Skip to main content

Full text of "Epistola D. Pauli ad Ephesios ... versa paulo liberius ... In eandem commentarius"

See other formats


. 


PERKINS  LIBRARY 

Duke  University 


%dre  Books 


EPISTOLA 

D.  £AVLl  AD  EPHESIOS,   Q_VA 

tdtioncm  Chrijiidnifmibreuiteriuxtd  ef 

locuplcte,  ut  nulld  breuiwifimul  cr  locti 

pktiut  cxplicdt,uerpi  pdulb  libe* 

tw,neperegrin\  tdiotifmi 

rudioresfcripturdrwm  of* 

fenderentybond  tdmenfi* 

de,fententijs  Apojlo* 

lidppenfis' 

ln  undem  Commentdrm» 

PER  MARTINVM  BVCERVM- 


ARGVMENTVM- 

ILLVSTRIS 

SIMOETPIENTISSIMOPRIN* 

cipiVriderichoySchlefiorwm  er  Lignicui 
Duci&c-  Martinus  Buccrutfdlu-         i 
temCbriftiprcc<ttuY'        .. 


\Kouidentid  Deicompdrd* 

twm  e#,  cUrifiime  z?  reli= 

giofifiime  Vrinceps3ut  qut 

docunque  hdclcnusfinccrd 

Dei  fcicntid  in  publicwnt 

prodierit ,  ilico  et  errorum 

ucntiy  un  diqueingrucrint, 

quifi  deturbdre  i  medio  d* 

am  ncquircnt,  tdntwm  pulueris  tdmcn  opinionwmterre* 

Ttoicutc  ndrefipientiwm ,  dtqucindedifiidiorwmexcitdrintput 

ucrMc irt  pcrpducis.hoceftycleclisduntdxdtydtq^exhismultisnc- 

furguntct  qudqudmhiifyvTt ,  lUdriteconfyecld  fucrit-  vifwm 

ertorcs*    ttdmq;Deofolibonodcfdpientieft,  homtdtisdcuirtutis 

fuje  gloridm,  contrd  lucldntihws  potefldtibus  dducrfdrijs, 

ey  cx  infirmitdtcfuorwm  lUujlrcm  rcddere  •  Uincfx  nclis 

non  cwmfdnguine  er  cdrne,  humdno  fcilicet  hofle,fed  dd 

ucrfus  c<eleflcs  uerfuttds,mundi  dominos,  pr<ster  bcllum, 

quodcdro  ipforu,dduerfusft>iritucitrd  inducidsgerit,no 

minmpeuum  <&  dtrox ,  quim  dnccps  CT  (criculojwm, 

fcrpctiii  dcpugmtndum  e$* 


EPISTOLA' 

Qudpropterfi  idcm  hcdie ,  rcuccld  nobU  Zudngelij 
idmpadcyufu  ucniat,  ut  tmmtfts  multiphciubdrcfeontdt* 
ty  tmpcfturarum  turbimbus ,  mcndacij  duthor ,  qui  dum 
atmfuitm  hnmdflti  tradttiombusfatis  munitutranqml* 
U  poffcdii ,  egit  quictius  ydum  pellere  rurfus  mundo  tUdtn 
tiequttcbfcur&retdwenddccccnctwr,  utdpdixispUne 
dgnofti.a  ncnnuttis  nc  uidert  qutde  pofiit,par  eriijit  mt* 
moresjlc  bonam  det  uohmtdtem  decreuiffc,  ate^  qucfodd  OmfriM 
picdurr.unied.ua  modoqu^iditdtcmfttdturl,  uttnde  "c>  r.b  Jcij 
ttx/m  ujrtm  tim  bonius  fua  chnor  redddtur  3  bcni  confiU  ccre  dcbctj 
tmpdtrisnoftrifupernof>ubi(£  qutefalutir.obtffintpro  ^:od  Ejc* 
f]?kientis,confukntw,  ty  exanimo^tuprchdcregrdti  dKgdxn 
ASipfi ttgdmus  •  EtemmfireckrdtionemfubduxerimM,  ncfiru  v.x 
hdvApari^anmosnohrosconftrmab\ietihquodqudEuri\s  crrcri 
angelij  verititeprofitemur,princeps  tencbrarum  dd  eun  bus  cppti* 
dem  modu  cxcipit,  quo  oltm  ab  ipfcfcrudtcre^em^  Apo  gndiur  - 
jiolispffdicatamexcepit' 

Qum  mcxcm  prtter  grduifimds  pfccutionu  pro± 
ceUds,tnmimeris  infanoru  dogmdtufluclibus.qnorum  db 
fkrditdte  nefcids  3  an  v.dnctaiem  atq,  inicrfepugmntidtn 
mdgisddmreris,  cymbdmEudngcl.ijtUe  quatiebdtidcld^  QUif-.C* 
bdtfy-ldq:  bdudqudquafinefuacffu?  qmppc  brcutdPdu  ccffm  i  dt-J 
h, quo ncmo itnqudmmdiore uclfcdulitdte, ucldcxteritd  V*uH  Eni 
te^Chn^mprdedicm^neq^pldceread bonumommbui  gcl-  S^tari 
qiitfqudtnlnligf^^ 

hlujuollucrlirelurjcmncs  Afianos  abalienaucrdt-  Timo- 
fh^fiquldemfuofic  qu&Slum  legimus  •  Ncftt  hoc ,  qucd 
&ucrfd{ifuerintmeQmJie$,quifuntinAfid,idc&,indu* 
bkplutimh  h      a        flMcHI 


MARTINJ  6VCERI 

Vtautemobturbantib-  uanjscrrorumfeflis ,  ammos 
ncquaquam  defyondcre ,  fed  ajfumcre  potius  dcbcmus, 
quod  cum  ita  Domino  uifumfit3oporteat ,  id  non  mtnus . 
ad  promoucnda  nollramfalute ,  quam  ipfimglortam  dlu 
ftrandaficere,quiprobatosfuos>interhuiufmcdi  iurbi* 
Quostu*  neStO-utilitcrcxercctiW  magnificcprodityitaconucmt 
dio  obuian  nihilomwus  ittis  pro  uiribusfyintus  >cui<fc  diutmtus  domt 
du  errdri-  ti,obuiam  irc,dare<fc  opera,ut  luce  fcripturaru,figmcnta 
hui*         rm  human<e  ratioms  tcncbrasydifaettamusyquod  nos  qui 
Cbri&ifumus  dcceat ,  haudquaquam  mtnorefludio  ,cum 
hoc  noftro  capite  coUtgere ,  qua  aducrftnus  folcat  diftcr 
gere*Cu/mfy  ueteratoriRcycicontcmplationefolis  duame 
bonitatis,undeomnis  cwm  iuslitiaytumfalusccrto  gtgni- 
tur3  modis  ommbus,adfuffiiciendum  mhili ,  ac  cuanidum 
humana*  induftrie  uirtutisqfflendorem ,  undc  nihilm/i 
fiftidiofa  bypocrifis,  z?  certa  perntties  indubitato  nafci* 
tur,ammos  mortaltum  detorqucreconatur,  nobis  pra>a* 
pueinhocincumbendum  eft7utfide  Euangelij  homtmbus 
oculicorroborentur,quouiuificcsfolisittis  dtutn&benc-* 
uolenti£radios,riteperciperequcant' 

Qucmadmodu/m  enim  Paulo  bemgnitatem  Deiomni 
\{ludio  attottenti ,  Satana'  fatcttitcs  prjedicando  circum- 
QufoarAafionem,  Sabbatha  ey  idgenus  extcrna,  ad qux homi- 
tnis  fupcrvnivm  uirespoffuntpcrtingcrc,  negoriumficcffebant,fic 
erib-  hcculpcftea adfci"entibus candcm ,  fanclis  Vci confeffor&us, 
lis  cppu=-  lcr  libcrt  clcclioni  cim ,  bonitatiq;  omnia  acceptaferenti 
gnatafit  jbuSyhoftisitteucritatis,  fimilibusinftruclosarmisfuos 
uerit<$  •    cbiccu9qm  libcro  arburiOtnoftrisisfy  opcrtbus  nihil  non 

tribuc* 


E  P  I  S  T  O  L  A- 

trihiterent-  Donec  TAahomclhfudfigmentd,operihut 
mixtd  jegis ,  &  noftrijua  iuncld  mfyeciem  Euangehcis, 
orbi  obtrufcrunt,eoi^  rem  perduxcrunt,ut  mhilftrefidu 
tt£  m  honitdtcm  Dei ,  omnis ucrofyesjn  confifta  ab  ho* 
tmnibus  opera ,  cique  nuUamfrugcm  proximis  adftren* 
tia ,  cuiufmodi  bona  opera  Deus  requirit ,  Untum  non  ab 
uniuerfo  mundo  coUocarctur* 

hodem  confikojedduo  dudu  nobis  EuangeliOyexquo 
idm  orbis  difccre  incipit,nos  naturafilios  ir<e,  v  nihilbo 
ni  a  nobis  uclcogitare  poffe  >  D«  dutem,qui ante conditu  ^B'"  "°s 
mundum  nosfibi  infilios  elcgit ,  gratuita  beneuolentidfti  ccat  EM4ft 
ritumUngmnc C  H  R I S  T ipromeritum domn.quo de  Z^loni 
ipjmbo^ate^ut  bcncfrcramut,  ita  o-jiudio  ipjius^dd 
hone$dfdnttdq$  rapimur ,  prtapue  autem  ,  utproximis 
commodm!i:,neq;dubitJinus,hdcuelutdrraobfign4tiw 
redempiioncny  ohm  nos  Chrifti  bcncficio,omnispeccati 
purcs ,  v  dctcmtfilicitatis  plcne  compotes  fire,  falutis 
noftrleinimiw,rurfum  excitdt,quidd  exicrndoperd^  ca 
fy  nonfolu  infi-ugiftrd,  fcd  et  noxid,  afidutid  bcnignitdtis 
diuin£ ,  dcriore,quauUidntea  &udioyrcuocare  Idbordnt* 

Baptifmumfiquidem  hi,  imb  rcbapttfmumfuprd  qu<i 
dici  queat,urgent,fcd  quo  tc  abommbus,qui  lUum  rcijci* 
unt,qudmlibeifanclis  Chrifii  membris  fepares ,  dtquc  ne 
wagi&rdtuiyquem  v  negantpoffe  Chnftidnwm  efje,  iu- 
rando3z?drmd prorepublicafumedoobtepdres,ddftrin  Errom 
gds-  Hi prtdefttndtionis  cr  eleftionis  D ci ccrtitudincm  quida,  Cd* 
rident,zrinimplctionelegis  ,fedddipforumintcrprc*  tdbaptifU 
tationcmtfoepedbfurddm,  ddquamuiresquoqueadeffe  nm* 

A       3         omnibui 


MARTINI  GVCERI 

pmnibut  homimbus  ddfcrucrdnt ,  fyemfigcre  docent* 
Hinc  bcncuokntU  D  ci  pradtcationcmyhcc  eft,  Eud  ngc- 
lion  ,  cfficerc blijfbcmxnt ,  uthominesa  bonis cpcnbus 
ceffentfalutem  k  mcrito  Chriftifruftrd  cxpeclantes,  cum 
Umen ,  nuUwm  prcrfus  k  nobis  bcnum  opmfieripofiity 
niftidfnfus  dmorq^  bonttdtis  Deigtgndt  •  Scdnonhic 
tdntum  nobis  ifti  imptngunt,  quod  ipfipcccdnt  *  Vcccd* 
twmipfi fidfam  o-  cuanidam  opinioncmfcciunt ,  quid 
nonjit  crcdtura  D  E  lcocfcoltmctidmprcrfmeudni* 
turwm>tumqucptluosfirc,  ey  tttmones  cr impios  uni- 
ucrfcs,quem  hoc  fgmentum ,  <{ui  id  receperitynon  red* 
ddtfocordcm  ,bonoruquc  opcrwm  ncgligcntemy  cwm  cti* 
dmimptofibi,  dditumadbedtemuitdmfirs,  wfipduta 
fmusputett 

iHis  proftcHo  ufu  uenit,  quod  cr  ludxisjnundicfcfapi 

entibus  olim-Suam  qutrunttftitidmftdtuerejgitur  D  E I 

iusltti*  qu£  perfidem  eft,fubdi  nequeunt,  ey  indulgen* 

tesfidentescfc  ingenijsfidsyptpientes  efic  uolunu  ideoplut 

nimioftidttfiunt  •  Verwm  dum  infcknicm  prtfcgraui 

tdtem,  rcrumquc uiu prtftntis  contempl  um ,  prdfcr- 

timdpudcoSy  quifirmcntumcortMinonduwrec<epc* 

runtiprffcfcrunt ,  minimcpducti -quibus zelus dliquis 

eib  ,  fed  fcieatid  ctrcns  jmponunt  -  Udm  ingenmm 

Quib'  dr  humdnumprdcctpue  ddmirdrifolct,  quicquidduulgdri 

Ubus  mun  rdtionc  uiucndi  dbhorret ,  etidmft  ne  pilum  quidem  bo= 

dofokdt     ntfiugis  ddftrdt ,  qud  certe  occafione ,  Rcmdnen  fes  db* 

\mpom*      dicdntcs connubiwnt,  &  Mahomcthdni uinwm.O1  Mo* 

ndchiufumcdrmwm,  dcrerumqudrtmddmdhdrwm}in 

qudrum 


fePlSTO  L  A. 

fudrum  tdmen  ufu  ut  nutd  eft  impuritds ,  itd  nutU  indhfti 
ncnii.i  cirum  finttiUs ,  totum  fcrc  mundum  dcmentd* 
runt&orro  tttiftorwn  impoftur<tfcrp*t,non  pdruwm  mo 
mentum<idfcrt,corumquiC  H  R  I  S  T  lcffeuo* 
lunt  infirmitas  nedicam  9<tnfocordid  gr  dcteftancklc* 
uius  •  Dum  emmfimpliciores ,  nondumfcdicct  dfeiritn 
intuifitis  robordtiy  uidcnt  tam  impdrem  dodrm  Eudn* 
geiic*  wMr,idpudeos3qui  thm  profitentur,mimmo  hego 
tio  &b  ijs\quifpccicm  dhqudm  cius  pr£  fefcrunt,  pcrfud* 
dcntur7non  effe  cam  ucrc  Eudngehcdm  dottrindm,  qudnt 
&ipr<tdicdnt  •  V<£igriurnobis3fibkft>hemdndidottri* 
ridmC  H  R  1  S  T  I,  zroffcnfionkpufiHorwmoc 
cdfiencmdcdcrimus* 

Frjelcr  hosjunt  cy  ex  ijs^ui  Eudngclij  purifiimi  uitt 
tuccsfib  i  uideri  uolunt ,  nccfc  fdne  uulg<xr\tcr  in  prouchcn 
doitto^fudarunt,  quincfciaquadntmis  ipforumobfufd^ 
contentionis  cr  <p/Aournctswcerto»t,  an&uporis®'  Sfcrdtncn 
ignordnti*  nubccuk ,   Sctcrdmentis ,  qu£  fymboldfunt  f£  et  extet 
Chnftknoru/m,  vextcrnoucrbo.cdtribuunt^undcdi  noucrbo  ^ 
nin*  bcncuolentidc ,  uirtutisfy  ckritas  non  pdrum  obfcu *  quidm  ni 
rdtur  •  Vchkukenimuldfkaunt^iritusfancl^crpdei,  ^tm  tri* 
cim hfc donctfold  bonitds  Dei3impetrutd  morte  C  H  R I  buunt* 
STl*  Hiex cndcm cognitionis gx<iti<c Dei <inguslU>0' 
fmttorumfdlutem  £tcrndm  negxnt,  dumhic ,  qui  Chri* 
fhuerccrcdiderint ,  rurfumpefie  excidcrc ,  non  Hm  in* 
confiderdte ,  quim  periculofe  affirmdnt-  Qy<£  enimfi* 
dcs,qu<efe  dubitct  hdberc  rcpofitdmfibi  penes  Dcum  «e* 
-■tmtltriutm,  bQc  cft,  effcfHiumdtqfaredem  Vet  f  idtn 

A       4  Drt<* 


fllARTW  BVCgRl 

P  p  V  Sfui$,profidcipforumfacit' 

VroindecumUmmultis  errorumnubibus  Chrifli  dd 
ucrfarius ,  contrdrc&itut^mnobisilliutluccmEudng:* 
licdm,pcrjlrcnue  ddhuc  pugnct,  nouosq^  cotudic  exctteU 
dbufus  o-fdndoru  tgnordntu  er  infirmitdtc  ,fitdcniq; 
eius  in  pmnibus  idcm  condtus ,  mmirum ,  ut  opcrd  mdnuu 
fudrum  hommcs  ddorcnt ,  cr  non  ut  deplordtos  pcccd* 
tore$,diu\n&  bcncuoienttje  ,  fdnguimcfc  C  H  R I S  T I  c«  - 
rdndos  plendfidcfefe  contrdddnt,  dcbcnt  profefio,qui= 
bus  Chrisriglorid,  elcclcrumq^fdlus  chara  exiflit,mM 
uicifiimomittcrc3quoregniC  H  R  I  S  T  lEutn* 
gelion,  &  bonitdtis  D  E  I  prtdicdtio ,  qud m  in  primis 
uniucrfdfcripturdubiq;  incukdt,  orhismagisucmdgis 
dgnofcdt  •  y^e^fw<kbunt  nof>is  noflrd,ubi  diuin& 
homtdtis  guflum  redc  percccpcrimus ,  nc q$  ceffabimus 
tumdbonisopenbus ,  fcdgnduiterdemumdhsmcum- 
bemus , totijcikcet^eo rdpti ,  utgrdtifcdripdtn noHro 


Cum  ucroPdulusinprtcdicdnddV  E  Iprtdeflind* 

tionc  idcftioncdmpltfiimdq;  in  nos  bomtdtc  &-  efficdctit 

Jdnguims  C  H  R 1  S  T  l,hoc  eftjn  dnnuncidndofynccro 

feudgclio,doceddq;  doclrind  cert<cfdluti$,itd  exccUu&rit, 

Pdidus,  cl$  j  ut  non  pdruo  intcrudMo ,  ulios  facros  fcriptorcs  pofifc 

rius  ct  co=rcliqucrit,pr<efcrtimfilucem,  vcopidf^eclcs^optdn^ 

piofius  B«  dum  efl ,  ut  iUius  Eptflote  qukm  fimduirifiim*  Chri* 

dgcliopr*  flidnisomntbusrcdddntur  •  qui  fdncedsrccletencret, 

dicdiut-     cum  fibi  twm  dlijs ,  quoflbet  jkctk  cyyoyxs  tucrtcret* 

Equidcni 


E  P  I  S  T  O  L  X' 

'Equide  igitur  uthucfrdtribi^fcripturdruYUdiorib* 
(tcbutorcjjcm,  quibusetV-Iab-  Capitopdrdtisnupcrin  ty.  C^ytho 
HofedmhdudqudqudmuulgdribM  comcntdrijs ,  & M*  \f[  Ce lUsri i 
CeUdriM  opcre ,  de  Opcribus  Dei  in  quo  diutm  bomtdS 
mgmficeprtdicdturiphrimuconfulueruntthpiftoldm  ^PMA ^ 
ittusadEphefws,  hifccdiebwscndrrdnddmmihidefwm-  ^  Epbcf 
pfi  •  Vifumenimmihieftjofirinam  Chrifii  ,breui=iotm  fe* 
ter  iuxtd  ey  luculenter, atcfc  copiofe ddeo  coplexd  cffcy ut  PtUY£ co* 
his  nomimbus,nuua,  dlia  ci  pr<eftrendd  cxiftime,  totiusq;  Pendum> 
fdcr<e  fcienti<e,copendium  rcclehdbcnduccnfedm- 

Docet  qutdcmfufius  ctfcripturi$comumtius,cdqu£  0M£  E£* 
Roffktmsfcriptdcxtdt,omnemcdrncmpcccdtoobnoxid,  rct4  dcL 
dlegenoneffenifipeccdticogrMone,noniuftitidm>(igrd |Row*  ecn 
tidDei,er  mcritoChrifti  hdnc  prouenirey  omnid  ab  c/e=/  *mc4_' 
flionehberd  Deipcndere,dbncgdtionc  noftri,  et  ddecltoX 
ne  proximi  Dcogrdtificdndwmy  mdgiftrdtuipdrcndwmS  \ 
offcndiculdfi'dtru  cducndd,  edndcm  cffe  Gentium  eylu* 
dteorum  redemptionem,fedb<ec  noftrd,  dehisommbus, 
O"  breuius,  ey  ut  uidetur  lucc  mdiore  dificritjum  mdie* ' 
&dtem  Chrifti  Vdulo  mdgmficentius  pr£dicdt,cr  de  uh  ' 
t*  Chri&Un*  officijs  difcutdt  diftinfttus,  &  ddmodum 
locuplete» 

HdncergoqudmuclfoUmrfrccleintcUigdtur ,  fdtis 
effe  puto,  ey  ddgrdtidm  Chrifti  comcnddnddm,  v  uitd 
qudm pientifiimc inftitucnddm,tum  errores quofq^  con*  Pr*itiie* 
uitKendos3uerti primwm,  pdulo hberius>ne idwtifmi  pdr  rdtfacra  li 
timEbr<ei,  pdrtimpeculidriterVdulini ,  rudioribwsne*  bcrtus  utr 
buldmdiiqudmoffundercnt*  Optdrimenimutdumcxtdt  tcre* 

A     s         utrunq; 


v     M'BVCER'1 

uirunfy  inflrumentumfud  lingud ,  c^  g^dtU  Deo,mtti 

funthodic,  quicdsltngudscdUcant ,  utddfontcsfcmpcr 

Qttircli*  redureltcedt,fiquidinterprctes,pdrudffequcrcntur ,  ed 

bp'M  uer  kfcrtdS  m  uertcndisfxcris  ddhiberctur ,  quam  fibifidi  in 

jdfitEpi*  terpretespermittuntinpropkctniS'  Quiemmdtcesinlm 

'  \  'ol*f        guam  ahquam  uerfum,  quod  in  ea  non  dum  propter  altc* 

riui  hngua  ex  qux  uerfmt  cflidiotifmos>  potefi  tnteUigii 

Scio rehgionemhdneintcrpretum,  mdteftdtifcripturd* 

ru/mtributdmyfcd  ut  dixi  dutogrophd  fpintus  cxtdnt ,  dd 

qusfemper  potefl  corrigt,  ficubi  intcrpretes  dormitcntx 

qudrc  mthi  przhdre  uidctur ,  dum  uerfionibus  ijs  con- 

fuli  debct,  quifacras  linguds  Ebr<eam  z?  Qrecd-m  igno- 

rdnt^neq^facrorufaiptorufchemdus  dfiuetifunt,ut  qud 

fkmiliarijUmc  w  pknifiimc  ctiam  facra  trdnfferrentur. 

id  igitur  pro  me±  tenuitite  in  hdc  E  piftold  dcdi  opcrdnu 

quid  dffccutwsfim  dlij  Uidkent  •  Si  cut  utdcar  alicubi  md* 

%iSpi;dphrafteneg\f>e  qudminterprctem ,  isfilibetitd 

quofy me nominet ,  uidcor  mihi tamc  nihil d  mente  Pduli 

dlicnumdffuifie  •  Adiccideindc  ejr  commcntariu.quo 

finguld  E  pijloU  huius  pro  uirilt  explicdre  ijsyqut  in  Vdu 

hnisktcris  nandum  exercitifunty  er  quidem  omnidfim* 

Jnfiitutu    pUciRimefum  dnnifm ,  ut fucceffoit frdru  ejlo  iuditium • 

imitdbilc         Quicqutd  hoc  operis  cftjibi  clarifitme  princcps  dcdi 

principis    cdre  decreuiyqui  tdntdfeduhtdtc.  regnum  Cbrijlijynce* 

Schlefto*  flcfc  ueritdtis cognitionem plantdrc dpud  tuosjludcs,con 

XUM*         uocdtisundiqtuirispicdoftisjontemptozrnequdqudnt 

uulgxri  in  quod  tudm  dignitdtem  cr  opes  ddducis  pcrtcu 

lo;  o-fumptu,  qucmbuMCdujfdbaudqudqudtnmcdio* 

crcmfc* 


E  p  r  S  T  O  X  A* 

cremficcrc  inccepijli>  Cuifiquidem  principum  recHuspi 
crorum  comentarij  infcribantur ,  <fw<*m  «'  quifacrorum 
faentiamfuo  loco  babet,digneq;  colitf  Inter  quos  admo* 
dumpaucostud  celfuudopr^dare  fulgct,  quccumfyn 
ceriore  pietatis  doclrindy  O"  linguaru  $1  udia^finc  quibus 
nuliifolidd cruditiocon&atfuisconiungicurzt-TSeoj pa  Vuraprin 
rum  ucvo hiic audacti  mcprouocauit,quodfaam,te  cm  Cipis kiuus 
Chnfti ccgnitionctn  nattum ,  quam  h#c  Vatdi  EpiRold,  rdtgto* 
ut  e^  reliqu£ omr.cs ,  tradit  y  cui  mbilddh^reatadbHc, 
ftrmenticomentorum  ratiomshuman£:  qu£  dixcrit  u*lc 
mundiekmentis,confueaturplantdnte  ctrig.wtem  mkd 
cffe,  nequidnojbrisoperibus  arrcgemus ,  facrutamen 
babeat  cxternum  quofy  Euangclij ,  exlwrtationisq^in 
Domino,  ufumstfiuchieulumjpiriiM  inde  nullufiaat, 
de qua rc  Caffear Schuen^Jdiustuus,  pro eximiafua re  (2txfb<Kr 
uelatione,pr£clarefcripfit,neo^facramentd  contcmnat,  £L  JJfryJb  >, 
fedfuo  loco,(pfymbolis  falicet  cxtcrn£  comunionis.  interr  i   / . 
Chrijlidnos  &  inftituertd£  ty  aiend£,kabedt*  ^^  • 

HacnoRramitdo^qudlemcunq^cperamcclfitudotux 
fibi  mcupatam,eo animo  excipidt,  quo  qucmlibet  adpro 
mouenda  Ckriftigloriam  in  quouisconatufolet,  koc.eft, 
iucundo  cr fiuenti,quodq;  cceptt,  poft  doclrinam  Chri* 
ftifynccram ,  O"  nullis  kumamsfigmentisfermcntatam, 
pcrgatcurare ,  utlinguas  cralUfrugiartes,  iuuentus  In  contcm 
eius  doceatur,  nefy  audiat  nontam  rcgiltofos  ut  uidcri  uo  ptcres  bo 
lunttqudmfiftidtofosquofddmyquih£cfanftdDadond  mrim  ai 
contonnut,aftiritu  uoletes  omnia  difcere,cum  quo hdud  tiu m  ejr 
pcrinde  magndmfimilidritdtem  habent?qui  proficlo  dfc  Iwgudru* 

\  '  Znieffent, 


M.     B  V  C  E  R  I 

g«i  cffentyut  &  uentrifuo  cibum,  itcm  ab  iUo  per  mirdctt 
lumcogerenturcxpeftdrcydonccdtfcercnt,nonminusdd 
fanftam  erudttionem,no(lra  opcram  adhibcndam,  quan 
quam  omnia  bona  ucraq^  doceatfolusfptrttus  D  ci,quam 
utcorporipdrcnturalimcnta y  quodey  tpfumfolauir* 
tut  Dei  fuftentat  ».  Etcmmdumrcfttsiudicijsplurimi 
poUebunt,  e?  minut  loci  inuenict  impofiura,  er  amplior 
in  rcbutftngulis  bonttatis  Dei  admiratio  atque  cogmtto , 
plurimtmadpietdtempromouebit- 

Atcfc  utinam  er  alij  principcs  ac  Kcs  public£,tamfan 
dum  viaudatu  CcltU£in§iitutu ,  uehnt  tmulari ,  /?c, 
declaraturidgnofcerefe  y  dDominoipfiusplebt  prxfb* 
flosyquorum  primumfiudtum  efie  dcbeaty  ut  illa  bontta* 
tcmDcifuidgnofcdty  ey  aduoluntatcm  ipftusfuaunU 
ucrfd  copdret  •  Natn  haud  uulgdris  D  ei  irdpcifttt,  ut  quof 
damomnium  curdplus  quampietdtis,  dpudfuos  excolcn 
dtfolicitet,  fynuttorumfumptuu/mpluspigedt,  quam 
quiinoptimdfiudidfiunt-Dominmquiomntumprincipi 
imcordainfudmanuhdbet ,  dtrigatea ,  ut  rite  ipfum 
dgnofcant  &-  colant,  quo  pldctddm  ubiq;  <zr  quietam  ui= 
tdmeleclidcgdn^cumpietdteeyhonefiate-ls  eyfanftos 

OT*condtusfccundetyedm^cuhbcrb,  eyomni 
ditioncferuetybonisq;  omntbus  exornet-llli 
fitglorid  infeculd  omnid,  Amen* 
Argentordti  prtdic  Calend* 
Scptemb-Anno  Chrtfli 
M-D.XXVII. 

ItfEpl* 


IN  EPISTO 

LAM  D.  PAVLI  AD  EPHE. 

fiosArgumentum- 


?heft ,  qu&  Afi&  minoris 
metropolisfuit,  cDwtt* 
multmummid>lludiofifiimtt 
cultrix  ,  triennio  Faulut 
Jpjl  Cbnsiumprjedicducr4t,et 
non  contemncndum  popu* 
Iv.mcu  ex  urbcjutotd  Afi4 
fuerdtlucrdtus  •  lUutqui*  i 
ddmquicuricfis artcs fettdtifucrdnt ,  reccpto  Eudnge*  \ 
lio,comportdtoskbrosfuo$y  cordmommbusddtcftdddm ; 
refipifccntidmexufferint,  quorumprecidtdme  fucre  dr  1 
gentimyriddcs  quinq; ,  qu£ fummdfupputdtore  Budgo 
quinq;  milid  Coromtorumudlet  •  Indicibihfiquidem&u  Qjf£  Fvij 
dto,dt$  toftdntkjn hoc iiKubucrdt,  utdnnuncidrct  qu<e  lui  apud 
in  rcm lUorum  efjent ,  e?  owwc  Dn  confthum  ipfis dpe*  EpJ: fjf« s:* 
nrrt,  temtcfc  o-publicec^perfinguksdcmospoc"  iffecenx> 

nitentidtn 


M-     BVCEHI 

Mcntim  acfidem,qua>  eft  erga  Dominwm  ncftrum  I  i* 

S  VM  Chnftwm,dentc^  zr  moncretcumlacbrymis unu 

qucmq;  die  er  noclc.  Adhtc  ncfua  uideretur  quxrere, 

cumfuis,twmcorwmquif:cumerantnecefiucitibw> ,  fu<& 

tpftm  manus  fuppedttaucrant  •  Dominu*  qucq^fermo^ 

mm  cius  cwtnmtri$uirtutibmccnfirmauerat,nam  eyfu 

darijs  eiut,  ey  fcmtcincli$,fupcr  infirmos  dclatis ,  tncrbi 

reccdcbant,maliq;jlnritus  cgredtebantur,  twm  inccmpa 

Yabtlifoiritusfortttudinc  rcddidcrat  illuflrem,  fupra  mo 

dum  emm in bac urbc adflicliu  fucrat,zr  Dcmini tamett 

ccnfolaiionefupericrfcmpcreuafcrat'  , 

Cwm  itafy  eximie  charos  Ephcfio?  haberet ,  ut  apud 

f         qucs  non  uuigarifucceffu  regnum  Cbrifii  infiituiffet,  pri 

QJHdm      mwmTimothcu/m  prticipuwm  collegam  remancre  apud 

fucrit  pro  COSo  utxfeplantatarigarct,uoiuit,  dcindeHtcrofolymd 

Bphcfijs    pcteit$,cwtnfcirct  in  cas  regioncs  fe  non  rcditurwm,  cuo= 

fouxUiH'   ' catos cmletoEphefiorumprsjbyteros ,  perfanclemo* 

nuit,utfibi,  v  cunclo  grcgi  att  endercnt?  ne  quid  incom* 

modtafubingreffurislupis,  qucs  graue$futuros  illis  prt 

dicebat,  Ecclcfia  eorwm  pcrctperct-Hinc  pcstremo  et  cx 

uinculis,  qutbiisRomtdetimbatur ,  hancEpiftolamad 

eosfcripftt ,  quauelut  in  ccmpcndtwm,cmniChrtftia= 

nifmi  rationc  contracla,cos  tn  inftttuto  confirmarct,atq^ 

.    prouchcrct-  * 

Vroindc  mira  zrluce  cy  hrcuitate  dcfingults ,  qu<& 

k  ChriftianosfcircrcftrLjn  eamonutt'  Vtomnismortaliu 

I  tammftitia,  quamfalusalibaaDciprdcdefttnatiouca4 

ckftm 


fe  P  I  S  T  O  L  A- 

€kflioncpendedt}&pcrchriftum,perqi!emCmnidm  j 
fiauranddfunt,in  cdo  er  m  tcrra  >  quiq;fuper omnid  cx  \    \ 
altdtus,omniumpoteftdtcpoUct,  ineledisUmexGenti*  >CdP'  P™* 
husquamluda-isperpcidtur,  ddhocutDcusinnobisglo]mUtm  & 
uficetur  •  V*  H<rtur4  pcrdrti  uniuerfifumus,  *quc  ludjei  \va&*4 
dc  Gcntes,  yr  gratuitdDcibcncuokntidferucmurr  quoj- 
quotferudmur3rcconduifci[icetin  Chnfto,dd  bona  cp& 
rd,cjui  cx  Addm  ndtt^  tdntnmmSao^mpo^umusj  Vt 
jfcmqi  Chriftus  mortefud  legcmccrimoni4rum,ob  qudm 
ludfigcntesaftcrndbantur^abrogarit ,  vdondtdsfui 
ccgmttoncgcntes,  curnludtisinfe,  inunumhomincm 
toagmentant ,  qui  coitidic  incrcmcntd  pietatis  dccipies, . 
in  tcmplumfdndum  Domino  crefcerct- 

Horummtris  dffcttibut,zr  mdgna  perft>icuitdtc,per 
duo  prwrd  capitd  ddmonuit,  fimulo-gratiasproiUfc 
agit ,  prccarify  fe  pro  ipfis  mcmorauit ,  ut  in  cognitio* 
nc  horum  proficerent,quodgnofcercnt,  dd  qu&amfycm 
uocdti  effent,quantafiigloria  hnercditatts  quam  expeftd 
ret,quamq;  prxceUens  uirtus  quanitcrentur^uduiicfc 
Cbriftm  a  mortuis  e#  excitatus,  ctfupcr  omnid  ad  dcxtc 
ram  patns  cucclus-In tcrtio  Cdpitceadem  iUisprecdtur,  Cip*  tcr* 
0-ftmulmemimtmuncrjsfui,  qmpcculUriterfueritad  tium* 
'Eudngehzandugentibusdelegdtus,utq;dperiret,  quod 
myfleriii  affculisetta  tpfis  Angehs  dbfconduufucrcU* 
Vemq;horiatur ,  neobfudSdfjiicliones,qudsipfcrum 
tdufiaftratftdiigdntur9fedmdgis  roboratointernohcs 
mincjbonitatcm  Dti  qtum  amplifAmccognofcant' 

Deindt 


ARGVMENTVM. 
Cdp-qudf       Dcindc quarto  Capite, ey  bona partc  qutnti,  ddftu* 
tum  cr     diumdikftionisueramq;ammoruunitatcm,tumcy-dc^ 
qmntum*    pofitioncmuctcris  bomims  cum  opcribus  fuis ,  multis 
argumcntis  hortatur,memorans ,  in  hoc  chnftum  imtio 
rcgnifui  ahos  dcdiffc  Apoftolos,  alios  Vrophetas  &c-ut 
incognitwnc  Chrtftifingultconfirmati,  inunumhomi* 
ncmfumma  dileftionecoalcfcercnt,  dtfy  abdicatis  carnis 
opcnbus  >  in  omniiuftitider  fanftitdtc  Dcumglortficd* 
Qip-  fcx*  rcnt-Pcr  rehquam partem qutnti, cr  bonamfcxti,de pe= 
culutnbus  offtcijs  quibufdam,  uxorumfalicet,maritoru9 
filiorum,parcntu/m,fcruorum  er  dominoru,fxnftapr& 
ccptdtradit>  Voftrcmoarmateos  contrauerfuttas  c&le* 
fies,ncmpe  potcftatcs  malorumfrirituumyWddtnftan* 
ttmhortaturpretationem,cuwprofanftisomnibus ,  tu 
Vprofe  ipfo ,  quo  dignc  Euangehco  munere  fungatur* 
■-  indeprccatus  pacem  ey  bcneuolentidm  Dei,  c^ 
ipfis  &  omnibus  ddigentibus  ChriRum, 
Eptftolafinit.  Que  ucro  hoc  drgumc 
to  de  Ephefijs  mcmorauijcgun 
tun-Cor-tf  i'Cor'\* 
i.Timoth-t-Aft* 

ARGVMENTl 
finis* 


AD  EPHESlOS  EPlSTOLA* 


D-  PAVLI 

AD  EPHESfOS 
EpijloU* 


fer  h\M 

flflE 

Anlus  ex  uoluntate: 
Dei  legatus  IESV 
Chrifti  ,  fanclis  qui 
funtEphefi  3nempe 
fidehabentibus  Chri 
ftoiESV^beneuolen* 
tiam  uobis  <S£  pace, 
Dei  patris  &  Domi^ 
ninoftrilefu  Chriftiprecor* 

Gratiafit  &  laus  Deo  patri  Domttii  nb* 
ftri  iesv  Chrtfti3quiomninosgenerefpiri* 
talis  beneficentia?  ,  bonis  nimirum  cxlefti* 
bLis5afFecitper  Chriftum,  quemadmodum 
per  illum  nos  ante  conditum  mitndum  ,  iti 
nocelegit3utfimusfan&i*  8£ipfiusquoc£iu* 
ditioinculpati  5  dik&iotii  fcilicet  proximo* 
rumdediti. 

t        Qui 


t* 


!>♦  PAVLI  AD   EPHESIOS' 

*•  Quipr«deftinauitpridemnos,ut  mfilios 
fib^per  i  E5V  M  Chriftu,  exdignationeuo* 
lunratisfuceadoptaret ,  quogloria  beneuo* 
lcntia?  eius  celebris  in  nobis  effet,qua  nos  pro 
pter  illum dileftum,dignatuseft. 

*•  Perquem,ratisfacientepronobisfangu[V 

iffius  neffias,habemus  redemptionem,remiffio* 
nemnimirumpcccatorumldcjiexampliffu* 
mabeneuolentiaeius ,  quam  ubertim  nobis 
impartiuit,  donatisomni  fapientia  cVpru* 
dentia  ,  poftquauidelicetexfingularidigna* 
tionenotamfecitarcanamuoluntatefuam. 

p  Quapropofuerat,dumex  certarerumo* 
mnium&temporumdifpefatione  ,ftatutu 
huiustempns  appetrjffer^inftaurare  perillu, 
nempe  Chriftum,uniuerfa,  per  hunc  inqua 
tamquaein  ctflofunt^quamquxin  terra. 

c#  Per  quem  &  in  fortem  fanftorum  afciti  fii 

mus,pra?ordinattiuxtapropofitumcius,qui 
cunfta  ubiqueefficit,  &  beneuolum  arbitri* 
umeius,  utcelebrisinnobis  reddaturgloria 
eius ,  qui  in  Chriftum  fpem  noftram  prio^ 
rcs  collocauimus3inquem8£  ueftramcollo* 
caftis,poftquafermonem  ueritatis,  Euangc 
lion  falutisueftra?,audiuiftis. 

r  Cuiutfidem  habuiftis3obfigriati  quoquc 

eftisfpiritufanclo ,  quipromiffusnobisfue^ 
«kquteftarraboha^reditatisnoftra^quofre 

ti  redem* 


E  P  I  S  T  O  L  A-  to 

ti,  redemprionem ,  qua  continget  certauira? 
pofiefTiOjindubitato  expeciemus.Idcf  utglo 
riaeiusin  nobiscelebris  reddatur. 

Ea  prop  ter  cii  &  ego  audiuiffem ,  qna  uos  ** 
inDominum  lefum  fide,  quac£  dile&ionein 
fanciosomneseftisprediti ,  nondefinogra? 
tiasprouobisagere ,  memorueftriin  preci^ 
busmeis ,  utDeusDomininoftri  lefuChri^ 
ftijpaterilleglonofus^afpiretuobisfapientia 
&  reuelatione,ut  ipfum  cognofcatis,  illnmi^ 
natisq?  oculis  mentis  ueftra?  fciatis ,  quidex 
uocatione  ueftra  uobis  fper  andum  fit,'S£  qug 
opuletia  fit  g!oria?hxreditatis,quadonauic 
fancfcis ,  quedenique  pra?ceilensutrtutiseius 
innosctedentesmagnitudo. 

G-uce  tii  nobis  declarabitur,  fuxta  efficack 
amfortis  roboriseius ,  quam  efficaciam  in 
Chrifto  exnibuit3  cum  excitauit  illum  a  mor^ 
tuis,  Sc  ad  dexteram  fuam  collocauit  in  cx\e* 
ftibus,fuper  omnem  principatum  8t  potefta 
tem^ckuirtutem^cfominationemjC^quic 
quid  omnino  eximium  fiue  in  prsefenti^fiuet 
m  ftituro  fa:cu!o  celebratur  5  fubiecitcf  o* 
mniapedibuseius ,  ipfumcp  deditcapurEc^ 
clefia?  iiiper  omnia3qua? eft  corpus eius,  SC lil 
qua  cumulate  exuberatembonitatem  fuam 
decla  rat5qui  ilia  perficit  omnia  in  omnibus* 
C  A  P  V  T     II* 

B     *       Eeuoi 


§* 


D-  PAVLI  AD  EPHESIOS 

ft         Etuos?cummortuieratis  deliftis  6cpecca 
tis,  inquibusui.viftis  iuxtarationemuiuendi 
mundihuius5fecudum  inftinftum  piinapts 
acrcfi-     poteftatisae^fpiritum^qui  agit  modo  in* 
credulos ,  inter  quos&nos  omnesaliquan» 
do  uerfabamur,  indulgetes  cupiditatibns  na 
turae  noftra?,  &  perficientes  qax  ferebat  arbi 
trium  carnis  noftrap3&  cogitationes  y  qui  ni* 
mirumffqueacalij,naturairaeDei3obnoxij 
cramus. 
*•         Deusautem  diues  mifericordia  ?  propter 
multam  dileftionemquanosdilexit,  etiami 
mortuos  delidis3conuiuificauit5  una  cu  Chri 
fto  (beneuolentiagratuitaferuatieftis)  dCft* 
mul  excitauir,  atc^  fimul  collocauit  in  carlefti* 
bus,infitos  Chriftolefu.  Vtoftederetfeculis 
futuris ,  excellente  beneuolentise  illius  opu* 
lcntia,benignitateerga  nos  in  Chriftolefu. 
J#         Beheuolentia  gratuita  feruati  eftis  perfiV 
demjidcjjnbnexuobiXDeidonumeftjnon 
cxoperibusnequisglorietur.Ipfiusenimfu^ 
musfigmentum^conditiin Chriftolefu,  ad 
bonaopera,  qu#Deuspr#parauit ,  utineis 
uerfaremur. 
*•         Memores igitur  eftote,  quod olim  natura 
Gentes  eratis,  praeputio  impuri  uocati  ab  r)Sy 
qui  circuncifi^circuncffionemanu  fafta  dice* 
bantur,quod3inquam3tum  fine  Chrifto  era* 

tis,dC 


E  P  r  S  T  O  L  A-  tt 

ris  ?8£abaltenatiaR-  Pub.  Ifraelis,  atcpextra 
nei  a  fcederibus^promiffione in fe continett 
bus ,  uullamfpemhabentes ,  8£  fineDeoac 
plane  imprj  habiti  in  mundo. 

NuncueroinfitiChriftoIefu^quilogeera^ 
tis/attieftisprope  ,  per  fanguinem  Chrifti. 
Ipfeenim  author  eft  pacis  noftras  ?  qui  fecit  ex 
utrifcp  untim,fublatoper  facrificium  corpo* 
ris  fui  interftitio  maceriae,  inimicitia,  abolita 
inde  lege,mandata  3£  decreta  cont  inente,  uc 
duos  ftbrjpfi  coderetin  ununouuhomine, 
pacecp  fada  coglutinaret  duos,  in  unum  cor* 
pusDeoper  crucem ,  extinfta  in  femetipfo 
inimicitia. 

Etadueniens  Euangelizauit  pacemuobis 
quieratislonge ,  ut&ijs  quiprope  fuerunr. 
Per  ipfum  enim  utrique  adttum  habemus 
adpatrem3afflatieodemfpiritu. 

Proinde  iam  non  eftis  hofpites  8£  adiiene;, 
fed  conciues  fanftis,atque  domeftici  Dei,  iti$ 
diftcati  fundamento  ,  quo  &  Apoftoli  atque 
P  rophetae  ina?diflcati  funt,  exiftente  fummo 
angularilapidelefu  Chrifto,per  quem  omnc 
aediftciucoagmentatu,exurgitintempliifan 
ctumDomino ,  perquem&uos  coaedifica* 
mini  in  domicilium  Dei ,  agente  in  uobis 
fpiritu. 

C  A  P  V  T     III* 

B     5         HUM 


e* 


7* 


*- 


D.   PAVLI  AD  EPHESIOS 
C  A  P  V  T     III. 

HuiusgratiaegoPaulusuinclusfumChri 
fti  Icfu3pro  uobis  geniibus- Audiftis  fiquidem 
clifpcnfarioiiembeneuolentiaeDei,  quxmi* 
hicommirTaefterga  uos .  Pcrreuelationem 
enimnotummihifecitarcanum ,  quemad= 
modum  paucis  ante  fcnpfi,ex  quib.  cogno* 
fcerepoteftislegentes,  cjuiddearcano  Chri* 
ftiintelligam. 

duod  uticg  alr)  s  fxcutts,  non  fuit  homini* 
bus  reteftum  9  uti  nunc  fan&is  Apoftoliseius 
6£  Prophetisper  fpiritum  reteclum  eft,nem= 
pequodgenteslint  cohaeredes ,  8t  eiufdem 
corporfSjatqueparticipes  prdmififtonis  eius, 
iti  Chrifto  exhibira?  per  Euange!ion5cuius  fa* 
dus  fum  miniftcLyuxta  donum  beneuoletiae 
Pei5datu  mihi  ex  effica  ci  uirtute  eius. 

Mihi  inquam  minori  quolibct  minimo 
omnium  fanftqrum ,  hscbeneuolentia  con 
tigit,  ut  intetgentes  Euangelizaremvin  perue 
ftigabilemopulentiam  Chrifti.  Etillatoiu* 
minemoftraremomnibus,  qusefitcommu 
nio  arcani  a  fa?culispenesDeum  ,quiomnia 
per  Iefum  Chriftum  creauit,  abfconditi. 

Vt  nota  modo  fleret  per  Eccclefiam,pr  in* 
cipatibusc^poteftatibusca?Ie{Tibus,muItifa* 
jiafapientia  Dci  9  fecundum  propofitum 

^tetnum, 


EPISTOLAi  u 

seternum3quamexhibuit,  in  Chrifto  IefuDo 
minonoftro. 

Per  quem  confidenter  agimus,&  adi  tum      *  * 
habenuisex  fiducia,quam  fuppeditar,  qua  er 
ga  ipfum  fumusfides.  duareprecor^nefran 
gan t  uos  adfli&iones  mea?5  quas  pro  uobis  fu 
ftinep,  qtiandoquide  harc  ueftra  glo  ria  eft. 

Huius  cauffa  fleflo  genua  mea  ad  patrem  ** 
Domini  noftrilefu  Chrifti,exquo  omnis  co* 
gnatioincaelis  &in  terraconftat ,  utdet  uo= 
bis  fecundum  opulentam  gloriam  fuam,  uir 
tutecorroborariperfpiritum,  utbenehabe* 
at  homo  interior,  et  habitet  Chriftus  per  flde 
in  cordibus  ueftris,  fitcg  in  uobis  confirmata, 
probecj?  fundata  dileftio. 

Vt  ualeatis  cufandtis  omnibus  coprehede      j» 
re5quaefitlatitudo5&longitudo ,  profundi* 
tas&celfitudo ,  nofcerecg  praeeminenteco* 
gnitionidile&ioneChrifti .  VcbonitateDei 
ad  fummum  repleamini. 

Potenti  uero  facere  cumulate,fecundu  uir 
tutem  in nobisefficacem  ,  ultra  omniaquae 
uel  petimus,uel  cognofcimus,  illi  fit  gloria  in 
Ecclefiaper  Chriftum  Iefum ,  in  omnes  x* 
tates  faeculi  faeculorum  amen. 


C  A  P  V  T    i  i  i  i. 

B    4        Adhor* 


t» 


D-  PAVLI  AD   EPHESIOS 

Adhortor  igituruosego  uindus  Domino, 
ut  digne  ambuletis  uocatione  ,  qua  uocati 
eftis,cu  omni  fubmifTione  6£  manfuetudine, 
cu longanimitate ,  tolera"  tes  ubs  inuicem per 
dile&ionem,  ftudentes  feruare  unitatem  fpi* 
ritus,uinculopacis. 

%*  Vnumcorpuseftis,unofpirituuiuitis,que 

admoduunafpcseftuocationis  ueftra? ,  qua, 
nocatieftis.Vnusdominus3unafides,unum 
baptifma,unusDeus  &pateromnium ,  qui 
omnibuspraftdet ,  per  omnia  uirtutemfti- 
am  exerit,in  omnibus  uobis  agit, 

V  Vnicuic^  uero  ueftru  contigir  bencuolcn» 

tia3feciindu  modum,quo  illam  Chriftus  im- 
partit.duare  ille  dicit:  Cum  afcendiffct  in  al 
tum,deditdonahominibus .  Hocuero,afce 
dit,quidindicat,nifiquoddefcenditprius,ui 
h^cinferiora,  interrac  duidefcendit,ipfc 
eft,qui  3C  afcendit  fuper  omnes  cados,ut  pet* 
ficerecomnia. 

4,  Ethicdedithosquide  Apoftolos,aliosue 

ro  P  rophetas,alios  uero  Euageliftas,alias  au 
tem  Paftores  8C  Dodores,  acihocutfandti  in 
ftaurentur,8£  opus  minifterrj  procedat,  xdifi 
firiiimcf  corporis  Ghriftiincrementuaccipi 
at,  donecuriiuerfioccurrerimus  inuice  eade 
fide  &  cognitione  filrj  Dci  prcditi,  fimiles  uj 

roiam 


E  P  I  S  T  O  L  A-        ft  i» 

xo  iam  aufti  roboris  ,  aflecuti  modum 
mregrae.  aeratis  C  H  R  I  S  T  I, 
ut  non  fimus  iam  amplius  pueri,quos  uertat, 
&.  circum  ferat ,  quilibet  doctrina?  uentus ,  ex 
mipofturahominum3&uerfutia3quibuser 
.OLemobtrudunt. 

Sincera  agamus  dileftione  ,  &  augefca 
mus,  reiaturiperomniaeum,  quicaputeft 
Cbriitum.Exquojomnecorpuscoagmenta* 
cum,8£  compa&um ,  per  omnem  commilTu 
ram,quafitfubnimiirratio3feaindumeffica 
tiam  pro  portione  cuiufq?  partis ,  incremen* 
rumaccipit  ,  adinftaurationemfuiipfiusper: 
dilettionem- 

Hocergo  dico^  obteftorper  dominum, 
nepoft  hacconuerfemini,  utreliqua?gentes 
conuerfantur  ,  iuxta  uanitatem  mentis  ea* 
rum ,  obtenebratifenfu  ,  abalienaticg  auita 
Dei,propter  ignorantiam  qua?  in  eis  eft56£  cx 
citatemcordis  eorum.  dui  poftquam  ad  in* 
dolentiam  peruenerunt^tradiderunt  femec= 
ipfoslafciuia?,  utquamlibet  immunditiam 
patrarentjfimul  addidi  auar  itix. 

Vos  autemnonftc  didiciftis  Ghriftum .  Si 
quidem  audiuiftis  eum ,  &  dofti  eftis ,  quem* 
admodum  ueritas  Iefuhabet,  quodoporte^ 
atuos  deponere  iuxtapriorem  conuerfatio* 

B     f        nem 


71 


io* 


11* 


IX» 


D-  PAVLI  AD  EPHESIOS 

nem  ueterem  hominem ,  qui  corrumpitur 
iuxtadefyderiaerroris,  renouariautempec 
fpiritum  menteueftra^  induerenouLimho 
minem  ,quiconditusfitfeaindumD  E  V  M, 
Ut  iuftitia  8C  folida  fanftitate  polieat. 

Proindeablegantes  mendacium,  loqui* 
miniiieritatem  ,  quifqueproximofuo,eo 
quodinuicemmembrafumus. 

Irafcimini  ut  no  peccetis ,  Sol ,  durante  ira 
ueftra  ,  non  accidat  ,  neque  detis  locum 
Diabolo. 

dui  furabatur ,  iam  no  furetur^magis  uero 
laboretmanibus,utili  honeftaecf  arti  incum 
bes,  ut  poffit  impartire  ei ,  qui  opus  habuerit. 

Nullus  fermo  fpurcusexoreueftroprode 
at,fedfiquisfrugi  (it,  &  idoneus  quo  utilitec 
alrjinftaurentur,  utfrugemaudientibus  ad- 
ferat,S£necontriftetis  fpiriturn  fanfrumdei, 
quo ,  utredemptionem  olim  confequami* 
niobfignatieftis. 

Omnisamarulentia,  S£commotio,  8C 
ira,8£  tumultuans  uociferatio,8£  maledicen* 
tia  reij  ciatur  a  uobis  ,  cum  omni  malitia. 

Sitisauteminuicembenigni  •,  propenfo 
affedu ,  gratificantes  inuicem  uobis,  quem^ 
admodum&  D  e  v  s  uobisgratificatus 

cft, 


EPISTOLA.  i* 

eft,per  chrutvm. 
c  a  p  v  t    v- 

EftoteigiturimitatoresD  e  r,  utdile&i 
fi'lij3etconuerraminifecuiiduni4'iieftionem, 
quemadmodum&X  H  r  i  s  T  v  sdile 
xit  nos,  tradiditc^  femetipfumpro  nobis  ho= 
ftiam  &  facrificium  Deo  ,  cuiusillenidore 
piurimum  quoq;  fuit  obleftatus  ♦ 

Scortatiouero8^omnisimmunditia,ailc 
auar itia,nihil  loci  apud  uos habeat,  f icut  de= 
cet  fanftos ,  fed neque  turpitudo,  & ftultilo* 
qUium,aut  facetiae,quaeomnia  nondecenr, 
fed  magis  gratiarum  adio, 

Hoc  itquidem  agnofcitis  quod  omnis  fcor 
(ator,aut  immundus,  aut  auarus,  qui  eft  ido=» 
lorum  cultor,  non  habet hafreditatemin  res 
gno  Chrifti  c^Dei.Nemo  uobis  imponat  in* 
anibusfermonibus ,  propterhaecenimquce 
dixi,uenit  ultio  Dei  in  incredulos  • 

Ne  igitur  participetis  cum  illis .  Eratis  ali= 
quando  tenebra?,nuncautemlux ,  poftquam 
Domino confecratieftis ,  utfilij iucepraediti 
igitur  conuerfamini. 

Fru6tuseaimfpiritus,fituseft    inomni 

borii* 


Z' 


t>.  PAVLI  AD    EPHESIOS 

bonitate,  SC  iuftitia  8£  ueritate ,  cum  explora* 
cis  quid  Domino  beneplaceat. 

09  Etne  communicetis  infrugiferis  tenebra 

rum  operibus  ,  magis  uero  iila  arguite. 
Quae  namque  in  abfcondito  ab  illis  fiunr, 
fcedumeftdicere  .  Omniaueroquaeargu- 
untur,  ceu  aluminemanifeftantur .  duic* 
quid  enim  manifeftatur,iam  luminis  aliquid 
habet.CXuapropter  ait :  Expergifcereqm  doc 
mis,  8£furgeamortuis,  8£illuminabitete 
Cbriftus. 

7-  Videteigitur  quomodo  circumfpefte  con 

uerfemini  ,  non  u t  infipientes,  fed  ut  fapien* 
tes,  redimentes  occafionem  3  quod  dies  mali 
fint.  Proinde  ne  fitis  imprudentes,fed  intelli 
gentes  quae  fit  uoluntas  Domini. 

*  Et  ne  inebriemini  nino ,  qudd  uita  reddi c 

intemperantiorem3fed  implem  ini  fpiritu,lo 
quentesuobisinuicem,  Pfalmis  6£hymnis, 
atcj  fpiritalibus  cantilenis,  canentes&pfal- 
lentes,  in  corde  ueftro  Domino ,  gratias  agen 
t  es  pro  omnibus,per  Dominum  noftrum  Ie* 
fum  Chriftum,  Deo  8Z  patri. 

f ,  Subditi  uiciffim  aliusalrj  eftotein  timore 

DeiVxoresproprijsuirisfubie^fint,  utdo 
mino,quod  uircaputfitmulieris3ficut  Chri- 
ftus  capnteft  Ecdefis ,  8C  idem  faluatorfui 

corporis 


19* 


£PISTOLA.  t? 

eorporis .  Vt  crgo  Ecclefia  fubdita  Chrifto 
cft,  ita  uxores  proprrjs  uiris  in  omnibus. 

Viridiligiteuxoresueftras ,  quemadmo* 
dumChriftus  dilexit  Ecclefiam,  8t  tradidit 
femetipfum  pro  ea ,  ut  illam  fanclificaret,  puc 
gatamlauactoaqua?peruerbum3utexhibeac 
fibrjpf!gloriofamEcclefiam,nonhabentem 
maculam  autrugam ,  autquidhuiufmodi» 
fed  ur  fanfla  0t,&  inculpata .  Sic  debent  dili* 
gereuiri  uxores  fuas ,  utfuaipforumcorpo* 
ra  ♦  Diligcns  uxorem  fuam,ieipfum  dihgit. 
Nemo  enim  unquam  carnem  fuam  odio  ha 
buit,fednutrit&foueteam,ficutDominus 
Ecclefiam. 

duoniam  membra  fumus  corporiseius,  u. 
cx  carneeius  8£  oiTibuseius,  proquorelin* 
quet  homo  patrem  &  matrem  SC  adha?rebic 
uxorifu?5eruntcpduo3utuiuantunumhomi 
nem.Hocarcanum  magnum  eft ,  ego  autem 
dicoquoad  CHRistvm,  &Ecclefiam. 
Veruntamen  8c  uos  fingillatim ,  fuam  quifcp 
uxoremdiligatperindeatquefeipfum ,  8>£u? 
xor  uoio  ut  reuereatur  maritum. 

C  A  P  V  T     VI. 

Filij  morigeri  eftcte  parentibus  ueftris ,  uc      * 

digf  um 


4» 


D-   PAVLI   AD  EPHE3I02 

dignum  Domino.  eft .  Hoc enim  iuftum  efk 
Honorapatrem  tuum,8£matrem,  quodpri 
mum  quidem  prarcepriieft ,  habenspromif 
fioncm,hancnimirtmi,utbencribifit,£ifque 
longamusinterra. 

Patres ,  ne  prouocetis  adiranV.filios  ue* 
ftros  >  fed  educate  eos,inftitutione  &  correpti 
oneDomini. 

Serui  aufcultate  dominis  carnalibus,  cum 
timore  8C  tremore ,  in  fimplicitate  cordis  uc 
ftri3tanquam  CflKlM  0,nonadocu- 
lum  feruientes,  ticlut  qui placere hominibus 
ftudent?fedutferuic  H  r  I  s  T  i.perfici* 
entcs  uoluntatemD  E  i  exanimo '8£bene- 
uole,feruientesuidelicet  D  o  M  I  N  oSC 
nonhominibuSjfcientes  quod  unufquifque, 
quod  fecerit  boni,id  refcret  a  Domino  repera 
fum  ,fiue  feruus  fit  ,fiue  liber. 

Et  domini eadem  racite  erga tllos,  remit* 
tentes  minas,fcienres,  quod  5£  uefter  domi* 
nus  eft  in  carlis,  et  perfonariim  refpeiftus  apud 
eum  nullus. 

duodreliquumeft^fratresmeijcorrobo^ 
ramini5perDominum,  &roburforritudi* 
niseius,induiminitotamarmaturamb  e  J, 
ut  polTitis  ftare  aduerfus  infidias  Diaboii.Ete 
nim non  cft nobis  lucla  aduerfus  fanguinem 
&C  carnem3fed  aduerfusprincipatus^potc- 

ftates, 


E  P  I  S  T  O  L  A»  »<r 

tes,aduerfusDommosmundi,tenebrarum 
feculi  huius.,aduerfus  fpiritales  uerfutias,  quej 
funtinoeleftibus- 

duapropter  affumitetotam  armaturam 
Dei,u  t  poffitis  refiftere  in  die  ma!o,  &  omni- 
bus  peractisftare.  State  igitur  circumcindis 
lumbis  ueftris ,  ueritate,  &  induti  thoracem 
iuftitise^  S£calceatipedes3promptitudtneati 
nunciandi  Euangelij  pacis  •  Super  omnia  afa 
fumentes  fcutum fidei  -9  quopoffitiscundfa 
iacula  mali  ilJius  ignita  extingucre,&  galeam 
falutisaccipite,  &gladiumipiritus,quodeft 
uerbum  Dei. 

Omnioratione&deprecatione^orantes 
in  omni  tempore,  &  fpiritu,in  idipfum  uigi* 
lantes,  cumomni  inftantia&deprecationc 
profanftisomnibus,&prome,utdeturmi* 
hifermo,dumosmeumaperiendumeft,a£ 
omnifidutia,  adnotumfaciendumarcanii 
Euangelij,  cuiuslegationefungor,  conftri- 
ftuscatena,utconfidenterilludannjunciem, 
ficut  oporrec  meloqui. 

Vt  uero  fciatis  8c  uos,quomodo  resmeaj 
babeant,  quid agani ,  onniia uobis nota fa* 
ciet  Tychicus  diledus  frater ,  &fidusinne* 
gotio  D  o  m  i  N  I  minifter,quem 
m  hoc  ad  uos  mifi  ,  uc  cognofceretis  de 

rebus 


D-  PAVLI    AD  EPHESIOS 

rcbus  noftris ,  8£  confolaretur ,  cordaueftra. 

Pax  fit  fratribus,8£"dilecl:iocum  fide  aDeo 

patre&Dominonoftio  lefu  Chrifto .  Bene* 

uolentiaDei ,  cumomnibusdiligeu= 

tibusDominum  noftrumlefum 

Chriftum  cnmintegritate. 

Amen- 

Miffafuit  Roma  per  Tychicum* 

Finis  Epiftote  D.  Pauli  ad  Ephefios* 


Vi    BVCERI  COMMENTAItlVS     \i 

Paulus* 

be  ratione  nominis  multis  differere  non  eft  confiliuM, 
tum  quod  ccrti  bic  mhil  queat  rcftm,  tum  quod  qutcquid 
afferatur,  haud  magnum  ad  pictatem  momcntum  attu* 
lerit-lnAclis  lt-fcrtbitLucdsiSdulusueroquietVduliis  Denomi* 
plenutfyiritufancTo  erc  •  Vndc  conijcio  binominemfu*  ne  Vduli* 
iffe,  ludiis  tdmenfere  Sdulum  appcUatum ,  nominefali* 
cet  iUisfkmikari ,  Gentibus  autem  Faulum ,  quod  nomen 
cbimpermm  Komanorumdpud  iUdsfrequenscjfccocpc 
Ydt  •  Quod  igiturfibi  ndto  ciui  Komdrio  forfdn  inditwh 
fuerdt,  fcriberisgcntibus,libentetepiftolisfuispr£fixit9 
utethnicishdcienusethnicusfieret&-dd  Chnftu  eospel 
liccret  •  Qttd  exeplddocemur,utmed'tjsreb'ingrdtidho 
miriu\fiquuiinde  commodiddiUos  quedtredircjibenter 
utdmur ,  qudndoquide  uere  Cbri&idnifit,  ftudereutpld 
tcdt  dd  bonum  omnibus  Rom-u  -Prowcte  quouis  alio  qu* 
quoPdulUsdftutjuit ,  feirituaguntur,  quifuperftitiofe 
ddeo  non  rehgtofe  i  bonis  Dci  crcdturis  plerifq;,eo  qiioi 
iHis  mali  abutdntut,abborrcnt ,  nonfu&tncntes  uclali- 
qudntifcer  homimbus ,  c  qutbusfvrtc  Chri&oaliquos  ufu 
iUarum  lucrificerent,grdtificdril?*\£xy  ,ideft,Schaui 
indubic,  cum circumcidcrcturfuerdt  Apoftolus  htc  dp* 
pcUdtus ,  hdftenus  tdmen  cthnicts  ethnicusfieri  uoluit,ut 
Romdnum  nomen  Ebneoin  ommbus  episxolis  fuis pr& 
ferrct  •  Cum  hodic  uitto  ,'er  quidcm  non  leuiculo,ucrtdnt 
6Mrt  Andbdptifiis  3  <zr.dottores?fuoiudicio  ,  egyeg^if 

C  quidM 


_T  IN  EPISTOLAM  AD  EPHE^I^ 

quidd,  quodcognomindfuddliquifrdtrum,duldtinefcri 
iuntyucl  m  Idtind  lingudm  dut  gr<ecd  ucrtut ,  ucl  ad  modu 
hdru  inflcflunt  -Adeo  non  mtnus  rdrd  qua,  cximid  res  eft, 
rcflo  dc  rcbus  iftis  cxtcrnis  iudicio  cffc  proeditum  •      ; 

Ex  uoluntateDeilegatus 
IefuChrifti; 

Kpithctisfemper  Pdulus  ddinftitutumfuumfkcienti* 

hus  utifolct ,  dcfcribcre  Ephefijs  fmccriorcm  rdtionem 

Q&but     chnftidnifmihdcEptftold  uoluit,&fdlutcmperDomi* 

Epuhetis  numnoftrum  lefum  Qhriftwm  pdrtdmpeflortb-  corum 

Vdulus  ««  penittus  infcrere,feigiturlegdtum  \efu  Chriftildu<kt,uo 

Wnr*       Unsftgnificdrefc  non  dliud  qukm  ftktk  ittorum  ncgoci* 

pm,  cx  mdnddto  Serudtoris  er  uoluntdtepdtris  dpud  cos 

hdc  ^pifiold  dtturum-Atq;  itd  ucl  brcm  hoc  titulo  Ephe- 

fiorum  dmmos  bcneuolos  zrdttentos  ftbircddtdit-  Qufc 

tnim  non  cx  dnimo  uelit  ey  Rudiofe  quidem  dudtrc  legd* 

tum  lefu  Chriftiyidcft ,  Scrmtoris  etunflircgis,quifuos 

fyiritufdnflo  donatos ,  w&os  er  bedtos  reddit ,  eocfe  non 

piftfdlutdrid  mdnddttAdidem  fictt>quodfe  ex  decrcto  p* 

tris  Dcihdcfdlutk  legdtionefungt  teftdtur*. 

