable
Anhyfoes a, unmannerly
Anhyfraw a, not easily scared
Anhyfreg «, infrangible
Anhyfriw a. infrangible
Anbyfryd a, unpleasant
Anhyfud a, immovable
Anhyffawd «, unfortunate
Ànhyffer a, incongealable
Anhyffordd as, impassable; uninformed
Anhyffrwyn a, not easily bridled
Anhygael a, unattainable
Anhygall a, unwary
Anhygar a, unamiable, unlovely
Auhygas a, inexeerable
Anhygawdd a. not easily offended
Anhyged a, illiberal, stingy
Anhyglod a, illaudable; infamous
Anhyglud a, not portable
Anhyglust a, not of quick ear
Anhyglwyf a, invulnerable
Anhyglyw a, inaudible
redible
Anhygof a, immemorable
Anhygoil a, not easily lost
Anhygosp a, incorrigible
Anhygred a, incredible
Anhygryn a, not apt to tremble
Anhygudd a, not easily hidden
Anhygwl «, irreprehensible
Anhygwymp a, unapt to fall
Anhygwyn a, unapt to complain
Anhygyrch a, unaccessible
Anhyladd a, not easily cut off
Anhylanw a, insatiable, not easily filled
Anhylar a, not easily tired
Anhylaw «., unhandy, inexpert
Anhyled a, inexpansible
Anhyles a, unbeneficial
Anhylith a, untractable
Anhylon a, un cheerful, dismal
Anhylosg a, incombustible
Anhyludd a, unopposable
Anhylun «, not easily formed
Anhylwgr a, incorruptible
Anhylwydd a. unprosperous
Anhylys a, unrejectable
Anhynaws a, unaffable; untoward
Anbynod o, unnotable, common-place
Anhyran a, indivisible
Anhyrew a, not easily frozen
Anhyrif a, uncountable
Anhyrodd a, unbountiful
Anhyrus a, not apt to start
Anhyrwydd a, unfeasible, uneasy
Anhyrwyg a, illacerable, not easily rent
25
ANLL
Anhyrwym a, not easily bound
Anhysbys a, unmanifest; ignorant of;
Anhyserch a, nuamiable [unknown
Anhysom a, undeceivable
Anhyson a, unutterable
Anhysyn a, imperceptible
Anhywaith a, untraceable
Anhywan a, invulnerable
Anhywedd a, untoward
Anhywel a, unconspieuous
Anhywell a, irremedi
Anhywerth a, inestimable; unsalable
Anhywest a, inhospitable
Anhywyw a, unfading
Aniach a, unwell, indisposed
Aniacho] a, unsalutary
Aniaeth nf, temperament; nature
Anial -oedd a. desert, wildern «s
Anial, Anialog a, desert, wild, uncnl-
Anialfa -oe'.ld nf wilderness [tivated
Anialfan -an nj, wilderness, desert
Anialu v, to desolate to lay waste
Anialus a, of a desert aspect
Anialwch », wilderness, desert
Anian -an nf, nature; instinct; genius
Anianaeth nf physics
Anianawd, odaun, temperament: phys-
Aniander n, naturalness [wlogy
Aniandraw n, physiology
Anianddysg nf physiology
Anianeg nf physic's
Aniauodoi a, physiological
Anianol a, natural; wonderful
Anianolaeth n, natural property
Anianolder A, natural right or condition
Ania.nt np, vocal harmonies; poets
Anianu v, to render natural
Anianydd -ion n. naturalist
Anianvddi aetli nf natural philosophy.
Anianyddòl a, physical [physics
Aniawn a, improper, unjust
Aniawnder n, impropriety
Anifail, feiliaid », animal
Anifeilaidd a, brutish, bestial
Anifeileiddio v, to imbrute, to brutalize
Anifeilhau », to brutalize
Anifeilig a, animal, animalish
Aniolaid a. unpraised
Anian a, not clean, impure, unclean
Anlanwaith a, uncleanly
Anlanweithdra n, uncleanliness
Aidew a, not brave; clever
Anlewder, Anlewdid n, cowardice, das-
tardliness, want of courage
Anloew a, not bright, not lucid
Anllad a, wanton, lascivious
Anlladaidd a, apt to be wanton
ANN
Anlladedd n, wantonness
Anlladrwydd n. lascivionsness. lust.
Anlladuw, to grow wanton [wantonness
Anlladwsl nf. venereal disease, syphilis.
Anllai ad, nevertheless
Anllariaidd a, ungentle
Anllathraid 1 a, not resplendent
Anllathrudd a, chaste; uuviolated
Anllawch a, unprotected
Anil iwd a, not craving
Anil iwdineb n, uncravingness
Anllawdd a, rich, precious
Anllenog a, illiterate, unlearned
Anllenogrwydd n. iliiterateness
Anlles a, void of benefit
Anllesg a, unfeeble, vigorous
A I] ■•. ol a, disadvantaieous=Aflesol
Anllettygar a, inhospitable
Anlliw -iau ??, stain
Anlliw a, colourless
Anlliwgar a, ill-looking
Anil ' >dd '■]>. riches, means
Anlloeddi v, to squander
Anlloeddog a, affluent, rich
Anil 'fi v. to handle, to reach
Aullonaa n, handling
Anllosgadwy a. incombustible
Anllosgedig a, unburnt; unignited
Anlluddedig a, unfatigued
Anlluosog a, unfrerjuent, not numerou»
Anllwyddiant, annau n, misfortune
Anllwythedig a, unburdened
Anllygradwy a, incorruptible
Anllygredigaeth nf incorruption
Anliygredd n. incorruption
Anllythyreg nf bad grammar;
orthography
Anllythyreno^, Anllythyrog a, iiliteral
Aniiywodraeth nf anarchy [trovei
' ' abl<
Annadleuadwy a. incontestal
Annarbodaeth nf improvidence
Annarbwylliad n, impersuasion
Annarfod a, endless, infinite
Annarllenol a, illegible, unreadable
Annarmerthedd », unpreparedneafl
Annarostyngiad n, insubjection
Annarpar a, unprepared
Annattodol a, inexplicable
Annattoddiad n, insolubility
Annattro a, not recurrent
Annawd v. to reproach
Annawn, noniau n, ill-luck, misfortur
Anneal! n, lack of understanding
Anneall a, unintelligent; ignorant i
Annechreuol a, without beginning
Annedwydd «, unhappy, luckless
Annedwvddwch «. unhappiness
26
ANN
ANN
innedd -au nf dwelling, residence
inneddf a, lawless : re/, disorder
Inneddfa, fëydd, fäu nf dwelling-place
Üneddfolder re, immorality
Hpeddiad re. residing, residence
Hteddle -oedd re, dwelling-place
lined du v, to dwell, to reside
knnefnyddiol a, unsubstantial, useless
Kefod -an nf, lack of ceremony
Hefodol a, unceremonial
Vnneffro a, unawake
■jeheuder re, indexterity
Vnneili» v, to drop leaves
Bheillduoldeb ??, inseparability
Btmeiryd a, irrelevant
Vnneisyfol a, unrequesting
Vnnel -au nf tension ; prop : a gin. Ehoi
gwaew ar annel, to couch a lance
■neliad re, stretching; aiming
Innelog a, on the bend; bent; aiming
innelu v, to bend ; to stretch; to aim
|nnelwig a, shapeless, unformed. An-
nel wig ddefnydd, embryo, foetus
j.Ynner, ueirod nf heifer
itanerbynioldeb re, unacceptableness
Annerth re, impotence
Annestl a, indelicate; inelegant
Annestledd re, indelicacy; inelegance
Annewisol a, ineligible ; undesirable
fonnewr a, irresolute; coward
Knnhaeniad re, inexpansion
[innhaerni re, lack of importunity
Annhangnefedd re, want of peace
Annhalmedd re, non-impression
Annkanadwy a, unignitable
Annhaw a, unsilent, untacit
■Bihawel a, not calm, unsilent
Annhebyg a, unlike, dissimilar
Annhebygol a, improbable, unlikely
Annheg a, unfair
Annhegwch re, unfairness
■bheilwng a, unworthy
Annheimlad re, apathy, insensibility
Annheithig a, void of faculties
Annhelaid a, incompact; ungraceful
Annhelediw «, ungraceful. Cyrlafan
annhelediw, a horrid catastrophe
Annheredd re, impurity
Annherfyn a, boundless, infinite
tAimherfynol «- infinitive; infinite,
boundless; endless. Modd annher-
fynol, infinitive mood
Annherfysgol a, untumultuous
Annherwyu a, not fervent
Anuhesog a, void of sunheat
Annheuluog a, undomestic
Annhiriog a, void of land
Annhirion a, ungentle; cruel
Annhlysni n, inelegance
Annho a void of covering
Annhoddadwy a, insoluble
Annholiad re indiminution
Annholladwy «, mdeductable
Annhoradwy a, infrangible: irrefragable
Annhoraeth a, void of produce
Annhostedd w, inseverity
Annhostnri n, want of pity
Annhosturiol a, unpityhig
Annhrachwantus a, uncovetous
Annhraethadwy a, inexpressible
Annhraethol a, inexpressive, ineffable
Annhrafodol a, unbustling
Annhrafferthus a, free from trouble
Annhrallodus a, unarHicting
Annhrancedig a, unannihilated
Annhras a, void of kindred
Annhraw a, without a guide
Annhred a, unresorted ; solitary
Annhrefig a, non-resident
Annhrefn -au nf disorder, confusion
Annhrefiiu v, to disorder, 10 disarrange
Annhrefnus a, dissorderly
Annhreiddiol a, impenetrating
Annhreisig a, inoppressive
Annhremygol a, undespising
Annhrethadwy a, untaxable
Annhreuliedig a, unconsumed
Annhrigiant re, non-residence
Annhrugarog a, unmerciful, merciless
Annhruthiol a, unfulsome
Annhrwsiadus a, not dressy
Aijiihrwvadl «.not thorough or complete
Annhrwydded a, unlicensed
Annhrybelid a, ineloquent
Annhryloew a, untransparent
Amihrywanadwy a, impenetrable
Annhuddo v, to uncover
Annhueddol a, impartial
Annhuellu v, to undeck
Annhwng a, non-juring
Annhwyllo v, to undeceive
Aimhwyllodrus a, candid, honest
Annhwysgol a, unaccumulating
Annhwythol a, unelastic
Annhyciannus a, unauspicious
Annhyciant re, unprosperity, nonsuccess
Annhynged -ion nf. misfortune
Annhyngedfen -oedd nf misfortune
Annhyngwr, wyr re, nonjuror
Annhymmerns a, intemperate
Annhymmig a, premature, unseasonable
Annhymmoraidd «, unseasonable
Annhymmoreiddrwydd re, inclemency
Annhvner a, unkindlv. harsh
27
ANN
AnJohywyll a, inobscure
AnnTangol a, anescaped [revenge
Anni'al, Aim'ialedd n, being without
Ann'ialedig «, unrevenged
Ann'iareb a, not a maxim or adage
AnnTarebol, AnnTarebus a, unproverbial
Anni'au a, uncertain, dubious
Anniasp, Anni'aspad a, without shouts
Ann'iaspedain v, to cease from shouting
or screaming
Annibech a, not sinless
Annibellt a, not hncompact
Anniblog a unskirted
Annibyniad. iaid », independent
Annibyniaeth nf independence
Annibynol a, independent
Annibynwr, wyr n. independent
Annicra a, uusatiated [cere
Annichellgar a, guileless; candid; sin-
Annichon, Annichonadwy a, impossible
Annichonedd », impossibility
Anniddig a, uncontented; peevish
Annidäigrwydd u. peevi
■
Anniddymol a, indefeasible
Ann'ielwig a, uncontemned
Annîell a, unhandsome
Ann'ien a, uncertain, dubious
Annieurwydd n, uncertainty
Annifäedd », undestmctiveness
Annifai a, not blameless
Aimifant n, perennity [able
Annifaol a, unconsuming; unconsum-
Annifeiriol a, innumerable
Anniflan. Annirlanol a, unfading; per-
Anniflanadwy a, immarcessible [petual
Anniflanu v, to cease disappearing ; not
Anniflas er, not tasteless [to fade away
Annifrif tt, unsedate
Annifro a, unbanished
Annifrodol a, undilapidating
Anniffeithiol a, undesolating
Annitfer, Annifferiog a, unprotecting
Annifflais a, insecure
AnnifFoddadwy a, unquenchable
Anniffred «, defenceless
Anniffygiadwy a, indefectible
Annigiol a, unoffending
Annigonedd n, unsurhciency
Annigrifol n, unamusing
Annileadwy a, indelible
Annilynol a, inconsequent
Annilys a, uncertain, not sure
Anniííyn a, inelegant
Annillynu v, to make inelegant
Anniodgar a, not given to drink
Anni'ofal a, not careless
ANN
lAnnîog a, unslothful, not idle
AnnYogel a, unsecure, unsafe
Ann'ioi, Ann'ioledig a, unobliterated
Annlolchgar a, ungrateful, unthankful
AnnToIor a. unexterminating
i not disarrayed
Annirgel o, unconcealed, not secret
Anninol a, unimp
•;<>] a. unde.spicable
Annirnadiad >/, inapprehension
Aunirprwyol ,t. unsupplying [nenc]
Anmrwest nf, Annirwestwch n, inabsti
Annirwyol a, not liable to penalty
Anniryw a, undegenerate
Annisberod a, undispensed
Annishorth a, uncon.>umptive
■11 a, not indiscreet
Annisgynol a, undescending
Annistrywiol a. undestrnctive
Anniwair a, unchaste, incontinent
Anniwallus a, unsatiating
Anniwedd a, endless, infinite
Anniweirdeb n, incontinence
Anniwyd o, not diligent, indolent
Anniwyg n, bad habit: disorder
Anniwygiol a, unreferming
Anniwylledig a, uncultivated
Anniwyn a. mvi date
Annod -an n, stop, delay: suspension
Annod, Annodi v, to suspend, to delaj
Annod y gyfraith, to make void a sui
Annoeth a, unwise, imprudent
Annoethineb n, indiscretion
Annofi v, to become, refractory [rnex
Annog r, to incite; to exhort: n, incite
Annogaeth nf admonition, exhortati
Annogiad «/inciting; incitement
Annognedd n, incompetence
Annogol, Annogus a, inciting
Annolurus a, unpainful [talente
Annoniog a, giftless, ungifted,
Annos n, driving, chasing
Annos v, to drive, to chase, to incite
Annosbarth a, nnclassed; indistiu '
Annull a, void of form [indisci
Annuw a, atbeistic; faithless
Annuw -iaid, Annuwiad, iaid m, atl
Annuwiaeth nf, atheism
Annuwiol a. ungodly, godless
Annuwioldeb n, ungodliness
Annwfh, Annwn n, the lowest statein
circle of transmigration (accord™
the bardic doctrine of metemp
chosis) ; the lowest point of existt
lowest hell ; hell ; the bottomles
the great abyss ; the deep ; the loi
28
ANN
ANO
regions ; the state, or receptacle of
the dead
Annwyd n, cold, dullness. Cael yr an-
I nwyd, Dal yr annwyd, to catch cold.
Mae wedi cael annwyd, lie has caught
cold. Twymyn amiwycf; influenza
Énnwydaidd a, chilly
Bfawydedd n, chilliness
Bmwydo v, to get chilly
Hpnwydog a, cold, chilly
Annwyf >i, ennui: a, listless
■Annwyn a, unkind ; surly
Annwys a, unpressed; incompact
[Annyben a, endless; untidy, slovenly;
i slow, dilatory; purposeless, contused
Annybendod />. endlessness ; tediousness ;
Hovenliness, untidiness
ÌAnnyheuul a, inconclusive
puryblyg a, unfolded
■pybryd a, not dismal
JAnnychryn a, fearless, undismayed
Binychweladwy a, irreversible
Annychynnnygol a, uniiuaginary
Annyddan «, comfortless, unhappy
■feryfal a, indolent, lazy, heedless
Hfeyfnig a. unusual, uncomuion
Annyfodadwy a, inaccessible
■teyfrol a, not watery
Aimyfyii a, unsununoaed. uncited
jÉnnygnad n, being unafflicted
Annygwydd a, without chance
Annygylclmiol «, uncircumscribing
Mpygymmodol a, unconciliatory
•Annygyrchedig a, unapproached, unre-
jAnnyheurad u, inassertion [sorted
jfcnyhewyd n, want of devotion
[Annyhuddiant n. implacability
Annyled -ion nf, that is not due ; pre-
i tended debt
Annyledus a, unincumbent ; undue
Anny lye dog a, not having claim
Annyiuehwehidwy «, not returnable
Annyiiiuiinl a, undesirable
Annynog a, unmanly, coward
Annynol a, unhumun; cruel
Annynsawd a, impersonality
Annynsodol a, impersonal
Annynwaredol a, unimitative
Anny ddefadwy a. unsufferable
Annyryswch n, imperplexity
Annysbeidiol a, unintermitting
Annygbendod, dodau n. inconelnsive-
Annysbwylliant ?i, irrationality [ness
lack of learning
jAnnysgedig a, unlearned, untaught
Annysglaer a, not bright
Annysgwyliad n, inexpectation
Annysgymmod n, discordance
Annystaw a, not silent
Annyundeb ??, disagreement
Annyuno v, to disagree
Annywalder n, want of ferocity
Annywedadwy «, unspeakable
Annywedd'iaeth nf, celibacy
Annvweddog a, unconjugal
Annywyllyniog a, uncultivated
Anobaith n, despair
Anobeithiad n, desperation
Anobeithio v, to despair
Annbeithiol a, hopeless, despairing
Anobeithlawn a, unhopeful
Anober -;<u- trifle
Àndberi n
Anobrwy a, vast warded
Anohryn a, void of reward or desert
Anobwyll a, improvident
Anochel, Anocheladwy a, unavoidable,
Anodidog «, unexcelling [inevitable
Anodinebus a, unadulterous
Anodoriaiit, annau n, non-interruption
Anodrig a, un dilatory
Anoddefadwy a, insufferable
Anoddefol «, intolerable
Anoddeu -on «., unintentional act
Anoddyfn, Anoddyn -au n, abyss; the
deep Dwfr anoddyfn, very deep water
Anoeth -au n, incomprehensibility;
difficult action or adventure
Anofal r/, careless; imprudent
Anofiuiol a, untroubled
Anofnog, Anofnus «, fearless
Anofwyedig a, unvisited
Anofyddol a undisciplinary; unphilo-
sophicai; unscientific
Anofynol a, irninquisitive ; unnecessary
Anoganol a, unsatirical
Anogawn a, insatiate
Anogonol a, inglorious
Anogwydd n, disinclined
Anogyfio v, to make unequal
Anogyfred a, of unequal pace
Anohebol a, uncorresponding
Auoleithiog a, of no slight havoc
Anolesg a, unenfeebîed
Anoleu a, undistinct; gloomy, dusky
Auolo «., ineffectual; void
Anolrhain o, trackless [be traced
Anolrheinadwy a, unsearchable; not to
Anolud, Anoludog a, poor, destitute of
Anoluddiol a, unobstructed [wealth
Anolwg <(, sightless, eyeless
Anolygiadol a, unspeculative
Anolvgus a, unsightly
Anollyngedig a, unloosened
29
ANR
Anommedd a, without refusaal
Anorbwyllig a, not frantic
Anorchafus a, unexalted
Anorehestol a, unexcelling
Anorchfygol a, unconquerable, invinei-
Anorchuddio v, to uncover [ble
Anorehwylog «, unemployed
Anorddwyol a, inoppressive
Anoresgynadwy a, unconquerable
Anorfod a, unsunnounted ; invincible
Anoriog a, unfickle ; sedate
Anormeiliad n, inoppression
Anormesol a, unmolesting
Anorphen a, endless, infinite ; unfinished
Anorphennod -au nf, hyphen
Anorphenol a, imperfect ; uncompleted
Amser anorphenol, imperfect tense
Anorphwyllog a, undistracted
Anorphwys a, restless, unquiet
Anorsafol a, instationary
Anorseiddiog a, unsedentary
Anorthöus, Anorthoawl a, unsheltering
Anorthrechol a, unsubduing
Anorthrymiad n, inoppression
Anorweddol o, unrecumbent
Anosgeddig a, uncomely, unsightly
Anosgo a, unstarting ; undaunted
Anosodedig a, undeposited
Anosteg a, unsilent, unquiet
Anostyngol a, unsubjected
Anras «, gracelessness ; mischief; the
evil principle
Anraslawn, Anrasol a, graceless; ne-
farious, impious=Diras
Anrhadlawn a, ungracious
Anrhagder n, non-resistance
Anrhagddarbodus a, unforeseeing
Anrhagddarpar a, unprepared
Anrhagflaenol a, unanticipating
Anrhaghanfodol a, not pre-existent
Anrhagluniaethol o, not providential
Anrhagorol a, not excelling
Anrhagritbiol a, not hypocritical
Anrhaith, rheithiau nf, pillage; ]>rey.
spoil; distress. Anrhaith gribddail,
a total confiscation. Anrhaith oddef,
confiscation of movables
Anrhanog a, unparticipating
Anrhed a, positive, determined, obstinate
Anrhedu v, to oppose, to stay
Anrheg -ion nf, present, gift
Anrhegiad », presenting
Anrhegol a, presenting
Aurhegu », to present, to give
Anrheidiol a, not necessary
Anrheidus a, not necessitous
Anrheithgar a. depredatory
'_ ANS
Anrheithi n, uncontrouled state
AnrJieithiad n, depredation
Anrheithio v, to prey, to spoil
Anrheithiol «, depredating
Anrheithivvr, wyr n desoiator
Anrheithoddef n, in the Welsh laws, 01
liable to have his property confiscate
on account of having been foul
guilty of robbery, murder, &c.
Anrhiniol a, unmysterious
Anrhinwedd n, want of virtue
Anrhithio v, to disappear
Anrhodresol a, unostentatious
Anrhoddedig a, unbestowed
Anrhull a, not lavish or free
Anrhusog a, not apt to start
Anrhwydd a, not free, difficult
Anrhwygadwy a, illacerable ; illacerai
Anrhwym a, unbound, untied
Anrhwysog a, unvigorous
Anrhwysgol a, unswaying
Anrhwystrus a, unobstructive
Anrhyal n, breed
Anrhybuddiedig a, unforwarned
Anrhydedd -au n, honour; precedence
Anrhydeddiad n, honouring, payi
respect
Anrhydeddocäu v, to honour, to revel
Anrhydeddol a, honouring
Anrhydeddu v, to honour
Anrhydeddus «, honourable. Gwir f
rhydeddus, right honourable
Anrhyddedig a, unliberated
Anrhyddid a, void of liberty
Anrhyeddog a, unsuperfluous
Anrhyfeddol a, not marvellous
Anrhyfygus a, unpresuming
Anrhythedig a, undistended
Ansadrwydd n, instabiüty
Ansafadwy a, unstable, unfixed ; 1
Ansangedig a, uutrampled
Ansail a, baseless
Ansalw a, not vile or mean
Ansarddol a, unchiding
Ansarhäus a, uninsulting
Ansarig a, not froward or surly
Ansathredig a, untrodden
Ansawd, sodion, sodau nc. being, p
Ansawdd, soddau, soddion n and w/jc
dition, state; quality. Ansawdd di
weiniol, accidental quality, adjecti
Ansefydlog a. unstationary; fickle
Aneeibiant a, want of leisure
Anseiliedig a, unfounded
Anseiniol a, unresounding
Anseirchiog a, unharnessed
Anseithug a. unfrustrated
30
ANW
ANW
Anscnu] a, unrebuked
lAnserch re, want of love ; hatred
. a, void of love
; /•. to become loveless
a vi, to cease loving
I a, not crasy [mute
i- a, not loquacious; .silent,
vvy a, firm, unshakable, stead-
însodi y, to personify [fast
Ansodiad re, personification
Ansodol a, personal
Ansodoldeb n, personality
Ansodwedd -au nf prosopopoeia
Ansoddadwy a, qualifiable
■nsoddair, eiriau re, adjective
Ansoddi v, to endow with quality; to
Ansoddiad re, qualification [qualify
Ansoddol a, component ; qualifying
Ansomgar a, undeceiving
Ansoniarus a, not sonorous
Ansoriant re, lack of pleasure
Ansybenv a, uncourteous
Ansyberwyd re, incivility
I Ansylw n, inadvertence
Ansylweddol a, unsubstantial
I [Ansymmudoldeb re, immobility
nAnsyniad re, inadvertency
(Ansynwyr re, want of sense, nonsense
(Ansyrthiol a, not apt to fall
[jAnterth re, the forenoon
I'Antur -ion re, attempt ; venture
Antur ad, scarcely, hardly
i Anturiaeth nf enterprize, attempt
lAnturio v, to venture, to attempt
•Anturiog a, enterprizing
Anturiol a, adventurous
Ami vi, to contain, to hold
'Anudon re, false oath, perjury
|iAnudoniaeth re, purjury
IAniulonog «, forsworn, perjured
Anudonol a, falsely swearing
'Anufudd a, disobedient
[lAnufudd-dod re-, disobedience
Anufuddgar o, disobedient
) Äafuddhau y, to disobey
Anundeb n, disunion
iawn a. indirect, not straight
■Ammiondeb re, indirectness
'Anuno v, to disunite
Amuiol a, disagreeing
'Aimrddas re, dishonour, degradation
Anurddasol a, dishonourable
AnurddaoU v, to dishonour; to degrade
Anurddo v, to deprive of orders; to mar
[Anwadadwy a, undeniable [ing
Anwadal «. unsteady, inconstant, waver-
Anwadalder ><. unsteadiness, fickleness
Anwadalu v, to act inconstantly
Anwadalwch n, fickleness, inconstancy
Anwaddodlyd a. unfeculent dregless
Anwaddol, Anwaddolog a, dowerless
Anwael a, not vile, not base
Anwaered re, ascent
Anwaeredd re, incontinency
Anwabaniad re, indiscrimination
Anwahanred a, uncharacteristic; indis-
criminate
Anwaharddus «, miprohibitory
Anwair a, incontinent, unchaste
Anwaith re, inaction
Anwar a, ungentle; arrogant; savage,
barbarous, incivilized
Anwaradwyddus a, not disgraceful
Anwaredol a, not delivering [barbarity
Anwaredd re. ungentleness ; savageness,
Anwarthruddol a, unignominious
Anwarthus a, shameless
Anwasanaethol a, unserviceable
Anwasgar a, unscattered
Anwasgodol a, unsheltered
Anwastad a, uneven ; unsteady, incon-
stant, unstable, fickle
Anwatwar a, underiding
Anwe -oedd nf woof
Anwedd a, shapeless, formless, mon-
Anwedd re, steam [strous
Anweddaidd a, unseemly, indecent
Anwedd og a, unyoked; unmarried,
unwedded. Merch anweddog, spinster.
]\iab anweddog, bachelor
Anweddog *ion rec, unmarried person
Anweddogaeth nf celibacy
Anweddol a, immoderate
Anweddus a, unbeseeming
Anweinyddol a, unconductive
Anwel a, invisible ; unseen
Anweladwy a, invisible
Anweledig a, unseen
Anwelladwy a, incorrigible; incurable
Anwenwynig a, unpoisonous
Anwes re, indulgence; peevishness.
Capel anwes, chapel of ease
Anwesog a, indulgent ; peevish
Anwir a, untrue, lying, false; wicked
Anwir -iaid re, wicked one
Anwiredd -au re, untruth; iniquity
Anwireddol, Anwireddus a, iniquitous
Anwiro r, to falsify
Anwirion a. not innocent
Anwirionedd re, untruth
JAnwiw «, unworthy; useless
Anwladaidd, Anwledig a, not rustic
Anwledychiad re, misgovernment
I Anwneuthuradwy a, impracticable
31
ANW
Anwogawn a, impotent, infirm
Anwr -wyr », sorry fellow, fribble
Anwreigaidd a, ineffeminate
Anwresog a, unfervid ; not wanton
Anwrol «., unmanly; cowardly
Anwroldeb, Anwrolder », unmanliness,
inviriiity ; cowardice
Anwrteithiol a, uncultivated
Anwrthblaid a, unopposed
Anwrt libra wf a, un refuted
Amwrthdro a, unrecurrent
Anwrtbebol a, unreplying
Anwrt hgas a, unperverse
Anwrthgil «, unreceding
Anwrtbìadd a, unresisting
Anwrthneidiol a, unresiliettt
Anwrthneugar a. unrefusing
Anwrthnysig a, unrefractory
Anwrthodadwy a, unrejectaMfl
Auwrtliredol a, unretr i
Anwrthrynol a, unresisting
Anwrthsafiad it, inoppositios
Anwrthun a, tmdefonned
Anwrthwyn-liadvy a. irrefragable, in-
disputable, incontrovertible
Anwrthwynebol a, inopposing
Anwrysiad », incontention
Anwrywio ?;, to emasculate
Anwyood -an n, ignorance
Anwyhodaeth nf. ignorance
Anwybodus, Anwybodol a, ignorant
Anwybodusyn, usion /i, ignoramus
Anwybyddiaeth nf. inconsciousness
Anwych a. not brave; infirm
Anwychr a, irresolute, not gallant
Anwyd -an n, temper; disposition
Anwydaidd a. affecting, disposing
Anwydiad 11, disposition
Anwydol a, temperamental
Anwydd «, steam=Anwedd [dear me
Anwyl a, beloved, dear. O'r anwyl,
Anwyl ad, Anwylawd n. endearing
Anwylaeth nf endearment
Anwylaidd a, endearing, lovely
Anwyldel), Anwylder, Auwyidra, An-
wyledd n, belovedness, dearn
Anwyiddyn -ion n, sweetheart ; favourite
Anwylhau r, to endear
Anwyhaid np, beloved ones
Anwyio r, to become lovely
Anwylyd -on nc, beloved one ; sweetheart
Anwyiyd n, love, endearment, friendship
Anwylyn n, favourite
Anwyli a, inobscure, not gloomy
Anwyllt a, unwild, not furious
Anwymp a, unbeaiiteous : f. anwemp
Anwyn a, unimpassioned '
Anwyr a, unoblique, uncurved
Anwyrtbiol a, not miraculous
Anwysedig 0, unsummoned, uncited
Anwystledig a, unpledged
Anwythol a, not ferocious
Anwywder n. unfadingness
Anwywig rt, mossy tilliea
Anymadroddus a. not talkative
Anymarbed a, incontinent
Anymarfer a. unaccustomed
Anymarfoll a, uneonfederate
Anymaros a, unforbearing
Anymaröus a. impatient
bid a. inv.-ponsive
Anymattalus a, incontinent
Anymbleidiol a, impartial
Anymborthol a. analimentary
Anymbrofol «, unexpcrimental
Anymchweladwy a, irreversible
Anymdaenol a, inexpansive
Anymdrechol a. unconîentious
Anymddibyniaeth nf independence
Anymddibynol a. independent
Anymddibynwr, wyr n. independent
Anymddiriea n. diifidenee; mistrust
Anymddiried p, to mistrust
Anymddygiad n, misdemeanor
Anymeiriol, a. nndeprecating
Anymgadw a, mabstinent
Anymgais ;?, lack of exertion
Anámgeledd n, want of cherishing
Anymgyfred a, uncoincident
Anymgyffred a. incomprehensible
Anymgynnal «, incontinent
Anymgynnwya a. incontinent
Anymgyrchol a, ineangressive
Anymnyrddol a, inconcusrave
Anymladdgar a. not apt to fight
Anyrnlediad 11, inexpansion
Anymhwiol a, not unbraiding
Anymlynol a, inadherent
Anymmodiad n, immobility
Anymofynol a, unimptisitive
Anymogel a, incautious
Anymorchestiad n. casing to emul
Anymorchudd a. unsecluded
Anymranoj a. unsciiismatic
Anymrithiol a. undisguising
Anymroad n, non-resignation
Anymroddiad u. inapplication
Anyiiirysonol a, not contentious
Anymsyniad n, inconsi deration
Anymuniad n, disunion
Anyinwad a. um-enounced [l
Anymwaredus «, unable to save «I
Anymweddiad w, non-compliance
Anymwthgar a, inobtrusive
32
ARA
\nymyrgar, Anymyrol, Anymyrus a, in-
officious, not intermeddling
Hjmyrgarwch n. inofficiousness
\nynad a, peevish, petulant
\nynadrwydd «, petulance
Eynawd a, petulant, fractious
Wpm », inertia
\nysbaith a, without circumspection
inysbeiliog a, not predatory
kysblenydd a, unresplendent
\nysborthol a, unsustaining
inysbryd -ion », ghost, apparition
Hnbrydol a. unspiritual
inysgogol a. immovable, fixed [ten
inysgrifedig, Anysgrifenedig «,unwrit-
Mysgrythyrol a, unscriptural
\ny>gyfrith a, unfeigned
^nysgvmmod n, dissention
■ystig a. unassiduous [ness
inystryw n, want of cunning, unwili-
\nystumiad n, inflexibility, rigidity
Inystwyth a, unphable, rigid, inflexible
inystwytko v, to grow stiff, to stiffen
\nystyniad n, inextention [rashness
kYnystyriaeth nf inconsiderateness ;
\nystyrio v, to be inconsiderate
l :\nystyriol a, inconsiderate, thought -
■ less; heedless; rash
t \nystywallt, Anystywell a, untoward,
fcApostnl -ion n, apostle [unmanageable
I ^postoliaeth nf apostleship
lAppêl, ». appeaí=Ympêl
' \ppelio i\ to appeal
lAppwyntio v. to appoint
j Ar (âr) -oedd n, surface ; ploughed land
I \r nf. the«faculty of speech
I Kx pr. on, upon: over. Ar draws, cross-
I wise. Ar i fyny, upwards. Ar i
I waered, downwards. Ar y goreu, at
best. Ar y lleiaf. rather too little.
Ar y mwyaf, rather too much. Ar
I, gerdded, going on. See Aim
Ar^a", gives intensity to the significa-
tion of words ; very, great, high : arch-
\rab a. joyous, merry; pleasant ; witty.
I jocular; droll [tiousness, wit
\rabedd n, jocundity, drollery, face-
\rabeddiaith nf pleasing discourse ; wit
Arabeddu v, to create mirth; to jest
^rabeddus a, facetious ; burlesque
Arabhawl nf trifling action at law
Irabol a, yielding mirth ; witty
\rabwr, wyr n, jester, buffoon
^.rad. end, Aradr, erydr, ereidr n,
plough. Amaeth aradr, ploughman
Aradiad n, tillage, ploughing
^radol n, ploughing; arable
3
ARB
Aradu v, to plough, to tilI=Aredig
Aradwr, wyr n, ploughman
Aradwy a, arable: n, ploughing[speech
Araeth, Araith, areithiau nf, oration,
Araf a, slow, soft, mild, still. Yn araf
deg, gently and slowly j by degrees
Arafaidd a, rather slow ; gentle, soft
Arafedd n, slowness [come slow
Arafeiddio v, to slacken pace; to be-
Arafu v, to go slower; to moderate
Arafwch n, slowness ; mildness
Arail a, attending ; managing
Arail v, to attend ; to look after ; to agree
Arain a, eloquent; witty; pert
Arail, ereill a, another, other [phrase
Arallair, eiriau, Aralleiriad -au n, para-
Aralleg -au n, allegory
Arailegol a, allegorical
Arallegu », to allegorize [freely
Aralleirio v, to paraphrase; to translate
Aralliad n. alteration.; conveyance
Arallrwydd n, alternity •
Arallu v. to alter; to invert; to transfer
Arallus a, altering; inverting
Aramred -ion n, perambulation [rent
Aramredol a, ambulatory, circumcur-
Aran -au nf high place, alp
Arau n, plain falsehood
Araul a, serene ; pleasant ; sunny
A raw v, to wait, to attend [speech
Arawd, rodion, nf eloquence; oration,
Arawn, aronau n, eloquence ; oratory
Araws ad, almost ; scarcely
Arbai, beion n, prospect
Arbais, beisiau nf, upper coat ; safeguard
Arbaith, beithiau n, perspective
Arbawr, borion nf kitchen garden
Arbed, Arbedu v. to spare, to save
Arbedol a, sparing, saving
Arbeiol a, prospective
Arbeithig a, perspective ; perspicuous
Arbel -au nf convex form
Arbellt n, what is rounded over
Arbellus a, compact ; round
Arben -iaid -au n, sovereign
Arbenaeth nf, sovereignty
Arbenig, Arbenigol a, principal; ex-
cellent; superior; peculiar; especial
Arbenigedd, Arbenigrwydd n, su-
premacy, excellency ; peculiarity
Arbenog a, principal, supreme
Arbenol a, sovereign, supreme
Arbenor -ion n, principal [greatly
Arberyglu v, to endanger, to hazard
Arbetrus a, very dubious or doubtful
Arbefcruso v, to doubt much
Arblaid, bleidiau nf sect, faction
ARCH
Arbod n, forecast, foresight
Arbrain, breiniau n, great banquet
Arbres n, great hurry
Arbrestledd n, witty discourse
Arbrinder n, great scarcity
Arbrydus a, very comely
Arbwyll -ion n, reason
Arbwylleb. Arbwylleg nf logic
Arbylu v, to blunt greatly
Arch, eirchion, archau nf request, pe-
tition, demand; command
Arch, eirch nf trunk, chest ; ark. Arch
y cyfammod, the ark of the covenant
Arch -au n, an arch. Llys yr Archau,
Court of Arches. Deon yr Archau,
Dean of the Arches
Arch px, chief, topmost, principal, areh-
Archadw v, to guard carefully
Archaeddon -iaid n, archdeacon
Archafad n, exaltation
Achafael v, to exalt, to raise
Archangel, Arangel, ylion n, archangel
Archan nf deprecation
Archar a, chiding, rebuking
Archdeyrn n, monarch [monarchy
Archdeyrnaeth, Archdeyrnogaeth nf
Archdeyrnol a, monarchial, monarchical
Archdchacon -iaid n, arclideacon
Archddug -iaid n, archduke
Archdduges -au nf archduchess
Archddugiaeth nj'. archdukedom; arch
Archddugol a, archducal [duchy
Archeb -ion nf order
Archedig «, demanded, required
Archedigaeth vf requisition
Archedigol «, imperative
Archen -au nf shoe
Archenad n, apparel, clothing, raiment
Archeniad n, putting on shoes
Archenu v, to put on shoes
Archesgob -ion n, archbishop
Archesgobaeth nf archbishopric
Arcliesgobawd,bodau»/,archiepiscopat«
Arehesgobdy, dai v, archbishop's palace
Archfain a, slender- waisted [grou
Archgrwn am, round-bodied : f arch-
Archiad n, demanding ; -
Arebiagon -iaid n, archdeacon
Archlawd a, empty-bellied
Archlen -au nf the loin or waist
Archlyfn a, sleek-bodied
Arehmain n, thrift (in botany)
Arohoffeiriad, iaid n, high priest
Archoll -ion, erchyll nf wound, cut
Archolladwy a, vulni
Archolledig a, wounded
Archolli 7-. to wound, to cash, to cut
Archre np, raiment, clothes
Archreth, erehryth «, shivering
Archro np, clothes, dress
Archwa -oedd nf steam ; stench
Archwaeth », savour: taste
Archwaethu r, to taste ; to savour
Archwaethus a, savoury; tasteful
Archwareu -on n, disport, play
Archwyth -iaid n, hound
Archyllu v, to wound=Archolli
Archyth n. eructation, belching
Ardafod -au n, epiglottis
Ardal -oedd nf, border of a country
marches; region; province
Ardalaeth n, marquisate
Ardalm -oedd n, preparation
Ardalor, orion n, marquis
Ardalwr, wyr n, borderer; marquis
Ardalydd -ion n, marcher, marquis
Aidant a, clamorous, tumultuous
Ardawch a, hazy and sultry
Ardeb -au n. portrait
Ardebed n, the face [nao
Ardeml -au nf edifice, building; tabei
Amdemlu r. to entertain
Ardochi v, to become hazy
Ardraws a, transverse, cross
Ardrem -ian vf prospect
Ardremu v, to' behold, to survey
Ardremynt n, surrey
Ardres n, labour, toil; trouble
Ardresol a. laborious, toiling
Ardreth -i nf chief rate, tax
Ardrethol a, rated, taxed
Ardrethu c, to rate, to tax
Ardud n, bordering land •
Ardum n, form, image, figure
Arduniio v, to form; to organize
Ardumiol a, forming ; organizing
Ardwy -on n, government ; conduct
Ardwyad, aid n, governor; controller ■
Ardwyo v, to govern, to manage
Ardwyth », elasticity
Ardwytho v, to render elastic
Ardymmer, Ardymmyr n, temperatur
Ardymmerol a, temperamental
Ardymmeru v, to temper
Ardyst -ion n, open witness [ti
Ardystio v, to certify, to witness ; to ti
Ardystiolaeth nf protestation [witnt
Ardystiwr, Ardystwr, wyr n, protester
Ardywyn -ion n, splendid light
Ardd a, ploughed land=Ar
Arddadgan v. to denounce ; to procla j
Arddadgudd -iau », apocalypse
Arddadlu r, to plead, to debate
Arddadlwr, wyr «, pleader, advocate
34
ARDD
ARE
irddangos v, to indicate, to represent
Vrddangosfa -oedd nf exhibition, show
Vrddangosiad », indication; exhibition
Ij-ddangosol a. indicative, exhibitive
Vrddal. /i. support, bearing
Irddal, Arddaly v, to support, to bear up
Vrddamchwa -oedd nf, overwhelming
Vrddanneddog a, gag-toothed
Vrddansawdd, Arddansoddiadn, ontolo-
gy, metaphysics, the science of entities
krddansoddol a, metaphysical
ürddant, ddannedd, ddaint re,gag-tootfc
Vrddawd, ddodion re, prefix, adjunct
brddawn, ddoniau re. talent
hrddedig a. tilled, ploughed
Lrddeddtol a, institutional
fgrddeddf -au nf institute
Lrddetbd -au nf, ceremony
Ijrddetbdol a, ceremonial [to 20
Lrddegau np, teens: numbers from 10
trddeì. Arddelw, Arddehvi r. to claim;
m assert ; to avow
Hnelw re, claim: challenge: assertion
ürddelwad re, averment; avowal
irddereh a, aloft, exalted
irdderchedd re, excellence
irdderchog a. excellent, noble, exalted
urdderchogi >•. to dignify, to ennoble
crddiad re. ploughing, aration
' ligon re, superfluity, superabundance
igoni r, to make an excess
igonol a, superabundant, excessive
isgyn v, to befall, to happen
[isum a, diminutive, very small
iisumol, Arddisumig a, very small
li v, to prefix ; to impose
iad. iaid n, preposition; prefix
iad -au re, prefixion, imposition;
Btesis. Arddodiad dwylaw, the
iposition of hands
Idodol. Arddodedigol a, prepositiv
|irddoloch re, extreme woe
jddoniant, iannau n, great endowment
rii re, discretion
taddrud a, intrepid, very bold
jrddryek -au nf. hemisphere
Jddu a, verv black or dai-k
í.rddu v, to plough, to till
Mddnfrych a. swarthy
iurddug -iaid re, archduke
- -au nf archduchess [dom
rddugiaeth nf archduchy; archduke-
Jddull -iau nf form, imaire; stvle
i.rddiui «. Mi'i'l;:i:e: simple
rdduniaith nf the subhme [nity
rdduuiant, iannau re, sublimity; dig-
Jdduno c. to dignify; to revere"
Arddunog a, grand; sublime
Arddunol «, unique ; majestic : sublime
Ardduo v, to blacken over [disposition
Arddwl. ddylion re, prevailing passion or
Arddwll. ddylhon re. gloom, lowering
Arddwr. wyr re, ploughman
Arddwriaeth nf agriculture
Arddwrn, ddyrnau re, wrist
Arddwy -on re, management
Arddwyad, aid re, manager
Arddwyo v, to manage
Arddwyrain v. to be exalted
Arddwyre v, to extol ; to elevate
Arddyar re, uproar, outcry
Arddygraff -ion nf orthography
Arddygraffol a, orthographical
Arddygraffu v, to impress a character ;
to write a correct orthography
Arddyled -ion nf obligation, duty
Arddyledog a, under obligation
Arddyledus a, highly incumbent
Arddylyniad re, adhesion
Arddyliest nf veil of darkness, mystery
Arddymchwelyd o, to overwhelm
Arddymgeisio », to struggle
Arddymnoddi v, to guard safely
Arddyoresgyn v, to cause a conquest
Arddyorfod v, to cause an overthrow
Arddyrch a. uplifted, exalted
Arddyrchaf «, exalting, dignifying
Arddyrchafad, Arddyrchafael, Ar-
ddyrchafiad re, advancement
Arddyrchafiaeth nf supereminence
Arddyrchafu v. to highly exalt
Arddysbaid, beidiau re, discontinuity
Ajrddysbwylliad re. ratiocination
Arddysg re, classical learning
Arddysglaer «, resplendent, splendid
Arddysgogan nf prognostic
Arddysgori o, to scream violently
Anldysgwyl v, to be in expectation
Arddysmeg -au nf confabulation
Arddystaw a, very silent or calm
Arddystru a, greatly vexed
Arddystyru v, to contemplate
Arddywal a, very ferocious
Areb -ion nf the faculty of speaking
Arebol a, fluent, witty, smart
Arebu v, to talk wittily
Arebydd -ion re, witty person [tillage
Aredig v, to plough, to till : re, ploughing ,
Areilio v, to attend, to guard
Areiliwr, eilwyr re, looker after ; shepherd
Areitheb -ion nf part of a sentence;
Areitheg nf, rhetoric [clause; period
Areithfa nf oratory ; pulpit ; platform
Areithior, to harangue, to make a speech
35
ARF
Areithiol a, oratorial, oratorical
Areithydd -ion n, orator
Areithyddiaeth nf oratory ; elocution
Aren nf kidney. Arenau, reins
Areiniol a, tending to be witty
Aresgob, Aresgobaeth, Aresgobawd, Ar-
esgobdy, &c.=Archesgob, &c.
Areuledd n, serenity
Arf, arfau, eirf nf weapon. Arfau
bonedd, ensigns armorial; coat ar-
mour. Tynu arfau, to blazon arms.
Arfau tân, fire-arms. Arfau awcb,
Arfau miniog, edged instruments;
cutlery. Arfau gwynion, white armour
Arfaetb -au nf design, purpose ; decree
Arfaethol a, intentional
Arfketbu v, to design, to purpose[ventive
Arfaetbus a, purporting, designing; in-
Arfaethwr -wyr n, designer, inventor
Arfaid, feidiau n. wolf
Arfaidd a, adventurous, daring
Arfail, feiliau n, destruction, ruin
Arfal n, toll for grinding
Arfknol a, impressive
Arfimu v, to impress, to mark
Arfanwl a, very accurate or exact
Arfanv, feirwon n, being dead
Arfawd, fodau nf stroke of a weapon
Arfdy, dai n, armoury
Arfedd -ion n, design, purpose; use
Arfedd V, to intend ; to accustom
Arfeddog, Arfeddol a, purposing
Arfeddu v, to intend ; to use
Arfeddyd n, design ; usage
Arfeichio ?;, to give bail; to overburden
Arfeiddio v, to adventure, to dare
Arfeilio v, to decay
Arfeilyn -ion n, sashoon
Arfel -ion nf design; portraiture. Ys-
golion arfel, scbools of design
Artelu V, to draw a likeness ; to design
Arfelydd -ion n, delineator
Arfer -ion nf use, custom; fashion
Arfer v. to use, to accustom
Arferiad n, accustoming
Arferiad nf use, custom, habit
Arferol a, customary, usual, ordinary
Arferoldeb n, usage, customariness
Arferu, Arferyd v, to use, to inure
Arfgell -oedd nf armoury
Arflen -i -au nf heraldic shield
Arflodeuad n, reflorescence
Arfod nf opportunity, season
Arfodig a, coiivenient, timely
A rfodigaeth n, opportunity
Arfodög a, having opportunity
A.rfoìoTa, opportuH^
tl
ARG
Arfoel a. bald-pated
Arfoelaidd a, tending to baldness
Arfoel edd, Arfoelni n, baldness
Arfoeli i\ to grow bald, to lose one's haL
Arfog a, armed, bearing arms : n, hedge
Arfogaeth nf armour [mustan
Art'uraethu r, to put in arms, to arm
Arfogai nc, the palmer or canker-worm
Arfogi v, to put in arms, to arm
Arfogion np, armed men
Arfogwl nf, dried skin on a post, i
pebbles in it, used to scare cattle
Arfoledd n, exultation, triumph
Arfoleddu v, to exult, to triumph
Arfoliant, iannau n, encomium
Arfoloch a, troublesome, molesting
Arfoll -an n. reception, welcome ; cor
tract : promise
Arfolledigaeth nf reception
Arfolli v, to entertain, to receive ; to coi
Arfor -ion n. armed one, soldier [ceh
Arfor -oedd «, the sea side: a. maritin
Arfordir -oedd n, maritime land
Arfordref -i -ydd nf maritime tow
sea-port town
Arfordwy -on nf maritime region
Arforol a, maritime, seafaring [ti'
Arfraint, freintiau, fi-einiau nf prerogi
Arfri -oedd n, high privilege
Arfrig -au n, top branch : en, tops
Arfrisg -oedd n, track, print
Arfrith a. of variegated surface
Ari'riw -iau n, external wound
Arfrochell nf, tempest
Arfrochi v. to rave violently
Arfrud -iau n, chronicle
Arfrudiaeth nf chronology
Arfrwynio v, to ache greatly
Arfrych a, brindled, freckled
Arfrythwch n, fierce onset
Arfu v, to arm, to put in arms
Arfwisg -oedd nf armour
Arfwll, fyllau n, great ardency
Axfysgafn a, light-armed
Arffed -au nf lap; forepart
Arffedaid, eidiau nf lapful
Arffedog -au nf a]>ron
Arffedog -ion nc, fosterer; guardian
th nf, fosterage
Arffordd, flyrdd nf high road
Arfforddi v, to direct the way
Arfforddol a. wayfaring
Argae -au », stoppage ; dam
Argäedigaeth nj, obstruction
Argaeol a, astringent
Argaeth a, enslaved, captive
Argan a, rery bright
3S
ARG
Arganfud v, to preceive ; to fascinate
Hnnfod /i. preception; fascination
Arganlyn r, to accompany, to follow
Itgànu v, to elucidate
Argau v, to enclose, to shut in [chequer
Argedfa -oedd nf Argedlys -oedd re, ex-
Argedlen -i nf exchequer bill
Argei^iad -au re, experiment
Argeisio v, to endeavour, to try ; to seek
Argeithig a, captivated
Argeithiw a, in bondage
^rgel -ion nf, sequestered place : a, se-
^rgeledd re, seclusion [eluded, hidden
irgelu r. to seclude, to secrete, to conceal
\rglawdd n, embankment
irgledriad, iaid re, protector
Argledru v, to ward, to defend
Bglod n, fame, renown
^rglodig a, famous, renowned
ügludo v, to deport
l\rgludd a, obscure, gloomy
Arglwvdd -i re, lord, master. Yr Ar-
Hwydd Dduw, the Lord God
\rglwyddes -au nf lady
bglwyddiaeth nf dominion ; lordship
Lrglwyddiaethu, Arglwyddo r,to govern ;
! to domineer, to lord it over
rglwyùdwialen, wiail nf sceptre
rglybod r, to get notice
rglyw n, the sense of hearing
rglywed v, to hear of
rgnif n, ardent labour
ji\jgnoi v, to chew, to masticate
{tVrgob -au nf surtout, overcoat
.irgoch «, reddening, blushing
I Argochedd n, ruddiness
S Irgochi v, to redden, to blush
lirgoddi v, to oftend greatly
i Vrgoed -ydd nf shelter of wood
^.rgoel -ion nf omen, token, prognostic
^rgoeli. Argoelio v. to portend , to betoken
iLrgoelus a, ominous, foreboding
'irgof -ion n, remembrance ; record
Vrgofio v, to call to memory
Lrgoll nf perdition, total loss
U*golli v, to lose ; to condemn
ü-goniant n, magnificence
irgor n, high circle
u-gosp n, public punishment
kJgospi v, to punish openly
u-grad re, glory : a. glorious
ugraff -ion -au nf impression ; print ;
stamp ; inscription. Argraff y ddaiar,
description of the earth, geography
irgraffdy, dai re, printing-house or office
tfgraftedig a, impressed, printed
trgrafliad re, impression ; edition
ARG
Argrafflech -au -i nf writing-table; in-
scribed tablet
Argrafflen -i nf print ; map
Argrafflun -iau re, diagram [graphical
Argraffol a, impressive ; printing, typo-
Argratfu v, to print ; to impress ; to in-
Argraffwaith re, typography [scribe
Argraffwasg nf printing-press [printer
Argratrwr, wyr, Argrafrydd -ion re,
Argraftyddiaeth nf printer's art, typo-
Argraidd, eiddiau re, furrowing [graphy
Argrain, einiau re, trampling
Argrap -iau re, shght touch
Argre r/f origin, beginning
Art: read re, inchoation
Argred -ion re, token, sign
Argreol a, incipient ; primeval
Argrëu v, to inchoate, to originate
Argreth,Argredd re, predominant passion
or nature
Argrwm am, protuberant: yargrom
Argrwn am, convex : f argron
Argrwydro v, to wander about
Argrych a, ruffled or frizzled over
Argryd -iau n, tremulation
Argryn a, tremulous, shivering
Argu a, very precious ; lovely
Argudd -ion re, covering, shade
Argurio v, to pain greatly
Argwl re, great crime
Argwll, gylloedd re, heave of the breast
Argwn, gynau n, capital, top
Argwsg re, light sleep
Argydgam re, mimickry
Argydgamu v, to mimick
Argyfedd -au re, carousal
Argyfenw -au re, paronomasia [masy
Argyfenwad re, agnomination; parono-
Argyfenwi v, to use the paronomasia
Argyfio v, to equalize
Argyflëu re, to locate; to place
Argyfiudd re, impediment
Argyflwg a, conspicuous
Argyfnerth -oedd re, corroborative
Argyfnod -au re, conjuncture
Argyfrain v, to mangle, to drag
Argyfran -au nf allotment
Argyfreu -on re, portion, dowry
Argyfres -au nf uniformity; series
Argyfrin -iau re, consciousness
Argyfrwyddo v, to expedite
Argyfryd n, mental exertion
Argyffin -iau n, abutment
Argyffrawd, odion re, apprehension
Argyfire -on re, capital
Argyfired v, to comprise
Argynghrair, eiriau re, confederacy
37
ARI
Argynghryn a, mutually trembling
Argyngreddf nf congeniality
Argyngyd -iau re, cogitation [vincible
Argyhoeddadwy a, reprehensible; con-
Argyhoeddi v, to reprimand ; to convince
Argyhoeddiad re, reprehension; convic-
Argyhoeddiadol a, convincing [tion
Argyhoeddol a, reprehensive ; convincing
Argyhoeddwr, wyr re, admonisher
Argyhuddiad re, impeachment
Argyhuddo v, to impeach, to charge
Argylchedd re, alternity
Argylchol a, alternate
Argyllaeth re, ardent desire
Argyllid re, longing ; desire
Argyllig a, yearning, longing [press
Argymhell v, to constrain ; to force ; t<
Argymhenu v, to debate, to argue
Argymhwyll -ion n, reasoning
Argymhwyso v, to make equable
Argymmediw -au re, token of respect
Argymmeriad n, paragoge [compliment
Argymu v, to accord together
Argynan re, clamour
Argynddelw -au re, archetype
Argynddwl -ylau re, characteristic
leading impulse
Argynddylan re, remarkable trait oi
Argynddylig a, characteristie[characte]
Argynfelyn a, tipt with yellow or gold
Argyniad re. elevation
Argynnal v, to uphold
Argynnelw -au re, archetype; original
Argynnelwi v, to characterize [trait
Argynnil a, very saving
Argynnyg -ion re, venture
Argynrith -iau -ion re, perception
Argyrch -ion re, assault
Argysswrw re, trepidation
Argystwy -on re, chastizement
Argythwy -on n, astonishment
Argywain if, to carry upon [chief
Argywedd re, detriment, damage, mis-
Argyweddiad n, detrimenting
Argyweddol a, detrimental; painful
Argyweddu v, to harm, to hurt
Argyweithas nf, intercom-se, examine
Arhawl, olion nf, interrogatory : action
Arhelfa, fe'ydd n, hunt " [at law
Arhoew a, vecy sprightly
Arholi v, to interrogate, to examine
Arhudo v, to fascinate
Arhudd -ion n, overshadow
Arhwyliad re, progression
Ariad -au re, ploughing, aration
Ariad, ariaid re, reciter; songster
Ariaith, ieithoedd nf sublime language
ARL
Arial -au n, vigour ; wantonness
Ariala v, to wanton, to frisk
Arialu v, to invigorate
Arialus a, vigorous, wanton
Arian n, silver: en, silver money, monej
cash. Arian bath, coin, current monej
Arian byw, quicksilver, merenn
Arian cochion, copper money. Aria
cor, fairy money. Arian drwg, bas
coin. Arian gwion, Arian y co r, A ria
gweirwyr, yellow rattle. Aria
ion, Arian gleision, silver money, whit
money, silver. Arian melyi ;
money. Arian rhif, current mone\
coin. Arian parod, ready monej
Arian sychion, hard cash
Ariana r, to save or get money
Arianaid a. silvery ; silvered over
Arianaidd a, silvery
Ariandag n, silver quinsy; bribery
Ariandal n. payment in money
Ariandlws, dlysau n, silver prize or med
Ariandlysog a, having won prizes
Ariandy, dai re, bank [med8
Arianeîl nf silver hue
Ariangar a, loving money ; covetous
Ariangarwch re, iove of money ; avari
xVrianglawdd ;?. silver mine
Arianiad nf argentation
Arianlliw a, silver-coloured
Arianllu -oedd en, mercenary host
Arianllvs n, meadow rue
Arianof -iaid re, silversmith
Arianog re, monied, wealthy
Arianol a, of a silver quality ; pecunial
Arianrod nf the constellätii>n Corol
Septentrionalis or Xorthei-n Crow I
called also Caer Arianrod [inoni
Ariant, ariannoedd n, silver: ardent; •■
Arianu v, to silver [changer; bantl
Arianydd -ion, Arianwr. wyr ».mon(J
Ai-ianwaith re, silverwork
Ariawl nf entreaty
Arien -oedd n, hoarfrost, rime; dew
Arienog a, rimed, hoary
Aries nf omen, foreboding
Arioli v, to intercede
Arith re, guess, conjecture. Yn ari
at random, by way of conjecture
Arlachar a, very glittering
Arlafan if atrocioos deed
Arlafar », faculty of speech : a, persj
uous in speech
Arlafariad n. enunciation
Àrlain, leiniau if foremost rank
Arlais. leisiau if the temple
Arlamu v, to bound up
38
ARL
Arlan -au nf brink or bank
Arlanastru v, to scatter abroad
Arlanw n, overflowing
Arias a. tipped with blue
. Arlathru v, to polish highly
i Arlaw a, contiguous
Arlawd. Arllawd n, pomp, show
| Arlawdd, loddion n, flattery
Arleelui v, to seclude, 4o skulk
. fcrlechwedd nf slope of a hill
ijírlediad n, extension
| Arlef -au nf exclamation
\ Arlet'ariad n, enunciation
[ Arlemain v, to prance, to bound up
\ Arlen -i nf, veil; envelopement
: Arlenwi v, to overflow ; to fill up over
; Arlesgu v, to enfeeble
1 Arlesiant n, great advantage
I Arlesin a, clad with verdure
Arlethrid -ion », coruscation
; Ark'tlm o, to overlay, to crash
| Arliw -iau n, glazing ; varnish
I Arlochi v, to protect safely
| Arloesi, Arlloesi, Arlloes v, to empty, to
Arlog n, compound interest [evacuate
i Arloni v, to please highly
Arlosgiad n, singeing
i Arlost, Arllost -au nf stock, shaft, or
Arluehed i>f radiation [butt
Arluddiad n, interception
. Arluddias v, to intercept, to hinder
j Arluddiol a, intercipient
: Arlun -iau n, portrait, likeness
! Arluniaeth nf prefiguration
i Arluniaethu c, to prefigure
i Arluniad n, delineation ; painting
; Arlunio v, to delineate, to pourtray
f Arluo v, to obstruct, to hinder
Î Arlwg, lygon n, view, perspective
(. Arlwm a, very bare or exposed
j Arlwnc n, great indraught
i Arlwrw, lyryau n, deposit
: Arlwrw ad, towards, forward
Arlwy -on n, provision; mess
Arlwyant, annau n, preparation of food
Arlwybr -au n, track, foot step, path-way
Arlwydd -i n, lord: master=Arglwyàd
Arlwyddes -au nf, lady ; mistress
Arlwyddiaeth nf dominion; lordship
Axlwyddiaethu v, to exercise rule
Arlwyddo v, to prosper, to succeed
Arlwyo v, to prepare food, to cook
Arlwyso v, to^ purge, to cleanse
Arlwytho v, to burden
Arlwywr -wyr n, caterer; cook
Arlydan a, superficial
Arlyfasn v, to adventure
ARO
Arlym a, very pungent or piercing
Arlyre a, lying along, prostrate
Arlyriad n, prostration
Arlys -oedd n, supreme court
Arlysenw -au n, cognomen
Arlyw n, supreme director
Arlywel n, sensible horizon
Arlywodraeth nf, supreme government
Arlywydd -ion n, president
Arllad np (en nf), consecrated wafers
Arlladlys en, centaury
Arllwys v, to pour out, to empty
Arlythyriad n, superscription
Anna, miiu nf, omen; oracle
Armäeg -au nf oracular voice
Armaeì n, second milk
Armain v, to prognosticate
Armell -au nf, hedgehog, urchin
Armerth n, providing ; leaking
Armerth, Armerthu v, to provide, to
prepare ; to bake
Amies -au nf, presage, omen
Am pr, upon, on (used in composition
only)=Ar. Arnaf, arnat, amo, ami,
arnom, arnoch, arnynt, upon me, &c.
Arnabod n, cognition
Arnod -au n, mark, character
Arnodi v, to mark, to note ; to annotate
Arnodiad n, annotation
Arnodydd -ion nf annotator
Amodd, arnoddau nf, ploughbeam
Arnoethi v, to denudate, to denude
Arnwyd -au n, essential quality
Arnwyf -au n, vigour, spirit
Arnwyfiad n, imdgoration
Arnwyth -on n, oddity of character
Arnyfed, n, disposition, habit
Amyfel n, ardour, temper
Aro i, I pray
Arobaith, beithiau n, earnest expectation
Arobrid -au n, desert, merit
Arobrwyo v, to reward
Arobryn n, desert, merit
Arodawr, orion n, rhetorician
Ai'oddef v, to endure, to bear, to suffer
Aroddefiad n, passiveness; endurance
Aroediad n, prorogation
Arofni v, to overawe, to terrify
Arofydd -ion n, upper graduate
Arofyn -ion n, intent, design
Arofyn v, to mtend, to design
Aroganu v, to portend
Arogl, Arogledd -au n, scent, smell
Aroglber, Arogleuber a, odoriferous
Arogldarth -au n, incense
Arogldarthu v, to burn incense
Arogli i\ to scent; to smell
39
ARS
Arolo, oedd n, shading
Aroloi v, to adumbrate : to cover
Arolwg, ygon n, survey ; to superintend
Arolygiad n, surveying ; survey
Arolygu v, to survey ; to superintend
Arolygwr, wyr n, surveyor; overseer;
Aroll n, cleft, rift, split [superintendent
Arolli v, to split, to lay open
Aronan n, orator
Arorair, eiriau n, adverb
Aros, v, to stay, to wait, to stop, to tarry
Arosiad n, tarrying, staying
Arosol a, tarrying, lingering
Arostwng v, to subject
Arpar -an n, what is in order
Arparu v, to prepare
Arsaf, -au -ion n, station, stand
Arsafiad n, situation
Arsain, seiniau nf peal [charm
Arsang n, imposition ; pressure ; instep :
Arsangu v, to tread upon; to press, to
Arsarig a, very preverse [stamp
Arsathru v, to trample upon
Arsawdd, soddion n, square root
Arsawr, n, savour, scent, smell
Arsedd -au nf, high seat, throne
Arseddiad n, sitting ; seating
Arsefydliad n, stationing
Arseioiant n, leisure
Arseinio v, to resound, to ring, to peal
Arselu v, to perceive, to descry
Arserth a, very steep or abrupt
Arsill -au nf particle
Arsoddiaeth nf, square root (as a rule)
Arsteinio v, to reverberate
Arswl, sylon n, prospect, view
Arswll, syllon n, steadfast look
Arswllt, sylltau n, compactness
Arswn, syniau n, great noise
Arswyd n, dread, terror, horror
Arswydfa -oedd nf, place of terrors ; hell
Arswydiad n, dreading
Arswydo v, to dread, to be afraid
Arswydol, Arswydus a, fearful, terrible
Arswydd -au nf ostensible office
Arswyddog -ion n, high officer
Arswyddogaeth -au nf ostensible office ;
commission
Arswyn, ion nf felicity ; charm
Arsyberw a, very arrogant
Arsyfyd a, instantaneous
Arsylw n, keen look, stare
Arsylwedd -au n, substance
Arsyllfa, f ëydd nf observatory
Arsylliad n, observation
Arsyllu v, to gaze earnestly
Arsyn a, astonished ; stupified
ARW
Arsyth a, upright ; rigid
Artaith, teithiau nf torture, torment
Arteithfa -oedd, feydd nf place o
Arteithio v, to torture [torture
Arteithiol a, torturing, tormenting
Arteithydd -ion n, tortm-er
Arth, eirth, arthod nc, bear
Arthaidd a, bear-like
Arthal v, to growl
Ai-than nc, what is rough ; bear's cub
Alban arthan, muter solstice
Arthen nf, a young she bear
Arthes -au nf a she bear
Arthfar o, having a bear's fury
Arthio r, to bark, to growl
Arthlwg w, a baiting
Arthlygu v, to bait, to buffet
Arthog a, bearish, gruff
Aru v, to plough, to till
Ar uchaf pr, over, upon
Aruchaf a, upmost, topmost
Aruchafad n, exaltation
Aruchedd n, upper part, a surface
Aruchel a, very high, lofty; sublime
Arucho v, to exalt, to uplift
Aruthr, Aruthrol a, marvellous, wo
derful; prodigious; strange; dire
Aruthredd n, amazement
Aruthro v, to wonder
Aruthroldeb n, wonderfulness ; awfb."
Arwadu v, to deny openly [ni
Arwaeddi r, to exclaim, to shout
Arwael a, very low or vile
Arwaen, n, rupture, rent
Arwaes n, earnest, pledge
Arwaesaf n, support ; warranty
Arwaesawg a, having pledge
Arwaeseb -au nf certificate
Arwaesgoel -ion nf great seal
Arwaesogaeth », warranty
Arwaesu i\ to warrant, to" certify
Arwaethl n, contention
Arwain v, to conduct, to lead, to guid
Arwaith, weithiau ?i, superstructure i
Arwall -au n, omission, neglect
Arwar n, quiescent state
Arwasg nf pressure, press
Arwasgod) v, to overshadow
Arwasgu v, to overpress [to deri
Arwawdio v, to laud, to praise ; to je<
Arwawl n, luminary
Arwe -oedd nf texture; woof
Arwedd nf carriage
Arweddawd, odau n, conveyance
Arweddu v, to convey, to bear
Arweiniad n, conducting [is'
Arweinidog -ion n* chief or prime mil
4U
ARW
ASG
Anveiiiiduuaeth nf superior serv
premiership
JArweiniol a, leading, conducting
; Arweiniwr. wyr, Arweinydd-ion n, guide,
Arweithiad n, snperstruction [leadc-
Arwel a, conspicious, manifest
Arweled v, to perceive
Arwellyg -ion n, fallacy, defect
Arwemp af supremely fair : m arwymp
Arwen af white-topped : m arwyn
lArwen -au nf smile, simper
Arwenu v, to simper
[Arwep -iau nf the visage
Arwerth n, public sale; auction
Arwerthiant n, auction
Arwerthu v, to sell by auction
Arwest -i nf vocality; vocal music.
Cerdd arwest. Can arwest, vocal song ;
i vocal music
Arwestddyn -ion n, minstrel
Arwestr -i n, loop ; sling ; string
Anviriant n, attestation
Arwisg -oedd nf upper garment
Arwisgo v, to enrobe, to array
Arwiw a, superexcellent
iArwníad n, quilting
[Arwn'io v, to quilt
Arwr, wyr n, ploughman
tAnvr, wyr n, hero, worthy
Anvraig, wragedd nf heroine; Amazon
Arwredd, Arwryd n, heroism, bravery,
Arwron -iaid n, hero, worthy [gallantry
Arwybodus a, well-informed
Arwydd -ion n, sign ; banner
Arwydd -i n, plough
Arwyddair, eiriau n, motto
Arwyddfardd, feirdd «, herald bard
Arwyddfarddoniaeth n, heraldry
Arwyddiad n, signification
Arwyddlun -iau n, emblem
Arwyddo v, to signify, to imply; to sign
Arwyddocäu v, to signify, to denote
Arwyddol a, implying, emblematic
Arwyddyd n, direction
Arwyl -ion nf funeral solemnity
Anvvliant, iannau nf obsequies
Arwylo v, to mourn over the dead
Arwylwisg -oedd nf mourning dress
Arwymp am, supremely fair : f arwemp
Arwyn -iau n, violent passion [happy
Arwyn -ion n, bliss: a, very white;
Arwyneb -au, Ai-wynebedd n, surface;
Arwynebol a, superficial [superficies
Arwyniaeth n, consecration
Arwynt-oedd n, scent, savour
íArwyntian, Arwyntio v, to scent about
Arwyraeth n, celebrity
Arwyrain nf encomiastic hymn
Arwyrain v, to extol, to exalt
Arwyre v, to uprise, to spring up
Arwyreol a, uprising
Arwyrthiant n, glorification
Arwysio v, to cite publicly, to summon
Arwystl -on n, test ; pledge
Arwystlo v, to mortgage, to pledge
Arwystloriaeth n, mortgaging
Arwythedd n, ferocity
Arwythlawn a, very wrathful
Arygledd n, eloquence
Arymchwel, Ajymchwelyd v, to revert
Arymchweliad n, reversion
Arymdaith, deithiaii nf sojourning
Arymddwyn n, deportment
Arymgais, geisiau n, effort
Arymgyrch n, recurrence
Arymledu v, to expand over
Arymsawdd, soddion n, adjunct
Arynaig, eigiau n, terror, dread
Arysbaith, beithiau n, prospect
Arysgain a, over-sprinkling
Arysgodig a, over-sheltering
Arysgrif -au -ion nf indorsement
Arysgwlf, gylfion, n, voracity
Arysgwn n, superiority
Arysteiniad n, detonation
Arystrin -au n, commotion
Arystryw -iau n, stratagem
Arystum -iau n, curvature
Arystyried v, to contemplate
As -au nf plane surface ; plane ; atom,
particle, mere nothing
Aspx, implying separation=:Es
As, an affirmative particle ; that is=Ys
Asach -au nf oath
Asaf -au nf plane, flat body
Asafar, efyr nf, buckler, shield
Asafeiriad, iaid n, shieldbearer
Asant, esynt nf, plane ; target
Asbant -au n, eaves of a building
Asbri, iau n, skill ; fancy ; trick ; mischief
Asbri'ol a, full of tricks ; fanciful
Asedd n, slicing ; gashing
Asen, Ais, -au nf rib. Asen y frân,
spare rib of pork
Asen -od nf she-ass : m asyn -od
Asenig nf young she-ass : m asynyn
Aserw, nf plank, shingle
Aseth, esyth nf, spar, shaft
Asethu v, to stick, to spur, to broach
Aseu nf, the left side : a, left=Aswy
Asg -au nf splinter
Asgafaeth n, prey ; game
Asgafaethu v, to prey ; to depredate
Asgai, geion nf cleaver
41
ASW
Asgell, esgyll nf, wing; the vagina of
certain animals
Asgellhaid, heidiau nf wing-swarm
Asgellog a, winged
Asgellu v, to wing; to fly
Asgellwaith n, flankwork, flanker
Asgellwrych, ion ;?., spray
Asgeflwynt -oedd n, side-wind
Asgen -an nf harm, da
Asgenol a, pernicious, hurtful
Asgenu v, to harm, to injure
Asgethr -an nf splinter
Asgethrog a, splintered, spiked
Asgethru v, to splinter
Asglinen nf. stem, lineage
Asglod -ion np (yn •«). chips
Asglodi v, to cut off chips, to chip
Asglodioni ^^ to cut chips
Asgloffo, limping, hairing
Asgori v, to separate, to part
Asgre -on nf the heart ; the bosom
Asgri n, tremor, trembling
Asgwrn, esgym n, bone
Asgyrneiddio v, to become bone, to ossify
Asgyrniad n, ossification
Asgyrnig a, bony, large-boned
Asgyrnog a, bony, full of bone
Asgyrnu v, to
Asio v, to join; to solder; to cement
Aspygan nf daisy
i. Asseddu r.to seat; to sit down
Asserw a, sparkling, glittering
Asswyn n. absence; essoin
Asswyno v, to absent ; to excuse absence
Asswynwr, wyr n, absentee
Astalch, estylch nf shield, buckler
Astell, estyll -od nf plank; shingle
Astellu v, to plank, to board
Astrus «, perplexed, difficult
Astrusi n, perplexity, trouble
Astud a, studious, diligent, meditative
Astudfa -oedd nf a study
Astudiaeth nf study, meditation
Astndio v, to study, to cogitate
Astudrwydd n. studiousness
5 ;ik. board=Estvllen
Astyllodi -• bo plank, to board=Estyllodi
Astyllenlys -iaun, Astyllenes nf. ribwort
Astyllfa -oedd nf. plunk-yard[ plaimain
Astyr -on n. adjunct
Asu r, to join splinters, to unite
Asur n, blue sky. azure: a. azure
Asw n, the left: a, left
Aswellt re, pasture, grass land
Aswy », the left : a, left, sinister
Aswyno P, to beg. to implore, to crave
Aswys -an n. left side
Aswys, Aswy so r. to choose
Asyn -od re, he-ass: /"asen -od
At }>r. to ; towards ; so far as. Ataf, atat
ato. ati, atom, atoch. atynt. tome, &c
At p.c, back, again, re- In sonv
words, retaining its meaning as |
preposition, it signifies to ; as attynu
to draw to, to attract
Atddodiad -an n. apposition; appendix
Ateb r, to answer, to reply, to respond
Ateb -ion n, answer, reply, response
Atebol a, responsible, answerable
Atgludo i\ to import
Atglndiad n, importation
Atgludion np. imports
Atgrymn r, to incurvate, to bend in
Atoedd ad, otherwise
Atolwg ad, I pray, prithee
Atolwg n. importunity, entreaty
Atolygu v, to importune, to beseech
Atoralw r. to call again; to reply
Attaenu, Attaenellu v, to resperse
Attafael «, distraint, seizure
Attafaela, Attafaelu v, to distrain
Attafodog, attafodiog, attafodogion
secondary speaker
Attai. fceion n. vagabond
Attaith, teithiau nf return
Attal -ion nf stop, hindrance.
dywedyd, impediment of speech, sta
mering. Mae attal arno, ne stttM
Attal v, to stop, to detain, to withb
Attaliaeth nf aposiopesis
Attaledigaeth -an nf repayment
Attalfa, f'e'ydd nf impediment
Attalgar o, retentive
Attaliad -au n, stoppage
Attaliaeth nf impediment, check
Attaliaith nf aposiopesis
Attaliedigaeth -au nf stoppage
Attaliedydd -ion n, restrainer
Attaliol a, preventive
Attalmu r. to act upon again
Attalnod -au nf stop (in reading)
Attalnodi v, to point, to punctuate
Attalnodiaeth nf punctuation
Attain v, to repay, to pay back; to I
taliate, to requite
Attalwr. wyr n. reimburser
Attarddiad n. renascence
Attaro tr, to strike again
Attarw, teirw n, gelded bull
Attawd, todion n, affix, suffix
Attawr, torion n. repentance
Atteg -ion nf prop, stay
Attegu '•. to' stay, to uphold, to pro]!
Attil -ion v, second conception
Ÿ1
ATHî
ATHW
Attíll -ion n, reduplication
Attixl v, to put together. Dattod ac
attod, to unfix and refix [to suffix
Attodi v, to append; to add; to affix,
Attodiad -au n, appendix, supplement,
Kttodiaeth nf addition [addition
Attoi i\ to come on again, to return
Attor -ion n, denudation
Attorchi v, to fold back
Attori r, to refract
Attrais, treisiau n, reprisal. Llythyrau
attrais, letters of reprisals
Attraws a, crossing back
Attref -au nf deserted place
Attrefiad n, depopulation
| Attrefnu v, to arrange anew
I Attreg -au n, delay, stop; demur
: Attreiddio v, to penetrate again
jj Attreiglo v, to roll again, to'roll back
;| Attreisio v, to make reprisal
i> Attrethu v, to tax again
I Attro -ion », recurrence; repeat
i Attroi v, to return
■ Attrosi v, to pass over again
' Attrwcli, trychion n, recision
Attrws n, second dress
I Attrwydd n, regress, return
! Attrychu v, to cut anew ; to refract
) Attudd n, second covering
IAttuedd -au n, contrary bias
Attuellu v, to shade again
Attum -iau n, recurvation
l Attwf, tyfion n, second growth
I Attwg, tygion n, prospering
Attwyn v, to bring back [tion
(' Attwysgiad n, Attwysgaeth nf, reduc-
[Attwysgo v, to subdivide; to reduce
f: Attwythiad n, leaping back
• Attybiad n, reconsideration
Attyblygu v, to reduplicate
, Attychwel v, to return again
, Attychwel -ion n, falling back
Attyfiant /?, regermination
Attymp n, second season
Attyniad n, attraction
Attynol, Attyniadol a, attractive
•. Attynu v, to attract, to draw to
Attywallt v, to regurgitate
Attnvyn n, reflection^
, Ath -au n, pervading quality ; heat
Athafar a, magnificent
Athalmu v, to impress
Atharddu /-, to gush violently
Atharfu v, to scatter about
I Athaw a, very silent or still
Athech a, skulking, lurking
Athelaid a, very fair or elegant
Athervdd a, very vehement
Athlaw -iaid n, foreigner
Athlwg, lygon n. .
Athlygu v, to glance over; to review
Athor a, In-oken, fractured, brittle, fragile
Athori v, to fracture, to break
Athost a, pungent, severe
Athrai n, falling away
Athrais n, violence
Athraw -on n, teacher; master; doctor
Athrawd, rodion n, calumny
Athrawiaeth vf, instruction; doctrine
Athrawiaethu v, to indoctrinate, to in-
Athrawn n, ontology [struct
Athrawu v, to instruct
Atbrawus a, instructive
Athrech a, vanquishing
Atbrechu i\ to vanquish, to overcome
Athref -i nf, domain, mansion
Athrefiad », domestication
Athrefig «, domestic, homely
Athrefmad -au n, regulation ^
Athreiddio v, to penetrate
Athreigl n, turning or going round
Athreiglad -an n, revolution
Athreio v, to diminish, to lessen
Athrem -iau nf, glance, look
Athrewyn n, conciliation
Athrewyn v, to conciliate, to pacify
Athrig n, stay, delay
Atlirin n, conflict; toil
Athrist a, very sad, pensive, sorrowful
Athrodi v, to calumniate, to defame
Athrodiaeth nf, defamation
Athrofa -oedd, f é'ydd, fan nf, academy
Athrofaol, Athrof äus a, academical
Athrofiiwr, fawyr n, academician
Athrolith nf philosophy
Athrolithio v, to philosophize
Athronawl, Athronyddol, Athroni'ol a,
philosophical
Athronddysg, Athroni, Athroniaeth nf,
Athru a, very pitiful or vile[philosopíiy
Athru r, to tread, to trample
Athrugar a, pitiful, merciful; vast
Athrwch n, cut through
Athrwm a, very heavy, ponderous
Athrwst n, great noise, tumult
Athrwydd a, very fluent. Athrwydd
awen, flowing muse
Athrylith nf intuition ; genius ; fancy ;
Athrylithedd n, discipline [invention
Athrylithgar a, intuitive, ingenious
Athrywyn -ion n, happiness, pacification
Athrywynu, Athrywyn v, to conciliate
Athu v, to go, to proceed=Myned
Athwll a, in holes, ragged
43
AWO
BACH
Athwn a, shattered, broken: /athon
Athwr, athyroedd re, mound, heap
Athwyth re, elasticity ; sparing
Athyn a, very tenacious ; cohesive
Athywyll a, tenebrous, gloomy
Athywyn re., spendour
Athywys v, to conduct, to lead, to guide
Au, euon re, the liver=Afu
Au v, to go, to proceed=Myned
Auad re, affection of the liver
Aul re, dung, manure
Auon nf halfpenny ; scrapie
Aur re, gold
Aw -on re, fluid ; flowing
Awall -on re, lapse ; error
Awch re, edge ; sharpness ; ardency
Awchlym am, sharp-edged : f awchlem
Awchu, Awchlymu v, to sharpen, to
whet, to edge
Awchus a, sharp, keen ; greedy
Awd nf, song, lay
Awd, odiau re, season, opportunity
Awdl, odlau, awdlau re/, ode ; rhyme
Awdurdod -au nf, authority
Awdnrdodi v, to authorize
Awduriaeth nf, authorship
Awdurol a, authorial ; classical
Awdwl, awdlau re, opportunity
Awdwr, wyr, Awdur -on re, author
Awdd, odclion n, participation
Aweddwfr, Aweddwr re, fresh or run-
ning water
Awel -on nf gale, breeze, wind
Awelaidd a, like a soft gale
Awelan nf gale, breeze
Awelog re, breezy, windy
Awelu v, to blow a soft gale
Awelyn re, soft gale, gentle breeze
Awell -au nf conduit, pipe
Awelliaeth nf hydraulics
Awellig a, hydraulic [muse
Awen -au nf genius ; fancy ; taste ; the
Awen -au nf, reign of a bridle ; mandi-
Awenad n, slap on the chops [ble
Awenes -au, Awenyddes -au nf muse
Awenol a, poetical
Awenu v, to smile ; to simper
Awenydd -ion re, poet, genius
Awenyddiaeth nf, poetry, poesy
Awenydd ol a, poetical
Awg re, keenness ; eagerness
Awgrym -au re, sign ; beckoning ; hint
Awgrymu v, to make signs; to hint
Awl re, primeval light ; praise.
Awn re, flowing together of atoms or
particles : v, we will go
Awon nf flow of water ; river
Awr, oriau nf hour. Yn awr. yr awi
hon, now. Yn awr fach, just now
A\\r ac orig, continually
Awran ad, at present, now
Awrgylch -au re, horary circle
Awrìais, leisiau re, clock, horologe
Awron ad, at present, now
Awrol a, horary ; relating to the hour
Awrwydr -au re, hour-glass
Aws, osian n. defiance ; challenge
Awsafiaeth if hydrostatics
Awsafol a, hydrostatic
Awsaidd a, ripe; tender, soft
Awst n, the month of August [avidit
Awydd re, ardent or earnest desire
Awyddfryd re, zeal
Awyddo "v, to desire earnestly
Awyddol a, desirous ; zealous
AwVddu v, to be anxious for, to desire
Awyddus a, desirous, eager
Awyn, n, rein of a bi'idle
Awyr -on nf air; the air, the sky
Awyraidd it, aerial, airy
Awyrbwysai, eion re, barometer
Awyrbwysiad re, aerostation
Awyrbwysiaeth nf aerostatics
Awyrddysg, Awyreg nf aerology
Awyrell -au nf "air vessel; balloon
Awyren -au -i nf balloon [stoil
Awyrfaen, feini, fain re, aerolite, meteorl
Awyrfeidraeth nf aerometry
Awyrfeidr -an », aerometer
AwyriToel -ion nf aerornancy
Awyrgylch -au -oedd re, atmosphere I
Awyrnen -au nf firmament
Awyro v, to air ; to ventilate
Awyrog a. pneumatic ; airy
Awyrogaeth nf pneumatics
Awyrol a, aerial, airy
Awyrolaeth nf, pneumatics
Awyroldeb re, airiness
Awyroli v, to make or become airy
Av.-vru v, to air ; to ventilate
Awyrydd -ion re, ae'rologist
Awyryddiaeth nf aerology, aerograpil
Awys -ion re, general invitation; msl
riage rites
B
Ba, oedd re, being in; immersion
Ba pr, what=Pa
Baban -od re, babe : mutation of Mab
Bacas, bacsau nf footless stocking
Bacon rep, berries : mutation of Mac(
Bacwn re, bacon=Cig moch
^iach -au re, hook, grapnel
44
BAL
BAN
Bach a, little, small, minute. Bach y
j nyth, the last or youngest of a hatch.
• brood, or litter
Bachdro -ion n, sharp turn
Baehdrofa, fäu, fëydd nf labyrinth
Bachdroi v, to turn sharply
Baehell -an iif nook, comer; snare
Bachellu v, to grapple ; to snare ; to hook
Baches -an nf, little darling
Bachgen, bechgyn n, boy, child. Yr
hen faehgen, old Nick
Bachgenaidd a, boyish, childish
Bachgenes -au nf young girl
Bachgenos np, little youngsters
iBachgenyn n, little boy
Bachiad n, hooking, grappling; bending
| like a hook
|BachÌL,r a, smallish, diminutive
JBachigyn ?i, very small or little thing
Bachog «, hooked, crooked
ÎBachol a, hooking, grappling
Baclm v, to hook, to hitch, to grapple
to crook ; to get into recesses
Bad -au n, boat, ship's boat
JBadaid, eidiau n, boatful
Badwr, wyr n, boatman
jBadd -au n, bath ; bathing-place
ÌBaddon n, bath ; bathing-place
iBaedd -od n, boar
[Baeddaidd a, like a boar
feeddgig n, boar's flesh, brawn
Baeddredog a, going after the boar
;Baeddu v, to beat, to strike, to thump
•Baesg n, the rim of a wheel
Bagad -au n, cluster; troop, multitude
Bagadog a, clustered; having pendants
^Bagadu v, to cluster, to group
IJBagedyn n, small pendant
'iBagell -au nf nook ; snare
Bagl nf crook ; crutch. Ffon fagl (pi
ffyn baglau), crutch
Baglan nf crook ; hook
'Baglog a, having a crook
Baglor -iaid -ion n, bachelor
pagloriaeth nf bachelorship
Baglu v, to hold with a crook ; to entangle
Bagwn n, strength, potency
Bagwy -on n, cluster, bunch
Bagwyo v, to cluster
Bagwj-og a, clustering
Bai, beiau n, fault ; vice ; defect [scream
Baich, beichiau n, burden, load ; outcry,
,Baid, beidiau n, briskness, Uveliness
Baidd, beiddiau n, challenge, daring
,Bais np, flats, shallows
Bâl,baloedd«/J prominence; peak. Eiry
J fàl, the snow of the peak
Bal n, bundle; bud. Bâl o lin, a ball
or bundle of flax
Bal a, having a white mark, spot, or
streak on the forehead. Ceflyl bal,
(ycaseg fal), a horse with a white
blaze in his forehead
Bala -on n, shoot out, budding ; efflux
Balaen n, steel
Balalwyf en (-enf), palm tree
Balannu v, to shoot, to bud
Balant, annau n, shooting, budding
Balasar n, asure, sky-blue
Balasarn -au n, ballast
Balasarnu v, to ballast
Bale -iau n, ridge ; break in a furrow
Balciad n, breaking of furrows
Balcio v, to break furrows
Balciog a, having ridges
Balch a, proud ; superb ; towering
Balchder, Balchedd n, pride, pomp
Balchineb n, hauteur ; arrogance
Balchi'o v, to grow proud
Baldar n, the herb satyrion
Baldardd n, budding
Baldarddu v, to bud, to shoot
Baldog a, short stout person
Baldordd n, babbling, tattling, bother
Baldorddi v, to babble, to tattle
Baldorddus a, babbling, tattling
Balclorfi v, to mutter, to babble
Balddu a, black-visaged
Balennyn n, bud, sprout
Balgur -on n, sprout, germ
Balhau v, to spring up, to bud [horse
Bali n, whiteness in the forehead of a
Balog nf, protection ; pinnacle ; tongue,
flap, valve
Balog a, jutting, flapped ; valved
Balon a, contented, at ease
Balwg en, tufts of flax
Balwydd np ( en nf), palm-trees [trees
Balwyfcrc (-en nf), palm wood; palm
Ball -au n, eruption ; plague
Ballasg -au n, shell, husk ; porcupine
Ballasgu v, to husk, to shell
Ballaw v, to shout, to scream
Ballaweg -au nf wear net
Balleg -au nf, bow net ; purse
Balleglys -oedd n, hanaper
Ballcgrwyd -au nf bow net
Ballog, ogion n, hedgehog, urchin
Ban -au n, prominence ; peak ; highland ;
part ; branch ; strain ; drinking horn.
Banau Brycheiniog, Breconshire
Beacons. Ban cyngeni, Man cyn geni
mole, mother's mark
Ban i?, loftv, high 5 loud
45
BAR
Banad, Banal np, the broom
Banadl np (-en nf), the broom.
adl pigog, butcher's broom. Banadl
aur, dyer's broom, dyer's greenweed.
Banadlen. broom bush
Banadlog a, full of broom
Banadlos np, sweet-broom, dyer's broom
Banan ra, alarm
Banc -fau », platform ; table; hank
Banc, bencydd 11, hill; upland, high
land; eminence; hi
Bancaw -iau n, top tie, tuft
Bancawio v, to tie or whip round the
top; to tie or bind about
Bauer -an n, basket [erau, colours
Baner -au nf, banner, hag, ensign. Ban-
Î -au nf, bonfire, blaze
Bauffaglu v, to light a bonfire
Bangaw a, compact; fluent
Bangeibr -au nf mu
Bangor -au nf, upper row; high circle;
college; coping; (h
Bangoren -au if, wattling rod; coping
Bangori v, to cope or bind together; to
wattle
Banhau v, to make conspicuous
Banhwch, hychod nf wild sow
Baniar, ieri nf banner,
Banllei-aun/J loud shout : a,loud-voiced
Banllefain v, to shout, to cry out
Bannas -au ra, mat
Bannod-au ra, clause; article, name give
by some grammarians to the
y or yr
Bannodi v, to make clauses
Banog a, prominent, conspicuous, notable
Nod banog, article=Bannod. Yehain
banog, the mythological oxen of Hu
Gadarn: also called Yehain manog
Banog -ion nf article=Bannod
Banon nf lofty one, queen
Bant, bentydd n, high place, height
Bant o, prominent, high, lofty, elevated
Banu r, to raise, to erect
Banw -od ra, swine, harrow pig
Banwel -ion ra, upward look ; sky
Banwes -od if sow, barrow sow; the
fish gilt -In-id
Banyn -au 11, particle
Bar, baroedd n, ire, fury, wrath; trouble
Bar, n, top, summit ; tuft, bunch
Bar -au ra, bar, bolt, rail; bar (in a
court of justice); bar or sandbank
Bara ra, bread. Bara can. Bara g'.vyn,
Bara peillied. wheaten bread. Bara
barlys,'Bara haidd, barley bread. Bara
cri, Bara crai. Bara eroew. unleavened
_____ BAR
bread. Bara plane, griddle cake, plank
bread. Bara can y defaid, sea plantain
Bara can y gog, wood-sorrel. Bars
can a llaeth. greater stitchwort. Bara'i
cythraul, devil's bit scabious [wrei
Baran -edd ra, the countenance : •
Baranedd ra, presence [of soldjfl
Baranres -i nf front rank; rank or fil
Baranu v. to front; to ] ,
Barcer -iaid ra, tanner
Barclod -iau nf apron [bnzzan
Barcud -iaid, Bareutan -od n, kite]
Bardys np (-en/), shrimps
Bardd, heirdd, heirddion n, bard; poet I
Barddaeth nf, bardism
Barddas nf bardism; bardic lore
Barddawd ra, bardic science
Barddawl a, bardic; poetic
Barddawr, oxion ra, bardic genius
a nf female bard, poetess
Barddgwcwll, gycyllau n. bard's cowl
Barddoni n. bardic science; poetry
Barddoneg nf bardic lore: poesy
Barddoniaeth if bardism; poetry
Barddon'iaidd a, bardic, poetic
Barddonol a, relating to bardism ; poetic ■
Baren -au nf branch
Barf -au n/, beard ; whiskers. Ba_
t's heard. Barf y bwc
sweet. Barf y gwr
traveller's joy. Barfau'r derw, tr
lichen or moss
Barfle -oedd n, crest of a helmet ; beav
Barfog a, bearded: ra, the finfish; ti
Barfogyn ra, barbel [lesser wood-ch
Barfrwyn rap (-en nf)' sea-rushes
Barfu v, to heard
Barfwr, wyr n. barber, shaver
Bargeinio, Bargena /'.to bargain, tobi
-ion nf bargain, contr
Bargod -ion ra, jut; skirt; eaves. Ba
godiaid, Bargodion, the inhabitants
the marches or frontiers. Rhyfel bi
god, border war
Bargodi c, to overhang
Bariaeth nf viciousness
Baril -au nf barrel, cask
Barilaid, eidiau nf barrel-ful
Barilan nf small barrel ; anker
Barilo v, to barrel
Bario v, to bar, to bolt
Barlen -au nf the lap
Barlin n, superior lineage or extract!
Barlys n and en, barley. See Bara
Barlysa v, to gather or collect barl j I
to go about begging for barley
Barlysen nf, Barlvsvn n. barleveorn
•Hi '
BATH
BED
3am -au nf judgement ; sentence. Barn
irerayg, nugatory judgement
Jarnedíg <r, judged; rondenmed, sen-
«arnedigaeth nf judgement [tenced
Enodydd -ion «.judge
Jarnol a, judging, easting; judicial
îarnu v, to judge; to condemn
jiarmvr, wyr, Barnydd -ion n, judge
Bog -ion nf spur
iarog o, ireful, wrathful
iaron -iaid n, chief; baron, lord
iarones -au nf baroness
toroniaeth n, barony, baronage
Jaronig -ion n, baronet
iarth re, ground door, floor
jiarthlys n, pellitory of the wall
larng it. hoar frost, rime
llarugo v, to east hoar frost
Karus a, vicious, mischievous
larwn -ion n, baron
îarwn.-s -au nf baroness
>arwniaeth nf baronage, barony
iìarwnig -iaid n, baronet
■ryw a, topmost, superior
larywlen nf outer covering
' , beisiau n. shallow, shoal
a, shallow, low, flat : p beision
idd a, shallowish [child
•dd -iaid n, bastard ; illegitimate
•ddes -au nf female bastard
■ddiaeth nf bastardy
ddio v, to bastardize
•ddu v, to rise from a base origin
n, shallowness
nf plaiting, basketwork
i-SLunf basket. Basged cleddyf,
;uard of a sword
iid, eidiau nf basketful
g a, having a basket
asgedol a, basketed
[asle -oedd n, shallow place, shoal
[asu v, to make shallow ; to lower
,atel -oedd n, drawing a bow ; battle
iatelu v, to draw a bow; to battle
ating n, paring and burning peat or
ì turt. Llosgi bating, to burn turf
stingen, batingod nf pared turf; sheaf
of corn threshed ; defloured woman
iatingo, Batio v, to pare and burn peat
or turf; to hoe; to thresh
vm-axin, likeness ; emblem ; copy ; coin.
Arian bath, coined money, ccÄn, cur-
rent money
îthdy, dai n, mint
lìtheiniau np, hieroglyphics ; medals
Mtheinio v, to stamp efligies
ätheininl a. medallic; hieroglyphic
Batheinydd -imi n, medallist
Bathell -au nf small coin
Bathfa -oedd vf mint
Bathodyn n, medal ; coin
Bathofydd -ion n, numismatist
Bathofyddiaeth nf numismatics
Bathog a, having coin, moneyed
Bathol a, coining; coined
Bathor -ion n, dormouse
Bathu v, to coin
Bau -on n, hoof
Bauad n, bearer of a saw-pit
Bauol -ion n, broad but ; tunbelly
Law n, dirt, mire, dung, filth: a, dirty,
filthy, vile. Baw mwci, burdock
Bawach np, mean dirty wretches
Bawai, eion nc, dirty vile wi-etch
Bawaidd a, dirty, vile; sordid, mean
Bawd, bodiau nf thumb. Bawd troed,
the great toe, big toe. Bawd y me-
linyd.l, the fish miller's thumb. Bawd
car, piece under a drag
Bawdfedi v, to reap in a particular way
Bawdfys, Bodfys -edd n, the thumb
Bawdle n, thumb-stall
Bawdy, dai n, nece^sary house, privy
Bawdd n, drowning ; ' demersion. Ar
fawdd, on the point of drowning
Bawddyn -ion n, dirty fellow
Bawedi n, nastiness
Baweiddio v, to grow filthy
Bawgi, gwn n, dirty dog; 'vile wretch
Bawlyd a, dirty, miry, nasty
Bawyn, ach n, dirty wretch
Be c, mutation of Pe, if
Bechan af little, small : m bychan
Bechan nf little female
Bechanigen nf tiny female
Bechgynach np, youngsters
Bechgynos np, little boys
Bechyn n, small hook
Bedlem -od n, stroller
Bedlemes -au nf stroller
Bedlemydd -ion n, vagabond
Bedlemyn », vagabond, stroller
Bedw np (-en nf), birch : nf, birc I
Bedwen nf, birch tree. Bedwen
chwerw, hemp agrimony. Y fedw, Y
fedwerw, Llwyn bedw, the birch grove.
Bedweni np, birch grove
Bedwerw -i nf, birch grove
Bedwin a, birchen, of birch
Bedwlwyn -i n, birch grove [firmation
Bedydd n, baptism. Bedydd esgob, oon-
Bedyddfa, fäu nf baptistry
Bedyddfan -au, nf, font
Bedyddiad -au n. baptizing; baptism
47'
BEL _____
Bedyddio v, to baptize, to christen
Bedyddiol a, baptismal
Bedyddiwr, wyr n, baptist
Bedyssawd n, the universe
Bedd -au -i n, grave, sepulchre, tomb
Beddadail, eiliau nf sepulchral monu-
Beddaid, eidiau n, graveful [ment
Beddargraff -ion n, epitaph
Beddargraffiad -au n, epitaph
Beddfaen, f'eini n, tombstone.
Beddgor -au n, mausoleum
Beddlech -i -au nf gravestone
Beddlith -iau n, epitaph
Beddol a, sepulchral
Begegyr -on n, drone, hummer
Beichio v, to bawl; to load, to burden
Beichiog a, burdened; pregnant
Beichiogi v, to conceive; to get with
child : n, conception
Beidiog a, lively, vigorous: nf, ever-
green. Beidiog goch, Beidiog rudd,
amphibious persicaria. Beidiog las,
f round-ivy. Beidiog lwyd, mugwort,
eart's-ease
Beiddgar a, presumptuous
Beiddio v, to presume, to dare
Beiddiol n, presuming, daring
Beigri, iau n, great misfortune
Beili, 'iau n, outlet; court, yard; mound
Beilio v, to issue forth
Beio v, to blame, to censure
Beiol a, blaming, censuring
Beiri, "ion n, kite
Beirniad, iaid n, judge; umpire; critic
Beirniadaeth nf, criticism
Beirniadol a, critical
Beirniadu v, to judge; to criticize
Beisdon -au nf, sea-brink, beach
Beisdonell nf plantain shoreweed
Beisfa -on. Beisfan -au nf, shallow place
shallow, shoal [shoaly
Beisfaog a, having shoals or shallows ;
Beisfaol a, shoaly, shallowy, shelly
Beisfor -oedd n, shallow sea ; shallow
Beisgawn, gonau n, stack, mow
Beisgawnu v, to stack corn
Beisio v, to grow shallow
Beisiol a, shallowing
Beisle -oedd n, shallow place, shoal
Beisleog a, having shallow places
Beius a, faulty, blamable, defective
Beiusrwyud n, blamableness
Beiwr, wyr n, Mamer, censor
Bel, byl n, tumult ; havoc, war
Bela -on n, wolf; the henbane
Bela v, to wrangle ; to bicker ; to war
Belach n. trouble, molestation
. BER
Bele -od n, the marten. Bele y coe<
wood marten. Bele y graig, roc i
Beli n, havoc, devastation [marte
Beliaid np, warriors, soldiers
Belu v, to bicker, to brawl
Belwys np, depredators
Belys np, material for thatching
Belysen nf bundle of thatch
Bell a, compact, firm, close
Bellach ad, further; at length; now
Ben nf active or living principle=Mi
Ben -i nf cart, wain=^Ien
Benaid, eidiau nf cartful, cart-load
Bendigaid, Bendigedig a, blessed
Bendigeidlys n, common avens
Bendigo v, to bless [mamau, fairi
Bendith -ion nf blessing. Bendith
Bendithip v, to bless
Beneo nf young female ; bird
Benthyg n, loan; what is lent or b(
rowed. Bhoi benthyg, to lend
Benthyca, Benthycio, Benthygio v,
borrow; to lend
Benyn n, wain, cart
Benyw -od -aid nf, woman, female
Benywaidd a, feminine
Benywen nf little female
Benywetach np, little gossips
Benywol a, feminine, female
Bêr, berau nf lance, pike ; spit
Ber, lièrau nf shank, leg
Ber af short, brief, scanty : m byr
Bera -on n< pyramid, stack
Beraes nf, short shield
Berai, eion n, turn-spit, jack
Beran nf little spit; broach
Berasgell, esgyll nf the penguin
Berdas, dys n, shrimp
Berdroell -au nf jack-wheel
Berdysyn n, shrimp: i?/bardysen
Berddig a, bardic, poetical
Beif -au nf verb
Berfa, íìiu nf barrow
Bert'ain a, slender-shanked
Berfäydd -ion n, baiTow-man
Berf äyddes -au nf, barrow-woman
Bergam a, bow-legged
Ben -Von n, kite
Bernais, eisiau nf varnish ; cover
Beriau, ieuau nf short yoke
Berllysg -au nf truncheon
Beroes -au nf, short life : a, shortln
Berrwy -on n, fetter
Berth -on n, perfection, beauty
Berth a, fair, pleasant, rich
Berthaidd a, well favoured
Berthedd n, endowment ; riche*
4S
BID
Berthfa, f äu, Berthfan -au nf, fair i
' :h spot; beauty-spot
Berthog a, endowed; wealthy
""ierthogi v, to endow
Bertliu l\ to beautify; to enrich
Berthyd n, ornament; jewel
Berthyll a, enriched; elegant
Beru v, to spike, to spit
Bern v, to drop, to ooze
JBerw -on n, boiling, ebullition
Berw, Berwr, Berwy en, cresses. Ber-
wy'r dwfr, water cress. — 'r fagwyr,
wall cress. — 'r fam, flixweed. —
í frengig, — yrardd, garden cress. — 'r
gauaf, winter cress. — yr iar, knot
grass, — 'r moch, swine-cress. —
Taliesin, orpine, livelong
Berwad -au n, boiling, decoction
Berwedydd -ion n, boiler
IBrwedd n. boiling state
|Benvt'Uu v, to brew
loerwi c, to boil; to bubble; to eiFervesce
liBcrwul. Berwog a, boiling, bubbling
•Berwy d a. ebullition
JBerwydydd -ion n, brewer
perwydd -ion n, boiler; brewer
jBerwydda v, to brew
Sîerwyddfa, f ëydd nf brewery
lîery -on n, kite
jîeryn n. candytuft
îeryryn n. annual cress rocket [phy
ìerys.rií'en nf stenography, braehvgra-
ieryw, Berywydd en, juniper=Meryw
Jet nf, hatred, grudge. Dal bet, to
bear ill will; to be angry. Xid oes
{aim ond y fet rhyagddynt, there is
no love lost between them
iettws, tysau n, secluded or sheltered
spot; subordinate church or religious
house; chapel. It forms the names
of several churches in the Principality,
to dale
BLA
Bidog -au nf, hanger; bayonet
Bidogan nf, Bidogyn n, dagger; poniard
Bidogi v, to stab, to bayonet
Bidoglys, Bidawglys n, water lobelia
Bidogwr, wyr n, bayoneteer ; cut-throat
Bidwal n, encampment
Bidwoseb -au n, visiting
Bieting -au n==Bating
Bing -au n, the alley between two rows
Bilwg, ygau n, billhook
Bilain, einiaid n, tenant in villanage;
Bileinllu en, mob, rabble [villain
Bileindref -i nf, farm held in villanage.
or by servile tenure
Bir n, beer
Biswail n, dung or droppings of cattle;
_ dung; stale. Cleddyf biswail, the milt
Bisweilio v, to drop dung ; to stale
Bisweilyn n, cow-dung
Bitolws n, bull
Biw np, kine, cattle
Biwlith n, cow-wheat
Blaen a, fore, foremost, first; leading.
Blaenaf, first, foremost
Blaen n, point; extremity, end; top;
former or foremost part; priority,
precedence. Blaeniaid, leaders.
Blaeniaid ac oliaid, leaders and fol-
lowers; van and rear. Blaenau, ex-
tremities; the borders of a country;
the furthest and more mountainous
parts of a country. Blaenau Lloegr,
the borders or frontiers of England;
tbe marches. Blaenau afonydd, the
sources of rivers. Blaenion, the best,
chief, or principal part. Blaenion
llaeth, the first milk (in milking.)
Blaenion eu nerth, the chief of their
strength. Blaen cleddyf, the point
of a sword. Blaen ac ol, first and last ;
fore and aft; before and after. Ym
mlaen, Yn y blaen; forward, on. Yn
ol ac ym mlaen, backward and forward.
Ym mlaen Haw. beforehand. Ac felly
ym mlaen, Ac felly yn y blaen, and so
forth, etc. Ehag blaen, before: for-
ward; offhand. Dos rhag dy flaen, go
straightforward. 0 flaen, before; in
the presence of. O'r blaen, formerly,
previously. Y nos o'r blaen, the pre-
vious night. Achub y blaen, to get
first or foremost. Blaen newydd, the
new moon. Blaen yr iwrch, perennial
mercury. Blaen y conyn ar y mêl,
common agrimony. Blaen y gwaew,
Ifisser spearwort
Blaf nafiaeth nf primacy ; precedence
49
BLA
Blaeuanedig a, first-bom .
Blaendardd n, first budding
Blaendocio v, to beard wool
Blaendori v, to cut tbe end
Blaendnvcb, drychion n, aphreresis
Blaendrwyth -au n, prime solvent
Blaenddawd, odiaid n, prefix
Blaenddodiad -au ??. prefixing
Blaeneudir -oedd n, bordering land
Blaenfain a, sharp-pointed
Blaenfed a, antecedent
Blaenffrwyth -au n, first-fruit
Blaengar a, apt to be foremost
Blaengeiniad, iaid n, precentor
Blaengis -ion ?;, first blow
Blaengnaif, gneifion n, bearding of wool
Blaengnwd, gnydau n, first crop
Blaenhogi v, to sharpen tbe point
Blaenllaetb n, first milk
Blaenllaw a, beforehand; forward
Blaenllaw nf first-hand
Blaenllym a, sharp-pointed
Blaenol a, foremost, primary
Blaenor -iaid n, leader, chief
Blaenori v, to precede ; to lead
Blaenoriad n, preceding ; priority
Blaenoriaeth nf antecedence ; precedence
Blaenorol a, antecedent, previous
Blaenred, Blaenredol a, precurrent
Blaenred -ion n, the foremost
Blaenrediad n. precumng
Blaenredu v, to foreran; to precede
Blaenu v, to point ; to outrun ; to precede
Blaenwedd -au n, summit [horizon
Blaenwel -ion n, the furthest sight;
Blagur -on en, sprouts, buds; young
sprigs
Blaguro v, to sprout, to bud; to flourish
Blagurol, Blagurog a, sprouting, bud-
ding; flourishing
Blaguryn n, sprout, bud
Blai, bleionn, ravagcr; wolf [the visage
Blaidd, bleiddiaid. bleiddiau n, wolf;
Blan n, splendour ; light
Blanc, blainc n, young horse
Blanu v, to cast a splendour
Bias -au n, taste, savour, relish. Clywed
bias, to taste; to relish
Blasaidd a, having seme taste
Blaseiddio v, toj
Blaslyn -au -oedd », sauce
Blasu v, to taste; to relish
Blasus a, relishing, savoury
Blasuso v, to give a relish "
Blaw -on n, effusion, flow
Blawd, blodion n, bloom; meal, flour.
Blawd liif, saw-dust
BLO
Blawdd, bloddion n. activity: tumult
Blawdd a, active, quick, ready
Blawn n, essence, fat. oily principle
Blawr, Blawrwyn a, like nitre; hoary
of a whitish grey
Blawr n, nitre ; salts ; grey colour ; rim<
Blawrgoch n, russet : a, russet [hoai
Blawrio v, to generate nitre; to becon
Ble -on n, plain, open field
Bledd », ravage ; spoil
Bleiddaawy a, ravening
Bleiddast, eist, Bleiddiast, ieist nf
Bleidd-dag n, wolf bane [bit(
Bleidd-drem n, small bugloss
Bleiddgi, gwn n, wolf-dog
Bleiddian, iain n, young wolf
Bleiddig a, like a wolf
Bleiddychfa nf the visage
Bleiddyd n. depredator
Bleiddyn -ion r», wolfs cub
Bleiddynedd n, cadaverous aspect
Bleiniad, iaid n, leader; ear of corn
Blew np (-yn ?i). hairs: hair; fur: v
hair of the head, which is Gwallt
Blewach, Blewiach np, tender ban
down [c
Blewcyn n. hairy little fellow: f ble
Blewgeirch en, bristle-pointed oats
Blewio v. to grow to hair [mull<
Blewog a, hairy; shaggy: nf gri
Blewogi v, to grow hairy or shaggy
Blewogrwydd n, hairiness
Blewyn n, a hair; blade of grass
Blewynog nf mouse-ear hawkweed
Bliant, aint n, fine linen, cambric
Blif -au -ion n, catapnlta
Blifai, eion n, projectile
Blifio v, to cast from an engine
Blifwr, wyr n. artilleryman
Blifyn n, bullet, ball, projectile
Bling -ion n. flaying, stripping
• flay, to skin, to excoriat»
Blin a, tired, weary; troublesome
Blincwra n, blister
Blinder -au n, trouble; fatigue
Blinderog, Bhnderus a, fatigued, tir)
tiresome; troublesome, painful
Blinfyd n, tribulation
Blino v, to trouble, to tire ; to be fatig
Blisg en, shells; husks
Blisgo r. to shell, to husk
Blisgyn n, shell; husk
Blith -ion n, milk: o, milch. Gwart
blithion, Da blithion, milch cows
Blithog a, giving milk, milch
Bliw, Bliwlys, Bliwvn a, spurge-olh
Blochas nf box=BÌ\vch
J 50
BLO
Blodau np (blodeuyu «), flow its
brenin, peony. — 'r frân, meadow
lychnis. — cenin y bruin, blue bells.
— 'r gog, cuckoo flower. — r gwynt,
anemone. — Mihangel, Calathian
violet. — 'r Pasc, pasque flower. —
ymenyn, butter-cups
loden nf, flower, floweret : m blodyn
lodeuad n, flowering, blooming
Blodeufag a, floriferous
Blodeugerdd -i n, anthology
fcdeulyd a, flowered ; mouldy
llodeuo c, to flower, to flourish, to bloom
JBlodeuog a, flowery, bloomy ; flourishin:
Blodeuol a, flowering
Blodeuwedd nf epithet for the owl
|Blodeuwydd np (-en nf), flowering
shrubs or trees
, flower, ŵ-e Blodau
Blodiiv.-ych np (-en nf), cauliflower;
Blodio v, to make meal
SJodiog a, farinaceous
■jdionos np, flowerets
Hbonyn n, floweret: /* blodionen
31odiwr, wyr n, meal-man
îlodon /f, flower, blossom
B&odwaith n, meal-dust
31odwraig, wragedd nf, meal- woman
ilodwy a, farinaceous; mellow
Jlodwyad n, growing mealy
31odyn n, flower, floweret: ybloden
31oddest -au nf, rejoicing; applause
31oddestu v, to make rejoicing
31oedd -iau nf shout, outcry
31oeddfawr a, vociferous, shouting
Hoeddgar a, apt to vociferate [ing
floeddian c, to keep shouting or bawl-
■lloeddio /\ to shout, to vociferate
floeddiol a, shouting, bawling
:>loeddiwr. bloeddwyr n, shouter
îlöen a f floweret, blossom
,-ilöenol, Blöynol a, blossoming, bloom-
ing, blowing as flowers
■•loenu v, to blossom, to bloom
floesg a, lisping; faltering; not speak-
iloesgedd, Bloesgni n, lisping [ing plain
•'"•--1 '•. to lispT to falter
wyr, Bloesgyn n, lisper
•loffi, Bloflied c, to jumble, to mingle
flongaf blunt, surly, crabbed: m blwng
doneg n, lard, grease. Bloneg y derw,
oak-leather. Bloneg y ddaiar, red-
| berried briony
•lonegen nf, the leaf or caul that covers
1 the stomach : m blonegyn
i lota v, to meal; to beg meal
lotai, eion nc, beggar of meal
BOD
Bloteiaeth nf mealing, begging meal
Blotty, tai n, meal-house
Bloth -ion nf blast, puff
Blothach nf, fat woman
Blowmon -iaid n, blackmoor, negro
Blöyn -au n, blossom
Blöynu v, to blossom, to flower
Blweh, blychau n, box
Blwng, blyngau n, angry look : am, surly,
frowning, angry, crabbed: y'blong
Blwydd -i -au nf year, twelvemonth
Blwyddiad, iaid n, yearling; annual
flower, &c. [almanac
Blwyddiad ur -on n, annual; year-book,
Blwyddol a, annual, yearly
Blwyddyn -edd nf, year. Blwyddyn
naid, leap year
Blychaid, eidiau n, box-full
Blychu v, to put in a box
Blychyn n, little box
Blydd a, sappy; soft, tender
Blyddiad n, rising of sap
BJyngder n, ruffled temper
Blynghau v, to grow angry or surly
""_ ngu v, to ruffle; to frown
Blynedd, blynyddoedd, blynyddau nf
year, twelvemonth
Blynyddol a, annual, yearly
Blys -iau n, longing, craving ; lust
Blysgar a, craving ; hankering
Blysig a, voluptuous, lustful
Blysigrwydd n, voluptuousness
Blysio v, to long, to lust
Blysion np, dainties, niceties
Blythach n, fat paunch
Blythai, eion nc, guzzle-gut
Blythar, eiriau n, belch, eructation
Blytheirio v, to belch, to eructate [bo !
Bo v, may be: n, bugbear, scarecrow: i,
Bocsach n, vaunting, boast
Bocsachu v, to vaunt, to boast, to brag
""ocsachus a, vaunting, boasting
Boch -au nf cheek ; chap
Bochaid -eidiau nf chap-full
Bochdew a, fat-cheeked [tooth
Bochddant, ddaint, ddannedd n, eye-
Bochgern -au nf. jole
Bochgernaid n, chap-full
Bochglug a, blubber-cheeked
Bochio v, to munch
I'.-ehlaes a, flabby-cheeked
BoeMwyd a, pale-cheeked
Bochlwyth -i n, chap-full
Bochlwytho v, to stuff greedily, to gobble
Bochog a, blubbed-cheeked
Bod 9, to be, to exist
Bod -au n, being, living being ; residence
51
BOL
BON
Bod -ion, Boda -od ra, mountain kite
Bodfys -edd ra, the thitmb
Bodlawn, Bodlon, &c.=Boddlawn, &c.
Bodo nf aunt (in fond language)
Bodofyddiaeth nf ontology
Bodol a, being, existing
Bodoliaeth, Bodolaeth if existence
Bodoldeb ra, existence
Bodrwy -au nf ringssModfwy
Bodrwywr, wyr n, ring-maker
Bodrydaf -au ra, resort ; hive
Bodd -ion n, will, good will, consent
Bodda -od -ra, the red-shank=Troedgoch
Boddfa -oedd nf. drowning-place
Boddgar a, easily pleased
Boddgarwch ra, contentedness
Boddhaol a, pleasing, satisfactory
Boddhau v, to please, to satisfy
Boddi v, to drown; to be drowned; to
inundate
Boddineb n, contentment
Boddio v, to please, to satisfy
Boddlawn, Boddlon a, contented ; willing
Boddlondeb n, contentment
Boddlonedigol n, satisfactory
Boddlongar a, contented [tent
Boddloni v, to satisfy, to please, to con-
Boddlonol a, tending to please
Boddlonrwydd n, contentedness
Boddlonus a, satisfied, contented
Boddog, Boddol a, pleased, contented,
Boddus a, pleasing, agreeable [willing
Bogail, eiliau n and if navel ; nave.
Bogail y Forwyn, Bogail Gwener,
common navelwort
Bogail, geiliaid nf vowel
Bogeilaidd, Bogeiliaidd a, umbilical
Bogeilchwydd ra, swelling of the navel
Bogeilgen ra, umbilicated liverwort
Bogeil-lys », navelwort [knob
Boglwm, glymau, Boglyn -au ra, boss,
Boglynon en, eryngo. Boglynon arfor,
sea eryngo, sea holly
Boglynu v, to boss ; to bubble
Boglynwaith «, embossment
Bogwn, ynau ra, might, potency
Bogynog a, mighty, potent
Boì -iau, Bola «, belly, paunch ; stomach
Bolaid, eidiau ra, bellyful
Bolch, bylchau if gap; notch
Bolerai, eion ra, guzzler
Bolgan -au nf, budget, pouch
Bolgi, gwn ra, greedygut, glutton
Bolglwm, ymau ra, boss; tuft
B"''lgodogioii up, marsupiaha
Bolgwd ra, paunch-belly
Bolheulo v, to bask in the sun
Bolio v, to belly, to gorge
Boliog a, big-bellied ~ [tatic
Boloch ra, disquietude, trouble, moleei
Bolol -ion ra, bugbear, goblin
Bolrwth a. gluttonous, greedy
Bolrwym a, costive, bound
Bolrwymedd ra, costiveness
Bolrwymo i\ to make costive
Bolrwymyn -au n, belly-band
Bolrythi ra, greediness
Bolrythu r. to gormandize
Bolwag a, empty-bellied [in the bell
Bolwst, ystiau nf hernia ; cholic : pa'
Bolwynt nf flatulency; wind cholic
Boly ra, belly, paunch=Bol. Bola
Boly8othach n, mixed language, jargo
Bolystog K, having hernia
Bolvsrvn «., hernia, rupture
Bollt -an, byllt if boft, dart, spar
Bolltaid, eidiau nf bolting; stalk
Bolltiad n, bolting, darting
Bon -au -ion w, stem, base; stock. Y<
bon, Boniad, the hindmost ox in
plough or team. Bon y gler,
lowest 'lass of minstrel
Bonad, eidiau n, basement
Bonbren -i ra, harness stretcher
Boncath -od, -au ra, buzzard
Bonclust -iau ra, box on the ear
Bonclustio v, to box the ear
Boncyff -ion -iau ra, stump, trunk, sfo
Bondew a, thick-legged, squabby
Bondid -au if plough-chain
Bondo era, eaves, first thatch
Bonedd n, descent, stock, nobleness
birth, lineage, pedigree: en, gentB
nobility. Dwyn plant ar fonedd,
give children a liberal education
-au nf lady=Boneddig«
Boneddig «, noble; genteel, gei
manly. Gwr boneddig, gentlei
Gwraig foneddig, lady, Mab 1
eddig, young gentleman. Mercn f<
eddig, young lady; lady. Boned<
tlemen; gentry
BonedcBgaetb nf gentility
Boneddigaidd a, noble; genteel
Boneddiges -au nf lady
Boneddu r, to ennoble
Boneddwr. wyr n. gentleman
52
Bolch a, having
, notched
Bolchwydd n, swelling of the belly;
pregnancy ; swaggering
Bolchwyddo v, to swell the belly
Boldesa, Boldesu v, to bask in the sun
Roldyn a, tight-bellied, full-bellied
Bolera v, to guzzle, to spunge
BRA
Bonfras a, thick-legged ; clumsv
Bnffagl &c. n/=Banffagl, &c."
Kigam a, bandy-legged
u v, to waddle
Bongemi n. bandy-legged state
Bonglerwch n, clumsiness, awkwardness
Bonglwm, glymau n, knob on tbe end
Boniad, laid n, the aft ox in a team
Bonllef ;?/=Banllef
Bonllost -au nf the tail, genital
Bouog a, stemmed, stalked ; thick-
Sonsang -au nf base; layer [shanked
Bbnsyg -an nf, plough-chain
Bontin -au nf buttock, rump
Bontinog a, large-buttocked [stem
Bonyn-au, Bonwn, ynau », stump, stock,
Bor -au re, focus ; centre of a circle
Bord -ydd -au nf, table, board (S. W.)
=Bwrdd (X. W.) Bord gron, round
Bordaid, eidiau nf tableful [table
Bore, Boreu, -au re, morn, dawn : a, early
Boregwaith, Boreugwaith re, morning
time, a certain morning
Boreuddydd, Boreddydd, -iau re, day-
spring, break of day, morning
Boreuedd re, earliness
Boreufwyd, Borefwyd, -ydd re, breakfast
Boreuo v, to become morning, to become
Boreuol a, dawning, morning, early [day
Bost -iau re, boast, bragging
Bostio v, to boast, to brag
Bot -iau re, round body
Botas -au, Botasen nf buskin ; boot
Botaswr, wyr re, bootmaker
Botwm, ymau re, boss ; button
Botymog a, bossed ; buttoned
Botymu v, to boss ; to button
Both -au nf, nave of a wheel ; boss
Bothell -i nf rotundity ; bottle ; blister
Bothog a, rotund
Brae a, frank, free, open; boastful
Brad -au re, treachery, treason; perfidy ;
Bradbwll, byllau re, trap pit l [plot
Bradfwriad -au re, sedition
Bradfwriadu v, to plot sedition
Bradgyfarfod re, ague continuing but
one day; ephemera
Bradog, Bradol, Bradus a, treacherous,
treasonable, traitorous ; deceiving
Bradn v, to commit treason ; to plot
Bradw «, mouldering, fretting away
Bradweh, ychau n, treachery, prodition
Bradwr, wyr n, traitor, betrayer
Bradwriaeth -au nj\ traitorous act, trea-
son, treachery
Bradwrus a, traitorous
Bradwy -on n, break off; blemish
BRA
Bradwy c, to cr ambíe oÛ
Bradychol, Bradychus a, betraying
Bradychu v, to betray
Bradyn -ion n, prodigal
Bradyniaeth nf, prodigality
Braen -ion n, rot, corruption
Braen a, rotten, corrupt
Braenar -au n, fallow, ploughed land
Braenaru v, to fallow
Braendail, Braendir -oedd n, land ma-
nured by cattle feeding on it
Braenedigol a, putrefactive
Braenedd n, putridity, rottenness
Braenllyd a, putrid ; mouldy
Braenllydedd n, mouldiness"
Braenu v, to putrify, to rot
Brag n, sprouting ; malt
Bragad en, offspring ; the van guard
Bragal v, to vociferate
Bragas -iaid n, slim fellow; long strider
Bragaldian, Bragaldio v, to jabber, to
babble, to gabble, to prate, to bother
Bragdy, dai n, malt-house
Bragio v, to issue, to branch ; to brag
Bragod -ion n, sprouting; compound;
bragget ; liquor so called [ment
Bragodi v, to be active, to stir ; to fer-
Bragodlyn -oedd -au n, bragget hquor
Bragodyn en, sprout, germ
Bragu, Brago v, to make malt ; to malt
Bragur -on n, sprout, germ
Braguro v, to sprout out, to germinate
Bragwair, weiriau n, viviparous grasses ;
sort of marsh-bent
Bragwr, wyr, Bragydd -ion re, maltster
Brai, breion n, that is broken out
Braich, breichiau nf arm ; branch ; verse
Braidd a, near: ad, just, hardly, scarce-
ly; nearly, almost
Brail en, the rose
Braint, breintiau, breiniau nf, privilege,
right ; prerogative ; dignity [with child
Braisg a, gross, thick, large ; pregnant,
Braith af variegated, motley: m brith
Braith ?i=Praith
Bral -au n, rag, shred. Brenin y bralau,
tatterdemalion. Bral o ddyn, Brelyn
o ddyn, ragged fellow
Bralgi, gwn n, ragged fellow
Bralog a, ragged, tattered ; hairbrained
Bram -au nf, short puff
Brân, brain nf, crow ; bridge of a fiddle
Bran re, bran, husk
Branaicld a, like a crow
Branel -au n, the piece of timber which
holds the mouldboard of the oJd
Welsh plough ; big rustic felloTr
BRE
Branes np, flight of crows
Branos np, young crows
Bras -au n, cross-bow
Bras a, gross, large, thick; fat; coarse,
Bras yr yd, Aderyn bras yr yd, Bras y
ddrutan, bunting
Brasiiu r. to grow gross or fat
Brasbwyth -au n, basting stitch
Brasder n. grossness, fatness; fat
Brasderog a, fat :
Braslîain, lieiniau », coarse linen
Braslun -iau n, rough-cast, sketch
Brasnaddu v. to rough-hew
Brasu i», to make gross or rough
Brasweithio v, to rough-work
Brat -iau n, clout, piece, rag; pinafore
Bratiog a, clouted, ragged
Brath -au n. stab; sting; bite
Brathlys n. pimpernel
Brathol a, stabbing ; biting
Bratliu V, to stab; to sting; to bite
Brau a, brittle, frail; frangible, fragile
Braw, Bräwch n, terror, dread, fright
Brawd, brodyr n, brother; fellow; friar.
Brawd yng nghyfraith, brother in law
Brawd -au adjudgement, verdict. Dydd
brawd, day of judgement
Brawdfa -on n, judgement-seat
Brawdfaeth -i n, brother-fostering
Brawdfaethu v, to foster as a brother
Brawdgarwch n, brotherly love
Brawdio v, to give judgement [cide
Brawdladd, Brawdladdiad, -au «,fratri-
Brawdle -oedd nf judgement-seat
Brawdleiddiad, iaid n, a fratricide, bro-
ther-slayer
Brawdul a. brotherly, fraternal
Brawdoldeb n, brotherliness
Brawdoliaeth -au nf, fraternity [ship
Brawdoriaeth nf, brotherhood; fellow-
Brawdwr, wyr n, judge
Brawddeg -au nf sentence
Brawddegol a, sentential
Brawl, broliau n, boast [vegetable soil
Brawn ??, produce. Brawn y ddaiar,
Brawychol, Brawychus a. terrifying.
terrific, frightful
Brawychu v, to terrify, to affright
Bre -on nf peak, mount, hill
Brebwl, byliaid n, blockhead
Brecan -au nf rag, coverlid
Breccini n, despumation
Breci, iau n, wort, sweet wort
Brech -au nf eruption, pox. — fawr,
venereal disease. — goch, the
measles — las, confluent small pox.
— wen, the small pox. — y cwn,
Aft
mange. — y fuwch, cow pox.
Iuddewon, leprosy. — y moch, swuv
pox. — yr ìeir, chicken pox.
Brech of brindled, freckled : m brych
Brechdan -au nf slice of bread and butte
Brechlyd, Brechog a, having eruption
or pox ; pocky
Brechlys n, common chickweed
Bredych n, prodition
Bref-au nf. lowing; bleating
Brefai, Brenys n, pennyroyal
Brefan -au nf lump of butter
Brefant, annau n, the windpipe.
brefant, top of the windpipe
Brefer o, vociferous, loud, shrill
Brefiad, Breferad, -au n, bellowing
Brefu v, to low, to bellow; to bleat
Breg -au n, rupture, fissure
Bregedd n. fragility, frailty
Bregol a. fragile, brittle
Bregu v, to become fragile
Bregus, Brecus a, broken, fractious
Bregyn n. grain of malt
Breiad, iaid n. topping; rip^
Breian -au nf lump; rippling of wat»
Breichaid, eidiau nf, armful
Breiehdlws, dlysau nf bracelet
Breicheidio v, "to embrace
Breichell -au nf, sleeve
Breichio v, to use the arms
Breicluol a, brachial
Breichled, Breichrwy, Breichledr,
nf, bracelet
Breichlwytho v, to carry a greater lot
in one's arms than "a person
veuiently can
Breicbrwyo v, to put on bracelets
Breichrwyol a, armillary
Breiddfyw «, scarcely alive
Breiddgof a, scarcely remembered
Breing np, the commonalty
reila, Breilw, -on en, rose; wild r
Breindir, Breinttir, -oedd n, allodi
land
Breinfa -oedd nf palatinate
Breinfawr a, highly privileged
Breiniarll, ieirll n, count palatine
Breiniarllaeth nf palatinate [chi
Breinio v, to give privilege, to enfra
Breiniog «, privileged, enfranchised
Breiniol a, privileged, free
Breiniolaeth -an nf enfranchisement
Breinioli v, to enfranchise
Breintlen, Breinlen, -i n, charter
Breintlys, Breinllys, -oedd n, prerogati
court
Breintlvthvr -au n. letters-patent
H
BRE
BRI
Breisghfid, Breisgiad n, becoming large
or bulky; thickening [or bulky
Breisghau, Breisgio v, to become large
Beisgion np, tow, oakum; refuse
Breit bell -an nf what is of varied texture ;
caul : conflict. Breithell yr ymenydd,
membrane enclosing the brain, dur;
mater
Breithgan -an nf, macaronic poem
Breith-hin nf broken weather
Sreith-hinon nf interval of fair weather
Breithred -ion, Breithrwy -on nf conflict
iBrelyn n, small rag or shred. See Bral
Bremain a, puffing
Bremian v, to puff
Bren n, supremacy
■renig np (-en nf), limpets
Brenin -oedd n, king, sovereign. Bre-
j nin cyfeddach, king of good fellows.
Brenin pen beirdd, herald king at
arms
Breninaidd a, kingly, king-like
Breninbysg -od np, the ling fish
irenindod -au n, royalty [augurate
Brenindodi v, to confer royalty; to in-
Brenindy, dai n, king's house or palace
Brenin es -au nf queen
Breninesol a, belonging to a queen
Breninfraint, freintiau, freiniau n, royal
privilege or prerogative
Breniniaeth -an nf kingdom
Breninllys -oedd n, king's court
Breninllys -iau n, basil. — dof, great
basil. — gwyllt, wild basil
Breninol a, kingly, royal, regal
Breninoli v, to royalize
Breninwisg -oedd nf royal robe
Bresych ?ip (-en nf), cabbages
Bresychu v, to crumple
Bretyn n, little rag
Brethyn -au n, woollen cloth. Brethyn
dinesig, superfine cloth. Brethyn
\ deuled, broadcloth
Brethyniaeth nf woollen drapery
Brethynol a, of cloth
Brethynwr, wyr, Brethynydd -ion n,
I woollen draper
• Brè'u v, to low ; to bleat
; Breuad, aid n, cannibal; grave- worm
Breuan, ain nf carrion crow
, Breuan -au nf handmill. Breuan dinfoel,
the lesser handmill
Breuandy, dai n, mill-house
Breuanlhf -au if, grindstone
Breuant, annau n, windpipe
Breuanu v, to bray, to pound
Breuawd n, brittleness, frailty
Breubys -ion en (-yn n), bit, crumb
Breuder n, brittleness, frailty
Breuddil -au n, grinder
Breuddilo v, to grind
Breuddwyd -ion n, dream. Breuddwyd
o ddyn. dreamer, mope, moping fellow
Breuddwydio v, to dream
Breuddwydiol a, dreaming
Breuddwydiwr, wyr n, dreamer
Brenfer a, sonorous ; lowing
Breulif a, brittle-edged
Breuo v, to grow brittle
Breuol a, brittle, frail
Breuolaeth, Breuolder n, brittleness
Brëyr -on n, baron
Brëyrdir -oedd n, baron-land
Bi eyres -au nf baroness
Brëyriaeth -au nf baronage
Brëyrlys -oedd n, court-baron
Brëyi-ol a, baronial
Bri -au n, dignity, honour; rank
Briad -au n, dignifying
Brial en, grass of Parnassus
Briallu np (briallen nf), primroses. Bri-
allu Mair disawr, oxlip, great cowslip.
Briallu Mair sawyrus, cowslip, paigle
Bricyll np (-en nf), apricots
Bricyllwydd np (-en nf), apricot-trees
Brid -iau n, eruption ; the scab
Brido v, to break out, to erupt
Bridol a, eruptive, scabby
Briduw n, warranty, earnest
Bridd -iau n, springing forward
Brig n, top, summit: en -au, tops (as of
trees and plants); top-branches;
twigs ; the hair. Brig pren, the top
of a tree, or the upper branches.
Brigau coed, the branches or tops of
trees. Brigau'r twynau, yellow bed-
straw. Ym mrig y nos, Ym mrig yr
hwyr, in the dusk. Codi ym mrig
un, to attack a person
Brigant, annau n, summit ; Highlander
Brigbori v, to browse, to nibble
Brigdori v, to top, to prune
Brigddyrnti v, to thresh out the top
Briger -au c?i, tuft; hair of the head.
Briger blodeuyn, capillaments of a
flower. — Gwener, — Gweno, true
maidenhair
Brigeraidd, Brigerol o, capillary
Brigfain a, pointed, accumulated
Brigfeinio v, to point, to sharpen
Brigfrig ad, top to top; at loggerheads;
in a scuffle
Brigladd v, to lop the tops [sprays
Briglas a, having blue (or dark green)
55
Bi'iglwyd a, hoary-headed
Briglwydo v, to grow hoary
Brigo v, to top ; to flourish
Brigog a, having tops ; branchy ; fiourish-
Brigol a, shooting up; branching [ing
Brigwellt re, hairgrass
Brigwlydd ere, water starwort
Brigwn, ynau n, andirons
Brigwyn a, white-topped: ybrigwen
Brigyn re, top branch, twig
Brigynol a, branching out
Brigystod -au nf the top row
Bril, Brilyn re, clout, rag
Brilwrn, lymiaid n, bare or naked one
Bril-lys -iau re, bastard pimpernel, small
Brio v, to dignity, to honour [chaffweed
Briol a, dignifying ; honorary
Bri'sg -ion re. track, trace
Brisgo v, to track, to trace [/braith
Brith a, mixed, motley, pied, speckled :
Brithawd re, variegation
Brithawdl, odlau nf, mixed rhyme
Brithdwym re, sort of caudle
Britheg nf, chequered daffodil
Brithedd n, variegation
Brithgi, gwn n, mongrel dog
Brithgoch a, variegated with red
Brithiaith, ieithoedd nf, mixed lan-
guage; patois
Brithlas a, dappled grey
Brithlen -i nf arras
Britho v, to variegate; to dapple; to
speckle ; to break (as milk in churn-
ing)
Brithodli v, to use mixed rhyme
Brithog a. variegated, dappled
Brithog nf, fricassee, fritter; custard
Brithol a, variegating
Brithred -ion n, confusion, turmoil
Brithryw a, heterogeneous
Brithwlaw n, drizzling rain
Brithwr, wyr n, one having his skin
stained ; one wearing a particoloured
dress; Pict
Brithwy -on n, confusion
Brithwyn a, motley-white
Brithyd n, mixed corn, meslin. Bara
brithyd, meslin bread
Brithyll -od -iaid re, trout. Brithyll y
dom, prickle-back, stickle-back
Brithyn re, macaroni
Briw -iau re, wound, cut ; matter, pus.
Briw y march, common vervain
Briw a, broken ; brayed
Briwant, annau re, broken state
Briwdoni v, to break the surface
Briwddail tip, herbage
BRO
Briweg ere, stonecrop. Briweg y ceryg
English stonecrop
Briwennig a, shattered, broken
Briwfara re, broken bread
Briwiaith, ieithoedd nf jargon
Briwion np (-yn re), fragments
Briwioni c, to crumble; to pulverize
Briwlys re, woundwort. Briwlys tew
banog, downy woundwort. Briwlys
y taiog, marsh woundwort
Briwo v, to break; to crumble; to cut
to wound ; to hurt ; to be hurt
Briwod re, driven snow
Briwsion np (-yn re), crumbs, fragment
Briwsioni v, to crumble
Briw-wlaw re, drizzling rain
Briwwydd np, dry brush-wood
Briwydd nf, bedstraw. Briwydd wen
smooth heath bedstraw. Briwydr
felen, yellow bedstraw
Briwys -ion ere, small crumb
Bro, broydd nf, inhabited land ; countr
Broaidd a, rural, country-like ; pleasan
Broawl a, like cultivated land
Broc a, of a mixed colour ; roan ; grizzled
re, mixed colour; roan colour. Cefly
broc, roan horse. Dafad froc, Dafa
frogla, grizzled sheep
Brocen -au nf the breast, the bosom
Broch -ion re, din, tumult; badger: ry
froth, foam ; wrath
Brochell -au nf, tempest
Brochi v, to chafe, to fume ; to bluster
Brochus a, fuming; blustering
Brodedd re, fraternity
Brodio v, to embroider, to darn
Brodiog a, embroidered, darned [pai
Brodir -oedd nf, cultivated land ; cham
Brodor -ion re, member of society ; nativ
Brodordy, dai re, collegiate house
Brodoriad -au re, fraternization
Brodoriaeth -au nf, fraternity
Brodoriol a, federative
Brodorol a, native
Brodre re, social intercourse
Brodyr np (brawd re), brothers, brethrt»
Brodyrdde n, fellowship
Brodyriol a, fraternal
Broddeg -au ?//==Brawddeg
Broddosbarth nf chorography
Broes -au re, a small pointed piece (
wood. — edafedd, — gwlan, yar
slipper, yarn stick = Pric edafed*
— canwyllau, candle clipper
Broga -od re, frog. GrifFt y broga, fro|
spawn
Brogla a, grizzled, grisled. See Broc
BRW
BRY
Bröig a, pleasant as a vale [ing
Brol, Broled n, boast, bragging ; vaunt-
Brolaidd, Brolig a, luxuriant, fertile
Brolian. Brolio'i?, to brag, to vaunt
Brolwydd n, patriotism
Bron -au nf breast, pap : -ydd, breast
of a bill. Bron alarch, cuttle-fish
bone. Ger bron, in presence of, be-
fore. Ym mron, almost
Bron ad, almost, nearly, on the point of
Brona i\ to give the breast
Bronaidd a, swelling as a breast
Bronallt, elltydd nf, smooth dechvity
Brondor -au nf breastplate
>ronddu a, black-breasted. Bronddu
j twynau, plover
Broneg -au nf breastplate
Bronfoll -au n, stomacher [thrush
Bronfraith a. mottled-breasted: nf,
~ »ngengl -au nf breast-leather
«glwm, glymau n, breast-knot
mgul a, narrow-chested
ii n, narrowness of the chest
leilin a, free-hearted
;g nf little pap
isel a, low-chested
illiain, llieiniau nf breast-cloth
mllydan a, broad-chested
mog a, full-breasted
ronrhain a, high-breasted [redbreast
toronrhuddog, Bronrhuddyn, -od n, the
I Bront af filthy, dirty ; surly : m brwnt
I Bront en -od nf dirty wench
Hkonuchel a, nigh-chested
rBronwala n, contentment
f Bronwedd -au nf the bosom
tfBronwen a , white-breasted : nf weasel
|?Bronwertli nf borage. — y wiber,
I viper"s bugloss
l.Bronwst nf pain of the breast
i üronwyn a, white-breasted : f bronwen
|f ironwys, Bronwst n, pilewort
|*»th -au nf stir, tumult=Brwth
Y 5ru n, the womb ; the belly [ine
r 3ruawl a, belonging to the' womb; uter-
3rud -iau n, chronicle; surmise; con-
Í irudai. eion n. chronicler [jecture
Jradiaeth nf chronology [prophesy
| irudio v, to record; to surmise; to
I irudiol a, chronological [wizard
Srudiwr, wyr n, chronicler; diviner,
. -irut^ -iau n, chronicle. — y tywys-
| : ogion. chronicle of the princes
1 irwch. brychion n, ferment, stir
5rwcban n, caudle, thin flummery
*rwd a, hot, warm ; acrid
irwdfrydig a, zealous
Brwg, brygau n, growth; brake
Brwrastan re, brhnstone [bront
Bi-wnt am, foul, nasty, dirty; surly:/'
Brwth, brythau n, stir, tumult
Brwyd -au n, brooch ; braid ; broidering
frame. Brwydau, braids of a loom
Brwyd a, full of holes ; torn, rent
Brwyden nf the reeds of a loom
Brwydo v, to make interstices ; to em-
Brwydr -au nf, battle, conflict [broider
Brwydrin -au nf combating
Brwydro v, to battle, to fight in war
Brwydrol a, battling, fighting
Bnvydwaith n. embroidery [broiderer
Brwydweithydd, Brwydydd -ion n, em-
Brwyn -ion n, pricking ; smarting
Brwyn np (-en nf), rushes. Brwynen
afon, the middle stream of a river.
Brwynen ffordd, the trodden part of
a road
Brwynddail np, spiderwort
Brwyneg nf a place where rushes grow
Brwynfryd n, anxious mind
Brwyniad, iaid n, smelt ; sparling
Brwyno v, to gather rushes; to prick;
Brwynog a, having rushes [to throb
Brwys a, luxuriant, fertile
Brwysedd n, luxuriance
Brwysg a, unwieldy ; drunk
Brwysgedlys n, coriander
Brwysgedd n, unwieldiness ; inebriety
Brwysgo v, to become drunk
Brwysgol a, unwieldy ; drunk
Brwyso v, to grow luxuriantly
Bry a, bigh : ad, upwards, above
Brycan -au n, rug=Brecan
Brycell -au nf covert, brake
Brych -au n, rough covering ; the after-
birth of a cow: a (/brech), brindled,
freckled
Brychan n, brindled covering; plaid
Brychau np (euyn n), motes, flue
Brychell -iaid n, trout
Brychen -au nf, bubbling spring
Brycheulyd a, full of dirty spots
Brycheuo v, to pick ; to maculate
Brycheuog a, spotted
Brycheuyn n, mote ; hair : p brychau
Brychiad, iaid n. salmon trout
Brychni n, freckledness ; freckles
Brychlyd, Brychog «, brindled, freckled
Brychu v, to brindle, to freckle
Brychwyn a, of a brindled white
Brychyn n, speckled one
Brychynu v, to speckle
Bryd n, impulse ; mind, thought
Brydai, eion n, a heating froii, heater
57
BRY
BUDD
Brydaint, Brydaniaeth 7*. inflammation
Brydian v, to inflame ; to throb
Brydiannol a, simmering; heating
Brydiannu v, to simmer; to throb
Brydiannus a, heating; throbbing
Brydiant, iannau re, heating ; throbbing
Brydio i>, to heat, to inflame; to throb
Brydiog a, heated; throbbing
Brydiol a, of a heating quality
Brydlawu a, resolute, intent
Brydlonedd re, resoluteness
Brydd o, feeble, weak, sickly
Bryddon re, feebleness, debility
Bryddoneg -au nf babbling, jargon
Brygai, eion re, what overgrows
Biygain a, luxuriant; rank
Brygaint re, luxuriance [talk foolishly
Brygawthan v, to babble or prate, to
Brygawthen nf rigmarole, prattle
Brygawthwr, wyr re, babbler
Brygu v, to grow out, to overspread
Bryn -iau re, hill, mount
Bryn, brynau n, grudge, malice
Brynach, aich re, highland region
Bryncyn -au n. clod: little hillock
Bryncynog a, full of clods; uneven
Bryncynu v, to break clods
Brynial v, to be heaping
Bryniog a, full of hills, hilly
Brynti, Bryntni re, filthiness, dirtiness
Brys -iau re, quickness, haste
Brysebyr -on, Brysfynag, fyneig re, tele-
Brysfyneg -ion nf telegram [graph
Brysg a, quick, nimble, brisk
Brysgar a, quickening ; hasty
Brysglud -ion ?i, a diligence; express
Brysgyll -au «, truncheon [carriage
Brysio v, to hasten
Brysiol a, hastening, hurrying
Bryslythyr -au ?i, dispatch
BrysyB -au ii, truncheon
Brytwu n, Briton ; field southernwood
Brythai, eion », rioter
Brythain «, riotous, bawling
Brythaint n, riot, tumult
Brythar, Bryiheiriad n, eructation
Brythawd, odau n, riot, disturbance
Brytheirio v, to belch, to eructate
Brythol a, turbulent, riotous [ä, Briton
Brython -iaid np, a tribe of Britons:
Brythoneg, Brythonaeg nf, the Brython
speech ; British language
Brythonig a, relating to the tribe of
Brython, or their language
Brythred -ion nf, conflict
Brythu v, to quarrel, to brawl
Brythus a, turbulent, brawling
Brythwch n, tumult, brawl
Brythwy -on n, tumult, uproar
Brythyn n, stir, brawl; Briton
Bryw 11, vigour, briskness
Bryw a, vigorous, brisk, wanton
Brywder n, vigoronsness
Brywes n, bread steeped in broth or po
Brywio v, to invigorate [liqufl
Brywiog a, vigorous, lively
Brywio'l a, invigorative
Brywus a. vigorous; wanton
Brywnsder re, wantonness
Bu -on n, a being : f cow
Bu v, was, it canv
Buach n, churl, clown
Buachu v. to act churlishly
Bual, ail re, buffalo, bison; bugle
Bualgen -au n, buffalo hide ; buff-leathc
Bualgorn. gym re, bugle horn
Buau a, swift, nimble, fast, quick, flee
Buander. Buanedd n, swiftness, speer
Buandroed «, swift-footed [velocii
Buanocäu v. to acquire speed
Buanog a. full of swiftness
Buanol o, acceleratave
Buanred a, of swift course
Buarth -au re, cattle yard; fold; yard
Buarthfa, fëydd nf folding- place
Buartho, Buarthu v, to shut in a fold
Buarthog a, folded, penned
Buch nf life
Buch, Buchod np, cattle, kine
Buchedd -au nf, course of life; morafij
Bucheddocäu, Bucheddu y,to lead al
Bucheddol a, living; moral. Yma
roddion bucheddol, moral or practw
discourses
Bucheddoldeb n, morality
Bucheddogaeth nf course of life ; lift
Buches -au nf milking fold. Bucl
ddefaid, fold for milking sheep
Buchio v, to low, to bellow; to cry
Budr a, dirty, nasty, filthy, foul, vi
Budrchwil, Budrchwilen. -od. nfv>
newt; hzard [nastiness,
Budredd, Budreddi n, filthiness, (
Budreddu r, to defile, to soil
Budrhaol a, defiling, polluting
Budrhau v, to defile, to soil, to polli
Budriaith nf obscene speech foul 1
Budro v, to dirty, to soil [g~
Budrog a, abounding with dirt
Budrogen -od nf filthy wench
Budrogi v, to make filthy
Budrol a, dirtying, soiling
Budd -ion n, profit, gain [bit
Buddai, eion nf churn: n, gainer;
58
BUR
Buddel, Buddehv, Buddeilw, -ydd n,
cowhouse post
Buddfawr a, advantageous
puddiant «, advantage, gain
Buddio v, to profit, to avail
Eddiol a, profitable; beneficial
Buddioldeb n, profitableness
■uddioli v, to make profitable
Buddred -ion nf advantage, profit
ftnddng -ion nf victorious one; goddess
of victory ; Boadicea
Bu Idugo v, to triumph; to gain advan-
tage; to obtain victory
! a, victorious, triumphant
Buddugoliaeth nf, victory
Buddugoliaethu v, to be victorious
puddugoliaethus, Buddugoliaethol a,
notorious, triumphant [victor
Buddugwr, Buddugoliaethwr, wyr, n,
Buelin a, of a buffalo's horn: n, bugle
Bugad n, confused noise
Bgadu v. to threaten, to vaunt
Bugail. eiliaid, Bugeiliwr, wyr, Bugeil-
ydd -ion n, shepherd, herdsman
Bugeila, Bugeilio v, to tend a fiock.
Bugeila brain, to scare away crows.
Bugeila plant, to take care of children
Bugeilaidd, Bugeiliaidd, Bugeiliol a.
pastoral
Bugeileg -ion, Bugeilgerdd -i nf bucolic,
pastoral poem, eclogue
Bugeiles, Bugeilies, Bugeilyddes, -au
nf shepherdess
Bugeiltibn, ffyn nf shepherd's crook
(Bugeilgan -au nf pastoral song
fBugeilgi, gwn n, shepherd's dog
Rugeiliaeth -au nf pastoral care
Bugeilwriaeth -au if pastoral office
Buglawdd h, earth turned up by a bull
Bugloddi, Bugloddio v, to turn up the
Bugraftiad -au /t, biography [ground
Bugrafiydd -ion n. biographer
tBugrafiyddiaeth -au nf, biography
Bugunad -au n, bellowing ; roar [to roar
Bugunad. Buguned, Buguno v, to bellow.
Buguuwr, wyr n, one who roars
Bui -ion n, seed-vessel of some plants:
Buladd n, water hemlock [hull
Bulwg n, cockle-weed, corn-rose. Bul-
wg Rhufain, coriander of Rome. Bul-
i wg Ffrengig, poppy
Bumustl 11, oxbane ; hemlock
Bun nf, woman, maiden; fair one [lion
Buna -on n, ten hundred thousand, mil-
Bunny wen -od nf, goddess ; nymph
jBur -ion n, violence, rage
ÍBurgyn -ion n, carcase, carrion
EWL
to mangle to death; to
BurgynL .
make a dead carcase of
Burgyniol a, cadaverous
Buria n, carcase, carrion
Burth -on n, violent thrust [away
Burihio v, to repulse, to repel ; to chase
Burwy -on n, cow fetter
Bury, on n, carnivorous bird
Burym n, barm, yeast ; froth
Burymu r, to froth ; to ferment
Bus -au nf the human lip
Bustach, tych, -iaid n, bullock; steer
Bustachu v, to buffet about; to beat;
to wrangle [ddaiar, centaury
Bustl -au n, gall, bile ; choler. Bustl y
Bustlaidd a, like gall ; bitter as gall
Bustlo v, to yield gall
Buwch, Buw, -od nf cow. Y fuwch
goch gota, lady-cow, lady-bird
Büyn n, builock*
Bw -on n, threat; terror; bugbear
Bw i, of threatening
Bwa, bwliu n, bow; arch
Bwâd, adau n, bowing, bowering
Bwiiu v, to bend like a bow; to arch
Bwbach -od n, bugbear, goblin ; scare-
crow. Bwbach dallan bìindman'sbuff
Bwbaches -au nf she-g%blin
Bwbachog «, abounding with hobgob-
lins; terrifying
Bwbachu v, to scare ; to buffet
Bwbachus o, easily scared
Bwhechni n, bestiality
Bwcai, eion n, maggot
Bwci, Yod n, hobgoblin, bugbear
Bwcl, byclau n, buckle
Bwcled, Bwcledr, -au nf buckler
Bwch, bychod n, buck. Bwch gafr, he-
Bwg -au n, hobgoblin ' [goat
Bwgan -od n, bugbear, hobgoblin
Bwgwl, bygylau n, threat, menace
Bwgwth. bygythion n, threat, menace
Bwgwth, v, to threaten; to scare=:By-
gwth, Bygythio
ivng ii, orifice, bung
Bwngler -iaid n, bungler, botcher
Bwhwm.'in v, to waver: n, fluctuation
"wl, bylau n, round hollow body. Bwl
cart, the nave of a cart wheel
Bwla -on n, bull; gale [budget
Bwlan -od nf straw vessel to hold corn ;
Bwkh, bylchau n, gap; defile; notch
Bwlch a, broken, notched. Bwlch yn
y wefus, hair-lip
Bwlg -au, bylgau n, bulky round body
Bwlgan -au nf, straw corn vessel;
Bwlty6 n, vellow water-lily [budget
59
BWY
BYD
Bwlwg n, the threatening attitude of a
Bwmbwr n, murmur, roar [bull
Bwmp, bympiau n, hollow sound. A-
deryn y bwmp, Aderyn y bwn, bittern.
Chwil y bwmp, Chwilen y bwmp,
black beetle
Bwn, byniaid n, the bittern
Bwn, bynau n, spear-head
Bwr -au n, entrenchment ; embankment
Bwra n, croft by a house [bankment
Bwrch, byrchau n, rampart, wall ; em-
Bwrdais, deisiaid n, burgess
Bwrdeisdref -i -ydd nf borough town
Bwrdeisiaeth nf municipalism, munici-
Bwrdd, byrddau n, table; board [pality
Bwrgais, geisiaid n, burgess
Bwriad -au n, casting; design, pur-
pose, intent [designed
Bwriadol a, purposing or intending;
Bwriadu v, to purpose, to intend, to
design; to resolve; to devise
Bwriadus a, purposing [bubbling
Bwrlwm, lymau n, bubble; gurglinj
Bwrlymol a, gurgling
Bwrlymu v, to gurgle, to bubble
Bwrn, byrnau n, truss, heap, load
Bwrnel -i n, bmidle, pack
Bwrw n, casf^ throw; woof. Haiarn
bwrw, cast iron
Bwrw v, to cast, to throw; to imagine;
to calculate; to strike; to rain. —
amcan, to guess. — eira, to snow
— ergyd, to give a blow. — ewyn.
to foam. — gwlaw, to rain. Nid wyf
yn bwrw mo 'i ol, I take no notice of
it ; I do not care for it
Bwsg, bvsgau n, grafting-tool
Bwt. bytiau «, hole, button-hole ; dung-
cart; basket placed in a stream to
catch fish
Bwtias -au en, pair of boots. Bwtias y
gog, Botas y gog, Botasen y gog,
wild hyacinth
Bwth, bythodji, hut, booth, cot
Bwthyn -od n, small cabin, hut
Bwyd -ydd n, meat, food, victuals. —
y barcud, — y boda, — y llyffaint, —
ellyllon, agaric, toadstool, fungus
— yr hwyaid, duckweed. — a llyn
— a diod, meat and di'ink. — y
moch, haws. — y gwew, wood sorrel
Bwydiar -au nf, voider
Bwydiog a, gluttonous
Bwydlys -iau n, salad
Bwydo v, to feed, to give food
Bwydwr, wyr n, feeder
Bwyell, eill nf, axe, hatchet
Ë\v}(dTän7B'wyellig nf, small hatchet
Bwyellawd, odau nf, stroke or cut witr
a hatchet
Bwyellgaib, geibiau nf, pick-axe
Bwygilydd, ad. severally; mutually
Bwyllwnv, yriau n, provisions for
Bwyst a, savage, ferocious [journey
Bwyst -ion n, wildness, ferocity
Bwystfil -od n, wild beast; beast
Bwystfilaidd a, beastly, brutish
Bwystlawn a, voracious, devouring
Bwystnon n, cattle pestilence, murraili
Bwystus o, brutal, ferocious
Bwyta v, to eat, to take food
Bwytâd ii, eating
Bwytadwy a, eatable, edible
Bwytai, eion n, greedy eater
Bwytal n, victuals, viands
Bwytaol a, eating; eatable
Bwytäwr, awyr n, eater
Bwytëig a, given to eating
Bwyteigrwydd n, gluttony
Bivytty, tai n, pantry, buttery
Bych -od n, wretched being
Bychaidd a, like a buck
Bycban a, little, small: /bechan
Bychander, Bychandra, Bychanedd
littleness, diminutiveness
Bychanig a, diminutive: f bechani
Bychanigion, diminutives
Bychanigo v, to disparage [nute thii
Bychanigyn n, veiy little, small, or m
Bychanu v, to lessen ; to slight, to di
parage, to depreciate [agii
Bychanus o, tending to lessen; dispa
Bychod n, small matter
Bychodedd n, small quantity
Bychodog a, destitute
Bychydig cr, trifling, very little
Bychygyr -on n, drone
Byd -oedd n, the world ; the univere
"state: life. Mawr byd, very gre»
vastly big. vast, huge. Gwyn ei fj
happy or blessed is he
Bydaf -an n, nest of wild bees
Bydan n, little world, microcosm ; peri
of the world
Bydgarwch n, love of the world
Bydiaeth nf livehhood
Bydiaethol a, of a course of life
Bydiant, iannau n, a living
Bydio v, to pass a life, to live
Bydiog a, having life, f evergi
Bydiog las, ground-ivy, gill. 1
iog lwyd, mug wort
Bydiogi v, to bring to the world;
as a midwife
60
BYR
BYW
Byrddwn n, bass (in music)
Byrfweh, fychod n, badger; hairy; little
fellow
Byrfwcb a, hairy, shaggy; rough
Byrfyfyr a, impromptu
Byrfys -edd n, the little finger
Byrhoedledd n, shortness of life
Byrhweh, hychod n, badger
Byriad -au n, arm [}°gj
Byriaith, ieithoedd nf, laconism, brachy-
Byriau, ieuau nf, short plough yoke
Byrieuwys np, oxen in a short yoke
Byrllawiog a, having a short hand;
without means. Hael byrllawiog,
liberal without means
Byrllysg -au n, truncheon
Byrnaid, neidiau n, truss, bundle
Byrnio v, to truss, to bundle
Bys -edd n, finger; the hand of a clock
or watch. — troed, toe. — bach,
little finger. — blaen, fore finger. — y
fodrwy, ring finger. Bawdfys, thumb.
