.
PERKINS LIBRARY
Duke University
%dre Books
EPISTOLA
D. £AVLl AD EPHESIOS, Q_VA
tdtioncm Chrijiidnifmibreuiteriuxtd ef
locuplcte, ut nulld breuiwifimul cr locti
pktiut cxplicdt,uerpi pdulb libe*
tw,neperegrin\ tdiotifmi
rudioresfcripturdrwm of*
fenderentybond tdmenfi*
de,fententijs Apojlo*
lidppenfis'
ln undem Commentdrm»
PER MARTINVM BVCERVM-
ARGVMENTVM-
ILLVSTRIS
SIMOETPIENTISSIMOPRIN*
cipiVriderichoySchlefiorwm er Lignicui
Duci&c- Martinus Buccrutfdlu- i
temCbriftiprcc<ttuY' ..
\Kouidentid Deicompdrd*
twm e#, cUrifiime z? reli=
giofifiime Vrinceps3ut qut
docunque hdclcnusfinccrd
Dei fcicntid in publicwnt
prodierit , ilico et errorum
ucntiy un diqueingrucrint,
quifi deturbdre i medio d*
am ncquircnt, tdntwm pulueris tdmcn opinionwmterre*
Ttoicutc ndrefipientiwm , dtqucindedifiidiorwmexcitdrintput
ucrMc irt pcrpducis.hoceftycleclisduntdxdtydtq^exhismultisnc-
furguntct qudqudmhiifyvTt , lUdriteconfyecld fucrit- vifwm
ertorcs* ttdmq;Deofolibonodcfdpientieft, homtdtisdcuirtutis
fuje gloridm, contrd lucldntihws potefldtibus dducrfdrijs,
ey cx infirmitdtcfuorwm lUujlrcm rcddere • Uincfx nclis
non cwmfdnguine er cdrne, humdno fcilicet hofle,fed dd
ucrfus c<eleflcs uerfuttds,mundi dominos, pr<ster bcllum,
quodcdro ipforu,dduerfusft>iritucitrd inducidsgerit,no
minmpeuum <& dtrox , quim dnccps CT (criculojwm,
fcrpctiii dcpugmtndum e$*
EPISTOLA'
Qudpropterfi idcm hcdie , rcuccld nobU Zudngelij
idmpadcyufu ucniat, ut tmmtfts multiphciubdrcfeontdt*
ty tmpcfturarum turbimbus , mcndacij duthor , qui dum
atmfuitm hnmdflti tradttiombusfatis munitutranqml*
U poffcdii , egit quictius ydum pellere rurfus mundo tUdtn
tiequttcbfcur&retdwenddccccnctwr, utdpdixispUne
dgnofti.a ncnnuttis nc uidert qutde pofiit,par eriijit mt*
moresjlc bonam det uohmtdtem decreuiffc, ate^ qucfodd OmfriM
picdurr.unied.ua modoqu^iditdtcmfttdturl, uttnde "c> r.b Jcij
ttx/m ujrtm tim bonius fua chnor redddtur 3 bcni confiU ccre dcbctj
tmpdtrisnoftrifupernof>ubi(£ qutefalutir.obtffintpro ^:od Ejc*
f]?kientis,confukntw, ty exanimo^tuprchdcregrdti dKgdxn
ASipfi ttgdmus • EtemmfireckrdtionemfubduxerimM, ncfiru v.x
hdvApari^anmosnohrosconftrmab\ietihquodqudEuri\s crrcri
angelij verititeprofitemur,princeps tencbrarum dd eun bus cppti*
dem modu cxcipit, quo oltm ab ipfcfcrudtcre^em^ Apo gndiur -
jiolispffdicatamexcepit'
Qum mcxcm prtter grduifimds pfccutionu pro±
ceUds,tnmimeris infanoru dogmdtufluclibus.qnorum db
fkrditdte nefcids 3 an v.dnctaiem atq, inicrfepugmntidtn
mdgisddmreris, cymbdmEudngcl.ijtUe quatiebdtidcld^ QUif-.C*
bdtfy-ldq: bdudqudquafinefuacffu? qmppc brcutdPdu ccffm i dt-J
h, quo ncmo itnqudmmdiore uclfcdulitdte, ucldcxteritd V*uH Eni
te^Chn^mprdedicm^neq^pldceread bonumommbui gcl- S^tari
qiitfqudtnlnligf^^
hlujuollucrlirelurjcmncs Afianos abalienaucrdt- Timo-
fh^fiquldemfuofic qu&Slum legimus • Ncftt hoc , qucd
&ucrfd{ifuerintmeQmJie$,quifuntinAfid,idc&,indu*
bkplutimh h a flMcHI
MARTINJ 6VCERI
Vtautemobturbantib- uanjscrrorumfeflis , ammos
ncquaquam defyondcre , fed ajfumcre potius dcbcmus,
quod cum ita Domino uifumfit3oporteat , id non mtnus .
ad promoucnda nollramfalute , quam ipfimglortam dlu
ftrandaficere,quiprobatosfuos>interhuiufmcdi iurbi*
Quostu* neStO-utilitcrcxercctiW magnificcprodityitaconucmt
dio obuian nihilomwus ittis pro uiribusfyintus >cui<fc diutmtus domt
du errdri- ti,obuiam irc,dare<fc opera,ut luce fcripturaru,figmcnta
hui* rm human<e ratioms tcncbrasydifaettamusyquod nos qui
Cbri&ifumus dcceat , haudquaquam mtnorefludio ,cum
hoc noftro capite coUtgere , qua aducrftnus folcat diftcr
gere*Cu/mfy ueteratoriRcycicontcmplationefolis duame
bonitatis,undeomnis cwm iuslitiaytumfalusccrto gtgni-
tur3 modis ommbus,adfuffiiciendum mhili , ac cuanidum
humana* induftrie uirtutisqfflendorem , undc nihilm/i
fiftidiofa bypocrifis, z? certa perntties indubitato nafci*
tur,ammos mortaltum detorqucreconatur, nobis pra>a*
pueinhocincumbendum eft7utfide Euangelij homtmbus
oculicorroborentur,quouiuificcsfolisittis dtutn&benc-*
uolenti£radios,riteperciperequcant'
Qucmadmodu/m enim Paulo bemgnitatem Deiomni
\{ludio attottenti , Satana' fatcttitcs prjedicando circum-
QufoarAafionem, Sabbatha ey idgenus extcrna, ad qux homi-
tnis fupcrvnivm uirespoffuntpcrtingcrc, negoriumficcffebant,fic
erib- hcculpcftea adfci"entibus candcm , fanclis Vci confeffor&us,
lis cppu=- lcr libcrt clcclioni cim , bonitatiq; omnia acceptaferenti
gnatafit jbuSyhoftisitteucritatis, fimilibusinftruclosarmisfuos
uerit<$ • cbiccu9qm libcro arburiOtnoftrisisfy opcrtbus nihil non
tribuc*
E P I S T O L A-
trihiterent- Donec TAahomclhfudfigmentd,operihut
mixtd jegis , & noftrijua iuncld mfyeciem Euangehcis,
orbi obtrufcrunt,eoi^ rem perduxcrunt,ut mhilftrefidu
tt£ m honitdtcm Dei , omnis ucrofyesjn confifta ab ho*
tmnibus opera , cique nuUamfrugcm proximis adftren*
tia , cuiufmodi bona opera Deus requirit , Untum non ab
uniuerfo mundo coUocarctur*
hodem confikojedduo dudu nobis EuangeliOyexquo
idm orbis difccre incipit,nos naturafilios ir<e, v nihilbo
ni a nobis uclcogitare poffe > D« dutem,qui ante conditu ^B'" "°s
mundum nosfibi infilios elcgit , gratuita beneuolentidfti ccat EM4ft
ritumUngmnc C H R I S T ipromeritum domn.quo de Z^loni
ipjmbo^ate^ut bcncfrcramut, ita o-jiudio ipjius^dd
hone$dfdnttdq$ rapimur , prtapue autem , utproximis
commodm!i:,neq;dubitJinus,hdcuelutdrraobfign4tiw
redempiioncny ohm nos Chrifti bcncficio,omnispeccati
purcs , v dctcmtfilicitatis plcne compotes fire, falutis
noftrleinimiw,rurfum excitdt,quidd exicrndoperd^ ca
fy nonfolu infi-ugiftrd, fcd et noxid, afidutid bcnignitdtis
diuin£ , dcriore,quauUidntea &udioyrcuocare Idbordnt*
Baptifmumfiquidem hi, imb rcbapttfmumfuprd qu<i
dici queat,urgent,fcd quo tc abommbus,qui lUum rcijci*
unt,qudmlibeifanclis Chrifii membris fepares , dtquc ne
wagi&rdtuiyquem v negantpoffe Chnftidnwm efje, iu-
rando3z?drmd prorepublicafumedoobtepdres,ddftrin Errom
gds- Hi prtdefttndtionis cr eleftionis D ci ccrtitudincm quida, Cd*
rident,zrinimplctionelegis ,fedddipforumintcrprc* tdbaptifU
tationcmtfoepedbfurddm, ddquamuiresquoqueadeffe nm*
A 3 omnibui
MARTINI GVCERI
pmnibut homimbus ddfcrucrdnt , fyemfigcre docent*
Hinc bcncuokntU D ci pradtcationcmyhcc eft, Eud ngc-
lion , cfficerc blijfbcmxnt , uthominesa bonis cpcnbus
ceffentfalutem k mcrito Chriftifruftrd cxpeclantes, cum
Umen , nuUwm prcrfus k nobis bcnum opmfieripofiity
niftidfnfus dmorq^ bonttdtis Deigtgndt • Scdnonhic
tdntum nobis ifti imptngunt, quod ipfipcccdnt * Vcccd*
twmipfi fidfam o- cuanidam opinioncmfcciunt , quid
nonjit crcdtura D E lcocfcoltmctidmprcrfmeudni*
turwm>tumqucptluosfirc, ey tttmones cr impios uni-
ucrfcs,quem hoc fgmentum , <{ui id receperitynon red*
ddtfocordcm ,bonoruquc opcrwm ncgligcntemy cwm cti*
dmimptofibi, dditumadbedtemuitdmfirs, wfipduta
fmusputett
iHis proftcHo ufu uenit, quod cr ludxisjnundicfcfapi
entibus olim-Suam qutrunttftitidmftdtuerejgitur D E I
iusltti* qu£ perfidem eft,fubdi nequeunt, ey indulgen*
tesfidentescfc ingenijsfidsyptpientes efic uolunu ideoplut
nimioftidttfiunt • Verwm dum infcknicm prtfcgraui
tdtem, rcrumquc uiu prtftntis contempl um , prdfcr-
timdpudcoSy quifirmcntumcortMinonduwrec<epc*
runtiprffcfcrunt , minimcpducti -quibus zelus dliquis
eib , fed fcieatid ctrcns jmponunt - Udm ingenmm
Quib' dr humdnumprdcctpue ddmirdrifolct, quicquidduulgdri
Ubus mun rdtionc uiucndi dbhorret , etidmft ne pilum quidem bo=
dofokdt ntfiugis ddftrdt , qud certe occafione , Rcmdnen fes db*
\mpom* dicdntcs connubiwnt, & Mahomcthdni uinwm.O1 Mo*
ndchiufumcdrmwm, dcrerumqudrtmddmdhdrwm}in
qudrum
fePlSTO L A.
fudrum tdmen ufu ut nutd eft impuritds , itd nutU indhfti
ncnii.i cirum finttiUs , totum fcrc mundum dcmentd*
runt&orro tttiftorwn impoftur<tfcrp*t,non pdruwm mo
mentum<idfcrt,corumquiC H R I S T lcffeuo*
lunt infirmitas nedicam 9<tnfocordid gr dcteftancklc*
uius • Dum emmfimpliciores , nondumfcdicct dfeiritn
intuifitis robordtiy uidcnt tam impdrem dodrm Eudn*
geiic* wMr,idpudeos3qui thm profitentur,mimmo hego
tio &b ijs\quifpccicm dhqudm cius pr£ fefcrunt, pcrfud*
dcntur7non effe cam ucrc Eudngehcdm dottrindm, qudnt
&ipr<tdicdnt • V<£igriurnobis3fibkft>hemdndidottri*
ridmC H R 1 S T I, zroffcnfionkpufiHorwmoc
cdfiencmdcdcrimus*
Frjelcr hosjunt cy ex ijs^ui Eudngclij purifiimi uitt
tuccsfib i uideri uolunt , nccfc fdne uulg<xr\tcr in prouchcn
doitto^fudarunt, quincfciaquadntmis ipforumobfufd^
contentionis cr <p/Aournctswcerto»t, an&uporis®' Sfcrdtncn
ignordnti* nubccuk , Sctcrdmentis , qu£ fymboldfunt f£ et extet
Chnftknoru/m, vextcrnoucrbo.cdtribuunt^undcdi noucrbo ^
nin* bcncuolentidc , uirtutisfy ckritas non pdrum obfcu * quidm ni
rdtur • Vchkukenimuldfkaunt^iritusfancl^crpdei, ^tm tri*
cim hfc donctfold bonitds Dei3impetrutd morte C H R I buunt*
STl* Hiex cndcm cognitionis gx<iti<c Dei <inguslU>0'
fmttorumfdlutem £tcrndm negxnt, dumhic , qui Chri*
fhuerccrcdiderint , rurfumpefie excidcrc , non Hm in*
confiderdte , quim periculofe affirmdnt- Qy<£ enimfi*
dcs,qu<efe dubitct hdberc rcpofitdmfibi penes Dcum «e*
-■tmtltriutm, bQc cft, effcfHiumdtqfaredem Vet f idtn
A 4 Drt<*
fllARTW BVCgRl
P p V Sfui$,profidcipforumfacit'
VroindecumUmmultis errorumnubibus Chrifli dd
ucrfarius , contrdrc&itut^mnobisilliutluccmEudng:*
licdm,pcrjlrcnue ddhuc pugnct, nouosq^ cotudic exctteU
dbufus o-fdndoru tgnordntu er infirmitdtc ,fitdcniq;
eius in pmnibus idcm condtus , mmirum , ut opcrd mdnuu
fudrum hommcs ddorcnt , cr non ut deplordtos pcccd*
tore$,diu\n& bcncuoienttje , fdnguimcfc C H R I S T I c« -
rdndos plendfidcfefe contrdddnt, dcbcnt profefio,qui=
bus Chrisriglorid, elcclcrumq^fdlus chara exiflit,mM
uicifiimomittcrc3quoregniC H R I S T lEutn*
gelion, & bonitdtis D E I prtdicdtio , qud m in primis
uniucrfdfcripturdubiq; incukdt, orhismagisucmdgis
dgnofcdt • y^e^fw<kbunt nof>is noflrd,ubi diuin&
homtdtis guflum redc percccpcrimus , nc q$ ceffabimus
tumdbonisopenbus , fcdgnduiterdemumdhsmcum-
bemus , totijcikcet^eo rdpti , utgrdtifcdripdtn noHro
Cum ucroPdulusinprtcdicdnddV E Iprtdeflind*
tionc idcftioncdmpltfiimdq; in nos bomtdtc &- efficdctit
Jdnguims C H R 1 S T l,hoc eftjn dnnuncidndofynccro
feudgclio,doceddq; doclrind cert<cfdluti$,itd exccUu&rit,
Pdidus, cl$ j ut non pdruo intcrudMo , ulios facros fcriptorcs pofifc
rius ct co=rcliqucrit,pr<efcrtimfilucem, vcopidf^eclcs^optdn^
piofius B« dum efl , ut iUius Eptflote qukm fimduirifiim* Chri*
dgcliopr* flidnisomntbusrcdddntur • qui fdncedsrccletencret,
dicdiut- cum fibi twm dlijs , quoflbet jkctk cyyoyxs tucrtcret*
Equidcni
E P I S T O L X'
'Equide igitur uthucfrdtribi^fcripturdruYUdiorib*
(tcbutorcjjcm, quibusetV-Iab- Capitopdrdtisnupcrin ty. C^ytho
HofedmhdudqudqudmuulgdribM comcntdrijs , & M* \f[ Ce lUsri i
CeUdriM opcre , de Opcribus Dei in quo diutm bomtdS
mgmficeprtdicdturiphrimuconfulueruntthpiftoldm ^PMA ^
ittusadEphefws, hifccdiebwscndrrdnddmmihidefwm- ^ Epbcf
pfi • Vifumenimmihieftjofirinam Chrifii ,breui=iotm fe*
ter iuxtd ey luculenter, atcfc copiofe ddeo coplexd cffcy ut PtUY£ co*
his nomimbus,nuua, dlia ci pr<eftrendd cxiftime, totiusq; Pendum>
fdcr<e fcienti<e,copendium rcclehdbcnduccnfedm-
Docet qutdcmfufius ctfcripturi$comumtius,cdqu£ 0M£ E£*
Roffktmsfcriptdcxtdt,omnemcdrncmpcccdtoobnoxid, rct4 dcL
dlegenoneffenifipeccdticogrMone,noniuftitidm>(igrd |Row* ecn
tidDei,er mcritoChrifti hdnc prouenirey omnid ab c/e=/ *mc4_'
flionehberd Deipcndere,dbncgdtionc noftri, et ddecltoX
ne proximi Dcogrdtificdndwmy mdgiftrdtuipdrcndwmS \
offcndiculdfi'dtru cducndd, edndcm cffe Gentium eylu*
dteorum redemptionem,fedb<ec noftrd, dehisommbus,
O" breuius, ey ut uidetur lucc mdiore dificritjum mdie* '
&dtem Chrifti Vdulo mdgmficentius pr£dicdt,cr de uh '
t* Chri&Un* officijs difcutdt diftinfttus, & ddmodum
locuplete»
HdncergoqudmuclfoUmrfrccleintcUigdtur , fdtis
effe puto, ey ddgrdtidm Chrifti comcnddnddm, v uitd
qudm pientifiimc inftitucnddm,tum errores quofq^ con* Pr*itiie*
uitKendos3uerti primwm, pdulo hberius>ne idwtifmi pdr rdtfacra li
timEbr<ei, pdrtimpeculidriterVdulini , rudioribwsne* bcrtus utr
buldmdiiqudmoffundercnt* Optdrimenimutdumcxtdt tcre*
A s utrunq;
v M'BVCER'1
uirunfy inflrumentumfud lingud , c^ g^dtU Deo,mtti
funthodic, quicdsltngudscdUcant , utddfontcsfcmpcr
Qttircli* redureltcedt,fiquidinterprctes,pdrudffequcrcntur , ed
bp'M uer kfcrtdS m uertcndisfxcris ddhiberctur , quam fibifidi in
jdfitEpi* terpretespermittuntinpropkctniS' Quiemmdtcesinlm
' \ 'ol*f guam ahquam uerfum, quod in ea non dum propter altc*
riui hngua ex qux uerfmt cflidiotifmos> potefi tnteUigii
Scio rehgionemhdneintcrpretum, mdteftdtifcripturd*
ru/mtributdmyfcd ut dixi dutogrophd fpintus cxtdnt , dd
qusfemper potefl corrigt, ficubi intcrpretes dormitcntx
qudrc mthi przhdre uidctur , dum uerfionibus ijs con-
fuli debct, quifacras linguds Ebr<eam z? Qrecd-m igno-
rdnt^neq^facrorufaiptorufchemdus dfiuetifunt,ut qud
fkmiliarijUmc w pknifiimc ctiam facra trdnfferrentur.
id igitur pro me± tenuitite in hdc E piftold dcdi opcrdnu
quid dffccutwsfim dlij Uidkent • Si cut utdcar alicubi md*
%iSpi;dphrafteneg\f>e qudminterprctem , isfilibetitd
quofy me nominet , uidcor mihi tamc nihil d mente Pduli
dlicnumdffuifie • Adiccideindc ejr commcntariu.quo
finguld E pijloU huius pro uirilt explicdre ijsyqut in Vdu
hnisktcris nandum exercitifunty er quidem omnidfim*
Jnfiitutu pUciRimefum dnnifm , ut fucceffoit frdru ejlo iuditium •
imitdbilc Quicqutd hoc operis cftjibi clarifitme princcps dcdi
principis cdre decreuiyqui tdntdfeduhtdtc. regnum Cbrijlijynce*
Schlefto* flcfc ueritdtis cognitionem plantdrc dpud tuosjludcs,con
XUM* uocdtisundiqtuirispicdoftisjontemptozrnequdqudnt
uulgxri in quod tudm dignitdtem cr opes ddducis pcrtcu
lo; o-fumptu, qucmbuMCdujfdbaudqudqudtnmcdio*
crcmfc*
E p r S T O X A*
cremficcrc inccepijli> Cuifiquidem principum recHuspi
crorum comentarij infcribantur , <fw<*m «' quifacrorum
faentiamfuo loco babet,digneq; colitf Inter quos admo*
dumpaucostud celfuudopr^dare fulgct, quccumfyn
ceriore pietatis doclrindy O" linguaru $1 udia^finc quibus
nuliifolidd cruditiocon&atfuisconiungicurzt-TSeoj pa Vuraprin
rum ucvo hiic audacti mcprouocauit,quodfaam,te cm Cipis kiuus
Chnfti ccgnitionctn nattum , quam h#c Vatdi EpiRold, rdtgto*
ut e^ reliqu£ omr.cs , tradit y cui mbilddh^reatadbHc,
ftrmenticomentorum ratiomshuman£: qu£ dixcrit u*lc
mundiekmentis,confueaturplantdnte ctrig.wtem mkd
cffe, nequidnojbrisoperibus arrcgemus , facrutamen
babeat cxternum quofy Euangclij , exlwrtationisq^in
Domino, ufumstfiuchieulumjpiriiM inde nullufiaat,
de qua rc Caffear Schuen^Jdiustuus, pro eximiafua re (2txfb<Kr
uelatione,pr£clarefcripfit,neo^facramentd contcmnat, £L JJfryJb >,
fedfuo loco,(pfymbolis falicet cxtcrn£ comunionis. interr i / .
Chrijlidnos & inftituertd£ ty aiend£,kabedt* ^^ •
HacnoRramitdo^qudlemcunq^cperamcclfitudotux
fibi mcupatam,eo animo excipidt, quo qucmlibet adpro
mouenda Ckriftigloriam in quouisconatufolet, koc.eft,
iucundo cr fiuenti,quodq; cceptt, poft doclrinam Chri*
ftifynccram , O" nullis kumamsfigmentisfermcntatam,
pcrgatcurare , utlinguas cralUfrugiartes, iuuentus In contcm
eius doceatur, nefy audiat nontam rcgiltofos ut uidcri uo ptcres bo
lunttqudmfiftidtofosquofddmyquih£cfanftdDadond mrim ai
contonnut,aftiritu uoletes omnia difcere,cum quo hdud tiu m ejr
pcrinde magndmfimilidritdtem habent?qui proficlo dfc Iwgudru*
\ ' Znieffent,
M. B V C E R I
g«i cffentyut & uentrifuo cibum, itcm ab iUo per mirdctt
lumcogerenturcxpeftdrcydonccdtfcercnt,nonminusdd
fanftam erudttionem,no(lra opcram adhibcndam, quan
quam omnia bona ucraq^ doceatfolusfptrttus D ci,quam
utcorporipdrcnturalimcnta y quodey tpfumfolauir*
tut Dei fuftentat ». Etcmmdumrcfttsiudicijsplurimi
poUebunt, e? minut loci inuenict impofiura, er amplior
in rcbutftngulis bonttatis Dei admiratio atque cogmtto ,
plurimtmadpietdtempromouebit-
Atcfc utinam er alij principcs ac Kcs public£,tamfan
dum viaudatu CcltU£in§iitutu , uehnt tmulari , /?c,
declaraturidgnofcerefe y dDominoipfiusplebt prxfb*
flosyquorum primumfiudtum efie dcbeaty ut illa bontta*
tcmDcifuidgnofcdty ey aduoluntatcm ipftusfuaunU
ucrfd copdret • Natn haud uulgdris D ei irdpcifttt, ut quof
damomnium curdplus quampietdtis, dpudfuos excolcn
dtfolicitet, fynuttorumfumptuu/mpluspigedt, quam
quiinoptimdfiudidfiunt-Dominmquiomntumprincipi
imcordainfudmanuhdbet , dtrigatea , ut rite ipfum
dgnofcant &- colant, quo pldctddm ubiq; <zr quietam ui=
tdmeleclidcgdn^cumpietdteeyhonefiate-ls eyfanftos
OT*condtusfccundetyedm^cuhbcrb, eyomni
ditioncferuetybonisq; omntbus exornet-llli
fitglorid infeculd omnid, Amen*
Argentordti prtdic Calend*
Scptemb-Anno Chrtfli
M-D.XXVII.
ItfEpl*
IN EPISTO
LAM D. PAVLI AD EPHE.
fiosArgumentum-
?heft , qu& Afi& minoris
metropolisfuit, cDwtt*
multmummid>lludiofifiimtt
cultrix , triennio Faulut
Jpjl Cbnsiumprjedicducr4t,et
non contemncndum popu*
Iv.mcu ex urbcjutotd Afi4
fuerdtlucrdtus • lUutqui* i
ddmquicuricfis artcs fettdtifucrdnt , reccpto Eudnge* \
lio,comportdtoskbrosfuo$y cordmommbusddtcftdddm ;
refipifccntidmexufferint, quorumprecidtdme fucre dr 1
gentimyriddcs quinq; , qu£ fummdfupputdtore Budgo
quinq; milid Coromtorumudlet • Indicibihfiquidem&u Qjf£ Fvij
dto,dt$ toftdntkjn hoc iiKubucrdt, utdnnuncidrct qu<e lui apud
in rcm lUorum efjent , e? owwc Dn confthum ipfis dpe* EpJ: fjf« s:*
nrrt, temtcfc o-publicec^perfinguksdcmospoc" iffecenx>
nitentidtn
M- BVCEHI
Mcntim acfidem,qua> eft erga Dominwm ncftrum I i*
S VM Chnftwm,dentc^ zr moncretcumlacbrymis unu
qucmq; die er noclc. Adhtc ncfua uideretur quxrere,
cumfuis,twmcorwmquif:cumerantnecefiucitibw> , fu<&
tpftm manus fuppedttaucrant • Dominu* qucq^fermo^
mm cius cwtnmtri$uirtutibmccnfirmauerat,nam eyfu
darijs eiut, ey fcmtcincli$,fupcr infirmos dclatis , tncrbi
reccdcbant,maliq;jlnritus cgredtebantur, twm inccmpa
Yabtlifoiritusfortttudinc rcddidcrat illuflrem, fupra mo
dum emm in bac urbc adflicliu fucrat,zr Dcmini tamett
ccnfolaiionefupericrfcmpcreuafcrat' ,
Cwm itafy eximie charos Ephcfio? haberet , ut apud
f qucs non uuigarifucceffu regnum Cbrifii infiituiffet, pri
QJHdm mwmTimothcu/m prticipuwm collegam remancre apud
fucrit pro COSo utxfeplantatarigarct,uoiuit, dcindeHtcrofolymd
Bphcfijs pcteit$,cwtnfcirct in cas regioncs fe non rcditurwm, cuo=
fouxUiH' ' catos cmletoEphefiorumprsjbyteros , perfanclemo*
nuit,utfibi, v cunclo grcgi att endercnt? ne quid incom*
modtafubingreffurislupis, qucs graue$futuros illis prt
dicebat, Ecclcfia eorwm pcrctperct-Hinc pcstremo et cx
uinculis, qutbiisRomtdetimbatur , hancEpiftolamad
eosfcripftt , quauelut in ccmpcndtwm,cmniChrtftia=
nifmi rationc contracla,cos tn inftttuto confirmarct,atq^
. prouchcrct- *
Vroindc mira zrluce cy hrcuitate dcfingults , qu<&
k ChriftianosfcircrcftrLjn eamonutt' Vtomnismortaliu
I tammftitia, quamfalusalibaaDciprdcdefttnatiouca4
ckftm
fe P I S T O L A-
€kflioncpendedt}&pcrchriftum,perqi!emCmnidm j
fiauranddfunt,in cdo er m tcrra > quiq;fuper omnid cx \ \
altdtus,omniumpoteftdtcpoUct, ineledisUmexGenti* >CdP' P™*
husquamluda-isperpcidtur, ddhocutDcusinnobisglo]mUtm &
uficetur • V* H<rtur4 pcrdrti uniuerfifumus, *quc ludjei \va&*4
dc Gcntes, yr gratuitdDcibcncuokntidferucmurr quoj-
quotferudmur3rcconduifci[icetin Chnfto,dd bona cp&
rd,cjui cx Addm ndtt^ tdntnmmSao^mpo^umusj Vt
jfcmqi Chriftus mortefud legcmccrimoni4rum,ob qudm
ludfigcntesaftcrndbantur^abrogarit , vdondtdsfui
ccgmttoncgcntes, curnludtisinfe, inunumhomincm
toagmentant , qui coitidic incrcmcntd pietatis dccipies, .
in tcmplumfdndum Domino crefcerct-
Horummtris dffcttibut,zr mdgna perft>icuitdtc,per
duo prwrd capitd ddmonuit, fimulo-gratiasproiUfc
agit , prccarify fe pro ipfis mcmorauit , ut in cognitio*
nc horum proficerent,quodgnofcercnt, dd qu&amfycm
uocdti effent,quantafiigloria hnercditatts quam expeftd
ret,quamq; prxceUens uirtus quanitcrentur^uduiicfc
Cbriftm a mortuis e# excitatus, ctfupcr omnid ad dcxtc
ram patns cucclus-In tcrtio Cdpitceadem iUisprecdtur, Cip* tcr*
0-ftmulmemimtmuncrjsfui, qmpcculUriterfueritad tium*
'Eudngehzandugentibusdelegdtus,utq;dperiret, quod
myfleriii affculisetta tpfis Angehs dbfconduufucrcU*
Vemq;horiatur , neobfudSdfjiicliones,qudsipfcrum
tdufiaftratftdiigdntur9fedmdgis roboratointernohcs
mincjbonitatcm Dti qtum amplifAmccognofcant'
Deindt
ARGVMENTVM.
Cdp-qudf Dcindc quarto Capite, ey bona partc qutnti, ddftu*
tum cr diumdikftionisueramq;ammoruunitatcm,tumcy-dc^
qmntum* pofitioncmuctcris bomims cum opcribus fuis , multis
argumcntis hortatur,memorans , in hoc chnftum imtio
rcgnifui ahos dcdiffc Apoftolos, alios Vrophetas &c-ut
incognitwnc Chrtftifingultconfirmati, inunumhomi*
ncmfumma dileftionecoalcfcercnt, dtfy abdicatis carnis
opcnbus > in omniiuftitider fanftitdtc Dcumglortficd*
Qip- fcx* rcnt-Pcr rehquam partem qutnti, cr bonamfcxti,de pe=
culutnbus offtcijs quibufdam, uxorumfalicet,maritoru9
filiorum,parcntu/m,fcruorum er dominoru,fxnftapr&
ccptdtradit> Voftrcmoarmateos contrauerfuttas c&le*
fies,ncmpe potcftatcs malorumfrirituumyWddtnftan*
ttmhortaturpretationem,cuwprofanftisomnibus , tu
Vprofe ipfo , quo dignc Euangehco munere fungatur*
■- indeprccatus pacem ey bcneuolentidm Dei, c^
ipfis & omnibus ddigentibus ChriRum,
Eptftolafinit. Que ucro hoc drgumc
to de Ephefijs mcmorauijcgun
tun-Cor-tf i'Cor'\*
i.Timoth-t-Aft*
ARGVMENTl
finis*
AD EPHESlOS EPlSTOLA*
D- PAVLI
AD EPHESfOS
EpijloU*
fer h\M
flflE
Anlus ex uoluntate:
Dei legatus IESV
Chrifti , fanclis qui
funtEphefi 3nempe
fidehabentibus Chri
ftoiESV^beneuolen*
tiam uobis <S£ pace,
Dei patris & Domi^
ninoftrilefu Chriftiprecor*
Gratiafit & laus Deo patri Domttii nb*
ftri iesv Chrtfti3quiomninosgenerefpiri*
talis beneficentia? , bonis nimirum cxlefti*
bLis5afFecitper Chriftum, quemadmodum
per illum nos ante conditum mitndum , iti
nocelegit3utfimusfan&i* 8£ipfiusquoc£iu*
ditioinculpati 5 dik&iotii fcilicet proximo*
rumdediti.
t Qui
t*
!>♦ PAVLI AD EPHESIOS'
*• Quipr«deftinauitpridemnos,ut mfilios
fib^per i E5V M Chriftu, exdignationeuo*
lunratisfuceadoptaret , quogloria beneuo*
lcntia? eius celebris in nobis effet,qua nos pro
pter illum dileftum,dignatuseft.
*• Perquem,ratisfacientepronobisfangu[V
iffius neffias,habemus redemptionem,remiffio*
nemnimirumpcccatorumldcjiexampliffu*
mabeneuolentiaeius , quam ubertim nobis
impartiuit, donatisomni fapientia cVpru*
dentia , poftquauidelicetexfingularidigna*
tionenotamfecitarcanamuoluntatefuam.
p Quapropofuerat,dumex certarerumo*
mnium&temporumdifpefatione ,ftatutu
huiustempns appetrjffer^inftaurare perillu,
nempe Chriftum,uniuerfa, per hunc inqua
tamquaein ctflofunt^quamquxin terra.
c# Per quem & in fortem fanftorum afciti fii
mus,pra?ordinattiuxtapropofitumcius,qui
cunfta ubiqueefficit, & beneuolum arbitri*
umeius, utcelebrisinnobis reddaturgloria
eius , qui in Chriftum fpem noftram prio^
rcs collocauimus3inquem8£ ueftramcollo*
caftis,poftquafermonem ueritatis, Euangc
lion falutisueftra?,audiuiftis.
r Cuiutfidem habuiftis3obfigriati quoquc
eftisfpiritufanclo , quipromiffusnobisfue^
«kquteftarraboha^reditatisnoftra^quofre
ti redem*
E P I S T O L A- to
ti, redemprionem , qua continget certauira?
pofiefTiOjindubitato expeciemus.Idcf utglo
riaeiusin nobiscelebris reddatur.
Ea prop ter cii & ego audiuiffem , qna uos **
inDominum lefum fide, quac£ dile&ionein
fanciosomneseftisprediti , nondefinogra?
tiasprouobisagere , memorueftriin preci^
busmeis , utDeusDomininoftri lefuChri^
ftijpaterilleglonofus^afpiretuobisfapientia
& reuelatione,ut ipfum cognofcatis, illnmi^
natisq? oculis mentis ueftra? fciatis , quidex
uocatione ueftra uobis fper andum fit,'S£ qug
opuletia fit g!oria?hxreditatis,quadonauic
fancfcis , quedenique pra?ceilensutrtutiseius
innosctedentesmagnitudo.
G-uce tii nobis declarabitur, fuxta efficack
amfortis roboriseius , quam efficaciam in
Chrifto exnibuit3 cum excitauit illum a mor^
tuis, Sc ad dexteram fuam collocauit in cx\e*
ftibus,fuper omnem principatum 8t potefta
tem^ckuirtutem^cfominationemjC^quic
quid omnino eximium fiue in prsefenti^fiuet
m ftituro fa:cu!o celebratur 5 fubiecitcf o*
mniapedibuseius , ipfumcp deditcapurEc^
clefia? iiiper omnia3qua? eft corpus eius, SC lil
qua cumulate exuberatembonitatem fuam
decla rat5qui ilia perficit omnia in omnibus*
C A P V T II*
B * Eeuoi
§*
D- PAVLI AD EPHESIOS
ft Etuos?cummortuieratis deliftis 6cpecca
tis, inquibusui.viftis iuxtarationemuiuendi
mundihuius5fecudum inftinftum piinapts
acrcfi- poteftatisae^fpiritum^qui agit modo in*
credulos , inter quos&nos omnesaliquan»
do uerfabamur, indulgetes cupiditatibns na
turae noftra?, & perficientes qax ferebat arbi
trium carnis noftrap3& cogitationes y qui ni*
mirumffqueacalij,naturairaeDei3obnoxij
cramus.
*• Deusautem diues mifericordia ? propter
multam dileftionemquanosdilexit, etiami
mortuos delidis3conuiuificauit5 una cu Chri
fto (beneuolentiagratuitaferuatieftis) dCft*
mul excitauir, atc^ fimul collocauit in carlefti*
bus,infitos Chriftolefu. Vtoftederetfeculis
futuris , excellente beneuolentise illius opu*
lcntia,benignitateerga nos in Chriftolefu.
J# Beheuolentia gratuita feruati eftis perfiV
demjidcjjnbnexuobiXDeidonumeftjnon
cxoperibusnequisglorietur.Ipfiusenimfu^
musfigmentum^conditiin Chriftolefu, ad
bonaopera, qu#Deuspr#parauit , utineis
uerfaremur.
*• Memores igitur eftote, quod olim natura
Gentes eratis, praeputio impuri uocati ab r)Sy
qui circuncifi^circuncffionemanu fafta dice*
bantur,quod3inquam3tum fine Chrifto era*
tis,dC
E P r S T O L A- tt
ris ?8£abaltenatiaR- Pub. Ifraelis, atcpextra
nei a fcederibus^promiffione in fe continett
bus , uullamfpemhabentes , 8£ fineDeoac
plane imprj habiti in mundo.
NuncueroinfitiChriftoIefu^quilogeera^
tis/attieftisprope , per fanguinem Chrifti.
Ipfeenim author eft pacis noftras ? qui fecit ex
utrifcp untim,fublatoper facrificium corpo*
ris fui interftitio maceriae, inimicitia, abolita
inde lege,mandata 3£ decreta cont inente, uc
duos ftbrjpfi coderetin ununouuhomine,
pacecp fada coglutinaret duos, in unum cor*
pusDeoper crucem , extinfta in femetipfo
inimicitia.
Etadueniens Euangelizauit pacemuobis
quieratislonge , ut&ijs quiprope fuerunr.
Per ipfum enim utrique adttum habemus
adpatrem3afflatieodemfpiritu.
Proinde iam non eftis hofpites 8£ adiiene;,
fed conciues fanftis,atque domeftici Dei, iti$
diftcati fundamento , quo & Apoftoli atque
P rophetae ina?diflcati funt, exiftente fummo
angularilapidelefu Chrifto,per quem omnc
aediftciucoagmentatu,exurgitintempliifan
ctumDomino , perquem&uos coaedifica*
mini in domicilium Dei , agente in uobis
fpiritu.
C A P V T III*
B 5 HUM
e*
7*
*-
D. PAVLI AD EPHESIOS
C A P V T III.
HuiusgratiaegoPaulusuinclusfumChri
fti Icfu3pro uobis geniibus- Audiftis fiquidem
clifpcnfarioiiembeneuolentiaeDei, quxmi*
hicommirTaefterga uos . Pcrreuelationem
enimnotummihifecitarcanum , quemad=
modum paucis ante fcnpfi,ex quib. cogno*
fcerepoteftislegentes, cjuiddearcano Chri*
ftiintelligam.
duod uticg alr) s fxcutts, non fuit homini*
bus reteftum 9 uti nunc fan&is Apoftoliseius
6£ Prophetisper fpiritum reteclum eft,nem=
pequodgenteslint cohaeredes , 8t eiufdem
corporfSjatqueparticipes prdmififtonis eius,
iti Chrifto exhibira? per Euange!ion5cuius fa*
dus fum miniftcLyuxta donum beneuoletiae
Pei5datu mihi ex effica ci uirtute eius.
Mihi inquam minori quolibct minimo
omnium fanftqrum , hscbeneuolentia con
tigit, ut intetgentes Euangelizaremvin perue
ftigabilemopulentiam Chrifti. Etillatoiu*
minemoftraremomnibus, qusefitcommu
nio arcani a fa?culispenesDeum ,quiomnia
per Iefum Chriftum creauit, abfconditi.
Vt nota modo fleret per Eccclefiam,pr in*
cipatibusc^poteftatibusca?Ie{Tibus,muItifa*
jiafapientia Dci 9 fecundum propofitum
^tetnum,
EPISTOLAi u
seternum3quamexhibuit, in Chrifto IefuDo
minonoftro.
Per quem confidenter agimus,& adi tum * *
habenuisex fiducia,quam fuppeditar, qua er
ga ipfum fumusfides. duareprecor^nefran
gan t uos adfli&iones mea?5 quas pro uobis fu
ftinep, qtiandoquide harc ueftra glo ria eft.
Huius cauffa fleflo genua mea ad patrem **
Domini noftrilefu Chrifti,exquo omnis co*
gnatioincaelis &in terraconftat , utdet uo=
bis fecundum opulentam gloriam fuam, uir
tutecorroborariperfpiritum, utbenehabe*
at homo interior, et habitet Chriftus per flde
in cordibus ueftris, fitcg in uobis confirmata,
probecj? fundata dileftio.
Vt ualeatis cufandtis omnibus coprehede j»
re5quaefitlatitudo5&longitudo , profundi*
tas&celfitudo , nofcerecg praeeminenteco*
gnitionidile&ioneChrifti . VcbonitateDei
ad fummum repleamini.
Potenti uero facere cumulate,fecundu uir
tutem in nobisefficacem , ultra omniaquae
uel petimus,uel cognofcimus, illi fit gloria in
Ecclefiaper Chriftum Iefum , in omnes x*
tates faeculi faeculorum amen.
C A P V T i i i i.
B 4 Adhor*
t»
D- PAVLI AD EPHESIOS
Adhortor igituruosego uindus Domino,
ut digne ambuletis uocatione , qua uocati
eftis,cu omni fubmifTione 6£ manfuetudine,
cu longanimitate , tolera" tes ubs inuicem per
dile&ionem, ftudentes feruare unitatem fpi*
ritus,uinculopacis.
%* Vnumcorpuseftis,unofpirituuiuitis,que
admoduunafpcseftuocationis ueftra? , qua,
nocatieftis.Vnusdominus3unafides,unum
baptifma,unusDeus &pateromnium , qui
omnibuspraftdet , per omnia uirtutemfti-
am exerit,in omnibus uobis agit,
V Vnicuic^ uero ueftru contigir bencuolcn»
tia3feciindu modum,quo illam Chriftus im-
partit.duare ille dicit: Cum afcendiffct in al
tum,deditdonahominibus . Hocuero,afce
dit,quidindicat,nifiquoddefcenditprius,ui
h^cinferiora, interrac duidefcendit,ipfc
eft,qui 3C afcendit fuper omnes cados,ut pet*
ficerecomnia.
4, Ethicdedithosquide Apoftolos,aliosue
ro P rophetas,alios uero Euageliftas,alias au
tem Paftores 8C Dodores, acihocutfandti in
ftaurentur,8£ opus minifterrj procedat, xdifi
firiiimcf corporis Ghriftiincrementuaccipi
at, donecuriiuerfioccurrerimus inuice eade
fide & cognitione filrj Dci prcditi, fimiles uj
roiam
E P I S T O L A- ft i»
xo iam aufti roboris , aflecuti modum
mregrae. aeratis C H R I S T I,
ut non fimus iam amplius pueri,quos uertat,
&. circum ferat , quilibet doctrina? uentus , ex
mipofturahominum3&uerfutia3quibuser
.OLemobtrudunt.
Sincera agamus dileftione , & augefca
mus, reiaturiperomniaeum, quicaputeft
Cbriitum.Exquojomnecorpuscoagmenta*
cum,8£ compa&um , per omnem commilTu
ram,quafitfubnimiirratio3feaindumeffica
tiam pro portione cuiufq? partis , incremen*
rumaccipit , adinftaurationemfuiipfiusper:
dilettionem-
Hocergo dico^ obteftorper dominum,
nepoft hacconuerfemini, utreliqua?gentes
conuerfantur , iuxta uanitatem mentis ea*
rum , obtenebratifenfu , abalienaticg auita
Dei,propter ignorantiam qua? in eis eft56£ cx
citatemcordis eorum. dui poftquam ad in*
dolentiam peruenerunt^tradiderunt femec=
ipfoslafciuia?, utquamlibet immunditiam
patrarentjfimul addidi auar itix.
Vos autemnonftc didiciftis Ghriftum . Si
quidem audiuiftis eum , & dofti eftis , quem*
admodum ueritas Iefuhabet, quodoporte^
atuos deponere iuxtapriorem conuerfatio*
B f nem
71
io*
11*
IX»
D- PAVLI AD EPHESIOS
nem ueterem hominem , qui corrumpitur
iuxtadefyderiaerroris, renouariautempec
fpiritum menteueftra^ induerenouLimho
minem ,quiconditusfitfeaindumD E V M,
Ut iuftitia 8C folida fanftitate polieat.
Proindeablegantes mendacium, loqui*
miniiieritatem , quifqueproximofuo,eo
quodinuicemmembrafumus.
Irafcimini ut no peccetis , Sol , durante ira
ueftra , non accidat , neque detis locum
Diabolo.
dui furabatur , iam no furetur^magis uero
laboretmanibus,utili honeftaecf arti incum
bes, ut poffit impartire ei , qui opus habuerit.
Nullus fermo fpurcusexoreueftroprode
at,fedfiquisfrugi (it, & idoneus quo utilitec
alrjinftaurentur, utfrugemaudientibus ad-
ferat,S£necontriftetis fpiriturn fanfrumdei,
quo , utredemptionem olim confequami*
niobfignatieftis.
Omnisamarulentia, S£commotio, 8C
ira,8£ tumultuans uociferatio,8£ maledicen*
tia reij ciatur a uobis , cum omni malitia.
Sitisauteminuicembenigni •, propenfo
affedu , gratificantes inuicem uobis, quem^
admodum& D e v s uobisgratificatus
cft,
EPISTOLA. i*
eft,per chrutvm.
c a p v t v-
EftoteigiturimitatoresD e r, utdile&i
fi'lij3etconuerraminifecuiiduni4'iieftionem,
quemadmodum&X H r i s T v sdile
xit nos, tradiditc^ femetipfumpro nobis ho=
ftiam & facrificium Deo , cuiusillenidore
piurimum quoq; fuit obleftatus ♦
Scortatiouero8^omnisimmunditia,ailc
auar itia,nihil loci apud uos habeat, f icut de=
cet fanftos , fed neque turpitudo, & ftultilo*
qUium,aut facetiae,quaeomnia nondecenr,
fed magis gratiarum adio,
Hoc itquidem agnofcitis quod omnis fcor
(ator,aut immundus, aut auarus, qui eft ido=»
lorum cultor, non habet hafreditatemin res
gno Chrifti c^Dei.Nemo uobis imponat in*
anibusfermonibus , propterhaecenimquce
dixi,uenit ultio Dei in incredulos •
Ne igitur participetis cum illis . Eratis ali=
quando tenebra?,nuncautemlux , poftquam
Domino confecratieftis , utfilij iucepraediti
igitur conuerfamini.
Fru6tuseaimfpiritus,fituseft inomni
borii*
Z'
t>. PAVLI AD EPHESIOS
bonitate, SC iuftitia 8£ ueritate , cum explora*
cis quid Domino beneplaceat.
09 Etne communicetis infrugiferis tenebra
rum operibus , magis uero iila arguite.
Quae namque in abfcondito ab illis fiunr,
fcedumeftdicere . Omniaueroquaeargu-
untur, ceu aluminemanifeftantur . duic*
quid enim manifeftatur,iam luminis aliquid
habet.CXuapropter ait : Expergifcereqm doc
mis, 8£furgeamortuis, 8£illuminabitete
Cbriftus.
7- Videteigitur quomodo circumfpefte con
uerfemini , non u t infipientes, fed ut fapien*
tes, redimentes occafionem 3 quod dies mali
fint. Proinde ne fitis imprudentes,fed intelli
gentes quae fit uoluntas Domini.
* Et ne inebriemini nino , qudd uita reddi c
intemperantiorem3fed implem ini fpiritu,lo
quentesuobisinuicem, Pfalmis 6£hymnis,
atcj fpiritalibus cantilenis, canentes&pfal-
lentes, in corde ueftro Domino , gratias agen
t es pro omnibus,per Dominum noftrum Ie*
fum Chriftum, Deo 8Z patri.
f , Subditi uiciffim aliusalrj eftotein timore
DeiVxoresproprijsuirisfubie^fint, utdo
mino,quod uircaputfitmulieris3ficut Chri-
ftus capnteft Ecdefis , 8C idem faluatorfui
corporis
19*
£PISTOLA. t?
eorporis . Vt crgo Ecclefia fubdita Chrifto
cft, ita uxores proprrjs uiris in omnibus.
Viridiligiteuxoresueftras , quemadmo*
dumChriftus dilexit Ecclefiam, 8t tradidit
femetipfum pro ea , ut illam fanclificaret, puc
gatamlauactoaqua?peruerbum3utexhibeac
fibrjpf!gloriofamEcclefiam,nonhabentem
maculam autrugam , autquidhuiufmodi»
fed ur fanfla 0t,& inculpata . Sic debent dili*
gereuiri uxores fuas , utfuaipforumcorpo*
ra ♦ Diligcns uxorem fuam,ieipfum dihgit.
Nemo enim unquam carnem fuam odio ha
buit,fednutrit&foueteam,ficutDominus
Ecclefiam.
duoniam membra fumus corporiseius, u.
cx carneeius 8£ oiTibuseius, proquorelin*
quet homo patrem & matrem SC adha?rebic
uxorifu?5eruntcpduo3utuiuantunumhomi
nem.Hocarcanum magnum eft , ego autem
dicoquoad CHRistvm, &Ecclefiam.
Veruntamen 8c uos fingillatim , fuam quifcp
uxoremdiligatperindeatquefeipfum , 8>£u?
xor uoio ut reuereatur maritum.
C A P V T VI.
Filij morigeri eftcte parentibus ueftris , uc *
digf um
4»
D- PAVLI AD EPHE3I02
dignum Domino. eft . Hoc enim iuftum efk
Honorapatrem tuum,8£matrem, quodpri
mum quidem prarcepriieft , habenspromif
fioncm,hancnimirtmi,utbencribifit,£ifque
longamusinterra.
Patres , ne prouocetis adiranV.filios ue*
ftros > fed educate eos,inftitutione & correpti
oneDomini.
Serui aufcultate dominis carnalibus, cum
timore 8C tremore , in fimplicitate cordis uc
ftri3tanquam CflKlM 0,nonadocu-
lum feruientes, ticlut qui placere hominibus
ftudent?fedutferuic H r I s T i.perfici*
entcs uoluntatemD E i exanimo '8£bene-
uole,feruientesuidelicet D o M I N oSC
nonhominibuSjfcientes quod unufquifque,
quod fecerit boni,id refcret a Domino repera
fum ,fiue feruus fit ,fiue liber.
Et domini eadem racite erga tllos, remit*
tentes minas,fcienres, quod 5£ uefter domi*
nus eft in carlis, et perfonariim refpeiftus apud
eum nullus.
duodreliquumeft^fratresmeijcorrobo^
ramini5perDominum, &roburforritudi*
niseius,induiminitotamarmaturamb e J,
ut polTitis ftare aduerfus infidias Diaboii.Ete
nim non cft nobis lucla aduerfus fanguinem
&C carnem3fed aduerfusprincipatus^potc-
ftates,
E P I S T O L A» »<r
tes,aduerfusDommosmundi,tenebrarum
feculi huius.,aduerfus fpiritales uerfutias, quej
funtinoeleftibus-
duapropter affumitetotam armaturam
Dei,u t poffitis refiftere in die ma!o, & omni-
bus peractisftare. State igitur circumcindis
lumbis ueftris , ueritate, & induti thoracem
iuftitise^ S£calceatipedes3promptitudtneati
nunciandi Euangelij pacis • Super omnia afa
fumentes fcutum fidei -9 quopoffitiscundfa
iacula mali ilJius ignita extingucre,& galeam
falutisaccipite, &gladiumipiritus,quodeft
uerbum Dei.
Omnioratione&deprecatione^orantes
in omni tempore, & fpiritu,in idipfum uigi*
lantes, cumomni inftantia&deprecationc
profanftisomnibus,&prome,utdeturmi*
hifermo,dumosmeumaperiendumeft,a£
omnifidutia, adnotumfaciendumarcanii
Euangelij, cuiuslegationefungor, conftri-
ftuscatena,utconfidenterilludannjunciem,
ficut oporrec meloqui.
Vt uero fciatis 8c uos,quomodo resmeaj
babeant, quid agani , onniia uobis nota fa*
ciet Tychicus diledus frater , &fidusinne*
gotio D o m i N I minifter,quem
m hoc ad uos mifi , uc cognofceretis de
rebus
D- PAVLI AD EPHESIOS
rcbus noftris , 8£ confolaretur , cordaueftra.
Pax fit fratribus,8£"dilecl:iocum fide aDeo
patre&Dominonoftio lefu Chrifto . Bene*
uolentiaDei , cumomnibusdiligeu=
tibusDominum noftrumlefum
Chriftum cnmintegritate.
Amen-
Miffafuit Roma per Tychicum*
Finis Epiftote D. Pauli ad Ephefios*
Vi BVCERI COMMENTAItlVS \i
Paulus*
be ratione nominis multis differere non eft confiliuM,
tum quod ccrti bic mhil queat rcftm, tum quod qutcquid
afferatur, haud magnum ad pictatem momcntum attu*
lerit-lnAclis lt-fcrtbitLucdsiSdulusueroquietVduliis Denomi*
plenutfyiritufancTo erc • Vndc conijcio binominemfu* ne Vduli*
iffe, ludiis tdmenfere Sdulum appcUatum , nominefali*
cet iUisfkmikari , Gentibus autem Faulum , quod nomen
cbimpermm Komanorumdpud iUdsfrequenscjfccocpc
Ydt • Quod igiturfibi ndto ciui Komdrio forfdn inditwh
fuerdt, fcriberisgcntibus,libentetepiftolisfuispr£fixit9
utethnicishdcienusethnicusfieret&-dd Chnftu eospel
liccret • Qttd exeplddocemur,utmed'tjsreb'ingrdtidho
miriu\fiquuiinde commodiddiUos quedtredircjibenter
utdmur , qudndoquide uere Cbri&idnifit, ftudereutpld
tcdt dd bonum omnibus Rom-u -Prowcte quouis alio qu*
quoPdulUsdftutjuit , feirituaguntur, quifuperftitiofe
ddeo non rehgtofe i bonis Dci crcdturis plerifq;,eo qiioi
iHis mali abutdntut,abborrcnt , nonfu&tncntes uclali-
qudntifcer homimbus , c qutbusfvrtc Chri&oaliquos ufu
iUarum lucrificerent,grdtificdril?*\£xy ,ideft,Schaui
indubic, cum circumcidcrcturfuerdt Apoftolus htc dp*
pcUdtus , hdftenus tdmen cthnicts ethnicusfieri uoluit,ut
Romdnum nomen Ebneoin ommbus episxolis fuis pr&
ferrct • Cum hodic uitto ,'er quidcm non leuiculo,ucrtdnt
6Mrt Andbdptifiis 3 <zr.dottores?fuoiudicio , egyeg^if
C quidM
_T IN EPISTOLAM AD EPHE^I^
quidd, quodcognomindfuddliquifrdtrum,duldtinefcri
iuntyucl m Idtind lingudm dut gr<ecd ucrtut , ucl ad modu
hdru inflcflunt -Adeo non mtnus rdrd qua, cximid res eft,
rcflo dc rcbus iftis cxtcrnis iudicio cffc proeditum • ;
Ex uoluntateDeilegatus
IefuChrifti;
Kpithctisfemper Pdulus ddinftitutumfuumfkcienti*
hus utifolct , dcfcribcre Ephefijs fmccriorcm rdtionem
Q&but chnftidnifmihdcEptftold uoluit,&fdlutcmperDomi*
Epuhetis numnoftrum lefum Qhriftwm pdrtdmpeflortb- corum
Vdulus «« penittus infcrere,feigiturlegdtum \efu Chriftildu<kt,uo
Wnr* Unsftgnificdrefc non dliud qukm ftktk ittorum ncgoci*
pm, cx mdnddto Serudtoris er uoluntdtepdtris dpud cos
hdc ^pifiold dtturum-Atq; itd ucl brcm hoc titulo Ephe-
fiorum dmmos bcneuolos zrdttentos ftbircddtdit- Qufc
tnim non cx dnimo uelit ey Rudiofe quidem dudtrc legd*
tum lefu Chriftiyidcft , Scrmtoris etunflircgis,quifuos
fyiritufdnflo donatos , w&os er bedtos reddit , eocfe non
piftfdlutdrid mdnddttAdidem fictt>quodfe ex decrcto p*
tris Dcihdcfdlutk legdtionefungt teftdtur*.