Docemurucrohtcprimum,  uthisprtcipuenomini* 
husnosfrdtrtbuscommendemus ,  quxproximefcccrint 
ttdpromoucnddmdpudiUoSy  utgloridmDeiyitdZptpfo* 
Vumfdlutem,hoccft,  quibusiUisfimusufui^nonquibuiS 
admirdtioniymulto  minus  qutbus  tcrrori  •  Dcindc.ut  #= 
gndtionmcrgdnosDeiingemcjfttnobisfirmusfitt* 

tompd* 


M«  BVCERI  COMMEN* ARIVS*  :  i3 

hompirdbiUs  fiqadcm  dignitds  erdt  effe  legdtum  I E  S  V 

€fcn& ,  tf«j  ex  ueluhteUe  Dei3eam  tamen  Vdulut  qudmk 

bct  modeftas,  nequaqudm  difiimuL  uit ,  [edin  gioridm  dei 

C7  fratrumfdlutem3wgenueprofcjfuteft  •  Ccrtd  funt  do 

t\d  Dei,  eo<$  ut  ucrc  ddcjfifentiuntur ,  iid  debent  indifii*  O 

rnuUnter,  fcd  in  gloridm  dondtoris  dcfratrum  fdlutcm* 

profcrridtqucfuomodooftentdri-Voftrcmomonemur*      .      ■; 

nemincmpoffclcgdtu  Cbrtftieffe  glorueq7ctuspreconh 

tufi  ex  uoiuntdtc  mifiiontcfc  Det-  Qupmodo  enim  prtdi* 

cdbuntnifimittAMurffcribitApoftolutRomdmsiLegd* 

iumndttq;  Cbriftiisdgit,  quidnnuncidt  ipfivmunicuefk 

fdludtore ,  idfy  dgit  quocuq^  dfairitu  dei  extrufutfucrtti 

utquApiurimoshuicc^lcfti  rcgi  ddducdt-Huiufmcdidui 

%d  utl  cogitdrc  poffct  exfcfc  mortdlist  Cot>  Vdulfmbu\ 

ubi  dc  bdcfud  legdtionc  loqtur,nos  hdudqudq  idoncos  cf± 

%e  >qui  cx  nobifipfis  cogitemus  %cqudm,tdnq  ex  nobtfipfis 

eyc  •  Nemo  crgo  legdtum  lefu  Cbrifti  dgct,  boc  eft,  Ek*« 

^elionfinceriterdnnuncidbit,  nifiddhocoput?exuoiun* 

idteDciextrufus* 

Tdntum  dbcfl  db  etf,  ut  tdnqul  no  mifiui ,  nonfitdudi 
cndus3qui  Cbrifti  doclritm  purc  quide  trddiderit,no  dutl 
fimui  uitd  exprcffcrit  •  Vtcunq^  w.td  hdbet ,  quicuq;  refti  Quif 
thriM  prjedicdtJs  id  cxfcfe  cogitdre  nopotuit ,  e 0%  d  Cbnfti 
Hco ddboc miffus cfl.dc u£ H\  q. qu£pr&d\cdtcotepfmU  Apo/fo  j 
mltuenimintcre8Mcrultrocurrcnte$)quifuddutdlid  lui*    . 
Yuftgmentdpr^dicdnty  w  quiipfiftimd  CbnftiucritA* 
tmt  quam  nemo  doc&itmfimpulfusmjfusfediutmtus- 
■  »?.  Q      &        ImpefU 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESldtf 

Jmpcttiautcm  mittiq;  adprxdtcandwm  hanc,poffunt  etiS 

qui  non  pcr  omnid  tttt  uita  rcjfyondcnt,  neque  purc  glori* 

am  Dci,et  nibilfui  qua-runt.  Chriftu  emmjicet  ex  mak 

occafwnc  prcedicabant ,   ey  humdna  commcnta  ncqua* 

Qui  cur*  qudm,quorwmVaulusVhtlpp-x<mcminit,  id tamcnfe* 

rentes  &  rioApoftolusgaudebat,nequaquamgauifurusfthuma* 

quimifii*   nacommcnta  pr&dicaffcnt,  quta alicnoruin uoccm  oucs 

dudire  nequaquamfuflinent,  tam  abcftut  ad  iUam  gaude 

rcnt  *  Hypocrtta?  quoque  ttti,quibus  Dcminus  Matth-7» 

teftimonium  pcrhtbct,quod  in  nomtnefuoprophetarunt, 

utiq;  idcxftiritu  ciusatfy  uoluntatcpatrisftcerunt-Hu* 

mnwmnanque  ingeniummhil  taleuel  comintfcipoteft" 

fAtfii  igttur  diutnttus  &-  htfuerunt ,  er  Chriftwm  tpfwm 

contcmpfit,quicuq;ittorucontempfitprophetiam  •  Vere 

igttur  ejrftplaneimpij  adpr&dicandwm  mifiifuerant,au 

dicndiq;  timenttbws  Dewm  erant ,  utcunquc uita  tttorum 

cum  doclrina  pugnaret* 

Orandut  tgitur  deus  utinmeffemfuamextrudat,qui 
non  tam  ucrbk  quam  uita  doceant,  er  danda  opcra  eft,ut 
tales  ad  doccndi  munui  dcligantur  •  Atnequaquam  con- 
temncnda  intcrim  eh,  z?  eorwm  pr<edicatto,qui  uitafunt 
infinceriore,de  Chri&o  tamcn  ucra  teftantur  •  Mifiio  ita 
Qtdd  mtf  *im ^pr<edicandu  Chrtftu,  nihilfanealiudfucrit,  quam 
rJ0,  uoluntds  pr<edicdndi,qudm  nobis  tttefalutemparauit,con 

iunftdmhabens  huiusfacultatem,  quamutramquefolus 
Dcusfuppeditat,  dc  qua  in  Matthtwmdixiplura* 

Sandis  quifuntEpheiu 

Sanclm 


W'  BVCERI  COMMENTARIVS.      i* 

Sdnftumfcripturd  uocdt,  quod  c&  Dco  confecrdtwm9 
toq;  duguftius  idm  cr  diuin£  quoddmmodo  reuerentU  „. 
pdrticcps-Sicpopuluslfrdd ,  prtapue  fdcerdotes,tem=  l% 
plum  et  inftrmncntumcius ,_  fxnclitdtis  nomine  pafiun  in 
fcripturiscckbrdntur  •  ldmqui  Ckriftouerdfidenomcn 
dcderunt,filijdeifunt,dc  itdglorifdaconfecratidtq;  de. 
diti,ut  dd  cdmftnt  pemtus  demum  refirmdndi,futuri  con 
formesimdginifilij  Dei,pldneiusl:i  er  bedti  •  Vclfoliigi* 
tur  hifunt,quifdnclUdtis  nomine  ucrc  inftgmuntur,quip 
pe  cum  mhApolfituelcogitdriduguftiuszr  diuinius,qiut 
cffcfiliumpeio'  cohxredcm  Chri&i,  cuius  potc&dsfit 
ommbusquiinnomineChrifticreduntlodn-i »  Vndehic 
moxVdulfubijcitK&iTtisoiqfy  ^tscp,quod  reddidi, 
nempefidem  habentibus  erc-  Ndm  omnino  h<tc  interpre 
tdtio  cft  eius,quodprsmifttSdnfiis,eo  quodfdnfti,idcft> 
Deo  dediti ,  eo'q$  uere  dugufti  er  diuini ,  nonfint  nifi  qut 
perfidem  infortemfdiorum  Dciddfatifunt- 

Uocdutc  msotc,lp  jg; /5a>,  uerti,fidcmhdbentibu4  fidelesin 
Chri3o>  Ndmquodfcripturdfuoidiotifmodiatcrederc  Chrifto» 
in  dliquo  ucldliquem,  nos  dicimus  crederedlicui,fidmq; 
hdberc-lm^mq;  Z&ofch-  cap-n*  legimus,0"uiditlfraet 
mdnwm  Domim  magna ,  qua  conira  Aegyptios  exercuit9 
Cr  timuit  populus  dominu ,  er  crcdidcrunt  in  dominim, 
Cr  in  lAofcheh  feruum  eius,  quid  hoc  crediderunt  er  in  Crcdere 
lAofchehferuu  eiusfuit dhud,  quauerbis  Mofckeh  habu  in  domwo- 
trunt  fidem  t  ltem  m  eodem  libro  cap- 19  -  dixit  dominus 
4d  yiofcbeb ;  Ecce  ego  aenio  dd  te  in  cdligine  nubis,  quo 

C      $         mdidt 


*         TK  EPIST-  ADEPHESIO?- 

dudidtpopulus uerbd  med ddtc ,  er cto intecreddnt 
.  v  ff  rpc^Mo»  Hocfxne\w  etiam  crcdant  in  te,perindefuit^ 
atqifidixifictyUttibicrcdjint  er  uerbis  tuis,  agncfcentcSr. 
tccxmandatomeoloquufidcmhabeant-  Sicergoo-crc* 
dcrc  in  Chrifto ,  pcrindc  cji  atquecrcdcre  Chrifto,  ucr- 
hysq^  ciusfidem  habcre> 

Hoc  ucro  exfc  mox  gignit  fiducwn  in  cum ,  cfficit^ 
ut  ipfumfufyicidmus  &■  adoremutfcruatorem  ♦  Nam  de 
Vidutid ex  fe  pr£dicat,qutinfc  crcdidcritycum  <ctcrnam  uitam  habe 
pfc*  rc,fufataridumq;  afc  m  dic  nouifiimo  •  Ha>c  quiuera  d% 

gnofcit,quod  ncmo  mfiafyiritufanfio  pcrfudfuspoterit, 
quonwdo  non  illico  omnemfiduciamfuam  in  iilo  coUocet, 
dtqucjvlicitatisfuf  autorcm  illum  colat  t  Vaulo  itaquefi* 
despropricperfuafioeft,quamensdcuerbisD  OMI* 
K  I  n&ddddubitdtiperfuafafcdicetafpiritufanftoHinc 
Uquet,  VaUdmiUuinimitabilcmuirum0nonlinguarutdn 
tim,  fed  er  fcripturdrum  D  E  I  proprictdtem  in  hoc 
recle  confiderdffe,  qui ,  qudmgrjcci  tS/j  m  sfy  uocdnt, 
ixtinvs  ccnfuitjperfudfionem  probe  dia- 

CcrtcnMdliudfuitlauddta  iUdAbrabtfides,  ob  qua 

t&iuftusDeo  htbitus,  er  crcdcnlis  populipatcrfuitcon 

fides        ftitus-  Deusfiquide  lUipromifcratfiliwm,  0-  pofteritdte 

4&dh&    innumcrdmjrjoc  crcdidit  cr  mdc  iuftus  habitus  eft>  Scri* 

ptura  fuo  idiotifmo  habct&t  crcdtdit  in  Domino,Hebrdi 

^TVYJVO  y^Xft^quodiifuidfuitdliud,  quampro 

mittcntifobo\cmDcOy  hdbuitfidem ,  perfuafusutiqucd 

ftiritu  deimondlitcrfehdbet  a-fldcs,qud  ivfto^uiucre 

'■■  Habi* 


Itf  BVCERI  COMMENTARTV^     s# 

Hrf^k«kcccm^«N4wprowijJlo«fWffc//^o-4fiortrpoa:       . 
puii  (tf/c  Vdf  C5  prtmifit ,  f  c&tf  w  pcrturbato  er  rfd/fcclo  Iw/^  **  J* 
dnimofvre^uieifidemhdberenonfuftinercnt*  Contri  '&#"#•• 
dutemiuftum9fidefuduitturum,  uieft.benehdbiturum* 
Rerfudfi  enim  dfrir.itu  fxn&o  elcflt ,  kberdtionem  d  md* 
lisommbuiper  Chriftumccrtofuturdm ,  uthincbenedc 
uoluntdte  Deifidunt}itd  zyftx  uiuunt ,  omnid  boni  confu 
lentes ,  utcunqueex  pr<efcnticdlmitdtc  uidedntur  morti 
dddifii- 

Vromdc<{udmApofto\uiT%pms\})>etMlgofidem  QwWji 
ldtinedicunt,figermdndm  uocis  hutus3utcdFdulusufus  <ta*. 
£&,ffgnificdntidm  recipimus,  pcrfuafioncm  Euangclif 
perfciritum  fkndm  eleclis  er  uocdtis  facldm,per  eam 
inteUtgemus  •  Ed  nonnunquam  quidem  profidutid  in  bo* 
nitdtem D  E  1 dccipitur.fcdper Metdlcpfim  •  Exper* 
fUdfione  enim  depromifis  Domini,fiduttdinbonitdtcn4 
ciwgignitur» 

e^odftnouiiUihoftcsfidci>uwtutti>c{u£omnispict&  Cdutibm  j 
tti  vfdlutts umcum fundamentum cft ,  quiddm  kndbd*  Anabdpti 
pti&drmcognouifient,nonitdcontrdnosfremerent,qd!  ftarwnv 
fidciiniu&ificdtioncprimds  tribuimus,  cr  dgnofcerent 
friuolum  effe ,  cjuod  contra  nos  afferunt  •  Neminent 
cipoffefidcrcy  quemnondnteddmduerit  •  Eoqucdmori 
D  E  lnonfideiyprimdstnbuendds*  Etenimutnemo 
ftdutUm  fudm in  iUo  fixamhdbcbit ,  qucm non ddext* 
rit  ,  itd  t$mineiniuif(jium  Miget  dc  cwut  uirtutc 
wl  C    4         c-bonitAtc 


JN  EPISTOLAM  AD  EPHESlQSi 

Cr  bonitdtc,  nonfuerit  dntcd  perfudfus  •  qu  is  ndmque 
dmct  cum,quem  bonus  dn  malus  fityignordttVndc  dutent 
dcum  bonum  ct  nobis  bonum,utdmdre  cum ,  confidercq; 
ineumpofiimus3cognofcemustCertequ*D  E  lfunt, 
Cr  de  deofcnpturd  pr&dicdt ,  homofccundwm  dmmdm 
Mucns,nonpercipit* 

Ergoddfldtufyiritusfdnclihicopus  efl>  quiEudnge* 
lioncordibus  clcttorqmperfuddcdtyhoc  dcmum  pdtto  uo 
cdntur,  er  4  pdtrcddfihum  pcrtrahuntur ,  quotquot  dd 
Vndcfides  tutdmprd-ordindtifunt  •  AtquchicduditusiUecftyUndc 
etdmor     fidesprouenitRom-io-Adquemo-fimimfaetEudnge 
P  cf*         lij  extcrnus  pr&co ,  dttdmen  quid  pkntdns  cr  rigdns  ni± 
hilfuntyincfficdx  crit  omnisprtdicdtio ,  doncccordi  Eul 
gclion  prdtdicduerit  ct  pcrfudferit  fyiritusfdnttM-Apud 
quemucroed  pcrfudfw  obtinucrtt,  isetidmfiexpdrte 
qudmbonusfitDeus  cognofctf ,  ficritdmcnnonpotesl;, 
quin  lUu  O"  nmct  et  reucrtyur ,  dc  optimd  qutquc  de  ipfo 
fibi  poUicedtur,fidemfcilicet  hdbens  Budngelio ,  quodfic 
iUum  pudicdt,qu<e  et  ccrto  confcquetur  3cumf^cs  in  dcu 
non  pudeficidt- ittque  po&  eleclionemfdnftorum,  pro* 
ximumefl,  utD  E  V  Sfuorumfccordibuspcruer* 
bum,  quodtdmcn  fuofriritu  lUis  pcrfuddedt,  infinuet,cx 
hdc  mox  perfudfione  certdquefidc,qudm  uerb\s  eius  idm 
hdbentyconfcquiturfiducidcm  er  dmor3propenfd<^dd 
grdtificdndum  ipfi  in  ommbus  uoluntds* 

Tra  ergo  h<ccfides,ft>c$>  chdritdsfunt,  quibus  pr&* 

fen% 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS,     i% 

fcnsfdnftorumuitdconfldt,ej-perdgitur  •  EideDcum 
fdtrcmfibi  in  omnibus  proffiefturum  dgnofcunt  ,ff>eex 
peftdnt £c[udnimiter,dum dnimo  er  corporetdd  imdgi-  ^*lor  ■** 
nem  Cbriki  reformcntur-Ddeftionc  demum,  qudmfide  dl^iu)* 
diuinitdtis  portionem  perceperunt,  ej-fye  confunxmdn- 
ddm  pr£fto\dntur,ddproximos  trdnffundunt>  Qudrcfi* 
dc  eyfyehdnc  mdiorem  Pduluspronuncidt,qudndoqui- 
dem  Idtiut  pdtet,et  bencfkcercdlijs,  quod&udct  dileftio, 
bedtim  cji.qudmbeneficidrecipcre,  quodfitfidceyfte* 
JXuUd  quidem  hdrum  uirtufumfinedlijs  cjfcpotcft,  con* 
fummdtio  tdmen  hominis  Dci,ddeftionis  eft,  qud  tUe  idm 
dlijsfe  Deifilium,quod  perfidcm  efie  cozpit,^  ffic  per* 
feuerdt,rc  ipfd  cxhibet,  mmirum  bctteficwm  in  ommbut* 
H*ec  defidei  ndturd  v  cdditionc,cuius  multd  per  Epi 
floldm  hdnc,ut  omncs  Pdulinds,mentiofit,hic  initio  Epi- 
ftol£  diffcrerelibuit,quofynccriui,  qu&  de  cd  Vdul.  infc 
<tuentibufpr<£dicdt,percipidntur'Ncq;  emmtdntum  ijs, 
quieuulgofuntChriftidnorum,  quodignordrunt  ,quid 
propriepcrfidci  uocdbulumfcripturd  intcUigcrct,cdu* 
fdm,utplcrdfyfcriptur&locddgcrmdno  fcnfu  detorque 
renttprtebuit-Vt  ergoddVduli  uerbd  reuertdmur.  Sdn= 
ftos  Ephefinoe  Ecc\efi&,  xs-)sov<f  \v\?t  sw ,  ideft,fide* 
lesin  Chn§houocduit,qui  Chriftocrcdidcrdnt,Eudnge* 
lioqifidem  hdbucrdnt*  Vndemmirumfilij  Dzifinfti,  ct 
fidutid  in  D  E  V  M  dt<fc  ddeftione  ergd  proximo$ 
frtditijudferdnt:  ■    .  _  " 

C    9        Bcneuo* 


u*  EPISTOLAM  AD  EPHESlOS 

BeneuQlentiam  uqbis  &pacem  DeJ 
patris  SC  Domini  noftri 
IefuChriftu 

UisuerbisfmoremDci  cr  Chri&iEphefijs  precdtw, 

eft  y  qucmgrdtit ,  pro  qud  bencuolentidm  pofui ,  ma  io* 

Grdttd*     rislucisgrdtidyO-pdcisnominibuicxprcfiit  .  AdTi* 

moth^Titumddiecit^mifericordidmyUtic^  utuim} 

diuimfiuioris  mdgis  explkdret .  Sunc  ubi  infcripturis  le* 

gimuiinuemjfe  dhquos  grdtidm  in  ocuhs  Dei,  uclhomi* 

nisdlicuiu^}nMdliudfigmfkdturqud  Deu,ucleumho- 

minem  ittisfducreydtq;  efiebeneuolumMofcheh  Deusts 

8dtuffuerdt  inuemffe  cwm  grdtiam  in  Qculisfuisjmiusfi 

dutid  illeordbdt-ln  quo  tdndcm  cognofcctur,  quodinut* 

nerimgrdtidm  in  oculis  tuis,  ego  er  populus  tuust  Nun* 

quidfi  dmbules  nobifcum,  et  ddmirdbilcs^clifuerimus^ 

ego&populuituusprx  ommbuspopulis  ,incolcntibui 

hunc  orbemt  z*  Mofcheh}t-Q££  ordtiohuiufmodi  fuit* 

QupDeuspdUmjiet,quod  nos  dthgis,bencuolentidq>  ct 

fauoretuomc  wpopulum  tuumprofequeris,  nifidedu* 

ccns  nos,CTddmirdndos  pr&  alijs  popuiis  xcddcns  id  de* 

chres*  Sic  quod  Ucobu  legimus  frdtri  fuo  Bp«  munerd 

mififfe ,  utinucniretgrdtidinoculiseiusi'  Hiofchehw 

ftidiotifmuw  ebrxmx  noftris  uerbis  explicdreuolueri* 

uorent 


\ 


j&  BVCERI   COMMENTARftfS'  ^i* 

tteremdus ,  ftbicfcreddcrctbeneuolum  v  Qnodigittt^ 

fcriptunev^  dtcttur,  er  grtct  fcrtptur£  interpretes, 
quos  cr  Pd«f«w  fccutum  fdtts  liquct,  ya^ip  >  Ldtini 
uero grtxtiam  uulgo ttcrterunt ,  propnc  nc&u  bcneuclcn 
ti4m,cbdritatcm>fiuorcmq;figmficdt  •  Vnde  cr  bcneuo 
lentumpro  eo  qucd  Vaulus  y^d^ip  dtxit  ypcrEpifto* 
Umkanc  ,  quo  pUniuseffet  qiudkacuoce _^jx^troz 
Apoftolus  fibtuelu,pofui-Grdtia  cnim  Idtinis  corum  cj]c 
dtcttur3qutbusfiiuetur^noquifhuet,  UdgrdtidUdlcre  ctut 
cfficeredliqutd  dicuntur,quifreti  alioru  fkuoribus ,  quid 
pcjfuntdutefftciunt- 

Pdcisuero  nomtne  Apcftolfs  prcfaeritdtem  v  re- 
rumfucccffumfignificdfieuidetur  ■  Ommnocnimfcrh  p^* 
pturdpxcisnomine  fecundds  resinteUigit  •  Sicquodlo* 
fephfrdtresfuos  rogdbat ,  primo  Mcfckckw  nunqutd 
paxcftpdtriueftrotquiddhud  erdtqudmfidtxiffel>  nun 
quid  benekdbct  pdter  uefter ,  ct* rerum  fuccefiufrw* 
turt  idemDduidpueros  fuos  prccari  iufitt  Ndbal ,  cum 
mberet  xUi  dicere-Tibi  pax  ey  pdx  domui  tux,  er  pfic  o- 
mntbus  qu&habes  •  Vcrtnde  enl  koc  crdtatqifidtxiffenl* 
Vrecdmur,ut rcftchdbc4sytu,  dcmus tua,  C7 qux  pofii* 
des  :  VrowdcPdulusEpkefijs ,  ut  tyalijs  dumgrd- 
tiam  erpdccmprecdtus  e&tOptduit^ui  benetiolcntU  Dci 
Crfiuore,dc  indeuerd  profyeritdtcrerumcfcbedtcfuc? 
cefiufrucrentur\Acfidtxifflt:Dignetur  ncs  Dcuspater 
ttDommusnofter  \  E  S  V  S  timftusjuddiletiient 


Vdttr* 


m  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

Vf&uorCyO'  donet,  utfecundd  uobisfint ,  er  rcftc  hd* 
bcdntomnti- 
Dominut  Dominum  dutcm  nojlrum  I E  S  V  M  Cbrijlum  cum 
-  i ^**  pdtrc  Deo  comunxit ,  <{uod  per  cum  omnis  in  nos  Dci  cr 
beneuolentiderbeneficcnttddcriuetur  *vt  cnimmeruit 
bdnc  nobisfud  mort  c ,  iti  pofuit  cum  pdtcrfuis  cdput  er 
principem,<[uifuo  friritu  etm  quocfc  pdrticipes ,  tUos  red 
ddt-  Conditdfuntpereumomnid-iohdn-i-  ttdinjidurdrc 
quo<£  cunftd  pcr  ipfum  pdtcr  uoluit>  dc  <{uo  infrd  hoc  c& 
pitefeftiunculdquintd* 

Deum  dutem  pdtrem  dppeUdt>quid  eleclis^quorum  ut 
fibiftiiritufuo  rcndtorum,pdter  cxifttt,fcribu-  Chriftum 
fireDominumnoftrum  uocdt><{uid  iUuminprtfentire* 
%ndrepdtcruoluit >  doncc  hoftcs  uniuerfi  pcdtbws  ciu* 
fubijcidntnr*  i-Corin-is-Hdbent  dutcm  h&  uoccsuimfi* 
mulfuddendifidem  eorum  <{U£  precdntur  >fienim  Deus 
pdter>&-  IE  S  VS  Chriftus,c{uiiuxtdnomenfuumfcr- 
udtor  er  bcdtor  eshfuorum >  Dominus  nofter cxifttt,ccr 
tifumuSyUt  beneuolentk  eorum.,  itd  er  folid&fchcitdtis, 
qu<epdxiUdDei  cr  Chriftteft ,  nos  compotcs  &  idm 
perfidem  cfie ,  ®-  oltm  plcmRime  per  rcucldtdmfruitio* 
ncmfbre-lUudpcrfefdtispdtere  puto  •  idcmcjfcbcneuo 
lcntidmo-pdcemDei  >  atquebeneuolentidm  vpdccnt 
dDco> 

Docemurdutcm  hicf&ucrcm  Dci  rcbws  omnibus  dn* 
lefirrc^uoddb  tpfofolo  uenidt  pdx,id  cft,  rerum  omnh 
umfiUcitis  um>cumjiuor  hominum  d  ucro  ct  bonofe* 

pifiims 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS»  *i 
pifitme  dctorqueat,ct  mifcros  plcrumcy ,  fcc liccs  ntmqud  .  ^ 
rcdd*t-Amor fiquidcm amore  cmitur,  er  beneuolis dtcfe  «cmMtw 
fyuentwwsaducrfaridifficilccft  >  Vndefitydumbominc$  r,uor' 
jkuent^ut  uoluntati  cr  cupiditatibus  fuis  5  qu&  nunquam 
tionadmalumpropendcntynosobnoxwsrcddant ,  grd^ 
tiacfc  lamfua  plus  quam  Deus  ipfe  apud  nos  ualcant,  effi* 
ciantfyutnon  raroy  quoiUisgrattficemur3  vdicendot 
taccamus,c?  tacenda  dicamus>omittenda'cfc  muluficid* 
niMiW  ficiendd  cmittamus.Hinceft  iUudqucd  VaulQA 
Idtisfcripfit*  Siadhuchcmimbuspldcerem,  Cbriftifcr* 
uus  non  effcm-Kcquirit  fiquidcm  Chriftus ,  ut  cmnis  glo 
YidtrdnfcribdturDco,homincsautem,quit<intumhcmi 
tiesfunt,fuam  ipforumgloriam  ubufc  quterunt-  Quocirm 
caqui  Chnftofefe  addixcritferuumjicminumfiuoreifli 
co  excidct>quod  lUefuis  prtdixit,  nempeforc  eos  cdio  o* 
tnntbu*homimbus>Natth'iO' 

Sicfe  babet  er  ab  bomimbus  prcficldfpeticitds ,  ftre 
i &udw  Deiexcludit^  ddindignddetcrquet,  eccfc re* 
clius  miferid  quamfalicitds  dicitur-At  a  patrc  er  cbri* 
ftoprofcflapdXyhcceft,  cptimdrerum  cmniumccndi* 
tw,  iLcracfc  profyentas  in  co  (ita  cft ,  ut renouatorifriri* 
tuffancli  cuncla  in  ncbis  obfecundent ,  er  bomo  tUe  mter 
nws,qui  quotidic  adarcbetypum  Chriftireftauraturjid* 
bcatquamcommcdiftime'  Hoc  iamgcrmanuconfummal 
t&  bcatitudimsfyccimen  cft,ey  beatifiimum  initium,  cet 
tdfyut  in  hocfeculo  babcripotcftfiliatds* 

Gutii 


I* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESlOi 

Gratia  fit  &  laus  Deo* 


Agrdtidrumdttione,  ey  commcmordtionc  futpro 
^phefijsprecdtionis^utrd^fitisprolixd ,  utquibut 
iotumprimumcdput  EpiftoU  huius  implcucrit,  exordi* 
tur^qutbusfimul  totdm  redemptionis  noftr*  rdtioncm  ct 
btftommexpticdt3ommd  doccnsjiuinebonitdti  er  clc* 
cltoni  tribuendd  •  Ac  itd  bcneuolentidm  er  dt  tentionem 
Ephefiortm ,  ftbicum  endrrdttiro  myftcrtd  rcgni  Chn= 
fatum  monituro  tUos  officij,  ut  dignam  Chnftidno  nomi 
hc  uitdm  uiuerent,non  tdm  dextrc  qul  poienter  pdrduif* 
tcncdi*  VroeodutemquodPdul  hdbet  iuAo>«T0§  o  JkoV 
clusDeus*  rcftrensittudjnfcripturdfi-equcns  kSfV*  yra*^ 
,Jui:Grdtidfit  er  Idus  Dcojd  cnim  mihihoc :  Benedidus 
Deui,fignificdrc  uidetur-  Deiliquidcmbenediccreergi 
~nos,eft  nobis  bencf&ccre-At  dwm  illi  nos  benedicimus,  cu 
Uuddmusetprodcceptisbcneficijsdgimusgxdtids  •  Erdf 
musnoninfcitcredderefolcthoc  h^oynro^o  foitfldu 
ddndusDcus,  qudfidixiffetVdul  Verenobislduddndui 
&  cclcbrdndus  Dcitseft.quicrc* 

TAoncmurdutem  hic ,  ut  in  grdtidrum  dfiionem  ergd> 

Dcum  erumpdmus3qucties  de  beneficijs  eimfermo  wa- 

dcrit,  dut  quoties  peculidris  bcneficiorUm  ipfius  obtige* 

ritfenfus  •  Sic  Chriftusquotics  pdnemin  mdnutdccipic* 

tcmper     "bdt,grdtidsfolebdt  dgere  pdtri,  quod  ipfum  dhcubi  EudA 

dgend<e     gelifttebenedicereuocdrunt  •  Commemordtioncfiqui± 

Deo  grd*  dcm  beneficwrum  Dci,  dmor  wfidcs  in  Dcum,  tdntwni 

tU*  bencMorcm9  dcccnditur  Pquibus  hicuitd  bedtd  v  con* 

m 


U*  BVCERI  COfoMENT  AKlVS'  U 

ftftitwpromouetur-  QUdrefdncli  omnesplurimifem* 
peringrdtidrumdcliombuifucreydpudnos^uodinfre^  .      .     ._ 
quenteshdbentur,ftupcntis<id  Deibonitdtcmdnimi,dr* 
gumcntwncft.VdulufinomnibusfuisEpiftolis ,  pr&tet 
tds  qu£  dd  Gdldthds  &  Titumfcriptefunt,  dgrdtidrum 
dftioncexordtumfccit  •  lndltcrdddCorinthics>eifdcm 
ctidm,a[uibw>  hic  ucrbis ,  quibus  v  Vetrusfudmduftite 
Meft,  prioremiUdm ,  ({u£germdndVctrmd  hdbetur* 
Quod  dutcm  dd  Gdkthds  db  iUoru  obturgdtione,  eynott 
pro  morefuo  d  grdt idrumdftione  eXorditui  eft,  in  dper*  ' 
to  csuffd  efie  uidctur-Eo  enim  reldpfierdnt,  ut  obiurgdtt 
di  mdgis  qudm  pro  eisgrdti£  dgend£  cjfcnt  •  In  cd  uero 
dd  Titum  ftuduiffe  uidetur  non  pducd  pr^ceptd  qud  bre* 
uifiimecomplcttt ,  qudfvrte  cdujftnoluitin  grdturum 
dclionco'  commemordtione  bcneficiorumDciimmom 
riypr^fertim  dpud  eum ,  dpud  quem  indubie  iugis  O"  w* 
m  bonitdtis  diuin*  memorid  uigcbdt* 
,    VdtrcmDomininoftrilESV  chrifti,  hicDeuuoedt,  ^dter  Dd 
quodnimirumDominusprimogcnitusfttyCTunicedile^  min*  lc[u* 
dusfilius,cuiusomnidpdtriprobdntur,frlendorglori£, 
O-exprefid  imdgofubftdnti£  eius-Hcb-t-  p  quem  dcnick 
cotingit  er  nobisyut  infiliospdtcrddoptet,  in  quibutfcis 
Itietipfiusetmeritoo-fpiritujmdginefudmrcditutt. 

Qui  omni  nos  genere  Cpiw 

tualisbeneiiccnti_e* 

s  Aduer* 


1M  EPISTOLAM  AD  EPHESlGtf 

Aduerbum  gr<eca  habent-  Qui  benedixit  nos  in  omni 

.    ft>iritualibenediclionc,incceleftibusCbrifto  .  lamfatis 

ftcncdixit   Conftat  Det benedtcerc  cjje  benejkere,  er  benediclione 

nos "  cius  beneficentiam  •  Sic  benedixuprimis  nojlris  parenti* 

bus  indita  uirtutegignendt  prolis,  coUataq,  uirtutc  ani* 

mantibus  alijs  domxnadii-  Mofcbeh  s i*  Quod ergo  Vau 

lusfcrlpfit  -  Quibenedixitnosomnibenedittioneej-c* 

quoficiliusApoftolifenfu6peropcrctur,reddidi .  Qui 

omni  nosgcncrefriritalts  bencficcntiz ,  bonis  nimirum 

inctlcfti'  c#lc3ibus,affecit'Namhoc,ln  ccelcRtbus,adieclumpu- 

frw**  to,ad  explicandum ,  quid bencdtclionemfriritualem  uo* 

caffet-Eadcmnanq;  bonafuntcsleftia ,  qu<e  zrflnritua* 

tia,nimirum,quibusditatos  ey  Corinthios  Apoftolus  fcri 

bens  iUis,glonatur  •  Scrmofcilicet  Dei,  iuftaq;  cogmtio 

tnyfteriorum  Dei,aliaq;fl)iritus  ddna,quibusteftimoni= 

umlESV  Chrifticonfirmatur  -Dtcutur  autemidcocdc 

..■    flia,quodnihileorumterrcnusAdamuelpercipit'Dicun 

tur  cr fl>iritualia,quia  operatur  ea  in  nobis fyiritusDci, 

cum  mhil  tde  pofitt  caro  nyfanguis  • 

lUudChrifto,  pcrChriftumucrti  ,quid  hicfrtritits 
Chriffidonumeft ,  dcquoinfi-ai-fcclii'  Siquis  tamcn 
uelit  hoc  inteUigerc,quafiApo$lolusfigmficarit,  nosfyi 
ritualtbws  iUis  bonis  ChriRo  ornari,ad  cuius gloriamfan 
cli  omnia  refirunt,cum  eo  non  pugnauero ,  quanquam 
prior fcnfus uidcatur germanior  •  fAonemuruerohtcut 
cogmtionem  Dei,fvntcmomnium  bonorumfriritualium 
cunftisrebusantcfiramui'  Sinanq; quicquamaltudpra* 

ftaUliHij 


&.  6VCERI  COMMENT  ARIVS-      tf 

&dbiliM,homimbusfanftis  cotingere  poffet ,  ut  eius  Vdti 
Utt  crfui  nonfuiffcnt  expertes,itd  pro  eo  etidmgrdtidi 
cgifict-  CharuMt  igitur  in  primis  uerbu  Dci-  Chdrd  Budri 
ge/i/ trdcldtio,  qmbus cogriitio D el in nobis er gigni  er 
akfolct,efie  nobtt  debebit  ,  c\uoti{uot  de  Deogloridmur* 

Quemadmodum  perillumndsante 
condicum  mutidum  &c* 

Vt  mox  omnid  dtuin£ bonitdti,cr  mhil rtojlro merito  E  e&lt  m* 
trtbucndwmdoccdt,  commemordtbdncjfriritdlembene-  dntecondi^ 
diclionem,  er  cdeiks  opcs cognitionis  Dei  er  uiU  dtui  tum  mn' 
niorisinde  nobis  prouenire ,  quod  dnte  conduum  muhdu  ^m* 
ftos  Deus  pcr  Chriftum  in  hoc  degefit,  utfimusfdncli,  ct 
ipfius  quocfuc  iuditio  inculpdti  o-c-  Solidd  ndnfy  fdntti* 
tds,  utfuprdinfe&iuriculdm  primdmdtximus,fidecon* 
fidt  y  cr  uitd,etidmiudtce  r>  E  Otcrimint  udcdns^ 
dum  per  dilccliohcm  mmirum  omniuni  commodis  iti 
feruit  ,  qud  femel  uniuerfd  lcgts  prtceptd  petficiun* 
tur,bond  HUf^iritudlid  er  cakfltafunt^uibusfuos  De* 
us  cx  bcnigmtdtefud  afftcit  ,ulis  bencdiccns>Cum  htcigi 
turindefilijsDei  contingunt ,  utdifiertchicVdulusdo* 
cet,c[uod  in  hoc  ipfum  nos  Deut ,  priufqudm  mundi  idce* 
tenturfimddmentd.elegcrit,  dnteqwtm  omnino  tffcmuA^ 
nihLprofeclofdnclitdtis,uit£c^probdt£Deo ,  humdnti 
Uifibut  potefi  tribui ,  fed  liberae  dc  bentgng  Dei  elecltonl 
Acceptd  omnk  rcfhri  oportet* 
ikontamenidfinemcdidtorc  •  Vtenimfdnguirtcfud 

t>         Cbrifius, 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

rChriftmfdnftificdntemiUwmf^iritwmfiliorwmDci,qHi 
&-  fideiUosDcoconfecrdt ,  zrper  dtleftioncmproxi* 
rnis  uiucrefhcit,promeruit  ,  itd  dnte  utftd  mmdifundd* 
ntentd,grdtiafdnguinis  huius  olimfundendt,fdnftiin  aU 
bum  fihorwm  Dei  infcriptifuere  •  Ndmfunt Deo  omnti 
pr<efentid  •  Hoc  ucro  cft,  quod  Vdulws  dit  , \ \i \i f octo 
tt/jLoitfip  farrm>id  e&,dd  ucrbwm,ckgit  nos  in  tp(o,cg6 
ucrti  per  ipfwm,quo  dtluctdiut  effet,  Pdulwm  Chrifti  me* 
ritotribuerenofhrielcftionemNifiquisfirte,  pcrhoc, 
(inipfo)inteUigdt,fdnftosinChrt&o,idc8,  utmcmbrd 
cw,fimul  cu  ipfo,in  uitamfdnftdm  er  bcdtdm  fuiffc  de* 
fiindtos,qui  quidemfenfus ,  cu  Pauli  doftrina  hdud  mdlc 
quddrdt,fcd  nec  d  priorc  multu  eudridt  *ldcni  c^fanftos 
D  eusfimul  cuChrifto,ut  eius  membrd,  infortemfilwru 
fuorum  clegit,utiq;  mcritocdpitis  Cbrifti,  ipfts  contigit* 
Et  in  Chrifto  elcclwrn  cffe,uitd(fcfdnftd  er  bcdtd  donari* 
hduddliudcft,qua  Chri8imerito  er  grdtidelcftisddnu 
meratwm  efte  ,facultdtemcfcfdnfte  er  hedte  uiucndi ,  di* 
uinitmdcapere* 

Animdducrtendwm  hic ,  quod  er  per potioremlzpi- 

floUpdrtemApoftolMinculcdt ,  diiberdDetelcftione9 

Vcrfeuc*  meritocfc  chrifti,omnc  nobps fanftimoniam,^ fthcitate 

rdntk       contingere,et  nuUk  noftris  opertb-  Boq^  qutuerc  Deo  fi 

fidci*        dit,hoc  c&,perft>iritufanftwmpfuafus ,  ccrtafye  expc* 

fldt,dufc  D  eus  tuftu  er  bcattl  rcdddt,  eu  neccffe  eft ,  ni* 

hil  minus  timere,  g  ut  ex  albofiliorwm  Dei  dhqudndo  ex* 

pungdtur,fidecfc  cxcidat-Sicut  expungi  tUu,  atc^fide  ex* 

cidcre^dimpofiibilceft^qudutDcipropofituredddtur 


M-  BVGERI  COMMENTARIVS*     ** 

inituOuibmddturcredcre,ijfdemidmddtumefl ,  effk 
fiiijs  Dwiohdn.i.idq;  quodin  hancforte  deleclifintdntc 
conduuorhcm,uthicdoccmur-  Qu<etdmpeccdtdy  <etcr* 
mm  Dei  cledionem,  v  prfdcpmtioncm  eluderent,  er 
cxfilijs  DeL,redderent  filios  Satdn*i  Vroindcfimuldcru 
fidei,  non  fides  fucrityubi  dc  xterna  ergd  nos  Dei  bemgni 
tdtedubudtur-Aliudeft^ejlcpliuQrh^redemDei,  quH 
tnodo  credcre,  er  posiea  D  cum  negare  -Sedde  hisplurtt 
infcquentibm- 

Alterum  hic  pfrpendcndu,  qtwduocatio  &fors  filid 
rumDei  cjl,utfanfti  <&  incuipati  muant  coram  Deoyq£ 
uerti^ipfiusquoq;  iudicioyutpUne  hcc  fignificdt'Sdnfti> 
hoc  cftydiuimfumu$>ut  diclum  eft  perfidem,  qud  mtur<& 
Dei  rcddimur confortes,  dddicli  bontidti  eiu$3cuius gu* 
jlufyiritu  ciuspcepimus-incidpdtidutfumuscord  Deo9 
dutotosnoSy  dd  inferuicndtiproximorufdlutiimpendi* 
tnus.q,  Lex  er  VrcphetiC  unicehoccxigdnt ,  necfc  pofcdi 
aliud  mandatu  Chri&i  nouumyundedddidit  Vdulus  in  dxlt 
ftioneymmiruprcximoru-H<ec  cnim  lydius  Idpis  cfty  quo 
internofcuturfilij  lucis9afilijs  tencbraru-  ISdm  Ut  omnid) 
dlid  hypocrit<e  fimulent ,  fyncera  proximoru  ddedione, 
qualisfciltcet  a  Paulci-Cor^i-defcribitur,  fimuldre  nori 
poffunt  -Loquatur  igitur  Anabaptifi^cu  Papiflis ,  occat 
catislud£is,Mdchcmetdnis,  Sdrcoeudngelicis ,  dcomni 
gcnusfupjlitiofisjinguis  hominu  et  Angelorftjcknt  oix 
myfteria>cdatadhuc  miracuU,  profundantficultatcs  uni 
uerfdSftrddatfud  corpord^utcremetur,  Ut  uno  uerbo  di* 

D     a         €dmj)4* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIO? 

imt  habeant  infe ,  femel  admirdnddftupendaq;  omni^ 
dumdbcftittisjongdmmitds,  benignitas ,  neglcdusfm, 
ftudium  iuftiti<e  er  ucrttdtis  in  omnesfummd  tolerantia, 
fkcditdSy  v  candor3adeft  uero  inuidentia}procacttas ,  tu 
mor,faftidiumfrdtrum,dnimipr<efrdftio3iniquitds,  difft 
cult4s,animutfufl)icdx  er  infidus3nihilfunt9  eoq>  ncqud 
qudmfilijDei,etnihilminui  quamfyiritu  Chriftipr<t* 
ditUquicquidfimulent^dutjkcidntyduthdbednt' 

Quiprgdeffinauitpridemnos,  utin 

Scdm*  filiosfibi&c, 

cuk  j  *  yt  mgis  certdm  Apoftolus  eleflionem  D  ei,  tu  omnk 

ab  iUa  pendere,perfuddcret,ddijcit  Dewm,fanclos  pr<ede 

fimffc  ,  zrpr<edcftinaffe ,  ut  fibieostnfiliosadoptaret* 

Quis  ergo  cafus  pofiit  obtingerc  tdm  grduis ,  qui  repro* 

1?osfAcerct,quosDcusmutarinefcM,ab<etcrnoprcede* 

Hinauit,  uit£V  hcercditdtifdlutistScdnotdndusordo, 

primumloctvmhabet  Dctelecliofiuepr<edc&indtio,pro 

ximtvm  ddoptdtio  infdtos,qu<e  alds  uocatio  dicitur,  dum 

ttimirumfriritufuo  donatos,adfcDominus  trahit9  fuiq; 

cognitione  donat,quosab  tterno  dd  hoc  dcputauit-  Tcr* 

tiodemumlocofucccdituit<efanclimonidy  er dilcclionis 

e{ficiofitdS,quabondopcrdproftruntur  ,  qu<euidcntes 

homincs  ipdtrcmctlcftcm ,  cuwbcneficioeaproueni* 

unt?glortficant  ■  Vt  itd  quartum  infanclisfit,glom  Dci, 

cx  iu8itti,qud  iUos  dignatio  Dei  ornatscfultanS' 

Uec  ucro  tantafcelicitas  in  hullam  aliam  cauffam  rc* 
freridn  eftfintm  dtgnatiotiem  dium  uoluntdtis,  cr  me 


M-  BVCERI  COMMENTARIVSv   ir 
ritum  IES  V  Chrifli,  propterqucmejfufeddeoftbiddc^ 
ftum>ut  eius  cdufid  ddigdt  &-  nos,Deus  infortem  nosft* 
liorumfuorum  elegit^prdedeftinduityUocduit,  ddoptduit, 
iu&ificdt  cr  gbrificdt  •  M.onemur  hicfinem  omnis  iufti* 
tti  noftr&  cfieyutglorid  dxuim  beneuolenti£ ,  cuius  e#, 
quicquidinnobisbonieft,cclebrisinnobi$rcdddtur  -  yi+Am** 
de  nobis  cdni  tUudpofiit-  Mdgnus  Dominus  er  Uude  dm  m  no^ 
plifiimdprofcquendfuSyinciuitdtcDeinoftritmontefdn*  ®eu*  *c* 
doiUius  f  RegiopulchrdMiftcdnstotumorbcmgrc-''^ 
Vfil^-ltemiUud  •  Qudmdmdbdidfunt  tdberndcuU 
tud  Domine  exercituum  vrc-  Vfdls*-  Um  quo  dlioDe* 
us  in  nobisy  <zr  dgnofcdtur  ccrtius,  et  glorificetur  mdgni 
ficcntius,qudm  ubi  in  n  obis  propenfd,  &  omnibus  infer* 
uiensuigedtdiledio,  qudboniinquoflibet ,  optimwmin 
omnidpdtremreftrimust  Hinc  drbori  iuxtd  riuosdqux 
rum  trdnfekntdtae,  er  fuo  teporefruftusfuosreddenti, 
femperuirentipdlm£,oliu<e  quoq$  er  uitifruclifir^hor 
to  omne  genus  frucluum  fcrdci,  fdncli  infcripturis  dfii* 
m&tititur* 

Pcr  quem  fatiffacfente* 

Opus  medUtorisfuftus  explicdt-ln  Chrifto  inquit,h<t 
bcmusredemptionemperfdnguinemeius ,  remiftionem 
peccdtorum  •  Sdneexcoquodndturd  nonpoffummnifi 
peccdrc.propendentedd  mdlum  d  puero  omni  cordis  hu= 
mdnicogitdtionex-TAofchehz-utnunddtifumuspeccd- 
to  er  morti'  A  qudferuitutc^imb  mortc,  folusfilius  uerc 

V    *        liberdt* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIQS 

ttbcrdtlduerohicincipit3dum  libcrtdtis  fyiritum  dondtt 
quiadhoncftd,  uitdmq^DRO  dtgmmreuocdt <&- itn* 
pcUtt.qudntumlibetintcrimrcpugnet ,  feuiensddhucin 
membris  corpufculthuius  pcccdto  corrupii3uts  Hld  dd  md 
lumprotrdbcns3quimlcgcmmembroru  gr  peccdti  VdU 
\usdhbiuocdt-  AtquchicfyirituStpignut  certdcfc  objignd 
tio  cr  <f<ppaiyi<f>  unclto  ey  drrdbo  cft  plcmelibcrtdtis, 
quum  tum  demum  confcqucntur  clefti 3  dum  mortdlu  eo 
rum  corpora,dd  immoridkm  uitdmfuerint  immutdtd3re 
fufcitdtd  fctlicct  pcr  Chrtftumjn  die  noutfiimo- 

"Pequofyiritu  Pdulus  Kom-  s  •  Vos  uiuitis  idm3  non  ui 
tdm  cdrnis  v  ndtur<e  huius,fcdff>trttus3  qudndoquidcm 
bdbitdtinuobisfyiritusDei  •  Ndm qui  ftiritumChrijli 
vqn  hdbetynon  eft  eiut-Si  uerq  Chriftus  in  uobis  (  hoc  eft3 
fifpiritus  eius  uobts  contigit,  cr  in  uobis  dgtt)  corpus  qui 
ijLcm  morti  eft  obnoxium3propterpeccdtum}  er  propen* 
fioncm  dd  mdld3  ufq;  in  illofurentem  •  Spirit  us  dutcm  i#e, 
uitdeft3coquodddiuftittdmimpcUdt-  Cumcfcttdfyiritus 
eius3qui  I E  S  V  M  excitduitd  mortuis 3  in  uobts  hdbitdt3 
idem  Deus  0:pdter3qui  Chriftumdmortuiscxcttduit3ui 
uificdbitcrucftrdmortdlidcorpord ,  pcr  tnhdbitdntem 
in  uobisfriritumfuu/nt'  H<£c  Vdulus,  cuim  fcntenttdm  dp 
pcndere 3  qudm  numcrdreucrbd  mdlui  •  Qutpduculis  in 
tcricftit  codem  loco 3  huncftintum  uocdt  ddopttonis9 
quodeoinfiliosnos fibiDcus  ddoptet 3  fuiinnobisimd* 
gtncm  reftituens3quo  tum  freti 3  pdtrcm  ipfumfihdlijidu 
tid  inuocdmM,quifymtus,nQftro  quoq^intui ,  hoc  cfty 

mttti. 


M-  BVCERI  C0MMENTARIV5-     t* 

tnenti  nojlr£  tcfldturyquodfilij  o*  h&edes  Deiy  cohjere 
des'q$  Chriftifumusypdriterglonficdndi  olim,fitamepri 
wcompdfiifucrimus- 

Viend  crgo  noftri  redemptio,  er  in  libcrtdtem  uindi*  OBom(^ 
cdtw  eriiycuperhuncjf)iritum  Dci  er  Chrifliydmmo  er  doconjtct 
corporeyddimdginemprimogenitiyperficlerenoudtifuc  norn re* 
rimusynontdntumliberipcccdto  &-  morteyfedfimul  bo=  demptto* 
nis omnibusbedti-Hunc autemjfnritum,  quoDcum no= 
bis  ddturyhic  uel  ex  pdrte  cognofcere  er  dmdrey  certo  du 
temfiperdreyo\mnos  cogmturos  er  dmituros  ittumy  fi= 
cutcogniti  cr  dmdti  db  ipfofumus y  indeqy  uerdfthcitdtc 
fiuituroSydcdpite noftro  Chnfto y  pdter uoluit in mebrd 
ittius  deriudrilpfe  abfy  menfurdynos  dc  plemtudine  cius 
cum  mefurd  illum  dccipimus  omnes  •  Hinc  redc  dcfeprt 
diCduitynon  nifiperfc  dd  pdtrcm  poffeperucniri,ne<£  px 
trcm  d  quoqudm  cognofciy  nifife  rcuekntc  •  Qudre  qui 
unqudmdconduoorbeyDeumcognouerunt  3  dutpcrrb 
ccgno{centyK?iuflitUindepdrticipesfkdifuerey  er  ir% 
pojlcrumeruntfrirituhocdiuino y  per  Chr&umtter* 
mm  uerbum  Deiydondtiextiteruntycrdondbuntury  qui 
folus  hic  timoredmorecfc  Dei,  er  in  proximosofflciofitd 
tcjmmortdlitdtem  docet  meditdri,frecfc  huius  olim  plent 
CQnjequendje,erigere  er  confirmdrednimosfolet- 

Atqui btc  tdtd  Dei  benignitds,  qud  in  bngefublimio 
rem  dtcfc  nobiliore  locu  refiituimur,  qul  erdt  undc  rccidi 
tnH^ueredmortc^rcdempti ,  uindicdti^pcrChrifiti 

D    4        nobi$9 


.  IN  £PISTOLAW  AD  EPHESIOff 

Vobis^nonfinefdtiffdftionejtd  exigentc  Dci  iuftittd>cotl 
twgcrepotuit,  ed^fdngutnis^db  omm  pcccato  pur\Vn* 
dctncarndriiUu  ,  er  in  carne  mnocctcm  pro  twccntibm, 
fdnftu  mcripro  \mpuxis  oportuit ,  Qud  etta  cduffa.wfi 
uerumhomine,abf<^  tdmcn  uirihfemine,cxadubratione 
ttirtutfa  dltifiimiyZr  opcrd  friritut  fancli ,  concipuUtmt 
Cr  ndfcineceffcfuitSdnguis  xtac^  Domim  noftn  i  E  S  V 
$hrihi>ut  Deomhilnonproefens  cft,placatio  zrfatisfa- 
ftio  extititdb  eo,quod  homo  cec\dtty  er  fempcr  erit ,  ob 
quam  Deus  peccatis  condondtis  propitm,  ijs,  quos  ad  ui 
tdm  ordmduitffiritu  lUumfuum,  de  quo  diffcrummy  do 
ttdt,co'cfc ddfutura cr bcatje uit<e,cum mcditatwnem,  tu} 
ftfemprouocdtcrdgit,  dta^  inc&los  fupcrmtn  lerufd^ 
lem  jtdbere  \ntentum  dnimum  cfficit- 

Wtcfynguinjs  Cbrifti  cxpidtio  er  fdtiffdftio,  pcr  ud 

fid  iUd  %r  frcc{uentid,fdcrijicid  pdtru ,  lcgisq^  adumbrt 

ftccefiitds  ta fuit.  Qutf  €njm x>cwm afxcrct ctdcs pecudum* zr  ni 

fdnguinis  $or  aduftt  cdrnist  At  omnk peccdti  purum  filium eiusp 

<.brifti*     uitdmfudm, zy  omnid  chara,ad  tpfius  mandatum,  mor* 

tcfummdc^  ignominid,dmmo  prono  comutdrc,  id  demtk 

dclcftdre  grdtumcfcipfieffcpotuit  •  Aliusfiqutdcmho* 

nor  Dco  impendidb  hominc  non  potcft,  qum  ut  uoluntd 

tcm  eius,qud  nihil  cft  mcltus,  rebusfemel  cmmbus  pr<tfc 

Xdt-Quod ps plcne demu potent%  qui ob tUam ct\dm cedc 

rcuitdmfuftincdtjdquodfcruatornofterftat  *  b\ori* 

tnur  quidem  er  nos,dt  hdnc  noftrdjio  tdm  uttd,qua  uiU 

(mbrd3qudobpeccdtu  pndegdidimus,  ingrdtidDeino 

pommus^ 


H*  BVCERI  COMMENTARIV^     *p 

fonimws,  fed  cd  meritis  et  inuitis  eripitur  •  Cuius  dcmfy 
dmore^miUe  modis,uoluntdii  Dei  rcpugndmus  •  At  Domi 
nus  lefus  dcckrauitfe  pdtre  uere  dikgere,dd  cuius  m&nd& 
tum  ultrofefc  morti  obtuht,  cuiprorfus  ntbil  dcbebdt- 

Hocddmirdndumdlud  Dci  conjihum  fuper  nosfuit* 
ctcogitdtiones,qu<eomne  narrationefuperant,  dequib* 
pfdlmus  4  o  •  cdmt:M.irdbdid  tud  Domine  Dcus,multdfi- 
cisii,cogitdtioncs  tutfuper  nos ,  plurcs  dpud  tefunt,  qui 
edrum  pofiit  ordo  ftdtui ,  qudntumuis  ndrrcm  v  loqudr 
de  iUis,endrrm  non  poffunt .  Sdcrificium  O"  obhxtioncm 
non  probdfti ,  durcs  perfvdifti  mibi  (  nimirum  utperpe- 
tub  domi  tutferuircm ,  tu£  uoluntdti,qudntus  qudntut 
fum  dddielut,ficutferuisficbdt,  quos  iuuabdt  heris fuis 
perpetuo  ddb-trcrc-z-M.ofcheh  w)  holocdu&um  v  ho 
ftidmpropeccdtis  nonpokuldfti  •  Tunc  dixi,  en  ueniojn 
uolumine  librifcriptum  de  mc  e& ,  utfaciam  bcnepUa* 
tum  tuum  Deus  meus,idperpldcuit ,  er  lex  tud  in  intunis 
tneis(utfcilicctmhd£quelibcdt ,  dtq$  tu£  uoluntdtiftudc 
re )  Annunckui  iu&itum  tudm  inconcione  multd  ero 
Hnec  ucrounus  quocfc  Chri&ut  potuit ,  cum  omnium  mor 
tdlw/m  uoluntds  tdntum  dd  mdum  prondfit ,  neq$  pofitt 
in  grdtidm  Dei  dmplecli,qu£fibijpficommodo  effe  dgno 
fcitytdm  dbefl  ut  mortem  kudio  D  afufciperet,  ccdens  tUi 
uitdm  cr  omnid-  Solus  ergo  Dominu*  nofter  lefus  Chri* 
ftus  ho&td  Mdfuit,qu£  pkcdre  Deum  humdnogencri 
potuit ,  c?  quem  uolumen  libri ,  ommsfcdicetfcripturd 
fdcrdfub  typo  tdmmultiphciumfdcrificiorum,dcfignd* 
D      s        Mtconfum* 


IN  EPISTOLANIDA  EPHESIOS 

uit>  confummdtifiimis  legibusfuk  requifiuit  y  <&•  optdtii 
ftlutis  udticinijs  promifit- 

.  Hicillecfty  dequoc^lcfchdidhcecinitn-quodlibuc 
yit  Domino  contercrc  illum  inftrmitdte ,  quifiponcret 
ttnimdmfudmyut  hoftid  effct  pro  pcccdtisymfurus  effct  po 
&eritdtcMyeruitturusperdiuyvrbcnepldcitu/m  Domi* 
nipertumproflyerecurfurum  •  Amolcftid,grdtduifura 

.  tffettnimd  eiusy  o-  boms fitundd,  etfcientidfud  ipfe  iu* 
ftusfcruus  dominiyiujlos  cffcclurus  multos y  quorwm  ini* 
quitdtcs  ipfefirrct  (  mortefcdicctfud  illx  cxpiiturusy 

Ergo  ubipecuitu  ilkfdcriftcidypcccdtd  cxpidrcno  pof 
fcnt  j  (juare  ct  quotdnnk  repetebdntur ,  dd  comoneficiett 
duynonducdexpurgdtdyutcoUigitEpift'ddHeb-  io-  neq; 
cffct  dUus  cxftlijs  Adim.qui  ultrofcfc  dci  uoluntdti  confc 
crdrcpojfctyOmnib  -fcipfos  pr<e  deo  dmdntibusy  uenit  Do 

.  minwi no&erycui exdnimolibuitypdtri offcrrc uitd  cr  o* 
mnid  •  Sictdndcpcrhtdttifuitpropcccdtis  clecloru  cr  hu 
iwi hoftU  grdtidybonus  Deifpiritus  elcftis  dondtur y  quo 
alij fccliy  tyddDEi uoluntdtcm compofiti, poffunt zr 
ipfiyfefefjpiritdles  hoftids  diuin#  uoluntdti  confecrdrc,  ni 

.  hdfuifed  Dei  tdntumgloridm  in  omnibus  qu<erentes- 

Porroutomniddiuintbonitdtidebercmuty  ficut  hdc 
unkdpropeccdtisnoflrispropitidtione  nosinter  vdeZ 
intercederc  oportuit,  itd  et  ipfttm ,  pdtris  beneuolentid  do 
ndri  ncceffefait  •  Is  ergofic  mundu  dilexityUtfiliufuu  uni 
gcnitupronobistrdderetinmortem-  lodn>y  crRo-s. 
HuiUi  uero  mortis  beneftcioftt  pr<etcrcdyut  quotquot 


M-  BVCERI  COMMENTARm*      50 

ftigimur,  qul  ddfutura,  glorupr£pdremur  9nectd  mom 
ffiurjum  uitd  pnefenti  dcfungimur^qudm  d  mortc  trdn* 
fcdmus  dd  uiUm  •  St  ndmque  quod  res  c&  fiieri  uolu* 
mus,  C  H  R I S  T  V  M  confitcbimur  mortuwm  pro  nobis, 
ut  nospknenon  mortdmur9fcdficuttpfelodn-?-teftdtur, 
trxnfeamus  de  morte  in  uium  •  Ipfe  cnim  uitant  ucrc  hd* 
butt^dduolunutcmpdtris  per  omnidcompdrdtus9wU- 
berecummortc  9nosiricduffdiUdmcommuUuit9nos  dute 
in  rnortcm  ndttfumus ,  Um  udcui uxU ,  qudmftudio  Dei» 
Vk  uero  nos  pdtcrfilio  fuo  ddducit ,  femindrtum  £ter* 
tt£  uit£  ilico  ptrctpimus^iritumfiliorum  Dci9quocerti 
reddimur ,  nos  per  tUufufctUndos  dd  immorUltUtc  m  dic 
nouiffimo9eo^^moricorporeutdemur9pcccdtoctmor 
ti  ipftmorimur9utfdto  corrupttbtli ,  refurgdt  incorrutibi 
lc9  qu£  ncquaqudm  mors ,  ftd  trdnfitus  <td  uiU  dici  dcbet* 
Protndeutdd  propofitum  huius  EpistoUlocwmrc* 
ucrUmur ,  dumdiutn£iuftiti£cmmnopropeccdtisno= 
firisfai  ifftciendum  cffet9  ncque  poffet  id  quifqudmfilio- 
rum  Adcimprioris,  adunum  perditi$omnibu$9mifitdlte 
rum  er  nouum  decdopdterjs  mortinihildcbcns9uium 
dd  uolunute  pdtris ,  pro  noflris  commiffis  ultro9et  propo 
fttofibigdudto  ipcndit  'Huiu$fdnguinciUepldcdtu$,quos 
dd  utUm  elegtt,jf>iritufdnclo  dondt ,  quo  d  ui  SdUn£9ZT 
pcccdttcorrupteldiUosrcdimit  ,  peccdtis repurgdns -Sic 
fdttffdcientcpronobisfangume  Chrtfti  9redcmpttcncm9 
qu£  peccdtorum  cR  ccndondtio,per  Chrttium  hdbernm? 
E£  td  qdem  per  ftdem ,  qud  ccrttfumus  nos  pcr.  omnid,  dd 
imdgml  Chnfti  reformdd&s  infutuxo-lUcMtro  oUfccun 


!M  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

dudiuitds grdti£  Dei ,  hoc  eft,cx  dmpliffimd  eius  bencuo 
lcntttyUt  equidcm  ucrti-  Quxm  dbunddre  in  nos  fecitydtq* 
ubertim  nobis  impertiuit ,  dondtisomnifdpientid  er  intct 
hgenttd-Hiscnimfiuorbeneuolentuq;  Uaynobisfdngui 
nc  Chriftipdrtdy  percipitur ,  dwm  dondti  eiusft>iritu>iam 
cognofamusyddmtrdbdc  <&- fxluifcuw  ciusfupcr  nos  con 
fikumyqu£  fuprcmd  noftrafdpicritLicftydrboruit£y  qu£ 
cxfeDei  dmoremy  ktdmfyinomnibusfiduckmgignit, 
tum  er  prudentidm ,  perqudm  in  rebusy  dd  uitdm  iftdm 
uttinentibusredoiudiciopraditi y  probdmusquibus  Dei 
gloridy  V  proximorumftlus  promouetur,  et  refauimus9 
quibusiUdremordtur ,  faenteshuc  omnid  commodum 
dtteperdrc-H£cno&rd  e#,cj>$oW/s  inteUigctidctpru 
dcntid ,  qudfrugi  homimbus,  ct  deogrdtd  uitdm  uiuimus* 
Sdptcntid  yi  ucro  explicdrct  Apoftoluscuiufmodifit  h#cfdpi* 
CT  pru*  entidfdnttortm>cx  qud  cr  prudcnttd  uerdy  ut  dixiy  gtgni 
dentid*  turyfubiecit  •  VoftqudmexfinguldrtdigndtionefudCfic 
uoluihocyK<LT&THp\v<PoKi<i.p  fcuroi/,  exprimere  )  no* 
tdmfecit  nobis  drcdndm  uoluntdte  ful ,  quod  pcrinde  cft> 
dtq;ymyfterion  uoluntdtis  fut  -Arcdnd  ndmq$  h£c  uolun* 
tdsyfiuc  myftcriu  uoluntdtis  eius  e& ,  quod  itd  nos  in  Chri 
fto  <&  pcr  Chriftum ,  dnte  idild  mundifunddmentd  clegit 
dtq;  pr^deftinduit ,  utfilij  ipfieffemus ,  dlij  v  nouifacli 
perjfriritumfdnfium ,  oltm  per  omnid  bcdtifuturi ,  idq* 
nuUonoslroyfcdfolomeritofdnguinis  Chri&i-  ifthucqui 
perfyiritumfdnflum  doftm  pernoucrit ,  is  uere  Dcwn% 
cognofcit ,  tmit  ergdfe  bonitdtem  ccrto  dgnofatyncc  pQ 
&$  non  dmdrc  wwbfflpkflicfc  utpdtrem ,  cicfcfefe  dcdc 