Canolfys, middle finger. Bysedd y
cwn, — cochion, — ellyllon, foxglove.
— yr iâr, wild radish
Bysaid, eidiau n, as much as can be
Bysio v, to finger [held on the finger
Bysiog, Byseddog a, fingered
Bysle -oedd n, finger-stall
Byson -au nf, finger-ring; ring
Bystwn n, whitlow
Bys wain, weiniau nf, thimble
Byswellt n, cock's foot grass
Byth n, eternity: or7,"for ever; ever,
always ; never." — bythoedd, for ever
and ever. — a hefyd, ever and anon
Bythddeiliog a, evergreen
Bytheirio v, to belch, to eructate
Bytheuad, iaid n. hound
Bytheuades -au, Bytheuadast, eist nf
hound-bitch
Bytheuadgi, gwn n. hound-dog
Bythfyw a, ever-living
Bythol, Bythig a, eternal, perpetual
Bytholrwydd n, everlastingness
Byw v, to live, to exist. Yn byw, living,
existing [alive
Byw a, alive, living, quick. Yn fyw,
Bywed n, core of fruit ; pith
Bywedyn n, core; pith
Byweiddio v, to animate
Bywfyth a, everliving: nf, the house-
leek. Y fywfyth leiaf, biting stone-
crop ; wall-pepper
Byw|jrafiiad -au n, biography
Bywiawdwr, wyr », giver of life
Byw had, Bywiad -au », vivificatioa
61
Bydol a. worldly, secular, mundane
Bydoldeb n, worldliness
Sydolddyn -ion n, worldling
Bydraitb, eithiau nf law of the world
Bydu v, to give existence
Bydwr, wyr n, accoucheur
Bydwraig. wragedd nf midwife
Byd\ -ssawd n, the universe [will be
Bydd -ion n, tie, keeping together: v,
Byddag -au nf, snare, springe
Byddagl -au nf snare, trap
Byddaglu r, to ensnare, to trap
Byddair, eiriau nf ambuscade [sons
Byddar a, deaf. Byddariaid, deaf per-
Byddardod, Byddardra, Byddarwch,
Bydderi n, deafness
Byddarllys n, the house-leek
Byddaru v, to deafen, to stun
Byddin -oedd nf, band or troop; army.
Y fyddin, the army
Byddino v, to embattle, to set in array
Byddinol o, embatthng
Byddun nf agrimony. Byddon chwerw,
hemp-agrimony
Byddu v, to be ; to exist
Bygant. aint «, scarer; bailiff
Bygant n, small coin; trifle
Hgegyr -on n, drone bee
Bygel -ydd ii, bugbear, scarecrow, hob-
goblin. — nos, phantom, hobgoblin.
See Bugail [tually
Bygilydd, Bwygilydd ad, severally; mu-
Bygwl, ylau, n. threat, intimidation
Bygwl. Bygylu v. to threaten, to menace
Bygwth, ythion n, threat, menace
Bygwth, v, to threaten, to intimidate,
to menace
Bygwydd -au n, hobgoblin
;ylus a, intimidating, scaring
hio v, to threaten, to menace
hiol a, threatening, menacing
■au n and nf, brim, edge. Hyd y
, to the brim
:hog a, breached ; notched
*lu v, to make a notch, to breach
-on n, box, trunk
Byliad n, edging
short, brief; abrupt: f ber.
' r fyr, shortly; in short
i shorten, to abridge
■yd -iau n, luncheon
jwyll a, thoughtless, giddy, rash
Byrbwylldra, Byrbwylledd n, thought-
; lessness. rashness * '
3yrder, Byrdra n, shortness. Ar fyr-
l^yrdon nf, bass (in music) [der, shortly
iyrdraith, dreithiau nf brachvlogy
CAC
CAD
Bywhau v, to animate, to enliven
Bywhiius, Bywhaol a, animating, en-
livening, quickening
Bywi np, earth-nuts
Bywiocäu v, to vivify, to animate
Bywiog a, lively, vigorous, vivacious
Bywiogi v, to animate, to revive
Bywiol a, living, animate : p bywolion
Bywion np (-yn »), emmets, ants
Bywlys u, stoneerop
Bywoliaeth, Bywioiaeth, -an nf liveli-
hood; living. Bywoliaeth eglwysig,
benefice, living
Bywull np (-yn »,), buds, grafts, scions.
Bywullyn llydanddail, orpine, livelong
Bywullu/Bywullio v, to bud; to graft
Bywyd -au ti, life; existence
Bywydog nf stoneerop
Bywydol a, relating to life ; animated
Bywyn -au n, pulp of fruit; the soft
part of anything. — bara, the crumb
of bread. — earn ceffyl, the tender
or soft part of a horse's hoof, the frog
Bywynaidd a, like a pulp, pulpy
Bywyneiddio v, to grow to a pulp
Bywynog a, having pulp, pulpous
Caad (cäad) n, getting, having
Cab -au n, booth made witli rods set in
the ground and tied at the top ; cot,
booth
Cabau -au n, booth, cabin
Cabidwl n, consistory, chapter ; chapter-
house ; confusion, medley
Cabidyldy, dai re, chapterhouse, convo-
cation-house
Cabidylio v, to rummage, to tumble
about ; to throw into disorder
Cabl -au re, blasphemy, curse; detrac-
tion, calumny, slander
Cablaidd a, blasphemous; calumnious
Cablair, eiriau n, calumny
Cabledd, Cablawd -au n, blasphemy
Cablu v, to blaspheme; to disparage
Cablwr, wyrre, blasphemer; detractor
Cablyd n, blasphemy. Dydd Iau Cabl-
yd, Maundy Thursday
Cabol, Caboledig a, polished, bright
Cabolfaen, feini n, polishing-stone
Caboli v, to polish ; to smooth
Cabrawd n, rusticity
Cabrotai, eion n, rustic, boor
Cacamwci en, the great burdock. Ca-
camwei lieiaf, small burdock
Cacwn np (cacynen nf), hornets ; wasps
Cach n, ordure, dung, soil
Cachan n, coward, poltroon
Cachgi, gwn n, coward
Cad -au nf battle; war; army, ___.
Cad a brwydr, Cad ac ymladd, battle
ami tumult. Cad Gamlan, the battle
of Camlan; a great throng mixed to-
gether; great medley
Cadach -au, Cada< ban n, kerchief, clout;
swaddling-clothes
C.'idafael n, simpleton, dunce
Cadafarth n, corn marigold
Cadafwy -on nf conflict
Cadair, eiriau nf chair, seat; cradle.'
Cadair ymadrodd, pulpit
Cadar, eedyr if defence, shield
Cadarn a, powerful; strong: p cedyru i
Cadaruder, Cadarnwch n, p> itency, stout-
ness, strength, mightiness
Cadarnhau v, to strengthen, to fortify
Cadas -au n, brocade
Cadbais, bei.-iau nf coat of mail
Cadben -iaid re, captain
Cadbenaeth -au nf, captainship
Cadberth -i nf tlnmy brake
Cadblyg -ion n, complication; symploo
Cadbwil, byllau n, ambuscade
Cadbwvll n, generalship
Cadbyd re, the peril of war
Cadechyn ?i. clout, rag
Cadeirdraw -on re, professor
Cadeirfardd, feirdd n. graduated bard
Cadeirio V, to chair; to spread; to tille
Cadeiriog a, chaired ; graduated ; spread
ing. Coed cadeiriog, spreading treef
Athraw cadeiriog, professor
Cadeiriol a, chaired; cathedral
Cadeithi np, inherent qualities
Cadell -au nf defence, shield r_in
Cadellig, Cadelling a, protecting, shield
Cader -au nf hill-fort, fortress, strong
hold. Cader buwch, cow's udder
Cadernid n, strength
Cadla -on nf place of battle; trooj
Cadfarch, feirch n, war-horse [gan
Çadfel -oedd ti, war, warfare
Cadfiled n, the inarch of battle
Cadfiliad, iaid re, general, marshal
Cadflaen -ion re, the van of battle
Cadfridog -ion n, general
Cadfudd, Cadfuddiant, iannau n, tropl
Cadganu v, to forswear, to abjure
Cadgi, gwn re, dog of war; mastiff
Cadgor -au re, solemn festival ; fast
Cadgordd -au n, troop of soldiers
Cadgorn, gyrn n, horn of battle
Cadgun n, the stay of battle
62
CADD
CAFF
Cadgvrch -au «, military expedition;
invasion
Cadgyrcku v, to march to battle; ti
make an expedition; to invade
Cadlan -au nf field of battle
iCadlanc -ian n, cadet
ICadlas -au, lesydd n, close, croft, yard
butt : dance, merrymaking
[Cadlong -au nf ship of war [quarters
Cadlys -oedd nf intrenchment ; head
Cadlyw, Cadlywydd -ion n, commander
I of an army ; field marshal
; Cadnaw -on, Cadno -aid n, fox
jCadnöes, Cadnawes, -au nf she-fox
CadofydJiaeth nf. military tactics
ICadofier en, artillery
iCadol a, relating to war or battle
jCadr. a, strong, stout, mighty
Cadr;,;ih. eithiau if. miliiary discipli
ICadrawd n. range of battle
Cadredd n, might, fortitude
HCadres -i nf line of battle. Llong y
ladres, ship of the line
Cadrwch n, fortitude
Dadseirch nf war-harness
iCadu v. to battle, to conflict, to fight
;Cadw v, to keep, to preserve ; to save
to stay; to abide: n, flock, herd
ladwad -au n, keeping [lactery
'adwadog -ion nf preservative; phy-
'adwadol a, preservative ; conservative
'adwaith n, action, battle
ICadwedigaeth nf preservation ; custody
uadwedigol a, preservative ; saving
pdweidiaeth nf preservation
Dadweini n, knight-service
Dadweinydd -ion n, aid-de-camp
jadwen -i, nf chain, bandage
3adwent, ennoedd nf field of battle
padwfa, fëydd n, reservoir
padwr, cedwyr n, warrior
Jadwraeth nf preservation
Jadwraidd n, radiation of sinews. Cad-
. wraidd y flaw, the back of the hand
vadwiiaethol a, conservative
3adwy -au n, covering, rug
Jadwydd np, brake
3adwyn -au -i n, chain, bond
Jadwynedigaeth nf catenation
Jadwyno v, to chain
Jadwynodli v, to rhyme alternately
'adw\iiog a, chained, in chains
îadwyuol a, chaining
ladwynor -ion n, binder in chains
'adymbaid, beidiau n, truce
;addug n, obscuj-ity ; mist, fog
'addugo v, to obscure, to darken
Caddugol a, gloomy, obscure
Cae -au n, inclosure ; hedge ; field
Caead -au n, cover, lid : a, inclosed, shut,
Caeadlen -i -au nf curtain [closed
Caeadu, v, to inclose; to close; to cover;
to bind (a book)
Cael v, to have ; to obtain, to get, to
attain; to find; to enjoy
Caen -au nf surface; peel
Caened nf sprinkling ; hoariness
Caenen -au nf covering; layer
Caenenu v, to incrustate, to coat
Caenu v, to incrust, to coat over
Caeog a, inclosed; wreathed
Caeol a, tending to close
Caeor -au n, sheep-fold
Caer -au nf wall; fort; city. Caer
Gwydion, milky way. Mae yr haul
dan c-i gaerau, the sun has set
Caerog a, fenced . fortified, walled. Breth-
yn caerog, kersey-woven cloth. Coron
gaerog, mural crown
Caeru v, to wall, to fortify
Caerwaith n, fortification [close
Caeth a, bond; bound; strait; confined,
Caetii -ion n, bondman, slave
Caethder n, restriction; stringency
Caethes -au nf bondwoman, female
Caethfab, feibion n, bondman [slave
Caethfasnach, nf slave trade
Caethforwyn -ion nf bondwoman
Caethfyd n, state of slavery
Caethglua -ion nf captive
Caethgludo n, to carry captive
Caethiant n, confinement
Caethiwed n, slavery, bondage
Caethiwo v. to confine, to enslave
Caethiwol a, confining, enslaving
Caethlong -au nf slave ship, slaver
Caethhvnc n, difficult swallowing
Caethu v, to confine, to enslave
Caethwas, weision n, bondman [slavery
Caethwasanaeth, Caethwasaeth n,
Caf -au n, void; hold; cave: v, I shall
Cafad n, hollow; holding [have
Cafael v, to hold ; to get ; to grasp
Cafael n, attainment
Cafaeth n, taking hold
Cafell -au nf, cell, chancel
Cafn -au n, trough ; canoe, boat
Cafnbeithyn -au nc, gutter-tiles
Cafnu, Cafnio v, to scoop, to hollow out
Cafod -au -ydd nf, shower=Cawod
Cafodi v, to shower=Cawodi
Caff -iau n, grasp, grapple; a sort of
dung-fork with the prongs set nearly
at right angles with the handle
CAL
Catfad, Caffaeliad, Caffawd n, gettinj
Caffael e, to get, to obtain=CaeJ
hold of, acquirement, acquisition
Caffell -au nf grasper; valve
Caffio v, to throw the arms ahout; to
catch; to overreach: to cheat
CafFtion np, refuse of soft or woolly
substances; refuse
Cagl -au n, sheep-dung; mire; daggle
Caglog a, bedaggled, daggled
Caglu, Caglo v, to bedaggle, to bespatter
Cang -au nf branch, bough
Cangen -au nf, branch; nymph
Cangenog a, having branches ; knotty
Cangenu v, to branch out, to ramify
Canghell -au nf, a chancel
Canghellog a, having a chancel
Canghellor -ion, Canghellwr, wyr,
Canghellydd -ion, n, chancellor
Canghel lonaeth, Canghell w r i a e t h.
Canghellyddiaeth nf chancellorship
Cai, celon n. concrete, mass
Caib, ceibiau vf mattock, hoe
Caing, ceingiaiu//",branch,bough=Cainc
Call, ceiliau nf fold, sheep-fold
Caill, ceilhau nf testicle. Ceilhau'r ci
orchis, cuUions
Cain a, clear, bright, fair, beautiful
Cainc, ceinciau nf branch, bough;
strand; song, lay, strain, tune. Corlf
y gainc, the burden of a song. Cainc
o gerdd, a tune in music. IiharT
dair cainc, a rope composed of three
strands. Cainc o for, an arm of the
sea
Caiueirian n, the herb tway blade
Caint, ceintiau, n, plain, field ; conflict
Cair, ceirion en, berries
Cal -ion, Cala -on, Calaf -on nf stalk,
reed, stem. Calaf y gethlydd, wake
Calafaidd a, like a reed [robin
Calafog a, having a reed
Calan -au n, the first day of every
month. Y Calan, Dydd Calan, New-
year's-day. Calan gauaf. Allhallow-
tide, Allsaints. Calan Mai, Calan-
mai. May-day; the beginning of
Calaniadur -on n, calendar [summer
Caleh n, lime ; enamel for armour
Calchaid, eidiau n, coat of enamel
Calchaidd a, calcareous
Calchdo n, enamel covering
Calchlasar a, of blue enamel
Calchog a, calcareous, limed
Calchu, Calcho v, to lime; to enamel.
Calchu tir, Calcho tir, to manure
land with lime
CAM
Calchwr, wyr n. lime-hurnei
Caldrist nf helleborine. Caldrist
banadl, broom-rape
Caleda, hard; hardy; severe
Caled -ion >i, hardness; hardship
Caleden nf corn in the skin
Caledi re, hardness; hardship
Caledrwydd. Caledwch n, hardness; ob
Caledu c. to harden [durac;
Calefyn n, stalk, reed
Calen -au nf whetstone, lump; print
Calenig n, new year's gift; Christma
box
Caliwlyn y mêl n. common agrimony
Calon -au nf heart ; centre. Calon
gwir, the very truth [braver
Calondid, Calonogrwydd n, heartiness
Calonog a, hearty; valiant; coui-ageoa
Calouogi v, to hearten up, to encouraa
Call a, prudent, wise; cunning, sly
Callder, Calledd n, prudence, circum
spection; discreetness
Called np, thistle stalks
Callestr, cellvstr nf, pyrites, flint
Callestren nf flint '
Callestrig, Callestrol a, flinty, of flint
Callineb n, prudence, discretion, circun
spection
Callod np, fungi; agaric. Callod
coed, fungi of trees. Callod y dem
lungwort
Callodr np, stalks of thistles, and tl
like; the lichen: scallodryn: /cal
odren
Callor -au n, cauldron
Calloraid, eidiau n, caulch-on-full
Callu v, to be circumspect
Callus a, apt to be discreet
Cam -au n, injury, wrong; step, strid
or pace. Cael cam, to be wronj
Cam neu gymhwys, right or wj
hit or miss
Cam a, crooked, wry ; wrong ; one-ey«
Camalwad n, miscalling
Camamcan -ion n, false notion
Camamseriad -au n, parachronism
Camamseru v, to misdate
Caman -au nf way, path
Camarfer -ion nf misusage
Camas -au nf parade, walk
Cambren -i n, crooked stick; si
tree; horizontal piece of timber
hanging meat [val
Camder, Caniedd n, crookedness; CDj
Camdriniaeth nf mismanagement
Camdroi v, to pervert, tu distort
Camdwy -on n. iniquity; misrule
04
B Camdybiad -au re, misconception
. Bamddeall v, to misunderstand
h Camddirnad v, to misapprehend
: Kmddodi v, to misplace
! Bameg -au nf felly of a wheel
Camel] -od nf, she camel : m camyll
Camen -au nf, curve, wheel
Canienw -an», misnomer
Hamenwad -au re, misnaming; misnomer
Camfa. fVydd nf stile, step
Camfarnu v. to misjudge
Camfeddiannu v, to usurp
Canifeddylio v. to misconceive
Camgoel -ion. Camgred -au nf heresy
Camgw] /;. penalty, fine
Camgyfrif v, to misreckon, to miscount
tgylus a, blameworthy, culpable
Igymmeriad n. mistake
igymmeryd v, to mistake, to eir
dad, Camlod re. camlet, eamelot
ilas -au, lesydd nf trench, ditch,
lal
lehau. Gamgyflëu v, to misplace
Iwrw, lyryau n, fine for injury
th nf misgovemment
larch, meirch re, camel
iawn, Cammon, monau nf conflict
mbat; tournament
dn re, peregrine falcon
ined nf iris, fleur de lis [exercise
onfa -oedd, vf parade for military
j -ion nf felly of a wheel: n
a sort of salmon ; oppressor
iCamoresgyn v, to usurp
•Camosod v, to misplace •
Gamp -au n} circle; feat; game; trick
manners ; virtue, quality; prize
Campfa -on nf place for games
jCampio v, to strive at games [terly
Campus a, excellent, surpassing, mas-
Campwri n. masterpiece
Camraw -iau nf shovel
iCamre. camrau n, pace, step
Camreoli v, to misgovern, to misrule
Camri re, chamomile. Camri'r cẁn,
stinking may-weed or chamomile
Camrifo v, to miscount, to miscalculate
Camnvysg re, tyranny
Camsyniad n. misconception, mistake
Camsynied v, to misconceive, to mistake
•Camu r. to bow, to bend
Camwedd -au re, iniquity, transgression
Camweddog, Camwedd us a, iniqitous
Damweddu v, to transgress
Camweithred -oedd n, "misdeed
•^amwri, Camwy -on re, perversion, abuse
-amwyr a, obliquely bending
CAN
Camyll -od re, male camel: ycamell
Camymddwyn v, to misconduct one's
Camymddygiad n, misconduct [self
Camystum -iau re. distortion
Camystyr -on re. wrong sense
Camystyriaeth nf, misconstruction
Camystyried v, to misapprehend
Can, oanau nf song, poem, lay, strain.
Ar gân, in verse, metrically. Can
gwarth, Can sathr. satire. Caneuon,
songs of various sorts
Can a, hundred=Cant
Can pr, with, by, of: c, because, for,
since, as. See Gran
Can », brightness ; whiteness ; flour : or.,
Cànad n, bleaching [white
Cànaid nf luminary; stm; moon
Canawd re, descanting
Canbost, byst re, prop, baluster
Canclwm, Canclawdd re, knotgrass
Canclwyf nf the money wort
Canclymig if sand strapwort
Cancr re, canker ; cancer
Candryll a, all to pieces
Canewin nf orpine, livelong
Canfed a, hundredth: re. century
Canfod v, to behold, to perceive, to see
Canfys -edd re, the ring finger
Canhauol re, pellitory of the wall
Canhebrwng, bryngau n, funeral
Caniad -au nf song, poem
Caniad n, singing ; crowing. Caniad y
ceiliog, cock-crowing
Caniad», license; consent
Caniadaeth nf science of song ; music ;
versification
Caniadu v, to permit, to consent=Can-
Caniadur -iaid 11, singer [iatäu
Caniatàd re, permission, consent
Caniataol er, permissive
Caniatäu v, to permit, to consent
Caniedydd, Caniadydd, -ion re, singer
Canlid re, inveteracy
Canlyn v, to follow, to pursue
Canlyniad re, following; consequence
Canlyniadol a, following; consequential
Canlynol a, following
Canlynwr, wyr re. follower
Canllaidd, Canllaith a. calm and mild
Canllaw -iau nf support, balustrade
Canllawiaeth nf supportation
Canmawl, Canmol v, to commend
Canmhlyg a, hundred-fold=Canplyg
Canmlwyddiant n, centenary
Canmoladwy », commendable
Canmoliad, Canmohant re, Canmoliaeth
nf, connnendation
65
CAN
Canmoliaethol a, commendatory
Cannerth -oedd n, assistance, aid
Cannerthol a, co-operating
Cannertliu v, to co-operate, to aid
Cannorth n, succour, assistance, help,
aid=Cynnorth
Cannorthwy n, assistance [aid
Cannorth wyo v, to succour, to help, to
Cannorthwyol a, subsidiary, auxilliary
Cannu v. to contain
Cannwriad, Laid n, centumvir
Cannwriaeth nf centumvirate
Cannwynol a, congenial
Canol -an n, middle, centre; umpire
Canolaidd a, middling; central
Canolbarth -an «.middle point or region
Canoldir -oedd n, inland region. MOT
y Canoldir, the Mediterranean sea
Canolffo, Canolffoawl a, centrifugal
Canolgais, Canolgyrch a, centripetal
Canoli v, to centre
Canoliad, iaid n, what is central
Canolig a, middling; ordinary: mean
Yn ganolig iawn, very poorly or
unwell
Canolog a, middlemost, central
Canolydd -ion n, middle man
Canon -au nf, song; rule, canon
Canonwr, wyr », canonist
Canor -ion n, singer, songster
Canpen, Canpeniog a, hundred-headed
Canplyg a, hundred-fold
Canraiu, reinion nf train of followers
Canrawd, rodion n, convolution
Canre -on nf, concurrence; pursuit
Canred -ion nf concurrence ; pursuit
Canreg -ion nf, endowment
Canri nf centaury. Canri felen eiddil.
least gentianella
Canrif -au -oedd n and nf, century
Canryg n, rye-flour
Cant -au n, orb, rim or verge of a circle
Cant, cannoedd, -oedd n, hundred
Cantafod n, pellitory of the wall
Cantel -au n, rim of a circle
Cantell -au nf, rim, verge
Cantor -ion n, singer
Cantores -au nf, songstress
Cantref -i -ydd n, canton, hundred
Cantro o, centuple
Cantroed », centipede: a, centipedal.
Neidr gantroed, centipede
Cantwn a, all to shivers
Cantwr, wyr n, singer, songster
Cantwraig nf songstress, singer
Canu r, to sing; to play music: to crow.
— cloch, to ring a bell. — com, to
blow a horn. — yn iach, to bid far
well. — telyn, to play the harp
Canu -on -au v.
Cànu v, to bleach, to whiten
Canaan nf sonuct=f
Canwaith a and nf hundred times
Canwelw a. whitish, pale
Canwr, wyr f», singer
Cànwr, wyr n, bleacher
Canwraeth nf company of a 100 mer
Canwraidd a, hundred-rooted: nf wb
has a hundred roots. — las, groun
ivy. — lwyd, mugwort
Canwraig, wragedd nf songstress
Canwriad, iaid n, centurion
Canwriadaeth nf centurion's office
Canwy -on n, bright white ; splendou
Canwyl -on n, horse's mask
Canwyll -au nf candle. — llygi
pupil of the eye. — yr adar, gn
mullein. — gorif, corpse candle
Canwyllarn -an, erni, Canwyllbren
-au n, candlestick, candleholder
CanwyllWT, wyr, Canwy llydd -ion
chandler, dealer in candles
Canwyllyr -ion n, chandelier
Canwyr n, plane; indentation in t
ears of beasts
Canwyro v, to plane ; to mark bea
by cutting the ear [plai
Canwyrydd -ion, Canwyrwr, wyr
Canydd -ion n, singer [ran
Canŷddiaeth nf the art of singir
CanymJaitb, deithion n, companion
Canymdeithiad rc, concomitance
Canymdeithio, Canymdaith v, to acco
Canymdeithiol «, accompanying [pa
Canymdeithydd -ion n, fellow-traveD
Canymdo -ion n, convoy
Canymdoi v, to convoy
Canys c, because, for; since
Cap -iau n, cap, hood [canonical t
Capan -au n, cap; lintel. Capan c
Capel -i -au -ydd n, chapel; place
dirine worship
Capio v, to cap; to cringe
Capwrn, yrniaid, Caprwn, yniaid, C?
wilt, yíltiaid, a, capon, gelded cocl
Car. ceir n, raft; frame; drag. Car
On, the jawbone
Car, ceraint n, friend; relation
Car pr, on, by, at=Cer, Ger
Carad v. endearment
Carad\vv- o, amiable, lovely
Carai, eiau, eion nf lace, thong
Càraid, eidiau n, drag-full
Caran -au nf crown of the head
CAR
CAR
Oarant, ceraint n, relation, kin
Carbwl a, clumsy, awkward
Care n, care, solicitude
Carcus a, solicitous, anxious, careful
Carchar -au n, prison ; restraint ; fetters.
Carehar dwr, ischury, dysury
Carcharedigaeth nf Carchariad n, im-
prisonment, incarceration, carceration
Carcharor -ion n, prisoner
jCarcharu v, to imprison; to restrain;
. pure manure [to fetter
iCardod -au nf charity, alms
fedodi v, to give charity or alms
Cardodol a, charitable
Hrdota v, to go a begging, to beg
JCardotai, eion nc, beggar
Ipardoteiaeth nf, mendicity
pardoteiol, Cardoteig a, mendicant
IBrdotty, tai n, almshouse
iCardotyn n, beggar
Cardydwyn n, the youngest of a brood
I or litter : /"cardydwen
ipardd. eeirdd n, exile; disgrace
Carddagl -au n, skirt
iîarddawd, odau n, banishment
Uardden -au nf, thicket, brake [ing
parddenin a, outcast ; wandering, stroll-
iarddenyn n, exile ; wanderer
^arddotai, eion 72c, stroller
3arddu v, to exile, to banish
Jaredig a, beloved, dear; loving; kind
Hredigo v, to caress ; to endear
iaredigol n, caressing, loving
Jaredigrwydd ?i, Idndness
^areg, ceryg nf, stone. — lefain, —
lafar, echo stone. — dân, flint. — nadd,
freestone. Ceryg haiarn, iron stone,
ore of iron
'aregl -au n, chalice, cup
; a, full of stones, stony
a, petrifactive
np, pebbles, small stones
v, to petrify, to become stone
'arennydd n, kindness; kindred
!ares -au nf female friend, kinswoman
-arfagl -au nf, trap
|arfaglu v, to entrap, to ensnare
Marfan -au nf supporter; binder; stead;
I beam: rail; row; ridge
jarfen -i nf cup, bowl
-arfi] -od n, beast used for drawing
|arf}d -od n, the auk [gage
'argychwyn v, to move bag and bag-
iariad??, love; affection
anad -au -on nc, lover, sweatheart
'ariadaidd a, lovely, amiable
'ariadeg -au, Cariadferch nf mistress
Cariadog a, having love [caressing
Cariadol, Cariadus a, loving, endearing,
Carlo v, to carry, to bear. Cario'r dydd,
to win the day
Carlam -au n, prance, gallop
Carlamog a, prancing, galloping
Carlamu v, to prance, to gallop
Carlwm, lymod n, ermine, stoat
Cam -au n, hoof; hilt, haft, handle. —
yr ebol, tussillago, colt's foot. — yr
ebol y gerddi, asarabacca. — yr ebol
y mór, sea-bindweed
Carn -au nf, heap, heap of stones ; cairn,
tumulus=Carnedd
Carn a, notorious, arrant
Carnaflog a, cloven-footed
Carnbwl a, clumsy, bungling
Carnedd -au nf, heap ; cairn, tumulus ;
heap of stones ; groundsel
Carneddog a, having stone heaps
Carneddu v, to heap up stones
Carnen nf heap ; wild sow
Carnewin -edd nf fore part of a claw
Carnfilain a, very savage [shoe-sole
Carnial n, beating with hoofs ; foot-sole ;
Carnialwch n, sandal
Carnog a, having a hoof, hoofed
Carnol a, hoofed, hoofed-like. Carnol-
ion, Carnogion, hoofed animals
Carnu v, to heap, to pile up
Carnwyd -on n, hoofed animal; horse
Carodog a, having charity
Carodol a, exciting amity
Carodor -ion n, friendly one; Quaker
Carodyn n, lover ; friend
Card -au n, love song; carol; song
Caroli v, to sing love songs ; to carol
Carp -iau n, clout, rag
Carpio v, to tear to rags
Carpiog a, ragged, tattered
Cart, ceirt n, cart, wain [tref, at home
Cartref -i -ydd n, home, abode. Gar-
Cartrefaidd, Cartrefig, Cartrefol a,
domestic, homely. Rhyfel cartrefol,
civil war
Cartref eiddrwydd n, homeliness
Cartrefle -oedd n, homestead
Cartreflu -oedd n, militia, trainbands
Cartrefu v, to stay at home [scouring
Carth -ion n, hemp; tow, oakum; off-
Carthai, eion n, cathartic, drastic
Carthben n, candle-wick
Carthbren -i n, plough-staff
Cartheig nf, nipplewort
Carthen -i nf sheet of coarse cloth;
winnowing sheet
Carthglwvd -i nf dung-barrow
67
CAS
Carthion np, offscouring; excrements ; I Casul -au «, chasuble ; cloak
refuse [purge Caswenwyh n, devil's bit scabious
Carthlyn -oedd n, cathartic, drastic, Cat -iau n, bit, piece, fragment
Carthol a, hempen ; scouring ; cathartic
Carthu v, to scour, to cleanse, to purge ;
to clean out [earn, lover
Cam v, to love ; to like ; to court. Gwr
Caruaidd a, loving, endearing
Carueiddio v, to endear
Carueiddwch n, endearingness
Carw, ceirw », hart, stag. Carw 'r
dwfr, water spider
Carwden -i nj, hanging withe; hack
chain, ridge band ; blank oawky
Carwiwrch, ìyrchod n, roebuck
Carwlys, Carilvs n, hartwort
Carwr, wyr n, lover, wooer
Cas a, hateful, odious, disagreeable: n.
enmity, hatred, envy. — gan arddwr,
rest-harrow. — gan bladurwr, mat-
grass. — gan fursen, hemp. — gan
gytbraul, common vervain
Casai, eion nc, hater, foe
Casaol, Casiius a, hateful, odious
Casäu v, to hate, to detest, to abhor
to be disgusted at or with
Casäwr, wyr n, hater
Casbeth -au », hateful or disgusting
thing; nuisance
Casedd », hatred, enmity
Caseg, cesyg nf, mare. — eira. large snow-
ball. — fagu, — rwys, — rewys, brood
mare. — fedi, harvest queen. —
forter, hod. — y ddryghiu, fieldfare.
— y wanwyn, woodpecker
Casgl -ion », collection, heap
Casgledigol a, collective
Casgliad n, collection ; inference
Casgliadol a, collective; illative
Casglu v, to collect, to gather, to heap
together ; to infer
Casglwr, wyr n, collector, gatherer
Casineb n, hatred, enmity
Casmai rip, ornaments
Casnach np, nap of cloth ; flocks
Casnar n, indignation
Casnod np (-yn nf), flocks of wool
Casnori v, to persecute
Casogen nf, hateful one [demain
Cast -iau n, trick. Castiau hug, leger-
Castan -au nf, chesnut
Castanwydd up (-en nf), chesnut trees
Castell, cestyll n, castle, fortress
Castellu v, to spread round; to fortify
Castio v, to play tricks
Castiog a, full of tricks [tion
Castr, cestr n, horse's organ of genera-
vn gatiau, to break in or t<> pn-ces
Catai, eion n, cutter; swing club
Catäu 0, to combat, to bicker [bicl
Cateia v, to throw a swing club;
Cateri, Caterw rip (-en nf), spread
Catffwl. rlyliaid n, wiseacre [ot
Catrawd, trodau nf, regiment
Catrodáwl a, regimental
Catrodi v, to form into regiments
Catteyrn -edd -oedd n, war-king ; gen
alissimo of a federal army, or combi
expedition ; commander-in-chief
Catwrdd, yrddod », numskull
Catyrfa -o'edd nf army; 100.000
Oath -od -au nf, cat. — bali,
balug, the glossy-coated cat, a fe
animal mentioned in the Triads.
eithin, hare. — for, ray, skate.
goed, wild cat. Gwrcath, he-cat
Cathaidd a, like a cat, feline
Cathderica. Catherica v, to caterwai.
Cathdericai, eion nc, caterwauler
Cathderig n and a, caterwauling
Cathefe -au nf, battle array
Cathes -au nf she-cat
Cathewrach v, to irritate; to molest
Cathl -au if. melody, hymn
Cathlu v, to sing, to hymn
Cau v, to shut, to inclose; to cover
Cau, ceuoedd n, hollow, vacuum
Cau a, hollow; shut, ihcl
Cauad n, shutting, inclosh
to close: a, shut, inclosed, close
Cauadfrig a, shady, close-branched
Cauedig a, shut, close, inclosed
Cauedigaeth nf shutting [c
Caul, ceulion n, maw; rennet; c
Caw -iau n, band, wrapper. Bardd 1
graduated bard. Car caw, reh
in the ninth degree. Cawiau, ẃ
dling bands
Cawad -äu nf shower=Cawod
Cawci, Tod if, jackdaw [vexi
. >;i -pleasure: offe
Cawell, cewyll n, hamper, basket (
than, quiver J^H
Cawellaid, eidiau n, hamper-full
Cawellan nf, Cawellyn n, small hi
Cawellu v'tv hamper; to stuff
CaWg -iau n, basin, bowl
':. eidiau n, basinful
l . small basin
Cawiad it, binding round
Cawl », pottage; broth, gruel; h
68
C E I) __
podge. — cig, meat broth. — dwr,
broth without meat ; water gruel. —
Uaeth, oatmeal and milk,milk porridge.
— pys, pea soup
lawl en (-en nf), cabbage. — Ffrengig,
i} Freueh colewort. — gwyllt, mild cole-
wort. — y ìuCr, — ygraig, sea-cabbage
JawJai, eion nc, feeder on pottage
üawlio r, to mix disorderly
Jawn np (-en nf), reeds, stalks; reed
frass. Cawnen, burreed. Cawnen
du, mat-grass
!awna u, to gather reeds
îawod -ydd -au nf, shower. — ar
goed, blast on trees. — o haul, short
interval of sunshine. — o wynt, blast
I of wind
!awodi v, to shower
i!awr. cawri, cewri n, giant : mighty man
||!awraidd «, gigantic; mighty
lawrchwil -od nf bullchater'[puissance
lawrdeb,Cawreddre,muniiicence, might,
îawres -au nf, female giant, giantess
îawrfarch, feirch n, camel
lawrfil -od n, elephant
ìáwrnaid, neidiau nf great leap
laws n and en, cheese; curd. —
llyffant, agaric. — llyffant
hedgehog mushroom
iawsa v, to gather cheese
'awsai, eion nc, cheese-collector
'awsaidd a, cheese-like; curdled
iawsdy, dai n, cheese-house
iawsellt -au n, cheese-vat
awselltu v, to put cheese in a vat
ìawsio v, to turn to cheese
iawsion np, curds, curdings
îawslestr -i n, cheese-mould
íawsnur n, casein
•asg -au nf, cheese-press
t, wyr n, cheesemonger
ceibr nf, rafter
itr -au n, tether, halter. Llwyth y
>ystr, crackhemp
' n, Cecraeth nf, brawl, wrangling
"ai, eion nc, wrangler, brawler
lecraidd a. apt to wrangle, captious
fecren -od nf shrew, scold
'"ecri n, snappish ness, wrangling
îecru v, to wrangle, to bicker
Joans a, snappish, quarrelsome
'jecryn n, wrangler, brawler [lock
iecys np (-en nf), hollow stalks ; hem-
îecysaidd a, tubulous ; like hemlock
;|ed -ion nf favour, gift, relief
-edaflen -i nf napkin
'eden -an nf shaggy hair, nap
CEG
Cedenog a, shaggy, hairy
Cedenu v, to make shaggy
Cedfawr a, beneficent; lavish
Cedig a, mnniticent, bounteous
0edor -au nf hair of pubescence. Ced-
owrach, Cedor y wrach, burdock, bur
Çedorfa nf the bottom of the abdomen
Cedorwydd en, giant fennel
Cedowydd, Cedowys en, the fleabane
cedar. Coed cedr, cedar trees
Cedrwydd np (-en nf), cedar trees,
cedar-wood, cedars
Cedrwydd a, liberal, bountiful [cedrine
Cedrwyddain, Cedrwyddin a, of cedar,
Cedrwys a, munificent; lavish
Cedu v, to confer a favour or gift
Cedwid 11, custody, possession
Cedwidydd -ion n, possessor
Cedyrn np, strong or mighty ones
Cedys np (-en nf"), faggots, bundles
Ceddw, Cedw n, mustard. Cedw gwyllt,
charlock [cefn, behind
Cefn -au n, back; ridge; second. Tu
Cefhaint n, middle part. Cefnaint nos,
dead of night
Cefnant, aint n, support; great-great-
Cefnbant a, saddle-backed [grandchild
Cefnbeithyn -au en, ridge tiles
Cefndedyn n, the mesentery [cousin
Cefnder, dyr, Cefnderw, dyrw n, first
Cefndwn a, broken-backed
Cefnddryll -iau n, chine
Cefnen -au nf, gently -rising hill
Cefnfor -oedd n, the main sea, ocean
Cefngrwba a, hunch-backed
Cefngrwca a, crook-backed
Cefngrwm a, hump-backed
Cefnhwrwg a, hunch-backed
Cefnllif n, high flood, deluge, torrent
Cefnoctyd n, support, encouragement
Cefnog a, backed ; courageous ; hearty
Cefnogaeth nf backing, encouragement
Cefnogi v, to back, to encourage
Cefnogol, Cefnogaethol a, encouraging
Cefnrafl* -au nf backhand, ridgeband.
PJioi cefnraft' i un, to give one a stroke
across the back
Cefnu v, to back; to turn the back
Cefnwyden, Cefnwden -i nf, ridge-band
Ceffyl -au n, horse, steed. — adara,
— adarwr, — brethyn, — cynfas,
stalking-horse
Ceg -au nf throat ; mouth ; an opening
C'egaid, eidiau nf, mouthful
Cegddu n, the hake fish '
Cegid np (-en nf), the hemlock: nf,
the witwall. Cegiden y dwr, horse-
69
CEI
bane. — fenyw, cow-parsley. -
sweet cicely
Ceginiaeth nf cookery
Ceginwr, wyr n, cook, kitchener
Cegio v, to mouth; to choke
Cegol a, of a mouth, mouthed ; guttural
Cegrwth a, wide-mouthed
Cegrythu v, to open the mouth widely
Cegu v, to mouth; to glut [hemlock
Cegyr en, hemlock. — mawr, water
Cengl -au nf, band ; girth ; hank
Cengliedydd -ion, Cenglwr-wyr n, reeler
Cenglog a, reeled ; in hanks
Cenglu v, to hank; to girth; to wind
Cenglyn -ion n, bandage
Ceian nf pink
Ceibio v, to use a hoe or mattock ; to hoe
Ceibiwr, wyr n, worker with the mat
tock ; common labourer ; fumbler
Ceibrad n, fastening together
Ceibren -i nf rafter
Ceidwad, aid n, keeper, preserver, sav
iour: nf sage, salvia
Ceidwadaeth nf preservation
Ceidwades -au nf conservatrix
Ceidwadol a, preservative, conservative
Ceingel, yl n, hank; girth
Ceingell, nf Ceingyll, -au n, reel to twist
Ceingliadur -on n, winding-reel [ropes
Ceinglo v, to hank; to girth
Ceingoreth -au nf seton
Ceilfraint, freintiau n, foldage
Ceilio v, to fold cattle
Ceiliog -od n, cock, male bird. —
aradr, the bridle of a plough. —
coed, cock pheasant. — du, heath
cock, the black game. — gwynt,
weathercock. — mwyalch, the male
ousel, blackbird. — neidr. basilisk.
— rhedyn, grasshopper
Ceilioges -au nf hen: used only in a
metaphorical sense, and applied chief-
ly to women. Mae hi yn un geilioges,
she is in good health and high spirits
Ceiliogi v, to tread (as fowls)
Ceiliogiar, ieir nf hermaphrodite fowl;
Ceiliogwydd -au n, gander [crowing hen
Ceiliogyn n, cockerel
Ceilys n, pink=Ceian
Ceilys np (-yn ii), ninepins. Chwareu
ceilys, to play at ninepins
Ceimiad, iaid n, wanderer, pilgrim
Ceimle -oedd n, plain ; common
Ceimmen nf whirler
Ceimmenen nf winnowing-sheet
Ceimmiad iaid, Ceimmyn n, striver in
Ceimmio v, to strive in games [games
CEL
Ceimwch, ychaid n, lobster." — Mail]
— coch, crawfish
Ceinach, ych nf hare
Ceincedd n, branching, ramification
Ceincio v, to branch out, to ramify
Ceinciog, Ceinciol a, full of branches
Ceinder n, elegance; beauty
Ceinfalch a, ostentatious
Ceinfawl », panegyric
Ceinfod n, state of bliss
Ceinfoli v, to panegyrize
Ceiniad «, circumspection, perception
Ceiniad, iaid n, singer, chanter
Ceiniades -au nf chantress
Cciniadu p, to look warily
Ceiniadur -iaid n, singer, songster
Ceinio v, to suiwey; to perceive
Ceinioca v, to collect money, as by brie
to gather pence ; to beg
Ceiniog -au nf penny
Ceinioglys n, moneywort
Ceiniogwerth -au nf pennyworth
Ceinion np, ornaments, jewels ; beauti
Ceinionydd -ion n, jeweller
Ceinlly nf sharp or clear sight.
goch, sparrow hawk
Cemmyg a. splendid, honourable
Ceinmyged -au nf reverence
Ceinmygu v, to revere, to respect
Ceinmynu v, to receive splendidly
Ceinrad -au ?i, sijlendid gift
Ceintach -au nf brawl, scuffle
Ceintachu v, to brawl, to scuffle
Ceinwen af splendidly white
Ceirch, n and en, oats, oat
Ceirchen nf Ceirehyn n, grain of oat
Ceirchwellt •«, oatgrass
Ceiriad, iaid n, bearer
Ceirios np (-en nf), cherries
Ceirniad, iaid n, hoofed animal
Ceisbwl, bvliaid n, catchpole, baiUff
Ceisiad, iaid n, extortioner; bailiff; tr
Ceisiad re, seeking ; trying [gathl
Cesiedydd -ion n, one who seeks, sen
Ceisio v, to seek; to attempt, to em.
Ceisiwr, wyr n, one who seeks [v<
Ceithialedd n, slavery, bondage
Ceithio v, to confine=Caethu
Cel a, hid, concealed
Cel -ydd n, shelter, hiding; corpse
Celach -od nc, fribble
Celaig, eigion ?i, secluded one;
Celain nf carcase
Celan -edd nf dead body [n£
Celanedd -au nf heap of carcases ; c
Celaneddog a, strewed with the des
Celanedd n v. to make a carnage
70
CEN
CER
jCelc n, concealment ; wile
jCelcu v, to conceal, to secrete
jCeleyn re, dissembler
Celcyniaeth nf dissimulation
Celch a, round, encircling
Geldy, dai re, arbour, bower
Celedigaeth nf concealment
CeleÍLiuydd ere, stubble
Oelefrad, Celyfrad re, refuge for criminal
Celf -au nf art ; mystery ; craft. Celf
a gwyddor, art and science
Celfan -au nf place of retreat
"îelfi np (celì'i'yn re), tools, instruments ;
I furniture ; trifles. — min, edged tools
Celfydd a, artificial; skilful
IMfyddawd, odion nf art. skill
Bddgar o, ingenious; scientific
ddu v, to use ingenuity [ful
ddus a, technical ; ingenious, skil-
^ ddyd -au nf, art ; skill ; craft
Ijlfyddydol «, artificial
üelff -i re, stock, pillar
lelffain a. stiff, rigid
3elffaint, einiau n, stock, stump
"lelffeinio v, to dry up, to grow stiff
leli n, the secret one ; the Deity
!elt, ceilt n, covert, shelter
Jeltiad, iaid re, dweller in coverts; Celt
}elu v, to hide; to conceal
îelwrn, yrnau re, bucket, pail
Jelwydd -au n, lie, falsehood
■wyddo v, to lie; to confound
ỳelwyddog a, given to lying
ftìwyddus a, lying; shameful
ìdwyddwr, wyr re, liar
Jelydd -on n, sheltered place ; bower
"îelyn njy (-en nf), the holly. —
Mair, — Ffrainc, kiiee-holly, butcher's
in
;g, Celynog nf, holly grove
log a, having holly
id, eidiau n, tubful [bour
dd -au nf cell, closet ; grove ; ar-
, eigion », stag, hart
iwg a, abounding with cells
rielli. Yau nf grove ; bower
«elliwig -oedd nf forest; grove
li'ellt -au nf flint stone [sarcasm
I lellwair, weiriau n. joke ; hint. — du,
: Jellwair, Cellweirio v, to joke, to jest
'îellweirgar, Cellweiriol, Cellweirus a.
. joking, jocose, jocular, jesting
!emi re, crookedness, wryness " [circus
îemmaes, meusydd /?. circle for games
'emyw -ion n, male salmon
'en/»-, with, in possession of: c, for
because. forasmuch=Can, Gan
Cen en, skin, peel, scales; lichen, liver-
wort. Cen y ceryg, leprous liverwort
Cenad -au -on nf mission ; permission,
leave; messenger; ambassador; mis-
sionary [mission
Cenadaeth, Cenadiaeth nf embassy,
Cenadiad re, mission; permission
Cenadol a, missive; permissive; mis-
Cenadu v, to permit; to send [sionary
Cenadwr, wyr re, messenger; missionary
Cenadwri, Cenadwriaeth nf mission,
Cenal -edd nf tribe, clan, nation
Cenatiiu 0==Ganiatau
Cenaw -on re, ofispring; cub, whelp;
scion. Cenawon cŷll, hazel catkins
Cenawes -au nf she-cub
Cenedl -oedd nf nation, kindred, tribe ;
gender ; sort ; species. Y Cenedloedd,
the Gentiles
Cenedlaeth nf generation
Cenedlaethol a, national
Cenedledigol a, generative
Cenedlgarwch re, nationality
Ceuedliad re, procreation, generation
Cenedlig a, national; gentile; pagan
Cenedlog a, having a family
Cenedlol a, of a family
Cenedlor -ion n, progenitor
Cened hi v, to beget, to generate
Cenel -au nf tribe, nation=Cenedl
Ceneu n, cub, whelp
Centaint, feiniau re, progeny; herd
Cenfigen -au nf, envy, malice
Cenfigenol, Cenfigenus, Cenfigenllyd a,
envying, envious, spiteful
Cenfigenu v, to envy, to grudge
Cenfil -od n, perfect beast
Cenig nf, somiet=Canig
Cenin np (-en nf), leeks. — ewinog,
garhc. — y brain, wild hyacinth.
— y gwinwydd, — Pedr, daffodil
Cenio v, to perceive, to survey
Cenllif n, high flood, torrent=Cefnllif
Cenllusg ere, stormy shower ; hailstones ;
Cenog a, scaly, scurfy [hail
Cenu v, to scale; to scurf
Cêr ere (ceryn n), tools; furniture
Cqy p, near, close by=Ger
Ceraint np, relatives, kindred
Cerbyd -au re, chariot, coach
Cerbydres -i nf, railway train
Cerch, cyrch re, rising up, setting up
Cerchafael -ion n, exaltation
Cerchafu v, to uplift, to exalt
Cerdin np, (S. W.)=Cerddin
Cerdd -i nf art ; craft ; art of poetry ;
71
CER
piece of poetry or of music; song,
poem. — anerch, epistolary poem:
poetical epistle. — dafod, vocal song ;
vocal music. — dannau, instrument-
al music. — draith, recitative poe-
try. — banes, epic poem=Hanes-
gerdd. — hawl ac ateb, poem in the
form of a dialogue. — liud a lled-
rith, dramatic poem
Cerdded », to walk; to go; to travel.
Cerdded tai, to go about begging
Cerddedi ft, going ; pace
Cerddediad n, walking, going; pace
Cerddedor -ion n, sojourner
Cerddedores -au nf female traveller
Cerddedrwydd n, peregrination
Cerddedwr, wyr n, walker
Cerddenin a, wayfaring, wandering
Cerddgar a, harmonious, musical
Cerddm np (-en nf), quicken trees.
mountain ash. Cerddinen ddof, true
service tree. — wen, white beam
tree. — wyllt, wild service tree
Cerddoliad, iaid ft, harmonizer
Cerddor -ion «, artist ; singer, musician
Cerddores -au nf, female musician
Cerddoriaeth nf, the science of singing ;
music; minstrelsy
Cerddorol o, musical
Cerddwriaeth nf the art of poetry ; music
Cerf -an n, method ; art; trade
Cerfiad n, carving; sculpture; figuring
Cerfiadaeth nf carving; sculpture
Cerfio v, to form; to model; to carve
Cerflun -iau n, piece of sculpture ; statue
Cerfyll -oedd n, sculpture; statue
Cerhynt -iau n, current [medlar trees
Ceri np (ceri'en nf), medlars ; kernels ; the
Ceriach np, small tools; trifles
Cerlyn n, miser, hunks, churl
Cern -au nf side of the head ; the j;
Cernhep -iau nf buffet or blow on the
cheek [jawin;
Cerniad n, turning the side of the head
Cernial v, to go cheek by jowl
Cernio v, to turn the jaw
Cernod -iau nf blow on the cheek
Cernodio v, to buffet or beat the head
Cerpyn », clout, rag
Cert -i nf cart
Certaid, eidiau nf cart-load
Certiad n, carting
Certwyn -i nf, cart, wain
Certh a, evident; imminent
Certhedd, Cethnvydd n, imminence
Cerwyd -on n, stag, hart
Cerwyn -i nf mashing-tufe
CEU
Cerwynaid, eidiau nf tubful
Cerydd -on n, correction, chastizement :]
Ceryddedigaeth nf chastizement
Ceryddiad a, correction, rebuke
Ceryddol a, eastigatory, correctional
Ceryddu v, to correct, to chastize; t<
rebuke, to reprove
Ceryddua a, reproving
Ceryddwr. wyr n, diastizer
Ceryglyd, Cerygog a, stony
Cerygos np, pebbles, small stones
Ceryn. cêr n, tool; surly chap
Ces -i nf point of divergency
Ces.ail, tiliau nf arm pit; bosom
Cesair np (cesèiryn n), hailstones
Ceseilaid, eidiau nf armful
Ceseiliad n, taking in the arms
Ceseilwrn, yroau ft, burden that ma;
be taken under the arm
Ceseirio v, to shower hail
Cest -au nf receptacle ; paunch ; narrow
mouthed basket
Cestog a, round-bellied; swelled out
Cestu v, to swell out the belly
Gestyn a, little sly trick
Ceten nf, little cabinet
Cetenin a, curious, precious
Cetog nf satchel, bag
Cetyn n, piece, bit, scrap; pipe. -
diogel, good bit : considerable portioi
Er ys cetyn, a while ago
Cethal a, terrible, awful
Çethernnj?, fiends, furies
Cethin a, dun, dusky; ugly, hideous
Cethinen nf, swarthy one
Cethino v, to make dusky; to mal
ugly ; to become ugly or hideous
Cethledd n, melody, singing
Cethlyd n, melody of birds [cuck<
Cethlydd -ion ». singer, warbler: nf ti
Cethr -i n, spike, nail
Otkrai, eion ft, driver, hammer
Cethrain v, to drive, to urge; to drr
the plough ; to drive oxeu
Cethrawl a, pricking
Cethren nf, spike, nail
Cethreor -ion, Cethreinwr, wyr?2, driv
C'ethrëu v, to drive onwards
Cethrin a, piercing; horrid
Cethror, -ion n, pike
Ctthru v, to drive in, to pierce
Cethrwr, wyr n, one who drives in
Cethw «, mustard
Ceuad ft, excavation
Ceubal -au n, ferry-boat, skiff
Ceubalfa nf ferrying place
Cenbren -i ft, hollow tre#
72
CIL
.u re, pit, hollow pit
)d -an n. hollowness ; belly, paunch,
árd parts; the bosom
wed, excavated
,i, hollowness, concavity
■'. gnrph, abyss
I .'. park
I
Ceuffordd, fiyrdd n, tunnei
< n, vacuity; infinity
Ceugant a, certain, sure
■fenlad ?i, coagulation
Ceulaidd a, like curds
Ceulau -an. lenydd nf hollow bank or
Ceuled », rennet [side of a river
Ceuleden re, curd
Ceulfraen », crumbling cheese-enrds
Ceuli'raenu v, to make cheese
Ceulo v, to coagulate, to curdle
Ceulon re, cheese-rennet, galium vernm
Çeulor -au re, curdling-tray
Ceunant, nentydd re, ravine, brook
Ceuo v, to excavate ; to make hollow
Ceuol a, inclosing ; hollow
Cewig a. shackled, fettered
Cewyn -au re, band ; napkin; shred [fish
Ci, cŵn n. dog: holdfast. Ci coeg, dog-
Ciaidd a, dog-like, dogged ; cruel, brutal
Cib -au re, cup; seed vessel; husk: nf
Cibaid, eidiau n, cupful [brim
Cibo v, to raise the rim; to knit the
a, having a cup or shell [brow
all a, purblind, di insight ed
Idar a. vehement
Idu a, swarthy, dusky, dark
■drych v, to glance over
dlyn, Clbellys re, chive garlic
1 .wr, gloriau re, trap door
Yon nf favourite thing; toast;
-au nf, bowl, cup [trump card
re, panic-grass
j$t if chilblains, kibes
I re, cup; follicle; half a bushel,
ibyn wy, eggshell
aid, neidiau re, half a bushelful
tog a, having a shell
c. to hunt for flesh
. Jicai, eion nc, feeder on flesh
Cicwr, wyr n, footman
Cid -iau re, havoc, destruction
Cidwm, ymod re, voracious beast; wolf:
Cidws, ysod nf greedy one [/"cidymes
Cidysen, cidysod nf kid; faggot
iCieiddio v, to grow dogged orcruel
c>g re, flesh; flesh-meat. — bras, —
gwyn. — tew, fat meat. — Cig coch,
lean meat. — dafad, — llwdn, —
myharan, mutton. — dannedd, gums.
— eidion, beef. — Iuddew, asafoe-
tida. — llo, veal. — moch, pork,
bacon. — marw, yjroud flesh
Cigaidd a, like flesh
Cigdy, dai re. shamble; butcher's shop
Cigfa -oedd nf, shamble; meat-market
Cigfach -an re, flesh-hook
Cigfran, frain nf raven, carrion crow
Cigfreinin a, ravenous
Cigladd n, carrion
Cii,rliw a, flesh-coloured
Ciglyd a, like flesh
Cignoeth «, grinning^, snarling; caustic
Cigo v, to grow fleshy
Cigog a, foil of flesh
Cigol a, of flesh, sarcotic [clutch
Cigwain, einiau nf flesh-fork; spear;
Çigweinio v, to clutch
Cigwr, wyr, Cigydd -ion re, butcher
Cigyddes -au nf female butcher [trade
Cigyddiaeth nf butchery; butcher's
Cigyddio v, to butcher; to slaughter
Cigysol a, carnivorous. Cigysolion,
carnivora
Cingroen nf stinking mushroom
Cil -iau, -ion re, back; recess, corner;
retreat, flight. Cnoi cil, to chew
the cud. Cil y lleuad, wane of the
moon
Cilcyn -ion -os re, fragment
Cilchweryn -au re, gland
Cildant, dannau re, alto harp-string
Cildrem -iau nf leering look
Cildremio, Cildremu v, to leer
Cildro -ion re, turn back
Cildroi i\ to turn backward
Cildyn, Cildynog a, obstinate, stubborn
Cildynu v, to pull back; to be obstinate
Cilddant, ddannedd, ddaint re, jaw-tooth
Ciledrych v, to look aside
Cilegored a, partly open, ajar
Cilegori v, to partly open
Ciler -i -au nf, butter-tray
Cilfach -au nf nook ; creek, bay
Cilfin -iau re, brow, edge, margin, brink
Cilfyra v, to cm-tail, to abridge
Curled -au if brow; leer
Cil-'ain n, asphodel
Cilgant -au n, crescent
Cilgi, gwn re, cowardly dog; coward
Cilgi'edd n, cowardice
Cilgwthio v, to chive back; to push
Cilio v: to retreat, to withdraw, to go
out of the way ; to put to flight
Ciliorni v, to scare back
73
CLA
Cilolwg, ygon nf, sly look, leer
Cilolygu v, to leer
Cilwen -au nf half smile
Cilwenu v. to simper, to smile
Cilwg, ygon n, frown
Cin -ion n, surface; cuticle
Ciniach np (ciniechyn 71), shreds, snips
Ciniachn v, to cut in shreds
Ciniaw, Cinio, ciniawan n, dinner
Ciniawa v, to dine
Cinionen nf thin sheet or covering
Cinmael -au nf, retreat, covert
Cinwgl, yglau n, entangling
Cinyglog a, entangled
Cinyn -ion n, shred, snip
Cinyniach np, shreds, snips
Cinynio v, to shred, to mangle
Ciog n, burdock
Cip -ion n, quick pull or snatch ; glance.
Cip y coed, tiled liverwort
Cipdrem -ian nf quick glance
Cipedrych i\ to glance
Cipen nf grapnel
Cipgais n, scrambling
Cipgar a, snatching ; captious
Cipiad, iaid n, bulldog
Cipio v, to snatch; to whisk away
Cipiol a, snatching; whisking off
Cipiwr, wyr n, Bnatcher
Cipod, Cipolwg nf glance
Cippill -ion », dry stump
Gippysg -od en, the carp
Ciprys -au n, scramble; brawl
Ciprvsgar a, given to brawling
Ciprysu v, to scramble; to bicker
Cir -ion n, bounty, boon, benefit
Ciried n, beneficence
Cirio », to cherish; to pity
Ciriolaeth nf munificence
Ciros en, dogrose, heptree
Cis -ion », slap, pat, blow
Cisio v, to slap, to strike
Cist -iau nf, chest, coffer, box
Cistan -au nf small chest, cabinet
Cistanwr, wyr n, cabinetmaker
Cistbridd n, potter's clay
Cistfaen, feini », a British monument,
consisting of four flat stones placed
at right angles, with a fifth on top.
Cist faen=Cistfaen
Ciatwely -au n, press-bed
Cittrach n, conflict
Cittrachu v, to fight
Ciw a, clever ; trim, neat
Ciwdod -au n, tribe, clan, nation
Ciwed en,' rabble, mob ; crew
Cladd -au n, trench ; pit ; a pool where
CLA
fish shed; a place where anything is
hid or buried ; digging
Cladde -au n, chimney-piece [terment
Claddedigaeth nf burying, burial, in-
Claddfa, fëydd nf burying-place, ce-
metery: place where fish spawn
Claddogof -au nf catacomb
Claddu v, to dig a pit ; to bury, to inter;
to deposit spawn
Claer a, clear, bright, shining
Claerder n, clearness, brightness
Claerllys n, water pimpernel
Clar-s, cleision n, haft end of a blade.
Claes Mair, wild English clary
Claf a, sick, ill, poorly, diseased
Claf, cleifion n, sick person; patient
Clafaidd, Claras n, sickly, ailing
Clafdy, dai », hospital, infirmary
Ciafr. clefrion n. scurf; leprosy
Clafrdy, dai », lazaretto
Clafriren n, lejirous liverwort
Clafrllyd «, leprous; mangy
Clafrllys -iau n, scabious. Clafrllys
mawr, elecampane
Clafru v, to grow leprous
Clafu v, to sicken, to fall ill
Ciai, cleiau n, clay; marl
Claig, cleigion nf whirlpool [volumi
1 leingiau, cleingion nf folding
('lain, cleiniau n, prostrate, grovelling
Clairch, cleirchion n. decrepit one[stati
Clais, cleisiau n, stripe; bruise, mark
rivulet; ditch, trench; field scabious;
Maen clais, marble
Clamp, Clap, -iau n, mass, lump
Clamp 0 ddyn, big lusty man
Clap n, clack; gossip, talebearing
Clapgi, gwn n, talebearer
Clapian v, to carry tales; to gossip
Clapio v, to make a lump
Clapiog a. lumpy, in lumps
CI as -au n, space; plat; region
Clasdir -oedd n, glebe land
Clasg n, heap, collection, pile
Clasgor -au n. college
Cla.>gu v. to gather or heap together
Clasor -au n, enclosure; cloister
Clasordy, dai 11, cloister-house
Claswydd np (-en nf), the elm
Clau a, incessant; quick, fast;
temperate; sincere
Clauar a, temperate, mild: lukewan
Clauarder, Clauaredd, Clauarineb
mildness, temperateness [pePJ
Clauarllys n, biting stonecrop, wa
Clauaru v. to make or become mild
Clawd, clodion n, shingle; patch
74
CLE
Clawdd, cloddiau n, ditch, dike, pit
quarry ; fence, hedge ; embankment
Clawr, dorian », surface; cover
Claws, closydd n. close, yard, court;
Cleb -ion n, driveller [cloister
. silly talk or clack
rddus a', clacking, babbling
CLO
Clebren nf prattling gossip
Clec -ion nf crack, smack; gossip
Cleca v, to clack: to gossip
Clecai, eiod. eion nf clacker; gossip
Clecëig a. prattling, gossiping
Cleciad n, cracking [to chatter
Clceian v, to crack; to smack; to snap
Cled of sheltering, warm : m clyd
Cledr -au, Cledren nf flat body ; shingle
stave; rail. Cledr y ddwyfron, the
breastbone. — Haw. the palm of the
hand. Cledr-ffordd, railway
Cleclro v, to beat soundly
Cledrog a, shingled, railed
Cledru r. to rail; to pale
Medrwy -on nf lattice-work
Cledd -au re, rest ; the left ; north ; sword
Cleddeu n, sword ; blade=Cleddyf
Cleddiwig nf quarry, mine
■eddlaw nf left hand
Cleddog, Cleddyfog a, bearing a sword
Gleddyf -au n, sword, blade. Cleddyf
Bleddyn, the spleen
Cleddyfain v. to cut with a sword
Cleddyfaint n. rage of swords [sword
Cleddyfal, Cleddyfawd re, stroke of a
Cleddyflys, Cleddlys n. burreed
Cleddyfwr. wyr, Cleddyfydd -ion re,
swordsman
Çleddyfyddiaeth nf the use of the sword
Clefri re, the leprosy. — dyfrllyd, water
farcy. — rnawr, farcy
Clefryd n, eruptive disease
Clefiyn n. sheep's bit, sheep's scabious
Clefwch, Clefni n, disease, ailment, sick-
Clefyca a, valetudinary [ness, illnes:
Clefycian v, to be sickly
Clefychlyd a. valetudinary, ailing
! Clefychu v, to fall sick
Clefyd -au -on re, sickness, disease,
i complaint, disorder ; fever (N.W.). —
i drwg, — poeth. — trythyll, venereal
,' disease. — melyn, jaundice. — y
brenin, scrofula. — ycymmalau.gout.
■ — yddueg. spleen. — yg'iau. rheuma-
tism ; nervous disorder. — y gwaed,
dysentery. — y mor, sea-sickness
'Cleg -ion n, hard mass or lump
Clegar. Clegr, Clegyr v, to clack, to
cackle ; to tattle ; to crackle
Clegyr, Clegr -au n, rock, cliff
Clegyrog a, rocky, rugged
Cleiad, aid, Cleiaden nf a casing; peat;
cowdung dried for fuel
Cleiog a, abounding with clay, clayey
Cleibwll, byllau re, clay pit
Cleidir -oedd n, clay land
Cleien nf rotten or soft stone
Cleifaen, fain, feini re, shale
Cleieio v, to dip, to immerge, to plunge
Cleilyd a, clayey, clayish
Cleinio i\ to lay prostrate; to procreate
Cleio v, to become clay
Cleiriach re, decrepit one
Cleisen nf braise [to dawn
pleisio ?■, to streak, to mark, to braise;
Cleisiog «, streaked; braised
Clem -iau nf slice; thin piece
Cli inio t\ to slice; to piece
Clop -iau nf clack, clap; crag
Cfepai, eion nf a babbling gossip
Clepian, Clepio v, to clack, to babble,
to gossip ; to prate ; to carry tales
Cler en, itinerant minstrels
Cler np (-en nf), gad-flies. Cleren, the
rattles in the throat
Clera v, to stroll as minstrels
Clerig «, clerical
Clerigwr, wyr n. clergyman
Clerwr, wyr n, itinerant minstrel
Clerwriaeth nf minstrelsy
Cleudeb re, evenness, equanimity
Cleuder, Cleufrydedd /i, sincerity
Cleufryd a, sincere
Clewt -iau re, clatter; scolding
Clewtian y, to clatter, to scold
Chcied -au nf latch, catch. — gên,
jawbone
Cijciedu v, to fasten with a latch
Climach -od n, slim tall fellow
Clin re, spark, sparkle
Clindarddach re, crackhng noise
Clip 7i, -au precipice, crag ; snap, catch
Clipan », sturdy beggar
Clir a, clear
Cliw a, compact; clever; pert
Clo -ion -iau n, knob; close; lock
Cload n, closing; locking
Clob -au re, knob, boss
Cloben nf large or fat female
Clobyn re, large lump; bouncer
Clocian v, to cluck as a hen
Cloch, clych, clychau re/, bell. Cloch
y dwfr, bubble. — maban, snow-
drop. — ymadrodd, uvula. — yr
eos, harebells. Un o'r gloch, Un ar
gloch, one o'clock
75
CLO
CLU
Clochaidd a, sonorous, noisy ['ing
Clochdar, Clochdarddw,chicking ;chirp-
Clochdar v, to cluck ; to chirp
Cíochdarddain v, to cluck [tower
Clochdy, dai n, steeple, belfry, clock-
Clochi v, to rise in bubbles, to bubble
Clochydd -ion n, bellman: sexton: er-
roneously, but commonly, a parish
clerk [comm
Clod -an -ydd nf and n, praise, fame,
Clodadwy a, laudable, commendable
Olodfawr a, celebrated, famous
Clodforedd », celebrity, renown
Clodfori v, to celebrate, to extol
Clodforus a, commendable; praising
Clodiad n, praising
Clodiaeth nf celebrity, fame
Clodus a, extolling, praising
Clodwiw a, commendable [fame
Clodymgais, Clodymgeisio v, to seek
Cloddio v, to dig, to delve ; to trench ;
to embank ; to make fences or hedges
Cloddiog a, trenched, embanked
Cloddiwr, wyr n, ditcher; common la-
Cloe a, swift, brisk, dexterous [bourer
Clöedig a, closed ; locked
Clöen -au nf, boss, stud
Cloer -au n, locker ; niche
Cloerel -au n, small window
Clofen -au nf knot or point of ramifi-
cation in trees; branch
Glofenog a, branching
Clofenu v, to branch, to sprig
Cloff a, lame, limping, halt
Cloffi v, to lame, to grow lame, to Halt
Clofthi, Clofti u, lameness, limping
Cloffrwym -au n, fetter. — y cythraul.
— y mwei, great bindweed
Cloffrwymo », to fetter
Clog -au n, large stone; cloak
Clogan -au nf, large stone
Clogor -au «, protuberance
Clogoren nf, bubble
Clogorenu v, to bubble
Clogwrn, yrnau n, crag, rock
Clogwyn -i -au n, precipice
Clogwynog a, full of precipices
Clogyn -au n, cloak, mantle
Clogyrnach n, what is craggy; a metre
Clogyrnog a, craggy, rocky"' [so called
Cloi v, to close; to shut; to lock
Cloig -ion nf hasp, hitch: np, bundles
pfstraw for thatching
Cloigen, cloig nf what is tied at the end ;
whisk of straw for thatching
Cloigyn n, hasp, hitch
Cloigynu v, to hitch
Clol -iau nf pate, skull
Clolian v, to prate, to gabble [gor
Clone -iau nf hollow sound, clang, clan*
Cloncian, Cloncio v, to clank, to clash
Cloncwy -an n, ad
Clopa, clopanau nf nod He; knob; club
Clopen nf noddle; jolthead
Clor np, earth nuts. — y brain, white
ge. — y moch, trufle
Cloren -au nf rump, tail [lance
Clorian -au n and nf pair of scales; ba-
Clorianu v, to balance, to weigh
Clorio v, to put on a cover ; to cover with
Cloriog a, having a cover or lid [a lid
Cloron np (-en nf), potatoes
Cloiyn n, small cover or lid
Clos af compact, neat, tidy: tn clws
Clos -ydd »=Claws
Clos -au, Clusyn n, pair of breeches
Clowyn n, knob, boss; bile
Clòyn -au n, boss, knob; the eyeball.
Cloyn ia, Clo ia, icicle
Clöyniad n, embossing
Clbynog a, embossed, studded
Clöynu v, to emboss, to stud
Clud -au nf any sort of carriage: n
Cludadwy a, portable [higgagt
Cludai, eion nf carriage, coach
Cludair, eiriau nf heap, pile
Ciudeirio v. to heap, to piie [veyana
Cludfa -oedd nf carrying place; con»|
Cludiad n. bearing : carriage, conveyance
to carry, to convey; to heap
Cludres -i nf railway train, train
Cludwair. weiriau nf deposit, heap,pil
Cludwi", wyr, Cludydd -ion n, porter
Cluddio v, to overwhelm [carrie
L'lug -ion n, a mass; the mumps
Clugiar, ieir nf partridge
\ to s([iiat ; to perch
CJul -iau /<•. passing-bell
Clun -iau nf hip, haunch. O glun j
glun, step by step, slowly. 'Wrth (
glun, by his side
Clunbecian r, to limp
Clunheciant n, springhalt
Ciunlaes a, hijishot, limping
Clunwst nf the sciatica
Cluro r, to rub; to whisk
Gust -iau if ear; handle. — ara
the bridle of a plough. — yr a
wood sanicle. — yr asen,
livergreen. — yr ewig, spurge Is
— y fuwch, — y tarw, great mul
— llygoden, mouse-ear chickw
— yr luddew, Clustiau'r ysgaw, Jcv
ear. Clustiau'r dderw. tree lungv"
fausten nf, auricle [listen closely
Blustfeimo v. to prick up the ears; to
Glustgyfaddefiad /;, auricular confession
Rastiog a. having ears, eared
Clustlipa a, flap-eared
Elustog -au nf cushion, pillow. —
Fair, thrift, t;i;i
Clustogen i'j'. small cushion
Rustogi v. to cushion
fclusttlws, tlysau n, ear-ring
■ustweini v, to prompt
Clwc -ion n, clucking
I Clwc a, tender, soft to the touch ; broken-
sounded; addle. Wy clwc, addle egg
Clwcian v, to litter indistinct sounds;
Clwch, clychod «, crag [to cluck
Clwg, clygau n, large stone, crag
Clwm. elymau n. knot, tie
Clwpa -o"d n, knob ; club ; dolt
Elws am, compact, neat, trim: y*clos
Clwt. clytiau n, piece, patch, clout
Clwtyn n, small patch, rag, clout [gate
Chwd -au -i nf plaited work, hurdle,
I Clwyden -i nf hurdle; flake
[i Clwydo v, to wattle, to hurdle; to roost
H Clwyf -au n, wound; disease. Crwyl
penau, mumps. — y brenin, the
king's evil, scrofula. — y march-
. piles, hemorrhoids
Clwyliad n, wounding; sickening
Clwyfiant n, sickness, disorder
Clwyfo v, to wound ; to sicken
Clwylbl a, wounding; sickening
Clwyfus a, wounded ; sick
Clwys -au n, close, inclosure
Clwysdy, dai n, cloister-house
Cly -on n, gravitation to a point
Clybod n, the hearing: r, to hear=
Clyw, Cly wed [bodigion, acoustics
[ Clybodiir ('■ relative to hearing. Cly-
I ( Clybudigaeth nf the hearing
I I Clyd a. sheltering; comfortable: ,/cled
Clyd;!ch -au nf sheltered glade
Clyd L 11 -au nf shelter
I Clydo v, to render comfortable [state
I Clydrwydd n, comfortableness, sheltered
Iwt n, shelter, refuge
I ! Clymog a, knotty, entangled
I Clymog, Clymlys n. knotgrass. Clym-
? ogyn troellog, whorled knotgrasB
. to knot, to tie
Clyn -oedd n, brake, thicket
Clynog. a, abounding with brakes
i Clyr np (-yn n), hornets. gad-flies=Cler
• • Clys -ion, Clysur -on n, impulse, motive
Clytio v, to patch, to piece
Clytiog a, patched ; ragged
CNO
Clytwaith n, patch-work
Clyw b, the sense of hearing
Clywed r. to hear; to have sensation;
to perceive by any of the senses except
the sight: n, the hearing. — ar
galon, to feel disposed or inclined.
— arogl, to smell, — bias, to taste.
— dolur, — poen, to feel pain. —
llais, to hear a voice
Clywedig a, that is heard, audible
Clywedigaeth nf the sense of hearing
Clywiadur -iaid n, auditor
Cna -oedd n, knob, door button
Cnaif, cneirion n, crop, shearing
Cnap -iau n, knob ; button
Cnapen, Cnapan, -au rf knob; bowl
Cnapio v, to form knobs
Cnapiog a, knobbed; bumpy
Cnau np (cneuen nf), nuts. See Cneuen
Cnawd n, human flesh
Cnawd a, congenial; habitual=Gnawd
Cnawdiad, Cnawdoliad n, Cnawdoliaeth
nf incarnation
Cnawdio, Cnawdoli v, to incarnate
Cnawdol a, carnal, fleshly
Cnec -ion -iau nf crash, snap, jar
Cnecian v, to crash, to jar
Cnecni n, jarring, snapping
Cneeu v, to jar, to wrangle
Cneeus a, jarring, wrangling
Cneifdy, dai n, shearing-house
Cneifio v, to shear, to clip
Cneifion np, clippings, flocks
Cnes -au nf deposit ; prey
Cneua v, to go a nutting [almond
Cneuen, cnau nf nut. Cneuen Groeg,
Cneuo v, to become nuts
Cnewull np (-yn ii), kernels
Cnewullu r, to become a kernel
Cnic -au n, slight rap, snap
Cnicell -aunf smacker, snapper: pecker
Cnif, CnitF, -ion n, toil, pain, trouble
Cnifio, CnrfBo v, to toil ; to molest
Cnill -iau n, passing-bell
Cnipws n, fillip of the finger
Cnith -ion n, soft touch or tap
Cnithio v, to tap, to twitch; to nibble
Cniw -iau n, pack, group
Cno -ion n, bite, chewing
Cnoc -iau n, rap, knock, stroke
Cnocell -au nf sudden stroke. — y coed ,
the woodpecker. — o dywydd gwlyb,
interval of wet weather
Cnocellu v, to rap ; to peck
Cnocio v, to knock, to beat
Cnod -au \if crop ; growth
Cnodig a, fleshy ; fat
77
COCH
Cnodol a, congenial
Cnofa, f é'ydd nf gnawing, griping.
cydwybod, remorse
Cnofain v, to gnaw incessantly
Cnoi v, to gnaw, to chew, to bite, to
masticate
Cnol -iau nf round mass ; hillock, knoll
Cnu -au n, fieeee=Cnuf
Cnuch -ion ??, j miction, joint
Cnud -oedd n, group, pack
Cnuf -iau 11, fleece
Cnul -iau n, passing-bell, knell=Cnill
Cnuwch -iau n, bundle, bush
Cnwb, cnybiau n, bunch, knob
Cnwc, cnyeiau n, bump, lump; hillock
Cnwd, cnydau n, produce; crop; cover-
Cnwff, cnyffiau n, lump, hunch [ing
Cnwpa n, knob; club. Fibn gnwpa,
Cnwyf n, mashing [pastoral staff
Cnycio v, to form into knobs
Cnyciog a. having bumps ; full of tumps
Cnycyn n, bump; small hillock
Cnydfawr a, fructiferous, productive
Cnydio v, to yield increase, to produce
Cnydiol a, fructiferous [a croP
Cnyw -ion n, autumn pig ; badge:
Co nf, rotundity ; concavity
Cob -iau n, thumb ; embankment
Cob, cbbau nf, tuft ; spider
Côb, cobau nf cloak ; coat ; cope.
aradr n, tie-l)ow of a plough
Coban -au nf mantle; coat
Cobio v, to tuft; to thump
Coblyn n, thumper; pecker
goblin. Ar gem ei gobf
bad humour. — y coed, woodpecker
Cobyn -au n, tuft, bunch
Cocas -au nf cog of a wheel
Cocos, Cocs np (cocsen nf), cockles
cogs of a wheel. Bywion cocs, cockles
out of the shells
Cocr n, coaxing, fondling
Cocraeth nf fondling
Cocri v, to fondle, to indulge
Cocw n, hard mass, lump
Cocwy n, matured egg
Cocwy v, to impregnate eggs ; to tread
Coch a, red; ruddy: n, red. Y goch
gam, Robin goch, redbreast
Cochder n, redness
Cochddu «, of a reddish black
Cochem -au nf ruby
Côb
sprite,
in very
Cochfelyn a, copper-coloured
Cochgangen nf chub-n^h
Cochi v, to redden; to blush
Cochiad, iaid n, grouse, red game
Cochl -au n, mantle, cloak
COE
Cochlas a, reddish blue, purple
Cochni n, redness ; ruddiness
Cochrudd a, crimson, ruddy [cochwen
Cochwyn am. reddish white; pink:/
Cod -au nf, bag. pouch; budget
I, eidiau nf bagful, purseful
Coden -au nf bag, pouch; husk. —
hyred, — eurych. — euraid, puifball
Codenog a, having bags or pods
Codenu r, to bag ; to blister
Codgen -au nf blister
Codi, Cyfodi i\ to rise; to raise, to lift
Codiad n, rising: raising [to swell uj
Codog a, having bags; rich: nf sainfoii
Codowydd n, ];loughman's spikenard
Codrwth n, bladder campion [donm
Codwarth n. deadly night shade. Ixdla
Codwm, dymau n, fall, tumble. Ymj
aflyd codwm, to wrestle
Codymu v, to fall, to tumble; to vrestl
Codymwr, wyr n, tumbler; wrestler
Codywasg n, mithridate mustard
Codded -au nf vexation, oifence
Coddeidio v, to vex; to straiten
Coddi v, to vex ; to chide
Coddiant n, vexation ; trouble
Coddyn -au n, privy, stool
Coed -ydd en, wood, trees. — cedi
Coeda v, to gather wood [cedar tree!
Coeden nf, standing tree, tree
Coedgae -au n, live fence [wi
Coedog, Coediog a, having trees, woody
Coedol a, of the M-oods; wooden
Coedrwym, Coedgwlwm n. black brion
Coedwal -au nf wood covert
Coedwig -oedd nf wood, forest
Coedwrych -oedd n, quickset
Coedwyrdd n, wintergreen
Coednys np, people of the woods
Coeg a, empty ; vain ; saucy ; sterile ; siD.}
Coegathraw -on n, pedant [foolià
Coegchwedl -au n and nf empty tale
Coegdyb -iau n and nf whim, w'himse;
idle conceit
Coegddall a, half blind, purblind
Coegddellni n, purblindness
Coegedd n, emptiness ; silhness
Coegen -od nf vain wench ; coquette j
Coégenaidd a, coquettish
Coegfalch a, conceitedly proud
Coegfeddyg -on n, quack doctor, qoail
Coegfeddyginiaeth nf quackery
Coegfolach n, vain boasting
Coegfran, frain nf jackdaw
Coegfrwnt a, obscene
Coegio u, to make void; to trick; I
Coeglofft -vdd nf garret [prete:l
78
COF
COL
Coegni n, sauciness; emptiness
Bjwgsiarad -ach n, empty talk
Ooegylfinliir -laid n, the whimbrel
Coegymddangosiad n, false appearance
Goegyinffrost -iau n, vain boasting
Coegyn -od n, conceited fellow, coxcomb
Coegynaidd a, coxcomical
Coel -iun nf omen ; belief, trust
Coelbrawf, brofion n, presumptive proof
Coelbren -i -an «.record or letter stick;
ballot stick; lot; alphabet. — y
beirdd, bardic alphabet. — y myn-
eich, monkish alphabet
tCoelcerth -i nf, signal of alarm; bonfire
Coeledigaeth nf credibility
Coeledd n, credibility; belief
Coelfain, feiniau nf glad tidings; omen
1 stone, stone of testimony
jjoelferth -au nf good fortune
Coelgar a, credulous, apt to believe
Coelgarwch n, credulousness
Coelgri 'fydd -au nf superstition [ stitions
Qoelgrefyddol, Coelgrefyddus a, super-
Coel: /yfaredd -ion nf, cure by charms
Coelig, Coelin a, ominous, portentous
Coelio v, to believe, to credit, to trust
IfJoeliwr, wyr n, one that gives credit
fcoelres -i nf, row of records; beads;
jCoes -au nf leg, shank; handle [trifles
ISoesarn -au nf defence for the legs
■oesed a, raised or made light. Bara
coesed, manchet bread
Uoesgam a, bandy-legged
roesgyn -ion n, Coesgen -au nf bone
of the leg, shank
loeshir a, long-legged, long-shanked
joesnoeth a, bare-legged
soesog a, legged, shanked
íoesol a. belonging to the leg. crural
Doeswisg -oedd nf covering for the leg ;
Soeta v, to gather wood [greave
Joetan, Coeten, -au nf quoit
îoettrych -au n, grafting stock
Ooeth a, ardent; pure, purified; fine;
i refined; pert
'oethed -ion n, stimulant ; refiner
Joethi v, to stimulate; to refine; to
![ prate, to talk pertly ; to bark
'!oetbol a, stimulating ; refining
I îoethyn -ion n, puritan
wethyndod n, puritanism
'of -ion n, memory; retention. Mvned
dros gof un, to escape one's memory
I 'ofeb -ion nf memorandum, memorial
|ofen -au nf memorial [recorder
'ofiadur -iaid -on n, remembrancer;
ofiadwy a, memorable ; recordable
Cofiaeth nf memorial, record
Cofiain r, to call often to mind
Cofiant, iaint, iannau n, commemora-
tion ; memoir
Cofiedigaeth nf remembrance
Cofiedydd -ion, Cofiawdwr, wyr n, re-
membrancer ; recorder
Cofio v, to remember, to recollect
Cofl -au nf, the embrace; the bosom
Corlaid. eidiau nf what is embraced;
armsful ; bosom friend ; darling
Cofleidio v, to fold in the arms; to em-
brace, to hug [gister; record
Coflyfr -au n, memorandum book; re-
Coflys -oedd n, court of record
Cofnod -au n, memorandum, minute
Cofnodi v, to record, to register
Cofres -i nf list, catalogue
Cofrestr, -i nf register, catalogue, list
Cofrestru v, to register [gistrar
Cofrestrwr, wyr, Cofrestrydd -ion «, re-
Cofrodd -ion nf keepsake
Cofus a, memorable ; mindful
Cofweini v, to prompt
Cofwyl -iau nf memorial festival
Coff -ion n, hollow trunk ; belly
Coffa v, to remember; to bring to one's
Coffa -on n, memory; memorial [mind
CofFâd n, remembering
CofFadwriaeth nf remembrance, memoiy
Coifaid, eidiau », bellyful
Coffäu v, to remember, to record; to
remind; to commemorate
Coffäwr, wyr n, remembrancer
Coffr -au n, coffer, trunk, chest
CofTryn n, little coffer
Cofft -au n, hollow body; belly
Cofftio v, to gorge, to quaff
Cog -au nf cuckoo : nc, cook
Cogail, eiliau n, distaff; truncheon
Cogan nf bowl, cup, bason
Cogeilaid, eidiau n, distaff-full
Coges -au nf female cook : m cogydd
Cogor n, chattering: v. to chatter, to
Cograch v, to chatter, to chat [chat
Cogwrn, yrnau n, knob ; crab ; egg-shell ;
shell; limpet
Cogyl -au ii, cudgel, club
Congl -au nf corner, angle
Conglfaen, fain, feini n, corner stone
Conglog a, angular, cornered [of corn
Col -ion n, peak, summit ; sting ; beard
Côl, colau n, foetus, embryo
Cola n, point, sting ; beard of corn, awn
Colaeth Coledd n, nursing; cherishing
Coleddu, Coledd v, to cherish ; to indulge
Coleg -au n, eollege
79
CON
Coler -i re, collar. Coleru v, to collar
Colfach -au n, hinge. Colfachu o,
Col fen -i nf bough, branch [hinge
Coliant re, Colsaid, seidiau nf, the part
of a BCythe, and similar instruments,
that is let into the handle
Colias -au nf. pain of a sting
Coliog a, having a sting; bearded
Colion np. beard of corn
Colof -au n, stem ; prop; pillar
Colofn -au nf column, 'pillar, support
Colomen -od nf dove, pigeon
Colomendy, dai », pigeon-house
Colon -an nf peak, point; prop
Colp -au re, pointed spar; dart
Colpes -au nf pointed wedge
Coludd -ion nc (-yn n), the bowels
Coluddlys en, pennyroyal
Coluddyn re, gut, bowel
Colwydd rep, neck bones, scrags of venison
Colwyn -au n, bantling, cub
Colwynes -au, Colwynwraig, wragedd
nf midwife [to prattle
Colwyno v, to act as midwife; to fondle,
Colwynwr, wyr re, accoucheur, man-
Colwvnyddiaeth nf, midwifery[midwife
Culyn -an nf pivot ; Bting
Golynog a, having a pivot or sting
Colynu v, to sting
Coll re, loss, damage
Coll, evil en (collen nf), hazel wood
Collborth, byrth re, the gate of perdition
Collddyn -ion n, condemned one ; convict
Colled -ion nf& n, loss, damage
Colledaint n, misfortune, loss
Colledigaeth nf perdition, loss
Colledu v, to occasion loss
Colledus a, losing, damaging
Collen, evil nf, sapling; hazel
Collfarn -au nf condemning sentence;
condemnation ; conviction
Collfarnu v, to condemn; to convict
Colli v, to lose; to spill; to be lost
Collwydd np (-en nf). hazel wood
Collwyn -i n, hazel grove
Com -ion re, curve ; circle
Comio v, to go round ; to converse
Comp -ion nf circle
Compawd, odau re, compass
Con -au n, peak, cone
Conach n and a, upstart [mutter
Conach v, to grumble, to murmur, to
Coned n, towering; pride
Conedd re, pomp, "pride, glory
Conell -au nf, tail, rump
Cono re, pert upstart, smart fellow
Conyn re, stalk; point; sting; stump
COR
Cop -au re, top, summit [the hea
Copa, äu nf top, tuft, crest; crown \
Copinod -au re, information, intelligent
Copog o, tufted, crested, high-topped j
Copyn -au n. tuft; spider
Côr, corau n and nf, circle; stall, cril
: choir
Cor-od «., point; dwarf; spider :px,sm£
little, lesser, dwarf
Coraoh -od re, dwarf, pigmy
Corafon -ydd nf rivulet
Coraidd a. dwarfish, pigmean
Corawd, odion n. lavishnesa
Corawg a, lavish, liberal
Corawl a, circling, rounding; choral
Corbed -au re, corbel ; jutting out
Corbedw np, the last of a brood
Corbed wyn re, darling: /"corbedwei
Corbenfras n, haddock
Corberth -i nf dwarf bush
Corbwll. byllau re, puddle
Corbwyll -ion n, slight hint
Corbwyllo v, to hint, to suggest=!
Corbwyo v, to domineer ' [bw
i ompact, neat, smart
Corcen -od nf smart girl
Cord, cyrd », t^dst; cord
Cordedd n, twisted state
Cordeddu p, to twist, to twine
Corden -i nf. rope, string
Cordref -i ydd nf, hamlet, village
Cordwal n, Cordova leather
Cordd -ion n, circle ; tribe
Cordderw np (-en nf), dwarf oaks
Corddi v, to churn; to turn: to agiti
Corddlan -au nf fold; cemetery
Corddyn -au re, pivot; the rim of al
Cored -au nf wear, dam [or ba)
v, to form a wear; to wear,
Coredd n, turning ; aberration [d
Coreddu r. to circulate
Coreddus a, circling, rotatory
Corelw -on re, reel, dance
Corelwest -i nf ball, dance
. to dance; to skip about
Coren, Cores nf female, dwarf
Corf, cyrf, &c=Corff, &c.
Corfais np, ribs of the body
Corfan -au n, metrical foot. — crwnl
cydbwys, — hir, spondee. — crl
disgynedig, dactyl. — cryeh àyi I
iapest. — dyi
talgrwn, iambus. — rhywiog, 'I
chee. — trwm, tribrach
Corfran, frain nf jackdaw
Corfryn -iau n, hillock
Corif, cyrff re, bodv; corpse; social bl
80
COR
COTH
Corfh' v, to body ; to take into the body ;
to taste
Corflilyn n, small thing, corpuscle, atom
Corfflan -au nf burying place
Dorffog a, bodied, corpulent
DorfFoi a, bodied, corporeal
Corftolaeth nf personality; whole
Öorffolaethu v, to personify
Dorffor -oedd n, body
"Jorfforaeth nf corporation
íorftbri v, to form into a body ; to incor-
îorfforol a, corporeal, corporal [porate
üorgan -au nf chant
3organu v. to chant
Hgeimwch, mychiaid «, prawn
Dorgeiniad, iaid n, chorister, chanter
3orgi, gwn n, cur dog, cur
Jorhedydd -ion n, the titlark
iorhwyad, aid nf teal [contract
3ori v. to stint the growth ; to shrink, to
üoriaith nf jocular language ;'jest, ban-
îoriar. ieir if, partridge [ter
yOrig nf little dwarf
)orlan -au nf sheep fold, pen
Jorlanaid, eidiau nf fold-full
■ami v, to fold, to pen
îorlong -au nf small ship, smack
îorlöyn -od n, small butterfly
!orlyn -au n, small pool
lorn, cyrn n, horn; trumpet, clarion
corn; anything projecting. Corn
chwyth, — y geg, trachea, windpipe.
j — pori, gullet. — mwg, chimney
iornaid, eidiau n, horn-full
'ornant, nentydd n, brook, rill
!ornbig -au n, sea-pike
'ornboer -ion n, phlegm [wing
ornchwigl, Cornchwiglen, -od if lap-
Jornel -au -i n, corner, angle
'ornelog a, cornered, angular
ornelu v, to make a corner
ornelyn u, little nook
I'orni v, to grow horny; to roll
I oniicell -au nf reed pipe ; plover
I ornicyll -od a, plover, lapwing: ./cor-
j iornicylla v, to wheel round [nicell
|;ornig nf little horn; whirling
liornio v, to horn, to butt
orniog a, horned; turreted
I "ornor -ion n, leader [tilence
tanwyd -ydd n, boil, imposthume; pes-
(ornwydol a. pestilential
ornyn n, little roll, cone ; pert one
: orodyn n, lavish er
I ,oroli v. to reel, to dance
; oron -au nf crown, diadem
OTonedigaeth nf coronation
(i
1
Coroni v, to crown
Coronig nf coronet
Coronllys n, peony
Coronog «, having a crown, crowned
Cors -ydd nf bog, fen
Corsen -au, cyrs nf bog plant, reed
Corsenog a, full of reeds, reedy
Corswig, Corswigen nf guelder rose
Cort, cyrt n, cord, rope
Corwalch, weilch n, sparrow-hawk
Corwg, ygau n, trunk, carcase
Corwgl, yglau n, coracle
Corwynt -oedd n, whirlwind
Coryn -au n, crown of the head
Cbryn -od n, dwarf, pigmy ; spider
Corynfoel a, baldpated; having the
crown shorn : n, shaveling
Corynrwy -on n, diadem
Corynu v, to shave the crown
Corysgwr, gyrion n, radiation
Cos, Cosfa, f é'ydd nf itching
Cosfa, fëydd nf beating, thrashing.
Rhoi cosfa i, to belabour, to thrash
Cosgordd -ion nf, retinue
Cosi v, to scratch ; to itch
Cosp -au nf punishment, chastizement
Cospad, Cospiad n, punishing, chastizing
Cospadwy a, punishable
Cospedigaeth nf punishment
Cospedigol a, castigatory, retributive
Cospi v, to punish, to chastize
Cospol a, castigatory; penal
Cospwr, wyr, Cospydd -ion,
-iaid n, one who punishes
Cost -au nf, cost, charge : n, coast
Costio, Costi v, to expend; to cost
Costiol a, relating to cost
Costog a, surly; morose
Costogi v, to grow surly
Costrel -au nf bottle, jar, flaggon
Costrelaid, eidiau nf jai*ful
Costrelan nf phial, jar
Costrelig nf small jar, bottle
Costrelu v, to put in a jar or bottle
Costus a, chargeable; dear, expensive
Cosyn n, single cheese : p caws
Cot -iau nf short tail, crop
Cota af short, cropped; bobtailed ;
squabby : m cwta
Cot en -au nf little tail
Cotwm, tymau n, wool in locks ; cotton
Cotymog a, in locks; ermined
Cotyn -iaid n, one having bags, miser
Cotìi -au n, ejection
Cothi v, to squirt out. to eject
Cothiad n, squirting out, ejection
Cothvn -au n. privv. iakes"
81
CRA
Cowydd, &c=Cywydd, &c.
Cowyll -ion n, veil of secrecy ; marriage
Oowyllu v, to envelope [gift
Cowyn n, plague, pestilence
Cowynog a, full of boils
Crab n, wrinkle, sbrinking [scrape
Crabinio v, to grapple ; to scramble; to
Crach np (-en nf), scabs; itch; mange
Orach a, scabby; mangy; dwarf; petty,
Crachenu v, to form a scab [puny
Cracbfardd, feirdd n, doggrel rhymester
Crachfeddw a, half-drunk
Crachfeddyg -on n, quack-doctor
Crachlyd, Crachog a, scabby; mangy
Crad -au n, ardency ; vigour
Craell nf, arid quality [garlic
Craf en, claws; garlic. — y gerddi,
Crafangaid, eidiau nf, gripe; handful
Crafangio, Crafangu v, to claw, to gripe
Crafanc, angau nf, claw; crab fish
Cíafell -au -i nf scraper; slice; blade
Crafellu ?;, to use a slice; to scrape
Crafen -au nf, flake ; crust
Crafion np, scrapings ; sliavings
Craflech -au nf, stone shard
Crafu v, to scrape ; to scratch : n, the itch
Craft' -au n, clasp; cramp; hold
Craff a, securing ; safe ; quick, keen
Craftaint n, stedfastness
Craff'der, Craftineb n, keenness; skill
Craffinio v, to scarify
Craffol -ion n, graver; style, writing pen
Craftu v, to secure hold; to ken
Craffus a, penetrating, piercing, keen
Craftwr. wyr n. perceiver
Crag -au n, hard crust, coating
Cragen, cregyn nf, shell; callosity
Crágenaidd, Cragenog a, crustaceous
having a shell
Crangen~-au nf, a wen
Crangenog a, full of wens
Crai n, heat; potency; the heart; the
eye of a needle ; the hole in the han-
dle (of a weapon)
Crai a, vivid; fervid ; fresh. Bara crai
unleavened bread
Craid, creidion n. vehemency; force
Craidd, creiddiau n, centre: the heart
Craiff a, merciful, forgiving
Craifft, creifftiau nf, print, inscription
Craig, creigiau nf, rock, crag
Crain, creinion n, prostrate state
Grain a, prostrate; tumbling
Crair, creiriau n, token, relic
Craith, creithiau nf scar, cicatrice
Cram n, incrnstration
Ct*m?w -au nf, sea!» over a sore; scab
ORE
Crameniad n, scabbing
Cramenu v, to scab over [fritt
Crammwyth np (-en nf), pancali
Crane -od n, crab ; cancer
Crap -iau n, grapnel, catch
Crapiedydd -ion n. grappler
Crapio v, to grapple ; to snatch
Crapiog a, grappling
Cras, creision n, what is parched;
Cras a, parched, dry, arid ; saucy, sev(
Crasboeth a, arid ; pungent
Crasdant. dannau n, sharp note
Crasder n, aridity ; sauciness
Craseiriog ". malapert, saucy, pert
Crasfa, f ë'ydd nf sound lieating
Crasgalaf en, the herb flavin
Crasgnoi v, to cranch
Crasineb », parchedness
Crasodyn a. kiln-dried. Bara cr
odyn, bread made of com dried ii
kiln
Crasol a, parching, drying
Crasu v, to parch, to roast, to bake;
Craswr, wyr n, parcher. dryer [tc
Crasyd en, parched corn
Crau n, gore, blood
Craw -on n, hovel; pig-stye
Crawcio, Crawcian p, to croak; tok
Crawd n, coating, surface
Crawen -au r,f crust
Crawenog a, crusted, crusty
Crawn n, collection; matter, pus
Crawnn t», to collect; to form pus
gather, to suppurate
Cra^mol a, collecting; puralent
CraWT n, heap, huddle
Cre n, combining cause ; principle ; t
prevades; a cry
Cread -au n, creation ; the universe
Creadigaeth nf creation
Creadol, Creadigol a, creating, plas'
Creadur -iaid n, creature
Creaduriaeth /;/', system of creation
Creawd ??, formation, creation [
Creawdwr, wyr, Creawdydd -ion n,
Crebach -od n, what is s'hrunk
Crebach a, shrunk, withered
Crebwyll -ion n, invention, fancy
Crec, Creciad n, chirping
Crecian v, to chirp, to chatter
Creeiar, ieir nf hen landrail
Crech -au nf shriek=Ysgrech
Crech of rough, rugged; curlet*
Crechiad n, shrieking out [cẂ
Crechian v, to shriek; to crash
Crechol a, shrieking, screaming j
Cre-c.hwen -au nf shrill or loud lai#|
CRE
CRE
Irechwenu v, to laugh out [heron
Itechydd -ion n, one who screams
Ired -au nf belief, faith; religion
Christendom. Cyn Cred, before the
Christian era
Iredad », believing
Jredadyn -ion n, believer
Jredadyniacth nf believing
Jrededd n, belief; credibility
íîredin re, believing ; credulous
Jrediniaeth nf belief
îredo -au n, creed, belief
Iredol a, believing, crediting
iredu v, to believe; to credit; to per-
suade one's self
Iredus a, inducing belief
iredwr, wyr n, believer
Iredd -au n, temper ; purpose
ireddiad n, temperament
'reddol a, temperamental
feddu v, to dispose
Wdig a, created, formed
Kedigaeth «/=Creadigaeth
'ref re/", strong, powerful: m cryf
ref -ion nf cry, scream
refadur -iau nf the dura mater
refiad n. craving, suing
itefol re, craving, imploring
refu v, to cry ; to crave, to implore
refydd -au nf religion, devotion
refydda, Crefyddu v, to profess reli-
gion : to perform religious duties ; to
act religiously, to be devout
çefyddoi, Crefyddus re,devout, religious.
Crefyddolion, religionists
refydd'ddeb n, religiousness
" ddoliaeth nf religionism
ddwr, wyr n, religious man
t -au nf, handicraft ; trade
refftwr, wyr n, handicraftsman, me-
chanic, artist, tradesman
•eÔyn -au n, brace, clasp
"eöynu i\ to brace, to plate
reg a/, hoarse, of rough voice : m cryg
f'egen -au nj) earthen vessel
:-egenu r, to make pottery
•egenydd -ion n, potter
•eglais, leisiau n, hoarse voice
•eglyd o, apt to be hoarse
'egu v, to become hoarse=Crygu
•egyna v, to gather shells
•egynog a, having shells
/egynol a, testaceous
'egynydd -ion n, conchologist
egynyddiaeth nf, conchology
egyr -on n, screamer ; heron
eiad n. freshening
Creider n, freshness, purity
Creiddffoawl a, centrifugal
Creiddgeisiol a, centripetal
Creiddineb n, pervasiveness
Creiddio «, to pervade, to intromit
Creiddiol a, pervasive, penetrative
Oreiddyn -au n, what juts into; point
Creifion np, scrapings
Creiffiant n, forgiveness
Creighalen n, salpetre, nitre
Creigio v, to grow rocky
Creigiog a, rocky, craggy
Creigiol «, apt to be rocky [shore
Creiglan -au, lenydd nf, rocky or shelvy
Creilwg np (creilygen nf), charred furze
Creilygu », to burn furze
Creinio v, to wallow ; to lie down
Creiniol a, wallowing, rolling
Creio v, to freshen ; to brisken
Creirhâd n, swearing by relics
Creirhau v, to swear by rehcs
Creirfa -oedd nf place for relics ; reli-
quary; museum
Creiries -au nf jewel; a beauty
Creirwy -on nf jewel, gem
Creisier -au n, furnace
Creisierydd -ion n, calciner
Creision np (-en nf), calcined matter ;
dross of any thing burnt ; cinders
Creisioni v, to calcine
Creithen -au nf cicatrice, scar
Creithio v, to cicatrize
Creithiog re, full of scars
Cremog, Crempog, -au nf pancake
Cremogen, Crempogen nf pancake
Crencyn n, small crab
Crepa -od n, crabbed dwarf
Crepian v, to creep, to hobble
Crepianog re, creeping : nf the creeper
Crepog re, shrunk, withered
Cres n, hardening by heat
Cres re, parching, arid
Cresiad n, inflammation
Crest en, scurf; crust ; scum ; dregs
Crest en nf crusted surface ; crust
Crestenu v, to gather scurf
Crestog re, being crusted over, scurfy
Crestol re, apt to incrustate
Crestu v, to incrustate
Cresu v, to parch, to scorch
Creth -au n, disposition ; purpose
Crethiad n, temperament
Crethyll n, propensity
Creu v, to give existence, to create
Crëu v, to cry ; to crave ; to kaw
Creuan -au nf the cranium
Creuder ??, goriness ; crueltv
83
CRI
CRC
Creulawn a, bloody, cruel
Creuled af drenched in gore : m creulyd
Creulonaeth, Creulondeb re. cruelty
Creuloni v, to wax cruel
Creulys re, groundsel
Creuol a, gory, bloody
Creuolder ft, goriness
Crew -ion ft, shout, outcry
Crewcian v, to caw ; to croak
Crëwr, crewyr », creator, former
Crewt -iau re, faint cry
Crewtian, Crewtio v. to whine, to pule
Crewtiol a, whining, puling
Crewtyn ft, little winner [corn
Crewyn re. crop; rick: the la.st load of
Crëydd -ion, Cre'yr -od ft, heron ; gad- "
Crëyr glas, stork; heron
Crëyrfa -oedd nf, heronry
Crëyryn re, gad-fly
Cri -au ft, cry, clamour
Cri a, rough, rude; raw: fresh. Bara
cri, unleavened bread
(Triad n, crying, bawling
Crib -au ft/", comb ; crest ; summit
Cribach -au ft, hay-hook
Cribarth -au, eirth nf ridged hill
Cribddail nf, extortion; rapine
Cribddeilio v, to deal hardly, to extort
Cribddeiliwr, wyr re, extortioner
Cribell -au nf cock's comb ; yellow rattle
Cribiad re, combing
Cribin -au nf, hay rake, rakf
Cribinio v, to rake
Cribiniwr, wyr n, raker
Cribion np, combings
Cribo r, to comb, to card
Cribog a, indented ; crested
Cribwr, wyr n, comber, carder
Cribyn -an re. crest, top; rake
Cricell -oil nf cricket
Cricellu r, to chirp, to chatter
Criciad, criciaid, Criciedyn re, cricket
Criciedydd -ion re, creaker
Crif -iau ft. row of notches ; notch
Crifed -au nf notch ; engraving
Crifedel -au nf public reaping
Crifcll -au nf notcher, graver
Crifelliad «.'engraving
Crifellu r, to notch, to engrave
Crifiad re, notching, engraving
Crig -ion ft, crack
Crig] -;iu », trace, vestige
Criglyii -au n, vestige
Crigyll re, ravine ; creek
Crim -ion nf, ridge
Crimeidio v, to crimp
Crimcll -an nf sharp ridge
weej
Crimog -au nf shin ; greave
Crimogio v, to shin; to play at kick
Crimp -iau re, sharp ridge [si
Crimpio v, to crimp
Crimprew re, sharp frost
Crin a, brittle, fragile; dry and brit
Crinad n, growing brittle [nfgg
Crinder re. brittli
Crinell -au nf what is clung : crack'
Crinelliad re, crepitation
Crinellu r. to dry up; to crack
Crinllys en, the violet
Crino i', to wax brittle; to cling
Crintach a, niggardly, stingy [wi
Crintachu v. to grow niggardly
Crinwas, weis /;, niggard. Mab yc
was. miser
Crinwydd en, dry brushwood
Crio v, to cry; to clamour: to v
Crip -iau re, scratch ; notch
Cripian c. to keep scratching
Cripio v, to scratch, to claw
Cripiog a, having scratches
Cripiol a, scratching, clawing
Oris -iau -ion re, scale, hard crust
CrisbiHo '•. to seal"3, to peel
Crisial -an, Crisiant, iannau re. cry
Crisialaidd a, crystalline
Crisialiad n. crystallization
Crisialo, Crisiannn >\ to crystaOH
Crisiannaidd a. crystalline
Crisp -ion re. crisp coating
Crispin a, crumbling, crisp
Crispinio v. to crisp, to dry
Ckist -iau re, Christ, Messiah.
Gristiau. false Christs
Cristian, &c=Cri.stion, &c.
Cristion -iaid re. Christian
Cristionog, Cristianus a. Chri
Cristionogion, Christians
Cristionogaeth nf Christianity
Cristionogaidd a, Christian-like
Cristionoges -au nf female Chrii '
Cristionogi r. to Christianize;
come Christian
I îristionogol a. Christianly
Cristionogrwydd re. Christianity
Cry -ion re. round, curve
('rob -ion nf. round hunch
Croca of crooked, tortuous:
Crocäu v, to make crooked=
Croch a, rough, forcibl ;
Crocban -au n. boiler, pot
Crochanaid, eidiau re, potful
Crochenu v, to mak
Crochenydd -ion n. potter
M
CRO
CRU
rocbi v, to wax rough, tierce, or loud
Irochlais, leisiau n, rough or loud voice
hrochlef -au, Crochwaedd nf shrill
shout, scream, shriek
Irochlefain, Crochleisio, Crochwaeddi
V, to scream, to vociferate
iroeg -ion nf closing; cover
Iroen, crwyn n, skin, hide
roenen -au nf cuticle: m croenyn
roengvychu /;, to wrinkle a skin
roeni v, to skin, to skin over
roenlhvm am, callow, naked: y*croen-
roenog a, having a skin [Horn
roenol a, cutaneous
roenyn n, thin skin, cuticle
roes -au nf, cross; crucifix; affliction
[adversity: n, transept
ss, transverse
pesan -iaid n, buffoon
Jroesanaeth nf buffoonery
j-oesaivn nf ribaldry, farce
•oesaw », welcome: v, to welcome
jwsawd, od, -au n, crusade
j"Oesawgar a, hospitable
■Bawl a, transversal, crossing
ywsawu v, to welcome
|oesawus a, hospitable
i oesdroi v, to contort
[ioesdynu v, to contend
loeeen -od nf, coquette, jilt
oesftbn, ftyn nf cross-staff
oesffordd, ffyrdd nf cross-road
oesgad -au nf, crusade
oesgynghanedd -ion nf, alliterative
MSüoeíìad n, crucifixion [consonacy
Deshoelio v, to crucify
)esi v, to cross, to put across
besig nf little cross
>esineb n, crossness ; adversity
))eslath -au nf, purlin
'iew a, clear; brisk; fresh.
,troew, unleavened bread
lewder a, clearness; freshness
'"ewi v, tu freshen
|l>ewineb ?i, freshness
1 1 fen -i nf crust=Crawen. Yr hen
rofen ! the withered old hag
fc»g -au nf cross ; crucifix
1 g a, hanging, pendant, overhanging
r* gadwy a, that may be hung or '
l.gbren -i n, gallows, gibbet
^ gbris -iau n, exorbitant price
jgedyf nf the dropwort
tgell -oedd nf safe; place to hang
teat in
Bara
gen -au nf gill; jaw; shell
~i v, to hang, to suspend
Croglath -au nf springe, a gin
Croglen -i nf hanging, curtain
Croglith -iau n, the mass of the cross.
Dydd Gwener y Croglith, Good Fri-
day
Crogwedd -au nf, crucifix
Crogwr, wyr n, hangman
Crogwydd n, cross, crucifix
Crogyn n, one fit for hanging
Cronglwyd -i nf roof hurdle ; roof
Crom af bending, bowed : m crwm
Crombeithyn -au nc (-en nf), crest tiles
Cromen -au nf, dome, cupola
Croiiifach -au nf crotchet
Cromglwyd -i n, thatch hurdle
Cromil, Crombil, -iau nf, the craw, crop,
or gorge of a bird [_nf craw-full
Cromilaid, eidiau, Crombilaid, eidiau
Cromlech -au nf incumbent flag ; stone
of covenant — Druidical relic
Cron af, round, circular: m crwn
Cronbleth -au nf bobbin
Crondoddaid nf navelwort
Cronell -au nf sphere, globe
Cronellog a, globular
Cronellu v, to glomerate
Cronen -au nf, globe, sphere
Cronfa, f ëydd nf receptacle ; reservoir :
a dam ; collection
Croni v, to hoard ; to dam
Cronicl -au nf, chronicle
Cropa -od nf, crop, craw
Cropiad n, creeping
Cropian v, to creep, to crawl
Cropiedydd -ion n, creeper
Crotawg a, plump, round
Croten -od, Crotes -au -i nf, little girl
Crotio v, to make or become plump
Crotyn w=Crwtyn
Croth -au nf bulge ; womb
Crothell, crythyll nf, bulge ; bansticle
Crothog a, gibbous ; big-bellied
Crowyn n, round paunch; hamper; bow
Croyw=Croew .[net
Cru 'n, hollow rotundity
Crub -ion n, swelling out
Crud -ion n, cover, case
Crudr -on n, covering ; armour
Crug -iau n, heap, tump ; barrow ; stack
Crugdardd n, pustule
Crugdarddu v, to break out in pustules
Crugio v, to heap ; to swell
Crugiog a, having heaps
Cruglwyth -au », heap, pile
Cruglwytho v, to heap, to pile up; to
Crugnyth -od n, hovel, hut [overload
Crugo v, to vex, to plague
85
CRY
CrugyU -an n, place of tumps
Crugyn -au n, small heap
Cragynu v, to pile, to heap
Crugynog a, full of tumps
Cruì '-iau n, paunch, belly
Crw -on », curve, round
Crwb, crybau n, round hunch
Crwbach, crybachau n, hook, crook
Crwban, crybanod n, tortoise
Crwc, cryciau n, bucket, pail
Crwca am, crooked, bowed, bent : f ci'oca
Crwcäu v, to bow, to curve
Crwcwd n, round squat
Crwd n, round lump
Crwdd n, stretch round
Crwg, crygau n, crook, hook
Crwm a, bending; concave: /crom
Crwmach, crymacbau n, convexity
Crwn a, round, circular: y*cron
Crwt -iau n, crust
Crwt, crytiaid re, boy, lad, chap
Crwtyn n, little boy or chap
Crwth, crythau », anything swelling
out; bulge; trunk;" belly; crowd;
violin, fiddle
Crwybr -au re, scum ; honeycomb
Crwydr -au n, wandering
Crwydrai, eion nc, vagabond
Crwydredigaeth nf vagrancy
Crwydri re, vagrancy, strolling
Crwydriad, iaid, Crwydryn re, vagabond,
vagrant, stroller "[grant
Crwydrol a, wandering, strolling, va-
Crwynllys re, the gentian
Crwynwr, wyr n, skinner
Crwys np, crosses : s croes
Crwys -au nf cross=Croes
Crwysedd n, contention
Crwysgad -au nf crusade
Crybwch a, shrunk, crinkled
Crybwyll -ion n, hint ; idea
Crybwyll, Crybwyllo v, to hint, to men
iion, to allude to, to intimate
Crybwylleb nf, paralepsis
Crybychiad n, shrinking. An-inkling
Crybychol a, shrinking, wrinkling
Crybychu v, shrink, to wrinkle
Crycydu v, to squat down
Crych -ion n, wrinkle ; ripple
Orych o, wrinkled; rumpled; rippling
Crychedd n, roughness, curliness
Crychiad n, wrinkling; shake in music
Crychiant n, curliness
Crychias nf rough boiling. Berwi yn
grychias, to boil bubblingly
Crychlais, leisiau n, broken voice; qua-
Crychlam -au n, caper f ver
CRY
Crychlamiad n. capering
Crychnaid, neidiau nf skip
Crychneidio v, to skip, to frisk
Crvchni n, curliness
Crychnod -au n, quaver
Crvchrawn a, frizzly-haired
Crvchu v, to ruffle; to ripple
Crychydd -ion n, ri;ffler; heron
Crychyn -au n, quaver
Cryd -iau n, shaking; fever; ae
cradle. — cymmalau, rheumati
— a mwyth, ague, intermittent ft
Crydian v, to keep shivering
Ciydio v, to shiver, to quake
Crydiol, Crydus c, shivering, quak
tremulous, trembling
Crydu v, to shiver, to tremble, to sh
Crydwellt n, quaking grass
Crydwst nf shivering fit [cob
Crydd -ion n, shoemaker, cordwai
Cryddaniaeth, Cryddiaeth nf á
making, shoemakers trade
Cryddu v, to stretch round
Cryf a, compact ; strong, mighty :/
Cryfder, Cryfdra n, strength, migh-
Cryfhau i\ to strengthen1; to get st
Cryfhäuÿ, Cryfhaoì a, strengthei
invigorating : restorative, tonic
Cryg, Crygedd n, hoarseness
Cryg a, rough, harsh, hoarse: /cr»
Crygeidwen nf the galaxy
Crygen nf fit of hoarseness
Crygi, Crygni n, roughness, hoar»i
Cryglus np, cranberries
Giyglyd a, apt to be hoarse ; hoars
Crygu v, to make or become hoar*
Crygwst nf croup
Crygyn 71, fit of hoarseness
Crymain a, flexuous, flexile.
Crymaint n, flexion
Crymal -au n, buttock, crupper
Cryman -au n. reaping-hook, sick
Crymaniad n, bending
Crymanu v, to use a sickle
Crymder, Crymedd n. bend, curv!
Crymdwyn -au n, tumulus [flL'
Crymfach -au n, erotchet=Oronrjl
Crymol a, bowing, curving, conve :
Crymu v. to bow^ to curve
Crŷn ;?. shake, quake
Crŷn a, shaking, quaking. Daiai^n
earthquake
Cryn a. middling, indifferent
Crynach n, shiver, shudder
Crvnachol a, shuddering
Crynachu v, to shudder
Crvnder, Crvnedd n, rotunditv. ?p-
86 I
.
CUD
Jrvndod n, shivering, shudder
2ryndro a, round (not angular); curved
Srynedigaeth nf tremulation
Jrynfa, fëydd nf trembling fit
Jrynfaen. fain, feini re, pebble
3rynfyle.hu v, to indent in curves
>ynlÌâd re, rounding
jrynhau v, to conglomerate
Dryniad re, trembling
ûiyno a, compact, trim, neat, tidy
Jrynoad re, compendium, summary;
making tidy or trim
Irynoawl, Crynous a, gathering together
îrynodeb «, compactness ; compendium ;
!rynoi v, to collect together [sketch
Jrynog -au nf eight bushel measure.
— ymherodrol, imperial quarter
Irynol a, shaking, trembhng
Jrynswth, Crynswdd re, mass, whole
îrynsypio v, to conglomerate
ỳrynu v, to tremble, to quake
îrynwas, weis re, sorry fellow
Jrynwr, wyr re, trembler, one who
quakes; Quaker [roots
)rynwraidd np (wreiddyn re), bulbous
>rys -au re, shirt, shift; haste, velocity
Jrysbais, beisiau nf waistcoat, jacket
'rysfad -au re, bishop's confirmation
îrysia. Ciysio v, to hasten, to speed
Irysiol a, hastening, speeding
■slain, leiniau re, shirt bosom
'irytiad re, growing plump
tirythedd re, gibbosity
'■rythog a, gibbous; bulky
«ythor -ion -iaid re, fiddler
jrythu v, to swell out, to bulge
[ìiythyn re, small box ; small fiddle
jiýw -ion re, slice; bow net; wicker
rrywyn n, slice; coulter [basket
u a, amiable, beloved. Tad cu, grand-
u n, approximation [father
»uaidd 0, loving, affectionate
uain a, lovely, amiable, affectionate
uaint a. affection; amity
uall, cueill re, dangerous idiot
nail a, stupid, oafish, ignorant ; fierce,
■ uan -od nf, owl; rock owl
Lub -au re, mass, heap ; cube
nbol a, aggregate; cubical
uch -iau re, knitting of the brow; frown
.uchio v, to knit the brow, to frown
uchiog, Cuchiol a, frowning, angry
ud -ion re, celerity ; flight ; falco genus
udeb re, affection* amity
idyll -od n, spaiTow-hawk=Curyll
udyn -au re, lock, as of hair
ndynog a, having floiving locks
cuw
Cudd -ion re. gloom ; hiding
Cudd a, hidden, concealed
Cuddamcan -ion re, intrigue
Cuddan -od nf, wood-pigeon
Cudded -au nf concealment
Cuddfa, f'e'ydd nf hiding-place; hoard
Cuddiadan «, clandestine ; private
Cuddiedigaeth nf concealment
Cuddigl -au re, private room; retreat
Cuddio v, to hide, to conceal
Cuddiog, Cuddiol a, hiding, concealing,
Cuddon -od nf wood-pigeon [lurking
Cuedd re, affection, fondness
Cueddaint re, affection, amity
Cueddol a, affectionate, loving
Cueddu v, to render loving
Cuelli re, stupidity ; ferocity, savageness
Cufydd -au re, cubit ; half a yard
Cul -ion re, narrowness ; the lean
Cul a, narrow, strait ; lean [isthmus
Culdir -oedd re, narrow strip of land,
Culfain a, strait and small
Culfor -oedd re, narrow sea, strait
Cuîhâd re, narrowing
Culhau v, to narrow; to grow lean
Culder, Culi, Culni re, narrowness ; lean-
Culo v, to narrow, to straiten [ness
Culwydd a, love-prospering
Cun -iaid re, leader, chief
Cun a, attractive ; lovely=Cu
Cunar -au nf sow; breeding sow
Cunell -au nf phalanx
Cuniad -iaid re, leader, chief
Cunnellt np, weapons of war
Cunnog, Cunnach, -au nf, milk-pail
Cunnogaid, eidiau nf pailful
Cunnogi v, to put in a pail
Cunnogyn re, piggin
Guol a, loving, affectionate
Cur -iau re, anxiety ; stroke ; throbbing
pain ; affliction ; cure ; care, charge
Curad -iaid re, curate
Curadiaeth nf curacy
Curas -au nf cuirass
Curfa, f ëydd nf beating ; throb
Curio v, to pine, to vex ; to waste
Curiol a, pining, vexing, wasting
Curioldeb re, vexation
Curo v, to beat ; to strike ; to throb
Curwlaw re, heavy rain
Curyll -od re, sparrow-hawk; kestrel;
Cusan -au re, kiss [falcon
Cusaniad re, kissing
Cusanu, Cuso v, to kiss
Cut -iau re, hovel, shed, stye. — moch,
Cuthan -od nf wood-pigeon [pig-sty
Cuwch -iau re, knitting of the brow
87
CWM
CWT
Cuwg n, frown=Cuwch
Cüwr, cuwyr n, wooer, lover
Cw n, concavity ; lettuce
Cw ad, wherefrom, whence
Cwar -au, Cwer -i n, share-beam
Cwb, cybau n, concavity; kennel; cot
Cwbl a, all, whole, total, entire
Cwbl n, whole, total
Cwbledd n, entireness
Cwblhâd n, fulfilling, fulfilment
Cwblhau v, to fulfil, to finish
Cwcw, Cwcwg nf, cuckoo=Cog
Cwcwll, cycyìlau n, hood, cowl
Cwch, cychod n, round concavity ; boat ;
hive ; crown of a hat
Cwd, cydau n, pouch; bag. Cwd y
gwenwyn, a very peevish person
Cwdd n, cavity; shelter
Cwdd ad, whence, where
Cwddechwydd n, night-fall, even
Cwddedu v, to hem round
Cwddu v, to turn up, to shelter
Cwddyn n, shelter
Cweryl -on n, strife, quarrel
Cwerylu v, to quarrel
Cwf n, rising over
Cwfl -au », hood, cowl
Cwflen -au nf, cap; jockey-cap; hat
Cwg n, rising; jet; knob
Cwgn, cygnau n, knot ; knuckle
Cwhwfan, n, waving; panting
C whwfanu v,to wave ; to pant=Cwhwfan
Cwl -ion n, flagging ; fault ; a box foi
raising coals
Cwla a, faultering, languid, ailing
Cwlas -au n, apartment, compartment
in a building
Cwlbren -i n, bludgeon
CwlfF, cylfFau n, shapeless piece ; lump
Cwlio v, to make faulty
Cwlm, cylmau w=Cwíwm
Cwlwm, cylymau n, knot, tie [mony
Cwlyn n, what droops. — y mêl, agri-
Cwll, cyllau n, separation; stomach
Cwlltyr, cylltyrau, Cwlltr, cylltrau n,
coulter
Cwm, cymau, cymydd, cymoedd n, hol-
low between two hills, dale, dingle
Cwman -od n, kive, tub ; rump
Cwmarch -au n, deep dingle
Cwmmwd, cymmydau n, subdivision
of a hundred, comuiot
Cwmp n, round ; circle
Cwmpas -oedd -au n, compass
Cwmpasol a, compassing
Cwmpasu v, to compass, to surround
Cwmpawd, odau n, compass
Cwmwl, cymylau 11, cloud
Cŵn np, dogs: *, ci
Cwn n, top. summit, apes
Cwnad n, rising, elevation
Cwnawl a, rising, elevating
Cwndid -au n, song
Cwndidwr, wyr 11, song-writer
Cwning -od nf, rabbit, coney
Cwningen nf, rabbit : p cwningod
Cwnsallt n, cloak, robe
Cwnsyllt -au », anvil
Cwnu v, to arise, to rise; to raise, I
lift; to support=Codi
Cwnwg n, summit ; apex
Cwpan -au n, cup, bowl
Cwpanaid, eidjau n, cupful; dry me I
sure equal to about a gallon
Cwpl -au n, couple, coupling: princijl
ratter; chevron. Cyplau, principa I
Cwpla r=Cwblhau
Cwplws, cyplysau n, coupling
Cwppwrdd, cyppyrddau n. cupboard I
Cẁr, cyroedd ??, circle; skin
('wr. cvrau 11, limit, border; corner I
Cwracfi -au », book, volume
Cwran -au nf, buskin, boot
Cwranog a, buskined, booted
Cwrc, cyrcau n, rotundity; stooping M
Cwrcwd, cyrcydau», stooping : squatt: %
Cwrdwal n, Cordova leather=Cordw*
Cwrdd v, to meet ; to touch=CyfarfB
Cyffwrdd, Cyhwrdd
Cwrdd, cyrddau n, meeting. Ty cwrÄ
meeting-house
Cvnrel -au n, coral=Gwylar
Cwrf, cyrfau n, trank. body; curve I
Cwrian't", to squat, to cower
Cwrlid -an n, coverlid [k >
Cwrn, cymau n, spire; pile; sta«
Cwrnaid, eidiau n. curveting _ j
Cwrpus o, apt to be ill or sick ; aiBB;
sickly [j Í
Cwrt, cyrtiau n, mound; down; com
Cwrw n, ale, strong beer. Dail y cw»
laurel
Cwrwf, cyryfau n, ale, strong beer, f H
Cwrwg, cyrygau n, frame : carcase; 1$
Cwrwgl, cyryglau n, coracle
Cwi-wm n, bowing ; bending ■
Cwsg n, sleep; state of rc.^T; slnmbt.
Cwsgbar a, somniferous, soporific; ijf
Cwst «, toil, dnidgery [c c
Cwêtwt n, refuse
Cwt, cytiau n, roundness; cot, jî
nf, rump, tail, skirt
Cwta am, short : abrupt ; bobtaild /
Cwtäu v, to shorten, to curtail [ |F
CYB
CYD
Owtiad, iaid re, plover
Cwtiar. ieir nf coot, water rail
Cwtog a, bobtail ed, squabby: nf, squab
Cwtoges -an nf short squab
gwtogi v, to shorten, to curtail
Cwtws, cytysau n, lot: ?{/*, scut, short -
Cwtyn n, plover [tail
. tuck (in a garment)
Cwtysyn re, lot, ticket
Cwtìi ~n, throw off [turn
Cwthr, cythrau re, the fundament, rec
I Cwthwn n, gust, squall
< - lu re=Crwybr
Cwyd /?, stir, agitation : y, rise ; will rise
Cwydd n, fall, lapse
L Cwyddol a, falling; ruinous
Cwymp -au n, fall, tumble
I Cwympawd. odau n, falling ; case (in
I Cwvmpiad re, falling [grammar)
I Ewympo v, to fall; to fell
Cwyiüjol a, falling; declining
I Cwyn -ion n, complaint ; plaint, suit
m -au re, lamentation
| Cwynfan, Cwynfanu v, to complain, to
| bewail, to bemoan, to lament
J Cwynfanus, a, complaining, grieving
I Cwyno, Cwvnofain ^,, to complain; to
I lament, to bewail
Bwynofaint n, wailing
: Cwyiml a, complaining
1 Cwynos -au n, supper
■rynosa v, to eat supper, to sup
ICwynwr, wyr n, complainer; complain-
[ ant, plaintiff
: Cwyi- n. wax; gum
Owyraid a, waxed. Cwyi-aidd a, waxy
Cwyreli a, cerate, salve
\ Cwyren -au nf cake of wax
i Cwyriad n, waxing
Cwyro v, to cover with wax
j Cwyrol «, of a waxy quality
[ Cwyros en, cornel tree
I Cwys -au -i nf furrow ; the strip of
» soil turned up by the plough
Cwysed -i nf gore, gusset
[ Cwysiad n, furrowing
Ŵysig nf small fmTow
, Cwyso v, to furrow ; to plough
Cwysol a, furrowing
■■typx, jointly, together, mutually, co-,
1 col-, com-, con-, cor-.=Cyd, Cyf,
Ì Cym, Cyn, Cys, Cyt
Cybol a. holding, grasping
Cybolfa nf hodgepodge, medley
Cyboli v, to blend, to mix ; to make a
', hodgepodge or medlev
' Cybydd -ion re, miser, niggard
Cybydd-dod. Cybydd-dra n, Cybydd-
iaeth nf avarice, covetousness
Cybyddes -an nf female miser, covet-
Cybyddiad n, coveting [ous vroman
Cybyddlyd, CybyddoÌ, Cybyddus a, co-
veting, greedy, miserly, avaricious
Cybyddu v, to act miserly
Cycwallt -iaid n, cuckold
Cycyllog a, hooded, cowled
Cycvllu /'. to wear a hood
Cycyllyn n. chaperon
Cychaid, eidiau n, boatful ; hiveful
Cychawl a, boat-like ; hive-like
Cychedd re, concavity
Cychiad n, covering ; hiving
Cychu v, to cover ; to hive
Cychwant n, mutual desire
Cychwardd n, laughing together
Cychwedl -au nf whisper ; tale
Cychwedlu v, to whisper
Cychwlyn n, agrimony
Cychwn re, mutual rising
Cychwnfa. fan nf setting off, start
Cychwniad, Cychwyniad re, mutual
rising ; commencement ; setting off
Cycliwnu v, to set off; to begin; to start
Cychwyfan -au nf hovering; rocking
Cychwýfan v, to hover ; to rock
Cychwyfiad re, coagitation [move
Cychwyn v, to stir; to set off: re, stir,
Cychwynfa, fäu nf setting off; origi-
nation, beginning ; start
Cyd /?. junction; coupling: a, joint,
united, common: ad, whilst, as long
as : c. forasmuch ; since
Cyd jM£=Cy
Cyd a. as long=Cyhyd
Cyda p/\ with; in addition to^Gyda
Cydaddoli v, to worship together
Cydaflen nf tall gawky
Cydaid, eidiau re, bagful
Cyd air a, unanimous
Cydamserol a, contemporary
Cydan re, small bag; wallet
Cydanian a, connatural
Cydawr nf, conclamation
Cydbell a, equidistant
Cydblaid, bleidiau nf confederate
Cydbwys a, of equal weight
Cydbwyso v, to equipoise
Cydchwant -au re, concupiscence
Cydchwyf n, mutual agitation
Cyd-deimlad re. sympathy, commisera-
tion, fellow-feeling=Cytteimlad
Cyd-deimlo o, to sympathize, to com-
Cyd-dynu v, to concur [miserate
Cyd-ddwvn v, to concur; to bear
89
CYD
Cydeffaith, ffeithian nf coefficiency
Cydenw -au n, namesake
Cydenwad n, agnomination
Cydestyniad n, coextension
Cydetifedd -ion n, coheir
Cydf'a -on, f ëydd nf convention
Cydfaethiád «, connutrition
Cydfagu v, to rear together
Cydfantoli i\ to equalize, to equipoise
Cydfaol o, synodical
Cydfeddiannu v, to possess jointly
Cydfil -od n. the third stage in the
bardic circle of transmigration, suc-
ceeding Obryn, and followed by L>yn-
dod, or state of humanity
Cydfloedd nf conelamation
Cydfod -au n, coexistence; concord,
agreement : v, to agree, to accord
Cydfodd 11, concord, agreement
Cydfrad -au n, conspiracy, plot
Cydfrawdoliaeth nf, confraternity
Cydfwriad -au n, mutual purpose
Cydfydiant n, coexistence
Cydfydriad n, commensuration
Cydfynediant n, concomitancy
Cydffrydiant n, confluence
Cydffurfio v, to conform
Cydgadwyno v, to concatenate
Cydgam n, dalliance; delay
Cydgamu v, to step together ; to attend
Cydgan -au nf chorus; concert
Cydganu v, to sing in concert
Cydgar, geraint n, correlative
Cydgarennydd n, consanguinity
Cydgeisio v, to compete
Cydgerdd -i -au nf symphony ; concert
Cydgerddediad n, concomitance
Cydgeulo v, to concoagulate
Cydglymiad n, alligation
Cydgor -iau n, united choir. Wvthnos
y Cydgoriau, Ember Week
Cydgorftbli v, concorporate
Cydgwyniad n, condolence [incide
Cydgyfarfod v, to meet together; to co-
Cydgyfartal a, coequal
Cydgyfathrach -au nf association
Cydgynghorfa -äu -oedd if congress
Cydgylchiad n, convolution
Cydgyrchu v, to assemble together
Cydgyrhaeddiad n, coextention
Cydgyssoni v, to harmonize together
Cydhanfbd n, coexistence : v, to coexist
Cydiad n, joining together; junction,
coupling; biting; laying hold
Cydiaith a, of one language
Cydieuad n, conjugation [g&te
Cydieuo v, to yoke together; to conju-
CYD
Cydio v, to join ; to couple ; to bite ; to I
take hold
Cydlais, leisiau n, consonance
Cydlawenhau v, to congratulate
Cydlechu v, to hide or shelter together
Cydlef -au nf, joint shout
Cydlefaru v, to speak together
Cydlehau v, to collocate
Cydles n, mutual advantage
Cydlif -au, Cydli n, conflux
Cydlyniad n, cohesion
Cydnabod n, aquaintance; recognition 1
v, to acknowledge ; to own
Cydnabyddiaeth nf acquaintance
Cydnabyddus a, acquainted together I
Cydnad -au nf, conelamation [exper I
Cydnaws a, connatural
Cydnerth -oedd n, equipolence: a. welf
Cydnesu v, to approach mutually [se i
Cydnewid v, to interchange
Cydoddef -ion n, sympathy
Cydoed -ion n; contemporary
Cydoes. Cydoed a, coeval=Cyfoes
Cydoesi v, to contemporize
» 'ydofal -on n, mutual care
Cydol a, complete, whole
Cydolig a, universal; catholic. Cydl
oligion, Catholics
Cydradd a, of equal degree, equal
Cydraddoldeb n, equality
Cydraid, reidiau n, mutual want
Cydran -au nf joint share
Cydrawd -iau n, concurrence
Cydred a, concurrent
Cydrino v, to dispute together
Cydroddi v, to give or bestow mutualh I
Cydrwymo v, to bind together
Cydryw -iau nc, hermaphrodite
Cydryw a, homogeneous
Cydrywiaeth nf. homogeneity
Cydsain, seiniau nf consonancy, rhyttol
Cydsain, seniaid nf consonant
Cydsefyll v, to stand together
Cydseinio v, to sound together ; to accor I
Cydser -au n & en, constellation
Cydserch n, mutual love
Cydservddiad -au n, constellation
Cydsiarad n, confabulation
Cydsoriant n, mutual offence
Cvd-\ylweddiad th consubstantiation A
Cydsylltiad n, conjunction [conseiB
Cydsyniad n, unanimity, agreemeuB
Cydsynied, Cydsynio v, to agree, Jl
aquiesce, to consent
Cydu v, to bag, to pouch
Cydun a, accordant, united
Cvdundeb n, unitv. union
90
CYF
Cyduno v, to unite, to agree
Cydwaed a, consanguineous
Cŷdwaeddiad «, conclamation
Cydwas, weision n, fellow servant
Cydwe -oedd nf contexture
Êydwedd -an, Cydweddog -ion nc, yoke-
fellow, associate, partner; consort;
husband or wife. Brenines gydwedd,
Brenines gydweddog, queen consort.
Y Tywysog Cydweddog, y Tywysog
Cydwedd, the Prince Consort
Cydweddog a, conjugal
Cydweddu v, to accord, to agree
Cydweinidog -ion n, fellow servant or
Cydweithio v, to co-operate [minister
Cydwelydd -ion n, associate
Cydwerth n, equivalent : a, equivalent
Cydweu v, to interweave
Cydwlad, wledydd nf common country ;
united state : a, of the same country
Cydwr, wyr n, party-man
Cydwybod -an nf conscience
Cydwybodol a, conscientious
Cydwynebiad n, confronting
Cydwysiad n, convocation
Cydyfod v, to drink together
Cydymaith, eithion n, companion
Cydymattal v, to abstain mutually
pydymdaith, deithion n, companion
Cydymdeimlad n, mutual sympathy
Cydymdeithas -au nf company
Cydymdrafodi v, to strive mutually
Cydymddiried n, mutual trust
Cydymddwyn v, to bear mutually
Cydymeithas -au nf society
Cydymeithasu v, to consociate
Cydymgilio v, to recede mutually
Cydymgyrch n, concurrence
Cydymholi v, to inquire mutually
Cydymliw v, to reproach one another
Cydymoddef v, to bear mutually
Cydyinranu v, to secede to together
Cydymroddi v, to yield mutually
Cydymroi v, to resign together
Cydymryson -au n, mutual strife; v.
to contend together
Cydymuno v, to unite or join together
Cydymweddu v, to conform mutually
Cydyn n, little bag, pouch
Cydvru v, to drive together
Cyf "px=Cj, Cyd
Cyfa a, whole=Cyfan
Cyfab a, in foal [tony
Cyfacan, cenion, Cyfacen -ion nf mono-
Cyfacenu v, to speak in one tone
Cyfachludd n, concealment
Cyfadeg -au nf unity of time
CYF
I îyfadgan -au, Cyfadgen -awnf proverb
Cyfadnabod n, acknowledgement
Cyfadref a, domestic, familiar
Cyfadrodd -ion n, conversation
Cyfaddas a, convenient, meet, suitable
Cyfaddasu y, to render fit, to adapt
Cyfaddaw v, to promise mutually, to
compromise
Cyfaddawd, odau n, compromise
Cyfaddef v, to confess, to acknowledge
Cyfaddewid -ion nf mutual promise
Cyfael -ion nf associate
Cyfael «, of the same party
Cyfaeru v, to conflict
Cyfaeth a, nurtured together
Cyfaethiad n, connutrition
Cyfager n, collection of vapour or steam
Cyfagos a, contiguous, near, proximate
Cyfagosäu, Cyfagosi v, to approximate
Cyfagu v, to nurse together [phoresis
Cyfagwedd -au nf conformity; sym-
Cyfagweddiad n, conformation
Cyfagweddu v, to conform
Cyfagwy a, clustered together
Cyfaill, eillion, Cyfaillt, eilltion n, friend
Cyfaint, einnoedd n, convent
("yfais a, collateral
Cyfal a, similar, like
Cyfaledd -au n, analogy
Cyfalhau v, to liken, to re
Cyfalw v, to call together
Cyfall a, matched, joined
Cyfallëu v, to match, to connect
Cyi'allu -oedd n, coefticiency
Cyfallwy a, coefficient, efficient
Cyfammod -au n, covenant, contract
Cyfammodi v, to make a covenant ; to
Cyfamryson -au n, competition
Cyfamser -oedd n, interim, mean time
Cyfamserol a, opportune
Cyfamseru v, to make opportune
Cyfamwg, Cyfamwyn v, to protect mu-
tually [Cyfanion, integers
Cyfan a, entire, complete : n, the whole.
Cyfander, Cyfan edd n, entireness
Cyfandir -oedd n, continent
Cyfandroed a, web-footed
Cyfanerch -ion n, congratulation
Cyfanfor -oedd n, main sea, ocean
Cyfaniad n, making whole
Cafanian -au nf unity of nature
Cyfanlloer -au nf full moon
Cyfannedd -au nf inhabited place : «,
inhabited ; domestic
Cyfanneddol a, domestic ; inhabited
Cvfanneddrwvdd n, domestic life
yi
CYF
Cyfanneddu v, to inhabit, to dwell
Cyfannod, Cyfanod, -an nf full stop
Cyfannogi v, to excite mutually
Cyfanol a, integral, entire
Cyfanrif -au n, integer, whole number
Cyfanrwydd n, entireness, entirety
Cyfansawdd a. composite, compound
Cyfansoddi v, to compose, to put together
Cyfansoddiad n, composition
Cyfansoddol a. compositive [positre
Cyfansoddwr, wyr n, composer; com-
Cyfanswm, symiau n, sum total, a-
mount, total, the whole
Cyf'anu v, to make whole
Cyfanwaith n. complete work ; whole
Cyfanwerthwr, wyr, Cyfanwerthydd
-ion 11, wholesale dealer
Cyfar, eiriau n, joint ploughing; acre
Cyfarail, eiliau n, joint guarding
Cyfaran a, confronted
Cyfarch 11, address, greeting: v, to
address, to greet, to salute
Cyfarchafn i\ to exalt together
Cyfarchedigol a, congratulatory
Cyfarchiad n, greeting
Cyfarchol a, complimentary
Cyf archwel -au n, reproach
Cyfarchwyi -au n, survey, watching
Cyfarchwyliaeth nf survey orship
Cyfarddu v, to plough together
Cyfarddun a, simple; sublime [mation
Cyfardduniad ra, simplification; subli-
Cyfaredd -ion nf charm; nostrum
Cyfareddu v, to cure by charm; to en-
Cyfaretri «.joint ploughing [chant
Cyfarf, eirf nf. combat, conflict
Gyfart'aeth -au nf unity of design
Cyfarfaethu v, to concur in design
Cyfarf an -au nf opposite place: a,
^ fronting, facing, opposing
Cyfarfod v, to meet, to assemble
Cyfarfod -ydd -au n, meeting, assem-
bly. Ty cyfarfod, meeting-house
Cyfarfog a, mutually armed'
Cytargod -ion n, eaves, skirt
Cyfariaith, ieithoedd nf conversation
Cyfarial n. liveliness, gaiety
Cyfaros r, to continue, to remain
Cyfkrosol a, resident, residing [atus
Cyfarpar -ion -au n, preparation : appar-
Cyfarparol a, preparatory
Cytar>ang -au nf trampling
Cyfarsangol a, trampling
Cyiarsangu i\ to vanquish, to subdue
Cyfartal a. proportional, equal
Cyfartalai, eion nc, standard
Cvfartaledd n, proportionateness
CYF
Cyfartaliad n, equation
Cyfartalu v, to proportionate, to equalize I
Cyfartelid a, equable, equal; steady
Cyfarth v, to bark, to yelp : n, barking I
Cyfarthfa, fan nf baiting with dogs
', f <"ydd nf junction of hills
Cyfarthiad n. barking
Cyfaru v, to plough together
Cyfarwain v, conduct; to introduce
Cvftrwaith n, conflict
Cyfarwar a, soothing, calming
Cytarwas », contention
Cyfarwel -ion n, prospect
Cyfarws -au nf present, reward: pen- I
Cyfarwyd -ion n, controversy [sion I
Cyfarwydd a, skilful: acquainted
Cyfarwydd -ion n, wizard: nf glow- I
Cyfarwyddiad n, direction [worm!
Cyfarwyddiadur -on n, director, directory I
Cyfarwyddo v, to direct, to guide; toi
inform, to instruct
Cyfarwyddol a, directing, guiding
Cyfarwyddwr, wyr », guide, director
Cyfarw'yddyd n, direction, instruction;!
experience; guide
Cyfarwyneb a, right against, opposite I
Cyfarwynebol a, confronting
Cyfarwynebn v, to confront
Cyfarwyre -on /{/', consurrection
Cyfarwys -au nf present, gift; pension»
Cyfarwýsiad n, presenting ; pensioning I
Cyfarwyso », to present; to pension
Cvfarwysog a, pensioned: nc, pensioner I
Cyfarystlys a, sideways; in profile
Cyfastellu p, to lay boards
Cyfateb v. to correspond
Cyfatebiad n, corresponding, mutually I
answering ; corre.-pondence
Cyfatebiaeth if correspondence; ana-1
Cyfatebol a, corresponding J'1:-)' ■
Cyfattal a, obstructive. Tywi
attal, broken or unsettled weather
Cyfattal v. to restrain mutually
Cyfattaliad n, repression
r. bo uphold jointly
Cyfattynu v. to attract mutually
Cyfathrach -au nf affinity, kin. alliance-
Cyfathrachu v, to join alliance; to join)
in matrimony ; to ally
Cyfän r, to make whole
Cyfawd n, rising, getting up
Cyfawr, orau «, whole: fidness
Cyfdaeru v, to contend togVther
Cyfdderbyn r, to receive jointly
Cyfddull -iau n, conformity
Cyfddulliad n, configuration
Cyfddwyre ?\ to uplift jointly
92
CVF
pyfddydd -iau n, the day spring, dawn
Cyfebol a. big with foal, in foal
Cyfebr a, in foal=Cyfab
Eyfebriad n, gestation
Eyfebru v, to gestate, to go with young;
to get in foal
; fdd n, foal in embryo
Cyfechni n, joint security
Eyfechwyn -ion n, joint loan
Eyfedliw -iau n. mutual reproach
Cyfedd -an n, compotation
Eyfeddach nf banquet, festivity; ear-
Cyfegydd -au n. pickaxe [ousal
Cyfeiaeth n, turmoil, trouble
Cyfeiddnned -au nf mutnal wish
Bfeidduno v. to wish mutually
Cyfeiedd n, tribulation, trouble
CyfeilLtd n, compilation
pyfeilio v, to compile, to construct
Cyfeiiiorn n, deviation, error
Cyfeiliornad n, going astray
Cyfeiliorni v, todeviate, to" err, to stray
I ' Cyfeiliornus «, devious, erring, erroneous
4 Cyfeiliornwr, wyr n, wanderer, rover,
rambler; one who errs
Pyfeiliw a, of the same colour
I Cyfeillaeh -au nf friendship ; fellowship
Cyfeillgar a, friendly, sociable
Cyfeilles -au nf, female friend
Cyfeiliid i\ to asssociate
I Cyfeinniol a, conventual
| Cyfeireb -ion if directive note, rubric
I Cyfeirgi. gwn n, pointer, setting-dog
I Cyfeiriad n, direction [tory
'I Cyfeiriadur -on n, director, guide, direc-
I Cyfeirio v, to direct; to refer: to make
I; Cyfeiriol a, directing, leading [towards
I Cyfeimod -au nf note of reference
I ,- Cyfeiryd i\ to direct, to lead
l| Cyfeisieu n, mutual want
i Cyfeisor -ion n, match, fellow
j Cyfeisor a, collateral; equal
Cyfeistedd -au n, the breech
Byfeisteddfod -au nf committee, con-
gress; convention [together
| Cyfeistyddio v, to make to sit in order
Cyfeithrin v, to nurse together
Cyfelin -au nf cubit ; half a yard
Cyfelinaid, eidiau nf cubit length
Cyfenw -au n, surname
Cyfenwi v, to surname [opposite
Cyfer », opposite situation. Ai
Cyferbyn a, opposite, fronting
• gyfei
i Cyferbyniad n, contraposition
ì ' Cyferbyniad. iaid n, opponent, antagonist
j Cyferbynu. Cyferbynied v. to set in
• contrast ; to c ■
CYF
Cyferddawn, ddoniau n, virtue, efficacy
Cyferddoniad n, giving a virtue
Cyfcrgyd -ion n, concussion
Cyfergydio r, to strike together
Cyfergyr -oedd n, rencounter
Cyfergyru r, to assail, to assault
Cyferlyn v., to pursue together
Cyferthi n, sanctity, holiness
C'vferthu v, to consecrate, to sanctify
Cyferthwch n, panting together
Cyferthychain v, to pant together
Cyferwen -au 'if flattering smile
Cyferwenn v, to flatter
Cyferwyr n, iniquity
Cyferyd n, opposite place
Cyfesgar -aint n, mutual foe
Cyfethol v, to constitute; to depute
Cvf hogi v, to sharpen together
Cyfhwrdd, &c=Cyfrwrdd, &c.
Cyfiachyddiaeth nf etymology
Cyfiaith, ieithoedd «/', vernacular speech ;
a, of the same language. Cyfieithionj
translations
Cyfiawn a, just, righteous, equitable
Cyfiawnder -au n, justice, equity
Cyfiawnedd n, justness
Cyfiawnhâd n, justification
Cyfiâẅnhau r, to justify
Cyfiawniad n, rectifying, justification
Cyfiawnu v. to justify; to rectify
Cyfieithiad,Cyhcithad,-au«, translation
Cyfieithu v, to translate
Cyfieithydd -ion, Cyfieithwr, wyr n,
translator, interpreter
Cyfieuad n, conjugation
Cyfieuo v, to conjugate, to yoke together
Cyfiewin a, equal, similar
Cyfio v, to make equable
Cyfladd, Cyfladdol a, coincident, fitting
Cyfladd v, to coincide
Cyfladctiad n, coincidence
Cyflafan -au nf heinous deed, crime;
massacre ; hairweed
Cyflafanu v, to massacre
C yflafar a, mutually noisy
Cyflafaredd nf parley; arbitration
Cyflafaru v, to parley
Cyflaid, eidiau nf the arms-full
Cyflaith n, confection
Cyflam a, attendant
Cyflanw n, complement
Cyfiawn a, complete, full, perfect
Cyfiawnder, Cyfiawnedd n, complete-
ness; plenitude, fulness
Cyfiawnu v, to make complete, to fulfil
Cyfle -oedd n, opportunity; place
Cyflechn v. to s^ulk together
' 93
CYF
CYF
Cyfled a, of equal breadth
Cyflediad n, coextension
Cyfledu v, to coextend
Cyflef «, concordant in voice
Cyflefain v, to shout together
Cyflcgr -au n, gun, camion
Cvflegriad n, cannonading
C'vflegru v, to fire a gun. to cannonade
Cyflehan v, collocate==Cyflëu
Cyfleidio v, to embrace=Cofleidio
Cyflenwad n, repletion, supply, supple-
Cyflenwi v, to fulfil [inent
Cyfles n, mutual benefit
Cyflesäu, Cyflesu >\ to benefit mutually
Cyflesfa -oedd nf, club
Cyfiëu r, to collocate; to put, to place
Cyfleuer a, of equal lustre
Cyfiëus a, convenient, suitable
Cyfleusdra, Cyfleusdod n. convenience
Cvflewych a, of equal light
Cyflewyn n, reflection
Cyflin, Cyflinell, -au nf, parallel line.
Cyfünau, Cyflinellau, parallels
Cyflino v, to contort
Cyfliwio v, to tint alike
< iyflo a, big with calf, in calf
Oyii tea P, to take hire
Cyflochi v, to harbour equally
Cyflog -au n, wages, salary, stipend
Cyflogi 0, to hire ; to bind ; to i
service
Gyflogwas, weision ii, hired servant
Cyrludwad n, reducing to ashes
Cyfludd -ion n. impediment: v, to ob-
Cyfiuddiad n, impeding [struct
Cyfluedd », mutual warfare
Cyflun a, of the same form
Cjfluuedd n, uniformity
Cyfluniaeth n, ratio of food
Cyflunio r, to form alike; to organize
Cyfliiyddiaeth nf, joint warfare
Cyflw -on n, mutual oath
Cyflwch, lychau n, falling together
Cytlwg, lygau n, mutual view
Cyflwng a~ swallowing up
Cyflwnc n, fasting
Cyfiwr, lyrau n, condition, state. —
enwadol, nominative case. — gwrth-
ddrychol, objective case. — medd-
iannol. possessive case
Cyflwydd n, prosperity
Cyflwyddo v, to prosper
Cyflwyn -ion n, that is presented.
"Llythyr cyflwyn, epistle dedicatory
CyHwyniad u, presentation; dedication
Cyflwyno v, to send; to address; to
dedicate; to present
CyfTvvyr a. total, utter, complete
Cyflwyrder n, totality, completeness I
Cyflwys a, sanctified, holy
Cyflwysedd », sanctity
Cyflwyth -au n, compressure
Cyflwytho v, to compress
Cyflychu v, to yield; to begin to be un ]
well; to begin to be in labour
Cyfiychwyr re, twilight
Cyflyfr -au re, volume, tome
Cyflym a, swift, quick, nimble; keen J
Cyfiymder n, swiftness, speed, nimble ]
Cyflymiad re, acceleration [net I
Cyflymu v, to accelerate
Cyflyn a, mutually adhering
Cytiyniad re, agglutination
Ì r/, conjunctive
Cyflynu v, to agglutinate, to coadhere ]
Cynys a, courtly, courtlike
Cyflywodraeth nf. federal government I
Cyfnaith. neithion re, troth, pledge
Cyfnaws a, of the same quality
Cyfneithio v, to betroth
C'yfnerth -oedd n, support
Cyfnerthedd re, compactness
C'yfnerthi re, steadiness [men!
Cyfnerthiad re, confirmation; enforce!
Cyfnerthu v, to confirm, to corroborate!
to aid, to enforce
Cyfnesad, Cyfuesiad re, approximation I
Cyfnesaf a. next, Dearest
Cyfnesafedd re, contiguity
Cyfnesafiad, iaid re, next of kin
Cyfnesiiu, Cyfnosu v, to approximate I
Cyfnewid, Cyfnewidiad re, Cyfnewid!
iaeth if change, exchange, alteratio'l
Cyfnewid. Cyfnewidio y, to exchange, tl
Cyfnewidial v. to reciprocate [comnaH
Cyfnewidiog, Cyfnewidiol re, al
being by turns ; reciprocal ; changedH
Cyfnewidioldeb », commutability
Cyfnewidiwr, wyr n, chapman
Cyfhifer -oedd n. even number
Cyfnifer o, of even number
Cyfhither -oedd nf. female cousin
Cyfnod -au n, conjuncture; period
Cyfnodiad re, connotation
Cyfhodol a, periodical. Cyfnodolktl
periodicals
Cyfhos -au re. evening twilight
Cyfnosi v, to become night
Cyfnydd a, intertwined : re, dodder
Cyfnyddu <\ to twine together
Cyfoehredd re, parallelism
Cyfochrog v, collateral, parallel, equilal
Cyfod re, tarrying, abiding [te^l
Ovlbdedvn re. what is movable
94
_CYF
Cyfoden -au nf, pimple
Cyfodi v, to arise, to get up ; to raise
Cyfbdiad n, rising up, resurrection
Cyfodli v, to rhyme
Cyfodd a, content, satisfied
Cyfoddiad n, contenting
Cyfoddiant n, complacency
Cytoed a, coeval, contemporary
Cyfuedydd -ion n, contemporary
jCyfben a, big with lainb=Cymmwyn
Byfoes o, coetaneous, coeval [powi
Eyfoeth -au n, opulence ; riches ; wealth ;
Cyfoethog a, rich, wealthy ; powerful
Eyfoethogi v, to enrich; to become
rich or wealthy
jjyfog -ion, Cyfoglyn -oedd n, vomit,
■.to vomit, to cast up [emetic
;?, asarabacca
Cyfogwydd n, conve;-gency
Cýí'ongí -au nf right angle [angular
Cyfongl.Cyfonglug ''. rectangular; equi-
Cyt'oli r, to praise together
pyfoliant n, universal praise
jByfolwg, olygon nf, synopsis
Cyfoll a, integral; complete
Cyfor -au n, confine, border
Cyfor a, even with an edge
Cyforddwy -on nf expedition
Cyforddwyn n synecdoche
Cyfrtrddyl n, plaudit, applause
Bpfore a, even with the morn
Cyforio v, to fill up to the brim
Cyfosod v, to place together, or in con-
Cyfosodiad n, synthesis [nection
«bsodol «, synthetical
Cyfrad n, conspiracy, plot
Ì Cyfradu v, to conspire, to plot
I. Cyfradd a, of equal degree
\ Cyfrae, reiau n, chain, leash, brace
t Cyfragod -au n, ambuscade
Cyfragocl v, to lie in wait
Cyfrang -au nf, rencounter [together
' Cyfrangu v. to come in contact, to meet
Cyfraid, reidiau n, competency ; needful
possession : a, necessary, needful
I Cyfraith, reithiau nf, law, statute
Cyfran -au ??/, portion, share ; rate
. Cyfranai, eion nc, participle [cative
Cyfranedigol a, contributive, communi-
i Cyfraniad n, contribution ; participle
Cyfraniadol a, participial
Cyfranog -ion nc, participation
Cyfranog, Cyfranol a, participant
Cyfranogi /•, to participate [partake
•, Cyfranu v, to contribute ; to impart ; to
I Cyframvr, wyr n, sharer, divider
Cyfrau np, ornaments
CYF
Cyfrben «, complete, perfect
Cyfrbeniadît, consummation, completion
Cyfrbenu v, to consummate
Cyfrbwyll a, of sound mind
Cyfrdal -ion n, equivalence, value
C'yfrdan n, variance, discord
Cyfrdelaid, Cyfrdelid a, all graceful
Cyfrdo «, complete, whole
Cyfrdost a, very vigorous
Cyfrdwy en, oak fern
Cyfrdwyth o, very elastic
Cyfi'dy, dai n, assembly-house
Cyfrd'dawn, ddoniau n, virtue
Cyfred a, of equal speed or course
Cyfredeg v, to concur, to run together
Cyfrediad, iaid n, gerund
Cyfrediad -au n, concurrence, coinci-
Cyfredlin -au nf, parallel line [dence
^yfref a, of equal thickness
C'yfreidiad n, necessity
Cyfreidiol a, necessary, requisite
Cyfreithgar a, litigious
Cyfreithiad n, litigation
Cyfreithio v, to litigate, to go to law
Cyfreithiol a, legal, lawful
Cyfreithiwr, wyr n, lawyer, attorney;
Cyfreithlawn «"lawful [litigant
Cyfreithlondeb n, legality
Cyfreithloni v, to legalize
Cj^frenin a, mutually sharing
Cyfres -i nf, series " [gether
Cyfrestru v, to interweave ; to range to-
Cyfrgoll nf, perdition, loss
Cyfrgolli v, to lose utterly
Cyfri ii, equality of rank or dignity
Cyfrif -on n, account, reckoning. Gwneu-
thur mawr gyfrif o, to highly esteem
Cyfrif v, to count, to reckon
Cyfrifiad n, counting
Cyfriflyfr -au n, account-book
Cyfrifol a, of account ; reputed
Cyfrill -iau nf, parallel row [gether
Cyfrillio, v, to set in rows; to range to-
Cyfrin a, privy; conscious. Cyfrin
gynghor, the privy council
Cyfrinach -au nf secret
Cyfrinachol a, private, secret [ate
Cyfrinachu v, to talk secrets ; to associ-
Cyfrinfa -oedd, fan nf place of privacy ;
lodge (as of Free-masons, &c.)