Docemurucrohtcprimum, uthisprtcipuenomini*
husnosfrdtrtbuscommendemus , quxproximefcccrint
ttdpromoucnddmdpudiUoSy utgloridmDeiyitdZptpfo*
Vumfdlutem,hoccft, quibusiUisfimusufui^nonquibuiS
admirdtioniymulto minus qutbus tcrrori • Dcindc.ut #=
gndtionmcrgdnosDeiingemcjfttnobisfirmusfitt*
tompd*
M« BVCERI COMMEN* ARIVS* : i3
hompirdbiUs fiqadcm dignitds erdt effe legdtum I E S V
€fcn& , tf«j ex ueluhteUe Dei3eam tamen Vdulut qudmk
bct modeftas, nequaqudm difiimuL uit , [edin gioridm dei
C7 fratrumfdlutem3wgenueprofcjfuteft • Ccrtd funt do
t\d Dei, eo<$ ut ucrc ddcjfifentiuntur , iid debent indifii* O
rnuUnter, fcd in gloridm dondtoris dcfratrum fdlutcm*
profcrridtqucfuomodooftentdri-Voftrcmomonemur* . ■;
nemincmpoffclcgdtu Cbrtftieffe glorueq7ctuspreconh
tufi ex uoiuntdtc mifiiontcfc Det- Qupmodo enim prtdi*
cdbuntnifimittAMurffcribitApoftolutRomdmsiLegd*
iumndttq; Cbriftiisdgit, quidnnuncidt ipfivmunicuefk
fdludtore , idfy dgit quocuq^ dfairitu dei extrufutfucrtti
utquApiurimoshuicc^lcfti rcgi ddducdt-Huiufmcdidui
%d utl cogitdrc poffct exfcfc mortdlist Cot> Vdulfmbu\
ubi dc bdcfud legdtionc loqtur,nos hdudqudq idoncos cf±
%e >qui cx nobifipfis cogitemus %cqudm,tdnq ex nobtfipfis
eyc • Nemo crgo legdtum lefu Cbrifti dgct, boc eft, Ek*«
^elionfinceriterdnnuncidbit, nifiddhocoput?exuoiun*
idteDciextrufus*
Tdntum dbcfl db etf, ut tdnqul no mifiui , nonfitdudi
cndus3qui Cbrifti doclritm purc quide trddiderit,no dutl
fimui uitd exprcffcrit • Vtcunq^ w.td hdbet , quicuq; refti Quif
thriM prjedicdtJs id cxfcfe cogitdre nopotuit , e 0% d Cbnfti
Hco ddboc miffus cfl.dc u£ H\ q. qu£pr&d\cdtcotepfmU Apo/fo j
mltuenimintcre8Mcrultrocurrcnte$)quifuddutdlid lui* .
Yuftgmentdpr^dicdnty w quiipfiftimd CbnftiucritA*
tmt quam nemo doc&itmfimpulfusmjfusfediutmtus-
■ »?. Q & ImpefU
IN EPISTOLAM AD EPHESldtf
Jmpcttiautcm mittiq; adprxdtcandwm hanc,poffunt etiS
qui non pcr omnid tttt uita rcjfyondcnt, neque purc glori*
am Dci,et nibilfui qua-runt. Chriftu emmjicet ex mak
occafwnc prcedicabant , ey humdna commcnta ncqua*
Qui cur* qudm,quorwmVaulusVhtlpp-x<mcminit, id tamcnfe*
rentes & rioApoftolusgaudebat,nequaquamgauifurusfthuma*
quimifii* nacommcnta pr&dicaffcnt, quta alicnoruin uoccm oucs
dudire nequaquamfuflinent, tam abcftut ad iUam gaude
rcnt * Hypocrtta? quoque ttti,quibus Dcminus Matth-7»
teftimonium pcrhtbct,quod in nomtnefuoprophetarunt,
utiq; idcxftiritu ciusatfy uoluntatcpatrisftcerunt-Hu*
mnwmnanque ingeniummhil taleuel comintfcipoteft"
fAtfii igttur diutnttus &- htfuerunt , er Chriftwm tpfwm
contcmpfit,quicuq;ittorucontempfitprophetiam • Vere
igttur ejrftplaneimpij adpr&dicandwm mifiifuerant,au
dicndiq; timenttbws Dewm erant , utcunquc uita tttorum
cum doclrina pugnaret*
Orandut tgitur deus utinmeffemfuamextrudat,qui
non tam ucrbk quam uita doceant, er danda opcra eft,ut
tales ad doccndi munui dcligantur • Atnequaquam con-
temncnda intcrim eh, z? eorwm pr<edicatto,qui uitafunt
infinceriore,de Chri&o tamcn ucra teftantur • Mifiio ita
Qtdd mtf *im ^pr<edicandu Chrtftu, nihilfanealiudfucrit, quam
rJ0, uoluntds pr<edicdndi,qudm nobis tttefalutemparauit,con
iunftdmhabens huiusfacultatem, quamutramquefolus
Dcusfuppeditat, dc qua in Matthtwmdixiplura*
Sandis quifuntEpheiu
Sanclm
W' BVCERI COMMENTARIVS. i*
Sdnftumfcripturd uocdt, quod c& Dco confecrdtwm9
toq; duguftius idm cr diuin£ quoddmmodo reuerentU „.
pdrticcps-Sicpopuluslfrdd , prtapue fdcerdotes,tem= l%
plum et inftrmncntumcius ,_ fxnclitdtis nomine pafiun in
fcripturiscckbrdntur • ldmqui Ckriftouerdfidenomcn
dcderunt,filijdeifunt,dc itdglorifdaconfecratidtq; de.
diti,ut dd cdmftnt pemtus demum refirmdndi,futuri con
formesimdginifilij Dei,pldneiusl:i er bedti • Vclfoliigi*
tur hifunt,quifdnclUdtis nomine ucrc inftgmuntur,quip
pe cum mhApolfituelcogitdriduguftiuszr diuinius,qiut
cffcfiliumpeio' cohxredcm Chri&i, cuius potc&dsfit
ommbusquiinnomineChrifticreduntlodn-i » Vndehic
moxVdulfubijcitK&iTtisoiqfy ^tscp,quod reddidi,
nempefidem habentibus erc- Ndm omnino h<tc interpre
tdtio cft eius,quodprsmifttSdnfiis,eo quodfdnfti,idcft>
Deo dediti , eo'q$ uere dugufti er diuini , nonfint nifi qut
perfidem infortemfdiorum Dciddfatifunt-
Uocdutc msotc,lp jg; /5a>, uerti,fidcmhdbentibu4 fidelesin
Chri3o> Ndmquodfcripturdfuoidiotifmodiatcrederc Chrifto»
in dliquo ucldliquem, nos dicimus crederedlicui,fidmq;
hdberc-lm^mq; Z&ofch- cap-n* legimus,0"uiditlfraet
mdnwm Domim magna , qua conira Aegyptios exercuit9
Cr timuit populus dominu , er crcdidcrunt in dominim,
Cr in lAofcheh feruum eius, quid hoc crediderunt er in Crcdere
lAofchehferuu eiusfuit dhud, quauerbis Mofckeh habu in domwo-
trunt fidem t ltem m eodem libro cap- 19 - dixit dominus
4d yiofcbeb ; Ecce ego aenio dd te in cdligine nubis, quo
C $ mdidt
* TK EPIST- ADEPHESIO?-
dudidtpopulus uerbd med ddtc , er cto intecreddnt
. v ff rpc^Mo» Hocfxne\w etiam crcdant in te,perindefuit^
atqifidixifictyUttibicrcdjint er uerbis tuis, agncfcentcSr.
tccxmandatomeoloquufidcmhabeant- Sicergoo-crc*
dcrc in Chrifto , pcrindc cji atquecrcdcre Chrifto, ucr-
hysq^ ciusfidem habcre>
Hoc ucro exfc mox gignit fiducwn in cum , cfficit^
ut ipfumfufyicidmus &■ adoremutfcruatorem ♦ Nam de
Vidutid ex fe pr£dicat,qutinfc crcdidcritycum <ctcrnam uitam habe
pfc* rc,fufataridumq; afc m dic nouifiimo • Ha>c quiuera d%
gnofcit,quod ncmo mfiafyiritufanfio pcrfudfuspoterit,
quonwdo non illico omnemfiduciamfuam in iilo coUocet,
dtqucjvlicitatisfuf autorcm illum colat t Vaulo itaquefi*
despropricperfuafioeft,quamensdcuerbisD OMI*
K I n&ddddubitdtiperfuafafcdicetafpiritufanftoHinc
Uquet, VaUdmiUuinimitabilcmuirum0nonlinguarutdn
tim, fed er fcripturdrum D E I proprictdtem in hoc
recle confiderdffe, qui , qudmgrjcci tS/j m sfy uocdnt,
ixtinvs ccnfuitjperfudfionem probe dia-
CcrtcnMdliudfuitlauddta iUdAbrabtfides, ob qua
t&iuftusDeo htbitus, er crcdcnlis populipatcrfuitcon
fides ftitus- Deusfiquide lUipromifcratfiliwm, 0- pofteritdte
4&dh& innumcrdmjrjoc crcdidit cr mdc iuftus habitus eft> Scri*
ptura fuo idiotifmo habct&t crcdtdit in Domino,Hebrdi
^TVYJVO y^Xft^quodiifuidfuitdliud, quampro
mittcntifobo\cmDcOy hdbuitfidem , perfuafusutiqucd
ftiritu deimondlitcrfehdbet a-fldcs,qud ivfto^uiucre
'■■ Habi*
Itf BVCERI COMMENTARTV^ s#
Hrf^k«kcccm^«N4wprowijJlo«fWffc//^o-4fiortrpoa: .
puii (tf/c Vdf C5 prtmifit , f c&tf w pcrturbato er rfd/fcclo Iw/^ ** J*
dnimofvre^uieifidemhdberenonfuftinercnt* Contri '&#"#••
dutemiuftum9fidefuduitturum, uieft.benehdbiturum*
Rerfudfi enim dfrir.itu fxn&o elcflt , kberdtionem d md*
lisommbuiper Chriftumccrtofuturdm , uthincbenedc
uoluntdte Deifidunt}itd zyftx uiuunt , omnid boni confu
lentes , utcunqueex pr<efcnticdlmitdtc uidedntur morti
dddifii-
Vromdc<{udmApofto\uiT%pms\})>etMlgofidem QwWji
ldtinedicunt,figermdndm uocis hutus3utcdFdulusufus <ta*.
£&,ffgnificdntidm recipimus, pcrfuafioncm Euangclif
perfciritum fkndm eleclis er uocdtis facldm,per eam
inteUtgemus • Ed nonnunquam quidem profidutid in bo*
nitdtem D E 1 dccipitur.fcdper Metdlcpfim • Exper*
fUdfione enim depromifis Domini,fiduttdinbonitdtcn4
ciwgignitur»
e^odftnouiiUihoftcsfidci>uwtutti>c{u£omnispict& Cdutibm j
tti vfdlutts umcum fundamentum cft , quiddm kndbd* Anabdpti
pti&drmcognouifient,nonitdcontrdnosfremerent,qd! ftarwnv
fidciiniu&ificdtioncprimds tribuimus, cr dgnofcerent
friuolum effe , cjuod contra nos afferunt • Neminent
cipoffefidcrcy quemnondnteddmduerit • Eoqucdmori
D E lnonfideiyprimdstnbuendds* Etenimutnemo
ftdutUm fudm in iUo fixamhdbcbit , qucm non ddext*
rit , itd t$mineiniuif(jium Miget dc cwut uirtutc
wl C 4 c-bonitAtc
JN EPISTOLAM AD EPHESlQSi
Cr bonitdtc, nonfuerit dntcd perfudfus • qu is ndmque
dmct cum,quem bonus dn malus fityignordttVndc dutent
dcum bonum ct nobis bonum,utdmdre cum , confidercq;
ineumpofiimus3cognofcemustCertequ*D E lfunt,
Cr de deofcnpturd pr&dicdt , homofccundwm dmmdm
Mucns,nonpercipit*
Ergoddfldtufyiritusfdnclihicopus efl> quiEudnge*
lioncordibus clcttorqmperfuddcdtyhoc dcmum pdtto uo
cdntur, er 4 pdtrcddfihum pcrtrahuntur , quotquot dd
Vndcfides tutdmprd-ordindtifunt • AtquchicduditusiUecftyUndc
etdmor fidesprouenitRom-io-Adquemo-fimimfaetEudnge
P cf* lij extcrnus pr&co , dttdmen quid pkntdns cr rigdns ni±
hilfuntyincfficdx crit omnisprtdicdtio , doncccordi Eul
gclion prdtdicduerit ct pcrfudferit fyiritusfdnttM-Apud
quemucroed pcrfudfw obtinucrtt, isetidmfiexpdrte
qudmbonusfitDeus cognofctf , ficritdmcnnonpotesl;,
quin lUu O" nmct et reucrtyur , dc optimd qutquc de ipfo
fibi poUicedtur,fidemfcilicet hdbens Budngelio , quodfic
iUum pudicdt,qu<e et ccrto confcquetur 3cumf^cs in dcu
non pudeficidt- ittque po& eleclionemfdnftorum, pro*
ximumefl, utD E V Sfuorumfccordibuspcruer*
bum, quodtdmcn fuofriritu lUis pcrfuddedt, infinuet,cx
hdc mox perfudfione certdquefidc,qudm uerb\s eius idm
hdbentyconfcquiturfiducidcm er dmor3propenfd<^dd
grdtificdndum ipfi in ommbus uoluntds*
Tra ergo h<ccfides,ft>c$> chdritdsfunt, quibus pr&*
fen%
M- BVCERI COMMENTARIVS, i%
fcnsfdnftorumuitdconfldt,ej-perdgitur • EideDcum
fdtrcmfibi in omnibus proffiefturum dgnofcunt ,ff>eex
peftdnt £c[udnimiter,dum dnimo er corporetdd imdgi- ^*lor ■**
nem Cbriki reformcntur-Ddeftionc demum, qudmfide dl^iu)*
diuinitdtis portionem perceperunt, ej-fye confunxmdn-
ddm pr£fto\dntur,ddproximos trdnffundunt> Qudrcfi*
dc eyfyehdnc mdiorem Pduluspronuncidt,qudndoqui-
dem Idtiut pdtet,et bencfkcercdlijs, quod&udct dileftio,
bedtim cji.qudmbeneficidrecipcre, quodfitfidceyfte*
JXuUd quidem hdrum uirtufumfinedlijs cjfcpotcft, con*
fummdtio tdmen hominis Dci,ddeftionis eft, qud tUe idm
dlijsfe Deifilium,quod perfidcm efie cozpit,^ ffic per*
feuerdt,rc ipfd cxhibet, mmirum bctteficwm in ommbut*
H*ec defidei ndturd v cdditionc,cuius multd per Epi
floldm hdnc,ut omncs Pdulinds,mentiofit,hic initio Epi-
ftol£ diffcrerelibuit,quofynccriui, qu& de cd Vdul. infc
<tuentibufpr<£dicdt,percipidntur'Ncq; emmtdntum ijs,
quieuulgofuntChriftidnorum, quodignordrunt ,quid
propriepcrfidci uocdbulumfcripturd intcUigcrct,cdu*
fdm,utplcrdfyfcriptur&locddgcrmdno fcnfu detorque
renttprtebuit-Vt ergoddVduli uerbd reuertdmur. Sdn=
ftos Ephefinoe Ecc\efi&, xs-)sov<f \v\?t sw , ideft,fide*
lesin Chn§houocduit,qui Chriftocrcdidcrdnt,Eudnge*
lioqifidem hdbucrdnt* Vndemmirumfilij Dzifinfti, ct
fidutid in D E V M dt<fc ddeftione ergd proximo$
frtditijudferdnt: ■ . _ "
C 9 Bcneuo*
u* EPISTOLAM AD EPHESlOS
BeneuQlentiam uqbis &pacem DeJ
patris SC Domini noftri
IefuChriftu
UisuerbisfmoremDci cr Chri&iEphefijs precdtw,
eft y qucmgrdtit , pro qud bencuolentidm pofui , ma io*
Grdttd* rislucisgrdtidyO-pdcisnominibuicxprcfiit . AdTi*
moth^Titumddiecit^mifericordidmyUtic^ utuim}
diuimfiuioris mdgis explkdret . Sunc ubi infcripturis le*
gimuiinuemjfe dhquos grdtidm in ocuhs Dei, uclhomi*
nisdlicuiu^}nMdliudfigmfkdturqud Deu,ucleumho-
minem ittisfducreydtq; efiebeneuolumMofcheh Deusts
8dtuffuerdt inuemffe cwm grdtiam in Qculisfuisjmiusfi
dutid illeordbdt-ln quo tdndcm cognofcctur, quodinut*
nerimgrdtidm in oculis tuis, ego er populus tuust Nun*
quidfi dmbules nobifcum, et ddmirdbilcs^clifuerimus^
ego&populuituusprx ommbuspopulis ,incolcntibui
hunc orbemt z* Mofcheh}t-Q££ ordtiohuiufmodi fuit*
QupDeuspdUmjiet,quod nos dthgis,bencuolentidq> ct
fauoretuomc wpopulum tuumprofequeris, nifidedu*
ccns nos,CTddmirdndos pr& alijs popuiis xcddcns id de*
chres* Sic quod Ucobu legimus frdtri fuo Bp« munerd
mififfe , utinucniretgrdtidinoculiseiusi' Hiofchehw
ftidiotifmuw ebrxmx noftris uerbis explicdreuolueri*
uorent
\
j& BVCERI COMMENTARftfS' ^i*
tteremdus , ftbicfcreddcrctbeneuolum v Qnodigittt^
fcriptunev^ dtcttur, er grtct fcrtptur£ interpretes,
quos cr Pd«f«w fccutum fdtts liquct, ya^ip > Ldtini
uero grtxtiam uulgo ttcrterunt , propnc nc&u bcneuclcn
ti4m,cbdritatcm>fiuorcmq;figmficdt • Vnde cr bcneuo
lentumpro eo qucd Vaulus y^d^ip dtxit ypcrEpifto*
Umkanc , quo pUniuseffet qiudkacuoce _^jx^troz
Apoftolus fibtuelu,pofui-Grdtia cnim Idtinis corum cj]c
dtcttur3qutbusfiiuetur^noquifhuet, UdgrdtidUdlcre ctut
cfficeredliqutd dicuntur,quifreti alioru fkuoribus , quid
pcjfuntdutefftciunt-
Pdcisuero nomtne Apcftolfs prcfaeritdtem v re-
rumfucccffumfignificdfieuidetur ■ Ommnocnimfcrh p^*
pturdpxcisnomine fecundds resinteUigit • Sicquodlo*
fephfrdtresfuos rogdbat , primo Mcfckckw nunqutd
paxcftpdtriueftrotquiddhud erdtqudmfidtxiffel> nun
quid benekdbct pdter uefter , ct* rerum fuccefiufrw*
turt idemDduidpueros fuos prccari iufitt Ndbal , cum
mberet xUi dicere-Tibi pax ey pdx domui tux, er pfic o-
mntbus qu&habes • Vcrtnde enl koc crdtatqifidtxiffenl*
Vrecdmur,ut rcftchdbc4sytu, dcmus tua, C7 qux pofii*
des : VrowdcPdulusEpkefijs , ut tyalijs dumgrd-
tiam erpdccmprecdtus e&tOptduit^ui benetiolcntU Dci
Crfiuore,dc indeuerd profyeritdtcrerumcfcbedtcfuc?
cefiufrucrentur\Acfidtxifflt:Dignetur ncs Dcuspater
ttDommusnofter \ E S V S timftusjuddiletiient
Vdttr*
m EPISTOLAM AD EPHESIOS
Vf&uorCyO' donet, utfecundd uobisfint , er rcftc hd*
bcdntomnti-
Dominut Dominum dutcm nojlrum I E S V M Cbrijlum cum
- i ^** pdtrc Deo comunxit , <{uod per cum omnis in nos Dci cr
beneuolentiderbeneficcnttddcriuetur *vt cnimmeruit
bdnc nobisfud mort c , iti pofuit cum pdtcrfuis cdput er
principem,<[uifuo friritu etm quocfc pdrticipes , tUos red
ddt- Conditdfuntpereumomnid-iohdn-i- ttdinjidurdrc
quo<£ cunftd pcr ipfum pdtcr uoluit> dc <{uo infrd hoc c&
pitefeftiunculdquintd*
Deum dutem pdtrem dppeUdt>quid eleclis^quorum ut
fibiftiiritufuo rcndtorum,pdter cxifttt,fcribu- Chriftum
fireDominumnoftrum uocdt><{uid iUuminprtfentire*
%ndrepdtcruoluit > doncc hoftcs uniuerfi pcdtbws ciu*
fubijcidntnr* i-Corin-is-Hdbent dutcm h& uoccsuimfi*
mulfuddendifidem eorum <{U£ precdntur >fienim Deus
pdter>&- IE S VS Chriftus,c{uiiuxtdnomenfuumfcr-
udtor er bcdtor eshfuorum > Dominus nofter cxifttt,ccr
tifumuSyUt beneuolentk eorum., itd er folid&fchcitdtis,
qu<epdxiUdDei cr Chriftteft , nos compotcs & idm
perfidem cfie , ®- oltm plcmRime per rcucldtdmfruitio*
ncmfbre-lUudpcrfefdtispdtere puto • idcmcjfcbcneuo
lcntidmo-pdcemDei > atquebeneuolentidm vpdccnt
dDco>
Docemurdutcm hicf&ucrcm Dci rcbws omnibus dn*
lefirrc^uoddb tpfofolo uenidt pdx,id cft, rerum omnh
umfiUcitis um>cumjiuor hominum d ucro ct bonofe*
pifiims
M- BVCERI COMMENTARIVS» *i
pifitme dctorqueat,ct mifcros plcrumcy , fcc liccs ntmqud . ^
rcdd*t-Amor fiquidcm amore cmitur, er beneuolis dtcfe «cmMtw
fyuentwwsaducrfaridifficilccft > Vndefitydumbominc$ r,uor'
jkuent^ut uoluntati cr cupiditatibus fuis 5 qu& nunquam
tionadmalumpropendcntynosobnoxwsrcddant , grd^
tiacfc lamfua plus quam Deus ipfe apud nos ualcant, effi*
ciantfyutnon raroy quoiUisgrattficemur3 vdicendot
taccamus,c? tacenda dicamus>omittenda'cfc muluficid*
niMiW ficiendd cmittamus.Hinceft iUudqucd VaulQA
Idtisfcripfit* Siadhuchcmimbuspldcerem, Cbriftifcr*
uus non effcm-Kcquirit fiquidcm Chriftus , ut cmnis glo
YidtrdnfcribdturDco,homincsautem,quit<intumhcmi
tiesfunt,fuam ipforumgloriam ubufc quterunt- Quocirm
caqui Chnftofefe addixcritferuumjicminumfiuoreifli
co excidct>quod lUefuis prtdixit, nempeforc eos cdio o*
tnntbu*homimbus>Natth'iO'
Sicfe babet er ab bomimbus prcficldfpeticitds , ftre
i &udw Deiexcludit^ ddindignddetcrquet, eccfc re*
clius miferid quamfalicitds dicitur-At a patrc er cbri*
ftoprofcflapdXyhcceft, cptimdrerum cmniumccndi*
tw, iLcracfc profyentas in co (ita cft , ut renouatorifriri*
tuffancli cuncla in ncbis obfecundent , er bomo tUe mter
nws,qui quotidic adarcbetypum Chriftireftauraturjid*
bcatquamcommcdiftime' Hoc iamgcrmanuconfummal
t& bcatitudimsfyccimen cft,ey beatifiimum initium, cet
tdfyut in hocfeculo babcripotcftfiliatds*
Gutii
I*
IN EPISTOLAM AD EPHESlOi
Gratia fit & laus Deo*
Agrdtidrumdttione, ey commcmordtionc futpro
^phefijsprecdtionis^utrd^fitisprolixd , utquibut
iotumprimumcdput EpiftoU huius implcucrit, exordi*
tur^qutbusfimul totdm redemptionis noftr* rdtioncm ct
btftommexpticdt3ommd doccnsjiuinebonitdti er clc*
cltoni tribuendd • Ac itd bcneuolentidm er dt tentionem
Ephefiortm , ftbicum endrrdttiro myftcrtd rcgni Chn=
fatum monituro tUos officij, ut dignam Chnftidno nomi
hc uitdm uiuerent,non tdm dextrc qul poienter pdrduif*
tcncdi* VroeodutemquodPdul hdbet iuAo>«T0§ o JkoV
clusDeus* rcftrensittudjnfcripturdfi-equcns kSfV* yra*^
,Jui:Grdtidfit er Idus Dcojd cnim mihihoc : Benedidus
Deui,fignificdrc uidetur- Deiliquidcmbenediccreergi
~nos,eft nobis bencf&ccre-At dwm illi nos benedicimus, cu
Uuddmusetprodcceptisbcneficijsdgimusgxdtids • Erdf
musnoninfcitcredderefolcthoc h^oynro^o foitfldu
ddndusDcus, qudfidixiffetVdul Verenobislduddndui
& cclcbrdndus Dcitseft.quicrc*
TAoncmurdutem hic , ut in grdtidrum dfiionem ergd>
Dcum erumpdmus3qucties de beneficijs eimfermo wa-
dcrit, dut quoties peculidris bcneficiorUm ipfius obtige*
ritfenfus • Sic Chriftusquotics pdnemin mdnutdccipic*
tcmper "bdt,grdtidsfolebdt dgere pdtri, quod ipfum dhcubi EudA
dgend<e gelifttebenedicereuocdrunt • Commemordtioncfiqui±
Deo grd* dcm beneficwrum Dci, dmor wfidcs in Dcum, tdntwni
tU* bencMorcm9 dcccnditur Pquibus hicuitd bedtd v con*
m
U* BVCERI COfoMENT AKlVS' U
ftftitwpromouetur- QUdrefdncli omnesplurimifem*
peringrdtidrumdcliombuifucreydpudnos^uodinfre^ . . ._
quenteshdbentur,ftupcntis<id Deibonitdtcmdnimi,dr*
gumcntwncft.VdulufinomnibusfuisEpiftolis , pr&tet
tds qu£ dd Gdldthds & Titumfcriptefunt, dgrdtidrum
dftioncexordtumfccit • lndltcrdddCorinthics>eifdcm
ctidm,a[uibw> hic ucrbis , quibus v Vetrusfudmduftite
Meft, prioremiUdm , ({u£germdndVctrmd hdbetur*
Quod dutcm dd Gdkthds db iUoru obturgdtione, eynott
pro morefuo d grdt idrumdftione eXorditui eft, in dper* '
to csuffd efie uidctur-Eo enim reldpfierdnt, ut obiurgdtt
di mdgis qudm pro eisgrdti£ dgend£ cjfcnt • In cd uero
dd Titum ftuduiffe uidetur non pducd pr^ceptd qud bre*
uifiimecomplcttt , qudfvrte cdujftnoluitin grdturum
dclionco' commemordtione bcneficiorumDciimmom
riypr^fertim dpud eum , dpud quem indubie iugis O" w*
m bonitdtis diuin* memorid uigcbdt*
, VdtrcmDomininoftrilESV chrifti, hicDeuuoedt, ^dter Dd
quodnimirumDominusprimogcnitusfttyCTunicedile^ min* lc[u*
dusfilius,cuiusomnidpdtriprobdntur,frlendorglori£,
O-exprefid imdgofubftdnti£ eius-Hcb-t- p quem dcnick
cotingit er nobisyut infiliospdtcrddoptet, in quibutfcis
Itietipfiusetmeritoo-fpiritujmdginefudmrcditutt.
Qui omni nos genere Cpiw
tualisbeneiiccnti_e*
s Aduer*
1M EPISTOLAM AD EPHESlGtf
Aduerbum gr<eca habent- Qui benedixit nos in omni
. ft>iritualibenediclionc,incceleftibusCbrifto . lamfatis
ftcncdixit Conftat Det benedtcerc cjje benejkere, er benediclione
nos " cius beneficentiam • Sic benedixuprimis nojlris parenti*
bus indita uirtutegignendt prolis, coUataq, uirtutc ani*
mantibus alijs domxnadii- Mofcbeh s i* Quod ergo Vau
lusfcrlpfit - Quibenedixitnosomnibenedittioneej-c*
quoficiliusApoftolifenfu6peropcrctur,reddidi . Qui
omni nosgcncrefriritalts bencficcntiz , bonis nimirum
inctlcfti' c#lc3ibus,affecit'Namhoc,ln ccelcRtbus,adieclumpu-
frw** to,ad explicandum , quid bencdtclionemfriritualem uo*
caffet-Eadcmnanq; bonafuntcsleftia , qu<e zrflnritua*
tia,nimirum,quibusditatos ey Corinthios Apoftolus fcri
bens iUis,glonatur • Scrmofcilicet Dei, iuftaq; cogmtio
tnyfteriorum Dei,aliaq;fl)iritus ddna,quibusteftimoni=
umlESV Chrifticonfirmatur -Dtcutur autemidcocdc
..■ flia,quodnihileorumterrcnusAdamuelpercipit'Dicun
tur cr fl>iritualia,quia operatur ea in nobis fyiritusDci,
cum mhil tde pofitt caro nyfanguis •
lUudChrifto, pcrChriftumucrti ,quid hicfrtritits
Chriffidonumeft , dcquoinfi-ai-fcclii' Siquis tamcn
uelit hoc inteUigerc,quafiApo$lolusfigmficarit, nosfyi
ritualtbws iUis bonis ChriRo ornari,ad cuius gloriamfan
cli omnia refirunt,cum eo non pugnauero , quanquam
prior fcnfus uidcatur germanior • fAonemuruerohtcut
cogmtionem Dei,fvntcmomnium bonorumfriritualium
cunftisrebusantcfiramui' Sinanq; quicquamaltudpra*
ftaUliHij
&. 6VCERI COMMENT ARIVS- tf
&dbiliM,homimbusfanftis cotingere poffet , ut eius Vdti
Utt crfui nonfuiffcnt expertes,itd pro eo etidmgrdtidi
cgifict- CharuMt igitur in primis uerbu Dci- Chdrd Budri
ge/i/ trdcldtio, qmbus cogriitio D el in nobis er gigni er
akfolct,efie nobtt debebit , c\uoti{uot de Deogloridmur*
Quemadmodum perillumndsante
condicum mutidum &c*
Vt mox omnid dtuin£ bonitdti,cr mhil rtojlro merito E e< m*
trtbucndwmdoccdt, commemordtbdncjfriritdlembene- dntecondi^
diclionem, er cdeiks opcs cognitionis Dei er uiU dtui tum mn'
niorisinde nobis prouenire , quod dnte conduum muhdu ^m*
ftos Deus pcr Chriftum in hoc degefit, utfimusfdncli, ct
ipfius quocfuc iuditio inculpdti o-c- Solidd ndnfy fdntti*
tds, utfuprdinfe&iuriculdm primdmdtximus,fidecon*
fidt y cr uitd,etidmiudtce r> E Otcrimint udcdns^
dum per dilccliohcm mmirum omniuni commodis iti
feruit , qud femel uniuerfd lcgts prtceptd petficiun*
tur,bond HUf^iritudlid er cakfltafunt^uibusfuos De*
us cx bcnigmtdtefud afftcit ,ulis bencdiccns>Cum htcigi
turindefilijsDei contingunt , utdifiertchicVdulusdo*
cet,c[uod in hoc ipfum nos Deut , priufqudm mundi idce*
tenturfimddmentd.elegcrit, dnteqwtm omnino tffcmuA^
nihLprofeclofdnclitdtis,uit£c^probdt£Deo , humdnti
Uifibut potefi tribui , fed liberae dc bentgng Dei elecltonl
Acceptd omnk rcfhri oportet*
ikontamenidfinemcdidtorc • Vtenimfdnguirtcfud
t> Cbrifius,
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
rChriftmfdnftificdntemiUwmf^iritwmfiliorwmDci,qHi
&- fideiUosDcoconfecrdt , zrper dtleftioncmproxi*
rnis uiucrefhcit,promeruit , itd dnte utftd mmdifundd*
ntentd,grdtiafdnguinis huius olimfundendt,fdnftiin aU
bum fihorwm Dei infcriptifuere • Ndmfunt Deo omnti
pr<efentid • Hoc ucro cft, quod Vdulws dit , \ \i \i f octo
tt/jLoitfip farrm>id e&,dd ucrbwm,ckgit nos in tp(o,cg6
ucrti per ipfwm,quo dtluctdiut effet, Pdulwm Chrifti me*
ritotribuerenofhrielcftionemNifiquisfirte, pcrhoc,
(inipfo)inteUigdt,fdnftosinChrt&o,idc8, utmcmbrd
cw,fimul cu ipfo,in uitamfdnftdm er bcdtdm fuiffc de*
fiindtos,qui quidemfenfus , cu Pauli doftrina hdud mdlc
quddrdt,fcd nec d priorc multu eudridt *ldcni c^fanftos
D eusfimul cuChrifto,ut eius membrd, infortemfilwru
fuorum clegit,utiq; mcritocdpitis Cbrifti, ipfts contigit*
Et in Chrifto elcclwrn cffe,uitd(fcfdnftd er bcdtd donari*
hduddliudcft,qua Chri8imerito er grdtidelcftisddnu
meratwm efte ,facultdtemcfcfdnfte er hedte uiucndi , di*
uinitmdcapere*
Animdducrtendwm hic , quod er per potioremlzpi-
floUpdrtemApoftolMinculcdt , diiberdDetelcftione9
Vcrfeuc* meritocfc chrifti,omnc nobps fanftimoniam,^ fthcitate
rdntk contingere,et nuUk noftris opertb- Boq^ qutuerc Deo fi
fidci* dit,hoc c&,perft>iritufanftwmpfuafus , ccrtafye expc*
fldt,dufc D eus tuftu er bcattl rcdddt, eu neccffe eft , ni*
hil minus timere, g ut ex albofiliorwm Dei dhqudndo ex*
pungdtur,fidecfc cxcidat-Sicut expungi tUu, atc^fide ex*
cidcre^dimpofiibilceft^qudutDcipropofituredddtur
M- BVGERI COMMENTARIVS* **
inituOuibmddturcredcre,ijfdemidmddtumefl , effk
fiiijs Dwiohdn.i.idq; quodin hancforte deleclifintdntc
conduuorhcm,uthicdoccmur- Qu<etdmpeccdtdy <etcr*
mm Dei cledionem, v prfdcpmtioncm eluderent, er
cxfilijs DeL,redderent filios Satdn*i Vroindcfimuldcru
fidei, non fides fucrityubi dc xterna ergd nos Dei bemgni
tdtedubudtur-Aliudeft^ejlcpliuQrh^redemDei, quH
tnodo credcre, er posiea D cum negare -Sedde hisplurtt
infcquentibm-
Alterum hic pfrpendcndu, qtwduocatio &fors filid
rumDei cjl,utfanfti <& incuipati muant coram Deoyq£
uerti^ipfiusquoq; iudicioyutpUne hcc fignificdt'Sdnfti>
hoc cftydiuimfumu$>ut diclum eft perfidem, qud mtur<&
Dei rcddimur confortes, dddicli bontidti eiu$3cuius gu*
jlufyiritu ciuspcepimus-incidpdtidutfumuscord Deo9
dutotosnoSy dd inferuicndtiproximorufdlutiimpendi*
tnus.q, Lex er VrcphetiC unicehoccxigdnt , necfc pofcdi
aliud mandatu Chri&i nouumyundedddidit Vdulus in dxlt
ftioneymmiruprcximoru-H<ec cnim lydius Idpis cfty quo
internofcuturfilij lucis9afilijs tencbraru- ISdm Ut omnid)
dlid hypocrit<e fimulent , fyncera proximoru ddedione,
qualisfciltcet a Paulci-Cor^i-defcribitur, fimuldre nori
poffunt -Loquatur igitur Anabaptifi^cu Papiflis , occat
catislud£is,Mdchcmetdnis, Sdrcoeudngelicis , dcomni
gcnusfupjlitiofisjinguis hominu et Angelorftjcknt oix
myfteria>cdatadhuc miracuU, profundantficultatcs uni
uerfdSftrddatfud corpord^utcremetur, Ut uno uerbo di*
D a €dmj)4*
IN EPISTOLAM AD EPHESIO?
imt habeant infe , femel admirdnddftupendaq; omni^
dumdbcftittisjongdmmitds, benignitas , neglcdusfm,
ftudium iuftiti<e er ucrttdtis in omnesfummd tolerantia,
fkcditdSy v candor3adeft uero inuidentia}procacttas , tu
mor,faftidiumfrdtrum,dnimipr<efrdftio3iniquitds, difft
cult4s,animutfufl)icdx er infidus3nihilfunt9 eoq> ncqud
qudmfilijDei,etnihilminui quamfyiritu Chriftipr<t*
ditUquicquidfimulent^dutjkcidntyduthdbednt'
Quiprgdeffinauitpridemnos, utin
Scdm* filiosfibi&c,
cuk j * yt mgis certdm Apoftolus eleflionem D ei, tu omnk
ab iUa pendere,perfuddcret,ddijcit Dewm,fanclos pr<ede
fimffc , zrpr<edcftinaffe , ut fibieostnfiliosadoptaret*
Quis ergo cafus pofiit obtingerc tdm grduis , qui repro*
1?osfAcerct,quosDcusmutarinefcM,ab<etcrnoprcede*
Hinauit, uit£V hcercditdtifdlutistScdnotdndusordo,
primumloctvmhabet Dctelecliofiuepr<edc&indtio,pro
ximtvm ddoptdtio infdtos,qu<e alds uocatio dicitur, dum
ttimirumfriritufuo donatos,adfcDominus trahit9 fuiq;
cognitione donat,quosab tterno dd hoc dcputauit- Tcr*
tiodemumlocofucccdituit<efanclimonidy er dilcclionis
e{ficiofitdS,quabondopcrdproftruntur , qu<euidcntes
homincs ipdtrcmctlcftcm , cuwbcneficioeaproueni*
unt?glortficant ■ Vt itd quartum infanclisfit,glom Dci,
cx iu8itti,qud iUos dignatio Dei ornatscfultanS'
Uec ucro tantafcelicitas in hullam aliam cauffam rc*
freridn eftfintm dtgnatiotiem dium uoluntdtis, cr me
M- BVCERI COMMENTARIVSv ir
ritum IES V Chrifli, propterqucmejfufeddeoftbiddc^
ftum>ut eius cdufid ddigdt &- nos,Deus infortem nosft*
liorumfuorum elegit^prdedeftinduityUocduit, ddoptduit,
iu&ificdt cr gbrificdt • M.onemur hicfinem omnis iufti*
tti noftr& cfieyutglorid dxuim beneuolenti£ , cuius e#,
quicquidinnobisbonieft,cclebrisinnobi$rcdddtur - yi+Am**
de nobis cdni tUudpofiit- Mdgnus Dominus er Uude dm m no^
plifiimdprofcquendfuSyinciuitdtcDeinoftritmontefdn* ®eu* *c*
doiUius f RegiopulchrdMiftcdnstotumorbcmgrc-''^
Vfil^-ltemiUud • Qudmdmdbdidfunt tdberndcuU
tud Domine exercituum vrc- Vfdls*- Um quo dlioDe*
us in nobisy <zr dgnofcdtur ccrtius, et glorificetur mdgni
ficcntius,qudm ubi in n obis propenfd, & omnibus infer*
uiensuigedtdiledio, qudboniinquoflibet , optimwmin
omnidpdtremreftrimust Hinc drbori iuxtd riuosdqux
rum trdnfekntdtae, er fuo teporefruftusfuosreddenti,
femperuirentipdlm£,oliu<e quoq$ er uitifruclifir^hor
to omne genus frucluum fcrdci, fdncli infcripturis dfii*
m&tititur*
Pcr quem fatiffacfente*
Opus medUtorisfuftus explicdt-ln Chrifto inquit,h<t
bcmusredemptionemperfdnguinemeius , remiftionem
peccdtorum • Sdneexcoquodndturd nonpoffummnifi
peccdrc.propendentedd mdlum d puero omni cordis hu=
mdnicogitdtionex-TAofchehz-utnunddtifumuspeccd-
to er morti' A qudferuitutc^imb mortc, folusfilius uerc
V * liberdt*
IN EPISTOLAM AD EPHESIQS
ttbcrdtlduerohicincipit3dum libcrtdtis fyiritum dondtt
quiadhoncftd, uitdmq^DRO dtgmmreuocdt <&- itn*
pcUtt.qudntumlibetintcrimrcpugnet , feuiensddhucin
membris corpufculthuius pcccdto corrupii3uts Hld dd md
lumprotrdbcns3quimlcgcmmembroru gr peccdti VdU
\usdhbiuocdt- AtquchicfyirituStpignut certdcfc objignd
tio cr <f<ppaiyi<f> unclto ey drrdbo cft plcmelibcrtdtis,
quum tum demum confcqucntur clefti 3 dum mortdlu eo
rum corpora,dd immoridkm uitdmfuerint immutdtd3re
fufcitdtd fctlicct pcr Chrtftumjn die noutfiimo-
"Pequofyiritu Pdulus Kom- s • Vos uiuitis idm3 non ui
tdm cdrnis v ndtur<e huius,fcdff>trttus3 qudndoquidcm
bdbitdtinuobisfyiritusDei • Ndm qui ftiritumChrijli
vqn hdbetynon eft eiut-Si uerq Chriftus in uobis ( hoc eft3
fifpiritus eius uobts contigit, cr in uobis dgtt) corpus qui
ijLcm morti eft obnoxium3propterpeccdtum} er propen*
fioncm dd mdld3 ufq; in illofurentem • Spirit us dutcm i#e,
uitdeft3coquodddiuftittdmimpcUdt- Cumcfcttdfyiritus
eius3qui I E S V M excitduitd mortuis 3 in uobts hdbitdt3
idem Deus 0:pdter3qui Chriftumdmortuiscxcttduit3ui
uificdbitcrucftrdmortdlidcorpord , pcr tnhdbitdntem
in uobisfriritumfuu/nt' H<£c Vdulus, cuim fcntenttdm dp
pcndere 3 qudm numcrdreucrbd mdlui • Qutpduculis in
tcricftit codem loco 3 huncftintum uocdt ddopttonis9
quodeoinfiliosnos fibiDcus ddoptet 3 fuiinnobisimd*
gtncm reftituens3quo tum freti 3 pdtrcm ipfumfihdlijidu
tid inuocdmM,quifymtus,nQftro quoq^intui , hoc cfty
mttti.
M- BVCERI C0MMENTARIV5- t*
tnenti nojlr£ tcfldturyquodfilij o* h&edes Deiy cohjere
des'q$ Chriftifumusypdriterglonficdndi olim,fitamepri
wcompdfiifucrimus-
Viend crgo noftri redemptio, er in libcrtdtem uindi* OBom(^
cdtw eriiycuperhuncjf)iritum Dci er Chrifliydmmo er doconjtct
corporeyddimdginemprimogenitiyperficlerenoudtifuc norn re*
rimusynontdntumliberipcccdto &- morteyfedfimul bo= demptto*
nis omnibusbedti-Hunc autemjfnritum, quoDcum no=
bis ddturyhic uel ex pdrte cognofcere er dmdrey certo du
temfiperdreyo\mnos cogmturos er dmituros ittumy fi=
cutcogniti cr dmdti db ipfofumus y indeqy uerdfthcitdtc
fiuituroSydcdpite noftro Chnfto y pdter uoluit in mebrd
ittius deriudrilpfe abfy menfurdynos dc plemtudine cius
cum mefurd illum dccipimus omnes • Hinc redc dcfeprt
diCduitynon nifiperfc dd pdtrcm poffeperucniri,ne<£ px
trcm d quoqudm cognofciy nifife rcuekntc • Qudre qui
unqudmdconduoorbeyDeumcognouerunt 3 dutpcrrb
ccgno{centyK?iuflitUindepdrticipesfkdifuerey er ir%
pojlcrumeruntfrirituhocdiuino y per Chr&umtter*
mm uerbum Deiydondtiextiteruntycrdondbuntury qui
folus hic timoredmorecfc Dei, er in proximosofflciofitd
tcjmmortdlitdtem docet meditdri,frecfc huius olim plent
CQnjequendje,erigere er confirmdrednimosfolet-
Atqui btc tdtd Dei benignitds, qud in bngefublimio
rem dtcfc nobiliore locu refiituimur, qul erdt undc rccidi
tnH^ueredmortc^rcdempti , uindicdti^pcrChrifiti
D 4 nobi$9
. IN £PISTOLAW AD EPHESIOff
Vobis^nonfinefdtiffdftionejtd exigentc Dci iuftittd>cotl
twgcrepotuit, ed^fdngutnis^db omm pcccato pur\Vn*
dctncarndriiUu , er in carne mnocctcm pro twccntibm,
fdnftu mcripro \mpuxis oportuit , Qud etta cduffa.wfi
uerumhomine,abf<^ tdmcn uirihfemine,cxadubratione
ttirtutfa dltifiimiyZr opcrd friritut fancli , concipuUtmt
Cr ndfcineceffcfuitSdnguis xtac^ Domim noftn i E S V
$hrihi>ut Deomhilnonproefens cft,placatio zrfatisfa-
ftio extititdb eo,quod homo cec\dtty er fempcr erit , ob
quam Deus peccatis condondtis propitm, ijs, quos ad ui
tdm ordmduitffiritu lUumfuum, de quo diffcrummy do
ttdt,co'cfc ddfutura cr bcatje uit<e,cum mcditatwnem, tu}
ftfemprouocdtcrdgit, dta^ inc&los fupcrmtn lerufd^
lem jtdbere \ntentum dnimum cfficit-
Wtcfynguinjs Cbrifti cxpidtio er fdtiffdftio, pcr ud
fid iUd %r frcc{uentid,fdcrijicid pdtru , lcgisq^ adumbrt
ftccefiitds ta fuit. Qutf €njm x>cwm afxcrct ctdcs pecudum* zr ni
fdnguinis $or aduftt cdrnist At omnk peccdti purum filium eiusp
<.brifti* uitdmfudm, zy omnid chara,ad tpfius mandatum, mor*
tcfummdc^ ignominid,dmmo prono comutdrc, id demtk
dclcftdre grdtumcfcipfieffcpotuit • Aliusfiqutdcmho*
nor Dco impendidb hominc non potcft, qum ut uoluntd
tcm eius,qud nihil cft mcltus, rebusfemel cmmbus pr<tfc
Xdt-Quod ps plcne demu potent% qui ob tUam ct\dm cedc
rcuitdmfuftincdtjdquodfcruatornofterftat * b\ori*
tnur quidem er nos,dt hdnc noftrdjio tdm uttd,qua uiU
(mbrd3qudobpeccdtu pndegdidimus, ingrdtidDeino
pommus^
H* BVCERI COMMENTARIV^ *p
fonimws, fed cd meritis et inuitis eripitur • Cuius dcmfy
dmore^miUe modis,uoluntdii Dei rcpugndmus • At Domi
nus lefus dcckrauitfe pdtre uere dikgere,dd cuius m&nd&
tum ultrofefc morti obtuht, cuiprorfus ntbil dcbebdt-
Hocddmirdndumdlud Dci conjihum fuper nosfuit*
ctcogitdtiones,qu<eomne narrationefuperant, dequib*
pfdlmus 4 o • cdmt:M.irdbdid tud Domine Dcus,multdfi-
cisii,cogitdtioncs tutfuper nos , plurcs dpud tefunt, qui
edrum pofiit ordo ftdtui , qudntumuis ndrrcm v loqudr
de iUis,endrrm non poffunt . Sdcrificium O" obhxtioncm
non probdfti , durcs perfvdifti mibi ( nimirum utperpe-
tub domi tutferuircm , tu£ uoluntdti,qudntus qudntut
fum dddielut,ficutferuisficbdt, quos iuuabdt heris fuis
perpetuo ddb-trcrc-z-M.ofcheh w) holocdu&um v ho
ftidmpropeccdtis nonpokuldfti • Tunc dixi, en ueniojn
uolumine librifcriptum de mc e& , utfaciam bcnepUa*
tum tuum Deus meus,idperpldcuit , er lex tud in intunis
tneis(utfcilicctmhd£quelibcdt , dtq$ tu£ uoluntdtiftudc
re ) Annunckui iu&itum tudm inconcione multd ero
Hnec ucrounus quocfc Chri&ut potuit , cum omnium mor
tdlw/m uoluntds tdntum dd mdum prondfit , neq$ pofitt
in grdtidm Dei dmplecli,qu£fibijpficommodo effe dgno
fcitytdm dbefl ut mortem kudio D afufciperet, ccdens tUi
uitdm cr omnid- Solus ergo Dominu* nofter lefus Chri*
ftus ho&td Mdfuit,qu£ pkcdre Deum humdnogencri
potuit , c? quem uolumen libri , ommsfcdicetfcripturd
fdcrdfub typo tdmmultiphciumfdcrificiorum,dcfignd*
D s Mtconfum*
IN EPISTOLANIDA EPHESIOS
uit> confummdtifiimis legibusfuk requifiuit y <&• optdtii
ftlutis udticinijs promifit-
. Hicillecfty dequoc^lcfchdidhcecinitn-quodlibuc
yit Domino contercrc illum inftrmitdte , quifiponcret
ttnimdmfudmyut hoftid effct pro pcccdtisymfurus effct po
&eritdtcMyeruitturusperdiuyvrbcnepldcitu/m Domi*
nipertumproflyerecurfurum • Amolcftid,grdtduifura
. tffettnimd eiusy o- boms fitundd, etfcientidfud ipfe iu*
ftusfcruus dominiyiujlos cffcclurus multos y quorwm ini*
quitdtcs ipfefirrct ( mortefcdicctfud illx cxpiiturusy
Ergo ubipecuitu ilkfdcriftcidypcccdtd cxpidrcno pof
fcnt j (juare ct quotdnnk repetebdntur , dd comoneficiett
duynonducdexpurgdtdyutcoUigitEpift'ddHeb- io- neq;
cffct dUus cxftlijs Adim.qui ultrofcfc dci uoluntdti confc
crdrcpojfctyOmnib -fcipfos pr<e deo dmdntibusy uenit Do
. minwi no&erycui exdnimolibuitypdtri offcrrc uitd cr o*
mnid • Sictdndcpcrhtdttifuitpropcccdtis clecloru cr hu
iwi hoftU grdtidybonus Deifpiritus elcftis dondtur y quo
alij fccliy tyddDEi uoluntdtcm compofiti, poffunt zr
ipfiyfefefjpiritdles hoftids diuin# uoluntdti confecrdrc, ni
. hdfuifed Dei tdntumgloridm in omnibus qu<erentes-
Porroutomniddiuintbonitdtidebercmuty ficut hdc
unkdpropeccdtisnoflrispropitidtione nosinter vdeZ
intercederc oportuit, itd et ipfttm , pdtris beneuolentid do
ndri ncceffefait • Is ergofic mundu dilexityUtfiliufuu uni
gcnitupronobistrdderetinmortem- lodn>y crRo-s.
HuiUi uero mortis beneftcioftt pr<etcrcdyut quotquot
M- BVCERI COMMENTARm* 50
ftigimur, qul ddfutura, glorupr£pdremur 9nectd mom
ffiurjum uitd pnefenti dcfungimur^qudm d mortc trdn*
fcdmus dd uiUm • St ndmque quod res c& fiieri uolu*
mus, C H R I S T V M confitcbimur mortuwm pro nobis,
ut nospknenon mortdmur9fcdficuttpfelodn-?-teftdtur,
trxnfeamus de morte in uium • Ipfe cnim uitant ucrc hd*
butt^dduolunutcmpdtris per omnidcompdrdtus9wU-
berecummortc 9nosiricduffdiUdmcommuUuit9nos dute
in rnortcm ndttfumus , Um udcui uxU , qudmftudio Dei»
Vk uero nos pdtcrfilio fuo ddducit , femindrtum £ter*
tt£ uit£ ilico ptrctpimus^iritumfiliorum Dci9quocerti
reddimur , nos per tUufufctUndos dd immorUltUtc m dic
nouiffimo9eo^^moricorporeutdemur9pcccdtoctmor
ti ipftmorimur9utfdto corrupttbtli , refurgdt incorrutibi
lc9 qu£ ncquaqudm mors , ftd trdnfitus <td uiU dici dcbet*
Protndeutdd propofitum huius EpistoUlocwmrc*
ucrUmur , dumdiutn£iuftiti£cmmnopropeccdtisno=
firisfai ifftciendum cffet9 ncque poffet id quifqudmfilio-
rum Adcimprioris, adunum perditi$omnibu$9mifitdlte
rum er nouum decdopdterjs mortinihildcbcns9uium
dd uolunute pdtris , pro noflris commiffis ultro9et propo
fttofibigdudto ipcndit 'Huiu$fdnguinciUepldcdtu$,quos
dd utUm elegtt,jf>iritufdnclo dondt , quo d ui SdUn£9ZT
pcccdttcorrupteldiUosrcdimit , peccdtis repurgdns -Sic
fdttffdcientcpronobisfangume Chrtfti 9redcmpttcncm9
qu£ peccdtorum cR ccndondtio,per Chrttium hdbernm?