M-  BVCERI    COMMENTARlVS-        ti 

Ye  totum,  aftutcfc  eiusftiritu,  adglortam  ipftus  attempe 
rarcfua  omrria ,  in  quofolida ,  tpfapicntia  ey  prudentt* 
fita  eft,qutbut  omnis  cum  pietasjwm  iuftitia,utt£Cfc  mo« 
dm.er  ammifirtitudojotaq;  uirtutis  confummaito,  con 
ttnetur-  Kette  igiturfcripfit  Paulws  hifcc  Deum ,  cpulctt 
tiamber,euolenti£fu£  ubertim  nobisimpcrtiutffe-Ztc* 
tum  multi  rcgcs  z?  Propheufucre ,  qui  haudquaquam 
tamapcrtczrclare,i8a>  utpojlpr^dicatwmregntm 
Chriflifanclmeuelatafuere^cgnoucrunt* 

Iterum  ergo  hic  docemur,  omnem  uirtutem  tyfalu* 
tcm  noftram,  bonitati  D  ei ,  er  Chrifit  merito ,  acceptum 
ferre,  ac  nihil  prorfus  huirn  no&ris  uiribus  trtbuere  •  T« 
autem  Dei  benefccntiam  deftinatam  nobis  priufquam 
bic  mundus  crcaretursnobis  eod)ihcri,meritoc^fanguinui 
Chrtjii  nos  perfrui>cum  perftiritwmfanfiwmfapientut, 
qua  diuinifitmwm  boc  redempticnk  vfalutis  noftr*  ar* 
canum  pernofcirnw,  &  prudentia,  qua  cmnm  uitam  no 
firam  ad  uoluntatem  Dci  comparamus,  donamur,  uber* 
timautcm  amplifiimam  hancfuam  beneuolentim  Dcum 
nobis  impertire,dum  omnifapientta  &■  prudcnttajdeft, 
confummatiorc  etfolidtore,quas  nullus  diuerfdc  dottrinai 
ucntws  qucat  cbnubiUre,nos  ornat  •  x^uando  ergo  diuin& 
Uter£ adhancuerc  fpientiam  eyprt',dentiam,quarum 
fundarwium  pdese$T,erudiant>dum  ubiq^  er  quiddeus 
ueht  cffe  ncbis,  ey  quid  efie  nos  Deo  debcamw,dcccnt  et 
moncnty  ChrMianorumfucrtt,  multcsin  iUti  cffe>iug\c£ 
UUsmediiaUcneuerfare^ 

Pofbremo 


INEPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

Vo&rc  mo  docemur  hic.cum  deusfolus  drcdndfudmfd 

f>ernosuoluntdt€m,qmb-  uultpdteficit}mhilfidctfdpien 

tia^utprudentwuer^humdnispojfcuirib'  parari  -fcd 

cmnid  h*c  dond  effc  bomtdtis  crgd  nos  dei ,   qui  nullam 

•Alidm.quamfdngumisfilijfuifdtiffdclionem  dgnofat-  Sic 

dhundcpdtet>quidetiuftiticeq;  cognitioncm,  pcccdtorum 

Contrd ft«  rcmifiione,€t noftrtredcmptione , dutdhqutdhorudltun 

berum  ar*  ^  ^  l  r0y  fa  beneuolehtid  et  fattffaclione  Chrifti  uet 

bttriu/m*    (pft  pctunt,uclpctendu  doccnt,  cos  ex  diametro  pugndrs 

cu  Eudngelio  Pdult-Ydccffantigiturcu  ueteribus,et  noui 

Uli  Uberidrbitri^et  ndturdlis  lummis^quod  dd  diuind  per 

cipiendd  pcrtingcre  quedt  fibrtcdtores>\n  hccfttne  conus 

t\iunt>quotquot  unqua  errores  pietdtis  faenti<e  dducrfati 

funt^uthberudrbitriumyturcsc^  w  cognofcendictdman 

dt  ueriy  hominib-  tribuercntJ)oc  eih ,  hommcs  dco  tqud- 

rcnt-ltdcertcludti,  Saraceni,  Fhilofophi,Pdpifta>  er 

tumc  A  nabdptijl<£  quiddm  docent  •  Cum  qui  unqudmft* 

nedocucrunt3cumdiuimsfcripturis,folibdnitdiiD  B  I 

tribudt  omnid,homtntb<ucro  nthil  nifipeccdtuetpnitiem^ 

Qjia  propofueratiam  olim  dum 
iuftum  huius  tempus* 

t)  ceffe  hic  uoculi  dliqud  uidetur,Erdfmus  dcfi  o  •&%<* 
(foro Vaulus  fcnpfifict,  quodpropofuerdtjcgtt3cqui= 
dem  cum  cxtftimem  Pdulurn  uoluiffc  htc  dicere,  deum  pro 
pofuiffc,ut  cumfecundum  di)fenfdtionemfudm,plemtu* 
do  temporis ,  id  eft  P  tushum  dc  praedcfinitum  dfe  ad  hoc 
tcmpus  aducmftfet ,  mftaurdrefummatim  omnia  per  Qhr* 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-    j* 

ftum.mdlolcgere:  QUdpropofuerat&c-fcilicetfinga 
hri  dignationefua,  inftaurdre  tandem  dc  uelut  in  unum 
rcdaclafummare ,  w  ddpcrfettwnem  cmnid  ddducerc* 
Si  quts  tdmen  h<ec  legere  ueht ,  tdnqudm  diffepdrdtdm  i 
prioribu4fentcntiam,quafiq;  ctp  ooutttoV  oo^z/j  pricris, 
Acfiinterieclum  cffet,yctf)>uel  f*  m hunc modum-Pro* 
pofucrdt  enim  in  ipfo ,  /5  haudquaquam  abjurde,meo  qui 
dem  iudicio,  ledionem  ordinauerit-  Vtcunqucdutem  hac 
habeant,  omninomihiuidetur,  iflwdo>oUtt<}>c&ot/cS= 
«fao3$5  id  cftjreupitulare  ,inftaurare,uelfummatim  per 
ficcrc,  cum  hoc^oi^iro  consrruidum,  qucdnimirum 
Vaulm  uolueritfignipcdreDeum  propofuiffeper  Chrt* 
duminftaurarefummdtim  omnia  •  Siccmmordouerbo* 
rum  Vduli  uidetur  exigcre-  Pro  iUo  aut  em  \p  oiuTcp  Eraf 
mutlegktvavTep,  eoq^ucrtit.infcipfo'  Cumautemin 
txcmpkribut  Grtcis  qut  quidem  nos habcmus ,  non lt* 
gamus  \fj  auTto  >  fed  cturS? ,  malui  uulgata  excmpkrU 
fequendo,rcddereperttium,nempeChriftum,  quodper* 
inde  eft.dtc^  in  ulo,uelin  eo,ut  Hieronynw  legtt  -Aduer 
bum  igitur  lcgitur  i  Grtcohtc  fecliuncuhu  ddhuncmos 
dum-Vrcpofucrdt  in  1U0 ,  in  diftenfationem  plenitudwis 
temporumjccaptfukreomnta  in  Chri&o,®- qut  in  ct* 
fo,er qu<e in tcrra in ulo .  Quibm uerbk cum non dubi* 
tcm  Vaulum  uo\uifiedicerc:Vropofuiffc~Dcwm,utique  ex 
fingularid.gnatwnefud,  ideft,  KotT*TK/j*uJW«p 
icvTOvM  dum  tuxta  dij}>enfdtionemjuam3  plemtudo  tem 
f>orum>hcc  cftiprtfdcfintfuddhoctempto  aduemjfct,cun 

fiaper 


m  epistolam  ad  ephesios 

Hd  per  Chrtfiwm,  uelut  infummdm  umm  rcddcld  perfirt 
rct ,  er  qucefunt  in  cdo  ey  qu£  w  terrd ,  reddidi  e& ,  ut 
hucfcnfu/m  ucldltqudtenus  cxprimercnt  •  Expendct  Gre 
Cd  diUgcnslettor,phrdftmq;  Pdultprobe  pcrpenddt,  er 
fcopumtotiushuiusordtionis ,  dmcntis  conftdcrdtiont 
non  dmittdt ,  er  mirabor  ft  non  dgnoucritjtos  hdud  lon= 
ge,ucrfionenoflrd,d  fcopo  ueniffe* 

Trtddutemhic  docemur ,  primum  ,quodfingutisfiri 

dpiculis  Vdulus  incukdt,omnidfdlutis  noflr<e  beneuolen* 

ti£  Dci  efic,qui  ultro  propofuttyd  neminc  prouocdtut,  er 

filiumfuum  unigcmtum  dondrc,  cypcr  cum  omnid  con* 

fummdrc  •  Alterum  quod  tdm  cnelcfiid ,  qukm  terrcnd  o  - 

mnidy  qut  nondum  reftituto  homine  diffierfdfunt ,  er  or 

dineperfiftionecfcfudcdrentiper  Chriftum  re&ttuendd, 

inftduundd,  perftcienddq;  funt,  cocfc  wAngclos  d  Do= 

minonoftro  ordinis  er  fvltcitdtis  fuz  confummdtwnetn 

cxpcftdre  •  Etcnim  nonfolum  uifibiUs  i&d  crCdturd  con* 

gemtfcit ,  fimulcfc  nobifcum  pdrturit ,  fcd  A  ngeli^qui  o- 

mnesfunt  ddminiftrdtorij  frintus ,  emitti  inminiflertu 

foliti  propter  eos  qui  hoeredcs  eruntfdlutis  •  Heb  •  t  •  quem 

ddmodumgdudentfuperuno  pcccdtorercfipifccntc,  ttd 

condolentindubic  peccdto  ddhucprcfiis ,  qudlesfuntin 

hocfeculo  elccli  omncs ,  dtq;  congemtfccntesnobis  cxpe* 

cldntjdq^  nonfine  folicitudtne,ut  rcdcmptio  humdnige- 

ncrticompledtur,  pakmq-fidntftlij  Dei* 

D  c  ordimbus  condittone,  er  confummutd  idm  hcdtitU 
iincf^iritmmcaleAim^multdThcologifecuUfupcri^ 

oris 


**•  BVCERI  COMMENTARIVS-     %% 

tris ddferuerut,  qutcequc  inccgnitdipfis}dt<fc  nutlisfcri 
pturdrumfuffultd  oracuUsfuere  •  Scrtpturdubicuncfc  to± 
rum  mcminit^ut  mimftrorum  Dci,  ddfxlutem  hominwm) 
deputdtortm  mcminit,qudteplene  bedti  iHi  cffc  nequeuti 
nobisfuis  ciuibus ,  quorumfdute  pntcxpud  opcrd  procu 
rdnt,cumpeccdtoddkuc  &  mortednxteluftdntibto  *  DC 
indc  Vdulus  nomindtim  fxnftos  ddfcrit  iudiccsfircdngc* 
toru  i-  Cor-  <r-  er  inhdcEpiftoUcdp-y  fcft^-ddfxrmdt 
tnuUifhridm  fdpientidm  Dcinotdmfieri  principdtibus  et 
poteftdtibu*  ctlejlibui  pcr  tcclefidm  •  St  ergo  difcunt  tUi 
adhuc,  er  iri  cognitioncbonitdtisDei  >  qudm  nouis  cotti- 
dic  mirdcults  in  Zcclefidm  uident  proftrri,  prOmouent  ,fi 
adhtcnosin  Chri&o  &  propter  Chriftumolimiudiccs* 
trprincipesfuos  fufyefturi  funt,facilcuidereeft7d  Chri 
fto  cos  ddhuc  pcrficicndos  cffe* 

Vo&remoam  Vominus  nofterlcfus  Chriftuscotlocd 
tusfit  fuper  omnem  prmcipdtum  er  potcftdtem  in  c<ele* 
ftibui&c-uthoccdpiteinjrdfctt-^Apoftolusteftdtur, 
ftt  pr<etercdptimogcnitusuniuerftecrcdtur<e,  quodpcr 
HUwm  crcdtdfintomnidiCt  qu<e  in  c<elisfunt9  er  qu<e  in  tet 
tdyUifibilid  er  inuifibilid ,  fiue  throni,fiue  domindtioncs 
erc  •  Co/o/?.  i-  hdu dqudcjudm poteritin  obfcuro  effc,db 
bocprimogcnito  effe  expcftdndwm,utddfeomniwmcd* 
put&prmcipcm ,  uclut  tecoUigdt,fuofy  locoreftitudt, 
nonfblum  homines,fcd  er  A  ngclos  •  QUi  utique  kbcrdn 
teddhuccdpitcjn  chdrifiimis  membrisfuis,cxhominibut 
ikftiSj  ncnpoffAntefttconfummdtdftlicitdtcbedtt,fcd 

E  folicitg 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 
folcitc  expeftant  penitiu  perfici,  quodfiet  cwm  reftaurd* 
tdfuertnt  commembrd  tUorwmer  conciucs,  eleclidd  ut* 
tam  homines  •  Tum  uero  er  ipfd  crcdturd  tftd  cxtcrnd  4 
corruptionecuinunc ,  nondwm  nobisplcnereftitutis  >  oh 
noxk  cft  y  kberabiturjnferuiturafilijs  dci,iam  bcatts,Gr 
i  malis  omnibmltberis  Kom  s  •  Satana  tamen,  er  repro 
bis,  tn  geenna  poenas  imptetatis  fu£  uscfc  daturis* 

Anabaptift*  quidam  cx  his  Vault  uerbis,  qu£  er  Co± 

loft-x •  Apoftolusfcripfit,  coUigunt  Satanam  &-  repro* 

T>ogmd     ffos  quo<$  tandemfaluari-Vrgent  enim  quod  Pauluifcrh 

Anabapt*  fat ,  omnia  er  qua*  in  caelis  er  qu<t  in  terra  •  Sedperpen* 

omncs  fat  dendum  illts  erat,  quod  Apoftolus  hic  er  dd  CoUofi-  tdn* 

Uddosefic*  twmdeeleclisdd  uitam  aeternam  loquitur,  quibuspofiit 

contingcrCyUt  cxpurgatio  ab  omnipeccato,ita  &  uera  co 

gnttio  Dei,  qu£  uita  <etcrna  e#  ,mw  dwm  pcccatwm  infei 

Yitwmfanttwm,quopeccantDiabolus  er  angeli  cius,cun 

fiiq;  rcprobi,  necfc  hic  nctfc  infuturo  remtttitur,  non  potc 

runt  hi  ad  hanc  rcnouationcm  er  confwmmationem  per= 

ucnirc,cwm  tamen  reliqua  ifta  cxterna  creatura ,  uanitati 

fubtecla,  nonuolens,ficutperdito  hominccorruptioniet 

ipfa  obnoxiafkfla  eft  ,  ita  reRituto  co  rurfus  Hbcradafit- 

"  Optarim  equidemdarthicnobts  ChriRopenitusnos 

dedcrCy  er  ad  regnt  Dei  h&rcditatem  ipfe  nos  in  rcgcnc* 

rationcaduocabit ,  wfiis  conteptortbus  fuis  faccffercin 

ignemdUcrnum,  paratum  Diabolo  er  angclis  eius  •  Non 

dum,  quam  clcclis  nobis  Dcus  bonitatem  er  cottidic  exhi 

bet,& 


M-  fcVCEIU    COMMENTARIV^     U 

iel^rinfuturum  poUicetur ,  fdtis  quifqudmdgnoutt* 
C7*  fcilicet  de  bomtute  exhibcndd  olim  Diabolo  crrc* 
probis,foliatos  effc  dcccbittQuibus  igitur  libet  curiofis, 
tvxgis  qua  pijs  cffe,h£c  rcltnquamus ,  cum  Apofiolis  er 
ommbus  fxcris  fcriptonbut,  perpenfuri  er  prtdicdturi* 
qudm  nobis  bcnejicentixm  optimus  er  indulgentifitmut 
pxter  v  impertit ,  dtqueporroimperturumfepromit* 
tit-  inhocnamquc  ffintumexD  E  Qdccepimusin* 
quitPxulus  i'Corinth'Z'  utfcidmusquzdondtdfintno* 
bisxC  H  R  I  S  T  O ,  nonquteSdtxntejrrepro* 
bis  •  Hxec  O"  loqutfe  Apoftolus  ibidem  teftdtur,eddemh 
qudmur  v-'nos.  Bt  infrx  ccrte  Sccli-  s  •  non  dlidm  Ephe* 
fijs  ftpientidm  er  reucktionem  dD  E  O  prccdtur* 
quam  qux  ipfum  cognofcxm,  er  iUuminxti  oculos  men* 
tisfcixnt,quid  ex  uocdtione  fud  cisfyerdndumfit,eyqudt 
cpulcntid  glorije  hjercditdtis,qudm  donduitfdndis  &-  c£ 
terd  •  Ex  his  fiquidem  confidcrdtis  reclique  cognitk^ 
amorinnobisD  E  I,  fiL&iditimque  omniumqu£Deo 
dduerfxntur ,  cum  alitur,  tum  augctur,cum  lUd  de  Sdtdna 
gr  rcprobis  dij^utdtio,  mhtl  mfiindnifluxxcfc  cogitntio* 
ne  d  propriedd  ncs  pertinentibus,differdt- 

-  Vorrb  inftiurdtiQi&xfccapituhtiodtquefummdtiOi 
Cmmum  ijtut  tn  aelisfunt  er  in  tcrrd,hoc  esl.omnmm  ele 
clorum  xd  bcatdm  uxtxmffvntuum,dc  rcrum,  qutftlici* 
(dtthorum  dcbct  infcruirc,  in  eo  hiccjeptd  cft  pcr  Donri* 
mmtduflyiritufovrprzdicationeEudngelijtfdiosdc^ 

E        *  <pi| 


1N  EPIST-  AD  EPHESIOS- 

quierdntdifrerfi,coepitcongregdrcinunum,cduffdcu* 
iwi  cr  moriipfum  oportuit,  \ohdn-  u-pcrficld  dutcm  crit 
qudndotrdditoregno  ChriftiDcoo-pdtriyDeusfucrit 
t<tm  omnk  in  ommbus  •  Cumfcilicet  omnc  cieclum  pcccd- 
tum,  cr  pote&dSdduerfdrid ,  cum  quibus  nunc  Chriftut, 
citrd  inducids  beUum  gcnt ,  dcuicld  profligdtdcfc  pemtus 
fuerinty  plenequeineleclis  imdgodcircftitutd-  Qu<e 
tumptnclorum  repdrdtiofecum  trdhet  er  c<elorumter= 
rtcfc  innoudtioncm,ucre<fc  tunc  crunt  cdi  noui&r  terrd 
noud ,  cuftdbit  l  erufchdkim  iUd  fupernd  tripudkns,  po* 
pulutcfc  eius  perpetuo  gdudcns,  I  efchd-at  • 

Tertio  hicdmmdduertendum  e&quodfcribit  Apofta 

Omnid  fu  /w,  propofuiffeDeu  in  difjjenfdtioncmplenitudinis  tem- 

um  tepus  poru,hoc  cft,  mxtd  difjpenfdtionem  copleto  tcmpore,  in- 

hdbent*     [fourdre  omnidfummdtim  per  Chriftu  •  Stdtuit  cni  omni 

hus  rcbusDeus^Kcu^o^  >id  cft,non  tdm  tcmpord,qudm 

oportund  tcmpord  ,qu<e  ccrto  cr  infdllibili  ordine  difrcn 

fdtyut  ncq;  dnteuerti3neq;  pr<eteriri  quednt-Sic  er  dd  Ga 

Utds 4-fcnbit :  At ubi ucnitplcmtudo tcmporis , emifit 

"Dcusfilium  fuum}hoc  efi ,  dum  completumfuit tempusy 

Utiq;  quod  pdtcr  dd  hocpr<€dcfimcrdt* 

Hocfipcrfudfum  omnibm  cffct,primwm  pontifickru 
ceremonkrumftudiofi,hocfuum  drgumentum-  Quificri 
poffetyUt  tot  optimis  pdtribus  dbfconditd  ucritds,  nunc  de 
tnumreucldrcturimiffumficercnti&dgnofccntcsomm 
hm  reb>  Deucertd  tepor4pr<jefixiffe,qu<t  et  cuiufmodi  cfi 
fent,$u<e  Chriftinomine  offcrutur,potius  expedcrct  •  Cu 

uti$ 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-      1? 

■  ■  utify  non  minus  modo  rcuekre  D  eus  pofiit,  qu£  diu  teftct 

■  fuerunt,  quam  initio  Ecclefi#  Chriftifecit,  quummyftc 
riumChriftifui ,  quod  alijs  fieculisbomtnesc<ekuerat, 
[anftis  Apoftolis  er  Prophetisrctcxu  >  de  quo  infira  cdp- 
tcrtiofefti-i- 

Beinde  maior  ejfet  dtq;  offxwfior  er  dpud  eosquift 
bi  Chrijhm  uidentur  dgnofcere,  dileftio ,  qud  crgd  et  in- 
firmosfide ,  er  ChriRi  ddhuc  in  totum  igndrosy  mitiores 
dtque  tolerdntioresfcfe  exhiberent,  dgnofcentcs  quodft* 
cut  pdtris  folius  eft,zrut  infitosfilio  palmites  putet,  fru 
fiumcfcftrrejncidt,  er  ut  filio  quos  pridem  elegit>dduocd 
tos  inferdt,fic  utrumq^frfturumfuo  tempore ,  cuius  mo* 
mentd  cum  a  nobis  iureignorcntur,no$brum  cffe^ut  <equi 
orednimo  cxpeftemut  ,dum  pater  er  nos  er  alios  perfi-  mo  f* 
ctat-Certcldtroni^ultimumuittetcmpusJnquoregno mcre  *1 
Vei  ddduccretur^prefixumfuerdt,  cum tdmen dnte w=  cicn(lm* 
ft&  mundifundamentd  dd  id  cleftusfuiffet  •  Cuift  quis  ini 
quiorfuiffct ,  ctkmnum  Idtrocinijsincumbenti ,  elefto 
nihdominusfilio  Detjniquior  extitijjet  -itdfifcirentmul 
tiy  quosfepefaftidircnt ,  ac  etid  iniurid  dfficerent  ,nempe 
filios  zrhoercdes  Dci ,  omniillosofficiorumgeneremd 
ientdemereri  •  Ncminem  igiturtemcredbijcidmu$,nifi 
qucmddmortem  tyinffnritum  fdnftum  peccdre  cogno 
uerimus,  fuftincdmutpotiusofficiofiinomncs ,  dum 
pdterfiliosfuos ,  zr frdtrcs nojlros >  eradCHRU 
S  T  V  M  fuumpsrtrahdt ,  quiddbucHregnoeiusdlicni 

E      3        [unt, 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

funt,-*?  perfccidtquos  tim  dd  eum  pcrtraxit  •  Nos  do* 
ccre  moncrc  er  precdripoffumus ,  hktncumbamuidi* 
Ugenter,  reliqudcur<e pdtris rchnqucndafunt 3  & no- 
bis  intcrim  excrccndd  er  inmdlos  ddeftio ,  utpdtrem 
noftrum  rcferdmusjmuflis  ey  ingrdtvsfolemfuum  plu* 
utimxfc  donantcm  •  Dcmqucfidnimus  noftcr ,mcmorid 
fempertcncrety  D  E  V  M  cmnidpcrccrtumtcmpo* 
rum  decurfum  ddmimftrdrc,  ey  crucis  tolcrdntwres  effc 
wm  5  pcrpendentes  ultrd  iuRum  tempus  pdtre  noftrum, 
no$%ri  redcmptionemhdudqudqudm  dikturum' 

Nc  uero  hoc  pr<etcred  ,forfm  inteUigi  h<ecfcfti-  erftc 
poffetypropofuerdt  rccdpitukrc  ihoccft,  fummdtim  w= 
&durdreomnidddunureuocdtd,perCH  R I  ST  VM, 
in  difyenfdtionem  ,id  efl ,  d d  hoc ,  utpr<edicdndo0itihuc 
tnyftcrium ,  uelut  pecuhdrcs  diuiti<efdnftorum ,  cibmc^ 
uit<e,  difacnfdretur,  idc^  in  plcnitudine  temporum ,  hoc 
tft  ,imp\etvstim  oportunis ,  ncmpc pridem  dd  id  diuini- 
tws  ordindtis  tcmponbus  •  Certe  infrk  cdpite  quintofefti* 
uncutd  primd  Apoftohtt  memordt ,  th/j  o/koi/o<u/'<x/j>  id 
€&,difrenfdtionemgr<iti<e,fiucbcncuolenticeD  E  ifi 
bi  ddtam  efie,per  qudm  diftenfdtionem3munws  Eudngeli 
ZdndiutifyinteUexit- 

Per  quem  &  in  fortemfan&orimn 

Kepctit  alijsucrbis ,  qu<e  er  in  prionbusfeftiunculfs 
mmorduityuolctupemtiusdnums  tphefiorwmy  dc  ornni 

umqid 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-      j* 

vm quih<edcgcrint  Chrifttdnorum.,  infigerc,  undciufti 
tix  o-fitlut  cxpcftdnddfit,a"  quo  pdfto  4  nobis  pcrctpi* 
atur  •  Per  Chnftum  iam  dixerdt ,  D eum  uoiuiftc  omnvx 
perficerejn  unwm  rcuocatd ,  quo  ergo  dmpiiorcm  dgendi 
bomtdti  cius  grdtids,matcridm,0'  fibi  er  tUis  effepropo 
fttdm  oftcnderet ,  fubiecit  idm  infe  er  illis  opus  iftuc  w- 
ftdurdndi  cr  perficiendi omnid,  pcr  Cbriftum  cceptum 
cfic-Scardiws  ApoRolos  priorclotoponito-T5?o)(\* 
TriKOTdiq ,  ideft,quiprioresfyerduertnt,  uocdt,utdoce* 
retnulliprorfmdlidrdtionc ,  quaperftcmin  Chriftum* 
fdlutempoffecontingere-HoccsT;  quod  ditfy  w  WXhjc* 
QHfxtp ,  td  eft,in  quo  uelper  qucmjfortiti  fumus ,  id  esl,m 
htereditdte,  qu<e  Q^fortedmidifoict^forsdiatur^affumpti 
fumus.hoc  dutem  idcm  eft3dtqucinfortefdnftoruddiefti 
W  ddfcitifumwi-Ex  unmerfitdte  enim  mortdlium,  quof* 
ddm  D  eus,ueiutpdrtcm  et  htrcdudtem ,  dc  poffefttonem 
pccutidremftbideiegit,quorum  typwm  geftit,  quo  ddgcn 
tcs  orbis  rciiquds ,  populus  lifrdcliticus,  cp-  quo  dd  huncy 
tribus  Lcui  •  Siquidcm  popuiolifrdeliticoficdixiffeMo 
fchchlegimus,quinti  Mofchch  feptimo:  Populusfdnftus 
esDominoDcotuo  ,tecicgit  DominusD  E  V  Stuutut 
fxsci  populus  pecuiidris ,  pr<c  ommbus  popuiis  terr<t, 
idem  et  14-  in  codemlibroiegimus-DeLeuitis  quartifAo 
fchehdccimofexto  er  dlijs  locis-  Um  ex  P  rophetis  atquc 
Apoftoiorum  doftrindfdtvs  iiquet ,  cos  demum  uereftn* 
ilosD O-MIN-0  CT*  de populoeiusefie^qui adidfue* 

£       4         rini 


JN  EPJSTOLAM  AV  EPHESIOS 

crintelefiidmnituttdquocunquegenusfccundumcdr* 
nem  ducant  •  Hi«c  w  omnes  Chrijhdnosquddrdt ,  cjwod 
VetrusfecundocdpiteinprioreEpiftoldfudfcripfit :  Vqs 
dutcm gcnus eleclum  er  c<eterd>  id ergo0  exlibcrd  D  E I 
eledionc  omnidfduUs  prouenire,  ut  iterum  dtque  iterum 
rcpetens  mdgis  inculcdret  a  Apoftolus  O"  hicfubijctt: 
Prtordindti  iuxtd  propofitwm  eius ,  qui  omnid  in  nobis 
tfficitfTdmdiligcnter  cduttne  dliquidnobis  drro%emus* 
Vnde  qr  hoc dddit :  Et  iuxtd  bencuolum  drbitrium,fiue 
confilium  eius ,  id  enim  fignifcdt ,  jcovra  Tf!fJ  g>>faip 
Tpjyf  OtXw^aoLTO^  outoJ* 

VidequodinterfdndosD  E  I,  qtufuntcifors,0' 

,  pccultdrispoffcfiio,  inquibusin€xhduftdsbonitdtisfu<e 
cpes prtcipue oftentdt,  locus nobis contigit ,D  E  I?»e- 
neficiucft,  quutapropofuit,  dtq;  idnq  dliundeddduclus, 

,  qudexcofilioctdrbitrio  uolutdtisfuce-  Udbonitdtieiusli 
buit,ex  qudfold  motu^nos  cu  ipfi  oportunu  eft,dttrdxit, 
<CT  effecit^ut  libcdt  uicifiim  dlijs  rcbus  ommbus  udledice* 
fe,cr  fuo regno  nomen ddre-  Efficitfiquidem in  nobis 
omnidjdq;  dd  hoc,  ut  relucente  in  nobis  tdm  dmpliterfuii 
bonitdtetp-rddidnteluceiuftitiae  fytdnosperfudit ,  ui* 
ientcs  homines  bond  operd  noRrdjpfum  dui  hore  omni* 
um  glorificent-  Quippereftrre  dcccptd  dli  omntd  opor  - 
tetjquocuncldproficifcuntur'  idcmwfuprd  yfeft-to 
tidem  uerbisfcripfit3ddeocupiebdtnosdgnofccrc,  dddei 
$oridm>omnk  noftrd  refcrenda  effe3uidcfuprdplurd' 

Vorrg 


M>  BVCERI  C0MMENTARIV5;     %7 

FoYroJpescfidutidinChriftumcollocdtd,  eddemn 
cft,qit(Lnos.d*  eleftioncmfentimus,  v  bonitdtis  eius  crg4 
nosguftumdiquempercipimus  •  Hdcenimccrtifumus, 
.  nos  olim  omnibus  mdhs  hberdndos>  er  bonis  umuerfis  cu 
muldndos-Hdcfidutid  uiuunthic  iuftt,qu<e  in  nobisfimul 
dtcfc  perftintumfimttum,  ipfumfdludtorcm  noftru  cfife, 
pcrfuafifumus,gignitur*Vnde  Vdulusfubiungit,  in  quc 
O"  ueftrdm  cdlocaftis,  poftqudmftrmonem  ueru,  Eudn 
gehonfdlutis  ueftr<e,dudiuiftis  •  vtiq;  non  duribus  cdrnis 
tantum,fed  cr  mcntisitiuftrdtaftintu  D«-  Vndedgw- 
fcentes  uerum  Eudngelijfermoncm ,  non  potuerunt  non 
cmneminDominumfycmcotiocdre ,  quemEudngehon 
faludtorcmfuorum  tdm  mdgnifice,  nec  minut  certo  fr<t* 
dicdt? 

Binc uideds,qudm mdloftiritu dgdntur ,  quipubUcu  /  Quipubli 
cxtcrntprtdicdtionis  Eudngelij  ufumcupwntfubmo=[cwmjierbi_ 
tum-Ephefijedduditd^crcdidcruntinChriftum,  itdfere{ufum  uo= 
dd  itiwm  perducutur  clettiuniucrfi,  qudmhbet  incremen  MJ^buer 
tum omneftiritus Dcifit-Qui igitur rettefentiunt, pr<e  ttrc,mdlo 
dicdtoresEudngelij^coopcrdriosDciconfitentur ,  non  Jfj^ 
quidcm.quifuisuerbis  ,  ceuuchiculoft>iritum  duditon-  dgunt* 
bu4ddfcrdnt,quodquiddmfibifingunt ,  fedquostdmen  * 
Deut,  quodrftiorintereleftosdmicttiaconftdrct,  fuam 
uoluitoperdm  fimulddhibere ,  finefuofrtrituinefficd* 
cem  itidm  quidem,dttdmcn  dum  ipfiitd  uifum  e§l,w  dd 
alcnddm  fdnftoruminterdileftioncmfacit,  ncqudqudm 
fuperudcdnedm>dutcontemnenddm> 

E    $        No^ 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

JSotd  uero  Budngelton  dicitfalutis  ue&r*  •  Nuntdn* 

yid     nuncutto  cfl  redempttonis  pcr  Chrtftu  partje  •  Hoc  Cbri 

ChrijlM    flus  tpftproedicduit,  wfuts  pr&diurc  manddutt ,  er  qui 

CrApo-    dcm  omni crcdturx,  quare  Chrijlo dduerfxn  neccffe ejl, 

&oh  pr.t-  grfalutcm  hominum  qudntum  impfts  cft,rcmordrt ,  qui 

cipue  pr<e  contcnduntitludnon  ommbus  dnnuncidndum ,  fcdqut- 

dictrunt'    bufddm legem  potius  prjedicdnddm,cuius  prtdtcdttonem 

nufquam  tdmen  Cbriftus  commiftt  •  Vt  enim  grdttd  no* 

bis  p  cum  repdrdtd  c#,  itd  hdnc  potifiimuuoluit  infuo  no 

minetnuulgdri  •  Kcfipifccntidm  quidcm  er  uit<e  innoud- 

tionem,  er  ipfc  dudttoribusfuis  commendduit ,  ey  com* 

mcnddrc  ilkm  dlijs  Apoflolosfuos  tufiit ,  uerum  qut  ne- 

mimnifipcripfiusfyiritum>eocfe  o-credcntiipfi,  pofiit 

contingerc-  Quod  docere,  eft  pcenitentidm ,  hoc  eft,mt<e 

immutdtioncm  tn  nomine  etus  pr&dkdre  ydcquo  monuit 

Z,uc£ult-  Lcgemucroprxdicdreeft ,  prtccptdutMo* 

fchchfecit  trddcre ,  hoc  facitojfthuc  uttatolftis  ut  ddfoli 

ddmpietdtcm  mhtlproficitur ,  dd  hypqcyiftn  ucro  pluri* 

mum.fic.Chriliuj  er  Apoftoli  nuUa  trddiderunt,  fcmper 

dutcm  Dei  bonttdtcm  fummoperc  commcnddrunt,  er  dd 

.  pdcndum  Hli hortdtifjmt ,  eo  quod b<ec dnimis  uerc perm 

fudfdyeosprorfus  immutet,  errefirrefc  cfficidt ,  utnc* 

^fdtnonconfcqui ,  eyuit<e  modut  dcccntifiimus  ,~& 

amor  proximorumofftcioftfimui* 

Ndtnubi chriftus  er  ApoftoTubkntur  pr&ccptx 
trddtdtffe,fiucrbd  eorum  rccle  intuedris,  uidebis  eos  nc- 
quiQjMM  noM  pr&veptd  7fed  ueUntc  traditorum  ex* 

plica* 


M-  BVCERI  COMMEOTAJUVS-      58 

plicationes  ,  qualescratio  illaChrifti  wmcnte  habkd 
fotjnct,  dut  ccrtc  monitioncs^quibu^fdnfti,  ew  qucdjbi 
ritudoftiidmprobetcnent ,  accupiuntctiampcrficcrc, 
mdmoneantur,ne  ahb  affcftibws  carnisaftijn  cfficio  cef* 
fcntpropofuijfe-  Etenim  cum  tota  lcx>  in  hoc  uno  ucrbo, 
diliges  proximum  tuutn  ficut  tc  ipfum  impkatur  -  Gals> 
dtq^ideo  ommfkria  pietatis  er  iuftitw  confummatiom 
codemcontincatur ,  quttandemprtccpia Chnstus ey 
Apoftoh  ddrc  potuiffcntt  Uoc  igitur  cgcrunt  docendo,  ut 
elefti  cxutifcipfisydiligereproximos  poficnt7tivm  diligcn 
tcrinomnibus^quiiedikcliopofceret ,  animdducrtcrcnt* 
Vtrunq^exfoldjide  prouemt,quod  nec  abnegarcfemet 
ipfum,nec  dmpkfti  proximum  quifqudm  pofitt ,  nifi  qui 
certmfit,fibiipfidntea  cffe  dbundeproft>cftum,  cuius  ij 
demum  certi  redduntur3qui  pcr  Chriftum  Dcumpdtrcm 
fuu/mcffeagnouerint- 

Hoc  docct  Eudngclion  grdti£,quarein  eopr£dicadoy 
Chriftus  er  Apoftoli  totifuerunt ,  ddieftis  (imulfuts  lo= 
cis,quibusdcofficijsddeftionisinonuerunt  •  Hancenim 
uita  magi&ram  effe  oportet ,  er  extcrnd  omnid  attempc 
rdrejindemdnddtum  er  prtccptumfuum  dc  nouu.Vo^ 
minus hoc  effe uoluit ,  ut  ddigeremus  nos mutuo  •  Qxo4 
ipftvm  hcetubiq;  er  Lcx  er  Vrophcu  uel  folum  requi- 
runt,dum  nouum  tdmcn  er  propnum  a  Chrifto  mdnda- 
tum,uit£cy  iniftituturn,difapuli  eius  expeftarent ,  reftc 
ittis  rejjwnditjjoc  ipfum  iUud  nouwn,wfumipr£ccptu 


r  uumO' 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

effc,ut  mutud  interfe  chdritdte  effent  •  Ndtn  prseter  hdnc 

nibilDeuscxtgu,w  edhominem  Deitotumperficit,  px 

p       .  «-   triqtfimilem reddit,eft  demcfc  uitd hominis noui-  , 

j,ij.  .  Vrtceptumfimul uetm efi & nouwm , uctm quid db 

imtioinommbuspr£cepti$fui$Dembdncprccctpuere= 

qutfiuit,  nouum,quidpcr  Chnftumprimum,dboUtisft)i 

ritufuoudrijsiUisdcrcbmexternisprjeceptis ,  ueru^r 

efftcdx  in  pluribus  reddttum  efl-  Certefi  h£c  defit,  pr<ecc 

ptis  qudmlibet  bonis  O'  fdnftishypocritdm  ejftcks ,  bo= 

num  uirum  non  efftcies ,  ddeffe  dutem  ilk  hdudqudqudm 

potejl,  non  credenti,ut  credcntinon  pote§l  decffcproin* 

de  in  primis  ed  pr<edicdnddfunt,  qutbm  in  D  cwnfides  gi 

gndtur,qudefunt,qutbm  Deiergd  nos,in  Cbrifloexhtbi- 

td  commenddtur  bonilds  •  Sic  uides  Chnflum,infcrmone 

cumNicodemo,cum  $dmdntide,ddludd*o$ ,  dd  qu<eren* 

tesfe  ut  regemf&ccrent,  tum  er  in  pr<ecUrd  iUd  ordtione 

<td  dtfcipulos  in  nomfi.cdwd ,  in  primis  dd  credendumfu 

bi,inde  dd  dtleflionem  prouocdffe ,  mtfiis  pr<eccptis  u\t& 

dlijsquibufuis  .  Stc  o>  Apofiolos  uidcmm  ut  Chrijlire* 

demptionem  commenddret  in  primi$fiuduiRe,tdm  in  con 

eionibm^qudm^BpiflolisJicet  in  his ,  ut  qudsfcripferunt 

<td  eos,  qui  uerttdtiidm  dcceffirdnt,  deofficijs  ddeclionis 

,  Q&f     monitionesfemper  ddiecerint' 

C  njud-=       Ydcef^dnt igitur  noui tUi  lib>  drbitrij  dffcrtores ,  qui 

nk  potiji-  hotninesprceceptis  mftosreddituros  fepoUtccntur ,  & 

inqtu*       qujeruntur  nos  plmfttis  Eudngeltj,minm  ucro  lcgis  pr& 

wn<k*     dicdre,  quiiubentdmmdduertere ,  cuiconfcicnttircpu* 

gnet, 


&!•  BVCERI  COMMENTARIVS-      J* 

gnet,quidimpcret,ut  iUudfugiant>  hccfequantur,  rcue* 
buntq;  nobis  illam  Anslotclicorum  Theologoruy  &wtk 
^nCnp  •  Veranamq$  repugnantia  mali ,  er  unpuifio 
adbonum.cpus  eftftintusfihorum  DeiGah-Ctterum 
cmnishumamccrdis  ccgitatio  i  puero  mala  efti>  Mo= 
fchch  2 •  Ecq-  in  certam pcrmtiem  dctrudut  ifti,  dm pro         „  _ 
prijccrdis  cogitaticnes  fcquiiubent, multumq^aberrat,        t  f, 
quodommbushomimbuSyUerammalirepugnantiamyim  r  , 
pulftonemq-adbonuincffeputant'  Quibusenimfemen  *X  * 
Deiabcft,  quodfohs  eleclis  adeft  ,  ijdicunt  incordefuo 
non  eslDeus,  propcndetq;  omnis  ecru  cogitatio  cr  fen* 
fus  tantum  ad  malum  i  >  Ucfcheh  c?  • 

Nospotius  audiamus  Dominumyqui  s  •  Mofceh  <r(? 
n>mandauit>  utqweipfepr&ccpitincorde ,  er  dmmo 
continuo  uerfemus,  er  «£/<£  nofc/$  o  to  reddamus ,  «e 
qw/deorwfwexc/c&rt  •  Jnhabitetinnobis  ,quodPaulu* 
CoUofi-hortatus  esjfermo  Chriftiopulentc,  cumommfa 
pientia,ut  docearrm  er  moncamus  nos  inuicem  ■  S/c  er 
<|K/d  Dominusfuoftiritu  cordtbus  noftris  loquatur,  ex- 
audiemus,probedi[cernente$  motu  fyiritus  S-  ab  affedu 
carni$,w  utfilij  Dci,fyiritu  Dciagi  nosfcntiemus ,  pr6 
cul  ab  ea  arrcgantia  ,  ut  ipfiagere  nos  mctipfos  pr&fume 
remusTides  exaudituuerbi  Dei  prouenit ,  nonquidem 
cxtcrnofolo,ateo,  quicumcxtcrno  fcripiur*  ucrbone 
pilwm  ktum  difcrepet,  ex  eodem  er  alitur  atfy  augctur, 
tiemoignur adducifepatiatur  3utfcripturafcftidiat,eru 
dUnanq;adfaluU7hcminem%DeiPpictatcabfoluitz>Ti 

moth-y 


<     IIT  EPISTOXAM  AD  EPHESIOS. 

nioth^Vndc?aulus}quodEphefijaudtcrant,  Euangeti 
!  enfalulis  coru  uocat, & tcftatur  co audito,  illos in  Chn^ 
&umft>cmcoUocafie ,  atq;  ita  uit£  £tcrn£  fikttos  fuiffc 
partictpes -Nthtl ucro mcmimt ,  dc tUa  interna  uocc Dci, 
impulfuq;  proprij  dmmi,figmentofdne  nocenttfitmo' 

Cuiutfidemhabuiftis3obfignati 
quoqueeftis* 

*e  '7*  ldemfairitut,quocorddperfuadcntur,utEuangclia 

<?$%<x.yH  jidcmhabeati<f<ppoiyt<f  iUdcftyquaelccliobfignantur, 

dcttQrii*    Uj-  ^ ipfifefiUos  Dci  cffc  fciani ,  er  agnofcantur  tales 

quoq;  ah  alijs  •  Rcddit  cmmfeiritibut  eorumjc&imoni- 

timmdubitatum,  quodfihj  er  htredes  D  ci  fint  •  Rom  •  8 . 

tim  ita  ad  tmagincm  Dei  rcfbrmat  cos,  ut  afruclibus  p,  = 

cile  ey  alij  utdcant,plantulasfanclas  DeiiUos  efie,uafaq; 

Arrabo     grati£  etut  ad  £ternam  gloriam  de&tnatd  •  Hinc  er  arra 

\)£redi-     boh<eredttatisnoftr£lncft>iritusdicitur  •  Nameoccrti 

tdtlS'        fumus^promiffam  nos ,  uit£  bcat£  h^rcditatcm  dditu- 

ros  •  Neqtemmdubitarcpofiuntiquihocfrirituprtditi 

funt,fe  Dco  charos,  ey  ad  imaginemfilij  ciusjandem  uif 

ttttc  tpfius  refurmandos  •  Uoc  Apoftolus  uolutt  hic  indu- 

hie  dicerc,quare  quod  fcrtpfit,  qui  eft  arrabo  hwcditd* 

tis  noftr£,in  rcdcmptionem  acquifittonis,  quo  magis  im- 

telligcrctur,rcddidt,  quic&arrabo  h^rcditdtts  noftr£y 

quofrctircdcmptione,  qua  cotingetcertduitepoffefiio, 

XdchdC 


jfc.  BVCERI  COMMENTARIVS*     4« 

(dehdccnim  hquitur)indubitdto  cxpeclemus  <  ldcnim 
fignificat  3  quod  fcripfitftiritum  cftc drrabonem  h<erc= 
ditatts  in  redcmptioncm ,  nimirum  quo  eius  htreditdtis 
errcdemptwniscertieffemus- 

Hwn c uerof^trttum.cr promifiwnis uocdt, denotdns  ^*** 
peculiantcr  tUumfuifiefanclis  promiffum  •  Pnc  f  cr  cnww  Pf^^F^ 
promtftionesprophetarum7aChriftoinfcrmonciUoi  m* 
ctnd  nouifi-hdbito,mu\tottts  pronnffus  crcdentibusfuit* 
Vnde  er  promtffum  pdtns  lUum ,  ua  &c/c*  petiturus  uo 
enbdt,utLucasAcl*-memimt'  Quanquamuerohocfti 
ritUy  quotquot unquamDcoplacueruntpr<editifucrinty 
cpulcnmuamen,  <&■  in  omncs  gcnus  cjfundendus  crat, 
Chrijio  tam  rcgnantc  >  De  quo  uaticimum  lohelisPetrus 
Aft-z-ddduxit-Et  apud  lechczkeh^-dit  Dominus-  Dd* 
houobiscornouwm  ,  er  feiritumnouum  dabo  in  inti* 
mumueftri ,  e?  duferdmcorldpideum  de  carneucftrd, 
&-ddbouobisccrcdrncum  •  Et  fttritum  mewmdabo 
ia.  intimum  ue§tri  ,  v  ficiam  ut  in  Hdtutis  mcis 
dmbulctis,ey  iufla  mea  cuftodixtis,dtq;  fkcidtis  eyc-Hoc 
frirituinanesfunt impij  omncs,  quia  elecli eo obfignan* 
tur>o-abimp\]sfecernuntury  quitamncqueuntDeoac 
cldmdrcpater,®-  Chnfto^Dcminc.qukm  uerueR  quod 
in  cordcfuo  dicunt  non  cft  Deus>  ey  Lhriftus  e#  anathe* 
md-Vnde  dffeclus  cdrnis  pronifequuntur,  cr  impcrio  Sd 
tctn^cdptiuiad  eius  uoluntdtem ,  in  permticmfuim  pd* 
rcnt3cumfdntti  hoc  Daffriritu  dclt,  nunquam  no  betlum 
cimcd.rneproprk&Sdtdntgerdntjc  qudmhbetftepe 

m  d.um 


Dei 


ltt  EPISTOLAM  AD  EPHESlOS 

tndlum  quodfccundum  mcntem  nolunt,ficidnt,dbftrdfli 
fcilicetlcgemcmbrorum  ,  nunqudmtdmen  idnondetc- 
Hentur  <zr  deprccetur,fpeiuxtd  indubidfuffulti  ,fbre,ut 
climd  corpore  itd  corrupto  er  peccdto  obnoxio  Ube^ 
rcntur- 

tiicfpirituidlidsdiciturunclioDcidoce$omritd,quU 
Spmtrn  ^  efl  omnisueriperfudfio,itemfemcnDei,quod  nofi= 
S-  unctio  Mi  exciderefiudium  Dei,  cozptdmc^  in  interiorchominc 
femen  itndginem  Dei-Vnde  i  ohdnnes  negdt  eum  peccdre  poffe, 
quicxDeondtusfit,ideft,eleflutdduitdm ,  eoquodfe= 
tnenDeiJbuncnempcfyirituminfehdbcdt  •  Addittcrtio 
A poftolus,ut celcbns  redddtur  in  no bis  glorid  cius  -  Uuc 
enim  periinent ,  qu^cunq;  nobtfcwm  Dem  benignc dgit* 
utgloriofxm  in  nobisfudm  bomtdtem  oftentet-Dehis  fu- 
prd in  fefri>Kuc  ufq; Apoftolus egit  grdtids ,  pro re* 
demptwnedtqtfdluteper  Chriftumpdrtd,eiusq;  cduffai 
Cr  rdtionemfimul  cxplicduit,ut  er  hoc  pdclo ,  Epheftjs 
Eudngeliongrdtioe  rcfr[Cdret,fummdmq;  eius  cxponcns* 
altius  illud  eorum  dnimk  infigcrct* 

£a  propter  cum  &ego  audi 
uifTem5quauosin 
Dominum* 

Nwwc  morefuo  Ephcftjsmemordt  qudntifictdt,  quoA 
O'  ipfi  Chriftum  cognoucrmt ,  ndm  pro  co  indefincntcr 
grdttdSdgit,te&dturq;fcprecdri,utincdcogmti0neprO 
moucdnt.Ndmicogmttone  Chrifth  cr^udmnobispa^ 

rduit 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS.      4t 

Yduitfdlutis  y  omniscumpietdsfynccra  *pm  bedtitudo 
foliddpcndet-Notandumergoquodomnemfalutem.fide  f!  +a 
inDominum  IE SVM,erdileflioncinfanclosdefinit-  'l  4P 
IXeigiturnosddijcidmusdlid-  Ccrtequihucperuenit,ut  *i% 
Dominonoftro  lESV fidemhabeat ,  isquofy  frcmo* 
mnem  in  iUofixam  hdbcbit ,  mhil  dubitansfc  olimper 
buiusfyiritum ,  driimo  cr  corpore ,  dd  iu8am  uiu  cum 
puritdtcmtumfclicitdtcmperducendum  •  lnde  firet  quz 
cun%  Deus  immiferit3jequo  dnimo^et  qua  officiofifi-  erit 
in  quoflibct^pricapucdutcmjn  domefticosfidcijjoc  eft, 
fanclos  ,  qu£tumfyncerdcrofficwfd  dilcclioiUumper 
cmnidconfummdt  •  QuidiUcfcicognitioneChrifti,& 
quamnobisreftituitfdlutis,omnidpendcnt  ,  exfywcerd 
dileclione  Vdulm  egit,  qui  memor  Ephefwrum  inprcci- 
busfuisfucrit ,  precdtusiUisdDominofyiritumfapien- 
ti£dtcfe  reuektioniSyhoc  e&,uim  &-facultdtem,quddo* 
ndtdperChriftumpenitus pernofcerent ,  ddquodpecu* 
liari  uticy  rcueUtione  iUis  opus  erdt,  coquod  iftd  cdro  ej- 
fxnguis  ncfuffiicdrx  quidem  pofiit- 

Vide dut$m ut omniddondDctficidt*  Fideerdntum  BondoU, 
t?dileftioneEphefijpr£diti9  utcitrdintermifiione grd  dond  Dei* 
tids  pro  eiSdgeret,mhilominus  impendio  ordt^utfapicn^ 
tidm  er  reuektioncm  as  Dcus  dfyiret  9  qud  Chriftum  co 
gnofcdntdtq;fcidnt,iUumindtioculosmentis,qu£fnfpes 
twcdtionisfu£,hoc  eft,ut  pkne  intcUigdnt-dd  qut  fint  uo 
cdtuquid  hincdebeantfterare,  qudmq^fitopulenta  er 
redunddnsglomhiereditdtiSfqudmfintadituri,  er  md* 

£         gmtudo 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

%nitudo  uirtutisDei,qud  dd  edm  uindicdntur  •  Aico  ta* 
bilhorum  cogitdre  poteft  cor  humdnum3omnidfuntfti* 
ritus  O"  reueUtionis  D«- 

Diligcnter  uerodnimiducrtendum ,  qu£  chdrifiimis 
fibi  Ephefijs  Vdulus  quo  nemo  honorum  certior  £ftimd- 
torfucritypotifi-  precetur,  induhie  qu£  dgnouit  omniutn 
hiloptd  optimd-Nihiligiturconftrendujufttcognitiom  Chrifti, 
hlius  co-  £r  dgnitioni  bencuolenti£  D ei ,  qu£  in  eo  nobis  exhibitd. 
gnitione     cjl.quod  infilios  illi  o*  hceredes  cooptdtifumus-lftd  utiq; 
V:  iti£       rcclepernouiffe  ejficit ,  ut  tdnqudftcrcord  prz  eis  omnid 
t)H*         mundicontemndmusjoticfcddimitdtionemDei,  perdb- 
folutifiimdm  in  omnes  bencficcntidmjdpidmur  •  QU£  de 
mcfc  qui  tenuitcr  pernoucrit,  in  eo  ey  reliqud  pietdtis  o* 
mnidieiundcrunt- 
Grdtid  vnde  dperto  dpertius  efty  eos  db  omnintionepietdtis 

Deinimiu  dlienosddhuceffe ,  qutbusqudmlibet  copioft  Eudngelij 
pYdidicdri  prtdkdtio  ,nondiconimid  ,  feduelfdtis  cffe  uidetur* 
no  poteft-  Qmmdutiqimdld&perditdin  nobiserunt ,  donecDei 
amorecordrferit  ,  hocueroigniquisdemum  drdcdt, 
fiD  E  I  crgd  fc  bonitdtem ,  nondumfxtiscognitdm 
habedtf 
qu£  re=      Notdndumftmul^cummultidemultdfdpientid,  o° 
udationes  reueldtionegloricntur  9  quxflt  uere  optdndd  fdptetid  ey 
probX'      reueldtio3nimiru  qud  cognofcitur  Chriftus,qud  quutdftt 
farcditds  nobispromtfft,dgnofcitur  3  hincfolurcclu  de 
nbus  cunftis  iuditium ,  er  dmmus  honefli  dmdns  pro* 
uemt-Adhunc  lydiumkpidem  cxigdttur,  qu^fubindc  l 

plcrife 


tt«  BVCERI  COMMENTARIV&     43 

pknfyreuchtiones  heldntur ,  fihuc  nihilcontulerintj 
inancs  cr  cvmmcntitus  effe  ncmo  dubitet. 

A it  ucrc,  w  prxceUens  uirtutis  cius  in  nos  Mdgnitu*     .      . 
do  ■  Vt  tquc  incomparabdis  er  maximd  in  nos  D  «'  uirtus     lr       . 
cffulfi^quicmodisommbus  perditos ,  inftUos fibirefti*  ™d&m™* 
tuit, o-  cdptiuitdie  Sdtanz  uindicdtos ,  tn  fo  dta  w  immor  *°" 
tdlitdtemumdicduit  •  QVzinccpotifi-dechratur  ,dwnx 
robordtiftiritueius ,  mortemvdduerfdomnhmdgno 
(tnimo  contemmmus,  er  pcccdtofuperiores  cuddimus- 

Vdtrem,  Deum  Domim ncftri  I E  S  V  Cfrnifr  «oc<tf, 
ftcutfupra  cr paf  rcm  nws ,  quitdmeesl  V  Deus  er p* 
f  tr  eleclorum  omnium  •  Se<i  quiaficut  ncmo  dlms  imdgi* 
ncm  iUius  exprcRius  reftrt^  iU  ethm  nemo  eum  confum* 
mdtiorepietdtecolit ,  diciturpeculidritertdmDcusqu<z 
pdter  Domini  noftri  I E  S  V,  per  qucm  ommbus  quoquc 
ekcliscontingit,  utDeum  epipfiuerciUumdgnofdnti 
patrcmcfehabednt-Vatrcm  quoq;uocdtglorix>,  quoddu 
thorfuisfitifolidtcum  integritdtisjwm  immortdiUtiSi 
tttqfftiicitdtis-Ed  cnim  ucrd  demumglorh  eft- 

\n  his  dutcm  Vauli  exemplum.pro  dliorumfdlute.pcr 
indedttyfudgrathscgentis ,  tumpro  incrementoeius^ 
nonminus.dtqifugcrdntiSynequdqudmprttereundum'  Sdncii 
Totii&ifancli  diuin*  glori<e  addifii  erdnt ,  igiturmhil  multupra 
potuiteisobungercoptdtius  ,  qudm  fiiUd  in  homim-  fratnbui 
busfeliciterilhslrdretur  ,  ncquc  effc  quicquam  ceque  orarunt* 
cptdbik  3  qum  ut  hmus  itluftrdtto  incrementd  cotti* 

F    %         diedcm 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

iic  acciperet  •  Hinc  in  precibus  plurimi  erlt ,  qutbus  pic 
tatis progreffum tum infc ipfts tu in alijs orabant-  Q«<e 
quodrdr<e  hodtedfrdtribus  o-frtgid<e  hdbentur,  drgu- 
tnentum  cft,perparumgu8ajfe  iUos,qudm  bonus  er  dul 
cisDominusfit,  qudntdfyfttfclkitdsipfum  dgnoutffe» 

Quaein  uobis  declarabitur, 
iuxta  efficaciam* 

Secl-9  *         OptduitfcireEpheftos,qu<efttpr<eccUesuirtutis  De* 

in  nos  credetes  mdgnitudo ,  qudftne  expeccdtoribus  per 

petuoiufli,ex modis omnibus miferis,£ternum  bcdti,  cx 

mortalibuspercnm  er  diuinduitdperfruetesreddtmur, 

Virtus      bancergo  hdcfefliunculd,qudlisfit  explicdt,fubtungens- 

T*ei  innos  sccundumefficaciam,fvrtisroboriseiuserc*Vtplanior 

declara-   femo cffct,ddtecvQU£in nobisdcclarabitur- Inarche* 

tur*         typo  enim  nojlro  Chrifto  conftdcrandam  hanc  uirtutis 

tnagnitudincApojloluspropofuitJnquotantaaparuiL, 

ut  ex  mortuis  in  uitam  immortalem  er  beatamftt  reftitu 

ttitjlGh  hocfolum,  fed  er  princcpsfimulconslitutus  o= 

tnnium,fubicclispedtbus  eim,  qutcquideximium&pr£ 

clarum ufyiam eftjam  in c<elt$,qudm interra  •  Vt uero 

docereternos  huiusutrtutis  frre  parttcipes ,  mcmorat 

cdputEcclefice ,  ipfum  tnommbuseffe  impofttum ,  er 

hanc  eius  corput  efie,fed  er  plcnitudtnem  eius,hoc  cfl,tn 

quauirtutemfuamer  bcneficentiam ,  prtcipue  decla-' 

rti  •  CmcnimQmm<ibond,inommbuseffici4t,hoce&, 

omnti 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-       41 

omnidinomnibus  impledt ,  in  hdncitdfudm  bonitdtcm* 
Zrpotentidm  bencfiaendi  effundit ,  ut  plcmtudoem, 
qu^qudmcumuldtifiimcbond  unmerfd  db  ip[o  habedt, 
uocetur- 

Kecle  igitur  prccdtur  Vdulus3ut  Ephcfijs  oculi  illumi 
ncntur3quofcidnt3  quidfibi  exuocdtionefudfierdndum 
fit3  cr  qu<efit  opulcntd  glorid  h£reditdtis3  dd  qudm  uoca 
tifunt3qu£  demq3  pr£cellens  uirtutismdgnitudo,  qud  cx 
peccdtis  er  miferd  mortdhtdte,  dd  iUdm  immortdlem  ZT 
bedtdm  uitdmperducetur,  fecundum  cfficdtidm  edndcm, 
qud  Chnjlus  e  mortuis3dd  dcxterdm  pdtris^omniuprm* 
ceps3&  fdncHoriicdput,  dtq$  inftdurdtor  eiufmodiconfti 
tutus  cft>utfecundum  cdndcm  cfficdtidm,  &  lUosmem* 
brdfud,mdlis  ommbus  exemptos ,  bedtos  in  cdeflibutfit 
reddituroS'Q^ih£cfdneperfudftfucrint3ncpoterint9  Agnouiffe 
non  omniftudio3dd  hdnc  immortdle  bedtdmq;  uitdm  eni=  benigndm 
ti3cddemq^ Dci cfficdcid3potcntifcilicetft>iritu eius>reuo  Dcz  m no* 
cdntecontinuoeoSy  dpeccdti  corruptionc  ,  V  durdntc  Mtutcm 
illos,utcrucisregenerdtionem£qudmmiterftrdnt,  im-  finsejtpic 
peUenteq;  v  dccendente3ut  Dei  mgenium>  omntbus  be*  tdils* 
neficiendo  §tudiofc  refirdnt* 

Vidcdutemutmdgnifice  pr^dicdrc  hdncDeiuirtute 
ApoRolus  condtusfit3non  crdtfdtisiUi3dixiffepr£ceUen 
teminnos  credentesuirtutismdgnitudine,  efficdcidm  dd 
iecit3o-quidcmfirtis  roboris  eius-lncffdbilemfiquidem 
fenfit  hdncDcipotentid3dumq;  dliter  no  poffet  melius3m 
Domino  noftro  lcfu  Chrifto,ueldUqudtenu$cognofcen= 

F    5        dnmiUdtn 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESfOS 

ddm tlkm cbiccit .  Quod cmm in iUo,capitc nofiro prz* 
cefitt,innobismembris  eiusccrtofequetur-Alioqut  quo* 
rnodobcdtus  ejfcpoffet  Chri&us  >  kborcmtibut  mifcrc 
membris  ciust  At  cltdt  uniuerfi.os  fumus  dc  ofitbus  eius, 
.,-  cy-cdrodccdrncctus-DcquowinfrdCdp-S'  Scfi.u* 
5V  QuiddUtemfitdddexterdm  pdtrts  ChriftumcoUoci 

r/    &"  '  tfl>ipfcAP0ft°lusfutiscxPucat>dum 
rtstu4  pcd<i,us emsfubicfid -Abco enim  quod qui  1  dcxtris rcgi 

■ }  ls*     bus  proximtfedent ,  fccundd  db  ipfis  pctcftdtcpoUeanty 

mutudid  hcec  mctdphord  eft.utfmbdnt  Apcftoli  Chriftu 

<td  dcxtcrdm  pdtrts  collocdtum,pro  eo  quod  eftyproximd 

4pdtrcpote&dtepr<editum  •  Dum  dutem  dddit  tn  c£lefti 

hiiyideftyininuifibtltgloriiyrettcinde concluditur,  cor 

poreeumnon  poffehkdhqmdpdti ,  dutprjefentemeffc> 

QuodenimdppdruitStephdno^Pdulo,  cyfirtcdlijs  qui 

bufddm3idmdgisddcoyciusdd  dcxtcrdm  pdtrisfcdentis, 

idcft,diuind  mdteftatc,  ey  proximd  i  pdtrepotcftdtefru 

cntis,rcueldtiofuit,qudmdbttidglorix ,  ad  tcrrendh^c 

rurfumdcmigrdtio  -  VndccdMdtiterdtq;  mcdopdtibiliy 

tionpoffe  modo  illun:  hic  hdbcrtyrcclc  hinc  colligitur, 

quod dd dexterdmpdtris rcgndty  indegloricfus.dc omni 

bus  ccnfyicuus  dd  tuditium  rediturus* 

Porro  quodmemordt  Chriftufuperomnemprincipct 

tum  ey  potcftdtcm  eyc-  conftttutum  y  fkcit  dd  com* 

mcnddtionem  crucisy  k  cuius  humthtdtejn  tdntdm  digni* 

idtcmDomtnus  cueclus  cft-  Sietenimtpfi  ddtdridmglo* 

ridtn  profutt ,  quodfefc  dd  mortc  ufq;  cr  mortem  crucis 

humiliduit) 


M-  BVCERI  COMMENT ARlVS-     4* 

bumiluuit,Grnobisproderitddgloridm ,  dbnegdrcnos 
njenpfoSyWcrucemnoftrHcottidiedffumerc  •  Deindcfc 
citddhoc,utfcidmM,dbunoCbrijlopetendd  omnid-Spi  Angelos 
ritibus  enim  Angelicis,  crronci  quiddm  multd tnbuebat,  fJMU**  P* 
eocfc  quod  lcx  effct,difycnfdntib-  ipfts  ddtd,  ut  &■  Stcphd  ™£<im 
nut  Afi  7>o-VMlusGdh-tejldtifunt,legisceremomas  facl€^* 
plus  mmio  urgebdt,quos  Apojlolus  et  dd  CoUofi-notduit, 
dumfcripfit-  Nequisuobis  pdlmdinteruertdt  ddtdope- 
rdperhumilitdte,<cr  fuperftitione  Angeloru,  inhisquz 
non  uiditfiftuofusinccdens-Vt  ergo  Chriftidutoritdtcnt 
extoUerct&hucpotiuSyqudm  omnes,  qudhbet  fublimes 
Angelos  dudicndumfuadcret,pr£dicdt  cum  exaltdttlfup 
cmne  principdtu^potcftdtc^uirtute^domindtione,  dcfug 
omnenomen,  quodinprtfenti  ofuturofeculonominx 
tur,  ego  lucis  grdtid  reddidi,qukquid  omnino  eximium, 
fiucinpr£fenti,fiueiufuturofeculocclebrdtur  •  Vofitis 
cnim  nominibut,  qu£  nuUd  dhisfcripturd  hdbct,  Ange- 
lorumordincm  iUi  diHinxcrdnt-Ad  CoUoft-  er  Throrio* 
rumnomenponitur- 

HocigiturVdulusfignificdreuoluit  ♦  E&o,fintUdrij 
Angcloru  ordines,  fint  qui  prinapdtut  rcfte  uocetur,  $ 
intcr  dlios,dc  etidfuper  homines  pnncipes  dgdnt,fint  po 
tesidtcs,  quorUdufyicijs  omnis  potcftds  er  mdgijlrdtus 
in  terris gcrdtur,fint  uirtutes,quoru  cperd ,  inter homi 
nesmirdpdnt-Sintdemq^  domindtiones,  quorudufricio 
dlij  dhjs  dominentur,  fint  ctidm  Throni ,  per  quos  udrid 
Dei  iudiH  txcrcedntur,  nibdtem  cximiu  er  pr^ccUens 

f    4        eft,tm 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

tjiytdtn  in  f<eculofairitdli>  quod  nobis  futurum  expecld* 
futurum  mUs,quZ in corpordluftopr<efenti ,  utcumq;  nommctury 
fxculwm.'  cuinonfupcremincdtChnfiuSy  quodnonfubteclufitpc 
dibus  illM-Ud  cnim  bunc  omnibus  prinape  patcr  propo 
fuit,ut  tdndem  cius  regno  er  imperio  ceftfurumfit,qmc= 
quidpotcnti<e3dutpr<ecctlenti<eujj>idmeft ,  tdminc<ehs, 
qud  in  tcrris-  Eius  enim  fyiritu  oportebit  impkri  omnid, 
ut  cr  ipfctdndcmdbohtoommprincipdtUtpotcftdtc,  dc 
uirtute,regnum  trdddt  Deowpdtri  i-  Cor-tf 