Cyfriniaeth nf. mystery
Cyfrinio, Cyfrino v, to mysterize
Cyfriniol, Cyfrinol a, mysterious, mystio
Cyfrith -ion n, image ; pretence
Cyfrithio v, to appear, to seem
Cyfrodedd n, concurrent state : a, com-
bined, twisted together; regular
95
CYF
Cyfrodeddiad n, twining, entwining
Cyfrodeddu v, tu twine together, to twist
Cyfrodol o, concurrent
Cyfroddiad n, contribution
( 'ytVul -au nf, volume, tome
Cyfrugliad n, confrieation [view
Cyfrwch, rycb.au n, conjunction; inter-
Cyfrwng, ryngau n, interval; channel,
medium [.saddle
Cyfrwy -au n, saddle. — untuog, side-
Cyfrwydd a, expeditions
Cyfrwyddo », to expedite, to facilitate
Cyfrwyddol a, facilitating
Cyfrwyddyd », expedition, facilitys
Cyfrwymiad n, constriction
Cyfrwymo v, to bind together
Cyfrwyinyn -au », bracer, bandage
Cyfrwyo v, to saddle
Cyfrwys a, cunning, subtle, sly, crafty
Cyfrwysdra, Cyfrwysder n, craftiness
Cvfryehol a, conjunctive
Cyfryd n, unanimity : a, unanimous
Cyfryild a, altogether free
Cyfiyddid n, liberty, precinct
Cyftyngdod -au n. mediation
Cyfryngiad n. mediating; conjunction
Cyfryngol a, intermediate; mediatorial
Cyfryngu v, to intercede; to mediate
Cyfryngwr, wyr n, mediator, interces-
sor, umpire
Cyfrym n, equality of force: a, of do.
Cyfrys a, apt to rush together
Cyfrysedd », contention
Cyfryw o, homogeneous; like, such
Cyfrywiad n. assimilation
Cyfrywiaeth nf homogeneity
Cyfrywiol a, homogeneous
Cyfu v, to accord, to unite [simple
Cyfun a, agreeing, accordant; equal
Cyfunawd ft, accordance
Cyfundeb », unity, union; association
Cyfundod -au n, concord, unity; con-
nexion
Cyfundraith, dreithiau nf system
Cyfundrefn -au nf, system
Cyfuniad n, combination
Cyfuno v, to accord, to combine
Cyfunrhyw a, homogeneous; similar,
Cyfunwedd «, uniform; like [hke
Cyfurdd a, of equal rank
Cyfurddo 0, to make equal in rank
Cyfurddor -ion n, compeer
Cyfuwch a, of equal height, as high
Cyfwasg rt, being compressed
Cyfwasgiad n. compression
Cyfwasgu v, to compress, to squeeze
Cyfwedd -au nf resemblance [together
CYFF
Cyfweddiad n, comparison
Cyfweddu v, to resemble
Cyfwerth a. of equal value [distant
Cyfwng, yngau n, intervention ; spac
Cyfwlch a, intersecant ; suitable
Cyfwriad n, joint projection
Cyfwriadu v, to plan together
Cyiwrw v, to cast together
Cyfwyl », presence
Cyfwyneb a, face to face
Cyfwynebiad n, confrontation [togeth
Cyfwyrain a. rising together: v, to ri
Cyfyd v, will rise (from Cyfod)
Cyfyng a, narrow, strait, close
Cvfyng-gynghor -ion n, perplexity
mind: difficulty; distress
Cyfyngder n, narrowness ; distress
Cyfyngiad n, narrowing
Cyfyngu v. to narrow, to close
Cyfyl n, contiguity: a, contiguous
Cyfymborth n, joint messing
Cyfymbwyll -ion n, mutual reasonii
conversation, dialogue
Cyfyinbwys n. correspondence of part
Cyfymdrecbiad n, mutual striving
Cyfymgloi r, to interjoin [attract)
Cyfymgyrch, Cyfymgyrchiad n. mutx
Cyfymliw p, to reproach mutually
Cyfymlyn a, mutually adherent ; mnt
ally pursuing
Cyfymran a. equally sharing
Oyfymrediad n, conjugation"
Cyiymredu v, to conjugate
Cyfyrder, dyr », second cousin
Cyfya u. mutual consuming
Cylys u'rif, Cyfysgrifen, -au nf, co
Cyi'ysiad a, corrosion [apogra
Cyfvstlys a, equilateral
Cyfystrawd. trodau n, saddle [synony
Cyfystyr a. synonymous, Cyfystyr
Cyfysu v, to consmne, to corrode
Cyff-ion n, stock, stem, stump; bio
— cenedl. stock of a tribe or nati
— cler, butt of ridicule. Cyffion cj
in, frame-stocks; the stocks form»
the frame of the ancient PeithynU
in which the lettered staves wH
inserted
Cyffaith, ffeithiau n, confection; pick»
Cytiawd n, pleasure
CyfFeithiad n, confection [di
Cyffeithio v. to preserve; to pickle ;■
Cyffelyb a, like, similar
Cyffelybiaeth nf similitude, compariÄ
Cyffelỳbiaethu v, to make a simile 9
Cyffelybu v, to compare
Cyffer -i n, confection, drut:. nostroi-B
96 m
CYNG
Cytferi'aeth nf the art or business of
I an apothecary or druggist [shop
iCytferifa, Cyfferfa, -oedd n, apothecary's
lCyfferi'wr, Twyr n, apothecary; druggist
• 'Cỳffes -ion nf confession
ICyffesiad n, confessing
IjCyffesu r, to confess; to own
ÍCyflin -iau n, confine, limit, hound, bor-
ICyffini n, confine [der, frontier
Cyffiniad n, abutment
ICyffiniden nf spider
■Cyffinio v, to bound, to limit
jCyffio v, to benumb, to become stiff
ICyffiol a, benumbing; stupifying
Cyfflyd a, benumbed
Cyffoden -od nf concubine
Cyffodiad n, jointly prospering
[Cyffrawd n, impulse, motion
iCyffre • oedd nf pervasion
Cyffred -ion ??, comprehension; whole.
J Trwy gyffred einioes, through life
. Cyffred v. to comprehend
Cyffrediad n, comprehension
Cyifredin a, common, general, universal.
Y cyifredin, the public, commonalty
Cvttn ilinder n, universality
îdiniaeth nf generality
idino, Cyffred'inoli v, to generalize
idinol a, universal, general
euad n, communication
Cyffro -au n, concussion, agitation;
|i motion, stir, excitement : v, to move,
j to excite, to agitate
Oyffroawl, Cyífröus a, moving, affecting
Cyffrüedigaeth nf agitation
(Cyfti-oi v, to move, to excite, to disturb.
[ to agitate, to trouble
Cyffröydd -ion n, stimulant: disturber
Cyffrwv -on n, mutual aid,
fCyffrwyo v, to conduce
Cyffryd -ion n, protection
[Cyffrydio r, to agitate; to be agitated,
i disturbed, or excited
Cyffryn -au n, agitation, shock
'Cyffurfio v, to configure
iCyffwrdd v, to meet, to come in contact,
to touch : n, meeting, contact
Cyffyloca v, to catch woodcocks
(Cyffylog -od n, woodcock
i-'yffyr -iau n, substance, matter
'Cyffyrddiad n, contact, touching
jCygly n, sense of hearing
Dyglyu v, to hearken
Cygnoi v, to consume
.■'yngan -au nf speech, discourse
'vnghad -au )if concourse [together
ynghadwyno r,to concatenate, to chain
1
CYNG
Ovffn ili:
Cyffredii
Cyffredii
Cyffredii
Cyffreuai
Cynghaf-au n, clinging together; the
Cynghafan n, goose-grass ' [burdock
Cynghafu v, to cling together
Cynghall a, very cunning or wise
Cynghallen nf, enchantress [nant
Cynghan -au nf consonance : a, conso-
Cynghanedd -ion -au nf consonance.
Cynghaneddion, harmonizing letters.
^ Cynghaneddau, concordant sounds
Cynghaneddu, Cynghanu p, to harmo-
nize by consonancy, to harmonize
Cynghanlyn v, to follow in company
Cynghant -au n, mutual circle
Cyngharant, ngheraint n, correlative
Cyngharu v, to love mutually
Cynghas n, mutual hatred
Cynghau v, to close together [dock
Cynghaw», entangling"; perplexity ; bur-
Cynghaws -au n, issue at law, suit;
advocate, counsel
Cynghawsaeth nf pleadings
Cynghawsedd n, law process
Cynghel -ion n, privacy: a, private,
Cynghela v, to conceal [concealed
Cyngherdd -i nf concert
Cyngherth a, overspreading ; imminent
Cyngherthu v, to overspread
Cyngheusedd n, lawsuit
Cynghlo -ion n, deduction, corollary
Cynghloi v, to lock together
Cynghlwm, nghlymau n, connection
Cynghlwyf -au n, contagion
Cynghlwỳfol a, contagious [glomerate
Cynghlymu v, to tie'together; to con-
Cynghog -ion n, complicate metre, so
Cynghogi v, to complicate [called
Cyngholli v, to lose altogether ; to cast
to perdition
Cynghor -ion n, counsel, advice
Cynghor -au n, council [chamber
Cvnghorfa, fäu nf council; council-
Cynghorfyn, Cynghorfynt n, malice,
Cynghorfýnol a, malicious [envy
Cynghorfynu v, to bear malice
Cynghori v, to counsel, to advise
Cynghorol a, counselling
Cynghorus a, considerate, wary
Cynghorwr, wyr n, counsellor ; adviser
Cynghraff a, altogether keen
Cynghraiff n, commiseration
Cynghrain a, lying together
Cynghrair, nghreiriau n, compact, alli-
ance, treaty, covenant, truce
Cynghreiriad, iaid n, ally
Cynghreirio v, to enter into treaty
Cynghroes a. intersecant
Cynghroesi r. to intersect
07
CYH
Cynghrwm a, convex : ycynghrom
Cynghrwn a. spherical: ,/ cynghroii
Cynghryn a, mutually trembling
Cynghudd a. concealed together
Gynghwll, nghyllau n, top of the sto-
mach; the end
Cynghwydd n, mutual falling
Cynghwyn -ion ??, condolence [fry)
Cynû'hwys -au «/". rabbet-work (in join-
Cynghyd -ion «.conjuncture, convention
Cynghylla h, top of the stomach : the cud
Cynghywair a, in complete order
Cynglan, nglenydd nf parallel hank
Cynglinio v, to kneel together
Cynglyn a, conjoined, coupled
Cyngobrwy -on n. mutual reward
Cÿngoddef v, to suffer mutually
Cyngoial -on n, mutual care
Cýngofwy -on », mutual visit [gether
Oyngogwyddo v, to bend or incline to-
Cyngorehest -ion nf mutual emulation
Cyngorchudd a, totally obscured[or feat
Cyngorfod -au n. joint victory
Cyngorfoledd n, joint rejoicing
Cyngormea -ion nj". mutual molestation
Oyngo8odiad n. constitution
Cyngre -oedd nf aggregate
Cyngreawd n. aggregation
Cyngreddf -au nf intuition: instinct
Cyngres -i '/;/', commixion, compound
Cyngröd -au nf winding-reel
Cyngwarchadw », poi 31
Cyngwasg -au >;, compression
Cyngwasgedd n. compressibility
Cyngwastad a, uniformly even
Cyngwerld -au nf. conformity
Qyngweini v. to serve mutually
Cyngwerth a, equivalent
Cyngwerthu v, to barter, to exchange
Cyng'.vrys n, contention
Cyngwj dd n. mutual presence
Cyngwys -ion nf mutual citation
Cyngwystl -on », mutual pledge
Cyngyd v.. cogitation ; purpose :
Cyhafal a. similar, like ' [tion
Cyhafalhau v, to compare
Cyhoedd o. public; notorious: n, the
public. Ar gyhoedd, publicly, openly
Cyhoeddi v, to publish, to announce
Cyhoeddiad n. publication; announce-
Cyhoeddwr, wyr n, publisher [ineut
Cyhudd -ion n, impeachment
Cybudded -au nf. accusation, charge
Cyhuddiad », accusation, impi a
Cyhuddo v, to impeach, to a
charge
CYL j
Oyhuddwr, wyr n, accuser, informal
prosecutor
Cyhwrdd, &c=Cyffwrdd, &c
Cyhŷd, Cvhyd a. so long, as long, <!
equal length: ad. as, since
Oyhydedd -au nf quantity (of a syll:
ble); metre, verse, stich
Cyhydedd -au n, coextension : e
the equator or equinoctial line
Cyhydeddu, Cyhydu v. to coextend I
Cyhydiad n, coextension
Cyhydlin -au n. equinoctial line
Cyhydnos -au », equinox
( 'yhydreg nf. mutual strife
Cyhydreg v, to contend
Cyhydriad n, contention
( 'vlmlru r, to strive together, to conterl
Cyhynt a, concomitant
Cyhyr -au n. muscle; tendon; sinew I
Oyhyraeth nf, muscular system: I
keleton; spectre- funeral ; wraith I
Cyhyrddu ?•, to touch=Cyfirwrdd
Cyhyredd ??. muscularity
Cyhyrog o, abounding with muse)
Cyhyrwch n. brawniness [brawl
Cyhyryn n. piece of flesh or muscle
Cyhysed nf Cyhysedd n. contention
Cyl -ion n, concavity; kiln
Cylafaredd -au nf parley; arbitratioi
Cylafareddu r. to conciliate, to arbitra
Cylafareddus c/, conciliatory
Cylch -au -oedd n. circle; zone; cycl
round; circuit: rim: hoop
Cylch pr. about, round; concernin
p.r. circum-, around, about
Cylchdaith, deithiau nf revolutio
circuit, orbit
Cylchdroad -au n. revolution
Cylchdroi v. to circumvolve, to revolv
t 'ylched -au nf circumference
Cylchedlen -i nf curtain
Cylchedydd -ion », circumferentoq
Cylchedd -au ?;. circumference
Cylchen -au vf, circuit, compass
C'ylchfrith a, ring-streaked
f'yichgrawii, gronau n. magazine
Oylchlg nf circlet, small circle
( 'ylc.hhhant n. circumfl 1
Cylchlwybr -au n, orbit
(.■ylchl; alar
j cd [roundi
Cylchol a, circular; periodical; 8t
Cylchrediad n, circulation
Cylchu v, to encircle, to hoop
Cylchwy -on nf.
Cyichwyl -i iu nf, anniversary
• !yl( hyii - .
ya
CYM
CYM
Cylchynawl a, circling, surrounding
Cylchynu v, to compass, to encircle
Cylfar -au n, collegiate hall
Cylion np (-en nf -yn ri), flies, gnats.
Cylion Paradwys, Spanish flies, can-
tharides
Cylor np, earth nuts
Cylus «, culpable, faulty [knot
Cylymu, Cylmu v, to tie, to fasten, to
Cylyn -od n, kiln, furnace
Cylla -on n, maw, stomach
Cyllaeth n, sorrow, grief, melancholy
Cyhaig, ei^'iau n. stag in season
Cyliell, yll nf cutter, knife. _ Cyllell
gam, Twea cam, scooping-knife
Cyllellawd nf cut with a knife
Cyllellu v, to cut with a knife
-au nf cutter, chopper
Cyilcstr -au nf, fire-stone, flint
Êýllestrig a, like flint
Cyllestrog a, of flint, flinty
Cyllid -au n, revenue, income, tax
Cyllideb -au nf, budget \nf
Eyllidlys -oedd n, exchequer=Cyllidia
Cyllido v, to pay a tax [gatherer
Eyllidwr, wyr, Cyllidydd -ion n, tax-
Cyllig o, parting, dividing
Cylhso n, burving-cloth, shroud
Cylior -ion n=Cwlltyr
Cvllu n, to make a parting
Cym px. with=Cy, Cyd, Cyf, Cys
Cyma od, here, lo here
Cymdaith, deithiau nf, company
Cymdaith, deithion n, companion
Cymdeithas -au nf society, association
Cymdeitbasfa -oend nf association
Cymdeithasiad n, associating, associa-
Cyindeiihasol r/, sociable, social [tion
Gymdeithasu, Cvmdeithio, Cymdeith-
iogi v, to associate
Cymdeithiwr, wyr, Cymdeithydd -ion
n, one who journeys with another;
companion, associate
Oymhai',mheiriaid, -iaid-ionwo, partner
Cymhares -au nf, partner
Cymhariaeth nf comparison, simile
Cyinharol a, paired, coupled; compara-
Gymharu v, to pair; to compare, [tive
Cymhelri n, perturbation, trouble
Cymhell -ion n, compulsion [force
Cymhell v, to compel; to instigate; to
Cymhellai, eion nc, spur, stimulus
Cymhelliad n, compulsion
Cymhen a, eloquent; pert; tidy, com-
pact, in good order. Nid wy'f dipyn
gymhenaeh, I am not a bit the better
CytmVndod n, eloquence; tidiness
Cymheniad n, adorning, trimming
Cymhenu v, to set off", to adorn; to trim
Cymhercyn a, tottering, infirm, feeble ;
Oymherchen a, jointly owning [lame
Cvmherfedd -ion », centre: a, central
Cymherthynas -au nf correspondence
Cymhibau»«sp, the windpipe and liver;
hemorrhage
Cymhlanfa -oedd nf plantation, nursery
Cymhlegid n, concern: o?\ because of
Cymhleth a, twisted together
Cymhlethiad n, intertexture [weave
Cyinhlethu v, to twist together ; to inter-
Cymhlith a, blended together
Cymhlithiad n, commixion
Cymhlitho v, to blend, to mix together
Cymhlyg a, complex
Cymhlygiad n, complication
Cvmhlygiaetb. nf complexity
Cymhlygn v, to complicate
Oyinhorfh -au n, assistance, aid, help
Cymhorth v, to assist, to aid, to help
Cymhorthiad n, succouring
Cymhorthol a, succouring
Cymhraff a, of equal thickness
Cymhrain nf family, society
Cymhryder n, anxiety
Cymhwy -au -on n, affliction
Cymhwyll -ion n, reason ; discourse
Cymhwyllad n, reasoning, arguing
Cymhwyllo v, to reason; to mention
Cymhwyo v, to afflict, to vex
Cymlrwys a, of equal weight; suitable,
'proper, fit, meet, convenient
Cymhwysiad n, adjustment ; application
Oymhwyso v, to adapt; to apply; to ad-
Cymmaeth a, jointly nourished [just
Cymmaethlu n, family
Cymmaint, Cymrnain a, of equal big-
ness, q.mmtity, or number ; as much
Cymmal -au «Joint, articulation of limbs
Cymmalog a, jointed, knotty; clumsy
Cymmalu v, to form joints
Cymmalwst nf gout
Cymmàn «, complete, perfect
Cymmanfa -oedd vf assembly
Cymmaran a, confronted
Cymmath a, of equal sort
Cymmatliiad n, assortment
Cymmathu v, to assort
Cymmaws a, complacent
Cymmed -au nf hedge-stile
Cymmediw -au n, compliment; present
Cymmedr -oedd n, proportion : a, fit
Cymmedredd n, proportionateness
Cymmedriad », proportioning
Cvrnmedrol a, proportionable ; moderate
99
C Y}î
Cymmedrolaeth nf proportionality
Cymmedroldeb re, proportionateness ;
moderation ; temperance
Cymmedroli v, to proportion
Cymmedru v, to quadrate, to propor-
Cymmeinio r, to equalize [tionate
Cymmeiniol a, equalizing
Cymmeintioli ?i, equal bulk
Cymmer -au re, junction, confluence
Cymmeradwy a, acceptable
Cymmeradwyaeth nj, recommendation
Cymmeradwyo tft to make acceptable
or suitable; to recommend
Cymmeradwyoldeb re, acceptableness
Cyinmeredigaeth, Cymmeriaeth nf ac-
ceptance ; reputation
Cymmeriad re, acceptation; reputation,
Cymmerwi v, to concoct [character
Cymmeryd v, to take, to accept, to re-
Cymmes -au n, mediocrity [ceive
Cymmesur a, suitable, proper, propor-
tionate, proportional
Cymmesuriad «, commensuration
Cymmesuro r, to proportion; to render
meet or proper
Cymmesurol a, commensurate
Cymmichdan v, to squeal out
Cymmid «, jointly darting
Cymminad «, contact
Cymmined -au nf conjuncture
Cymminedd », conflict, battle
Cymminog a, bordering
Cymmlawdd o, mutually active
Cymmle -oedd re, common field
Cymmod -au re, concord, peace; atone-
ment; reconciliation
Cymmod v, to be conciliated; to agree
Oymmodi v, to reconcile
Cymmodiad n, conciliation
Cymmodloni r, to make contented
Cymmodog -ion 7?=Cymmydog
Cymmodolo, reconciling: atoning
Cymmodroddi v, to appease, to pacify
Cymmon a, compact; regular
Cymmondeb re, compactness
Cymmones -au vf. mistress
Oymmoni r, to make compact
Cymmrad -au re, conspiracy
Cymmradw a, perishable
Cymmraint a, of equal right
Cymmraw re, consternation
Cymmrawd, mrodyr n, consociate. r'el-
Cymmrawd -au nf equity [low
Cymmi-awdd re, discourse
Cymmrawn v. to terrify
Cyinmri n, of equal honour
Ctmmriw -iau n, contusion
CYM 1
Cymmriwel -au nf a mortar
Cymmrodedd re. conciliation
Cymmrodeddu v, to conciliate; to ren I
der accordant
Cymmrodiad n, consociation
Cymmrodial v. to consociate
Cymmrodor -ion re, consociate, fellow I
Cymmrodoriaeth nf confraternity
Cymmrwd n, mortar, plaster
Cymmrwys a, very luxuriant
Cymmrwysg a, overbearing
Cymmrydu r, to plaster
Cymmrys a, altogether hasty
Oymmun -au re, communion [in
Cyinmundeb, Cymmuniad re, communl
Cymmuno v, to communicate, to takl
the sacrament
Cymmwd, mydau re, commot=C wmmw 1
CyrmmVedd -au re, jesting
Cymmwyn a, big with lamb=Cyfoen ■
Cymnrwyn «, jointly enjoyed
Cvmmwynas -au nf, kindness, good turB
Cymmwynasgar a. obliging, kind
Cymmwynasu r, to act kindly
Cymmwythach re, flattery
Cymmydaeth nf vicinage, vicinity
Cymmydai, eion «c, neighbour
Cymmydeithio v, to neighbour, to tl
Cymmydog -ion n, neighbour [near il
Cymmydogaeth -au nf neighbourhoOiB
Cvminydoges -au nf neighbour
Cymmydogol c neighbourly
Cymmydu v, consociate
Cymmyg -ion re. fancy; enigma
Cymmyn -ion re, bequest. LlythjB
cymmyn. will, testament
Cymmyn -au n. excision; cut [meiB
Cymmynaeth nf bequeathing; tests m
Cymmynai, eion nf felling-hatchet : n |
Cymmynediw -au re, behest [testat»*
Cymmynedd n. excision
Cymmyniad n, hewing off; bequeathir»
( 'ymmvnu v, to hew. to fell : to bequealB
Cymmynwr, wyr re, bequeather; beweB
Cymmyr re. confidence [re, estimatic».
Cymmyraeth -au nf Cymmyredd -f!
Cymmyru V, to confide; to esteem
Cymmysg -ion n, mixture: a, confl
pound, mixed
Cymmysgedd n, commixture; mixturB
Cymmysgiad n. mixing, compounding B
Cymmys.^u v. to compound, to mix I
Cymraeg nf Welsh language
Cymraes -au nf Welshwoman
Cymreig a, Welsh
Cymreigaidd, Cymreigiol a. WelshifieB
I Cymreigeiddio v. to becorop Wek-hifie |J8
100
CYN
CYN
Cymreiges läü nf. Welsh-speaking
woman. Welshwoman
., Cymreigiaeth n/,Wallicism, Welsh idiom
Cymreigio v, to translate into Welsh
Cymreigydd -ion, Cymreigwr. wyr n.
Welsh critic, one skilled in Welsh
Cymro n. Welshman: p Cymry
Cymrn nf Wales, Cambria [brian
Cymruain a, relating to Wales, Cam-
Cymry np, Welshmen: s Cymro
Cymu v, to close together.
Cymwcdd -au nf, connection
Cymweddiad n, connection
Cymvreddn v, to connect
Cymwl. ylau n, cloud=Cwmwl
Cymyliad ??, clouding
Cymylog a, cloudy, gloomy
Cymylu v, to cloud over
Cyn n, foremost part, chief: a, first,
chief: pr. before : ad, before : c, sooner
than : px, before, prior, pre-
Cyn^j"=Cy, Cyd, Cyin, Cys
I Cyn, cynion n, wedge, chisel
jj Cyna v. to follow dogs
I Cynaber -oedd, ebyr «, head of a stream
Cynad n. rising, ascent
Cynag ad, soever
ii Cynliig a, a])t to follow dogs [word
Cynair, eiriau n, etymon, root, primitive
I , Cynallu -oedd n, first power
ì Cynamser -oedd n, antiquity
Cynan -au re, faculty of speech
I; Cynaniad n. pronunciation, pronouncing,
! enunciation
iCynaniadol, Cynaniaethol, Cynanol a,
J pronouncing
Cynaniaeth nf pronunciation
! Cynanu i\ to speak, to pronounce
Cynaraeth. eithiau nf, prolegomena
Cynarawd, odion nf exordium
Cynarch, eirchion nf prerequisite
Cjmarchwaeth -au n, foretaste
I Cynarddelw v, to affirm beforehand
Cynarfaeth -au nf premeditation
.Cynarfaethu v, to premeditate; to de-
sign beforehand ; to predestinate
i Cynarfer -ion nf original usage
iCýnauaf -au re, harvest ; autumn
Cynauafa, Cynauafu v, to harvest
Cynbechod -au n, original sin [tyn
'Cynblant np. the first-born: s cynblen-
Cynbrawf, brofion re, rudiment; first
attempt or trial
Cynbryd -iau n. prototype
Cynbwyll -ion re. forethought
< Cyndad -au n, first parent, patriarch
* Cyndaeth -au n, first essence
Cyndaid, deidiau n, ancestor
Cyndardd -ion n, first issue
Cyndawd re, antecedence
Cyndeyrn -edd -oedd n, sovereign prince
Cyndwf, dyfion re, first growth
Cyndy, dai re, dog-house, kennel
Cyndyn a. stubborn, perverse
Cyndyniog a, contumacious [tiousness
Cyndynrwydd re, stubbornness, conten-
Cynddangosiad re, premonstrating
Cynddail np, the first leaves
Cynddar n, giddiness in the head
Cynddarbod v, to preconceiye; to use
foresight [sight
Cynddarbodaeth nf preconception ; fore-
Cynddaredd nf madness, distraction,
fury, rage; rabies
Cynddawd, ddodiaid, ddodion n, prefix
Cynddeall v, to preconceive
Cynddeddf -au nf original law; instinct
Cynddefod -au nf precept, primitive
usage
Cyndd efnydd -iau n, original matter
Cynddeiriog, Cynddeirus a, rabid, mad ;
furious, outrageous
Cynddeiriogi v, to madden, to enrage
Cynddeiriogrwydd re, rage, fury, mad-
ness, fierceness
Cynddelw -au n, archetype
Cynddethol, Cynddewis v, to pre-elect
Cynddirnad n, presurmise
Cynddodiad, iaid n, preposition, prefix
Cyndd odiad -au re, pre posing, preposition
Cynddosbarth -au re, premonstration
Cynddrwg a, as bad
Cynddrycli -au n, object
Cynddr'ychol, Cynddrychiol a, present
Cynddrygedd n, mischief
Cynddull -iau n, first form
Cynddulliad n, prefiguration
Cyndd wl, ddylau re, first idea
Cynddydd -iau n, break of day
Cynddyledd re, premonition [learning
Cyndd)rsg n, primitive lore; ancient
Cynechwydd n, the first of evening
Cyneica v, to go after dogs
Cyneifiad, iaid n, predecessor
Cyneiriadur -on, Cyneirlyfr -au re, ety-
mological dictionary, etymologicon
Cynell -au nf dog-kennel
Cynenid a, primogeneal
Cynenidedd n, primogeniture
Cynenwad n, prenomination
Cynesgor re, first delivery
Cynethol v, to pre-elect
Cynfab, feibion n, firstborn son
Cynfalant np, first budding
J01
CYN
Cynfam -au nf first mother
Cynfaran n, presence
Cynfardd, feirdd n, primitive bard ; one
of the earlier bards
Cynfas -au nf, sheet of cloth=Cynfasen
Cynfas -au n, canvas, coarse cloth
Cynfebyd n, early youth
Cynfecfydd n, first baptism
Cynfedd -ion n, original bias
Cynfeddiant, iannau », prepossession
Cynferth a, first in beauty
Cynferthyr -on n, protomartyr
Cynfigen -au nf envy=Cenfigen
Cynfil -od n, monster: strife
Cynflaen -ion n, first point
Cynflas n, foretaste
Cynflith -ion n, first milk
Cynflithed n, forthcoming of milk
Cynfod -au n, pre-existence
Cynfodawl a, pre-existent
Cynfraint, freintiau nf prerogative
Cynfrith a, of variegated front
Cynfro, fröydd nf, first country
Cynfrodor -ion n, original inhabitant.
Cynfrodorion, aborigines
Cynfrwydr -au nf, front of battle
Cynfyd -oedd », primitive world ; ante-
diluvian world
Cynfyl n, native place
CynfTon -au nf, tail, rump [vilely
CynfFoni v, to form a tail ; to follow ser-
CynfFonog a, having a tail. Seren gyn-
ffonog, Seren gynffon, comet
Cynfrrwyth -au n, first fruit
Cynhafad a, spreading : dilatory
Cynhaid, heidiau nf first swarm
Cynhanfod n, pre-existence
Cynhasedd n, mutual bond
Cynheb)^ a, alike, similar
Cynhebygol a, comparative, similar
Cynhebygu v, to compare
Cynhen -au nf contention, strife
Cynhenid a, inbred, natural
Cynhenllyd, Cynhenol, Cynhenns a, con -
tentious, quarrelsome [wrangle
Cynhenu v, to contend, to quarrel, to
Cynhes a, warm ; cheering, comfortable
Cynhesiad n, warming
Cynhesnvydd n. warmth
Cynhesu v, to warm ; to grow warm
Cynbeulu -oedd n, joint family
Cynhewi v, to keep silence
Cynhewydd n, early maturity
Cynholi v, to pre-examine
Cynhraw -ion n, similar form
Cynhrawiad n, conformation
Cynhrw}-awl a, all-prevading
CYN
Cynhugl -au a. plaited work
Cynhwrf, nhyrfoedd n, commotion, stir:
trouble ; disturbance
Cynhwyth a, all-elastic
Cynhyrfiad n, agitating, agitation
Cynhyrfu v, to move; to stir up;
convulse, to agitate
Cynhywyll a. altogether dark
Cyni n, anguish, anxiety
Cyniad, iaid n, principal
Cyniant n, priority ; precedence
Cyuio v, to wedge; to chisel
Cyniol a, cuneiform, wedge-shaped
Cynllaeth n, first milk
Cynllaith, lleitbion n, humidity
Cynltiw -iau /;. primitive colour
Cynllog -au n, common interest
Cynllun -iau n, pattern, model; schem*
Cynllunio v, to model ; to scheme
Cvnllwst. llystau n, dog-kennel
Cýnllwyd «. hoary-headed [the evil on<
Cynllwyn -ion n, waylaying, ambush
Cynllwynfa, fëydd nf ambush, ambus-
Cynllwynig a, wicked ; devilish [cad<
Cynllwyno v, to waylay; to lie in am-
Cynllyfan -au n, leash, slip [busl
Cynllyfann t>, to leash hounds
Cynmyged -au nf invention
Cynnadgan -au «. prediction
Cynnadl -au nf converse, colloquy
Cynnadledd -au nf, colloquy, eonferenẃ
Cynnadliad n. conversing
Cynnal v, to sustain, to bear; to main-
Cynnaliad n. supporting [tail
Cynnaliaeth nf, maintenance, support
■ly, time1
_CYN
Cynneiliaeth nf maintenance
, Cynneilwad. aid re, original
■t Id -ion re, supporter
Cynneiriog, &c=Cynddeiriog, &c.
Cynnchv -au re, pattern
Cynnerth -oedd re, first power [now
Cynneu ad, ere now, a while ago. just
Cynneu v, to kindle, to fire, to light:
n, burning, ignition
Cynuewis re, pre-election
Bynnhefig «, principal
Cynnherfyn -ion re, the preterit
Cynnherf'ynu v, to predetermine
: ! v, to prescind
Cynnhorf -oedd re/*, van of an army
Cynnhrig a, first inhabited, aboriginal
Cynnhwf re, first growth
.Cynni'ebrvd re, frustration
Cynnif -ion nf conflict, toil
Cynnifer a, of equal number, as many
iCynniferedd re, even number
Cynniferydd -ion re, quotient
(.'yn.iiriad, iaid n. confiictor [saving
Cynnil a, skilful; thrifty, economical,
Cynnilad re, using skill ; saving
Cynnildeb, Cynniledd re, accuracy; fru-
gality, savingness, economy, thrift
Cynnilo r, to use skill; to save, to be
thrifty, to economize
[Cynniwair, weirion nf, hovering about
Cynniweirfa -on nf place of resort
Cynniweirio v, to hover about, to resort
;Cyiiniweiriol a, hovering, resorting
tCynnod -au re, prime mark [izing
iCynnodiad re. prime mark; character-
Cynnodiad re, Cynnodiaeth nf addition
;Cynnor -au re. entrance, porch, outer
Cynnor -ion re, chief one [door
[Cynnordy, dai n. court-house
iCynnorth, Cynnorthwy re, succour, aid
Cynnorthwyo r, to support; to main-
! tain ; to succour, to help, to assist
'Cynnorthwyol a, auxiliary [men
Cynnrych -au re, object, example, speci-
Cynnrychiad n, exhibition
[Cynnrychiol, Cynnrychol a, present,
Cynnrychioldeb re, presence [presential
Cynnrychioli v, to represent
Cynnrychiolwr, wvr, Cynnrychiolydd
rion re, representative
'Cynniul en, firewood, fuel
Mpnull, Cynnulliad re, collection
"ynnull v, to collect, to gather
Cynnulleidfa -oedd -on nf assembly,
, congregation
Cynimllfan -au nf place of assembling;
Cynnuta v, to gather fuel [depository
CYN
Cynnwll nf clear sky; snason
Cynnwyn re, first produce, first fruits
Cynnwynol a, natural
Cynnwyrain v, to lift in front
C'ynnwyre re, first rising up; levee
C'ynnwyre v, to ascend
Cynnwys, Cynnwyso v, to contain, to
comprise, to comprehend ; to admit of
Cynnwys -ion re, admission, leave
Cynnwys a, compact, close, compendious
Cynnwysder re, compactness
Cynnwyseb -ion nf table of contents
Cynnwysfawr a, comprehensive
Cynnwysfwyd -ydd re, repast taken be-
tween dinner and supper (N.W.)
Cynnwysiad re, contents ; epitome ; inclu-
sion ; making compact ; admission
C'ynnwyth -ion re, whim [sical
Cynnwythig a, of an odd whim, whim-
Cynnydd re, increase, growth
Cynnyddeb -ion, Cynnyddiaith nf aux-
Cynnyddiad re, increasing [esis
Cynnyddol a, increasing
Cynnyddu v, to increase, to augment
Cynnyg -ion re, offer ; attempt ; to move
Cynnyg v, to offer, to tender ; to attempt
Cynnygiad re, proposition; motion
Cynnygiol a, tendering
C'ynnygydd -ion re, one who proposes
Cynnyllu v, to clear up
Cynnyrch -ion ere, produce, increase
Cynnyrchiad re, production
Cynnyrchiol a, productive
Cynnyrchioldeb re, productiveness
Cynuyrehioli v, to make productive; to
become productive
Cynnyrchu v, to produce, to increase
Cynnyred re, frequenting
Cynnyred v, to frequent, to visit often ;
Cynnysg re, first instruction [to milk
Cynnysgaeth nf portion, fortune
Cynnysgaethiad re, endowment, settling
a fortune [dow, to endue
Cynnysgaethu, Cynnysgaeddu v, to en-
Cynoes -oedd -au nf first age, antiquity
Cynoesol a, primeval
Cynog -ion re, superior, chief
Cynol a, apt to rise ; prime
Cynon -iaid re, principal ; canon
Cynor -ion re, huntsman ; dog-trainer=
Cynos np, little dogs, puppies [Cynydd
Cynosod -au re, onset, attack
Cynosod v, to place before ; to attack
Cynrabad re, state of plenty
Cynradd -au nf primary degree
Cynraid, reidiau re, prerequisite
Cynrain, reinion re, origin ; kindred
103
CYN
Cynraith, reithiau nf precept
Cynran -au nf, primary part
Cynreidiad n, predestination
Cynrenin a, first sharing
Cynrif -au n, prime number
Cynrith -iau n, first perception
Cynron np (-yn n), maggots; worms
Cynroni v, to breed maggots
Cynronllyd «, breeding maggots, mag-
Cynrysedd n, superfluity [g°tty
Cynryw -iau n, essence
Cynrywiaeth ?i, origination
Cynsail, seiliau nf rudiment ; proposi-
tion; subplintb
Cynsefvdlu v. to predetermine
Cynseilio v, to premise
Cynsyhv n. prescience
Cynsylwi v, to foresee
Cynsymmudiad n, first action
Cynsyniad n, presurmise
Cynt or, first, earliest, prime : ad, for-
merly, lately, before ; sooner
Cynta ad, behold, lo here
Cyntaf a, first, earliest; chief; swift -
Cyntafanedig a, firstborn [eat, fleetest
Cyntafenid a, primogenial
Cyntair n, prognostic ; sign
Cyntanedig a, primogenial, firstborn
Cyntanedigaeth n, primogeniture
Cyntedd -au n, entry, porch
Cýnteddfa, f iiu nf entry, entrance
Cyntefig a, primary, primitive. Cynt-
efigion, primitives
Cyntefigaeth, Cyntefigiaeth nf primi-
Cyntefigiad n, origination [tive state
Cŷntefin n, the first of May. — dydd,
early morn. — haf, the first day of
Cyntefin a, amphibious [summer
Cyntefyn -od n, amphibious animal
Cyntëig a, prime, primal=Cyntefig
Cyntemd a, primogenial
Cynt-haid nf swarm of virgin bees
Cynt-hun n, first sleep; nap
Cyntor -ion n, principal
Cyntor -au n, porch, doorway, entrance
Gynu v, to arise, to rise up
Cynwaith, weitbiau nf first action
Cynwan -au nf first opening
Cynwaneg -aû nf first course
Cynwarchad n, preoccupation
Cynwarchae n, foreclosure
Cynwas, weision n, chief minister
Cynwawl n, primeval light
Cynwawr nf first dawn
Cynwe -oedd nf end of web
Cynwedd -au nf first appearance
Cynweled n, foresight: ?\ to foresee
CYR
Cynwyd -ion n, primary mischief
Cynwyd a. evil ; destructive
Cynwyl a. bashful, modest
Cynwyledd n, bashfulness, modesty j
Cynyd, Cynydo v. to rise, to arise
Cynydd -ion n, huntsman
Cynyddiaeth n, huntsmanship
Cynysgrif, Cynysgrifen, -uu «;'.
writing or manuscript ; first copy I
Cyplvsnod -au nf hyphen
Cyplysu i\ to couple or join together I
Cyraf n, deletion ; forgiveness
Cyrafol, Cyrafon np, service berries I
Cyrafu <•, to obliterate
Cyraith, reithiau nf law of fate
Cyrawel np (-en nf), berries
Cyrawol np, service berries
Cyrbibion np (cyrbibyn «), dribblets I
Cyrbwvll, &c=Crybwyll, &c.
Cvrcydu v, to squat, to cower
Cyrch -au ?i, centre, goal; inroad ; a I
tack, assault; gravity
Cyrchafael «/uplifting. Dydd LI
Cyrchafael. Ascension Thursday I
Cyrchell -au nf circle ; deferent
Cyrchfa -oedd, fan nf resort
Cyrchiad », drawing together
Cyrchle -oedd n, place of resort
Cyrchnaid, neidiau nf bound about I
Cyrchu v, to approach; to set on; I
fetch; to go; to gravitate. — alias
to rush or sally out
Cyrchwyledd «. diffidence, modesty I
Cyrchyj -on n, circuit, rim
Cvrchyn a, surrounding
Cyrchynad n, resorting
Cyrchyniol a, approaching
Cyrehynn r, to resort, to visit
Cyrddyd v, to meet=Cwrdd, Cyfarfo-1
Gyreinad n, forgiving [n<
Cyreifiant n, deletion; pardon. forgivB
Cyrfaidd, Cyrfol a. rotund, circling I
Cyrfawd n. curveting, curvet
Cyrfdy, dai n. alehouse, tavern
Cyrfen -au nf curve
Cyrfin -au nf frame
Cyrfin a, that is a frame: construct* {•
Cyffion cyrfin, see CyfF
Cyrfino v, to frame, to construct, to p •■
together [invent -
Cyrfinydd -ion n, framer, construct* ■
Cyrfydd -ion n, ale-brewer
Cyrfyll -od «, trunk; bust
Cyrhaedd n, reach, extent
Cyrhaedd, Cyrhaeddu. Cyrhaeddyd •
to attain, to reach ; to arrive
Cvrhaoddadwv a. attainable
10}
CYS
I Cyrhaeddiad n, reaching
fiyrhaeddol a, reaching
J^rid n, carnal intercourse
Cvriu , . to skirt; to rim
: ■ftriogi v, ùO set a border
Cyrnad n, blowing a horn
•i Cyrnaid, neidiau nf bound, curvet
iCyrneidio v, to prance, to bound
Cyrnen -au nf cone ; stack
Gyrnenu y, to pile up
Cyrnicyll -od n, comuto, cuckold
Cyrnig a, corneous, horned
Cyrnio y, to project as a horn; to pile
up, to stack
Cyrniog a, horny, horned
Cyrniogyn n, piggin
Cyrrith a, sordid; saving [frugality
Cvrrith, Cvrrithrwydd n, niggardliness :
iCys^j—Oy, Cyd, Cyf, Cym
Ksbeidiad n, concession
Cysbell n, propinquity: or, close to-
gether, compact
Cysbelliad n, concentration
Cysbellu v, to concentrate
fcsbellus a, concentric
Cyshod -au n. coexistence
Cysborthi v, to contribute
'Cysbwy -on n, combat
Cysbwyll -ion n. consideration
Cysbwylliad n. ratiocination
iCysbwylio v, to reason
Cysbwyllus a, argumentative
Cysbwys n, equipoise [depository
Cysdawd, dodau n, putting together;
Cysdodi i\ to place together, to deposit
;adrwydd n, drowsiness
dur -iaidw. one who sleeps, sleeper
;;iii.L n. quiescence; sleep
fa -oedd. nf, numbness
iad n, sleeping [cotic
iadol a, soporific, somniferous, nar-
w Jadyr n, opiate: nightshade, poppy
Cysglyd a, sleepy, drowsy
Cysglys, Cysgnur n, opium, morphia
Cysglyn n, laudanum, tincture of opium
Cysgod -au -ion n, shadow; shelter
igodfa, fè'ydd nf, shady place
igodi v, to shadow, to shelter
•dig a, umbrageous [tering
dog, Cysgodol a, shadowy, shel-
g -ion n, concussion, shake
gawl a, conclusive
gi v, to strike together
giad n. concussion
lion np. narcotics
wydd n, sleepiness [numbed
>\ to sleep; to benumb; to be
CYS
Cysgwal -au nf dormitory, bed
Cysiad n, somnoleooe
C'ysitheriaeth nf permutation
Cyslafen -i nf linnet
Cysmeriad, iaid n, customer
Cysmeriaeth nf custom
Cysni, Cysoldeb n, drowsiness
Cysoli i\ to set to sleep
Cyssawdd, soddion n, compound
Cvs.saf nf mutual standing
Cyssafiad n, standing together
Cyssail, seiliau nf constituent part
Cyssain, seiniau nf, consonaney: a,
consonant, of the same sound
Cyssain. seiniaid nf, consonant
Cyssawd, sodau n, affix, suffix ; system
Cyssedd -au nf sitting together; com-
mittee
Cyssefin a, primary, primitive, original
Cyssefiniad n. making original
Cyssefino v, to originate
Cyssefylliad n, standing together
Cyssegr a, sacred
Cyssegr -oedd -au n, sacred place, sanc-
Cyssegriad n, consecration [tuary
Cyssegrladrad n, sacrilege
Cyssegrol a, consecrated
Cyssegru v, to consecrate, to devote
Cysseigio i\ to mess together
Cysseiliad n, constitution
Cysseiniad, seiniaid nf consonant
Cysseinio r, to sound together
Cysseliad -au », syllabus
Cyssellt n, opportunity
Cyssewyr n, fragrancy
Cyssodi r, to compose, to constitute
Oyssodol a. compositive, combining
Cyssodoldeb n, compositiveness,.
Cyssodwr, wyr, Cyssodydd -ion n, com-
poser ; compositor
Cyxsodyr -on n, composing-stick
Cyssoddi v, to combine/ to blend; to
compose [sistent
Cysson a, concordant, harmonious, con-
Cyssondeb n, concordance, harmony;
agreement, consistency; analogy
Cyssoni v, to make consonant, to har-
monise
Cysswllt, sylltau n, junction
Cysswr n, contempt : a, scornful
Cysswy -on n. regulation
Cysswyn -ion n, acknowledgement.
Gair cysswyn, motto [tard
Cysswynfab, feibion n, love-child, bas-
Cysswyno v, to confide mutually; to
Cysswyo >\ to regulate [acknowledge
rvssvchiad n. constipation
105
CYS
Cyssyehu v. to constipate
< îyssyl -ion n, counsel, advice
Cyssyliad n. consultation
Cyssylwedd n, joint substance
Cyssylweddiad n, consubstantiation
Cyssylweddu v, to unite substances
Cyssylltiad -au n, conjoining, joining,
adjunction; connection [mar
Cyssylltiad, iaid n, conjunction, in gram
Cyssylltu v, to conjoin, to join, to unite
Cyssynio v, to consent=Cydsynio
Cyssyrn v, to become sullen
Cystadl a, disputable; equal
Cystadlaeth nf competition
Cystadleuaetb nf competition
Cystadliad n, mutual disputing
Cystadlu v, to vie; to debate
Cystal a, equivalent, equal, as good
ad, so well, as well
Cystawcci, own n, mastiff
Cystedlydd -ion n, competitor
Cysteg -au n, toil, trouble, grief
< 'ystegiad n, toiling
Cystegu v, to toil ; to afflict
Cystig a, severe, austere, harsh
Cystled a & ad==Cystal
Cystlwn, lynau n, kindred, affinity
Cystlynan nf, family stock [ alliance
Cystlyned nf Cystlynedd n, kindred:
Cystlynu v, to form connection, to join
Cystog «, toiling, laborious [in alliance
Cystoges -au nf drudge
Cystogi v, to toil, to drudge
Cystraw -ion n, concord ; criticism
Cystrawen -i nf syntax
Cystrawenu v, to construct
Cystrawiad u, construction
Cystrawiaeth nf construction; syntax
Cystrawiedydd -ion n, grammarian;
philologist ; constructionist
Cystrawn p, to construct
Cystrig «, cohabiting
Cystrigo p, to cobabit=Cyttrigo
Cystrin -ion », secrecy
Cystndd -iau n, affliction, grief, trouble
Cystnddiedydd -ion n, atflicter, tor-
mentor
Cystuddio r, to afflict, to trouble
Cystuddiol a, afflicting
Cystwy -on n, chastizement
Cystwyo p, to chastize, to castigate
Oystwyol a, castigatory
Cvsu p, to assuage; to sleep
Cysnr -on a, comfort, consolation
Cysoriad n, comforting
Cysuro v, to comfort, to console
Cysurol «, comforting, cheering
Cvsu
CYT I
snrus a, comfortable, consolatory J
ymdaith, deithiau nf accompaniJ
Cytiad «, abbreviation [nier I
Cytio v, to abbreviate
Cyttaenu p, to spread together
< .'yttalu v, to pay at the same time !
Cyttarddu v, to spring, bud. i
at the same time
Cyttaro v. to strike together
Cyttawdd n. melting together
Cytteimlad -au n, fellow feeling, con I
mi sera t ion , sympat hy
Cytteimlo v, to sympathize
Cytteithio v, to travel together
Cytteithiwr, wyr n. fellow traveller I
Cytterfynol a. having the same limits I
Cytterfynu p, to end together
Cytterfysg -oedd n, united disturbaml
Cyttoddi v, to melt together
Cyttoddol a. fosibk together
Cyttostori n, mutual sorrow or sadne I
Cyttostnrio p, to grieve together
Cyttraethu v, to recite together [pari
Cyttrafferthu v, to toil or labour in conl
Cyttrais, treisiau n, joint oppression I
Cyttramgwyddo r, to stumble togethi
Cyttramwy n, travelling together
Cyttramwy v, to go about in com pan)
Cyttrefn -au nf system
Cyttrefnu r, to order or regulate joint
Cyttreiddio v, to pass through togetb
Cyttreisio ;\ to jointly oppress
Cyttreisiwr. wyr n, leagued tyrant
Cyttrenlio v, to consume, waste,
spend in comnasy
Cyttrigiant n, cohabitation
Cvttrigo v. to dwell together, to coha
Cyttrugarhaol a. commiserating
Cyttrngarb.au v, to sympathize, to coi
miserate
Cyttuedd », mutual inclination
Cyttneddol a. converging
Cyttwvll n, joint fraud; collusion
Cyttwyllo v, to cheat each other ; to c<
Cyttwytho v, to spring together [In
Cyttyb -iau », uniformity of opinion
Cyttybied, Cyttybio, p, to agree in g~
Cyttyfu p, to grow together [tim
Gyttyngu v, to swear together; to c
Cyttyn a, accordant, concurring [s]
Cyttynu p, to pull together: to conr
Cyttynwr, wyr n, one who pulls I
another; one who assents
Cvttywallt v. to pour out together
Cyttywy6 v, to conduct together
Cytun, Cytun a, of one accord, urn
mous, coincident
106
CYW
CYW
'vtmuleb n. unanimity, agreement [cide [Cyweinad re, correction; tuning
lytuno r, to agree, to consent, to coin-
■,'ytunwr, wyr n, one who agrees, non-
dissentient
ythiad re, casting off
lîythlwng h, fasting, fast
"îythraul, threuliaid re, the devil, Satan,
demon. Ceryg y eythraul, meteoric
stones
lîythreuliaeth nf the rule or the wor-
| ship of the devil
îythreulig a, devilish. Cythreuligion,
lythriad re, excretion [demoniacs
lythrol a, adverse
■ythru r, to eject, to cast off
fythrudd -ion re, perturbation
ythruddedigaeth nf perturbated state
lythruddiad re, perturbating, ruffling,
disquieting, pi'ovocation
lythruddo v, to provoke; to agitate
íythrwlì «, row, disturbance, rout
iythryblu. Cythryblio v, to disturb
ythrym -ion re, instant
fythrymedd re, instant
ythrymol a, instantaneous
fythu v, to eject, to expel, to cast off
ythwy -on re, expulsion
i!yun o, united, accordant
.yuniad n, uniting
yuno r, to unite, to accord
Ww -ion re, young bird, ciiick. The
young of almost" all animals are
i called in North Wales
pfraethlu e, to contend [corn
ijrwain v, to convey ; to carry or load
jrwair. weiriau n, connection, order;
'key in music; rennet
ifwair a, accordant, orderly
ywaith, weithian re, joint effect
jipwala re, fellow: a, like
•'wall -an re, misfortune
fwanu y, to divide, to open
i/warch n, hemp, flax
Bptrchlen -i nf canvas covering
«rwarsang -au nf tread over
l^rarsangol «, subjecting
Irwarsangu v, to subject
i^wed n, unity of kind
jvwedd -au nf conformation
nveddpl a, conformable
fetddoldeb n, conformity
"weddu v, to conform
*weg o, fluctuating; weak
I 'weiniad n. conveying
'weirdant, dannau re. key-string; key-
rweirdeb n, correctness [note
; 'weirgorn. gym re, tuning-key
Cyweirio v, to correct, to rectify, to re-
pair ; to tune. — gwely, to make a
bed. — croen, to dress a skin
Cyweiriol «, corrective
Cyweithas -au nf society; commerce;
intercourse: a, social
Cyweithasiad re, association
Cyweithasol a, social
Cyweithasu v, to have intercourse; to
be social together
Cyweithi re, co-operation
Cyweithio v, to co-operate
Cyweithydd -ion re, coefficient; auxil-
iary; multitude
Cywely rec, bedfellow ; consort, partner
Cvwelyes -au nf concubine
Cywelyog a, having a bedfellow
Cywelyogaeth nf concubinage
Cywen -od nf young hen [Cvw
Cywenan, Cywenig nf little pullet=
Cywer, Cywerdeb re, what curdles, ren-
net=Cywair
Cywerth », equivalence
Cywerthol a, equivalent
Cywerthu v, to bargain
Cywerthydd -ion re, equivalent
Cywerthyddu v, to estimate
Cywes -au nf little chicken
Cywest re, connection ; conversation
Cywestn v, to consociate
Cywestwch //, cohabitation
C'ywng «, near, contiguous
Cywilydd -ion re, shame, disgrace
Cywilydd-dra re, bashfulness [modest
Cywilyddgar a, shameful; bashful;
Cywilyddio v, to shame; to make a-
shamed ; to be ashamed
Cywilyddus a, shameful, scandalous
Cywir <7, correct; just; honest, sincere
Cywirdeb n. correctness, integrity
Cywiriad, iaid re, loyalist
Cywirio v, to perfect; to fulfil; to be
Cywiw a, well worthy [sincere
C'ywlad -oedd, wledydd nf bordering
country ; one of the same country
Cywlad a, of the same country
Oywladu r, to naturalize
Oywladwr, wyr re, compatriot
Cywledd -au nf banquet
Cywledda, Cywleddu v. to feast together
Cywleidiad », compatriot
Cywrain a, skilful; accurate; curious.
Cywreimon, curiosities [tuoso
Cywraint, wreinnion re, skilful one, vir-
Cywreindeb re, accuracy
Cvwreinfa -oedd nf museum
107
CHWA
Cywreinio v, to make accurate
Cywreinrwydd », skilfulness, skill: ac-
curacy ; curiosity
Cyŵres -au nf concubine
Cywrys, Cywrysedd n, contention
Cywrvseddu. Cywrysio v. to contend
Cywyd n% temper; passion
Cywydiaa n, temperament
Cywvdio v, to habituate
( 'yw ydd -an n, kind of poem not divided
into stanzas ; poem
Cywydd n, perception
Cywyddiaeth n. rationality
Cywyddol a, conscious
Cywyll n, culture, tilings
Cywylliad n, cultivation
Cywyllodraetb nf husbandry
Cywyllu, Cywyllio v, to cultivate
Cywyn it. ruing, swelling
Cywynad n, rising
Cywynu >\ to rise, to mount
Gywyrain, Cywyrre v, to rise together
Cywystl -on», mutual pledge
Cjwystliad n, confederation
Cywystlo V, to confederate
Cywystlor -ion n, confederate
Cywyth n, mutual wrath
Cywythol «. infuriate
CH.
CHWA -on -oedd nf blast, puff
Chwad i», gust, jerk
Chwaedd n. ndish. taste=Chwaeth
Chwaeg ?>/, gust, relish [hap
Chwaen, chweinian nf start: chance.
Chwaenu v. to happen
Chwaer, chwiorvdd nf, sister. Chwaer
yng nghyfraith, Bister in law
Ghwaerol «, like a sister, sisterly
Ghwaeroliaeth nf, sisterhood
Chwaeth -oedd n, savour, taste
Ghwaethiad n. tasting
Ghwaethn v, to savour, to taste
Ghwaethns a, sapid, gustful, tasteful
Ghwaf-oedd nf strong gust
Chwaff-iau », gust: ad, instantly
Chwai Í7, active, hrisk. alert, quick
Ghwain np (chwanen nf), fleas
Chwaith ad, neither
Chwal it. spreading, scattering
Ghwal a, loose; friable; soft; spread.
Pridd chwal, loose crumbling mould
Chwaldod n, idle talk
Chwaldodi v, to talk idly
Chwalff -au n, shapeless piece, lump,
OJiwaliad n, scattering [gobbet
_____ CHWA I
Chwalp -iau n. lump, mass
Chwalpiog a, lumpy, full of lumps I
Chwalu v. to strew, to spread; total
idly, to babble, to prate
Chwan ?t. impulse, tendency
Chwaneg a, more: n, greater quantil
Chwanegion. additions, addenda I
Chwanegiad n, addition
Chwanegol a, additional
Chwanen. chwain if. flea
Ghwannog a. desirous, greedy
Chwannogi v, to grow greedy
Chwant -au n, "desire, appetite, lul
Chwant bwyd, hunger
Chwanta v, to Inst, to covet
Chwantach n. desire, lust
Chwantu v, to lust, to covet
Chwantus a, lustful, lusting
Ghwap -iau n, sudden stroke: ad,
Chwapio v, to strike, to slap [stan
Chwar a, quick rise or puff
Chwara. eon n. play: v. plays
Chwardd n, laugh, laughter
Chwarddiad n, laughing [lam
Chwarddol a, laughing
Chwarddu i\ to laugh=Chwerthin
Ghwarddus a, apt to laugh
Chware -on n . play : r, to play=Chwa
Cliwarel -au «, dart ; lump, as fromu
curding in the breast
Chwareliad //. darting: kerning
Chwarelu i\ to dart; to kern
Chwaren nf gland; blotch: plag
Ghwarenaidd «, like a gland [murr
Chwareniad n. kerning
Chwarenog a, full of glands
Chwarenol a. glan<lulous. glandular
Chwarenu v, to kern; to form blotcl
Chwaren n. play, sport: v. to pi
— hud a lledrith, dramatic <
taininent or performance
Ghwareuad, Chwaread n, playing
Chwareuaeth nf diversion
Chwareudv, da'i n. Chwareufa -oedd
playhouse, theatre
Chwareufwrdd, fyrddan ?i, stag<
Chwareugar, Chwarenol, C«
Chwarëus «, playful, blithe, blithso
sportive
Chwarëydd -ion n. player, actor [ti
Chwarëyddes -au if. female player,
Ghwarëyddiaeth of. play, the dram
Chwarf-an nf whirl, fusee
Chwarian a. placid, slow, soft
Ghwariena v. to move slowly, to sau
Chwarieniad n. sauntering
Chwarienu v, to become slow
108
CHWE _____
Äwarth n. laugh, titter
Jhwarthol -ion, Cbwarthor -au «, qnar-
Shwarw n, sport : a, sportive [ter
Jhwarwriaeth nf player's art
.'hwarwv -on n, disport, play
ÖWearwyo v, to disport
■hwarydd, &e=Ohwarëydd, &c.
"hwaw -iau nf blast, puff, breeze
'hwawio v, to puff, to blast
'hwe' a, six=Chwech
hwebain nf sextain
Ihweban, Chwebanog a, consisting of
six lines, or of six feet. Chweban
ogion, hexameters
'hweblwydd a, sexennial
hwech a. six, 6
hwech -axr «, six, 6, vi.
■preened, Chweclifed a, sixth
hwechedran nf sixth part
hwechedwaith nf sixth time
fcfrecheiniog -au nf sixpence
ihwed n, expression
bwedeg a & n, sixty, 60, lx.=Trigain
Lwedegfed a, sixtieth=Trigeinfed
hwedi ad, then : pr, after
edl -au nf saying, sentence; table,
edla v, to gossip [story, tale
edlai, eion nf, gossip, tattler
■edlëig o, gossiping
hwedleua v, to gossip
hwedleuaeth nf colloquy
jhwedleugar, Chwedleuog. Chwedlgar
fond of talk, talkative; loquacious;
l| gossiping
hwedlcuo v, to discourse
leuol a, colloquial
leuydd -ion », discouvser
' n, fabling
loniaeth nf mythology
lonydd -ion, Chwedlonwr, wyr
ythologist
llu ?'. to fable, to f'abulize
rwedlydd -ion n, fabulist, fabulator
tiweddl -au rc/==Chwedl
ìwefr n. violence, rage:- a, severe, vio- Chwerwder n, bitterness, sharpness
iwefredd n, severity [lent Chwerwddyfrlys -iau n, cucumber
CHWE
ChWeina v, to catch fleas
Chweinial v, to hop as fleas
Ghweiniog, Chweinllyd a, full of fleas,
breeding fleas
Chweinllys en, fleabane
Chweio v, to move briskly
Chweiol a, full of agility, agile
Chweithach ad, much less;"so much the
Chwel -ion nf, course; turn [less
Chweledigaeth nf revolution
Chweliad n, rotation
Chwelidydd -ion n, disperser
Chweliedydd -ion n, what rotates
I'hwelog a, tending to turn
Chwelyd n, detour
Chwelyd v, to turn over
Chwelydr -au n, rotator; mouldboard
or turnsoil of a plough
C'hwennych, Chwennychu v, to covet,
Chwennychiad n, desiring [to desire
Chwenuychol a, desirous
C'hwennycholdeb n, the quality of being
desirable, desirableness, desirability
Chweocbr -au n, hexagon
Chweochrog a, sixsideel, cubic
Chweonglog a, hexagonal, sexangular
Chwepyn n, sudden pat ; instant
Chwerfan -an nf whirl; fusee
Chwerfiad n, whirling
Chwerfol a, whirling
C'hwerfu v, to whirl
C'hwerfysgu v, to mix in play
Chweriad n, playing about
Chwerig a, playful; sportive
Chwern of rapid, violent: m chwyrn
Chwerthin r, to laugh: n. laughter,
Chwardd, will laugh. Chwarddais, I
laughed [bilitÿ
Chwerthinedd n, laughableness;" risi-
Chwert hingar, Chwerminiog, Chwerth-
iniol a, apt to laugh, merry, laughing
Chwerw cs, bitter; sharp; severe.
Chwerwon, bitters
Chwerwad n, making bittei
iwefriad n, raging
pwefrin a, severe, raging
nvefrol a, violent, severe
iiwefror, Chwefrol n, February
iiwefru v, to act violently
'iweg a, sweet, dulcet, luscious
iwegiad n, dulcification
we-r nf mother in law
Nfcgrwn n, father in law
jtwegu v, to dulcify, to sweeten
tlWer n. agility'
Chwerweiddio v, to embitter, to imbit-
I ter ; to grow bitter [gall
Chwerwfustledd n, bitterness, enmity,
iChwerwi v, to become bitter; to embi't-
! ter ; to snarl, to grow]
Chwenvlys, Chwerlys n, wormwood
Chwerwol a, embittering
Chwenvyn v, bitter snarler
Chweryn ». gland; kernel
Chwesill a. of six syllables [bymtbeg
Chwetheg n «v. a, sixteen. 1 ('.. xvi.=un ar
109
CHwr
Ohwethro a, sextuple, .sixfold
Chwëu v, to grow sharp
Chweugain. Chweugaint n & a, sis
score; 1"20 pence, or 10s.
Chwi -on n, swift turn
Chwipn, you, ye
Chwiawr, orydd nf fellow ; sister
Chwib -au nf pipe, tube
Cliwiban nf, whistle: v, to whistle
Chwibaniad n, whistling
Chwibanllyd a, apt to whistle ; hissing
Chwibanogl -au nf flageolet; flute,
— y mynydd, curlew
Chwibanol a, whistling
Chwibanu u, to whistle
Chwibanydd -ion te, whistler; the bull-
Chwibio v, to quaver, to trill [finch
Chwibiol a, trilling
Chwib] a, tart, sour, acid, sharp
Chwiblad n, souring
Chwiblaidl a, somewhat sour
Chwibledd, Ghwiblni », sourness, acidi
Chwibieian -od nf nymph[ty, acerbity
Chwiblen nf sour or flat drink
Chwibol -au nf tube, pipe
Chwibolog a, tubular1
Ghwibon -iaid n, whistler; stork
Chwibwrn u, giddiness: a, giddy, dizzy
Chwid -ion n, quick turn
Chwido v, to quirk, to juggle; to make
a quick move
Chwidog a, full of quirks
Chwidog -ion », juggler; conjuror
Chwidogaeth nf juggling, legerdemain
Chwidogi r, to' practise jugglery
Chwidr a, flighty, crazy; giddy
Chwidredd n, flightinos, giddiness
Chwidro v, to move giddily
Chwidrol «, flighty, giddy
Chwidryn -od n, nighty person
Chwidw -on «Juggler, conjuror
Chwidwen -od nf coquette
Ohwif-iau -ion nf whirl, turn
Chwifiad, iaid n, vagabond
Chwifio r, to fly around, to wander
Chwifiol a, whirling; vagrant
Chwiff -iau nf hiss, whiff, puff
Chwiffio i\ to hiss, to whiff; to smoke
Chwiffiol a, sibilant; whiffing
Chwig n, whey fermented with sweet
Chwig a, fermented; sour [herbs
Chwigl n, acid, tartar
Chwiglen -od vf sharp one : m chwigiyn
Chwigws n. whey drink: a, sour, tart, | Chwiogen, chwiogod nf cake, ml
Chwigyn n. whey drink [sharp jChwiogl -au nf intrigue, craft
Chwil -od nf beetle, chafer iChwiori ?•, to turn briskly [quick,
Chwil a, whirling, reeli [Chwip -iau v, quick fi
J10
C H WI
Chwil -ion nf search, scrutiny
Chwilast, eist nf gadder
Chwilbawa r, to trifle away time unt
the semblance of doing something
Chwilboeth a, scorching, burning ho
Chwildarw, deirw n, the dragon-fly
Chwildro -ion n, dizzy turn
Chwildroad n, reeling; revolution
Chwildroi v, to turn dizzily
Chwilen, chwilod i/f beetle, chafer
Chwilena r, to pry; to pick
Chwilenai, eiod nc, pilferer
Chwiler -ion nf Chwileryn n, chrn
maggot: wheal, pimple
Chwilfa, fëydd if research
Chwilfriw a, shattered, all to pieces
Chwilfriwio v, to shatter, to break
pieces, to smash
Chwilfrydedd n, curiosity
Chwilfrydig a, curious, inquisitive
Chwilfwnwg, Chwilfynwg », neck j<
Chwilgi, gwn », prying dog
Chwilgorn, gyrn n, pivot : a, reeling
Chwiliach v, to pry; to pilfer
Chwiliad n, search; inquiry
( Ihwiliadol a, searching, scrutinizin
Chwilied r. to search, to examine
Chwiliedydd -ion >k searcher
Chwilio r, to search, to seek, to loot
Chwiliog -ion », sorcerer
Chwiliogaeth nf, sorcery
I ihwilioges -au nf sorceress
Chwiiiores -au nf hornet
Chwilioryn nf maggot
Chwil-lys -oedd n, the inquisition
Chwilmanta r, to pry about [guillt
Chwilog a, whirling: -od n, the 1«
Chwi lota v, to catch beetles
Chwilotai, eiod n, pryer about
Chwiltath v, to pry about
Chwim -iau n, motion
Chwimio v, to move, to be in motio
Chwimiol a. full of motion; brisk
Chwiml n, quick motion
Chwimio v, to move briskly; to sti
Chwimmwth a, nimble, speedy, qu
Chwimmythder re, nimbleness
Chwimp -iau n, turn; hap
Chwimpleian -od nf nymph
Chwimpyn n, sharp turn
Chwin -ion n, activity; toil
Chwinsa, Chwinsangre, the eveninfi
Chwintan -au nf sort of game iff
CHWV
CHwy
Ühwipiad n, whipping [nimbi)'
Clnvipio v, to whip, to move briskly or
Ofcwipyn n. quick turn: a, quick. Yn
chwipyn, instantly
Chwired -ion nf, quirk; craft
Ghwiredol a, full of quirks ; crafty
Chwiredu v, to play tricks
Dhwiredus a, sly, deceitful
3hwiredyn n, sly one
jhwistl, Chwistlen nf the shrew
Uhwistrell -au nf syringe, squirt;
clyster-pipe
Uhwistrellu r. to syringe; to squirt; to
clyster: to inject
îhwitchwat n. sly pilferer: c. fickle, in-
constant, changeable (S.W.)
îhwittafad /;. small drink [toward
/hwith. Chwithig a, sinister, left: un-
3hwitlugrwydd,Chwithrwydd,Chwith-
dod 11, strangeness; chagrin, huif;
dismal sensation; insipidity, flatness
Ibwitho v, to feel awkward; to be as-
fcnished ; to be insipid
Shwithrwd n. rustling: v. to rustle
!hwiw -iau nf whirl : attack or fit of
disease. Chwareu chwiw, to play at
hide and seek
hwiwbigo v, to pilfer
'hwiwdwll, dyllau n. lurking-hole
hwiwell -au?.;/'. whirler; the widgeon;
the female salmon. Chwiws, widgeons
hwiwgi, gwn n. skulking dog. sneak;
j pilferer, thief, rogue
hwiwiai 1 np, the female salmon
jhwiwian, Chwiwio v, to hunt; to fly
~' lut; to pry. to pilfer
.wladnvl n, pilfering, petty theft
iwladrata v, to pilfer
iwleidr, ladron n, pilferer
iws np. widgeons
chwi pn, you, yourselves
' B, ejection, vomit. Chwyd awyr,
>us matter, said to drop from
:ors
lalen -au nf. blister
(lwydalu v. to blister
ìwydawiaeth nf. gesticulation
lwy'lawydd -ion n, buffoon
lwydiad n, vomiting
liwydo v, to gesticulate
jiwydr, Chwydredd n, ejected matter,
tefiwydri'.; -— :■■ -,; awyr
iiwydu v. to vomit, to spue
RWydus a, apt to vomit
j'.wydd, Chwyddi, Chwyddiad n, swel-
Kddo v, to swell [in;
apt to sv.-ell, swelling
Chwyddwvdr -au, Chwyddiadur -on n,
microscope, magnifying glass
Chwyf -ion n. motion, stir
Chwyfain a, fluctuating
Chwyfan, Chwyfiad n, waving, stirring
Chwyfu v, to stir, to waver
Chwyl -ion nf turn; course; while;
Chwyldro -ion n, turn: vortex [event
Chwyldroad -au n, revolution
Chwyldroi v, to whirl round
Chwylfa -on nf orbit, course
Chwylgnoi v, to chew quickly
Chwylgylch -an n, orbit
Chwynad n, rotation
Chwylo v, to turn, to revolve; to run a
course ; to bustle ; to hover
Chwylus r, rotative, rotatory
Chwylwib -iau nf rotatory course
Chwŷn n, stir, motion
Chwyn en, weeds: n, el weed
Chwynan nf fly-wheel
Chwyniad n, weeding
Chwyno v, to stir about
Chwynog a, full of weeds
Ghwynogl -an if weeding-hook, hoe
Chwynogli, Chwynu v, to grub up weeds
Chwyr v. strong' impulse
Chwyrn n, whirl; snarl
Chwyrn am, rapid, swift; active; aspi-
rate: y'chwern
Chwyrnad n, whirling; snoring
Chwyrndra n, rapidness
Chwyrned n, snarling; wrangling
Chwyrnel! -au nf whirligig "
Chwyrnelliad n, whirling; whizzing
Chwymellu v, to whirl; to whiz, to
move with a whizzing
Chwyrnfor -oedd n, strong eddy
Chwyrniad, iaid n, snarler
Chwyrnog a, whirling; snarling
Chwyrn ogl -au nf rattle
Chwyrnogli v, to' rattle; to whiz
Chwyrnolad v, to snort: n, snorting
(Jhwyrnolawd n. snorting
Chwyrnores -an nf hornet
Chwyrnu v, to hum; to whiz; to snort,
to snarl ; to snore
Chwys n, sweat, perspiration
Chwysbair a, sudorific, diaphoretic
Chwysdwll, dyllau n, sweat pore
Chwysfa, f ëydd nf sudatory
Chwysiad n, sweating
Chwysig a, apt to sweat
Chwysigen -au nf blister, bladder
Cliwysigeniad n, blistering
Chwysigenog a, Mistered
Chwysigénu -, to bjist ;r
111
DAD
('hwysigl, Chwysiglen, -au nj] blister
Chwyslyd «. apt to perspire
< 'hw ysog a, full of sweat
Chwysoglen «/', tlie sharp dock
Chwysol a, sweating
Chwysu V, to sweat, to perspire
Chwyth, C'hwythad », blast; breath
Chwythbren -i n, blow-pipe; bellows
Chwythedd », act of blowing
Chwythell -au n/, whistle
Chvvythelliad ft, whistling
Chwythgorn, gym n, cornet
Chwythiad n, blowing
Chwytbiant n, respiration, blowing
Chwythiedydd -ion n. blower
Chwythig «, windy; inflated
Chwythigell -au, Chwythigen nf, bottle
Chwythlyd a, blowing, puffing
Chwythol a, blowing; breathing; pneu-
(.'hwythryn n, atom [matic
Chwythu r, to blow, to blast
Chwythwm, yinau «, gust, squall
D.
I)A -oedd en, what is had; goods; chat-
tels; stock: cattle
Da a, good, wholesome, well : ad, well.
Däed, so well
Dabre t>, come, come hither
Dabred v, to move, to come
Dabrediad ?/, passing on
Dabredu v, to pass on
Dacw ad, there is, yonder is, see there
Dad px, re-, un-, dis-, back. May be
prefixed to verbs and their derivatives
generally', giving them a negative
opposite meaning: as, —
Dadadeilo, to unbuild. — afaelu, to
relax, to let go a hold. — angori. to
disanchor. — annelu, to unstretch.
— ansoddi, to divest of a quality.
— arfogi, to disarm. — blanu. to dis-
plant. — blygu, to unfold. — boeni,
to divest of pain. — brofi, to disprove.
■ — brynu, to repurchase. — bwytno, to
unstitch. — bynio, to disburden. Dad-
chwedlu, to recapitulate. — chwerwi,
to disembitter. — chwilio, to search
again. — chwiinio, to move backward.
— ehwylo, to retrocede. Dad-daenu.
— drefnu, &c=Dattaenu, &c. Dad-
ddaiaru, to exhume. — ddal, to desist
from holding. — ddanfon, to send back.
— ddeddfu, to annul a law. — ddefodi,
to abolish a custom. — ddeilio. to shed
foliage, — dderbyn, to desist from re-
DAD
ceiving. — ddewis, to select agaii
— ddinasu, to deprive of the privilcg
of a citizen, to disfranchise. — ddii
gelu, to bring to light. — ddirprwyo. t
deprive of authority or agency. — ddod
to displace. — ddringo, to descend afU
climbing. — ddvblygu, to unfold. — dd)
eithro, to familiarize. — ddywedvd, 1
unsay. ~ ebru, to resuscitate. Dai
echwyno, to return a loan. — edfry.
to restore. — edwi, to restore what
withered. — efryddu, to divest of lam.
ness. — egn'io, to cease toiling. — egr
to make "brisk what is flat or stàl
— emiyn, to extinguish. — erbyn,
receive back. — ergydio, to repel,
repulse. — esmwytho, to divest of eas
— euogi, to clear of guilt. — fachel]
to ungrapple. — fachu, to unhoo
— faglu, to disentangle. — fagwyo,
urn luster. — falchi'o, to cure of pric
— fkmu, to revoke judgement. — far
hau, to resuscitate. — fechni'o, to e
onerate bail. — feddiannu, to dispt
sess. — feddwi. to soberize. — feicn
to disburden. — feilio. to fall to ru
to decay. — feio, to clear of fan
— ferthu, to revive. — fern, to resob
to dissolve. — flaenu, to blunt a ppi:
— flasn, to divest of taste. — flinó,
rid of fatigue, to refresh. — flisgo,
east off a shell. — flodeuo. to di
b](i.-.som.s. — flysio.to divest of longii
— foddloni, to dissatisfy. — fori, to i
port. — fraenu, to rid of putridi
— freinio, to disfranchise. — fr'fo, I
dishonour. — frochi. to unrufBe. Dil
frythu, to quell a tumult. — fyddal
to cure of deafness. — ffrydio, to fl 1
back. — gadwyno, to unchain. D.fj
gaenu. to take off the surface,
to dismantle, or to reduce a fortificati
— gaethu, to disinthral. — garchotj
to disincarcerate, to free from pritl
-garegu, to unpetrify. — gladdu, I
disinter. — gloi, to unlock." — gro-1
to remove the skin or bark; to skin I
decorticate. — groni. to undam. Dl
rychn, to rid of roughness;
wrinkle. — grymu, to unbend,
io, to reveal, to disclose, to dis
— gydio, to disjoin, to depopi
-gyÉanneddu, to leave off inhaoi
— gyfartalu, to disproportion,
rodeddu. to untwine. — gylchu, t
circle. — gyminalu, to disjoint, f
locate. — gvmmysgu, U> dives
112
DAD
DAD
•mixture. — gysgodi, tounshelter. Dad-
«yssoni, to make discord. — gyssylltu,
B disjoin; to dissolve. — gyweirio, to
dze. — halogi, to rid of pollu-
tion." — halltu, to rid of saltness.
|— hanfoji, to annihilate. — holi, to re-
examine. — hualu, to unfetter. Dad-
puddo. — hulio, to uncover. — huno,
;o rid of sleep, to awake. — ieuo, to
invoke. — laesu.to tuekup. — lamu,
«leap back; to rebound. — lebau, to
lisplace. — lewygu, to revive. — lidio,
o rid of anger. — lifo, to flow back.
tt— tiwio. to discolour. — ludo. to de-
Hutinate. — lunio, to divest of form.
I— Iwytho, to unload. — lygru, to rid
If corruption. — lythyru. to obliterate,
r-neidio, to leap back; to rebound,
-nerthu, to rid of strength. — newid,
0 re-exchange. — noddi, to divest of
efuge, or protection. — nwyfo, to ener-
ate. — nychu. to rid of agony. Dad-
yddu. to untwist. — obeithio, to rid
f hope. — oeri, to divest of cold.
-ofalu, to divest of care. — ofidio, to
A of grief. — ofni, to rid of fear.
I-ogwyddo, to disincline. — oleuo. to
relume. — olrhain, to retrace. — olychu,
|p deprecate. — orbwyllo, to rid of
to recover one's senses. Dad-
iddio, to develope, to disclose,
ynu, to reconquer. — orfod, to
me again. — ormesu, to cease
ling. — orthrechu, to rid of op-
' m. — osgli, to strip branches
, to displace. — ostegu.
— rangu. to dissatisfy. — rami,
ivide. — redeg, to run back,
to disenchant. — reiddio. to
penetrate. — reithio, to divest of law
1 .of right. — restru, to disarrange.
-rin. to rid of mystery. — risglo, to
:k. — rithio, to disappear.
•roddi, — roi. to give back. — rwyddo,
dibentangle. — rwymo, to unbind.
■rwysgu. to divest of sway. — rwystro,
. disencumber. — ryddhau, to free
•ain. — rywio, to divest of kind; to
generate — saethu. to shoot back.
.sangu. to tread back. — sarddu, to
ase chiding. — sarhau, to rid of of-
;ice. — sathni. to tread again. — sef-
Sln, to rid of stability, to unsettle.
verberate. — seirchio, to
— serchu, to divest of love.
,*ideru. to unfringe. — sori, to divest
■pleasure — swyno,to disenchant.
— uno. to disunite. — urddo, to degrade.
— warchäu, to raise a siege. — wasgodi,
to unshelter. — wasgu, to impress.
— weinio, to unsheathe. — weithio, to
unwork. — wersyllu, to strike tents.
— wen, to unweave. — wibio, to reel
bacl;. — wino. to fail. — wirio. to
divest of truth. — wisgo, to disarray.
— wlitho, to dry up dew. — wneyd.
wneuthur, to undo. — wni'o, to ün-
sew. — wregysu, to ungird. — wreiddio,
to eradicate. — wrido, to cease blush-
to divest of blushing. — wrio, to
emasculate. — wrygio, to enervate.
■wynebu, to rid of surface. — wyrain,
— wyre, to reascend, to rise again. Dad-
wystlo, to unpledge. — ymaddasu. to
make one's self unfit, — ymattal, to
cease restraining one's self. — ym-
bleidio, to separate one's self from party.
— ymbwyllo, to divest one's self of
reason. — ymchwel, to overturn. Dad-
ymdaeru, to cease wrangling. — vm-
dorchi, to become unfolded. — ym-
drafFerthu, to divest one's self of trouble;
to be at ease. — ymdrefnu, to disorder
one's self. — ymdueddu, to divest one's
self of partiality or bias. — ymdyru, to
become dispersed. — ymddilfadu," to un-
dress one's self. — ymddyeithro, to make
one's self known. — ymglymu, to loose,
one's self. — ymgreuloni, to cease being
•ruel. — ymguddio, to discontinue
hiding ones self. — ymgyssylltu, to
disconnect one's self. — ymlëu, to dis-
place one's self. — ymloni, to become
cheerless. — ymnyddu, to become un-
twisted. — ymorchuddio, to divest one's
elf of covering. — ymrwymo, to disen-
gage one's self. — ystumio, to divest
of shape; to unbend
Dadanhudd n, disclosure=Dadenhudd
Dadchwaethiad n, distasting
Dadchwant -au n, disgust
Dadchweliad n, retrocession
Dadeni n, second birth ; renovation
Dadeni v, to regenerate; to renovate
Dadenhudd n, disclosure
Dadergyd -ion », repulsion
Dadergyriad n, retorting
Dadfamad «, emaculation
Dadfawdd n, emersion
Dadfeddiant, iannau n, dispossession
Dadferiad n, restoration
Dadforiad b, importation, import
Dadforion np, imports
DadfErydiant n, reflux
113
DAG
Dadgan -au n, recital j repetition
Dadganiad n, reciting
Dadgeiniad, iaid n, reciter
Dadguddiad n, revelation, apocalypi
Dadgydiad n, disjunction
Dadgyfaniad n, disruption
Dadgyfluniad n, divesting of conforma-
tion or organization
Dadgyssylltiad n, disconnection, dis-
junction; dissolution
Dadhanfodiad n, annihilation
Dadiain n, renovated state
Dadl -au nf debate, controversy , dis-
cussion; dispute; case
Dadlai, eion nc, disputant [thaw
Dadlaith n, redissolved state, thaw
Dadlam -au n, rebound
Dadlenwad n, depletion
Dadleu v, to argue, to dispute : to plead
Dadleu -on n, dispute, debate
Dadleuad n, disputation
Dadleuwr, wyr n, disputer, controver-
tist, controversialist ; advocate
Dadlif -au n, reflux, ebb
Dadlu v, to argue, to debate, to discuss
Dadnaid, neidiau nf rebounding
Dadnaws n, indisposition
Dadran -au nf subdivision, section
Dadsafiad n, reposition [uproar
Dadwrdd, yrddau n, noise, stir, bustle,
Dadwrdd, Dadyrddu v, to make a noise,
Dadysgrif -au nf, transcript [to prate
Daear, &c=Daiar, &c.
Daer -oedd n, fixed state: a. Blow
Daerawd, odau n, fixing; claiming
Daered -au nf appurtenance ; mortuary :
revenue, income
Daergri nf, doleful cry
Daeriad n, settling ; fixing
Daerodi v, to decree, to assign
Daeru v, to decree, to fix
Daf -oedd n, what is given out ; good
Dafad, defaid nf, sheep, ewe
Dafaden -au nf, wart; schirrus. Da-
faden wyllt, cancer
Dafadenog a, full of warts ; schirrous
Dafadenu v, to grow warty
Dafates -au nf flock of sheep
Dafn -au, defni n, drop; particle
Dafniad n, dropping
Dafnog a, having drops
Dafnol a, dropping, trickling
Dafnn v, to drop, to trickle
Dagr -au n, tear, tear-drop
Dagrau irp, tears: s deigryn
Dagreuad n, lachrymation
Dagreuo v. to cause tears ; to shed tears
(See Dad px.)
DAL
Dagreuol a, lachrymal
Da^gru v, to shed tears
Dangos v, to show, to exhibit, to dis
cover, to disclose, to make known
Dangosadwy «, ostensible
Dangosedigol a, demonstrative
Dangoseg -ion nf index
Dangosfa -oedd nf show, exhibition
Dangosiad n, shewing
Dangosiadol o, demonstrative
Dangosiadus a, ostentatious
Dangosol a, indicative
Dai, deion n, that causes; the Deity
Daiar -oedd nf earth, land, ground
Daiaraidd a, earthy
Daiarawd n, interment
Daiarbellafiant n. apogee [ta
Daiarblant np, children of earth; moi
Daiardy, dai n, burrow ; dungeon
Daiarddysg, Daiareg nf geology
Daiaren nf. the earth
Daiarfochyn, daiarfoch n, badger
Daiarfyd n, terrestrial world
Daiargi. ^\xn n, terrier
Daiargoel nf geomancy
Daiargryd -ion, Daiargryn, Daiargryjl
fa. feydd nf earthquake
Daiargyrch a, earth-seeking
Daiarhwch, hychod nf female badger I
Daiariad n, .grounding; burying
Daiarlawr, lorian n, ground-floor
Daiarlen -i nf map
Daiarllyd a, earthy
Daiarllys -iau n, the peony
Daiarnesafiant n, perigee
Daiarog a, terrestrial, earthly, subluna I
Daiarogan n, geomancy
Daiarol a, terrestrial, earthly, terrene 9
Daiaroldeb n, terrestrialness
Daiaroli v, to treat as earthly
Daiaru v, to earth ; to inter
Daiarydd -ion a. geographer
Daiaryddiaeth nf geography
Daiaryddol (/, geograpnical
Daif, deifion n, singeing; blast
Daig. deifion u. what is effused; effusi'öj
Dai] np (dalen, deilen nf), leaves; lj>
Daill, deilliau n, issue ; product [lia£]
Daiu (,-. fine; delicate; pure
Daionawl a, tending to good
Daionedd «, goodness
Daioni n, goodness
Daionus a, good; beneficial
Dair, deiri nf effusion; song
Dais, deision ,i. desire, wish
Daith, deithion », blaze, flash
Dal r», hold, catch
114
DAM
DAN
Dal, Dala, Daly v, to hold; to bear; to
catch; to detain; to arrest; to last.
Dal sylw, take notice
Dâl, deilion n, lamina, leaf
Dalbren -au n, holdfast, catch
Dalen, dail, dalenau nf leaf; lobe
Daleniad n, foliation
Dalenog a, foliaceous, leaved
Dalenu v, to foliate
Dalfa, f ëydd nf hold ; capture ; arrest
Daliad n, holding ; catching; caption
Daliaden nf, support, prop
Daliedydd -ion n< detainer
Dalus a, lasting, durable
Dalw, Daly r=Dal, Dala
Dalyn -au n, holder, supporter; brace
Dall a, blind : p deillion
Dalian nc, blind one
Dalles -au nf, blind female
Dalliad n, blinding
Daliineb », blindness, blind state
Dallneidr, nadroedd nf blindworm
ÍDallt n, the understanding: v, to un-
derstand (N.W.)=Deall
jOallu v, to blind ; to grow blind
t)&mpx, about, around, circum-
)amaethu v, to be husbanding or cul-
tivating [sional
)ambell a, being here and there, occa-
)amblygu v, to fold round
)amborthi v, to uphold
)ambrynu v, purchase, redeem
pambwyo v, to beat about
t)amcan -ion n, theory [theory
pamcaniad -au n, Damcaniaeth -au nf
f)amcanu v, to contrive, to theorize
■>amchwa -oedd, chwëydd nf overturn;
' steam; stench
•amchwaen, chweiniau nf, accident
>amchweinio v, to happen, to chance
•amchwylo v, to whirl round
'amdeithio v, to perambulate
i'amdoi v, to cover about
'amdorchi v, to VTeath about
i'amdori v, to break round
'amdramwy v, to travel about
aradreiglo v, to circumvolve
amdremio v, to look about
amdroi v, to turn round
famdrosi v, to drive about
amdrychu v, to amputate
amdwng n, appraisement
amdwyo v, to castigate
imdyfu v, to grow about
ìmdyngu v, to swear to a thing; to
undyru v, to heap about [appraise
imdywys /•. to lead about
Damddal v, to hold in
Damddyblygu v, to fold about
Damfachu v, to grapple about
Damfwrw v, to cast about
Damffrydio v, to flow about
Damgaeru v, to fortify about, to wall
Damgenu v, to vary [round
Damgludo v, to carry about
Damglymu v, to tie about
Damglywed v, to feel impulse
Damgnoi v, to fret or eat about
Damgreinio v, to crawl about
Damgyffredu v, to imagine
Damgyflroi v, to agitate
Damgylchu v, to surround
Damgylchynu v, to circumscribe
Damledu v, to expand round
Damlenwi v, to fill round
Damlewychu v, to illumine
Damlifo v, to flow round
Damlunio v, to form
Damlygu v, to elucidate
Damlynu v, to adhere about
Dammeg -ion nf, parable
Dammegol a, allegorical
Dammegu v, to allegorize
Damnoddi v, to protect
Damnoethi vf to expose
Damnyddu v, to twist about
Damranu v, to separate
Damred -ion nf circulation
Damredu v, to circulate
Damrithio v, to seem
Damrodi v, to wheel round
Damrwymo v, to tie round
Damryson v, to dispute
Damrywio v, to vary [trample
Damsang, Damsangu v, to tread, to
Damsathru v, to tread round
Damuno v, to desire=Dymuno [hap
Damwain, weiniau nf accident, chance,
Damweiniad n, chancing
Damweiniaeth nf chance
Damweinio v, to happen
Damweiniol a, accidental, casual
Damwyn -ion n, fortune, hap [hind
Dân n, lure, charm. Gafr ddân, doe,
Dan (mutation of Tan) pr, under, be-
neath, underneath, below
Danad, Danadl np (-en nf), nettles.
Danadl-darddiant, nettle-rash
Danas, Danys en, deer ; venison
Danfon v, to send, to convey
Danfoniad n, sending
Danfonol a, missionary
Danneddiad n, dentition
Danneddog a, toothed: jagged
1ÌÔ
PAR
Danneddu v, to teeth ; to bite
Dannod /i, reproach [twit
Dannod r, to reproach, to upbraid; to
Dannodiad n, reproaching
Dannodd nf toothache, pain in the
Dannogen nf the betony [teeth
Dansawdd soddion n, principle
Dansoddi v, to form a principle
Dansoddiad n, abstraction
Dansoddiaeth nf metaphysics
Dant, dannedd, daint n, tooth; tine
cog. Boeh-ddaint, the eye-teeth.
Dannedd blaen, fore-teeth. Dannedd
main, grinders, jaw-teeth. Dant y
Hew, dandelion
Dantaeth, teithion h, dainty
Danteiddiad n, making dainty
Danteiddiol, Danteithiol a, dainty
Danys era, deer. Bwch danys-, Bweh
daniog, buck. Gafr danys, Gafr
ddân, doe, hind
Dar, as a prefix, has sometimes an in-
tensive meaning==__ : sometimes,
like ar, it corresponds with the Latin
prce; and sometimes it has a partly
negative force [=di-ar], as in dar-
gwsg, darhimo
Dâr ra, noise, din
Dar, deri /f& ft, male oak, oak
Daraial -an », oak-apple
Darammhen v, to hesitate
Daramred -ion n, circulation
Daramred v, to go about
Daramrediad «, circulating
Darbenu r, to raise upright; to form
a perpendicular
Darblygu v, to fold over
Darbod -an v., preparation
Darbod v, to prepare, to provide
Darbodaeth nf foresight, precaution,
Darbodiad n, preparing [provision
Darbodol, Darbodus a, precautious, pro-
vident, prudent, heedful
Darbodoldeb n, precaution, circumspec-
tion [person
Darhodwr, wyr n, prudent or provident
Darborthi v, to sustain with food
Darbwylliaeth vf persuasion
Darbwyllo v, to persuade
Darbwyo v, to beat continually
Darbwys -an n, preponderance
Darbwyso v, to preponderate [chefu
Darchefn ad, once more, agam=Tra-
Darchwantu v, to covet, to desire
Darchẅareu v, to sport about
Darchwennych v, to covet greatly
Darchwilio v, to pry about
DAR
Darehwyd_ö v, to swell up
Darddangos v, to show, to exhibit,
Darddiffynu v, to protect [represem
Darddilyn v, to pursue eagerly
Darddisgyn v, to • I
Darddodi v, to prefix [allowajfl
Darddogni v, to proportion, to fix ai
Darddonio v, to endow [monstrafr
Sarthu v, to elucidate, to de
Darddringo v, to climb up
Darddullio v, to describe
Darddwyrain v, to soar aloft [lieav;
Darddwyso v, to make dense, solid, o
Darddychrynu i\ to intimidate
Darddychwel o, to recur
Darddyfod v, to come to pass
Dareb -ion nf proverb, adage
Darebu v, to use a proverb
Daredrych v, to observe
Daredd n, tumultuous noise
Daregnîo v. to use great exertion
Daren n, noise, din
Darennynu v, to set on fire
Darestyn v, to extend over
Darfachu v, to grapple over
Darfadden v, to remit
Darfalannu v, to bud out
Darfanu v, to impress
Darfathru v, to trample over
Darfeddwi v, to intoxicate
Darfeilio v, to pile up
D^'.rf.'lydd -ion ra, imagination
Darfelyddu v, to imagine
Darferu 'v, to accustom
Darfethu v, to miscarry
Darfinio v, to sharpen, to edge, to wh
Darfod ra, ceasing to be, end
Darfod v, to finish, to end, to cease;
happen. A ddarfu i chwi ei wele'
did you see him ?
Darfodadwy a, perishable
Darfodedig a, evanescent
Darfbdedigaeth -an n, being brought
an end; consumption, phthisis
Darfodiad ??, finishing, concluding
Darfod. ', :tling
Darfodoldeb n, transientness. ei
Darfoddio v, to make pleased [ese<
Darfoethi v, to nourish
Darfolli /:. to receive kindly
Darfradu v, to act treachery
Darfrathu r, to wound, to stab
Darfreinio ., to dignify
Darfritho v, to variegate
Darfriwo i\ to break, to bruise
Darfrochi v, to ruffle
11«
DAR
Darfrodi" r. t<> embroider
Barfrudio v, to prognosticate
yifij in v, to haste, to hasten
Darfrythu v, to raise a tumult
■Htfrydio, v. to inflame, to throb
Darfrywio v, to make brisk
Darfwytho v. to blandish
Darfydio v, to exist
Dargadw (', to secure, to preserve
Dargaenu r. to overspread
Dargaethu r. to restrict, to restrain
Dargamu v, to bend
Krganfod v. to discover
Darganfyddiad -au n. discovery
Dargantu i\ to form a rim
Dargànu v, to blanch, to bleach
iglu v, to heap, to pile
•gau v, to envelop
geisio v, to persevere
;elu v, to overveil
tu », to bulge out
ilio v, to recede.
jipio v, to snatch
gledru t', to lattice over
;leinio v, to crawl
;leisio v, to make black and blue
;lodi v, to be extolling
jludo v, to transport
rgluddio v, to overwhelm
trglymu v. to knot
Darguiiio v, to toil
[Dargnithio v, to pat
Dargnoi i?, to keep gnawing
fcrgochi v, to redden, to blush
Hprgod -ion n, tumour, abscess
JDargodi v, to rise over
!-. to oversway
Ifttrgoelio v, to credit partly
Dargoethi r. to purify
Kjrofio >:. to call to mind
Jargoífa. Dargoffäu r. to record, t
' commemorate
uargolledu v, to cause loss
Kgolli v, to lose
)argosi v, to scratch
j)argospi i*, to castigate
Jargraiu v, to scrape
pargraffu v, to cause an impression
Oargrasu v, to parch slightly
Dargredu w, to half credit
)argroni v, to collect
)argrothi v, to bulge, to swell out
)argrwydro v, to wander about
>argrybwyllo v, to intimate slightly
Jargryehu v, to make rough
)argrvnu r, to conglomerate
(■grysio c to accelerate
PAR
Darguehio r. to frown, to knit the brow
Darguddio r. to seclude
Dargulo v, to narrow
Darguro v, to reverberate
Dargwsg n, slumber, light sleep
Dargwyddo, Dargwyinpo r, to fall
Oargydio v, to join
Dargyfaddaw v, to menace
Dargyfaddef v, to own partly
Dargyhoedui v, to expose
Dargylchu, Dargylchynu v, to encircle,
Dargynu v, to elevate [to surround
Dargynnull, Dargynnullo o, to heap
Dargynnwys r, to make compact
Dargynnygio v, to offer, to attempt
Dargynnyddu v. to augment
Dargyrchu v, to resort
Dargyrhaedd v, to reach, to extend
Dargysbellu v, to concentrate
i 'argystadlu v, to proportion
Dargysgodi », to adumbrate [asleep
Dargysgu », to doze; to nod, or fall
Dargysgodi v, to combine, to connect
Dargyssoni v, to harmonize
Dasgyssylltu v, to conjoin
Dargystuddio v, to excruciate
Dargywain v, to convey, to carry
Darhedeg », to hover, to fly al out
Darheidio v, to swarm
Darhoni v, assert; to dogmatize
Darhuno v, to doze
Dariad n, making a din
Dariasu v, to prevade
Darladu v, to be benevolent : to bless
Darlafaru v, to enunciate
Darlamu v, to hop
Darlechu v, to sculk, to lurk
Darledu v, to expand, to spread
Darleddfu v, to slant, to incline
Darleisio v, to resound, to reverberate
Darleithio v, to make humid
Darlenwi v, to superabound
Darlesu v, to cause benefit
Darlethru v, to slope, to incline
Darlethu o, to overlay
Darlewychu r. to shine
Darhdio v, to inflame
Darlifo r, to flow
Darlith -iau -oedd ??/, lecture
Darlithio t', to lecture
Darlithiwr, wyr n, lecturer
Darliwio v. to give a tint
Darlochi v, to give refuge, to shelter
Darloesi v, to empty over
Darloni v, to gladden, to cheer
Darlosgi r. to singe, to scorch
DarlucMo r. to sprinkle
117
PAR
Darluddio v, to obstruct
Darlunfa -oedd nf place of drawing
Darlunio v, to portray, to depict, to
draw, to delineate, to represent
Darlunlen -i nf, map
Darlwybro v, to trace
Darlwyddo v, to cause prospering
Darlwytho v, to load
Darlyfnu v, to polish
Darlyncu v, to belch, to eructate
Darlynu v, to adhere, to stick
Darlythyru v, to superscribe
Darlywio v, to superintend
Darllain, Darlleain r=Darllen
Darllaw re, brewing
Darllaw v, to pour ; to brew ; to handle
Darllead re, lecturing
Darlleain v, to lecture=Darllen
Darllen v, to read, to peruse
Darllenydd, Darllëydd, -ion, Darllenwr,
wyr re, reader ; lecturer
Darlleo, Darllëu v=Darllen
Darllewyrchu v, to illumine
Darllofi v, to handle
Darmain re, prognostication
Darmain v, to prognosticate
Darmerth -oedd re, preparation
Darmerthu v, to prepare, to provide
Darn -au re, piece, fragment, patch
Darnaid, neidiau nf, hop, leap
Darneidio v, to hop, to vault
Darnio v, to piece, to break in pieces
Darnod -au re, distinction
Darnodi v, to distinguish ; to define
Darnofio v, to swim, to float
Daroddef v, to suffer, to endure
Darofyn v, to intimate [tion
Darogan -au nf prediction, prognostica-
Darogan, Daroganu v, to predict, to
foretell, to prognosticate
Daroganiad re, predicting
Darogwyddo v, to incline
Daron, Daronwy re, the thunderer
Darostwng re, debasement
Darostwng, Darostyngu v, to debase;
to subdue ; to subject
Darpar -ion re, preparation
Darpariad n, preparing
Darpariaeth, Darparaeth nf, preparation
Darparu v, to prepare, to make ready
Darre v, to effuse ; to blush
Darstain, steiniau re, tinkling, clanging
Darstain, Darsteinio v, to tinkle, to
clang, to peal
Darswydo v, to intimidate, to terrify
Darswyddo v, to superintend
Darswyno v, to enchant, to charm
DAT
Darsylw, Darsylwad re, observation
Darsylweddu v, to form elemental prin-
Darsylwi v, to observe [ciples
Darsyllu v, to stare, to gaze ; to ohserve
Daru v, to finish, to end
Daru v, to tinkle, to clank
Darwain, weiniau re, ministration
Darwain v, to lead ; to administer
Darware -on re, disport, play
Darwareu v, to disport
Darwedd -ion nf compliancy
Darweddu v, to direct
Darweinio v, to lead ; to minister
Darweithio v, to supererogate
Darwel, Darweliad re, perception
Darweled v, to perceive
Darwenu v, to smile
Darwib -iau nf hovering
Darwibio v, to hover, to fly about
Darwirio v, to assert
Darwystlo v, to pledge
Darymchwelyd v. to revert
Darymdeithio v, to sojourn [deavou
Darymgeisio v, to make an effort, to en
Darymranu v, to divide
Darymred -ion re, excursion; colliqua
tion ; diarrhoea ; looseness, laxness
Darymred v, to run; to move about
to run out ; to frequent
Darymrithio v, to seem, to appear
Darymroi v, to resign [ r.
Darymsangu, Darymsathru r. 1 > trail.
Daiymsawdd, soddion re, adjunct,
Darystain, einiau re, tinkling; peal
Darysteinio v, to tinkle, to ring
Das -au, deisi nf, stack, rick, mow ; hea
Dasgwrn, gyrnau re, cone; rick
Dasgymiad, Dasiad n, ricking, stackm :
Dasrnal re, gentle touch
Dasmalu v, to touch aently
Dasol a, cumulated ; stacked
Dasu v, to stack, to rick
Daswl, ylau re, pile ; stack
Daswrn, yrnau re, cone; pile
Dasyliad re, piling up
Dysylu v, to pile, to rick
Dasyrnu v, to heap, to rick
Dat px=Da.à
Dattaenu v, to spread out anew
Dattaith, teithiau nf journey back
Dattal -ion re, repayment
Dattalu v, to repay, to reimburse
Dattanio v, to quench
Dattaro v, to strike back, to repulse
Dattardd -ion re, obstructed eruptioi
checked budding [breaking o,:;
Dattarddu v. to cease budding; tocea
118
DAW
Dattarthu v, to clear of vapour
| Dattebyg a, unlike, dissimilar
Datteimlo v, to cease feeling
Datteithio v, to return, to journey back
Datterfynu v, to remove a boundary
Datterfysgu v, to cease rioting
j Datterwynu v, to allay heát, to cool
I Dattesu v, to cease being sultry
Dattirioni v, to become un amiable
I Dattochi v, to dissipate vapour
j Dattod v, to loosen, to undo, to unloose
Dattodwr, wyr n, one who loosens
I Dattod di v, to dissolve again
Dattoi v, to remove a covering; to un-
i; Dattolcio v, to take out dents [roof
I Dattoli, Dattolio v, to diminish again
: Dattorchi v, to unwreath
li Dattori v, to break again ; to refract
* Dattraethu v, to recapitulate ; to reiter-
1 Dattrafodi v, to give over toil [ate
5 Dattrafferthu v, to cease being busy
| Dattreigl, -ion nf movement or rolling
backwards [of coming back
Dattramwy -on nf recurrence ; the act
ì Dattramwyo v, to move back
I Dattrefn -au nf disarrangement
i Dattrefn u v, to discompose, to disorder
I Dattreiddio v, to penetrate again
; Dattreiglo », to roll back
Dattro, troion n, turn backwards
Dattroi v, to turn back ; to untwist
Dattrwsio v, to disarray
Dattuddo v, to uncover, to denude
Dattueddu v, to unbias
Dattwytho v, to deprive of elasticity, to
t render rigid
Dattyb -iau n, reversed opinion
■ Dattybio v, to change sentiment
Dattynhau v, to relax
Dattynu v, to pull back
Dattyru v, to level a heap
Dattywynu r, to reflect rays
Dathl a, celebrated, famous
Dathlud n, celebration
Dathlu r, to celebrate
Dau n & a, two : /dwy. Ein dau, both
of us. Eich dau, both of you. Ill
dau, Eill dau, both of them '
Daw -on, Dawf, dofion re, son in law
Daw v, will come
' Dawd, dodion n, deposit ; giving ; datum
Dawed v, to come=Dvfod
Dawes -au nf, daughter in law=Gwaudd
Dawg n, portion, share
Dawn, doniau n, gift; virtue; grace
Dawns -iau n, dance
Dawnsio v, to dance
PEP
Dawnu v, to gift, to endow
Dawnus a, gifted ; virtuous
Dawr v, to care, to regard ; to cause care .
Ni'm da-wr, I do not care
De -au n, activity ; parting ; right side ;
the south=Deheu [right ; south
De v, to part; to right: a, separate;
Dead n, parting, separation
Deadell -au -oedd nf flock, herd
Deadelhad n, herding
Deadellog a, gregarious
Deadellu v, to form a herd
Deaeth nf separation
Deall n, intellect, understanding
Deall v, to understand [ble
Dealladwy a. intelligible, comprehensi-
Dealledigaeth nf understanding, com-
Dealledigol a, intellectual [prehension
Deallgar a, intelligent, wise
Deallgarwch n, intelligence
Dealliad, Dealltiad n, understanding
Deallol a, intellectual
Deallt n, understanding=Deall
Dealltwr, wyr n, intellectualist
Dealltwri n, intelligence
Dealltwriaeth n, understanding, com-
prehension, intelligence
Dealltwrus a, intelligent
Deallu v, to undef*stand=Deall
Deallus a, intelligent, knowing
Deau n, the right side; the south: a,
south; right=Deheu
Deawl a, tending to separate
Debed v, to go, to depart
Dechreu, Dechre n, beginning, origin : v,
to begin, to commence, to originate
Dechreuad, Dechread n, beginning,
commencement, origination
Dechreuedigaeth nf, commencement
Dechreuol, Dechreol a, original, initial,
primitive
Dedfryd -au nf restoration; verdict,
adjudication, sentence
Dedfrydiad n, adjudication
Dedfiydol a, adjudicating
Dedfrydu v, to sentence
Dedlidio v, to be angry again
Dedwinedd n, evanescence
Dedwino v, to fade away
Dedwinoldeb n, liability to fade
Dedwydd n, regained knowledge ; state
of bliss; felicity
Dedwydd a, happy ; discreet; virtuous
Dedwyddiad n, beatification
Dedwyddo v, to beatify, to make happy
Dedwyddol, Dedwyddus a, beatific;
blessed, happy
113
PEG
Dedwyddwch, Dedwyddyd n, happiness
Dedwyn a, calmed ox passion
Ded)- Iliad n, suckling; sucking
Dedyllio v, to suckle, to suck
Dead nf, order, rule
Deddf -au nf, statute, ordinance, law
Deddfod -:iu n, statute, ordination
Deddfol a, ceremonial
Deddfoli r, to make ordinal [giver
Deddfroddwr, wyr n, legislator, law-
Deddfu v, to institute; to enact
Deddfwr, wyr n, legislator
Deddfwnaeth nf legislature
Def-ioq n\ one's own; right
Defeidiog -an nf sheep-walk
Deflys -oedd n, court of common pleas
Defh n, matter, stuff
Defni np, dropping, drops: s dafn
Defniad n, trickling
Defni'o v, to drop, to trickle
Defnydd -iau n, element, matter, sub-
Btance. Gwneuthur defnydd o, to
make use of
Defnyddgar a, substantial, useful
Defnyddiad n, substantiality ; usefulness
Defnyddiadu r, to make material
Defnyddio v, to prepare matter; to make
use of, to use
DefnyddiodraetO nf, inaterialism
Defnyddio] a, material ; useful
Defnyddioldeb n. materiality ; usefulness
Defnyddu v, to form matter
Defnyn -an n, drop, particle
Defnyniad n, dropping
Defnynu r, to drop, to trickle
Defod -au nf usage, custom ; ceremony
Defodi v, to fix or institute a custom
Defodiad n, institution [ceremonial
Defodol ad, accustomed; customary:
Defodoldeb n, usage
Defol a, being in the usage
Deff-ion », quotient
Deffinio v, to define
Deffiniad n, definition
Deffol v, to select, to pick=Dethol
Deffoliad n, selection
Deffro a, moving; awake
Deffro, Deffroi v, to rouse; to wake
Deffroawl a, tending to awake
Deffrous o, wakeful ; exciting
Djeg a, ten
Deg -au n, ten
Dagaid, eidiau n. decade, tenth
Degban a, having ten parte
Degeidio v, to form decades
Degftd a & n, tenth
Degiad n, decimal. Degiadau, decimals
I) EI
Degly r. to barken, to listen
Degol a. decimal. Degolion, decimals
Degoli v, to decimate, to tithe
Degoliad n. decimation
Degoliaeth nf, tithing
Degplyg a, tenfold
Degryn n, single drop
Degryniad «, dropping
Degrynu v, to fall in drops
Degsill a, often syllables
Degtant, tannau n, ten-stringed instrti
Degtro a, of ten turns [mei
Degu v, to decimate
Degwm, yinau n, tenth, tithe
Degymiad n. tithing
Degymol a, relating to tithe
Degymu p, to tithe; to take tithe
Deng a. ten=Deg
Dengwaith n & ad, ten times or turns
l>eneyn a, clownish, rustic
Deheu n, south
Deheu a, southern; south: right
Debeuad n, righting; southing
Deheubarth -an n, south region. D<
heubarth Cymru, Deheudir Cymr
South Wales
Debeuder, Deheudra, Deheuedd, Dehe»
rwydd n, dexterity, expertness
Deheudir -oedd n, southern regio
Deheudir America, South America
Deheuig a, dexterous; dexter; southe:
Deheulaw nf. right hand
Dehe'ue v, to put on the right; to go
the south, to south: to use dexterit
DeheuoJ a. dexter; southern
Deheuwynt a, Bouthwind
Deifiad n, singeing; blasting
Deih'o /.'. to singe; to blast
Deifiol a. singeing; blasting
Deifnio v, to nurture [e
Deifniog a, nurtured; trained; constit
Deifr n, regimen; verse: np, waters
Dyfroedd. Set Dwfr
DeiiViad n, setting in order
Deifrio v, to put in regimen
l)eiv,T n cS: cn, drop; tear: p dagragj
Deigriad n, weeping
Deigrio r. to shed tears; to trickle
1 teigrol a, lachrymal
Deigryn n, drop; tear
Deigryniad n, trickling
Deigrynol n. falling in drops
Deigryim r, to fall in drops
Deigyniad n, emanation
Deigynol (/, emanant
Deigynu v, to emanate
Deilad -on n, tenant : subject
120
DEL
Deilen. dail nf leaf, foil
Dciliaih rap, mixed leaves
Deiliail >i. foliation
Deiliad. iaid re, tenant; subject
Deiliadaetli nf foliage; tenantry
Deiüaiit n, foliage, i'oliation
Deiliar a. foliaeeous. leafy
Deilin v, to put out leaves
lôliog a, bearing leaves, leafy
Deihv -on ra, the small of the leg
lèilliad re, proceeding, issuing
Deillio v, to proceed; to flow, to issue
Dei lüi'l a, proceeding: issuing, deriving
Deiucixl. Dincod en. teeth on edge
Deincodyn, Dincodyn re, apple seed
Deiniad re, alluring
Deinio r. to allure
Deinofyddiaeth nf. esthetics
Deintbylor re, toothpowder
Peintgraff -au re, instrument for ex-
tracting teeth
Deintgryd re, gnashing of teeth
Deintiad re, dentition
Deintio v, to teeth ; to bite
Deintiol a. dental. Deintolion, dentals
Deinthveh a. toothpowder
Deintrod -au nf cogwheel
Deintws a, little tooth
■eintwst /;/'. toothache
IDeintydd -ion n. dentist [things on
fcDeintyr -iau n, tenter: hook to stretch
IDeiryd v. to pertain, to belong; to be
|Deiseb -au nf. petition [related
(Deisebu /■. to petition
Deisyf -ion re, request, entreaty : v
request, to entreat, to beseech
iDeisyriad re. requesting; request
Deisyful n. beseeching. suppliant
Deisyfu, Deisyf r, to request; to crave,
Ì to entreat, ro beseech
(Deisyn re, hank, skein
Bo, progress ; approach [neat
I Del a, stitf; pert, saucy; smart, pretty,
Delbren -i n. cudgel; log; stick tied to
I a dog's tail ; idle or stupid fellow
Delder u. stiffness; sauciness; prettiness
Delfaen re. delvin. substance found in
Delfysg -oedd. amalgam [tin mines
Delfysgu r. to amalgamate
Delff ?,. numskull; churl
■Delftaidd a, oafish; stupid; churlish
Delffeiddio r. to stupify ; to become
Delid -au re, mineral, metal [stupid
tttìidfaen, fain, feini re, mineral
Delor -au nf the woodpecker
Delw -au nf image; idol
Dehvad n. formation
PER
Delwadol o, formative [images
Delwaddoli r, to idolatrize, to worship
Delwaddoliad re, worshiping of idols
Delwaddoliaeth -au », idolatry
Delwaddolwr, wp », idolater, iconolater
Delwant », imagery
Delwdorwr, wyr re, iconoclast
Delwedd -au nf resemblance; image
Delweddu v, to portray [a statue
Delwi v, to give a form; to become as
Dell re, slit, cleft
Delli, Dellni n, blindness
Del It up (-en nf), splinters; laths; lat-
Dellteniad re, splintering [tice
Dellienog «, splintered ; latticed
Delltenu v, to splinter
Delltiad re, splintering ; latticing
Delltog a. in splinters; latticed
Delltu v, to splinter ; to lattice, to shiver
Demi -au re, outskirt
Dengar a, alluring, enticing
Deniad re. alluring
Denol a, alluring, enticing
Denu v, to allure, to entice
Deongli, Deongl v, to interpret
Deongliad re, interpretation
Deonglydd -ion re. interpreter
Deol re, exile, banishment
Deol v, to separate ; to exile, to banish
Deolawd re, separation
Deoliad re, separation; banishing
Deon -iaid re, distributor: dean
Deon np. visitors, strangers
Deoniaeth nf deanery
Deor n, hatching, hatch
Deor v, to brood, to hatch
Dr.iraid. eidiau re, hatched brood
Deorain r. to hatch, to brood
Deorawd, Deoriad n. hatching
Der o, stubborn, froward, sullen
Dera -on nf fury, fiend, devil; the
staggers
Deraidd a, apt to be stubborn
Derbyn v, to receive; to admit; to ac-
cept. Heb ddérbyn wyneb, without
respect to persons
Derhyniad re, reception; admission
Derbyniadwy a, receivable; admissible
Derbyniol a. receivable, admissible; ac-
Derbynioldeb«,aceeptabieness[ceptable
Derch a, elevated, exalted
Derchafu, &c=Dyrchafu, &c.
Derdri n, obduracy-
Deri np, female oak trees: nf oak grove
Deriad n. froward acting
Derio, Deru v, to act frowardly
Derlewyn -ion re, radiance
121
DEU
Derlin n, the heart of oak
Derlwyn -i n, oak grove
Derllydd a, poured, effused
Derllyddiad. n, depletion
Derllyddu v, to pour out
Dernyn -au n, piece, patch, fragment
Derw n, the male oak, oak trees: nf
oak grove
Derwen, derw, deri nf, oak tree, oak
Derwin a, oaken, made of oak
Derwydd -on n, druid
Derwyddol a, druidic, druidical
Derwyddoni n, Derwyddoniaeth nf, dru-
Derwyddiaeth nf druidism [idism
Des -au n, system, order, rule
Deseb -au nf system
Desgyn v, to ascend, to mount=Esgyn
Dest n, order, trim
Destl. Destlaidd, Destlus a, neat, trim.
tidy, spruce ; delicate, dainty
Destliad n, putting in trim
Destlu v, to make neat
Dethol v, to select, to pick, to choose
Dethol, Detholedig a, select, choice,
chosen. Detholion, selections
Detholiad n, selecting, selection
Dëu v, to come, to arrive
Deuad n, coming, arrival
Deuawd n, duet, duetto
Deubarth a, of two parts : np, two parts
Deubarthiad n, bisection
Deubarthu v, to bisect, to divide
Deuben np, two heads ; a pair
Deuben, Deubenog a, two-iieaded
Deublyg a, double
Deublygiad n, doubling
Deublygiaeth nf duplicate
Deublygu v, to double
Deudro np, two turns : a, twice
Deudroed np, two feet
Deudroediog a, bipedal, biped
Deuddaint a, bidental
Deuddeg a & n, twelve, 12
Deuddegfed a, twelfth
Deuddyblyg a, twofold, duplicate
Deueiriog a, equivocal
Deuenwol a, binomial
Deufed am, second : o/dwyfed
Deufin, Deufiniog a, of two edges, two-
edged
Deugain, Deugaint a & n, forty, 40
Deugeinfed a, fortieth
Deuhanner a, of two halves
Deulais a, of two sounds
Deulasnur n, bichloride
Deuleisiad, iaid n, diphthong
Deulin np, the two knees
Deuliw np, two colours; two parties
a, of two colours, bicolor
Deulun np, two forms; a pair: a, o
Deulygeidiog n, binocular [two form:
Deunaw a & n, eighteen, 18
Deunydd -iau=Defnydd
Deuochrog a, of two sides, bilateral
Deuoedd np, the twain, the two
Deuol a, future, coming; dual
Deurudd np, the cheeks
Deuryw np, two sorts or kind : a, of dc
Dentu np, two sides; compass. (
Deuwedd np, two forms [ddeutu aboul
Deuwynebog a, having two faces ; hypo I
critical : n, the heart's ease
Dew n, he who wills ; the deity
Dewaint n, nndnight, dead of night
Dewid -ion nf, promise, vow
Dewin -ion -iaid n, diviner, wizarcj
soothsayer, sorcerer
Dewin a, divine, theological
Dewines -au nf, witch, sorceress
Dewiniaeth nf divination
Dewinio v, to divine
Dewinydd -ion n, theologian=DuwinB
Dewinyddiaeth nf theology [ yd
Dewis -ion n, choice . v, to choose
Dewisiad n, choosing
Dewiaol a, choice, desirable, select
Dewr a, brave, bold, valiant; stout
Dewr -ion n, brave one, hero
Dewrhau v, to grow bold
Dewrder, Dewredd n, bravery, valour
Dewryn n, pert or brave one
Di px, without, void of, destitute of. n<
having; dis-, il-, im-, in-, ir-, un
non-, -less, not. A numerous eta
of adjectives of negative signitìcatic
is formed by prefixing this particle '
nouns or to other words used as noun
The following are some of the mo:
important : for others, not included
the list, the nouns of which they a'
formed must be referred to : —
Diabred, unprogressive. Diach.ign
ble. Diachles, unsuccoured. Diachlud
unobscured. Diachor, being unencircle
Diachos, without cause, causeless. D
acbris, uncovered, unobscured. Diachu
not to be saved. Diachudd, unseclude
Diachwyn, uncomplaining. Diadbry
without redemption. Diadchwaet
Diadfias, void of relish. Diadchw;
unrecurring. Diadeg, inopportune. I
adfyd, unafHicted, unvexed Dia
fyw, void of revival. Diadgof, void
recollection. Diadlais. void of res
122
DIA
nance. Diadlam, not to be rep;
Diadlif, without a reflux. Diadnabod,
unrecognized. Diadnaid, void of resil-
ience. Diadnair, reproachless. Diadred,
void of recurrence. Diadrwym, unre-
stricted. Diadwaith, not to be undone.
EHadwedd, void of retrospect. Diad-
werth, undepreciated. Diadwyth, in-
noxious, innocuous. Diaddfed, imma-
ture, unripe. Diaddurn, unadorned.
Diaddysg, unlearned, illiterate. Diael,
'without a brow. Diaele, unafflicted, not
ailing. Diaeth, without pain. Diafael,
[without a hold. Diafar, without sorrow.
jDiaflwydd, void of misfortune. Diaflym,
lot blunt. Diafrad, without waste. Diafr-
dwyth, unimpassioned. Diafreol,undis-
iwdered. Diafrwydd, unobstructed. Di-
(ifryw, undegenerate. Diagor, without
)pening. Diagro, undetected. Diagwedd,
raid of method or form. Diangeu, death-
ess, immortal. Diaidd, void of zeal,
vithout energy. Diail, without a second,
inequalled. Diailenedig, unregenerated.
Oiaill. not otherwise. Diaillt, matchless,
unmatched. Diainc, void of greediness.
üalaeth, void of sorrow. Dialar, not
mourning. Dialw, uncalled, unnamed.
)iallu, unable, impotent. Diambell,
icarce. Diamcan, void of design, pur-
wseless. Diamdlawd, not necessitous:
ibundant. Diamddiffyn, defenceless. Di-
iuneth, unfailing. Diamgall, not circum-
' pect. Diamgant, unencirled. Diam-
çeledd, succourless. Diamgelog, uncir-
•umspect. Diamgen, not otherwise.
)ianiuudd, not enveloped. Diamgyffivd.
i'oid of comprehension. Diamgyich.
insurrounded. Diamhafal, without
larallel, incomparable. Diammheu, in-
lubitable, doubtless. Diammod, uncon-
'itional. Diamrafael, uncontentious.
Mamrosgo, not unwieldy. Diamryson,
oid of strife. Diamryw. not heteroge-
nous. Diamwedd, incongruous. Diam-
rel, uncircumspect. Diamwes, void of
njoyment. Diamwys, unequivocal. Di-
mynedd, impatient. Dianad,unexcep-
ionable. Dianadl, breathless. Dianaf,
without defect, perfect. Dianair, re-
•roachless. Dianerch, ungreeted. Dian-
3rth, not unsightly. Dianfodd, not un-
filing. Dianfon, without mission, un-
ent. Dianfudd, not unprofitable. Dian-
,'awd, without misfortune. Dianhap,
■ithout mischance. Dianhwyl, undisor-
ered. Dianial, not overgrown. Dianian.
(Pi P*-)
DIB
unnatural. Diannedd, without a dwel-
ling. Diannel, aimless. Diannod, instan-
taneous. Diannog, unexcited. Dian-
nwyd,unchilled. Dianrheg, giftless. Di-
anrhydedd, without honour. Diansawd,
impersonal. Diantur, without enter-
prise. Dianudon, not perjured. Dian-
wadal, unwavering. Dianwes, unindul-
gent. Dianwylyd, not affectionate.
Diarab, not joyous, sad. Diaraf, not
dilatory or slow. Diaraul, inclement.
Diarbed, unsparing. Diarchar, daunt-
less. Diarchen, uncovered, unshod.
Diarchenad, unclothed. Diarcholl, with -
out a wound, unscathed. Diarchwaeth,
tasteless. Diardres, without toil. Di-
ardwy, without sway. Diarddel, claim-
less : v, to disclaim, to repudiate. Diarf,
unarmed. Diarfaeth, void of purpose.
Diarfer, without usage; unusual. Di-
arfod, inopportune. Diarffordd, out of
the way. Diargae, without obstacle.
Diargel, undisguised. Diargraff, im-
printed; without impression. Diar-
gysswr, undaunted. Diargywedd, blame-
less. Diarial, spiritless, faint. Diarloes,
exhaustless. Diarludd, unobstructed.
Diarlwy, unprovided. Diarmerth, with-
out preparation or provision. Diarnabod,
unrecognised. Diarnod, uncharacteris-
tic. Diarobryn, unmerited. Diarofyn,
unintentional. Diarogl, without scent,
scentless. Diaros, without delay. Di-
arswyd, dauntless, fearless. Diartaith,
without torture. Diarw, not rough or
rugged. Diarwais, without earnestness.
Diarwedd, without conduct. Diarwel,
not conspicuous. Diarwellyg, undefect-
ible. Diarwybod, unknowing, una-
wares. Diarwydd, without token. Di-
arymchwel, unreverting. Diarynaig,
dauntless. Diasbri, without wiles. Di-
asgell, wingless. Diasgen, unblemished ;
unhurt. Diasgloff, without lameness.
Diasgwrn, without bone. Diastrus, un-
perplexed. Diasw, not left or awkward
Diateb, unanswered. Diattal, unim-
peded, unstopped, incessant. Diattreg,
undelayed, unimpeded ; direct. Diattro,
without reversion. Diathraw, without
a teacher. Diathrawd, uncensured.
Diathrin, unused to labour. Diau, true,
certain. Diawch, not keen ; unapt. Di-
awgrym, unskilful. Diawr, without
doubt. Diaws, unapt. Diawydd, with-
out avidity, not zealous
Dibaid, incessant, unceasing, cease-
123 ~
DID
(Dl p,r.)
DIDD
less. Dibaith, indistinct, Diball, infal-
lible; sure. Dibara, not durable ; short.
Dibarch, void of respect. Dibcch, sin-
less, without sin. Dibedrylaw, inexpert.
Dibelre, without perplexity. Dibellt,
incompact. Diben, headless, endless.
Dibenaeth, without a chief or leader.
Diberchen, unpossessed. Diberfedd,
without entrails. Diberthynas, irrele-
vant. Diberygl, without danger. Di-
betrus, unhesitating, decided. Dibil,
having no peel. Diblaid, without party.
Diblant, childless. Diblcth* unplaited.
Diblisg, without shell or husk. Diblu,
featherless, unhedged. Diblwyf, hav-
having no parish. Diblydd, not mellow
or soft. Diblyg, without a fold. Dibobl,
without people, unpopulated. Diboen,
painless; unwearied. Diboeth, without
heat. Diborth, helpless, unaided. Di-
braidd, without flocks. Dibrawf, with-
out proof. Dibrestl, without prattling.
Dibreswyl, having no abode. Dibrid,
priceless. Dibridd, without earth. Di
brin, unscanty, unscarce. Dibriod, un-
married, single. Dibris, worthless, value-
less, of no account. Dibrudd, indiscreet.
Dibrwy, iinprovidi nt. Dibrvd. inoppor-
tune. Dibryder, without anxiety. Di-
bryn, without purchase. Dibrys, without
haste. Dihrysur. not diligent. Dibuch,
without desire. Dibur, impure, unre-
fined=Ammhur. Dibwyll,
witless. Dibwyg, light, not heavy. i)i-
byd, without danger
Dich want, without desire. Dichwerw,
not bitter. Dichwith, not awkward.
Dichwedl, without a word '
Didad, fatherless. Didaen, without ex
pansion. Didaer, unimportunate. Didal,
unpaid. Didalch, unfractured. Didahn,
incessant. Didanc, not tranquil. Di-
dardd, uneffusive. Didarf, nnscared,
unchased. Didaro, not struck, without a
blow; unaffected, unconcerned. Didarth,
without vapour. Didasg, without task
or job. Didaw, not silent or tacit.
Didawel, not calm, uutraiujuil. Didawl.
incessant, unabated. Didech, without
skulking. Dideimlad, unferiing, inhu-
man. Dideithi, imperfe-t in kind. Didel,
act stretched. Di-ia-l res beaîifcíul
Dider, impure, unrefined. Diderfyn,
boundless, endless, infinite. Diderfysg,
undisturbed. Didlawd. not poor, or
destitute. Didolc, without a dent.
DidoLL free of toil, toll-free. Didon.
having the surface removed. Didonfryij
unfroward. Didor, uninterrupted. Dil
doraeth, unprofitable; silly and changtl
able; fickle; shiftless; uncontinuinjl
Didorch, unwreathed. Didoriad, ur
broken. Didost, unsevere. Didostui
without pity, pitiless, incompassionat
Didra, without excess. Didrachwan
without lust. Didrafn. without chang
Didrafferth, Didrafod, without bust!
Didraha, without haughtiness. Didra
undiminished. Didraill, unrevolvin
Didrain, unagitated; solitary. Didrai
without oppression. Didrallod, withoi I
distress. Didramgwydd, unstumblina I
without offence. Didramwy, unfrequa I
ted. Didranc, endless ; incessant. D
dras, without kindred. Didrasercl
wit bout doating. Didraul, wasteles I
inexpensive; without diminution. Dl
drawd, without currency. Didrawial
unimpelled. Didraws, not cross; nl
froward. Didref, without a dwellinl
desert. Didrefn, disordered, irreguki
Didremyg, without contempt. DidnB
without labour. Didreth, free of tifl
bute, tax-free. Didro, without a turB
;, direct. Didroed, footless; withoB
leg or stand. Didrofa, without 1
turning. Didrosedd, without trarB
grcssion. Didru. without misery. IE
drugar, Didrugaredd, unpitying, mer>«
less, pitiless, unmerciful. DidrwcJ
not fractious. Didrwm.not heavy, ligli
Didrwst, noiseless, without din. II
drwydded, unlicensed. Didrydar, wit»
out clamour. Didrythyll, not want<«
Didrywedd, without instinct. Diduchs»
without grumbling. Didudd, withe ■
covering. Diduedd, impartial, unbiaswM
Didwf, without growth. Didwg,uupnB
perous. Didwll, having no hole. DidvH
unfractured, whole. Didwrf, with(«
tumult. Didwy. unarranged. Didw;«
without guile, undeceitful. Didwy a
unelastic. Didy, houseless. DidB
unsuspected. Didymmestl, uutempB
tuous. Didyner. not mild or tend»
Didywyll, not dark, unobscured, iml
scure. Didywyn. without resplendent
Didda. Diddaioni, void of goodníBJ
Diddadl, without dispute. undisputB
indisputable. Diddail, leafless, apetH
ous. Diddannod, reproachless. Diddll
bod, improvident, Diddarfod, endltjji
perennial. Diddawn, unsifted; grafi
less. Diddawr. unconcerned. Diddetj
124
I
DI
CD:
void ot' understanding, irrational. Di-
[ddefnvdd, unsubstantial; useless. Di-
jdderbyn, unreceiving. Diddestl, untidy.
HMddewis, without' choice. Diddi'al,
{without revenge. Diddichell, undesign-
Jing, guileless. Diddirlan, not evanescent.
jWddiftodd, unquenchable. Diddig, un-
Jmpassioned, without anger; appeased?
contented; unmurmuring. Diddillad,
without clothes. Did dim, having or
being nothing: worthless. DiddTogi,
pot lazy. Diddiolch, without thanks;
unthankful. Diddirnad, not compre-
hended. Diddiwedd, endless, infinite.
Diddiwyll, uncultiva.ted. Diddolur, un-
ailing ; painless. Diddos, without drops.
Diddosbarth, unclassified. Diddrwg,
void of evil, innocent, harmless. Di-
ddrwg didda, neither good nor bad; in-
different. Didduw, godless; atheistical.
Diduyblyg, undoubled. Diddychryn,
fearless, dauntless, unintimidated. Di-
ddyled, out of debt. Diddyrys, not
intricate. Diddysg, unlearned, illiter-
ate. DicldyweddijUn conjoined; unaf-
fianced.
i Dieehing, unstraitened. Diechrys, not
alarming. Diechwng, not conl
Dieehyr, inflexible; sturdy. Diedfydd,
Diedlaes, without drooping. Diedlid,
without anger. Diedliw, reproachless.
Dicdlym, without pungency. Diedmyg.
without reverence. Diedrin, without
bustle. Diedrysedd, without superfluity.
Diedw, unladed, unwithered. Dieddaint,
incompact. Dieddrin, not mysterious.
Dieddyl, not inherent. Diefras,
Diefrydd, unmanned. Dieffaith, inerì'ect-
lal. Diegin, having no germ. Dieglur,
pact. Dieglwg, not manifest. Di-
unwavering. Diegni, without
__i. Diegryn, untrembling. Di-
i, not feeble or weak. Diegweddi,
'less. Diegwyl, inopportune. Di-
not slender ; not feeble. Dieiddo,
property. Dieilig, unharmon-
Dieinig, without agitation. Di-
:h, without dispute. Dieiriol, with-
itercession. Dieisieu, unnecessary,
Dieisor, matchless. Dieithr,
nt exception. Dielusen, without
ty. Dielw, worthless; ignoble.
.")iell. unblemished, perfect. Dien, mov-
ng with ease, nimble, mettlesome, vigor-
ous; not broken with labour or age;
:alm; pleasant; certain. Dienaid, in-
inimate, soulless. Dienhyd, without
pjr.) DIF
peril. Diencil, not receding. Dienig.
without activity: sad. Dienllib, irre-
proachable. Diennill, unprofitable, pro-
fitless. Dienw. anonymous, nameless. Di-
epil, having no issue. Dierbyn, without
reception. Diergryd, without trem-
bling. Diergryn, unshaken; fearless.
!>i srgyr, unimpelled. Dierlyd, Dierlyn,
unpursued. Dierwin, not rough or
harsh. Diesgud, not nimble or ac-
tive. Dietifedd. without issue, child-
less, without an heir, heirless. Di-
ewyllys. intestate, without a will
Ditad, destitute of good. Difaddeu,
without remission, unpardoned. Di-
faei, void of profit, Difaeth, MÚthout
nourishment, unnourished. Difai, blame-
less, faultless. Difalch, void of pride;
humble. Difam, motherless. Difan, spot-
less, unspotted, immaculate. Difanw
evanescent, perishing. Difanw], not
exact, inexact. Difar, without wrath.
Difarf, beardless, shaved. Difariaeth,
without mischief. Difam, void of
judgement. Difarw, deathless, immor-
tal. Difas. not shallow. Difaswedd
without levity. Difechni, not having
bail, unbailed. Difedr, unskilled, un-
skilful. Difedydd, unbaptized. Di-
feddiant, unpossessed, without possess-
ion. Difefl, void of reproach. Difeth
infallible, certain. Difin, without edge!
edgeless, blunt. Diflaen, without a
point. Diflan, without lustre; fading.
Diflas, tasteless; disgusting; insipid,
disagreeable. Diflin, biflino, not tired,
unwearied, untiring. Diflisg, without
shell; unpeeled. Diflodau, destitute of
flowers. Diflwng, not sullen. Difoes,
void of manners, rude. Difrad, not
treacherous. Difradw, not defective.
Difraint, unprivileged; unfranchised.
Difrau, not fragile or brittle. Difraw,
. careless; courageous. Difreg,
not frail. Difri, undignified; ignoble. Di-
friff, not having tops; pruned. Difrisg,
without trace, trackless. Difro, exile.
Difryd, having no mind; listless. Di-
frys, not in haste. Difryw, not luxu-
riant. Difuchedd, immoral. Difudd,
gainless, not profitable. Difwng, un-
wavering, steady. Difwlch, breachless.
Diiwria/l, undesigned, without purpose.
Difwrw, improvident ; inconsidate. Di-
fwyn, unenjoyed; unprofitable; v, to
spoil. Difydr, without metre. Di-
fvfvr. uncontemplated, impromptu.
125
DIG
Difygwl, unintimidated. Difygwth
void i)f threatening. Difyngial, void of
stammering
Diffaeth, unfruitful, barren; uncleared
Diffaith, vile, dishonest, filthy, base. Di-
ffawd, unfortunate, luckless. Difflais, not
ravaged. Diffordd, having no road, path-
less. Difirwyn, unbridled. Diffrwyth.
fruitless; unprofitable. Diffuant, un-
feigned, sincere. Diffur, without per-
ception. Diffyniant, unprosperous
Digabl, uncalumniatcd. Digae, unen-
closed, unfenced. Digaer, un walled,
unfortified. Digaeth, Digaetliiwed, on-
confined. Digainc, without branches.
Digais, not seeking; negligent. Di-
gafon, heartless, dispirited, depressed.
Digam, not bent; nnperverted. Digam-
wedd. void of iniquity, faultless. Di-
gamwri, void of iniquity. Digar, not
loved; forlorn. Digarad, disregarded;
forlorn. Digarc, careless; unanxious.
Digarchar, unimprisoned. Digardd,
unstigmatized. Digariad, unbeloved ;
forlorn. Digas, without hatred, unhated.
Diged, without treasure. Digeintaeh
without bickering. Digel, not hidden
or secret; open. Digelwydd, free from
falsehood, truthtelling. Digellwair, not
joking. Digen, without scales or scurf.
Digenedl, without a family. Digenfi-
gen, without envy, unenvious. Diger-
aint, without kindred. Digerdd, artless
songless. Digerth, not imminent. Di-
gerydd, without rebuke, unrebuked.
Digib, having no husk. Digig, without
flesh, fleshless. Digil, unreceding ; firm.
Digilwg, without a frown. Diglef-
yd, free from disease. DigHw, in-
compact; deformed. Diglod, without
fame; unrenowned. Diglwyf, uninfec-
ted; sane. Diglyw, deaf. Digoddiant,
without annoyance. Digoed, without
wood or timber. Digoll, without loss
or lapse. Digolled, free from loss, safe,
Digosp, unpunished. Digost. without
expense. Digraid, not passionate. Di-
grawn, unaccumulated. Digred, un-
believing, infidel. Digribddail, with-
out extortion. Digrintach, not mi-
serly. Digroen, having no skin or crust.
Digroniad, unbounded. Digrybwyll, not
alluded to. Digrych, unv.rinkled, un-
ruffled. Digryn, without trembling.
Digu, not affectionate. Digudd, uncon-
cealed. Digwl, blameless, faultless. Di-
gwmwl, cloudless, unclouded.
(Pi P-rQ
DIH
sleepless. Digwydd, Digwymp. withoi
lapse. Digydwybod, unconscionabl I
without conscience. Digyfannedd, ml
domestic. Digyfedd. without feastinj
Digvfludd, unimpeded. Digyflwyn, m I
attached. Digyfnerth, helpless, uuaide
Digyfnewid, unchangeable, immutabl
Digyfoeth, destitute of wealth. D
gyfraid, wanting necessaries. Digy
raith, without law; lawless. Digyfra
unpartieipated. Digyfrif, of no accoun
Digyfrwng, not intervening, immediat
Digyfrwydd, unpropitious. Digyfwn
immediate, close. Digyfyng, unconfine
Digyffelyb, dissimilar, unparalleled. D
gvfi'ro, undisturbed, unmoved. D
gynghor, void of council. Digyngwed
unassimilating. Digyngyd, inconside
ate. Digymhar, matchless, peerles
Digymhell, unconstrained. Digymhort
suecourless, helpless. Digymhwyll, i
rational. Digymmal, jointless. Dfl
gymmeriad, of no estimation, disreputS
bíe. Digymmysg, uncompounded. Dm
gynhen, not discordant ; without dispuB
or strife. Digynhwrf, unagitated ; undiB
turbed. Digynnaliaeth, without suppoF
or maintenance. Digynneddf, witho-P
virtue. Digynniwair, unfrequented. D
gynnorthwy, helpless ; unaided. Digy:!
nydd, without increase. Digynnyrcli
unproductive. Digynnyred, unfrequenB
ed. Digynnysgaeth, unendowed. JD»
gyrrith, not mean. Digyssellt, una
dapted. Digysswllt, disjunctive. £■
gystadliad, incomparable, unequalleH
Digywair, without order. DigywilydB
shameless, impudent, barefaced
Dihaeddiant, unmerited. Dihafarc»
energetic; courageous. Dihail.withoB
service. Dihain, not epidemic. DihaiiB
without infection. Dihalen, without sa m
Dihalog, unpolluted, undefiled. Dihal I
not salt, not saline. Dihamdden, vnt'M
out leisure. Dihanfod, without exiB
tence, nonexistent. Dihap, lucklesB
unfortunate. Dihawdd, not easy I
facile. Dihawl, without claim. 1 8
hawnt, without alacrity. Dihedd, peacB
less; discordant. Dihewyd, witho»
zeal. Dihil, without progeny. Dihocf m
fraudless; sincere. Dihoen, dispiriteB-
cheerless. Dihoff, unamiable, unlove»
Dihort, without rebuke. Dihudd, wit ■
out covering. Dihun, sleepless, awafcM
Dihwyl, disorderly. Dihyder, withoy|
reliance, distrustful, unconfident
126
DIO
(Pi p.t.)
DIW
Diladrad, without theft. Dilaeth.
.without milk. Dilafar, not loquacious,
mute. Dilawch, without refuge. Dile,
without place; extinct. Dilech, not apt
to sculk. Diled, without breath. Di-
ledach, not of base origin. Diledfryd,
not listless. Dilediaith, free from pro-
vincialisms. Diledlef, of unbroken accent.
Diledlyth, undejected. Diledrith, void
of delusion. Diledryw, undegenerate.
Dileddf, unbiassed ; direct. Diles, use-
less; profitless. Dilesg, not weak, un-
feeble. Dilew, not skilful or clever.
Dilewyrch, unilluminated; not bright or
light ; gloomy. Dilid, not angry or wrath-
ful. Diliw, colourless. Diludd, unob-
itructed. Diludded, indefatigable. Di-
lun, formless ; awkward. Dilwgr,unde-
filed, unpolluted. Dilwrf, uncowardly.
Dilwybr. pathless, trackless. Dilwydd,
anprosperous. Dilwyth, not having a
burden. Dilyfn, not smooth or sleek,
bilygad, eyeless, sightless. Dilys, una-
voidable; certain. Dilyth, not feeble:
infallible. Dilywodraeth, anarchial
'■■ Dinag, without exception or refusal.
Wnam, unexceptionable. Dinawdd.
vithout protection. Dinerth, impo-
rt; unable, feeble. Dinewid, without
Dinidr, without delay or hin
Diniwred, harmless, innocent,
of no note or mark. Dinodd,
tout juice or sap. Dinodded, de-
Dinwyf, without liveliness.
_ th. innoxious
>iobaith, without hope, hopeless.
ir, worthless, useless. Diochel
oidable. Diodid, not dubious. Di-
uninterrupted. Dioddef, with
suffering. Dioed, without delay
Iran, not of age. Dioer, doubtless ;
/. Diofal, careless; secure. Di-
without affliction. Diofn, fearless,
muted. Diogan, reproachless. Di-
unexposed; secure. Diogwydd.
iclined. Dioheb, unanswerable. Di-
hir, without delay, Diol, having no
larks, trackless. Diolrhain, uninvesti-
ated. Diolud, without wealth. Di-
ludd, unobstructed. Diolwg, sightless,
•lind. Diommedd, without refusal. Di-
rchudd, undisguised; uncovered. Di-
rchwyl, unemployed. Diorfod, uncon-
gained. Dioriog, unfickle; steady
_i>iormail, Diormes, unoppressed, un-
F Molested. Diorphen, without end, per-
Diorsaf. unstationary. Diorwag, not
trifling. Diorwan, -without feebleness.
Dioryfig, unpresuming; not curious.
os,_ indubitable, doubtless. Diosgryn,
i agitated
Diradd, having no degree or rank.
Diragfarn, unprejudiced. Diragfwriad,
improvident ; without predetermination.
Diragfyfyr, unpremeditated, impromptu.
Diragofal, improvident. Diragor, with-
out excellence. Diragrith, without
hyprocrisy. Diragwel, without foresight.
Diraid, unnecessary, useless. Diras,
graceless. Direswm, irrational. Öirin-
wedd, without virtue. Dirodres, with-
out pomp. Dirwgnach, unmurmuring.
Dirwym, without restriction. Dirwystr,
unobstructed. Dirybudd, without notice.
Diryfedd, not marvellous, hfiryfyg,
unpresumptuous. Dirym, without power ;
feeble, weak. Diryw, degenerate, de-
based
Disathr, untrodden, unbeaten. Disefyd ,
unstaying; sudden. Diseibiant, unin-
dulged ; without leisure, leisureless. Di-
serch. without fondness or affection.
Diserfyll, not tottering. Disiarad, with-
out talk ; tacit. Disigl, unshaken, firm.
Dison, without noise, silent. Disorod,
defecate; pure, without dross. Disoth-
ach, clear of refuse. Disudd, Disug,
juieeless, sapless, not juicy. Disut, out
of order ; unwell ; small. Diswn, without
noise. Diswrth, not sluggish. Diswta,
not sudden. Diswydd, without office. Di-
BWjn, without charm. Disyched, with-
out thirst. Disyfiyd, without motion.
Disyfyd, unstaying; sudden. Disylw,
heedless,' inadvertent. Disylwedd, un-
substantial. Disymmud, immovable.
Disyndod, without surprise. Disynwyr,
senseless, foolish
Diunon, undoubted, indubitable. Di-
urddas, without dignity
Diwad, without denial. Diwaddod,
without dregs. Diwael, not wretched,vile,
or base. Diwaelod, bottomless ; without
dregs. Diwagedd, without vanity. Di-
wagl, immovable, firm, stable. Diwahan,
indiscriminate. Diwahardd, unforbid-
den. Diwahodd, uninvited. Diwair,
continent, chaste; faithful; loyal. Di-
waith, without work. Diwala, unsatis-
fied; not full. Diwall, not lacking.
Oiwallt, hairless, bald. Diwarafun, un-
begrudged. Diwarth, Diwarthrudd, re-
proachless. Diwarthaf. without superior.
127
DIY
(See Di px.)
Diwasanaeth, unserviceable. Diwasgar.
undispersed. Dhsas^od, without shelter.
Diwatwar, without mockery. Diwegi,
without vanity. Diweirin, continent,
chaste. Diweithred, without deeds or
acts. Diwellig, not aptto fail. Diẁellt,
without grass. Diwen, without smiling,
Diweniaith, without flattery. Diwen-
wyn, not venomous. Diwerth, worth-
less, valueless. Diwes, immediate
proximate. Diwest, unvisited. visitless,
Diwestl, without confusion. Diwg, not
frowning. Diwir, without truth. Diwisg,
without covering. Diwlith, dewless.
Drwlydd, without vegetation. Di'wni.
seamless; not sewed. Diwobrwy, re-
wardless. Diwosgo, without flinching.
Diwosgryn, without trembling. Di-
wraidd, without root, rootless. Diwres,
without heat. Diwrtaith, unameliora-
ted: unmanured. Di'wrth, without op-
position. Di'wrthdro, without reverting.
DTwrthdvn, without contention. Diwrth-
ddadl, without controversy. D'iwrtheh.
uncontradicted. Diwrthladd, unrepug-
nant. Dîwrthlam, without recurrence.
DTwrthryn. without resistance. Di'wrth-
wyneb, unopposed. Dîwrthymdrech
irresistible. D'iwryg, infirm; feeble.
D'i'wrym, seamless, without a seam.
Diwybod, unknowing, ignorant. Di-
wyg, not vitiated. Diwyl, unbashful;
inr/adent. Diwyn, not white or fair.
Diwyr, not oblique. Diwyth, without
wrath
Diymadferth, inactive; helpless. Di-
ymanerch, ungreeted. Diymarhed, una b-
stemious. Diymarbod, unprepared. Di-
ymarfer, unaccustomed. Diymattal, un-
restrained. Diymchwiliad. uninquisitive.
Diymdaro, unable to strive. Divmdro,
inflexible. Diymddiried, unco
Diymgais, void of exertion. Diymgel.
unsecmding. Diymgudd, unsecluded,
unsecluding. Diymgyreh.unapproached.
Diyinmod, "motionless. Diymogel, un-
guarded. Diymoralw, uninquisitive.
unimportunate. Diymosgryn, unable to
crawi. Diymroad, unresolved. Diym-
ryson, without dispute. Diymsyniad.
insensible. Diymwad, undeniable. Di-
ymwan, undefending. Diym wared, ir-
remediable. Diymwasg. uncompressed.
Diymwel, unvisiting. Diyinwrthiadd,
unopposing. Diymwrthrvu. unresisting.
Diym, without vigour. Diysbryd, spirit-
less, lifeh'ss. Diysig, unconsuming.
Diysgog, immovable, firm, stable.
ystryw, void of tricks. Diystwng, un
subjected. Diystyr, inconsiderate; un
meaning; unimportant
Diaelodi i\ to dismember
Diafl -iaid, dieifl it. devil. Satan
Diafn -an n, fainting hot
Diafol, diafliaid ??, devil, Satan
Diangiad n, escaping
Diangol a, escaping
Diane .'. escape, retreat
Diane v, to escape, to avoid
Dial ?>, vengeance; revenge
Dial r, to avenge; to revenge,
Dialbren -i n, gallows
Dialedd », vengeance
Dialeddgar «, revengeful, vengeful, via
Dialeddiad //, aven [dicth
Dialeddol a, aver, 3
Dialeddu, Dialu v, to revenge, toaveng
Dialfawr, Dialgar a, revengeful
Dialiad /?., revenging
Dialydd -ion //. avenger [vengeam
Diaiyildiaeth, Dialynia^th 71, reveng
Diammhenaetb nf, certainty
Diammhëus u, unsuspecting
Diammodol a. unconditional
Dianiaeth 11 j\ indisposition
Diarddel, Diarddelwi, Diarddelw v,
disclaim, to repudiate
Diareb -ion vf. proverb
Diarebol a. proverbial
Diarebu r. to use adages
Diarebydd -ion n, proverbialist
Dias u, din, clamour
Dias >\ to make a clamour
Diasp uj\ shrill noise, cry
Diaspad -au nj\ clangor
Diasped r. to clan--, to clamour
Diaspedain to ring
Diasu v. to ding, to clamour
Diau ad, certainly, surely, truly, inde
Diawdlyn -oedd n. beve
Diawillys n, the give-ale
Diawdwydd up (-en nf), bay trees
Diawl -iaid n, devil=Diafol
Diawlaidd a, devilish; hellish
Diawledig a, possessed of a devil
Diawles -od -au nf she-devil, fury
Diawlig a. devilish, satanic
Diawlio v, to call the devil
Bib -ion n, fall, depth
Dibl -au n, skirt; daggle
Diblath -au nf, piston
Dible tip, skirts; daggles
Dibliad n, bedaggling
Diblo ;•. *•■ iiigle, to l>
128
DIDD
(See Di px.)
DIF
Diblog «, bedaggled
Wboeni v, to put out of pain
Dibr -au n, saddle
Dibra v. to put on a saddle
Kbrisdod n, depreciation; disregard
Dibrisio v, to depreciate, to undervalue;
to disregard
Dibybyr a, void of energy [precipice
Dibyn' -au n, steep, hanging ground,
Diby::;:i. eion n, pendulum
Dibyniad n, impending
Dibyn og a. appendant
Dibyim! à, impending; dependent
Dibynu v, to impend, to hang ; to depend
Dibynydd -ion n, dependent
Dicra a, puny, squeamish ; delicate
Dicräwch n, squeamishness
Dichell -ion nf, wile, trick
Kchellgar, Dichellus a, wily, crafty,
Dichelliad n, devising [designing
Dichellu v, to use craft [pick
Dichlyn a, assiduous: v, to choose, to
Dichlynder, Dichlynedd n, assiduity
Dichlynu v, to choose, to pick
Dichi>n v, to be able; to be permitted
by circumstances. Dichon i mi, I may
(Dichonadwy a, possible
JDichoni v, to be effectual
Diehoniad n, effectuation
Dichwain, weiniau nf chance, lot
Dichwyn, Dichyn, -ion n, fragment
Did -au nf, teat ; fluency
Diden -au nf, nipple, teat
DideiKg a, having teats
EBderf -oedd n, wilderness
3idi nf, nipple, pap
)idoi v, to uncover, to unroof
Xdoni v, to pare, to peel the surface
Mdraw n, straying
Mdreftadu v, to disinherit
)idri n, perplexity, trouble [borage
Mdrist o, undejected: nf, the plant
)idryf -oedd n, solitary spot
Mdryfwr, wyr, Didryfydd -ion ??, hermit
)idyo v, to eject, to unhouse
)idyr a. sorrow, sadness
>iddigrwydd n, freedom from passion
or anger ; contentment
Hddosben n, head-covering, hat
♦iddosfa -oedd nf, covert from rain
' sheltered place
'iddyfniad n, weaning
'iddyfnu v, to wean
•iddyfnyn n, weanling
itiddym a, destitute, void
i'iddymadwy a, defeasible
'ioâymder n, nothingness
9
Diddymedig a, annulled
Diddpnedigaeth nf abrogation
Diddymiad n, annihilation
Diddymol a, annihilating
Diddymu v, to annihilate ; to annul, to
disannul, to abrogate ; to depreciate
Diebreidiad n, frustration
Diebreidio v, to frustrate
Diebryd, Diebiydiad n, frustration
Diebrydol a, obstructive
Diebrydu v, to frustrate
Diebyd n, assault, onset
Diechwith a, not awkward
Diedifar, Diedifarus a,impenitent=An-
Dieflig a, devilish [edifarus
Dieflyn n, little devil
Diengyd, Diengu v, to flee, to escape
Dien n, extinction ; death
Dienoed n, reprieve, respite
Dienwaededig a, uneircumcised
Dienwaediad n, uncircumcision
Dienydd -iau n, violent death, execution
Dienyddfa -oedd 7^/==Dienyd die -oedd
l^n, place of execution _
Dienyddiad n. putting to death
Dienyddol a, life-divesting
Dienyddu, Dienyddio v, to put to death
Dienyddwr, wyr n, executioner
Diesgenlus a, not negligent
Diesgud a, not nimble
Dietifeddu v, to disinherit
Dieuog a, guiltless, not guilty
Dieurwydd n, certainty
Dif -ion n, cast off, ejection
Difa v, to consume ; to destroy ; to de-
vour ; to waste
Difa n, extermination
Difâd n, exterminating
Difalch a, void of pride ; humble
Difancoll nf, total loss, perdition
Difaniad n, vanishing
Difant n, vanished state
Difanu v, to vanish; to fade away, to
Difanwl a, not exact, unexact [decay
Difeddw a, sober, not drunk
Difeio v, to exculpate
Difeiriad n, repenting
Difenwad n, contemning
Difenwi v, to contemn ; to call names
Difiad ii, annoyance
Difinyddiaeth nf divinity, theology=
Duwinyddiaeth
Difio v, to fling ; to annoy
Difiog a, annoying ; wild ; untractable
Diflanedigaeth nf disappearance
Diflaniad n, vanishing
Diflanol a, evanescent
120
DIFF
{See Di px.)