E£ td qdem per ftdem , qud ccrttfumus nos pcr. omnid, dd
imdgml Chnfti reformdd&s infutuxo-lUcMtro oUfccun
!M EPISTOLAM AD EPHESIOS
dudiuitds grdti£ Dei , hoc eft,cx dmpliffimd eius bencuo
lcntttyUt equidcm ucrti- Quxm dbunddre in nos fecitydtq*
ubertim nobis impertiuit , dondtisomnifdpientid er intct
hgenttd-Hiscnimfiuorbeneuolentuq; Uaynobisfdngui
nc Chriftipdrtdy percipitur , dwm dondti eiusft>iritu>iam
cognofamusyddmtrdbdc <&- fxluifcuw ciusfupcr nos con
fikumyqu£ fuprcmd noftrafdpicritLicftydrboruit£y qu£
cxfeDei dmoremy ktdmfyinomnibusfiduckmgignit,
tum er prudentidm , perqudm in rebusy dd uitdm iftdm
uttinentibusredoiudiciopraditi y probdmusquibus Dei
gloridy V proximorumftlus promouetur, et refauimus9
quibusiUdremordtur , faenteshuc omnid commodum
dtteperdrc-H£cno&rd e#,cj>$oW/s inteUigctidctpru
dcntid , qudfrugi homimbus, ct deogrdtd uitdm uiuimus*
Sdptcntid yi ucro explicdrct Apoftoluscuiufmodifit h#cfdpi*
CT pru* entidfdnttortm>cx qud cr prudcnttd uerdy ut dixiy gtgni
dentid* turyfubiecit • VoftqudmexfinguldrtdigndtionefudCfic
uoluihocyK<LT&THp\v<PoKi<i.p fcuroi/, exprimere ) no*
tdmfecit nobis drcdndm uoluntdte ful , quod pcrinde cft>
dtq;ymyfterion uoluntdtis fut -Arcdnd ndmq$ h£c uolun*
tdsyfiuc myftcriu uoluntdtis eius e& , quod itd nos in Chri
fto <& pcr Chriftum , dnte idild mundifunddmentd clegit
dtq; pr^deftinduit , utfilij ipfieffemus , dlij v nouifacli
perjfriritumfdnfium , oltm per omnid bcdtifuturi , idq*
nuUonoslroyfcdfolomeritofdnguinis Chri&i- ifthucqui
perfyiritumfdnflum doftm pernoucrit , is uere Dcwn%
cognofcit , tmit ergdfe bonitdtem ccrto dgnofatyncc pQ
&$ non dmdrc wwbfflpkflicfc utpdtrem , cicfcfefe dcdc
M- BVCERI COMMENTARlVS- ti
Ye totum, aftutcfc eiusftiritu, adglortam ipftus attempe
rarcfua omrria , in quofolida , tpfapicntia ey prudentt*
fita eft,qutbut omnis cum pietasjwm iuftitia,utt£Cfc mo«
dm.er ammifirtitudojotaq; uirtutis confummaito, con
ttnetur- Kette igiturfcripfit Paulws hifcc Deum , cpulctt
tiamber,euolenti£fu£ ubertim nobisimpcrtiutffe-Ztc*
tum multi rcgcs z? Propheufucre , qui haudquaquam
tamapcrtczrclare,i8a> utpojlpr^dicatwmregntm
Chriflifanclmeuelatafuere^cgnoucrunt*
Iterum ergo hic docemur, omnem uirtutem tyfalu*
tcm noftram, bonitati D ei , er Chrifit merito , acceptum
ferre, ac nihil prorfus huirn no&ris uiribus trtbuere • T«
autem Dei benefccntiam deftinatam nobis priufquam
bic mundus crcaretursnobis eod)ihcri,meritoc^fanguinui
Chrtjii nos perfrui>cum perftiritwmfanfiwmfapientut,
qua diuinifitmwm boc redempticnk vfalutis noftr* ar*
canum pernofcirnw, & prudentia, qua cmnm uitam no
firam ad uoluntatem Dci comparamus, donamur, uber*
timautcm amplifiimam hancfuam beneuolentim Dcum
nobis impertire,dum omnifapientta &■ prudcnttajdeft,
confummatiorc etfolidtore,quas nullus diuerfdc dottrinai
ucntws qucat cbnubiUre,nos ornat • x^uando ergo diuin&
Uter£ adhancuerc fpientiam eyprt',dentiam,quarum
fundarwium pdese$T,erudiant>dum ubiq^ er quiddeus
ueht cffe ncbis, ey quid efie nos Deo debcamw,dcccnt et
moncnty ChrMianorumfucrtt, multcsin iUti cffe>iug\c£
UUsmediiaUcneuerfare^
Pofbremo
INEPISTOLAM AD EPHESIOS
Vo&rc mo docemur hic.cum deusfolus drcdndfudmfd
f>ernosuoluntdt€m,qmb- uultpdteficit}mhilfidctfdpien
tia^utprudentwuer^humdnispojfcuirib' parari -fcd
cmnid h*c dond effc bomtdtis crgd nos dei , qui nullam
•Alidm.quamfdngumisfilijfuifdtiffdclionem dgnofat- Sic
dhundcpdtet>quidetiuftiticeq; cognitioncm, pcccdtorum
Contrd ft« rcmifiione,€t noftrtredcmptione , dutdhqutdhorudltun
berum ar* ^ ^ l r0y fa beneuolehtid et fattffaclione Chrifti uet
bttriu/m* (pft pctunt,uclpctendu doccnt, cos ex diametro pugndrs
cu Eudngelio Pdult-Ydccffantigiturcu ueteribus,et noui
Uli Uberidrbitri^et ndturdlis lummis^quod dd diuind per
cipiendd pcrtingcre quedt fibrtcdtores>\n hccfttne conus
t\iunt>quotquot unqua errores pietdtis faenti<e dducrfati
funt^uthberudrbitriumyturcsc^ w cognofcendictdman
dt ueriy hominib- tribuercntJ)oc eih , hommcs dco tqud-
rcnt-ltdcertcludti, Saraceni, Fhilofophi,Pdpifta> er
tumc A nabdptijl<£ quiddm docent • Cum qui unqudmft*
nedocucrunt3cumdiuimsfcripturis,folibdnitdiiD B I
tribudt omnid,homtntb<ucro nthil nifipeccdtuetpnitiem^
Qjia propofueratiam olim dum
iuftum huius tempus*
t) ceffe hic uoculi dliqud uidetur,Erdfmus dcfi o •&%<*
(foro Vaulus fcnpfifict, quodpropofuerdtjcgtt3cqui=
dem cum cxtftimem Pdulurn uoluiffc htc dicere, deum pro
pofuiffc,ut cumfecundum di)fenfdtionemfudm,plemtu*
do temporis , id eft P tushum dc praedcfinitum dfe ad hoc
tcmpus aducmftfet , mftaurdrefummatim omnia per Qhr*
M- BVCERI COMMENTARIVS- j*
ftum.mdlolcgere: QUdpropofuerat&c-fcilicetfinga
hri dignationefua, inftaurdre tandem dc uelut in unum
rcdaclafummare , w ddpcrfettwnem cmnid ddducerc*
Si quts tdmen h<ec legere ueht , tdnqudm diffepdrdtdm i
prioribu4fentcntiam,quafiq; ctp ooutttoV oo^z/j pricris,
Acfiinterieclum cffet,yctf)>uel f* m hunc modum-Pro*
pofucrdt enim in ipfo , /5 haudquaquam abjurde,meo qui
dem iudicio, ledionem ordinauerit- Vtcunqucdutem hac
habeant, omninomihiuidetur, iflwdo>oUtt<}>c&ot/cS=
«fao3$5 id cftjreupitulare ,inftaurare,uelfummatim per
ficcrc, cum hoc^oi^iro consrruidum, qucdnimirum
Vaulm uolueritfignipcdreDeum propofuiffeper Chrt*
duminftaurarefummdtim omnia • Siccmmordouerbo*
rum Vduli uidetur exigcre- Pro iUo aut em \p oiuTcp Eraf
mutlegktvavTep, eoq^ucrtit.infcipfo' Cumautemin
txcmpkribut Grtcis qut quidem nos habcmus , non lt*
gamus \fj auTto > fed cturS? , malui uulgata excmpkrU
fequendo,rcddereperttium,nempeChriftum, quodper*
inde eft.dtc^ in ulo,uelin eo,ut Hieronynw legtt -Aduer
bum igitur lcgitur i Grtcohtc fecliuncuhu ddhuncmos
dum-Vrcpofucrdt in 1U0 , in diftenfationem plenitudwis
temporumjccaptfukreomnta in Chri&o,®- qut in ct*
fo,er qu<e in tcrra in ulo . Quibm uerbk cum non dubi*
tcm Vaulum uo\uifiedicerc:Vropofuiffc~Dcwm,utique ex
fingularid.gnatwnefud, ideft, KotT*TK/j*uJW«p
icvTOvM dum tuxta dij}>enfdtionemjuam3 plemtudo tem
f>orum>hcc cftiprtfdcfintfuddhoctempto aduemjfct,cun
fiaper
m epistolam ad ephesios
Hd per Chrtfiwm, uelut infummdm umm rcddcld perfirt
rct , er qucefunt in cdo ey qu£ w terrd , reddidi e& , ut
hucfcnfu/m ucldltqudtenus cxprimercnt • Expendct Gre
Cd diUgcnslettor,phrdftmq; Pdultprobe pcrpenddt, er
fcopumtotiushuiusordtionis , dmcntis conftdcrdtiont
non dmittdt , er mirabor ft non dgnoucritjtos hdud lon=
ge,ucrfionenoflrd,d fcopo ueniffe*
Trtddutemhic docemur , primum ,quodfingutisfiri
dpiculis Vdulus incukdt,omnidfdlutis noflr<e beneuolen*
ti£ Dci efic,qui ultro propofuttyd neminc prouocdtut, er
filiumfuum unigcmtum dondrc, cypcr cum omnid con*
fummdrc • Alterum quod tdm cnelcfiid , qukm terrcnd o -
mnidy qut nondum reftituto homine diffierfdfunt , er or
dineperfiftionecfcfudcdrentiper Chriftum re&ttuendd,
inftduundd, perftcienddq; funt, cocfc wAngclos d Do=
minonoftro ordinis er fvltcitdtis fuz confummdtwnetn
cxpcftdre • Etcnim nonfolum uifibiUs i&d crCdturd con*
gemtfcit , fimulcfc nobifcum pdrturit , fcd A ngeli^qui o-
mnesfunt ddminiftrdtorij frintus , emitti inminiflertu
foliti propter eos qui hoeredcs eruntfdlutis • Heb • t • quem
ddmodumgdudentfuperuno pcccdtorercfipifccntc, ttd
condolentindubic peccdto ddhucprcfiis , qudlesfuntin
hocfeculo elccli omncs , dtq; congemtfccntesnobis cxpe*
cldntjdq^ nonfine folicitudtne,ut rcdcmptio humdnige-
ncrticompledtur, pakmq-fidntftlij Dei*
D c ordimbus condittone, er confummutd idm hcdtitU
iincf^iritmmcaleAim^multdThcologifecuUfupcri^
oris
**• BVCERI COMMENTARIVS- %%
tris ddferuerut, qutcequc inccgnitdipfis}dt<fc nutlisfcri
pturdrumfuffultd oracuUsfuere • Scrtpturdubicuncfc to±
rum mcminit^ut mimftrorum Dci, ddfxlutem hominwm)
deputdtortm mcminit,qudteplene bedti iHi cffc nequeuti
nobisfuis ciuibus , quorumfdute pntcxpud opcrd procu
rdnt,cumpeccdtoddkuc & mortednxteluftdntibto * DC
indc Vdulus nomindtim fxnftos ddfcrit iudiccsfircdngc*
toru i- Cor- <r- er inhdcEpiftoUcdp-y fcft^-ddfxrmdt
tnuUifhridm fdpientidm Dcinotdmfieri principdtibus et
poteftdtibu* ctlejlibui pcr tcclefidm • St ergo difcunt tUi
adhuc, er iri cognitioncbonitdtisDei > qudm nouis cotti-
dic mirdcults in Zcclefidm uident proftrri, prOmouent ,fi
adhtcnosin Chri&o & propter Chriftumolimiudiccs*
trprincipesfuos fufyefturi funt,facilcuidereeft7d Chri
fto cos ddhuc pcrficicndos cffe*
Vo&remoam Vominus nofterlcfus Chriftuscotlocd
tusfit fuper omnem prmcipdtum er potcftdtem in c<ele*
ftibui&c-uthoccdpiteinjrdfctt-^Apoftolusteftdtur,
ftt pr<etercdptimogcnitusuniuerftecrcdtur<e, quodpcr
HUwm crcdtdfintomnidiCt qu<e in c<elisfunt9 er qu<e in tet
tdyUifibilid er inuifibilid , fiue throni,fiue domindtioncs
erc • Co/o/?. i- hdu dqudcjudm poteritin obfcuro effc,db
bocprimogcnito effe expcftdndwm,utddfeomniwmcd*
put&prmcipcm , uclut tecoUigdt,fuofy locoreftitudt,
nonfblum homines,fcd er A ngclos • QUi utique kbcrdn
teddhuccdpitcjn chdrifiimis membrisfuis,cxhominibut
ikftiSj ncnpoffAntefttconfummdtdftlicitdtcbedtt,fcd
E folicitg
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
folcitc expeftant penitiu perfici, quodfiet cwm reftaurd*
tdfuertnt commembrd tUorwmer conciucs, eleclidd ut*
tam homines • Tum uero er ipfd crcdturd tftd cxtcrnd 4
corruptionecuinunc , nondwm nobisplcnereftitutis > oh
noxk cft y kberabiturjnferuiturafilijs dci,iam bcatts,Gr
i malis omnibmltberis Kom s • Satana tamen, er repro
bis, tn geenna poenas imptetatis fu£ uscfc daturis*
Anabaptift* quidam cx his Vault uerbis, qu£ er Co±
loft-x • Apoftolusfcripfit, coUigunt Satanam &- repro*
T>ogmd ffos quo<$ tandemfaluari-Vrgent enim quod Pauluifcrh
Anabapt* fat , omnia er qua* in caelis er qu<t in terra • Sedperpen*
omncs fat dendum illts erat, quod Apoftolus hic er dd CoUofi- tdn*
Uddosefic* twmdeeleclisdd uitam aeternam loquitur, quibuspofiit
contingcrCyUt cxpurgatio ab omnipeccato,ita & uera co
gnttio Dei, qu£ uita <etcrna e# ,mw dwm pcccatwm infei
Yitwmfanttwm,quopeccantDiabolus er angeli cius,cun
fiiq; rcprobi, necfc hic nctfc infuturo remtttitur, non potc
runt hi ad hanc rcnouationcm er confwmmationem per=
ucnirc,cwm tamen reliqua ifta cxterna creatura , uanitati
fubtecla, nonuolens,ficutperdito hominccorruptioniet
ipfa obnoxiafkfla eft , ita reRituto co rurfus Hbcradafit-
" Optarim equidemdarthicnobts ChriRopenitusnos
dedcrCy er ad regnt Dei h&rcditatem ipfe nos in rcgcnc*
rationcaduocabit , wfiis conteptortbus fuis faccffercin
ignemdUcrnum, paratum Diabolo er angclis eius • Non
dum, quam clcclis nobis Dcus bonitatem er cottidic exhi
bet,&
M- fcVCEIU COMMENTARIV^ U
iel^rinfuturum poUicetur , fdtis quifqudmdgnoutt*
C7* fcilicet de bomtute exhibcndd olim Diabolo crrc*
probis,foliatos effc dcccbittQuibus igitur libet curiofis,
tvxgis qua pijs cffe,h£c rcltnquamus , cum Apofiolis er
ommbus fxcris fcriptonbut, perpenfuri er prtdicdturi*
qudm nobis bcnejicentixm optimus er indulgentifitmut
pxter v impertit , dtqueporroimperturumfepromit*
tit- inhocnamquc ffintumexD E Qdccepimusin*
quitPxulus i'Corinth'Z' utfcidmusquzdondtdfintno*
bisxC H R I S T O , nonquteSdtxntejrrepro*
bis • Hxec O" loqutfe Apoftolus ibidem teftdtur,eddemh
qudmur v-'nos. Bt infrx ccrte Sccli- s • non dlidm Ephe*
fijs ftpientidm er reucktionem dD E O prccdtur*
quam qux ipfum cognofcxm, er iUuminxti oculos men*
tisfcixnt,quid ex uocdtione fud cisfyerdndumfit,eyqudt
cpulcntid glorije hjercditdtis,qudm donduitfdndis &- c£
terd • Ex his fiquidem confidcrdtis reclique cognitk^
amorinnobisD E I, fiL&iditimque omniumqu£Deo
dduerfxntur , cum alitur, tum augctur,cum lUd de Sdtdna
gr rcprobis dij^utdtio, mhtl mfiindnifluxxcfc cogitntio*
ne d propriedd ncs pertinentibus,differdt-
- Vorrb inftiurdtiQi&xfccapituhtiodtquefummdtiOi
Cmmum ijtut tn aelisfunt er in tcrrd,hoc esl.omnmm ele
clorum xd bcatdm uxtxmffvntuum,dc rcrum, qutftlici*
(dtthorum dcbct infcruirc, in eo hiccjeptd cft pcr Donri*
mmtduflyiritufovrprzdicationeEudngelijtfdiosdc^
E * <pi|
1N EPIST- AD EPHESIOS-
quierdntdifrerfi,coepitcongregdrcinunum,cduffdcu*
iwi cr moriipfum oportuit, \ohdn- u-pcrficld dutcm crit
qudndotrdditoregno ChriftiDcoo-pdtriyDeusfucrit
t<tm omnk in ommbus • Cumfcilicet omnc cieclum pcccd-
tum, cr pote&dSdduerfdrid , cum quibus nunc Chriftut,
citrd inducids beUum gcnt , dcuicld profligdtdcfc pemtus
fuerinty plenequeineleclis imdgodcircftitutd- Qu<e
tumptnclorum repdrdtiofecum trdhet er c<elorumter=
rtcfc innoudtioncm,ucre<fc tunc crunt cdi noui&r terrd
noud , cuftdbit l erufchdkim iUd fupernd tripudkns, po*
pulutcfc eius perpetuo gdudcns, I efchd-at •
Tertio hicdmmdduertendum e&quodfcribit Apofta
Omnid fu /w, propofuiffeDeu in difjjenfdtioncmplenitudinis tem-
um tepus poru,hoc cft, mxtd difjpenfdtionem copleto tcmpore, in-
hdbent* [fourdre omnidfummdtim per Chriftu • Stdtuit cni omni
hus rcbusDeus^Kcu^o^ >id cft,non tdm tcmpord,qudm
oportund tcmpord ,qu<e ccrto cr infdllibili ordine difrcn
fdtyut ncq; dnteuerti3neq; pr<eteriri quednt-Sic er dd Ga
Utds 4-fcnbit : At ubi ucnitplcmtudo tcmporis , emifit
"Dcusfilium fuum}hoc efi , dum completumfuit tempusy
Utiq; quod pdtcr dd hocpr<€dcfimcrdt*
Hocfipcrfudfum omnibm cffct,primwm pontifickru
ceremonkrumftudiofi,hocfuum drgumentum- Quificri
poffetyUt tot optimis pdtribus dbfconditd ucritds, nunc de
tnumreucldrcturimiffumficercnti&dgnofccntcsomm
hm reb> Deucertd tepor4pr<jefixiffe,qu<t et cuiufmodi cfi
fent,$u<e Chriftinomine offcrutur,potius expedcrct • Cu
uti$
M- BVCERI COMMENTARIVS- 1?
■ ■ utify non minus modo rcuekre D eus pofiit, qu£ diu teftct
■ fuerunt, quam initio Ecclefi# Chriftifecit, quummyftc
riumChriftifui , quod alijs fieculisbomtnesc<ekuerat,
[anftis Apoftolis er Prophetisrctcxu > de quo infira cdp-
tcrtiofefti-i-
Beinde maior ejfet dtq; offxwfior er dpud eosquift
bi Chrijhm uidentur dgnofcere, dileftio , qud crgd et in-
firmosfide , er ChriRi ddhuc in totum igndrosy mitiores
dtque tolerdntioresfcfe exhiberent, dgnofcentcs quodft*
cut pdtris folius eft,zrut infitosfilio palmites putet, fru
fiumcfcftrrejncidt, er ut filio quos pridem elegit>dduocd
tos inferdt,fic utrumq^frfturumfuo tempore , cuius mo*
mentd cum a nobis iureignorcntur,no$brum cffe^ut <equi
orednimo cxpeftemut ,dum pater er nos er alios perfi- mo f*
ctat-Certcldtroni^ultimumuittetcmpusJnquoregno mcre *1
Vei ddduccretur^prefixumfuerdt, cum tdmen dnte w= cicn(lm*
ft& mundifundamentd dd id cleftusfuiffet • Cuift quis ini
quiorfuiffct , ctkmnum Idtrocinijsincumbenti , elefto
nihdominusfilio Detjniquior extitijjet -itdfifcirentmul
tiy quosfepefaftidircnt , ac etid iniurid dfficerent ,nempe
filios zrhoercdes Dci , omniillosofficiorumgeneremd
ientdemereri • Ncminem igiturtemcredbijcidmu$,nifi
qucmddmortem tyinffnritum fdnftum peccdre cogno
uerimus, fuftincdmutpotiusofficiofiinomncs , dum
pdterfiliosfuos , zr frdtrcs nojlros > eradCHRU
S T V M fuumpsrtrahdt , quiddbucHregnoeiusdlicni
E 3 [unt,
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
funt,-*? perfccidtquos tim dd eum pcrtraxit • Nos do*
ccre moncrc er precdripoffumus , hktncumbamuidi*
Ugenter, reliqudcur<e pdtris rchnqucndafunt 3 & no-
bis intcrim excrccndd er inmdlos ddeftio , utpdtrem
noftrum rcferdmusjmuflis ey ingrdtvsfolemfuum plu*
utimxfc donantcm • Dcmqucfidnimus noftcr ,mcmorid
fempertcncrety D E V M cmnidpcrccrtumtcmpo*
rum decurfum ddmimftrdrc, ey crucis tolcrdntwres effc
wm 5 pcrpendentes ultrd iuRum tempus pdtre noftrum,
no$%ri redcmptionemhdudqudqudm dikturum'
Nc uero hoc pr<etcred ,forfm inteUigi h<ecfcfti- erftc
poffetypropofuerdt rccdpitukrc ihoccft, fummdtim w=
&durdreomnidddunureuocdtd,perCH R I ST VM,
in difyenfdtionem ,id efl , d d hoc , utpr<edicdndo0itihuc
tnyftcrium , uelut pecuhdrcs diuiti<efdnftorum , cibmc^
uit<e, difacnfdretur, idc^ in plcnitudine temporum , hoc
tft ,imp\etvstim oportunis , ncmpc pridem dd id diuini-
tws ordindtis tcmponbus • Certe infrk cdpite quintofefti*
uncutd primd Apoftohtt memordt , th/j o/koi/o<u/'<x/j> id
€&,difrenfdtionemgr<iti<e,fiucbcncuolenticeD E ifi
bi ddtam efie,per qudm diftenfdtionem3munws Eudngeli
ZdndiutifyinteUexit-
Per quem & in fortemfan&orimn
Kepctit alijsucrbis , qu<e er in prionbusfeftiunculfs
mmorduityuolctupemtiusdnums tphefiorwmy dc ornni
umqid
M- BVCERI COMMENTARIVS- j*
vm quih<edcgcrint Chrifttdnorum., infigerc, undciufti
tix o-fitlut cxpcftdnddfit,a" quo pdfto 4 nobis pcrctpi*
atur • Per Chnftum iam dixerdt , D eum uoiuiftc omnvx
perficerejn unwm rcuocatd , quo ergo dmpiiorcm dgendi
bomtdti cius grdtids,matcridm,0' fibi er tUis effepropo
fttdm oftcnderet , fubiecit idm infe er illis opus iftuc w-
ftdurdndi cr perficiendi omnid, pcr Cbriftum cceptum
cfic-Scardiws ApoRolos priorclotoponito-T5?o)(\*
TriKOTdiq , ideft,quiprioresfyerduertnt, uocdt,utdoce*
retnulliprorfmdlidrdtionc , quaperftcmin Chriftum*
fdlutempoffecontingere-HoccsT; quod ditfy w WXhjc*
QHfxtp , td eft,in quo uelper qucmjfortiti fumus , id esl,m
htereditdte, qu<e Q^fortedmidifoict^forsdiatur^affumpti
fumus.hoc dutem idcm eft3dtqucinfortefdnftoruddiefti
W ddfcitifumwi-Ex unmerfitdte enim mortdlium, quof*
ddm D eus,ueiutpdrtcm et htrcdudtem , dc poffefttonem
pccutidremftbideiegit,quorum typwm geftit, quo ddgcn
tcs orbis rciiquds , populus lifrdcliticus, cp- quo dd huncy
tribus Lcui • Siquidcm popuiolifrdeliticoficdixiffeMo
fchchlegimus,quinti Mofchch feptimo: Populusfdnftus
esDominoDcotuo ,tecicgit DominusD E V Stuutut
fxsci populus pecuiidris , pr<c ommbus popuiis terr<t,
idem et 14- in codemlibroiegimus-DeLeuitis quartifAo
fchehdccimofexto er dlijs locis- Um ex P rophetis atquc
Apoftoiorum doftrindfdtvs iiquet , cos demum uereftn*
ilosD O-MIN-0 CT* de populoeiusefie^qui adidfue*
£ 4 rini
JN EPJSTOLAM AV EPHESIOS
crintelefiidmnituttdquocunquegenusfccundumcdr*
nem ducant • Hi«c w omnes Chrijhdnosquddrdt , cjwod
VetrusfecundocdpiteinprioreEpiftoldfudfcripfit : Vqs
dutcm gcnus eleclum er c<eterd> id ergo0 exlibcrd D E I
eledionc omnidfduUs prouenire, ut iterum dtque iterum
rcpetens mdgis inculcdret a Apoftolus O" hicfubijctt:
Prtordindti iuxtd propofitwm eius , qui omnid in nobis
tfficitfTdmdiligcnter cduttne dliquidnobis drro%emus*
Vnde qr hoc dddit : Et iuxtd bencuolum drbitrium,fiue
confilium eius , id enim fignifcdt , jcovra Tf!fJ g>>faip
Tpjyf OtXw^aoLTO^ outoJ*
VidequodinterfdndosD E I, qtufuntcifors,0'
, pccultdrispoffcfiio, inquibusin€xhduftdsbonitdtisfu<e
cpes prtcipue oftentdt, locus nobis contigit ,D E I?»e-
neficiucft, quutapropofuit, dtq; idnq dliundeddduclus,
, qudexcofilioctdrbitrio uolutdtisfuce- Udbonitdtieiusli
buit,ex qudfold motu^nos cu ipfi oportunu eft,dttrdxit,
<CT effecit^ut libcdt uicifiim dlijs rcbus ommbus udledice*
fe,cr fuo regno nomen ddre- Efficitfiquidem in nobis
omnidjdq; dd hoc, ut relucente in nobis tdm dmpliterfuii
bonitdtetp-rddidnteluceiuftitiae fytdnosperfudit , ui*
ientcs homines bond operd noRrdjpfum dui hore omni*
um glorificent- Quippereftrre dcccptd dli omntd opor -
tetjquocuncldproficifcuntur' idcmwfuprd yfeft-to
tidem uerbisfcripfit3ddeocupiebdtnosdgnofccrc, dddei
$oridm>omnk noftrd refcrenda effe3uidcfuprdplurd'
Vorrg
M> BVCERI C0MMENTARIV5; %7
FoYroJpescfidutidinChriftumcollocdtd, eddemn
cft,qit(Lnos.d* eleftioncmfentimus, v bonitdtis eius crg4
nosguftumdiquempercipimus • Hdcenimccrtifumus,
. nos olim omnibus mdhs hberdndos> er bonis umuerfis cu
muldndos-Hdcfidutid uiuunthic iuftt,qu<e in nobisfimul
dtcfc perftintumfimttum, ipfumfdludtorcm noftru cfife,
pcrfuafifumus,gignitur*Vnde Vdulusfubiungit, in quc
O" ueftrdm cdlocaftis, poftqudmftrmonem ueru, Eudn
gehonfdlutis ueftr<e,dudiuiftis • vtiq; non duribus cdrnis
tantum,fed cr mcntisitiuftrdtaftintu D«- Vndedgw-
fcentes uerum Eudngelijfermoncm , non potuerunt non
cmneminDominumfycmcotiocdre , quemEudngehon
faludtorcmfuorum tdm mdgnifice, nec minut certo fr<t*
dicdt?
Binc uideds,qudm mdloftiritu dgdntur , quipubUcu / Quipubli
cxtcrntprtdicdtionis Eudngelij ufumcupwntfubmo=[cwmjierbi_
tum-Ephefijedduditd^crcdidcruntinChriftum, itdfere{ufum uo=
dd itiwm perducutur clettiuniucrfi, qudmhbet incremen MJ^buer
tum omneftiritus Dcifit-Qui igitur rettefentiunt, pr<e ttrc,mdlo
dicdtoresEudngelij^coopcrdriosDciconfitentur , non Jfj^
quidcm.quifuisuerbis , ceuuchiculoft>iritum duditon- dgunt*
bu4ddfcrdnt,quodquiddmfibifingunt , fedquostdmen *
Deut, quodrftiorintereleftosdmicttiaconftdrct, fuam
uoluitoperdm fimulddhibere , finefuofrtrituinefficd*
cem itidm quidem,dttdmcn dum ipfiitd uifum e§l,w dd
alcnddm fdnftoruminterdileftioncmfacit, ncqudqudm
fuperudcdnedm>dutcontemnenddm>
E $ No^
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
JSotd uero Budngelton dicitfalutis ue&r* • Nuntdn*
yid nuncutto cfl redempttonis pcr Chrtftu partje • Hoc Cbri
ChrijlM flus tpftproedicduit, wfuts pr&diurc manddutt , er qui
CrApo- dcm omni crcdturx, quare Chrijlo dduerfxn neccffe ejl,
&oh pr.t- grfalutcm hominum qudntum impfts cft,rcmordrt , qui
cipue pr<e contcnduntitludnon ommbus dnnuncidndum , fcdqut-
dictrunt' bufddm legem potius prjedicdnddm,cuius prtdtcdttonem
nufquam tdmen Cbriftus commiftt • Vt enim grdttd no*
bis p cum repdrdtd c#, itd hdnc potifiimuuoluit infuo no
minetnuulgdri • Kcfipifccntidm quidcm er uit<e innoud-
tionem, er ipfc dudttoribusfuis commendduit , ey com*
mcnddrc ilkm dlijs Apoflolosfuos tufiit , uerum qut ne-
mimnifipcripfiusfyiritum>eocfe o-credcntiipfi, pofiit
contingerc- Quod docere, eft pcenitentidm , hoc eft,mt<e
immutdtioncm tn nomine etus pr&dkdre ydcquo monuit
Z,uc£ult- Lcgemucroprxdicdreeft , prtccptdutMo*
fchchfecit trddcre , hoc facitojfthuc uttatolftis ut ddfoli
ddmpietdtcm mhtlproficitur , dd hypqcyiftn ucro pluri*
mum.fic.Chriliuj er Apoftoli nuUa trddiderunt, fcmper
dutcm Dei bonttdtcm fummoperc commcnddrunt, er dd
. pdcndum Hli hortdtifjmt , eo quod b<ec dnimis uerc perm
fudfdyeosprorfus immutet, errefirrefc cfficidt , utnc*
^fdtnonconfcqui , eyuit<e modut dcccntifiimus ,~&
amor proximorumofftcioftfimui*
Ndtnubi chriftus er ApoftoTubkntur pr&ccptx
trddtdtffe,fiucrbd eorum rccle intuedris, uidebis eos nc-
quiQjMM noM pr&veptd 7fed ueUntc traditorum ex*
plica*
M- BVCERI COMMEOTAJUVS- 58
plicationes , qualescratio illaChrifti wmcnte habkd
fotjnct, dut ccrtc monitioncs^quibu^fdnfti, ew qucdjbi
ritudoftiidmprobetcnent , accupiuntctiampcrficcrc,
mdmoneantur,ne ahb affcftibws carnisaftijn cfficio cef*
fcntpropofuijfe- Etenim cum tota lcx> in hoc uno ucrbo,
diliges proximum tuutn ficut tc ipfum impkatur - Gals>
dtq^ideo ommfkria pietatis er iuftitw confummatiom
codemcontincatur , quttandemprtccpia Chnstus ey
Apoftoh ddrc potuiffcntt Uoc igitur cgcrunt docendo, ut
elefti cxutifcipfisydiligereproximos poficnt7tivm diligcn
tcrinomnibus^quiiedikcliopofceret , animdducrtcrcnt*
Vtrunq^exfoldjide prouemt,quod nec abnegarcfemet
ipfum,nec dmpkfti proximum quifqudm pofitt , nifi qui
certmfit,fibiipfidntea cffe dbundeproft>cftum, cuius ij
demum certi redduntur3qui pcr Chriftum Dcumpdtrcm
fuu/mcffeagnouerint-
Hoc docct Eudngclion grdti£,quarein eopr£dicadoy
Chriftus er Apoftoli totifuerunt , ddieftis (imulfuts lo=
cis,quibusdcofficijsddeftionisinonuerunt • Hancenim
uita magi&ram effe oportet , er extcrnd omnid attempc
rdrejindemdnddtum er prtccptumfuum dc nouu.Vo^
minus hoc effe uoluit , ut ddigeremus nos mutuo • Qxo4
ipftvm hcetubiq; er Lcx er Vrophcu uel folum requi-
runt,dum nouum tdmcn er propnum a Chrifto mdnda-
tum,uit£cy iniftituturn,difapuli eius expeftarent , reftc
ittis rejjwnditjjoc ipfum iUud nouwn,wfumipr£ccptu
r uumO'
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
effc,ut mutud interfe chdritdte effent • Ndtn prseter hdnc
nibilDeuscxtgu,w edhominem Deitotumperficit, px
p . «- triqtfimilem reddit,eft demcfc uitd hominis noui- ,
j,ij. . Vrtceptumfimul uetm efi & nouwm , uctm quid db
imtioinommbuspr£cepti$fui$Dembdncprccctpuere=
qutfiuit, nouum,quidpcr Chnftumprimum,dboUtisft)i
ritufuoudrijsiUisdcrcbmexternisprjeceptis , ueru^r
efftcdx in pluribus reddttum efl- Certefi h£c defit, pr<ecc
ptis qudmlibet bonis O' fdnftishypocritdm ejftcks , bo=
num uirum non efftcies , ddeffe dutem ilk hdudqudqudm
potejl, non credenti,ut credcntinon pote§l decffcproin*
de in primis ed pr<edicdnddfunt, qutbm in D cwnfides gi
gndtur,qudefunt,qutbm Deiergd nos,in Cbrifloexhtbi-
td commenddtur bonilds • Sic uides Chnflum,infcrmone
cumNicodemo,cum $dmdntide,ddludd*o$ , dd qu<eren*
tesfe ut regemf&ccrent, tum er in pr<ecUrd iUd ordtione
<td dtfcipulos in nomfi.cdwd , in primis dd credendumfu
bi,inde dd dtleflionem prouocdffe , mtfiis pr<eccptis u\t&
dlijsquibufuis . Stc o> Apofiolos uidcmm ut Chrijlire*
demptionem commenddret in primi$fiuduiRe,tdm in con
eionibm^qudm^BpiflolisJicet in his , ut qudsfcripferunt
<td eos, qui uerttdtiidm dcceffirdnt, deofficijs ddeclionis
, Q&f monitionesfemper ddiecerint'
C njud-= Ydcef^dnt igitur noui tUi lib> drbitrij dffcrtores , qui
nk potiji- hotninesprceceptis mftosreddituros fepoUtccntur , &
inqtu* qujeruntur nos plmfttis Eudngeltj,minm ucro lcgis pr&
wn<k* dicdre, quiiubentdmmdduertere , cuiconfcicnttircpu*
gnet,
&!• BVCERI COMMENTARIVS- J*
gnet,quidimpcret,ut iUudfugiant> hccfequantur, rcue*
buntq; nobis illam Anslotclicorum Theologoruy &wtk
^nCnp • Veranamq$ repugnantia mali , er unpuifio
adbonum.cpus eftftintusfihorum DeiGah-Ctterum
cmnishumamccrdis ccgitatio i puero mala efti> Mo=
fchch 2 • Ecq- in certam pcrmtiem dctrudut ifti, dm pro „ _
prijccrdis cogitaticnes fcquiiubent, multumq^aberrat, t f,
quodommbushomimbuSyUerammalirepugnantiamyim r ,
pulftonemq-adbonuincffeputant' Quibusenimfemen *X *
Deiabcft, quodfohs eleclis adeft , ijdicunt incordefuo
non eslDeus, propcndetq; omnis ecru cogitatio cr fen*
fus tantum ad malum i > Ucfcheh c? •
Nospotius audiamus Dominumyqui s • Mofceh <r(?
n>mandauit> utqweipfepr&ccpitincorde , er dmmo
continuo uerfemus, er «£/<£ nofc/$ o to reddamus , «e
qw/deorwfwexc/c&rt • Jnhabitetinnobis ,quodPaulu*
CoUofi-hortatus esjfermo Chriftiopulentc, cumommfa
pientia,ut docearrm er moncamus nos inuicem ■ S/c er
<|K/d Dominusfuoftiritu cordtbus noftris loquatur, ex-
audiemus,probedi[cernente$ motu fyiritus S- ab affedu
carni$,w utfilij Dci,fyiritu Dciagi nosfcntiemus , pr6
cul ab ea arrcgantia , ut ipfiagere nos mctipfos pr&fume
remusTides exaudituuerbi Dei prouenit , nonquidem
cxtcrnofolo,ateo, quicumcxtcrno fcripiur* ucrbone
pilwm ktum difcrepet, ex eodem er alitur atfy augctur,
tiemoignur adducifepatiatur 3utfcripturafcftidiat,eru
dUnanq;adfaluU7hcminem%DeiPpictatcabfoluitz>Ti
moth-y
< IIT EPISTOXAM AD EPHESIOS.
nioth^Vndc?aulus}quodEphefijaudtcrant, Euangeti
! enfalulis coru uocat, & tcftatur co audito, illos in Chn^
&umft>cmcoUocafie , atq; ita uit£ £tcrn£ fikttos fuiffc
partictpes -Nthtl ucro mcmimt , dc tUa interna uocc Dci,
impulfuq; proprij dmmi,figmentofdne nocenttfitmo'
Cuiutfidemhabuiftis3obfignati
quoqueeftis*
*e '7* ldemfairitut,quocorddperfuadcntur,utEuangclia
<?$%<x.yH jidcmhabeati<f<ppoiyt<f iUdcftyquaelccliobfignantur,
dcttQrii* Uj- ^ ipfifefiUos Dci cffc fciani , er agnofcantur tales
quoq; ah alijs • Rcddit cmmfeiritibut eorumjc&imoni-
timmdubitatum, quodfihj er htredes D ci fint • Rom • 8 .
tim ita ad tmagincm Dei rcfbrmat cos, ut afruclibus p, =
cile ey alij utdcant,plantulasfanclas DeiiUos efie,uafaq;
Arrabo grati£ etut ad £ternam gloriam de&tnatd • Hinc er arra
\)£redi- boh<eredttatisnoftr£lncft>iritusdicitur • Nameoccrti
tdtlS' fumus^promiffam nos , uit£ bcat£ h^rcditatcm dditu-
ros • Neqtemmdubitarcpofiuntiquihocfrirituprtditi
funt,fe Dco charos, ey ad imaginemfilij ciusjandem uif
ttttc tpfius refurmandos • Uoc Apoftolus uolutt hic indu-
hie dicerc,quare quod fcrtpfit, qui eft arrabo hwcditd*
tis noftr£,in rcdcmptionem acquifittonis, quo magis im-
telligcrctur,rcddidt, quic&arrabo h^rcditdtts noftr£y
quofrctircdcmptione, qua cotingetcertduitepoffefiio,
XdchdC
jfc. BVCERI COMMENTARIVS* 4«
(dehdccnim hquitur)indubitdto cxpeclemus < ldcnim
fignificat 3 quod fcripfitftiritum cftc drrabonem h<erc=
ditatts in redcmptioncm , nimirum quo eius htreditdtis
errcdemptwniscertieffemus-
Hwn c uerof^trttum.cr promifiwnis uocdt, denotdns ^***
peculiantcr tUumfuifiefanclis promiffum • Pnc f cr cnww Pf^^F^
promtftionesprophetarum7aChriftoinfcrmonciUoi m*
ctnd nouifi-hdbito,mu\tottts pronnffus crcdentibusfuit*
Vnde er promtffum pdtns lUum , ua &c/c* petiturus uo
enbdt,utLucasAcl*-memimt' Quanquamuerohocfti
ritUy quotquot unquamDcoplacueruntpr<editifucrinty
cpulcnmuamen, <&■ in omncs gcnus cjfundendus crat,
Chrijio tam rcgnantc > De quo uaticimum lohelisPetrus
Aft-z-ddduxit-Et apud lechczkeh^-dit Dominus- Dd*
houobiscornouwm , er feiritumnouum dabo in inti*
mumueftri , e? duferdmcorldpideum de carneucftrd,
&-ddbouobisccrcdrncum • Et fttritum mewmdabo
ia. intimum ue§tri , v ficiam ut in Hdtutis mcis
dmbulctis,ey iufla mea cuftodixtis,dtq; fkcidtis eyc-Hoc
frirituinanesfunt impij omncs, quia elecli eo obfignan*
tur>o-abimp\]sfecernuntury quitamncqueuntDeoac
cldmdrcpater,®- Chnfto^Dcminc.qukm uerueR quod
in cordcfuo dicunt non cft Deus> ey Lhriftus e# anathe*
md-Vnde dffeclus cdrnis pronifequuntur, cr impcrio Sd
tctn^cdptiuiad eius uoluntdtem , in permticmfuim pd*
rcnt3cumfdntti hoc Daffriritu dclt, nunquam no betlum
cimcd.rneproprk&Sdtdntgerdntjc qudmhbetftepe
m d.um
Dei
ltt EPISTOLAM AD EPHESlOS
tndlum quodfccundum mcntem nolunt,ficidnt,dbftrdfli
fcilicetlcgemcmbrorum , nunqudmtdmen idnondetc-
Hentur <zr deprccetur,fpeiuxtd indubidfuffulti ,fbre,ut
climd corpore itd corrupto er peccdto obnoxio Ube^
rcntur-
tiicfpirituidlidsdiciturunclioDcidoce$omritd,quU
Spmtrn ^ efl omnisueriperfudfio,itemfemcnDei,quod nofi=
S- unctio Mi exciderefiudium Dei, cozptdmc^ in interiorchominc
femen itndginem Dei-Vnde i ohdnnes negdt eum peccdre poffe,
quicxDeondtusfit,ideft,eleflutdduitdm , eoquodfe=
tnenDeiJbuncnempcfyirituminfehdbcdt • Addittcrtio
A poftolus,ut celcbns redddtur in no bis glorid cius - Uuc
enim periinent , qu^cunq; nobtfcwm Dem benignc dgit*
utgloriofxm in nobisfudm bomtdtem oftentet-Dehis fu-
prd in fefri>Kuc ufq; Apoftolus egit grdtids , pro re*
demptwnedtqtfdluteper Chriftumpdrtd,eiusq; cduffai
Cr rdtionemfimul cxplicduit,ut er hoc pdclo , Epheftjs
Eudngeliongrdtioe rcfr[Cdret,fummdmq; eius cxponcns*
altius illud eorum dnimk infigcrct*
£a propter cum &ego audi
uifTem5quauosin
Dominum*
Nwwc morefuo Ephcftjsmemordt qudntifictdt, quoA
O' ipfi Chriftum cognoucrmt , ndm pro co indefincntcr
grdttdSdgit,te&dturq;fcprecdri,utincdcogmti0neprO
moucdnt.Ndmicogmttone Chrifth cr^udmnobispa^
rduit
M- BVCERI COMMENTARIVS. 4t
Yduitfdlutis y omniscumpietdsfynccra *pm bedtitudo
foliddpcndet-Notandumergoquodomnemfalutem.fide f! +a
inDominum IE SVM,erdileflioncinfanclosdefinit- 'l 4P
IXeigiturnosddijcidmusdlid- Ccrtequihucperuenit,ut *i%
Dominonoftro lESV fidemhabeat , isquofy frcmo*
mnem in iUofixam hdbcbit , mhil dubitansfc olimper
buiusfyiritum , driimo cr corpore , dd iu8am uiu cum
puritdtcmtumfclicitdtcmperducendum • lnde firet quz
cun% Deus immiferit3jequo dnimo^et qua officiofifi- erit
in quoflibct^pricapucdutcmjn domefticosfidcijjoc eft,
fanclos , qu£tumfyncerdcrofficwfd dilcclioiUumper
cmnidconfummdt • QuidiUcfcicognitioneChrifti,&
quamnobisreftituitfdlutis,omnidpendcnt , exfywcerd
dileclione Vdulm egit, qui memor Ephefwrum inprcci-
busfuisfucrit , precdtusiUisdDominofyiritumfapien-
ti£dtcfe reuektioniSyhoc e&,uim &-facultdtem,quddo*
ndtdperChriftumpenitus pernofcerent , ddquodpecu*
liari uticy rcueUtione iUis opus erdt, coquod iftd cdro ej-
fxnguis ncfuffiicdrx quidem pofiit-
Vide dut$m ut omniddondDctficidt* Fideerdntum BondoU,
t?dileftioneEphefijpr£diti9 utcitrdintermifiione grd dond Dei*
tids pro eiSdgeret,mhilominus impendio ordt^utfapicn^
tidm er reuektioncm as Dcus dfyiret 9 qud Chriftum co
gnofcdntdtq;fcidnt,iUumindtioculosmentis,qu£fnfpes
twcdtionisfu£,hoc eft,ut pkne intcUigdnt-dd qut fint uo
cdtuquid hincdebeantfterare, qudmq^fitopulenta er
redunddnsglomhiereditdtiSfqudmfintadituri, er md*
£ gmtudo
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
%nitudo uirtutisDei,qud dd edm uindicdntur • Aico ta*
bilhorum cogitdre poteft cor humdnum3omnidfuntfti*
ritus O" reueUtionis D«-
Diligcnter uerodnimiducrtendum , qu£ chdrifiimis
fibi Ephefijs Vdulus quo nemo honorum certior £ftimd-
torfucritypotifi- precetur, induhie qu£ dgnouit omniutn
hiloptd optimd-Nihiligiturconftrendujufttcognitiom Chrifti,
hlius co- £r dgnitioni bencuolenti£ D ei , qu£ in eo nobis exhibitd.
gnitione cjl.quod infilios illi o* hceredes cooptdtifumus-lftd utiq;
V: iti£ rcclepernouiffe ejficit , ut tdnqudftcrcord prz eis omnid
t)H* mundicontemndmusjoticfcddimitdtionemDei, perdb-
folutifiimdm in omnes bencficcntidmjdpidmur • QU£ de
mcfc qui tenuitcr pernoucrit, in eo ey reliqud pietdtis o*
mnidieiundcrunt-
Grdtid vnde dperto dpertius efty eos db omnintionepietdtis
Deinimiu dlienosddhuceffe , qutbusqudmlibet copioft Eudngelij
pYdidicdri prtdkdtio ,nondiconimid , feduelfdtis cffe uidetur*
no poteft- Qmmdutiqimdld&perditdin nobiserunt , donecDei
amorecordrferit , hocueroigniquisdemum drdcdt,
fiD E I crgd fc bonitdtem , nondumfxtiscognitdm
habedtf
qu£ re= Notdndumftmul^cummultidemultdfdpientid, o°
udationes reueldtionegloricntur 9 quxflt uere optdndd fdptetid ey
probX' reueldtio3nimiru qud cognofcitur Chriftus,qud quutdftt
farcditds nobispromtfft,dgnofcitur 3 hincfolurcclu de
nbus cunftis iuditium , er dmmus honefli dmdns pro*
uemt-Adhunc lydiumkpidem cxigdttur, qu^fubindc l
plcrife
tt« BVCERI COMMENTARIV& 43
pknfyreuchtiones heldntur , fihuc nihilcontulerintj
inancs cr cvmmcntitus effe ncmo dubitet.
A it ucrc, w prxceUens uirtutis cius in nos Mdgnitu* . .
do ■ Vt tquc incomparabdis er maximd in nos D «' uirtus lr .
cffulfi^quicmodisommbus perditos , inftUos fibirefti* ™d&m™*
tuit, o- cdptiuitdie Sdtanz uindicdtos , tn fo dta w immor *°"
tdlitdtemumdicduit • QVzinccpotifi-dechratur ,dwnx
robordtiftiritueius , mortemvdduerfdomnhmdgno
(tnimo contemmmus, er pcccdtofuperiores cuddimus-
Vdtrem, Deum Domim ncftri I E S V Cfrnifr «oc<tf,
ftcutfupra cr paf rcm nws , quitdmeesl V Deus er p*
f tr eleclorum omnium • Se<i quiaficut ncmo dlms imdgi*
ncm iUius exprcRius reftrt^ iU ethm nemo eum confum*
mdtiorepietdtecolit , diciturpeculidritertdmDcusqu<z
pdter Domini noftri I E S V, per qucm ommbus quoquc
ekcliscontingit, utDeum epipfiuerciUumdgnofdnti
patrcmcfehabednt-Vatrcm quoq;uocdtglorix>, quoddu
thorfuisfitifolidtcum integritdtisjwm immortdiUtiSi
tttqfftiicitdtis-Ed cnim ucrd demumglorh eft-
\n his dutcm Vauli exemplum.pro dliorumfdlute.pcr
indedttyfudgrathscgentis , tumpro incrementoeius^
nonminus.dtqifugcrdntiSynequdqudmprttereundum' Sdncii
Totii&ifancli diuin* glori<e addifii erdnt , igiturmhil multupra
potuiteisobungercoptdtius , qudm fiiUd in homim- fratnbui
busfeliciterilhslrdretur , ncquc effc quicquam ceque orarunt*
cptdbik 3 qum ut hmus itluftrdtto incrementd cotti*
F % diedcm
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
iic acciperet • Hinc in precibus plurimi erlt , qutbus pic
tatis progreffum tum infc ipfts tu in alijs orabant- Q«<e
quodrdr<e hodtedfrdtribus o-frtgid<e hdbentur, drgu-
tnentum cft,perparumgu8ajfe iUos,qudm bonus er dul
cisDominusfit, qudntdfyfttfclkitdsipfum dgnoutffe»
Quaein uobis declarabitur,
iuxta efficaciam*
Secl-9 * OptduitfcireEpheftos,qu<efttpr<eccUesuirtutis De*
in nos credetes mdgnitudo , qudftne expeccdtoribus per
petuoiufli,ex modis omnibus miferis,£ternum bcdti, cx
mortalibuspercnm er diuinduitdperfruetesreddtmur,
Virtus bancergo hdcfefliunculd,qudlisfit explicdt,fubtungens-
T*ei innos sccundumefficaciam,fvrtisroboriseiuserc*Vtplanior
declara- femo cffct,ddtecvQU£in nobisdcclarabitur- Inarche*
tur* typo enim nojlro Chrifto conftdcrandam hanc uirtutis
tnagnitudincApojloluspropofuitJnquotantaaparuiL,
ut ex mortuis in uitam immortalem er beatamftt reftitu
ttitjlGh hocfolum, fed er princcpsfimulconslitutus o=
tnnium,fubicclispedtbus eim, qutcquideximium&pr£
clarum ufyiam eftjam in c<elt$,qudm interra • Vt uero
docereternos huiusutrtutis frre parttcipes , mcmorat
cdputEcclefice , ipfum tnommbuseffe impofttum , er
hanc eius corput efie,fed er plcnitudtnem eius,hoc cfl,tn
quauirtutemfuamer bcneficentiam , prtcipue decla-'
rti • CmcnimQmm<ibond,inommbuseffici4t,hoce&,
omnti
M- BVCERI COMMENTARIVS- 41
omnidinomnibus impledt , in hdncitdfudm bonitdtcm*
Zrpotentidm bencfiaendi effundit , ut plcmtudoem,
qu^qudmcumuldtifiimcbond unmerfd db ip[o habedt,
uocetur-
Kecle igitur prccdtur Vdulus3ut Ephcfijs oculi illumi
ncntur3quofcidnt3 quidfibi exuocdtionefudfierdndum
fit3 cr qu<efit opulcntd glorid h£reditdtis3 dd qudm uoca
tifunt3qu£ demq3 pr£cellens uirtutismdgnitudo, qud cx
peccdtis er miferd mortdhtdte, dd iUdm immortdlem ZT
bedtdm uitdmperducetur, fecundum cfficdtidm edndcm,
qud Chnjlus e mortuis3dd dcxterdm pdtris^omniuprm*
ceps3& fdncHoriicdput, dtq$ inftdurdtor eiufmodiconfti
tutus cft>utfecundum cdndcm cfficdtidm, & lUosmem*
brdfud,mdlis ommbus exemptos , bedtos in cdeflibutfit
reddituroS'Q^ih£cfdneperfudftfucrint3ncpoterint9 Agnouiffe
non omniftudio3dd hdnc immortdle bedtdmq; uitdm eni= benigndm
ti3cddemq^ Dci cfficdcid3potcntifcilicetft>iritu eius>reuo Dcz m no*
cdntecontinuoeoSy dpeccdti corruptionc , V durdntc Mtutcm
illos,utcrucisregenerdtionem£qudmmiterftrdnt, im- finsejtpic
peUenteq; v dccendente3ut Dei mgenium> omntbus be* tdils*
neficiendo §tudiofc refirdnt*
Vidcdutemutmdgnifice pr^dicdrc hdncDeiuirtute
ApoRolus condtusfit3non crdtfdtisiUi3dixiffepr£ceUen
teminnos credentesuirtutismdgnitudine, efficdcidm dd
iecit3o-quidcmfirtis roboris eius-lncffdbilemfiquidem
fenfit hdncDcipotentid3dumq; dliter no poffet melius3m
Domino noftro lcfu Chrifto,ueldUqudtenu$cognofcen=
F 5 dnmiUdtn
IN EPISTOLAM AD EPHESfOS
ddm tlkm cbiccit . Quod cmm in iUo,capitc nofiro prz*
cefitt,innobismembris eiusccrtofequetur-Alioqut quo*
rnodobcdtus ejfcpoffet Chri&us > kborcmtibut mifcrc
membris ciust At cltdt uniuerfi.os fumus dc ofitbus eius,
.,- cy-cdrodccdrncctus-DcquowinfrdCdp-S' Scfi.u*
5V QuiddUtemfitdddexterdm pdtrts ChriftumcoUoci
r/ &" ' tfl>ipfcAP0ft°lusfutiscxPucat>dum
rtstu4 pcd<i,us emsfubicfid -Abco enim quod qui 1 dcxtris rcgi
■ } ls* bus proximtfedent , fccundd db ipfis pctcftdtcpoUeanty
mutudid hcec mctdphord eft.utfmbdnt Apcftoli Chriftu
<td dcxtcrdm pdtrts collocdtum,pro eo quod eftyproximd
4pdtrcpote&dtepr<editum • Dum dutem dddit tn c£lefti
hiiyideftyininuifibtltgloriiyrettcinde concluditur, cor
poreeumnon poffehkdhqmdpdti , dutprjefentemeffc>
QuodenimdppdruitStephdno^Pdulo, cyfirtcdlijs qui
bufddm3idmdgisddcoyciusdd dcxtcrdm pdtrisfcdentis,
idcft,diuind mdteftatc, ey proximd i pdtrepotcftdtefru
cntis,rcueldtiofuit,qudmdbttidglorix , ad tcrrendh^c
rurfumdcmigrdtio - VndccdMdtiterdtq; mcdopdtibiliy
tionpoffe modo illun: hic hdbcrtyrcclc hinc colligitur,
quod dd dexterdmpdtris rcgndty indegloricfus.dc omni
bus ccnfyicuus dd tuditium rediturus*
Porro quodmemordt Chriftufuperomnemprincipct
tum ey potcftdtcm eyc- conftttutum y fkcit dd com*
mcnddtionem crucisy k cuius humthtdtejn tdntdm digni*
idtcmDomtnus cueclus cft- Sietenimtpfi ddtdridmglo*
ridtn profutt , quodfefc dd mortc ufq; cr mortem crucis
humiliduit)
M- BVCERI COMMENT ARlVS- 4*
bumiluuit,Grnobisproderitddgloridm , dbnegdrcnos
njenpfoSyWcrucemnoftrHcottidiedffumerc • Deindcfc
citddhoc,utfcidmM,dbunoCbrijlopetendd omnid-Spi Angelos
ritibus enim Angelicis, crronci quiddm multd tnbuebat, fJMU** P*
eocfc quod lcx effct,difycnfdntib- ipfts ddtd, ut &■ Stcphd ™£<im
nut Afi 7>o-VMlusGdh-tejldtifunt,legisceremomas facl€^*
plus mmio urgebdt,quos Apojlolus et dd CoUofi-notduit,
dumfcripfit- Nequisuobis pdlmdinteruertdt ddtdope-
rdperhumilitdte,<cr fuperftitione Angeloru, inhisquz
non uiditfiftuofusinccdens-Vt ergo Chriftidutoritdtcnt
extoUerct&hucpotiuSyqudm omnes, qudhbet fublimes
Angelos dudicndumfuadcret,pr£dicdt cum exaltdttlfup
cmne principdtu^potcftdtc^uirtute^domindtione, dcfug
omnenomen, quodinprtfenti ofuturofeculonominx
tur, ego lucis grdtid reddidi,qukquid omnino eximium,
fiucinpr£fenti,fiueiufuturofeculocclebrdtur • Vofitis
cnim nominibut, qu£ nuUd dhisfcripturd hdbct, Ange-
lorumordincm iUi diHinxcrdnt-Ad CoUoft- er Throrio*
rumnomenponitur-
HocigiturVdulusfignificdreuoluit ♦ E&o,fintUdrij
Angcloru ordines, fint qui prinapdtut rcfte uocetur, $
intcr dlios,dc etidfuper homines pnncipes dgdnt,fint po
tesidtcs, quorUdufyicijs omnis potcftds er mdgijlrdtus
in terris gcrdtur,fint uirtutes,quoru cperd , inter homi
nesmirdpdnt-Sintdemq^ domindtiones, quorudufricio
dlij dhjs dominentur, fint ctidm Throni , per quos udrid
Dei iudiH txcrcedntur, nibdtem cximiu er pr^ccUens
f 4 eft,tm
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
tjiytdtn in f<eculofairitdli> quod nobis futurum expecld*
futurum mUs,quZ in corpordluftopr<efenti , utcumq; nommctury
fxculwm.' cuinonfupcremincdtChnfiuSy quodnonfubteclufitpc
dibus illM-Ud cnim bunc omnibus prinape patcr propo
fuit,ut tdndem cius regno er imperio ceftfurumfit,qmc=
quidpotcnti<e3dutpr<ecctlenti<eujj>idmeft , tdminc<ehs,
qud in tcrris- Eius enim fyiritu oportebit impkri omnid,
ut cr ipfctdndcmdbohtoommprincipdtUtpotcftdtc, dc
uirtute,regnum trdddt Deowpdtri i- Cor-tf
Hinc notdndum Angclorum ordines, officid er nomi
]ncertd m^c qulbut jheologt ex Dionyfio difrutdrunt, ex Vdu
funt, qu<e lonequdqudmpoffeconfirmdri , quiiftis nomimbusin*
deAngclo uecliSdbdlijs,inboctdntwmufusfit, utpr<edicdrctChri
rumordi= ftUmfuperoUconftitutu3uifibdid fimuletinuifibdidy ut
mbus pro cuna^ e^ nommenturydtquc htnc prowcdrcty ad huncfo
didcrunt- im audtcndumyUtq; db ipfo cxpcdemus omnid- ldem uo
lens docerc dd Colloft- pnedtcdt omnid peripfumcoditd*
Locm Dd c<etcrwm in Ddnielc »o. legimus Angclum Prrnd-
nichs* pm Verfdrwm dduerfitum Angelo, curdm popuh lifrdc
litiagerentitO' Nlicdelcmunumeprimoribwsprinapi-
busafuiffcduxiho • HinccontccldtumeftyUtfingu*
Ushominibusjtd <zrfinguhs prouincijsdtquercgnisAn
gclospr<efeclos , quorumquihbet fuorum curdm ge-
Xdt • Equtdcm fitccor fuprd cdptum mcum h<ec cffe,
putoq^ bene mecum , dc cum quouis a uulgo Cknftidno*
rum dgi , fidgnofcerenobisdctur, C H R I $ T V M
ommbus
M- BVCERI COMMENTARIVS- 4f
cmmbutprincipemfup eminere3utunuaudire30' expe*
ftarc ab ipfo omma hbcat , tum bcmgnum adco in nos De
um , ut fanclos ffnritus fuos , mimflros conftituerit
falutit nofbrje 3 utEpijlolaadEbra* &locw>Matth-\8*
cum alijs non pduas fttis teftantur • Keliquareuelationi
uclfuturifecuh^uelfubhmiorc hicfyiruu prjeditisjiben*
tcr rehnquo3 x? rchnqucndd cenfeo ommbus 3quibus non
contigerunt certiora, qudm ucl Dionyfius ille 3 uel mten-
tes eius dutontdte Theologi^trddidcrunt-
Nc ucro hoc prccteream , fuerunttcfle Hicronymo9
quihofccprincipatu$3poteflatcs3uirtutes <& dominatio*
ncs3quorumhtc3& ad Collofi-i-Faulus memimt, et Chri
#«m fuper eos eucclum pr*dicat> reproborum Angelo^
rum tffe intcUexerunt'Equidem3utAngclo$,prinapatus
er poteslatcs.quos negat Paulusfe a dilcclwne Dn/epc-
raturos Romr s • item prinapes mundi quos expertesfa-
pientiaDei3a" abolendos 'aff-.rmauit i« Cormth-z- Item
prinapatum, potefiatcm er uirtutem, quos Chriflus in
finc fieculiabohturutcfk i. Connth-'\s-quos dcniqueex*
pohdtos o&entduit 3 CcUofien-z « Hosinquamut mdlos
haudgrauatim tntcUigam3itd dc quibushic,ey CoUofi- 1»
loquitur 3 mdlimintcUigerebonos • Quantuldenimglo*
ria Chrifliycelfiorem faclumdaemonibus malis? Qupdue
ro utHicronymus memimt , iUosiriOuet,quodfidcboni$
h£c inteUigamu$ Angehs 3fequerctur nos Angclis fuperi
cres ficlos3quippc quibus fimul cum Chnftocelfiorelo*
cofedere m celcsiibus datum f\t • id me non mouet,
F $ fcdhbcn*
IN EPISTOLAM AD EPHESrOS
fed hbcntcr hominum dignitdtcm3 qum dngclorum pr&*
fhtntioremdgnofco3 cum Chnftus nos non dngclosdffum
pferit , fint $ bi ddmmiftrdtorijfpiritus , mifii mftlutcnt
no&rdm-Hcb^
Vtinxm dutem perpendcrefdtis liceret3qudntdfit wo=
flrdfeliatds3quod Chnftus nobis cdput3 er nos illw cor
pus3et plcnitudojumus • Si enim dlecdput noflrum3 Ecclc
(i£fu£3omnid cum ipfo comunk hdbebimus3neq; potcrit
iUe3fine nobisfux filiatdte frui , eius pr&tcred erit3nos in
ernmb- ducere er uiuific4rc3q mhilprorfusfineipfo po*
tcrimws • Cumq; omnk in omnibus pcrficidt3ut per eum
cmnid conditdfunt3nos tdme plcnitudo eim ideo recledici
mur3 quod in nosfcihcet uirtute o- bcneficenttifudm cf*
funditcumuldtifiime 3 fudmq; in nobis potifi- diuimtdtem
cftentdt • Quph&c certdfidedgnofcdt , quinonipfi
unifefedddicdt, erreb'dUjsudledi.cdt3obleftetq;fe inillo
folo3mhilpr<£tered uelmetuens, uelff>erdns>
Qtput Ecclcfi* Vontificemfccerunt,cum ne tdntdlum
quidem iUc uit<t dut uirtutts3Ecdefi£ inftucrc quedt3 neq;
pofiitplufquam miniflrum Chrifti ey ccoperdtorem3quc
ttdmodumo-dlijfdnfti) per minifteriumcxicrniuerbt,
quodfinciUiusft>iritu tdmcnfcmperinefficdxcft3 dgerc*
his fimilesfunt er cdput Cbrtfhii pdriter rcijciunt3 quot
quot boni dliqd bomini , qd'tn fe hdb edt dttribuut • Quod
cdputcorpori3hocnobis Cbrihuscft3 omnisuitd3motM,
fenfus er dftus3db ipfo e& , nos nobfc reliclifumi^quod
corputfinecdpite*
Cdput
M- BVCERI COMMENTARIVS- 4*
CAPVT SECVNDVM-
Ec uos cum mortui eratis
delicftis*
VT dgnofcercntEphefij , quid ex uocdtionc fudfibi
fperdndum effet, quanUq, per Chnftum gratk
contigiffet,monet cos Apojlclus^cum pcccdtis mor
tuifutffcnt , ey hinc dfi milid D ci dlicni , cx mcrd grdtid,
V bencuolentid Dei, Cbrisxicfc merito, in uitdm bedtdm,
cy mumapdtumfdnftorum cffc djjcrtos • Cum mortui in ^ortui de
quit,erdti$ deliftis er peccdtis^nuhiifcdicct uit£ pi<e,qu& •***?"