Hinc  notdndum  Angclorum  ordines,  officid  er  nomi 

]ncertd      m^c  qulbut  jheologt  ex  Dionyfio  difrutdrunt,  ex  Vdu 

funt,  qu<e  lonequdqudmpoffeconfirmdri ,  quiiftis  nomimbusin* 

deAngclo  uecliSdbdlijs,inboctdntwmufusfit,  utpr<edicdrctChri 

rumordi=  ftUmfuperoUconftitutu3uifibdid  fimuletinuifibdidy  ut 

mbus  pro   cuna^  e^  nommenturydtquc  htnc  prowcdrcty  ad  huncfo 

didcrunt-    im  audtcndumyUtq;  db  ipfo  cxpcdemus omnid-  ldem uo 

lens  docerc  dd  Colloft-  pnedtcdt  omnid  peripfumcoditd* 

Locm  Dd       c<etcrwm  in  Ddnielc  »o.  legimus  Angclum  Prrnd- 

nichs*        pm  Verfdrwm  dduerfitum  Angelo,  curdm  popuh  lifrdc 

litiagerentitO'  Nlicdelcmunumeprimoribwsprinapi- 

busafuiffcduxiho  •  HinccontccldtumeftyUtfingu* 

Ushominibusjtd  <zrfinguhs  prouincijsdtquercgnisAn 

gclospr<efeclos  ,  quorumquihbet  fuorum  curdm  ge- 

Xdt  •  Equtdcm  fitccor  fuprd  cdptum  mcum  h<ec  cffe, 

putoq^  bene  mecum ,  dc  cum  quouis  a  uulgo  Cknftidno* 

rum  dgi ,  fidgnofcerenobisdctur,  C  H  R I  $  T  V  M 

ommbus 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-      4f 

cmmbutprincipemfup  eminere3utunuaudire30'  expe* 
ftarc  ab  ipfo  omma  hbcat ,  tum  bcmgnum  adco  in  nos  De 
um  ,  ut  fanclos  ffnritus  fuos  ,  mimflros  conftituerit 
falutit  nofbrje  3  utEpijlolaadEbra*  &locw>Matth-\8* 
cum  alijs  non  pduas fttis  teftantur  •  Keliquareuelationi 
uclfuturifecuh^uelfubhmiorc  hicfyiruu  prjeditisjiben* 
tcr  rehnquo3  x?  rchnqucndd  cenfeo  ommbus  3quibus  non 
contigerunt  certiora,  qudm  ucl  Dionyfius  ille 3  uel  mten- 
tes  eius  dutontdte  Theologi^trddidcrunt- 

Nc  ucro  hoc  prccteream ,  fuerunttcfle  Hicronymo9 
quihofccprincipatu$3poteflatcs3uirtutes  <&  dominatio* 
ncs3quorumhtc3&  ad  Collofi-i-Faulus  memimt,  et  Chri 
#«m  fuper  eos  eucclum  pr*dicat>  reproborum  Angelo^ 
rum  tffe  intcUexerunt'Equidem3utAngclo$,prinapatus 
er  poteslatcs.quos  negat  Paulusfe  a  dilcclwne  Dn/epc- 
raturos  Romr  s  •  item  prinapes  mundi  quos  expertesfa- 
pientiaDei3a" abolendos  'aff-.rmauit i«  Cormth-z-  Item 
prinapatum,  potefiatcm  er  uirtutem,  quos  Chriflus  in 
finc  fieculiabohturutcfk  i.  Connth-'\s-quos  dcniqueex* 
pohdtos  o&entduit 3  CcUofien-z  «  Hosinquamut  mdlos 
haudgrauatim  tntcUigam3itd  dc  quibushic,ey  CoUofi- 1» 
loquitur  3  mdlimintcUigerebonos  •  Quantuldenimglo* 
ria  Chrifliycelfiorem  faclumdaemonibus  malis?  Qupdue 
ro utHicronymus memimt ,  iUosiriOuet,quodfidcboni$ 
h£c  inteUigamu$  Angehs  3fequerctur  nos  Angclis  fuperi 
cres  ficlos3quippc  quibus fimul  cum  Chnftocelfiorelo* 
cofedere  m  celcsiibus  datum  f\t  •  id  me  non  mouet, 

F     $         fcdhbcn* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESrOS 

fed  hbcntcr  hominum  dignitdtcm3  qum  dngclorum  pr&* 
fhtntioremdgnofco3  cum  Chnftus  nos  non  dngclosdffum 
pferit ,  fint  $  bi  ddmmiftrdtorijfpiritus ,  mifii  mftlutcnt 
no&rdm-Hcb^ 

Vtinxm  dutem  perpendcrefdtis  liceret3qudntdfit  wo= 
flrdfeliatds3quod  Chnftus  nobis  cdput3  er  nos  illw  cor 
pus3et  plcnitudojumus  •  Si  enim  dlecdput  noflrum3  Ecclc 
(i£fu£3omnid  cum  ipfo  comunk  hdbebimus3neq;  potcrit 
iUe3fine  nobisfux  filiatdte  frui ,  eius  pr&tcred  erit3nos  in 
ernmb-  ducere  er  uiuific4rc3q  mhilprorfusfineipfo  po* 
tcrimws  •  Cumq;  omnk  in  omnibus  pcrficidt3ut  per  eum 
cmnid  conditdfunt3nos  tdme  plcnitudo  eim  ideo  recledici 
mur3  quod  in  nosfcihcet  uirtute  o-  bcneficenttifudm  cf* 
funditcumuldtifiime  3  fudmq;  in  nobis  potifi-  diuimtdtem 
cftentdt  •  Quph&c  certdfidedgnofcdt ,  quinonipfi 
unifefedddicdt,  erreb'dUjsudledi.cdt3obleftetq;fe  inillo 
folo3mhilpr<£tered  uelmetuens,  uelff>erdns> 

Qtput  Ecclcfi*  Vontificemfccerunt,cum  ne  tdntdlum 
quidem  iUc  uit<t  dut  uirtutts3Ecdefi£  inftucrc  quedt3  neq; 
pofiitplufquam  miniflrum  Chrifti  ey  ccoperdtorem3quc 
ttdmodumo-dlijfdnfti)  per  minifteriumcxicrniuerbt, 
quodfinciUiusft>iritu  tdmcnfcmperinefficdxcft3  dgerc* 
his  fimilesfunt  er  cdput  Cbrtfhii  pdriter  rcijciunt3  quot 
quot  boni  dliqd  bomini ,  qd'tn  fe  hdb  edt  dttribuut  •  Quod 
cdputcorpori3hocnobis  Cbrihuscft3  omnisuitd3motM, 
fenfus  er  dftus3db  ipfo  e& ,  nos  nobfc  reliclifumi^quod 
corputfinecdpite* 

Cdput 


M-  BVCERI   COMMENTARIVS-     4* 
CAPVT  SECVNDVM- 

Ec  uos  cum  mortui  eratis 
delicftis* 

VT  dgnofcercntEphefij ,  quid  ex  uocdtionc  fudfibi 
fperdndum  effet,   quanUq,  per  Chnftum gratk 
contigiffet,monet  cos  Apojlclus^cum  pcccdtis  mor 
tuifutffcnt  ,  ey  hinc  dfi milid  D ci dlicni ,  cx  mcrd grdtid, 
V  bencuolentid  Dei,  Cbrisxicfc  merito,  in  uitdm  bedtdm, 
cy  mumapdtumfdnftorum  cffc djjcrtos  •  Cum  mortui  in  ^ortui  de 
quit,erdti$  deliftis  er  peccdtis^nuhiifcdicct  uit£  pi<e,qu&  •***?" 
fok  uitd  refte  dicitur,  ct  pcrpctue  durdt  ,bdbentes  -Vnde 
cxplicdnshdncmortemihcofubiccit:  ln  quibus  dliquando 
tmbukslis,  id  cftjuxiflis  ,  tropofcriptur£  uulgdn,iuxtd 
feculum  mundihuM,quodquidp"o  rdtioncmucndiqud  Vwerc  m 
uiuerehicmunduffolet,  pofitumnondubito,ficquoquc  xta  feu* 
mdluireddcre-  Voluitfvrte  Vduluspcr  o\mv<t.bicexpri=  lum* 
mcrc  quod  Ebr<e-  V^tt  dicttur,  O"  tempus  uit£  pr^efcn- 
tiifigmficdt,utcx  Vfdlm-39-uerfu  s-crlcfcbd-ts-uerf 
1 1  •  liquct ,  ut  intcUexcrit  pcr  uiucrc fccunduw feculum 
mundi  huM,uiuere  pro  cupiditdtc  uit<e  prffentis  fiecult, 
cr  temporis  quo  in  boc  mundo  dgimus  •  QUdfdnc  cupidi 
tdtc ,quifq;fudtdntwmqu£rit ,  cr ddcpc$,dignitdte$q; 
ct  uoluptdtes  eluftdtur,  ftue  idcum  commodo,  ftue  incom 
modoproximifidt,(iuemodu$fcructur,  fiucminus,imo 
tiunqudm  dbfquc  miurid  proxmn ,  v  cum  modo  decenti* 

Vndc 


IN  EPISTOLAML  AD   EPHESIOS 

Vndepojl  pducuU  Fxulus  ipfc ,  hxnc  uiuendi  rxti&ncm  k 

tius  cxplicxns,dit :  Inter  quos  er  nos  omnes  uerfxbxmur9 

iuxtx  concupifcentixscxrnis,uel,ut  ucrti,natura>  noftr<e, 

ficicntcs  huius  uoluntxtem,id  cft ,  qutfcrcbxt,  nunquxm 

non  prxue  noftr£  concupifcenti£-Proinde  uiuerefecun* 

dumfeculummundihutus ,  ehuiucrcprocxrnis  noshr*, 

hoc  cft,nxtur£  dcprxuxU ,  arbitrio  er  cupidiute ,  cuius 

ownis  cogttdtio ,  er  uolunus  dd  malum  prona  ejl  x  pue* 

yo  •  idcmq;  efh  ey  fccudum  pnncipem  derc£  potcftdtis, 

Viucre  iu  hoceft,/j)iritusmxli,  dgcntis  retcclitios ,  qutdufcultxrc 

xtd  prtnci  &eo  nequeunt,uiucrejd  cft,ficut uerti,femndum inftin* 

pcmderlS'  dumillius,qui maUfemperfuxdet- 

His  qudefo  Chriftixni  dntmwm  xduertdmus ,  er  pr£ci 

piie  ei,quod  Bphefijs ,  ob  peccdtd  er  dehcld  mortuis,hoc 

eft,omnt  uirtute  dcftitutis ,  er  pro  mdld  dunUxdt  cdrnis 

cupiditdte ,  Sdtdntcfcfudfu  uiucntibus,  coq;  in  omnibu4 

O-femperpeccdntibus,  Pdulus  0"fc  V  fxnclos uniuer- 

fos  (  dit  emm  intcr  quos,  er  nos  omnes  xliquando  ucrfdbd 

mur  )  ddnumerdt  •  Si  nxmq;  mortuifumuspcr  dehcld  er 

peccdtd,uttd,qu£  uere  c#,er  dicitur,priuxtifumus,coq; 

nullum  bonifcnfum  xut  motwm  hxbere,fcd  untum  utnos 

rdpiunt  deprdudt<e  nxtur£  xffeftus,  er  mxlifuafor  Sxu* 

nds  impeUit,ftrripoffumus  •  Vbi  Um  nobis  hberum  drbt- 

Nihil in  ho  triu/m}  ubi  m  nobis  bcncficiendifkcultxs ,  quisfcnfus  rc- 

minc boni,  ftt f  qum cftdbfq; omni  fenfu  er motu inuttlecxdxuer* 

quU  mor-  qui  mortuus  corpore  cft,um  cshfinefcnfu  er  motu  pietd 

tuus-         tis,mortuuspcrpcccxtd  O"  dcltftd,quxlcsfunt,quotquot 

cxkdim 


M-  BVCERl   COMMENTARIVS-      4* 
fXAdamgcniti,vefupcrnisnondumregenitifunt,do^ 

VMijfnrituuiuifcame,qui  fcihcet  cxAdamnati  ,tamum 
animdm  habent  uitdcm,td  cst,  uimuiuendiuitdmammd* 
lem-Xdm&fiplifculum,qumbcjlijsalij$,ra.tionn,ho 
tmnibu<  adieclum  fu  .idtmenuitxbrutak  ,itaeft  cbno* 
mmm,utaddiUindfcfeattcUcredutfuprducntriscMrm, 

V  mmmmmmmimmknominii  ahquidfapcrc,  prcrfus 
nequedi-Hincir^Deicbnoxijfumui  quotquot  ab  Adam 
mmmdmmm,  mbkVdmmnmmt,  cridr:a:ura:quu 
dumnaturdnihilnifipcccarepcjk<n;u<.prcfcaor,a:ur£ 
dcbtmm ,  ut  ird  diumxfar.pzr  9  cuanium  ad  ncs  atunct, 
cbsrrictitcnemur- 

Vtmam  ucro  hrc  Tduhfcmcntid  effet  ommJbm  pt  rfiut 
fd,  quafe  cr  qucfiibetfanctcs  akcsfitetur ,  ndmtd  cfjefi 
liosir£,ncn minu< qum rchquuqumfcikludjeii.Sdrd  Dcgma R 
cenis, Vdp&h  GT Anabdp:if:is,dc cmmbui qui  Ckriito  arbi- crr.ni 
ferudtcri  ncr,  cmma  tribuunt,  nobifcuccnuenirct-  Cmni  fidfe  do- 
bmndmo^quiunquam auero abcrrdrunt.dcgmahoc,dc  firintco* 
libercarbuno  impofuit ,  cffccitq;  cum  ipftakquidcffe  mune  c&< 
uei.au  ,  viadccgnticr.em  Z?  parucipancnem  benc* 
uolcnnx  dnunx  pcrucnrc  haud  poffent,  cumq$flatuerc 
propnm v.-.fiuam  Lbcrarent  ,  EK&itirDd  utVdtdm 
fUmfcripfa,fubijcinequirent-Preir,de  ut  dabeneuclen 
itm  cr  iuj:uiam,Ephefis  cbdrdm  Fdulu;rcdderet,ad* 
mcnuu,quid  ex fe fucrint ,  mmirummortuicmnibcno% 

V  uiuentcs  tdnttm  ivalo,  qucdneccnuuij  locodccipe* 
rcm,autfefolos  tales  natos  arbitrarentur ,  idcm  defe  ipfo 

&fdtt* 


IN  EPISTOLAM  Af>  EPHESIOS 

&  fdnftis  dlijsconftffuseft-Hockmperfudfis,grdtd  & 
mdgm  ejfc  potuit,mifcricordid,vr  dileftio  Dci^qm  mor* 
tuos  itd  per dchftd ,  fimul cum  Chnfto conuiuificduitje 
quoinfeftiuncukfequenti,  inquditcrbii  pnmuponitur 
(Conuiuificduitnosyquodordtioncm  dbfoiuit  •  Ndmdud 
bushis  fcftiunculis 9  hoc  Vdulut  diccrcuokit •  Etuos er 
nos  peccdtis  mortuos  yconuiuificduitDcus  diues  miferi- 
cordk  cwm  Chrijlo  >  idq^  ex  merdfud  beneuolcntid,  qucd 
in  nobps  nihil  effet  bom  rcliquwm- 

Sdtdndmuero  Vdulus  uocdtprincipcmpotcftdlisde* 

rctjicut  infrd  cdp-  <r-  ucrfutids  in  ctlcftiqm  dixit  •  Effc 

Vnde  $d=  mn}quc  m[os quofddm  ftiritm ,  duihomincs  conentur 

tdnprin*  ^dimpietdtem  pcrtrdherc  ,  erfi  tdeisnon  fucccddt, 

teps  dens  •  d\uis  \C(Jicrc  $os  ftudednt ,  ex  multk  fcripturdru  locis  m& 

nifeRum fit^  Quid enim dliud in Uobpetcbat ,  qm eum 

exercebdt  Sdtdn ,  item  qui  Dduidi  duthor  crdt.ut  impe* 

rdretpopulum  numeuri  t  Vorrodcredm  iftdm  rcgic* 

ncm,  qudm  infrk  per  aeleftid  intetligit ,  [olus  Vdulwjn* 

dubie  ex  peculkri  reuektione,  mdlis  i&is  fpiritibus  dttri* 

buitjnter  quos  er  principdtus ,  poteftdtes  $  effc  cum  m- 

fri  jum  CoUoffenfecundo  i-Cor-if-erKomd-  s-  difcr 

Vdrk  no*  tis  ucrbUfiitetur'  Xnfra  prjetered mundi reftorcs  er  te* 

mind  impe  ncbrdrumfeculi  huius  dtque  fyirttdles  uerfutks  illos  uo* 

rij  dkbo-  cdt,  u  Corinth-  z •  principes  mundi,  qui  abolcbuntur,hic 

tertm*      infinguldriprincipcm  potefiatis  dere^utique  rcgni  Di* 

abokijdgcntem  incrcdulos  dppcttdt,ficut  crfcre  SdtJh^ 

idefti 


M-  BVCERI    COMMENTARIVS*        43 

idefttdduerpiriM ,   infinguldri  pdfimperfcripturdm 
wcarifolct* 

QU£  ergo  infinguldri  de  Sdtdnd ,  Didbolo ,  principt 
mundt,fiuc  aerea*  potcftdtt$,dUt  maltgno  Jcgimu^toti  il* 
li  malorum  rcgno  9  &  pot  cftati  competcre  dgnofcendum 
cfl-Kam  omnino  multtfuntfyirttut  mdigni ,  in  idem  U- 
menfinguliprofuaportioncincWKbcntes,  nimirum,ut  A"9!w«« 
dutdd  tmptetdtdtem  bomines  dcficiant,  dut  dducrfthic  a^°l1  lnc% 
cmnid  cxpcridntur  •  Cum  ttaque hi mundo  impercntjwc  ™nt* 
eftjenebrisi&is^ncmpehcmintbuSi  luccccgnitionisDei 
dcftitutts,  non  inccmcde tn  dhe tslo,  tUis incubdnt-Mudo  Cur in ic* 
dutemtantum^hcceh,  uthicinquitfdij$incbedicntice9  re  fewo* 
qui pcrfudderi ucritdtem nonpcffimt^isiiimperdn^dltcs  ncs* 
exercent  tdntum  •  Vnde  dit  hic  Pdulws ,  qui  dgit  infthjs 
thz Sc7r^9t/ct§ ,  id cft Ebrsofchemdte^incrcdulis, qui 
uerboDetfefcfubijccrenonfuftincnt' 

Videturdutcm  Vaulus  hoc  fchcmdterefirreucluiffe^ 
quod  itfraelttk  dum  immorigcri  domino  erant ,  obieftum 
pafitm  infcripturd  legttur  •  Diccbatur  dutem  v^  n^ 
id cft ,  filij  tmmorigeri  ucl  rebelles  4-  Mofcheh  w  ltem 
**VTQ  pjMd  eft>  populws  rebellts-Vorro  quididuitij  fit, 
f  •  Uofch  •  9  •  putchre  cxplicatur ,  ubi  itdyiofchchpopulo 
hquitur :  Cum  mitteret  ucs  Dcminws  d  kadefch  Bdrned, 
diccrctcfc ,  dfcendite  cr  h&reditdrto  poftidcte  rcgicnem 
qudm  ucbis  dedi,  jv^  ^  FK  ^TO  >  td  cftjmmo  fOij  incbe 
rigcrifuifttioriDQmmiDeiuc&n(uetu$tmfldtiohd-  dicntLe* 

bet,con~ 


IN  EPISTOLAMl  AD  EPHESIOS 

het,  contempfiftis  impcrium  Domini  Daueftri )  er  non 
credidiftis  ci,  er  uocem  eius  non  dudi&is .  Hinc  fane  tfe 
quctsffcAyft  qj;  ^  *tt>idesl;,filio$uclpopulos 
rebellcs  dut  imorigeros ,  qui  Domino  non  credunt  crucr 
hum  eius  contemnunt  •  VndeiUud ,  «oue  th§  cctt<J  8t/<x§ 
uerti,incredulos  •  AbcoemmquodDcononcrcditur,o- 
mnis  inobedientia  ct  rehcUioproucnit  •  Quodfcclus  deus 
fummcdeteftdtur ,  zyfimilehabctpcccatoarioldndicr 
idololdtri^utSchmuelSchauliteftabdtur'  ldem,ncmpc 
reheUcs  cofdcm  effe,qui  incredulifunt,  &  cx  co,quod  Do 
minus  lefchdidh  cdp-io-  iufttt  fcribere  in  tdhulam ,  cr  U* 
hrwm  exdrare ,  pdtcre  poteft  •  id  ucro  efi :  Vopulut  hic 
*<yfo>id  eft,immorigcrus  cft,filijfaUentes,  nolucrunt  du 
dire  doftrindm  Domini  •  Vide  quodDco  menttuntur,0' 
doftrindm  eius  reijciunt,  rebeUes  %r  tmmortgeri  uocdn- 
tur-Htc  de  epitheto  ifto  reprohoru ,  Holrnq  &7rflk/ct$, 
quo  Pdulws  er  infird  quinto  cr  CoUofi-  v  ufus  cft ,  dific* 
rereltbuit* 

id  tdmen  probenotdndumfolis  reprobis  uere  hoc  epi 

Solos  re*    theton  competere,  qui  erfilij  perditionis  dtcuntur,nimi- 

probos  d*  rumperditiomirreuocabilttcr deftinati  •  Ndminhisfolis 

git  Sdtdn*  SdtdndS&vi%y§,idcft,agitcrefficdxesT;,hdbensimpe~ 

riofuototostllosfubtcclos  •  EtenimquifilijDeifunt,hcs 

dgitftiritusDeiRom-  s-  Ydccfittquidemvhisdduerft 

rius  negocium ,  co  quodcorpuspcccdto  obnoxium  ddhuc 

citcumftrunt ,  ucrum  quonidm  eius  tyrdnmdc  pcrCbri* 

fiumumdicdtifutU7  excrccreiUospotcft,  pcrdcrcnon 

potcft, 


M-  feVCERI  C0MMENTARI7S.      4* 

pot  c&,ut  pknepcrdit  cos,quosfdios  inobcdienti* ,  P*w- 
\usuocdt,quireprobifunt,cr  Deoodiohabtti,  etimdH* 
tequam  inhanc  luccm  cdantur- 

lorte  0-  hoc  dnnotdndum ,  pro  co  quod  Pdulus,con* 
cupifcentids ,  ueicupidiUtcs.itcm  er  uoluntdtes  cdrnts 
nojlraefcnpfit ,  reddidi,  nitur*  no&xt  •  Ndm  ommno  Cdtf  no~ 
quodnos  naturdm  diamus,  Vdulusfcripturdrummorei  &*  quifa 
cdrncm  uocdt ,  unde  er  ipfi  homines ,  cdro  uocdri[olent> 
Sic debent coniugcs effc,tn cdrnem undm ,  id eji , coale* 
fcercin  unwm  hommem  >  *S/c  omniscdro  feptfiimepro 
cmni  hominc  pomtur,ut  cum  dtcitur.Omnis  cdrofctnum 
eft-  Omnis  caro  uidebitfalutem  D  E  bHinc  opera  car* 
nis  dicuntur  ,  queftrt  tngenium  humdnu  7  qualtd  Galdtis 
s-  dliquot  enumerdntur-Multum  enim  d  ucro  aberrdrunt 
qui  cdrms  nomine ,  tdntum  inftriorem  homims  portto* 
nem,  qudm  cum  brutis  com\nu\xem  habemus ,  inteUexe* 
runt-Ccrtcidoloktridi^muldtionesetinuidid.op&dfuni 
primt  in  homine  portionis,  dttamcn  operd  cdrms  i  Fdu= 
lo  uocdntur-Suntenim  operd^qu&ftrt  ndturtnoftrte  in* 
gcmum^dd prdud tdntum pronum-  Quare de corrupto 
um  homine  Dominus  diccbdt  primo  Mofcheh  &•  Nori 
dgetinter  homincm  ufq-  iudicem ,  fyiritusmeui ,  co  quoi 
carofit,hoccjl,qutdnihilnifibeftidhomoe(feccepu.me 
tcomntq; rdtionCj  dd  corruptibdid vfozdd&d qmbus 
hcftijedelccldntur.conucrfd,  noloutftintu  mcopnediti 
frnfti ,  monitores intcr cos dgdnt  •    Cdptj enim brutali- 
ttUs  uolUptdtibus ,  &  dium  omntd  contemncntes  in^ 

Q  dugni 


IN  EPIST-  AD  EPHESIOS 

indignifunt^qui  ucrbum  tneum ,  i  Nodch  uel  dlijs  ex  feki 
tu  mcoloquentibtts,  dudidnt  ■  Cdnibus  obijccrefdnftum, 
&fuibttsjpdrgmmdrgdritdshdudqudqudtndccct- 

Vdij  ir<e  ,  notumfchemd ,  pro  obnoxijs  ir£,ficutfilij 
gUdij^quidcuotigkdiofuntydtcutur'  lAouere  mt  quepti 
pojbt^quodhic  Vdulutfe  erfdnftos  dliosfrtetur,  dliqudn 
dointerfilios  incrcdulostterfdtos,  cupiditdtibus  cdrnis 
indulfifp:,dcfiderid^empfeciffe,pcrinde^ftliosir<e3dt 
quereliquosfuiffe  *  Alibi  enimfegregdtumfedb  utero  nii 
tristcftdtur,Gdlt'inhdcEpiftokfupcriorecdpite,glori 
4tur,fc  cumfdnftts  elcftum,  dnte  idftd  mundifitnddmen* 
tdydd Vhilipp- $'  pr<ttcredgloridturfe,iuxtd ut8itidm, 
qu£ejlinlege,faftumirreprchcnfibilcm » Siigiturcxelc 
ftisfuit,  Wdb  utero  infortemfdnftorumfegregdtus,^r 
id  ddco  in  eo  effulfit ,  ut  pr&  co£tdneisfuis  trdditionibttt 
pdtcrnisddeo  Ruderct ,  ut  in  lcgc  irreprehcnfibilis  cudde 
ret,quomodouerumfuit9  o-ipfumintcrincredulosui* 
xijfc,concuptfcentijscdrnisindulfijfe,dtq;  deftjderid  ciui 
pficiffct  Vrofefto  qui  non  pcnitius  h<ecconfiderdrct,uidc 
ri  Hlipoffetyiiid  Pdulumdegcntcfud ,  dntereccptdm  Dci 
€Ognitioncm,nondefeipfo  etidm  fcnpfijfe- 
VtVtului    .  Sedquiconditionemeleftorum,refteperpenderit,uh 
Cr  elefti    debit  pducoscleftorum  ef]e ,  quos  nonfimt  pdtcr ,  cdrnis 
pcccdto,     mifcridm,  antequam  cdeftis  uttce  delitids  dcguftent  pro* 
priufqud    be  experiri,utcumfenferint  ndturd*  ncftr*  infcltcitdtent, 
gr*ti<eut=  felickdtemrcdemptionis  dignequednttflimdreSicnon 
tunt*        dubitdrim  Fdulum^qudmhbet  eleftuim,  er  ab  uterofegre 

gdtum> 


M*  BVCER!    COMMENTARIV*     f* 

gaium,  dtq;  tradittonum  pdternarum ,  legiscfc  Budiofm) 
adco ,  ut  cffet  irrcprchenfibilis dpudhamtnes ,  furorent 
cdrnis>  id  e& ,  natur&  dcprdUdt<enon  uulgdriter  fitiffe  ex 
pcrtum,  dtfy  defcipfb  quoq^  ut  ttia-  Peccatum  occdjionc 
a  lege  Acccptagenuit  m  mc  omnem  concupifcentia ,  itcm% 
Vtucbm  finc  lcgc  quondam,itcm:At  ego  carnalisfum  uc 
nundatusfuh  pcccatum>item,  Noui  emm  quodnon  hdbi* 
tctin  mc,hoc  csh ,  incdrncmcd,bomm  Kom-y-vta  er  iflei 
htctinter  quos  &  nosomnesdliqudndoucrfdbdmur  en> 
fcrtpjijfc  •  QU£  tame  expert  usftt  nonqutdem  cu  iamfpi 
ritus  in  ipfo  feri  obttnutffct ,  domatac^  caro  bona  ex  pat 
te  effct,fed  cu  ut  £tate,ttd  etftiritu  mtnor  effety  agcretcfc 
adhucfub  peddgogid  legts  •  Spintuftquide  dei  habebatjn 
dc  lcgi  quamlibet  inutto  animoftudebat,  idq^  tam  diligen* 
ter ,  u^coram  homimbm  trreprehenfibilts  effet ,  ope* 
ra  namcfc  ciui  hominu/m  iuditiofanfta  erant,rcgnabat  au 
temnthilominus  tn  antmo  lUiut ,  ut  k  4>iA<*vt<<*  ,  ita  ft\i& 
huiutfratrum  contemptut  o-faHidtum ,  indulgentia  uo* 
iuptatumy  v  nominisftudtum  •  H«f  c  prtmum  malayut  er 
alijs  ufu  ucmtjton  animaducrtit ,  uiucbat  emmahqudndo 
ftne  legc>po&ed  ubilegem  rcftedgnouityfenfitq;  er  hxc 
mdlayuitdndac^cffe,ncquicqimiluftatusfuitcumfcipfoy 
emtcns  adhoc  ut  fenttc ,  crammouiueret,  quicorporc 
cTdtirreprekenfibdis  ,quodcumnonfuccedcrcty  excla* 
mtbit  ■:  btifcr  cgo  homo  9  quis  me  librabit  ex  hoc 
corporcmorti  obnoxio  t  Scd  tandcm  fuperante  inco 
ftiritH3diebdt:  Viuo  iamnonego.fedutuitinmeC  HR  i* 

G     *  STVS. 


Scftiun-t* 


m  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS? 

S  T  V  S  •  Noh  quod  im  nihil  negotij  iUi  carofkccfct* 
rcty  necfc  tnim ddhuc apprehendcrat ,  qucdfcclabatur,, 
Vhilipptn-i  *  utrum  quod  caro  twm  po&criorcs  habere 
€cepcrat3&ft>iritwspriorcs,  imb caropropeinteritwm 
*dduftd>ftiritui  uiftoridm  ccdcbdt* 

Brgo  er  Pdulwsficut  ndturdfiliusir<eerdt3itdndtu* 
r£peccdtricisuitidquoqueexpcrtusfuit3cwmqyfinelcgc 
ndhuc  uiuerct3pdrwm  db  incredulis ,  qudntwm  adfuam  ui 
tdm3differebdt3concupifcentijs  cdrnis  indulgebdt  3dcfide 
fid  etws  perficiebdt ,  dt  <£  ut  dd  Titwm  confitetur ,  ftultm, 
inobediens3errdns3tyc-  crdt3fcd  ncq;  hk  liber  erat ,  cum 
ttidm  lege  cogmtd ,  fe  quam  maximc  irrcprehenfibilem 
bominibws  exhiberetAtpoftquam  cognito  Chrifto3ft)iri 
iu  Dci  opulcntiws  donatws  extitit ,  hoc  tpfofyiritu,  cdrnis 
fkftd  mortificdrc ,  cdrncmq;  cwm  dffeftibut  er  cqncupi- 
fcentijscrucifigereccepit3dmbukns  iamff>iritu3non  car* 
nc-AiiterdUte  euenitfvrtdfic  lohdnni  Baptiftt,  qui  a  puc 
rofairitufanftorepletus  extttit  *  At  uu\garv>  htcratio 
fanftis  omnib*  ufu  uenit ,  ut  dntedfilios  ir&fc  quagratia*, 
uiuendocarniexperiatur,  quanquahocinteripfos,  er  re 
probos  intcrfit3q,ft>irttus  dci3malo  in  iUisfemp  rcc\dmety 
tt  ucl  dliqudntuludd  honeftd(ppeUet3cu  hi  infireni  et  nuUo 
remordmento  in  ma\a  ruant3utcunque  a  Satand  dftiy  cr  i 
proprid  concupifcentidficerintiUefti* 

Deus  autem  diues  mifericordia&fc* 

Apcrtdfdtishtcuerbdfuntetco&uufiatiimdifitdn 

twmw 


W«  BVCERI  G0MMENTARIV5-      fi 

tum  ct  crcditufkiltd  cd  plerisq;  dominut  rcdderct « Htwc 
ucrofcnfum  hdbcnt  •  Morttto*  «05  dditfw,  «*  tdntupccca 
rc  poffemutidcftituti  ommfcnfu  motucfc  boni,Dcut  nuUd 
redtd^qudmfudipfiui  in  nosmifertcordid  ey  dileftionc, 
ddduftws,conutuificduitunicu  Chriflo^ide&ftcut  Chri 
fttvm  potenttfuofyiritu ,  in  uitdm  bcdtdm  i  mortc  rcuocd 
tum>  reftttuit,itd  nos  d  morte  peccdti,  qud  omni  bonifairi 
tu  cdrebdmusjn  uttdmfxnftdm  v  perpctem,  utipfofidc 
tcs,<equo  dnimoplendm  nofbri  redcmptione  expcftemus* 
interim  proximis  ddfdlutc  inferuicntes ,  eodefriritufuo, 
wfdluificd  uirtutc,dfferuit  ypdrticipes^futur£fclicitd- 
tk3dd  qudm  Chrtftut  cueftus,modogbriofut  regndtjed 
didit>Ndm  cu  Chrtftum  d  mortuis  excitdutt,  t?  in  celc&i 
but  dd  dexterdmfudcoUocduit ,  ftmul  utiaj  excitdutt  eto* 
mnid  membrd  iUiuty  dtc^  in  gloridm  cdcftcm  cu  dlo  pdri* 
tcr  cuextt  *  \d  tdmetfinondu  innobis  dpdrcdt ,  ccrtb  td* 
men  dpdriturum  in  nobis  cxpcftdmut  feiritu ,  quo  h<ec 
credimut  wfaerdmut  3  obftgndtt ,  eodcmq;  uice  drrdbo 
nis  dpud  nos  depofito  •  Udnc  dutcm  tdntmfudm  bonitd* 
tem,ut  ex  nuUd  dlidcdujft  mow,  quafud  in  nosgrdtuitd 
beneuolcntidyfupcr  nos  cffudit ,  itd  iUdm  effundens  mhii 
dltudfrcfiduiti  qud  ut  hdnc  cdndcmfudm  in  nobk  bonitd 
tem,olim  opulente  oftentdret,  confyicud  idm  bcnignitdtc, 
qud  per  Chriftum  in  nos  ufut  cft}  ey  utctur ,  dum  peccd* 
tis  purgdtos  olim,fdnftos  ctimmdculdtos>omni(fcft>ir.itdli 
orndtudccordtos,fibififtctinregnoc<elcfti- 

l&tdndumdUtemquodfuturdfdnftis^utfcilicetcum 
Q      $         Chrifto 


-  m  epistolAm.  ad  ephesios 

Chrifto  conuiuificdti ,  in  ccelcftibus  ftmul  fcdcdnt  bedtu 

fdctu Vdu  Vauhisidmfhttdfcribit,utiprofcftoapuddcumidmfhcld 

r rl: ' f  cxiftunt  ■  jof  c.ipwf  noftrum  co  eucxit ,  rt  wofc/s  drrdbone 

quod  jutu  huiusftlicitdtis^iritumfuimdonduit-Vndce^fcrudtos 

Tum  c\i>     um  ms  qU0(p  d(ip.rit  5  qlH  tdmcn  djhuc  cm  mrils  cdr* 

nis  noftrtdnxieluttdmur-Ccrto  enimccrtius  csl,nosdni 
mocycorporc,  Chrifto fimdcs fvrc  •  Siidmcumjido 
expertoq^  er  fdlutcm  promittenti  medico,fe  egrotus  com 
miferit ,  dicifolct, hicfcrudtus esl: , etidm curn ddhucmor 
busin  totwmnon  cejfent,  qudnto  reclius  dc  co,  quife 
Chri&o,quifkUcre  ncquit ,  fdlutem  poUiccnti  concrcdtde 
rit  diceiur ,  hic  modoftluus  eft,  uti  cr  conm  D  co  im  h<t 
bctur ,  qudntumuis  incdrneddhucpeccdtorum  reliquice 
hcrednttPdulusigiturcertitudinem  eleclionis  Dci,dmpli 
tudincmcj;  mcritt  Chriftidttenditjoq;  rcclcfdluos  idm  di 
cit,quosfdludre  Deus  decrcuit ,  er  Chnftus  um  cocpit* 
H.-ec  utindm  dttcndcrent  ty  ij ,  qui  hodic  opcrd  no&rd  re 
aehere  condntcs ,  diunt :  Clmfti  rcdemptionem  nobis  in* 
utilem,niftcuueftigid  eiusfecldmur-  Hic  Vdulusdicitnos 
cx  diuitc  mifericordid  dtq^  ddcclione  crgd  nos  D  ziferud* 
tos,dntequdquicqboniuelcogitdrepofiemus  •  Btgrdtui* 
i<e  bencuoleti£  da  omncfilute  noftrd  tribuit,qudrc  opcri 
bus  noftris  omnid  ddimit,fed  de  his  plurd  infequenti  Scft* 
Vcru  iUud,ut  oftenderetfuperunientibusfteculis  CTC' 
bifkridm  intcUigi  poteft  •  Vrimu  ut  dc  feculis  rcgenerdtio 
tiis,&uit<epldnebedt<eyidinteUigdmM>ddquemfcnfum 

m 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS*     1% 

itludendrrdui-TumcnimEcclcfiducregloriofderdbpf;       „    . 
mdcuUerrugdrefulgebit,  utquimcUrifiimeinilkex=  Violtcn 
ccllens  dminz  beneuckntiiC cpulcntU,  dppdnturdfiu  rc  WtfcP^* 
lucente  mdgmficcntifiime  benigmtdteiUdO-beneficcn*  umcntl**m 
tid,<{ud  per  Chnjium  noftri  rcpcratorem,  patrk  wtdgo  j*CM*w* 
plcne  in  nobis  rcjhtutd  timfucrix- 

Alter  dutemfenfwsfdrte  cffc  c[uedt ,  quod  Dominus  in 
Ephefios  er  dhos  uliMpeculifdnftos ,  mdgnifice  bonitd* 
tcmfudm  o&endcrit,ut  er  pofterisfiecuUs,  hinc  opcs  b*= 
neuotcntide  fu<t  o&entdret  ,  ficut  pknc  ddmiranda  er 
cxofcuUndafuitfdnflisinterimomnibut,miraitkD  E  I 
benignitas ,  \u&  Vaulinofeculo  inplurmtdsgentes  cfful* 
fityO-hodiefdneydifeHlfisnonnMtotkhri&itenebris, 
hincprofecloplurimiprackrea-pictatedugcntur^^ 
Yoboratdfye^confoUntur* 

Pnor  tdmenfenfusgermdmorfirfan  nonfincrdtto* 
nccxijlimdbttur^co  quodficut  in  iflo  fiituro  &  beatope* 
culo  primwm  dpparcbitjreueUto  iam  plcne  Chriflo^uifi 
mmjta  tum  demwm  quoque  paUm  ostendetur ,  v  con* 
fyicud  crit  ,<[udDei  benignitdte ,  per  Cto&um  exhibtta, 
dd  diuin<e  natune  confertiu,fimus  adducli  •  TAodo  uitd  no 
8radbfconditae&cumG  H  R  I  S  T  OmDEO, 
O-  nondum  dpparuit ,  quod  futurifumui,mdnififtatodu 
teplcne  Chr'\fto3cwmifyg\oriofwdppdruerit>  ttmcetnos 
cum  1U0  maniftftdbimur  in  ghrU  cr  fimdcseicrimus* 
Collofi-y  ttv  lohm-yTunccrgoetopulcntkdch  innos 

Q        4  kfi& 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

fcnuokntifi er  effuftfi-per  Chriftumcxhibitabcnigni* 
tas,cr rccle agnofcetur ,  er tujia  gratiarwm aftionc 4 
fdnftis  cclebrubitur-Vtindm  dutem  h<ec  digncperpcndd* 
mus,D  E  V  ^Acxfudfoldbomtdtcvpropterfolam 
illam  magnifice  declaranda ,  nos  e  mortc peccati  ereptos, 
CdclcftircgnocumC  H  R  I  S  T  Odonare,nequid 
nobvs tribuamus ,  fedipfiomniatranfcribamus,  inhoc 
totis  uiribus  \ncwmbcntcs  >  ut  cius  in  nos  bonitas  confri* 
cuafidt  ,dc  quam  plurimos  adpietatcm  aUicidt  •  In  hoc 
cnimegregcbominwmpcrditorum,  elcftifumus7utfilij 
Dcifimus ,  quoinnobisgloriofaipfiusbomtasdparedt, 
Cr  ad  dmpleftdndam  ittdm,multiinuitcntur- 

Beneuqlentiagratuita  feruati 

eftis  &ct 

SeflitM'  j*      Ordoiuftificdtionis  er  ftlutis  nojirachic  ,fanequam 

breuifiimcfimul  er  luculcntifiimedcfcnptus  eft  •  Nihii 

huwnoftrwmcft>nibilnoftrisoperibusconfiatur.  Qui 

cunifc  Ckriftp  credimus,iamfcruaHfumus,membrd  emm 

Chnllicxijlimus ,  quibus  uitaerglona  Chnjlicomunis 

efifeccepit-Scdundebfcfclicitasnobis  f  Ex  bcncuolcntu 

gratuita  dei.qua  prior  nos,  cu  inimici  eius  effcmus,  corn* 

plcxus  eft/vbiitta  aparct.adhucnobis  cupcccatis  ctmeri 

tishincmalis  luftantibusiNondupUne  ca  in  nobis,ut  iam 

Terfidem  fuPr*diftumamfc&atdcft'PcrfideeniyqudEuagelioba 

[eruati*     temus,  qu<e  rcrujficradarufundamcntu  3  et  coru  que  no 

dparent^rgumentwm  cft,ferudtifumus  -  Qudrc  expcfta 

mus, 


M-  BVCERI   COMMENTARIVS-       r* 

tnw> ,  utficut  in  Eudngeho  dominustpmifit%nos  plcnefan 
ftificet,v innouifimodic ,  ad  beatdm  immortdlitdtcm 
rcfufcitct-Cuiut  drrdbonem  dedit  fuwmff>iritum,quo  itct 
futurum  credimus,zrper  ipfum,  Dcum  pdtrem  certdfi 
dutiainuocamuss,£quoanimocxpcftdntcs ,  dumcorpus 
noftrum  humilc  trdnffiguret,  v  conforme  reddat  corpo 
rifuogloriofo-Philip-i* 

Porro  quodditftludtos  nosperfidem,  ncqudqudm  in 
telhgcndumeft ,  qudfifidenosird,  fdlutemmercdmur* 
er  uelut  nobis  ipfis  compdremus,fed  quod  ilk ,  ex  libcrd 
Dei  clcftioncdcftindtdm,  er  bcncuolctid  eius  cxhibitdmy 
amplecldmur-Hdc  ndm%  imtiumfalutis  in  nobisfit,  hdc 
exturbdpcrditorum,  ingregem  elcftorum  trdducimur* 
A  ntcd  cnim  quam  illd  contigcnt ,  er  ipfiperditifumws, 
ficuto-rcliqui^quiddbfy  Deofumus-  Verumfimuidtcfc 
pcrfudfidfyiritufdnfto,  Euagchorcgmfidem  habcmusy 
bcneuolctiam  in  1U0  promiffam  ampleftimur,  uerecfc  pat 
ticipcs cius rcddimur-  Quod namq± credimus promitteH 
ti  Deo,id  nobis  indubieprd>ftabit,nimirum  db  omni  mdlo 
hbcrdtionem,v  bonorum omnium poffefiioncm-  Pcrjt 
dcm itdqiferudti  fumus ,  quid  hdc  Dei ergx  nos  bonitdte 
agnouimus,certi<fcfumusfafti,  plene  olim  tUdm  nos  pcr* 
cepturam,per  omnid  bedti>Sed  reftc  dddidit,  idffc  non  ex 
uobis,Dcidonum  eft,nonexopenbus,  nequisglorictur* 
Nam  cui  ex  bcncuolentidfudDcus,  fyiritumfuum  no  m 
pcrtierit,is  ut  Eudngelio  nunquam crediderit,  itd  diuin& 
beneuoknti£  wfdhitisexpersintternummdmbit  •  Nr= 

G     f         bilergo 


IN  EPISTOLAM.  AD  EPHESIOS 

bilcrgohuiuscxnobis3nibilnoftroruoperum,fedommd: 
d-  clcttionis  O"  bencuolcntidcexiftunt,  cx  qud  dondtofuo 
frtritUtmentenosrenouiityO-infiliosfuosddoptiLt,  qutd 
natura  noRrd,ftlij  ine  er  perduiomsfumus- 

Conftrmdthjec  Apoftolus  cumfubijat  •  lpfius  enint 

figmentum  fumus ,  conditi in  Chnsho  iESV,dd  bond 

(     opcrd  -  Vt  ndmfyfiti  ab  Adamfumut ,  conditifumus  ad 

Conditi     w^  0perd ,  ut  nljni  prorp^  bom  0pcm  pY£§idre  pofti* 

dd  bom    mm,  Qy,x  mm\  in  gorMm  ^i^ucm  ignoramus,  dut  in 

opera*      commodum  proximorum,qui  nos  ipfos  tanium  amamus, 

ficercudlcmus  •  Ergodenuonosftngizrcondioportety 

quodalibi  Dominus  rendfcentidm  uocat ,  quodfttdomto 

nobtsjpiritufantto ,  iUotum  utfufyiccre  Dcum,  zjrdmd, 

reproximumjtdo-bona  opcrdripoffumus,  quibutni* 

mirum  proximus  iuuatur  ,vrddD  ci  cognitionempro* 

mouetur-  Qge  tdmcn  ipftt  dntea  quoq}  Dem  prtpdrdue 

Yit,ut  in  eis  dmbuldrcmui,  hoc  cft  ,  ucrforemur  oportct* 

Adeo  nihil  boni  noftrum  e&  Ex  nobis  ipfis  mah  erdmus, 

ncqjnifimald  opcrdti  udlcbamus ,  cumigitur  ex  mera 

fua  bonitdte  rios  rcftnxit  D  eut ,  neq^  noudm  tdntum,  fed 

Q3*  Pr*  erbondmcrcdturdmcondidit ,  ida^in  Chn&olESV, 

parauit     hoc  cft  >  Chrifto  I E  S  V  infitos ,  eiusq;  mmbrdptttos, 

DeM*       crjftritu  cim  pr<editos ,  ficut  huticfuum  bonumfriri* 

tu/mimpertit  unkuicfc  fecundum  mcnfurdm ,  quamipfe 

dnteddpudfcdcftniuU,itdpkneconfcquenseft ,  utnuUd 

tios  bond  opcrdperftcerepoftimus,nifi  qutftflor  nofter 

dntcdpr^pirmt^m^tnobisddmenfurdrtt^utineis 

ucrfan* 


\ 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS.      r4 

ucrfdntesjpfuvnglorificemus  •  Siquidemex  nobisipfisy 
nonfumusidonei)quibonidliquiduelcogitemus,ucilcO' 
cpcrdri,Deiefi  •  Qupdquidgnofcercnonfusimcnty  ij 
profeftoe^-fcipfos,vD  E  V  M  penitus  ignorant- 
Uincfunt  uarti  dk  dond ,  <fc  jM$ff4  Row •  duodccimoy 
i-  Cori/M*-  cr  wjr44'  <J«<£  «f^«e  m/?i/j  nifi  fkcuhates 
qutdamfunt ,  c<t  opcra}dd  qu£  D  E  V  S  qucmty  dc 
putduit,perficiendt' 

Notdndum  dutcm  hk  iterum,quod  Vdulut  dit,fcrud= 
ti  €&is}hoc  eji,peccdtis  hberdti,  v  uitd  £ternd  dondti-  Si 
cnl  h£c  qui  creduntja  ucrc  eonfecutifunt,nunqprofefto 
€xcidentnumerofdnftorum,nunqudmdmittent ,  qudm  Sdnftt 
ddcpnfuntuitdm,quk&ternd cfi •  YihjDeirenatifunt,  twnqudm 
multo mum igitur rurfut infihcs  Diaboh dcgenerare po  excident* 
terunt,quam  bcfhdfieri,qui  ruttm  homo  efi-  Nifinon  fit 
potentior  ftiritMDeifdnelui  ,  quhnfit  dnimaisidui^ 
tdm  infrirdnshominis  ■  EcquiopcnbM  nofirisdmittere- 
mus ,  quodnofirisoperibusnon  potuit  pdrdrif  Autqui 
miferrct  offenfus  peccdtisDcM ,  quodpcccdtisprorfut 
tnortuis,  exfudfold  bomtdte  donauitf  Saius  nosird,  opus 
efi  beneuolentuDei,  edpccmtudinis  nefcid  eji^Vtq;  in 
€os  fc  eff.mdit3quos  dd  iddelegit ,  nondumnatos ,  itdin 
€pfdemperenniscrit,  qutiD  EV  Sncqudqudmutho* 
momutatur- 

Hisduteln  neminidd  uittiuu  Hernitur ,  ut  Antbd* 
ptifi^cdlumnidntur-  Eteftis,er  j]:mtuDcipr£ditis  tjid 
Untupr£dicatur9dlij  erii mmdies  (unt9  er  horum  mhd . 

percipi* 


IN  EPI5T0LAM  AD  EPHESIOS 

percipiuntyitHdUtemy  qudntodmpliorcmDeicrgdfeU 

JGJ-V  nteriMcmdgtu>[cuht9tdntomgis4ddni4ndm,  colen* 

dofidcybo  dumcfciUumdccenduntur •  Cumq;enim[eru4to$idm[e[c 

ttd  opera  dgno[cuntyzrpcccdti$liberdtosyidejl,Deumomninojld 

no  impedi  ttuficutpurgdtosfeomnibuspcccdtiStperpctuoo-foli* 

unturyfed  de.tumiufiostumbedtosredddt,  qmpofientporropcc* 

promo-    cdndidnimumddmitterct  imofi  qudndo  lcge  mcmbro* 

ucntur»     rm  impcncnte  Uhunturyficiunt  quod  odiunty  v  peccdn 

ticdrnifyiritus  ufq;  reckmdt  •  Conditi  ndmq;funt  dd  bo 

ttd  operdydd  ed  internus  homo  propendet y  qsfolis  oble» 

fidtur>h<ccproprij  o-  germdmeiusfruclus[unt'  QUd* 

re  qui  cdlumnidntur  nos  doccndo  fidem,  ceffdtionem  bo* 

norum  operuminuehere,  hdudqudqudmfdniusloquun* 

tur  yquamquidgricoUm  ytrunco  pomdingrdtifdporis, 

dccrbd<fcferentiy  in[erentem  cdldmum  pomorumgrdtifii 

mi[dpori$y  er  mdxime  mitiumferdccm  y  cdufdrctur  duU 

cium  pomorwm  remordri  proucntumy  er  uinitorem  dicc 

retcopidmimpediredulcis  uiniy  quipro[yluejlribu$uiti 

busytdntumldbru[cd$ferentibus  ypttiuds  o-prim&foz- 

cunditdtis  reponeret :  quicfc  crimindrctur  cum  pucru  red 

dielingucm ,  quifbrmdndus  eloquentifiimo  trdderctur 

rhetori  •  Etcnimcuicontigerit^udngeliohdbcrefidem, 

isidm  Chrifloinfitus ,  cius  foccunditdtis  dd  bond  operd 

pdrticcpsfdftuseft ,  &  exftcrdidc  emortuo  lignodr* 

boreudfityqu£ncqucdt  y  non  reddere  fuotcmporefru- 

ftwm  y  ctlcfticfcmdgiflro  dd  omnempictdtem  formdn* 

dmdddicluseii ,  quifru&rdiJlwm  docere  hdudpotcrit- 

ScdiBi 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS*      # 

Sedifti,fidcindturdmdcuim ,  ddhucprorfushdbentin* 
cognitdm* 

Memoresigitureftote  ,  quod  olim 
natura  Gentes* 

InftdtincoApoftolus^quodccepittqucd&Mofcheh,  OM*  ue* 
cmnesprophete,  Chriftuiipfc,  dtq;Apo&oliinculcdre  rx  ***** 
pnecipuc&uduerunt-  VergitfiquidemcftcndereEphe=  pietdtem 
fijs,cxqudntismcdis,  ddqudntdbondeosDcibenigmtds  •W* 
trdnftulerit  •  Uisenimprobecogmtis,utfidutiddmcrc^ 
in  Dcum  &  gignicur,  er  dhtur,tidfcmel  umuerfd  pietd* 
tisoffitid,ncntdfacile,  qudmfelicitcr  zrcumuldtimpro 
uenwnt-M.onuerdtinfuperioribus  huw  cdpitisfecliun* 
culis,mortuos  per  dclicld,ex  Dci  bcneuolentid,  Chrifticj; 
merito,in  uitdmfdnddm  er  bedtdm  reftitutos  effe,  infe* 
quentibutmonet,dlienosfuijfcdpcpuloD  E  ],  regnccfa 
Christii&per  ChrifttWi  auttdtc  Dei  dondtos,  fandbcfc 
cffe  ddiunftos-  QU£  in  hoc  uticfc  commemcrduit,  ut  dgno 
fcentesincompardbilem  Deicrgdfebonitdtcm ,  totosfc 
iUi  crcderent,dtcfc  ex  uoluntdte  eius  uiucreftuderent-  Nc 
quc  cnim  d\k  rauone ,  uiu  ftnftimonid  promoueri  uer- 
hispoteft* 

Multo mdximd dut dignitas Ebrtei populifuit,qd'eos  E ignitas 
cxcun&isfubfolegcntibus,inpopu!umpecuharem ,  cui  Ebr#crii'> 
fe  Dcwm  magnifiCentM,qudm  toti  rehquo  hcmwumge= 
nerideckrarct ,  clegerdt,  zrcircunafiencfccreuerdt, 
quodunflivmfutoneispotifi-prcmiferdt  3  ut  ille  diceret 

Sircphcca 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

Syrophcenificfe  no  effc  mtfium3nifi  ad  ouesyexlifrdelitk 
perdttds-Mdtth-  isquoddiuiniMlegcsuiU,  in  optimark 
rempublicdmcodgment<tti,dcccperdnt9  quoddcnicfcto* 
ttesfoedus  cumitttstccrdt,poUicitusfeipfis  Deumfire, 
lUostfcut  pcculteremfu.imhtreditatem  cffecuraturum, 
Cr  orndturum  •  Vndc  elctti  cx  eisfaeptlui ,  fub  dufritio 
Cr  benignd  eiws  protcclione,  dgebdnt  qudm  foelicifitmc'* 
Epkcfijdutemuto-Gcntes  rehqu<t ,  prophdnifue* 
rdnt ,  er  impuri  d  ludws  arcunctfione  in  jnmihdm  Dei 
cooptdtis,  eoquodpr£putiumcorumnoncjfctrecifum, 
VtdigmtdS  appeUdtiynihildeChriftofcrudtorcucldudierdnt,  utfui 
Gcntium*  repdrdtioncmftcrdrcnt  Etidm  in  hocftculo iustis  legi* 
bus  dcjiitutiiUerd re  pubiicd ,  qu<e uelfold dpudiifrdeli* 
tds  inftitutd  pcr  Deum  erdt,cdruerdnt,poftremo  ut  nuU 
lumcwm  etsDeusfoeduspercufferdt,  itdnuttispromiflib 
nibusjn  ff>cm  bondtn  iUos  erexerdt  .  AgcHt  itd%  tn  mun 
do afinot, id cft,  ut  uerttJineD  E  O,o-pkneimpij- 
Quid dutcm idm deque miferu  uclfingipofiit,  qum effc 
fine  Deoybonorwm  omniwmfvnte  er  duthore,  nuttdm  h<t 
bcreftem  uitje  meltons  y  nulUm  ctidm  hicfynccrdm  uitdt 
communioncm,nuttwm  expecldreferudtorem  >  qutmdlii 
iftis  eriperetyafdnclis  dcnique  eyDeo  chdris,  canwm  lo 
co,ut  impuri  w  dbominabilcs  hdberif  Rcclc  tgitur  hor- 
tdtur  VdidusEphcfios ,  uthutmfu<e  miferue  memoreS 
finty  quonimiru  digncesltmet,  er  Dciergdfc  digndti6 
nem.qud  eoscitrd  uttum  tpforum  meritwm ,  cxtlU  mifc* 

ridlibt* 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS*     f* 

rid  Itberdtosfummtfilicitdtis,  cu/mfdndis  omnibusptr 
ticipesrcddulit- 

Gcniesaiticircuncifione,prdfUtiumuocdtds9  quod^°^e5  m 
idcm eft,ut uertijcircuncifis.praputidtosyuclpr^putio  pftputo* 
fotdos cr impuros  ■  Qgidcnimfigno  drcuncifionisjt  wticir* 
gcntihuodijsfecretiludceierant,opprobrijuicey  Gcnti*  Wncijio* 
bMpr£puiiumobijcicb<tnt,utimpuris ,  erindtgnisqui 
TDetpopulodccenfercntur  •  ScdquUdpudVEV  Nl 
pdrtmddeoreftrebatcarnecircuncifos^O-fignofanclo 
rum  infignitos  effcjt  ccr  cffet  inctrcunctfumyhoc  eft,pro 
phdnum,  quod  Ebrtts  lirmeiahs»  Dominut  opprobrd* 
bdt^cuiuscircuncifiof^iriiU,ncnmdnupcrficitur ,  ideo 
nomindttmddicatApoftolus  %<[%o'&oiHTOV,ideft>m<u 
nufktta-QUipd  &■  ipfum,  dd  deyctcndam  in  qud  Ephcfij 
fuer&nttCGndiiionem,  ficit,quodfcdicet  prcphani  er  int 
fmhMifutrw^luddis  9  qucrumbona  pdrstdntum 
mdmchtimafti&atyideft ,  fignumduntaxdtfdjiftitd* 
tis  habebdnt  *  Q&mtwnltbet  dutem  ludti  etufmodi, 
cticumfionistmtmc,nibik>puuB  E  0}qumGcn 
tc$prob^::itur,  mhilomnustdme  iurepratftis  Gentei 
impura,  £?  abominabiles  halebantur,  quibus  ne  hocqui 
dem  coniigiffettUt  tnter  fdnclos  ddtiiimerarentur ,  dtquc 
indc ,  ddummfdnttttdtmtdntofkctlioremaditwmbi* 
hcrcnt* 

Forrbeircuncifioneitldmmdnuficldm,  tequedcprsC  Deucrd 
puttu  nthilapud  Dcuhaberi^Vdulus  i«  Cor  •?  er  Gdlsdi  arcunci* 
fertisucrbisteftdtur  'Dectrcuncifioncyquieffftritufit.et  fionc* 

cftuern 


1N  £PIST0LAM  AD  EPHESIOS 

tft  uerd  fanftificdtio  dnimorum ,  <tt<fc  in  populum  Dci 
cooptdtio ,  Apoftolusdd Kom- 1* er Colofiz- memimt* 
Mofcbchucrot-Mofchchio-wso-lirmciahi- 

C<etcrumcxco ,  quodgcntes Apo&olwsfcribitfuiffc 

finc  Chrifto,fignificdt  Ebr<eos  Chriftum  hdbuific-  Sem* 

pcrcnimpopulmiUc ,  fidemhdbens  prophctdrumudti* 

cinijs,cxpeftduit,quife  mdlts  ommbut  eximeret,  ey  tugi 

filtcitdtc  bcdtos  redderctjioc  eft,  tVIP  W*  cft,unftum 

Qyomo*  £)n  ^  rcgem ,  qui  inftdurdrctfummdtim  omnid ,  fidccfc 

do  prifci    qUd  \j£C  expeftaxunt,  iufti  inter  cos  iuxtd  Udticinium  H<t 

Chrihwm  fokMk  uixerunt,  omnem  cx  Chrifti  expeftdtione  confo- 

hdbuc-      ktionem  hdbctes,  qud  er  dd  pietdtis  offitid  excitabkur* 

rint*  h<<c  dutcm  expcddttonc  Gentcs  cdrebat,  quarc  er  ui 

td  Dci  deftituti,pcccdtis  tdntum  uiuerepotuctunt,  exce* 

ptis  pduculis  ijs,quos  ctia  exgentibws  Dcus,  Chriftifuifi 

de  O"  expcftatione,per)^>iritwmfuwmdonduit-Vtndncj; 

non  lud<eorwmfolwm,fcd  ey  Gcntiwm  Dews  agnofcere* 

tur,omnibu4f<eculis,  eyingentibus ,  dliquotfuoffiiritu 

QBJbuf-    iUuftrduit' Qttdnqua in  l chudd pr<tctpue notus,  eyma- 

ddm  cx     gnumnomeneiwsfuerityVfal7a>Gentiwmfidtm,Abimc 

gcntibws    Ucquitdmfanftccu  Abraham cgit ,  lithro  quiNiofchch 

Chriftws    con/ilium  dabat,  quod  cr  D cus  dpprobdbdt ,  v  plericfc 

cognitus    Sj  quorwmfcriptura  mcminit,fatis  declardrunt-  Hi  tte* 

fuit*  ro ut  dc  Dco optimcftcrarunt ,  atcfc  ut  cx  eius  bonitate, 

fxnftiws  erfcliciws  ohm  hdbercnt,cxpeftdrunt,  ita  baud 

quaquamabfq,-  Chrtftofanftorum  reperatorc  fucrunt, 

tmetfifirfan^udiUcrdtionceffetuentUYM ,  er  omnid 

inftdur** 


fft.  SV(?ERI  COMMENTARIVS-      si 

knftdurdturui  pdrum  difttnflc  noffcnt  •  Nm  w  Iudoeis 
hscraXto  uulgohdudquciqudmnotdfuit,ddcoutferudto  Rdtio  re* 
wnoftrtdtfcipuli,totiesdcedddmonitt,  inductdtunopo  gni  Chri* 
tucrtnt,utcrcderentpercrucemoporteredd$.ortd,  &-  fti  pducii 
Cbri&wm ipfum,cr mcmbrdem umucrfdperucnire >Si  cogniu 
necrucc,glortofum  Cbrifttrcgnu,ftbiperpetuofomnid  otiitit* 
bdntyquod  er  in  prjefcntcm  ufy  tcmpe&dtemj  d  Cbrtftd 
Ebrtosdbdhendt  •  Tdm  difficdc  dgndfcitur,  T>eo  uiftitti> 
perftultdm  mundo  cructs  prtdicdtioneyCleftosfdluos  fh* 
cerc-Vndc  non  minut  hodic,qudm  YduUtemporc ,  pnedi 
cdtio  Dontinino&rtl  E  S  V Chriftiy&hwUtcrucifixii 
fcdnddltm  eft  ludtis,  &  ftulttttd  Gentibui* 

At  Gcntes  nuUd  Vei  cogmttont  prxditi ,  qudles& 

EphefijfucrdntjnihilprdrfusChriftihdbuerdnt ,  quiai 

pcccdtis  er  mdlis  reliquts  cx  Dei  bonitdte,qucm  ignord* 

bdntJtbcrdtioncnuUdmcxpccldrdntiincleindmnegenwi 

peccdtorumproniruebk^dbdhendtiauitd  Dc/,  utwfrj, 

Cdp>  4-  Sett>7.  Vdulusdiffertt  >  QuodquolicentMsfice* 

rent,nuUo  uttionis  diuinoe  mctu  cohtbttt ,  pcrfuddefc ftbi 

ttdlijsplufimis,  fedfruftrd,  quoddiucrfum  mentib>ipfd 

rum  tnfcriptu  efiet  diuinitus,conattfuere,nuUos  efie  De* 

cs,mtUdm  prouidcnti*  numcn,miUufuturum  iudttiu,fed 

ut besliaru.omncuitdm homints,moriefiniri  Qup uefo 

Uideds,qumftt  uanitds  omnis  bomo,  quiftbi omniumfd 

ptcntifi-ejf  corddttfitmt  utftfunt,boc  condti  fme- 

blienospr<etercdfcribitfmffcEphcfto$yk  K>pub>  hf 
Tdilis^u^iUt  (kxi,ucifok  ucreK-  publica  dicipote£,qd* 

h      nuU 


IN  EPISTOLAM  At>  EPHESTOS 

huUd  unqudmfdnftioribus  cr  tquioribus  lcgibut0ddtu* 
tdnddm  rcrwm  omniu/m  communionem3  uit&c^  innocen* 
tidmo-dccoYcm,fucYitin3itutdfiYmdtd%-Qui$cnim 
R*  .fj?  !"  Solon,qui$Pldto  ,  quisomnino  uelhcminum^uelettdm 
cd  \ifue*  Angelorumpoiuiffetmeltut-Rempub-conftituerjc ,  le* 
'w*  gtbufie  commodioribusfulcire,  D  E  O,folofdpiente  er 

cptimo!  Vnde  dolcndum ,  ^«orf  Chrtftidnis  non  hbctjc* 
cundu/mhds  D  E I  \ege$potiwsqudmhominum,fudsR* 
publicds  gubcrndre  ■•  Sdne  qu<e  dd  ueYdm  Yeligioncm 
tuenddm,ddhominumintcrfccommertiddirigcndd ,  <to 
cmnem  uiU  dccentu  cxorndndd  dtttnentjtd  lUis  preefcri 
ptd  et  tYdditdfunt,ut  nthtlpofiitfingidbfolutiM  •  QUdre 
cmmno mifeYU/m futt,et hodie cfl ,  extOYYem db hdc K* 
fublkd  hdbcYi'  Qupd  er  tilud  extYdneum  effe  dfcederi* 
husDeifecwntYdhit  •  Cwmquibm  cnim  JDeutfcedui 
icit,  tUisfefe  exhibct  Dcum.hoc  c& ,  in  omnibmfdhdto* 
yem,  er  tUi  uicifiim  tdlem  ipfum  dgnofcunt  v  uenerdn* 
tuYyUtcfcidmpopuluseiusfunt ,  itddduoluntdtemtpfiut 
compdYdYefcfeftudent  •  Sicuidemusfocdcri$yquodcum 
AbYdhdm  Dcm*  percufiit  Ydtioncm  co&ittffe  i  •  Mofchch 
*7>non  dlitcYO-fcedmnouumliYmc-ivdcfcYibituY- 
QUdpropter  Yccle  Vdulut  dixit ,  JtaSwtS/j  tS§ 
fcederd    \Tff&.yyfoi<u>faderibuspromifiionfc  •  JSdturdfiqui* 
pYomif-    demfocdcYum  eft,  ut  qui  cd  intcrfe  pdcifcuntUY ,  dltquid 
fionis*      fibt  tnuiccm  promtttdnt,fic  in  omntfccdcre,  qucdctmtfu 
is  Deut  unqudm  icit9multd  er  mdgnd  promifiu  cmnium 
mtcm  cdputeft ,  ^uodpoUicetUYtUisfeDeumforcy  hoc 

&,fdlu4* 


fct  BVCERI  COMMENTARIVS*     f$ 

tftfiludtorem  ey  bedtorcm-  QUdcumgentespromiftio 
necdruerintycdfcquensfuit,utnibilhdbcret)f>ciycffentq; 
ciSiot  inmundo3idcft,prorfu$impij-  Quoqiudpotuij- 
fet  mdgts  mifcrum ,  v  item  damnofum  illis  contingerei 
QUdre mhil iccm optdbilim  &■  bedtius ijfdem debuit ui- 
deriy  qum  cxpcrditifiimafllxconditionepcrCbriftum, 
regnociuitcttiet;  Dei  ddfcitos  cffe ,  utidmChriftumDe- 
um3ey  Ecclefidm,uerdm  JifraelisK-  pubhcdm3commu* 
nem  cumfdnclis  ommbus  hdbcrcnt ,  faderis  dimni  pdr* 
ticipes,eypromifii$Dei,certdfpenitcntcs- 

Twpft&bHKupfaderiiqudmteftamentorumucrte  - 

remdlui,q,proprie  enim  focderdfint ,  nonteftdmentdy  •/(X^H" 
qu&DominuscumfdnclisfAisperfcripturdmiciffelcgt*  Kct§  non 
tur  '  TcftmentumfiquidcmeftydiffmitorevlpUno^/      tcf 
uoluntdtisnoftnewftdfvntentid,  deco,  quodpcftmor^'      Cntti 
tem  r.osTrdm  ficri  uolucrimus  ■  Neque  uero  unitdn-      &°  ui^ 
tumfcripturtloco  tencbras  offudtt ,  quod  nulgdrisin-  tlint* 
terpres,tcftdmcntumrcdderefolitusfuit ,  ubiEbraic<c 
tP?ya  eygr<ece  S>i*%HKHfcriptueft-Satismmfeftum 
ueroeftyfiquislccdconfukt ,  inquibusDeusftciffefce- 
dus  cumfuis  memordtur-feedus  eiufmodi,  finnle  effc  itHs, 
qu£Vrincipcs3cumpcpulis ,  quosinfidemfuamrecipi* 
untpercuterefolent-  VoUicentur  cnim  illipopulis  fe  iu&e 
cosgubermturos ,  eyprouinbus  iui  dcftnfuros  9  ui- 
afiim  promktunt  populi ,  principum  iufta  imperau 
fc  ficluros,o-  tributdperfoluturos  •  Adeundemmodum 
cumquibusD  E  V  Sfccdu$fkit,cosinfidemfuamre* 

H     z         cipit,&* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

cipittO-EcumfefciUis  exhibiturum,poUicctur,  uicifiim 
recipiuntiUi ,  uitamfuamadciusuoluntatemfcaelurosy 
^Deumfuwmyeumueneraturos  •  Legatcut  hxcnon* 
dumplanccogmtafunt ,  qualiterlehofchuafocdusintcr 
D  E  V  MiZrpopulMnlifraelrenouauityCdp-libri 
cius  ult>  cr  uerci  agnofcct  •  Graphicc  etiam  h<ecfcederis 
ratio  i  •  Mofcheh  17.  ut  dixt,  et  lirmeiah ;  1 .  defcripta  eft- 
Vorro  dc  dignitatcpopuli  ltfraelttici,  quam  hic  Apo* 
flolusmemorauiti  CT Mofchehlib^-cap-i-magnifice 
toquitur  •  Namqu£gensinquittamexceUens,quod 
.  dcos  haberct  prxfentcs ,  ut  Dominm  D ewt  noRer adeih 
ftobis ,  ipfuminuocantibust  Etquxgcnstam  exccUcnu 
qu*  leges  habcat,  cr  ludicandifvrmuks  adeo  iuiias ,  ft- 
tut  eft  omms  tradttio^quam  cgo  hodtc  uobis  tradot  eyc* 
InVfalmtsquocfc  er  Vrophetts  ,  crcbro  htcpopuli  Det 
pr/ftantia  celebratur  •  Verum  ut  ea ,  tn  gentciUa  cir* 
cuncifapeculiariter  figuratafuit ,  ita  nec  ommbws  eius 
^entishomimbmcommunisfutt^neq^folts  *  Omnium 
nancfc  er  tantumfiiiorum  Dci  undecunq^fecundum  car- 
nem  natifint,ea  propric  cxiftitMs  cmmfcedus  cum  Deo 
uerecontigit^undeChrislum ,  erlegesDeiuerchabcnt 
atq^fequunturyciuitate  Dei  donati* 

Nunc  uero  cum  fnfiti  Chrifto 
Iefu,quilonge  eratis* 

Scft- ;»  Ver  quem  v  quo  paclo3aUenis  a  Chrifto  D  E  O,  er 

Ecclefia 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS*     $9 

Ecdcfidftnclorum,  Ephefijsgcntihusq;dlijs ,  cumhis 
commumo  contigcrit,nunc  difierit  •  I  mmicuid  crdt  intcr 
Ebr<eos circuncijionc,in  Rcm-  pub •  Dci cooptdtos ,  cocfc 
DoMinopropeconftitutos3erGentesdbiUdR'pub-dlie  QB*  m* 
ndSiCOfyuclutlongecLDominodifiitas  •   Qupdndnc^  ter^Y£^ 
lujldjcgcsq;  Dailliobferudrcnt ,  /745  dbomindhdntur,  os  & &™ 
qmbuailxdxtdnoncrdnt  •  Atq;h*clex,ueltrdditio,  tesdlidsdi 
mdndxt d  o-  edittd continens,  ccu  interftitium  quodddmy  KrjUdS* 
Cr  mdccrid  erdt,difiungens  dfc  inuicem  Ebr&os,vrc~ 
liqius  Gcntes  >  Vcrdtdmen  inter  ludtos  er  ethnicos, 
inimicittdjioc  eft,diuerfitds  crdt ,  quod  1U1  uerumDcum 
colcrentjrij  minimc  •  Scdqutdpcculidritcr  dbEbr^is 
Dcnscoh  uoluit ,  ceremonias  quofy  pcculidresiUisde* 
dit.qmbusdb  ommbusgentibmfeccrnerentur'  Umnccfc 
eglorid  Dei,nccfr  cfdiutcgcntiwmerdt,  uttdmudrU  V 
jmultce,ritus  zrjldtutd  omnid,  genti  Ebr&£ ,  trdditd,am 
plefterentur. 