DIH
Difiant re, evanescence
Diflanu v, to vanish away
Diflasdod re, disgust : insipidity
Diflasiad re, disgusting
Diflasu v, to disgust; to become dis-
Diforwyno v, to constuprate [gusted
Difr -an re, cast ; metre
Difraisg a, not bulky or large
Difrawu v, to grow careless
Difräwch re, unconcern ; fearlessness
Difregawd re, rebus
Difreinio v, to disfranchise
Difrif, Difrifol «, void of trifling; ser-
ious, earnest, sedate, thoughtful
Difrifo v, to make or become serious
Difr'io v, to abuse; to debase
Difrod, Difrawd, frodau re, waste; de-
vastation, desolation; depredation
Difrodaeth re/, extravagance
Difrodi v, to make liavoc, to waste, to
desolate, to devastate
Difroi v, to banish, to exile
Difrwysg a, not inebriated
Difrychenlyd a, immaculate, spotless
Difrydaeth nf, inattention
Difuddio v, to deprive of gain or profit
Difwyno v, to make unprofitable, to
mar, to spoil; to defile; to sully
Difyn -ion re, fragment, piece, morsel
Difyniad re, cutting to pieces
Difyniaeth vf, anatomy [to anatomize
Difynio v, to carve, to mince; to dissect,
Difyr «. diverting, amusing
Difyredigaeth ?//, amusement, relaxation
Difyrgar r/, tending to divert, amusing
Difyriad re, diverting, recreation
Difyru v, to divert, to amuse
Difyrns a. divertive, amusing
Difýrwch re, diversion, j>lay, amusement
Difysgu i\ to unmix, to separate
Difyw a, lifeless, inanimate
Diff -od re. cast, throw, dart
Diffaeth, ffeithydd re, wilderness, desert
Diffaeth a, waste, desert
Diifaethfa, fëydd nf, foul ground
Diffaethwch », wilderness
Diffawd, ffodion nf misfortune
Diffeithder re, foulness
DifFeithio v, to lay waste
Differ -ion r/, defence, guard
Differiol a. defensive
Differu, Diffe.ryd v, to defend, to guard
Diffbdd n, what is extinct
Diffodd, Diffoddi v, to extinguish
Diffoddiad n, extinction
Diffoddyr -on re, extinguisher
DifFred, Diffredu v, to protect
Diffrediad re. protection
Diffreidiad, iaid n, protector
Diffreidio o, to protect, to defend
Diffreidiog -ion re, guardian
Diffrwytho v, to make abortive or barren
to neutralize
Diffryd v, to protect
Diffwyn n, defence, guard
Difrwys -ydd re, precipice
Diffydd -ion re, infidel
Difiyg -ion re, defect, failure. Diffyi
ar yr haul, an eclipse of the sur
Difiyg anadl, shortness of breatr.j
Oylcíi y diffygion, the ecliptic
Diffygiad n. defection [ to fa j
Diffygio r, to be defective; to be tired 1
Diffygiol n, defective; weary, tired
Diffyn -ion re, defence, guard
Ditfyniad re. defending
Diftynol a, defensive
Diff'ynu v, to defend, to guard
Dig re, passion, anger, ire, wrath
Dig a, angry, wrathful : displeased
Digaeth a, unconfined, unrestrained I
Digalondid re. heart lessness
I figaloni V, to dishearten
Digarn i\ to cease loving
Digedenu v, to remove nap from cloth a
Digio v, to offend; to anger; to lfi
Digloff «, not lame or halt [offend(B
Digllawn a. wrathful, angry
lúgllunder, Digllonedd n, wrathfulnes ■
Diglloni v, to be displeased [displeasnB
Digofaint re, displeasure; anger
Digollediad re, indemnification
Digollediant re, insurance [denmiiH
Digolledu v, to make good a loss, to ill
Digon a, enough, sufficient: re, enougl»
ad, enough
Digonedd re, abundance; sufficiency I
Digoni o, to suffice; to satisfy
Digonol a, sufficient; sated
Digonoldeb re, abundance
Digonoli r, to satiate, to satisfy
Digor n, habit, passion
DigortTori v, to disembody
Digram a. wandering, straying
I'i-rif. Digrifol a, amusing; jocose |
Digrifedd, Digrifwch re, pleasantry, |
musement [=AnghryÄ:
Digryno a. incompact ; untidy, sioveiiHi
Digter re, anger, displeasure
Dign «, not affectionate
Digua a, displeasing, vexatious
Digyfieuo r. to disjoin; to unyoke
Dihatru v, to strip, to undress
Dihenvdd n. he that is without origfl
130
DIM
Yr hen Ddihenydd, the Ancient of
Days {Dan. vii. 9)
Diheurad, Diheurawd n, apology
Diheureb nf adage
Diheuro r, to apologize
Dihoeni v, to grow languid
Dil -iau n, structure; texture. Dil
mêl, honeycomb
! Dilaes a, without trailing or low
jDilain a, worked upon; wasted
Dilead n, abolition, deletion
Bflechdid n, dialectics
Dile'edigaeth nf extinction
Diler -au n, instrument, tool
Dilerbren -i n, meting-rod
Dilëu v, to displace ; to blot out, to de-
lete ; to abolish ; to raze ; to annul
Diliad n, operation
Dilio v, to make accurate. Dilio caeth-
iwed, to emancipate from bondage or
thraldom
Diliw n, phantom
Diluddedu v, to rid of fatigue
Diluw n, deluge, flood=Dylif
Dilwydd nf, the celandine
Dilwyn v, to shed, to cast off
Dilyn, Dilyd v, to follow; to pursue
''Dilyniad n, following
JDilyniaeth nf following, pursuit
; Dilynol a, following; consequent
Dilyr -ion n, instrument, tool
iDilyrbren -i ?2=Dilerbren
Dilj-sdod n, unavoidableness ; certainty
(Dilysiad n, making certain
Dilysiant n, uncertainty
Dilysiol a, unexceptionable
Dilysrwydd n, certitude
Wlysu v, to make unavoidable ; to cer-
Dilì -ion », plait, fold [tify
Diliad np, clothes, apparel, raiment
Dilladiad n, clothing
Wlladu r, to clothe, to dress
diliad wr. wyr, Dilledydd -ion n, cloth-
ier; tailor, habitmaker
^illiad n, folding
)ilhri n, smartness; elegance
■)illyn -ion n, ornament. Dillynion,
)illyn a, smart, trim, spruce [beauties
Oillynder n, smartness, gaiety, neatness
)illynes -au nf smart female
'hm n, nothing ; anything ; something ;
everything ; trifle. Dim wy, the pel-
licle inside an eggshell
)im a, no ; any
)|m ad, in no degree, not at all
>jmai, eiau nf halfpenny
pŵoaedd -au «. nothingness
(SeeDipjc.) DIR
" Dimeiwerth -au nf halfpennyworth
Dimwybodyddion np, Knownothings (an
American faction)
Din -ion nf, hill fort ; fortress ; camp
Dinas -oedd nf, city ; fortress
Dinasfraint, freintiau nf freedom or
privilege of a city
Dinasol a, belonging to a city; municipal
Dinasydd -ion, Dinaswr, wyr ??=Dines-
Dinerthedd n, impotence [ydd
Dinesgob -ion n, metropolitan
Dinesig a, belonging to a city; civil,
civic. Brethyn dinesig, broad cloth
Dinesydd -ion n, citizen, denizen
Dinesyddiaeth nf municipality
Dinesyddio v, to denizen, to enfranchise
Dinystr -au n, destruction
Dinystrio v, to destroy
Dinystriol a, destructive
Diod -ydd nf drink, beverage ; ale
Diodgar a, given to drinking
Diodi v, to give drink
Diodlestr -i n, drinking-cup
Diodlyn -oedd n, beverage
Diodrydd a, given to drinking
Diofaledd n, carelessness
Diofalu v, to become careless; to make
Diofalus «, negligent [secure
Diofalwch n, negligence, carlessness
Diofryd n, decision; vow
Diofrydiad n, vowing
Diofrydog a, devoted; vowed
Diog a, slothful, sluggish, lazy, slow
Diogeledd n, security, safety
Diogeliad n, securing ; insurance
Diogelu v, to secure, to guard, to insure
Diogelwch n, security, safety
Diogelwr, wyr n, one who makes safe ;
securer, insurer; conservative
Diogi n, idleness, laziness, sloth : v. to
grow idle or lazy
Diogyn n, idler, lazy one, sluggard
Diolch, Diolwch n, thanks ; praise
Diolch v, to give thanks, to thank
Diolchgar a, thankful, grateful ; obliged
Diolchgarwch n, thanksgiving, gratitude
Dioh v, to blot out, to obliterate
Dioliad n, obliteration
Dioloi v, to develope
Diolwch v, to show gratitude=Diolch
Diorseddu v, to dethrone
Diosg v, to undress; to put off one's
Diota v, to tipple [clothes
Diotach n, tippling
Diotty, tai n, ale-house, tippling-house
Diotwr, wyr re, Diotai, eion nc, tippler, sot
Dir -iau n, force ; certainty
131
DIR
(See Dl px.)
DIS
Dir a, of force; certain, sure: 7«, de-
noting vehemence or excess=Gor, Et
Dirasrwydd n, gracelessneas
Dirboen -au nf extreme pain
Dirboeni v, to excruciate, to torture
Dirchwant n, ardent desire
Dirchwys n, profuse perspiration
Dirdaen a, extremely distended
Dirdra n, outrage
Dirdyniad -au n, tension ; convulsing
torture. Dirdyniadau, convulsions
Dirdynu v, to pull extremely; to rack;
to torture
Dirddvvys a, extremely condensed
Direb -ion nf common saying, adage
Direidi n, mischievousness
Direidio v, to become unlucky
Dirfaint n, extreme bulk
Dirfarn -au nf harsh sentence
Dirfawr a, extremely large, very great,
Dirfod v, to be of necessity [immense
Dirgais, geisiau », extreme effort
Dirganfod v, to look earnestly
Dirgariad «, extreme love
Dirgel -ion 7?, secret place or thing
Dirgel a, secret, occult
Dîrgeledig a, secreted, hidden
Dirgeledigaeth -au nf, mystery
Dirgeledd -au n, secrecy; mystery
Dirgelfa -on if secret place
[)irgel-gynghor -au ?^, privy-council
I >irgeli n, secrecy, privacy
Dirgelu v, to secrete
Dirgelwch n, secrecy
Dirglwyf'-au n, extreme aching
Dirglymu v, to tie tightly
Dirgrynu v, to convulse
Dirgwyn -ion n, extreme complaint
Diriad n, iteration; impulse
Diriaid a, mischievous, unlucky
Dirio v, to iterate; to urge, to
Diriol a. iterating; nr
Dirlais, leisiau u. emphasis
Dirmyg n. contempt
DiTmygiad n, slighting
Dirmygol a, contemptuous
Dirmygu r, to contemn, to despise [ble
Dinuygus <;, contemptuous; contempti-
Dirnad n, discernment, surmise
Dirnad, Dirnadu v, to surmise; to dis-
cern, to comprehend
Dirnadiad n, comprehending
Dirnadwy a, comprehensible, discernible
Dirni n, extremity, urgency
Dirnwy », extreme vivacity
Diroddef v, to suffer greal \y
Dhoni v. to shed grain
Dirperiad a. meriting
Dirperu v, to deserve, to merit
Dirprwy -on », supply ; substitute
Dirprwyo v, to supply
Dirprwywr, wyr n, one who supplies
agent; attorney; commissioner
Dirus «, without starting, unhesitatinj
Dirwaedd nf outcry
Dirwaenu v, to dissever
Dirwan a, extremely weak
Dirwarthu v, to cover
Dirwasgu v, to press extremely, to crusl
Dirwen -au nf broad smile
Dirwenu v, to smile, to laugh
Dirwest -au nf abstinence, fast
Dirwestfa, f äu nf fasting, fast
Dirwestty, tai »,ijtemperanee-house
Dirwestu v, to abstain, to fast
Dirwy -on nf penalty, fine
Dirwyn », violent passion
Dirwyo v, to fine, to amerce, to mulct
1 lirwyol a, finable, penal
l)is px, not, un-, -less=Di
Disbar a, without parity ; odd
Disberod n & a, wandering
Disborth a, without support
Disbrofi v, to disprove
Disbur a, impure, unclean
Disbwyll a, distracted, crazy
Disefydlu v, to rid of stability
Diserth a, not declivous
Disgar a, unloved ; inamiable
Disgaul a, uncoagulated
Disgloff a, not lame, not halting
Disgraff a, not apt to discern
Disgudd a, uncovered, unmasked
Disgwall a, without defection
Disgwrth a, without resistance
Disgyfrith «, uncongenial; harsh
Disgyn v, to descend, to alight
Disgynfa, fëydd nf place of descent
Disgyniad n, descending
Disgynol «, descending
Disgyr a, without impulse
Disiomi, Disomi v, to undeceive
Disiomiant n, indeception: a, certain
Disliw a, colourless; pale
Dislyncn v, to disgorge
Dismanu v, to disappear
Diso ad, beneath, below
Disodli v, to trip up the heels
Disaddi v, to cease sinking
Disoniarus a, unsonorous
Disorodi v, to clear of dross
I>ist -iau n, joist in a floor
Distadl r/. worthless, abject
Distadledd n, worthlessness
132
DIW
(See Di par.)
DOF
Etrych n. spume, froth
Distrychu r, to spume
■storyw », destruction, desolation
Hpfcrywgar a, destructive
Mlij ni ill n. destroying
Distrywio v, to destroy, to demolish
Distrywiwr, wyr />., destroyer, demolisher
Distyll -ion n, dropping-; the ebb
Hstylliad n, distillation
Distylln v, to distil
Diswyddo v, to remove from office; to
dismiss, to discard
fcycb.edu v, to allay thirst
Disymmudedd n, immobility
Disymmwth, Disymmythol a, sudden,
abrupt, subitaneous
Disymmythu v, to go suddenly
Ditiad », uttering
Ditian, Ditianu », to speak, to say, to
Ktio v, to utter, to express [question
Diurddiad n, degradation
Diw -ion », entireness : a, total
Hradnu v, to trip up the heels
Diwaddodi v, to defecate
Diwaddeli u, to disendow
Hrael a, not vile or base
Diwaelodi v, to clear of lees
Bwag «, not empty or vague
Diwaliiad n, satiating; providing
Diwallu v, to provide, to supply
Satiate ; to divest of want
Diwarogaeth nf emancipation
Diwarogi v, to emancipate
Diwartìiäu r, to uncover
Diwarthu v, to clear of reproach
Diwasgodi v, to unshelter [the day
Diwedydd n, the evening; the end of
Diwedd -ion n, end, conclusion, termina-
■weddaf a, last, latest [tion
Diweddar a, late ; modern ; tardy, slow.
ÍY diweddariaid, the moderns
Diweddarhau v, to make late
IDiweddaru v, to become late
ifareddarwch n, lateness
Djweddglo -ion n, conclusion [nation
Diweddiad n, ending, conclusion; termi-
Diweddol a, conclusive [to finish
Diweddu v, to end, to conclude, to close,
| 'Wweddwr, wyr n, finisher; the last man
Diweirdeb, Diweirdod n, continence
Diwelläu l\ to cease mending or improv-
lu v, to rid of confusion [ing
'esu i; to approximate
Diw
Dnrlitb, Diwlydd nf true maidenhair
Djwregysu v, to ungirdle
•Diwreiddiad n, eradication
i'Diwreiddio v. to eradicate
Diwrnod, Diwarnod, -au n, day
Diwrnodol a, diurnal
Diwrnodio i\ to do a day's work
Diwyd a, assiduous, diligent, industrious
Diwydiaeth nf assiduity
Diwydio v, to be diligent or industrious
Diwydrwydd n, diligence, industry
Diwyg -ion n, repaired state; attire,
Diwygiad n, reformation, reform [dress
Diwygiadus a, emendatory
Diwygio v, to correct, to amend, to re-
form, to make better
Diwygiol a, corrective, reformatory
Diwygiwr, wyr n, reformer; corrector
Diwyledd n, impudence
Diwyll -ion n, clearance; culture
Diwylliad n, cultivation
Diwylliant n, culture ; worship
Diwylliawdr, iodron n, cultivator
Diwyllio v, to cultivate ; to worship
Diwylliodraeth nf cultivation
Diwyniad n, dirtying
Diwyno », to sully, to dirty, to soil
Diystyriaeth nf inconsiderateness
Diystyru v, to disregard ; to despise
Died -ion nf debt ; duty=.Dyled
Do ad, yes, yea (in answer to questions
Dobrwy -on n, bribe; fee [in past tense)
Dobrwyo v, to bribe; to fee
Dobry ad, below, underneath
Dobyn -au n, a measure equal to half a
Doco ad, yonder, lo yonder [pint
Dodi v, to put, to lay, to deposit, to
place ; to give
Dodiadol, Dodawl a, positional, set, laid
Dodion np, data
Dodrefn -oedd en, furniture
Dodrefniad n, furnishing
Dodrefniedydd -ion n, cabinetmaker
Dodrefnu v, to furnish
Dodrefnyn n, piece of furniture
Dodw n, laying, setting
Dodwi, Dodwy v, to lay, to deposit
Doddi v, to come
Doe n, yesterday : ad, yesterday
Doedyd v, to say, to speak=Dywedyd
Doeth a, wise, sage, prudent: -ion n,
Doethder n, wisdom [wise man, sage
Doethi v, to show wisdom ; to talk pertly
Doethineb n, wisdom; sagacity; discre-
Doethor -iaid n, doctor [tion
Doethyn n, wiseacre
Dof -od n, useful thing, utensil
Dof a, trained ; tame, gentle. Dafaden
Dofaeth n, domesticity [ddof, wart
Dofawd n, training
Dofi v, to tame; to break in; to assuage
133
DOS
Dofn af deep : m dwfn
Dofr -au n, trained state
Dofraeth -au nf, usage; domesticity;
lodging, quarters
Dofrawl a, domiciliating
Dofreithiad, Dofriad n, domiciliation
Dofreithio, Dofri v, to domiciliate
Dofydd -ion n, one who forms or trains
tamer; the Lord; dominator
Dofyddiad, iaid ?^, organizer
Dogn -au n, due quantity ; share, pro-
portion; dose; enough
Dognedd n, quantity ; enough
Dogni v, to proportion ; to apportion
Dognol a, proportional
Dôl, dolydd, dolau nf winding; bow
dale; meander; ring; noose, loop
Dol af foolish, stupid : m dwl
Dolef -au nf shout ; loud noise
Dolefain v, to utter a noise
Dolen -au nf winding; bow; ring; loop
Doleniad n, looping
Dolenog a, ringed, looped ; meandrous
Dolenu v, to form a ring; to loop; to
DolfF -au n, curve, bow [meander
Dolfiyn -iaid n, dolphin
Doli v, to form a ring or loop
Doloch n, wailing, moan
Dolog a, having windings
Dolur -iau n, ache, pain, sore; grief.
Dolur rhydd, diarrhoea. Dolur y môr,
sea-sickness. Gwneyd dolur i, to hurt
Dolurio v, to pain, to ache, to grieve, to
Dolurus a, painful, sore; grievous [hurt
Dolwch n, adoration
Dolystain, ysteiniau n, trembling noise
Dolysteinio v, to quiver
Dolystum -iau n, curved form
Dolystumio v, to curve
Dollwng v, to let loose
Dom n, dung, dirt, manure
Dondio v, to taunt, to chide
Donio v, to endow, to gift
Doniog a, endowed, gifted
Doniol a, enduing, giving ; gifted
Dor -au nf claus are ; door
Dorfod v, to be concerned
Dorglwyd -i n, a covering hurdle
Dori v, to be concerned or interested
Dorlawd n, fondling
Dorlota v, to fondle
Dorth n, covering ; limit
Dos -au n, drop, particle
Dos v, do thou go [class : nf system
Dosbarth -au ra, discrimination ; division ;
Dosbarthedigaeth nf distinction, dis-
Dosbarthol ot distributive [crimination
PRE
Dosbarthu v, to distinguish, to discrimi-
nate, to determine ; to divide ; to class
to distribute ; to systematize
Dosbarthus a, discretive
Dosbarthwr, wyr n, analyzer ; distribute]
Dosben -au n, particular
Dosbeniad n, definition
Dosbenu i\ to define, to particularize
Dosi v, to drop, to trickle
Dosog a, having drops; spotted
Dosol «, dropping, trickling
Dosran -au nf division
Dosraniad n, analyzing; analysis
Dosranu v, to analyze; to separate
Dotiad n, confusing [to puzzl
Dotian, Dotio v, to confuse, to put ou
Draen, drain n, prickle ; thorn
Draenblu np, down feathers
Draened -au n, hedgehog=Draenog
Draenen, drain nf thorn, thornbush
Draeneta v, to hunt hedgehogs
Draenglwyd -i nf thorn hurdle
Draenllwyn -i «, thorny brake
Draenog -od n, hedgehog, urchin
Drag -iau n, fragment, piece
Dragio v, to tear in pieces
Dragiog a, having rents
Dragon -au n, leader in war
Dragwm ?i, scaly coat of animals
Draig, dreigiau nf dragon; lightning
Drain np, thorns; prickles: 5 draei
draenen
Draw ad, yonder, at a distance
Dref -au nf bundle, tie
Drefa, f liu nf twenty-four sheaves
Drefion np, shivers, shatters, fragment
Tori yn ddrefion, to break in pieces
Drefu v, to bundle ; to thrave
Dreng a, morose, surly
Drengyn n, surly chap
Dreigio v, to lighten without thunde
or at a distance
Dreigiol a, like a dragon
Dreinach, Dreiniach np, small prickle; ■
Dreiniog, Dreiniol a, spinous, thorny ■
Dreiniog nf the siskin
Dreinllyd a, prickly, thorny
Dreinos np, small prickles
Drel -iaid n, clown ; dunce ; knave
Drelaidd a, churlish, boorish, clownisl»
Drelgi, gwn n, churhsh dog; disobligii»
fellow; knave
Drelio v, to use low abuse ; to treat • I
Di-elyn n, churlish one [busire
Drem -iau nf slight, look, aspect=TreH
Dremio v, to take a look=Tremio
Drew -ion n, .stink. stench
134
DRY
Drewbryf -ed en, bugs
Drewchwa -oedd nf, mephitis
Drewdod, Drewi n, stink, stench, fetor
Drewg, Drewlys nf the darnel
Drewgoed en, bean trefoil
Drewi r, to stink
Drewiant n, stinking
Drewllyd a, stinking, fetid
Drewsawr n, fetid smell
Dring -au n, flight of steps
Dringediad n, escalade
Dringfa, fëydd nf place to climb
Dringedydd, Dringiedydd, -ion n, climber
Dringiad n, climbing
Dringlyn -au n, pendulum
iDringo, Dringad v, to climb [instead of
Dros (mutation of Tros) pr, over ; for ;
Drud n, daring one, hero
Drud a, daring ; dear, costly, expensive
Drudaniaeth nf dearth, scarcity
Drudiant n, frowardness
, Drudwen -od nf, starling
Drudws np, starlings
Drudwst n, chattering
Drudwy n, chatter; starling
Drwg, drygau n, evil, mischief
Drwg a, evil, bad, naughty
J Drwg dybio v, to suspect
Drwg weithredwr, wyr n, evil-doer,
: malefactor ; culprit, felon
Drws, drysau n, door, doorway
Dry a, forward, foremost
• Drych -au n, aspect; mirror. Drych
Gwener, corn bell-flower. Drych
meirionig, scarecrow
Drychiannog a, sightly
Drychiannol a, prospective
Drychiant, iamiau n, prospect
Drychiolaeth nf, apparition, phantom
Drychioli v, to make apparent
Drychol a, relating to aspect
Drychu v, to make apparent
Drychynog a, sightly, comely
Dryd n, economy: o, thrifty"
Drydol a, economical, frugal
Drygair n, ill report
Dryganedd n, evil disposition
Dryganiaeth nf, mischief, malignity
Dryganian nf, malignity
Dryganianu v, to flŷ into a passion
Drygarfer -ion nf, bad custom or habit
Diygbwyll a, irrational: n. bad sense
Drygchwant -au n, evil desire [picion
Drygdyb -iau « & nf, bad opinion, sus-
Drygdybio v, to think evil of, to suspect
Drygdybus a, apt to think evil, suspicious
Drjgddamwain, weiniau nf mischance
DUL
Drygddyn -ion », mischievous person,
Drygedd n, malignity [wicked fellow
Drygewyllys -iau n, ill will
Drygfoes -au nf, ill manners
Drygfwriad n. evil intention
Drygfyd n, adversity
Dryghin nf bad weather [chief
Drygioni n, wickedness, badness, mis-
Drygionus a, vicious, wicked, bad
Dryglam -au n, mischance
Drygnad -au nf howl, howling, yell
Drygnadu v, to howl, to yell
Drygnaws -iau n, peevishness
Drygsawr n, bad smell, stench
Drygu v, to hurt, to harm, to damage
Drygus a, tending to evil
Drygweithred -oedd nf evil deed
Drvgweithredwr, wyr n, evil doer, male-
factor; culprit, felon
Prygyrferth n, wailing
Dryll -iau n, piece, fragment ; gun,mus-
Dniliach np, dribblets, snips [ket
Dryllio v, to break in pieces, to shatter
Drylliog a, shattered, broken
Dryllyn n, small piece
Dryllyniach np, dribblets
Dryntol, Dyrnddol, -au n, the ear or
handle of a cup, pot, or jug
Dryon n, the supreme one
Drysor -ion n, doorkeeper
Drysores -au nf, doorkeeper
Dry w -od n, druid ; wren -
Drvwol a, druidical, druidic [ink
Du a, black, sable; gloomy: n, black;
Duad n, blacking; bay in a building;
length of ploughed land
Duch n, sigh ; groan
Duch law ad, overhand, above
Ducho ad, above, upward
Duchiad, Duchiant n, sigh
Duchio v, to sigh, to groan [gloom
Duder, Duedd n, blackness; darkness;
Dudew a, thick and black
Dueg nf melancholy, spleen
Dug -iaid n, duke
Duges -au nf duchess
Dugiaeth -au nf, dukedom
Dugiol a, belonging to a duke [bruise
Duglais, gleisiau n, black stripe or
Duglwyd -i nf the restharrow
Dul -iau 11, bang, thump, beat
Dulas o, blackish blue ; raven gray
Dulio v, to bang, to thump, to beat, to
Duloew a, of shining black [knock
Duhvyd n, dusky colour: a, dusky
Dulyn -oedd n, black water ; melancholy ;
Dulys my, Alexanders [Dubfia
13-5
DWN
DY
Dull -iau n, figure, shape, form, manner ;
scheme; pattern
Dulliad n, formation ; modification
Dullio v, to form, to shape, to modify
Dullnewid v, to transfigure
DullneAvidiad n, transfiguration
Dullwedd -au nf style
Dundeb n, unity, accordance
Duno v, to unite, to agree
Duo v, to blacken ; to darken
Dur -iau n, steel
Duraidd a, of a steely nature ; chalybeate
Durdeb n, steeliness ; solidity
Duren -au nf steel to strike" fire
Durew n, black frost
Durfin a, dense, close, hard
Durfing a, dense; austere
Durio, Duro v, to steel ; to edge
Duriol, Durol a, of steel ; solid, dense
Duryn -au n, beak, snout
Durynog a, beaked, snouted
Duw -iau n, God, the Deity; a god
Duwdeb, Duwdid n, divinity, godhead
Duwdod n, godhead, divinity, deity
Duwiaeth nf deism
Duwies -au nf goddess
Duwin a, of divine nature [divinity
Duwindeb, Duwineb nf divine nature.
Duwinydd -ion n, theologian, divine
Duwinyddiaeth nf theology, divinity
Duwiol a, godly, pious
Duwiolaeth nf theocracy
Duwioldeb n, godliness, "piety
Duwioli v, to deify
Duwioliad n, deification
Duwioliaid np, pietists
Dwb -ion n, mortar, cement
Dwbio v, to daub, to plaster
Dwbiwr, wyr n, plasterer; dauber
Dwbl a, twofold, double=Dyblyg
Dwf, dyfydd n, what glides ; glider
Dwfn am, deep: ydofn
Dwfr, dyfroedd n, water
Dwg n, bearing ; carrying : v, will bear ;
bear thou. See Dwyn
Dwgan -od nf trull, drab
Dwl n, reason, judgement
Dwl a. blunt ; dull ; stupid, foolish : /do!
Dwlw n, action of the mind
Dwll n, overspread
Dwn n, murmur ; bass
Dwn a, dun, dusky, swarthy
Dwnad n, report, rumour;" expression;
saying; grammar
Dwndriad n, prating
Dwndro v, to prate, to chat ; to clamour
Dwndwr n. confused noise, clamour
Dwned v, to express, to say, to speak
Dwr n, water; nuid=Dwfr
Dwrd n, chiding ; threat
Dwrdio v, to chide ; to threaten
Dwrdiol a, chiding
Dwrdd, dyrddau n, rustle, stir
Dwrn, dyrnan n, fist
Dwb ?í. what oozes out
Dwsel n, faucet, tap
Dwthwn n, junctui-e; clay
Dwy -on n, cause; rule, order
Dwy af8c nf two: m dau
Dwyadeiniog a, having two wings
Dwyar np, stirrups
Dwydon -au if diphthong
Dwyddalenog a, bipetalous
Dwyeg nf milt, spleen
Dwyen nf the gills
Dwyf n, the Self-existent
Dwyfasglog «, bivalve
Dwy fed a. second [oci-ac;
Dwyflywiaeth, D'.vyflywodraeth nf the
Dwyfbg nf the betony
Dwyfol a, divine, godly
Dwyfolaeth nf deification
Dwyfolder n, godliness
Dwyibli r. to deify
Dwyfron np, the breasts. Cledr
ddwyfron, the chest
Dwyfroneg -au nf breastplate
Dwyfyddiaeth nf, theology
Dwylaw np, the two hands
Dwyliw np, two female parties [hand
Dwylofaid, eidiau nf, the full of bot
Dwylofi v, to stroke with the hands
Dwyn v, to bear, to carry; to carr
Dwyn a, agreeable [away; to sti
Dwyndeb n, pleasantness
Dwynol «, pleasing, agreeable
Dwyr 11, the dawn ; orient
Dwyrain n, the east : a, east, orient
Dwyran nf two shares : a, of 2 shares
Dwyre n, bursting to light
Dwyre, Dwyreain v, to rise to view
Dwyreiniol a, eastern, oriental, orient
Dwyreinwynt -oedd n, the east wind
Dwyreol a, ortive, surgent. rising
Dwys a. dense, heavy. Lrrave; deep
Dwys<ler «. density. gravity; import
DwysiJU -au nf, dissyllable
Dwyso V, to condense
Dwysogaeth nf condensation
Dwysol n, condensing
Dwyw n, producing cause
Dwywaith ad, twice
Dy px, denoting force and iteration ; a
sometimt s, continuance of action
I3(i
DYCH
DYD
Dy J)ii. thy, thine
Dyad n. effect, efficacy
Dyadel r, to leave, to suffer
Dyall n & ;— Deall
Dyanereh y, to dedicate
Dyar n. din, noise, sound
Dyar >■, to make a tumult
Dyarchiad n, demanding
Baros v, to be tarrying
Dyban -od re, ant, emmet
Dybarthu y. to be separating
Dyben -ion re, conclusion, end
Dybendod re, conclusion
Dybeniad re, concluding
Dybenol a, concluding
Dybenrwydd re, concdusiveness
Dybenu r, to conclude, to finisb. Yr
wyf wedi dybenu, I have done
Dybleidio v, to take a part
Dyblisgo v, to strip off shells or husks
Dyblyg -ion re. double, fold
'Dyblyg a, double, folded
Dyblygiad re, doubling, duplication
Dyblygol «, duplicative
Dyblygu v, to double, tô fold
Dyb< cri v. to spit about
Dybori v, to browse
Dyborth -ion re, support
Dyborthi v, to support, to sustain
DybreiJdio v, to be depredating
Dybry. Dybryan, -od nf sea-hen
Dybryd a, sad ; ugly ; horrid
Dybrvder re, pensiveness
Dybryderu v, to be sadly musing
Dybryn re, purchase; merit
Rbrynol n. meritorious
iDybrrau v, to get esteem
Dyburo i\ to purify
v, to persuade
Dybyr a. pensive, sad
'Dybyrdod ?i, melancholy
'Dybyrio v: to depress
Dyeh re. groan, sigh
Dyckan -an nf lampoon, satire; jeer
Dychaniad re. lampooning
Dyehanol a, lampooning." satirical
Dychanu v. to lampoon, to satirize
DycLinr. Dychiori v, to utter sighs
'Öychlaii:, leigion re, drooping
^Dychkis, leisiau re, breaking out
'Dychlam. Dychlamiad re, fluttering
Dychlamol a. fluttering: palpitating
J^chlainu v, to flutter; to palpitate
Dycbdud re, what is carried
^ychludo v, to carry
[tychluddo v, to incìose
^vchrain re. crawling
Dychre nf, croaking
Dychrëu r, to croak
Dychrymu v, to bow
Dycbryn ra, terror, fright, horror
Dychrynadwy a, terrible, horrible
Dychryndod n, terror
Dychrynllyd a, fearful, terrible, homble
Dychrynol a, terrifying
Dychrynu v. to frighten, to terrify
Dychrynwr, wyr re, trembler ; frightener
Dychrys re, haste, hurry
Dychrysio v, to hairy
Dychurio v, to be afflicted
Dychwaen, weiniau nf, chance, event
Dychwaeth, weithiau re, relish
Dychwant -au n, appetite
Dychwardd re, laughter
Dychwedlu r, to discourse
Dychwel -ion nf, turn, course
Dychweladwy a. revertible
Dyehweledig a, reversed
Dychwelfa, fiiydd re, recuiTence; return
Dychweliad re, recurring; returning;
conversion [returns; convert
Dychwelwr, wyr re, one who turns, or
Dychwelyd v, to return
Dychwydd -au re. heaving
Dychwyl -ion nf revolution
Dychwysu v, to sweat
Dychyfaer -au nf, rencounter
Dychyfalhau v, to assimilate
Dychyfarfod v, to meet
Dychyfeirio v, to come in contact
Dychyfiad n, equalization
Dÿchyfuno », to agree
Dychyffroi v, to agitate
Dychymmyg -ion «, invention: riddle,
Dychymmygnl a, imaginary [enigma
Dychymmygu v, to devise, to imagine
Dychyminygwr, wyr «.deviser, inventor
Dychymmysg re, commixion
Dye hyrchu v, to come on, to resort
Dyd i, hold. avast=Dyt
Dydach v, to skulk, to lurk
Dydanio v, to take Are, to ignite [forth
Dydarddn v, to break out, to spring
Dydechu v, to skulk
Dydi (mutation of Tydi)pn, thou, thee
Dydoledig a, segregated ; parted, divided
.', Dydolnod, -au nf diaeresis
Dydoli v, to segregate, to separate
Dydoliaeth, nf Dydoliant re. segregation
Dydolwr, wyr re, separater; divider
Dydoni v, to pare the surface
Dydori v, to break, to be breaking
Dydreiddio v, to penetrate
Dydrëu v, to bore, to pierce
137
DYE
Dydrwyno v, to follow a scent
Dydwytho v, to make elastic
Dydynu v, to attract
Dydd -iau n, day; day-time. Four
divisions of the day : bore, morning ;
anterth, forenoon; nawn, noon; ech-
wydd, evening
Dyddamwain, weiniau nf, casualty
Dyddan a, amusing, alluring; pleasant
Dyddangar a, diverting, amusing
Dyddan iad n, diverting
Dyddanol a, tending to allure or amuse
Dyddanu v, to divert, to amuse ; to com-
fort [comfort, consolation
Dyddanwch n, diversion; pleasantness;
Dyddan wr, wyr, Dyddanydd -ion n,
comforter, consoler; diverter
Dyddarbod -an n, providence
Dyddarfod v, to be ending
Dyddarnu v, to cut in pieces
Dyddhau v, to become day
Dyddawr n, being concerned
Dyddeisyf v, to implore
Dyddelwi v, to be as an image
Dyddentt v, to entice
Dyddestlu v, to decorate [come
Dyddeued, Dyddawed, Dyddelu v, to
Dyddfu v, to grow pale ; to faint
Dyddiad ?i, dating; date
Dyddiadur -on n, diary, journal
Dyddiant n, fixing a day ; date
Dyddigio v, to irritate
Dyddio v, to become day; to date
Dyddiol a, daily, diurnal
Dyddisgyn v, to descend, to alight
Dyddiwr, wyr n, daysman
Dyddlyfr -an n, diary, journal ; almanac
Dyddolweh », worship
Dydd on n, blank: a, blank
Dyddonio v, to endow
Dyddordeb n, concern, interest
Dyddorgar a, concerned, interested
Dyddon v, to be concerned; to care for
Dyddoriant n, concern, care; anxiety
Dyddorol, Dyddorus a, interesting ; en-
Dyddosbarthu v, to analyze [tertaining
Dyddwyn v, to bear ; to convey
Dyddwyrain, Dyddwyre v, to rise, to
Dyddwyso r, to condense [ascend
Dyddyfnu v, to absorb ; to abstract
Dyddyfru v, to water, to irrigate
Dyddygyd v, to convey, to bear
Dyddymgyrchu v, to congregate
Dyddyrchafh v, to elevate
Dyddyrchn v, to rise
Dyeithr -iaid ??, stranger
Dyeithr a, excepted ; strange
Dyeithr c, except, unless
Dyeithriad n, estrangement
Dyeithriad, iaid n, stranger
Dyeithro r, to estrange
Dyelw ?i, right
Dyerbyn v, to receive ; to oppose
Dyerchi r, to demand
Dyethol v, to select
Dyeuro v, to gild
Dyfachu v, to grapple
Dyfais, feisiau vf, device, invention
Dyfal -on «, simile; riddle [industriou
Dyfal a, incessant; tedious; diligent
Dyfalder n, diligence
Dyfalgan -au, Dyfalgerdd -i nf, d(
scriptive song
Dyfalbau v, to be assiduous
Dyfaliad 11, making a simile
Dyfal u v, to make a simile, to liken
guess; to conjecture; to describe
Dyfarnu v, to pass sentence
Dyfeiliorni v, to go wrong
Dyfeirio v, to grow furious
Dyfeisiad ?i, invention, device
Dyfeisio r, devise, to invent; to guess
Dyféithrin r, to be nursing
Dyfelu i', to bicker, to brawl
Dyferiog a, dropping; leaky
Dyferion up, drops
Dyfern v, to drop, to drizzle
Dyferwad n, ebullition, effervescence
Dyferwi v, to boil, to effervesce
Dyferyn -au n, single drop
Dyferynn v, to drizzle
Dyfeth ?i, failing ; nullity
Dyfetha u, to destroy
Dyfethiad n, destroying, destruction
Dyfethlu v, to entangle
Dyfethwr, wyr 71, destroyer; waster
Dyfian v, to move slowly
Dyfinio v, to set an edge
Dyflaenn v, to sharpen
Dyflanu v, to illumine
Dyflisgo v, to strip of shell, to shell
Dyfloen -au nf, splinter
Dyfnad 11, what is inured
Dyfhawd w, profundity
Dyfnder -au -oedd «, deepness, depth
Dyfneual v, to train up; to be wont
Dyfnhau v, to deepen
Dyfnu v, to suck ; to be used
Dyfod v, to come ; to be, to come to p<'
Dyfodiad n, coming, approach
Dyfodiant n, futurity; advent
Dyfodol o, adventitious, coming, futi
Dyfolio v, to guzzle
Dyfrbwysiant n. hydrostatics
138
DYG
DYG
Dyfrefu v. to bleat, to low
Dyfrfydrai, eion re, hydrometer
Dyfrgi, gwn re, otter
Dyfrglwyf re, dropsy
! Dyfrkad're, irrigation
Dyfrliau v, to irrigate, to water
Dyfrhynt -oedd re, watercourse
Dyfriad re, watering ; irrigation
Pyfri'ad n, dignifying
H filar, ieir nf water-hen, coot
Dyfrigo v, to top, to prune
Dyfrio v, to dignify
Dyfritho v, to variegate
Dyfriwo v, to crumble
■Dyfrlan, lenydd nf water brink
■jpfrle -oedd re, bed of a river
Dyfrllyd a, waterish, watery
Dyfrogan re, hydromancy
Dyfrol a, watery, aqueous
Pyfru v, to water, to irrigate
Dyfnvraint np, tetter
Dyfry ad, upward ; aloft ; above
Dyfryd n, longing: o, longing
Dyfrydaeth nf longing; grief
Dyfrydio v, to heat
Dyfrydol a, longing
Dyfry du v, to muse ; to long
Dyfrys re, haste, speed
Dyfrysio v, to hasten
Dyfu v, to move on ; to come
Dyfustlo v, to embitter
Dyfwrw v, to cast out, to eject
Dyfwyn -ion, Dyfwyni re, satisfaction
Dyfwyno v, to satisfy
Dyfwyta v, to eat often
Dyfyn -an re, citation
Dyfyniad re, citation, quotation
Dyfynnod, Dyfyneb, -au nf quotation,
mark of quotation
|Dyfynol a, citatory
Dyfyn u r, to draw to; to cite, to quote
Dyfwyo v, to augment
Dyfyru v, to curtail
Dyfysgi re, confusion; chaos
Dyfy.sgu v, to make confusion
Dyffrydio v, to stream
Dyffryn -oedd re, valley, vale, dale
Dyffugliad re, ventilation
Dyffusgo v, to hurry
DyfFusto v, to beat
Dygadwy a, portable
tDygamu v, to bend
Dyganre nf concomitance
DVganu v,"to chant
'Dygas re, hatred : a, hated
Itygasedd re, hatred, enmity
Dygegu ?', to mouth, to gargle
Dygelu v, to conceal
Dygen re, gradge, malice [deportment
Dygiad re, bearing, carrying; carriage,
Dygiadus a, decorous; trained; accom-
Dygiannus a, conductory [plished
Dygiant re, deportment
Dygibo r, to snatch
Py^leigio v, to sink
I)y_liisio r, to make weals
Dyglist n, slime; bitumen
Dygludo v, to waft
Dygluddo v, to hem in
Dyglyw re, hearing
Dyglywed v, to listen, to hear
Dygn a, severe, painful, hard
Dygnawd re, toilmg
Dygnedd re, trouble
Dygniad re, toiling
Dygnoad re, mastication
Dygnoi v, to masticate
Dygnol a, toiling, striving
Dygnu v, to toil hard
Dygnudo v, to flock together
Dygnuo v, to bundle up
Dj-gochi v, to redden, to blush
Dygoddi v, to aggrieve
Dygofio v, to call to mind
Dygolli v, to lose
Dygospi v, to castigate, to punish
Dygraifu v, to impress
Dygredu v, to believe
Dygreidio v, to impassion
Dygreinio v, to crawl
Dygrenu v, to grasp
1 'y.^rëu v, to create
Dygroni v, accumulate
Dygrychu v, to rumple
Dygrymu v, to bow
1 )ygrynoi v, to heap
1 )ygrynu v, to quake
1 )ygrysio v, to speed
Dyguddio v, to hide
Dyguro v, to reverberate
Dygwydd -ion re, lapse ; hap
Dygwydd, Dygwyddo v, to befall, to
happen, to occur, to come to pass
Dygwyddedigaeth nf contingence
Dygwyddiad re, befalHng; occurrence,
accident, casualty
Dygwyddol a, fortuitous, accidental
Dygwympo v, to fall
Dygychwyn v, to set off [to take away
Dygyd y, to bear, to convey, to carry ;
Dygydfod re, accordance
Dygyfalhau v, to assimilate
Dygyfarfod v, to meet [ing
Dygyfarth v, to bark, to continue bark-
139
DYH
DYL
Dygyfarwyddo v, to direct
Dygyfeirio v, to meet together
Dygyfio i\ to equalize
Dygyfhvyn v, to approach
Dygyfodi v, to rise
1 )vgvfor v. to cause tumult
Dygyfranc v, to deal together
Dvgyiwrw r, to cast
Dygyfysgi », confusion
Dygyffroi v, to agitate
Dygynweddu v, to comply
Dygyhoeddi v, to publish
Dygylchu w, encompass
Dygylchynu v, to circumscribe
Dygvllaeth re, longing
Dygymhell v, to instigate
Dygymmeryd i>, to accept
Dygymmod v, to agree
Dygymmrodedd re, congeniality
Dygymmynu v, to hew, to hack
Dygynxmyredd », estimation
Dygymmysgu », to mix
Dygynnal v, to uphold
Dygynnull v, to collect
Dygynnwys re, continence
Dygynu v, to rise over
Dygyrchu r, to assail
Dygyrhaedd v. to attain
Dygysgodi 0, to adumbrate
Dygy8ga v, to slumber
Dygystuddio 0, to afflict
Dygythruddo », to ruffle, to agitate
Dygywain v, to carry
Dyhaeddu », to merit
Dyhaenu r, to spread over
Dyhaeru », to affirm, to assert
Dyhaith v. to merit
Dyhead », panting
Dyhebgor », to dispense
Dyhebu », to respond
Dyhedeg v, to hover
Dyheiddio v, to merit
Dyheiro v, to loiter, to linger
Dyhenydd re, giver of life
Dyhëu i\ to pant, to puff
Dyheueg »/", sigh; -wish
Dyheuro y, to assert
Dybewyd -ion », devotion; resolution
Dyhewydd n, maturity; autumn
Dyhewyn re. what is matured
Dyhidlo r. to distil
Dybir a, loitering; worthless; scoundrel
Dyhiriant n, prolongation
Dyhirio, Dyhiro v. to loiter; to trifle
Dyhirwch re. worthlc.-
Dyhiryn n, worthless one; scoundrel
Dyhoddi v, to tranquiiize
Dvhoddio r. to facilitate
Dyholi v, to investigate
Dyhudded, Dyhuddiant re. consolation
Dyhuddo v. to appease; to cover over
Dyhynt -iau nf, journey
Dyhyntio r, to take a course
Dyhyspyddn >\ to drain, to exhaust
Dyl -ion re. due, debt, right
Dylad », fluxion, flowing
Dyladwy «., suitable, meet, due
Dylafweh n. scratching; itch
Dylaith, leithiau re, dissolution; corps* j-
Dylaith a, dissolving ; fluent
Dylamn r. to skip
Dylan -an re. fluid; ocean
Dylanwad -an re, influence [influeaji
Dylanwadn v. to influence, to exercii
Dylathru r>, to give a polish
Dylawch », protection
Dylechu v, to skulk
Dyled, Dylêd, -ion nf, due, right, debt
Dyledach, Dyletach np, small debt
Dyl-dgar a. dutiful [dribble
Dyledog r/, having due: noble. Dyle»
ogion, proprietors, noblemen
- -an nf noble woman
Dyledogi v. to ennoble
Dyledswydd -an nf, duty, obligation
Dyledn >\ to make due
Dyledus a. obligatory, due
Dyledwr, wyr re. debtor
Dyleddflad, iaid n. supine (in gramma
Dylefain >\ to clamour
Dylenwi 0, to fill : to influence
Dyleu v. to be obliged
Dvli, iau re, temper, habit
Dyli re. flood=Dylif
Dvli, Dylni », dullness, stupidity
Dylid re", obligation, duty
Dylif -an -ion n, flood : nf, warp
Dylifiannu 0, to flow
Dylitiant re, defluxion
Dylifo i\ to flow; to warp
Dylinio v. to kneel
Dyliw -iau a. shadow, hue
Dylo v. to own: to be interested; to
Dylochi v, to protect [in duty bou:
Dvlod re, shrillness; key of D
Dvlofi V, to handle : to stroke with t
Dylofyn n, handful [hand; to all
Dylor ii, shrill utterance
Dylosg re, coke; charcoal
1 >ylosgi v, to calcine, to char
Dylu v, to be obliged, to owe. Dyhs
I ought, I should
Dyluchio v. to be throwing
Dyludo v. to adhere
liO
DYM
DYO
lîjÿíûníö i; to delineate
llDylusg -ion nf, what is drifted on shore
Dylusgo v, to hale, to drag [by hoods
Dvlv,- /,', obligation, duty
Dvlwch n, fluid; deluge
Dylwf, lyfion n, bundle, whisp
Dylwr w", the hind part: «, hindmost
Hjwyf ■■?■ lire- wood, fuel
DylvV. to be due; to claim
B-lyed -ion nf obligation, debt
■flyedogi v, to render entitled
.Dvlyia v, to lick
Dylymu v, to sharpen
Dylynu v, to adhere
Dylyu y, to be on duty
iDyl'iu v, to overshadow
Pylluan -od «/", owl
Dyllwng p, to' let go
Dyllyr ra, the abyss
Dym_p.r=Dy-ym
Dyma ad, here, lo here, here is; this is
Dymborthi v, to be mutually aiding ; to
■ support one's self
Dynichwel. Dymchwelyd v, to overturn
Dymchweliad «.subversion [a plough
Dymchwelydr -an n, the earth-board of
Dymchwydd n, swelling, tumour
iDymdaenu v, to spread
iddadlu v, to dispute together
iddenu P, to allure
iddwyn v, to bear
ästyn v, to extend
bd v, to exist
bddio p, to please one's self
igadw v, to abstain
;aru p, to be mutually loving
;eisio v, to exert
jelu i\ to conceal
igilio v. to recede
Dýmgodi r, to lift one's self
3ymgoddi v, to vex
■fcgofio r. to remember
i p, to trust mutually
Dymguro v, to beat mutually
jjfmgyfarch v, to greet
■lagyrchu v, to resort together
Ipýmheddu v, to pacify
jDymhuno p, to doze
Dymiioddi v, to take refuge
.Oynioddef v, to suffer
"Dymollwng v, to let one's self loose
Dymranu c, to divide
Dymroddi v, to resign
Dymuniad -au n, desiring; wish, desire
Oŷnmno p, to desire, to wish
Jymunol a, desirable
Jymwndu v. to i
Dymwared p, to deliver, to extricate
Dymvreled », to visit
Dyn -ion »c, man, person
Dyna ad, there, lo there, there is ; that is
Oynan ne, little person
Dyndeb, Dyn«lid>. manhood, manliness
Dyndod n, humanity
Dyne n, effusion ;j- panting
Dyneol a. effusive; shedding
Dynes -au ra/j woman, female
Dynesiiu i\ to approximate
Dynesiad n, accession, approximation
Dynesu v, to draw near
Dynëu v, to effuse ; to shed
Dyngarwch n, philanthropy
Dyngasedd ,", misanthropy
Dyniad -on n, human being
Dyniadu v, to humanize
Dyniaẁed, iewyd n, steer, heifer
Dyniedigaeth nf personification
Dynionach np, frail men, contemptible
Dynionos np. little folks [men
Dyno nc, little person
Dynodi v, to discriminate; to signify
Dynoethi v, to denudate, to denude, to
bare, to expose
Dynol a, human, of man
Dynoliŵ, to make human
Dynoliaeth nf, humanity
Dynolryw en, mankind==Dyno] ryw
Dynos np, little people
Dynsawd, sodion, sodau n, person
Dynsodach np, ignoble persons
Dynsodêchyn ra, insignificant little fellow
Dynsodi v. to personify
Dynsodiant n, Dynsodwedd w/ypersoni-
Dynwared v, to imitate " [fication
Dynwarediad n, imitation
Dynwaredoldeb n, imitability
Dynweddiad n, person (in grammar)
Dynweddiadol a, personal
Dynyddu V, to twist
Dynygu r, to thrive
Dynyn n, little man
Dyochri v, to square
Dyodwf n, augmentation
Dyoddef v, to suffer, to abide, to endure
Dyoddefadwy a, sufferable
Dyoddefaint, Dyoddefiad, Dyoddefiant
n, suffering, passion
Dyoddefoldeb n, capacity to suffer
Dyoddefwr, wyr n, sufferer
Dyoddefgar, Dyoddefol, Dyoddef us a,
patient, passive
Dyoedi v, to delay
Dyoerain v, to cool
Dvofalu v. to care for
HI
DYR ___
Dyoganu 9, to predict
Dyogwyddo v, incline
Dyol -ion re, track ; footstep
Dyolaeth nf tracing
Dyolaith re, dissolution
Dyoli v, to follow a track
Dyolwch re, gratitude; worship
Dyollwng v, to let loose
Dyor, Dyoryd v, to frustrate, to obstruct
Dyoresgynu v, to subjugate
Oyorfod v, to conquer, to overcome
Dyorladu v, to bless
Dyormesu v, to molest
Dyrag n. progress : pr, before
Dyragu v, to precede, to go before
Dyrain v, to frisk about
Dyrain re, f riskiness
Dyranu v, to divide
Dyrathu v, to rub, to chafe
Dyrawr n, impulse : a, urgent
Dyrch re, rising ; assault
Dyrchaf -ion re, assault
Dyrchafael re, ascension
Dyrchahad. Dyrchiad re, elevation, exal-
Dyrchafiaeth nf promotion [tation
Dyrchafol a, elevating
Dyrchafu, Dyrchu v, to lift up, to elevate,
to exalt ; to advance ; to ascend
Dyrchiad re, exaltation
Dyre re, wantonness, lust
Dyre, Dyred v, to move on ; to come
Dyredeg v, to run to and fro
Dyreidio v, to necessitate
Dyres -ion nf, flight of steps, stairs
Dyrewi w, to freeze
Dyri, îau, Dyrif -au nf, kind of metre
Dyrifiad n, numeration
Dyrllyd a, watery=Dyfrllyd
Dyrllyddu v, to deserve
Dyrnaid, eidiau n, handful
Dyrnchwith o, left-handed [or pot
Dyrnddol -au nf handle of a cup, jug,
Dyrnfedd -i nf band-breadth, hand
Dyrnflaidd, fleiddiau n, battle-axe
Dyrnfol, fyl nf gauntlet
Dyrnod -iau n, box, cuff, blow
Dyrnu v, to thresh ; to box
Dyrnwr, wyr n, thresher [yield
L)yroddi, Dyroi v, to bestow, to give, to
Dyrraith, reithiau nf fate; jeopardy
Dyru v, to impel, to* drive
Dyrwn n, hollow noise
Dyrwyddo v, to accelerate
Dyrwyn p, to wind, to twist
Dyrwyniad n, winding
Dyrwynwr, wyr n, one who winds yarn,
Dyrynu v, to wind round [winder
DYS 1
l)yrys «, intricate, entangled
Dyrysi n, intricacy; brake [bh
Dyrysi »p (dyrys'ien nf), briars, bran I
Dyrysi wyn n, bramble brake
Dyrysni n. intricacy
Dyiysn r, to entangle, to puzzle
Dyrywio p, to assimilate
Dys joa;=Dy-ys
Dysaethu v, to shoot
Dysail, seiliau nf foundation
Dysathru v. to tread, to trample
Dysbaddu v, to castrate, to geld
Dysbeidio v, to desist
Dysbeilio v, to unsheath, to brandish I
1 >\ Opinio v, to divest of; to pillage I
Dysbeithio v, to bring to view
Dysbenu v, to determine
Dysbleidio v, to take part
Dysbleinio v, to radiate
Dysborthi v, to support
Dysbwyll -ion n, discretion
Dysbwyllo v, to reason
Dysbwyo v, to reverberate
Dyseiliad n, founding
Dyscnu v, to vitujjerate
Dyserenu v, to sparkle
Dyserth -au n, desert
Dysg nf learning, erudition
Dysgad n, instruction [apprentiij
Dysgadur -on ra, one instructed ; pupi ]
Dysgarthu v, to cleanse
Dysgawdwr, wyr n, instructor
Dysgedig a, learned ; instructed
Dysgedigol a, instructive
Dysgeidiaeth nf learning; instructioj
tuition, education
Dysgethrin a, rough, rude
Dysgeulyd n, coagulation
Dysgiad n, tuition, teaching
Dysgl -au nf dish, platter; plate
Dysglaid, gleidiau nf dishful, plateful
Dysglain, gleinion 7i, glare : a. bright
Dysglaer a, splendid, glittering, brigh I
Dysgleinio v, to glare=Dysgleirio
Dysgleirdeb re, splendour, brightness J
Dysgleirio v, to ghtter, to shine
Dysgleiriol a, shining, bright
Dysglüen nf splinter
DysglofE v, to make lame, to lame
Dysglu v, to put in a dish or plate ]
Dysgodres -au nf tutoress
Dysgogan -au nf prediction
Dysgogan, Dygoganu v, to predict
Dysgogi v, to agitate, to stir
Dysgol a, instructive
Dysgor -au re, tabernacle
Dysgori r. to shut round
142
DYW
EBI
Dysgri, 'ion n, clamour, outcry
Dysgrifiad n, description
Bysgrifio v, to describe
Dysgrio v, to clamour
Dysgn v, to learn; to teach
Dysgubell -i nf besom ; slut
Bysgwedyd v, to recite
mgweinu v, to minister
Esgwr, wyr n, learner ; teacher
Dysgwyl -ion n, expectation ; watch
Dysgwyl, Dysgvvyho v, to expect; to
■Bgwylgar «, watchful [watch
Dysgwyliad n, expectation
Dysgybl -ion n, disciple
Dysgyblaeth nf discipline
Dysgyblu v, to discipline
Dysgyfrith n, congenial form
Dysgymmod n, agreement
Dysgymmodi v, to concur
Dysgymmon n, combustible
Dysgyr n, scream, cry, wail
)ysgyrchiad, Dysgyrchiant n, gravita-
tion; gravity
Dysgyrchu v, to gravitate
Dysgyrio v, to scream
)ysgyrnu v, to grin, to snarl
)ysgywen a, splendid, bright
Dyslyncu v, to gulp up
pysmegu v, to enunciate
)ysinythu v, to vanish, to disappear
Jyspyddu v, to drain ; to bale
)ystain, teiniaid n, one who lays things
Sstaw a, silent; calm [in order
)ystawiad n, silencing
)ystewi v, to silence ; to calm ; to hold
)ystraw n, sneeze [one's peace
)ystreulio v, to rinse
)ystrewi v, to sneeze
)ystroi v, to whirl
)ystru n, pity; concern
j)ysuddo v, to sink
•)ysychu v, to dry
)ysylu v, to make compact
)ysyllu v, to gaze, to stare
•)yt i, hold, avast, stop
;)yuno v, to unite, to agree
)yw -iau n, that is; day
)ywadnu v, to take to the heels
i)ywadu v, to renounce
)ywaesu v, to wan-ant
•)ywal a, tierce, furious
)ywalder n, fierceness
)ywalgi, gwn n, tiger
'ywalhau y, to grow fierce
jiywallo v, to pour, to shed
'iywalltrain v, to lavish
>ywanu v, to digress
Dywasgaru v, to scatter
Dywasgodi v, to shelter
Dywasgrynu v, to tremble
Dywasgu v, to constrict
Dywawd v, to utter, to speak ; has said
Dywededig a, said, spoken, uttered
Dywediad «, saying
Dywedwst nf the mumps
Dywedyd, Dyweyd v, to speak, to say
Dyweddi, i'au nc, espousals, marriage-
contract; betrothed person; spouse,
husband or wife
Dywedd'io v, to espouse, to wed; to be-
Dyweinio v, to convey [troth
Dywellygio v, to fail
Dywenu v, to smile
Dywenydd n, pleasure, bliss, happiness
Dywirio v, to verify
1 )y\visgo v, to dress
Dywrthebu v, to respond
Dywrthredu v, to go adversely
Dywthio v, to protrude
Dywy -on n, vapour; fog [udder
Dywydd n, swelling with milk in the
Dywyllu v, to darken over
Dy wyn v, to make fair or white ; to bless
Dywyndeb n, blessedness
Dywyni n, blessing
Dywystlo v, to pledge
E.
E pn, he, him ; it
E, affirmative adverb. E ddaeth, he,
she, or it came
E px, gives intensity to signification of
words, as eang, from ang; effraw,
from ffraw
Eang a, ample, large, commodious, free
Eangder n, amplitude ; space
Eangiad n, amplifying
Eangu v, to make ample, to extend
Eb -ion nf issuing out ; utterance
Eb, Ebu v, to say. Eb, Ebe, say, says,
quoth. Ehai, said
Ebach -an nf nook, corner
Ebaeth n, nook; cove
Eban, ebyn n, passing by or through
Ebargofiad, Ebargofiant n, forgetting,
Ebargofio v, to forget [oblivion
Ebargofraith, reithiau nf amnesty
Ebediw -iau n, heriot
Ebiaith, ieithion nf part of a sentence
Ebill -ion n, auger; peg; key of a musi-
cal instrument
Ebiilen nf gimlet; peg
Ebillio v, to bore, to peg
143
ECHR
EDN
Ëbillwydd en, wooden pegs or keys; the
staves of the ancient Peitihgnen
which the letters were cut
Ebod, Ebodn n, dung; ordure
Ebodi V, to void dung
Ebol -ion n. colt, foal
Ebolee -au uf she colt, filly
Ebolgarn it. the colt's-foot
Ebohog a, being with foal, in foal
Eboludd ad, without delay or hindrance
Ebr n, egress; utterance
Ebran -au n, provender, bait
Ebranu /;, to bait, to fodder
Ebreidiad n. passing on
Ebri n, egress; password
Ebrifed a, numberless
Ebrill n, month of April
Ebro u, to pass out ; to utter, to say
Ebrwyad, aid r/, vicar
Ebrwydd a, quick, hasty, early
Ebrwyddo r, to accelerate
Ebrwyddol a, accelerating
Ebrydu /•. to pass onward
Ebryfygu v, to neglect
Ebu /-, to utter, to speak, to say
Ebwch n, gasp: si Ji
Ebwedd -an nf dialect
Ebychiad n, sighing, aspiration : gaspi
Ebychiadjiaid »,interjection==Ebycha£r
Ebychu V, to gasp; to sigh; to aspirate
Ebyd n, passing oft* or by
Ecriad n, being harsh
Ech -au nf. what yields or pervades
Echaeth », seclusion; rest
Echain v, to seclude; to rest
Echdoe ad, the day before yesterday
Eclidywyn n, splendour
Echdywynu, Echdywynygu v. to glitter
Echel, -au nf axis, axletree
Echen, echyn nf source; stock; tribe
Eehing n, strait; restraint
Echlys -ion n, motive ; occasion
Echlysu v. to cause; to render
Echnos ad, night before last
Echre ad, rather, more so
Ecbreiddig a, eccentric
Echrestr -an nf. register
Echryd n, affright, trembling
Echrydu r, to quake, to shiver
Eehrydus a, shocking, horrid
Echryn, Echryniad n, quaking, horror,
Echrynol a, quaking [trepidation
Echrynu v, to quake, to tremble
Echrys n, shock: a, shocking
Echrysiad. n, shock or horror
Echryslawn, Echrysol a, direful, horri-
ble, horrific, shocking, horrid, dire
Echry>loiider ,f. direfulness
Eehrysloni v, to be direful
Echu v, to go aside, to retire
Echndd n, seclusion
Echuddio v, to seclude
Echur n, anguish, pain
Echw n. rest, quiescence
Echwa v, to ride
Echwaint r», cessation, rest
Echwng a, close, contiguous
Echwith o, adverse; awkward
Echwraint n, state of rest
Echwydd n, state of stillness ; autunn
Echwyn -ion n, loan, hire [>
Echwyna r, to borrow
Echwynẁr, wyr n, lender or giver <
trust : creditor
Echwyrth a. sottish; dull
Ed ft, aptitude; velocity [ya:
Edaf -edd, Edafedd, Ëdeu nf, threa
Edefyn n, single thread
Edfryd n. restoration: r, to restore
Edfrydiad n, restoring, restoration
Edfudd -ion n, profit, interest
Ediyn -oedd n. casting oft'; departure
Edfyn v, to go oft", to depart
Edfynt n. going from, departure
Edgyllaeth /?. dejection
Edifar <i. penitent, sorry
Edifarhâd n. repenting [sor
Edifarhau, Edifaru v, to repent; to
Edifarus ". penitent, contrite
Edifeiriol a, repenting, rep
Edifeirwch re, repentance, penitence
i tion
Edlaes a. slack, trailing
Ediid -ion n. vexation; irritation
Edlin, Edling, -ion re, heir apparent
Edliw k. reproach, upbraiding
Edliwiant », repr
Edliwied, Edliwio v. to reproach
Edliwiwr, wyr n, upbraider, reproacl
. review, view
Edlygu v, to review, to view
Edlym a. pungent, acute
Edlymu v, to make acute, to sharpen I
Edlynu V, to smear, to daub
Edmyg, Ednrygedd n, reverence, sole
ity; admiration
Edmyg «, reverent, solemn
Edmygu v. to revere, to honour; to a
Edn, ednod rec, fowl; bird C111!
Ednain np. the winged tribe; birds
Ednan nf, winged one, bird
Ednarmes vf augury
Ednog a, having wings, winged
Ednogaeth vf. ornil
144
EF
EGI
I Ednogion np, winged ones
Rdnogyn n, fly ; gnat
| Ednol a, relating to birds
Ednydd -ion n, withe
Ednyddiad n, retortion
Bdnyddu v, to writhe back; to retort
Ednyfed n, essence
Edny w -iau n, essence ; spirit
Ednywed n, spiritual state
; Edrif -ion n, recounting
Edrifo v, to recount, to number
Sdring -au nf lease, holding
Edrin -ion n, murmuring noise
Edrino v, to reverberate : to echo
ÍEdrith -iau -ion n, simulation
Edryniad n, remurmuring
Edrwyth n, resolvent
Edrybod n, history ; recital
Edrych v, to look, to behold ; to seem
Edrych -ion n, appearance
Edrychedigaeth nf appearance
Edryclnad n, looking ; vision; sight
Edryd -au nf resource ; stock
Edryd v, to restore ; to renew
Edrydiad n, restoration
Edryf -au nf, source ; stock ; tribe
Edryfiad n, reassuming
Edryfu v, to reassume, to assume
Edrysedd n, superfluity
Edry w -ion n, instinct ; scent
Edrywan -au, Edrywant n, tracing by
jjEdrywedd n, scent [scent
:Edryweddu v, to trace by scent
Edw a, fady, faded, withered
Edwad n, fading away
Edwaint n, fading, decay
fEdwedd nf state of decay
Edwi v, to decay, to fade
Edwica v, to extort ; to forestal
Edwin a, fading, withering
Kdwiniad n, withering, decay
Edwino ii, to fade, to decay, to wither
Edyn n, winged one, fowl: np, wings
Edyrn n, sovereignty
Eddain n, move, glide
Eddain v, to pass on ; to glide onward
Eddestl -on n, fleet one ; steed
Edde\vid=Addewid
Eddi np, thiTims; fringe
Eddrin, Eddrino v, to whisper
'Eddrin -ion n, whispering
Eddrith -ion n, varied appearance
lEddu v, to press on, to go
Eddwll a, covered ; submissive
gldyllder n, submission
Eddyllu v, to be humble
Ef_pj?., be, him; it
10
Ef ad=E
Efa w, to agitate, to move
Efain v, to be moving
Efain n, avens
Efan n, motion ; course
Efe pn, he, him ; it
Efengyl -au nf, the gospel
Efengylaidd a, evangelical
Efengyles -au nf female evangelist
Efengyliaeth nf, evangelism [gospel
Efengylu v, to evangelize ; to preach the
Efengylydd -ion, Efengylwr, wyrra, evan-
Efel a, alike, similar [gelist
Efelwch, ychion, Efelychiad -au n, imita-
tion, similitude, simile
Efelychu v, to resemble; to liken, to
compare, to imitate
E felly ad, in that way; so; thus
Eflyn -au n, atom
Efnuch, Eunuch, -iaid n, eunuch
Efnyn -au n, minute particle, atom
Efnys np, enemies, foes
Efo pn, he, him ; it=Efe
Efo pr, along with, with
Efory ad, to-morrow : n, do.
Efrad n, treachery; crime
Efrais a, corpulent ; big
Efras n, plumpness
Efr -au en (efryn n), tare; darnel
Efrefu v, to low ; to bleat
Efrllid -au n, merit, desert
Efryd -iau -ion n, study, meditation
Efrydu, Efrydio v, to meditate, to study
Efrydwr, wyr, Efrydydd -ion n, student
Efrydd a, maimed, disabled, crippled
Efryddu v, to maim, to disable, to cripple
Ef'wr, Efyrllys n, cow-parsnip
Efwrn n, spreading out, jut
Efydd n, copper; brass [pan
Efydden, -au nf Efyddyn -au n, copper
Efyddiad n, coppering
Efyddu v, to copper
Efyntau pn, he or him also
Efyrnig nf, yearling goat
Eflaith, effeithiau nf effect [effect
Effeithio, Effeithioli v, to effectuate, to
Effeithiol a, effectual, efficient
Efteithiolaeth nf effectuation
Effeithioldeb n, efficacy
Efiro, Effraw a, awake ; vigilant
Effroi v, to rouse, to wake
Effrom a, haughty ; stubborn
Effros en, the euphrasy
Egalen nf whetstone, hone
Egfaen, egfain n, haw, hawthorn berry
Egin -au np (-yn n), germs, shoots,
blades, sprouts
145
ËGW
Egino ?>, to germinate, to shoot, to sprout
Eginol a, germinant, shooting
Eglan -oedd -an nf bank; gulf; channel
Eglog a, gaping, yawning
Eglur a, bright, clear; plain; lucid
Egluradwy a, demonstrable, explicable
Egluraint n, splendour
Eglurdeb n, clearness, perspicuity
Eglurhàd, Egluriad n, explanation
Eglurhau v, to explain, to expound
Eglurhaol, Egluriadol a, explanatory
Egluriadur -on n, expositor, glossary
Egluro v, to manifest, to explain
Eglurwr, wyr n, illustrator .
Egluryn n, exemplar, manifesto
Eglwg a, manifest, lucid=Eglur
Eglwys -i -ydd -au nf church
Eglwysiad n, churching
Eglwysig a, of a church ; ecclesiastical.
Gwr eglwysig, clergyman, ecclesiastic
Eglwyso, Eglwysa v, to church
Eglwyswr, wyr. Eglwysydd -ion n,
churchman ; clergyman
Eglyd a, hovering; wavering
Eglyn n, the golden saxifrage
Egni, 'ion », effort, endeavour
Egni'o v, to endeavour, to make an effort
Egniol a, vigorous, forcible
Egnius a, impetuous, forcible
Egor n, opening : v, to open
Egored, &e=Agored, &c.
Egr a, sharp, tart; eager; sour; stale
Egri, Egredd n, staleness, acidity
Egriad n, growing stale
Egrid -iau n, oxide
Egridiad n, oxidation
Egrido v, to oxidize, to oxidate
Egroes np (-en nf), eglantine berries
Egru v, to grow stale or acid
Egrufft », spawn of frogs
Egruffr -ion n, griffon
Egryd, Egryn «, trembling
Egrygi », hoarseness
Egwal -au n, cot, hut
Egwan (/, feeble, weak, drooping
Egwanaeth nf, imbecility
Egwander re, feebleness, debility
Egweddi -iau n. dowry
Egwy -on n, plague, pest
Egwya i\ to break in blotches
Egwyd -ydd nf the fetlock
Egwydled re, small of the leg
Egwyddor -ion -au nf rudiment; prin-
ciple; the alphabet
Egwyddorj v, to initiate
.. initiation
Egwyddorol a, rudiment ■
EIDD
Egwyl -ion nf, opportunity
Egyr -au n, acre
Eng -ion n, space : a, ample
Engherdded -ion re, sojourning [stanzij
Englyn-ionw, metre so called; epigram
Engu <■. to set at large, to free, to loose I
to be delivered
Engur a, marvellous, amazing
Engurio r, to marvel, to wonder
Engwarth, weirth n, beach
Engwawd re. panegyric
Engwth re, a push: a, sudden
Engyl n. expanding principle, fire
Engyn re, outcast, wretch
Engyrth a. awful, direful
Ehagru r, to make ugly
Ehed -ion nf, flight : o, flying
Ehedeg v, to fly, to skim
Ehedfaen, fain, feini n, loadstone
Ehedfan u, to hover, to fly
Ehediad n, flight. flying
Ehediad, iaid », fowl, bird
Ehedion np, refuse of corn*
Ehedog a. having flight, flying
Ehedol «.^relating to flight
Ehedydd -i<>n », flyer; lark
Ehedyn n, winged creature
lie staggers, disease in horstB
Ehegr a, abrupt: ad, quickly
Ehegru r, to move rapidly
Ehelaeth, &c.=Helaeth, &c.
Ehöeg a, _
Ehud a, flighty, heedless, rash
Ehudrwydd re, rashness
YÁ pn, his, him; her; its, it
Eich/m, your
Eichio v, to sound ; to cry out
Eidio v, to enliven ; to frisk
Eidiog, Eidiol a, lively, vigorous
Eidio- i v, to envigorate, to enliven
Eidion -au n, ox, steer, bullock
Eidral en. ground-ivy
Eiddew <•//, ivy
Eiddgar a, zealous, ardent
Eiddgarwch re. zealousness, zeal, fervoiH
Eiddiar re, heath, heather, ling
Eiddig a, jealous
dd «.jealousy; zeal
Eiddigeddu, Eiddigo v, to grow jealouM
to grow zealous
Eiddigor n, superior
Eiddigus a, jealous; zealous
Eiddil re, slender, small; feeble, weak»
Eiddileb nf, diminution; meiosw
Eiddilhad re, extenuation
Eiddilhau r. to grow slender
Eiddiliad n, extenuation
EIL ________„
Eiddilo v, to extenuate
Eiddilweh n, slenderness ; smallness
Eiddio v, to possess
Eiddiog a, owned : n, slave
Eiddion np, personal property
Éiddiorwg en, ivy=Eiddew
Eiddo a, property, chattels : pn, his, &c
Eiddof, eiddot, eiddi, eiddo, eiddom.
eiddoeh, eiddynt, mine, thine, his,
hers, ours, yours, theirs
Eiddun a, desirous, fond
Eidduned -au nf, desire, choice : vow
Eiddunedu, Eidduno v, to desire, to wish,
to vow : to pray
Eidduniad n, desiring
Eiddunol a, delectable
Eiddwg, Eiddwng a, contiguous, near
Pjddyganu v, to approximate
Eigiaeth nf, teeming state
Eigian n, centre; origin; force
Eigian v, to bring forth; to sob
Eigio v, to generate, to bring forth
Eigiol a, teeming, prolific [the deep
Eigion -au n, middle ; abyss, the ocean.
Eigr -ion nf, virgin, maid ; nymph
Eigraeth nf virgin state, virginity
Eigrau np, stockings without feet
•Eingio v, to expand, to dilate
Eingion -au nf, anvil
Eilar n, second ploughing
Eilchwyl ad, once more, again
Eilewydd -ion n, musician
. Eilfaint n, second rate: a, do.
• Eilfam -au nf, second mother
• Eilfydd a, second, like, similar
Eilfyddu v, to imitate
Eiliad -au n. constructing; a second
Eiliant n, constructure
Eiliasaf n, melodious flow
Eilier -au n, the butterfly
Eilig a, apt to glide; playful
' Eilio v, to place alternately, to plait, to
1 construct ; to second
Eilir -ion n, regeneration ; spring. Al-
ban eilir. vernal equinox
Eiliw -oedd n, aspect, figure, hue
Eiliwed n, reproach, shame
Eiloes nf, second age : ad, again
Eilon n, music, melody
Eilon n, hart, roebuck
íEilun -od n, image; idol
í Eilun -iau n, copy
Eilunaddolgar a, idolatrous
Eilunaddoli v, to worship idols
I Eilunaddoliad n, Eilunaddoliaeth nf,
idolatry [of images
Eilunaddolwr, wyr n. idolater, worshiper
EIR
Eiluniaeth nf, imitation
Eiluniant n, portraiture
Eilunio v, to imitate, to copy
Eilw n. music, melody
Eilwaith nf, second time or turn
Eilwy -on n, musician
Eilwydd n, love meeting
Eilydd -ion n, musician
Eilyg n, melody ; delight
Eilyw n, music, melody
Eilywiant n, minstrelsy
Eill pn, their, they=Ilì
í^illdu n, outward" side
Eilliedydd -ion n, cutter, shaver, barber
Eillio v, to cut off, to shave
Eilliwr, wyr n, shaver, barber
Ein^m, our, us. Einom, Einym, ours
Einawr ad, now, at present
Einioes nf, course of life, life, lifetime
Einion -au nf, anvil=Eingion
Eira n, snow. Bwrw eira, to snow
Eiras n, that glows, burning cinders
Eirchiad, iaid n, one who demands
Eirchiol a, mandatory, commanding
Eirfydd -ion n, blazoner of arms
Eiriach v, to deprecate, to spare
Eiriachus a, deprecatory
Eirian a, splendid, bright, fair
Eirianedd n, splendour
Eirianol a. tending to make fair
Eirianrod nf, the galaxy, the milky way
Eirianu v, to make splendid
Eirias a, burning, glowing, fiery
Eirias -au 11, glowing or burning cinder
Eiriasedd n, the state of being glowing
Eiriasu v, to burn fiercely
Eiriesyn n, glowing cinder
Eirif -ion n, number ; counting
Eirifo v, to enumerate
Eirig a, splendid, shining, gay
Eirin np (-en nf), plums. Eirin Mai,
Eirin Mair, gooseberries. Eirin gwlan-
og, peaches
Eirinwydd np (-en nf), plum-trees
Eirio v, to brighten
Eirioes nf, purity of life
Eiriol v, to intercede; to intreat
Eiriolaeth nf Eirioled, Eiriolwch n, in-
tercession; intreaty; prayer
Eirioli v, to intreat ; to intercede ; to pray
Eiriolus a, persuasive ; interceding
Eiriolwr, wyr, Eiriolydd -ion n, inter-
cessor, mediator
Eiriolyddiaeth nf mediatorship
Eirion np, ornaments, jewels
Eirioni v, to adorn with jewels
Eirioni n, border; ruffle
147
ELC
Eirionynu », to fringe ; to ruffle
Eirliyd a, apt to be snowing, snowy
Eiros n, bright or flame colour ; scarlet
Eirosglwyf, Eirosgryd k, scarlet fever
Eirthio p, to growl; to bait
Eirw, Eirwy, -on n, cataract
Eirwlaw n, sleet
Eiry n, snow=Eira
Eiryaidd, Eiryog a, like snow, snowy
Eisen, ais nf rib; lath
Eisglwyf -au n, pleurisy
Eisío v, to lathe ; to lattice
Eisieu n, want, need, lack
fiisin en, bran, husk
Eisinaidd, Eisinllyd, Eisinog a, abound-
ing with bran, husky
Eisiw -on n, want, need, poverty
Eisiwed, Eisiwyd n, indigence, want
Eisiwo v, to become destitute
Eisoes, Eiswys, Eisys ad, likewise ; al-
Eisor a, equal, similar, like [ready
Eisorawd n, counterpart
Eisori v, to make similar
Eissilledd, Eissillydd en, offspring, issue
Eistedd, Eiste n, sitting; the act of
sitting : v, to sit, to be seated
Eisteddfa -oedd, fäu nf Eisteddle
-oedd n. seat
Eisteddfod -au /if sitting; session:
congress of bards or literati
Eisteddial v, to sit often [tary
Eisteddig a, accustomed to sit, seden-
Eisteddol a. Bitting, sedentary
Eiswng, yngion n, sob, sigh
Eithaf a, extreme, farthest, utmost
Eithafed -oedd n, extremity
Eithafig a, extreme, ultimate
Eithafoedd np, remotest regions, utter-
most parts
Eithafradd -au nf, superlath e degree
Eithen nf prickle or point
Eithin np, furze, gorse. Eithinfyw,
Eithin a, lull of prickles
Eithinen nf, furze bush
Eithinog a, full of furze
Eithiw a, full of prickles
Eithro*", except; besides: c, but
Eithriad, Eithrad, -au n. exception
Eithro r. to except : to exclude
Eithrol a, exceptive ; exclusive
El -od u, intelligence, spirit
Elaeth nf, spiritual being
Elaig n, hermit, anchorite
Elain, einod nf hind., fawa
Elanedd np, intestines
Elaweh //, indnl -
El<-ys np (-en >/f), wild
ELLT
Elech -au vf slate, flag
El en -o.d nf, nymph
Eleni, Elenid "ad, this year
Elest np, flags, * [iri»
Elestr -on en (-en nf), flag; fleur delis;
Elfaeth nf constitution [equina
Elfed n, autumn. Alban elfed, autumnal
Elfen -au nf element; particle
Elfenol a, elemental, elementary, con-:
Elfenu v, to constitute [stituent
Elfod -au 11, intellectual existence ; demon
Elfyd -oedd n, intellectual world
Elfydd -au n, elementary principle.
element ; earth, land
Elfyddan -au nf, the earthy globe
Elfydden -au nf earth; region
EliVddu v, to element
El ft", eilff n, pure state; demon
Elgain a, supremely fair
Elgeth -i nf, the chin, the jaw [plaistei
Eli, eliau, el'ion n, ointment, salve
Elin -au nf angle; elbow
Elindys np, caterpillars
Elino v, to angle ; to elbow
Elinog a, angular; jointy
Eli'o v, to apply salve, to anoint
Elor -au nf bier
Elorwydd n, hearse
Elu v, to move on ; to go=Myned
Elus a, bounteous, charitable
Elusen -au -i nf bounty, alms
Elusendod n, almsgiving
Elusendy, dai n, almshouse
Elusengar a, cbarítable, benevolent
giving
Eraseni n. bounty, charity
Elw -oedd n, goods; profit, gain. Yi
fy elw, in my pos
Elwa v, to gain, to profit; to get wealth
Elwant h, profit; lucre [to trad
Elwch n, shout of j
Elwi v, to turn to profit, to gain
El wig a, tending to produce [elwle
Elwl -od en, the reins, the kidneys: *
Elydn, Elydr -on n, brass; bell-metal
Elydraidd* a. like brass, brassy
Eiyf a, giiiling, smooth
Elyw «, aloes, juice of aloes
Eflael -ian nf eyebrow
Ellaig np (elleigeu nf), pears=Gellaii
Ellain a, radiant; splendid
Ellast /.', carline thistle
Ellbwyd n, famine, hunger
Ellmyn np, foreigners : Germans
Elltrewr: -'{<: stepmother
Elltyfion np, e? _
Elltvfol «, exogenous
148
i ENT
; Ellwedd nf, outward aspect
Ellydd n, cutting off
[j Ellýll -on n, elf, goblin, demon
|i Ellylldan », ignis fatuus
j Ellylles -au nf she-goblin; she-demon
Ellyllyn n, little imp
|! Ellyn -od n, cutter, razor
Ellyneud ad, last year
Em -au nf gem, jewel
Emano ad, three days hence
Emendi,t;aid a, cursed
Emenydd -iau n, the brain=Ymenydd
Bmig7j/5 little jewel
Eminiog -au nf door-post
Emyn -au n, hymn, chant
Emynu v, to hymn, to chant
En, an enhancing prefix
Enaid, eidiau n, soul ; life
Enaint, einiau n, ointment
Enawel nf hurricane
Enawr n, intelligence
Enbyd a, dangerous, perilous
Enbydrwydd n, peril, danger
Enbydu v, endanger, to hazard
Enbydus n, perilous, dangerous
Encil -ion n, retreat, flight
Encilio v, to retreat ; to withdraw
Encilydd -ion n, retreater, seceder
Encu'dd -ion n, concealment
Encuddio v, to conceal
Encyd n, space ; while
Enchwardd n, loud laughter
Enderig -edd n, steer, ox
Endid -au n, entity
Enddawd n, setting mark
Enddodiant n, distinction
Enddwl, ddylon n, the affection or will
Eneidfaddeu n, one cast for death
Eneidio v, to endue with soul
JEneidiog a, having a soul
Eneidiol a, animated; of the soul; living
Eneidioli v, to animate
Eneidrwydd n, the temples
Eneinio v, to anoint
Eneiniog a, anointed : n, the Anointed,
Eneirchio v, to put in armour [Christ
Ener n, intelligence
Enfawr a, very great, huge, immense
Enfil -od /i, animal, beast
Eníÿi;ed nf\ worship, respect, honour
Enfys, Ent'ysg, -au nf, rainbow; iris
Enhudded nf envelopement
Enhuddo v, to envelope, to shadow; to
Enhuddol «, enveloping [cover
Enhued n, follower of the chase
Eni v, to exert the soul
Eniain n, temperature
ENV
Eniain a, very clear ; intense
Enid -iau nf woodlark
Enig a, full of spirits, lively, vigorous
Eniwaid, Eniwed n, damage, harm
Eniwedu, Eniweidio, Eniwo v, to damage
EniwTol a, hurtful, noxious [libel
Enllib -ion -iau n, slander, calumny,
Enllibio v, to slander, to detract
Enllibiol a, calumnious, libellous
Enllibiwr, wjrr n, slanderer, defamer
Enllibus a, calumnious, slanderous
Enllyn -oedd n, anything eaten with
bread, as butter, cheese, or meat:
opsonium. Enllyn gwyn, butter and
cheese, as distinguished from meat.
Bara ac enllyn, bread and what is
eaten with it
Enllynu v, to moisten food
Ennill -ion n, advantage, gain, profit
Ennill v, to get advantage, to gain
Ennillgar a, advantageous
Ennyd n, while, time, space
Ennyn n, kindling : v, to kindle, to burn
Ennynfa -oedd nf inflammation [tory
Ennynol a, tending to kindle, inflamma-
Ennynu v, to kindle, to inflame
Enrhy -on n, abundance, much
Enrhyal n, breed, increase
Enrhydedd, &c.^Anrhydedd, &c.
Enrhyfedd a, wonderful, strange
Enrhyfeddu v, to marvel, to wonder
Enserth n, slip : a, slippery
Entraw -on n, professor, master
Entrew -au n, sneeze ; snort
Entrewi v, to sternutate, to sneeze
Entrewiad n, sternutation
Entrych, Entyrch n, the firmament
Enw -au n, name, appellation. Enw
cadarn, noun substantive. Enw gwan,
noun adjective
Enwad n, naming ; denomination
Enwadol a, denominative ; nominative
Enwadur -on n, nomenclature; diction-
ary of terms
Enwaededig a, circumcised
Enwaediad n, circumcision
Enwaedu, Enwaedio v, to circumcise
Enwaered o, very low; prone
Enwai, eion n, nominative case
Enwaid a, having a name
Enwair a, full of energy
Enwaisg a, very brisk or gay
Enwawcl n, nomination, title
Enwedig a, specified, especial
Enwtdigaeth nf specification
Enwedigo v, to specify, to particularize
Enwedigol a, especial, particular
149
ERCH
Enweirus a, energetic
Enwi v, to name, to entitle
Enwir a, very true, perfect
Enwog a, renowned, famous. Enwog-
ion, celebrated persons, eminent men
Enwogrwydd n, renown, celebrity
Enwol a, nominal, naming. Enwol-
iaid, Nominalists
Enwyllt a, very wild
Enwyn a, very white. Llaeth enwyn,
Enycha i, behold, lo [buttermilk
Enydd n, seat of intellect
Enyfed n, energy, vigour
Eoca v, to catch salmon
Eofh a, bold, daring, forward
Eofnder n, confidence, boldness, daring
Eofneg nf freedom of speech, parrhesia
Eog -laid n, salmon
Eogyn n, samlet
Eon, &c.=Eofn, &c.
Eorth a, diligent, assiduous
Eorthedd n, diligence
Eos -au nf, nightingale
Eosaidd a, like a nightingale
Eosig nf, little nightingale
Epa -od n, ape, monkey
Epil -oedd en, offspring, issue
Epilgar a, prolific, teeming
Epilio v, to bring forth
Eples n, leaven, ferment
Epynt n, ascent, slope
Er n, impulse forward
Er pr, for, because of, in the place of,
in order to; towards: to; for the
sake of; since. Erof, erot, erddo,
erddi, erom, erddoch, erddynt, for me,
for thee, &c. Er ys dyddiau, days ago
Er c, though, since, notwithstanding
Er px, enhancing the meaning of words
Eraint nf, ball ; cup ; pear
Erbarch n, respect, deference
Erbin n, the calamint
Erbwl a, very blunt
Erbylu v, to blunt=Pylu
Erbyn -ion n, contrast, opposition
Erbyn pr, against, opposite, by
Erbyniad n, receiving
Erch n, dark brown or dun
Erch a, dusky, dun ; dismal ; dire
Erchi v, to ask, to demand
Erchlais, leisiau n, dismal noise ; wailing
Erchlas n & a, raven gray, gray
Erchliw n, dun colour
Erchryn a, agitating, quaking
Echrynu v, to agitate, to shake
Erchwyn n. tradition; side. ErchWvn
gwely, beadstead
ERG
Erchwynedig a, transitive
Erchwyniad n, transition, transit
Erchwynio v, to make a transit
Erchwys nf. pack of hounds
Erchyll a, ghastly, horrible, terrible
Erchylldod n, ghastliness
Erchyllu v, to make gbastly
Erchynu v, to uplift
Erchywynu v. to transmigrate
Erdoíygu, Erdolwg v, to beseech
Erdd n, impulse, forwardness
Erdd pr, for the sake of, for=Er
Erddrwng a, confused
Erddrym a, potent, robust
Erddrymedd n, potency
Erddwyn v, to bear away
Erddygan -au nf, euphony ; tune
Erddyganu v, to produce melody
Erddygnu v, to toil hard
Ereill ap, other: np, others
Ereinnwng nf, pear-orchard
Eres «, marvellous, strange
Eresi n, amazement, wonder
Erestyn n, hurdy-gurdy
Eresu v, to marvel, to wonder
Erf n, briskness : a, brisk
Erfai a, brisk, gay, lively
Erfawr o, very great, vast, huge
Erfid n, junction ; conflict
Erfd v, to go to loggerheads
Erfin np (-en nf), turnips=Maip ( N.W.]
Erflawdd a, tumultuous
Erfyn -ion n, request, petition, prayei
Erfyn -au n, weapon ; tool
Erfyn v, to ask, to request, to pray,
Erfyniad n, petition [beg, to petitioi
Erfyniol a, supplicatory
Erfyniwr, wyr n, one who solicits 01
Erganu v, to celebrate [beg:
Erglyw n, listening
Erglywed v, to listen, to hear
Ergryd n, trembling, dread
Ergrydiad n, tremulation
Ergrydio v, to quake ; to cause to quak
Ergrj^' a, endowed with strength
Ergryn n, terror, horror
Ergrynawd n, trepidation
Ergryniad n, tremulation
Ergrynig a, apt to tremble
Ergrynol a, terrifying
Ergrynu v, to tremble
Ergwydd n, tumble, fall
Ergwyno v, to complain
Ergyd -ion», throw, cast; shot; charee
stroke; gist, meaning, purport, Er
gyd yr haul, sun-scroke, coup de
Ergydio v, to cast, to shoot
1ÔÜ
ERTH
ESG
Ergydiol a , propulsive
Ergydiwr, wyr n, thrower, caster; shot
Ergyr -ion n, impulse, thrast
Ergyreh n, onset, attack
Ergyrehu v, to make onset
Ergyrio w, to thrust, to push
prgyriol a, impulsive
Erhelfa, fan nf. hunting party
Erioed ad, from the beginning, ever
Eriw -ion n, progress, course
Erlewin -oedd n, 'splendour, glare
Erlid -iau nf pursuit, chase: v, tc
chase, to pursue ; to persecute
Erlidfa, fäu nf pursuit, chase
Erlidigaeth nf persecution
Krlidio v, to pursue, to chase [cuting
Erlidiol a, pursuing, chasing; perse-
Erlidiwr, wyr n, pursuer, chaser; per-
Erlif -ion n, great torrent [secutor
Erlifo v, to stream, to deluge
Erlyn -ion re, pursuit, chase ; prosecution
Erlynad n, following ; prosecution
Erlyniad, iaid n, pursuer ; prasecutor
Erlyniaeth nf prosecution
Erlynol a, prosecuting
felynydd -ion, Erlyniwr, wyr re, prose-
Erlleii -au nf lamp [cutor
Erllyfasu v, to adventure
■Myriad, iaid n, the plaintain
Ermaes a, external, outward
Ermid n, junction; conflict
Ermig -ion n, instrument, tool
™ dlus a, prowling about
loed ad, in all my life
iyg, Ermygedd n, respect, honour
iygu v, to adore, to revere
n, earnest, pledge
;s -au nf earnest, pledge
w -ion n, harm, hurt
wed, Emiwiant n. detriment
wo v, to harm, to injure
wol a, detrimental
.ao v, to give earnest
Erawy n, briskness, vivacity
: Ernych n. that gives anguish
Ernychol a, tormenting
Ernychu v. to torment, to vex
Ernyd n, precipice
Ertrai, treion n, ebb, ebb tide
Erth n, effort, push
Brthiad n, exertion
Erthrwch, thrychion n, rent
Erthrychu v, to mangle, to tear, to rend
Ertliu /•. to make effort
Erthwch, ychion n, puffing; anguish
Erthychain v, to puff; to groan
Wthrychiul n, puffing
Erthygl -au nf, article. Erthyglau
frydd, articles of faith
Erthyl -od n, untimely birth, abortion
Erthyliad n, abortion, miscarriage
Erthylog a, ìmscarrying, abortive
Erthylu v, to bring forth out of time, to
Erthyst n, testimony, test [miscarry
Erw -au nf slang of land ; acre. Erw'r
gwaed, the field of blood
Erwain en, goat's beard
I Erwaint en, meadow-sweet
Erwan n. stab, sting
Erwanu v, to stab, to sting
Erwawd », panegyric
Erwch n, impulse, drive
Erwig n, small plot of land
Erwyd -oedd nf pole, perch
Erwydd np (-en nf), cooper's staves
Erwydd -au nf pole, perch
Erwyll a, gloomy, dusky
Envyn a. very white; splendid
Erwyr a, oblique, awry, crooked
Erydd -on n, eagle=Eryr
Eryf -oedd n, impulse, push
Eryfed n, quaffing
Eryl -oedd nf watch, look
Eryr -od n, eagle. Eryrod, shingles.
Eryr y rnôr, the ospray
Eryi-ai nf the eagle-stone
Eryran nc, young eagle, eaglet
Eryres -au nf, female eagle
Eryrfaen, fain n, aetites, eagle-stone
Eryri nf shingles=Eryrod, Eryr
Eryrol, Eryraidd a, aquiline
Erysgwyddiad n, shouldering, jutting
Erysi n, amazement, wonder [out
Es n, separation ; shoot
Espì', siuce=Er ys
Esblydd a, dehcate, tender
Esblydden nf pippin [explanation
Esboniad n, exposition, commentary;
Esboniadur -on n, expositor, glossary
Esbonio, Esboniv, to explain, to expound
Esg n, what shoots out
Esgaeth a, void of restraint
Esgaidd a, nimble, brisk=Esgeiddig
Esgair, eiriau nf shank, leg
Esgar -ion n, separation; foe; divoi#ce..
Llythyr esgar, bill of divorcement
Esgarant, esgeraint n. adversary
Esgard -ion n, cleft, chap
Esgarden -au nf splinter
Esgardio v, to cleave, to splinter
Esgardd -ion n, rupture
Esgardde nf dispersion
Esgaredd n, Esgaredigaeth nf separa-
Esgario v, to separate 1 tion
151
ESI
Èsgeiddig a, moving gracefully, nimble
Esgeirca v, to move the shanks
Esgeiriog a, having shanks
Esgemydd -au nf bench
Esgeulus a, negligent, heedless, careless
Esgeulusdod, Èsgeulusdra n, disregard,
negligence, carelessness
Esgeuluso v, to disregard, to neglect
Esgeuluswr, wyr n, neglecter
Esgid -iau nf, shoe
Esglyw n, defence, shelter
Esglywu v, to defend
Esgob -ion, esgyb n, bishop
Esgobaeth nf bishopric, see, episcopate
Esgobawd nf diocese
Esgobdy, dai n, bishop's house
Esgobol a, episcopal, diocesan; episco-
Esgobydd -ion n, episcopalian [palian
Esgor n, parturition
Esgor v, to bring forth, to be delivered
Esgordd -ion en, strangers [forth
Esgori v, to quit, to get over ; to bring
Esgorllys en, the birth-wort
Esgorol, Esgoredigol a, parturient
Esgorwraig, wreigedd nf midwife
Esgoryd v, to part from, to bring forth
Esgorydd -ion n, accoucheur
Esgud a, nimble, flippant, active
Esgudogyll n, woodlark
Esgus -ion n, refraining ; excuse
Esgusawd, odion n, excuse, apology
Esguso, Esgusodi v, to make excuse, to
excuse
Esgusodol, Esgusol a, excusing, apolo-
Esgusodydd -ion n, apologist [gptic
Esgymmuna, excommunicate, execrabli
Esgymmuniad n, excommunication
Esgymmuno v, to excommunicate
Esgymol a, unassociating
Esgymu v, to dissolve society
Esgyn v, to ascend, to rise
Esgynedigaeth nf ascension
Esgynfa, f ëydd n, ascent, rise
Esgynfaen, fain n, horse-block
Esgyniad n, ascension
Esgyniaith nf, climax
Esgynol a, ascending, rising
Esgyr -oedd nf day's ploughing ; acre
Esgyrndy, dai n, bone-house
Esgyrniad n, ossification
Esgyrniog a, bony, scraggy
Esgymol a, ossific, osseous
Esgyrnygu v, to grin
Esing n, act of bursting out
Esiw a, in a state of want
Esiwo v, to cause want
Esiwydd ny state of want
I
ETHO
Esiwyddu v, to feel want
Esmwyth a, soft, smooth ; easy ; quiet
Esmwythâd, Esmwythiad n, smoothing!
Esmwythäu, Esmwytho v, to smooth ■
to ease ; to appease ; to soften
Esmwytbder n, smoothness ; ease
Esmwythyd n, state of ease
Esogryn nf, the mumps
Espyd np, guests, strangers
Essill -ion en, offspring, progeny
Essilling n, origin, source
Essillydd en, offspring, issue
Essyllt nf what is fair or open
Est n, state of separation
Estarddu v, to break out, to issue
Estricio v, to bustle ; to snatch away
Estrig a, apt to dart away
Estron -iaid «, stranger, foreigner
Estroneiddio, Estroni v, to estrange, U j
become estranged
Estrones -au nf female stranger
Estroniad n, estrangement
Estronol a, strange, foreign
Estrys -iaid nf ostrich
Estyfion, Estyfolion np, exogens
Estyflys en, exogens
Estyfol a, exogenous
Estyll np (-en nf), staves, shingles
Estyllodi v, to slit into boards
Estyllu v, to do with shingles
Estyn -ion n, extent ; grant
Estyn, Estynu v, to extend, to reac':'
or stretch out
Estyniad n, reaching out
Estynol a, extending, stretching out
Esu v, to push away
Eswyn n, fetlock joint
Esyddyn n, dwelling
Esyth np, sharp sticks : s aseth
Esythu v, to drive a stake through
Etewyn -ion n, firebrand
Etifedd -ion n, heir; infant. Etifed
cyn delwad, imperfect fetus. Gwrai.
etifeddog, woman in childbed
Etifeddes -au nf heiress
Etifeddiaeth nf inheritance
Etifeddog a, having a child
Etifeddol a, hereditary
Etifeddu v, to inherit
Etifeddwely -au n, childbed
Etifiant n, heirship
Etifo v, to inherit ; to own
Etifol a, hereditary \_ad, agia
Eto, Eton, Etwa, Ewaeth c, yet, stif
Ethais n, what spreads out
Ethol u, selection, choice : a, select, cboit
Ethol v, to select, to choose
152
EUR
FELL
Etholedig a, chosen, elect. Yr ethol-
edigion, the elect
Etholedigaeth nf election [chise
Etholfraìnt, freintiau nf, elective fran-
Etholiad n, choosing ; election
Etholydd -ion, Etholwr, wyr n, elector
Ethol yddiaeth nf electorship, electorate
Ethrefig a, donaestic
Ethrefu v, to domesticate
Ethrewynu v, to conciliate
Ethrin n, conflict ; toil
Ethrino v, to conflict
Ethryb -oedd n, cause, occasion. 0
ethryb, because, on account of
Ethrychwil -od nf lizard
Ethrylilh -au nf intuition=Athrylith
Ethrywyllt a, ferocious
Ethrywyn v, to conciliate
lEthu p, to proceed, to go=Myned
Ethw a, of prevading quality
Ethy -au nf spur
Eu pn, their, them
Euad. aid n, speedwell
Euddon np (-yn n), mites, acari
Euddoni v, to breed mites
Eu^'i r. to bawl, to shriek
Eulon np, excrements, dung
Euocäu v, to make guilty
Euod np, worms in sheep
Euog a, guilty ; false. Euogion, convicts
Euogbrofi v, to convict ; to condemn
;Euogbrofiad n, conviction
Euogfarn -au nf condemnation
Euogfarnu v, to find guilty, to condemn
Euon np, bots in horses
Eurafal, Eurfal, -au n, orange; citron
Euraidd, Euraid a, golden, of gold
iEuraint n, what is of gold
Eurben n, the fish gilt-head
Eurbibau np, orpiment
Eurdorch, dyrch nf wreath of gold
-Eurdde a, covered with gold
tEurddrain np. barberry-trees
Eurem -au nf, golden jewel
Eurfaen, fain, feini n, chrysolite; phi-
losopher's stone
Eurfanadl np (-en nf), sweet broom
Eurfrodiad n, gold brocade
Eurgain a, of golden brightness
Enrgalch n, gold enamel
•Eurgrawn n. gold treasure ; treasure
Euriad n. doing with gold
Eurin «, of gold, golden
Eurinllys n, St. John's wort
Eurllen, Eurlen, -i nf arras, kind of stuff
•Eurlliw, Eurliw n, gold colour; yellow
Eurllys n, the orache [arsenic
Euron nf laburnum
Eurwedd a, of golden hue
Eurych -od n, goldsmith; worker in
metal; tinker
Eurychaeth nf goldsmith's art
Eurydd -ion n, goldfiner
Euryll -od n, jewel of gold
Euryn n, golden trinket
Ewa -on n, uncle (in fond language)
Ewach n, weakhng, fribble
Ewaint np, young people
Ewerddon nf green spot of land ; Ireland
Ewi v, to listen, to attend
Ewiar a, smooth ; clear ; sleek
Ewig -od nf, hind; deer; doe
Ewin -edd nf nail, talon, elaw
Ewinallt nf steep cliff
Ewinbil -ion n, agnail, hangnail
Ewinbren -i n, tie-beam, girder
Ewinfedd -i nf nail measure, nail
Ewingraff a, sharp-clawed
Ewingrwn a, turned as a nail
Ewino v, to use the nails
Ewinor nf whitlow
Ewinrew nf frost-bitten state
Ewinwasg nf agnail ; whitlow
Ewn a, daring, bold, brave=Eofn
Ewybr «, quick, nimble, fleet
Ewybraidd a, of swift nature
Ewybredd n, velocity; glancing
Ewybren nf the firmament=Ẅybren
Ewybro v, to glance, to dart suddenly
Ewydn a, clammy, viscous
Ewydno v. to grow viscous
Ewyll n, will, action of mind
Ewylliad n, volition
Ewyllio, Ewyllu v, to exert the will
Ewyllys -iau -ion n & nf will, volition ;
desire; testament
Ewyllysgar a, willing, desirous
Ewyllv-garwch n, willingness
Ewyllysiwr n, one who wills or wishes
Ewyn -oedd, Ewynedd n, foam, spume,
Ewyngant n, surge on a beach [froth
Ewynog a, foamy, frothy
Ewynu v, to foam, to froth
Ewythr -edd n, uncle
Fe (mutation of Me) rt<7=E
Fe, Fo pn, he, him=Efe, Efo
Fed (mutation of Med) pr, as far as,
to=Hyd
Fel, Fal (mutation of Mai) ad, so, as,
Felly, Fellynj Efelly ad, so, thus [thus
153
FFAS
Fory, Efory (mutation of Mory) ad,
to-morrow
Fry (mutation of Bry) ad, above, aloft
Fwltur -iaid (Latin vultur) n, vulture
Fy (mutation of My) pn, my
Fyny (mutation of Myrvy) ad, upwards.
Oddi fyny, from above
Fyr, Ffyr en, fir, pine
FF.
Ffa np (fTäen nf), beans
Ffaced n, curd
Ffad -an nf disguise, mask
Ffado nf mite, trifle
Ffadu v, to mask, to feign
Ffadw a, masked, disguised
Ffael -ion nf failing, fault
Ffaelu, Ffaelio v to fail, to miss
Ffaeth a, luxuriant, ricb ; ripe
Ffaetbder n, luxuriancy
Ffaetbiad n, fecundation
Ffaethu v, to make luxuriant
Ffaethus a, luxuriant ; mellow
Ffaethuso v, to fecundate
Ffafr -au nf, favour
Ffafriol a favourable
Ffagl -au nf blaze, flame
Ffaglog a, blazing, flaming
Ffagl u v, to blaze, to flame
Ffagod -au, Ffagoden nf faggot, bundle
Ffagodi v, to tie in faggots
Ffai n, cessation ; forgetting
Ffaig, ffeigiau nf extremity ; stop
Ffain, ffeiniau n, cone
Ffair, ffeiriau nf fair
Ffaith, ffeithiau nf fact; act
Ffal -au n, closure ; heel of a shoe
Ffald -au nf fold ; pinfold, pound
Ffaling -au nf mantle, cloak
Ffalm a, whirling, twirling
Ffals a, false, deceitful
Ffalst a, cunny, crafty, sly
Ffalsder n, deceitfulness, cunning
Ffalsu v, to deceive, to falsify
Ffall nf. squab : a, squabby
Ffallach -od nc, squabby one
Ffan n, surface, top
Ffanwg n, covered state
Ffanygl n, protection
Ff'aon, np, pod fruit ; beans
Ffargod -au nf big paunch
Ffas -au n, ligature, band
Ffasg -au nf tie; bundle
Ffasgell -au -i nf bundle, whisp
Ffasgellu v, to tie in bundles
Ffasgiad n, ligation, tying
FFES
Ffasgu v, to bind, to tie
Ffat -iau nf smart blow, pat
Ffatio v, to pat; to box
Ffau, ffeuau nf den, cave
Ffaw n, radiancy; glory
Flaw a, radiant ; glorious; fair [pent
Ffawd, ffodion, ffodau nf fortune, pros
Ffawg n, delight : a, delightful
Ffawr, fforiau n, running; course [tret
Ffawwydd np (-en nf), fir-trees, pint
Ffawydd np (-en nf), beech-trees
Ffed -ion nf outside; appearance; d(
meanour : a, outward
Ffedel -au nf the front, lap
Ffedog -au nf apron
Ffedogaid, eidiau nf apronful
Ffedogi v, to put on an apron
Ffedon -au nf what screens, screen
Ffedonas -au nf screen ; fan
Ffedu v, to place outward; to expose
Ffedus a, exposed ; manifest
Ffei i, begone, off, fie
Ffeigiad n, driving to an extremity
Ffeinidwydd np (-en nf), pine-trees
Ffeinig a, conical
Ffeio v, to put to shame
Ffeirio v, to barter, to change
Ffeithiant n, operation
Ffeithio v, to effect
Ff el a, fine ; subtle ; wily, sly, crafty
Ffelaig n, scource of knowledge; chiel
Fftlder w. sut)tlety, slyness
Ffeln », to act subtlely
Ffen nf, flowing principle, air
Ffenestr -i nf, window
Ffenestrog a. having windows
Ffenestro v, to make windows
Ffenigl n, tlie fennel
Ffêr, fferau nf the ankle
Ffêr a, dense, solid, strong
Ffer n, great cold, dullness, freezing
Fferdod, Fferdra w, congelation ; freezil
Fferdd a, solid, firm ; thick
Fferfq/", solid, firm; thick: in ffyrf
Fferis nf steel, fire steel
Fferllyd a, congealing; chilling
Fferm -ydd -au nf farm ; dish, mess
Ffenmvr. wyr n, farmer
Ffern -au nf the ankle bone
Fferu v, to concrete: to congeal;
freeze ; to perish with cold
Fferyll -ion, Fferylliad, iaid, Fferylly-
-ion n, metallurgist ; artist : chemii
Fferyllfa, fëydd nf laboratory
Fferylliaeth nf chemistry
FferVlltiad, iaid n, hardwaremw
Ffesn, subtlety: knowledge
104
FFLA
FFOD
ÍFfesawd n, craft, subtlety
[Ffesol a, of a subtle nature
Ffest a, fast, speedy, quick
[Ffestin a, of active nature [haste
ijFfestinio. Ffestu v, to hasten, to make
Ffesu v, to penetrate, to ken
Ffetan -an nf sack, bag; pert girl
Ffetanu v, to budget, to bag
Ffetur n, wild oats
Ffetus a, subtle, sly, wily
Ffeutur n. pewter
Ffi=Ffei
Ffiaidd a, loathsome, detestable
Ffieiddglwyf -au n, foul disease
Ffieiddiad n, abomination
Ffieiddio v, to loath, to abominate
Ffigys np (-en nf), figs
Ffigysbren -au n, fig-tree
Ffigyswydd np (-en nf), fig-trees
Ffil n, scud, quick dart
Ffilcas np, offcasts, old rags
Ffilog -od nf, wing ; filly
Ffiloges -au nf flirting girl
Ffilor -ion n, minstrel, fiddler
Ffiloreg nf, vain babbling, nonsense
Ffilores -au nf female minstrel
Ffill -ion nf twist, turn
Ffillio v, to writhe, to twist
I Ffin -iau nf boundary, limit ; fine, mulct
iFfinio >', to bound, to limit, to abut
Ffinii.il a, bounding, limiting
Ffinion. Ffinionllyd a, abominable, dis-
; gusting, loathsome
•Ffinioni i>, to be disgusted. Ffinioni ar,
to be disgusted with, to loathe
iFfiogen, fnogod nf coney, rabbit [dish
Ffiol -au nf vial; bowl, cup; platter,
'Ffiolaid, eidiau nf bowlful, cupful;
•• measure of capacity, in some parts
equal to about J of a bushel
Ffion en, the digitalis : a, crimson
fFfith n, gliding motion
Ffithell -od nf young salmon
iPfithlen -i nf what glides, glider
iFfithlio v, to glide ; to dart
?flaced -au nf flock, bunch
?flach -iau nf flash. Fflach o dân, a
flash of fire
?flachio v, to flash, to glare
■?flachiog a, flashing, glaring
Tfladr a, doatish ; oatfish ; flattering
l?fladru v, to doat, to fondle; to flatter
?flag -iau nf sedge, flag
?flangell -au nf whip, scourge
Iftiugellu v, to scourge, to whip
^flaini, fleimiau nf lancet, fleam
?flair. fleiriau nf puff
Fflais, fleisiau n. break, rent: open
Fflam -iau -au nf, flame, blaze
Fflameg nf inflammation. Fflameg_ y
brefant, bronchitis. :Fflamegyllygaid,
ophthalmia
Fflamio v, to flame, to blaze
Fflamiol a, flaming, blazing
Fflamlliw a, flame-coloured
Fflamllyd a, flamy, flaming
Fflamwch n, flaming state
Fflamychu v, to emit flames
Fflasg -au nf basket ; flask
Fflasgaid, eidiau nf basketful
Fflasged -i nf, straw vessel, shallow bas-
Fflau nf, spreading out [ket
Fflaw, floion nf ray, dart ; flaw ; splinter
Fflawnt a, smart, gay, gaudy
Ffle n, hem round
Fflech -au nf squeak, squeal
Ffled -ion nf restraint ; refusal
Ffled a, restricted ; scarce : n, cheat
Ffleg -au nf squeak, squeal
Fflegain a, sqeaking; chuckling
Ffleimgoed, Fflamgoed nf the spurge
Ffleimio v, to lance
Ffleirio v, to stink
Ffleiryn n, stinkard
Files, flieision n, lees, dregs
Fflew -ion n, what keeps in ; guard
Fflicio v, to be overcast
Fflicws a, drizzling
Fflich -iau nf squeak, squeal
Fflichio v, to squeak out
Ffload n, darting, radiation
Ffloch af abrupt, quick : m fflwch
Fflochen -au nf splinter, rift
Fflochenu v. to splinter
Fflochi v, to dart suddenly
Ffloew a, radiant, lucid
Ffloi v, to radiate, to beam
Fflöyn n, splinter; shred : f fflöen
Fflur -oedd n, bright hue ; bloom
Fflureg -au nf, prow of a ship
Ffluro v, to seem bright ; to bloom
Ffluwch n, bushy hair : a, bushy
Fflwch a, rife, full ; brisk
Fflwr n, fine meal ; flour
Fflwring -od n, florin
Fflychio v, to break out suddenly; to
apply or exert one's self; to bustle
Ffo n, flight, retreat : v, to flee
Ffoad n, flight, fleeing, retreating
Ffoadur -iaid, Ffoaduriad, iaid ?i, fugi-
Ffoawl a, fugitive, retreating [tive
Ffoc -au nf fire-place, furnace ; focus
Ffod -au n, shank, leg
Ffodog a, thick-shanked
155
FFOS
Ffodio v, to prosper, to thrive
Ffodiog, Ffodiol, Ffodus a. prosperous,
lucky, fortunate
Ffoddgraff -au n, photograph
Ffoddgrafhaeth nf photography
Ffoddi v, to cast a splendour
Ff o'edigaeth nf flight
Ffoi v, to flee, to retreat
Ffol a, silly, foolish
Ffolcen -od nf foolish or silly woman
Ffoledd n, foolishness, folly
Ffolen -au nf buttock, haunch
Ffolenig nf little buttock
Ffolenog a, having large buttocks
Ffolenu v, to become rotund
Ffoles -au, Ffolog -od nf silly female
Ffoli v, to accuse of folly
Ffolineb n, foolishness, folly
Ffoll nf broad squab
Ffollach -au nf, squab, waddler
Ffollach -od, ifellych nf, patten; clog
Ffon, flyn nf staff; cudgel. Ffon ddwy-
big, quarter-staif; pitchfork. Ffon
darl, sling. ChwareUr ffon ddwybig,
to prevaricate ; to play fast and loose
Ffonod -iau nf stroke with a stick,
bastinado [with a stick
Ffonodio, Ffondorio v, to cudgel, to beat
Ffonwaew, ffynwewyr nf javelin, hal-
Ffor -iau nf passage ; road [berd
Fforch -au, ffyrch nf fork ; promg
Fforchdroed, draed n, cloven foot
Fforchi v, to fork [straddling
Fforchog, Fforchol a, forked, bifurcate \
Fforchogi v, to fork ; to straddle
Fforchwain, weiniau nf, rustic cart
Ffordd, ffyrdd nf, way, road; passage:
distance. Ffurdd fawr, highway!
Ffordd haiarn, railway. Lleidr pen
ffordd, highwayman
Fforddio, Fforddoli v, to explore a way ;
^ to direct or point a way
Fforddol, Fforddrych a, wayfaring
Fforddwydd u, way
Fforest -ydd -au nf forest ; park
Fforestu'y, to forest
Fforffed -ion nf forfeit
Fforffetio, Fforffedu v, to forfeit
Fforio v, to explore; to spy or scout
Fforiol a, exploratory
Ffortun -au nf fortune
Ffortunus, Ffortuniol a, fortunate
Ffos -ydd nf ditch, trench
Ffosawd n, gash, cut
Ffosi v, to trench, to ditch
Ffosp -au nf breach, gap
Ffoswn n, gasher ; sword
I
FFRI I
Ffothell -au -i nf blister ; wheal
Ffothellu v, to blister; to rise in bliste
Ffraeth a, prompt, fluent; witty; fli
pant [quence; flippam
Ffraethder, Ffraethineb n, fluency, el
Ffraetheb nf oratory; witty expressi-
Ffraethebu v, to harangue
Ffraethoneg nf elocution
Viriu -oedd n, crazy fellow
Ffranc -od n, youth, freeman
Ffranc a, prompt; free, frank
Ffrancon n, beaver
Ffrantr n, pewter
Ffrau, ffi-euon nf flux, torrent ; gush
Ffrau a, streaming, gushing
Ffrau], ff'reulon n, rippling
Ffraw a, state of motion, bustle
Ffraw a, full of motion, alert
Ffrawd, ffrodiau n, commotion, bustle
Ffrawdd n, stir, tumult
Ffrawdd a, agitated; prompt
Ffrawdden nf humour, fancy
Ffrawddenufl a, humoursome
Ffrawddiain a, full of motion
Ffrawddu v, to be full of bustle
Ffrawddun n, commotion
Ffrawddus «, agitated, bustling
Ffrec, Ff'reg nf chatter, gibberish
Ffregod -au nf preachment ; babble
Ffregodi v, to chatter, to talk gibber.
Ffrengig a, active, of free or full growM
French. Llygod Ffrengig, rats. Ce|
Ffrengig, walnuts
Ffreinig a, free ; of free growth
i'fres, Ffresg (/, active : pure, fresh
Ffresio, Ffresgu v, to freshen
Ffreulo v, to ripple, to purl
Ffreuo v, to gush, to spout, to spurt j
Ffreuol a, gushing, spouting
Ffreutur -iau a. friary
Ffrew a. state i.f stillness
Ffrewyll -au nf, scourge, whip
Ffrewyllio, Ffrewyllu v, to whip,
FfrewylUwr, wyr n, scourger [s<
Ffrewyn n, quelled state
Ffrewynn v, to quell, to still
Ffrid -iau n, sudden start
Ffridd -oedd nf forest; park
Firing -au n, brow, ledge
Ffril -ion n, trifling thing
Ffrill -ion n, twittering, chattering
Ffrin -iau n, brow of a cliff
Fins -iau n, nap, frieze
Ffrist -iau n, cube ; a die to play wit
Ffristial, Ffristiol n, dice-box
Ffrit -iau n, quick start or jerk
Ffriten nf, slight female, little girl
156
FFRY __
Ffrityn n, slight fellow, little chap
Ffriw -iau nf mien, aspect, phiz
Ffroeh -ion nf, fury, rage : «, raging
Ffroell ;?. inflammation
jfroen -au ?//*, nostril, nose
Ffroeni v, to snort, to snuff
Boeniol ct, of the nostril
Ffroenochi r, to turn up the nose; to
snort: to disdain [disdainful
lifroenochlyd a, turning up the nose;
Pfroenuchel a, nf a high gait, haughty
Hroes -au nf om
Pfrom a, fuming; testy, touchy
Mbomder n, test"
Ffromffol a, passionate, reclcless
Ffromi v. to fume: to be in a pet; to he
j testy, to grow angry
Ffronc -iau nf cage; hut
Ffros n, quick rise, toss
Ffro.st n, vaunt; pomp, ostentation
Ifrostio r, to vaunt to brag, to boast
Ffrostiwr, wyr n, braggart, boaster
lowyll n, outrage, tumult
iwyllu v, to commit outrage
'S a, turbulent ; terrible
i, ffrychion n, violent ruption
d, ffrydiau nf stream, torrent
g n, violence, outrage
gwd n. squabble, brawl, fray
vm ( I , luxuriant : rank
Ffrws, iirysoedd n, sudden motion
Ffrwst n, quick emotion ; hurry, bustle,
Ffrwt, ffrytiau ??, jet, toss, frisk [haste
Ffrwt ad, soon, suddenly; at once;
Ffrwyd -au n, pulsion, impulse [plump
Ffrwydriad, Ffrwydrad n, explosion
Ffnvydro v. to explode
Éfrwydrol a, explosive
Ffnvvl /?, mist; drizzling rain
Ffrwylo v, to drizzle
Ffn\wn -i nf bridle ; restraint. Ffrwyn
ddall, bridle with blinders or blinkers
Ffrwyno v, to bridle, to curb
FfrwynnI a, bridling [violent
Rfrwys n, vehemency: a, vehement,
?frwvso v, to act ardently
Ffrwyth -au n. fruit: vigour [tion
Ffirwythiad, Ffrwythiant n, fructifica-
Pfrwythiannu v, to fructify [ergetic
Ffrwytliiawn a. fruitful; luxuriant; en-
'ffiwythlondeb. Ffrwythlonder,Ffrwyth -
lonedd, Ffrwythineb n, fruitfulness
Ffrwwthloni v, to be fruitful
Ffrwytho t', to fructify, to bear fruit; to
I invigorate
Ffrychwyllt a, wild, rapid, furious
Ffrydan nf streamlet
FFWL
Ffrydio v, to stream, to gush
Ffrydiol a, streaming, gushing
Ffrymio v, to grow luxuriant.
Ffryn -iau n, quiver, shudder
Ffrysio v, to bustle, to hasten, to hurry
Ffrysteil -oedd n, hurly-l>nr]y
Ffrystellach, Ffystellu v, to bustle
Ffrystio v, to hurry off
Ffrystiol a, full of bustle
Ffu -on n, fleeting state : a, passing
Ffuannol, Ffuantus a, feigning, dis-
sembling
Ffuannu r, to feign, to dissemble
Ffuant, annoedd n, feint, pretence
Ffug -ion n, feint, disguise, guise
Ffugeb -ion nf fable, novel
Ffugenw -au n, pseudonym, sobriquet
Ffugio v, to disguise, to dissemble, to
pretend ; to forge
Ffugiwr, wyr n, dissembler, impostor
Ffugio v, to inflate
Ffugr -au ný\ type, figure
Ffugryn -au n, "figure: /ffugren
Ffull -ion 11, haste, celerity
Ffullio if, to hasten, to bustle
Ffulliog o, full of bustle
Ffumer -an n, chimney ; funnel
Ffun n, breath ; gasp
Ffun -oedd nf bundle
Ffunell nf small bundle
Ffunen nf lace, fillet ; handkerchief
Ffunenu v, to bind, to lace
Ffunud n, figure, manner [gloves
Ffuon c?i, what blushes or blooms ; fox-
Ffor a, wavy, wily, crafty, wise
Ffured -au nf wily one ;' ferret
Ffuredu v, to ferret out
Ffurf -iau nf, shape, form, order
Ffurfafen nf firmament, sky, heaven
Ffurfeiddio v, to frame
Ffurfio v, to form, to shape
Ffurfiywodraeth nf, constitution
Ffurfwasanaeth n. liturgy
Ff'uro v, to act warily
Ffust -iau nf flail ; thresher
Ffustfa, f ëydd nf boxing match ; beating
Ffusto v, to beat, to bang, to thresh
Ffwd n, quick motion
Ffwdan -au nf bustle, hurry, flurry
Ffwdanu v, to be in a flurry
Ffwdanus o, fidgety, flurried
Ffwg n, what is volatile
Ffwgws n, dry leaves ; tobacco
Ffwng, ffyngoedd n, fungus
Ffwl, ffyliaid n, blunt one, fool. Ffwl
y flair, merry-andrew
Ffwlach en, refuse ; light corn
157
FFYR
GAL
Ffwlbart -iaid n, fitchet, polecat
Ffwlbri n, trash, stuff, refuse, dregs
Ffwlcyn n, foolish or silly fellow ; wise-
Ffwn n, puff; sigh [acre
Ffwndwr n, confusion, hurly-burly,
bustle, fuss [to spring out
Ffwnt n, what is generated or caused
Ffwr n, divergency ; fur : pr, off
Ffwrch, ffyrchod/ffyrchau 11, fork; the
junction of the thighs
Ffwrdd i, off, away : ad, away
Ffwrn, ffyrnau nf furnace, oven
Ffwmais, eisiau nf furnace
Ffwrw, Ffwrwr n, soft hair, fur
Ffwtiar n, squab
Ffwtog nf short tail, scut
Ffwyl -au n, stroke ; foil
Ffwyn n, hay newly cut
FfWynen nf hay bandage
Ffwynog -ydd, Ffwyneg -au nf, meadow
Ffwyr nf drive ; onset
Ffwyro v, to impel, to expel ; to assault
Ffyd np, garments, robes
Ffydd nf faith, reliance
Ffyddfrawd, frodyr n, brother in faith
Ffyddio v, to have faith
Ffyddiol a, relating to faith
Ffyddlawn a, faithful, loyal
Ffyddlondi-b n, faithfulness
Ffyddloni v, to be faithful
Ffyddloniad, -iaid », faithful. Y ffydd-
loniaid, the faithful
Ffyngwy n, ketchup
Ffylor n, dust, powder
Ffyll a, overgrown ; gloomy
Ffyllio v, to overshade
Ffyllwydd up (-en nf), the caress
Ffyned" nf respiration, breathing
Ffynegl -au nf furrow
Ftyneglu v, to furrow
Ffynel -oedd nf, air hole, vent
Ffyniannus a, prospering, successful
Ffyniant n. prosperity, success
Ffynidwydd np (-en nf), fir-trees,
pine-trees [scource
Ffynnon -au nf fountain, well, spring;
Ffynnonell -au nf issue ; spring
Ffynnoni v, to rise in springs
Ffynu v, to prosper, to thrive
Ffyr en, pine, fir
Ffyrnigwydd n, fierceness [m;
Ffyrnigwr, wyr n, violent or outrageo'
Ffysg -ion n, impetuosity
Ffysg a, hasty, impetuous
Ffysgio v, to hasten
Ffysgiol, Ffysgiolin a, impetuous
Ffysgiolyn n, one of a quick or impet
ous course ; hero
Ffyrf am, thick; firm, steady: yfferf
Ffyrfder, Ffyrfiant n, thickness, firmness
Ffyrfhau, Ffyrfeiddio, Ffyrfio v, to be-
come firm or thick ; to make firm
Ffyrling, Ffyrlling, -au -od nf farthing [Galaeth nf the galaxy, the milky
Ffyrnig a, outrageous, fierce, cruel Galaeth «=zAlaeth
Ffyrnigo v, to grow fierce j Galan -oedd nf dead body, corpse
158
G.
Gadael, Gadaw, Gadu v, to quit, I
leave; to give over; to forsake; I
permit, to let, to allow
Gadawedigaeth nf act of leaving
Gadawiad n, leaving
Gaddaw », to promise, to assure=Add|J
Gaddewid -ion nf promise=Addewici
Gafael -ion nf hold, grasp; chord (I
music). Gafael wyth, octave
Gafaelfach -au n, grappling-hook
Gafaelgar a, apt to hold, grasping
Gafaelgi, gwn n, mastiff
Gafaehad n, hold: capture
(T.-ita-.'liog «, having huld, grasping I
Gafael u, Gafaelyd v, to hold, to gras)B
Gafaidus «, apt to lay hold, grasping M
Gafl -au, geifl nf fork ; the stride [aM
Gaiiach -au n, fork: the stride; angj
Gaflachog a, forked; waddling; car»
Gaflachu v, to fork ; to beard [ing a d I
Gaflaw -mi n, salmon peel
Gaflaweg -au nf salmon net
Gafr, geifr, gafrod, geifrod nf goat, si m
goat Geifr danys, fallow deer
Garraidd a, like a goat
Gafren nf little goat
Gafrewig -od nf gazelle, antelope
Gafrio v, to stack" corn ; to caper
Gafrlam -au n, capriole, prancing
Gag -au nf aperture, cleft=Ag
Gagen -au nf, cleft, chink=Agen
Gagendor -au n. yawning gulf, gulf
Gai n, foam, spray, froth
Gaing, geingau nf wedge ; chisel
Gail, geiliau n, the eyelid
Gair, geiriau n, word, saying.
dodi^ epithet. Gair Uanw, expl
Gair ymlyn, enclitic. Ar y
forthwith ; all of a sudden
Gaith, geithoedd nf utterance
Gal, geli n, plain; jail, gaol
Gal a, spread out ; clear, fair
Gal -on n, enemy, foe
GAN
HÇûoas^äû nf Galanasdra n, murder,
Gálanasol a, murderous [massacre
Galanasu v. to murder, to massacre
iGalar -au re. mourning, grief
Galareb -ion nf threnody; monody
Galargan -au,"Galargerdd -i nf, monody
Galarloes -au nf pang of grief
Salarnad -au nf lamentation
Galarnadu v, to utter moans, to moan
Galarnwyf -au n, passion of grief
Salaru v, to lament, to mourn
GaJarus a, mournful, sad, lamentable
Galarwisg -oedd nf mourning-dress
Bilawrit a, fair, brave, gallant
Gaulish tongue
Lîaliaid. Galiod np, people of Gaul
IGalon np (gal re), hostile ones, foes
3alw r, to call; to invoke; n. call;
location [ profession
jalwad re, calling : vocation : nf calling,
jalwai. eion re. vocative case
"lalwedig a, called, named
Jalwedigaeth nf calling, profession
jalwedigol a, denominative; vocative
Talwyn -i n, gallon, eight pints
Hpys np, people of Gaul
Sail n. energy; ability=Galln
äallad n, being able [to be able
îallael c, to be possible; to be of power;
îalldwyniyn -au nf tertian ague
■Hdwyn re, the plague
iallediu'. Galledigol a, potential
:3alledigaeth nf possibility
^Bmarw a. ready to die
-ion re. mechanic
ìallofyd'Iol a, mechanical
Mlofyddiaeth nf mechanics
iallt. gelltydd nf ascent; cliff
ialltofydd -ion n, mechanic
iallu -oedd 11, power, ability
kiln v. to be able. Gallaf, Í can ; I may
ìalluad n, making able
afiluadwy a, possible, erfectible
Jalluedigaeth nf making able
Hdedigo v, to make able
Jalluedd n, might, puissance
lìalluo v, to give power
Galluog a, powerful, mighty
ialluogedd n, potentiality "
Haogi v, to empower, to enable
nergetic, potent
ìallns (/. powerful, mighty
iân nf birth ; the thrush
ian -oedd n. capacity; mortise
ìsnpr, with. by. Gan ddywedyd, say-
ing. Gan wneuthur o honot "hyn, "as
• thou hast done this. .V[ae genyf, I
GEI
have. Drwg genyt, tliou art sorry.
Cas ganddo, he hates. Gwell ganddi,
she prefers. Da genym, we are glad.
Edifar genych, you repent. Nid oes
ganddynt. they have not
Ganu v, to contain, to hold
Gar -an «/*& re, the ham, the shank
Gar pr, at, by, nigh, near=Ger
Garan -od nf shank; crane
Garanu v, to shank, to shaft
Gardys, Gardas, -au -on n, garter
Gardd, gerddi nf garden
Garddu v, to make or cultivate a garden
Garddwr, wyr n, gardener
Garddwriaeth, Garddoriaeth nf, horti-
Garddwy n, caraway seed [culture
Gargam a, knock-kneed
Garhir a, long-shanked
Garllaes a, limping, halting
Garlleg np, the garlic
Garllegan nf head or clove of garlic
Garm -oedd nf, shout, outcry
Garmio v, to set up a cry, to shout
Garmiol a, shouting, bawling
Garsyth a, stiff in the ham [inclosure
Garth -au nf buttress; ridge; fold or
Garthan, Garthen, au nf encampment
Garthon n, ox goad
Garw, geirw a, rough : n, what is rough,
torrent; the afterbirth
Garwedd n, roughness
Garw el It n, coarse grass
Garwen nf virago
Garwnau v. to roughen
Gast, geist nf bitch
Gasten vf little bitch
Gau 11, falsehood, lie
Gau a, false, lying
Ganaf -an -oedd n, winter
Gauafdy, dai n, winter house
Gauafle -oedd n, winter quarters
Gauafnos -au nf, winter night
Gauafol a, wintry, brumal, hibernal
Gauafu v, to pass the whiter, to winter,
to hibernate
Gaw n, sinew, tendon=Gewyn
Gawl, golau n, dawn : a, holy
Gawr, goriau nf shout, outcry; gray
Gawri v, to shout, to bawl
Gawy o, sinewy; nervous
Gefail, feiliau nf tongs, pincers ; smithy
Gefeilio v, to use pincers or tongs
Gefell -iaid -od nc, twin: /gefelles
Gefyn -au «., fetter, gyve
Gefynog a . fettered. Vhackled
Gefynu v, to fetter, to shackle
Geian n. spray, foam
159
GEM
Geingio v, to drive a wedge ; to wedge
Geilig a, hunting, exploring
Geilwad, waid n, caller; driver
Geirdaw, good report, faming=Gair da
Geirdardd, Geirdarddiad n, etymology
Geirdro -ion n, pun, quibble
Geirdroi v, to pun, to quibble
Geirddadlu v, to cavil
Geirddoeth, Geirgall a, of discreet words
Geirfa -on nf vocabulary
Geirgar a, verbose, wordy
Geirgrawn n, collection of words
Geiriad n, wording, phraseology
Geiriadu r, to word, to phrase
Geiriadur -on n, dictionary, lexicon
Geirio v, to word, to phrase
Geiriog, a, verbose, wordy
Geiriol a, verbal
Geiriolaeth nf, phraseology
Geirioli v, to use words
Geiriolus a, garrulous, talkative
Geirlyfr -au n, dictionary, lexicon
Geirlyfryn -au n. vocabulary, small
dictionary, glossary
Geirllaes a, of drawling words
Geirllwydd a, persuasive.
Geirofyddiaeth nf lexicology, the sci-
ence of words, philology
Geirwedd nf, Geirweddiad n, phrase-
ology; dialect
Geirwir a, of true words, truth-speaking
Geirydd -ion n, worder, speaker: phi-
Geiryddiaeth nf etymology [lologist
Gel, Gele, Gelen, Geleu, -od nf leech
Gelach nc, sorry fribble
Geleuan nf small leech
Geleurudd a, crimson-stained
Geli, 'ion n, shooting out
Gelin n, shoot, sprig
Geloer a, temperately cold
Gel wain v, to be crying out
Gelwig -oedd nf brushwood
Gelyn -ion n, foe, enemy
Gelynes -au nf female foe
Gelyniaeth nf, hostility, enmity
Gelyniaethus a, hostile, inimical
Gelynol a, hostile, adverse
Gelynoldeb n, state of war
Gelyst np, sedges, flags
Gell a, of a dun colour
Gellaig np (gelleigen nf), pears
Gellaist, eist nf buck-hound
Gelleigwin n, perry
Gelleigwydd np (-en nf), pear-trees
Gellgi, gwn n, buck-hound
Gellhesg np, the corn-sedge
Gem -au nf gem, jewel
GEU
Gemu v, to set with gems
Gemwaith n, jewellery, jewelry
Gemydd -ion n, jeweller
Gen, genoedd n, intellect; soul; life I
Gên, genau nf, jaw, chin, mouth
Genedigaeth nf nativity, birth
Genedigol a, native, natal
Geneth -od nf girl, daughter
Genethaidd a, girlish, rnaidish
Genethan, Genethig nf little maid I
Geneu -au n, mouth ; pass, opening ot I
Geneuaid, eidiau n, mouthful [valli
Geneugoeg -ion nf lizard
Geneuol a, oral, by mouth
Genfa, f äu nf, snaffle, bit
Gengload n, locked jaw
Geni v, to be brought forth, to be bonl
Gèui v, to be contained
Genid n, nativity, birth
Genidfraint. freintiau nf birthright I
Genill -ion n, offspring, issue
Genilles -au nf young nymph
Genogl -au nf the mandible
Genol a, relating to birth
Genwair, weiriau nf angling-rod
Genweirio v, to angle, to fish
Genyf, &c. See Gan pr.
Geoí -au -ydd nf jail
Gêr, gerau n, utterance ; cry
Ger pr, by, at, near, hard by. Ger br I
bron, Ger gŵydd, Ger wyneh, in If
presence of, before. Ger Haw, nel
by; at hand
Gerag pr, in a direction
Gerain v, to squeak, to cry
Gerfod n, presence
Gerfydd pr, in contact with, by
Geri n, choler, bile, gall. Y geri manil
the cholera morbus
Ger'iaidd a, choleric, bilious
Geri'ol a, relating to bile
Germain v. to be wailing; to cry ofttl.
Gem -au n, progenitor in the fifth ■■
Gerwin a, rough, severe [g :
Gerwindeb n, roughness
Gerwino v, to roughen
Gerwinol a, rough ; hoiTid
Geryn -od n, one that squeaks. GeiH
hwyad, drake
Gestwng v, to bow, to lower=Gostw m
Geuaddoliad n, idolatry
Geuawd n, falsifying
Geubwyll -ion n, false reason
Geudeb n, falsehood, deceit
Geudy, dai n, privy house, jakes
Geudiladlu v, to derive with words i|
Geuddadlwr, wyr n, sophist
160
_GLA
Geudduw -iau n, false god
Gehedd n, falsity, fallacy
Geuffydd nf false faith
[Geugred -au, Geugrefydd -au nf Geu-
litli -iau n, false faith, heresy
Geulun -iau n, chimera
Geuo v, to falsify, to lie
Geuol a, false, deceiving
Geurith -iau n, phantom
Geuwedd nf illusion
Gewach -od n, glutton
Gewai, eiod n, lean glutton
Gewyn -au n, sinew, tendon
Gewynog a, having sinews
Gewynol a, relating to sinews
Gi, gi'au nf, fine fibre, nerve
Gi'ach -od nf, snipe
Giâr, gieir nf hen (S.W.)=Iâr
Giäu np (gi, gi'en nf), nerves
Gid nf, she-goat, goat
en nf little goat, kid
Gi'en nf, single nerve
G'ieuedd n, the nervous system
| Gil -ion n, yielding ; ferment
Gild -iau n, what is produced
: Gildio v, to yield, toproduce
JGilydd np, mutual selves, each other
[ .person or thing
Gin -ion n, pelt ; thin skin
rGinio v, to flay, to strip
'Gi'og a, having nerves
|iG'ioîa, relating to the nerves
■ Girad n, mourning: a, piteous
tGiten nf little she-goat
! Gith n, cockle
Glafoerio, i'=Glyfoerio, &c.
Glafru v, to flatter
PGlai a, glistening, smooth
Glaif, gleifiau n, crooked sword, glaive
Glain, gleiniau n, what is pure, gem;
k angel, saint. Glain y cefn, the back-
• bone, spine
[Glain a, pure, clear; holy [fail
Glân a, pure, clear, clean, holy ; beautiful,
Glan -au, glenydd nf brink, side, shore
Glanbarol a, detergent, cleansing
Glandeg a, comely and fair, beautiful
Í Glanhaol a, cleansing ; purging
Glanhau v, to purify, to cleanse
[Glaniadur -on n, pair of snuffers
Glanio v, to go ashore, to land
Glanwaith, Glanwedd a, clean, tidy
Glanweithdra n, cleanliness
Glanweithus a, abstergent
Glas, gleision n, blue ; verdancy : a, blue ;
: pale; gray; verdant, green, fresh.
Glas y dorian, kingfisher. Glas y
11
GLE
pared, ^titmouse. Caseg las, grey
mare. Glas resaw, cool or indifferent
reception, sorry or half welcome. Ar
., ei oreuglas, to the utmost of his ability
Glas ad, very, highly, extremely
Glasail -au, Glasanen nf grayling
Glasbaill n, bloom of fruit
Glaschwerthin v, to simper
Glasdonen nf, scarlet oak
Glasdorch, dyrch nf leveret ; cub
Glasdwr, Glasdwfr. n, milk and^ater
Glasddydd n, dawning day
Glasem -au nf sapphire • [riol
Glasfaen, fain n, blue stone, Roman vit-
Glasfaran -edd n, samlet
Glasgangen nf grayling
Glasglwyf n, green sickness, chlorosis
Glasgoch a, purple : n, purple!
Glasgoludd np, the small guts
Glasgroen, grwyn n, cuticle, membrane
Glashaid^heidiau nf, young swarm
Glasiad n, tinging with blue
Glaslanc -iau n, half-grown youth
Glaslys n, the woad
Glasnur n, chloride
Glasog nf, gizzard ; liver
Glasog a, blue or livid
Glasrew n, hoar frost
Glasu v, to make blue; to grow pale
Glaswelw a, of a blue paleness a
Glaswellt en, green grass
Glaswelltyn n, blade of green grass
Glaswen nf simper, smirk
Glaswenu v, to simper
Glaswst nf chlorosis, green sickness
Glaswydd np (-en nf), green saplings
Glaswyn am, bluishfcwhite : f glaswen
Glaswyrddw, bluishlgreen : /glaswerdd.
Glaw n, brightness,>lucidity
Glawdd n, lustre, splendour
Gledd -au n, the green sward
Gleiad, aid nf dung dried for fuel
Gleiaden nf piece of dung for fuel;
Gleifio v, to use a scimetar [casing
Gleindid n, purity ; holiness
Gleindorch, dyrch nf string of beads
Gleinfaen, feini, fain n, alabaster
Gleiniadur -on n, pair of snuffers
Gleinio v, to purify ; to hallow ; to sanctify
Gleisiad, iaid, Gleisiedyn n, salmon.
Gleisiadeg nf salmon net
Gleision np, clarified whey
Glenoid n, purity ; fairness, beauty
Glesid n, blueness ; paleness
Glesin n, the green sward
Glesni n, blueness; paleness; verdaucy;
the chlorosis, green sickness
161
GLW
Gleswg n, blueness ; verdancy
Glesygen nf green spot
Glesyn », what is blue
Glew -ion n, resolute man : a, persevering
brave, stout, valiant, daring ; clever
Glewa v, to scrape together
Glewai nc, acute one [bravery
Glewder, Glewdid, Glewyd n, resolution ;
Glin -iau re, the knee
Glingam a, knock-kneed
Glinio v, to knee, to kneel
Gliniogai n, cow-wheat
Glo n, coal
Globwll, byllau n, coal pit— Pwll glo
Gloddest -au n, carousal, revelling
Gloddestu v, to carouse, to revel
Gloddestwr, wyr n, reveller, voluptuary
Glöen nf glower; glow-worm
Gloes -au -ion nf, pang; qualm. Gloes
ymadrodd, trope
Gloesi v, to cause a pang ; to vomit
Gloesineb, Gloeswg n, state of anguish
Gloesygiad re, swooning [a qualm
Gloesygu v, to swoon, to faint, to have
Gloesyn n, pang, qualm
Gloesyndod re, fainting state [a qualm
Gloesynu v, to swoon, to faint, to have
Gloew a, bright, transparent, shining,
clear [brightness
Gloewder n, clearness, transparency,
Gloewddu a, bright black
Gloewgoch a, bright red
Gloewi v, to clear, to brighten
Gloewineb n, lucidity
Gloewlys -iau n, the euphrasy
Gloewon np, the clear of liquids
Gloth af voluptuous; greedy, glutton-
ous, gorging: m glwth
Glothineb n, voluptuousness=Gly thineb
Glöyn n, burning coal; glow-worm.
Glöyn byw, butterfly
Glud -ion n, leader, chief
Glud -ion n, glue; birdlime; paste
Glud a, tenacious; diligent [miness
Gludedd, Gludrwydd n, viscidity, clam-
Gludio v, to cement, to glue
Gludiog, Gludiol a, viscous, glutinous
Gludiogi, Gludioli v, to make viscid
Gludwydd np (-en nf), lime twigs
Glwth, glythion n, voluptuary ; couch :
a, voluptuous, sensual, gluttonous
Glwthfaine, feinciau n, sofa, couch
Glwyd, Glwys a. of fair appearance:
pure; holy; fair
Glwysdeb n, sanctity, sanctitude
Glwysfudd -ion n, benefice
Glwysov, to sanctify
GOB I
Gl^ysol a, sanctified; pure
Glyfaen, fain, feini n, gypsum
Glyfoer -ion n, drivel, slaver
Glyfoerio v, to slabber, to foam, to frotl
out ; to drivel
Glyfoerllyd a, drivelling
Glyn -oedd n, deep vale, glen
Glyn n, adhesion, sticking : a, stickin. I
adherent, cleaving
Glynola, adhering, "sticking; infectioil
Glynu v, to stick; to cling, to adhere I
Glynwr, wyr n, adherent, stickler
Glythedd, Glythi n, voluptuousness I
Glythig, Glythog, Glythol a, voluptuoul
greedy [sensualilÄ
Glythineb, Glythni n, riotous livin.l
Glythinebu, Glythu v, to revel, to lh
sensually, to glut, to gormandize
Glythyn n, small couch
Glyw -ion n, governor, ruler : a, regt
la ting, ruling
Gnawd, gnodau n, habit, custom: .
habitual, usual [geni:
Gnaws », nature, quality: a, natura
Gne -oedd n, hue, tint, complexion
Gnes n, fluttering, hovering
Gni, ion n, what"penTades ; shock
Gnif -ion n, pain, anxiety; toil
Gnis -iau n, brandish, flourish
Gnisiad n, brandishing
Gnodi v, to habituate
Gnodig, Gnodol a, habitual, commo
customary, usual
Gnotai, eion nc, token; halo
Gnotaol a, accustomed, usual
Gnotiiu v, to accustom
Gnwth, gnythau n, voracity, greed
Gnythol a, voracious, greedy
Gnythu v. to eat greedily, to devour
Go ad & px, somewhat, partly, slightl
Goachul a. somewhat puny
Goafael n, feeble hold
Goair n, half-word
Goarfoel a, somewhat bald
Goarswyd -ion n, degree of dread
Goaihrist a, somewhat sad
Goathrod -ion n, slight reproach
Gob -au nf, pad, cushion
Gobaill 11, coarse flour
Gobaith, gobeithion n, hope, expectatic
Gobant, bentydd n, small dingle
Gobed -au n, cob-iron, andiron
Gobeithgar a, hopeful, sanguine
Gobeithio v, to hope, to be in hope
Gobeithiol, Gobeithus a, hoping; relyir
Gobeithioldel) n, hopefulness
Gobell -au nf. pad; saddle.
162
GOD
GODD
Gobellu i\ to put on a pad
Goben -au », penultima
Gobenol a, penultimate
Gobenu v, to conclude nearly
Gobenydd -ion -iau n, bolster, pillow
Gobenŷddiad n, bracketing; penultima
Gobenyddu v, to bracket; to bolster
Gober -oedd n, operation, deed
Goberol a, operative
Gobevu v, to operate
Gobiso n, the diabetes
Goblyg -ion n, half double
Goborthi v, to yield sustenance or sup-
Goborthiant n, sustenance [port
Gobr -au n, recompense, fee
Gobrid a. somewhat dear
Gobrol a, compensative
Gobru i', to compensate
Gobrwy -on n, reward, fee ; bribe
Gobrwyaeth nf, act of feeing
Gobrwyedigaetíi nf remuneration
Gobrwyo v, to reward, to remunerate
Gobnvyol a, rewarding, feeing, requiting
Gobryn -au n, desert, merit
Gobrynol a, meriting
Gobryuu v, to merit, to deserve
Gobwyll -ion n, consideration
Gobwyllo v, to consider
Gobwyllus a, considerate
Gobwys a, tendency to press
Gobwysiad n, gravitation
Gobwyso v, to gravitate
Gochanu v, to lampoon
Gochel -ion n, avoidance; heed
Gochel v, to avoid, to beware, to shun
fiochelgar a, apt to shun ; shy ; cautious
Gochelgarwch n, circumspection
Gochelog a, avoiding, wary, cautious
Gochelus a, apt to avoid; reserved
Gochelyd v, to avoid, to shun
Goehrymu v, to couch, to bend a little
Gochrynu v, to quake a little
Gochwaeth n, shght taste
Gochwilio v, to search slightly
Gochwimio v, to move slightly
Gochwith o, rather awkward
Gochwys n, degree of sweat
Gochwyth n, slight puff
God n, incontinence ; adultery
Godaran -au nf, slight murmur
Godard -au nf, cup
Godardd -au n, slight flow or ooze
Godarth n. slight vapour
Godawdd, doddion n, what is half
melted or half dissolved
Godeb n, incontinence
Godebog a, incontinent
Godebyg a, slightly similar
Godechn, lurk, skulk
Godechiad », lurking about
Godechial v, to be lurking
Godechwr, wyr n, skulker, lurker
Godechwydd «., evening
Godeimlo v, to feel slightly
Godemles n, serenity : a, serene
Godid n, what is out of order
Godidog a, rare, excellent
Godidogi v, to make excellent
Godidogrwydd n, excellence
Godineb «/adultery, fornication, incon-
Godinebol a, adulterous [tinency
Godinebu v, to commit adultery
Godinebus a. adulterous
Godinebwr, wyr n, adulterer ; fornicator
Godo n, the water orchis
Gododdi v, to half dissolve
Godor -au n, rupture
Godori v, to interrupt ; to hinder
Godoriant n, interruption
Godorun n, tumultuous noise
Godowydd n, water orchis
Godre -on n, skirt, edge
Godread n, skirting
Godref -i nf, lodgement
Godrem -ion nf glance ; glimmer
Godremio v, look slightly
Godrig -ion n, delay ; dwelling
Godrin n, bustle; conflict
Godro v, to milk
Godrudd a, slightly agitated
Godrwy -on n, wreath, chain
Godrwyth n, wild beet ; melilot
Goduth -iau n, jog trot
Godwrdd, dyrddau n, murmur, din
Godwrf, dyrfau n, rustling noise
Godwyth n, slight elasticity
Gody, dai n, shed, outhouse
Godyrddu v, to murmur
Godyrfu v, to rumble, to murmur
Goddail np (ddeilen nf), tender leaves
Goddaiih, ddeithiau n, burning
Goddau np, shrubs ; slirabbery
Godde -on n, design, purpose
Godde v, to design, to intend
Goddef -ion n, sufferance, leave : v, to
bear, to suffer; to permit, to allow
Goddefaint n, sufferance, passion
Goddefgar a, forbearing
Goddefiad n, suffering
Goddefiaeth nf Goddefiant n, sufferance
Goddefol a, suffering, passive
Goddefus a, passive; forbearing
Goddeg -au nf, utterance, speech
Goddegiad n, enunciation
163
GOF
Goddeithio v, to burn up
Goddeu -on n, intent, design : v, to in-
Goddiff v, to fling, to east [tend
Goddiwedydd n, day of doom
Goddiwedd -ion n, overtaking
Goddiweddu v, to overtake
Goddiweddwr, wyr n, one who overtakes
Goddiwes v, to come up with
Goddoli v, to enrich, to endow
Goddodolion np, suppositives
Godduned -au nf vow, pledge
Godduw -iau n, demigod
Goddwr, wyr n, counsellor, adviser
Goddyar n, soft murmur
Goddyaru v, to murmur
Goddyfod v, to come gradually
Goddyn -au n, axis, pivot
Göen n, influence, bias
Göer n, freshness : a, fresh
Got* -iaid n, smith. Got' arian, silver-
smith. Gof aur, goldsmith. Gof
gwyn, white smith. Gof du, black-
smith
Gofail, eiliau nf, smithy
Gofal -on n, care, anxiety, charge. Dan
ei gofal, enceinte
Gofaledd n, solicitude
Gofalluu v, to grow anxious
Gofalu v, to care, to mind, to take care
Gofalus a, careful; sohcitous
Gofalwr, wyr n, care-taker, one who
takes care of
Gofan. ain, Gofant, aint, n, smith ; artist
Gofaniaeth nf, smith's craft
Gofar n, wrath, ire, fury
Gofardd, feirdd n, poetaster
Gofeg -au nf mind ; will ; affection
Gofeiliant, iaint n, solicitude
Gofer -oedd n, Goferen nf rivulet, rill
Goferini n, brooklime
Goferol a, purling, rippling
Goferu v, to effuse slowly, to flow out
Gofenvi v, to parboil
Gofid -iau -ion n, affliction, trouble
Gofidio v, to afflict, to grieve
Gofidiol a, afflicting, vexing
Gofidus a, vexatious, grievous
Goflawd n, mill dust
Goflodi v, to sprinkle meal
Gofod -au n, space, room; while
Gofras a, somewhat coarse
Gofreg -au n, frolic, gambol
Gofri, ion n, attribute ; glory
Gofron -ydd nf gently rising bill
Gofrwy -oedd n, what spreads out
Gofnvyd -au n, quirk; maze
Gofryd n, design, purpose
GOG 1
Gofrys n, slight haste
Gofunad, aid, Gofuned -au if vow*
wish, promise [wid &
Gofunedu, Gofuno v, to make a vow; t< I
Gbfwr, fyrau n, mound, heap
Gofwy -ion n, visit, visitation
Gofwyaeth -au nf visitation
Gofwyo v, to visit, to see
Gofwyol a, visiting
Gofyiid -ion n, artist; smith
Gofyged -au nf dignified state
Gofyn -ion n, demand, question, query I
Gofyn v, to demand, to ask
Gonrnag, egion nf confidence, trust
Gofynaig, eigion nf request
Gofynedigaeth nf, inquiry
Gofýiiedigol a, inquisitorial
Gofyniad n, asking ; question
Gofyniaeth nf, interrogation
Gofynnod -au n, Gofyneh -ion nf, not I
of interrogation
Gofynol a. inquisitive, asking
Gofysio v, to finger gently
Gottrwd, ffn'diau nf streamlet
Gog -ion n, activity ; velocity
Gogamp -au nf minor game
Gogan -au nf satire, lampoon
Goganol a, lampooning, satirical
Goganu v, to satirize, to lampoon
Gogarth -ion n, what is cleansing
Gogawn n, plenitude: a, plenary
render plenary
Gogelu v, to eschew
Gogelyd v, to shun, to avoid
Gogerdd -i nf burlesque
Gogerdded n, gentle pace
Gogern -au »,leer, sly look
Gogi v, to shake, to agitate
Gogil -ion n, small decline
Gogilio r, to recede slightly
Gogis -ion 11, gentle slap
Goglais, gleisiau n, slight mark ; ticklin,M
Goglais v, to tickle
Goglawd n, murmur, hum
Gogledd n, north : a, north
Gogleddol, Gogleddig o, northern, boretB
Gogleddu », to veer northward, to turl
or go to the north
Gogleddwawr nf aurora boreahs
Gogleddwr, wyi- n, northman
Gogleddwynt -oedd n, north wind
Gogleisio v, to tickle
Gogloff a, somewhat limping
Goglud n, dependance, trust, reliance II
v, to depend, to rely
Goglywed v, to overhear
Gognaẅ //, activity: a, active
161
GOG
GOL
Bgnoì v, to gnaw slightly
hi v, to give a red hue
a a iif. cave, cavern, den=Ogof
da, glorious, exalted
Gogonedd n, glory, grandeur
Gogoneddiad, Gogoniad n. glorification
Gogoneddu, Gogoni v, to exalt, to glori-
fy, to make glorious
Bogoneddus, Gogonawl a, glorious,
grand, exalted
Gogoniant, iannau n, glory ; grandeur
■ogor, orion n, fodder
Gogorio v, to fodder
Gogr -au n, sieve=Gwagr
Gograid, eidiau n, sieveful
Gogrin a, somewhat brittle
Gogrispin a, partly crinkled
Gognvr, wyr, Gogrydd -ion, Gogrynydd
-ion n, Gogryddes -au nf one who
- sifts; sieve-maker
Gogryn, Gogrynu v, to sift, to bolt
Goguddio v, to hide partly
Gogus -ion n, dalliance, toying
Gogusa v, to dally, to toy
Gogusiad n, dallying
Gogusol a, dallying, toying ; comic
Gogwy «, full of motion
Gog"» ÿdd -ion n, obliquity, bent. Ar ei
ogwydd, slanting, inchned
Gogwyddedigaeth nf declination
Gogwvddiad n. inclining, inclination
Gogwyddo r, to incline
Gogwy ddol a, inclining
I Gogwy mp n, stumbling
Gogydryw a, homogeneous
Gogyfaddaw v, to threaten
logyfarch a, conspicuous : v, to greet,
to welcome
Gogy t'artal 0, coequal ; similar
Gogyfer a, opposite. Gogyfer a. in or-
Gogyfio v, to equalize [der to
Gogyfled n, mean breadth
Gogyfnos ?i, partial twilight
Gogyfoed a, nearly coetaneous
Gogyfred a, nearly concurrent
■ogyfres a, of uniform range
Gogyfun a, partially united
Gogyfurdd -ion n, compeer
Gogyifrawd n, slight impulse
Gogyffred n, slight idea
Gogyhyd o, of equal length
Gogylch -au n, circumference [cution
Gogylclüaith nf, periphrasis, circumlo-
Gogymmaint a, of equal magnitude o]
quality, equal
Gogynnal v, to uphold equally
Gogyrch n, tendency to a centre
Gogysgod -ion «, phantom
Goheb -ion n, correspondence
Gohebiad n, corresponding
Gohebiaeth nf, correspondence
Gohebol a, corresponding
Gohebu v, to correspond
Gohebwr, wyr, Gohebydd -ion n, corres-
Gohen n, inclination; bias [pondent
Gohir -iau n, lingering, delay
Gohiriad n, lingering; adjourning, pro-
longing, postponement
Gohiriant n, prolongation
Gohirio v, to delay, to stay ; to postpone
Gohiriol a, prolonging, delaying, loiter-
ing, lingering " [lingerer
Gohiriwr, wyr n, prolonger, protractor;
Gohoetial v, to loiter, to linger, to trifle
away time
Gohoew a, pretty sprightly
Gohorian v, to act sluggishly
Gohyd -oedd n, mean length
Goian 11, the omnipresent
Gol n, covering, vesture
Golafariad, iaid, Golafarai, eion vf
Golafur n, exercise [semivowel
Golaith, leithiau n, death ; dissolution
Golaith v, to cause dissolution
Golam -au n, hop, skip
Golas a, pale blue, bluish
Golast, lesti n, addition to a vessel (to
enlarge it)
Golch -ion n, wash ; lie ; urine
Golchan n, dish-water; slops
Golchbren -i n (nf S. W.), washing
beetle, a stick to beat clothes with in
washing
Golchenid nf bruisewort
Golcheuraid nf the sanicle
Golchfa nf, washing-place
Golchffon, ffyn ?^/=Golchbren
Golclii v, to wash, to cleanse ; to beat
Golchion np, slops, washings ; suds
Golchionach -au np, shp-slops
Golchioni v, to make slops
Golckuries -au nf washerwoman
Golchwr, wyr, Goíchydd -ion n, washer
Golchwraidd nf, butterwort
Golchwraig, wragedd nf, washerwoman
Gold, Golt en, corn marigold
Goldwyr n, the marigold
Gole n, splendour, light=Goleu
Goledu v, partly to expand
Goleddf n, slight obliquity
Goleddfu v, to go a little awry
Golefain v, to cry faintly
Golehan v, to illuminate
Goleithio v, to cause dissolution
165
GOL
Golemain v, to hobble, to hop
Golesg a, somewhat feeble
Goleu -on n, light : a, Ught [luminary
Goleuad n, illumination, hghtmg, light ;
Goleuadol a, illuminative
Goleuannu v, to illuminate
Goleuant n, illumination
Goleuder n, light, brightness
Goleuddal n, chandelier
Goleuddydd n, splendid day
Goleuedigaeth nf, enhghtening
Goleuen -od nf, glow-worm
Golenfer n, light, splendour
Goleufynag, eig n, explanation
Geleulawn a, refulgent
Goleuliw -iau 71, light hue
Goleulonder 11, lightsomeness
Goleulosg n, flammation
Goleune n, light tint
Goleuni n, light; splendour
Goleuo v, to ught-, to illuminate
Goleuod 7ip, glow-worms
Goleuol a, enlightening
Goleuwel n, perspicuity
Goleuyn n, small light
Golewychu v, to shine faintly
Golf -au 7if. swallow ; gulf
Golfan -od nf, sparrow
Goliannu v, to illuminate
Goliant 7i, illumination
Golinio 0, to elbow
Golithro v, to slip gradually
Goliw -iau 7i, faint hue or tint
Golo, öedd n, covering ; protection
Golo v, to envelope ; to protect
Golocbi v, to protect
Golochwyd n, retreat
Golochwyda v, to live secluded
Golochwydol a, eremitical
Golöed 71, covering; vestment
Golof -oedd nf, cover, shelter
Golofrudd a, ferocious, fierce
Goloi v, to envelope ; to protect
Goloni v, to cheer a little
Golosg -ion », coke : a, coked
Golosged n, what is partly burnt; the
snuff of a candle ; tinder
Golosgi v, to char, to singe, to blast
Goluch -ion 71, adoration, worship
Golucho v, to adore, to worship
Golud -oedd n, wealth, riches
Goludog a, wealthy, rich
Goludogi v, to make rich, to enrich
Goludd -ion », slight obstruction
Goluddio v, to obstruct slightly
Golwch, ychion n, adoration, worship
Golwg, ygon nf& n, sight, look, view
GOR
Golwst, yst n interpreter
Golwth, ythau 71, couch, sofa -
Golwybr -au 71, slight trace, vestige I
Golwyth -ion n. collop, chop
Golwytho v, to cut chops
Golychu v, to adore, to worship, to yiel I
Golychwyd n, adoration [reverencl
Golygaw'd nf, view, scene
Golygfa, feydd^y, scenery, scene; look!