fok uitd refte dicitur, ct pcrpctue durdt ,bdbentes -Vnde
cxplicdnshdncmortemihcofubiccit: ln quibus dliquando
tmbukslis, id cftjuxiflis , tropofcriptur£ uulgdn,iuxtd
feculum mundihuM,quodquidp"o rdtioncmucndiqud Vwerc m
uiuerehicmunduffolet, pofitumnondubito,ficquoquc xta feu*
mdluireddcre- Voluitfvrte Vduluspcr o\mv<t.bicexpri= lum*
mcrc quod Ebr<e- V^tt dicttur, O" tempus uit£ pr^efcn-
tiifigmficdt,utcx Vfdlm-39-uerfu s-crlcfcbd-ts-uerf
1 1 • liquct , ut intcUexcrit pcr uiucrc fccunduw feculum
mundi huM,uiuere pro cupiditdtc uit<e prffentis fiecult,
cr temporis quo in boc mundo dgimus • QUdfdnc cupidi
tdtc ,quifq;fudtdntwmqu£rit , cr ddcpc$,dignitdte$q;
ct uoluptdtes eluftdtur, ftue idcum commodo, ftue incom
modoproximifidt,(iuemodu$fcructur, fiucminus,imo
tiunqudm dbfquc miurid proxmn , v cum modo decenti*
Vndc
IN EPISTOLAML AD EPHESIOS
Vndepojl pducuU Fxulus ipfc , hxnc uiuendi rxti&ncm k
tius cxplicxns,dit : Inter quos er nos omnes uerfxbxmur9
iuxtx concupifcentixscxrnis,uel,ut ucrti,natura> noftr<e,
ficicntcs huius uoluntxtem,id cft , qutfcrcbxt, nunquxm
non prxue noftr£ concupifcenti£-Proinde uiuerefecun*
dumfeculummundihutus , ehuiucrcprocxrnis noshr*,
hoc cft,nxtur£ dcprxuxU , arbitrio er cupidiute , cuius
ownis cogttdtio , er uolunus dd malum prona ejl x pue*
yo • idcmq; efh ey fccudum pnncipem derc£ potcftdtis,
Viucre iu hoceft,/j)iritusmxli, dgcntis retcclitios , qutdufcultxrc
xtd prtnci &eo nequeunt,uiucrejd cft,ficut uerti,femndum inftin*
pcmderlS' dumillius,qui maUfemperfuxdet-
His qudefo Chriftixni dntmwm xduertdmus , er pr£ci
piie ei,quod Bphefijs , ob peccdtd er dehcld mortuis,hoc
eft,omnt uirtute dcftitutis , er pro mdld dunUxdt cdrnis
cupiditdte , Sdtdntcfcfudfu uiucntibus, coq; in omnibu4
O-femperpeccdntibus, Pdulus 0"fc V fxnclos uniuer-
fos ( dit emm intcr quos, er nos omnes xliquando ucrfdbd
mur ) ddnumerdt • Si nxmq; mortuifumuspcr dehcld er
peccdtd,uttd,qu£ uere c#,er dicitur,priuxtifumus,coq;
nullum bonifcnfum xut motwm hxbere,fcd untum utnos
rdpiunt deprdudt<e nxtur£ xffeftus, er mxlifuafor Sxu*
nds impeUit,ftrripoffumus • Vbi Um nobis hberum drbt-
Nihil in ho triu/m} ubi m nobis bcncficiendifkcultxs , quisfcnfus rc-
minc boni, ftt f qum cftdbfq; omni fenfu er motu inuttlecxdxuer*
quU mor- qui mortuus corpore cft,um cshfinefcnfu er motu pietd
tuus- tis,mortuuspcrpcccxtd O" dcltftd,quxlcsfunt,quotquot
cxkdim
M- BVCERl COMMENTARIVS- 4*
fXAdamgcniti,vefupcrnisnondumregenitifunt,do^
VMijfnrituuiuifcame,qui fcihcet cxAdamnati ,tamum
animdm habent uitdcm,td cst, uimuiuendiuitdmammd*
lem-Xdm&fiplifculum,qumbcjlijsalij$,ra.tionn,ho
tmnibu< adieclum fu .idtmenuitxbrutak ,itaeft cbno*
mmm,utaddiUindfcfeattcUcredutfuprducntriscMrm,
V mmmmmmmimmknominii ahquidfapcrc, prcrfus
nequedi-Hincir^Deicbnoxijfumui quotquot ab Adam
mmmdmmm, mbkVdmmnmmt, cridr:a:ura:quu
dumnaturdnihilnifipcccarepcjk<n;u<.prcfcaor,a:ur£
dcbtmm , ut ird diumxfar.pzr 9 cuanium ad ncs atunct,
cbsrrictitcnemur-
Vtmam ucro hrc Tduhfcmcntid effet ommJbm pt rfiut
fd, quafe cr qucfiibetfanctcs akcsfitetur , ndmtd cfjefi
liosir£,ncn minu< qum rchquuqumfcikludjeii.Sdrd Dcgma R
cenis, Vdp&h GT Anabdp:if:is,dc cmmbui qui Ckriito arbi- crr.ni
ferudtcri ncr, cmma tribuunt, nobifcuccnuenirct- Cmni fidfe do-
bmndmo^quiunquam auero abcrrdrunt.dcgmahoc,dc firintco*
libercarbuno impofuit , cffccitq; cum ipftakquidcffe mune c&<
uei.au , viadccgnticr.em Z? parucipancnem benc*
uolcnnx dnunx pcrucnrc haud poffent, cumq$flatuerc
propnm v.-.fiuam Lbcrarent , EK&itirDd utVdtdm
fUmfcripfa,fubijcinequirent-Preir,de ut dabeneuclen
itm cr iuj:uiam,Ephefis cbdrdm Fdulu;rcdderet,ad*
mcnuu,quid ex fe fucrint , mmirummortuicmnibcno%
V uiuentcs tdnttm ivalo, qucdneccnuuij locodccipe*
rcm,autfefolos tales natos arbitrarentur , idcm defe ipfo
&fdtt*
IN EPISTOLAM Af> EPHESIOS
& fdnftis dlijsconftffuseft-Hockmperfudfis,grdtd &
mdgm ejfc potuit,mifcricordid,vr dileftio Dci^qm mor*
tuos itd per dchftd , fimul cum Chnfto conuiuificduitje
quoinfeftiuncukfequenti, inquditcrbii pnmuponitur
(Conuiuificduitnosyquodordtioncm dbfoiuit • Ndmdud
bushis fcftiunculis 9 hoc Vdulut diccrcuokit • Etuos er
nos peccdtis mortuos yconuiuificduitDcus diues miferi-
cordk cwm Chrijlo > idq^ ex merdfud beneuolcntid, qucd
in nobps nihil effet bom rcliquwm-
Sdtdndmuero Vdulus uocdtprincipcmpotcftdlisde*
rctjicut infrd cdp- <r- ucrfutids in ctlcftiqm dixit • Effc
Vnde $d= mn}quc m[os quofddm ftiritm , duihomincs conentur
tdnprin* ^dimpietdtem pcrtrdherc , erfi tdeisnon fucccddt,
teps dens • d\uis \C(Jicrc $os ftudednt , ex multk fcripturdru locis m&
nifeRum fit^ Quid enim dliud in Uobpetcbat , qm eum
exercebdt Sdtdn , item qui Dduidi duthor crdt.ut impe*
rdretpopulum numeuri t Vorrodcredm iftdm rcgic*
ncm, qudm infrk per aeleftid intetligit , [olus Vdulwjn*
dubie ex peculkri reuektione, mdlis i&is fpiritibus dttri*
buitjnter quos er principdtus , poteftdtes $ effc cum m-
fri jum CoUoffenfecundo i-Cor-if-erKomd- s- difcr
Vdrk no* tis ucrbUfiitetur' Xnfra prjetered mundi reftorcs er te*
mind impe ncbrdrumfeculi huius dtque fyirttdles uerfutks illos uo*
rij dkbo- cdt, u Corinth- z • principes mundi, qui abolcbuntur,hic
tertm* infinguldriprincipcm potefiatis dere^utique rcgni Di*
abokijdgcntem incrcdulos dppcttdt,ficut crfcre SdtJh^
idefti
M- BVCERI COMMENTARIVS* 43
idefttdduerpiriM , infinguldri pdfimperfcripturdm
wcarifolct*
QU£ ergo infinguldri de Sdtdnd , Didbolo , principt
mundt,fiuc aerea* potcftdtt$,dUt maltgno Jcgimu^toti il*
li malorum rcgno 9 & pot cftati competcre dgnofcendum
cfl-Kam omnino multtfuntfyirttut mdigni , in idem U-
menfinguliprofuaportioncincWKbcntes, nimirum,ut A"9!w««
dutdd tmptetdtdtem bomines dcficiant, dut dducrfthic a^°l1 lnc%
cmnid cxpcridntur • Cum ttaque hi mundo impercntjwc ™nt*
eftjenebrisi&is^ncmpehcmintbuSi luccccgnitionisDei
dcftitutts, non inccmcde tn dhe tslo, tUis incubdnt-Mudo Cur in ic*
dutemtantum^hcceh, uthicinquitfdij$incbedicntice9 re fewo*
qui pcrfudderi ucritdtem nonpcffimt^isiiimperdn^dltcs ncs*
exercent tdntum • Vnde dit hic Pdulws , qui dgit infthjs
thz Sc7r^9t/ct§ , id cft Ebrsofchemdte^incrcdulis, qui
uerboDetfefcfubijccrenonfuftincnt'
Videturdutcm Vaulus hoc fchcmdterefirreucluiffe^
quod itfraelttk dum immorigcri domino erant , obieftum
pafitm infcripturd legttur • Diccbatur dutem v^ n^
id cft , filij tmmorigeri ucl rebelles 4- Mofcheh w ltem
**VTQ pjMd eft> populws rebellts-Vorro quididuitij fit,
f • Uofch • 9 • putchre cxplicatur , ubi itdyiofchchpopulo
hquitur : Cum mitteret ucs Dcminws d kadefch Bdrned,
diccrctcfc , dfcendite cr h&reditdrto poftidcte rcgicnem
qudm ucbis dedi, jv^ ^ FK ^TO > td cftjmmo fOij incbe
rigcrifuifttioriDQmmiDeiuc&n(uetu$tmfldtiohd- dicntLe*
bet,con~
IN EPISTOLAMl AD EPHESIOS
het, contempfiftis impcrium Domini Daueftri ) er non
credidiftis ci, er uocem eius non dudi&is . Hinc fane tfe
quctsffcAyft qj; ^ *tt>idesl;,filio$uclpopulos
rebellcs dut imorigeros , qui Domino non credunt crucr
hum eius contemnunt • VndeiUud , «oue th§ cctt<J 8t/<x§
uerti,incredulos • AbcoemmquodDcononcrcditur,o-
mnis inobedientia ct rehcUioproucnit • Quodfcclus deus
fummcdeteftdtur , zyfimilehabctpcccatoarioldndicr
idololdtri^utSchmuelSchauliteftabdtur' ldem,ncmpc
reheUcs cofdcm effe,qui incredulifunt, & cx co,quod Do
minus lefchdidh cdp-io- iufttt fcribere in tdhulam , cr U*
hrwm exdrare , pdtcre poteft • id ucro efi : Vopulut hic
*<yfo>id eft,immorigcrus cft,filijfaUentes, nolucrunt du
dire doftrindm Domini • Vide quodDco menttuntur,0'
doftrindm eius reijciunt, rebeUes %r tmmortgeri uocdn-
tur-Htc de epitheto ifto reprohoru , Holrnq &7rflk/ct$,
quo Pdulws er infird quinto cr CoUofi- v ufus cft , dific*
rereltbuit*
id tdmen probenotdndumfolis reprobis uere hoc epi
Solos re* theton competere, qui erfilij perditionis dtcuntur,nimi-
probos d* rumperditiomirreuocabilttcr deftinati • Ndminhisfolis
git Sdtdn* SdtdndS&vi%y§,idcft,agitcrefficdxesT;,hdbensimpe~
riofuototostllosfubtcclos • EtenimquifilijDeifunt,hcs
dgitftiritusDeiRom- s- Ydccfittquidemvhisdduerft
rius negocium , co quodcorpuspcccdto obnoxium ddhuc
citcumftrunt , ucrum quonidm eius tyrdnmdc pcrCbri*
fiumumdicdtifutU7 excrccreiUospotcft, pcrdcrcnon
potcft,
M- feVCERI C0MMENTARI7S. 4*
pot c&,ut pknepcrdit cos,quosfdios inobcdienti* , P*w-
\usuocdt,quireprobifunt,cr Deoodiohabtti, etimdH*
tequam inhanc luccm cdantur-
lorte 0- hoc dnnotdndum , pro co quod Pdulus,con*
cupifcentids , ueicupidiUtcs.itcm er uoluntdtes cdrnts
nojlraefcnpfit , reddidi, nitur* no&xt • Ndm ommno Cdtf no~
quodnos naturdm diamus, Vdulusfcripturdrummorei &* quifa
cdrncm uocdt , unde er ipfi homines , cdro uocdri[olent>
Sic debent coniugcs effc,tn cdrnem undm , id eji , coale*
fcercin unwm hommem > *S/c omniscdro feptfiimepro
cmni hominc pomtur,ut cum dtcitur.Omnis cdrofctnum
eft- Omnis caro uidebitfalutem D E bHinc opera car*
nis dicuntur , queftrt tngenium humdnu 7 qualtd Galdtis
s- dliquot enumerdntur-Multum enim d ucro aberrdrunt
qui cdrms nomine , tdntum inftriorem homims portto*
nem, qudm cum brutis com\nu\xem habemus , inteUexe*
runt-Ccrtcidoloktridi^muldtionesetinuidid.op&dfuni
primt in homine portionis, dttamcn operd cdrms i Fdu=
lo uocdntur-Suntenim operd^qu&ftrt ndturtnoftrte in*
gcmum^dd prdud tdntum pronum- Quare de corrupto
um homine Dominus diccbdt primo Mofcheh &• Nori
dgetinter homincm ufq- iudicem , fyiritusmeui , co quoi
carofit,hoccjl,qutdnihilnifibeftidhomoe(feccepu.me
tcomntq; rdtionCj dd corruptibdid vfozdd&d qmbus
hcftijedelccldntur.conucrfd, noloutftintu mcopnediti
frnfti , monitores intcr cos dgdnt • Cdptj enim brutali-
ttUs uolUptdtibus , & dium omntd contemncntes in^
Q dugni
IN EPIST- AD EPHESIOS
indignifunt^qui ucrbum tneum , i Nodch uel dlijs ex feki
tu mcoloquentibtts, dudidnt ■ Cdnibus obijccrefdnftum,
&fuibttsjpdrgmmdrgdritdshdudqudqudtndccct-
Vdij ir<e , notumfchemd , pro obnoxijs ir£,ficutfilij
gUdij^quidcuotigkdiofuntydtcutur' lAouere mt quepti
pojbt^quodhic Vdulutfe erfdnftos dliosfrtetur, dliqudn
dointerfilios incrcdulostterfdtos, cupiditdtibus cdrnis
indulfifp:,dcfiderid^empfeciffe,pcrinde^ftliosir<e3dt
quereliquosfuiffe * Alibi enimfegregdtumfedb utero nii
tristcftdtur,Gdlt'inhdcEpiftokfupcriorecdpite,glori
4tur,fc cumfdnftts elcftum, dnte idftd mundifitnddmen*
tdydd Vhilipp- $' pr<ttcredgloridturfe,iuxtd ut8itidm,
qu£ejlinlege,faftumirreprchcnfibilcm » Siigiturcxelc
ftisfuit, Wdb utero infortemfdnftorumfegregdtus,^r
id ddco in eo effulfit , ut pr& co£tdneisfuis trdditionibttt
pdtcrnisddeo Ruderct , ut in lcgc irreprehcnfibilis cudde
ret,quomodouerumfuit9 o-ipfumintcrincredulosui*
xijfc,concuptfcentijscdrnisindulfijfe,dtq; deftjderid ciui
pficiffct Vrofefto qui non pcnitius h<ecconfiderdrct,uidc
ri Hlipoffetyiiid Pdulumdegcntcfud , dntereccptdm Dci
€Ognitioncm,nondefeipfo etidm fcnpfijfe-
VtVtului . Sedquiconditionemeleftorum,refteperpenderit,uh
Cr elefti debit pducoscleftorum ef]e , quos nonfimt pdtcr , cdrnis
pcccdto, mifcridm, antequam cdeftis uttce delitids dcguftent pro*
priufqud be experiri,utcumfenferint ndturd* ncftr* infcltcitdtent,
gr*ti<eut= felickdtemrcdemptionis dignequednttflimdreSicnon
tunt* dubitdrim Fdulum^qudmhbet eleftuim, er ab uterofegre
gdtum>
M* BVCER! COMMENTARIV* f*
gaium, dtq; tradittonum pdternarum , legiscfc Budiofm)
adco , ut cffet irrcprchenfibilis dpudhamtnes , furorent
cdrnis> id e& , natur& dcprdUdt<enon uulgdriter fitiffe ex
pcrtum, dtfy defcipfb quoq^ ut ttia- Peccatum occdjionc
a lege Acccptagenuit m mc omnem concupifcentia , itcm%
Vtucbm finc lcgc quondam,itcm:At ego carnalisfum uc
nundatusfuh pcccatum>item, Noui emm quodnon hdbi*
tctin mc,hoc csh , incdrncmcd,bomm Kom-y-vta er iflei
htctinter quos & nosomnesdliqudndoucrfdbdmur en>
fcrtpjijfc • QU£ tame expert usftt nonqutdem cu iamfpi
ritus in ipfo feri obttnutffct , domatac^ caro bona ex pat
te effct,fed cu ut £tate,ttd etftiritu mtnor effety agcretcfc
adhucfub peddgogid legts • Spintuftquide dei habebatjn
dc lcgi quamlibet inutto animoftudebat, idq^ tam diligen*
ter , u^coram homimbm trreprehenfibilts effet , ope*
ra namcfc ciui hominu/m iuditiofanfta erant,rcgnabat au
temnthilominus tn antmo lUiut , ut k 4>iA<*vt<<* , ita ft\i&
huiutfratrum contemptut o-faHidtum , indulgentia uo*
iuptatumy v nominisftudtum • H«f c prtmum malayut er
alijs ufu ucmtjton animaducrtit , uiucbat emmahqudndo
ftne legc>po&ed ubilegem rcftedgnouityfenfitq; er hxc
mdlayuitdndac^cffe,ncquicqimiluftatusfuitcumfcipfoy
emtcns adhoc ut fenttc , crammouiueret, quicorporc
cTdtirreprekenfibdis ,quodcumnonfuccedcrcty excla*
mtbit ■: btifcr cgo homo 9 quis me librabit ex hoc
corporcmorti obnoxio t Scd tandcm fuperante inco
ftiritH3diebdt: Viuo iamnonego.fedutuitinmeC HR i*
G * STVS.
Scftiun-t*
m EPISTOLAM AD EPHESIOS?
S T V S • Noh quod im nihil negotij iUi carofkccfct*
rcty necfc tnim ddhuc apprehendcrat , qucdfcclabatur,,
Vhilipptn-i * utrum quod caro twm po&criorcs habere
€cepcrat3&ft>iritwspriorcs, imb caropropeinteritwm
*dduftd>ftiritui uiftoridm ccdcbdt*
Brgo er Pdulwsficut ndturdfiliusir<eerdt3itdndtu*
r£peccdtricisuitidquoqueexpcrtusfuit3cwmqyfinelcgc
ndhuc uiuerct3pdrwm db incredulis , qudntwm adfuam ui
tdm3differebdt3concupifcentijs cdrnis indulgebdt 3dcfide
fid etws perficiebdt , dt <£ ut dd Titwm confitetur , ftultm,
inobediens3errdns3tyc- crdt3fcd ncq; hk liber erat , cum
ttidm lege cogmtd , fe quam maximc irrcprehenfibilem
bominibws exhiberetAtpoftquam cognito Chrifto3ft)iri
iu Dci opulcntiws donatws extitit , hoc tpfofyiritu, cdrnis
fkftd mortificdrc , cdrncmq; cwm dffeftibut er cqncupi-
fcentijscrucifigereccepit3dmbukns iamff>iritu3non car*
nc-AiiterdUte euenitfvrtdfic lohdnni Baptiftt, qui a puc
rofairitufanftorepletus extttit * At uu\garv> htcratio
fanftis omnib* ufu uenit , ut dntedfilios ir&fc quagratia*,
uiuendocarniexperiatur, quanquahocinteripfos, er re
probos intcrfit3q,ft>irttus dci3malo in iUisfemp rcc\dmety
tt ucl dliqudntuludd honeftd(ppeUet3cu hi infireni et nuUo
remordmento in ma\a ruant3utcunque a Satand dftiy cr i
proprid concupifcentidficerintiUefti*
Deus autem diues mifericordia&fc*
Apcrtdfdtishtcuerbdfuntetco&uufiatiimdifitdn
twmw
W« BVCERI G0MMENTARIV5- fi
tum ct crcditufkiltd cd plerisq; dominut rcdderct « Htwc
ucrofcnfum hdbcnt • Morttto* «05 dditfw, «* tdntupccca
rc poffemutidcftituti ommfcnfu motucfc boni,Dcut nuUd
redtd^qudmfudipfiui in nosmifertcordid ey dileftionc,
ddduftws,conutuificduitunicu Chriflo^ide&ftcut Chri
fttvm potenttfuofyiritu , in uitdm bcdtdm i mortc rcuocd
tum> reftttuit,itd nos d morte peccdti, qud omni bonifairi
tu cdrebdmusjn uttdmfxnftdm v perpctem, utipfofidc
tcs,<equo dnimoplendm nofbri redcmptione expcftemus*
interim proximis ddfdlutc inferuicntes , eodefriritufuo,
wfdluificd uirtutc,dfferuit ypdrticipes^futur£fclicitd-
tk3dd qudm Chrtftut cueftus,modogbriofut regndtjed
didit>Ndm cu Chrtftum d mortuis excitdutt, t? in celc&i
but dd dexterdmfudcoUocduit , ftmul utiaj excitdutt eto*
mnid membrd iUiuty dtc^ in gloridm cdcftcm cu dlo pdri*
tcr cuextt * \d tdmetfinondu innobis dpdrcdt , ccrtb td*
men dpdriturum in nobis cxpcftdmut feiritu , quo h<ec
credimut wfaerdmut 3 obftgndtt , eodcmq; uice drrdbo
nis dpud nos depofito • Udnc dutcm tdntmfudm bonitd*
tem,ut ex nuUd dlidcdujft mow, quafud in nosgrdtuitd
beneuolcntidyfupcr nos cffudit , itd iUdm effundens mhii
dltudfrcfiduiti qud ut hdnc cdndcmfudm in nobk bonitd
tem,olim opulente oftentdret, confyicud idm bcnignitdtc,
qud per Chriftum in nos ufut cft} ey utctur , dum peccd*
tis purgdtos olim,fdnftos ctimmdculdtos>omni(fcft>ir.itdli
orndtudccordtos,fibififtctinregnoc<elcfti-
l&tdndumdUtemquodfuturdfdnftis^utfcilicetcum
Q $ Chrifto
- m epistolAm. ad ephesios
Chrifto conuiuificdti , in ccelcftibus ftmul fcdcdnt bedtu
fdctu Vdu Vauhisidmfhttdfcribit,utiprofcftoapuddcumidmfhcld
r rl: ' f cxiftunt ■ jof c.ipwf noftrum co eucxit , rt wofc/s drrdbone
quod jutu huiusftlicitdtis^iritumfuimdonduit-Vndce^fcrudtos
Tum c\i> um ms qU0(p d(ip.rit 5 qlH tdmcn djhuc cm mrils cdr*
nis noftrtdnxieluttdmur-Ccrto enimccrtius csl,nosdni
mocycorporc, Chrifto fimdcs fvrc • Siidmcumjido
expertoq^ er fdlutcm promittenti medico,fe egrotus com
miferit , dicifolct, hicfcrudtus esl: , etidm curn ddhucmor
busin totwmnon cejfent, qudnto reclius dc co, quife
Chri&o,quifkUcre ncquit , fdlutem poUiccnti concrcdtde
rit diceiur , hic modoftluus eft, uti cr conm D co im h<t
bctur , qudntumuis incdrneddhucpeccdtorum reliquice
hcrednttPdulusigiturcertitudinem eleclionis Dci,dmpli
tudincmcj; mcritt Chriftidttenditjoq; rcclcfdluos idm di
cit,quosfdludre Deus decrcuit , er Chnftus um cocpit*
H.-ec utindm dttcndcrent ty ij , qui hodic opcrd no&rd re
aehere condntcs , diunt : Clmfti rcdemptionem nobis in*
utilem,niftcuueftigid eiusfecldmur- Hic Vdulusdicitnos
cx diuitc mifericordid dtq^ ddcclione crgd nos D ziferud*
tos,dntequdquicqboniuelcogitdrepofiemus • Btgrdtui*
i<e bencuoleti£ da omncfilute noftrd tribuit,qudrc opcri
bus noftris omnid ddimit,fed de his plurd infequenti Scft*
Vcru iUud,ut oftenderetfuperunientibusfteculis CTC'
bifkridm intcUigi poteft • Vrimu ut dc feculis rcgenerdtio
tiis,&uit<epldnebedt<eyidinteUigdmM>ddquemfcnfum
m
M- BVCERI COMMENTARIVS* 1%
itludendrrdui-TumcnimEcclcfiducregloriofderdbpf; „ .
mdcuUerrugdrefulgebit, utquimcUrifiimeinilkex= Violtcn
ccllens dminz beneuckntiiC cpulcntU, dppdnturdfiu rc WtfcP^*
lucente mdgmficcntifiime benigmtdteiUdO-beneficcn* umcntl**m
tid,<{ud per Chnjium noftri rcpcratorem, patrk wtdgo j*CM*w*
plcne in nobis rcjhtutd timfucrix-
Alter dutemfenfwsfdrte cffc c[uedt , quod Dominus in
Ephefios er dhos uliMpeculifdnftos , mdgnifice bonitd*
tcmfudm o&endcrit,ut er pofterisfiecuUs, hinc opcs b*=
neuotcntide fu<t o&entdret , ficut pknc ddmiranda er
cxofcuUndafuitfdnflisinterimomnibut,miraitkD E I
benignitas , \u& Vaulinofeculo inplurmtdsgentes cfful*
fityO-hodiefdneydifeHlfisnonnMtotkhri&itenebris,
hincprofecloplurimiprackrea-pictatedugcntur^^
Yoboratdfye^confoUntur*
Pnor tdmenfenfusgermdmorfirfan nonfincrdtto*
nccxijlimdbttur^co quodficut in iflo fiituro & beatope*
culo primwm dpparcbitjreueUto iam plcne Chriflo^uifi
mmjta tum demwm quoque paUm ostendetur , v con*
fyicud crit ,<[udDei benignitdte , per Cto&um exhibtta,
dd diuin<e natune confertiu,fimus adducli • TAodo uitd no
8radbfconditae&cumG H R I S T OmDEO,
O- nondum dpparuit , quod futurifumui,mdnififtatodu
teplcne Chr'\fto3cwmifyg\oriofwdppdruerit> ttmcetnos
cum 1U0 maniftftdbimur in ghrU cr fimdcseicrimus*
Collofi-y ttv lohm-yTunccrgoetopulcntkdch innos
Q 4 kfi&
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
fcnuokntifi er effuftfi-per Chriftumcxhibitabcnigni*
tas,cr rccle agnofcetur , er tujia gratiarwm aftionc 4
fdnftis cclebrubitur-Vtindm dutem h<ec digncperpcndd*
mus,D E V ^Acxfudfoldbomtdtcvpropterfolam
illam magnifice declaranda , nos e mortc peccati ereptos,
CdclcftircgnocumC H R I S T Odonare,nequid
nobvs tribuamus , fedipfiomniatranfcribamus, inhoc
totis uiribus \ncwmbcntcs > ut cius in nos bonitas confri*
cuafidt ,dc quam plurimos adpietatcm aUicidt • In hoc
cnimegregcbominwmpcrditorum, elcftifumus7utfilij
Dcifimus , quoinnobisgloriofaipfiusbomtasdparedt,
Cr ad dmpleftdndam ittdm,multiinuitcntur-
Beneuqlentiagratuita feruati
eftis &ct
SeflitM' j* Ordoiuftificdtionis er ftlutis nojirachic ,fanequam
breuifiimcfimul er luculcntifiimedcfcnptus eft • Nihii
huwnoftrwmcft>nibilnoftrisoperibusconfiatur. Qui
cunifc Ckriftp credimus,iamfcruaHfumus,membrd emm
Chnllicxijlimus , quibus uitaerglona Chnjlicomunis
efifeccepit-Scdundebfcfclicitasnobis f Ex bcncuolcntu
gratuita dei.qua prior nos, cu inimici eius effcmus, corn*
plcxus eft/vbiitta aparct.adhucnobis cupcccatis ctmeri
tishincmalis luftantibusiNondupUne ca in nobis,ut iam
Terfidem fuPr*diftumamfc&atdcft'PcrfideeniyqudEuagelioba
[eruati* temus, qu<e rcrujficradarufundamcntu 3 et coru que no
dparent^rgumentwm cft,ferudtifumus - Qudrc expcfta
mus,
M- BVCERI COMMENTARIVS- r*
tnw> , utficut in Eudngeho dominustpmifit%nos plcnefan
ftificet,v innouifimodic , ad beatdm immortdlitdtcm
rcfufcitct-Cuiut drrdbonem dedit fuwmff>iritum,quo itct
futurum credimus,zrper ipfum, Dcum pdtrem certdfi
dutiainuocamuss,£quoanimocxpcftdntcs , dumcorpus
noftrum humilc trdnffiguret, v conforme reddat corpo
rifuogloriofo-Philip-i*
Porro quodditftludtos nosperfidem, ncqudqudm in
telhgcndumeft , qudfifidenosird, fdlutemmercdmur*
er uelut nobis ipfis compdremus,fed quod ilk , ex libcrd
Dei clcftioncdcftindtdm, er bcncuolctid eius cxhibitdmy
amplecldmur-Hdc ndm% imtiumfalutis in nobisfit, hdc
exturbdpcrditorum, ingregem elcftorum trdducimur*
A ntcd cnim quam illd contigcnt , er ipfiperditifumws,
ficuto-rcliqui^quiddbfy Deofumus- Verumfimuidtcfc
pcrfudfidfyiritufdnfto, Euagchorcgmfidem habcmusy
bcneuolctiam in 1U0 promiffam ampleftimur, uerecfc pat
ticipcs cius rcddimur- Quod namq± credimus promitteH
ti Deo,id nobis indubieprd>ftabit,nimirum db omni mdlo
hbcrdtionem,v bonorum omnium poffefiioncm- Pcrjt
dcm itdqiferudti fumus , quid hdc Dei ergx nos bonitdte
agnouimus,certi<fcfumusfafti, plene olim tUdm nos pcr*
cepturam,per omnid bedti>Sed reftc dddidit, idffc non ex
uobis,Dcidonum eft,nonexopenbus, nequisglorictur*
Nam cui ex bcncuolentidfudDcus, fyiritumfuum no m
pcrtierit,is ut Eudngelio nunquam crediderit, itd diuin&
beneuoknti£ wfdhitisexpersintternummdmbit • Nr=
G f bilergo
IN EPISTOLAM. AD EPHESIOS
bilcrgohuiuscxnobis3nibilnoftroruoperum,fedommd:
d- clcttionis O" bencuolcntidcexiftunt, cx qud dondtofuo
frtritUtmentenosrenouiityO-infiliosfuosddoptiLt, qutd
natura noRrd,ftlij ine er perduiomsfumus-
Conftrmdthjec Apoftolus cumfubijat • lpfius enint
figmentum fumus , conditi in Chnsho iESV,dd bond
( opcrd - Vt ndmfyfiti ab Adamfumut , conditifumus ad
Conditi w^ 0perd , ut nljni prorp^ bom 0pcm pY£§idre pofti*
dd bom mm, Qy,x mm\ in gorMm ^i^ucm ignoramus, dut in
opera* commodum proximorum,qui nos ipfos tanium amamus,
ficercudlcmus • Ergodenuonosftngizrcondioportety
quodalibi Dominus rendfcentidm uocat , quodfttdomto
nobtsjpiritufantto , iUotum utfufyiccre Dcum, zjrdmd,
reproximumjtdo-bona opcrdripoffumus, quibutni*
mirum proximus iuuatur ,vrddD ci cognitionempro*
mouetur- Qge tdmcn ipftt dntea quoq} Dem prtpdrdue
Yit,ut in eis dmbuldrcmui, hoc cft , ucrforemur oportct*
Adeo nihil boni noftrum e& Ex nobis ipfis mah erdmus,
ncqjnifimald opcrdti udlcbamus , cumigitur ex mera
fua bonitdte rios rcftnxit D eut , neq^ noudm tdntum, fed
Q3* Pr* erbondmcrcdturdmcondidit , ida^in Chn&olESV,
parauit hoc cft > Chrifto I E S V infitos , eiusq; mmbrdptttos,
DeM* crjftritu cim pr<editos , ficut huticfuum bonumfriri*
tu/mimpertit unkuicfc fecundum mcnfurdm , quamipfe
dnteddpudfcdcftniuU,itdpkneconfcquenseft , utnuUd
tios bond opcrdperftcerepoftimus,nifi qutftflor nofter
dntcdpr^pirmt^m^tnobisddmenfurdrtt^utineis
ucrfan*
\
M- BVCERI COMMENTARIVS. r4
ucrfdntesjpfuvnglorificemus • Siquidemex nobisipfisy
nonfumusidonei)quibonidliquiduelcogitemus,ucilcO'
cpcrdri,Deiefi • Qupdquidgnofcercnonfusimcnty ij
profeftoe^-fcipfos,vD E V M penitus ignorant-
Uincfunt uarti dk dond , <fc jM$ff4 Row • duodccimoy
i- Cori/M*- cr wjr44' <J«<£ «f^«e m/?i/j nifi fkcuhates
qutdamfunt , c<t opcra}dd qu£ D E V S qucmty dc
putduit,perficiendt'
Notdndum dutcm hk iterum,quod Vdulut dit,fcrud=
ti €&is}hoc eji,peccdtis hberdti, v uitd £ternd dondti- Si
cnl h£c qui creduntja ucrc eonfecutifunt,nunqprofefto
€xcidentnumerofdnftorum,nunqudmdmittent , qudm Sdnftt
ddcpnfuntuitdm,quk&ternd cfi • YihjDeirenatifunt, twnqudm
multo mum igitur rurfut infihcs Diaboh dcgenerare po excident*
terunt,quam bcfhdfieri,qui ruttm homo efi- Nifinon fit
potentior ftiritMDeifdnelui , quhnfit dnimaisidui^
tdm infrirdnshominis ■ EcquiopcnbM nofirisdmittere-
mus , quodnofirisoperibusnon potuit pdrdrif Autqui
miferrct offenfus peccdtisDcM , quodpcccdtisprorfut
tnortuis, exfudfold bomtdte donauitf Saius nosird, opus
efi beneuolentuDei, edpccmtudinis nefcid eji^Vtq; in
€os fc eff.mdit3quos dd iddelegit , nondumnatos , itdin
€pfdemperenniscrit, qutiD EV Sncqudqudmutho*
momutatur-
Hisduteln neminidd uittiuu Hernitur , ut Antbd*
ptifi^cdlumnidntur- Eteftis,er j]:mtuDcipr£ditis tjid
Untupr£dicatur9dlij erii mmdies (unt9 er horum mhd .
percipi*
IN EPI5T0LAM AD EPHESIOS
percipiuntyitHdUtemy qudntodmpliorcmDeicrgdfeU
JGJ-V nteriMcmdgtu>[cuht9tdntomgis4ddni4ndm, colen*
dofidcybo dumcfciUumdccenduntur • Cumq;enim[eru4to$idm[e[c
ttd opera dgno[cuntyzrpcccdti$liberdtosyidejl,Deumomninojld
no impedi ttuficutpurgdtosfeomnibuspcccdtiStperpctuoo-foli*
unturyfed de.tumiufiostumbedtosredddt, qmpofientporropcc*
promo- cdndidnimumddmitterct imofi qudndo lcge mcmbro*
ucntur» rm impcncnte Uhunturyficiunt quod odiunty v peccdn
ticdrnifyiritus ufq; reckmdt • Conditi ndmq;funt dd bo
ttd operdydd ed internus homo propendet y qsfolis oble»
fidtur>h<ccproprij o- germdmeiusfruclus[unt' QUd*
re qui cdlumnidntur nos doccndo fidem, ceffdtionem bo*
norum operuminuehere, hdudqudqudmfdniusloquun*
tur yquamquidgricoUm ytrunco pomdingrdtifdporis,
dccrbd<fcferentiy in[erentem cdldmum pomorumgrdtifii
mi[dpori$y er mdxime mitiumferdccm y cdufdrctur duU
cium pomorwm remordri proucntumy er uinitorem dicc
retcopidmimpediredulcis uiniy quipro[yluejlribu$uiti
busytdntumldbru[cd$ferentibus ypttiuds o-prim&foz-
cunditdtis reponeret : quicfc crimindrctur cum pucru red
dielingucm , quifbrmdndus eloquentifiimo trdderctur
rhetori • Etcnimcuicontigerit^udngeliohdbcrefidem,
isidm Chrifloinfitus , cius foccunditdtis dd bond operd
pdrticcpsfdftuseft , & exftcrdidc emortuo lignodr*
boreudfityqu£ncqucdt y non reddere fuotcmporefru-
ftwm y ctlcfticfcmdgiflro dd omnempictdtem formdn*
dmdddicluseii , quifru&rdiJlwm docere hdudpotcrit-
ScdiBi
M- BVCERI COMMENTARIVS* #
Sedifti,fidcindturdmdcuim , ddhucprorfushdbentin*
cognitdm*
Memoresigitureftote , quod olim
natura Gentes*
InftdtincoApoftolus^quodccepittqucd&Mofcheh, OM* ue*
cmnesprophete, Chriftuiipfc, dtq;Apo&oliinculcdre rx *****
pnecipuc&uduerunt- VergitfiquidemcftcndereEphe= pietdtem
fijs,cxqudntismcdis, ddqudntdbondeosDcibenigmtds •W*
trdnftulerit • Uisenimprobecogmtis,utfidutiddmcrc^
in Dcum & gignicur, er dhtur,tidfcmel umuerfd pietd*
tisoffitid,ncntdfacile, qudmfelicitcr zrcumuldtimpro
uenwnt-M.onuerdtinfuperioribus huw cdpitisfecliun*
culis,mortuos per dclicld,ex Dci bcneuolentid, Chrifticj;
merito,in uitdmfdnddm er bedtdm reftitutos effe, infe*
quentibutmonet,dlienosfuijfcdpcpuloD E ], regnccfa
Christii&per ChrifttWi auttdtc Dei dondtos, fandbcfc
cffe ddiunftos- QU£ in hoc uticfc commemcrduit, ut dgno
fcentesincompardbilem Deicrgdfebonitdtcm , totosfc
iUi crcderent,dtcfc ex uoluntdte eius uiucreftuderent- Nc
quc cnim d\k rauone , uiu ftnftimonid promoueri uer-
hispoteft*
Multo mdximd dut dignitas Ebrtei populifuit,qd'eos E ignitas
cxcun&isfubfolegcntibus,inpopu!umpecuharem , cui Ebr#crii'>
fe Dcwm magnifiCentM,qudm toti rehquo hcmwumge=
nerideckrarct , clegerdt, zrcircunafiencfccreuerdt,
quodunflivmfutoneispotifi-prcmiferdt 3 ut ille diceret
Sircphcca
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
Syrophcenificfe no effc mtfium3nifi ad ouesyexlifrdelitk
perdttds-Mdtth- isquoddiuiniMlegcsuiU, in optimark
rempublicdmcodgment<tti,dcccperdnt9 quoddcnicfcto*
ttesfoedus cumitttstccrdt,poUicitusfeipfis Deumfire,
lUostfcut pcculteremfu.imhtreditatem cffecuraturum,
Cr orndturum • Vndc elctti cx eisfaeptlui , fub dufritio
Cr benignd eiws protcclione, dgebdnt qudm foelicifitmc'*
Epkcfijdutemuto-Gcntes rehqu<t , prophdnifue*
rdnt , er impuri d ludws arcunctfione in jnmihdm Dei
cooptdtis, eoquodpr£putiumcorumnoncjfctrecifum,
VtdigmtdS appeUdtiynihildeChriftofcrudtorcucldudierdnt, utfui
Gcntium* repdrdtioncmftcrdrcnt Etidm in hocftculo iustis legi*
bus dcjiitutiiUerd re pubiicd , qu<e uelfold dpudiifrdeli*
tds inftitutd pcr Deum erdt,cdruerdnt,poftremo ut nuU
lumcwm etsDeusfoeduspercufferdt, itdnuttispromiflib
nibusjn ff>cm bondtn iUos erexerdt . AgcHt itd% tn mun
do afinot, id cft, ut uerttJineD E O,o-pkneimpij-
Quid dutcm idm deque miferu uclfingipofiit, qum effc
fine Deoybonorwm omniwmfvnte er duthore, nuttdm h<t
bcreftem uitje meltons y nulUm ctidm hicfynccrdm uitdt
communioncm,nuttwm expecldreferudtorem > qutmdlii
iftis eriperetyafdnclis dcnique eyDeo chdris, canwm lo
co,ut impuri w dbominabilcs hdberif Rcclc tgitur hor-
tdtur VdidusEphcfios , uthutmfu<e miferue memoreS
finty quonimiru digncesltmet, er Dciergdfc digndti6
nem.qud eoscitrd uttum tpforum meritwm , cxtlU mifc*
ridlibt*
M- BVCERI COMMENTARIVS* f*
rid Itberdtosfummtfilicitdtis, cu/mfdndis omnibusptr
ticipesrcddulit-
Gcniesaiticircuncifione,prdfUtiumuocdtds9 quod^°^e5 m
idcm eft,ut uertijcircuncifis.praputidtosyuclpr^putio pftputo*
fotdos cr impuros ■ Qgidcnimfigno drcuncifionisjt wticir*
gcntihuodijsfecretiludceierant,opprobrijuicey Gcnti* Wncijio*
bMpr£puiiumobijcicb<tnt,utimpuris , erindtgnisqui
TDetpopulodccenfercntur • ScdquUdpudVEV Nl
pdrtmddeoreftrebatcarnecircuncifos^O-fignofanclo
rum infignitos effcjt ccr cffet inctrcunctfumyhoc eft,pro
phdnum, quod Ebrtts lirmeiahs» Dominut opprobrd*
bdt^cuiuscircuncifiof^iriiU,ncnmdnupcrficitur , ideo
nomindttmddicatApoftolus %<[%o'&oiHTOV,ideft>m<u
nufktta-QUipd &■ ipfum, dd deyctcndam in qud Ephcfij
fuer&nttCGndiiionem, ficit,quodfcdicet prcphani er int
fmhMifutrw^luddis 9 qucrumbona pdrstdntum
mdmchtimafti&atyideft , fignumduntaxdtfdjiftitd*
tis habebdnt * Q&mtwnltbet dutem ludti etufmodi,
cticumfionistmtmc,nibik>puuB E 0}qumGcn
tc$prob^::itur, mhilomnustdme iurepratftis Gentei
impura, £? abominabiles halebantur, quibus ne hocqui
dem coniigiffettUt tnter fdnclos ddtiiimerarentur , dtquc
indc , ddummfdnttttdtmtdntofkctlioremaditwmbi*
hcrcnt*
Forrbeircuncifioneitldmmdnuficldm, tequedcprsC Deucrd
puttu nthilapud Dcuhaberi^Vdulus i« Cor •? er Gdlsdi arcunci*
fertisucrbisteftdtur 'Dectrcuncifioncyquieffftritufit.et fionc*
cftuern
1N £PIST0LAM AD EPHESIOS
tft uerd fanftificdtio dnimorum , <tt<fc in populum Dci
cooptdtio , Apoftolusdd Kom- 1* er Colofiz- memimt*
Mofcbchucrot-Mofchchio-wso-lirmciahi-
C<etcrumcxco , quodgcntes Apo&olwsfcribitfuiffc
finc Chrifto,fignificdt Ebr<eos Chriftum hdbuific- Sem*
pcrcnimpopulmiUc , fidemhdbens prophctdrumudti*
cinijs,cxpeftduit,quife mdlts ommbut eximeret, ey tugi
filtcitdtc bcdtos redderctjioc eft, tVIP W* cft,unftum
Qyomo* £)n ^ rcgem , qui inftdurdrctfummdtim omnid , fidccfc
do prifci qUd \j£C expeftaxunt, iufti inter cos iuxtd Udticinium H<t
Chrihwm fokMk uixerunt, omnem cx Chrifti expeftdtione confo-
hdbuc- ktionem hdbctes, qud er dd pietdtis offitid excitabkur*
rint* h<<c dutcm expcddttonc Gentcs cdrebat, quarc er ui
td Dci deftituti,pcccdtis tdntum uiuerepotuctunt, exce*
ptis pduculis ijs,quos ctia exgentibws Dcus, Chriftifuifi
de O" expcftatione,per)^>iritwmfuwmdonduit-Vtndncj;
non lud<eorwmfolwm,fcd ey Gcntiwm Dews agnofcere*
tur,omnibu4f<eculis, eyingentibus , dliquotfuoffiiritu
QBJbuf- iUuftrduit' Qttdnqua in l chudd pr<tctpue notus, eyma-
ddm cx gnumnomeneiwsfuerityVfal7a>Gentiwmfidtm,Abimc
gcntibws Ucquitdmfanftccu Abraham cgit , lithro quiNiofchch
Chriftws con/ilium dabat, quod cr D cus dpprobdbdt , v plericfc
cognitus Sj quorwmfcriptura mcminit,fatis declardrunt- Hi tte*
fuit* ro ut dc Dco optimcftcrarunt , atcfc ut cx eius bonitate,
fxnftiws erfcliciws ohm hdbercnt,cxpeftdrunt, ita baud
quaquamabfq,- Chrtftofanftorum reperatorc fucrunt,
tmetfifirfan^udiUcrdtionceffetuentUYM , er omnid
inftdur**
fft. SV(?ERI COMMENTARIVS- si
knftdurdturui pdrum difttnflc noffcnt • Nm w Iudoeis
hscraXto uulgohdudquciqudmnotdfuit,ddcoutferudto Rdtio re*
wnoftrtdtfcipuli,totiesdcedddmonitt, inductdtunopo gni Chri*
tucrtnt,utcrcderentpercrucemoporteredd$.ortd, &- fti pducii
Cbri&wm ipfum,cr mcmbrdem umucrfdperucnire >Si cogniu
necrucc,glortofum Cbrifttrcgnu,ftbiperpetuofomnid otiitit*
bdntyquod er in prjefcntcm ufy tcmpe&dtemj d Cbrtftd
Ebrtosdbdhendt • Tdm difficdc dgndfcitur, T>eo uiftitti>
perftultdm mundo cructs prtdicdtioneyCleftosfdluos fh*
cerc-Vndc non minut hodic,qudm YduUtemporc , pnedi
cdtio Dontinino&rtl E S V Chriftiy&hwUtcrucifixii
fcdnddltm eft ludtis, & ftulttttd Gentibui*
At Gcntes nuUd Vei cogmttont prxditi , qudles&
EphefijfucrdntjnihilprdrfusChriftihdbuerdnt , quiai
pcccdtis er mdlis reliquts cx Dei bonitdte,qucm ignord*
bdntJtbcrdtioncnuUdmcxpccldrdntiincleindmnegenwi
peccdtorumproniruebk^dbdhendtiauitd Dc/, utwfrj,
Cdp> 4- Sett>7. Vdulusdiffertt > QuodquolicentMsfice*
rent,nuUo uttionis diuinoe mctu cohtbttt , pcrfuddefc ftbi
ttdlijsplufimis, fedfruftrd, quoddiucrfum mentib>ipfd
rum tnfcriptu efiet diuinitus,conattfuere,nuUos efie De*
cs,mtUdm prouidcnti* numcn,miUufuturum iudttiu,fed
ut besliaru.omncuitdm homints,moriefiniri Qup uefo
Uideds,qumftt uanitds omnis bomo, quiftbi omniumfd
ptcntifi-ejf corddttfitmt utftfunt,boc condti fme-
blienospr<etercdfcribitfmffcEphcfto$yk K>pub> hf
Tdilis^u^iUt (kxi,ucifok ucreK- publica dicipote£,qd*
h nuU
IN EPISTOLAM At> EPHESTOS
huUd unqudmfdnftioribus cr tquioribus lcgibut0ddtu*
tdnddm rcrwm omniu/m communionem3 uit&c^ innocen*
tidmo-dccoYcm,fucYitin3itutdfiYmdtd%-Qui$cnim
R* .fj? !" Solon,qui$Pldto , quisomnino uelhcminum^uelettdm
cd \ifue* Angelorumpoiuiffetmeltut-Rempub-conftituerjc , le*
'w* gtbufie commodioribusfulcire, D E O,folofdpiente er
cptimo! Vnde dolcndum , ^«orf Chrtftidnis non hbctjc*
cundu/mhds D E I \ege$potiwsqudmhominum,fudsR*
publicds gubcrndre ■• Sdne qu<e dd ueYdm Yeligioncm
tuenddm,ddhominumintcrfccommertiddirigcndd , <to
cmnem uiU dccentu cxorndndd dtttnentjtd lUis preefcri
ptd et tYdditdfunt,ut nthtlpofiitfingidbfolutiM • QUdre
cmmno mifeYU/m futt,et hodie cfl , extOYYem db hdc K*
fublkd hdbcYi' Qupd er tilud extYdneum effe dfcederi*
husDeifecwntYdhit • Cwmquibm cnim JDeutfcedui
icit, tUisfefe exhibct Dcum.hoc c& , in omnibmfdhdto*
yem, er tUi uicifiim tdlem ipfum dgnofcunt v uenerdn*
tuYyUtcfcidmpopuluseiusfunt , itddduoluntdtemtpfiut
compdYdYefcfeftudent • Sicuidemusfocdcri$yquodcum
AbYdhdm Dcm* percufiit Ydtioncm co&ittffe i • Mofchch
*7>non dlitcYO-fcedmnouumliYmc-ivdcfcYibituY-
QUdpropter Yccle Vdulut dixit , JtaSwtS/j tS§
fcederd \Tff&.yyfoi<u>faderibuspromifiionfc • JSdturdfiqui*
pYomif- demfocdcYum eft, ut qui cd intcrfe pdcifcuntUY , dltquid
fionis* fibt tnuiccm promtttdnt,fic in omntfccdcre, qucdctmtfu
is Deut unqudm icit9multd er mdgnd promifiu cmnium
mtcm cdputeft , ^uodpoUicetUYtUisfeDeumforcy hoc
&,fdlu4*
fct BVCERI COMMENTARIVS* f$
tftfiludtorem ey bedtorcm- QUdcumgentespromiftio
necdruerintycdfcquensfuit,utnibilhdbcret)f>ciycffentq;
ciSiot inmundo3idcft,prorfu$impij- Quoqiudpotuij-
fet mdgts mifcrum , v item damnofum illis contingerei
QUdre mhil iccm optdbilim &■ bedtius ijfdem debuit ui-
deriy qum cxpcrditifiimafllxconditionepcrCbriftum,
regnociuitcttiet; Dei ddfcitos cffe , utidmChriftumDe-
um3ey Ecclefidm,uerdm JifraelisK- pubhcdm3commu*
nem cumfdnclis ommbus hdbcrcnt , faderis dimni pdr*
ticipes,eypromifii$Dei,certdfpenitcntcs-
Twpft&bHKupfaderiiqudmteftamentorumucrte -
remdlui,q,proprie enim focderdfint , nonteftdmentdy •/(X^H"
qu&DominuscumfdnclisfAisperfcripturdmiciffelcgt* Kct§ non
tur ' TcftmentumfiquidcmeftydiffmitorevlpUno^/ tcf
uoluntdtisnoftnewftdfvntentid, deco, quodpcftmor^' Cntti
tem r.osTrdm ficri uolucrimus ■ Neque uero unitdn- &° ui^
tumfcripturtloco tencbras offudtt , quod nulgdrisin- tlint*
terpres,tcftdmcntumrcdderefolitusfuit , ubiEbraic<c
tP?ya eygr<ece S>i*%HKHfcriptueft-Satismmfeftum
ueroeftyfiquislccdconfukt , inquibusDeusftciffefce-
dus cumfuis memordtur-feedus eiufmodi, finnle effc itHs,
qu£Vrincipcs3cumpcpulis , quosinfidemfuamrecipi*
untpercuterefolent- VoUicentur cnim illipopulis fe iu&e
cosgubermturos , eyprouinbus iui dcftnfuros 9 ui-
afiim promktunt populi , principum iufta imperau
fc ficluros,o- tributdperfoluturos • Adeundemmodum
cumquibusD E V Sfccdu$fkit,cosinfidemfuamre*
H z cipit,&*
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
cipittO-EcumfefciUis exhibiturum,poUicctur, uicifiim
recipiuntiUi , uitamfuamadciusuoluntatemfcaelurosy
^Deumfuwmyeumueneraturos • Legatcut hxcnon*
dumplanccogmtafunt , qualiterlehofchuafocdusintcr
D E V MiZrpopulMnlifraelrenouauityCdp-libri
cius ult> cr uerci agnofcct • Graphicc etiam h<ecfcederis
ratio i • Mofcheh 17. ut dixt, et lirmeiah ; 1 . defcripta eft-
Vorro dc dignitatcpopuli ltfraelttici, quam hic Apo*
flolusmemorauiti CT Mofchehlib^-cap-i-magnifice
toquitur • Namqu£gensinquittamexceUens,quod
. dcos haberct prxfentcs , ut Dominm D ewt noRer adeih
ftobis , ipfuminuocantibust Etquxgcnstam exccUcnu
qu* leges habcat, cr ludicandifvrmuks adeo iuiias , ft-
tut eft omms tradttio^quam cgo hodtc uobis tradot eyc*
InVfalmtsquocfc er Vrophetts , crcbro htcpopuli Det
pr/ftantia celebratur • Verum ut ea , tn gentciUa cir*
cuncifapeculiariter figuratafuit , ita nec ommbws eius
^entishomimbmcommunisfutt^neq^folts * Omnium
nancfc er tantumfiiiorum Dci undecunq^fecundum car-
nem natifint,ea propric cxiftitMs cmmfcedus cum Deo
uerecontigit^undeChrislum , erlegesDeiuerchabcnt
atq^fequunturyciuitate Dei donati*
Nunc uero cum fnfiti Chrifto
Iefu,quilonge eratis*
Scft- ;» Ver quem v quo paclo3aUenis a Chrifto D E O, er
Ecclefia
M- BVCERI COMMENTARIVS* $9
Ecdcfidftnclorum, Ephefijsgcntihusq;dlijs , cumhis
commumo contigcrit,nunc difierit • I mmicuid crdt intcr
Ebr<eos circuncijionc,in Rcm- pub • Dci cooptdtos , cocfc
DoMinopropeconftitutos3erGentesdbiUdR'pub-dlie QB* m*
ndSiCOfyuclutlongecLDominodifiitas • Qupdndnc^ ter^Y£^
lujldjcgcsq; Dailliobferudrcnt , /745 dbomindhdntur, os & &™
qmbuailxdxtdnoncrdnt • Atq;h*clex,ueltrdditio, tesdlidsdi
mdndxt d o- edittd continens, ccu interftitium quodddmy KrjUdS*
Cr mdccrid erdt,difiungens dfc inuicem Ebr&os,vrc~
liqius Gcntes > Vcrdtdmen inter ludtos er ethnicos,
inimicittdjioc eft,diuerfitds crdt , quod 1U1 uerumDcum
colcrentjrij minimc • Scdqutdpcculidritcr dbEbr^is
Dcnscoh uoluit , ceremonias quofy pcculidresiUisde*
dit.qmbusdb ommbusgentibmfeccrnerentur' Umnccfc
eglorid Dei,nccfr cfdiutcgcntiwmerdt, uttdmudrU V
jmultce,ritus zrjldtutd omnid, genti Ebr&£ , trdditd,am
plefterentur.