Ergo  utunusex  utfifq;  Dei  populws  codgmcntdre*  Vt  elecli 
Mr,mortcfudC  H  R  l  S  T  V  S  tnterftitiumdi*  omnesu* 
mouityZnnternumzrextcrnum  .  lnternum,tmpetrd  nus  effcnt 
to&-Gcntibusftiritufdnfto,quoD  E  V  M  cogw)  *  Chrifto* 
fcercnt  er  colercnt, cxternum ,  cerimonids iUds ,  er  ud-  dbrogdri 
riosritus,dbolcns,neobferudntesiUos ludxi^Gcntcsprt  tegis  ccri* 
fc  contcmncrcnt,qui  bus  tum  ne$  poRibde  crdt  nequefd*  monks 
lutdre,eosritusomnesobfcrudre  •  Trdditi  mncfcfue*  oportuit* 
re,  gcntiqu&in  undntexterndmetidmRem-pubpotuit 

H    j        congrc* 


•   IN  EPISTOLAM  AD  EPHESTOS 

congrcgdrijcrrdmq;  Cdnddninhdbitdrct  •  Nequcpduci 

cmm  ritus  ncccffdno  inhdbitdtionem  em  tcrr<e  pofce* 

bdnt  •   QuiucifolivmhocGcnttbMobfcrudtupofiibi- 

lcfuiffet,  ut  tcr  in  anno  omncs  marcs  dd  locum  tdberndcu 

li  ucniffentf  Vt  igitur  qu#  extcrnd,  dtq^  tdco  cum  pictdte 

nonneccffariocomuncla ,  Ebr£opopulopr<eccptdfue- 

Yc.gcnttbm  uniuerjisycbfcrudiu  nequdqudm  utilia,  ple* 

Ydq;  etidm  impofiibilid  crant,  ita  quo  pcr  omntd  interfi- 

UosDeiconuenirct,quicquidciufmodifuit ,  cumgentcs 

Ebr<eis  in  Domino  conglatindndt  crdnt,  oportuitdbro- 

-gari  •  Siquidcm  cx  A clts  Apoflolicis,  dtque  Vduhnis  li 

tcrisdbundeliquct,  qudntum  fdnclorumconcordidm  tur 

bdrit,quod  cxtcrnd  illa  cffeabolitd ,  fcro  quidam  dgnofce 

xcnt  •  Uminunum  homincm ,  ©*  in  idemcorpusre* 

digendi  erdnt,filij  Dei  uniuerfi- 

Ipfe  pdx        hoc  cum  morte  <zr  ftnguine  fuo  effccerit  Dominut, 

tioftrd*      rcclcpdx  noflrd,hoc  cil ,  ut  uerti ,  duthorpdcis  nofirdC, 

per  quem  Gentes  <zr  lud<ei  unm  D  E  Ofumus ,  dicitur, 

cxtinxiffcfy  in  cdrncfua,hoc  cR ,  fdcripcio  corporisfui, 

inimiatidm  prtdicdtur  •  Hinc  crgo  hquet  quid  potifii* 

'Quidcx    wwnQ  H  R  I  S  T  V  S  incdrndtM,e?mortuus 

Chnfliin  orbipr<ejliterit,quopriusiUccdrucrit  *Etcnimcrdii 

varnatio  -  tequamhomoficret ,  ciwsmcritoffirkusfanflus  elefiis 

ne  mun*    ommbmcontigit,quo  D  E  V  M  agnofcerent  C?  pic 

dusperccc  uiucrent,acceptapcccatorumcondonatione  •  Uoccrgo 

ferfc        homo  faftty,moYtw,0'  rurfus  in  uitam  bedtdm,ey  ad 

minijlra:* 


»BVCtftf  C0MMENTARI7S*    *<x 

Wwiftntfwwow  regm  D«  exdltdtut ,  plufqudmdntepre 
fiitit  j  quodcjfufusfuitpoftqudm  rcgnumfuumglorio* 
fus  imuitfriritus  Deifupcr  omnem  cdrnem ,  hoc  ejl ,  o* 
mnegenushominum^congregm^  cceperunt,  <&•  quidi 
fyerfiin  gentibus  filij  Deierant  lohdn-n-  Vel  uthic 
Pdulus dit,quiprocul erant ,  id cft ,  nihdcognitionis  Dei 
habebdnt-hndnq;ddduttifunt,utpropeeffentMcft,Dc 
umfimulcumEbrueisdmpluer  cognitum ,  ftudiofifiimc 
colercnt.ut  qudm  Utc  orbis  pdtetjpfe  imperdret,ddora* 
renfy  cum  omnes  reges,  omnestfc  gentesferuircnt  ci,ut 
$fd'7i'pr£dittumfuit- 

Omnidfdncde  C  H  R  I  S  T  O  UdticinidjUud  m 

i-Mofchch  49-  er  qu£cunquc  fierc  Vrophett  hdbent,  Gcntcsx 
cihoctribuunty  quodipfegentesdebucritddDeicogni-  worte 
tionemcrpictdtemperducere  •  Hocigitur,utpropriCbriftiiIli4 
timfuumbonum,quodmorteeius,  mundonouumdffcr-  sTrdnde 
ridebuit ,  im  corporeemundoegreffurusordbdty  \o-  Euageua 
bdnnis  dccimofcptimo,di-Non  procisautem  rogo  tdn-  crdtt* 
tum3fcd  cr  pro  ijs ,  qukrcditurifunt  perfermoncm  eo= 
rum  in  me,ut  omncs  unumfint  &c-  Scmel  quidem  offcr* 
ri  ipfum  oportuit>cuius  gratixjremiffd  peccdtafunt,qui* 
bufcunquc  unqudm  remifidfuere  ,  eocfctdndem  infinc 
tcmporum3hominemipfumndfci,utimokrctur ,  opor* 
tuit  •  AtquodEudngelionomnicrcaturje ,  wquidem 
cumfruftupr<edicdtumeft,  idbonum  cjl ,  quodorbisi 
mortc ciusnouumdccccpit ,  quo  dcckrdtus  fcilicct  fuit> 

H    4        incompi* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPH£5IO$ 

incomparabdismortiseiusfruc1us,quictl ,  ut\ohan<nt 
teftatur^cgngrcgari  in  unumfilios  Dci  difycrfos- 

Vchcmcntcritaqifklluntur,  quiChri&uminhcc,  itt 
carncm  uenijfeddfcucrdnt,  ut  perftclwrcm  uiucndi  fbr* 
mam,  V  kgjfrw  pr£cipcretyw  cxcmplo  expnmerct-Sd 
Cpntra      tisfuperty  cnim  pr<cccptorum  erat ,  ut  ddija  mhd  qucat, 
cos  q :a       ncquc  dcerdnt  exempla  ,  qut  quxdem  homo  pofiit  in  hac 
dicunt       mtadjfcqui  »  Quidadijciasquxfoperftclwrisdoclri^ 
Chnmm  n£ huicbreuiprtcepto,  ddtges  Dcum tuum  cx toto cor* 
uemfic,  ut  dccrc'  Wproximum  tuumficut  teipfum,  autquidhis 
nouasle*    c  H  R  I  S  T  V  Sadiccit  uel  Apoftdif  Certeo* 
gcscon-     mnidinhocfummdtddocuerunt  •  Quidetiamdefidcs 
a)cnt:        femM  nosjn  NLofcheh,  Abrdhdmy  Elidh ,  fanftiscfc  alijs 
plurimist  Quanquam  ut  cxtcrndfunt  ,  cum  pr&ccptx 
tumcxemplajta  nihilnosmouerepofiint  yfinonftrmet 
intuffriritWiD  E  I-  qui  fi ftrmdtor  ddcft ,  ncquc 
prdeceptis,nequecxemphsiUiopusfuerit'  Quippepro- 
funda  D  E  I  fcrutdtur ,  ejr  cxemplum  fumit  fibi  i 
Dcoipfo  t  Vtigiturfcmclpatripropeccatisnoftrisrc 
ipfdfatijfaccrct ,  dtqucmde  parttfalutisftccimenedc* 
rct ,  ftarfafuicognitioneperuniuerfum  orbem ,  lucu* 
lentiusq$  quam  dntcdunqudmuirtuteflnritm  fui  cffufi 
iam  in  omncsgcntcs,  cxcrtd.cum  defimtum  a  patre  tcm* 
pm  impletum  effet  ,  homo  ndfa  uoluit  ,  tndccfcccr 
poris  fui  fdcrtficio  pcrafto  ,  gloriofus  tdttt  in  genti* 
\us  ,  quato  ludiis  ,  prtcipuc  autcm  in  £cntibus9 

quod 


&>  BVCERI  COMMENTARIVS-      <ri 

quodarcdtio&ciconfiliojtcitds  ex  pdrtclifraelidcade 
rit3regr.aturus- 

Quia  uero  prtcipue  uencrdt ,  ntundo  dmplioran  diui 
tl&  bomtdtis  cogmtionem  attaturus ,  er  tpfe  dum  in  car- 
tte  egn  Euangclion  huius  prtdicduit ,  cr  A  poftolos  qui 
identdnnuncLrentdelcgitydtq;  in  hocamandauit-  Vt  uc* 
rooftcnderet  quam  dbfolutdfuosfuofyiritueffetwftaix 
exornaturus,confummdtiorefcdicet  multo,  qum  ex  lege  Vmfc  qd* 
fibi  Phdrtfei  cy  fcnbt  pdrdrc  unquam  potmffcnt ,  de  Chnftus 
perftftifimdfuidbncgdtioneyproximorwmq;ddcclione  kges  Dcj 
fepc  mdgnifice  differuit-  D  eniq;  ut  deckraret,  fc  ncqud-  expofuit* 
qudmuemffeutlcgcmfolucrct,  fcdpotiusut  confumma* 
ret ,  td m  rcddendo  dlius  prtcceptis  gcrmdnwm  fenfumy 
quam  uirtutcmfuppeditdndo  ed  implendi,  pleraquekgis 
prxceptd  phdrifeorum  commcntis  obfcuratd,  exponen- 
do  eorum  uim,rcpurgauit ,  futq;  luci  reftitmUuti  mderc 
eftjnlongd  i\k  ordtioncdpudNidtth^wm-Vtigiturncq; 
Chnftus  ipfe,  neq;  Apoftoh  ncud  prjeccptd  dederunt,tt<i 
infdnumfigmentum  efty  eum  ut  nouds  ctconfummdtiores 
lcgesftrrcty  exemploq;fuo  eds  comprobdretjn  cdrncm 
uemffc ,  perntiofius  dutem  quod  diunt,  mortuwm  eum>ut 
ddgnduiter  moriendwm  nos animdret ,  qudfinon  tydn* 
ted  uel  in  Machdbtis  xnuifti  ftiritus  exempld  extitiffcnt* 
Vroinde  mifiis  iftis ,  quibus  prch  dolor  Chriftus  ucre 
nondum  innotuit,  prophetds  potius ,  Cbriftumipfum,  cr 
Apoftolosfequdmur,  quipr£ter expktione  peccdtoru, 
corwm  ommwm,qui  ad  uitdm  elefti  funt,  hoc  mcdrndtioni 

H      s         Chnfti 


,     IN  EPISTOLAM  AD  EPHESlOS 

Chriftipr£cipuwmbonudcceptu  refirunt,  quodfjydrfa 

"Budngcho  grdtit  per  uniuerfwm  orbejifcerfos  deifihos 

ddfc  cdput  o-fcrudtorcm  fiLoru ,  fide  coUegerit,  cr  colle 

duritt/itydondtosutfuofeiritujtdfohddpietdtc-Sicccr* 

tc  lefchd-  n  •  pr&dixit  -Domino  pldcuit  percutcrc  cu  infir 

mitdtCyficorpusfuwmyhojlimpropcccdtopofuerityUi- 

debitpofheritdtem,etprolongdbit  dies ,  er  benepkcitwm 

Dominipcripfwmprofrerecurret  •  DefunclusmoleRid 

dnimuseiuSygratduidebitJdtur  eritbonis,  erpcrfcienti 

.    dmfudm ,  iujlos  reddct  ipfc  iuftusferuus  mews ,  multos, 

nxminiciuitdtem  corwm  ipfe  pertulit  •  Eddem  Pfdlm>zz- 

mdgnifice  cdnit ,  fbre  fcilicct  d  Chrifii  glorificdtione ,  ut 

conuertdntur  dd  Dominwm  omnes  fines  terrae  ,  cr  genud 

cordm  eofleftdnt,uniucrfe  Rirpcs  gentiwm  •  Quonidm 

Dominifit  regnwm ,  zr  domindturutftt  ingcntibws  erc 

Vorrohocopusqudmmxgnifice  temporc  Apoftoh* 

Tumcoeperdtycwmunws  PdulutdHicrufdlem  pcrcircui* 

twm ,  ufck  in  lUyricwm  omnid  Eudngclio  rcpleuerit  Rom- 

%s .  tdm  pdrce  uifus  eft  iUudfkcere ,  pxce  cxternd  Ecclefijs 

fub  ConjUntinorcdditdyddeofeclis  er  £muUtionib-fan 

Vt  Udrid    debdntur  iU&,  er  peribdnt ,  penitws  xutem  intermittere, 

rit  opui  co  pofl  Hcrddiwm  impcrdtorem^uo  tcmporeftmul  er  M* 

uertcndi    chomctdnd  lues, er  Komxni  Ponjtificis  tyrdnnit  orbem  in 

%cntc$*      mfcrunty  ChriHicfc  regnwm,  reddiderunt  quimdnguflif* 

ftmwm  •  Nuncrurfws  Eudngelij  fuilucem  refulgerefecit, 

qu<e  pknc  non  pducos  itd  iUujirditit ,  utpro  confcfiione 

€ius>mtdmmdgn4nimo^iritu?pofucrintidtficwmpr<eM 

dicdtorwm 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-      tf* 

dicdtorumeius ,  tumduditorum}plurimdminfirmitdtcm 
ffccdcs ,  qudntdq;  ubiq^fefe  ingcrat  hypocrifis ,  nefcids 
quidDcminusfiidurusfit  •  Ceriepcr  pducos  nos  Vdulos, 
Bdrndbds  >  Timotheos ,  er  idgenus  Apoftolos  habemus, 
necfc  plebcs  oftentdrelicet,  qu£  grducs  adco,et  diuturndS 
pcrfccutiones  tdmconRdnter,  ut  dcprifcis  Ecclcfijs  legi* 
musftrant-Siftrtc  Dei  bonitas,cxhumih  initio,  pr£ck- 
Ydm  rcgnifui  gloridm  rurfus  inorbe  uoluerit  cxatdre, 
^uiante  mdgmfico  imtio,  illudmundo  inucdum  ,pau\o 
poft  obfcurdri  et  in  drdum  contrdhi  pdffus  csl,  tdnto  plus 
crit ,  dc  quo  bonitdtidusgrdtidsdgdmus  •  Vroftdofi  nos 
ipfos ,  er  qui  prtdicdmus ,  er  qui  dudimus  Eudngelion 
tonfidcrducrimwt,  nihil  prtddrumnobis  poUicebimur, 
4tfimirdD  E  Jopcrd,  qu£pdfiiminorbe£dit>0' 
fufyenfos  dd  qudnddm  rcrum  immutationem  hominum 
dnimosperpenderimus^utcunq;  noslrdhdbednt,  ucrifi- 
tmkdppdrebity  Dominum  potentergloridmfudmorbi 
rurfus  cftenfurumjdfkcidt'  Amcn- 

Atqui de dbrogdtionc legis ,  cum  d  multis,multd  di- 
fputdtdfint,  qudnquam  pduciddhuc,  idquodrcsefttc 
nednt,  dtccndu/mdmchiccftcompendiofe,  pr^fcrtim  Cerimo* 
■cwm  in  Fidtth^um  fufefxtis  de re hdc  differuerim  •  Lcx  ni£,no  lex 
Dci,  id  eft,  uit£  er  pictdtis  dodrind,qu£ ftrc  ^vy^  W  per  Chri* 
fcnpturis uocdtur,nc^uaqudmdbrogdtd,fcdper Chri-  ftudbrogd 
ftu,quifuis  ct rcde inteUigendi cd,  ctfinccriterpficicndi,  td  esl> 
ftmtum  dondtyimpktd  cft  <&-  confirmdtd-Vndchic  Vau^ 

ius  non 


IN  EPISTOLANL  AD  EPHESIOS 

tus  non  legem  fimpUciter,  fed  rop  vojxop  tw/j  \vto  Aoa/J 
|y  Soy/xajfi  M  cft ,  lcgem  manditorum  >  in  decretisfi^ 
Um  ,  abrogatamfcnbit ,  mandata  CT  decreta  bumfmodi 
inteUigens  •  ijiud  cduntoyillud  uttanlo ,  hjec  tanguntoyiU<i 
retjciunto.bocdieoperantor^  ilbftriantory  wfimilut- 

QUire er ad CoUoficn- z-fcriht  Cbriftum delcuiffe 

quodaducrfus  nos  erat  cbirograpbwmdntettxgitautem 

leges  Mofcbeh  manufcriptas ,  cum  uera  Dci  lex,j}>iritu 

^°(?m^     fcribdtur  in  cordd  eleclorum,  er  dcleri  nequeat)  o-fuftu 

lofs-z-  de     UjfeiUud.quodcontrdrimii  nobis  crdtperdccretd,  dffixu 

defcto  chi  jy^  e0^  neminm  dcbere  nos  iudicdre  in  ciboydutpotu, 

r^>r4*      aut  in  pdrte  dieififti  er c  •  Ex  qua  Vauli  ittdtionefitis  U* 

£"°'  quetydequochirogrdphoy  o-qmbusdecrctisloqudtur* 

CerteiUud  diligcs  Dewm  tuwm  ex  toto  corde  erc-  o*  pro 

xtmu  tuwm  ftcut  te  ipfwm  yin  quo  lex  et  prophet<e  pendety 

nequaquam  deletum}  er  e  mcdiofubldtum  cftyfed  a  glorifi 

catione  Chrifti,ddplurimosprimum  Euangelij  praedtca- 

tionepropdgdtum ,  Deifyfriritu  effufofupcr  omnem  car 

nemyftabilitwmy  quofalicetiamincorddy  nonmdnuin 

chdrtasuelmembranas  fcriptumfuit  •  igiturquodper 

Chrtftum  deletwm  chirograpbwm ,  er  e  mcdiofublatwm 

Taulusfcribit ,  id  ipfwm  efty  quod  bic  legem  mandatorum 

in  decretis  (  ego  uerti  legem  manddtd ,  CT  decretdconti- 

nentem)uocauit'Et  nc  quis  dmbigcrcty  de  quib.  mandatis 

CT  decretis  loqueretur ,  per  qut  Cbirographwm  iUud  no 

bis contrarium cft,fubicat :  Nc quis igitur iudicet uos irt 

cibo 


M-  BVCERI    COMMENTARm-       cr# 

tiho  er  potu,dutpartedieifcfti%rc-quofattifuperquc 
exphcduit,  fcdcccrcmoniarum  dccretislocutum,quod 
ddhuc  clarius  reddtdit,  cum  pdulo  infrk  codcm  loci  mimi* 
ticostUdpcrftringtt  •  Netctigeris,neguftdri$7necfcccn* 
t)'eddris,qu£omntdipfo  percunt  dbufu,  wxtdpi*>ccpta 
er  doftrtnas  hominum  •  Homtnum  cnim  ct  ncn  Dc/,  erdt 
Eudngclio  idm  corufcdnte,illorum  eXdciiC' 

Vcrc  dutcm  per  dccrcta  iftiufmodi ,  lex  Mofchehfcri* 
ptd,contrdrid  nobis futt ,  mdlisq^poteftdttbusobnoxics  Ojicmo 
reddidit  •  DclendumfiquidemepopulofuoDcminusfld  ^o  Chiro* 
tucrdt, cwm ,cutm cdro prtput ij nonfutfjct recifd , feue*  &raP"u> i" 
te cfc  ddeo  Sabbathi  obfcruantiam  excgtt  i  ut  interfici  iubc  tft***  Mo 
ret,quiilkmutolaratQuid,  ItbriMcfchehplenigrduifii  fc™*7  W4c 
rnisminiscxi&unt,  ccntraccremontdrumtrdnfgrcffo-  wfriptA 
Ye$'EtteftePetrotameniugumhoc3nuUiunquam  Ebr<ei  c<Wdi?aj- 
fortarc  potuerant  *  Ergomortuus  incruccpro  nobis, 
quid  redtmerc  nos  >  iuxtd  prcphetdrum  uaticintd  uolutt 
{ibomnifcruitute,  wfiontdncum,dt<fc  Dcum  wfairitu 
ipueritdte  colentcm  populumreddere,quemexgenti* 
husgrludtis  coadunaffet,  Chirographum,idcft,legem 
lAofchehfcriptam ,  quatcnus  manddtd  &•  dccretd  ccnti* 
tietyde  externis  iftis  rebus ,  qu#  abufu  pcreunt ,  er  pcrft 
ad  pietatcm  nihilfaciunt,dclcuit ,  affixumfy  cruci  e  medio 
fuhultt  ,  necuius  confcicntuim  rcligtonc  perslringcret, 
quarc  A  poflolus,ut  dtxi,tlico  dc  hbcrdtdtc  h<ec  inftrt;  Ntf 
quis  igitur  uos  tudtcet  in  cibo  eyc' 

Froindcficikcft ,  fiquis  h<ccperpendtidgnofccre9 

qutin 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

qu<e  in  legibm  t&ofcheb  dbrogdU  funt,qu<e  minus  •  Ndtrt 

Mdledici*  ^iccre  dbfolute ,  legem  abrogdtdm ,   noneh  fecun- 

tur  lex  dh  dunt  fcripturdtn  loqui  >  multominws  quodquiddmfcn- 

rog<tf<x*     buntyCtidm  dccdlogt  pr<eccptd  dbrogdtd  •  A  brogatd  enwi 

lcx  ea  dicitur,qudm  obfcmtre  non  ejl  neceffum-  A  mdlc- 

diftolegisstiam  dccdlogi  diccre  nos  Itberdtos ,  mdgis  cort 

ueniebdt,  itd  enim  zrfcripturd  loquitur  •  Nosfiquidem 

lcgi  nunqudm  bic  fdttffdamus  >  id  nc  nos  ddmnetyeffccit 

mortefud  C  H R I S T  V S ,  qui  ewm  nobis  fi>iritum\<xn- 

guincfuo  compdrdidt ,  quo  certbfyercmm ,  eorum  qu<t 

hic  delinquimm  condondtioncm3etfvre  olim,  ut  dd  lcgem 

Detiotireformcmur- 

Abrogdtds  igitur  dicdmus  eds  leges  3  quds  obfcrudndi 

QM^  1&*   nulldidm  esh  neccfiitds  -E<e  ucrofunt,  quotquotpr<eapi* 

ges  dbro-  untyquodcumfidcinDeitm^zrdileclioneinproximumi 

gdt£  qtt£  quibut  totd  ptctds  conhdt ,  non  ejl  neccffxno  connexwm  * 

minui'      sic  tu  Deum,  ut  pdtrem  zrfummum  bonum ,  uerc  dmplc 

fli  er colere potes ,  etkmfi  nulkm  tllipecudcm  mdttcs> 

qux  igitur  preceptd  funt  dcficrtficijs  extcrnis>dbrogdta 

funt-AtuerecredercD  E  O,<zrnoncelebrdrenomcn 

eiusnonpotes,quod  igtturD  E  V  Sinfdcrifitijspo* 

tifiimum  rcquifiuit ,  ncmpc  utfidemfudm  inD  E  I 

bomtdtem ,  grdtumque  dmmumiUis  tcjldrentur,dbro- 

gxtum  non  fuit-Multo  minufjllud^ncdlienosDeos  colds> 

tdoldue  ddores- 

Sic  uerd  crgdproximum  dtleftionc  cffe  potcs,ctidmfi, 
qu&  feontc  fcpteno  mno  prouencrint  pdupenbm  regi^ 

om 


fll.  BVCERI  COMMENTARIVS-     *4 

cnis  non  relinquds,potes  cnimita  tttti  dltas  beneficere,ut 
bac  bencficentta  ncn  habcant  opuss  at  dcferere  eorumino 
piam^quodprtapueD  E  V  Sinhocmanddtofiefid 
uit  ,  nonpotes  •  lUud  ergode  Sabbatho  feptimi  anni 
abrogatum  cfb ,  ncnautcm  ut  pauperibus  bencfkids* 
tnulto minu^ne cutfua  fureris ,  autaliis civminiquitatc 
tufcras* 

Adeundem  mcdumftgcftes  uc&em  cx  lana  zplino 
contextam ,  quales  noftri  agrkote  confiaunt  er  ge&ant, 
poterisnihilominmdcccntcreyfrugdltter  ucftiri,  ecq* 
mhiluckontrafidcm^ueldilcflicncmpeccare ,  atfitalem 
uanitatis  t?  luxusftudio  tibi  parares  er  gercres 9  quod 
prohtbcre  Dcus  ifto  nwndatouoluit ,  certe  gr  contra 
D  E  V  M,cuimdonisdbutereris,eyprcximum,cui 
iniuriuseffesjndmter  perdendo,qu£  iUipcffent  effe  ufui* 
feccares  •  Abrogatum  itaque  eft  pneccptum,  de  ncn  ge= 
fiandaucjle,  cxlanoeyltnocontcxta,  quodautemai 
luxwm  attinct,  abrogatum  non  efl  3  multo  minm  alia^  qu& 
contrafcedas  uoluptatcs  pr^cepta  cxiftunt- 

Ncc  ahtcrfe  habcntlegcs  polittc£>Si  magiftratus  adul 
tero  wxta  legcm  Conslantim  caputamputei.nequaquant 
contrafidem  aut  diktttonemfecit,  quod  non  ut  lex  M o* 
fchch  iubet,eum  iapidari^atfttmpunc  tUiddultcriwm  effc 
ftnatyCcntraD  E  V  M  fane  ey  prcx:mumdchquit>> 
Quaproptcr  ut  lapidtbus  adultcr  cbruatur  abrcgatum 
c&>  atnequaqum  utnonpuniatur* 

Mhunc 


!N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 
Adhuncmodumzpde  pr&ceptis  rehquis  ficiendunt 
iudiaum  eft,  quicquid  perfc  ad  pictatcm  perunct  ncqud* 
qum  per  Chrisium  dbrogatum,fcd  potiut  confirmatwni 
cji,quia  clcclis  ommbm,benefiao  eius,qua>  aufmcdifunt 
in  corda  cr  uifcera,  hoc  c#,  in  intimum  mentps  infcnbun 
tur-  QUcquiddutcmficfehdbet,utfinceo,cydeDco 
cptimcfcntire,  w  proximwm  finccrodmorcquisquedt 
compUtti  i  <xt  <£  itd  ddpictatem  perfc  non  dttinet ,  cxt  er- 
mtnq;  er  mundiclemcntwmhabetur,idomne,  qualccun 
qucfit ,  abrogatum  e& ,  quid  mm  hotd  cft ,  ut  ueri  ddord 
toresddorcnt  Dominum  infairitu  ey  ueritatclohdn^ 
cy  tcmput  nouifocderis ,  quod  ahud  nobifcum  D  eus  icit, 
quhn  cwm  patnbm,  qudndo  illos  cx  Acgypto  eduxit,non 
cnim  dd  externd  modo  uult  nos  effcobligdtos ,  ut  twm  pa* 
tres  obligduit  ,fcdfuam  legcm  inftribit  in  cordd,ut  ipfum 
cmncs  cognofcdmm,  ey  libcrd fidc dtq;  dilcclionc,attem 
peremus  omnid ,  de  quo  Urmeiah  $  i  •  Kcdua  emm  clcclos 
dd  edm  fimpliatdtem  er  hbertaiem,pcr  Chriftum  conue 
mt,  qud  primifancli  Dco  placucrunt,  qui  neq;  circumci* 
fionis,  ncq;  quouis  dlio,de  rcbusperfe ddpietatcmnon 
nttincntibus  prtccpto  oneratifucre- 

Siquidem  cui  ucrd  fides  adcft ,  ultro  dnimus  diuitidc  glo 
ri£  in  omnibus  ftudet,fidileclio  ftnccrd,mhilmali,fcd  o= 
mnid  bona  proximo  cxhibcntur-Htc  fohdaputas  cfh-Nc 
que  esl  dliquod  prxccptu  pcr  Niofchch  ddtum ,  in  quo  no 
fit  hdcc  uerdpictds  fyeftata ,  uertifunt  ftmuladnmcla  cx* 
tcrnddliqud ,  qu£Utfineilldpr<eftdripojfunt,itafaudi 

dded 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-     <tf 

tdedminimc  obligdntur*  nequecdlegknomineproprit 
ccnfentur  ,fcdfuerunt  tempordrit  duntdxdt  uerorum 
prtceptorum  cerimoni£  •  Tempus dduenit  de  quo  cwnt 
loelc,  eyalij  Vrophctepr<tdixcrunt>  ineofdluumfire, 
quicuncfc  inuocduerit  nomcn  Etomini,  hoc  e#>  Beumfuu 
ucrcdgnouerity  erlibercfueritconfvffus3  nuUdigitut 
prztera  ccrimonidrum  legis  necefitds  Chriftianos  prea 
mere  potefl  •  Ex  his  qui  cd  rcfte ,  cum  indicdtisfc  rtpturdt 
locis  expcnderitypoterit  de  dhrogdtionelegis ,  zrfentirc 
uerius,  &  loqui ,  qukm  <{uiddm  mdgni  ctidmjeligiofiui* 
Ctterum  ne  quvs  co  offeddtur  3  quod  Chirogrdphum 
pcr  Chrijlumdeletuminterpretdtusfwm,  legesceremo* 
nidrtis,  quod  mdgni  quiddm  te&imonium  contrd  nos  con  Chirogrd 
facntucinterpretdntur,  deccpttmmirumexeo,  quodchi  phu  Col= 
rogxdpho cuiusifc irrcfrdgdbdecontrd eum,teftimonium  lofi-z* non\ 
con&et,monuerimutpiusleftorprobecumftdtum  oru*  effeconfci 
tionisPdulin^tumuerbdincitdtolococxpenddtJndubie entit  tcjli 
uidebit  Apo&olum,  non  dete&imonio  contrd  nosccnfci-  moniwm* 
tnti£,  fedde  ui  legis  cerimonidrum  dgere,  dtcfc  prcbdre* 
CoUoffenfes  qudmlibet  cdrnepr&putium  hdbentes,cum 
Chnflo  tdmen,qui  peccdtis  dnted  mortui  erdnt  conuiuifi* 
cdtos,  ey  hberdtos  cffe  morte  eius  db  earum  lcgum  oncre, 
qu£  de  externis  rebus  tidtuunt,  ut  c£leftem  idm  &  libc* 
xm  &  elcmentis  mundi  Domino  uttdm  >  uiudmuA* 

Et  adueniens  Euangelfeaui 
pacemuobis  o£c* 

I  Vrohti 


In  epist-  £d  tPfiEsros 

,  Vrobat  Chriftwm  per  aducnttunfuum  in  carncm  ,fu* 

*e*Mfr*rftu\lffeinimkittim<{u£gcntesintwy 

dcgiffcc^  utrofqueinunum,  quutEuangeuzauit  pacem, 

id  c/fc  Dci  beneuolenttam,  indeifc  ommfiridmfalutcm  ci; 

fchcitatem,<eque  ijs,qui  longe  crantjdeft,rcmoii  i  ccgtti 

tionc  D«  cthnicis,  quam  qui  propc  ,nempc  lcgem  Vcido 

ctisludtis-Amdnddns  emm  difcipulosfuos  ad  prtdictn* 

dtvmEudngelion,iufiitidpr£dic(treomMcredtur£ipct, 

Chrtjtus    uniucrfwm  0rbem>  ddden$,faluumfvre,  quicunq;  cifidcm 

"Buangeh*  habuiffeuquacunc^  exgentcejjet,  Euangclion  autcm  hcc 

Xduitpa-  fyi^  pn  chri&um  eleflis perumuerfum orbcm ,  campi 

ccmi        fYis  bcncuolcnttdm  pdrtam  cffc ,  utfjxritu  bono>eos  effct 

donaturus,quo  er  effent,  weffefc  non  dubitarentjpfiu* 

filioseyh<ercdes,quibusproj)terfdnguinemChrifti>o= 

tnnid  peccatd  effet  condondturus ,  v  eos  prorfus  iuftos 

C  bcatost4ndem  redditurus.  Idcertefiiit,  paccm  Eudn* 

%elizdreJ?oc cih3omncmfdlutem v fclicitdtem*  Quam 

cuvn cr Gcntibus procul aDeo,  propter multipliccs v 

Abomindnddsfuperftitioncs  difiitas,dnnuncidre  fuos  iuf* 

fitjpfc  cofirmansfermonem  coru,fcquctibusfignis,imo 

ipfe ,  in  eis  fuofyvriiu  iUdm  annuncidns ,  recle  hic  a  Vdulo 

fcribitur,  quodddueniensEudngclizdueritpdce,etgenti 

bus  qu<£  longe  erdnt,et  lud<£ts  qui  uidcbdntur  effcprope* 

Vertpfumcnim  inquitdditum  utriq;hdbemutddpd* 

trcm  eodcm  dfjldtifairitu  •  Si  ipfius  igitur  bcncficio  con* 

tigit ,  ut  dd  pdtrcmjpfi  reconciltdti,dduum  hdbcrcmus9 

tffktiuno  CQdemcfc  fcmtu ,  quockmmusabbapatcr, 

frojiclo 


tA<  BVCERI    COMMENTARIVS-     ** 

prcftdo  per  ipfumpdx  ucra  utrifqucdnnuncUtd  zrdo* 
tut<textjlit,ucrc(fc  propeficlifunt,  quilongeerdnt.nc^ 
quicqudmcsl:,quogentes3qu<e  C  H  R I S  T  O  credunt* 
ludjeis  inftriores  exiftdnt  •  Uoc  ndmque  Vdulus  hic  egit* 
utEphefijsbcncuolentidmD  E  J^udcripfiregnoChri 
ftidddudifucrdnt^quimpotcftmdximd  effe  oftenderet^ 
quoftdutUdmorqueiHisinD  E  V  Mcrefcerct ,cum 
omm  tiudio  innocenti*  dtque  dilcftionis,  qutfcdicet  tli* 
tcr  promoueri  ncqucunt» 

VorrbiUud,  EudngelizduitpdcemuobisquierdtU 
iongeeyc'  mutudtum  uidetur  cx  \efchdeidbty  ubipo* 
puloiudtoconfcktionemD  E  l  nominepromittithii 
ucrbis :  Vidsciusuidi,  O"  fdndboeum^  deducdmeum^ 
confoktioncmq;  reftitudm  ei,  er  lugcntibus  ew>Ego  coti 
densfermonem ,  pdcem  longinquo&-propinquo>dicit 
Dominus^o-fdndboeum- 

Notdndum  uero  vr  exhoc  loco ,  quodpr&cipuwni 
Chrijliincdrndtikm  v  pro  nobis  immoUti.propterped 
cdtoru/m  ncRroru  expidtwncm>opUi  extitit,euulgdtio  iti 
uniucrfum  orbl  Eudngclij  pdcis  •  Vukhrcdute  conucnitp 
Ht  qui  pdcem  cu  pdtre  nobisfuofxnguine  rcftituitPfuo  etii 
fyiritu,  cdmdpcrtw  QT  mdgmficentius  ubicfcficeretdn* 
nuncidri ,  utpdkmftcretddquid  effcthomo fifiw,  & 
quid  nobis  fud  morie  promeruiffet- 

Proinde  iam  non  eftis  hofoites       c^  , 
ixaaucnx, 

i     »       Monwti 


1N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

l&onuerdtfuprd  in  Scftiunw  Ephefios,  ut  er  Gcn* 

tes  dlids,  impuros  i  ludceis,  er  quidcm  iure  hdbxtos ,  qui 

tton  tdntum  cdrnis  prceputiofadifuerdnt ,  fed  et  mentis, 

fine  Chrislo  emm  dtcfc  ideo  uercdlicndti  i  Republifrae* 

iiSy  ctfccdcribusfdnftis  cxtrdncifuerdnt,  dgenies  in  mutt 

do>dbfy  Dco3  pkneimpij ,  quofiftdm  crgo  iUvsgmidm 

Wdgnifice  eis  commcndet  >  nunc  monet  Chrifti  bencficio 

fiftum ,  ut  idm  non  modo  dcficrint  cffe  dheni  db  Ecclefia 

ftnftorum,  fed  etidm  plufqudm  hoftitcs  &  dduenct ,  qui 

tdmenfummus  in  Kepub-  ftnftorum  locus  erd^qucm^cx 

Genttbusndtiypoterdntconfcqui,  cudferint,nempcconcr 

uesfdnftorumdcdomcftiaD  E  l,nonminus,  quim 

ttdti  exAbrdhctfcmincfccundum  cdrnem-  iducro  uttntu 

tttPdulusexprccmifiis^nimirumyquodinfitiChriftojdm 

ttonlongeiD  E  0,fedDeopropefiiftiejJcnt,conditi 

cum  Bbrceis  in  unum  hominem,  vrunum  corpus,  quibus 

percundcm  Chriftum,  in  eodcmffiiritu,dditusddpdtreM 

contigiffct ,  itdcddem  figurdtc  hicrcpetit ,  quomdgis 

tduffdmosYederet,  undetantd  cthnicisftlicitdscotigerit, 

Aitergo :  lnccdificdtifunddmento ,  quo  er  Apoftoli 
CT  Vrophetceincedificdtifuntjd  Chri&us  eft,  quoutiquc 
wtunturfttnfti  uniuerfi ,  prceter  quoddliud  poninon  po- 
teft » *  Corinth  3 •  idcm  dutcm  er  kpis  lUe  eft  in  Tzijon 
pro  funddmento  pofitus ,  qui  &■  dngulum  prcciofum 
confummdt,quem  Vrophctdfunddtum,  ut  inteUigdsmo* 
ueri  nefcium.prccdicdt  .  Adijcitdutcm  ibidcm,  quicredi* 
dcrit9nonfiftimbit  *  Hdmquicredideritficremhdbere, 

diftc^ 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS*     *7 

\des%  iChri&umeffecuiu&merito  >  fknftitdtemo-ple* 
ndfdlutemexpeftdmus,  dti^itdconititur >is  ccrtusuit£  W»W* 
etcrn&,  dnimoutiqueeritwdximefeddtowtrdnquillo,  finfameii 
minimeft&inabit ,  utfibi  bond  fohcitm  querdt ,  utifilij  tHm% 
huiasfeculitumultudripcr  omntdfolcnt ,  perpetuofdtd- 
gcntesy  <&•  tamen  mhil  dgentes  ,fcmpcr  currentesfiftini, 
er ubiqueimpingentes er cddentes-  Cumfdnftirepofiti 
in  Chriftum,certi  de  beneuolentid  D  E I ,  uclut  in  utrdm* ' 
uis  durcm  dormiunt,omniumfecuri ,  hoc  unumfttdgen* 
tcSyUt  innocentem,  etproximisfrugiuitdmfudm  degdnt* 
Tunddmentum  ergo  ApoftolorumctVrophctdrum, 
hoceft,  quo  ApoftolidcVrophete  wfdr~.iquilibet>cu* 
iufcuncfcordmifitiifiierint^nituntur,  Chriftuseftjnque 
omniumfcdicctfres  recumbit,  quofreticordd  eorumfoli 
ddconfiftunt ,  longdnimiter  prt&oldtcStdum  liberdti  tm 
Uspr<efentis  exilij,  ctle&em  htreditdtempleneddednt* 
Idemfummus  quoqucdnguldris  Idpis  exiftit  >  quifcilicet 
fuofriritu ,  totdm  Dei sl;rufturdm  continedt ,  duoscfcpd*  ^gnlirU 
rietes0popu!um  ludtum  er  Ethmcum,  infepulchreiun*  kpw* 
gdt3utitd  is  dgnofcdtur,  pcr  quem  Dotnini  tdxficiwm  w= 
firnc  o-fuperne  conftet,  er  conferuetur,necfc  confcrue- 
turtdntum^fed  er  incrementum^donecftetconfummd* 
tum>  omne  dccipidt  •  Vnde  diiiVcr  quem  omne  iedificium 
codgmcntdtum9  exurgitin  templumfdnftum  Domino* 
Kefte  enim  Domini  templum  ftnftum  dicitur ,  in  quo  itte 
pr&fens  efie ,  gloriimque  o&entdre  fudm  digndtur ,  id 
dutim  in  Ecclefidfiutftorumfieit ,  tdm  cumuktc ,  ut  cdtn 

I      i        plenitu* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESI05 

plcnitudine  iplentis  omnidinomnihVdulfuprduocdrit* 

Sdneftnfti  funtjn  quibut  olim  deus  omnid  erit  i-  Cor  • 

, ,c  tr  **'  tu/m  crit  ultinut mdnus ,  huicfmtto  Dei  templo  impo* 

Acdijtciu^  jitj  ^  intcrtm  cottidic  dugctur ,  non  tdm  continuo  dlijs  er 

dei  nondu  alijHiuisUpidibusfuperfunddmcntumChriftumrcpo^ 

cofummd  fitisyqmm  ijs  qui  repofitifunt, mdiordfubLtidcfymtu;  in 

\mn  c#>    'cremcntn,  iccipientibus  0  er  <*  peccdtis  purgdtioribus  rcd 

chtis,ut  qu<c  cdrnisfunt  v  mimdi ,  continuo  mugis  dcmd 

gkineisfdccffdnt.duftiorcs  dutercddatur  ,fidutixdmor 

<£  d  ei-Hinc  Bphcfijspeculidriter  dttiin  quo  et  uoscotdi* 

dificMinU  in  dcmicihum  dci,  dgentc  in  uobis ftiritu-Unt 

\nfitiChnfto,etfupcr  Cbriftu,  cu  ApoftolisProphctis  ct 

fxnftis  quibuflibcteox>dificdti  er4nt,fidc  tUoper  omnid  ni 

tentcs,  at  quix  nondu  omnid  in  lUis  obtinebdt  glorid  dei,rc 

&e  dixitddhuc  co<edificdri  illos  ^tdcft,  continuo  mdgis  dc 

tnxgis  fundxmetofummoq;  dnguldrikpidi  Chrifto,cod* 

ptdrupurgdtospcccdtis ,  erftudiodeidmphorcwfbrmai 

ios,idq>  dgcntefyintu-lsndmqi  cucdrne^ddmdlumtdn^ 

tupropendenteycitrd,  inducids  dimicdt,edm'cfc  cuaffeftib» 

CT  uiiijsfus  mortiftcdt,  utcottidte  mdgis  dcmagisftudi* 

pm  noftrwm  in  nobis  cxolefcdt,  er  Deiftudium  potentm 

uigcdt  *  Siquidem  dpud  eumqui  Dominifermonem  obfer 

uducrit,pdtcr  cwm  Domino  mdnfionemfkitymdnififtum 

fftydpudiUosDei  mdnficnemcficpcrftftiorcm,  wdo* 

tiiicdiwm  dmplius  dtq;  pr<eftdbilius  ,quiin  obfcruandofer 

poncmChrifti}perjfeiritumfiftijuerintftudiofiorcs-Sic 

tygoquimtdifictiiCbrfa 

••  fictntur. 


M>  BVCERI  COMMENTARIVS-     cs 

pcinturfioc  ejljnpictdtecottidiepcrficiuntur* 

C£terumpmftoscffc9  Dcitemplum,0'  domicilium, 
in  quibus  pccuiiirker  inbdbitet,T>dulus  • » •  Corintb- 1  -rt  <r» 
a-ucw  Cor-cr-  rt  Pcm«2-  Epiftokprioris,  prtdicant, 
idemdttejlante  totd  fcripturd-Neq^dliud^tdberndcu' 
lufcederis,et  templu  Salomomcum  defigndrunU  qudcon 
cionempnftoru  >  cuius  cdujfd  quoc^  Md  domicilid  dei  di* 
tfafuffe-  Deusfiquidefummdbomtdscft,  qudreibipre 
fentius  habitarc  ucrc  dicitur,ubi  illd  mdgnificendus  relu* 
cct ,  rclucet dutem  inptnftis,  ut  in  nuUis  dlijs  crcdturis , 
ftim  dngeliciSy  mgnificentius* 

Vorro  quod  tdm  fludiofe  Vdut-  &qudt  Gentcs  ludtis, 
ejuib- cu affirmt eosy unum bomine et corpus coftituere,  Qttdrege 
\n  idemfunddmentu  in£dificdtos,in  quod  Apoftoli  ct  Pro  tes  ludtis 
phet£,  ptnftoru  omniu  prtfiltifiimu  eodcm  dgente  in  eis  A  poftolwi 
fpiritUypariter  cu  eis  cojedificdri  in  domicdiu  dcijn  cduffd  fludiofc 
fiicre  ex  ludsisfupcrciUofiores,  etob  ccrimomaslegis  <e«  ddeo  £* 
quotumidiorcsquidd ,  quipdrein  ChrislolocuEthnicis  quet* 
piindciter  negabdnt ,  proptcr  quos  et  dbolitds  ccrimonids 
tdm  diligenter  cu  hicjumdkbi  docuit  •  Eteni  etfanftiores 
lud£oru,*greddmodu  pdresfibiin  domino  Gcntesdgno 
ucruntyUt  dbunde  ucl  ex  contetione  iUj  liquet^de  qud  Ac7* 
ii*  qudcu  Pctrofiuicxcircucifionccrdnt,  cotcndebant  et 
cxpostulabat3quod  dd  uiros  pr£putm  hdbetes,fuiffct  in* 
%reffus-$cd  etdlid  locd  inAftis  dtc^  Vdul  Epiflolis,huiut 
crroris  zrfallidij  Gentiim,  quomulti  lud^orpm  UborA  ' 
idnt^bdudqud^Udm  obfcurdsnotdscontinent* 

l        4  CdpUt 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 
CAPVT     TERTIVM- 

quo  Ephefios ,  dmplifiim£  Bei  ergd  ipfos  bonitdtis, 
Zcftiun-  v  ^udmdiligcnti^imc  commoneficerct ,  multisdeeodiffe* 
ruitquodpropbdmethnichdlicnid  Chriftoy  Dro,  crfdit 
ftisfinc  promifiis  Dei,eyj}>ey  Chrifto  infitt,  xqucdcfdtt 
ttifiimi <{uic\ue ,  codcmfy  dfjldtifriritu ,  eundem ,  quem 
quicuncjue  dlij  dditu/m  dd  pdtrcm  ndfti  cficnt ,  in  unwm  ho 
tnincm  er  corpm ,  cwm  eleftis  ludxis  codgmentdti ,  itt 
idemcfc  domicilium  D«  cotdtficdti  •  idmquo  hdncipfis 
faftdmgrdtidm ,  ddhucmdgischdrdm  redderet ,  fcri* 
bitfehuiusgrdtiduinftwmeffel ESV  C  H  R I S  T  !• 
f$dmmiffuiddcoMcrtenddsgcntc$,tdntddiligent\dmu* 
Cuius  grd  ncrifuoincubuertUtUtnonfolumprtommhusApoftolis 
tid uinftws  xeli^uis.peiusdgentcludfid odiretur9fcddpud eos <jmo* 
faerit*       quequiC  H  R  I  S  T  O  cx  cdgente  crcdiderdnt, 
hinc  mdlcduditbdt,  quod  cx  cdpite  uigcfimo  primo  Afto » 
dimodwm  mdmfeftum  cft  >  Hinc  db  Afianis  l  udxis ,  <jui 
qucmEudngehodpud  Gentes  fruftwmfecerdtnoucrdnt> 
in  hunc  modwm  Hierofolymis  dccujabdtur  •  Hic  eft  ho* 
nio  iUe  ,  c\ui  dduerfus  populwm  er  lcgcm ,  v  locwm  hunc 
cmnes  ubvfue  docet ,  infupcr  cr  Grtcos  induxit  in  tcm- 
plwm Afto-n-  QUddccufdtionetctdmauitdtemccmmo 
tdmfuifie  Lucds  fcribit,  mdnusq;  Vdulo  inieftds-  Vndc  lu 
ce  ckrius  c^cdufftm  uinculorwmy  in  quibus  hdnc  Ephc* 
fijsEpijloldmfcnpfitprtbuiffe,  quod  preciwmftnguinis 
Chrifli,etj)dxtieQ  libertdtem,contrdfupcr8itiQne  toru, 

qiudb 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS.     99 

quidb  elementismundipcndebdnty  ftudiofius  docuerdt* 
Nam  eifdem  uinculis  ddbuc  tenebdtur ,  <{u&  ei  inieftd  Hic 
rofolymi$fuerdnt,e?in<luibus ,  KomdmpoRdiutinm 
cdptimtdtemduftm  fuerdt- 

B.efte tgitur  dit*HuM  grdtid  ?  nimirum  cjuod  in  hoc 
prceapueincubui,  utetuosdlijfywcircuafe  Ucetgetes* 
cocediftcdreminifupcr  Cbriftum,  cum  Apoftohs  er  Pro 
phetisdcfanftisomnibus,  inidcmdomiciliumDci ,  ego 
Vdului,  doftoriUcgentiwm,<{uo  nemo  plus  hborduit>um 
ftusfwmlESV  Chrifti  .  Etenim  Chriftigbrtid-quc, 
id  intcrcrdt,dtque  quoddnteliberprdcdicduerdt,  twm  m 
omnibuterdt  eiwssuiuffoHmgloricefefe  mdncipium  dd* 
dixwdt-  Vt  uero  mdgis  exprimcret  gentium  cdufid,  fe  uitt 
cuk  pcrfirrc,  ddiecit  pro  uobis  gentibus ,  cdufidmcfc  uo= 
lens jimuloftenderc ,  fubiutmtmentionem  munerisfibi 
iniunfti,  er  commiffe  difrcnftitionisEudngelij  ergd  gen 
tes-Diftenfdtionem  enim  benenolenti<eDci,prcedicdti&z 
nem  Eudngelij  intettigit>  Audiftisfiquidem  difycnfdtionc 
inquit  beneuoietU  Dci ,  qu<e  mihi  commijfd  eft  crgd  uos* 
E£  ut  commiftione  quofy  hdnc  illis  ddfercrct  diumitusfi* 
bififtdmfubiecit'  Ver  reueldtioncm  enim  notwm  mihifi 
citdrcdnwm  ero 

DehdcreucldtionefcripfitGdldtisfufius-  NotwmdU  Rcueldti» 
tem  uobisjnpitficiofrdtrcsj&udngc  Uon  quod pr&dicd  Vdulo 
twm eft  4 me3non  efiefecudwm  hominem-  Nec£  emim  ego  fkftd* 
dbhomincdccepiittud^nea^didici ,  fedpcrreueldtionem 
I E  S  V  ChnfoEt  pddopoh  fcribit ,  fecwm  Bcclcfidm 

1.5        f  crfequt^ 


1N  EPISTOLAM  AD  EPHESFOS 

perfcqueretur,uocdtum  diuinitutut  Chriftumintergctt 
tes  dnnunctdret,idq;  dicofcafie,  ncminc  morcakum  con* 
fulto,  efficdcem  autem  infc  crgdgentes  Dominumfuifie, 
nonminusyqu4mergxlud£osefficaxfueritinPetro- 

M.yftcriwmdutcm&drcanum  Chrifli,  quodreueU* 

tufibi  Vdutwshicmemorxt,  quod  azrfupra  cxpofuu,  cjl, 

Cbriftum  cficcdput  er  prmcipemfxnclorum,  pcr  cuiut 

fdnguinem,rcdemptioncm  habemws,  quotquot  dd  uiiam 

cle&ifumui$uc  ex  gentibus,fiue  ex  lud&s ,  per  ipfm 

tnim  perficiencUfunt  omnid .  Qyod  myjlerion  dwcx  ab 

fconditwm,dmorteCbn&i  reuekrioportuit,  tygcnti* 

busquoq;dnnuncixri,  qufUmtquc,  aclu<Leichrijlot 

imolud&iscopiofiMddduccndierxnt  •  Wlortenamcfcfudi 

C  H  R  I  S  T  V  S,  quodintcrftitium  ,inter  gen* 

tcs  vrludtoscrat,  tdmobignordntidmD  E  I,qu4 

hbordbdntgcntcs ,  qua  ohfidutidm  cerimonidrum ,  qud 

tumchint  ludsufubmouit-  Vmimcyfibicorptt,  in  quod 

ipfe  taput,cx*lejles  opes  cumulxtifiime  effundcret,  utrun 

quepopulumcompegit ,  quifuoaftutjpiritu ,  continuo 

pcccdtis  mdgis  xc  mdgis  purgxtur ,  O"  pictdtc  pleniui 

imbuitur* 

Qgid  pct      Sedquorpm  commemorxt  i&t  hic  Pdulust  Vtfunc 

h<tc  Vdu*  percbdrdm  rcdderctnphcfijsEuagelijcommunioncm%  ■ 

lus  uoluc*  qudmkcetpcrdittgcntesycwmfanttopopulo Dei, exfin 

rit  Ephc*  guldri  diuine  hcneuolcntu  dignationc  erdnt  confecuti* 

fijs  fux*    Htcemmuoluiteisfigmficdre  .  Pcrpcndite  Ephcfij, 

dcrc-        dignefy  jejlmmc  quim  bcmgnc  uobifcm  Dcm  cgcrit* 

5«i 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS^  *m 

quiethnicosuosimpUYOS  ,  Chrifto  fuoinfcruerit ,  pcr 
quem  cotcUficcmini  cum  ommbusfdnclis ,  infdnclum da 
micilium Dei-  Mihuerteh^cuobiscxhibitdDeibcnigni 
Us  tdntifuit,  ut  nihitprim  hdbuerim  qudm  cdm  tum  uo* 
bis,tum  plurimisdlijs  mdgnificecommcnddre,<{ud  cduffit 
&modouinculdperfero,prouobisuti(fcgcritibus  9  quid, 
cbftudiumucftnefdlutiS' Scduinclus  L  ES  V  Chri* 
fiifumjn  cuius  fcilicct  ncgotio  ddigenter  uerpinti  uincu* 
Ucontigerunt ,  <{u£  etidm  fuo  mododd  propdgdnddm 
gloridjn  ipfiusfacient.ldfacde  dgnofcctis  uerum,  <{udn* 
doquidcm  dudiftis  dift>cnfttioncm,id  e^pr^dicdtionem 
d- beneuolentU inter uos gentcs,expeculidn  C  H  R I 
S  T  I  Yeuektioncmihicommiffdm-QgpdigituYDcQ 
tdntifuit,ut  mihipeculiirircueldtioncmdnifeftdtum,  uq 
bispr<edicdndwmcomitterct,&  ego  fic  tftimduiy  ut  pr& 
dicdndo  ei  omnibus  rebus  pofthdbitis,  totut  incumbercm, 
ddeocfc  ut  modo  hdc  cdufid  uinflusfimjde  drcdni  &■  uost 
quihinc  cxpcrditisgcntibM,  filij  Deiptnfti  w  bcdtieud 
ftftiSydebctis  mdximi  hdberc,  quogrdtifitis  tdm  benigno 
in  uospdtri.audoq;  in  uobis  lUiut  dmore,  incrementdji- 
mul  dccipidt,c{uic<{uid  ipfigrdtum  dcceptu^fuerit-Equi 
dem  pducis  uobis  pcrfcYipfi  que  dc  Cbri&i  myfterio  re* 
ueldtdtenco,<{U£legent€S,pote8iscognofccrc ,  quiddc 
eo  inteUigdm-IZt  indubie  qud  eftis/friritut  opulentid  ditd* 
ti3cognofcetiscdnc<{ud<{udmuulgdrid ,  multominutin* 
certdefie  •  QU^itdQjucftricdu^dmihireueldtdfunt, 
V  egouobistintoftudiopYitmmpYiedicdM,  nunclite* 

risqMocfc 


•IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

risquoq;  fummdtim  perfirinxi ,  obuijs  dnimis  excipite 
thcfdurum,<{ui  £tcrnum  bcdtos  uos  reddet* 

Animdducrtdmws  uero  bic,drdcns  Vdulifiudium ,  ut 
commifjb Budngelij  pr<edicdndi  gentibus  munere ,  opti* 
Mdfidefungeretur,  qudcduffi  eruinftumfcgloridtur, 
nonquiritdtur'Notdndumcr<luodfeuinclum  I  E  S  V 
Chnfti  idttdt  progentibus  •  Chrifli  emmfumus  qui  itli  ui 
uimus^utcunq;  res  noflr&  hdbcdnty  flue  corpore  morid* 
mur,fiueuiudmut  •  Kom- 14*  Tum  dutem  rctte  nos  lUi&p 
probduerimuSydum  quifaj  profud  uocdtione,fdlutipro* 
ximorum,uf<p dduinculd,vr  mortemftuduerit-  Obfer* 
Udndum  dcniq;  o^hoCyquodcommij^iomsfibifkft^  me* 
ntinitymmftne  cd  mhdprorfus  Etungelij  dnnmcidre  po 
tuijfet-Dequd  refuprd* 