Golygiad 71, looking: vision [ou
Golygiadu v, to superiatend
Golygiannol a, speculative
Golygiannu v, to speculate
Golygiant, iannau n, scenery; spectacll
Golygol a, persped ive ; visual
Golj'gu v, to behold, to view; to mean I
Golygus a, sightly, comely
Golygwedd -au n f, feature
Golygwel -ion n, specimen
Golygwr, wyr, Golygydd -ion 71, oveii
seer; editor; supervisor
Golyn -au n, guard of a sword
Golyrchaid, eidiau m, boxful
Gollewi q n, the rear : a, west^Gorllewi ■
Gollwug n, loosening, dropping asundeil
leak: v, to loosen, to let go; to all
solve; to leak. Gollwng jti anghol
to forget. Gollwng yn rhŷdd, to freiB
Gollwng gwaed, to bleed
Gollyngdod n, absolution ; release
Gollyngiad n, loosening
Gollyngol a, loosening; laxative
Gomach -au 7if shank, shin
Gommedd n, refusal, denial
Gommedd, Gommedd u v, to refuse, ta
Gommeddiad n, refusing [ 1 lea ■
Gonadda v, to shave, to plane
Gonaid, neidiau 7if hop; hobble
Goneges n, petty errand
Gonest a. honest, sincere
Gonestrwydd n, honesty, sincerity
Gonofio v, to swim partly
Gôr, goroedd 71, extreme ; opening ; rirr
pus; brood: a, broody
Gor a, extreme ; high : ad, extreme!}
above : px, over-, super-, very, mucl
excessive, in a great degree
Goradain a, of great velocity
Goraddfed a, over-ripe
Goraddwyn a, supremely blest
Goraf a, most excellent, best=Goreu
Goraig, eigiau nf, superior scource
Gorair, eiriau n, adverb
Goralw n, calling out aloud : r, to ca
Gorall n, superior power [out loudl
Gorallt, elltydd nf. overhanging cliff
Gorallu -oedd n, superior power
166
í_GOR
(Joramledd n, superabundance
i Goramlu v, to superabound
i Goramlwg a, very conspicuous
I Gorammîieu n, excess of doubt
Goranian a, supernatural
iGorarianu v, to silver over
I Gorarw a, extremely rough
Hrasglod tip (-yn n), tine sliavings
Si Gorasgwn n, excrescence
íGorawen nf transport, joy
Rrawenu v, to be joyous
Bsrbais. beisiau nf upper coat
: Gorbarchur,to overprize, to overesteem
I Gorbell a, very distant or far
j Gorben n, pre-eminence
Gorbicrwydd n, remorse
Gorbigo v, to prick greatly
I Gorborth n, carrying off
; Gorbwyll -ion n, intimation
| Gorbwyllo v, to hint, to intimate
i Gorbwys n, dependence ; overweight
Gorbwyso v, to depend, to rest upon; to
I. outweigh, to overweigh sure; fence
Gorch -an nf what encompasses, enclo-
Gorchadw v, to keep strictly
Gorchaeth a, greatly straitened
Gorchafarwy n, overspreading gloom
iGorchaiedd n, supremacy [evening
Gorchafiaeth nf superiority, supremacy
Gorchafu v, to overcome
Gorehafus a, overcoming
Gorchaled a, extremely hard
Gorchalledd n, conceitedness, extreme
Gorcham -au n, overstride [cunning
Gorchamu v, to overstride
Gorchan -au nf canon, fundamental
song ; incantation
Gorcharfan nf upper jaw, roof of the
Baouth, palate
Borcharfannedd np, palate [degree
Gorchaw -on n, descendant in the fifth
Gorchawn a, towering, grand
Gorcheidwad -on n, guardian
Gorcheifn -aint n, collateral relation in
the seventh degree
Gorcheiniad, iaid n, enchanter [mancy
Gorcheiniaeth nf incantation; necro-
Gorchest -ion nf enigma; question;
feat, exploit ; excellency
Gorchestol a, excellent ; heroic
Gorchestu v, to do a feat
Gorchfannad n, upper jaw
Gorchfannedd np, the palate
Gorchfant, fannau n, upper jaw, palate
Gorchfantol a, palatal. Gorchfantolion,
Gorchfannolion, palatal consonants
Gorchtyg n, subjection
GOR
Gorchfygadwy a, vincible
Gorchfygol a, vanquishing, victorious
Gorchfygu v, to overcome, to vanquish,
to conquer, to subdue, to defeat
Gorchfygwr, wyr n, vanquisher, subduer,
conqueror
Gorchi v, to fence round
Gorchoddion np, potentates
Gorchordd -ion n, supreme circle
Gorchrain a, extremely abject
Gorcln 'oni v, to aggregate greatly
Gorchrwm a, extremely bowing
Gorchrydu v, to shiver much
Gorchrynu v, to quake much [ing
Gorchudd -ion n, envelope, cover, cover-
Gorchuddio v, to cover, to envelope
Gorchuddiol a, enveloping
Gorchwai a, very nimble
Gorchwant n, extreme desire
Gorchwidr a, extremely giddy
Gorchwil n, cautious glance
Gorchwilio v, to look cautiously
Gorchwim -iau n, quick emotion
Gorchwimio v, to twitter
Gorchwir n, clear truth
Gorchwith a, very awkward
Gorchwiw -iau nf sudden whirl
Gorchwsg n, dead sleep
Gorchwy -oedd n, overwhelming
Gorchwyd -oedd n, excessive vomit
Gorchwy dd n, excessive swelling
Gorchwyf n, swift motion [business
Gorchwyl -ion n, employ, labour, work,
Gorchwylgar a, laborious
Gorchwylio, Gorchwylo v, to labour, to
transact business
Gorchwyo v, to overwhelm
Gorchwyth n, violent gust
Gorchyfant, fannau n, the palate
Gorchyfarwy n, twilight
Gorchyflym a, very nimble
Gorchyfnai, neiaint n, descendant in the
eighth degree
Gorchyfran nf, super-proportion
Gorchyfrif -on n, over-reckoning
Gorchymmaint ad, so very great, of
more than equal bulk
Gorchymmyn -ion n, command, com-
mandment, precept, order
Gorchymmyn v, to command [manding
Gorchymmynedigaeth nf act of com-
Gorchymmyngar a, peremptory
Gorchymmyniad n, commanding
Gorchynan n, extreme loquacity
Gorchythrudd n, extreme agitation
Gordaenu v, to overspread
Gordalu v, to overpay
167
GOR
Gordarddu v, to issue greatly
Gordasg -au nf excessive task
Gordaw a, very silent or tacit
Gordawel a, very serene or calm
Gordew a, excessively thick
Gordirion a, over kind or pleasant
Gordon -au nf the epidermis, scarf skin
Gordrethu v, to overtax
Gordrist a, extremely pensive or sad
Gordroi v, to turn excessively
Gordrymhau v, to depress much
Gordudd n, outer covering
Gordudded nf overcover
Gorduddo v, to cover over
Gordwf, dyfion n, overgrowth
Gordwyllo v, to deceive much
Gordwyo v, to over-rule
Gordwyth », great elasticity
Gordyfu v, to overgrow
Gordynu v, to pull extremely
Gordywyll a, extremely dark
Gordd, gyrdd nf impetus; mallet;
sledge hammer ; beetle ; churn staff
Gordd a, impetuous, ardent
Gorddail np, exterior leaves
Gorddal, Gorddaliad n, upholding
Gorddal v, to uphold
Gorddawd n, impulse; stroke [tiny
Gordden -au nf, impulse; necessity, des-
Gordderch -ion, Gordderchad -on nc,
paramour, wooer, adulterer; concu-
bine, mistress
Gordderchfun nf concubine
Gordderchol a, wooing ; adulterous
Gordderchu v, to gallant [adulterer
Gordderchwr, wyr n, paramour; wooer;
Gorddestlu v, to trim overmuch
Gorddethol a, very select
Gorddewis n, nice choice
Gorddewr a, brave to excess ; fool-hardy
Gorddi v, to impel ; to thumb
Gordd'ial n, extreme revenge
Gorddibed, Gorddibl, -au n, outskin
Gorddibyn -ion n, overhanging precipice
Gorddibynol «, overhanging
Gorddibynu v, to overhang
Gorddichellu v, to be over crafty
Gorddichlyn a, over dihgent
Gorddichoni v, to be more than able
Gorddifant, annau n, utter deletion, an-
Gorddifanw a, very fleeting [nihilation
Gorddifwng a, extremely Arm
Gorddig a, very irritable or angry
Gorddigon n, redundance, superabun-
dance : a, over much, superabundant,
redundant, superfluous
Gorddigor n. prevailing passion
GOR
Gorddillyn a, prim to excess
Gorddin n, impulse
Gorddinhau, Gorddino v, to impel
Gordd'iog a, extremely lazy
Gorddi'ogi v, to be very lazy
Gorddirwy -on nf, exc'essive fine
Gorddisgyn v, to descend precipitately
-ion, n, steep pitch or descent
Gorddiwedd, Gorddiweddu, Gorddiwt
v, to overtake, to come upon
Gorddiwedd -ion n, extreme end
Gorddiwyd a, over dihgent
Gordd odi v, to place over
Gorddodo n, burrowing
Gorddodol a, positive. Gorddodolioi
Gorddodyn n, burrower [positivtj
Gorddoeth a, over wise, very sapient \
Gorddol a, impulsive, driving
Gorddor -au nf, hatch, wicket
Gorddrud a, over daring; very dear
Gorddrws, ddrysau n, wicket ; lintel
Gorddryn a, terrific
Gorddu a, of a blackish tinge
Gordduo v, to black over
Gorddwfn a, profound, very deep
Gorddwfr, ddyfroedd 11, water brink
Gorddwy -oedd n, impulse ; violence
Gorddwyar nf, din of violence
Gorddwyn n, mallet ; rammer
Gorddwyo, Gorddwy v, to oppress
Gorddwyol a, oppressive
Gorddwyrain v, to over-exalt
Gorddwyre a, being extremely exalted
Gorddwyreain v, to rise over
Gorddwys a, extremely dense
Gorddyar n, roar: a, roaring
Gorddyaru v, to roar
Gorddyeithr a. over strange
Gorddyfn -oedd n, habit, custom
Gorddyfnaid v, to habituate
Gorddyfnawd n, genius
Gorddyfnder -an n, profundity, depth
Gorddyfniad ?i, habituating
Gorddyfniad, iaid n, one who habituaW
Gorddyfnu r, to accustom, to habitxiat»
Govddyfod v, to come upon, to supervei
Gorddyfodiad n, supervention
Gorddygai, eion n, what draws awa;.
Gorddygan -au nf, harmony [abducM
Gorddygiad n, abduction
Gorddygnu v, to over-toil
Gorddygyd v, to superinduce
Gorddylif -oedd n, overflow
Gorddylifo v, to overflow
Gorddyn -au n, boundary
Gorddyncu ?', to effuse [exa
Gorddyrchafu v. to over-raise, to ove \
168
GOR
Gorddysgwyl v, to expect earnestly
Gorddywal a, extremely fierce
Goreb -ion n, response
Gorebu v, to respond
Gored -au n, fishing-wear
Goredu v, to set a wear, to wear
Gorefras a, very plump
6oregni, ion n, over-exertion
Goreilid n, grievance
Goreilidio v, to aggrieve
Goreilio v, to superstruct
Goreirian a, extremely fair
Goreiriol a, adverbial
Goreistedd n, sitting aloft: v, to sit
above, to preside
Goreisteddiad n, presiding
Gorel -au n, aperture
Gorelu v, to make an aperture
Gorelwain v, to keep crying
Gorentrych a, supercelestial
Gorenw -au n, surname
Gorenwi v, to surname
Gorergyd -ion n, overshot
Gorerlid v, to pursue eagerly
Gorerlyn v, to follow eagerly
[Gores -au nf, waste : a, open
Goresgyn -oedd n, coming upon; pos-
session; conquest; lease; v, to come
into possession, to conquer, to subdue
fioresgyniad n, overcoming ; conquering
Goresgyniaetb nf subjugation, conquest
Goresgynol a, overcoming
jGoresgynu v, to overcome, to subjugate
Goresgynwr, wyr, Goresgynydd -ion n,
occupant; vanquisher; conqueror;
descendant in the fifth degree, grand-
child of a grandchild
Goresiad n, laying open
Gorest -au nf waste: a, open, waste
jGorestwng v, to yield homage
iGorestyngiad, iaid n, liege subject
Gorestyn n, over-extension
iGoresymu v, to talk familiarly
'Goreth -au •«., tent of a wound
Goretho], Goretholi v, to select nicely
Goreu a. best. O'r goreu, very well.
; Goreuon, the best of persons or things
îGoré'u v. to make, to create=Gwneuthtrr
sGoreuad -on n, bettering
Goreuacth nf, optimism
Goreuant, annau n, optimacy
Goreuo v, to make better
Goreuraid a, done with gold, gilt
Goreuro v, to gild
Gorewi v, to freeze slightly
•Gorewydd n, bodily vigour
Gorewyn -oedd n, mantling foam
GOR
Gorewynu v, to foam over
Gorfainc, feinciau nf, supreme seat
Gorfaint n, oversize
Gorfaith a, extremely tedious
Gorfalch a, supercilious
Gorfan a, extremely lofty
Gorfanadl n, broom-rape"
Gorfanson n, muttering
Gorfant, fannau n, upper mandible
Gorfantol n, overbalance
Goríantoli v, to overbalance
Gorfaran n, grand front
Gorfas a, extremely shallow
Gorfawr a, extremely great, immense
Gorfeddu v, to possess overmuch
Gorfeiddio v, to over-dare
Gorfelyn a, very yellow ; yellow-topped
Gorferw n, froth, scum
Gorferwi v, to bubble up
Gorfethiant n, extreme debility
Gori'ethu v, to fail completely
Goi-fin -ion n, the outer edge ; extreme
Gorflawdd n, extreme uproar [edge
Gorflin a, very tiresome
Gorfloedd -iau nf, outcry
Gorfhvch, nychau n, gobblet, cup
Gorflwng a, very sullen
Gorflychaid, eidlau n, cupful
Gorfod -au n, impulse; necessity; mas-
tery; victory
Gorfod v, to get superior; to necessi-
tate, to oblige, to be obliged
Gorfodaeth nf compulsion; victory
Gorfodedd n, ascendency
Gorfodog a, being compelled
Gorfodi v, to compel, to oblige
< iorfodogaeth nf, obligation [pel
Gorfodogi v, to make obligatory, to com-
Gorfodol a, compulsive
Gorfoledd -au n, triumph ; joy ; gladness
Gorfoleddiad n, triumphing [greatly
Gorfoleddu v, to triumph, to rejoice
Gorfoleddus a, triumphant ; joyful
Gorfoli v, to flatter, to overpraise
Gorfoliant n, adulation, flattery
Gorforio v, to go on the sea
Gorfras a. over gross, over fat
Gorfraint, freintiau nf, superior privi-
Gorfrau a, extremely brittle [lege
Gorfraw n, extreme panic
Gorfrwd a, very ardent
Gorfryd, Gorfrydedd n, magnanimity
Gorfrydiant n, paroxysm
Gorfrydio v, to overheat
Gorfrydol a, magnanimous
(ìort'rys n, great haste
Gorfuan a. over quick
169
Gorfudd -ion n, supreme gain
Gorfurth n, violent thrust
Gorfyd -oedd n, superior world
Gorfyged -au nf, extreme gloiy
Gorfygu v, to vanquish=Gorchfygu
Gorfyn -au n, rivalship, envy
Gorfynog, Gorfynig a, emulous, envious
Gorfynt, fynnau n, ambition, envy
Gorfynu v, to rival, to envy
Gorfyny, Gorfynydd n, ascent=Gorifyny
Gorfyw a, living beyond
Goriiaig, ffeigiau nf extreme difficulty
Gorfiawd, ffodau, ftbdion nf extreme
Gorffawg n, extreme bliss [luck
Gorfflam -au nf bright flame
Gorfflemychu v, to flame greatly
Gorfflwch a, extremely rile
Gorffnvd, ffrydiau if violent torrent
Gorffwyr n, extreme impulse
Gortìyniant n, excess of prosperity
Gorffysg n, extreme speed
Gorgocìi a, extremely red
Gorgoddi v, to vex to excess
Gorgospi v, punish to excess
Gorgred -aura/", implicit belief; credulity
superstition
Gorgryd n, extreme agitation
Gorguddio v, to cover over
Gorgyfuwch a, superior, higher
Gorgyftraw n, extreme agitation
Gorgyffred -ion n, surmise
Gorgylch -au -oedd n, outer circle
Gorgylchynu v, to surround
Gorhaedd n, overreaching
Gorhael a, over liberal, prodigal
Gorheb -ion n, response
Gorhediad n, flying above
Gorhelaeth a, over ample
Gorhenaint a, extreme age
Gorhendad -au a, great grandfather
Gorhendaid, deidiau n, great great
grandfather
Gorhenfam -au nf great grandmother
Gorhengaw n, ancestor in the fifth de-
gree _ [grandmother
Gorhennain, neiniau nf great great
Gorhesg np, large reeds*
Gorhëwg a, maiapert, saucy
Gorhihog a, very prolific
Gorhiniog -au nf lintel
Gorhirio v, to linger much, to loiter; to
Gorhoen nf extreme vivacity [adjourn
Gorhoeni v, to exhilarate,
Gorhoffa, very delectable or delightful
Gorholi v, to inquire overmuch, to
question overmuch
Gorhoni r, to assert overmuch
GOR
Gorhud n, extreme illusion
Gorhudd -ion, Gorhul -ion n, covering
Gorhun nf excess of sleep, lethargy j
Gorhydri n, over confidence
Gorhynod a, extremely notable or r<
markable
Gorhynt -iau nf, superior course
Gori n, brooding; suppuration: v, 1
brood; to fester, to gather, to su]
purave
Goriain v, to keep crying out
Gorian v, to be querulous
Gorifyny, Gorifynydd n, ascent, acclivil 1
Gorimyn -au n, chink, cleft
Goris pr, inferior to. below : ad, beneat ]
underneath, under
Goriselu v, to make very low
(iorisgell 11, scum of liquor
Gori th -iau n, phantom, illusion
Gorith a. illusive, half-seeming
Goriw -iau if gentle ascent
Gorlad -au n, supreme grace
( Torlaes a, very low or trailing
Gorlais, leisiau n, shrill tone
Gorlaith a, extremely moist
Gorlam -au n, overskip
Gorlamu v, to overskip
Gorlanha -i n, superpurgation
Gorlanw n, repletion; high tide
Gorlas n, superior blue : a, of do.
Gorlasar n, blue enamel
Gorlasu r, to give a blue hue
Gorlawen a, extremely joyful
Gorlawn a, over full, redundant
Gorlechi nf kind of slate
Gorledu v, to over-expand
Gorlefain v, to cry out aloud
Gorlenwi v, to over-fill
Gorlesu v, to benefit extremely I
Gorlidio v, to chafe extremely, to ll
come wrathful
Gorlif -ion n, upper current
Gorlifiant n. flowing over
Gorlifo v, to flow very strongly; to fit]
Gorlithro v, to overslip [a')0,
Gorliw -iau n, apparent hue
Gorliwio v, to colour over
Gorloes -au nf murmuring sound ; c 1
gan : a, murmuring
Gorloni v, to cheer extremely
Gorlosgi v, to over-burn; to burn tfl
Gorlosten -i nf earwig [surfy.'i
Gorludd n, extreme depression
Gorludded nf extreme fatigue
Gorlwng a, extreme indraught
Gorlwm a, extremely bare
Gorlwybro v. to over-trace
170
GOR
GOR
Gorll
'Gorlla.
■ florlwyddo v, to help on
i Gorhvyno v, to escort ; to convey
| Gorlwyth -i n, overload
Gorlwytho v, to overburden
~ «, broody ; suppurative
thu v, to smooth over
na r, to tipple to excess
qcu v, to gorge, to gulp, to swal-
id n, benediction [low greedily
.den, goillad nf, consecrated bread
:es a, trailing ; drooping—Gorlaes
;su v, to trail; to drawl
teorllanw n, high-water, full tide
Gorllawes a, extremely expert
Gorllawn a, over full, replete
Gorlleclm v, to skulk much
Gorllenwi v, to over-fill =Gorlenwi
Gorllewin, Gorllewydd n, the west ; rear
iGorllewinol a, westerlv, occidental
Gorllií'. &c.=Goi-lif, &c.
Grorllwyn n, escort
Sorllyd a. suppurative
jorllvdd -ion n, embryo
jrorllygu v, to escort, to guard
jorllym a, extremely sharp
!jorm n, plenum
Sormail, eilion n, oppression
jjormant, aint n, plenitude
jîormedd -ion n, overrunning
3ormeil'o v, to prevail, to predominate;
to overrun : to oppress
Sormeisiad, iaid, Gormesiad. laid n,
molester, enc-oacher [intrusion
lormes -ion n, oppression ; molestation,
jormesdeym -edd n, usivrping prince,
intruding tyrant, despot, tp-ant
îormeslyn -oedd n, plethora
îormesol «, molesting, intrusive
iormesu. v. to molest, to intrude
jormesydd -ion k, molester
Jormi v, to intrude ; to pervade
Jormod -oedd, Gormodd -ion n, excess,
superfluity [perabundance
lormodedd, Gormodoldeb n, excess, su-
iormodi v, to superabottnd
îormodol a, superabundant
jormwyth -oedd n, rheum, catarrh
iormwythig o, rheumy, catarrhal
Jormwytho v, to generate rheum
ìorne -oedd n, superior or exterior hue
' blush [wort
Srornerth -oedd n, superior power
ìornerthu v, to excel in power
ìornoíìo v, to swim above
îornwyf ??, extreme vivacity
ìorober -oedd n, supererogation
ìorofni v, to fear extremely
Gorol a, effectual, successful
Gorolchi r, to wash over
Gorolygu v, to supervise, to oversee
Goror -au nf, confine, border, coast
Gorphen -ion n, conclusion, end, com-
pletion : v, to conclude, to end, to
finish, to complete; to determine
Gerphenaf», July
Gorpbeniad ä, finishing, completion
Gorphenol a, concluding, finishing. Am-
ser gorphenol, perfect tense
Gorphwyll -ion n, madness; folly
Gorphwylliad n, distracting, distraction
Gorphwyllo », to grow mad
Gorphwyllus a, irrational [rest
Gorphwys -Ion, Gorphwysdra ra, repose,
Goiphwys, Gorphwyso v, to repose, to
rest, to take a respite, to leave off
Gorphwysfa -oedd nf, resting-place
Gorphwysol a, quiescent, resting
Gorsaf -oedd -ion nf. station, stand
Gorsafol a, stationary. Brwydr or-
safol, pitched battle
Gorsafu v, to station ; to withstand
Gorsangu v, to over-tread [couil of law
Gorsedd -au nf, supreme seat, throne;
Gorseddfainc. feinciau nf throne
Gorseddol a, relating to session
Gorseddu v, to preside, to throne
Govseddwr, wyr n, president
Gorsefyll v, to take a stand, to station
Gorsengu v, to over-tread
Gorselu v, to gaze steadfastly
Gorsing, Gorsin, -au n, door post
Gorsylw n, earnest regard
Govsyllu v, to look steadfastly
Gorsynu o, to amaze greatly
Gort ??, sharp spring
Gortain v, to spring sharply
Gorth n, what stands opposite
Gorthasgu v, to over-task
Gorthaw n, taciturnity ; patience
Gorthew a, extremely thick or gross
Gorthir -oedd n, upper country
Gortho n, envelope ; roof; canopy
Gorthöi v, to cover over
Gorthorch, thyrch nf, torque ; collar
Gorthordd -ion n, exile
Gorthori v, to cut over
Gorthoriant n, incision
Gorthrain a, lavish to excess
Gorthrais, threisiau n, extreme violence
Gorthrech -ion n, mastery ; victory
Gorthrechiant n, domination
Gorthrechol a, conquering ; domineering
Gorthrechu v, to master, to overcome,
to subdue, to conquer; to oppress
171
GOR
Gorthrechwr, wyr n, conqueror : domi-
nator, oppressor
Gorthrin -ion «, extreme toil
Gortbroi v, to turn over
Gorthrwch, thrychion n, groove
Gorthnvm a, oppressive, very heavy
Gorthrychiad n, grooving
Gorthrymder, Gorthrymiant n, oppres-
sion ; heaviness ; trouble
Gorthrymu v, to oppress
Gorthrymus a, oppressive
Gorthrymwr, wyr », oppressor
Gorthwf, thyfion n, overgrowth
Gorthwym, Gorthwymyn a. over warm
Gorthynu v, to overstrain
Gortbywys n, generalissimo
Goru v, to cause, to accomplish, to do
Goruch -ion n, supreme: a, upper: ad,
above, over: px, super-, preter-, over,
above
Goruebadeilad n, superstructure
Goruchaf a, most high, highest
Goruchafiaeth nf supremacy, promo-
tion; triumph
Goruchafol a, supereminent
Goruchafu v, to exalt over
Goruchanianol a, supernatural
Goruchanianoldeb n, preternaturalness
Goruchder n, superiority ; supremacy
Gorucbel a, supreme, very high
Goruehelder n, summit
Goruchelion n, meteors
Goruchelu v, to render lofty, to exalt
Goruchiad n, heavenly body ; planet
Goruchiant », supereminence
Goruchio v, to raise supreme
Goruchiol a, supereminent, pre-eminent
Goruchion rep (-en ??/), meteors
Goruchlyw », lord paramount
Goruchragor n, superexcellence [ing
Goruchwyliad n, supervising, overlook-
Goruchwyliaeth nf supervision; dis-
pensation; stewardship; agency
Goruchwylied v, to superintend, to over-
see, to supervise ; to take care of
Goruchwyliwr, wyr n, agent, steward
Going v, did, did perform, did act; he
did, he made. Past tense of Goru
Gorugo v, to accomplish
Gorun n, surge, spray, foam
Gorurddas -au nf supreme rank
Goruthro v, to amaze exceedingly
Goruwch pr, above, over, superior to
Gorwaedd nf loud cry
Gorwael a, extremely abject or mean
Gorwaered n, declivity, descent
Gorwag a. vain-glorious, vain, empty
' GOR
Gorwa^edd -au n. vain glory
Gorwall -au re, extreme remissness; eaj
treme fault
Gorwan «, extremely weak
Gorwancu v, to overgorge
Gorwar a, extremely gentle [wortll
Gorwas, weision, Gorwr, wyr re, herl
Gorwasgu v, to overpress
Gorwedd v, to lie, to recline: n. recunl
bence, posture of lying. Yn ei <
wedd, lying down
Gorweddfa -oedd, Gorweddfan -au «J
place to he down, resting-place
Gorweddiad n, lying down
Gorweddial re, concubinaee
Gorweddle -oedd 7?=Gorweddfa
Gorweddog, Gorweiddiog a, bedriddeDJ
Gorweddoì a, recumbent
Gorwegi n, extreme vanity
Gorwel -ion re, the horizon
Gorweled v, to see over [conrl
Gorwen af extremely white or fair:
Gorwenu v, to laugh, to grin
Gorwerthu v, to oversell
Gorwir a, quite true
Gorwireb -ion nf hyperbole
Gorwisg -oedd nf outer garment ; cov I
envelope, wrapper
Gorwiw a, superexcellent
Gorwlad, wledydd nf, bordering count I
Gorwlyb a, extremely wet
Gonvlychu v, to over-drench
Gorwregys -an n. bracing girdle
Gorwy -on re. margin, rim
Gorwych a, extremely brave or grandB
Gorwydr n, hoar frost
Gorwydd -ion n, summit, top
Gorwydd -au », courser, steed
Gorwydd a, of easy progress
Gorwyddawd, odion, re, cavalry j
Gorwyddfareh, feirch n. managed horl
Gorwygo v, to tear partly
Gorwyl n, overlooking
Gorwylio v, to overlook
Gorwyl] «, extremely gloomy
Gorwyllt a, frantic, mad, wild
Gorwym -au n, slight bandage
Gorwymp am, extremely fair : ygorwei M
Gorwyn am, over white : /gorwen I
Gorwyr -ion », great grandson _
Gorwyrain nf the theme of praise ■
Gorwyres -au nf, great grand-daugh fll
Gorwys -ion nf public summons
Gorwyth n, extreme ire _ .
Goiymboeni, v, to over-fatigue one's f , .'
Gorymborth re, excess of food ^ 1
Gorvmchwnl re, over-spreading one's in
172
i GOS ^___^
I 'íoryinoiiwel -ion nf conversion
lioryiuchwylo v, to be subverted
liorymdae'nu u, to overspread one's self
jjiorymdaith, deithiau nf procession;
.. perambulation
I porymdaith, Gorymdeithio v, to sojourn
porymdeithydd -ion n, one who travels
much ; wayfaring man
iorymddwyn n, embolism, insertion,
intercalation. Dyddiau gorymddwyn,
intercalary days
iorymddygiad n, abduction
Sorymegni'ad n, over-exertion, over-toil-
rorymyl -on n, extreme edge [ing
rorymyru v, to over-pursue
îoryn -od n, pimple, wheal
iorynog a, having pimples or blains
ìorynys -oedd nf, peninsula
ìorysgwr n, yoke
rorysgwydd n, jutting over
rorysu v, to consume extremely
ioryw -iau n, degenerate kind: v, he
did=Gwnaetk
rorywio v, to degenerate
tosaig, seigiau n, slight meal
[osail, seiliau n, groundwork; sole
subject (of a verb)
•osathru v, to tread slightly
■osbaith a, polished, glittering
osbarth -au n. distinct part
■osbarth^/r, toward
•osbenu v, to particularize
osborthi v, to support slightly
"bwyllo v, to decide partly
:b -ion nf gift, handsel
•osefyll v, to stand slightly
"lio v, to found ; to lay a foundation
-ion n, peep, glance
osenu v, to chide or rebuke slightly
oser np (-en nf), asteroids
osgedd -au n, figure, shape
osgeddiad n, shaping
osgeddig a, shapely, comely
osgel -ion n, gloom : a, gloomy
osgelu v, to half-conceal
osgil n, half-retreat
osglwm, glymau n, tent fastening
'osglymu v, to tie slightly
[osgo n, obliquity, slope. Ar osgc
.osgoi v, to go aside, to avoid [sloping
osgordd -ion nf, retinue, train. Seren
osgordd, Lleuad osgordd, satellite
osgorddi v, to form a retinue
,osgorddlu -oedd n, body guard
'osgrain a, partly crawling
pgred -ion nf faint belief
Jsgrynu v, to Cviuse quaking
GQW
Gosgudd «, skulking, lurking
Gosgymmon », combustible ; fuel
Goslef -au -oedd nf organ of utterance ;
tone, note ; the throat
Gdsmeithio v, to yield aliment
Gosod -au n, placing ; statute, ordinance ;
position; onset
Gosod v, to put, to set, to lay. to place
Gosodedigaeth nf propositioiij ordinance
Gosodi v, to set, to put, to lay
Gosodiad n, placing; position; estab-
lishing ; proposition
Gosodol a, positional ; statute
Gosog -od n. goshajrlsyf
Goson -ion n, intimation, rumour
Goson v, to intimate slightly
Gosonial v, to be whispering
Gosori v, to be half offended
Gosoriant n, slight offence [evensong
Gosper -au n, evening; evening prayer,
Gosranu v, to divide partly
Gosteg -ion nf silence, attention ; pub-
lishing; address; invocation; pre-
lude. Ar osteg, in public hearing.
Gostegion priodas, banns of matri-
mony
Gostegu v, to silence, to still
Gostegwr, wyr n, the crier of a court,
who commands silence ; silencer
Gostrodyr -iau n, pannel, packsaddle
Gostwng v, to lower, to bring down ; to
humble, to abase [bled, abased
Gostyngediga, lowered; humble; hum-
Gostyngeiddio v, to become abased, to
become humble
Gostyngeiddrwydd n, humility, lowliness
Gostyngu v, to lower, to abase, tohumble
Gostyngwr, wyr, Gostyngydd -ion n, one
who abases, inchnes, lowers, or hum-
Goswydd -au nf petty office [bles
Goswyn -ion nf slight charm
Gosymaith, ymeithion n, support, food
Gosymdaith, deithion n, provision, sup-
port [vide sustenance
Gosymdeithio, Gosymeithio v, to pro-
Gosymmud n, slight move : v, to move a
Gosymu v, to warble [Utile
Gosymwy a, warbling, trilling
Gosyn a, half amazed
Gosynio v, to consider
Gosyrthio v, to totter
Got n, incontinence
Gotio v, to commit adultery
Gotoew -on n, spur
Goth_ n, repulsion; pride [proudly
Gothi v, to scorn, to be proud, to act
Gowaered n, declivity, slope, descent
173
GRA
GRE
Gowanu v, to divide j to gash
Gowel a, transparent, clear
Gowelw n, somewhat pale
Gowenu v, to half smile
Gower -an n, croft, close
GÖwni n, basting stitch
Gowregysu v, to gird slackly
Gowrid n, slight blush
Göwrthodi v, to half reject
Gowybod v, to know partly
Gowych a, somewhat brave
Göyfed n, slight sipping
Göynys -oedd nf peninsula
Göysu v, to half consume
Gra n, nap, frieze of cloth
Grab -oedd n. cluster, exuberance
Graban -au nf, vineyard
Graban en, corn marigold
Grahin a. clasping; scrambling
Grabinio'v, to scramble
Gradell, gredyll nf, circular plate of cast
iron to bake bread or cake upon ; bake-
stone ; griddle ;grate=Greidell ( N.W.)
Gradd -au nf, degree, rank, state, quality
Graddeb -ion nf climax
Graddedigaeth nf graduation
Graddeg -au nf, scale
Graddiad n, graduation
Graddiaith nf, climax
Graddiannu v, to graduate
Graddiant, iannau n, graduation
Graddineb n, graduality
Graddio, Graddogi, Graddoli v, to con-
fer rank, to graduate
Graddog a, graduated : -ion n, graduate :
Graddol a, progressive \_nf scale
Graddor -ion n, graduate
Grae n, what is asperate, sharp, or rough
Graen n, asperity; grief; grain, gloss
Graen a, asperate; grievous
Graender n, poignancy
Graenon np, gravelly particles
Graenu v, to make rough
Graenus a, glossy
Graf np, the gariic=Craf
Grafel, grefyl n, lubber ; ruffian
Grai, greioedd n, blight, blast
Graian en (greienyn n), gravel, coarse
Graiander n, granulosity [sand
Graianen nf, grain
Graianol, Graiandde, Graianllyd a, gra-
velly, gritty
Graianu v, to granulate
Graid, greidiau to, sun heat; ardency
Graid a, ardent, vehement
Grain, greinion nf socket ; ring
Grumadeg -au ??, grammar
Gramadegol a, grammatical
Gramadegwr, wyr, Gramadegydd -ion í ,
gi'ammarian
Gran -au n, the cheekbone ; eyelid
Gran a, precipitous, shelvy
Grin n, grain, gloss, lustre
Granwg n, side of the face
Granygre n, the visage
(rras -au n, grace
Gra^lawn a, full of grace, gracious
Grasol, Grasusol, Grasus a, gracious I
Grasusau np, graces=Grasau
Grawn np (gronyn «), berries; grai) a
roe of fish. Grawn Corinth, curran \
Grawnafal -au n, pomegranate
Grawnwin np, gi-apes
Grawth n, plunge
Grawthu v, to plunge
Grawys n, festival ; Lent=Garawys
Gre -on nf, flock, herd ; stud
Gread n. herding, flocking
Greal -on n, aggregate of elements ; cod I
collection ; magazine, miscellany
Greal u v, to aggregate elements
Greant 7i, aggregate ; collection; codefl
Greawd??. aggregate
Greddf -au nf nature; instinct; dispwB
Greddfiad n, habituating [ti
Greddfol a, habitual, natural
Greddfu v, to habituate
Greff -ion nf sneer ; irony
Greffiad n, sneering
Greg n, cackle, cackling
Greiad n, singeing, blasting
Greian -au nf what gives heat ; the s I :
Greidell -i nf griddle. See Gradell I
Greidio v, to scorch, to singe
Greidiol a, scorching, blasting
Greidyll -au n, griddle, grid-iron
Greienyn, graian n, grain of gravel I
Greinio v, to form a ring
Greinyn n, ear-ring ; pendant
Greio v, to singe, to blast
Greiol a, singeing, blasting
Grelyn -au n, drinking-pool
Grem -iau n, crash ; gnash
Greinio v, to crash ; to gnash
Gren -i nf large earthen vessel
Greolen nf briony plant
Greor -ion n, flock, herd
Gresaw -on n, weloome=Croesaw i
Gresawiad n, welcoming
Gresawu v, to welcome
Gresi n, pity, compassion
Gresyn n, pity ; misery : a, piteous I
Gresyndod n, pitifulness
Gresvngar a, compassionate
174
GRW
GWA
Bresyni n, piteousness
I wesynol a, deplorable, pitiable
presyuu v, to commiserate
Bresynus a, miserable, pitiful
3rëu v, to aggregate
Srewys n, herd ; stud
ìriddì'an -au n, groan, moan
iridd'hn v, to groan
Iriff, Grifft, -oedd n, frog spawn
iriffyll n, frog spawn
irig », low rustle
irigwd n, rustling
[îriîl -iau n. creak, chirp
Srill a, creaking, chirping
ìrillgnoi v, to eranch
rrillian v, to keep creaking
Irilliedydd -ion n, cricket
ìrillio v, to creak, to crash ; to chirp
«to np (gröyn n), pebbles : nf ridge
of pebbles, formed by the sea
ìroeg nf, the Greek language, Greek ;
ironell -au nf hard roe offish [Greece
'îẁnellu v, to generate roe
fronyn -au n, grain, particle
rronyniad n, granulation
rronynog a, having grains
rronynol a, granular
irony mi v, to granulate
rröyn n, pebble, single pebble
rrual n, gruel, porridge
rraalu v, to turn to gruel
rad n, grain of stone, grit
rudd -iau nf cheek bone ; cheek
ruff, Grufi't, -ion n, what is fierce,
■rug -oedd n, heath, ling [griffin
rugiad, iaid n, emmet
■rugiar, iek nf moor-hen, grouse
rugion np (-yn n), emmets, ants
ruglwyn -i n, sweet broom
rugo v, to gather heath
rugog a, full of heath
rat n, grit ; fossil
ratio v, to lay on grit
rwgach v, to rumble
jrwgn n, broken rumbling
rwgnach v, to grumble
rwng n} grunt ; rumbling noise
rwm n, murmur ; growl
rwn, grynau n, ridge in a field
,rŵn n, trembling noise, cooing
rwnach n, grumbling=Grwgiiach
nvnan n, hum; purang; cooing
rwnan v, to hum, to drone
|rwniad n, droning
J&rys np (-en nf), wild gooseberries
rwyswydd np (-en nf), gooseberry-
trees, gooseberry-bushes
Grwyth n, murmur
Gnvytho v, to murmur
Gryd -iau n, scream ; war-whoop
Grydian, Grydio v, to scream, to whoop
GiTuiaiU n, screaming out
Grydwst ?i, murmur
Gryg -oedd n, harshness, roughness
Gryglys np, heath berries [grunt
Gryngian, Gryngio v, to be grunting, to
Grym -oedd n, force, energy : a, powerful
Grymial, Grymiala v, "to mutter, to
make a murmur
Grymialog, Grymialus a, muttering
Grymian v, to drone ; to grunt
Grymiannu, Grymio v, to make potent
or energetic, to strengthen, to give
energy
Grymian t n, potency, energy
Grymus a, powerful, strong, nervous
Grymusder n, potency
Grynio v, to form or lay ridges
Gryw nf, Greek
Gubain v, to hold, to moan
Gwach -au nf hole ; cavity
Gwachell, gwechyll nf, skewer; knit-
Gwachellu v, to skewer [ting needle
Gwachul a, lean, lank; feeble
Gwad n, denial, disowning
Gwadaeth, eitlii n, spout, cock, the
spout of a flour mill
Gwadal a, staunch, firm
Gwadaliad n, staunching
Gwradalu v, to make staunch
Gwadalwch n, staunchness
(jwadiad n, denying
Gwadn, Gwaddn, -au n, base, sole
Gwaduu v, to sole ; to foot it
Gwadol a, denying, negative
Gwadu v, to deny; to disown
Gwadd -od nf, mole
Gwaddeg -au nf, spout ; scuttle
Gwaddod -ion n, sediment, lees
Gwaddodi v, to cast a sediment
Gwaddodlyd a, feculent, dreggy
Gwaddol -ion n, portion; money
Gwaddoli v, to dower, to portion
Gwaddolog a, dowered. Brenines wa-
ddolog, queen dowager
Gwaddotwr, wyr, Gwaddwr, wyr n,
Gwae -oedd n, woe [molecatcher
Gwaed n, blood, gore. Gwaed cyn
del wad, fetus, embryo in the womb,
Curiad y gwaed, pulse
Gwaedboer n, blood-spitting
Gw aedffrau nf blood-spilling
Gwaedgi, gwn n, bloodhound
GwacdglaisJeisiau n, blood stripe
175
GWA
GWA
Gwaedgoll n, bloodshed
Gwaedgrawn n, pus, matter
Gwaedguriant n, pulse
Gwaediad n, bleeding, phlebotomy '
Gwaedlawn a, whole blood
Gwaedled of bloody, blood-stained
Gwaedlif, Gwaedlin, -oedd n, bloody
flux, dysentery, issue of blood
Gwaedlyd a, bloody, sanguinary; cruel
Gwaedlydu v, to stain with blood
Gwaedlys n, blood-wort ; centinody
Gwaedneu », blood issue
Gwaedog a, abounding with blood
Gwaedogaeth nf, sanguinity
Gwaedogen nf blood pudding, black
padding
Gwaedogi, Gwaedoli v, sanguify
Gwaedol a, sanguineous, of blood
Gwaedoliaeth nf kindred by blood,
consanguinity
Gwaedrawd n, course of blood
Gwaedu v, to bleed, to let blood
Gwaedd nf cry, shout
Gwaeddan n, bawler
Gwaeddfan a, loud shouting
Gwaeddfawr a, heinous, crying
Gwaeddgreg a, hoarse shouting
Gwaeddi v, to cry, to shout
Gwaeddol a, crying, shouting
Gwaeddolef -au n, cry of woe
Gwaeddol ef -au nf, exclamation
Gwaefyd n, state of woe
Gwäeg nf, fibula; clasp
Gwliegu v, to buckle ; to clasp
Gwael a, low, base, vile ; poorly
Gwaelder, Gwaeledd, Gwaelni n, vile-
ness; misery; wretchedness
Gwaeleddu v, to make wretched
Gwaelod -ion n, bottom, base; dregs,
bottoms, lees [produce dregs
Gwaelodi v, to bottom, to settle, or to
Gwaelu v, to grow low or poor ; to be-
Gwaelu v, to make vile [come faint
Gwäell,gwëyll,Gwaell, gweill nf skewer,
broach; knitting-needle; spindle.
Gwäell neidr, dragon-fly
Gwäellu v, to skewer, to broach
Gwaen, gweunydd nf, plain, meadow
Gwaened a, headlong ; furious
Gwaent n, full view
Gwaenu v, to put in view
Gwaenyd v, to go headlong
Gwaer n, downward look ; simplicity
Gwaer a, simple ; rustic, clownish
Gwaered -ydd n, descent, slope
Gwaeredu v, to tend downward
Gwaerol a, simple ; rustic
[wor.1
to becon
Gwaes -ydd n, pledge ; deposit
Gwaesaf -oedd n, pledge ; deposit : war
rant; deposition
Gwaesafol a, deponent
Gwaesafu v, to pledge ; to insure
Gwaesol a, earnest ; warranting
Gwaesu v, to pledge ; to deposit ; to p
Gwaeth, Gwaethach a, worse, more
Gwaethaf a, worst, most bad. Gwaethi
y modd, so much the worse, I t
sorry to say, to make things worse
Gwaethäu r, to grow worse, to impair
Gwaetherwydd i, alas
Gwaethliad n, strugghng
Gwaethu i-, to make worse
Gwaethwaeth ad, worse and
Gwaethwg n, impaired state
Gwaethygiad n, impairing
Gwaethygu v, to impair
Gwaew, gwaewyr n, pang, pain, agon
spasm : nf spear, lance
Gwaevrffon, ffyn nf javelin
Gwag n, void, vacuum
Gwag a, void, empty, vacant
Gwagder n, emptiness
Gwagedd -au n, emptiness ; vanity
Gwageddu v, to act vainly
Gwagelog a, circumspect, wary
( rwagelu v, to act cautiously
Gwagelyd v, to shun, to avoid
Gwagfa, f ëydd nf vacuum
Gwagfalch a, vainglorious
Gwagfolach n, vain boasting
Gwaghau ,Gwagio v, to luaki
Gwagiad ?^, making void
Gwagiaith nf, vain prattle
Gwagl n, waggling, instability
Gwaglais, leisiau n, hollow voice
Gwagle -oedd n, empty place, space, vc
Gwaglog a, unsteady, waggling
Gwaglwyf en (-en nf), the linden
Gwagnod -au n, cipher, naught, 0, ta
Gwagogoniant n, vain glory
Gwagorchest -ion nf ostentatious sk
Gwagorfoledd n, vain triumph, boasti
Gwagr, Gogr, -au ii, sieve; riddle
Gwagraid, eidiau n, sieveful
Gwagrwr, wyr n, sievemaker
Gwagymffrost n, rodomontade, swagg
Gwagymgais n, vain attempt [i
Gwang vf greed, voracity^Gwanc
Gwangen, gwangod nf, the shad
Gwangiad, iaid n, the sewin fish
Gwahan n, separation; difference
separate, distinct. Ar wahan
rately, apart, by themselves
Gwahanai. eiou n, genitive case
176
ì a void
•anc
1 fish
nice:
n, se
GWA
Bfehanblŷg -ion n, the diapliora
[Jwahanedigaethydd -ion re, the genitive
Swahanfod -an ti, individual [case
Bwahanglaf a, leprous. Gwahangleif-
Swahanglwyf n, leprosy [ion, lepers
Gwahanglwyfus a, leprous
Gwahaniadol a, disjunctive [distinction
fiwahaniaeth n, separation; difference,
Swahaniaethol a, disjunctive [nate
Grwahaniaethu v, to differ ; to discrimi-
Gwahanien -i nf separation veil
Swahannod -au n & nf colon
Gwalmnnodiad n, Gwahannodiaeth nf,
punctuation
Gwahanol a, separating; different.
Cleifion gwahanol, lepers
iGwahanoldeb n, separateness
.Gwahanoli v, to make distinct
Bwahanran -au nf paragraph
Gwahanred -ion nf discrimination
Bwahanredol a, discriminating
■ftrahanredu v, to distinguish
Gwahansang -an nf parenthesis
Mrahansangiad n, interposition
Gwahansangol a, parenthetical
fiwahansangu v, to interpose [guish
iGwahanu v, to divide, to part; to distin-
Bwahardd, Gwaharddu v, to prohibit,
' to forbid
Gwahardd -oedd n, prohibition
Gwaharddeb -ion nf injunction
Gwaharddol a, prohibitory
■rahen n, exhaustion
Gwahenu v, to exhaust, to empty
Gwahenydd -ion n, one who pours out
jGwahodd, ion, Gwahoddiad -au n, bidd-
ing, invitation
Gwahodd, Gwahoddi v, to invite, to bid
Gwahoddwr, wyr ?^, inviter
Gwail, gweilion n, what is over or spare
Gwain, gweiniau nf, what serves or sup-
ports; carriage; sheath, scabbard
Gwain, Owaint a, smart, neat, brisk
Gwair, gweiriau n, hay
iGwair a, fresh, sprouting ; ardent
'Gwaisg ii, briskness ; vigour
Gwaisg a, brisk, lively
iGwaith, gweithiiiu n, act, action ; work.
.' Gweithiau, works, manufactories
Gwaith, gweithiau nf course, turn, time
;Gwaith c, because that, since
Gwâl, gwalau if, couch ; inhabited re-
gion ; plat ; fallow. Gwâl ysgyfarnog,
i hare's form
,Gwal -iau, gwèlydd nf wall, rampart
Gwala nf fullness, sufficiency
Hnlabr -an vf, pathway
12
GWA
Gwalad n, arrangement, order
Gwaladr, gwelydr n, ruler, sovereign
Gwaladru v, to arrange, to order
Gwala eth n, grief, sorrow=Galaeth
Gwalaethu v, to grieve
Gwalas -au nf couch ; low land
Gwalbant n, the top of a wall of a
building where the beams rest
Gwalc -iau nf tui'n up; fence work;
battlement, parapet, rail ; cock of a hat
Gwalcio v, to turn up, to cock [tied
Gwalciog a, turned up, cocked ; embat-
Gwalch, gweilch n, what soars ; hawk ;
hero; fellow
Gwalches -au nf female hawk
Gwalchu v, to soar aloft
Gwalchwr, wyr n, falconer
Gwalchwriaeth, Gwalchyddiaeth nf
Gwald -iau n, hem; welt [falconry
Gwaldas -au nf strengthening welt
Gwaldon -au nf raised bank
Gwaldu v, to welt, to hem
Gwales -au nf, couch ; region
Gwalfa, f Liu nf, layer, stratum
Gwaling -au n, litter, brood
Gwalio v, to wall, to fence
Gwaltes, eisiau nf welt of a shoe
Gwalteisio v, to form a welt
Gwalwys up, the Gauls=Galwys
Gwaly -on n, capacity, inside
Gwalyo v, to make full [negligence
Gwall -au n, defect, neglect, want;
Gwallawd n, failure, mistake
Gwallawiad n, pouring out
Gwallbwyll n, irrationality, defect of
Gwalldan -au n, wildfire [reason
Gwallfarn -au nf faulty judgement
Gwallgam -au n, false step
Gwallgof n, distraction, madness
Gwallgof, Gwallgofus a, mad, distracted,
insane, deranged [asylum
Gwallgofdy, dai n, madhouse, lunatic
Gwallgofi v, to become distracted, de-
deranged, or insane
Gwallgofiaid np, lunatics, madmen
Gwalio v, to pour, to empty
Gwallofaint n, defection, failing
Gwallon" v, to pour out
Gwallofiad, iaid n, tapster
Gwallog a, defective, faulty
Gwallogair n, error in pleading
Gwallt n&c en (-yn n), hair of the head
Gwalltiad n, growing of hair
Gwalltog a, having hair, haired
Gwalltu v, to grow hair [erroneous
Gwallus a, negligent, faulty, defective ;
Gwallusdra n, negligence
177
GWA
GWA
Gwallwg, Vgion n, detection
Gwallygfa, f è'ydd nf imperfection
Gwallygiad n, making faulty
Gwallygus a, defective, fallible
Gwammal a, wavering, fickle, unstable
Gwammaldra n, inconstancy, fickleness,
instability, capriciousness
Gwammaliad n, wavering
Gwammalu v, to waver
Gwan, gwanau n, thrust, stab, prick
Gwan a, weak, feeble, faint: p gwcinion
Gwan, gweiniaid no, weak person, weak-
Gwanaf-aura/, layer, stratum; row [ling
Gwanafu V, to place in layers
Gwanar n, leader: a, leading; forward
Gwanas -au nf jut ; prop ; shank ; clasp :
Gwanasu v, to prop ; to clasp [hook
Gwanc -iau nf basket ; greed, voracity,
Gwancio v, to gorge, to glut [greediness
Gwancus a, voracious, greedy
G wander -au n, weakness, debility
Gwaneg -au nf gait; drift; haunch;
Gwanegiad n, drifting [surge
Gwanegu v, to rise in waves
Gwanftyddio v, to mistrust
Gwangalon a, weak-hearted
Gwangoelio v, to distrust
Gwanhau v, to weaken
Gwanobeithio v, to despond
Gwanol a, stabbing, pricking
Gwant -au n, butt, mark
Gwantan a, fickle ; wanton
Gwantu v, to sever ; to thrust
Gwanu v, to pierce, to thrust, to stab
Gwanwyn n, the spring
Gwanychiad n, debilitating ; debility
Gwanychu i\ to debilitate^to weaken
Gwâr a, placid, gentle, tame
Gwar -au nf the nape of the neck
Gwara, eon n, fencing ; play, game : v,
to fence ; to play
Gwaradwydd 71, reproach [age
Gwaradwyddo v, to disgrace, to dispar-
Gwaradwyddus a, scandalous, disgrace-
Gwarafun n, restraint ; grudge [ful
Gwarafun, Gwarafuno v, to begrudge
to forbid, to prohibit
Gwarafuniad n, begrudging
Gwaranred -ion nf, guarantee
■ Gwaranredu v, to guarantee
Gwarant -au nf, security, warrant
Gwarantol a, warranting
Gwarantu v, to warrant, to certify
Gwarbin -au n, bow-pin of a yoke
Gwarcen nf top of the back
Gwarchad, Gwarchadw n, guarding : v
to ward; to watch
warchae -oedd n, blocking up; siege
v, to block up; to besiege
Gwarchaead n, besieging
Gwarchan -au nf incantation [bosiegi
Gwarchäu, Gwarchan v, to confine, t)
Gwarchawdwr, wyr n, one who guards
warden, conservator
Gwarchdwr, dyrau n, watch tower
Gwarched v, to ward, to watch
Gwarcheidiol a, conservatory
Gwarcheidioldeb n, conservation
Gwarcheidwad, aid n, guardian
Gwaxcheidwadaeth nf guardianship
Gwarchen -au nf surface [men
Gwarchglawdd, gloddiau n, intrench
Gwarchiad n, covering up
Gwarchlys -iau n, castor oil plant
Gwarchod n, guarding in: v, to lool
after, to watch, to ward
Irwarchodaeth nf wardsliip
Gwarchodi v, to ward, to watch
Gwarchodlu, Gwarchawdlu, -oedd cr,
Gward n, guard, ward [garriso
Gwarder n, placidness
Gwardwydd «, scandal=Gwaradwydd
Gwardd -ion n, prohibition: v, toforbi<
Gwarddiad n, prohibiting
Gwarddol a, interdictory, prohibitory
Gwarddrws, ddrysau n, lintel of a door
Gwarddu v, to prohibit=Gwahardd |
Gware v, to play, to sport=Chwareu
Gwared v, to deliver, to redeem
Gwared -ion n, release, deliverance, re
demption; remedy; afterbirth
Gwarediad n, delivering, redeeming
Gwarediant n, deliverance
Gwaredig a, delivered, redeemed [some
Gwaredigion np, the redeemed or ran
Gwaredigol a, redemptory
Gwaredol a, redeeming, saving
Gwaredoldeb n, redeemed state
Gwaredred nf refuge ; emancipation
Gwaredydd -ion, Gwaredwr, wyr n, de
liverer, redeemer [nes
Gwaredd n, placidity, mildness, gentle,
Gwareddogi v, render mild
Gwareddol «, humanizing
Gwareiddio v, to make gentle, to tame i
to humanize, to civilize
Gwareu -on n, play, sport; game=
Gwarff'oniad n, trouncing [Chware
Gwargaled a, stifihecked, obstinate
Gwargam a, having a stooping
Gwargemi n, stoop in the back _
Gwarged -ion nf surplus ; leavings
Gwargrwm a, round shouldered
Gwargrwth a, hunch-backed
178
GWA
GWA
Éirargrymu r, to stoop the back
Gwarhâd nf making tame
Gwarhau v, to tame, to make gentle
JGwarineb n. gentleness [burse
Gwario v, to expend, to spend, to dis-
•Gwarllost, Gwarog, -au nf, the bar part
Gwarogaeth nf homage [of a yoke
Gwarogi v, to subjugate
•Gwarogiad n, subjugating
JGwarsangiad n, trampling
iGwarsyth a, stiffnecked
fcrarsythni n, stiffneckedness
Gwart n, guard, ward
Gwartiad n, guarding
Gwartu v, to guard, to ward
Gwarth n, reproach, shame, disgrace
Gwartha v, to asperse, to reproach
Gwarthâd n, disparaging
•Gwarthiied n, aspersion
fcwarthaf-ion», summit, surface. Dyfod
ar warthaf, to assail, to come upon
Gwarthafl -au nf stirrup
fGwarthaflu v, to put on a stirrup
!;Gwarthafu v, to go upon ; to ride
Gwarthal -ion n, thing to boot; agio
.Gwarthan nf, covert, shelter
Gwarthäu v, to asperse
Gwartheg np, horned cattle
Gwarthegydd -ion n, cattle-dealer
Gwarther -au n, cavalier
Gwarthfa -oedd nf, the private part
Gwarthfael nf mean advantage
Gwarthfor -oedd n, surf of the sea
Gwarthiad n, aspersion
i Gwarthle -oedd n, the privities
Gwarthlef -au nf calumny
iGwarthol -ion nf stirrup
Gwarthor -ion n, quadrature, quarter
Gwarthrudd -iau n, disgrace, contumely
Gwarthruddo v, to scandalize, to dis-
Gwarthruddiol a, scandalizing [parage
Gwarthu v, to asperse, to degrade
Gwarthus a, shameful, disgraceful
Gwarwch n, gentleness
Gwarwg, ygau n, stoop, bend
Gwarwy -on n, pleasure ; play
Gwary n, bow of yoke
Gwas, gweision n, youth; servant.
Gwas y dryw, titmouse. Gwas y
gog, hedge sparrow. Gwas y neidr,
' dragonfly. Yr hen was, the devil
Gwasaeth n, attendance, service
; Gwasaethu v, to minister
Gwasaidd a, servantlike, servile
.Gwasan nc, youth ; page
Gwasanaeth n, service
Gwasanaetbgar a, serviceafek
Gwasanaethiad n, serving
Gwasanaethol a, ministering
Gwasanaethu v, to serve
Gwasanaethwr, wyr, Gwasanaethydd
-ion n, servant, man-servant
Gwasanaethwraig, wragedd, Gwasan-
aethyddes -au nf maid-servant
Gwasant -au n, ministration
Gwasarn -au n, foundation; what is
strewed; litter; booty
Gwasarniad n, strewing
Gwasarnu v, to strew, to litter
Gwasel -au n, glance, sight, aim
Gwasg, gweisg, -oedd, -au nf press,
waist; pressure
Gwasgar -ion n, dispersion : a, scattered.
Ar wasgar, scattered abroad, dispersed
Gwasgarawd n, dispersion
Gwasgaredd, Gwasgaroldeb n, the] quali-
ty of being dispersed
Gwasgarfa -oedd nf scene of scattering
or dispersion
Gwasgariad n, scattering
Gwasgarog a, being scattered
Gwasgarol a, scattering [perse
Gwasgaru, Gwasgar v, to scatter, to dis-
Gwasgfa, f ëydd, -on nf pressure ; pang ;
Gwasgiad n, pressing [fit
Gwasgod -ion n, shelter, covert
Gwasgod -au nf waistcoat
Gwasgodfa -on nf covert ; bower
Gwasgodi v, to shelter, to shade
Gwasgodlen -i nf awning
Gwasgodol a, sheltering
Gwasgodwydd n, bower, arbour
Gwasgol a, pressing, squeezing
Gwasgrwym -au, n, bandage. Gwasg-
rwymau, stays
Gwasgu v, to press, to squeeze
Gwasgwyn, gweisgwyn n, gentle rise
Gwasgwynfarch,feirch«, managed horse
Gwasod a, tufty (as a cow)
Gwasodi v, to be tufty
Gwasodrwydd n, tuftiness
Gwasol a, ministering, serving
Gwastad -oedd n, level, plain
Gwastad a, level, plain, smooth; steady;
constant. Yn wastad, always, for
ever
Gwastadedd n, evenness, level [place
Gwastadfa, Gwastadle, -oedd n, level
Gwastadfod -au nf, constant state
Gwastadiad n, levelling
Gwastadol a, uniform ; continued, con-
tinual. Yn wastadol, continually,
always
Gwastadoldeb n, continuity
179
0WE
Gwastadrwydd n, evenness
Gwastadu v, to make level
Gwastata v, to be steady or even
Gwastatiiu u, to level, to smooth; toi
make even; to rest; to be composed
Gwastraff -ion n, waste, prodigality
Gwastrafm v, to squander, to waste
Gwastraffwr, wyr «, prodigal or waste-
ful man, waster
Gwastrawd. trodion n, groom, equerry
Gwastrin -ion n, servitude, toil
Gwastrodedd n, office of a groom
Gwastrodi v, to serve as a groom
Gwasu v, to make a servant
Gwatwar -oedd n, mockery, jest
Gwatwar v, to mock, to deride, to ridi-
Gwatwaretligaeth nf derision [cule
Gwatwareg nf sarcasm, irony
Gwatwargar a, derisive, sarcastic
Gwarwargerdd -i nf irony, satire, 1am-
Gwatwariaith nf irony [poon
Gwatwaru v, to mock, to jest, to deride
Gwatwarus a, mocking, sarcastic, or
deriding [satirist
Gwatwarwr, wyr /?, mocker, scoffer;
Gwatwor, &c.=Gwatwar
Gwau, gweuoedd ra, weaving; knitting:
v, to weave ; to knit
Gwandd.gweuddau vf daugbter-in-law
Gwawch nf loud scream
Gwawd -iàu n, panegyric ; irony, jeer
Gwawdgar a, fond of praise ; apt to jeer
Gwawdio >:, to panegyrize; to jeer; to
Gwawdodyn n, metre so called [mock
Gwawdus a, encomiastic; jeering, iron-
ical, mocking
Gwawdydd -ion n, panegyrist ; mocke
Gwawl n, light, radiancy
Gwawn n, the gossamer
Gwawr n, hero, worthy
Gwawr -oedd nf, dawn, day-break; hue
Gwawrio v, to dawn
Gwb n, moan, doleful cry
Gwd n, wind, twist, turn
Gwden -i, gwdyn nf withe ; coil
Gwdeniad n, withing
Gwdenu v, to twist a withe
Gwdd n, what twists or turns
Gwddi, Yod n, hedging-bill
Gwddor -au nf, wooden bridge
Gwddf, gyddfau, Gwddwg, Gwddw n,
the neck, throat
Gwddwgen nf neckcloth
Gwe -oedd 7if web. web of cloth
GvrepxssGo, Gwa, Gwo
GWead n, weaving; knitting [weaver
Uweadur -iaid, Gweawdr, odron n,
GWE
Gweb -au nf visage; phiz
Gweery a, vapid, feeble, flimsy
Gwech af brave ; fine, gay : m gwych
Gwed n, utterance; saying
Gwedi, Gwedy^jr, after, later than : ad
after, afterwards. Gwedi myned
gone. Mae wedi bod, has been
Gwediad n, saying
Gwedn, af tough, tenacioxrs : m gwydn
Gwedol «, relating to speech
Gwedresi nf lizard
Gwedyd v, to say, to speak
Gwedyn ad, afterwards
Gwedd -au nf, aspect, form; yoke; teanr
Gweddaidd a, orderly, appropriate, suit-
able, decent, becoming
Gweddeidd-dra n, orderliness, propriety
decency; moderation; handsomeness
Gweddeiddgar a. orderly, decent
Gweddeiddio v, to make decent
Gweddi, i'au nf prayer, supplication
Gweddîad n, praying
Gweddiad n, conforming
Gweddiant n, conformity
Gweddig a. seemly, decent
Gweddill -ion n, remnant; leavings
Gweddillio v, to leave remnants
Gweddillyn n, small remnant
Gweddio v, to pray, to supplicate
Gwedd'iwr, iwyr n, supplicator, sup
pliant, petitioner
Gv.eddlys -iau n, herb wood
Gweddnod -au nf feature
Gweddog a, connected, yoked
! a, orderly; reasonable, moder
itty well
b n, orderliness
li v, to render orderly
Gweddu v, to render orderly ; to yoke
to wed; to become, to suit, to befit
Gweddus a, orderly ; seemly; fitting
Gweddusdra n, orderliness
Gweddusiad n, making orderly
Gwedduso v, to render orderly or fit
Gweddw a, fit for connection; single
widow. Gwraig weddw, widow
Merch weddw, unmarried woman
spinster. Hen ferch weddw, ol<
maid. Mab gweddw, bachelor, singl
man. Maneg weddw, odd
Ych gweddw, ox deprived of a t'ellov
Gweddwad n, rendering or becomim
single or widowed
Gweddwdod n, single state ; widowhood
Gweddwi v, to render single
Gweddyg -au n, shoe-last
Gwefl -au "/, chop, snout, lip
1Z0
GWE
GWE
Gweflaid, eidiau nf chopi'ul
Gweflo v, to lick; to cry; to snivel
Gwerlod -iau n, clash on the chops
Gwefiodio v, to dash the chops
Gweflog a, blubber-lipped
Gwefr -au n, amber
Gwefraidd, Gwefrol a, of the nature of
amber; electric. Hysbysai gwefrol,
electric telegraph
Gwefreiddio v, to electrify
Gwefru v, to do with amber
■wefus -au nf the human lip
Gwefusglec -iau nf smack of the lip
Gwefusiad n, touching the hp
Gwefuso v, to touch lips
Gwefusog a, having lips
Èwefusoì a, labial, of the lip. Gwefus-
olion, labials
Ineg n, totter, wagging
■wegi n, vanity, levity
[Swegian v, to keep tottering
Bwegil -au nf the nape of the neck
Ifwegilio v, to turn the back
Gwegilsyth a, stiifnecked
Gwegio v, to totter, to wag
Gwegiol «, tottering, wagging
Gweglyd a, tottering, feeble
Gwegriad n, searcing, sifting
Gwegru r, to scarce, to sift
■wegrwr, wyr, Gwegrydd -ion n, sifter ;
sieve-maker
■wegryn n, searcing, sifting
Gwegryniad n, searcing
gwegrynu, Gwegryn v, to searce, to sift
Gwengyn n, the sewin fish
Gwehelyth -au nf lineage ; tribe
Gwchil nf imperfect fruit
i Gwehilio v, to yield refuse
Gwehilion np. refuse, trash, outcasts.
Gwehilion y bobl, refuse of society,
scum of the"eai-th
Bwehilioni v, to yield refuse
Gwehyn -iun ?i, exhaustion
'. pouring, shedding
Rwehynai, eion n, exhauster
■jrehyniad n, effusion
Gwelivnol o, effusing, pouring
Gwehynu v, to effuse, to pour
Gweilchydd -ion a, falconer
GwL-ilgi. i'oedd nf torrent; ocean
Gweilging -oedd >i, beam, bar, perch
Gweili n, spare, surplusage
Gweilig a, being over, spare
■weiling n, pole brass, brass
Gweilw n, spare, surplus
Gweilydd -ion n. sparer; absolver
Gweini n. service, servitude
weini v, to attend, to minister, to serve
Gweiniad n, serving ; sheathing
Gweiniant n, ministration
Gweinid n, attendance ; service
Gweinidog -ion n, minister; servant
Gweinidoga v, to perform service, to
minister
Gweinidogaeth nf ministry, service
Gweinidogaethu v, to minister
Gweinidoges -au nf maid-servant
Gweini dogi v, to minister, to serve
Gweinidogol a, ministrant
Gweinif n, ministration
Gweinifiad, iaid n, one who serves
Gweinig o, ministrant, serving
Gweinigio v, to minister
Gweinigiol a, ministrant
Gweinio i\ to put in a sheath, to sheathe
Gweini ol a, ministrant; sheathing
Gweinydd -ion «, attendant ; servitor
Gweinyddes -au nf female attendant
Gweinyddferch -ed nf serving-woman
Gweinydd iad n, ministering
Gweinyddiadu », to minister
Gweinyddiaeth nf ministry [wait
Gweinyddu », to minister; to attend, to
Gweinyddol a, ministering
Gweirdir -oedd n, hay land [meadow
Gweirglawdd, gloddiau nf hay-field,
Gweirio v, to make or become hay
Gweiryn n, blade of hay
Gweisgen -au nf press, stamp
Gweisgi o, alert, brisk, gay. Cnau
gweisgi, ripe nuts, slipshel] nuts
Gweisgi'o v, to slip out ; to make brisk
Gweisgion np, husks, shells
Gweisgioni v, to husk; to crumble
Gweisionain np, tiny striplings
Gweitio v, to wait
Gweithdy, dai n, workhouse ; workshop
Gweithfa, fëydd nf manufactory
Gweithfaol a, manufacturing
Gweithfuddig o, victorious
Gweithgar a, industrious ; laborious
Gweithian ad, now
Gweithiau ad, sometimes, at times
Gweithiedydd -ion n, operator
Gweithio v, to work, to operate, to labour
Gweithiol a, working
Gweithiwr, wyr n, workman, labourer
Gweithle -oedd n, workshop
in ad, at present, now
Gweithred -oedd nf action, act, deed
Gweithredai, eion n, operator
Gweithrediad n, working, operation
Gweithred iadu, Gweithrediannu v, to
Gweithrediant «. operation [operate
181
GWE
GWE
Gweithredol a, operative, active
Gweithredu v, to operate, to act, to work
Gweithredwr, wyr n, worker
Gwel to, the sight or vision
Gweladwy a, what may be seen, visible
Gwelameg nf haw in the eye
Gwelchyn to, pert little fellow
Gweled v, to see; to perceive; to ob-
serve : to, sight, vision
Gwelediad to, seeing, perception
Gwelediant to, vision, perception
Gweledig a, being seen, visible
Gweledigaeth nf, a vision ; apparition
Gweledydd -ion to, spectator, seer
Gweilgin », tong ; hitch
Gweli, l'au to, wound ; calumny
Gweling -au nf, clear space ; lawn
Gweli'o v, to lay open ; to wound
Gwelw a, pale : to, pale hue
Gwelwad to, making pale
Gwelwder to, paleness
Gwelwi v, to grow pale
Gwelwlas a, pale blue ; pale
Gwely -au n, bed, couch ; plat ; tribe
Gwelyawd to, lying-in
Gwelyd -on to, opening ; wound
Gwelydd -on «, bed ; stock of a family
Gwelyddaint to, state of repose
Gwelyddu v, to take repose
Gwelyddyn to, repository
Gwelyf -au to, couch, bed
Gwely fod to, lying-in
Gwelyfodi v, to lie in
Gwelyg -au », wine-press
Gwelygordd -au nf, kindred, tribe
Gwelyo v, to put in bed, to bed
Gwelyog a, bedded, having a bed ; here-
Gwell a, better [ditary
Gwella v, to better, to mend, to improve
Gwellâd n, bettering, improvement
Gwellaif, lleifiau n, shears, scissors
Gwelläu v, to better, to improve
Gwelleifio v, to cut with shears
Gwelliad », bettering, improvement
Gwelliannu v, to better, to amend
Gwelliant n, amendment
Gwellig a, improving, mending
Gwelling «, benediction
Gwellineb », improvement
Gwellt en, grass ; sward ; straw
Gwelltio v, to turn to straw
Gwelltog a, grassy ; having straw
Gwelltorio v, to cover with grass
Gwelltyn. », blade of grass; a straw
y*gwelltenr
Gwellwell ad, better and better
Gwellynio v, to improv»
Gwemp af fair, gay, splendid : m gwyrap
Gwempl -au nf, wimple, veil
Gwên, gwenau nf smile, simper
Gwen of white, fair, beautiful : m gwyr
Gwen nf fair one, beauty
Gwenan nf, blister on the skin
Gwenci, i'od nf, stoat, weazel
Gwendid -au n, weakness, frailty.
Gwendid y lleuad, the wane of thi
moon. Mae gwendid ar y lleuad, the
moon is in the wane
Gwenddydd nf the morning star
Gwener nf what yields bliss; Venus
Dydd Gwener, Friday. Gwenerau
Fridays
Gwenfa, fäu nf, curb of a bridle
Gwenhwys, Gwenhwyson np, men or
Gwent or Monmouthshire
Gwenhwyseg nf Monmouthshire dialect
the Silurian
Gweniaith nf bland speech ; flattery
Gwenieithio, Gwenieitho v, to flatter
Gwenieithus a, apt to flatter
Gwenith -oedd -au to & en, wheat [wheal
Gwenithen nf Gwenithyn to, grain o:
Gwenithfaen, fain, feini n, granite
Gwennol -iaid nf swallow ; shuttle
Gweno nf, the evening star
Gwenol a, smiling, pleasing
Gwent -oedd nf, fair or open region. A
name for Monmouthshire
Gwentas -au nf, high shoe, buskin
Gwenu v, to smile, to simper
Gwenwisg -oedd nf, surplice
Gwenwyn to, venom, poison
Gwenwyndra ra, poisonousness ; fretful-
Gwenwynig a, poisonous [nes;
Gwenwynllyd, Gwenwynol a, poisonous
venomous; peevish, fretful
Gwenwyno v, to poison ; to be peevish
to fret
Gwenyd to, felicity, happiness, bliss
Gwenydfa -oedd nf the place of bliss
Gwenydiad », making happy
Gwenydu v, to felicitate
Gwenyddiad n, felicity
Gwenyddol a, felicitous ; amusing
Gwenyn np (-en nf), bees. Gwaith 3
gwenyn, checquer work
Gwenynlle -oedd to, place for bees
Gwenynllestr -i «, beehive
Gwenynog a, abounding with bees
Gweol a, relating to weaving, textile
Gwep -au nf, visage, pbiz
Gwepia, Gwepa nf, the visage or look
Gwepio », to make a long fane
Gŵar n, shade
182
GWE
Gwr
Qwer n, tallow, suet
Gwerchyr -iau n, cover, lid
Gwerehyrio v, to cover with a lid
jGwerdd af green, verdant: m gwyrdd
Gwerddem -au, Gwerdden nf emerald
wîwerddon -au nf green spot, mead
Gwerddonell nf, wild clary
Gwerddyr nf the sharebone
■ Gweren -i nf cake of tallow
Gwerf -au nf verb
Gwerin en, the multitude; the common
Gwerin a, vulgar; universal [people
•Gwerinad n, becoming general
Gweriniaeth nf democracy
frweriniaethol a, democratic
©werinlywodraeth -au nf democracy.
» democratic government
Gwerino v, to make or become prevalent
or common
Gwerinol «, universal ; vulgar
i Gwerinos en, the rabble, the mob
pwerinwr, wyr, Gweriniaethwr, wyr «,
i democrat; democratist
Gwerlas -au nf green meadow
1 Gwerlin n, pure descent
Gwern -ydd nf swamp; mead; alder
I grove : np, alder-trees
1 Gwernen -i nf alder-tree ; mast of a ship
! Gwerol a, tallowy; like suet
. Gwers -i nf s])ace, while ; verse. Gwers
tra gwers, alternately
Gwers'a v, to tattle, to gossip
i Gwersig nf sbort lesson
|f Gwersigl -au nf versicle
Ewersyll, Gwe'rsyllt, -oedd n, encamp-
I ment, camp; garrison
Gwersyllfa -oedd nf, site of a camp
Gwersylliad », encamping, castramen-
I Gwersyllu v, to encamp [tation
Gwerth n, value, price ; sale
| Gwerthadwy a, salable, vendable
Gwerthedigaeth nf sale, vendition
Gwerthefin a, sovereign
Gwerthfawr a, valuable, precious
Gwerthfawredd n, preciousness
Gwerthfawrog a, precious. Gwerth-
li fawrocaf, most precious
: Gwerthiad n, selling, vending
Gwerthiant n, price ; vendition
Gwerthiog a, precious, valuable
Gwerthu v, to sell ; to traffic
Gwerthyd -au nf spindle, axis
Gwerthydaid, eidiau nf spindleful
Gwertbydu v, to put on a spindle
Gwerthyr -oedd n, fortification, fort
Gweru v, to generate tallow
Gweryd -au «, sward ; manure ; moss
Gwerydre, rau nf cultivated land ; in-
habited region; landscape
Gwerydu v, to sward; to grow moss;
to till ; to manure
Gwerydwedd 7if the face of the earth
Gwerydd -on n, spring ; youth
Gweryd dol a, tending to spring
Gweryddu v, to spring ; to wanton
Gweryn -od n, worm ; bot
Gweryru v, to neigh
Gwes, gwys n, what is moving
Gwesgrydd n, circumrotation
Gwesgryn n, agitation
Gwesgrynu v. to cause agitation
Gwesawd n, departure
Gwest -i -au nf visit ; entertainment
Gwesta v, to go visiting
Gwestach n, the state of being a guest
Gwestai, eion nc, visitor, guest
Gwesteiad, Gwestiad n, visiting about
Gwesteiaeth nf act of visiting
Gwestfa, f äu nf lodging ; entertainment
Gwestfil -od 11, prowling animal
Gwestifiant, iaint n, visitor, guest
Gwestl -au n, hurly-burly, riot
Gwestle -oedd n, place of entertainment,
lodging-house
Gwestledd n, tumultuous, state
Gwestlog a, riotous, tumultuous
Gwestl u v, to raise a tumult
Gwestr -au nf hitch, noose
Gwestty, tai n, inn, hotel
Gwestu v, to lodge; to entertain
Gwestwng n, going down
Gwestyngu v, to decline=.Gostwng
Gwesu v, to depart, to go out
Gwesyn n, youth ; page
Gwesyndod n, servility
Gwethl n, start, spring
Gwethlu v, to start, to spring
Gweu v, to weave ; to knit
Gweuad n, weaving ; knitting
Gweunblu np (-en nf), meadow-down
Gweundir -oedd n, meadow-land
Gweuol a, weaving ; knitting
Gweurydd -on n, slave
Gwe'us -au w/=Gwefus
Gwew n, purgency ; smart
Gwewyr n, pain, anguish
Gwewyrlys n, anise-seed
Gweyd v, to say, to speak
Gwëydd -ion n, weaver
Gwëyddes -au nf female weaver
Gwëyddiaeth nf weaver's trade
Gwg, gygon n, frown ; glance
Gwi n, sudden emotion, glee
Gwial, gwiail np, rods, twigs
183
GWI
GẀiala v, to gather twigs
Gwialen -i, gwiail nf. rod; perch
Gwialenaid, eidiau nf length of a rod
Gwialenffust -iau nf flail -yard
Gwialenod -iau nf stroke of a rod, stripe
Gwialenodio v, to beat with a rod
Gwialffust -iau nf flail-yard
Gwib -iau nf serpentine course ; range ;
drive, a, wandering. Seren wib,
wandering star; comet
Gwibad ?i, ranging about
Gwibdde nf darting about
Gwiber -od nf serpent ; viper
Gwibfa -oedd nf wandering course
Gwibhwylio v, to cruise
Gwibiad, iaid n, stroller, vagrant
Gwibio v, to rove, to gad, to wander
Gwibiol a, erratic, wandering
Gwibli n, gadding, vagrancy
Gwibio v, to fly or gad about
Gwiblong -au nf cruiser
Gwiblu -oedd nc, band of vagrants
Gwibwrn, yrnau n, whirling eddy
Gwica v, to hawk or cry about
Gwiced -au nf wicket, gate
Gwicor -ion n, hawker, pedlar
Gwich -iau nf crash ; squeak
Gwichad n, squeaking
Gwichell -od nf creaker, squeaker
Gwichiad, iaid, Gwiehiedyn n, perri-
winkle, sea snail
Gwichian, Gwichial r. to keep squeak-
ing or squealing
Gwichio v, to creak ; to squeak ; to squeal
Gwichydd -ion, Gwichyll, Gwichyn, -od
Gwid n, quick whirl " n, fitchet
Gwidd a, dried, withered
Gwiddan -od, Gwiddanes -au nf hag;
Gwiddiant n, withering [witch
Gwiddon -od nf witch, hag
Gwiddon np, rotted particles; mites
Gwiddoni v, to dry rot ; to breed mites
Gwiddonog a, having mites
Gwif -ion -iau n, lever, crow-bar
Gwifr -an n & nf wire, wires : s gwifren
Gwifrwym -au n, fulcrum
Gwig -oedd rf nook, cove, lodge ; open-
ing in a wood ; a wood
Gwigfa -oedd nf cove, retreat
Gwing -au nf wriggle, wince ; wink
Gwinged », wriggling; wantonness
Gwingiad v. wriggling; wincing
Gwingo v, to wriggle ; to wince ; to wink
Gwingog, Gwingoi a, wriggling ; wink-
Gwingwr, wyr n, straggler ; wincer [ing
Gwil n, shunning, avoiding
Gwilfrai n, badger ; herb yarrow
Gwilff -od nf epithet for a mare
Gwilhersi », romping
Gwilhersu v, to romp about
Gwilhobain v, to be galloping
Gwiliad n, taking care
Gwiliadwraeth nf bewaring
Gwilied v, to take care, to guard
Gwilio v, to take care, to beware
Gwilog a, full of starts ; nf mare
Gwilri n, wanton squeal [squea
Gwilrin n, squeal of ecstacy: v, t
Gwilwst nf epithet for a mare
Gwill -ion n, strayer, vagabond
Gwilliad, iaid n, vagrant ; lurker
Gwilliades -au nf female stroller
Gwin -oedd n, wine
Gwina v, to tipple wine
Gwinaeth nf vintage
Gwinaethu v, to gather the vintage
Gwinc -od nf the chaffinch
Gwinegr », vine|
Gwineu a, bay, auburn
Gmneuo v, to turn to a bay colour
Gwingafn -au n, wine-]>n^s
Gwin'ien nf vine-tree, vine
Gwiniolen nf, maple-tree
Gwiniolwydd np (-en nf), maple-trees
Gwinllan -oedd -au nf vineyard : plan
Gwinol a, of wine, vinous [tatio;
Gwinrawn np, vine grapes
Gwinsang, Gwinwasg. -au ff/Iwine-pres
Gwinwr, wyr, Gwinydd -ion it. vintner
Gwinwryf -au -oedd n, wine-press
Gwinwydd np (-en nf), vines
Gwipai, eiod nf sparrow-hawk
Gwir -oedd n, truth; purity; justice
Gwir a, true, just, right :; pure [ethe
Gwiredd -au n, verity, truth
Gwireddol a, veritable
Gwireddoli v, to l-ealize
Gwireddu v, to verify
Gwirf -ion a, alcohol
Gwirfodd n, good will, consent; conten
Gwirfoddeb -au nf voluntary (in music
Gwirfoddol «, voluntary; wilful
Gwirfoddoldeb n, voluntariness
Gwiriad /?, verifying
Gwiriadwy a, verifiable
Gwiriant n, verification
Gwiriedigaeth nf verification
Gwiriedigaethu i\ to verify
Gwirin o, of pure or true nature
Gwirineb «, verity, truth •
Gwirio v, to verify, to assert
Gwiriol a, verifying ; positive
Gwirion o. truly right ; innocent ; weak
minded: -iaid «. innocent; idiot
_ GWL
©wiriondeb n, innocence; ignorau
©wirionedd -au n, truth, verity
©wirioneddiad n, verification
Gwirioneddu v, to verify
Gwirioneddus a, verifying
Gvririoni v, to become an innocent or
idiot; to grow foolish, to dote
Gwirioniad, iaid n, innocent
■jtfirionyn n. simpleton
Bwirod -au -ydd n & nf spiritous
liquor; liquor; wassail
Gwirodi v, to serve spirits or liquor
Gwirodol a, spiritous
Gwirota 17, to tipple liquors
Gwirotai, eion nc, dram-drinker
Gwirotty, tai n, ginshop, dramshop
Brisg -oedd nf garment, dress
pwisgad, Gwisgiad, Gwisgogaeth
dressing; wearing. Gwisgad, dress,
Gwisgi. o=Gweisgi [apparel
Gwisgo. Gwisgiadu v, to dress, to put
\ on; to apparel
Gwr.v a, apt; fit, meet, worthy [ness
Gwiwdeb, Gwiwdod n, fitness: worthi-
Gwiwell -od nf widgeon, female salmon
Gwiwer -od n, squirrel
dwsain, seiniau nf euphony
iwydd np (-en nf), poplar-trees
dad, gwledydd, -oedd nf, country,
"gion. Gwlad ac eglwys, church
id state
dadaidd o, country-like, rustic
ladeiddio v, to rusticate; to be bash-
iGwladeiddrwydd n, rusticity [ful
iGwladgar, Gwladgarol a, patriotic
Gwladgarwch n, patriotism
Gwladgarwr, wyr n, patriot
Gwladlywiad n, Gwladlywiaeth nf
tate policy
(Bwladogi, Gwladoli u, to rusticate
■wladol (/.of a country; civil
Gwladwch n, common weal
iGwladweinydd -ion n, statesman
Gwladwr. wyr n, countryman; patriot
Gwladwriaeth nf government, state
Gwladychfa -oedd nf, settlement, colony
Gwladyehiad n, governing
iGwladyehu r, to reign; "to inhabit; to
settle, to colonize
Gwlaidd «, having moisture ; mild
'Gwlan -oedd n, wool
Gwlana v, to gather wool
Gwlanen -i. gwlenyn nf flannel
Gwlaniach np, downy hairs
.Gwlanog a, having wool, woolly
Gwlaw -oedd n, rain. Bwnv gwlaw, to
Gwlawio (•. to rain [rain
GWN
; Gwlawiol a. relating to rain
JGwlawlen -i nf umbrella
Gwlawlyd a, apt to rain, rainy
Gwlawog a, of rain, rainy
Gwlawogydd np, rains
Gwleb af wet, moist : m gwlyb
Gwledig a, countrified, "rustic, rural;
supreme
Gwledigo v, to rusticate, to rule
Gwledwch n, dominion
Gwledychfa -oedd nf settlement, colony
Gwledd -au -oedd nf banquet, feast
Gwledda v, to carouse, to feast
Gwleddiad n, carousing
Gwleddog a, having a feast
Gwleddol a, festival, festive [tics
Gwleidiadaeth, Gwleidyddiaeth vf poli-
Gwleidiadol, Gwleidyddol a, pohtical
Gwleidiadur -iaid n, politician
Gwleiddiad -on n, one of a country;
•arousing
Gwlf, gylfon n, channel, notch
Gwlith -oedd n, dew, dew-fall
Gwlithen -i nf blister; the dew-snail
Gwlithfalwen, falwod nf dew-snail
Gwiithiad n, falling of dew
Gwlitho v, to cast a dew, to dew
Gwhthog a, having dew, dewy
Gwlitliwlaw n, small or drizzling rain
Gwlithyn n, dewdrop : p gwlithos
Gwlw -on n, channel, notch
Gwlyb a, liquid, wet, moist [victuals
Gwlyb -ion n, liquid, moisture; spoon
Gwlybaniaeth n, humidity, moisture
Gwlybhád n, humefaction
Gwlybhau v, to humectate
Gwlybiad, Gwybiant, Gwlychiad n, wet-
ing ; humectation
Gwlyborllyd a, humid, moist, wet
Gwlybu v, to wet, to moisten
Gwlybwr, yrau, yrion n, liquid
Gwlybyrog a, humid, rainy
Gwlycíi n, moisture, humidity
Gwlychu v, to wet, to moisten
Gwlydd -ion en, soft stems of plant
Gwlydd a, mild, tender, soft, gentle
Gwlyddhfid, Gwlyddiad n, mollifying
Gwlyddhau r, to molify, to soften
Gwn, gynau n, charger, bowl; gun
Gwn v, I know, present tense of Gwybod
Gŵn, gynau n, gown, loose robe
Gwnaeth r, past tense of Gwnenthur
Gwneddyd, Gwnelyd, Gwneuthyd =
Gwneuthur
Gwneuthur, Gwneyd v, to do, to exe-
cute, to perforin, to make
Gwni ii, stitch, sewing
185
GWR
Gwn'íad re, sewing, stitching
Gwniadur -iau nf, thimble
Gwn'iadydd, GwnYedydd, -ion re, stitcher
Gwn'iadyddes -au nf seamstress
Gwn'iadyddiaeth nf the business ot a
seamstress, dressmaking
Gwni'o v, to sew, to stitch
Gwopx, often used for Go
Gwobr -au ?{/"& re, reward, fee
Gwp -iau re, head and neck of a bird
Gwr, gwŷr re, man, person; husband.
Gwr priod, gwr gwreigiog, gwr gwraig,
married man, husband. Y gwr drwg,
the evil one; the devil
Gwra v, to take a husband
Gwrab -od re, monkey, ape
Gwrach -od nf hag, old woman, witch
Gwrachaidd a, like an old hag
Gwrachan -od nc, little creature
Gwrachanes -au nf little old woman
Gwrachastell -od nf off-board of a plough
Gwracheiddio v, to grow haggish
Gwrachell -od nf, puny dwarf
Gwrachen -od nf, crabbed dwarf
Gwi-achi n, anility ; puniness
Gwrachio v, to become a hag ; to grow
Gwrachiod np, old women [decrepit
Gwradwydd re, reproach, scandal=
Gwaradwydd
Gwradwydd iad re, scandalizing
Gwradwyddo v, to scandalize, to dis-
grace, to put to shame
Gwradwyddus a, scandalous, disgrace-
Gwradd re, quantity " [ful
Gwraddiad /(, aggregation
Gwraddu v, to aggregate, to heap
Gwrag n, what curves off; bracer
Gwragen -i nf rib of a tilt or basket
Gwragenu v, to rib ; to curve
Gwraich, gwreichion re, sparkle
Gwraid re, what is ardent; flush [roots
Gwraidd, gwreiddiau en (gwreiddyn n),
Gwraig, gwragedd nf, woman; wife.
Gwraig briod, gwraig wriog, married
woman, wife. Gwraig foneddig, lady
Gwrageddos np, gossips ; silly women
Gwraint np, worms in the skin; tetters
Gwrandaw, Gwrando v, to hearken, to
Gwrandawiad re, listening ■ [listen
Gwrandawus a, attentive
Gwrcath -od n, a he-cat
Gwrcatha v, to caterwaul
Gwrcathaint n, caterwauling
Gwrch n, what is upon or over
Gwrda, gwyrda n, man of note
Gwrdäeth n, manliness
Gwrdd a, stout; ardent, vehement
GWR
Gwrddu v, to render ardent
Gwrddyn n, dart; javelin
Gwrechyn n, crabbed fellow
Gwregys -au n, girdle, zone
Gwregysiad n, girdling
Gwregysol a, having a girdle
Gwregysu v, to girdle, to gird
Gwreng -od n, plebeian;" yeoman: c
the common people
Gwrengaidd a, plebeian, boorish
Gwrengyn n, surly clown
Gwivica" v, to take a wife [tei
Gwreigdra rc, fondness of women, adu
Gwreichion np (-en nf), emanation
sparks
Gwreichioni v, to sparkle, to scintillat
( îwn-ichionog a, full of sparks
Gwreichionol a, sparkling
Gwreiddiadur -on n, etymologicon
Gwreiddio v, to root, to originate
Gwreiddiog a, having roots, rooted
Gwreiddiol a, radical ; rooted ; origins
Gwreiddioldeb n, radicalness ; originali
Gwreiddionos np, radicles: s gwreid
Gweiddrudd nf, the madder [ionj
Gwreiddyn, gwreiddiau n, root
Gwreigdda nf good-woman, goody
Gwreigen nf little woman
Gwreigeidd'io v, to become effeminate j
Gwreighau r, to grow a woman
Gwreigiaidd a, female; matronly
Gwreigiog a, having a wife
Gwreigiol a, feminine
Gwreignith -od nf little woman
Gẁreindod, Gwreinawd re, virility
Gwreinen nf ringworm : m gwreinyn '
Gwres », heat, warmth
Gwresfynag, fyneig re, thermometer
Gwresiad re, rendering hot
Gwresog a, warm ; fervent, hearty ; h I
Gwresogi v. to become or make hot
Gwresol a, of a heating quality
Gwresu v, to fill with heat
Gwrferch -ed, Gwrforwyn -ion nf viral
Gwrgi, g\\m 11, cannibal
Gwrhau v, to become manly; to I
Gwrhewri re, jocularity [homa j
Gwrhewcrus a, full of jokes
Gwrhëwg a, extremely playful
Gwrhëwgr n. aptness "to be"jocular I
Gwrhyd -oedd n, fathom, six feet
Gwrhydri n, heroism, bravery
Gwrhydu v, to fathom
Gwriaeth nf man's estate
Gwrial n, combating
Gwrial v, to play the man
Grwrid n, blush;* flush
186
GWR
Swridgoch a, tìorid, ruddy, red
jwrido v, to blush
jwridog a, having a blush, blushing
jiwridogi v, to become ruddy
"rwring -oedd n, snap; crackle
rwringain v, to snap ; to crackle
jwringell -au nf, snap ; shce
lÜwringelliad n, snapping
■Jwringellu v, to snap ; to slice
jwi-iog a, having a husband
iwriogaeth nf, homage
■wriogaethu v, to do homage
Gwrith n, what is apparent
pwrm n, dusky hue, dun: a, dusky,
jiwrmder n, duskiness [dun: q/*gorm
jwrmlas n, sea-green
Jwrmu v, to make dusky
jwrn, gyrnau n, cone; urn; vessel
tapering upwards
iwrnerth n, the speedwell
îwrol a, manly ; valiant, brave
lîwrolaeth nf manhood; fortitude
ivrroldeb n, manliness, courage; virility
îwrolfryd n, magnanimity
fcrrolgamp -au nf manly feat
iwroli v, to become manly
Jwrolwych a, brave, manly
ìwron -iaid n. worthy, hero [manure
iwrtaeth, teithion n, what improves ;
jwrteithiad n, manuring
•wrteithio v, to manure ; to refresh ; to
cultivate ; to improve
ìwrteithiol a, meliorating, improving
ìwrth -oedd n, opposition, contrast
ivrrthpx, counter-, contra-, anti-, re-,
with-, adverse, against
wrthpr, against, opposite to, by
iWrthachos -ion n, contrary cause
ìwrthachwyn -ion n, counter complaint
miwrthadrodd -ion n, counter recital
Ifwrthaddysg n, heresy
ìwrthagwedd -au nf counter form
iwrthaing nf, wedge
ìwrthair, eiriau n, antiphrasis ; protest
ìwrthalw v, to recall
iwrthallu -oedd n, opposing power
tiwrthamcan -ion n, counter project
Jwrthanfon v, to send adversely
Jwrthanian nf contrary nature
Jwrthannog -ion n, dehortation
Jwrthansawdd, soddion n, contrary
xwrtharddelw n, counter claim [quality
Jwrtbarfawd, odau nf counter stroke
iwrtharwain v, to lead back
îwrthateb -ion n, replication
ìwrthattal -ion n, counter stop
Jwrthawel -on vf adverse gale
GWR
Gwrthban -au n, blanket
Gwrthbanu v, to double-mill
Gwrthben -au n, counter-head; rivet
Gwrthblaid, bleidiau nf adverse party
Gwrthblyg -ion n, duplicate
Gwrthbrawf, brofion n, refutation
Gwrthbryn n, counter-buying
Gwrthbwys -àu n, counterpoise
Gwrthbwyth -au n, retaliation
G^vrthchwyl -ion nf counter course
Gwrthchwyth 11, counter blast
Gwrthdaitíi, deithiau nf counter march
Gwrthdal -ion n, counter payment
Gwrthdaro v, to repel, to repulse
Gwrthdir -oedd n, upland, high land
Gwrthdor -ion n, refraction
Gwrthdrafod -au nf, contravention
Gwrthdramwy -on n, retrogradatiou
Gwrthdrig n, counter residence
Gwrthdrigolion np, antceci
Gwrthdrin^w, contravention
Gwrthdro -ion n, turn back, retort
Gwrthdroedion, Gwrthdroediaid, Gwrth-
droedogion np, the antipodes
Gwrthdwng n, contrary oath, counter
swearing
Gwrthdwyth «, springing back; elas-
Gwrthdyn n, reluctance [ticity
Gwrthdynu v, to pull adversely
Gwrthdyst -ion n, counter evidence
Gwrthdywyn «, reflection of light
Gwrthddadl -au nf controversy
Gwrthddadleuwr, wyr n, controvertist ;
an opposing pleader, antagonist
Gwrthddangos n, contra-indication
Gwrthddal », with-holding
Gwrthddeddnad. iaid n, antinomian
Gwrthddrych -au n, object
Gwrthddrychiad, iaid n, assign; heir
Gwrthddysg n, heresy
Gwrthddywedyd v, to contradict
Gwrthddywediad n, contradiction
Gwrtheb -ion n, objection
Gwrthedrych n, retrospect
Gwrthegni, ion n, reaction
Gwrtheiriad n, antiphrasis
Gwrthenwad n, antinomasia
Gwrthergyd -ion n, repulse
Gwrthern -i n, relation in the seventh
degree of affinity
Gwrthfach -au n, the beard of a dart
Gwrthfarn -au nf, adverse judgement
Gwrthfechni, 'ion n, counter security
Gwrthfeiad n, recrimination
Gwrthfin -ion n, counter edge
Gwrthfodd -ion n, displeasure
Gwrthfrad -au n, counter plot
187
GWR
GWR
Gwrthfiraenol a, antiseptic
Gwrtlifur -iau n, contramure
Gwrthfwriad n, casting back
Gwrthgas «, perverse, froward
Gwrthgefn -au n, support
Gwrthgerdd n, retrogade course
Gwrthgerydd «, recrimination
Gwrthgil -ion n, receding, revolt
Gwrthgiliad n, receding, going back
revolting, backsliding-, apostacy
Gwrthgilio v, to recede; to revolt; to
apostatize, to backslide
Gwrthgiliwr, wyr n, backslider ; seceder ;
apostate
Gwrthgis -ion », retort, rebuff
Gwrtbglafrolion np. anstiscorbutics
Gwrthglawdd, gloddiau n, contravala-
Gwrthgloch nf resounding, echo [tion
Gwrthgred nf counter belief
Gwrthgri n. counter clamour
Gwrthgrist -iau n, antichrist
Gwrthgrych a. crossgrained
Gwrthgur ?i, counter stroke
Gwrthgwymp ?i, apostacy, falling away
Gwrthgwyn -ion n, counter complaint
Gwrthgyfarch », rencounter
Gwrthgyfer n, contrast
Gwrthgyfle -oedd n, counter position
Gwrthgyfnewid -iau -ion », counter
change
Gwrthgynghor -ion », deiiortation
Gwrthgyhudded nf recrimination
Gwrthgylck -au n, counter circle
Gwrthgýnllwyn -ion », counter plot
Gwrthgynnal «, counter support
Gwrth-nawl, holion nf counter plea
Gwrth-hoel -ion nf plug; rivet
Gwrthiad n, oppi
C-.-wrthi-uth nf oontadzctoi
Gwrthias -au nf counter shock
Gwrthio v, to oppose, to resist
Gwrthladd n, resistance: v, to resist
Gwrthlais, leisiau n, counter sound
Gwrthlam -au », counter step
Gwrthlef -au nf cry against
Gwrthlewych », reflecte I
Gwrthlif -oedd n, counter current
Gwrthlun -iau a, antitype
Gwrthlyngyrion np. anthelmintics
Gwrthlys », repugnance; colt's foot
Gwrthlyw n, counter guide
Gwrthnaid. neiuiau nf leap backwards
Gwrthnaws n. antipathy, dislike
Gwrthnerth -oedd n, counter power
Gwrthneu -on n, objection ; protest
Gwrthnewid -iau n, counter change
Gwrtbnod -au n, counter mark
Gwrthnysig a. refractory ; stubborn
Gwrtho c. to withstand [dicat
Gwrthod v. to refuse, to reject, to at
Gwrthod ?i, refusal, rejection
Gwrthodiad n, rejection
Gwrtho] a, adverse, contrary
Gwrtholwg nf retrospect
Gwrtholygu c. to take a restrospect;
look contrarily
Gwrthosod v, to place in opposition
Gwrthosodiad n, placing in oppositioi
opposition
Gwrthran -au nf counter share
Gwrthrawd, rodion nf hostile anny
Gwrthred -ion nf recuiTence
Gwrthreithiad. iaid n. antinomian
Gwrthres -i nf adverse row
Gwrthrif -au a. counter reckoning
Gwrtbrimyn -au -od n, pair of pincere
Gwrthrith -ion n, reflected object
Gwrthrod -au nf counter-wheel
Gwrthrodiad n, retrocession
Gwrthrodd -ion if counter gift
Gwrthrwyf-au u. counter impulsion
Gwrthrwvm -au n, counter bond
Gwrthryd -au n, adverse course
Gwrthryfel -oedd n, rebellion : mutinj
Gwrthryfela, Gwrthryfeln ?\ to rebel
Gwrthryfelgar a, rebellious; mutiuou
Gwrthryfelgarwch n, rebelliousness
Qwrthryfelwr, wyr n, rebel
Gwrthrym -iau n, contrary
Gwrthryn -ion n. oppugnancy
Gwrthryw -iau it. contrary kind
Gwrthsaf -ion a, opposition
Gwrthsain, seiniau nf. counter sound
Gwrthsefyll v. to withstand, to resist
Gwrthsur a, antacid
Gwrthsyniad n. counter
Gwrthun 0, ugly, unseemly, illfav«B
Gwrthuni n, deformity, ugíi
Gwrthwad n, counter denial
Gwrtlnvahau », counter division
Gwrthwaith ?i, retroaction
Gwrthwal -iau nf contramure
Gwrthwan nf contravention
Gwrthwe -oedd nf
Gwrthwead n, counter
Gwrthwediad n, contradiction
Gwrthwedd -au nf contrast
Gwrthwel -ion n, retr< ,
GwrthVenwyn n, counter
Gwrthwrw \ "lie [d
Gwrthwyneb», contrariety; nausea
Gwrthwynebadwy a, that
"p'osed, resistible (.tat
Gwrthwvnebiad n, opposition, confr<
188
GWY
GWY
(Jwrthwynebrwydd n, opposedness; op-
{ position; nauseousness
Swrthwynebu v, to resist, to oppose;
to confront
awrthwynebus a, tending to turn a-
gainst; disgusting, nauseous: adverse
Swrthwynebwr, wyr n, opposer, adver-
sary, opponent
M&rthwynt -oedd n, adverse -wind
jwrthymdreck -ion n. oppugnancy
jwrthymdyn v, to contend against.
Jwrthymddadlu v, to dispute [gainst
megnio v, to exert one's self a-
jwrrthymladd n, oppugnancy
jwrthyni n, counter energy
jtovrthysgrif -au nf rescript
iwrwraig, wrageddrc/^ hermaphrodite
Jwrwst nf the cramp
îwrych -oedd nf, hedge-row ; bristles
Jwrychell -oedd nf thicket, brake;
. brush ; hedge-sparrow
Iwrychu v, to make a hedge-row; to
■jwrychynn, hedge-row; bristle [bristle
iŵryd -ion n, manliness
ìwryd -ion nf chain
jwrydd -au n, wreath
îwryddol a, wreathing
Jwryddu v, to wreathe ; to twine
iwryf -au -oedd n, spring ; press
îwryfío v, to press
iwryfiwr, wyr n, one who presses,
iwryg -ion n, energy, vigour [pressman
Jwrygiant n, vigour
iwrygio v, to grow vigorous or ener-
I getic ; to invigorate
Iwry.-i 1 a, invigorating
iwrym -iau n, seam ; weal
Jwrymio v, to seam
iwrymseirch np, harness
iwrys -oedd n, ardency, violence
iwrysedd n, fervidity, violence
hvrysg np (-en nf), boughs, branches
■rrysgio v, to put out boughs
Iwrysio v, to strive ardently
rwrvv,- -od -aid n, male
iwryw a, masculine, of the male kind,
iwrywgydiwr, wyr n. Sodomite [male
tost, gystion nf humour; malady
Iwth n, push, thrust
iwthgar a, apt to push, press, impel
'iwthio v, to push, to thrust
ftwthiol a, pushing, thrusting
[iwthrym n, impulsive force
Iwthwvn; -oedd n, squall of wind
11 en, flowerets, flowers
lliu r, to bloom, to blossom
-on n, fluid, liquid, water
Gwyach -od nf, water-fowl; grebe
Gwyal -au nf, goal ; the temple
Gwyalen, Gwyalfan -au nf goal, mark
Gwyar n, gore, congealed blood
Gwyban -od nf, any sort of fly
Gwybed np (-yn n), gnats, flies
Gwybedydd -ion n, one who knows;
Gnostic
Gwybod -au n, knowledge, science.
Gwybodau a ehelfyddydau, sciences
and arts
Gwybod v, to know, to perceive
Gwybodaeth nf, knowledge
Gwybodol a, knowing
Gwybodus a, knowing, being informed
Gwybren -au nf ether ; the sky
Gwybro v, to grow subtile
Gwybrol a, ethereal, aerial
Gwybyddiad -au n, being conscious:
-iaid n, one who is conscious
Gwybyddiaeth nf, consciousness ; know-
Gwybyddol a, conscious ; knowing [ledge
Gwybyddu v, to be conscious ; to inform
Gwybyddus a, conscious, acquainted
Gwych a, gallant, brave; gaudy, gay;
healthy : fgwech. Bycíi wycìi, fare-
well
Gwychder n, gallantry ; pomp
Gwychi n, wax, scum of honey
Gwychlais, leisiau n, sqeaking voice
Gwychr a, valiant, brave
Gwychu v, to make gallant; to adorn
Gwycbydd -ion n, hero, worthy
Gwyd -iau n, passion, vice, sin
Gwydio v, to become vicious
Gwydiol a, vicious, wicked
Gwydn a, tough, tenacious, viscid
Gwydnedd n, toughness, tenacity
Gwydnhau v, to become tough
Gwydr -au n, glass ; drinking-glass
Gwydraid n, glassful
Gwydraidd, Gwydrin a, vitreous, glassy
Gwydro v, to do with glass
Gwydrogi v, to turn to glass
Gwydrol a, vitreous, glassy
Gwydroli v, to vitrify, to turn to glass
Gwydrwr, wyr n, glazier
Gwydryn -ait n, drinking-glass
Gwydus a, of a stubborn bent, vicious
Gŵydd n, presence
Gŵýdd a, overgrown; wild
Gŵydd, gwyddau nf goose
Gwÿdd n, knowledge
Gwydd np (-en nf), trees: n, frame of
wood, loom ; plough
Gwyddan -od nf sylvan, satyr
Gwyddanés -au nf wood nymph
189
GWY
Gwyddawd n, knowledge
Gwyddbwyll nf game of chess
Gwyddel -od n, Gwyddelian, Irishman
Gwyddeli np, bushes, brakes
Gwyddelig a, sylvan ; savage ; Irish
Gwydden -i nf standing tree
Gwydderbyn pr, in front of
Gwyddfa, fäu, f ëydd nf tumulus, tomb ;
monument. Yr Wyddfa, Snowdon
Gwyddfaol a, monumental
Gwyddfarch, feirch n, epithet for a ship
Gwyddfid n, the woodbine
Gwyddfil -od n, wild animal
Gwyddfoch np (-yn n), wild swine
Gwyddfod n, presence
Gwyddfodol a, present
Gwyddgi, gwn n, wild dog; fox
Gwyddhwch, hyehod nf, wild sow
Gwyddi n, quickset hedge
Gwyddiad n, knowing, cognition
Gwyddiadu v, to be versed in
Gwyddiant n, science, knowledge
Gwyddif -au n, hedging-bill
Gwydding -od n, quickset hedge
Gwyddlan -au nf plantation of trees
Gwyddle -oedd n, woody place
Gwyddlwdn, lydnod n, wild beast
Gwyddlwyn -i n, the pimpernel
Gwyddol a, scientific
Gwyddoniadur -on n, cyclopaedia
Gwyddoniaeth nf mathematics, ma-
thesis [mathematician
Gwyddonwr, wyr, Gwyudonydd -ion n,
Gwyddon -iaid n, philosopher
Gwyddoni v, to philosophize
Gwyddonol a, philosophical
Gwyddor -ion -au nf, rudiment, science
Gwyddori v, to form a rudiment
Gwyddoriaeth nf science [scientific
Gwyddorig, Gwyddorol a, rudimental,
Gwyddwaì, weli nf thicket [ness
Gwyddwig -iau -oedd nf woody fast-
Gwyddwydd np (-en nf), the honey
suckle
Gwyf -on n, what yields or extends
Gwyfarch, feirch n, hippopotamus
Gwyfen nf moth, worm
Gwyfenog a, having moths
Gwyfo v, to run out or flat
Gwyfon np, gooseberries
Gwyfyn -od n, moth, worm
Gwyg en, what is flaccid ; vetch
Gwygbys np (-en nf), the chit-peas
Gwyglyd a, flaccid ; void of energy
Gwygl a, flaccid ; sultry
Gwyl a, modest, bashful
Gwyl -iau nf holiday ; festival
GWY
Gwyl a, festival. Dyddj'gwyl, holida;
Gwyl mabsant, parish wake
Gwylad n, beholding ; watching
Gwylad v, to watch, to sit up
Gwylaeth n, the lettuce
Gwylan -od nf gull, sea mew
Gwylar n, the coral
Gwylch n, semblance
Gwylchu v, to seem
Gwylder, Gwyledd n, bashfulness
Gwyled v, to behold, to see=Gweled |
Gwylfa, f ëydd nf watching-place
Gwylfan -au nf sentry place
Gwyliadur -iaid, Gwyliwr, wyr, Gwy ,
ydd -ion n, watchman, sentinel
Gwyliadwraeth nf the office or duty I
a watchman; watch (of the night)
Gwyliadwrus a, watchful, vigilant
Gwylied, Gwylio v, to watch; to expe>
Gwyliedydd -ion n, sentinel, watchma
Gwylmabsanta v, to keep wakes
Gwylnos -au nf wake night
Gwylnosi v, to keep vigils
Gwylo v, to be bashful ; to weep
Gwylog -od nf the guillemot
Gwylys -iau n, the licorice plant
Gwyll -ion, Gwyllon n, gloom, darknes
a, gloomy, dark, dusky. Gwyllio
shades, ghosts, goblins, hobgoblins ;
Gŵyll nf, witch, hag ; nightmare
Gwylledd n, gloom, duskiness
Gwyllt -oedd n, wild, wilderness
Gwyllt a, wild, savage ; rapid. Dafadi
wyllt, cancer, schirrus
Gwylltfil -od n, wild animal
Gwylltineb n, wildness; rage
Gwylltio v, to make wild; to rage
Gwyllyn -ion n, culture ; aration
Gwyllynio v, to culture
Gwyllys -iau -ion n & nf the will; d!
Gwyllysgar a, wdlling ; tractable [si
Gwyllysged -au nf legacy
Gwyllysio v, to will ; to desire
Gwyllysiol a, willing ; desirous
Gwyllysu v, to will ; to desire
Gwymon n, sea weed, water weed
Gwymp a, smart, trim; fair: /gwem;
Gwympedd n, smartness
Gwyn a, white; fair; blessed: jfgwe
Gwyn ei fyd, happy is he
Gwyn n, rage ; smart ; lust
Gwynad n, smarting
Gwynaeth n, felicity ; bliss
Gwynaf n, fretful state
Gwynafog a, peevish, vicious
Gwynafu v, to act frowardly
Gwynair.t n, the highest heaven, ti
190
GWY
GWY
Gwynblwm re, white lead [empyrean
Gwynder, Gwyndra re, whiteness
Gwyndod re, felicity, bliss
Gwyndraw re, stupor; numbness
Gwyndwn n, lay land; lay hay
Gwymldas a, peevish, fretful
Gwvinldasu v, to act peevishly
Gwyneb -au re, face, visage. Derbyn
yneb, to have respect to persons
Gwynebedd re, superficies
Gwyncbiad re, facing
Gwynoblasu v, to turn pale
Gwyneblun -iau re, front view, facade
Gwynebol a, facing, fronting
Gwynebu v, to face, to front
Gwynebwarth re, shame of face: a fine
I so called in the Welsh laws [matism
Gwyneg -au nf throb; spasm; rheu-
Gwynegiad re, throbbing; aching
Gwynegol o, throbbing; spasmodic
Bwynegu v, to throb; to ache
Gwyneithu v, to consecrate
fjwynfa -oedd nf paradise
Gwynfryd re, happy mind
Gwynfyd re, felicity, happiness
Gwynfydedig a, blessed, happy
Gwynfydiad re. becoming fanatic
Gwynfydu v, to become frantic ; to be-
come fanatic
Gwyngalch a, being whitewashed
Gwyngalchiad re, whitewashing
Gwyngalchu v, to whitewash
pwynhâd re, whitening, blanching
iGwynhau v, to become white
jGwyniad, iaid re, whiting, making white ;
! whiting (fish)
Swyniaeth re, blessed state
Gwynias a, of glowing heat
owyniasu v, to make red hot
J pwyniedyn re, whiting
jjjGwyning re, the sap of timber
i .Gwynio v, to throb ; to lust
: Gwynias a, pale blue, whitish blue
jiwynllif re, leucorrhcea, whites, fiuor
jwynnaeth re, flatulency [albus
i Swynnon rep, dry sticks for fuel
, Gwynod re, hasty pudding
jwynog a, passionate, full of rage
J Gwynrew re, numbness by cold
l,jwynt -oedd n, wind; breath. Gwynt
' yn y cylla, flatulence
Swyntchwydd re, flatulence
Jwyntell -au nf, a round basket, with-
out a handle
}wynt-hollt re, wind- crack
iwyntio v, to blow ; to ventilate
Swyntog rt, windy, stormy ; boisterous
Gwyntyll -au nf, ventilator, fan
Gwvntylliad re, ventilation
Gwyntyllio v, to ventilate
Gwyntyrol a, carminative
Gwynu v, to whiten, to bleach
Gwynwg re, whiteness
Gwynvvy re, white of egg
Gwynwydd np (-en re/'), woodbines
Gwynygio v, to glitter, to glare
Gwŷr re, pure element ; ether ; freshness ;
green tinge [pure; lively
Gwŷr, Gwyra a, fresh, vigorous ; verdant ;
Gwŷr np, men : s gwr
Gŵyr a, oblique, sloping : v, he knows
Gŵyrad re, making awry
Gwyraeth, Gwyraint re, sublimation
Gwyrain np, barnacles
Gwyrain v, to sublimate
Gwyrch re, overtopping
Gwyrdra re, freshness
(iwyrdro -ion re, perversion
Gwyrdroi v, to pervert
Gwyrdynu v, to draw obliquely
Gwyrdd a, green: re, green: /gwerdd
Gwyrddedd re, greenness
Gwyrddfaen, feini re, emerald
Gwyrddiad re, making green
Gwyrddlas a, greenish blue, bluish green
Gwyrddon -au re, verdant plat
Gwyrdd u v, to make green
Gwyredd, Gwyrni re, obliquity; wryness ;
Gwyreinio v, to sublimate [bias
Gwyrenig a, luxuriant ; lively
Gwyrf a, pure, fresh, not salt: /gwerf
Gwyrfedd re, pureness, freshness
Gwyrfio v, to freshen
Gwyrgam a, obliquely crooked
Gwyrgamu v, to turn awry
Gwyriaws, Gwyraws ere, the privet
Gwyrin a, of a fresh nature ; chaste
Gwyrios np, ignoble persons
Gwyrlen -i nf, garland [cows
Gwyrni np, bots or wornils, maggots in
Gwyro v, to swerve, to deviate, to slope,
to decline, to stoop, to bend
Gwyrol a, slanting, inclining
Gwyrth -iau nf, virtue; miracle
Gwyrthio v, to confer virtue ; to make a
miracle
Gwyrthiol a, virtuous ; miraculous
Gwyrthioldeb re, virtuousness ; miracu-
lousness
Gwyrydd -on rec, one that is pure or
chaste; bachelor
Gwyryf -on rec, virgin, maid ; bachelor
Gwyryf a, fresh, pure, untainted
Gwyryfdod », virginity, ehastity
191
_GYD
Gwyryfdy, dai n, nunnery
Gwyryfoî a, virginal, maiden [fresh
Gwyryfu r, to make or become pure or
Gwyryng np, maggots, wornils, bots
Gŵys en, people; peopled region
Gŵys n, profundity: it, deep
Gwŷs, gwysion nf notice; summons
Gwysedig a, cited, summoned
Gwysfil -od n, gregarious animal
Gwysg -oedd n, gravity; stream
Gwysg a, precipitate, headlong
Gwysg iwd -ion », precipitation
Gwysgi n, tendency to a level
Gwysgio v, to precipitate
Gwysgiol a, precipitant
Gwysgion n, pottage, porridge
Gwysigcn -an nf Mister, bladder
Gwysio, Gwyso v, to summon, to cite
Gwysiol a, summoning
Gwyslythyr -an n, writ of citation
Gwyst -ion n, what is shrunk or low
Gwystl -on n, pledge; hostage
Gwystledigaeth nf the act of pledging
Gwystleidiaeth'w/; pledging ; mortgaging
Gwystlu v, to pledge, to pawn
Gwystlwr, wyr n, pawner, pledger
Gwystno v, to become dry, to wither
Gwystyn a, withered, dried
Gwyth -i nf channel; drain; vein
Gwyth 11, wrath, indignation
Gwythad n, irritation, chafing
Gwythaint n, bird of wrath
Gwythawd n, irritation
Gwythen -an nf, duct, vein
Gwythenog a, having veins
Gwythenol a, venal, of veins
Gwythien -an nf, vein, blood-vessel
Gwythi n, muscle, musculous flesh
Gwythi np, veins ; muscles
Gwythig a, infuriate, wrathful
Gwytblawn a, wrathful, furious [ness
Gwythlondeb n. wrathfulness, furious-
Gwythloni v, to grow wrathful or furious
Gwytho v, to irritate; to throb [raging
Gwythog, Gwythol a, wrathful, angry
Gwythred -ion nf, channel of a stream
Gwythreden -au nf rivulet
Gwythwr, wyr n, angry man
Gwyw a, withcreii, faded; feeble
Gwywder n, faded or withered state
Gwywel n, withered vegetation
Gwywo v, to -wither, to fade
Gwywol a, tending to wither
Gybain v, to wail, to moan
Gybol a, wailing, moaning
Gyda, Gydag ;»• (mutation of Cyda).
with; in contact with
GYTH
C.vi'crbyn jnr, over against; opposite
Gygiad n. glancing; frowning, lookin
Gygol a, glancing; frowning [grind
Gygu /', to glance; to frown
Gygus a, frowning; grim, glum
Gylf -au, Gylfant, fannau n, bill, beak
Gylfgragen, gregyn nf scollop-shell
Gylfni -od n. bill, beak
Gylfínbraff n, the cross-beak
Gylfingam a, hook-beaked
Gylfmgroes n, the cross-beak
Gylfinhir n, the curlew
Gylfinog nf daffodil
Gylfog a, having a beak
Gylyf -au n, sickle, reaping-hook
( îylîyngu v, to loosen, to relas=Gollwi
Gynaid, eidiau », cupful
Gyndwll, dyllau n, port-hole
Gynell nf close gown
Gynfad -au n, gunboat
Gynneu ad, a little while ago
Gynog a, wearing a gown. Gynogio
gownsmen
Gynt ad, formerly, of yore, of late
Gỳnydd -ion, Gynwr, wyr n, gunner'
Gyr -oedd n, drive; impulse; onsc
attack; drove
Gyrawd n, driving; impulsion
Gyrddn v, to act vehemently
Gyrddwynt -oedd n, hurricane, tornad
Gyrfa, feydd nf drive; course
Gyrfarch, feirch n, race-horse
Gyrferth -au n, breathing out
Gyrferthu v, to breathe out
Gyrf ëydd -ion n, driver ; racer
Gyrhynt -ian n, current
Gyriad », driving; racing
Gyriedydd -ion, Gyrwr, wyr n, drivi
Gyrn a, imperious ; supreme [rac
Gyrol a. driving ; impulsive
Gyrth -iau », touch ; dash ; hit ; pusl
Gyrthio v, to touch ; to push
Gyrthiol a, coming in contact
Gyru v, to drive; to race; to send,
convey, to despatch
Gyrwynt -oedd n, tornado, hurricane
Gysp n, staggers; black beetle
Gysplys n, water hemlock, dropwort
Gyst a, humid, moist, damp
Gystlys n, tansy
Gystwng v, to lower=Gostwng
Gystog a. distempered, diseased
Gystu v, to grow diseased
Gyth -ion n, murmur
Gythiad n, murmuring, grumbling
Gythol a, murmuring, grumbling
iGvthu v, to murmur, to grumble
192
H.
ÍÎIa í, ha ! hey day ! hey : Ha ha ! ha ha !
,Hab n, chance, luck, fortune. Pa hab,
why, for what cause
Hac -iau nf cut, notch, hack
Hacio v, to hack, to cut
Had -au en (-en nf), seed
[Bad a. easily yielding ; pliant
Hadadfer n, harvest season
/HadaidJ a, like seed, seedy
[Kadiad n, semination
iHadl a, rotten, corrupt
IHadlaidd o, somewhat corrupt
[Hadledd n, rottenness, corruption
'Hadhstr -i n, seed-vessel
Hadlif n, gonorrhoea, spermatorrhoea,
Hadlog a, con-upted, decayed [gleet
Hadlu v, to decay; to corrupt
Hadlyd (t, rotten, corrupted
Hadog a, having seed, seedy
fcdogol a, semnifícal
Hadol a, seminal, of seed
Hadolaeth nf seminality
Kados up, small seeds; seedhngs; atoms
Hadred n, gonorrhoea [of life
Hadu v, to seed, to ran to seed
Jladwr, wyr », seedsman ; sower
Hadyd en, seed corn
Haddef -au nf dwelling, home
Haddefu v, to inhabit, to dwell
IHaddfa, fëydd vf. dwelling, abode
■Haech -ydd nf skirt; hem
Haedd -ion nf, reach ; merit
Haeddedigaeth nf desert, merit
Haeddedigol a, meritorious
Haeddel -i nf plough handle. Yr
Haeddel, Charles's Ẃain
'Haeddiad n, reaching; meriting
jlHaeddiant n, attainment ; merit
Haeddul, Haeddiannol a. meritorious
I Haeddu v, to reach ; to merit ; to attain
Hael -ion -on n, liberal one
Hael a, generous, liberal
flaelder, Haelioni, Hxeledd ft, liberality,
munificence, geii-erosity, bounty
Haelionus a, apt to be liberal, generous,
munificent, bountiful
Haels np (-en nf), shot
Haelu ■•. to become libera!
Haen -au nf, stratum, layer; fold
Haenu v, to put in layers
Haer a, positive ; stubborn
Haer -au nf assertion, positiveness
Haeriad n, being positive; assertion
fiaeriannu v. to vindicate
fiaeriant n, affirmation; vindication
13
rlAl
Haerilug a. importunate; saucy, imnu-
Haerllugo v. to urge obstinately [den.
Haerol a, affirmative : positive
Haeru, Haero v, to affirm, to insist
Haf -au n, summer
Hafaidd a, like summer, estival
Hafal a, like, similar; equal
Hafarch a, listless ; restive
Hafdv, dai n, summer-house
Hafin n, summer season
Haflug <n, abundance : a, uberous
Haflugo c, to make uberous
Ham -au «, haven, port, harbour, safe
station for ships
Hafnai, eiod nf slattern, slut
Hafnen nf slattern, trollop
Hafnol a, slatternly, sluttish
Hafod -au nf summer dwelling: dairy
Hafodi v, to reside in a summer dwelling
Hafodwr, wyr, Hafotwr, wyr n, dairy -
Hafog n, waste, havoc [man
Hafog a, abundant : common
Hafogi v, to commit havoc
Hafol a, of summer ; estival
Hafota v, to pass the summer
Hafotty, tai n, dairy-house: gumma
residence
Hafr -od nf slattern ; gelded goat
Hafrog a, slatternly: nf-od, trollop
Hafren -od nf trollop, strumpet: the
Hafru v, to render sluggish [Severn
Hafu t?, to become summer
Haff -iau n, snatch, catch
Harfio v, to snatch, to sedse
Hagen c, yet, nevertheless : g d, alter all ,
Hagr a, ugly, unseemly [still
Hagrhau, Hagru v, to make ugly; tc
become ugly
Hagri&d, Hagrhâd n, rendering ugly
Hagrwch, Hagredd n, ugliness
Hai n, excitation, haste
Hai v, quick, make haste, do. Hai hove ,
heigh oh ! alas ! Hai irwchw, hallo,
murder !
Haiach n, Haiachen nf, instant, moment
Haiach, Haiachen ad, instantaneously-,-
almost, most
Haiam, heiyrn, heieirn n, iron
Haiarndde a, teeming with iron
Haiarnddu a & n, iron-black
Haiarnllyd a, ferruginous
Haiarnol a, of iron quality
Haiarnu v, to do with iron
Haiarnwaith n. ironmongerr
Haiarnwedd nf iron hue
Haiarnwr, wyr, Haiarnydd -ion ft, ire
moneer. a dealer in iron
14»
HAM
Haib,heibiau«/; superabundance; group
Haid, heidiau nf swarm, throng, flock
Haidd, beiddiau re & en, barley [drift
Haif, heifiau, heifion nf overwhelming;
Haig, heigiau nf, shoal, multitude
Hail, heilian nf, ratio; bounty; service
Hain, heiniau, heinion nf what spreads
through; swarm; infection
Haint, heintiau n, infection; disease,
sickness. Haint annwyd, influenza.
Haint dygwydd, epilepsy. Haint llvn,
glynöl, ' neu ymdaenol, epidemic.
Haint y g'iau, palsy. Haint y nodau,
the plague
Hair a, tedious, dilatory, long
Hais re, what is full of points
Haith n, aptness to reach [marsh
Hal -ion -oedd re, essential salt; salt
Hal a, saline, salt : alkaline
Halaeth n, saturation; fulness
Halan n, salt (in chemistry)
Halant re, plenum; saturation
Hald «, jolt, jerk; rough trot
Haldian v, to jolt; to jog
Haledd n, plenum: saturation
Halen n, salt. Crwth halen, salt box
• Halenai re, salt-cellar
Halenaidd «, of a salt quality
Halenog a, abounding in salt
Halenu v, to turn to salt
Halenwr, wyr re, salt-merchant
Haliad n, impregnation
Haliw n, saliva, spittle
Haliwio v, to salivate
Halog a, saturated with salt; contami-
nated ; polluted, defiled
Halogedig a, contaminated, polluted
Halogedigaeth nf, contamination
Halogi v, to defile; to corrupt, to pro-
fane, to pollute
Haloglw n, profane oath
Halogrwydd re, pollution
Halogwr, wyr n, defiler, profaner
Hallt a, salt, saline ; severe. Talu yn
hallt, to pay dearly
Halltaidd a, somewhat salt
Halltedd n. salineness, saltiness
Halltineb, Halltni a, saltness
Halltol a, of a saline tendency
Halltu v, to salt, to make salt
Halltwr, wyr, Halltydd -ion n, salter
Ham re, cause, circumstance. Pa ham,
for what cause, why
Hambwyll -ion n, reflection
Hambwylliad », consideration, reflection
Hambwyllo v, to consider, to reflect
Hamdden nf, leisure, respite
HAP
Hamddenol a, being at leisure, leisure
Hamddenu v, to make or take respite
Han re, what proceeds from ; emanatio
Han a, produced; separated
Han pr, from, out of. O hano, o han
&c.=0 hono. See O
Hanaeth nf procedure
Hanawd n, derivation
Hanbwyll -ion n, consideration
Hanbwyllo v, to consider
Hanbwyll og, Hanbwyllus a, consideratj [
Hand den re, being attractive
Handdeniad re, attraction
Handdenol o, attractive
Handdenu r, to derive attraction
Handdyfod v, to be, to become
Hanedig a, derived, descended Har
edigion, derivatives
Hanecligaeth nf derivation
Hanes -ion nf & re, history ; accounl
story, tale ; relation
Hanesai, eion re, historiographer
Hanesgerdd -i, Hanesgan -au nf epi
Hanesiad n, narration" '[poei
Hanesiaeth nf naration, history
Hanesol a, historical, nan-ative
Hanesu i\ to narrate [ia
Haneswr, wyr, Hanesydd -ion n. histoi
Hanesyddiaeth nf historiography; his
tory (in the abstract)
Hanesyn -au re. anecdote; story, tale
Hanfod ?i, existence, being: v, tobecom
existent ; to proceed ; to exist
Hanfodiad re, existing
Hanfodog a, having origin
Hanfodola, existent; essential
Hanfodoldeb, Hanfololedd re, hypostasi
Hanfodoli v, to become existent
Haniad n, proceeding
Banner re, moiety, half: a, half
Hannercyn a. instant, moment
Hannereg nf moiety; half share
part ; flitch ; half an acre
Hannergwn, grynion re, hemisphere
half round [semicircula
Hannergylch -au re. semicircle: f
Hannerob -au nf flitch of bacon
Hannerog a, halving
Hannerol o, relating to half
Hannersain, seiniau nf semitone
Hanneru v, to halve; to divide in two
Hanred -ion nf parting off; recession
Hanredoli v, to render separate
Hanredoliaeth nf separate state
Hanu v, to proceed, to be derived
Hap -iau nf luck, chance, fortune
Hapio v, to happen
194
HAW
HEDD
Hapiol a, happening, eventual
Hapus a, happening; happy
Hapusrwydd n, happiness
Har n, aptness to over-top
Hardd </, handsome, beautiful ,eomely
Harddedd, Harddineh, Harddwch %
handsomeness, beauty
Harddiad n, rendering comely
Harddu v, to grow finely; to adorn; to
Haredd n, calmness ; peace [beautify
Hariad n, appeasing
Hariannu v, to render calm
Hariant u, quietness
Harl n. jangling, wrangling
Harlach n, jangling
Harlu v, to jangle, to wrangle
Harnais, eisiau n, harness, trappings
Rrneisio v, to harness
Hailing -au -od nf mite, half a farthing
Hatriad n, covering
Hatru v, to cover, to dress
Hau v, to sow
Haul, heuliau n, the sun
Hauwr, wyr n. sower
Haw -od n, ass
Hawcaid, eidiau nf, hodful
Hawd n. whisk, sweep
Hawdd a, easy, facile, feasible
Bawddamrnawr n, welcome
Ha« -d.lammori v, to welcome
Hawddfod n, happy state
Hawddfryd n, ease of mind
Hawddfyd n, pleasure, happiness; pros-
Hawddgar a, lovely, amiable [perity
Hawddgarwch n, amiableness
Hawddineb n. facility, easiness
fiawes -od nf, female ass t
Hawg. hogion n. fulness; perfection;
space; while; age; hod
Hawg ad, awhile, for some time
Hawiad n, become full; ripening; be-
: coming sluggish or inactive [right
Hawl -iau, holion nf, demand; claim;
Hawlblaid, bleidiau nfh en, plaintifT
■Hawlfainc, feinciau if tribunal
Hawlwr, wyr n, claimant, plaintiff
Hawn a, eager; brisk: active
Hawni n, eagerness ; alacrity: en, flue
Hawniad n, doing over slightly [liness
Hawnid n, eagerness; briskness; live-
Hawnt -iau n, alacrity; liveliness
Hawntio v, to encourage
Bawntus a, full of alacrity
Hawim v, to run over slightly
Hawr, horion n, spread, stretch
Hawru v, to spread, to dilate
Haw*» n. ease,- a, easier
Hawsder, Hawsdra, Hawsineb n, feasi-
bleness, practicability [tion
Head n, sowing ; scattering ; dissemina-
Heawd, odau n, spreading; drifting
Heb -ion n, pass ; utterance, expression
Heb pr, without, void of. Heb law,
without, besides. Hebof, Hebot, Heb-
ddo, Hebddi, &c, without me, &c.
Heb ad, without, beside, by
Hebgor -au -ion n, being dispensed
Hebgor, Hebgori v, to put aside, to
dispense with
Hebgoradwy a, dispensable
Hebgoriad n, dispensing •with
Hebiad n, uttering, utterance
Heboca v, to hunt with a hawk, to hawk
Hebog -au nc, hawk, falcon
Heboglys -iau n, the hawkweed
Hebogydd -ion n, hawker, falconer
Hebogyddiaeth nf hawking
Hebogyn n, young hawk, lanneret
Hebol a, uttering, oral
Hebraeg nf Hebrew, the Hebrew tongue
Hebred w=Abred
Hebredu v, to go or traverse in the evil
circle, to transmigrate
Hebreig a, Hebrew, Hebraic
Hebrwng n, mission, sending : v, to go
on with, to send, to accompany
Hebryngol a, missive, sending
Hebryngu v, to go on with, to send
Hebryngydd -ion n, conductor
Hebu v, to utter, to speak=Ebu
Heciad », hopping [hop on one foot
Hecian v, to halt, to limp, to hop ; to
Hecyn n, small notch
Hecynu v, to make a notch
Hed -iau nf flight; hat
Hedeg n, flight, flying : v, to fly
Hedegog a, Laving flight, flying, volant,
soaring; lofty; aspiring
Hedegol a, flying, volant
Hedfan v, to fly ; to hover
Hediant n, the act of flying
Hedin, Hedinol a, flying, volant, volatile
Hediniad n, volatilization
Hedion np, light corn ; chaff
Hedlam -au n, flying skip
Hednaid, neidiau nf flying leap
Hedwr, wyr, Hedydd -ion n, one that
flies. Hedydd, the lark
Hedyn n, single seed: /haden
Hedd n, tranquility, peace
Heddaberth -au n, peace-offering
Heddgeidwad, waid n, constable^, police
Heddlu en, constabulary force [officer
Heddog o. tranquil, calm
19$
HEÍ
HEL
Heddswyddög -ion n, peace-officer
Heddu v, to tranquilize
líeddus a, pacific, tranquil, peaceful
Hedduso v, to make pacific
Heddwas, weision n, policeman, constable
Heddwch n, peace, quietness, tranquility
Heddy n, this day, the present day : ad,
on this day, to-day (S.W.)=Heddyw
Heddyehawd », pacification
Heddychiadol a, pacificatory
Heddychiadu v, to render pacific
Hedd'ychlawn a, peaceful, peaceable
Heddychlondeb n, peacefulness
Heddyehloni v, to make peaceful
Heddychol, Heddychus or, peaceable
Heddjcholdeb n, peaceableness, tran-
quility
Heddychu v, to pacify, to appease
Heddyclnvr, wyr », peacemaker
Heddynad -on, Heddyngnad, aid n,
justice of the peace
Heddyw », this day: ad, to-day
Hefal a, like, similar
Hefcliad n, making similar
Hefelig a, having simlitude
Hefelwch n, similitude
Ilefelychiad n, likening, imitation
Hefelychu v, to imitate, to liken, to
compare=Efelychu
Hefelydd a. equal; like, similar
Hefelyddu v. to imitate
Hefin a, estival, relating to summer.
Alban hefin, summer solstice
Hefrin a, spreading ; incompact
Hefyd c, in addition ; also, likewise
Hefys -au n, smock, shift
Hegab -au nf grasshopper
Hegl -au nf, limb, shank
Heglog a, having limbs
Heiad n, impelling [ by you
Heibio ad, by, beside, aside. Heibioch,
Heidio v, to swarm, to throng, to block
Heidiog a, having swarms [ing
Heidiol a, swarming, flocking, throng-
Heidden nf Heiddyn n, barleycorn, grain
of barley
Heiddio r, to obtain; to merit
Heiddiol o, meritorious=Haeddol
Heiddyd n, attainment, merit.
Heigio V, to yield abundantly, to shoal
Heigiol a, yielding in shoals
lleiigcm, gym n, drinking-horn
Heilin a, bounteous, generous
Heilio a, to deal out. to serve
Heilydd -ion u, one who serves, waiter
Heilyddiaeth, Heilyniaeth nf the office
of a waiter
Heilyn -ion n, waiter, servitor
Heilyr -ion -on n, waiter, tray
Heini, Heinif a, lively, cheerful, brisk
Heiniar n, crop, produce [to swan
Heinio v, to pervade, to make all alto
Heiniog a, being pervaded; teeming
Heintddwyn a, pestiferous; infectious
Heintfan -au nf plague spot
Heintfanol a, petechial
Heintio v, to cause contagion
Heintiog, Heintiol a, contagious, ii
fectious, epidemic
Heintnod -au n, pestilence
Heintnodol a, pestilential
Heintus, Heinnus a, contagious, er
demic, pestilential
Heinydd n. seat of life. See Henydd
Heislan -od nf hatchel, instrument
Heislann v. to hatchel flax [heat fli
Heistain, einiau nf, what whets seyth
Heisyllt -au nf flax hatchel
Heisvlltu v, to hatchel flax
Hid, heloedd nf holme; dale
Hel -ion n. gathering; aggregate: v,
gather, to hunt
Hel v, to send ; to drive
Hela r, to gather; to hunt
Hèla v, to drive; to send; to spend
Helaeth a, ample, extensive; abundai
Helaethder n, spaciousness [amplitu
Helaethiad, Helaethiant n, ampliticatic
Helaethrwydd /^, ampleness ; abundant
ample stock
Helaethu p, to enlarge, to amplify
Helaethwych o, abundant, sumptuous
Helbul -on n, perplexity, trouble
Helbulo v, to be full of care or troubb
Helbulus a, full of perplexity or troul
Helcu v, to pry carefully
Heldrin -oedd n, business ; bustle
Heledd -au nf place to make salt
Helfa, fëydd nf aggregate; hunt
Helttbn, ttyn nf hunting-pole
Helgaeth n, grime ; soot
Helgi, gwn n, hunting-dog
Helgig n, venison, flesh of the chase
Helgom, gyrn n, hunting-horn
Helgur n, trouble ; hustle
Helgyd v, to pry carefully
Helhynt -iau re/==Helynt
Heli .*', brine, salt water
Heliad». gathering, collecting; hunti.
Helîad n, making of brine
Heliedig a, gathered ; hunted
Helio v. to season with brine
Helm -ydd -i nf, stack, rick ; helmet
Helmu v, to form a rick
li'w
HEN
HES
Helogan nf. celery
Helw a. possession, ownership. Ar ei
helw, in his possession
Helwi r, to have possession
Hfilwr, Heliwr, wyrn, gatherer; hunt-
er, huntsman, venator
Kelwriaeth nf huntsmanship
Helv n, gathering; hunt: v, to gather;
to hunt [chase
Helyddiaeth nf the business of the
pelyg up (-en nf), willows, salix
Helyglys n, the willow herb
Helynt -ion -iau -oedd nf course ; con-
dition; business
Helyntio v, to go on a course
Helyth nf family stock
Hell af ugly, unsightly : m hyll
Hellgre nf ugly hag; scold
Helltni n, saltness, brininess
Hem -iau nf hem, border
: Hemie v, to hem, to border
Hen -ion n, age, antiquity : o, old
Henad n, becoming old
jlHenadur -iaid, Henaduriad, iaid n,
! • elder; presbyterian [ianism
: Henad uriaeth "nf eldership''; presbyter-
Henadurol a, presbyterian
Henaf a, most ancient, oldest, eldest
J l Henafgwr, wyr n, elderly person, old man
n Henatiad, iaid n, ancestor
] í Henafiaeth nf antiquity, archaeology
j j Henafion up", antiquities
: '■ Henafol a, ancient, antique
1 j Henaint n, old age, senility
ìiHendad -au ra, grandfather
j Hendaid, deidiau n, great grandfather
1 Hender n, antiquity, age
| Hendref -i -ydd nf established habita-
tion ; winter dwelling
1 Henddyn -ion n, aged person
, Henefydd -ion w,elder, senator ; antiquary
Henefyddiaeth nf eldership
Heneiddio r, to grow old
Heneiddrwydd ?i, agedness
Henfab, feibion n, old bachelor
Henfam -au nf grandmother
Henferch -ed nf old maid
: Henfon nf, breeding cow
( Hengof -ion n, old tradition
j, Henieithad », archaism
Henllydan n, the plaintain
Hennain, neiniau nf great grandmother
Heno nf this night : ad, to night
Henoed n, old age, decline of age
Henu v, to grow old or aged
Henur -iaid », elder, ancient
Hcnuriad, iaid n, elder, senator
Henw -au n. name, appellative=Enw,
Henwedigol a, nominative [&c.
Henwr, wyr n, old man
Henwrach -od nf old woman
Heol -ydd nf street; road. H«ol j
gwynt, the milky way
HeoJan -au nf lane, alley
Heor -au nf anchor
Heori v, to anchor
Hep-hun nf slumber
Hep-huno v, to slumber
Hep-hynt -iau n, whim ; reverie
Hepian n, nod ; slumber
Hepian v, to keep nodding ; to doze
Hepio v, to nod ; to slumber
Heples n, ferment, leaven
Hepwedd -au nf attribute
Her -iau nf push ; challenge
Herawd n, defiance, challenge
Here -iau nf reach out; jerk. Here a
cham a naid, hop, skip, and jump
Herciad », reachiug, jerking
Hercian v, to keep jerking; to hop om
Herciant n, reaching out [one leg
Hercu, Hercyd v, to reach, to fetch
Hercyn n, reach out ; jerk
Herddyll a, handsome
HerglofF a, limping, halting
Hergod n, push, thrust
Hergwd, Hergyd -ion n, shove
Hergydio v, to shove away
Heri '«, jerk ; limp
Herio v, to challenge, to provoke
Herlod -au n, stripling, lad
Herlodes -i nf damsel, girl
Herlotyn », mere stripling [herald
Herodr -on, Herod -ion n, ambassador:
Herodraeth nf embassy; heraldry
Herodri v, to go on embassy
Herodrig a, heraldic
Hers n, sharp push ; flout
Hersi », scouting, flouting
Hersio v, to scout, to pack off
Herw n, flight ; scouting
Herwa ?>, to scout, to hurry
Herwad n, scouting, prowling
Herwin n, the gloss of dressed leather
Herwr, wyr n, scout, prowler, fugitive ;
Herwriaeth nf vagrancy [outlaw
Herwth nf the rectum
Herwydd n, cause, occasion. Herwydd,
O herwydd, because of, on account
of, for
Hesg np (-en nf), sedges
Hesglif -iau nf whipsaw
Hesgyn -au n. sieve, riddle
Heser -au nf hassock, pad
197
HIFF
Hesp af dried up, dry, barren : in hysp
Hespen -au nf, hasp
Hespin -od nf yearling ewe
Hespinhwch, hyehod nf, young sow
Hespwrn, yraiaid n, a young sheep
Hestor -au nf, two-bushel measure
Hestoraid, eidiau nf, the full of two
Het -iau nf, hat; garland [bushels
Hetiwr, wyr n, hatter
Hetys n, short space, instant
Heuad n, sowing, semination
Heulawd n, the sun's shining
Heulen nf, partial sunshine
Heulfynag, eig n, sundial
Heuliad n, sunning
Heuliadu v, to give a sunning
Heulo v, to shine as the sun
Heulog a, sunny, sunshiny
Heulor -au -ydd n, half door
Heulorsaf -ion nf, solstice
Heulrawd n, the ecliptic
Heulrod -au nf parasol; cap
Heulwen nf the sunshine
Heulyd n, sunshine, sun-heat
Heuslau np (-leuen nf), sheep-lice
Heuso v, to protect
Heusor -ion n, herdsmen
Heusori v, to tend herds
Hew n, call of defiance, challenge
Hewcri, Hewgrach n, pertness
Hewiad n, hectoring
Hewrach n, squabble
Hewyd -on n, passion ; zeal
Hewydus a, passionate; zealous
Hewydd n, maturity
Hewyn n, what is mature
Ripr, she, her; it
Hie -ion nf snap ; trick
Hiced -ion nf trick, cheat
Hicell -i nf long handled bill
Hicio v, to snap ; to trick
Hidl a, distilling ; shedding, pouring
Hidl -au nf strainer, colander
Hidlad n, distilling, dropping
Hidlaid a. distilling, dropping
Hidlion np, droppings
Hidlo v, to distil, to" run
Hit" -ion », skin, surface
Hifio r, to peel off the skin
Hifyn n, strip of skin
Hiff -iau ?i, flake; drift
Hiffiant, iaint n, drift ; foam
HifHo v, to cast flakes ; to drift
Hiffiol a, flaking ; drifting
Hiffl -au n, gush, spirt
Hifflaid, Hifflo v, to gush, to spirt
Hiffyn n, flake ; drift
HiR
Hil -ion «/'& en, fragment; emanatio
Îroduce; issue; progeny, race, <y
en nf, bearing female [spriil
Hiliant n, issue, progeny
Hilig a, procreative : n, issue
Hilio v, to yield, to bring forth, to prj
Hiliog a, having issue [du "
Hiliogaeth nf offspring, issue
Hiliogi v, to render prolific
Hilus a, being in particles or pieces
Hilyn n, particle, emanatiou
Hin nf weather ; temperature
Hindda nf fair weather
Hinedd n, state of weather
Hinfynag, fyneig n, barometer
Hiniog -au nf door-frame ; sill
Hino v, to change in the weather
Hinon nf serene weather
Hinoni v, to become serene
Hinsawdd, soddau n, climate
Hip -iau n, sudden tap
Hipio v, to tap, to tip
Hir «. long; tedious; dilatory
Hiraeth n, longing; regret. Mae hi
aeth arnaf, I regret ; I long
Hiraethiad n, longing
Hiraethlawn a, full of regret
Hiraethlondeb n, state of longing
Hiraethog, Hiraethol, Hiraethus
longing; regretting
Hirbell a, very far, distant
Hirbwyll n, deliberate caution, long co:
Hirchwedl -au nf long story [siderii
Hirder n, length; longitude
Hirdrig a, of long tarrying
Hirddydd -iau n, long day
Hirell, Hiriell n, beam of light ; angel
Hirfain a, long and slender
Hirfaith a, long; tedious
Hirfod n, long abiding
Hirfryd a, of even mind
Hirglnst a, long-eared
Hirglwyf n, long sickness
Hirglyw a, being long-eared [hirgn
Hirgrwn n, cylinder: am, cylindrical:
Hirgul a, long and narrow
Hirgwyn -ion n, long complaint
Hirgylch -oedd -au n, ellipse
Hirhau v, to lengthen
Hirheglyn, heglod n, long-legged spid-
Hirhoedledd n, longevity
Hirhoedlog a, long-Uved
Hirian n, tall lank person
Hiriannu v, to prolong
Hiriant n, length, delay
Hirio v, to lengthen
Hirlidio ?', to bear anger long
HOE
HOLL
Hirnos -au nf long night
Hirnych re, long affliction
Hiroddef re, longsuffering
Hiroed re, long waiting
Hirsain, seiniau nf long sound
Hirsain, Hirseiniol a, having long sound ;
Hirwîydd re, the maidenhair [long
Hitrwm », fribble
Hityn re, ragamuffin
Hithau_/?r, she also, her also
Ho re, exclamation; call; i, halloa! oh!
Hôb, hobau, Hobaid, eidiau re, measure
Hob -au re, swine [of capacity
Hobelu v, to hop, to hobble
Hobyn re, deal at cards
Hoc nf scythe to cut brambles
Hoced -ion nf, cheat, deceit, juggle
Hocedu v, to cheat, to trick
Hocedwr, wyr re, cheat, tricster, rogue ;
one who plays tricks
Hocrell -od re/, girl, wench
Hoeys rep, mallows, althasa
Hoch nf, hawking of phlegm
Hochi v, to throw up phlegm
Hodi ere, wild shrubs, brakes
Hodi v, to shoot, to ear
Hoddio v, to facilitate
Hoe -on -au nf rest ; respite
Hoeana v, to take respite
Hoed re, delay ; regret
Hoeden -od nf flirt, coquette, hoiden
Hoedl -au nf duration of life, life
Hoedli v, to lead a life
Hoedlog a, having life, lived
Hoeg nf& a, green
I Hoel -ion nf nail, spike
Hoelen nf single nail, nail
Hoelio v, to nail, to drive nails
Hoeliwr, wyr n, nailer [complexion
Hoen nf good plight; liveliness; hue,
I Hoeni v, to grow blithe
Hoenus a, blithesome, joyous
Hoenwedd nf, blithe aspect
Hoenyn -au n, hair; gin, trap; slip
Hoenynu v, to set a springe
Hoetian v, to suspend; to dandle
Hoeth a, exposed, naked
Hoew a, alert, sprightly, lively, gay
Boewal nf slowlj'-flowing water, dead
water in a river; eddy; the middle
j stream of a sea or river: a, quiet,
calm, unmoved ; whirling, eddying
Hoewalu v, to form eddies
1 Hoewan a, weak, feeble
Hoewdeb, Hoewder n, sprightliness
Hoewgall a, quick wilted
Hoewgred a. of ready belief
Hoewi v, to become sprightly
Hoewrym a, of quick energy
Hoewserch re, lively affection
Hof nf what hangs or hovers
Hofian v, to hover, to fluctuate ; to sus-
Hofio v, to hover; to suspend [pend
Hoff a, loved, beloved, lovely, dear
Hoffaidd a, tending to be lovely
Hoffaint n, fondness ; delight ; love
Hoffder n, fondness ; delight
Hoffdyn -ion n, cuckold
Hoffi v, to delignt in, to love
Hog re, sharpening, whet
Hogal nf whetstone ; strop
Hogalen nf whetstone ; strop
Hogen -od nf girl, damsel
Hogenig nf little damsel
Hogfaen, feini n, hone, whetstone
Hogi v, to sharpen, to whet, to edge
Hogl -oedd, Hogldy, dai re, hovel, shed
Hoglanc -iau re, stripling, youth
Hogyn -od, hogiau re, stripling, lad
Hong nf hang, dangle
Hongian v, to hang, to dangle
Hoi re, call of attention
Hoiad re, calling attention
Hoian v, to call attention
Hoi re, fetch, bringing to
Hoi v, to fetch, to go for
Holadwy a, cognizable
Holawd re, cognizance
Holedigaeth nf, examination
Holedigol a, interrogative
Holfainc, feinciau if tribunal
Holgar a, inquisitive
Holi v, to question, to inquire, to inter-
rogate, to examine, to catechize
Holiad re, interrogation; question
Holiadol a, catechetical ; interrogative
Holiant re, cognizance
Holiedydd -ion, Holwr, wyr re, interro-
gator; examiner
Holio v, to separate
Holp re, loop-hole, loop=01p
Holnod -au nf, note of interrogation (?)
Holwyddoreg -au nf, catechism
Holwyddori v, to catechize
Holl a, all, whole, every one
Hollallu -oedd re, all power, omnipotence
Hollalluog a, omnipotent, almighty.
Yr Hollalluog, the Almighty
Hollalluogaeth nf Hollalluogrwydd re,
omnipotence
Hollboeth -ion re, holocaust
Hollbresennol a, omnipresent, ubiquitous
Hollbresennoldeb,Hollbresennolrwydd ref
omnipresence, ubiquity
1,99
HOW __
äollddoeth a, allwise
Hollfath a, omnifarious, of all kind*
Hollfyd n, the universe
Hollgreol a, omnific
Hollgyfoethog a, possessing all things;
almighty, all-powerful
Holliaeh. a, perfectly well : m, allheal;
mistletoe
Hollol a, total, whole, entire, complete
Hollryw, Hollrywiol a, omnigenous
Hollt -an nf slit, cleft, fissure
Hollti v, to slit, to cleave, to split, to
Holltog a, full of slits or rifts ; [rift
Hollwybod n, Hollwybodaeth nf, omni-
science [a, omniscient
Hollwybodol,Hollwybodus,Hollwybodog
Hollwyddol a, omnipresent [senee
Hollwydd, Hollwyddoldeb n, omnipre-
Hollysol, Hollysglyfiol a, omnivorous
Hon af this: m hwm Hon acw, that,
at a distance : m hwn-acw. Hon yma,
this, which is here. Hon yna, that
which is there
Hona af, that (in sight) : m hwna
Honaid a, evident, well-known. ?xr\-
Honawd, Honiad «. affirmation
Honawl a, positive, affirmative
Hone -iau nf shake, wagging [spicuoiis
Honcen -od nf, waddling female
Honcian, Honcio, Honco v, to waggle,
to stagger, to totter ; to jolt
Honfas -au nf, chopping knife
Honfi'est -i nf, tunic, vest
Honi v, to manifest; to proclaim,: to
object; to insist; to assert
Honiannol a, aifinnative
Honiant n, affirmation, assertion
Hòno af, that (absent): m> hwnw
Uonof, honot, hono, honi, honora, hon
och, honynt. -See 0
Honos n, gawky ; the ling
Honsel -au nf, hansel
Hopran -au nf, mill hopper
Hopranu », to put in a hopper
Hor -oil crt, swine hce
Horen, horod nf, fat lazy one ; swine-
Horgest nf, fat paunch [louse
Uort -iau n, reproach, calumny
Hortio v, to reproach, to detract
Hortiol a7 reproaching
Hortr -au n, stick, billet, spar
Horyn n, lazy lump: f horen
Hosan -au nf, hose, stocking
Hosanwr, wyr n, hosier
Hotan -au nf, hood, cap
Hotyn -au n, what covers at a cap
%>w i, liei^h h» ! a]as !.
H^UI^
Hoyw a, alert, sprightly=Hoew
Hu n, what is apt to pervade
Hu a, apt to pervade : bold. See Hy
Huad, aid n, hound
Huadgi, gwn n, hound dog
Huail n, vicegerent
Hual -au n, fetter, gyve, shackle
Hualog a, having fetters, shackled
Hualu v, to fetter, to shackle
Huan nf, Phcebus, the sun
Huanaw n, aptitude for harmony
Huanaw a, harmonic ; poetical
Hucan -od nf, cob, sea fowl
Huch -ion nf. thin skin, film
Huchen -au nf film, pellicle
Hucho v, to skin over
Hud -ion n, illusion, charm
Hudedd, Hudiad n, allurement, allur
ing, deceiving
;Hudo v, to allure, to beguile, to entice
to deceive [deception
Hudol, Hndolawl a, alluring, enticing .