Ergo utunusex utfifq; Dei populws codgmcntdre* Vt elecli
Mr,mortcfudC H R l S T V S tnterftitiumdi* omnesu*
mouityZnnternumzrextcrnum . lnternum,tmpetrd nus effcnt
to&-Gcntibusftiritufdnfto,quoD E V M cogw) * Chrifto*
fcercnt er colercnt, cxternum , cerimonids iUds , er ud- dbrogdri
riosritus,dbolcns,neobferudntesiUos ludxi^Gcntcsprt tegis ccri*
fc contcmncrcnt,qui bus tum ne$ poRibde crdt nequefd* monks
lutdre,eosritusomnesobfcrudre • Trdditi mncfcfue* oportuit*
re, gcntiqu&in undntexterndmetidmRem-pubpotuit
H j congrc*
• IN EPISTOLAM AD EPHESTOS
congrcgdrijcrrdmq; Cdnddninhdbitdrct • Nequcpduci
cmm ritus ncccffdno inhdbitdtionem em tcrr<e pofce*
bdnt • QuiucifolivmhocGcnttbMobfcrudtupofiibi-
lcfuiffet, ut tcr in anno omncs marcs dd locum tdberndcu
li ucniffentf Vt igitur qu# extcrnd, dtq^ tdco cum pictdte
nonneccffariocomuncla , Ebr£opopulopr<eccptdfue-
Yc.gcnttbm uniuerjisycbfcrudiu nequdqudm utilia, ple*
Ydq; etidm impofiibilid crant, ita quo pcr omntd interfi-
UosDeiconuenirct,quicquidciufmodifuit , cumgentcs
Ebr<eis in Domino conglatindndt crdnt, oportuitdbro-
-gari • Siquidcm cx A clts Apoflolicis, dtque Vduhnis li
tcrisdbundeliquct, qudntum fdnclorumconcordidm tur
bdrit,quod cxtcrnd illa cffeabolitd , fcro quidam dgnofce
xcnt • Uminunum homincm , ©* in idemcorpusre*
digendi erdnt,filij Dei uniuerfi-
Ipfe pdx hoc cum morte <zr ftnguine fuo effccerit Dominut,
tioftrd* rcclcpdx noflrd,hoc cil , ut uerti , duthorpdcis nofirdC,
per quem Gentes <zr lud<ei unm D E Ofumus , dicitur,
cxtinxiffcfy in cdrncfua,hoc cR , fdcripcio corporisfui,
inimiatidm prtdicdtur • Hinc crgo hquet quid potifii*
'Quidcx wwnQ H R I S T V S incdrndtM,e?mortuus
Chnfliin orbipr<ejliterit,quopriusiUccdrucrit *Etcnimcrdii
varnatio - tequamhomoficret , ciwsmcritoffirkusfanflus elefiis
ne mun* ommbmcontigit,quo D E V M agnofcerent C? pic
dusperccc uiucrent,acceptapcccatorumcondonatione • Uoccrgo
ferfc homo faftty,moYtw,0' rurfus in uitam bedtdm,ey ad
minijlra:*
»BVCtftf C0MMENTARI7S* *<x
Wwiftntfwwow regm D« exdltdtut , plufqudmdntepre
fiitit j quodcjfufusfuitpoftqudm rcgnumfuumglorio*
fus imuitfriritus Deifupcr omnem cdrnem , hoc ejl , o*
mnegenushominum^congregm^ cceperunt, <&• quidi
fyerfiin gentibus filij Deierant lohdn-n- Vel uthic
Pdulus dit,quiprocul erant , id cft , nihdcognitionis Dei
habebdnt-hndnq;ddduttifunt,utpropeeffentMcft,Dc
umfimulcumEbrueisdmpluer cognitum , ftudiofifiimc
colercnt.ut qudm Utc orbis pdtetjpfe imperdret,ddora*
renfy cum omnes reges, omnestfc gentesferuircnt ci,ut
$fd'7i'pr£dittumfuit-
Omnidfdncde C H R I S T O UdticinidjUud m
i-Mofchch 49- er qu£cunquc fierc Vrophett hdbent, Gcntcsx
cihoctribuunty quodipfegentesdebucritddDeicogni- worte
tionemcrpictdtemperducere • Hocigitur,utpropriCbriftiiIli4
timfuumbonum,quodmorteeius, mundonouumdffcr- sTrdnde
ridebuit , im corporeemundoegreffurusordbdty \o- Euageua
bdnnis dccimofcptimo,di-Non procisautem rogo tdn- crdtt*
tum3fcd cr pro ijs , qukrcditurifunt perfermoncm eo=
rum in me,ut omncs unumfint &c- Scmel quidem offcr*
ri ipfum oportuit>cuius gratixjremiffd peccdtafunt,qui*
bufcunquc unqudm remifidfuere , eocfctdndem infinc
tcmporum3hominemipfumndfci,utimokrctur , opor*
tuit • AtquodEudngelionomnicrcaturje , wquidem
cumfruftupr<edicdtumeft, idbonum cjl , quodorbisi
mortc ciusnouumdccccpit , quo dcckrdtus fcilicct fuit>
H 4 incompi*
IN EPISTOLAM AD EPH£5IO$
incomparabdismortiseiusfruc1us,quictl , ut\ohan<nt
teftatur^cgngrcgari in unumfilios Dci difycrfos-
Vchcmcntcritaqifklluntur, quiChri&uminhcc, itt
carncm uenijfeddfcucrdnt, ut perftclwrcm uiucndi fbr*
mam, V kgjfrw pr£cipcretyw cxcmplo expnmerct-Sd
Cpntra tisfuperty cnim pr<cccptorum erat , ut ddija mhd qucat,
cos q :a ncquc dcerdnt exempla , qut quxdem homo pofiit in hac
dicunt mtadjfcqui » Quidadijciasquxfoperftclwrisdoclri^
Chnmm n£ huicbreuiprtcepto, ddtges Dcum tuum cx toto cor*
uemfic, ut dccrc' Wproximum tuumficut teipfum, autquidhis
nouasle* c H R I S T V Sadiccit uel Apoftdif Certeo*
gcscon- mnidinhocfummdtddocuerunt • Quidetiamdefidcs
a)cnt: femM nosjn NLofcheh, Abrdhdmy Elidh , fanftiscfc alijs
plurimist Quanquam ut cxtcrndfunt , cum pr&ccptx
tumcxemplajta nihilnosmouerepofiint yfinonftrmet
intuffriritWiD E I- qui fi ftrmdtor ddcft , ncquc
prdeceptis,nequecxemphsiUiopusfuerit' Quippepro-
funda D E I fcrutdtur , ejr cxemplum fumit fibi i
Dcoipfo t Vtigiturfcmclpatripropeccatisnoftrisrc
ipfdfatijfaccrct , dtqucmde parttfalutisftccimenedc*
rct , ftarfafuicognitioneperuniuerfum orbem , lucu*
lentiusq$ quam dntcdunqudmuirtuteflnritm fui cffufi
iam in omncsgcntcs, cxcrtd.cum defimtum a patre tcm*
pm impletum effet , homo ndfa uoluit , tndccfcccr
poris fui fdcrtficio pcrafto , gloriofus tdttt in genti*
\us , quato ludiis , prtcipuc autcm in £cntibus9
quod
&> BVCERI COMMENTARIVS- <ri
quodarcdtio&ciconfiliojtcitds ex pdrtclifraelidcade
rit3regr.aturus-
Quia uero prtcipue uencrdt , ntundo dmplioran diui
tl& bomtdtis cogmtionem attaturus , er tpfe dum in car-
tte egn Euangclion huius prtdicduit , cr A poftolos qui
identdnnuncLrentdelcgitydtq; in hocamandauit- Vt uc*
rooftcnderet quam dbfolutdfuosfuofyiritueffetwftaix
exornaturus,confummdtiorefcdicet multo, qum ex lege Vmfc qd*
fibi Phdrtfei cy fcnbt pdrdrc unquam potmffcnt , de Chnftus
perftftifimdfuidbncgdtioneyproximorwmq;ddcclione kges Dcj
fepc mdgnifice differuit- D eniq; ut deckraret, fc ncqud- expofuit*
qudmuemffeutlcgcmfolucrct, fcdpotiusut confumma*
ret , td m rcddendo dlius prtcceptis gcrmdnwm fenfumy
quam uirtutcmfuppeditdndo ed implendi, pleraquekgis
prxceptd phdrifeorum commcntis obfcuratd, exponen-
do eorum uim,rcpurgauit , futq; luci reftitmUuti mderc
eftjnlongd i\k ordtioncdpudNidtth^wm-Vtigiturncq;
Chnftus ipfe, neq; Apoftoh ncud prjeccptd dederunt,tt<i
infdnumfigmentum efty eum ut nouds ctconfummdtiores
lcgesftrrcty exemploq;fuo eds comprobdretjn cdrncm
uemffc , perntiofius dutem quod diunt, mortuwm eum>ut
ddgnduiter moriendwm nos animdret , qudfinon tydn*
ted uel in Machdbtis xnuifti ftiritus exempld extitiffcnt*
Vroinde mifiis iftis , quibus prch dolor Chriftus ucre
nondum innotuit, prophetds potius , Cbriftumipfum, cr
Apoftolosfequdmur, quipr£ter expktione peccdtoru,
corwm ommwm,qui ad uitdm elefti funt, hoc mcdrndtioni
H s Chnfti
, IN EPISTOLAM AD EPHESlOS
Chriftipr£cipuwmbonudcceptu refirunt, quodfjydrfa
"Budngcho grdtit per uniuerfwm orbejifcerfos deifihos
ddfc cdput o-fcrudtorcm fiLoru , fide coUegerit, cr colle
duritt/itydondtosutfuofeiritujtdfohddpietdtc-Sicccr*
tc lefchd- n • pr&dixit -Domino pldcuit percutcrc cu infir
mitdtCyficorpusfuwmyhojlimpropcccdtopofuerityUi-
debitpofheritdtem,etprolongdbit dies , er benepkcitwm
Dominipcripfwmprofrerecurret • DefunclusmoleRid
dnimuseiuSygratduidebitJdtur eritbonis, erpcrfcienti
. dmfudm , iujlos reddct ipfc iuftusferuus mews , multos,
nxminiciuitdtem corwm ipfe pertulit • Eddem Pfdlm>zz-
mdgnifice cdnit , fbre fcilicct d Chrifii glorificdtione , ut
conuertdntur dd Dominwm omnes fines terrae , cr genud
cordm eofleftdnt,uniucrfe Rirpcs gentiwm • Quonidm
Dominifit regnwm , zr domindturutftt ingcntibws erc
Vorrohocopusqudmmxgnifice temporc Apoftoh*
Tumcoeperdtycwmunws PdulutdHicrufdlem pcrcircui*
twm , ufck in lUyricwm omnid Eudngclio rcpleuerit Rom-
%s . tdm pdrce uifus eft iUudfkcere , pxce cxternd Ecclefijs
fub ConjUntinorcdditdyddeofeclis er £muUtionib-fan
Vt Udrid debdntur iU&, er peribdnt , penitws xutem intermittere,
rit opui co pofl Hcrddiwm impcrdtorem^uo tcmporeftmul er M*
uertcndi chomctdnd lues, er Komxni Ponjtificis tyrdnnit orbem in
%cntc$* mfcrunty ChriHicfc regnwm, reddiderunt quimdnguflif*
ftmwm • Nuncrurfws Eudngelij fuilucem refulgerefecit,
qu<e pknc non pducos itd iUujirditit , utpro confcfiione
€ius>mtdmmdgn4nimo^iritu?pofucrintidtficwmpr<eM
dicdtorwm
M- BVCERI COMMENTARIVS- tf*
dicdtorumeius , tumduditorum}plurimdminfirmitdtcm
ffccdcs , qudntdq; ubiq^fefe ingcrat hypocrifis , nefcids
quidDcminusfiidurusfit • Ceriepcr pducos nos Vdulos,
Bdrndbds > Timotheos , er idgenus Apoftolos habemus,
necfc plebcs oftentdrelicet, qu£ grducs adco,et diuturndS
pcrfccutiones tdmconRdnter, ut dcprifcis Ecclcfijs legi*
musftrant-Siftrtc Dei bonitas,cxhumih initio, pr£ck-
Ydm rcgnifui gloridm rurfus inorbe uoluerit cxatdre,
^uiante mdgmfico imtio, illudmundo inucdum ,pau\o
poft obfcurdri et in drdum contrdhi pdffus csl, tdnto plus
crit , dc quo bonitdtidusgrdtidsdgdmus • Vroftdofi nos
ipfos , er qui prtdicdmus , er qui dudimus Eudngelion
tonfidcrducrimwt, nihil prtddrumnobis poUicebimur,
4tfimirdD E Jopcrd, qu£pdfiiminorbe£dit>0'
fufyenfos dd qudnddm rcrum immutationem hominum
dnimosperpenderimus^utcunq; noslrdhdbednt, ucrifi-
tmkdppdrebity Dominum potentergloridmfudmorbi
rurfus cftenfurumjdfkcidt' Amcn-
Atqui de dbrogdtionc legis , cum d multis,multd di-
fputdtdfint, qudnquam pduciddhuc, idquodrcsefttc
nednt, dtccndu/mdmchiccftcompendiofe, pr^fcrtim Cerimo*
■cwm in Fidtth^um fufefxtis de re hdc differuerim • Lcx ni£,no lex
Dci, id eft, uit£ er pictdtis dodrind,qu£ ftrc ^vy^ W per Chri*
fcnpturis uocdtur,nc^uaqudmdbrogdtd,fcdper Chri- ftudbrogd
ftu,quifuis ct rcde inteUigendi cd, ctfinccriterpficicndi, td esl>
ftmtum dondtyimpktd cft <&- confirmdtd-Vndchic Vau^
ius non
IN EPISTOLANL AD EPHESIOS
tus non legem fimpUciter, fed rop vojxop tw/j \vto Aoa/J
|y Soy/xajfi M cft , lcgem manditorum > in decretisfi^
Um , abrogatamfcnbit , mandata CT decreta bumfmodi
inteUigens • ijiud cduntoyillud uttanlo , hjec tanguntoyiU<i
retjciunto.bocdieoperantor^ ilbftriantory wfimilut-
QUire er ad CoUoficn- z-fcriht Cbriftum delcuiffe
quodaducrfus nos erat cbirograpbwmdntettxgitautem
leges Mofcbeh manufcriptas , cum uera Dci lex,j}>iritu
^°(?m^ fcribdtur in cordd eleclorum, er dcleri nequeat) o-fuftu
lofs-z- de UjfeiUud.quodcontrdrimii nobis crdtperdccretd, dffixu
defcto chi jy^ e0^ neminm dcbere nos iudicdre in ciboydutpotu,
r^>r4* aut in pdrte dieififti er c • Ex qua Vauli ittdtionefitis U*
£"°' quetydequochirogrdphoy o-qmbusdecrctisloqudtur*
CerteiUud diligcs Dewm tuwm ex toto corde erc- o* pro
xtmu tuwm ftcut te ipfwm yin quo lex et prophet<e pendety
nequaquam deletum} er e mcdiofubldtum cftyfed a glorifi
catione Chrifti,ddplurimosprimum Euangelij praedtca-
tionepropdgdtum , Deifyfriritu effufofupcr omnem car
nemyftabilitwmy quofalicetiamincorddy nonmdnuin
chdrtasuelmembranas fcriptumfuit • igiturquodper
Chrtftum deletwm chirograpbwm , er e mcdiofublatwm
Taulusfcribit , id ipfwm efty quod bic legem mandatorum
in decretis ( ego uerti legem manddtd , CT decretdconti-
nentem)uocauit'Et nc quis dmbigcrcty de quib. mandatis
CT decretis loqueretur , per qut Cbirographwm iUud no
bis contrarium cft,fubicat : Nc quis igitur iudicet uos irt
cibo
M- BVCERI COMMENTARm- cr#
tiho er potu,dutpartedieifcfti%rc-quofattifuperquc
exphcduit, fcdcccrcmoniarum dccretislocutum,quod
ddhuc clarius reddtdit, cum pdulo infrk codcm loci mimi*
ticostUdpcrftringtt • Netctigeris,neguftdri$7necfcccn*
t)'eddris,qu£omntdipfo percunt dbufu, wxtdpi*>ccpta
er doftrtnas hominum • Homtnum cnim ct ncn Dc/, erdt
Eudngclio idm corufcdnte,illorum eXdciiC'
Vcrc dutcm per dccrcta iftiufmodi , lex Mofchehfcri*
ptd,contrdrid nobis futt , mdlisq^poteftdttbusobnoxics Ojicmo
reddidit • DclendumfiquidemepopulofuoDcminusfld ^o Chiro*
tucrdt, cwm ,cutm cdro prtput ij nonfutfjct recifd , feue* &raP"u> i"
te cfc ddeo Sabbathi obfcruantiam excgtt i ut interfici iubc tft*** Mo
ret,quiilkmutolaratQuid, ItbriMcfchehplenigrduifii fc™*7 W4c
rnisminiscxi&unt, ccntraccremontdrumtrdnfgrcffo- wfriptA
Ye$'EtteftePetrotameniugumhoc3nuUiunquam Ebr<ei c<Wdi?aj-
fortarc potuerant * Ergomortuus incruccpro nobis,
quid redtmerc nos > iuxtd prcphetdrum uaticintd uolutt
{ibomnifcruitute, wfiontdncum,dt<fc Dcum wfairitu
ipueritdte colentcm populumreddere,quemexgenti*
husgrludtis coadunaffet, Chirographum,idcft,legem
lAofchehfcriptam , quatcnus manddtd &• dccretd ccnti*
tietyde externis iftis rebus , qu# abufu pcreunt , er pcrft
ad pietatcm nihilfaciunt,dclcuit , affixumfy cruci e medio
fuhultt , necuius confcicntuim rcligtonc perslringcret,
quarc A poflolus,ut dtxi,tlico dc hbcrdtdtc h<ec inftrt; Ntf
quis igitur uos tudtcet in cibo eyc'
Froindcficikcft , fiquis h<ccperpendtidgnofccre9
qutin
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
qu<e in legibm t&ofcheb dbrogdU funt,qu<e minus • Ndtrt
Mdledici* ^iccre dbfolute , legem abrogdtdm , noneh fecun-
tur lex dh dunt fcripturdtn loqui > multominws quodquiddmfcn-
rog<tf<x* buntyCtidm dccdlogt pr<eccptd dbrogdtd • A brogatd enwi
lcx ea dicitur,qudm obfcmtre non ejl neceffum- A mdlc-
diftolegisstiam dccdlogi diccre nos Itberdtos , mdgis cort
ueniebdt, itd enim zrfcripturd loquitur • Nosfiquidem
lcgi nunqudm bic fdttffdamus > id nc nos ddmnetyeffccit
mortefud C H R I S T V S , qui ewm nobis fi>iritum\<xn-
guincfuo compdrdidt , quo certbfyercmm , eorum qu<t
hic delinquimm condondtioncm3etfvre olim, ut dd lcgem
Detiotireformcmur-
Abrogdtds igitur dicdmus eds leges 3 quds obfcrudndi
QM^ 1&* nulldidm esh neccfiitds -E<e ucrofunt, quotquotpr<eapi*
ges dbro- untyquodcumfidcinDeitm^zrdileclioneinproximumi
gdt£ qtt£ quibut totd ptctds conhdt , non ejl neccffxno connexwm *
minui' sic tu Deum, ut pdtrem zrfummum bonum , uerc dmplc
fli er colere potes , etkmfi nulkm tllipecudcm mdttcs>
qux igitur preceptd funt dcficrtficijs extcrnis>dbrogdta
funt-AtuerecredercD E O,<zrnoncelebrdrenomcn
eiusnonpotes,quod igtturD E V Sinfdcrifitijspo*
tifiimum rcquifiuit , ncmpc utfidemfudm inD E I
bomtdtem , grdtumque dmmumiUis tcjldrentur,dbro-
gxtum non fuit-Multo minufjllud^ncdlienosDeos colds>
tdoldue ddores-
Sic uerd crgdproximum dtleftionc cffe potcs,ctidmfi,
qu& feontc fcpteno mno prouencrint pdupenbm regi^
om
fll. BVCERI COMMENTARIVS- *4
cnis non relinquds,potes cnimita tttti dltas beneficere,ut
bac bencficentta ncn habcant opuss at dcferere eorumino
piam^quodprtapueD E V Sinhocmanddtofiefid
uit , nonpotes • lUud ergode Sabbatho feptimi anni
abrogatum cfb , ncnautcm ut pauperibus bencfkids*
tnulto minu^ne cutfua fureris , autaliis civminiquitatc
tufcras*
Adeundem mcdumftgcftes uc&em cx lana zplino
contextam , quales noftri agrkote confiaunt er ge&ant,
poterisnihilominmdcccntcreyfrugdltter ucftiri, ecq*
mhiluckontrafidcm^ueldilcflicncmpeccare , atfitalem
uanitatis t? luxusftudio tibi parares er gercres 9 quod
prohtbcre Dcus ifto nwndatouoluit , certe gr contra
D E V M,cuimdonisdbutereris,eyprcximum,cui
iniuriuseffesjndmter perdendo,qu£ iUipcffent effe ufui*
feccares • Abrogatum itaque eft pneccptum, de ncn ge=
fiandaucjle, cxlanoeyltnocontcxta, quodautemai
luxwm attinct, abrogatum non efl 3 multo minm alia^ qu&
contrafcedas uoluptatcs pr^cepta cxiftunt-
Ncc ahtcrfe habcntlegcs polittc£>Si magiftratus adul
tero wxta legcm Conslantim caputamputei.nequaquant
contrafidem aut diktttonemfecit, quod non ut lex M o*
fchch iubet,eum iapidari^atfttmpunc tUiddultcriwm effc
ftnatyCcntraD E V M fane ey prcx:mumdchquit>>
Quaproptcr ut lapidtbus adultcr cbruatur abrcgatum
c&> atnequaqum utnonpuniatur*
Mhunc
!N EPISTOLAM AD EPHESIOS
Adhuncmodumzpde pr&ceptis rehquis ficiendunt
iudiaum eft, quicquid perfc ad pictatcm perunct ncqud*
qum per Chrisium dbrogatum,fcd potiut confirmatwni
cji,quia clcclis ommbm,benefiao eius,qua> aufmcdifunt
in corda cr uifcera, hoc c#, in intimum mentps infcnbun
tur- QUcquiddutcmficfehdbet,utfinceo,cydeDco
cptimcfcntire, w proximwm finccrodmorcquisquedt
compUtti i <xt <£ itd ddpictatem perfc non dttinet , cxt er-
mtnq; er mundiclemcntwmhabetur,idomne, qualccun
qucfit , abrogatum e& , quid mm hotd cft , ut ueri ddord
toresddorcnt Dominum infairitu ey ueritatclohdn^
cy tcmput nouifocderis , quod ahud nobifcum D eus icit,
quhn cwm patnbm, qudndo illos cx Acgypto eduxit,non
cnim dd externd modo uult nos effcobligdtos , ut twm pa*
tres obligduit ,fcdfuam legcm inftribit in cordd,ut ipfum
cmncs cognofcdmm, ey libcrd fidc dtq; dilcclionc,attem
peremus omnid , de quo Urmeiah $ i • Kcdua emm clcclos
dd edm fimpliatdtem er hbertaiem,pcr Chriftum conue
mt, qud primifancli Dco placucrunt, qui neq; circumci*
fionis, ncq; quouis dlio,de rcbusperfe ddpietatcmnon
nttincntibus prtccpto oneratifucre-
Siquidem cui ucrd fides adcft , ultro dnimus diuitidc glo
ri£ in omnibus ftudet,fidileclio ftnccrd,mhilmali,fcd o=
mnid bona proximo cxhibcntur-Htc fohdaputas cfh-Nc
que esl dliquod prxccptu pcr Niofchch ddtum , in quo no
fit hdcc uerdpictds fyeftata , uertifunt ftmuladnmcla cx*
tcrnddliqud , qu£Utfineilldpr<eftdripojfunt,itafaudi
dded
M- BVCERI COMMENTARIVS- <tf
tdedminimc obligdntur* nequecdlegknomineproprit
ccnfentur ,fcdfuerunt tempordrit duntdxdt uerorum
prtceptorum cerimoni£ • Tempus dduenit de quo cwnt
loelc, eyalij Vrophctepr<tdixcrunt> ineofdluumfire,
quicuncfc inuocduerit nomcn Etomini, hoc e#> Beumfuu
ucrcdgnouerity erlibercfueritconfvffus3 nuUdigitut
prztera ccrimonidrum legis necefitds Chriftianos prea
mere potefl • Ex his qui cd rcfte , cum indicdtisfc rtpturdt
locis expcnderitypoterit de dhrogdtionelegis , zrfentirc
uerius, & loqui , qukm <{uiddm mdgni ctidmjeligiofiui*
Ctterum ne quvs co offeddtur 3 quod Chirogrdphum
pcr Chrijlumdeletuminterpretdtusfwm, legesceremo*
nidrtis, quod mdgni quiddm te&imonium contrd nos con Chirogrd
facntucinterpretdntur, deccpttmmirumexeo, quodchi phu Col=
rogxdpho cuiusifc irrcfrdgdbdecontrd eum,teftimonium lofi-z* non\
con&et,monuerimutpiusleftorprobecumftdtum oru* effeconfci
tionisPdulin^tumuerbdincitdtolococxpenddtJndubie entit tcjli
uidebit Apo&olum, non dete&imonio contrd nosccnfci- moniwm*
tnti£, fedde ui legis cerimonidrum dgere, dtcfc prcbdre*
CoUoffenfes qudmlibet cdrnepr&putium hdbentes,cum
Chnflo tdmen,qui peccdtis dnted mortui erdnt conuiuifi*
cdtos, ey hberdtos cffe morte eius db earum lcgum oncre,
qu£ de externis rebus tidtuunt, ut c£leftem idm & libc*
xm & elcmentis mundi Domino uttdm > uiudmuA*
Et adueniens Euangelfeaui
pacemuobis o£c*
I Vrohti
In epist- £d tPfiEsros
, Vrobat Chriftwm per aducnttunfuum in carncm ,fu*
*e*Mfr*rftu\lffeinimkittim<{u£gcntesintwy
dcgiffcc^ utrofqueinunum, quutEuangeuzauit pacem,
id c/fc Dci beneuolenttam, indeifc ommfiridmfalutcm ci;
fchcitatem,<eque ijs,qui longe crantjdeft,rcmoii i ccgtti
tionc D« cthnicis, quam qui propc ,nempc lcgem Vcido
ctisludtis-Amdnddns emm difcipulosfuos ad prtdictn*
dtvmEudngelion,iufiitidpr£dic(treomMcredtur£ipct,
Chrtjtus uniucrfwm 0rbem> ddden$,faluumfvre, quicunq; cifidcm
"Buangeh* habuiffeuquacunc^ exgentcejjet, Euangclion autcm hcc
Xduitpa- fyi^ pn chri&um eleflis perumuerfum orbcm , campi
ccmi fYis bcncuolcnttdm pdrtam cffc , utfjxritu bono>eos effct
donaturus,quo er effent, weffefc non dubitarentjpfiu*
filioseyh<ercdes,quibusproj)terfdnguinemChrifti>o=
tnnid peccatd effet condondturus , v eos prorfus iuftos
C bcatost4ndem redditurus. Idcertefiiit, paccm Eudn*
%elizdreJ?oc cih3omncmfdlutem v fclicitdtem* Quam
cuvn cr Gcntibus procul aDeo, propter multipliccs v
Abomindnddsfuperftitioncs difiitas,dnnuncidre fuos iuf*
fitjpfc cofirmansfermonem coru,fcquctibusfignis,imo
ipfe , in eis fuofyvriiu iUdm annuncidns , recle hic a Vdulo
fcribitur, quodddueniensEudngclizdueritpdce,etgenti
bus qu<£ longe erdnt,et lud<£ts qui uidcbdntur effcprope*
Vertpfumcnim inquitdditum utriq;hdbemutddpd*
trcm eodcm dfjldtifairitu • Si ipfius igitur bcncficio con*
tigit , ut dd pdtrcmjpfi reconciltdti,dduum hdbcrcmus9
tffktiuno CQdemcfc fcmtu , quockmmusabbapatcr,
frojiclo
tA< BVCERI COMMENTARIVS- **
prcftdo per ipfumpdx ucra utrifqucdnnuncUtd zrdo*
tut<textjlit,ucrc(fc propeficlifunt, quilongeerdnt.nc^
quicqudmcsl:,quogentes3qu<e C H R I S T O credunt*
ludjeis inftriores exiftdnt • Uoc ndmque Vdulus hic egit*
utEphefijsbcncuolentidmD E J^udcripfiregnoChri
ftidddudifucrdnt^quimpotcftmdximd effe oftenderet^
quoftdutUdmorqueiHisinD E V Mcrefcerct ,cum
omm tiudio innocenti* dtque dilcftionis, qutfcdicet tli*
tcr promoueri ncqucunt»
VorrbiUud, EudngelizduitpdcemuobisquierdtU
iongeeyc' mutudtum uidetur cx \efchdeidbty ubipo*
puloiudtoconfcktionemD E l nominepromittithii
ucrbis : Vidsciusuidi, O" fdndboeum^ deducdmeum^
confoktioncmq; reftitudm ei, er lugcntibus ew>Ego coti
densfermonem , pdcem longinquo&-propinquo>dicit
Dominus^o-fdndboeum-
Notdndum uero vr exhoc loco , quodpr&cipuwni
Chrijliincdrndtikm v pro nobis immoUti.propterped
cdtoru/m ncRroru expidtwncm>opUi extitit,euulgdtio iti
uniucrfum orbl Eudngclij pdcis • Vukhrcdute conucnitp
Ht qui pdcem cu pdtre nobisfuofxnguine rcftituitPfuo etii
fyiritu, cdmdpcrtw QT mdgmficentius ubicfcficeretdn*
nuncidri , utpdkmftcretddquid effcthomo fifiw, &
quid nobis fud morie promeruiffet-
Proinde iam non eftis hofoites c^ ,
ixaaucnx,
i » Monwti
1N EPISTOLAM AD EPHESIOS
l&onuerdtfuprd in Scftiunw Ephefios, ut er Gcn*
tes dlids, impuros i ludceis, er quidcm iure hdbxtos , qui
tton tdntum cdrnis prceputiofadifuerdnt , fed et mentis,
fine Chrislo emm dtcfc ideo uercdlicndti i Republifrae*
iiSy ctfccdcribusfdnftis cxtrdncifuerdnt, dgenies in mutt
do>dbfy Dco3 pkneimpij , quofiftdm crgo iUvsgmidm
Wdgnifice eis commcndet > nunc monet Chrifti bencficio
fiftum , ut idm non modo dcficrint cffe dheni db Ecclefia
ftnftorum, fed etidm plufqudm hoftitcs & dduenct , qui
tdmenfummus in Kepub- ftnftorum locus erd^qucm^cx
Genttbusndtiypoterdntconfcqui, cudferint,nempcconcr
uesfdnftorumdcdomcftiaD E l,nonminus, quim
ttdti exAbrdhctfcmincfccundum cdrnem- iducro uttntu
tttPdulusexprccmifiis^nimirumyquodinfitiChriftojdm
ttonlongeiD E 0,fedDeopropefiiftiejJcnt,conditi
cum Bbrceis in unum hominem, vrunum corpus, quibus
percundcm Chriftum, in eodcmffiiritu,dditusddpdtreM
contigiffct , itdcddem figurdtc hicrcpetit , quomdgis
tduffdmosYederet, undetantd cthnicisftlicitdscotigerit,
Aitergo : lnccdificdtifunddmento , quo er Apoftoli
CT Vrophetceincedificdtifuntjd Chri&us eft, quoutiquc
wtunturfttnfti uniuerfi , prceter quoddliud poninon po-
teft » * Corinth 3 • idcm dutcm er kpis lUe eft in Tzijon
pro funddmento pofitus , qui &■ dngulum prcciofum
confummdt,quem Vrophctdfunddtum, ut inteUigdsmo*
ueri nefcium.prccdicdt . Adijcitdutcm ibidcm, quicredi*
dcrit9nonfiftimbit * Hdmquicredideritficremhdbere,
diftc^
M- BVCERI COMMENTARIVS* *7
\des% iChri&umeffecuiu&merito > fknftitdtemo-ple*
ndfdlutemexpeftdmus, dti^itdconititur >is ccrtusuit£ W»W*
etcrn&, dnimoutiqueeritwdximefeddtowtrdnquillo, finfameii
minimeft&inabit , utfibi bond fohcitm querdt , utifilij tHm%
huiasfeculitumultudripcr omntdfolcnt , perpetuofdtd-
gcntesy <&• tamen mhil dgentes ,fcmpcr currentesfiftini,
er ubiqueimpingentes er cddentes- Cumfdnftirepofiti
in Chriftum,certi de beneuolentid D E I , uclut in utrdm* '
uis durcm dormiunt,omniumfecuri , hoc unumfttdgen*
tcSyUt innocentem, etproximisfrugiuitdmfudm degdnt*
Tunddmentum ergo ApoftolorumctVrophctdrum,
hoceft, quo ApoftolidcVrophete wfdr~.iquilibet>cu*
iufcuncfcordmifitiifiierint^nituntur, Chriftuseftjnque
omniumfcdicctfres recumbit, quofreticordd eorumfoli
ddconfiftunt , longdnimiter prt&oldtcStdum liberdti tm
Uspr<efentis exilij, ctle&em htreditdtempleneddednt*
Idemfummus quoqucdnguldris Idpis exiftit > quifcilicet
fuofriritu , totdm Dei sl;rufturdm continedt , duoscfcpd* ^gnlirU
rietes0popu!um ludtum er Ethmcum, infepulchreiun* kpw*
gdt3utitd is dgnofcdtur, pcr quem Dotnini tdxficiwm w=
firnc o-fuperne conftet, er conferuetur,necfc confcrue-
turtdntum^fed er incrementum^donecftetconfummd*
tum> omne dccipidt • Vnde diiiVcr quem omne iedificium
codgmcntdtum9 exurgitin templumfdnftum Domino*
Kefte enim Domini templum ftnftum dicitur , in quo itte
pr&fens efie , gloriimque o&entdre fudm digndtur , id
dutim in Ecclefidfiutftorumfieit , tdm cumuktc , ut cdtn
I i plenitu*
IN EPISTOLAM AD EPHESI05
plcnitudine iplentis omnidinomnihVdulfuprduocdrit*
Sdneftnfti funtjn quibut olim deus omnid erit i- Cor •
, ,c tr **' tu/m crit ultinut mdnus , huicfmtto Dei templo impo*
Acdijtciu^ jitj ^ intcrtm cottidic dugctur , non tdm continuo dlijs er
dei nondu alijHiuisUpidibusfuperfunddmcntumChriftumrcpo^
cofummd fitisyqmm ijs qui repofitifunt, mdiordfubLtidcfymtu; in
\mn c#> 'cremcntn, iccipientibus 0 er <* peccdtis purgdtioribus rcd
chtis,ut qu<c cdrnisfunt v mimdi , continuo mugis dcmd
gkineisfdccffdnt.duftiorcs dutercddatur ,fidutixdmor
<£ d ei-Hinc Bphcfijspeculidriter dttiin quo et uoscotdi*
dificMinU in dcmicihum dci, dgentc in uobis ftiritu-Unt
\nfitiChnfto,etfupcr Cbriftu, cu ApoftolisProphctis ct
fxnftis quibuflibcteox>dificdti er4nt,fidc tUoper omnid ni
tentcs, at quix nondu omnid in lUis obtinebdt glorid dei,rc
&e dixitddhuc co<edificdri illos ^tdcft, continuo mdgis dc
tnxgis fundxmetofummoq; dnguldrikpidi Chrifto,cod*
ptdrupurgdtospcccdtis , erftudiodeidmphorcwfbrmai
ios,idq> dgcntefyintu-lsndmqi cucdrne^ddmdlumtdn^
tupropendenteycitrd, inducids dimicdt,edm'cfc cuaffeftib»
CT uiiijsfus mortiftcdt, utcottidte mdgis dcmagisftudi*
pm noftrwm in nobis cxolefcdt, er Deiftudium potentm
uigcdt * Siquidem dpud eumqui Dominifermonem obfer
uducrit,pdtcr cwm Domino mdnfionemfkitymdnififtum
fftydpudiUosDei mdnficnemcficpcrftftiorcm, wdo*
tiiicdiwm dmplius dtq; pr<eftdbilius ,quiin obfcruandofer
poncmChrifti}perjfeiritumfiftijuerintftudiofiorcs-Sic
tygoquimtdifictiiCbrfa
•• fictntur.
M> BVCERI COMMENTARIVS- cs
pcinturfioc ejljnpictdtecottidiepcrficiuntur*
C£terumpmftoscffc9 Dcitemplum,0' domicilium,
in quibus pccuiiirker inbdbitet,T>dulus • » • Corintb- 1 -rt <r»
a-ucw Cor-cr- rt Pcm«2- Epiftokprioris, prtdicant,
idemdttejlante totd fcripturd-Neq^dliud^tdberndcu'
lufcederis,et templu Salomomcum defigndrunU qudcon
cionempnftoru > cuius cdujfd quoc^ Md domicilid dei di*
tfafuffe- Deusfiquidefummdbomtdscft, qudreibipre
fentius habitarc ucrc dicitur,ubi illd mdgnificendus relu*
cct , rclucet dutem inptnftis, ut in nuUis dlijs crcdturis ,
ftim dngeliciSy mgnificentius*
Vorro quod tdm fludiofe Vdut- &qudt Gentcs ludtis,
ejuib- cu affirmt eosy unum bomine et corpus coftituere, Qttdrege
\n idemfunddmentu in£dificdtos,in quod Apoftoli ct Pro tes ludtis
phet£, ptnftoru omniu prtfiltifiimu eodcm dgente in eis A poftolwi
fpiritUypariter cu eis cojedificdri in domicdiu dcijn cduffd fludiofc
fiicre ex ludsisfupcrciUofiores, etob ccrimomaslegis <e« ddeo £*
quotumidiorcsquidd , quipdrein ChrislolocuEthnicis quet*
piindciter negabdnt , proptcr quos et dbolitds ccrimonids
tdm diligenter cu hicjumdkbi docuit • Eteni etfanftiores
lud£oru,*greddmodu pdresfibiin domino Gcntesdgno
ucruntyUt dbunde ucl ex contetione iUj liquet^de qud Ac7*
ii* qudcu Pctrofiuicxcircucifionccrdnt, cotcndebant et
cxpostulabat3quod dd uiros pr£putm hdbetes,fuiffct in*
%reffus-$cd etdlid locd inAftis dtc^ Vdul Epiflolis,huiut
crroris zrfallidij Gentiim, quomulti lud^orpm UborA '
idnt^bdudqud^Udm obfcurdsnotdscontinent*
l 4 CdpUt
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
CAPVT TERTIVM-
quo Ephefios , dmplifiim£ Bei ergd ipfos bonitdtis,
Zcftiun- v ^udmdiligcnti^imc commoneficerct , multisdeeodiffe*
ruitquodpropbdmethnichdlicnid Chriftoy Dro, crfdit
ftisfinc promifiis Dei,eyj}>ey Chrifto infitt, xqucdcfdtt
ttifiimi <{uic\ue , codcmfy dfjldtifriritu , eundem , quem
quicuncjue dlij dditu/m dd pdtrcm ndfti cficnt , in unwm ho
tnincm er corpm , cwm eleftis ludxis codgmentdti , itt
idemcfc domicilium D« cotdtficdti • idmquo hdncipfis
faftdmgrdtidm , ddhucmdgischdrdm redderet , fcri*
bitfehuiusgrdtiduinftwmeffel ESV C H R I S T !•
f$dmmiffuiddcoMcrtenddsgcntc$,tdntddiligent\dmu*
Cuius grd ncrifuoincubuertUtUtnonfolumprtommhusApoftolis
tid uinftws xeli^uis.peiusdgentcludfid odiretur9fcddpud eos <jmo*
faerit* quequiC H R I S T O cx cdgente crcdiderdnt,
hinc mdlcduditbdt, quod cx cdpite uigcfimo primo Afto »
dimodwm mdmfeftum cft > Hinc db Afianis l udxis , <jui
qucmEudngehodpud Gentes fruftwmfecerdtnoucrdnt>
in hunc modwm Hierofolymis dccujabdtur • Hic eft ho*
nio iUe , c\ui dduerfus populwm er lcgcm , v locwm hunc
cmnes ubvfue docet , infupcr cr Grtcos induxit in tcm-
plwm Afto-n- QUddccufdtionetctdmauitdtemccmmo
tdmfuifie Lucds fcribit, mdnusq; Vdulo inieftds- Vndc lu
ce ckrius c^cdufftm uinculorwmy in quibus hdnc Ephc*
fijsEpijloldmfcnpfitprtbuiffe, quod preciwmftnguinis
Chrifli,etj)dxtieQ libertdtem,contrdfupcr8itiQne toru,
qiudb
M- BVCERI COMMENTARIVS. 99
quidb elementismundipcndebdnty ftudiofius docuerdt*
Nam eifdem uinculis ddbuc tenebdtur , <{u& ei inieftd Hic
rofolymi$fuerdnt,e?in<luibus , KomdmpoRdiutinm
cdptimtdtemduftm fuerdt-
B.efte tgitur dit*HuM grdtid ? nimirum cjuod in hoc
prceapueincubui, utetuosdlijfywcircuafe Ucetgetes*
cocediftcdreminifupcr Cbriftum, cum Apoftohs er Pro
phetisdcfanftisomnibus, inidcmdomiciliumDci , ego
Vdului, doftoriUcgentiwm,<{uo nemo plus hborduit>um
ftusfwmlESV Chrifti . Etenim Chriftigbrtid-quc,
id intcrcrdt,dtque quoddnteliberprdcdicduerdt, twm m
omnibuterdt eiwssuiuffoHmgloricefefe mdncipium dd*
dixwdt- Vt uero mdgis exprimcret gentium cdufid, fe uitt
cuk pcrfirrc, ddiecit pro uobis gentibus , cdufidmcfc uo=
lens jimuloftenderc , fubiutmtmentionem munerisfibi
iniunfti, er commiffe difrcnftitionisEudngelij ergd gen
tes-Diftenfdtionem enim benenolenti<eDci,prcedicdti&z
nem Eudngelij intettigit> Audiftisfiquidem difycnfdtionc
inquit beneuoietU Dci , qu<e mihi commijfd eft crgd uos*
E£ ut commiftione quofy hdnc illis ddfercrct diumitusfi*
bififtdmfubiecit' Ver reueldtioncm enim notwm mihifi
citdrcdnwm ero
DehdcreucldtionefcripfitGdldtisfufius- NotwmdU Rcueldti»
tem uobisjnpitficiofrdtrcsj&udngc Uon quod pr&dicd Vdulo
twm eft 4 me3non efiefecudwm hominem- Nec£ emim ego fkftd*
dbhomincdccepiittud^nea^didici , fedpcrreueldtionem
I E S V ChnfoEt pddopoh fcribit , fecwm Bcclcfidm
1.5 f crfequt^
1N EPISTOLAM AD EPHESFOS
perfcqueretur,uocdtum diuinitutut Chriftumintergctt
tes dnnunctdret,idq; dicofcafie, ncminc morcakum con*
fulto, efficdcem autem infc crgdgentes Dominumfuifie,
nonminusyqu4mergxlud£osefficaxfueritinPetro-
M.yftcriwmdutcm&drcanum Chrifli, quodreueU*
tufibi Vdutwshicmemorxt, quod azrfupra cxpofuu, cjl,
Cbriftum cficcdput er prmcipemfxnclorum, pcr cuiut
fdnguinem,rcdemptioncm habemws, quotquot dd uiiam
cle&ifumui$uc ex gentibus,fiue ex lud&s , per ipfm
tnim perficiencUfunt omnid . Qyod myjlerion dwcx ab
fconditwm,dmorteCbn&i reuekrioportuit, tygcnti*
busquoq;dnnuncixri, qufUmtquc, aclu<Leichrijlot
imolud&iscopiofiMddduccndierxnt • Wlortenamcfcfudi
C H R I S T V S, quodintcrftitium ,inter gen*
tcs vrludtoscrat, tdmobignordntidmD E I,qu4
hbordbdntgcntcs , qua ohfidutidm cerimonidrum , qud
tumchint ludsufubmouit- Vmimcyfibicorptt, in quod
ipfe taput,cx*lejles opes cumulxtifiime effundcret, utrun
quepopulumcompegit , quifuoaftutjpiritu , continuo
pcccdtis mdgis xc mdgis purgxtur , O" pictdtc pleniui
imbuitur*
Qgid pct Sedquorpm commemorxt i&t hic Pdulust Vtfunc
h<tc Vdu* percbdrdm rcdderctnphcfijsEuagelijcommunioncm% ■
lus uoluc* qudmkcetpcrdittgcntesycwmfanttopopulo Dei, exfin
rit Ephc* guldri diuine hcneuolcntu dignationc erdnt confecuti*
fijs fux* Htcemmuoluiteisfigmficdre . Pcrpcndite Ephcfij,
dcrc- dignefy jejlmmc quim bcmgnc uobifcm Dcm cgcrit*
5«i
M- BVCERI COMMENTARIVS^ *m
quiethnicosuosimpUYOS , Chrifto fuoinfcruerit , pcr
quem cotcUficcmini cum ommbusfdnclis , infdnclum da
micilium Dei- Mihuerteh^cuobiscxhibitdDeibcnigni
Us tdntifuit, ut nihitprim hdbuerim qudm cdm tum uo*
bis,tum plurimisdlijs mdgnificecommcnddre,<{ud cduffit
&modouinculdperfero,prouobisuti(fcgcritibus 9 quid,
cbftudiumucftnefdlutiS' Scduinclus L ES V Chri*
fiifumjn cuius fcilicct ncgotio ddigenter uerpinti uincu*
Ucontigerunt , <{u£ etidm fuo mododd propdgdnddm
gloridjn ipfiusfacient.ldfacde dgnofcctis uerum, <{udn*
doquidcm dudiftis dift>cnfttioncm,id e^pr^dicdtionem
d- beneuolentU inter uos gentcs,expeculidn C H R I
S T I Yeuektioncmihicommiffdm-QgpdigituYDcQ
tdntifuit,ut mihipeculiirircueldtioncmdnifeftdtum, uq
bispr<edicdndwmcomitterct,& ego fic tftimduiy ut pr&
dicdndo ei omnibus rebus pofthdbitis, totut incumbercm,
ddeocfc ut modo hdc cdufid uinflusfimjde drcdni &■ uost
quihinc cxpcrditisgcntibM, filij Deiptnfti w bcdtieud
ftftiSydebctis mdximi hdberc, quogrdtifitis tdm benigno
in uospdtri.audoq; in uobis lUiut dmore, incrementdji-
mul dccipidt,c{uic<{uid ipfigrdtum dcceptu^fuerit-Equi
dem pducis uobis pcrfcYipfi que dc Cbri&i myfterio re*
ueldtdtenco,<{U£legent€S,pote8iscognofccrc , quiddc
eo inteUigdm-IZt indubie qud eftis/friritut opulentid ditd*
ti3cognofcetiscdnc<{ud<{udmuulgdrid , multominutin*
certdefie • QU^itdQjucftricdu^dmihireueldtdfunt,
V egouobistintoftudiopYitmmpYiedicdM, nunclite*
risqMocfc
•IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
risquoq; fummdtim perfirinxi , obuijs dnimis excipite
thcfdurum,<{ui £tcrnum bcdtos uos reddet*
Animdducrtdmws uero bic,drdcns Vdulifiudium , ut
commifjb Budngelij pr<edicdndi gentibus munere , opti*
Mdfidefungeretur, qudcduffi eruinftumfcgloridtur,
nonquiritdtur'Notdndumcr<luodfeuinclum I E S V
Chnfti idttdt progentibus • Chrifli emmfumus qui itli ui
uimus^utcunq; res noflr& hdbcdnty flue corpore morid*
mur,fiueuiudmut • Kom- 14* Tum dutem rctte nos lUi&p
probduerimuSydum quifaj profud uocdtione,fdlutipro*
ximorum,uf<p dduinculd,vr mortemftuduerit- Obfer*
Udndum dcniq; o^hoCyquodcommij^iomsfibifkft^ me*
ntinitymmftne cd mhdprorfus Etungelij dnnmcidre po
tuijfet-Dequd refuprd*
Quod utiquealtjs fgculis non
fuithominibus*
Et hoc ddextoUendum precium er diuinitdtem Eudit
Sccl'i* gclij^Bphefijs pr<edicdtifacit, quod myflerium hoc diui*
tt£ beneudentUgentibus quoaj exhibend£t fuperiori*
busfeculis uulgo incognitu m, nunc dutemfdnftis Apoflo
lis er Vrophetis Chrifli.per fpiritum reueldtumfuit- E<t
Wonfuit dcmfirevrCoUofi'i>Apoftolusfcripfit' Notdndum
dlijsfecu* dutemquodfcribitfilijshominum, idcjl,uulgobomini=
lisfilijsho buSydrcdnumbocnonfuiffcretettum, utinuncreteftum
minurt* eftfdnttisApojloliserc-NdmfelettisProphetisdliquot,
tcftm* O' kmfupewrum ttttuWjrcuddtumhoctrcdtwm ex*
tuit,
M- BVCERI COMMENTARIVS- 7%
titit^uttesldntur abunde udticinia eorurn, quibMlucnlen
tifiimepr<edittum legimus, ChrtMo Gcntes dcceffurdsfi
rcqtfdlutis pcr ipfum pdrdnd^participes • Ne<£ enim
uUa apertior dc Chrifto prophetid extdt , qut non prx*
dixeritgentes Chriftiregnonomen ddtuus-Athtcam*
phftimdhumdnigeneris reparatio &- falus , nonfolum
ignordtd uulgofdijs hominum ethnicisfuit,fed cr ludt*
is quamhbetd ?rophetispr£dida,crcditu tamen diffici*
lis adeo extitit,ut v Chri&i difcipulijicct mandatu eiw,
depraedicdndo Eudngclwcmni creatur&igncrarehdud
qudquapcffent,admcdu£grefibicapfudderifuftineret*
Quodcxu-Att' er dhjs nopaucislocisUteraruApcfto
Ucarudpparet-Brgonequaquam utinprdefentifeculo,
rcgnate Chrifto,myfteriuhoc notuantea homimbu^fuit»
Videautem quot <& qudntis drgumcntis diuinut no*
fleroratorVaulus , Euangelij maieftatem ccmmendeU
JPcrfeuticfcincffabilisprecij , multccfc diuinifiimuEphc
fijs,ft>irttM iuditw iam donatis, effe cportuit , contigiffe
ipfisctmgetttibusalijspcr Euangelion effe cohtrcdes,
eiufde corporis,atq^ participes prcmiffwnis Dci,in Chri
fio exhibitte, qucdfahcetper Chriftim, effentuni cmt
fanttis,quamhbeteximijs,pcrcmnid fanfttficandibean* Q&ibus
di% - UdmDeumrejirreputo, fcu? ■> ide&twjnic argumen*
pofitu/m'¥rcquenterfaneinfcripturis,\quo relawwn tis Hmn*
eius,figmficant,adijafolct, ubiantcccdens excrdticnis gflij maie
pnfuccfiigereoportet,neq;apertepra>miffumcsl; • Scd ftdteprx*
tugethHMdmmitatem , tff$ adhucgrdtimreddit,quod dicdt*
ipfis
m EPISTOZ/AM AD EPHESIOS
ipfis rara ijla er tam incomparabilis fzlicitas, negata o*
tnnibus retroficculis, Um magmfica luce affulferit- A dij
citueroerhocpondusnonnullii, quodperfanclos Apa
fiolos er Vropbctas Dei er Cbrtjlt , friritu fanclo dlu-
{irdtoSy er ad pr<edtc<tndum b<ec impulfos perccepcrint^
tcftibm profcclo irrcfragabilisfidci , er prtconibus rci
emnium maximcfdluUris , atcfc oput<e • Vo&rcmo ad*
dit eyhoc aliquam commendationem , quod er ipfe Vau
lustantopercgloriaturfcjmi^miniftrumfiiclum , idcfa
iuxtadonum bsncuolcntit Dei , profcfto pneftantifii*
mwn- Quia ut nemo plus eo la borauit, itd nemo potentio
Tcquofyddcuulgdndxm Chriftigloridm^fpirttu prsdi*
tusextitit . Vndeddiccit* Ddtummihiexcfficaciuirtutc
cius- Certe res plufqudmfdluberrima , er diuinifiimafue
rit,ncccffecjl , adquamprfdicandamUntumApoflolii
fuum Dcus miferitjdntdfyiritus uirtute injlruclu-Vrofe
{to fi quis animu aduertat, finguh ftre dpiculi argumetd
babcnt,quibus Euangelij, rjrperceptefdlutisinejlimd*
hileprecium,EphefijsddmirdndusbicD E I ordtor
4&ruit*
Kotandum dutem , quod dit per Eudngclion gentesfa
ftds cobsrcdes erc- Nam ubi ddtum iUisfuit3miffo dd eds
Euangclio hfxbercfidem, inJitichriftofucrunt,fifliqip
cumfiltj o-htredcsDei , eoq;cumipfoeyfanclisuni*
uerfis coh^rcdcs.concorporatt er pdrticipcs diuin<£ pro
tmfiionis3qua ChriHascxhibuit,plencq; exhibcbit.quan
doftflctnosDcopatrif^iritufuoitafanclificatos.utnuU
Ummt*
M- BVCERI COMMENTA'RIV$. t»~
tdmmdculdmrugimuefmushdbituri • VerEudngelion
iguurfcdcreditum, ifidUntdgenttbusfilicitdsp' fxlus
eontigit-
Mihiinquam minotiquolibet ** *
minimo&c*
immor dturincommenddtione Ettdngelij^ quo Chri*
flusEphefjstxhtbitusfucrdt , quo fcihcet mdgis grdti
animt dffefttm in eis dccendcrct-tAore uerofuo,quo Dei
dtgnattoneplus dttoUdt,fefe ddmodu dcijcit3nc quisfctli*
cet dfud humihtdte,Eudgelton <efttmet. Mthi inqutt&\<&
fctsoTipu copdrdtiuufingcns exfupldtiuo,qudft dixtf*
jet,in[2Kiori,quodcupicnsexprimere,rcddtdi , rmnori
qucltbet mtntmofdncloru- Multu enimfutffe M tndeijci
endofeipfc,et dltd locd teRdntur • I n prtore enim ad Ccr *
irfenontdntuw mtnimu Apoftoloruyfed er indignuni,
qut Apcftclus uccctur,®- 1« Timoth>\- bldfffhemu/m^per
fecutcrcm, ty utolcntum dppeUduit • I neft dut huicfermo cur itd /e
tii tdctta pufumptio^nc quts cnim cbijcere itiipcffct, uei fe cxtenut
"Euargelton cim non efic tdm cxtmium^qudndo tpfe inter r#*
fdnclcspo8retf£not£haberefariuelquodfeipfumcom
tnenddret,quifuum ddeo cucheretEudgelion,prd>uenit,
ultro confitens,nonfolum dgnofcerefefc interfdnfios mi
ntmuyfcd mtmmo adhuc minore , tdeo nihilmtnus dgerc\
cjul ut cxf tpfo dltquidfacidt, ueru utcunc^ ipfc exfe ni*
bdftt , &wtcrfanclcstocopcftrcmiori,uifumtcmzit
tffeDomino ? ficerc fifahwgrdtiam , uttntergcntcs
Zutngeli*
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
EudngelizAret , inperuejlig<xbilcm opulentidm Chrifti,
cr iUdto lumine omnibus monftrdrct, qu<efit communio
myfterijo-C'
Sic er i. Cor- if* cumfe minimum Apoftolorum con*
feffm effety er indignum qui Apoftolus uocdretur,quod
perfccutus cfiet Ecclefidm,ddiccit ilico ♦ $ed grdttd Dei
fum, id qdfum, qudcfficdcequoq; infefuiffcddeofimul
pr<edicdt,utplus ommbus ldborduerit,ne uero uidcrctur
fibidliquiddrrogdrc,moxfubiccit,no tdmen cgo,fcdgrd
tid Dei,qu<e mibi dde<d utrunq; pulchre cduit, er ne
fuiipftuipreco uideretur ,%rnedb e'w mediocritdte9
Eudngelion te&imdtum^minoris <equo hdbcretur • Quis
tnm contemneret uit£ <etern<e legdtionem,qudmlibet hu
mihlegdto ddnuntidtdmt Aut quis indignum lcgdtione
eiufmodiexiftimct,qucmpotenterddeofuoinftinftuft>i*
ritu dd edm pdter miferit, ut neminem potentiore-
Vt Vdului Notd dutem itcrwm Vduh pr<erogdtiudm ,ermunus
ddgentes pcculidrejui h<ec grdtid non quidemfoli, fcd omnium Ur
peculidri- gw efficdtiusq; conttgit, ut intcr gcntes Eudngclizdrct,
ter legd= m perueftigdhdcm opulentid Chrifti,qudmfctlicet er w
tws fuit, gentes Deus uoluit effundere,td ddmirdndd krgitdtefuu
itd de coru iUis f^irituw imperticndo, er lucem inferreommbm , ut
fdlute ne= uiderent,qu<efitcommumomyftcrijafeculiSdbfcondi=
mo docuit tiynimirumutGcntcscomunemChriftam, zrperhunc
copiofiut* plcndm,& [dnftitdtcm w filicitdtem, cwmfdnclis omni
bus hdbercnt • Ad utrunq; ccrte Vdulus peculidriter pr<c
ommbMdlijs Apoftolis delegdtm diuinitmfuit, nemo
cnim
&• ZVCEKt COMMENTARIVS- ii
tnim aliM,ucl pcr tot gentes , Eudngclio omnid replcuit^
uelgentibuspdremejfe , cum ludtis in Chrifto locum,
cmnimodmcfc beneuolentu , donorumq; D E I com
inumoncm tam luculenter ey forliter docuit . Id o*
ntnes iftw Epiftok , er Acld Apojlolorwm tcftdntur*
VorrodcpccuiimPduh legdttonedd Qcnteslegimmitt
Att-dcumotcrtiO'
Obfcrudndum dutcm,quoddddithic Apofiolus, my±
fteriumChrifti}dfeculiSdbfconditumfuificinDeo ,uel ..