Quod  utiquealtjs  fgculis  non 
fuithominibus* 

Et  hoc  ddextoUendum  precium  er  diuinitdtem  Eudit 

Sccl'i*      gclij^Bphefijs  pr<edicdtifacit,  quod  myflerium  hoc  diui* 

tt£  beneudentUgentibus  quoaj  exhibend£t  fuperiori* 

busfeculis  uulgo  incognitu  m,  nunc  dutemfdnftis  Apoflo 

lis  er  Vrophetis  Chrifli.per  fpiritum  reueldtumfuit-  E<t 

Wonfuit    dcmfirevrCoUofi'i>Apoftolusfcripfit'  Notdndum 

dlijsfecu*  dutemquodfcribitfilijshominum,  idcjl,uulgobomini= 

lisfilijsho  buSydrcdnumbocnonfuiffcretettum,  utinuncreteftum 

minurt*    eftfdnttisApojloliserc-NdmfelettisProphetisdliquot, 

tcftm*     O'  kmfupewrum  ttttuWjrcuddtumhoctrcdtwm  ex* 

tuit, 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-      7% 

titit^uttesldntur  abunde  udticinia  eorurn,  quibMlucnlen 
tifiimepr<edittum  legimus,  ChrtMo  Gcntes  dcceffurdsfi 
rcqtfdlutis  pcr  ipfum  pdrdnd^participes  •  Ne<£  enim 
uUa apertior dc  Chrifto prophetid  extdt ,  qut  non prx* 
dixeritgentes  Chriftiregnonomen  ddtuus-Athtcam* 
phftimdhumdnigeneris  reparatio  &- falus ,  nonfolum 
ignordtd  uulgofdijs  hominum  ethnicisfuit,fed  cr  ludt* 
is  quamhbetd  ?rophetispr£dida,crcditu  tamen  diffici* 
lis  adeo  extitit,ut  v  Chri&i  difcipulijicct  mandatu  eiw, 
depraedicdndo  Eudngclwcmni  creatur&igncrarehdud 
qudquapcffent,admcdu£grefibicapfudderifuftineret* 
Quodcxu-Att'  er  dhjs  nopaucislocisUteraruApcfto 
Ucarudpparet-Brgonequaquam  utinprdefentifeculo, 
rcgnate  Chrifto,myfteriuhoc  notuantea  homimbu^fuit» 
Videautem  quot  <&  qudntis  drgumcntis  diuinut  no* 
fleroratorVaulus ,  Euangelij  maieftatem  ccmmendeU 
JPcrfeuticfcincffabilisprecij ,  multccfc  diuinifiimuEphc 
fijs,ft>irttM  iuditw  iam  donatis,  effe  cportuit ,  contigiffe 
ipfisctmgetttibusalijspcr  Euangelion  effe  cohtrcdes, 
eiufde  corporis,atq^  participes  prcmiffwnis  Dci,in  Chri 
fio  exhibitte,  qucdfahcetper  Chriftim,  effentuni  cmt 
fanttis,quamhbeteximijs,pcrcmnid  fanfttficandibean*  Q&ibus 
di%  -  UdmDeumrejirreputo,  fcu?  ■>  ide&twjnic  argumen* 
pofitu/m'¥rcquenterfaneinfcripturis,\quo  relawwn  tis  Hmn* 
eius,figmficant,adijafolct,  ubiantcccdens  excrdticnis gflij  maie 
pnfuccfiigereoportet,neq;apertepra>miffumcsl;  •  Scd  ftdteprx* 
tugethHMdmmitatem ,  tff$ adhucgrdtimreddit,quod  dicdt* 

ipfis 


m  EPISTOZ/AM  AD  EPHESIOS 

ipfis  rara  ijla  er  tam  incomparabilis  fzlicitas,  negata  o* 
tnnibus  retroficculis,  Um  magmfica  luce  affulferit-  A  dij 
citueroerhocpondusnonnullii,  quodperfanclos  Apa 
fiolos  er  Vropbctas  Dei  er  Cbrtjlt ,  friritu  fanclo  dlu- 
{irdtoSy  er  ad  pr<edtc<tndum  b<ec  impulfos  perccepcrint^ 
tcftibm  profcclo  irrcfragabilisfidci ,  er  prtconibus  rci 
emnium  maximcfdluUris ,  atcfc  oput<e  •  Vo&rcmo  ad* 
dit  eyhoc  aliquam  commendationem ,  quod  er  ipfe  Vau 
lustantopercgloriaturfcjmi^miniftrumfiiclum ,  idcfa 
iuxtadonum  bsncuolcntit  Dei ,  profcfto  pneftantifii* 
mwn-  Quia  ut  nemo  plus  eo  la  borauit,  itd  nemo  potentio 
Tcquofyddcuulgdndxm  Chriftigloridm^fpirttu  prsdi* 
tusextitit .  Vndeddiccit*  Ddtummihiexcfficaciuirtutc 
cius-  Certe  res  plufqudmfdluberrima ,  er  diuinifiimafue 
rit,ncccffecjl ,  adquamprfdicandamUntumApoflolii 
fuum  Dcus  miferitjdntdfyiritus  uirtute  injlruclu-Vrofe 
{to  fi  quis  animu  aduertat,  finguh  ftre  dpiculi  argumetd 
babcnt,quibus  Euangelij,  rjrperceptefdlutisinejlimd* 
hileprecium,EphefijsddmirdndusbicD  E  I  ordtor 
4&ruit* 

Kotandum  dutem ,  quod  dit  per  Eudngclion  gentesfa 
ftds  cobsrcdes  erc-  Nam  ubi  ddtum  iUisfuit3miffo  dd  eds 
Euangclio  hfxbercfidem,  inJitichriftofucrunt,fifliqip 
cumfiltj o-htredcsDei ,  eoq;cumipfoeyfanclisuni* 
uerfis  coh^rcdcs.concorporatt  er  pdrticipcs  diuin<£  pro 
tmfiionis3qua  ChriHascxhibuit,plencq;  exhibcbit.quan 
doftflctnosDcopatrif^iritufuoitafanclificatos.utnuU 

Ummt* 


M-  BVCERI  COMMENTA'RIV$.     t»~ 

tdmmdculdmrugimuefmushdbituri  •  VerEudngelion 
iguurfcdcreditum,  ifidUntdgenttbusfilicitdsp'  fxlus 
eontigit- 

Mihiinquam  minotiquolibet     **  * 
minimo&c* 

immor  dturincommenddtione  Ettdngelij^  quo  Chri* 
flusEphefjstxhtbitusfucrdt ,  quo  fcihcet  mdgis  grdti 
animt  dffefttm  in  eis  dccendcrct-tAore  uerofuo,quo  Dei 
dtgnattoneplus  dttoUdt,fefe  ddmodu  dcijcit3nc  quisfctli* 
cet  dfud  humihtdte,Eudgelton  <efttmet.  Mthi  inqutt&\<& 
fctsoTipu  copdrdtiuufingcns exfupldtiuo,qudft  dixtf* 
jet,in[2Kiori,quodcupicnsexprimere,rcddtdi ,  rmnori 
qucltbet mtntmofdncloru-  Multu enimfutffe M tndeijci 
endofeipfc,et  dltd  locd  teRdntur  •  I  n  prtore  enim  ad  Ccr  * 
irfenontdntuw  mtnimu  Apoftoloruyfed  er  indignuni, 
qut  Apcftclus  uccctur,®- 1«  Timoth>\-  bldfffhemu/m^per 
fecutcrcm,  ty  utolcntum  dppeUduit  •  I neft  dut  huicfermo  cur  itd  /e 
tii tdctta  pufumptio^nc  quts  cnim  cbijcere itiipcffct,  uei  fe  cxtenut 
"Euargelton  cim  non  efic  tdm  cxtmium^qudndo  tpfe  inter  r#* 
fdnclcspo8retf£not£haberefariuelquodfeipfumcom 
tnenddret,quifuum  ddeo  cucheretEudgelion,prd>uenit, 
ultro  confitens,nonfolum  dgnofcerefefc  interfdnfios  mi 
ntmuyfcd  mtmmo  adhuc  minore ,  tdeo  nihilmtnus  dgerc\ 
cjul  ut  cxf  tpfo  dltquidfacidt,  ueru  utcunc^  ipfc  exfe  ni* 
bdftt  ,  &wtcrfanclcstocopcftrcmiori,uifumtcmzit 
tffeDomino  ?  ficerc  fifahwgrdtiam  ,  uttntergcntcs 

Zutngeli* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

EudngelizAret ,  inperuejlig<xbilcm  opulentidm  Chrifti, 
cr  iUdto  lumine  omnibus  monftrdrct,  qu<efit  communio 
myfterijo-C' 

Sic  er  i.  Cor-  if*  cumfe  minimum  Apoftolorum  con* 

feffm  effety  er  indignum  qui  Apoftolus  uocdretur,quod 

perfccutus  cfiet  Ecclefidm,ddiccit  ilico  ♦  $ed grdttd  Dei 

fum,  id  qdfum,  qudcfficdcequoq;  infefuiffcddeofimul 

pr<edicdt,utplus  ommbus  ldborduerit,ne  uero  uidcrctur 

fibidliquiddrrogdrc,moxfubiccit,no  tdmen  cgo,fcdgrd 

tid  Dei,qu<e  mibi  dde&ltd  utrunq;  pulchre  cduit,  er  ne 

fuiipftuipreco  uideretur  ,%rnedb  e'w  mediocritdte9 

Eudngelion  te&imdtum^minoris  <equo  hdbcretur  •  Quis 

tnm  contemneret  uit£  <etern<e  legdtionem,qudmlibet  hu 

mihlegdto  ddnuntidtdmt  Aut  quis  indignum  lcgdtione 

eiufmodiexiftimct,qucmpotenterddeofuoinftinftuft>i* 

ritu  dd  edm  pdter  miferit,  ut  neminem  potentiore- 

Vt  Vdului      Notd  dutem  itcrwm  Vduh  pr<erogdtiudm  ,ermunus 

ddgentes   pcculidrejui  h<ec grdtid  non  quidemfoli, fcd omnium  Ur 

peculidri-  gw  efficdtiusq;  conttgit,  ut  intcr gcntes  Eudngclizdrct, 

ter  legd=   m  perueftigdhdcm  opulentid  Chrifti,qudmfctlicet  er  w 

tws  fuit,     gentes  Deus  uoluit  effundere,td  ddmirdndd  krgitdtefuu 

itd  de  coru  iUis  f^irituw  imperticndo,  er  lucem  inferreommbm ,  ut 

fdlute  ne=  uiderent,qu<efitcommumomyftcrijafeculiSdbfcondi= 

mo  docuit  tiynimirumutGcntcscomunemChriftam,  zrperhunc 

copiofiut*  plcndm,& [dnftitdtcm  w  filicitdtem,  cwmfdnclis  omni 

bus  hdbercnt  •  Ad  utrunq;  ccrte  Vdulus  peculidriter  pr<c 

ommbMdlijs  Apoftolis  delegdtm  diuinitmfuit,  nemo 

cnim 


&•  ZVCEKt  COMMENTARIVS-      ii 

tnim  aliM,ucl  pcr  tot  gentes ,  Eudngclio  omnid  replcuit^ 
uelgentibuspdremejfe ,  cum  ludtis  in  Chrifto  locum, 
cmnimodmcfc  beneuolentu ,  donorumq;  D  E  I  com 
inumoncm  tam  luculenter  ey  forliter  docuit  .  Id  o* 
ntnes  iftw  Epiftok ,  er  Acld  Apojlolorwm  tcftdntur* 
VorrodcpccuiimPduh  legdttonedd  Qcnteslegimmitt 
Att-dcumotcrtiO' 

Obfcrudndum  dutcm,quoddddithic  Apofiolus,  my± 
fteriumChrifti}dfeculiSdbfconditumfuificinDeo  ,uel  .. 

penes Deurn, qui omnid pcrlESVM  Chnftum condi*  Myfteritt 
dU'NonenimitddbfconditudpudDeuwfuityquodnu!iis  abfcondt* 
innotuiffet  >  cum  tot tdmffc  luculcntd  dc  eo  cxtent  Prophe  ilVf^% 
tdrumudticimd,dbfcondituindutemfuit ,  quid  nonfuit, 
tte  dpud  ludsos  quidcm  pdldm  inuulgdtii,  dpud  quos  pdti 
afiimifdnefuerc ,  qui  redc  qudle  effct  CHRISTI 
tcgnumfuturwmpcrnouiffmt*  Dequo  o-fuprdfecl-z* 
&cdp-x-fefr4* 

Adiecit  ucro,qui  crcduit  omnid  per  iES  VM  Cbriftu, 
$U6  ChriRi  tetermtdtem  ey  diuinitdte  pr<edtcdre  uoluit, 
fimileq;  eft  cum  t&o  lohdn  ln  principio  erdt  ucrbum)0'  Condidit 
cmnid  per ipfwmfkcld  [unt,crfine co,nihil eorum,  qu£  omnid pef 
fkftdfunt,ficlumexi8it>Qudnqudm minimeprjetcreun  lcfum* 
dwmftt,quodditpcr\ESVb\  Chriftu,nontdntum  d?ri= 
fiumdutucrbum  *  Eondnq^uideturnonfolumdiuinitdti 
Chriftihdncgloridmtribuerc-  Etenim  er  CoUoR-iho* 
tninem  lefum  primogcmtu  uniuerft  credtur&jkere  ui- 
•ieturiquidcide  hoetrtbuitt  Mprimogcnitueffcemor- 

K         tuwU 


IN  EPlSTOLAM  AD  EPHESIOS 

tuis '  Jc.tfl-n-cartiCyddfine  mundo  inclinatc,  natu^fuerif^ 
cu  tdme  Deoprtfentidfunt ,  ct  qutfifturus  cftjnitio  rc 
cle  apud  Deufutffedicitur^o-fafta  pcr  eu  omnia>qui  ut 
cdput  Ecclcfix  fanftorum  effeypra-dcfinitusfuit  •  Caput 
certc  eiufdcm  nAtur<efit9  qud  corpus  oportct  neq;  mcm* 
brisfuispofterMcffepotcrit-  Sanfti  omncsosutiq^funt 
de  ofiibut  cius,cdro  de  cdrne  eiusjnfrd  r  •  cr  Adam  quo* 
quc  Nodch,fdnftiq;  omncs  per  ipfwm  dfti>  cr  dd  pdtrem 
duftifunt,medidtor<fc  Morwn  <eque  dc  noftcrfuit,  igitur 
etfccundumhumdmtdtem ,  dnteomnesfanftosfuityquos 
pdtri  rcconciliduit-Ad  hncc  Vdulut  cum  i  -Timoth^  Chri 
ftummedidtorem&concilidtorcmD  El  zrhomintm 
prtdicdt^nomindtimdicit , homo C  HRI-STVS 
I  E  S  V  $• 

Scio  uctercspcr  comunicdtionem  idiomdtwm  dudrum 
tidturdru  multd  huiufmodi  explicdffe,  ucrum  ncfcio  quid 
ciuguftius,qudm  uulgofitcognitum0de  Chnftictidmhu* 
tndnitdte3mihiuidcdntur  Vrophctcc  z?  Apo&bUprxdi- 
cdre-  Qudntwn  dd  diuinitdtcm  fiquidem,  cddem  eft  Chri 
fli  ndturd,  idemcfc  opwt  cwm  pdtre  •  Sicuiuero  uideatur, 
hoc  crcduit  omntd  periESVM.  Chriftum  ,Domino  Jefu 
\)ominuno  nifi  per  dllctofin  poffe  tribui  ,quod  diuirtitdti, 
tton  humdnitdtipropriccrcdtiorcrum  competdt,ncq;  hu 
ntdnitdtidlitertribudtur,  quam  quiddiuimtdticoniunftd 
fit ,  refronderifirtepoffet ,  non  dbfurdedicietidmper 
lefum  hominemomnid  conditd,  etidmfiinitiocrcdturaru 
tontomcfathomondtussoquodconslctddipfum ,  <zr 

propter 


M-  BVCERi  C6MM£NTARIV£    ** 

propteripfum,etiam  hominem,omnia  effecondita ,  prfe 
mogcmtufcilicctuniuerftcreatur^ezrfanftorucaputi 
p  que  cufta  quofyfummatim  oportet  injlaurari ,  cui  deni 
^fubieftafunt  omnia3qui<fc  cueftus  eftjuper  omnts  Art 
gclos3ommtmpotc8atcpottens- 

Mystcria  ha:cfunt,quare  cquidcm  nMdefiniero,Um\ 
abeft,utcum  quoquadc  hiscontendero.fed  uidcotamen 
maiora  uulgi  cxifiimatione  effe0  qus  etuxm  Chrifti  humA 
nitati ,  VrophcU  grApcftolitnbuunt  •  Certc  diuihitai 
habitatincocorporaliter  •  Yatcor autem  z?  fkci\iws& 
€xpedttius,fiad  allocofin  confug\as,ad  hunc  grfimdes  fo 
cos reftoderi-Diuimtatis  cnimfunt omnia,  quarcfiquA 
humanitatis  ficultatem  fuperareuidentur ,  dlitribuds> 
ttibilhaftenus  quidem  errabts,  ucrum  uelim,&-qu£  bu* 
tnanitatisfunt,  pariter  agncfci ,  mirc  emm  caftemno* 
fira  erigunt,quifcimus  corunde  nosparticipesfbrc,  qu& 
caputno&rutnpofiidet  •  Tandemautetradethicnofter, 
regnum  Deo  ey  patrijum  plen*  erunt  diuinitatcomnid* 
Vtinammoti  hinc  quibi^fpiritus  D  E  I  opulcntim  ini 
partitus  eft,inpcruefttgabtles  dmtias  myjlerij  incartut* 
tic  H  R  I  S  T  I  ahquantulumluculentiutnobti 
txplicent- 

Vtnotumfieretper  * 

Ecclefiam  Stc* 

]fta,Hludinfuperiorefcftiuncuk,  myfteriu  Chriftii 
fecuhspcncs  Veufuijfcabfconditu>comprobat  *  Etcnihi 


m  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

fa  hoc  drcdnwm  dpudfc  Dcus  continuerdt ,  ut  non  modo 
uulgo  hominum  non  innotucrit ,  fcd  nc  Angclis  q.uidem, 
ut  qmbus  per  Bcckfim  demum  lUud  notufieri  oportue- 
tit-Vknior uidetur kttio0fikgdtur ut cquidem uerti 3  ut 
notd  fidt  pcr  Ecckfidm  pnncipatibus,  multifiridfdpicn- 
tid  Dei,fcd  idemfenfus  refultdbit ,  ndm  muhifiria  hxc  pt 
pientid3mhil dliud  eft,quim  myjlerium  Chrifti,  per  que 
tdm  ddmirdndd  rdtione  humdno  generi  tot  modis  perdi- 
to  confuluityUnde  rette  hic  Vdulus  ddiccit,  qudm  cxhibuit 
in  Chrijlo  1ESV  Domino  noftro,  per  qucmfcihcet  rc- 
%encrdt ,  quos  dnteidttd  mundi  funddmentd,  dckgit, 
fpexperditifiimispeccdtoribus,  morticfc  dddittis ,  fiiios 
fibiwh&redescondit  •  Sicfdpieniidmfudm  inperfcru* 
tdb'dem>inexhduftdmq>  bonitdtemjn  Ecckfid  elettorum 
cftentdre  ,fecudum  oeternumerinfiiUibdepropofitum 
fuumdecreuerdt,  qutfdnttisprincipdtibus  wpote&dii 
busc#k&ibw>  non  tantum  ddmirdtioni ,  fed  O"fummo 
gdudio  uoluptdticfe  exiftunt-  Vnde  zrDominus  dc  lUis  te 
fldtuseftygdudiumipfisefic ,  etidmfupcrunopeccdtorc 
pcenitentidmdgcnte* 

.  inducerendm<fcind>nimumnonpofium,  uth<ecdcmx 
lignisprincipdtibus  eypotcftdtibusinteUigdm  •  Quid 
tmm  dd  cxtoUenddm  Deicrgdnos ,  in  Chriftodemon- 
flrdtdmbenignitdtcm ,  idquodhicVdulutdgit ,  faccrct, 
ntdlisDdemonibusmyRcrium  Chriftifuifie  incognitum, 
nunc  dutcm pcr  Ecckfiamfieri  noiumt  Si  quisdutem  pu 
tet?perftringitdcitequicuriofiusquimuerius9  iU  Ange 

licis 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS'     ff 

lcisftiritibus  nomina  indidcrant,  &  eorum  authoritdte 
adextoUcrMs  lcgis  cerimonids  dbutebdntur,utddhunc 
fenfum  htcfcriptdfint ,  multa  quiddmdcprtncipdttbui 
etpoteftatibuscdefttbusdifrutdnt,  qudlefcunq;  tUtftnt* 
ddprmoctidm  ipfis  C  H  R  I  S  T  I  mysteriumi 
peculis  ncquaquam  plane  notumfuifie ,  fedfecundum  £* 
tcrnum  propofitum  Dei  ?  iUud  nunc  primum  per  Ecclefi 
am  tlliusfponfam  difccre,quam  mirifice  ddeo  reftituit  o; 
ornat.utmultifarta  er  inexplicdbiUs  Deifapientia3  in  ca\ 
demumtUisquamhbetfublimibus  principdtibus  vpotc 
ftattbus  innotcfcdt-  Si  quis  inqudmftc  ueUt  i&d  interpre* 
tdri,equidem  mhilrepugnduero-  Dehts  nonmhil  ej-fu* 
prdtncdp-ifcci-ult- 

Per  quem  confidenteragimus, 
&aditumhabemus* 

Trdnfit dd  dcclardndumfruclum  eius,  quod  diuindm 
crgd  Ecclefidm  tdm  exgentibus ,  quam  luddeis  coUeclam 
benignitdtemimukifkridmifcfdpientidmtdntoprcprtdi  Confiden* 
Cduit  <zrextulit-Omniumdutemprimum,qucdexinteUe  ter  dgerc* 
clo  Chriftidrcdno,  notaq;  Dei ergd nosfxludtriccfapien 
iid,nafct  opcrtct ,  mdfculd  eft  animi  in  DeumfidutidyquA 
confidenter  v  intrcptdcagamus,  bonitatcmcfc  ipfiusani 
mofe ,  quantumuis  repugnet  mundus ,  cr  prtnceps  eius, 
praedicemus  •  Apoftolusfiqutdemfcripfitykp$i^o^ 
jxip  tk/j  TTotj  PH(ftcip ,  id  eft  y  tn  quo  hdbcmusfiduttam* 
luelaudaciam  loqucndi .  Nam  uult  oftendcrc  unde  ha* 

K    $         bcat, 


1N  EPlSfOLAM  AD  EPHESIOS 

fadt,  quodcontemptisomncgenuspericulis  tdmconfi* 
dentercgeritinnegotioEudngehco,  quoperfuddcdt  er 
'Bphefijsdnimidldcriidtem ,  ejrne  obfud  wncuhjran* 
%<tntW' 

Adidemfkcit,quodfubijcit,erdditu hdbcmus,  quod 
perindc  mihi eft,dcfidixiffct ,  per  quem  dudemus  rem  i« 
pfdm,qudntumlibetpericulofdmdggredi,  ejr  prog}ori<t 
Chrijlifbrtiter  agcre-  Ci?  emmfcrmo  Eudngclicus,prin* 
etpemmundiimperio  deturbct ,  ddtre  certequjinittiut 
potcftdte  dctinentur,  er  cofidcnter  dgcrc  de  rcgno  Chri 
8i,cui  lUe  irrcconcihdbdis  hoftis  eft,  magnifvrtisq;  fciri 
tus  res  e&jQngetyfuprt  uires  humams  •  Rcfte  crgo  pcr 
Chrtftum  huncfe  dditwm  habcre ,  cr  dudacum  loquendi 
gloridtur*  Alius  fvrte  hunc  dditum  ddpatrem  intelligdt, 
dequofuprdcdp'i'fecl'<sfcdquid  (ddpdtrem)  hicnon 
eftadteftum,eromninohicdccdfidutid  d^dduu ,  loqui 
uidetur,  undc  jkttumfuerdt,utuinftus  Komdm  mitterc* 
tur,malo  dditum  hunc  intclligere,  dc  dudcniiaggxcfiione 
f  ChrifkoqudmplurimGslucrificicndi,Sdtdn$tyrdnnidc 
uindicdtos- 

Mox  uero  mdgis  explicdt,quomodo  pcr  Chriftum  CF 
fidutidm loqucndi  dc drcdno  eius ,  er  ddeundi  Eudngclio 
Ex  fidu*    quojhbet  ndftusfit,dumfubifcit'  Exfidutu  qudmfuppe 
V&\  ditdt,qudergdipfumfumus,fidc-Verti,ctidmpotcft'  In 

perfuafionc,qu<e  eft  perfidem  eius  •  fidcs  Chrifti,fidcs 
eftqudm  habemm  Euangclio  eius  ,hdc  ccrto  credimu$ 
ponfotimipfi  noftu  omnid  cuweffe ,  eruigddrceum 

[upct 


M-  BVCERI  C0MMENTA1UV&    79 

fupcr  nosfed  cr  tterndm  in  ipfo ,  er  pcr  ipfmt  nosui* 
tampofiidere-Sicpcrfidemdeipfofentientes ,  eamper* 
fuafionem,  animiq;  fiducidm  hdbcmut,  ut  no  dubitemut, 
mhil  nos  poffc  dgere  uelprotftdntius,  uelmclioris  frugis, 
quimutnomcneius,  quanti$licetpr*conijsextoUdmtts> 
dtq;utipfinomendent,perfudderequamplurimisco* 
nemur-Hancfidutidmetpcrfudfionem.fidcsl  ES  v*™!*^ 
Chriftifuppeditatjnhdcuelcxhacdditwmbdbemus ,  ut  pc&tdtfi* 
intrepide,quocuq;  nos  uocet Deus,negotiueiutdgdmu6,  «Wflfc 
Cr  habcamus  7r*| outficnp  >  id eji,  loquendi de  Domino 
piam'audcntiamy  urtifidicet  hinc  no$  nonfolum  nullum 
poffc  damnum  dccipere,  etiam  fl  millics  moriedum  effet% 
fednuUoahopacloccrtiuSyUitambeatamaduuros  •  Sic 
quia  credimuSyloquimur^fcienteSyquodquifufcitduit  Do 
minum  \ESWiAynosquoo^per  lESVHfufcitabitz* 
Cor'4'Hinc^rgofkcilepatetyquomodQper  Chriftu,  con 
fidentiamloquendiw  aditwm  hdbcdmus ,  cxfidutkucl 
perfudfwne,qumfide$  in  iUum,fuppeditdt* 

Hucueroexemplumfuiw  cordatioru  Chriftianoru 
propones,ft>cftdutf?ut  V  Ephcfiosadfimilemfidutiant 
ammaret  ,  cdueretq;  neobfudsdffliftionesfrdngeren- 
tur,quodmoxeosordt,di-  QUdreprccor ,  nefrdngdnt 
uosddfliftioncsmct,  qudsprouobisfuftineo ,  qudndo* 
quidem hxc cft glorid ueftrd  •  Qu-d*  Tdntd nobis per 
C  H  R I S  T  V  M  dondtdfunt ,  utgj.ormm  eius  hdudqud* 
quaftlere  pofiimus  ,  ddeft  quoq;  ipfius  bcneficio  eiufmo* 
di  dnimusaqui  hbercetfirtitcrprtdicdre  no  dufit  tdntu, 

K    4         [cdo- 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

federmtrcgdudedt,fciensignomwam ,  qudmhtncco*. 
ram  mundojirre  oportet,foltddm  gloriam ,  ejr  mortem 
qu&tnde  dccerfitur  ,  <stcmdm  uUdtn  parere  »  Hinc 
Bphefij  uincukmeu  cu/mgaudioetUm  pcrftro ,  inqu<e 
ncquaqudmtcmcrc,  dutmeodltquo  fkctnoreinctdi ,  fei 
dum  tmpcUentefriritu,  Domim  metglortdm  fvrttter  dd~ 
fero ,  in  ueftrdm  &  aliorum  conjirmationem  mihi  d  be* 
nignopatredijf)enfxtd,contigerunt  •  Orotgttur,ncc4 
uo$frdngdnt,dutpufi'ddmmesredddnt  •  Etemmprouo* 
bk  cdfufttneo,eo  enim  quod  uejlram,  <&  altdru/m  gcnf /* 
umfdlutcmftudiofc  qu£ftut,ed  mthi  imecldfunt  •  Quo* 
rumuostdmnondebctpudcre,  utglortamueftrdm ,  uti 
funt,iUdinterpretemtni  •  Aurumcnimqucdperignem 
probdtum,nthilpdffum  dctrimenti  eft ,  prfftdntiitf  exi* 
fiit,ttddum  dduerfts  excrcitafides  wftrdfirmdftetertt, 
probdttor  quoq$o~gloriofioriurehdbcturf  Glorutno- 
&rd  utify  eft,nbs  Dco  rffe  chdros,  td  nuqudm  lucukntim 
fleddrdtur,qudm  cu  pro  nominc  tpjiuA  tn  pertculu  dddu* 
fliydgtmus  firtitcr  •  Cum  cntm  nos  ex  nobts  tpfis  nthtl  uel 
cogitdrebompofimwSytdtoutiq^  chrtorinnobts  Detuir 
tut  euddity  qudnto  exdcriqre  pugnd  utclores  euafcrtmus» 
yt  ergq  Ephefijs  glortofum  erdt ,  habcrc  Apoftolum 
qu£  tfl    cydmijfrirttut^prjecipucq; uirtutis,nam drgumentum id 
Qlorid       crdtjtnguldris  Dei  ergd  eosfkuoris,  itd  et  glorwfum  crdt 
ucftrd*      tUum  pr<e  dlijs(pbdri,ct  hdudqudquam  uulgdrc  fe  Detfyi 
rituexererc'  Quidaltbrihdbet  Isct/, ideft,crit,qudfidi 
cere£poftoluiUQluerit>uinculdfud  <&  ddflttfiones fvre 

Ephefij$ 


M-  BVCERI   COMMENTARIVS-      r> 

Ephefijsgloridm  Corinthijs  ftnefcripftt  cdp-i-BpiftoU 
priorts .  Gloru  uc$irdfumus,qucmddmodu  ct  uos  noftrct 
in  dieDomim  •  Ndm  tum  dcmu  apparchit  ey  qudntu  tUts 
Apoftolum,  Dominus  dotiduerit ,  er  qucm  hic  in  eis  fru* 
clumftcent  ,fic  forte  v  hic ,  de  dic  Domini  lcquipotuit» 
Per  parum  dutem  refcrt  utro  modo  legeris ,  hcc  cntmfo* 
lum  intcreft^quod  in  die  Dommuqut  modo  tcttd  eft,glo* 
ridftnclorum  reueldbttur- 

Vorrb  cum  gr<ece  Pdulwsfcripfcrit >  <T/  o  &rrov,uaf , 
fXH  iKKOnfy , id eft ,  QUdreprccor  ■>  non dcficcre,  uci 
frdngi ,  Hieronymm  putdi  etidmfic  poffe  intcUigi ,  qudfi 
pctieri^neipfcdeficcretdutfrdngercturindfflicliombut 
fuis,fcdnonfolumfermonisfigurd,ucrum  er  mdgnitudo 
fytritus  PduhnUerquodinfequcntifccliunculd robord* 
n  lUos  uirtute  pcrfytritum  precdtur,  faciunt  mihi  uulgd* 
tdm  leclionem,ut  precdtusfit,  nc  Ephefij  cbfuds  dffltfti* 
ones  deficercnt,probdbtliorem.  Sdne  CoUofienfibus,qui 
bus  ex  cifdem  uinculis  fcripfitjeftdtut  cft,  fc  gdudcrefu* 
per  dffliclionibusfuis  pro  iUis  CcUofien-i* 

}ftuc  uero  quodfcnbit  fe  pro  Ephcfijs  ddfticHonesftt 
reficutO-proCoUoficn' dtq;ddcototd  D  E  IEcc/c//4 
rdpuerunt  qutftws  ftudiofico ,  qudfi  ddflicliontbus  fuis 
Vdulus  ,  preciwm  rcdcmptwms  E  cdcfi<z  duxent  •  Ndtn 
fdnclorum  mcritd,  Chnftimerittscomuncld,thcfdurum 
ftccrunt  indu\gentidrum,cx  quo  Vontiftx,  dcccptd  pecu* 
iud,dislrihuereumcuiq;  pofitt,undepeccdtd  eius  cxpien* 
tur-Nitunturautem  potifimum  eo,  quod  Colhftcn-  Apo 

K       s         Mu% 


!N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

Contfd  itt  MiKf(xipfit,fupplco,quoddcerataffliftiommChrifti 

dulgetias '  in  cdrne me<typro corpore  eius,quod  ek  Ecclefia  ■  Sed  tjli 

ignorant  folo  Chrifti  nos  fanguineredemptos  effc  •  Vcru 

Locus  Col  ut  cdput  nojlrm  chnflum,  adfligi  oportmt,  ita  v  mcm 

/o/?«i-  cx*  braeiusncccfJccfl,eaautemcumfibinonuiuant,fedEc* 

plicatus*    fafif  9  quicquidpatiuntur ,  in  commodum  fratrum  pati* 

untur,  Atcfc  ideo  pro  Eccle/ia  •  Non  quidem  ut  eorwm  cx- 

picntpeccata,  quodfanguine  Cbriftiiamf&ftumc&,fc& 

utglorkmDeiapudeospromoucant ,  dumfcilicetadfli* 

guntur  ideo,  quod  adiutores  illis  ad  pictatem  effc  Rudent* 

Sic  Pauluspaffuspro  Ecclcfia  fuit ,  quia  cauffa  Eccle* 

fije,cuiusfalutis  cumfumme  ftudiofus  ejfct,diesqi  er  no  * 

&cs  in  hoc ,  ut  tUa  auftior  cottidie  pietatc  redderetur,  in* 

cumberet ,  principem  mundi ,  cum  omnibus  fateUitibus 

ciusinfeprouocauit,  cauffamcfcdedit  >  utadfligcrctur* 

QH<£  tamen  adftiftiones,  Chri&i ,  cum  ipfe  eius  cffct,qui 

Mcrat,rettediccbantur-Viuebatfiquidcin  co  Qhnjlus, 

crgo  O"  adfUgebatur  in  eo  •  Uinc  e& ,  quodfcribitfuppk 

yefe  quodin  camefua  deerat  affliftionwm  Chnfli  •  Habc 

hat  enim  o-  Paulusfuam  crucis  portionem,winfua  quo 

<£  carne  adfligi  Chriflum  oportuit ,  iam  eorum,  qu&  in  co 

patt  Chnflus  dcbuit ,  adhuc  dccrat  aliquid ,  ittud  tam  tum 

fupplebat  y  idifc  pro  Ecclefia ,  cui  totus  uiuebat,  KJ  cuius 

gratia  mundum  adeo  contrafc  imtabat- 

Sedfuaues  ifti  homines  non  animaduertcrunt>fietiam 
cbtinuiffent ,  Pauiumcta}iosfanftos,adfliftionibusfuis, 
preciumredemptiomsEcclcfiiefiuxiffc^quodtamenau^ 

geti 


U>  BVCERI  COMMENTARIVS-      79 

gpri  non  potuit ,  multum  nthilominut  dbeffe,  utprobent, 
fibieiu^qucmfwgunt,  theptun  dijjpenfdtionemcommif* 
fam  cffc  •  Bts  dutcm  infanwmfuit,  quod  ddftiftioncsfxn* 
clorumalijsfeccrunttam  uttles,  quttpfostamen,  qutcas 
pertuleruntjuuareadco  non  potucrunt,  ut  nifiCHRl* 
S  T  ifanguinercdcmptifuiffenttinmorteperpctHb  hdt- 
fiffent .  Notandumpr£tereaconfidcnterD  O  M  I  N I 
nos  negocium  afturos  ,fiuere  crediderimus,  er  gloriam 
noftramefieyfiob  Ckrfti  nomen  adfligamur ,  quiaeo 
finguUris  Dci  crga  nosfiiuor  declaratur  ,quosfcdicetad 
iUuftrandum  nomenfuum ,  primo  ioco  ccnftituit- 

Huius  caufla  flecflo  genua  mea* 

E* h£c,ad commendationem Eudngelij ficiunt,ct qua  Seft-o* 
dam  ddproftftwn  pietatis  adhortationcm  infe  contincnt* 
Charum  utiq;  er  optdbilceffeEphefijs,fyiritu  DElrfo 
tuttis  ,oportuit,  quod  iUis  tanto  ardore ,  tam  eximm  Apo 
ftolusnon  minusiUorumamans ,  quamuerorumbonoru 
gnaruH,  a  domino  petebat-Eo  enim  quod  ait  ,flefto  genud 
medftgnipcduitfcdrdcntcrpro  cis  orare-Cauffa  uerout 
b£cpcteret,futt,qd'crucisgloriapducifiiminorunt,unde 
ditihuiwi  cauffx,  fcikcet  ne  dcficiatis  in  dffiiftionibus  me= 
is-  DceoquodDcu,  patrcmDomininoftrilcfuChrifli, 
uocdt,diftumfuprd  eftcapx-  Seft-z- 

Adiecit  dnte,  \%%\t  &%<?&  7tcctj>  /  cJ ,  cx  quo  omnis  co 
gnatioyuelfbmilid ,  in  cdis  ej-fuper  tcrram  nominatur, 
ego reddidi,confttf-  N4m  q-  infrafcribit,fcortdtio,cr 

omnti 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

emnis  immunditid,dut  dudritid3nc  nominctur  quidcm  in* 
ter  uosy  quod  equtdcm  non  uideo  dhter  dcctpiendum ,  qul 
ft  dtxijftt,  nihil  loci dpud  uos  bdbcdt-  Ad  bunc  crgo  mo- 
dum  er  tnpr<efenuloco,nomindri,pro  effeinteUigo-  Sic 
ucroJiocddicciffcyO-ddtnftitutumfaat  •  Vetebdtfiquh 
demEphcfijs ,  fccunduminternumhomtncmrobordri, 
babiUrccfc  Chrifium  incordibus corum  o-c- uiudlcrcnt 
affequi  cum  omnibut  fdnftis,  qu<efitlatitudo  crc-  uoluit 
igtturddijcere ,  quodfi>cm  eis  erigcret ,  idfc  illis  nequd* 
qudmfrufirdpetcre^qudmlibetGcntibus,  quiohma  Re« 
pub'  fitnftorum  dlienifutffent ,  dtq$  ideo  >ubi  Dcum,  pd- 
trem  Domini  noftn  lefu,  uocdffct,  qui  erfrdtrum  Do= 
mim  dtcfc  mcmbroru  pdter  effc  indubic  digndtur  ,quod  ct 
ipfum  tn  bona  ft>c  tllos  erigebdt ,  ddicctt:Ex  quo  omnis  co 
gndtio7pdretcld,uclfamihd,incdo  ct  i  terrd  co&dt  >  quh 
fi  dic*Dcum  pdtrem  dico  domtni  lefu  Chrtsii ,  quod  is  pri 
mogenttusfit,  ey  imdgtncm  cius  plemfiimc  rcferdt ,  fed 
confidite,omnis  pr<etered  cognatio  &r  fktmhd,tam  in  ct* 
lis  qukm  in  terrd ,  ex  eo  con&dt  ,unus  omnium  optfix  c#, 
CT  mbil  corum  qu<e  condidit  odit-  Ettdmjumiltd*  gcnttum 
cx  ipfofunt,  qudrc  er  iUisfudm  bonitdtem  impertire  uo- 
lct,nonquidcmfingulis,fedquosexiUisfibidelegit,intcr 
quos  er  uoseftis,quibus  Chrtftumfuum  dcdttcognofcc* 
rco-ddordre  *  Nihiltgttur dddubitdtc  ,qu<cuobisoroy 
ctidmexordbo- 

Subiungithis ,  fecundumopulcntamgloridmfudm» 
'Eqdcmperghridm,  bonitdtc  Deiintdligo  •  Siquideuerc 

ghriofus, 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS*     7* 

gloriofus ,  nemo  efk  qudmlibet  fitpiens ,  diues  dutpotcns, 
ttifi  idem  optimus ,  <&  quam  Uberdlifitmusfumt,itd  er 
'Deodmphfiimdfud  bomtds,fumm<e  &-pipicnti<e  er  po* 
tenti<etunfid,folid(im  gloridmpdrit  •  Adb<?cdumbonit& 
tcmfuam  eleflis  impartit  ,  efficit  ut  zripfd  prtckre 
in  iUv>?eluccdt ,  z?  mdgnificc  db  eis  pr<cdicetur ,  qu& 
tum  uerd  cft  ipfiusglortd  •  Huius  ergo  glori<e,cum  opu* 
lentdfit,ndm  diuitus  glorit  dicit^ccmmemordtio^ipfii 
benc  fterare  Ephcfios  faciebdt  •  At  ucro  qut  Ephefijs 
Apojl olus  petit  ,funt,  ut  uirtute  in  internwm  homincm, 
hoc  cjiyfuut  cr  uerti,  utintcrnushomo  bcnehdbedt,  per 
ffiiritum  Dei  corrobcrdrentur ,  zrhdhtdret  Chnfius 
perpdcm  in  ccrdibus  ipforum,  effcntc^  radicdti  erfundd 
ti  in  dikclionc ,  hoc  ch ,  effet  in  ipfts  confirmdtd  ddeftio 
probcq;funddtd'OrduerdtEphcfws0nedeficcrcntindf- 
flicliombusfui$,bincoccdfiojuit ,  quonidm  omnino  pdti 
cu/m  Chrifro,  ej-bic  probdri  eleclos  oportet,  utfimul  c  um 
ipfo  regnent  glonficdti ,  ut  peterct  dDeo  uirtute  iUos  co= 
robordripcrDeiffiiritwmtn  internum  homtnem,  utiUc 
fcilicet  fortitcr  hdbcret,&-  rcnoudretur  in  diesfingulos, 
dumextcrnusccrrumpituri'  Cqrinth-^  Etenimnifiw* 
ternus  homojwud  illd  dtuin<e  dtgndtioniscrcdturd,  mens 
fcilicctrecledcDeofentiens,  uirtuteexdlto  indudtur,&* 
corrcborctur ,  pcrjfiiritum  Dci ,  iUitcftimoniumfemper 
perhibentcm ,  nos  Dctfiltos  v  h<eredes effe,qudmHbct 
cruccexerccdmur,prcbdtioncmccrtecructsnemofirct' 
htemm  extcrnm  homojd  efi,quicquid  mtura  e&,crucl, 

qudcor* 


!N  EPISTOLAM  AD  HPHESIOS 

qud  corrumpitur ,  quiftrdt  f  At  dum  inuittddduerfus  $* 
mnem  ddftittionem  uirtutc  muniti  erimus,  qudndo  perfi* 
dcmhdbitaucrit  in  cordibus  nodris  Chri8ui,perfide  in* 
qudm  qud  non  dubitamus  ey  femper  cogitamusipfum; 
cui  patcr  dedit  omnia  in  manw ,  nunquam  nobis  abeffe, 
cttimacfcin  falutem  noftram  difyenfarCj  confimatafa* 
Ucct  in  nobvs ,  probequefundata  diletttone ,  utiqucilla, 
k  qua  Pdulus  Komd-  ottauo  glortaturfefeparari  nonpcf 
fe,qut  e&in  Chrtfto  lefu,quafctlicct  deus  nos,utdiiettos 
fibtfiltosfouct  er  ducit,  doncc  ceternu  beatos  rcddat,tum 
demufub  cruce  durarc,  cr  in  offtcio  pcrftftcrepojfumus, 
quantwmuis  aduerftspulfati- 

Inhaccertedei  erga  nos  dilcttione  g  rettc  radicatifu 
trint  wfundati,  hoc  eft,  in  quibus  ipfa  radices  probe  ege 
rit,  rcttcq^fundatdfuerit ,  iUos  non  modo  nuUdtribulatio 
frdngct,fed  gloriabuntur  eiiam  in  tribuldtiombus ,  fcien- 
iesiUlsfcdurarivprobari ,  utftrmiusde  Deofyercnt, 
qu&  tumfyes ,  uitafanttorum  cs% ,  er  ncquaquam  con± 
fundtt  •  St  ita  acciptamus  qux  hic  Ephefijs  Paulw  preca* 
tw  cfi,pulchre  quadrabunt  cr  qua>  fequuntur,quo  uale* 
atis  o-c-  Quia  ubicontraaduerfa  probeduratwdmmw 
fncrit,z?  dmpld  diuince  bomtatisftde,donatus,ut  nihilad 
dubitet  faluatorcm  domifehabere ,  diligiq;  femper fc k 
Deo,paratift-  ey  capaajsimwfane  eft,  ut  qudm  tatajon* 
ga.ccifa  er  profunda  Dei  bomtasjtt,agnofcat  CT  utundi 
<£  v  confolari ,  v  adgloriftcandu  dewm  cxcitari  qucat* 

Si  tamen  quis  putct  Pdulum  Ephefijs  hic  pietdtis  con* 

fummatwmm 


M-  SVCERI  C0MMENTARIV5.  :   $o 

fummdtionem  precatwm  cffc.ut  internus  homofecundum 
Vcum  conditus  auclior  z?  robuftior  contrd  cmnegenm  } 
nialorum,etidm  peccataredderetur,  er  Chri&us  in  cordi 
husitafidchaberctur  prxfcns,  utabtpfoomnia  in&itue 
rentur,  utdemq;indilettioneproximiradicaticrfirm<t 
ti  effent ,  impulfifcilicet  bono  Chrifti  in  cordibus  eoruhd 
htantis.fpiritu^cuhocnMcontendcro.quanqudmpricr 
fenfus  mdeaturfequentibm  conuenientior  •  Omnia  etiam 
pietdtis  hinc  pcndent,utfatisfirmiter  pcrfuaftfimus,nos 
T)eo  in  ommbus3qu<e  immifcrit.ucre  charos  effe-  Quan* 
topnecldrius  ccrteanimut  dc  Dcofenferit3tantognautor 
crit9&in  efficijsdikttionis,totiu<q;  pictatis  •  Vtrumuis 
nutemfenfwn  aecipias>nota  qu<efo ,  ut  ante  omnut  IPaulus 
intcriorem  hominem  rcflitutum  cupiat ,  atcj;  tn  primU  de 
fidc  et  dilefiwnefolicttusfit,  externcruadmcdufecurus* 

Qyo  ualeatis  cum  fanftis  omni 
bus  comprehendere* 

Hrfc  ktitudo,  lcnguudo,  prcfimdttas,  &  cclfitu*  Sc&m-t* 
do ,  quam  cptat  Apoftolus  'Ephefios  ccmprehendcre, 
indubiebomtatis  D  E  I  eft,  inomniafefceffunden* 
tiSiUt  quccunq;  ammwm  ey  oculosintendcrent,  otmuk  ut 
fui  gratia  conditdjtafu<tfdlutiferuiredgnofccrentydice= 
reqipoffcntcumVfalmogrdpho-.BenignitateDominiplc  QuafitU 
tta  efi  terra  •  Uem  ,  Eomine  bcnignitas  tua  in  ctlis,  &  titudoy  lon 
fidestuaufquead  nubcS'Etrurfus>t6agnaufqucadc<t=  gitudo- 
ks  benigmtas  tua ,  v  ufque  ad  nubesfides  tud ,  eyfimi 
tti*  AnwiUfnam$del)  £  Qperfidemreftefcntiens, 


1N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

cbuiam  babet  bonitatem  ew ,  quocunq^fc  uertdt,hmcad 
mtrdtionc  incxhauftje  cius  bemgnitdtis  rcpletur ,  er  a  md 
rc  ipftus  itd  accenditur,  ut  nihil  prius.ducat,  quaad  ipfiui 
gnatiam  uitamfuamcompardre,  bonoq;  dnimofit3quic± 
quid  iUe  immiferit-Proindc  non  db  re  Vdulm  prccdtur3ut 
Hphefij  quam  Lte,  er  longc  bonitds  Deipdkdt ,  quhn  ni 
bilfuprd  ucl  infrdfit ,  quod  ilkm  non  perfentkt ,  com* 
prehenddnt* 

Adidcmpertinct3quodoptdtiltosnofcepr<eemincn* 

Vrjeemi*   icm  cognitioni  ddeftionem  chrifti,  hoc  eft,  mdiorcm  qua, 

ncnscognt  pcrnofiifdtispofitt * NihilemmbicdecoUationccogniti* 

tiom  dde*  nis^etddcclionisinterfcdgituryne^uocdrifolet  Cbrifii, 

ftio*  quce  proximorwm  cft  dileftio  -At  qui  dileftionem  Chrifti 

quidnimdm  fudmpro  nobis  pofuit ,  reftepcmoucrit* 

qu<e  tdmcn,ut  dixi,  nunqudmfdtis  pernofci  potcft.utdet 

qudnti  Dcofit,  neque  unqudmfidutidmimpfwmponet* 

Hoc  dutemfvnte  uit<e  eyfdutisfaluo ,  nihil  efl  prcctcred 

honoru^quodnon  largcindepromdnet'Vndefubiccit,ut 

implcdmini  in  omnem  plcnitudincm  Dei ,  quodequidem 

reddidi,  ut  bomtdte  Dci  adfwmmwm  repledmtni  •  ~Etenim 

plenitudo  Dci ,  dbunddntid  c#  bonitatis  Dei  ,  cum  ergo 

in  hdnc  Jdeft,ut  hdnc  confequdntur ,  optdt  lUos  tmplcri, 

perindc  c& ,  dcfidixijfct :  Opto  Dei  crgd  uos  bonitdtcm, 

dtq;inCbrisl;odemonftrdtdmdilcfticnem,itddgnofcdtis 

Crfentiatis,  utadfummum  dc  perfcfttfitmwm  modwmyed 

perfunddmim  ey  repleamini,ut  intrd  er  cxtrd,perfufoSy 

&  ddobrutos  uosilldfentidM'  H<cc  certcmtd<eternd  e#, 


H'  BVCERI  COMMENTARIV&  .  U 

CT  Urgifttmcmandns  fvns  omnis  mnocentU  V  pietatis, 
quiafolida  cogmtio  D«.  itcrum  crgo  cr  ttcrwm  monc* 
tnur,d  dtuimft-  hoc  Apoftolo.quo  nospaclo ,  uitdm  Deo 
dignam  «ffequipofiimus ,  er  qutfit  dcmu/m  uerd  wfdrt 
ftiUs  ct  ptetds  •  Vttna  quifud  opcra  tantopere  ddmiratur* 
ttltb-  drb-  fomnidnt ,  h^cpofiintpcrdifcere^  quaeffent, 
$U£  nunc  mordicu*  tucnturjua  dogmatd  dcteftdtun  • 

Potentf  uero  facere  cumufate, 
fecundum  uirtucerm 

AffcfttbMomnidfljigrdnt,itd  <&  glori&Hcutyfan* 
ftorwmfalutti  ftudiofm  Pauluscrat  •  Infunttamcnprttt 
redhutcorationitrid  argumentd  >  quibutadjjjerandunt 
Epheftj  moueripotuetdn  t  s  Vaukm  exoraturiiquod  ord 
bat-Primwmbeuspotes  eft,utficiat,donet(fc  plura,qu<i 
nonfolwm  pctercfcduelcogncfcercpofiimus  -lampater 
c&>tgituY  ey  uolct  beneficerefilijs*  A  Iteru  *  lam  efftcatia 
faludtrtcti  utrtutis  cim  tn  nobis  agtt  ,donatis  fctlicctffiiri 
tu  eius  ,  quo  ipfwm  ante  omnia  et  defideramus  tyfufpta* 
M*>hoc  igitur,  quod  coepit  in  uobis  opus  perficict,  imagi 
ncmfyfuamrcsiituetsaptis  adfcqaanticftisi  manififtd 
tofcil  ampltter  fcipfo ,  fuaffc  bomtatcoRenfa'  TertiUm, 
Dcusftatuitglortdm  fuam ,  in  Ecckfia  magnjice iliuftra 
rcyut  infuperiortbus  quocfe  altquotics  Apoftolus  prtdica 
wtytdm  cwm  aliunde  reftitut  illa  er  adgloram  Deuopard 
ri  ncqueatyqua  donata  ei  ampltorc  diutnat  bonitatis  cognt 
tioncfyes  ccrta  effc  Bphcfijs  debuit,  quando  coepcrat  itla 

L  uteii 


IN  E*ISTOLAM  AD  EPHESI0S 

tisoftcndereyfirCyUtplenecdmipfispdtcjiccret  3  dtqi 
itdfdncludtc  &-  pietdte  dbfolueret* 

Huiws  uelutccrtuSyApoftolus  grdtidrudftione,pro  mo 
refuo,fermoncm  dbfoluit<\Uifitinquitgloridin  hcdefidy 
per  Cbriftulefwm  yCUMmeritonimirwm  hxcomnidfdtt 
Siscontingunt-Porro  quoddit  }in  omnesttdtesfecuhfe 
culoru9demonftrdtfcnftffc  Apoftolu  quod  res  eftfinclo* 
rum  pcrfcuerdntid,  quifcil  Ecclcfidfunt ,  repbi  enim  dd 
edmmkil&ttihent,  wficord  hominib  *  ddmixti  tSli  bdbcdti 
tur<Hdflenus  Vdul  quid  nobis  cleclis  infiitos  dci  dnte  con 
dutmmundu  diuimtusperchri&udondtumfity  quodfit 
Chrtfti  officiUynempe  omnidpficcrey  quod  gctes  quoq;  rc 
gno  eiut  ddtungedi  pcr  Eudngclion  fiicre ,  dttfc  ideo  lcgcs 
cerimonkrudbrogdndt,  &  cxomnib-  populiSyUnMue* 
luthomo,  •z?corputdominocompingcndu/m>  quodde* 
niq;  4  cognitd  dei  tn  nos  bonitdte  omnid  bond  pcndcdnt,et 
cumuLteprouenidnt,mdgnoft>iritUy  er  drdentibusdffe^ 
fiibut  diffcruit,nunc  infcquenttbus  ,pdrdencfesfcribit  V 
de  uit£  ofjicijs  monet ,  non  minus  dextre,  quldrdentcr* 
C  A  P  V  T      Q^  V   A  R  T  V  M 

Adhortor  igitur  uos  ego  uin* 
dusDomino* 

Dileftioproximi,v  legcimplet^whominedcicon* 
fummdt,dd  hdnc  crgo  per  hoc  tot  u  cdput,multU,  et  quidc 
urgenttb-  drgumetis  ddhortdtur ,  ingcniucfr  eiusfimul  de 
cUrdt  y  idcfe  mox  db  initio ,  fubmiffd  nty  iUd  eft  ct  nequtq 
fflogdnsyquantiftibet  dotibm  cxxcUens,  indign  isfouire 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-     s* 

tog<Mr,  mdnfuetd  v  minimc  irrttdbilis  qudubetiniurijs 
Ucefidtur ,  longammis  v  ncquaq  impdtiens  ,fi  iurcfuo       ~*~r 
defrdadetur3dut  quod  debetur,  ultrd  qua  deccdt  ,diffcrd*  ^gcniu  di 
tur,pfeuerat-  Ed  ergo  ubi  obtinet3tolcrdt  tcfuis dnimisfc  Mwtif* 
inuice  bomines ,  quddopeccdtis  nemocdret3condonddoq; 
€toffuij$pr£ueniedofludentfcrudreumtdteft)iritus3boc 
cfiymcnuSy^rquidedeiftudtofe^uinculopdciS'  Vbienm 
ncmo  fua  qujcrit ,  ncmofuu  tuspfequitur ,  &  itd pdcificd 
funt  oia,  du  cr  dchdd  inuicem  condondnt  ?fkde  idemfci 
ritu$3cddemcfc  nfcnsmtermukosferudtur^  Uuiufmodngi 
tur>  cft  mgemu  Qhnftidn&  ddcclionis ,  pcr  quafidesfefc 
excrit  er  dcckrdt  •  Adhanc  Apoftolatadhortdtur,  nthd 
impcrat3monens  uinculoru,  qu^falutis  ipforugrdtU  pcr 
fcrcbdt,que  mhil <*que cofoiari potutt3dtq;  tUos  dignefua 
doftrindi&ipforuuocdtioncteutusfimulddmonct  uiue* 
re-Vocdti  ndmfy  crdnt  utfdij  dei  effcnt ,  bonitdtc  crgo  pd 
trercferrc>inprimisftudcredcbebdnt,grdtosq;cdtteme 
bdt  effc  Apoftolofuo,  uiucrc  igitur  dcbebdnt ,  ut  confoldti 
oncm  lUc  indcperciperet» 

Vnu  corpus  eftis  uno  fpiritu  uiuiris* 

QUdnta uide drgumentoru congcrteurgedt ,  ad tueft 
dam  ammoru  unititcm-Vnufumus  corpus,ftnguh  inuice 
mcmbra ,  quib-  mhdcjl  neq;  intcrfeconiunclius,  nec^  *d 
mutudsoperdsppefius,  idca-godppdrcredebctetinno 
bis  Eodmff>irituMitithcccorpus,nepe  Cbri&Lfaccjfe* 
re  igitur  dcbet  mcns  carnisfuisjudiofa-  Ad  eandcmfyvm 
uocdtifumM/utD  E  V  $filo\iininmbtiomnid3nc$Tfi 

h       a  iglM 


1N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

igituramor  ponendus,  unus  dominus  3  conucmrc  crgo  de 

bctintcrfcruos ,  quorwmcommunc  &  foliiftudmmcfjc 

dcbe^utdominoplaceantVnafideSyUitanofbra^idcmigi 

Ad  undni  tUY  ^  fcnfa,  eademq;  dcbct  cffc  omnibus  uoluntas, utiq; 

mitate  con  gratiftcandi  ei ,  cuim  bcneftcio  nosfcruatos  agnofumut' 

gere  argu  ynim baptifma, quo gregi  Chrifttmfcrtifumws , nimiru 

mentoru    utfratribm  iam  non  nobis  uiuamws ,  id  crgo  perdilcttio* 

bortatur*  nemftudendwm  •  Vnus  Dcus  er  patcr  ommwm,debemws 

igttur  nosconditiadid,ut  nos  mutuoamemus,  wfrater* 

nam  inter  nos  beneuolcntiam  dcdarcmus  >  huic  pro  uiri* 

bwsimcwmbere-  ?r<eftdetommbM3cxerit  uirtutemfuam 

pcromnid,  agit  tn  ommbut  >  hunc  igitur  imitatijn  omncs 

&  nos  quoq;  beneficifimws- 

Vnicuicp  uero  ueftrum  contigit 
beneuolentia  Deu    / 

S€fliun*$  •      Et  a  ratione  donoruff)iritusfanfli,qudt  fingulis  in  hoc 
conftruntur,ut  utihtatis  aliquid,c6mum  corporiadftrat, 
ad  unitatem  ammorum ,  zrftudiwm  ddeclionis  hortatuf* 
Grdttamuclbeneuolcntiauocat,dona<zrficultatesft>iri* 
tales^qmbwsinRruimur^utadcomunem  Ecdefi<e  inftau 
rdtioncmyaliquidconftramus ,  quiaexgratuita  deibenc- 
uolentiacontingut,  umcuiq;fccundumodum ,  quem  Chri 
£tusftatuit,refpondcntcutiq;  cuiuftibetuocationi-Vrolo 
QU£  do-  cocnim que qmfq;  in  Chrifti corporc  obtinet,  erjf>iritud 
mfiirtut'  Hseificultdsdiftribuitur,  quafu£uocationircff>ondcat- 
Aliud  eft  enimopws  manuu  quimpcdu^aunum  qua  oculo 

rwm, 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-      8* 

rum ,  fudmergo  quodltbctmembruficultdteuirtutemc]; 
dgendtfuuopus,hdbedtcportet-  Siccwm  in  corpore  Chri 
&i,dliusdhudmembru  cxiftdt,  etddalmdopusdeputdM 
fit,dlio  item  dono ,  C7*  fairitdltficultdte  tnftrudturneccf- 
fumeft-DchisdoaisfujlwsRomii-zri-Corinth-iZ' 

Hjsc  dute  dond  cdput  Chriftus  omnid  dtfycnfdt  ,  iuxtd 
iUud  Pfdi.e  s .  Cum  dfcendtffet  in  dltu  dcdtt  dond  homini* 
bus-Ebrjedqmdehuncfenfumhdbent,  fednoh^c  uerbd*  Afccndifti 
Itd  emtnEbr-lcgitUY'  Afccndiftitnd\tu,cepifticdptiuiU  innltwnx^ 
te,dcccp:ftt  dond  tntcr  homtnes3tnfup  ct  defiftores ,  ut  hd 
bitct  dominut  deu*  •  Cccimt  ueYO  hoc  Udtes ,  pYimwm  dc 
hfrdelitis  quos  dcminus  ubitndltudfcendit ,  hoc  eft,  potc 
ter  uirtutcmfudm  dcddYduit  ,dbA  cgyptijs  Uberduerdt^ 
cdptiuitdtecoYum  cdptiud  duftd,  dum  Acgyptios  qut  iUcs 
cdptiuos  detinueYdnt.perdidit'  Twm  certe  dond  intCY  ho- 
minesdccepitypopulum  Ufrd'el,quem  pecuUdrcmfibipo* 
puluftat,  his  etidm deftftores  exgenttbut ,  quipYidem  i 
fe  deo  ucyo  dcfecerdnt  ,d\tquot  iunxtt,ut  inteY  eos  habitd* 
Yet  Uh  Deus  ■  lam  lifYdeltttcus  populustypusfutt,  populi 
eiecloYu,  quem  cx  Iud<cti  er  Genttbus  ,dclctd  Sdtdn*  c&= 
ptiuitdte,fibi  dominws  poHqudmin  ChYiftofuoexdltdto 
in  dliudfccndeYdt ,  dccUrdtd  fua  uirtute fdluatrtce  ,  ccd* 
dunauit ,  uelut  dondfibi  ex  hominibws  reltquis  delcftd,ut 
in  eis  perfidem  hdbitdret-  Vrotndc  refttftime  uerficulu* 
hic  in  Chrtftum  cr  Eccleftdm  quddrdt ,  qudm  cumfibi  ex 
rcliquis  hominibws,uelut  dona  qutddm  t&e  dclegitjuofi* 
■  biftiritu  ddduftos ,  refte  dicitur  dom  ctdcctptffe,??  dc 

L       j  diffc* 


1N  EPISTOLAM  AD   EPHESTOfr 

itffe  -  Ccrte  ut  clefti  Cbti&wm  dgnofcdnt,  er  agncfcer* 
ahosfkcidntjpfiusdonumed;  •  Qudrccwmjibipopulum 
htc  coUigcre  uoluit,dom  dtjir&ucre  oportutt  uaria^uib  • 
bomncs  ctcoiligcrcntur^collcclipficcrcnturHucjpe 
ftdmtPduiuSyWidco  uulgdtdmfbrtdfieledionem3fic 
hibentem ,  cumueritdtt  non  aduerfdretur  ^ctddinflttutu 
fuum  bicfacerety  citdrcfufimuit- 

Vorrb  cx  co  afcendifii  in  akum,  dd  Chrifiwm  proprie 
hunc  uerficulum  aptat,  ncq;  pr<etcr  rdtioncm  •  Cum  cnim 
ttfccndere  Dri,fit  cumfuam  interhominespotentidm  de* 
ckrdrc,quodcumdlidlocd  multdjumittud  Pfalm-TExal 
tdre  inier  turbds  iribukntiwm  me-VJ ,  Vroptcr  Hldrn  in  dl 
tum  reuertere^dbundc  tefiatur ,  dcfcendcrc  ucro,potcn* 
Qyi  dfccn  tidmfudm  inter  homincs  ad  tcmpus  occukre,mdxtmepra 
4a  idcmct  pricdicitur  afcendiffc,  quando  potentidm fuam ,  in  Chri* 
fcfccndiU  fio  \  mortuis,  dd  dcxterdmfudm  cxdltdto,deddrduit  ,fi* 
cut  cr  uercdcfccndcrdt ,  cum  in  eodemfe,dd  morte  ufq$y 
<jr  mortcmcrucishumiliaucrat ,  diuinitatk  fu<e  potentid 
tdntifycr,fitb  cxtrcmd  humihtatcabfcondiia*  Vrobe  igi* 
iur  Vduhtscoftigit^fiafcenderit  Chnftus,cum  etiamante 
defcendifiejn  hjec  infiriora  terr<£ ,  ubi  uerwm  hominem 
tptjnortemq;  pertulit ,  e*  fcpukhrofitit  dcmdridam* 
Htnc  crgo  dbhvs  inferis.tdefi  mortuis,cxhi*  inferioribus 
tcrr<e  pdrtibut,id  eftfepukhro,  dfcendttfupcr  omnes  c<0 
los3hoc  cfi,  m  conditionem  er  lccwm  omnum  diuimfii* 
yuim ,  ut  nimirwm  perpccret  cmmid ,  deditenim  eipdter 

.  -      omm 


MvBVCERI   COMMENTARIVS.      84 

cnmia  in  mdnus,  ut  ed  in  unim  coUecld,  plene  tdndcmcon 
fummdrct-Similemfermoncm  dc  Chrislo  cr  lohan-  i-le* 
gimas  -Ipfum  cffc  qui  dfcendu  in  c^lum^qutdindednte^de 
fcenditiZ?  fit  in  ctlo-Vere  cnim  ctidm  humdnitdtis  humi 
liUte  tcduSyUt  dilcftu*  Dctfihusfuitjd  in  C£b ,  hoc  eftx 
prjsfcntiore  diuimtdtis  perfruitione  egit* 

Ahj  qmd^hoc  implere  omnid^eo  refcrunt,quoddfccn 
densin  c£\um>  &  inde  mittensfpiritumfanftum,  impk- 
uerii  omnid  defefcriptd  ♦  Quod  etfi  uere  dicitur ,  magti 
tamen  drridetfenfusprior,nonminus  uerus  -Videtur  enl 
bic  Vdulus  mdgis  ddco,  uoiuiffe  hic  prtdtcdrc,  quid  pr£- 
ditcrit  hominibus,  ej-  qu£  dond  dcderit  ,  perficicns  lUts 
omn\dyqudm  quod  ordculisfcripturarumfdttffecerit* 

Not4  hic  qudmfibi  hbertdtem  citdndi  trddandi^fcri 
pturasVauluspermiferit ,  fictdmenut  dfenfusueritdte 
non  difceffcrit  •  Obferud  etidm  quomodo  propriefcri* 
pturas  de  Chrifio ,  erEcclcfidinterpreterts  •  Omncs 
emmferexT  detypistdm  Chri8iyqudmEcclcfi£fondnt, 
fcd  in  ChriHo ,  er  Ecclefid ,  plene  dcmtm  complentur* 
Vcquo dlio opcre  fufius  •  ErusTrd  ndmque  er  cum  rifu 
lud£orumyinmultisdcC  H  R  I  S  T  Oudticimjs 
fuddtur,dum  typis  ea  Chrifti  ncgdre,  er  uni  Chnfto  dd* 
dpUre  nequicqua  condmur  •  Qutfitypis  concederemm 
. et  pcnitus  mtrojf>ice  remus,  fkik  conutnccrcmus,  ed  in 
ChriflodcmHuere^crnequdqudin  typisimplctd-Nunc 
cum  nM  eerum  typis  ccncedimus,ficimus  ,utctde  Chrt 
Ho  er  Ecclefid,  xobur  miHdnt,fed  de  his  dliis* 

L       4         Effetc 


IN  EPIST  AD  EPHE5I05 

Et  hic  dedit  hos  quidem  Apo* 
S*3,4,  ftolos,  alios» 

Dfxi,  «tdond  Cbrtfius  interkomwcsdccipcrct,opor 

tuiffc  cwi  dona  darc  ,hocefiy  ftmtufuo  injlrucrcalt* 

quos,quialiosfibiadducercnt,  er  adduclospcrficcrcnt* 

XonquodproptcrcdautplantdnstMugwah<{uidfit, 

fcd  quod  bic  ordo  Vommoplacuit.  yfa  crgo  diffolutd  Sa* 

tan£captiuitate,Ckriftutpopulmfibi}dondexhomiM= 

bws,  coadundrcpcruniucrfumorbcuoluitjeditpcrfuii 

2f  AP°  frmtumfirmatosetimpulfos^UosAposlolos.quiEudn 

I  gjdiflcgdtioncadmultasgentcsctpopulosfungerentur* 

Qgi  Pro=  AiiofProphetds ,  qm  cx  ajjldtufriritus ,  per  reuclationt 

?       '    1  rfotfi  ?  UcUfiam  monorcnt  dc  ijs,  qut  in  rem  cim  effcnt- 