Hudoldeb n, illusiveness
Hudoles -au nf, deceiver, sorceress :
Hudoli y, to render illusive [hudo
Hudoliaeth nf, allurement
Hudoliaethu v, to use deception
Hudwalch, weilch n, lure bird, decoy
Hudwg n, bugbear, scarecrow
Hudwy n, phantom ; mirage
Hudd -ion n, covert, shade
Hudd a, dusky, dark, gloomy
Huddiannu v, to overspread
Hiiddiant n, shading over
Huddig a, tending to be dusky
Hiuldo v. to cover, to shade
Huckkl «, covering, shading
Huddygl n, soot
Huddyglyd a, fuliginous, sooty
Hi^nig a, encircling
Hr^nydd n, what ensireles
Hufen n, cream
Hufenaidd a, like cream ; creamy
Hufenu v, to gather or form cream
Hufio v, to mantle over
Hufyll a, humble, submissive
Hufylldod n, humility
Hug -au nf, loose coat ; cloak ; gown
Hugan -au nf, loose coat, coat; cloak
Hugwd n, spectre, bugbear
Hul -oedd n, cover, coverlet
Hulier -an n, cover, lid
Huling -au n, coverlet, rug
Hulio v, to spread over, to deck
Huliwr, wyr n, decker
Hult, Hultan n, dolt, moper
Hulvn /i. coverlet, quilt
20Û
HUR
Hum -iau re, bat, racket
Human, Humog -au nf bat. racket.
Pel human, Pel humog, tennis-ball
Hun -au nf, sleep, slumber, nap
Hun n & np, self, one's self; selves
Hunan, ain re, self: px, self-
Hunander, Hunanedd re, selfishness
Hnnandwyll re, self-deception
Hunandyb -iau re, self-conceit
Hunandyst «. self-evidence
Hunanddoeth a, self-wise
Hunanfarn nf self-condemnation
Hunanfawl re, self-applause, self-praise
Hnnanfod -au nf. selt-existence
Hunanfodd re. self-pleasixre
Hunanfudd re, self-interest
Hunangar a, selfish
Hunangariad re, self-love
Hunan-gyfiawn a, self-righteous
Hunanhanfod re. self-existence
Hunanhyder re, self-confidence
Hunaniad re, becoming selfish
Hunaniaeth nf self; egotism; identity
Hunanladd, Hunanladdiad re, suicide.
self-murder
Hunanleiddiad, iaid re, self-murderer.
J Hunanles re, self-interest [suicide
Hunanol a, relating to self; selfish
Hunanoldeb re, selfishness
i Hunanrediad re, self-motion
i Hunanrith re. self-evidence
: Hunanryw -iau re, homogeny
Í Hunanryw a, homogeneous
Hunansaf re, sejf-standing
Hunanu v, to egotize
Í Hunanymwad re, self-denial
I Hunanysol a, self-devouring
I'Hundy, dai re, dormitory
Humlihvyn a, soporific, somniferous.
somnific ; sleep-depriving
Hunedd re, somnolence, drowsiness
Hunell -au nf short sleep, nap
Hunfa. fe'ydd nf dormitory
Hunglwyf -au re, lethargy
Hunllef nf the nightmare
Huno v, to sleep, to slumber
Bunog a, sleepy, drowsy
tìunyn re, nap. doze
Huon re, epithet for the Deity
Bnpynt re, brunt; shock; push; metre
3ur -iau re, wages, hire [so called
Inren -od nf prostitute, harlot
lurio, Huria r, to hire, to take hire or
iuriwr, wyr re, hirer [wages
Inrt re, block : a, stupid
iurtan rec, blockhead
lurtio v, to stupify; to stun
HWR
Hurtiol a. stupefactive, stupefying
Hurtyn -od re, blockhead, dolt
Hurtr -au re, boarded floor
Hurth -od re, block ; dolt : o, dull, stupid
Hurthgen -od re, blockhead, stupe
Hurthio v, to stupify
Hust n, buzzing noise; hush
Hustiad n, making a buzz [whisper
Husting i', to buzz, to whisper: re, buzz,
Hutan -od re, oaf; the dotterel
Hutvn re., stupid fellow
Huw re, lullaby, lulla
Hiiysgain o, apt to scatter
Hiiysgwn a, apt to ascend
HüyBgwr o, aptly energetic
Hw re, hoot, halloo
Hwa v, to hoot, to halloo : i, gee
Hwala nf halloo, cry
Hwan -od nf hooter; owl
Hwb re, push ; effort ; lift. Hwb a chain
a naid, hop, skip, and jump
Hwbiad re, pushing forward
Hwbian v, to be pushing on
Hwca, Hwced a, hooked, turned
Hwch. hychod nf sow, swine
Hwchw re, shout, cry, scream
Hwd re, take off or awav
Hwda re, take off, taking
Hwda, Hwde v, hnper, take, accept
Hwdan re, reach to take
Hwdwg re, bug-bear, bug
Hwdwl re, what is stark mad
Hwf -od re, hood, cowl
Hwfan re, rising over
Hwfan, Hwfanu v, to rise over
Hwff, hyffion re, lump
Hwg », hook, bend
Hwgwd re, dunce, dolt
Hwhw re, hooting of an owl
Hwi v, to halloo
Hwman re, wavering motion
Hwn am, this: yhon. Hwn acw, th;d
yonder, or at a distance: fhon acw.
Hwn yma, this, which is here : fhon
yma. Hwn yna, that, which is here
Hwna <im, that (in sight) :y"hona
Hwnt a, outward; foreign; other, con-
trary. Tu hwnt i, beyond
Hwnt ad, at a distance, yonder; be-
yond ; away, aside
Hwntian v, to vibrate ; to waggle
Hwnw am, that (absent): /hòno
Hwp re, effort, push
Hwpio v, to push
Hwpiol a, pushing
Hwr re, taking off, taking
Hwra. Hwre v. iuipir. accept, take
201
HWY
HYD
Hwrdd, liyrddau re, push, thrust; butt;
Hwrdd, hyrddod re, ram [onset
Hwre, Wriwch v (defective), take, ac-
Hwrwg re, lump, hunch [cept
Hws re, covering, housing
Hwsiad re, putting on a cover
Hwsmon, hwsmyn re, husbandman
Hwsmonaeth nf husbandry, tillage
Hwstr a, f'roward ; morose
Hwstredd re, frowardness
Hwt re, taking off: v, off, away
Hwta re, taking off, taking
Hwtio v, to push off; to hoot
Hwy/»-, they, them. Hwy en hunain,
they themselves
Hwy a, longer. Yn hwy, any more
Hwyad, aid .nf duck
Hwyaden nf duck : p hwyaid
Hwyddell -od nf female salmon
Hwyedig a, lengthened, elongated
Hwyedydd -ion n, male hawk
Hwyfell -od nf, female salmon
Hwyfyd re, long existence
Hwyhau v, to lengthen, to elongate
Hwyl -ian nf course; plight, state, con-
dition, disposition; humour; sail.
Dwyn hwyl, to assault
Hwylbren -i. Hwyliar, eri re, mast
Hwylfa. fëydd nf course; lane
Hwylio v, to set in course ; to butt ; to
prepare; to sail; to direct, to order
Hwyliog a, having course ; being under
Hwy lus a, orderly; prosperous [sail
Hwyluso v, to facilitate
Hwylusdod re, facility
Hwyn -ion re, long hair; a gin
Hwyno v, to lay a springe
Hwyntpre, them, they
Hwyntau^re, they likewise, them also
Hwynt-hwyy?re, they, they themselves
Hwynyn -au re, long slip ; hair ; a gin
Hwyr re, lateness ; the evening : a, slow,
tedious; late, tardy
Hwyrach a, slower; later: ad, perad-
venture, perhaps
Hwvrder. Hwyredd re, tardiness, late-
Hwyrdrwm o, sluggish, drowsy [ness
Hwyrddig a, slow to anger, long-suffer-
Hwyrddysg a, slow to learn [in"
Hwyrfryd a, of slow disposition
Hwyrfrydig a, slowly disposed
Hwyrgoel a, slow of belief, incredulous
HwyrgjTch a, of slow approach
Hwyrhau v, to become late
Hwyrlid a, slow to anger, forbearing
Hwyrnaws a, of slow disposition
Hwyrol a, relating to evening
Hwyrwan a, slow and feeble
Hwyrwar a, slow and gentle
Hwyrweddog a, forbearing
Hwys -au nf draught; load
Hwysg -au re, sweep; ravage
Hwysgo v, to sweep away
Hwysgynt nf sweeping course
Hwyso v, to heap together
Hwyst re, dart, glance
Hwystin re, dart forward
Hwythau^;re, they likewise, them too
Hy a, apt; bold, audacious, px, imply-
ing enhancement, intensity, excess
apt to, easy, worthy of; -ble;í'M=(Gr.'
Hyadlais a, apt to resound
Hyall a, possible, effectible, feasible
Hyalledd re, possibility
Hvar a. apt to resound; vocal
Hyarwaes a. ready to assist
Hyarwar a, soothing : calm
Hyawdl a, eloquent, fluent
Hyawdledd re, eloquence, fluency
Hyb re, getting forward; getting fore
most ; recovery
Hyball o, fallible, defectible
Hýballedd n, fallibility
Hvbar a, apt to provide
Hybarch a, venerable, revered
Hybarth a, easily parted, divisible
Hybell a, far-ranging; distant
Hyl^laid a, apt to take a part
Hybleth a, apt to weave or twine
Hyblith a, easily mixing
Hyblyg a, easily doubled* flexible
Hyboen a, susceptible of pain
Hyboeth a, easily heated
Hybol a, recovering; saving
Hyborth a, easily supported : portable
Hybrawf a, demonstrable
Hybred a, liable to transmigrate
Hybryn a, easily bought
Kybu v, to get foremost; to recover
Hybwyll a, "discreet, prudent, rational
Hybwj-s a, aptly pressing
Hychan nf little sow
Hychfryd re, stubborn mind
Mychgryg re, quinsy
Hychian v, to grunt as a sow
Hychig nf little or young sow
Hychio v, to thrust, to push
Hvchwal a, dissijjatable
Hychwant a, lustful
Bychwardd a, apt to laugh
Hychwil a, apt to pry about
' blow
HYDD
HVG
fiyApr, to, unto; as far as : ad, till, to
the time that; while; along, over.
Hyd yn oed, even to, even, in as much
as. Hyd of, over me. Hyd-ddo, over him
Hydag a, apt to choke
Hydaith a, apt to travel
Hydal a, apt to pay. payable
Hydal a, apt to interrupt
Hydardd a, apt to break out
Hydarf o, easily scared
Hydarth a, apt to exhale
Hydaw a, apt to be silent [melt
Hydawdd a, dissolvable, soluble, apt to
Hydedd n, longitude, length
Hydeg a, tending to be fair
Hyder n. confidence, trust, reliance
Hyderiad ?i, confiding, relying
Hyderu i\ to confide, to rely, to trust
Hyderus a, confident, trusting
Hydgyllen nf the brisket
Hydiad n. lengthening
Hydlath -au nf part of the ancient
Peithynen, being the longitudinal bar
or stave, on which the letters were cut,
and which was fixed in the trot latkau,
or cross bars forming the frame
Hydor a, breaking easily, brittle, fragile
Hydr a, bold, daring
Hydrach a, rather==ITytrach
Hydraeth a, aptly recited , effable
Hydraidd a, penetrable
Hydrais a, apt to oppress
Hydranc a, apt to perish
Hydras a, of notable kindred
Hydraul a, easily consumed
Hydraw «., easily instructed
Hydred -ion n, longitude
Hydredol a, longitudinal
Hydref -au n, autumn ; October
Hydrefn a, well-ordered, orderly
Hydrefol a, autumnal
Hydrwst a. apt to be noisy
Hydrwyllt a, bold and wild
Hydwedd nf, longitudinal aspect
Hydwf a, apt to grow; thriving; Jux-
Hydwg a, prosperous, lucky [uriant
Hydwn a, easily broken, fragile
Hydwrf rt, apt to be tumultuous
Hydwyll a, easily deceived
Hy.lwyth a, elastic, supple ; nimble
Hydyn a, easily drawn, tractable
Hydd -od n, stag, red deer
Hyddadl a, disputable
Hyddail a, apt to bear leaves
Hyddawn a, apt to give; liberal
Hyddes -od -au nf, hind, red deer
Hyddestl (?, apt to be nice
Hyddewis a, aptly selecting
Hyddfref n, rutting of deer; rutting
Hyddgant n, herd of deer [season
Hyddgen n, skin of a stag
Hyddgi, gwn n, buckhound
Hyddig a, irritable, irascible
Hyddof a, tamable, docile
Hyddring a, easily climbed
Hyddrwg a, apt to be bad
Hyddwyn a, easily carried
Hyddysg a, teachable, docible; well
Hyedd n, boldness ; confidence [versed
Hyf a, bold, daring; confident=Hy
Hyfaeth a, nourishable
Hyfagl a, apt to entangle
Hyfai a, culpable, faulty
Hyfarn a, ready to condemn ; censorious
Hyfawl a, laudable, praisworthy
H}-fdra, Hyfder n, boldness ; audacity
Hyfed a, ready for reaping
Hyfedr a, expert, skilful, dever
Hyfen\- a, easily boiled
Hyfeth a, fallible ; perishable
Hyfhau r, to become bold
Hyfloedd a, apt to shout
Hyfodd a, easily pleased
Hyfoes a, of easy manners
Hyfr -od n, gelded goat
Hyfraw a, easily awed or terrified
Hyfrawd a, of apt judgement
Hyfrdra n, boldness ; audacity
Hyfriw a, apt to break, fragile, brittle
Hyfro a, of accessible country
Hyfrwd a, being easily heated
Hyfiyd a, cheerful, delightful, pleasant,
fine. Hyfrydion, pleasures
Hyfrydedd ?i,"delightfulness
Hyfrydlais, leisiau n, pleasing voice
Hyfrydu v, to make cheerful
Hyfrydwch n, delightfulness
Hyfrys «, hasty, expeditious
Hyff -ion n, drive : drift
Hyffagl a, apt to flame
Hyfiawd a, aptly prospering
Hyffio v, to drive on ; to drift
Hyfiiam a, apt to flame
Hyfflvn n, particle ; shred
Hyfib a, capable of retreating
Hyffordd a, apt tomakeM'ay; dexterous
Hyffbrddi, Hytforddio v, to direct, to train
up, to instruct, to guide, to show
Hyti'orddiad n, forwarding, instruction
Hyfforddiant n, direction
Hyfforddus a, expert, dexterous, well
Hygadw a, easily preserved [instructed
Hygael a, easily attainable, obtainable
Hygais a, aptlv attempting
•203
HYN
Hygant n, community
Hygar o, amiable, lovely
Hygardd a, reproachable
Hygarth a, easily cleansed out
Hygas a, detestable, batef'ul
Hyged a, ready of gift, liberal, hounte-
Hygel a, easily hidden, concealed [ous
Hyglod a, susceptible of praise; eele-
Hyglust a, of a ready ear [bra ted
Hyglwyf a, easily wounded
Hyglyw n, easily heard, audible
Hygoel a, credible, credulous
Hygof «, easily remembered, memorable
Hygoll a, easily lost, apt to lose
Hygosp a, punishable, corrigible
Hygred a, credible, apt to believe
Hygryn a, easily shaken, trembling
Hygudd a, easily hiding
Hygwsg a, easily sleeping
Hygwymp a, easily falling
Hygwyn a, apt to complain
Hygylch a, apt to surround
Hyladd a, easily cut off
Hylafar a, ready of speech, voluble
Hvlais a, of free or ready voice
Hylam a, of a nimble step
Hylar a, easily satiated
Hylaw a, dexterous, handy, expert
Hylawn a, apt to be full, ample
Hyled a, aptly spreading
Hylef a, of free or ready voice
Hvles a, apt to benefit, beneficial
Hylid a, apt to be angry, irrascible
Hylif a, apt to flow; voluble; liquid
Hylif -au n, fluid, liquid
Hylon a, apt to be cheerful, merry
Hylun a, easily formed
Hylwgr a, corruptible
Hylwydd a, prosperous, fortunate
Hylwyddo v, to prosper, to succeed
Hylys a, being easily rejected
Hyll am, gloomy, hideous, wild: y*hell
Hylldod, Hylldra n, hideousness, ugli-
Hylldraw n, wild dismay [ness,wildness
Hyhdrawu v, to dismay
Hylldrem -iau nf, grim aspect
HylJdremio v, to look wildly
Hyllgrech a/, hideous : m hyllgrych
ífyUgryg a, frightfully hoarse
Hyllu v, to make ugly; to dismay
Hyn a, this; these. Hyn acw, that
much, that yonder or at a distance.
Hyn yma, this, which is here. Hyn
yna, that, which is here
Hyn np, ancestry, ancestors [Henach
Hŷn «, eider, senior, older=Hynach.
Hyna a, that, that much
. HYS
Hynach «, older=Henach
Hynaf, aif «, ancestor, elder : a, oldest
Hynafedd n, seniority, eldership
Hynafiad, iaid n, ancestor, elder
Hyuafiaeth, nf, antiquity, archaeology
Hynafiaethol, Hynahannol a, artiquar-
ian, archaeological
Hynafiaethydd -ion n, antiquary
Hynafiant n, archaeology
Hynafol a, ancient, archaic
Hynaint n, seniority
Hynawdd a, aptly protecting
Hynaws a, good-natured, kind
Hynawsedd n. good nature
Hynedd n, agedness, oldness
Hynefydd -ion h, senior; antiquary
Hynerth a, endued with strength
Hyni pr, until, by the time that
Hynod a, notable, remarkable
Hyoodi /", to make remarkable or nota-
Hynodiaeth nf, notable action [bl«
Hynodol a, tending to be notable
Hynodrwydd n, notableness
Hynoeth a, apt to make naked
Hynt -iau nf way, course, journey
"expedition ; freak, whim
Hyntiad n, going off abruptly
Hynwyf a, amorous, wanton
Hyny a, that (not present) ; those
Hyr'-iau n, shock, push ; snarl ; defianc
Hyran <k aptly parted, divisible
Hyranedd n, divisibility
Hyrdd n, sudden shock : a, eager _
Hyrddawd n, impulse, push ; butting
Hyrddiant n, impulse
Hyrddol a, impulsive, pushing
Hyrddu v, to ram; to push, to impel
to butt ; to make assault
Hyrddwvnt -oedd n, hurricane
Hyrddyn n, the fish mullet
Hyred a, apt to run, easily running
Hyriad «, giving a shock or push
Hyrif a, easily numbered
Hyrmer n, jolt -head
Hym -oedd nf, what is round ai
smootb, holm, haugh
Hyrodd a, aply giving, liberal
Hyrwym a, easily bound, astringent
Hyrwysg a, of a free career
Hys -iau n, snarl ; setting on
Hysaf a, apt to stand, steady
Hysain a, easily sounding, sonorous
Hysathr a, easily trodden
Hysbys a, manifest, evident. Dynhyf
Hysbysai, eion n, index [bys, conjui
Hysbyseb n, information
Hvsli'vsiad n. advertizement, informati*
2Ü4
IACH
I AW
Ptysbysiaeth nf information, intelli-
gence ; advertizement
fiysbysrwydd n, intelligence
Hysbŷsu v, to acquaint, to advertize, to
inform, to announce, to declare
Hysbyswr, wyr. Hysbysydd -ion n. one
who makes evident or announces:
advertizer; certifier
Hysgyr -ion n, slave; splinter
■ysiad n. snarling; setting on
Hysian, Hysio v. to snarl; to set on
■ysigl a. easily shaking
■yson a, apt to make a r.oise. noisy
Hv>p am, dry, dried up; barren: y'hesp
Hyspu v. to render dry, to be dried
Hyspyddiad n, exhausting; drainage
Hyspyddu v, to exhaust, to drain
Hyswy -od nf housewife [rather
Hytrach a, more forward. Yn hytrach,
Hyttir -oedd nf the length of a ridge
fiytynt n, course, journey [in a field
Hywad o, deniable
Hywain a. aptly ministering
Hvwaith a, readv at work, dexterous
Hywail a, liable to fail, fallible
Hywan «, penetrable
Hywar a, manageable
Hywedd a, conformable
Hyweddiad n, conforming
Hyweddiant u, tractahleness [or docile
Hyv\ eddu v. to render tractable, gentle,
Hywel a, conspicuous, evident, obvious
Hywell a, remediable
Hywen a, easily smiling
Hvwertk a. vendible, salable
Hyv.ir a, truthful
Hywiw a. apt to excel
Hyẁredd n, manliness
Hywydd a, apt to perceive
Hywyl a, easily perceived, obvious
Hywys o, conv enable
Hywystl a, easily pledged
I.
I pr, to; into; towards; for; in order to.
I mi, Iini, I ti, Iti, Iddo, Iddi, I ni,
1 Ini, I chwi, Iddynt, to me, &c. I'w,
! to his, to her, to its, to their. I fyny,
1 npward, up. I lawr, I waered, down.
downward. I gyd, altogether; the
irhole. Imewn, into; within
\\pn, I, me
■ la n. ice. Cliiyn ia. Cloch ia, icicle
la (ia) «(/, yes, yea=Ii:, i'e
lach a, sane, sound, whole. Canu yn
B iach, to bid God speed, to hid farewell
Iachâd n, healing, curing
Iachiiedigaeth nf, act of healing
Iachaol «, of a healing quality"
Iachäu v, to cure, to heal; to grow well
lachawd n, the act of healing
lachawdwr, wyr n, Saviour
lachawdwriaeth nf salvation
lachus a, healthy, wholesome
Iachuso v, to render healthy
Iachusol a, of a healthy condition
Iachusrwydd n, healthiness
Iachwydd n, saving knowledge
lad -au nf pate, skull, cranium
Iäedd n, icy state, iciness
Iäen -au nf, sheet of ice; glacier
Iäeth 7i, iciness, icy state
lang a. blunt, rude, boorish
[angedd n, rudeness ; rusticity
Iangu v, to become rude
Iangwr, wyr », rude one, boor ; yeoman
Iain a, icy, very cold
Iaith. ieithoedd, ieithiau nf language,
speech, tongue
Ial -au nf open space or region
Ial «, clear, open, fair
Ialain a, of a clear quality
Ialant ?i, clearness, lustre
laledd n, clearness, fineness
Ialen -i nf sapling ; rod
Iâr, ieir nf the female of birds, hen
Iar pr, from off, off, from: nf shoulder
Iarc -iau nf, what stretches over
Iarcw n, what directs, pilot
lardy, dai n, inm-coop
Iarhyd ?i, shoulder-piece
Iarll* ieirll n. earl, lord
Iarllaeth nf earldom
Iarlles -au nf earl's lady, countess
Iarn pr, from off, from, off
Iarnadd ad, from oft' or above
Iarth, ierthi nf long rod, goad
las -aunf what pervades;" nature; dis-
position; shock; shiver
Iasaidd a, of a pervading tendency
Iasedd n, pervading tendency
Iasiad n, giving a shock ; pervasion
Iasol a, pervasive ; apt to shock
Iasu v. to pervade with a quality
Iau, ieuau n. liver : nf yoke ; a* pair of
oxen : n, Jove. Dydd" Iau, Thursday
Iau a, junior, younger
lawd n, season, time
Iawg nf what is keen or ardent
Iawl, iolau n, the act of glorifyÌHg
lawn n, right; equity: satistactÌTui ; a-
tonement : a, right, equitable, just : ad.
rightly, very: px, ortho-. rect-. tighf
205 ° '
1EU
Iawnder, Iawnedd n, rightness, equity,
fovrtdda a, rightly good [rectitude
lawnlcs n, right advantage
iawnol a, of a right tendency; atoning
lawnran -au nf right share
Iawnred nf right course
Iawnritli -iau n, right appearance
Iawnryw -iau », right kind
I awnu v, to render right
Tawnwedd nf right aspect _
lawnymgais n, right pursuit
Iawnysgrif -au nf orthography
Ich -iau nf screak; squeal
lchian v, to keep screaking
Ichio r, to screak; to squeal
Id -iau », what is drawn out; point
Id pn, it, indeterminate
[dio V, to acuminate, to point
Idd pr, to, towards; fur; into. Gad
iddo, let him be, let him alone
Iddas a, pungent; subtile
Iddi, Iddo, Iddynt, See I
tddwf », St. Anthony's fire, erysipelas
lë (i'e) ad, it is so; yes. yea
Iechyd n, health, sanity
Ieohydol a, healthful, salutary, of i
healing quality; sanitary
Iechydwriaeth nf salvation
leinder n, coolness, freshness
leithadur -on n, grammar
Ieithgarwch n, philology
Ieithiad, Ieithad », phraseology
Ieithio, Ieitho v, to form a phrase
Ieithiog. Ieithog a, having language
Ieithiogi, L'ithogi v, to form a phrase
Ieitliol, Ieithol a, relating to speech
linguistic, philological
Ieithus a, of ready speech [style
Ieithwedd -au -ion nf, literary style,
leithofvdd -ion n, philologist
Ieithofyddiaeth nf, science of language,
philology, linguistics
Ieithydd -ion n, linguist
Ieithyddiaeth nf philology
leithyddu v, to form speech, to philolo-
Ierthi nf driving rod, goad [gize
Iesin a, radiant, glorious; fair
Iesinder n, radiancy ; gairishness
Iesino v, to radiate ; to be fair ; to ren-
Iksu n, Jesus [der fair
let -au?i/, turnpike gate; gate
Ieuaf, Ieuangaf a, youngest
leuangaidd a, somewhat young
Ieuanc, ainc n, youth : a, young
Ieuant, aint n, youth ; infant
Ieuenctyd w, minority, youth
kngen -od nf ferret
IR
Ieuo v, to yoke, to couple, to join
Ieuol «, being yoked or joined
Iewan n, cry, scream
Iewin a, clamorous, noisy
Iewydd -on n, yoke collar
Ifanc, Iefanc «, young=Ieuanc
Ig -ion -iau nf, yexing; hiccup; sob
Igian v, to be sobbing
Igio v, to sigh, to sob
Igiol a, sighing, sobbing
Ing -oedd n, strait, difficulty
Ing a, strait, narrow, confined
Ingder n, straitness, closeness
Ingol «, tending to straiten; distressing
II -ion nf what is in motion; ferment
Iliad », fermentation, working
Ilio v, to ferment, to work
Ilir -ion n, bntterfly=EiIier, Eilir
III pn, their, they, used for the most part,
with two and three. Ill dau, they
both. Ill tri, 111 trioedd, they three
ímp -iau n, scion, shoot, sprout
Impio v, to germinate ; to graft
Impiol a, germinating, shooting, oj
Lnpog n, osculation, kiss [sprouting
Imprith -iau n, sporule, spore
Impronos np (impronyn «), sporides :
Imprithos np (imprithyn n), sporidiola : ■
Impyn -au it, scion, shoot
Indeg a, sublimate; raving mad
Ini. See I
Iniawn a, strait, direct; even=Un-
iawn, &c. [seal, signet
Insel, -iau, Insail, seiliau nf mark:
Inselio, Inseilio v, to mark ; to seal
Io i, well a-day, lack a-day
Ioed n, time past ; ever
Iolad n, worshiping, adoring
Iolaeth nf, adoration, worship
Iolaethu v, to worship, to adore
Iolch n, act of devotion
Iolchi v, to act devoutly
Ioldy, dai n, conventicle
Ioli v, to praise ; to worship
Iolwch n, grateful praise
Iolychu v, to worship, to revere
Iolyn n, wiseacre : f iolen
Io» n, first cause, the Lord
Ionawr n, January
Ior n, the Eternal, the Lord
lorn n, burst, thrust
Iorni v, to burst through
Iorth 11, continuity: a, continual
Iorthi v, to be continual
Iorthol a, incessant; diligent
Iorthryn n. assiduity
Ira, juicy; fresh, yreen: tu\>
206
ISE
îrad n, pungency, rage: a, pungent;
grievous; rueful
Iradedd n, grievousness
Iradu r. to render afflicting
Iradus a, rueful, afflicting
Irai nc, sharp point ; goad
Iraid n, unctuous matter; grease
Iraidd. [rain a, juicy, sappy, fresh, full
of juice; luxuriant [ing stupor
Irdangol a, stupifying, amazing, caus-
Irdangu i\ to stupify; to amaze [ing
Irhád n, growing juicy or fresh; anoint-
Irhau v, to grow juicy
Irdanc n, stupor; amazement
Irdod n, succnlency ; freshness ; rawness
frdra, Irder n, juiciness; freshness
Ireidiad n, anointing, greasing
Ireidlyd a, of a greasy quality
Breiddio v, to make or become juicy
Ireiddlyd a, of a juicy quality
Iriannu v, to render luxuriant
Iriant n, luxuriance, verdancy
Irias a. of a fresh verdancy
Irlasu v, to become verdant
Irlesni n, fresh verdancy
Irllawn a, ireful, wrathful, angry
Irllonedd n, irefulness, wrath, "anger
Iro v, to anoint, to grease
Irwedd nf fresh or green appearance
Irwellt n, fresh or green grass
Irwr. wyr n, one who greases
Is o, low; under; inferior; lower: pr,
below, under, inferior to: px, sub-,
under-. Is law, below
Isâd n, rendering low
Isaf, Iselaf a, lowest
l8afiad, iaid n, inferior
Isalaw n, base (in music)
Isamer -iaid n, armour-bearer, esquire
Isam -au nf pole-axe
Isathraw -on n, under-master, usher
Isäu v, to lower, to abase
Isder n, lowness; meanness
[sel a, low; base; humble; depressed
[selaidd a. somewhat low or humble
itselder n, lowness; humility. Iselder-
au, lowermost parts
feeldrem -iau nf, low look
Dselfryd a, humble-minded
taelgraff a, cunning, tricky
Igelgreg a, softly rumbling
selgyngian v, to make a low noise
selhâd, Iseliad n, lowering, depressing
ielhau v, to make low ; to depress
iselni n, lowness, abjectness [grade
selradd-au nf low degree; a, of a low
Hraith if. petty jury
LLACH
Iselu 0, to lower, to abase, to depress
Isgal n, froth, scum, foam
Isgell n, broth, soup, pottage; brine
Isgwympedydd -ion », sublapsarian
Isiaril, icirll n, viscount
Islinellu v. to underscore, to underline
Isloer, Isloerol a, sublunary [place
Iso pr, below, beneath: ad, in a lower
Isod ad, in a lower place, below, beneath
Isradd -au nf inferior degree
Isweithio i\ to underwork
Iswerth n, undersale
Iti. we I
Ith -ion n, particle, grain ; corn
Ithfaen, feini, fain n, granite
Ithfeinin, Ithfeinig a, granitic
Iuddew -on n, Jew
Iuddewaidd a, Jewish, Judaical
Iuddeweiddio v, to Judaize
Iuddewes -au nf Jewess
Iuddewiaeth, luddewaeth nf Judaism
luddewig «, pertaining to the Jews,
IV. we I [Jewish
Iwbwb n, cry, shout
Iwerddon nf green place; Ireland, Erin
Iwin n, frantic one
iwin a. outragious, frantic, mad
Iwrch, iyrchod, iyrch, iyrchwys n, roe-
Iwrchw -on n, roebuck [buck
Iwrth pr, by, in opposition
Iyrchell -od nf young roe
lyrches -od nf roe, species of deer
Iyrchyn n, young roebuck
LL.
Llab -iau n, slip; stripe; stroke, strip
Llabed -au nf label; hap; appendix
LJabi, 'íod n, stripling ; looby
Llabi'es -od nf strapping wench
Llabio v, to slap, to strap
Llabwst, ystiau n, lank gawky
Llabyddio v, to strike or kill with stones,
to stone to death, to stone
Llabystryn n, lank gawky : /llabystren
Llac a, slack, loose, lax
Llac -iau n, quicksand
Llaca n, slop, mire, mud, dirt, slime
Llacâd n, slackening, loosing
Llacaol a, relaxing, drooping
Llacäu v, to slacken ; to relax
Llacawd n, slack state
Llacio v, to slacken, to relax
Llaciol a, slackening, relaxing
Llacrwydd n, slackness, laxity
Lacw ad, there, yonder, at a distance
Llach -iau nf ray; slap; blade
207
LLAE
LLAF
Llacbar a, gleaming, glittering
Llachati np, gleams : lightenings
Llachbren -au /;, cudgel
Llachdwm », tub. oj»en shallow vessel
Llachffon, ffyn nf, cudgel, baton
Llachio v, to slap; to cudgel, to beat
Llachiwr, wyr n. cudgeller
Llad -au n, favour; gift; blessing
Lladaeth nf conferring of favours
Lladai, eioii nc, bearer of favours
Lladin nf the Latin language
Lladiniaeth nf Latinity
Lladinio r, to Latinize
Lladinydd -ion n, Latinist
Lladmer -iaid, Lladmerydd -iun n, in-
terpreter, translator
Lladmeriaeth nf. translation
Lladol a, gracious, beneficent
Lladrad -au n. theft, robbery; stealth
Lladradaidd <i, thievish. In lladrad-
aidd, by stealth
Lladraidd a, thievish; sly
Lladrata v, to thieve, to steal
Lladrataeth nf, act of thieving
Lladrates -au nf, female thief
Lladratiad n, thieving
Lladratwr. wyr n} thief, stealer
Lladron np (Ìleidr n), thieves, robbers
Lladronacli np, pettv thieves, pilferers,
Lladronaidd a, thievish, pilfering [prigs
.L lad rones -od -au nf female thief
Lladroni v, to become thieves [fering
Lladronllyd, Lladronig a, thievish, pil-
Lladu v, to confer a favour, to bless
Lladd v, to kill, to murder, to slay;
to cut. Lladd gwair. to mow hay
Lladdedig a, cut off; killed. Lladded-
igion a chlwyfedigion, killed and
wounded
Lladdedigaeth nf cutting off; killing
Lladdfa, f è'ydd nf, cutting off; slaughter
Lladdiad n, cutting off; killing
Lladdwr, wyr n, killer, slayer
Lladdwriaeth nf butchery
Llae n, expanse, spreading
Llaer -au n, rippling; reflux
Llaeru p, to ebb ; to grow shallow
Llaes a, loose, slack, lax; trailing; low
Llaesawd n, what is loose; litter
Llaesder n, laxness; trailing
Llaesiad n, drooping; trailing
Llaesodr -au n, what is laid as litter
Llaesu V, to slacken, to loosen, to trail
Llaeth «, milk. Llaeth enwyn, butter
milk. Llaeth tor, beestiugs, the first
milk after calving
Llaeth;! ''■ to coll
Lkethdwn ?t, lay land
Llaethedd n, milkiness
Llaethfwyd -ydd n, milk diet
Llaethlo, loi n. suckling calf
Llaethlyd a, milky, yielding milk
Llaethog a, abounding in milk
Llaethogi r. to abound with milk
Llaethol a, lacteal: milky
Llaethon n, the milt offish
Llaethu V, to turn to milk
Llaethygen nf lettuce
Llaethysgall np (-en nf), sow thistle
Llafan -au n, what bears impression
evil, mischief; strand
Llafanad, aid n, intellect,
Llafanedd n, the power of intellect
Llafaniad n. forming in the mind
Llafanog nf hairweed, crowsilk
Llafanol a, intellectual
Llafanu v. to form in the mind [voic
Llafar -au «, utterance, speech; sound
Llafar a, vocal ; loud; resounding
Llafarai, eion nc, vowel
Llafarawd n, pronunciation
Llafarbwys -au n, emphasis
Llafarddull -iau a. mode of expression
dialect, idiom
Llafaredigaeth nf, pronunciation
Llafarganu r, to sing; to chant; to re
Llafanad n, pronunciation [joic
Llafariad, iaid nf vowel
Llafariaeth nf, orthoepy; pronunciatio
Llafarlais, leisiau n. clear tone
Llafarog -ion nf vowel
Llafarol a, enunciative
Llafarsain, seiniau if vocal sound
Llafaru v. to speak, to pronounce
Llafarus a, loquacious
Llafarwch n, loquacity [dialect, idioi
Llafarwedd -au nf modi- of speakuu
Llafanvr, wyr. Llafarydd -ion n, enui
ciator; speaker; preacher
Llafasu r=Llyfasu, &c.
Llaftrydd ;;, utterance, speech
Llafn -au n, blade ; flake
Llafnawr np. blades, spears
Llafnes -od nf strapping girl, a blai
of a woman
Llaihu v, to blade; to flake; to flatter
Llafon -au n. lamina; flake
Llafr -au n. spread ; breech
Llafren -od nf large buttocked woma
Llafru v, to spread out ; to breech
1 lafrwyn np (-en nf). bullrushes
Llafur n, labour ; tillage : en, corn (S.W
Llafuriau, crop»*. Tir llafur, arar
land
20S
LLAN
fclafureg -ion nf poem on agriculture.
Llafuregion, georgics
Llafuriaeth nf labouring
Llafurio v, to labour, to toil, to take
Llafurus re. laborious, toilsome [pains
Elafurwaith re, Llafurwriaeth if, hus-
Llag a, slack, loose; sluggish [bandry
Llagad -an re, plash full of rushes
Llai. Ueion re, mud; raven gray
Llai a, smaller, less: ad, in a smaller
Llaib, lleibiau n, sup. lap [<h'gi
Llaid, lleidiau re, clay, mire, grime
Llaidd a. mild ; smooth, soft
Llaif, lleifiau re, shear; shave
Bug, lleigiau re, bubble on water
Llaing. lleingiau re, what closes; clas^
Llain, lleiniau nf patch, piece; long
slip; blade
Llair n, what droops; satiety
Llais, lleisiau re, voice; sound
Llaith a, damp, moist; pliant
Llaith re, humid state; death
Llall, lleill a, other, another
Elallog -au rec, twin
Llallogan rec, fellow twin
Llallogen nf, twin sister
Llallu v, to alternate [chance
Llam -au re, stride, skip; step; hap,
Llamdwyo v. to convey, to carry
Llamfa, fe'ydd nf, stepping-place, stile
Llamfforch, ffyrch nf stile
Llamidydd -ion re, vaulter; porpoise
Llamidyddiaeth nf, tumbling
Llamog a, having a stride
Llamog -au nf stile
Llamol a, striding; stepping
Llainre nf, skip, bounce : a, curveting
Llamsach v, to jump, to hop, to skip, to
Llamu v, to stride ; 'to step [caper
Llamwr. wyr a, one who strides or steps
Llan -au nf area ; yard ; church
Llanastr -au re, strewed place ; confusion.
Yn llanastr, Ar lanastr, in confusion,
confusedly
Llanastriad re, strewing
■anastròl a, strewing
Llanastru v, to scatter, to strew
Llanc -iau re. youth, lad, youngster
■ances -au -i nf young woman, lass
Bancesig nf. tiny girl
Llandref -i -ydd nf church village
Llaned a, of a clear surface
Llanerch -i -au -ydd, Uenyrch re, clear
area, clear patch ; glade*; plain
Llanerohu v, to lav in patches
Xlant -au re. enclosed plat, as a cockpit
Llan w re. fullness: influx; tide
li
LLATH
Llanw v, to fill ; to flow in
Llanwed re, influx; tide
Liar n, what spreads ; what is soft
Llariaidd a, mild, meek, gentle
Llariain a, full of mildness
Llarieidd-dra re, meekness, gentleness
Llarieiddio, Llareiddio v, to meliorate, to
make gentle ; to become calm
Llarp -iau re, shred, clout. Yn llarpiau,
Yn llaprau, torn in pieces, in shreds
Llarpio v, to rend, to tear to rags
Llarpiog a, tattered, ragged
Llaru v, to satiate, to cloy
Llarwch re, state of ease, mildness
Llarwydd np (-en nf), larch
Llary a, placid, gentle, meek
Llarychu v, to soften
Llaryedd re, mildness, suavity
Llaryeiddio, Llaryo v, to grow or render
Lias re, incrustration ; blue [mild
Lias v, was killed=Lladdwyd
Llasar re, blue ; azure
Llasarn -au re, pavement; flooring of
stones rammed dry
Llasarniad re, paving
Llasarnu v, to pave ; to floor
Llasarmvr, wyr re, pavier
Llasog -au nf streamer
Llast -au re, receptacle, vessel
Llaswy re, bluish tint
Llaswyr re, aerial freshness ; psalter
Llaswyra v, to take an airing
Llatai, eion rec, love messenger
Llateiaeth nf, love message
Llateies -au nf love messenger
Llatwm re, latten; brass
Llath -au nf, rod, staff; yard
Llathaid, eidiau, Llathenaid, eidiau nf
yard length, yard
Llathen -i nf rod ; yard
Llathenu v, to measure a yard
Llathlud -ion re, seduction, enticement
Llathludiad re, inveigling, seducing
Llathludo v, to seduce, to entice
Llathr a, glossy, glittering, smooth
Llathraid a, glittering, polished
Llathraidd a, smooth ; of fine growth ;
free from knots. Coed llathraidd,
tall trees of fine growth ; stately trees
Llatbreidio v, to make or become glit-
tering, glaring, or glossy
Llathrol a, glittering, glaring
Llathru v, to make glossy, to polish;
to glitter, to shine
Llathrudd re, Llathruddiaeth nf stupra-
Llathruddiad re, stuprating [tion
Llathruddo v, to stuprate, to deflower
209
LLAW
Llathrwydd np (-en nf), poplars
Llathryd n, violence ; rape
Llathrydo v, to violate, to force
Llathrydd -ion n, polisher, glosser
Lläu v, to lay open, to slay
Llau np (lleuen nf), lice
Llaw, dwylaw, -iau nf, hand
Llawaeth nf, act of handling
Llawagor n, the culerage
Llawagor a, open-handed, liberal
Llawaid, eidiau nf, handful
Llawaidd a, handy, dexterous
Llawarwain n, manuduction : v, to manu
Llawban n, felt, felt cloth [duct
Llawborth n, feeding by hand
Llawcio v, to gulp, to gorge ; to be in a
craving state
Llawch n, pi-otection, guard
Llawch v, will fondle (future tense of
Llawchwith a, left-handed [Llochi)
Llawd n, what shoots out; lad
Llawd a, tending forward ; craving, lewd
Llawdaro n, hot-cockles
Llawdlws a, neat-handed: r/llawdlos
Llawdr, llodrau n, trowsers
Llawdryfer -an nf hand harpoon
Llawdwn a, maimed in the hand
Llawdywys n, manuduction : v, to manu-
Llawdd », pleasure, delight [duct
Llawdd a, delectable, solacing
Llaw<irleheu a, right-handed
Llawddcwimaeth nf palmistry, chiro-
Llawddog a, yielding pleasure " [mancy
Llawddryll -iau n, pistol
Llawddu v, to deligiit, to sooth
Llawedrog a, shattered
Llawegen -au nf gauntlet
Llawen a, merry, joyful, glad
Llawenhnn /•, to gladden, to rejoice
Llawenu v, to rejoice, to be glad ; to
Llawenwch n, merriment [gladden
Llawenychol a, gladdening
Llawenychu v, to rejoice ; to gladden
Llawenydd n, gladness, mirth
Llawer -oedd n, large quantity or num-
ber ; many. Llawer iawn, great many
Llawer a, many ; much ; several
Llaweredd n, multitude
Llawes, llewys nf outskirt; sleeve
Llawesan nf. kind of play
Jdawesog a, having outskirts or sleeves
Llaweth -au nf handful, gripe; whisk;
ringlet
Llawf, llofau nf the palm of the hand
Llawfaefch a, i'cd by hand
Llawfeddyg -on n, surgeon, chirurgeon
JJawfeddyginiaeth nf surircry
LLEB
Llawfoled -au nf handkerchief
Llawforwyn -ion nf, handmaid
Llawfrenin'w, the play of questions and
commands
Llawfwyell, eill nf small hatchet
Llawffon, rTyn nf, walking-Ntick
Llawg -iau nf, swallow, gulp
Llawgaeth a, of restrained hand; nig-
Llawgair n, plighted troth [gardly
Llawgallor -au n, saucepan
Llawgar a, free-handed, liberal
Llawgauad a, close-fisted, stingy
Llawgelfyddyd -au nf handicraft
Llawgell -au nf pocket
Llawgist -iau nf hand chest
Llawhir a, long-handed ; lavish
Llawhual -au n, manacle, handcuff, gyv<
Llawio v, to hand, to handle
Llawiog a, having hands, handed
Llawlaw ad, hand to hand
Llawliain, l'ieiniau n, towel, napkin
Llawlif -iau nf hand-saw
Llawn «, full, complete, replete. 0 lawr
i lonaid, from full moon to full moon
Llawnad n, making full
Llawnaeth nf repletion
Llawnall, Llawnallu n, plenipotence
Llawnalluog a & n, plenipotentiary
Llawnder. Liawndid, Llawndra n, pleni-
tude, abundance, fulness
Llawnfryd n, full purpose
Llawnhwda n, nonplus [full mooi I
Llawnlleuad, Llawlloer, Llawlluned, nj
Llawnt -au nf, smooth hill, lawn
Llawn wedd -an nf full form
Llawr, lloriau n, floor; area; ground
Llawr dyrnu, threshing-floor
Llawrtardd, feirdd n, poetaster
Llawrig n, the herb perriwinkle
Llawrodd -ion nf, handgift. handsel
Llawrudd -ion n, murderer=Llofrudd
Llawrodd a, having a red hand
Llawruddiaeth nf bloodshed, murder
Llawrwydd np, Llawiyf en (-en nf), ihi
Llawryd n, dejection, sadness [laure
Llawrydd a, of unchecked hand: libera
Llaws a, alert, brisk, ready
Llawwaith n, manufacture
Llaw-wst nf gout in the hand
Llawysgrif, LÌawysgrifen, -au vf mnnu
Lie -oedd n. place; stead, room [scrip
Lie ad, where, at what place
Llead ?i, lecturing, reading; position
Lleadur -iaid. Lleawdr, odron n. readei
Lleain »', to read, to lecture [lecture
Lleb ?t, pale yellow hue
Lleban -ojl n. lank form
210
LLED _
Llebanes -au nf ghastly woman
Llebliw -iau n, pale yellow hue
Llecawd n, flagging state
Lleciad n, lagging, flagging
Llecin n, second wort (in brewing)
Llecyn -au n, place, spot
Llech -i -au nf flat stone, flag, slate;
tablet; sculking. Llech eira, chilblain
Llechau np, rickets
Llechen nf, flag, slate
Llechfa, fëydd nf, sculk, covert
Llechfan -au nf sculking- place
Llechfod -au n, sculking state
Llechgi, gwn n, scnlking dog
Llechiad n, sculking ; laying flat
Llechog a, flagged ; sculking, hiding
Llechres -i nf catalogue, list
Llechu v, to sculk; to flag; to shelter
Llechwedd -i nf flat aspect ; side of the
head ; steep or shelving of a hill ; slope
Llechweddu v, to slope, to slant, to in-
Llechwen -au nf inclining gesture [cline
Llechwr, wyr n, sculker
Llechwrus a, sculking, lurking
Lied -au n, breadth, width. Lied y pen,
wide open
Lied a, broader, wider=Lletach
Lied ad, in part, half; partly, almost:
px, par-, partly, half
Lledach -au nf mean descent
Lledachwyn v, to half-complain
fcledaenu i\ to make broad ; to spread
Lledagored a, half open, ajar [abroad
Lledan n, breadth ; flounder
Lledau np, flatfish, flounders
Lledaniad n, expanding
Lledanu v, to make broad
Lledbai a, awry ; unsteady
Lledbeiedd n, deflexure
Lledben n, flat head ; numskull
Lledbrofi v, to partly taste or try
Lledbwyll -ion n, half reason
Lledchwelan nf what is half open,
rifted, or divided
Lledechwyrth a, half stupified
Lledenw -au n, antonomasia
Llederw n, overgrowth of the liver
Lledewig a, partly oozing
Lledewigwst nf hemorrhoids
Lledfan, Lledfen «, sprawling
Hedfarw a, partly or half dead
■edfeddod a, fatuous, stupid
Lledfegin «, half reared ; half domesti-
cated or tamed
Lledfegino v, to domesticate
Lledfegyn -od n, partly domesticated
animal; weakling
LLED
Lledferwi v, to parboil
Lledfryd n, listlessness
Lledfrydig, Lledfrydog a, listless
Lledfyw a, half alive, almost dead
Lledffer a, half strong; half savage
Lledgawdd n, half affront
Lledgilio v, to recede partly
Lledglywed v, to hear partly
Lledgoel -ion nf, slight belief
Lledgofio v, to partly remember
Lledgynt n, report, rumour
Lledhynt -iau nf intent, purpose
Llediad n, making broad
Llediaith, ieithoedd nf corrupt speech,
provincialism, dialect, patois
Lledled a, widely spreading
Lledlef -au nf imperfect utterance
Lledlun -iau n, low relief, basso relievo
Lledlw -on n, vain swearing
Llednais o, elegant, nice, neat
Llednoeth a, half naked
Lledoer a, half cold, lukewarm
Lledol n, the rear
Lledol a, relating to. breadth
Lledr n, leather
Lledrach np, pieces of old leather
Lledrad, &c=Lladrad, &c.
Lledran -au nf half part or share
Lledred -ion n, latitude ; broadness
Lledriad n, doing with leather
Lledrin a, of leather, leathern
Lledrith -ion n, illusion, disguise
Lledrithiant n, illusion, disguise
Lledrithio v, to appear illusively
Lledrwr, wyr n, manufacturer of leather ;
leatherseller ; currier
Lledryn, lledrach n, little piece of leather
Lledryw -iau n, mongrel kind [kind
Lledryw, Lledrywiog a, of degenerate
Lledrywio, Lledrywiogi v, to degenerate
Lledrywiogedd n, degeneracy
Lledrywiol a, degenerating
Lledu v, to widen, to expand, to open
Lledw n, what is contracted ; enjoyment
Lledw a, contracted, narrow
Lledwad -au nf, ladle
Liedwedd -au nf latitude; broadside
Lledwg n, slight frown
Lledwig a, of a soft quality. Lledwigod,
worms, creepers
Lledwigen nf creeping thing
Lledwigyn -od n, creeper, worm
Lledwr, wyr n, spreader
Lledwydd "en (-en nf), imperfect timber,
or timber not good in kind
Lledwyneb -au n, superficies; page
Lledymyl -au a, border near the ed*e
211
LLE1
Lledd ffl, flat, plain, oblique
Lleddf a, declining, oblique; flat; soft;
Lleddfad», warping; drooping [placid
Lleddfbetryal -an n. rhombus
Lleddfu v. to warp; to flatten: to soften.
to assuage [a mild nature
Lleddy a, inclining, drooping; flat; of
Lief -au nf voice ; cry
Llefad n. crying out
Llefain V, to cry aloud ; to cry : to weep
Llefain n, loud cry ; shout
Llefar n, utterance, voice
Llefanvr, wyr, Llefarydd -ion n. speaker
Llefaru v, to utter, to speak=Llafaru
Llefeni v, to cry exultingly
Lleferydd n, utterance, voice
Llefiad n, crying out; enunciation
Llefiadol a. enuuciative; vocative
Llefh nf even, smooth, sleek: m llyfn
Llefnyn n, blade, slab
Llefod -au n, state, situation
Llefog «, shouting, squalling
Llefr nf coward, timid, faint: m llwfr
Llefrin a. of a spreading nature
Llefrith n, sweet milk
Llefrithen nf stye on the eye
Lleg -au nf what whips round : clasp
Llega n, one who lags
Llegach -od n, sluggish one
Llegai, eion nc, sluggish one
Llegest -od n, lobster
Llegu v, to flag, to lag
Llegus a, apt to flag, sluggish. Yn
llegus, presently
Llegynt », oppression
Llegym -od -edd ??, dwarf
Lleng -oedd if legion, host
Llengol «, legionary, of a legion
Llehful n, placing; location
Lleiaf c, least, smallest
Lleiariaeth nf Lleiafiant n, minority
Lleiafrif. Lleirif, -au n. smaller number,
Lleian -od nf nun; titmouse [minority
Lleianaeth nf the life of a nun
Lleiandy, dai, n, nunnery
Lleianu V, to take the veil, to become a
Lieianyn n, wren [nun
Lleibio v, to lap, to lick
Lleibiol a, lapping, lambent
Lleibiwr, wyr /k tapper
Lleidio ?;, to turn to clay
Lleidiog a. lutulent, muddy, dirty
Lleidr, lladron u, thief, robber. L*leidr
pen ifordd, highwayman, freebooter
Lleidryn n, petty- thief: p lladronach
Lleiddawd n, sluggish state
Liejduijd, ÌAÌd n, HÌ&yw
LLEN
Lleiedigol a. diminutive
Lleifio v, to cut. to reap
Lleigio i\ to flag; to sculk
Lleigus a, flagging : drooping. Yn
lleigus, by and by
Lleihâd n, diminution
Lleihau i\ to lessen, to diminish
Lleilai ad. less and less
Lleill op, other: the rest: s Hall
Lleilldu n, contrary side
Lleinell -au nf narrow slip
Lleinio v, to blade; to shred
Lleion n, dark blue marble
Lleipio v, to lap, to lick
Lleipr a, flaccid, flabby ; feeble
Lleipro v, to droop, to flag, to turn flabby
Lleiprog -od nf. lamprey
Lleirfryd n, lively mind
Lleirwyd n, fine for adultery
Lleisio v. to sound, to utter; to bawl
Lleisiol a. belonging to the voice
Lleisiwr, wyr n. bawler, squaller
Lleisw n, lixivium, lye; urine [damping
Lleitbad, Lleithawd », turning humid,
Lleithban -od n, milt, soft roe offish
Lleithder, Lleithdra. Lleithineb n, humi-
dity, dampness, moisture
Lleithiannu v, to cause dissolution
Lleithiant n, dank state
Lleithiar a, apt to dissolve
Lleithig nf bench ; throne
Lleith-hin nf humid weather
Lleithio v. to moisten
Lleitbion nji, moistures, liquids
Lleithlyd a, apt to be damp
Lleithon n, milt offish
Lleitbrid u. flash, gleam
Llelo ri. dolt, blockhead
Llem nf sharp, pungent: m llym
Llemain v, to hop, to skip, to leap
Llemidydd -ion n, bouncer; porpoise
Llemysten -od nf sparrow-hawk
Lien nf literature, erudition. Lien )
werin, folklore. Gwr lien, clergyman
Lien -i nf veil, curtain, hangings. Ller
gel. Lien gudd, veil, covering
Llencyn n. stripling, lad
Llengig nf. the diaphragm, midriff
Tor lleugii, hernia, rupture
iLleniad ??, veiling over
[Llenlath -an nf curtain rod
| LlenllYaiu n. sheeting, sheets ; sheet [ec
Llenog, Llenol o, literate, literary, learn
Llenogion, Llenoriaid, Llenorion, Lien
yddion np, literati, learned persons
Lienor -ion -iaid n, literary man, litter-
Llenoriaeth nf literature ' [aim
212
LLET
Llenorol, Llenyddol a. literary
Llenu v. to veil, to envelope
Llenwad n, filling; flowing
Llenwi v, to fill; to flow in
Llenydd -ion n, scholar; clerk
Llenyddiaeth nf literature
ELleol a, local
Lleoldeb n, locality, localness
Llejiian v, to keep lapping
Llepio v. to lap, to lick up
Llepiol if, lapping, licking
Ller n, nicety; satiety: en, cockle, (
Llerc -iau nf frisk ; loitering [nel
Llercian v, to lurk about; to loiter
Llercyn -od n, loiterer, lurker
Llercyna v, to keep loitering
Lleren, ller nf, cockle, darnel
Llerf a, subtile ; sharp, acerb, acid
Llerpyn n, shred, rag
Llerpyna v, to shred, to tear to rags
Llerth n, frenzy : a, frantic
Llerthu v, to turn frantic
Lleru v, to be nice
Llerw a. nice, delicate; squeamish
Lleryn», weakling: p llerach [tage
Lies n, benefit, pjofit, good, use, advan-
Llesâd n, advantage, profiting
Llesäu v, to benefit, to confer or derive
advantage
Llesg a, feeble, faint ; sluggish
Llesgiiu v, to debilitate, to weaken
Llesgedd n, debility; sluggishness
Llesgen if sluggish fit
Llesgu v, to debilitate, to weaken
Llesiad n, benefiting, benefit
Llesiamiol a. advantageous, profitable
Llesiannu v, to make beneficial
Llesiant, iannau n, benefit, advantage
Llesio v, to profit, to benefit
Llesmair, meiriau n, fainting fit
Llesmeirio v, to swoon, to faìnt
Llesol «, advantageous, profitable
Llestair, eiriau /?. obstruction, let
Llesteirio v, to obstruct, to hinder
Llesteiriol a, obstructing
Llesteiriwr, wyr n. obstructer, hinderer
Llestr -i n. vessel; matrix. Llestri
pridd, Llestri priddion, earthenware
ilestraid, eidiau n. vesselful; two and
a half bushel measure
Llestru v, to put in a vessel
Llestryn n, small vessel
Llesu V, to benefit, to do good
Lleswyr n, aerial freshness
Lleswyra 17, to take airing
Lletrog -au nf, flat cake, cake
Llettem, Llettam, -au nf wedge
LLEW
Lletternio v, to wedge, to drive in a
Llettring -au nf ladder [wedge
Llettrod n, traversing
Llettrodi v, to traverse over
Lletty, tai, tyau n, lodging; inn
Llettya /\ to lodge, to }>ut up, to quarter
Llettyaeth nf act of lodging
Llettygar a, hospitable
Llettygarwch n, hospitality
Llettyvvr, wyr n, lodger
Lletwed -i, Lletwad -au nf ladle, large
Lletynt -iau n, intent, purpose [spoon
Lleth a, flabby, drooping ; flattened
Llethen -au nf wafer
Llethgrwn a, spheroidal, oblate : /lleth-
Llethol a, flattening; overlaying [gron
Llethr -au -i nf slope, declivity
Llethriad n, sloping down
Llethrid -ion n, flash, gleam
Llethndiant n, coruscation
Llethrido v, to flash, to gleam
Llethrol a, declivous, pensile
Llethru v, to slope down, to incline
Llethu v, to flatten ; to overlay
Lieu v, to explain, to lecture
Lieu v, to place, to set, to lay
Lleuad -au nf the moon
Lleuadglaf a, moon-sick, lunatic
Lleuadiad n, lunation
Lleuadol a, lunar, lunary
Lleudid 11, splendour, brightness
Lleuen, Lleuan, llau nf louse
Lleuer -au n, light ; splendour
Lleuerol a, illuminating
Lleueru v, to shine, to glitter
Lleuerwg n, luminous state
Lleuerydd -ion n, luminary
Lleufer -au n, light; splendour
Lleuferu v, to illuminate, to shine
Lleuog a, lousy, full of lice
Llew -od n, lion. Dant-y Hew, dandelion
Llewa v, to devour, to swallow, to take
Llewad n, devouring, swallowing [food
Llewen -au nf point to which anything
verges; focus
Llewenydd -ion n, verging point; west
Llewes -au nf lioness, she-lion
Llewin a, Occident, western=Gorllew-
Llewino v, to go westward [inol
Llewinol a, western, Occident
Llewych n, brightness=Llewyrch
Llewychad n, reflecting of light, shining
Llewyg -on n, swoon, trance. Llewyg
yr iar, henbane. Llewyg-belen, hys-
teric ball
Llewygol a, swooning, fainting
Llewygu v, to swoon, to faint'
213
LLIF
Llewyn -au ra, radiating point; the
west ; gleam ; the orach
Llewynydd -ion ra, the Occident, west
Llewyr -oedd ra, radiance, splendour
Llewyrch ra, brightness; reflection of
light; complexion
Llewyrchiant ra, illumination [to shine
Llewyrchu, Llewyru v, to reflect light,
Llewyrchus a, lightsome, luminous
Llewyrn -au ra, meteor, ignis fatuus
Llewyrnu v, to produce meteors
Llewyrol a, radiant, sparkling, glittering
Llëyddiaeth nf literature
Lleyg -ion, Lleygwr, wyr ra, layman
Lleyn -oedd ra, low strip of land
Lleynlys -iau ra, scurvy grass
Lli -on ra, flux, flood, stream
Lliad ra, flooding, streaming
Lliain, Llian, einiau ra, linen cloth, linen ;
towel, napkin. Llieiniau, linen dra-
pery. Nadd lliain, lint
Lhant ra, torrent, stream
Llias ra, parted state [ceed from; to kill
Lliasu v, to part off, to separate ; to pro-
Llib ra, flaccid state
Lli bin a, flaccid, limber, soft, drooping
Llibinio v, to turn flaccid
Llibyn -od ra, lank one, fribble
Llid ra, wrath, anger, indignation
Llidiart, Llidiard, -au «/"/gate, hurdle
Llidio v, to inflame; to enrage; to be
Llidiog a, wrathful: inflamed [angry
Llidiogi v, to become inflamed
Llidiogrwydd ra, wrathfulness, indigna-
tion [inflamed
Llidus a, inclined to anger, wrathful;
Llieingig nf the diaphragm, the midriff
Llieiniad ra, putting on linen
Llieiniog a, wearing linen [draper
Llieiniwr, Llieinwerthwr, wyr ;î, linen-
Llieinnaddion, np, Llieinrwd ra, lint
Llieinwisg -oedd nf, linen garment
Llif -on -au ra, flood, deluge
Llif -iau nf saw. Blawd llif, sawdust
Llifad n, fluxion, flowing
Llifaid a, ground, whetted
Llifedigaeth nf the act of grinding
Llifei riant, aint n, inundation
Llifeirio v, to overflow, to inundate
Llifiant n, defluxion, flow
Llifio v, to saw, to cut with a saw
Lliflon np, sawdust ; filings
Llifiwr, wyr ra, sawyer
Llifo v, to flow, to stream
Llifo v, to saw; to file; to grind
Llifol a, flowing, streaming
Llifweli, i'au nf issue
LLJTH
Llifwydd np (-en nf), boards, planks •
Llill -od nf epithet for a goat
Llillen nf young goat
Lump a, sleek, glossy
Llimpryn ra, spoon-meat
Llimpro v, to sup, to sip
Llin n, fibre; the grain of wood; flax.
Had llin, linseed
Llin -au n, line, string: nf line, streak
Llinar a, of a smooth nature
Llinariad n, assuaging, soothing
Llinarol a, soothing, anodyne, assuaging
Llinarolion np, anodynes
Llinaru v, to assuage, to soothe
Llindag n, strangling ; thrush in child-
Llindagu v, to strangle [drer
Llindagwr, wyr n, strangler
Llindro n, the dodder
Llindys en, caterpillars
Llineil -au nf line; streak
Llinelliad n, making of lines
Llinellu v, to draw lines, to line
Llinen nf splinter ; fibre
Llinglwm n, the dodder
Llinhad -au en, linseed, flax-seed
Llinhesg en, water starwort
Llinon nf grain of ash; spear
Llinos -od nf, linnet; pretty woman
Llinos y dwfr, duckweed
Llinosen nf little linnet
Llinwydd era, the liverwort=Llinwisg
Llinyn -au -on n, line, string
Llinynog a, having strings
Llinynu v, to line, to string
Llipa a, flaccid, flabby, limp
Llipan ra, limp or glib one
Llipanu v, to make glib
Llipiiu v, to grow flabby
Llipryn -od n, what flags ; fribble
Lliprynu v, to render flaccid
Llith -iau n, lure, bait; mash: -iai
-oedd nf lesson, lecture
Llithiant », allectation ; allurement
Llithio v, to draw to, to attract, to en
tice, to allure ; to bait ; to lecture
Llithiogi v, to render alluring
Llithiol a, allective, alluring
Llithr -au ra, glide, slip: lapse
Llithred -au nf glide, .-lip
Llithren -au nf slur (in music)
Llithriad ra, gliding, slipping
Llithriant ra, lubricity
Llithrico w, to lubricate
Llithrig a, sliding, slippery; fluent
Llithrigder ra, slipperiness [cat I
Llithrigo v, to make slippery, to lubri- ,
Llithri'-jrwydd ra, slipperiness; fluencv
214
LLOE
Llithro v, to glide, to slip
Llithrol a, gliding, slipping
Lliw -iau n, colour; figure. Lliw glas,
indigo. Lliw coch. madder
Lliwadwy a, colourable
Lliwgar a. of good colour
, Lliwiant re, stain; reproach
Lliwied v, to stain ; to reproach
i Lliwio v, to colour, to dye; to blush
Lliwiog a, having a colour
Lliwlys re. dyeing plant ;' woad
Lliwus a, of good colour
Lliwydd -ion re, colourer, dyer
Lliw yddiaeth nf the art of dyeing
| Llo -i -iau re, calf
Llob -au re, dolt, blockhead
Lloc -iau re, mound ; dam ; fold
Llocio t', to pen, to fold
Llocust -iaid re, locust
Lloches -au nf refuge, hiding place
Llochi v, to harbour ; to fondle
Llochiad, iaid re. encourager, harbourer
Llochwes -au nf, covert, refuge
Llochwyd 11, secret covert
Lloehwyta v, to lurk, to hide
Llod n, forcible utterance
Llodedd re, state of craving
Llodes -au -i nf girl, wench
Llodi v, to reach out ; to crave
Llodig a, craving ; brimming
Llodigo v, to be in a craving state
Llodineb re, lewdness, lust
Ì Llodrau np, trowsers, breeches
; Llodri v, to put on breeches
[ Llodro v, to breech ; to bedaggle
Llodrog a, having breeches [maker
Llodrwr, wyr. Llodrydd -ion re, breeches-
' Llodryn re, pair of breeches or trowsers
Llodw a, spirting, squirting
Llodwedd -i nf "mite, farthing
i Llodwy re, spirt, squirt
Lloddi v, to solace, to soothe
Lloedd re, abundance
: Lloer -au nf the moon
Lloeran, Lloeren -au -i nf lunette; spot
Lloercen -od nf moon-calf, dolt
I Lloerenu v, to form spots
Ì Lloergan re, moonshine
■Joergant -au re, the orb of the moon
; Lloeriad re, lunation
Lloerig a, lunatic, crazy: re, lunatic
Lloerigen nf female lunatic
Lloerigo v, to become lunatic
\ Lloerigyn re, male lunatic
i Lloerni re, the moon's influence
Lloerol a, lunar, lunary
Lloes -au -ion nf sigh, pang
LLQM
Lloesedd re, languishment
Lloesi v, to eject ; to sigh, to groan
Llof -au re, excrescence ; polypus
Llofelu v, to coax, to stroke
Llofen -au nf the fish burbot
Llofenan nf the burbot
Llofi v, to handle ; to bestow ; to give
Llofion nf pickings, cullings
Lloflen -au nf the palm, the grasp
Lloflenan -od nf weasel
Llofres -au nf branching of the ribs
Llofrudd -ion re, murderer; remains
Llofruddiaeth nf murder, manslaughter
Llofruddio v, to murder
Llofyn, Llofn, -au re, whisp, braid
Llofynog, Llofnog a, having a whisp
Lloffa v, to glean
Llofliad re, gleaning
Lloffion np, gleanings [rood-loft
Llofft -ydd nf loft. Llofft y grog, the
Lloffwr, wyr re, gleaner
Lloffyn -au re, bundle of gleanings [hire
Llog -au re, compact; benefit; interest;
Llogail, eiliau re, bracer ; fence ; crib ; pen
Llogawd, odau nf space parted off;
closet, cupboard; drawer; chancel
Llogeilwydd ere, the eaves beam
Llogell -au -i nf partition; closet;
drawer; pocket
Llogellaid, eidiau nf pocketful
Llogellu v, to put up ; to pocket
Llogfarch, feirch re, hackney horse, hack
Llogi v, to covenant; to hire; to lend
Llo.srol a, relating to interest or hire
Llogwrn, ymod n. pigmy, dwarf
Llogwydd re, chancel
Llong -au nf ship, vessel
Llongan nf small ship, smack [ships
Llongborth, byrth, -au nf harbour for
Llongdor re, shipwreck [wreck
Llongdoriad, Llongddrylliad re, ship-
Llongi », to go on board ship, to embark
Llongiadaeth nf navigation
Llongiadu v, to navigate
Llonglwyth -i re, ship load, cargo
Llonsaer, seiri re, shipwright, shipcar-
penter, shipbuilder
Llongsaeriaeth, Llonsaern'iaeth nf the
art of shipbuilding
Llongwr, wyr re, sailor, mariner [tion
Llongwriaeth nf seamanship; naviga-
Llongwrio », to work or navigate a ship
Llol nf foolish talk, tattle
Llolian, Llolio v, to babble, to prattle
Llolyn re, babbler, tattler: jTllolen
Llom af bare, naked, exposed : m lhvm
Llomen nf naked female
215
LLPS
Llomi v, to make bare
Lion a, cheerful, glad, pleased ; jolly
Llonaidw, fulness, fill, -ful. Llonaid llaw,
Llonaidd a, apt to be cheerful [handful
Llonc nf gulp, swallow
Llonder, Llonedd n, cheerfulness, joy
Lloneiddio v, to render cheerful
Lloni v, to solace, to gladden
Lloniant, Llonwch n, inward pleasure
Llonychu v, to make cheerful
Llonydd a, at ease, at rest, quiet. Bydd
wch lonydd, be quiet
Llonyddol a, tending to quiet
Llonyddu v, to quiet, to appease, to calm
Llonyddus a, of a quiet nature
Llonyddwch n, quietness, quiet
Llop -au nf buskin ; boot
Llopan -au nf sort of high shoe
Llopanu v, to wear buskins
Llopanwr, wyr n, buskin-maker
Llor n, what* bulges out; bulb
Lloraid, eidiau n. floorful
Llorf-au nf pillar; shank [a harp
Llorfdant, dannau n, the bass string of
Llorio v, to lay a floor, to floor
Lloriog a, floored ; grovelling
Llorion np, sweepings ; bottoms
Llorlen -i nf, floor-cloth ; carpet
Llorp -au nf, side beam ; shank ; shaft
Llorpog a, having a side beam
Llorwedd o, horizontal
Llorwydd np (-en nf), laurel trees
Lios n, what tends to consume: a,
burning
Llosg n. burn; heat; inflammation: a,
burning. Llosg eira, chilblains.
Llosg cylla, heartburn. Mynydd
llosg, volcano, burning mountain
Llosgaberth -au n, burnt sacrifice
Llosgach n, unnatural lust, incest
Llosgadwy a, combustible
Llosged n, what is burnt
Llosgedd n, state of burning
Llosgen -i nf blister (in pharmacy)
Llosgfaen n, brimstone, sulphur
Llosgfal -oedd n, burning mountain
Llosgi v, to burn, to be burning, to
scorch ; to smart
Llosgol a, burning, ignitive
Llosgrach np, scabs of itch
Llosgwannus a, wanton
Llosgwanrwydd n, wantonness
Llosgwrn, yrnau n, tail
Llosgwy -on n, lava
Llosgwydr -au n, burning-glass
Llosgwynt -oedd n, scorching blast; si-'
Lloggyrnog a, having a tail [raoom
LLUE
Llosnur n. phosphorus
Llost -au nf dart ; sting ; tail
Llosten -i nf tail ; genitals
Llostio v, to form a tail
Llostlydan, ain n, spattle-tail. beaver:
a, broad-tailed
Llostodyn n, metre so called
Llostruddyn -od n, bird called red-tail
Liu -oedd n, throng ; host, army
Lluad 11, thronging
Lluadu, Lluo v, to throng, to flock
Lluan nf, what glitters with light
Lluanu v, to reflect light
Lluarth -au nf, encampment
Lluarthu v, to form a camp
Lluch 11, throw ; glance
Lluch a, darting; flashing
Lluched wp(-en nf), gleams, lightnings
Llucheden nf flash of lightning ; fit of
Lluchedeniad n, flashing [fever
Lluchedenol a. gleaming, coruscant
Lluchedenu v, to gleam, to flash, to
Lluchediad», coruscation [coruscate
Lluchedol a, flashing
Lluchedu v, to gleam, to flash
Lluchedyn n, gleam, flash
Lluchfa, f ëydd nf drift ; throw
Lluchfryd a, of ardent passion
Lluchfrys a, of ardent haste
Lluchio v, to throw, to fling, to pelt ; to i
Lluchiol a, throwing, flinging [drift
Lluchlam -au n, darting stride
Lluchochr n, the coral
Lluchwaew. wevwyr nf, javelin, dart
Lluchwres n, ardent heat
Lluchynt 11, violent onset [of ashes
Lludlyd a, of the natiu-e of ashes: full
Lludw ■«, burnt remains, ashes. Dydd
Mercher y Lludw, A>h-WeJnesday
Lludwad n, reducing to ashes
Lludwlys -iau n. fleawort
Lludwog, Lludlyd a, full of ashes
Lludd-ion /;. obstacle, hindrance, let
Lludded -ion nf obstruction ; burden;
Liuddediad n, defatigation [fatigue
Lluddedig a, oppressed, fatigued
Lluddedigaeth nf fatigue; burden
Lluddedu v, to fatigue; to be weary
Lluddiannu v, to form an obstacle
Lluddiant n, prevention, hindrance;
obstruction, let
Lluddias, Lluddio v, to obstruct; to
Lluedd n, warfare, hostility [hinder
Duedda v, to carry on war. to wage war,
Llueddog a, having a host
Llueddwr, wyr n, one who assemble*
an army ; warrior
216
LLUO
LLWS
Lluest -an n, encampment; cottage, ILluosogai, eion n, multiplicand
Lluestai, eion nc, campaigner [booth Lluosogi v, to multiply
■nestfa, fëydd nf encampment
Lluestty, tai n. tent: cottage, hut
Lluestu v, to encamp
Lluestwr, wyr n, one who encamps,
pitcher of tents
Llug -ion n, gleam; blotch
Llug rt, tending to appear, partly seem-
ing: dawning: ad. partly, in part.
jfclugain a, teeming with light [half
Llugan nc, glare, glitter
jUuganiad, Llugeiniad, Llugiant », glit-
tering ; polishing
Lluganol a, tending to glitter
Lluganu, Llugeinio v, to glitter 5 topol-
Llugas nf dawning of light [ish
Llugdwym o, lukewarm
Llugdwymo v. to half heat
Llugenydd -ion n, polisher
Llugfryd a, of lukewarm mind
Llugiad », breaking out, dawning
Lluglawn o, full of light
Llugorn, gyrn «, clarion, trumpet
Llugyn n. beam of light
Llum n, what shoots to a point
Lluman -au n, banner, standard, ensign
Llnmanwr, wyr. Llumanydd -ion n,
standard-bearer : ensign
Llumon -au w, beacon ; chimney
Llun -iau n, form, shape, figure. Dydd
Llun. Monday
Lluniadol a. formative
Lluniadu v, to form, to shape
Lluniaeth n. formation ; design ; support ;
providence; provisions, sustenance
Lluniaethu v, to put in form; to pro-
I vide sustenance
Lluniaidd a. shapely, well formed
Lluniannu v, to modify
Lluniant n, formation
Lluniawdr -au n. rule
Lluniedydd -ion n. delineator; artist
Llunio v. to form, to shape: to figure
Bmiodri v, to organize
luniol a. formative, forming
iinwedd -au ///figure; modification
lunweddn r, to figure; to modify
laosbarth a, of many parts
luosdroed a, many-footed
Bosedd a. multiplicity
luosenw a. multinominal
luo^gib a, multicapsular
piosi v, to multiply
iluosog a. multitudinous, abundant,
numerous; plural [tion
luosogaeth, Lluosiaeth nf multiplica-
Lluosogwr, wyr n, multiplier
Llur -ion n. livid hue: gloom
Llurgyn -oedd n. carcase, carrion
Llurgynio v, to mangle, to mutilate
Llurig -au nf coat of mail, armour
Llurigo v, to wear mail or armour
Llurio v. to make livid
Liars -od nf razorbill
Llus, Llusi np (-en nf), bilberries. Llus
duon bach, whortleberries
Llusern -au a. lantern, lamp
Llusg -ion n, draught, drag
Llusgen nf one that crawls along
Llusgenol a, creeping, dragging, drawing
Llusgenu v, to drag heavily
Llusgiad n, dragging, lugging
Llus^-o v. to drag, to hale
Llnswydd np (-en nf), bilberry shrubs
Lluwch n, motes, dust, spray ; drift
Lluwchio v, to dust ; to spray ; to drift ;
to raise flue or motes
Lluwchio] a, dusty; drifting; spraying
Llüydd n, warfare, battle array
Lliiydda v, to wage war [hostility
LHiyddiaeth nf Lliiyddiant n, warfare,
Lliiyudogi v. to make warlike
Lliiyddol a. military, warring
Lliiyddu v, to wage war
Llüyddwr, wyr n, soldier, warrior
Llw -on, llyon n, exclamation; oath
Llwch, Llychion », dust, powder [beast
Llwdn, llydnod n, young of animals,
Llwf, llyiion n, exclamation; oath
Llwfr, Ìlyfrion a, timid, cowardly, sot-
tish: n. timid one, coward
Llwn\ llvrfion n, jerk, hop, hobble
Llw--. llygon n. what is bright; what is
livid: blotch: the scurvy
Llwg a. apt to break out; livid
Llwgr, llygrion n. galling, fretting;
damage; corruption [/Horn
Llwin a. bare, exposed; destitute, poor:
Llwmbren -au n, kiln spar=Llymbren
Llwnc, Llwng », gulp, swallow; the
gullet
Llwpai, eiod nf sow
Llwrf o, apt to go off; tiniid=Llwfr
Llwrw n, direction, tendency: «.preci-
pitant: forward: pr, towards: ad,
towards
Llwrwg n. dross, dregs, sediment
Llwry h, what is towards; provision:
a, precipitant; forward : pr, towards:
ad. towards, straightway
Llws. llvson ??. what shoots off; slime
217
LLWY
Llwst n, what parts off; tail ; kennel
Llwtrach en, slimy matter
Llwth, llythion n, glibness ; gulp ; greed
Llwth a, glib, slippery ; greedy
Llwy -au nf spoon ; spattle
Llwyaid, eidiau, Lhvyaraid, eidiau nf
spoonful
Llwyar, erau nf spoon, shovel
Llwyarn, erni nf, trowel, spattle
Llwyaru V, to spoon, to shovel
Llwybr -au n, path, track. Llwybr
Llaethog, the Milky Way, Galaxy
Llwybraidd a, serving as a path
Llwybredd n, passableness
Llwybreiddio v, to make passable
Llwybro v, to go a course
Llwybrol a, belonging to a path
Llwyd o, brown; gray. Papyr llwyd,
brown paper. Llwyd y baw, Llwyd
y gwrych, hedge sparrow
Llwydedd n, grayness ; mouldiness
Llwydgoch n, russet colour : a, of do.
Llwydiad n, making gray [p°PP.v
Llwydlas a, grayish bîue: n, horned
Llwydni, Llwydi n, grayness; mouldi-
ness [turn mouldy
Llwydo v, to turn gray; to brown; to
Llwydrew n, hoar frost
Llwydrewi v, to cast hoar frost
Llwydwyn a, drab colour, grayish white
Llwyd d n, success, prosperity
Llwyddgar a, prosperous, lucky
Llwyddiannol a. prospering
Llwyddiannu v, to prosper
Llwyddiannus a, fortunate [or lucky
Llwyddiannuso v, to make prosperous
Llwyddiant , iannau », success, prosperity
Llwyd dineb n, prosperity
Llwyddo /;. to succeed, to prosper
Llwyddol, Llwyddus a, prosperous, lucky
Llwyeidio v, to take a spoonful
Llwyf, Llwyfan -au nf, form, frame;
loft, platform : en, elm
Llwyfanen, Llwyfen, -au nf the elm
Llwyfo v, to make a ydatform
Llwyg -au -od n, turn round ; mite
Llwygiant n, turning; maze
Llwygo v, to turnaround; to be in
maze ; to be restive
Llwygol a, being mazed ; restive
Llwyn -i n, grove ; bush
Lhvyn -au nf the loin
Llwynhidl n, the ribwort
Llwynin a, of the grove
Llwyno v, to become a grove
Llwy nog -od n, fox
Llwynogaidd a, like a fox, foxy
LLYD
Llwynoges -au nf bitch fox, vixen
Llwynogwydd nf bergander
Llwynogyn n, young fox, fox's cnb
Lhvvnwst nf lumbago
Llwyo v, to use a spoon [altogetha
Llwyr a, utter, clean: ad, quite, totally
Llwyrbryn n, full purchase
Llwyrdeb, Llwyredd n, completeness
Llwvrdda a, completely good [entirenes;
Llwyrddrwg a, completely bad
Llwyrles n, universal benefit
Lhwrwad n, complete denial
Lhvyrwaith n, complete work
Llwyrwys -ion nf general summon?
convocation, diet
Llwys a, clear, clean; pure, holy
Llwys -edd n, purity; sanctitude
Llwysiad n, purging; hallowing
Llwyso v, to clear; t-o sanctify
Llwysog a, cleanly; hallowed
Llwvtli -au n, tribe
Llwyth -i n, load, burden
Llwythiad n, burdening, loading
Lhvytlio v, to burden, to load
Llwythog a, burdened, loaded
Llwythol a, burdening, loading
Llyad n, licking, lick; slap
Llyarth -au nf gentle rise, slope
Llych n, what is flat ; squat, sculk
Llychiannu v, to pulverize
Llychiant n, powdering
Llychineb n, dustiness [powdi
Llychio v, to reduce to dust; to dust,l
Llychiog, Llychlyd a, dusty, full of du;
Llychlydo v, to render dusty
Llychlyn -oedd n, gulf; brooklime
Llychol a, squatting, cowering, scull
ing; flattening
Llyclm v, to squat, to cower
Llychw o, of a dusty quality
Llychwin a, dusty; blotted; soiled
Llychwino v, to make or become dust;
to become of a dusky hue ; to tarnis
to soil
Llychwyr -on n, decline of light : tw
Llychyn n, particle of dust [lig]
Llyd -oedd n, breadth, extent=Lled
Llydan a, broad, wide, spacious
Llydander, Llydandra, n, broadnes
breadth, latitude
Llydandroed a, broad-footed
Llydanddail a, broad-leaved
Llydanedd n, broadness, width
Llydaniad », dilation; diffusion
Llydanu v, to expand, to dilate; toe
Llydiad n, expanding [flu
Llvdniad n, casting of young
218
LLYF
Llydnig nf, small animal
Llydnu v, to bring forth, to foal
Llydnyn re, little animal
Llydu "v, to expand, to dilate=Lledu
Llydw n, abundance, enjoyment
Llydd a. diffused, expanded
Llyddo v, to diffuse, to pour
1 jLlyddus a, diffusive, pouring
i IJyerw a, subtile, delicate, fine=Llerw
Llyest -oedd n, polypus
' Llyf -ion n, stretch out ; licking
Llyfan -au nf string, rope
Llyfanog nf the liverwort=Llinwydd
Llyfantws n, burst-cow fly
Llyfanu v, to string, to bind
Llyfanwst nf disease in cattle
Llyfas -au nf venture, attempt [suming
Llyfasol a, venturesome, daring; pre-
Llyfasu v, to venture, to attempt, to
presume, to dare
Llyfeb -ion nf juration, swearing
Llyfelod np. tumours
Llyfelu v, to devise, to guess; to level
Llyfelyn n, stye on the eye
Llvfen -au -i nf the loin=Llwyn jf
Llyfenol a, relating to the loin, lumbar
Llyferth -ion re, stretched state ; fatigue
Llyferthedd n, wearisomeness, state of
Llyferthiant n, defatigation [fatigue
Llyferthin a, exhausted, wearied [ing
Llyferthol, Llyferthus a, wearisome, tir-
Llyferthu i\ to fatigue ; to be wearied
Llyri n, what is slimy ; snivel
tLlyfio v, to snivel
Llyf Vol a, snivelling [llefn
Llyfn am, smooth, sleek, even, level: f
Llyfnder re. smoothness, sleekness
Llyfnhâd, Llyfniad n, making smooth
Llyfnhau v, to smooth ; to level ; to polish
Llyfnu v, to smooth, to make level ; to
Llyfol a, lambative, hcking [harrow
Llyfr -au n, book. Llyfr sol, music book
Llyfr n, what drags, the heel of a drag
Llyfran -au nc. little book, pamphlet
Llyfrder n, cowardliness
Llyfrfa -oedd nf Llyfrdy, dai n, library
Llyfrgell -oedd nf library, bookcase
Llyfrgi, gwn n, coward, poltroon [jected
Llyfrhau v, to render timid ; to be de-
Llyfrith a, eruptive ; pimpled
Llyfrithen nf pimple ; stye
Llyfrithiad n, eruption
Uyfritho v, to break out as a rash
Llyfrithol a, eruptive
Llyfrol a, relating to books [ography
Llyo-omaeth L .lyiVofvJ liaeth nf bibli-
Llyfrothen -od nf gudgeon
LLYG
Llyfru v, to put in a book, to book
Llyfrwerthwr, wyv, Llyfrwerthydd -ion
n, bookseller
Llyfrwi-. wyr n, bookman, librarian
Llyfryddiaeth nf. bibliography
Llyfryn -au n, little book, pamphlet
Llyfu v, to lick with the tongue
Llyffan -od -iaid, Llyffant, aint -od n,
what hops; frog; toad. Llyffan du,
toad
Llyffantu, Llyffanu v, to hop as a frog
Llyffeth nf spring up; hop
Llyffethar, eiriau nf, fetter ; clog ; fetlock
Llyffetheirio v, to shackle ; to fetter
Llyffethr, Llyffethyr -on re, the fetlock-
Llyg -od n, mouse ; shrew [j°mt
Llygad, aid -au re, eye
Llygadbwl a, dull-sighted
Llygad-ddu, Llygeittu a, black-eyed
Llygaden nf glance of light
Llygadfrith a, wall-eyed
Llygadgall a, squinting outwardly
Llygadgam a, of winking eye
Llygadgamu v, to wink the eye
Llygadglaf a, having a soi'e eye
Llygadgoch a, red-eyed, blear-eyed
Llygadgoll n, having lost an eye
Llygadgraff a, keen-eyed, sharp-sighted
Llygadlas a, blue-eyed [playful eye
Llygadlon a, having a merry eye, of a
Llygadlym a, keen-eyed, sharp-eyed
Llygadog a, having an eye ; sharp-eyed
Llygadol a, belonging to the eye, oph-
Llygadronca a, hollow-eyed [thalmic
Llygadrudd a, having a red eye
Llygadrydd a, loose-eygd ; felonious
Llygadrythiad n, staring, gazing
Llygadrythu v, to stare, te gaze
Llygadwib a, of a roving eye
Llygadwyr a, squint-eyed,"gimlet-eyed
Llygaeron np, cranberries, bogberries
Llygas nf splendour, shining light
Llygedyn, Llygeidyn, -au re, gfance of
Llygeidiog a, having eyes [hght
Llygeirin np, bogberries
Llygliw n, mouse colour: a, of do.
Llygo v, to cast a splendour
Llygol a, brightning; livid
Llygoden, llvgod nf mouse. Llygod
Ffrengig, Llygod mawr, rats
Llygorn, yrn n, lamp, lanthorn
Llygota v, to catch mice
Llygotwr, wyr n, mouse-catcher; rat-
catcher: mouser: /*llvgotwraig
Llygrad n, corrupting, spoiling
Llygradwy a, corruptible
Llvgrawd n. adulteration
219
LLYM
LLYS
Llvgredig a, corrupted, corrupt, de-
praved, damaged
Llygredigaeth nf corruption
Llygredd n, corruptness, depravity
Llygriad n, corrupting
Llygrol a, corruptive, damaging
Llygroldeb n, corruptibility
Llygru v, to corrupt ; to gall
Llygrwr, wyr n, corrupter, spoiler, de-
LlygU V, to break out; to spot [praver
Llygwyn n, the herb orach
Llynges -au nf fleet, navy
Llyngesog a, having a fleet: n -ion,
Llyngeso'l a, relating to a fleet [admiral
Llyngesor -ion n, admiral
Llyngesu v, to form a fleet [miral
Llyngeswr, wyr, Llyngesydd -ion n. ad-
Llyngyr np (-en nf), worms, maw-
worms [/Hem
Llym a, sharp, keen, acute, penetrating :
Llyma r. imper, lo here, behold
Llymaid, eidiau », sup, sip, drop
Llyman -od n, naked one
Llymant n, prying about [magic tricks
Llymanta v, to pry about ; to perform
Llymarch, llymeirch », oyster
Llymder, Llymedd n, sharpness, keen
nees; severity [destitution
Llymder, Llymdra n, bareness, poverty.
Llymdost a, acrimonious, severe
Llymdro «, angular
Llymedras -au // whetstone
Llymeidfwyd n, spoon meat
Llymeidio v, to sup, to sip
Llymeitai, eion, Llymeitiwr, wyr «
bibber, one who sips continually
tippler [sip; to tipple
Llymeitia. Llymeitian, Llyrneitio v, to
Llymes nf, one who is bare
Llymesg, Llymest a. bare ; unsaddled
Llymgi. gwn u. sorry dog
Llymglwm, glymau n, hard knot
Llymgoes a, bare-legged
Llymbau », to make keen, to sharpen
to make bare
Llymhun nf fainting fit
Llymhuno v, to faint away
Llymin a, of a sharp quality
Llyminog a, keen, intense
Llymio v, to make bare
Llymnoeth a. stark naked
Llymriaid np (llymrien nf), sand eels
Llymrieitia v. to catch sand eels
Llymrig a. crude, raw. harsh [rawness
Llymrigedd r», harshness, crudeness.
Llymru, Llymruwd », wash-brew : flum-
mery, sour oatmeal boiled and jellied
Llymsi a, sluggish, spiritless; flimsy
Llymu v, to sharpen, to whet
Llymun a, bare, naked
Llymus «, of a sharp quality
Llymwas. weision n. sharper
Llymwydd np (-en nf), kiln spars
Llymyn n, Llyman nc, bare one: sorry
fellow
Llymysten -od nf sparrow-hawk
Llymystryn n, lank figure
Llyn -oedd -au n. lake. Yn llyn, thus
Llyn a, proceeding; contagious
Llyna v, to tipple, to booze
Llyna i\ wvper, lo there, behold
Llynan nf particle; proceed
Llynclyn -oedd n. vortex, gulf
Llyncoes n, spavin
Llyncol a, tending to swallow
Llyneu v, to swallow, to gulp
Llynedd nf. the preceding year
Llyneiddjo v, to liquify
Llyngranc -od n, a wen
Llynio v, to form a pool
Llyniog o, having pools
Llynmeirch n. glanders
Llynol, Llynorog a, liquid; humoural.
full of humours
Llynor -od, Llynoryn n. pustule, absces
Llynori r. to ìmpôsthumate, to form .|
Llynoriad «, imposthumation [pustul
Llynu r. to spread contagion
Llynw n, collection of liquid
Llynwyn -au n, puddle, plash
Llynwys n, forming of humours; plagu
Llyo v, to reach out : to lick
Llyol a. lambative. licking [shore :_sei
Llyr -ion n. duet, course; udder; briluV
Llyre a, gliding, streaming
Llyren«/JLlyriad,-iaidn,water-plantaii
Llyry -on nf what glides or stretch*
out; stream: -od n, tortoise [alon;
Llyryad, aid a. what glides or creep
Llyry. j r. to glide on the stream
Llys -oedd n, court, hall, palace; slimt
Llysaidd a. court-like, courtly [refuM
Llysau np (Uysieuyn n), herbs, plantss
Llysblant np, step-children [Ljysia
Llyschwaer, chwiorydd nf, step-sister
Llysdad -au n, step-father
Llysdy, dai n, court-house, guild-hafl
Llyseiddio v, to render courtly
Llysenw -au n. cognomen; nickname i
Llysenwi v, to give a surname or cog
nomen ; to nickname
Llysewyn nsLlysieuyn (S.W.)
Llysfab, feibion n, step-son
Llvsfam -au nf. step-mother
220
LLYTH
Llysferch -ed nf step-daughter
Lly.vtii _od n, zoophyte
Llysfrawd, frodyr n, step-brother
Llysfwyd n, loathing of food
Llysg -on n, rod, wand
Lly.sghren -an -i n, billet, stick
Llysgenad -au-on, nc, Llysgenadwr,wyr
n, ambassador
Eîysgenadaeth nf, embassy; diplomacy
Llvsgenadol a, diplomatic; ambassa-
dorial
Llysiad, Llysiant n, setting aside, ex-
ception ; rejection, refusal
Llysiau np (llysieuyn «), herbs, plants
Llysieua v, to collect plants
■ysieuaeth nf botany
■ysieudy, dai n, conservatory
Llysieuedd n, herbaceousness
Llysieulyfr -an », herbal
Llysieuo v, to produce plants
Llysieuol n, relating to plants, botanical
Llysieuwr. wyr, Llysieuydd -ion n,
botanist; herbalist
Llysieuyn, llysiau n, plant, herb
Llysiol a. separating: rejecting
Llyslyn -oedd n, mucilage
iLlysnaf n, running of snivel
[Llysnafedd u. snivel, mucus
Bysnafol a. snivelly, mucous
Llysnafu v, to snivel
Llysofydd -ion n, botanist
Llysofyddiaeth nf, science of herbs,
Llysol a, belonging to a court [botany
Llyst n. vessel to hold liquor
Llystyn -au n, recess, lodgement
llysu v, to part off; to loath; to reject,
to refuse ; to disallow
Llysw n, glutinous matter
Llysẁen -od, llysŵod nf eel. Llysŵ en,
I bendoll, lamprey
[ilysŵena v, to catch eels
Llytrod n, filth, garbage
Üytroda v, to collect filth
Btrodedd n, filthiness
jlytrodiad a. breeding of filth
Mytrodol a. breeding filth
AyÛi c, fiat: flaccid, soft; base
Jythi np, flounders, flatfish
Lilythiatl n, rendering flaccid
jlythiant n, flaccidity, debility, feeble-
Bess; softness
jlythien «/' flounder, flatfish [tendency
'jlythol, Llytbus a, flaccid, of a flaccid
Jythrod en. rubbish, garbage
jlytbyn n, weakling
llythyr n, engrave! character; letter,
epistle. Yh llawii llythyr, distinctly
LLYW
Llythyr cu, letters (of the alphabet)
Llythyraeth nf orthography
Llythyrdref -i nf, post-town
Llythyrdy, dai n, post-office
Llythyrddysg n, knowledge of letters
Llythyredigaeth nf lettering, cutting of
letters
Llythyreg -au nf grammar; the science
of written language ; orthography
Llythyregai, eion nc, grammatist
Llythyregol a, grammatical
Llythyren -au nf letter; type
Llythyreniaeth nf orthography
Llythyrenol a, literal
Llythyrenu v, to letter; to spell
Llythyrenydd -ion n, type-founder
Llythyrfa -oedd nf post-office
Llythyrglud -ion n, mail coach
Llythyrgpd -au nf letterbag, mail
Llythyriant n, literature
Llythyrog a,oi letters, literary, lettered.
Llythyrogion, literates
Llytîiyrol a, literal; literate, literary
Llythyru v, to letter; to spell
Llythyrydd -ion n, letter-writer
Llythyryn -au n, billet, note
Llyo v, to lick with the tongue
Llyw -iau n, ruler; rudder. Llyw
morthwyl, the back of a hammer
Llywaeth nf guidance, rearing
Llywed, Llywedu v, to rule, to guide
LlywediacI n, ruling; steering
Llywedydd -ion «."director; pilot
Llywedyddes -au nf, governess
Llywedyddiaeth if directorship; go-
vernance ; pilotage
Llywel -ion n, horizon
Llyweli n, the limit of vision
Llywelu v, to form au horizon
Llywenydd n. western horizon
Llyvveth -au, Llywethan nf muscle;
handful ; ringlet
Lly wethog a, muscular, brawny ; in ring-
Llywethol a, muscuious [lets
Llywethu v, to become muscular
Llvwiadaeth nf guidance, direction
Llywiadol a, directive, steering, direct-
Llywiadu v, to direct, to rule [ing
Llywiadur -iaid n, director, ruler
Llywiadures -au nf governess
Llywiadoriaeth nf directorship, govern -
Llywiaeth nf guidance, rule [ance
Llywiannol a, directive
Llywiannu v, to direct, to rule
Llywiant n, direction, rule
Llywiawd n, governance.
Llywiavvdwr, wvr n, governor
221
MAB
Llywiawdwraeth nf governorship
Llywiedigaeth nf, governance •
Llywiedydd -ion n, governor
Llywiedyddes -au nf governess
Llywiedyddiaeth nf directorship, go-
Llyvviedyddol a, directorial [vernorship
Llywio, Lly wiedu v, to rule, to direct ;
to steer
Llywiodres,Llywodres,-au nf governess
Llvwiog, Llywiol a, having guidance,
directing, guiding
Llywion np, flying particles
LlVwiwr, llywyr n, steersman
Llywodraeth nf government
Llywodraethol a, governing, ruling
Llywodraethu v, to govern, to rule, to
direct
Llywodraethwr, wyr n, governor, ruler
Llywy a. of passing beauty
Llywydd -ion n, director; president
Liywyddes -au nf female president
Llywyddiaeth nf. presidency
Ll'ywyddol a, presidential [side
Llywyddu v, to act as president, to pre-
Llywyn n, the extreme of light ; the west
Llywynol a, occidental, v>est
Llywÿnydd n, Occident, west
M.
Ma -oedd nf place, spot, space: state
used in composition, the derivatives
having commonly two plurals, as porta,
porfaoedd or port' é'ydd
Mab, ineibion, meib n, male ; boy ; son
Mabaidd a, boyish, childlike
Maban -od ?i, babe, baby
Mabanaidd a, babyish, childish
Mabandod n, childhood, infancy
Mabaneiddio v. to become a baby
Mabanoed n, childhood
Mabanu v, to make or become as a baby
Mabddall a, blind from birth
Mabddysg n, infantile tuition ; accidence
Mabgamc. geineiau nf shoot ; sucker
Mabgar a, fond of children
Mabgath -od nc, kitten
Mabgoll nf the poppy
Mabgorn, mebgyrn n, core of a horn
Mabiaeth nf childhood, infancy
Mabiacthu v. to treat as a chilli
Mabiaith if childish prattling
Mabin a, juvenile, youthful
Mabineiddio r. to make as a child
Mabinog «.juvenile, infantine
Mabiuogi, ògion it. infancy; juvcmli
tale; romance
MAD
Mablan -au nf burying place
Mabliw -iau n, reflected hue
Mahlygad, aid w, the pupil of the eye
Mabmaeth -od n. foster-son
Maboed n, Mabolaeth nf cliildhood, in-
fancy ; minority
Mabol a, like a child ; filial
Mabolgamp -au nf juvenile game
Maboli v. to become as a child.
Mabon -iaid n, youth ; hero
Mabsant -au n, patron saint
Mabsanta v, to canonize
Mabradd -au nf bachelor's degree
Mabwraig, wragedd nf virago ; scold
Mabwys n, adoption of a son
Mabwysiad n, affiliating: adoption
Mabwysiadol a, relating to the adop-
tion of a child, adoptive
Mabwysio, Mabwyso, Mabwysiadu v, ti
adopt a son, to affiliate; to adopt
Maeai, eiod nc. maggot, grub
Maceiad. aid n, maggot, grub
Macon np, berriessBacon
Macrell, mecryll, Macrellyn n. mackere
Macsu r, to brew (S.W.) = Darllav
(N.W. ) [ brewer- woma:
Macswr, wyr n, brewer. Macswrahj
Macwy -aid n. youth, boy, youngster
Mach, meichiau n, security, surety, bai
Machdaith. deithiau nf dam, embank
Machiad n, making secure [men
Machlud n, setting, going down
Machludiad n, setting
Machludo, Machlud v, to be obscurec
to set. to go down
Machwy -on tt, bay, inlet
Mad -ioedd nf what pi'oceeds; reptile
good, benefit. Y fad felen, basilisk
Mad a, good, beneficial
Madalch n, agaric, toadstool, fungus
Madalchaidd a, viscous, viscid
Madalchu v, to produce agaric
Madarch n, agaric, toadstool ; cork
Madarchaidd a, tough like agaric
Madarchen nf, agaric
Madarchu v, to produce agaric
Mad-ddall -od nf blind-worm
Madedd n, benefit, goodness
Maden nf she-fox, vixen
Madfall -od, feillod nf newt, eft
Madfelen nf the knapweed
MadgaU -od nf lizard, newt
Madiad it. benefiting
Madiain a. beneficent, bounteous
Madog a, tending forward, goodly
Madog -od n, fox. reynard
Madol «. tending to advanc*
222
MAE
MAG
Hadraidd a, tending to fester
Madreddog a, putrescent; addled
Madreddol a, putrefactive
Madreddu v, to generate pus, to putrefy
Madroedd np, putrid bodies
Madron np, collection of humours
Madrondod n, dizziness
padroni v, to make or become dizzy
Madru v, to putrefy, to fester
Madrudd -ion n, marrow
Madruddo v, to form or become marrow
Madruddog a, having marrow
Madruddyn n, marrow. Madruddyn y
cefn, spinal marrow, spinal cord
Madrwy -od nf newt, eft
Madryn », epithet for a fox, reynard
Madu v, to render productive
Madw a, tending to benefit
Madws n, fullness of time
Madyn n, epithet for a fox ; reynard
Madywydd n, the sweetgale [to let go
Maddeu v, to remit, to pardon, to forgive ;
Maddeuant n, remission, pardon, for-
giveness [giving
Maddeugar a. disposed to remit, for-
Maddeuol a, remitting, forgiving
Maddeuwr, wyr n, forgiver, pardoner;
liberator
■Mae v, is, are ; there is. there are
Maedd n, buffet, banging about
Maeddgen -ion nf buffet on the head;
Maedd<d a, buftetting, banging [beating
Maeddu v, to buffet, to bang
Mael. meilion nf gain, profit, advantage ;
what is worked : n, iron, steel
Maela v, to seek for profit
Maelan -au nf shop
Maeldref -i nf market town
Maeldoll -au nf the tariff
Maelera v, to traffic, to trade
Maeleriad, Maeliad n, trafficking
«eleriaeth nf traffic, trade
Maelfa -oedd nf mart, market ; shop
Maelged -ion nf tribute ; toll
Maelgi, gwn n, the angel fish
Maeliant n. advantage, gain
liaelier -on n, trafficker
Bielieres -au nf chapwoman
.Mailiirwr, wyr n, merchant
Maelio v, to profit, to gain, to trade
'Maelor -au, -oedd nf mart, market
Maelula v, to gain by traffic
Maelotai, eion nc, retailer
Maelwr, wyr n, retailer, shopkeeper
IMaen. meini, main a, .stone. Maen ehed,
jMaenan nf cob. soft stone [loadstone
Bendo -ion //.. stone covering
Maendrycliiad ». lithotomy
Maeneiddiad n, lapidification
Maenfan -au nf the bezel of a ring
Maenfedd -au -i n, stone supulchre
Maenglawdd, gloddiau n, stone quarry
Maenol a, of stone, stony
Maenol -au nf dale, manor
Maenor -au nf manor, district
Maensaer, seiri n, stone mason
Maenu v, to turn to stone ; to petrify ;
Maenydd -ion n. lapidary [to stone
Maer, meiri, -od n, steward ; mayor : f
Maerdref -i nf dairy hamlet [maeres
Maerdy, dai n, dairy house
Maeres, Maerones, -au nf dairy-woman
Maeronaeth nf dairy farming
Maeroni n, dairy husbandry [man
Maeronydd -ion, Maeronwr, wyr n, dairy-
Maes, meusydd n, open field, plain,
field. I maes, out, from within. Colli'r
maes, to be vanquished
Maes ad, out, from within
Maesa v, to turn out ; to evacuate
Maesdir -oedd n, champaign land
Maesiad n, taking of the field
Maeslywydd -ioff n, fieldmarshal
Maesol a, belonging to the field, cham-
Maessyng v, to trample about [paign
Maeth -ion n, nurture ; fosterage
Maefchu v, to nourish ; to foster
Maethawd n, cherishing
Maethdad -au n, foster-tather
Maethen nf pampered one
Maethfab, feibion n, foster-son
Maethfam -au nf foster-mother
Maethferch -ed nf, foster-daughter
Maethiad n, nourishing
Maethiannus a, nutrimental, nutritious
Maethiant, iannau n, nourishment
Maethid n, nurture, feeding
Maethidiol a, nutrimental
Maethineb n, nourishment
Maethol a, nurturing ; fostering
Maethran nf mess company
Maethu v, to uourish, to foster, to cher-
Maethus a, alimentary, nutritive [ish
Mafon np (-en nf), raspberries
3Iafomvydd np (-en nf), raspberry
Mag nf, act of nursing, nurture [bushes
Magad n, brood; multitude
-Magaden nf nursling
Magawd n, nurturing [supports fire
Magdan n, combustible, tinder, what
Magddu nf fountain of blackness
Magfa, fëydd vf nursing place, nursery
Magi n. principle of generation, breeding
Magíad u, breeding, rearing
223
MAL
Magiaid np, worms, grubs
Magi'en, Tod nf worm, glow-worm
Magi -au nf snare, sin, springe; mesh
of a net; web on the eye [ing
Magletligaeth nf entanglement ; mesh-
Maglen nf springe, gin; mesh
Maying a, entangled, snared
Maglu v, to snare, to mesh, to entangle
Magnel -an n, sun, cannon
Magnelfa, fëydd nf battery
Magodorth n, suppression
Magol a, nursing, breeding
Magon np, berries ; clusters
Magu v, to breed; to rear; to nurse; to
Magwriaeth nf nourishment [bring up
Magwy -on », cluster, bunch
Magwyad n, clustering
Magwyr -ydd nf wall; enclosure
Magwyren nf wall of a building
Magwyriad n. raising of a wall
Magwyro v, to wall; to enclose
Mai n, month of May; field: c, that
Maid //, what separates or limits
Maidd n, whey; curds and whey
Maig, meigion nf, sudden turn, hap
Mail, meiiiau nf, bowl, basin
Main a, fine, slender, thin. Main y cefn,
Y main gefn, small of the back.
Main y goes, small of the leg-
Maine, meinciau nf bench, seat [tity
Maint «.size, magnitude, bigness, quan-
Mainfioli n. size, bigness
Maip np (meipen nf), turnips (N.W.)
=Erfin (S.W.)
Mais, meisiau nf, device, contrivance
Maith a, ample; tedious, long
Mai «.trivial, small: light: ad, as; like.
so; in the same manner as
Mai n, what extends ; what is produced :
bounty; what is ground
Mâl a, ductile ; smooth, glib
Malaith, leithion n, chilblain
Maldod n, levity; dalliance; fondness;
delight [with levity
Maldodi v, to dally, to fondle, to act,
Maldodus a, apt to dally
Maledd n, dalliance; dotage
Maleithr, Malerth n, blain; kibe
Malen nf, what is of iron; shield; one
accustomed to violence ; Bellona
Malhau v, to make similar
Maliad n, bruising, grinding
Malpai c, as if it were [to foam
Main v, to bruise, to grind. Malu ewyn.
Malnr -ion ?/, what is reduced small;
mole hill. Malurion, fragments, broken
particles, debris
MAN
Maluria n, mole-hill
Malurio v, to pound ; to moulder
Maluriol a, mouldering
Malwod np (-en nf), snail. Malwodei
dawdd, Malwen dawdd, slug
Mall nf want of energy; softness; sod-
den state; malady; evil; blast, "i
Fall. Belial
Mallaint, Mallawd n, malaxation
Malldan -au n, slow tire: ignis fatuus
Malldod n, softness; wantonness; insi
pidity: blast [hee
Malldorch, melldyrch nf kibe on th
Malldraul n, bad digestion, indigestion
Malhidigaeth nf malaxation
Malledd n, soft state; blasted state
Mallgno n, gnawing pain [wantonnes
Mallgorn, gym n, core of a horn
Mallgyrch nf panda-inonium
Ma Hon n, fiend
Mallryg n, ergot of rye
Mallt n, evil principle; fiend
Mallu r, to seethe; to blast
Mallus a, sodden ; blasted
Mallwaew, wewyr n, dull pain
Mam -au nf mother, dam. Mam gi
grandmother. Mam wen. stepmothe
Mamaeth nf motherhood
Mamai nf the birthwort
Mamaidd a, motherly
Mamdref -i -ydd nf chief town
Mamddinas -oedd nf, metropolis
Mamedd nf. motherhood
Mameglwys -i nf. mother-church, a
thredral church
Mameiddio v, to become motherly
Mamen ?if little mother
Mames -au -od nf mother with the fir;
Mammaeth -od nf. nurse [your
Manmiaethiad n, nursing
Mammaethu v. to nurse
Mamog a. being a mother
Mamog -iaid nf dam, ewe
Mamogaeth nf, maternity
Mamogi v, to become a mother
Mamogiad, iaid nf. ewe with youn<
Mamoliaeth nf maternity
Mamolrwydd n, motherliness
Mamwcb n, maternal fondness
Mamwydd -au nf brood goose
Mamwst nf hysterics, hysteria
Mamwys nf maternity
Mamwýthen -i nf the crural vein
Mamvchu v, to fondle as a mother
Mamystog a, hysterical
Man -au nf& n. space, place, spot
Man «7. small, little, fine, pettv
224
MAN
MAR
Manad nf mass, lump
Manaid, eidiau nf, contents of a mould;
panarfau np, small arms [lump; print
Manawd n, making a space, location
îlanawyd -ydd n, staff of a banner
Manbaill n, fine flour
Manbeth -au n. small thing ; trifle
Manblu np. down, feathers
I "/'. dandriff; woodroof
Mandwyn n, scrofula, kings evil
1 :iog a, strumous, scrofulous
■wdwynol a, strumatic
Manddail np. small leaves
Manddarlun -iau n, miniature drawing
"ii -au n, small piece, little bit
lit np. fine splittings
Handdos np, small droppings
Manddrain np. small thorns [gun
Manddrvll -iau n. small piece; small
panddyledlys -oedd n, small debts court,
county court
Maned -i nf, hand basket
Mane"', menyg nf, glove; gauntlet.
Menyg ellyíion, foxglove
Maneilio v, to plait fine work
Manfrith a. finely variegated
Mamritlio v. to stripe finely
Manfriw a, finely crumbled
■angaled a, of a hard grasp
Hangan n, fine white flour
. delicate work
Pangawiau np, trifles, toys
gerdded v, to take short steps
igoed np, brushwood, shrubs
igor -au n, membrane
nf recess ; place ; tangle
iau v, to make small or fine
Jiedion np, flying motes
'aniad n, placing, spotting
'-.uion np, small things ; scraps ; trifles ;
empty grains among corn
[Manleicîr, ladron n, petty thief
n, small coals, culm
yn n, mutton flesh
n. small or fine snow
having space; spotted
Ilanogen nf speckled one
'"ànol a, local ; spotting
tola, delicate; accurate, exact, mi-
nute, particular, fine=Manwl
loli v, to make nice
lolosg n, small coal
.non nf paragon of beauty
"irinion np. trifling charms
■o en. small pebbles
tanswyddau np, petty offices
r" it -au n. mandible; mouth
15
Mantach n, toothless jaw: a, toothless
Mantachu v, to expose the jaw
Mantai, eion nc, mumbler
Mantais, teision nf advantage
Manteisio v, to take advantage, to profit
Manteisiol a, advantageous
Mantell, mentyll nf, mantle, cloak
Mantellu v, to mantle
Mantol -ion nf balance. Arwydd y
Fantol, Libra
Mantoli v, to turn scales : to balance
Manu v, to i-educe, to make small or fine
ilànu v, to make a space, to spot; to
Manus en, husk of corn, chaff [impress
Manw a, cf subtile quality
ilanwedd nf subtile texture
Maaweddu v, to render fine
ilanwerthwr, wyr n, retailer
Manwg, Manwgl n, spottedness ; pimples
MaawJ a. acciu-ate; nice; careful=
Manwlaw n, small rain [Manol
]\lanwy a, fine ; rare ; subtile
Manwydd np (-en nf), brushwood , shrubs
Manwyedd n, exihty, fineness
Manwyn n, the king's evil, scrofula.
Manwynau, ^Ianwynion, strumas
Manwynog a, strumous
Manwyo v, to refine, to subtilize
Manwythi np (Yen nf), capillary veins
Manyd en, small grain of corn
Manyglion np, small particles or spots :
empty grains of corn
Manyglog nf the bitter-sweet
Manyledd n, exactness, nicety, exacti-
Manyliant n, refinement [tude
Manylrwydd n, exactness, minuteness
Manylu v, to render or become accurate
Manylwch n, accuracy, nicety
Maon np, people, multitude; inhabi-
tancy; subjects [mop
Mapwl n, knob on the middle of a thing ;
Ma ran -au n, holm, strand ; spawning :
alluvium salmon
Marc -iau n, impression, mark
Marcio v, to mark, to observe
March, meirch n, horse, stallion
Marchalan n, elecampane [jackass
Marchasyn -od n, he-ass, male ass,
Marchäu v, to ride a horse
Marchbren -au n, main beam
Marchdaran -au nf, loud thunder clap
Marchdy, dai n, stable
Marchfaen, feini n, horse block
Marchfiaren, fieri nf white briar [ant
Marchforgrug np (-yn n). large winged
Marchforion np (-en nf), winged ants
Marchgäu v, to ride=Marchocäu
225
MAR
March gen n, horse's skin
Marchgod -au nf saddle bag
Marchiad n, horsing
Marchlan -au nf, stable
Marchlu -oedd en, cavalry, horse soldiers
Marchnad -oedd nf, market, mart
Marchnadfa -oedd nf, market-place
Marchnadiad, Marchnatâd», marketing
Marchnadol a, of a market, marketable
Marchnadu, Marchnata v. to market,
to buy at market [market-man
Marehnadydd -ion, Marchnatwr, wyr n,
Marchnatty, tai n, market-house
Marchocäu v, to ride a horse
Marchog -ion n, knight; horseman;
rider; jug. Haint y marehogion,
Clwyf y marchogion, hemorrhoids
Marchogaeth nf, horsemanship
Marchogaeth v, to ride [ship
Marchogaethw v , to practice horseman-
Marchoges -au nf, riding woman; fe-
male chevalier [diers
Marehoglu -oedd en, cavalry, horse sol-
Marchogwisg -oedd nf, riding-habit
Marchogwr, wyr n, rider, horseman
Marehol a, belonging to a horse, equine
Marchon en, the male ash
Marchonen nf male ash-tree
Marchravvd, rodion nf troop of horse
Marchredyn np (-en nf), the polypody^
Marchridyll -iau n, sifter, skreen
Marchwas, weision. Marchwr, wyr n,
horseman
Marchwiail np (wialen nf), saplings
Marchwraint np, tetters
Marchwreinyn n, tetter
Marchwriaeth nf jockeyship
Marchwrio v, to ride, to jockej*
Marchwys en, cavalry
Marchysgall np (-en nf), spear thistle
Mardon nf dead skin, scurf
Margan nf goddess feigned to conduct
a soul on parting from the body
Marian -au n, holm, strand; alluvium
Mariandir -oedd n, holm land ; alluvial
Marianedd n, liolm; alluvium [soil
Marl n, rich clay, marl
Marliad n, marling
Marm n, dead earth ; chalk
Marmor n, chalky earth ; marble
Marmoraidd a, like marble
Marmori v, to form marble
Marsianda v, to carry on commerce
Marsiandi'aeth nf merchandize
Marsiandwr, wyr n, merchant
Marth n, what is flat, plain, or open;
sadness; what is sure
MAS
Marw, meirw n, the dead ; mortality
Marw v, to die, to become dead
Marw, a, dead ; deceased ; mortal
Marwaidd a. deadish ; lifeless
Marwdon nf, scurf, dandriff
Marwdy, dai n, escheat by death
Marwdyst n, dead evidence
Marwdywarehen nf death-clod
Marwddwfr, ddyfroedd n, dead water
Marwddýdd -iau n, mortal day
Marwedd «, deadness [mortifj
Marweiddio v, to deaden, to benumb ; ú
Marweiddiol a, deadening, mortifying
Marwerydd n, delirium, distraction
Marwerydd y meddwon, deliriun
tremens
Marwgoel -ion nf, death omen
Marwgwsg n, lethargy ; dormouse
Marwhaint, heintiau n, mortal disease
Marwhaol a, mortifying, deadening
Marwhau v, to deaden, to mortify
Marwhun -au nf, death sleep ; trance
Marwlanw n, turn of a tide, high tide
Marwnad -au nf death cry; elegy
Marwnadu v, to mourn the dead
Marwol a, deadly, mortal
Marwolaeth nf death; decease; mor
Marwolaethu v, to put to death [talit;
Marwoldeb n, mortality
Marwoli v, to deaden, to grow dead
Marwolus a, of a dead nature
Marwor np (-yn n), burning cindert
Marwydos np, embers [ember
Marwysgafii nf, death-bed song
^Iarwysgar n, death parting
Mas -au nf swoon ; ecstacy
Masaidd a, tending to faint
Masam en (-en nf), sycamore; maple
Masawd n, swooning, fainting
Masg -au nf mesh, net-work, lattice
Masgiad n, reticulation, netting
Masgl -au nf mesh : en, shells ; pods
Masglog a, reticulated; podded
Masglu i\ to reticulate; to pod
Masgol a, reticulated, meshed
Älasgu v, to reticulate, to lattice
Masnach -au nf business, concern, trac
Masnachu v. to do business, to trade
Masnachwr, wyr n, tradesman, deale
chapman, merchant
Masu v, to swoon, to faint
Masw, Maswy a. fluttering; wantoi
sportive; soft: light; languishing
Maswedd n, languor ; levity ; wantonne:
Masweddiad n. wantoning
Masweddol a. languishing; wanton
Afasweddq t», to bnguish : to wanton
226
MEB
MEDD
Mat -iau n, mat, plaited work
líaten, matau «/==Batingen
Mater -ion «, matter, subject
Ma tog -au nf mattock, hoe
Matras -au n, mattress ; matting
Matrasu v, to form a mattress
Math -au n, sort, kind
Mathr n, strew, spread
Mathrach, Mathriad n, tramphng down
Mathru v, to trample down, to tread
Mau pr, my, my own. Mau fi, my own
Maw a, expanding; indulgent
Mawaid, eidiau nf both hands full
: Mawl n, praise, worship
; Mawlhau v, to praise, to extol
Mawn en (-en nf), peat, turf
Mawnbwll, byllau n, peat-pit
Mawndir -oedd n, peat land
Mawnog -ydd nf peat pit: a, having
Mawr a, great, large, big [peat
Mawrair, eirian n /boasting word
Mawrdeg a, magnificent, grand
Mawrder, Mawrdra n, greatness
Mawrdda n, great good; welcome
Mawrddrwg, ddrygau n, great evil
Mawredd n, greatness, grandeur, ma-
1 Mawreddiad n, magnifying [jesty
Mawreddog, Mawreddus a, magnificent,
grand, majestic
Mawreddu », to magnify, to exalt
Mawrfaith a, far-extending
Mawrfalch a, greatly proud
Mawrfryd n, magnanimity [mous
Mawrfrydig, Mawrfiydus a, magnani-
Mawrfrydu v, to grow magnanimous
Mawrhau v, to magnify, to enlarge
Mawrhydi n, majesty
Mawrhydig a, majestic, grand
Mawrio v, to magnify, to enlarge
Mawrth n, Mars ; March. Dydd Mawrth,
Tuesday. Mawrth Ynyd, Shrove
Tuesday. Mis Mawrth, the month of
Mawrwerth n, preciousness [March
fcwrwych a, magnificent, gorgeous,
Hcwrygiad n, magnifying [grand
Bnnygol «, magnificent
■iwrygu v, to magnify
Mawrvgwr, wyr n, magnifier
ÍMaws 11. delight, melody
Maws o, pleasant, grateful
Bawsedd n, delectableness
Mawsiant n, delectation
Mawsu v. to delight, to gratify
llej)/', he, him=Fe
Mer„/=E,Fe
Mebai en. infant, youth
Mebain a. yonthfnl. juvenile
Mebaint n, youthfulness
Mebin a, infantile, youthful
Mebyd n, infancy, childhood
Mebydd -ion n, bachelor
Mebyn n, male infant
Mechdeyrn -edd n, viceroy, regent; lord
Mechni, ion re, surety, bail
Meclmi'aeth n, suretyship
Mechniaethu v, to act as bail
Mechni'wr, wyr, Älechni'ydd -ion n/
surety, bail [middle
Med nf, what is extended or full ; centre ;
Med pr, to, unto ; to the ; as far as
Medel -au nf reaping; reaping party
, weision, Medelwr
reaper
vyr n,
Medi n, reaping ; the month of Septem-
ber : v, to reap, to cut corn
Medr n, skill to effect, knowledge
Medraeth nf expertness, skill
Medrawd n, accomplishment
Medrol a, accomplishing
Medroldeb n, capability
Medroli v, to render capable
Medru v, to exert skill; to know how
to do ; to be able ; to aim. Medraf, I can
Medrus a, able to effect, expert ; skilful
Medrusedd, Medrusrwydd n, expertness
Medryd v, to be able to do ; to aim
Medd 11, centre of motion ; what causes
a turning; utterance; mead; what is
Medd v {defective), says
Meddal a, soft, mollient, tender
Meddalai nc, what softens; mallows
Meddalder, Meddalwch n, softness ; mild-
ness [mollify
Meddalhau, Meddalu v, to soften, to-
Meddedigaeth nf possession
Meddedigol a, possessory
Meddf a, soft, mild, mollient
Meddfu v, to become mild
Meddiannedigaeth nf possession
Meddiannedigol «, possessory
Meddiannol a, possessing, possessive
Meddiannu v, to possess, to own
Meddiannwr, wyr, Meddiannydd -ion n.
possessor; owner
Meddiant, iannau n, possession
Meddlys en, intoxicating herbs
Meddu v, to possess ; to" be able
Meddw a, drunk, intoxicated. Medd-
won, drunkards, drunken persons
Meddwad n, intoxicating
Meddwdod n, drunkenness, intoxication
Meddwi v. to intoxicate
Meddwl, yliau a. thought, mind
227
ME I
Meddwl v, to think, to mind ; t
Meddwol a, intoxicating
Meddwyn n, drunkard
Meddyd v, to say, to express
Meddyg -on n, doctor, physician
Meddyges -au nf doctress ; violet
Meddygfys -edd n, ring finger
Meddygiad n, doctoring
Meddygin a, curative, medicinal
Meddyginiaeth nf medicine ; physic
Meddyginiaethol a, medicinal, belong-
ing to healing
Meddyginiaethu v, to cure, to remedy
Meddyglyn -oedd n, hydromel ; mead
Meddýgol a, medicinal
Meddygu v, to doctor, to heal, to cure
Meddygyn n, what heals; the violet
Meddylddrych -au n, idea
Meddyleg nf, mental philosophy
Meddylfryd n, affection
Meddylgar a, mindful, musing
Meddyliad n, thinking
Meddylio, Meddylied v, to mind, to think
Meddyliol a, mental, intellectual
Meddylrith -iau », idea
Mefi -au n, disgrace, scandal
Meflfethiant », disgraceful defect
Meflhau v, to pollute ; to disgrace
Mefliad n, polluting; disgracing
Meflu v, to pollute; to discrace
Mefus np (-en nf), strawberries
Meg nf utterance, expression ; fetter
Megai, eion en, the glow-worm
Megiad », utterance, expression
Megidydd -ion n, one who nourishes
Megin -au nf pair of bellows
Megino v, to work bellows ; to blow
Megyn n, nurseling
Megys c, as, so as, like as
Mehefin n, the month of June
Mehin n, fat, fat flesh, g
Mehinen nf leaf of fat
Mehino v, to become gr<
Mehinog a, having grease
Meia v. to take the field
Meiad n, talcing the field
Meibionain, Meibionos np, little children
Meichai, eion nc, surety, bail
Meichio v, to bail, to be bail or surety
Meichiog a, having surety [lane
Meidr -on n, measure, rule ; limit : nf
Meio v, to make a campaign
Meidradydd, Meidradur, -on n, metre
Meidraeth nf measurement
Meidriad, iaid n, one who is able to
effect or accomplish
Meidro v, to limit, to m
ME1
Meidrofydd -ion n, geometrician
Meidrofyddiaeth nf geometry
Meidrofyddol a, geometrical [htnding
Meidrol a, limitable, finite, compre-
Meidroldeb n, comprehensiveness, capa-
city, Stateness
Meidroli v, to bring within measure
Meidroniaeth nf geometry
Meidyn n, point ; moment==Meityn
Meiddiad n. curdling
Meiddion np, curds and whey
Meiddioni v, to turn to curds
Meiddlyd a, wheyey, curdled
Meiddlyn -oedd n, whey drink
Meiddog a, abounding with whey
Meifon np (-en nf), raspberries=Mafor
Meigen -au nf recess, nook
Meigiad n, turning suddenly ; happening
Mciyro v. to startle, to start
Meigryn », startle; vertigo
Meilaid, eidiau nf bowlful
Meiliannu v, to uphold
Meiliant n, upholding
Meilierydd -ion n, the skylark
Meilio c. to hold up; to put in a bom
to raise with a bowl
Meiliorn n, transgression
Meiliorni v. to transgress
Meilon np, powder, flour [come dus
Meiloni v. to reduce to powder; to be
Meilwn, yuan n, the small of the leg
Meilyn -au n, loop, eye
Meilyndorch, dyrch nf, sashoon
Meillion np (-en nf). clover, trefoil
Meilhoni v, to yield trefoil
Meillionog a, having trefoil or clover
Meincio v, to fix benches
Meinder n, exility, fineness
Meindwf a, of slender growth
Meinfor -oedd n. narrow sea. strait
Meingan nf delicate fair one
Meinhau v, to make fine or slender
Meiniles nf delicate thing
Meinin a, of stone,
Meinir nf one of delicate growth
Meinllais ra, shrill voice : treble (in musk
Meinllais a, shrill-voiced; fine-toned
Meinllin n, fine linen
Meinoles nf delicate thing
Meinus a, delicate, nice, fine
Meinwar a, delicate and gentle
Meinwedd nf delicate as
Meinwen if one delicately fair
Meinwyr a, delicately chaste
Meinyn », lump of stone
Meipen, maip nf turnip
Meiriol a, dissolving, thawing
22S
MEL
líeiriolad n. thawing
Meirioli v, to dissolve, to thaw
Heirion n, tender: dairyman
;s -au nf dairymaid; mistress
Meirioni n, superintendence
Meirwys -od nf the ousel
Meirydd -ion », steward; mayor
Meis c=Megys
Meisgyn -od n, moth
Meisio r. to devise, to invent
Meisiol a, devising, inventive [master
Meistr -iaid -i. Meistrad -oedd n, lord.
Meistres -an -i -od nf, mistress
Meistresan -od nf, miss ; damsel
jleistrol a, masterly, master
Meistrolaeth nf mastery
MeistrolaetlmV, to get the mastery
Meistrolaidd a, masterly
Meistroh i\ to sway as master
Meityn n, point, space; moment. El-
ys meityn, good while since
Meithdra, Meithni n, tediousness
Meithio v, to make tedious
Meithiw a. extensive, tedious
Meithrin -ion n, nurture, nursing
Meithrin v, to nourish, to nurture
Meithrinfa -oedd nf seminary, nursery
Meithriniad n, nurturing
Mél n, honey. Dil mel, honeycomb
Mela v, to gather honey
Melawd n, sweetness. Melodion, melo-
Meldardd a, mellifluous [dies
Helen af yellow; tawny: m melyn
Melengu nf the woad
Melenog nf linnet
Melenydd nf the hawk-weed
Melted n, velvet ; gloss
- ip (-yn n), honey swine, bears
d -au -ydd if the honey-dew
Melged -ion nf tribute of honey
Ti. gyrn n, cell of honeycomb
Meilin -au nf mill. Meìin eithin,
, gorse machine
. to go to mill
i;id in a mill
Melinydd -ion n, miller
a, having honey : nf honeysuokle
. -weet
Melusder, Melnsdra n. sweetness
Melusiannu v, to dulcify, to sweeten
Melusiant n, duicification
Melu-ig a, fond of sweets
Meluso, ^Ielusu v, to make as honey; to
Melusol f/, sweetening [sweeten
Mehvioges nf snail
Melwlith n, the honey-dew
Melyen nf snail
MER
Melyn am, yellow: y*melen : n, yellow,
Melyn yr eithin, yellowhammer.
Melyn wy, the yolk of an egg
Melynder. Melyndra n, yelloAvness
Melynddu a. tawny
Melynell nf yellow hue
Melynfaen n, brimstone, sulphur
Melyngoch a, yellow red, orange
Melyni n, yellowness; jaundice
Melynlas a, yellowish blue, greenish
Melynllwyd a, yellowish brown
Melynllys" n, the celandine
Melynog -ion n, mulatto ; linnet
Melynu v, to make yellow
Melynwy n, the yolk of an egg
Melynwyn a, yellowish white
Melìi, M^ellni n, insipidity ; blight
Mellt np (-en nf), Hghtnings, thunder-
Mellteniad n, flashing lightning [bolts
Melltenu v, to flash lightning
Melltigaid, Melltigedig o. accursed,
Melltigo r, to curse [cursed
Melhith -ion nf curse, malediction
Melltithio v, to curse
Melltithiol a. blasphemous
Melltithiwr, wyr n, curser, blasphemer
Melltog a, full of lightning
Memrwn, rynau n, parchment ; vellum
Men n, active principle
Men -i nf wain, cart
Menaid, eidiau nf cart load
Menestr -i n, cup-bearer
Menestru v, to serve, to wait
Meni n, carting, cartage
Meniad n, carrying in a cart
Mensaer, seiri n, cai-twright
Mentyn n, thin small lip"
Menu v, to impress
Menw n, intellect, mind
Menwedig a, intellectual ; blessed
Menwi v, to make intellectual
Menwin, Menwol a, intelligent
Menwyd n, intellect ; blessedness
Menwydedd n, intellectuahiess, state of
happiness
Menwydig a, intelligent ; blessed
Menwydo v, to render intellectual
Menwydol. Menwydus a, intelligent
Menwyn n, talent, skill
Menyd ad, to the place where
Menyn n, small spot
Menynu v, to imprint, to dot
Menyn -od -aid nf woman=Benyw
Mer /i, what is dropped off or parted ;
particle; drop; what is still; what is
Mer -ion n, marrow [received.
Meraidd a. like marrow
229
MES
Merch -ed nf girl, daughter, woman
Merchaidd a, feminine, female
Merchedd n, womanhood [Wednesday
Mercher n, Mercury. Dydd Mercher,
Mercheta v, to go a wenching
Merchetach, Merchetos np, mean or
silly young women
Merchetwr, wyr n, wencher
Merchin a, towering, rising
Merchyn n, little horse
Merddrain np, dog briars
Merddwfr, ddyfroedd, Merddwr n, stag-
Mered n, drop [nant water
Meredig a, stupid; stupified; flat, tor-
pid, dull
Mereiddio v, to become marrow
Merf a, insipid, tasteless, flat
Merfdra n, insipidity, flatness
Merfu v, to become insipid
Merhelyg np (-en nf), yellow willows
Meriad n, dropping down
Merin -iau n, dropping, trickling, effusion
Merino v, to fall in drops
Merinol a, dropping, distilling
Merion np, droppings, drippings
Merl -od, Merlyn -od n, pony, nag : f
Merllyd a, insipid, tasteless [inerlen
Merllyn -au n, stagnant pool
Merllys -iau n, asparagus
Merog a, having marrow
Merol a, dropping, distilling
Merolaeth nf, flatness ; mustiness
Meroh v, to grow flat; to damp
Meronen nf, tail ; trail
Merth, Merthi n, exhausted state
Merthu v, to exhaust, to wear out
Merthyr -on -i n, martyr
Merthyraeth nf martyrology [tyrdom
Merthyrdod n, Merthyrolaeth nf mar-
Merthyru v, to martyr ; to tear, to rack
Meru v, to droop : to drop
Merw a, flaccid ; flat ; insipid
Merwin, Merwindod, Merwinedd n, tor-
pidity, numbness
Merwinad, Merwinawd n, benumbing
Merwino v, to benumb
Merwydd np (-en nf), mulberry-trees
Merwys -od n, ousel; blackbird
Merydd n, what is flaccid or sluggish;
plash ; sluggard ; sea sedge
Meryn n, drop, particle
Meryswydd np (-en nf), medlar-trees
Mery w en, the juniper
Mes np (-en nf), acorns
Mesa v, to gather acorns
Mesfraint, freintiau nf Mesobr n, pan-
Mesglyn n, shell, hull [nage
MIE
Mesig a, that may be chewed
Mesigo v, to masticate, to chew
Mest n, portion of food
Mesur -au n, measure ; rale ; metre
Mesur, Mesuro v, to allot a share; to
measure, to mete
Mesuredigaeth nf measurement
Mesureg nf, mensuration
Mesuriaeth nf mensuration
Mesuriant n, measurement
Mesurydd -ion n, measurer
Mesyryd n, autumn
Metel nfSc n, metal; mettle
Metelu v, to turn to metal
Metelydd -ion n, metallurgist
Metelyddiaeth nf metallurgy
Meth -ion n, miss ; abortion
Methdal -ion n, nonpayment, default
Methedigaeth nf, failure ; error
Methenw -an n, misnomer
Methiad n, failing, missing
Methiannu v, to become failing
Methiannus a, of a fallible nature
Methiant n, failure, decay
Methineb n, failure, missing
Methledd n, embarrassment
Methlu v, to entangle [ perish
Methu v, to fail, to miss ; to decay, to
Methwr, wyr n< failer, misser
Meudwy -aid -od n, hermit
Meudwyaeth nf hermit's life
Meudwyes -au nf hermitess
Meudwyfan, Meudwj-fod, -au nf hermi-
Meudwyo v, to live a hermit [tage
Meuedd n, self-possession
Mew n, meAv, cat's cry
Mewiad n, mewing
Mewian, Mewial v, to keep mewing
Mewn pr, within, in
Mewnol a, inward, internal'
Mewyd, Mewydedd n, idleness, laziness I
Mewyda v, to idle, to lounge
Mewydus a, of an idle habit
Mi p>r, I, me
Miar, Miaren, mieri nf bramble, briar
Mic -ion nf hoot ; spite, pique
Micas n, sop, steeped bread
Micio v, to hoot ; to spite
Micws n, spray or froth
Mich nf squeal, squeak
Michdan v, to squeal
Mid -iau n, shallow tub ; list for combat»'
Midiad n, hemming in
Midlan -au nf enclosed area or list
Midd n, enclosed place or pit
Middi n, pit in a river
Mieri np (miaren nf), brambles, briars
230
MIL
MIS
Mierinllwyn -i «, bramble bush
Mig -ion nf, hoot ; suite, malice
Migen -au nf, bog ; fistulous ulcer
Migiad ft, hooting ; spitting
Mign -oedd n, bog, quagmire
Mignen -i nf, bog, quagmire
Mignio v, to become boggy
Migus a, hooting ; malicious
Migusedd n, spitefulness
Migwern -ydd nf, boggy meadow
Migwrn, yrnau n, knuckle ; the ankle
Migwyn n, white moss on bogs
Migymguddio v, to play hide and seek
Migyrnog a, large knuckled
Migyrnu v. to form a knuckle
Mil -od «, animal, beast, brute
Mil -oedd nf thousand, 1000
Milaid a, of an animal nature
Milaidd a, like a beast ; brutish
Milain, einiaid n, brute ; villain
Milain or, brutish ; cruel, fierce
Milast, eist nf greyhound bitch
Milcerdd n, milleped
Mildraeth n, zoology
Mildraethawd n, zoological essay
Milddail nf the yarrow
Miled n, wild animal
Miledd n, brutishness
Mileiddio v, to brutalize
Mileingar a, ferocious, fierce
Mileinig a, brutish, ferocious
Mileinio v, to grow fierce
Milfed a, thousandth
Milfedol a, millesimal
Milfedran -au nf thousandth part
Milfeddyg -on n, veterinary surgeon
Milfeddygol a, veterinary
Milfil -oedd nf, million, 1,000,000
Milflwydd a, millennial
Milflwyddiant n, millennium
Milfyd", Milfyw nf the figwort
Milgi, gwn n, the greyhound
Milhanes nf, zoology
Miliwn, iynau nf, million, 1,000,000
Milionyn n, animalcule. Milionos, ani-
malcules, animalcula
Milfa , Milodfa, -oedd nf menagerie
Milodiaeth nf zoology, zoography
Milofydd -ion n, zoologist
Milofyddiaeth nf, zoology
Milplyg a, thousand fold
Milred -ion nf, milleped
Milrith -iau -ion n, foetus, embryo
Milrym n, the woodsage
Milwaith ad, thousand times
Milwr, wyr, Milor -ion n, warrior
Milwraidd a, warrior-like ; military
Milwri n, warfare, hostility
Milwriad, iaid n, colonel
Milwriaeth nf warfare
Milwrio v, to carry on war
Milwrus, Milwraidd a, warlike, militant
Milwydd n, the camomile
Milyn n, little animal
Mill en (-yn n, -ynen nf), the violet
Milltir -oedd nf mile
Millyn n, violet
Min -ion n, edge ; brink ; lip
Mincoca v, to pop the lips
Mincog n, pop of the lips
Mindag nf the lampas
Mindlws a, fine-mouthed : f mindlos
Mined n, edging, edge
Minedd n, sharpness, the edge
Minfel n, the herb yarrow
Minfelus a, sweet-mouthed
Minfin a, edge to edge, lip to Up
Minflys ii, daintiness of mouth
Minfîysig a, dainty-mouthed
Minfwlch ii, hare-lip
Minfylchog a, hare-lipped
Minffug a, of deceitful lip
Mingam a, wry-mouthed
Mingamiad n, turning a mouth
Mingamu v, to make a grimace
Mingrach a, scabby-mouthed
Mingras a, saucy -mouthed
Mingrwn a, of a round mouth
Minial v, to move the lips
Minialedd n, motion of the lips
Minio v, to edge, to sharpen
Miniog a, having an edge, edged
Minllym a, sharpe-edged ; keen
Minnau pr, me also ; I, then
Myntai nf great number, company, host
Miod np, fritters ; manchets
Mir n, what is fair; the visage: a, fair
Mirach n, good quality, virtue
Mirain a, of fair aspect, comely
Mire n, the aspect or visage [beauty
Mireindod, Mireinwch n, comeliness,
Mireiniad, Miriad n, making comely,
rendering comely
Miriannu v, to render comely
Miriant n, beauty of aspect
Mis -oedd n, month. Mis yr afiaeth,
the honey moon
Misol a, monthly. Misolion, monthlies
Misglen, misgl, misglod nf muscle,
kind of shell fish
Misglwyf n, the menses
Misglwyfus a, menstruous
Misgwaith ii, month's space
Misyriad, iaid n, what is a month old
231
MOE
Mit -iau re, shallow vessel
Mo pn, it : him, he
Mo pr, of, concerning, more of. Mo
Moc re, mock, mimicry [honof, &c.
Mocio v, to mock, to mimic
Moch np (-yn re), swine, pigs, hogs
Mòch a, ready; swift; quick; early
Mochaidd a, like swine, hoggish
Mocheiddio v, to to grow hoggish
Mochi v, to wallow as swine
Mochyn, moch, re, pig, swine, hog
Mochynaidd a, like a hog; nasty
Mochyria v, to grant
Mod -an re, circle ; turn ; enclosure
Modbren -au n, stirring-stick
Modfedd -i nf, inch
Modfeddu v, to mete an inctt
Modrwy -an nf, ring
Modrwyfil -od' n, lizard ; eft
Modrwyig, Modrwyen nf annulet
Modrwyo v, to form a ring
Modrwyog a, in ringlets
Modrwyol a, annulary ; curly
Modrwywr, wyr re, dealer in rings
Modryb -edd nf aunt ; dame
Modrydaf -au n, standard ; stock of bees
Modur -iaid re, protector, sovereign
Modd -ion re, mode, form, way, means.
Modau, moods (in grammar)
Moddiant, iannau re, means ; form
Moddio v, to bring to a form
Moddus a, mannerly ; decent
Moel -ydd nf pile ; conical hill
Moel a, bare; bald; hornless; polled.
Buwch foel, cow without horns
Moelcen nf bald pate
Moelder, 5f oeledd n, bareness ; baldness
Moeldes re, clear sunshine
Moeldesota, Moelystota v, to frisk from
Moelddwrn, ddyrnau re, naked fist [heat
Moelddyrnfedd nf, handbreath
Moelffbn, ifyn nf, spatula
Moeli v, to pile ; to make or become bald
Moelni n, bareness ; baldness
Moelron -iaid n, sea calf, seal
Moelyn n, bald-pated one
Moes -au nf, civility, behaviour, manner
Moesaddysg, Moesddysg rf science of
Moesog a, mannerly, courteous [ethics
Moesol a, moral, ethical
Moesolaeth nf Moesoldeb re, morality
Moesoli v, to become moral
Moeth -au re, delicacy, nicety
Moethen nf, dainty one
Moethi v, to treat nicely
Moethineb, Moethusdra re, blandishment
Moethol, Moethus a, delicate, dainty J
MOR
Moethyn -ion n, luxurious person
Mogfa nf asthma
Mogi v, to stifle ; to smother
Moi v, to throw out ; to foal
Mol n, concretion ; gum
Molach n, slight praise
Molad n, commendation
Moladwy a, commendable, praiseworthy
Molafon n, porphyry
Molaid a, full of particles
Molawd n, commendation, praise
Mold -iau nf mold : «, knead
Moldio v, to mould ; to knead
Moled -au nf muffler ; kerchief
Moledd n, praise, eulogy ; worship
Molglafaidd a, gummy and heavy (for
want of sleep)
Moli v, praise ; to adore
Moliannol a, commendatory
Moliannu v, to praise, to laud
Moliannus a, commendable, adorable
Muliant n, praise, adoration
Moloch n, tumult, uproar
Molog a, full of humour; gummy. Y
frech folog, the small pox
Molud n, panegyric, eulogy
Molwyn w, foam
Moll af sultry, close : m mwll
Molliad n, strething round
Mollt, myllt, Mollwyn -od n, mutton;
Mon nf what is isolated; point [wether
Manes -od nf sulky female
Monig a, sulky, sullen
Monoch np (-en nf), entrails, guts
Monof pr, of me. See Mo
Monwent'-oedd -ydd -au nf, churchyard,
&c.=Mynwent, &c. * [wes, &c.
Monwes -au nf the bosom, &c.=Myn-
Monyn n, sulky person: y*mones
Mop -iau, Mopa, Moppren -i re, mop
Môr, moroedd, myr re, the sea
Mor -oedd re, what moves ; time
Mor ad, how, so, as ; how much
Mora re, motion of the sea
Morach n, emotion ; joy
Moradar np, sea fowls
Moran -edd re, whale
Morawd re, seafaring, voyage
Morben -au re, promontory
Morbryf -ed n, sea animal
Morbysg -od en, sea fish
Morcnwain, clrwanen np, insects on the
Sf.'a shore, sand-hoppers
Mordaith, deithiau if voyage
Mordir -oedd n, maritime land
Mordon, dbnau nf, sea breaker
Mordrai re, ebb of the sea
232
MOR
Mordwy -on n, seafaring
Mordwyaeth nf navigation
Mordwyn -au n, ant hill
■urdwyo v, to go by sea
Mordwyol a, seafaring ; sailing
Mordwys n, waving corn
Mordwywr, wyr n, mariner
Mordywydd n, sweet-gale
Mordywys en, kart's-tongue seaweed
Morddanadl np, horehound [graphy
Morddarluniad, Morddyluniad n, hydro-
Morddraenog -od n, the sea urchin, e-
Morddwr n, estuary of the sea [chinus
Morddwyd -ydd nf the thigh
Moreb -ion », ebb tide of the sea
Moreryr -od n, ospray
Morfa, fé'ydd n, sea brink; marsh
Morfalwen, falwod nf, sea snail
Morfan -au n, sea shore, strand
Morfar n, rage of the sea
Morfarch, feirch n, sea horse; whale
Morfil -od n, sea animal, whale
Morfin -ion n, sea brink
Morfiaidd, fleiddiau n, shark
Morfochyn n, grampus ; porpoise
Morforwyn -ion nf, mermaid
Morfran, train nf cormorant
Morfrwyn np (-en nf), sea rushes
Morfuwch -od nf, walrus, morse, manatee
Morgad -au nf sea fight
Morgainc, geinciau nf arm or branch
of the sea, gulf
Morgamlas -au nf, estuary
Morgant n, sea brink
Morgaseg, gesyg nf sea breaker
'tli -od nf skate, ray
M rgelyn np (-en nf), the eryngo
Morgerwyn -i nf sea gulf
Morgi, gwn n. dog fish ; shark
Morgranc -od n, crab fish
Morgrug np (-yn n), ants
Morgudyn n, the polypus [fish
■orgyllell, yll nf the calamary, cuttle-
Morgymmlawdd n, sea raging
Moriiaig. heigiau nf shoal of sea fish
Morhedydd n, sea lark
Morhesg np, the sea sedge
iMorhocys np, marsh mallows
'Morhwch, hychod nf, grampus
Morio v, to live at sea : to sail
Morionen, morion nf ant, emmet
Moriwr, wyr n, seaman, sailor
Morladrad -au n, piracy
Morlan -au nf sea brink, beach
Morlas n, sea-green colour : a, sea-green
Morleidr, ladron n, pirate, corsair
Morlen -i, Morlun -iau n, chart
MUL
lj Morlo -i n, sea calf, seal
] Morlwch n, sea spray
Morlwyau np, scurvy grass
Morlyffant, aint n, the'frog fish
Morlysŵen -od nf conger eel
Mornant, nentydd n, sea inlet [serpent
Morneidr, nadroedd nf sea snake, sea
Mornodwydd -au rf needle fish
Moron np (-yn nf), carrots
Morsarff, seirfF rf sea serpent
Mortais, teisiau nf mortise
Morthwyl -ion n, hammer
Morthwylio v, to hammer, to beat
Morwaneg -au nf sea wave
Morwennol -iaid nf sea swallow
Morwerydd n, the sea shore
Morwiail np, grass wrack
Morwiber -od nf, the aquatic viper
Morwr, wyr n, sailor, mariner
Morwriaeth nf seamanship, navigation
Morwyf -ion n, bubble
Morwyn -ion nf maid, virgin
Morwynaidd, Morwynain a, maidenly,
Morwyndod n, virginity [virgin
Sforwynig nf little maid
Mor^wnol a, of a virgin [maid
Morwynwraig, wreigedd nf betrothed
Morwys np, bubbles^ bubblings
Morwysiad, iaid n, bubbling
Mory nf morrow, to-morrow
Moryd -au nf inlet of sea water
Morymdaith, deithiau nf voyage
Mu -on nf bulk, mass
Much n, sable, gloom
Muchiad n, growing sable
Muchudd n, jet black; jet
Mud ra, remove ; mew
Mud a, dumb, mute, speechless
Mudai, eion nc, remover, mover
Mudallu -oedd n, mechanical power
Mudan -od n. mute, dumb one [ness
Mudaniaeth nf mute state, speechless-
Mudanes -od, Mudes -od nf female mute
Mudfa -oedd, fëydd nf removal
Mudiad, -iau n, removing, movement
Mudliw n, motley colour
Mudo v, to remove, to move
Mudol a, moving, movable
Mudsain, seiniaid nf mute letter
Mudw n, what is on the move
Mudwg n, state of removing
Mul -od n, mule
^ul a, bashful, modest, simple
Muldra n, bashfulness
Mules -au nf she-mule
Mulfran, frain nf cormorant
Mulyn n, little mule
233
MWN
Mun -au nf what forms ; hand
Munaid, eidiau nf handful
Muned nf epithet for a hand
Muneidio v, to give handfuls
Muner -oedd n, upholder, director
Munerawd n, maintenance
Muneru v, to uphold ; to rule
Munud -iau n, gesture ; nod
Munudio v, to make gestures
Mur -iau », wall
Mur a, firm, fixed, established
Murdd n, foundation, hase
Murddyn -od n, shell of a building ; rui:
Murio v, to fix; to wall [walls
Muriwr, wyr n, wall-builder; maker of
Murlysiau np (ieuyn n), pehtory of the
wall
Murndwrn n, murder ; hidden murder
Murnio v, to murder ; to harm
Murniol a, aiuioying, harming [ assassin
Murniwr, wyr n, one who lies in wait
Mursen -od nf coquette ; prude
Mursendod », coquetry, prudery
Mursenu v, to act the coquette
Mursyn -od n, coxcomb, fop
Murwull n, wallflower ; gillyflower
Musgrell a, slow ; sluggish
Musgrelli, Musgrellni n, helplessness
Mwcan nc, cloud of fog
Mwci, 'iod n, fog ; sprite
Mwch a, hasty, quick, swift=Mòch
Mwchio v, to hasten ; to be quick
Mwehliad n, jumbling
Mwd, mydau n, arch, ceiling
Mwdran n, washbrew; gruel
Mwdwl, mydylau n, stack, cock
Mwdd, myddi n, arch, vault ; luck
Mwg n, smoke, fume
Mwgan n, cloud of smoke
Mwgwd, mygydau n, blind, mask. — 3
dall, — yr ieir, blind man's buff
Mwng, myngau n, mane
Mwngial v, to speak gutturally
Mwngial n. muttering
Mŵl, mwlod n, concretion, lump
Mwl n, chaff and broken straw on a
floor, after threshing
Mwlwch, Mwlwg n, refuse, sweepings
Mwll am, close, warm, sultry: /moll
Mwn, mynau 11, neck
Mwu n, particle ; mine, ore
Mwnai en, money, coin
Mwiidill -iau nf spattle; stirrer
Mwndlws, dlysau n, neck ornament
Mwndorch, dyrch nf neck collar
Mwndwll, dyìlau n, shaft (of a mine)
Mwnglawdd, gloddion n, mine
MWY
Mwngloddio v, to mine
Mwnofydd -ion n, mineralogist
Mwnofyddiaeth nf mineralogy
Mwnt, mynnau n, mound ; mount ; hun-
dred thousand, 100,000
Mwnwgl, mynygi. -au n, neck; swivel
Mwiiwa en, particles; dross
Mwrl 11, crumbling stone : a, crumbling
Mwrllwch b, fog, vapour [warm
Mwrn n, sultry weather : a, sultry, close,
Mwrndra n, sultriness
Mwrno v, to become sultry
Mwh 11, what shoots out ; effluvia : a, of
strong scent, rank, stinking
Mwsg n. moscus, musk
Mwstardd n, mustard
MwBwg, Mwswn n, moss
MwBWgl, Mwsogl n, moss
fifwth a. rapid, fleet, nimble
Mwy a, additional; more; larger: ad.
Mwyacb a, more : ae?,more [more,agai(
Mwyad, Mwyhâd n, increasing, aug-
menting, augmentation
Mwyadu 0, to augment, to increase
Mwyadur -on n, miscroscope
Mwỳafiaeth nf Mwyafiant n, majority
Mwvafrif -au n, greater number, majority
Mwyaid np, consecrated wafers
Mwyalch -od, Mwyalchen nf ousel.
blackbird
Mwyar np, clustered berries; black-
Mwyara v, to gather berries [ berries
Mwyaren, mwyar nf single berry
Mwyd w, what is soaked or steeped
Mwydion np (-yn 11), soft parts ; crumbs I
Mwydioni v, to become crumby [pith
Mwydle -oedd a, the fetlock
Mwydo v, to soak, to moisten [damping
Mwydol o, soaking, moistening, steeping
Mwyedigaeth nf augmentation
Mwyedigo v, to augment
Mwyeri np, briars, brambles
Mwyfwy ad, more and more
Mwygl «, tepid, warm, sultry
Mwygledd n, tepidity ; sultriness
Mwyglen -od nf wanton wench ; harlot
Mwv-lo v, to warm; to grow sultry
Mwyhau v, to augment, to enlarge
Mwyll a, emollient, tender
Mwyn n, enjoyment, use; sake. El
mwyn, for the sake of, in order to
Mwyn a, kind, gentle, mild
Mwynaidd a, tender, pleasing
Mwynas .-au nf kindness, favour
Mwynasu v, to do ldndness
Mwynder, Mwynedd n, kindness, ten-
Mwyneidd-dra n, tenderness
234
MYF
Mwneiddio v, to become kind, tender, or
pleasing [derness
Mwynen nf pleasing or kind one
Mwynfawr a, greatly courteous
Mwynliâd n, enjoying, enjoyment
Mwynhau v, to enjoy, to possess
Mwyniannu v, to enjoy
Mwyniant, iannau n, enjoyment, use
Mwynlan a, courteously fair
Mwyrif -au n, greater number, majority
Mwys -au n, what comprehends; what
has double meaning ; pun ; ambiguity
nf hamper; five score of herrings
Mwys a, ambiguous ; witty ; elegant
Mwysair, eiriau n, punning word, pun
Mwysel -i n, bushel
Mwyth -au n, fever ; ague. Mwythau,
dainties ; indulgence
Mwythach n, pampered state
Mwythedd, Mwythiant n, emolliency,
softness, blandishment
Mwythiad n, mollitymg
Mwythig a, puffed up, bloated
Mwytho v, to puff; to molhfy
Mwythol a, emollient
Mwythus a, sleek ; delicate, nice
Mwythusdra n, pampered state
Mwythusiad n, pampering
My pr, my. Inflected to FY. Fy hun,
Fy hunan, myself, me
Mychedyn -au n, sunbeam
Mychiad, iaid n, swineherd
Mychol a, of rapid motion
Myd n, example, pattern
Mydaidd a, like an arch, arched
Mydedd n, archedness ; curvature
Mydiad n, cameration
Mydr -au n, metre, verse
Mydraeth nf versification
Mydrwr, wyr n, versifier
Mydryddiaeth nf versification
Mydryddu, Mydru v, to versify
Mydu v, to arch, to vault
Mydum -iau n, gesture ; mimicry
Mydw n, aptitude ; fluency
Mydwal a, apt to proceed
Myd waled d n, fluent speech
Mydylu v, to stack, to cock
Myddi, i'au nf hogshead
Myfi pr, I, me, myself
Myf i'aeth nf egotism
Myfinnau pn, Í or me likewise
Myfi'o v, to egotize
Myfyr -ion n, muse, study
Myf'yr a, musing, pensive
Myfyrdod, Myfyriad, Myfyriant n, My-
fyriaeth nf contemplation, cogitation
MYN
Myfyrdodol, Myfyrgar a, contemplative
Myfyrgell -oedd nf study
Myfyriadol a, contemplative
Myfyriannu v, to cogitate
Myfyrio v, to contemplate, to study
Myfyriol a, contemplative
Myfyrioldeb n, contemplativeness
Myfyriwr, wyr n, contemplator, specu-
lator; student
Myg a, holy, sacred, solemn; reveren-
tial; honoured, revered
Myg -ion n, solemnity, sanctitude
Mygawd n, suffocation
Mygdarth n, vapour, fog ; fumigation
Mygdarthu v, to burn incense
Myged -au nf respect, reverence
Myged a, respected, solemn
Mygedorth -au nf funeral pile
Mygfa, f ëydd nf suffocation
Mygfaen, feini n, brimstone
Myglyd a, apt to smoke, smoky
Myglys n, tobacco
Mygod-darth n, exhalation
Mygodfa -oedd nf asthma
Mygodorth nf, flatulency
Myg0] fti fumous, smoking
^I'v-r. Mygrol a, majestic, glorious
Mygredd n, grandeur, majesty
Mygru Vj to render majestic or grand
Mygu v, to smoke ; to stifle
Myngen nf the crest of a horse ; mane
Myngial n, guttural speaking
Myngial, Myngialu v, to speak gutturally
Mynglycl a> being of the throat
^íyngog a, having a mane
Myhar n, male sheep, ram
Myharan, heryn n, wether; ram
Myldardd n, what is in grains ; porphyry
Myllu v, to grow sultry
ympwy -on n, opinion ; humour ; whim
Mympwyaeth nf opiniation
ympwyo v, to opme
Mympwyol a, opinionative ; whimsical
Mymryn -au n, atom
Myn -oedd n, will, desire, mind
^íyn -od n, kid, young goat
Myn pr, by the will of, by
Mynach -od, myneich n, monk; post
Mynachaeth nf monachism
Mynachdy, dai n, monastery, convent
Mynaches -au nf nun, recluse
^lynachlog -ydd nf monastery, convent
Mynachol a, monkish, monachal [recital
Mynag -on, eig, egion n & nf report,
Mynan nc, young kid
Mynas -au nf menace, threat
Mynawyd -au n, awl
235
MYN
Mynci, îau, Myncyn -au n, hame, part
of a hor.se collar
Myncog n, heath, ling
Mynechdid -au nf monastery
Myned v, to go, to set out
Mynedfa -oedd, f è'ydd nf entrance ; de-
Mynediad n, going ; departing [parture
Mynedwy n, running water
Mynegadwy a, expressible
Mynegai, eion nc, index; exponent
Mynegair, eiriau n, concordance
Mynegfa -oedd nf, catalogue
Mynegt'ys -edd n, fore-finger
Mynegiadol a, declaratory
Mynegiaeth nf recital
Mynegiant n, declaration
Myneginiaeth nf, expression [eative
Mynegol a, expressive, declaring; indi-
Mynegres -au -i nf list, catalogue ; index
Mynegu v, to express, to relate, to de-
clare, to report, to inform
Myniant n, volition ; willing
Myniar, ieir nf, snipe
Mynogaeth nf, urbanity
Mynor -ion n, marble
Mynoren nf, a marble
Mynori v, to become marble
Mynta -oedd n, million, 1,000,000
Myntai, eioedd nf multitude, host
Mynteio v, to congregate
Myntumio v, to maintain
Mynu v, to exercise the will; to attain;
to M'ck; to will
Mynud -iau n, what is courteous
Mynud a, courteous; social
Myrradedd n, eourteousness
Mynudyn n, deportment
Mýnw a, person, body
Mynwair, weir nf, harness collar
Mywed nf fellowship, society
Mynwen -au nf sepulchre
Mynwennol a, monumental
Mynwent -au -ydd -i nf churchyard,
Mynwes -au nf the bosom [sepulchre
Mjmwesol a, of the bosom. Cyf'aill
mynwesol, bosom friend
Mynwesu v, to bosom, to put in the
bosom ; to embrace, to cherish
Mvnych a, frequent, often
Mynychiad n. frequenting ; repetition
31ynychu v, to frequent ; to repeat
Mynyd -au. Mynydyn n & nf mimxte:
moment, instant
Mvnydd -oedd -au n, mountain
Mynyddig, Mynyddog a, mountainous
Mynyglog nf the quinsy
Mynyglwisg -oedd nf neckcloth
NAC
Mynyn n, young kid
Myr a, essential ; pure ; holy
Myr np, seas (ä mOr) ; emmets
Myraeth nf, essence, purity
Myrdwyn -au n, ant-hill
Myrdd -oedd n, myriad, ten thousand,
10,000; infinity
Myrddiwn, iynau nf, myriad; 100,000
Myred n, what is essential
Myredd n, essential state
Myriad n, making pure
Myrierid np (-en nf), pearls
Myrion np (-en nf), ants, emmets
Myrndra n, sultriness
Myrnio v, to become sultry [Coed myrt
Myrtwydd np (-en nf), myitle-trees=s
Myrwerydd n, delirium=Marwerydd
Myrydd np, sea-reed, sea-matweed
Mysangu v, to trample
Siysg n, the middle, the midst. Ym
mysg, Ar fysg, I fysg, among
Mysgaid a, compound ; mixed
Mysgedd n, compound state
Mysgi n, confusion, tumult
Mysgol a, compounding
Mysgu o, to mix, to mingle
Mysorig a, yielding a stench
Myswrn, yrnau n. edged instrument
Myswynog -au -ydd nf farrow cow
Mysygan -au nf, soft expression
Mysygandod n, soft speech; indulgence
My.syganu v, to talk fondly
Bmyglu v, to gather moss
Mythdra n, swiftness, velocity
Mythl -ion », infected state : canker
Mythliad n, cankering
Mythlu v, to pervade ; to canker
Mythu v, to give swiftness
Myw -ion n, what has activity; ant
Mywion np (yn n, -en nf), ants, emmets
Mywyn, Mywvnt n, pith
Mywynog o, having pith
N.