penes Deurn, qui omnid pcrlESVM Chnftum condi* Myfteritt
dU'NonenimitddbfconditudpudDeuwfuityquodnu!iis abfcondt*
innotuiffet > cum tot tdmffc luculcntd dc eo cxtent Prophe ilVf^%
tdrumudticimd,dbfcondituindutemfuit , quid nonfuit,
tte dpud ludsos quidcm pdldm inuulgdtii, dpud quos pdti
afiimifdnefuerc , qui redc qudle effct CHRISTI
tcgnumfuturwmpcrnouiffmt* Dequo o-fuprdfecl-z*
&cdp-x-fefr4*
Adiecit ucro,qui crcduit omnid per iES VM Cbriftu,
$U6 ChriRi tetermtdtem ey diuinitdte pr<edtcdre uoluit,
fimileq; eft cum t&o lohdn ln principio erdt ucrbum)0' Condidit
cmnid per ipfwmfkcld [unt,crfine co,nihil eorum, qu£ omnid pef
fkftdfunt,ficlumexi8it>Qudnqudm minimeprjetcreun lcfum*
dwmftt,quodditpcr\ESVb\ Chriftu,nontdntum d?ri=
fiumdutucrbum * Eondnq^uideturnonfolumdiuinitdti
Chriftihdncgloridmtribuerc- Etenim er CoUoR-iho*
tninem lefum primogcmtu uniuerft credtur&jkere ui-
•ieturiquidcide hoetrtbuitt Mprimogcnitueffcemor-
K tuwU
IN EPlSTOLAM AD EPHESIOS
tuis ' Jc.tfl-n-cartiCyddfine mundo inclinatc, natu^fuerif^
cu tdme Deoprtfentidfunt , ct qutfifturus cftjnitio rc
cle apud Deufutffedicitur^o-fafta pcr eu omnia>qui ut
cdput Ecclcfix fanftorum effeypra-dcfinitusfuit • Caput
certc eiufdcm nAtur<efit9 qud corpus oportct neq; mcm*
brisfuispofterMcffepotcrit- Sanfti omncsosutiq^funt
de ofiibut cius,cdro de cdrne eiusjnfrd r • cr Adam quo*
quc Nodch,fdnftiq; omncs per ipfwm dfti> cr dd pdtrem
duftifunt,medidtor<fc Morwn <eque dc noftcrfuit, igitur
etfccundumhumdmtdtem , dnteomnesfanftosfuityquos
pdtri rcconciliduit-Ad hncc Vdulut cum i -Timoth^ Chri
ftummedidtorem&concilidtorcmD El zrhomintm
prtdicdt^nomindtimdicit , homo C HRI-STVS
I E S V $•
Scio uctercspcr comunicdtionem idiomdtwm dudrum
tidturdru multd huiufmodi explicdffe, ucrum ncfcio quid
ciuguftius,qudm uulgofitcognitum0de Chnftictidmhu*
tndnitdte3mihiuidcdntur Vrophctcc z? Apo&bUprxdi-
cdre- Qudntwn dd diuinitdtcm fiquidem, cddem eft Chri
fli ndturd, idemcfc opwt cwm pdtre • Sicuiuero uideatur,
hoc crcduit omntd periESVM. Chriftum ,Domino Jefu
\)ominuno nifi per dllctofin poffe tribui ,quod diuirtitdti,
tton humdnitdtipropriccrcdtiorcrum competdt,ncq; hu
ntdnitdtidlitertribudtur, quam quiddiuimtdticoniunftd
fit , refronderifirtepoffet , non dbfurdedicietidmper
lefum hominemomnid conditd, etidmfiinitiocrcdturaru
tontomcfathomondtussoquodconslctddipfum , <zr
propter
M- BVCERi C6MM£NTARIV£ **
propteripfum,etiam hominem,omnia effecondita , prfe
mogcmtufcilicctuniuerftcreatur^ezrfanftorucaputi
p que cufta quofyfummatim oportet injlaurari , cui deni
^fubieftafunt omnia3qui<fc cueftus eftjuper omnts Art
gclos3ommtmpotc8atcpottens-
Mystcria ha:cfunt,quare cquidcm nMdefiniero,Um\
abeft,utcum quoquadc hiscontendero.fed uidcotamen
maiora uulgi cxifiimatione effe0 qus etuxm Chrifti humA
nitati , VrophcU grApcftolitnbuunt • Certc diuihitai
habitatincocorporaliter • Yatcor autem z? fkci\iws&
€xpedttius,fiad allocofin confug\as,ad hunc grfimdes fo
cos reftoderi-Diuimtatis cnimfunt omnia, quarcfiquA
humanitatis ficultatem fuperareuidentur , dlitribuds>
ttibilhaftenus quidem errabts, ucrum uelim,&-qu£ bu*
tnanitatisfunt, pariter agncfci , mirc emm caftemno*
fira erigunt,quifcimus corunde nosparticipesfbrc, qu&
caputno&rutnpofiidet • Tandemautetradethicnofter,
regnum Deo ey patrijum plen* erunt diuinitatcomnid*
Vtinammoti hinc quibi^fpiritus D E I opulcntim ini
partitus eft,inpcruefttgabtles dmtias myjlerij incartut*
tic H R I S T I ahquantulumluculentiutnobti
txplicent-
Vtnotumfieretper *
Ecclefiam Stc*
]fta,Hludinfuperiorefcftiuncuk, myfteriu Chriftii
fecuhspcncs Veufuijfcabfconditu>comprobat * Etcnihi
m EPISTOLAM AD EPHESIOS
fa hoc drcdnwm dpudfc Dcus continuerdt , ut non modo
uulgo hominum non innotucrit , fcd nc Angclis q.uidem,
ut qmbus per Bcckfim demum lUud notufieri oportue-
tit-Vknior uidetur kttio0fikgdtur ut cquidem uerti 3 ut
notd fidt pcr Ecckfidm pnncipatibus, multifiridfdpicn-
tid Dei,fcd idemfenfus refultdbit , ndm muhifiria hxc pt
pientid3mhil dliud eft,quim myjlerium Chrifti, per que
tdm ddmirdndd rdtione humdno generi tot modis perdi-
to confuluityUnde rette hic Vdulus ddiccit, qudm cxhibuit
in Chrijlo 1ESV Domino noftro, per qucmfcihcet rc-
%encrdt , quos dnteidttd mundi funddmentd, dckgit,
fpexperditifiimispeccdtoribus, morticfc dddittis , fiiios
fibiwh&redescondit • Sicfdpieniidmfudm inperfcru*
tdb'dem>inexhduftdmq> bonitdtemjn Ecckfid elettorum
cftentdre ,fecudum oeternumerinfiiUibdepropofitum
fuumdecreuerdt, qutfdnttisprincipdtibus wpote&dii
busc#k&ibw> non tantum ddmirdtioni , fed O"fummo
gdudio uoluptdticfe exiftunt- Vnde zrDominus dc lUis te
fldtuseftygdudiumipfisefic , etidmfupcrunopeccdtorc
pcenitentidmdgcnte*
. inducerendm<fcind>nimumnonpofium, uth<ecdcmx
lignisprincipdtibus eypotcftdtibusinteUigdm • Quid
tmm dd cxtoUenddm Deicrgdnos , in Chriftodemon-
flrdtdmbenignitdtcm , idquodhicVdulutdgit , faccrct,
ntdlisDdemonibusmyRcrium Chriftifuifie incognitum,
nunc dutcm pcr Ecckfiamfieri noiumt Si quisdutem pu
tet?perftringitdcitequicuriofiusquimuerius9 iU Ange
licis
M- BVCERI COMMENTARIVS' ff
lcisftiritibus nomina indidcrant, & eorum authoritdte
adextoUcrMs lcgis cerimonids dbutebdntur,utddhunc
fenfum htcfcriptdfint , multa quiddmdcprtncipdttbui
etpoteftatibuscdefttbusdifrutdnt, qudlefcunq; tUtftnt*
ddprmoctidm ipfis C H R I S T I mysteriumi
peculis ncquaquam plane notumfuifie , fedfecundum £*
tcrnum propofitum Dei ? iUud nunc primum per Ecclefi
am tlliusfponfam difccre,quam mirifice ddeo reftituit o;
ornat.utmultifarta er inexplicdbiUs Deifapientia3 in ca\
demumtUisquamhbetfublimibus principdtibus vpotc
ftattbus innotcfcdt- Si quis inqudmftc ueUt i&d interpre*
tdri,equidem mhilrepugnduero- Dehts nonmhil ej-fu*
prdtncdp-ifcci-ult-
Per quem confidenteragimus,
&aditumhabemus*
Trdnfit dd dcclardndumfruclum eius, quod diuindm
crgd Ecclefidm tdm exgentibus , quam luddeis coUeclam
benignitdtemimukifkridmifcfdpientidmtdntoprcprtdi Confiden*
Cduit <zrextulit-Omniumdutemprimum,qucdexinteUe ter dgerc*
clo Chriftidrcdno, notaq; Dei ergd nosfxludtriccfapien
iid,nafct opcrtct , mdfculd eft animi in DeumfidutidyquA
confidenter v intrcptdcagamus, bonitatcmcfc ipfiusani
mofe , quantumuis repugnet mundus , cr prtnceps eius,
praedicemus • Apoftolusfiqutdemfcripfitykp$i^o^
jxip tk/j TTotj PH(ftcip , id eft y tn quo hdbcmusfiduttam*
luelaudaciam loqucndi . Nam uult oftendcrc unde ha*
K $ bcat,
1N EPlSfOLAM AD EPHESIOS
fadt, quodcontemptisomncgenuspericulis tdmconfi*
dentercgeritinnegotioEudngehco, quoperfuddcdt er
'Bphefijsdnimidldcriidtem , ejrne obfud wncuhjran*
%<tntW'
Adidemfkcit,quodfubijcit,erdditu hdbcmus, quod
perindc mihi eft,dcfidixiffct , per quem dudemus rem i«
pfdm,qudntumlibetpericulofdmdggredi, ejr prog}ori<t
Chrijlifbrtiter agcre- Ci? emmfcrmo Eudngclicus,prin*
etpemmundiimperio deturbct , ddtre certequjinittiut
potcftdte dctinentur, er cofidcnter dgcrc de rcgno Chri
8i,cui lUe irrcconcihdbdis hoftis eft, magnifvrtisq; fciri
tus res e&jQngetyfuprt uires humams • Rcfte crgo pcr
Chrtftum huncfe dditwm habcre , cr dudacum loquendi
gloridtur* Alius fvrte hunc dditum ddpatrem intelligdt,
dequofuprdcdp'i'fecl'<sfcdquid (ddpdtrem) hicnon
eftadteftum,eromninohicdccdfidutid d^dduu , loqui
uidetur, undc jkttumfuerdt,utuinftus Komdm mitterc*
tur,malo dditum hunc intclligere, dc dudcniiaggxcfiione
f ChrifkoqudmplurimGslucrificicndi,Sdtdn$tyrdnnidc
uindicdtos-
Mox uero mdgis explicdt,quomodo pcr Chriftum CF
fidutidm loqucndi dc drcdno eius , er ddeundi Eudngclio
Ex fidu* quojhbet ndftusfit,dumfubifcit' Exfidutu qudmfuppe
V&\ ditdt,qudergdipfumfumus,fidc-Verti,ctidmpotcft' In
perfuafionc,qu<e eft perfidem eius • fidcs Chrifti,fidcs
eftqudm habemm Euangclio eius ,hdc ccrto credimu$
ponfotimipfi noftu omnid cuweffe , eruigddrceum
[upct
M- BVCERI C0MMENTA1UV& 79
fupcr nosfed cr tterndm in ipfo , er pcr ipfmt nosui*
tampofiidere-Sicpcrfidemdeipfofentientes , eamper*
fuafionem, animiq; fiducidm hdbcmut, ut no dubitemut,
mhil nos poffc dgere uelprotftdntius, uelmclioris frugis,
quimutnomcneius, quanti$licetpr*conijsextoUdmtts>
dtq;utipfinomendent,perfudderequamplurimisco*
nemur-Hancfidutidmetpcrfudfionem.fidcsl ES v*™!*^
Chriftifuppeditatjnhdcuelcxhacdditwmbdbemus , ut pc&tdtfi*
intrepide,quocuq; nos uocet Deus,negotiueiutdgdmu6, «Wflfc
Cr habcamus 7r*| outficnp > id eji, loquendi de Domino
piam'audcntiamy urtifidicet hinc no$ nonfolum nullum
poffc damnum dccipere, etiam fl millics moriedum effet%
fednuUoahopacloccrtiuSyUitambeatamaduuros • Sic
quia credimuSyloquimur^fcienteSyquodquifufcitduit Do
minum \ESWiAynosquoo^per lESVHfufcitabitz*
Cor'4'Hinc^rgofkcilepatetyquomodQper Chriftu, con
fidentiamloquendiw aditwm hdbcdmus , cxfidutkucl
perfudfwne,qumfide$ in iUum,fuppeditdt*
Hucueroexemplumfuiw cordatioru Chriftianoru
propones,ft>cftdutf?ut V Ephcfiosadfimilemfidutiant
ammaret , cdueretq; neobfudsdffliftionesfrdngeren-
tur,quodmoxeosordt,di- QUdreprccor , nefrdngdnt
uosddfliftioncsmct, qudsprouobisfuftineo , qudndo*
quidem hxc cft glorid ueftrd • Qu-d* Tdntd nobis per
C H R I S T V M dondtdfunt , utgj.ormm eius hdudqud*
quaftlere pofiimus , ddeft quoq; ipfius bcneficio eiufmo*
di dnimusaqui hbercetfirtitcrprtdicdre no dufit tdntu,
K 4 [cdo-
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
federmtrcgdudedt,fciensignomwam , qudmhtncco*.
ram mundojirre oportet,foltddm gloriam , ejr mortem
qu&tnde dccerfitur , <stcmdm uUdtn parere » Hinc
Bphefij uincukmeu cu/mgaudioetUm pcrftro , inqu<e
ncquaqudmtcmcrc, dutmeodltquo fkctnoreinctdi , fei
dum tmpcUentefriritu, Domim metglortdm fvrttter dd~
fero , in ueftrdm & aliorum conjirmationem mihi d be*
nignopatredijf)enfxtd,contigerunt • Orotgttur,ncc4
uo$frdngdnt,dutpufi'ddmmesredddnt • Etemmprouo*
bk cdfufttneo,eo enim quod uejlram, <& altdru/m gcnf /*
umfdlutcmftudiofc qu£ftut,ed mthi imecldfunt • Quo*
rumuostdmnondebctpudcre, utglortamueftrdm , uti
funt,iUdinterpretemtni • Aurumcnimqucdperignem
probdtum,nthilpdffum dctrimenti eft , prfftdntiitf exi*
fiit,ttddum dduerfts excrcitafides wftrdfirmdftetertt,
probdttor quoq$o~gloriofioriurehdbcturf Glorutno-
&rd utify eft,nbs Dco rffe chdros, td nuqudm lucukntim
fleddrdtur,qudm cu pro nominc tpjiuA tn pertculu dddu*
fliydgtmus firtitcr • Cum cntm nos ex nobts tpfis nthtl uel
cogitdrebompofimwSytdtoutiq^ chrtorinnobts Detuir
tut euddity qudnto exdcriqre pugnd utclores euafcrtmus»
yt ergq Ephefijs glortofum erdt , habcrc Apoftolum
qu£ tfl cydmijfrirttut^prjecipucq; uirtutis,nam drgumentum id
Qlorid crdtjtnguldris Dei ergd eosfkuoris, itd et glorwfum crdt
ucftrd* tUum pr<e dlijs(pbdri,ct hdudqudquam uulgdrc fe Detfyi
rituexererc' Quidaltbrihdbet Isct/, ideft,crit,qudfidi
cere£poftoluiUQluerit>uinculdfud <& ddflttfiones fvre
Ephefij$
M- BVCERI COMMENTARIVS- r>
Ephefijsgloridm Corinthijs ftnefcripftt cdp-i-BpiftoU
priorts . Gloru uc$irdfumus,qucmddmodu ct uos noftrct
in dieDomim • Ndm tum dcmu apparchit ey qudntu tUts
Apoftolum, Dominus dotiduerit , er qucm hic in eis fru*
clumftcent ,fic forte v hic , de dic Domini lcquipotuit»
Per parum dutem refcrt utro modo legeris , hcc cntmfo*
lum intcreft^quod in die Dommuqut modo tcttd eft,glo*
ridftnclorum reueldbttur-
Vorrb cum gr<ece Pdulwsfcripfcrit > <T/ o &rrov,uaf ,
fXH iKKOnfy , id eft , QUdreprccor ■> non dcficcre, uci
frdngi , Hieronymm putdi etidmfic poffe intcUigi , qudfi
pctieri^neipfcdeficcretdutfrdngercturindfflicliombut
fuis,fcdnonfolumfermonisfigurd,ucrum er mdgnitudo
fytritus PduhnUerquodinfequcntifccliunculd robord*
n lUos uirtute pcrfytritum precdtur, faciunt mihi uulgd*
tdm leclionem,ut precdtusfit, nc Ephefij cbfuds dffltfti*
ones deficercnt,probdbtliorem. Sdne CoUofienfibus,qui
bus ex cifdem uinculis fcripfitjeftdtut cft, fc gdudcrefu*
per dffliclionibusfuis pro iUis CcUofien-i*
}ftuc uero quodfcnbit fe pro Ephcfijs ddfticHonesftt
reficutO-proCoUoficn' dtq;ddcototd D E IEcc/c//4
rdpuerunt qutftws ftudiofico , qudfi ddflicliontbus fuis
Vdulus , preciwm rcdcmptwms E cdcfi<z duxent • Ndtn
fdnclorum mcritd, Chnftimerittscomuncld,thcfdurum
ftccrunt indu\gentidrum,cx quo Vontiftx, dcccptd pecu*
iud,dislrihuereumcuiq; pofitt,undepeccdtd eius cxpien*
tur-Nitunturautem potifimum eo, quod Colhftcn- Apo
K s Mu%
!N EPISTOLAM AD EPHESIOS
Contfd itt MiKf(xipfit,fupplco,quoddcerataffliftiommChrifti
dulgetias ' in cdrne me<typro corpore eius,quod ek Ecclefia ■ Sed tjli
ignorant folo Chrifti nos fanguineredemptos effc • Vcru
Locus Col ut cdput nojlrm chnflum, adfligi oportmt, ita v mcm
/o/?«i- cx* braeiusncccfJccfl,eaautemcumfibinonuiuant,fedEc*
plicatus* fafif 9 quicquidpatiuntur , in commodum fratrum pati*
untur, Atcfc ideo pro Eccle/ia • Non quidem ut eorwm cx-
picntpeccata, quodfanguine Cbriftiiamf&ftumc&,fc&
utglorkmDeiapudeospromoucant , dumfcilicetadfli*
guntur ideo, quod adiutores illis ad pictatem effc Rudent*
Sic Pauluspaffuspro Ecclcfia fuit , quia cauffa Eccle*
fije,cuiusfalutis cumfumme ftudiofus ejfct,diesqi er no *
&cs in hoc , ut tUa auftior cottidie pietatc redderetur, in*
cumberet , principem mundi , cum omnibus fateUitibus
ciusinfeprouocauit, cauffamcfcdedit > utadfligcrctur*
QH<£ tamen adftiftiones, Chri&i , cum ipfe eius cffct,qui
Mcrat,rettediccbantur-Viuebatfiquidcin co Qhnjlus,
crgo O" adfUgebatur in eo • Uinc e& , quodfcribitfuppk
yefe quodin camefua deerat affliftionwm Chnfli • Habc
hat enim o- Paulusfuam crucis portionem,winfua quo
<£ carne adfligi Chriflum oportuit , iam eorum, qu& in co
patt Chnflus dcbuit , adhuc dccrat aliquid , ittud tam tum
fupplebat y idifc pro Ecclefia , cui totus uiuebat, KJ cuius
gratia mundum adeo contrafc imtabat-
Sedfuaues ifti homines non animaduertcrunt>fietiam
cbtinuiffent , Pauiumcta}iosfanftos,adfliftionibusfuis,
preciumredemptiomsEcclcfiiefiuxiffc^quodtamenau^
geti
U> BVCERI COMMENTARIVS- 79
gpri non potuit , multum nthilominut dbeffe, utprobent,
fibieiu^qucmfwgunt, theptun dijjpenfdtionemcommif*
fam cffc • Bts dutcm infanwmfuit, quod ddftiftioncsfxn*
clorumalijsfeccrunttam uttles, quttpfostamen, qutcas
pertuleruntjuuareadco non potucrunt, ut nifiCHRl*
S T ifanguinercdcmptifuiffenttinmorteperpctHb hdt-
fiffent . Notandumpr£tereaconfidcnterD O M I N I
nos negocium afturos ,fiuere crediderimus, er gloriam
noftramefieyfiob Ckrfti nomen adfligamur , quiaeo
finguUris Dci crga nosfiiuor declaratur ,quosfcdicetad
iUuftrandum nomenfuum , primo ioco ccnftituit-
Huius caufla flecflo genua mea*
E* h£c,ad commendationem Eudngelij ficiunt,ct qua Seft-o*
dam ddproftftwn pietatis adhortationcm infe contincnt*
Charum utiq; er optdbilceffeEphefijs,fyiritu DElrfo
tuttis ,oportuit, quod iUis tanto ardore , tam eximm Apo
ftolusnon minusiUorumamans , quamuerorumbonoru
gnaruH, a domino petebat-Eo enim quod ait ,flefto genud
medftgnipcduitfcdrdcntcrpro cis orare-Cauffa uerout
b£cpcteret,futt,qd'crucisgloriapducifiiminorunt,unde
ditihuiwi cauffx, fcikcet ne dcficiatis in dffiiftionibus me=
is- DceoquodDcu, patrcmDomininoftrilcfuChrifli,
uocdt,diftumfuprd eftcapx- Seft-z-
Adiecit dnte, \%%\t &%<?& 7tcctj> / cJ , cx quo omnis co
gnatioyuelfbmilid , in cdis ej-fuper tcrram nominatur,
ego reddidi,confttf- N4m q- infrafcribit,fcortdtio,cr
omnti
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
emnis immunditid,dut dudritid3nc nominctur quidcm in*
ter uosy quod equtdcm non uideo dhter dcctpiendum , qul
ft dtxijftt, nihil loci dpud uos bdbcdt- Ad bunc crgo mo-
dum er tnpr<efenuloco,nomindri,pro effeinteUigo- Sic
ucroJiocddicciffcyO-ddtnftitutumfaat • Vetebdtfiquh
demEphcfijs , fccunduminternumhomtncmrobordri,
babiUrccfc Chrifium incordibus corum o-c- uiudlcrcnt
affequi cum omnibut fdnftis, qu<efitlatitudo crc- uoluit
igtturddijcere , quodfi>cm eis erigcret , idfc illis nequd*
qudmfrufirdpetcre^qudmlibetGcntibus, quiohma Re«
pub' fitnftorum dlienifutffent , dtq$ ideo >ubi Dcum, pd-
trem Domini noftn lefu, uocdffct, qui erfrdtrum Do=
mim dtcfc mcmbroru pdter effc indubic digndtur ,quod ct
ipfum tn bona ft>c tllos erigebdt , ddicctt:Ex quo omnis co
gndtio7pdretcld,uclfamihd,incdo ct i terrd co&dt > quh
fi dic*Dcum pdtrem dico domtni lefu Chrtsii , quod is pri
mogenttusfit, ey imdgtncm cius plemfiimc rcferdt , fed
confidite,omnis pr<etered cognatio &r fktmhd,tam in ct*
lis qukm in terrd , ex eo con&dt ,unus omnium optfix c#,
CT mbil corum qu<e condidit odit- Ettdmjumiltd* gcnttum
cx ipfofunt, qudrc er iUisfudm bonitdtem impertire uo-
lct,nonquidcmfingulis,fedquosexiUisfibidelegit,intcr
quos er uoseftis,quibus Chrtftumfuum dcdttcognofcc*
rco-ddordre * Nihiltgttur dddubitdtc ,qu<cuobisoroy
ctidmexordbo-
Subiungithis , fecundumopulcntamgloridmfudm»
'Eqdcmperghridm, bonitdtc Deiintdligo • Siquideuerc
ghriofus,
M- BVCERI COMMENTARIVS* 7*
gloriofus , nemo efk qudmlibet fitpiens , diues dutpotcns,
ttifi idem optimus , <& quam Uberdlifitmusfumt,itd er
'Deodmphfiimdfud bomtds,fumm<e &-pipicnti<e er po*
tenti<etunfid,folid(im gloridmpdrit • Adb<?cdumbonit&
tcmfuam eleflis impartit , efficit ut zripfd prtckre
in iUv>?eluccdt , z? mdgnificc db eis pr<cdicetur , qu&
tum uerd cft ipfiusglortd • Huius ergo glori<e,cum opu*
lentdfit,ndm diuitus glorit dicit^ccmmemordtio^ipfii
benc fterare Ephcfios faciebdt • At ucro qut Ephefijs
Apojl olus petit ,funt, ut uirtute in internwm homincm,
hoc cjiyfuut cr uerti, utintcrnushomo bcnehdbedt, per
ffiiritum Dei corrobcrdrentur , zrhdhtdret Chnfius
perpdcm in ccrdibus ipforum, effcntc^ radicdti erfundd
ti in dikclionc , hoc ch , effet in ipfts confirmdtd ddeftio
probcq;funddtd'OrduerdtEphcfws0nedeficcrcntindf-
flicliombusfui$,bincoccdfiojuit , quonidm omnino pdti
cu/m Chrifro, ej-bic probdri eleclos oportet, utfimul c um
ipfo regnent glonficdti , ut peterct dDeo uirtute iUos co=
robordripcrDeiffiiritwmtn internum homtnem, utiUc
fcilicet fortitcr hdbcret,&- rcnoudretur in diesfingulos,
dumextcrnusccrrumpituri' Cqrinth-^ Etenimnifiw*
ternus homojwud illd dtuin<e dtgndtioniscrcdturd, mens
fcilicctrecledcDeofentiens, uirtuteexdlto indudtur,&*
corrcborctur , pcrjfiiritum Dci , iUitcftimoniumfemper
perhibentcm , nos Dctfiltos v h<eredes effe,qudmHbct
cruccexerccdmur,prcbdtioncmccrtecructsnemofirct'
htemm extcrnm homojd efi,quicquid mtura e&,crucl,
qudcor*
!N EPISTOLAM AD HPHESIOS
qud corrumpitur , quiftrdt f At dum inuittddduerfus $*
mnem ddftittionem uirtutc muniti erimus, qudndo perfi*
dcmhdbitaucrit in cordibus nodris Chri8ui,perfide in*
qudm qud non dubitamus ey femper cogitamusipfum;
cui patcr dedit omnia in manw , nunquam nobis abeffe,
cttimacfcin falutem noftram difyenfarCj confimatafa*
Ucct in nobvs , probequefundata diletttone , utiqucilla,
k qua Pdulus Komd- ottauo glortaturfefeparari nonpcf
fe,qut e&in Chrtfto lefu,quafctlicct deus nos,utdiiettos
fibtfiltosfouct er ducit, doncc ceternu beatos rcddat,tum
demufub cruce durarc, cr in offtcio pcrftftcrepojfumus,
quantwmuis aduerftspulfati-
Inhaccertedei erga nos dilcttione g rettc radicatifu
trint wfundati, hoc eft, in quibus ipfa radices probe ege
rit, rcttcq^fundatdfuerit , iUos non modo nuUdtribulatio
frdngct,fed gloriabuntur eiiam in tribuldtiombus , fcien-
iesiUlsfcdurarivprobari , utftrmiusde Deofyercnt,
qu& tumfyes , uitafanttorum cs% , er ncquaquam con±
fundtt • St ita acciptamus qux hic Ephefijs Paulw preca*
tw cfi,pulchre quadrabunt cr qua> fequuntur,quo uale*
atis o-c- Quia ubicontraaduerfa probeduratwdmmw
fncrit,z? dmpld diuince bomtatisftde,donatus,ut nihilad
dubitet faluatorcm domifehabere , diligiq; femper fc k
Deo,paratift- ey capaajsimwfane eft, ut qudm tatajon*
ga.ccifa er profunda Dei bomtasjtt,agnofcat CT utundi
<£ v confolari , v adgloriftcandu dewm cxcitari qucat*
Si tamen quis putct Pdulum Ephefijs hic pietdtis con*
fummatwmm
M- SVCERI C0MMENTARIV5. : $o
fummdtionem precatwm cffc.ut internus homofecundum
Vcum conditus auclior z? robuftior contrd cmnegenm }
nialorum,etidm peccataredderetur, er Chri&us in cordi
husitafidchaberctur prxfcns, utabtpfoomnia in&itue
rentur, utdemq;indilettioneproximiradicaticrfirm<t
ti effent , impulfifcilicet bono Chrifti in cordibus eoruhd
htantis.fpiritu^cuhocnMcontendcro.quanqudmpricr
fenfus mdeaturfequentibm conuenientior • Omnia etiam
pietdtis hinc pcndent,utfatisfirmiter pcrfuaftfimus,nos
T)eo in ommbus3qu<e immifcrit.ucre charos effe- Quan*
topnecldrius ccrteanimut dc Dcofenferit3tantognautor
crit9&in efficijsdikttionis,totiu<q; pictatis • Vtrumuis
nutemfenfwn aecipias>nota qu<efo , ut ante omnut IPaulus
intcriorem hominem rcflitutum cupiat , atcj; tn primU de
fidc et dilefiwnefolicttusfit, externcruadmcdufecurus*
Qyo ualeatis cum fanftis omni
bus comprehendere*
Hrfc ktitudo, lcnguudo, prcfimdttas, & cclfitu* Sc&m-t*
do , quam cptat Apoftolus 'Ephefios ccmprehendcre,
indubiebomtatis D E I eft, inomniafefceffunden*
tiSiUt quccunq; ammwm ey oculosintendcrent, otmuk ut
fui gratia conditdjtafu<tfdlutiferuiredgnofccrentydice=
reqipoffcntcumVfalmogrdpho-.BenignitateDominiplc QuafitU
tta efi terra • Uem , Eomine bcnignitas tua in ctlis, & titudoy lon
fidestuaufquead nubcS'Etrurfus>t6agnaufqucadc<t= gitudo-
ks benigmtas tua , v ufque ad nubesfides tud , eyfimi
tti* AnwiUfnam$del) £ Qperfidemreftefcntiens,
1N EPISTOLAM AD EPHESIOS
cbuiam babet bonitatem ew , quocunq^fc uertdt,hmcad
mtrdtionc incxhauftje cius bemgnitdtis rcpletur , er a md
rc ipftus itd accenditur, ut nihil prius.ducat, quaad ipfiui
gnatiam uitamfuamcompardre, bonoq; dnimofit3quic±
quid iUe immiferit-Proindc non db re Vdulm prccdtur3ut
Hphefij quam Lte, er longc bonitds Deipdkdt , quhn ni
bilfuprd ucl infrdfit , quod ilkm non perfentkt , com*
prehenddnt*
Adidcmpertinct3quodoptdtiltosnofcepr<eemincn*
Vrjeemi* icm cognitioni ddeftionem chrifti, hoc eft, mdiorcm qua,
ncnscognt pcrnofiifdtispofitt * NihilemmbicdecoUationccogniti*
tiom dde* nis^etddcclionisinterfcdgituryne^uocdrifolet Cbrifii,
ftio* quce proximorwm cft dileftio -At qui dileftionem Chrifti
quidnimdm fudmpro nobis pofuit , reftepcmoucrit*
qu<e tdmcn,ut dixi, nunqudmfdtis pernofci potcft.utdet
qudnti Dcofit, neque unqudmfidutidmimpfwmponet*
Hoc dutemfvnte uit<e eyfdutisfaluo , nihil efl prcctcred
honoru^quodnon largcindepromdnet'Vndefubiccit,ut
implcdmini in omnem plcnitudincm Dei , quodequidem
reddidi, ut bomtdte Dci adfwmmwm repledmtni • ~Etenim
plenitudo Dci , dbunddntid c# bonitatis Dei , cum ergo
in hdnc Jdeft,ut hdnc confequdntur , optdt lUos tmplcri,
perindc c& , dcfidixijfct : Opto Dei crgd uos bonitdtcm,
dtq;inCbrisl;odemonftrdtdmdilcfticnem,itddgnofcdtis
Crfentiatis, utadfummum dc perfcfttfitmwm modwmyed
perfunddmim ey repleamini,ut intrd er cxtrd,perfufoSy
& ddobrutos uosilldfentidM' H<cc certcmtd<eternd e#,
H' BVCERI COMMENTARIV& . U
CT Urgifttmcmandns fvns omnis mnocentU V pietatis,
quiafolida cogmtio D«. itcrum crgo cr ttcrwm monc*
tnur,d dtuimft- hoc Apoftolo.quo nospaclo , uitdm Deo
dignam «ffequipofiimus , er qutfit dcmu/m uerd wfdrt
ftiUs ct ptetds • Vttna quifud opcra tantopere ddmiratur*
ttltb- drb- fomnidnt , h^cpofiintpcrdifcere^ quaeffent,
$U£ nunc mordicu* tucnturjua dogmatd dcteftdtun •
Potentf uero facere cumufate,
fecundum uirtucerm
AffcfttbMomnidfljigrdnt,itd <& glori&Hcutyfan*
ftorwmfalutti ftudiofm Pauluscrat • Infunttamcnprttt
redhutcorationitrid argumentd > quibutadjjjerandunt
Epheftj moueripotuetdn t s Vaukm exoraturiiquod ord
bat-Primwmbeuspotes eft,utficiat,donet(fc plura,qu<i
nonfolwm pctercfcduelcogncfcercpofiimus -lampater
c&>tgituY ey uolct beneficerefilijs* A Iteru * lam efftcatia
faludtrtcti utrtutis cim tn nobis agtt ,donatis fctlicctffiiri
tu eius , quo ipfwm ante omnia et defideramus tyfufpta*
M*>hoc igitur, quod coepit in uobis opus perficict, imagi
ncmfyfuamrcsiituetsaptis adfcqaanticftisi manififtd
tofcil ampltter fcipfo , fuaffc bomtatcoRenfa' TertiUm,
Dcusftatuitglortdm fuam , in Ecckfia magnjice iliuftra
rcyut infuperiortbus quocfe altquotics Apoftolus prtdica
wtytdm cwm aliunde reftitut illa er adgloram Deuopard
ri ncqueatyqua donata ei ampltorc diutnat bonitatis cognt
tioncfyes ccrta effc Bphcfijs debuit, quando coepcrat itla
L uteii
IN E*ISTOLAM AD EPHESI0S
tisoftcndereyfirCyUtplenecdmipfispdtcjiccret 3 dtqi
itdfdncludtc &- pietdte dbfolueret*
Huiws uelutccrtuSyApoftolus grdtidrudftione,pro mo
refuo,fermoncm dbfoluit<\Uifitinquitgloridin hcdefidy
per Cbriftulefwm yCUMmeritonimirwm hxcomnidfdtt
Siscontingunt-Porro quoddit }in omnesttdtesfecuhfe
culoru9demonftrdtfcnftffc Apoftolu quod res eftfinclo*
rum pcrfcuerdntid, quifcil Ecclcfidfunt , repbi enim dd
edmmkil&ttihent, wficord hominib * ddmixti tSli bdbcdti
tur<Hdflenus Vdul quid nobis cleclis infiitos dci dnte con
dutmmundu diuimtusperchri&udondtumfity quodfit
Chrtfti officiUynempe omnidpficcrey quod gctes quoq; rc
gno eiut ddtungedi pcr Eudngclion fiicre , dttfc ideo lcgcs
cerimonkrudbrogdndt, & cxomnib- populiSyUnMue*
luthomo, •z?corputdominocompingcndu/m> quodde*
niq; 4 cognitd dei tn nos bonitdte omnid bond pcndcdnt,et
cumuLteprouenidnt,mdgnoft>iritUy er drdentibusdffe^
fiibut diffcruit,nunc infcquenttbus ,pdrdencfesfcribit V
de uit£ ofjicijs monet , non minus dextre, quldrdentcr*
C A P V T Q^ V A R T V M
Adhortor igitur uos ego uin*
dusDomino*
Dileftioproximi,v legcimplet^whominedcicon*
fummdt,dd hdnc crgo per hoc tot u cdput,multU, et quidc
urgenttb- drgumetis ddhortdtur , ingcniucfr eiusfimul de
cUrdt y idcfe mox db initio , fubmiffd nty iUd eft ct nequtq
fflogdnsyquantiftibet dotibm cxxcUens, indign isfouire
M- BVCERI COMMENTARIVS- s*
tog<Mr, mdnfuetd v minimc irrttdbilis qudubetiniurijs
Ucefidtur , longammis v ncquaq impdtiens ,fi iurcfuo ~*~r
defrdadetur3dut quod debetur, ultrd qua deccdt ,diffcrd* ^gcniu di
tur,pfeuerat- Ed ergo ubi obtinet3tolcrdt tcfuis dnimisfc Mwtif*
inuice bomines , quddopeccdtis nemocdret3condonddoq;
€toffuij$pr£ueniedofludentfcrudreumtdteft)iritus3boc
cfiymcnuSy^rquidedeiftudtofe^uinculopdciS' Vbienm
ncmo fua qujcrit , ncmofuu tuspfequitur , & itd pdcificd
funt oia, du cr dchdd inuicem condondnt ?fkde idemfci
ritu$3cddemcfc nfcnsmtermukosferudtur^ Uuiufmodngi
tur> cft mgemu Qhnftidn& ddcclionis , pcr quafidesfefc
excrit er dcckrdt • Adhanc Apoftolatadhortdtur, nthd
impcrat3monens uinculoru, qu^falutis ipforugrdtU pcr
fcrcbdt,que mhil <*que cofoiari potutt3dtq; tUos dignefua
doftrindi&ipforuuocdtioncteutusfimulddmonct uiue*
re-Vocdti ndmfy crdnt utfdij dei effcnt , bonitdtc crgo pd
trercferrc>inprimisftudcredcbebdnt,grdtosq;cdtteme
bdt effc Apoftolofuo, uiucrc igitur dcbebdnt , ut confoldti
oncm lUc indcperciperet»
Vnu corpus eftis uno fpiritu uiuiris*
QUdnta uide drgumentoru congcrteurgedt , ad tueft
dam ammoru unititcm-Vnufumus corpus,ftnguh inuice
mcmbra , quib- mhdcjl neq; intcrfeconiunclius, nec^ *d
mutudsoperdsppefius, idca-godppdrcredebctetinno
bis Eodmff>irituMitithcccorpus,nepe Cbri&Lfaccjfe*
re igitur dcbet mcns carnisfuisjudiofa- Ad eandcmfyvm
uocdtifumM/utD E V $filo\iininmbtiomnid3nc$Tfi
h a iglM
1N EPISTOLAM AD EPHESIOS
igituramor ponendus, unus dominus 3 conucmrc crgo de
bctintcrfcruos , quorwmcommunc & foliiftudmmcfjc
dcbe^utdominoplaceantVnafideSyUitanofbra^idcmigi
Ad undni tUY ^ fcnfa, eademq; dcbct cffc omnibus uoluntas, utiq;
mitate con gratiftcandi ei , cuim bcneftcio nosfcruatos agnofumut'
gere argu ynim baptifma, quo gregi Chrifttmfcrtifumws , nimiru
mentoru utfratribm iam non nobis uiuamws , id crgo perdilcttio*
bortatur* nemftudendwm • Vnus Dcus er patcr ommwm,debemws
igttur nosconditiadid,ut nos mutuoamemus, wfrater*
nam inter nos beneuolcntiam dcdarcmus > huic pro uiri*
bwsimcwmbere- ?r<eftdetommbM3cxerit uirtutemfuam
pcromnid, agit tn ommbut > hunc igitur imitatijn omncs
& nos quoq; beneficifimws-
Vnicuicp uero ueftrum contigit
beneuolentia Deu /
S€fliun*$ • Et a ratione donoruff)iritusfanfli,qudt fingulis in hoc
conftruntur,ut utihtatis aliquid,c6mum corporiadftrat,
ad unitatem ammorum , zrftudiwm ddeclionis hortatuf*
Grdttamuclbeneuolcntiauocat,dona<zrficultatesft>iri*
tales^qmbwsinRruimur^utadcomunem Ecdefi<e inftau
rdtioncmyaliquidconftramus , quiaexgratuita deibenc-
uolentiacontingut, umcuiq;fccundumodum , quem Chri
£tusftatuit,refpondcntcutiq; cuiuftibetuocationi-Vrolo
QU£ do- cocnim que qmfq; in Chrifti corporc obtinet, erjf>iritud
mfiirtut' Hseificultdsdiftribuitur, quafu£uocationircff>ondcat-
Aliud eft enimopws manuu quimpcdu^aunum qua oculo
rwm,
M- BVCERI COMMENTARIVS- 8*
rum , fudmergo quodltbctmembruficultdteuirtutemc];
dgendtfuuopus,hdbedtcportet- Siccwm in corpore Chri
&i,dliusdhudmembru cxiftdt, etddalmdopusdeputdM
fit,dlio item dono , C7* fairitdltficultdte tnftrudturneccf-
fumeft-DchisdoaisfujlwsRomii-zri-Corinth-iZ'
Hjsc dute dond cdput Chriftus omnid dtfycnfdt , iuxtd
iUud Pfdi.e s . Cum dfcendtffet in dltu dcdtt dond homini*
bus-Ebrjedqmdehuncfenfumhdbent, fednoh^c uerbd* Afccndifti
Itd emtnEbr-lcgitUY' Afccndiftitnd\tu,cepifticdptiuiU innltwnx^
te,dcccp:ftt dond tntcr homtnes3tnfup ct defiftores , ut hd
bitct dominut deu* • Cccimt ueYO hoc Udtes , pYimwm dc
hfrdelitis quos dcminus ubitndltudfcendit , hoc eft, potc
ter uirtutcmfudm dcddYduit ,dbA cgyptijs Uberduerdt^
cdptiuitdtecoYum cdptiud duftd, dum Acgyptios qut iUcs
cdptiuos detinueYdnt.perdidit' Twm certe dond intCY ho-
minesdccepitypopulum Ufrd'el,quem pecuUdrcmfibipo*
puluftat, his etidm deftftores exgenttbut , quipYidem i
fe deo ucyo dcfecerdnt ,d\tquot iunxtt,ut inteY eos habitd*
Yet Uh Deus ■ lam lifYdeltttcus populustypusfutt, populi
eiecloYu, quem cx Iud<cti er Genttbus ,dclctd Sdtdn* c&=
ptiuitdte,fibi dominws poHqudmin ChYiftofuoexdltdto
in dliudfccndeYdt , dccUrdtd fua uirtute fdluatrtce , ccd*
dunauit , uelut dondfibi ex hominibws reltquis delcftd,ut
in eis perfidem hdbitdret- Vrotndc refttftime uerficulu*
hic in Chrtftum cr Eccleftdm quddrdt , qudm cumfibi ex
rcliquis hominibws,uelut dona qutddm t&e dclegitjuofi*
■ biftiritu ddduftos , refte dicitur dom ctdcctptffe,?? dc
L j diffc*
1N EPISTOLAM AD EPHESTOfr
itffe - Ccrte ut clefti Cbti&wm dgnofcdnt, er agncfcer*
ahosfkcidntjpfiusdonumed; • Qudrccwmjibipopulum
htc coUigcre uoluit,dom dtjir&ucre oportutt uaria^uib •
bomncs ctcoiligcrcntur^collcclipficcrcnturHucjpe
ftdmtPduiuSyWidco uulgdtdmfbrtdfieledionem3fic
hibentem , cumueritdtt non aduerfdretur ^ctddinflttutu
fuum bicfacerety citdrcfufimuit-
Vorrb cx co afcendifii in akum, dd Chrifiwm proprie
hunc uerficulum aptat, ncq; pr<etcr rdtioncm • Cum cnim
ttfccndere Dri,fit cumfuam interhominespotentidm de*
ckrdrc,quodcumdlidlocd multdjumittud Pfalm-TExal
tdre inier turbds iribukntiwm me-VJ , Vroptcr Hldrn in dl
tum reuertere^dbundc tefiatur , dcfcendcrc ucro,potcn*
Qyi dfccn tidmfudm inter homincs ad tcmpus occukre,mdxtmepra
4a idcmct pricdicitur afcendiffc, quando potentidm fuam , in Chri*
fcfccndiU fio \ mortuis, dd dcxterdmfudm cxdltdto,deddrduit ,fi*
cut cr uercdcfccndcrdt , cum in eodemfe,dd morte ufq$y
<jr mortcmcrucishumiliaucrat , diuinitatk fu<e potentid
tdntifycr,fitb cxtrcmd humihtatcabfcondiia* Vrobe igi*
iur Vduhtscoftigit^fiafcenderit Chnftus,cum etiamante
defcendifiejn hjec infiriora terr<£ , ubi uerwm hominem
tptjnortemq; pertulit , e* fcpukhrofitit dcmdridam*
Htnc crgo dbhvs inferis.tdefi mortuis,cxhi* inferioribus
tcrr<e pdrtibut,id eftfepukhro, dfcendttfupcr omnes c<0
los3hoc cfi, m conditionem er lccwm omnum diuimfii*
yuim , ut nimirwm perpccret cmmid , deditenim eipdter
. - omm
MvBVCERI COMMENTARIVS. 84
cnmia in mdnus, ut ed in unim coUecld, plene tdndcmcon
fummdrct-Similemfermoncm dc Chrislo cr lohan- i-le*
gimas -Ipfum cffc qui dfcendu in c^lum^qutdindednte^de
fcenditiZ? fit in ctlo-Vere cnim ctidm humdnitdtis humi
liUte tcduSyUt dilcftu* Dctfihusfuitjd in C£b , hoc eftx
prjsfcntiore diuimtdtis perfruitione egit*
Ahj qmd^hoc implere omnid^eo refcrunt,quoddfccn
densin c£\um> & inde mittensfpiritumfanftum, impk-
uerii omnid defefcriptd ♦ Quod etfi uere dicitur , magti
tamen drridetfenfusprior,nonminus uerus -Videtur enl
bic Vdulus mdgis ddco, uoiuiffe hic prtdtcdrc, quid pr£-
ditcrit hominibus, ej- qu£ dond dcderit , perficicns lUts
omn\dyqudm quod ordculisfcripturarumfdttffecerit*
Not4 hic qudmfibi hbertdtem citdndi trddandi^fcri
pturasVauluspermiferit , fictdmenut dfenfusueritdte
non difceffcrit • Obferud etidm quomodo propriefcri*
pturas de Chrifio , erEcclcfidinterpreterts • Omncs
emmferexT detypistdm Chri8iyqudmEcclcfi£fondnt,
fcd in ChriHo , er Ecclefid , plene dcmtm complentur*
Vcquo dlio opcre fufius • ErusTrd ndmque er cum rifu
lud£orumyinmultisdcC H R I S T Oudticimjs
fuddtur,dum typis ea Chrifti ncgdre, er uni Chnfto dd*
dpUre nequicqua condmur • Qutfitypis concederemm
. et pcnitus mtrojf>ice remus, fkik conutnccrcmus, ed in
ChriflodcmHuere^crnequdqudin typisimplctd-Nunc
cum nM eerum typis ccncedimus,ficimus ,utctde Chrt
Ho er Ecclefid, xobur miHdnt,fed de his dliis*
L 4 Effetc
IN EPIST AD EPHE5I05
Et hic dedit hos quidem Apo*
S*3,4, ftolos, alios»
Dfxi, «tdond Cbrtfius interkomwcsdccipcrct,opor
tuiffc cwi dona darc ,hocefiy ftmtufuo injlrucrcalt*
quos,quialiosfibiadducercnt, er adduclospcrficcrcnt*
XonquodproptcrcdautplantdnstMugwah<{uidfit,
fcd quod bic ordo Vommoplacuit. yfa crgo diffolutd Sa*
tan£captiuitate,Ckriftutpopulmfibi}dondexhomiM=
bws, coadundrcpcruniucrfumorbcuoluitjeditpcrfuii
2f AP° frmtumfirmatosetimpulfos^UosAposlolos.quiEudn
I gjdiflcgdtioncadmultasgentcsctpopulosfungerentur*
Qgi Pro= AiiofProphetds , qm cx ajjldtufriritus , per reuclationt
? ' 1 rfotfi ? UcUfiam monorcnt dc ijs, qut in rem cim effcnt-
Qgi Eua AliQsEUdngelijldSiquidnnuncidndictprtcdicdndiEuan
gelijtt' gelijdcxtcritdtcpollercnt.utpr^comumChriflicufnfru
clu dctonarcnt-Apcflch iHiprimarij ut Paulut er alij no
nullibis dottbm ommbut intirudifucre • Namantmum
erfucccjfum habucrunt , ad multas gentes perferendi Eu
angclion , Cr e x reuelationeffiirttuf muita momtt, poftcd
V-cclcfias docuerut* Vdlueruntdeniq;fncuUdtc,pr^conm
Chrifti magnificcdnnuncidndi- Scdfuerunt in dubiealij,
quihoc,aut Vrophettje muncrcuclutroq; ualuerunt,nec
Vd$ore$< tamcnApoflolierdt • Sic er pdftores,quosdUbiEpifco*
pos uocdtosnon dubito, non nuUosfutjfcfacilecrcdidcro,
qutfimul er Propkte er BuangcU^fucrin^dltosaum
tem, tdrtuMreclegubcrnandiEcclcfiasfacultate prftfl*
M- BVCERl COMMENTARIVS- Sr
tos^nonetiamyEudngehondextreprxdicandi^udVro
phetdndi-Decloresfunt,quiftcultatem docendt,inftituen Do"ow#
dicfc diuinitusacccpcrunt • Dtfferunt autc a Prcphetis,<£
hi exreuelattonecerta quHam difcunt,qua' poslca Ecde
ftasdoceantjUiautcm doccnt,qu£ ey hcmtmm mmiste*
no,citra pccuharem reuelattonc didkerintjum ncn ccr*
tatamufedqutcunq; adpieuiucnduptinet- Ab Euange
Uftisuerodifferunt,quoddoclorcs cfiepofimt, ey uitam
ahorumpiefvrmare,quitamcnfacultat€,pr£ccniuChri P? m~
fti, pubhcitus annnunctandi & praedicandi nofintprxdi ****** 'jO
U • Ad Ccr • er Ro« plurcs frirttales fkcultates enumerat* * JlL m *
\am ufu/mhorumdoceteu/mcfie,ut inftaurentur fan-
cli,idcft, cotttdicpietatepcrficiantur , ey proccdattu
opM minifterij,hcc cft,fint qui ad id inferuiant ,utuer*
bumDominicurrat,atq;cum fruftu pcrapiatnr , dum
ApoRohiUud ,adomncsgentespcrfcrunt , Vrophett
deomnihus,qu£fcireinremEcclefi£fucrit , dlammo*
wnt, Euangehftx chrifttgratiampubltcitus cr magni*
ficedepra>dicant , Vaftoresfingulas Ecdefias nte guber
mnt ey inftuuunt,ey Dodorcs Chriftiplebcsfancle for
mant- Sic er tdificium corporis Chrtftiincrcmcntum jc
cipit,dum continuogrcgi Chrtftt , ey noui adducuntury
eyadduftiadomnemptetatcmerudtuntur' Hisitaq^ftn
guliunufqutfqucprofua uocationc eydonodebent m*
cwmbcre,donec unxuerfioccurramus alter altcri, ey pul
chrcconueniamuseademfideeycognuioncfihjD E I
prtditi, rciefio omni errorumfermcnto , ut uirwm his
L / re/t< 4*
IN EPISTOLAM AD EPHESlOS
refrrdmut,iuft<£ £tdtis &- firmitdtis , confecuti mcnfu*
^ *!? rmplcnc ddulu £tdtis Chrifti- Vtfalicet Chnftus in no
]h ^ umt>non VVW* uo puer,fcd utr pknc ddultus, quod
tie ianltd- m-f j(ftt w tpfi cognitione amorccfc Dci , qudntwmfteri pa
tcfty qukmfimitUmieudfcrtmus, nuHisnecfcerrorwmte*
chnis,necfc dffeftuum tyrdnntdt obnoxij •
lnGd&tisfdnc , quidd clcmcnta mundi defccerdnt*
Chriftutncinfhnsqutdcmerdt , fcdudhuc fvrmdbdtur*
Y . - VndefcribcbdtPdulus>Filiolimei,quositcrwnpdrturio>
dirijlus i donecfdmetur in uobis Chri&us* In Corintbijs cdrndk*
d$pM&» busddhuc,quodcontentiones&£muUtionesinterfeh<i
l dijsuir- bsrent,pucrerdtJdftetdntumucfcipotens>ltdhdhetfu*
QSrtdtumgrddusineledis • VrofcftoinApoftoUs>dntc
confirmdtioncmpdrdcleti , chriftutddmodum puerunt
agebdt-Virum autem iuftx xtdtis in ijs dgit , quifoliddnt
fidem,plcnmcfcddeotpfius, erbonkdtis Qeiinipfono*
his exhibiu cognUwnem confccutifunt, ut dtccre audc*
ttnt cvm Vdulo , quisfepdrubtt nos d dtleftione Dcitdum
frbritdlesiudic*ntomnid, crimpofturiserrorum , tina
Somniwm cum ui cr infidijs dffeftuum non cedunt,dldcri er offitia
Theolo* fddileflioneergdproximos uerftntur > in ommbus ey
gprum* Dagloridm,0' Morumfdlutempromouentes-Theologi
Sorbonici,exhoclococoUegcrunt, nosin edttdtercfur*
refturoscorporc , qudChriftuspdffusfit' QUdfihtcdc
torporis <etdte,&- non potiusflyiritus, Vdulus hqudtur*
Qgodtdmcuelexco quodilicofubiecit, dnimdduertere
potuipent>VtnQnfMMmwpliMpueri&C'Ndmut
pueri
M- BVCERI COMMENTARIVS- 8<y
pueri nonfunt confirmato iudttio, ita potcft cis pcrfuade
riqutduts, cr in hordm corum dmmut mutdri cnaw&,
^cidcmcrgjoufuucnidt Cbriftuhis, fcrtbithicVdu* 4°cm*
hii, Chrtftumfuos miniRrcs,nonfimphci doccndi er mo n£*
nendifacultdtepr£dttosdarc,quiadhoccoopcrcntur9ut
unam eaftdcmfy fidem V thrtfti ccgmtionc omnes cen*
feq!:dntur,&"optdto fibt tnutcem occurrant3ut cocant itt
unil corpus quam iunfttfttme, v id ccrpas cottidicincrc
mentapietatiSdccipidt-Sicdefinetftnclipuerieffc^fcn-