Qgi  Eua  AliQsEUdngelijldSiquidnnuncidndictprtcdicdndiEuan 

gelijtt'      gelijdcxtcritdtcpollercnt.utpr^comumChriflicufnfru 

clu  dctonarcnt-Apcflch  iHiprimarij  ut  Paulut  er  alij  no 

nullibis  dottbm  ommbut  intirudifucre  •  Namantmum 

erfucccjfum  habucrunt ,  ad  multas  gentes  perferendi  Eu 

angclion ,  Cr  e x  reuelationeffiirttuf  muita  momtt,  poftcd 

V-cclcfias  docuerut*  Vdlueruntdeniq;fncuUdtc,pr^conm 

Chrifti  magnificcdnnuncidndi-  Scdfuerunt  in  dubiealij, 

quihoc,aut  Vrophettje  muncrcuclutroq;  ualuerunt,nec 

Vd$ore$<  tamcnApoflolierdt •  Sic er pdftores,quosdUbiEpifco* 

pos  uocdtosnon  dubito,  non  nuUosfutjfcfacilecrcdidcro, 

qutfimul  er  Propkte  er  BuangcU^fucrin^dltosaum 

tem,  tdrtuMreclegubcrnandiEcclcfiasfacultate  prftfl* 


M-  BVCERl   COMMENTARIVS-      Sr 
tos^nonetiamyEudngehondextreprxdicandi^udVro 
phetdndi-Decloresfunt,quiftcultatem docendt,inftituen  Do"ow# 
dicfc  diuinitusacccpcrunt  •  Dtfferunt  autc  a  Prcphetis,<£ 
hi  exreuelattonecerta  quHam  difcunt,qua'  poslca  Ecde 
ftasdoceantjUiautcm  doccnt,qu£  ey  hcmtmm  mmiste* 
no,citra  pccuharem  reuelattonc  didkerintjum  ncn  ccr* 
tatamufedqutcunq;  adpieuiucnduptinet-  Ab  Euange 
Uftisuerodifferunt,quoddoclorcs  cfiepofimt,  ey  uitam 
ahorumpiefvrmare,quitamcnfacultat€,pr£ccniuChri     P?  m~ 
fti,  pubhcitus  annnunctandi  &  praedicandi  nofintprxdi  ******  'jO 
U  •  Ad  Ccr •  er  Ro«  plurcs frirttales fkcultates  enumerat*  *  JlL m  * 

\am  ufu/mhorumdoceteu/mcfie,ut  inftaurentur  fan- 
cli,idcft,  cotttdicpietatepcrficiantur  ,  ey  proccdattu 
opM  minifterij,hcc  cft,fint  qui  ad  id  inferuiant  ,utuer* 
bumDominicurrat,atq;cum  fruftu  pcrapiatnr ,  dum 
ApoRohiUud  ,adomncsgentespcrfcrunt ,  Vrophett 
deomnihus,qu£fcireinremEcclefi£fucrit ,  dlammo* 
wnt,  Euangehftx  chrifttgratiampubltcitus  cr  magni* 
ficedepra>dicant  ,  Vaftoresfingulas  Ecdefias  nte  guber 
mnt  ey  inftuuunt,ey  Dodorcs  Chriftiplebcsfancle  for 
mant-  Sic  er  tdificium  corporis  Chrtftiincrcmcntum  jc 
cipit,dum  continuogrcgi  Chrtftt ,  ey  noui adducuntury 
eyadduftiadomnemptetatcmerudtuntur'  Hisitaq^ftn 
guliunufqutfqucprofua  uocationc  eydonodebent  m* 
cwmbcre,donec  unxuerfioccurramus  alter  altcri,  ey  pul 
chrcconueniamuseademfideeycognuioncfihjD  E  I 
prtditi,  rciefio  omni  errorumfermcnto ,  ut  uirwm  his 

L     /  re/t<  4* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESlOS 

refrrdmut,iuft<£  £tdtis  &-  firmitdtis ,  confecuti  mcnfu* 

^  *!?      rmplcnc  ddulu £tdtis  Chrifti-  Vtfalicet  Chnftus in  no 

]h     ^ umt>non VVW* uo puer,fcd utr pknc ddultus,  quod 

tie  ianltd-  m-f j(ftt w  tpfi cognitione  amorccfc  Dci ,  qudntwmfteri  pa 

tcfty  qukmfimitUmieudfcrtmus,  nuHisnecfcerrorwmte* 

chnis,necfc  dffeftuum  tyrdnntdt  obnoxij  • 

lnGd&tisfdnc ,  quidd  clcmcnta  mundi  defccerdnt* 

Chriftutncinfhnsqutdcmerdt ,  fcdudhuc  fvrmdbdtur* 

Y  .      -  VndefcribcbdtPdulus>Filiolimei,quositcrwnpdrturio> 

dirijlus  i  donecfdmetur in uobis  Chri&us*  In  Corintbijs cdrndk* 

d$pM&»  busddhuc,quodcontentiones&£muUtionesinterfeh<i 

l  dijsuir-  bsrent,pucrerdtJdftetdntumucfcipotens>ltdhdhetfu* 

QSrtdtumgrddusineledis  •  VrofcftoinApoftoUs>dntc 

confirmdtioncmpdrdcleti ,  chriftutddmodum  puerunt 

agebdt-Virum  autem  iuftx  xtdtis  in  ijs  dgit ,  quifoliddnt 

fidem,plcnmcfcddeotpfius,  erbonkdtis  Qeiinipfono* 

his  exhibiu  cognUwnem  confccutifunt,  ut  dtccre  audc* 

ttnt  cvm  Vdulo ,  quisfepdrubtt  nos  d  dtleftione  Dcitdum 

frbritdlesiudic*ntomnid,  crimpofturiserrorum ,  tina 

Somniwm  cum  ui  cr  infidijs  dffeftuum  non  cedunt,dldcri  er  offitia 

Theolo*    fddileflioneergdproximos  uerftntur >  in  ommbus  ey 

gprum*      Dagloridm,0'  Morumfdlutempromouentes-Theologi 

Sorbonici,exhoclococoUegcrunt,  nosin  edttdtercfur* 

refturoscorporc ,  qudChriftuspdffusfit'  QUdfihtcdc 

torporis  <etdte,&-  non  potiusflyiritus,  Vdulus  hqudtur* 

Qgodtdmcuelexco  quodilicofubiecit,  dnimdduertere 

potuipent>VtnQnfMMmwpliMpueri&C'Ndmut 

pueri 


M-  BVCERI   COMMENTARIVS-     8<y 

pueri  nonfunt  confirmato  iudttio,  ita  potcft  cis  pcrfuade 
riqutduts,  cr  in  hordm  corum  dmmut  mutdri  cnaw&, 

^cidcmcrgjoufuucnidt  Cbriftuhis,  fcrtbithicVdu*  4°cm* 
hii,  Chrtftumfuos  miniRrcs,nonfimphci doccndi  er  mo  n£* 
nendifacultdtepr£dttosdarc,quiadhoccoopcrcntur9ut 
unam  eaftdcmfy  fidem  V  thrtfti  ccgmtionc  omnes  cen* 
feq!:dntur,&"optdto  fibt  tnutcem  occurrant3ut  cocant  itt 
unil  corpus  quam  iunfttfttme,  v  id  ccrpas  cottidicincrc 
mentapietatiSdccipidt-Sicdefinetftnclipuerieffc^fcn- 
fibwfalicctfcdinuircseuddentjnqutbuschriftutple^ 
tid  iam  £Ute  uiuat  &  dgdt-Stc  quanttubct  mx\efan£  do* 
ftrmauenti  ingruant  3  quinunquam  non  obturbdnt ,  cx 
tdnte  ueritdtis  cogmtioncyafentetid  pietatis  mhil  ittcs  mo 
uebuntyficilecfc  deprehendent3hominum  tmpofturdm  O" 
uerfutidm,  qudfudfigmentafolcnt  obtrudere3Cumpue* 
rifide,o-cognitione  Chrtfli,  hgcnequedntdniwdducr* 
tere,&cuiltbet  doftrin£3drrogdntiuf  propofiu,vfye 
cicdliqudpietdtisfucdtaeccdant,  ucrtdntur  er  circunfc* 
tdntur ,  utquiinueritatiscogmtionc  nondimfwtplene 
firmdti- 

Ex  hisdutem  diligenter  notdndum3quod  tterum  cdr* 
dinefdlutisPdulutficit ,  infidecognittonecfc  Chnftieffe 
conjirmdtwm-  Abdnimiemmiuditioommsreliquduitd  Omniaa 
pendcty  nonpoteftdutemMudreftwmcfic ,  quandonon  fide  <&co 
cpttmefentiturdeDcOy  dequobcnefentirinemoquiue*  gniiione 
rit,  mfiquidgnofcdteumoptimumvidqucq;ftbi'  ld  Chri&i 
mtcmcogmtiQnefide^  Chriftihahetur,uereigiturh£c  pendent* 

uua 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

uitdtetcrndeftyZrcctputdcfvnstotiMpietdtts  •  Notgn* 

Pum  in     jm  pr<eterc<t ,  grddus  in  hdc  cognitione  cffe ,  quofdam 

Domino,     ctUmmi  pueros  efic ,  qut  impofturis  hommu  adhucfunt 

^t ^    *r     °bnoxlj>ncmo l2>mr temere dbijcicndm,  qui in errorcnt 

abtjaeai'    ^^  t  q^  mm  puer  ^  chnfto  e&,grdndcfccrc  po* 

tc§c,ut  er  in  utrwm  cudddt  ,  qmmhbet  modo  dbfy  luduij 

uiribus,nihilnifipuerfit  .  Obferudndum  quoq;inhoc 

Vrobltur    chriftumApoftolosfuosy?rophetdS,EudngeliftdSy  pd* 

extcrnm    jiores  ^  d0ftoreSy dc  quicquid  pr£tered  eftfrinl udliim 

ufm  ucrbi  fuhftionwm&munerwm  Ecclefitfuie  mittcrc ,  ut  in  ed 

Dr'*         finguli in  D omino  ddolcfcdnt ,  C7"  incrcmentdtcognitio* 

nisdttyfidei  percipknt,impicigiturfentiunt,  quiextcr* 

num  ucrbi  Dci  ufwm  contcmnunUVidc  ctidm  Chrifti  do* 

ntmtyO' mifiionem  cffe ,  ut quis recld  docedtncl moncdt, 

autdkqud  tdificdndi  Ecdefidm,fiicultdte  prtditmfit* 

Syncera  agamus  dileftione, 
cxaugeicamus* 

Qoclufio*  ConclufiQter<tuoddmmodocpiloguse&,corwmqui* 
but  dd  mutudm  dilcclionem,  er  unitdtcm  dnimorum  tu* 
endim,  hortdtuscft  ,  aAH9tvW*scPt*/j  a>a7r«* 
Erdfmut  ucrttt ,  fed  ueritdtemfecldntes  in  chdritdte,  ut 
fupcriorireft>ondcdt,quo  monuit,utd  uerfutid  er  tmpo- 
fturd  hominwm  nobis  cdueremus  •  Verum  quid  hortdtut 
cft  nefimus  pueri,quibus  dliorum  doli  impondnt,  cui  hoc 
&Ah8 tvom$  non  ddeo  rcfyondere  utdctur ,  mdlo  cwm 
-  HiffonymoerAmbrofioillHdfcqucntibMiungere^nem 

pcut 


M-    BVCERI   COMMENTARIVS-     ty 

pe  utintcUtgam  Vaulum  monuiffe ,  utumfimusindile* 
fitone,hcc  eft,utuerti ,  fynceradilecltcnecumprcximis 
Agamus  >eradolefcamM  relaturi  pcromniaeum  ,  qui 
caput  cR  Chrtftum ,  cui  utiq,-  mcmbra  dcbcnt  refyonde* 
re-lsautcmcaputncftrumeft ,  cxquocmne  cwpusco* 
dgmcntatum  V  compadum,  pcr  omnem  cornmiffuram, 
quafttfubmimftratio,fccundum  cfftcatiam,pro  portione 
cuiufypartis  tncrcmcntum  accipit&c-  Nmutfinguti 
inuiccmmembrafumus,  rcftc  ncbis  mutuo  comittamus9 
CT  efficatiam  iuuandi  nos  mutuo,quifq^  profiu  porticnc 
babeamus,ut  ita  Ecclcfia  proftaat,  &■  ccntinuo  inftaure 
tur3idq-  pcr  mutuam  dilcclicr.cm,h£c  omnia  opus  er  do 
numfuntcapitis  ncftrt-  Hgs  igitur  <&  nos  mcmbrapro  ui 
ribuAdebcmw*  &udere,nemo  quderere  quodfuum  eft,fin 
guhautem  utalij  Chrifto  iungantur ,  iunftucfcin  cmni 
pietateproficiant,  omni&udtocurare,  cauereq,-  wfub= 
jnouercyquicquiduelmembralaxare,  er  ucladmucuam 
fubmimftrationem  wftrmare  ualeat ,  ut  conftet  inter  nos 
fumma  cotunclio ,  ardensq;  inftaurandi  ncs  inuxemftu* 
dium-Notaautemiterum-Omma  Chrifticapitiwpus  ZT 
cfficactam  ejfc,mhdncftrarwm  utrium* 

Hoc  ergo  dico  &  obteftor  per  Do*  St&' 
minum,nepofi:hac 

Mcnet  iam  de  eo ,  quod  charttatis  cfficia ,  ad  qu&  ex* 
horUtitf  cfl3pr*ctpue  impedire  -  Iduero  cft  ingemum  n4 

turzno* 


1N  EPISTOLAM  Afc  EPHESlOS 

r£no8r£,dcprauat#ddeo>utubiq$fudQ:udrat>  v  nuU 
lisin  rebus  modumferuet-  Uuic  in  prtmts  renuctare  opot 
tet,fiptc  uiuere  hbeat-ld  ergo  utfdciamus  obteftatur,  fot 
tioftmulgcnltwm,  pro  natur£  ingcnio  utuentiu,  exemplo 
Gentcs  robieclo,ut  ab  eo  auocct-  Eius  crgo  tanti  Apoftoli  tamfc* 
tgnd/rai  ri0  prjecipicntis ,  V  obteftantis  authoritas ,  deindc  er 
D  «*  gentium  arbitratufuo  uiucntium  tanta  prauitas  deterrt 
rc,  m Ephefios dcbucrat,tta cr  nosdebet,  ncnoftroiu* 
ditio  cr  pro  uetcris  hominis  corfuptis  non  affccltbut  tan 
tumyfcd  w  rationeatcfc  mentc^uiuamus  •  Vbt  namtyfti* 
ritiM  Dct  decftymcns  uana  eft,mhil  ucri  boni  potens  agnd 
fcerc ,  hincuamtatcmuatcs  pronunciat  omncmhomi* 
nem-Senfusobtenebrdtus  eft,  ut  nihduera*  uirtutis  qu£± 
at  peraperejnde  neceffarioabalienatio  a  uita  D  cifequi* 
tur-Vbienimmensnihtl  Dcipcrcipit ,  affeftus  nihil  tak 
cupit,manetcfc  pietatis  expers  omvis  uita- 

Rctteergoin<{uit ,  proptcr  ignoramkm  c{u&  in  cit 
eft>  0*  ctcitdtem  cordis  corum-  H<ec  enimfbns  eft  omms 
tndli,ficutfcienttaDet,ommsboni  •  Vndecumh<ecobti* 
mMdolentia  confcquitur ,  ut  nihil  pcccatorum  animwm 
pungatjecft  cmmrediconfcKntidtdet&friritM,  carni 
malefuadt  rcpugnans  •  Nihd  igitur  tamfocdum  tam  tm- 
puru ,  cutfc  mifcri  no  dcdant ,  omnisb^  uita  eorim  Ufa* 
M£,adpatrandmomncmimmunditumy  fimulcraua* 
nti<eaddittd cst-  Alij iftud, \p 7r^ovilia,cumlafciu;d 
iungunt,ut intclligas implcbih autdttate ,  ignarosDei h* 
bidinari  •  Scd  luxurid*,  duarittafemper  comes  ddbtrct, 

quijp 


M-  BVCERI  COMMBNTARIV*.     8» 

quicfc  multa  pcr  hbidincsprofundunt  ,pcr  audritiam  &• 
tmquitdtcmmultaconquirdnt,oportet ,  quarcutrunqut 
maluyn  hic  notatwm  cfte,mihincn  eftdtfiimilcucro* 

Vidc  autcm  htnc,qutd  1U1  doceant,  qui  iubent,utfuum 
cjuifque ammwm,de  agcndis  rcbut,  er  uitandis  confulat* 
HtcPauluiteRatur,ccsquijpintuDci  carent*  cdccucot 
babcrcErgo  ifti,in  tencbras  homincs  k  lucc  ablegant* 

VosautemnonficdidiciV         -* 
ftisChrifttmn 

Conucrfationigcntium  mcdis  cmmbus  perdita>,pro* 
feftionem  oppcmt  Chnftianifmi  •  Ea  eft,utueterem  homi  Veponere 
nem,hoc  eftjflam  naturam  ncRram,quantdeft,qujc  er-  uetcrcm 
roneiiconcupifccntijspcrpetuoftrtur ,  femperfibino*  hommem* 
xidexpetens,zpquibusadfuiipfiutcorruptumemfrfti* 
1\et,qua\iaprofittofunt ,  quxcunfy  hominesDcouacui 
concupifcunt,pr<ecipuc  autcm  qu&  uoluptatis  cduffa  qut 
runt,  dcponamus,hoc  cft ,  abdicemm,  cupiditatibus  eiui 
nequaquam  indulgentcs  •  Sic  certc  ueritas  1ESV  habet,fic 
in  ipfojjoc  e& ,  ipfi  infiti dcclifumws ,  ftc  ipfwm  audiui* 
mu\  er  didicimut,nempe  utabnegemut  nos  mettpfos,o* 
UoluntatiVei  tam  tauamus ,  hoc  eft ,  rcnouemurfyiritu 
tncntisnoftrd*,  utqmpraua  c?fceddtantufeftabdmurt 
nunc  donatiDctfymtu,  w  nouo.acfdnfio  mctis  iudithj 
fanfta  diitaxatetDeogrataftudcamM,  nouucfc  hominB^ 
fccundwm  Dcwm  conduum  ,  dc  qua  ccnduura  fupra 
up**fe&  3 .  qui  wftitia  cr  folida  fancluate ,  id  c&> 

fynccra 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

fynccrd  proximi  dileclione ,  er  omnimodd  uit£  puritdte 
poUedtjndudmuSyhoccftjnomnibusexhibcdmits « Efc* 
ntm  Chriftum  didictjfe  ey  dudifie,  dottwmcfc  eflcumtd* 
tcmlES  V,  hoc  eftiperccepifie  ucre,qu£  dlefuts  no  tam 
prjefcripfit.qudmdondt ,  cftferiumfiudiumutt<eddDci 
uoluntdtcm,cui  dduerfntur  omncs  ndtur<e  dffcclus,  com 
pdrdndt,conccepific'  idqucdinfdnttisommbusopcrd* 
turJpiritusDa- 

sdf.*        Proinde  ablegantes  mendacium, 
loquimfnf  ueritatem* 

, .  Et  hic  ndtur<e  morbus  eft,  ut  fallereproximum  iuuct, 

j  _  ctid m  ubi  nulld  eftfycs  lucri,  itd  udnum  rcdditum  cft  ho- 

.  .  "  minisingenium.Sitgiturdbnegduinmnosmetipfo$><cr 
menddcium  dbdicdre  oportet,  ut  uerc  er  re  dnimo ,  /?«  c 
^mco  er  dolo,  cumproximodgdmus  cmnid » Summenim 
inuicemmcmbrd ,  igiturutnosinuicemiuuemusftuderc 
conuenit,non utfaUdmus-  Sic etkm exdnimoin omnibus 
cr  Deigloridm ,  ey  proximorum  fdlutcm  qu<ercrcnos 
dddccct,ut  nuUdJit  menticndi  cduffd  uel  neccftitds* 

&fo.  Irafcimini  &  non  peccetis, 

"Et  hoc  deprdUdU  mtur£  morbus  cft,  ut  contrdpro- 

}rd  locwm  ximum,ubinonomnidcxfententiafuccedunt,  ilicocom* 

Tndbolo     moucdmur,fedfihdncRudebimusmortificdrc9  utirdfcn 

tperit*      tnur  Ufijmpotctes  nos  ipfos  cchibcrc,  dnbtmut  tdmc  opc 

rdm,neddfrdtrum  ufcu  iniumm,  ttnimimdigndtiopro* 

filidt, 


&.  BVCERI  COMMENtfARIVS-     *£ 

filidty&pcctemus,  dtcfc  ideo  ilico  exortdm  irm  reprimi 
m$,notifireMcs9  Utillddurdntefolocciddt ,  nefitlocui 
dpudnos  Didbolojdperturbdndosfrdtrcs,  nosimpeUeti 
ti  ■  No«  enim  cflfui  ipfius  compos  homo  irdtus,  &-  ird  ui- 
ribomnMopcrdtur ,  qudrcuixtquc Didbololocusdd 
^ofpcteTyliiaycurn  dmmus  ird  uelut  cxtrdfe  rdptus  efl» 
ijmfus  esk  hic  Vdulus  uerficulo  vfdl-4-  V  ddmodumfci 
tcficut  enim  hic  hortdtur  ut  non  findmusfolem  occidcre 
fupcrirum  no&rdm ,  itd  Vfdmus  iubet  bqui  cum  corde* 
incubdhwfilerejioce&jnfercdire ,  rcmcfcprobeex- 
pcndcrc ,  nimiru  ut  dffcclum  mdlu  cohibedmus* 

Quifurabatur,iarri  nori 

furetutV  Mw 

Fw-fi&dmitfc,dffljieiww^^  dd 

quem  ommum  mortdhum  mtuird  propendet ,  ut  qutfd* 
tishdberenequedt^udntumuishdbedt .  Quiergouete* 
rcmhominemdepdfuerunt,  wi&icupiditdti  udlcdicdnt 
cp6rtet,utnohfolumfrduddrenoUntfrdtre$fuosJ 
dmfuokborejludcMiUi$,pibu$opu4hdbent,conqui$€ 
tc-tiincuided$ ,  quhidcdecednt  Cbrflidnos  drtcspk*. 
rde^nMcommodiproximis ,  fcdtdntum  tucrum  exer* 
centibus  eds  ddfirctes,  quibus  tdmemhiUiri  hdbetur  hd 
dichoncftius  -  Sdncfichdritdtcuitdnoflrd  confidrede=i 
hct,&-ednMfui ,.  tdntumqutprofuntproximtsqufi 
tit.dcbent  d  Chrifiidnis  dlienae  c/?e,  qu£cunoj  infrucluc^ 
[tjpcximudrtcsexiftunt'  VtdMtm  nuncfesnojty^hd 

M         Unk 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESltfS 

lcnt ,  Ciccro  ethnicus,  longefdnftius  dc  his  in  Ubro  offi* 
ciorumprimocenfuityquamplurimi  Chnftianorum ,  er 
quidcmno  uulgarcs-ldmfidefit  ddcftio ,  quicquidadfity 
ttihilfumus^  hocutindmpcrfuddeatDominusfuopopu* 
lOyWuidcbimtoy  qucmddmodumnuncomncstaborimd 
mum,fuos  hbcrosftudetfubduccrc9  itd  mdgisfubduftos 
cciojUtconfccrdrc* 

&&-*•  Nullus  fermo  fpurcus  ex  ore 

ueftro  prodeat, 

lnfitume&naturtquam  penitifiime  o-hoc  uitium, 

ut  mirc  iuuet  nibili ,  zrferefrurcosfcedosifcfcrmonesfc 

rcrc,  uicifiim  O"  audire,ita  uanitasfumus-  Vnde  uix  uttu 

-   interprofinosuidcasagitariconuiuium,quodfatishila= 

Morbut    re  ducant,fineft>urcis  er  infanis  fibuhs  tranfaftum  •  Si 

fy  wanis  ergoueteremhomincmdepofuimus ,  ablcgandusvhic 

hw  fibu*  morbuseft.nonparumpeftilens^uteatantumloquamur^ 

lis  oble*    qu<e wftaurcnt bonos morcsaudientium-  Alioquicontri* 

fidri*       sfabimusfi>iritumfanftum  D  ei,t  wm  in  nobis,  twn  in  au* 

dicntibus  habitantem .  Studet  cnim  Me  uniceglorit  Dci, 

Cr  proximoru  tdificationi,  quare  non  potcft  non  dcijci, 

ubi  non  inutilibus  modo,fed  er  noxijsjibulis,eytewpus 

teritur>w  ammiaudientiuprofonantur  •  Certefenttunt 

tftolcftiamfanfti,  quoticsab  huuifmodijubulisadfefere- 

deunt-Obfignati  emmfumus  hocfi>iritu,ut  redcmptwnc 

clun  confequamur,ab  omnipcccato  l&cratiMc  crgo  er 

inh4cuUdidemnos/^mdgU7qudremolcMmetcj]e 

cportct% 


rfb  BVC£RI  C0MMENTAR1VS<      s>o 

'vportet,quicquid  cum  peccato  coniunftum  e  #•  HUiw  ob 
fignatiomsfpiritus  Paulus  er  *♦  Cor^  &  fupra  **  cap* 
fcft.7  metmnit' 

Vtutdmdtitcmhjecanimaduertercnt,  quifdcramentA 
Xbrtfmnorum  tftyf  ayi^  ficiunt  $  qujetdmenmulti  Sdcramcti 
percipiimt,quinihiimini^funtquimChrifiiani3<f<p^<s.c  *£?* rnt 
yk  noftrafttritutfanclus  cst,  quo  carent  omnes  repro-  tP"rdP~ 
iiyhocobfignamur  eyintcrfilios  Dcicooptamurinno-  *"*  ™?* 
■uifiimo  dte.,ad  beatam  immortalitatem rcfufcitdndi-  Htc  ftmor*f 
teffcra  erit,quafilij  Dciagmtt,  a  dcxtris  Domino  cotlo* 
cabimur,non  eertefacrdmcntdiqutbus  cumptnftis,  in  ex 
terna  bacconuerfationc,communiofbuetur  v  alitur» 

Omnis  amaruletia  et  comotio  ,et  ira* 

Et hoc uitij  qw.bufdam adharet,  ut cu non paru pro* 
penfiftnt  ad  bcneficenttamyneq;fkile  tramapudfe  con* 
fcnefccrcfuftwedntfint  tamen  animiadeo  impotentis,ut 
ft  quid  accidat,  quod  non  probent,  continuo  exaccrbcn^ 
turantdrifyfidnt,commouedntur,rrdconciti,tumultucn* 
tur^uociferentur^o-mdledicatiplanecfc  infaniant  •  qu£  -  t 
animi  eorum  intcmperies,elft  breui,*c  paruo  negotio,rt 
'fideat  ,  pkirimumtamendedecetfanftos,quifuauitate 
er  lcnitate  Christum  referrcdcbent-  Hortaturc&go,  ut 
'&  h£creijuantur,cu  omftimalitidjdeflftudiolfidendi' 

Sitisautem  inuicem  benigni,pro 
penfo  affe&u* 

m   a      m 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOfr 
Skcnimingcniwmc&chdritdtis^  non  tdntumrcddit 
henignos^  quiftudedntbencmereri  de  mortdibus  qui- 
huflibet,fed  z?  lu^wAdc^ou^,  id  c&,quiftnt  in  proxi 
tnosdffettupropenfo^drdentiore  9  quimalisdiorum 
tioditerdtqsproprijsaffictintur^doleS^bonti^que 
tcfuisgdudednt  *  Sint  deniq$  eo  animo  in  proximosfuos 
pr<editi,quopdrcntescjfcpoRint3infu4uifiliberosfuos* 
IndcucnitiUtnfoilperindcftudedMyatqtproximisino* 
tnnibutgyatiftcari  >  wgratuitisinterfc  bcneftajs  cer* 
tent,mcmcresfempcruteisgratiftcatusDeuscftyin  Chri 
fio  yquemuniceddettumftlumfuumpro  eis  tradiditin 
tnortem  •  HancerganosDeigratuitambcncftcentiam, 
quiretteperpendcrit,  acccndeturindubie ,  utcupiatom 
tnnia  omnibusficrijotumcfcfc,  ddgratiamfratrucom* 
parabit,vrcommodsi  eorumfefeconfccrabit* 

CAPVT     V- 

Wta  EftotcigiturimitatoresDciy 

utdilcdifilrj, 

HAecfeftiunculddbfoluitexhortdtioncmyddofptid 
ddetti6nisy  qudrecommodiutfcquentmfcftiun- 
.  culdmyinitiumcapUishumftaffety quiEpiftokm 
per  cdpitdfecuit  •  QUtecunq,-  enim  Vdulutfuperiore  ca* 
pitemonuitydidilettioncmpcrtinent ,  qu<ecum  fyncerd 
tftjtd  omnidnoftrddttemperdt*  utproximisutihtdtemr 

Vfanttam 


&..  BVCERI  COMMENTARIVS,    3t 

&fdnfamiucunditdtemddftrdnt*CumiUdmttd<J;nihil  _. 

cequeinnohis  qucdt  dccendere ,  <tf<£  probc  expendijfc,  ^e^10^ 
qudntdnosDeusddettioneprxucmt ,  hdncutfuperiori  nosPJiof 
fcttiuncuUcoepit.confiderdnddm  Utiusproponit-  Me=  De'"c"4 
mordtnosfiliosD  E  lfittos  ,quoquidpotuiffetno=rmm* 
bis  contingere  diuinius ,  contigit  id  dutcm  ex  mtrd  e?*  fe  i 
fcerd  Df  /  bencuolcntU,debct  ergoboc  moucre  nos^utpA 
tremfummo  hudio  refcxdmusy  ut  quemddmodum  ipfe  bo 
nitdtemfudeffufifiime&grdtuitoexhibetomnibus,  itd 
&  nos  beneficiin  quojlthet  fimus,nihildliud  fpcttdntes^ 
quimquUttdpdtrinoftrogxdtue^e^ccditinrempro 
ximorum-Dequdimitdtioneo-Mdttb-f* 
i   Adtjcit  uero  er  exemplum  Chrijli ,  quo  nemo  potefi 
mdiorcmdilettionemcxhibere ,  dnimdmenimfudmpro. 
nobis  pofuit  peccdtoribus  &  ingrdtis  *  Vt  ucro  hdnc  in* 
compdrdbilcm  benefuccntUm  dmplius  commenddret,frn 
ttumftmulhuiusbeneficijexpomt  •  Qupdenimfemet* 
ipfumtrddiditpronobisfioftidGrfdcrificiumfuit ,  quo 
ut  unicepdter  oblettdtusfuitjtd  omnk  nobis  ,  ciusgrd* 
tUypeccaUcodonduti-Dequofuprdqu&ddCdp-i-Seftii* 
C^terufoletfmpturd,qu£Uultfdcrificidgrdtdfui^c 
T>eofignificdre,dicereedodoremfuduemdediffeDeo*    ; 
SicNodcbfdcrificium,grdumfuducmqi  nidorcm  dediffc 
Dominofcribitun*  Uofcbch^  idmexpfdl-so*  0-dijs 
multis  propbetdru  teftimonijsfictle  liquet,  qukm  pdruk 
tftimdritfemp  D  eus ,  nidore  dduftt  cdrnisfed  cd  dcmti 
fdcrifkidgrdtd.hnbmiti  mquibm^  dnimideuotione&r 

M    i    (ietdtem 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHE5IOS" 

pietateodoYdtMfuit-ls-n-nidoYDominumdfftcit-Huiui 
dtttem  quicquidin  uUis  unqudmfdcrtfiCdntibutfuit ,  a  fjpi 
ntu  CkrijlifuitMcunus  tllecjlyquifcfe,  uercpatriobtu 
iit)  ey  dnimdmfudm^qudm  morti  no  debebdt,  in  mortcm 
pofuitJondtfyfuiSiUt  v  ipfifcfuaq;  ex  dntmo  pdtris  uo 
hntatt  cofccrent-Scddchisfuprd-  SutdtytdntcpcYcnos 
Chrifiasdilcxtty  o-ddeclioncfudtdntopcrc  nobiscom* 
modauit,  dcbctftne  id  er  nos  dccendere ,  ut  v  nos  eam 
dtlcflionem  inler  nos  exhibedmus ,  qud  pdYdtifimui  pro 
frdtribus  etidm  mori>  ne  dam  dhd  in  gcdtiam  er  ufum  co 
rum3uclficcreuelpiti'  Nthilfiquidem  erit  dliudquo  p 4 
tri  erferudtcri  noftrogrdtifcdrilicedt- 

Hdflcn  us  pdrd>nefis,qud  exhortdtus  eft  ddftudium  di 

kflionis,dquofdncKexternd  omnidpcndcnt  •  Notdndum 

4utem,quod  nuttvs  dlijs  drgumcntis  Hlud  nobis  perfudde* 

rccondtu4c8,qu4m  auflis  dgrdtid  v  redemptioneno* 

Hort4me   Usfafld  cxgrdtuitd  Dei  beneuoicnttd  ,  pcr  mortcm  Chri 

tistdntm  fti-NdmfijldeshuMdcefl  ,ft>iritm  filiorumDeidccfl7 

tdd  uerum  eoq;  &  dures  fdhtbriA  dudicndt  defunt ,  &  pr<ecipue  di* 

ptetatis      Uflio  nuUwm  locum  ]?d\ct ,  ndturdfiquidem  fibi  rclifld, 

ftudtum     non  potcfi  nififud  quxrere  •  Vbi  autcmfidcs,  dc  T>ci  ft>t* 

dmmi  ex*  ritus^deft*  nonpoteritccrte  potcnttus  dnimusdddtle* 

ittdripof:  flioniscfficidcxcitdriyqudmubiddmonctur ,  qudntisi* 

fnnt-         pfum  anteuerterit  bonitds  Bei  •  Uincfkflum  efl ,  ut 

Apoflolitdntum  monuerint,o-hortdtifint ,  nonctidm 

imperdrwt,  &  prdtceptd  dcderint-  fruftrd  enim  iUd>ut 

#xt,  ddntur,  cum  deejlfriritM  Dci,ubi  Med<kjl,tdntum 

ddmoncri 


Mi  BVCERI  COMMENTARIVS;    p* 

ddmoncrifotishdbetur  •  lmperfcftiorestdmenM<{nbwt 
fpintwsnondumfdtis  ddolcuit  9  utofficij  ddmoneripof* 
fint, V£dagogin legis opus hdbent ,  qud tdmen ndtdmdd 
bvnd  opcrd  impcUi,  qukm ab  cxtcrms malis  drceripotc* 
runt,  fcdcdmnonpoffunt  cxcrccre ,  nifiquidutboritd* 
tcm  in  cos  hdbent,Apoftoli  dutcm  hcclcfixrwn  mimftri, 
no  Dommi  dut  mdgiftrdtusfuerc- 

Scortatio  uero  &omnis 

immunditia*  &$* 

Uinc  ufy  ddfcttiuncukm  nona,pdr£nefin  texit,  qud 
dd  uitt  tempcrdntidm  hortdtur  er  puritdtem-Btenim  uc 
tus  homo,nulld  in  rc  modumferudrc  poteft,  ctm  dut  no*  A(j  confo 
uusddhocconditutfit,  utingrdtidmtdntuo-ufumpro  ncm£fof 
ximoruumttO-Dcumquenddfeilliscxhibedt,  dumdd  ^w# 
honejlifiimdfimul  er  fdluberrima  ddduccrc  ulosftudet% 
confcqucns ccrtc cft,utfcortdtio,  & omnis  immunditut, 
qud  totdm  uit&  intcmpcrdtidmfigmficdtdm  intcUigoyfcd 
CT dudritid,qu£  peftilentifi-cft incontincntidy  V utpdu 
Ibfupra  dixi,comes  femp  ddeffcfolct  luxuLmhtllocidpud 
Cbr&idnos  hdbedt^Vdulusfcripfit.fXHifl  ovotxccli&a 
ideft,nonncminetur ,  dequofuprdCdp-yfed-v-Vtdb 
hsdutcmduocet,  mhildhudobijctt ,  qudmdedeccrcifU 
fdnclos,ide&,filiosDei,qui  qudmdecentifiime  (ptem* 
perdntifiimctutpdtremfuumD  E  V  Mrc/cr^io* 
uercdcbent- 

Sic  cr  turpitudmm  in  moxibus  &  ucrbis^  fhltfafui 

M    4        tmor 


IJSf  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

pM,crficetidsabejfchortdtur,codcmdrgumcnto ,  non} 
dccere iftd  •  Qui cmm dgnofctmus c% quantis mahs9m 
quantabondjDcidigmttonctrdnfldtifumus ,  nthilccrtc 
w    fonarc  aliud ,  qua m  gratiarum  aclioncm,hoc  cft,  quibui 
®~dn  }    cffufamfupcr  nos  Det  bomtatcm  pr<ediccmus  ,  alijsq;  cq 
v  cce*     mcndcmus^ddccet-Dolcndwm  proftclo  eft,  ty  magnurn 
■  "4nC5 1**  fitritusftuppremindicat,  ChriftianpsplerofytamparU 
^. *     "  dnimaducrtere, quam dedeceant nos nug& <& inanesfk* 
/M4W'     bulje,maximcautcmommumfermoncsturpcs-  Sinamq; 
fermoncs  dc  D ci  in  nos  bonitdtc, nos  nihil  afficerc,  v  rc 
bikrdrepoffunty  argumentum  eft^nos  illam  nondtmrc* 
{ie guftafft  •  Vidcmus  amatorcs  mundi  undify  occafio 
pes  qu£r'cre,ut  fcfuis  bquantur  amortbus,  idemfaciunt 
,    •     '     diuitcSyUtfudsprfdicentopes&quihbetdeleflaturjde 
eo  loqui^quodftbi  cordi\eft,quarcftDeu  nos  recle  noffe* 
muSyde  eiusbenignitate  zp-  openbus,  lcquifatisnunqud 
pofftmus,neq-  ullifermones  plus  obkclarent* 

Hoc  jfiquidcm  agnofcitis  quod 
${$.;*     [  pmnisfcortatort 

Scortdtorcmuocdto-immunndudttyduaru,  quihis 
ttitijs  deditifunt,non  qui  in  tUd  ahquandb  labutur,o-rur 
fumreftltuntyUt  Dauidicpnttgtt-Argumentum  ergo  ?au 
U  efttfcittsquifcortdtioniimmunditit  %r  dUdrittx  dediti 
funt,non  hdbere  h<crcditdtem  >idcfty  pdrtcm  &  locum 
iw  regno  CHRU  TlcrD  E  I,ii)  quod  ij 
iunuxat  ddmutuntur  ,  quifeiritnV.E  uhuiufc 
^:v      "  modi 


JM^BVCERI  COMMENTARIVS-'    p$ 

pjodi  carnit  fiftd  mortificdntc  obfigndti  funt ,  qutcfc 
ecdem  ftiritudcliycdrnemfudm  cwn  uitijs  zrccncupi 
fcentijs  cruafigunt,  nohtc  igiturcum  illis  pdrticipdre,no 
titnntcmpcrdnti^ittorumcffcdffincs  •  Hdncdutemcon* 
clufionemjnfcqucnti Scdiuncuk  ponit-  Audritidmjnc 
er  dd  Gaktds  cukwm  uocdt  idolorum ,  ut  cnim  idololdtns 
cpcrdddordtmdnuufudmm,  itd  etdUdri>nempepecuniA 
cr  epes-Ncque  enitt  feruitpecunid  Ms,fcd  ipfiferuiunt 
potMpecunU* 

JAonet  dd  h*c>ne  quisfibi  indnibus,  hoc  eft,ficlis  uer 
lis.quibui qtiickmi&d peccdtd  extcnudrcfolent , p r<efcr  OM<* ind- 
Umfcortdtioncmseliquumcfc  uitx  luxum  ,pdtidtur  impo  njd  UCY^d 
tii - Affirmdns cd tdm mdk, er inuifitDco effc , ut ccrum  <* qu&jcd* 
cdujfd,ultioDci, nonfemdgrduifiimejnincredulos, ey  u™du  mo 
duftyltdrcnolentesidcfieuierit'  NdmpopulumSedom,  nct\ 
CrAcmordhjotumignedbfumpfit,  er  lifirdelitdrutii,  VJ^°  Dfl 
uno  diey  ob  Ruprum  ddmiffum,  cum  TAidutnitdrum  muhe  cotra  fcor 
nbw,uigintiquinqi milid cxtinxit^otum c#,er  Benid^  tdtionezr 
mitdrumu\tio,^rp\cr£c^d\i£'  Defilijsinobcdicntue,  (UMritid- 
quosincredulosuerti3dixifuprdCdp-Z'Seft'i*  :i    «3 

Ne  igitur  participetis  cum  illis„      Sc#.4, 

Uic  uidcs  ,fcortdtorcs,  immundos  ey  dUdrosd  Vduio 
uocdtosfilios  huius  fieculi ,  qui  his  uitijs  toti  deditifunt* 
Cum igitur  ij cum Chri&o  mhd  commune hdbent , ut qui  Qui  uoc l 
uiuentesproingeniondtur£corrupt#9fyiritu  Chrifltud  tur  fcorta 
cuifunt*  dcbentcerteerChrifiidnidbhiswumuitifs*  torcs* 

M       $         cffc 


.     IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOJ 

tffeqtumdlienifitmi-  Tdntumenimintereffe,inteYnoi 
TtnelYfi*  0,  fl0$  fatf ^  qmntwn  imer  lucem  er  tenebrds  •  Tene * 
*"***"  hr&  O"  nos  quidcm ,  hoc  cfi,dbfy  luce  refti  iudicij  ,quod 
perfolumChri8t/f)iritumkdbctur ,  dliqudndoerdmus; 
<U  nunc  in  Domino,hoc  eft,  Domino  confecrdti ,  luxfu* 
mut,illu&rdti  fcdicetjj>iritu  Cbrifti ,  hk  ergo  hcem  pra 
nobisjirrc  oportet,  uitje  integritdtc  ctfdnftwtonid,  unde 
moxfequentiSeftiunculdutinteUigdsfyintuml)  E  I 
ignem  iilum  ef]c ,  unde  nojlrd  lux ,  id  ch ,  rzftum  iudi* 
cium,&'  intcgrUdtisftudium^dccenfdcft,  qutfintfruftut 
ftiritutexponit* 

Fru&us  cnim  fpiritus  fitus  eft, 
m  omni  bonitate. 

Seftiun*  ;•      Si  Chriftifumui ,  ciMfairitudgdmur  necefftm  eft,ut 

crgo  huic  qui  lux  dei  cft ,  et  non  cupiditdtibus  cdrnisyqujs. 

tenebrtfunt,  nosdgendosconccddmits,hortdturL  Et  nc 

uidedmurkj^iruu  nos dgi ,  cum carnis  nos dffefttti rd* 

ptant ,  monet  fruftumffiiritui/itum  cfft  o-  deckrdri  itt 

Fruftut     ornrn  bonitdtc,id  ejl,in  dmpltfitmd  w  effuftfitmd  bonitd* 

foirttui  ct  teyUtnemohnobisnonzTutilitdtcmo-uoluptdtcmyfcd 

{ncfc*        fdnftdm,percipidt,in  omni  tujlkid,  id  efb,dbfolutifiimd  ui 

t££quitdtc,tydrdentijludiotreshumdnds  iuudndi,in  o- 

mnideniqucucntdtc,  utqudmfyncerifiimc,  dtq^fdcopti 

l  md,cwmquibuflibetucrfemur,utbonitdsmcntemddbcz 

ttcmerendimdeomnibuif&cidt  propendcre,  iuflitidrc* 

&umor<kwminflitu4t3omnidqueddfummm<?^^^ 

tcmw 


M*>  BVCERJ  COMMENTARJVSv    P* 

teiney  honehatcm  pcrducat ,  uentas  cunclafynceritcr 
dtq$  exanimogeri  effictat  •  Quibm  ftudcbimwi,  cum  di- 
ligcntcr  cxphrahmus ,  quid  Dco quahbct  in  rc ,  probe- 
tur-Etenim  mhd  bonu ,  iu§twnt>  dut  umifuent,  mji  quod 
flosuoletdgerc,Deusfolus  bonus,  tujlus  cr  ucrakr  Lati 
tut  cxempkrk  habent  fruclus  cmm  lucis  crc-  ej-  hjcc  /c* 
fito,fuperioribM  mdgis  quadrarct^quamim  aduerba  at 
tinct-VcruduiKfenfu  nullajtt  uariatioftcutusfum  excm 
fkria  GrtcdCttterum  defruftikusff>iriiusfufM  Qd?* 

Etpecommunicctis  infrugiferis 
operibus  tenebrarum* 

Obfcrud  ucro  quam  dihgentifiimejnoc  Apoftoh  horta 
mcntum>necommune  inquit  habeatis  aliquidjum  infru* 
giftrit opcribus  tencbrarum ,  ncfahcct ncminetur wtcr 
uosM  eftifitJcortatiOjimmunduia  cr  auaritta.non  dicit 
cum  homimbus,operibus  tencbrarum  cccupatti  ,undc  ct 
fubijcitMAgis  ucro  iUa  arguite,non  lUos  damnatc  ey  abij 
cUc-Operaautem  tenebrarwm ,  cpcra  carnisfuntyqualia 
Gah-s-  cnumerantur ,  ca  nonfclum  mfr ugifera  0fed  ej- 
noxidfuntmortem  cmmmetctiquihisfvcsrtifMentcm, 
Rohm-s.  Cum  igiturnosluxqucedamfumuscumpuri 
iftorum  operum  cffc  dehmus ,  tum  ca  argucrc ,  ey 
rcprehenfa uelut  indtcare,  manifeftaquefnccrc- Scrtpfit 
cnim  Vauh^.fxoOO^op  <f  t  kcli  Wiyy^-n  ■  Vt  cnim  ma  Cur  pcccd 
Lfunt,qulefilijtcncbrarupdtrant,Ua&'alucecafubdu  nt  argucn 
cunt9  ncwdkcntur*  Cmmcmcdinocculcotcgunt,  <U- 

dfy 


m  EPISTOLAM  AT>  EPHESIO? 

&f$  pudorefunt ,  v  ddmittunt  qu<e  etidmfcedimt  eftdi  * 
cerc  •  Bebent  igituY  d  nobis,  [\uiluxfumus  Jftorwm  operd 
argjuierinlucemprofirri ,  uteorumfaeditdSdppdredt, 
ZTcommittcntes  cdypudorefuffunddnturydtq;  eb  eis  refi 
Ikrit  *  N#w  <fut  drguuntur  yceu  d  lumine  mdnifcjldntur, : 
CT  <f*<e  mdmfeftdtdfunt,  lumen  funt ,  hoc  c& ,  idmhtbW 
dliqmd  luminis  ,fic  peccdtd  drgutd  er  proditdypudorent 
incutiunt3fimodofdndbilis mcnse§i>  O" ddrefiptften*' 
tidmprouocdnt  •  Hdflcnustenebris  pcccdtorum,luxim 
ftrtur,dumdrguuntur*       . 

Adducit  ordculum,fed  cuius  duthorem  ncmo  ueterum 

.    ctkmpotuitmmindrc-ExpergifccYc^uidorm^yO^fuY 

xpergt*  ge£mortui$>  zrflumindbittcChriftus  rnumentmquis 

^ciut    fibiinpcccdtispldcctyUelutindormity  imbdumrcfitfen* 

?°W"     p  cdrct^mortuuseftthuic  ergo  dicitur  ,expcrgifccre,  fut 

gedmortuis-  Sinimtycoddduriquispofiity  utfentidt* 

qu2m  fadd&inuifdDco  res ,  peccdtwmfity  corde  com* 

punftus ,  uelut  dfomno  er  morte  cxpergcfit  ®-furgit* 

qui  dnted  totus,  mdlisfcfe  obUcldSydbfj;  fcnfumotuq;  pic 

tdtiSy  er  uer<e  uit<s,erdt  •  Peccdtorum  enim  ritc  ddmonh 

tuSyfibijpfiinctpit  difrliccre ,  er  querercqucmddmo* 

dumiUiHicrofolymis ,  quorumPetrusordtionepeccdtd 

uiudfhcerdty  quidfaccre  debedtyUt  iUis  Uberetur  •  Tum 

pduperftiritu cih ,  ZT  egregepcccdtorumy  quorumfd* 

udndorum  cduffdydduenit.Chrtftus>  Commodum  itdcfc  hic 

dicitunEt  iUumindbit  te  Chrifius  *Ndm  dumfibt  in  peccA 

-■  tis  homopkctt  9  utdormicjUi  imo  mortuofimilisc$% 

4fk  < 


M-  BVCERI  COMMENTARI^-      St 

«bfqueomnifenfucr  motu,itdC  HRI5T  llu* 
ccmperciperencquit- 

Bifcamus  ergo  hinc,  mdlos  monendos  effe,  non  dbijci 
endos,quid  opera  eortvmarguerc,  tubemur,non  ipfos  cxe 
crdriObferucmut  er  momtionis  frucltvn,  qui  e&,  iHumi 
ndtio  eoru ,  quifibi  ipfis  relicli ,  tn  tenebris  no  tdmdormi 
unt,qudm  mortuifunt,  4um  qmntis  in  mdlis  perednt4noit 
fcntiuntidrgutidutem^cbtecld  ttiis  uite  cortvm  prduitdte, 
adpcenitenttdm  excitdntur  •  HMhicdefepdrdtionc9 
qudmtdntopereurgent  Cdtddptifa  ,utnccdUbifcri* 
pturdrtvm- 

Videte  igitur  quomodo  circumlpe* 

de  conuerfemini.  SeSrnn^ 

Cumnoftrufit,cdrninMindulgerc,fedetoperdciuty 
Ut  eortvm  pudedt  er  pctnitcdttdrguere,  vrfpiritus  dtquc 
\ucis  operdrUbique  cxbiberc,  nos  dutcm  ddhuc  in  cdrnc  ui 
udmMjn  qud  mhil  boni  e^commodtvmfdncfub^citVdU 
lu*0monens9utcircimftcfteconuerfemur3idquodl)omi 
ttutwEudngelio,  wttemVduluidlibt,  uigtldreuocdt* 
ipiesfeculihuiusmdlifunt,  peccdndioccdfionemubique  Dicsttidli* 
cbijcientes,  er  e&  bcnefkcicndi  occdfio ,  ut res preciofd, 
uehi  emcndd,hoc  eft^omniftudio,  cr  po&hdbttis rcbui 
dlijs  omnibus,  qucerendd  •  Qudpropter non  uulgdricvr^  Redimed* 
cuwfieclionefipicntid  Wprudentidcpuseft,utinomni  occdfio* 
lus rehus,qu&fitDei uoluntds ,  cui nos confecrduimus, 
(^mc^fokbondeft9poftm^dnimdduertere*Notdmc 

hdnc 


•    !«  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

QU£  ue*  ferf»c no&rdmfdpientidm ejjcjpprudentiam , intcttigr* 

rafdpien*  re^qux fitin rcbusjin^ismuntds D ci , quid ipfipro* 

'w*  bctur^Obfcrud  quoquedics  maloseffe^ertothdbcredd 

uitia  incitamenta ,  ut  opdrtunitatem  benc  agcndi,non  pof 

fts  nifi  ftudiofifitme  qutfieris,  er  pne  ea7omma  qu&  cx~ 

pctit  cdro,po8hdbueris,dffcqui' 

Ethdudfcioy  an  Vduhiscumfcribitredimcnddmoccd 

fioncm,uel  tempus  oportunum,fignificdre  uoluerit,cor- 

rupta  nutura  noflrd,fcmclpcrditdm  ittam  effc  ,  v  non  m 

fi  omnium  qit£  naturd  cupit,HelutdHclioncmftceris  rcdi 

tmpoffe-Hoceft,  nifiprorfustuis  dffeftibusudlcdixens9 

Cr  te  toiwm ,  dd  uiuendum  uolu ntati  Dei dddixcrisJrSk 

QUdm  ra  p0fj} m diebus  hifce  tam malis bene uiuere  •  Etenim ut 

td  occdfio  cum  u mco  duntdXdt  dmiculo  itd  uiuas  yutVco  probctur, 

benc  dgen  utfcilicetin  omnibus,ittum  dd  pietdtem  infldures ,  neq^  ni 

di'  mid  comuetid  ctjkcilitatefinas  affettib-  fuis  indulgere  ,H 

fibiin  mdloplacere3neq;  rurfus  mmidfeueritdtefrdngdSy 

cd  prudcntia  <&■  arcwmjfiettione  opw  efi,  ut  rartfiimiK 

ffr,  qui  non  ahquando  offenddt ,  quantdm  crgo  putds  re* 

quiri,  ut  quis  citrd  offendiculum ,  eyfemper  cwm  tdifiti 

tione  ptetdtis  uiudt  cu  uniucrfis  mortdltbus,  ta  mdliSyqua 

bonis,quib  •  nos  dominus  i  uitd  hdc  iunxerittVere  dicsma 

tifunty  & homihcs nihdo meliores , pefiima dutecdrono 

fWdyne(fe  dormit ,  mdlorivm  incentor  Sdtends,  rart^imd 

■  •        li^me^prcciofi^imdefibenedgendiopportunitds^ 

pauciqui  edm  redimdnt ,  er  in  tcmpore,  antcquam  prt 

ttruolct7drriptint-  Vigdemusiguurctdttendamuinohis 

"  itfn 


M»  BVCERT    COM-MENTARlVSr?   $<* 

ipfis  >  uiuat  in  ncbis  ucrbi  D  E  lmcditatio,utuelex 
pdrie*  nomim  v  uocatwni  noftra  rcfyondeamusyelefti 
CT  uocati,  utfilij  Deifimus- 

£t  ne  inebriemini  uino,quod  uitam 

reddit  intemperantiorem,.  $<#.$; 

Adidem  V  k*c  monitiofkcitsinamq^  adDci  uolun* 
tatem  nobtiMuendimj  neq,-  id  pofiumus,  nifiquam  circu 
fycclifi-uixerimus ,  occafiombencagcndinunquamnon 
wcwmbcnteSycertccordiX  nequaquamgrauanda  funtcrA 
pula  er  ebrictate ,  ut  v  Chriftus  monuit  >uimq;  largior 
ufus,  qutpldneintcmpcrantcmuitarcdditM  bcncdgcndi 
cccafionis  incuricfuprorfutabejjc  dcbet^Tuopusftterit^ 
utucrkDei  admonitio  ddfitjrequentifJmd-  Hortdtur  igi 
tur  Apcftolus,ne  uino  intbnemur ,  fedmagis  repleamuy 
jfttritu,  hoc  cft,  ftruore  quodaanimiDeiftudioJty  utficut 
cbrij  uino ,  fibulit  z?  cantiombus  nugationbus  obleftan 
tur,nos[crmonc$fcramM3depietatc  3  decantantesDomi 
no^non  tam  uoce^quam  cordc,  Pjalmos  ey  ahos  kymnof* 
Deilaudescontinentes,  alijsch  dc rebus adpictdtemfacfc  fugiendd 
enttbusjanftas ,  z?  friruudks cantdcnas,  gratias agen^  cbrietas 
tes  pro  cmmbus ,  pcr  dominu  no&ru  I cfwm  ChriRu^feQ  excitadui 
quemmediatore  ,bonaimiuerfapmipimuspdegctpdtri  ftruor  $1 
noftrOybGncruomnMduthori-SiquidemfolctinVfd        ritusfcr ' 
V-ali]sfanfiiscantionibus,pr£cipUuideffc,quoddeibc  tnomth'& 
neftcia  rccenfcntur ,  et  pro  cis  celebrado  naipfiusbonitd  cantionib* 
tf9grm£dgunturdndeeftquodaitgratidsagcntest^C'  ?*/*• 

Difcaniui 


IN  EI*ISTOLAM  AD  EPHESI6? 

DifcdmusergoQ'  hinc  7  quam  proftt  de  diuinis  rcbui 

_  fepeetmultumJoqui-  Notdhdum etidmcdntdndt morcm^ 

£        "  fdhclis  noui  quofy  tcftdmenit,  effe  uctuftum-  Dtuindftnc 

CU  C°nCj^  rescumfityconcinndmoduktio,  zrddmoucndwfiani- 

tusrcs    -  mum(Huimsq.rcbusdppdrdndumy  potentifimd,quod 

umd,qu£  nclmCithdrdDduidtscrgdSfcbdulem,  a-cd,qudEli= 

pic.dtim    jch4hdntefe,prophetdturusfondrife;iebdt,dccldrdtum 

frlm*rfC  cft,debcbdtuelpr<ectpue cdpietdtiinfcruirc.  Nthtligitur 

bcbdtejje   jdfenftQ^quodimpijhxctUt&dlijsprtdtrisD  E  I 

'4  cfedtuwdbutuntur-  Non  tdntumtgtturfuis  uocibus,fed 

ttdbibitis  quofy  inRrumcntis,qu<e  muficd  uocdntjdudcm 

JDei,  &-  ptetdtis  hortdmentd,  cdnent ,  gratisq*  moduldtio 

ttibutdnimisinftiildbunt  •  Totisenimutribus,  crfummd 

cum  dldcritdte,  dcibeneficidprjedicdnddfunt,  Ludibusc]; 

uehenddy  ctmodtiomntbus,  omniupedoributinfigcndd- 

Hdftenus  dc  officijs  Chrifttdnorum  in  gcncrc  monuit, 

hortdtuSddfincerdm  dilecltoncmproximo«wm  ,  ey  uit<e 

proprijemodeftidm,  quibus  nimirumconftdt^folidd  tuni 

iuftitii,  tumfd',;clitds  •  Vcinde  monct  deofficijs  pcculutri 

'    hus  quibufddm,nempe  uxorum ,  ntdritorum ,  filiorum, 

pdrentum,feruorum  &-  hcrorum,  praemittens  uno  uer = 

bo}  unde  omnium  irdtio  pcndet- 

Subiecfli  inuicem  eftote,fn 

sc**'  tiiirore  Dei«. 

Etenimfiperfudfum  ommbus  cffct,  tum  nos  Dcopfti 
bdtmuitdmuiueresumneqtoqudmnobiStfcdprcKimiJ 

UiuimHSj 


U-  BVCSRl  COMMENTARIV*.     & 

Utuimut9o-fubieftiiUkddftfocurdnddipfvrmcommo\      ,,    , 
ddfuMMtidfyferio  &•  ddtgcnter,  ut  quod  non  dubitcmus  Yu°dlt*  ^ 
pcum  extgcre,qutlibctproftfto,  quocuncf;  muncrefun-  VlC€m' 
gerctur,cfficiumfuum  hdudqudqudm  negligerct,  impete 
Unte  cxdclore  pldnifeucro,timore  Dei-  QtUsenimdgnq 
fcensej-  timens  Dcum,ccffdret,ficogitdretiUtmopcrdS 
fUdspoftuUre,  ommbusq^  aftibvAfempcrprtefcntemdd* 
effei mtcr Chrisiknos  ergo  ncmodomindtur9  fcdferui* 
unt  omneSy  nemo  entmfua  qu&rit ,  w  commodts  dltorwnt 
quify  inuigtht,omnium  uero  mdxtme  i&e ,  qui pturtbui  , 
pr£cft,ftueinofficioEpifcopi,fiucmdgilbrdtui  •  Qydn* 
to  ndm%  plurcsfut  hdbct  ct<r<t  commiffos ,  tdnto  plurib* 
fcruitdominis  9  dcitdqudntooffitij  dignitdtemaiorexi* 
fttt' ,  tdnto  tnferutendi  fedulttate  minoremfcfe  exhibet* 
iMnar enm  eh,qui mmftrdt,eo cui mimftratur-  Quid  l 
Autcm ,  dpud  Deum  mdgnum  effc ,  cftalijs  bonwm  cr  frU 
p  effc,is  ueremdxwjus  bdbetur,quipturibus  mdiore  uti* 
litdtem  dttulertt,dtcfr  ttd  ommumfuefit  mintmus-Sic  chri  \ 
llianiomncsfubditifunt,dumquifydltcriferuit,  etunuA  , 
corumdominuscftCbriftws  •  \dquitenUeritiofftciofu6  \ 
hdudquaqum  deerit,quacun<U  tn  uocdtiont  cxiftdtHoC  \ 
trgo  quod  cdput  cfficiorum  eft,  non  ab  re  pt£mifit>        i 
Scquuur  dc  offitto  uxorum  •  Mdtrimonium  enim  pri* 
tnus  ordo  er  uUttgcnus  cftiundenhqudprcmdndnt,qu& 
recleinftituto ,  cjeteris  fraleconfulitur  *Vxores>inqutU  'Dc  offiLid 
proprijs  uiris  fubteft£  fint.dddtt uero ut  Domtno. id  eft,  uxorumj 
tx ammo,  ut  uoiutdtt  mariti  pro uiribusfcftudcdt  dttcm*  f 

H         perdre, j 


1       IN  EPIST-  AD  EPHESIOS 

lt>crdre,nihildubitdntes,Dcminofefefubijccrc,  dtty  tno* 
rigerds  pr<ebere ,  dwm  itd  fefe  fubijctunt  er  mcrigcrdi 
prdc&dntimpcriomdritorwm  •  Htcfanefubicclio,  inqu* 
obtwucrit ,  ittd  mbil  prttered  officiorwm  proba  uxcYa 
omittetyeducdbitfeduloliberos,  ddmim&rabitpruderi* 
icrdomwm^bcnigndinomncsertt^tntrcpida^bcnedc 
Dcofidensjn  ommbws ,  dtquealacris  dgct  •  Namabne* 
gantesfemetipfas  ey  dd  Domini  uoluntatem  maritisfefei 
cx  dnimofubdentes,ftiritut  bonus  D  E  I ,  mhil  nbn  do 
cebity  qucdpiwmeyhoneflwmfitcrit ,  erinomnibus 
ijudmfclicifiime  dirigct  •  Ge t crum  1 « Timoth -s-Vdd, 
'tit'1  de  cfficio  uxorwm  plurd* 

Vt  uerohucuxores  Chriftidndspcrmoued^nultoalio 
,  utiturdrgumento,qudmexemploEccleft<e-  Htccnint 
ytEcck  chnftum  cdput  fuwm  agnofai,cifc  totamfubdit ,  td$  ex 
fid  Chri  kntmojciens  ipfumfuifaluatorem-Sicdcbetuxorfefcbai 
&o  ,fic  dc  bcrcergd maritumfuwm,  quodcwm  D  E  V  S  itd  ftd* ' 
hent  fubdi jUerit?  nonpotcritfaneuxorfalutemconfequi,  niftfcfc 
t<c  uiris  cj  faaritofubditam cxhibeat  •  Nequeemmftrt D  E "  v  S 
fcmulie*  uwlari,que  wftituit  inrebmkfcconditkordihe  •  Hicdtt 
f5 *  ie*n ordo eft,ut uirfttcaput mulieris yftcut  C  H   R  u 

S  T  y  S  uirt  i.  Corintb •  u  ♦  Neq;  idaduerfatur  ci  quod 
dlibi  Paulutait,  ncn  effe,  nequcmarcm.nequefamtnam 
..^        i«CHR|  S  T  0-Quantumenimadpictatem,et 
:    falutempcrChfislwmpartamdttinet,  omntddD  E  I 
]  eteftioncpendtnt,  eligitdutem  Dcus ad  uitam <sque  muli 
ercs^dtcfc  uiros  •  At  qudntwm  ad  cxtcrndmuitdm  attinct> 
<  mulicr 


fit<  SVCERI  COMMENTARIV^    f §i 

mdicY  nequaqaampdYi  cumuiYolocohabetUY  ,fcd  fubie 

cld  ei  cjfi  dcbct ,  ficut  Chri&o  Ecclcftd ,  idfy  fiptd  efti 

<equ>.fhnw  jmmofixcret,  certa  hacfubieclionem,  mhit  de  L 

falutefua  immittuerc}fedfdlutcm  promoucrc,  cwm  ita  Do> 

mnus  ftdueritHicautan  ordo  in  crcdtionetnslitutut  cft$ 

C?  pcx  kpfum.ouculo  Domim  confirmatus* .  * 

Viri  diligite  uxores  ueftras  quem*  , 
admodum  Chriftusdile* 
xit  Ecckfiam* 

.    Viris  ddcflioncm  uxorum  wiungit,  er  Chrifti  exem* 
plum  (emuhndum  proponit  ■  Dikclicnefiquidempcrfu* 
fdyitk  caput  quifcyfefut  uxori  exhibebit,  ut  ChnftusEc* 
clcfije  c  aput  exiftit ,  nimirum  utfwmmo  ftudto,  qutfdlu*  ' 
berrima  uxorifuerint ,  in  primis  curaturusfit  •  Non  po* 
tcR  cogitari  dileclio  maior ,  quam  qua  CliYiftus  ddexu  Ec  Mdritoru 
ciefiam.pro quafanclificanda,moYtcm oppetijt,  nonpo*  cfficium* 
iiutigiturabfolutiorisquocfe  dilcclionis  exeplutppomaUt 
apudcYcdcntes  efficatius  •  Eius  ucyo  quod  dit,  utfxnclifi* 
caYCt  eam.puYgdtam  kudcYo  dqua>,per  uerbwm,  germd* 
nusfenfm  hic  cft-Vt  Ecclcfidmjoquitur  autem  deEcclC* 
fia,per  Euangdion  ccUeclaJanfiificarct,  hoc  cft,ft)tritu  Purgdtim 
fuoaddiuinaqufcfcageret ,  libemaatyrdnnidepeccdii,  Uudcro 
(dcquafdnclificattonemultis  infupcricribus,  prteapwe  aqud* 
autcmcapiie primo,  SediuncuU quartd differui)pur= 
gdU:mlaudcrodqu£peruerbum9  ideft,  purgdYtcct 
ptanidum  kuacro  aqut  per  ucyhwi>  ipfiCHKlSTO 

JS       *  Htltft 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

I  uektconfccrdtdfuit-  QMndoenimuerboDeifidemhd* 

I  £en  *  e/e#/,  er  bdptifmo ,  Cfcn#o  confccrdntur,purgd* 

tioncmpcrcipiunt ,  quUindepcccutummortificare^zT 

,  D  E  lftudumidccendere,  inhdbitdnsinipfisCbnfti 

ftixitmincipit- 

1     NorunthocfiquidemumuerfiQioflfaKTOt,  quod 
WPetrwsdiffertisuerbisdffirmdt >  depofitwnemfordi* 
\  umcorporis>  externdmfcihcet  lotioncm>fdlutem  nequa- 
quam  ddftrrC'  Verpendendwm  igitur  probe  quid  Pdu* 
I  htsldudcrodqucetribudt  -  Stcemmfcripfit,  KctSctj/Vccg 
TQ>  XfcTf  qj  7roi/  tMWig  1/;  $Hjj.<t.Tt>id  cft>  dducr* 
bwtn  >  cwmmundducrity  Uudcrodqminucrbo'   Vnde 
Chriftusmunddtofeft>nonquibdptiZAt,  eymunddtin 
iuerbo>uti<fc  non  nificredito>ddditurldUdcrodqu<e>quid  il 
(  lo  credcntcs  Chnfto  externe confccrdtur ,  et coUiguntur, 
Winuerbdewiurdnt  •  C&tcrwm  cxtrd  dubiwm  c#, 
C  H  R  I  S  T  lbdptifmwm>conftdre  ftiritujdeft, 
noua>etfecundu  dewmfbrmdtd  mente ,  qu<ecottidiecdme 
cum  Mtijs,  er  concupifcentijs  crucifigu>ct  dd  uoluntdtem 
&ciomnidinftuuit3p£riUdmigiturctfdnclificdtioperfi* 
citur>  v  ncqudqudm  IdUdcro  dqucc^  Externd  enim  rcs  eft 
.  et  tmpijs  qucc^  communis  >  ctfi  eo  in  externdm  ccclefidm 
fdnfticodgmententur-Quodtgitur  Pdulusfcnbit>  utfxn 
clificdret  edm>munddtdm  kudcro  dqu<e,pcrwde  e&>dcfi 
dixiffct ,  utfdnclificdrct>fuo  nominipubhcitus  idm  hu4= 
cro  dqu<tdedicntdm>  poBqudmucrbofuocredidu- 

Hduddiffimilistocu4e&cdp't'inEpi8oIdddTtfibm> 
Secmdwm  mifmcordimfunm3mquit>fdlu9S  nosfici:  ,£ 


M-  BVCERI   COMMENTARTVS     ** 

Uudcrum  regenerdtionis,dc  renouattonisfyiritusfdnfti» 
Hjegw  non  utdeatfenfum  ejfe,Saluos  nosfccit,pcr  rege 
nerattonem  ct  renoudttonem ,  qud  m  in  nobis  ftnritus  eius 
cotinuo  operdtur ,  Uudcro  quodhanc  regcncrationcm  et 
renoudtioncmfignificatjn  Ecclefiam  ciuscooptatostCcr 
tcex  Uuacro  nemo  regcnitus  eli,  id  eft>  noua  ct  Dciftudio 
fam  mente  nd&us  •  Externu  tHud  fymbolu/m  eft,  quoitt  \ 
extcrna  itcm  Ecclefiam  recipimur-  \d  fi  citra  hypocrifim] 
futyUcrc  Uuacruregcnerdttonts  dicctur>  quideouercutl 
Eccicfitm  rcgcnerandorum  rcciptmur  • 

Sut  quitamctfi  Cbriftu  unu  effe  faludtore  prtdieent, 
bapttfmo  et  prncdtcato  uerbo  uim  ca  trtbudt,ut  bdptizxto 
ilkoftdes  ctfriritMfanclus  aduentat-  Hi  ncquicqui  hos 
duos  Pauli  locos  tattant,  ut  qutb  •  dogma  eoru  nitatur,  cui 
haud  plwsftrmamentipr&bcnt ,  quam  papiftis ,  <jui  et  ipfi 
facramentaMftrumetaleSyUt  loquuturjdufds  gratUfi- 
ctunt  •  Hosautem  noftrosuelim  perpendere,  pkntantem 
etrigdntenibdeffe,  neq^fduteccmftareexopib-noftriS' 
iam  cathecbizdns,  er  baptizdns  ,nihilo  pius  funt ,  quim 
plantans,ergo  nihtl ,  qut  tgtturipfifriritumfanclum  &  > 
fidcmfimul  cum  aqua  er  uerbis  tnfundcntt  Donum  Dei  1    . 
c^dcs^^iritusjargiturh^c^  cumipfiutfumfueritj  Cotrdeos 
tmddnoftra  uerba  •  Certe  quos  Apoftoli  bdptizdrunt  quibdptif 
iam  credctcs,  ij  utifyfciritufanfto  antea  obfignatifuere9  pto,conicn 
zrfidcmhabuerunt,  quiditlis  igitur  dttulu  bdptifmtts,  Iduntfidcm 
autbdptizantis  ucrbumtSicnc8ro$infintcsfidiuinnusfan4ri- 
elefttfuerinUnte  iacla  mundifunddmentd  ,  ctm  T>omh 

JN       1         w>\** 


.  .IN  EPISTOLAM  AD  EPHESICS 

mutfumfucritfyiritu  eyftdedondbit,  nosdbluentcseos. 
aq,ua,tiaudqudqudm  fide dona bimus,dut  Dcifpiritu  >;  ut 
quidam  mugniyticfcio an  magis  tcmcrey  qukm trrehgicfe 
afftrmunt-  Reclw  diccrcnt  cum  diumitus  ohm  pr<eceptti 
fumt,d pucro Ecclcfidm Dcicoagmentdve,  nos cx  Chri 
jlihbcrtatcidcmfiamiti,  idjfiecldntes  ?  uteoftudiofiitt  ■ 
ad rchgionem  noftrihberi  educentur  •  Spiritum  autern . 
Va  illis  k  Domino  pettmut,  non  prtfnnnmus  aqud  infun- 
dcreTinxerunkfibii&idcgmd,  Deumftatuiffe  hunc  or- 
dinem,ut interndmfidcm  eyffiiritum nemimdonet,  mft 
prtmifiis  externis}ucrbo  &  jkcramcntis  ♦  Vt  autem  hoc 
dogmd  cumfcripturd  er  analogid  ftdti  pugnat  5  itd  ZT 
folfa  efieoportetfigwentd^qute  tfti  ceufundamcnto  intdi 
ficanw-    :         . 