Na c, nor, neither; than: ad, no; not;
that not. Xa ddo, no, not done, not
happened ; I did not
Nabl -au n, psaltery
Nabod n, cognizance [acquainted
Nabod v, to know, to recognize, to get
Nabodaeth nf cognizance. [nizance
Nabodiad, Nabyddiad, n, knowing, cog-
Nabyddu v, to recognize, to know
Nac ad, no, not; c, nor. neither. Nac
oes. there is not
Nac." p. to make a denial
236
NAW
Nacâd n, refusal, denial
■acaol a, refusing; negative
Nacäu v, to refuse, to deny.
Nad -au n/j shrill cry ; clamour
Nad, Na, Nas ad, not, that not
Nadael r. to hinder, to stop
Nadiad n, hindering
Nadu y, to cry out, to howl
Nadd -ion n, what is wrought or chipped
Naddol a, hewing, chipping
Naddial v, to keep chipping
Naddiant re, Naddiaeth if wrought state
Naddion np, chippings ; lint
Naddu v, to hew, to chip, to cut
Naf. neifion n, creator, Lord
Nafiad n, operation
Nag n, negative ; denial : c, than. Nag e,
not that, not so ; no, nay
Éagu v, to deny ; to hinder
Nai, neiaint n, nephew
Naid, neidiau nf, jump; refuge
Kaill a, one or other, one : c, either, other
Nain, neiniau, neinoedd nf grandmother
Nais, neisiau n. hand, tie
Nais a, nice, fine, delicate
paith, neithion n, what is passed ; troth
Nam -au n, mark, maim, fault; exception
Nam, Named pr, but, since, except
■aura v, tq blemish ; to except
Namyn n , exception : pr, except, but
Nan ad, now ; well ; yes ; what
Rant, nentydd,nannaura, brook: dingle;
Nar -edd n, dwarf; puny thing [ravine
Nareiddio v. to become dwarfish
Naru v, to become a dwarf
Nas, Na, Nad ad, not, that not
■star -iau nf nature
Naturiaeth nf, natux-e [rc, naturalist
Naturiaethwr, wyr, Naturiaethydd -ion
Naturiol a, natural
Naw n, nine : a, nine, 9
Nawd nf nature ; character
Nawd ad, effectually, easily
Nawdega.ninety=Deg a phedwar again
Nawdd, noddau n, refuge, protection;
patronage; support; sanction
■awddogaeth nf, patronage; protection
Hawf, nofion n, swim; the swim or
wind bladder of a fish
■awfed, Nawed a, ninth
■awn, nonau n, meridian, noon
Nawnol a, meridional, noon [meridional
Nawnu v. to uphold; to be noon, to be
Haws -au if. nature, disposition. Ni
wn i naws, I know nothing
Naws a, genial ; kind ; soft
■awsedd n, temperatore
heavenly-
[minded
NEI
Nawseiddio v, to render genial, kind,
or temperate
Nawsiannol, Nawseiddiol a, tempera-
Nawsiant n, temperament [mental
Nawsineb n, temperament [ooze
Nawsio v, to temper; to pervade; to
Xawsol a, temperate, genial
Nawsoldeb n, temperature
Nawsoli v, to temper ; to soften
Nawswyllt a, of wild temper, passionate
Nawter, Nawtor nf nature, quality
Ne 11, state of going ; hue
Ne c, or, otherwise, either=Neu
Nead n. opening to let out [body
Neb, Nebawd n, nobody ; somebody ; any-
Neb a. any; some; none
Nebdyn, Nebun n, any person, any one;
somebody; no person, nobody
Neble n, any place; no place
Nedd, nydd nf what turns ; dingle : np,
Neddai, Neddyf nf adze, tool [nits
Neddair nf grasp of the hand; adze
Nef -oedd nf heaven
Xefol a, heavenly, celestial
Nefoldeb n, heavenliness
Nefolfryd, Nefolfrydig i
Nefoli v, to become heavenly
Nefohaeth nf heavenly state
Nefoliannu v, to celestify
Nefoliant n, celestification
Xefwy n, heavenly state
Nefyd n, performance [not possible
Neg -ion n, what is not open; what is
Neges -au nf, errand, message
Negesa, Negeseua v, to go on errands ;
to negociate
Negesai, eion nc, Negeseuwr, Negeswr,
wyr, Negesydd -ion n, one who goes
errands, messenger, errand-man ; com-
missionaire
Negesiaeth nf Negesiant n, commission
Negesog a, having an errand : nc, mes-
Negesol a, relating to errands [senger
Xegesyddiaeth nf message ; business of
a messenger ; 'business
Xegio v, to render impossible, to disable
Xegydd -ion n, denier, refuser ; negative
Xegyddiad n, negation, denying
Xegyddol a, negative, refusing [negative
Negyf -ion n, negation, denial, refusal;
Xeidio v, to leap; to jump; to throb
Xeidiol a, leaping ; throbbing
Xeidr. nadroedd, nadredd "nf snake,
^ adder. Gwas y neith-, the dragon-fly
Xeidrllys n, snakewort
Xeidrwydd -au n, the temple
Neifion n, creating powers : Neptune
237
NER
NID
Xeigarwch n, nepotism
Neillawr ad. at another time
Neilldu n, other side, one side
Neillduaeth nf, reservation
Neillduedd n, separateness
Neillduo v, to go aside; to put aside
to separate, to set apart
Neillduol a, separate, distinct ; particu-
lar, peculiar, special. Cyfreithiau
neillduol, by-laws
Neillduolaeth nf, discrimination
Neillduoldeb n, diseriminateness
Neillduoli v, to render distinct
Neillio, Neilliogi v, to diversify
Neilliogaeth nf variation
Neina nf grandmamma
Neirthiad n, strengthener
Neisiad -au n, kerchief, handkerchief
Neisio v, to trim up nicely
Neitio v, to leap, to jump=Neidio.
Neitiwr y gwair, grasshopper
Neithdar n. nectar
Neithdaraidd, Neithderin a, nectarean
Neithio v, to complete ; to confirm ; to pass
Neitbiol a, past [feast, bidding
Neithior -au nf completion; marriage
Neithiori v, to keep a marriage feast
Neithrjjr, except=Eithr
Neithwyr n, the evening past, last night
XemawV n, few in number : ad, hardly,
Nemo pn-pr, except of me [scarcely
Nen -oedd nf ceiling, vault ; roof, top ;
the heavens ; canopy. Nen ty, cock-
loft, garret
Nenawr, orau nf upper story ; garret
Nenbren -i n, roof beam
Nenfwd, fydau n, ceiling, arch
Neniad n, ceiling, vaulting
Neniar -oedd nf roof beam
Nennig nf small brook, streamlet
Neppell ad, at no distance
Ner -edd, nyr n, the Lord
Nerth -oedd n, might, power. Nerth
ei draed, full speed. Nerth ei g(
as loud as he can bawl
Nerthedd n, potency, strength
Nerthfawr a, of great power
Nerthiad n, strengthening
Xt-rthiannol a, strengthening
Nerthiannu v, to make potent
Nerthiant n, strengthening
Nerth ineb n, efficaciousness
Nerthog, Nerthol a. powerful, potent
Nerthogi, Nertholi, Nerthu v, to make
powerfu , to strengthen
Nerthus a^ efficacious, potent
Nerthwch n. potency, energy
Neryn n, child of old age
Nes n, proximate state
Nes a, proximate; nearer
Xes ad, until, before that
Nesâd, n, Nesedigaeth, nf Nesiad, Nes-'
iant n, approximation, drawing near
Nesaol a, approximating
Nesäu, Nesiannu v, to approximate, to
approach, to draw near
Nesefin -ion n, neighbour
Neseifiad, iaid n, relative
Nesnes ad, nearer and nearer
Nesrwydd n, nearness, proximity
Nest n, what is compact or close
Nester -i n, cupboard
Nestig a, compact
Nesu v, to approximate
Neu v, to pant; to wish or to pant for
Neu c, or [earnestly
Neuadd -au nf, hall, large room
Neud ad, not ; is it not ; verily it is
Neued nf panting ; longing
Neufedd n, wealth, riches
Neur, Neus=Neud
Newid -iau n, change; bargain
Newid v, to change, to alter
Newidfa -oedd nf exchange [alter
Newidiannol a, tending to change or to
Newidiannu v, to produce change
Xewidiant n, act of changing
Newidio v, to change, to alter [able
Newidiol a, changing, mutable, change-
Newidioldeb n, changeableness
Newidwriaeth nf commerce, barter
Newitty, tai n, exchange
Newydd -ion n, what is new, news
Newydd a, new, novel; fresh. Papyr
newydd, newspaper
Newydd-dra n, newness, novelty
Newyddiad, Xewyddiant n, making new
Newyddiadol a, of a'new quality
Newyddiadur -on n, newspaper
Newyddiaduriaeth nf journalism
Newyddian -od nc, novice
Xewyddu v, to make new
Xewyddyr -on, Xewyddor -ion n, news-
Xewyn n, hunger; famine [paper
Xewyndra n, hungry state
Xewynllyd, Xewj-nog, Xewynol a, hun-
gry, starving, famishing
Xewynogaeth nf famishment
Xewynu v, to famish, to starve
Xhw, Xbwy pn, they, them
Xhwytriau^H, they likewise
Xi pn, we. us
Xi, Xid, Xis ad, not
Xidr -au ». impediment; delav
288"
NOD
NUR
Nidredd, Nidri n, entanglement; per-
Nidro v, to entangle [plexity
Nif n, specific number
Nifer -oedd -i n, number ; host
Niferai, eion nc, numerator
Niferedd n, numerousness
Niferiad n, numbering
Niferiaeth nf Niferiant 11, numeration
Niferiannu v, to enumerate
Niferog a., numerous
Niferogi v, to make numerous
Niferol a. numerical, numeral
Niferu v, to number
Niferydd -ion n, numerist
Nifwî n, mist, cloud
Nig -ion n, what is straitened
Nigio v, to straiten; to narrow
, Nil! -ion n, poppy
, Nillai, eion nc, sickle
Ninnau/w, we also, us too
Nis, Xi, Xid ad, not
Kith -oedd nf niece
Nithiant n, purifying
Nithio v, to winnow
Nithlen -i nf, winnowing-sheet
Niwed, eidiau n, harm, damage, detri-
ment, injury, hurt
Niweidiannol a, of a noxious quality
Niweidiannu v, to make a hurt
piweidiant », harming [hurt
Niweidio v, to injure, to damage, to
Niweidiol a, hurtful, noxious, detrimen-
tal, injurious
Niweidioldeb n, noxiousness
Niwl -oedd n, mist, fog
Niwlach np, scattered clouds
Niwlen nf small mist, cloud
Niwlo v, to become misty
Niwlog a, covered with mist
No », what stops or keeps in
No, Nog c, than=Na, Nag
Noc=Xac
Nod -au n & nf, token, mark. Haint y
nodau, the plague. Hyd yn nod, even,
up to the mark=Hyd yn oed
Nodach np, miscellaneous notices ; sun
dry articles [bazaar
Nodachfa, fëydd nf Xodachdy, dai //.
Nodadwy a, remarkable, notable
Nodeb -au nf characteristic
Nodedig a, marked, noted
Noden -i nf thread, yarn
Nodi v, to mark, to note
Nodiadol, Xodiannol n, characteristic
Xodiadu, Xodiannu v, to characterize
Nodiant n, notation, noting
Nodog a. having a mark:
Nodol a, marked, notable [character
Nodwedd -au -ion nf, characteristic,
Xodweddiad n, characterizing ; discrimi-
nation; character; characteristic
Xodweddu v, to characterize
Xodwydd -au nf needle
Xodyn -au n, note ; mark, sign
Xodd -ion n, moisture; juice, sap
Nodded nf refuge, protection [ary
Noddfa, fäu, fëydd nf asylum, sanctu-
Xoddi v, to give refuge, to protect
Xoddiant n, protection, refuge
Noddlyd a, juicy, full of sap
Xoddlydrwydd n, juiciness
Xoddlydu v, to become juicy
Xoddwr, wjr n, protector
Xoddyn -au n, abyss [ing trough
Noe -au nf platter, dish, tray; knead-
Xoeaid, eidiau nf platterful
Xoeth a, naked, bare, exposed [ness
Xoethder, Xoethedd n, nakedness, bare-
Noethi, Xoethiannu v, to make bare, to
bare, to denude
Noethiannol a, denuding
Xoeihiant n, denudation
Xoethlun -iau n, a nudity
Xoethlyman nc, stark-naked one
Xoethlymun a, stark-naked
Xoethni n, nakedness, bareness
Xof -ion n, what moves or flows
Xofiadaeth nf art of swimming
Nofiadol a, swimming
Xofiadoldeb n, buoyancy
Nofiadur -on n, what causes to swim;
wind bladder of a fish [mer
Xofiedydd -ion, Xofiwr, wyr n, swim-
Xofio v, to swim ; to float ; to cause to
Xog n, stop ; restive state swim
Xog c, than=Xag
Xogio v, to stop ; to be restive
Xoglyd a, restive
Xol v, to fetch, to bring
Xon, nbnau nf stream, current
Xos -au nf, night. Min nos, eve
Nosi v, to become night
Xosig nf, night time, night
Xosol a, nocturnal, nightly
Xoson nf night time, certain nigíit, one
Noswaith, weithiau nf certain night
Xoswyl -iau nf evening tide, vigil
Xoswylio v, to leave work at eve; to
watch ; to keep vigils
Xudd n, fog, mist
Xuddo v, to become foggy
Xug -ion n. quiver, ripple
Xugiad n, quivering: rippling
Nur -ion w. pure body; essem i
22Q
Nwf ft, what is pure: a, holy, pure
Nwy -on re, gas ; spirit
Nwyd -au ft, passion ; bias ; whim, trick
Nwydedd ft, habit of freaks
Nwydo v, to have a whim or bias
Nwydol, Nwydus a, whimsical, full of
tricks ; passionate
Nwydwyllt a, harebrained; passionate
Nwydd -au ft, essence; substance; ef-
fects. Nwyddau, goods, merchandize
Nwyddau baiarn, ironmongery. Per
nwyddau. grocery
Nwyddo v, to make substantial
Nwyddol a, substantial, material
Nwyf -au re, pervading element; viva-
city, energy, vigour
Nwynannu v, to cheer the spirits
Nwyfiant w, brightness ; vigour
Nwyfo v, to enliven, to grow lively
Nwyt're -oedd ft, firmament, atmosphere
Nwyfus, Nwyfol a, full of spirits ; wan-
ton [spirits
NwyfoBO v, to become wanton; full of
Nwyol a, gaseous
Nwyth -au ft, bent; whim, prank
Nwythas -au nf, eccentricity, oddity
Nwythufl rt, full of whims, freaky
Nych ft, languishing, pining
Nycha i, behold, lo, see
Nychdod n, languishment; consumption
Nychlyd a, pining; painful
Kychol a. languishing, pining
Nychu v, to languish, to pine, to vex
Nydwydd -au nf broach; needle
Nydwyddes -au nf needlewoman
Nydd -ion re, spin, twist
Nyddol a. apioning, twisting
Kyddu v, to spin, to twist
Nyddwedd nf, size of yarn in spinning
Nyf en, snow
Nyfed nf, pure or holy nature
Nyfel ft, subtle element, ether
Nyni pn, we, us
Nyninnan np, we or us likewise
Nyth -od -au nf, nest
Nythaid, eidiau nf, nestful
Nythfa -oedd nf nesting-place
Nythgyw -ion n, nestling
Nyttra v, to nest, to nestle; to make a
Nyw -iau 7i, vivacity ; vigour [nest
0 ft, what goes or proceeds
O pr, from ; of, out of; by. O blegid, be-
cause, for. ( ) braidd, hardly, scarcely.
0 ddeutu, on both sides, about. 0
ODDF
honof, 0 honof, 0 bono (m), Ö hoìu
(/), Ü honom, 0 honoch, 0 honynt,
from, of, or out of me, thee, him, &c.
(Hbno af, that : jrehwnw). See Oddi:
0 c. if=Os, Od
Op», it: he; she
0 i, oh, alas
Obry ad, beneath, below
Obryn -au n, the second stage in A bred,
or the circle of transmigration, inter-
mediate between Annwn and Cydfil
Oc pr, from; out of; before
Oco ad, yonder, at a distance=Acw
Ocr w, Ocraeth nf usury ; profit
Ocredd n, osnrioü
Ocri n, usury; profit, gain
Ocri v, to practice usury
Ocriad n, dealing in usury
Ootid », time of youth
Och, Ocha i, oh, aL
Ochain v, to be uttering groans
Ochan, ochenion nf, groan, moan; woe
Ochenaid, eidiau nf sigh
Ocheneidio v, to sigh
Ocheneidiol a, sighing
Ochi v, to utter - 1
Ochr -au nf side, edge, rim
Ochredd «, laterality ; side
Ochri v, to side; to make a ledge
Ochrog a, having sides, sided
Ochrol a, belonging to a side, lateral
Od (6d) a, snow
Od a, notable; excellent; odd
Od c, if=0, Os
Odfa -on, f e'ydd nf opportunity ; meeting
Odi v, to snow
Odiad «, falling of snow
Odiaeth n, what is notable, rarity
Odiaeth, Odiaethol a, peculiar, notable,
Odiaethu v, to render notable [odd
Odid ft, peculiarity, rarity
Odid ad, probably ; rarely
Odl -au nf, rhyme; ode
Odli v, to make rhyme; to rhyme
Odlog a, rhythmetical ; rhymed
Odlyd a, nivous, snowy
Odwlaw n, sleet
Odydd -ion », Oddfellow
Odyddiaeth nf Oddfellowship
Odyn -au nf kiln
Odynaid, eidiau nf kilnful
Odyndy, dai re, kiln boose
Odd pr, from, out of=< I
Oddf-au ft, excrescence; knob; wen
Oddfi v, to boss; to grow knobbed
Oddfogi v, to become knobbed or full of
Oddfyn -au re, knob, knur
240
OER
bddi pr, out of, from. — acw, fi;om
yonder. — allan, on the outside.
— am, — amgylch, from round. —
ar. from off; from, of; above. —
eitlir, except, unless; on the exterior.
— faes, — maes, from without. —
fewn, — mewn,from within. — fry,
— fyny, from above. — gan, from
the possession of. — gerth, except
beside. — gylch, from about. —
hwnt, from "beyond. — lawr,
obry, from below. — rhwng, from
between. — isod, from below, from
beneath. — tros, from over, from
beyond. — uchod, — uwch, Odd
uwch, from above. — waered, from
below. — wrth, from by, from. —
yma, hence, from this place. — yna,
— yno, thence, from that place
Oed -au n, process of time; time to
come; set time; age. Blwydd oed,
year old. Hyd yn oed, even
bedfa -on, fëydd nf set time; meeting;
occasion, opportunity=Odfa
Oedi v, to delay
Oediad n, setting a time; delaying
Oediog a, of long time ; aged
Oedog a. full of delay; adult. Oedog-
ion, adults
Oedol o, procrastinating
Oedran -au n, time of life; age, full age
Oedranu v, to grow aged
bedranus a, aged, stricken in years
Oedwr, wyr », delayer, loiterer
Oedd v, was, did exist
Oen, \Vyn n. lamb
Denaidd a, like a lamb
Oenan nc, lambkin
Oenes -au nf ewe-lamb
Oenig nf little ewe-lamb
Oenol a, belonging to a lamb
Oenyn n, lambkin, little lamb
Oer a, cold, frigid; repulsive
Oeraidd a, somewhat cold, chilly
Oerdra, Oerder n, coldness, frigidity
Oerfa, feydd nf cool place
Oerfel -ion n, cold air or weather ; cold
Oergri, gr'iau nf dismal cry
Oergryd n, shiver;
Oergwymp n, dismal fall
Oen i\ to cool, to chill ; to become cold
Oerlais, leisiau n, dismal voice
Oerle -oedd n, cool or cold place
Oerlef -au n, dismal moan
Oerllyd «, of cold quality; chilly
Oernad -au of dismal howl
Oernadu v, to howl
16
OFN
Oerni n, coldness, chillness
Oerol a, of a cooling nature
Oerwaedd nf dismal cry
Oerwedd nf chilhng aspect
Oerwlyb a, cold and wet
Oerwynt -oedd ?^, cold wind
Ocryn n, cold person
Oes -oedd -au nf age, period of life.
Yn oes oesoedd, for ever and ever
Oes v, there is; is there;
Oesbarth n, period of existence
Oesdaith nf course of life
Oesdranl a, life-consuming
Oesdru n, misery of life
Oesfyr a, shortlived: /"oesfer
Oesgwyn a. complaining of life
Oesi v, to pass through life ; to live
Oesiad n, passing through life, existing
Oesog a, aged, in years, old
Oesol a, relating to age, aged. Y bryn-
iau oesol, the everlasting hills
Oesi-an -au nf assigned period of life
Oesred nf course of existence
Oestad a, constant=Gwastad, &c.
Oeth a, intense, pungent, harsh
Oethi v, to render intense
Of en, atoms : particles ; motes
Of a, elementary; crude; raw: insipid
Qfaidd a, raw; insipid
Ofawd n, making crude; mouldering
Ofedd n, elementary state ; crudeness
Ofera, waste; vain; useless; idle
Ofera v, to waste ; to act idly
Oferawl n, empty praise [ture
Oferdraul, dreulion nf useless expendi-
Oferddyn -ion, Oferwas, weision n, dis-
sipated man, spendthrift, worthless
fellow
Oferedd n, frivolity ; dissipation
Ofergais nf fruitless, attempt
Ofergoel -ion nf superstition
Oferiaith nf useless idle talk
Oferwaith n, useless work
Oferwr, wyr n, idler
Oferymgais n, idle attempt
Ofiad n, decomposing; mouldering
Ofiannu v, to render friable
Ofiant n, reducing to atoms
Oflyd a, decomposing, jumbled ; insipid
Ofn -au n, fear, dread, timidity. Tyngu
ofn un, to swear the peace against one
Ofnadwy a, terrible, frightful
Ofnedd n, fearfulness
Ofnh'au v, to become fearful [intimidate
Ofni v, to fear, to dread ; to terrify, to
Ofuid n, terror, dread, fear
Ofhog, Ofnus a, fearfitl, timoroas
241
QL
Ofnol a, tending to frighten
Ofnusrwydd n, tearfulness
Ofydd -ion n, philosopher; scienti
man; ovate
Of'yddiaeth nf, philosophy ; science
Ofyddfardd, feirdd n, scientific bard
Ofyddol a, philosophical ; scientific
Otfeiriad, iaid «, priest, clergyman
Offeiriadaeth nf, priesthood
Offeiriadol a, priestly, sacerdotal
Offeiriadu v, to minister
Offeiriant, iaint n, sacrifice
Oft'eiriedyn n, priestling
Offer np, implements, tools ; gear. Offer
aw en, cutlery. Offer cerdd, musical
instruments
Offeren -au nf sacred service ; the mass.
Offeren-grys, surplice worn at mass
Offerena r,"to celebrate mass
Offerenol a, relating to the mass
Offerenu v, to perform mass
Offeriannol, Offerynol a, instrumental
Offeriannu v, to act as agent
Offeriant n, instrumentality
Oft'erol a, instrumental
Offeru v, to equip, to furnish ; to shackle
Ofi'eryn -an n, instrument, tool
Oftrwm v , to offer=Offrymu
Ofî'rwm, ymau n, offering, sacrifice
Offrymiad n, sacrificing
Offrymu v, to offer, to sacrifice.
Og -au nf, what is full of motion or life ;
youth; harrow
Og a, apt to move ; youthful
Ogaid nf, stroke of a harrow
Oged -au -i nf, harrow
Ogedu v, to use a harrow=Llyfnu
Ogfaen, fain », hip, fruit of the dog-rose
Ogi v, to use the harrow, to harrow
Ogof -au, fëydd nf cave, cavern; den
Ogofog a, full of caves, cavernous
Ongl -au nf, corner, angle
Ongli v, to make angular
Onglog a, having angles, angular
Onglvr -on n, quadrant
O lianaf, 0 honof. See 0
Oi v, to proceed; to come forward
Oi i, well, very well
Oiad n, attending; waiting; listening
Oian n, listening ; waitin;
ORI
ers; van and rear. Yn ol, according
to; ago, back, past, after. Bod yn oi
to be behind or backward ; to be want-
ing; to fall short. Olaf, last
Olafiad, iaid n, successor. Olafiaid, pos-
Olafiaeth nf successorship [terityi
Olbrain n, the herb crowfoot
Ole -oedd nf, ravine
Olew -on n, oil, unction
Olewwydd np (-en nf), olive-trees
Ofi v, to go last; to be last
Oliannaeth nf, succession
Oliannol a, successive
Oliannu v, to form a track ; to succeed
Oliant n, succession ; tracing
Oliedydd -ion n, pricker (in hunting)
Olifaid np, olives, olive-berries
Oliffant n, ivory
Olp -au n, puncture ; eyelet-hole
Olrhain n, search after; scrutiny: v, to
trace ; to search
Olrhe n, following a track
Olrhead, aid n, beagle
Olrheawd n, scrutiny
Olrheinadwy a, scrutable; traceable
Olrheinio v, to scrutinize ; to trace out
Olrheinwr, wyr n, tracer, scrutinizer
Olw n, trace, track, mark
Olwyn -ion nf wheel, trundle
Olwyno v, to wheel
Olwynog a, having wheels, wheeled .
Olynol a, following: ad, successively
Olysgrif, Olysgrifen, -au nf postscript
Olyniaeth nf, succession
Olynu v, to succeed
Qlynwr, wyr, Olynydd -ion n, successor
Oil a, all, whole, every one
Oil px, all-, omni- =Holl
On, yn nf, ash=Onen
One -od nf, what is headlong ; oaf
Onco pn, that, that there
Ond c, but, only: pr, except, but
Onen, yn nf, ash, ash-tree
Oni, Onid, Onis ad, not ? is it not ?
if not, unless ; except, until. Onid e,
otherwise, else ; if not so ; is it not so ?
Onol it, belonging to the ash
Onwydd np (-en nf). ash-trees
Or (or) oroedd nf, limit; margin, brim
Or c, if=Os, 0, Od
Orch -au nf limit ; rim ; border
Oianu, Oio v, to listen ; to wait
01 -ion -au -iaid w, mark, trace, track :!Ordeinio v, to ordain
«, hindmost, posterior. Olion, remains, jOrdinhad, hadau nf ordinance
leavings, refuse. Olau, marks, impres- Orfynag, eig n, timepiece
sions, footsteps. Oliaid, those that j Orgraff -au nf orthography
are behind, or in the rear; the rear. 'Ori v, to utter, to send out; to puff
Blaeniaidac oliaid, leaders and follow- (Oriadur -iau nf. watch, timepiece
242
PAB
Oriain c, to puff, to pant
Orian nf utterance ; panting
Oriawr, orau nf watch
Oriel -au ft, porch, gallery
Orig nf little while. Orig fach. ont'
Origyn n, short space [short hour
Oriog a, having fits, fickle
Oriol a, belonging to the hour, horal
Orlais, leisiau n, clock
Orn -au n, start ; push ; threat ; fear
Ornedigaeth nf threatening
Ornedd n, threatening state
Ornest -au nf tilting, combat, duel
Ornestwr, wyr n, champion, dueller
Orni v, to start, to threaten
Oroian nf jubilation; joy: v, to shout
us, 0, Od c, if [in triumph
Osai n, sweet juice; cider
Osg n, what tends from or out
Osgatfydd ad, peradventure=Ysgatfydd
Osged -au nf laver, bason
Osgl -au n, Osglen nf branch ; twig
Osglawd n, ramification
Osgli v, to branch out ; to shoot
Osglog a, branchy, branching
Osgo n, obliquity, slope. Ar osgo, ob-
Osgoad n, starting aside [liquely
Osgöedd n, obliquity ; starting
Osgoi v, to go aslant ; to start ; to evade
Osgoilyd a, apt to start aside ; coy
Osgyd -au n, laver, bason
Osio v, to offer to do, to essay, to dare
Osp -ion, ysp nc, guest, visitor
Ospi v, to come as a visitor
Ostid nf epithet for a shield
Ostl -oedd nf open place ; inn
Ostri, Ostlys n, display of hospitality
Osw 11, what runs onward ; steed
Oswydd np, war-horses ; cavalry [haps
Osyd ad, if so be; peradventure, per-
Ow n, breathing out ; moan : i, alas ! oh !
P.
Pa a, what. Pa beth, what thing, what.
Pa bryd, what time, when. Pa bynag,
whatever. Pa fodd, how. Pa "ham,
why, wherefore. Pa le, what place,
where. Pa wedd, in what manner
Pab -au n, father, pope
Pabaidd a, papal; popish
Pabell, pebyll nf tent ; tabernacle
Pabelliad n, fixing a tent
Pabellu v, to pitch a tent, to tabernacle
Pabi n, the poppy
Pab'ior o, papaverous
Pabir np, rushes ; rash candle*
PAL
Pabl -au n, vigour, energy
Pablaidd a, active ; nervous
Pabledd ft, activity; vigour
Pablu v, to invigorate
Pabwyr ft, wick, candle-wick »
Pabwyr np (-en nf -yn n ), rushes
Pabwyra v, to gather' rushes
Pabwyrog a, full of rushes ; full of wick
Pabydd -ion n, papist, Koman Catholic
Pabyddiaeth nf, popery
Pabyddol a, papistical, popish [tains
Pad n, what keeps together ; what con-
Padell -i, pedyll nf, pan
Padellaid, eidiau nf panful
Padellan, Padellig nf little pan
Padelleg nf the knee-pan
Padellu v, to form a pan
Pader -au n, Paternoster, the Lord's
Prayer. Paderau, beads
Pae n, constraint ; panting
Paeled -au nf spread, plaster ; scull-cap
Paen=Paun
Paent n, paint ; colour
Paentio v, to paint
Paeol -au n, pail ; pot
Paetu ad, on every side=Peutu
Paeth n, concurrence, agreement
Paff -iau n, lump ; hulk
Paffio v, to lmnp ; to thump, to box
Pang -au n, convulsion, pang ; fit
Pango v, to have a convulsion or a
Pangol a, convulsive [fainting fit
Pangu v, to convulse
Pai ft, what is objective
Paid n, cessation, quiet
Paill, peillion en, farina, flour
Pain en, bloom; fine dust; farina
Pair, peiriau n, instrumentality; cause;
boiler; cauldron
Pais, peisiau nf coat ; petticoat. Pais
arfau, coat of arms
Paisg ft, coating ; pod
Paith, peithion, peithiau ft, glance;
prospect; scene
Pal -au nf spread ; ray ; spade
Pal -od ft, the puffm [ing out
Palad -on n, radiating, beaming, shoot-
Paladr, pelydr n, ray; beam; shaft;
stem; stalk; axis
Paladrog «, having a shaft
Paladru v, to beam, to shaft; to bole
Paladrwym -au ft, flail joint
Paladu v, to beam, to radiate
Palalwyf nf the lime-tree
Palas -au n, palace
Paled -au nf shaft; javelin
Paledrydd -ion n, maker of darts
243
PAN
PAR
Paledu V, to cast a dart [pall
Palf -au nf flat end of a shaft; paw;
Palfaid, eidiau nf stroke of a palm
Palfais, eisiau nf shoulder-blade, the
Palfclu v, to grope about [shoulder
Palfod -au nf, stroke of a paw
Palfog a, pawed; having a pain
Palfre -od nf palfrey, nag
Palfu r, to grope gently ; to pav
Palff -au n, broad or square figure.
Palff o ddyn, square-built man
Palffrai, eiod nf palfrey
Pali n, glossy surface; satin
Palis -au n, pale, wainscot ; the steep of
Paliso v, to pale, to wainscot [a rock
Palisog or, paled, wainscoted
Palm n, spread : nag
Palmant -au », pavement
Palmantu v, to lay a paving, to pave
Palmidwydd, Pahnwŷdd nj> (-en nf),
Palor -ioíi n, delver, digger [palm-ti
Palores -au vf chough, daw
Palu v, to delve, to dig
Pall n, loss of energy; miss, failure;
nought; neglect
Pall -au n, mantle; pavilion
Palladwy a, fallible; periBliable
Pallder, PaUdod n, fallibility; failed
state; failure, abortiveness
Pallen nf coverlet, quilt
Paiiiant're, failure; neglect
Pallu v, to fail; to cease: to neglect
Pam ad, wherefore? why?
Pan -au n, pan, bowl, cup
Pan n, fulling, milking. Melin ban.
fulling-mill, fullery
JPân «, down, fur; nap
Pail ad, when, whence, since [ther
. Panan n, what involves or works toge-
Pand ad, what but, not
Pandy, dai n. fulling-mill
Paned ad, when, at which time
Paneg, penyg nf, gut, entrail
Panel -i n, thick platting of straw
cushion of a packsaddle
Panelog a, plaited; panelled
Panelu v, to plait, to mat, to panel
Panfa, fëydd rf fulling; banging
Pam%s nf, plaited straw, mat, partition
of plaited straw : np, parsnips. Paii-
nas y dwfr, water parsnips
Pannu v. to hem in ; to make a deprt
sion ; to cause a panic
Pannwl, ylau n, dimple; dingle
Punnyledd n. concavity
Pannyhi v, to cause a sinking [low place
Pant -an. pcntydd n, depression, hollow,
Pantog a, having a hollow or concavity
Pantu v, to sink in; to form a hollow;
to indent ; to dimple [shrink
Panu v, to fur; to full; to bang;
Panwaen, weunydd nf peat moss
Panwr, wyr nf fuller ; banger
Panwriaeth nf trade of a fuller
Papyr -au n, paper. Papyr newydd,
newspaper
Papyrfrwyn np (-en nf), papyri (s pa-
pyrus), vised in ancient Egypt as paper
Papyrol o. consisting of paper
Papyryn n, piece of paper
Par -au n, state of readiness; pair
Par -au n, cause; germ; spear
Para r, to continue, to last, to endure
Parabl -au n, speech; discourse
Parad n, causation, causing
Paradwy a, causable, effectible
Paradwyo r, to effect
Paradwys nf paradise. Cylion parad-
wys, Spanish flies, cantharides
Paraeth if causation, cause
Paraethu v, to render causative
Pare -iau -au n, enclosure; park
Parcio v, to enclose, to hedge in
Parch n, respect, reverence
Parchadwy a, respectable
Parchedig a, respected ; reverend
Parchedigaeth nf reverence
Parchell, perchyll ». little pig
Parchlawn a, respectful
Parchlouder n, respectfulness
Parchu v, to respect, to revere, to have
regard for, to esh em, to reverence
Parchus a, respectful ; respectable
Parchusedd n, respectableness
Pardwn, dynau n, pardon
Pardynu v, to pardon, to forgive
Parddu n, fire-black, smut
Pardduo v, to smut, to grow smutty
Pared, parwydydd n, partition wall, wall
Paredlya », pellitory of the wall
Parfaes, eisiau rf epithet for a shield
Parfyg n, the herb henbane
Parhad n, continuance, duration
Parhaol n, continuing, lasting [tinue
Parb.au v. to persevere: to last; to con-
Parhäus a, constant, of long continuance
Pari «, drove, flock
Pariad n, causing; bidding
Parlas -au n, green plat of ground
Parlawr, lorau n, parlour
Parliant n, interlocution
Parlio r, to discourse; to argue
Parlys n, palsy. Parlys mud, apoplexy
Pariysu v, to paralyze
244
PAW
PED
Parod a, ready, prepared ; prompt
Parodi v, to make ready, to preparers
Parotoi
Parodiaeth nf Parodiant n, preparation
Parodol o, preparatory, preparing
Parodoldeb, Parodnvydd, Parodedd n,
preparedness, readiness
Parol a, causing, creative
rarotoawl a, preparatory, preparing
Parotöedd n, preparedness
Parotoi v, to prepare, to get ready
Parsel -au n, -what is aimed at, butt
Parth -au n, part; division; region
Parthadwy o, discriminable, divisible
Partbed -oedd n, division
Parthedigaeth nf discrimination
Parthedigol o, discriminative
Partbedd n, divided state
Parthgymmeriad n, participle
Partbiannol o, discriminative
Partbiannu v, to discriminate, to divide
Partbiant n, division, sharing [ing
Parthol a, discriminate ; parting, divid-
Parthred -ion n, distinction ; party
Partbrediad, Partbrediant n, discrimi-
Parthredu r, to discriminate [nation
Partbredus a, discriminating [divide
Parthu i\ to partition, to separate, to
Partbyd n, distinction; characteristic
Paru r, to put in continuity; to pair
Parwar a, .silent ; calm ; still
Parwg, ygoedd n, enclosed field, park
Parwyd -ydd «, Parwyden -au nf par-
Parwydo v, to make a partition [tition
Parwydd -iaid «, verb
Panvyddiad, iaid n, verb=Perwyddiad
Parydd -ion », causer, procurator
Pas n, exit; cough; hooping cough
Pasc n, the festival of Easter, the Pass-
over-. Pasc Bycban, Low Sunday
Pasg n, feeding, fattening
Pasgedig a, fatted, fattened
Pasgiad n. the act of fattening
Pasgnawd n, tendency to fatten
' Pasio ?', to expel ; to pass
Pastwn, tynau n, long staff, pole; baton
Pastynu i\ to beat with a staff
Pathawr ad, what matters it
; Pathew -od n, the dormouse
■ Pan, peuoedd nf, inhabited region,
Paun, peunod n, peacock [country
Paw h, what extends round
Pawan nc, spreader; peacock
Pawb^j», everybody, all persons, all
Pawd, podau nf, what stretches out;
Pawen -au nf paw; claw; hoof [shank
Pawenu v. to use the paw
Pawgen -au nf sock for a foot
Pawl, polion n, pole, stake
Pawr, porion n, pasture; grazing; v,
will graze ; will devour
Pe c, if, though
Pebra v, to keep chattering
Pebraeth n, chattering
Pebre n, chatter, chat
Pebyll np, tents, pavillions: s pabell
Pebyll -au n, tent, pavilion
Pebyllio v, to pitch tents
Pecaid, eidiau ?^, bushel (S.W.)
Pech n, sin
Pechaberth -au n, sin-offering
Pechaxlur -iaid n, sinner
Pechaduri, Pechadurusrwydd n, sinful-
Pechaduriaeth nf sinful state [ness
Pecbadurus a, sinful, wicked
Peehod -au n, sin, evil act
Pechu v, to commit sin, to sin
Ped -ion n, what bears onward, foot
Ped, Pe, Pes c, if, though
Pedair of four : m pedwar
Pedeiran -au nf one-fourth, quarter
Pedest n, motion of the feet
Pedestr -on n, pedestrian
Pedestres -au nf female walker
Pedestrig n, walking pace
Pedestrol a, foot-travelling
Pedestru v, to travel on foot
Pedi n, round way of asking: v, to
crave indirectly
Pedol -au nf pedal, shoe (as of a horse)
Pedoli v, to shoe
Pedolog «, shod (as a horse)
Pedrain, einau nf buttock; crupper
Pedreindor n, crupper cover
Pedrog «, of a square form
Pedrogl, Pedrongl, -au n, quadrangle,
square : a, square
Pedroglawd n, quadrating
Pedrogledd n, quadrature
Pedrogli, Pedrongli, Pedroià, Pedru v,
to form a square, to quadrate, to square
Pedroglyn -au n, quadrate
Pedronglog a, quadrangular
Pedror -au n, quadrangle, square
Pedrus, &c.=:Petrus, &c.
Pedrwg n, quadrature ; perfect state
Pedrwgl, yglon n, what is perfect ; model
Pedryad n, quadrating, squaring
Pedryael -oedd nf what has four skirts ;
Pedrybed -ion n, quadruped [square
Pedrychwal a, four ways of spreading
Pedrychwelyd v, to spread four ways
Pedryd -on n, quadrate, square
Pedrvdan n, what spreads four wavs
245
PEG
Pedrydant n, quadrate state
Pedrydu v, to quadrate
Pedrydydd n, fourth day of a week
Pedryfal -au n & a, square
Pedryfan -oedd n, quarry ; quarter
Pedryfanu v.to form quarters, to quarter
Pediygan n, what is contained between
four ; pinch between the three fingers
and the thumb [the thumb
Pedryging n, pinch of three fingers and
Pedrylaw n, square used by artizans
Pedrvled ?i, square superficies
Pedrylef -au n, perfect voice
Pedryliw -iau n, perfect colour
Pedrylun -iau n, perfect figure
Pedryo v, to make of four parts [square
Pedryoli, Pedryori v, to quadrate, to
Pedryor -ion n, quadrate, square
Pedryran -au nf a quadrant
Pedrysawdd, soddion n, a square root
Pedw n, what is complete, a square
Pedwar am, four: ypedair [thing
Pedwaran -au nc, fourth, quartern, far-
Pedwarcarn np, four hoofs: a, four-
hoofed
Pedwarcarnog, Pedwarcarnol a, four-
footed, having four hoofs. Pedwar-
carnol ion, quadrupeds
Pedwarcamu v, to gallop
Pedwardull n, quadriform
Pedwardyblyg -ion n, quadruplicate
Pedwaredd aj, fourth : m pedwerydd
Pedwariad, iaid n, quaternion
Pedwariannu v, to make up of four
Pedwariant n, quateniity
Pedwarochrol a, quadrilateral
Pedwarplyg a, four-fold
Pedwartroed -ion n, quadruped [footed
Pedwartroediog, Pedwartroedol a, foor-
Pedwerydd am, fourth: f pedwaredd
Pedyd np. infantry
Pedd -au n, foot=Ped, Troed
Peddestr -on ?*=Pedestr, &c.
Peddyd, Peddytos np, infantry
Pefr a, fair, beautiful, fine, pretty, smart
Pefredd n, radiancy; gairishness
Pefren -od nf, smart little female, belle
Pefri n, splendour; gairishness
Pefrin a radiant, gairish
Pefrol a, radiating; full of gaiety
Pefru v, to radiate ; to smarten
Pefrwydd np (-en nf), spruce
Pefryn -od n, smart beau
Pefwch, Pefychdod n, dilation ; effusion
Pefychu v, to dilate ; to gush, to puff
Peg -au n, agent of expansion; eight
bushel measure, quarter
PEL
Pegaid, eidiau n, contents of a quarter
Pegor -au n, pivot ; pert one
Pegori v, to form a pivot or axis
Pegwn, ynau n, pivot, pole, axis. Pe-
gwn y gogledd, north pole
Pegwr, yrion n, pivot, axis
Pegynol a, belonging to an axis, polar
Pegynu v, to form a pivot or axis
Pei c, if it were, if it should be
Peidio v, to cease, to leave off. Peidiwch,
Peilio v, to spread out; to radiate [don't
Peillged -ion nf, tribute of flour
Peillied n, bolted meal, flour
Peillio v, to bolt, to searce
Peillion np, fine flour, powder
Peinio v, to yield bloom or farina
Peio, Peiodi v, to render objective
Peiol a, objective; perceptive
Peiraid, eidiau nf, cauldronful
Peiran -oedd nf, necessary
Peiriad n, causer; cause [organic
Peiriannol a, instrumental ; organized,
Peiriannoli v, to render causative
Peiriannu v, to put in a state to act;
to organize ; to harness
Peiriannwr, wyr, Peiriannydd -ion n,
engineer; organizer; harnesser
Peiriant, iannau n, instrument, machine,
Peiriennyn n, instrument [engine; tool
Peirwyddiad, iaid n, verb=:Pe)wvddiad
Peisgwyn n, the great white poplar
Peisgylch -au n, crinoline
Peiswyn n, chaff
Peithas -au nf scout, scout boat
Peithiant n, laying open ; scouting
Peithin, Peithiw a, being open or plain
Peithio v, to lay open; to scout
Peithiog, Peithig a, open, desert, waste
Peithwg n, open space; hunting-ground
Peithwydd np, the slay, or the reeds of
a loom
Peithyn -au n & en (-en nf), what is
open ; open surface ; tile, slate ; sheet,
page ; slay of a loom ; cog
Peithyndo n, tiled roof
Peithynen nf the ancient bardic writing
frame, consisting of the ebillwydd, or
staves, on which the letters were cut,
and the pillwydd, or supporters, in
which the end of the staves were
fixed
Pel -au -i nf moving body ; ball
Pela -on n, what hovers ; titmouse
Peled nf ball, bullet
Peledu v, to throw a ball
Peleidral n, pushing of spears
Peleidriant n. radiation
246
PEN
Peleidrio v, to radiate=Pelvdru
Pelen -i nf little ball ; bullet ; pill
Pelenu v, to form into a ball
Pelgip -au nf, racket for a ball
Pelid ii. radiancy, splendour
Pelio v, to ray, to brandish
Pelre re, turmoil, bustle; billiards
Pelu v, to throw a ball ; to ball
Pelwr, wyi re, ball-player
Pelyd np. stockings without feet
Pelydr -on -au np, rays, beams
Pelydrog a, radiant, gleaming
Pelydru v, to radiate, to gleam
Pelydryn re, ray, beam
Pell a, distant, remote, far
Pellâd re, removing to a distance
Pelläu v, to put far off; to go far off
Pellder, Pelldra re, remoteness, distance
Pelldrera -iau nf far view
Pelldremiant re, far viewing
Pellddrych -au, Pellwelyr -on re, tele-
scope, spymg-glass
Pellebrol, Pellebyrol a, telegraphic
Pellebru r, to telegraph
Pellebyr -on n, telegraph. — trydan,
— trydanol, electric telegraph
Pellen -au -i nf round mass, ball
Pellenaidd a, like a ball
Pellenig a, of distant range, far, remote
Pellenigrwydd re, remoteness
Pellenu v, to form into a ball
Pellfynag, eig re, telegraph
Pellfyneg -ion nf telegram [telegraphy
Pellfynegiaeth, Pellebraeth, -au nf
Pellt n, what is external; surface
Pelltu v, to form a surface
Pellu, Peliynu r, to remove far off
Pellus a, surrounding; compact
Pellynig a, far-extending
Pen -au n, head ; chief; end
Pen a, head, chief, supreme
Penadur -iaid re, supreme, sovereign
Penadur -on re, sovereign, coin
Penaduriaeth nf supremacy [chief
Penaeth nf, supremacy: n, principal,
Penaethu v, to act as a chief
Penaf a, chief, principal, most eminent
Penafiaeth nf pre-eminence
Penagored a, open at the top
Penaig re, sovereign, chief
Penant, aint n, supremacy 5 sway
Penardd. eirdd nf projection of a hill
Penarth, eirth nf promontory
Penaur re, the yellow hammer
Peubaladr a, particular; general, uni-
versal [gerheads
Penben ad, with heads together ; at log-
PEN
Penbleth nf distraction of head
Penboeth a, bot-headed : nf the culerage
Penbwl a, blunt-headed, thick-headed,
stupid
Penbwl, Penbwla, Penbyliad, penbyl-
iaid re, blockhead, dullard ; tadpole
Penbyledd re, blockishness, stupidity
Pencais, ceisiaid re, receiver general
Penceirddiad, iaid re, chief singer [song
Penceirddiaeth nf office of a chief of
Penceisiad, iaid re, chief collector
Pencenedl -oedd re, chief of a family
Pencerdd, iaid re, master of song
Penci, cwn n, the dog-fish
Penciwdod -iaid re, generalissimo
Penclwm, clymau re, knot at the end
Pencnaw -iau re, receiving end of a joint
Pencyfoistedd n, high court
Pencynghor -iaid re, chief counsellor
Peneynydd -ion re, chief huntsman
Penchwiban o, light-headed, giddy
Penchwibandod re, eapriciousness
Penchwibanu v, to become hare-brained
Pendant a, express ; arbitrary
Pendefig, Pendeddig, -ion n, grandee,
nobleman, peer, chieftain
Pendefigaeth nf aristocracy, peerage
Pendefiges -au nf iady of quality, peeress
Penderfyniad re, conclusion, determina-
Penderf'ynu v, to determine [tiou
Pendew a, thick-headed ; stupid. Hwyad
bendew, loggerhead duck
Pendifadu v, to distract
Pendifaddeu a, indispensable, special
Pendist -iau n, piazza, colonnade
Pendodaeth nf superiority
Pendodi v, to render peculiar
Pendodol a, discriminative [turry
Pendraffollach ad, heels over head, topsy-
Pendramwnwgl a, headlong
Pendraphen a, huddled; confused
Pendrawn a, giddy-headed
Pendreiglo v, to roll the head about
Pendrist a, having a drooping head, sad
Pendro nf vertigo ; staggers
Pendroi v, to become, giddy
Pendrondod n, giddy-headedness
Pendroni v, to be hare-brained
Pendrwm am, heavy-headed, top-heavy :
/"pendrom
Pendrymu v, to grow top heavy
Pendwmpian v, to be nodding
Penddar nf Penddaredd re, vertigo;
giddiness of the head
Penddariad n, growing giddy
Penddaru v, to grow giddy headed
Penddiged nf inflamed tumour, bile
217
PEN
Penddu n, the bird blackcap; marsh
Penddüyn -od n, botch, bile [cudweed
Penelin -au n & nf top of the elbow ; the
Penelino v, to elbow [elbow
Penes -au nf, lady of high rank
Peneuryn n, goldfinch ; yellow hammer
Penfaddeu a, specially forfeited
Penfain a, having a pointed head or top;
Penfasa, shallow-pated; stupid [copped
Penfeddal a, soft-headed ; simple
Penfeddw a, giddy-headed
Penfelyn am, yellow-headed : f penfelen.
Y penfelyn, the yellow hammer
Penfoel a, bare-headed; bald-headed
Penfras a, fat-headed : it, the cod-fish
Penffest a, headstrong; obstinate
Penffestin -ion nf helmet
Penffestr -au n, head-stall ; collar ; halter
Penffetur a, headstrong; stubborn
Penffluwch a, bushy-headed
Penffrwyn -au n, head-stall, muzzle;
Pengadarn o, strong-headed [halter
Pengaled a, hard-headed : nf, knapweed
Pengam a, having the head turned ; ob-
stinate, perverse, headstrong
Pengamrwydd n, wryness of the head ;
perverseness, obstinacy
Pengauad a, closed at the top
Pengernyn n, the gurnard
Penglog -au nf skull, noddle
Pengloi v, to close the end
Penglwm, glymau ft, knot at the end
Penglymu v, to tie at the. end ; to settle,
to decide, to set at rest
Pengoch a, red-headed: nf, knotgrass
Pengoll a, having the end*k>6t
Pengrach a, scabby-headed
Pengrest a. scurfy-headed
Pengroes a, having the end crossed
Pengrwn am, round-headed : /pengron
Pengrych ac, rough or curly headed : f
pengrech
Pengryniad, iaid n, round-head
Penguwch -iau n, cap, bonnet
Penhaiarn -od n, the gurnard
Penhwntian v, to be tottering
Penhwyad, aid n. the pike or jack
Penhynaif, hyneifion n, supreme elder
Peniadur -iaid n, principal; top
Penial n, capital; chief; helmet
Peniant n, capitation
Penig nf, nip, nib, nibble
Penlas a, blue-headed : nf, the knotgrass
Penlin -iau nf, top of the knee, knee
Penlinio v, to kneel down
Penlöyn n, blackcap ; titmouse
Penllad n. supreme good
PEN
Penile n, head-stead; numskull
Penlliain, llieiniau n, head-cloth
Penllorcan n, jolt-head
Penllwyd a, gray-headed : n, grayling
Penllwydi, Penìlwydni n, grayness of
the head
Penllyw -iau n, chief leader; the stone
next to a corner
Penllywiawdwr. wyr n. general
Penllywodraeth nf. supreme government ■
Penllywydd -ion n, sovereign
Penllywyddiaeth nf, sovereignty
Pennill -ion n, verse, stanza
Pennilliach np, trifling verses
Pennillio v, to form stanzas
Pennod -au nf, chapter
Pennoeth a, bare-headed
Penod, Penawd », conclusion, end. close
Penodi v, to specify, to assign, to appoint
Penodol a, particular, especial; definite,
Penodoldeb n, definitiveness [specific
Penodoli v. U> render definitive
Penol a. capital, principal
Penon -au nf. pennant, flag
Penor -au u. headpiece; muzzle, head-
Penpryd n, visage, aspect [stall
Penre nf hair-lace, fillet
Penrhaith, rheithiau ?t, what has chief
right, the chief of the law
Penrheithiant n, sovereignty [joram
Penrudd a. ruddy-headed : nf wild ma-
Penrwvm -au n, head-band ; muzzle
Penrydd a. loose-headed; loose-ended;
licentious, profligate
Penryn -oedd -au ?t, promontory, cape
Pensach nf the mumps
Pensaer, seiri », chief architect
Pensag n, the hop-plant, hops
Pensedd -au nf supreme seat
Pensel -au n, grand standard
Penswyddog -ion n, chief officer
Pensyfrdan a, light-headed, stunned
Pensyfrdandod n. craziness [stun
Pensyfrdanu v. to craze the head; to
Pentan -au n. fire back, hob : a. made at
the hearth, homespun, homemade
Pentenlu -oedd n, head of a family
Pentewyn -ion n. firebrand
Penteyrn -edd -oedd », chief prince
Pentir -oedd v. headland ; land steward
Pentref -i -ydd », Tillage
Pentrefaeth if villagery
Pentwr, tyrau n, raised heap, heap
Penty, tai n, penthouse, shed [mulate
Pentyru v, to heap, to amass, to accu-
Pentywysog -ion », supreme prince
Penu v. to predominate: to specify
24S
__P E R
Penwag a, empty-headed
Penwag, weig n, herring
Penwan «, weak-headed
Penwar -au n, head-stall; muzzle
Penwendid n, weakness of the head
Penwisg -oedd nf, head-dress
Penwn, ynau re, banner, standard
Penwyn am, white headed: n, bald
buzzard: q/*penwen
Penwyni n, whiteness of head
Penyd n, atonement, penance
Penydiad n, doing penance
Penydiol a, atoning, expiatory
Penygen nf paunch, gut
Penygu v, to render peculiar
Penyn n, capital (in architecture)
Penynad -od re, chief-justice
Penysgafn a, light-headed
Pepra v, to keep chattering
Pepraeth n, chattering, babbling
Pepru v, to chatter, to prate
Per np, pears, pear-trees ; sweet fruit
Per a, delicious, sweet, luscious
Per -au nf spit=Bêr
Peran -au nf pear
Perarogl -au ?f perfume, aroma
Perarogledd n, perfumery
Perarogli v, to perfume
Peraroglus a, odorous, fragrant
Perc a, compact, trim : n, perch
Perced nf, wrapper ; bow net
Percell -oedd nf store, magazine
Percu v, to trim, to smarten
Percus a, trim, smart
Perchen -oedd, Perchenog -ion n, owner,
possessor. Pob perchen anadl, every
living being
Perchenogaeth nf ownership [session
Perchenogaethu* v, to give or take pos-
Perchenogi v, to possess, to own
Perchi v, to respect, to revere
Perdra re, deliciousness, sweetness
Pereiddio v, to dulcify; to sweeten
Pereiddlais, leisiau n, pleasant voice,
sweet sound : a, sweet-voiced
Pererin -ion n, pilgrim
Pererindod n, pilgrimage
Pererinio v, to peregrinate
Perfagl nf the herb periwinkle
Perfedd -ion -au n. centre: en, inwards;
rerffaith a, perfect, complete [entrails
Perft'eithdra, Perffeithrwydd n, perfec-
Perfl'eithio v, to perfect " [tion
Perging n, skreen, settle : a, skreening,
sheltering
Perhau v, to become delicious [to bid
Peri n. causation, cause: r. to caiise;
PJ^L
Peiriadur -on n, causer, cause
Peiriant n, causation
Perig a, extreme ; perilous
Perigl a, dangerous [treme unction
Periglo v, to make extreme ; to give ex-
Periglor -ion n, priest, incumbent
Perlais, leisiau n, Perlef-au nf melo-
dious voice: ft, sweet-voiced
Perloes -ion nf rapture, ecstacy
Perlysiau np, aromatic herbs ; spices
Perllan -au nf, orchard. Coch y ber-
Uan, redstart; bullfinch
Perllys en, sweet herbs; parsley
Peron n, cause ; the Lord
Peror -ion n, melodist, musician
Peroriad n, producing of melody; play-
ing of music
Peroriaeth nf melody; music; idle talk
Peroriaethu v, to make a melody
Peroriant n, practice of music
Perorio v, to practise music
Persain, seiniau nf euphony : a, euphon-
Pert a, smart, spruce, pert [ious
Pert^dd n, smartness, pertness
Pertu v, to smarten, to trim [perten
Pertyn -od n, smart little fellow: f
Perth -i nf, bush ; brake
Perthen nf bush
Perthgae -au n, quickset hedge
Perthyn -oedd n, what is appropriate
Perthyn r, to appertain, to belong
Perthynad n, appertaining
Perthynas -au nf relation; relative;
appurtenance
Perthynasol a, appropriate: relative
Perthvnasoli, Perthynasu v, to render
appropriate
Perrhynedigaeth nf appropriation
Perthynol a, pertaining, relative, be-
Perthynoldeb n, relativeness [longing
Perthynoli v, to render appropriate
Perthynu v, to appertain, to belong
Perthynus «, appropriate, relative
Pern v, to cause; to erfect; to bid; to
Perwg, ygon n, hurdy-gurdy [maintain
Perwr, wyr n, causer; one whq orders
Perwraidd «, licp:iorice root
Perwy n, perry
Perwydd np (-en nf), pear-trees
Perwyddiad, iaid n. verb
Perwyl -ion n, occasion, purpose, affair
Perwylus a, eventual, incidental
Perýdd -ion n, causator, causer
Peryf n, causer; sovereign
Pery.^l -on n, danger, peril
Perygledd n, danger
Peryglu v. to run into danger
249
PIB
Peiyglus a, dangerous, perilous
Pes c, if=Pe, Ped
Pesgu v, to feed, to fatten ; to grow fat
Pestodi v, to bustle about
Pesweh ra, cough : v, to cough (S.W.)
Pesychlyd a, troubled with cough
Pesychlys ra, the coltsfoot
Pesychu v, to force out, to cough
Petrus a, apt to start ; hesitating : np,
partridges : s petrusen
Petrusad ra, hesitating, doubting
Petrusder ra, hesitation, doubt
Petrusen nf startler; partridge
Petrusi ra, startling; hesitation
Petruso v, to startle; to hesitate
Petrusol a, startling; hesitating
Petryael, Petryal, -au n, square : a, square
Peth -aura, thing; something; quantity,
part; some. Beth, Pa beth, what
Pethan -od «, little thing; babe
Pethyn, pethach n, little thing
Peuad. Peuant n, panting ; pausing
Peuawr a, hourly: ad, hourly
Penes -oedd nf, place of rest; country
Peufer a, whining; neighing
Peuferu v, to whine; to neigh
Peunes -od nf peahen ; fine girl
Peunoeth a, nocturnal, nightly
Peunos, Peunosol a, nocturnal, nightly
Peunydd, Peunyddiol a, diurnal: äd,
daily [to pause, to hesitate
Peuo v, to spread out ; to pant, to puff ;
Peuol a, panting ; pausing
Peusyth ra, dovetail (in joinery)
Peutu ad, on each side, on both sides
Pi -od nf state of being in ; pie, magpie
Pia nf pie, magpie
Piant n, possession, ownership
Piau v, to own, to possess
Pib -au nf pipe; tube; lax
Pibell -i -au -ion nf pipe, tube, duct
musical pipe. Pibellion, channels
Pibellog a, having a pipe
Pibellu v, to pipe; to form a pipe
Pibellwr, wyr, Pibellydd -ion n, pipe
Piben -i nf pipe, duct, flue [man, piper
Pibglwyf 11, fistula
Pibgnau np (gneuen nf), chesnuts
Piblyd a, apt to squirt", squirting
Piblys 11, the fiixweed
Pibo v, to pipe ; to squirt
Pibol a, piping; squirting
Pibonwy en, icicles [to bud
Pibori ii, piping; budding: v, to pipe;
Piborig a, piping; budding
Pibydd -ion ra, piper, pipe player
Pibyddiaeth vf pipe-playing "
PIL
Picell -au nf dart, javelin
Picellai, eion nc, dart thrower
Picellu r, to throw a dart
Picffon, ffyn nf pike-staff
Piefforch, ffyrch nf pitchfork
Picio v, to dart, to fly suddenly
Picwd, ydau n, the prickled dog, the
Picyn -aura, piggin, noggin [hound-fish
Picynaid, eidiau n, pigginful
Pid n, tapering point
Piff -iau n, puff, sudden blast
Piflio v, to yjuff, to whiff [ pip
Pig -au nf, point, pike, nip; bill, beak;
Pigawglys, Pigoglys en, spinach
Pigfain a, sharp- pointed
Pigfan n, mark of point
Pigfanu v, to puncture [to point
Pigfeinio v, to acuminate, to sharpen,
Pigion np, pickings ; selections
Pigl ra, the herb hound's-tongue
Piglas. Piglwyd a, pale-visaged. Ed-
rych jn bights, to look blue
Pigo v, to prick, to -peck, to pick ; to
Pigoden »/", prickle ; shrew [choose >
Pigog a, ])ointed, full of points, prickly
Pigoga nf spinach
Pigwlaw n, spitting of rain
Pigwn, ynau ra, cone; beacon ; turret
Pigwrda n, sort of play
Pigwrn, yrnau n, pinnacle, spire
Pigws nf small or narrow point ; small
nook or corner
Pigyn n, stitch ; pleurisy
Pigyrnu i\ to spire, to bristle up
Pil -iau n, what hovers; serjeant; peel;
Pila -on ra, finch [creek, estuary \
Pilai. eion nc, moth, butterfly
Pilaid a, transient, frail ; mean
Pilau -od nf, sparrow-hawk
Pilcod np (-yn ra), minnows
Pilcota v, to catch minnows
Pildin nf gall by riding
Pilen -au nf, cuticle, rind ; fringe
Pilenu >:, to form a cuticle
Piler -au -i n, pillar, column
Pilergraig, greigiau nf basalt rock
basalt [pillars
Pileru r, to build upon pillars, to ereel
Piliad, Piliant n. paring, peeling
Pilig ra, vessel of bark; laver
Pilio v, to peel, to pare, to strip
Pilion7?;> (-en nf), peelings, strippings
Pilo ra, rod of an apparitor [fihr
Pilua a, transient, frail; mean
Pilwrn, yrnau ra, dart
Pilyn -au n, tegument ; garment ; clout
pillion; side-saddle
250
PLA
Pilynu v, to put on a vesture
Pilys -au n, robe, pelisse
Pill -ion n, pivot; shaft; stem, stock;
tong ; goal ; stronghold ; frame ; heater
Pillgorn, gyrn n, the neck joint
Pillgyn -ion n, plug, stopple
Pillwydd np (-en nf), dead standing
trees ; the frame oi' the ancient Peith-
ynen, being the cross bars, or support-
ers, in which the ends of the keys or
staves were inserted
Pillyn n, small stem ; peg
Pin -au n, pin; stile, pen
Pin en, the pine, fir
Pine, Pincyn n, sprig ; chaffinch
Pine a, smart, brisk ; gay ; fine
Pincen -od nf sprig ; spray
Pincio v, to cover with sprigs
Piniwn, ynau 11, gable end, pine-end
Pinwydd np (-en nf), pine-trees
Pinygl -au n, pinnacle, turret
Pinvglu v, to form a pinnacle
Pioden, piod, Piogen, Piog -od nf
magpie, pie. Piogen y coed, jay
Pipian, Pipianu v, to pipe, to puìe
Pipre nf diarrhoea, lax
Piser -i n, jug, pitcher, can
Pisg np, blisters, bladders, pods
Pisgen nf wheal; linden
Pisgenu v, to blister ; to pod
Pisghvyf n, diabetes
Pisgwrn, yrnod n, pimple, wheal
Pisgwydd np (-en nf), linden-trees
Pisgyrnu v, to break out in pimples
Pistyll -oedd n, spout; cataract
Pistyllio r, to spout out
Piswydd np (-en nf), the spindle-trees
Pitan nc, teat, nipple
Pitw a, minute, petty
Pith -ion n, what is granulated
Pithell -od nf, the shard fish
Piw -od n, dug, udder
Pla. pläu n, the plague
Plad -iau n, flat piece ; plate
Pladren nf one who flaunts
Pladres -i nf, flaunting woman
Pladur -iau nf scythe
Pladuro v, to use a scythe
Pladurwr, wyr n, mower
Plaid, pleidiau nf side, party ; faction ;
sect; partition
Plan, planoedd n, plane
Plan n, plane-tree [tion
Plan -oedd n, ray; scion, shoot; planta-
Planao? -au n, shooting off; meteor
Plane -iau n, plank, board
Planed -au nf shooting body; planet
PLW
Planfa, feydd, Planigfa -oedd nf plan-
Planiad n, shooting ; planting [tation
Planigyn, planigion n, plant, shoot, vege-
Planol a, shooting; planting [table
Plant iip (plentyn n), offspring, children
Plantacb, Plantos np, little children
Plantog a. having children
Planu v, to shoot off; to plant
Plas -au n, hall, palace
Plastr -au n, plaister, daub
Plastriad n, plaistering
Pliiu v, to infect with a plague
Pledren -i nf, bladder
Pledru v, to stretch out
Pledryn -au n, slang, slip
Pleiden -i nf, hurdle, wattling
Pleidgar a, factions, partial
Pleidgarwch n, partiality, partisanship
Pleidiad n, siding with ; partisanship
Pleidio v, to take a part, to side with
Pleidiol a, adherent; belonging to a
party; partial
Pleidlais, leisiau nf vote, suffrage
Pleidleisio v, to vote
Pleidydd -ion n, partisan
Pleiniad n, radiation
Plent -ydd nf, ray ; slide
Plentyn, plant n, child, baby
Plentynaidd a, childish, babyish
Plenydd n, radiance; display
Pleth -i -au nf, plait, braid
Plethbin -au n, bobbin
Plethol a, plaiting, wreathing
Plethu v, to plait, to wreathe
Plicio v, to pluck, to peel, to strip
Plig n, plucking off, peeling
Pling 7î, stripping off
Plingo v, to flay, to strip off
Plisg en (-yn n), shells, husks, pods
Plisgo v, to shell, to husk
Plith n, state of being blended. Ym
mhlith, among
Plitho v, to blend, to be blended or
mixed together
Ploc -iau, Plocyn -au n, block, plug
Plu np (-en nf), feathers, down
Pluad, Plufiad n, feathering, fledging
Plucan n, soft feathers, down
Pludd, &c.=Plydd, &c.
Pluenu v, to plume; to fledge [feathers
Pluf np (-en nf -yn n), plumage,
Plufio, Pluo v, to plume; to deplume
Plufol a, feathering, pluming
Pluog, Plufog a. feathered, fledged
Plw n, what spreads out
Plwc n, space, while; deal [troubled
Plwca 11, spread; plash: a, muddy «
251
POE
Phvng n, plunge, splash t
Plwm n, lead
Plwyf -au -i n, community; parish
Plwyfogaeth nf, parish jurisdiction;
parish settlement
Plwyfogi v. to settle in a parish
Plwyfol, a, parochial
Plwyfoli v, to render parochial
Plwyfolion, Phvyfogion np, parishioners
Plwyn -iau n, maturity; puberty
Plwyno v, to have signs of puberty
Plydd a, delicate ; limber, pliant; soft
Plyddb.au v, to render pliant or soft
Plyddo v, to soften ; to grow Umber
Plyg -ion n, double, fold
Plygain, geiniau », early morn, dawn;
Plygaint n, dawn, day-spring [matins
Plygeiniol a, dawning; matin
Plygiad n, doubling, folding
Plygiant n, duplication
Plygiedydd -ion ?i, tweezers
Plygol a, doubling, folding; bending
Plygu v. to double, to fold, to bend, to
Plym n, what agonizes [stoop
Plymen -au -i nf plummet; flake
Plymio v, to leaden, to plumb
Plymnwyd -au nf struggle, conflict
Plymol a, agonizing, writhing
Plymu v, to cover with lead [greater
Po c, if, by how much. Po mwyaf, the
Pob a, each, every. Bob yn un, one by
Pob n, bake : a, baked [ one
Poban -au nf, oven ; roaster
Pobdy, dai n, bakehouse ; oven
Pobi v, to bake ; to roast ; to toast
Pobiant n. baking, batch
Pobl -oedd en, people
Poblach np, low or common people
Pobli v, to people, to colonize
Poblog a, peopled, populous
Poblogaetfi nf populousness ; population
Poblogi v, to make populous, to people
Poburies -an ///'. baking-woman
Pobydd -ion, Pobur n, baker
Pobyddiaeth nf, art of baking
Poc, Poca, Pocyn n, smack; kiss
Pod n. what is taken in
Podi v, to take in. to comprehend
Podr nf rotten, putrid : in pwdr
Poen -au nf pain, torment, agony
Poenedigaetb nf tormenting
Poeni v, to pain; to suffer pain
Poenofaint n, punishment
Poenol a, tormenting, paining
Poenus a, paining, painful ; toiling
Poenydio c, to torture, to torment ■
Poer -ion n. spittle, saliva
POR
Poerai u, bastard pellitory
Poergarthol «, expectorant. Poergarth-
olion, expectorants
Poeri v, to spit, to expectorate
Poeriant n, salivation
Poerlys en, bastard pellitory
Poerol a, spitting, salivary
Poeryn n. spitter; sycophant, flatterer
Pues -au n, state of being
Poesi v, to be existing
Poeth a, hot. scorching, fiery
Poethder, Poethni n, hptness, heat
Poethi v, to heat, to be heated
Poethiad, Poethiant n, heating
Poethol a, heating, burning
Poethwg n, torridity, aridity
Poethwy n, the razorbill
Poethwyn n, burning ]<assion
Poethwynt -oedd n, homble tempest;
blast ; typhoon
Polio v, to* fix a pole
Polion np (pawl, polyn n), stakes, pole?
Polioni v. to set poles ; to empale
Pen n, what is puffed or blistered
Pona, Ponag c, if not ; should it not ?
Ponar nf puff, pod [unless, except
Pone -iau nf hillock, tump
Poncen nf Poncvn n, small hillock
Poncio v, to swell, to puff, to heave
Pond ad, is it not ? what else ?
Poni, Ponid ad, what not ? is it not? I
Ponio v, to swell, to puff
Pont -ydd. pynt nf, arch, bridge. Poni
yr ysgwydd. the collar-bone
Pontbren -i n, wooden bridge
Poplya np (-en nf), poplar-trees
Por, pŷr n, supreme lord
Porch -oedd n. pig, swine
Porchell, perchyll, Porchellan, Porchell-
yn /i. young pig. little pig
Porchellu v, to bring forth pigs
Porta, fëydd n. pasture, grass
Porfâd n, pasturing
Porfadir -oedd n. ]iasture-ground
Porfäu, Porf'elu, Poriannu i', to depas
Porfel -oedd n, pasture, grass [tun
Porfelydd -ion n. paaturer
Porffor a 6c n. purple
Pori v, to ur)'az". to browse; to eat
Poriadaeth nf agistment
Poriant r», pasturage, browsing
Poriol a. pasturing, grazing
Portreiad n. pattern, sampler, model
Porth, pyrth n, aid, help, second; wha
bears; sustenance; gate, gateway
carriage : nf, ferry ; port
Portha r. to afford aid or help
252
PR A
Porthfa, f ëydd nf Porthle -oedd n, car-
rying-place; port
Porthi, Portbiadu r, to aid, to support;
to feed ; to bear, to convey. Portbi'r
gwasanaeth, to respond (in church)
Porthianna, Porthiannu o, to provide
Porthiannus c/, having support [support
Porthiant, Port-hid », support, succour,
assistance
Porthladd -oedd -au », port, harbour
Porthloedd n, means of support
Porthlys n, porte-mote
Porthmon, myn n, purveyor, drover
Porthmona v, to act as a drover
Porthmonaeth nf purveyance
Porthog -au nf portcullis
Porthol a, aiding, supporting
Portholdeb n, supported state
j Portholi v, to render supporting
Porthor -ion n, porter, doorkeeper
Porthordy. dai n, porter's lodge
Porthorddwy n, aiding of violence
Porthori v, to act as porter
Porthoriaeth nf porter's office
Porthwr, wyr n, provider; feeder; porter
Porthwy n, assistance, support
Porthwys -ion n. ferryman
Pos n, growth, increase
Posel n, curdled milk, posset
Posfardd, feirdd n, preceptive bard
Posiar. ieir nf fattened hen
Posio v, to examine, to po.se
Posned -au », squat; skillet; saucepan
Post, pyst n, post, pillar
Postio v, to put up a post ; to put up on
Pot -iau n, pot [a post
Potel -i nf bottle ; truss
Potelu v, to bottle ; to truss
Poten -i nf, paunch ; pudding
Potenig nf little paunch
Potenog a, having a paunch
Potenu v, to form a paunch
Potes n, pottage, broth, soup
Potio v, to pot ; to tipple
Poth 11, what bulges out; boss
Pothan n, bump, boss; cub
Pothell -au -i nf wheal, blister
Pothellog a, puii'y ; blistered
Pothellu v, to puff; to blister
Pothon n, boss ; cub
Powys n, state of rest
frad n. gentle spread; rub
Praff a, ample ; thick round
Praffder n, thickness round
Praffu v, to thicken in compass
Praidd, preiddiau n 6: c», flock, herd:
booty, prey
PRE
Prain, preiniau n, feast, banquet
Praith, preithiau îj, act, deed;" practice
Franc -iau n, frolic, prank
Prancio v, to play a prank, to caper
Pratio v, to stroke, to coax
Pravv -on n, essay, trial, proof
Prawf, profion n, essay, trial, proof
Prawen if essay; cast (in play)
Prawfaen, feini n, touchstone
Pred n, stray; migration
Preg n, greet, greeting
Pregawtnen nf preachment
Pregeth -au nf sermon
Pregethiad n, preaching
Pregethu v, to preach
Pregethwr, wyr ii, preacher
Pregethwriaeth nf homiletics
Preidio v, to migrate
Preiddin a, gregarious; rapacious, of
prey [to predate
Preiddio v, to herd, to collect a herd;
Preiddwal if resort of a herd
Preinio v, to carouse
Preithig a, belonging to practice
Preithio v, to practise
Prelad -iaid n, prelate, bishop
Pren -au -iau n, tree, timber ; wood
Prenfol -au n, wooden chest
Prenial n, coffer, shrine
Prenio v, to timber ; to bar
Prenol -au n, busk of stays
Prensaer, seiri n, carpenter
Pres -i n, what is quick, sharp, or smart ;
haste; brushwood; fuel; anything
strewed ; crib ; place of resort ; "brass
Pres a, quick, hasty; busy; sharp;
overrunning ; frequent : present
Preseb -au n, crib, stall
Presel -au -i n, place overrun ; brake
Preselu v, to be overrun or foul
Preselyn n, brake, thicket
Presen nf the present ; this life
Prcsenuol a, imminent ; present
Presennoldeb n, presence
Presennu v, to make present
Present n, present state
Presol a, imminent; quick
Prest n, quickness, smartness
Prest a, ready, quick ; soon
Prestl a, ready, smart, fluent
Prestlaidd a, apt to prattle
Presu v, to hasten ; to frequent
Preswyl n, being present or ready; tar-
rying ; habitation
Preswylfa, fèydd nf place of residence
Preswylfod nf dwelling-place
Preswyliaeth nf habitation
253
PRI
Preswylio v, to fix an abode
Preswyliog a, having resort
Preswylydd -ion n, inhabitant
Pri -on n, origin, what is primitive
Pric -iau n, stick ; broach
Prid ii, price, value ; ransom : a, valua-
ble, precious, dear
Pridiant n, ransoming
Pridio v, to set a price ; to ransom
Pridiol a, equivalent; redeeming
Pridioldeb », equivalence
Pridwerth ?t, price of ransom
Pridd -ion 71, mould, earth, soil. Llestri
pridd, earthenware
[clod
Priddell -au -i nf, mass of earth, tile
Priddellog a, consisting of masses of
earth; glebous
Priddellydd -ion n, tile maker
Pridden -i nf earthen vessel
Priddfaen, feini n, brick; burnt tile
Priddgalch n, calcareous earth
Priddgist 71, potter's clay
Priddin a, of earth, earthen
Priddlestri 7ip, earthenware utensils
Priddlyd a, mixed with earth
Priddlydu v, to become earthy
Priddo v, to cover ; to cover with earth ;
to become earth
Priddol a, of mould, of earth
Priddred n, earthly state
Priddyn n, what is formed of earth
Prif a, prime, principal, chief. Prif
ddinas, metropolis
Prifachos -ion n, primary cause
Prifansawdd, soddion n, primary quality
Prifder 71, primeness; origin [bard
Prif-fardd, feirdd n, chief or primitive
Prif-ffordd, fFyrdd nf high road, high-
Prifio v, to thrive, to grow up [way
Priflad n, supreme blessing
Prifles 71, chief good
Priflys -oedd n, supreme court
Prifnawd n, original habit
Prifnod -au 71, prime point ; epoch
Prifoed n, primitive age
Prifran -au nf primary division
Prifred 71, primary course
Prifsymmudai nc, prime mover
Prifwyd n, chief sin
Prifysgol -ion nf university
Prill -ion -iau n, little brook, rill
Prin a, scarce, rare, scant, spare: ad,
scarcely, barely, hardly
Prinder, Prindra n, scarcity, want
Prinhau v, to make or grow scarce
Print -iau n, what forms a notch; print
Printio v, to imprint, to print
PRW
Prinwydd np (-en nf), scarlet oak
Priod a, appropriate ; proper, fit: owned:
married [ consort
Priod nc, married person, husband, wife
Priodadwy a, marriageable
Priodas -au nf marriage, wedding
Priodasgerdd -i 7if epithalaminm
Priodasol a, matrimonial
Priodfab, Priodasfab, feibion n, bride-
groom
Priodferch, Priodasferch, -ed 7if bride
Priod i v, to marry, to espouse
Priodol a, proper, appropriate ; married
Priodoldeb, Priodolder n, appropriate-
ness, propriety
Priodoledd -au 7if attribute
Priodoli v, to appropriate, to attribute
Priodoliaeth nf attribute, property
Priodoliaethu v, to attribute
Priodor -ion n, proprietor ; native
Priodori v, to be a proprietor
Priodoriaeth nf proprietorship
Prion up (-yn «), origination; imps
Pris -iau 71, price, value, rate
Prisio i\ to value, to price ; to prize
Pro «, what is across or against
Probwyllau np (probwyll 71), transversi
bars of a plough handle
PRY
Prwysg, Prwysgl n, what is impending
or surmounting
Frwyso v, to protrude
Prwyst n, what causes anxiety
Prwysti n, anxiety, solicitude
Prwysti a, tumultuous, bustling
Prwystlo v, to bustle, to agitate
Pry -oedd n, produce, food, victuals
Pryd -iau n, period, season, time; meal
time; meal; aspect
Pryd ad, seeing that, as it is, whilst;
Pryder «, anxiety, solicitude [when
Pryderi n, anxiety, deep thought
Pryderol, Pryderus a, anxious, solici-
tous; provident; thoughtful
Pryderu v , to be anxious
Prydfardd, feirdd n, recording bard
Prydfawr a, magnificent, grand
Prydferth a, handsome, comely, beautiful
Prydferthedd, Prydferthwch n, comeli-
Prydferthu v, to render comely [ness
Prydiaith nf poetical language
Prydio v, to fix a season
Prydiol a, timely, seasonable
Prydlaeth n, milk drawn at one time
Prydlawn a, seasonable, opportune
Prydlonder a, seasonableness
Prydlonhau v, to become seasonahle
Prydnawn -au n, the afternoon [dinner
Prydnawnbryd -iau, Prydnawnfwyd n,
Prydnawngwaith n, one afternoon
Prydnawnol a, of or for the afternoon;
Prydred n, chronology [evening
Prydu v, to delineate; to poetize
Prydus a, comely ; seasonable
Prydydd -ion n, poet ; delineator
Prydyddes -au nf poetess
Prydyddiaeth nf poetry
Prydyddol a, poetic, poetical
Prydyddu v, to compose poetry
Prydd -ion n, what is productive ; dale
Pryddest -au nf, poem ; poetics ; metre
Pryddestawd n, poetical composition
Pryddestu v, to compose metrically
Pryddhau v, to become luxuriant or
teeming
Pryddineb n, luxuriance [worm
Pryf -ed n, what is generated ; vermin ;
Pry fad, aid n, animal; vermin
Pryfedu v, to breed worms
Pryfeta v, to hunt vermin
Pryfig «, having worms
Pryfyn n, worm
rryfflau n, spreading out; radiation
Ëryffẁn a, excellent, superior
'ryffwnt n, source of spreading ; centre ;
^ylcu n, fluent utterance [principal
PUN
Pryn n, take; purchase; merit: a,
bought, purchased
Pryned n, what takes hold ; hand
Prynedigaeth nf redemption
Pryngar a, inclined to purchase
Prynol a, purchasing, buying [deem
Prynu v, to take hold ; "to buy ; to re-
Prynwr, wyr, Pryniawdwr, wyr, Pryn-
iawdr, odron n, buyer, purchaser, re-
deemer
Prys -oedd n, covert, brushwood
Prysedd n, place of resort [of resort
Pryseddfa -on, Pryseddfod -imnf, place
Pryseddu v, to resort ; to dwell
Prysel -au n, covert, brake
Pryselu v, to become braky
Prysg -au n, what is over; brushwood
Prysgl -au n, copse ; brushwood
Prysgliach np, stunted ti-ees
Prysglwyn -i n, copse
Prysgoed, Prysgwydd np, brushwood
Prysgyll n, hazel copse
Prystell nf tumult, uproar
Prystellach v, to raise an uproar
Prysu v, to form a resort o/covert
Prysur a, busy, diligent; serious
Prysurdeb, Prysurwch n, assiduity,
haste ; state of haste
Prysuro v, to make haste, to hasten
Puch -ion n, sigh ; grant
Puchiant n, sighing; earnest desire
Pucho v, to sigh ; to pant ; to long ; to
desire
Pul -on n, what tends to straiten
Pum a, five
Pumbys a, five-fingered
Pumcanfed a, five hundredth
Pumcanmil n, five hundred thousand
Pumcant n, five hundred, 500
Pumdalen nf, cinquefoil : a, five-leaved
Pumdeg a Sen, fifty, 50=Deg a deugaiu
Pumdegfed a, fiftieth
Pumllyfr n, the Pentateuch
Pummed a, fifth
Pummil n, five thousand, 5000
Pumnalen nf cinquefoil
Pumochr -au n & a, pentagon
Pump -au n, five, 5
Pumplyg a, quintuple, fivefold
Pumran a, quinquepartite
Pumsill a, of five syllables
Pumtant n, pentachord
Pumtro a, of five turns or times
Pumwaith ad, five times
Pun n, what is equal or even; a, equal,
equivalent [twenty shillings
Punt, punnoedcl, pucnau nf pound.
255
PWY
Pur 11, what is pure : a, pure
Pur ad, essentially; very
Purdan ft, purgatory
Purdeb, Puredd ft, purity; sincerity
Puredigaeth nf purification
Puredigol a, purificatory
Pureidilio v, to render pure
Puren -au nf sitting-screen
Puriannol a, puriticative
Puriannu v, to purify
Puriant n, purifying
Purion ad, purely ; very well
Parian a, purely clean
Puro v, to purify, to cleanse
Purol a, purifying, cleansing
Putain, einiaid nf whore, harlot
Puteindra n, whoredom, concubinage
Puteindy, dai n, bawdy-house
Puteinig a. whorish, adulterous
Puteinio v, to go a whoring: to commit
Puteiniol a, meretricious [fornication
Puteiniwr, wyr n, whoremonger
Pw i, pugh ! "tush ! pshaw
Pwca -od ft, hobgoblin ; fiend
Pwci, Tod it, hobgoblin, goblin
Pwd n, rot; rot in sheep; sulltms
Pwdr m, rotten, corrupt: /podr
Pwdu v, to pout, to be sullen
Pwff, pyrhau 11, puff, sharp blast
Pwffio v, to come in puffs
Pwg 11, what pushes or swells out
Pwng, pyngau », cluster; crop
Pwnga n. gathering; wheal
Pwngo v, to team ; to cluster
PwngoÌ a, teeming; clustering
Pvvl 'in, blunt, obstuse; dull: /pol
Pwl, pylau n, ht, attack, paroxysm
Pwll, pvllau n, pool; puddle
Pwmp n, round mass, lump
Pwmpio v, to thump, to bang
Pwmplo v, to boss, to knob
Pwmplog a, bossed, knobbed
Pwn, pyuau ft, pack; burden
Pwnc, pynciau n, point, subject; note
Pwnio v, to burden ; to bang
Pwnt n, aggregate; reservoir
Pwr n, what extends; worm
Pwrcas -au n, purchase
Pwrcasu v, to purchase, to buy
Pwsach v, loud outcry
Pwt, pytiau ii, any short thing
Pwtan, Pwtog nf squat female
Pwtian v, to keep poking
Pwtio v, to push, to poke
Pwtwn ii, liquor; whi.skey
Pwtyn n, short round body
Pwy -on it, beat ; butt
PYL
Pwy ad, in advanced position
Pwy/m, who. Pwy bynag, whoever
Pwyadur -on n, pestle
Pwjdl -ion ìì. impulse; rea^
wit, discretion. Gan bwyll, gentlv
carefully, by degrees
Pwyll a, impelling, forward
Pwyllad -oedd n, impulse; reason
Pwyllgor -au it, committee
Pwyllig a, rational; discreet
Pwyllineb n, rationality
Pwyllo v, to reason; to consider
Pwyllog, Pwyllus a. rational, considerate
Pwyniad -au ii, Pwyned nf. spike, skewer
Pwynt -iau n, point; plight
Pwyntel -i n, pencil; brush
Pwyntio v, to point ; to perfect ; to fatten
Pwyntl -au n, pointed end
Pwyo v, to beat, to batter, to pound
Pwyol a, beating, battering
Pwys -an h, state of rest ; weight : pound
Pwysel -i it, busìiel [weight
Pwysfawr a. weighty, momentous
Pwysi », weight, heaviness
Pwy.-ig o, pressing; weighty
Pwyso v, to press, to weigh
Pwyth -au -on n, point; stitch; gift at
a bidding. Talu pwyth, to retaliate
Pwytho r. to thrust in; to stitch
Py a, what=Pa. Py rag, wherefore,
Pybl n, energy, vigour
Pyblu v, to invigorate [why
Pybyr a, strenuous, stout, vigorous
Pybyru «, to take courage
Pybyrwch ft, stoutness, vigour
Pyd a, dangerous
Pyd -iau -oedd n, pit; snare; danger
Pydew -au n, well ; spring ; pit
Pydol a, snaring; perilous
Pydoldeb n, dangerousness
Pydredd n, rottenness, putridity
Pydru v, to rot, to putrify
Pydd ii, state of running
Pyddu v, to run or spread out
Pyg ii, pitch, rosin of pine
Pygliain. li'ciniau ft, pitch plaster
Pygliw -iau ?t, pitch colour
Pyglys ft, the wild fennel
Pygo, Pygu v, to cover with pitch
Pygwydd np (-en nf), pine-trees
Pyngu v. to teem, to cluster
Pyledd, Pyli ft, bluntness: dullness
Pylgain, Pylgaint ft, dawn of day ; matins
Pylongl -au nf obtuse angle
Pylor -ion ft, dust, powder
Pylori v, to powder, to pulverize
Pyloryu n, grain of powder
2-56
RHA
Pylu t, to blunt; to grow dull
Pyllu v, to pit; to form into a pit
Pymthega& », fifteen, 15
Pymthegfed a, fifteenth [nos
_iio.s -au nf, fortnight=Pythef-
Pyna. Pynag ad, otherwise: a, soever
Pynas -au nj, tribe, nation
Pyncio p, to note: to descant
.
k-borse; dam
den, to iiiad
Pyniol ... iding
k-saddh
Pyniori, Pynori v, to put >n a load
Pyr c». what spires: fir: -id, forward
Pŷr np, lords: « por [toward
Pyrchwyn, Pyrgwyn n, crest of a helmet
Pyrdwyo v, to point forward [or plume
Pyrwydd >//> (-en nf), spruce
JPys np (-en ></'). pease, pulse
Pysg -od en, fish: «, pysgodyn
Pysglud re, isinglass, ichthyocol
Pysgodfa -oedd nf fishery
Pysgpdlyn -oedd -an n, fishpond
Pysgodyn, py.-god re, single fish
Pysgol a. piscatory, of fish
P.vs_ ita i', to fish, to angle
SPysgotwr, Pysgodwr, wyrn, fisherman
Pysgydd -ion », ichthyologist
Pysgyddiaeth nf ichthyology
Pystylad n, restless motion
rystyled v, to be agog; to caper
Pystylwyn -an n saddle crupper
Pyth -oedd re, period; world: ad, ever,
Pyth ethos -au nf fortnight [never
Pythol (í. for ever. eternal=Bythol
Python re. system of the world
Pythori v, to be anxious
Pyw -ion re, member, limb
Pyw a, in order; complete; perfect
Rhae n, force: control, constraint
Bhabu v, to control, to check [spine
Rhae -au n, what is opposite; wrest
fore, from; for=Rhag
Bhaca -on nf, spectacle, show: re, rake
iRhacai, eion, Rhacan -au re, rake
Rhaeanu c. to rake, to scrape
fihaciant n. advancement
Bhacio v, to come forward
jRhaco, Rhacw ad, yonder, there
Rhactal -au re. frontlet, frontpiece
Rliach re, what is forced out
Ehad -au re, grace, favour
Rhad a, free; gratuitous; cheap
17
irtuous
Rhadfertn a, beneficent
Rhadferthwch re, beneficence
Rhadforedd n, graciousness
Rhadlav i .\ind; serene
Rbadlonaeth nf, Rhadlondeb n, gra-
Rhadloni >\ to be inachms [ciousness
gift
:'
Rhadweh]
ce g >inj on
lint; battle
m nt, inclination
.fusion
Rhafnwydd np (-en nf). buckthorns
Rhafol np, service-tree berries
Bhafon np. berries growing in clusters:
service-tree berries
Rhafu v, to spread, to diffuse
RbafF-au, RhaiFan nf rope, cord
Khaffio », to rope, to make a rope
Rhag -ion re, front, van; entrance
Rhag pr, before, against: from; lest:
px, pre-, fore-, ante-, before. Rhag
yna, thenceforward. Rhag yno, thence-
forth. Rhag may be prefixed to verbs
and their derivatives generally, as : —
Rhagachub, to get foremost. — ad-
rodd, to relate beforehand, to rehearse.
— agori, to open before. — agweddu, to
preform. — alw, to call beforehand.
— ammheu, to doubt beforehand. — an-
ion, to send before. — arfaethu, to pre-
destinate, to predispose. — arganfod,
to foresee. — arwain, to lead before.
— ateb, to reply beforehand. — attal,
to withhold. — barodi, — barotoi, to
prepare before. — benodi, to predeter-
mine- — brofi, to foretaste. — brynu,
to forestal. — bwyso, to weigh before
— chwedlu, to prologue. — chwilio, to
search before. — debygu.to presuppose.
■deimlo, to feel beforehand. — der-
fynu, to predetermine. — drefnu, to
preordain. — dybio, to preconceive.
— ddangos, to premonstratè. — ddar-
bodi, to provide before. — ddarlunio,
to prefigure. — ddarmerthu, to prepare
beforehand. — ddarparu, to furnish
before. — ddeall, to understand before.
— dderbyn, to receive before. — ddewis,
to choose beforehand, to pre-elect. —
ddiogelu, to secure beforehand. — ddir-
nad. to presurmise. — ddodi, to prepose,
to prefix. — ddyddio, to antedate. —
ddywedyd, to furetel; to gainsay. —
edrvch . to look before. — erchi, to prere-
25?
RHA
(Sec Rhag px.)
RHA
quire. Rh'agetholi, to pre-elect» — farnu,
to prejudge. — flaenu, to precede, to
go before. — foddio, to please before-
hand. — fyfyric-, to premeditate. —
fyned, to go before. — fynegu, to pre-
nunciate. — fyrhau, to foreshorten.
— ganfod, to foresee. — ghido, to heap
before or in front. — glywed, to hear
before. — haeddu. to premerit, — holi,
to examine before. — lama, to step be-
fore. — lefain, to proclaim. — lewychu,
to illume before. — lunio, to preform ;
to provide. — nodi, to mark before.
— noethi, to mark bare before. — osod,
to set before. — redeg, to forerun, to
precede. — reithio, to deliberate. —
rithio, to dissimulate. — ruthro, to
rush forward. — rwymo, to bind be-
fore. — rwysfero, to preclude. — rybuddio,
to forewarn, to premoDÌsh. — sefydlu,
to pre-establish. — sylwi, to remark
beforehand. — syllu, to look forward.
— Bjnied, to premeditate. — weini, to
erve before. — wcled, to foresee. —
werthu, to sell previously. — wirio, to
certify before. — wybod, to foreknow.
— ymegmo, to pre-exert one's self. —
ymgais, to attempt beforehand. — ym-
guddio, to hide one's self beforehand.
— ymlid, to pursue before. — ymorch-
estu, to exert one's self beforehand.
— ymroddi, to pre-resign. — ymrwymo,
to' bind one's self beforehand. — ys-
tumio, to mould into form beforehand.
— ystyrio. to precogitate
Rhagadail, eiliau nf out-building
Rhagadrodd -ion n, preface
Rhagaddewid -ion nf previous promise
Rhaf addfed a, precocious
Rhagafael -ion n, previous hold
Rhagangen -ion nf prior necessity
Rhagair, eiriau n, leading word
Rhagamcan -ion », prenotion
Rhagammod -au nf previous agreement
Rhagamnaid, neidiau nf previous signal
Rhagamser -oedd -au n, previous time
Rhagansawdd, soddion «., prior quality
Rhagaraeth, areithiau nf preface; pro-
legomena
Rhagarawd, odion nf exordium
Rhagarchwaeth -au n. foretaste
Rhagarfaeth -au nf predestination
Rhagarfog re. forearmed
:
i
RhagafRvy -on ..
Khagamawdd nf. plough tail
Rhagarswyd n, previous dread
Rhagarwedd nf predisposition
Rhagarwydd -ion nf prognostic ; symp-
Rhagateb -ion n, prior answer [torn i
Rhagattal n, withholding
Rhagawd, odion n, going before; going
against ; opposition
Rhagawd v, to go before; to stop
Rhagawdl, odlau nf leading rhyme
Rhagawd a, opposite, opposing
Rhagbenaeth -laid n, vicegerent
Rhagborth, byrth n, outer gate
Rhagbryder n, jjrecaution
Rhagchwaeth n, foretaste
Rhagchwareu -on n, prelude
Rhagchwegr -au nf grandmother-in-law
Rhagchwegrwn n, grandfather-in-law
Rhagdal -ion n, payment beforehand
Rhagder n, advanced post
Rhagdestyn -au n, preliminary theme
Rhagdraethawd, odau n, prolegomena
Rhagdy, daJ ». outhouse
Rhagdyb -iau nf preconceit
Rhagdyn n, fore-draught
Rhagdyst -ion n, prior witness [tooth
Rhagildant, ddannedd, ddaint n, fore-
Rhagddarlun -iau », prefiguration
Rhagddarn -au n, fore-piece
lîhagddawd, ddodion, ddodau n, prefix
Iihagddawn, ddoniau «, previous gift
Rhagddelw -au r.f prototype
Rhagddewis -au nf previous choice
Rhagddirnad », presurmise
Rhagddodiad, iaid n. preposition, prefix
Rhagddodiad -au n, preceding position;
prefixing, affixing
Rhagddrws, ddrysau n, outer door
Rhagddychymmyg -ion re, presupposal
Rhagddyled -ion nf prior debt
Rhagddywediad re, gainsaying, contra-
Rhagenw -au n, pronoun [diction
Rhagenwol a, pronominal
Rhagfarn -au nf prejudice
Rhagfed a, foremost, anterior
Rliagfeddiant, iannau n, preocupancy
Rhagfeddyliad re, precogitation
Rhagrias re, foretaste
Rhagfod n. prior existence
Rhagfoel a, bald before
Rhagfraint, freintiau re/, prerogative
Rhagfrawd. frodau nf prejudication
Rhagfur -iau n. contramure
Rhagfwriad n, forecasting
Rhagfyr n. December ,
Rhagffysg ■•.-. forward haste
-au nf. advance work
d -au -Vdd nf former fame
RHA
(See Rhag px.)
RHA
Rhaggymmeriad ra, prolepsis
Rhagìianfod ra, pre-existence
Rhagial v, to controvert
Rhaglafar a, prolocutory
Bhaglaw -iaid ra, deputy; lieutenant
Rhaglawn n. first filling in
Rhaglith -iau -oedd ra, prelection, preface
Rhaglofydd -ion ra, vicegerent
Rhagluniaeth nf providence
Rhagluniaethol a, providential
Rhaglyd ra, forecast ; providence
Rhaglym a, sharp-fronted
Bhaglys -oedd ra, court leet
Rhaglyw -iaid ra, deputy governor; pre-
Rhaglywiaeth nf prefecture [feet
Rhagneuadd -an nf. anteroom
Rhagodfa -on nf ambuscade
Rhagodi v, to get before
Rhagofal -on ra, precaution
Rhagolwg, ygon n, prospect ; foresight
Rhagor -ion -au n, superiority; differ-
Rhagorddwyn a, excellent [ence; more
Rhagorfraint, freintiau nf prerogative
Rhagorgamp -au nf superior feat
Rhagori v. to excel, to surpass
Rhagoriaeth, Rhagoriant n, excellence
Rhagorineb n, superiority [difference
Rhagorol a. superior, excellent
Rhagoroldeb n, excellence
Rhagraith, reithiau nf deliberation
Rhagred -ion nf prior course
Rhagrediad rt, forerunning
Rhagrith -ion n, hypocrisy
Rhagrithiant ra, simulation [crite
Rhagrithiwr, wyr n, dissimulator, hypo-
Rhagsail. seiliau nf prior foundation
Rhagsain, seiniau nf leading sound
Rhagu v, to get before; to oppose
Bhagwahan n, leading division; term
Rhang nf content ; fulfilment
Rhangu v, to fulfil ; to satisfy
Rhaha, Rhahawd n, forcing ; impulse
Rhai np, few : a, some
Rhaiad n, radiation
Rhaiadr, rheieidr, -au nf cataract
Rhaiadru v, to spout out
Rhaiadu v, to radiate, to ray
Rhaib, rheibiau nf snatch ; greed
Rhaid, rheidiau n, need, necessity
Rhaid «, needful, necessary
Ehaidd, rheiddiau nf ray ; spear
Rhaien nf ray, skate
Rhail, rheiliau no, rail; paddlestaff: s
Rhain era, lances, spears [rheilen
Rhain a, tending forward
Rhaint ra, what is pervasive
Rhaith, rheithiau nf right; law; jury
Rhal -oedd ra, character, disposition
Rhalu v, to characterize
Rhamant -au nf token ; metaphor; ro-
Rhamant a, exalting; romantic [mance
Rhamanta v, to use' hyperbole
Rhamantol, Rhamantus a, romantic
Rhamp ra, running out
Rhamu v, to rise ; to soar
Rhan -au nf part, share, portion, di-
vision, section. Mewn rhan, partly
Rhan ad, on the part of; because
Rhanc n, desire, craving: a, content;
satisfactory
Rhancol a, craving, wanting
Rhancbodd ra, satisfaction
Rhancboddiaeth ra. enjoyment
Rhancu v, to crave, to want
Rhandir -oedd nf region; shareland;
Rhandy, dai ra, house-room [district
Rhanedigaeth ra/, distributiou
Rhanedigol o, distributive
Rhangymmeriad ra, participle
Rhanu v. to part, to divide
Rhasg nf slice, shave
Rhasgl_-au nf sheer; draw-knife
Rhasglio v, to use a sheer
Rhath ra, cleared spot; plain
Rhathell -au nf rasp, rough file
Rhathellu v, to use a rasp, to rasp
Rhathiad ra, rubbing off
Rhathlyn -oedd -au ra, embrocation
Rhan, rheuau nf band, chain
Rhaw -iau. rhofiau nf shovel, spade
Rhawaid, eidiau nf shovelful
Rhawbal -au nf iron-edged shovel
Rhawbalar nf delving-spade
Rhawch ra. what is extreme
Rhawd -au nf course, route ; crowd
Rhawden nf footstep, path
■I J 9
Rhagwahannod -au ra & nf semicolon
Rhagwan, Rhagwant, -au ra, leading
division
Rhagwas. weision ra, deputy servant
Rhagwedd -au nf presence
Rhagwisg -oedd nf foregarment
Rhagwn ra. scarecrow
Ehagwyliodaeth nf foreknowledge
Rhagwyneb a, forthcoming: pr, in pre-
Bhagwys -iau nf premonition [sence of
Ehagymadrodd -ion ra, preface
Rhagymddwyn n, prolepsis
Rhagvnys -oedd nf adjacent isle
SJiagyrwedd -au nf. threatening aspect
^hagysgrif -au nf prescript
iRhagystafell -oedd nf antechamber
nf foremost layer
RHE ___
Rhawdd re, what is clear
Rhawel re, what is clustered
Rhawffbn, BVn nf shovel handle
Rhawg c(/ foi a long while
Rhawio v. to sliovel
Rhawlech -i nf slice, shovel
Rhawn i . hair; horse-hair.
Rhawn yr el ol, stonewort
Rhawnu v, to grow to long hair
Rhawnyn re, single hair
Rhawol ??, cluster, bunch
Rhawr, rhorau if. roar, loud noise
Bhawter re/ tumultuous rout
i p, to hurry on
Rbawtb re, gr« á: ". greedy
like -on a/, swift motion, run
Rue a, fleet, speedy; active
Rhead nf, running; currency
Rheadu v, to cause a running
Rhean nf streamlet, rill
Rheawl a, running, current
Rheb n. run by, going off'
Rhebydd -ion v. d»solator
Rhecio v, to hackney [ravages
Rhechdor, dyr n, what breaks out or
Rhed -ion vf. course, race, run
Rhedain p, to keep running
Rhedant, aint re, courser, racer
Rhedeg vf, run : a. running
Rhedeg, Kiu-du v. to run, to race
Rhedegfa, fëydd vf. race-course; race
Rhedegfarc,h, feirch n, race-horse
Rhedegiad re, running, race
Rhedegog c running, current
sgydd -ion, Rhed
ydd -ion n, runner, ,
Rhedfa, fëydd if course, run
i, long snout
Rhediad re, running
Rhediant re, currency; course
ning
Rhedusino, iaid n, wani
Rhedẁas, weisiou re, running footman
Rhedweli, iau »f artery
Rhedyn rep (-en vf"). fern
Rhedyha v. to gather tern
Rhedynach, Rhedyniach «/>, small strag-
gling fern
E re/J fern brake
Rhedynog a, abounding with fern
aos -ydd ere, small fern braki
i », joint, articulation
Rheddiad n, ■Minting
i Rlieibg ->
[Rhefol a. thickening; aggregating
Rhefr -an re, anus, rectum; fundament
Rhefrog n. Urge-bottomed
Rhefrofch -ion re, clyster, enema
Rhefrrwym re, costiveness : a, costive .
thicken round
Rheffvn -au n. small rope
gift, donation
Rh< g -au • cation
V, to keep muttering
ility, bounty _
. quail
fëydd "f curse; malediction
n to cursing
Rhegu r. to consign; to curse
Rheng -oedd nf row. rank
I re, setting in a row
Rheian -au nf .streak, stripe
Rheianu p, to streak, to stripe
-au re/| witch, charmer
• b nf witchery
Rheibiadn v. to fascinate, to bewitch
Rheibiadus a. fascinating; rapacious
Rheibiaeth witchery
Rheibiant re, forcible possessing
Rheibio v, to seize, to catch; to capti-
vate, to bewitch, to fascinate
Rheibiol a, seizing; bewitching
Rheibioldeb n, seized state [fascinator
Rheibiwr, wyr n, spoiler; depredator)
■/. rapacious, greedy; of prey
Rheidedd re, necessity, want
Rheidiannu v. to necessitate
Rheidiant re, necessity, need
Rheidio r. I to need
Rheidiol (/. necessary, needful
Rheidiol riness
Rheidioli v, to render needful
a, necessitous, needy
need
Rheiduso p, to render needy
Rheidnsyn, rheidusion re, pauper
Rhefddin a. radiating; profuse
> r. to radiate; to dart [ating
. darling; radi-
np, radiata. I
. J awe
Rheilen, rheiliau nf single rail
Rheiliibrdd, ftyrdd* nf railway, railroad
Rheinio /•, to throw a lance
IRheio r. ■ Jeain
Rheithbrawf, brofion u. trial by jury ■
Rhef-au nf bundle': o, bundled; thick Rheitheg nf, canon of speech; rhetoric
tbout Rheithfawr a, greatly just
ut ". thickness, bulk Rheithiad v. regulation
puffy | Rheithiadol a, canonical
26a
RHE
RH1
Rheithiadur -on n. regulator; canon
Rheithio v, to fix a law. to regulate
Rheithiol a, established as law
Rheithioreg nf rhetoric
Rheithiwr, wyr «.juryman
Rheithlyfr -au n, code
Rheithor -iaid n, rector
Rheitbysgrif -au nf, bill (in Parliament)
Rhelyw n, trail ; residue, the rest
Rhem n. what runs out
Rhemiad n, running out
Rhemiad n, muttering, murmur
Rhemmwth n. gorbelly; glutton
Rhemog nf swelling paunch
Rhemp nf, excess ; frenzy : a, bewitched,
Rhempiad n, infatuation [crazy
Rhempian v, to snatch greedily
Rhempio v, to run to excess
Rhên n, the supreme, the Lord
Rhen nf brook, rivulet
Rhenc -iau nf row. rank
Rhencio r, to place in a row
Rhent -i n. income ; rent
Rhentu i\ to get income ; to rent
Rheol -au nf, rule, order
Rheolaech, Rheoledigaetb nf regulation
Rheolaidd a, orderly, regular
Rheoli r, to order, to sway, to rule
Rheolus a, orderly, regular
Rheolwr, wyr n, one who orders ; ruler
Rhes -i -au nf row, rank
Rhesel -i. Rhestl -au n, rack, grate
Rheseiu r, to form a rack
Rhesio v, to set in a row, to range
Rhestog -au nf. plaited work; mat
Rhestr -i nf, array, order, rank; list
Rhestredigaeth nf arrangement
Rhestrig nf row, range
Rhestrog a, rowed; plaited, matted
Rhestrol a, ordinal ; arrayed
Rhestrn v, to range; to marshal
Rhesu v, to place in a row. to range
Rheswm. yinau n. reason, sense
Bhesymeg nf logic
Rhesymol a, rational; tolerable
Rhesymoldeb n, rationality
iRhesymoliaeth nf rationalism
Bhesymolig a, rationaiistic
Bhesymolwr, wyr, Rhesymoliad, iaid nt
rationalist
Rhesyinu v, to reason, to argue
Rhethr -au, Rhethren nf lance, pike
Rhê'u v, to run about; to move
Rheuedd a, activity, agility
Rheufedd n, affluence, plenty
Rhew -oedd n, what is sli-
ppery
Rhewi v. to freeze ; to be freezing
frost
Rbewin -au // downfall, ruin
; Rhewino i\ to ruin, to destroy
Bbewllyd, Rhewlyd «, frosty, freezing
Rhewydd n, wantonness : lust : a, wan-
ton; lustful
Rhewogydd np, frosts
Rhewyddu v, to satisfy lust
Rhewyn -au n, drain, gutter
Rhewys a, wanting, lusting
Rhi -au -on n, what is specific ; chief
Rhiaidd a, notable, pre-eminent
Rhial nf, original lineage: a, noble
Rhialtwch, Rhialltweh n, splendour,
i, state
Rhiallu -oedd n, one hundred thousand
Rhian -edd -od, Rhiain nf, dame, lady
Rbianaidd o, feminine; female
Rhianon nf goddess, nymph
Rhiant. aint nc, parent, source
Rhico v, to tear, to rend (=Rhwygo) ;
to brag, to boast
Rhiol «, noble, royal
Rhib -ion a, streak; dribblet
Rhibib -au nf reed pipe; hautboy
Rhi bin -iau n, scanty row, streak
Rhibio v, to streak; to dribble
Rhic -iau n, notch; groove
Rhicio v, to notch ; to groove
Rbiciol a, notching: grooving
Rbid -iau n, drain; semen
uhi'l t<s np) fringes
Rhidio v, to dram; to secrete
Rhidyll -iau n, riddle, sieve
Rhidyllio v, to riddle, to sift
Rhidys -au n, drain; rill
Rhidysio v, to flow dribbingly
Rhidd -iau », centre; obstacle
Rhiddio v, to centre ; to repe)
Rhiedd n, governance
Rbieddu v, to act as a chief
Rhiein'iaeth nf parentage
Rhieiniol a, feminine
Rhieni np, ancestry, jparents
Rhieni'ol a, parental
Rbies -au nf dame, lady
Rhif -au n, number; what divides
Khifeb -ion nf figure, numeral
Rhifedi n, number
Rhifedi np, numbers : s rhifed
Rhifed igaeth nf Rhifiant n, numeration
Rhifedydd -ion, Rhifiedydd -ion n, nu-
merator [arithmetic
Rhifedyddiaeth nf art of numbering.
Rhifed d a, numerousness
Rhifiad n, numbering, counting
Rhifiannol a, numerary
iRhifiannu v. to numerate
261
RHI
Rhifiog a, numerous, many
Rhifnod -au nftk n, numeral
Rhifnodiad n, numeration
Rhifnodol a, numerical, numeral
Rhifo, Rhifnodi v, to numerate, to num-
ber, to count, to reckon
Rhif'ol a, numeral, numerical
Rhifyddeg, Rhifyddiaeth nf, arithmetic
Rhifyn -au n, single number, number
Rhiff -iau n, what divides or parts
Rhifft n, what is divided, rift
Rhig -au n, notch, groove ; the pillory
Rhign -au n, notch, groove
Rhignedd n, notched part
Rhigo v, to notch, to groove
Rhigod -au n, pillory
Rhigol -au nf groove ; trench
Rhigoli v, to groove ; to trench
Rhigolydd -ion n, groove plane
Rhigwm, ymau n, long row ; rote ; rhyme
Rhigymu v, to say by rote ; to rhyme,
to versify
Rhigymwr, wyr n, rhymster
Rhing n, creak, clink
Rhingwar n, clamp
Rhingyll -od n, Serjeant; beadle; bailiff
Rhingyllaeth nf serjeantship
Rhil -ion n, interstice
Rhill -iau nf, row; trench; drill
Rhillio v, to row ; to drill
Rhim -iau n, rim, edge
Rhimio v, to rim, to edge
Rhimp -iau n, rim, extremity
Rhimpyn -au n, extremity ; rhyme
Rhimyn -au n, rim, edge
Rhimynu v, to form a rim
Rhin -iau -ion nf, what pervades ; chan-
nel; virtue; secret; charm
Rhine -iau nf creak ; gnash ; quail
Rhincian, Rhincio v, to creak; to gnash
Rhinciol a, creaking; clacking
Rhincyn n, creak, clink, gnash ; clack
Rhinfawr a, greatly endowed
Rhinio v, to endue with a virtue ; to use
Rhiniol a, mysterious, secret [mystery
Rhinon nf pattern of virtue
Rhint -iau n, notch, groove
Rhintach a, notched, grooved, jagged
Rhinwedd -au nf virtue ; mystery
Rhinweddol a, virtuous
Rhinweddoldeb n, virtuousness
Rhinweddu v, to give a virtue
Rhioli v, to manage, to rule
Rhip -iau n, over-skip; instrument to
Rhipai n, hatchel Lw^et scythes
Rhipio, Rhipo v, to pass or skip over;
to whet (scythes)
RHO
Rhis -iau n, what is broken into points
Rhisellt -i nf grater, rasp
Rhisgen -au nf dish or bowl of bark
Rhisgl, Rhisg en, bark, coat, rind
Rhisglo, Rhisgo v, to bark, to strip of
Rhisglog a, having bark [bark, to peel
Rhisglyn, Rhisgyn n, piece of bark
Rhit n, tendency forward
Rhith -iau n, guise, appearance, semJ
blance ; embryo, germ
Rhithedd n, apparentness
Rhithiant n, appearance
Rhithio v, to appear, to seem
Rhithiol a, appearing, seeming, apparent
Rhithiogaeth nf, appearance
Rhithiogi v, to give appearance
Rhithyn n, small particle, atom
Rhiw -iau nf, drift; ascent, acclivity,
Rho n, what is put off; gift [slope
Rhoc n, rocking, shake
Rhocas n, lad, youth
Rhocian v, to keep rocking
Rhocos np, broken particles
Rhoch nf grunt, groan
Rhochain, Rhochian v, to keep grunting
Rhochan, Rhochiad n, grunting
Rhochi v, to grunt, to growl [orbit
Rhod -au nf orb; wheel; the ecliptic,
Rhodell -au nf, whirl, spindle
Rhodellu v, to whirl
Rhod en nf switch, whip
Rhodfa,f cyàànf course; corridor; walk
Rhodian, Rhodiana, Rhodiena v, to stroll
Rhodienai nf gadding gossip [about
Rhodienol a, ambulatory
Rhodio v, to walk about; to walk; to
Rhodl -au nf paddle, scull [traverse
Rhodle -oedd nf course, range
Rhodli v, to paddle, to scull
Rhodol a, wheeling ; wandering
Rhodre nf, career, course
Rhodres n, ostentation, pomp [pompous
Rhodresgar, Rhodresol a, ostentatious,
Rhodresu v, to swagger, to flaunt
Rhodreswr, wyr n, boaster ; swaggerer
Rhodwedd -i nf orbit, course
Rhodwydd n, open course
Rhodd -ion nf, gift, present
Rhoddedigaeth nf donation
Rhoddi v, to give, to bestow
Rhoddiannol a, donative
Rhoddiant n, donation
Rhoddol a, giving, bestowing
Rhoddwr, wyr n, giver, bestowe
Rhofio v, to shovel =Rhawio
Rhogl -au n, scent, odour, smell
Rhogledd n, scentedness
262
RHU
Rhogli v, to scent, to smell
Rhoi v, to give, to bestow ; to put
Rhol -iau nf roll, cylinder
Rholbren -i -au n, rolling-pin
Rholen nf roll, roller
Rholian, Rholio v, to roll, to turn round
Rliolyn n, roll, roller ; chub
Rhon -iau nf tail ; pike, lance
Rhone -iau nf sinking
Rhone a, sonorous, hollow-sounding
Rhonca a, sinking
Rhoncian v, to sink, to become hollow
Rhonell -od nf, tail; hair of a tail
Rhonellog a, having a tail
Rhonos up, small broken particles
Rhont -iau 7if frisk, gambol
Rhonten nf merry frisker : m rhontyn
Rbos -ydd nf moor, waste or coarse
Rhos np (-yn ii), roses [highland
Rhosdir -oedd n, moorland
Rhoslyd a, moory
Rbosp -au n, whim, trick ; doggerel
Rhospai nc, doggerel rhymster
Rhost a, dried, browned over, roasted
Rhostio v, to brown over, to roast
Rhostog -ion n, the plover
Rhosyn -au «, rose: /"rhosen
Rhoth af loose ; hollow : m rhwth
Rhu n, loud utterance, roar
Rhuad -on n, roaring ; loquacity
Rhuadol a, roaring, blustering
Rhuadu o, to make a roaring
Rhuadwy, Rhuain «, roaring ; blustering
Rhucb n, film ; husk
Rhucben nf coat, film, husk; jerkin
Rhuchion np (-yn n), husks; films
Rhuchioni v, to clear of husks
Rhud n, rue
Rhudd n, ruddy hue ; crimson
Rhuddain a, crimson
Rhudded n, red streak ; path
Rhuddel n, ruddy hue ; glow
Rhuddeli, 'ion n, red salve
Rhuddell -au nf ruddle, red ochre to
mark sheep ; rubric
Rhuddellen nf, one of a ruddy hue
Rhuddellu v, to stain with crimson
Rhuddem -au nf, ruby ; garnet
Rhudden -au nf red streak; ruby
Rhuddfa, fè'ydd, Rhuddfan -au nf,
parched spot
Rhuddi'aog a, crimson-stained
Rhuddfelyn a, orange yellow : f rhudd
Rhuddgocb a, pink red [felen
Rhuddin n, heart of timber
Rhuddion np, husks
Rhuddlas a, crimson blue
RHW
Rhuddlwyd a, russet colour
Rhuddo o, to make crimson
Rhuddog -ion n, the redbreast
Rhuddos np, marigold
Rhuddwern np, bird cherry-trees
Rhuddygl n, the raddish
Rhueinell -au nf clarion
Rhuf n, what breaks out ; flush
Rhufell -od nf, the fish roach
Rhufon n, reddened one; warrior
Rhug n, what has breaks or points
Rhugl a, free, ready ; fluent ; rife
Rhugledd n, quick motion ; fluency
Rhuglen -i nf, drum ; brush
Rhuglgroen, grwyn n, rattle made of
dry skin with stones in it
Rhugliad, Rhuglad n, friction; clearance
Rhuglo v, to clear, to smooth, to rub
Rhull a, rife; frank; rash, hasty
Rhullder, Rhulledd n, frankness; rash-
Rhumen nf paunch [ness
Rhummwth n, greedy-gut
Rhumog a, rotund : nf, paunch
Rhun ii, lavish one
Rhuo v, to roar ; to talk loudly
Rhuol a, roaring ; loquacious
Rhuon 11, ravager ; warrior
Rhus -oedd n, start, recoil ; reynard
Rhusgar a, apt to start ; restive
Rhuso, Rhusio v, to start ; to hesitate
Rhusol a, starting; hesitating
Rhuth n, breaking out or from ; rush
Rhuthr -au n, rush, assault; attack;
sally ; good while
Rhuthro v, to rush ; to assault ; to sally
Rhuthrol a, rushing ; assailing
Rhuwch -ion n, Rhuwchen nf, exterior
Rhwb 7^, rub, chafe [coat; rug
Rhwbio, Rhwbian v, to rub, to chafe
Rhwch n, what is rough ; grunt
Rhwchial n, grunting, grunt
Rhwchial, Rhwchiala v, to grunt
Rhwchiol a, grunting
Rhwchws n, ray, skate
Rhwd ii, sediment ; smut ; rust ; oxide
Rhwdog a, covered with rust
Rhwf ii, what swells or puffs out
Rhwg ii, what projects; rub
Rhwgn, rhygnau n, rub/ friction
Rhwng n, intermediacy : pr, between,
Rhwmp n, borer, auger [among
Rhwnc ii, snort, snore ; rattle
Rhwnen nf, single pear
Rhwnsi n, rough coated horse
Rhwnt n, what covers over
Rhwnyn np, (-en nf) pears
Rhws vf cultivated reg:
2ri3
Rhwsg n, what is large or rank
Rhwtio v, to corrode ; to fret
Rhwtion, Rhytion np, particles rubbed
off: dregs
Rhwtioni p, to produce dregs
Rhwtws np, broken parts; dregs
Rhwtb a, wide, gaping, yawning; apart •
/rhoth " [much, utterly
Rhwy n, excess, superfluity : ad, too
Rhwyad n, producing excess
Rhwych nf what extends
Rhwyd -au nf net. snare
Rhwyden -i nf, small net; caul
Rhwydiad re, reticulation
Rhwydo v, to net, to ensnare ; to reticu-
Rhwydog a, reticulated, netted [late
Rhwydronell -i nf lace; a gin
Rhwydd a. free, easy ; tolerable
Rhwŷdd-deb, Rhwỳdded, Rhwyddiant,
Rhwyddineb ?i, facility; suc<
ness, free state
Rhwyddhau v, to facilitate
Rhwyddlwyn re, the speedwell
Rhwyddoli v, to facilitate
Rhwyddyndod n, unrestrainedness
Rhwyddynu v, to facilitate
Rhwyf n, ambition; ruler: -au nf. oar
Rhwyfadain nf directing fin
Rhwyfadur -iaid n, dictator
Rhwyfain r, to be swaying [to lead
Rhwyf an n, impulse; sway: r, to sway;
Rhwyfaniad, Rhwyfiant re, domination
Rhwyfanu v, to dominate
Rhwyfanus a, imperious
Khwyfenydd -ion re, one who wt
Rhwyfiong -au nf, galley
Rhwyfo r. to sway; to row
Rhwyfo] «.swaying; rowing
Rhwyfolaeth if, dictatorship
Rhwyfoldeb «.state of sway
Rhwyfus a, apt to sway; han
Rhwyg -au nf rent, rupture
end, to tear
I o, rending, tearing
dock
Rhwyll -au nf. interstice, fret work;
i\ to form hit",
Rhwyllog a, fretted ;cro •
Rhwym -au re, bond, tie [
Rhwym, Rhwymedig a, bound, tied,
Rhwymedigaeth nf, restriction; obliga-
Rhwyniedigol a, restrictive [tion
Rhwyinedd n, restraint ; bondage
Rhwymiant re, restriction
Rhwymo v, to bind, to tie
Rhwymol a, binding ; astringent
RHY
Rhwymyn -an re, band ; swathe
Rhwymynu v, to swaddle
Rhwyu -au n, wind, twist
Khwyno v, to wind round
Rhwyol a. excessive, superfluous
Rhwyoli v. to render excessive [riance-
Rhwys -au n. vigour; wantonness ; luxu-
Rhwysedd n. vigorousness
Rhwysg -au n, career; sway: pomp \
Rhwysglo v, to run headlong
Rhwysglyd a. froward, restive
Rbwysgo v, to run a course: to sway I
Rhwysgol a. swaying; risking
Rhwysiad, Rhwysiant ?/. invigoration *
Rhwysog, Rhwysol «.vigorous, luxuriant-
Rhwysogi v. to luxuriate
lihwysoldeb n, vigour
Rhwysoli t\ to invigorate
Rhwystr -au n, hindrance, obstruction I
Rhwystri, Rhwystrusi n. hindrance, let
Rbwystro v. to hinder, to obstruct
Rhwystrol a. hindering; preventive
Rhwyth -au re, what pervades; juice
Rhwytho r. to pervade, to ooze [ooze
Rhwythol a, tending to pervade or to
Rhy -on n. excess, superfluity
li'hy ad & px, over, too much, very
Rhyadaw v, to leave utterly
Rhyaddaw v, to promise over-much
Rhyal -oedd n, procreation
Rhyalu v, to procreate
Rh v:tll n. superior power: a, invincible
Rhyanfon v, to send fully
Rhybarch n, extreme regard
Rbybed -ion n, clinched state, rivet
Rhybedio v, to clinch: to rivet
Rhyborthi v. to support folly
Rhybrynu v. to purchase fully
Rhybuch n, earnest longing
Rhybucho r. to long greatly
Rhybudd -ion re, notice, warning, caution
dinonisil
ol a. warning, i i
•. to purify fully
Rhybwyso v, to overweigh, to outweigh
': ,?. retort: overpay
■
'ih-. hu r. to tr
mt -au re, span length ; span
Rbychwardd n, excessive laughter
Rhychware n, excess of play
Rhyd -au -iau nf course; ford
Rhydaenu v, to spread greatly
Rhydaf n, overspreading
Rhydain nf young deer, fawn
Rhydalu r, to overpay
264
RHY
Rhydarf re, excessive rout
Rhydeddu v, to render supreme
fihyderig <7, barren (as to breeding)
Rhydid ' n, liberated state, freedom::
Rhydio v, to ford, to pass [Khyddid
Rhydle -oedd re, fording-place
Ebydlyd a, apt to rust, rusty
Rimini n, rustiness, rust
Rhydoi v, to overspread
Rhydollt n, sawdust
Rhydres n, arrogance
Rhydresol a, supercilious
Rhydu v, to rust, to grow rusty
Rhydweli, Yau nf artery
Rhydwf re, exuberance
Rhydwng n, anathema
Rhydyllu v, to perforate
Rhydyn a, overstrained
Rhydd o, at large; free; liberal
liberty, freedom
Ehyddadlu v. to dispute overmuch
Rhyddail np, second leaves
Rhydded re. state of liberty
Rhyddedog a, enlarged, exempted ; liberal
Rhyddedogi v, to set at liberty
Rhyddewyllys, Rhyddẁyllys n, free will
Rliyddfiydig a. liberal, generous
Rhyddhaol a, loosening, freeing; laxa-
tive, aperient
Rhyddhau v, to free, to liberate
Rhyddiaith nf free language; prose
Rbyddiant n, relaxation, liberation
Rhyddid. Rhydd-did n, liberty
Rhyddieithol a, prosaic, in prose
Rhyddineb re, freedom, facility
Rhyddodi v, to superinduce
Rhyddogni v, to over-supply
fihyddonio v. to gift greatly
Rhyddrent -i re, gavelkind
Ehyddyrchafn v, to over exalt
Rhyerchi v, to ask earnestly
Rhyf -i in re. puffing out, pride; berry.
Rhyfion, currants
Rhyfael nf
Rhyf'ai. feiau v. extreme fault
Iilivt'iil n, pre] i
Rhyfaint u. excess of quantity •
Bbyfalu i . to grind extremely
Rhyfam; u, to in :
Rhyfarnu r, to pre-jadgé
Rhyfawrth n, March wind
Rhyfedd a, surprising, wonderful, strange
Rhyfeddeb nf admiration
Rhyfeddod -au re, surprise, wonder
Rhyfeddol a, surprising, wonderful
Rhyfeddn v, to wonder, to be surprised
Bhyfel -oedd re, war, warfare
RHY
Rhyfela, Rhyfelu v, to wage war. to war
Rhyfelawd n, campaign
Rhyfelgar a, apt to war, warlike
Rhyfelog «, belligerent, warring
Rhyferad re. drivelling
Bhyferthin re, violent gust
Rhyferthwy n, torrent, tempest
Rhyferwi v, to over-boil
Rhyfiad re, arrogating
Rhyfoddog a, over-indulged
Rhyfoli v, to praise ; to flatter
Rhyforiad n, scrambling
Rhyfrys n, precipitancy
Rhyfwydd np (-en nf), currant-trees
Rhyfyg n, presumption, insolence
Rhyfygol a, presuming, insolent
Rhyfygu v, to presume
Rhyfygus a, presumptuous
Rhyffle re, verge, margin
Rhyg -au n & ere, rye
Rhygaru v, to love to excess
Rhygen nf grain of rye
Rhyglydd -ion -on -au re. desert, merit
Rhyglyddiannus a, meritorious
Rhyglyddiant, iannau re, desert, merit
Rhyglyddu v, to deserve, to merit.
Rhyglyddu bodd, to please
Rhygnell -au nf, whipsaw
Ri'.ygnen -au nf rasp, file
Rhygnol a, rubbing; scoring
iiiiygiju v, to rub; to hack
Rhygoel -ion nf superstition
Rhygoll nf extreme loss
Rhygu a. over-fond
Rhygwellt n, rye-grass
Rhypyng -au n, ambling pace
Rhygyngen nf rattle in the throat
Rhygyngu v, to amble
Rhyngad, Rhyngdod n, intervention
Rhyngol a, intervening
Rhyngsang -au nf diacope (in rhetoric)
Rhyngu v, to intervene; to mediate,
Rhyngu bodd, to please
Rhylamn v, to overstep
Rhylawn a, redundant, too full
Rhyll -an -on n, rift, cleft
Rhym n, what stretches round
Rhŷn, rhynoecTd n, emotion; shiver; in-
stant : cape
Rhyn n, small quantity: shiver; quake
Rhyn a. shivering; terrible
Rhynaig a, tremulous, shivering
Rhynawd n, agitation; moment; while;
small quantity
Rhynciad n. rattling, gurgling
Rhyncian r, to rattle, to gurglè, to guggle
Rhyndod n, shivering
265
SAD
Rhyned nf small space, small quantity
Rhynedd n, shiveringness
Rhyni n, agitation ; shivering
Rhynio v, to pervade ; to have instinct ;
to agitate
Rhynion np, shelled oats ; grits, groats
Rhynllyd a, apt to shiver, chilly
Rhyodres n, ostentation [difficulty
Rhys -oedd n, extreme ardency ; rush ;
Rhysaeth n, putting in a course ; strait-
Rhysedd n, excess, superfluity [ening
Rhysedda v, to rash onward
Rhyselu v, to look stedfastly
Rhysfa, f ëydd nf course ; rush
Rhysgiad n, overgrowing
Rhysgwydd n, succour, help
Rhysio v, to rush; to straiten
Rhysod np (-yn n), burning embers
Rhysol a, rushing; overrunning
Rhysu v, to rush ; to entangle
Rhyswr, wyr n, savage ; combatant
Rhyswydd np (-en nf), privet wood
Rhysyn, Rhysodyn n, burning ember
Rhytion wjp=Rhwtion
Rhythfol n, glutton
Rhythgnawd n, bloated flesh
Rhythni n, gaping state
Rhython np, cockles
Rhythu v, to stretch out ; to gape
Rhyw -iau n, sort : nf. sex : a, some
Rhyw a, genial, natural
Rhyweled v, to foresee
Rhywfaint n, some quantity, some
Rhywfan, Rhywle ad, somewhere
Rhywiaeth nf distinction of kind
Rhywiog a, kindly, genial
Rhywiogaethol a, generical
Rhywiogi v, to render or become genial
Rhywiogrwydd n, geniality
Rhywogaeth, Rhywiogaeth nf species,
Rhywrys a, over ardent [sort, kind
Rhywun n, somebody, some one
Rhywynt -oedd n, hurricane
s.
Sach -au nf sack. Sach diawl, demo-
Sachaid, eidiau, nf sackful [niac
Sachell -au nf small sack, bag, satchel
Sachellu v, to bag ; to stuff
Sachlen -i nf Sachliain, lieiniau n,
sackloth
Sachu v, to put in a sack
Sachwisg -oedd nf clothing of sackcloth
Sad a, firm, steady ; discreet
Sadell -i nf dorser, packsaddle
Sad el hi v, to put on :< I
SAI j
Sadio v, to make firm
Sadrwydd n, firmness, steadiness
Sadwrn, yrnau n, Saturn; Saturday»!
Dydd Sadwrn, Saturday
Sadyrnolion np, saturnalia
Sae 11, say, stuff so called
Saer. seiri n, wright, artisan, carpenter A
Saeriant n, architecture
Saerni n, wright's work
Saern'iaeth nf architecture
Saerni'aidd a, workmanlike
Saern'iol a, architectural
Saerol a, mechanical, of a wright
Saernio, Saeru v, to work as a wright 1
Saeth -au nf arrow, dart
Saethawd n, the act of shooting
Saethflew en, coarse hairs in fur
Saetliol a, shooting; ejecting
Saethu v, to shoot; to dart; to eject
Saeth wraidd n, arrowroot
Saethyd n, shooting ; darting
Saethydd -ion n, shooter, archer
Saethyddiaeth nf archery
Saethytiad n, darting about
Saethytol a, frolicsome
Saf -ion nf fixed state; stand [durable
Safadwy a, able to stand, stable ; l
Safaeth nf the act of standing
Safedig a, established, fixed
Safedigol a, having power to stand
Safedd n, fixed state, stationariness
Safiad n, standing ; stature
Safiadol a, stationary
Safle -oedd n, standing-jilace, stand; J
Safn -au nf ,jaw, chap, chop [station
Safnaid, eidiau nf chapful, chopful
Safniad n, jawing, mouthing
Safnoi «, relating to the jaw
Safnrwth a, open-jawed
Safol a, standing, stationary
Safon -au nf standard
Safwerthydd -ion n, stationer
Safwyr n, savour, odour
Saffr, Saflrwm, Saffrwn n, saffron, cro- j
Saffwn n, beam, shaft [cos j
Saffwy -on nf pike, lance
Saffwyo v, to use a pike
Sag n, squeeze of the chaps
Sagiad n, squeezing in the chaps
Sagio v, to squeeze in the chaps; to
Sagmwmio v, to strangle [stifle
Sang -au nf tread ; trample
Sangedigaeth nf the act of treading
Sangu v, to tread; to trample
Sai ii, what is still or at rest
Saib. seibiau n, leisure; sedateness
Saib a, quiet; sedate; Btudknu
26«
SAR
Said, seidiau nf haft ; the part inserted
in the hilt
Saig, seigiau nf mess, meal
Sail, seiliau nf base, foundation
Saim, seimiau re, grease
Sain, seiniau nf sound, tone
Saith a & n, seven, 7
Sal n, pass ; plight ; east off
Sal a, cast off; frail; poor; ill
Salaidd a, somewhat frail or ill
Saldra re, frailty; poorness; illness
Salhau v, to grow frail or ill
Salm -au nf, psalm [ugty
Salw a, despicable, vile, sorry, debased ;
Salwder re, frailty; vileness
Salwhau v, to grow despicable
Salwin a, contemptible, vile
Salwineb n, contemptibleness
Salwino v, to render vile
Sallt -au re, an exterior state
Salltiad re, going out ; sallying
Salltring -au n, snuiFers
San n, maze ; a, wary ; amazed
Sanct, Sanctaidd a, holy
Sancteiddhâd, Sanct eiddiad n, sanctifi-
Sancteiddio v, to sanctify [cation
Sancteiddiol a, sanctifying ; holy
Sancteiddrwydd re, holiness, sanctity
Sanedigaeth nf, amazement
Sant, saint, seintiau nc, saint
Sant, Santaidd, &c.=Sanct, &c.
Santes -au nf, female saint
Sanu v, to gaze ; to amaze
I Sar re, rage ; insult, offence
i Sarch, seirch, re, piece of harness
Sard -iau re, rebuke, rebuff
Sardio v, to rebuff, to chide
Sardiol a, rebuking, chiding
Sardd re, what is recumbent
Sard dan nf, creeping thing
Sarff, seirtf nf serpent. Sarff gapanog,
cobra di capello, hooded snake. Sarff
gynffondrwst, rattle snake
> Sarffbl a, like a serpent
; Sarffwydd np (-en nf), service-trees
Sarhâd, hadau re, insulting, insult
! Sarhäed nf affront, reproach, offence
j Sarhaol a, insulting, abusive
! Sarhau v, to insult, to affront
I Sarhäus a, insulting, offensive
f Sarhausrwydd re, offensiveness
> Sarid n, overplus
Sarig, Sarug a, surly, stern, dogged
Sarigedd, Sarigrwydd n, surliness
Sarigo v, to grow surly
Sarigyn re, surly fellow
Sarn -au «/J causeway; paving
SEF
Sarnu v, to strew ; to lay a path
Sarth -oedd nf reptile ; scorpion ;
hedgehog ; sarcasm
Sarthu v, creep along
Satan, Sathan, -iaid re, adversary ; Satan
Sathr re, trampling : a, trampling
Sathredig a, trodden, trampled. " Iaith
sathredig, ordinary speech, familiar
language, colloquialism
Sathru, Satlnyd v, to tread, to trample
Saw re, what hems in ; stop
Sawch re, heap, load
Sawchu 0, to heap up, to load
Sawd, sodion re, drift, plight, extremity,
verge; siege; warfare; base; seat
Sawdio v, to tend, to verge
Sawdl, sodlau nf, heel
Sawdol a, verging ; limiting
Sawdr, Sawdyr re, verge, juncture ; solder
Sawdrio v, to join; to solder
Sawdwr, Sawdiwr, wyr re, borderer,
Sawdwriaeth nf, soldiership [soldier
Sawdwriol a, soldierly
Sawdd, soddiore n, depth ; sink ; plunge ;
root; power
Sawell -i nf smoke hole, chimney
Sawf re, what stops or stands
Sawl^re & a, many; such; those; that
Sawr, Sawyr, -oedd re, savour, taste;
odour, scent
Sawrio, Sawyrio v, to savour, to taste
Sawrus, Sawyrus a, savory ; odorous
Saws re, sauce
Se -on nf, what is fixed ; a star
Se ad, as stated, to wit, so=Sef
Sead re, stating, fixing
Sebach a, confined, straitened; shrill
Sebon n, soap
Seboni v, to soap; to lather
Sebonol a, saponaceous, soapy
Secu v, to stuff, to cram
Sech af dry, dried, parched : m Sych
Sedr a, firm, steady
Sedd -au nf, motionless state; a seat
Sedda v, to sit habitually
Seddob -au nf sofa
Seddoldeb re, sedentariness
Seddu v, to seat ; to be seated
Sef c, that is to say ; namely, to wit :
a, certain, being true
Sefnig nf, the gullet, the swallow
Sefnigol a, guttural. Sefnigolion, gut-
tural consonants, gutturals
Sefyd v, to stand; to stop still=Sefyll
Sefydledig a, stationed, settled, estab-
Sefydlog a, standing; stationary [lished
Sefydlu i\ to establish, to settle, to fix
267
SEL
Sefydlyn -au n, stagnant water
Sefyll v, to stand ; to stop
Sefyll -oedd n, standing, position
Sefyllfa -oedd nf standing-place, situa-
tion; condition, state, station
Sefyllfod -an nf station, situation
Sefyllian v, to stand often, to loiter
Sefylliant n, stationing
Sefyllio v, to station
Sefylliog a, apt to stand
Segan -au nf covering, cloak
Segiad n, enveloping
Segru v, to secrete, to put apart
Segur a, untroubled ; idle [loiter
Scgura v, to pursue ease, to idle, to
Segurdod n, leisure; idleness
Seguriad », taking Leisure
Segurllvd a, apt to be idle, lazy
Seguryd n, idleness, leisure
Sengu v. to tread, to trample
Seibiad n, standing at leisure
Seibiant n, leisure, respite
Seidyn n, the part of a tool that is
inserted in a haft
Seigen nf little mess, meal
Seigio v, to take a mess
Seigiwr, wyr n, messer
Seilddar. dderi nf. main beam
Seilddor -au nf threshold, sill
Seiler -i, nf basement, cellar
Seilfaen, feini /?., foundation stone
Seiliant n, foundation
Seilio v, to Jay a foundation; to found
Seiliog a, having foundation
Seilwaith n, ground-work
Seilydd -ion n, founder
Seimio v, to grease over
Seimiol, Seimlyd a, of a greasy quality
Seinfawr a, sonorous, loud
Seinglawr. gloriau n, sounding-board
Seiniant n, making a sound
Seinio v, to sound, to resound
Seiniol a, sounding; toned
Seintio v. to canonize
Seintiol a, hallowed; saintly
Seintiolaeth if, Banetitude
Seirch np, equipage; harness, trappings
Seirchio v, u< h
Seiriun a, sparkling, guttering
Seirianu v, to sparkle
Seithdant, dannau n, heptachord
Seithfed a. seventh
Seithongl -au nf septangle: a, septan
Seithug a, futile, fruitless [gular
Seithugiant », frustration
Seithugio r. to make futile, to frustrate
Sel -ion «. espying; distant view
SER
Sel nf zeal
Sel -iau nf seal
Seld -an nf dresser, sideboard
Selder n, keen-sightedness
Seldrem -au nf prospect ; perspicuity;
Seldremio p, to range [range, layer
Seliad, Seliant n, espying ; perception |
Selsig -od nf pudding; sausage
Selu v, to espy, to gaze
Selus a, perspicacious, keen
Selw n. gaze, beholding
Sellt, n, limit, border
Selltu v, to explore, to seek
Semi of simple : m Syml
Sen -au nf stigma, taunt
Senedd, Seneddr, -au nf senate; parlia- I
ment; synod
Seneddol a, senatorial, parliamentary j
Senedd n v, to form a senate
Sejiol a, taunting, scoffing
Scnsigl -on n, daisy
Senu, v, to taunt; to chide
Senw -au n, stigma, reproach
Senwad n, stigmatizing
Senyllt -iaid », seneschal
Sèr -oedd n, bill, or bill-hook
Ser np, stars : s, seren
Serbysg -od en, starfish
Serch n, regard or love, affection : pr,
with respect to, notwithstanding
Serchog a. loving, amorous
Serchogi r. to render fond
Sercholdeb », amorousness
Serchu v, to be affected ; to love
Seren, ser nf star ; spangle ; chandelier
Serenig -ion nf an asterisk
Serenog a, starry
Serenol a, sparkling as a star
Serena v. t<> sparkle
Serenwyl -iau nf Epiphany
Serf a, whirling; dizzy, giddy
Serfanol a, a startling; staring
Serfanu u; to startle; to stare
Serfiad », startling; dizzying
Serfyll a, unsteady; shattered
Serfylliad //, shattering [studded
Serig, Serigl a, starred, spangled j
Serigliad », bespangling
Serio, Sefrio r. to sear
Serliw n. starlight
Serlo n. star-glow; sparkling
Serofydd -ion n. astronomer
Serofyddiaeth nf, astronomy
Serofyddol a, astronomical
Serog a, having stars, starry
Seroliaeth nf. Seron n, the starry system
Seroni v, to svstemize the stars
268
SID
Seronydd-ion u. [clivity
Serth -oedd nf, tendency; steep, de-
Serth a, steep, precipitous; obscene
Serthan nf, precipice, cliff
Serthedd, Serthi n, steepness: obscenity
Serthiant ??.. precipitancy, steepness
Sérthol, Serthus a, precipitous, de-
clivous; obscene
Serthu v, to make steep; to grow steep;
to talk or act obscenely
Serw a. sparkling, glittering
Serydd -ion, Seryddwr, wyr n. astrono-
Seryddiaeth nf astronomy [mer
Seryddol a, astronomical
Sew -ion, gravy; juice; jelly
Sewyd -ion n, diffusion of stars
Si, », hiss, whiz, buzz; rumour
Siaced -i nf, jacket, coat
Siâd, siadau nf, the top of the scull, pati
S'iad n, hissing; buzzing
Siar n, articulate sound *
Siarad n, talking, talk
Siarad, Siared v. to speak, to talk
Siaradach n, idle babbling [ative
Siaradgar a, garrulous, prating, talk-
Siaradol a, talking, speaking
Siarad u v, to make a talking
Siaradus a, talkative, garrulous, talking
Siars nf charge, command
Siarsio v, to charge
Sias -an nf. bout, turn, course
jBiaspi n, shoeing-horn
Sibol np (-en nf), young onions
Sibr -an », sauce
Sibro n, to do with sauce
Sibrwd n, soft murmur; whisper: v
whisper; to murmur
Sibwl np (sibylen nf), young onions
Siciad, Siciant n, steeping
Sicio v, to steep, to soak
Sicion np, steepings, washings
Sicl -au n, shekel
Sicr a, sure, certain ; fast
Sicrwydd n, certainty, assui'auce
Sid n, winding, round
Sidan -au -ion n, silk, satin
Sidana v, collect silk
Sidanaidd a, like silk, silky
Sidan blu np, down, feathers
Sidanbryf -ed n, silkworm
Sidanen nf what is silken
Sidanion np, silk-mercery [mercer
Sidanwr, wyr, Sidanydd -ion n, silk
Sidell -i nf, winder ; whirl ; rim of a
wheel; fly wheel
Sidellu v, to whirl round
Edellydd -ion w, winder
SIN
Sider -ion n, what twirls: fringe
Sidera v, to form twirls
Sideru v. to twirl; to fringe
Sidi nf state of revolving. Caer
sidi, the zodiac
Sidin a, winding, revolving
Sidydd -ion n, the zodiac, the ecliptic,
Deuddeg arwydd y Sidydd, the 12
siirns of the zodiac
Sidyll -au n, whirl, twirl; rim
Sir}' n, intermitting noise
Sitìi n, rustle; murmur
Siffro v, to rustle, to murmur
SifFrwd n, soft rustling : v, to rustle
Sig n, shatter, bruise
Sigl -ion n, shake, stir
Siglaethan nf ply of swinging
Sigledd n, rocking state [bog
Siglen -ydd nf, swing ; quag, quagmire^,
Siglo v, to shake, to rock
Sigo v. to shock, to bruise, to sprain
Sil -ion -od en, issue ; seedling ; spawn ;
fry; hulling of grain
Silen nf seedling; single fry: m silyn
Sili n, state of teeming, shoaling
Siliant n, spawning; hulling of corn
Silied n, what is produced; hulled corn
Silio v, to spawn; to hull grain
Silod np (-yn n), seedlings; spawn; fry
Silodi v, to issue seedlings
Silyn n, seedling ; fry
Sill, Sillaf, -an nf, syllable [syllable
Silleb -au nf element of speech,
Sillebiaeth, Siìliadaeth, Sillyddiaeth nf
syllabic system, spelling
Sillebu, Silliadu v, to spell
Sillgoll -au nf, apostrophe
Silliadur -on n, spelling-book [syllables
Sillio v, to arrange parts; to form
Sillt -au nf element; syllable
Silltaf -au nf syllable=Sill, Sillaf
Silltiad n, joining of elements
Sim -od ii, what is flippant or light
Simach -od n. monkey, ape
Simdde -au nf chimney
Simer n, levity; frisk
Simera v, to frisk, to dally
Simp n, fickle state; flutter
Simpl, Siinsan a, fluttering; tottering;
apt to fall
Simplo v, to flutter; to totter
Sin n, surface ; alms
Sindal n, fiue linen, cambric
Sindw ii, scoria, cinders
Sinid n, surface, scum
Sinidr n, scoria, dross
Sinid ro r. to form dross
26?
SOE
Sinio v, to reduce to scoria
Sinsir n, ginger
S'io v, to hiss, to whiz
Siob, Sioba nf tuft, crest, tassel
Siobo n, tuft ; sprinkler
Siobyn n, small tuft
Sioeh -au nf, what is bushy
Siochi v, to make bushy
Si'ol a, hissing, whizzing
Siol -au sf skull, pate
Siom -au n, void ; disappointment
Siomgar a, apt to disappoint
Siomi v, to disappoint
Siomiant n. disappointment
Sionc a, brisk, nimble, smart ; flippant
Sioncedd n, briskness
Sionci v. to become brisk
Sipian, Sipio v, to sip
Sipyn n, single sip, sip
Sir -oedd nf shire, county
Sir nf cheer, solace, comfort
Sircyn -an n, jerkin
Sirig n, silk
Sirian en (-en nf), cherries
Sirio v, to cheer, to solace
Siriol a, cheering, solacing, cheerful
Sirioldeb n, cheerfulness
Sirioli v, to make cheerful
Sis n, low sound, whisper
Sisial n, whisper, gossip: v, to whisper
Sisiala, Sisialu v, to whisper, to mutter
gitell -i nf whisk round
Sitellu, Sitio v, to whirl, to whisk
Sitrachog a, jagged, shredded
Sitrachu v, to jag, to shred
Siw n, hiss, hush, buzz
Siwen -od nf the mermaid : m, siwyn
Siwmp -au nf coat
Sob -au nf tuft, bunch, mass
Soba, Soban, nf, small tuft or bunch
Sobr a, temperate, sound in mind, sober
Sobrwydd n, sobriety, temperance
Socan, Socas nf, wallower ; fieldfar*
Socyn n, pig:; little hedgehog
Soch -au nf sink, drain
Sodi v, to constitute, to fix
Sodli v, to heel ; to trip the heel
Sodlog a, having a heel
Sodol a. tending to fix or settle
Sodwedd -au nf characteristic
Soddedigaeth nf, act of sinking
Soddi V, to sink, to submerge
Soddol a. sinking; phu
Soddwr, wyr a, sinker [draffi
Soeg n. grains i f rriaH after brewinf
oale
abber
SUL
Soeglyd a, puffed by steeping
Soil -ydd n, standing stubble
Sofliar -ieir nf, quail
Soflwydd -au nf stubble goose
Sog nf, wallowing, spreading
S<>_r;i (/. wallowing; slovenly
Som- au nf disappointment=Siom, &c.
Son ii, report, rumour, mentioning
Sonial n, continued noise: v, to keep
talking, to chatter, to prate
Sonio v, to noise, to report, to talk
Soniol a, noising, reporting
Soniwr. wyr n, mentioner; talker
Sopen -i nf mass squeezed together
Sopenu v, to bundle, to truss
Sopiad n, bundling, trussing
Sor n, chafed state ; sullenness : a, sul- .
len, sulky, angry, harsh
Sori v, to chafe ; to offend ; to sulk ; to
be displeased
Sofiant n, sullenness; offence, displea-
Sorllyd a, apt to grow sullen [sure
Sorod np, dregs, dross
Sorodi v, to yield dregs [swrth
Sorth af sudden; fell; slothful: m
Soth n, what is on the outside
Sothach en, refuse, dross
Sothachu v, to cast refuse
Su n, what pervades ; buzz
Suad n, buzzing ; lulling
Sucan n, steeping; small beer; wash-
brew, gruel, caudle, flummery
Sud n, exterior ; shape ; plight
Sudd -ion n. what pervades; juice, sap J
Suddas n, sinking, immersion
Suddgloch, glychauîì/", diving-bell
Suddiant n, pervasion of moisture
Suddo v, to sink in, to sink; to ooze
Snddol a, pervading ; sinking
Sug -ion n, suck; juice, sap
Sugaethan n, caudle; poultice, cata- I
Suger n, extracted juice; cider [plasm
Sugiad n, becoming juicy
Sugl'iain, einiau n. drawing plaister
Sugnbeiriant, iannau n, pump
Sugnbib -au nf syringe
Sugndraeth -au n, quicksand
Sugnedydd -ion n, sucker; pump
Sugno v, to suck, to imbibe
Sugnol a, sucking, imbibing
Sugolaeth n, succulence
Sngoli i\ to render succulent
Sugr -on n, extracted juice; sugar
Sngro r, t<> sugar, to sweeten
■ saccharine; sugary
Sul -iau n. the sun: Sundav. Dvdd
Snlg w vi) /, . W hit- n ;i t ide [Sul, Su nday
SWT
Sum -iau 7i, magnitude, size; sum
Sumio v, to deduce the size
Sumiol a, relating to size
Suo v, to buzz ; to lull, to hush
Sur -ion re, acid : a, acid ; stale
Suran, ain ra/J sour plant, sorrel
Surdoes re, leaven
Surdoesi v, to leaven
Surfed d -au re, syrup
Surian, iain nf cherry [stateness
Surni, Surder, Suredd, Suri n, sourness;
Suro v, to sour ; to turn sour
Suryn re, anything acid ; acid
But ra, manner, shape; plight. Pa sut,
Sutio v, to adapt, to suit [how
Siiwr, suwyr re, one who hushes
Sw n, what remains ; what is on
Swb re, pressed heap ; bundle
Swba re, small bundle
Swbach ra, what is shrunken up
Swbachu v, to shrink up
Swci ra, what is soaked [share
Swch, sychau, sychod nf snout ; plough-
Swchio v, to search with the snout
Swd re, manner, shape ; plight
Swdd re, frame work; frame
Swdden -i nf, beam, raft
Swf re, spot, space
Swg n, soak, imbibing
Swga a, soaked; slovenly, nasty
Swgan -od nf slut, slattern
Swgiad re, soaking, drenching
Swglyd a, nasty, dirty
Swl ra, flat space ; ground ; soil
Swll -oedd ra, scene, prospect
Swllt, sylltau a, treasure; shilling
Swm, symiau re, sum
Swmbwl, symbylau, Swmwl, symylau re,
Swmer -au ra, supporter, beam [goad
Swmeru v, to prop up
Swn, syniau re, noise, sound
Swnio v, to noise, to sound
Swp, sypiau re, pressed mass ; cluster
Swr ra, what is surly or sullen : a, surly,
sullen, sulky
Swrn. syrnau», small space; little, some-
Swrnaeh n, snarl, grin [what; fetlock
Swrth am, sudden; falling, fell, un-
wieldy; .slothful; drowsy: /sorth
Swrthlyd a, apt to be drowsy
Swrthyn n. clumsy one
Swrw a. surly, sullen; snarling
Swnvd up. shreds; dross; fragments
tiau w^Swd
Swta n. -
.. re, whiting (fish)
Sw track <
SYCH
Swtrws rap, bruised mass
Swth ii, frame ; pile
Swy n, what is on or over
Swyd n, what extends over; dread
Swydlawn a, awful, dreadful
Swydo v, to intimidate
Swydd -au nf, employ, office, duty, ser-
vice ; suit : -i nf shire, county
Swyddfa, fëydd nf place of business,
office
Swyddog a, having office : -ion n, officer
Swyddogaeth nf office, duty; commis-
Swyddogi v, to hold office [sion
Swyddweithrediad n, function
Swyddwr, -wyr n, officer, official
Swyf -au n, scum ; yeast ; suet
Swyfedd n, what is scummed; suet
Swyfen nf Swyfi n, scum, froth, top
Swyfo v, to cast a scum ; to yield suet
Swylo v, to save, to put by
Swyn -ion n, preservative ; charm ; magic
Swyna v, to deal in charms, to enchant
Swyngy fared d -ion nf amulet; witch-
craft [witch
Swyno v, to preserve ; to charm, to be-
Swynogl -au nf amulet, charm
Swynogli v, to fascinate [sing
Swynol a, preservative ; charming ; bles-
Swynwr, wyr, Swynydd -ion n, dealer
in amulets or charms, magician,
wizard, enchanter
Swyso v, to give emotion
Sy n, star: v, is,-exists [cent
Syber a, elevated; generous; sober; de-
Syberwyd n, stateliness ; highmindedness
vSybid n, what is all in a heap [decency
Sybidyn n, sorry fellow: /"sybidan
Sybwb n, rumple
Sybwbio v, to rumple
Sybwll, byllau n, puddle, plash
Sybwrn, byrn n, bundle, pack
Sybwydd np (-en nf), pines, fir-trees
Sybyrnio v, to bundle, to pack up
Sybyrnyn n, small bundle
Svrii n, drought: am, dry: ysech
Sychbilen -au nf, dry film
Sychder n, dryness, drought
Sychdir -oedd n, dry land
Syched n, drought, thirst. Mae syched
arnaf. I thirst, I am thirsty
Sychedig a, thirsty, dry
Sychedol a, causing thirst
Sychedu >; to thirst, to he thirsty
Sych-hin nf, dry weather
■
Sychu V, to dry. to wipe dry: to wipe
Sychwydd np. dry weed, fui I
•271
SYLL
Sydyn a, abrupt.