fibwfalicctfcdinuircseuddentjnqutbuschriftutple^
tid iam £Ute uiuat & dgdt-Stc quanttubct mx\efan£ do*
ftrmauenti ingruant 3 quinunquam non obturbdnt , cx
tdnte ueritdtis cogmtioncyafentetid pietatis mhil ittcs mo
uebuntyficilecfc deprehendent3hominum tmpofturdm O"
uerfutidm, qudfudfigmentafolcnt obtrudere3Cumpue*
rifide,o-cognitione Chrtfli, hgcnequedntdniwdducr*
tere,&cuiltbet doftrin£3drrogdntiuf propofiu,vfye
cicdliqudpietdtisfucdtaeccdant, ucrtdntur er circunfc*
tdntur , utquiinueritatiscogmtionc nondimfwtplene
firmdti-
Ex hisdutem diligenter notdndum3quod tterum cdr*
dinefdlutisPdulutficit , infidecognittonecfc Chnftieffe
conjirmdtwm- Abdnimiemmiuditioommsreliquduitd Omniaa
pendcty nonpoteftdutemMudreftwmcfic , quandonon fide <&co
cpttmefentiturdeDcOy dequobcnefentirinemoquiue* gniiione
rit, mfiquidgnofcdteumoptimumvidqucq;ftbi' ld Chri&i
mtcmcogmtiQnefide^ Chriftihahetur,uereigiturh£c pendent*
uua
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
uitdtetcrndeftyZrcctputdcfvnstotiMpietdtts • Notgn*
Pum in jm pr<eterc<t , grddus in hdc cognitione cffe , quofdam
Domino, ctUmmi pueros efic , qut impofturis hommu adhucfunt
^t ^ *r °bnoxlj>ncmo l2>mr temere dbijcicndm, qui in errorcnt
abtjaeai' ^^ t q^ mm puer ^ chnfto e&,grdndcfccrc po*
tc§c,ut er in utrwm cudddt , qmmhbet modo dbfy luduij
uiribus,nihilnifipuerfit . Obferudndum quoq;inhoc
Vrobltur chriftumApoftolosfuosy?rophetdS,EudngeliftdSy pd*
extcrnm jiores ^ d0ftoreSy dc quicquid pr£tered eftfrinl udliim
ufm ucrbi fuhftionwm&munerwm Ecclefitfuie mittcrc , ut in ed
Dr'* finguli in D omino ddolcfcdnt , C7" incrcmentdtcognitio*
nisdttyfidei percipknt,impicigiturfentiunt, quiextcr*
num ucrbi Dci ufwm contcmnunUVidc ctidm Chrifti do*
ntmtyO' mifiionem cffe , ut quis recld docedtncl moncdt,
autdkqud tdificdndi Ecdefidm,fiicultdte prtditmfit*
Syncera agamus dileftione,
cxaugeicamus*
Qoclufio* ConclufiQter<tuoddmmodocpiloguse&,corwmqui*
but dd mutudm dilcclionem, er unitdtcm dnimorum tu*
endim, hortdtuscft , aAH9tvW*scPt*/j a>a7r«*
Erdfmut ucrttt , fed ueritdtemfecldntes in chdritdte, ut
fupcriorireft>ondcdt,quo monuit,utd uerfutid er tmpo-
fturd hominwm nobis cdueremus • Verum quid hortdtut
cft nefimus pueri,quibus dliorum doli impondnt, cui hoc
&Ah8 tvom$ non ddeo rcfyondere utdctur , mdlo cwm
- HiffonymoerAmbrofioillHdfcqucntibMiungere^nem
pcut
M- BVCERI COMMENTARIVS- ty
pe utintcUtgam Vaulum monuiffe , utumfimusindile*
fitone,hcc eft,utuerti , fynceradilecltcnecumprcximis
Agamus >eradolefcamM relaturi pcromniaeum , qui
caput cR Chrtftum , cui utiq,- mcmbra dcbcnt refyonde*
re-lsautcmcaputncftrumeft , cxquocmne cwpusco*
dgmcntatum V compadum, pcr omnem cornmiffuram,
quafttfubmimftratio,fccundum cfftcatiam,pro portione
cuiufypartis tncrcmcntum accipit&c- Nmutfinguti
inuiccmmembrafumus, rcftc ncbis mutuo comittamus9
CT efficatiam iuuandi nos mutuo,quifq^ profiu porticnc
babeamus,ut ita Ecclcfia proftaat, &■ ccntinuo inftaure
tur3idq- pcr mutuam dilcclicr.cm,h£c omnia opus er do
numfuntcapitis ncftrt- Hgs igitur <& nos mcmbrapro ui
ribuAdebcmw* &udere,nemo quderere quodfuum eft,fin
guhautem utalij Chrifto iungantur , iunftucfcin cmni
pietateproficiant, omni&udtocurare, cauereq,- wfub=
jnouercyquicquiduelmembralaxare, er ucladmucuam
fubmimftrationem wftrmare ualeat , ut conftet inter nos
fumma cotunclio , ardensq; inftaurandi ncs inuxemftu*
dium-Notaautemiterum-Omma Chrifticapitiwpus ZT
cfficactam ejfc,mhdncftrarwm utrium*
Hoc ergo dico & obteftor per Do* St&'
minum,nepofi:hac
Mcnet iam de eo , quod charttatis cfficia , ad qu& ex*
horUtitf cfl3pr*ctpue impedire - Iduero cft ingemum n4
turzno*
1N EPISTOLAM Afc EPHESlOS
r£no8r£,dcprauat#ddeo>utubiq$fudQ:udrat> v nuU
lisin rebus modumferuet- Uuic in prtmts renuctare opot
tet,fiptc uiuere hbeat-ld ergo utfdciamus obteftatur, fot
tioftmulgcnltwm, pro natur£ ingcnio utuentiu, exemplo
Gentcs robieclo,ut ab eo auocct- Eius crgo tanti Apoftoli tamfc*
tgnd/rai ri0 prjecipicntis , V obteftantis authoritas , deindc er
D «* gentium arbitratufuo uiucntium tanta prauitas deterrt
rc, m Ephefios dcbucrat,tta cr nosdebet, ncnoftroiu*
ditio cr pro uetcris hominis corfuptis non affccltbut tan
tumyfcd w rationeatcfc mentc^uiuamus • Vbt namtyfti*
ritiM Dct decftymcns uana eft,mhil ucri boni potens agnd
fcerc , hincuamtatcmuatcs pronunciat omncmhomi*
nem-Senfusobtenebrdtus eft, ut nihduera* uirtutis qu£±
at peraperejnde neceffarioabalienatio a uita D cifequi*
tur-Vbienimmensnihtl Dcipcrcipit , affeftus nihil tak
cupit,manetcfc pietatis expers omvis uita-
Rctteergoin<{uit , proptcr ignoramkm c{u& in cit
eft> 0* ctcitdtem cordis corum- H<ec enimfbns eft omms
tndli,ficutfcienttaDet,ommsboni • Vndecumh<ecobti*
mMdolentia confcquitur , ut nihil pcccatorum animwm
pungatjecft cmmrediconfcKntidtdet&friritM, carni
malefuadt rcpugnans • Nihd igitur tamfocdum tam tm-
puru , cutfc mifcri no dcdant , omnisb^ uita eorim Ufa*
M£,adpatrandmomncmimmunditumy fimulcraua*
nti<eaddittd cst- Alij iftud, \p 7r^ovilia,cumlafciu;d
iungunt,ut intclligas implcbih autdttate , ignarosDei h*
bidinari • Scd luxurid*, duarittafemper comes ddbtrct,
quijp
M- BVCERI COMMBNTARIV*. 8»
quicfc multa pcr hbidincsprofundunt ,pcr audritiam &•
tmquitdtcmmultaconquirdnt,oportet , quarcutrunqut
maluyn hic notatwm cfte,mihincn eftdtfiimilcucro*
Vidc autcm htnc,qutd 1U1 doceant, qui iubent,utfuum
cjuifque ammwm,de agcndis rcbut, er uitandis confulat*
HtcPauluiteRatur,ccsquijpintuDci carent* cdccucot
babcrcErgo ifti,in tencbras homincs k lucc ablegant*
VosautemnonficdidiciV -*
ftisChrifttmn
Conucrfationigcntium mcdis cmmbus perdita>,pro*
feftionem oppcmt Chnftianifmi • Ea eft,utueterem homi Veponere
nem,hoc eftjflam naturam ncRram,quantdeft,qujc er- uetcrcm
roneiiconcupifccntijspcrpetuoftrtur , femperfibino* hommem*
xidexpetens,zpquibusadfuiipfiutcorruptumemfrfti*
1\et,qua\iaprofittofunt , quxcunfy hominesDcouacui
concupifcunt,pr<ecipuc autcm qu& uoluptatis cduffa qut
runt, dcponamus,hoc cft , abdicemm, cupiditatibus eiui
nequaquam indulgentcs • Sic certc ueritas 1ESV habet,fic
in ipfojjoc e& , ipfi infiti dcclifumws , ftc ipfwm audiui*
mu\ er didicimut,nempe utabnegemut nos mettpfos,o*
UoluntatiVei tam tauamus , hoc eft , rcnouemurfyiritu
tncntisnoftrd*, utqmpraua c?fceddtantufeftabdmurt
nunc donatiDctfymtu, w nouo.acfdnfio mctis iudithj
fanfta diitaxatetDeogrataftudcamM, nouucfc hominB^
fccundwm Dcwm conduum , dc qua ccnduura fupra
up**fe& 3 . qui wftitia cr folida fancluate , id c&>
fynccra
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
fynccrd proximi dileclione , er omnimodd uit£ puritdte
poUedtjndudmuSyhoccftjnomnibusexhibcdmits « Efc*
ntm Chriftum didictjfe ey dudifie, dottwmcfc eflcumtd*
tcmlES V, hoc eftiperccepifie ucre,qu£ dlefuts no tam
prjefcripfit.qudmdondt , cftferiumfiudiumutt<eddDci
uoluntdtcm,cui dduerfntur omncs ndtur<e dffcclus, com
pdrdndt,conccepific' idqucdinfdnttisommbusopcrd*
turJpiritusDa-
sdf.* Proinde ablegantes mendacium,
loquimfnf ueritatem*
, . Et hic ndtur<e morbus eft, ut fallereproximum iuuct,
j _ ctid m ubi nulld eftfycs lucri, itd udnum rcdditum cft ho-
. . " minisingenium.Sitgiturdbnegduinmnosmetipfo$><cr
menddcium dbdicdre oportet, ut uerc er re dnimo , /?« c
^mco er dolo, cumproximodgdmus cmnid » Summenim
inuicemmcmbrd , igiturutnosinuicemiuuemusftuderc
conuenit,non utfaUdmus- Sic etkm exdnimoin omnibus
cr Deigloridm , ey proximorum fdlutcm qu<ercrcnos
dddccct,ut nuUdJit menticndi cduffd uel neccftitds*
&fo. Irafcimini & non peccetis,
"Et hoc deprdUdU mtur£ morbus cft, ut contrdpro-
}rd locwm ximum,ubinonomnidcxfententiafuccedunt, ilicocom*
Tndbolo moucdmur,fedfihdncRudebimusmortificdrc9 utirdfcn
tperit* tnur Ufijmpotctes nos ipfos cchibcrc, dnbtmut tdmc opc
rdm,neddfrdtrum ufcu iniumm, ttnimimdigndtiopro*
filidt,
&. BVCERI COMMENtfARIVS- *£
filidty&pcctemus, dtcfc ideo ilico exortdm irm reprimi
m$,notifireMcs9 Utillddurdntefolocciddt , nefitlocui
dpudnos Didbolojdperturbdndosfrdtrcs, nosimpeUeti
ti ■ No« enim cflfui ipfius compos homo irdtus, &- ird ui-
ribomnMopcrdtur , qudrcuixtquc Didbololocusdd
^ofpcteTyliiaycurn dmmus ird uelut cxtrdfe rdptus efl»
ijmfus esk hic Vdulus uerficulo vfdl-4- V ddmodumfci
tcficut enim hic hortdtur ut non findmusfolem occidcre
fupcrirum no&rdm , itd Vfdmus iubet bqui cum corde*
incubdhwfilerejioce&jnfercdire , rcmcfcprobeex-
pcndcrc , nimiru ut dffcclum mdlu cohibedmus*
Quifurabatur,iarri nori
furetutV Mw
Fw-fi&dmitfc,dffljieiww^^ dd
quem ommum mortdhum mtuird propendet , ut qutfd*
tishdberenequedt^udntumuishdbedt . Quiergouete*
rcmhominemdepdfuerunt, wi&icupiditdti udlcdicdnt
cp6rtet,utnohfolumfrduddrenoUntfrdtre$fuosJ
dmfuokborejludcMiUi$,pibu$opu4hdbent,conqui$€
tc-tiincuided$ , quhidcdecednt Cbrflidnos drtcspk*.
rde^nMcommodiproximis , fcdtdntum tucrum exer*
centibus eds ddfirctes, quibus tdmemhiUiri hdbetur hd
dichoncftius - Sdncfichdritdtcuitdnoflrd confidrede=i
hct,&-ednMfui ,. tdntumqutprofuntproximtsqufi
tit.dcbent d Chrifiidnis dlienae c/?e, qu£cunoj infrucluc^
[tjpcximudrtcsexiftunt' VtdMtm nuncfesnojty^hd
M Unk
IN EPISTOLAM AD EPHESltfS
lcnt , Ciccro ethnicus, longefdnftius dc his in Ubro offi*
ciorumprimocenfuityquamplurimi Chnftianorum , er
quidcmno uulgarcs-ldmfidefit ddcftio , quicquidadfity
ttihilfumus^ hocutindmpcrfuddeatDominusfuopopu*
lOyWuidcbimtoy qucmddmodumnuncomncstaborimd
mum,fuos hbcrosftudetfubduccrc9 itd mdgisfubduftos
cciojUtconfccrdrc*
&&-*• Nullus fermo fpurcus ex ore
ueftro prodeat,
lnfitume&naturtquam penitifiime o-hoc uitium,
ut mirc iuuet nibili , zrferefrurcosfcedosifcfcrmonesfc
rcrc, uicifiim O" audire,ita uanitasfumus- Vnde uix uttu
- interprofinosuidcasagitariconuiuium,quodfatishila=
Morbut re ducant,fineft>urcis er infanis fibuhs tranfaftum • Si
fy wanis ergoueteremhomincmdepofuimus , ablcgandusvhic
hw fibu* morbuseft.nonparumpeftilens^uteatantumloquamur^
lis oble* qu<e wftaurcnt bonos morcsaudientium- Alioquicontri*
fidri* sfabimusfi>iritumfanftum D ei,t wm in nobis, twn in au*
dicntibus habitantem . Studet cnim Me uniceglorit Dci,
Cr proximoru tdificationi, quare non potcft non dcijci,
ubi non inutilibus modo,fed er noxijsjibulis,eytewpus
teritur>w ammiaudientiuprofonantur • Certefenttunt
tftolcftiamfanfti, quoticsab huuifmodijubulisadfefere-
deunt-Obfignati emmfumus hocfi>iritu,ut redcmptwnc
clun confequamur,ab omnipcccato l&cratiMc crgo er
inh4cuUdidemnos/^mdgU7qudremolcMmetcj]e
cportct%
rfb BVC£RI C0MMENTAR1VS< s>o
'vportet,quicquid cum peccato coniunftum e #• HUiw ob
fignatiomsfpiritus Paulus er *♦ Cor^ & fupra ** cap*
fcft.7 metmnit'
Vtutdmdtitcmhjecanimaduertercnt, quifdcramentA
Xbrtfmnorum tftyf ayi^ ficiunt $ qujetdmenmulti Sdcramcti
percipiimt,quinihiimini^funtquimChrifiiani3<f<p^<s.c *£?* rnt
yk noftrafttritutfanclus cst, quo carent omnes repro- tP"rdP~
iiyhocobfignamur eyintcrfilios Dcicooptamurinno- *"* ™?*
■uifiimo dte.,ad beatam immortalitatem rcfufcitdndi- Htc ftmor*f
teffcra erit,quafilij Dciagmtt, a dcxtris Domino cotlo*
cabimur,non eertefacrdmcntdiqutbus cumptnftis, in ex
terna bacconuerfationc,communiofbuetur v alitur»
Omnis amaruletia et comotio ,et ira*
Et hoc uitij qw.bufdam adharet, ut cu non paru pro*
penfiftnt ad bcneficenttamyneq;fkile tramapudfe con*
fcnefccrcfuftwedntfint tamen animiadeo impotentis,ut
ft quid accidat, quod non probent, continuo exaccrbcn^
turantdrifyfidnt,commouedntur,rrdconciti,tumultucn*
tur^uociferentur^o-mdledicatiplanecfc infaniant • qu£ - t
animi eorum intcmperies,elft breui,*c paruo negotio,rt
'fideat , pkirimumtamendedecetfanftos,quifuauitate
er lcnitate Christum referrcdcbent- Hortaturc&go, ut
'& h£creijuantur,cu omftimalitidjdeflftudiolfidendi'
Sitisautem inuicem benigni,pro
penfo affe&u*
m a m
IN EPISTOLAM AD EPHESIOfr
Skcnimingcniwmc&chdritdtis^ non tdntumrcddit
henignos^ quiftudedntbencmereri de mortdibus qui-
huflibet,fed z? lu^wAdc^ou^, id c&,quiftnt in proxi
tnosdffettupropenfo^drdentiore 9 quimalisdiorum
tioditerdtqsproprijsaffictintur^doleS^bonti^que
tcfuisgdudednt * Sint deniq$ eo animo in proximosfuos
pr<editi,quopdrcntescjfcpoRint3infu4uifiliberosfuos*
IndcucnitiUtnfoilperindcftudedMyatqtproximisino*
tnnibutgyatiftcari > wgratuitisinterfc bcneftajs cer*
tent,mcmcresfempcruteisgratiftcatusDeuscftyin Chri
fio yquemuniceddettumftlumfuumpro eis tradiditin
tnortem • HancerganosDeigratuitambcncftcentiam,
quiretteperpendcrit, acccndeturindubie , utcupiatom
tnnia omnibusficrijotumcfcfc, ddgratiamfratrucom*
parabit,vrcommodsi eorumfefeconfccrabit*
CAPVT V-
Wta EftotcigiturimitatoresDciy
utdilcdifilrj,
HAecfeftiunculddbfoluitexhortdtioncmyddofptid
ddetti6nisy qudrecommodiutfcquentmfcftiun-
. culdmyinitiumcapUishumftaffety quiEpiftokm
per cdpitdfecuit • QUtecunq,- enim Vdulutfuperiore ca*
pitemonuitydidilettioncmpcrtinent , qu<ecum fyncerd
tftjtd omnidnoftrddttemperdt* utproximisutihtdtemr
Vfanttam
&.. BVCERI COMMENTARIVS, 3t
&fdnfamiucunditdtemddftrdnt*CumiUdmttd<J;nihil _.
cequeinnohis qucdt dccendere , <tf<£ probc expendijfc, ^e^10^
qudntdnosDeusddettioneprxucmt , hdncutfuperiori nosPJiof
fcttiuncuUcoepit.confiderdnddm Utiusproponit- Me= De'"c"4
mordtnosfiliosD E lfittos ,quoquidpotuiffetno=rmm*
bis contingere diuinius , contigit id dutcm ex mtrd e?* fe i
fcerd Df / bencuolcntU,debct ergoboc moucre nos^utpA
tremfummo hudio refcxdmusy ut quemddmodum ipfe bo
nitdtemfudeffufifiime&grdtuitoexhibetomnibus, itd
& nos beneficiin quojlthet fimus,nihildliud fpcttdntes^
quimquUttdpdtrinoftrogxdtue^e^ccditinrempro
ximorum-Dequdimitdtioneo-Mdttb-f*
i Adtjcit uero er exemplum Chrijli , quo nemo potefi
mdiorcmdilettionemcxhibere , dnimdmenimfudmpro.
nobis pofuit peccdtoribus & ingrdtis * Vt ucro hdnc in*
compdrdbilcm benefuccntUm dmplius commenddret,frn
ttumftmulhuiusbeneficijexpomt • Qupdenimfemet*
ipfumtrddiditpronobisfioftidGrfdcrificiumfuit , quo
ut unicepdter oblettdtusfuitjtd omnk nobis , ciusgrd*
tUypeccaUcodonduti-Dequofuprdqu&ddCdp-i-Seftii*
C^terufoletfmpturd,qu£Uultfdcrificidgrdtdfui^c
T>eofignificdre,dicereedodoremfuduemdediffeDeo* ;
SicNodcbfdcrificium,grdumfuducmqi nidorcm dediffc
Dominofcribitun* Uofcbch^ idmexpfdl-so* 0-dijs
multis propbetdru teftimonijsfictle liquet, qukm pdruk
tftimdritfemp D eus , nidore dduftt cdrnisfed cd dcmti
fdcrifkidgrdtd.hnbmiti mquibm^ dnimideuotione&r
M i (ietdtem
IN EPISTOLAM AD EPHE5IOS"
pietateodoYdtMfuit-ls-n-nidoYDominumdfftcit-Huiui
dtttem quicquidin uUis unqudmfdcrtfiCdntibutfuit , a fjpi
ntu CkrijlifuitMcunus tllecjlyquifcfe, uercpatriobtu
iit) ey dnimdmfudm^qudm morti no debebdt, in mortcm
pofuitJondtfyfuiSiUt v ipfifcfuaq; ex dntmo pdtris uo
hntatt cofccrent-Scddchisfuprd- SutdtytdntcpcYcnos
Chrifiasdilcxtty o-ddeclioncfudtdntopcrc nobiscom*
modauit, dcbctftne id er nos dccendere , ut v nos eam
dtlcflionem inler nos exhibedmus , qud pdYdtifimui pro
frdtribus etidm mori> ne dam dhd in gcdtiam er ufum co
rum3uclficcreuelpiti' Nthilfiquidem erit dliudquo p 4
tri erferudtcri noftrogrdtifcdrilicedt-
Hdflcn us pdrd>nefis,qud exhortdtus eft ddftudium di
kflionis,dquofdncKexternd omnidpcndcnt • Notdndum
4utem,quod nuttvs dlijs drgumcntis Hlud nobis perfudde*
rccondtu4c8,qu4m auflis dgrdtid v redemptioneno*
Hort4me Usfafld cxgrdtuitd Dei beneuoicnttd , pcr mortcm Chri
tistdntm fti-NdmfijldeshuMdcefl ,ft>iritm filiorumDeidccfl7
tdd uerum eoq; & dures fdhtbriA dudicndt defunt , & pr<ecipue di*
ptetatis Uflio nuUwm locum ]?d\ct , ndturdfiquidem fibi rclifld,
ftudtum non potcfi nififud quxrere • Vbi autcmfidcs, dc T>ci ft>t*
dmmi ex* ritus^deft* nonpoteritccrte potcnttus dnimusdddtle*
ittdripof: flioniscfficidcxcitdriyqudmubiddmonctur , qudntisi*
fnnt- pfum anteuerterit bonitds Bei • Uincfkflum efl , ut
Apoflolitdntum monuerint,o-hortdtifint , nonctidm
imperdrwt, & prdtceptd dcderint- fruftrd enim iUd>ut
#xt, ddntur, cum deejlfriritM Dci,ubi Med<kjl,tdntum
ddmoncri
Mi BVCERI COMMENTARIVS; p*
ddmoncrifotishdbetur • lmperfcftiorestdmenM<{nbwt
fpintwsnondumfdtis ddolcuit 9 utofficij ddmoneripof*
fint, V£dagogin legis opus hdbent , qud tdmen ndtdmdd
bvnd opcrd impcUi, qukm ab cxtcrms malis drceripotc*
runt, fcdcdmnonpoffunt cxcrccre , nifiquidutboritd*
tcm in cos hdbent,Apoftoli dutcm hcclcfixrwn mimftri,
no Dommi dut mdgiftrdtusfuerc-
Scortatio uero &omnis
immunditia* &$*
Uinc ufy ddfcttiuncukm nona,pdr£nefin texit, qud
dd uitt tempcrdntidm hortdtur er puritdtem-Btenim uc
tus homo,nulld in rc modumferudrc poteft, ctm dut no* A(j confo
uusddhocconditutfit, utingrdtidmtdntuo-ufumpro ncm£fof
ximoruumttO-Dcumquenddfeilliscxhibedt, dumdd ^w#
honejlifiimdfimul er fdluberrima ddduccrc ulosftudet%
confcqucns ccrtc cft,utfcortdtio, & omnis immunditut,
qud totdm uit& intcmpcrdtidmfigmficdtdm intcUigoyfcd
CT dudritid,qu£ peftilentifi-cft incontincntidy V utpdu
Ibfupra dixi,comes femp ddeffcfolct luxuLmhtllocidpud
Cbr&idnos hdbedt^Vdulusfcripfit.fXHifl ovotxccli&a
ideft,nonncminetur , dequofuprdCdp-yfed-v-Vtdb
hsdutcmduocet, mhildhudobijctt , qudmdedeccrcifU
fdnclos,ide&,filiosDei,qui qudmdecentifiime (ptem*
perdntifiimctutpdtremfuumD E V Mrc/cr^io*
uercdcbent-
Sic cr turpitudmm in moxibus & ucrbis^ fhltfafui
M 4 tmor
IJSf EPISTOLAM AD EPHESIOS
pM,crficetidsabejfchortdtur,codcmdrgumcnto , non}
dccere iftd • Qui cmm dgnofctmus c% quantis mahs9m
quantabondjDcidigmttonctrdnfldtifumus , nthilccrtc
w fonarc aliud , qua m gratiarum aclioncm,hoc cft, quibui
®~dn } cffufamfupcr nos Det bomtatcm pr<ediccmus , alijsq; cq
v cce* mcndcmus^ddccet-Dolcndwm proftclo eft, ty magnurn
■ "4nC5 1** fitritusftuppremindicat, ChriftianpsplerofytamparU
^. * " dnimaducrtere, quam dedeceant nos nug& <& inanesfk*
/M4W' bulje,maximcautcmommumfermoncsturpcs- Sinamq;
fermoncs dc D ci in nos bonitdtc, nos nihil afficerc, v rc
bikrdrepoffunty argumentum eft^nos illam nondtmrc*
{ie guftafft • Vidcmus amatorcs mundi undify occafio
pes qu£r'cre,ut fcfuis bquantur amortbus, idemfaciunt
, • ' diuitcSyUtfudsprfdicentopes&quihbetdeleflaturjde
eo loqui^quodftbi cordi\eft,quarcftDeu nos recle noffe*
muSyde eiusbenignitate zp- openbus, lcquifatisnunqud
pofftmus,neq- ullifermones plus obkclarent*
Hoc jfiquidcm agnofcitis quod
${$.;* [ pmnisfcortatort
Scortdtorcmuocdto-immunndudttyduaru, quihis
ttitijs deditifunt,non qui in tUd ahquandb labutur,o-rur
fumreftltuntyUt Dauidicpnttgtt-Argumentum ergo ?au
U efttfcittsquifcortdtioniimmunditit %r dUdrittx dediti
funt,non hdbere h<crcditdtem >idcfty pdrtcm & locum
iw regno CHRU TlcrD E I,ii) quod ij
iunuxat ddmutuntur , quifeiritnV.E uhuiufc
^:v " modi
JM^BVCERI COMMENTARIVS-' p$
pjodi carnit fiftd mortificdntc obfigndti funt , qutcfc
ecdem ftiritudcliycdrnemfudm cwn uitijs zrccncupi
fcentijs cruafigunt, nohtc igiturcum illis pdrticipdre,no
titnntcmpcrdnti^ittorumcffcdffincs • Hdncdutemcon*
clufionemjnfcqucnti Scdiuncuk ponit- Audritidmjnc
er dd Gaktds cukwm uocdt idolorum , ut cnim idololdtns
cpcrdddordtmdnuufudmm, itd etdUdri>nempepecuniA
cr epes-Ncque enitt feruitpecunid Ms,fcd ipfiferuiunt
potMpecunU*
JAonet dd h*c>ne quisfibi indnibus, hoc eft,ficlis uer
lis.quibui qtiickmi&d peccdtd extcnudrcfolent , p r<efcr OM<* ind-
Umfcortdtioncmseliquumcfc uitx luxum ,pdtidtur impo njd UCY^d
tii - Affirmdns cd tdm mdk, er inuifitDco effc , ut ccrum <* qu&jcd*
cdujfd,ultioDci, nonfemdgrduifiimejnincredulos, ey u™du mo
duftyltdrcnolentesidcfieuierit' NdmpopulumSedom, nct\
CrAcmordhjotumignedbfumpfit, er lifirdelitdrutii, VJ^° Dfl
uno diey ob Ruprum ddmiffum, cum TAidutnitdrum muhe cotra fcor
nbw,uigintiquinqi milid cxtinxit^otum c#,er Benid^ tdtionezr
mitdrumu\tio,^rp\cr£c^d\i£' Defilijsinobcdicntue, (UMritid-
quosincredulosuerti3dixifuprdCdp-Z'Seft'i* :i «3
Ne igitur participetis cum illis„ Sc#.4,
Uic uidcs ,fcortdtorcs, immundos ey dUdrosd Vduio
uocdtosfilios huius fieculi , qui his uitijs toti deditifunt*
Cum igitur ij cum Chri&o mhd commune hdbent , ut qui Qui uoc l
uiuentesproingeniondtur£corrupt#9fyiritu Chrifltud tur fcorta
cuifunt* dcbentcerteerChrifiidnidbhiswumuitifs* torcs*
M $ cffc
. IN EPISTOLAM AD EPHESIOJ
tffeqtumdlienifitmi- Tdntumenimintereffe,inteYnoi
TtnelYfi* 0, fl0$ fatf ^ qmntwn imer lucem er tenebrds • Tene *
*"***" hr& O" nos quidcm , hoc cfi,dbfy luce refti iudicij ,quod
perfolumChri8t/f)iritumkdbctur , dliqudndoerdmus;
<U nunc in Domino,hoc eft, Domino confecrdti , luxfu*
mut,illu&rdti fcdicetjj>iritu Cbrifti , hk ergo hcem pra
nobisjirrc oportet, uitje integritdtc ctfdnftwtonid, unde
moxfequentiSeftiunculdutinteUigdsfyintuml) E I
ignem iilum ef]c , unde nojlrd lux , id ch , rzftum iudi*
cium,&' intcgrUdtisftudium^dccenfdcft, qutfintfruftut
ftiritutexponit*
Fru&us cnim fpiritus fitus eft,
m omni bonitate.
Seftiun* ;• Si Chriftifumui , ciMfairitudgdmur necefftm eft,ut
crgo huic qui lux dei cft , et non cupiditdtibus cdrnisyqujs.
tenebrtfunt, nosdgendosconccddmits,hortdturL Et nc
uidedmurkj^iruu nos dgi , cum carnis nos dffefttti rd*
ptant , monet fruftumffiiritui/itum cfft o- deckrdri itt
Fruftut ornrn bonitdtc,id ejl,in dmpltfitmd w effuftfitmd bonitd*
foirttui ct teyUtnemohnobisnonzTutilitdtcmo-uoluptdtcmyfcd
{ncfc* fdnftdm,percipidt,in omni tujlkid, id efb,dbfolutifiimd ui
t££quitdtc,tydrdentijludiotreshumdnds iuudndi,in o-
mnideniqucucntdtc, utqudmfyncerifiimc, dtq^fdcopti
l md,cwmquibuflibetucrfemur,utbonitdsmcntemddbcz
ttcmerendimdeomnibuif&cidt propendcre, iuflitidrc*
&umor<kwminflitu4t3omnidqueddfummm<?^^^
tcmw
M*> BVCERJ COMMENTARJVSv P*
teiney honehatcm pcrducat , uentas cunclafynceritcr
dtq$ exanimogeri effictat • Quibm ftudcbimwi, cum di-
ligcntcr cxphrahmus , quid Dco quahbct in rc , probe-
tur-Etenim mhd bonu , iu§twnt> dut umifuent, mji quod
flosuoletdgerc,Deusfolus bonus, tujlus cr ucrakr Lati
tut cxempkrk habent fruclus cmm lucis crc- ej- hjcc /c*
fito,fuperioribM mdgis quadrarct^quamim aduerba at
tinct-VcruduiKfenfu nullajtt uariatioftcutusfum excm
fkria GrtcdCttterum defruftikusff>iriiusfufM Qd?*
Etpecommunicctis infrugiferis
operibus tenebrarum*
Obfcrud ucro quam dihgentifiimejnoc Apoftoh horta
mcntum>necommune inquit habeatis aliquidjum infru*
giftrit opcribus tencbrarum , ncfahcct ncminetur wtcr
uosM eftifitJcortatiOjimmunduia cr auaritta.non dicit
cum homimbus,operibus tencbrarum cccupatti ,undc ct
fubijcitMAgis ucro iUa arguite,non lUos damnatc ey abij
cUc-Operaautem tenebrarwm , cpcra carnisfuntyqualia
Gah-s- cnumerantur , ca nonfclum mfr ugifera 0fed ej-
noxidfuntmortem cmmmetctiquihisfvcsrtifMentcm,
Rohm-s. Cum igiturnosluxqucedamfumuscumpuri
iftorum operum cffc dehmus , tum ca argucrc , ey
rcprehenfa uelut indtcare, manifeftaquefnccrc- Scrtpfit
cnim Vauh^.fxoOO^op <f t kcli Wiyy^-n ■ Vt cnim ma Cur pcccd
Lfunt,qulefilijtcncbrarupdtrant,Ua&'alucecafubdu nt argucn
cunt9 ncwdkcntur* Cmmcmcdinocculcotcgunt, <U-
dfy
m EPISTOLAM AT> EPHESIO?
&f$ pudorefunt , v ddmittunt qu<e etidmfcedimt eftdi *
cerc • Bebent igituY d nobis, [\uiluxfumus Jftorwm operd
argjuierinlucemprofirri , uteorumfaeditdSdppdredt,
ZTcommittcntes cdypudorefuffunddnturydtq; eb eis refi
Ikrit * N#w <fut drguuntur yceu d lumine mdnifcjldntur, :
CT <f*<e mdmfeftdtdfunt, lumen funt , hoc c& , idmhtbW
dliqmd luminis ,fic peccdtd drgutd er proditdypudorent
incutiunt3fimodofdndbilis mcnse§i> O" ddrefiptften*'
tidmprouocdnt • Hdflcnustenebris pcccdtorum,luxim
ftrtur,dumdrguuntur* .
Adducit ordculum,fed cuius duthorem ncmo ueterum
. ctkmpotuitmmindrc-ExpergifccYc^uidorm^yO^fuY
xpergt* ge£mortui$> zrflumindbittcChriftus rnumentmquis
^ciut fibiinpcccdtispldcctyUelutindormity imbdumrcfitfen*
?°W" p cdrct^mortuuseftthuic ergo dicitur ,expcrgifccre, fut
gedmortuis- Sinimtycoddduriquispofiity utfentidt*
qu2m fadd&inuifdDco res , peccdtwmfity corde com*
punftus , uelut dfomno er morte cxpergcfit ®-furgit*
qui dnted totus, mdlisfcfe obUcldSydbfj; fcnfumotuq; pic
tdtiSy er uer<e uit<s,erdt • Peccdtorum enim ritc ddmonh
tuSyfibijpfiinctpit difrliccre , er querercqucmddmo*
dumiUiHicrofolymis , quorumPetrusordtionepeccdtd
uiudfhcerdty quidfaccre debedtyUt iUis Uberetur • Tum
pduperftiritu cih , ZT egregepcccdtorumy quorumfd*
udndorum cduffdydduenit.Chrtftus> Commodum itdcfc hic
dicitunEt iUumindbit te Chrifius *Ndm dumfibt in peccA
-■ tis homopkctt 9 utdormicjUi imo mortuofimilisc$%
4fk <
M- BVCERI COMMENTARI^- St
«bfqueomnifenfucr motu,itdC HRI5T llu*
ccmperciperencquit-
Bifcamus ergo hinc, mdlos monendos effe, non dbijci
endos,quid opera eortvmarguerc, tubemur,non ipfos cxe
crdriObferucmut er momtionis frucltvn, qui e&, iHumi
ndtio eoru , quifibi ipfis relicli , tn tenebris no tdmdormi
unt,qudm mortuifunt, 4um qmntis in mdlis perednt4noit
fcntiuntidrgutidutem^cbtecld ttiis uite cortvm prduitdte,
adpcenitenttdm excitdntur • HMhicdefepdrdtionc9
qudmtdntopereurgent Cdtddptifa ,utnccdUbifcri*
pturdrtvm-
Videte igitur quomodo circumlpe*
de conuerfemini. SeSrnn^
Cumnoftrufit,cdrninMindulgerc,fedetoperdciuty
Ut eortvm pudedt er pctnitcdttdrguere, vrfpiritus dtquc
\ucis operdrUbique cxbiberc, nos dutcm ddhuc in cdrnc ui
udmMjn qud mhil boni e^commodtvmfdncfub^citVdU
lu*0monens9utcircimftcfteconuerfemur3idquodl)omi
ttutwEudngelio, wttemVduluidlibt, uigtldreuocdt*
ipiesfeculihuiusmdlifunt, peccdndioccdfionemubique Dicsttidli*
cbijcientes, er e& bcnefkcicndi occdfio , ut res preciofd,
uehi emcndd,hoc eft^omniftudio, cr po&hdbttis rcbui
dlijs omnibus, qucerendd • Qudpropter non uulgdricvr^ Redimed*
cuwfieclionefipicntid Wprudentidcpuseft,utinomni occdfio*
lus rehus,qu&fitDei uoluntds , cui nos confecrduimus,
(^mc^fokbondeft9poftm^dnimdduertere*Notdmc
hdnc
• !« EPISTOLAM AD EPHESIOS
QU£ ue* ferf»c no&rdmfdpientidm ejjcjpprudentiam , intcttigr*
rafdpien* re^qux fitin rcbusjin^ismuntds D ci , quid ipfipro*
'w* bctur^Obfcrud quoquedics maloseffe^ertothdbcredd
uitia incitamenta , ut opdrtunitatem benc agcndi,non pof
fts nifi ftudiofifitme qutfieris, er pne ea7omma qu& cx~
pctit cdro,po8hdbueris,dffcqui'
Ethdudfcioy an Vduhiscumfcribitredimcnddmoccd
fioncm,uel tempus oportunum,fignificdre uoluerit,cor-
rupta nutura noflrd,fcmclpcrditdm ittam effc , v non m
fi omnium qit£ naturd cupit,HelutdHclioncmftceris rcdi
tmpoffe-Hoceft, nifiprorfustuis dffeftibusudlcdixens9
Cr te toiwm , dd uiuendum uolu ntati Dei dddixcrisJrSk
QUdm ra p0fj} m diebus hifce tam malis bene uiuere • Etenim ut
td occdfio cum u mco duntdXdt dmiculo itd uiuas yutVco probctur,
benc dgen utfcilicetin omnibus,ittum dd pietdtem infldures , neq^ ni
di' mid comuetid ctjkcilitatefinas affettib- fuis indulgere ,H
fibiin mdloplacere3neq; rurfus mmidfeueritdtefrdngdSy
cd prudcntia <&■ arcwmjfiettione opw efi, ut rartfiimiK
ffr, qui non ahquando offenddt , quantdm crgo putds re*
quiri, ut quis citrd offendiculum , eyfemper cwm tdifiti
tione ptetdtis uiudt cu uniucrfis mortdltbus, ta mdliSyqua
bonis,quib • nos dominus i uitd hdc iunxerittVere dicsma
tifunty & homihcs nihdo meliores , pefiima dutecdrono
fWdyne(fe dormit , mdlorivm incentor Sdtends, rart^imd
■ • li^me^prcciofi^imdefibenedgendiopportunitds^
pauciqui edm redimdnt , er in tcmpore, antcquam prt
ttruolct7drriptint- Vigdemusiguurctdttendamuinohis
" itfn
M» BVCERT COM-MENTARlVSr? $<*
ipfis > uiuat in ncbis ucrbi D E lmcditatio,utuelex
pdrie* nomim v uocatwni noftra rcfyondeamusyelefti
CT uocati, utfilij Deifimus-
£t ne inebriemini uino,quod uitam
reddit intemperantiorem,. $<#.$;
Adidem V k*c monitiofkcitsinamq^ adDci uolun*
tatem nobtiMuendimj neq,- id pofiumus, nifiquam circu
fycclifi-uixerimus , occafiombencagcndinunquamnon
wcwmbcnteSycertccordiX nequaquamgrauanda funtcrA
pula er ebrictate , ut v Chriftus monuit >uimq; largior
ufus, qutpldneintcmpcrantcmuitarcdditM bcncdgcndi
cccafionis incuricfuprorfutabejjc dcbet^Tuopusftterit^
utucrkDei admonitio ddfitjrequentifJmd- Hortdtur igi
tur Apcftolus,ne uino intbnemur , fedmagis repleamuy
jfttritu, hoc cft, ftruore quodaanimiDeiftudioJty utficut
cbrij uino , fibulit z? cantiombus nugationbus obleftan
tur,nos[crmonc$fcramM3depietatc 3 decantantesDomi
no^non tam uoce^quam cordc, Pjalmos ey ahos kymnof*
Deilaudescontinentes, alijsch dc rebus adpictdtemfacfc fugiendd
enttbusjanftas , z? friruudks cantdcnas, gratias agen^ cbrietas
tes pro cmmbus , pcr dominu no&ru I cfwm ChriRu^feQ excitadui
quemmediatore ,bonaimiuerfapmipimuspdegctpdtri ftruor $1
noftrOybGncruomnMduthori-SiquidemfolctinVfd ritusfcr '
V-ali]sfanfiiscantionibus,pr£cipUuideffc,quoddeibc tnomth'&
neftcia rccenfcntur , et pro cis celebrado naipfiusbonitd cantionib*
tf9grm£dgunturdndeeftquodaitgratidsagcntest^C' ?*/*•
Difcaniui
IN EI*ISTOLAM AD EPHESI6?
DifcdmusergoQ' hinc 7 quam proftt de diuinis rcbui
_ fepeetmultumJoqui- Notdhdum etidmcdntdndt morcm^
£ " fdhclis noui quofy tcftdmenit, effe uctuftum- Dtuindftnc
CU C°nCj^ rescumfityconcinndmoduktio, zrddmoucndwfiani-
tusrcs - mum(Huimsq.rcbusdppdrdndumy potentifimd,quod
umd,qu£ nclmCithdrdDduidtscrgdSfcbdulem, a-cd,qudEli=
pic.dtim jch4hdntefe,prophetdturusfondrife;iebdt,dccldrdtum
frlm*rfC cft,debcbdtuelpr<ectpue cdpietdtiinfcruirc. Nthtligitur
bcbdtejje jdfenftQ^quodimpijhxctUt&dlijsprtdtrisD E I
'4 cfedtuwdbutuntur- Non tdntumtgtturfuis uocibus,fed
ttdbibitis quofy inRrumcntis,qu<e muficd uocdntjdudcm
JDei, &- ptetdtis hortdmentd, cdnent , gratisq* moduldtio
ttibutdnimisinftiildbunt • Totisenimutribus, crfummd
cum dldcritdte, dcibeneficidprjedicdnddfunt, Ludibusc];
uehenddy ctmodtiomntbus, omniupedoributinfigcndd-
Hdftenus dc officijs Chrifttdnorum in gcncrc monuit,
hortdtuSddfincerdm dilecltoncmproximo«wm , ey uit<e
proprijemodeftidm, quibus nimirumconftdt^folidd tuni
iuftitii, tumfd',;clitds • Vcinde monct deofficijs pcculutri
' hus quibufddm,nempe uxorum , ntdritorum , filiorum,
pdrentum,feruorum &- hcrorum, praemittens uno uer =
bo} unde omnium irdtio pcndet-
Subiecfli inuicem eftote,fn
sc**' tiiirore Dei«.
Etenimfiperfudfum ommbus cffct, tum nos Dcopfti
bdtmuitdmuiueresumneqtoqudmnobiStfcdprcKimiJ
UiuimHSj
U- BVCSRl COMMENTARIV*. &
Utuimut9o-fubieftiiUkddftfocurdnddipfvrmcommo\ ,, ,
ddfuMMtidfyferio &• ddtgcnter, ut quod non dubitcmus Yu°dlt* ^
pcum extgcre,qutlibctproftfto, quocuncf; muncrefun- VlC€m'
gerctur,cfficiumfuum hdudqudqudm negligerct, impete
Unte cxdclore pldnifeucro,timore Dei- QtUsenimdgnq
fcensej- timens Dcum,ccffdret,ficogitdretiUtmopcrdS
fUdspoftuUre, ommbusq^ aftibvAfempcrprtefcntemdd*
effei mtcr Chrisiknos ergo ncmodomindtur9 fcdferui*
unt omneSy nemo entmfua qu&rit , w commodts dltorwnt
quify inuigtht,omnium uero mdxtme i&e , qui pturtbui ,
pr£cft,ftueinofficioEpifcopi,fiucmdgilbrdtui • Qydn*
to ndm% plurcsfut hdbct ct<r<t commiffos , tdnto plurib*
fcruitdominis 9 dcitdqudntooffitij dignitdtemaiorexi*
fttt' , tdnto tnferutendi fedulttate minoremfcfe exhibet*
iMnar enm eh,qui mmftrdt,eo cui mimftratur- Quid l
Autcm , dpud Deum mdgnum effc , cftalijs bonwm cr frU
p effc,is ueremdxwjus bdbetur,quipturibus mdiore uti*
litdtem dttulertt,dtcfr ttd ommumfuefit mintmus-Sic chri \
llianiomncsfubditifunt,dumquifydltcriferuit, etunuA ,
corumdominuscftCbriftws • \dquitenUeritiofftciofu6 \
hdudquaqum deerit,quacun<U tn uocdtiont cxiftdtHoC \
trgo quod cdput cfficiorum eft, non ab re pt£mifit> i
Scquuur dc offitto uxorum • Mdtrimonium enim pri*
tnus ordo er uUttgcnus cftiundenhqudprcmdndnt,qu&
recleinftituto , cjeteris fraleconfulitur *Vxores>inqutU 'Dc offiLid
proprijs uiris fubteft£ fint.dddtt uero ut Domtno. id eft, uxorumj
tx ammo, ut uoiutdtt mariti pro uiribusfcftudcdt dttcm* f
H perdre, j
1 IN EPIST- AD EPHESIOS
lt>crdre,nihildubitdntes,Dcminofefefubijccrc, dtty tno*
rigerds pr<ebere , dwm itd fefe fubijctunt er mcrigcrdi
prdc&dntimpcriomdritorwm • Htcfanefubicclio, inqu*
obtwucrit , ittd mbil prttered officiorwm proba uxcYa
omittetyeducdbitfeduloliberos, ddmim&rabitpruderi*
icrdomwm^bcnigndinomncsertt^tntrcpida^bcnedc
Dcofidensjn ommbws , dtquealacris dgct • Namabne*
gantesfemetipfas ey dd Domini uoluntatem maritisfefei
cx dnimofubdentes,ftiritut bonus D E I , mhil nbn do
cebity qucdpiwmeyhoneflwmfitcrit , erinomnibus
ijudmfclicifiime dirigct • Ge t crum 1 « Timoth -s-Vdd,
'tit'1 de cfficio uxorwm plurd*
Vt uerohucuxores Chriftidndspcrmoued^nultoalio
, utiturdrgumento,qudmexemploEccleft<e- Htccnint
ytEcck chnftum cdput fuwm agnofai,cifc totamfubdit , td$ ex
fid Chri kntmojciens ipfumfuifaluatorem-Sicdcbetuxorfefcbai
&o ,fic dc bcrcergd maritumfuwm, quodcwm D E V S itd ftd* '
hent fubdi jUerit? nonpotcritfaneuxorfalutemconfequi, niftfcfc
t<c uiris cj faaritofubditam cxhibeat • Nequeemmftrt D E " v S
fcmulie* uwlari,que wftituit inrebmkfcconditkordihe • Hicdtt
f5 * ie*n ordo eft,ut uirfttcaput mulieris yftcut C H R u
S T y S uirt i. Corintb • u ♦ Neq; idaduerfatur ci quod
dlibi Paulutait, ncn effe, nequcmarcm.nequefamtnam
..^ i«CHR| S T 0-Quantumenimadpictatem,et
: falutempcrChfislwmpartamdttinet, omntddD E I
] eteftioncpendtnt, eligitdutem Dcus ad uitam <sque muli
ercs^dtcfc uiros • At qudntwm ad cxtcrndmuitdm attinct>
< mulicr
fit< SVCERI COMMENTARIV^ f §i
mdicY nequaqaampdYi cumuiYolocohabetUY ,fcd fubie
cld ei cjfi dcbct , ficut Chri&o Ecclcftd , idfy fiptd efti
<equ>.fhnw jmmofixcret, certa hacfubieclionem, mhit de L
falutefua immittuerc}fedfdlutcm promoucrc, cwm ita Do>
mnus ftdueritHicautan ordo in crcdtionetnslitutut cft$
C? pcx kpfum.ouculo Domim confirmatus* . *
Viri diligite uxores ueftras quem* ,
admodum Chriftusdile*
xit Ecckfiam*
. Viris ddcflioncm uxorum wiungit, er Chrifti exem*
plum (emuhndum proponit ■ Dikclicnefiquidempcrfu*
fdyitk caput quifcyfefut uxori exhibebit, ut ChnftusEc*
clcfije c aput exiftit , nimirum utfwmmo ftudto, qutfdlu* '
berrima uxorifuerint , in primis curaturusfit • Non po*
tcR cogitari dileclio maior , quam qua CliYiftus ddexu Ec Mdritoru
ciefiam.pro quafanclificanda,moYtcm oppetijt, nonpo* cfficium*
iiutigiturabfolutiorisquocfe dilcclionis exeplutppomaUt
apudcYcdcntes efficatius • Eius ucyo quod dit, utfxnclifi*
caYCt eam.puYgdtam kudcYo dqua>,per uerbwm, germd*
nusfenfm hic cft-Vt Ecclcfidmjoquitur autem deEcclC*
fia,per Euangdion ccUeclaJanfiificarct, hoc cft,ft)tritu Purgdtim
fuoaddiuinaqufcfcageret , libemaatyrdnnidepeccdii, Uudcro
(dcquafdnclificattonemultis infupcricribus, prteapwe aqud*
autcmcapiie primo, SediuncuU quartd differui)pur=
gdU:mlaudcrodqu£peruerbum9 ideft, purgdYtcct
ptanidum kuacro aqut per ucyhwi> ipfiCHKlSTO
JS * Htltft
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
I uektconfccrdtdfuit- QMndoenimuerboDeifidemhd*
I £en * e/e#/, er bdptifmo , Cfcn#o confccrdntur,purgd*
tioncmpcrcipiunt , quUindepcccutummortificare^zT
, D E lftudumidccendere, inhdbitdnsinipfisCbnfti
ftixitmincipit-
1 NorunthocfiquidemumuerfiQioflfaKTOt, quod
WPetrwsdiffertisuerbisdffirmdt > depofitwnemfordi*
\ umcorporis> externdmfcihcet lotioncm>fdlutem nequa-
quam ddftrrC' Verpendendwm igitur probe quid Pdu*
I htsldudcrodqucetribudt - Stcemmfcripfit, KctSctj/Vccg
TQ> XfcTf qj 7roi/ tMWig 1/; $Hjj.<t.Tt>id cft> dducr*
bwtn > cwmmundducrity Uudcrodqminucrbo' Vnde
Chriftusmunddtofeft>nonquibdptiZAt, eymunddtin
iuerbo>uti<fc non nificredito>ddditurldUdcrodqu<e>quid il
( lo credcntcs Chnfto externe confccrdtur , et coUiguntur,
Winuerbdewiurdnt • C&tcrwm cxtrd dubiwm c#,
C H R I S T lbdptifmwm>conftdre ftiritujdeft,
noua>etfecundu dewmfbrmdtd mente , qu<ecottidiecdme
cum Mtijs, er concupifcentijs crucifigu>ct dd uoluntdtem
&ciomnidinftuuit3p£riUdmigiturctfdnclificdtioperfi*
citur> v ncqudqudm IdUdcro dqucc^ Externd enim rcs eft
. et tmpijs qucc^ communis > ctfi eo in externdm ccclefidm
fdnfticodgmententur-Quodtgitur Pdulusfcnbit> utfxn
clificdret edm>munddtdm kudcro dqu<e,pcrwde e&>dcfi
dixiffct , utfdnclificdrct>fuo nominipubhcitus idm hu4=
cro dqu<tdedicntdm> poBqudmucrbofuocredidu-
Hduddiffimilistocu4e&cdp't'inEpi8oIdddTtfibm>
Secmdwm mifmcordimfunm3mquit>fdlu9S nosfici: ,£
M- BVCERI COMMENTARTVS **
Uudcrum regenerdtionis,dc renouattonisfyiritusfdnfti»
Hjegw non utdeatfenfum ejfe,Saluos nosfccit,pcr rege
nerattonem ct renoudttonem , qud m in nobis ftnritus eius
cotinuo operdtur , Uudcro quodhanc regcncrationcm et
renoudtioncmfignificatjn Ecclefiam ciuscooptatostCcr
tcex Uuacro nemo regcnitus eli, id eft> noua ct Dciftudio
fam mente nd&us • Externu tHud fymbolu/m eft, quoitt \
extcrna itcm Ecclefiam recipimur- \d fi citra hypocrifim]
futyUcrc Uuacruregcnerdttonts dicctur> quideouercutl
Eccicfitm rcgcnerandorum rcciptmur •
Sut quitamctfi Cbriftu unu effe faludtore prtdieent,
bapttfmo et prncdtcato uerbo uim ca trtbudt,ut bdptizxto
ilkoftdes ctfriritMfanclus aduentat- Hi ncquicqui hos
duos Pauli locos tattant, ut qutb • dogma eoru nitatur, cui
haud plwsftrmamentipr&bcnt , quam papiftis , <jui et ipfi
facramentaMftrumetaleSyUt loquuturjdufds gratUfi-
ctunt • Hosautem noftrosuelim perpendere, pkntantem
etrigdntenibdeffe, neq^fduteccmftareexopib-noftriS'
iam cathecbizdns, er baptizdns ,nihilo pius funt , quim
plantans,ergo nihtl , qut tgtturipfifriritumfanclum & >
fidcmfimul cum aqua er uerbis tnfundcntt Donum Dei 1 .
c^dcs^^iritusjargiturh^c^ cumipfiutfumfueritj Cotrdeos
tmddnoftra uerba • Certe quos Apoftoli bdptizdrunt quibdptif
iam credctcs, ij utifyfciritufanfto antea obfignatifuere9 pto,conicn
zrfidcmhabuerunt, quiditlis igitur dttulu bdptifmtts, Iduntfidcm
autbdptizantis ucrbumtSicnc8ro$infintcsfidiuinnusfan4ri-
elefttfuerinUnte iacla mundifunddmentd , ctm T>omh
JN 1 w>\**
. .IN EPISTOLAM AD EPHESICS
mutfumfucritfyiritu eyftdedondbit, nosdbluentcseos.
aq,ua,tiaudqudqudm fide dona bimus,dut Dcifpiritu >; ut
quidam mugniyticfcio an magis tcmcrey qukm trrehgicfe
afftrmunt- Reclw diccrcnt cum diumitus ohm pr<eceptti
fumt,d pucro Ecclcfidm Dcicoagmentdve, nos cx Chri
jlihbcrtatcidcmfiamiti, idjfiecldntes ? uteoftudiofiitt ■
ad rchgionem noftrihberi educentur • Spiritum autern .