.    A tidbdptiftje  ordincm  urgent  quem  obfcrudtuftre db 

Apoftdlislegunt ,  gui  poftrcccptu  Eudngclion  bdptif- 

tmm  contulcriniyfed  eypra>ceptum  cum  k  Chrislo  con* 

tcndutiUcrufruftra-Qt^od  cnim  Domintti  dixit :  Euntes 

Kdtio  bd  =   dGccte  omnes  gentes  baptizdntcs  ecs  erc.  mdgis  ddco  do 

tifmipdr  ^^tes.ctqueaclud^osinEcclefikrcapiedos ,  quod 

uiorum  -   bapttfmoficbdt ,  quam  qucd  de  ordine  bapitfmi  dliquid 

ftatuerity  kfcruitute  emcerimonidru  ncs  Ubcrduit,  tdeo 

nouis  ddftringere  no  potutt-  Vt  igitur  injkniesfibi  dppor 

tan  tufiitjta  Ecdefi<e  tpftus  eos  cooptdmuSyfequcnies  uc 

terum  cxemplum ,  ccrti  quod  Dcus  populo  fuo  ut  ritum 

falutdrem  femel  pr<eccptt ,  idnunquampojfecfie  impi* 

Mi,prdeccpitdutemcircuncifmendtospopulifui,infkti 

tcsdd* 


,*;M-  BVCERI  ■COMMENTARIV.S.    too 

Us  ddhuc  infigniriycrfibi  quoddmmodo  cofecrdriyidcr 
go  cum  ultro  nosficimus  v  bdptifmo  ,  qut  arcunafioni 
fucccfiit.hdudqudqudm ipfi  difaliccbimus,  prtfcrtim  ca 
idfolumfycelemusyutdcundbuli$  kbcri  noflrt ,  dd  ipfius 
fidtum  educentury  nequdqujmdliquidfalutisperdqudtn 
infundereipfiscomntes' 

qui  9011  ignorduerint nunc horam  effe ,  ut  infyiritu} 
.tr  uentdtcynonexterni$  cerimonijsyV>cumpdtremcoU 
mu$y%rddetiioni ycxtcrnd omnid hberepermiffitynobis.  ^onir4, 
bdptifmi infontium  cduffit ,  hdud  qudqudm  imquior  erit,  Atfdfo* 
Certe  eos  qui  tdntopere  lUum  cxecretntur,  uidemus  pdru  MJW^ 
ChrtRtintcUigere ' ,  fed meditan  nouum  quenddmmo^ 
ndchifmum,  quifuAproftfiione  ,  legibus  &  cohcrtionc 
corihctjn  quo  tdmenyut  multdfylendidcfimulcnturyfoU 
dileflto  nullum  locumhdbedt ,  fupercdium  dutem  phdri- 
fdicum  erfupcrbum  dliorumfaflidium  regnet  •  id  Deut 
cottidie  mdmfcfiumfkcitydum  hoc  hominugenus ,  in  mul 
tiplice$,eo$q;grduifiimos  crrores  inctdcrefinity  in  omni 
bus  dutc  dducrfus  dileclwnis  iurd  dgercy  erficiet  dd  huc 
tndmfe&ius  *  Oportet  enim  thriftum ,  non  homincs 
regndre* 

tfScd  renertdmur  dd  Pdulum  noflrum  •  ls  Chrtfti  crgd 
hcdefidm  dilcclionem  uolensdttoUere9  mcmordt  lUumfe  \ 
mctipfum  pro  ed  trddidiffc.utfdnclificdrct ,  purgdtdm  U , 
Udcro  dqu£  per  ucrbumyhoc  eft}  Uudcro  dqu£  zrp  uer= 
bwm  fibicoUecldm3utfuoftirituedm  indics  purgdrct,  do 
nccfibicm  ,  dernde  cr  pdtri  cxhilcxt  gloriofdm ,  hoc  j 

N      4         <jt, 


M<  EVCERI  COMMENTARIVS-    «©* 

cfl3purdmomnipeccdtoycrommgencrcuirtutumcxor 
tiatdmjd  Pduluj  uocdt,ftne  nidcuU  ep-  rugd-Etemm  pur 
gitio  noftri,pcr  cmncm  hdnc  uitm  durdt ,  quid  tdm  diu 
pugndftiritM  contrd  c^rnem ,  ZT cdrms cwnuitijs ejr 
concupifccntijs  crucifixio,durdt-  Udnc  Udq^Chnfli  ergd 
-  Ecdcfii  fu} ,dtleeltonc witdri mdriti dcbetjdfdUgetes, 
\  ut  uxorcs  meliores  rcdddnt y  nq  cdrndli  drdorc  depercdt, 
j  etudnitdte  ornet-Addit  ci  hoc  drgumenti^uxores  effeyma 
■  ritcru  ccrpord^  cu  igitur  ndturdfuZ  cdrne  ncmo  odioh* 
bcdty  fcdnutridtmdgis crfiuedt,  pareiiyut ty uiriitd 
hdbcdnt  uxorcsfuds,quds  cum  dikxerint y  er  bcnignc  ka 
1?uerint,fe  ipfos  diligent ,  &  bcntgne  hdbcbunt* 

Quonjam  membra  fumus  cor* 
$?{}«%*  poris  eius* 

Agnoue  rdt  Vtulw  myflcrm  bocy  cr  ut  incffdbilit  Dei 

ergo  nos  ddeeltonit  drgumenjtumy  nunqudm  fdtis  admi 

Tdndum,  inammo  ilhfcmper  cbucrfdbdtur  ,  quod  xter* 

mm  ucrbwm  pdtrisynos  A  ddm  filtcs ,  mcdit  omntbus  pcr 

duos,pr<fi  dngelisdffuwpfit,utftbi  fimilesyid  eflydcosp\d 

ne  rcddcrety  hdnc  crgo  Dei  crgd  nos  ftupenddm  dtgndtio 

t)cconiu=  ncm  y  nunqudfatis  potuit  pnedtcdre  y  qudhbet  occdfioncy 

gio  intcr    etidm dliud dgcnsjn  huius  pr<econtum  diUbebdtur-  Quid 

Chriflum  cmmmdtusncbisDcmfkercpotutffct ,  qudqucdplium 

e?  \Lccle*  fuumunigcmtumpronobisynontdntunihcmincm  mfciy 

fii-  fedv-  mori  uoluU  y  er  inde  onmes  nosftbi  credentes  m  di 

mitdtisconfortim  cuchcre  ^Hmct^iturcfl7quadkicde 

cfftciQ 


M«  BVCERI  COMMENTARIVS-        p 

jffficio  coniugum  diffcrcns  in  prxdicationem  huiut  myftc 
rij  wadcritjttcmorctcfc  nos  carncm  cfft  decamc  Chrifti, 
Csr  ds  dc  ofiibus  cm>  ey  tn  nohis  ucrc  dcmu  tmpleri,  quod 
dc  coniugum  intcrfcaffcflu,difla,m  eft,propter  hoc  re^ 
Unquct  homo  patrcm  £r  matrcm  zrc-  Hoc  arcanum 
tnagnum  cjfcinquit ,  fcdquoad  Chnftum  er  Ecdcfiam* 
Vcrc  non  magnum  tantufcd  multo  maximu  cft ,  nos  Chri 
sloitasutuxor  uiro>ctiunftos  cffcct  amari-  Hinc  cnlfutu 
rum  cH ,  utftliatatis  ct glonx aus  partiapcs  rcddamur* 
Uinc  auicm  difccndumyqucmodo  dc  ChriBo  &-  Eccfc 
ftafcripturasintcUigamus,  cuiutobitcrcrfupracapitc  Cdmm  cb 
4 -Stft-i 'Wcmini' Qnp cnl Dcm non taucrbisyqua rcbm  fcruar.dm 
ctiam,nos  docerctycmniufere in  Chriftomyftcriorwmyty  w crpret* 
posdhquospr*mifityinquibusChri(ligrati4»ihaudcb=  &  fcripiu 
fcurc  detiniauityutq;  id  intcUigeretur^craculitfuis  augu=  W 
ftuufhri  de  typis  iUis  ,  quam  1U1  apparucrinty  locuM  efty 
ut  \ta  pia  mcnSy  adrcmotiora  er  diuimora  cogttanda  prc 
uccareturjmpurt  aute  afacris  arccrcntur-  Vt  cntm  Chri 
ftt  arcanwm  ncuiffeyuitam  tternam  adftrt ,  imbe&  uit* 
£tcrna,itafokstimentibus  Dcum  rcuelatur,  ij  momtif^i 
titUyiUud  er  in  typis,  er  uerbis,  qutbut  dii ,  fupra  quam 
in  ijs  apparuityeelcbrantur7faaleagnofcunt  -  Cu  interim , 
impijyquiad  htc  myslcria  ncquaqua  admittendifuntfcnt 
fer  habenty  quodcbijciant ,    neueritati  fubfcriber* 
cogantur-  Vndc  mirum  non  c& ,  qucd  Chrufti  regnum, 
ceruiccfis  ludjcis  nemo  queaty  cx  Vrophctis  ey  Mofcheb 
approbarc-A  Deo  htc  difcerc  oportet,humana  difyuta* 

N       s        tioni* 


.    .INEPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

tionibil  cfficiet ,  quU  dnimdlis  homo  mhil  horu  potefi  pcr 
cipere,hominis  dut  non  c&,cx  dmmdhffnritudlc  rcddere* 
.  Vt  ucro  ,  licct  modo  no  udcet  dc  rc  hdc  Utiws  dijfcrcre, 
uel  unum  excmplum ,  quo  er  prtfcns  bcusclxrior  redcU 
tur,ddducdm  \n  confeffo  cji ,  promifiionem  Deifittdm 
*d  Dauid,  qutlegiturfccudo  Scbmuei  7-  ett-  Chronico» 
i7-  (mm  omnino  eddem,promifiio  ejl)item  Pfdm-  87-  et 
w-deChrifiofuiffc^UmfiuerbdperpenddSinequdqudm 
inficidripoteris  v  Schlomoh  cdmquddrdre ,  quidigitur 
f  ,  fkcics,concedestdminfigncmpropbctUmlud£}stAbfit- 
^  r0f,°C^  Proinde  cxcutcuerbd  ddigentcr ,  ey  uidebis  omnino  er 
de  Orrtito  dcschbmokpromifiionem  edmfattdm,quod  ucl  illd  uer* 
expucdtd'  bdprobm-  Qyifiiniquedliquidgeffertto-c.Rurfutui 
debk,qu£  qudmhbet  mdgndm  Schlomohfelicitdtemfupc 
rent-Vt  hoc,Stdbi\idm  ttironum  regni  eius  ufy  infempi* 
ternu,  fgocro  ei  in  pdtrem,  et  ipfc  erit  mihiin  jilium  ■  H*c 
nc  qui<s  dd  Schlomoh  torqueret,  puidcntU  dcif&ttu  eft,ut 
iUefadcdntefinemMt&fu£UbercturiO'tdndemthro* 
nus  etut,  in  totu  dajceretur,utnibdfimde  buic  pronnfiio 
ni,populws  eius  kdberct ,  uti  hodicfkttum  uidemmAhus 
igitur  Schbmoh  cdefiis,  in  hoc  fdio  Dduidis  dtfcedus  efl, 
cum  hic  typusfuit,is  Cbnflus  eftjn  hunc,  qu<e  ucre  mi = 
gnificdfunt,quddrdnt,wpercum,qu£  uerefclicUype?* 
ficiuntur-Ad  cundcm  modum,  v  dc  ahjs  udticinijs  Chm 
ftifif&cUs,  er  ccrtiord  difces ,  er  neminem  offcndcsjdn 
qudmuiminfvrensfcripturis- 
"  Sicprof^om^fcntibcoficiffc Pnuluuides •  Legi 
\       ..  "    ntuscte.* 


M-:BVCERI     COMMENT-ARIVS-;    *o* 

rnw  ctcnim  Adm,  ddduftdfibi  uxore  cxfe  conditd,  dixif 

/c:  Hoc  tandem  os  dc  ofdbus  mcis ,  er  ca.ro  dc  cdrne  med- 

ercprgtered  relinquet  quify  pdtrcm  fuum>  er  mdtrem 

fudm.ey  conglutimbitur  ux  orifu^cruntfy  duo  in  umm 

carnem>hcc  c&,ut  utuant  unum  hominem-  Quisidmne- 

get  hdec ,  de  ajfeftu  tari  erga  uxore  effe  difta,quifcihcet 

parcntumajfcftuardcntwr  cfti  Noj,-  emm  parentespro, 

pter  uxqre  negligendifu  nt,fed  comugcs  iam  inter  [c  con- 

glutinandi,quifcorfimanteadh£rcbatparentibus  •  Qui 

fii  igitur  ut  ca  de  chrifto  et  Ecclefia  Paui  interpretcturi 

Quk  coniugium  typus  esi,  coniunftionk  inter  Chriftunt 

er  Ecclefiam>W  affeftm  uiri  crga  uxorem,  dileclionem 

Chriftiergd  Ecclefidfigurdt  •  Deinde  et  uerbd  deaugufti 

ore  comuftione  cr  amore  loqufitur^qua  int<r  mru  et  uxo 

rem  appareat,  inter  quos  em  comugcsuntd  dnimorucon 

iunftiOyUtftnt  in  cdrne  una,et  unuprorfui  homine  utuati 

Vcrfvftius  igitur  hic  coniugium,  qukm  inter  mortala 

dgitur&typoeyucrbo  defignatum  e# ,  idPaulmin- 

teUexit,eo(j;dixit:  HocdrcanummagnumeR  grc-  Non 

negat  lccum  hunc  de  coniugio  icqui>dhcqui  uim  fcriptu* 

Y£pcerct,  undcilicofubiungit  >  uerunidmcn  er  uosfi: 

gilldtimquifc^uxoremdiligdt  ,  perinde  dtquefeipfum, 

er uxoruirumreueredtur ,  memor  fcdicet  fe  conditam 

inddiutoriumuirOyWpotefldticiusfubieftdmefie  ,fcd 

ueredemumimpletumeuminter  Bcclcfidm  ey  Cbriftu 

dffirmdt  •  Vm  leftor ,  hdc  rdtione  er  dlid  fcnptur<e  lcc4 

tentet  endrrdre&uidcbitomnkwpldniord,  epcer* 

tioufibifire'  Equidcm 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESlOS 

Equtdem  non  dubitdrim ,  hdud  dlid  rdtionc  Chriftum 

difcipultseuntibutEmduntcm,  defefcriptd ,  exorfwml 

Jftofcheh ,  zrommbusVrophctisfaiffeinterprctdttm, 

ncc  dlid  rdtione  er  ipfis  dcdiffeyfcrtpturds  inteUtgere,  cu 

Qtpmo*  p^fo  p0ftdpcriret  eis mcntem ,  utfcripturds intetlige* 

a     r~r   rent  *  ^oquiubiini\ofchchhuiufmcdidU({uidkgis^ 

\M  dc  fc  opoYfcbJt  chriftum  Dci unigenitum  homincm  ndfci*  cr 

fcriptd  m  m0riytumterttodierefurgeYCdmortuis^pT^drim 

tcrprcta*  nomittc  eius pcenitentidmi  dc  remiftionempeccdtorum in 

Mjit-       omncsgentcs-At  ibtdcmdpud  Lucdm  dixit  ChriHus^fic 

fcriptum  cffe-Ergo  non  fineueldmine  typortm ,  ut  dixi* 

lndubic  cr  fkftum  londh.unusexhislocusfuertt.  Atubi 

intoto  londhfcrtbitUTy  Chriftusfiltus  Dci  mortetur ,  ZT 

intcrtiwnufydicmcldudctur  fepukhro ,  poftcdrcfur* 

gettNtbilominus  id  ex  eo  Chriftus  tpfs  coUigit-  Nthilo  pU 

musudticiniumdefxkte  percruccm  Chrifti  pdrdnddm, 

tyfcrpentis  in  defertofufj>cnfioyextitit' 

Sed  longius  qudm  in&ituerdm  euehor ,  dUo  enim  loco 
htcfufim  crconftrmdtiwstrdftdbuntur-Ad  noflrtmitt 
flttutum^dulutquduisoccdfioneprtdtcdt ,  myfterium 
tncdrndtioms  ChrisH ,  <[uid  in  co  totdfres  noslrdfitd  eft» 
Tdftwscnimmdritusnofter  Chriftus ,  nos  cdrnem  fum 
hdudqudqudmpoterit  defcrere  yfcdtddemfdnftificdtos 
bedhitddprobeexpcnddmiMyO-fidcMyOmncmqiintu)* 
bispietdtemdugcbit  >  Nthilettdmefficdcmmdrittsydddc 
ccndcnddm  corum  ergduxores  ddeftionem,propompo* 

tuitidi* 


M-  BVCERI    COMMENTARIVS-      i«5 

tuit  •  Etfcarnusergocrhmc,quomodoexhortdtiones, 
fintin&ttuendt- 

C  A  P  V  T     VI- 

Filfj  morigeri  eftote  pareti  $c&* 

tibus  ueftris* 

M\ncribut£tate,utmmuifapiunt>itamhilfalubri  t 

m  prtcipt  poteft,  quam  ut  prudenttoribus  dido  D  e  4%j° 
audidnt  Binc in  patrta  potefiate cfieltberos,  non  Wcror£« 
diutnatantwn  ,  fedwnaturtlexdiflat  -Impicigitur 
docuerunt,qut  hberis  v  amplccli  momchifmum ,  Cf  ini 
reconnuhum ,  fineconfcnfu  parentum  licere  afftrma- 
runtjentatacfc  h*c,rata  habenda  defimerunt  •  Vaulus  igi 
turdudiendusltberts  Chrifltams,qui  iubet  cbedtreeospa 
rentib  •  in  Domino,quod  mtcUigo,  qucmadmodu  et  ucrt'^ 
ficut  dignu  Bomtno  e# ,  hoc  eft,  ut  ex  ammo  et  m  omrnb  • 
uoluntatiparentumfefeattcmpercnt  •  ldinquttiuftwm 
es%dimmtus  enimftc  mftitutu  cft ,  ut  quify  quosgenutt, 
adfrugi  uitam  quofyinflituat ,  ijergoutmorigerifint 
cportet,  er  magm  tUos  habeant,id  cft,honorent- 

AdducttWci  prxceptwm ,  monens  primtm  cffe> 
quod  adiunclam  prcmtfitoncm  habeat,nempe  banc,ut  be 
ne  tibifit  &c<  Rudwrcsanimiquales  in  £tate  mtnori*  Bcnis  bc* 
ribus  cficfcient,  fic  uolutt  D  cu\  aUiccrc ,  quanquam  ty  nc  mmu§ 
idfuaprouidentiacQmpardtumfiti  utquifquttatishi*  mnmut* 

denLor* 


«M    I]St  EPlSTOtAM  AD  EPHESlOtf 

.  dent,ordimcfequemitte inrcbusinftttuit ,  fcfcdttar.pc* 
rant ,  comoddmjvrehicuitdmeius  bcncuolentid &g$tit* 
Quod emfurfum  cr  deorfum idcldt ,  cx chdrisfun  quof 
ddm,  cr  ferc  omnium  prceftantifiimosficit ,  ut  mundi  ua 
•    v  nitdtemmeliusnobisperfuddedt,ejrdddcfercndah£ccd 
ducd  dnimet ,  c&tcrum  uulgmfuum  itdduat  ,uthcet 
mundi  bonis  dd  delittdS  non  dbundcnt,  commodifime  td* 
Chnjlidni  menfbreuiidm  fudmtranfigdnt- 
bic  dgunt       noj  tdmen  Chnfluhi  ,  in  quos  fines  ftcculorum  dcue 
■  inftlicim,  nerunt,quid  amphor nobis contigtt,qiu\m  uctcribus,bo- 
ut  mundo  nitdtisDci in donisftiritualtbus pcrfrmtto, ut ommsiatd 
de  futurd  ncjird ,  ffiiritudlid  corporahbus  prgjhntiord  cffh ,  0- 
feltcitdtc    futurd  prtfcntibm  tcjlctur ,  tempcralid  rarim  fccundd 
teftentur*  hdbcmus,qudntum  ddftnritwm  dutcm  agcntes  tdntofvli- 
ciusSicVdulo ufuuemt >  nemintftre plurdmaldinctde* 
!  rdnt  corpordlidfednemo  ctta ,  inft>irituahbus  bonis  bcx 
tiorfuit-Vtcuncfc  aut  dc  extcrno  uttce  fucccfiuftt ,  cleclis 
fcmpfuccedit,quidiommb-  bomtdtcDeicrgd  fcfenttut* 
Vit<e  dutem  longjeuttds  pr<ecipuis  ftmclisftrc  omni- 
busconttngit,etiam  Vdub,quo  ncmo  uitz  pcriculd  plurd 
Succcffus  ddijt,  ddbondmfcneclutempcruenircddturnfuit  •  Qgi 
rerti  md=  emmft'Ugifunt,dccetutduijint'  Chriftmtamcriipfe,& 
gispictdte  exprtfcipuisfdnclis  altqui,  qualis  ey  Idcobutfuit ,  er 
(Jtu  tmpie  Stephdnus,intpfo  £tatts florc  htncrapti  funt ,  utdifccre 
Hdicdrgu-  mus,nosuitamexpccldremchorcm  •  Atnihilomwusta- 
it,  fcd  neu  menutuitdipfd,itac?eiusdiuturmtds ,  donum  Dctcft, 
trd  certO'  quemddmodwm-cs  rcrum  cxtcrnnrumfucccffus ,  nens 

enim 


M*  BVCERl  COMMENTARIVS*J   i«4 

tnim  iftdfuispromifitlgitur  w  ordndafunt,  mcdoddij 
cids,dtnonmed,fcdtuduoluntdsfidt ,  cumq^  eddccepc* 
ris,  bond  Det  dond  debes dgnofccre  '*  htfdnum  igitur  eft9 
quod  d  rcrumfucccffii  A  nabdpti&<e,euinccre  uolunt  im* 
pietdtem,ut  ij  Chriftt  non  fint,qvi  dliqud  uit<e  cotnmcdi* 
tdte  frudntur-  Ferfecutio  quidcm  nunqudm  defuturd  eft, 
uere  Chnftum  colcntibus ,  f  dfoiet  ctidm  fuos  lUe  d  perfc 
cutoribm,d\iqudndiutucri ,  nchbidiniipfcrumpermitz 
tdv.tur,W  decctfane ut ouesT)ci,pafcui$ Dei ,  etidmcor 
pordlibMidhqudndocumpdceutdntur-Certcfiprcmiffk 
T>cift>cttd$v  Mofcheh  lG-eyi-cdp-zSdcdlibiy  extcr* 
tiMrerumfucceffiit,magi$pi€tdtem  9  quamimpietdtcm  '•  ^ 
trguct,licct  neutrdm  certo- 

Patres ne prouocetis ad  iram filios*   ^*vj 

ChriftidnuspopulMfycntdncuteftiCcqiemnisdcftri 
:tJdWadmonitioitddttetrpcrdnddcftyutducdt,ncntrd*        ■     * 
bdtjemter  mcneat,non  ui  quaddm  impcUat  •  TAonetigi- 
tur Apcftoluspdrentes  >  ntddvrdmhbercs  fuosprouo* 
ccnt,hcceft,animcseoruexdcerbent-Kdmutintcmpefti 
Udfeueritdte,ddcffiaautcunc^ccegcrint,  bcnostdmen, 
CT"  qui ultro  cff:ciufacidnt,nequdqud  reddent-T.ducados  Officium 
crgo iubet,in$litutwnc cr ccrreptwne'Domini,qu£ e$t,  paremu' 
ut  timcrcT)cminiante  cmnia  imbuantur ,  dtq$  inde  tnori 
igenuis  ajfcclib'  dcceatur,  ut  fuftedti  fcmp  habeat,quic 
quid  ipfcru animc arrifcrit,eoc^  hbetcr  mcneri  er  ccrri    - 
%ifefuftmeat^eqiemdduitddcodigndpiemripotefty   . 

wjidcm 


$C<S'!« 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESlOS 

ttifidcpofitione  eius,ad  quam  nattfumus  •  I»  hanefentcfi 
tiamprouerbiaSchlomoh  multa  doccnt  •  Caputergoo' 
ntnumejl,ut  Dcum  doceatur  tuucntuscxammo  rcuerc* 
ri.eyubifyprtfentemcrcdere ,  dcmdcagnofcere,  fuos 
omnes  affcdus  ad  iniquitatemfcrri,  neq^  bom  ahqutd  ra  * 
tioncm  no&ram  pofieprjcfcribcrc,  ut  iegi  Dei  diligentcr 
intendant,  cr  moneri^caftigarityfc  cum  ab  omnibus  *  tu 
maximeanatu  grandtoribus ,  z?  doftrina  dtc^  pietatc 
prtftantioribuSylibcntcrfcrant' 

Serui  aufcultare  dominfs  carna 
iibus.cum  timore&c» 

Seruorumconditio  dunor  cfi ,  quidndtur*  noftrtj 

&urd  uo=  fcmpernon  adlibertatcm  tantum ,  fcd  cr  principatum 

catio  fer*  fltettantiexdidmetrodduerfd  ,  quare  incadtffictliusctl 

uitus-        officiumfcruare-Et  uidcbatur  etiam  uulgo,  quando  Chri 

ftianifmutfummam  intcr  Clmfuanosddcciionem ,  rc* 

rumcfccommumoncm  exigttjndignum ,  ut  qtas  ■  • 

Vugndre   fcruiret,pr<efertimChriflidno,cuifi'dtcrcfict  •  Videtkt 

cu  hbertd  ctiam  quod er  Paulitcmpefiatc non dcfuerint,qualcs  er 

tcfcruoru  oltm  apud  ludsos  zclou  crant ,  er  nuper  inter agrico* 

T>ci,homi  lasfeditiofos,  apudnos<3crmj.nos ,  pfcudccuangdifla4, 

m  fcruitu  qui  docucrint,  dedccerc ut  qui  Deiferut  cfient ,  homini- 

tcm  no  no  bus cogercntur  obnoxij  cffc-  Nupcn iUi nojlratcs addidc 

tium  do*    runt,caufiamredcmptioms  ChrtHt ,  quafitUa  carms U- 

%ma,fcd    Urtdtcm  pcpertfict  *  Plunbus  igitur  Faulusferuos  ad 

filfum-  cfficwm 


M.  BtfCERI  COMMENTARlVS-     10? 

tfftciumfuum,cumhic ,  tumtdColofi-o-Timothcum, 
quodidcm  &  VetrMficit,hortdtur- 

'Etcnim  ut  rcs  humdn*  habent,i  ndturd  indiftd  uide* 
turquorunddmferuttus ,  quodfintquidam  ijs  ingenijs 
frtditiyUt  mfifcrukntynihil  bontfrugis  humi.no  gcncri 
idfinnt  •  Vndcapudomncsgcntesobtinuttutferuiant  ^ndturd 
fcruiMemdhqui,quodo-Deusinlegefuddpprobauit>  indtftd 
factiubcdtfuoseffetnfcruosmitiores,quamfmtdUj,  v  <lU0YUnd* 
domefticorKjideirdtionemhabcre  •  HorUmenimfcr*  fcrutiM- 
uitMfcptemntofiniebdturz-  lAofcheh  «•  Apwdgartcs 
«nro  <</&  domim$  po^/lrfs  inferuosfuit,uite  necisfyo* 
quodcuncfc  pcrferuum  dcquircbdtur9td  Domino  dcquire 
bdtur*Sedh£cpoteftdspoftcdperC<efaresnonnihiltem 
pcrdtdeft-Autorc  Gdio,  hb-primopendcftdruuirisciui 
USytitulodchisquifuntfuiucUlienituriS' 

Forrbfiucquis  Chrislidnum ,  ftue  ethnicumherum 
fcruutndftusfit,cum  h£ccondttioptetdtinonrepugnet,  Qupmb* 
conditioniinferuiendumeft-  UortdturergoVaulus ,  ut  dofcrmcti 
quifcruiuocdtifint,dominisfuiscdrndlibMMceft,  cx-  dm* 
icrnis^dliis  cnim  unus  Dominut  Chriftus  cft,fcdft>iritu<t 
lis ,  obtcmpcrcnt,idq>  cwm  timore  cr  tremorejd  cftjum 
mdcircunftcftionc  er  diligentid ,  fimplicitatecfc  cordis, 
ncquiddltudfcihcetfteftent,  quamfynccrozruigilanti 
dmmo9grdtdmherisfcruitutemferutre  •  Quoucrohuc 
frouocct,dddit,tdnqudm  Chrifto-  Quis  cmm  tdnto  Do- 
mino  non  ed  dihgcntia  inferuidt,  ut  contmuo  in  timore  et 
it€morcucrfetur,fcthcct circunfeiciens v  cduens ,  ni 

O         qrndi 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS  > 

quidyquodmimftcrijfuifityOHrittdtt  Um  Chriftoitdfer* , 
uiuit  y  quihcrofuohdcfideerfedulitdteferuutcjfcftu*\ 
duerit'  Simphatdtem  ucro  cordis  ex  cppofito  mdgis  dd* 
rm  rcdditydum  dit>non  dd  oculumferuicntes  grc* 

Etcnimeicui  cogniw  Cbriftuieft ,  debct  curdr.eut 
itlifudomnidinprimisdpprobct,  id%  quodpkcerchomi 
nibus  Hudetydcbct  non  dlk  rdtioncftuderc,qudm  quk  id 
itd  Chriftopkcet*  Ncqudqudmigiturficgrdtkmhon,i* 
numdmbict ,  ut  Chrihi  pofthdbedt ,  quodfdneficiunt, . 
quidd  oculim  dominpsinfcruiuntyO'  cis  dbfentibuscffi* 
ciumnegli&mt-henim  ChriftumE>ominum3uthdudqu<i 
^umfkUcnt ,  itdgrdtkmeiwsnequdqudmmcrebuntur\ 
Quidutemfe,dumhominibut  feruiunt ,  Chriftifcruoi 
dgnofcunt,  er  D  ei  uoluntdtemfrccre ,  dwm  ittorum  impe 
rdtd  pcrficiunt3ccrte  ex dnimo ,  ey  bencuolc  in  ommbu* 
heris  inferuient,  fcicntcs  rcpendendumfibi,quicquidbo 
nificcrint,qudmlibetferuifint* 

Videdutem  ut  perftcldm  ApoMus  feruitutem  rc* 
quirdt-Edm  primo  ddigcntidm  pofcit,ut  in  timorc  v  tre^ 
tnore^  tdnqudm  Chriftoomniumfuprcmoprincipiferui 
ant3dcindc  edfimphcitdtcm,  utmhilddoculuficidntfcd 
ficutfcrui  Chri&i,in  conftcclu  Dei,fummd  cunftdfedm 
(itdteperficidnt,denicfc  edmpromptitudincmdnimi ,  er 
hcncuolentidm,  qudm  quiffy  pius ,  in  pcrfiaenda  Dci  uo 
luntdte  pofiit  prxftdrc  •  Sunt  ndmq,  qui  tamctfi  bomfi* 
de3ofticiumfuumfacknt\fubmorofuli  tdmenfunt,  mhit 
cum  bencuolcntk  cr  grdtid  pnftdntes* 

Vtucro 


M>  BVCERI    COMMENTARIVS*     io<f 

Vt  uerofumma  ita  dikgentkfimplicitdte  er  bcncuo* 
kntiaferuiferuidnt,eopotifiimumiUosprouocdt ,  quod 
unicuityfiueferuofiueliberod  Dominorepedctur-  Quo 
tnonetlona  Deoq;  grdtd  opcrd  effe>  et  quxferui  profua 
uocdttoiKidominisfuisficrant  •  Edemmoperd,  merccs 
&ei  optimdfequetur^non  quidcm  iliispro  merita  cr  dd& 
quata,quid enimfkciai mifcr fcruulm ,  pro  quo deberi ci 
pofiit,  confummdtdfvlicitdst  fed  quidilldferuitutemfide 
ktcrfcruitdmfeqtutur0ucatur  eius  repcnfto  er  remune 
ratio-Hinc  ucro  uidcndwn,quantifit  Paulo,  fu£  uocdtio    ."f  *** 
ni,quamlibct  humilis ilkfit , fidcliter  unumquem<$  infer  Xlnll  FcU 
wrc-HincfdneOnc(imu3quein ChrifloDominofuoPhi  um^cr'^ 
lemoni£quducrdt,hincherofuoremifit , cuwtdmeope  ^\U£U0'_ 
Ydindiguiffet,  neqdubitdbdt,  quinidvhilcmomfuiffet  c*tl°min* 
pergratu-  Adeo cupiebat,  unumqueq;  Domino  in  ea con  rmrc' 
ditione  feruirejn  qua  ab  ipfo  cffet  cokitutm-  Ex  hocaut 
manifc&um  eftyquam  non  habuerit  corum  fpiritum,  qui 
uolunt  externa  omnid  tquata,  prdefertim  cum  ad  Timo- 
theumfcribensferuis  pnecipiaty  ftfideles  habeant  domi* 
noSyUt  illis  hoc  nomine  inferuiat  tato  Qudiofius,  co  quod 
fidclesfintacddecli ,  qutbeneficentifpdrticipesfunt* 

Etdominieademfacite  fc^ 

erga  i!los<. 

Qu<e cademf bona  er <equa,remifiis minis ,  ablcgd*  °iPclu & 
tafeuitia ,  utiu8amGrclementemferuitutcm  dpudeos  dom.no* 
fcruiferuiant-ldfkcdeimpetrabiturabijs,  quiuercDeu  rum * 
timent,noruni(fc  non  minusferuos  iHicune  cfieatqt  Ubc* 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 
Yos,utdpudquemnonfitperfon£reftcttus-lluiu*igitur 
Ephefiosherosmonuit,  utferuosmanumittcrcnt,  non 
tuftit  *  Voteftigiturfynccradilcfitouigcrectiamintcr 
cos,qui  i  mta  ifu  externa,  admodu  difiimdcsfunt- 

Quod  reliquum  eft ,  fratres  mei  cor* 
sda*  roboramini&c. 

YcditddmonendwnChri8ianosingenere,hortdturq;dd 

conftantiam  cr  uigiutntiam ,  quafancfummaopusc&> 

quando  nobis  nonfit  pugnandmn ,  aducrfut  fanguinem 

Qwhut    0-  camemjnoc  eftjnommes*  fedaduerfus  principatut  ct 

cwmnbbU  pote§iates0Aduerfusdominosmundiy  crtcncbraruftecu 

pugnan-  lthutusyaduerfutft>irituales  uerfutiasjioc  efty  cmncm  mi 

dum»        titiam  v  uimymalignorumfiirituuy  quiut  nos  excrceat, 

mundumautem&tcncbrasfeculihumjd  cft,  rcpro* 

bosy  quos  fupra  uocat  incrcdulos y  pleno  imperto  regant, 

m  atrcafupcr  nos  regione  nobis  incubant* 

Quodtamcnhaudfcio y  ancxfuafentcntiaApofto* 
{uSyUcluulgitantumopinioncitajcripfcrit-vtcnimreli^ 
quafcripturaomninoaducrftirtepotcftatis,  v  maligno 
Yivmftirituwn  meminitjta nufquamahem y  er cttlcftU 
iUis  afiignatyneq;  tn  certos  princtpatu  uni  ct  potcslatu  or 
dines  diftinguit-Sed  ha>c  curwftm  excuffa  mhil  adpicta- 
temconfcrunt-  Satisfitnouiftc  eficmalignosfairitus,qui 
ttclentc  ita  T)eiprouidcntia>infidiantur  cotinuo  nobisyut 
adimpietatempertraclos  perdant y  dbutcntcs  adidno* 
fira  ipforum  camcjwn  uniuerfo  mundo  •  Qgotquot  cnt 
cu  ChrtslononcoUiguntycuhis  diffitrgut,  er  J«J  C/?ri- 


M-  BVCERl  COMMENTARIVS-    w 

ftminfbiritunoncolunt^cdptiuidbhistencntur^ddipfo 
rwmuoluntdtem3ut?dulusdhbifcribit'  .     . 

Cdtdbapttftje  quidam  negant  effc  nulos  D<emoncsy  T*  t   * 
nosfy  oppugndrc,  moti  1U0  idcobi,unufquifq;  tcntatur  d  ', dru  5m* 
propria  concuptfcentid-Sed  t&i  hominu  gcnerifimiliare     ™  ne& 
eft,apocrypbafcflariy  eycertasfcrtpturaspoflhaberc,  f/r  D*~ 
ficuterindiijs y  cufanflisDeinonhbenterconueniunt'  mones* 
ChriHusprtncipismundimeminity  Vaulus  &  Petrusut 
Diabolo  rcfijiamus  hortdntury  ft  nolunt  ifli  credcrc  md= 
los  Ddcmoncs  cffcyohm  experietur-  Nos  Vdulududidmu* 
utcorroboremurpcrDominu,Z!rroburfortitudinisei* 
Mya[uodfiet  y  ubi  quam  mox  dcfcribit  Vdulus  pdnoplidM* 
nobis  dffumpferimus*  Nofbrumdut  non  tdm  e&  edm  dffu 
merc,qudmordre  y  utDetocdm  nobis  donet  affumere, 
imoipfenoulLmunidtldcfcmonitifdnfli y  pcrjjnritum 
Deidpuddloshdbitdntem9ut neeefidriudgnofcunt,  itd et 
crdrepofiuntydicfcfolcnt* 

Qpapropter  afiumite  totam  arma   Sca 
turam  Deu 

Diemmalumuocdtydicm  tentdtionis y  fiuequdmun=  Di«  md* 
duscontrdnosfeuiens y  confcfiioneDei  condtur  extor-  /«** 
a[uereyfiue  qud  dhas  infididtur  Sdtands,  ut  indignd  nobis 
comittdmuS'lnhocdtetentdtiom$ y  utperdflisomnibus, 
hoc  ejl,per  omnid  insxrufliy  nutld  re  omtjfd  qu£  nos  mu= 
riidtfldrc  pofiimus  hoRibus  noftrisfuperioresyhortdtur 
utomnem  DeidYmdturdmdffumdmusyhocefly  curcmus 

O    i        utcjuic* 


1N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

ut  qukquiddDeonobisddmunimen  contingere  pofiit, 
A  m  ddfit'Acuelutdrmdturusmihtem,cuboftccongrcffurua 
rtC  &  -  ^b^armisfinguUpancscontegidcbcantmonet' Cm 
rJm  ~  & ProP'^m MMtcs  balthcofolent ,  ut circum  uentrc,  cr 
fumbqs  tutifint,ncftram  cincluram  iubet  cffeucritdtem, 
ttimirumutoptimafide ,  crfynceriter  omniagcrdtnus, 
Vcclus  Thordcc  illi  muniunt,  nos  pro  cd  armari  petit  iu* 
HitkyUt  nimirum  candor^quitds ,  erfeduld  officicfitds 
%n  ommbus  dclibus  noftns  obuertdtur,  denify  nec  inferio 
Td  corporisinarmatdillirehnquunt,  fuos  hdbcnt  ddpu* 
gndm  idoncos  calccos,  quibusfura  ey  pcdes  protegdnt, 
pro  bis  nos  tnftruclos  effe  uuh ,  promptitudincdnnunci* 
andi  EudngelijyUtgloridm  Deifemper  propagemus ,  id 
entmcurdntcs,  tutifdneincedcmus,  nokricurdmdgcntc 
df.tifiimo* 

Habentprttcred  mundimilitcs  er  fcutuw3quoduer* 
tantboftiumidcuU  >  fcutunoftrum  cffcconuenitfidcm, 
(Ua  cntm  dwm  ucrbo  Deifemper  mtendimm  er  nitimur, 
quamlibct  ignitd  tcld  mdh  iUim  cxtinguemm-  Quid  enim 
incidcrepoftittentdtionis ,  contra  quaexucrboDeinon 
fuppctat  pra>fidiii  certtfi-fi  quis  mcdo  illo  per  fidcmfir* 
miter  nitatur  I  nfuper  v  caput  illi  contcguntgaled,dt  no 
firtm  cdputfelm  qudtn  certofi>crdmm3ferudbit  •  Quia 
ucrcnontantunosabhoftibmilUs  dcfcndere ,  fcdipfos 
etiam  dggredi  ct  prcftigdre  oportetftquide  bond  fidc  im 
peratonncftro  milttdrc  hbcdt 3  etidm  poftremo  glddio 
cpm  eritAducrbuDci  erit^uo  Dei  bomtdtc,  tmn  nobis 

ipfis, 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS-   t«t 

ipfis,tum  ctlijs  pr*dic<tntesficut  cfficimut ,  ut  Deo  dpud 
tios  v  elcclos  omncs  omnidfcruUnt,  itd  certe  bojlem  no 
firum  profligamus,  eyftoltd  cm  diripimus,  noflrocfc  itn 
pcrdtoriconfccrdmusybommcsfciUcetquosdduoiuntd* 
temfudmiUetcnebdt  cdptiuos  •  Hd*c  drmdturd  Dei  esi, 
qudmfolMipfcbtrgitur>nosdfiumimMcdm ,  dwmtlldm 
db  ipfo  crdmutyW  cxciti  cius  ft>iritu,infidc  cottide  e?  di 
lettioncproficcreftudcmus-Vndefubijat* 

Omni  oratione  &  deprecatione, 

Secj'&* 

orantes* 

Ordtio  uerd  nonfolum  eft ,  quodltbet  pietdtis  uotum, 
fedfenuw  dnimi,uelut  cwn  Deo  coUoquium,  o-grauis  Q^y  07& 
pe"pcnftoeoru,qud> gloritDeiinnobtsdefuntju  drden  ft0. 
tiddipfim  fyiritusdeprccdtione ,  utedinnobisfdrcidty 
hisutconfiderdtiobcnefciorum  D  E  lergdnosfempcv 
comnftd  eiijU  v  gntidrum  Ma*  Hortdtur  ergo  Vdu 
lus,utper  omnem  ordtionem  er  dcprecdtionem  orcmtu* 
idueroperomnem  ordtionem,utdciur  dccipier.dum>  fi* 
cutfuprd  ommfupicntidyO' fimilid  >  utficutomnemfdpi 
cntidm  eximidmy  er  omnipmmfdpicniidminterpretd* 
mur,omnem  omionem  dcapi.imus  pro  crdticnedrden- 
tt  er  dfiidud-Ndm  iubet  ordre  omm  tempore  &ft>irttu- 
Tenj{>MdutemhicK<xi%oz  eftjdeit,  ttpMcportunum- 
iVuit cnim qudndocuncfc  ct mutw Itccdt, oraticnes bdbednt  Omniteni 
'  er  dcprecdticr.es, qutbuifcilicet  drmdturm ,  de  qud  O*  pore* 
xUyfibi  4  Domino  compdrcnt» 

O     4        Addit, 


IN  EPISTOLAM  AD  EPHESIOJ 

.    A  ddit9  ej-  in  idipfum  uigikntes  cii  omni  inftdntid  CF 
flcprecdtione  -  Vultenimddco  nos  dcprecdtioniincMn* 
fcre9utctumhdccdujfituigilidsdgdmus ,  diu  p-notfw, 
quxndocuncfcfcilicct  hccre  pofitu  nos  deprecdtionibut  d4 
Dcuddntes  •  ld(fcnontdntupronobisipfis9fcdfdnftis9id 
cft9  Chrifiidms  omnibus  ■  Sic  cr  profc  Ephcfios  ourc  pp 
tijt-Scd  quidi  Neqtuqudmfdne ,  qu£  ddfepropriepcrti 
ncrent,fedqu<eddglorum  Dci9neq;Cd9  quoddiffiderct^ 
fefolumiUdpofeexordre ,  fcdquueddem  ordrc  ctidm 
QUi  Yd -  tJiorm intcrerdt ■  Omnid  fiquidem  eius defidcrtd huc pri 
fiotie  Vdu  demfvrebdntur ,  ut  Chriftigloruperfe  fceliciterpro* 
lus  profe   pagdretur.qudndo  tn  id  diuimtus  delegdtus  crdt9  idem  il 
crdn  pc*  pxrerdtoptdreuotisomnibusyChriRidnosquojlibct9id 
tW&'       cfc  nofolti,  quod  gloru  Chnfti  propdgdtio  mundifdlta 
fiufcd  etiiquodfinguh  tn  hocconditifint9utiUu&rddxi 
glori<e  Chrifli  unicefiudcdnt  •  Uuiufmodiergoqu<epro 
prie  ddiUuftrdnd^ntgioru  Dci3o-fdlutemhominupro 
mouendumficiebdnt ,  nempeutfibiquoties  loquendum 
cffctfermo  diuinitus  ddrctur,  tum  digtu  eo  fidutid ,  qud; 
xUwm  promeret9  deniq;  er  promcndi  eius  dexteritds ,  ut 
cumficutoportet ,  dnnuncuret ,  drcdnumq;Eudngelij 
cuius  lcgdtionc  fungcbdtur ,  cui  &  fidclitcr  hddcnus 
ddeo  incubuerdtyUt  conftnftuscdtend  cdptiuus  dctinere* 
tur,rite mdmfiftdret,  iurc  Ephcfiosfibt d  Domino  ord* 
X  c  po8ulduit9quibus  nimirum  <equc  dc  ipfi  y  in  uotis  iftt 
effeoportcbdt* 


M*  BVCERI  COMMENTARlVS*    t99 

Sicitdq;  difcdmui  iton  diffidenttefuiffc^quodfinfli 
profe  ordrc  ahosfubinde  hortdtifunt y  fed  thdgni  ordoris 
gloridm  deipropdgdndi y  quod  cuperentfcilicet  huc  omni 
um  uotd  cr  defiderut  effc  intcntd y  unde  crfdlut  omnium 
pendebdt-Atcfc  itd  mdgis  ddeoy  commodtvmfyeftdrunt  eo 
'rumyquos  profe  pctebdnt  prccdri  yquosflc  glorit  Dei  de 
fideriocupiebdntdecendere,qudmproprium-  Sibijpfis  Nuttdfcri 
cmm  mhil  bonidefuturwm  certb  fcicbdnty  quid  Chrifto  pturd  pro 
credcbdnt-Hinc  tumliquetyqudm  mbildgdnt, quiexhocy  bdbitur 
grfimilibws  locisyinuocdndos  demortuos  fxnclos  probd-  defunfios 
rccondntur-NihilcnimfimilefeciffefdnttoStUelexhoc,  fdnclos  in 
uellocisdHjsycuincerepofiunt-  Nobitdgcndumeftcum  uocdndos* 
uiuis,donec  hinc  ddfdnclos  defunftos  trdnfferdmurydhud 
nuUdfcripturddocet- 

Notdndwmdutem  quodtdntut  ApojlolutyutEudnge= 
lij  legdtione  digne  fungcrctur  petierit ,  profe  E  phefws 
crdre  tdm  obnixe y  drgymentwm  cmm  id  eil,  er  mdxim<e 
molis  rcm  hdnc  effey  er  ciws  Pdulofuiffe  longe  tiudiofife 
ftmwmyquemfenfwm y quodc^ ftudiwm y utindm  er noflri  QUdnt<e 
feculiEudngeliftis ddretury  fdnemeliusEcclcfuhdbe-  molisdi- 
rcnt-Dcindeobferudndwmynibilhumdndsuircsyinfunfti  gne  pr&di 
oneEudngclicdpoffe,  crfcrmoncmipfum, cum loquen^  cdrcEudtt 
dum  efly fdutidmy  etfcientidm loquendificut decet omnid  gclion- 
dono  Dei  contingcrcy  eocfc  pro  ijs  in&dntifiime,  er  drden 
tifiimc  ordndwm-Vtindm  uero  ncflris  quibufddm  non  ui- 
deretur  rcs  tdntimomentiyddco  lcuiculi- 

o       r        Nc  ucro 


•    !N  EPISTOLAM  AD  EPHESIOS 

Vt  uero  fciatis  &  uos  quomodo 
sc<2.7.  res  meae  habeant* 

Vidc  qum  officiofd  ddeftionc  crgd  Ephcfo$fuerity 

Congrcdi  qudntiq;ftceritfinftortmcongrcjfimy  ftmulzrreddi 

finftosy  et  certbres  illos ,  qutd cuicfc  dgcnti  in  Domino  dccidit  •  Hdc 

dc  rebfu*  caujf4 .  ^.  ^  £m  /^  &#.  Eeclcfm fubinde  inuifere 

isitmccm  fludcbdtyidcumfibinoneffetintcgruiny  quimmdximc 

fe  rcddcrc  fidos  Chriftimimftros  y  a-coUegdsfuos.profcddtUdsdc 

ccrttores    $%indbdt 9  non  ignordns fcihcet ,  qudntum  momentumM 

res  md-     corrobordnddmfidem9  dccendenddmcfc  ddcftioncm  hdbc 

gn*fru -    (tt,mutua  fttnftorwm  dppcUdtio  ey  cohortdtio  •  Vbi ucro 

%&  n€  hoc  quidem  hccbdtjtteris  idfdrciebdt,  qudnqudm  rdro 

litcrdsftnc  dliquofclcftiorefrdtre  ,  qui  er  ipfc  uiud  Epi* 

ftbld  cffttymiferit>  Hocfdne  &udmn>  hdud  qudqudm  lcui 

ter  cordi  ittifuiffey  id  comprobdt  y  quod  e  Romt,  Tychicii 

hw&phefumjn  tdm  remotdm  orbis  pdriemy  ZT  trdnf* 

ntdrid  dmdnddrit-Tdnti  eifuit ,  Epbcfios  dc  rebutfuts  mo 

nereycrper  huncfrdtrem  confokxi* 

Qnim crgo non Vdultno  dnimo pr^ditifunt ,  ex ij$ 
qui hodte EudngcUon  dnnuncwtt  quiddm ,  qui  neliteris 
qmdcm  cumfdttftis  er  coUegisfuts ,  tdceo  reliqud  Ecclc* 
fidyqudm  mixime  uicinis  etidm  yfiimiUiritdtem  in  Domi* 
no,nondicocontrdrKrcyfedpridem  contrdftdm  ueldlerc 
er  prouchereftudcnt  •  Mdgndubicfc ,  er  iurc9cft  Pduli* 
nis  EpifxoUs  duthoritdsfcd  optdrim  co  dnimo  ilks  nos  /e* 
%m ,  ut  cxprcffum  m  eis  Apoftoh  er  miniflri  chri&i 

umfidi 


M-  BVCERI  COMMENTARIVS      no 

tdmfidi  cxemplum  Uberet  xmuldri  •  Certe  er  d  nobis  re- 
quiritur,  utfidiftmusyhoc  e&,  pro  uiribus  y  propdgdndje  ln  ^Crf 
Deiglori<eftudedmusy  iddutcmquicrimusycumPdulo  wworu 
fumm  Um  difiimdest  is  tn  omniafe  uertcrc,  omnid  tentar  E wngcU* 
reyommbut  omnUficrifokbdt  yut  Chnftum  qukm  pluri-  P*rmt 
mscommcncUrctyercommcnddtumproucheretynosubi 
utcunq;  efugge&u  dixerimusydecUmdntibusyqu4m  Chri 
flum  prcedicdntibuspepcfimiliores ,  probcoffiao  noikro 
dcfuntti  nobis  utdemuf-Vtindm  tam  tmitdbiknobisPdu 
liftudmm  v  drdor  udicretur y  qukm  iure  i  nobis  rcquU 
ritur  -  Profeftogr  nobis  ordtiombus  <zr  deproecdtbni* 
bus  in&dndwm  cr  utgtUndum  erut ,  quo  iuftut  in  nobis  il 
luftrdnd£glorUChrisliycuiconfccrdtifumusydrdorfld= 
grdrct  •  Nimiumftquidcmtepidipleriqifumui,  utti* 
mendumflt ,  ne  nos  euomdt  Domtnw;* 

Pax  (it  &C  dile&io  cum  fide*         Se#.99 

QuU d beneuolentid  D  E  I  omnU  expcttdnddftmty 
rettefinit  EpiftoUm  ut  cctpcrdt  ,  preando  pdcem  i 
Dcoyhoc  e&yuerdmftliatdtem  qu<e  hicfitd  efty  in  ddetti* 
cne  erfidey  utficut  non  dubitdmus  fideuerbi  Dei  y  nos 
dbtpfoy  utfiliosdiligiy  itdncsproximosutffdtrcscom* 
plecldmur  •  Beneuolentid  Deiprccdturprxteredommb? 
diltgentibuschrtftumcumintegritdte  y  citrdcorruptio* 
ncmfcdtcct  hypocrifcos,  V  uite  impurioris*  Qudks  uti* 
quefolt  Chnftum  uereddigunt  •  Iti&itUftquidem  ipfc  & 
fdnclitds  Daeft,  qudre  ccrruptcks  cdrnis  cxdnimo  dcte 

ftdbitur, 


IN  EPISTOLAM  AD   EPHESIOS 

fldhitur,  qui  ipfum  ucrc  ddcxcrit  •  Ef  ui  qui  dihgit  ipfum » 
Cummtc*  fcrmonemciusfcrudtjsdhnegdtionem  noflri,cumomni 
grititc*  fdnttimonid  requirit  •  Qtwre  <jwod  ddiecit,  cum  incorru 
ptione,non  itd  inteUigendum  efl,  qwxfi  Cbnftum  z?  cum 
corruptionc  quis  diligere  pofiit ,  quis  cnimftmul  diligdt 
contrdrkfQuid  cni  cfficidt  Cbrifli  ddettio,hdc  ddieftiun 
cukexprimerepotius  Vdu-  uoluit,qujeuticfc  <xh  omnicor 
ruptionefuhducit,zrdd  imagine  Chrifti  rcformdt-  id  no 
bis  omnibus,per  ipfwm  pdter  et  Dcus  nofter  donet,cui  fit 
glork  infecuk  Amcn* 

Vrophetks  ne  dfcernemini ,  omnid  prohdte,quod 

bonumfuent,tcnete- 

Vinit  Commentdrius  in  Epiftokm  D.  Vduli  dd 

Epbefios-PerMdrtinum  Bucerum* 

Errdtdobiter  dnimdducrfd* 
B  ♦  i*fkciefecundd,lege,fdnguine  ipfius  •  B  •  t ♦  fkci  •  lege, 
dereiZ-Oi-ffcMe.reucrcdtur'  C-<S'fkc<\-  le*Apoftolus* 
Gs-jkc-i-lcg-Gdldtis-  D  'i'fac'i'lc'fdnftitds,qu<eut-  D« 
rfk-i-leexpurgdtd  effcD-s-fk-  Ue-ftdtu  ite  dfcopoieaf 
fe*ib-  fedo-dngcU-E*  yfk^  lc  cdpitctertio.Es-fk^leg* 
intcrfc  ddcftion&E-  <rjk-i-  le*  qu£  tdnde  noud  prtceptd» 
F*8>fii'  x./e.uious  etviotGffkilcnospercepturosU* 
*jjSUf  fe«  utpunktur-  hi.fk**de-uitdm,uiucrent.ls  -fkc* 
iie-inftruftu>ib'  fedomnihus-K^fk*  zle*  uulgdreinfe* 
L^jStf  lemebrdftmusjbcomittdmur ,  ib>  iunttify  xb* 
UMxcjbiim  prtcipucfoletimpedirc- 


I     N     D     E     X- 
Abrogdtio  \egis-fvl  <si>b  V  *4*db-Um  <r< « <*♦ 

AetdsCbrftiplcneddultd-fvi  s/.  *• 

AmorBciundeproueniat-fvl*  *o>d  • 

ApoMMChriftiquis-fvl.  ^s-  d-er34'  &♦ 

Armdturdpmftorumfvl*  107«  &• 

ArtcsinfruftuofedChnftidnisuitdndt-fvl-  8$db* 
Afcenditfupcrcd-lcs-fvl-  s*«  6« 

Bdptifmut  noflcr  et  Chriftiquis  V  quidutcrcfc  prx» 
Bona  operd  qu£ nosfkcere poffumut-filti >  b*  (flet> • 

Cdnoninterpretdndifcripturds-fil-  101.  d* 

Cbdritdsqudreprtecptum  nouum  a  Chrijlodicdturfv* 
Chdntdsqudrefideetfrcmdiordicdtur-fvlzi-d*  (58. £• 
CbirogrdpbuM  e&Jex  Mofcheh  quomodo  contrdm  no 
bis>fil  <sy  4>CGf  d. 

Chrislidminmundoinfilitiusdgunt-fvl*  103.  fc. 

Chri&MdddextcrdmDeifedet-fvl-  4J»  b* 

Chnflutindlijspuerindlijsuir-fvl'  3*.  b» 

CkriftMEudngelizduitpdcemfvl-  *<*  0« 

Cbriftm fundamcniumfvU  C7*  d» 

Cbriftiincdrnatwquidmundodttulerit-fvl*  $9-  b* 
Cbriftusnonccndiditnoudslegcs>fii  01*  «*. 

Chriftu*  omnid  ctidmAngclos  rcjhtuct-filiz-  b.zm-d» 
Circumcifiomdnuficldfvl-  /<y.  4. 

CotediftcdmurinChriRum-fvl-  C7>  b, 

ConiugmmterChriftuetEcckfidm-filiQo-b-etioz.d' 
CondiiifumMadbcndoperd-fvl-  93.  b* 

Contra 


I    N     D     E    X* 

Contrdindulgentidsfi*  77>  U 

Congreffmfrdtrufi'cqucntiorjcsmdgn£ftugis>  109  b* 
CredercinDeofil  19   d* 

Currensnonuocdtmquisfbi'  »s.  b> 

DidboliddquidincumbdntfvU  48-  d> 

Diesmali-fbl.  $v  d>b* 

Dilcftione  difcernuturfilijlucisdfilijs  tenebrdru-ze>dit 


Dondfyiritm  dd  quid  confvrdntur>  s  1 . 

b-       (5>i*  <t* 

hbr<eorumdigmtdS> 

st*  d* 

E/etf/o  Deimento  Chnftinobisobtigit* 

2f.  b* 

hpifcopiqui- 

S4.  b* 

'Eudngelion  quid  doccdt* 

as-  b' 

'Eudngcli&&qui> 

s4-  h 

Expergifcere  qui  dormis- 

94-  b> 

Fdbute  Chriftidnosdedccenz* 

9x>  b> 

VidesexduditU'                            »© 

>    b>£T39-  d> 

TidelcsinCbri$lo> 

*9>    (%' 

¥idutidex[ide> 

\9>   b> 

¥dijinobcdienti£> 

4S-    d> 

Votderd  promifiionum- 

w  b* 

Gcntes  Eudngelio  dluftrdnd<e* 

CO>    d' 

Grdtuquid- 

2X>     b' 

Homolcfmprimogenitwiuniuerfecredturfr  7*>  a* 

Hofyites  ey  dducnz  um  nonfumus* 

<y<r.  b> 

Humdnitds  c  hriftipr<edicdtur> 

7i>  d.  b> 

hitcrftitmm  intcr  Gcntes  cr  ludtos- 

c9>  b> 

ludiuum  de  pr£ccptis> 

<J4-   K 

luftifmtionisordo> 

51-  b4 

I     N     D     E     X- 

luftutcxfideuhit*  20.  i* 

Ldpis  Angukris*  c7>  d* 

Lcgispjedtgogidquihutfit  oput>  9*  d* 

LuxinDominofumus*  91*  b* 

JAmbometdm  htrefiscwm  Rcmdnenfiinmundtm 
irrepfit*  <"•  b* 

Mifiioquidfit&quisdicdturmiffus*  tt>  b&sa-h 
Muficdpietdtiinferuit>  p<r.  b* 

Ndturtingenium*  *7>  d>  b* 

Hcmotemercdbijciendut-  3f*  &>&*<**  b* 

Omnidfuumtempu*habent>  w  bi 

Oput  Cbriflipr£cipuwii*  <?<**  4* 

Pdftoresqui*  $4i  b* 

PdHluiquomodofinelegeuixit»  fi»  d*  & 

Pdxquidfigmficet*  **•  ** 

Vropbettqui*  $4»  b* 

Vrcpbetiddechri&oexplkdtur*  tct>  b* 

Quicredideritnonftftindbitexplicdtur*      <S7>  fr 

Rcdemptionoftriquomodoconftet>  zs*  fr 

Reucldtioncsprob<equ£fint>  41«  b* 

SdcrdmentdnofuntfpbrdgidisChnjlidnorH*  90-  rf* 
Sdnguinisthri&inccefiitdS»  28-  b* 

Sdnttosnonejfeinuocdndos*  199*  d% 

Scripturd  qucmodo  in  chriftum  interprctdndd*  10* .  b* 
Sptritwdrraboeleftorum*  »7.  b>  W  &>  b* 

Tcmpmncuifozdcm*  <y4.  &. 

Teftdmentumquid*  ss>  a* 

Vcrbiextei-niufm.  e?»  b*