Sydynrwydd re, suddenness, abruptness
Sydd, Sj v, is, exists
Syddyn -au -od re, dwelling, tenement
Syddynu r, to hold a farm
Syfa -oedd », riddle, sieve
Syfag -au nf what spreads out
Syfaldod n, fickleness
Syfi np (Yen nf), strawberries
Syfliad n. stin
Syflyd /;. t<> stir, to move
Syfniad re, making firm
Syfnol a, of a firm quality [traction
Syfrdan, Syfrdandod a, giddiness, dis-
Syfrdan a, giddy, stupificd. stunned
Syfrdanu v. to make giddy, to stun
Syfru v, to render severe
Syfyd re, what forms a space
SyH », tendency to move
Syg -iau nf. chain, trace
Sygan nf whisper, mutter
Syganol a, whispering
Syganu d\ to whisper, to mutter
SygD -au -oedd nj, circle ; sign
Sygog nf, shove, move
x<, ,/\ v, to shove; to fidget
Syl -iau re/, surface, ground ;
Sylch -au nf, furrow
Sylchdan -au re, wheel plough
Sylfa -on, Sylfan -au nf foundation
Sylfaen, feini re, foundation stone
Sylfaenu v, to lay a foundation, to found
Sylfaenwr, wyr, Sylfaenydd -ion n,
Sylfon -au re, ground, subject [founder
Sylgyngan », lo mutter
Sylu p, to form a base
Sylw re, view; remark: notice
Sylwad -an re. observation, remark:
regarding; noticing
Sylwedd -au re, substance, matter
Syjweddair, eirian re. substantive, noun
Sylweddol, Sylweddus a, substantial,
Sylweddoli v, to make substantial [real
Sylweddoliaeth re/, materialism
Sylweddu v, to make of substance
Sylwi v, to observe, to regard, to notice
Syll -ion re, view; gaze, stare
Syllbeiriant, iannau re, optical instru-
Sylldy, dai re, shop [ment
Syllddryeh -au re, telescope
Sylliant re, observation
Syllio v, to observe; to gaze
Syllt re, what is fair or clear; look
Sylltiad re, making clear
Sylltty, tai re, treasury, exchequer
Syllu i\ to observe ; to gaze
Syllwg n, open prospect
SYR
Syllwr, wyr ?/, sp
Syllwydr -an re, spying-glass
Sym -iau re, what is whole: a. whole,
integral. Symion. inte
Symaeth re, complete state
Symbal -au re, cymbal
Symbylu. Symbylio, Syralu v, to poiut;
to prick, to T{
Symiant / .
: to sum up
Syml ac. simple: /"semi
Symledd, Symiant n. simpleness, sim-
. simple girl [plicity
Symlyn -od u. simpK ion: /symleu
Symmerth a. simple power
Symmud -ion re, motion: r, to move
Symmudo v, to move, to remove
Symmudfa, fëydd nf transition
Symmudiad n. moving, movement
Symmudoldeb re. movableness
Symmwth a, interrupted
Symmythu u, to interrupt
integral; middling
Synm t\ to render integral
Symwl np (symylen nf), cowslips
Symwy a. ample; prominent
Symvlu V to goad, to prick
Syii a, sensible; concerned; amazed: »,
feeling, perception
Syndod n, Synedigaeth nf. amazement,
Synedigol a, sensitive [astonishment
Syniad re, sensation, feeling; notion
Syniadol a, sensitive
Syniant re, sentiment
Synied v, to consider, to suppose, to
think, to believe
Synigliad re, stimulation
to feci: to be sensible; to con-
Syniol a. sensible, perceptive [sider
Syniolaeth nf perceptivity
Synioldeb re, perceptibility [amazed
Synu v, to observe steadfastly; to be
Syuwyr -au re, sense, meaning; sentence
Synwyreb -au nf sentence
Synwyredd, Synwyrdeb re, rationality
Synwyrgar a. sententious
Synwyriad re. gathering of sense
Symvyrol a. sensible, rational
Synwyroldeb re, sensibleness
Sypio v, to squeeze together
Sypyn -au n. small bundle, pack
Sypynio v. to pack, to bundle
Syr re, master, lord; sir
Sỳr np. star=Ser
Syrch re, striking against ; affection
Syre re, sirrah
Syrn ad, partly, rather, half
TAE
Symiad ii, forming into parts
Syrth -oedd n, fall; chance, lot; bias
sort; offals
Syrthfa, fëydd nf fallen state
Syrthiant n, propensity
{Syrtliio v. to fall, to tumble
Syrthiol a, falling, tumbling
Syrtlmi n, listlessness, sloth, inertia
Syth n, stiff or rigid state; size; starch:
ac, stiff, rigid, erect: fseth
Sythder n, stiffness ; erectness
Sythi, i'on n, what stiffens; beam
Sythlud «, starch
Sytho v, to stiffen ; to size
Sythol «, tending to stiffen
Sytholdeb n, stiffening tendency
Sythu v, to stiffen ; to make or become
Syw a, regular, trim, smart [erect
Sywdeb n, statedness, trimness
Sywed, Sywedigaeth nf astronomy
Sywedydd -ion n, astronomer
Sywedyddol a, astronomical
Sywidw n f, the titmouse [dissipate
Sywino v, to turn or use continually; to
Sywio v, to make uniform, to put in trim
Sywydd -on n, star knowledge
Sywyddo ?\ to astrologize
Sywyddol a, astrological
Tab 11, spread ; surface
Tabar, tebyr n, tabard
Tabwrdd, yrddau n, tabour, drum
Tabyrddu v, to play on the tabour
Tacl -an n, instrument, tool ; tackle
Taclu v, to deck, to trim, to patch
Taclus a, neat, tidy, complete
Taclusder, Taclusrwydd n, orderliness
Tacluso v, to put in trim, to smarten
Tachwedd n, November
Tad -an n, father. Tad bedydd, god-
father. Tad cu, grandfather. Tad
gwyn, stepfather. Tad yng nghyf-
raith, father-in-law
Tadaeth nf, fatherhood
Tadmaeth -od n, loster-father
Tadog -ion n, patron : a, patronal
Tadogaeth nf paternity. Tadogaeth
geiriau, etymology
Tadol a, fatherly, paternal
Tadoli v, to become fatherly
Tadoliaeth nf fatherhood
Tadwy a, paternal; tutelar
Taen -ion nf spreading ; sprinkling
Taenadwy n, expansible
Taenawd a. expansion
IS
Taenell -an nf thin spreading
Taenelhvr, wyr, Taenellydd -ion n,
Taenellu v, to sprinkle [sprinkler
Taenu v, to spread, to expand
Taer a, eager, ardent, urgent
Taerder, Taeriant, Taeroi», importunity
Taerol a, apt to be urgent
Taern v, to insist ; to contend
Taethiad n, fertilizing
Taf, teifion n, what is spread, flat space
Tafad n, spreading ; dilation
Tatar n, what spreads out [cricket ball
Tafarch n, cricket bat. Pel dafarch,
Tafarn -au, tefyrn, Tafarndy, dai, n,
tavern, inn, public-house
Tafarnwr, wyr n, innkeeper, host
Tafarth n, what is dilated
Tafell -i nf slice
Tafellan nf small slice
Tafellu v, to spread; to slice
Tail -au n, cast. Ffon dad, sling
Taflan, eni nf balance, scales
Taflawd, odydd nf roof; loft. Taflod
y geneu, palate
Tafledigaeth nf the act of throwing
Tanedydd -ion n, thrower; slinger
Taflen -au nf, tablet, table of figures
Taflenu v, to tabulate
Taflodi v, to interject, to cast
Taflodol a, interjective
Tatirwyd -au nf casting-net
Taflu v, to throw, to fling
Tafod -au n, tongue ; clapper. Tafod y
gloch, bell-clapper. Gollwng tafod
ar, to abuse, to scold
Tafodi v, to tongue; to scold
Tafodiaith, ieithoedd nf, dialect
Tafod leferydd n, saying by rote
Tafodrwym a, tongue-tied [flippant
Tafodrydd a, loose-tongued ; garrulous,
Tafol np (-en nf), dock plants
Tafol -au nf scales, balance
Tafu v, to overspread, to spread
Tag -ion n, clogged state; strangle
Tagell, tegyll, -au nf barb; double
chin; dewlap; wattle [wattled
Tagellog a, having a double chin;
Tagellu v, to form a double chin
Tagfa, f ëydd nf choking, strangling
Tagfagl -au nf springe, a gin
Tagu r, to choke; to strangle
Tagwyg n, tufted vetch
Tangnefedd n, tranquility, peace
Tangnefeddu v, to tranquilize
Tangnefeddus a, tranquil, peaceful
Tai np (ty n), houses
Taid. teidiau n, grandfather
273
— ŵ 1-\
TAL
TAN
Tail n, soil; manure; muck
Taiog a, rustic : -ion n, vassal ; boor
Taioges nf rustic female
Taiogi v, to become rustic
Taiogol a, relating to a vassal
Taiogrwydd n, boorislmess
Taiogyn n, rude fellow
Tair af three: in tri
Tairth, teirthion n, ague fit
Taith, teithiau nf journey, voyage
Tal -oedd n, front ; forehead : o, high, tall
Tâl, talion nf, payment; reward; value
Taladwy a. payable, due
Talaeth, eithiau?^ province; dependent
territory or state
Talais n, empannelled jury
Talaith, eithiau nf frontlet; diadem
Talar -au nf headland in a field
Talawdr, odron n, payer, disburser
Talben -oedd n, standard value
Taken -au -i n, front, forehead. Talcen,
ty, gable-end or pine-end of a house
Talch, teilchion n, fragment ; grist
Talchu v, to break in pieces
Taldra n, tallness, loftiness
Talddrws, ddrysau n, front door
Taledigaeth nf remuneration, payment,
Taledigol a, remunerative [recompense
Taleithig -ion nf, fillet, bandlet
Taleithiog a, wearing a diadem
Talfa, f ëydd nf pediment, projection
Talfainc, feinciau nf front form ; throne
Talfoel a, bald-fronted
Talfyr a, short-fronted ; brief
Talfyreb -ion nf Talfyrnod -au n,
abbreviation [ation, abridgement
Talfyriad n, Talfyredigaeth nf abbrevi-
Talfyru v, to foreshorten, to abridge
Talgainc, geinciau nf brow-antler
Talgell -oedd nf pantry, buttery
Talgrib -au nf front-board of a spinning
wheel [talgron
Talgrwn a, precipitate ; inflective : f
Talgrych a, rough-fronted
Talgryf«,hanl-fronted,brazen:/'talgref
Talgrynu v, to inflect
Talgudyn -au n. fore-lock ; love-lock
Taliad -au n, paying; payment. Tal-
iadau, disbursements, expenditure
Talm -au -oedd n, impression; space,
while ; range ; small quantity
Talmu v, to be abrupt; to impress; to
make brief; to interrupt
Talp -iau W, mass, lun;]). piece
Talpen -i nf knoll
Talpentan n, fire-back
Talpio r. to fonn lumpu
Talpiog a, in lumps, lumpy
Talrwn, rynau n, head ridge in a field .
Talu v, to pay ; to disburse ; to requite 1
Talwisg -oedd nf, head-dress
Talwrn, ymau n, what jjrojects ; cornicea|
area, plat of ground
Tall n, spreading out or over [biteB
Tam -au, Tamaid, eidiau n, mors
Tameidio v, to take a bite
Tameidyn n, small bit
Tamig -ion n, small morsel
Tamigo v, to nibble, to nip
Tampog nf, fit of passion
Tampr -au n, taper, torch
Tampru v, to burn a torch ; > .Has
Tan, tanau n, fire. Tàn iddwf, erysi-B
Tan pr, to, till, as far; under. Am
danaf, am danat, anidano, &c aboJ
me, of me, &c. Tan ganu. singing J
Tanbaid a, violent, vehement
Tanbeiriant, iannau n, fire-engine
Tanchwa -oedd nf firedamp
Tanchwydd n, infiamed swelling
Tandod n, ignition [ground!
Tanddaiarol a, subterraneous, under-1
Tandde n, inflamation
Tanddewiniaeth nf, pyromancy
Tanddygiad n, subduction
Tanen nf spark of fire: m teiiyn
Tanfa, f e'ydd nf explosion ; firedamp \
Tanfaen, feini n. firestone
Tanfer n, fiery violence
Tanfre n, conflagration
Tanfflamu v, to flame with fire
Tanftbn. ffyn nf fire-poker
Tangloddio v, to underiniih:;
Taniadu v, to make a firing
Tanio v, to fire, to put on fire ; to set
Tanlli a, ignifluous : span new [fire to
Tanlliw a, flame-coíoured
Tanllwyth -i n, blazing fire
Tanllyd a, full of fire, fiery
'fannorth n, substitute
Tannu v, to stretch ; to throb
Tanodd pr, under, beneath
Tanogan n, pyromancy
Tanrew n, nipping frost
Tansangu v, to under-tread
Tansawdd, soddion n, submersion
Tansoddi v, to submerge
Tant, tannau n, stretch; start; spasm,
throb; whim; flight; chord, string.
Tant telyn. harp string, catgut
Tantiad ;;. starting; stringing
Tantor -ion n, player on a stringed in-
trument, musician
I'aiiu v. to exjiaud; to spread=Taeuu
274
J\\R
Tanwedd, Taiiwy n, sort of ignis fatuus,
supposed to portend the death of the
person on whose land it falls
Tanwyd 11, breaking out of fire
Tauwydin a, meteoric
Tanwydr -au >t, burning-glass
Tanwvdvn n, meteor
Tanwydd en, fire wood, fuel
Tanysgrifiad », subscription
Tanysgrifiwr, wyr n, subscriber
Tanysgrifo v, to underwrite, to subscribe
Tap -iau n. ledge : heel-piece
Tapig nf small step or ledge [making
Taplas -au n, gambol; dance; merry-
Taplasa, Taplasu v, to gambol; to dance
Tapyn -au n, small ledge or step
Tar n, shock, impulse
Tarad n, pervasion ; flavour
Taradr, terydr n, piercer, auger
Taradru v, to pierce, to bore
Taran -au nf, shock; thunder
Taranol a, thundering [ n, the thunderer
Taranwr, wyr, Taranydd -ion, Taranon
Taraw v, to strike=Taro
Tarawiad -au n, stroke ; striking. Tar-
awiad amrant, Tarawiad llygad, the
twinkling of an eye
Tardd -ion », breaking out, issue, vent,
Tarddain v, to keep oozing [flow ; sprout
Tarddell -i nf, issue; spring
Tarddellu v, to issue, to gush
Tarddeni nf the mouth of any issue
Tarddiad n, springing ; source ; derivatioi
Tardd iadol a, efiusive, eruptive; deriva-
Tarddiant, iannau n, emanation [tive
Tarddol a, issuing, springing [issue
Tarddu », to break out ; to spring ; to
Tarddwraint en, tetters [worm
Tarddwreinyn n, Tarddwreinen nf, ring-
Tarell -au nf, issue ; spring
Taren -i nf spot ; tump, knoll
Tarenu r. to form a tump
Tarf -oedd n, driving ; dispersion
Tarfgryd n, the plant feverfew
Tarfhutan -od n, scarecrow
Tarflyd «, easily scared; skittish
Tarfu v, to expel ; to scare
Targ n, percussion, clash
Targed -i nf, dasher ; target
Tarian -au nf cla slier; shield
Tarianu v, to use a slfield, to shield
Tario v, to tarry, to abide
Tarlais, leisiau n, piercing
Tarleisio v, to clash
Tarlwnc n. eructation
Tarlyncu v, to eructate, to belch
•• b, wipe; drying up
TEB
arnu v, to absorb
Taro, Taraw v, to strike ; to affect
Tarodwll, dyllau n, punch hole
Tarth -oedd n, vapour, exhalation
Tarthain v, to keep exhahng
Tarthedigaeth nf, evaporation
Taithlyd a, vaporous ; foggy
Tarthog n, having vapour
Tarthol a, exhaling vapour
Tarthu v, to exhale ; to evaporate
Tarw. teirw n, bull
Tarwain v, to gush; to flutter
Tarwden, Taroden nf ringworm
Tarwedd n, pervasion ; ferment
Tarweddiad n, fermentation
Tarweddu v, to ferment
Tarwhaid, heidiau nf. second swarm
Tas -au n, what binds ; fascia : nf, rick,
stack. Tas wair, hayrick
Tasel -i n, sash ; fringe ; tassel
Taselu v, to fringe ; to tassel
Tasg -au nf, bond ; job ; task
Tasgell -i, tesgyll nf, bandlet, bunch,
whisk ; closet, pantry
Tasgellu v, to form a whisk
Tasgu v, to job, to task; to start.
Tasgu ar, to press or urge upon
Tasio v, to combine ; to bundle
Tau v, to stretch out ; to be still
l&upr, thy, thine
Taw n, rest, quiet, silence: a, still,
quiet, silent : c, that
Tawch -ion n, vapour, haze, fog : a, hazy,
Tawchlyd a, hazy, sultry [foggy
Tawd n, spreading, distension
Tawdd, toddion n, dissolved state
Tawdd a, melted, dissolved
Tawddlestr -i n, melting-pot
Tawed n, state of silence
Tawedogrwydd n, taciturnity
Tawedwst a, murmuring
Tawel o, calm, serene, sileut, quiet
Tawelu v, to calm; to grow calm
Tawel wch n, calmness, serenity
Tawf n, extended state
Tawir nf what is lengthened
Tawiad n. growing silent Q ting off
Tawl, tolion n, casting off, throw, cut-
Tawlfwrdd, fyrddau n, draught-board
Tawlft'on, ffyn nf throwing staff, sling
Tawlnerth -oedd n, projectile force
Tawlrvm -iau n, projectile power
Tawlu v. to cast off, to throw=Taflu
Tawr. torion n, covering, surface
Te 11, tea
Teb -au n, type, character
Tebed v prospect, spectacle
27 ■-.
TEI
Tebedu v, to render prospective
Tebyg a, similar, like, likely
Tebygiaeth nf comparison [likeness
Tebygiant, Tebygoldeb n, similitude,
Tebygol a, likely, probable
Tebygoli v, to make, like
Tebygolrwydd n, likelihood
Tebygu v, to liken
Tecäu v, to make fair; to beautify
Teclyn n, instrument, tool
Tech n, sculk, lurk
Teehial, Techu v, to sculk, to lurk
Tedu v, to stretch, to distend
Tedd -au n, display; row, range
Teddiad n, displaying
Teddyf -au n, socket, hollow
Tefu v, to spread ; to become spread
Teg a, clear; fair; beautiful; fine
Tegan -au n. bauble, toy; jewel
Teghau », to make fair=Teciiu
Tegid, Tegwch n, fairness, beauty
Tegolch -au n, cosmetic
Tegwedd a, of fair appearance, comely
Tegwel «, of fair aspect
Tegychu v, to embellish
Teng a, tough, tenacious
Tengl -au nf girth, girt
Tenglu v, to tie with a girth
Teilchion np, fragments
Teilfforch, fiyrch nf, dung-fork
Teilig o, enveloping, covering
Teiliwr. wyr, teilwriaid n, tailor
Teilo v, to spread manure, to manure
Teilwng a. worthy, deserving; deserved
Teilyngdod n, worthiness, merit
Teiiyngn v. to merit; to vouchsafe
Teimlad, Teimlawd n, sensation, feeling
Teimladedd, Teimladrwydd n, feeling-
Teimladwy rt, sensible, feeling [ness
T eimlo r, to feel, to be sensible
Teios np, cottages, cots
Teirthion nf, ague fit, ague
Teisban nf, origin: over-sjjread. quilt;
hassock'. Teisban y ddwyffroen, the
cartilage between the nostrils. Rhyfel
teisban, intestine war
Teisen -au -i vf, cake
Teisenan nf, little cake
Teiseiiu n, to form a cake
Teithdrwydded -au vf. passport
Teithfyntai, teion nf, caravan
Teithi en, faculties, characteristics.
Teithi gwraig, the catamenia
Teithiannol a, itinerary
Teithiannu v. to go a journey
Teithiant «Journeying
Teithig a, characteristic
TEN
Teithio v. to travel, to journey
Teithiol, Teithiog a, journeying
Teithiwr, wyr, Teithydd -ion n, traveller
Tel, tèlau n, stricture; straight line;
warp : a, stretched ; prompt
Tel,teli, telion n, regulator; measure of
capacity, five bushels, eight bushels:
a, regular; compact; fair
Telaid a, beautiful, graceful
Telan -au nf harp=Telyn
Telawd n, the act of stretching
Tele n, crimpled state, shrinking
Telcu v, to shrink, to crimp
Telchvn n, broken piece
Teledigrwydd n, handsomeness
Telediw a, compact; comely
Teledxwrwydd n, comeliness
Teleiddio v, to practise minstrelsy
Teleiddyn -ion n, minstrel
Teleinio v, to play the harp
Teler -au n, stretcher, frame. Telerau,
terms, conditions
Telgorn, gyrn n. hautboy
Telgwng n. crimpling
Telgwn n, rebounding; staggering
Telgyngu v, to crimple
Telgynu v, to rebound ; to stagger
Tèli n. exactness; art
Tchad n, making smooth or exact
Tèlid n, compact frame
Teli'o v, to practise an art
Tèlio r, to tighten
Telio v, to make accordant or elegant
Telm -au nf, Tehnyn «, gimcrack;
trap; springe; toy
Tclma r, to play with toys
Tehnu v, to form a toy; to snare
Telor -ion n, warbler; goldfinch
Telori v, to warble: to quaver
Telpyn n, little lump
Telpynu v, to form lumps
Telu v, to strain; to make compact
Telyn -au nf harp ; side of a carcase
telyneg -ion nf, lyric poem. Telyn-
Telyniad n, harping [egion, lyrics
-ion, Telynwr, wyr n, harpist,
harper: /telvnores -au
Telynorio, Telynori ?', to play a harp
Telln v, to stretch over
Tellweddre/J oblivion; release; amnesty
Tellweddiad n, consigning to oblivion;
giving a release
Temig -au n, particle; portion
Teml -au nf place of sitting; temple
Temlu v, to form a scat
Teneu a. thin: rarified; lean
Teneuder, Teneudra n. thinness ; tenuity
276
TES
TIN
Teneuhâd, Teneuad re, attenuation
Teneuhau, Teneuo v, to attenuate
Tenewyn -au re, flank
Ten Hi re, linsey-woolsey
Tennyn -au re, cord; halter [strained
Tent re, what is strained: a, tightly
Tepyn -au re, small ledge or step
Ter re, aptness to pervade
Têr a, clear, refined, pure, fine
Terc -iau re, jerk, jolt
Terch -au nf loop, noose
Terchog a, having a loop
Terchu v, to loop, to noose
Teredigaeth nf clarification
Teredd n, clarified state
Terfyn -au n, extremity, limit, bound;
Terfynedigaeth nf determination [end
Terfynfa -oedd nf boundary line; ter-
Terfyngylch -oedd re, horizon [minus
Terfynol a, terminating, final
Terfynoldeb n, finiteness
Terfynu », to limit ; to end
Terfysg -oedd -au re, tumult, disturbance
Tertysgedd re, tumultuousness [tuous
rertysglyd, Terfysgol a, riotous, tumul-
Tertysgu v, to raise a tumult or riot
Teriad n, irritation
Terica v, to irritate ; to rut
Tèrig a, ardent ; violent ; harsh
Terig a, rutting
Terigiad re, making ardent
Term -au re, crisis ; term ; booze
Termio v, to fix a term ; to tipple
Termudo v, to grow silent
Termud a, taciturn
Tern a, ardent, vehement
Terniad re, moving ardently
Terog a, ardent ; greedy
Terogen -od nf female miser
Terogi vt to be full of avidity
Terol a, clarifying, refining
Teru v, to clear, to refine, to clarify
Teru, Teri v, to pout, to sulk
Terwyn a, ardent, fervent
Terwynder n, vehemency
Terwynu v, to grow ardent
Terydd a, ardent ; nimble
Teryg n, what is clotted ; crust
Teryll a, piercing, keen
Terỳllu v, to look ardently
Tes n, sunshine, warmth, heat
Tesach n, heat: wantonness
Tesaint n, teeming with heat
Tesiad n, dispensing heat
Tesog a, sunny, hot, close, sultry
Testyn -au n, theme, subject, text
Testyno v, to set a theme
Teth -au nf, teat, dug, pap [woodbine
Tethan nf, small teat. Tethan r gaseg,
Tethog a, having teats. Tethogion,
Tethu v, to grow a teat [mammalia
Teulu -oedd n, family; tribe
Tettluaeth nf. domestic economy
Teuluaidd a, domestic, familiar
Teuluedd n, familiarity
Teulueiddio v, to domesticate
Teulueiddrwydd re, hospitality
TeuKiwriaeth nf domestic order
Teulüyddes -au nf housewife
Tew a, thick, fat, plump
Tewder, Tewdra re, thickness; fatness
Tewdws a, thickly collected
Tewhau v, to thicken, to fatten
Tewi v, to keep silent; to hold one's
Tewlyd a, apt to grow thick [peace
Tewychiant re, spissitude, thickness
Tewychu v, to thicken
Tewyn -ion re, firebrand
Teyrn -edd -oedd re, sovereign, king
Teỳrnas -oedd nf kingdom
Teyrnasiaeth nf reign
Teyrnasol a, of a kingdom ; regnant
Teyrnasu v, to reign
Teyrnedd re, monarchy
Teyfnes -au nf queen
Teyrnged -ion -au nf tribute
Teymogaeth nf kingly office
Teyrnoldeb re, regality
Teỳrnwialen, wiail nf sceptre
Ti pn, thou, thee
Tib -ion, Tic -ion re, particle, bit
Ticiad re, forming particles
Ticial v, to drain in drops
Ticyn -au n, particle, scrap
Tid -au nf draught chain, chain
Tidmwy -au re, tether, tie
Tidmwyad re, tethering
Tido v, to chain
Ting n, crinkle ; tingle
Tingo v, to crinkle ; to flinch ; to tingle
Til -ion re, minute particle
Tiliad, iaid re, very small fly
Tim -ion re, little scrap
Timyn -au re, little bit ; scrap
Tin -au -ion nf tail, bottom
Tinbais, beisiau nf petticoat
Tinben ad, tail to head
Tine -iau -ion re, tink, tinkle [tinker
Tincerdd -iaid re, the tail of a craft;
Tincial, Tinciani;, to tinkle; to drain
Tincio v, to tink, to ring
Tincion np, last drawn milk
Tindaflu v, to throw the tail, to wince
Tindew a, fat-buttocked
277
TO A
Tindin ad, tail to tail
Tindopio v, to flounce
Tindraphen ad, topsy turvv
Tindro -ion n, turn of the tail
Tindroed n, the didapper, dabchick
Tindrwm a, heavy-tailed: /tindrom
Tinfoel a, bare-tailed
Tingloff a, hipshot
Tingoch a, red-tailed : n, the redstart
Tingrach a, scabby-tailed
Tinlethu v, to overlay
Tinllwm am (f tinllom), Tinnoeth a,
Tino v, to form a tail [barebottomed
Tinpen -i nf, hassock
Tinrwth a (jftinroth), Tinwyg a, open-
Tinsigl n, the wagtail [tailed
Tip -ìau n, particle, bit
Tipyn -au n, little piece, bit
Tipynu v, to part into bits
Tir -oedd n, land, earth, ground
Tiraeth n, continuation
Tirdriniad n, dressing of land
Tirddiwyll n, agriculture
Tirf a, fresh, luxuriant ; lively
Tirfdra n, freshness ; richness
Tirf hau v, to freshen ; to enrich
Tiriadu v, to make a landing
Tirio v, to land; to turn the ground
Tiriog a, having land, landed
Tiriogaeth nf landed estate, territory
Tiriogi v, to possess land
Tiriol a, terreous, earthy
Tirion n, familiar spot
Tirion a, pleasant, genial, lovely, tender
Tiriondeb, Tirionwch n, pleasantness
Tirioni v, to render pleasant ; to become
pleasant
Tirionus a, pleasing, delighting
Tiro v, to extend in continuity
Tie -ion n, sneeze, sternutation
Tisian, Tisio v, to sneeze, to st^rnutate
Titen nf Titiad, iaid n, small fly
Titr n, whirl ; metre so called
Titw nf puss, cat (in fond language)
Tithau pn, thou or thee also, thyself
Tlawd a. poor, indigent, needy :pl tlodion
Tlodi n, poverty, want
Tlos nf, pretty, fair, handsome : m tlws
Tlosen nf pretty female
Tlotty, tai n, poorhonse, workhouse
Tlws am, pretty, beautiful: /tlos
Tlws, tlysau n, jewel, gem
Tlysedd n, prettiness, beauty
Tlysu v, to render pretty
Tlysyn n, pretty thing, jewel, trinket
To -ion -au n, covering; roof; generation
Toad n, covering; roofing
Tob n, summit, top=Top
Tobren -i n, thatcher's dibber
Tobyn n, summit, apex [presently
Toe n, cap, hat, bonnet : ad. instantly,
Toci n, what is cut out ; share
Tocio v, to clip, to dock
Tocyn -au -od n, short piece; ticket;
pack. Tocyn o Want, pack of childrea
Tocynu v, to ticket ; to draw lots
Tochi v, to soak ; to grow hazy
Todi v, to construct; to join
Toddaid n, what is melting; metre
Toddi v, to melt, to dissolve. Toddi
dyled, to liquidate a debt
Toddiant n, solution, melting
Toddion np, meltings ; drippings
Toddol a, dissolving, melting
Töed n, covering ; roofing
Töedig a, covered ; roofed
Toes 7i, dough, paste of bread
Toeseg nf, kneading-trough
Toesi v, to make dough
Toesyn -au n, lump of dough
Tofi v, to draw out in a range
Togi v, to elongate, to extend
Toi v, to cover over; to roof; to thatch
Tolach v, to meddle, to play, to dally:
n, meddling, playing, dalliance
Tolc -iau n, dent or impression by
punching or striking [crease
Tolcio v, to cause a sink, to dent, to
Tolch -au, Tolchen -i nf coagulated
Tolchenu v, to form a clod [mass, clod
Tolchiad n, forming clods
Tolfaen, feini n, omen stone
Tolgorn n, trump, clarion
Toli v, to curtail; to spare; to deal out
Toliant ;?, privation; sparing
Tolio v, to diminish ; to spare
Tolnod -au nf apostrophe (')
Tolws v, what roars; roarer
Toll -au n/, fraction; toll
Tolldy, dai n, custom house
Tollfa, f ëydd nf tolling-plaoe
Tolli v, to take from ; to toll
Tolliant n, toll, custom
Tom -ydd «.mound; heap of dirt; dung
Tomen -i nf, mound; dunghill
Tomi '•, to make a heap: to dung
Tomlyd a, covered with dung [lay land
Ton -iau of, surface ; sward ; peel; skin;
Ton, tònau nf, breaker, wave
Ton, tonau nf tone, accent ; tune
Tone -iau if tink ; ring, clash
Toncio, Toncian v, to tinkle, to ring
Tonen -i -au nf coating; cuticle; bog
Tbni '". to form a skin ; to pare
278
TOR
Toniad n, making a tone
Tòniad n. skinning, paring
Toniar nf, plank, shingle
Toniar, ieri nf breaker, wave
Tbnog a, turbulent, boisterous ; t'roward
Tònol a, breaking in waves
Tonyddiaeth nf, tonation, prosody-
Top -iau n, top; stopple
Topi v, to butt, to gore with the horns
Topio v, to top. to crest ; to stop up
Topyn -au n. top : topple
Topynu r. to form a top
Tor -ion n, break, rupture, cut : -au nf
bulge; belly; boss
Tor n, mantle"; cope
Toraeth, eithiau n, produce ; store
Torben -au n, guillotine
Torbwt, bytiaid n, turbot
Torch, tyrch nf v> reath ; coil
Torchi v, to wreathe ; to coil
Torchog a, wreathed; coiled
Torchol a, wreathing, coiling
Torchwr. wyr n, twister; coiler
Tordaen, Tordain v, to loll, to lounge
Tordyn a, tight -bellied
Tordd nf murmur, din
Torddi v, to murmur, to make a din
Tored n, what expands : a, vast
Toredwynt -oedd n, whirlwind
Toreithio v, to yield increase [teeming
Toreithiog, Toreithus a, abundant, full,
Torf -oedd nf crowd; troop; host,
multitude
Torfa, fëydd nf host ; thousand millions
Torfagl nf the eye-bright
Torn v, to collect a host
Torfog a, having a host [tilate
Torfyny^lu ;\ to break the neck ; to mu-
Torged -ion n, bankrupt
Torgedaeth nf bankruptcy
Torgedlys -oedd n, banlmiptcy court
Torgeg -au n, cut-throat
Torgeingl -au nf girth, girt
Torgest -i nf, hernia, rupture
Torgestu v, to form a hernia, to rupture
Torgoch a, red-bellied : n. char
Torgochiad, iaid n, char fish
Tori v, to break, to cut, to fracture
Toriad, Toriant n, breaking, fracture
Torlan -au, lenydd nf broken bank
Tori la -od nf slattern, slut
Torllwyd, Torllwydog nf the wild tansy
Torllwyth -i nf8c en, litter
Tormaoh n, forfeit of bail
Tormaen n, the saxifrage
Tormaint n, surrounding host
Tormennu r, to press round
TRA
Torment n, press round ; conflict
Tormi v, to assemble round
Tornod -au nf, comma ( , )
Torog a, having a prominence; big-
bellied, applied to sows, dogs, and cats
Torogen -od, Toroges -au nf Torogyn
n, big-bellied one
Toron -au nf plat ; decking out ; cloak,
Tòron -au n, cut [mantle
Toronaeth nf decking out
Toroni v, to deck out ; to mantle
Toronog a, decked, mantled
Torp n, round mass, lump
Torpell -i -au nf lump; clod; dumpling
Torpwth n, short squab
Tors -au nf covering; shelter
Torsed -i nf coverlet, rug
Torsi v, to cover over
Torstain a, bulging, gorbellied
Torsyth a, stiff- stomached [swagger
Torsythu v, to stiffen out the belly ; to
Torth -au nf loaf
Torthi v, to cake ; to settle
Torympryd -iau n, breakfast
Toryn -au n, cut=Tòron
Toryn -iau n, mantle, cloak
Tos -au 7i, quick jerk, toss
Tosio v, to jerk, to toss
Tost», severe, harsh, violent; sore
Tostedd, Toster n, severity ; stranguary
Tostfrwyn np (-en nf), sea rushes
Tosti v, to rack, to torture
Tostur n, misery, severe plight : a, severe
Tosturhau v, to commiserate=Tosturio
Tosturi, Tosturiant n, Tosturiaeth nf
compassion; pity
Tosturio v, to take pity
Tosturiol a, compassionate
Tosturus a, pitiful, piteous
Töwr. towyr n, one who fonus a cover-
ing or roof, thatcher, tiler, slater
Tra «, extreme, excess ; turn : ad, over ;
very ; whilst : px, over, very, extreme
Traberwi v, to over-boil
Trabloedd nf great outcry
Trabludd -ion n, trouble ; tunuoil
Trabluddio v, to trouble
Trabluddiol a, troublous, troubled
Trach pr, beyond, beside ; at
Trachaer -au nf advanced wall
Trachas n, extreme hatred
Trachefh ad, behind : again ; afterwards
Trachoddi v, to vex extremely
Trachrynu v, to shake extremely
Trachuedd n, over fondness
Trachnro i\ to beat extremely [ousness
Trachwant -au n. cupiditv; lust, covet-
279
TRA
TRA
Trachwanta, Trachwantu v, to desire
extremely ; to covet
Trachwres n, extreme heat
Trachwyllt a, excessively wild
Trachywed a, very uniform
Trad n, what spreads out
Tradilyn v, to follow to excess
Tradwv n. third day to come: ad,
three days hence
Tradynol a, superhuman
Tradd n, extreme motion
Traddawd n, delivery over
Traddodi v, to deliver over
Traddodiad n, tradition [to purge
Tradd u v, to move violently, to scour,
Traddygiad n, transferring
Traddygyd v, to transfer
Traed np (troed n & nf), feet
Traeth -au n, tract; sand, beach
Traethadur -iaid /?, one who treats
Traethawd, odau n, treatise, essay
Traetheg nf, declamation
TraetheD -i, Traethen -i nf sand bank
Traethodydd -ion n, essayist
Traethodyn n, kind of verse; tract
Traethu v, to relate ; to treat
Traf», strain; stir; scour
Trafael -ion nf extreme effort : travail
Trafaelu, Trafaelio v, to travail, to toil
to travel
Trafaes -oedd n, stir, bustle; pains
Trafel -au n, press ; hatchel
Trarlwnc, lyncau n, draught; guzzle.
Traflyncu v, to guzzle, to gulp [gulp
Trafn -au n, stir, bustle, range, rotation
Trafnid n, range; turn, change; com-
merce, exchange
Trafnidaeth nf, commerce, business
Trafnidio v, to exchange, to transact
Trafnidiol a, commercial [business
Trafhiga, mutable, declinable
Trafnnoddwr, wyr n. consul
Trafnoldeb n, mutableness
Trarhu i\ to range; to revolve
Trafod -au nf & », stirring, bustle;
commerce, trade, business
Trafod, Trafodi v, to stir, to bustle, to
strive, to intermeddle ; to quarrel
Trafodaeth nf act of stirring, bustling,
intermeddling; transaction
Trafodus a, stirring, bustling
Trafolio v, to gormandize
Train v, to stir; to scour
Traff n. strewing, scattering
Traffaith, ffeitliiau n, plot, scheme
Traffeithus a, plotting [trouble
Trafferth -ion nf business, toil, bustle.
Trafferthol, Trafterthus a, bustling
Trafferthu v, to bustle, to toil, to trouble
Traffiad n, spreading, strewing
Traffu v, to strew, to scatter
Traffwyr n, violent assault
Traflyag b, extreme hurry
Trag ad, beyond; beside"
Tragor -ion n, saperabandanee
Tragori v, to transcend [dency I
Tragoriaeth nf Tragoriant n, transcen- '
Tragoroldel) n, superexcellence
Tragoruchder n. supereminence
Tragwerth ?i, overvalue
Tragwiw a. most excellent
Tragwres n, extreme heat
Tragyfyth n, beyond this world, eternal
Tragyfythoea ad, eternally
Tragywydd, Tragwyddol, Tragywyddol,
Tragyfythol a. everlasting [ternity
Tragwyddoldeb, Tragywyddoldeb », e-
Tragwyddoli, Tragywyddoli v. to eter-
nize, to immortalize
Trang -au n, cessation; decease
Traha n, presumption
Trail äu i\ to become arrogant
Trahiius a, arrogant, haughty
Trahausder n, presumption
Trai, n, decrease; ebb tide
Trajan n, one-third, the third part
Traill, treillion n, trail, draught, turn
Train, treinion n, stroll, stray, strew
Trais, treisiau n, rapine, ravishment;
ra.pi'; oppression, force
Traith, treithion n, expression, treatise
Trailed -ion -au n, adversity, affliction
Trallodi v, to afflict, to vex
Trallodol, Trallodus a, afflicting, vexing
Trallwyddiant n, excess of prosperity
Tralhvyrho v, to overload
Tramamt n, immensity: a, immense
Tramglwydd n, stumble
Tramglwyddo v, to stumble
Tramgwydd -ion n, downfall; offence
Tramgwyddo v, to stumble; to offend
Tramgwyddol o, stumbling; offensive
Tramoli v, to praise to excess
Tramor a, transmarine; foreign
Tramori v, to pass over sea
Tramp -au n, ramble, stray
Trampio v, to ramble
Tramwy, Tranuvyad n, going about
Tramwy, Tramwyo v, to go about
Tramwyol a, traversing
Trân n, space, stretch, district
Tran ad, partly, rather, considerably
Tranc n, cessation; end
Tranced -i nf. cup with a handle
280
TRA
Trancedig a, perishing ; ended. Y tranc-
edig, the deceased
Trancell -an nf single draught
Trancol a, perishing; ending
Trancu v, to perish, to die
Tranial n, tìeld of battle [following
Tranoeth ad, on the morrow : re, the day
Tranwyd -an J?, extreme passion
Traoedi v, to delay extremely
Traoesiad n, superannuation
Traofni v, to fear extremely
Traphlith ad, in a confused state
Tras -au nf, kindred, affinity, relation-
Trasôrch re, dotage, fondness [ship
Traserth a, extremely steep
Trasgl -au n, rake
Trasu v, to form kindred
Trathyn a, very or extremely tight
Trathyru v, to over-heap [expense
Traul, treulion nf, wear, waste, cost,
Traw -ion n, progress ; lead ; education
ad, beyond, yonder
Trawaeth nf circumstance
Trawd. trodion n, course ; journey; tran
Trawdd re, transit ; pass [sit
Trawddysg nf doctrine ; dogma
Trawed n, advancement
Trawedig a, disciplined
Trawedigaeth nf discipline
Trawenu v, to pass over
Trawiad n, surpassing ; rearing, educat
Trawiadu v, to educate [ing
Trawiadur -iaid re, instructor
Trawien -ydd nf, defile, pass
Trawn re. what is over [across
Traws -ion re, traverse, cross. Ar draws,
Traws re, adverse, cross, froward, severe:
Trawsagori v, to open across [wicked
Trawsamcan -ion re, cross purpose
Trawsbwyth -au n, cross stitch
Trawsder n, adverseness
Trawsdeyrn -oedd -edd n, usurper
Trawsdoriad n, cross-cutting
Trawsdynu v. to pull adversely
Trawsddodi v, to transpose
Trawsedd n, refractoriness
Trawselfeniad n, transubstantiation
Trawsenw -au n, metonymy
Trawsfeddiant.feddiann"au,Trawsfraint,
freintiau n, usurpation
Trawsfudo v, to emigrate
Trawsgan -au nf, satire
Trawsganu i\ to satirize
Trawsgludo v, transport
Trawsghvm. glymau n, cross knot, node
Trawsglwyddo v, to transport
Trawsiad n. putting across
TRE
Trawsineb n, adverseness
Trawslath -au nf transverse heam
Trawslead n, translocation
Trawslusgo v, to trail across
Trawsni n, adverseness, perverseness,
frowardness
Trawsosodi v, to transpose
Trawsrwym -au n, cross band
Trawsry wiad n, crossing of breeds
Trawssylweddiad n, transubstantiation
Trawssylweddu v, to transubstantiate
Trawssymmud v, to transpose
Trawst -iau n, transom, rafter
Trawstio v, to lay a rafter
Trawsu v, to crossTtogrow adverse
Trawswch, syth «/'whisker; mustache
Trawsymddwyn n, metaphor
Tre nf resort, homestead, home, ham-
let, town (used chiefly in composition)
Tree -iau n & en, implement, harness ;
Treciad n, furnishing [gear
Trecyn n, implement ; tool
Trech a, superior; passing
Trechedd n, superiority
Trechol a, overcoming
Trechu v, to overpower
Trechwr, wyr n, vanquisher
Tred -i nf, resort ; hamlet
Tredd -au nf crop, growth ; corn ; tax
Tref -i -ydd nf homestead, hamlet, town
Trefa, fëydd nf resort, dwelling
Trefad nf domicile, dwelling
Trefau -au nf small hamlet
Trefedig a, inhabited, colonized. Tref-
edigion, colonists
Trefedigaeth -au nf colony, settlement
Trefgordd -au nf township
Trefiant re, inhabitancy
Trefig a, homely, domestic
Treflys -oedd re, court leet
Trefn -au nf, system, order, method
Trefnau np, utensils, implements
Trefnedigaeth nf adjustment
Trefniad re, ordering, arranging
Trefniant re, system, regulation
Trefhid -au n, arrangement
Trefnidaeth nf, management
Trefnidedd n, economy
Trefnido v. to manage
Trefnidol a, economical
Trefnol a, orderly, systematic
Trefnoldeb n, orderliness [dispose
Trefnu v, to order, to put in order, to
Trefhus a, orderly, decent, tidy, me-
Trefnusder re, orderliness [thodical
Trefnydd -ion re, one who orders, man-
ager; economist; Methodist
281
TRE
Trefnyddiaeth nf economy ; Methodism
Trefnyddio v, to methodize
Trefol a, relating to home or town
Trefred nf homestead [heritance
Treftâd, Treftadaeth nf patrimony, in-
Treftadog «., having patrimony: n -ion,
Treftadol a, patrimonial [heir
Treftadu ŵ, to form a patrimony
Trefn v, to make a home
Trengholiad n, coroner's inquest
Trengholwr, wyr. Trengholydd -ion n,
Trengol a, perishing, vanishing [coroner
Trengreithwyr nf coroner's jury
Trengu v, to end, to expire
Treidio v, to course, to range
Treiddiadwy a, penetrable
Treiddio v, to penetrate
Treiddiol a, penetrating
Treiddioldeb n, penetrability
Treiddyn -au e, projecting ridge
Tragi, treiglion n, turn, revolution
Treiglad n, revolving ; strolling ; inflec-
Treiglant », revolution; strolling [tion
Treiglddyn -ion «, wanderer
Treigled n, revolving, rolling
Treigledigaeth nf revolution
Treiglo v, to turn, to circulate; to roll .
to stroll, to wander; to traverse, to
migrate; to trickle: Treiglo gair, to
decline a word
Treiglwaith ad, once on a time
Treillio v, to troll, to dredge
Treilliwr, wyr n, troller, dredger
Treinio v, to stray ; to scatter
Treiniol a, straying ; strewing
Treio v, to decrease, to ebb
Treisglo v, to clatter
Treisiad, iaid n, forcer : nf heifer
Treisiaeth nf ravishment
Treisiant n, oppression, foe
Treisig a, apt to ravish ; tragic
Treisio v, to force, to ravish, to oppress
Treisioldeb n, oppressiveness
Treisiwr, wyr. Treisydd -ion n, forcer,
ravisher, oppressor
Treithio î', to treat, to discourse
Trem -iau nf sight, look, aspect [ment
Trembeiriant, iannau n, optical instru
Tremfa -oedd, f i-'ydd nf observatory
Tremiadur -on n, telescope
Tremiannu v, to cast a look
Tremiant, iannau n, appearance
Tremid n, appearance
Tremidydd -ion n, observer
Tremio, Tremu v, to look, to observe, to
Tremiol a, looking, observing [gaze
Tremiwr, wyr », looker
TRI
Tremofydd -ion «, optician
Tremofyddiaeth nf optics
Tremwydr -au n, telescope
Tremyd n, state of being B60H
Tremvdiad, iaid n, apparition
Tremydd -ion n, observer
Tremyddiaeth nf science of optics
Tremygu v, to contemn
Tremygus a, contemptuous
Tremyn, Tremynt n, look, view, glance
Tremynfa -oedd nf watchtower
Tremyngar a, observant, keen
Tremyniad, iaid n, phantom; boar
Tremynu v, to look ; to seem
Tremynydd -ion n, explorer
Tren n, force, rapidity: a, impetuousC
Trenig a, impetuous, furious Lstrenuou
Trenllif n, rapid torrent
Trent n, force, rapidity
Trenu v, to act rapidly
Trenusdeb n, impetuosity
Trenydd ad, two days hence, the da;
after to-morrow
Tres -i nf toil : stroke ; trace, chain
Tresgl n, the tormentil
Tresglen nf thrush (bird)
Trestl -au n, frame ; trestle
Trestlu v, to put on a frame ; to put 01
a trestle ; to frame
Tresu v, to put on a trace
Treth -i nf, tax ; crop, growth
Trethol o, tributary, taxed
Trethu v, to tax, to rate
Treulfawr a, expensive
Treulgar a, prodigal, profuse
Treuliad n, consuming; digestion
Treulio v, to consume ; to digest
Trew n, the act of sneezing
Trew v, to sternutate, to sneeze
Trewflwch, flychau n, snuffbox
Trewlwch n, snuff
Trewydd n, push forward
Trewyn n, persuasion
Trewynol a, persuasive
Trewynu r, to persuade, to conciliate
Trewynwr, wyr ». persuader
Tri am. three: fisir: n, three.
ar bymtheg, eighteen. Tri ar ddi
thirteen. Tri again, sixty=Ti
Triad n, forming into three; triad
Triumq] O, tertian, triadic
Trianu v. to tertiate
Triban -au n, triplet (metre)
Tribaniaeth nf triplicity
Trihanu v, to triplicate
Tribedd -i nf, tripod, trivet
Trichanmil n, three hundred thou
282
TRO
TRO
Trichaut n, three hundred. 300
Tridant n, trident
Trideg a, thirty, 30=Deg ar hugain
Tridiau np. three days' space
Tridyblyg a, threefold
Trig n. stay, fixed state
Trigad n, staying, tarrying
Trigadiad, iaid n, sojourner
Trigain a Sc n, sixty, 60
Trigeinfed a, sixtieth
Trigfa, fëydd, Trigfan -saxnf, dwelling-
place, residence, abode
Trigfanu v, to form a dwelling
Trigiannol a, residentary
Trigiannu v, to reside
Trigiant n, residence
Tingle -oedd n, dwelling-place
Trigo v, to stay ; to dwell ; to die
Trigol o, tarrying ; dwelling
Trin -oedd nf management; hustle;
trouble; action, battle
Trin v, to meddle ; to manage ; to treat :
to labour at ; to quarrel
Trindod -au nf. trinity
Trindodiaeth nf trinitarianism
Trindodol a. trinitarian
Trindodydd -ion n, trinitarian [relling
Triniad n, meddling; managing; quar-
Triniaeth nf management; treatment
Triniol «, managing
Trino, Trinio v, to manage
Trinogaeth nf management
Trioedd np, triads
Trioli v, to tertiate
Trip -iau n. trip, slip
Tripa c«, the bowels, intestines
Tripian v, to keep tripping
Tripio v, to trip, to stumble
Trist a, pensive, sorrowful, sad
Tristäu v, to grow sorrowful
Tristlawn a, sorrowful, rueful, doleful
Tristwch. Tristyd n, sadness, sorrow
Trithro a, of three turns
Trithroed a, three-footed
Triunawd a, trinity
Triundod nf, trinity in unity
Tro -ion n, turn ; time ; lax
Troad n, turning ; flexion ; conversion
Troawl a, turning, revolving
Trobwll. byllau n, whirlpool
Troch -ion nf spray; law
Trochfa, fè'ydd nf bathing-place
Trochi v, to immerse, to dip, to plunge,
to bathe; to soil, to dirty
Trochion np, splashings : suds
Trochioni w, to raise a lather
Trochol a, bathing, imr>
Trochwr, wyr, Trochydd -ion 7i, one who
dips, dipper; diver; Anabaptist
Trodi v, to make a transit
Trodwen -od nf starling: stare
Troddi v, to make a transit, to progress
Troed, traed n & nf foot
Troedfedd -i nf foot measure
Troedgall a, club-footed
Troedgam a, wry-footed
Tröedig «, turned, converted
'! riiedigaeth nf conversion
Troedio », to foot, to pace; to tread
Troediog a, footed : n, footman
Troedlas, Troedlath, -an nf treadle,
foot board
Troed le -oedd n, trodden place
Troedlen -i nf foot board
Troedlydan a, broad-footed
Troednoeth a, bare-footed
Troedogi v, to fetter
Troedraw -iau nf foot spade
Troeclrudd nf crane's bill
Troed sang -au nf low hedge
Troell -au nf whirl; wheel; reel; pul-
ley; windlass; screw; trope
Troellen -i nf whirl, twirl
Troellhoel -ion nf screw nail, male
Troelli v, to whirl; to reel [screw
Troellog a, having a wheel
Troellrych -au n, screw groove, female
Troellwaith n, wheelwork [screw
Troellwr, wyr n, turner
Troellymadrodd -ion n, tropology
Tröen nf twirl ; turn ; while
Troetys -au n, snare, gin
Ti'oeth », wash; lie; urine
Troethbar, Troethbarol a, diuretic
TroethHf ra, diabetes
Trofa, fëydd nf, turn; tropic; glance
Trof lieg, Trofeg, -au nf trope
Trofan -au nf tropic
Trof äu v, to make a turn
Torf äus a, fiexuous, tortuous ; perverse
Trofiad, Trofiant n, transition; clause
Trofol a, tending forward
Trohidl n, rope twister
Troi v, to turn, to revolve ; to convert
Troiad n, turning=Troad
Trol -iau nf cylinder, roll ; cart
Trolaidd a, cylindrical
Trolen nf roundlet
Trolian, Trolio v, to roll, to trundle
Trolyn -au n, roller; chub
Trom af heavy, weighty ; sad : m trwm
Tron -au nf circle ; throne
Troni v, to render superior [ference
Troni v, to form a periphery or circum-
283
TRU
írô.s n, transverse bar; lock
Tros pr, over, for, instead of. Trosof,
trosot, trosti, trosom, trosoch, tros-
tynt, over me, thee, &c. Da dros
ben, exceedingly good
Trosedd, Troseddiad, -au n, transgres-
Troseddol a, transgressing [sion
Troseddu v, to transgress, to ofFen<
Troseddwr, wyr n, offender, transgressor
Trosel -i n, plaited fence
Trosenwad », transnomination
Trosf'a, f è'ydd nf, turning-place
Trosi'ynediad n, metabasis
Trosgl af clumsy, awkward : m trwsgl
Trosgludo v, to transport
Trosgl wyddiad n. transferring ; passage
Trosglwyddo >', to transfer
Trosglwyddol a, transferring
Trosi v, to turn out; to move onward;
to move about ; to transfer
Troslath -au nf, cross beam or bar, part
of the ancient Peithynen, being the
stock or frame in which the ends of
the staves were inserted
Trosodd pr, over ; beyond : ad, on the
other side
Trosol -ion n, lever; bar
Trosolwaew nf lever beam
Trosolwydd n, handspike [der pole
Trostan -au, Trosten -i nf long slen-
Trostr -au n, slider
Troterth -od n, trotter
Trotial, Trotian v, to keep trotting
Trotio v, to go on a trot
Trotiwr, wyr n, one who trots
Troth », what tends through
Troth pr, from side to side
Trothi n, passing through
Trothwy -on n, threshold
Trowynt -oedd n, whirlwind
Tru n, outcast state: a, wretched
Truan a, wretched, miserable. Truan
bach, poor little thing. Treiniaid,
wretches
Truander, Truauedd n, wretchedness
Truanen, Truanes nf, poor wretch.
wretched female
Truanu v, to commiserate
Truedd n, wretchedness
Trueiniad, iaid n, wretched one
Trueinio v, to become wretched
Trneni », wretchedness; pity
Truenus a. wretchedness, piteous
Truenusedd n, piteousness
Trugar a, compassionate
Trugaredd -au nf. mercy; pity
Trngareddfa nf mercy-seat
L TRW
Trugaredd ol a, commiserating, merci4
Trugarhâd n, commiseration [ml
Trugarhau v, to commiserate, to have ,
Trngarog a, merciful, pitying [mercB
Trugarogrwydd n, mercifulness
Truí-iau n, drilling-tool
Trulio i\ to drill a hole
Trull n, store ; store of liquor
Trulliad, iaid », butler
Trulliadaeth nf, butlership
Trulho r, to draw liquor
Trum -iau n, ridge, back
Truman, ain nc, ridge, cope
Trumbeithyn np (-en nf), ridge tiles m
Trumbren -i n, keel
Trumiad n, ridging; coping
Trumiog a, ridged, coped
Trus n, ward, guard
Trosi n, what is a guard
Trusiad, iaid n, ward, bulwark
Trosio v, to guard, to ward
Truth n, flattery, wheedhng, fawning
Truthad n, wheedling
Truthan. ain nc, wheedler
Truthiad, iaid n, sycophant, flatterer
Truthio r, to wheedle, to flatter
Trw n. whirl ; pervasion
Tvw pr, through, by=Trwy
Trwb n, what is rubbed
Trwc. trycion n, turn: truck
Trwca -od n, bowl, cup
Trwcl. tiyclau n, trundle; truckle
Trwch, trychion «.cut: section: thick-
Trwd n, what is pervading [ness
Trwl, trylau n, pack, cushion, couch
Trwlian, Trwlio i\ to roll together, to
bundle, to roll
Trwlyn n, squabby thing
Trwm oro, heavy, weighty ; sad: /trom
Trwn, trynion n, circle
Trwnc n, urine, lye, stale
Trwodd ad, through
Trwpa ra, tub, hod ; trollop
Trws -oedd n, covering, dress
Trwsa, ëydd n. packet, truss
Trwsgl a, clumsy, bungling: f trosgl
Trwsglyn n. bungler
Trwsiad n. dressing; drejs
Trwsiadn v, to clothe, to dress
Trwsiadus a. dressed, decked, well-
■. to dress, to deck [dressed
Trwst, trystau n, noise, rustling; thun-
Trwstau a, clumsy; unlucky [der
Trwstaneiddio v, to become clumsy
Trwstaneiddiwch, Trwstanwch n, clum-
siness, awkwardness
Trwth, trythion n. what tends to expand
284
TRY
Trwy -on n, pass through
Trwy pr, through ; by ; by means of
Tnvyad n, permeation
Trwyadl a, alert, smart, lively; tho-
rough, complete [ness
Trwyadledd n, sprightliness; thorough-
Trwyadlu r, to act alertly
Trwyd n, bursting through
Trwydo V, to hurst through
îrwydol a, bursting, penetrating
. passing through; bore
Tnyvdd pr, through ; by ; by means of
Tnvydded -an nf pass, passport, li-
cense; fare; reception
Trwyddedog a, having license
Trwyddedogaeth nf freedom of passing
Trwyddedogi v, to give free passage
Trwyddedu v, to pass freely ; to license
Tnvyddedwr, wyr n, passenger
Trwyddew n. piercer, borer
Trwyddo v, to pass through; to bore
Trwyd dyd -au n, pass; license; fare
Tnvyll -au nf swivel ; ring
Trwyllo v. to swivel ; to troll
Trwvn -au », nose, snout, nozzle; point
Trwyngornfil -od n, rhinoceros
Trwynlwch n, snuff
1 Trwynol a, nasal. Trwynolion, nasal
consonants, nasals
Trwvnsweh n, tip of the nose
Trwyo pr, through : ad, through
! Trwyogaeth nf, pervasion
Trwyogi v, to make pervasive [urine
I Trwyth -i n, solvent, lye ; decoction ;
Trwythbair a, diuretic
Trwythlif n, diabetes
Trwytho v, to steep in lye
Trwythi n, menstruum; lye
Try n, aptness to pass through or over
Tryad n, pervasion
Tryal -au n, homestead
Tryarllais a, of stunning voice
Tryawch n, magnetism
Tryb -oedd n, blended state
Trybaeddu v. to wallow: to daub
Trybed -au n, support; brand iron
Trybedd -i ?>f support; trivet
Trybeddu v, to set firmly
Trybelid a, perspicuous, clear
Trybest /i, commotion, bustle
Trybestu v, to bluster, to bustle
Tryblith n. chaos
Tryboethi v, to heat through
Trybola a, mixture; wallowing
Tryboli v, to huddle ; to wallow
Trvbv.yll a, of piercing mind
Trybylog a, dull
TRY
Trycio v, to flag, to fail ; to drag
Trych n, opening ; scope
Trycheb nf tmesis
Trychfa, f ëydd nf place that is cut
Trychfil -od n, insect
Trychgyff -ion n, chopping-block
Xrychiad, iaid n, cutter, lopper
Xrychineb n, disaster, calamity
Trychinebus «, disastrous, calamitous
Trychion np (-yn ?i), cuttings, shreds
Trychni n, disaster, mishap
Trycholdeb n, mangled state
Tiychu v, to cut, to cut into, to truncate
Tryehwys n, thorough sweat
Trychyn n. small cut
Trydan n, electric fluid, electricity
Trydaniaeth n. electricity
Trydanol a, electric, electrical
Trydanu v, to electrify
Trydar n, chirp; dins v, to chirp
Trydaru i\ to chatter; to din; to chirp
Trydedd, Tryde af third : m trydydd,
Trydiad n. pervasion [trydy
Trydon nf agrimony
Trydon a, thoroughly toned
Trydwan ad, four days hence
Trydydd am, third : f trydedd
Trvdd n, what is through
Tryddyd n. passage through
Tryf n, what is pervasive
Tryfal -au n, triangle
Tryfalu v, to form a triangle
Tryfer -i nf harpoon, spear
Tryferu v, to harpoon
Tryfesur -au n, diameter
Tryfol n, what is all belly
Tryfolio v, to gormandize
Tryfrith a, thoroughly mixed ; swarm-
ing; teeming
Tryfritho v, to chequer, to variegate,
to diversify ; to be swarming
Tryfrwyd a, interweaving
Trylais, leisiau n, thorough voice
Trylef -au nf thorough utterance
Trylen n, thorough learning: a, tho-
roughly learned
Tryles n, thorough benefit
Trylifo v, to flow through
Trvlitu n, thorough training
Trvliw -iau n, pervading colour
Tryloes -au nf pervading pang
Tryloew a, transparent [roughly burnt
Trylosg n, thorough ignition: a, tho-
Trylwyn a. very ready or perfect
Try! ym a, thoroughly keen
Trym a, compact, trim
Trymder, Trymedd n, heaviness
285
TUCIÍ
Trymfryd n, sadness oi' mind
TrymgWBg n, dead sleep
Trymhau v, to make heavy
Trỳmiad. Trymhâd », making heavy
Trymluog a, flagging
Trymwydd np (-en nf), spruce
Trymysg n, confusion
Tryn -i n, ardency ; fierceness
Tryn a, ardent, fierce, stern
Trynaws n, pervading quality
Trynedd n, ardency; fit r
Trynerth n, thorough strength
Trynodd n, pervading juice
Trynwyd n, pervading emotion
Tryred nf run through [rough-bred
Tryryw -iau n, perfect kind : a, tho-
Trysain. seiniau nf perfect sound
Trysawd n, thorough-base
Trysawdd, soddion n. cube root
Trysgledd n, awkwardness
Trysor -an n, treasure
Trysorfa, f ëydd nf treasury
Trysori v, to treasure
Trysorwr, wyr, Trysorydd -ion n, trea-
Trystan n, blusterer [surer
Trystian v, to keep clattering
Trystio v, to bluster, to clatter, to rustle
Trythgwd, gydau n. satchel
Trythu i>, to swell out
Trytbyll a, voluptuous
Try thy 11 u v, to follow pleasure
Trythyllwch n, enjoyment
Tryw», what pervades; what is con-
stant; trace; truth; agrimony
Try w a, universal ; constant [stabbed
Trywan n, thrust, stab : a, pierced,
Trywanu v, to tranfix ; to stab, to pierce
Try war a, thorougbly tame
Try wed d n, trace by scent
Trywel o, perspicuous
Trywio v, to pervade
Try^vydd «, trace, scent
Trywyddn v, to trace by scent
Trywyllt a, thoroughly wild
Trywyn a, thoroughly happy
Tryvfyngar a, conciliatory
Tu -oedd n, side; region; part. Tu
allan, Tu faes, Tu rnaes, on the out-
side. Tu fewn, Tu mewn. inside.
Tu hwnt, on the other side; beyond
Tua, Tuag ad, in a direction to;
towards; about. Tuag at, towards
Tuch n, grunt, groan
Tuchan n, grumbling: v,to grumble, to
Tnchaniad ??, grumbling [groan
Tuchanllyd a, apt to groan or grumble
Tuchanol a, grunting, grambl
TWB _
Tuchanwr, wyr n, grumbler, groan^B
grunt er; murmurer
Tud -oedd n, surface ; region ; land j
Tudalen -au n, side of a leaf; page
Tudfach -au n, stilt
Tudlath -au nf meting-rod
Tudlen -i -au nf map
Tud wed, Tudwedd nf sward, sod
Tudd -ion n, shade ; gloom; vapour
Tudded -au nf covering, vesture
Tuddedu v, to jmt on a vest
Tuddedyn a, garment
Tuddo v, to envelope
Tuedd -au », region, district coast: 1
tendency, bias, inclination
Tueddol a, inclining, conducive; apt
Tueddoldeb n, inclinedness
Tueddoii v, to render partial
Tueddu v, to incline, to bias, to tend
Tueduwr, wyr n, one who inclines
Tuell -i nf covert: cover
Tufewnol o, internal, inward
Tugel -ion n, ballot
Tugelu v, to vote by ballot
Tul -ion n, envelope ; shroud
Tuliad n, shrouding
Turn -iau n, bend, turn
Tumiad n, forming a bend
Tumon nf bender ; spine
Tumonogion np, vertebrates, vertebral
Tun n, what pervades
Tunad n, pervading
Tur n, reverse, turn up
Turio v, to reverse ; to turn up
Turn n, turn : a, round
Turnen -i nf whirl; turning- wheel;
shaft of a wheel
Turnio v, to turn, to do turnery
Turnwr, wyr n, turner
Turs -iau n, snout, chops
Tursyn n, long snout
Turtur -od nf turtle dove
Tus 11, what is wrapped; whisp
Tusw, wan, won n, whisp, bunch
Tusŵad n, making a whisp
Tuth -iau n, trot ; trudge
Tuthio v, to trot ; to trudge
Tw n, rising up ; drive ; sway
Twa v, to drive, to urge on
Twb -iau n, round lump
Twba, twbäu n, tub
Twc -ion ii, cut, clip, chip
Twca -od n, sort of a knife
Twcio v, to clip, to dock
Twdd n, what pokes or juts out
Twddf. tyddfau n, poke; punch.
nf lock of hair
286
TW Y
Twf n, growth; n i
Twff», rise, lift; tuft
Twg 11. prosperity, luck
Twiig b, lot. plight; oath
Twl, tylan n, what is rounded; tuft
TtvIc, tylcau, tylciau », cot, hovel, stye
Twlch. tylchau n, tump, knoll
Twlffvn », squab, chub: Awlften
Twlo, », bulk: booth, hut
Twll, tyllau 7?, hole; pit; dimple. Twll
mwn, mine shaft. Twll y hygad, the
socket of the eye
Twmft'ed -i n, funnel
Twmp, tympiau », tump, mound
Twmpan ný\ bulky one
Twmpath -awn, tump; bush
Twmpathu v, to form tumps
Twmpethyn ?i, small tump
Twmpian v, to drop, to nod
Twn -ion n, fracture ; splint : a, fractured
Twnc n, deposit, pledge [/'ton
Twniad n. fracturing
Twnrif -au », fractional number
Tŵr, tyrau », tower
Twr, tỳrau », heap, pile
Twra a. aggregate, mass
Twrch, tyrchod n. burrower ; hog ; mole
Twrd. tyrdau n. shallow tub
Twred -au n. pile; turret; tub [clap
Twrf. tyrfau n, stir, tumult, turmoil,
Twrio v, to raise or throw up, to heap
Twrlla -od n, mountain mouse
Twrllach -au n, round lump
Twrn, tyrnau n, round, turn
Twrnel -i n, tub, vat
Tws n, extreme ; outlet
Twsel -i nf tap, faucet
Twt », what is complete: a, complete,
neat, smart. Gwas twt, factotum
Twtach n, hard breathing
Twti n. intermitted state
Twtial v. to intermit ; to loiter
Twtio v, to make neat
Twtnais a, altogether neat
Twy n. check, stop, restraint
Twyg -au nf garment ; toga
Twygo v. to cover, to wrap
Twy II n, deceit, fraud
Twylleb vf. sophistry
Twyilo v, to deceive
Twyllodrus a. deeeitful, false
Twyllofaint n, circumvention
Twyllotydd -ion n. sophist
Twyllresymiad it, sophistry
Twyin, Twymn n, heat ; flush : (/. warm.
hot, sultry [ness, warmth
Twymdra, Twymedd, 'i wymder «.warm
TYF
Twymdwyr a, lukewarm
Twymi'wydo v, to foment
Twymnol a. warming
Twymo, Twymno r, to warm, to heat
Twymyn -on -au ??, heat ; fever. Twym-
yn annwyd, influenza. Twymyu
doben. mumps. Twymyn felen, yellow
fever. Twymyn fraenol, typhus or
putrid fever. Twymyn goch, scarlet
fever. Twymyn nychlvd, nervous fever.
Twymyu weîy. miscarriage
Twyn -an », hillock; bush; headland,
Twynen -ydd nf. sand-hill [promontory
Twvnyn 11, tump ; bush
Twyo v, to hem in ; to check
Twyr a, agitated ; torrid
Twys -au n, top, tuft
Twys np, ears of corn
Twysen -i -au nf, ear of corn
Twyseniad n, spring ; earing
Twysenol a, spiring; earing
Twysenu v, to spire ; to ear
Twysg 11 & nf mass, quantity
Twysged, Twysgen <nf mass, quantity
Twysgo v, to amass ; to get to a head"
Twysiad n, tufting, spiring
Twyth -ion n, elasticity ; celerity
Twythad. Twythiadn, bounding, spring-
Twythiant n, resiliency * [ing
Twythig a, elastic ; rising
Twytho v, to spring, to bound
Twythus a, tending to spring
Ty, tai, teiau, tyau n. house. Teios,
cots, cottages, small houses
Tyaeth n, householding
Tyaid, eidiau «, houseful
Tyb -iau nf& n, opinion, notion
Tybgar a, opinionated [suspect
Tybied, Tybio v, to suppose, to think, to
Tyhiol a, supposing, suspecting
Tyblunio v. to form in the 'mind, to
Tybus a, suspecting, suspicious[imagine
Tybygoliaeth nf supposition
Tybygu v. to imagine
Tyciaimu v, to cause success
Tyciannus a, prosperous
Tyciant 11, prosperity, success
Tycio v, to prosper, to succeed
Tyciol a, prospering
Tyd n, what is continuous ; space
Tydain », Titan ; the sun
Tydi jtra, thou, thyself
Tydithau pn, thou too, thyself also
Tyddfu v, to poke; to jut
Tyddiad n, spreading out
Tyddyn -od -au n. farm; tenement
'Tyfiannu v, to vegetate
287
TYN
TYW
Tvliant », vegetation, growth
Tyfol a, growing; vegetating. Tyfol
ion, vegetables
Tyfu v, to grow, to vegetate
Tygio v, to prosper, to succeed
Tynged -ion -an nf destiny, fate, luck
Tyngedfen -au nf destiny, fate
Tyngedfenu v, to predestinate
Tyngediad n, adjuration
Tyngedu v, to adjure
Tyngiad, Tyngad n, swearing
Tyngnaith nf sanctuary
Tyngn v, to pledge, to swear
'1 Vlad n, making smooth
Tylath -au nf house beam, purlin, r
Tyle -au n, acclivity, steep, ascent after
Tylino v, to knead dough
Tylu -oedd n, household=Teulu
Tyluedd n, domesticity: society
Tylwyth -au n, household; family
Tylwytho v, to form a family
Tylwythog a. having a family
Tyllgrug n, chink by drought
Tyllog «, having holes, perforated
Tyllu «?, to bore, to make a hole, to per-
forate, to pierce
Tym n, aptness to enlarge ; space
Tymmer -au nf temperament
Tymmerol a. temperamental
Tymmeredd n, temperature
Tymmeru r, to temper
Tymmerua a, temperate
Tymmerusedd n, temperateness
Tymmestl -oedd nf tempest, storm
Tymmestlog, Tymmestlus a, tempes
tuous,-stormy," boisterous
Tymmestlu v, to storm, to be boisterous
Tymmig a, ample, full time
Tymmig -ion b, prickle, twitch
Tymmigiad n, prickling
Tymmor -au », season, time
Tymmoraidd, «, seasonable
Tymmoreiddiwch, Tymmoroldeb n,
seasonablenesB : comfortableness
Tymmori v, to make or fix a season
Tymmorol a, temporal
Tymmyr ra, temporality
Tymmyriad n, tempering
Tymp », enlargement; bringing forth,
birth ; time, season
Tympan -au /i/i drum; timbrel
Tyn n, pull, stretch
Tvn ac. tight, stretched ; stubborn :,/*ten
Tynchwydd n, tumour
Tynder, Tyndra n. tightness; rigidity;
Tyndir -oedd n, lay land [straitness
Tyndrec -iau n & en. draught gear
Tynedigaeth nf, attraction
Tvnedigol a. attractive
Tvnell -i nf. barrel, tun; ton
Tynellaid. eidiau nf. contents of a tun
Tvnellu v. to fill a tun
Tyner, Tynerus a, tender, lenient, mild
Tyneriant n, emollition
Tyneru v, to make tender, to soften
Tynerwch, Tyneredd n, tenderness
Tynfa, i'ëyddnf. draught, pull
Tynfach -au n, harpoon, grapnel
Tynfad -au n, tug-boat
Tynfaen, feini n, loadstone
Tvnfarch. feirch n, draught horse
Tynhau v, to lighten, to strain
Tyniad n, pulling, draught
Tyniar -oedd nf, bubble
ryniedydd -ion n. extractor
Tynlath nf, draught tree
Tyno n. plat, green, dale
Tvnrwyd -au nf drag-net
Tynrwydd n, tightness, rigidity
Tvnu v. to draw, to pull
Tynwydd n, direction; intelligence
Tynwyddo v, to direct, to guide
Tynwyddol a, inductive [tion
Tynwyddyd -au n. intelligence; induc-
Tyrchaidd a, hoggish, hog-like
Tyrche8 -od -aanf, Bpayèd sow
T yrchu v, to burrow, to turn
Tyrchwr, wrr «. molecatcher
lyrchyn n, little hog
Tyrddain v, to be blustering
Tyrddan, Tyrddiad n, blustering
Tyrddu v, to bluster, to storm
Tyrfa, faoedd nf multitude, host
Tyrfain v, to be blustering
Tyrfhau v, to shrink together
Tyrfu v, to rise up; to turn up; to
contract, to shrink
Tyru v, to heap, to amass
Tyrwn, ynod n, sand bank
Tysinwy -on n. throb, trembling
Tysmwyad n, throbbmg, palpitation
Tysmwyo v, to palpitate
Tyat -ion », evidence, witness
Tystiant, iaint ?i, evidence
Ty>tio v, to testify
Tygtiol a, testifying
Tystiolaeth nf. testimony
Ty.stiolaethol a, testimonial
Tystiolaethu v. to testify
Tysyn n, yarn-ball bottom
Tytmwy -au n, clasp, buckle
Tytmwyo v, to clasp, to buckle
Tywallt v, to ponr, to spill
Tywalltiad n, pouring out
288
UCHA
Tywalltol ö, pouring, shedding
Tywarch, eirch ere, sod, clod, turf
Tywarchen -i nf, element; sod, turf
Tywarchu v, to form a sod, to sward
Tvwas, weision re, house servant
Tỳwel -i n, cloth, towel [tywyll
Tywell af dark, obscure, dusky:
Tywio v, to spread about
Tywod -ydd re & ere, sand
Tywodi v, to form sand
Tywodlyd a, full of sand, sandy
Tywodog a, having sand
Tywodol a, arenaceous, sandy
Tywodwlydd ere, sandwort
Tywodyn re, a grain of sand
Tywota v, to gather sand
Tywu v, to spread about
Tywydd re, the weather
Tywyll re, dusk, gloom: ac, dark, ob-
scure, dusky: /"tywejl
Tywyllawd re, obscurity
Tywyllu v, to darken, to obscure
Tywyllwch, Tywyllwg re, darkness
Tywyn -au re, spread, ray ; strand
Tywynedigaeth nf radiancy
Tywyn ol a, radiant, shining
Tyw'ynu v, to radiate, to shine
Tywynwg re, radiancy, splendour
Tywyn ygu v, to illuminate [to guide
Tywys re, leading, guidance : v, to lead,
Tywysel -i nf, plug, stopple, stopper
Tywysg re, procession
Tywysgo v, to proceed
Tywysog -ion re, leader ; prince
Tywysogaeth re/, principality; leading
Tywysoges -au nf, princess
Tywysogol a, princely
Tywysol a, leading, guiding
Tywysydd -ion, Tywyswr, wyr re, a
man who leads, leader
u.
Ub re, what is high ; howl ; cry
Ubain re, howling, moaning : v, to howl,
tJban re, howling, bellowing [to moan
Uch -ion nf, what breaks out ; a sigh
Üch a, being over ; upper ; higher : pr,
above, over : ad, ahove
XJchad re, rising over
Uchaf a, upmost, uppermost, highest
Uchafael re, ascension
Uchafed a, being over, upper
Uchafedd re, loftiness, height
Uchafiad re, rising over
Uchafiaeth nf supremacy
Uchanian nf superior nature
UFE
Uchanianaeth nf, metaphysics
Uchanianol a, supernatural
Ucharn -edd -au nf, the ankle
Uchder, Uchedd re, height, highness,
loftiness, altitude; top
Uchedu v, to elevate, to soar
Uchedydd -ion re, soarer; lark
Uchel a, high, lofty, towering
Uchelawg, Uchelawr re, mistìetoe [tion
Uchelder, Ucheledd re, loftiness, eleva-
Ucheldrem -iau nf haughty look
Ulcheldyb -iau re'& nf high opinion
Uchelfa, fëydd, Uchelfan -au nf, high
place [sul
Uchelfaer, feiri re, high constable ; con-
Uchelfäeroiiiaeth nf consulship
Uchelfal, Uchelfan, ' Uchelfar re, the
Uchelfryd a, high-minded [mistletoe
Ucheliant re, elevation
Uchelraith, reithiau nf grand jury
Uchelryw -iau re, superior kind
Uchelsaf nf high standing ; high relief
Uchelsantaeth nf hierarchy
Uchelu v, to make high, to heighten
Uchelwr, wyr re, freeholder, gentleman
Uchelwyl -iau nf, high festival
Uchelydd -ion re, superior
Ucheilawr re, the mistletoe
Uchenaid, eidiau nf, sigh
Ucheneidiol a, sighing; aspirate
Ucheneidio v, to sigh
Ucher -au re, gloom ; evening
Ucherddaw re, eventide
Uchergyd -ion re, lofty shock
Ucherwest -au nf soíre'e
Ucherwyl -iau nf vesper
Uchiad re, heightening
Ucho, Uchod ad, above
Ud re, howl, yell; blast
Udfa, fëydd nf, howling, yelling
Udfil -od re, hyaena
Udgan nf sound of a trumpet
Udganu v, to sound a trumpet
Udgorn, gyrn re, trumpet
Udiad re, howling, yelling
Udlais, leisiau re, howling noise
Udlef -au nf, howling voice
Udain, Udo v, to howl, to yell
Udol a, howling, yelling
Udon re, solemn cry
Udoni v, to imprecate
Udoniaeth nf imprecation
Udd n, chief, lord
Uddyf a, humble, obedient=Ufudd
Uf, re, what is over or spread
Ufelai nc, ozygen
Ufelaidd a, sulphurou»
289
UNW
Ufelawd, odion re, sulphate
Ufeliar re, sulphur
Ufelig a, sulphuric. Sur ufelig, sul-
phuric acid
Ufelu v, to generate fire or oxygen
Ufelyddiad n, ignition
Ufelyddiaeth nf pyrotechny
Ufelyn re, element of fire
Ufell af humble, obsequious: m ufyll
Ufelldorl re, obsequiousness
Ufudd a, humble, obedient
Ufudd-dod re, obedience
Ufuddgar a, obsequious, meek
TJfuddhau v, to obey, to be humble
Ufuddiant re, humbling
Ufuddoldeb re, humbleness
Ufullder re, humility, meekness
Ufyll am, humble: /"ufell
Uffarn -au nf, the ankle
Uffern nf, hell, hades
UfFernol a, infernal, hellish
Ug re, what is enveloping
Ugain, ugeiniau a & re, twenty. Un ar
hugain, twenty-one
Ugaint, ugeinniau re, twenty
Ugeinfed a, twentieth
Ugeinplyg a, twenty-fold
Ul re, what is humid; closeness: a,
damp, close, muggy
Ulai nc, hydrogen
Uliar re, phlegmatic habit
Ulo v, to damp; to smother; to become
close or muggy ; to heat with damp-
ness
Ulw, en (nlwyn re), ashes, cinders
Ulwin, Ulwig a, carbonic
Ulyf re, the remains of anything burnt ;
Ulyfig a, carbonic [carbon
Ull re, what is abrupt or quick
Ulliad re, sudden driving [oaf
Ullta, Ulltach re, crazy one, fickle one,
Un -au nc, individual, one
Un a, one; identical, same: px, one.
same, mono-. Un ar bymtheg, six-
teen. Un ar ddeg, eleven
Unad, Uniad re, making one, union
Unben -iaid, byn, Unbeniad, iaid re, mon-
Unbenaeth nf monarchy [arch
Unbenaethol, Unbenaidd, Unbenig, Un-
benol a, monarchical, monarchial
Unbriodas nf, monogamy
Uncorn, cyrn re, unicorn
Undad a, of the same father
Undeb, Under, Undod, Uned, -au n,
unity; union; concord; simpleness
Undeg"a, eleven, ll=Un ar ddeg [ian
Undoaiad, iaid, Undodwr, wyr n, Unitar-
Undodiaeth nf Unitarianism
Undon a, monotonous
Undras a, of the same kindred
Undull o, of the same form
Undwf a, of the same growth
Unddalenog a, monopetalous
Unfaint re, unity of size
Unfed a, first. Unfed ar ddeg, eleventi
Unfraint a, of equal rank
Unfryd a, of one mind
Ungor a, of one turn or twist
Uniad re. uniting, union
Uniaith a, of one language, monoglot
Uniant n, unity, union [just, perfect
Uniawn a, direct, straight; upright;
Unig a, sole, only, lonely; singular[tud|
Unigedd, Unigrwydd re, loneliness, soli- \
Unigol a, single, singular; disunited
Unigoldeb, Unigolrwydd re, singularity j
Unigoli v, to make singular [titude j
Uniondeb, Unionder re, straightness ; rec- '
Uniongred nf orthodoxy : a, orthodox 1
Uniongyrch, Uniongyrchol a, of direct
course ; immediate, direct
Unioni v. to straighten
Unioniad re, straitening
Unionred a, of direct course
Unionsyth a, quite erect ; perpendicular
Unllaw a, single-banded
Unlle, Unman re, one place: ad, any-
Unlled a, of one breadtn [where
Unllef a, of the same sound
Unlliw a, of one colour
Unllygeidiog a, monocular, one-eyed
Unmodd a, of the same mode
Unnaws a, of the same temper
Unnerth a, of equal power
Uno v, to unite ; to accord ; to join
Unodli v, to agree in rhyme
Unoed a, of the same age
Unol a, uniting; united; accordant
Unoldeb re, Unoliaeth nf Unoliant n,
identity, unity, oneness
Unoli v, to become as one
Unplyg a, of one fold ; folio
Unrhy w a, of the same kind ; same ; any
Unsain nf unison : a, of the same sound
Unsawd a, of the same state
Unsill a, of one syllable
Unswydd a, of one purpose. Yn un-
swydd, on purpose, purposely
Untri re, three united in one [turn
Untro re, what is of one turn : a, of one
Untroed re, one foot : a, one-footed
Untu re, one side : a, one-sided
Unwaith nf one time: ad, once[manner
Unwedd a, similar: ad, in tne same
290
WD
WYD
Unwynebog a, of one face
Unyd n, continuity : a, continual, like
Ur n, what is essential or pure
Urdd -au nf, sacred order; rank
TJrddas -au nf, dignity; holy order
Urddasog a. having orders. Urddasog-
ion, dignitaries
Urddasol a, sacred; dignified
Urddasu v, to dignify ; to confer orders
Urddawd n, ordaining
Urddedigaeth nf ordination
Urddeiniad n. dignification
Urdden nf, pure intellect
Urddiad n, dignifying ; ordination
Urddin a, dignified, exalted
Urddineb, Urddoldeb n, dignified state
Urddo, Urddoli v, to dignify; to ordain
Urddol a, dignified, exalted
Urddon n, hyssop-leaved loose-strife
Urddoni v, to exalt ; to honour
Urddoniant n, exhaltation
Urddun n, exalted state
Urdduniad n, dignifying
Urddwisg -oedd nf, robe of state
Urddyn n, dignified one
Uriad, iaid n, exalted one; elder
Us -ion n, what is external; chaff
Us a, trifling, light, frail
Usion np (usyn «.), husks, chaff
Usioni v, to yield chaff
Uslyd a, full of chaff or husks
Usog a, having husks or chaff
Ust n, silence; hush: in, hush!
Ustio v. to hush ; to hiss
Ustus -iaid n, justice, magistrate
Uthredd n, astonishment
Uthro v. to astonish
Uthrol a, astonishing, amazing
Uthroldeb n, awfulness
Uwch a, higher : pr, above, over
Uwchder n, height:=Uchder
Uwchel a, lofty ; eminent=Uchel
Uwd n, hasty pudding ; pap
Uwdaidd o, like hasty pudding
Uwdfys -edd n, nursing-finger
w.
Wab n, slap, stroke ; check
Wabio v, to slap, to bang
Wb n, the state of being expelled
Wb i, out, avaunt, ho 1
Wbain v, to keep howling
Whwb i, (denoting anxiety)
Wch n, expansion
Wchw i, denoting distress
Wd n, what is extreme or spread oul
Wedi, Wedy pr, after (mutation of
GWEDl)
Wedi, Wedyn ad, afterwards, then
Weitbian, Ẁeithion ad, now, at length
Weithiau ad, vsometimes, occasionally,
now and then
Wei c, so, well ; now
Wela, Wele i, look, behold, lo
Wf n, flowing, gliding, running
Wff n, motion from or out of
Wfft n, push off, flight: i, fie, for sham«
Wfftio v, to cry fie
Wg n, overspreading: outside
Wi i, hey ; heydey : oh
Wihi n, the whinnying of a horse
Wine -od nf the chaffmcb
Winwyn np (-yn n), onions. Winwya
y môr, squills. Winwyn gwyilt, Win-
wyn y cŵn, crow garlic
Wl n, what is subtle or fine
Wll, yllod n, fragment, fraction [low
Wm, Wmp n, covert, shade ; void ; nol-
Wnc, Wng a, close, near, hard by : pr,
near to, nigh : ad, here
Wnco£>K, that one distant [stand still
Wo n, stop: v (to a horse), stop, wo,
Wp n, state of being out or up
Wr n, state of being on or at
Wrch n, what is high or round
Wrdd. Wrth n, contact, touch ; impulse
Wrth pr, close to • by ; with. Wrthyf,
wrthyt, wrtho, wrthi, wrthym, wrth-
ych, wrthynt, by me, &c. ; to me, &c.
Ws 7i, action ; effort ; ardour
Wsg n, what separates
Wst n, thrust, push ; gust
Wsw -od n, what is energetic ; steed
Wt n, what is extreme or out
Wtr en, light grain of corn
Wtre, rëydd nf lane, bye-road
Wttres -au nf revel, carousal
Wttresol o, revelling, carousing
Wttresu v, to revel, to carouse
Wth n, what expands
Wy -au n, what is produced ; tgg
Wybr -au nf firmament; sky
Wybraeth nf aerology
Wybraidd a, atmospherical, aerial
Wybreiddio v, to become as air
Wybren -i nf firmament, atmospher*
Wybrenol, Wybrol a, firmamental
Wybrgoel nf aeromancy
Wybriad, iaid n, what exists in air
Wybrliw -iau n, cerulean hue
Wybro v, to form air ; to go into air ;
to soar in the air
Wvd v. thou art-i=Wvt
291
YCH
Wyf v, I am
Wyl n, flow, gush ; wall
Wylo v, to wail, to weep
Wylof, n, Wylofaethw/*, wailing, weepin,
Wylofus a, wailing ; doleful
Wyn (ŵyn) np, lambs : s oen
Wyneb -au n, face, visage
Wynehpryd n, countenance
Wynebu a, to face, to front
Wynos np, lambkins. [,/*wyres
Wyr (\vyr) -ion ?i, grandchild, grandson
Wyrain a, spreading, extending
Wyre nf spreading, expanse
Wyro v, to distend, to reach out
Wya », aptitude for motion
Wysg n, tendency forward; bias; pre-
sence ; current ; course, stream
Wysg ad, m a forward direction
Wyt v, thou arc
Wyth a, eight, 8
Wythban «, of eight parts
Wythdeg, Wythddeg a, eighty, 80=
Pedwar again
Wythdro a, of eight turns
Wythdroed a. having eia;ht feet
Wythfed a, eighth
Wythgant n, eight hundred, 800
Wythnos -au nf, week. Wythnos i
heddyw, this day week
Wythnosi v, to form a week
Wythnosol a, weekly
Wythochr n, octagon: a, octagonal
Wythol o, belonging to eight
Wyth or a, of eight borders
Wythplyg or, of eight folds, octavo, 8vo
WVthran a, of eight shares or parts
Wythryw a, of eight kinds
Y, Yr a, the. Y before a consonant (as
y bennod) ; yr before a vowel (as yr
adnod) ; V after a vowel termination
which takes a consonant for euphony
(as ffyda'r bennod ar adnod) ; V may
also be used between a vowel and a
consonant (as yr adnod neu'r ben-
nod)
Y, Yr ad, a particle used before some
verbs, and having no English equi-
valent. Y mae, there is. Yr oedd,
there was. Er lleied y bo, however
.small it may be. Felly y gwnaethant
y tro nesaf, so they did the next time
Yb n, state of being over, up, or out
Ybain v, to make a howling
Ych, ychain n. ox
YNGA
Yeh, Ydych v, you are
Ycha Ŵ», lo, behold, see
Ychad n, coming in view
Ychadaf ad, thus most plainly
Ychwaen ad, peradventure
Ychwaith c. neither, not so
Ychwaneg ad, more: a, more
Vchwanegiad n, augmenting, addition
Ychwanegol a, augmentative, additional
Ychwanegu v, to augment, to add
Ychwarddu v, to cause laughter
Ychwarian ad, in a gentle way
Ychwerig a, playful
Ychwinsa ad, immediately
YcliyJig -ion n, little; few
Ychydig a, little; few: ad, little
Ychydigder n, littleness
Ychydigyn n, very little
Yd -au n & en, corn. Yd meddw, darnel
Yd ad (before a consonant), it; that;
that it
Ydbys np (-en ??/*). vetches, chit-peas I
Yden nf\ Ydyn n, grain of corn
Ydfaes, feusydd n, corn-field
Ydfran, train nj\ rook, crow
Ydfwyd n, corn food [oats
Ydgeirch np (-en nf, -yn n), cultivated
Ydgist -iau nf, corn-bin
Ydgordil -au nf, corn-yard
Ydi v. is, he is, &c, is he, &c.=Ydyw
Ydig n, cockh'
Ydlan -au -oedd nf corn-yard, haggard
Ydoedd v, was=Oedd
Ydoes i"=Oes
Ydog a, abounding with corn
Ydwal -au nf corn garth
Ydwyf, ydwyt, ydyw, ydym, ydych,
ydynt r. I am, "thou art, &c.
Ydyn n, Yden nf grain of corn
Ydys n, the calender: v, it is
Ydyw v, he is. See Ydwyf
Ydd (before a vowel)=Y, Yr ad
Yfn, liquid, moisture
Yfadwy a, drinkable, potahle [sottish
Yfed v, to drink ; to tipple : n, drinking;
Yfedgar, Yfgar a, given to tippling,
Yfedr n, drinking habit [tippling
Yfetri v, to drink often
Yfiad n, drinking: imbibing
Yfol a, drinking; imbibing
YfYrc, tendency out or from
Yfflo v, to break; to shiver [pieces
Yfflon rip (yfflyn n), shatters, shivers,
Yg 7i, open or void state
Yng n, what is close upon; bare touch ;
Yngpr, (mutation of ys) [slight hint
Yngan b, to intimate; to utter
292
YMA
Yngnad -on n, judge; magistrate, jus-
Yngneidiaeth nf judge's office [tice
Yl n, what pervades or moves
Yleni ad, this year= Eleni
Yll n, what tends to part
' Ylliad n, rippling, dividing
Yllt n, rip, rent, parting
Ylltryd n, vagabond
j Ylltyd n, ripper; plough
Yllyr -on n, mole
Ym px, reflects the action expressed by
the word to which it is prefixed, on
the actor; as Llosgi, to burn; Ym-
LOSGi, to burn one's self; Cyfiaavn-
had. justification ; Ymgyfiawnhad
self-jnstification. It also denotes re-
ciprocity of action; as Cydio, to
take hold of; Ymgydio, to take hold
of each other. For the meaning of
terms with this prefix, not inserted
here, see the words from which they
are formed
Ym pr, (mutation of yx)
> Ym, My, Fy pn, my, me
f Ym (ym) v, we are=Ydym
1 Yma ad, here, in this place.
| Ymachlud n. enveloping [ing
| Ymachlud, Ymacbludo v, to be obseur-
Ymachludd v, to become obscured
] Ymachuh v, to save one's self
Ymadael v, to forsake, to part, to leave
Ymadaw v, to forsake, to quit
"Vmadawol a, parting. Pregeth ymad-
awol, farewell sermon
Ymadferth n, self-exertion
Ymadgudd n, self-revealing
Ymadnabod n. self-knowledge
Ymadnewyddu v, to renovate one's self
Ymadrodd -ion ft, discourse; speech:
sentence: v, to speak, to discourse
Ymadroddi v. to speak, to talk, to com-
mune, to discourse
Ymadroddwr, wyr it, speaker, discourser
Ymadwedd n, self-returning
Ymaddaw v, to promise mutually [gle
Ymafael -ion, Y maflyd n, wrestle, strug-
Ymafael, Ymaflyd "v, to lay hold; to
Yrnagori v, to open one's self [wrestle
Ymagwedd nf self-conformity
Ymaith ad, away, hence, avaant
Ymalvv v, to call mutually
Yman ad, here, in this place=Yma
Ymannog n, mutual excitement; self-
excitement; v, to excite mutually
Ymannos ad, night before last
Ymarbed n, mutual refraining; saving
one's self: v, to save one's self
YMD
Ymarfer -ion nf, practice, exercise
Ymarferiad n, practising ; habit
Ymarferu, Ymarfer v, to practise
Ymarllwys », self-emptying
Ymaroi v, to hear with
Ymaröus a, long suffering
Ymarweddiad n, behaviour, conduct
Ymateb -ion n, mutual answer
Ymattal n, self-restraint : v, to restrain
one's self
Ymattreg nf, mutual pause
Ymbaffio v, to box mutually, to fight
Ymbalfalu v, to be groping
Ymballu v, to fall into error
Ymbarlio v, to talk together
Ymbarotoad n, self-preparation
Ymbellän v. to render one's self distant
to withdraw one's self, to retire
Ymbesgu v, to fatten one's self
Ymbil v, to implore, to crave
Ymbincio v, to trim one's self
Ymbleidio v, to confederate
Ymboeni v, to pain one's self
Ymbrawf, brofion n, experience
Ymbryn n, self-redemption
Ymburo v, to purify one's self
Ymbwyll -ion n, consideration
Ymbwys n, self- pressure
Ymbwyth n, competition
Ymbyncio v, to discourse, to conversa
Ymcíiwedleua v, to chat together
Ymchwel -ion nf, return, reverse
Ymchweliad n, returning
Ymchwelyd v, to return
Ymchwycido v, to swell one's self
Ymdaclu v, to trim one's self
Ymdaerm v, to seli-expand, to spread
one's self
Ymdaeru v, to dispute together
Ymdaith, deithiau nf, journey, voyage
Ymdaith v, to journey, to travel
Ymdaro v, to strike mutually; to shift
Ymdawr n, anxious care [for one's self
Ymdecäu v, to make one's self fair or
Ymdeimlo v, to feel one's self [fine
Ymdeithio v, to travel, to journey
Ymdeithiwr, wyr, Ymdeithydu -ion n,
passenger, traveller
Ymderfynu v, to limit mutually [ther
Ymderíýsgu v, to raise a tumult toge-
Ymdesach n. wanton dalliance
Ymdesu v, to bask one's self in the sun
Ymdiro v, to bask one's self
Ymdoddi v, to become dissolved
Yindopi v, to shift for one's self
Ymdrafodi v, to bestir one's sell: to
strive together
293
YMDD
YMG
Ymdrafferthu v, to busy one's self
Ymdrech -ion n 8cnf mutual struggle ,
exertion; contest
Ymdrechu v, to strive mutually; to
exert one's self; to endeavour
Ymdrechfa -oedd nf place of contest;
contest, struggle, effort
Ymdrechgar a, exerting one's self, en-
ergetic, active
Ymdreiglo v, to roll one's self [one's self
Ymdrin n. mutual striving : v, to busy
Ymdrochi v, to bathe one's self
Ymdroi v, to be delaying, to loiter
Ymdrybaeddu v, to wallow, to welter
Ymdrythyllwch n, self- enjoyment
Ymdueddu v, to self-incline
Ymdwymo v, to warm one's self
Ymdynu v, to pull mutually; to con-
tend together
Ymddadwreiddio v, to be eradicated;
to self-eradicate
Ymddangos v, to appear, to seem
Ymddangosiad n, appearance
Yraddantu v, to snarl, to show the
teeth ; to bite each other
Ymddarostwng n, self-debasement
Ymddeffroad n, self-waking
Ymddi'al v, to revenge, to be revenged
Ymddi'anc n, self-escape [depend
Ymddibynu v, to hang by or upon ; to
Ymddi'enyddu v, to make away with
one's self; to commit suicide
ifmddi'enyddwr, wyr n, suicide, self-
murderer [orphans
Ymddifad a, forlorn, orphan. Amddifaid,
Ymddiflanu v, to cause one's self to
vanish [fatigue
Ymddiflino v, to divest one's self of
Ymddifregu v, to divest one's self of
frailty [enjoyment
Ymddifwyno v, to divest one's self of
Ymddifyru v, to divert or amuse one's self
Ymddiffyn v, to defend one's self: n, self- j
defence. Amddiffyn, to defend another
Ymddiffyniad n, defending one's self
Ymddigaloni v, to become disheartened
Ymddigoni v, to self-suffice [friends
Ymddigj'feillio v, to divest one's self ofj
Ymddigyfoethi v, to divest one's self of
wealth [covering!
Ymddihatru v, to divest one s self ot'l
Ymddihoeni v, to divest one's self of
vivacity [cheerfulness
Ymddiloni v, to divest one's self of
Ymddiodi v, to supply one's self with
drink [care
Ymddiofalu v, to divest one's self of
Ymddi'ofidio v, to divest one's self
affliction, sorrow, or trouble
Ymddi'ogelu v, to secure one's self
Ymddiogi v, to become lazy [fidence
Ymddiried v, to confide, to trust : n. con-
Ymddiserchu v, to divest one's self ol
affection [bearing
Ymddwyn n, deportment; gestation!
Ymddwyn v, to comport, to behave ; toj
bear ; to conceive
Ymddychrynu v, to frighten one's self I
Ymddychwelyd v. to turn one's self back
Ymddydoli v, to separate one's self
Ymddyddan -ion n, conversation
Ymddyddan v, to converse
Ymddyeithro v, to estrange one's self
Ymddyfalu v, to imagine in one's self
Ymddyfetha v, to destroy one's self, 1
destroy mutually
Ymddyfòlio v, to be self-gorging
Ymddygiad n, behaviour
Ymddyrchafu v, to uplift one's self
Ymddyrwyn n, self-winding
Ymddyrysu v, to self-entangla
Ymedliw ra, mutual reproach
Ymegluro v, to self-manifest
Ymegni'aeth nf, effort, exertion
Ymegn'io v. to exeit one's self
Ymeillio v. to shave one's self
Ymelwa v, to employ one's self in tra
Ymenydd -au n, the brain [fickii
Ymenyn n, butter
Ymepilio v, to self-produce
Ymerbyn v, to be in apposition
Ymerlid v, to be pursuing
Ymesmwytho v, to make one's self ea«
Ymestyn v, to stretch one's self
Ymethol v, to elect one's self
Ymewino v, to fasten one's nails
Ymfalch'io v. to pride one's self
Ymfawrhau v, to magnify one's self
Ymflino v, to tire one's self
Ymfoudhau, Ymfoddio v, to please <
content one's self
Ymfoddloni v, to acquiesce
Ymfrasäu v, to fatten one's self
Ymfudo v. to emigrate
Ymfudwr, wyr n, emigrant
Ymfwynhau r, to enjoy one's self
Ymiywhau a;, to enliven one's self
Ymffrost n, self-vauutiug
Ymgadarnhau r. to strengthen one's 6«
Ymgadw v, to refrain, to forbear
Ymgais, geisiau n & nf, effort, attemp
Ymgaledu v, to hai-den one's self
Ymgasglu v, to collect one's self
Ymgau v, to shut one's self
294
YMG
YML
Ymgeintach v, to bicker
Ymgeisio v, to make effort
Ymgeledd, &c.=Amgeledd, &c.
Ymgenfigenu v, to envy mutually
Ymgeryddu v, to rebuke one's self
Ymglodfori v, to exalt one's self in fame
Ymglymu v, to bind one's self
Ymglywed v, to feel one's self
Ymgnoi v, to keep gnawing
Ymgodi v, to raise one's self
Ymgofleidio v, to embrace mutually
Ymgom -ion n, conversation
Ymgomio v, to converse, to soliloquize
Yingrafu v, to scratch one's self
Ymgredu v, to believe mutually; to
pledge mutually
Ymgreinio v, to roll one's self
Ymgreuloni v, to fill one's self with
cruelty, to become cruel [ware
Ymgroesi v, to cross one's self; to be-
Ymgrogi v, to hang one's self
Ymgryf liau v. to fortify one's self
Ymgrymu v, to prostrate one's self
Ymguddio v, to hide one's self [tually
Ymgusanu v, to kiss one another mu-
Ymgydio v, to lay hold mutually ; to join
Ymgyfammodi v, to join one's self in
mutual covenant
Ymgyfarfod v, to come together, to meet
Ymgyfarfod -au -ydd n, meeting, inter-
view, coming together [to vie
Ymgyfartalu v, to make one's self equal :
Ymgvfarwyddo v, to acquaint one's self
Ymgyfeillach -au nf, mutual friendship
Ymgyriawnhau v, to justify one's self
Ymgyflawnu v. to complete one's self
Ymgyflogi v. to hire one's self
Ymgyflwyno v, to devote one's self
Ymgyfnewidiad n, mutual interchanging
Ymgyfodi v, to raise one's self
Ymgyfranogi v, to render one's self par-
ticipating [go to law
Ymgyireithio v, to litigate mutually ; to
Ymgyfrifiad n, self-estimation
Ymgyfrwyddo v, to haste, to hurry one's
Ymgyfuuo v, to unite one's self [self
Ymgyfyngu v, to straighten one's self
Ymgyft'wrdd n, meeting together : v, to
meet together, to touch, to come in
contact
Ymgynghori v, to consult [self
Ymgymdeithasu v, to associate one's
Ymgymhell v, to urge one's self; to
urge mutually
Ymgymhwyso v, to render one's self
proper, to fit one's self
Ymgymmedroli v, to moderate one's self
Ymgymmysgu r, to mix one's self
Ymgyndynu v, to act with mutual
stubbornness
Ymgynddeiriogi v, to madden one's self
Ymgynhenu v, to employ one's self in
wrangling [to warm mutually
Ymgynhesu v, to make one's self warm ;
Ymgynhyrfu v, to disturb one's self
Ymgynnàl n, self-support: v, to support
one's self
Ymgynnefino v, to accustom one's self
Ymgynnulliad n, self-collecting; mu-
tual collecting [tempt
Ymgynnyg v, to offer one's self; to at-
Ymgyrchu v, to approach mutually ; to
assault or assail each other
Ymgyrhaedd v, to reach one's self
Ymgystadlu v, to make one's self equal
Ymgysgodi v, to shelter one's self; to
shelter each other
Yingyssylltu v, to conjoin one's self; to
connect mutually
Yingysuro v, to comfort one's self; to
comfort each other
Ymgyweirio v, put one's self in order
Ymgywilyddio v, to shame one's self;
to shame each other
Ymhaeru v, to assert one's self
Ymhagru v, to deform one's self
Ymhalogi v, to defile one's self
Ymharddu v, to adorn one's self
Ymheddychu v, to pacify one's self; to
pacify each other
Ymhel», to be meddling [enlarge
Ymbelaethu v, to amplify one's self ; to
Ymheneiddio v, to make one's self seem
old ; to become old
Ymherawdr, ouron ?i, emperor
Ymherawdwr, wyr n, emperor
Ymhercyd v, to apprehend
Ymherodraeth -au nf, empire
Ymherodres -au nf, empress
Ymherodrol a, imperial
Ymhoewi v, to enliven one's self
Ymhofn v, to take delight, to be pleased.
Ymhoffodd ynof, he had a favour
unto me, he took pleasure in me
Ymholi v, to be questioning; to inquire
Ymhoni v, to assert one's self
Ymhŵedd n, great craving: v, to be-
seech, to implore, to crave
Ymhyfrydu v, to delight one's self
Ymiachu v, to heal one's self
Ymladd -au n, combat, battle
Ymladd v, to fight, to combat
Ymlâdd v, to kill one's self
Ymlaesu v, to be drooping
295
YMO
Ymlanhau v, to clean one's self
Ymlawenhau v, to gladden one's self
Ymlechu v, to secrete one's self
Ymledu v, to expand one's self
Ymlefaru v, to be talking
Ymleihau v, to lessen one's self
Ymlenwi v, to fill one's self
Ymlid -iau re, pursuit, chase: v, to
pursue, to chase
Ymlithro v, to slip
Ymliw re, reproach : v, to expostulate
Ymloni v, to cheer one's self
Ymlonyddu v, to appease one's self
Ymlosgi v, to burn one's self
Ymlunio v, to form one's self
Ymluosogi v, to increase, to become
multiplied
Ymlusgo v, to drag one's self
Yinhvybran v, to be creeping
Ymlwytho v, to burden one's self
Ymlygru v, to corrupt one's self
Ymlyn n, cohesion, adherence
Ymlyniad, iaid re, adherent
Ymlynu v, to adhere together
Ymlysiad n, self-discarding
Ymlythu v, to gorge one's self
Ymuabod v, to be acquainted
Ymnacäu v, to refuse one's self
Ymneillduad n, self-secession
Ymneillduaeth nf, dissent [dissent
Ymneillduo v, to separate one's self; to
Ymneillduol a, dissenting [paratist
Ymneilldiiwr, duwyr », dissenter, se-
Ymnerthu v. to strengthen one's self
Ymnesäu v, to approach; to draw one's
Ymnoddwr, wyr n, refugee [self near
Ymnoethi v, to denude one's self
Ymnofio v, to swim of one's self, to float
Ymochelyd v, to beware
Yrnofidio v, to afflict one's self [inquire
Ymofyn v, to be inquiring, to ask, to
Ymofynçar o, inquisitive
Ymofynia.1 re, inquiring, inquiry
Ymofynydd -ion re, inquirer
Ymogelyd v, to beware, to avoid
Ymogoneddu v, to glorify one's self
Ymogwyddo v, to be inclined [to bathe
Ymolchi, Ymolch v, to wash one's self;
Ymnlhvng v, to drop one's self; to give
Ymoralw v, to inquire; to invoke [way
Ymorchestu v, to emulate
Ymorfoleddu p, to exult in one's self
Ymorfod n. self-conquest
Ymorol v, to inquire ; to beseech
Ymorphwys v, to rest one's self; to
depend [with retinue
Ymosgorddi v, to surround one's self
YMY
Ymosod v, to place one's self. Ymosc
ar, to attack, to assail, to assault
Yrnostwng re, self-debasement -. v.
stoop, to debase or humble one's self
to submit, to yield
Ympryd -iau n, fast, fasting
Ymprvdio v, to fast
Ymrafael -ion n, contention, variance
Ymrafaelio v, to contend
Ymran -au rejT, schism, sect
Ymranu v, to part one's self
Ymresymu v, to converse
Ymrithio v. to shew one's self
Ymroddi, Ymroi v, to resign one's self;
to submit ; to exert one's Self
Ymruglo r, to trail one's self
Ymrwygo r, to tear one's self
Ymrwvmo v, to bind one's self
Ymryson -au n, contention, dispute
Ymrvson v, to contend, to dispute
Ymrysonfa, f e'ydd nf, provocation ; con-
Ymrysonwr. wyr re, contender [tes
Ymsathru v, to tread mutually
Ym.M'l'vdlu v, to fix one's self; to settle
Ymserchu v, to be doating
Ymsoddi v, to sink one's self; to sink
Ymson -ion re, soliloquy
Ymson r, to soliloquize
Ymsymmud n. self-motion : r, move
Ymunioni v, to straighten one's self;
become straight
Ymwadu v, to deny one's self
Ymwaedu v, to bleed one's self
Ymwahanu r, to separate one's self
Ymwallgofi v, to distract one's self
Ymwared r. to deliver one's self;
avert mutually
Ymwarthu v, to disgrace one's self
Ymwasgarn v, to be self-scattering ; 1
become scattered [togeti
Ymwasgu v, to press one's self; to pre
Ymwastatäu v, to make one's self e_
Ymweled r, to visit [or fi
Ymweliad n, visitation
Ymwellän v, to better one's self
Ymwerthu v, to sell one's self
Ymwrthod r, to abstain
Ymwrthodiad re, abstinence. Llwyr ym-1
wrthodiad, total abstinence, teetotal- I
ism [mutuallT"
Ymwthio v, to push one's self: to push .
Ymwychu v, to adorn one's self
Ymwylltio v. to make one's self wild; to
get in a passion
Ymyfed n, tipphng
Ymyl -au -on n, side, edge, brink
Ymvlu v. to edge, to rim
296
YSB
YSG
Ymyraeth nf intermeddling
Ynryru, Ymyryd r, to intermeddle
Txnysgario v, to separate one's self; to
miscarry
Tmysgaroedd np, the bowels, entrails
Ymysgogydd -ion n. automaton
Jmysgwyd v, to shake one*s self
Yn np (onen nf), ash-treefl
Ynpr, in. at. 'into; for. Yng nghyd a.
together with. Yng nghylch, about.
round. Ym mhlith. amidst, amongst.
Ym mron. nearly, almost
Yn, a particle used before verbs, adjec-
tives, and nouns, which has no corres-
ponding English word. Yn bod. being,
existing. Yn myned, going. Yn
darllen^ reading. Yn fawr. great:
greatly. Yn llawn, full; fully. Ym
mhell, far, at a distance. Coronwyd
ef yn frenin, he was crowned king.
Cymmerwyd ef yn garcharor, he was
taken prisoner [now, lo !
Y na ad, there, in that place ; then ; there
Ynad -on n, judge; justice; magistrate
Y nadaeth nf the ofBce of a judge
Ynaeth ad, thereafter, then
YTnfer -ion n, influx
Ynfyd a, furious, mad; foolish; rash.
Ynfydion, foolish persons
Y'nfydrwydd n. foolishness, folly
Ynfýdn v. to rave; to be mad [lum
YYifytty. tai n. madhouse, lunatic asy-
Ynnill v, to gain, to win=Ennill
Yno ad, there, then, at that place
Y nt v, are, they are=Y"dynt
Yntau pr. he too. him also
Ynte, Yntef ad, otherwise, then
Ynyd -oedd n, incipience; shrovetide
Ynys -oedd nf, island, isle
Yr a, the (before vowels.) See Y
Y~s a, ardency; consuming
Y's v, is. hath a being, exists=Y'dys
Yrs. an expletive. Er ys dyddiau, a good
while ago. Y's truan o ddyn wyf fi.
0 wretched man that I am
Y^s c, as. Y's dywed y Sais, as the
Englishman says
Ysbach -au n, grapple, claw
Ysbaddu v, to exhaust ; to geld ; to spay
Y'sbagu v, to claw, to clutch
Ysbaid n, cessation; space
Ysbail. beiliau nf spoil, prey
Ysbaith nf prospect, scene
Y'sbár, beri nf spear, lance
Ysbardyn n, spur
YTsbardyno v, to spur
Y'sbarth n, separation
Y'sbarthu v, to separate
Y'sbeidio v, to intermit
Y'sbeilio v, to spoil
Ysbeinwydd np (-en nf), box-trees
Y'sbeiorad n, exploration
YTsbeithell nf spectacle
Y'sbelwi v, to gall, to fret
Y'sbennydd h, "overwhelming
Y'sbicell -au nf dart, bolt
Ysbicella v, to throw a dart
Y'sbi'enddrych -au n, spying-glass, tele-
Y'sbig -an nf, spike; spine [scope
Y'sbigo v, to spike, to prick
Y'sbigod -au nf spindle ; spiggot
Y'sbigoglys en, spinage
Y'sbil -ion n, dribblet, mite
Y^sbincyn n, finch
Y'sbinglairch, gleirchion n, bridegroom
Y'sbinog nf the quinsy
YsbTo v, to spy
Y'sblan «, bright, splendid
Yrsblenydd n, splendour: a, splendid
Y'sbodol -au nf slice; spattle.
Y'sbonc -iau nf jerk; smack
Y'sboncio v, to smack; to jet, to jerk
Y'sborion np, refuse of fodder
Y'sborth -ion n, sustenance
Y'sborthen -i nf basket, pannier
Y'sborthi v, to support
Y'sborthiant n, sustenance
Y'sbryd -ion -oedd b, spirit, ghost
Y'sbrydiaeth ?if spirituality
Y'sbrydol a, spiritual, ghostly
Y'sbrydoldeb n, spiritualness
Y'sbrydoli v, to spiritualize ; to inspire
Y^sbrydoliaeth nf inspiration
Y'sbwng, Ysbwrn n, sponge
Y'sbwynwydd np (-en nf), rosemary-
Y'suwysiad n, impression [trees
Ysbydd n, jut or run out
Y"sbyddad n, hawthorn
Ysbysu v. to specify, to show
Y'sdillio v, to plait, to fold
Y'sdwrio v, to chide; to threat
Ysdyferu v, to distil, to drop
Yáennỳd r», space, while
Y'sfa, feydd, nf consumed spot; itch-
ing; sheep walk
Y'sfan -au nf itching ; biting
Y'sgadan np (enyn n), herrings
Y'sgadran -au nf squadron
Y'sgaen -au nf sprinkling, spreading
Y'sgaenu v, to sprinkle
Yrsgafael n, capture, prey
Y^sgafn a, light, not heavy; fickle;
volatile ; long (as to quantity). Marw
ysgafn, deathbed song
297
YSG
Ysgafn n, light body ; stack
Ysgafnder n, lightness
Ysgafnhau, Ysgafnu v, to lighten
Ysgaffell -au nf, ledge, rim, brow
scaffold
Ysgaffellu v, to form a ledge ; to scaffold
Ysgaid n, sprinkling
Ysgainc, geinciau nf branch; skein
Ysgall np (-en nf), the thistle. Ys-
gallen y blaidd, spear thistle. — ddu,
black chameleon thistle. — ddraen-
wen, common carline thistle. —
Fair, — fraith, — wen, milk thistle.
— fendigaid, blessed thistle. —
foglynog, sea eryngo. — fwyth,
melancholy thistle. — ganpen, field
eryngo. — gotymog, cotton thistle.
— y moch, common sowthistle
Ysgalìog a, full of thistles
Ysgâr, ysgarau nf share
Ysgar -ion n, divorce. Llythyr ysgar,
bill of divorce
Ysgar v, to part, to cast off
Ysgarant, geiraint n, adversary
Ysgaredigaeth nf, separation
Ysgariad •«, separating, divorce
Ysgariaeth nf, separation
Ysgario v, to separate, to divorce
Ysgariad n, scarlet
Ysgarm -oedd nf outcry
Ysgarmain v, to cry out
Ysgarmes -au nf, shouting
Ysgarth -ion n, offscouring, excretion
Ysgarthu v, to purge out, to excrete
Ysgatfydd ad, perhaps, peradventure
Ysgaw en (-en nf), elder wood, the
elder. Ysgaw bendigaid, — y ddaiar,
dwarf elder, danewort
Ysgawl a, vehement, active
Ysgawn n, light body; light
Ysgecru v, to bicker, to brawl
Ysgeler a, atrocious, nefarious
Ysgelerdra n, atrociousness, villany
Ysgen n, morphew, dandriff
Ysgentyn n, caperer, buffoon
Ysgerbwd, bydau n, skeleton, carcase
Ysgeth -au nf, spear, lance
Ysgethru v, to iterate, to repeat
Ysgi, gi'od n, cutting off; parer; bat
Ysg'ien nf, slictir; scimitar; turner's
lathe; tall woman
Ysgîl, ysgiliau n, recess, nook
Ysgilio v, to set behind
Ysgin -au nf, skin robe, pelisse
Ysgip -iau n, quick snatch
Ysgipio v, to snatch away or off
Ysgipiol a, snatching
YSG
Ysgiw -ion nf screen, settle: n, third
Ysgiwio v, to screen, to shelter [cousia
Ysglawring, Ysgrawling n, glue, cement
Ysglawringo v, to glue
Ysglem -iau nf slice, sliver
Ysglenno v, to slice, to sliver
Ysglen -oedd nf, sex, kind
Ysglenol a, sexual
Ysglent -iau nf, slide ; drift
Ysglin -ion n, knob, knot
Ysglinen nf, knob, knot
Ysglino v, to form a knob
Ysglüen nf damsel, maid, maiden
Ysglofen -au nf slip, spray
Ysglyf -ion n, what seeks for prey
Ysglyfaeth nf depredation; prey, spoil
Ysglyfaethu v, to depredate, to spoil, to
prey on, to ravage
Ysglyfaethus a, predatory, rapacious
Ysglyfiacl, iaid n, depredator
Ysglyfio v, to depredate, to prey on
Ysglymu v, to form a knot
Ysgoad n, starting aside
Ysgoegyn -odara,: coxcomb
Ysgog -ion n, quick motion, stir
Ysgogi v, to wag, to stir, to shake
Ysgogrym -oedd n, momentum
Ysgogyn -oedd n, flutterer, fop, coxcomb
Ysgol -ion nf school
Ysgol -ion nf peak; ladder. Ysgol
Fair, common centaury
ägolfaer, f'eiri n, proctor
Ysgol haig, heigion n, scholar
Ysgolheigdod n, scholarship
" eigiaeth nf schooling
Ysgolheigio v, to school
Ysgoliad 7i, schooling
Ysgol p -iau n, spar
Ysgor -au nf, rampart, bulwark
Ysgorfa, fëydd nf ]jlace of defence
Ysgori v, to encircle, to hem, tocntrench
Ysgornio v, to scorn, to slight
Ysgorpionllys -iau n, scorpion-grass,
mouse-ear
Ysgortio v, to thunder; to explode
Ysgorwg n, what forms a screen
Ysgoth n, purge, voidance
Ysgothfa, fe'ydd nf, privy-house
Ysgrad n, what is rigid or stiff
Ysgräell, Ysgräen nf the sea-swallow
Ysgraf -ion, n, what scrapes off
Ysgrafell -i nf, scraper; rasp; curry-
Ysgraf'ellu v, to rasp, to scrape [comb
Ysgrafu r, to scrape, to grate
Ysgraff -au nf ferry-boat, ferry
Ysgraffinio r, to scarify
Ysgraglach en, rag-tag and bobtail, mol
298
YSG
Ysgrain n, what is crawling
Ysgrawen -i nf, hard crust
Ysgrêch, grechau nf scream, shriek
Ysgrêch y coed, jay
Ysgrechain, Ysgrechian v, to keep
screaming, to shriek
Ysgrechio v, to scream, to shriek
Ysgrechog nf jay
Ysgrepan -au nf wallet, scrip
Ysgri, gr'ion nf shriek, scream
Ysgrif -au -ion nf notch ; writing
Ysgrifell -au nf writing-pen, pen
Ysgrifen -au nf a. piece of writing.
Ýsgrifen fedd, epitaph
Ysgrifeniad n, writing
Ysgrifenu v, to write, to pen [cretary
Ysgrifenydd -ion n, scribe, writer, se-
Ysgriflyfr -au n, codex, manuscript
Ysgrifriod -au nf note (of a bank, &c.)
Ysgrifo v, to notch; to write; to scribe
Ysgrifwas, weision n, clerk, scrivener
Ysgrin -au nf skreen
Ysgrogell -i nf draw-bridge [brute
Ysgrubliad, iaid, Ysgrubl -od n, beast,
Ysgrûd, ysgrudion nf frame ; skeleton
Ysgnvd, ysgrydion n, carcase
Ysgrŵth n, heap, bulk
Ysgryd -ion n, shiver, shake
Ysgrydiad n, shivering
Ysgrythyr -au nf the scripture
Ysgrythyrol a, scriptural
Ysgub -au nf. sheaf; besom
Ysgubell -i nf whisk; besom; broom
Ysgubion np, sweepings
Ysgubo v, to whisk; to sweep
Ysgubor -iau nf barn
Ysguborio v, to put in barn
Ysgûth n, scud ; whisk
Ysguthan -od nf ringdove ; wood-pigeon
Ysguthell -od nf, scudder
Ysguthiad n, scudding
Ysgw n, guard, care; refuge
Ysgwad n, guarding
Ysgŵaeth n, guardianship
Ysgwaetheroedd ad, more the pity
Ysgŵd n, push; jet; stile
Ysgwdiad n, pushing on
Ysgwfl, ysgyflon n, grapple, snatch
Ysgwthr, gythrion 7i, cut out; lop
Ysgwyd n, shake, flutter
Ysgwyd v, to shake, to flutter
Ysgwyd -au nf, shield ; target
Ysgwydfa nf shake ; toss
Ysgwydo v , to use a shield
Ysgwydwas, weision n, shieldbearer
Ysgwydd -au nf shoulder. Pont yr
ysgwydd, clavicle, collar-bone
YST
Ysgwyddo v, to shoulder, to joust
Ysgwyf n. sprinkle ; scum
Ysgydwad n, agitation
Ysgyfaint nf lungs ; strangles
Ysgyfar -au nf ear
Ysgyfarn -au nf, ear of a bea^t
Ysgyfarnog -od nf hare
Ysgyfeinio v, to form lungs ; to have the
strangles
Ysgyfeiniog a, pulmonary
Ysgyfeinwst n, phthisis, decline, pulmo-
nary consumption
Ysgyniad n, ascending=Esgyniad
Ysgyrion np, staves, splinters
Ysgyrioni v, to shiver ; to stave
Ysgyrnwg n, snarl, grin [to snarl
Ysgyrnygu v, to gnash with the teeth,
Ysgythr -au n, fang, tusk
Ysgythr-ddant, ddannedd n, fang
Ysgythrog a, fanged. Mynydd ys-
gythrog, peaked craggy mountain
Ysgythru v, to lop; to carve; to prune
Ysiad n, consuming
Ysiant n, consumption
Ysid ad, there is ; it may be
Ysig a, fretting ; corroding
Ysigo v, to fret ; to inflame
Yslac a, distinct, loose, slack
Yslacio, Yslacäu v, to slacken
Yslaif, leifiau nf slash
Yslapiad n, slapping
Yslath -au nf rod, perch
Ysled -i nf drag, dray
Ysledfen -i nf, drag cart
Yslepan -au nf trap, a gin
Yslipan n, glibness; burnish
Yslipanu v, to burnish [comical
Ysmala a, fickle ; humorous, droll, funny,
Ysmicio v, to blink; to ogle
Ysmot -iau n, patch, spot
Ysmotyn, ysmotiau n, spot
Ysmwcan n, puff of fog
Ysnid -au nf snout; snipe
Ysniten nf drop at the nose
Ysnoden -i nf fillet, lace, band, ribbon.
Ysnoden y mor, sea weeds
Ysnodenig nf, handlet
Ysnodenu v, to fillet
Ysol a, consuming; corrosive-
Ysoldeb n, consuming state
Yspytty, tai, n, hospital
Yssig a, shattered, bruised
Yssigdod n, contusion
Yssigo v, to bruise, to shatter, to crush ;
Ystac -iau n, heap, stack [to quell
Ystaca n, standard; five and a aalf
bushels
299
YST
Ystacio v, to pile, to heap, to stack
Ystâd, ystadau nf state, condition
Ystadaeth nf statistics
Ystadeg -an nf statistics
Ystadegol a, statistical [pectable
Ystadus a, of a position or repute, res-
Ystaen n, stain; tin: a, stained
Ystaeniad n, staining; tinning
Ystafell -oedd nf chamber, room
Ystafellog a, having a room
Ystafellu v, to form a room
Ystafellydd -ion n, chamberlain
Ystafellyddes -an nf chambermaid
Ystagu v, to suffocate, to choke
Ystang -au nf perch in measure
Ystalu v, to form a stock
Ystalwyn -i n, stallion
Ystanc -iau n, holdfast, bracket, wooden
hook. Ystanc ceffyl, horse-block
Ystancio v, to stanch; to bracket
Ystarn -au nf packsaddle, saddle
Ystarnu v, to put on a packsaddle
Ystarnwr, wyr n, saddler
Ystefaig nf the palate
Ysteinio t>, to cause a spread
Ystel -ion n, what stretches out
Ystelc -iau nf lurk; loiter
Ystelciad n, lurking; loitering
Ystelcian v, to lurk; to loiter
Ystelff -od n, blockhead
Ystelffu v, to render rigid
Ysteliad n, straining out
Ystem nf, base, stem
Ystên, enau nf jug, ewer, decanter
Yster -ion n, what is ardent
Ysteraig a, ardent
Ystercian y, to be jerking
Ystercio v, to jerk out
Ysterlewyn n, radiation
Ystern, tyrn n, what is ardent
Ystern a, of ardent tendency
Ysteru v, to render ardent
Ystid, tidau nf what forms a wreath
Ystido v, to form a wreath
Ystig a, strenuous, persevering
Ystigl -au nf stile
Ystigo v, to act strenuously
Ystigrwydd n, assiduity, diligence
Ystinos ??., asbestos
Ystle n, flight, retreat; kindred
Ystlen -i nf sex, kind
Ystlenol a, sexual, kindred
Ystlom n, excrement, ordure
Ystlomi v, to void ordure
Ystlum -od n, bat
Ystlwn n, connection, kind
Ystlwyd a, of a hoarv hue
YST
Ystlwyn -i n, luxuriant grove
Ystiyned nf, society; kindred
Ystlyniol a, being associated
Ystlynu v, to associate
Ystlys -au nf side, flank
Ystlysgam a, lop-sided
Ystlysol a, lateral, sided
Ystlysu v, to go to one side
Ystlyswedd -au nf profile
Ystod -ion nf course ; layer ; swathe
Ystodi v, to dispose a "course, range,
layer, or swathe
Ystofen nf, warping-tray
Ystofi v, to range, to warp; to tame;
bestow, to give, to present
Ystôl, tolion, tolau nf, stool
Ystola nf, scarf, stole
Ystolc -iau n, punched hollow
Ystolciad n. butting
Ystolcian v, to keep butting
Ystoncyn -au n, stump of a tree
Ystôr, torau n, bulk; store; stock;
Ystor -au n, rosin, resin [quantity
Ystordy, dai n, storehouse, warehouse
Ystordyn n, trigger (in bowling); mark
to jump from
Ystori, 'iau nf history; story, tale
Ystori v, to cover with resin
Ystorio v, to store up
Ystor'io v, to tell a story
Ystonn -ydd -oedd nf tempest, storm
Ystormus a, tempestuous
Ystrad -au «, flat, vale, dale
YstrafF nf what strews about
Ystraftbl a, strewing; wasteful
Ystraffu v, to strewi to waste
Ystraig, treigiau n, buckle, clasp
Y»traii;l, treiglion n, turn, detour
Ystraill, treillion n, what is trailed, mat
Ystrain nf tribe, crew, breed
Ystram, ystremydd nf frame
Ystranc -iau nf trick-, wile
Ystrancio p, to play tricks, to prank
Ystrancus a, apt to play tricks
Ystraul nf what is consumed
Ystraw -on », what is matured
Ystrawd, trodion n, course, transit
Ystrawu 0, to educate; to mature
Ystre -on nf course, range
Ystred -i nf village, hamlet
Ystref -i nf what forms a dwelling
Ystrefn v, to form a dwelling
Ystreiglo v, to turn, to roll
Ystreillach, Ystreilliad «, trundling
Ystreillio v, to trundle
Ystrem -iau nf what is made to app<
magic; exposed place
300
YST
Ystremio v, to make, to seem [charm
Ystremp -iau nf dash, stroke; trick;
Ystrempio v, to'dash; to bewitch
Ystres -i nf wreath, chain
Ystresu v, to wreathe, to chain
Ystrew n, sneeze ; snort
Ystrewi v, to sternutate, to sneeze
Ystrewlwch re, snuff
Ystrewlys n, sneeze-wort
Ystrin v, to cause strife
Ystrodyr -iau nf the framework of a
saddle, packsaddle
Ystrodwm re, roundabout
Ystrwy re, what passes through
Ystrwyo v, to pass, to form a passage
Ystrwyth n, what is pervasive
Ystrwytho v, to saturate
Ystrych re, what forms a scope ; scope
Ystrychu v, to form a scope
Ystn'd, trydoedd nf, way, street
Ystrydeb re, stereotype
Ystrydebu v, to stereotype
Ystrym -oedd re, main stream or cur-
rent; channel
Ystryw -iau re, subtlety, craftiness,
cunning, finesse, stratagem, trick
Ystrywgar a, crafty, wily
Ystryw io v, to use craft
Ystrywiol a, plotting, devising
Ystum -iau n, bend, curve; .shape,
fashion, gait. Derbyn ystum. to re-
ceive a turn, (hunting phrase)
Ystumgar a, shapely, well-formed
Ystumio v, to form," to fashion, to bend,
Ystumiol a, pliable, sinuous [to turn
Ystun n, what is irritating
Ystuno r, to irritate; to instigate
Ystwc. vstyciau re, bucket; shock
Ystwff n, lift
Ystwft'wl, ystyffylau re, stock, holdfast,
staple; the knocker of a door
Ystwng re, putting down
Ystwng v, to put "down, to depress
Ystẁr, ystyriau re, stir, noise
Ystwrio v, to bustle, to stir
Ystwy -on re, stop, check
Ystwvll re, Epiphanv. Dydd Ystwyll,
^Twelfth Day *
Ystwyo v, to check, to restrain
Ystwyr n. what stretches out
Ystwyrain v, to be stretching
Ystwyriad n, sti'etching
Ystwyth a, flexible, pliant, supple, limp,
Ystwvthder n. flexibility " [limber
Ystwytho v. to make flexible or pliant
Ystycaid, eidiau », bucketful
Ystycyll n, signal
YWY
Ystyfnig o, obstinate, stubborn [ness
Ystyfnigrwydd n, obstinacy, stubborn-
Ystyflernach np, utensils
Ystyffylog a, having stocks
Ystyfîÿlu v, to stock, to log
Ystyl n, cause of activity
Ystyr -on », sense, meaning, import
Ystyrgar a, considerate, contemplative,
meditative, thoughtful, reflective
Ystyriaeth nf consideration
Ystyriaethu v, to use consideration or
Ystyriant «, consideration [reflection
Ystyried. Ystyrio v, to consider, to reflect,
Ystyriol a, considerate [to regard
Ystyrioldeb n, considerateness
Ystyrmant -an n, jew's-hai'p; trump
Ystyw n, settlement
Ystywanu », to belabour
Ysty waws nf pair of stays
Ystywell a, steady, manageable
Ysty well u v, to make steady
Ysu v, to hanker, to itch, to eat; to
corrode; to consume, to devour
Yswadan -au nf stroke, flap
Yswail, ysweilion n, what ejects
Yswain, ysweiniaid n, esquire, page;
Yswatio v, to squat [armour bearer
Yswbwb «, hubbub
Ysybwbio v, to rumble
Ysweiliad n, brawling, croaking
Ysweilydd -ion n, brawler, croaker
Ysweiniad, iaid n, esquire, page
Yswid re, what turns quickly
Yswidw, Yswigw nf the titmouse
Yswil a, bashful, timid, shy
Yswilder re, bashfulness
Yswilio v, to be abashed
Yswireb -au nf policy of insurance
Yswiriant re, insurance
Yswirio v, to insure, to assure
Yswitian v, to chirp, to make a small
Yswitio r, to chirp, to twitter [noise
Yswr, wyr re, consumer
Yswydden nf privet-tree
Yswymbren -i re, quiver
Yswyr re, what dawns, the east
Yswyth re, what pervades
Yswythbysg ere, the torpedo
Yswytho v, to pervade
Ysyn re, firebrand
Ysyr, Ysolyr, -on re, caustic
Ysywaeth ad, more the pity
Yth pr, thee, thy
Yw, Ydyw v, is, it is
Yw en, the yew
Ywen nf single yew-tree
Ì: wydd np, vew-'trees
^01
ENWÁU DAIARYDDOL PRIODOL.
GEOGRAPHICAL PROPER NAMES.
CAE
CAS
GWE
Aberconwy, Conway
Aberddaugleddyf, Aber-
cleddeu, Abercleddvf,
Milford
Abergefni, y Fenni, Aber-
gavenny
Abergwaen, Fishguard
Aberhonddu, Brecon
Abermaw, Barmouth
Abermynwy, Monmouth
Abertawy, Swansea
Aberteifi, Cardigan. Sir
Aberteifi,Cardiganshire
Affrica, Affrig, Africa
Aipht, Egypt
Alban, Scotland
Almaen, Germany
Alpau, Alps
America, Araerig, America
Amwythig, Shrewsbury.
Sir Amwythig, Shrop-
Anwig, Alnwick [shire
Arberth, Narberth
Atlantig, Atlantic
Athen, Athens
Awstralasia, Australasia
Awstralia, Australia
Awstria, Austria
Baddon, Badwn, Bath
Banau Brycheiniog, Bre-
conshire Beacons
Barwynion, Pyrenees
Berwig, Berwick
Biwmares, Beaumaris
Brycheiniog, Brecknock.
Sir Frycheiniog,Brecon-
Brynaich, Berenicia [shire
Brynbuga, Usk
Bryste, Bristol
Burgwyn, Burgundy
Caer Adrian, Advianople
Caeralun, Haverfordwest
Caerdydd, Cardiff
Caerdroia, Troy
Caerefrog Newvdcl, New
York
Caerefrog, York
Caerfaddon, Bath
Caerfyddau, Chichester
Caerfyrddin, Carmarthen.
Sir Gaerfyrddin, Car-
marthenshire
Caergai, Chichester
Caergaint, Canterbury
Caergaradog, Salisbury
Caergeri, Caergorun, Cir-
encester
Caergraig, Rochester
Caergrawnt, Cambridge
Caergybi, Holyhead
Caergyffin, Conway
Caergynan, Norwich
Caergystenyn, Constan-
tinople
Caerleirion. Leicester
Caerliwelydd, Carlisle
Caerloew, Gloucester
Caerludd, London
Caerlwydgoed, Lincoln
Caerlyr, Leicester
Caerlleon, Chester. Sir
Gaerlleon. Cheshire
Caerlleon ar Wysg, Caer-
leon
Caernarfon,Carnarvon. Sir
Gaernarfon, Carnarvon-
shire
Caerodor, Bristol
Caersalem, Jerusalem
Caersallog, Salisbury
Caerwair, Warwick
Caerwerydd, Lancaster
Caerwrangon, Worcester
Caerwynt, Winchester
Caerwysg, Exeter
Caerwysog=Rhydychain
Caerwythelin, Warwick
Cai Newydd, Newquay
Capernaum, Capernaum
Carthag, Carthage
Cas Bach, Castleton
Casgwent. Chepstow
Casllychwyr, Loughor
Casnewydd, Newport,
Monmouthshire
Castell Nedd. Neath [tie
Castell Newydd, Newcas-
Castell Paen, Painscastle
Castell y Morwynion. an
old name for Edinburghi
Castell v Waen, Chirk
Ceredigion, Cardiganshire)
Cernyw, Cornwall
Conwy, Conway
Croesoswallt, Oswestry
Crughywel, Crickhowel
Cwlen, Cologne
Cydweli, Kidwelly
Cymru, Wales
Deheudir Cymru, Deheu-
barth, South Wales
Deifr, Deira
Dinbych, Denbigh. Sir
Ddinbych, Denbighsh.
Donwy, Donaw, Danube
Dordwyn, Dordogne
Dulychlyn, Scandinavia
Dulyn, Dublin
Dyfed, Demetia (Carmar-
thenshire, Cardigan-
shire, and Pembroke-
shire)
Dyfnaint, Devon
Dyfrdwy, Dee
Eglwys y Waen, Chirk
Eidal, Italy
Enlli, the island Bardsey
Eryri, Snowdon
Essyllwg, Siluria
Ewphrates, Euphrates
Ewrop, Europe
Fflint, Flint
Ffrainc, France
Ffreibwrg, Friburg
Groeg, Greece
Gwasgwyn, Gascony
Gwent, Monmouthshire
Gwerddon=Iwerddon
302
MEI
Gwlad yr Haf, Somerset-
shire
Gwrecsam, Wrexham
Gwy, Wye
Gwyndud, Gwyndawd=
Gwynedd
Gwynedd, North Wales
Gẁyr, Gower
Hafren, the Severn
Halehdin. Halgston
Henffordd. Hereford
Hispaen=Yspaen
Hwlffordd, Haverfordwest
Iorddonen, Jordan
Isalmaen, Holland
Iseldiroedd, Isdiroedd,
Netherlands
Ital=Eidal
Iwerddon, Ireland
Llacham, Laugharne
Llanandras, Presteign
Llanbedr, Lampeter
Llandaf, LandatF
Llandeilo, Landilo
Llandudoch, St. Dogmell's
Llanelwy, St. Asaph
Llanelli. Llanelly
Llaneurgain. Northop
Llanfair ymMuallt, Builth
Llanfrydd, Lamphey
Llanilkud, Ilston
Llanilltud Fawr, Lantwit
Major
Llanyiiiddyfri, Llandovery
Llansawel, Briton Ferry
Llerpwll, Liverpool
Lloegr, England
Llandain, London
Llwydlo, Ludlow
Llyehlyn, Norway
Llydaw, Brittany, Bre-
tagne
Llynlleifiad, Liverpool
Llyn Tegid, Pemblemere
Maelor, Bromfield
Maesyfed, Radnor. Sir
Faesyfed, Radnorshire
Manaw, Isle of Man
Manceinion, Manchester
Meirionydd, Sir Feirion-
ydd, Merionethshire
POW
Misswri, Missouri
Mon, Sir Fon, Anglesey
Môr Adria, Adriatic Sea
Môr AsolF, Sea of Azof
Môr Caspiaidd, Caspian
Sea
Môr Coch, Red Sea
Môr Du, Môr Ewcsin,
Black or Euxine Sea
Morganwg, Glamorgan.
Sir Forganwg, Gla-
morganshire [nel
Mur Hafren, Bristol Chan-
I Môr India, Indian Ocean
! Môr Llyehlyn, Baltic Sea
Môr Marw, Môr Sodom,
Dead Sea
Môr Tawch,GermanOcean
Môr Tawel. Pacific Ocean
Môr Udd, British Channel
Môr Werydd, Môr Atlan-
tig, Atlantic Ocean
Môr y Canoldir, Môr Yn-
nhir, Mediterranean Sea
Mynnau, Alps
Mynwy, Monnow; Mon-
mouth. Sir Fynwy,
Monmouthshire
Mynyw, St. David's
^Nicaia, Nice, Nicasa
Ninefeh, Nineveh
Norffolc, Norfolk
Penfro, Pembroke. Sir
Benfro, Pembrokeshire
Pen Tir Lloegr, Land's
End
Penwynion, Apenines
Pen y Bont ar Ogwyr,
Bridgend [Bridge
Pont ar Fynach, Devil's
Pont Faen, Cowbridge
Pont y Fon, Cowbridge
Pont y Gwr Drwg, Devil's
Bridge
Porth Lludd, Ludgate
Porth Madog, Portmadoc
Powys, division of ancient
Wales, including part of
Cheshire, Shropshire,
Montgomery, Radnor,
Denbigh, and Flint
Y WY
Prwssia, Prussia
Prydain, Britain
Prydain Fechan, Britanny
Pumlumon, Plynlvmon
Pwyl, Poland
Rhosfair, Rhoshir, New-
borough=Niwbwreh
Rhufain, Rome
Rhwssia, Russia
Ehydwely, Bedford
Rhydychain, Oxford
Safwy, Savoy
Sermania=Älmaen
Tafwys, Tafwysg, Thames
Tain, Tyne; Thames
Taleithiau Cyfunol A-
merica, United States
of America
Tinbych, Tinbych y Pysg-
od, Tenby
Trallwng, Welshpool
Trefaldwyn, Montgomery.
Sir Drefaldwyn, Mont-
gomeryshire-
Trefdraeth, Newport, Pern.
Trefesgob, Bishop's Castle
Tref Ntiwydd, Newtown
Treforus, Morriston
Tref y Clawdd, Knighton
Trefynwy, Monmouth
Trefiynnon, Holywell
Twrci, Turkey
Ty Ddewi, St. David's
Tywi, Towy
Unol Daleitbiau, the Uni-
ted States
Y Gelli, Hay
Ynys Fon, Anglesey
Ynys Wen, Britain
Ynys Werdd, Ireland, the
Emerald Isle
Ynys yr la, Iceland
YrHeleddDdu.Northwich
Yr Heledd Wen, Nantwich
Yr Wysg, the Usk
Ysgotland=Alban
Yspaen, Spain
Ystrad Ffiur, Strata Flo-
rida
Y Wyddfa, Snowdon
Y Wyddgrug, Mold
CARMARTHEN: PRINTED BY WM, SPVRREH., XING-STRF.F.T.
303
LLYFRAU CYMREIG
CYHOEDDEDIG AC AR WERTH GAN
WILLIAM SPURBELL, CAERFYRDDIN.
Anfonir gwerth Swllt neu ragor o'r Llyfrau hyn yn ddidraul tnoy'r
Llytliyrdy, ar dderbyniad tâl am danynt.
[îíEWYDD EÜ CYHOEDDI.]
Spnrrell's English- Welsh Pronouncing Dictionary.
GEIRIADUR CYNANIAETHOL SEISONEG A CHYMRAEG,
yng nghyd â Sylwadau Rhagarweiniol ar Seiniau Egwyddorol yr Iaith
Seisoneg* Llechres o'i Gwreiddeiriau, a Geirfa o Enwau Priodol Ys-
grythyrol. Gan William Spukrell. Ail Argraffiad, 5s. lliain.
Spnrrell's Welsh-English Dictionary.
GEIRIADUR CYMRAEG A SEISONEG. Gan William
Spl'rrell. Ail Argraffiad, 3s. 6c. lliain.
The Double Volume.
Y GEIRIADUR DYBLYG, sef y Geiriadur Cynaniaethol a'r
Geiriadur Cymraeg a Seisoneg uchod yn un Gyfrol, 8s. lliain ; 10s. croen
llo.
Mae'r Gweithiau uchod wedi cael eu hadolygu yn ofalus, ac er eu bod yn
cael eu gwerthu am end ychydig ragor na hanner pris yr argraffiadau cyntaf,
y maent yn cynnwys tua 6000 o eiriau ychwaxegol Rhoddir sain
pob gair Seisonig a ehenedl y sylweddeiriau Cyrareig trwyddynt, a bydd yr
orgraff a fabwysiedir yn ddeihyddiol iawn tuag at ddiddymu'r petrusder
sydd yn cael ei acbosi gan y cyfundrefnan gwrthwynebol mewn arfer ym
mblitb ysgrifenwyr Cymreig. Attodvryd Rbestr o ftvy na 2000 o Enw&j
Ysgrythyrol Seisonig yng nghyd a u cynaniad. Y Geiriadur Dyblvg (8s.)
yw y rhataf, y llawnaf, a'r goreu o'r holl law-eiriaduron sydd wedi cael eu
cyhoeddi.
Spnrrell's Grammar of the Welsh Language.
GRAMADEG O IAITH Y CYMRY. G%n William Spurrell,
Ail Argraffiad. Lliain, 3s.
[newydd ei gyhoeddt.]
Llythyraeth yr Iaith Gymraeg.
GAN D. SILVAN EVANS. Lliain, 2s.
Ergyd ac amcan y llyfr hwn ydyw, nid cynnyg unrhyw gynìlun newydd
ar iawn ysgrifenu'r Gymraeg, ond cyfuno'r "gvrahanol dduiiiau syd
mewn arferiad: ac felly gwneuthur un gyfundrefn gysson, sylfaenedig ar
ansawdd yr iaith, a chyfaledd ieithoedd ereill, yn lie"" y cymmysge 1
syddwedianurddoein llénoriaetb o'r oosoedd boreuaf hyd y pryd hwn.
y bwriad yn gymmaint yw dadlur pwnc o lythyraeth, gan fod hyny wedi
ei wneuthur drosodd a throsodd drachefn; ond yn hytrach gosod i lawr
ychydig o hyfforddiadau syml er cynnorthwy y sawl a chwennycbont ddilyn
rhyw drefmant rheolaidd.'yn lie ymbalfalu yn y benbleth sydd yn hanfod
yn ein plith.
2 Llyfrau Cyhoeddedig ac ar Werth gan W. Spurreil.
Pregethau Ymarferol (65),
A draddodwyd i Gynnulleidfaoedd Gwledig. Gan ddiweddar Wdnkbg
perthynol i Eghvys Loegr. Lliain, 9s.
Gwirionedd y Grefydd Gristionogol. Gan Hugo Grotius.
A Gyfibithwyd gan Edward Samuel. Y trydydd Argraffiad, gyda
ghrybwyllion am yr Awdwr a'r Çyfieithydd. Gan D. Silvan Evans.
Pris Dau Swllt,
Y Ffydd Ddiffuant.
Sef HANES Y FFYDD GRISTIONOGOL A'I RHTNWEDD.
Gan Charles Edwards. Argraffiad Newydd. Gyda Nodiadau Eglur-
haol, gan y Parch. W. Edmunds. Lliain, 5s.
Drych y Prif Oesoedd.
Gan THEOPHILUS EVANS. Argraffiad Newydd a chyflawn.
Yng nghyd â Ehagaraeth gan yr Hybarch John Williams. A.C., Arch-
ddiacon Ceredigion; a " Gair am yr Awdwr a*i Waith," gan y Parch.
\V. Edmunds. 2s. 6c.
Mae yr Idiom Gymreig ynddo, yn wir felly; a chyda golwg ar Idiom, hwn
ddylai fod y Text Book.— Haul. Y mae yr hanesion a ddygir ger bron yn bachu
sylw pob un sydd yn meddu calon Cymro, o ba enwbynag y byddo. — Y Drysorfa.
Gweledigaethau y Bardd Cwsg.
G.r.i Ems Wynne. Argraffiad Newydd, gyda Nodiadau Eglurhaol, gan
D. Silvan Evans. Is. 6c.
Diau y bydd yr argraffiad hwn bellach yn safon. — Amserau. This is decidedly
one of the books which should be placed in the hands of»Welsh Students at our
public Seminaries; for a work exhibiting a more nervous style, or a more idiom-
atic phraseology, it would be impossible to meet with. — Arcticeolorjia Cambrensis.
Gwaith Prydyddawl Edward Richard,
O Ystradmeurig, yn Sir Aberteifi. Argraffiad newydd, wedi ei ddiwygio. 4d.
Gems of English Verse, with Translations into Welsh
TLYSAU BARDDONIAETH SEISNIG, wedi eu Cyfieithu i'r
(ivmraeg. Is. 6c; Lliain hardd, 2s. 6c.
Tlws odiaeth, yn wir, o ran ei olwg allanol. Digon tlws o ran argraffwaith a
rhwymiad i'w osod ym mysg tlysion ein cymmydogion y Seison. Ni ddygwyddodd
i ni eto weled un llyfr wedi ei gyhoeddi yng Nghymru yn dlysach na'r gyfrol fechan
hon, os mor dlws. — Amserau.
Y Cyfarwyddwr Meddygol Teuluaidd ;
Yn cvnnwys Hyfforddiadau i'w dilyn mewn Achosion o Glefyd neu Ddam-
wain, yng nghyd â Ehestr o'r Meddyginiaethau Goreu, eu Natur a'r
Dognau, a'r ftbrdd i'w gweinyddu. 8s. ; Hanner rhwym croen llo, 4s.
^lae'r llyfr hwn yn diwallu diffvg mawr a hanfodai ym mhlith trigolion y
.Dywysogaeth, sef eisieu'r Cyfarwyddiadau goreu i'w dilyn gyda golwg
ar Glefydau. Mae'r hyfforddiadau wedi eu gosod i lawr yn eithaf eglur,
ac eny.au y Meddyginiaethau a'r Doluriau wedi eu rhoddi yn Seisoneg,
Lladin, a Chymraeg.
Yr ydym yn sicr na chafodd y Cymry lyfr meddyginiaeth mor llawn a hwn o'r
blaen. Tybiem nad oes eisieu arall i wneyd unrhyw ddyn yn feddyg iddo ei hun
a'i deulu, wrth unrhyw achos o angenrheidrwydd disyfyd,— Eurgrawn Wcsleyaidd.
Llyfrau Cyhoedâedig ac ar Werth gan W. Spurrell. 3
Y Meddyg Shad :
Neu LAW-LYFR IECHYD. Yn cynnwys eglurhâd o'r egwyddor-
ion a reoleiddiant y cyfansoddiad dynol, a chyfarwyddiadau hyrwydd i
gadto Iechyd; yngnghyd ag hyfforddiadau pa fodd i ymddwyn mewn
Achosion Dygwyddiadol a Disyminwth. Dan Xawdd y Gwir Anrhyd-
eddus Iarll Powis. 8c.
Mae y llyfr yn ddestlus a chynnwysfawr am bris bychan. — Seren Gomer. Nid
ei dlysni argraffyddol y w ei unig ragoriaeth. — Bedyddiwr. Mae yn cynnwys llawer
o wybodaeth ar brif elfenau a defnyddi3u iecbyd y corff dynol. — Seren Gomer.
Awyriad Anneddau
(Ventilation of Dwellings) : neu Eglurhad Darluniadol o'r berthynas
rhwng Anadlu Awyr Bui- a mwynhau Iechyd. Dan Nawdd y Gwir
Barchedig Connop Thirlwall, Arglwydd Esgob Ty Ddewi. Gan W.
Spurrell. Ail ArgrafEad, 2c.
Great good would be effected if a copy were put into tbe hands of every cottager
in the principality.— Carmarthen Journal. Well worthy of prompt purchase and
attentive perusal. — Welshman.
Y Ffermwr :
Neu Hyfforddiadau yn Egwyddorion Amaethyddiaeth, yng nghyd â Chyf-
anvyddiadau er Gwellâu Clefydau Anifeiliaid. Is. 6c.
Ought to be, as we trust it will, in the hands of every Welsh farmer. — Carmar-
then Journal. Llawer gwiriouedd pwysig ynddo —Cymro. Yr ydym yn dywedyd
ar ein gair, na ddylai un ffermwr yng Nghymru fod hebddo. — Haul.
LLYFRAU YSGOL.
Y CATECISM BYRAF. A Gyflwynwyd gan y Gymmanfa o
Dduwinyddion i'r ddau Dy o Barliament, yng nghyd â Phrofiadau Ysgryth-
vrol. Hanner lliain, fie.
THE PARABLES OF OUR LORD AND SAVIOUR JESUS
CHRIST (Duoglot). Dammegion ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu
Grist. Cvmraeg a Saesoneg ochr vn ochr. 2c.
ARWEINYDD I ADDYSG, yng nghyd â Chatecism yr Eglwys,
neu Gatecism Dr. Watts. 6c.
ARWEINYDD I ADDYSG. 3c.
Y SEREN DDYDD : sef Casgliad o Hymnau o waith y diweddar
Barchedig W. Williams, Pantycelyn, ac ereill. 3c.
YR UDGORN ARIAN: sef Casgliad o Hymnau o waith y
diweddar Barchedig W. Williams, Pantycelyn. lc.
Y DELYN AUR: sef Casgliad o Hymnau o waith y diweddar
Barchedig W. Williams. Pantycelyn. ac ereill. lc.
LLYFR I DDECHREU DYSGU DARLLEN. lc,
CATECISM YR EGLWYS, yng nghyd â Chatecism Ysgrythyrol,
ean Dr. Watts, a phethau buddiol ereill. lc.
WELSH AND ENGLISH PRIMER, containing Easy Lessons
in both Languages. 3c.
THE RAILROAD TO LEARNING, a First Book for Children,
arranged on a plan exhibiting important Analogies in English Spelling
and Pronunciation. 4d.
TIÍE CHILD'S BOOK TO BEGIN WITH. Id.
THE PARENT'S BEST GIFT. Id.
4 Books Published <$• Sold by W. Spurrell, Carmarthen.
Carmarthen and its Neighbourhood.
Notes Topographical and Historical. By William Spurrell.
3s. 9d., post-free.
Besides being a Practical Guide to the stranger, the book is a reposi-
tory for numerous matters of interest connected with the ancient Metropolis
of Wales, and contains in an Appendix, a copy of the Inscriptions on
all the Monuments in the several Churches and Chapels
in the Parish, a List of the Mayors of the Borough from 1400,
with numerous Chronological Memoranda, &c, &c.
Intrduction — History and Antiquities — Civil and Social Condition —
Streets. — Churches and Chapels : — St. Peter's Church — St. David's Church
— Llanllwch Church — English Wesleyan Chapel — Welsh Wesleyan Chapel
— Lammas-street Chapel — Union-street Chapel — Elim Chapel — Water-
street Chapel — Zion Chapel — The Tabernacle — Priory-street Chapel — The
Unitarian Chapel — The Roman Catholic Chapel. — Other Public Build-
ings:— The Shire Hall — Carmarthen Public Rooms — The Carmarthen
County and Borough Infirmary — The County Gaol — The Market-place and
Slaughterhouse — Picton's Monument — Welsh Fusiliers' Monument — Xott's
Monument. — Educational Establishments ; — The Training College — Car-
marthen Endowed Schools — The Presbyterian College — The Charity
Schools. — Views of the Town. — Walks, Country Strolls, and Excursions:
— The Parade — Picton Terrace — The Five Fields — The Bulwark — Cwm-
oernant — Penlan Hill — The Cemetery — Mount Pleasant — Llangunnor Hill
— The Pond Side — Abergwili — Merlin's Hill — Kidwelly — Llanstephan and
the Ferry Side — Pendine — Conwil — Grongar Hill — Dynevor — Llanarthney
— Careg Cenen Castle. — Communication with other Towns — The " Oldest
Inhabitant" — The Bidding. Appendix. — Inscriptions, &c, &c.
With this book in hand, the tourist may venture alone to explore the land
round the ancient city; and if he would thoroughly learn the character of the
native dwellers therein, he has but to master the 'Gramadego Iaith yCymry,'
— by the same author, which we have already commended as a simplified intro-
duction to the Welsh language. — Attienceum, March, 2, 1861.
The Advantages of Literary and Scientific Institutions
for all Classes.
A Lecture Delivered at the Town Hall, Carmarthen, December 11th, 18-Í9.
By Connop Thirlwall, D.D., Lord Bishop of St. David's. Is.
The Desirableness of a University for Wales.
Together with a Plan proposed for its Establishment and Sustenance. By
B. T. Williams. Svo., Is.
Spurreil's Almanac for 100 Years.
Showing the day of the week, on which any Day falls, in any Month, in any
Year of the present Century. 3d.
• Sabbath Reading :
A Lecture Delivered at Zion Chapel, Carmarthen, April 20th, 1855. By
the Rev. W. Williams, Wesleyan Minister. (3d,
Books from this List to the value of One Shilling' sent free by post
on receipt of cash to the amount of the published price.
^ ^ ÄŴ-Ŵ fl&Tfcu