Va illis k Domino pettmut, non prtfnnnmus aqud infun-
dcreTinxerunkfibii&idcgmd, Deumftatuiffe hunc or-
dinem,ut interndmfidcm eyffiiritum nemimdonet, mft
prtmifiis externis}ucrbo & jkcramcntis ♦ Vt autem hoc
dogmd cumfcripturd er analogid ftdti pugnat 5 itd ZT
folfa efieoportetfigwentd^qute tfti ceufundamcnto intdi
ficanw- : .
. A tidbdptiftje ordincm urgent quem obfcrudtuftre db
Apoftdlislegunt , gui poftrcccptu Eudngclion bdptif-
tmm contulcriniyfed eypra>ceptum cum k Chrislo con*
tcndutiUcrufruftra-Qt^od cnim Domintti dixit : Euntes
Kdtio bd = dGccte omnes gentes baptizdntcs ecs erc. mdgis ddco do
tifmipdr ^^tes.ctqueaclud^osinEcclefikrcapiedos , quod
uiorum - bapttfmoficbdt , quam qucd de ordine bapitfmi dliquid
ftatuerity kfcruitute emcerimonidru ncs Ubcrduit, tdeo
nouis ddftringere no potutt- Vt igitur injkniesfibi dppor
tan tufiitjta Ecdefi<e tpftus eos cooptdmuSyfequcnies uc
terum cxemplum , ccrti quod Dcus populo fuo ut ritum
falutdrem femel pr<eccptt , idnunquampojfecfie impi*
Mi,prdeccpitdutemcircuncifmendtospopulifui,infkti
tcsdd*
,*;M- BVCERI ■COMMENTARIV.S. too
Us ddhuc infigniriycrfibi quoddmmodo cofecrdriyidcr
go cum ultro nosficimus v bdptifmo , qut arcunafioni
fucccfiit.hdudqudqudm ipfi difaliccbimus, prtfcrtim ca
idfolumfycelemusyutdcundbuli$ kbcri noflrt , dd ipfius
fidtum educentury nequdqujmdliquidfalutisperdqudtn
infundereipfiscomntes'
qui 9011 ignorduerint nunc horam effe , ut infyiritu}
.tr uentdtcynonexterni$ cerimonijsyV>cumpdtremcoU
mu$y%rddetiioni ycxtcrnd omnid hberepermiffitynobis. ^onir4,
bdptifmi infontium cduffit , hdud qudqudm imquior erit, Atfdfo*
Certe eos qui tdntopere lUum cxecretntur, uidemus pdru MJW^
ChrtRtintcUigere ' , fed meditan nouum quenddmmo^
ndchifmum, quifuAproftfiione , legibus & cohcrtionc
corihctjn quo tdmenyut multdfylendidcfimulcnturyfoU
dileflto nullum locumhdbedt , fupercdium dutem phdri-
fdicum erfupcrbum dliorumfaflidium regnet • id Deut
cottidie mdmfcfiumfkcitydum hoc hominugenus , in mul
tiplice$,eo$q;grduifiimos crrores inctdcrefinity in omni
bus dutc dducrfus dileclwnis iurd dgercy erficiet dd huc
tndmfe&ius * Oportet enim thriftum , non homincs
regndre*
tfScd renertdmur dd Pdulum noflrum • ls Chrtfti crgd
hcdefidm dilcclionem uolensdttoUere9 mcmordt lUumfe \
mctipfum pro ed trddidiffc.utfdnclificdrct , purgdtdm U ,
Udcro dqu£ per ucrbumyhoc eft} Uudcro dqu£ zrp uer=
bwm fibicoUecldm3utfuoftirituedm indics purgdrct, do
nccfibicm , dernde cr pdtri cxhilcxt gloriofdm , hoc j
N 4 <jt,
M< EVCERI COMMENTARIVS- «©*
cfl3purdmomnipeccdtoycrommgencrcuirtutumcxor
tiatdmjd Pduluj uocdt,ftne nidcuU ep- rugd-Etemm pur
gitio noftri,pcr cmncm hdnc uitm durdt , quid tdm diu
pugndftiritM contrd c^rnem , ZT cdrms cwnuitijs ejr
concupifccntijs crucifixio,durdt- Udnc Udq^Chnfli ergd
- Ecdcfii fu} ,dtleeltonc witdri mdriti dcbetjdfdUgetes,
\ ut uxorcs meliores rcdddnt y nq cdrndli drdorc depercdt,
j etudnitdte ornet-Addit ci hoc drgumenti^uxores effeyma
■ ritcru ccrpord^ cu igitur ndturdfuZ cdrne ncmo odioh*
bcdty fcdnutridtmdgis crfiuedt, pareiiyut ty uiriitd
hdbcdnt uxorcsfuds,quds cum dikxerint y er bcnignc ka
1?uerint,fe ipfos diligent , & bcntgne hdbcbunt*
Quonjam membra fumus cor*
$?{}«%* poris eius*
Agnoue rdt Vtulw myflcrm bocy cr ut incffdbilit Dei
ergo nos ddeeltonit drgumenjtumy nunqudm fdtis admi
Tdndum, inammo ilhfcmper cbucrfdbdtur , quod xter*
mm ucrbwm pdtrisynos A ddm filtcs , mcdit omntbus pcr
duos,pr<fi dngelisdffuwpfit,utftbi fimilesyid eflydcosp\d
ne rcddcrety hdnc crgo Dei crgd nos ftupenddm dtgndtio
t)cconiu= ncm y nunqudfatis potuit pnedtcdre y qudhbet occdfioncy
gio intcr etidm dliud dgcnsjn huius pr<econtum diUbebdtur- Quid
Chriflum cmmmdtusncbisDcmfkercpotutffct , qudqucdplium
e? \Lccle* fuumunigcmtumpronobisynontdntunihcmincm mfciy
fii- fedv- mori uoluU y er inde onmes nosftbi credentes m di
mitdtisconfortim cuchcre ^Hmct^iturcfl7quadkicde
cfftciQ
M« BVCERI COMMENTARIVS- p
jffficio coniugum diffcrcns in prxdicationem huiut myftc
rij wadcritjttcmorctcfc nos carncm cfft decamc Chrifti,
Csr ds dc ofiibus cm> ey tn nohis ucrc dcmu tmpleri, quod
dc coniugum intcrfcaffcflu,difla,m eft,propter hoc re^
Unquct homo patrcm £r matrcm zrc- Hoc arcanum
tnagnum cjfcinquit , fcdquoad Chnftum er Ecdcfiam*
Vcrc non magnum tantufcd multo maximu cft , nos Chri
sloitasutuxor uiro>ctiunftos cffcct amari- Hinc cnlfutu
rum cH , utftliatatis ct glonx aus partiapcs rcddamur*
Uinc auicm difccndumyqucmodo dc ChriBo &- Eccfc
ftafcripturasintcUigamus, cuiutobitcrcrfupracapitc Cdmm cb
4 -Stft-i 'Wcmini' Qnp cnl Dcm non taucrbisyqua rcbm fcruar.dm
ctiam,nos docerctycmniufere in Chriftomyftcriorwmyty w crpret*
posdhquospr*mifityinquibusChri(ligrati4»ihaudcb= & fcripiu
fcurc detiniauityutq; id intcUigeretur^craculitfuis augu= W
ftuufhri de typis iUis , quam 1U1 apparucrinty locuM efty
ut \ta pia mcnSy adrcmotiora er diuimora cogttanda prc
uccareturjmpurt aute afacris arccrcntur- Vt cntm Chri
ftt arcanwm ncuiffeyuitam tternam adftrt , imbe& uit*
£tcrna,itafokstimentibus Dcum rcuelatur, ij momtif^i
titUyiUud er in typis, er uerbis, qutbut dii , fupra quam
in ijs apparuityeelcbrantur7faaleagnofcunt - Cu interim ,
impijyquiad htc myslcria ncquaqua admittendifuntfcnt
fer habenty quodcbijciant , neueritati fubfcriber*
cogantur- Vndc mirum non c& , qucd Chrufti regnum,
ceruiccfis ludjcis nemo queaty cx Vrophctis ey Mofcheb
approbarc-A Deo htc difcerc oportet,humana difyuta*
N s tioni*
. .INEPISTOLAM AD EPHESIOS
tionibil cfficiet , quU dnimdlis homo mhil horu potefi pcr
cipere,hominis dut non c&,cx dmmdhffnritudlc rcddere*
. Vt ucro , licct modo no udcet dc rc hdc Utiws dijfcrcre,
uel unum excmplum , quo er prtfcns bcusclxrior redcU
tur,ddducdm \n confeffo cji , promifiionem Deifittdm
*d Dauid, qutlegiturfccudo Scbmuei 7- ett- Chronico»
i7- (mm omnino eddem,promifiio ejl)item Pfdm- 87- et
w-deChrifiofuiffc^UmfiuerbdperpenddSinequdqudm
inficidripoteris v Schlomoh cdmquddrdre , quidigitur
f , fkcics,concedestdminfigncmpropbctUmlud£}stAbfit-
^ r0f,°C^ Proinde cxcutcuerbd ddigentcr , ey uidebis omnino er
de Orrtito dcschbmokpromifiionem edmfattdm,quod ucl illd uer*
expucdtd' bdprobm- Qyifiiniquedliquidgeffertto-c.Rurfutui
debk,qu£ qudmhbet mdgndm Schlomohfelicitdtemfupc
rent-Vt hoc,Stdbi\idm ttironum regni eius ufy infempi*
ternu, fgocro ei in pdtrem, et ipfc erit mihiin jilium ■ H*c
nc qui<s dd Schlomoh torqueret, puidcntU dcif&ttu eft,ut
iUefadcdntefinemMt&fu£UbercturiO'tdndemthro*
nus etut, in totu dajceretur,utnibdfimde buic pronnfiio
ni,populws eius kdberct , uti hodicfkttum uidemmAhus
igitur Schbmoh cdefiis, in hoc fdio Dduidis dtfcedus efl,
cum hic typusfuit,is Cbnflus eftjn hunc, qu<e ucre mi =
gnificdfunt,quddrdnt,wpercum,qu£ uerefclicUype?*
ficiuntur-Ad cundcm modum, v dc ahjs udticinijs Chm
ftifif&cUs, er ccrtiord difces , er neminem offcndcsjdn
qudmuiminfvrensfcripturis-
" Sicprof^om^fcntibcoficiffc Pnuluuides • Legi
\ .. " ntuscte.*
M-:BVCERI COMMENT-ARIVS-; *o*
rnw ctcnim Adm, ddduftdfibi uxore cxfe conditd, dixif
/c: Hoc tandem os dc ofdbus mcis , er ca.ro dc cdrne med-
ercprgtered relinquet quify pdtrcm fuum> er mdtrem
fudm.ey conglutimbitur ux orifu^cruntfy duo in umm
carnem>hcc c&,ut utuant unum hominem- Quisidmne-
get hdec , de ajfeftu tari erga uxore effe difta,quifcihcet
parcntumajfcftuardcntwr cfti Noj,- emm parentespro,
pter uxqre negligendifu nt,fed comugcs iam inter [c con-
glutinandi,quifcorfimanteadh£rcbatparentibus • Qui
fii igitur ut ca de chrifto et Ecclefia Paui interpretcturi
Quk coniugium typus esi, coniunftionk inter Chriftunt
er Ecclefiam>W affeftm uiri crga uxorem, dileclionem
Chriftiergd Ecclefidfigurdt • Deinde et uerbd deaugufti
ore comuftione cr amore loqufitur^qua int<r mru et uxo
rem appareat, inter quos em comugcsuntd dnimorucon
iunftiOyUtftnt in cdrne una,et unuprorfui homine utuati
Vcrfvftius igitur hic coniugium, qukm inter mortala
dgitur&typoeyucrbo defignatum e# , idPaulmin-
teUexit,eo(j;dixit: HocdrcanummagnumeR grc- Non
negat lccum hunc de coniugio icqui>dhcqui uim fcriptu*
Y£pcerct, undcilicofubiungit > uerunidmcn er uosfi:
gilldtimquifc^uxoremdiligdt , perinde dtquefeipfum,
er uxoruirumreueredtur , memor fcdicet fe conditam
inddiutoriumuirOyWpotefldticiusfubieftdmefie ,fcd
ueredemumimpletumeuminter Bcclcfidm ey Cbriftu
dffirmdt • Vm leftor , hdc rdtione er dlid fcnptur<e lcc4
tentet endrrdre&uidcbitomnkwpldniord, epcer*
tioufibifire' Equidcm
IN EPISTOLAM AD EPHESlOS
Equtdem non dubitdrim , hdud dlid rdtionc Chriftum
difcipultseuntibutEmduntcm, defefcriptd , exorfwml
Jftofcheh , zrommbusVrophctisfaiffeinterprctdttm,
ncc dlid rdtione er ipfis dcdiffeyfcrtpturds inteUtgere, cu
Qtpmo* p^fo p0ftdpcriret eis mcntem , utfcripturds intetlige*
a r~r rent * ^oquiubiini\ofchchhuiufmcdidU({uidkgis^
\M dc fc opoYfcbJt chriftum Dci unigenitum homincm ndfci* cr
fcriptd m m0riytumterttodierefurgeYCdmortuis^pT^drim
tcrprcta* nomittc eius pcenitentidmi dc remiftionempeccdtorum in
Mjit- omncsgentcs-At ibtdcmdpud Lucdm dixit ChriHus^fic
fcriptum cffe-Ergo non fineueldmine typortm , ut dixi*
lndubic cr fkftum londh.unusexhislocusfuertt. Atubi
intoto londhfcrtbitUTy Chriftusfiltus Dci mortetur , ZT
intcrtiwnufydicmcldudctur fepukhro , poftcdrcfur*
gettNtbilominus id ex eo Chriftus tpfs coUigit- Nthilo pU
musudticiniumdefxkte percruccm Chrifti pdrdnddm,
tyfcrpentis in defertofufj>cnfioyextitit'
Sed longius qudm in&ituerdm euehor , dUo enim loco
htcfufim crconftrmdtiwstrdftdbuntur-Ad noflrtmitt
flttutum^dulutquduisoccdfioneprtdtcdt , myfterium
tncdrndtioms ChrisH , <[uid in co totdfres noslrdfitd eft»
Tdftwscnimmdritusnofter Chriftus , nos cdrnem fum
hdudqudqudmpoterit defcrere yfcdtddemfdnftificdtos
bedhitddprobeexpcnddmiMyO-fidcMyOmncmqiintu)*
bispietdtemdugcbit > Nthilettdmefficdcmmdrittsydddc
ccndcnddm corum ergduxores ddeftionem,propompo*
tuitidi*
M- BVCERI COMMENTARIVS- i«5
tuit • Etfcarnusergocrhmc,quomodoexhortdtiones,
fintin&ttuendt-
C A P V T VI-
Filfj morigeri eftote pareti $c&*
tibus ueftris*
M\ncribut£tate,utmmuifapiunt>itamhilfalubri t
m prtcipt poteft, quam ut prudenttoribus dido D e 4%j°
audidnt Binc in patrta potefiate cfieltberos, non Wcror£«
diutnatantwn , fedwnaturtlexdiflat -Impicigitur
docuerunt,qut hberis v amplccli momchifmum , Cf ini
reconnuhum , fineconfcnfu parentum licere afftrma-
runtjentatacfc h*c,rata habenda defimerunt • Vaulus igi
turdudiendusltberts Chrifltams,qui iubet cbedtreeospa
rentib • in Domino,quod mtcUigo, qucmadmodu et ucrt'^
ficut dignu Bomtno e# , hoc eft, ut ex ammo et m omrnb •
uoluntatiparentumfefeattcmpercnt • ldinquttiuftwm
es%dimmtus enimftc mftitutu cft , ut quify quosgenutt,
adfrugi uitam quofyinflituat , ijergoutmorigerifint
cportet, er magm tUos habeant,id cft,honorent-
AdducttWci prxceptwm , monens primtm cffe>
quod adiunclam prcmtfitoncm habeat,nempe banc,ut be
ne tibifit &c< Rudwrcsanimiquales in £tate mtnori* Bcnis bc*
ribus cficfcient, fic uolutt D cu\ aUiccrc , quanquam ty nc mmu§
idfuaprouidentiacQmpardtumfiti utquifquttatishi* mnmut*
denLor*
«M I]St EPlSTOtAM AD EPHESlOtf
. dent,ordimcfequemitte inrcbusinftttuit , fcfcdttar.pc*
rant , comoddmjvrehicuitdmeius bcncuolentid &g$tit*
Quod emfurfum cr deorfum idcldt , cx chdrisfun quof
ddm, cr ferc omnium prceftantifiimosficit , ut mundi ua
• v nitdtemmeliusnobisperfuddedt,ejrdddcfercndah£ccd
ducd dnimet , c&tcrum uulgmfuum itdduat ,uthcet
mundi bonis dd delittdS non dbundcnt, commodifime td*
Chnjlidni menfbreuiidm fudmtranfigdnt-
bic dgunt noj tdmen Chnfluhi , in quos fines ftcculorum dcue
■ inftlicim, nerunt,quid amphor nobis contigtt,qiu\m uctcribus,bo-
ut mundo nitdtisDci in donisftiritualtbus pcrfrmtto, ut ommsiatd
de futurd ncjird , ffiiritudlid corporahbus prgjhntiord cffh , 0-
feltcitdtc futurd prtfcntibm tcjlctur , tempcralid rarim fccundd
teftentur* hdbcmus,qudntum ddftnritwm dutcm agcntes tdntofvli-
ciusSicVdulo ufuuemt > nemintftre plurdmaldinctde*
! rdnt corpordlidfednemo ctta , inft>irituahbus bonis bcx
tiorfuit-Vtcuncfc aut dc extcrno uttce fucccfiuftt , cleclis
fcmpfuccedit,quidiommb- bomtdtcDeicrgd fcfenttut*
Vit<e dutem longjeuttds pr<ecipuis ftmclisftrc omni-
busconttngit,etiam Vdub,quo ncmo uitz pcriculd plurd
Succcffus ddijt, ddbondmfcneclutempcruenircddturnfuit • Qgi
rerti md= emmft'Ugifunt,dccetutduijint' Chriftmtamcriipfe,&
gispictdte exprtfcipuisfdnclis altqui, qualis ey Idcobutfuit , er
(Jtu tmpie Stephdnus,intpfo £tatts florc htncrapti funt , utdifccre
Hdicdrgu- mus,nosuitamexpccldremchorcm • Atnihilomwusta-
it, fcd neu menutuitdipfd,itac?eiusdiuturmtds , donum Dctcft,
trd certO' quemddmodwm-cs rcrum cxtcrnnrumfucccffus , nens
enim
M* BVCERl COMMENTARIVS*J i«4
tnim iftdfuispromifitlgitur w ordndafunt, mcdoddij
cids,dtnonmed,fcdtuduoluntdsfidt , cumq^ eddccepc*
ris, bond Det dond debes dgnofccre '* htfdnum igitur eft9
quod d rcrumfucccffii A nabdpti&<e,euinccre uolunt im*
pietdtem,ut ij Chriftt non fint,qvi dliqud uit<e cotnmcdi*
tdte frudntur- Ferfecutio quidcm nunqudm defuturd eft,
uere Chnftum colcntibus , f dfoiet ctidm fuos lUe d perfc
cutoribm,d\iqudndiutucri , nchbidiniipfcrumpermitz
tdv.tur,W decctfane ut ouesT)ci,pafcui$ Dei , etidmcor
pordlibMidhqudndocumpdceutdntur-Certcfiprcmiffk
T>cift>cttd$v Mofcheh lG-eyi-cdp-zSdcdlibiy extcr*
tiMrerumfucceffiit,magi$pi€tdtem 9 quamimpietdtcm '• ^
trguct,licct neutrdm certo-
Patres ne prouocetis ad iram filios* ^*vj
ChriftidnuspopulMfycntdncuteftiCcqiemnisdcftri
:tJdWadmonitioitddttetrpcrdnddcftyutducdt,ncntrd* ■ *
bdtjemter mcneat,non ui quaddm impcUat • TAonetigi-
tur Apcftoluspdrentes > ntddvrdmhbercs fuosprouo*
ccnt,hcceft,animcseoruexdcerbent-Kdmutintcmpefti
Udfeueritdte,ddcffiaautcunc^ccegcrint, bcnostdmen,
CT" qui ultro cff:ciufacidnt,nequdqud reddent-T.ducados Officium
crgo iubet,in$litutwnc cr ccrreptwne'Domini,qu£ e$t, paremu'
ut timcrcT)cminiante cmnia imbuantur , dtq$ inde tnori
igenuis ajfcclib' dcceatur, ut fuftedti fcmp habeat,quic
quid ipfcru animc arrifcrit,eoc^ hbetcr mcneri er ccrri -
%ifefuftmeat^eqiemdduitddcodigndpiemripotefty .
wjidcm
$C<S'!«
IN EPISTOLAM AD EPHESlOS
ttifidcpofitione eius,ad quam nattfumus • I» hanefentcfi
tiamprouerbiaSchlomoh multa doccnt • Caputergoo'
ntnumejl,ut Dcum doceatur tuucntuscxammo rcuerc*
ri.eyubifyprtfentemcrcdere , dcmdcagnofcere, fuos
omnes affcdus ad iniquitatemfcrri, neq^ bom ahqutd ra *
tioncm no&ram pofieprjcfcribcrc, ut iegi Dei diligentcr
intendant, cr moneri^caftigarityfc cum ab omnibus * tu
maximeanatu grandtoribus , z? doftrina dtc^ pietatc
prtftantioribuSylibcntcrfcrant'
Serui aufcultare dominfs carna
iibus.cum timore&c»
Seruorumconditio dunor cfi , quidndtur* noftrtj
&urd uo= fcmpernon adlibertatcm tantum , fcd cr principatum
catio fer* fltettantiexdidmetrodduerfd , quare incadtffictliusctl
uitus- officiumfcruare-Et uidcbatur etiam uulgo, quando Chri
ftianifmutfummam intcr Clmfuanosddcciionem , rc*
rumcfccommumoncm exigttjndignum , ut qtas ■ •
Vugndre fcruiret,pr<efertimChriflidno,cuifi'dtcrcfict • Videtkt
cu hbertd ctiam quod er Paulitcmpefiatc non dcfuerint,qualcs er
tcfcruoru oltm apud ludsos zclou crant , er nuper inter agrico*
T>ci,homi lasfeditiofos, apudnos<3crmj.nos , pfcudccuangdifla4,
m fcruitu qui docucrint, dedccerc ut qui Deiferut cfient , homini-
tcm no no bus cogercntur obnoxij cffc- Nupcn iUi nojlratcs addidc
tium do* runt,caufiamredcmptioms ChrtHt , quafitUa carms U-
%ma,fcd Urtdtcm pcpertfict * Plunbus igitur Faulusferuos ad
filfum- cfficwm
M. BtfCERI COMMENTARlVS- 10?
tfftciumfuum,cumhic , tumtdColofi-o-Timothcum,
quodidcm & VetrMficit,hortdtur-
'Etcnim ut rcs humdn* habent,i ndturd indiftd uide*
turquorunddmferuttus , quodfintquidam ijs ingenijs
frtditiyUt mfifcrukntynihil bontfrugis humi.no gcncri
idfinnt • Vndcapudomncsgcntesobtinuttutferuiant ^ndturd
fcruiMemdhqui,quodo-Deusinlegefuddpprobauit> indtftd
factiubcdtfuoseffetnfcruosmitiores,quamfmtdUj, v <lU0YUnd*
domefticorKjideirdtionemhabcre • HorUmenimfcr* fcrutiM-
uitMfcptemntofiniebdturz- lAofcheh «• Apwdgartcs
«nro <</& domim$ po^/lrfs inferuosfuit,uite necisfyo*
quodcuncfc pcrferuum dcquircbdtur9td Domino dcquire
bdtur*Sedh£cpoteftdspoftcdperC<efaresnonnihiltem
pcrdtdeft-Autorc Gdio, hb-primopendcftdruuirisciui
USytitulodchisquifuntfuiucUlienituriS'
Forrbfiucquis Chrislidnum , ftue ethnicumherum
fcruutndftusfit,cum h£ccondttioptetdtinonrepugnet, Qupmb*
conditioniinferuiendumeft- UortdturergoVaulus , ut dofcrmcti
quifcruiuocdtifint,dominisfuiscdrndlibMMceft, cx- dm*
icrnis^dliis cnim unus Dominut Chriftus cft,fcdft>iritu<t
lis , obtcmpcrcnt,idq> cwm timore cr tremorejd cftjum
mdcircunftcftionc er diligentid , fimplicitatecfc cordis,
ncquiddltudfcihcetfteftent, quamfynccrozruigilanti
dmmo9grdtdmherisfcruitutemferutre • Quoucrohuc
frouocct,dddit,tdnqudm Chrifto- Quis cmm tdnto Do-
mino non ed dihgcntia inferuidt, ut contmuo in timore et
it€morcucrfetur,fcthcct circunfeiciens v cduens , ni
O qrndi
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS >
quidyquodmimftcrijfuifityOHrittdtt Um Chriftoitdfer* ,
uiuit y quihcrofuohdcfideerfedulitdteferuutcjfcftu*\
duerit' Simphatdtem ucro cordis ex cppofito mdgis dd*
rm rcdditydum dit>non dd oculumferuicntes grc*
Etcnimeicui cogniw Cbriftuieft , debct curdr.eut
itlifudomnidinprimisdpprobct, id% quodpkcerchomi
nibus Hudetydcbct non dlk rdtioncftuderc,qudm quk id
itd Chriftopkcet* Ncqudqudmigiturficgrdtkmhon,i*
numdmbict , ut Chrihi pofthdbedt , quodfdneficiunt, .
quidd oculim dominpsinfcruiuntyO' cis dbfentibuscffi*
ciumnegli&mt-henim ChriftumE>ominum3uthdudqu<i
^umfkUcnt , itdgrdtkmeiwsnequdqudmmcrebuntur\
Quidutemfe,dumhominibut feruiunt , Chriftifcruoi
dgnofcunt, er D ei uoluntdtemfrccre , dwm ittorum impe
rdtd pcrficiunt3ccrte ex dnimo , ey bencuolc in ommbu*
heris inferuient, fcicntcs rcpendendumfibi,quicquidbo
nificcrint,qudmlibetferuifint*
Videdutem ut perftcldm ApoMus feruitutem rc*
quirdt-Edm primo ddigcntidm pofcit,ut in timorc v tre^
tnore^ tdnqudm Chriftoomniumfuprcmoprincipiferui
ant3dcindc edfimphcitdtcm, utmhilddoculuficidntfcd
ficutfcrui Chri&i,in conftcclu Dei,fummd cunftdfedm
(itdteperficidnt,denicfc edmpromptitudincmdnimi , er
hcncuolentidm, qudm quiffy pius , in pcrfiaenda Dci uo
luntdte pofiit prxftdrc • Sunt ndmq, qui tamctfi bomfi*
de3ofticiumfuumfacknt\fubmorofuli tdmenfunt, mhit
cum bencuolcntk cr grdtid pnftdntes*
Vtucro
M> BVCERI COMMENTARIVS* io<f
Vt uerofumma ita dikgentkfimplicitdte er bcncuo*
kntiaferuiferuidnt,eopotifiimumiUosprouocdt , quod
unicuityfiueferuofiueliberod Dominorepedctur- Quo
tnonetlona Deoq; grdtd opcrd effe> et quxferui profua
uocdttoiKidominisfuisficrant • Edemmoperd, merccs
&ei optimdfequetur^non quidcm iliispro merita cr dd&
quata,quid enimfkciai mifcr fcruulm , pro quo deberi ci
pofiit, confummdtdfvlicitdst fed quidilldferuitutemfide
ktcrfcruitdmfeqtutur0ucatur eius repcnfto er remune
ratio-Hinc ucro uidcndwn,quantifit Paulo, fu£ uocdtio ."f ***
ni,quamlibct humilis ilkfit , fidcliter unumquem<$ infer Xlnll FcU
wrc-HincfdneOnc(imu3quein ChrifloDominofuoPhi um^cr'^
lemoni£quducrdt,hincherofuoremifit , cuwtdmeope ^\U£U0'_
Ydindiguiffet, neqdubitdbdt, quinidvhilcmomfuiffet c*tl°min*
pergratu- Adeo cupiebat, unumqueq; Domino in ea con rmrc'
ditione feruirejn qua ab ipfo cffet cokitutm- Ex hocaut
manifc&um eftyquam non habuerit corum fpiritum, qui
uolunt externa omnid tquata, prdefertim cum ad Timo-
theumfcribensferuis pnecipiaty ftfideles habeant domi*
noSyUt illis hoc nomine inferuiat tato Qudiofius, co quod
fidclesfintacddecli , qutbeneficentifpdrticipesfunt*
Etdominieademfacite fc^
erga i!los<.
Qu<e cademf bona er <equa,remifiis minis , ablcgd* °iPclu &
tafeuitia , utiu8amGrclementemferuitutcm dpudeos dom.no*
fcruiferuiant-ldfkcdeimpetrabiturabijs, quiuercDeu rum *
timent,noruni(fc non minusferuos iHicune cfieatqt Ubc*
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
Yos,utdpudquemnonfitperfon£reftcttus-lluiu*igitur
Ephefiosherosmonuit, utferuosmanumittcrcnt, non
tuftit * Voteftigiturfynccradilcfitouigcrectiamintcr
cos,qui i mta ifu externa, admodu difiimdcsfunt-
Quod reliquum eft , fratres mei cor*
sda* roboramini&c.
YcditddmonendwnChri8ianosingenere,hortdturq;dd
conftantiam cr uigiutntiam , quafancfummaopusc&>
quando nobis nonfit pugnandmn , aducrfut fanguinem
Qwhut 0- camemjnoc eftjnommes* fedaduerfus principatut ct
cwmnbbU pote§iates0Aduerfusdominosmundiy crtcncbraruftecu
pugnan- lthutusyaduerfutft>irituales uerfutiasjioc efty cmncm mi
dum» titiam v uimymalignorumfiirituuy quiut nos excrceat,
mundumautem&tcncbrasfeculihumjd cft, rcpro*
bosy quos fupra uocat incrcdulos y pleno imperto regant,
m atrcafupcr nos regione nobis incubant*
Quodtamcnhaudfcio y ancxfuafentcntiaApofto*
{uSyUcluulgitantumopinioncitajcripfcrit-vtcnimreli^
quafcripturaomninoaducrftirtepotcftatis, v maligno
Yivmftirituwn meminitjta nufquamahem y er cttlcftU
iUis afiignatyneq; tn certos princtpatu uni ct potcslatu or
dines diftinguit-Sed ha>c curwftm excuffa mhil adpicta-
temconfcrunt- Satisfitnouiftc eficmalignosfairitus,qui
ttclentc ita T)eiprouidcntia>infidiantur cotinuo nobisyut
adimpietatempertraclos perdant y dbutcntcs adidno*
fira ipforum camcjwn uniuerfo mundo • Qgotquot cnt
cu ChrtslononcoUiguntycuhis diffitrgut, er J«J C/?ri-
M- BVCERl COMMENTARIVS- w
ftminfbiritunoncolunt^cdptiuidbhistencntur^ddipfo
rwmuoluntdtem3ut?dulusdhbifcribit' . .
Cdtdbapttftje quidam negant effc nulos D<emoncsy T* t *
nosfy oppugndrc, moti 1U0 idcobi,unufquifq; tcntatur d ', dru 5m*
propria concuptfcentid-Sed t&i hominu gcnerifimiliare ™ ne&
eft,apocrypbafcflariy eycertasfcrtpturaspoflhaberc, f/r D*~
ficuterindiijs y cufanflisDeinonhbenterconueniunt' mones*
ChriHusprtncipismundimeminity Vaulus & Petrusut
Diabolo rcfijiamus hortdntury ft nolunt ifli credcrc md=
los Ddcmoncs cffcyohm experietur- Nos Vdulududidmu*
utcorroboremurpcrDominu,Z!rroburfortitudinisei*
Mya[uodfiet y ubi quam mox dcfcribit Vdulus pdnoplidM*
nobis dffumpferimus* Nofbrumdut non tdm e& edm dffu
merc,qudmordre y utDetocdm nobis donet affumere,
imoipfenoulLmunidtldcfcmonitifdnfli y pcrjjnritum
Deidpuddloshdbitdntem9ut neeefidriudgnofcunt, itd et
crdrepofiuntydicfcfolcnt*
Qpapropter afiumite totam arma Sca
turam Deu
Diemmalumuocdtydicm tentdtionis y fiuequdmun= Di« md*
duscontrdnosfeuiens y confcfiioneDei condtur extor- /«**
a[uereyfiue qud dhas infididtur Sdtands, ut indignd nobis
comittdmuS'lnhocdtetentdtiom$ y utperdflisomnibus,
hoc ejl,per omnid insxrufliy nutld re omtjfd qu£ nos mu=
riidtfldrc pofiimus hoRibus noftrisfuperioresyhortdtur
utomnem DeidYmdturdmdffumdmusyhocefly curcmus
O i utcjuic*
1N EPISTOLAM AD EPHESIOS
ut qukquiddDeonobisddmunimen contingere pofiit,
A m ddfit'Acuelutdrmdturusmihtem,cuboftccongrcffurua
rtC & - ^b^armisfinguUpancscontegidcbcantmonet' Cm
rJm ~ & ProP'^m MMtcs balthcofolent , ut circum uentrc, cr
fumbqs tutifint,ncftram cincluram iubet cffeucritdtem,
ttimirumutoptimafide , crfynceriter omniagcrdtnus,
Vcclus Thordcc illi muniunt, nos pro cd armari petit iu*
HitkyUt nimirum candor^quitds , erfeduld officicfitds
%n ommbus dclibus noftns obuertdtur, denify nec inferio
Td corporisinarmatdillirehnquunt, fuos hdbcnt ddpu*
gndm idoncos calccos, quibusfura ey pcdes protegdnt,
pro bis nos tnftruclos effe uuh , promptitudincdnnunci*
andi EudngelijyUtgloridm Deifemper propagemus , id
entmcurdntcs, tutifdneincedcmus, nokricurdmdgcntc
df.tifiimo*
Habentprttcred mundimilitcs er fcutuw3quoduer*
tantboftiumidcuU > fcutunoftrum cffcconuenitfidcm,
(Ua cntm dwm ucrbo Deifemper mtendimm er nitimur,
quamlibct ignitd tcld mdh iUim cxtinguemm- Quid enim
incidcrepoftittentdtionis , contra quaexucrboDeinon
fuppctat pra>fidiii certtfi-fi quis mcdo illo per fidcmfir*
miter nitatur I nfuper v caput illi contcguntgaled,dt no
firtm cdputfelm qudtn certofi>crdmm3ferudbit • Quia
ucrcnontantunosabhoftibmilUs dcfcndere , fcdipfos
etiam dggredi ct prcftigdre oportetftquide bond fidc im
peratonncftro milttdrc hbcdt 3 etidm poftremo glddio
cpm eritAducrbuDci erit^uo Dei bomtdtc, tmn nobis
ipfis,
M- BVCERI COMMENTARIVS- t«t
ipfis,tum ctlijs pr*dic<tntesficut cfficimut , ut Deo dpud
tios v elcclos omncs omnidfcruUnt, itd certe bojlem no
firum profligamus, eyftoltd cm diripimus, noflrocfc itn
pcrdtoriconfccrdmusybommcsfciUcetquosdduoiuntd*
temfudmiUetcnebdt cdptiuos • Hd*c drmdturd Dei esi,
qudmfolMipfcbtrgitur>nosdfiumimMcdm , dwmtlldm
db ipfo crdmutyW cxciti cius ft>iritu,infidc cottide e? di
lettioncproficcreftudcmus-Vndefubijat*
Omni oratione & deprecatione,
Secj'&*
orantes*
Ordtio uerd nonfolum eft , quodltbet pietdtis uotum,
fedfenuw dnimi,uelut cwn Deo coUoquium, o-grauis Q^y 07&
pe"pcnftoeoru,qud> gloritDeiinnobtsdefuntju drden ft0.
tiddipfim fyiritusdeprccdtione , utedinnobisfdrcidty
hisutconfiderdtiobcnefciorum D E lergdnosfempcv
comnftd eiijU v gntidrum Ma* Hortdtur ergo Vdu
lus,utper omnem ordtionem er dcprecdtionem orcmtu*
idueroperomnem ordtionem,utdciur dccipier.dum> fi*
cutfuprd ommfupicntidyO' fimilid > utficutomnemfdpi
cntidm eximidmy er omnipmmfdpicniidminterpretd*
mur,omnem omionem dcapi.imus pro crdticnedrden-
tt er dfiidud-Ndm iubet ordre omm tempore &ft>irttu-
Tenj{>MdutemhicK<xi%oz eftjdeit, ttpMcportunum-
iVuit cnim qudndocuncfc ct mutw Itccdt, oraticnes bdbednt Omniteni
' er dcprecdticr.es, qutbuifcilicet drmdturm , de qud O* pore*
xUyfibi 4 Domino compdrcnt»
O 4 Addit,
IN EPISTOLAM AD EPHESIOJ
. A ddit9 ej- in idipfum uigikntes cii omni inftdntid CF
flcprecdtione - Vultenimddco nos dcprecdtioniincMn*
fcre9utctumhdccdujfituigilidsdgdmus , diu p-notfw,
quxndocuncfcfcilicct hccre pofitu nos deprecdtionibut d4
Dcuddntes • ld(fcnontdntupronobisipfis9fcdfdnftis9id
cft9 Chrifiidms omnibus ■ Sic cr profc Ephcfios ourc pp
tijt-Scd quidi Neqtuqudmfdne , qu£ ddfepropriepcrti
ncrent,fedqu<eddglorum Dci9neq;Cd9 quoddiffiderct^
fefolumiUdpofeexordre , fcdquueddem ordrc ctidm
QUi Yd - tJiorm intcrerdt ■ Omnid fiquidem eius defidcrtd huc pri
fiotie Vdu demfvrebdntur , ut Chriftigloruperfe fceliciterpro*
lus profe pagdretur.qudndo tn id diuimtus delegdtus crdt9 idem il
crdn pc* pxrerdtoptdreuotisomnibusyChriRidnosquojlibct9id
tW&' cfc nofolti, quod gloru Chnfti propdgdtio mundifdlta
fiufcd etiiquodfinguh tn hocconditifint9utiUu&rddxi
glori<e Chrifli unicefiudcdnt • Uuiufmodiergoqu<epro
prie ddiUuftrdnd^ntgioru Dci3o-fdlutemhominupro
mouendumficiebdnt , nempeutfibiquoties loquendum
cffctfermo diuinitus ddrctur, tum digtu eo fidutid , qud;
xUwm promeret9 deniq; er promcndi eius dexteritds , ut
cumficutoportet , dnnuncuret , drcdnumq;Eudngelij
cuius lcgdtionc fungcbdtur , cui & fidclitcr hddcnus
ddeo incubuerdtyUt conftnftuscdtend cdptiuus dctinere*
tur,rite mdmfiftdret, iurc Ephcfiosfibt d Domino ord*
X c po8ulduit9quibus nimirum <equc dc ipfi y in uotis iftt
effeoportcbdt*
M* BVCERI COMMENTARlVS* t99
Sicitdq; difcdmui iton diffidenttefuiffc^quodfinfli
profe ordrc ahosfubinde hortdtifunt y fed thdgni ordoris
gloridm deipropdgdndi y quod cuperentfcilicet huc omni
um uotd cr defiderut effc intcntd y unde crfdlut omnium
pendebdt-Atcfc itd mdgis ddeoy commodtvmfyeftdrunt eo
'rumyquos profe pctebdnt prccdri yquosflc glorit Dei de
fideriocupiebdntdecendere,qudmproprium- Sibijpfis Nuttdfcri
cmm mhil bonidefuturwm certb fcicbdnty quid Chrifto pturd pro
credcbdnt-Hinc tumliquetyqudm mbildgdnt, quiexhocy bdbitur
grfimilibws locisyinuocdndos demortuos fxnclos probd- defunfios
rccondntur-NihilcnimfimilefeciffefdnttoStUelexhoc, fdnclos in
uellocisdHjsycuincerepofiunt- Nobitdgcndumeftcum uocdndos*
uiuis,donec hinc ddfdnclos defunftos trdnfferdmurydhud
nuUdfcripturddocet-
Notdndwmdutem quodtdntut ApojlolutyutEudnge=
lij legdtione digne fungcrctur petierit , profe E phefws
crdre tdm obnixe y drgymentwm cmm id eil, er mdxim<e
molis rcm hdnc effey er ciws Pdulofuiffe longe tiudiofife
ftmwmyquemfenfwm y quodc^ ftudiwm y utindm er noflri QUdnt<e
feculiEudngeliftis ddretury fdnemeliusEcclcfuhdbe- molisdi-
rcnt-Dcindeobferudndwmynibilhumdndsuircsyinfunfti gne pr&di
oneEudngclicdpoffe, crfcrmoncmipfum, cum loquen^ cdrcEudtt
dum efly fdutidmy etfcientidm loquendificut decet omnid gclion-
dono Dei contingcrcy eocfc pro ijs in&dntifiime, er drden
tifiimc ordndwm-Vtindm uero ncflris quibufddm non ui-
deretur rcs tdntimomentiyddco lcuiculi-
o r Nc ucro
• !N EPISTOLAM AD EPHESIOS
Vt uero fciatis & uos quomodo
sc<2.7. res meae habeant*
Vidc qum officiofd ddeftionc crgd Ephcfo$fuerity
Congrcdi qudntiq;ftceritfinftortmcongrcjfimy ftmulzrreddi
finftosy et certbres illos , qutd cuicfc dgcnti in Domino dccidit • Hdc
dc rebfu* caujf4 . ^. ^ £m /^ &#. Eeclcfm fubinde inuifere
isitmccm fludcbdtyidcumfibinoneffetintcgruiny quimmdximc
fe rcddcrc fidos Chriftimimftros y a-coUegdsfuos.profcddtUdsdc
ccrttores $%indbdt 9 non ignordns fcihcet , qudntum momentumM
res md- corrobordnddmfidem9 dccendenddmcfc ddcftioncm hdbc
gn*fru - (tt,mutua fttnftorwm dppcUdtio ey cohortdtio • Vbi ucro
%& n€ hoc quidem hccbdtjtteris idfdrciebdt, qudnqudm rdro
litcrdsftnc dliquofclcftiorefrdtre , qui er ipfc uiud Epi*
ftbld cffttymiferit> Hocfdne &udmn> hdud qudqudm lcui
ter cordi ittifuiffey id comprobdt y quod e Romt, Tychicii
hw&phefumjn tdm remotdm orbis pdriemy ZT trdnf*
ntdrid dmdnddrit-Tdnti eifuit , Epbcfios dc rebutfuts mo
nereycrper huncfrdtrem confokxi*
Qnim crgo non Vdultno dnimo pr^ditifunt , ex ij$
qui hodte EudngcUon dnnuncwtt quiddm , qui neliteris
qmdcm cumfdttftis er coUegisfuts , tdceo reliqud Ecclc*
fidyqudm mixime uicinis etidm yfiimiUiritdtem in Domi*
no,nondicocontrdrKrcyfedpridem contrdftdm ueldlerc
er prouchereftudcnt • Mdgndubicfc , er iurc9cft Pduli*
nis EpifxoUs duthoritdsfcd optdrim co dnimo ilks nos /e*
%m , ut cxprcffum m eis Apoftoh er miniflri chri&i
umfidi
M- BVCERI COMMENTARIVS no
tdmfidi cxemplum Uberet xmuldri • Certe er d nobis re-
quiritur, utfidiftmusyhoc e&, pro uiribus y propdgdndje ln ^Crf
Deiglori<eftudedmusy iddutcmquicrimusycumPdulo wworu
fumm Um difiimdest is tn omniafe uertcrc, omnid tentar E wngcU*
reyommbut omnUficrifokbdt yut Chnftum qukm pluri- P*rmt
mscommcncUrctyercommcnddtumproucheretynosubi
utcunq; efugge&u dixerimusydecUmdntibusyqu4m Chri
flum prcedicdntibuspepcfimiliores , probcoffiao noikro
dcfuntti nobis utdemuf-Vtindm tam tmitdbiknobisPdu
liftudmm v drdor udicretur y qukm iure i nobis rcquU
ritur - Profeftogr nobis ordtiombus <zr deproecdtbni*
bus in&dndwm cr utgtUndum erut , quo iuftut in nobis il
luftrdnd£glorUChrisliycuiconfccrdtifumusydrdorfld=
grdrct • Nimiumftquidcmtepidipleriqifumui, utti*
mendumflt , ne nos euomdt Domtnw;*
Pax (it &C dile&io cum fide* Se#.99
QuU d beneuolentid D E I omnU expcttdnddftmty
rettefinit EpiftoUm ut cctpcrdt , preando pdcem i
Dcoyhoc e&yuerdmftliatdtem qu<e hicfitd efty in ddetti*
cne erfidey utficut non dubitdmus fideuerbi Dei y nos
dbtpfoy utfiliosdiligiy itdncsproximosutffdtrcscom*
plecldmur • Beneuolentid Deiprccdturprxteredommb?
diltgentibuschrtftumcumintegritdte y citrdcorruptio*
ncmfcdtcct hypocrifcos, V uite impurioris* Qudks uti*
quefolt Chnftum uereddigunt • Iti&itUftquidem ipfc &
fdnclitds Daeft, qudre ccrruptcks cdrnis cxdnimo dcte
ftdbitur,
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS
fldhitur, qui ipfum ucrc ddcxcrit • Ef ui qui dihgit ipfum »
Cummtc* fcrmonemciusfcrudtjsdhnegdtionem noflri,cumomni
grititc* fdnttimonid requirit • Qtwre <jwod ddiecit, cum incorru
ptione,non itd inteUigendum efl, qwxfi Cbnftum z? cum
corruptionc quis diligere pofiit , quis cnimftmul diligdt
contrdrkfQuid cni cfficidt Cbrifli ddettio,hdc ddieftiun
cukexprimerepotius Vdu- uoluit,qujeuticfc <xh omnicor
ruptionefuhducit,zrdd imagine Chrifti rcformdt- id no
bis omnibus,per ipfwm pdter et Dcus nofter donet,cui fit
glork infecuk Amcn*
Vrophetks ne dfcernemini , omnid prohdte,quod
bonumfuent,tcnete-
Vinit Commentdrius in Epiftokm D. Vduli dd
Epbefios-PerMdrtinum Bucerum*
Errdtdobiter dnimdducrfd*
B ♦ i*fkciefecundd,lege,fdnguine ipfius • B • t ♦ fkci • lege,
dereiZ-Oi-ffcMe.reucrcdtur' C-<S'fkc<\- le*Apoftolus*
Gs-jkc-i-lcg-Gdldtis- D 'i'fac'i'lc'fdnftitds,qu<eut- D«
rfk-i-leexpurgdtd effcD-s-fk- Ue-ftdtu ite dfcopoieaf
fe*ib- fedo-dngcU-E* yfk^ lc cdpitctertio.Es-fk^leg*
intcrfc ddcftion&E- <rjk-i- le* qu£ tdnde noud prtceptd»
F*8>fii' x./e.uious etviotGffkilcnospercepturosU*
*jjSUf fe« utpunktur- hi.fk**de-uitdm,uiucrent.ls -fkc*
iie-inftruftu>ib' fedomnihus-K^fk* zle* uulgdreinfe*
L^jStf lemebrdftmusjbcomittdmur , ib> iunttify xb*
UMxcjbiim prtcipucfoletimpedirc-
I N D E X-
Abrogdtio \egis-fvl <si>b V *4*db-Um <r< « <*♦
AetdsCbrftiplcneddultd-fvi s/. *•
AmorBciundeproueniat-fvl* *o>d •
ApoMMChriftiquis-fvl. ^s- d-er34' &♦
Armdturdpmftorumfvl* 107« &•
ArtcsinfruftuofedChnftidnisuitdndt-fvl- 8$db*
Afcenditfupcrcd-lcs-fvl- s*« 6«
Bdptifmut noflcr et Chriftiquis V quidutcrcfc prx»
Bona operd qu£ nosfkcere poffumut-filti > b* (flet> •
Cdnoninterpretdndifcripturds-fil- 101. d*
Cbdritdsqudreprtecptum nouum a Chrijlodicdturfv*
Chdntdsqudrefideetfrcmdiordicdtur-fvlzi-d* (58. £•
CbirogrdpbuM e&Jex Mofcheh quomodo contrdm no
bis>fil <sy 4>CGf d.
Chrislidminmundoinfilitiusdgunt-fvl* 103. fc.
Chri&MdddextcrdmDeifedet-fvl- 4J» b*
Chnflutindlijspuerindlijsuir-fvl' 3*. b»
CkriftMEudngelizduitpdcemfvl- *<* 0«
Cbriftm fundamcniumfvU C7* d»
Cbriftiincdrnatwquidmundodttulerit-fvl* $9- b*
Cbriftusnonccndiditnoudslegcs>fii 01* «*.
Chriftu* omnid ctidmAngclos rcjhtuct-filiz- b.zm-d»
Circumcifiomdnuficldfvl- /<y. 4.
CotediftcdmurinChriRum-fvl- C7> b,
ConiugmmterChriftuetEcckfidm-filiQo-b-etioz.d'
CondiiifumMadbcndoperd-fvl- 93. b*
Contra
I N D E X*
Contrdindulgentidsfi* 77> U
Congreffmfrdtrufi'cqucntiorjcsmdgn£ftugis> 109 b*
CredercinDeofil 19 d*
Currensnonuocdtmquisfbi' »s. b>
DidboliddquidincumbdntfvU 48- d>
Diesmali-fbl. $v d>b*
Dilcftione difcernuturfilijlucisdfilijs tenebrdru-ze>dit
Dondfyiritm dd quid confvrdntur> s 1 .
b- (5>i* <t*
hbr<eorumdigmtdS>
st* d*
E/etf/o Deimento Chnftinobisobtigit*
2f. b*
hpifcopiqui-
S4. b*
'Eudngelion quid doccdt*
as- b'
'Eudngcli&&qui>
s4- h
Expergifcere qui dormis-
94- b>
Fdbute Chriftidnosdedccenz*
9x> b>
VidesexduditU' »©
> b>£T39- d>
TidelcsinCbri$lo>
*9> (%'
¥idutidex[ide>
\9> b>
¥dijinobcdienti£>
4S- d>
Votderd promifiionum-
w b*
Gcntes Eudngelio dluftrdnd<e*
CO> d'
Grdtuquid-
2X> b'
Homolcfmprimogenitwiuniuerfecredturfr 7*> a*
Hofyites ey dducnz um nonfumus*
<y<r. b>
Humdnitds c hriftipr<edicdtur>
7i> d. b>
hitcrftitmm intcr Gcntes cr ludtos-
c9> b>
ludiuum de pr£ccptis>
<J4- K
luftifmtionisordo>
51- b4
I N D E X-
luftutcxfideuhit* 20. i*
Ldpis Angukris* c7> d*
Lcgispjedtgogidquihutfit oput> 9* d*
LuxinDominofumus* 91* b*
JAmbometdm htrefiscwm Rcmdnenfiinmundtm
irrepfit* <"• b*
Mifiioquidfit&quisdicdturmiffus* tt> b&sa-h
Muficdpietdtiinferuit> p<r. b*
Ndturtingenium* *7> d> b*
Hcmotemercdbijciendut- 3f* &>&*<** b*
Omnidfuumtempu*habent> w bi
Oput Cbriflipr£cipuwii* <?<** 4*
Pdftoresqui* $4i b*
PdHluiquomodofinelegeuixit» fi» d* &
Pdxquidfigmficet* **• **
Vropbettqui* $4» b*
Vrcpbetiddechri&oexplkdtur* tct> b*
Quicredideritnonftftindbitexplicdtur* <S7> fr
Rcdemptionoftriquomodoconftet> zs* fr
Reucldtioncsprob<equ£fint> 41« b*
SdcrdmentdnofuntfpbrdgidisChnjlidnorH* 90- rf*
Sdnguinisthri&inccefiitdS» 28- b*
Sdnttosnonejfeinuocdndos* 199* d%
Scripturd qucmodo in chriftum interprctdndd* 10* . b*
Sptritwdrraboeleftorum* »7. b> W &> b*
Tcmpmncuifozdcm* <y4. &.
Teftdmentumquid* ss> a*
Vcrbiextei-niufm. e?» b*